SINIRDAN - Althusser Üzerine

06.11.
2017 SINIRDAN: Althusser zer ne
D er Sonrak Blog eserkomurcu@gma l.com Kontrol panel Oturumu kapat
SINIRDAN
16 Eyll 2016 Cuma
Althusser zerine
Althusser zerine
Juan Carlos Rodriguez,
Althusser: nfilak (farkl bir dncenin ana hatlar)
ok az risk var demek ok fazla demektir
Louis Althusser
nfilaktan sonraya geriye ne kalr? [i] tm fotoraf geniletebilirim bu yzden infilak (blow-up)
deyimini Antonioninin ok sorunlu filmlerinin birinden aldm. Bir fotorafn infilak etmesi zorunlu
olarak onun biimini bozar, detaylar ve hatlarnn netliini bulanklatrr. Bunun sadece (1965den
1979a) neredeyse onbe yllk bir yaam birka kelimeye sktrmak olduunu sylemek gerek. Tam
bir alan yeniden reten bir alan parasnn ideal haritas: Borgesci bir sayklamay varsayamaktan te
bir ey. nk akln (jamesondan sonra) haritalarla deil (Barthes gibi) fotoraflarla konutuunu
syleyeceim. Fotoraftan (ann yavan bir donmasndan) pek holanmadm iin, sinemadan bir
balk almay tercih ettim: burada, zaman en azndan uzama yaylr. Haritalar ve fotoraflarn
konumas muhtemelen byle merular. Sonuta makaledeki blmler ya da balklar
numaralandrmakla deil, sadece geniletilmi anlat sahnelerini montajlamakla ilgileniyoruz.
Birinci anlat dizisi: Cennetten cehenneme
1. Althusser dncesini kuran/ayakta tutan anahtar ema phesiz dnce nesnesi ve gerek
nesne arasndaki ayrm ve kopu (coupure) nosyonudur. Althussere gre, smr asndan
bakan, Marksist dnce bu temeller zerinde bina edilecektir.
Althusser dncesini kuran/ayakta tutan anahtar ema (anlamna ksaca deineceimiz) onun
felsefesi ve tarihdcldr (ahistorisizm).
http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 1/32
06.11.2017 SINIRDAN: Althusser zer ne
Bu ilk infilak olacaktr. Bundan sonra nanslar balar. Metinde kaybolmamamz iin kendimi Amiens
savunmas(1975) ve Granada Dersi (1976) ile snrlayacam. Sadece, Fernanda Navarro adyla
grnen ve Felsefe ve Marksizm (Filosofia y Marxismo) bal altnda yaynlanm olan syleilerde
ve karlama maddeciliinde (akabinde ansa bal/aleatory/ maddecilikte) ierili olan ve
spanyolcada yaymlanmam metinlere gerektiinde bavuracam. Fakat nemli bir aklk
salayarak: bu son syleilerin yzde altm, yertmi civarnda (Amiensden eklemelerle) Granada
dersini harfiyen tekrarlayan blmler vardr. Kalan yzde yirmi, otuzu metaryalist gelenek zerine
yaymlanmam metinleri ve yzde be ile onu da yeni imgeler ve metaforlar iermektedir.
Metaforlarla ile ilgili olarak, Althusserin gelecek Uzun Srer de belirttii bir ey zerine, Jacques
Derridann gzbebei Heidegger zerine yapt okumayla Althusserde aa kan gz kamatrc
bir etki ya da Epikrn clinameni zerine bir vurgu sz konusudur. [ii] Baka bir deyile u ya da bu
biimde, herhalde tedbirli davranm olmal ki, Fernanda Navarronun kitabnda nceden ele
alnmam hemen hemen hibir ey yoktur.[iii] Althusserin kararl ifadelerinden birinin Fernanda
Navarronun giriinde grnmesi dnda elbette: Fernanda Navarro syleisinin yaymlanmasn
kabul etmemin nedenlerinden biri, btn ideolojik ve politik stratejinin merkezi ve temeli olarak
felsefenin bana da uyan nemini nceden varsaymasyd (s.15).
2. Btn bir politik ve ideolojik stratejinin merkezi ve temeli olarak felsefe ?
Buras Althusserin syleminde her zaman ina edilen/yaps sklen btn bir felsefeciliin son
kertesidir. Althusserin kendisinin (Amiens ve Granadada) hatrlatt gibi, Marx her zaman uyarmt
(sylemek gereksiz Freudun de uyard gibi) hi kimse kendilik bilinleri temelinde yarglanamaz.
Bu yzden bilindnn ya da bilindndan bir belirtisel okumas gereklidir (bkz. aada).
Bizi burada ilgilendiren sorun daha farkldr. Bizim odamz Althusserin kendi argman tasarsnn
biiminde her zaman ima edilen anahtar bir sorun zerinedir, yani ksaca: felsefe bir sorun ad mdr,
deil midir? Althusser iin, yant ak bir biimde olumluydu. Marks in ve Kapitali Okumakda Fakat
ayn zamanda Lenin ve Felsefe ve bilim adamlar iin felsefe Dersinde) btn konu aka
belirtilmitir: Felsefe bilim teorilerini ieren, teoriler teorisiydi. Onun zeletirinin gelerinde ve John
Lewise Cevap n da bu pozisyonu dzeltir gibi grnrken, Aslnda fiilen Althusser basite arlklar
sorununu ele almay ieren grece olarak kk bir yeniden-ayarlama yapar: felsefe imdi aslnda
aynen altyapsal dzeyde ekonominin son kertede iktidar olmas gibi, styapsal dzeyde son
kertede iktidar olma urayd (g uygulamakt).
Ve bunun Althusserin asla terk etmedii pozisyonu olduunda srarlym. stelik, bu onun sylemini
srekli olarak ina eden/ykan bir eydir. Gerekten de, F.N.nin (baka bir bak asndan bile olsa)
hakl olarak ileri srd gibi bu felsefenin adlandrl sorunlu sylei esnasnda onun yeniden
kefettii bir ey deildi, o 50lerde, ayn ekilde poplerliinin en yksek seviyesinde nn
korumasnn kolay olmad 60larda fakat olgunluuyla dolu 75 ve 76 aras da dahil kariyeri boyunca,
aklama sreci iinde olduumuz bir eydi.

Profesyonel bir dnr olarak althusserin konumu her zaman vaktinden nceye tarihlenen, ann
dnda gibi grnmeye balam bir sorun oldu. Ve elbette, 70lerden itibaren de adlandrc bir
sylem olarak felsefede neredeyse kimse kalmad. Bu akn boyutu iinde felsefe zaten Amerikan
analistleri ve Reichenbach tarafndan deer dmne uratlmt. Pragmatistler onu edebi bir tarza
ya da kltrel almalara evirmilerdi. Ve hatta Heidegger, Avrupa balamnda, btn bir Bat
metafiziini sulandrmt. Ve onun Varlk ve Zaman da yapt basit deildi fakat Hmanizm zerine
mektubunda (1946da yazld ve 1947de yaynland), tam da empatik bir tarzda, eskiydi. Fransz
dnr Beaufreti adres gsteren Sonraki almalarnda Heidegger hatta tam da felsefe terimini
ortadan kaldrd, yerine olduka nans ykledii dnceyi koydu. Althusserin teorik-anti
hmanizmi ve Heideggerin metafizik anti-hmanizmi arasndaki farkllktan baka yerde sz ettim
[iv] bu noktada, nceden aklanm olduu gibi, Onu Derrida tarafndan baarlm yazl okunmas
iinde kefedinceye kadar Althusserin Heideggeri hi bilmediini belirtmek yeterlidir. Bu okuma
Althusseri kendi gizli materyalistler listesine onu dahil etmeye zorlamtr. Fakat bu daha teyi ima
eden bolluk urana ilk kez dnmek zorunda olduumuz srece, sonunda olup biten eyin
yksdr. Felsefenin Althusser iin asla bir sorun olarak grlmedii bir tarzn gereklii boyunca,
onun kendine sorun yapt ey felsefe ile Marksizmin nasl ittifak kuraca olmutur. Bu sorunun
zdr, nvesidir. (felsefe ve politikann arlamasndan sonra tuhaf eyler oldu, politika 68
dolaylarnda krlmas zerine postmodern gndelik yaam iinde fazlasyla zlene dek
adlandrcln (kantlaycln ya da tzselliini) kaybetmeye balad. Ve Althusser bunun
gerekletiini asla grmedi [v] ) (v.Marksist kltrn kayb bir bakma kapitalizmin btnsel
zaferinin anahtar belirtilerinden birirdir: varolmay srdrren elikiler boyunca onlar imdi etnik,
dinsel ya da ulusalc olan az ya da ok mitik diller araclyla kendilerini ifade etmeye
almaktadrlar. Dolaysyla yeni bir marksist dili yeniden ina etme ihtiyac kanlmazdr. Bu grev,
znde Althusserin hayatn adad bir eyin devam olacaktr.)
Amiens de, Althusser neredeyse politikann Gordion dmn oluturan Marksizm ve felsefe
arasnda nasl bir iliki olduunu, ele ald kadaryla, tm aklyla aklad: nceki eserlerinde,
felsefe/politika ilikisinin en ak taraftarlar, baka deyile 18. yzyl devrimlerinin aka politik
dnrleri stne Marksn mutuladklarndan da ok youn olarak tezler biiminde aklad. esas
tez 18 yzyl Fransasnda politika ve felsefe zerine, tali tez ise Rousseaunun ikinci sylevi,
baka deyile eitsizlik hakkndaki sylev zerinedir. Grlecei zere bu, Althusserin Zamannn
en byk ustalar hatta Paris toplumunu byleyen Hyppolite ve Janklvitche sunduu btn bir
programdr. Bir program, aslna baklrsa, Marksn deil fakat Rousseaunun sylevinde yanl
kyaslama (1967) balkl Toplum Szlemesi zerine grkemli denemede ve Montesquieu Tarih ve
Politika da (1959) -hatta eski bir faist olsa bile, her ne kadar yanlg iinde olsa da ynetimi
enteresan bulan Rousseauya gelene kadar derinlemesine bilinir biri olan paul de man metninde-
aka muhafaza edilen eyin ve politik felsefenin bir nceliidir.[vi] Syledikleriyle, Montesquieu
zerine kitabnn yaynn izleyen ylda, 1960da Althusserin Feuerbachn Felsefi Manifestosuna bir
nsz yazmak ve evirmek durumunda kalmas olduka belirtiseldir. Aslnda Feuerbach tm eser
boyunca srekli anar.
Bundan dolay Marksn Feuerbach zerine Tezlerine (bildiimiz gibi Marks tarafndan asla
yaymlanmamt) sk sk yaplan gndermeler (tam da Althusserin konumlar kitabnn balnda

olduu gibi, bir snf konumu anlamnda kullanlan) tezler teriminin srekli yaylmasndan sz
etmez.
stelik yaylan eyin, Feuerbachla hesabn grmesi zerine, Althusserin onun eski dinsel bilinciyle
bir hesaplamas deil fakat baka bir yk olduundan o kadar emin deilim. Kesin olan ey
politikann kurucu nemine dair bir ifadenin -sadece militan bir kaygyla beklenen bir jestin- Marksa
ve stelik daha sonra kararll tersine dnecek bir eye etkili bir gnderme yapmak yoluyla
dorudan doruya izlenmi olmasdr: marksn eserinde varolan olanak sadece ak bir politik
konumun deil fakat ayn zamanda rtk bir politik teorinin ve Kapitalin Marksnda felsefe ve/ya da
teorinin olanadr. Leninin zaten dikkat ekmi olduu bir nokta olan Marksn felsefesi Kapitalde
sakldr ifadesini Althusser tekrar ve tekrar yineleyecektir. Her ikisi de 1965de grnen For Marks
araclyla Reading Capitalin rehberlik yolculuu bylece balar. For Marksn, ksaca La revolucion
teorica de Marx n spanyolca evirisinin, bizim kolay etkilenen solcu entelijensiyamz tarafndan
olduka alaya alnm olmas doal olarak yeterlidir. Devrim nasl teorik olacaktr! Sonradan ortaya
kan okumann nasl olabilecei hayal edilebilir. Fakat, belirtisel olarak, bu insanlarn beceremedii
ey Marksn ayn zamanda amalad ve hatta teorik dncede bir devrimi anlamakt. Ve bu
teoride devrim aratrmasnn, smr asndan dncenin baka trl bir analizinin, Althusserin
bizzat saptad kesin bir grev olduuydu.
3. Bununla birlikte, F.N. ile syleisinde, Althusser, 65in metinleri asndan doan etkiyi, R. Aron
gibi eski liberal bir muhafazakarn azarlamasn kabul eder, Althusser ve grubu gerekten de dsel
bir Marksist Felsefe icat etmilerdi.
Buna yantmz bellidir, Althusser her zaman onun en iyi okuru deildir -hi kimse deildir. (ek olarak,
R. Aronun Marksla ilgili tankl g bela gvenilirdir, yine de baka yaklamlar iinde olmas
saygndr.) Onun Kapitalin Nesnesi zerine ve eliki zerine eseri -sylemeye gerek yok-
tartlabilir olsa bile- aka grkemli ve aka Marksisttir. Hayr, Althusserin dsel bir Marksist
felsefe icat etmi olmas hi problem deildi. Olan uydu, az ok fark edilmez bir biimde, Althusser
Wagner zerine Notlar , hatta 59un Katk nn nsz ve 1857nin girii dahil, Gotha Programnn
,
Eletirisi Kapital , araclyla uraya buraya dalm temel unsurlar zerine (Lenin tarafndan srekli
alntlanan terimleri kullanan) bir tr Marksist bir Felsefi Sistem ina etmeye kalkm olmasdr.[vii]
Ya da, ayni ey demek olan, marksn tzsel felsefesini ina etmeye..
Son proje yanl anlalmtr, fakat Althusser, mecburen elikiye dse bile, her zaman youn ve
olaslklarla dolu olan kitabnn yoluyla ilgili olarak yanlmamtr. Aslnda, o daha nce hi kimsenin
retmedii bir tarzda, btn karmakl iinde tm bir retim tarznn analizini nceden varsayan
kendi gerek isel mantnn terimleri iinde, Kapitalin nasl okunacan bize retmitir. Bu isel
mantk kesinlikle ne ekonomist terimler iinde kavranm ne de soyut bir biimsel-mantk anlamnn
terimleri iinde, fakat daha ok bir ve ayn anda politik, ideolojik ve ekonomik olan kendi gerek
konfigrasyonu iinde kavranmtr. Sorunlar, rnein, mevcut Lacanc/Freudcu analiz iinde
yaratlan eyin kesin olarak mevcut konjonktrn belirtileri olmas ve belirtisel okuma adn almas
gibi, zamannda Althusserin en ok eletirildii eyler zerinedir. Sylem alannda belirti/iaret

aramann dnda, szcklerin nesnel mevcudiyetinin arkasn aratrmak kolay bir grev deildi. Ve
her ne kadar Althusser grece hzla terimi terk etmise de, grevi terk etmedi.
Tekrar, hatta belirti/iaret imgesini en ok eletirenlerin (bilim adamlna ynelenler, pragmatistler ve

