You are on page 1of 59

Pet

/ Kpek Hakknda
Temel Bilgiler
indekiler
Birinci Blm
Durumunuzu Deerlendirme
Farkndalk

kinci Blm
Bakm
Zeki Irklar

nc Blm
Eitim
Temel Komutlar

Drdnc Blm
Hayvanlar Koruma Kanunu
Birinci Blm
Durumunuzu Deerlendirme

Neden kpek istiyorsunuz?

Kpek sahiplenmeden nce ok sayda insann bu basit soruyu


sormamas inanlmazdr. Kpek sahiplenmeyi sadece yaplmas gereken
bir ey veya ocuklarn yavru kpek iin srar gibi grmek byk bir
hata ile sonulanabilir. Sizinle on, on be hatta yirmi yl beraber
olabileceini unutmayn.

Bir kpek iin vaktiniz var m?

Kpekler ve dier evcil hayvanlar siz yorgun veya megul olduunuz iin
ihmal edilemezler. Onlar her yln her gn yiyecee, suya, egzersize,
bakma ve elik edilmeye muhtatrlar. Barnaktaki hayvanlarn birou
sahiplerinin onlara iyi bakmann ne kadar zaman aldn bilmedikleri iin
oradadrlar.

Yeni arkadanzn masraflarn karlayabilecek misiniz?

Kpek sahibi olmann parasal maliyeti olduka yksek olabilir. Lisans,


eitim creti, Veteriner Hekim masraflar, oyuncaklar, yemi, yavru
kpee denen para, ksrlatrma ve dier masraflar nemli bir miktar
tutabilir.

Sadece kpeinizin sebep olabilecei zel problemlere


hazr msnz?

Pireler, izilen, krlan eyalar, yeterli ev eitimi olmayan hayvanlarn


sebep olduu kazalar ve beklenmeyen tbbi mdahaleler kpek sahibi
olmann talihsiz fakat yaygn unsurlarndandr. Bunlar olacak yani,
istisna yok.

Yaadnz yer kpek iin uygun mu?

Birok ev sahibi veya apartman ynetimi evde hayvan beslemeye izin


vermez veya baka yasaklar getirir. Bir hayvana bu niyetle
yaklatnzda, yaadnz yere getirmeden nce bunlar bildiinizden
emin olun.
Bir hayvan sahiplenmeniz iin iyi bir zaman m?

Eer alt yandan kk ocuklarnz varsa hayvan sahiplenmek iin


birka yl beklemeyi dnebilirsiniz. Problemsiz bir hayvan sahiplii,
sorumluluk sahibi olacak yata ocuklar gerektirir. Eer renciyseniz,
askere gidecekseniz veya iiniz gerei ok seyahat ediyorsanz yerleik
ya da dzenli yaayana kadar beklemelisiniz.

Yaam alannz aklnzdaki rka uygun mu?

rnein byk ya da ok enerjik bir kpekle kk bir daireyi paylamak


iyi bir fikir deildir. Rahat hareket edebilecei ok alan bulamayacaktr
ve bu da sizin iin ok fazla aktivite demektir. Onu srekli gezdirmeniz
gerekebilir. Yaam alannz iinde rahat hareket edebilecek bir rk
edinmelisiniz.

Siz tatildeyken dostunuza kim bakacak?

Gvenilir komular ve arkadalara ihtiyacnz olacak veya size bir iftlik


ya da pet pansiyonu hizmet verecek.

Sorumluluk sahibi misiniz?

Kpeinizi ksrlatrmak, toplumsal kurallara ve yasal zorunluluklara


uymak, tasmasnda kimlik rozeti veya ipi bulundurmak sorumlu bir
davrantr. Ayrca kpeinize sevgi ve ilginizi vermek, onu salkl
beslemek, egzersiz yaptrmak ve dzenli Veteriner Hekime gtrmek de
dier vazgeilmez unsurlardr.

Son olarak Onu tm hayat sresince yannzda tutmaya ve bakmaya


hazr msnz? Bir kpei sahiplendiiniz zaman, ona btn hayat
boyunca bakmay taahht etmi olursunuz.

