Dost Kitabevi

Babil Kitapl
Konuk Kaplan
P'u Sung-ling

nsz
]orge Luis Borges
Tiger Guest
P'u Sung-ling

ngilizceden eviren:
C. Hakan Arslan

nsz, spanyolcadan eviren:

Mukadder Yaycolu

ISBN 975-7501-25-5

1979 Franco Maria Ricci

Bu kitabn tm yayn haklar

Dost Kitabevi Yaynlar'na aittir.
Birinci Bask (3000 adet), Mays 1998, Ankara
kinci Bask (2000 adet), Kasm 1999, Ankara

Tasarm: Franco Maria Ricci, Marcella Boneschi

Fo lokom po z i syon : Fototype, Milano
Bask: Pelin Ofset, Ankara
 Editrn Mektubu

Her byk yazar ie iyi bir okur olmakla balar

ve yllar getike, tercih ettii ya da dlad
okumalaryla kiisel bir kitaplk yaratr.
BuenosAires'teki Ulusal Kitaplk'n (ki burada
dnyann baka yrelerinde bulunmayan kitap
larn olduu sylenir) yneticisi, obur okur]orge
Luis Borges bu kitap bolluundan yararlanma
sn bildi: Zaten bylenmi okurlarna, derin
bilgi ve neesiyle, artc derecede ilgin derle
meler hazrlayp sundu.
Arjantin'e Borges'i ziyarete gittiimde, onun
"zel kitapln" yayna hazrlamay nerdim.
Dsel edebiyatn mcevherlerini oluturan me
tinleri bir araya getirecekti. Onun en gzel hika
yelerinden biri olan Babil Kitapl ayn zaman
da dizinin de ad olsun istemitim .

9
1975 ile 1985 arasnda yaymlanan bu dizi, daha
imdiden bir edebiyat klasiidir. Ama bir araya
gelen bu kitaplar ayn zamanda BuenosAires'in
bu byk ktphanecisine adanm en duygusal
antlardan da birini oluturur.
Bu dizinin T rk okurlarna sunulabiliyor olmas
beni gerekten mutlu ediyor. Bu mutluluk ya da
nee, bir yaync olarak sunmaktan onur duydu
um bir dizinin varlndan kaynaklanmyor
yalnzca . . . ok sevdiim ve gzelliiyle bana
birok mutlu an yaatm bir lkeye, mesleimle
ilgili bir alanda adm atyor olmann verdii
zevk, bir baka mutluluk kayna. yi okumalar.

Franco Maria Ricci

5 Mart 1998

10
 Ons z

Saduyu sahibi Konfys Konumalar adl kita

bnda tinsel yaratklara sayg duymamz gerek
tiini syler, hemen ardndan da onlarla aramza
mesafe koymamzn iyi olacan ekler. Taoizm
ve Budizm sylenceleri, bu bin yllk retiyi yu
muatmlardr. Bugne dek yeryznde in ka
dar batl inanlar gl bir baka lke daha
var olmamtr. in'de yazlan gereki ve ol
duka uzun romanlar -aada deineceimiz
Krmz Kk Dleri gibi- zellikle gereki ol
duklar iin doast olaylarla doludur; nk
bu lkede olaanst olaylar imkansz ya da
gerekd olarak alglanmazlar.
Bu kitapta yaymlanan yklerin ou, takma
ad lmszlerin Sonuncusu ya da St Pnar
olan P'u Sung-ling'in Liao-Chai adl kitabndan

11
seilmitir. XVII. yzylda yazlm olan ykle
rin evirisi, HerbertAllen Giles'in/880 ylnda
yaymlanan ngilizce evirisinden yola klarak
gerekletirilmitir. P'u Sung-ling hakknda,
1651 ylnda girdii edebiyat uzmanlk snavn
da baarl olamamas dnda, pek fazla bilgi
bulunmamaktadr. Yazarn kendini btnyle
yazn sanatna adamasn ve hret kazanmas
n salayan Liao-Chai'yi yazmasn bu mutlu ba
arszla borluyuz. Batda Binbir Gece Masal
lar ne denli nemli ise in'de de Liao-Chai y
kleri o denli nemlidir.
EdgarAllan Poe ve Hoffmann'dan farkl olarak
P'u Sung-ling, anlatt harikalar karsnda b
ylenmez . P'u Sung-ling'i sadece yklerindeki
doastlk bakmndan deil ayn zamanda
zl, kiisel olmayan, belgesel niteliindeki slu
buyla deerlendirmek ve talama amac bak
mndan da Swift'le kyaslamak daha doru olur.
P'u Sung-ling'in cehennemi, ynetimi ve karanl
asndan Quevedo'nun cehennemini anmsa
tr: Mahkemeleri, yarglar, savclar, yazman
lar -her yer ve her ada karlalan dnyevi
rneklerde olduu gibi- satlk ve biimcidirler.
Okuyucularn, batl inanl inlilerin bu ykleri
gerek yklermi gibi okumaya eilimli olduk
larn; nk, yorumcularn deyiine gre, imge
lem dnyalarnda st dzenin alt dzenin bir
aynas olduuna inandklarn unutmamalar
gerekir.
Liao-Chai ykleri ilk anda safdilce yazlmt bir
metin izlenimi braksa da bir sre sonra belirgin

12
bir nkte, talama ve dgcnn varln his
settirir; snava hazrlanan bir renci, bir tepede
yaplan akamst ziyafeti, ihtiyatsz birisinin
sarho olmas gibi ortak eler ile su kadar de
vingen, bulutlar kadar deiken, olaanst bir
dnyann gzle grlr bir aba sarf edilmeksi
zin nasl kurulduunu alglarz.
Dlerin, ya da daha yerinde bir deyile, kabus
lara zg dehliz ve labirentlerin krall: Yaama
geri dnen ller, aniden kaplana dnen ya
banc bir ziyareti, aslnda yeil suratl bir eyta
nn zerindeki krkten baka bir ey olmayan
ok gzel bir gen kz . Gkyznde kaybolan bir
merdiven; cellatlarn, acmasz yarg ve ustala
rn yerlekesi olan kuyunun dibinde yok olan
baka bir merdiven . . .
P'u Sung-ling'in yklerinden oluan bu kitaba,
onlar kadar artc ve umutsuz iki yk daha
ekledik. Bu ykler, neredeyse sonu gelmeyecek
kadar uzun, Hung Lou Meng (Krmz Kk D
leri) adl romann sadece bir blmn olutur
makta. Bu yaptn yazar ya da yazarlar hakkn
da pek fazla bilgi bulunmamaktadr; nk
in'de kurgusal ve dramatik yaptlar alt trler
olarak kabul edilir. Krmz Kk Dleri in ro
manlarnn en nls ve belki de roman kiilerinin
en fazla olduu yapttr. Drt yz yirmi bir roman
kiisinin yz seksen dokuzunu kadnlar, iki yz
otuz ikisini de erkekler oluturur. Rus romanlar
ve z landa destanlarndaki sayy amayan bu
rakam ilk anda okuyucular rktebilir. Bugne
dek tamamnn evrilmesi dnlmemi olan

13
bu roman eer evrilseydi, bir milyon kelimenin
kullanld bin sayfay kaplard.
Yazar byk bir olaslkla Tsao Hsueh-chin olan
bu yapt XVIII. yzylda yazlmtr. Pao-Yu'nun
d,Lewis Carroll'nAlice Harikalar Diyarnda
adl yaptnda Alice ile Krmz Kral'n birbir
lerini dledikleri blmn n anlatmdr. Ara
larndaki tek ayrm, Krmz Kral blmnn
metafizik bir fanteziyi anlatmasna karn, Pao
Yu'nun dnn hzn, aresizlik ve kendini ger
ekd hissetme zerine kurulmu olmasdr.
Bal erotik bir eretileme olan Rzgar Ayn
Aynas belki de yazn sanatnda tek bana du
yulan cinsel hazzn onurlu ve kederli bir biimde
ilendii tek anlatdr.
Bir lkeyi imgelem dnyas kadar iyi tanmla
yan baka bir zellik yoktur. Fazla uzun olmayan
bu kitap, dnyann en eski kltrlerinden birinin
kaplarn aralar ve ayn zamanda doast
olaylar ileyen yazna allmadk bir yaklam
getirir.

J orge Luis Borges

Ekim, 1974

14
 P'u Sung-ling

Liao-Chai ykleri
 Koruyucu Meleklik Snav

Ablamn kocasnn Sung Tao adndaki dedesi,

diplomal biriydi. Bir gn rahatszl yznden
ylece yatarken ak alnl at stnde bir devlet
ula kageldi, eline bildik arlardan birini tu
tuturdu; Sung Tao, ustalk derecesi snavna
arlyordu.
Bay Sung Y ce Snavc'nn henz kente gelmedi
ini anmsayarak ''Nedir bu acele?" diye sordu.
Ulak yantlamad, ama hemen yola kmak iin o
kadar srar etti ki, sonunda Bay Sung yatandan
kalkp hazrland. At getirildi, ulan arkasna
bindi.
Yol bir tuhaft, ok gemeden bir prensliin
bakentini andran bir kente geldiler. Vali'nin
yamen'ine girdiler, buras ok gzel denmi
blmelerden oluuyordu; en utaki blmede on
kadar grevli oturuyordu; Bay Sung, ilerinden

17
yalnzca Sava Tanrs olarak bilinen kiiyi tan
yordu. Taraada iki masayla iki tabure vard ve
bunlardan birine baka bir aday yerlemiti; Bay
Sung da onun yanma oturdu. Masada her ikisi iin
de yaz takmlar vard; anszn nlerine, ze
rinde belli bir izlein yazl olduu bir kat par
as kondu, izlek dokuz szckten oluuyordu:
"Bir insan, iki insan; belli bir niyetle, artniyet
tamadan. "
Bay Sung yazmay bitirince denemesini salona
gtrd. Deneme u paradan oluuyordu: "Belli
bir niyetle erdemli olanlar, erdemli olmalarna
karn dllendirilmemelidir. Artniyetsiz kt
olanlar, kt olmalarna karn cezalandrlma
maldr. "
Kurula bakanlk eden tanrlar denemede ser
gilenen duyarll pek beenip vdler; Bay
Sung'u huzura arp yle dediler: "Honan'da
bir Koruyucu Melek aranyor. Gidip atanma ka
rarn al!" Bay Sung bunu duyar duymaz ban
saygyla edi ve gzyalar iinde unlar syledi:
"Bana baladnz onuru hak etmiyorsam da
bu grevi geri evirmeye cesaret edemem, ancak
benden baka kimsesi olmayan, yetmi yanda,
kocam bir anam var. mr dolana kadar bekle
meme izin vermeniz iin yalvaryorum size, yal
nz bama kalr kalmaz buyruunuzda olacam."
Bunun zerine tekilerin ba gibi grnen Tanr,
Sung'un anasnn ne kadar mr kaldnn re
nilmesini buyurdu; uzun sakall yardmcs he
men Yazg Kitab'n getirdi. Kitab ap bakt ve
kadnn daha dokuz yl mr olduunu syledi;

18
bunun zerine tanrlar konuyu kendi aralarnda
tartmaya baladlar; tartmann orta yerinde
Sava Tanrs yle dedi: "Anlatk. Grevi dier
aday Bay Chang'a verelim ve onu dokuz yllna
atayalm."
Sonra Bay Sung'a dnerek unlar ekledi: "Sizi
de greve balam kabul ediyoruz. Ancak anan
za gsterdiiniz saygnn dl olarak dokuz yl
lna izinlisiniz. Bu srenin bitiminde yeni bir
ar alacaksnz." Ardndan Bay Chang'a birka
incelikli sz syledi ve kotow'larn tamamlayan
iki aday birlikte oradan ayrldlar. Adn ve adre
sini ''Ch'ang-shan'dan Chang Ch'i" diye belirten
teki aday Bay Sung'a kent duvarlarnn dna
dek elik etti, burada Bay Sung'un elini skt ve
ona ayrlmalarnn onuruna bir drtlk verdi.
Drtl tam olarak anmsamyorum, ama yle
bir ey olsa gerek:
"Burada iekler ve arap ...
Bir sonsuz ilkbahar var;
Ne k var ne de ay
Gryoruz ama gece birbirimizi."

Kendisini bekleyen ata bindi ve ok gemeden evi

ne vard. Orada, sanki bir dten uyanm gibi
oldu ve gndr l olduunu fark etti; tabuttan
gelen inlemeyi duyan anas hemen oraya kotu,
olunun dar kmasn salad. Sung'un dilinin
zlmesi biraz zaman ald; hemen Ch'ang-shan
hakknda bir eyler renmeye alt: Gelen ha
bere gre orada Chang adnda biri kendisiyle ayni
gn lmt.

19
Aradan dokuz yl geti, Bay Sung'un anas yazgs
gerei bu dnyadan ayrld; gmme trenleri bi
ter bitmez olu da kendini artt, odasna girdi
ve orackta ld. O sra karsnn ailesi de ayn
kentte, bat kapsnn yaknlarnda bir yerde ya
yordu; anszn karlarnda Bay Sung'u grd
ler; koumlar ssl, gemleri kzl pskll atla
rn ektii saysz arabann elik ettii Bay Sung
yanlarna vard, nlerinde saygyla eilip oradan
ayrld. Onun bir ruha dntn bilmedik
lerinden bu duruma ok aran yaknlar, ne olup
bittiini renmek iin kye kotular; grdler
ki Bay Sung oktan ln. Bay Sung bandan ge
enleri yazya da dkmt, yazk ki buradaki
ayaklanma srasnda elyazmalar kayboldu. Ben
yknn yalnzca ana hatlarn anlattm.