anlambilimciler) gnmzde byk bir sklkla geni anlamda anlalan belirtisel okumay uyguluyor
olmalar belirtiseldir. (Ranciere, Establet ve Macherey tarafndan) Kapitali Okumakn bedenini
oluturan teki denemeler kendi yollarnda yeterince alp sald fakat Althusserin metni gibi ayn
dzeyde olamad. Ve Althusser ona zamannda projeye katlma evki veren ey iin suu
stlenebildi. Belki de o nitelik farkllnn farkndayd -daha ok belki tekiler farkndayd-, nk ikinci
basknn nedeni Althusserin metni ve Balibarn Tarihsel Diyalektik zerinesi olarak azaltld. (ek,
aslnda Rancierinkiler onun kendi bamsz denemeleri olarak yaymland.) hatta Balibarn kendi
blm Althusserinki gibi ayn dzeyde deildi. [ix]
Her neyse, ok aktr ki denemenin btn bugn yle demektedir: F.N. de Althusserin kendisinin
vurgulad gibi, sorun basit olarak Marksist bir felsefeyi (ya da daha doru olarak, bir Marksist teori
tarznda, Marks iin bir felsefeyi) yeniden-bina etme sorunu deildir. Daha ok ama, szmona
Marksist bir felsefe, elbette varolan (filozof) Stalinin felsefesi, yani paylalan bir mantn erevesi
iinden ona kar kmakt. Israr ediyorum: basit bir anavatann Babas deil, iilerin basit bir idol
deil, basit bir askeri, politik ve ekonomik dahi deil, fakat Filozof Stalin. stelik, post-Stalinizmin
ald eitli biimlere, baka deyile ekonomizm, hmanizm, kreselleen diyalektik materyalizm,
ksaca, en acmasz biimlerde felce uratan sama ortodoksiye, kar kmak. Ve buras Althusser
iin problemin zyd: bu tr felsefi konumlarn yanl bir biimde Marksist olduu fakat onlarn
partinin hizmetinde dstur olarakkabul edilen ya da reddedilen sprnt/felsefe olarak, her hangi bir
zel zamanda partiyi uygun gsteren bir ey ve ayn zamanda ve gerekte artc bir ey olan,
mutlak bir felsefe olarak, partinin tatlmaz biimde inanlan ve onun temeli ya da esaslar olarak ele
alnan hakikati olarak- kullanld olgusu basit deildir. Btn bu sorunsal, Althusserin srdrd
ve ona boyun een amansz eletiri savayla zmlemeye baladnda, genellikle unutulmutu.
4. Marks iin ve Kapitali Okumak bu karmak, prizmatik perspektiften okunmadka onlarn

gerekliinin temelinde yatan anlam kaybolabilir. Ayn ey Althusserin sonraki metinleri asndan da
sylenebilir. F.N. syleisinde, o bizzat bir dnr olarak gizlendiini ya da Descartesn deyiiyle
maske kullandn ilan eder. Ve bunun anlamn gerek kat terimleri iinde aklar: mcadele ve
kavgaya kar skolastik (Yahudi ve Hristiyan) ve mcadele ve savaa kar kartezyen olan Spinoza,
onlar Tanr szcyle acmasz bir biimde karlamakla balad. nce bu doruluu tartlamaz
szck karsnda onun dmanlarnn baka klar semek deil de sessizlie gmlecekleri belliydi.
Bunda baarl olan Spinoza, daha sonra, alt st edilmi Hegel araclyla oke edercesine sahip
olduu materyalizmin damgasn sistematik olarak ilerletmeye geti. Althusser bizzat itiraf ettii gibi,
nce sihirli Tanr terimini deil, sihirli Marks terimini Partinin nne koymak yoluyla kesinlikle ayn
biimde ilerledi. Dolaysyla referanslarn tekrarlayp durdu Marks, Kapital, Marks, Marks Etki onun
-onlar ok gemeden kalabalk olmaya balayan- resmi dmanlarn fel etti. Yemin kokusunu
alamamlard, aka Stalinist trn kendi kokmu balklarn inemeyi srdrdler. Sorun srekli
zerinde fazla durulan birisiyle, Marks szcyle, en azndan ilkede, bir lde yapacaklaryd.
Buna ramen, Althusserin yapt Marks savunmak oldu.

Sylemeye gerek yok, byle resmi feller ksa mrlyd -Garaudy bu adan fkeliydi- fakat ayn
zamanda Althusserin kendi stratejisinden asla sapmad da apakt.
O bir sylemi fkeli bir Marksizmle katlatrma yoluyla gerilla mcadelesi vermedi fakat teorinin
olduu gibi ayn zamanda politikann da devreye girmesi iin o ayn zamanda baka bir byy, ayni
lde itiraz edilemeyen bir sz, yani Lenin szcn ekledi. Ve bu yzden 1968-69
dolaylarnda Hegelden nce, onun Lenin ve Felsefe si ve onun Marks ve Lenini ortaya kt (Marks
hakkndaki metin eski usta Hypolite tarafndan dzenlenen Hegel zerine bir konferansta okundu.)
Ve en radikal solculara kar kendini tekrar korumak iin Althusser ayn zamanda Mao szcnn
nasl kullanma sokulacan bildi (Vietnamdan bahsetmeye deil, Althusser evre lkelerdeki
devrim olaslnn gerekliine inand). Fakat biz bir eyi ak klalm: o asla basit bir stratejik sorun
deildi, F.N. ile syleisinde de varsaylm olaca gibi, maske varsaymn ieriyordu. rnein
Lenin ve Felsefe Althusserin geliiminde temelli nemi olan bir metindir.[x] Materyalizm ve
Ampriokritisizm savunusu hi de incelikli davranmann gerei deildi, yani kitapta, kat bir felsefi
perspektiften savunma gl ekilmesi yznden Althusser dorudan kaynaklara geri dnd,
bahsettiimiz gibi, Leninin felsefi mdahalelerinin deerlendirmesinden felsefe ve politikann
zlemez bileimini o asla terk etmemiti. Deiik yollar iinde canlandrma ya da ikili bir
dayanakla karlatrma ya da bir karm olarak grlebilecek bir birleim. Althusser bizzat,
bitkinin kalbine ulamak zere, soyulan kabuunu ter ederek ilerleyen bir temel zerinde, Lenin
okumasn hesaba katan, bir enginar (artichoke) teorisi diyebileceimiz eyi icat etti.
5. fakat, politikann ncelii, iddia ettiimiz gibi felsefenin ncelii ile znmez bir ekilde ister
istemez karmt.
Ve uras aktr ki, Althusser iin (felsefe yoluyla) felsefe sadece bir model ya da paradigmaya
sahiptir: soyut mantk, bilimlerin teorik ve genellemi aklsall. (bilim deil, oulluu iinde bilimler,
naif bir pozitivizmi itham etmemek adna Althusserin ortaya koyduu bir nosyon. Ayn zamanda
Bachelard, Cavailles ve Canguilhemin etkisi vardr.) Ve yine, bilim adamlarnn kendiliinden
felsefesi olarak sunduu semineri bilimler tarihi ve felsefesi zerine geni bir projenin bir ksmyd
(Chomsky zerine makalemde kullandm metinler sadece Fichant, Pecheux ve Badiou yoluyla
yaymlanmt).[xi]
Alhusserin katksna, bizim tadmz tanklk bir kez daha tuhaf bir hileyle bylenmi: felsefe,
kendi kaynanda (Platonda) bilimin mantksal modeli zerine temellenmiti, fakat ayn zamanda ki
bunda bysel bir yan var- felsefe, kanlmaz biimde kendilerini belli bir kk burjuva eilime
borlu klan kendi uzmanlarnn bilind ideolojilerine genellikle tabi olan -kendi olanakllk
koullaryla kar karya (vis-a-vis) z-dnm yetersizlii iinde olan- bilimlerin koruyucusu ve
gardiyan oldu. Zaten, kurs da baarsz bir ey halini ald, ne yeteri kadar iyi bir organizasyon yapld
ne de yeterince kavrayl terimler iinde sunuldu. Kant, 1967de verilen seminerin, Bilir kiilerin
(expert) kendiliinden felsefesi adyla 1974e kadar yaymlanmam olmasdr. Bilir kiiler (expert),
hibiri hikmet (ilim irfan) sahibi deildi, sadece inandrclklarna inandrmaya balayanlanlard.
Denebilir ki, proje iki sorun ortaya koydu, temel sorunlar hala sz edilmemesi gerekenlerdi: bir

yandan yeni bir k altnda, yani, bilime yaylan bilind bir ideolojinin varlyla ilgili olarak
konumlanan, bilim/ideoloji ilikisi; te yandan, bir kez daha, filozof Stalin sorunu, imdi bilim
adam Staline dnmt.
Gerekte, pratik d deer bulma (extrapolation) sreci araclyla hep empirik olarak uygulanabilen
soyut bir teori yoktur iddiasnn beklilii dnda, bu Althusserci seminer/kursdan kurtarlan pek azd.
[xii] Ayn zamanda, zorunlu olarak kantlanan belli bir kelti kald: tekrar, Stalinist konumlara kar,
bu durumda burjuva ve proleter bilim arasndaki ayrma kar mcadele. Bylece, aslna baklrsa,
proje gerekte kursun kendisiyle son bulmad, ama Dominique Lecourtun Lyssenko sorunuyla zor
bir kitapta ve Althusserin ona adad grkemli nsznde srd.
6. Althusserci dncenin temel izlekleri imdi gl bir biimde yerinde duruyor
lk olarak, ister sa ister sol varyasyonlar iinde (btn partilerin emriyle korunan) Stalinist
felsefeden tamamen ayr olan Marksn felsefesini (yeniden) ina etme zorunluluuyla bile olsa
felsefenin tartlmaz ncelii vard. sabit bir biimde Lenine (hatta bir ara Maoya) yaplan atflar,
devrimci ocuktan kurtulmann, fakat ayn zamanda onu kavramann ve kucaklamann da bir
yoluydu. Belki bu nedenle Althusser 1968 dolaynda genler arasnda cokuyla karlanan
Maoculuun reklamn yapmakla itham edildi. kinci olarak, asl bilime balanm olmak felsefi
nceliin nedeniydi. Yukarda iaret edildii gibi felsefe, sadece soyut bir temel, genel bir bilimsel
dnce modeli zerinde, felsefe yoluyla ekillenir, koulu ayn zamanda bu dncenin gndz ve
gece gzeticisi haline gelmek olsa bile. [xiii]
Ayn zamanda, felsefe/bilim ilikisi sadece politikann felsefeye mdahalesini nceden varsayan
politikann nceliine gre anlalacaktr (aslnda ikincisi birinciye mdahale etmitir). Bu karlkl
ilikiyi aklamak iin (grdmz gibi, Althusserin kaynaklarnda kaytl bir ey) Althusser kesinlikle
tuhaf olan bir metafora enginara bavurmutur. Ben de burada k metaforu adn verebileceimiz
eye bavuruyorum. Granadada ve F.N.de (fakat ayn ekilde, olduka tereddtle de olsa,
Amiensde) Althusser Franois Mauriacn, bir ocuk olarak, nl halkn k yoktur dncesini
hatrlatr. Ayn ekilde felsefenin arkas, yani, d, k taraf olmadn dnr (ileri srer). Ve o
bunun, yeterince mantkl olduuna inanr, nk onun grevi bir valizin iini dzenler gibi, katlamak
ve dzgnce istiflemek yoluyla, kendi ierisinin bu d ambalajlanmasn ya da dnmn
iermektir. Brecht ve Chaplinin imgeleri ekincesiz ve ataktr, fakat althusser bunun farknda deildir
ve kendi zellii olarak byk bir srarla yayar. Felsefenin d onun iinde aranmak zorundadr: bu
srarn iinde, tam bir kesinlikle aklanmayan fakat daha sonra daha ounu syleyeceimiz,
ieriletirilen politik iliki yatar.
imdilik, sadece tek bir sorunun nemi dikkate alnm oldu: politikann konumas devletin
konumasdr. Ve burada iki anahtar isim zellikle grnr durumdadr: birinci olarak, Gramsci,
Althusser iin Devletin deolojik Aygtlar nn talyanlarn almas zerine temellenmi olduu
srarna ramen, her zaman gvenilmez, (kaypak) bir mteridir; ikinci olarak, hzla halefini izleyen,
muhteem Machiavelli, Althusser iin politik iktidarn en gz kamatrc teorisyeni. Fakat, bizim
yaymlanmam olarak betimlediimiz, 1975-76 sonlaryla btnlemi, btn metinler, bu balamda,

hibir zaman unutulmamtr. Baka deyile, materyalizm ve devlet teorileri zerine btn metinler,
hatta karlkl ilikinin her zaman ak ve kesin olmamasna ramen, Althusserin yeni mantksall
iinde her zaman birbiriyle ok yakn ilgili olan iki izlektir.
Biz imdi Althusser dncesinin izleklerinin, kart terimler iinde, snrlarn belirleyelim: felsefenin
ncelii ve onun bilimle ilikisi; ve, ayn hat boyunca, felsefenin ncelii ve onun politikayla ilikisi
(militan bir komnistten beklenen bir ey). Bunun dnda her zaman, aslnda nadiren belirgin olsa
bile her yerde patlayan, bir nc sorun vardr: (Althusserin her zaman aklna taklan,-teorik ilgileri
ve kiisel bunalmlar sknt yaratan- ve Lacanla ilikisi yeterince mantksal olan psikoanalitik
bilind ve bilim adamlarnn bilindyla balant iinde ortaya kmaya eilimli) ideoloji sorunundan
baka bir ey deildir bu.
7. Psikolojik balant Althusserin almalarnn ilk dnemlerinde ne kan bir unsur deildi.
Freud ve Lacan (1964-65) le birlikte bir ok farkl boyutuyla kesin sonulara ulaan, ani bir ilgi
dodu. bu sadece konjonktrel terimleri iselletiren ikincide bulunan psikoanalizi ilk Marksist
okumasnda deildi bu ayn zamanda onun Marksa dnme abas anlamnda Lacan Freuda dn
olarak niteledi. ok nemli olarak, ilikisine ramen Marksizmin o zamana kadar gzard ettii, ve
kanlmaz biimde gnmzn gerek bir temas haline gelen bir konuyu Marksist terimlerle ele ald:
aklmda bireysellik temas, zne sorunu var. Althusserin gerekte bireysellik temasna balad ve
geici alt bal Bir soruturmaya doru notlar, onun Devlet Aygtlar zerine uzun makalesi oldu.
Onun dikkati anlalabilirdi. nk metin biroklar iin son derece ak ve kararlarnda isabetli
olmasna ramen, onu eletiriye ak hale getiren zayflklaryd. Meraklanmay bir yana brakarak,
Hegelci ve Gramscici unsurlarn dntrc bir karm olan sivil toplum tanmnda -Althusser
hegeli deil fakat Gramsciyi konuturur- bu zayflklar unlardr: (i) Althusser'in tarihdl burada bir
btn olarak ortaya kar: ideolojinin tarihi yoktur ve zne her zaman vard; (ii) a priori bir bireyselliin
mevcudiyeti hep gizlenmitir, ve (iii) daha nce cesaretle ortaya atlan fakat asla zlemeyen
ideoloji ile ilgili sorunlar. Sylemeye gerek yok, bu zayflklar ayrntl analiz gerektirir, nk nemli
bir nedene dayanr, aada gstermeye alacamz gibi, nanslar her zaman zseldir.
8. Althusser ideolojiye (Aile, okul vb. araclyla) maddi destek vermeye alsa dahi, onun inceledii
topikler arasnda ideoloji en phelilerinden biriydi. Granada ders ylnda hala, FNye tekrarlad bir
eyi ideolojinin buharlaan hiliini konuuyordu. Fakat ayn zamanda, ve ayn zamanda F.N.de,
o bir dnceler sistemi olarak ideolojiyi anlatr. deoloji ve bilim arasndaki, ideoloji ve felsefe
arasndaki ve hatta ideoloji ve eletiri arasndaki ztlk, Marks in ve Kapitali Okumak dnemindeki
(empatik olarak pozitivistik anlamda) belirgindir. Sadece bu metinler deil dier makalelerde de, ki bu
aslnda teorik pratik ve snf mcadelesi ve -phesiz tmnn en nemlisi- teorik almalar
zerine: glkler ve kaynaklar rneklerinde olduu gibi karar verici olmutur. Hatta (Marx de
in
yer alan) olaanst Brecht denemesinde [xv] Althusser bir edebiyat tr olarak melodram
analizinde gsterdii artc berrakla ramen ideolojinin yeri belirgin deildir. Hatrladm
kadaryla, yaymlanmam nceki almalarna ve Rousseau zerine makalesinde grnen Brecht
zerine baka bir mdahalesi hari Althusser onu sadece felsefenin tekisi olarak marjinalize etmek
iin edebiyata bavurur.[xvi] Althusserin talyan arkada, italyan ressam Ceremonini ile ilgili sanat

zerine benzer bir berraklk ayn lde geerlidir. Ilgin de olsa, ikincisi de, bakalarnn sadece
davurumculuk olarak grd tarihsel bir boyutu ortaya koymaya alr [xvii].
nanlmaz ve biraz da aptalca, birok aratrmac, biraz ar olarak, Sanat bilgisi ve edebiyat bal
altnda yaymlanm olan Althusserin bir sonu yazd teorik anti hmanizm zerine polemiini
ieren ksa metne byk nem vermi ve tek bana ele almlardr. Bu dkmanda, 1960larn
ortalarndaki konjonktr olarak nemli urakta Althusser, kukusuz yukarda bahsedilenler iinde
kaytl olan bilim ve ideoloji ve ideoloji ve felsefe arasndaki ztlklar olsa da bir kez daha, edebiyat ve
sanatn ideolojiyle hibir ilgisinin olmadn, hemen geri ekecei (ve asla tekrarlamayaca) bir ey
olduunu vurgular. zel konjonktr yoksaymak ve ksa bir metne sarlmak aptal bir eylemdir ya da
Althusserin kendisinin dedii gibi, kelimenin tam anlamyla putluktur.[xviii] Gerekte, Brecht
zerine iki metinde de grlebilecei gibi, Althusser Kapital de felsefe sorununu nasl koyutladysa
ayn ekilde edebiyat da da ideolojik diyalektik sorununu koyutlad. Baka deyile metinlerden
karlmas gereken rtk bir pratik gibi. Fakat bu sadece ak olarak 1970lerden itibaren ina
edilmitir; teorik hmanizm zerine polemii ykselttii nceki onylda bu yoktur.
ikinci anlat serisi : Cehennemlerden cehenneme
1. Bununla birlikte, can alc nem tayan 60larn ortalarndaki dnemde yazlm ve devam hi
beklenmeyen Lacan ve Freud zerine belirleyici makalesinde Althusser, ideoloji nosyonuna radikal
bir burkulma verir.
Deiimin z bireylerin Althusser tarafndan ideolojik hayvanlar olarak tanmlanm olmasdr.