Barnan evsiz hayvanlarnn ou, sorumsuz hayvan sahiplerinin


yavrulayan hayvanlarnn yavrulardr. Bir o kadar kedi ve kpek de, ilk
bata hayvan bakma sorumluluunu dnememi insanlarn brakt
bir ya st hayvanlardr. Ltfen ayn hatay siz de yapmayn.
Sahiplenmeden nce dnn. Size arkada olacak hayvanla hayat
paylamak inanlmaz zevklidir. Fakat bu zevk ancak ona yeterli zaman,
para, sorumluluk ve hayvann hayat boyunca sren sevgiyi ayrmak
istiyorsanz alnabilir.
Farkndalk

Kpeklerden nsanlara Geen Hastalklar

Kpek ve insan birlikteliinde dikkat edilmesi gereken en nemli husus


kpek salnn, insan sal kadar nemli olduu ve bunu temin iin
gerekenlerin eksiksiz yerine getirilmesidir. Bu szden olmak zere bir
veterinerce yaplan alama ve dezenfeksiyon takvimine mutlak surette
uyulmal, bu konuda hi bir fedakrlktan kanlmamaldr. Daha
yavruluunun ilk dneminde kpeimizi bir veterinere gtrmeli ve
alama takvimi ile birlikte bir a karnesi temin ederek, yaplan her a
ve ila uygulamasn bu karneye kaydetmeliyiz. Kpeklerin nemli
hastalklar olan Staupe (Genlik Hastal), Hepatitis (Sarlk),
Leptospirosis (Kan Paraziti), Kuduz gibi hastalklara kar periyodik alar
zamannda ve srekli olarak yaptrlmal, hem kpeimizin hem de bizim
salmz tehdit altnda braklmamaldr. Her avc kpeinde ortaya
kan ishal, kusma, kafa sallama, k st srnme, ate, ksrk,
aksrk, kt az kokusu, srekli kanma gibi belirtileri tanmal ve
bunlarn salk iareti olmadn bilmelidir. Kpeklerle temas olan
insanlarn, kendilerini ve kpeklerini Zoonoz denilen ve hem hayvanda
hem de insanlarda grlen hastalklara kar korumalar, bunun iin de
neleri bilmeleri gerektii hususunda bilgi sahibi olmalar gerekmektedir.
Asl olan tm hijyenik ve koruyucu tedbirlerin zamannda alnmasdr.
Gerekli tedbirlerin zamannda alnmas halinde korkacak bir durum sz
konusu deildir.

Tm Bakteriler, Virsler, Mantarlar, Protozoalar, Parazitler vastas


ile hayvanlardan insanlara geen hastalklar Zoonoz olarak
tanmlanmaktadr. Ayrca insanlardan hayvanlara geen ve
Antropozoonoz olarak tanmlanan baz hastalklar da mevcuttur. Yani bu
etmen hem insanlar hem de hayvanlar iin hastalk yapcdr. Bu balk
altnda nemli hastalklardan birkan tanyalm.

Kuduz: Pek ok hayvan trnn maruz bulunduu (atmaca, ahin, gibi


kular da dhil) ve hayvanlarla birlikte insanlar da tehdit eden en
nemli lmcl hastalklardan biridir. Hayvanlardan insanlara, hasta
hayvann salyasnn, srlmak veya derideki yaralara temas suretiyle
bular. pheli durumlarda hi tereddtsz en yakn salk kuruluuna
bavurmanz hayati nem tamaktadr. Kendinizde bir belirti
beklemeniz anlamszdr, bu srada birok baka kiiye mikrop
bulatrabilirsiniz. Hasta hayvanlarda durgunluk, salya aknts,
baklarnda bulanklk ve gzlerde ie dnk bir bak vardr. Bu gn iin
kpeklerde grlen Kuduz olaylar, daha ok sakin seyreden, iddetli
belirti gstermeyen tarzdadr. Ancak bunun laboratuvarlardaki tehisi
daha kolaylamtr. iddetli seyreden kuduz hayvanlarda safhada
ayrt edilmektedir. n Safha veya Melankoli Safhas: Durgunluk,
huzursuzluk, deiken tavrlar, bazen ev halkna kar ar tezahrat,
bazen dosta olmayan tavr, artan havlama ve srma arzusu ve kama
abas. Exzitasyon Safhas: Yukardaki belirtilerin daha belirgin hale
gelmesi, yeme arzusunun azalmas, hazm mmkn olmayan eylerin
kemirilmesi ve sinirli bir ekilde srlmas, salya aknts, ksk ses,
halsinasyon, kama gayreti, ok uzun mesafelerde ayn tempo ile
koma ve bu esnada sessizce dier kpeklere saldrp srma. Depresif
veya Paralitik Safha: Bu safhada ilk kez saldrganlk ve huzursuzluk
belirtileri grlr, ancak ksa sre sonra yerini yorgunlua, bitkinlie
brakr ve nihayet kafadan balayan ve daha sonra btn vcudu saran
fel hali. ncelikle alt enede fel ile gzlerde alk, yeme ve yutmann
kesilmesi, sonunda tm vcutta ve bacaklarda fel ve lm. Kuduzdan
korunmalar iin kpeklerde kullanlan iki eit a gelitirilmitir.
Bunlardan biri yavru henz yedi haftalkken uygulanmakta ve bir yl
boyunca korumakta, dieri ise aylk hayvanlara uygulanmakta ve
yl boyunca korumaktadr.