20
 Ch'ang-ch'ingli Budist Kei

Ch'ang-ch'ing'de az grlr bir erdem ve davran

saflna sahip Budist bir kei yaard; ya sek
seni am olmasna karn hala din ve glyd.
Bir gn ok kt dt ve yerinden kalkamad;
yardmna koan teki keiler onun oktan can
vermi olduunu grdler. Yal keise ldnn
ayrdnda deildi ve ruhu Honan eyaletinin snr
na kadar utu. Rastlantya bakn, Honan'n ok
kkl ailelerinden birinin olu da ayn gn, ya
nnda on on iki kii, ahinleriyle yaban tavan
avlamaya gitmiti; hzla giden at tkezleyip yere
kapaklanverdi ve olan orackta ld. Tam o sra
keiin ruhu gelip olann gvdesine giriverdi;
bunun zerine keiin bilinci de yava yava ye
rine gelmeye balad.
evresine doluan uaklar iyi olup olmadn
soruyorlard, kei aknlk iinde, ""Nasl geldim

21
ben buraya?" diye bard. Uaklar yerden kalk
masna yardm edip onu eve gtrdler, evin ha
nmlar gelip durumunun nasl olduunu sordular.
Adam iyice afallam durumda, "Ben bir Budist
keiim, " dedi, "Buraya nasl geldim?" Uaklar,
saykladn dnp kulaklarn ekerek akln
bana getirmek iin uratlar.
Keie gelince, olanlara akl sr erdirecek durum
da deildi, gzlerini kapayp daha fazla konuma
maya karar verdi. Yemek olarak yalnzca pilav
yiyor, arapla eti geri eviriyordu; btn karla
rndan da uzak duruyordu. Birka gn sonra ayaa
kalkp gezinecek kadar iyilemiti, ailesi bundan
byk bir sevin duydu; ama dar kp da biraz
dinlenmek istediinde, gnlk ilerini srdrmesi
iin yalvaran uaklar sard evresini. Ancak kei
rahatszln ve gcnn yerinde olmamasn ge
reke olarak gsterince, artk kimse bir ey diye
medi. Frsatn bulunca Ch'ang-ch'ing blgesinin
nerede olduunu bilip bilmediklerini sordu, ald
olumlu yant zerine, kendini kt hissettiinden
ve yapacak zel bir eyi de olmadndan, oraya
bir yolculuk yapmak niyetinde olduunu syledi;
evdeki ilerle onlarn ilgilenmelerini buyurdu.
Hasta yatandan daha yeni kalktn syleyerek
onu kararndan vazgeirmeye altlar; ancak
bu serzenilere hi mi hi aldrmad ve ertesi gn
yola kt. Ch'ang-ch'ing yresine vardnda hi
bir eyin deimemi olduunu grd; yolu bildi
inden, doruca manastra yneldi.
Eski mritleri onu, onur veren bir konuk olarak
byk bir saygyla karladlar; yal keiin

22
nerede olduu sorusuna da, deerli hocalarnn
ksa bir sre nce ld yantn verdiler.
Mezarn grmek istediinde, zerinde henz i
men bitmemi, bir metre yksekliinde ssz bir
toprak ynnn bana gtrdler onu. lerin
den hibiri, adamn buray ziyaret etme nedenini
bilmiyordu; adam bir sre sonra atn istedi ve
mritlere yle dedi: ""Ustanz erdemli bir kei
ti. Ondan kalanlar zenle koruyun, balarna bir
i gelmemesini salayn. " Hepsi bunu yapacakla
rna sz verdiler, o da yeni evine dnmek iin yola
dt. Oraya varnca ruhu tam bir kaytszla
kapld, ev ilerine hi mi hi ilgi gstermedi.
Gnler byle geti, birka ay sonra dayanamayp
yeniden eski evinin yolunu tuttu, manastra va
rnca mritlerini toplad ve onlara kendisinin es
ki hocalar olduunu syledi. Mritler buna inan
mak istemediler ve adamn sylediklerine kendi
aralarnda glp durdular; ancak adam onlara
btn yky anlatt, eski yaamyla ilgili nice
olay anmsatt, ta ki mritleri sylediklerine
inanncaya kadar. Sonra eski yatana yerleti ve
eskiden olduu gibi gnlk ilerini srdrmeye
balad; arabalar ve atlar eliinde gelip geri dn
mesi iin yalvaran ailesinin srarl szlerine hi
kulak asmad.
Aradan yaklak bir yl geti; ei, uaklarndan
birini gz kamatrc altn ve ipekten armaan
hlrla ona yollad, tek bir keten cppe dnda her
eyi geri evirdi. Eski arkadalar ne zaman ma
nastrn oradan geseler, sayglarn sunmak iin
yanna uradlar, onu hep dingin, arbal ve saf

23
bir durumda buldular. Seksen yl akn bir s
redir kei olmasna karn otuzuna daha yeni
varmt.

24
 ller lkesi'nde

Hsi Fang-p'ing, Tung-an'n yerlisiydi. Babasnn

ad Hsi-Lien'di ve abuk fkelenen bir yaradla
sahipti; Yang adndaki bir komusuyla durmaks
zn dalarlard. Bir sre sonra Yang ld: Aradan
birka yl geip Lien de lm deine dnce,
yana yakla, cehennemde kendisine ikence etsin
ler diye Yang'n iblislere rvet verdiini syledi.
Sonra gvdesi iti ve rengi kzla dnd, ok ge
meden son nefesini verdi. Olu ac iinde alad,
nne getirilenleri yemedi ve yle dedi: ""Yazk,
yazk!Acmasz iblisler imdi zavall babama kim
bilir neler yapyorlar; aaya gidip yaplan yan
llklar dzeltsin diye ona yardm etmeliyim. "
Bunlar syledikten sonra suskunlua gmld,
orada akl bandan umu gibi uzun bir sre
ol urdu, ruhu kilden evini brakp gitmi gibiydi.

Bir de bakt ki, evin dnda bir yerlerde! Nereye

25
gideceini bilemedi, yoldan geen birine kentin
yolunu sordu. ok gemeden arad kente var
mt, doruca hapishanenin yolunu tuttu ve ba
hasn darda, ok kt bir durumda yatarken
buldu.
Adam oluna sarlr sarlmaz gzyalarna houl
du, gardiyanlarn onu sabah akam dvmek iin
rvet aldklarn ve kendisini dve dve hu kor
kun duruma getirdiklerini anlatt. Bunun zeri
ne Fang-p'ing byk bir fkeyle gardiyanlara d
np azna geleni sylemeye halad. Yazklar
olsun size! " diye hardi, "Baham suluysa yasa
ya gre cezalandrlmal, sizin gibi aalk herif
lerin keyfine gre deil!" Sonra hzla_ oradan
uzaklap Kent Tanrs'na sabah toplantsnda
sunmak zere bir dileke hazrlamaya koyuldu:
Ancak dman Yang da ho durmad, yle yerlere
rvet datt ki, Kent Tanrs, Fang-p'ing'in ceza
y dorulayacak kantlar isteyen dilekesini geri
evirdi.
Fang-p'ing fkeden kudurdu, ama elinden bir ey
gelmezdi; hunun zerine ikayetinin kabul edil
mesini salamak iin eyalet bakentine gitti, an-

cak durumaya kmas bir aydan fazla srd ve

tek elde edebildii, davann blge kentine geri
gnderilmesi oldu. Daha sonra Fang-p'ing'i feci
ikencelerden geirdiler ve balarna daha fazla
dert amasn diye, ta evinin kapsna kadar geri
gtrdler. Ancak Fang-p'ing evine girmedi, ora
dan gizlice uzaklat ve ikayetini on Araf Yarg
c'ndan birine ulatrmak iin uramay srdr
d; hunun zerine daha nce ona ok kt davra-

26
nan iki mandarin yanna geldiler ve gizlice, sula
masn geri ekmesi karlnda, otuz kilo gm
nerdiler. Fang-p'ing neriyi hemen geri evirdi;
birka gn sonra oturduu hann sahibi Fang
p'ing'e, ektii aclardan yalnz kendisinin sorum
lu olduunu, bu yolla ne para ne de adalet elde
edebileceini, Yarg'n bile zaten iin iinde ol
duunu syledi. Fang-p'ing, "Bunlar dedikodu, "
deyip geti, sylenenlere inanmad; ancak dava
gn geldiinde Yarg sulamay dinlemeyi ke
sinlikle reddetti ve Fang-p'ing'e yirmi denek vu
rulmasn buyurdu; Fang-p'ing'in btn itirazlar
na karn grevliler cezay yerine getirdiler. Bu
nun zerine Fang-p'ing, "Ah! Ah!" diye bard,
"Btn bunlar sana verecek param olmad
iin!" Yarg bu szlere iyice fkelendi ve denek
ilere Fang-p'ing'i ate yatana atmalarn bu
yurdu. Bu kocaman demirden bir sedirdi, altnda
ate yanyor, sedir scaktan kpkrmz kesiliyor
du; iblisler, giysilerini karp Fang-p'ing'i ate
yatana frlattlar, ate kemiklerine iyice ileye
ne kadar da stne bastlar, btn bunlara karn
Fang-p'ing lmedi.
Bir sre sonra iblisler, yeterince ceza grdn
syleyip Fang-p'ing'i demir yatan stnden ald
lar ve giysilerini geri verdiler. Glkle yrye
biliyordu Fang-p'ing, yeniden mahkemeye kar
Lldnda, Yarg ikayette bulunmakta srar edip
etmediini sordu. "Ne yazk!" diye nledi Fang
p'ing, "Bana yaplan hakszlklar hala giderilmi
deil ve artk ikayeti deilim diyerek yalan sy
lemem gerekiyor, yle mi?" Bu;un zerine Yarg

27
neden ikayeti olduunu sordu; Fang-p'ing de
son cezann tam bir hakszlk olduunu syledi.
Bu szler Yarg' iyice ileden kard, yardmc
larna Fang-p'ing'i ikiye bimelerini buyurdu. b
lisler onu gtrp iki kerestenin arasna sktr
dlar, o kadar sktlar ki yerler kanyla slanp
yap yap oldu. O zaman Fang-p'ing yeniden Yar
g'n karsna karlmay istedi; Yarg, ''imdi
de ayn dncede misin?" diye sordu; Fang-p'ing
de ban evet anlamnda sallaynca hemen alnp
eski yerine gtrld. Bu kez ikiye bime ilemi
uyguland, testere beynine ulatnda dnyann
en korkun acsn duydu, ancak bu acya ufack
bir lk bile koparmadan dayand. Testere yava
yava gsne vard sra, "etin biri bu, " dedi
iblislerden biri; "Dorusu, babasna saygs
tam, " diye karlad teki, "Bir oula da bu yara
r. Aslnda hibir ey yapmad zavallck, testere
nin ynn azck evirelim de yrei zarar gr
mesin bari!" Bunun zerine Fang-p'ing testerenin
iinde bir ri izdiini duyumsad, bu o:a nce
kinden de fazla ac verdi; ksa bir sre sonra gv
desi ikiye ayrld gibi yere dt. Parala
rndan biri bir yandayd, teki bir yanda; bal
olduklar kerestelerle birlikte devrilmilerdi. b
lisler iin bittiini bildirmek zere gittiler; onla
ra Fang-p'ing'i yeniden bir araya getirmeleri ve
Yarg'n karsna karmalar buyruldu. Syle
neni yaptlar; boydan boya kesik olan gvdesi
Fang-p'ing'e ok ac veriyor, her an yeniden al
yormu gibi geliyordu. Ancak yryecek durum
da olmadndan, iblislerden biri elindeki sicimle

28
iki paray belden balayverdi, Fang-p'ing'e hu
nun bahasna gsterdii saygnn dl olduunu
syledi. Fang-p'ing'in duyduu ac hemen dindi.
Yeniden Yarg'n karsna karld. Bu kez, ba
ka bir ikayette bulunmayacana sz verdi.
Yarg Fang-p'ing'in yeryzne geri gnderilmesi
yolunda buyruklar verdi; kentin kuzey kapsna
kadar Fang-p'ing'e elik eden iblisler ona evinin
yolunu gsterdikten sonra ekip gittiler. Artk
ller lkesi'nde adalet salamann yeryzn
dekinden hile zor olduunu anlamt; davasn
Y ce Kral'a gtrmek elinden gelmediinden ak
lna Y ce Kral'n akrabas olan, Erh Lang adnda
ki doru ve yardmsever bir tanr geldi ve onu
aramaya karar verdi. Yolunu deitirdi ve gneye
yneldi, ancak ok gemeden Yarg'n, evine gi
dip gitmediini gzlesinler diye ardndan yollad
iblisler tarafndan yakaland. blisler Fang
p'ing'i abucak kente gtrdler, ite bir kez daha
Yarg'n karsndayd. Ancak beklediinin tersi
ne byk bir incelikle karland.
Yarg bile babasna ballndan dolay onu v
d, ancak artk bu konuda dertlenmesine gerek
kalmadn, babasnn varlkl ve nl bir ailede
yeniden doduunu bildirdi. ''Sana gelince, " dedi
Yarg, "seni, yannda evine gtrecein otuz kilo
gmle dllendiriyorum, ayrca yz yana dek
yaayacaksn, bu dlden de honut olacan
umuyorum. " Sonra Fang-p'ing'e mhrl mr
kaydn gsterdi ve onu iblislerin eliinde gn
derdi. blisler yolda balarna bunca dert at
iin Fang-p'ing'e sylenmeye baladlar; ancak

29
Fang-p'ing hzla iblislere dnp onlar Yarg'n
karsna karmakla korkuttu.
Bunun zerine sustular ve yarm gn boyu yan
banda yrdler. Sonunda bir kye vardlar, ib
lisler burada Fang-p'ing'i kaps yar ak duran
bir eve ardlar. Fang-p'ing tam ieriye giriyordu
ki iblisler onu srtndan hzla ittiler ve . . . Fang
p'ing burada kk bir kz olarak yeniden dnya
ya geldi. gn boyunca hibir ey yemeden a
layp inledi ve sonunda ld. Ancak ruhu Erh
Lang' unutmamt, bir kez daha bu Tanr'y bul
mak iin yola dt. Daha pek az yol almt ki,
nemli birinin maiyetiyle karlat. Adamlardan
biri, yollarna kt iin Fang-p'ing'i yakalayp
balad gibi efendisinin huzuruna gtrd.
Bir arabaya bindirildi, ieride tm soyluluuyla
oturan gen, yakkl bir adam grd; bunun bir
ans olduunu dnerek yksek bir mandarin
sand gen adama znl yksn batan so
na anlatt. Bunun zerine balar zld ve gen
adamla birlikte yola koyuldular. Ensonu bir yere
vardlar, onlar orada devlet memurlar karlad.
Gen adam Fang-p'ing'i bu memurlardan birine
emanet etti. Fang-p'ing rendi ki, bu gen adam
Y ce Tanr'dan bakas deildir; memurlar ise
gkler lkesinin dokuz prensidir, gzetimine
brakld kii de Erh Lang'n ta kendisidir. Erh
Lang son derece uzun, ak sakall bir adamd, hi
de bir Tanr'nn alld!{ grntsne sahip deil
di; teki prensler gidince Fang-p'ing'i bir mahke
me odasna gtrd. Fang-p'ing ierde babasn ve
eski dmanlar Yang' grd, ayrca denekiler

30
ve dier grevliler de davada yer alyordu. Bir
sre sonra sulular kafesler iinde getirildi,
bunlar Yarg, Ba Memur ve Blge Valisi'ydi.
Hemen ardndan yarglama balad, bu yazkl
memur korkudan tir tir titriyordu; kantlar g
rp dinleyen Erh Lang tutuklular hakkndaki ka
rarn bildirdi; her biri iledikleri sularn alak
l ve bykl yznden kzartlmaya, halan
maya ve daha nice korkun ikenceye mahkum
edildiler. Fang-p'ing'e gelince, Erh Lang ona baba
sna ballnn dl olarak fazladan otuz yl
mr verdi ve hkmn bir kopyas cebine kondu.
Baba oul birlikte yola ktlar, ok gemeden ev
lerine vardlar; ilkin Fang-p'i.ng'in bilinci yerine
geldi ve uaklara babasnn tabutunu amalarn
buyurdu, tabut alr almaz yah adam da yeni
den can buldu. Ama Fang-p'ing cebindeki hkm
kopyasna bakaym dediinde ne grsn!Yerinde
yeller esiyordu.
Yang ailesine gelince, ok gemeden yoksulluun
penesine dtler, btn topraklar Fang
p'ing'in eline geti; onlar kim satn alrsa hemen
ksrlatlar, hibir rn vermez oldular; ancak
Fang-p'ing ile babas mutlu bir mr srd, her
ikisi de doksann at.