Kesin ve tam anlamyla belirtirsek, bireyleri aklsal ve dilsel hayvan olarak tanmlayan eski
Aristotelesi, kartezyen ya da empirisist gelenekler gitmitir. Bireyleri ideolojik hayvanlar olarak
tanmlamak ideolojiye tamamen yeni bir problematiin temeli olarak yer vermektir. Althusserin
bastrmad bu yeni problematiin sonular kesinlikle gerektir ve metnin daha rahatsz edici
zelliklerinden biridir. Fakat , gerek varolu koullarna kar imgesel ilikiler olarak ideolojik
ilikileri konumak iin Lacanla Marx nasl kartracan bildii yadsnamaz. Ve bu karm
ideolojinin bugne kadarki en iyi tanmyla gelen Althusser mmkn kld. Eagleton yanl bir biimde
hayalinin yerinin znenin yeri olduu iin, imgesel-hayali/gerek kartln sadece lacan etkisine
balar. Aslnda, sadece kapita lde deil fakat bir ok nceki metinde Marx tarafndan harfi harfine
yazlan ve Engelsle yaylan yanl bilin imgesiyle hibir ilgisi yoktur.
Burada Lacann etkisini kantlayan birden fazla ey vardr: Althusser libidonal bilind ve dil ya da
libidonal bilind ve ideolojiyi kapsayan skma hakknda imdi konumaya balar. Onun
pozisyonu, dorudur yap fakat nedenini bilmeden eski marksist slogan yanklamaya devam eder,
fakat Marksn Kapital de, doa ve insan arasndaki dorudan ilikiyi ve bir tr geililii varsayan
gelecein komnizminin etkisiyle Robenson Crusoe ile ilgili olarak yapt iddiayla kartln
vurgulamak nemlidir.[xix] Althusser toplumsal ilikilerin ideoloji, libidonal bilind vb. dolaym
olmadan plak biimde bulunduunu kategorik olarak reddeder (Marx ve Freud balkl metinlerin iki
versiyonunda da tekrarlayaca bir red).

2. Bununla birlikte, deolojik Devlet Aygtlar zerine parada, ideoloji bir arma ve adresleme
sorunu haline gelir.
Ksaca, kendini tanmann bir bakas tarafndan adreslendii zaman olmas. Birisi sizi adnzla
adresledii zaman, kendinizi tanrsnz. Rabbn Musay yanan alyla adresledii gibi, ideoloji byk
harfli bir teki gibi ilev grr. Adreslendiinde Musa bir zne haline gelir, vb. Tek sorun aklayc
rneklerin (Marksn Kapital de ok iyi gsterdii gibi) dikkatle seilmesi gerektii sorunu deidlir.
nk Althusser balamak iin tekinin tutarl yani tam ve kendi kendine sahip olduunu sylemek
durumundadr, oysa ideoloji gerekte tutarszdr ve elikilerle doludur, bu balamda o herhangi bir
tekinin, yani baka deyie herhangi bir ben trnn tutarszln sergiler. Grnte Althusser,
arma nosyonunun yetersizliini kantlamaya baladn aklayan mevcudun, yani modern formlar
iindeki bireyin tarihselliine krdr.
Fakat onun tarihdl burada durmaz: kutsal kitapta iaret edildii ve sadece ok ak bir biimde
Rabbn musay bir zneye deil fakat bir kle/hizmetiye dntrd, yani, Onun sesinin
yeniden douunu, Onu halk iin delege etmesi gibi. Bu tr bir tarihdlk ok ar bir bedel der:
Althusser iin zne her zaman varolmutur, her zaman sadece felsefi olarak varolmutur. O zneyi
ego (Ben)le ve felsefeyi, felsefe klavuzlarnda amlanan dzizgisel geliim geleneiyle kartrr.
ncilde Musa gerektir, aka tekinin sesine tabi olan bir zne olarak resmedilmitir. Fakat sorun
bu noktada deildir. Sorunun anahtar baka yerde, yani, tarihsel bireysellik sorununda yatyor.
Elbette Ben telaffuzunun ele avuca smaz arzu ve itilimleri her zaman var olmaya yol aacak fakat
fiili bireysellik, Benim deme eylemi, radikal olarak tarihsel bir olgu olur. rnei tekrarlarken
Althusser sadece etkileri ykc olan bir rnei ele alr: Musa asla ben bir zneyim diyemez, aslnda
o sadece rabbinin kulu olduunu syler, daha te, o Sz nakletmekte aciz olduu, kt bir
hizmetkar olduu lde dkndr. Althusser bireyselliin her zaman bilind tarafndan tabi
klnm olduunu bilse bile, o (alt gibi) sanki o (bireysellik) nceden tabiymi gibi konuur,
gerekte bireysellik her zaman/zaten ina edilmitir, hatta nceden domu ve elbette uygun isimi
nceden empoze ettiinde, Musa gibi bir ekilde rabbi tarafndan nceden zaten arlm olarak
vardr.
Hibir eyin nceden/zaten ina edilmi olmaktan nce var olmad aktr. Althusser sklkla sadece
sonuna dek buharlatrma ve yaylma yoluyla, onu bozarak, olguyu sezdirir. deolojik bilind
diyebileceimiz nosyonu kavramlatrdmzda ve toplumsal dzeyde ideolojinin alann -tarihsel
maddecilik iin tayin edici bir sorun- snrladmzda en ar trden bir hatay mantksal olarak
nceden varsaymak gibi bir ey. Tekrarlarsak, aka sadece ideolojik devlet Aygtlar makalesinde
deil fakat psikanaliz zerine farkl makalelerin hepsinde Althusserin zaman zaman kr edici bir
berraklkla bunun tm vehelerini bildiinden kuku duyulamaz. Sorun sadece bizim sanki nemli
deillermi gibi, bavurduumuz can alc olgulara gndermek iin her zaman beklenmedik ekilde
yol almasdr? Neden?
Her bilgili okurun hemen anlad gibi, Althusser Alman ideolojisi yle (Marx bilerek -ve sezgisel
biimde- asla bir baka metin daha yaymlamad-) ve Engelsin bir yanl bilin biimi olarak ideoloji

kavramyla derinden etkilenmi gibi grnr,[xx] (ideolojinin Marksist tanm olarak, hangi tanm
gnmze dek bu denli megul edici oldu). Bunlar Althusserin bir sise dalar gibi dald, ortaya
koyamad, eylerin neden tarihsellik sorunuyla ilgili olarak ok kark hale geldiini srayla
aklad sorunsal oluturdu. Her ne kadar Althusser bu sorunlardan ok daha fazlasna sahip olsa
da, bu gerekte sorunlarn ylmaya balad noktadr.
3. lkler ilktir. Althusser amac ak bir biimde tanmlamt: Marxn yeni bir bilim, tarih bilimi, tarihsel
maddecilii yarattn gstermek.
Fakat yeterince ak bir biimde -kastl olarak Vicocu tns olan- bu yeni bilimin korkulan bir dman
vard: Burjuva tarihsicilii. Althusser sorunu hem corafik hem de ayn anda epistemolojik terimler
iinde koydu. Epistemolojik (kendi iinde istenir bir ey brakan) keif dncesi ve corafik,
kefedilmemi kta imgesi: tarih ktas. Bunlar metafordurlar fakat keskin olduu lde bir jilet gibi
Althusseri sonsuza dek yaraladlar. Bir yandan, yaamnn tmn Kantn Kampfplatz konumasna
-dnceler zerinde srekli bir sava olarak felsefeye- harcad olgusuna ramen, dmann
stratejilerini ya da sava plann grmekte sanki baarszd. Ve Althusser, Kantn deyiminin iki
ekilde kesilmi olduunu farkeden birka kiiden biriydi; o bir yandan Kantn kendi felsefesi
araclyla getirmeyi umduu bir bar arac, te yandan, Kantn herkese ve hereye kar yrtmeyi
srdrd bir sava, bir sava silahyd. Daima, (deyim bugn uursuz grnyor olsa da), bar
istiyorsanz savaa hazr olun (si vis pacem, parabellum).
Althusser iki ucu keskin Kant ban doasna iaret etmekte parlak bir anlaya sahipti. Fakat
ortada belirli sorunlar vard.
Birinci olarak bu ayn dnce teknolojide byk lekli yatrmlar tarafndan diskalifiye edilmi,
yetkisiz klnmt. kinci olarak ve daha da nemlisi, Althusser tarihselciliin rmcek ana fazlasyla
taklmt, yani, acmasz bir biimde, burjuva tarihsiciliin tam anlamyla ne olduunu, ne zaman ve
nasl doduunu ve nerede olduunu asla ak klmayan sonulanr karmaya srlm biriydi; ve
gerekte en az tarihselcilik ve grececilik arasndaki burjuva kimlii kadar kaygl olduu belliydi. Bu
yzden tarihsici [xxi] Gramsci ile ilgili daimi taknts talyan marksistlerle sre giden tartmalarla
birlikte, Kapiatli Okumak n ikinci basksnn balangcna eklenmi olan ilgili notda belirtiseldi
(semptomatikti).
Althusserin, Marx tarafndan kabul edilen pozisyonlarn, 19. yzyln bir rn olarak tarih olma
anlamnda tarihsel olduunu -yine!- iddia edebilen R.Aron gibi insanlara ilikin F.N.ye ifade ettii
korkusu ayn ekilde aa kt. Bu durumda, Marx artk tamamen arkeolojik bir ilgi oda olacaktr:
yeterince saygn fakat, rmcek alar ve tozlarla ssl bir ariv ve zamannn snrllyla kuatlm.
[xxii] Bu bir sonutu, Althusser her ne pahasna olursa olsun bunu nlemeye alt. Ve darbelerden
saknmad. Tarihin srmekte olduunu ileri srd ve o ancak tarihsel maddecilik tarafndan analiz
edilmelidir ve edilebilir, nk, smrnn analizi olduunu iddia eden her tarihsel analizin otantik
temeli Marksizmdir. Ve grne ramen, o kamu ve zel uzamlar en ilerine dek kuatm, birey ve
doann yarklarndan nfuz etmi olduu lde smrnn hibir zaman bugn olduu kadar vahi
olmadn ileri srmeye devam etti.

Althusser iin Marksizm, SSCB ve Dou bloku lkelerindeki pratik uygulamalarndan dolay baarsz
olmad. Bu souk savan ya da kk yerel lekli scak savalarn yaratt bir efsanedir. Elbette
baz durumlarda korkun, baka bazlarnda grkemli sylenen ve yaplanlarn hepsinde bu hala bir
efsane. Oysa gerek tamamen farkldr. aka bir yana (ya da Althusserin hep syledii gibi, iin
hikayesi bir yana), bu kadar uzun sre varln devam ettiren (SSCB ve in iin sylendii gibi)
devlet ve toplumsal snflarn varlklarn bu denli uzun srdrm olduu aktr, o zaman btn
komnizm anlats, CIA ve KGB adna olsada olmasa da basit bir propaganda deildi ise, acmasz bir
alayd. Grld gibi Althusserin srmekte olann tarihsellii savunusu radikal bir jestti. Bunun
yerine onun bu ayn tarihsellii gemi gereklikler temelinde savunmas olgusu daha az ykcyd.
Daha nce sylediimiz gibi grececilii o kendi kavray iinde anlad.
4. Bu noktada cehenneme girmeden nce kasvete doru hafif bir sapma yamak durumundayz.
Sylemesi tuhaf, ocak 1978de, Althusser cinnet ve ykmyla km bir halde kendini ve kendi
dnyasn zaten tahribe balyor. Belki bu konuda sahip olduumuz en aklayc dkman, kesinlikle
bu dnemde yazlm, arkada Grc filozof Meraba gnderdii mektuptur.[xxiii] Bu mektupta,
Althusser daha batan kendini engelleyen eyin kendi felsefi kltr eksiklii olduunu ve eserinin
sadece atdan bir grle bakalarn tehiz etmeye hizmet ettiini, ve kendilerinden nce manzara
ve evleriyle birlikte atyla ne yapacaklarn dnmek iin onlara izin verdiini, iddia ediyor (Meraba
anlattna gre, kt bir yaz geirmiti, fakat imdi, ocak aynda, biraz da olsa okuyabilir ve
bakalarn dinleyebilirdi.)
Analiz adna 1980de Lacann lehine/kar mdahalesiyle hzl bir ekilde takip ettii, 1977de
Venedikte Althusserin mdahalesini ayn ykc ama gdlemiti. Btn olaylardaki etki, merkezi
karakterlerin yalnzlk ve boluk olduu bir hikaye olan Gelecek Uzun Srerde iletilenle
karlatrlabilir bir tarih araclyla, kendi tarihi araclyla bir fkenin etkisiydi. Genel olarak,
geneldeki ii hareketinin baarszl, ayn zgrletirici amac paylaan nedenler eitliliini kapsar.
Ortak bir baarszlkta, en iyi ihtimalle, lmihaller olarak alnm fakat ayn ii hareketinin geliimine
katk koymakta baarsz olmu teorik metinler erevesinde ortak bir formasyon atfedilebilirdi.
Ak olduu gibi, Kapitalizmin, adeta, insanlarn damarlarna enjekte edildii ve dolaysyla kitlelerin
gndelik yaamlarnda asimile edildii lde burada Althusser krdr. Fakat hareketten (parti ve
metinler) sorumlu tutulduuna dair kavrayn gevetmeyi reddeder. Althussere gre imkansz
metinlerin, Komnist manifesto ya da Anti Dhring trnden metinlerin etkisi Stalinin byk miras
szde Marks ve Engels dncesi yoluyla dnyann her yerine yaylmt. Bu yzden temmuz
1982de Althusser (belirsiz kalmas nedeniyle sylenecek eyler olsa bile) Manifestonun (gerekte
Althussere gre, fichte tarafndan nfuz edilmi) Feuerbach zerine Tezler in, sylemeye gerek yok
(Engels tarafndan yazlm fakat Fizyokratlarla ilgili bir blm yazan Marx tarafndan onaylanm)
Anti Dhring ve hatta (her zaman deildi ise imdi ge Althusserle ldne inanlan) Kapital in
krplmasyla balayan bu Marksist Dnce mirasn tahrip etmeyi stlendi. hatta o, Marxn dahi
Engelsin yetenek roln oynad -Althusserin alaylar snr tanmaz- bir felsefi ikili olarak Marks ve
Engels kiilerini inelemek pahasna bu ie balar.

