D nya var olduu gnden bu yana
hep dne dne yoluna devam edi-
yor.. k-karanlk mnavebesi her
zaman ayn.. ne geceler mtemadi
ne de gndzler; bazen her yan, kalc gibi gr-
nen mthi bir karanlk basyor; bazen de lk ge-
lip karanln nn kesiyor.. zaman oluyor her
yan gllk ve glistanla dnyor; bir de bak kendimizi adeta bir karanlk tnelde yol almaya
yorsun her tarafta hazanlar esiyor. yle mq'um
zamanlar oluyor ki, her ey knde knde st-
ne devriliyar ve insani deerler ayaklar altnda
kalyor; yle gnler de geliyor ki, "balarda ge-
zen ayaklar suya eriyor" ve payimal olan deer
ler balara ta yaplyor. Gn oluyor, sinelerden
sevgi btn btn silinip gidiyor, sayg kinlere,
nefretiere kurban ediliyor; kalbi ve ruhi hayat
btn btn unutuluyor, insanlar birbirleriyle
olan mnasebetlerinde korkun krizler yayor,
her ifade ve tavr, rperten bir kopuun sesi-so-
luu haline geliyor. Bir de bakyorsun, btn
bu olumsuzluklar bir bir zail oluyor ve gnl-
ler yeniden efkatle atmaya duruyor. yle sisli-
dumanl anlar oluyor ki, drt bir yan hezeyanla
2 j YEN MT DERGiSi
kpren insanlarn lklaryla inliyor, hayat
adeta cehennem koridorlarndaki yrye d-
nyor ve yle aydnlk dnemler de oluyor ki in-
sanlar meleklerle atba hale geliyor. ..
imdilerde de tarihi tekerrrler devr-i daimi-
nin byle uursuz bir faslyla kar karya bulu-
nuyoruz. yle ki, olup bitenlere dnp baknca
alyor gibi gryor ve mit-red dengesini ko-
ruyamaz hale geliyoruz -en azndan bazlarmz
iin bu byle- ve yeniden toparlanp yola devam
etme adna ne gayretler ne gayretler sarfediyoruz.
Bazen st ste yle zifiri karanlklar yayoruz ki,
bu trl durumlarda devrilip gidenlerin hadd
hesab yok; ayakta kalanlar ise meseleyi Rahmeti
Sonsuz'a havale ederek "Kim bilir, belki de bu
sis ve duman, bu ifritten hadise ve mterakim
karanlklar umumi bir uyan ve aydnlanma
nn vesilesidir." deyip teselli oluyorlar .. inaallah
byleleri dncelerinde dorudurlar!. . Herke-
sin kendi inan ve karakterinin gereini sergile-
rnesi tabiidir ve bu itibarla da, onlarn yle, bun-
larn da byle olmasn normal grmek gerek ...
 Olup biten eylerin arka planna kapal olan- Ramazan, insanlarn,insani derinliklerini ortaya
lar deiik kibuslarla inieye dursun; biz, bu st karan, zamann telere ak en bereketli, en si-
ste zulmeder ve zlmeler karsnda her hirli bir buududur. yle ki onu tam yaayan ve
gn biraz daha bilenen bir azn ikdamla: "Ey duyan ruhlar, kendilerini gkler tesi alemierin
midini yitiren tali'zedelere "leyl-i matem"! veykleri gibi hisseder ve meleklerin hayhuyunu
"Karar kararabildin kadar, zira karanln en duyar gibi olurlar.
amansziat an, afaklarn da skn edecei Evet, Ramazan'n o sihirli, canl, prl prl
andr." 1 deyip, mitle drt bir yann aydnlana
gndz ve gecelerinde insanlarn pek ou ken-
ca "Eyyamullah" bekleyeceiz. Aslnda bizler, dilerini adeta bir uhrevilik iinde hisseder, bir sa-
dnden bugne bu iman ve mit sayesinde hi adet ryas gryor gibi olurlar; olur ve her eyin
mi hi ntenadi inkisar yaanadk, kalkp do bir ocuk ne'e ve sevincine brnd o aydn
rulamayacak ekilde devrilmedik ve devrilneye lk zaman diliminde daha bir munisleir, daha bir
ceimiz inanoyla Allah' a dayanarak hep ayakta
derinleir ve birbirleriyle kucaktaabilecek safve-
kalmaya altk.. evet, en frtnal durumlarn te ularlar. yle ki, o gne kadar ok defa tesi-
her eyi yerle bir ettii dnemlerde bile, bir gn rini srdre gelen nefsani ve eytani drtler ve
mutlaka gklerin rahmetle zerimize boalabile bunlardan kaynaklanan kinler, nefretler byk
ceiyle soluklandk.. ve Sur sesi aln gibi hep lde yatr, sonra da onlarn yerlerini sms
bir "ba's ba'de'l-mevt" heyecan yaadk. cak bir mlayemet ve masmavi bir ruhanilik alr.
Kan ve gzyalarnn alayanlara dnt, Her zaman olagelenlerin stnde bilhassa
mazlum ah u efgan ve zalim hayhuylarnn gidip bu ayda, imann herkesi evirip evirip kendine
"ar- gayret"e dayand -bizler yle gryor benzetmesi, ibadet taatin Ramazan'da daha
olabiliriz- u kasvetli gnlerde de lahi rahmetn nete duyulan ve uhrevi albenisi; orucun
deiik tecelli dalga boyundaki farkl tevecchle- insan ruhiniletiren o byl tad, ivesi; n
rinin, her zaman olduu gibi bir kere daha biz- narelerden ykselip drt bir yanda yanklanan
leri kendi yalnzlk ve gurbetlerimizle ba baa ezan, temcid ve salilarn ruhlara ileyen o lahuti
braknayacana dair inan ve midimiz tamdr. sesi .. ve btn bunlarla metafizik gerilimlerini
Aslnda, bunun byle olmasn gerektiren saikler tamamlayan m'min gnllerin heyecanlarn
de yok deil; bugn pek ok kimsenin uzlama dan szlp gelen ve her tarafta kendini hisset-
aray iinde olmas, baz kesimlerin bir sevgi tiren bir semaviiikle umumi atmosfer ylesine
dili oluturma peinde konas, kitlelerin srekli yumuar, ylesine byl bir hal alr ki, inanan
bir diyalog hunnasyla oturup kalknas yann insanlar kendilerini adeta cennetierin koridorla-
da, Ramazan'n o binbir rahmet esintisiyle gelip rnda seyahat ediyor sanrlar. Aslnda, hemen her
ufkumuzda tllenmesi ve kendine has varidat, zaman Ramazan'n o uluevi ne'esine, o ruhani
rengi, deseni ve ivesiyle bir kez daha bizliimizi tezzetine ve o ilahi enginliine ak ruhlar, onun
hatrlatmas... bu saiklerden sadece birka. atmosferinde ylesine derinleir, ylesine onun-
Deiik hadiselerin "cebr-i ltfi" erevesin- la btnleirler ki, gnn her fasl byleleri iin
de bizi daha anlayl olmaya ard u gnler- adeta bir Reyyan 2 olur.
de, Ramazan'n da srprizler yapp kalblerimizi Evet, her sene Ramazan bilali o ince ve nazl
yumuatacan ve bize bir kere daha "ahscn-i haliyle ufukta belirince, inanan ruhlarda da bir
takvim"e mazhariyetimiz ufkundan seslenece- yenilenme duygusu belirir.. ardndan da bir de-
ini dnyor ve mitleniyoruz.. zaten hep iim ve dnm srecine girilir; girilir de pek
mit edegeldik bu rahmet aynda fena duygu ve ok m'min, gerek insan olma farklln daha
dncelerden syrlabilmeyi, arnp kendimiz bir derince duymaya, daha bir disiplinli olma-
olmay ve bir kez daha "birlik" ve "beraberlik" ya gayret eder.. ve elden geldiince hep kal b ve
diyebilmeyi.. evet, bu ayda imdiye kadar pek ruh ehrahnda yrmeye alr. Derken, by-
ok sivri yanlarmz trplendi, sertliklerimiz k lelerinin dnyasnda hayat uhrevi bir renk alr..
rld ve insani taraflarmz ne kt. yleyse bir drt bir yan masmavi kesilir .. hemen her bucak,
kere daha neden olmasn ki! Her eyden evvel o idrik edilemez ndasetiyle telerin o enfes

YEN MiT DERGiSi 1 3

 desenine brnr.. ve m'min gnllerde adeta
ebedi ferahlamann alayanlar duyulmaya ba
lar. Bu sayede onlarn saat, dakika ve saniyeleri
birer eref saate dnr.. ve zamann her par-
asyla br alemden neler peylenir neler pey-
lenir!..
Ramazan, bir yandan ezan, temddi, iftar ve
sahuruyla hep grl grl bir zaman dilimi ol-
masnn yannda, ayn zamanda inanan ruhlar-
da hasl ettii skut ve temkin hali, murikabe
ve muhasebe duygusuyla da, m'minlerin tavr,
davran ve dncelerinin kontrol altna aln
d ve insanlarn kendilerini ifadede "kelam-
lafzi"den "kelam- nefsi"ye getikleri ok derin-
likli bir sessizlik mevsimidir. yle ki, derecesine
gre hemen her m' min, onda elde ettii ve ede-
cei marifet varidat ve ak u itiyak mevhibesiy-
le, muvakkaten dahi olsa raniyat zailata btn
btn kapanr.. kalbindeki, kafasndaki kiri-pa-
s siler, atar; ufkunun derinlii lsnde farkl
bir mahiyet kazanp, potansiyel olarak "ahsen-i
takvim" numara ve drobuna gre durduu yerle
durmas gerekli olan yeri bir kere daha gzden
geirir ve o muhteem mahiyetine yeni inkiaf
alternatifleri aramaya durur; durur da daha ok
ruh ayayla yrmeye balar.. kalb diliyle ko-
nuur. . varolu giyesi etrafnda daha net, daha
ak mlahazalara ular ve grldnde hep
Hakk'n hatrlanaca byl bir mahiyet alr..
derken, Ramazanlaan bu insanlar gren hemen
herkes, "Allah" der, duygularn haykrr ve on-
larla beraber bulunmay Hakk'n kendisine bir
ltfu sayar, kranla gerilir.
Aslnda, Ramazanlaan bu m'minlerin her
halleri, en kat kalbieri dahi yumuatp rikkate
getirecek kadar anlaml, derin ve tesirlidir. Onlar,
atmosferlerini paylaanlara hal diliyle neler fsl
dar neler fsldarlar; fsldar da ne yapp yapp on-
larn ruhlarna mutlaka bir eyler alayp hem-
demlerini yle byle kendilerine benzetirler.
Bizler ne zaman bu prl prl sirnalara bak-
sak, aydnlk dnlere ait ruh ve manann asalet
ve netasetini grmenin yannda, m1refan ge-
leceimizin de yanltnayan emareleriyle kar
latmiZ kanaatine varr ve adeta kendimizden
geeriz. Bu hilleriyle ok defa onlar alr gtrr-
ler bizi olaan olandan, olaanst gzelliklere;
41 YEN MiT DERGiSi
aradmz huzur ve gvene; gnlden birlik,
beraberlik ve kardelie .. skCt ve incelikleri
szlerinden daha parlak ve tesirli bu hal insan-
lar, istesek de istemesek de ruhlarmzn derin-
liklerine yle nfUz ederler ki, nyargsz olan-
larmz iin onlara hayran kalmamak mmkn
deildir. Aslnda Ramazanlaan insanlar o kadar
nuranidirler ki, baz densizler onlar grmezlik-
ten gelseler veya onlar karalamaya alsalar da
onlarn ehrelerindeki aydnl karartamayacak
ve onlarn yrd yolun klarn asla snd-
remeyeceklerdir.
Her eyden evvel, Ramazanlaan bu m'min-
ler, hep Hak'la irtibat iindedirler; srekli ziya
aviama peindedirler ve peygamberlerin de yede-
indedirler; bu itibarla da yollar aydn, ufuklar
nurlu ve iradeleri de ilahi meiet vesayetindedir.
Bu adan onlar, bakalarnn maruz kald bo
luklara maruz kalmaz, endazesizlie dmez ve
mtemadi karanlk derbededii de yaamazlar.
Bazen sendelese veya ise-pasa bulasalar da, ar-
kadan hemen bir imsak ve iftarla, bir namaz ve
niyazla yeniden toparlanr ve kendi derinlikleri-
ne ynelirler.
fadelerin, dncelerin tamamen irizeden
kt,toplumun hemen her kesimiyle gerilim-
lerin gel-gitlerine ekildii, her yanda garazlarn,
nefretierin avaz avaz ykseldii u alacakaranlk
gnlerde, Ramazan'n hepimize kendi ivesiy
le seslenerek, millete bizi kendi ruh asaletimiz
ufkunda bir araya getirip kaynatracan mit
ediyoruz. Hak rahmetinin ondaki engin tecelli-
sini hi yanltnayan bir referans ve insanmzn
yanllklarda inat etmeyeceini de bir esas kabul
ederek u nurlu Ramazan atmosferinin glge-
sinde insanmza son bir kez daha sesleniyoruz:
Gelin, en azndan u rahmet aynda kendimiz
gibi olalm .. ve bizi bizlikten karan kinlerden,
nefretlerden syrlarak milli karakterimizin ge-
reklerini dost-dman herkese bir kere daha
haykralm ...
Dipnotlar
1. Bkz.: el-Kudai, Msned'-ihab 1/436; ed-Deylemi, el-Ms-
ned 1/426.
2. Lgat itibaryla "susuzluunu gidenni, suya kann" demek
olan "Reyyan", orucun hakkn verenler iin tahsis edilen
Cennet kapsnn ismidir.
 Peygamber yo(unda; ak(,jikir, ka(b, insan fissiyat ve btn semere(eriy(e
vafiy .. gibi fusus(arn hemen feysijevka(iide nemfidir(er ve bir viifidinjarkf
yz(eri gibidir(er. Bu itibar(a da, yrdk(eri yo(yeygamber(erin yo(una
muvtifk dmeyen(er, kat'iyen iradda muv1Jak o(amaz(ar.

"peygamber Yolundan zmler" ba Saadet'i anlatan zengin feyiz kaynamzdr. Ama

l altnda Yeni mit ve Hira dergile- asl sorun onun rehberliini gnmze tamak
rinin dzenledii uluslararas bili:nsel tadr. Bu da eczac deil, hekim-i hazk meto-
toplant 5-6 Mays 2012 gnlernde du ister." Din leri Y. Kurulu Bk. Rait Kk,
Gaziantep'te yapld. Hafz Rza Gnay'n gzelce slam'n efkat, sevgi ve ayn zamanda adalet dini
tilavet ettii Ahzab Suresi'ndeki Hz. Peygamber'in olduu zerinde durup, onun iddet dini eklinde
(aleyhissalat vesselam) zelliklerine dair blm, anlalnasna yol aacak tantmdan uzak durmak
adeta toplantnn temelini tekil etti. Ardndan der- gerektiini belirtti.
gilerin yayn ynetmenleri Yrd. Do. Dr. Ergn
Babakan Yrd. Bekir Bozda'n hitab, sradan
apan ile Nevzat Sava birer al konumas yapt.
Tebli sunan hocalarn yaklakyars Trkiye' den,
bir merasim konumasnn tesinde, ciddi bir ha-
zrlk yaptn gsterdi: "Hz. Peygamber, sadece
yars da yurt dndan idi. Yazmzn snrl hacmi
lsnde hocalarmzn en dikkate deer buldu- yaad asrdaki ktlkleri gidermekle kalmad,

um ifadelerine yer vereceim. Diyanet . Bk. kendisinden asrlarca sonra ortaya kabilecek bo-
Mehmet Grmez: "Peygamber yolunun insanla- zukluklarn deiimini de tetikleyen iaretler verdi

r karde ilan ettii belli. Ama Mslmanlarn bu
kardelii yaamaylarnn sebeplerini tahlil edip
sorunu zmemiz lazm ( ... ) Snnet, sadece di-
nin ikinci kayna deil, ayn zamanda dnyann
her tarafndaki Mslmanlarn slam', hayata uy-
gulamalarn belirleyen kaynaktr. Hadisler Asr-
( ... ) Kur'an'la Peygamber Efendimiz'i birbirin-
den ayrmak samadr ve slam'a yaplabilecek en
byk ktlktr. Siyer sosyal adaleti, temel hak
ve hrriyetleri gerekletirmede, rklk, cehalet,
yoksulluk gibi problemleri zmede pek ileri anla-
ylar gelitirmi ve yksek hedefler vermitir".

YEN MT DERGiSi 1 5
 Mesajla katlan Fethullah Glen Hocaefendi:
"Kur'an- Kerim 'De ki: Bu benim yolumdur. Ben ve
bana tabi olanlar, insanlar basiretle Allah'a davet ederiz.'
iyetiyle insanlarn akli, mantki, zihni, fikri, hissi,
kalbi, vicdani, tabii ve beeri btn ihtiyalarnn
gzetildii ve hibirinin ihmal edilmedii bu pey-
gamber yoluna dikkat eker"( ... ) "Dinin orijinini
koruma ciddiyet ve gayreti iinde, naslarn esnek-
liinin vaad ettii genilik ve evrensellikte, her za-
man ve her mekanda, her snf insann ihtiyacn
karlayacak ve btn hayat kucaklayacak olan bir
dirilie ihtiya var."
Yeni Delhi slam Merkezi Bakan, iki yz ka-
dar kitabn yazar 86 yandaki Vahiduddin Han,
Eyb Sultan'n kabrini ziyaretinden, Sahabe Haz-
retlerinin bu kadar uzaklara giderek hidayeti tebli
etmelerinden bahsetti. "Ziyaretim esnasnda sanki
yle diyen bir ses duydum: Ey Mslmanlar! B-
tn dnya bu hidayete muhta iken siz neredesi-
niz?" Daha sonra Fethullah Glen ve talebelerinin
bu sesi duyarak btn dnyaya ulanaya altkla
rn, bu asrda Trkiye'nin, slam' ihya hizmetini
srtnda tama gayreti iinde olduunu, Dou ile
Bat arasnda kpr vazifesi grdn, mr-
nn son deminde grd bu baarl hizmetlerin
kendisine mit verdiini syledi. Konuurken bir
ara alad, dinleyenleri de alatt. Adeta ahiretten
gelen bir ruh gibi idi. Hi konumasa, bu yanda
Hindistan'dan gelmesiyle, duruu ile dahi ok ey
sylemi olacakt.
Al tebliini Msr Diyanet . Bk. Ezher
Usul-i Fkh Hacas 62 kitabn yazar Ali Cum'a
verip zetle yle dedi: Efendimiz'in esas gayesi
"Ben sadece stn ahlak tamamlamak iin gnderil-
dim." hadisinde buyurduu gibi mkemmel ahlak
ve davranlar yaymakt. 6.200 ksur ayetten fkhi
alkama ait olan 300 kadardr, bu da% 3'e tekabl
eder. Elimizde yaklak 60 bin hadis bulunmakta-
tr, bunlardan ahkama ait olanlar 2.000'dir; nispet
yine % 3'tr, geri kalan ahlak ve fezaile dairdir.
u halde manevi sorunlarmzn aresini Snnet-i
Seniyye'de aramamz lazm. Cehalet, yoksulluk,
aile, kadn, salk, evre, sosyal mnasebetler gibi
konularn hepsi hakknda snnet-i seniyyede reh-
berlik var. Mesela zekat, faiz yasa ve dier iktisadi
dzenlemelerle yoksulluk problemine zmler
var. lgin bir hkm olarak mam afii, muhta
olduu halde zekat kabul etmeyen kimsenin al-
mas iin zor kullanlabileceini syler. Zira zekat
aknn o kiiye faydas dnda ekonomik hayat
canlandrmaya katks olacak, bu gelimeden hem
yoksul, hem de zengin yararlanacaktr.
i
6 YEN MiT DERGiSi
Kadn konusuna bakalm: slam'dan nce kad
nn hi hakk yoktu. Efendimiz onlarnda insan-
lkta eit olduunu vurgulad. Allah'n "Erkeklerin
hanmlar zerindeki haklar gibi kadnlarn da kocalar
zerinde haklar >ardr." ( Bakara 228) ayetini tebli
etti. "Siz erkeklerin en iyileri, hanmiarna iyi davra-
nanlardr." gibi birok hadis buyurdu. O kadar ki
ashaptan bazlar hanmlarn freniernekte zorlan-
dklarn Efendimiz'e ikayet ettiler. Bu ortamda
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kadn
lar dengeleme ihtiyac hissedip: "Eer mahluka secde
etmek caiz olsayd, kadnn kocasna secde etmesini em-
rederdim." dedi. Hadisi bu balarnndan karanlar,
kadnn kocasnn esiri yapldn zannedip yanl
hkm karrlar.
Yaplan bir anket 19-23 ya aras genlerin %
12,5 kadarnn din ile problemi olduunu orta-
ya koydu. Demek tehlike ok ciddi boyuttadr. %
20'ye varrsa toplumda yerleen bir akm olur. Var
gcmzle sorunu zmeye odaklanmalyz. Bu
uzaklamann balca sebebi dini telkinde zorla-
ma, bir de makul yol ile ikna cihetine gitmemedir.
Oysa her iki uygulamann da Snnet'te yeri yoktur.
Birlemi Milletler 11 maddelik 'Aktif Ahlak Liste-
si' belirlemi. Bunlarn hepsi de slam'daki temel
ahlak esaslardr. Bunu izah iin "el-slam f'l-kyem
(slam, ahlak deerlerdedir)" adl kitabn yazdm.
Unutmamak gerekir ki slam'n din, hayat, akl,
aile ve mlkiyet hakkndan ibaret be hedefi btn
naslara ruh gibi yerlemitir. Aile kurumu da ciddi
tehlikeye maruzdur. Hasl verimli bir alma ve
geni bir mitle gayrete devam etmeliyiz.
Ezher hocalarndan Fethi Hicazi: "Efendimiz
vahyi ruh srrna mazhar olarak alr, onu tam i-
selletirir sonra gen, yal, ocuk, havas, avam her
seviyeye gre ifade ederdi." deyip vahyi yaamaya
ncelik vermek gerektiini gzelce anlatt. Cezayir
niv. Felsefe Blm Bk.l yapm Abdrrezzak
Gassum, Hz. Peygamber'i Allah'n terbiye edii
ni anlatp, O'nun risaletinin evrensel boyutlarn
zetledi. Hasan Kurt, tahkiki imann, insan ftra
tyla btnlemesini vurgulad. Ali Kse bu top-
lanty hac ortamna benzetti. Altm kadar milleti
bir arada tutan harcn Allah iin sevgi olduunu
ifade etti. Osman Gner yoksullua farkl adan
bakarak, Siyer-i Seniyye'de mevcut baz ilkelerle
fakirlie zm getirilebileceini anlatt: "Fakirli-
in sebebi, snnetullaha uymamaktr. Yoksulluu
gidermede eitim pek nemlidir. Almanya'nn re-
timi btn Mslman lkelerin retiminden daha
fazla ise bu, eitim farkna racidir. Mslmanlarn
smrld dorudur. Fakat smrenler kadar,
smrlmeye imicin verenler de sorumludur."
Mekke'den, Malezya slam niv. Eski Rektr
Abdlhamid Ebu Sleyman zetle unlar syledi:
"Alimlerimiz, adalet ve bar mede niyeti olan slam
medeniyetini tekrar canlandrmakla ykmldr.
lim, arnele gtrmezse o da ayr bir cehalet olur.
Cami hatiplerine eitim formasyon u art koulma
ldr. Asl mesele, iyi yetimi insan meselesidir.
Japonya'nn tabii imicinlar olmad halde tek ba-
na slam lkelerinin hepsinden daha fazla retim
yapmas, kaliteli insan sebebiyledir. Kltr miras
mda iyi eylerin yannda kt kalntlar da var. Bu
miras zaman ve meicin artlarna gre deerlen
dirmeliyiz. Mslman Kur'an ve hikmete uymakla
ykmldr. Hikmet, Kur'an' artlara gre tatbik
etme yeterliidir." Cneyt Gke tefrikann zarar-
larn tahlil ederek zm yollarn gstermeye a-
lt: " Sadece etnik deil dini, mezhebi, itimal her
trl ayrmclk ve taassuptan kurtulmak gerekir.
Fakat farkl alanlarda alan ve birbirlerinin aley-
hinde bulunmayan hizmet gruplarnn bulunmas
normaldir, tefrika saylmaz."
rdn'den Abdnnasr Ebu'l-Basal, Efendi-
miz'in bireyleri iradn ve eitme metodunu an-
latt. Onun ensar ile muhacirler arasnda kurduu
kardelik modelinin sonraki dnemlerde deprem
ve sair musibetler halinde, yardm kurulularnn,
sendikalarn, irketlerin ibirlii ve dayanmalar
tarznda tatbik edilebileceini ifade etti. Moritan-
ya'dan Halil en-Nahvi, isar ahlakna dair naslar
ve uygulanmalarn birok rnekle aklad. Har
9 ayetinde isarn mutlak brakllmasyla ok geni
alan kapsacln anlatt.
rnek aile reisi olarak Efendimiz' i (aleyhissala-
t vesselam) anlatan Ali Akpnar zetle unlar sy-
ledi: "nsann olduu yerde sorunlar eksik olmaz.
Zaten din de sorunlar zmek iin vardr. Mhim
olan dini, btnl iinde aniayp yaamaktr.
Hz. Peygamber'i 'sve' olarak nitelendiren kelime-
deki tenkir, kaytsz olarak her trl davrannda
insanlar iin mkemmel rnek olarak gnderildi-
ini gsterir. O'nun davranlarnn hemen hep-
sinin, biz insanlarn da uygulayabileceimiz eyler
olduunu unutmayalm."
Yunus Apaydn da nemli vurgularda bulundu:
"Snnet olmakszn Kur' an' laykyla anlamak ve
uygulamak mmkn deildir. Dinimizin temel
kayna nastr. Nas olmada Kur'an ile Snnet ayn
durumdadr. Fark, bu iki nassn nakledilmeleri
itibariyledir. Snnet'in balayclnda tereddt
olamaz. Hatta mtehitlerimizin naslar anlamala-
rn gz ard etmek doru deildir, byle yapmak
mirasyediliktir."
Cezayir'den Muhammed Babaammi: "Beer
ideolojileri iflas etti. insanl ancak vahiy terbi-
yesi dzeltir. Ama alimlerimiz ilahi hkmlerin
makuliyetini gstermekle ykmldr. Alim, m-
metin dertleriyle dertlenmeli, vahye bal olarak in-
sanlar Allah yoluna koymaldr." dedi. Y. Apaydn
yle tavzih etti: "Dier sistemler iflas etti, deyip
slam' bir blok olarak karianna karmak yerine,
alimlerimiz teki sistemleri tahlil ederek fikirlerini
serdederlerse daha inandrc olur. nsanln b-
yk bir ksmn peinen karmza aldmz intiba
uyandrmaktan kanmalyz."
Muhit Mert: "Hz. Peygamber (aleyhissalat
vesselam), bir anlamda Ashab- Suffe'ye yaygn
eitimi, Mescid-i Nebevi'de ise rgn eitimi
(yaz retimi gibi) uygulad ( ... ) Snneti ihya a
da muhataplarmz Asr- Saadet'e gtrme deil,
Asr- Saadet'teki ruhu ve evrensel ilkeleri imdiki
zamana uygulama eklinde olmaldr." dedi. Reit
Haylamaz, Hz. Aie'nin (r.a) Efendimiz nezdinde
mmetin szcs durumunda olduunu, zekice
sorularyla ondan ok bilgiler alp Mslmanlar
yetitirdiini, tek bana bir okul olduunu anlatt.
Abdlkerim nalan, Ashab- Kirarn'n slam'
tebli iin dnyaya yayldklarn anlatp konuyu
orada brakmann mnasip olmadn, devrimiz-
de de onlar rnek alan bir gnlller hareketinin
dnyann hemen btn lkelerine bu teblii ula
trma gayretlerini de grp, takdir ve tevik etmek,
rnek almak ve roidenrnek gerektiini dile getirdi.
Fas'tan Ahmed Bukili, Mslmanlarn balca
meselesinin Efendimiz'in Snnet'inden istifade
metodunun ortaya konulmas olduu zerinde
durdu. Saffet Kse, Hz. Peygamber'in aresizlerin
aresi olduunu duygulu bir ekilde anlatt. r-
dn'den Mahmud Sertavi, Hz. mer'in (r.a) derin
fikhi kavrayn nazara vererek, onun nass ilga et-
tii zannedilen baz itihadlarnn, mmkn olan
baka bir yorumdan ibaret olduunu belirtti. Ra-
mazan Altnta, dini eairin, bayrak gibi semboller
olup, onlarn dini hatrlatmadaki ve toplum olarak
yaamadaki nemini aklad. Kemal Yldz, Asla
ba hrmet etme, keza selef ulemasna gereken de-
eri verme zerinde durup yle dedi: "Allah bu
dini alimlerle muhafaza etmitir. mmetin onlara
gsterdii sayg onlara fayda vermez, bu hrmeti
YEN MT DERGiSi j 7
 gsteren istifade eder." Nevzat ~k, Sahabe hak-
knda derli toplu bilgi verip sahtelerine itibar edil-
mediini, o neslin stn deerini ele ald ve y
le dedi: "Sahabenin faziletine dair ok nas vardr.
Fakat hi nas olmasayd bile onlarn Efendimiz'e
sahip kmalar, faziletlerine delil olarak fazlasyla
yeterdi." Programn younluu, akam namaznn
vaktinin kmas endiesi, izleyicilerdeki hareket-
lenme dolaysyla Ali Cum'a, Nevzat ~k ve Suat
Yldrm deerlendirme oturumunu ksaltarak hi-
tama erdirdiler.
Burada, olumsuz bir durumu ders alnmas m-
lahazas ile ifadeye kendimi mecbur hissediyorum.
Deerlendirme konumalarndan nce, sabrlarn
tat hengamda, program d, misafir bir zat kr-
sye kp A. Lamartine'in 150 yl nce yazd bir has hadiselere uygulayacak fkh dirayetini
metni okudu. Mtercimlerin ne yaptn tahmin
etmek zor deil. Hi anlalmad. Ortal olumsuz
bir hava sard. Hi kimse bylesi bir ie girime
meli. Organizasyon bakan inisiyatif kullanp izin
vermemeli.
u gzlemlerimi dile getirmede fayda gryo-
rum:
1. Toplantya 60 kadar lkeden ilim adamla-
r katld. Bu kiiler memleketimizdeki ilim
ehliyle bulutu.
2. Misafirler Trkiye'deki ilmi atmosferi, sla
mi messeseleri tanma imkan buldular.
Sohbetler esnasnda, az da olsa kendi lke-
lerindeki ilmi durum ve gelimeler hakknda
bizleri bilgilendirdiler. Trkiye'deki ilahiyat
Fakltelerinin ekserisinden retim yele-
ri, Dou ve Gneydou Anadolu blgele-
rinden gelen yzlerce kanaat nderi, Diya-
net tekilatndan hoca efendiler, talebeler,
sekin dinleyici kitlesi bir araya geldi. Bu da
anlmaya deer bir gzellik oldu.
3. Altm kadar lkeden gelen bu insanlar, top-
lumlarnn ve insanln sosyal ve manevi
problemlerini bilen, tahlil eden, slami bi-
linleri yksek zevat idi. Bunlar, Peygamber
Yolu'nun bu sorunlara areler ihtiva ettiini
akladlar. Dnyann her tarafndan gelmi
bu mrninler bu bulumada u toplu dua-
y dergih- ilahiye ykselttiler: ''Ya Rabbena!
Dertlerimiz oktur. Bunlarn aresi, Sen'in
Peygamberinin tebli ettii bu kurtarc
prensiplerdedir. Bunlar iyi aniayp insanla-
ra iyice anlatmamzda bizleri muvaffak ey-
le." Samimi kalbierden kan bu toplu dua-
nn icabete makrun olma midi kuvvetlidir.
8 j YEN MT DERGiSi
4. Bu sempozyumda; Peygamberimiz'in risa-
l
letinin evrensellii, O'nun gerekletirdii
kardelik, rnek aile hayat, uygulad eitim
metodu, insan hayatna ve mutluluuna ver-
dii deer, risaletin cehalet, yoksulluk ve tef-
rikaya are olmas, Sahabe-i Kiramn nemi
gibi temel konularda birer ikier teblile Pey-
gamber Yolu'nu organik bir btnlk olu
turacak ekilde sunma hedeflenmiti. Geni
kitle iin bylesi bir program ok yararldr.
Fakat ilim ve ihtisas ehlinin ayr bir sorum-
luluu da vardr. yle ki: Sosyal problemler
olduka artmtr. Bunlar d zeltmek iin a-
mz Asr- Saadet'e gtrmemiz dnle
mez. yle ise Asr- Saadet'ten alacamz r-
nekleri ve prensipleri, devrimizdeki mah
ortaya koymak gerekir. Genel balklar yet-
mez. Dolaysyla konular ayrntl olarak ele
almak lazm gelir. Mesela: Aile, eitim, o-
cuk haklar, sosyal gvenlik, sosyal adalet, fi-
kir hrriyeti, toplum ve dnya bar, salk,
helal beslenme vb. ana konulardan her biri-
nin bir sempozyum konusu yaplmas uygun
olur. Her birinin eitli ynleri 30-40 tebli
ile ele alnp gerek hayatta karlatmiz
problemlere k tutulabilir.
5. Bu apta bir organizasyonu baarmak ok
zordur. Bin civarndaki misafirin bilet, ula-
m, otel, yemek hizmetlerini yrtmek,
krk kadar ilim adamnn teblilerinin dakik
bir program iinde sunumunu salamak, sa-
lonu dolduran dinleyiciler tarafndan dik-
katle izlennesini temin etmek ve daha saya-
mayacamz birok hizmeti sunmak, geni
imkan ve tecrbe ister. Trkiye iinden ve
dndan konumac ve dinleyici olarak ka-
tlan btn ilim adamlar takdire deer bir
i yaptlar. Konumalar Trkeden ayr ola-
rak Arapa, Krte, ngilizce ve Franszca'ya
ezamanl tercme edildi. TRT-6, el-Cezire,
Dnya ve Mehtap gibi Tv ve baz radyo ka-
nallar toplantnn akn canl yaynla btn
dnyaya ulatrd. Gerekli btn iler aksa-
madan yapld. Emei geen btn karde
lerimize millete teekkr borluyuz. Allah
kendilerinden raz olsun ve gayretlerinden
tr mkafatlandrsn. Bu toplantda di-
le getirilen gzellikleri, slam mmeti ola-
rak hayatmzda uygulamay nasip etmesini
Cenab- Allah'tan niyaz ederiz.
*Marmara niv. ilahiyat Fak. E. retim yesi
syildirim@yeniumit.com. tr
 )

BR MEDENiYET NASP
Medeniyet, ayet bir mi((etin kendi varfn an(atmas ise, bu muhteem
futbenin mafzemesi, o mi((etin i(mi, af(aki ve tekno('?_jik eserferi o(mafdir. Zira
itimai terbiye ve eitfl fner ve sanatfar medeniyete bir eki( verir; af(ak ise,
befagatfl bir flsan ofarak onu i(an eder.