31
 Grnmez Kei

Bay Han, iyi aileden gelme bir beydi; usta bir

Taocu kei ve byc olan Tan ile ok iyi dosttu
lar. Tan, bir gn dier misafirlerle birlikte otu
rurken, anszn grnmez oldu. Bay Han bu sanat
renmeye pek heveslendi, ama Tan btn yalva
rp yakarmalarn geri evirdi, "Bu gizi kendime
saklamak istediim iin deil, " dedi, "bu yalnzca
bir ilke sorunu. Bunu stn insana retmek do-

ru olabilir, ama dierleri byle bir bilgiyi komu

larn yamalamak iin kullanabilirler. Senin by
le bir ey yapacan dnmyorum, yine de hi
ummadn yollardan ayartlabilirsin. " Btn a
basnn boa gittiini gren Bay Han byk bir
fkeye kapld ve bycy bir gzel dvmeleri
iin uaklaryla gizlice bir plan yapt; Tan'n ken
dini grnmez klma gcn kullanarak kamas
n nlemek iin de evin dndaki harman tlen

32
tal ince kl tozuyla kaplatt, bylelikle bas
makta olduu yerler hemen grlecek, uaklar
da oraya ullanvereceklerdi. Sonra da Tan' ka
rarlatrdklar yere gtrmek iin kandrd,
adamcaz oraya varr varmaz Han'n uaklar
deriden kaylarla drt bir yandan vurmaya ba
ladlar. Tan hemen grnmez oldu, ancak vurula
r savuturmak iin bir oraya bir buraya sradk
a ayak izleri o kadar ak seik belli oluyordu
ki! Adamcaz ensonu oradan kap kurtulana ka
dar uaklar vurdular ha vurdular. Bunun zerine
Bay Han evine gitti ve Tan yeniden uaklarn kar
snda beliriverdi; onlara artk orada daha fazla
kalamayacan, ancak gitmeden nce kendisi iin
yaptklarnn karl olarak hepsine bir ziyafet
ekmek niyetinde olduunu syledi. Elini giysisi
nin kolup.a daldrp daldrp kard nefis yiye
cek ve araplar masann zerine koymaya bala
d, bir yandan da, "Oturun, yiyip iin, keyfinize
bakp," diyordu. Uaklar syleneni yaptlar ve
birer birer zilzurna oldular, ok gemeden hepsi
szmt; bunun zerine Tan, onlar tek tek toplad
ve kol azndan ieriye tktrd. Bay Han bu ola
n duyunca, Tan'a baka bir numara gstermesi
iin yalvard; Tan da duvara bir kent resmi izdi,
eliyle kentin kapsn alar almaz kap ardna
kadar ald. Para kesesiyle giysilerini kapdan
ieri koydu, sonra el sallayp Bay Han'a, "Uurlar
olsun," diyerek ieri girdi. Kaplar arkasndan
kapand; Tan artk gzden yitmiti. Daha sonra
Ch'ing-chou'da yeniden ortaya kt sylendi;
kk ocuklara, avularna bir ember izmeyi

33
ve baka birinin giysisine ya da yzne dokuna
rak bu emberi dokunduklar yere geirmeyi
retiyormu. ember kardakine getikten sonra
ocuklarn elinde iz falan kalmyormu.

34
 Byl Yol

Kuangtung eyaletinde Kuo adnda bir alim ya

ard. Bir akam, arkadann yanndan ayrlm
evine dnerken tepeler arasnda yolunu yitiriver
di. Kendini sk bir ormann iinde buldu; bir saat
tir ynn arm ylece dolanp dururken ans
zn tepenin doruundan gelen kahkaha ve konu
ma seslerini iitti. Sesin geldii yne doru gitti
inde grd ki orada on on iki kii oturmu iki
iiyorlar. Kuo'yu grr grmez seslendiler: "Ya
nmza gel! Aramzda bir kiiye daha yer var; tam
zamannda geldin." Bunun zerine Kuo adamla
rn yanna iliti. Grd kadaryla bunlarn ou
mrekkep yalam tiplerdi; evinin yolunu bulma
sna yardmc olmalarn istedi. Ancak ilerinden
biri yle bard: "Amma da tuhaf adamsn, u
gzelim ay izlemek dururken ne diye evin yoluyla
falan cann skp duruyorsun?" Sonra da Kuo'ya

35
nefis kokulu koca bir kadeh arap sundu; Kuo a
rab bir yudumda iti, ilerinden biri bardan
yeniden doldurdu. mekte Kuo'nun stne yok
tu, uzun yryten dolay boaz da iyice kuru
mutu, kadehleri st ste yuvarlamaya balad.
Bundan pek honut olan adamlar da az birlii
etmicesine Kuo'nun ne kadar kyak biri olduu
nu syleyip duruyorlard. Kuo her tr kuun t
n taklit edebiliyordu, keyfi de iyice yerine ge
lince hi sezdirmeden anszn bir krlang gibi
cvldamaya balad; adamlar bu ie pek atlar,
"Gecenin krnde byle ne diye tyor ki bu kr
lang?" dediler. Kuo bu kez sesini guguk kuuna
evirdi; adamlar duyduklar bu srad sesleri
tartadursunlar, o hibir ey sylemeden ks ks
glyordu. Bir sre sonra papaan sesini taklit
ederek yle bard: ''Bay Kuo iyice kafay bul
du: En iyisi evine gtrn onu. " Sonra sesler kesi
liverdi, ama ok gemeden yeni cvltlar sard
ortal, sonunda seslerin kimden geldiini anla
yan adamlar kahkahaya bouldular. Dudaklarn
bzp Kuo gibi tmeye altlarsa da becereme
diler; sonra ilerinden biri yle dedi: "Bayan
Ch'ing'in bizimle olmamas ne kt: Austos orta
snda burada yeniden bir araya gelmeliyiz ve siz
Bay Kuo, siz de bu toplantmza katlmalsnz. "
Kuo geleceine sz verdi, bunun zerine adamlar
dan biri ayaa kalkp kendilerini bylesine elen
dirdii iin Bay Kuo'ya birka cambazlk numa
ras gstereceklerini syledi. Hepsi birden ayaa
kalktlar ve ilerinden biri ayaklarn skca yere
dayad, bir dieri adamn omuzlarna kverdi,

36
nc ikincinin, drdnc ncnn, ta ki ar
tk dierlerinin zerine srayamayaca kadar
yksek bir kule oluana dein, kalanlar da sanki
bir merdivenmi gibi arkadalarnn stne tr
mandlar. Artk en sttekinin ba nerdeyse bulut
lara deecek gibiydi; sonra bu dev stun yava
yava yere doru eildi, ta ki bir yola dnnce
ye kadar. Kuo bir sre byk bir korku yaad,
ama sonra bu yola koyulunca evin.e vard. Aradan
birka gn geince lenden geriye ne kaldn
grmek iin ayn yere gitti; her yer sk allkt,
yoldan ise hi iz yoktu. Austosun ortas gelince
szn tutmak istedi; gelgelelim dostlar Kuo'yu
oraya gitmemeye ikna ettiler.

37
 Kuyuya Atlan Adam

An-ch'ingli Bay Tai genken olduka aksi bir

adamd. Bir gn, kafas araptan dumanl, evine
dnerken yolun yamacnda Chi adndaki lm
kuzenine rastlad; kafay iyice bulduundan ku
zeninin lm olduunu unutarak, byle nereye

gittiini sordu. ,'Ben zaten gvdesinden ayrlm
bir ruhum, " diye karlad Chi; "anmsamyor
musun yoksa?" Bu yant Tai'yi birazck tedirgin
etti; ama ikinin etkisinden olsa gerek hi kork
mad ve kuzenine aadaki ller lkesinde neler
yapmakta olduunu sordu. "Yazman olarak g
revlendirildim," dedi Chi, "hem de Y ce Kral'n
saraynda. " "O zaman bamza gelecek hayrl
hayrsz her eyi biliyor olmalsn, " diye nledi
Tai. ''Benim iim bu, " dedi kuzeni, "biliyorum el
bet. Ama elimin altndan o kadar ok ey geiyor
ki, benimle ya da ailemle ilgili olmadka pek

38
dikkat etmiyorum dorusu. Yeri gelmiken,
gn nce ktkte senin adn grdm." Tai hemen
hakknda ne yazdn sordu, kuzeni yle yant
lad: ""Seni kandrmak doru olmaz; adn karanlk
ve uursuz bir cehenneme kondu. " Bu szler ze
rine Tai hemen ayld, byk bir korkuya kapld
ve kendine yardmc olmas iin kuzenine yalvar
d. ""Cezan balatacak bir iyilik yapmaya ala
bilirsin, " dedi Chi, ""ama gnahlarnn kayd nah
u parmam kalnlnda ve en dle deer se
vaplardan baka hibir eyin sana yarar dokun
mayacaktr. Benim gibi zavall bir adamn elinden
ne gelir ki? Her gn iyi bir davranta bulunsan
bile, gereken toplama ulaman bir yldan fazla
zaman alr, seninse hi zamann kalmad. Gelgele
lim, sen iyisi mi kendine bir ekidzen ver bundan
byle, belki kurtulmam salayacak bir ey vardr
yine de. " Tai bu szleri iitir iitmez oraca y
lp kald, kuzenine kendine yardm etmesi iin ya
np yalvard; ama kafasn kaldrnca Chi'nin ok
tan gitmi olduunu grd; bunun zerine zn
iinde evine dnd ve yreini artp davranla
rn dzeltmek iin uramaya balad.
O sralar kap komusu, Tai'nin niced.ir karsnda
gz olduundan kukulanyordu; yukarda anla
tlan olaydan ksa bir sre sonra, bir gn, tarlala
rn orada Tai'ye rastlaynca onu kurumu bir ku
yunun bana gtrd. Tai'yi kuyuda su var m
diye eilip bakmaya ikna etti ve ittii gibi kuyu
nun dibine yuvarlad. Kuyu ok derindi ve adam
Tai'nin ldnden emin oldu; ancak Tai gecenin
bir yarsnda kendine geldi ve oturduu yerden

39
yardm armaya balad, ama sesini duyan ol
mad. Ertesi gn Tai'nin lmeyip bilincinin de ye
rine gelmi olabileceinden kukulanan komusu
kuyunun azna gelip ieriye kulak verdi. Tai'nin
yardm isteyen lklarn duyunca da aaya
koca koca kayalar atmaya giriti. Tai kuyunun du
varndaki derin bir oyua snd ve orada hi ses
karmadan oturdu; ama dman Tai'nin lmedi
ini biliyordu ve kuyuyu neredeyse azna kadar
do] durdu. Oyuun ii zifiri karanlkt, sanki l
ler lkesi gibi; yiyip iecek bir eyie. r bulma ans
da olmadndan Tai, btn yaama umudunu yi
tirdi. Elleriyle dizlerinin stnde oyuun iine
doru ilerlemeye balad, ama birka adm sonra
karsna kan su daha fazla ilerlemesini engelle
di, o da eski yrine dnd. nceleri ok ackt,
ancak bir sre sonra alk duygusu kayboldu.
Byle bir kuyunun dibinde herhangi bir iyi davra
n sergilemesinin pek zor olduunu dnerek
yksek sesle Buda'ya yakarmakla geirmeye ba
lad zamann. ok gemeden suyun zerinde tit
reen ve kuyunun kr karanln aydnlatan l
gmlar grd ve hemen onlara duaya balad: "Ey

lgmlar, sizin hakszla urayp ktlk grm

insanlarn hayaletleri olduunuzu iitmitim. Ar
tk pek fazla mrm kalmad, kurtulma umudum
da yok; yine de iinde bulunduum durumun i
skcln sizinle bir ift laf ederek datmaktan
ok memnun olurdum. " Bunun zerine btn l
gmlar suyun stnde titree titree Tai'nin yan
na geldiler; aralarnda insann yar boyunda bir
adam da vard. Nereden geldiini soran Tai'ye,

40
''Buras eski bir kmr ocadr, " dedi, "ocan
sahihi burada alrken kimi mezarlar yerinden
oynatt; hunun zerine Bay Lung-fei ocaa bir
sel yollad ve krk ii bouldu. Biz o boulan
larn hayaletleriyiz. " Ayrca, Bay Lung-fei hak
knda Kent Tanrs'nn yardmcs olduu dnda
hibir ey bilmediini, susuz iilerin karayaz
sna pek zld iin drt gnde bir ieri
yulaf lapas getirmeyi adet edindiini syledi.
"Ama u souk su var ya, " diye ekledi, "iliklerimi
ze kadar iliyor, kemiklerimizin baka bir yere
gitme ans da neredeyse yok gibi. Beyim, bir gn
buradan kurtulur da yukardaki dnyaya dner
seniz, size yalvaryorum, ryen kemiklerimizi
karp gzel bir mezara koyun. Bylece aada
ki ller lkesi'nde bizim sonsuz minnettarl
mz kazanrsnz. " Tai kurtulacak olursa istedik
lerini yapacana sz verdi; "Ama sylesenize, "
diye inledi, "u durumda yeniden gn n gr
me umudu besleyebilir miyim?" Sonra lgmlara
dua etmeyi retti, onlara amur paralarndan
tespihler yapt ve hepsi iyice helleyinceye dek
Buda dualarn tekrar tekrar okudu. Geceyle gn
dz birbirinden ayramyordu; iyice yorgun d
nce uyudu, uyannca da olduu yerde dimdik
oturdu. Anszn uzaktan bir lamba grd.
Hayaletler pek sevindiler, "Bu yemeimizi geti
ren Bay Lung-fei, " dediler. Tai'nin de kendilerine
elik etmesini istediler; sudan dolay gelemeyece
ini syleyince de onu suyun stnde tamaya
baladlar, nk su yrnecek gibi deildi. Dne
dolana drt yz metre gitmilerdi ki, lgmla-

41
 rn Tai'ye kendi bana yryebileceini syledii
bir yere geldiler. Bir. kat merdiven ktlar gibi
geldi Tai'ye. Yolun sonunda kendini kol kalnl
nda bir mumla aydnlanan bir evin nnde
buldu. Nicedir ate grmedii iin pek sevin
di ve ieriye girdi; orada, giydii apka ve giysi
den bir alim olduu anlaln, bakeye oturmu
yal bir adam grnce saygsndan dolay daha
fazla ilerlemedi. Ancak yal adam Tai'yi
grmt, ona yaayan birinin nasl olup da bu
raya gelebildiini sordu. Tai adamn ayaklarna
kapanp bandan geenleri anlatt; bunun ze
rine yal adam "Benim kk torunum!" diye
nledi. Tai'ye yerden kalkmasn buyurdu ve
oturacak bir yer gsterdi; adnn Tai Ch'ien oldu
unu, ama Lung-fei olarak tanndn aklad.
Ayrca gemi gnlerde T 'ang adnda cieri be
para etmez bir torununun bir avu alakla birlik
olduunu mezar yaknnda bir kuyu atklarn,
bitimsiz gecesinin erincini bozduklarn, bunun
zerine oray tuzlu suyla doldurduunu ve onla
r boduunu anlatt. Sonra da ailesinin imdiki
halinden haber sordu.
T 'ang, be kardeten en bynn oluydu, Tai
de ayn soydan geliyordu; yrenin sz geen
beylerinden biri, aile mezarlnn yaknnda bir
ocak asn diye T 'ang'a rvet vermiti. Kardele
ri bu ie karmay istememilerdi. Zamanla ocak
'
taki su ykselmi ve tm iileri bomutu; bunun
zerine lenlerin yaknlar tazminat talep etme
ye balam, T 'ang ile ibirliki arkada byk
bir yoksullua dm, T'ang'n soyundan gelenler