Marksist dncenin enkazndan kurtarlabilecek tek ey bir kitap ve bir simgesel kiidir. Kitap,
Engels tarafndan yazlan ngilterede i Snfnn Durumu dur; simgesel kii, Kapitalizmi acmasz
smr sisteminin gerekleri olarak kavrayan Engelsin ynettii Manchester fabrikasndaki rlandal
ii Marydir. Engelsin Marxa aktard, ayn zamanda Marxn Engels araclyla bilgilendii tipik bir
kapitalist iletmenin faaliyetleri hangi hatlar boyunca, nasl alr, ynetim yaplar, borsaya
katlmann doas, nasl karl klr vb. hakkndaki eyler. uras gerek ki, Althusserin iaret ettii
gibi, Marynin lm marks tarafndan gl bir biimde kayda geirildi -Ayn zamanda Engels
arkada gibi konuarak deil, fiilen ilgilendi- ve hatta Engelsin ve Marynin birlikte yaamasn asla
onaylamayan Marxn kars Jennyle daha az-.
Althusser bu kiisel ve teorik sorunlar zerinde ayrntlaryla durur. Tm sylenenler ve yaplanlar

Marksizmin her rencisi yeterince kolaylkla kavrayabildii zaman, bu bir eydir. Fakat bu noktada,
Althusserin kendi kiisel gemiinin, genel olarak tarih grn daha spesifik olarak da Marksizmin
tarih grn etkilediinde srar ediyorum, biraz yrtk bir slubun nedenini, bizi bu sonuca
gtrmesi aklar, ksaca erken marksizmin tm tarihinin tesinde, zgl olarak ngiliz i Snfnn
Smrsne dair, ve belirtisel olarak bireysel bir aalanma adna, baka ekilde kiisel ve kolektif
smrnn simgesi Mary ve adna dair sadece bu kitap bile hatrlanmaya deer. Baka deyile,
80lerde yaanan llemede, Althusser sadece yalnzlk ve boluun, baarszln izini fakat ayn
zamanda smrlenlerin anl onurunun izini grr. O 80lerde nc dnyann zgrlk teolojisi
olduunu farkettii sadece pratikte geerli bir takip olduunun nedenini aklayan kendini yaralama
eylemi iine ekilen dnyevi bir bedeni kefetme baarszl zerine, mistik bir hale brnd.
5. Btn bunlara iki adan baklmaldr.
Eer, bir yandan, burada ve imdi devrim, yaamn dntrlmesi mitleri 68 ve 78 arasyla
akyorsa, ayn ekilde mahsur kalnan ey, partinin ve bat proletaryasnn snf bilincinin
mistikliiydi. Tm sre Althusser iin zaten 60larda balam ve 80lerdeki son arpmaya kadar
devam etmiti. Fakat sorun sadece Althusserin deildir. rnein kendimizi ada talya balamyla
snrlamak iin, T.Negrinin Operaismosunun (workerism, icilik) ontolojik kn aln -Negrinin
anlats hapiste ve Paris srgnnde kendi sonularna ular- ya da L. Colletti gibi aydnlarda yaygn
hale gelen ve Berlusconi iin bir danman olarak sona eren profeyonellemeyi aln. Althusser iin mit
ve mistik ok spesifik bir gr iinde, zgrleme teolojisi iinde birbirine karmtr. Sylemeye
gerek yok, sz konusu olan materyalist bir teoloji deildi (sar logaritma hakknda konumak gibi bir
ey olurdu bu) fakat daha ok sefalet ve yoksullukla acmaszca atma yoluyla retilen bir pratikti
(ngilterede i Snfnn Durumu nda olup bitenlere benzer eyler). Baka deyile ideolojik
gereklikleri en dolaysz maddi unsurlar -yiyecek, iecek, giyinme vb. ihtiyalar- temelinde kapsayan
bir pratik.
Mistik aalama? her eyden nce, kukusuz Althusser rneinde olduu gibi eer biz kendini-
aalama hakknda, kars Helene gibi en sevmi olduunu, en inanm olduunu aalama
hakknda konuuyorsak, bir yere kadar, evet.[xxv] Bu materyalist gizem (mistik), 78den sonra ve
80ler boyunca, yeni bir kresel ontolojikleme tarznda, yazd metinlerde Althusser tarafndan

dntrld. Onun ansa bal karlama maddecilii ya da tesadfi (aleatory) maddecilik dedii,
mekanik maddecilie kart olarak yaam vurgalayan bir ey [xxvi]; ilgin bir biimde iki
Heideggerci eitlemeyle, bir yandan basite dnyaya atldmz kabullenme ve te yandan bize
kendini teklif eden ya da veren bir dnyada var olan eylere ilimi gibi, olan dnyann maddilii, ile
birlikte dncenin ve ruhun baka tr bir maddecilii. Byk lde, 1978lerde nerilen materyalist
gelenein metinleri gerekte tuhaf bir biimde, kendi snrlar iinde Marks ve deolojinin ve
devletin anahtar sorunlaryla ilgili Marksn baarszln belirtmeyi ereveleme (ya da evreleme)
tarzndadr. Ve ayn zamanda, materyalizmin bu yeralt akmnn yalnzca yaltlm isimler saysyla
nasl izlenebileceini gstererek, tam da bu yazarlarn, formlasyonlarna tamamen asla
eklemlenilemez. (Bu Althusserin nominalizm zerine son emek sarfnn teki anlamdr.)
6. isim listesi tahmin edilebilirdir ve dahas tekrarlama-nksetmedir: Epicurus, (Althusserin toplama

kampinda okuduu) Pascal, Spinoza, Hobbes, Rousseau, Clausewitz, Freud, Wittgenstein, Derrida,
hatta Artaud ve Breton ( filler bulacdr); ve sonradan Foucault ve Deleuze. Ve zellikle
Machiavelli, iddaya gre btn zamanlarn en byk filozofu.
Neden? nk kendi tarihi yalnzlk stne boluk stne temellenmitir. Ve nk , ondaki basite
hesaba katlan bir aslan simgesi (her politik biimin iddeti) deildir fakat ayn zamanda imknsz
dourmay mmkn klan kurnazln erken versiyonu iindeki - iareti olarak, ve bunun daha
sonraki geliimi- okluk ve bedenler adna direni ve kudretin ak bir simgesi olarak bir tilki
simgesidir (bu noktadan itibaren Foucault ve Deleuzee bavurur). Sonu olarak, Ge Althusser iin,
1986dan itibaren, geerli maddeci gelenek sadece iki anahtar isim tarafndan, yani machiavelli ve
Spinoza tarafndan temsil edilmitir. Machiavelli, boukla (ve elbette Spinozann hi te yabancs
olmad yalnzlkla) yapt mcadele yznden, derim. Ve, insanlarn -eski bir terimimizi kullanrsak-
ruhlarnn maddecilii yznden Spinoza: insanlarda bedenin duygulanmlarnn rn olmayan hibir
ey meydana gelmez. nsan bedenle dnmez fakat beden iinde dnr. Yine fakat, bunun ima
ettii hereyle birlikte. Hilik bir niteleme bile olsa aslnda bizzat felsefe olan bouktan daha az
deildir: hatta bu boluun sadece dncenin yeri olduu, bizim aka boluun ortasnda
yaamadmz kabul vardr. Eer tarihin anlam yok olabiliyorsa, tarihte anlamlar var olabilir.
Marxn btnyle kaybolduundan deil, onun figrnn tabloda mulak hale geldiinden szediyor.
Beklenmedik bir ekilde, Althusser Machiavellinin Marxtan ok daha fazla ilgisini ekmi olduunu
itiraf eder, ve her zaman u ya da bu ekilde kendini tekrarlar gibi, Spinoza zerine Marksn
okumas temelinde alm olduunu sylemeden devam eder. Bylece marksizmden ok yaam
maddeciliinden sz etmek daha doru olacaktr. Yaam maddeciliine Althusser ok belirli plastik
bir ekil verir. Materyalist filozof Hollywood filmlerinde sunulduu gibi, isimsiz bir kasabaya gelen
yabanc, en iyi araziyi, en iyi srlar (kavramlarnn deerini) nasl seeceini bilse bile neyi bulmaya
gittiini bilmeden salona giren yalnz bir kahraman ya da daha ok, nereye gittiini ya da nereden
geldiini bilmediimiz, daima hareket halindeki trene bilet almadan trmanan bir yabanc tipinde
olacaktr. Bu Althusserin, Heideggerci Kehreye (dneme) maruz kalmas m, Negrinin inand
gibi, dncesinin son aamasnda Koperniki bir yarlma deneyimi mi?[xxvii] Balangta bu iddia
geerli gibi grnse de, son kertede bizzat Heiddegerci Kehre kadar tartmaldr.

7. Fakat biz geriye, Negrinin byle belirsiz bir biimde koyutlad, sadece kendi ge Althusser
okumasna deil, fakat ayn zamanda modern kapitalist dnyann gerek kapsamn ele alma tarzna
dair kaldmz yere yani deolojik devlet Aygtlarna dnelim,
Kle ideolojisinin Greko-Roman dnyasnda her eye egemen olduunu; feodalizmde ve katolik
uluslar barounda kutsallatrmann hereye egemen olduunu hatrlamak nemlidir; zetle,
Negrinin bugne dair gerek kapsamla anlatmak istedii ey, kapitalizmin aristokrasi zerinde ve
proletarya zerinde zafer kazandn kimsenin inkar edemeyeceidir. Negrinin unutmu grnd
ey, Amerika Birleik devletleri denecek olan Kapitalizmin, (her durumda kapitalist mdahele olan)
zel ve kamusal alanlar kapsayarak, 18. yzyldan itibaren zaten her eye egemen bir zafer
kazanm olduu ve hatta bat Avrupada elikilerin kapitalist sistemin snrlar iinde kaytl
olduudur. Negri zaman zaman Marks ve Engels gibi ayn hatay yapar gibidir: byk sanayinin ve
proletaryann kapitalist ilikiler tarafndan yaratld ak olduunda, byk sanayinin proletaryay
yarattnda srar eder. Fakat bu hata tarihin yanl kullanmnn basit bir belirtisidir, Negrinin
blmnde, Althusserin kendi tarihsecilik sorunu tekrar ortaya kar.
Althusserin tarihi dnemletirmekte Marksn retim tarzlar teorisini nasl kullanacan bildii
dorudur, fakat ge Althusser kendi karlama maddeciliini sunarken yine talihsiz bir rnek seer.
Machiavellinin tanmlad gibi, talih ve virtr arasnda, politikada ortaya kabilen tesadfi
karlama, sadece kendi emek gcne sahip olan (deeri kapitalist piyasa tarafndan belirlenen)
(zgr) ii ve (paral adam) kapitalist arasnda kyaslanabilir deildir. Bu, hem kendinden hem de
marksizmden sz ettiinde ve hatta Machiavelliin kendisine bavurduunda bile Althusserin sorunlu
tarihselletirme yeteneinin ilave bir kant ve kt bir karlama rneidir.
Althusserin 1978de zaten eski ve muhtemelen ham olduunu gz nnde tuttuu Devletin
ideolojik Aygtlar Denemesi zerine de, her ne kadar Negri, sylediimiz gibi, onu tutal bir biimde
saldrmak iin ve ayn zamanda Gramscinin zaten elikili kltrel hegemonya kavramn
merulatrmak iin kullanacak olsa da, ayns sylenebilir. Neden Gramsci ideoloji terimi yerine
kltr kulland? Bu belki de Togliattiden sonra, Komnist partisi iin greli bir zafer bedeli olabilir,
fakat son kertede bu bir daha yenilmenin bedelidir.
8. Bununla birlikte aktr ki ne Marx ne de Marksizm Althusser tarafndan btnyle terk edilmitir.
Ve F.N. ile syleisinin son blmnde, Althusser tekrar iki temel temay tarihselcilik ve hmanizmi
koyutlar. Onlar, onlarn nceki durumlarn her zaman karakterize edemeyen bir aklkla koyutlar. Bir
yandan tartmasz epistemolojik grececilik diyeceimiz bir durumu teslim eder. Lenini izleyerek o,
hibir ekilde dogma olmayan ve sadece her toplumsal formasyonla ilgili ina edilmi ve onaylanm
olmas gereken somut hakikatlere iaret eder. Eer bu doruysa, tarihsel toplumlarn tarihi sadece
smrnn varlna referans araclyla aklanm olduu iindir. Ve smr her retim tarznda
farkl biimde yer alr. Tarihsicilik kartl, o zaman, her retim tarz iin ve onlarn her bir
konjonktr iin uzam ve zamann, bireysel ve toplumsal ilikilerin spesifik bir imgesini ina etme
ihtiyacn vurgulayacaktr.

yle ki, Althusserin kendi iddiasnn tersine Marksizm basite kapitalizmi aklamaya hizmet etmez.
Birok marksist yazar tarafndan, feodalizm hakknda olduu gibi, Greko-Romen kleliini bakalar
arasnda zellikle Perry Anderson ve Bradley dikkatli bir biimde irdelediler. Aslnda, baka eylerin
yan sra, 14. yydan gnmze kadar kapitalist iktidarn ve burjuvazinin biimleni srelerini tehis
ve taktir etmek iin kutsallatrma ideolojisi ve feodal ilikiler hakknda bilgili olmak gerekir. Bu
biimleni ve konsolidasayon srecinin varolma nedeni bir mcadele (lmne bir mcadele)
srecidir ve feodal dman hakknda bilgiye sahip olmadan, muzaffer kapitalizm hakknda bilgilenmi
olmann imkan yoktur. Kapitalizm 19 yy. ortalarndan 20.yy ortalarna dek, kendi i dmanna yani,
proletaryaya ya da genelde ii hareketine kar mcadele etmek durumunda kaldnda, zaten
muzafferdi. Bu (her ne kadar o da yaamn intihara teslim etti ise de) Poulantzasla balayan,
zellikle onun Kapitalist Devlet de Toplumsal Snflar ve Politik ktidar da (1969) ve Toni Negrinin
Kurucu ktidar kitabndaki (1994) ngiliz Burjuvazisinin biimlenii analizinde, ve G. Arrighinin ciddi
olarak 14. yzyldan baalayan Uzun Yirminci Yzyl (1998) balkl analizinde rneklenen ciddi
analizlerin konusu olan bir eydir.[xxviii]
Althhusserin tanmlad gibi kopu/break/ ya da kesik-yark/coupure/ nosyonunda kaytl olduu

grlen felsefi elikiler olmasayd eer, her eyin gn gibi ortada olmas gerekirdi. Sorun,
belirttiimiz gibi, yarn, eer byle bir ey varsa, markstan itibaren gelimi gibi tarihsel maddecilik
dediimiz, tarihin ayr bir snflandrma asndan, benzersiz ve mnhasran, kurulmu olmas
gerektiidir. Tarihselcilik teriminin imalaryla ilgili olarak baz aklamalarn gerekli olmasnn anlam
budur ve Althusserin her zaman buna kar olmasnn nedeni de, fakat bu neden sanki ilgilendii ey
btnyle belli deilmi gibi kendini ne atmasna kar bir engel oluturuyordu.
Baz eyleri bir seferde ele alalm ve u nermeyle balayalm: tarihsicilik aslnda evrimciliin bir
varyantndan baka bir ey deildir -Althusser bizzat yoksul insann hegelciliinin evrimcilii der-, ya
da Ranke, Dilthey, Croce, Cassirer, vb. modasndan sonra bilimsel pozitivizmin ge 19. yzyldaki
ters yz oluudur. Baka deyile kaynak ya da tohumdan olgun meyveye, determinist nedenlerin
deil fakat zgr biimlerin ya da Crocenin dedii gibi zgrln lm olarak tarihe, onun
kendinden kendine doru evrimi, insan ruhunun bir felsefesi, kk, olan eyle ilgileniyoruz. Marksist
gelenein (hem dardan hem ierden) ounlukla en gl en maddi tr olmasna ramen sanki
daha bir tarihsiciymi gibi anlalm olduu dorudur. Sadece ok tandk olan sonularyla birlikte:
tam zgrle doru ruhun gelimesi yerine, biz nihai mcadelede tam zgrlklerini ele geirdikleri
noktaya doru politik ve toplumsal glerin (voluntarizm, sosyolojizm vb.) ya da retici glerin
(ekonomizm) evrimci geliimine sahibiz. John Lewise cevabnda, Amiensde, Granadada ve F.N ile
yapt son syleisinde tm nedenlerini ok net olarak aklayan Althusser, bu nedenle, kken ya da
belirlenmi ama olmadan, etkin neden ya da nihai anlam olmadan, her tr zne ya da teolojik temel
yokluunda, tarihsel gereklikler zerine sreler olarak iddetle srar etmek durumundayd (Lukacs
tarafndan dlendii gibi, zne yoluyla proletarya ya da retici glerin zgr olup olmadna
baklmakszn, sorun budur.) [xxix]
9. Fakat Althusserin sylediklerinden, btn bunlar yeterince ak grnyorsa, o zaman, neden,

tarihselcilik hayaletiyle urap durdu.