Leptospiroz: Kan parazitlerinin sebebiyet verdii ve kpeklerden


insanlara geen ve beeri tbbn pek ok eidi ile urat bir hastalklar
manzumesidir . Hastaln bulamasnda en nemli etken, tm fare
trleridir. Hastalk belirtileri ise hem kpeklerde hem de insanlarda farkl
younluklarda da olsa ayndr. Baz enfeksiyonlarda rutubet ve rutubetli
yerler, durgun sular, bataklklar ok nemli rol oynar. Hastaln
bulamas direkt srlma suretiyle olabilecei gibi, yukarda belirtilen
yerlerde hayvanlarla birlikte bulunulduunda, temasla veya hastann
idrarna bulam yiyeceklerle veya hasta hayvann idrarnn derideki
yara vs. ye temas ile olabilmektedir. ok deil daha 25 yl ncesine
kadar hastalarn % 90 dan fazlas lmekteyken bugn zamannda yaplan
mdahale ile hastalar kurtulabilmektedir . Hastaln iki seyir ekli vardr.
Birincisi daha ok gen kpeklerde grlr. Hastalarda geici ate,
bitkinlik, itahszlk, ayrca safra renkli kusmuk, kir renginde gaita ve yeil
renkte idrarla karakterize olur. Bunun dnda mukoza ve deride gittike
artan sarlk gze arpar. Hastalar sratle zayflar, on be gn iinde lr.
kinci ekilde de, birincisine benzer belirtiler grlr. Aniden ate 41 C
dereceye kar, ancak ksa srede normale iner. Hasta dkn, bitik ve
itahszdr. natla birbirini takip eden ve bazen de kanl olan kusma
grlr. Be gn iinde az ii ve di etlerinde lserler ekillenir. Dil
mavi bir renk alr. Az fena kokar, ayrca kanda re artar, hastalar
sratle zayflar koma haline girerler ve lrler. Her iki seyir eklinin ayn
anda grld olaylar da vardr. Kpeklere yaplan genlik hastal
alar Leptospiroza kar da koruyucudur. Kpeklerin alatlmasna zel
nem verilmeli, ayrca sebze meyve gibi gdalar i olarak tketilirken
mutlaka iyice ykanmal, kpekler ile temasta ise hijiyen tedbirlerine
uyulmaldr.

Toxoplazmoz: Toxoplazmalar (Bahsettiimiz Toxoplazma Gondii),


hayvanlardan insanlara geebilen orak eklindeki Protozoalardr (kan
paraziti ). Hastalk belirtisi ar veya hafif olabilir. Canl ne kadar gen ise
tm sonularyla birlikte Toxoplazmoz tehlikesi o kadar fazladr. nsanlar
iin ortaya kan en byk tehlike, yeni doan bebekler ve kk
ocuklarda zeka geriliidir. Toxoplazmoz dnyann en yaygn bulac
hastaldr. Bu paraziti tamayan ku veya memeli hayvan neredeyse
yok gibidir. Ancak hastalk belirtisi baka bir enfeksiyonla birlikte ortaya
kar. Parazit insanlara daha ok, i tketilen domuz ve koyun
etlerinden ve kedi dks ile bular. Kedi beslenirken zel hijyen
tedbirleri alnmaldr. Tedavi iin gelitirilmi ilalar mevcuttur.

Tberkloz: Spesifik ilalarla kk kaznma yolunda olan tberkloz iin


burada dikkati ekecek en nemli olay hastaln, kpeklere, insanlardan
bulamasdr. O nedenle kpeimizde Tberkloz grld zaman
dikkat! Aile fertlerinde veya kpekle temas olan dier fertlerde
Tberkloz vardr. ok ileri aamada deil ise kpeklerin de tedavisi
mmkndr.