42
perian olmutu. Tai, T 'ang'n kardelerinden bi
rinin o1uydu, byklerinden iittii bu yky
yal adama aktard. ""Byle soylarna yakmaz
bir atalar olup da nasl bahtsz olmasnlar?" diye
nledi yal adam, ""Ama sen buraya geldiine g
re almalarn asla savsaklamam olsan gerek. "
Yal adam Tai'ye yiyecek ve arap sundu, nne
eskil biemde yazlm bir denemeler toplam
koydu ve bunun zerinde byk bir zenle al
masn buyurdu. Ayrca Tai'ye yaz kurmas iin
kimi izlekler verdi ve sanki zel hocasym gibi
yazd denemeleri dzeltti. Mum asla koku ver
meden ve hi eksilmeden odada srekli yanyor
du. Tai yorulunca uyumaya gitti, hala gn gece
den ayramyordu. Yal adam ara sra dar k
yor, torununun isteklerini yerine getirmesi iin
evde bir olan ocuu brakyordu. Bylece bir
ka yl geip gitti, ama Tai ban artacak hibir
dertle karlamad. inde yz deneme olan top
lamdan baka kitab yoktu, bu kitab drt bin
kezden fazla okudu. Bir gn yal adam Tai'ye y
le dedi: ""Cezan neredeyse sona ermek zere, ya-
,
knda yeryzne dnebileceksin. Mezarm k
mr ocann hemen yannda ve iren atsinekleri
kemiklerimin zerinde dolayor. Onlar Tung
yan'a tamay unutma! " Tai bunu yapacana
sz verdi; sonra yal adam btn hayaletleri bir
araya toplad ve Tai'yi onu bulduklar yere geri
gtrmelerini buyurdu. Tek tek balarn eerek
selam verdiler ve Tai'ye kendilerini de unutma
mas iin yalvardlar; Tai ise oradan nasl kurtu
labileceini tahmin etmeye alyordu.

43
Kaybolduunda ailesi Tai'yi her yerde arayp
durmu, anas hu durumu devlet grevlilerine de
bildirmiti; bunun zerine ok sayda adam su
lanm, ama kimse kayp adamn izini bulamam
t. Aradan drt yl geti ve blge yargc deiti;
bunun sonucunda aratrmalar iyice tavsad ve
durumundan hi de memnun olmayan Tai'nin ka
rs baka bir kocaya vard. Bunun hemen ar
dndan yrede oturanlardan biri eski kuyuyu
onarmaya giriti ve kuyunun dibindeki oyukta
Tai'nin gvdesini buldu. Dokununca Tai'nin lme
diini anlad ve hemen ailesine haber sald. Tai
evine gtrld; ertesi gn yksn anlatacak
kadar kendine gelmiti.
Tai'nin kuyunun dibinde geirdii sre iinde, onu
aaya iten komusu karsn bir gn ldresiye
dvmt; bunun zerine adam kaynpederinin
_
at dava nedeniyle bir yWn fazladr hapis
teydi, o sra davayla ilgili aratrma da sryordu.
Salverildiinde nerdeyse bir kemik torbasna
dnmt; Tai'nin yaadn iitince byk bir
korkuya kapld;;; oradan kap gitti. Ailesi dava
amas iin Tai'yi ikna etmeye alt, ama Tai ba
na gelenlerin kendi kt davranlarndan kay
naklanan bir ceza olduunu, komusuyla bir alp
veremediinin olmadn belirterek buna yana
mad.Bunun zerine komusu evine geri dnmeyi
gze alabildi. Kuyudaki su kurutulunca, Tai aa
inip kemikleri toplayacak adamlar tuttu; kemikle
ri tabutlara yerletirdi ve hepsini ayn yere gm
d. Sonra aile soyktnden Bay Lung-fei'nin
adn buldu ve mezarna nice gzel ey sunmaya

44
giriti. Bir sre sonra Yazn Rektr bu allma
dk yky iitti ve Tai'nin kurduu yazlar g
rp pek beendi; daha sonra Tai snavlarn baa
ryla geti ve ustalk derecesini alarak evine geri
dnd. Bay Lung-fei'nin Tung-yan'a gmlme
sini salad ve ilkyaz geldike mezarn ziyaret
etmeyi hi aksatmad.

45
 Para Irma

nl bir beyin ua, bir gn efendisinin bahe

sindeyken akp giden bir para rma grd. Ir
mak yaklak bir metre enindeydi, derinlii de
bir o kadar vard. abucak rmaktan iki avu
dolusu alverdi. Sonra, geri kalann da toplamak
iin kendini rmaa brakt, ama ayaa kalktnda
grd ki btn rmak altndan akp gitmi. Ken
dine de kala kala o ilk iki avu dolusu para kalm.
"Ah!" diyor yorumcu burada, "Para srekli do
lamda olan bir eydir, kimse stne yatp da
hepsini kendine saklayamaz. "

46
 Doast Bir E

Ch'ang-shan'da bir Bay Chao vard; T 'ai adnda

bir ailenin yannda kalyordu. yice zayf dp
sayrlanm, neredeyse lmn eiine gelmiti.
Bir gn birazck hava alsn diye Bay Chao'yu
sundurmaya kardlar; azck kestirip de uyan
dnda ne grsn! Yan banda gzeller gzeli
bir kz duruyor. "Senin ein olacam, " dedi kz.
Bunun zerine kendisi gibi zavall bir adamn
byle bir talih ummadn syledi; lm de
inde yatarken bir ein sunacaklarndan pek de
yararlanamayacan ekledi. Kz onu saaltabile
ceini syledi; ama bu konuda oka kukulu
olduunu belirtti adamcaz; "Hatta, " dedi,
'"elinde iyi bir reete olsa bile gereken eyleri
salayacak param yok. " "Seni saaltmak iin ilaca
ereksinimim yok, " diye karlad kz; sonra
d iyle srtn ve yanlarn ovmaya balad, kzn

47
 eli bir ate topu gibiydi. Bay Chao ok gemeden
kendini daha iyi hissetti; dualarnda her zaman
anabilmek iin gen kzn adn renmek istedi.
"Ben bir ruhum, " dedi kz, "ve senin, Han hane
dan zamannda Ch'u Sui-liang adyla yaarken,
aileme ok yardmn dokundu. Sevecenliin y
reime iledi, ite imdi, onca aradktan sonra
seni buldum ve yaptklarnn karlm demek
istiyorum. "
Chao, iinde bulunduu sefil durumdan ok
utand ve kk kirli odasnn gen kzn giysisi
ni kirletecei kaygsn duydu. Ama kz odasn
grmek isteyince birlikte ieri girdiler; ieride
ne oturacak bir iskemle vard, ne de yiyecek bir
lokma ekmek. ''Btn hunlara katlanabilirsin
belki, " dedi Chao, "ama gryorsun, kilerim
tamtakr ve bir ee gereken hibir ey yok bura
da. " "Byle eylere cann skma sen, " dedi kz;
Chao bir anda pahal kumalarla kaplanm bir
sedir buldu karsnda, duvarlar gm benekli
bir katla kapland, masa ve iskemleler belirdi,
masa cins cins arapla, nefis yiyeceklerle doluy
du. Bunun zerine hoa vakit geirmeye, bir
kar koca yaam srmeye haladlar. Nice insan
hu tuhaf durumu grmeye geldi; gen kz konuk
lar byk bir itenlikle karlad, yeri geldiinde
akam yemei iin darya kan Bay Chao'ya
hep elik etti. Bir gn konuklar arasnda gen
bir yeni mezun vard, olan tre tanmazn tekiy
di, kz hu durumu abucak anlad. nce olana
pek ok kt sanla seslendi, sonra da bana yle
bir vurdu ki olann ba camdan dar uuverdi,

48
 gvdesiyse orackta oturuyordu hala. Olan y
lece oraya skp kaln, hibir yere kprdaya
myordu; teki konuklar araclk edip ricada bu
lundular da yle serbest kalabildi. Bir sre sonra
konuklarn says iyice artt. Kz onlar grmek
istemezse btn fkelrini kocasna yneltiyor
lard. Ensonu, Tuan-yang leninde kimi
dostlaryla oturmu ierlerken ieriye beyaz bir
tavan dalverdi, bunun zerine kz yerinden fr
lad, "Saaltc benim iin geldi, " dedi, sonra d
np tavana seslendi: "Git gidecein yere: Seni
izleyeceim. " Tavan kp gitti, kz oradakilere
bir merdiven getirmelerini ve arka bahedeki
yksek bir aaca yaslamalarn syledi; merdive
nin boyu aacn tepesini gemeliydi. Merdivene
'
nce gen kz kt, hemen ardndan da Chao;
sonra kz kendilerine katlmak isteyenler varsa
ellerini abuk tutmalar gerektiini belirtti. Ev
deki bir hizmeti ocuktan baka kimse bu ie
yrek yetiremedi; olan da Chao'nun ardna
dt. Bylece ktlar, ktlar, ktlar, ta bulut
larn arasna girip gzden kayboluncaya kadar.
Ancak aada kalanlar gelip de merdivene bak
tklarnda bunun kaplamas sklm eski bir
kap erevesi olduunu grdler; Bay Chao'nun
odasna dndklerinde oray eskiden olduunca
kirli, dkk ve eyasz buldular. Bunun zerine
hizmeti ocuk geri gelince ondan her eyi ren
meye karar verdiler, ama ocuk asla geri dnmedi.

49
 Konuk Kaplan

Min-chou'dan Kung adnda gen bir adam, Hsi

ngan'daki snava giderken bir handa mola verdi.
Biraz arap smarlad.
Tam o sra ieri ok uzun boylu ve soylu gr
nl bir yabanc girdi; Kung'un yanna oturup
onunla sylemeye balad. Kung ona bir bardak
arap sundu, yabanc geri evirmedi; adnn
Miao olduunu syledi. Gelgelelim sert, kaba bir
adamd, bu yzden Kung, arap bittiinde yenisi
ni smarlamad.
O zaman Miao, Kung'un onun ne kadar sk bir
iici olduunu takdir edemediini grd, kalkp
pazara biraz arap almaya gitti; ok gemeden
de azna kadar dolu kocaman bir testiyle geri
dnd. Kung sunulan arab geri evirdi; ama
Miao onu raz etmek iin omzunu yle bir skt
ki, Kung birka bardak daha imek zorunda kal-

50
d; Miao da sanki orba iermi gibi hzla gvde
ye indiriyordu arab. Ensonu, "nsanlar arla
yp elendirmeyi pek beceremem, " diye nledi
Miao, ""benimle imeyi srdrrsen sevinirim,
ama dilersen gidebilirsin de." Bunun zerine
Kung tesini berisini toplayp oradan ayrld;
ama daha birka mil gitmiti ki at sayrlanp
yolun ortasna ylverdi. Orada, ar ykleriyle
birlikte ne yapmas gerektiini dnp durur
ken Bay Miao kp gelmesin mi! Olup biteni
renir renmez krkn karp uana verdi
ve at srtlad gibi en yakndaki hana tad,
bu da yaklak alt yedi mil demekti. Oraya va
rnca hayvancaz ahra brakt, ok gemeden
Kung ile kendi uaklar da hana vard. Kung Bay
Miao 'nun yapt srad eyden dolay iyice a
knla uramt; onun bir stn-insan olduu
na karar verip adama byk bir saygyla davran
maya balad, dinlenip canlanmalarn salamak
iin arap ve yemek smarlad. ""Benim itahm, "
diye belirtti Miao, ""senin kolayca doyuramaya
can trdendir. Haydi, araptan amayalm."
Bylece bir testi daha bitirdiler, sonra Miao kal
kp, ""Atnn iyilemesi iin biraz zaman gerek;
seni bekleyemeyeceim, " diyerek Kung'u esenle
di ve ekip gitti.
Snavdan sonra birka arkada Kung'u, iekli
Tepe'de yapacaklar kr gezintisine ard. Hep
birlikte oturmu yiyip iip eleniyorlard ki, o
da ne, Bay Miao kp gelmesin mi! Bir elinde ko
caman bir testi vard, dierinde semiz bir but.
Bunlar oturanlarn nne brakt. ""Siz beyefen-

51
dilerin buraya geldiini iitince, " dedi, "ardnza
taklaym dedim, bir atn kuyruuna yapan si
nek gibi. " Kung'la arkadalar ayaa kalkp onu
greneklere uygun biimde selamladlar, sonra
da kark dzende oturdular. Zaman geip de a
rabn elden ele dolat sra ilerinden biri, kar
lkl kouk dzmeyi nerdi; bunun zerine,
""Byle iip durmaktan fazlasyla keyif alyoruz;
rahatmz bozmann ne gerei var?" diye nledi
Miao. Gelgelelim dierleri ona kulak asmadlar
ve baarsz kalann ceza olarak koca bir bardak
arap imesinde karar kldlar. ""Onun yerine ce
zay lm yapalm, " dedi Miao; tekiler glerek
bunun, byle nemsiz bir ey iin ok ar bir
ceza olduu karln verdiler; o zaman Miao,
lm cezas verilmese bile, kendisi gibi sert bir
adamn da yarmaya katlabileceini syledi. S
rann en banda oturan Bay Chin balad:
""Tepenin doruunda bak varyor usuz bu:
caksza,"
Bunun zerine Miao hemen srdrd iiri:
""Krlm vazonun stnde kl kpkzl parla
makta."
Sonraki bey uzunca bir sre dnd. O sra
Miao da kendine bardak bardak arap doldur
may srdrd; bir sre sonra herkes koua
katkda bulunmutu, ama bunlar yle batan
savma dizelerdi ki, Miao bard: ""Hadi canm!
Bunlar iin cezalandrlmayacaksak en iyisi bir
daha bu ie hi kalkmayalm."
Kimse buna aldrmaynca Miao daha fazla daya
namad; tepelerle koyaklar yanklanana dek bir