Ve eer tarihi maddecilik Markstaki gerek bir kopuun kkyse, sorunlar ve srekli karklklarn
nedeni nedir? Bana gre, ana hatlaryla zaten ayrt edilebilen sadece bir makul yant vardr: Althusser
kendi felsefecilii tarafndan kr edildi. Kendini dierlerinin stnde konumlayan bir soru: tarihselci
evrimcilik def edilmesi gereken bir eyse, o zaman, Althusser tarafndan zaten izgisellik ve
evrimciliin tam ifadesi olarak anlalan, felsefe tarihi ile yaplan neydi? nk Althusser iin, tam da
eserlerinin balangcndan F.N. ile yapt son syleiye dek sorun tartmaszd. Daha sonradan o
aklkla noktay koyar: felsefe felsefe tarihinden ibarettir; felsefe Platondan gnmze dek aynnn
ayn kapya kdr (elbette, yerellemi, r aan eitlemeleri ile birlikte). Bu, znde felsefenin
tarihsiz olduunu sylemekle ayn eydir. Ve bu noktada o elikilerin aikar hale geldii yerdir, bu
nedenle Althusser ideolojinin tarih-d doas zerine, benzer ekilde ve tekrar tekrar srar etmek
zorundadr. Onun politikaya ilikin olarak (politik felsefe hari olmak zre) ya da ekonomik dzeydeki
snf mcadelesine ilikin olarak asla yapmayaca bir ey. Sonu olarak Althusser epistemolojik
engel gereiyle kar karyadr. O asla Atinal devletin Machiavellici muadili olarak onun ayns
olduunu, ya da feodal ekonominin wall Street trnden borsaya baml olduunu sylemeye
cesaret edemeyecektir. fakat, felsefe dnyasn evrenselletirmekten onu alkoyan ey, bazan
bulutlardan sarkan fikirler dnyas gibi grnmesine ramen, tarihin sadece yeryznde iinin bitmi
olmas, ve onun sadece politik ve ekononmik alanla snrlanm olmasdr.
Althusser elbette bunlarn hepsini uygulad, bu nedenle o temel ve st yapy ieren Marksist yap
metaforuna inatla sarld. nceden alglamayla ilgili st yap her zaman maddi ve ekonomik
altyapsya bir ekilde baldr. Fakat bu bina metaforu onu asla ikna etmedi, Althusser yark
imgesinden kendini yava yava ve belirtisel olarak ayrr, ve hatta kstah ve saf biimi iinde
materyalizmden (ya da, Machereyin zaten nermi olduu gibi, idealist ve maddeci eilimler
arasnda bir mcadele olarak felsefe tarihinden) sz ederek tarihsel sfatn bastrmay deneyecektir.
Bu, 1978 ve 86 arasnda nermeye balad er ya da ge karlama maddecilii ya da ansa bal
maddecilik diyecei ans deildir. Fakat elikiler durmakta ve bulutlardan sarkmaktadrlar. Dikkatli
bir irdeleme hem karlamann hem de ansa bal olayn, olumsalln, bize fikirlerin kendilerine ait
yaamlar var gibi gsteren bir dnyaya iaret eden imgeler olduunu aa karr. Bunun dnda,
yeryzne bal bu yaamn biimi maddidir.
Althusser, kendisinin her zaman Marksdan ok machiavelli ile ilgilenmesinin nedenini, Machiavellide
ok daha dorudan maddi ve dorudan politik olan fikirler grd iddiasna dayanarak aklar.
Grdmz gibi, Althusser'in her zaman 'politik filozof' olarak umutsuz olduu hi kuku gtrmez.
Fakat her eyden te ve biz bunu asla unutmamalyz- buna ilave olarak, profesyonel bir filozof,
annda her yandan tehdit altnda olan felsefe yoluyla felsefe imgesini bize hatrlatr. Her eye ramen,
Althusser meydan okurcasna kendi kalelerini savundu: felsefe kesin olarak felsefeydi. Bunun dnda
o tam da en zayf yanndan felsefeye saldrmt yani Althussere gre felsefenin az bir direnle
toplanaca yer tarihsel pratiklerin yeridir. Fakat eer Althusser buna muktedir idiyse, tekrar
kanlmaz soru udur: filozofizme Althusserci balanmann nedeni nedir? kilemi zmenin sadece
iki yolu vard, birincisi, felsefe tarihinde rtk olan tr, izgisel evrimcilik inancn terk etmek,
(Althusserin savunmu olduu biimde, bu profesyonel felsefenin sonunu getirir); ve ikincisi, izgisel
tarih anlay kabul edilebilir ancak sadece fikirler dnyasnn tuhaf (tekil) bir tarihd tre ramen

gerekten de bir sava alann ina eiliminde olacan sonucu zerine temellenen felsefeye
uygulanmas olarak.[xxx]
imdi sorunun Amiensde ve Granada da nasl koyutlandyla ilgilenelim.
nc Anlat Dizisi: Amiens, 1975
1. Sonu olarak, Devlet zerine tezlerini savunduunda Althusser 57 yandayd.
Her ey ok garipti. Sefil -iiyle gelen- bir pansiyonda ve ayn ekilde sefil bir maala -igal ettii
ynetici pozisyonu iin ald cretle- geimini salayan dahi, Rue dUlmun samimi ve zarif
sekreteri, bu tezlerini sadece szde muhalif tarihi Pierre Vilarn asistanna minnet ederek
savunabildi. Belki de, dedikleri gibi, bir komnist asla yalnz olamazn iareti. Beklendii gibi oldu,
Althusserin savunmas teki yazlarndan - Montesquieu, The Philosophical Manifestos of
Feuerbach, For Marx, ve Reading Capital - ok daha akademik bir tona sahipti, savunmayla baka
eyler arasnda ilgilenmiti. Btn bunlar 1975de, Picardie niversitesinde gerekleti, Althusser
kendisinin en heyecanlandrc cmlelerinden birini tekrar vurgulama frsat buldu: ben bir militan
komnisttim ve Marksizmin ne olduunu bilmek istiyordum. Cmle etkisini zerime kazmt nk
benim yaamm ve bizim oumuzun yaamn bir kapsl halinde sunuyordu. Neden? Aklayalm.
Komnizmin ve Marksizmin iinde bulunduu durum her biri kendi yolunda gidiyordu, ya da, daha da
kts, Marksist olduklarn iddia eden komnist partilerin (yetkililerinin ve ortak yetkililerinin)
marksizmle hi bir ilgileri yoktu. Kendimizi kandrdmz nokta neresidir? Althusserci olayn btn,
eer bilinenler gerekse, komnizmin kaderini toparlamak, kapsamaktr. Aralk (boluk), kopu
(coupure) den baka bir aklama yok: szdizimsel olarak fiili bir cmlenin ikiye yarld ortadadr.
Althusserin cmlesini ok heyecanlandrc klan ey budur. mplikasyonu aktr: komnizm hi
varolmad. Ayn statde olduklar iddia edilen ve kendilerine komnist partileri diyen ryalar,
yanlsamalar ve devrimlerin komnist partileri olmay talep eden durumlar sz konusuydu. Fakat
dnyann kresel imgesi olarak komnist dnyadaki rtk gerek, bitmek bilmez souk sava
cehennemi boyunca CIA ve KGB tarafndan, an bir yanndan te yanna bir tenis topu gibi atlp
durmas hari, asla varolmadyd. Althusserin acmasz ifadesi dnda, (cmlenin zmlenemez
bir dize izgisi gibi ortada bir durakla) ikiye blnm cmle gerekten de, bizim tarihimiz balamnda
sylenmi imkansz anlamda anlalabilirdi. Marksizm ve komnizmin birbiriyle hibir ilgisi yoktu. Ve
eer birbiryle herhangi bir ilgileri vardysa bunun dorusunu, nasl, ne zaman ve nedenini anlamak
zorunluydu.
Althusserin savunmasnn merkezi noktas (Althusseri okuyan ve aklayan Althusser), inanyorum

ki, bir lde zaten sezilmiti. Bu tabloya baknca aklmda, Marksn kefinin (tarih bilimi ktas)
nemiyle birlikte politika ve teori arasndaki ( 18. yzyl Fransz felsefecileri arasnda, Marks ve Lenin
arasndaki) tartmasz iliki var. Bir kez daha, bizim iim mevcut olan ve tam ayn noktada bir srpriz
var. Althusserin ganimeti onun kopu nosyonunun duygusuna bazen kaplmamzn nedeni nedir?
Mkemmelen ak olduunda bile onsuz Althusserin dncesi hilik miktarndadr.

Sorunun daha derininde sadece epistemolojik bir kopu olduunda srarlym. Marksn kopuunun
kk, Hegelle ya da baka herhangi bir sistem filozofuyla deil fakat btn bir burjuva bilindyla,
btn varlmza yaylan bir yaam biimiyledir (modus vivendiyledir). Sylemeye gerek yok,
kresel boyutlarda bir koputur bu. Onsuz epistemolojik bilin /bilin d, bilimsel ya da baka trl
bir kopu olamaz. u tamamen farkl bir eydir: smr bak asndan dnme. Aka hayatn
teki kavramlatrmas tesinde bir bak asndan telaffuzudur. Yeterince vurgulanmayan bir
nokta: Marx sadece (te yandan onun asla tamamen terk etmedii) Hegelle deil daha batan
(doutan ve politika/eletiriye ilk aktif katlmndan itibaren) ona emdirilmi -hepimiz emmi
durumdayz- btn bir burjuva ideolojik bilind altyapsyla kopmutur.
Yava yava amladmz bu farkl dnceye ilikin olarak bir eyi daha ak klalm: smr bak
asndan dnmekle, smrnn olmadn dnmek ayn ey deildir. Marksizm damgasna
byk lde adapte olmu Lukacs gibi -Brecht ve Benjamin tamamen farkldr- burjuvazinin en
eletirici blm aklclk ve akld arasndaki ikilemin tesine ilerleyemez. Lukacsn konumas akl
zerine bir saldr ya da ykclktr. Fakat bu sadece faizme kar hizmet edicidir, kapiatlizme kar
deil. Her neyse, arya gtrldnde bu mantk hakknda her zaman eytani bir ey vardr:
Hitlerin ordusundan, Nazi fabrika sisteminden ya da Dachaudaki gibi toplama kamplarndan daha
aklc birey var m? Tuhaf olmakla birlikte Althusser Marxn Hegele ilikin olarak felsefi kopuu
zerine olduka takntl bir biimde (Amiensin btnnde) her zaman srar etmek durumunda kald.
Onun ok nemli bir frsat arur etmesi inanlmazdr. Bununla ilgili olarak sonuta onun kopuun
daima eilimsel olduunu (Bidetin almasyla ilgili olarak F.N. ile syleisinde kategorik olarak
onaylayaca gibi) kabul etmesi gerekti. Ve mutlaka, dolaysyla, ak olduu gibi, biz bizi ina eden
gelenekle asla tamamen kopmayz. Ge Marksn kendi Hegelci kaynaklarndan kopamaz olduu
gibi, ok kr ki, ge Althusser de orta dnem Althusserden kopamaz. Amiensde sonu olarak
Althusser temel bir soruna odaklanr: Hegelin anlatsal btncl (totality) ve Marxn btn (total)
bir toplumsal formasyon nosyonu arasndaki fark. Eer Hegelin btnnde, her uzam/alan
araclyla ifade edilen tek bir merkezi (diyelim Romann hukuksal tini) varsa, Marksn btn, tam
tersine, apak snf smrs sorunuyla ve alt ve styap arasndaki ilikiyle karklk iindedir.
Vurgulanan noktann tekrar baka yere kaydnda, ayn ekilde ayrt edici Althusseryan slogan,
ksaca, son kertede belirlemedir. (Althusser sonradan kendisine kar kullanlacak cmleler kmesini
bilemeye geldiinde bir uzmand). Anlam ak, ekonominin her zaman belirleyici olduu, fakat
(Stalinist ekonomizmden kanmak iin) Althusser, sabit bir mekanikilikten kanarak bu tr
ekonomik iktidarn formasyon araclyla yaylmasna iaret etmek iin son kertede nosyonundan
yararlanr.
2. fikirler hala bulutlardan m sarkyordu ya da onlar yeryzne balamak zorunlu muydu?
Kendi adma, bina, yani temel ve st yap arasndaki iliki metaforunun bulankln baka yerde
akladm. Bana gre her (ekonomik, politik ve ideolojik) toplumsal dzey kendi alt yaps ve st
yapsna sahiptir. Toplumsal ilikilerin belirlenmi olmadn ima etmek, sadece belirlemenin madde
(temel) ve st yap (ruh) arasndaki bir ilikiden tamamen farkl bir biim ald anlamna gelmez. Her
halkarda, temel/st yap ilikisi Althusserin temel zeminine, tartmasz tezlerine yolat: sylemler

-her hangi bir sylem- rtk ya da ak biimde, teoride snf mcadelesinin varln her zaman
nceden varsayar. Edebiyat, Althusserin aklnda felsefeyi ierdii apak olan yaygn bir teorinin
varl dnda ak bir rnek oluturmutu.
Kanlmaz olarak bir kez daha bir sorun doar: eer felsefe a-historik ise nasl olur da o her zaman
konjonktrel ve tarihsel olan snf mcadelesi iinde kaytl olur?[xxxii] te yant olmayan bir soru
daha. lave bir karmaa ile birlikte: Althusser eitsizlikleri verili olan snflarn ayn tarihe sahip
olamayacaklarnda srarldr. Ve bu geree ramen, onun srar ettii gibi, bir eitsizlik smrlen ve
smrenler arasnda balangtan itibaren bulunmaktadr. (onun burada amac, ne pahasna olursa
olsun, hegelci diyalektikte ima edilen kaynaklarn eitliinden kanmaktr.) o halde Althusserin temel
tezlerinden bir dierine, snflar snf mcadelesinden nce varolamazlar tezine kar klr.
Dolaysyla o daha nansl u poziyona geer: snflar kendi eitsizlikleri iinde ayn tarihe sahiptirler,
byle olmasayd eer, snflarn kendi mcadelelerinden nce varln kabul etmek zorunlu olacakt.
O zaman eitsizliklerin grnr hale geldii yer mcadele iindedir, nk kaynaklar, kkenler yoktur
sadece devam eden smr sreci vardr.
Nans zaten eitsizliin bir sre olmasna ramen kukusuz her zaman varolduunu ileri srd
zeletirinin gelerinde Althusser tarafndan tesis edilmitir, sorun yumurta tavuk hikayesinde
hangisinin nce olduunu syleme sorunu deil, kkenler zerine gereksiz ve bo sylemler
olduunu sylemektir. Baka deyile, toplumsal ilikiler sadece smry reten deil, smry
retim aralarna sahip olan ve smrlme zgrlnden baka bir eye sahip olmayanlar arasnda
datan ilikilerdir. Bunun sadece bir nans olduunda srarlym. Kendisinin kendi savunmasn
iletmekten ok Althusser Amiens metninde marksist dncenin, burjuva dncesinde ima
edilenden tamamen farkl bir bir anlam ve yaam problematii oluturduunu ileri srer. Bu nedenle,
bu makalenin balnda beni sarp sarmalayan gerei asla unutmamak nemlidir: Althusser farkl
bir biimde dnmeyi bize retmeye alt ve onun dncesi kendi kresel amacnn her zaman
grkemli olduu anlamna gelen her zaman ve zellikle her ne kadar bu bir arkadalar mahkemesi
olsa da, onun nceden varsayd Amiens mahkemesinde ald pozisyonlar ekillendiinde farkl bir
etkinlik iindeydi.
Belirtmek gerekir ki, Althusserin dncesi olmadan ve basit bir nedenle bize bugn ak gibi
grnen birok eyi dnmek imkansz olacakt: balca tzsel felsefe giriimi, Marksist dnceyle,
yani smr temelinde dnmekle alan tamamen teorik, ideolojik problematiklere eklemlenmeyle
karlatrlabilir bir projedir. Dorudur, kendi elikileri olmadan bir Althusser yoktur, fakat sonra
tekrar mkemmel bir kesinlik -Althusserin Amiensdeki kadar kesinlik- Manifestonun ilk blmnde
amlanan (toplumlarn tarihinin hikayesi smrnn tarihinden baka bir ey deildir) anlatnn
beklenmedik iddetine ramen, Marksda bile yoktu. Elbette Marksn sorunlarn (felsefi olanlar dahil)
eitlilii iinde aprak hale gelmesini gerektiren mkemmel anlalrlyd, sonu olarak, o temel
meseleleri (politik ekonominin eletirisi) anlamaya geldi. Smrenler ve smrlenler dnyasnda
snf mcadelesi dnyasnn beklenmedik aa kndan sonra bile onun karmak kalmay
srdrmek zorunda kalmas anlalr bir durumdur. Fakat ayn ey Althusser iin de geerlidir.
Dnmenin baka bir tarz olan temel ilkelerden birini tesis etmeye alt Marksist analiz dersleri
boyunca, o bugn tali grnen tartmalarda zaman zaman karmak hale gelmek zorunda kald.

