TBS

Ar Gerilim ve Yldrmdan Korunma Sistemleri

TBS 4 ALT RN GRUBUNA AYRILMAKTADIR

TBS 2
1

Epotansiyel Sistem
rnleri
Alak Gerilim
Parafudr Topraklama Sistemleri
Sistemleri(Surge Paralel Pazar D yldrmlk Dearj
Arrester Systems) Stratejisi Dzenekleri

27.06.2012 6
AIRI GERLMN OLUMA NEDENLER

1-alt hareketleri sonucu (anahtarlama elemanlar

sonucu)ortaya kan Ar Gerilimler.

2-ebekeden kaynaklanan harmonik ve darbeler

sonucu oluan Ar Gerilimler.

3-Yldrm Dearj sonucu oluan Ar Gerilimler

4-Elektrostatik dearj sonucu oluan Ar Gerilimler

27.06.2012 7
 Geici Gerilimler (Transient Voltage)

Geici Gerilim Dalgalanmalar Nedir?

K/ Yldrm Darbeleri
r
v
Ar 30
Gerilim 26 6000
Faktr (IV)
22 Anahtarlama Darbeleri

18 4000
Geici Gerilim Dalgalanmalar
(III)
14
Harmonikler 2500
10 Yava ve hzl
Gerilim deiiklikleri
(II)
6 1500
Gerilim dmeleri (I)
2 Ksa kesilmeler

Geici Gerilim Dalgalanmalar mikro saniyeler mertebesinde ksa sreli olarak oluan,
ancak nominal gerilimin birka katna ulaabilen gerilimlerdir !
27.06.2012 8
AIRI GERLME NEDEN OLAN OLAYLAR
ERSNDE EN TEHLKEL OLANI

YILDIRIM
KAYNAKLI DARBELERDR.

27.06.2012 9
YILDIRIM DARBE DEERLER VE SIKLIKLARI

Sklk % 50 % 10 % 5% 1%

Yldrm Akmnn
Tepe Deeri kA 30 80 100 200
Yldrm Akmnn
Azami Art hz kA/s 20 90 100 100

Yldrmn Yk C 10 80 100 400

Yldrm Akm
Kare Darbe deeri A2 s 105 106 5.106 107

27.06.2012 10
 Yldrm Dearj Nasl Oluur ?

llm yldrm darbesi

Simle edilmi yldrm darbesi, 10/350 s
I (kA)
Ana Dearj

-40

Dearjn balad an ve
Iimp
-20 birkac ms sonraki periyot kinci dearj

0
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 t (s) 1100

Yldrm dearjnn enerji etkisi laboratuvarlarda 10/350 s test darbesi ile simle edilmektedir.

27.06.2012 11
 Yldrm ve ebeke Darbesi Karlatrma Grafii

Simulated lightning impulse, 10/350 s

Simulated surge impulse, 8/20 s
60

50

40
current [kA]

30

20

10

0
-100 100 300 500 700 900

-10
time [s]

27.06.2012 12
 YAPILARI YILDIRIMDAN KORUMAK N AKLINIZA
LK OLARAK GELEN SSTEM ZM NEDR?

Yldrm darbesi sonucu yklan bir rzgar

trbini

27.06.2012 13
AIRI GERLM VE YILDIRIMDAN KORUNMA
YNTEMLER-OBO BETTERMANN ZMLER

1- YILDIRIMLIK SSTEM
Parafudr

2-DI YILDIRIMLIK SSTEM

Kafes Sistemi-FARADAY
A oluturma Yn.-MESH METOD
Franklin ubuu
Gergi Teli Metodu
Paratoner Sistemi

3-TOPRAKLAMA SSTEM
4-E POTANSYEL SSTEM

27.06.2012 14
 Ulusal ve Uluslararas Standartlar

TS EN 62305 1-2-3-4
NFC 17 102
NFPA 780
UL 96-A
UNE -21186
TS EN 50164 1-2
DIN VDE 0185-305 Part 1 to 4

lkemizde standart retim yapan ve sistem kuran firmalar YILKODER

ats altnda birlemektedir.

27.06.2012 15
Ar Gerilimden Korunma Sistemleri

* Yldrmlk Sistemleri

27.06.2012 16
D Yldrmlk Sistemi Olmayan Bir Yapya
Yldrm Dmesi Durumu

27.06.2012 17
Harici Yldrm Tesisat Olmayan Bir Binaya Yldrm
Dmesi Sonucu Oluacak Etkiler

YANGIN RSK
MEKANK HASARLAR
ELEKTRONK SSTEMLERN ZARAR
GRMES

W
i 2 dt Q idt
R 0 0

Yldrm Enerjisi Isya

Dnr!