52
ejder gibi kkredi. Sonra elleriyle dizlerinin ze
rine kp bir aslan gibi srad. Bu durum
ozanlar iyice aknla uratt ve artk dizeler
dzmeye son verdiler. arap defalarca elden ele
dolamt, her biri az ok akrkeyif, son snav
da yazdklar kouklar yinelemeye baladlar, bir
yandan da karlkl birbirlerini vp duruyor
lard. Bu Miao'yu o kadar usandrd ki Kung'u
ta-makas-kat oyunu oynamak iin yanna ek
ti; ama herkes vz vz konumay srdrnce da
yanamayp bard: "u samalklarnz kesin ar
tk, bunlar karlarnza saklayn siz, arkadalar
nza deil." tekiler hem ok utandlar hem de
Miao'nun kabalna iyice fkelendiler ve bunun
zerine kouklar daha yksek sesle yinelemeye
giritiler.
Bunun zerine Miao, fke iinde yere atlad ve
kkreyerek bir kaplana dnt, hemen orada
kilerin zerine atld: Kung ile Bay Chin dnda
herkesi ldrd. Sonra da kkreyerek kap git
ti. Bylece Bay Chin ustalk derecesini almay
baarmt. Chin, yl sonra yeniden iekli
Tepe'ye uradnda Bay Chi'ye rastlad. O, kap
lann ldrd beyefendilerden biriydi. Chin
byk bir korku iinde oradan svmaya alr
ken Chi, atnn gemini tuttu ve gitmesine izin
vermedi. Bunun zerine Chin atndan indi ve
ne olduunu sordu. Chi yle karlk verdi:
""Ben artk Miao'nun klesiyim ve onun iin deli
gibi almak zorundaym. Beni salvermeden
nce baka birini ldrmesi gerekiyor. Bunun
iin gn sonra kaplann Ts'ang-lirng tepesinin

53
eteinde, bilgin kaftan ve bal olan bir adam
yemesi gerek. O gn oraya birka beyefendi geti
rip eski dostuna yardm eder misin?" Chin hibir
ey syleyemeyecek kadar rkye kaplmt,
ama bunu yapacana sz verip evinin yolunu
tuttu. Sonradan bu konuyu yeniden gzden ge
irdi ve bunun bir tuzak olduunu dnerek
sznden dnmeye, arkadan kaplann iblisi
olarak brakmaya karar verdi. Ancak bu yky
akrabas olan Bay Chiang'a da anlatm bulun
du. Bay Chiang blgedeki bilginlerden biriydi.
Bu beyefendi de, Yu adndaki baka bir bilgine
kin besler dururdu; snavdan onunla ayn dere
ceyi almt. Chiang onu ortadan kaldrmaya ka
rar verdi. Bylece Yu'ya, o gn sz konusu yere
birlikte gitmeyi teklif etti ve kendisinin oraya,
giysilerini giymeden geleceini syledi.
Yu bunun nedenini anlayamad; ama szletikleri
yere vardnda orada kendisini her trden arap
ve yemein hazr beklediini grd. Tam o gn,
Chiang ailesinin dostu olan Vali de tepeye gelmi
ti. Chiang'n aada bir yerlerde bulunduunu
duyunca birini gnderip Chiang' yanna artt.
Chiang, Vali'nin yanna giysisiz kmay gze ala
mad ve Yu'nun giysisiyle baln dn ald;
ama onlar giyer giymez kaplann saldrsna u
rad. imdi kaplann aznda tad Chiang'tan
bakas deildi.

54
 Chao-ch'eng Kaplan

Chao-ch'eng'de yal bir kadn yayordu; yetmi

in zerindeydi ve yalnzca tek bir olu vard.
Bir gn tepelere giden olunu bir kaplan yedi,
bunun zerine anas yle bir ac duydu ki, yaa
mak bile istemez oldu. Gz yal, ah ederek ko
up yksn blge yargcna anlatt; adam gl
d ve kadna "'Bir kaplan iin dava alabilecei
ni nasl dnrsn?" diye sordu.
Ama yal kadn avuntu bulamad, ensonu yarg
cn sabr tat ve kadna ekip gitmesini buyurdu.
Gelgelelim kadn buna aldrmad bile; yarg ka
dnn ilerlemi yana sayg duyduu ve daha sert
nlemlere bavurmak istemedii iin kaplan tu
Luklataca konusunda sz verdi. Yine de kadn,
gz nnde tutuklama buyruu karlmadan
gitmeyeceini bildirdi; bunun zerine yarg, ne
yapacan bilmez bir halde, yanndaki grevli-

55
lerden hangisinin bu ii stleneceini sordu. le
rinden biri, iip iip iyice kafay bulmu grnen
Li-Neng, ne kt ve bu ii kendisinin yapacan
syledi.
Hemen orackta tutuklama buyruu yazld ve
yal kadn da ekip gitti. Dostumuz Li-Neng,
ayldnda yaptndan pimanlk duydu; ama
btn bunlarn, yalnzca efendisinin yal kad
nn srarlarndan kurtulmak iin evirdii bir
dmen olduunu dnerek kayglanmay brak
t; yazl buyruu, sanki tutuklama yaplm gibi
yetkili yere verdi. ''Byle olmaz, " diye nledi
yarg, "Bu ii yapabileceini syledin, seni bu
iten balayamam." Li-Neng akln yitirecek gi
bi oldu, bir zm yolu bulmaya alt, blge
deki avclar grevlendirmesine izin verilmesi
iin yalvard. stei kabul edildi; bunun zerine
avclar bir araya toplayp kaplan yakalamak
umuduyla tepelerin arasnda gnler geceler ge
irmeye balad, bylelikle grevini yerine getir
diini gstermi olacakt.
Aradan bir ay geti, bu sre iinde grevini yerine
getiremedii iin yedii deneklerin says da
birka yz amt. Ensonu umutsuzluk iinde
kentin dou ucundaki Ch'eng-huang tapnana
snd, dizlerinin stne kp yakard, alad,
yakard, alad. Bir sre sonra ieri bir kaplan
girdi, byk bir korkuya kaplan Li-Neng canl
canl kaplann midesine ineceini dnd. Ama
kaplan hibir eye aldr etmeden tapnan giri
ine kp oturdu. Bunun zerine Li-Neng hay
vana yle seslendi: "Ey kaplan, o yal kadnn

56
olunu ldren sen isen izin ver seni balayaym. "
Sonra cebinden bir ip karp hayvann boynuna
att. Kaplan kulaklarn sarktp balanmaya gz
yumdu ve yargcn huzuruna kadar Li-Neng'in
ard sra yrd. Yarg kaplana sordu: ''Yal ka
dnn olunu sen mi yedin?" Kaplan ban sallad.
Bunun zerine yarg unlar syledi: "Katillerin
lmle cezalandrlmas her zaman yasa olmutur.
Ayrca, bu yal kadnn yalnzca tek olu vard
ve onu ldrerek kadndan son yllarndaki biricik
desteini de alm oldun. Ama artk sen ona bir
oul olursan suun balanacaktr. " Kaplan yine
ban sallad, bunun zerine yarg kaplann sal
verilmesini buyurdu; yal kadn buna son derece
fkelendi, kaplann olunu yok etmesinin karl
n canyla demesi gerektiini dnyordu.
Gelgelelim, ertesi sabah kulbesinin kapsn a
tnda orada l bir geyiin yattn grd; ya
l kadn geyiin etiyle derisini satarak kendine
yiyecek alabildi. O gnden sonra bu durmakszn
yinelendi, kaplan kimileyin kadna para ve m
cevher bile getiriyordu, bylece kadn iyice varsl
biri oldu, ona kendi olunun yapabileceinden ok
daha iyi baklyordu.
Bundan tr kadn da kaplana pek iyi davranma
ya balad; kaplan sk sk gelip sundurmada uyu
yor, orada kimileyin btn bir gn geiriyor, ne
insanlara ne de hayvanlara korku salyordu. Bir
ka yl sonra yal kadn ld, bunun zerine kap
lan ieri girip acyla kkredi. Neyse ki yal kadn
biriktirdii paralar sayesinde grkemli bir tren
l e gmlebilecekti. Akrabalar mezarn evresin-

.57
 de bekleirlerken ortaya bir kaplan frlayverdi,
hepsinin korku iinde kamasna yol at.
. Ama kaplann tek yapt toprak ynna gitmek
oldu ve gk grlemesi gibi bir kkreyi saldktan
sonra yeniden gzden kayboldu. Bunun zerine
o yrenin insanlar Sadk Kaplan'n onuruna bir
tapnak kurdular, tapnak o gn bu gndr ayakta.

58
 Kurt D

Bay Pai, Chih-li'nin yerlisiydi; en byk olunun

ad da Chia'yd. Bu oul yaklak iki yldr
gneyde yarg olarak grev yapmaktayd; an
cak aradaki uzaklk ok fazla olduundan, ailesi
ondan hibir haber alamamt.
Bir gn, uzaktan akraba olduklar Ting adnda
birini eve ardlar; hu beyefendiyi nicedir gr
memi olan Bay Pai ona ok candan davrand.
T ing, ller lkesi Yargc tarafndan zaman za
man yeryznde tutuklamalar yapmakla grev
lendirilen kiilerden biriydi; Bay Pai sohbet sra
snda Ting'e, aadaki ller lkesi hakknda so
rular sordu.
Ting ona pek ok ey anlatt, ama Pai'nin yznde
bunlara pek inanmadn gsteren bir glmse
me vard. Birka gn sonra, tam biraz kestirmek

59
iin uzanaca sra, T ing eve geldi ve bir gezintiye
kmay nerdi.
Bunun zerine dar ktlar ve bir sre sonra
kente vardlar. ""Burada, " dedi T ing bir kapy
gstererek, ""senin yeenin yayor. " Szn etti
i, Bay Pai'nin ablasnn Honan'da yarglk ya
pan olu idi. Pai bu savn doruluu konusunda
kuku gsterince T ing onu ieri soktu, o da ne!
Orada yeeni resmi giysilerine brnm, maka
mnda oturmaktayd. evresinde nbetiler ol
duundan yanna yaklamak olanakszd; ancak
T ing, olunun evinin de fazla uzakta olmadn
belirtip onu da grmeyi isteyip istemediini sor
du. Pai bunu kabul edince byk bir yapya gele
ne dek yrdler, Ting, ""te buras! " dedi. Gel
gelelim girite vahi bir kurt vard ve Bay Pai
ieri girmeye korktu. Ting ise srar etti ve birlikte
ieri girdiklerinde kimi ayakta duran kimi uzan
m uyuyan btn grevlilerin kurt olduklarn
grdler. Yol, aarm kemiklerle doluydu ve
Bay Pai byk bir korkuya kaplmaya balad;
ama T ing hep yanndayd. Sonunda balarna
bir ey gelmeden eve vardlar. Pai'nin olu Chia
da tam o sra ortaya kverdi ve Ting'in yannda
babasn grnce ok sevindi.
Konuklarna oturacak yer gsterip, uaklara yi
yecek iecek getirmelerini buyurdu. Bunun ze
rine kocaman bir kurt, aznda l bir adamn
gvdesiyle geldi ve onu konuklarn nne brak
t. Korku iinde ayaa frlayan Bay Pai, oluna
bunun ne demeye geldiini sordu. ""Yalnzca seni
canlandrp g verecek bir eyler, baba, " diye

60
yantlad Chia; ama bu Bay Pai'nin heyecann
yattrmad, tela iinde geriye kat, ama kurt
lar oktan yolu kapamt bile.
Tam ne yapacan bilmez bir haldeyken hayvan
lar korku iinde kamaya balad; kimi sedirle
rin altna snd, kimi masalarla iskemlelerin.
Bay Pai, "Bunun nedeni ne ola ki?" diye d
nrken ieri altn zrhl iki sava girdi, sert
baklarn Chia'ya evirdiler, sonra kara bir ur
gan karp elini ayan balamaya giritiler.
Chia savalarn nne ylverdi, der d
mez de sipsivri dili bir kaplana dnt; sava
lardan biri l l klcn ekip kafasn kopar
maya yeltendi, "Dur, daha zaman gelmedi! " diye
bard br, "Bu, gelecek yln drdnc ayn
da olacak. Yalnzca dilerini skeceiz imdi. "
Ve ardndan kocaman bir tokmak kard; bir
ka vurula hayvann dilerini yere dkverdi:
Kaplann ac iinde kkreyiini grmeliydiniz,
neredeyse koca koca tepeleri yerinden oynat
yordu, korkudan akl bandan umutu Bay
Pai'nin - srayp uyanverdi. Bir d grdn
anlad ve hemen T ing'i evine buyur etmek iin
birilerini gnderdi; ama T ing balanma dileye
rek daveti geri evirdi.
Dnde grdklerinin anlamn zmeye alan
Bay Pai, bu kez kk oluyla Chia'ya uyar ve
t dolu bir mektup gnderdi; Pai'nin olu aabe
yinin yanna vard zaman bir de ne grsn?
Chia'nn btn n dileri dklmt; sylediine
gre kafas iyiyken attan dmt.
Kardei, "Ne gn dtn?" diye sordu, anladlar

61
ki Chia, bahasnn d grd gn attan d
mt. Kardei hundan dolay byk bir akn
la urad ve bahasnn gnderdii mektubu
okusun diye aabeyine verdi. Chia'nn rengi uu
verdi, ama hemen kendini toparlayp kardeine,
"Attan dmemin hahamn dyle akmasn
da hunca aacak ne var ki?" diye sordu.
ok gemeden terfi listesinde kendini en haa
koysunlar diye stlerine rvet datma iine da
lnca da tm bu olup biteni unuttu; Chia'nn
buyruu altndaki grevlilerin acmasz kiiler
olduklarn, bakalarndan armaanlar aldkla
rn, yetkilerini istedikleri kiiler iin kullandk
larn, bylelikle kopmaz bir yolsuzluk a kur
duklarn gren kardei koup aabeyini buldu
ve gzyalar iinde bunlarn agzllne ket
vurmas iin yalvard. "Kardeim, " dedi Chia,
"senin mrn kck bir kyde geti; devlet
ilerinin nasl yrdn bilmiyorsun. Bizim
rtbemizi ykselten de alaltan da stlerimizin
istencidir, yoksa halkn sesi deil. Dolaysyla an
cak stlerini honut klan kii baarya erer; oysa
halkn isteklerini gz nne alan kiinin stlerini
honut klma ans yoktur. " Chia'nn kardei,
dnn kulak ard edildiini anlad; bunun
zerine eve dnd ve babasna olup biten her eyi
anlatt. Bunlar yal adama pek dokundu, ama
yapabilecei hibir ey yoktu, o da kendini yok
sullara yardm etmeye adad; sularnn karl
n yalnzca olu desin, yaplan bu iyilikler sa
yesinde susuz kars ile ocuklar ac ekmekten
kurtulsun diye her gn tanrlara yakard. Ertesi

62
yl, Chia'nn Mlki ler Meclisi'nde bir greve
nerildii duyuldu; dostlar, bu mutlu olay iin
kutlamalarn sunmak zere babasnn kapsna
yldlar.
Ama yal adam i geirdi, konuk arlayamaya
cak kadar rahatsz olduunu ne srerek yata
na dnd.
ok gemeden yeni bir haber geldi, Chia evine
dnerken urularla karlam, adamlaryla bir
likte ldrlmt.
O zaman babas yatandan dorulup yle dedi:
"Dorusu tanrlar yakarlarm karlksz b
rakmad, olumun gnahlarn yalnzca ona
dettiler." Hemen tts yakp kretmeye giriti.
Kimi dostlar yal adam, gelen haberin doru
olmayabileceine inandrmaya altlar; ama
Pai'nin haberin doruluundan kukusu yoktu
ve bir an nce olunun mezarn hazrlama der
dindeydi.
Gelgelelim Chia henz lmemiti. Uursuz dr
dnc ayda yolculuuna balam ve urularla
karlamt; onlara btn parasn, deerli e
yalarn sundu, ama urular yle haykrdlar:
"Buraya yzlerce kurbann urad byk hak
szlklarn cn almaya geldik; yalnzca paran
m istediimizi sanyorsun?" Sonra Chia'nn ve
kt kalpli yardmcsnn, ensonu da Chia'nn
yzkaras buyruklarn yerine getirmede hi du
raksamayan, imdi de kente giderken ona elik
eden uaklarnn kafasn kestiler. Ardndan ele
geirdiklerini paylatlar ve hzla savuup gittiler.
Chia'nn ruhu bir sre gvdesinin yannda kald,

63
ta ki oradan geen yksek bir mandarin yerdeki
lnn kim olduunu soruncaya dek.
Uaklarndan biri onun falanca yerde yarglk
yaptn, adnn da Pai olduunu syledi. "Ne! "
dedi mandarin, "Bu, yal Bay Pai'nin olu mu?
Bir baba iin olunun acsn grmek ne kadar
kt. Kafasn yerine koyun! " Bunun zerine
adamlardan biri atndan inip Chia'nn kafasn
yeniden omuzlarnn zerine yerletirmeye giri
ti, ama yapt i mandarinin szleriyle yarda
kald: "Kavray eri kiinin gvdesi de doru
olamaz: Kafasn ters yerletirin. "
Chia'nn ruhu yava yava gvdesine dnd; ka
rsyla ocuklar cesedi almaya geldiklerinde
onun hala soluk aldn grdler. Eve tadklar
Chia'y, yutabilecei trden yiyeceklerle besledi
ler; ev olduka sapa bir yerdeydi, bu yzden
Chia'nn kendini topladnda bile yolculuunu
srdrmesi olanakszd. Babas iin asln re
nene kadar yaklak alt ay geti; Bay Pai hemen
kk olunu aabeyini eve getirmesi iin yola
sald. Cha gerekten de yaama dnmt, gel
gelelim grebilmek iin srtn dnmesi gereki- .
yordu, bu yzden bir insandan ok hilkat garibesi
gibi grld hep. Sonu olarak; Pai'nin dnde,
etrafnda grevlilerle otururken grd yeeni
mparatorluk Denetilii'ne atand ve dn
btn ayrntlar bylelikle garip bir biimde
gerekleti.