B ir Medeniyet inas.. phesiz ki bu

bina, grkemiyle, terkibiyle, genili
iyle, mulyle, kuatclyla, uzan-
tlaryla ve ehemmiyetiyle ei ve ben-
zeri olmayan bir bina ...
Medeniyet, zamanla, insanlarn eliyle ve in-
sanlarn zerinde ittifak ettikleri mekanizmalara
uygun olarak topran unsurlarnn fonksiyonel
bir ekilde bir "ey/Nesne" haline gelmesidir.
Medeniyet bir "uhud"dur ki bu, insanlarn
fert ve toplum olarak kendi referans kaynaklar
na doru kble ve ynlerini belirlemek iin bu
referans kaynayla kendileri arasnda kurduklar
bir diyalog sayesinde rglenmektedir.
Medeniyet, insann aba sarf etmesiyle ve
kainatla diyaloga gemesiyle ekillenen bir "u
hud"dur ... Nitekim insan, bu sayede "fil" ve
"teshir" (eyann, kiinin emrine musahhar k
lnmas) gcn elde edebilir. Tabii ki herkes
kendi payna den "kuvvet" ve "basiret"e gre
buna mazhar olur. ..
Buradan hareketle [diyoruz ki:] Byk stad
Fethullah Glen'in kitabnn ismi olan ve "Ve
Nahnu Nebni Hadaratena" (Kendi Dnyamza
YEN MT DERGiSi 1 9
 Doru) cmlesinde "hadara" kelimesini izafe et-
tii ve nispet ifade eden (biz-kendi) kelimesinin
kastedildii kimseler yukarda bahsettiimiz b-
tn maksad da vurur mahiyettedir ...
Bir medeniyet inas derken;
Hangi rnee gre?
Hangi nefes ve solukla?
Ne tr metotlarla?
Hangi insanlarla?
Nasl bir temkinle? (Cenab- Hakk'n imkan
ve zemin bahetmesiyle)
Hangi kurala gre?
Nasl bir organizasyonla?
... ve nasl bir "nekhe" (koku/aroma) ile?
te bu sorularn tm net ve balarn dikmi
(ayan-beyan) bir ekilde, erevesi belirlenmi ve
cevaplarn renmek iin teye beriye seferler
dzenlemeye ve yolculuk zahmetine katlanma-
ya hacet brakmayan bu kitapta mndemi olan
"kavl- sakll"in (Efendimiz'e gelen ar mesaj)
iinde mevcuttur ...
mmetimizin tarihi boyunca bu ileli yola
koyulan ve zahmetine katlanmaya kalkanlar U
bq tr insandan biri olmutur:
Kuvvetli, alim, reit (rte ermi), me'zun ve
emn ..
Nasih (hayrhah), arif, muhabbet eri ve hik-
met sahibi ..
hlasl, sadakat eri ve mekln (aya yere sa
lam basan) bir nefer..
Frsat, "hem kaba hem de er ile nam sal-
m."
Ruveybda2 (halk ilgilendiren hususlar hak-
knda fikir beyan eden sefih/ahmak) ki bu s
nf en dehet verici ve en ac veren snftr ...
Fethullah Glen Hocaefendi ilk "asfiya"
snfn hepsini temsil ediyor. O, geri kalan iki s
nftan ise mnezzeh ve mberradr.
1Oj YEN MiT DERGiSi
Nitekim Yce Mevla (celle celaluhu) ken-
disine yle hususi hasletler bahetmitir ki,
bunlarn en kklerinden biri olmayan bir
meziyeti Udur: Cenab- Hak (celle celaluhu)
ona (gerek ahsnda, gerekse etrafndaki haleye)
"verme", cehd u gayret sarf etme ve ileye kat-
lanmann meyvelerinin tadna varma nimetini
bahetmitir.
Nitekim o, benliinin inasnn merdiven-
lerinde makamlar, maharetleri, gzel ahlaklar
ve bilgileri kademe kademe ve Allah'n nazar-
inayeti ve kontrol altnda kat etmi, Cenab-
Hakk'n ~ .iJ!:k lj beyannn srrna maz-
har olan ''"smarlama" insanlardandr ...
Daha sonra o, -Allah (celle celaluhu) ~en
disini muhafaza buyursun- ljlS~ :_,:. (:lii .ll
mikatnn nurundan istifade ederek "felah" y-
nne doru ynelmi, "salah" libasna brn-
m, "rabah" (kar) tarafna doru elleri ve kollar
svam ve hibir ey onun yzn hedefinden
evirememitir ...
Daha sonra -Z'l-Karneyn misali- yola ko-
yulmu, "Allah sevgisi" korunu sinesinde sakla-
m ve bu sevgiyi balamak iin Allah'n sevdii
noktalar aramaya koyulmu .. ve nihayetinde bu
sevginin balanaca ve O'nu (celle celaluhu) en
fazla honut edecek olan eyin O'nun "iyal"ine
faydal olmaktr hakikatine ulaIDItr. Nitekim
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) buyuru-
yor ki: "Btn mahlukat Allah'n iyaldr3 ; dola-
ysyla O'nun katnda en sevimli kimse Allah'n
iyiline en faydal olan dr. "4
Daha sonra yine -Z'l-Karneyn gibi- yola ko-
yulmu ve grmtr ki, insanoluna yardmc
olma hususunda en nemli ve ncelikli olarak
yaplmas gereken ey, ona elinden alnm olan
"kerametini" (haysiyet ve erefini) tekrar geri
elde etmesi hususunda kendisine yardmc ol-
maktr. Bu "keramet"in ilk basama ise, ehvet-
lere, nefsin isteklerine, drtlere, beklentilere,
korkulara, srmelere, tkezlemelere, na'ralara
ve fetredere bir "Hayr" demesidir. O da ke-
merini kuanm, azme sarlmtr. Zaten Hz.
Yahya gibi yreini "Kitab salam ve kuvvetli
bir ekilde
tutma" ak saran hibir kimse onun
yaptndan farkl bir ey yapmam. Dolaysyla, miskine kokuland iin, adeta talibini srtna
ya yollar kat edecekti veya helaket vadilerinde
kalakalacakt. ..
Daha sonra yine -Z'l-Karneyn gibi- yola ko-
yulmu ve himmederin verilmesi, vahdetin te-
sisi ve vifak ve ittifakn tesisi ile hemen yuvalar
naketmeye, yurtlar ve meskenleri hazrlamaya,
cevenleri datmaya, gzellikleri pariatmaya ko-
yulmutur.
Daha sonra yine -Z'l-Karneyn gibi- yola ko-
yulmu ve "ketm"den (gizlilik) akla, gzel-
liklerle bezedikten sonra ortaya karma merha-
lesine intikal etmitir.
Daha sonra tekrar yola koyulmu ve kkleri
tamir ve trnar etme, tohumlar alama, kprle-
ri kurma ve hayrlar neretme merhalesine inti-
kal ederek, Muhammed Mustafa'nn (sallallahu
aleyhi ve sellem) arkasnda saf tutmu ve ken-
disine ynelen herkese de kazancn kayna ve
muvaffakiyederin ciaisi olan O Zat'n (sallallahu
aleyhi ve sellem) arkasnda saf tutturmutur. ..
te (takdimini yazdmz) bu kitap, Hz.
Deyyan'a iman etmeye, Efendimiz'e ittiba et-
meye, erkana balanmaya, insan ina etmeye,
vicdan pak etmeye, kalpleri saykllamaya (par-
latmaya), kainatta seyahat etmeye, tercmanlar-
dan mstani kalmaya, putlar amaya, zaman
deerlendirmeye, medeniyet ina etmeye ve Hz.
Rahman'a ak u evk beslerneye yollar aacak bir
mahiyette ortaya kmtr ...
Allah'n fazi u keremiyle "Ve Nahn Nebni
Hadaratena" (Kendi Dnyamza Doru) kitab
"Medeniyetimizi Nasl Kuralm?" ismiyle isim-
lendirilebilecek bir seviyede ortaya kmtr.
nk bunu yazan kalemi, engin tecrbe sahibi
bir "usta"nn parmaklar kullanmtr. Bu tecr-
be bize "en doru yolu gsteren hidayet kayna
olan Kur'an'dan ve en erefli insan olan Allah'n
Peygamber'inin snnetinden (sallallahu aleyhi
ve sellem) gelmi, fitne ve gaflet dalgalar ara-
sndan sahil-i selamete gtren yolun haritasn
resmetnitir ...
te bu kitap batanbaa btn bu hasletlerin
alan, ona uzun mesafeleri kat ettiren ve problem-
lerini halleden bir metot "Burak" ve binei me-
sabesindedir. .. nk bu kitabn anlatt haki-
katler ylesine ezberlenip tekrar edilen mevzular
deil, bilakis "his ve mahede mahsul" husus-
larn bir anlatm olduundan, "selsebil" misa-
li akp gidiyor.. Gnlleri esir alan bu mbarek
esere takdim yazma teklifiyle son derece byk
bir erefe mazhar oldum ... airin u sz iinde
bulunduum durumu ne gzel de resmediyor:
"Bana dediler ki: Paysal seni ziyaret edecek,
sen de onu ziyaret edeceksin.
Ben de dedim ki: an u erif onun evinden ayrlmaz.
Nitekim ayet o beni ziyaret edecek olursa
kendi faziletiyle eder,
Eer ben kendisini ziyaret edersem
(yine) onun fazileti iindir,
Dolaysyla her iki durumda da fazilet onundur."
Azamet, ikram, fazilet ve nimet sahibi Al-
lah'tan (celle celaluhu) Fethullah Glen Hocae-
fendi'ye bir hidayet eri, hayrhah, efkatli, m-
mete dkn ve merhametli bir insana balettii
sevapiarn en hayrlsn bahetmesini niyaz ede-
rm ..
Amin .. amin .. ve'l hamdu Iiliahi rabbi'! ale-
mm ...
*Fas, el-Muhammediyye Alimler Birlii
Genel Sekreteri
ahmed.abbadi@yeniumit.com.tr
Tercme: Ecir iyok
Dipnotlar
Bu yaz Prof. Dr. Ahmet Abbadl'nin Fethultah Glen Hoca-
efendi'nin "Kendi Dnyamza Doru" kitabnn Arapa terc-
mesine yazd takdim yazsnn tercmesidir.
2 Burada geen "ruveybida" kelimesiyle bir hadis-i erif'e atfta
bulunmaktadr. Hadisin meali yledir: "nsanlarn bandan
yle bir zaman geecek ki bu yltar 'aldatan yllar' olacaktr:
Yalan syleyenler hep tasdik edilecek, doruyu syleyenler
tekzip edilecek, hain kimselere gven duyulacak, gvenilir
kimseler ise hain diye nitelendirilecek Ve bu gibi ortamlarda
sz 'ruveybda' kimseler syleyecek. 'Ruveybida' ne demek
Ey Allahn Resul diye soranlara: 'Kamu meselelerinde hep
fikir beyan eden sefih (ahmak) kimse' diye buyurdu. (Hadisi
Ahmet b. Hanbel rivayet etmitir.)
3 yalullah: Allah'n grp gzetimine muhta olan btn var-
lk.
4 Taberani; el-Mu'cemu'l-keb1r, hadis no: 9897
YEN MiT DERGiSi j
 YEN MiT
, Prof. Dr. Hassan emsi PAA*

Temmuz/ Austos/Eyll2012- Say 97

Ze~tin~a1ndaki
A

1LMI
UC IZ
Ktiinat, ifim(er ve Kur'an, tp k bir insann iki gzy(e bak gibi
i(erde bir noktada bir(eir(er. N as( bir insann iki gzjarkC bakmaz
vejarkC baka safp d"eifse, Kur'an ve gerek ifimfer de, ayn eki(de
birbirindenJarkC dei((erdir.
~~

Allah Resul'nden (sallallahu aleyhi ve sel- kaynaklar, yksek tansiyon ve kalb-damar (Kar-
lem) gelen iki ilmi mucize: ((Zeytinyan yiyiniz.. diyovaskler) hastalarn zeytinya tketmekten
onu srnnz... nk o mbarek bir aatandr." sakndrmaktayd. Zira onun kolesterol art-
(Tirmizi, Et'ime 43) trdna ve kandaki ya miktarn ykselttiine
inanlmaktayd.
Allah Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) saf
bir ya olduu halde zeytinya yemeye nasl a- Dr. Grandi'nin 1985 ylnda yaymlanan ve
zeytinyann kolesterol drdn ispatla-
rr? Oysa yalar, amzda, doktorlarn tavsiye
yan mehur almasndan sonra, zeytinyann
etmedii gdalardandr!
faydalarna vurgu yapan ve mbarek bir aatan
1985 ylna kadar Amerikal ve Avrupal ara- elde edilen bu mbarek yan esrarn her geen
trmaclardan hibiri zeytinyana nem ver- gn daha fazla kefe alan pek ok alma ya-
memitir. Hatta o tarihe kadar olan btn tp plmtr.

121 YENMiTDERGiSi
 Bu aa nasl mbarek olmasn ki? nk
Allah Teala -mfessirler arasnda farkl grler
olmakla birlikte- bu aaca veya aacn bulundu-
u yere yle buyurarak yemin etmitir:
u. ncir ve zeytin hakk iin!
2. Sina da, hakk iin!
3. Bu emin belde hakk iin ki:
4. Biz insan en mkemmel surette yarattk." (Tin,
1-4)
Bu aa nasl mbarek olmasn ki! Allah Teila
Kur'an- Kerim'de kendi nurunu bu aacn ya-
ndan kan nura benzetmitir:
((Allah gklerin ve yerin nurudur. O'nun nurunun
misali, tpk iinde lamba bulunan bir kandillik gibi-
dir. Lamba bir sra (cam) iinde, o sra da sanki par-
layan ineimsi bir yldz! Bu lamba, ne yalnz douya
ne de yalnz batya mensup olmayan kutlu, pek bere-
ketli bir zeytin aacndan tutu~turulur. Bu yle bereket-
li bir aa ki, nerdeyse ate~ demeden de ya ~k verir.
I~ prl prldr. Allah diledii kimseyi nuruna iletir,
gerei anlamalar iin insanlara byle temsiller getirir.
Allah her ~eyi bilir." (Nur, 35)
Allah Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) ise
yle buyurmaktadr: uzeytinyan katk yapn ve
onu srnn, zfra o mbarek bir aatandr." (bn
Mice, Et'ime 34)
Aa mbarek ... zeytinya mbarek... fakat
insanlarn ou bundan habersiz.
Zeytinya insanlara lahi bir armaandr.
Eski insanlar onun baz faydalarn biliyorlard.
Modern tp ise, birka yldr dier baz faydalar
n anlamaya balamtr.
Deri hastalklar alannda en mehur yaynlar
dan biri olan Clinics in Dermatology dergisinin Ni-
san 2009 saysnda u bala sahip bir makalenin
yaymlanmas dikkat ekicidir:
((Temel bir besin bile~eni ve cilt koruyucu olarak
szma zeytinya"
Bu, 1400 ksur yl nce Allah Resul'nn
(sallallahu aleyhi ve sellem) hadisinde zikredilen
husus deil mi?
Zeytinyag yiyiniz
ok yakn bir zamanda, zeytinyann a
mzn hastal
olan kalb-damar tkanklndan
korunmaya ve damar sertliini geciktirmeye ve-
sile olduunu rendik. Artk zeytinyann ko-
lesterol artrdn syleyen efsane ve pek ok
insann uykusunu karan hayalet yok olup git-
mitir. Modern ilim gstermitir ki, zeytinya
kolesteroln dmandr ve insan vcudunda
nerede bulunursa bulunsun onunla savamak
tadr.
Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Disea-
ses dergisi Mays 2010'da Kurtuba'da zeytinya
ile ilgili dzenlenen ve kalb, kanser ve daha baka
hastalklarda dnyaca nl elli bilim adamnn
katld ikinci uluslararas konferansa ait rapo-
run zetini yaymlad.
Bu aratrmaclar raporlarnda, zeytinyann
dzenli tketilmesi halinde kalb-damar hastalk
lar, obezite, metabolik sendrom, orta ya eker
hastal ve yksek tansiyon ihtimalini azaltmaya
vesile olduu neticesine ulamlardr.
ubat 2010'da International Journal of Malecular
Sciences dergisinde yaymlanan uzunca bir maka-
le son yllarda yaplan ilmi aratrmalar ele al-
m, zellikle de szma zeytinyanda bulunan
fenalik bileiklerin rol zerinde durmutur.
Zira bu bileikler kan yalar, oksidatif tahribat-
tan koruma, enfeksiyon gstergeleri, trombosi-
tin grevleri zerinde fizyolojik adan nemli
rol oynamaktadr. Bunun da tesinde mikropla-
ra kar antibiyotik etkisi ve kemikleri koruyucu
tesiri bulunmaktadr.
Zeytinyanda zengin bir biimde var olan bu
gda,kan ya ve tansiyon ykseklii gibi kalb-
damar hastalklarn hazrlayc faktrleri iyile
tirmekte, damar ii fonksiyon dzensizliini,
oksidatif tahribat ve kan phtlamasn azalt-
maktadr.
Amerikallar gerekten Akdeniz havzasnda
yaayan insanlarn yiyeceklerine gpta ile bak-
maktadr. Zira onlar koroner kalb hastalklarnn
Kuzey Avrupa ve Amerika Birleik Devletleri'ne
nazaran talya, spanya ve civar lkelerde daha
az vuku bulduunu bilmektedirler. Aratrma
clar kalb hastalklarnn ve baz kanser eitleri
nin Akdeniz havzasnda bulunan lkelerde daha
dk seviyede vuku bulmasn, zeytinyann
bu lkelerde yaayan insanlar tarafndan belli
YEN MiTDERGiSil 13
 lde tketilmesine balamaktadrlar. Zira bu
insanlar gnlk olarak 25-50 gr arasnda zeytin-
ya tketmektedirler.
Zeytinya~ ve kal b hastalklarndan korunma
2009' da yaymlananJournal of Cardio-
Aralk
vascular Pharmacology dergisi zeytinyann kalbe
olan faydalarn ve Akdeniz havzasnda yaayan
insanlarn dzenli olarak zeytinya tketmele-
rinin, Avrupa'nn Akdeniz'e nazr gney lkele-
rinde kalb-damar hastalklarna sebebiyet veren
etkenierin yksek bir orana sahip olmasna ra
men bu lkelerde kalb-damar hastalklarndan
lenlerin orannda nasl bir dmeye yol atn
ihtiva eden bir makale yaymlad.
Ocak 2011'de Maturitas dergisinde yaym
lanan bir alma zeytinya tketimi ile kalb-
damar tkankl vak' alar arasnda tersine bir
orant olduunu ortaya koymutur.
29.689 kadn
ieren EPICOR Study isimli
aratrma, zeytinya ve yaprakl sebzeler tketen
kadnlarda kalb-damar hastalklarnn % 44 ora-
nnda azaldn gstermitir.
Zeytinya
sadece zararl kolesterol dr
nernekte aksine, modern aratrmalara gre,
faydal kolesterol de ykseltmektedir.
Zeytinya~ ve Alzheimer hastal~
Zeytinyann faydalar bu kadarla snrl
il,aksine aratrmalar zeytinyann, hafzay
kntye uramaktan
ve Alzheimer hastal
ndan koruyabileceine iaret etmektedir. 201 O
ylnda Nutrition, Metabolism and Cardiovascular
Diseases dergisinde yaymlanan bir makale, Hid-
roksi Terozul bileeni asndan zengin olan zey-
tinya znn beyindeki sinir hcrelerini, ileri
yaa bal olarak grlen tabii kntden ve
Alzheimer bunamasndan korumaya vesile ola-
bileceini gstermitir.
Zeytinya~ ve kanser
2009 ylnda Nutrition and Cancer dergisin-
de yaymlanan bir makale, zeytinya tketimi
ile gs ve mide kanseri vak'alarnn dmesi
arasnda sk bir iliki olduunu vurgulamtr.
Ayn ekilde 2010 ylnda Nutrition, Metabolism
and Cardiovascular Diseases dergisinde yaymlanan
141 YEN MT DERGiSi
almada zeytinyann ergenlik dneminden
nce tketilmeye balanmas ve hayat boyu buna
devam edilmesi durumunda kansere kar ko-
ruyucu tesirinin daha fazla olduuna iaret edil-
mitir.
Zeytinya~ ve menopoz
Modern bir alma, gnlk olarak zeytinya-
tketiminin kadnlarda Menopoz dnemin-
de DNA tahribatn azalttn gstermitir. Bu
yzden kadnlardan sekiz hafta boyunca gnlk
SO gr. zeytinya tketmeleri istenmitir.
Kemik erimesi ve zeytinya~
ubat 2011 'de Osteoporosis International dergi-
sinde yaymlanan bir aratrmada zeytinyandaki
Fenol bileiklerinin kemik erimesini nlemede
tesirli olduu gsterilmitir. Ayrca aratrmac
lar, zeytinyann menopoz dneminde kemik
erimesinin tedavisinde mit verici bir rolnn
olduunu dnmektedir.
Zeytinya~n srnnz
Btn insanla gnderilen Allah Resul (sal-
lallahu aleyhi ve sellem) "Zeytinyan yiyiniz.. onu
srnnz .... " buyurduu hadisinin ikinci yar
snda zeytinyan srnmeyi tavsiye etmektedir.
Zeytinyann deri zerindeki faydalarn or-
taya koyan birok yeni aratrma yaplmtr. Ni-
san 2009' da Clinics in dermatology dergisi uzunca
de- bir makale yaynlam ve bu makalede zeytinya-
nn faydalarn ele almtr.
Zeytinya~ yeni do~mu bebeklerde deriyi yumu-
atr
2008'in Nisan aynda Pediatric Dermatology
isimli dergide yaymlanan almada, zeytinya-
nn, prematre (erken doan) bebeklerde de-
riyi nemlendirici ve yumuatc olarak kullanl
masnn faydalarna temas edilmitir. Prematre
bebeklerde deriyi nemlendirici ve yumuatc
olarak zeytinyann kullanm dier yaiara gre
daha fazladr.
Zeytinya~,
melanom tr deri kanserinden ko-
runmada tesirlidir
Nisan 2011 'de International Journal of Cancer
dergisinde yaymlanan bir alma, yzme son-
ras lokal olarak zeytinya srnmenin, gnee
maruz kalma durumunda, melanom tr deri
kanseri oluumundan korunnada tesirli oldu-
unu gstermitir.
Yemek piirmede zeytinyag kullanm
ou insan yemek piirmede kullanlacak
en iyi yan hangisi olduu konusunda kendi
kendine sorular sorar. ilmi aratrmalar, Allah
Resul'nn (sallallahu aleyhi ve sellem) tavsiye
etmi olduu bu yan mutlak surette en iyi ya
olduunu ortaya koymutur. Mart 2011 'de Jour-
nal of Medicinal Food dergisinde yaymlanan yeni
bir makalede, zeytinya ile piirilmi yemein,
obez kadnlarda, yemei yedikten sonra inslin
tepkimesini iyiletirdii ortaya konulmutur.
2009 ylnda European Journal of Clinical Nutriti-
on dergisinde yaymlanan dier bir aratrmada
ise, yemek piirmede ayiei ya kullananla-
rn obeziteye yakalanma risklerinin zeytinya
kullananlara oranla iki kattan daha fazla olduu
ifade edilmitir. Aratrmaclar bunun sebebini
zeytinyann yanma derecesinin dier yalardan
daha fazla olmasna balamaktadr.
Zeytin agacnn yapraklarnda fayda var mdr?
Allah Teila sadece yan deil zeytin aacnn
btnn mbarek olarak nitelemitir. Modern
ilim henz bu faydalardan bazlarn kefetni
tir. 2010 ylnda Internationaljournal cfCancer der-
gisi, zeytin yapraklarnn znde, Melanom tr
deri kanserine kar baz zel maddelerin oldu-
una deinen bir makale yaynlad. Ayn ekilde
2011'de Food Chem Toxicol dergisinde yaynlanan
makale yksek tansiyon, eker, kanser, damar
sertlii hastalklarndan korunma ve bunlar te-
davi etme hususunda zeytin yapraklarna yk-
lenen rol gstermitir. phesiz bu hususun
daha fazla aratrlmaya ihtiyac vardr.
Son tahlilde, btn bunlar, son yllarda zey-
tinya ile ilgili neredilen aratrmalarn sadece
bir ksmdr. Ne mutlu bu mbarek aacn fay-
dalarndan istifade edenlere! ... Yce kitabmz
Kur'an- Kerim'de ve Efendimiz'in Snnet'inde
zikredilenlere inananlara ne mutlu!
Ve biz ancak Unu syleyebiliriz: Ey Allah'n
Resul (sallallahu aleyhi ve sellem)! "Zeytinya
n yiyiniz ve onu srnnz. nk o mbarek bir
aatandr."
demekle ne kadar doru sylemisin!
Bu berekedere nail olanlara ne mutlu!
*Kral Faht niv. Kardiyoloji Bl. retim yesi/
Suudi Arabistan
hassan.spasa@yeniumit.com.tr
Tercme: Do. Dr. Vecih Uzunolu
KAYNAKLAR
1. Viola P, Viola M. Virgin olive oil as a fundamental nutritional
wmponent and skin protector. Clin Dermatol. 2009 Mar-Apr;
27 (2): 159-65
2. L6pez-MirandaJ, Perez-Jimenez F, Ros E et al. 0/ive oil and he-
alth: summaty if the II international conference on o/ive oil and health
cansensus report, Jaen and C6rdoba (Spain) 2008. Nutr Metab
Cardiovasc Dis. 2010 May;20(4):284-94.
3. Frankel EN. Nutritional and biological properties if extra virgin olive
oil. J Agric Food Chen. 2011 Feb 9;59(3):785-92.
4. Berr C, Portet F, Carriere I et al. 0/ive oil and cognition: re-
sults from the three-city study. Dement Geriatr Cogn Disord.
2009;28(4):357-64.
5. Santiago-Mora R, Casado-Diaz A, De Castro MD, Quesada-
G6mez JM , 0/europein enhances osteoblastogenesis and inhibits
adipogenesis: the effect on differentiat:on in stern ce/ls derivedfrom bone
marrow. Osteoporos Int. 2011 Feb;22(2):675-84.
6. Ruiz-Canela M, Martfnez-Gonzalez MA, 0/ive oil in the primaty
prevention ofcardiovascular disease. Maturitas. 2011 Jan 7.
7. Farnetti S, Malandrino N, Lucian D, Casbarrini G, Capristo
E., Food Fried in Extra-Virgin Olive Oil Improves Postprandial In-
su/in Response in Obese, Insulin-Resistant Women. J Med Food.
2010 Dec 13.
8. Kiechl-Kohledorfer U, Berger C, Inzinger R, The effect of daily
treatment with an olive oil/lanolin emollient on skin integrity in pre-
term infants: a randomized wntro/led trial. Pediatr Dermatol. 2008
Mar-Apr;25(2): 174-8.
9. Bendinelli B, Masala G, Saieva C et al, Fruit, vegetables, and olive
oil and risk ofcoronaty heart disease in Italian women: the EPICOR
Study. Am) Clin Nutr. 2011 Feb; 93(2):275-83.
10. Granados-Principal S, Quiles JL, Ramirez-Tortosa CL, Sanc-
hez-Rovira P, Ramirez-Tortosa MC. Hydroxytyrosol: from
laboratoy investigations to future elinical tria/s. N u tr Rev. 201 O
Apr;68(4): 191-206.
11. Frankel EN Nutritional and biological properties if extra virgin olive
oil. J Agric Food Chem. 2011 Feb 9;59(3):785-92.
12. Cicerale S, Lucas L, Keast R. Biological activities of phenolic
compounds preseni in virgin olive oil. Int J Mo! Sci. 2010 Feb
2;11(2):458-79.
13. F Soriguer MC Almaraz, MS Ruiz-de-Adana et al, Ineidence if
obesity is tower in persons who consume olive oil. Eur J Clin Nutr.
2009 Nov; 63(11):1371-4.
13. Omagari K, Kato S, Tsuneyama K, et al, Olive leaf extract pre-
vents spontaneous occurrence if non-alcoholic steatohepatitis in SHR!
NDmcr-cp rats. Pathology. 2010 Jan;42(1):66-72.
14. Farnetti S, Malandrino N, Luciani D, Casbarrini G, Capris-
to E. Food fried in extra-virgin olive oil improves postprandial insu-
lin response in abese, insulin-resistant women. J Med Food. 2011
Mar;14(3):316-21.
15. Mijatovic SA, Timotijevic GS, Miljkovic DM et al. Multiple
antime/anoma potential if dy olive leaf extract. Int J Cancer. 2010
)un 21.
16. Poudyal H, Campbell F, Brown L. Olive leaf extract attenuates
cardiac, hepatic, and metabolic changes in high carbohydrate-, high fot-
fed rats.J Nutr. 2010 May;140(5):946-53.
17. Covas MI, Konstantinidou V, Fit6 M. Olive oil and cardiovas-
cular health. J Cardiovasc Pharmacol. 2009 Dec; 54(6):477-82.
YENMiTDERGiSi jl5
 YEN MT
Prof. Dr. 1-1. Hseyin Ylmaz*
Temmuz/ Austos/Eyll 2012- Say 97

/.
Wl/

Mwet~
AlZ Hijyen i
MiSVa
Sivak, "di temiz{eme" demektir ve bu sadece misvak{a o{maz; yarmak{ar{a,
tuz{a, macun{a, daha baka ey{er{e de yp{abifir. Evet, isteyen istedii eki{de
diini temiz{eyebifir; buna kimsenin diyecei bir ey yoktur. Ancak, misvakn
da kendine gre bir ksm fususiyet{erinin bu{unduu gz ardi edi{memefidir.

H ijyen, modern dnyann vazgeil-

mezlerindendir. Az ve di hijyeni
ise ilk srada yer almaktadr. Az
kokusunun boanmalara sebep ol-
Az kokusu, pek ok kimseyi etkileyen bir
husustur. Amerika Birleik Devletleri'nde kro-
nik az kokusundan etkilenen insan saysnn
60 milyon olduu tahmin edilmektedir. Bu ra-
duu ve Amerika gibi lkelerde bu sorunu gider- hatszln tedavisi iin yllk yaklak 1O milyar
mek iin ylda milyarlarca dolar harcand d- dolar harcand tahmin edilmektedir ki, bu kor-
nlrse az hijyeninin ne derece nemli olduu kun bir rakamdr. Sebepleri eitli olmakla bir-
daha iyi anlalr. Az, vcudun d evreye a likte az kokusu % 80-90 nispetinde az bolU-
lan kaplarndan biridir. Yeme ve ime faaliyet- una baldr: Kt az hijyeni, rkler, dieti
leri dnldnde mikroorganizmalarada en hastalklar gibi ... (Rosenberg 1996)
ak blgedir. Az iinde milyonlarca mikroor-
ganizma vardr. zellikle 1 gr slak plakta 2.10 11 Az kokusunun nlenmesi iin yaplmas
mikroorganizma bulunur. (Di pla: Bakteriler, gerekli ilk , btn ynleriyle az hijyeninin
protein maddeleri, besin artklar ile di talarn salanmasdr. Di hekiminin uygulayaca teda-

dan oluan ve di minesini rten katman) (Haa-
ke 2002) Az hijyenindeki herhangi bir aksaklk
hem tabii florada bulunan hem de yiyeceklerle
alnan mikroorganizmalara frsat vererek plak bi-
rikimine, dilerde rklere, dieti hastalkianna
ve bunlarn neticesi olarak da az kokusuna yol
aabilmektedir.
viler ve hastalarn gzel bir az hijyeni motivas-
yonuyla az kokusu problemi giderilebilmekte-
dir. Tedavinin birinci aamasnda btn rk
diler tedavi edilmekte, dietleri salkl hale ge-
tirilmekte; gerekli protetik tedaviler tamamlan-
makta; hastalara di fralama, di ipi kullanm
detayl olarak anlatlmaktadr. Tedavinin ikinci

I6j YENMTDERGS
aamas, az kokusuna sebep olan zellikle di-
eti ve dil srtnn arka blgelerine yerleen mik-
roorganizmalarn ortamdan uzaklatrlmasdr.
(Neiders 1999)
Di fralaryla kiisel az hijyeni yapmak;
plak kontrol, di temizlii ve dieti sal
n korumak iin en yaygn metotlardandr. Bir
almada (Attn 2005) az saln korumak,
r ve dieti hastalklarn engellemek iin
gnde bir defa ok titiz bir ekilde di frala
mann yeterli olduu ve literatrde de bir kon-
senss olduu gsterilmitir. Bununla birlikte
birok hasta evde oral hijyen tedbirlerini alarak
pla yeterince uzaklatramazlar. Bu yzden di
hekimlerinin ou plak kontroln gelitirmek
iin gnde iki defa di fralamay tavsiye eder-
ler. Di aralarna besin skmalarnn ortadan
kaldrlmas ve diiere ekerin tesirini azaltmak
iin her yemek sonras fralamay tavsiye eden-
ler de vardr (Attin 2005). Dil kntilar arasna
yerleen mikroorganizmalarn oluturduu ve
az kokusuna sebep olan uucu slfr bileik
lerinin olumasn engellemek iin son yllarda
dil fralama da nerilmektedir. Di fralar ve
dil kazyclaryla gerekletirilen ve mikroorga-
nizmalar uzaklatran bu hareket az kokusunu
azaltmaktadr.
Misvak
slam'la zdeleen dileri misvaklama, yakla-
k 7.000 yl nce Babilliler tarafndan yaplm birok tbbi zellikler ihtiva etmektedir ve fakir
tr; Araplarn slamiyet ncesi dilerinin beyaz ve
parlak olmas iin Arak bitkisiyle (Salvadora per-
sica) fralama yaptklar bilinmektedir. Az ve
di sal bakmndan misvan yararl tesirleri nemli ve tesirli bir ara olduu belirtilmekte-
ksmen mekanik hareketine ksmen de kimyevi
hadiselere baldr (Al Sadhan 1999).
El-Mostehy ve arkadalar (1983) misvak-
ta bulunan kimyevi maddelerden bazlarn u
ekilde sralamlardr: Yksek miktarda flo-
rid, silika (Si02), rezinler, kkrt, vitamin C,
kloridler, sodyum bikarbonat ve az miktarda
tanninler, salvadorin. Topikal floridin tesiri;
di minesini siatabilme yeteneine ve di ze-
rindeki ukur, yark ve diler aras blgeler gibi
re kar hassas blgelere ulaabilmesine da- O, her namazdan nce misvak kullanarak di
yanmaktadr. Misvan tekrarlayan kullanmlar
taze zsuyun salnmasn salamaktadr (Almas
1995). Misvaktaki silika, d iin beyazln gideren
lekelerin uzaklatrlmas iin andrc mater-
yal olarak tesir yapar (Almas 1995, El Mostehy
1983). Rezin formlar, mine zerinde bir taba-
ka oluturarak mineyi rklere kar koruma-
da rol almaktadr (Al Sadhan 1999). Tanninler,
glikozil transferazn tesirini engelleyerek plak ve
dieti hastal oluumunu azaltmaya vesile ol-
maktadr (Kuboto). Salvadorin ve kkrtn bak-
terileri yok etme tesiri vardr. Ayrca salvadorin
dieti zerinde uyarc tesir gstermektedir (Al-
mas 1993). Vitamin C iyilemeye ve dokularn
tamirine yardmc olmaktadr. Sodyum bikarbo-
nat hafif andrc zelliktedir ve bu yzden di
macunlarnda kullanlmaktadr (George 1985).
Yksek konsantrasyonlardaki klorid, ta oluu
munu engellemeye (Farooqi 1968) ve diten le-
kelerin uzaklatrlmasnda yardmc olmaktadr
(Al mas 1993). Misvan ayrca; bakterileri (Le-
wis 1977, Abo El-Samh 1996), mantarlar yok
edici (Tyler 1988) ve ar kesici tesirinin, (Abo
El-Samh 1997) kalsiyum ve kloridin tkrk ii-
ne salnmas (Farooqi 1968, Kubota 1988) ve ka-
namay durdurucu (Attar 1979) etkisinin olduu
ynnde almalar da mevcuttur. Tkrkteki
kalsiyum doygunluu dilerdeki mineral kaybn
engelleyip di minesinin yeniden mineralizasyo-
nunu artrmaktadr (Kubota 1988).
Misvak pahal olmad ve her zaman ulal
d iin di frasna iyi bir alternatiftir. Misvak
lkelerin birok krsal blgesinde bulunmakta-
dr. Uzmanlk veya ilernek iin ilave kaynaklar
gerekmemektedir. Bu yzden az hijyeni iin
dir. Kullanmnda slamiyet'in tesiri byktr.
slamiyet'te misvaklamann hedefi, azn tama-
mnn hijyenini salamaktr ve Arak "Salvadora
persica" ubuklarnn kullanmyla snrl deil
dir (Al Sadhan 1999).
Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) agz hijyen i
Her konuda hassas olan Efendimiz (sallalla-
hu aleyhi ve sellem) evine geldiinde ilk i ola-
rak dilerini misvaklamtr. (Mslim, Taharet
43,44; Nesai, Taharet 7; bni Mace, Taharet 7)
lerini fralam ve "mmetime zorluk veririm
diye endie etmeseydim, misvak kullanmalarn
YEN MT DERGiSi 117
 emrederdim." (Buhari, Cuma 8, Savm 27; Ms- ok nemlidir. (Ali el-Mttaki, Kenzu'l-ummal,
lim, Taharet 42; Ebu Davud, Taharet 25; Tirmizi, 9/311)
Taharet 18; Nesai, Taharet 6; bni Mace, Taharet
Az kokusunu oluturan faktrlerden birisi
7) buyurarak konuyu dikkatierimize sunmutur.
de dilin zerinde biriken bakterilerdir. Bu nok-
Geceleyin teheccd namaz iin kalktnda da
tada Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem)
dilerini misvaklamay ihmal etmemitir. (Bu-
tarihte dilini fralayan ilk insan olduunu sy-
hari, Vudu 73, Tehecct 9; Mslim, Taharet
leyebiliriz. mam Ebu Davud (rahimehullah)
46,47; Ebu Davud, Taharet 30; Nesai, Taharet 1,
bir sahabi Efendimiz' den hidiseyi yle nakle-
Kyamu'l-leyl 10, 11; bni Mace, Taharet 7) Di-
diyor: "Kendisinden binek isternek maksadyla
lerini temizlerken geitirmemi ve boazna ka-
Resulullah'n (sallallahu aleyhi ve sellem) yanna
dar iyice temizlemitir. (Buhari, Vudu 73) Hatta
gittim. O -misvan bir ucu dilinin zerinde idi-
bir hadislerinde "Ben yle (ciddi) misvak kulla-
dilini misvaklyordu." (Ebu Davud, Taharet 26)
nnn ki, ndeki dilerimin (veya dietlerimin)
Bilindii gibi modern tp yaklak on yldr dil
diplerinden kazmaca endiesine kaplrm."
fralamadan bahsediyor. Dikkatten kamamal
(bni Mace, Taharet 7; Ali el-Mttaki, Kenzu'l-
ki, bu hadise 1400 yl nce gerekleiyor. Bedevi
ummal, 9, 311, 312) buyurarak bu konuda ne ka-
bir kavim ierisinde bir insan dnn ki dile-
dar hassas olduunu gstermitir.
rini fralad gibi dilini de fralyor ve modern
Ebu mame (radyallahu anh) anlatyor: Re- tbbn ulat U anki noktay bile nasl da geri
sulullah (aleyhissalat vesselam) buyurdular ki: brakyor.
"Dilerinizi misvaklayn. nk misvak hem
Muhterem Fethullah Glen Hocaefendi'nin
az iin temizlik sebebi hem de Allah'n rzasna
bu konudaki grleri de ok ilgi ekicidir:
vesiledir. Cibril her geliinde bana misvak tavsi-
"Misvak kullanmak farz deildir; ama mhim
ye etti; yle ki bana ve mmetime farz klacan
bir snnettir. Sivaklama, 'di temizleme' demek-
dan korktum. mmetime zorluk veririm diye
tir ve bu sadece misvakla olmaz; parmaklarla,
endie etmeseydim bunu onlara emrederdim."
tuzla, macunla, daha baka eylerle de yaplabi
(bn Mice, Taharet 7)
lir. Evet, isteyen istedii ekilde diini temizle-
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yebilir; buna kimsenin diyecei bir ey yoktur.
bir ey yiyip itikten sonra zellikle yal besin- Ancak, misvan da kendine gre bir ksm hu-
lerden sonra azn ykamay terk etmemitir. susiyetlerinin bulunduu gz ard edilmemeli-
St itiinde onun yal bir gda olduunu ifade dir. imdi, bir din dnn ki, o dinin mbellii
ederek, azn su ile alkalayp ykamtr. (Buha- gnde be on defa misvak kullanmay, hem de
ri, Vudu 52; Tirmizi, Taharet 66; i?ni Mace, Ta- bir snnet olarak misvak kullanmay emretmek-
haret 68) Konuyla ilgili olarak: "Ummetimden tedir. Bu itibarla diyebiliriz ki, bu din; gn-
abdest alrken ve yemekten sonra azlarn ve mzn di temizlii, di hijyeni anlayn ok
dilerini temizleyenler ne gzel yapm olur- gerilerde brakmaktadr. Halk ynlar bir yana,
lar." (Msned, 1,214; Ali el-Mttaki, Kenzu'l- ben, di hekimlerinin dahi, gnde be-On defa
ummal, 9,312) szleriyle bizleri de hassas olmaya dilerini fralayacan zannetmiyorum." (Son-
davet etmitr. Di temizliine dikkat etmeyenle- suz Nur, 1/186)
ri bazen uyarm ve huzuruna sararm dilerle
Di hekimlerinin gnlk di fralama al
gelmemelerini istemitir. (Msned, 1,214; Ali
kanlklarnn deerlendirildii baz almalarda
el-Mttaki, Kenzul-ummal, 9,312) Misvak ile
(Gopinath 2010, Ghasemi 2007, Petersen 2003,
az temizlemenin Allah' honut edeceini (Bu-
Tseveenjav 2004) di hekimlerinin% 55-81 ara-
hari, Savm 27; bni Mace, Taharet 7) syleyen
snda gnde 2 kez dilerini fralad bildiril-
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), bylece
mitir ki, bu husus Hocaefendi'nin sylediiyle
konunun manevi ynne de tembihte bulun-
rtmektedir. "Efendimiz (sallallahu aleyhi ve
IDUtUr. Misvak olmad takdirde parmaklar
sellem) gece birka defa kalkar; namaz klar ve
kullanlmak suretiyle az ve dilerin temizlene-
her namazdan evvel mutlaka misvak kullanrd.
bileceini belirtnesi de gsterilen titizlik adna

181 YENMiTDERGiSi
Sabah namaznda, irak ve kuluk namazlarnda,
le, ikindi, akam ve yats namazlarnda; nama-
za durmadan ve abdest alrken srekli misvak
kulland gibi, bir ey yiyip itikten sonra da di
lerini temizlerneyi ihmal etmezlerdi. imdi b-
tn bunlar sayacak olursak, zannediyorum ver-
diimiz rakamdan daha fazla Allah Resul'nn
misvak kullandna yani dilerini temizlediine
ahit oluruz." (Sonsuz Nur, 1/186-187)
Modern dnyann daha yeni emekleyip dur-
duu gnde 2-3 sefer dileri ve dili fralamak,
bundan 1400 yl nce gelmi ve yaam birisi
tarafndan daha mkemmel bir ekliyle tarif edi-
liyor. Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem)
her namaz ncesi dilerini .fraladn kabul et-
sek bile yaklak bir hesapla sekize tekabl edi-
yor. Ayrca "Eve her geldiinde de dilerini fr
alard." hadisini de hatrlarsak belki on defa di
fralamas manasma geliyor ki; bu inanlmaz bir
rakamdr.
nsanln iftihar Tablosu'nun az ve di
salna ynelik olarak ortaya koyduu bu ted-
birler, di hekimlerinin az hijyeni anlaynda
nclk yapmtr. Modern tbba gre gnde iki
kez diierin fralanmas tavsiye edilirken Tbb-
Nebevi'de her namazdan nce ve bir eyler yiyip
itikten sonra diierin temizlenmesi tavsiye edil-
mitir. (Turhanolu 1999)
Hayatnn en nemli karelerinden birisi olan
gurub edecei an bile aznda misvak olmas
ok anlamldr. yle bir dnn; lmle yz Glen M. F; Sonsuz Nur, I-Il, Nil Yaynlar, stanbul, 2011.
yze geldiiniz bir anda az ve di temizlii ile
ilgilenir misiniz? Eer sz konusu Efendimiz ise
(sallallahu aleyhi ve sellem) evet. Bildiiniz gibi
Allah Teala, Efendimiz'e (sallallahu aleyhi ve
sellem) "Habibim-Sevgilim" diye hitap ediyor.
Bir kimsenin sevdiinin yanna giderken ho ve
gzel kokularla gittii gibi Efendimiz (sallallahu
aleyhi ve sellem) de "Allahmme er-Refika'l-
A'la" diyerek ho bir az kokusu ile Rabbisine
yryor.
Sonu
Her konuda zirve insan olan Efendimiz (sal-
lallahu aleyhi ve sellem) hijyen konusunda da
zirvededir. Son Peygamber, Efendimiz'in (sallal-
lahu aleyhi ve sellem) koruyucu di hekimliine
dair syledikleri ve yaptklar modern tbbn ve
di hekimliininok ok stndedir. Bu yzden
brakn Mslmanlar, btn dnya insanlarnn
Hz. Muhammed'den (sallallahu aleyhi ve sel-
lem) renecei ok ey vardr.
*ifa niv. Di Hek. Fak. Dekan
huseyin. yilmaz@yeniumit.com. tr
Kaynaklar
Abo Al-Samh D. and Al-Bagieh N. A study of antibacterial acti-
vity of the miswak extract in vitro. Biomedical Letters. 1996;
53: 225-238.
Abo Al-Samh D., and Al-Nazhan S. In vitro study of the cytoto-
xicity of the miswak ethanolic extract. Saudi Dental Journal.
1997; 9 :125-30.
Al Sadhan Ra'ed 1., Khalid Almas. Miswak (chewing Stick): A
Cultural And Scientific Heritage. Saudi Denta!Journal1999;
11 (2): 80-88.
Almas K. Miswak (chewing stick) and its role in oral health. Post-
graduate Dentist 1993; 3: 214-18.
Almas K and Al - Lafi T. The natural toothbrush. World Health
Forum 1995; 16:206-10.
Attar ZA. T he Miswak, Nature's toothbrush. BuJI. History of
Dentistry 1979; 27: 39-40.
Attin T, Homeeker E. Tooth brushing and oral health: how fre-
quently and when should tooth brushing be performed? Oral
Health Prev Dent. 2005;3(3):135-40.
Canan . Hadis AnsikJopedisi, Ktbi Sitte 2004; 531,92(289,
6079)
El Mostehy MR, Al-Jassem AA, Al-Yassin lA, et al. Miswak as an
oral health device. Preliminary chemical and elinical evaluati-
on. Harnciard 1983; 26:41-50.
Farooqi MIH and SrivastavaJG. The toothbrush tree (Salvadora
perslca). Quart.]. Crude Drug Res. 1968;8:1297-99.
George ET and William CE Pharmacognosy. 12th ed. Bailliere
Tindall 1985; 95.
Ghasemi H, Murtomaa H, Vehkalahti MM, Torabzadeh H. De-
terminants of oral health behaviour among Iranian dentists.
Int DentJ 2007:57:237-42.
Gopinath V Oral hygiene practices and habits among dental pro-
fessionals in Chennai. lndianJ Dent Res 2010;21:195-200.
Haake SK, Newman MG, Nisengard RJ, Sanz M. Periodontal
Microbiology. In: Carranza's Clinical Periodontology. New-
man MG, Takei HH, Carranza FA, Eds. 9th Ed. USA: W.B.
Saunders Company, 2002: p. 96-112.
Kubota K, Tanaka T , Murata Y and Hirasawa M. Effect oftannic
acid on adlerence of Candida to denture base. J of Dental
Research 1988; 67: abstract 183.
Lewis WH and Elvin-Lewis MPF. Oral Hygiene, Medical Botany,
John Wiley & Sons, New York, 1977:226-270.
Neiders M, Ramos B: Operation of bad breatl clinics. Quintes-
sence Int 30: 295-301, 1999. Petersen PE. The world health
report 2003: continuous improvement of oral health in the
21st century-the approach of the WHO global oral health
programme. Community Dent Oral Epidemiol2003;31:3-23.
Rosenberg M: Clinical assessment of bad breath: Current con-
cepts. J Am Dent Assoc 127: 475-81, 1996.
Tseveenjav B, Vehkalahti M, Murtomaa H. Oral health and its
determinants among Mangolian dentists. Acta Odontol
Scand 2004;62:1-6.
Turhanolu A. Hadislerde Koruyucu Hekimlik Rabet Yaynlar
1999:s.39.
Tyler VE, Bradly LR Robebers JE. "Pharma- cognosy" 9th Ed. Lea
& Febiger 1988; 80-106.
YEN MiT DERGiSi 119
 . Yani, o atom{arn bir araya ge{mesiy{e
m~arce gibi A{{af 'n emriy{e meydana ge{en ziuur, n
tJJ.-~1nn ibarettir. Krefer ve atom{ar, fatta ekirdek{e efektron{ar
arasndaki ekme kanunu gibi, ruf da bir kanundur. Fakat ruf uur{udur.
Dier kanun{arn ise fayat ve uuru yoktur.

