Matematik Dnyas, 2004 Bahar
Bilgisayar Bilimi
H. Cokun Gndz* / coskung@bilgi.edu.tr
Monte Carlo Yntemi
astgele say seme ilkesi zerine kurulmu
R algoritmalara rastlantsal algoritmalar de-
nir. Her ne kadar yant vermedikleri, hatta
kimileyin yanl yant verdikleri bile olsa, baz
problemler iin, rastlantsal algoritmalar kesin al-
goritmalara tercih edilebilirler, nk daha basit-
tirler ve daha hzl alrlar.
n saysyla ilgili bir algoritmann 2n zamanda
sonulanmas bilgisayar biliminde pek arzu edil-
mez, nk byle bir algoritma ok yava iler.
Ama daha ksa bir algoritma bilinmiyorsa ne yap-
mal? Rastlantsal algoritmalar bu hz sorununa
ksmi bir zm getirirler: yzde yz doruluktan
vazgeerek hzl algoritmalar bulabiliriz.
Elbette rastlantsal algoritmalarn uaklarda
kullanlmamasnn byk yararlar vardr!
Rastlantsal algoritmalar, Monte Carlo, Las
Vegas ve Sherwood olarak ana balkta topla-
nabilir.
Monte Carlo algoritmalar her zaman bir so-
nu verir ve sonucun doruluk olasl program
altka artar. rnein her denemede yzde 90
baar ans varsa, iki denemede baar ans yzde
99a kar.
te yandan Las Vegas algoritmalar yanl so-
nu retmezler, ama bazen hi sonu retmezler.
Sherwood algoritmalar ise her zaman sonu
verir ve verdikleri sonu dorudur. Ancak Sherwo-
od algoritmalarnn uygulanabildii problemler s-
nrldr.
Problemin trne ve beklenen sonucun nemi-
ne gre bu yntemlerden biri seilir. Biz bu yaz-
mzda Monte Carlo algoritmalarn inceleyeceiz.
imdi ok bilinen baz problemler zerinde
Monte Carlo algoritmasnn almasn inceleyelim:
Baskn Eleman Problemi. Bir say dizisinde, sa-
ylarn yardan fazlas aynysa, o elemana baskn
1 stanbul Bilgi niversitesi Bilgisayar Blm retim yesi.
Kesi
eleman denir. Bir dizideki baskn eleman bulma
algoritmas, en basit olarak tm elemanlarn dier-
leriyle karlatrlmas olabilir, bu da O(n log n)
zaman alr.
Bu problem iin oluturulabilecek bir Monte
Carlo algoritmas yle olabilir: Programmz, veri-
len n say arasndan rastgele bir say sesin. Eer
bu say verilen n saynn en az yarsna eitse prog-
ram dursun ve yant olarak bu sayy versin. Eer
bu say verilen n saynn en az yarsna eit deilse
program gene dursun ve yant olarak baskn ele-
man bulunamad desin.
Eer problem bulundu yantn verirse, bas-
kn eleman bulunmu demektir. Bulunamad ya-
ntn verirse ya yanl eleman seilmitir ya da bas-
kn eleman yoktur.
Eer baskn eleman varsa, program en az yz-
de elli olaslkla baskn eleman seecektir ve do-
ru yant verecektir. Program be kez altrldn-
da, programn baskn eleman bulma olasl 1
(1/2)5 = 0,96875tir, yani nerdeyse yzde 97, fena
saylmaz. Ve program 5n zamanda biter, olduka
abuk. Eer program alt kez altrrsak, doru
yant bulma olasl 1 (1/2)5 = 0,984375dir ve
program 6n zamanda biter.
Asallk Testi. Monte Carlo asallk testi algorit-
mas 2 ile n arasnda rastgele saylar retir ve bu
saylarn nyi blp blmediine bakar. Eer blen
bir say bulunursa, n asal deildir. Ama tam blen
bir say bulunamazsa, kesin olarak asaldr diyeme-
yiz. Bu algoritmann ok iyi bir algoritma olduu
sylenemez. rnein, 60329 says 23, 43 ve 61in
arpmdr. Algoritma 2 ile 60329un kkne en
yakn tamsay olan 245 arasnda rastgele saylar
seecektir. Ancak bu aralkta sadece say doru
sonu retilmesini salar. Bu nedenle, bu rnekte-
ki Monte Carlo asallk testi algoritmas ancak
%1,224 olaslkla doru sonucu verir, hi de iyi bir
sonu saylmaz.
90