64
 Almak

Hsiang Kao, nam- dier C h'u-tan, T 'ai-yan'da

doup bymt ve vey kardei Sheng'e de
rinden balyd. Sheng de, Po-ssu adnda gen bir
hanma umutsuzca gnl vermiti; kz da Sheng'i
ok seviyordu, ama anas kzna karlk ok fazla
para istiyordu. O sra varsl bir gen olan Chuang,
kz kendine almaya karar verdi ve onu bir odalk
olarak satn almay nerdi. "Olmaz, olmaz, " dedi
Po-ssu anasna, "Chuang'n odal olacama
Sheng'in kars olurum, daha iyi. " Anas buna raz
oldu ve ilk karsn daha yaknlarda topraa ver
mi olan Sheng'e haber sald; Sheng ok sevindi
ve kz evine almak iin hazrlklara balad.
Chuang bunu iitince Po-ssu'y almasna engel
olduu iin Sheng'e byk bir hn duydu; bir
gn yolda Sheng'le karlanca stne vard, a
ana geleni svp sayd. Sheng de ayn biimde

65
 karlk verince Chuang yardmclarna Sheng'in
zerine ullanp onu bir gzel dvmelerini bu
yurdu. Adamlar isteneni yaptlar ve Sheng'in can
sz gvdesini oraca brakp gittiler. Hsiang olan
lar duyunca bir kouda oraya vard ve kardeinin
yerde yatan cansz gvdesini buldu.
Byk bir acya boulan Hsiang, blge yargcna
gidip Chuang iin cinayet sulamasyla dava a
trd, ama Chuang o kadar ok rvet datt ki,
btn sulamalar dt. Bu, Hsiang' iyice lg
na evirdi; Chuang' yolda ldrmeye karar ver
di. Bu amala her gn, yannda keskin bir bak
la, Chuang'n gemesini bekleyerek yolun yama
cndaki allarn arasnda sakland. Zamanla bu
tasarsn duymayan kalmad, bu yzden Chuang
yannda irikym bir koruma bulunmadan evden
kmaz oldu, ayrca Chiao T 'ung adnda son de
rece usta bir okuyu yksek cretle ie ald, by
lece Hsiang'n amacn gerekletirme olana
. kalmam oluyordu. Gelgelelim Hsiang gnler
boyu orada pusuya yatmay srdrd; bir gn
ok iddetli bir saanak balad, Hsiang ksa s
rede iliklerine kadar sland. Ardndan yel iyice
sertleti ve dolu frtnas balad, Hsiang souk
tan donacak duruma geldi. Pusuya yatt tepe
nin doruunda Taocu bir keiin yaad kk
bir tapnak vard. Hsiang keii ara sra kye
sadaka istemeye geldii iin tanyordu, ona her
geliinde yemek verirdi. Hsiang'n iliklerine ka
dar slandn gren kei ona kuru giyecekler
verip hunlar giymesini syledi; ancak Hsiang
bunlar giyer giymez kpek gibi meliverdi ve

66
bir kaplana dnm olduunu anlad, kei de
oktan gzden yitmiti. Bu frsat dmanndan
almak iin kullanabileceini dnd ve pusu
kurduu yere dnd. O da ne! Gvdesi orada
donakalm yatyordu.
Gvdesinin yrtc kulara yem olmasndan kor
karak onu zenle saklayp korudu, ta ki bir gn
Chuang oradan geinceye kadar.
Kaplan allktan frlayp Chuang'n zerine ul
land, kafasn bir srta koparp orackta yu
tuverdi.
Bunun zerine ok ustas Chiao T 'ung hayvan y
reinden vurdu. Tam o sra Hsiang bir dten
uyanrm gibi kendine geldi, srne srne eve
gitmesi epey zaman ald, eve varp da ailesine
kavuunca byk bir sevin duydu, ev halk he
nz olanlar bilmiyordu. Hsiang tek sz etmeden
yatana uzand. Akrabalarndan biri, byk d
man Chuang'n lm nedeniyle onu kutlamaya
gelene dek sessizce yatt. Hsiang birden dorulup
haykrd: "O kaplan bendim, " ve yksn batan
sona anlatt. Sz dnd dolat, ta Chuang'n olu
nun kulana kadar vard. Bunun zerine oul ba
basn ldreni adaletin nne karmak iin u
ramaya giriti.
Gelgelelim yarg, bu yabanl yknn Hsiang'a
kar yeterli bir kant oluturmadna karar ver
di ve davay reddetti.

67
 Boyal Deri

T 'ai-yan'da Wang adnda biri yaard. Bir sabah

dolamaya ktnda, srtnda boha, tela iinde
zorlukla yryen gen bir hanma rastlad. Wang,
admlarn sklatrd ve kza yetiti. Gen hanm
on alt yanda, ok gzel bir kzd. Kzdan ok
etkilenen Wang, byle erkenden nereye gittiini,
yannda ne diye kimse olmadn sordu. "Senin
gibi bir yolcu, " diye yantlad kz, "derdimi dindi
remez; ne diye sorma zahmetine giriyorsun ki?"
''Ne derdiymi bu?" dedi Wang, "Senin iin elim
den geleni yapacamdan kukun olmasn. " "Anam
la babam, " dedi kz, ''paraya pek dknd. Beni
varsl bir aileye odalk olarak sattlar, ama ada
mn kars pek kskant, beni sabah akam dver,
svp sayard. Artk dayanacak gcm kalmam
t, katm ben de. " Wang, "Peki imdi nereye gidi
yorsun?" diye sordu; kz kendisi gibi bir kaknn

68
gidecek belli bir yeri olmadn syledi. ''Benim
evim," dedi Wang, "buradan pek uzakta deil; be
nimle gelmeye ne dersin?" Kz sevinle kabul etti;
Wang bohay srtlayp kzn nnde yola koyul
du. Eve geldiklerinde etrafta kimseyi gremeyen
kz Wang'a ailesinin nerede olduunu sordu; adam
da ona burasnn evin kitapl olduunu, buraya
kendinden baka kimselerin gelmediini syledi.
"ok da gzel bir yermi," ddi kz, "ama benim
yaamm kurtaracak kadar sevecen olduuna g
re, burada kaldmn bilinmesine de izin vermez
sin deil mi?" Wang gizini aa vurmayacana
sz verdi; kz da birka gn boyunca kimsenin
haberi olmakszn orada kald. Fakat sonradan
Wang, durumu karsna anlath; kadn, kzn gl
bir ailenin mal olmasndan korkarak Wang'dan
onu gndermesini istedi. Bu, Wang'n yapmay ka
bul edemeyecei bir eydi. Bir gn kasabaya gi
derken yolda Taocu bir keie rastlad; kei a
knlk iinde Wang'a bakt ve son gnlerde bir
eyle karlap karlamadn sordu.
"Hibir eyle karlamadm," dedi Wang. "yle
mi?" dedi kei, "Sen bylenmisin; hibir eyle
karlamadna emin misin?" Wang, sylediin
de diretti, kei de yanndan uzaklarken ona
yle dedi: "Seni budala! Kimi insanlar lmn
kaplarna geldiini bilmezler."
Bu szler Wang' rktt, hemen aklna kz geldi,
ama yle gen ve gzel bir kzn bir byc ola
mayacan dnd ve "Bu kei bir i mi evi
riyor?" diye geirdi iinden. Eve dndnde,
kitapln d kapsnn kapal olduunu grd,

69
bir trl ieri giremeyince de bir eylerin ters
gittii kukusuna kapld; bunun zerine yksek
duvar ap ieri girdi, i kapnn da kilitli oldu
unu ayrmsad. Yavaa pencerenin altna soku
lup ieriye bakt ve yeil suratl, dileri testere
gibi keskin, korkun bir iblis grd. blis bir in
san derisini yatan zerine yaym frayla bo
yuyordu. ok gemeden iblis fray bir yana
frlatp deriyi palto silker gibi silkti, sonra da om
zunun stne atverdi. O da ne! Orackta duran
gen kzn ta kendisiydi. Grdklerinden byk
bir korkuya kaplan Wang, nereye gittiini bilme
dii keii fellik fellik aramaya koyuldu. Keii
uzaktaki tarlalarn orada bulunca da ayana ka
panp kendisini kurtarmas iin yalvarmaya ba
lad. "Onu defetmek zor, " dedi kei, "bu yaratk
kendisine bir gvde aradna gre ok byk s
kntya dm olsa gerek. Ayrca, ben bir canly
incitmeyi gze alamam. " Yine de Wang'a bir ty
fras verdi ve bunu yatak odasnn kapsna as
masn syledi; daha sonra Ch'ing-ti tapnanda
bulumak zere szleip ayrldlar. Wang eve dn
d, ama kitapla girmeye yrek yetiremedi; gi
dip fray yatak odasnn kapsna ast. ok ge
meden darda ayak sesleri duydu. Yerinden k
prdamaya korkan Wang, karsn olup biteni
gizlice gzlemeye gnderdi. Kadn kzn durmu
fraya bakmakta olduunu ve ieri girmeye
korktuunu grd. Kz dilerini gcrdatp ora
dan uzaklat, ama ok gemeden geri dnp ilen
meye balad: "Seni kei seni! Beni korkutama
yacaksn. Avucumun iindekileri karacam m

70
sanyorsun?" Sonra da fray parampara etti,
kapy krp ieri girdi ve yatan yanna geldi;
Wang'n gsn yarp yreini alarak uzaklat.
Wang'n kars l bast, evin ua elinde fe
nerle ieri girdi, Wang'n oktan lm olduunu
grdler, manzara korkuntu. Korkudan lecek
gibi olan kars ses kar kaygsyla lk bile ata
mad; ertesi gn Wang'n kardeini keii grme
ye gnderdi. Kei byk bir fkeye kaplp yle
nledi: ''Sana kar yufka yreklilik gsterdiim
iin mi yaptn bunu? Ne iblismisin meer!"
Wang'n kardeiyle birlikte eve geldi, kz ortadan
kaybolmutu, kimse de nereye gittiini bilmiyor
du. Ama kei ban kaldrp evresini uzun uzun
inceledi ve "ansmza pek uzakta deil," dedi.
Sonra gney yakasndaki blmede kimin yaad
n sordu, Wang'n kardei kendisinin yaadn
belirtti; bunun zerine kei kz orada bulacak
larn syledi. Wang'n kardei byk bir korkuya
kapld ve keie bunun mmkn olmadn sy-
ledi; o zaman kei eve bir yabancnn gelip gel
mediini sordu. Wang'n kardei Ch'ing-ti tapna
na gitmek iin evden ktn, bunu bilemeyece
ini syledi, ama durumu aratrmak iin eve gitti
ve ksa bir sre sonra dnp evdeki her ii grme
ye hazr yal bir kadnn gelmi ve kars tarafn
dan ie alnm olduunu bildirdi. "Bu o," dedi
kei, Wang da kadnn hala evde olduunu syle
di; hep birlikte evin yoluna dtler. Kei tahta
klcn ekip avlunun ortasnda dikilerek bard:
"Alak iblis, fram geri ver!" Tam o sra yeni
hizmetinin byk bir korkuya kaplp kapdan

71
kmaya yeltendii grld; ama kei kadna
vurdu ve kadn boylu boyunca yere serildi, ze
rindeki insan derisi syrld ve ortaya korkun bir
iblis kt. Kei tahta klcn kavrayp kafasn
kesene kadar iblis, orada bir domuz gibi homur
danarak debelendi: Kafas kesilir kesilmez yer
den kvrm kvrm ykselen youn bir duman ta
bakasna dnt. Kei su kabagndan yaplma,
tapas karlm bir matara alp bunu dumann
tam ortasna frlatt. Bir emilme sesi duyuldu ve
btn duman kabn iine doldu; kei kabn azn
iyice kapatt, sonra da onu torbasna koydu. Deri
de, ka gzyle, elleri ayaklaryla orada duru
yordu; kei deriyi bir kat tomar drermi gibi
drp yanna ald. Tam oradan ayrlaca sra
Wang'n kars nne dikildi ve gzyalar iinde
kocasna yeniden can vermesi iin yalvard. Kei
elinden byle bir eyin gelemeyeceini syledi,
ama Wang'n kars ayaklarna kapanp ah ederek
yardmn istedi. Kei bir sre ?alp gitmi g
rnd, sonra da "Benim erkim senin istediini
karlayamaz," dedi, "Tek bama bir lye can
veremem, ama seni bunu yapabilecek birine gn
dereceim, onun dediklerine uyarsan dilein ger
ekleir. " Wang'n kars kime gideceini sordu,
keiin yant yleydi: "Kasabada btn gnn
plerin iinde eelenerek geiren bir meczup
var. Git onun ayaklarna kapan ve sana yardm
etmesi iin yalvar. Sana kt davranrsa hibir
fke belirtisi gsterme. " Wang'n kardei sz
edilen adam biliyordu, bunun zerine keile
esenleip baldzyla birlikte yola koyuldu.