Dolaysyla onun tamamen takdire deer abalarnn itibarn zedelemeden, Marksn dnce
srelerini smr bak asndan yeniden tesis etmeye giritiini belirtelim.[xxxiii]
Bu yzden Althusserin Amiensde odaklanaca temel mesele, Bilgi sorunudur ve kanlmaz

olarak, teorik anti-hmanizm sorunu, ki her ikisi de kalc ve kesin bir ilkeye raptedilmitir: Marksizm
burjuva felsefi hmanizminden btnyle farkl bir dnce tarzdr.
Olduka ematik konuarak, ekonomizm ve idealizmden farkl olarak, Marksizmin her zaman bir
bilen zneyi varsayan bir bilgi teorisi gelitirmediini ileri sreceim. Tam tersine, onun bilgisi
anahtar kategorileri retim ve sreler olan teorik bir problematik temel zerinden edinilir. Ya da
daha bir kesin olarak, Marksn szn ettii ve szcn her anlamnda, her zaman belirleyici
olarak kabul ettii retim sreci [xxxiv] ve bu gerek nesne ve resme giri bilgisinin nesnesi
arasndaki kesin farklln yeridir. Kk bir nokta gibi grnyor ama onun nemi zerinde srar
ediyorum. Gerek nesnenin (rnein, toplumsal formasyon, Kant ya da Gongorann bir metni) maddi
bir nesnel gereklik kapasitesiyle her zaman darda kalr. Ayn ekilde bilgi sreci (somut sentezler,
belirleyici bir soyut genellik, dncede somut olarak) her zaman aklda yer alr. Fakat bir kez bu
tesis edildi mi, ayn ekilde gerek nesnenin marksist dnce iin olduu gibi burjuva dncesi iin
ayn ey olmad aktr. ikincisinden itibaren, bu onun arkasnda gizli gerei kefetmek iin perdeyi
kaldrma sorunu deildir; aslnda hakikat gz ve ey arasnda dorudan bir iliki iermez. Tersine
durum, Althusserin epistemoloji ve tarih makalesinde daima iaret ettii ve benim Lorca y el
sentido kitabmda bir epigraf olarak kullandm gibidir.
teori basite, bulunmu ya da aa karlm verili plak gerein kant gibi deil fakat karmak -
kavramlar, kategorileri ve yntemleri ieren- unsurlarn ve bu farkl unsurlar balayan oklu isel
ilikilerin hakim olduu bir retim, bilginin zaman iinde retimi olarak grnr.[xxxv]
O zaman, Marksist problematik balamnda, gerek nesne kadar, bilgi sreci, onun sahip olduumuz
bilgisinin fiili dnmn ima eder, bununla ilgilidir. ok basit bir nedenle, bu gerek nesne okuma
ve gr (vision), baka deyile, burjuva ideoloji geleneiyle denmi bir imge asndan nceden
tanmlanmt. Althusserin Rousseau tavrn okumas geleneksel burjuva Rousseau imgesiyle bir
lde ortakla sahiptir. Benzer ekilde, eve yakn olan ve Althusserin stmdeki etkisinin
gstergesi olan bir rnei alalm --, benim Garcilaso okumamn, Elias River gibi, bir tr klasik
hispanist tarafndan yaplanla ok az ortaklk iinde olmas sylenebilir. Ayn ekilde, benim
Heidegger okumam Derridannkiyle ok az ortaklk iindedir ve her ne kadar onun Althusserci
parametrelerde kararl olduunda srar etsem bile, Althusserin kendisi daha ok bylenmiti.
Marksist problematik iinde, gerek nesne ya da teorik ve/ya da ideolojik dzeyin erevesi
zorunlulukla dnr demek olduu bilinir. Ve bu olaanst bir kefi varsayar: Bizim Marx, Stalinist
kk burjuvann ya da yalnzca 18. yy. Burjuva rasyonalizmi olmakla ilgili Marksizmin (Della
Volpenin bir ok takipisi dahil) rasyonalistlerin Marksyla ayn olmayacaktr. Elbette, nesnenin
bilgisindeki basit bir dnmle gerekte bir toplumsal formasyonun dnt sylenemez.
ikincisi sadece Teorik pratii, birincisi ise eitli tipte toplumsal, politik pratikleri ierir. Yine de

Althusserin gerek nesne ve bilgi nesnesi arasndaki fark tartmaya baladnda kavramsal
dnm nosyonundan korkmak durumunda kalmas artcdr.[xxxvi]
Fakat bu korku, yeni bir Hegelcilik korkusu gibi, baka bir felsefi etkidir, Hegelin kendisinin ideann
kendilik-bilgisinin kendiliinden bir biimde kendi gerekliini, kendi maddiliini yarattna inand
gibi sadece bir hegelci bunda srar eder. Bu nedenle, Althusserin korkusunun bu urakla ilgisi
yoktur. Fakat Althusserin bilgi sreci hakknda konumak iin sadece Marks deil ayn zamanda
Spinozay (ve onun genellemenin trn) ve hatta Hegeli (!) kaynak olarak almak zorunda
olmasn vurgulamak nemlidir. Bir ey aktr bilgi teorisine ne hegel ne de spinoza inanr.
Althusserin ilave ettii eyler dnda onun Spinozadan trettii ey: kpek kavram havlamaz.
Benzer olarak, ember kavram ember deildir denebilir. Ayn zamanda daha nce de ifade ettiimiz
Marksn grkemli (ona gre zne/nesne zdeliinin sama rn) sar logaritma imgesi de
benzerdir. Fakat yine de hafif de olsa yaplacak ayrmlar vardr. Eer kpek kavram havlamazsa,
eer retim ilikileri kavram ( en iyisini Marksn Kapitalde gsterdii gibi) ekonomist olma nedeni
deilse, eer edebiyat kavram edebiyat olma nedeni deilse, o zaman, felsefe kavram neden,
geleneksel olarak tesis edilmi tm klavuzlarda nerildii gibi, felsefeci olmay gerektirsin?
3. Her halkarda Althusser bu noktada tekrar, dikkati z ve grn gibi geleneksel felsefi
nosyonlara doru eviren ustalkl bir manevra ile yn deitirir.
O iddasn, Marks z ve grnten sz ettiinde, bu terimlerin klasik anlamn zorlatrd, 1857

Politik Ekonominin Eletirisine Girie dayandrr. z fiilen eyler arasndaki grnr olmayan, daha
ierden olan ilikiye, ve grn burjuva ideolojisi hakimiyetinin eyler zerine dayatt ezici,
bunaltc akla dayanr. Btn bunlar yeterince aktr, fakat bu noktadan itibaren biz bir kez daha
kt bir biimde seilen rneklerden karsanan bulanklkla kar karya geliriz. lki Althusser
tarafndan arlklar dnme ihtiyacn iletmek iin kullanlan, Leninin eri bastonu sz konusu
ettii tezleriyle ilgili. Eer baston eri ise ve ona dayanmann hibir faydas yoksa, o ar zttna
bklmeyi gerektirir. Ancak bu ekilde bir destek olarak hizmet etmek iin yeterince doru hale
gelecektir. Fakat ak olarak anahtar soru udur: bir bastonla geldiinde doru olduuna kim karar
verir? Baston iki ar u arasndaki hangi noktada, en gl ve bu yzden maksimum destek
donanmdr? [xxxvii]
Sonradan, daha da kt, talihsiz bir ikinci rnek verir: Marksizmin gelime ihtiyacn aklamak ve onu
fosilletirme ve dogmaya indirgemeden kanmak iin, Althusser, canl emein deerini korumak iin
l emei ekler ve bir karlatrma tretir. Yeterince makul bir karlatrma, imdiki haliyle gelenein
birikmi l arlna ynelik basit jestlerden biri. Bizim asla sunmadmz ey, sz gelimi, snf
bilincinin kayna olarak fabrikann grnrln kaybediinin, feminizmin ve iletiim teknolojisinin
ykseliiyle ekillenmekte olan yeni toplumsal ilikilerin somut bir analizidir.
Bundan dolay, Amiensde ortaya konan ikinci temel soruna dnelim, yani kopu nosyonuyla ilgili
olarak, teorik-anti hmanizm. Althusser, gzden kam olan Sentagmann (dizimin) yani teorik
szcnn ikinci blm , Marksizm bir Hmanizm deildirin (gerekte 60larda yeniden gzden
geirilerek yazlm bir kitap) yaynlanmasndan itibaren maruz kald tm saldrlara, giri blm

yoluyla iaret eder. Teori zerine vurgusunu yeniden teyit etmek iin Althusser Feuerbach zerine
ve (hatta) Devletin deolojik Aygtlar zerine paralara geri dner. Temelde onun argman
Feurbachn insann kendi zn, tmyle kendisine geri dnen nesnenin z zerine yanstt
iddiasdr. zne ve nesne arasndaki bu zdelik iki dorultuda dallanp budaklanr: Yabanclama
(nesneyi zneden ayran) ve metalatrma/nesneletirme (zneye bir nesne iinde geri dnen).
zetle, zneye Tanr ya da Devletin rehberlii altnda kendisi tarafndan boyun edirilmitir. Sadece
elverili bir kan peine dt, kendisi bir ama ve bir kken olarak tasarlanm insana,
kendisine geri dn kuatmaktr.
Althusser hakl olarak bu nsan ideolojisinin burjuvaziye -ve szde hmanist gelenee- feodalizme
kar mcadele iinde hizmet ettiini ileri srer. Ayn zamanda, o yine, bilginin meruiyeti iin anahtar
olarak (burjuvazi tarafndan uygulanm Roma hukukunun yeniden etkinletirimesi ile birlikte)
hukuksal zne vurgusunun her zaman ok az bir aklkla tanmland baka bir pozisyona tutunur.
Geneldeki teorik bilgi, terimin en kat anlamnda felsefi bilgi daha nce olduu gibi burada da sorun
deildir -fakat baka nasl olabilirdi ki?- Feuerbach imdi, sadece eylemin znesi ve bilginin znesi
arasndaki blnmeyi ortaya koymaktan deil fakat ayn zamanda nsann deil fakat genelde
insanln ya da insan trnn konumasn mmkn klan (en az ikiyi retmek iin gereken) cinsellik
nosyonu yoluyla tr ve birey arasndaki blnmeyi bastrmaktan sorumlu tutulmaktadr.
Sonu olarak, Feuerbach tarz hmanizmi ykmak iin harekete getiinde Marks onun hesabn
grmekten ok teye gitti. Althusser felsefi bir anti-hmanizm tesis etmekle tarihin ve toplumun tm
varolu felsefelerini sorunlatrr (kkenlerin, znenin vblerinin yokluu: ki kk Spinozada ve ayn
zamanda Hegeldeydi) Tm bunlar yeterince dorudur, fakat nasl anlatlr; Althusserin dedii gibi
felsefe her zaman szn geirir.
4. Sylemeye gerek yok, Marksist dnce tarz, kendi konumu hakknda felsefi hmanizmin yol
at iki yanl okumadan -Althusserin belirttii gibi, bylece ona kar yaplm sulamalarn mant
kabul edilir- tamamen farkldr:
i) somut insanlar ve onlarn dntrc ve toplumsal eylemlerini szde hor grmesi

(ngilizler ve Kuzey Amerikallarn yap ve tayc arasndaki ilikiye atflar)
ii) Serbestlik teolojisi gibi, gerekte varolan hmanist ayaklanmalar gzard ettii varsaym.
Bu, Enrique Dussel tarafndan, El ltimo Marx (1863-1882) y la liberacin latinoamerican
(Mexico: Siglo XXI, 1990). kitabnda, sonradan ona kar yneltilen gerekten de ok ikna
edici bir yaklamdr. Belki Althusserin F.N. ile yapt syleide ve yaymlanmam
eserlerinde konu zerinde neden uzun uzadya konutuunu aklayacak olan noktalar zaten
buradan geliyordu.
Fakat Amiensde Althusser olgunun deil de teorik ithalat sorunu zerine, rn. kendini yalnzca,
Marksn Wagner zerine notlarndan, yani, benim yntemim insanla balamaz fakat ekonomik
olarak verili bir toplumsal dnemle tek bir cmlesi stne dayandrd iin onu eletirenleri,
sylediimiz gibi, ok net bir biimde yantlad. Althusser her zaman elbette bu gibileri sama olarak

knamay reddetti. Althusserin argman yalnzca bu cmle stne deil fakat Kapital in btn bir
mantna ve onun toplumsal retim ilikilerine bal olmasnn nemine dayanr. Daha sonra tek bir
snf retim aralaryla tehiz eder ve bireyleri snflar iine datr. Ve bunu her hangi bir zgr
szleme yoluyla deil fakat bireylerin bu ilikiler iine kstrlm olmalar yoluyla yapar.
Ve bu ayn bireyler smrnn destekileri ve tayclar haline gelir ve bu nedenle de

bireyselletirilirler. Smrlen ve smren haline gelmekten nce insanlk yoktur (elbette, biyolojik bir
doann dnda), dolaysyla kendi smrlen pozisyonunda kalmas ya da sokaa atlmas gereken
ii gibi kapiatlistin de servet yapmak ya da iflas etmekten baka seenei yoktur. Ve btn bunlar
bireyselletirilirken ayn anda tamamen anononim bir tarzda iler, ve sadece ekonomik temeli deil
fakat ayn zamanda styapy zorunlulukla kuatr. Bu bir sretir, en azndan bireyselletirmeler
sayesinde her toplumsal formasyon iinde ina edilmi olacan ileri sryoruz. Bu yzden, kle ya
da kle sahibi olmam, kul ya da aa olmam, smren ya da smrlen bir zgr zne olmamn
etkisinde ifadesini bulur. Elbette Althusserin kendisi asla bu terimlerle konumaz. Fakat onun
baarsnn sadece Marks okuma yoluyla olmas olasdr.
Amiense, kendisini 1857 giriine dayandrd yere tekrar dnelim. Althusser Marxn somutunun
hibirey fakat birok belirleyicinin sentezi olduunu srarla hatrlatr. Onun (Althusserin) bize
hatrlatmay srdrecei eyin nda, benzer ekilde, insan teriminin soyut bireylemesi gerekten
bireyselletirmenin iaretleri olan eyin etkisini somutlatrmay maskeler: ben smrlenim ve ben
smrenim. [xxxviii] Eer bu iaretler yabanclamay imliyorsa, o zaman zc bir trn ztt olarak bir
asl hazrdr. (ve asl benimseme, basite ve zorunlu olarak, olan paylalr klar). Bu yabanclama
trnn herhangi bir zm spesifik olarak ideolojik, ve politik trden sorun dourur. Althusserin
tercihi, sanki baka bir pratii halletmek iin, az ya da ok havada asl brakmaktr. Aslnda
yabanclama temasnn teorik statsn terk etmek iin deil, toplamda bunu tercih eder.
Ve bylece 65den 75e dek sren olaanst dnemle birlikte, Amiens ara dnemi de sona erer.
Gerekten Althusser ve Helenein 1976da Granadaya geldiklerinde zaman zaman ok etkilendiimi
syleyebilirim, ok yakn arkadatk; ve gerekten onun Granadadaki dersleri inanlmaz bir
deneyimdi. Bazan be bin kii katlrd. Bu katlm Madrid ya da Barcelonada olmad. Barcelonada
Althussere, Vzquez Montalbn, benim de dahil olduum ok ar lde eletirel bir makale yazd
ve acmaszca kiisel bir saldryd. Ancak bu kiisel gemiiyle ilgilidir ve burada geerli deildir. O
zamandan kalma Triunfo dergisinin ilgili sayfalarn incelemek bunun iin yeterlidir. in asl
Granadann 70lerde, rnein 1975 yaznda, duvarcnn lmnden itibaren, bir sendikann
Lorcaya sayg iin grkemli gsterisi gibi, baz belirleyici olaylara tanklk etmesiydi. Ayrca Granada
konferans kesin olarak dntrc olduu lde, kat bir biimde akademik deildi, Gerekte,
Althusserin yaamndaki nemli olaylar dizisinden sonuncusu oldu. Fakat bu bizim aada
izleyeceimiz bir eydir.
IV. Drdnc Anlat Dizisi: Granada 1976
1.Yine ar lde ematize ediyorum: Althusser Granadada iki anahtar terim kulland: dnm ve
pratik ya da pratikler.