Ruh Uzerine
hun varl ve mahiyetini aklamak
in slami kozmolojide ok eitli yo-
umlarda bulunulmutur. Hemen he-
en aklamalarn btn u adan bazen "nefs-i natka", bazen de "ene" dedii bu
ele alnmtr: Hareket, hayat ve idrak. Bazlar, ru-
hun, varlklar harekete geirici ey olduunu ileri
srerek, ruh olmadan hareketin dnlemeyece
ini belirtip, ruhu, hareket ettirici kuvvetle zde
saymlardr. Kimileri ise ruhu, hayatn balangc
olarak kabul etmilerdir. Bazlar ise ruhu algnn,
idrakin merkezi saymlardr. 1
Bunun dnda ruhla ilgili olarak ileri srlen
yine bir ksm gr daha vardr ki, onlar da yle
hulasa edilebilir: Ruh, kalb ve beyindeki gler-
den ibarettir; mizatr; kemiyet ve keyfyet asn
dan drt unsurun uyumlu bir karmdr; mutedil
kandr; beyindir; latif cisimden oluan bir top-
lamdr; beyinde ve kalbde bulunan blnmez bir
paradr; havadr; tabii sdr; arazdr; cisimdir. 2
nsanolu var olduu gnden beri, hep byle
bir cevherin mevcudiyetini dnm, hatta rya
vesaire gibi eylerle onu ksmen hissetmi ve bir
adm daha atarak onun hakikatini anlamaya al
mtr. Ne var ki insanolu bu tecesss, tefahhus
ve aratrmalarnda, pek ok yanlar itibaryla, akln
201 YENMiTDERGiSi
idrak alan dndaki byle bir konuda, semavi fer-
manlardaki icmalle iktifa etmeyip tafsile ve indi
yorumlara girdiinden, bazen "akl", bazen "ruh",
cevher-i mcerredi, takt isinierin artrd
deiik mlahazalarla ele alm ve konuyu adeta
iinden klmaz bir ucube haline getirmitir. 3
Bugn ruhun neler baarabildii hakkndaki
enteresan ilmi gerekler, materyalistler tarafndan
da inkar edilememi, mmkn mertebe materya-
list izah tarz iinde kalnmak suretiyle, bu hususta
parapsikolojik almalar yaplm ve kayda deer
neticeler elde edilmitir. 4 Ruhdaki bu harika has-
sasiyet, her insanda mevcut olmakla birlikte pek az
kiide geliebilmektedir. Bu tr hassasiyetleri geli-
en kiilerin bugn, insanlarn dncelerini belli
bir lde okuyabildikleri gibi, dnyann muhtelif
blgelerindeki faaliyetlerden duyumlar alp ileti-
im kurabildikleri de ispat edilmitir. 5
isra SOresi'nde sz konusu edilen ruh
Ruhla ilgili mstakil bir eser telif eden bn Kay-
ym el-Cevziyye'ye gre ruh Kur'an'da, vahiy6 ,
kuvvet, sehat, yardm 7 , Cebrail8, sa (aleyhisselamt
ve Yahudilerin Hz. Peygamber'den (sallallahu
aleyhi ve sellem) sorduldan ve Allah'n da "De ki tercih ettiimiz mealini arz edelim: "Sana (bir de)
Rabbimin emrindendir" 10 buyurduu ruh olmak ruhtan soruyorlar (Onlara) de ki 'ruh, Rabbimin em-
zere birka manada kullanlmtr. rindendir, size (bu konuda) snrl/az bir bilgi (edinme
Kur'an- Kerim'de ruh konusunda akla ilk ge- imkan) verilmi~tir. (Kur'an' yazan da iddia ettikleri
len ayet-i kerime sra Suresi'nin "Sana ruh hakkn gibi sen deilsin; nasl ruh emrimizden hayatnza vesile
da soruyorlar. De ki ruh Rabbimin emrinde(n)dir. Size kldmz Bizim bir nejhamzdr, Kur'ar' da benz er ~e
ancak az bir bilgi verilmi~tir.m 1 eklindeki ayetidir. kilde manevi hayatnz iin emrimizden Biz vahyediyo-
Bu ayette kastedilen 'ruh'un mfessirler tarafndan ruz.) Eer dileseksana vahyettiimiz (bu) Kur'an' (ha-
hangi manaya hamledildiini Felsrft-i Da isim- fzalardan ve sayfalardan) silerlottadan kaldrrz. Sen de
li eserinin 'Ruh Nazariyeleri' blmnde ele alan Bize kar~ (onu yeniden elde etmeneyardmc olacak) bir
emsettin Gnaltay, ayette sz konusu edilen ru- desteki bulamazsn .. ms
hun kabul gren anlam dnda az da olsa baz m- Bu mealden de anlalaca zere ruhtan sonra
fessirlerce farkl ekilde yorumlandn belirtir: vahye (Kur'an'a) yer verilmesi bir hiknete mebni-
1- Bir ksm mfessirlerce, bu ayette geen ruh, dir. yle ki ura Suresi'nin bir ayetinde "~te sana
"Onu Ruhu'l-Emin indirdi. "12 ayeti delil getirilerek, emrimizden bir ruh vahyetik" 19 buyrulmaktadr. Bu
Cebrail ile tefsir edilmitir. 2- Baz nfessirlerce ayete gre Kur'an da bir ruhtur, zira o, kendisinin
de ruh, "~te sana emrimizden bir nur Fahyettik "13 ayeti de beyan ettii gibi, her eyden nce bir ifadr;
delil gsterilerek Kur'an ile tefsir edilmitir. 3- Di- l insanlarn dirili vesilesidir. Gkten inmi bir
er bir ksm mfessirler ise, buradaki ruhun, "O su gibidir; nasl yamurlar l beldeleri diriltirler,
gn ruh ve melekler sra sra dururlar" 14 iyetiyle dikkat l topraa can verirler, Kur'an da, manen lm
ekilen ruh olmas gerektiini ileri srn1lerdir. 15 bulunan kimselere, can verir, iinde manevi ba ve
Gnaltay, yapm olduu bu tasnifn sonunda baheler bitirir. Yani, insanca yaamann esprisini,
konuyla alakah szlerini yle balar: lerinde gerek hayat sunar ki bu, 'insan iin gerek hayat
Razi, Beyzavi ve Alusi gibi nemli zevatn da bu- ancak vahiyle mmkndr' 20 demektir. Nitekim
lunduu mfessirlerin ezici ounluu, zikredilen Kur'an, Bu hususa iaretle yle buyurur: "Ey iman
bu son yoruma katlmayarak, ayetteki sz konu- edenler! Sizi, size hayat verecek ~eylere ard zaman
su sualin, insan hayatnn mebdei olan ruhun haki- Allah ve Rasul'ne uyun"21
katine dair olduunu belirtmilerdir. 16
Netice olarak ifade etmeliyiz ki Kur'an'n -ura
Allame Harndi Yazr sz konusu izafetin ifade et- sresinde yer alan- bu ayetine gre vahyin de bir
tii tarifn ruhu'l-kuds ve ruhu'l-emin olarak da adlan- ruh olmas her ne kadar doru bir tespit ise de,
drlan Cibril'i dahi iine alan yksek bir kapsamlla ruhu salt bir vahiy olarak ele almak, Kur'an'n b-
(cemiyyete) sahip bulunduunu belirtir ve bundan tnl iinde hem ruhu hem de vahyi kavraya-
hareketle 'min emr-i Rabbi' tarifinden tasavvur edi- mamak demektir.
lebilecek manann U olacan syler: Ruh, beni ter-
biye eden, ez cmle bana vahiy ve risalet veren, beni Bedizzaman Hazretleri de sra Suresi'nde
isra ile miraca yksel ten, beni bir makam- malmfda sz edilen ruhu bildiimiz ruh olarak ele alr. O,
gnderen ve bana Kur'an' indirmekte bulunan Rabbi- eserlerinde muhtelif vesilelerle ruha temas eder.
min emrinden bir emirdir ki ben kendimi ve Rab- Mesela Szler isimli eserinde bize u orijinal tarifi
bim Hak Teili'y onunla bilirim. 17 verir: "Ruh, zfhayat, zf~uur, nurant vcud-u haricf giy-
dirilmi~, cami, hakikattar, klliyet kesb etmeye mstaid
Bu ayet sz konusu olduunda ruhla ilgili al
bir kanun-u enridir..."22
ma yapan bugn kimi yazarlarnzn 'bunun im
diye kadar hep yanl anlald; dorusunun ke- Ruhla ilgili bu tabirleri imdi anlayabildiimiz
sinlikle 'Cibril' olmas gerektii' eklinde vurgular kadaryla ksacaamaya alacaz.
yaptn grmekteyiz. Onlar buna delil olarak da nsan mahiyetinin esasn oluturan ruh her
ruhun vahiyden bahseden bir siyak iinde yer ald eyden nce vcut iklimini (beden lkesini) daimi
n ileri srerler ve bundan hareketle ilgili ayette bir dzenlilik iinde sevk etmekle vazifelendirilmi
geen 'ruh'un vahyi getiren Cibril olmas lazm lahi bir kanund ur. Bu kanun da emir alemindendir:
geldiini farkl bir ihtimale ak kap braknayacak Maddi hviyeti yoktur ve zamana bal olarak ted-
ekilde iddia ederler. ricen yaratlm deildir. Allah tarafndan 'kn'
Evvela ilgili ayet-i celilenin siyak-sibak btn- emriyle -herhangi bir mene ve unsura dayand
l ve ruhun vahiyle mnasebeti/ilevi asndan rlmakszn- bir anda var edilmi srl bir nefhadr.

YEN MiT DERGISi 121

 Zfhayat ve zfuurdur: Hayat ve uur gibi sfatlara
sahip klnmtr; bu ynyle o tabiattaki uur ve
hayata sahip olmayan dier kanunlardan farkllk
arz etmektedir. Nurani vcud giydirilmitir: Bu cev-
her haricVd alemde bir vcuda da sahip klnm
tr. Yalnz bu vcud cismani olmayp meleklerdeki
gibi nuranidir. Cdmfdir: Kapsamldr; Cenab- Hak
tarafndan mkerrem klnan insann bu ruh cev-
herinde rakamlara smayan ekilmi istidatlar var-
dr. Hakikattdrdr: Bu kanunun sabit bir gereklii
vardr; vehmi veya zihni bir meflumdan ibaret de-
ildir. Klliyet kesbetmeye miistaiddir: Cismaniyetinin
kaytlarndan syrlabildii nispette her bir inkiafa
ak bir donanmdadr.
Grld zere Nur Mellifi bize ruhla ilgi-
li olarak imdiye kadar yaplm olanlarndan daha
kapsaml bir tarif vermektedir.
Ruh-beden mnasebeti
Ruhun mahiyetinde olduu gibi bedenle olan
mnasebeti hususunda slam dnce tarihinde
bir ittifak mevcut deildir. Bata slam filozoflar
olmak zere bir ksm alim ve kelamclara gre
ruhlar, bedenle tedbir ve tasarruf yoluyla iliki
si olan, cismani olmayan soyut cevherlerdir. Bu
gr ileri srenler, Gazzali, Ebu Mansur el-
Maturidi, Fahruddin er-Razi, Rab el-sfehani ve
emsali zevattr. Kelamclarn ve sufiyenin ekserisi
ise bu gr kabul etmemilerdir. Onlara gre
ruhlar, gl suyunun glde, atein kmrde yayl
m olarak bulunduu gibi bedenlerde yaylm
olarak bulunan latif cisimlerdir.23
Grld gibi her iki grup arasnda ruhun
varl hususunda bir ihtilaf sz konusu deildir.
htilaf sadece ruhun keyfiyeti ve bedenle olan m-
nasebeti noktasnda meydana gelmitir.
Ksa bir hatrlatmadan sonra imdi ruh-beden
mnasebeti konusunda da yine Bedizzaman
Hazretleri'nin beyaniarna bavuracaz. O bu
erevede yle der: "Cesed, ruhun hanesi ve yuvas
dr, libas deil. "24 Ruh dnyayla ilgili craatiarn bu
ceset hanesi zerinden gerekletirmektedir. Ayr
ca onun "gz bir hassedir ki ruh bu alemi o pencere ile
seyreder. "25 ifadesi de dikkat ekicidir. Bundan da
gzlere bu hanede "pencere olma" grevinin verildi-
ini anlyoruz; gren pencere deil, ondan bakan
ruhtur.
Nur Mellifi'nin bu cmlesinden hareketle di-
yebiliriz ki nasl ki gz ruhun bu alemi seyretme
aletidir, kulak da ruhun bu alemdeki sesleri dinle-
me aletidir. Bunun gibi beyin de ruhun bu alemi
221 YEN MiT DERGiSi
dnme, anlama ve hatriama aletidir. Dier bir
ifadeyle, beyin ruhun bir alma ofisidir ki o bu
maddi yap zerinden akl etme, hfzetme ve hatrla
ma gibi fonksiyonlarn gerekletirir. Yine melli-
fimizin mezkur ifadesinden hareketle diyebiliriz ki
cismani kalb (yrek) de ruhun bu alemdeki varlk
larla -muhabbet ve efkat gibi- hissi mnasebetler
kurma vastasdr.
Ruhla beden arasndaki
ilgiyi zihinlere yakla
trma maksadyla serdedilen u rnek de dikkat e-
kicidir: Bedenle ruh arasndaki ilgi bir bakma "ses"
ile "mina" arasndaki mnasebete benzer. Adeta ses
manann bedeni, mina, sesin ruhu gibidir. Bu ruh
o bedenin ne sandadr ne solunda ne iindedir
ne de dnda. Mina, hayatiyetini devam ettirmek
iin sese muhta deildir. O kalbde veya zihinde
kelimesiz de bulunur. Ama grnmek ve bilinmek
istedi mi, ite o zaman sese grev der. Ses, mu-
hatabm kulama varnca mrn tamamlar. Mina
ise ondan sonra da varlm srdrr. Ayrca mina,
sesten nce vard, sesle birlikte grnd, sesten
sonra da varln devam ettirir. 26
Beden-ruh mnasebeti hakknda burada bir
hususa daha deinmemiz yararl olacaktr: Ruh,
bedenle ilikili bulunduu srece belli kaytlar
altmdadr, ancak beden ile mnasebetini kesince
klliyet kazanr ve her trl kayttan kurtulmu
olur. Byle olunca da, "... perdeni kaldrdk, bugn
artk grn pek keskindir" (Kaf, 22) iyetiyle de ia
ret edildii zere, ruhun gr ve hissedii apay-
r bir buudda cereyan eder. te bunun iindir ki,
lm sekeratma girmi bir insanm, daha nce iman
etmemise, iman makbul grlmemitir. Zira o
tabiat tesi alemi grm ve yaad hayatm onu
nasl bir yere gtreceini anlamtr. Firavun, ite
byle bir anda iman ettii iin iman kabul olma-
mtr. nk artk o, gerei apak grm ve
imtihan srr ortadan kalkmtr. Demek ki, lm
annda gerei gren bir ruh vardr ve de bu ruhun
grd fizik tesi bir ak tablo vardr.
Ruhun Allah'a izafeti
Gerek 've nifaha min ruhihi/ona ruhundan jle-
di'27 ayetindeki 'min ruhihi' izafeti, gerekse dier
ayetlerde geen "min ruhi"28 ve "min ruhind"29 ek
lindeki benzeri izafetler, mina bakmndan 'min
emri (emrimden)', 'min emrina (emrimizden)' eklinde
anlalmaldr. 30
Cenab- Hak iin -haa- bir az, bu azda bir
nefes mlahaza etmek ve sonra Hz. Adem'e ne-
feslenince Hz. Adem hayata mazhar oldu eklinde
dnmek tecsimdir, dolaysyla
da dalalettir. Ha- te bu zelliklerimizin kaynann, kendimiz
yatn nasl nefhedildiinin mecazi manalar da var- olmadna; O'nun tarafndan enaneten bize ve-
dr. Bunlar mteabihattr ve biz onlarn hakika- rilmi/yaratlm duygular olduuna dikkat eknek
tini idrak edemeyiz. Allah' idrak edeniyoruz ki, iin Yce Yaratc onlar kendisine izafe etmitir.
icraatn idrak edelim. Bildiimiz tek bir ey vardr, u halde bu sfatiarn ruhumuzcia bulunmas hi-
o da, Cenab- Hak, harikuladeden yaratt Hz. bir zaman, ruhta da ezelilik veya ilahiliin olaca
Adem'e, harikuladeden, nezd-i uluhiyetinde bulu- anlamna gelmez. Zira, Allah'a (celle celaluhu) ait
nan harikulade bir ruhu, harikulade bir keyfiyet ile sfatlar, Halk'a ait keyfiyette; insana ait sfatlar da
intikal ettirmi tir. 31 mahluk'a ait keyfiyettedir; O zatnda benzersiz ol-
duu gibi sfat ve fiilierinde de esiz ve benzersizdir.
Burada zerinde durulmas icap eden bir nok-
nk O 'hi bir ey kendisi gibi olmayan'dr. 35 Ve
ta da udur. Bu nefhann Allah'a izafesiyle insann
de O (celle celaluhu) 'her bir eyin Yaratcs'dr. 36
madde tesi donanmnn stnlne ve erefi
ne32 dikkat ekilmitir. Mesela, Kur'an'da terif ve *Dicle niv. ilahiyat Fak. retim yesi
tekrim iin Kabe'nin Allah tarafndan kendisine yozturk@yeniumit.com.tr
ev olarak izafe edildiini gryoruz: "Bir zamanlar Dipnotlar
brahim'e Beyt'in yerini hazrlam~ ve (ona ~yle demi~ Bkz. Harndi Yazr, Hak Dini Kur'an Dili, V, 3198 vd. Ayrca
tik): Bana hibir ~eyi e~ tutma; tavafedenler, ayakta ibadet bkz. Glen, Kalbin Zmrt Tepeleri ("Ruh ve tesi"), III, 137.
edenler, rku ve secdeye varanlar iin evim i temiz tut. "33 2 Bkz., hn Kayym el-Cevziyye, Kiabu'r-Ruh, s.238; zmirli,
Yeni lm-i Kelam, s.195.
Ruha taklan sfatlarve hikmeti 3 Glen, Kalbin Zmrt Tepcleri, III, 138.
4 M.Reid Rza, Muhammed! Vahy, (ev. : S. zer), Fecr yay. ,
nsan, cismani cephesi itibariyle dier canl var- Ank. 1991,s. 13, 17.
lklarla mterek bir zellie sahiptir. Ancak o, S Alexis Carre!, nsan Denen Mehul, (ev.: R. zdek), st.,
kendisine nefholunan ruhla, apayr bir deere ula 1973, s 150-151
6 ura, 42/52; M'min, 40/15.
trlmtr.
7 Mcadele, 58/22.
Zatn idrak mmkn olmayan Yce Yaratc, 8 Nahl, 16/102.
9 Nisa, 4/171
kendisini sfatlaryla tantmay murad buyurmu 10 bn Kayym el-Cevziyye, Kitabu'r-Ruh, (ev.: . Hakl) z yay.
tur. Bunun iin de bedene nefholunan ruh cev- st. ts. s.205-206.
herine Sfatlarnn varln anlamaya ve onlarn 11 sra, 17/85.
bir derece tannmasna vesile olabilecek sfatlar 12 u ara, 26/193.
13 ura, 42/52.
takmtr. Nitekim Secde Suresi'nde yer alan bir
14 N ebe', 78/38
ayette nefholunmu ruha taklan -misal kabilin- 15 M. . Gnaltay, Felsefe-i Ula (haz.: N. olak), nsan yay. , st.
den- grme ve iitme gibi iki sfattan haber verilir: 1994., s.421.
"(Allah) sonra onu (iskeleti) tesviye edip kvamna getirdi 16 Ayn yer.
17 Yazr. age., V, 3202.
(ruhuna gre bir madde verip i-d~ btnln hasl
18 sra, 17/85-86.
etti) ve ona Kendi ruhundan nejhetti. (te bu ruha) Allah 19 ura, 42/52.
sizin iin i~itme, grme (sifatlar) ve juadlar tahsis etmi~ 20 Bkz., bn Kayym el-Cevziyye, Kitabu'r-Ruh, s.280
tir. Ne de az ~krediyorsunuz. "34 21 Enfal, 8/24.
22 Nursi, Szler, ahdamar yay. zmir 2006, s. 696.
Allah (celle celaluhu), insanoluna mutlak ke- 23 Harputi, Abdullatif, Tenkihu'l-Kelam f Akaid-i Ehli'l-sl.m,
maldeki sfatlarnn tannmasna ve de bu sfatiarn (Haz.: . zdemir- F. Karaman), T.D.V, Elaz ubesi yay.,
Elaz 2000, s. 119-120.
nihayetsizliini mukayese etmeye imkan verecek
24 Nursi, Szler, s. 695.
cz'i/snrl zellikler ihsan etmitir. Szgelimi, O, 25 N ursi, Szler, s. 31.
kendisinin Semi' (iiten) bir Yce Varlk olduunu 26 http://www.sorularlaislamiyet.com/article/2425
anlayabilmcmiz iin, bize snrl bir iitme duyusu 27 Secde, 32/9. Keza bkz., Sad, 38/72.
28 Bkz., Hcr, 15/29.
ltfetmitir; Basir (gren) birisi olduuna intikal
29 Bkz., Enbiya, 21/91; Tahrim, 66/12.
edebilmemiz iin, bize snrl bir basar vermitir. 30 Yazr, Hak Dini Kur'dr Dili, V, 3200-3202.
Keza, iradesinin snrszln anlamaya yardmc 31 Glen, izgimizi Hecelerken, st. 2010, s. 175.
olacak snrl bir irade vermitir. .. Ksaca, sahip g- 32 bn Ebi'l-'zz, erhu'l-Akideti't-T.ha>iyye, s.191; bn Kayym,
Kitabu 'r-Ruh, s.208.
rndmz snrl btn sfatlar Allah'n snrsz
33 Hacc, 22/26.
keyfiyetteki sfatlarnn bir yansmas olarak bizde 34 Secde, 32/9.
vardr; bu duygular kendimizden kaynaklanma- 35 ura 42/11.

maktadr. 36 Zmer, 39/62.

YEN MT DERGiSi j23

 YEN MT
Prof. Dr. Mesut Erdal*

Gzn bir harama ka!Jsa, bu gnahn zerinden bir dakika bi(e gemeden,
o gnahtan s!Jr(mak iin hemen huzura komaf, A((ah 'n huzurunda
tifjerman ara!Jacajjn bir seccade bu(maf, ban !}ere ko!Jmaf ve tevbe
etmefisin. Gnahn canf ka(masna me!Jdan vermemefisin.
(~/':)

HARAMA NAZAR
N azar kelimesi, Arapada, dnmek
ve tefekkr etmek anlamnn yan
sra, "bir eyi gz ile tekrar tekrar in-
celemek" manasma da gelmektedir.
Haram ise Yce Rabb'imizin yasaklad eydir.
Harama nazardan maksat da, ari' Teala'nn, bak-
mamz/incelememizi yasak kld insana veya
onun mahremiyet alanna giren eylere bakmaktr.
Dolaysyla Cenab- Allah'n bakmamz yasak etti-
i eylere bakmak bir manada gz nimetini O'nun
rzasna aykr yolda kullanmak demektir. Ama
O'nun izni dairesinde harcanrsa, mesela gz ni-
meti, u byk kainat kitabnn bir mtalaacs ve
u alemdeki Rabbani sanat mucizelerinin bir seyir-
cisi ve yeryz bahesindeki rahmet ieklerinin
mbarek bir ars derecesine kar. 2
Kur'an- Kerim ve Snnet-i Seniyye harama
nazar konusuna usul-i fkh tabiriyle fenalkla
ra ve gnahlara gtren yollar tkamak manasma
gelen "sedd-i zerai" prensibi asndan da vurguda
24j YEN MiT DERGiSi
bulunmakta ve farkl hadiseler mnasebetiyle bu
hususa dikkatimizi ekmektedir. Yani, harama na-
zarda gnaha gtren bir sebep olduu iin o da
gnahtr ve yasaklanmtr. Bunun iin, Kur'an-
Kerim, zinay yasaklarken, "Zinaya yaklamayn."3
eklinde seslenmekte ve netice itibariyle gnaha
gtrebilecek ortam ve vesilelerden de uzak dur-
may emretmektedir.
Harama nazar mevzuunda Kur' an ne buyuruyor?
Nur Suresi'nin 30. ayetinde, "Mmin erkeklere
bak~larn ksmalarn ve edep yerlerini amaktan ve zi-
nadan korumalarn syle. Bu, onlar iin en uygun olan
davran~tr. Allah yaptklar her ~eyden hakkyla haber-
dardr." buyurulur. Ayette "ksmak" manasma ge-
len "add" kelimesinin "min" edatyla kullanlmas
ksmllik ifade eder. Yani "baklarnzn bazlar
n ksn" demek olur ki, bu da mminin gzn
hararniara kar kapamas, mubah klnan eylerle
yetinmesidir. 4 Ayn emir, hemen sonraki ayet-i
kerimede kadnlar hakknda da gelmitir: "Mmin
kadnlara da baklarn ksmalarn ve edep yerle-
rini gnahtan korumalarn syle." Bu ayette ise
kadnlara baklarnn bazsn ksmalar emredil-
mitir. Ayette baklarn kslmas edep yerlerinin
korunmasnn nne geirilmitir. Bunun sebebi
bakn zinann postacs ve hayaszla gtrc
olmasndan ileri gelir. 5
Tasavvuf byklerinden ibll'ye (kuddise sir-
ruhu) "baklarn kssnlar" cmlesinin anlamn
sorduklarnda demi ki: Ba gzlerini muharre-
mattan (baklmas haram olanlardan), kalb gzle-
rini de masivaullahtan (Allah'n haricindeki sevgi-
lilerden) eksinler."6 Bedizzaman ise " ... madem
yledir; hazer et, dikkatle bas, batmaktan kork.
Bir lokma, bir kelime, bir dane, bir lem'a, bir ia
rette, bir pmekte batna! Dnyay yutan byk
Jetaiflerini onda batrma." 7 demek suretiyle, konu-
ya, hem fenalklarn nn kapatma (sedd-i zerai')
hem de "Her bir gnah iinde kfre gidecek bir yol
vardr." 8 esprisiyle yaklam olmaktadr.
Harama nazarn kalbi hayat asndan unutkan-
lk hastaln ve hafza derbedediini artrmas da
sz konusudur. Nitekim Bedizzaman H azret-
leri "ahir zamanda Kur'an, hafzlarn gsnden
nez'edilecek"9 mealindeki hadisi amzdaki ha-
rama nazar hastalnn yaygnlamasyla irtibatlan-
drmtr: "Evet, bu asrda ak saklk yznden, husu-
san bu memalik-i harrede o su-i nazardan su-i istimalat,
umumf bir unutkanlk hastaln netice vermeye ba~
lyor. Herkes, cz'f, kllf o ekvadadr. ~te, bu umumi
hastaln tezaydyle, hadis-i ~erifn verdii mthi bir
haberin tevili ucunda grnyor. Ferman etmi~ ki: 'Ahir
zamanda, hiifzlarn gsnden Kur'an nez'ediliyor, k
yor, unu tu luyor. ' Demek bu hastalk dehetlenecek, hifz-
Kur'an'a bu su-i nazarla bazlarda set ekilecek; o hadisin
tevilini gsterecek. "10
Harama nazar hadislerde nasl ele alnyor?
1. Abdullah ibn Abbas'tan (radyallahu anh)
naklediliyor: "Allah Resul Kurban bayramnda
Fadl ibn Abbas' bineinin terkisine almt. Fadl
parlak bir genti. N ebiler N ebisi bir ara insanla-
rn sorduklar fetvalara cevap vermek zere durdu.
Has'am kabilesinden melahat-i vechiye sahibi bir
kadn Allah Resul'nden fetva talebinde bulunur-
ken Fadl'n baklar o kadna taklm ve gz hs-
nne kaplmt. Efendimiz, Fadl'a dndnde
onun kadna baktn fark etti. H emen elini arkaya
gtrd, enesinden tuttu, kadna dnk yzn
kar istikamete evirdi. Kadn Allah Resul'ne u
soruyu sordu: Ey Allah'n Resul, Allah'n kullarna
farz kld hac farizas babama ok yaland dem-
lerde nasip oldu. yle ki bineinin zerinde dik
durmaya bile takat getiremiyor. Onun yerine ben
hac etsem geerli olur mu? Allah Resul "evet" ce-
vabn verdi." 11
Hadiste ad geen sahabi Fadl'n o srada deli-
kanllk anda biri olduu, kaynaklardan anla-
lmaktadr. 12 Fadl ibn Abbas'n Arnvas'taki veba
salgnnda yirmi bir yanda vefat ettii 13 kabul
edilirse yukardaki hadiseyi takriben on yalarn
da idrak ettii ortaya kar. Ayrca Arap yarmada
snda ergenlik ann erkek ocuklarda on yan
dan itibaren baladn dikkate aldmzda Allah
Resul'nn onu kadna bakmaktan engellemesinin
illetini de aka grrz. Ka yanda olursa olsun
Fadl'n mezkur hanma bakmasnn Allah Resul
tarafndan engellenmi olmas bizim iin nem-
Ii olan noktadr. Bir baka husus da udur: Allah
Resul'nn bineinin terkisinde oturan Fadl' ha-
rama nazardan sakndrmas ocuk terbiyesi asn
dan da dikkate ayandr. Henz blua yeni ermi
ve ermek zere olan bir delikanlnn veya erkek
ocuun kar cinse bakma konusunda bir nevi ira-
de eitimine tabi tutulmas pedagojik adan dikkat
ekici bir durumdur.
2. mam Buhari'nin Sahih'inde Ebu Hreyre'den
nakledilen u rivayette de nazar ile ilgili farkl bir
bak as ve N ebevi uyar gryoruz:
"( ... ) Gzn zinas (harama) bakmaktr. Dilin z i-
nas (haram olan) konumaktr. Nifs temenni eder, i
tahla arzular; ap aras da bu istekleri ya dorular veya-
hut yalanlar. "14
Tavus'un bn Abbas'tan duyduu halde Ebu
Hreyre'ye isnad ederek naklettii bu "mevkuf" ha-
diste konuma ve bakmaya, zinaya gtrc olma
potansiyeli sebebiyle zina ad verilmitir. 15
3. mam Mslim'in Sahih'inde zikri geen u
hadis de mminlerin birbirlerine bakma konusun-
daki snrlarn beyan etmektedir:
"Ebu Said el-Hudri Allah Resul'nn yle
dediini rivayet etmektedir: "Erkek erkein avret
yerlerine bakamaz. Kadn da kadnn avret mahalli-
ne bakamaz. Erkek ile erkek ayn rt iinde yalnz
kalamazlar. Kadn da kadnla ayn rt iinde yal-
nz kalamazlar."16
4. T aberini'nin Mu'cemu'l-Kebir'inde u hadi-
si grmekteyiz: "Allah Resul yle buyurdular: Hara-
ma bakmak blis'in okiarndan zehir/i bir ok tur. Her kim
harama bakmay Allah korkusundan dolay terk ederse
YEN MT DERGiSi 125
 Allah ona yle bir iman lifeder ki, onun tadn vicdann
da hisseder. m 7 Bu hadisin farkl bir tariki de yledir:
"Harama bakmak blis'in aklarndan zehirli bir oktur.
Her kim harama bakmay Benden korktuundan dolay
terk ederse, ona yle bir iman lifederim ki onun tadn
vicdannda duyar. "18
5. Ahmed b. Hanbel'in Msned'inde geen
hadis de st ste bakma ile alakaldr. Hazreti Ali
der ki: "Allah Resul (sallallahu aleyhi ve sellem)
bana yle dedi: Art arda bakma. Birinci bak senin
lehine, ikincisi ise aleyhinedir." 19 Bu hadiste Efen-
dimiz bir kere bakmann gnah deil ikinci bak
n gnah olacan beyan buyurmulardr. Allah
Resul, kastl olmad iin ilk bakn mesuliyet
getirmeyeceini, ama ikinci defa dnp bakmak
iradi olduundan, onun gnah hanesine yazlaca
n vurgulam; harama gtren yolu ta batan ke-
serek gnahlara geit vermemek gerektiine dikkat
ekmitir
Gze ilien irkin bir manzaradan syrlma, ira-
denin belini bkebilecek kadar byk bir yk de-
ildir; bir nazar oku gelip arpaca ilk anda gz
kapamaya irade gc yeter. Hele insan harama her
gz kapamann kendisine bir vacip ilemi gibi se-
vap kazandracan dnrse, o ilk anda gnah-
tan syrlabilir. Fakat nazarn hemen haramdan
evirmez, kendisini o ie salar ve bir daha, bir daha
bakacak olursa, artk geriye dnme ihtimali azalr.
Bir de gznden zihnine akan manzaralar tasav-
vurla, taakkulle besler ve bytrse sahilden tama-
men ayrlm saylr. Ondan sonra geriye dnmek
ok daha byk cehd gayret ister. 20
Harama nazarn fkhiyn
Hanbeli mezhebine gre eer kadn, erkein kz
kardei ve teyzesi gibi mahrem (nikahlanmas ha-
ram olan) biriyse genellikle ak olan boyun, el ve
ayaklarna bakmas caiz olup; ama ounlukla ka-
pal olan srt ve gerdanlk ksmna bakmas ise caiz
deildir.
Hanefi mezhebi ise Hanbeli mezhebine yakn
olmakla birlikte yledir: Kiinin mahrem olan ya-
knnn yzne, bana, gerdanlna, diz kapana huzur-u nebevldeyken, "Siz ikiniz de mi grme
kadar ayaklarna ve omzuna kadar kollarna bakabi-
lir. Srt ve karn blgesine bakamaz.
Maliki mezhebi alimleri mahrem-namahrem
ayrt etmeksizin kadnn elleri ve yz dndaki
uzuvlarna bakmann caiz olmadn belirtmi
lerdir.
afii
mezhebine gre de akl-bali bir erkein
mahremi olan kadnn gbekle diz kapa arasndaki
261 YENMiTDERGiSi
ksmlarna bakamaz. ehvet nazaryla olmakszn
gbeiyle diz kapa aras dndaki yerlerine baka-
bilir.
ayet kadn namahrem yani yabanc biriyse
Hanefi mezhebine gre el ve yznn dndaki
azalarna bakmak haramdr. El ve yzne bakmak
da ehvetten emin olmak artyla caizdir.21 afii
ve Hanbeli ulemas ise yabanc kadnlara bakmay
mutlak anlamda haram kabul etmilerdir. Zira on-
lara gre kadnn btn bedeni avrettir, yani rtl
olmak durumundadr. Haneflere gre ise kadnn
elleri ve yz avret deildir, yani kapal olmas zo-
runlu deildir. 22
Buraya u mlahazamz da ekiernekte fayda
vardr: iir ve edebiyatta en ok kadnlarn yzn-
den, kandan, kirpiinden dem vurolduu dikkate
alnrsa, duruma gre, afii ve Hanbeli ulemasnn
nokta-i nazar, yani kadnn btn bedeninin av-
ret olduu grne gre amel edilmelidir. Hulasa
Hanbeli ve afii mezhebi takva, dier iki mezhep,
yani Hanefi ve Maliki ise fetva ile arneli iaret et-
mektedir.
Zamretten dolay bakmalar ise ehvetle bakma-
mak kayd ile caiz grlmtr. Gze anszn ilien
haram manzara olursa gz hemen baka tarafa e-
virmemiz gerektii de ifade edilmitir. 23
Kadnn erkee bakmas ise fkh mezheplerine
gre yledir: Haneflere gre eer kadn erkein
mahremi deilse, yani yabanc ise, diz kapa-g
bek aras hari dier yerlerine ehvetten emin
olmas artyla bakabilir. Hanbeli ve Maliki mez-
hebinde ise iki gr vardr. Birincisi Haneflerin
grnn aynsdr. kincisi ise -ki afii mezhe-
binde de en doru saylan grtr- erkein mal
remi olmayan bir kadna bakmasnda l ne ise
kadnn da namahrem bir erkee bak ayn hkme
tabidir. Zira ayette erkeklerin baklarn ksmalar
emredildii gibi, kadnlarn da baklarn ksmala
r emredilmitir. Ayrca Ebu Davud'daki hadis ri-
vayetinde Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem),
mm Selerne ve Hafsa (radyallihu anhma) va-
lidelerimize, grme zrl olan mm Mektum
engellisiniz, onu grmyor musunuz?" diyerek
perde arkasnda gemelerini sylemitir. 24
Haram bir bak: Tecesss
Tecesss, insanlarn mahrem ve gizli hallerini
gizlice ve iradi olarak gzetlemektir. Bu menf tu-
tum ve davrantan, mminler, H ucurat Suresi'nin
12. ayetinde "tecessste bulunmayn" buyrularak
menedilmilerdir.