Lesmanyoz (Leismaniosa Canis) : Kpeklerde deri ve i organlarda


seyreden bulac bir hastalktr. Deri eklinin etmeni olan L. Tropika
insanlarda ark ban denilen hastaln da etmenidir. Deride seyreden
burun, kulak ve gz kapaklar etraf ile kulak ii ve ayaklarda nce
kabarcklar eklinde balayan ve sonra yara ekline dnen gelimeler
grlr. Bulama Phlebotomus trnden kk sar renkli tatarcklarla
olur. nce hastal tayan tatarcklarla mcadele edilmeli ve veteriner
hekimin tavsiyeleri uygulanmaldr.
Uyuz: Kpeklerde ve insanlarda yuvarlak tr bir uyuz bcei tarafndan
meydana getirilen ve iddetli kantya neden olan bir hastalktr.
Hastalk etmeni kpekte Sarkoptes Canis, insanda ise Acarus Scabiei ad
verilen uyuz bceidir. Kpek uyuzu insana, insan uyuzu da kpee
bulaabilir. Uyuz bceinin mr on sekiz gndr. Kpekten insana
geen uyuz herhangi bir mdahale yaplmasa bile en ok on sekiz gnde
yok olur. ayet insann zellikle kol blgesinde akamlar artan kantlar
balarsa uyuz bulam demektir. Uygun ilalarla iki, kez ykama
yapldnda geer.

Tenya (erit Solucan Trleri): En ok korkulan tenya tr olan


Ekinokoklarn(Echinococcus) ara konaklar sr, koyun, kei, at, domuz
ve insandr. Kistler genellikle karacier ve akcierde, nadiren de dier
organlarda oluurlar. Kasaplk hayvanlarn kesim artklar uluorta
braklmamal ve kpeklerin bunlara ulamas engellenmelidir. zellikle
kpeklerle ok ilgilenenlerin hijiyenik tedbirlere nem vermeleri, ellerini
srekli temiz tutmalar gerekmektedir. Aksi halde bulama olabilir ve
tekrarlayabilir. nsanlarda kist oluumu nadir olmakla beraber,
hayvanlarla sk vakit geiren insanlarda grlebilmektedir.

Dk ile beraber Tenya(erit) paralar grlrse bu Ekinokok deildir.


Ancak dkda pirin tanesi benzeri oluumlar varsa bunlar Ekinokok
olmas muhtemeldir. Bu durumda ok dikkatli olunmaldr. (Ellerin
temizliine dikkat!) Bu gn iin otuz dakika ierisinde barsakta bulunan
tm Tenyalar ldren ilalar vardr. O nedenle korkmaya gerek yoktur,
ancak hijiyenik tedbirlere titizlikle uyulmaldr. Zira evremizde deiik
yerlerde tenya yumurtalar bulunuyor olabilir.

Barsak Kurdu (Toxocara canis) : Son yllarda kpeklere getii grlen


bu parazitin insanlara da getii ve bulamann, barsak kurdu
yumurtalarnn az yolu ile alnmasndan kaynakland anlalmtr.
Alnan yumurtalardan insan barsanda kurtuklar olumakta, buradan
vcudun dier ksmlarna geerek kapsl teekkl ettirmektedir.
Kpeklerin i ve d parazitlere kar periyodik olarak ilalanmas, sorunu
byk lde zecektir. Haricen hayvann azn, burnu ve benzeri
yerlerini pp koklanmamas da koruyucu tedbir olabilir. Yani bir snr
olmal bu samimiyetin.

Mantar Hastalklar (Sakran ; Trichopytie) : nsan ve hayvanlar tehdit


eden Trichophyton ve Microsporum tr mantarlarn oluturduu deri
hastaldr. Gen kpekler daha ok maruz kalrlar. Deride iri, yuvarlak,
esmer; sar renkte ve srtnmekle dklen kabuklar meydana gelir.
Kabuklarn alt irinli ve iltihapldr. Derilerin kllar zamanla dklr ve
krmz, klsz lekeler vcudu kaplar. Veterinerce yaplan hem dhili hem
harici mdahale ile nne geilir. Ayrca yine mantarlarn sebebiyet
verdii kellik (etmeni Achorion veya Sabouraudites tr mantarlardr) ile
Sporotrichose adyla bilinen, insan ve hayvanlarda lenf damarlarnda
seyreden bulac hastalklar da tannmaktadr. Takip edilecek en iyi yol,
kpeimizde grlen vcut yapsndaki ve davran biimlerindeki dikkat
ekici deiikliklerde vakit geirilmeden bir veterinere mracaat
etmektir.