izgelerin Paralan Says. Bir izgede, ka-
rld taktirde izgeyi iki paraya blecek olan ke-
narlardan oluan bir kmeye o izgenin paralan
kmesi diyelim. izgenin paralan says, bu k-
melerin sahip olabilecei en dk e saysdr.
Paralan says, bir anlamda, izgenin ne kadar
salam, yani ne derece tekpara olduu konu-
sunda bir fikir verir: Paralan says ne kadar b-
ykse, izge o kadar tekparadr, noktalar o dere-
Paralan says 1 olan bir izge
Paralan says 3 olan bir izge
ce birbirine balanmtr diyebiliriz. rnein, basit
bir dngnn paralan says sadece 2dir. Oysa
Kn tamizgesinin paralan says n 1dir; zaten
n noktal bir izgenin paralan noktas n 1den
daha byk olamaz. Paralan says, elbette, nok-
talarn derecelerinin en knden daha byk
olamaz (ama ikinci rnekte grld zere daha
kk olabilir).
Problemimiz bir izgenin paralan saysn
bulmak. Basit bir rastlantsal algoritma yle al-
r (D. Karger):
1- G izgesinden rastgele bir xy kenar se.
(Bu xy kenarnn iki paradan birinde olduunu
umuyoruz.)
2- Bu kenar bztr (bknz. aadaki e-
kil), yani bu kenarn x ve y noktalarn tek nokta
yap, ama bu ilem srasnda elde edilen oklu ke-
narlara dokunma, ayrca tekdngleri kaldr.
3- ki noktadan fazla nokta varsa birinci ad-
ma geri dn. Yoksa, elinde kalan kenar saysnn
paralan says olduunu iddia et.
X Y Z tiren kenarlar bu P kmesinin kenarlar olsun. n-
Matematik Dnyas, 2004 Bahar
Program, ayn parada kalacak olan noktalar
tek bir noktaya indirgemek istiyor, bylece en son-
da her iki paray temsilen elimizde iki nokta kala-
cak. Bu iki nokta arasndaki kenar says da en az
paralan saysdr elbette. Eer ansmz yaver gi-
derse, program yandaki izgeye uygulandnda,
soldaki drt nokta tek bir noktaya, sadaki be
nokta da tek bir noktaya indirgenir ve geriye kalan
son iki nokta arasnda kenar olur. te bu sa-
ys paralan saysdr. Ancak burada ansmz
yaver gitti, ki herhalde ansmzn yaver gitmesi de
az bir olaslk. Yukardaki yntem, paralan say-
sn olarak vermeyebilir (ama -
ten az veremez kesinlikle). Bu prog-
ram birka kez, diyelim 50 kez uy-
gularsak, ve alnan sonularn en k-
Yukardaki
nn paralan says olduunu
izgenin son
iddia edersek, o zaman gerek para- hali
lan saysna daha yakn bir say bu-
luruz.
Bu tr programlarn amac, ok ok uzun za-
man alacak algoritmalarn yerine, yzde bilmem-
ka olaslkla doru yant veren ve ksa srede so-
na eren algoritmalar kullanmaktr. Dolaysyla,
programn en az ka olaslkla doru yant verdii-
ni bilmiyorsak, bu tr programlar hibir ie yara-
mazlar. lla da programn doru yant verme olas-
ln bulmalyz, yoksa programn verdii yantn
hibir anlam olmaz.
imdi programmzn hangi olaslkla en kk
paralan saysn bulacan inceleyelim:
nsav. Eer nokta says n ise, rastgele seilen
bir kenarn bir en kk paralan kmesinde ol-
ma olasl (yani yanl kenar seme olaslmz)
en fazla 2/ndir.
Kant: Paralan kmesinde k kenar olduunu
varsayalm. O zaman her noktann derecesi en az k
olur, dolaysyla izgemizde en az nk/2 kenar var-
dr. Demek ki seilen bir kenarn en kk parala-
n kmesinde olma olasl k/(nk/2) = 2/ndir.
Teorem. Yukardaki algoritma, n noktal bir iz-
ge iin en az 2/n(n1) olaslkla doru yant verir.
Kant: izgede bir paralan kmesini sabitle-
yelim, bu kmeye P diyelim. Algoritmamz alr-
ken, seilen kenarlarn bu P kmesinin dnda kal-
masn isteyelim, ki en son kalan iki noktay birle-
91
Matematik Dnyas, 2004 Bahar

sava gre, ilk adm sonunda P dndan bir kenar
(yani doru kenar) seme olasl en az 1 2/ndir.
Ayn akl yrtmeyle, eer ilk i admda program
hep doru kenarlar semise, o zaman n i nokta
kalan izgede, gene Pden bir kenar seme olasl-
nn en az
olduu grlr. Toparlayacak olursak, her admda
doru kenarlardan birini seme olaslmz en az
olaslkla doru yant verir. Eer n = 100 ise, ve
biz en az %90 olaslkla doru yant istiyorsak,
deneme saymz bulmak iin,
denklemini zmeliyiz. Basit bir hesap,
s = 1/log10(4950/4949) 11396,6448 11397
yantn verir.
n noktal bir izgede bu algoritmayla %90
doru yant istiyorsak, programn uzunluunun
byk Osu n cinsinden ka olur?

dr.
Bu algoritmay s kez altrrsak ve verilen s
tahminin en kn alrsak, o zaman algoritma,
Kaynaka
[1] Atallah, Mikhail J., Algorithms and Theory of Computation
Handbook, CRC Press, Florida 1999.
[2] H. Cokun Gndz, www.cs.bilgi.edu.tr/~cgunduz.
[3] McConnell, Jeffrey C. Analysis of Algorithms, Jones and
Bartlett Computer Science, Canada 2001.
[4] www2.cs.cmu.edu/afs/cs.cmu.edu/user/avrim/www/Ran-
dalgs97/lect0122.

Geenlerde Beyolunda koltuumun altnda Matematik Dnyasyla gezerken,

Kt air erafettine rastladm. Hobeten sonra, koltuumun altndaki Matematik Dn-
yasn grd.
O ne? diye sordu.
Matematik Dnyas... dedim, olaanst bir matematik dergisi, sen de okumal-
sn...
Kmseyerek,
Bunda iir yoktur, dedi.
Var! dedim ve iindeki iiri gsterdim.
ard. Gzleri gld.
Ben de yazaym! dedi.
Yaz! dedim.
antasndan bir not defteri kard. Bir sayfa yrtp ekteki satrlar karalad. Belki
derginizde yer alabilir...
Gzel Szer

92