Bu konuyla ilgili olarak hadis kitaplarnda pek
ok hadise anlatlr. te bunlardan bir misal:
"Adamn biri, Allah Resul'nn, kapsnda bu-
lunan bir delikten, onun bir tarakla salarn tarad
n grd. Efendimiz o adam grdnde: "Eer ki, Ebu Hreyre'den (radyallahu anh) gelen hadis
ben senin beni gzetlediini bilseydim elimdeki
tara gzne sokardm." dedi ve ekledi: "zin is-
temenin sebebi gze bir ey ilimemesi iindir."25
Burada konuyla ilgili stidradi bir hususu da
belirtneden geemeyeceiz: Aslnda dinimiz, te-
cesssn nn ocuklar henz ergenlik a zerine Resul Ekrem Efendimiz: Hemen git ve
na gelmeden almay hedeflemitir. Nitekim Nur
Suresi'nin 58. ve 59. ayetlerinde yle buyrulmak-
tadr: "Ey iman edenler! Ellerinizin altnda bulunan
kle ve hizmetileriniz ile iinizden henz blua erme-
mi ocuklarnz, odanza girmek iin U vakitte siz-
den izin istesinler: Sabah namazndan nce, le vakti
istirahat iin clbiselerinizi kardnz zaman ve bir de
yats namazndan sonra. te bu vakit, mahremiyet va-
kitlerinizdir. Ama bunlarn dnda izinsiz girmelerinde
ne sizin iin ne de onlar iin bir mahzur yoktur. nk
sizin birbirinizin yanna girip kmanz kanlmazdr.
te Allah size ayetlerini bylece aklar. Gerekten Allah,
alfm ve hakimdir (her eyi bilir, tam hkm ve hikmet
sahibidi). ocuklarnz blua erdiklerinde ise, kendi-
lerinden byk olanlar nasl izin istiyorlard ise, odan
za girmek iin her vakitte izin istesinler! te Allah size
ayetlerini bylece aklar. nk Allah her eyi bilir, her
hkm yerinde aklar."
Buna gre ocuklar ailede iken mahremiyet
eitimi alrlarsa, bakalarna kar daha evieviyede
dikkatli ve duyarl olacak, bakalarn tecesss etme
gibi olumsuz fiiliere girimeyeceklerdir. Yani aile
yuvasnda ocuklar istizana (izin istemeye) alt
ridklar zaman izinsiz olarak hi kimsenin mal
remine bakma gibi yanl davranlara da girmeye-
ceklerdir. Dolaysyla slam tecesss henz aile
yuvasnda zmleme yoluna gitmitir, meseleyi
temelden halletmitir. Bazen de istemeden ve ira-
demiz dnda bir mrnin kardeimizi haram iler
ken grebiliriz. Bu durumda mmin olarak, iyice
tecesss etmeden, tam tehis peine dmeden,
srtn dnp ''Yce Rabbim, gnahkar kullarn
hidayete erdir, beni de affet." demeli, oradan uzak-
lamal ve grdmz de unutmalyz. Ancak
kamunun hukukunu ilgilendiren meseleleri, en
yetkili mercie usulnce iletmekte yarar vardr. Bu
da bir anlamda mminlerin bir vazifesi olan nehy-i
ani'l-mnker yani insanlar fenalklardan sakndr
ma grevidir.
istisnai veya haram olmayan baklar
Allah Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) bir er-
kein bir namalrerne evlenmek niyet ve kasdyla
bakmasnn caiz olduunu ifade buyurmulardr
u mealdedir:
"Allah Resul'nn yanndayken bir adam geldi
ve Ensar'dan bir kadnla evlenmek istediini ona
haber verdi. Efendimiz o zata yle dedi: O kadna
baktn m? Sahabi: Hayr, bakmadm dedi. Bunun
ona bak. Zira Ensar kadnlarnn gzlerinde bir ey
(kklk)Z6 olabilmektedir" buyurdu. 27
Tirmizi'nin Snen'inde geen ve Muire b.
u'be rivayetiyle gelen hadis ise ayn meseleyi
farkl ekilde bize sunmaktadr: Muire b. u'be
bir bayanla evlenmek istediinde Allah Resul ona
dedi ki: "Ona bak. Zira ona bakm olman aranz
daki sevgi ve muhabbetin devamll adna ok
nemlidir."28 Buradaki bakmaktan maksat, kadnn
dinen baklmas caiz olan yerlerine baklmasdr.
Yoksa baklmas haram olan uzuvlarna bakmak
deildir.
Zamret hallerinde bakmalar da istisna tutul-
mutur. Doktorun, yannda ei veya bir mahremi
olmak kaydyla bakmas, alveri esnasnda sat
cnn paray alrken veya mal verirken bakmas,
kadna onun lehinde veya aleyhindeki bir ahitlik
erevesinde baklmas, mahkemede hakimin ka-
dnla ilgili bir hkm verirken bakmas, kadnlar
iin zaruri olan bilgi ve becerilerio retim ve eiti
minde kadnn yannda mahreminin bulunmama-
s ve perde arkasndan retme imkan olmamas
hallerinde baklmas da bu erevede zikredilebi-
lir.29 Ancak bu gibi bakmalarda da ihtiya snrn
amamaya dikkat edilmeli, maksat olan zamret l-
s dna tap da muhataplar rahatsz etmemeye
zen gsterilmelidir.
Netice
Bize kendi ruhundan flediini beyan eden
Rabb'imizin emirlerine ve yasaklarna kar duyar-
l olmak kulluk bilinci tayan her mrnin iin bir
vecibedir. Bu cmleden olarak, ruhumuzun dn-
yaya alan penceresi hkmnde olan gzlerimizi
muharremattan korumak ve ruhiannza gnah is
ve paslarn aktmasna meydan vermemek gerek-
tir. Hele amda her trl teknik ve teknoloji-
nin mebzul miktarda olduunu dnrsek, yalnz
kaldmz veya darda kalp yalnzlk hissine kapl
dmz anlarda "Ey Hayy ve Kayyum Allah'm!
YEN MT DERGiSi 127
 Senin rahmetini diliyor ve dileniyorum. Btn
lerimi salih eyle. Beni bir an- seyyale veya gz ap
kapayncaya kadar geen sre dahi nefsimle ba
baa brakma. "30 duasyla yakara gemeliyiz.
Herhangi bir veya iman hizmetine mteallik
bir vazife sz konusu olmad srece gnahlarn
kol gezdii ar-pazarlardan uzak kalmak lazmdr.
illa dar kmak gerekiyorsa, ok dikkatli yol al-
mak ve eytann aklarna kar uyank bulunmak
gerekir. Bunu baarabilmek iin iki art vardr; bi-
rincisi, ar-pazara kmadan nce, manevi ba
klk sistemimizi glendirc baz eyler okumak
veya dinlemek; ikincisi de, bir yere giderken elden
geldiince yalnz olmamaya almak ve gnl in-
san bir-iki arkadala beraber bulunmaktr. Btn
abalara ramen yine de irademiz haricinde kalb
ve ruhumuzu kirleten is-pas olabilir. Bu trl du-
rumlarda ise, ilk frsatta namaz, sadaka, oru ve dua
gibi ibadetlerle gayr-i iradi gelip ruhumuza bulaan
gnahlara kefraret aramak gerekir. 31
*Gaziantep niv. ilahiyat Fak. retim yesi.
merdal@yeniumit.com.tr

Dipnotlar
bn Manzur, Lisanu'l-arab, N-Z-R mad.: Er-Razi, Muhtaru's-
shah, N-Z-R mad.
2 Bedizzaman, Szler, ahdamar yay., s.49.
3 sra, 32
4 Nesefi, Medarik, 2/ 411.
5 Nesefi, 2/ 41 .
6 Elmal'l, 5/ 3502
7 Bedizzaman, Lemalar, s. 169-170.
8 Bedizzaman, Lem'alar, ahdamar yay.,2.. Lem'a, s. 9.
9 Abdurrezzak, el-Musannef, IIV362.
10 Bedizzaman, Kastamonu Lahikas, ahdamar yay., s.105.
11 Buhari, Sahih, 19/ 238.
12 Abdrrezzak, el-Musannef, 5/ 80.
13 bn Ebi Asm, ei-Ahad ve'!- mes'ani, 1/378.
14 Buhari, Sahih, 19/ 262.
15 bn Hacer, Fethul'-bari, 17/469.
16 Mslim, Sahih, 2/237.
17 Hakim, el-Mstedrek, I-IV, Beyrut, 1990, IV/349.
18 bn Kesir, Tefsir, I-VIII, Kahraman ner., stanbul, 1992,
VI/45.
19 Ahmed b. Hanbel, Msned, IIV304.
20 Glen, M.Fethullah, lmszlk ksiri, stanbul, 2009,
s.103-104.
21 Vehbe Zuhayli, el-Fkhu'l- slami ve Edilleth, Dmak,
1989, IIV560 vd.
22 Zuhayli, IIV562.
23 Zuhayli, IIV561.
24 Zuhayli, IIV564.
25 Mslim, Sahih, XI/111.
26 Tahavi, erh u Meani'l- Asar, I-IV, Beyrut, 1399, IIV14.
27 Mslim, Sahih, VIV 250.
28 Tirmizi, Snen, IV/264.
29 Zuhayli, IIV564.
30 Bezzar, Msned, IV282.
31 Glen, lmszlk ksiri, s.128.

281 YEN MT DERGiSi

 YEN MiT
~ Dr. M . Selim ARIK*
Temmuz/ Austos/Eyll2012 -Say 97

\ lifendifer lifendisi 'ne sa fat u sefam okumak(a, afd-

ye!}manmz !Jeni(emi, mmeti arasna bizi de dafi( etmesi
istei i(e kendisine mracaat etmi ofu!Joruz.

Tah!YJat ve Salavat

Uzerine
ocukluumuzda ilk ezberlediimiz dua-
lar, genelde tahiyyat ve salavattr. Zira bu
dualar ile tevhid ve nbvvet veciz
bir ekilde retilmekte- ---
Selam, insanlarn birbirleri ile karlatklarnda
"es-selam aleykm" ifadeleriyle yaplan zel bir
dua eklidir. Zira Allah (celle celaluhu) Hz.
.Adem'i (aleyhisselam) yaratnca (ona):
dir. Tahiyyat ve salavata szlk- "urada oturan cemaate (melekle-
lerde "selam ve dua" manas re) selam ver ve sana ne cevap
verilmitir. Tahiyye, hayat vereceklerini iyi dinle, n-
kelimesiyle ayn kkten k bu senin ve zrriyetin
gelmektedir. Bu t iin selam olacaktr." bu-
barla tahiyyenin lgat yurmutu. Hz. Adem
manasnda "salkl (aleyhisselam) de gi-
uzun mr dilemek" derek "es-Selam
anlam bulunmakta- aleykm" dedi. Me-
dr. 1 Ayrca tahiyye lekler de cevap olarak
"selam verip almak" "es-Selam aleyke ve
manasn ihtiva et- rahmetullah" eklin-
mekte ve "tahiyyet'l- de karlk verdiler. 3
mescid" namazn da Bylece selam, Hz .
hatrlatmaktadr. Nite- .Adem'den intikal eden
kim tahiyyet'l-mescid, bir snnet olarak gelmek-
mescidin sahibi olan Allah'a tedir. Selam "Allah'n ral
sayg ve tazim gayesiyle klnan neti ve esenlii zerine olsun"
iki rekat nafile bir namazdr. 2 manasnda duadr. Kur'an- Ke-

Salavat da, salat kelimesinin ou rim'de "tahiyyat" ve "selam" kelimeleri

ludur. Salat ise szlkte, "dua, istifar ve vg"
manasma gelmektedir. zel manas Peygamber
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) iin okunan
ve Allah'n rahmet ve selamnn O'nun zerine
olmas dilei ile getirilen dualar iine almaktadr.
\;~ j ~ ~ "orada (cennette) hrmet ve selamla
karlanacaklardr. "4 eklinde
yan yana zikredilmek-
tedir. Demek ki bir mekana sayg ve selamla giril-
melidir. Nitekim yeni bir mekana nce selamla gi-
rilir. Cenab- Hak tarafndan m'minlere Cennet

YEN MiTDERGiSi 129


kaplar alnca .j.~~ lA_#~u (:? ~ f-Jw
"Selam size! Tertemiz geldiniz. Artk ebedt kalmak zere
girin buraya. "5 denecei haber verilmektedir. Grl-
d gibi Cennet, selamet yeri olan m'minlerin
esenlik yurdudur. Allah'n da daveti yledir. iillj
i-Jl:J )~ J_;.~ "Allah kullarn daru's-selama (bar
ve esen(ik yurdu olan cennete) aryor. "6 Esenlik yur-
dunun rehberi de Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi
vesellem) Efendimiz' dir.
Tahiyyat duasnn hkm
Hanefi mezhebinde namazdaki ilk ve son otu-
rularnda (kade-i ula ve kade-i ahire/teehhtler
de) tahiyyat duasn okumak vacip kabul edilmi
tir.7 Hanefi mezhebinde okunan tahiyyat duas
Abdullah b. Mesud'un (radyallahu anh) Peygam-
berimiz'den nakletmi olduu rivayete dayanr. 8
afii mezhebinde okunan tahiyyat duas ise Abdul-
lah b. Abbas (radyallahu anh) rivayetine dayanr ki,
duann ba tarafnda az bir lafz fark olmakla birlik-
te manas ayndr. 9 Namazlardaki ikinci veya dr-
dnc rekatlardan sonra m'min, ellerini dizleri
zerine koyarak oturup bir kul saygs ile Rabbine
selam, salavat ve gzel gzel dualar sunmaya bala
maktadr. Namaz vesilesiyle bu yce huzura girip
o mertebeye ykselrnek ve o huzurda durmak e
refini kazanmasna rehber olan anl Peygamber'in
ltuf ve keremini hatrlayp, o feyiz kaynana teb-
rik ve selam gnderir. Sanki bylece dier farz ve
vacip grevleri yerine getirmek maksadyla Allah'n
divanndan kmak iin ayrca izin istemektedir.
Her m'minin namaz, onun bir nevi mi'rac
hkmndedir. Bundan dolay baz alimiere gre
teehhtteki tahiyyat dualar Mirac gecesinde
Cenab- Hak ile Resul'nn konumalarn ha-
trlatmaktadr.10 Bununla birlikte tahiyye duas
ile m'min, ..=..::bl\j ..=.._;l..;.,Jij ~ ..:..~\ "Btn
kavli (tahiyyat), bedeni (salavat) ve mali (tayyibat)
ibadetler Allah'a mahsustur." diyerek, nce Allah'a
selam ve sayglar sunmaktadr. Ardndan Hz.
Peygamber'e hitaben L;.._;j JP ~i .i.:1c. fJl:JI
~\5).j J "Ey Peygamberim! Selam ile birlikte
Allah'nrahmeti ve bereketi sana olsun." demekte-
dir. Bundan sonra m'min kendisi ve ibadette bu-
lunan kardeleri iin ltfedilen ibadetin nurlar ve
Allah'a kar yaplan vazifenin fayda ve tesirlerini
Rabbinin koruyup salamas midiyle cemaat uu-
ru iinde ~WJI J -?~ Js:.
j :.:) c. fJl:JI "Selam
bize ve Allah'n salih kullarnn zerine olsun."
30 1 YEN MT DERGiSi
eklindeki duasyla tahiyye ve selam btn salih
kullara gnderir. Bylece m'min, dualarnn ka-
bul edilmesi midiyle dier m'minleri de ibade-
tine katarak onlar da bu samimi duaya ortak etmi
olmaktadr.
} o; 1 " ... "' :: ; ' o;
Bundan sonra m~'min, -4--!lj :Jll \'~ 4.1~ \' 01 -4--!l
~Y:., jj ~~ 1~ ~i "ahadet ederim ki Allah'tan
baka hakiki mabud yoktur. Yine ahadet ederim
ki Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)
Allah'n kulu ve peygamberidir." diyerek, nimet
verenin Allah olduuna ahadet ederek, O'nun
sonsuz nimetlerine kavumakta ve bu nimetiere
ulanaya vesile olann da Efendimiz olduunu ha-
trlayp iten gelerek Allah'n tek ve esiz ilah ol-
duuna ahadetini ilan eder. Bu esnada kalb ve dil
ahadederine bir de arneli olarak ahadet parman
kaldrp bu ahadeti tasdik eder. Bylece hem di-
liyle hem eliyle "Allah'tan baka ilah olmadna ve
Hz. Muhammed'in de O'nun kulu ve peygambe-
ri olduuna ahadet ederim." cmlelerini herkese
samirniyetle ilan eder. Ardndan bu byk hayra
vesile olan Hz. Peygamber'e (sallallahu aleyhi ve
sellem) zel dua etmeye ynelerek salat ve selam
gndermeye balar. Yani Allahmme salli ve barik
dualarn (salavat) okur.
Salavat dualar
Sahabilerden Ka'b b. Ucre (radyallahu anh)
anlatr: Bir defasnda Hz. Peygamber yanmza gel-
miti. Biz de ey Allah'n Resul! Sana nasl selam
vereceimizi biliyoruz; fakat sana nasl salat okuya-
camz bilmiyoruz. Oysa Kur'an "salat" getirme-
nizi emrediyor demi. Bunun zerine Peygambe-
-i..o W'~
rimiz..;. - Jl ;:..-J ~
' ..s- '
;:.. L .. ~ll
..s- v---
~
' i;:.. !-.? :;. ["'T'"
..s-
~d\ .1..-.o
-;
.:i-;.
-'
.!11 ~1 - "\
~ 1-- - .r.~
i;:..
..s-
1..-.o ' 1-"\ ;:.. ..:j'-t:; w-~ Jl ;:.'
-; .:i-;.
-- .!11~~A..s- .J. , - ..s-J
"Ey Allah'm! Muhammed'e ve Muhammed'in ailesine
rahmet et. Tpk brahim peygambere rahmet ettiin gibi.
Sen vlmeye layk, erefi yksek olansn. Ey Allah'm!
Muhammed'i ve Muhammed'in ailesini mbarek kl.
Tpk brahim peygamberin ailesini mbarek kldn
gibi. Sen vlmeye layk, erefi yksek olansn. "11
Bu salavat okuyan kii, m'minlerin hepsini
hidayet etmesine bir karlk olarak Hz. brahim'le
onun al ve mmetine ltfedilen sonsuz selam ve
tebriklerin bir mislini de sevgili mmetiyle bera-
ber o sevgili peygambere ltfetmesini Allah'tan
dileyerek dua etmektedir. Bu tahiyyat esnasnda
sanki m'min, dnya ve ahiret ilerinde kendisi-
nin Allah'a ne kadar muhta olduunu dnp
 10 , o
-? 81 .:l~
. G-
,.J ~ - ;;~..:;..~lll
.r::il d.J - d 8'1'
"Ey Rabbim! Dnyada ve ahirette bizlere iyilikler ver.
Cehennem azabndan da bizleri koru'112 ~1
..~ 1 8'..J
J fS' .,.~~
'
i~:-.J 8'
u:- ..J ~-?
--~ ~.J
~ ~'ll - .~:UI I "Rabbim! Beni
' J '
.._,L,:.;...jl
; ' i~ ' -- i-y,
- ~.r-v,.J '.J-:,.J
1,;:'
ve soyurodan gelecekleri namaz devaml klanlar
eyle. Ey Rabbimiz! Duan kabul eyle. Ey Rabbim!
Arnelierin hesap olunaca gn beni, ana-babam ve
m'minleri bala" 13 gibi birtakm dualar da okur.
Bu ekilde kulluk vazifesini tamamlaynca mkellef
olduu dier ibadetleri de yerine getirmek iin hik-
met sahibi Rabb'inin emrine uyarak dnya ihtiya-
larn salamak maksadyla o yce huzurdan izin is-
teyerek ayrlr. Bu ayrlta melekleri ve m'minleri
"selam" duasyla brakr. Nitekim hadisteki "Otur-
duunuz meclislerden kalkarken selam vererek ay-
rln. " 14 tavsiyesi de bunu hatrlatmaktadr. u halde
m'min hal diliyle: "Zaruret olmasayd bu ayrlk
acsn tatmazdm. Bu erefli vazife ve byk ziya-
fetten bir an ayrlmak istemezdim." demek istemek-
tedir. Demek ki m'minin namaz, hakikaten zikir,
hamd, sayg, dua, rku, secde, yalvarma ve tevazu
gibi her trl sena ve dualar iine alan ince srlar ve
nurlar ihtiva eden hikmetli bir ibadettir.
Salavatn hkm
Cenab- Hak Kur'an- Kerim'de
mn yle beyan eder:
,
Js- ~)... ~ ~~j
...
ii1 01...
u; 14j ~ 1_,L, 1;.1 Zr-~1 ~14 ~~ "p-
hesiz ki Allah ve melekleri o peygambere ok salat
(ve tekrim) ederler. Ey iman edenler! Siz de ona
salat edin, tam bir teslimiyetle de selam verin (hr-
met edin ve boyun ein)". 1 5
Bu ayette H z. Peygamber'e Allah ve melek-
lerinin "salat" ettii aka belirtilmekte ve
m'minlerin de salat ve selam getirmeleri em-
redilmektedir. Dolaysyla mrde en az bir defa
salavat farzdr denilmitir. Hatta mfessirler bu
ayete gre H z. Peygamber' e en az mrde bir defa
salavat getirmek farz, ismi anlnca getirmek va-
cip hkmn karmlardr. 1 6 Bu ayetteki "salat"
kelimesi, Allah'tan "rahmet", meleklerden "istifar",
m'minlerden de "hayr dua" manasnda yorum-
lanmaktadrY Bu ayette m'minlere hem "salat"
hem de "selam" emredilmektedir. Burada kul-
lanlan "salla" fiili u manalar ihtiva etmektedir:
1. Birisine tam bir tevecchle ynelmek, sevgiyle
yaklamak ve onun zerine eilrnek 2. Bir kim-
seyi yceltmek. 3. Bir kimse iin dua etmek. 18 O
, , -
8
..J
Hz. Peygamber Efendimiz' e, kul-
y.J
luu cihetiyle, halktan Hakka tevec-
: ' Jl.aJI
'
- _,
~
ch hasebiyle, "rahmet" manasnda
"salat" gnderilmektedir. Risaleti ci-
hetiyle, Haktan halka elilii ynyle
de "selam" verilmektedir.
halde kelimeye bu minalarda bakldnda burada-
ki "sallu" emrine "O'na balann, O'nu yceltin,
vn ve her an O'nun iin dua edin." anlamlar
verilebilir. Nitekim Allah Teala, rahmet ve nimet
vermesi ile melekler de istifar ve hizmetleriyle
Peygamber'e daima ikram etmektedirler. Dolay
syla m'minler de o Peygamber'e salat ve selam
getirmelidir.
Tefsir ve hadis alimlerinden Firuzabadi (.
817/ 1415) es-Slat ve'l-b~erJ's-salati ala hayri'l-be~er
isimli eserinde Hz. Peygamber'e salat ve selam ge-
tirmenin faziletlerini zikrederken rumuzla dahi
yazlmasn ("s.a.s." gibi) ho karlaroacln be-
salavatn hk-
lirtir.19 Nitekim "yannda ismim anlp da bana
salavat getirmeyen kimsenin burnu yere srtl-
sn"20 rivayeti meselenin nemine iaret etmekte-
dir. Kur'an- Kerim'de Cenab- Hak;~~ 1~ :i
~ r~ <
~ ~:.~ -.,.~15' r-:::
! <~~ J '\i "Peygamberi, kendi
-..7"'.r
aranzda birbirinizi ardnz gibi armayn. "21
buyurmaktadr. Demek ki H z. Peygamber'i "Mu-
hammed" gibi ismiyle deil, sayg ve nezaketi ifade
eden" Hazret veya Efendimiz" gibi (saliallahu aley-
hi ve sellem) vasf ve sfatlarla anmamz gerekir.
Nitekim ezandan sonraki yaplan duada Peygam-
berimiz iin "O 'na vesileyi ve fazileti ver, makam-
mahmud'a ykselt."22 eklinde dua etmekteyiz.
Zira bir baka hadiste yle buyrulmaktadr: "Eza-
n iittiiniz zaman, mezzinin sylediklerinin ay-
nsn siz de syleyin. Sonra bana salavat getirin.
nk bir kimse bana bir defa salavat getirirse, Al-
lah buna karlk ona on defa salat eder. Daha sonra
benim iin Allah'tan vesileyi isteyin. nk vesile,
Cennet'te Allah'n kullarndan bir tek kuluna layk
olan bir makamdr. O kulun ben olacan umu-
yorum. Benim iin vesileyi isteyen kimseye efaa
tim vacip olur."23
YEN MTDERGS 131
 Burada Hz. Peygamber'in Allah katndaki ma-
nevi mertebesi hatrlatlmaktadr. Rivayet edilir ki
"Allah benim iin iki melek grevlendirmitir. Ben
bir Mslman'n yannda anldm da bana salavat
getirdi mi, mutlaka o iki melek ona "Allah seni ba-
lasn." der. Allah ve dier melekler de o iki me-
lee "Amin" derler. 24 Peygambere hrmet ve sevgi
balamnda kitaplarn balangcna yazlan salavat
"salvele" adeti, Abbasi Halifesi Harun Rqid zama-
nnda H. 181 ylnda balad nakledilir. 25
Peygamber Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve
sellem) mbarek isimleri anlnca "Allahmme sal-
li ala seyyidina Muhammed" eklinde salavat getir-
me baz alimlerce vacip kabul edilmektedir. Yine
isminin bana "Seyyidina" (Efendimiz) sfatnn
getirilmesinin edeben uygun olduu belirtilmek-
tedir. Ancak salavat mrde bir kere sylemenin
mutlak vacip olduunda ihtilaf yoktur. mam-
afii namazda son oturuta iken "Tahiyyat"tan
sonra "Allahmme salli-Allahmme barik" dualarn
(salavat) okuruay farz kabul etmektedir. nk
tahiyyatta "E~hed en ta ilahe iliallah ve e~hed enne
Muhammeden abdh ve rasulh" ifadesi vardr. Ora-
da Efendimiz'in ismi getiine gre arkadan salat
selam getirilmelidir. Yani salli ve barik dualar
okunnal demektedir. 26
Salavatn nemi
Yaplan dualarn makbul olmas iin, duaya ba
larken ncelikle hamdele ve salvele yaplmaldr.
Zira Peygamberimiz "sizden biri dua ederken, Al-
lah Teala'ya hamd ve sena ederek balasn, sonra
Peygamber' e salat ve selam okusun, sonra da dile-
diini istesin (verilir)" 27 buyurmulardr. u halde
m'min, dua edecei vakit, ncelikle Allah'a isti
far ile manevi temizlik yapmaldr. Sonra salavat-
erifeyi efaati gibi zikretmeli ve sonunda yine
salavat getirerek bir nevi Rahmet Peygamberini
(sallallahu aleyhi ve sellem) meclise davet etme-
lidir. Nitekim dualarn sonunda "el-Fatiha" de-
nilince, nce salavat, sonra Fatiha okunmaktadr.
Zira bu salavadar Hz. Peygamberle manevi irtibat
salamaktadr. Peygamberimiz ~t;..;. ~~ ~ 0!
,J ' "' ; o
-.?1 ~ ~.YU ~j~l ~''Yeryznde (Allah'n)
dolaan melekleri vardr. mmetimden bana gn-
derilen selamlar (bu melekler) ulatrrlar."28 bu-
yurmulardr.
Yine Peygamberimiz "Kyamet gn bana in-
sanlarn en yakn,
bana en oksalavat okuyandr." 29
buyurmu ve "Gerek cimri, yannda ismim okun-
duu halde bana salavat okumayandr" 30 eklinde
ikaz etmilerdir. Bizler bu ekilde salat selam
321 YENMiTDERGiSi
okumakla, Hz. Peygamber'e (sallallahu aleyhi ve
sellem) ballmz yenilemi, mmeti arasna
bizi de dahil etmesi istei ile kendisine mracaat
etmi bulunmaktayz. Sanki "Sen'i andk, Sen'i
dndk; Allah Teala'ya Sen'in kadrin ycelmesi
iin dua ve dilekte bulunduk" ve "Dahflek ya Rasu-
lallah!- Bizi de nurlu halkana al ey Allah'n Resul"
diyerek talebimizi bildirmi olmaktayz. Demek ki
getirilen salat selamlar Peygamberimiz'den daha
ok bizlerin muhta olduunu hatrlatmaktadr. 31
Nitekim Cenab- Hak "Ey iman edenler! Allah ve
Resul size hayat verecek hususlara davet ettii za-
man hemen icabet edin."32 buyurmaktadr. Dolay
syla m'minlere hayat anlamnda olan bu dua ve
zikirler dillerden dmemelidir.
Cenab- Hakk'n ismi anlnca, yani "Allah" de-
nilince her defasnda "celle cetalh" (azameti yce
ve ulu oldu) gibi bir ta'zim ifadesi syleme "vacip"
saylmamaktadr. nk Allah Teala'nn nimetle-
rinin altndan kalklamaz. O'nun her an zerimi-
ze yadrd nimetlerine o nimetler enginliinde
krle mukabele edilemez. O'nun bizi maddi ve
manevi pek ok istidatla donatmakla ve imana ha-
zrlamasyla, uurumuzu amasyla varz. yleyse
Allah zikredilir, Allah'a kredilir; fakat yine de
O'nun btn nimetlerine mukabelede bulunmak
mmkn deildir. Ancak biz elimizden ne kadar
geliyorsa o kadarn yapmalyz . Zira biz Cenab-
Hakk' ne kadar anarsak analm yine de O'nun
nimetlerine kar kr, hamd ve tesbih mukabe-
lesini gereince yerine geti~mi olamayz. Dier
taraftan, Cenab- Hak r-5.;511 ~.J;S-1~ "Beni ann
ki Ben de sizi anaym!"33 buyurmaktadr. Yani biz,
Allah' zikr u fkr u ibadetle yad edeceiz, O da bizi
terifve tekrimle anacak ... Biz dua ve mnadtlarla
O'ndan talepte bulunacaz, O da icabetle bize l-
tufta bulunacak .. . Biz rahat olduumuz zamanlar-
da O'nu dilden drmeyeceiz, O da rahatmz
karan hadiseler karsnda rahmet esintileri gn-
derecektir. Allah (celle celaluhu) ayetin devamnda
~.J~ 'lj J I.J~Ij buyurmaktadr. Yani, "Be-
nim nimetlerimi, ltuflarm ann, krle muka-
,.. belede bulunun, nankrlk etmeyin." demekte-
dir. En byk nimet ise slam ve onu tebli eden
Hz. Peygamber'dir. u halde salavat, bizimle Hz.
Peygamber arasnda en nemli irtibat vesilesidir.
Allah Teala, Efendimiz'e (sallallahu aleyhi ve sel-
lem) bizzat salat etmi, meleklerin de O'na salat ve
selam ettiklerini bildirmi ve bize de onu bir vazife
olarak emretmitir.
lkemizdeki camilerde okunan "sali" uygula-
mas da Mslman milletimizin Hz. Peygamber
sevgisini ve O'nunla olan manevi irtibatn ha-
trlatmaktadr. Nitekim bu uygulama ile nemli
gn ve olaylarda (Cuma geceleri veya cenaze vu-
kuu gibi) ezan andran bir ilan olarak "es-Salat
ve's-selamu aleyke ya Resulallah ... ya Habiballah ...
ya Hatemennebiyyfn" eklindeki ifadelerle salivat
okunmaktadr. Bylece Hz. Peygamber'in vasflar
ilan edilerek, O'nun Allah katndaki mertebesini
ve O'na ne kadar muhta olduumuzu ilan etmi
olmaktayz. Cenaze narnazna balarken ou kere
mezzinler tarafndan niyet olarak hatrlatlan "Al-
lah iin namaza, Peygamber iin salavata ve meyyit
iin duaya" eklinde bir tembih yaplr. Zira tahiy-
ye Allah', salavat Hz. Peygamber'i hatrlatmak
tadr. Nitekim Allah'a kar sayg ve sevgi de Hz.
Peygamber'e (sallallahu aleyhi ve sellem) uymakla
gerekleir. 34
Netice
Namaz, Allah'a ynelmenin ve daimi huzurda
olma hissinin yaand en nemli ibadettir. Zira
namazn ta'dil-i erkin zere klnmas ve arkasn
dan kirnil manada yaplan tesbihatlar (dualar) ise,
kulun Rabbi ve Peygamber'i ile manen konuup
vedalat en nemli anlardr. Bu esnada tahiyye,
selam ve salavat m'minlere has, manevi hayatlarn
bereketlendiren parola mahiyetinde zel bir duadr.
M'min bu dualar ile Allah ve Peygamber'in zel il-
tifatna mazhar olabilmektedir. Bu mertebeye ula
mak iin Allah' ok anmak ve Resul'ne salavat
dilden ve gnlden hi drmernek gerekir.
u halde Hz. Peygamber'e hal-i hayatnda nasl
ta'zim lazmsa, hal-i vefatnda da ism-i eelili anl
dnda ayn ta'zim gereklidir. nk Hz. Pey-
gamber btn mmetini imana ve istikamete sevk
eden bir mrid-i kimildir. Bizlerin hidayetine ve-
sile olan byle muhterem bir Peygamber'i salavat-
erifeyle yad etmek her m'minin zerine den
grev olmaldr. Ayrca Peygamberimiz "Kim bana
(bir kere) salat okursa Allah da ona on salat okur
ve on gnahn affeder. Ayrca mertebesini on de-
rece ykseltir. "35 mjdesini vermektedir. Byle-
ce salavatn ahiretteki karl hatrlatlmaktadr. 27 Tirmizi, Deavat, 66.
Hz. Peygamber'in vesile olduu iman ve slam
hediyesine karlk m'min teekkrane "Binler
salavat sana!" diyerek, "Sen'in bu iyiliine kar biz
mukabele edemiyoruz. Belki Rabbimiz'in rahmet
hazinesinden binlercesinin sana gelmesini niyaz
ediyoruz." eklinde dua etmektedir. Hz. Peygam-
ber Efendimiz'e, kulluu cihetiyle, halktan Hakka
tevecch hasebiyle, "rahmet" manasnda "salat"
gnderilmektedir. Risaleti cihetiyle, Haktan halka
elilii ynyle de "selam" verilmektedir. 36
u halde m'min, insanla rahmet olarak gn-
derilen efkat Peygamberi'ne sayg ve hrmette
kusur etmemeli, Peygamber Efendimiz'in (sal-
lallahu aleyhi ve sellem) mbarek isimleri anln
ca salavat devaml getirmelidir. Zira O (sallalla-
hu aleyhi ve sellem) kiinat aacnn en kymetli
meyvesidir. Nitekim O'nun varl, bir ynyle
kiinatn balangc, nbvvet aacnn meyvesi
olarak da en kimili kabul edilmektedir. 37 Byle bir
Peygamberle manevi irtibat kurabilen m'min,
dnyada Allah'la mnasebetini kuvvetlendirirken,
ahirette de o Peygamber'in efaatini hak edecektir.
*Bursa Merkez Vaizi
msarik@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
Bkz. Ragb ei-sfehani, el-Mfredat, s. 146.
2 Bkz. Mslim, Salat'l-msafirin, 11.
3 Buhari, Kitab'l-enbiya, 1.
4 Furkan 25[76.
5 Zmer 39[72.
6 Bkz. Yunus 10/25.
7 Bkz. el-Mavsli, el-htiyar, I, 54.
8 Buhari, Ezan, 148.
9 afii mezhebinde tahiyyat duas yle balamaktadr: "et-Ta-
hyyc1t el-Mbarekc1t es-Salavat et-Tayyibat Iiliahi es-Selc1m
aleyke eyyhenebiyy ve rahmetllah ve berakc1t. Es-Selc1m
aleyna ve ala ibadillc1hi's-salihin ... " (Bkz. Mslim, Salat, 60; Ab-
durrahman el-Ceziri, Mezahib'l-erbea, I, 236)
10 Bkz. Kurtubl, el-Cami Liahlclmi'l-Kur'an, III,425; Bedizza-
man, ualar, s. 92.
11 Buhari, Daavat, 33.
12 Bakara 2/201.
13 brahim 14/40-41
14 Ebu Davud, Edeb, 150.
s Ahzab, 33/56
16 Bkz. Ebu Belcr bn'l-Arabi, Ahlclm'l-Kur'an, III, 1584.
17 Bkz. Muhtasar bn Kesir, III, 112.
18 Bkz. bn M anzur, Lisan'l-Arab, "Salla" mad.
19 Bkz. Fin1zabadl, a.g.e, s. 114.
20 Tirmizi, Daavat, 100.
21 Nur 24/63.
22 Bkz. Buhari, Ezan, 8.
23 Mslim, Salat 11.
24 Bkz. Kurtubi, el-Cami Liahlclmi'l-Kur'an, XIV, 233.
25 Bkz. Komisyon, Kur'an Yolu Trke Meal ve Tefsir, IV, 360.
26 Abdurrahman ei-Ceziri, Kitab'l-fkh ala mezahib'il-erbea, I,
266.
28 Nesel, Sehv, 46.
29 Tirmizi, Salat, 357.
30 Tirmizi, Deavat, 110.
31 Glen, M. Fethullah, mit Burcu, s. 79.
32 Enfal 8/24.
33 Bakara 2/152.
34 Bkz. Al-i mran 3/31.
35 N esai, Sehv, 55.
36 Bkz. Bediuzzaman, Lemalar, s. 259.
37 Bkz. Ahmed b. Hanbel, Msned, IV, 127.
YENMTDERGiSil33
]llar geiyor ki, ya JVtuhammed,
Cllylar bize hep JVtuharrem oldu!
Cilkam ne gneli bir geceydi ...
Eyvah, o da leyl-i matem oldu!
Stllem bugn yz elli milyon
JVtazliima yaman bir alem oldu:
ignendi harim-i pak-i er'in;
9'famiisa yabanc mahrem oldu!
'Beyninde ten ann sesinden
'Binlerce minare ebkem oldu.
Cililah iin, ey 9'febiyy-i JVta'siim,
Jslam' brakma byle bkes,
Jslam' brakma byle mazlum.
JVtehmet ~h-if Ersoy
Sayesi diimez yere, bir byle nahl-i 'Cilrsun
Jtihr-i alemgirsin, batan ayaga nilrsun

'Carik -i giilzar- alem, malik-i milk-i adem

Jtiinkirine mahz- matem, mii'minine silrsun

Sensin ol ah kim Sleymanlar kapnda milrdur

On sekiz bin aleme hiikmetmege me'milrsun

el benim damen senin ey :R.ahmeten li'l-alemin

hretim isyan benim, sen afvile mehursun

~adiah- evveln ii kblegah- ahirin

evvel ii ahr imamii'l-enbiya mezkilrsun

]a :R.esulallah, umarm diyesin rilz-i ceza

f3eri ciirmiim oktur amma Jtr'ya magfilrsun

BALDAKI IFA

K ur'an, Allah (celle celaluhu) kelam

dr. Allah'n seilmielisi Peygam-
berimiz Hz. Muhammed (sallallahu
aleyhi ve sellem) tarafndan bize
getirilmitir. Kur'an dnya ve ahiretteki mutlak
dorular iermektedir. Bizlerin zayfl ve ye-
tersizlii Kur'an'n gereklerini anlamamz en-
gellemektedir. Bununla birlikte bilginin, siste-
matik bir aratrma arac olan bilimin yardmyla,
dnen insanlar iin Kur'an'daki ilmi hakikat-
kendine evler edin. Sonra meyvelerin hepsinden ye de,
Rabbinin (sana) kolay kld yollara gir, diye ilham
etti. Onun karnlarndan renkleri e~itli bir bal (~erbet/
iecek) kar ki, onda insanlar iin ~lfa vardr. phe
siz ki bunda d~nen bir millet iin, byk bir ibret
vardr."
Ayet-i kerime "eitli renklerde bir iecek
kar ki, onda insanlar iin ifa vardr" diyerek
bal ok byleyici bir ekilde nazara vermek-

ler daha iyi anlalr ve Kur'an'a tevecch artar. tedir. Bir biyokimyac olarak bunun benim iin
manas olduka byktr. Kudreti Sonsuz Allah
Cenab- Hak, Nahl Suresi'nin (16/68. ve 69)
ayetlerinde yle buyurmaktadr: (celle celaluhu) bize baln ifasnn onun muhte-
vasna bal olduunu anlatmaktadr. Baln farkl
~ - G,, JL:...i ~
~J ..r.: / . ~
~ .'-?,.i>J
/ /
j/ ..:.}q
~
J-1; .it-.J .?'- J1-J biyokimyevi muhtevas, farkl renk oluumuna
~~..::.k~~llj5'' ~ (':(~~ "lL' :.._:q sebep olacaktr. Farkl biyokimyevi bileim ise
~/ ' _,.,......, / ~ '-P' (""' ..7".("'- ,J .::----
.) o'" "' ~ "" ,} ~ .J..J "' farkl tedavi edici zellie iaret etmektedir. Bu
'-' ~
;f.