Sadece teori deil fakat ayn anda marksist felsefe elde bir vard. Ve merkezi soru uydu: Marksist
felsefenin felsefi bak nedir? Sadece tek bir yant olabilir: onun gerek mevcudiyeti ve kendi
badarl araclyla, Marksist felsefe, felsefenin isel mekanizmasn aa karr. Bu onu bir
deiim geirmeye zorlar. Dolaysyla bal apaktr: Felsefenin dnm. [xxxix]
Althusserin temel tezleri yeterince aktr.
Marksist teori ve Marksist felsefe kltrmzde blc bir etkiye sahiptir, nk masaya snf
mcadelesi sorununu yerletirir. Althusserin her zamanki gibi, aklamad ey, Platondan
Husserle klavuzlar olan daimi bir felsefenin varlnda neye inanddr. Eer bu felsefenin
dntrlmesi gerektiini sylese, ona inanyor olurdu.
ii) Yine de, ayn anda grnr olan ey marksist felsefenin paradoksudur. O vardr fakat asla bir
felsefe olarak retilmemitir. Dolaysyla, Althusser, ister istemez, Wittgenstein ve Heidegger
gibi yeni isimler ortaya koymakla maddeci bir gelenee bavurur.
iii) Felsefe felsefe tarihi alan iinde retilmitir. Bu tez en sama trn gelenekilii zerine bir
eiktir, ve metnin de bocalamaya balad yerdir. Felsefe tarihi (klavuzlarn tarihsellii) sadece
felsefe iindeki treyimsel farklar iin kabul edilirdir, ve ilkesel olarak onu bilimlerden ayrt eden
eydir. Bunun saf ve basit klavuzlarn esas olduunda srarlym. Bylece felsefenin kaynaklar,
geometriden ayrld andan itibaren ,Platonun Grekine dek uzanr; ve bu, hem Newtondan kendini
uzaklatran hem de ona balanan Kantda zirveye ular.
iv) Bir tr olarak felsefenin ayrt edici zellii onun bilimlerle olan ilikisi ve mitler, dinler, politikalar ve
estetik duyusalla ilikin olarak farklldr (Althusser iin Estetik duyusallktan sz etmek nasl
mmknd?) felsefenin kendisini saf aklsallktan (eylerin grotesk hale geldii yerden)
ayrtrmasnn nedeni, modelin sadece varolan bilimlerin kat sylemi iinde bulunabileceidir. Ve
tam da Kapitali Okumak ta teorilerin teorisi olan felsefe gibi, felsefe bilimlerin bilimi haline geldi.
Bilimler yaptklarn deil bildiklerini iddia ederler. Bu imdiki olaslkla belirtisel bir Heidegger etkisi
deilse bile, Althusser adna eski bir iddiay vurgulamaktr. Embriyonik Kantlk aktr: felsefe her
bilimin olaslk koullarn sabitler ve onlar kavray dzeyine indirger: bilimlerin bilimi gibi bir kapasite
yoluyla Felsefe, politika, emek vb. biimlerin konular zerine gcn dikte eden bir istihkam ya da bir
iktidar ss olarak iler. Althusserin burada felsefenin kendisinin olduuna inand eyi yeterince iyi
betimlediinden kuku duyulamaz. Onun tutkusu tm pratikler hakknda gerei sylemektir,
hikimseyi kendi adna konumaktan men etmemeye almay amalar; felsefe kendini akl yoluyla,
sezgi, gr, temsil yoluyla mevcut olarak sunar.
Marks bu ok yal felsefenin ilk eletirisini stlenmi oldu. Sorun sadece, yukarda iaret edildii
gibi, Marksn bu eletirisinin, felsefenin ideolojinin buharlaan hiliine batyla snrlanm
olmasyd. Fakat sonra eyler deiti: Marksizm aslnda bir felsefi sylem tesis etmek durumunda
deildi, fakat muazzam bir felsefi etki retmeliydi. Bu, Kapital de koyutland gibi, rnein, snf
mcadelesinin bilimsel bilgisi yoluyla klasik felsefenin temellerinin sarslmasna yol at. Fakat zaten

Feuerbach zerine tezlerden itibaren snf mcadelesi pratiklerin grnn ima eder. Ne yazk ki,
sadece bir rnek olarak alrsak, Feuerbach zerine tezlerin ilki sadece, diyalektiin yanl bir
imgesine yol aan, hmanistik bir pratik olarak anlalmtr. Pratiin felsefeye hcmu tamamen
farkl bir ey ima eder, btn felsefeler szkonusu olduundan pratikler her zaman ieri alnr
kuatlrlar ya da grmezden gelinir dlanrlar. Pratikler insanlarn yaptklardr fakat yaptklar deil
bildikleri gibi, felsefe onlara kendi pratiklerinin hakikatini anlatmay stlenir. Bu kesin bir belirtidir:
pratikler grnr olduunda, felsefeyi felsefe yoluyla sulama bir olay gerektirir. Pratikler zorunlu
olarak (felsefenin onlar kendi iinde kuatmyor, kapsamyormu gibi grnrken, pratikler hakknda
hakikati anlatmay stlenmesi nedeniyle) felsefeye dsaldr. Ancak eylerin vukubulmaya balad
yer de burasdr: pratik hakikat deildir, grme ve syleme eyleminde gereklemez. Pratik znesiz
bir sretir nk pratikte hakikat yoktur. Pratiin Gramscinin praksisiyle ayn ey olduu
sylenemez. onlar eski yaralar amaya neden olan felsefenin statsn tehdit eden eylerdir.
Felsefe Btn olsa bile, pratikleri ieren bu dsal varoluu kabul edemez. Felsefenin tuzaklar
meydana kard yer burasdr.
Althusser nokta atlar yapar: Tuzaklarn felsefe tarafndan belirlenmesi, pratikleri yeniden dzenleme
ve onlar kendi hakikatleri iinde kucaklama yetisinde ierilidir. Tekrar, balangta sz ettiimiz
Chaplinin ve Brechtin valizini akla getiren bir imge, Bavul kapal olduunda eer pantolon paalar
ve tirt kolu darda sallanyorsa, onlar makasla kesmek yeterlidir. nemli olan her eyi iine
yerletirmek ve bavulu dzgnce kapatmaktr. Felsefe tarafndan belirlenen tuzaklar, o zaman,
herkes akllca olmadan onun ii, dndan ibaret olur. Felsefe tarafndan saptanan tuzaklar
felsefenin bilgisidir. Fakat o (Althusser tarafndan bir aydnlanma anaristi olarak dolayl biimde
bavurulan) Foucaultnun inand gibi, soyut bir bilgi=iktidar sorunu deildir, ve ne de iktidar
akna iktidar etkileri, sonulardr. Etkiler sylem yoluyla retilmilerdir. Hakknda dnrsek,
nceki metinlerinde ilgisine neden olan teorilerin teorisi gibi felsefenin fiili modus operandisi (ileyi
usul) gibi kendini sorguladn grrz. Fakat bunu sylediinde, pratikler zerinde iktidar ve
bilgiden sz ettiinde, Althusser yavaca kendine gelir ve kukusuz felsefenin ideolojik bilindnn
ya da hatta genelde ideolojinin st yaps olduunu grmeye balar. Btn bu sylemin etkiler
rettiini bize anlattnda, bizi Amiens metnine gnderen bir iktidar tr ina eder. Forml imdi
yeniden dzenlenmektedir, fakat kesin olarak felsefeyi konumak iin. Felsefi sylemin etkisi,
retilen stne, pratikleri datmak iin, ve dolaysyla toplumsal btn iindeki pratikler hiyerarisini
merulatrmak iin iler.
2.Bavul hikayesi, pratiklerin datm/deformasyonu, ayn zamanda farkl olduklar halde gerek
neslere benzer felsefi nesneler tretir.
Althusser Felsefi nesnelerin gerek gndergeleri olmad hakknda her zaman srarldr. Onlarn
gndermesi her zaman syleme iseldir: hakikat, bir, cogito, akn zne baka deyile eer felsefe
bilimlerde olduu anlamda nesnelere sahip deilse, onun nesneleri, yine de nedensiz, karlkszdr.
Bunlar daha ok, sylemsel etkinlik zerine kendi kontroln dayatan nemli aralardr. Bu ekilde,
Althusser satran oyuncular ve pul koleksiyoncularnn irketinde ruhani alanda yaayan ya da
havada yzen felsefye mdahale eder. Buraya kadar her ey iyi. Fakat pratie mdahale etmekle

Althusser felsefeyi ideoloji gereine balar. Ve olanlar tersine dner: pratikler felsefe stne arpar
(etkiler) ve bu da marksist sylemin aa k olur.
Bu noktada Althusser ortaya temel bir soru koyar: felsefe neden vardr? Neden onun metinlerinin
okumas devam ediyor? Althusser yantlar: nk onun sonular -pratikler zerindeki etkisi ve
pratikler tarafndan genelletirilen fikirlerin daha kesinlikli olmas- toplumun yaps tarafndan talep
edilmektedir. Ayrca felsefenin atmac olmaya neden ihtiyac var? Kantn bir sava alan olarak
felsefi imge tasarmna gre, isel anlamazlklara neden gerek var? Althusser burada tekrar kendini
59un Katk ya Giri ine dayandrarak alt yap ve st yap imgelerine bavurur. Marksa gre
styapda ahlaki ideoloji, hukuksal ideoloji, estetik ve dinsel ideolojiyle birlikte felsefi ideoloji
bulunmaktadr, toplamda eitli ideoloji pratikleri egemen ideolojinin merkezi boyunduruu altnda
srekli olarak bir araya getirilmesi gerekmektedir.
3.deoloji (ideoloji araclyla gerekleen bilimsel pratikler dahil) olmadan pratikler olmad iin,
insanlarn (genellikle irade ve bilinlerinden bamsz olarak) pratiklerin iskan ettii ideolojilerin etkisi
altnda eyledii ve yaad sylenebilir.
O zaman, felsefe ideolojileri birletirir ve datr; ve felsefenin toplumsal pratikler zerindeki ileyii
ideolojiler temelindedir. Ve bir kez daha temel bir soru: felsefe neden bu her eye kadir (omnipotent)
iktidara sahip olmak durumundadr? nk snf mcadelesi sadece kudrete deil deil fakat
hereyden nce fikir birliine (konsenss) baldr. Ve ayn zamanda o Gramscinin -ve Althusser
onu tekrar alntlar- toplum zerinde kltrel hegemonya dedii eyi baarmak iin, Devletin deolojik
Aygtlar nn ikinci bir grnn var klar. Felsefe egemen ideolojinin ekirdek gesi olarak eyler; bu
onu hem teki ideoloji pratiklerine balar ve hem de bu ideolojiyle birlikte tutar.
Fakat egemen ideoloji buyrukla ina edilmez. Ve ideolojiler her zaman elikili olduundan, onlar
diki yerlerinden birletirmek iin vuku bulmak durumundadr. Felsefenin rol budur. Felsefe ne bir
nedensizlik ne de yalnzca speklatif bir tutum demektir. Ve burada Althusser, tekrar, kendi son kerte
nosyonunu devreye sokar: felsefe son kertede snf mcadelesini teoride arya tamasnn nedenini
aklayan, ideolojik dzeyde her zaman belirleyicidir. Felsefe egemen ideolojinin teorik imentosu ve
laboratuvardr. Ve devasa nemde bir son soru, btn bunlardan sonra Marksist felsefenin rol
nedir? Bu soru, sylemek gerekir ki, mevcut konuma tarznda, artk dikkate alnmas gereken bir
gelecek gr iinde, Althuser tarafndan gelecein nne atld. Problem aktr: eer felsefe snf
elikilerinin bir rnyse, eer felsefe esas olarak bir laboratuvar olarak ilev gryorsa, snflar
olmayan bir topluma kesin etkilerini yanstan bir dnme tr ne hakkndadr? Felsefenin olana,
ilevi ve mevcudiyetinin gereksiz olduu snfsz bir toplumda felsefe yapmak nasl mmkndr.
Althusser burada nemli bir nansn altn izer. Sadece egemen ideolojinin varln deil fakat ayn
zamanda hakim muadilini, ya da az veya ok paralanm unsurlarn ya da en azndan Leninin
szn ettii snf i gdsn ele almak gerekir. Maddeci felsefe geleneinin uzun bir varoluundan
sz edilemez fakat her zaman hakim olmutur. Elbette Althusserin bu tr sorunlar tartmas bildik o
her noktaya sinen belirsizlikten muzdarip olabilir ve siz bir kez daha kendinizi havada yzerken
bulabilirsiniz. nsan ruhunun bir tr mevcudiyete her zaman sahip olduu, ya da benzer bir ey,