72
Zavall yarat yolun yamacnda lgnca barp
arr halde buldular, ylesine pisti ki yanna faz
laca yanaamadlar. Wang'n kars dizlerinin s
tnde adama doru ilerledi; bunun zerine l
gn herif kadncaza yan yan bakp "Yoksa beni
seviyor musun gzelim?" diye nledi. Wang'n
kars ne diye geldiini anlatt, adam kadnn sz
lerine kahkahay basp yle dedi: "Daha nice
koca eskitirsin sen. Ne diye l olan diriltmeye
alyorsun ki?" Wang'n kars kendisine yar
dmc olmas iin yalvarmay srdrd; bunun
zerine "Amma da tuhaf ha," dedi adam, "insan
lar lleri dirilteyim diye bana geliyorlar, sanr
sn ki ben ller lkesi'nin babuuyum." Sonra
deneiyle Wang'n karsn bir gzel dvd, ka
dnn gk kmad, o sra olup biteni izlemek iste
yenler evrelerini sard. Dayak faslndan sonra
adam yerden ald pislikleri avcunda yuvarlad
ve kadna bunu yutmas gerektiini syledi. Artk
kadncaz pes etmiti, bunu yapabilecek durum
da deildi. Yine de adamn isteini yerine getir
meye alt. lgn herif "Ne kadar da seviyor
musun beni!" diye bararak yerinden doruldu
ve kadncaza bakma zahmetine bile katlanma
dan yrmeye balad. Adam, iinden dua sesle
rinin ykseldii bir tapnaa kadar izlediler, ama
adam ieri girer girmez gzden yitmiti, ne yapp
ettilerse de onu bir trl bulamadlar. Wang'n
kars fke ve utan iinde evine dnd, koca
snn l gvdesi banda acyla alayp inledi,
bana gelenleri dndke lmekten baka bir
ey istemiyordu. Sonra aklna ly hazrlamas

73
gerektii geldi, uaklarn hibiri yrek yetirip
lye yanaamyordu; tek bana korkun yaray
kapatmak iin ie koyuldu.
Bu ii yaparken sk sk hkrklara bouluyor,
ara vermek zorunda kalyordu; anszn boazna
doru bir yumrunun ykseldiini duyumsad,
ensonu yumru bir anda azndan frlayp lnn
ak yaras stne dverdi. Kadn, yakndan
baknca bunun bir insan yrei olduunu anla
d; yrek dumana benzer scack bir buu saa
rak atmaya balad. Heyecandan soluu kesilen
kadncaz deriyi stne rtt ve elinden geldi
ince yarann iki tarafn bititirmeye alt.
Ama ok gemeden iyice yorgun dmt, bu
unun yarklardan kap gittiini grnce bir
ipek paras yrtp bunu yarann stne balad,
bir yandan da btn gvdeyi kumalarla rtp
dolam canlandrmak iin iyice ovdu. Gece
olunca rtleri kaldrd ve kocasnn burnundan
soluk alp verdiini grd; sabahleyin kocas t
myle can bulmutu, ama sanki bir dten uyan
mcasna kafas karkt ve yreinde bir ar
duyumsuyordu. Yarasnn zerinde kocaman, .
yeni bir zar vard; ok gemeden o da kayboldu.

74
 Yarg Lu

Ling-yang'da Chu Erh-tan adnda bir adam ya

yordu, ald san ise Hsiao-ming idi. Son derece
yiit biriydi, ama renmek iin ok almasna
karn olduka kaln kafalyd. Bir gn renci
dostlaryla arap ierken ilerinden biri aka
yollu yle dedi: "Herkes senin pek yiit olduu
nu dnyor. Dinle, gecenin bir yarsnda Kor
ku Evi'ne gidip de ller lkesi Yargc'n sol
yandaki sundurmadan buraya getirirsen sana
akamleyin bir ziyafet ekeceiz. " Lin-yang'da
Araf'n On Yarg Evi'ni temsil eden, iindeki tah
tadan oyulmu tanr ve iblis heykellerinin nere
deyse canl gibi grnd bir yap vard; yap
nn dou geitinde, Yarg'n aslna uygun boyut
larda, yeil suratl, kzl sakall, gerekten de ok
korkun grnen bir resmi duruyordu. Baz gece
ler kam altnda sorgulananlarn sundurmalardan

75
 yaylan sesleri iitilirdi ve bir gn merak edip
de oraya gidenler korkudan tyleri diken diken
olmu durumda bulunurdu; dolaysyla dier
genler bunun Bay Chu iin byk bir snav
olacan dnmlerdi. Bunun zerine Chu
glmseyip yerinden doruldu ve doruca tapna
a gitti; aradan biraz zaman getikten sonra
Chu'nun darda barmakta olduunu iittiler:
. "Ekselanslar terif ettiler! " Bunun zerine hep
si birden yerinden doruldu ve srtnda resimle
birlikte Chu ieri girdi. Resmi masaya koyup e
refine kez yere iki dkt. Chu'nun yaptk
larn izleyen arkadalar iyice tedirgin oldular
ve bir trl yerlerine oturamadlar; Yarg' eski
yerine gtrmesi iin Chu'ya yalvardlar. Ama
Chu yere biraz daha arap dkp resme yle ses
lendi: "Ben aptalca gzpek, kara cahil herifin
biriyim yalnzca: Ekselanslarna beni balama
s iin dua ediyorum. Evim buraya ok yakn ve
Ekselanslarnn uygun grdkleri bir zaman, ora
da kendisiyle dosta bir tek arap atmay ok iste
rim. " Sonra da Yarg' gtrp yerine ast; ertesi
gn arkadalar Chu'yu sz verdikleri yemee a
rdlar, Chu gece vakti sofradan kalkp akrke
yif bir halde evine dnd. Ancak ikiye doyama
m olacak ki, lambasn yakp kendine bir bardak
arap daha koydu, tam o sra bambu perde ald
ve Yarg ieriye girdi. Bay Chu yerinden frlayp
'Aman! Ekselanslar dn geceki kabalm iin
kellemi almaya geldiler! " dedi. Yarg gr sakal
n kartrp, ''Yok canm, nereden kardn," dedi,
"dn gece beni kibarca evine ardn; ben de bu

76
akam yapacak bir iim olmadndan sana gel
dim. " Chu buna ok sevindi, konuuna oturacak
bir yer gsterip bardaklar ykamaya giriti ve
arab stmak iin ate yakt. "Hava ok scak, "
dedi Yarg, ''arab souk ielim daha iyi. " Chu
bunu kabul etti, ieyi masaya brakp uaklarna
biraz yemek getirmelerini sylemek iin dar
kt. Kars konuun kim olduunu renince b
yk bir korkuya kaplmt, Chu'ya odaya dnme
mesi iin yalvard; gelgelelim Chu yemek hazr
olana dek bekledi ve tepsiyi ald gibi odaya dn
d. Birbirlerinin bardandan arap itiler, bir
sre sonra Chu konuuna adn sordu. "Adm Lu, "
diye yantlad Yarg, "baka adm da yok. " Daha
sonra yaznsal konular zerine syletiler, biri
dierinin alntsn tamamlayveriyordu hemen,
sanki sesin yanks gibi. Daha sonra Yarg Chu'ya
yaz kurmaktan anlayp anlamadn sordu; Chu
ktden iyiyi ekip karabildiini syledi; bunun
zerine Yarg lmllerinkinden pek de farkl
olmayan ksa bir cehennem iirini aktard. Do
rusu iyi iiyordu, bir yudumda on kadehlik arab
birden yuvarlyordu; oysa Chu, gn boyu iip
durduundan, ok gemedi zilzurna oldu ve ba
masaya dayal szp kald. Uyandnda mum bit
miti ve gn aarmak zereydi, konuu ise oktan
gitmiti; o gnden sonra Yarg sk sk eve ura
maya balad ve aralarnda derin bir dostluk
olutu. Bazen Yarg'n evde kald da oluyordu.
Chu ona yazd denemeleri gsteriyor, Yarg da
bunlar sk biimde eletirip hibir ie yarama
dklarn sylyordu. Bir gece Chu abucak kafay

77
buldu ve Yarg orada imeyi srdrrken yata
na gitti. Szm uyurken midesinde bir ac duyum
sar gibi oldu, uyandnda Yarg' banda dikilir
buldu, Chu'nun iini am bir eyleri zenle d
zenleyip duruyordu. "Sana ne ktlm dokun
du ki?" diye inledi Chu, "imdi tutmu heni mah
vetmeye alyorsun?" "Sakn korkma, " diye
karlad Yarg glerek, "Yalnzca sana daha
kavrayl bir yrek balyorum. " Sonra
Chu'nun i organlarn abucak yerlerine koyup
yar kapatt, helini skca bir sargyla balad.
Yatakta kan yoktu ve Chu'nun tek duyumsad
iindeki hafif bir uyumayd. Yarg'n masann
zerine bir et paras koyduunu grd ve onun
ne olduunu sordu. "Senin yrein, " dedi Yarg,
"yaz kurmada pek baarsz olan yrein; delik
leri iyice tkanmt. Yerine ller lkesi'nden
getirdiim daha iyi bir yrek koydum, seninkini
de onun yerine takacam. " Sonra kapy ap
oradan ayrld. Sabahleyin Chu sargy zd ve
heline hakt; yara btnyle iyilemi, geriye yal
nzca kzark bir yara izi kalmt. O gnden son
ra ok kavrayl bir bilgin olacak ve belleinin
ok daha iyi ilediini grecekti. te byle, ara
dan birka gn geince Yarg'a yazd yeni bir
denemeyi gsterdi, Yarg bunu pek beendi. "Yi
ne de, " dedi Yarg, "baarn ustalk derecesiyle
snrl kalacak. Bundan teye gidemeyeceksin. "
"Ne zaman alacam o dereceyi?" diye sordu Chu.
"Bu yl, " dedi Yarg. Dedii de oldu. Chu ilkin
mezunlar listesinde birinci oldu, sonra da ustalk
derecesi iin ilk be aday arasna girdi. Onunla

78
dalga gemeye pek alk olan eski dostlar kusur
suz bir ustalk derecesi almas karsinda akn
la uradlar. Bu iin nasl olduunu renince,
Yarg'la kendileri iin de konumas iin Chu'ya
yalvardlar. Yarg onlara yardmc olacana sz
verdi; hepsi onu karlamak iin bir araya geldi
ler. Ama akam olup da Yarg geldiinde kzl sa
kalndan ve imek gibi akan gzlerinden dolay
yle bir korkuya kapldlar ki, hepsinin dileri
takrdamaya balad ve teker teker oradan savu
up gittiler. Bunun zerine Chu, Yarg' birlikte
imek iin evine gtrd, arap iyice kafasna vu
runca da yle dedi: "Ekselanslarna iimi dzen
leme inceliini gsterdikleri iin ok ama ok
minnettarm; gelgelelim kabul greceini umdu
um bir baka dilekte daha bulunmaya kalkaca
m. " "Neymi o?" diye sordu Yarg; "Bir kii
nin iini deitirebildiinize gre, " diye yantlad
Chu, "onun yzn haydi haydi deitirirsiniz.
Karmn boyu posu hi de fena deildir, ama yz
ok irkin. Ustalnz onun zerinde kullanma
nz iin yalvaryorum Ekselanslar. " Yarg gld
ve bunu yapacan, ancak biraz zamana gereksi
nim duyduunu syledi. Birka gn sonra gecenin
bir yars Yarg Chu'nun kapsn ald; Chu ya
tandan frlayp Yarg' ieri buyur etti. Mumu
yaktnda grd ki Yarg'n cbbesinin altnda
bir ey var. Chu srarla "Nedir o?" diye sorunca
''Benden istediin ey, " dedi Yarg, "Bunu elde .
etmem hi de kolay olmad. " Sonra da cbbesinin
altndan ok gzel bir gen kz ba karp
Chu'ya sundu. Chu kzn boynundaki kanin hala

79
scak olduunu ayrmsad. '"Elimizi abuk tutma
mz gerek.,," dedi Yarg, '"kurdu kuu uyandrma
dan iimizi grmeliyiz." Chu, karsnn uyuduu
odann kapsnn srgl olmasndan korktu, ama
Yarg elini zerine koyar koymaz kap ardna
kadar ald. Chu Yarg' karsnn baucuna g
trd; ba tutmas iin Chu'ya veren Yarg, iz
mesinden kak sap biiminde elikten bir bak
kard. Ba kadnn boynuna dayayp eti kar
puz yararm gibi kesti, ba yastn ardna d
verdi. Getirdii ba Chu'dan alp zenle ve uygun
biimde boyuna yerletirdi, kadnn gvdesini
yastklarla iki yandan destekleyip yerine iyice
yerlesin diye ba bastrd. i bitince Chu'ya ka
rsnn eski ban saklamasn syleyip oradan
ayrld. Ksa bir sre sonra Bayan Chu uyand ve
boynunda bir tuhaflk duyumsad, enesi de sanki
kabuk balam gibiydi. Elini yznde gezdirince
kurumu kan paralarn ayrmsad; byk bir
korkuya kaplarak hizmetilerden birine yzn
ykamak iin su getirmesini syledi. Hizmeti de
Bayan Chu'nun yzn grp ok korktu ve kan
lar temizlemeye balad, ok gemeden leendeki
su kpkzl olmutu; hizmeti bir de hanmnn ye
ni yzn grnce korkudan lecek gibi oldu. Ba
yan Chu eline bir ayna ald ve gzleri byk bir
aknlk iinde yeni grntsne taklp kald,
tam o sra kocas ieri girdi ve eler olup bittiini
anlatt. Chu daha yakndan inceleyince karsnn
ortalama bir gzellik tayan, hatlar dzgn, ho
bir y.z olduunu grd; boynuna bakt, boynu
nu epeevre saran kzark bir yara vard, izin

80
altyla stndeki ten rengi birbirini tutmuyordu.
O sralarda, yksek bir devlet memurunun Wu
adnda ok gzel ve ekici bir kz vard; on doku
zuna gelmi olmasna karn henz evlenmemiti,
iki beyle birden nianl olan kz bir gn nce l
mt. Gen kz Fener leni'nde Korku Evi'ni
ziyarete gitmiti, bunun zerine bir hrsz kz
eve kadar izlemi, gece olunca da ieri girip kzca
z, ban keserek ldrmt. Bir ses duyan an
nesi ua arp neler olup bittiine bakmasn
istemiti; kzn ldrld anlalnca btn ev
halk yatandan dar uramt. l gvdeyi,
ba da yannda olmak zere, salona tamlar,
stn rttkten sonra btn gece baucunda a
layp yas tutmulard. Ertesi sabah rty kal
drdklarnda ban kaybolmu olduunu grm
lerdi. Bunun zerine lnn banda bekleyen
hizmetiler grevlerini savsakladklar ve ban
kaybolmasna neden olduklar iin dayaktan gei
rilmilerdi, Bay Wu bu durumu Vali'ye de bildir
miti. Vali hemen youn bir aratrma balatm,
ancak geen gn iinde hibir ipucu bulunama
mt. Neyse, Chu ailesinin deien ba yks
gn oldu Bay Wu'nun kulana kadar geldi. ine
kurt den Bay Wu yal bir kadn aratrma
yapmas iin Chu'nun evine gnderdi, kadn Ba
yan Chu'yu grr grmez gen hanmnn yzn
tand ve dnp durumu efendisine anlatt. Bunun
zerine, gvdenin ne diye geride brakldn bir
trl anlayamayan Bay Wu, Chu'nun kzn by
sanatlar yoluyla ldrdn dnd ve iin
asln renmek iin Chu'nun evine gitti. Ama Chu