.,.j u ~ ~ ul-, ~- ', . -'.>\!~..:..:; - '''

,., .)' ' . r ~~ ~
cj>'-! / .J .r.- noktada baln biyokimyevi ve farmakolojik zel-
~ J ~v~~'i
- . .i.ll;- .~:.. ~\;~ OJ~~ - -- liklerini anlamak iin bir aratrma balattm.
"Senin Rabbin bal arsna ~yle vahyetti: Dalar Nihai hedefm, ayet-i kerimede ifade edilen me-
dan, aalardan ve insanlarn kuracaklar kovanlardan saj amak, ortaya karmakt.

36 1 YEN MiT DERGiSi

 Baln farkl renklerde oluu bilinen bir ger-
ektir. Ballarn rengi neredeyse renksiz-berrak-
tan (akasya iei bal) koyu kahveye (kestane
bal) kadar deimektedir. Malezya'da ananas ve
yldz meyvesi (star fruit) bal, altn sars rengin-
dedir. Bir ilmi gerek de udur ki, baln rengini
birok faktr birden belirler. Bal, iekli bitkiler-
deki nektardan ar tarafndan biyoteknolojik ola-
rak yaplan ok kompleks bir uruptur. Yzlerce
biyokimyevi madde ihtiva etmektedir. Bunlar
fruktoz, glukoz, maltoz ve sukroz gibi ekerler,
invertaz, sukroz-glikoz oksidaz, diastaz, fosfataz
gibi proteinler ve lipitler vitaminler mineraller,
glikozitler, polifenoller, flavonoidler, fenalik
asitler gibi organik bileiklerdir.
te bu biyokimyevi molekllerin farkl oran-
larda bir araya gelii baln d grnncieki gellenmektedir. Bal suyla seyreltildiinde, ilem
renge sebep olmaktadr. Yaptmz biyokimyevi
aratrmalar daha fazla fenalik bileik ihtiva eden
ballarn bu bileikleri ihtiva etmeyeniere gre
daha koyu renkli olduunu ortaya kard.
Baln Kur'an'da ifade edilen, tedavi ve ifaya
vesile zelliini ortaya karmak almamzn en peraksidin etkisi yine balda bulunan C vitami-
zorlu ksmyd. ifa ama hangi hastala? Ve bal niyle artmaktadr. Bir baka antibakteriyel zellik
bu hastaln tedavisinde nasl kullanacaktk? 25
yldr yaptmz ara~trmalar sonunda dnyann en iyi tadr. Bu maddeler flavonoidler, polifenoller ve
yara bakm maddesinin bal olduu neticesine vardk.
Bal bugne kadar insanolunun yapm olduu
btn yara bakm maddeleri ve malzemelerin-
den her ynyle ok ok stnd. Baln benzer- fazla organik antibakteriyel bileikler bulunduu
siz fiziko-biyokimyevi zellikleri onu en uygun
yara tedavi maddesi yapmaktayd. Hatta kronik,
yksek derecede mikrop kapn/enfekte olmu
ve bilinen yntemlerle tedavi edilemeyen yaralar
hayret verici bir hzla bal uygulamasyla iyile
mekteydi. Baln aada verilen zellikleri onun
ifasna ok nemli katklar yapmaktadr.
Antibakteriyel 'sistem'
Biyokimyevi almalarmzdaki neticelere
gre bal Allah'n ltfettii esiz bir antibakteriyel
zellie sahiptir. Bu tesir yalnzca tek bir faktr-
den ziyade belirli sayda faktrlerin son derece
hassas etkileimine dayanmaktadr. Bal eer bir
ey katlmam youn bir ekilde ise, % 76 civa-
rnda olan yksek eker miktaryla antibakteriyel
bir faktr olarak tesir etmektedir. Bu tr bir orta-
ma maruz kalm bir bakteri Osmosis sebebiyle
hcre suyunu kaybedip koruyacaktr. Bal seyrel-
tildiinde ortaya kan 3.6-4.5 aralndaki pH
(asitliiyle) bakteriyel oalmay nlemektedir.
25 yldr yaptmz aratrmalar so-
nunda dnyann en iyi yara bakm mad-
desinin bal olduu neticesine vardk. Bal
bugne kadar insanolunun yapm oldu-
u btn yara bakm maddeleri ve malze-
melerinden her ynyle ok ok stnd.
Baln benzersiz fiziko-biyokimyevi zel-
likleri onu en uygun yara tedavi maddesi
yapmaktayd.
~
'="@~
Bakteriyel oalma bir baka faktrle de en-
grmemi balda hazr olarak bulunan glikoz ok-
sidaz enzimi ortamdaki glikoza etkiyerek gluko-
nik asit (balda en ok bulunan asit) ve hidrojen
peroksit (H20 2 ) retmektedir. Hidrojen peroksit
ok gl bir antibakteriyel maddedir. Hidrojen
ise baldaki organik maddelerden kaynaklanmak-
glikozitlerdir. Bu bileiklerin bal iindeki mik-
tar nektar kaynana bal olarak deimekte
dir. Genel olarak koyu renkli taze balda daha
gzlenmektedir. Ayrca yksek miktardaki po-
tasyum varl da antibakteriyel etkinlie katk
salamaktadr.
Antioksidan kapasite
almalarmzcia baln antiaksidan bir zelli-
e de sahip klnd anlalmtr. Bu zellik ba-
ln ihtiva ettii polifenolik bileiklerin miktaryla
dorudan alakaldr. Bu sebeple ierdii polife-
nolik maddelerle ballar fakllk arz etmektedir.
Yakn zamanda yaplan ilmi almalara gre,
salkl hayat iin antiaksicianlar ok faydaldr.
Kanmz antioksidanlarca zengin ise, serbest ra-
dikallerin sebep olduu hastalklar (kanser vb)
kolaylkla nlenmektedir.
dem giderici tesiri
Yaptmz hayvan deneylerinde baln dem
oluumunu nlemeye vesile tesiri teyit edildi.
Bu zelliin organik maddelerden de geldii
ileri srlmektedir. almalarmzcia baldaki
YEN MT DERGiSi 1 37
 baz organik dem gidermeye vesile maddele-
ri tanmladk. Baldaki dem azaltc tesir, baln
ifa verici zelliine katk yapan nemli bir fak-
trdr.
Agr giderici tesiri
Bal, ihtiva ettii polifenol ve flavonoidler se-
bebiyle ar giderc tesire sahip klnmtr. Baln
bu zellii de yaptmz hayvan deneylerinde
gsterilmitir. dem giderc ve ar kesici tesiri
normalde birbiriyle olduka alakaldr. Baz yay-
gn, bilinen, satlan ilalar dem giderici ve ar
kesici tesiri birlikte gstermektedir.
Bagdokusunu uyarc tesir
Yaptmzhcre kltr almalarnda ba-
ln ve bileenlerinin doza ve zamana bal ola-
rak badokusunu uyarc tesir yaptn bulduk.
Fibroblastlar (badokusu hcreleri), yaralarda
dokularn tamiri srasnda nemli rol alan zel
hcrelerdir.
Anjiyogenez (kk klcal damar oluumunu) uya-
rc tesir

Bir baka hayvan deneyi almamzda baln

kk kan damarlarnn oluumuna uyarc tesir
yaptn gzledik Bu tesir yeni dokularn olu
mas srasnda besleyici damarlarn oluumunu
desteklemektedir. Bu tesir yara tedavisi sreciyle
dorudan balantldr.

Aratrma ekibimiz tbbi mikrobiyolojist, or-

topedik cerrah, rehabilitasyon uzman ve zel
hemirelerden olumakta ve klinik gzlem al
malarnda baln yara tedavisindeki tesirini ara
trmaktadr. almalar Malaya niversitesi Tp
Merkezi'nde yaplm olup, be ylda tamamlan-
mtr. Farkl sebeplerle ortaya kan, kronik,
iyilemeyen yaraya sahip 102 hasta olduka ksa
bir zaman aralnda bal tedavisiyle Allah'n iz-
niyle ifaya kavutular. Bunlar bir aydan bala
yp iki yla kadar sren ve iyilemeyen yaralardan
ac eken hastalard. Bu hastalar konvansiyonel
ilalarla, tuzlu suyla ykama, povidin-iyot pan-
suman, azdan ve damardan verilen antibiyo-
tiklerle tedavi edilmeye allmt. Hatta baz
hastalara en modern yara tedavilerini de uygu-
lamlard. Btn hastalar ileri dzeyde enfek-
siyon olmu ve birok hastaya da amptasyon
(uzuvlarn kesilmesi) nerilmiti.
almalarn banda hastann rzas alna
rak bal tedavisi balatld. Doktorlarn, her tr-
l tedaviyi uygulamalarna ramen, tedavinin
baarsz olduu durumlarda hastalardan mesul
doktorlardan da onay alnd. Sabah erken saatte
yaraya gnlk bal uygulamas yapld. Baz has-
talara yaralarn temizlenmesi iin kk cerrahi
mdahaleler gerekti. Hastalarda bal yarann ze-
rini rtecek ekilde uyguland. Baln dar ak
n nleyecek ekilde gazl bez veya pamuk ile
yara tamamen kapatld. ltihabi yarann byk
olduu durumlarda le ve akam olmak zere
yaraya iki kez bal takviye edildi.
ok hayret verici bir sonu ise Uydu, bal uy-
gulanan yaralar ertesi gn pansurnan edildiinde,
pansurnan sarglarnn kolayca alnabilmesiydi.
Gazl bez ve pamuk yaral blgeye yapmyordu.
Bu tedavi iin olduka nemliydi; nk yeni
olumakta olan hcrelerin ypranp yrtlmalarn

381 YEN MT DERGiSi

nlemekteydi. Ayrca hastalar ac veren temizle-
meden de kurtulmutu. Btn bu pansumanlar
eli yatkn, kabiliyetli, uzman hemirelerce yapl
d. Netice hayret vericiydi. Bu alma buradaki
tp merkezinde ilk ve bugne kadar yaplm %
100 baarl en byk bal almas olarak gerek- likle biz baln baklk sistemi zerine tesirini
letirilmiti. almalarmzdan aadaki netice- almaya karar verdik. Baln baklk sistemini
ler karlmtr.
Bal yaray hzlca sterilize edip mikroplardan
arndrmaktayd. Yaralar nc haftada ta- bizim u an devam ettiimiz almamzdr.
mamen bakteriden arnmt. (hatta metisiline
kar direnli Stafilokokus aureus, MRSA ola-
rak bilinen ve btn penisilinlere direnli bak-
teriler de ldrlmt.)
Bal, l hcrelerin yaradan uzaklatrlmasn Ulatmz neticeleri vurgulamay, yaymay
da ok tesirlidir.
Bal, yaralarn kt kokusunu gidermeye vesi-
ledir.
Bal, demin azaltnasnda tesirlidir.
Bal tedavisi, uzuvlarn kesilerek kaybedilmesi-
ni nlemektedir.
Bal, hzl doku oluumunu uyarmaya vesile
olmaktadr.
Bal, ileri enfeksiyonlarn oluumunu nleme-
de tesirlidir.
Bal, yara tevdisinde gerekli nemli ortam sala
maya, eer aktaysa kemiin korunmasn ko-
laylatrmaya vesiledir.
Hayvan deneyi almalar tamamlandktan
sonra randoruize klinik deneyierin balatlabil
mesi iin tp merkezine bavuruldu. Tbbi etik
komitesini ikna ettikten ve onlarn iznini aldk
tan sonra hastalara bu ilmi almada yer alp al-
mayacaklarn sorduk.
ki yln sonunda Malaya niversitesi Tp
Merkezi'nde baln kronik yaralar zerindeki et-
kinlii iin randoruize klinik deneylerini tamam-
ladk. Tedavi olmak zere almaya katlan 40
hasta bulduk. Deiik kronik yaralara sahip 21
hastaya bal tedavisi uyguland, 19 hasta ise sadece
povidin-iyot ile pansurnan yapld. Rastgele sei-
len hastalara gnlk povidin-iyot veya bal pan-
surnam yapld.
Neticeler daha nceki bulgularmz teyit etti.
Bal tedavisi yaralarn tedavisinde hzl, en tesirli
ve hastaya az ac ektiren bir yntemdir. Bal te-
davisi ayrca dier modern pansurnan yntemle-
rine gre olduka ucuzdur. Bu baln yara teda-
vi edici zellii zerine yaptmz almay da
sonlandrmaktadr.
Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (sal-
lallahu aleyhi ve sellem): "Her ay gn sabah
erkenden bal yalayan kimseye byk bir bela
(hastalk) isabet etmez." (bn Mace, Tp, 7;
Beyhaki, uabu'l-iman, 5/97) buyururlar. Byle-
glendirdiine inanlmaktadr. Bununla birlikte
bizim bilimsel gerekiere ihtiyacmz vardr. Bu
Netice
almalarmz baln etkin bir ekilde yarala-
rn tedavisine vesile olduunu gsterdi. nan
yoruz ki bu baln birok kullanmndan biridir.
mit ediyor ve bylelikle bal tedavisinin hasta-
nelerde yara tedavisinde ilk bavurulan yakla-
mlardan biri olmasn diliyoruz. Bal, povidin-
iyot uygulamasna veya dier modern kimyevi
maddelere bir alternatif olabilir. Fakat kullanm
asndan tamamlaycdr. nk hastane orta-
m bal uygulamak iin daha uygundur. Bununla
birlikte baz durumlarda hastane uzak olduun
da bal uygulamas yaplabilir. En nemli ey saf
tabii baldr. Tbbi eitim grmemi insanlar da
doktorlardan veya hemirelerden alaca az bir
eitimle hijyene zen gstererek bal yaralara
uygulayabilirler.
Btn dnyada Mslmanlar tarafindan daha
fazla aratrma yaplmal ve baln dier harika
kullanmlar ortaya karlmaldr. Kronik enfla-
masyonlarn kanser, diyabet, kalb hastalklar ve
artrite sebep olduklar gsterilmitir. Bu sebeple
bal potansiyel olarak bu hastalklarn nlenme-
sinde faydaldr. nk bal anti enflamatuar
zellikte biyokimyevi maddeler ihtiva etmekte-
dir. Yalnzca ilmi almalar bize baln nasl kul-
lanlabileceini ve sz edilen hastalklarn nasl
nlenebileceini syleyebilir.
Kur'an- Kerim elimizde. Btn insanln
faydas dorultusunda onun mesajlarn anlamak
iin daha fazla zaman harcamaya ihtiyacmz var.
Bizim baarmzn srr, buradadr.
Dnya ve ahiret saadetimiz Kur'an'n satrlar
arasndadr. Onun manasn iyice kavramaya ih-
tiyacmz var.
*Canik Baar niv. Molekler Biyoloji ve Genetik
Bl. retim yesi
kamuriddin.myusuf@yeniumit.com.tr
ngilizceden Tercme: Prof. Dr. Yunus Bekdemir
YEN MiT DERGiSi j 39
 YEN MT
Prof Dr. Osman GNER*
Temmuz/ Austos / Eyll2012 - Say 97 ALLAH DOSTU
RNEK BiR RESL:
iBRAHiM Aleyhisselam

er zaman itminan ifukiu !Jaa!Jan Hz. brahim (a(e!Jhisse(am), ruhundaki

hu((et zne Cenab- Hak'tanjevka(ade tecefu(er sa!Jesinde, deiik istiha(efer
geirerek du!jgu(ar, dncderi, himmeti, ga!jreti, sz ve sohbeti!j(e
kema(atnn ifkuna erimi ve zaman(a dajarkf bir tabiatn sesi-soCuu
haCine ge(mitir. !J(e ki, artk o oturp ka(k!_P her !lerde Hakk' i(an etmekte,
Hak da ona "Haufim" demektedir.

A ah Teala, zat, sfat ve esmas itibariyle

mstakim bir uluhiyet anlayn ortaya
koymak, kullarnn sorumluluklarn ve
u sorumluluklar nasl ifa edecekleri-
ni, yrdkleri yolun adab ve erkann nasl talim
edeceklerini gstermek maksadyla vahiy ve pey-
gamberlik messesesini vaz etmitir. Cenab- Hak,
insanla gnderdii bu lahi buyruklarnda herke-
si muhatap almam, bylesine nemli bir konu-
da sadece zel donanml, mstesna karakterleri
seerek onlarla konumu, varlk ve insanlk adna
vaz ettii btn yce hedefleri peygamber dedii o
yce kametlerle gerekletirmi ve onlar ibadet, is-
tikamet, ihlas ve ahiret yurduna ulatrmann reh-
berleri klmtr. Dolaysyla hemen her devri ayr
bir peygamberin mevcudiyetiyle ereflendirmi ve
beeriyeti hibir zaman nebisiz brakmamtr.
Peygamberlerin hemen hepsi, tertemiz ftrat
timsali, yksek ahlak rnei, iffet ve namus abidesi,
emniyet kahraman ve sadakat numunesidir. On-
lar, stn karakterleri, ciddi tavrlar, gven vaad
eden simalar, hep mstakim tavrlar ve derinler-
den derin kulluk uurlaryla her zaman parmakla
gsterilen rnek ahsiyetlerdir. Hemen her nebi,
insanlar dnya ve ahiret saadetine ulatran emin
bir rehber, messir bir nasihati, kusursuz bir
mrit, fevkalade bir insan sarraf, mkemmel bir
terbiyeci, kararl bir halaskar ve insanlar Hakk'a
ulatrmann en gvenilir klavuzlardr. 1
Peygamberlerin fazileti ve rnekligi
Btn peygamberler insan-kainat-uluhiyet ha-
kikatleri adna birbiriyle mtenasip, dinin temel
esaslarna dair mterek mesajlar getirmilerdir.

40 1 YEN MT DERGiSi
Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) diliyle 'Her zaman itminan ufuklu yaa
fade etmek gerekirse, "Peygamberler, tpk analar
ayr babalar bir kardeler (gibi)dirler; dinleri ise ayn
yan Hz. brahim, ruhundaki hullet
dr. '12 Ayrca, Efendimiz (saliallah u aleyhi ve sel- zne Cenab- Hak'tan fevkalade
lem): "Benimle, benden nce gelen peygamberlerin du-
rumu, tpk bir bina yapan, onu gzelce ssleyen, fakat
tecellller sayesinde, deiik stiha
~ir tulasn eksik brakan bir adamn durumu gibidir... leler geirerek duygular, dncele
Ite onun eksik brakt tula benim ve ben ayn zaman-
ri, himmeti, gayreti, sz ve sohbe-
da peygamberlerin de sonuncusuyum. "3 buyurmutur.
Dolaysyla peygamberler tpk ayn anne babadan tiyle kemalatnn ufkuna erimi ve
neet eden evlatlar gibidirler; ayn dili konuurlar;
zamanla da farkl bir tabiatn sesi-
mutlaka birbirlerini tasdik ederler ve asla birbirle-
rini tekzip etmezler. soluu haline gelmitir.'
Peygamberler, kendilerine baledilen baz zel ***
hususiyeder ve faziletler itibariyle birbirlerinden
farkl mertebelere sahiptirler. Kur'an'da bu hususa
yle iaret edilir: "Biz, o peygamberlerin kimini ki-
mine stn kldk. Allah onlardan bazsna hitap buyur-
du, bazsn birok derecelerle ykseltti. "4 Mfessirlerin
r.;:Jij 411 *
J. 0L5 ~ '2.;.. ~..:;...:..t 1;~?, ~ ~LS" .uJ
~1 ~1 )> 411 0~ j~ :;.j ~~~~
beyanna gre, ayette 'derecelerle ykseltildii' beyan
edlen peygamber, Sidre-i Mnteha'dan geirilip
(Onlarda (brahim ve ashabnda) sizin iin, Allah'a
'kabe kavseyn' srr ile mutlak yaknlk makamn ve ahiret gnne kavumay arzu edenler iin gzel bir
da alemiere rahmet olarak gnderilmi, Allah'n rnek vardr. Ama kim de aksine giderse bilsin ki Allah
sevgilisi son peygamber Hz. Muhammed'dir (sal- ganf ve hamfddir (hibir eye ihtiyac yoktur, her trl
lallahu aleyhi ve sellem). Dolaysyla Resuluilah hamd ve vg O'na mahsustur)." 10

Ayette zikri geen ~_:;...;..t tabiri lgatte, 'bir kim-

(sallallahu aleyhi ve sellem), pek ok hususiyeti iti-
bariyle dier peygamberlerden faziletlidir. Kendisi
senin bir bakasna tabi olurken iinde bulunduu
de bunu ifade etmi ve: "Ben Ademoullarnn ifen-
durum ve keyfiyeti' olarak tarif edilmektedir. Bir
disiyim. Lakin bu hususta bbrlenme ve vnme yok!" 5
baka ifadeyle, 'sve', bir kimsenin hasJetlerinin
buyurmak suretiyle tevazuu elden brakmamtr.
bir bakasnnkine benzemesi, hal ve hareketle-
Efendimiz, dier peygamberlerin kendi yannda
rinde ona uymas, holand eylerden holanp
kymetleri yokmu gibi dnlmesine raz olma-
holanmad eylerden kanmas halidir. 11 Ftrat
d iin de, "Beni Yunus b. Metta'ya tercih etmeyin"6
itibariyle insan, kendisinden daha stn vasfla
demi ve bir baka mnasebetle "Beni Musa'ya tercih
ra sahip insanlar rnek edinme temaylnde bir
etmeyin. Har u neir olduunda onu Ar'n kaidelerine
:arlktr. Bu mnasebetle Yce Allah insanoluna,
tutunmu olarak greceim ... m buyurmutur. 'Hasl,
ktda edecei, yaantsn rehber edinecei stn
dier peygamberler de, peygamber olmayanlarn
vasflarla donatlm peygamberleri esiz model-
asla ulaamayaca mertebededirler; fakat onlar
ler olarak gndermitir. Kur'an'da Efendimiz
baz hususlada anlyor olsalar bile mutlak fazilet
(sallallahu aleyhi ve sellem) ile birlikte brahim
"Kainatn iftihar Tablosu"na aittir'. Allah Resfl (aleyhisselam) da pek ok hususta rnek alnmas
(sallallahu aleyhi ve sellem) fazilet bakmndan en
gereken bir model olarak takdim edilmitir. bra
ndedir.' 8
him (aleyhisselam), her peygamberde olmas ge-
Kur' an- Kerim, Allah'n rzasna uygun bir ha- reken vasflarn yan sra, sadece kendisine mahsus
yat srebilmek iin Efendimiz'in rnek ve model baz zellikleri dolaysyla mrninler iin hususi
bir ahsiyete sahip oluundan yle bahsetmekte- bir model olarak tavsif edilmitir.
dir: "Hakikaten, Allah'n Resulnde sizler iin, Allah'a
ve ahiret gnne kavumay bekleyenler ve Allah' ok Efendimiz'in diliyle Hz. ibrahim (aleyhisselam)
Resul Ekrem (sall~llahu aleyhi ve sellem) ata-
zikredenler iin en mkemmel bir rnek '2.;.. ~_:;...;..t var-
s olarak grd H z. Ihrahim'den (aleyhisselam)
dr. "9 Bu husus, H z. brahim'in (aleyhisselam) Al-
vgyle bahsetmi ve kendisine, 'insanlarn en ha-
lah'a olan ball ve pek ok hususiyeti sebebiyle
yrl_s' diye hitap eden bir sahabiye: "O (vaifn sahi-
onun hakknda da nazara verilmektedir:
bi) Ihrahim (sallallahu aleyhi ve sellem)!" eklinde

YEN MiT DERGiSi J4 1

 karlk vermitir. 12 Ayrca onun 'kyamet gn ilk
elbise giydirilen kii' 13 olacan da beyan etmitir.
Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ilgili ayetin
emri gereince mmetine salat selam talim eder-
ken brahim'i (aleyhisselam) de zikretmi ve onu
da mmetin bu mull duasna dahil etmitir. 14
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) sra ge-
cesi brahim (aleyhisselam)' grdnden bahse-
derek, "brahim'i de grdm, zrriyeti ierisinde ona en
ok benzeyen benim... "15 diye tarif etmitir. Kendi-
sinin Hz. brahim'in duasna mazhar oluunu da
"Ben babam brahim'in duas, kardeim sa'nn mjdesi
ve annemin ryasym. "16 ifadeleriyle beyan etmi-
tir. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Hz.
brahim'in (aleyhisselam) getirdiidininde tevhid
dini olduunu vurgulayarak, "Ben msamahal ve ko-
lay olan Haniflikle (brahim'in tevhid dini ile) gnderil-
dim."17 buyurmutur.
Resul Ekrem Efendimiz onu ayrca yle tas-
vir eder: "Bir gece bana ryamda her zaman gelen iki
melek (Cebrail ve Mikail) geldi. Bunlarla beraber gittik.
Nihayet uzun boylu birinin yanna vardk. (Semaya
doru ykselen) boyunun uzunluundan ban neredeyse
gremeyecek tim. O, brahim (aleyhisselam) idi. "18
Allah (celle celalh) ile mnasebetleri asndan
rnekligi
brahim (aleyhisselam) Allah'n sevgsne
mazhar olmu bir kul ve eli olmas dolaysy
la Kur'an'da pek ok hususiyetiyle zikredilmitir.
Kur'an'da onun evvah (bakalarna ok zlp ah
eden, bar yank), 19 haltm, (ok yumuak huylu), 20
mntb (gnlden Allah'a snan),21 hanif (muvah-
hid, Allah' bir tanyan ve Hakka ynelmi), 22 kanit
(Allah'a derinden kulluk eden), 23 akir (Allah'a ok-
a kreden) 24 gibi vasflarla adndan en ok bah-
sedilen ulu'I-azn peygamberlerden biri olduu
grlr.
brahim (aleyhisselam), Rabbi tarafndan imti-
han edilmi ve bu imtihannda muvaffak olmu tur:
"unu da hatrda tutun ki: Bir vakit Rabbi brahim'i
birtakm emirlerle (kelimelerle) snamt. O da onla-
r hakkyla yerine getirdiinden Rabbi kendisine: 'Seni
insanlara nder (mam) yapacam.' dedi. "25 brahim
(aleyhisselam), bu gibi hususiyetlerinin dnda,
Allah'la mnasebetleri asndan hususiyle kendi-
sine mahsus vasflardan, 'halilullah', 26 teslimiyetle zir-
ve bir insan,27 tek bana bir millet,28 kalb-i selim sahibi29
ve imanda yakn mertebesini arayan30 model bir insan
olarak da tavsif edilmektedir. imdi onun bu gibi
vasflarn daha yakndan tanmaya alalm. 31 ve mzekka (arnm) bir aleme dalar, bylelikle
421 YEN MiT DERGiSi
1) O Halilullah't
Kur'an- Hakim, Hz. brahim'in (aleyhisselam)
Allah'n dostluunu kazanmasndan yle bahse-
der: ~ ~IJ.l:.il };jj (Allah brahim'i dost edin-
mitir.j32
Ayette zikredilen 'halil (~)' kelimesi, 'bir
insann btn hcrelerine sirayet eden ve manen
onu kuatp kaplayan sevgi halesi' demektir. Dola-
ysyla bir kimsenin halili (dostu) olmak, onun en
ince ilerine ve gizli srlarna vakf olmak, sevgisiyle
dostu olduu kimsenin i derinliklerine kadar n-
fuz edebilmek demektir. Bu mertebe sevgide en
zirve noktadr. Allah'n bir kulunu sevmesi de, ku-
luna hayr, ihsan ve bereketler nasip etmesiyle an-
lalr.33 Hz. brahim (aleyhisselam) de, fevkalade
sadakati ve vefas, emre itaatteki incelikleri kavra-
ma hassasiyeti, her ortamda hakka daveti ve tevhi-
di haykrmas, bana gelen onca dert ve sknty
tevekkl, teslimiyet ve tefViz st bir ruh haletiyle
karlamas, Nemrud'un ateine doru glerek y-
rmesi, Rabbi emrettii iin yurdundan-yuvasn
dan ayrlp yad ellere dmesi, sevgili eini insiz-
cinsiz bir vadiye brakrnas, Hakk'n murad olan
eviadn Hakk'n emrine teslim ve inkyad etmesi,
varn younu kimseyi tefrik etmeden herkese in-
fak etmesi, hasl, lahi ahiakla ahlaklanp, gemi
btn enbiyann medar- iftihar olabilecek bir
ufka ulamas dolaysyla Mslmanlar nezdinde
hep hayrla anlmas ve arkadan gelenler arasn
da da dualarla yad edilmesi bakmndan 'hullet'in
(dostluk) en parlak simas olmutur.34
Allah (celle celaluhu) 'halili' olan Hz. brahim'e
(aleyhisselam) pek ok iyilik, ihsan ve ltuflarda
bulunmutur. Ona yeryznde ve gkyzndeki
btn varlklarn melekutunu (iyzn, hakikat-
lerini) gstermi,35 insanlar tevhid dinine davet
ederken atee atlm, fakat Allah'n emriyle se-
bepler skut edip ate onu yakrnam, 36 ok sevdii
eviadn kurban edecekken lahi bir ihsan olarak
kendisine kurbanlk takdim edilmitir. 37 brahim
(aleyhisselam), Allah iin yapt pek ok fedakarlk
neticesinde insanlara 'nder (imam)' klnm, h-
kmranlk ve peygamberliin onun neslinden ge-
lecei mjdelenmitir. 38
Fahreddin Razi'nin ifadesiyle, 'bir kimse z-
n ve ruhunu cismani arzu ve hrsiardan kurtarp
nurlu, parlak ve yce duygulada donatrsa, sonra
bu arnml gzel arnelleriyle pariatp cilalan-
drr ve tefekkrle bezenirse, bu insan mukaddes
cismaniyetnn ve baya duygularnn esaretin-
den kurtulmu olur. Bu kimse bu haline devam
ettii mddete yle bir mertebeye ular ki, gz
Allah'tan bakasn grmez, gnl O'ndan bakas
na ynelmez, O'nun iin durur, O'nun iin yrr,
O'nu duyar ve her daim O'nu hisseder. nsan bu
mertebeye ulatnda, Allah'n Celal ism-i erifi
nin ualar onun btn bedeni kuvvetlerinin yan
sra btn istidat ve kabiliyederine de sirayet eder.
te bu insan artk bir Halilullah (Allah Dostu) ol-
mutur. nk Allah sevgisi onun her tarafin e-
peevre kuatmtr. 39 Dolaysyla Hz. brahim'in
bir sevin kaplad). Biz iyileri i~te byle dllendiririz!"43
Hz. brahim (aleyhisselam) ve olu Hz. smail'in
(aleyhisselam) bu ar imtihanda Rabbierine kar
esiz teslimiyet gstermeleri, onlarn nesiller boyu
insanlara rnek olarak takdim edilmelerine vesile
olmutur. Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sel-
lem) ahsnda daha stn rneklerini mahede
ettiimiz teslimiyet uuru, insan- kamil olmann
en temel hususiyederinden biridir.
3) Tek bana bir milletti
Kur'an- Kerim Hz. brahim'in (aleyhisselam)
J

(aleyhisselam) ahsnda rnek bir vasf olarak su-
nulan bu haslet, mminlerin de ulaabilecekleri bir
hususiyettir.
2) Teslimiyetle zirveydi
Kur'an'da Hz. brahim'in (aleyhisselam) bu
vasfna da yle te;as edilir: J\.i ~t ~) ~ Jt_; ~~
~Wl~) ~l "Rabbi ona: 'Kendini cangnl
den Hakka teslim et!' deyince o derhal: Alemierin Rab-
bine teslim oldum' demi~ti. "40
Teslimiyet, Allah'n emirlerine raz olup bo-
yun emek, kendi arzusuna uymayan ilerde bile
Allah'n kazasna ve takdirine itiraz etmeden rza
gstermek, ksaca kazaya rza ile karlk vermek-
tir. Bu manada tevekklle teslimiyet arasnda ok
yakn bir irtibat vardr. "Tevekkl; kalbin Allah'a
tam itimat ve gveni, hatta baka g kaynaklar
mlahazasndan btn btn syrlmas manasma
gelirken, iki adm tesi, ok Hak dostu tarafndan
'gassalin elindeki meyyit' szyle ifadelendirilen
de teslim mertebesidir. Birka kadem tede ise,
her eyi btn btn Allah'a havale edip, yine her
eyi O'ndan bekleme makam saylan 'tefViz' gelir.
(O halde) tevekkl, bir balang, teslim onun ne-
ticesi, tefViz de semeresidir. "41 Dolaysyla tevek-
kl btn peygamberlerin, teslim, Hz. brahim'in
(aleyhisselam), tefViz ise Hz. Muhammed'in (sal-
lallah aleyhi ve sellem) vasfdr.
Allah'n Hz. brahim'i seme sebebi de, onun
Allah'n buyruklarna kar kaytsz teslimiyeti-
dir. O, iman hakikatlerini duyurma uruna atee
atlmayla kar karya kaldnda Allah'n takdiri- buyurur. "47
ne boyun eerek tam bir teslimiyet gstermitir. 42
Grd bir rya sonrasnda biricik eviadn Allah
iin kurban etmesi talep edildiinde de btn var-
lyla teslim olmutur: "Her ikisi de Allah'n emrine
teslim olup, ihrahim olunu ~aka zere yere yatrp, Biz
de ona: 'ibrahim! Ryann gereini yerine getirdin (onu
kurban etmekten seni muaftuttuk)' deyince (onlar byk
bu vasfna da yle iaret eder: ~t_; ~1 0\.5 ~IJ.~ 0~
~/ d1 ~ ~ ~j ~~.:>~"Gerekten ihrahim, hak
dine ynelen, Allah'a itaat zere bulunan tek ba~na bir
mmet, btn hayrl halleri kendinde toplayan bir nder
idi. O hibir zaman m~riklerden olmad. "44
Hz. brahim (aleyhisselam) ayette zikredilen
gzel vasflar ahsnda cemettii iin tek bana bir
millet olarak vasflanmtr. O, himmeti milleti ve
btn bir insanlk olduu iin, tek bana bir mil-
let olarak yadedilmitir. Hz. brahim (aleyhisselam)
kanit (itaatkar) bir insand. Allah'n emirlerini en g-
zel ekilde yerine getirmi, yalnzca Allah'a itaat et-
mi ve O'na boyun emiti. Hanif (tevhid ehli) bir in-
sand. irkin her eidiniterk ederek, taklid yoluyla
deil, bilakis hasiret yoluyla tevhid dinine iman et-
miti. Hep hogrl, msamahal ve kolayla~trc ol-
mutu. Nitekim Resul Ekrem de bu hususa yle
tercman olmutur: "Ben haniflik zere olan, msa-
mahal ve kolayla~trc bir dinle (islam'la) gnderildim."45
"O halde siz, babanz ihrahim'in yoluna giriniz."46
brahim (aleyhisselam) yaad toplumun irke
dayal btn inaniarna bakaldrm ve babasnn
da basksna ramen m~riklerden olmam~t. O, bu
ynyle, btn semavl dinlerin saygn kabul et-
tikleri ortak bir ahsiyettir. Mekkeli mrikler bile
ona tabi olmakla iftihar etmilerdir. O, hep ~kre
den bir kul olmutu. Az-ok nimetin her eidine
her zaman kretmiti: "Hamd olsunAllah'a ki, hay-
li ya~l olmama ramen, bu ihtiyarlk halimde ismail ve
ishak' bana ihsan etti. phesiz ki Rabbim duaykabul
Hz. brahim (aleyhisselam) bu gzel vasflar
sebebiyle Rabbi tarafndan seilme erefine ermitir.
O, salih bir kul olarak elde ettii btn her eyin
kendisine Allah tarafndan ihsan edildiine tam
iman etmitir. Srat- mstakime ulatrlmtr. if-
rat ve tefrite dmeden mutedil ve mstakim bir
yola kavuturulmutur. Kendisine dnyada iyilik