idealistler ve materyalistler arasndaki u bildik eilim mcadelesi yoluyla zaman iinde gelimi
olduu sylenebilir mi? bu mcadeleye ilikin olarak, iyi (maddeciler) ve kt (idealistler) arasndaki
bir srekli sreten mi sz ediyoruz? Althusser bu tehlikenin farkndadr ve yukarda bahsettiimiz
gibi, daha kurnaz bir ekilde, felsefenin bir yapnn hem temellerini tesis ettiini hem de st yapda
imento olduunu ileri srmeye alr. Baka deyile felsefe hem temel kategorileri retir hem de
deneyim iin bir balamdr. Onun izleyecei hatta, bir materyalizm, bir burjuvazi vardr baka ne?
Althusser burada kendi yeralt maddeciliine bir yol aldn hisseder. Yeralt maddecileri, byk
glkleriyle birlikte, embriyonik bir sylem iinde ya da asla tam bir felsefe haline gelemeyen bir
felsefe diyebilirsiniz, kartlarn (kim?) tesis edebilmi, u filozoflar olurdu. Tekrar: Epikr, Makyavel
ve Marksn sessizlii.
Elbette Marx feuerbach zerine onbir tezde, paratik szcn kullanmas yoluyla -daha nce
bahsettiimiz gibi- btn felsefenin sarslmasna neden oldu. Marxn, yaamnn sonunda, Engelse
yazarken, Feuerbachla kltleen saplantlarn alaya almas ilgintir. Althusserin bu saplantnn
farknda olmas ve 60lardan itibaren onu yok etmeye almak durumunda kalmas daha az ilgin
deildir. Ve imdi Althusser pratik szcn tekrar kullanyorsa bu tamamen farkl bir anlamdadr.
Hatrlayalm; Kapitalde Marx felsefe uygulamalarn asla yazmad. Bu pratik felsefede felsfe teorisi ve
marksist felese teorisi iin (ya da marksizm iin bir felsefenin) anahtarlar bulunabilirdi. Fakat
Althusser de ayn zamanda kendi filozofizminin sarslmaya baladn farketmeye balar. Tm Bat
marksistlerinin derin biimde ilgilendii, ayrca ne Stalinin ne de stalinistlerin felsefe yoluyla
felsefeden en ufak bir kuku duymam olmalarna ramen, Althusser, Marx, Lenin ve Gramscinin
tm felsefe hakknda vahim pheleri olduu olgusunu yeterince aklkla vurgular.
Tam tersine, Stalinizm felsefe yoluyla marksist felsefe yaratm, ve sadece felsefe eitimi olmayan
ve hatta felsefi bir gelenekle ilgili bir Alman niversitesine hi katlmam olan, Engelsden treyen
unsurlar temelinde deil fakat ayn zamanda byle bir anahtar Plehanov, Bogdanov ve Lukacs gibi
materyalist gelenek iindeki tartmal figrlerden yaratmtr. Her eyden sonra sadece politik terr
kampanyasyla srece balamak deil fakat ayn zamanda bir Marksist felsefe yaratmann
erevesini salamak Stalinin felsefi pozisyonuydu. Burada, Althusserin, ne Marksn, ne Leninin ne
de Gramscinin Marksizmi bir felsefe olarak hi konumlamadklar, aslnda tevik etmedikleri fakat
yeni bir felsefe pratii olarak ele aldklarn ilave etmemesinin nedenini ieren her ey anahtara
uzanr.
4. Pratik szcn Althusser kariyeri boyunca emin olarak kullandysa da, sonu olarak yeni bir
anlam kazand: neo-Kantlar tarafndan kabaca anlald gibi pratik deil fakat, ilerledike
grdmz gibi, teorik felsefe pratii ve ideolojik pratikle ilgilidir.
Onun hareket noktas Marksn, biri eylerin varolan dzenini gklere karan, dieri eletirel ve
devrimci olan diyalektiin iki tr arasnda temel bir ayrm yapt in ikinci Alman
Kapital
basksna yazlan son ektir. Marksist dncenin tarihinde ilk tr, kendi dzenini gklere
karmaya hizmet eden Stalinist diyalektikle rneklenmitir. kincisi eletirel ve devrimci eidi,
gerek marksist mirastr. Dzen konumasn, Althusser aktan, ekonomik ve politik iktidar
konumas, baka tr devlet iktidarnn konumas olduunda srar eder. Dolaysyla, bir

yandan felsefe ve devlet arasndaki iliki ve te yandan felsefenin sylem olarak stats. Ve
dolaysyla baka bir gerek, bavulun dndadr: felsefe yoluyla hatta ztlk kl altnda felsefe
yoluyla felsefe ina etmekten kuku duyulmamas ayn anda egemen bir burjuvazinin temel
prosedrn kabul etmektir.
Althusserin ahistorisizmi bir kez daha olaanstdr: burjuva ideolojisinin hegemonik bir
unsuru olarak felsefi konumada, o bizi Platonda bulduu, sadece platonla dolaysz ilgili
Dietzgen gibi felsefenin szde kaynaklarna geri dndrr. Dietzgen kendini, filozoflara ok
daha nemli bir yer amak ve devletin dalkavuu olarak felsefeci konumas iin Platona
dayandrmt. Ayrca, biz klavuzlarla ve onlarn felsefenin kaynaklar versiyonuyla tekrar geri
gideriz, bununla birlikte Althusser senaryoyu karmaklatrmay srdrr. Marx sadece burjuva
devleti deil fakat ayn zamanda gelecek devleti, topluluun, yani, Engelsin bahsettii devlet
olmayan devleti aklnda tutar.
Bir daha, Althusser felsefe ve politika (ya da felsefe ile devlet) arasndaki ilikiyi tasarlar, fakat
imdi baka seim yoktur, ve yukarda belirtildii tarzda, szde materyalist gelenee sarlr.
szde diyorum nk burada elikiler gerekten de temel tiptedir. rnein, klelik
dnyasnda, Greko-Romen klelii dile geldiinde, maddeci dnyann temeli (yenilenmek iin)
ruhun maddecilii olmalyd. Kendi adma, efendilerinin ruhlarnn maddeciliine kart olarak,
klelerin ruhlarnn maddeciliinin herhangi bir kantn (Aristotelesde, Platonda vb.) imdi
kefetmeliyim. Muhtemelen Platonculuun teki yzne karn, Demokritos ya da Epikurosun
atomlar, basitce dnyann doalc kavramlatrlmas anlamna gelir, ki daha sonra yanltc
olarak burjuva eletirisinin duyguculuuyla balant tesisi olarak, (gen Marksn doktora tezinde
ele ald zere) yeniden yorumland. Kle tarz maddeciliin ana ekseni (ben bir ruha sahibim,
klelere deil), Althusserin szn ettii yeralt maddeciliinin dkmanlarnda hibir yerde
elime yoktur.
Althusserin feodalizm gr hemen hemen ayndr, burada da onun ahistorisizmi apaktr. Bir
gerek olarak maddeci sylem, ayn noktada, klelerin ruhlarnn efendilerinin ruhlaryla ayn
olduunda srar edecektir. Heretiklerde ya da ateistlerde bu tr ifadelerin olmadn buldum.
Materyalizm iin feodal nominalizmi talep etmek her zaman sorunlu bir taktiktir. Snf
mcadelesinin materyalizmi kantn feodal dnyada klasik Spartaks isyanyla Husse ve
Mnzeri belirsiz biimde balayan kyl ayaklanmalarnn boluklar hari, hibir yerde
bulamaz. Makyavelde maddeci snf bilinci dnyasnn ok fazla kantn bulmak olasdr, fakat
sadece onun yeni politika ve yeni iktidar biimleri analizine ilikin olarak.
Dolaysyla, zetlersek, Althusserin yeralt materyalizmi ile ilgili iddialarn ihtiyatla karlamak
gerekir. Elbette, Althusserin asla laf aznda geveleyen bir olmad ve Marksa tutarl olarak
geri dnleri dnda. Bu yzden onu ilgilendiren basite Granada konferansna ilkin olarak
felsefenin dnm deil fakat ayn zamanda 77den 79a onu megul eden anahtar bir
sorundur. Yani, politikann dnm ya da daha doru bir deyile partinin dnm -ya da
grnrlk kayb kazanmas-. Bu, komnist partisinin 22. kongresi zerine sonradan yazd
metinlerle ve 78de kabullendii kat konumu, yani komnist partide sonuna kadar kalmasyla,

ilgilidir. Granada Konferansndan ayn mesajla kan yan etki: felsefe Devlete ve egemen snfa
her zaman balanm olduu iin, elbette Marx felsefi tedirginlik yaasa da devletin Marksyd.
Ve benzeri, Althusser btn bir parti geleneinden radikal olarak koptu.
Althusser iin nceden tahmin edilen bu gelimenin mant, ne Devletin anarist bir reddi ne
felsefi bir rettir, fakat basite smrlenlerden yana olmaya, -burjuva ideolojik hegemonyasnn
sonunu hzlandran yeni bir felsefi mdahale biimi ve 1905-17 Sovyetleri ve Paris Komn
yoluyla zaten hazrlanm olan rnekler gibi- baka rgtlenme aralar bulmaya ihtiya duyar.
Ksaca, politik bir dnm ve felsefi bir dnm.[xl] Althusserin gerek miras budur. Yeni bir
politik pratik ve yeni bir felsefi pratik icat etme ihtiyac. nsan dncesi ve toplumsal pratiklerin
zgrce ilemesine katk koyabilen yeni varolu biimleri. Baka deyile smrden baka bir
ey yapma zgrln ieren bir komnizm.
nk, bu olduka aktr: eer kapitalizm smr zgrlnden mahrum edilirse, o zaman o
hilie indirgenmi olur. Her ne kadar felsefenin yerini medya ve psikolojik, ekonomik ve dil
bilimleri almsa da, her ne kadar kapitalizm gndelik rutinlerimiz ve zel yaammz zerine
reklenmi ise de, burjuva ideolojisinin tzsel olarak bekasn srdrdn ileri srmek
yanltr. Tersi dorudur: o bizim derimiz haline gelmitir. Ve Althusser tarafndan stlenilen
devasa grev bugn her zamankinden daha ok geerlidir. Ana nokta, ya Marksist olmaya ya
da Marksizme hizmet edebilen tzsel bir felsefe yaratmak deildir. Ana nokta, daha ziyade,
Marksizmi farkl bir teoriletirme ve dnce tr olarak konulandrmaktr. Ksaca, farkl bir deri
tr: smr olmayan eyin (bilinli ya da bilind) duyusu.
V. Final ve Karanla D: gnein asla parlamad sokak.
Onu son grdm zaman ve bana yazd son mektubun tarihi 1979du.[xli] Plan, -umutsuzluk
jesti- Marksizme dair uluslararas bir dergi yaratmakt. Oysa biz zaten uzaklara srklenmitik.
Daha sonra ldrd klinikte onu ziyarete cesaret edemedim ve hatta cenazesine de
katlmadm. rnein, 77de belirli bir sabah aln, ya da 78de miydi? Her neyse, Althusser,
Fransz Komnist Partisinin 22. kongresiyle balantl metinlerine derinlemesine dald
zamand. Rue dUlmda dondurucu bir souk vard. Althusserin Ecole Normaledaki kk
dairesinde her ey hznl ve gri grnyordu. orak bahe, kirli im bekleri, basit bir el
yazsyla yazlm bir not kap ziline yapkt (Althusser, sonnz ici) Onunla onun dnyasna
uzunca bir sre girebilmi birisi iin bu, yenilgi, srgn terk eilmilik grnmyd, bu dolaysz
etkiyi kapy atnda varlyla biraz hafifletmi olsa da byleydi: kadife ceket, zoraki
glmseme ve srgit bir sigara yuvarlayan parmaklar (tuhaf bir mizah duygusuyla srar ettii
etkinlik el emei ve entelektel emek arasnda imha edici bir blnmeye hizmet ediyordu).
Baka bir dnyaya girmek gibiydi.
Toplama kampnda geirdii dneme ok nem atfetmiti. Ayn eyi her ne kadar kamplar daha
kt olduysa da Helenele de ilgili. Althusseri bir komniste eviren, onlarn ilikileri olduu iddia
ediliyordu. Fakat o ilikinin bir zeka atmosferi ve onlar kuatan ve bizi nasl kuattn bildikleri
samimi bir mutluluk olduu yeterince vurgulanmamtr. Kk koridorun sonunda Helenin bizi

aya belki de Grc bir arkadalarnn gnderdii votkadan bir vurua davet ettii bir tr salon
vard, Althusser bana bir dizi parti dkman ve az ok tandm LHumaniteden baz makaleler
gsterdi. Ben dorudan ona kar saf zehir kusan metinlerin yapraklarn eviriken o koltua
kt. ne iersin diye sordu. Hal akndm. Kuru bir sesle senden gerekten nefret
ediyorlar dedim. Ve sonra artc bir ey oldu. Bir kfr sallad, olaslkla o da onlarn
nefretinden nefret etmeye balamt. Herkesin nefretinin onu aciz kldna inandm syledim.
O glmsedi: belki de yledir nk tek cmlede iimizi bitirdik. nk filler bulacdr.
Kahkahalar iinde glyorduk. nk aklamay unuttuum gibi Althusserin zekas da
kahkahalar gibi bulacyd. Her ne kadar Ulm sokanda yaadysa da, bu gnein asla
parlamad bir sokakt.
Juan Carlos Rodrguez
University of Granada
Translated by Malcolm K. Read and Manuel Urrutia Zarzo SUNY at Stony Brook
Trkesi; h
Not: dipnotlar, umarm ksa srede eklerim -:(

Gnderen Hsamettin etinkaya zaman: 20:11
Hi yorum yok:
Yorum Gnder
Yorumunuzu girin...
Yorumlama b m : Unknown (Goo Oturumu kapat
Yaynla n zleme Ben b lg lend r
Sonraki Kayt Ana Sayfa nceki Kayt
Kaydol: Kayt Yorumlar (Atom)
Blog Arivi
2017 (7)

2016 (12)
Aralk (3)
Kasm (1)
Ekim (2)
Eyll (6)
POLTKA
Althusser zerine
Namevcut bir Merkez: Nietzsche
etik-politik zne ya da vicdann kefi
kendi olarak znenin kuruluu
Telaffuz ve Politika
2014 (3)
2013 (9)
2012 (2)
2011 (6)
2010 (6)
2009 (8)
Hakkmda
Hsamettin etinkaya
Profilimin tamamn grntle

SINIRDAN - Althusser Üzerine

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SINIRDAN - Althusser Üzerine

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

06.11.

2017 SINIRDAN: Althusser zer ne

D er Sonrak Blog eserkomurcu@gma l.com Kontrol panel Oturumu kapat

16 Eyll 2016 Cuma

Juan Carlos Rodriguez,

Althusser: nfilak (farkl bir dncenin ana hatlar)

ok az risk var demek ok fazla demektir

Birinci anlat dizisi: Cennetten cehenneme

2. Btn bir politik ve ideolojik stratejinin merkezi ve temeli olarak felsefe ?

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 2/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 3/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 4/32

Tekrar, hatta belirti/iaret imgesini en ok eletirenlerin (bilim adamlna ynelenler, pragmatistler ve

4. Marks iin ve Kapitali Okumak bu karmak, prizmatik perspektiften okunmadka onlarn

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 5/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 6/32

6. Althusserci dncenin temel izlekleri imdi gl bir biimde yerinde duruyor

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 7/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 8/32

ikinci anlat serisi : Cehennemlerden cehenneme

Deiimin z bireylerin Althusser tarafndan ideolojik hayvanlar olarak tanmlanm olmasdr.

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 9/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 10/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 11/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 12/32

Althusser bu kiisel ve teorik sorunlar zerinde ayrntlaryla durur. Tm sylenenler ve yaplanlar

5. Btn bunlara iki adan baklmaldr.

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 13/32

6. isim listesi tahmin edilebilirdir ve dahas tekrarlama-nksetmedir: Epicurus, (Althusserin toplama

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 14/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 15/32

Althhusserin tanmlad gibi kopu/break/ ya da kesik-yark/coupure/ nosyonunda kaytl olduu

9. Fakat Althusserin sylediklerinden, btn bunlar yeterince ak grnyorsa, o zaman, neden,

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 16/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 17/32

imdi sorunun Amiensde ve Granada da nasl koyutlandyla ilgilenelim.

nc Anlat Dizisi: Amiens, 1975

1. Sonu olarak, Devlet zerine tezlerini savunduunda Althusser 57 yandayd.

Althusserin savunmasnn merkezi noktas (Althusseri okuyan ve aklayan Althusser), inanyorum

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 18/32

2. fikirler hala bulutlardan m sarkyordu ya da onlar yeryzne balamak zorunlu muydu?

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 19/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 20/32

Bu yzden Althusserin Amiensde odaklanaca temel mesele, Bilgi sorunudur ve kanlmaz

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 21/32

O iddasn, Marks z ve grnten sz ettiinde, bu terimlerin klasik anlamn zorlatrd, 1857

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 22/32

i) somut insanlar ve onlarn dntrc ve toplumsal eylemlerini szde hor grmesi

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 23/32

Ve bu ayn bireyler smrnn destekileri ve tayclar haline gelir ve bu nedenle de

IV. Drdnc Anlat Dizisi: Granada 1976

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 24/32

Althusserin temel tezleri yeterince aktr.

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 25/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 26/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 27/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 28/32

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 29/32

V. Final ve Karanla D: gnein asla parlamad sokak.

http://s n rdan.blogspot.co.uk/2016/09/althusser-uzer ne.html 30/32

Juan Carlos Rodrguez

Not: dipnotlar, umarm ksa srede eklerim -:(

Yorumlama b m : Unknown (Goo Oturumu kapat