27.06.2012 18
Yksek Gerilim Hattna Yldrm Dmesi
(Direct Strike)

27.06.2012 19
Yksek Gerilim Hattna Yldrm Dmesi
(Direct Strike)

ELEKTRONK SSTEM VE
CHAZLAR GERLM
DARBELERNDEN DOLAYI
ZARAR GRRLER

27.06.2012 20
Alak Gerilim Hattna Yldrm Dmesi

27.06.2012 21
Alak Gerilim Hattna Yldrm Dmesi
(Direct Strike)

A.G. hattna den yldrmla Y.G.

hattna den yldrm arasndaki fark,
ksmi yldrm akmlarnn iletildii binaya
olan uzaklyla ilgilidir.

Elektronik cihazlarn zarar grme riski

artmaktadr.

27.06.2012 22
Yldrmdan Korunma Tesisatna Yldrm
Dmesi (Direct Strike)

27.06.2012 23
Yldrmdan Korunma Tesisatna Yldrm
Dmesi (Direct Strike)

Yldrmdan Korunma Tesisatna Yldrm

Dmesi (Direct Strike) ve E potansiyel
Topraklama Sisteminin Var Olmamas
Durumu

Etkileri: Gerilim Darbeleri

(ar gerilim) yaltm bozulmas
Nedeni: Maksimum darbe akm

Yldrm dmesi sonucu oluan yldrm akm,

topraa ynlendiinde, tesisatn topraklama
noktasnda gerilim ykselmesine neden olur.
Bu, ev iindeki e potansiyel topraklama
sisteminden geer.

Yldrmdan korunma iin uygun bir e

potansiyel topraklama elektrik tesisatnn zarar
grmesini engeller.

27.06.2012 24
Gerilim Darbelerinin Coupling Etkisi
(Yldrm Den Noktann Uzanda)

27.06.2012 25
Elektronikteki Uygulama rnekleri Tarihi

Elektronikteki uygulama
rnekleri

Vakum Tranzistrler
Tpleri
Interferans
Entegre Devreler bakl

PC

Time

1950 1960 1970 1980 1990 2000

27.06.2012 26
Sigorta irketleri istatistikleri

Hasar Bildirimlerinin Dalmlar

Darbe Gerilimleri ve Yldrm Dmeleri dahil (direk ve endirek)

Su Yangn
6% 5%
hmalkarlk
Hrszlk
23%
7%

Yldrm ve Ar
Dierleri
Darbe Gerilimleri
27% Frtna 31%
1%
9000 ikayetin analizi
27.06.2012 27
 E potansiyel Ba ve Sistem indeki G ve Data
Hatlar

E potansiyel ban amac metal ksmlar ile hacim iindeki sistemler arasndaki potansiyel fark yldrmdan
korunma iin en aza indirmektir.

G Hatlar LPZ 0 A

LPZ 0 B

LPZ 1

LPZ 2

LPZ 3

Data Hatlar

27.06.2012 28
Ar Gerilim Darbe Koruyucu Seimi

DIN VDE 0675 Blm 6 (A1/A2)ya gre Ar Gerilim Darbe Koruyucu Seimi

B Yldrm Darbe Koruyucular (Ana koruma) LPZ 0 1

Class I, IEC 61643-1:1998 Tip1, EN 61643-11 (07/02)

C Ar Gerilim Darbe Koruyucular (Orta koruma) LPZ 1 2

Class II, IEC 61643-1:1998 Tip 2, EN 61643-11 (07/02)

D Ar Gerilim Darbe Koruyucular (Cihaz/hassas koruma) LPZ 2 3

Class III, IEC 61643-1:1998 Tip 3,EN 61643-11 (07/02)

27.06.2012 29
Darbe Koruyucusu Teknolojileri
Spark Gaps
(Kvlcm Aral)
Dearj kapasiteleri nedeniyle
yksek performansl spark
gapler yldrmdan korunma
elemanlar olarak
kullanlmaktadrlar.
Spark gapler izleme akmlarn
snmlendirmektedir.
Parafudrlarda Kullanlan
Teknolojiler
Varistrler Diyotlar
Varistrler ar gerilim Transzorb diyotlar, ayn
darbe koruyucusu olarak zamanda snmlendirici
kullanlmaktadr. Dier ar diyotlar olarak bilinirler.
gerilim darbe Hzl tepki vermeleri
koruyucularnn tersine karakteristik zellikleri
yldrm akm tama olmakla birlikte, dearj
kapasiteleri snrldr. kapasiteleri snrldr.
27.06.2012 30
rnek Surge Arrester Sistemleri