YEN MiTDERGiSi 143


Hz. brahim' e (aleyhisselam) sev-
gide zirveyi tutmasna istinaden 'Ha-
lilullah' vasf verilmi, tevekkl ve
teslimiyetteki tereddtsz tavr sebe-
biyle teslimiyet timsali olarak takdim
edilmi, tevhidin en ylmaz mdafii
ve itaatin sembol ismi olmas dolay
syla tek bana bir millet olarak tav-
sif edilmitir.
ve ihsanda bulunulmutur. Risalet verilmi, salih
evlatlar mjdelenmi ve insanlarn sevgilisi olma
ve hayrla yadedilme vasf bahedilmitir. Ahirette
de ilah ltuflarta mjdelenmitir. Ahirette ilk olarak
o diriltilecek ve salih insanlar arasnda nimetlendi-
rilecektir. 48
4) Kalb-i selim sahibiydi
Hz. brahim (aleyhisselam) bu hususta da yle
yad edilmitir:';~~~~)~~ 1 ~~;~ ~:;._...; ~ ~~
:--~.;. "brahim de, phesiz onun (Nuh'un) yolundan
gidenlerdendi. O, Rabbine tertemiz bir kalb ile yneldi. "49
Kalb-i selim, hastalksz ve arzasz kalb demek-
tir. Daha has manada o, slam'dan baka her eye
kapal olan kalbdir. Kalb-i selim, kalbin her trl
manevi kirlerden arnm olmas, batl inanlardan,
her trl irkten ve dnyevi hrstan tezkiye edil-
mesidir. Resuluilah (sallallahu aleyhi ve sellem) da
selim bir kalbe sahip olunmasn tlerken y
le buyurur: "Dikkat edin, bedende bir et paras var-
dr, eer o salim olursa btn beden salim olur. Eer o
fasid ve bozuk olursa btn beden bozulur. Dikkat edin,
o kalptir. "50 Ayrca selim kal b, insanlara zarar veren
eylerden salim olan kalb manasma da gelir. Zira
bir hadiste "Mslman, Mslmanlarn elinden ve di-
linden zarar grmedii kiidir. "51 buyrulmaktadr.
Hz. brahim (aleyhisselam) de selim bir kalbe
sahipti. Sz konusu ayet de bize bu hakikati anlat-
maktadr. O, ahirette insana ancak selim bir kalbin
fayda vereceini sylerdi. Yani kfrn hakim oldu-
u bir kalbin, selamete ermesi kat'iyen dnle
mezdi. Kafr olan kimsenin eviad Hz. brahim bile
olsa, eer onun kalbine kfr hakimse, Hz. brahim
de olsa ona bir yarar dokunmayacaktr. Evet, O
44j YEN MiT DERGiSi
brahim Halilullah ki, pek ok peygamberin baba-
sdr ve ihraz ettii makam itibaryla, ahir zamanda
gelecek, en byk nebi, Nebiler Sultan'nn, "Ben
ona benziyorum." diyerek iftihar ettii bir insandr.
te bu zatn babas Azer'in kalbi kfrle dolu-
dur ve onun babasna hibir yarar olamamaktadr.
Efendimiz buyuruyor ki: "Hz. brahim ahirette de
ayn zdrapla kvranacak ve babasn ayaklarnn dibinde
grecek, 'Rabbim! Ne olur bu benim babam!' diyecek ...
Fakat Allah, Azer'i meshederek, Hz. brahim'in iinde-
ki alaka ve sevgiyi silecek ve ona babasn unutturacak."
Bylece "Halilim, dostum!" dedii ve rahmetinin
barna bast brahim'ine deiik bir buudda rah-
metiyle tecelli edecek(tir). 52
brahim (aleyhisselam), bu vasfa nail olabilmek
iin Rabbine yle dua etmiti: "Ya Rabb, insanlarn
diriltilip bir araya topland o mah~er gnnde beni rs-
vay eyleme! O gn ne mal, ne mlk, ne de evlat insana
fayda verir. O gn insana fayda verecek tek ey, Allah'a
selim bir kalple gelmesidir. "53
Kalb-i selim sahibi olan Hz. brahim (aleyhis-
selam), Hakk'n hibir tasarrufuna kar kfran-
nimette bulunmamtr. Kalbini Allah'n honut
luundan baka her eye kapamtr. Btn sevgi-
lerden azat olmu, O'nun sevgisinde fani olmu,
O'ndan baka hi kimseden bir beklenti iinde ol-
mamtr. O, bu vasfyla da mrninler iin rnek
bir ahsiyettir, bir sve-i hasenedir.
5) imanda yakin mertebesine talip olmutu
Kur'an- Kerim, onun yakin mertebesini arzu-
lamasndan yle bahseder:-i) y) ~~).~ jt,; 1~
~ ~j ~ jt,; ~y ~ji jt,; jj.JI ~, ~:5
~ "Bir vakit de brahim: 'Ya Rabbi, lleri nasl diril-
t"eceini
bana gsterir misin?' demiti. Allah: 'Ne o, yoksa
buna inanmadn m?' dedi. brahim ~yle cevap verdi:
'Elbette inandm, lakin sif kalhim tatmin olsun diye
bunu istedim. "'54
'Yakin, ekten, pheden kurtulmak; doru,
salam ve kesinlerden kesin bir bilgiye, hem de
herhangi bir tereddt ve kukuya dmeyecek e
kilde ulamak ve o bilgiyi ruha mal etmek demektir.
Hakikat ehlince yakin; iman esaslarn ve bilhassa,
imann kutb-u a'zamn, aksine ihtimal vermeye-
cek ekilde bilmek, kabullenmek, duyup hissetmek
ve onun insan benliiyle btnletii irfan ufku-
na ulamak demektir. Onu, imanda delil ve br-
hanlar aarak, "latife-i rabbaniye" yoluyla gayblar
mahede, eyann perde arkasn murakabe ve sr
lar muhafaza eklinde de tarif etmilerdir.' 55
 'Her zaman itm inan ufuklu yaayan Hz. brahim, Dipnotlar
ruhundaki hullet zne Cenab- Hak'tan fevkalade M.Fethullah Glen, Nbvvetin ehresinde Okuduklarmz,
tecelliler sayesinde, deiik stihaleler geirerek Yeni mit, Nisan-Haziran 2001, Say: 92,s ..
duygular, dnceleri, himmeti, gayreti, sz ve 2 Buhar!, Enbiya, 48
sohbetiyle kemalatnn ufkuna erimi ve zamanla 3 Buhar!, Menalab, 18
4 Bakara, 2/2S3.
da farkl bir tabiatn sesi-soluu haline gelmitir.' 56 S bn Hanbel, Msned, VS; Ebu Davud, Snnet, 13; bn Mace,
Allah (celle celaluhu) imanda yakine ermesi iin Hz. Zhd, 37;
brahim'e gklerin ve yerin melekftunu (hakikat- 6 bnu'l-Eslr, Camiu'l-usul fi Eha.d!si'r-resul, VIIVS26.
lerini) gstermitir. 57 O, ahiret gereine de btn 7 Buhar!, Enbiya, 34; Mslim, Fedail, 160.
8 Glen, Sohbet-i Canan Krk Testi 2,s.49.
kalbiyle inanmasna ramen, onun mahiyetini yakin
9 Ahzab, 33/21
derecesinde kavramak istemtr. manda taklitilik- 10 Mmtehine, 60/6
ten kurtulup yakin mertebesine ulamak, ancak il- 11 bn Manzur, Lisanu'l-Arab, XIV/S.
min kalbde derinlik kazanmasyla mmkndr. Hz. 12 Mslim, Fezail 1SO
brahim (aleyhisselam) itminan talebiyle, bildii ve 13 Buhar!, Enbiya, 8
14 Buhar!, Deavat 33
inand eyleri ayan beyan grmek istemitir. Al-
1S Mslim, man 272
lah Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) bu hususta, 16 Msned, IV/127, 128; V/262
"Biz Hz. brahim'den ipheye daha yaknz." derken, 58 17 Msned, V/266; VV116, 233
'Biz bile phe etmiyorsak, brahim (aleyhisselam) 18 Buhari, Enbiya, 8
19 Tevbe, 9/114
ahiretin varl konusunda hi pheye dmemi-
20 Hud, 1117s
tir.' demek istemitir. Hasanu'l-Basrl'nin ifadesiyle, 21 Hud, 11/7S
"Hz. brahim yakinine yakin katmak iin byle bir 22 Bakara, 2/13S vd.
talepte bulunmutur." 23 Nahl, 16/120
24 Nahl, 16/121
brahim (aleyhisselam), imanda ulamak istedi- 2S Bakara, 2/124.
i bu mertebeyle, varlk ve hadiselerin grnen y- 26 Nisa, 4/12S
znn dnda, bir de i derinliinin var olduunu 27 Bakara, 2/131
gstermi, Mminlerin imanlarnda taklititikten 28 Nahl, 16/120
29 Saffat, 37/83-84
kurtularak, tahkiki imana ulamalar gerektii me-
30 Saffat, 37/84
sajn vermitir. 31 Bu hususta daha fazla malumat iin bkz. Durmu Ali Kara-
manl, Kur'an- Kerim'de Ul'l-Azm Peygamberlerin rnek zel-
Netice
likleri, (Yksek Lisans Tezi), Sakarya, 2002.
Kur'an- Kerim, Hz. Peygamber'in (sallallahu 32 Nisa, 4/12S
aleyhi ve sellem) mminlerin kulluk hayatnda r- 33 Fahreddin er-Razi, MefJtlhu'l-gayb, XJ/59.
nek alnmas gerektiinden bahsederken, iki ayr 34 Glen, Kalbin Zmrt Tepeleri,s.683.
3S Enam, 6/7S
yerde de brahim (aleyhisselam) ve onunla birlikte
36 Enbiya, 21/68-70
iman edenlerin pek ok hususiyetlerini nazara ve- 37 Saffat, 37/102-111
rerek rnek olduklarn beyan eder. Allah'la m- 38 Bakara, 2/124.
nasebeti ve kulluk hayat asndan Hz. brahim'e 39 Razi, Mefatfhu'l-gayb, XJJS9.
(aleyhisselam) sevgide zirveyi tutmasna istinaden 40 Bakara, 2/131.
41 M.Fethullah Glen, Kalbin Zmrt Tepeleri, s.11S.
'Halilullah' vasf verilmi, tevekkl ve teslimiyet- 42 Saffat, 37/97-99.
teki tereddtsz tavr sebebiyle teslimiyet timsali 43 Saffat, 37/103-10S.
olarak takdim edilmi, tevhidin en ylmaz mdafi 44 Nahl, 16/120-121.
ve itaatin sembol ismi olmas dolaysyla tek ba 4S Ahmed b. Hanbel, VV116.
46 Hacc, 22/78.
na bir millet olarak tavsif edilmi, kalbini her trl
47 brahim, 14/39.
manevi kirlerden arndrarak Hakk'n honutluu 48 Bkz.Nahl, 16/120-123
nun dnda her eye kapamas dolaysyla kalb-i 49 Saffat, 37/83-84.
selim sahibi diye anlm, imanda kalben mutmain SO Buhari, man 39.
olmann sancsn eken bir kul olmas itibariyle de S1 Buhar!, iman S; Mslim, iman 40.
S2 Glen, Asrn Getirdii Tereddtler IV, s.130.
bu rnek konumuna dikkat ekilmitir. Hz. bra 53 uara, 26/87-89.
him (aleyhisselam) bu vasflaryla mrninler iin de S4 Saffat, 37/84.
bir model ve sve-i hasene olarak takdim edilmitir. SS Glen, Kalbin Zmrt Tepe/eri, s.172.
S6 Glen, Kalbin Zmrt Tepeleri, s.680.
*On Dokuz Mays niv. ilahiyat Fak. retim yesi
57 En'am, 6/7S.
oguner@yeniumit.com. tr S8 Buhar!, Enbiya 11.

YEN MT DERGiSi 145

 YEN MT
Pmf Dr. k elk*
Temmuz/ Austos/Eyll 2012- Say97

Dnce ve aksiyon insan, bazen vifaC bir vatan ev(adi,

bazen dnce buud(u bir hareket insan, bazen bir ifim a,
bazen dahi bir sanatkar, bazen bir devfet adam,
bazen de bun(arn hpsitfir.
~------------~~~ ~~------------~~

TA SA VVUFl D NCE PER S PE KTi Fi N DEN

-----------=~0~0~=-----------

G erek lkemizde gerekse dier lkeler-

de birok ilmi monografinin konu-
sunu tekil eden kbal'in her nedense
tasavvufi hayatna ve tasavvufi dnce
istifade etmek suretiyle kbal'in tasavvufi dnce
dnyasnn akla kavuturulmasna gayret ettik.
Muhammed kbal'in Babas eyh Nur Muham-
med dindar ve sffi bir zatt. 2 Baba tesiri bu tema-
dnyasna yeterince dikkat ekilmemitir. Halbuki yln kbal zerinde etkili olmasna vesile oldu.3
kanaatimize gre kbal, tasavvufi hayatla dorudan Orta snfa mensup ve kuvvetli bir tasavvuf eili
ilikili olup tasavvufi gelenekten beslenen bir sffi mine sahip ailesinin halk nezdinde byk itibar
dnrdr. kbal'in tasavvufi veehesinin farkna vard. 4 kbal bir mektubunda, babasnn bn'l
varlamaynn temel sebepleri arasnda, belki de Arabi'nin (1165-1240) el-Ftuhat'l-Mekkiyye ve
onun slam'da Dinf Dncenin Yeniden Teekk Fsus'l-Hikem isimli eserleriyle ok fazla me
l isimli eseriyle bilinmesi ve iir kitaplarndaki gul olduunu ve bu kitaplarn yllarca evlerinde
tasavvufi ynden haberdar olunmamas vardr. Bu okunduunu yazmaktadr. NCr Muhammed'in
hususu da gz nnde bulundurarak biz alma tasavvufi eilimini, olu ikbal'de brakt manevi
mzda bata kendi mensur ve manzum eserleri ol- izleri gstermesi ve Dou kltrnde tasavvufun
mak zere hakknda yazlan kitap ve makalelerden yerini belirtnesi asndan kbal'in ada byk
46j YEN MiT DERGiSi
air Ekber lahabadl'ye yazd bir mektup dikkate
ayandr: "nceki akam yemek yerken geenlerde
vefat eden bir yaknmzdan bahsediyorduk. Ko-
numa esnasnda dedi ki, 'Kim bilir kul Rabbinden
ne zamandan beridir ayryd.' Bu dnceden o ka-
dar etkilendi ki, kendinden geti ve bu hali gece saat
on bire kadar devam etti. Bu sessiz dersler sadece
Dou'nun pirlerinden elde edilebilir, Avrupa'nn
dershanelerinde bunlara yer yoktur."5
Olu Cavid kbal'in ifadesine gre, "Muham-
med kbal, bir mutasavvf ve sufi idi. Babas sebe-
biyle Hz. Mevlana'y (1207-1273) tand. ocuk-
ken ok erken yalarda babas kendisine Mesnevf'yi
okumu, anlatm ve fikirlerinin ne olduunu ak
lamtr. Ben ok iyi hatrlyorum. ocukken bizim
elimizden Mesnev dmezdi. Dedemiz vahdet-i
vcud felsefesine inanan bir mutasavvft." 6 Sofi
Huri de, kbal'den "Mutasavvf air" olarak sz et-
mektedir? kbal'in babasnn Kadiri-Mevlevi olu-
unda tasavvufi Kemir edebiyatnn tesiri olduu
dnlebilir. rnein 14. yzylda, sufiliin te- Bu cemiyet iinde beni Sraftan geirecek bir eye mdlik
sirini gstermeye balad bir dnemde yetien olmadm iin oray gemek senin iin ok g; eer Hz.
Lil Ded isimli iirin u msralarnn Mevlana d-
ncesi ile paralellik arz etmesi manidardr: "Gk
de Sen'sin, yer de Sen'sin!, Hem alansn, hem verensin,
Hem ieksin, hem derensin, Ne ben var, ne sen var, ne
o. "8 kbal'in eserlerinde Mesnevf'nin tesiri merkezi
bir yer igal etmektedir. 9
Trimingham'n kbal'in herhangi bir tarikata
intisab ile ilgili olarak bir delil bulunmadn sy-
lemesine karn, 10 iftihar Ahmed Sddkl, Uruc-e
qbal ve Annemarie Schimmel, "Sind Halk iirinde
Hallac- Mansur" isimli eserinde kbal'i Kadiriyye
Tarikat mensubu olarak zikretmektedir. 11 kbal'in
babasnn da Kadiri Tarikat mensubu olduu bi-
linmektedir. 12
kbal ile alakah olarak Life cif qbal (kbal'in Ha-
yat) isimli iki ciltlik hacimli kitabn yazar olan
"Genlik zamannda akl; bu dorudur, bu yanltr diye
dnmyor.
Babam mizacmn bu hain tezahrnden mteessir oldu.
Yzndeki ldleler soldu.
Gsnden dudana derin bir ah ykseldi. Gnl bur-
kuldu.
Gznde bir yldz dolat ve akt. Kirpiklerinin ucunda
bir slaklk parlad ve yere damlad.
Son baharn sabah rzgarndan yuvasnda titreyen bir ku
gibi.
Bu gafl canm, tenimin iinde sarsld. Sabr Leyla's
mahfemden kp gitti.
Dedi ki: Yarn Peygamberlerin en hayrls olan Hz. Mu-
hammed'in mmeti her eyin Rabbi ve Efendisi olan Al-
lah'n huzurunda toplanacak;
Orada O'nun sekin mmetinin gazileri, onun vdzh
hikmetinin haftzlar,
Milletin gklerinde yldzlar gibi nur saan ve bu dinin
hcceti olan ehitler,
Gnl yaral zahitler ve dklar, mahcup alimler ve asiler
orada harolacak.
Peygamber bana yle sorarsa ben ne cevap veririm?
"Allah sana yetitiresin diye Mslman birgen emanet etti.
Halbuki o gen benim mektebimde okunan hakikatlerden
nasibini almam. Sen bu kadar kolay bir ii dahi becere-
medin. Yani o amur ambarn insan yapama dn."
Kerim bir insan olan babam, kusurlarm byle yumuak
szlerle yzme vururken ben, utancmdan yerin dibine
giriyor; bir taraftan da onun aifin umuyordum.
Babam devam ediyordu: "Evladm, biraz dn; insan-
larn en hayr/s olan Hz . Muhammed'in mmeti bir yer-
de toplanm, onlarn arasnda,
Bir de beni dn. u ak sakalmZa korku ve mit iinde
tir tir titriyorum.
Babana bu hi yakk almayan aifay reva grme. Efendi-
sinin huzurunda kulu utanacak bir mevkie drme.
Sen Mustafa'nn dalnda bir goncasn. Mustafa baharnn
rzgdryla al ve gl ol. Onun baharndan renk ve koku

Masud el-Hasan "Sufizm" alt balnda unlar al.

ifade etmektedir: kbal bir sufi idi. Sezginin zekaya,
ruhun bedene stnlne inanrd. kbal , baba-
snn mridi idi. 13 Mesud el-Hasan'n ifadesinden
anlalan kbal'in mridinin babas Nur Muham-
med olduudur. Sheikh Abdlkadir de, kbal'in
sufi mizacn babasndan miras aldn ve tasavvufi
dneeye temaylnn ocukluk yllarnda uu
raltna yerletiini ifade etmektedir. 14
kbal, babasnn kendisini Peygamberi ahiakla
yetitirmek istediini uzunca bir irinde ylece
anlatmaktadr:
Bir katresinde denizterin gizlendii o byk insan, Rum
Mridi (Hz. Mevlana) ne gzel buyurmutur:
"Hayatnn gidii Hz. Peygamber'in vazettii nizarn
dahilinde olsun, kendi hner marifet ve arzuna itimat edip
onun yolundan ayrlma."
Mslman'nfttrat batan ayaa ~attir. Dnyada onun
elinden ve dilinden iyilik etmek ve acmaktan baka bir ey
gelmemelidir.
Eer O'nun makamndan uzakta kalrsan, sana bizim
cemiyetimiz ierisinde yer yoktur.
Sen ki, bizim bahemizde yetimi bir kusun, bizim gibi
ter bizim gibi konuursun. "15

YEN MT DERGiSi 147

 Mehmet nder, Milli airimiz Akif ve kbal ile
alakah olarak yle demektedir: Akif ile kbal ara-
sndaki ilk mektuplama 1930 ylndan sonra Akif
Kahire'de iken gereklemitir. Akif'in damad
mer Rza Doru! Konya'da "Mevlana ve kbal"
zerine bir konferans vermi ve bu konferansta
kbal'in Akif'e gnderdii mektubu okumutur.
Farsa mektubunda kbal u cmlelere yer ver-
mektedir: "Bir gn Trkiye'yi hususen Mevlana-i
Rumi'nin Konya'daki mbarek makamn ziya-
ret etmek isterim. O mbarek topraklarn beni,
Mevlana'nn naizane bir mridi olarak kabul et-
mesini niyaz ediyorum. Gnlmn derinliklerinde
bir gl bahesi grr gibiyim. Ortasnda alev alev
bir ate yanmakta ve ben pervaneler gibi o atee
doru komaktaym. O ate Mevlana-i Rumi'nin
ak ve sevgisidir." 16 kbal'in bu hasretinin bir nia
nesi olarak, Mevlana Trbesi'nin haziresinde m-
ridi kbal iin bir makam ta dikilmitir. 17
Ali Nihad Tarlan, kbal'in ecdadnda slam mu-
tasavvflarna ve onlarn eserlerine kar eski bir
analk ve sevginin mevcut olduunu bildirmekte
ve bu muhabbetin onun zerinde ok messir ol-
duunu ifade etmektedir.18 kbal'in ilme ve i~fana
olan youn eilimi atalarndan gelmektedir. Ikbal
bu ynyle hem asil hem de ilim, hikmet ve irfan
aknn mezcedildii bir kan tamaktadr. 19
Babas kbal'i Kur'an Kursuna gndererek ona
u d vermitir: Eviadm Kur'an- Kerim'i
sanki bu kutsal kitap sana dorudan inmi ya da
Cenab- Hak seninle dorudan konuuyormu gibi
oku. Nur Muhammed'in dindarl, ilim sevdas
ve bilimsel tartmalara dknl ona "okuma-
m filozof'' unvann kazandrmt. kbal'in babas
90 yanda 17 Austos 1930' da hayata gzlerini ka-
pamt. Annesi mame Bibi sade, ailesine bal, iyi
huylu ve alkan bir slam kadnyd. 1914'te vefat
etmitir.
kbal'in sadece dini eitim almasn isteyen ba-
bas onu be yanda iken cami hocas olan Mevlevi
Gulam Hseyin'in yanna verir. Bir yllk Kur'an
Kursu eitimini bitirdikten sonra kbal hocas Mir
Hasan'n tevikleriyle ilkokula balam, 1893'te n
gilizce retilen skoya Misyon Lisesi'nden mezun
olmutur. Yksekrenimine ise ayn okulun Yk-
sekokul ksmnda balamtr. Bu srada Mevlana
Mir Hasan'dan Arapa ve Farsa dersleri alm,20
ilm-i ahlak, ilm-i kelam ve tasavvuf dersleri oku-
mutur.21 Anlald kadaryla kbal'in mane':iyat
ok nceleri ondan etkilenmeye balam ve Ikbal
zerinde ok kalc bir tesir brakmtr. 22
481 YEN MiT DERGiSi
1935'te ok sevdii hayat arkadann lm ise
kendisini bsbtn sarsmtr. Bundan sonra artk
iyileemeyen Muhammed kbal, Lahor'da 21 Ni-
san 1938'de sabaha kar saat S'te fani dnyaya gz-
lerini ebeciiyen kapamtr. 23 lm deinde iken
etrafndaki dostlarna yle seslenmitir: "lm
bir Mslman iin korkulacak bir ey deildir. O
bu cihan ilerinin bir tekamldr. Ve yepyeni
bir hayatn kaplarn aar. Bu yzden, inanm bir
Mslman, lm tebessmle karlamaldr." 24
Pakistan'n milli ve milletleraras nl airi,
dnr, devletinin manevi babas ve kurtuluu
nu mjdeleyen uzak grl rehberi Muhammed
kbal'in trbesi sadece kendi yurttalar tarafn
dan deil, Mslman olmayan diyariardan gelen
konuklarn da ziyaret edilmesini adeta gelenek ve
dev haline getirdikleri mbarek bir ant nitelii
kazanmtr. 25
Abdlkerim Suru yle demektedir: kbal'i
hi tereddtsz bir ekilde dini aydnlardan biri
saymak gerekir. O, btn mrn, mazlum slam
mmetine kiilik ve bilin kazandrmaya hasretti.26
Ali Nihad Tarlan, kbal'in manevi hviyeti ile il-
gili olarak unlar ifade etmektedir: "kbal, birok
hususiyet ve kudreti nefsinde toplayan bir insandr.
Bu mstesna yaradll bnyeyi tahlile tabi tutarsak
onu nazari olarak u cephelerden mtalaa etmek
icap eder: 1. Msbet ilim. 2. Sosyoloji. 3. Vatanper-
verlik 4. iir ve edebiyat. 5. Tasavvuf"27 kbal'in
ruhi ve fikri bnyesine damgasn vuran en hakim
vasf tasavvuftur. O bazen bir bakta iki cihan g-
ren bir varlk, yalnz kapdan gemekle evin iinden
bahsedebilen bir insandr. Ona nazaran, yzlerce
sene srecek olan seyr u sluk yolunu bir ah ile ap
gemek kabildir. O, bu yolun hviyet ve heyecann
kaybettii, yalnz madde ve akln ba dndrc bir
sratle gemi azya alp gittii bir devirde yetimiti.
Beeriyeti bu hsran yolundan evirmek iin ima-
nnn btn kudreti ve aknn btn heyecan ile
feryat etti. Uuruma giden insanl gnl denen
aleme ard. O, gnl aleminde insanln hakiki
manasn gryordu. Akln elinden tutup, madde-
nin artk kaybolduu mcerret hakikatler ve m-
cerret kanun dnyasna gtren asl bu gnld.
kbal maddeden ve topraktan kurtulmak ve bir alev
haline gelmek istiyordu. O zaman hayat muamma-
snn kilidini aabilecekti. 28
Cavid kbal, babasnn mam Rabhani'nin tr-
besinde salih bir evlat istemesini yle anlatr:
Dnyaya geliimden (1924) birka yl nce, babam
Mceddid-i Elf-i Sani olarak da bilinen eyh Ah-
med Serhendi'nin trbesini ziyaret etmi. Babam
trbede dini ve ahlaki ideallerine gre yetitirecei
bir evlat iin dua etmitir. Eer Allah Teala kendi-
sine bir oul ihsan ederse, onu da bir gn bu tr-
beye getireceine sz vermitir. Babamn yakar
kabul grm ve 1934 yaznda ,kolayca etkilene-
bileceim bir ada, beni Serhend'e gtrmt.
Kur'an- Kerim okuyan babam seyrettim. Hzn-
t sesi trbenin karanlk kubbesinde yanklanyor
ve gzyalar yanaklarndan aaya boanyordu.
Babamn aladn ilk kez gryordum. 29
kbal, "Pencap'n eyh Torunlarna" isimli ii
rinde mam Rabbini'nin kabrini ziyaret ettii za-
manki duygularn yle seslendirmektedir:
"Gk kubbe altnda nurlarn sald yeri,
mam- Rabbant'nin mezarn ziyarete vardmda anla-
dm ki:
Gkteki yldzlar bile utanr bu topran her zerresinden,
Bu toprakta sakldr ilah tecelliler sahibi.
Cihangir gibi bir padiahn nnde boyun emedi o.
Allah onu tam zamannda yetitirdi de haber, mesaj m
acaba? sundu.
Hindistan'da slam'n koruyucusu milletin tek sermayesi
haline geldi.
Ona arz ettim ki, dervilik bana da nasib olsun,
Gzlerim gryor ama manevi gre de ersin, temennimi.
Pencap iin dervilik kaps kapand diye bir ses geldi.
O blgede yapamaz arifler, nk arda;
Dervilik klah yerine madde saltanat yer edindi. mo
kbal, Rifaiyye tarikat piri Ahmed er-Rifai'nin
mezarn kaplayan ieklerden ok etkilendiini
yle dile getirir:
"Gnein bile kendisinden k dilendii ve ba gklere
ykselen eyh Seyyid Ahmed Rifai,
Onun tertemiz mezarnn stn iekler kaplar ve bu
iekler 'La ilahe illallah' diye topraktan karlard.m 1
kbal'in etkilendii sufilerden birisi de karsn
da kendi hiliini hissettii Molla Cami' dir. Onun
hakknda yle der:
"Molla Cami'nin kudreti karsnda mahvolmu bir ada-
mm. Onun nazm ve nesri, benim hamlmn ilac ol-
mutur.
O batanbaa manalarla dolu iirler sylemitir. Hz. Pey-
gamber'in medhinde ne inciler dermitir:
ki dnya nshasnn nsz odur. Btn alem kledir,
ifendi odur. '132
Kemir'in de iinde bulunduu Pencap blgesi
kbal iin deerli bir yerdir. kbal'e gre bu bl-
geyi farkllatran kiilerin banda Seyyid Hucviri
gelmektedir. kbal, Hucviri'ye derin bir sayg duy-
maktadr. Hatta Hucviri'nin tasavvufi etkileri-
ni kbal'in kiiliinde ve dncelerinde grmek
mmkndr. Buzatn trbesi Lahor'da Muham-
med kbal'in trbesine ok yakndr. Halk kendi-
sini Data Ganj-i Bah-i Hecveri (Hazineler bale
den Hucviri) olarak anmaktadr. 33
Hucviri'nin mezar duvarna yazlm olan onun
vefat tarihine iaret eden manzumeden birisi de
Muhammed kbal'e aittir. O, yle der: "Mminle-
rin hareminin bina tarihini Cebrail'den sor, onun getir-
dii vahiyden ve ifadeden yararlanarak bu tarihi tespit et,
hatiften sorma. Gzn M escid-i Aksa'ya evirve evresi
mbarek olan mescid, de. "34
Ali Ulvi Kurucu kbal iin yle der:
Yank ekvan ayet duymasaydm, air olmazdm,
Yanarken hislerim kalbimde, cotum, aladm, yazdm:
Diler gnlm: Byk narnn anlsn (Sermediyet)te
in, (Tesni:m kevser)'den, bizim (Akif)le Cennette/s
Netice olarak, Muhammed kbal eserlerinin ka-
hir ekseriyetini oluturan iir kitaplarnda genel ola-
rak aadaki konular ilemektedir:
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), in-
san- kamil, mutasavvf, suf, dervi , eyh, vahdet-i
vcf:d, ene'l-Hak, seyr u slk, mistik uur, nebevi
uur, ak, gnl, basiret, zikir, kulluk, halvet, seher
vakti, fakr, masiva, athiye ve benzerleri.
*Atatrk niv. ilahiyat Fak. retim yesi
isa.celik@yeniumit.com. tr
Dipnotlar
Bu alma yazar tarafndan Muhammed kbal'in Tasavvufi
Dncesi, Kakns Yaynlar, stanbul 2004, isimli eserinden
istifade ile hazrlanmtr.
2 Muhammed kbal , Esrar ve Rumuz, ev. Ali Nihad Tarlan, Ah-
med Said Matbaas, stanbul 1964, s.7; Abdlkadir Karahan,
Dr. Muhammed kbal ve Eserlerinden Semeler, Genlik Basme
vi, stanbul1973, s.18; N. Ahmed .Asrar, "kbal'in Hayat Hi-
kayesi", Muhammed kbal, Doudan Esintiler, tre. N. Ahmed
Asrar, Dnce Yaynlar, stanbul 1981, s.15- 16; Muham-
med Han Kayan!, "Muhammed kbal: Siyasi Vizyonu Olan
Bir air", Muhammed kbal Kitab, s.90, ss.89-96.
3 Recep hsan Eliak, slam'n Yenilikileri: slam D~nce Tari-
hinde Yenilik Aray~/ar Ki~iler Fikirler Akmlar III, Sylem Yay.,
stanbul 2002, s.12.
4 Zlfikar Ali Han, Doudan Bir Ses, ev. Turgut Akman, Bin-
birdirek Yay., stanbul 1981, s.28.
5 Celal Soydan, Urduca Manzum ve Mensur Eserler I~nda Allame
Muhammed kbal, (Baslmam Doktora Tezi, Ankara niv.
SBE.,) Ankara, 1999, s.SS.
6 Cavid kbal, "Mevlana-kbal", Mevlana Gldeslesi IV, Konya
1996, s.SS.
YENi MT DERGiSi i 49
 7 Muhammed kbal, sicim'da Dinf Tefekkrn Yeniden Te~ekkl,
ev. Sof Huri, eltt Matbaaclk, stanbul 1964, s.VII, (Sof
Huri'nin yazd nsz.)
8 Cemi! Meri, Bir Dnyann E~iinde, letiim Yaynlar, stan
bul 1994, s.259.
9 Annemarie Schimmel, "Mevlana Hindistan'da", Mevlana ve
Ya~ama Sevinci, haz. Feyzi Halc, Gven Matbaas, Ankara
1978, s.75, ss.69-78.
10 ]. Spencer Trimingham, The SafiOrderin Islam, Oxford Uni-
versity Press, London, 1971, s.252.
ll Soydan, a.g.t., s.55; Annemarie Schimmel, Sind Halk iirinde
Hallac- Mansur, ev. Sof Huri, eltt Matbaaclk, stanbul
1969, s.21.
12 Masud el-Hasan, Life of qbal, Ferozsons Ltd, I-II, Lahor, ts,
I, 110; Ahmet Albayrak, Muhammed kbal'in Ki.ilik Yaps ve
ngrd nsan Modeli, (Baslmam Doktora Tezi, Uluda
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits), Bursa, 2001, s.18.
13 Masud el-Hasan, Life ofqbal, I, 110.
14 N. I. Prigarnia, "Muhammad Iqbal: Introduction to The Sec-
rets of The Self', Selectionsfrom the Iqbal Review, p.251, pp.239-
255; Sheikh Abrul Qadir, "The Seer and Mystic", The Pakistan
Times, April 21, 1950.
15 kbai,Rumuz-uBf-Hudf, s.ll0-112.
16 Mehmet nder, "kbal'in Yaam ve Mevlana Hayranl",
Pakistan Postas, Cilt: 24, Say: 1, Ocak 1976, s.14, ss.S-6,14;
a.mlf., "Mehmed Akifve Muhammed kbal", Trke kbaliycit
(kbal Akademisi Dergisi), qbal Akademisi, Pakistan, 1993,
s.106-107.
17 Tarlan, "Ak Sevinten N ara Att", Muhammed kbal'in Ese-
ri: Yolcu Ey ark kavimleri Klelik, ev. Ali Nihad Tarlan, Eser
Matbaas, st, 1976, s.154, ss.149-160.
18 kbal, (Esrar- Hudf), s.7.
19 Hasan, Life oflqbal I, 4-5; Muhammed Munawwar, Dimensi-
ons of Iqbal, Iqbal Academy Pakistan, Lahare 1986, p.1; Soy-
dan, a.g.t., s.47, 49; Albayrak, a.g.t., s.18.
20 Zlfikar Ali Han, Doudan Bir Ses, s.28-29; Asrar, "kbal'in
Hayat Hikayesi", Doudan Esintiler, s.16-17; Karahan, kbal
ve Eserlerinden Semeler, s.18; Mehmet S. Aydn, "Muham-
med kbal", DA, XXII, 17; Celal Soydan, ~k ve Tutku, Ak-
a Yay., Ankara, ts., s.3.; Abdlcelil elebi, "Fi-Zikri kbal",
Mecellet'l-Ezher, Cilt: 50, Kahire, 1978, s.222, ss.221-229;
Enver el-Cndi, A'lamu'l-Kurcin er-Rabi'u-1-~ri'l-Hicrf, Mek-
tebet'l-Encelf el-Msriyye, Kahire, 1981, s.221.
21 kbal, Esrdr- Hudf, s.7.
22 Halife Abdlhakim, "Muhammed kbal", slam D~ncesi Ta-
rihi, Editr: M. M. erif, nsan Yay., stanbul 1991, I-N, VI,
402, ss.401-420.
23 Mesud-ul-Hasan, Life of Iqbal I, Ferozsons Ltd, Lahore, ts, I,
479; kbal, Ccividncime, ev. Schimmel, nsz, s.21-22.
24 Ali Ni had Tarlan, "kbal'in Hayat", kbal, Esrdr- Hud~ s.l O.
25 Karahan, kbal ve Eserlerinden Semeler, s.31.
26 Abdlkerim Suru , Aydnlk ve Dindarlk, ev. Sabah Kara, K-
yam Yaynclk, Ankara 1990, s.98.
27 Tarla n, "kbal'in Hayat", kb al, Esrdr- Hudf, s.11.
28 Tarlan, "kbal'in Hayat", Bkz. kbal, Esrdr- Hadf, s.17-18.
29 Cavid kbal, "Babam kbal I", Dirili. Gazetesi, Say : 75, 9 Ocak
1983; Dirili~ Dergisi, Dnem: 7, Say: 1, 25 Temmuz 1988,
s.11.
30 kbal, Cebrail'in Kanad, s.159.
31 kbal,Rumfiz, s.151.
32 kbal, Esrar, s.37; kbal, a.g.e., ev. Tarlan, s.31.
33 Schimmel, Peygambercine Bir air, s.5; Albayrak, a.g.t., s.17 -18
34 Ali b. Osman el-Hucviri, Kqf'l-Mahcub: Hakikat Bilgisi, haz.
Sleyman Uluda, Dergah Yaynlar, st., 1982, s.50-51.
35 Ali Ulvi Kurucu, G m~ Tl ve Alevler, Ahmed Sait Matbaas,
stanbul 1973, s.123.

501 YEN MTDERGS

 1

Islam'da
Sava Hukuku Prensipleri

)~s(am, sava insan tabiatnn at

yo( tabii ve arzi
bir fiadlse o(arak e(e
onu den!Jefemek iin de kaiiefer koymu ve onu snr(amtr.
a(m:rt.l(
_j'
/ ~~~

I slam'da bar asldr. Bununla beraber bir
Mslman savamak zorunda kaldnda di-
er insanlarn insanlk eref ~~ haysiyetini
rencide edemez. nk sevgl Peygambe-
sonrasnda Mslmanl
l
kabul etmeleri, O'na k
eken insanlarn biraz sonra O'na asker olmala-
r, O'nun en byk zaferlerindendir. 3

On senelik Medine dneminde yirmiden fazla

rmz, savamak mecburiyetinde kaldnda bile
savaa katlan Resuluilah Efendimiz (saliallah u aley-
Mslman'n dininin izdii ereveyi ve tavr ko-
hi ve sellem), ortalama senede iki sefer savaa k
rumas gerektiini vurgulamtr. Bata Allah Re-
m oluyordu. Vefat esnasnda Arap Yarmadas ta-
sfl (sallallahu aleyhi ve sellem) olmak zere her
mamen slam Devletinin hakimiyeti altndayd. Bu
halife, etrafa asker gnderirken yalnzca muharip savalarda dman tarafndan len insanlarn says
statsnde olanlarla savamalarn hedef gstermi yaklak olarak 250, Mslmanlardan ehit olanla-
ve: "Yallara, kadnlara, ocuklara, kendisini ibadet rn says da yaklak 150 civarndadr. 4 Demek ki O
date vermi ruhhaniara ve mabetiere ilimeyi (sallallahu aleyhi ve sellem), insanlar imha etmek
niz.! Aalar yakmaynz.! Hayvaniara dokunma- iin savamamtr. O'nun savalarnda sivil halkn
ynz.! Ve servetleri heder etmeyiniz." 1 diye emirler
canna ve malna dokunulmamtr. O'nun, sava
vermilerdir.
larnda da rahmet olmasn, savalarda takip ettii
Peygamber Efendimiz bir hadis-i erifnde, rah- prensiplerden hareketle grmeye alalm:
met ve sava kelimelerini bir arada kullanarak yle
buyurmaktadr: "Ben rahmet peygamberiyim, ben
1. Sivilleri ldrmernek
sava peygamberiyim." 2 Bu iki kelimeyi bir ara- Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sel-
da kullanmas, O'nun savalarnn bile bir rahmet lem), savata sivil halkn ldrlmesini yasakla-
olduuna iarettir. O'nun katld savalar adaleti mtr. Savamayan sivil kimselerin canlarnn ve
temin iin yaplan savalardr, insanlk tarihindeki mallarnn koruma altna alnmasna azami derece-
dier savalar ise genellikle ykmdr, lmdr ve de dikkat gstermitir. Bugnk modern dnyada
felakettir. Allah Resfl, her eye olduu gibi sa- cereyan eden savalarda byk bir problem halini
vaa da ayr bir mana kazandrmtr. insanlar l- alan "Sava esnasnda sivillerin ve evrenin korun-
meden, marnur yerler harap olmadan, dnya atee mas" prensibi, Allah Resfl'nn dneminde en
verilmeden de savan olabileceini gstermitir. gzel ekilde tatbik edilmitir. O (sallallahu aleyhi
Sava sonras, dman tarafna ve dman lleri- ve sellem), Bedir ve Uhud gazalarn ehir dn
ne gsterdii merhamet ei grlmemi bir stn- da yaparak, Hendek Sava'nda da ehrin etrafn
lktr. O'nunla savaan kimselerin hemen sava hendekieric evreleyerek sivil halk koruma altna