81
ona, karsnn bann uyurken deitirildiini ve
bu konuda hibir ey bilmediini syledi, cinayet
le sulanmasnn da byk bir hakszlk olacan
ekledi. Bay Wu sylenenlere inanmad ve Chu'ya
dava at; ancak btn uaklar da ayn yky
anlatnca Vali Chu'yu sulayacak bir ey bulama
d. Chu eve dnd ve Yarg'a dant, Yarg her
hangi bir sorun kmayacan, yalnz, ldrlen
kzn tanklk etmesini salamak gerektiini syle
di. O gece Bay Wu dnde kznn yanna gelip
unlar sylediini duydu: "Beni ldren Su
ch'ili Yang Ta-nien'dir. Bay Chu bu ie hi kar
mad; o yalnzca karsnn daha gzel bir yz
olmasn istiyordu, Yarg Lu da ona benimkini
verdi. Gvdem l ama bam hala yayor. Chu'ya
ktlk edeyim deme." Adam uyannca grdkle
rini karsna anlatt, kars da ayn d grd
n syledi; bunun zerine Bay Wu bu durumu
yetkililere bildirdi. Hemen Yang Ta-nien adndaki
adam yakaland ve falakaya yatrlr yatrlmaz
suu kendisinin ilediini itiraf etti. Bunu renen
Bay Wu hemen Chu'nun evine gitti ve ondan kar
sn grmek iin izin istedi, Chu izin verdi, o gn
den sonra da Bay Wu, Chu'yu damad olarak grd.
Bayan Chu'nun eski kafas gen kzn l gvdesi
ne yerletirildi ve bu ikisi birlikte gmld.
Bu olaylardan sonra Bay Chu kez bilginlik
derecesi almaya alt, ama hepsinde de baar
szla urad, sonuta devlet memuru olma d
nden vazgeti. Aradan otuz yl geti, bir gece
Yarg Lu yine Chu'nun yanna geldi. '"Dostum, "
dedi, ""sonsuza dek yaayamayacan biliyorsun.

82
lm zamann be gn iinde gelecek. " Chu, Yar
g'a kendisini kurtarp kurtaramayacan sor
du, Lu'nun yant yle oldu: "Gn yarglar
lmllerin dileklerine gre deitirilemez. s
tne stlk, kavrayl bir insan iin yaam ile
lm ayn eydir. Neden yaam bir nimet, lm
de karayazg olarak gresin ki?" Chu'nun buna
diyecek sz yoktu, hemen tabutuyla kefenini
yaptrmaya giriti; sonra da gmt giysilerine
brnp orackta ruhunu teslim etti. Ertesi gn
kars tabutunun banda alarken Chu n kap
dan ieri girdi, kadncaz byk bir korkuya
kapld. "Ben artk gvdesinden ayrlm bir ru
hum, " dedi karsna, "ama bu, hayatta olmaktan
pek farkl deil; imdilerde geride braktm
dulla ksz dnp duruyorum. " Bunu duyan
kars gzyalarna bouldu, Chu onu her zaman
ok rahat ettirmiti. ''l gvdelerin, " dedi kar
s, "yeniden canlanabildiini iitmitim; senin
yaam n da snmediine gre neden gvdene
dnmeyesin ki?" "Gn kurallarna, " dedi ko
cas, "boyun emezlik olmaz. " Kars Chu'ya l
ler lkesi'nde neler yapmakta olduunu sordu;
adam Yarg Lu'nun kendisini yksek bir rtbey
le Kayt Memuru olarak atadn, orada pek de
rahatsz olmadn syledi. Bayan Chu daha
baka eyler soruyordu ki kocas szn kesti:
"Yarg Lu da benimle birlikte geldi; bize biraz
arap ve yiyecek bir eyler getir. " Sonra da hzla
odadan kt. Bayan Chu istenenleri yapt, konuk
odasnda araplarn iip kahkahalar attklarn
iitti, sanki eski gnler geri gelmiti. Geceyars

83
kap aralndan odaya bir gz att, ikisi de git
miti; ama iki gnde bir geri gelmeye, geceyi
oun evde geirmeye baladlar, evin gndelik
yaam alld gibi srp gidiyordu. Chu'nun
olunun ad Wei'ydi ve o sra be yana gelmiti;
babas her geliinde kk olunu dizlerinin s
tne oturtuyordu. ocuk sekiz yana basnca
Chu ona okuma retmeye balad; ocuk yle
kavraylyd ki, dokuzuna vardnda yaz kura
cak duruma gelmiti. On beinde ustalk derece
sini ald, btn bu sre boyunca babasz kald
ndan habersiz yaad. O gnden sonra Chu'nun
gelileri seyrekleti, ayda en fazla bir iki kere
uruyordu ve bir gece karsna, artk bir araya
gelmemeleri gerektiini syledi. Kadn nereye
gideceini sorunca da, uzaktaki bir greve atan
dn, iin arlndan ve yolun uzaklndan
dolay artk eve urayamayacan belirtti. Ana
oul ac gzyalar iinde ona sk sk sarldlar.
"Byle davranmayn," dedi Chu, "Olum artk
bir erkek oldu, evin her iini ekip evirebilir.
En yakn dostlarn bile bir gn ayrlmas ge
rekir." Sonra oluna dnp unlar syledi:
"Onurlu bir insan ol ve elindekini koru. On yl
sonra yeniden greceiz." Kars ve oluyla
esenleip oradan ayrld.
Y llar geti, Wei yirmi bir yana gelince bilginlik
derecesini ald ve mparatorluk mezarlndaki
kurban sunumlarn ynetme grevine atand. G
rev yerine gitmek zere evden ayrld, yolda yk
sek bir grevlinin devlet nianlarn tayan mai
.
yetiyle karlat, arabada oturann kim olduunu

84
grmeye alt; ierideki kiinin babas oldu
unu anlaynca da byk bir aknla urad.
Atndan inip gzyalar iinde saygyla yere
uzand; bunun zerine babas arabay durdurup
yle dedi: ''Bana anlattklar gibiymisin. Artk
bu dnyadan ayrlyorum. " Wei kalkmaya yelten
medi, yerde yatmay srdrd; babas arabacya
yrmesini buyurup baka bir ey sylemeden
hzla uzaklat. Ama biraz gitmilerdi ki, dnp
geriye bakt ve belindeki klc zp bir armaan
olarak oluna yollad. Arabadan sarkp oluna
seslendi: "Bunu taknca her zaman baarya ula
acaksn. " Wei babasn izlemeye alt, ama bir
anda araba, elikiler, atlar, yel gibi gzden yitip
gittiler. Wei uzunca bir sre ac iinde oturdu,
sonra klc kavrayp yakndan incelemeye bala
d. Kl tam bir usta iiydi ve zerinde unlar
yazlyd: "Gzpek ol, ama saknm elden b
rakma; doan yuvarlak olsun, eylemin keli . "
Wei sonuta ok yksek orunlara ulat ve Ch'en,
Ch'ien, Wu, Hun ve Shen adnda be olu oldu.
Bir gn dnde babas, klc Hun'a vermesini
syledi, Wei babasnn dediini yapt; Hun ok
byk bir ynetim yeteneine sahip bir Genel Vali
oldu.

85
 Tsao Hs ueh-chin

Krmz Kk Dleri
 Pao-Yu'nun Ryas

Pao-Yu rya gryordu; kendi bahesinin ayns

bir bahedeydi. Nasl olur da benimkinin ayns
bir bahe olur, diye sordu kendine. Yanna bir
ka cariye yaklat. Pao-Yu akn, "Acaba her
hangi birinin Hsi-Yen'e, Pin-Erh'e ya da evimin
cariyelerine benzer cariyeleri olabilir mi?" diye
sormas zerine cariyelerden birisinin yle de
diini duydu: "Pao-Yu'ya bak, buraya nasl gel
mi olabilir ki?" Pao-Yu kendisini tandlar san
.
mt; onlara yaklaarak "Geziyordum, rastlant
eseri buraya kadar geldim, hadi biraz gezelim, "
dedi. Cariyeler gldler. "Deli misin nesin? Biz
seni efendimiz Pao-Yu ile kartrdk, ama sen
onun kadar gzel deilsin. " Onlar bir baka Pao
Yu'nun cariyeleriydi. "Hanmlar, " dedi Pao-Yu,
"ben Pao-Yu'nun ta kendisiyim. Sizin efendiniz
er. ".-.nnes
k.m.?" "Pao-Yu, " d"ye cevap verd"l A
ve

89
 babas ona iki szckten, Pao (deerli) ve Yu' dan
(yeim) oluan bu ismi verdiler ki mr uzun ve
mutlu olsun. Sen kim oluyorsun da bu ismi kulla
nyorsun?" Glerek uzaklatlar.
Pao-Yu mahzun kald. ''Bana kimse byle fena
davranmamt. Niye benden holanmad bu ca
riyeler? Acaba gerekten bir baka Pao-Yu mu
var? reneyim .. ." Bu dnceyle sarslan Pao
Yu, kendisine tuhaf bir biimde bildik gelen bir
avluya vard. Merdivenleri kt ve odasna girdi.
Uzanm yatan bir gen adam grd; yatan he
men yannda gen kzlar glerek alyorlard.
Gen adam ah ekiyordu. Cariyelerden biri ona
soruyordu: ''Neyin ryasn gryorsun Pao-Yu,
niye hznlsn?" "ok tuhaf bir rya grdm.
Bir bahedeydim, siz beni tanmyordunuz ve
uzaklayordunuz. Sizi eve kadar izliyordum ve
yatamda yatan bir baka Pao-Yu ile karla
yordum." Bu konumay duyan Pao-Yu dayana
mayp konutu. "Buraya bir Pao-Yu bulma ya
geldim. O sensin." Gen adam ayaa kalkp onu
pt, cokuyla, "Bir rya deildi, sen Pao-Yu'sun,"
.
dedi. Birisi baheden sesleniyordu: "Pao-Yu!"
ki Pao-Yu da titredi. Ryada grlen Pao-Yu
uzaklat, br ardndan baryordu: "abuk
dn Pao-Yu!" Cariyesi Hsi-Yen "Neyin ryasn
gryorsun Pao-Yu, niye hznlsn'?" diye so
ruyordu. "ok tuhaf bir rya grdm. Bir bah
edeydim, siz beni tanmyordunuz.. . "

90
 Ay ve Rzgar Aynas

. . . Bir yl gemi Kia Yui'nin ektii dert geme

miti. O ulalmaz kadn Anka'nn hayali, gnle
rini viraneye eviriyordu; geceleri kabuslarla ve
uykusuzlukla geiyordu.
Bir gn yolda Taocu bir dilenci grd; ruhun
dertlerine derman bulurum, diyordu. Kia Yui
dilenciyi ard. Dilenci ona yle dedi: ''Senin
derdine ilala derman bulunmaz. Bende seni iyi
letirecek bir hazine var, ama benim dediklerimi
harfiyen yerine getirirsen. " Yeninden iki taraf
da kararm bir ayna kard; aynann stnde
NadirAy ve RzgarAynas yazlyd. Dilenci de
vam etti: "Bu ayna, Kt Uyan Cads'nn sara
yndan geliyor ve pis dncelerin neden olduu
aclar iyiletirme zelliine sahip. Ama dikka:t
et, aynann n yzne hi bakmamalsn. Yalnz
ca arka yzne bakacaksn. Yarn aynay almaya

91
ve senin iyiletiini grp kendimi kutlamaya ge
leceim." Ona verilen paray kabul etmeden
uzaklat. Kia Yui aynay ald ve dilencinin syle
dii gibi yapt. Ama korkuyla aynay elinden fr
latt: Ayna bir kafatasm gsteriyordu. Dilenciyi
lanetledi; kzgn kzgn, aynann n yzne bak
mak istedi. Sapn eline ald ve bakt: Aynann
iinde Anka kadn grlyordu, salar muhte.,.
emdi ve ona iaretler yapyordu. Kia Yui ayna
tarafndan ekildiini hissetti, aynadan geti ve
kadnla seviti. Sonra Anka onu ka kadar ge
irdi. Kia Yui uyandnda ayna ters dnm, ona
tekrar kafatasm gsteriyordu. Aynann aldatc
yznn verdii zevklerden yorgun dm de
olsa Kia Yui, bir kez daha aynaya bakmaktan ken
dini alamad. Anka yine kendisini aryordu, bir
kez daha aynaya girdi ve ak susuzluunu giderdi.
Bu byle birka kez daha devam etti. Sonuncu
sunda, aynadan tam karken iki adam onu yaka
lad ve zincire vurdu. "Tamam sizinle gelece
im," dedi ksk sesle, "ama brakn aynay da
yanma alaym." Bunlar son szleri oldu. Lekeli
arafn zerinde onu l buldular.

92
 indekiler

Jorge Lus B orges n

.
,.
nsozu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1

Liao-Chai ykleri (P'u Sung-ling)

Koruyucu Meleklik Snav . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... .. .
. . . . . . . . 17
Ch'ang- Ch'ingli Budist Kei . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .... .. .. . . . 21
ller lkesi'nde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
. . . . . . . . . . . . . 25
Grnmez Kei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . ..
. . . . . . . . . . . . . . . 32
. .

Byl Yol ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 .

Kuyuya Atlan Adam . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. . . . . 38
Para Irma . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.. . . . . . . . 46
Doast Bir E . . . . . . . ................... . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
. .

Konuk Kaplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Chao- ch'eng Kaplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 55
Kurt D . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .. . . . . . . . . . . . . . . 59
Almak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . '.. 65
Boyal Deri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .'. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Yarg Lu . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Krmz Kk Dleri. (Tsao Hsueh-chin)

Pao-Yu'nun Ryas . . . . . . . . . . . .. . ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... 89
Ay ve Rzgar Aynas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Babil Kitapl

1 / P 'u Sung-ling, Konuk Kaplan [C. Hakan Arslan]

2/ Saki, Lady Anne Susuyor [Fatih zgvenJ
3/ Beckjord, Vathek [smail Yerguz]
4/ Cazotte, Ak eytan [smail Yerguz]
5/ Landon, Midas 'n Mritleri [Fahri z]
6/ Chesterton, Apollon'un Gz [iek zek]
7/ Wells, Duvardaki Kap [lker Erzurumluolu]
8/ Papini, Kaan Ayna radan Karadeniz]
9/ Stevenson, Sesler Adac [Handan Balkara]
1 0/ Wilde, Lord Arthur Savile'in Suu [Faih zgven]
1 1 / Kipling, Dilek Evi [rem Kutluk]
1 2/ Villiers de L 'Isle-Adam,
Son enliklerin Davetlisi llk Ergden]
1 3/ Meyrink, Kardinal Napellus [Zehra Aksu Ylmazer]
1 4/ Poe, alnan Mektup [Tomris Uyar]