27.06.2012 31
Yldrm ve Ar Gerilim Darbe Koruyucular Seimi

27.06.2012 32
Planlama rnei

Yaplarda ar gerilim nleyici sistem kurulumu

4. Hassas Koruma class D1)

3. Darbe Koruyucu class C1)

required for line lengths > 10 m

2. Darbe Koruyucu B + C1)

or CombiController V25-B+C

1. Yldrm Desarj iin classB1)

1) Requirement class to DIN VDE 0675 Part 6.

27.06.2012 33
Planlama rnei

Yaplarda ar gerilim nleyici sistem kurulumu

3. Cihaz ve Hassas Koruma

D1)

2.Darbe Koruyucusu C1)

1. Yldrm Desarj iin B1)

or CombiController V25-B+C

1) Requirement class to DIN VDE 0675 Part 6.

27.06.2012 34
 Tesisat Rehberi / TN-C ebekeler (4 Telli)

3 x MC 50 B

V20-C/3+NPE

Sayatan nce de
Ar gerilim darbe koruyucusu
kullanlabilir
RCDden nce monte edilmelidir.
Aksi durumda, RCD darbe akmn
kaak akm olarak alglayp
devreyi aar.

Ntr iletkeni ve koruma iletkeni (toprak) binann giriinde bir iletkende birletirilmitir (PEN).
Uygulama Alan: Arlkl olarak nfus younluu olan blgeler ve yeni tesisatlar ebeke Tipleri

27.06.2012 35
 Tesisat Rehberi / TN-C ebekeler (4 Telli)

3 x MC 50 B

V20-C/3+NPE

Sayatan nce de
Ar gerilim darbe koruyucusu
kullanlabilir
RCDden nce monte edilmelidir.
Aksi durumda, RCD darbe akmn
kaak akm olarak alglayp
devreyi aar.

Ntr iletkeni ve koruma iletkeni (toprak) binann giriinde bir iletkende birletirilmitir (PEN).
PEN iletkeni, Ntr letkeni (N) ve Koruma letkeni (toprak - PE) olarak ayrlmtr. ebeke Tipleri
Uygulama Alan: Arlkl olarak nfus younluu olan blgeler ve yeni tesisatlar

27.06.2012 36
Tesisat Rehberi / TN-C ebekeler (4 Telli)

50%

50%

VDE V 0185 Part 4: 2002den rnek: Yldrm Koruma Snf : Tip 1

50%si topraa ynelir (akar)
200 kA
50%si binaya 4 iletken zerinden geri dner.Bu da iletken bana 25 kA demektir.
27.06.2012 37
lave Tesisat Rehberi

Yanl Montaj

Paralel kablaj yaplmamaldr (korunan ve korunmayan kablolar).

Kablolar ve yldrm darbe koruyucu, loop iinde olmamaldr.
27.06.2012 38
Ar Gerilimden Korunma niterinin Balcak
Kullanm Alanlar

-Yldrmdan Korunma ve Topraklama Sektr

-Gvenlik Firmalar
-Telekomnikasyon Sektr
-Otomasyon Sektr
-Endstriyel Tesisler
-Hastaneler
-Askeri Tesisler
-Alveri Merkezleri
-Metro stasyonlar
-Oteller
-Gne Panelleri ve Rzgar Trbini Sistemleri
- Dolum Tesisleri
-Baz istasyonlar ve Verici Sistemleri
-Elektrikli Ara arj stasyonlar
-Ev Otomasyon Sistemleri

27.06.2012 39
TSE ENERJ ZLEME MERKEZ

27.06.2012 41
GVENLK SEKTR ZMLER

27.06.2012 42
SONU

AIRI GERLMDEN KORUNMAK N ;

yldrmlk Sistemleri
Topraklama Sistemleri
Epotansiyel Sistem
D Yldrmlk Sistemleri
Proje oluturulurken birbirleri ile entegreli ekilde
Uzman Mhendisler tarafndan Standartlar nda
Tasarlanmaldr!!
27.06.2012 43