YEN MiT DERGiSi 151


Hz. Muhammed'in (sallallahu aley-
hi ve sellem) sava stratejisinin esas
hedefi; kendi dinini mdafaa etmek,
onun doruluuna ikna olanlarn bu
dini zgrce kabul edebilmeleri iin
engelleri ortadan kaldrmak ve hibir
korku ve zorlama olmakszn onun
gereklerini yerine getirmek idi.
~
almtr.Mekke fethinde de ayr bir taktik uygu-
layarak dman tarafndaki sivillerin korunmasn
gz nnde bulundurmu ve bunu baarmtr.
O'nun (sallallihu aleyhi ve sellem) savata ldrl-
mesini yasak ettii kiileri u ekilde sralayabiliriz:
a. Kadnlarve ocuklar: Peygamberimiz'in
savalarnda kadn ve ocuklarn ldrlmesi ya-
saktr. Peygamber Efendimiz'in savalarndan bi-
risinde, bir kadn ldrlm olarak bulundu.
Bunun zerine Resuluilah (sallallahu aleyhi ve sel-
lem), savalarda kadnlarn ve ocuklarn ldrl-
mesini yasaklad. 5
b. htiyarlar: Savata ihtiyarlarn ldrlmesi
de yasaktr. nk onlar da muharip statsnde
deildir. Resuluilah (sallallahu aleyhi ve sellem)
bir askeri birlik veya bir orduyu uurlarken yle
derdi: "Allah'n ad ile yola kn. Allah'n dini iin
Allah adna savan. htiyarlar ldrmeyin."6
c. Din Adamlar: Ayn zamanda: " ... ocuklar
ve manastr ehlini ldrmeyin."7 diye emir vermi
lerdir. Hadis-i erifteki ifadesi ile "Manastr ehli/
Mabed ehli" olan bu insanlar da Mslmanlada sa-
vamayp, kendilerini ibadete verdikleri mddete
ldrlmezler.
d. i ve Hizmetiler: Bu iki /snf, sava
mak niyetinde olmayan mustaz'af zmredendir-
ler. Dmanla beraber olmalar ldrlmelerini
gerektirmez. Resuluilah Efendimiz (sallallahu
aleyhi ve sellem), gnderdii seriyelere emir verir-
ken yle buyurmulardr: "ileri ve hizmetileri
ldrmeyin. "8
Bu saydmz insanlar savaa itirak etmedikle-
ri mddete canlar koruma altndadr. slam hu-
kukular bylece sivil halk-asker ayrmn asrlar
521 YEN MiT DERGiSi
nce tespit etmitir. Fakat sivillerin savaa katklar
durumunda, hkm, tabii ki deiecektir, Ka'b b.
Eref'te olduu gibi. Ka'b b. Eref, iirleriyle Ms-
lman kadnlara iftiralar atan ve m'minleri birbi-
rine dren bir Yahudi'ydi. Hatta o ylan dilini,
Allah Resul'ne bile uzatmaktan ekinmezdi. Tabii
Mslmanlar bu durumdan ok rahatsz olurlard
ama, her defasnda Resulullah'n tedbir, temkin ve
sabrna taklrlard. Fakat slam'n en azl dman
olan Ka'b b. Eref, dmanlna ve fitne karma
ya devam edince Peygamber Efendimiz'in emriy-
le Muhammed b. Mesleme tarafndan ldrld.
nk o, byk bir ihanet ebekesinin bandayd.
ldrlmesi hukuk ve asayiin muhafazas adna
mutlak bir zamret haline gelmiti. 9
Btn bunlarla birlikte Allah Resul'nn (sal-
lallihu aleyhi ve sellem) sahabilerine mmkn ol-
duu kadar az lm olmas ynndeki tavsiyeleri,
ldrmenin zamret ilkesiyle olan yakn mnasebe-
tini ve o zamret miktarnca caiz olacan gster-
mektedir.
2. Msle yapmamak
Mriklerin, savata ldrdkleri kimselerin,
intikam maksadyla kulak, burun ve tenasl uzuv-
larn kesmek, karnlarn yarmak gibi adetleri var-
d. Buna "msle" denirdi. Peygamberimiz (sallal-
lahu aleyhi ve sellem) Uhud Sava'nda amcas Hz.
Hamza'nn cesedini paralanm olarak grnce
derin bir znt duydu ve: "Eer Allah bana za-
fer nasip ederse, Hamza'ya yaplann karlnda
otuz mrike ayn muameleyi yapacam." dedi.
Bunun zerine: "Ceza verecek olursanz size ya-
plann misliyle cezalandrn. Ama eer sabreder-
seniz bilin ki bu, sabredenler iin daha hayrldr."
(Nahl 16/126) ayeti nizil olunca, Peygamberimiz
(sallallahu aleyhi ve sellem) yemininden vazgeti
ve kefraret dedi. 10
3. Anlamalar bozmamak
Yaplan btn anlamalara ve akitlere titizlikle
sayg gsterilmelidir. nk Resuluilah Efendi-
miz (sallallahu aleyhi ve sellem) dier insanlarla
olan btn anlamalara, bunlardan gelmesi muh-
temel veya potansiyel kayp veya kazanca bakmak-
szn sadk kalrd. Genellikle insanlar, kendi yarar-
Iarna olduu mddete anlamalara sadk kalrlar;
fakat kendilerinin karlarna ters dtnde ise
anlamalarn bozarlar. slam, Mslmanlarn ve
slam Devleti'nin, vaatlerini daima yerine getir-
mesini zorunlu grevleri arasnda saymtr: "Bir
de szleme yaptnzda Allah'n huzurunda ver-
diiniz sz yerine getirin. Allah' kefil ederek
balandnz yeminleri te'kid ettikten sonra boz-
mayn. Hi phe yok ki Allah yaptnz her eyi
bilir. Bir topluluk, dier bir topluluktan sayca, n- Hz. Muhammed'in (sallallahu aley-
fuzca veya malca daha ok olduu iin, yeminteri- hi ve sellem) savalarnda gaye ve he-
nizi aranzda bir aldatma ve ii bozma sebebi klp
da ipliini salarnca bkp eirdikten sonra zen, def, insanlar ldrmek deil, yaat
bylece btn emeini boa karan ahmak kad maktr. teden beri insanlk tarihinde
nn durumuna dmeyin." (Nahl, 16/91-92) 11
cereyan eden savalarda ve bugnk
Allah Resfl
(sallallahu aleyhi ve sellem) uy-
gulamalaryla anlamalara sadk kaldn ortaya modern dnyann savalarnda gaye
koymutur. Mesela Hudeybiye Anlamas yazl
ve hedef, dman btn varl ile
d fakat henz imzalanmad bir dnemde, Ebu
Cendel b. Sheyl zincidi bir halde O'na (sallallahu yok etmektir.
aleyhi ve sellem) gelmi ve yardm istemiti. Bu-
nun zerine anlamay Kurey adna imzalamak ~
iin gelmi bulunan Sheyl b. Amr: "Bu anlamaya
gre iadesini istediim ilk kii budur." dedi. Allah
Resul (sallallahu aleyhi ve sellem), Ebu Cendel'e: olarak ancak 2001 ylnda kabul edilmitir. 1994'te
"Bizimle bu insanlar arasndaki anlama biraz nce Srp askerleri yaklak SO bin Mslman kadna ve

bir sonuca baland, yleyse Allah bir k yolu
gstercne kadar sabret!" dediY
Resuluilah Efendimiz yerel kabileler ve Ara-
bistan Yarmadas'n evreleyen devletlerin yne-
ticileriyle birok anlama yapp, bu anlamalarn
artlarna titizlikle bal kalmtr. Antlama yap-
tnda, hibir zaman antlamay ihlal etmemitir.
Bu, O'nun (sallallahu aleyhi ve sellem) en nemli
prensiplerinden biri olmutur ve her zaman szle-
rine ve antlamaianna riayet ederek, takipiterine
de byle davranmalarn tavsiye etmitir.
4. Dmann kadniarna tecavz etmemek
slam'a gre, yabanc bir kadna tecavz etmek,
cezay gerektiren bir sutur. Eban b. Osman'n ri-
vayetine gre Peygamber Efendimiz'in, ordu ko-
mutanlarna verdii emirler iinde bu yasakla ilgili
olarak u sakndrc ifadeler yer almaktadr:
"Askerlerinizin bozgunculuk (fesat) yapmasna
engel olun! nk fesat karan her ordunun kal-
bine Allah bir korku salar. Askerlerinizi hyanetten
sakndrn nk hyanette, alp rpmada bulu-
nan her ordunun bana Allah bir baka belay gn-
derir. Yine askerinizi zinadan alkoyun! nk Al-
lah, zina yapan her askere lm ve salgn musallat
eder." 13
Sava srasnda Mslmanlarn kadniarna te-
cavz edilmise,
bu, Mslman askerlere dman
kadniarna tecavz etme hakkn vermez. 14 Bu
dahi, slamiyet'in miladi 7. asrdan beri kadnlara
tecavz "bir sava suu" kabul ettiini gstermek-
tedir. Oysa bu fiil, modern dnyada "sava suu"
gen kza tecavz ettikten yedi sene sonra Lahey'de
kurulan mahkeme, sadece Srp askerini su-
lu bulmu ve onlar hapse nuhkum etmitir. Bu
mahkemenin verdii karardan sonra uluslararas
cania, sava srasnda kadnlara tecavz "sava
suu" saymtr.
5. Dman rehineleri ldrmernek
Mslmanlada dmanlar arasndaki bir ant-
lamada: "Eer dmanlar antlamaya ihanet ederek
Mslman rehineleri ldrrlerse, onlarn rehinelerini
ldrmek de bize helli olur diye antlama metninde art
koulsa ve dmanlar antlamaya ihanet ederek Msl-
man rehineleri ldrseler, yine de Mslmanlarn d
man rehinelerini ldrmeleri caiz olmaz. Bu hususta
Mslmanlar icml etmitir. "15
Hatta kar taraf, Mslman rehinderi ldrse
bile, bu yasak, slam'daki su ve ceza anlaynn
ferdi olmasndan dolay devam eder.
6. Elileri ldrmernek
Eliler, bulunduklar yabanc lkede ldrl-
mez, hatta ne ekilde olursa olsun tutoldanamaz
ve alkonamaz. Eliyi kabul eden devlet, bu kiile
rin kiiliklerine, hrriyetlerine ve vakarlarna kar
ynelen herhangi bir saldry nlemek iin btn
nlemleri almakla ykmldr. Kii dokunulmaz-
l, sadece elilerin ahsn deil, beraberinde bu-
lunan aile yeleri ile dier grevlileri de kapsamak-
tadr.16 Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve
sellem) dneminde irtidat eden Mseylemet'l-
Kezzab'n Medine'ye gnderdii temsilcilere Allah
Resul'nn u hitab konumuzu aydnlatabilecek

YEN MiT DERGiSi 153

 niteliktedir: "Eer elilerin ldrlmesi caiz olsay-
d, sizi ldrrdm." 17 Bu hadise, Resul-i Ekrem'in
kendisine gelen yabanc devlet elilerinin diploma-
tik dokunulmazl konusuna ne kadar sayg gs-
terdiinin ak bir ispatdr.
7. kence yapmamak
Allah Res(l sava ortamnda dahi, her hal ve
artta dman bedenen ezmeyi ve ldrmeyi esas
gaye edinmemitir. Ayrca insanlar dman da
olsa merhamet duygularn kabartacak ve acnacak
duruma dtklerinde onlara acmak gerektiini
ifade etmi ve dmana ikence yaplmasna izin
vermemitir. Sheyl b. Amr Mekke mrikleri
nin ileri gelenlerindendi. Bu insan, hicretten nce
Peygamberimiz'e hakaret eden ve bask uygula-
yanlardand. Bedir Sava'nda esir edildi. Bir ara
kamaya teebbs etti. Yakalanp getirildi. Sheyl
iyi bir hatipti. Szleriyle insanlar etkilerneyi baa
nrd. Hz. mer: "Ey Allah'n Elisi! Bana izin ver,
unun n dilerinden ikisini skeyim de, bir daha
senin aleyhine konuma yapamasn." dedi. Pey-
gamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem): "Hayr,
ben ona ikence yapamam. Hem, ben ona ikence
edersem Allah da beni cezalandrr. Ayrca umulur
ki o, bir gn iyi bir davranta bulunur." buyurdu. 18
Gerekten Peygamberimiz'in vefatndan sonra S-
heyl b. Amr Mekke'de irtidat (slam' terk etme)
olaylar ba gsterince, "Ey Mekkeliler! Siz Allah'n
dinine en son girenlerden oldunuz. Bari en nce
kanlardan olmayn." diyerek Mekkelilerin irtidat
olayiarna katlmalarn nlemitir. 19
8. evreye zarar vermemek
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sel-
lem), savata arazinin ve marnur yerlerin harap
edilmesini yasaklamtr. Vefatndan az nce, ordu
komutan same b. Zeyd'e u tavsiyelerde bulun-
mutur: "inkarc saldrganlarla arpn. Ahde ve-
faszlk etmeyin. Meyve veren aalar kesmeyin,
srleri tahrip etmeyin."20
"O katirieri kzdrmak
iin herhangi bir hur-
ma aac kesmi iseniz veya kkleri zerinde b
rakmsanz bu, hep Allah'n izniyle ve o yoldan
kmlar cezalandrmak iin olmutur." (Har merhametli davranmtr. Sava esirlerinin ld-
Suresi, 5) ayetinde bahsedilen baz aalarn kesil-
mesi hadisesi, Beni Nadir'in kalesine kar askeri
operasyonlarn gerei idi. Bu gibi zel durumlar
dnda, Hz. Peygamber'in aalarn ve rnlerin muamele etmelerini, merhametli ve mfik dav-
tahrip edilmesini kesinlikle yasaklad, bilinen bir
hkmdr ki hemen btn mfessirler buna iaret
ederler.
541 YEN MiTDERGiSi
9. Sava esirlerine iyi muamele
Mslmanlar, bir devletler hukuku sorunu
olarak ilk defa Bedir Sava'nda esir gereiyle
karlat iin bu savan ertesinde nazil olan u
ayetler, esirlerle ilgili ilk dzenlemeyi yapmtr:
"Bir Peygamberin, dnyada zafer kazanp kfr
zelil klmadka, esirler edinip onlar fidye karl
nda serbest brakmas uygun dmez. Siz dnya
metan istiyorsunuz. Allah ise ahireti kazannanz
istiyor. Allah Aziz'dir, Hakim'dir (stn kudret,
tam hkm ve hikmet sahibidir). Eer (itihad
neticesi verilen hkmlerden tr azap etme-
yeceine veya ganimetieri helal klacana dair)
Allah'n Levh-i Mahfuz'da yazd daha nceki bir
hkm olmasayd, aldnz fidyeden dolay size
byk bir azap dokunurdu. (Ama bundan byle
fidyeyi ve ganimeti size mubah kldm) artk ald
nz ganimetieri helal ve ho olarak yiyin. Allah'a
kar gelmekten saknn! Gerekten Allah gafur-
dur, rahimdir (aff, merhamet ve ihsan boldur)."
(Enial, 8/67 -69)
Konuyla ilgili son dzenleme de Muhammed
Suresi'ndeki U ayet-i kerimeyle yaplmtr:
" ... Nihayet onlar iyice malup edince, ba
sk tutun, onlar esir aln. Sava bitince onlar is-
ter bir ltuf olarak karlksz salverir, ister fidye
alarak brakrsnz. Durum u ki: Allah dileseydi,
onlardan intikamlarnz alr, onlar cezalandrrd.
Fakat O, sizi birbirinizle denemek iin sava em-
rediyor." (Muhammed, 47/4)
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sel-
lem), esiriere ok iyi davranmtr. slam'dan nce,
Arap Yarmadas'nda harp esirlerine ait hususl ve
muayyen bir muamele tarz yoktu. Bazen ldr-
lrler, bazen kle haline getirilirler (zellikle kadn
ve ocuklar), bazen kurtulu fidyesi alnarak ve ba-
zen hibir karlk alnmadan serbest braklrlar ve
nihayet bazen de kar tarafn elinde bulunan esir-
Ieric karlkl deitirilirlerdi. "21
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve
sellem) sava esirleri zerinde ok hassasiyet gs-
termi ve zellikle Bedir esirleri konusunda ok
rlmelerini kesinlikle yasaklam, onlar gvenli
bir ekilde koruyabilmek iin, kendi askerleri ara-
snda taksim etmi ve askerlerine onlara gzellikle
ranmalarn ashabna sk sk tavsiye etmitir. Bu
tavsiyeyi bir emir dikkatiyle uygulayan ashab efen-
dilerimiz, ekmeklerini esiriere vermi, kendileri
hurma ile yetinmilerdir. Elbisesi olmayan esiriere
de elbise temin edilmitir. 22 Zaten "Kendileri de
ihtiya duyduklar halde yiyeceklerini, srf Allah'n O'nun katld savalarda ahsi
rzasna ermek iin fakire, yetime ve esire ikram kar, rk asabiyeti, maddi menfaat,
ederler." (nsan, 76/8) ayeti, kifir olmasna ramen
esire yemek yedirmenin faziletinden bahseder. Ay-
alma duygusu, smr vb. gibi elliili
rca esiriere alk-susuzluk da dahil olmak zere duygular kesinlikle yoktur.
hibir ikence tr uygulanamaz.
Allah Resul, Bedir'de esir alnan 70 kiiye bir
cemilede bulunmu, onlarn krlan gururlarn,
rencide edilen onurlarn tamir etmek istemi 3. Karlksz serbest brakma: Resul-i Ek-
ti. Mesela, btn esirler, zincirler iinde Allah rem (sallallahu aleyhi ve sellem) dneminde esir-
Resul'nn huzuruna getirildiinde o gne ka- Iere yaplan muamelenin en gzeli ve en fazla uy-
dar Mslmanlara ktlk yapm bu insanlarn gulanan da budur. Bedir esirlerinden bir ksm
hepsi kltan geirilebilirdi. Oysaki Efendimiz, o karlksz serbest braklnlardr. Mreysi, Mek-
derin efkatiyle bunlar affetmi ve "Bunlar ba- ke fethi ve Huneyn savalarnda byle yaplmtr.
layalm" demitir. Vaka Cenab- Hak, esirlerin Serbest braklan esirlerin hemen hepsi de neticede
balanmasndansa, bedelle braklmalarn tavsiye Mslman olmulardr.
edecekti; ama Resulullah'n tavr byle incelerden 4. Esirlerin ldrlmesi: Asr- Saadet'te sa-
inceydi. O gn bir ksm esirler de okuma-yazma valarda esir alnanlar ldrlmemitir. ldrme
bilmeyen on Medineliye okuma-yazma retip sa- sadece bir kere vuku bulmutur, o da Bedir Sava
lverileceklerdi. Evet, bu bir cemlleydi. Bir kere, sonras olmutur. Bedir'de alnan esirlerden Nadr
lm bekleyen bu insanlara fidye teklifi, onlar b. Haris ve Ukbe b. Ebi Muayt ldrlnlerdir.
seve seve fidye vermeye sevketmiti. Zaten ver- Bu iki esir, esir olduklar iin deil, daha nce i
dikleri; bir zaman Mslmanlarn Mekke'de kalan lemi olduklar sulardan dolay cezalandrln
mallarndan alp-aldklar eylerin karlyd. 23 lardr.25

Esirlerin, toplama kamplarnda deil, toplum Hz. Muhammed'in (sallallahu aleyhi ve scllen)
iinde ve bir Mslman evinde karn doyurulmu, savalarnda gaye ve hedef, insanlar ldrmek
giydirilmi hatta vasiyetleri bile yerine getirilmi deil, yaatmaktr. teden beri insanlk tarihinde
tir. slam Hukuku'nun yzyllar nce getirdii bu ccreyan eden savalarda ve bugnk modern dn-
insani hkmler, slam dnyas ve medeniyet alan yann savalarnda gaye ve hedef, dman btn
dnda ancak 18. yzylda terennm edilmeye ba varl ile yok etmektir. Allah Resul (sallallahu
lanm ve ancak 1949 Cenevre Konferans ile nihai aleyhi ve sellem), bu yanl anlaya dur demi, sa-
eklini almtr. Onlarn da ne kadar uyguland valarda gaye ve hedefin insanlar ldrmek deil,
tart lr. yaatmak olduunu hem sz ve hem de tatbikat
ile gstermitir. nk cihad, her zaman dmana
Allah Resul'nn (sallallahu aleyhi ve sellem) zarar verilerek yaplmayabilir. Bazen zor durum-
esiriere yapt muameleyi u ekilde naddeleti da kaldklar zamanlarda dmana insani yardmda
rilebiliriz: bulunmak da cihad kapsamna girer. Byle bir dav-
ran, dnanlk duygularnn azalmasna ve d
1. Fidye karl serbest brakma:Bu du-
nann gcnn krlmasna da yarayabilir. Hicret-
rum Bedir'de olmutur. Bunlardan zengin olanlar
fidye karlnda serbest brakldlar. Yoksul olan- ten sonra Mekke zerine ken kuraklk ve ktlk
yllarnda Peygamberimiz Mekke'ye tahl, hurma,
lar da karlksz serbest brakld. Dier bir ksm
da Mslman ocuklara okuma-yazma retmek hayvan yemi ve nakit ihtiyac iin altn gndere-
rek yardmda bulunmutur. meyye b. Halef ve
artyla serbest brakldlar. 24
Safvan b. meyye gibi Kurey mriklerinin ileri
2. Karlkl mbadele: Resuluilah (sallallahu gelenleri, bu yardm kabul etmek istemedilerse de
aleyhi ve sellen), nriklerden ald esirleri ba- Ebu SfYan Peygamberimiz hakknda: "Allah, kar-
zen de, mriklerin elinde bulunan esirleri hrri- deimin olunu hayrla nkifatlandrsn. nk
yete kavuturna karlnda serbest brakrd. Yani O, akrabalk hakkn gzetti." 26 diyerek kran duy-
karlkl esir mbadelesi yapard. gusunu ifade etmitir.

YEN MiT DERGiSi !SS

 Sonu
Hz. Muhammed'in (sallallahu aleyhi ve sel-
lem) sava stratejisinin esas hedefi; kendi dinini
mdafaa etmek, onun doruluuna ikna olanlarn
bu dini zgrce kabul edebilmeleri iin engelle-
ri ortadan kaldrmak ve hibir korku ve zorlama
olmakszn onun gereklerini yerine getirmek idi.
Resulullah'n (sallallihu aleyhi ve sellem) hedefi,
dmanlaryla savamak ve onlar ldrmek deil
ancak onlarn, kendisine ve inanlarna gre yaa
mak isteyen dier insanlara yaptklar zorbalklarn
nne gemek idi.
Allah Resul (sallallihu aleyhi ve sellem) insan-
lar iin gerek bir velinimet idi. Onlarn zdrap ve
meakkatlerini azaltmak iin gnderildi, savamak
iin gelmedi, fakat savaa zorland. Bu konuda-
ki tutumunu kendine tabi olanlara t verirken
u kelimelerle kesin bir ekilde ifade etmitir. "Ey
Mslmanlar Dmanla karlamay arzu etne 8 Ahmed b. Hanbel, Msned, 3/ 413; Ayrca Bkz, bn Mace, Bey-
yiniz; Allah'tan afiyet dileyiniz. Fakat dmanla
karlanca da sabrediniz ... "27 Bu hadis kesinlikte
ortaya koymaktadr ki, slam'da bar esastr; sa-
va istisnadr (hastalk gibi) ve dmanlarnn ha- 11
reketleriyle zorunlu hile gelir. Onun iin sava
mak, hemen hibir devrede Peygamber Efendimiz
(sallallihu aleyhi ve sellem) iin gaye olmamtr.
Sava O'nun en son bavurduu aredir. Zira kar
cepheye daima alternatifE gidilmi ve harp en son
olarak zikredilmitir.
Bir ordu komutan olarak Hz. Peygamber'in
(sallallihu aleyhi ve sellem) katld savalarda
sivil halkn canna ve malna dokunulmamtr.
Esirler en iyi muameleyi grmlerdir. Yaral ve
hasta olanlara gereken ilgi gsterilmi ve dman
lleri defnedilmitir. llerin uzuvlar kesilme-
mi, msle yaplmamtr. Sava ncesi ve sonras
yama ve talana tenezzl edilmemitir. O'nun ka-
tld savalarda ahsi kar, rk asabiyeti, maddi
menfaat, alma duygusu, smr vb. gibi cahil!
duygular kesinlikle yoktur.
Savaa ait pratik uygulamalar ile Peygamberi-
miz (sallallihu aleyhi ve sellem) tarafndan ortaya
konan nemli bir prensip; dmana merhametli ve
insani muameledir. Zira O (sallallihu aleyhi ve sel-
lem), savan ktlk ve dehetini azaltmak ve onu
daha insancl klmak iin btn gayretini gster-
mitir. Sava gereine medeni ve insani kavram-
lar kazandrmas Hz. Muhammed'in (sallallahu
aleyhi ve sellem) insanlk medeniyetine yapt en
byk katklardan biridir. O, eski uluslarn kaba,
barbar adet ve alkanlarn temizlemi ve bunlarn
56j YEN MiT DERGiSi
yerine adil, iyilie ynlendirici ve insancl, evrensel
kurallar yerletirmitir. Gerekten O (sallallihu
aleyhi ve sellem) savaa, modern ve uluslararas
yaklam iin gerekli temelleri ortaya koymutur.
*Sakarya niv. ilahiyat Fak. retim yesi
dayduz@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
Ahmed b. Hanbel, Msned, Beyrut 1985, 1/300; EbU Davud,
stanbul ts., Cihad 90, 121.
2 Taberi, Camiu'l-Beyiln, K.ahire ts., Hicr suresi 86. ayetin tefsiri.
3 Mustafa Arman, Yeni mit Dergisi, Temmuz-Austos-Ey
ll2007, Say: 77.
4 Muhammed Hamidullah, Hz. Peygamber'in Sava~lar, (trcm.
Salih Tu), Yamur yay., stanbul1991., s.21.
5 Buhari, Cihad, 148, stanbul ts.; Mslim, Cihad, 24-25, stan-
bul 1955; EbU Davud, Ci had 90.
6 Ebu Davud, Cihad, 90.
7 Ahmed b. Hanbel, Msned, 1/ 300.
rut 1975, Cihad, 30.
9 Buhari, Megaz 15, 16; Mslim, Cihad 119.
10 Heysemi, Mecmau'z- Zevilid, Beyrut ts., 6/ 120.
Mslmanlarn dier insanlarla olan ahiderini ve anlamala
rn yerine getirmeleri hususunda Kur'an'da baka ayetler de
vardr. Mesela bkz: At-i mran, 3/76-77, Maide, 5/1, Tvbe,
9/4.
12 Buhari, uriit 15; Ahmed b. Hanbel, el-Msned, 4/330; bn
Hiam, es-Sire, 1-11, Beyrut ts., 2/318.
13 Maverdi, Ebu'I-Hasen Ali b. Muhammed, el-Ahkilmu's-
Sultilniyye, Beyrut ts., s.54.
14 Ebu Zehra, Prof. Muhammed, slam'da Saa Kavram, (ev. C.
Karaaal), stanbul 1976, s.42.
15 mam Muhammed b. el-Hasen e-eybanl, erhu Kitabi's-
Siyeri'l-Kebir, (Serahsi'nin erhi ile birlikte), Beyrut 1997,
5/44.
16 Ebu Yusuf, Yakub b .brahim el-Ensari, Kitilbu'l-Harac, Matba-
atu Selefiyye ve Mektebetuha, Kahire, 1392, s. 204.
17 Ebu Davud, Sleyman b. E'as b. shak el-Ezdi, es-Siciscini,
es-Snen, Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Daru
hyai's-Snneti'n-Nebeviyye, Beyrut, ty. Cihad, 165(3/84).
18 bn Hiam, es-Sire, 1/649.
19 bn Hiam, es-Sire, 2/666.
20 Vakdi, Megazl, Oxford 1966, 3/1117-1118.
21 Muhammed Hamidullah, Hz. Peygamber'in Savalar, (trcm.
Salih Tu), Yamur yay., stanbul1991, s.75.
22 Taberi, Tarlhu 't-Taberi, 2/460.
23 M. Fetbullah Glen, Sonsuz Nur. stanbul1994, 2/54
24 bn Sa'd, Ebu Abdullah Muhammed b. Sa'd el-Men!', et-
Tabakilt'l-Kbr, I-VIII, Beyrut ts., 2/22.
25 bn Hiam, 1/708-710.
26 Asm Kksal, slam Tarihi, stanbul, 1981, 14/304.
27 Buhri, Cihad 112; Mslim, Cihad 20.
 YEN MT
Mesud Menderes*
Temmuz/ Austos / Eyll2012- Say 97

( Bedlzzaman, materyaCist dncenin, fikir hayatn hakimiyeti a(tna a(di, )

, komnizmin en (gn dnemini yaad, dnyann en bunafmf, en karanfk, en f,
1 skntf gn(erden getii ok tafl'siz bir zaman diCiminde, iman ve mit tten eser(eriy(e,
sarsnt stne sarsnt yaayan insanmza Hzr emesine giden yo((ar gsterdi ve
gezdli her yerde yn(ara hp 'ba's ba'def-mevt' i(edl.

B edizzaman, iman ve mit tten eserleri

ile kfr dnyasna kar en gzel ekil
de mcadele etmitir. O, yeri geldiinde
cephede bir nefer olmu, yeri geldiinde
dnya zerinde 80 milyondan fazla mensubu bu-
lunmaktadr. Trkiye'de faaliyetlerine aktif olarak
devam eden Anglikan Kiliseleri, zmir, stanbul ve
Ankara'da bulunmaktadr.
en sekin din adamlarnn ierisinde bir ilim ve fikir
Anglikan Kilisesi dier kiliselerden farkl zel-
adam olarak toplumu irat etmitir. Korkmadan,
liklere sahiptir. Mesela kilisenin ba bir din adam
ylnadan doru bildii hakikatleri dahili ve harici
deil, ngiltere Kral'dr. Kilise'nin nde gelen din
dmaniara kar seslendirmitir. Onun davasn
adamlar ngiltere'nin meclisinde bulunmaktadr.
anlamaya katk salamak iin kaleme alnan bu ma-
Kilise, lkedeki dini uygulamalarn yan sra zel :
kalede, Anglikan Kilisesi'ne vermi olduu veciz ce-
okullar ile eitim faaliyetlerinde ve gazeteleri. ile
vap zerinde durulacaktr. Ayrca Bedizzaman'n
medyada etkindir. Bu sebeplerle ngiltere;de din've '
ngilizlerle mcadelesi hakknda ksa bilgi verile-
cektir. Burada ncelikle Anglikan Kilisesi nasl bir siyaset gemiten gnmze birbirinden ayrlmaz
kilisedir? Bedizzaman bu sorulara neden muhatap et ve trnak gibidir.
1 '
olmutur? Sorular nasl cevaplandrmtr ... vb. Bedizzaman'n ingilizlerile mcadel~si "
sorulara cevap vermek gerekmektedir.
ngilizler, 16. yzyldan itib~ren slam coraf

Genel zellikleri ile Anglikan Kilisesi yasna hakim olmak iin almalar yapmlardr.
' 1 '
Hristiyanlk Katolik, Ortodoks ve Protestan Misyonerleri, tccarlar ve diplamatlar gittikleri
olmak zere byk mezhebe ayrlr. Anglikan yerlerde birer istihbarat eleman olarak almJ'
Kilisesi, hem Katalik hem de Protestan zellik- ve buralar hakknda bilgi toplamla~dr.. Dini ve
lere sahiptir. Bu kilise, Avrupa'daki reform s- itimal yap, airetler din adamJan v~ blgenin ileri
recinde oluturulmu, milli (ngilizlere has) bir gelenleri ile ilgili bilg.ler: ayrntl olarak ~karlrn~- , ~'
kilisedir. Fakat milli kili'se zamanla "evrensel ki- ve
tr. Sonuta planl almalar yaplm 1. Dnya ,y . . .r:
liseye" dnm ve bu kilise sadece ngiltere'ye Sava somasnda slam or;fyasnda nemli bir- .
deil, btn dnyaya yaylmtr. Gnmzde ok yer ngilizlerin eline gemitir. ; .. J.

' .~
~ .
1 J

Bedizzaman, ngilizlerin stan
bul'u igal etmeleri sonrasnda gn-
derilen sorular hakaret kabul ederek
"600 kelime ile deil, 6 kelime ile de-
il, hatta 1 kelime ile deil, belki bir
tkrkle cevap veriyorum .." demitir.
ngiliz devlet adamlarnn fikirleri ve yetime
tarzlar da slam dmanlnda tesirli olmutur.
Burada ne kan Gladstone'nun 1 fikri yaps hak-
knda ksa bilgi vermek faydal olacaktr. Gladsto-
ne, btn siyasi hayatn Kur'an' yok etmeye ve
Osmanl Devleti'ni paralamaya adamtr. 2 Onun
gibi eitim alan ngiliz devlet adamlar Helen me-
deniyetine hayran olarak yetitirilmilerdir. Bunda
Eton3 gibi eitim veren kolejlerin etkisi byktr.
Bu kolejlerde yetien ve sonrasnda ngiltere'nin
siyasetinde tesirli olan kiiler Hristiyan Avrupa
Medeniyeti ina etme gayesinde olmulardr.
Bedizzaman'n, onlarla mcadelesinin ba-
lamas genlik yllarna tekabl etmektedir. O,
Van Valisi Tahir Paa'nn konanda nsafirken
Gladstone'un (Risalelerde ngiliz Mstemlekat
Nazr Gladiston diye geiyor) 1882 ylnda Avam
Kamaras'nda yapm olduu konumada sarf et-
tii szleri grr. Bu konumasnda Gladstone
eline Kur'an' alarak: "Kur'an Mslmanlarn
elinde olduka, onlara kesin olarak galip gelme-
miz imkanszdr. Ya bu Kur'an' Mslmanlarn
elinden almalyz, ya da onlar Kur'an'dan sout
malyz." demitir. 4 Gladstone, bununla da ye-
tinmemi, Kur'an' ak ifadelerle lanetlemi ve
dnya barna engel tek ey olarak gstermitir.
Bu durum Sultan 2. Abdlhamid ve hkmet ta-
rafndan byk bir tepki ile karlanmtr. Babali, likle btn Mslmanlar istedikleri gibi ynetme-
Gladstone'un hakaretlerini 8 Ocak 1895 tarihinde
yapt bir aklama ile knamtr. 5 Gemi yllara
ait sz konusu gazete haberini Bedizzaman oku-
mu ve bunun zerine fikri mcadelesini balat-
mtr. O, "Kur' an' n snmez ve sndrlmez ma-
nevi bir gnq hkmnde olduunu, ben dnyaya
ispat edeceim ve gstereceim." demitir. 6 Onun
58j YEN MiT DERGiSi
bundan sonraki hayat iki gaye zerine ekillen-
mitir. Birincisi "Kur'an", ikincisi din ilimlerinin
yan sra msbet ilimierin okutulduu "niver-
site Projesi". 7 Onun Kur'an tefsiri olarak yazd
Risale-i Nurlar ve Medreset'z-Zehra ismini ver-
dii Van, Diyarbakr ve Bitlis'te kurulmasn iste-
dii8 niversite projesi bu gayenin bir sonucudur.
Bedizzaman 1907 ylnda stanbul'a gitmitir.
lk olarak douda kurulmasn istedii niver-
site ile ilgili dilekesini padiahn zel kalem dai-
resi Mabeyn-i Hmayun'a sunmu; fakat isteine
olumlu bir cevap alamamtr. Sonrasnda yapt
btn giriimlere ramen niversite projesi hayata
geirilememitir.
Bedizzaman'n ngilizlere kar mcadelesinde
ne kan eser Hutuvat- Sitte'dir. ngilizlere kar
gizlice yaymlanan bu eser, alem-i slam ve Trkler
aleyhinde ngilizlerin smrgecilik siyasetini, ent-
rikalarn ve tarihi dmanln nerederekAnado-
lu'daki Milli Kurtulu Hareketi'ni desteklemitir.
Hutuvat- Sitte, 6 adm demektir. Bedizzaman bu
eserinde eytann desiselerini ve onlara kar takip
edilmesi gereken zm yollarn gstermitir. Bu-
rada ngiliz siyaseti; fitnekar, ayrlklardan istifade
eden, menfaat yolunda her tr alakl yapabilen,
yalanc, tahripkar ve harite menfi olarak nitelen-
dirilmektedir. ngiliz Bakumandan'na Hutuvat-
Sitte gsterilmi ve Bedizzaman'n aleyhte olduu
bildirilmitir. Kumandan Bedizzaman'n idam
n emretrni; fakat kendisine Bedizzaman idam
edilirse btn Dou Anadolu, ngilizlere ebeciiyen
drnanlk besleyecei ve airetlerin ayaklanabile-
cekleri sylennesi zerine bu kararndan vazge-
rnitir. ngilizler bo durmayarak eyhlislam' ve
dier baz ulemay lehlerine evirmek iin alma
lar yapmlardr. 9 O dnemde Anadolu'da balayan
stiklal Sava ve Kuva-i Milliye'nin aleyhine fet-
valar kartlrntr. Bedizzaman bu fetvalara kar
km, Kuva-i Milliyecileri mcahit ilan ederek
Anadolu'daki istiklal mcadelesini desteklernitir.
ngilizlerin faaliyetleri bunlarla da snrl deil
dir. Onlarn en nemli plan lilafetle ilgili alandr.
Onlar, bilafeti stanbul'dan kendi kontrolleri altn
da bulunan Cidde veya Msr'a gtrmeyi byle-
yi istemilerdir. 10
Bedizzaman'nAnglikan Kilisesine cevab
ngiltere'de Dinler Klliyat Cemiyeti ad altn
da kurulan ilmi cemiyet, dinler hakknda yazlm
nemli eserlerin toplanaca bir ktphane kur-
mak istemitir. KuniluUTI Yaz leri Mdr Mr.
Arthur Bouthwood da eyhlislamlk makamna
bir mektup gndermitir. Dnemin eyhlislam
Haydarizade brahim Efendi'ye iletilen bu mek-
tupta 4 soru 11 bulunmaktadr. Asl dini gelenekle-
re riayet etmek kouluyla sorulara ilk nce 30 bin
kelimeyle cevap istenmi, daha sonra bu cevabn
SO bin kelimeye kadar karlabilecei belirtilmi
tir. eyhlislam, sorular cevaplamas iin Daru'l-
Hikmeti'l-slamiye heyetine gndermitir. 12 Heyet,
sorularn cevaplandrlmas iin ok detayl ilmi a- lamam, zellikle Meclis-i Meb'usan'n dine kar
lmalar yaptrmtr. Heyetin 2 Austos 1336/1920
tarihli toplantsnda, yelerin her birinin sorulara
cevap vermesi istenmi, yazlan cevaplarn tashihi
iin de Ferit Kam Bey ve Hafz smail Efendiler
grevlendirilmitir. Daha sonraki toplantda ha-
zrlanan cevaplar okunmu ve deerlendirilmitir.
Konuyla ilgili bir baka toplantda Ahmet Rasim
Avni Efendi'nin yazm olduu makale kabul edil-
mitir. Sorulara verilecek cevapla ilgili yaplan son
toplantda smail Hakk zmirli'nin yazm olduu
"El-Cevab's-Sedid fi Beyani Dini' d-Tevhid" adl
eserin Mqihat makamna gnderilmesi kararlat
rlmtr.U Bu erevede slam Tetkiklcri ve Telif-
leri Kurulu bakan eyh Abdulaziz avi de Arap-
a bir cevap yazm 14 ve sonrasnda Mehmet Akif
Ersoy bu eserin tercmesini yapmtr. Bylelikle
konuyla ilgili iki eser olumu ve Diyanet leri
Bakanl bu eserlerin basmn yapmtr. sordu bizden. Alt yz kelime istedi. ernitetine
Heyet yesi Bedizzaman Said N ursi sorulara
ilk nce cevap vermemitir. Bedizzaman, Rusya
esaretinden sonra stanbul'a geldii dnemde En-
ver Paa'nn teklifiyle 4 Austos 1918'te Daru'l-
Hikmeti'l-slamiye'ye aza seilmi ve 26 Austos
1918 tarihinde Sultan Vahdettin tarafndan "Mah-
re" payesi verilmiti. 15
Bedizzaman, ngilizlerin stanbul'u igal et-
meleri sonrasnda gnderilen bu sorular hakaret
kabul ederek "600 kelime ile deil, 6 kelime ile
deil, hatta 1 kelime ile deil, belki bir tkrkle
cevap veriyorum. nk o devlet, ite gryor-
sunuz, ayan boazmza bast dakikada, onun
papaz marurane stmzde sual sormasna kar-
yzne tkrmek lazm geliyor ... Tkrn o
ehl-i zulmn o merhametsiz yzne" demitir.
Bedizzaman'n bu tavr Mslmanca duru ve
diplomatik dilin gzel bir rneidir. nk n
giltere bu dnemde slam alemini paralamak
ve Osmanl'y ykmak iin gizli ve ak her trl
faaliyeti yapmaktan ekinmeyen bir devlet konu-
mundadr.
Bedizzaman'n ngilizlerle mcadelesi Anka-
ra hkmetinin dikkatini ekmi ve fikirlerinden
istifade edilmek zere Mustafa Kemal (Atatrk)
Paa tarafndan Ankara'ya davet edilmitir. Fakat
Bedizzaman "Ben tehlikeli yerde mcadele et-
mek istiyorum. Siper arkasndan mcadele etmek
houma gitmiyor." diyerek daveti geri evirmitir.
Sonrasnda 3 defa ifreli davet ve eski Van Valisi,
dostu meb'us Tahsin Bey'i krmayarak Ankara'ya
gitmitir. 25 Kasm 1922'de TBMM'de resmi t-
renle karlanmtr. Fakat burada mit ettiini bu-
lakaytl ve Batllama temayl onu rahatsz et-
mitir. Bunun zerine meb'uslarn ibadete bilhas-
sa namaza mdavim olmalarnn nemi zerinde
duran bir beyanname neretmitir. ok tesirli olan
bu beyanname sonras, Bedizzaman'a meb'usluk,
Daru'l-Hikmeti'l-slamiye'deki eski vazifesi, eyh
Snusi'nin yerine dou vilayetlerinin umumi vaiz-
lii, 300 lira maa ve kk tahsisi gibi teklifler ya-
plmsa da bunlar kabul etmeyerek Van'daki Erek
Da'nda inzivaya ekilmitir. 16
Bedizzaman, daha sonra Anglikan Kilisesi'nin
sormu olduu sorular cevapsz brakmamtr.
"Bir zaman bi-aman slam'n dman, siyasi bir
dessas, yksekte kendini gstermek isteyen ves-
vas bir papaz, desise niyetiyle hem inkar suretinde,
hem de boazmz penesiyle skt bir zaman-
elimde pek ematetkarane bir istifham ile 4 soru
kar: Yzne "tuh!" demek, desisesine kar: Ks-
mekle skfit etmek, inkarna kar da: Tokmak gibi
bir cevab- mskit vermek lazmd. Onu muhatap
etmem. Bir hakperest adama byle cevabmz var."
diyerek sorular cevaplamtr. 17 Bu cevap Risale-i
Nur Klfiyat ierisinde yer alan Szler Kitab'nn
sonuna eklenmitir.
1.soru: "Hz. Muhammed'in (sallallahu aley-
hi ve sellem) dini nedir?"
Bedizzaman'n cevab: te Kur'an'dr; er-
kan- sitte-i iman, erkan- hamse-i slam. [slam' n]
Esas[ ], maksad- Kur' an. (Kur'an'n kasdettii esas
ve rkunlardr.)
2. soru: "Bu din fikir ve haya~a ne vermi?"
Bedizzaman~n cevab: Fikre tevhid, hayata
istikamet.
. ' .. J
Buna dair ahidim: "Emrolunduun gibi dosdoru
ol" ((De ki: O, Allah'tr, gerek ilahtr ve birdir. m 9
18 ,
3. soru: "Zamanmzn eitli skntlar
n nasl tedavi eder?" (Buradaki skntlar ile
Avrupa'da ii ihtilali eklinde grlen siyasi,
itimal ve ekonomikdzensizlikler yani kapitalizm,
YEN MT DERGiSi j59
 sosyalizm ve Bolevizm gibi sosyal akmlarn mey-
dana getirdii kargaalar kastedilmektedir. 20 Bu
soru Anglikan Kilisesi'nin gndemini youn bir
ekilde igal eden ii eylemleri ve sonucunda orta-
ya kan yeni dini hareketlere zm araynn bir
yansmas olarak sorulmutur.)
Bedizzaman'n cevab: Hurmet-i riba, hem
vcub-u zelcitla. Yani faizin yasaklanmas ve zekat-
n yerine getirilmesiyle mmkndr.
Buna dair ahidim ''Allah faizi mahveder (faiz ka-
r~an maln bereketini giderir) faizi n bereketini eksiltir"21 ,
"Namaz hakkyla eda edin, zekat verin ... '122 , ''Allah,
al-verii mubah;faizi ise haram klmtr'123
4. soru: "ihtilal-i beere ne nazarla bak
yor?" (Dnyay gerek daha iyi, gerek daha fena bir
surette deitiren siyasi ve manevi glere, dier
bir deyile; bu din sosyal adaleti nasl salyor.)
Bedizzaman'n cevab: Sa'y, asl esastr.
Servet-i insaniye, zalimlerde toplanmaz, saklanmaz
ellerinde. Yani almak esastr. Servetin adil da
tlmas ve tekellerin engellenmesi gerekmektedir.
Buna dair ahidim "Ve insan iin ancak emeinin
karl vardr"2\ ''Altn, gm yp Allah yolunda 9 Tarihe-i Hayat, s. 132-133.
harcamayanlar var ya, ite onlar ac bir azabn bekledii
ni mjdele"25 demcktedir. 26
Netice
Bedizzaman'n hayat mcadeleler iinde ge-
mitir. O, kendisine teklif edilen mlcifatlarla de-
il davas ile megul olmu ve takipilerine rnek
bir hayat sunmutur. Onun, Anglikan Kilisesi'nin
sorularna vermi olduu cevaplar, slam' en veciz
ekilde zedemenin yan sra Avrupa'y derinden
etkileyen sosyal meselelere slam'n getirmi oldu-
u esiz zmleri de ortaya koymaktadr. Bu -
zmlerin gnmzde ekonomik, siyasi ve itimal
olarak yeniden ele alnarak neredilmesi gerek-
mektedir. Onun davasn "vahyin nda insanl
n eitimi" olarak zetlemek mmkndr. Onun, 15
Kur'an ile ilgili gayesi Risale-i Nur:Knlliyat ile mey-
vesini vermitir. Bu eserler Kur'an'n snmez ve
sndrlmez manevi bir gne hkmnde oldu-
unu, btn dnyaya ispat etmeye devam etmek-
tedir. Fakat Van, Diyarbakr ve Bitlis'te kurmak is-
tedii "niversite Projesi" gereklqmemitir. Bu
gaye onun takipileri tarafndan hayata geirilmeyi
beklemektedir.
*Aratrmac-Yazar
mesud.menderes@yeniumit.com. tr
60 1 YEN MT DERGiSi
Dipnotlar
William Ewart Gladstone (1809-1898): Liberal Partili, 4 kez
(1868--74, 1880-1885, 1886, 1892-1894) ngiltere Babakan
l yapm, slam'n ve Trklerin dman olarak tannm
ngiliz devlet adam (Kenan Krkpnar, Ulusal Kurtulu Sava!
Dnemi ngiltere ve Trkiye (1919-1922), Phoenix, Ankara,
2004, s. 43).
2 Taha Niyazi Karaca, ngiltere Babakan Gladstone'un Os-
manl'y Ylana Plan Byk Oyun, Tima, stanbul, 2011, s.
18.
3 Okul ile ilgili ayrntl bilgi iin baknz (Birol Bier, Byk
Britanya'nn Melcteb-i Sultani'si, Chronicle, Say 13, stanbul,
2009, s. 70-79).
4 "As long as this book remained with the Muslims in that co-
untry and they respected and followed it, the British would
never be able to dominate them. He added that the only so-
lution was to try and separate the holy Quran from the Mus-
lims... " htp://www.al-islam.org/gallery/kids/books/istori
es/8.htm.
5 Karaca, s. 302.
6 Bedizzaman Said Nursi, Tarihe-i Hayat, ahdamar Yayn
lar, stanbul, 2007, s. 47; Bedizzaman Said Nursi, Sikke-i
Tasdik-i Gaybi, ahdamar Yaynlar, stanbul, 2007, s. 82.
7 niversitenin zellikleri ile ilgili bilgi iin baknz (brahim
Canan, Bedizzaman'n Fikri Program zerine Bir Analiz,
Nesil, stanbul, 2008, s. 129-132).
8 Bedizzaman Said Nursi, Emirda Lahikas 2, ahdamar Ya-
ynlar, stanbul, 2007, s. 165.
10 Mustafa Armaan, Abdlhamid'in Kurtlarta Dans 2, Tima,
stanbul, 2011, s. 143.
11 Tarihe-i Hayat, Mektubat ve Lem'alar adl eserlerde soru-
larn 6 tane olduu ve 600 kelime ile cevap verilmesi istendi-
i gemektedir (Tarihe-i Hayat, s. 133; Bedizzaman Said
Nursi, Mektubat, ahdamar Yaynlar, stanbul, 2007, 470;
Bedizzaman Said Nursi, Lem'alar, ahdamar Yaynlar, s
tanbul, 2007, s. 217) fakatSzer adl eserde 4 soruya 600 ke-
lime istendi eklinde gemektedir (Bedizzaman Said Nursi,
Szler, ahdamar Yaynlar, stanbul, 2007, s. 814).
12 smail Hakk zmirli, Anglikan Kilisesine Cevap, Sadeletiren:
Fahri U nan, TDVYaynlar, Ankara, 1995, s. XLV. .
13 Zekeriya Akman, Paru'l-Hikmeti'l slamiye, DB Yaynlar;
Ankara, 2009, s. 72.
14 Abdlaziz avi, Anglikan Kilisesine Cevap, eviren: Meh-
met Akif, Sadeletiren: Sleyman Ate, DB Yaynlar, Anka-
ra, 1987.
Akman, s. 134.
16 Ayrntl bilgi iin baknz (Tarihe-i Hayat, s. 133-142).
17 Bkz. Mektubat, s. 410; Tarihe-i Hayat, s. 133.
18 Hud Suresi, 112.
19 hlas Sures-i, 1.
20 zmirli, s.'XLVl
21 Bakara Suresi, 276. .
22 Bakara Suresi, 43/83/110; Nisa Suresi, 77; Nur Suresi, 56;
Mzzemmil Suresi, 20.
23 Bakara Suresi, 275.
24 Necm Suresi, 39.
25 Tevbe Suresi, 34.
26 Szler, s. 814-815.

SAYGI EAIRE

VE KALBIN TAKYASI
eairuffaf sevmek demek, Kur'an- Kerim'i, Peygam6er lifendimiz'i (saffaffaf
teafa afeyfi ve seffem), Ka'6e'yi ve namaz gi6i i6adetferi, fatta Affaf Teafa'y
fatrfatan fer eyi sevmek demektir. Bunfara gsterifen sayg da, onfar
frakkndaki kusurfar da, Affaf'a kar ypfm sayfr.

eair, "uur" kelime kknden "aire"nin veya
"iar"n ouludur. Alamet, niane, iz ve be-
lirti manalarma gelir. Nitekim sava esna-
snda askerlerin kendi tarafndaki kimselerle
haberlemesi ve birbirlerini tanmas iin daha n-
ceden aralarnda kararlatrlm olan sz, alarnet ve
iarete de "iar" yani "parola" denir. [ll Ayn zaman-
da bir akide, bir dnce biimi, bir fil veya bir sis-
temi sembolize eden bir nesne veya onun temsil-
cisine, bir amblem grevi grdnden dolayiir
denilmektedir. Mesela resmi bayraklar, polis veya
asker niformalar, paralar, pullar vs. hkmetle-
rin eairindendirYl
Istlahta ise, grlnce ve haklarnda dn
lnce Allah Teala'y hatrlatan, onlara sayg gs-
termeye ve kulluk vazifelerini onlar vesilesiyle
yapmaya davet edildiimiz eylere "eair" denir.
Bunlar dinde kutsal saylan ve ifas istenilen eyler,
dini emirler, remizler ve Allah'a ait nianelerdir.
Namaz, oru, zekat, hac, Cuma namaz, namaz
camilerde cemaatle eda, ezan, kamet, slam'n m-
dafaas iin Allah adna yaplan her trl hizmet vs.
gibi hususlar Allah'n eairindendir.
Bir baka ifadeyle eair, itimal hayatta slam
dininin varln hissettiren, dini ykmllkleri
YEN MT DERGiSi 161
 hatrlatan iaretler btndr. Bundan dolaydr
ki Bedizzaman, eairin daha ok amme hukuku-
na baktn yle ifade etmektedir: "Nasl 'hukuk-u
~ahsiye' ve bir nevi hukukuilah saylan 'hukuk-u umu-
miye' namyla iki nevi hukuk var. yle de, dini: mese-
lelerde bir ksm hususlar ~ahslara taalluk eder; bir k
sm umuma, umumiyet itibaryla taalluk eder ki, onlara
'eair-i slamiye' tabir edilir. eairin umuma taalluku
cihetiyle de umum onda hissedardr. "131
Bu adan yine Bedizzaman nemli bir tespitte
bulunarak eairin cemiyete ait bir kulluk olduunu
da ifade etmektedir: "eair, adeta hukuk-u umumiye
nev'inden, cemiyete ait bir ubudiyettir. Birisinin yapma-
syla o cemiyet umumen istifade ettii gibi, onun terkiyle
de u mum cemaat mes'ul olur. Bu nevi ~eaire riya giremez
ve ilan edilir. Nafile nev'inden de olsa, ~ahsi: farzlardan
daha ehemmiyetlidir. "1 41 Mesela, ezan, kurban, tera-
vih ve bayram namazlar vs. gibi ibadetler bu husu-
sa dair ok bariz rnek tekil edebilir.
eair, bizatihi ibadetin kendisine denildii gibi,
ibadetlerin yapld rnekanlara da denir. Mesela
cemaatle namaz, Hac ve menasiki, eairden olduu
gibi ayn ekilde bu ibadetlerin eda edildii cami-
ler, minareler, hacdaki ibadet ekilleri ve yerleri de
eairdendir. Zaten "eair-i Hac" tabiri, hac esna-
snda yaplmas gerekli olan vazifeler, "Mqairu'l-
Hac" tabiri de hem haccn menasiki hem de hac
menasikinin eda edildii yerler manasnda kulla-
nilmtr. s
Lgat manasyla meair, alametlerle belirlenmi,
eair klnm yerler demektir. Kur'an- Kerim'de
belirtildii gibi, mesela Mzdelife iin "me'ar-i
haram" tabiri kullanlr:l_,j1~ -?t_;_;. ~ ( ,::.;r ~~~
v1_,;j1 ? 4 ii~ "...Arafat'ta vakfeden ayrlp sel
gibi (Mz del!fo'ye doru) akn ettiinizde, Me~'ar-i
Haram'da Allah' z ikredin ... " (Bakara, 2/ 198) Yine
Beytullah'n yanbanda sa'y ibadetinin yapld
Safa ve Merve tepeleri hem me'ar hem de eair-
dendir. ~~ ~L.;,j, ~ ;j;.Jij Ll.::J ~~ "Safa ile Mer-
ve Allah'n belirledii ni~anelerdendir. " (Bakara, 158)
Yani bu iki tepe, Allah'a ibadet ve O'na yaklamak
iin konulmu hususi alametlerden ve hac ibade-
tinin yapld mbarek mekanlardan ikisidir. Bu
mekanlar iaret ettikleri hakikatle o kadar btn-
lemilerdir ki adeta daima o hakikati hatrlatan bir
abide haline gelmilerdir. Bu manada Kabe, M etaf,
Arafat, Mzdelife ve Mina tevhidin remzi ve Al-
lah'a kul olduumuzun grl grl ilan edildii,
ruh- revan- Muhammedl'nin ehbal at husu-
si, mbarek mekanlardr. Bu belli mekanlar olmasa
62j YEN MT DERGiSi
bu ibadetler de dnlemeyecei iin, burada ya-
plan ibadetler eair olduu gibi mekanlar da eair
haline gelmitir.
eaire sayg daima korunmaldr
"Allah'a ortak tanmayan halis muvahhitlerden olun!
nk bilin ki Allah'a ~irk ko~an kimse, gkten d~
veren ve ku~larn didik didik edip kap~t birine yahut
rzgarn uzak ve ssz bir yere savurduu kimseye benzer.
Bu byledir. Artk kim Allah'n ~eairini tazim ederse,
~phe yok ki bu, kalbierin takvasndandr." (Hac, 22/31-
32) Allah'n eairi, tevhidi ve sadece Allah'a ibade-
tin saf eklini temsil eden iaret ve alametlerdir.
Dolaysyla tevhidin ve ona kulluun remzi haline
gelmi ibadetlereve ibadet mekanlarna cami, mes-
cid vs .. sayg duymak, Mslman olmann bir ge-
reidir. Bu sayg, imandan ve Allah'n emir ve ne-
hiyleri karsnda mrnin bir kalbin sahip olduu
takvadan kaynaklanr. eaire sayg, takvadan neet
eden ve neticede yine takvaya dnen bir deer
dir. nanemn uurunda ve sorumluluklarnn far-
knda inanan bir kalbin hassasiyetidir.
Baz alimler bu kavramn iine her ibadet girer
derken, bazlar da eairin, "haccn menasiki" oldu-
unu sylemilerdir. Dier baz alimler de: Hayr,
bununla zellikle "hedy" yani kurbanlk hayvan
kastedilmitir demilerdir ki, "eair" de asl, ken-
disiyle Allah'a kar kulluk vazifelerimizin yerine
getirilip onunla irtibatn temin ve devam ettiril-
dii yine O ve Resul tarafndan belirlenen zel
alametler, nianlar manasndadr.
Bu manalardan hangisi olursa olsun deimeyen
bir hakikat vardr ki, o da her halkarda eaire say-
gl davranmann gerekliliidir. Bu manada Maide
Suresi'nde bir ayet-i kerimede yle buyrulmakta-
dr: "Ey iman edenler! N e Allah 'n ~eairine, ne ~ehr-i
harama, ne Kabe'ye hediye olarak gnderilen kurbanlk
hayvanla ra, hele hele gerdanlk takl kurbanlklara, ne de
Rabbinin lifunu, ihsan edecei kazanc ve O'nun rza
sn arzulayarak Beyt-i Haram'a yneleniere sakn hr-
metsizlik etmeyin!" (Maide, 5/2) Burada apak g-
rlmektedir ki haram aylar, Kabe, Kabe'ye hediye
olarak gnderilen Allah iin kesilecek kurbanlklar
hatta onlara taklan gerdanlklar ve Kabe'yi ziyarete
giden yolcularn hepsi eairdendir. Bunlara sayg
da ve hrmette ne olursa olsun kusur edilmemeli,
hibir ekilde onlara asla zarar verilmemelidir.
Burada unu da zellikle belirtmek gerekir ki
"Bu emirdeki asl hikmet, eyann tabiatma ait de-
il, onlar yaratana ve her eyi ihata eden "Muhit"
Allah'a aittir. Din asndan helal ve haramlar srf
O'nun iradesinin eseridir. Dolaysyla; Ey iman
edenler ne Allah'n eairine, yani O'nun iradesi-
ni gsteren merasim ve dini sorumluluklara, iba-
det ve taatlerine niane olan alametlerine, mesela
hac iin ihram, mikatlar, cemreler, Safa-Merve,
Me'ar-i Haram, Arefe'de vakfe, tavaf, sa'y, kur-
ban, tra olma gibi menasik denilen iarlara ne de
bu alametlerden saylan drt haram aya, yani sava
yapmann haram olduu (Receb, Zilkade, Zilhicce,
Muharrem) drt aydan birine (Bakara Suresi 2/194.
ayetine bkz.) ve ne Kabe'ye hediye edilen kurbanlk
lara, ne de kladelere, yani kurbanlk nianesi olmak
zere kurbanikiara herhangi bir eyden (aa ka-
buklar veya kldan yaplp) taklan gerdanlklara ve
Kabe'ye doru gelenlere, Rab'lerinden hem bir fadl
ve hem honutluk mit ederek ziyaret kastedenle-
re hrmetsizlik etmeyin. Yani btn bu alamedere
Allah iin hrmet edin, saygy terk etmeyin.
Bu cmleden olarak haram aya, sava ve nesi'
(haram ay tehir etmek) suretiyle riayetsizlikte
bulunmayn, hediye kurbanlk ve gerdanlklarn
hrmetini ihlal etmeyin, bakalarnn sevk ettii
kurbanikiarna taarruz etmeyin. Kendinizin kur-
banlk gtrp ona bir niane taknanz da ihrani
nn yapaca ilerdendir. yle ise derhal elbisenizi
karp ihrama girmekle ve bundan sonra bunlarn
etlerini sadaka olarak vermekle bu hrmeti muha-
faza edin. Hem ziyaret, hem ticaret kastyla Kabe'ye
gelenleri men eylemeyin, haclarn yolunu kesme-
yin. Kabe'ye dardan gelenler de Mekke'ye ihram-
sz girmesin."l 6l Zira ihram, eairden olduu gibi
ayn zamanda Mekke'ye ihraml girmekte bu m-
barek belde ve beyte derin bir sayg ve hrmetin
gereidir.
Burada unu da belirtmek gerekir ki bu ayet
inciirildiinde Mslmanlar, Mekke mrikle
ri ve evrelerindeki dier mrik kabilelerle sava
halinde idiler. Mrikler, asrlk adetlerine ramen
onlarn Kabe ziyaretini engellemilerdi. Burada
onlara layk olduklar sert karl vermeme konu-
sunda Mslmanlar zellikle uyarlyorlar. Zira bu
fke onlar, eaire saygy ihlale srkleyebilirdi:
"Sizin Mescid-i Haram' ziyaretinizi engellediler diye
birtakm kimselere kar~ beslediiniz kin ve lfke, sakn
sizin onlara saldrmanza yol amasn. Siz iyilik etmek,
fonalktan saknmak hususunda birbirinizle yardmla~n,
gnah i~lemek ve ba~kasna saldrmak hususunda bir-
birinizi desteklemeyin. Allah'a kar~ gelmekten saknn!
nk Allah'n cezas ok ~iddetlidir." (Maide, 5/2)
Bu ayeti daha iyi anlamak ve eaire gsteril-
mesi gereken saygnn nemini daha iyi idrak
edebilmemiz adna ayet-i kerimenin ini sebebi-
ni belirtmek de faydal olacaktr: "Hatim adnda
Yername'li bir ahs,f 7 l Medine'ye Peygamber Efen-
dimiz'i grmeye gelmiti. Yanndaki atllar Medi-
ne dnda brakarak tek bana Peygamberimiz'in
huzuruna girdi. Allah Resul, adam tam girerken:
'Yannza eytann diliyle konuan bir adam girdi.'
dedi. Hatim, 'nsanlar neye davet ediyorsun?' diye
sordu. Efendimiz (salla!lahu aleyhi ve sellem): 'Al-
lah'n yegane ilah olduuna ahadet etmeye, na-
maz klmaya ve zekat vermeye.' buyurdu. Bunun
zerine o ahs Peygamberimiz'in davetini kabul
etmi grnerek yle dedi: 'Ancak kabiternde
kendileri olmadan karar veremeyeceim byk-
lerim var. Ben onlara geri dneyim, belki Msl-
man olur, onlar da size getiririm.' Bu szden sonra
Hatim kp gidince Allah Resul (sallallahu aleyhi
ve sellem) ashabna yle buyurdu: 'Bu adam sizin
huzurunuza kifr yzyle girmiti, bir zalimin
kyla da kt. Bu kimse samimi deil.' Nitekim
Hatim, Medine'den karken, Medinelilerin ot-
lamak zere meraya saldklar hayvanlarn srp
gtrm, peine dmlerse de kap kurtulmu,
yakalayamamlard. Daha sonra Hz. Peygamberi-
miz Umretu'l-Kaza iin Mekke-i Mkerreme'ye
girdiinde, Yername haclarnn tdhiyesini iitmi
ve sahabe-i kirama: 'Bunlar Hatim ve arkadalar'
demitir. Hatim, Medine'de gasbettii hayvanlar
da beraberinde getirmi hacda kurban etmek ze-
re nianlamt. Peygamberimiz'in yannda olan
Mslmanlar, Hatim'i yakalamak zere ona yne-
lince Allah (celle celaluhu) bu ayeti indirmitir. "l 8 l
Bu hadiseden aka anlalmaktadr ki durum
ne olursa olsun, her halkirda Mslman eaire
saygl davranmaldr. Sebebi ne olursa olsun ba
kalar eaire saldrsa, dini alametlere, eseriere ve
dini yaayanlara hakaret etse de Mslman eaire
sayg prensibini hibir zaman ihlal etmemelidir.
Zira Mslman, duygularna gre hareket eden
deil, imanna, imana dayal sayg anlayna ve vah-
yin tayflar altnda aydnlanm aklna gre hareket
eden bir hasiret insandr. Onun hareket stratejisi
heva ve heveslerini tatmin deil, sadece Allah'n
rzasdr. Bu anlay ve bu ali slup, bilhassa g-
nmzde, globalleen bir dnyada slam toplumu
iin ayr bir deere sahiptir. Zira eitli olaylar kar-
snda infallerine kaplarak hareket eden kimseler
slam'n aydnlk yznn karartlmasna ve slam
adnn terrle birlikte anlmasna sebep olmakta-
drlar. Dolaysyla bu ekilde hareket edenler hem
eaire saygy kendileri ihlal ettikleri, hem de ba
kalar tarafndan ihlaline sebebiyet verdikleri iin
YEN MT DERGiSi 163

eairi korumak ancak onu yaa
mak ve toplumda yaatmakla mm-
kndr. Dolaysyla eaire tazirnin en
nemli aya onu yaamak ve yaat
maktr. Bu mevzudaki hassasiyet de
kalbin takvasyla doru orantldr.
Allah katnda iki kat mesul olacaklardr. Zira bir
ktln ilenmesine sebep olmak, o ktl
bizatihi ilernek gibidir.
eair degitirilemez
eaire tazirnin gereklerinden birisi de dini e
air olarak kabul edilen esaslarn deitirilmemesi,
bize intikal ettii ekliyle muhafaza edilmesidir.
Zamana veya melcina bal olarak sebebi her ne
olursa olsun onlarn yerine baka bir ey ilcime
edilmemesidir. Zira tazim, beraberinde korumay
da gerektirir. Hatta diyebiliriz ki eaire tazirnin en
belirgin yansmas onu hassasiyetle korumak, ay-
nyla yaayp yaatmaktr. Zaten korumaya deer
bulmadnz herhangi bir eyi yaamaz ve sayg
da gstermezsiniz. eairi korumak ise ancak onu
yaamak ve toplumda yaatmakla mmkndr.
Dolaysyla eaire tazirnin en nemli aya onu
yaamak ve yaatmaktr. Bu mevzudaki hassasi-
yet de kalbin takvasyla doru orantldr. Onun
iin Mslmanlar, eairin yaatlmas mevzuunda
asla bir geveklik gstermemeli veya onun dei
tirilmesine asla raz ve taraftar olmamaldrlar. Bu
mevzuda en kk bir meyil veya tarafgirlik, Bedi-
zzaman Hazretleri'nin yaklamyla insann ebedi
dmaniarna yardm demektir: "Bilirsiniz ki, ebedi:
dmanlar!'!z ve hasmlarnz slam'n eairini tahrip
ediyorlar. Oyleyse, zaruri: vazifeniz, eairi ihya ve mu-
hafaza etmektir. Yoksa, uursuz olarak uurlu dmana
yardmdr. "[91 nk eairi tahrip, sathi bir bakla
~ararsz gibi gzkse de hakikatte dini tahriptir.
Islam toplumunu tahriptir. Kald ki hibir eairin
yerini, onun yerine konulacak baka bir ey de tu-
tamaz. Ayn maslahat netice verecei zannedilse
bile bu bir yanlgdr. Asla eair olarak vazedilmi
taabbdi esasn verecei sonular veremez.
641 YEN MT DERGiSi
Bedizzaman (rahmetullahi aleyh) bu hakikati
usule dayal bir ekilde yle aklamaktadr: "Di-
nin emirlerinden bir ksmna 'taabbdi:' denilir, akln
muhakemesine bal deildir, emrolduu iin yaplr. l
leti, emirdir. Bir ksmna da 'makul'l-mana' tabir edi-
lir. Yani, bir hikmet ve bir maslahat var ki, o hkmn
teriine mreccih olmu; fakat sebep ve illet deil. nk
hakiki: illet, emir ve nehy-i lahfdir. eairin taabbdf ks
m, hikmet ve maslahat onu deitiremez. Taabbdflik
ciheti stn geliyor, ar basyor; ona iliilmez. Yz bin
maslahat gelse onu tayir edemez. yle de, 'eairinfayda-
s yalnz bilinen maslahatlardr' denilmez ve yle bilmek
de hatadr. Belki o masiahatlar ise, ok hikmetlerinden
bir faydas olabilir. Mesela, biri dese, 'Ezann hikmeti,
Mslmanlar namaza armaktr. u halde bir tfek
atmak kajidir.' Halbuki o divane bilmez ki, ezann bin-
ler maslahat iinde o sadece bir maslahattr. Tfek sesi o
fayday verse, acaba btn insanlk namna yahut o ehir
ahatisi namna, kainatn yaratlnn byk bir neticesi
~e beerin yaratl gayesi olan ilan- tevhid ve rububiyet-i
Ilahiyeye kar ubudiyeti gstermeye vasta olan ezann
yerini nasl tutacak?l 10l
kinci olarak meseleye bir de lahi ve nebevi la-
fz ve ifadeler asndan baktmzda, brakn ea
ir haline gelmi ibadetlerin formatlarn deitirip
yerine baka bir ey ilcime etmeyi, eairden olan
kelimelerin yerine bile baka tabirler konamaz.
Zira biri lahidir, dieri kim tarafndan konulmu
olursa olsun beeridir. Buna taraftar olanlarn ise
niyetlerinin salahat ve samimiyetinden asla bah-
sedilemez. stad Bedizzaman bu hakikati gzel
bir rnekle yle beyan etmektedir: "Resul-i Ek-
rem Aleyhissalat Vesselam, rehberimiz ferman etmi ki:
'Her bid'at dalalettir. Her dalalet de Cehennemdedir.'
Acaba bu kesin formana kar, art niyetli alimler tabirine
layk baz bedbahtlar hangi maslahat buluyorlar, hangi
fetvay veriyorlar ki, lzumsuz, zararl bir surette eair-i
slamiyenin bedfhiyatna kar geliyorlar, deitirmeyi ka-
bil gryorlar? Olsa olsa, muvakkat bir cilve-i manadan
gelen bir intibah- muvakkat, o kt alimleri aldatm
tr. Mesela, nasl ki bir hayvann veyahut bir meyvenin
derisi soyulsa, muvakkat bir zarafet gsterir; fakat az bir
zamanda o zarif et ve o gzel meyve, o yabanf ve pasl ve
kesif ve arzi: deri altnda siyahtanr zamanla da koku-
ur. yle de, eair-i slamiyedeki lahi: ve Nebevi: tabirler,
canl bir cilt, bir deri hkmndedir. Onlarn soyulmasy
la, manalardaki nuraniyet, muvakkaten plak, bir derece
grnr. Fakat kabuu soyulmu bir meyve gibi, o m-
barek manalarn ruhlar uar, zulmetti kalb ve kafalarda
beeri postunu brakp gider. Nur uar, duman kalr. "1 11 1
nc olarak; daha nce de belirttiimiz
gibi eair, Mslman bir toplumun btnn
ilgilendiren bir zellie sahip olduundan do-
lay onu kaldrmaya veya deitirmeye kalkmak
umumun hakkna kar bir tecavzdr. Bediz-
zaman Said Nursi, bu hakikati yle ifade etmek-
tedir: "Umumun rzas olmazsa, ~eaire il~mek, umu-
mun hukukuna tecavzdr. O ~eairin en cz'isi (snnet
kabilinden bir meselesi bile) en byk bir mesele hk-
mnde, ehemmiyetlidir. "[ 121
Bedizzaman, eairi istim toplumuyla irtibatl
ele ald gibi Asr- Saadet'ten gnmze ve ge-
lecee de ba kurarak bunlarn nurani bir zincir
olduunu be~irtmektedir: eair, "dorudan doruya
umu m alem-i Islam'a taalluk ettii gibi, Asr- Saadet'ten
~imdiye kadar btn slam byklerinin baland o
nurani zincirleri koparmaya, tahrip ve tahrif etmeye a-
l~anlar ve yardm edenler, d~nsnler ki, ne kadar deh-
~etli bir hataya d~yorlar. Ve zerre miktar ~uurlar varsa
titresinlerf"[ 131 Zira eairi tahrip ve tahrif edilmi bir
toplum, dini yaama ve yaatma uurunu besieye-
cek ve canl tutacak dinamiklerini kaybedecei gibi
en nemli birlik ve beraberlik vesilelerini de kay-
betmi olacaktr. nk "her bir eair, adeta ilim
ehli bir alim gibidir. islam'n ruhunu daima insan-
lara ders verir"[ 141
Evet ~er bir eair,
srekli Mslmanl ha-
trlatan, Islam'n zn gstererek insan Hak ve
hakikatle buluturan bir hususiyete sahiptir. zel-
likle ezan, cemaatle namaz, oru, hac ve kurban
gibi, eair yn ok ne kan ibadetler ve bu iba-
detlerin bir ksmnn edas iin tahsis edilen zel
mekinlar, itimat vicdan besleyen ve dini hayat
canl tutan nemli dinamiklerdir. Minare, ezan,
salura kalkmak, iftar davetleri vermek, mukabele
okutmak, teravih namazlar, hac iin helalleme
ziyaretleri, hac olan kiilerin kyafetini ve davra-
nlarn deitirmesi gibi itimai dini motifler, in-
sanlar, balangta taklidi de olsa imana ve slam'a
doru ynlendirir. Bu ilk adm ise ok nemlidir.
Zira imanda tahkik ve ibadet u taatte derinleme bu
admn arkasn~an gelecektir. Unutmamak gerekir
ki "her eairde Islam'n nuruna bir uur ve bir i' ar
yani bir hatrlatma vardr."[ 15 l
Sonu
eair, fert ve toplumun iman ve irfan hayatn
besleyen olmazsa olmaz temel vesilelerdendir. Bu
hususiyetiyle de slam toplumunun tmne ait
bir haktr. Dolaysyla bunlar aktan yaannal ve
yaatlmaldr. Bedi~zaman'n yaklamyla; "Farz
ve vaciblerde ve ~eair-i Islamiyede ve Snnet-i Seniyenin
ittibatnda ve haramlarn terkinde riya giremez. Bunlarn
aktan yaplmas riya olmaz. Meer gayet iman za'jyla
Her bir eair, srekli Mslmanl
hatrlatan, sl3.m' n zn gstererek
insan Hak ve hakikatle buluturan
bir hususiyete sahiptir.
~{Bi
beraber,Jtraten riyakar ola. Belki ~eair-i slamiyeye temas
eden ibadetterin aktan yaplmas, gizli eda edilmelerin-
den ok derece daha sevapl olduunu, Hccet'l-slam
mam- Gazzali gibi zatlar beyan ediyorlar. Sair na-
filelerin gizli yaplmas ok sevapl olduu halde; ~eaire
temas eden, hususan byle bid'atlar zamannda snnete
tabi olmann yceliini gsteren ve byle byk gnahlar
iinde haramlarn terkindeki takvay izhar etmek, deil
riya belki gizli yaplmasndan pek ok derece daha sevapl
ve halistir. "[ 161 Zira eairin aktan aa yaannas
fert ve toplumun imann, yaama uur ve heye-
canlarn besler. eairin terk edilmesi ise btn bir
toplumu sorumlu duruma drr. eairin hafi-
fe alnmas veya deitirilmesi; gemi ve gelecek
zamanlar da iine alacak ekilde alem-i slam'
ilgilendiren bir mesele olduu iin, gnah olarak,
ahsi gnahlarn nne geer. Tabir-i dierle e
airin korunmas ahsi farzlardan nemli olduu
gibi ona zarar vermek veya onu deitirmek de
ahsi gnahlardan daha byk, itimal bir gnah-
tr. Zira eairin terki, toplum vicdannn bozulmas
demektir. "eairlerin krlmasyla, bozulmaya yz tutan
vicdan- umumiyi de"[ 171 yeniden canlandrmak ancak
eairlerin ihyasyla mmkn olabilir.
*lahiyat:-Yazar
skuzu@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
Bkz. bn Faris, Mucemu'l-Mekayis fl'l-Lua, s. 528
121 Mevdudi, Tefhlmu'l-Kur'an, (Maide, 5/5. ayetin tefsirinde)
I/449
131Said Nursl, Mektubat, (29. Mektup) s. 537
11 Said Nursl, Lem'alar, s. 58
ISJ Bkz. bn Faris Ayn yer.
161 Elmall, (Maide, 5/2. ayetin tefs irinde) III/1551-52
171 Bu ahsn asl ad, ureyh ibn Dubey'a el-Kindl'dir.
IBJ Vahidi, Esbabu'n-Nuzl, s. 130
191 Said Nursl, Mesnevi-i Nuriye, s. 87
po Said Nursl, Mektubat, (29. Mektup, 9. Nkte) s.538
p Said Nursl, Mektubat, (27. Mektup, 7. Nkte) s. 537
Said Nursl, Mektubat, (27. Mektup, 8. Nkte) s. 537
1131 Said Nursl, Mektubat, Ayn yer.
Bkz. Said Nursl, Szler, s. 672
s Said Nursi, Mesnevi, s. 1378
(1 61 Said Nursi, Kastamonu Lahikas, s. 1639
11 71 Said Nursi, Kastamonu Lahikas, s. 1628
YEN MiT DERGiSi 165
 YENi UMiT
Tcm m z / Agu sros / Ed Li! 20 I 2 - S.m 97
Copyrighr c l.k Ya\'ln:l k n..:. A. . 2012
Ru c."Serin tm \'". n haklan J.k Ya;,- nclk. 'lk A..\'t' 3itcir. E.\crde
yer alan ncrin \ 'C n."Simlcrin hk Th.yn.:h.k 'Iic A. "nin ncetJcn \':VJl izni
tlmaks.ttn, elektronik, mekanik., fowkopi ya da hcrh;ngi br k:yr sis r.:m ilc
;oalrlma:~. y.y nknm as ve depolanmas v:sakr r.

IIK YAYINCILIK TiC. A.. ADlNA SAHiBi

M. 'lilar KA'IlRC!OCl.U
GENEL KOORDiNATR
nr. Hfl<'n Al'AN
SORUMLU YAZI iLERi MDR
Sd)ukCAMCI
iDARi MERKEZ
Jsrnnhul
YAYlN TR
Yaygu SUn!i
GRSEL YNETMEN
1-.ngin ~.iFT
GRAFIK TASARlM
Eln:n TE~.

YAYlN VE iLETIIM ADRESI

Ks kl Ma h. Meltem Sk. No: S sklidar 1 STAN BUL
Tel : O ( 216) 3181000- Faks: O ( 216) -t2241 40

r =-~~.~~~Ooo.:--~
\__
dakikas 1 SMS/kontre drek arayoblrsin
(Her trlO abonelillemlerni i n oroyobl~n)

Yurri) ~~mc ht..'llcli 2f; '11.'Jir.

\\rtJ .hune lx-.Jdi, 1. Gnp lkckr f Avrup., Ort A'y!l, O-ra Dngu
\~ Ku7.C\' Afrik. Ulkdcn) 14 C, 2 tinp t llk:lc: r (l lt..tk Dou. Ameika,
Giinc\ AtHk. ve.~ Jl;v..itik ulkdt:ri ) 20 S. 3. l"':np \.) lkeler (t\vu,(tr.t( . \.' li;ui
Zt.:Ja n J:~ ) 1'\C 24 S'.lr. Alxnc oln.k i't\.')'t' nlcri .honc lxxtdini;
J k Y.wwbk. ' li.-:. rcr A . .JtlJ , her IYrr ~uk.-sindc. n; :i568324 nolu
Po-.r:l ~-ek hl~.bn: \'C'vn Bank A<)~ An.dolu Kunms;l uhc:i'mn;
Tl. o l."k, TR87 0020 ~uoo 9400 0540 300 40 (94-5405340) nnmor.l ,
S ohr>k. TR60 0020 HIJO(l 9400 0540 5300 4( (9454053-4 1) num.r:l ,
olr.k. TR3.1 IX\20 HOOO 94{)(] 0540 300 42 (94-54053-42 ) uum ar.l
hC$ahn: vatn p. Jt"kontun ti.)f(kupi~ini, :k i:.. im, aJ~ ve rcldlm bilgileri ik
lmngi savd .m iribaren :honc olacakhnn belirTCil h r .:a ilc .hoc mc:rkct..i
mi1.. posr; \'CV:\ fuk, ilc hiklirmclcri vert.-rli.iir.

BONh VF.DAGrriM MUDURI.UC '

Rulp,urlu ]11ll . Hg,~.'ti.tr (\1. u: l
Po.J ~~~h 346% l,;skiiJ>r 1 isl:'\l L'I
' !Cl: (02/6j+I41U6l
Fak." (0216) 522 ll 78
AVRl ll'A DAG I'I1M
WORLD M~.DIA (iROUP All i-mail Kuik
AJro: SPRF" ll LINGER LA).;DSTR. 107-OY, 6.10 69
OFF~ ' llACH m MAIN
MUr.:i Hiznctlci : 0049 69 300 3~ lll 12
D ngrun Thlctbnu: 0049 69 300 34 03 Fa" 0049 69 300 34 105
.l~ilef4&i\\'Orldmc..Jia~roup.c:u d:.grim @ctnll.man ..tc:

BASlLDI .1 YER
gbym A.. li;vjcmirtfZ\tiR
"lo!: O 232 274 22 IS l'<ks: ll 232 252 21 00
!IAii DA(>IT!M
nl'P A..
BASlM TARIHI
03 Te nmu z 2012
eMAIJ. Wl::R
www. y~tUumir.cun.tr )'l.iunit(m~'CltiumtA'Om.tr
Fiyr: KDV Darul 7.00 n.

YAYlN I.KRLF.Ri
<..indcrilc r-.lann va~mlruln:una Yayn Kunlu m.tr \"Crir.
Y.1y ml anan ya: lann hc:-r ti.lrl 'onunluhu ~:t.:trhnua .itir.
Y:w.la.r 2200 kelime:~~ gt.\"'lcmclidir.
T.irk,:cyi kull:mmaJ ~\ itin;'! ~sl'\.i.lmcli~ti r.
P.yd.buhm kayn.klnr, metin i\"'Cfi.~indc .. tn<.'Scl.l, ( l irr.tr 1983, 560)
~it-i, \'31'mn soy i;;nti, kit:thn ~>;y n t3.rihi, v.f:\o dlt Vt' t:~tf.: muuar.s
ik lu.;\.";l wrilmcli, daha sonra, ~ .m m sound3 liste Mtintlc ;k. olarak
hdirtibndiJir. Kitap isimleri iralik )J.Z.llrn:hdr.
ra1..l:r ~~Jyunl:nsn \'1.' il yyn knmasu i:dc t."(.Ultnc."l..
Dcrgin\l1Akki yt.1J iar, baka wrkn.lc kayn;tk ~sn.'l'ik:k \">'')'tl11Jn,hi1ir.
Yllymi.:U\3.11 yomJar iin rc'liflh.:rcti Jcnir.
 nsana Okunan, Zamana Bakan, Hayata Dokunan

Ilahi esajlar

ilahi mesajn ezelden ebede

uzanan evrensel izgisinde,
1. Kitap hayat, insan, kavram ve hadiseler
15x22,7 cm bugnn gzyle yeniden okundu.
475Syf.
t,19
Kur'an- Kerim'le ilgili 30 yldr
yaplan akademik aratrmalar
ilk kez iki ciltte bir araya getirildi.

eytan neden Kur"ana mdahale edemedi? Snnetin dindeki yerini inkar edenlerin asl amac nedir? Kur" an-
Kerim'deki kssalarn hikmetleri nelerdir? Kur"an'da namaz iin eza nvar mdr? Her kiinin Kur"an'la zel bir
iletiimivar mdr? Allah' n Kur"an'da 'Biz' zamirini kullanmasnn hikmeti nedir? Kur'an'n sosyolojikprensipleri
ile Bat Medeniyeti arasndaki farklar nelerdir? Kur"an'da emredilen ibadetlerininsan iin hikmetleri nelerdir?

Btn Sekin Kitaplarda

' fooebook.oom;k;"p"ycegl (!l ' twitteoom;k;"p"yo,gi
IkAkademi Yaynlar bir Kaynak KltrYayn Grubu kuruluudur. www.akademiyayinlari .com
Iii
~!