Kendi salnz dnrken sorumluluunu aldnz hayvann da


salkl ve bakml olmas gereini unutmaynz. zetle periyodik olarak
gz, kulak ve trnak bakmn ihmal etmemeli, kpeklerimizi en az
haftada bir kez uygun fra ve tarak ile temizlemeliyiz. Temizlik denince
kpeklerin sk sk banyo yaptrlmas anlalmamaldr. nk temizlikte
kullanlan sabun, ampuan ve benzeri malzemeler kpeklerde deri
kurumalarna bunun sonucu olarak da derinin atlayarak enfeksiyonlara
ak hale gelmesine sebep olur. amarda ve bulakta kullanlan
temizlik maddeleri, kpek temizliinde kesinlikle kullanlmamaldr.
Ayrca dzenli olarak alarn yaptrmal ve bir veterinerle diyalog
halinde bulunmalsnz.
kinci Blm
Bakm

Bakm Program Hazrlamak

Yavru Kpek iin ilk adm, kpeinizin yaayaca ortamda rahat ve


gvende hissetmesini salamaktr. Byle bir ortam kpeinize
salamanz iin ona scak, kuru ve rahat bir yatak, taze su ve
oynayabilecei birka oyuncak gerekir. Ayrca kpeinize gvende
hissedebilecei, ondan baka kimsenin giremeyecei bir yer ayrmanz
gerekir. Eer birlikte yaayacaksanz evinizin yavru kpeiniz iin
mkemmel bir ekilde ayarlanm olmasdr. Kastettiim ey, evin iinde
kpeinize zarar verecek ve onu rahatsz edecek her eyden
kurtulmalsnz.

Beslenme

Kpeinizin iyi beslenmesi, onun salkl, uzun mrl, refah bir ekilde
yaamasnda en nemli etkenlerdendir. Ona verdiiniz besinler, yavru
kpeinizin yaamnn her adan etkiler. Bu yzden onu beslerken
veterinerinizden tavsiye almay unutmayn

Ykama ve Tmarlama

Dzenli ykama ve tam anlamyla tmar (tarama) ilemi, kpek sal iin
ok nemlidir. Kpeinizi zel ilal sabunlarla ykamanz kpeiniz iin
olduka yararldr. Ayrca bu tarz zel sabunlar kpeinizi bitlerden,
pirelerden korumann yannda kpeinizin tylerinin gzel grnmesini
de salar. Birka gnde bir yaplmas gereken bu tarama ilemi
kpeinizin derisindeki kan dolamn hzlandrr ve dolaysyla
kpeinizi egzama tarz deri problemlerinden korumu olur. Ayrca tabi
ki tarama, kpeinizin tylerinin karmasn da engelledii iin
kpeinizin gzel ve sevimli olmasna yardmc olur. Aksi taktirde her
yana ty dken bir ty yumayla iliki kurmak salk asndan ve
temizlik konusunda hassas olmanz gereken bir konudur.
Pire Kontrol

Pirelenme, kpek sahiplerinin karlaabilecei en byk sorunlardan


biridir. Bu yzden bu zararl parazitlerden korunmak iin veterinerinize
kesinlikle danmanz ve onlara gvenmeniz gerekir. Veterineriniz size
pirelenmeyi nlemeniz iin uygun bir program verecektir. Eer sizde bu
programa bal kalrsanz korkmanz gereken bir ey kalmaz. Ayrca
pirelenme sadece kpeiniz asndan tehlikeli deil, sizin ve evdeki
herkes iinde tehlikeli bir durumdur. Bu yzden bu konuya dikkat edin.

Kpeinizin Muayeneleri

Birka gnde bir kpeimi batan sona, dikkatli bir ekilde kontrol
ederim. Bunu ellerinizle derisinde bir problem arayarak yapabilirsiniz.
Tabi ki kpeiniz bu srada ona masaj yaptnz zannedecek. Kpeinizi
kendiniz muayene etmeniz iin bilmeniz gerekenler; Kpeinizin
vcudundaki btn kesikleri, topaklar, kzarm noktalar kontrol edin.
Bu tarz problemlerle karlatnzda ne yapmanz gerektiini renin.
Elinizi kpeinizin vcudunda gezdirirken, kpeinizin verdii tepkileri
dikkatli bir ekilde takip edin. Eer kpeinizin cann acyorsa bu dikkat
edilmesi gereken bir eyler olduu anlamna gelir. Dzenli olarak
kpeinizin dilerini ve di etlerini kontrol edin. zellikle di eti
problemlerine daha ciddi bir ekilde dikkat edin. Kpeinizin patilerini
ve trnaklarn dzenli olarak kontrol edin. Patisine batacak herhangi bir
ey kpeinizi ciddi bir ekilde rahatsz edecektir. Kulak kontrol de ok
nemlidir. Kpeinizin kulaklarn nemlenme ya da iltihaplanmadan
korumak iin dzenli bir ekilde kontrol etmeniz gerekmektedir. Bu
kontroller esnasnda ya da baka bir zaman kpeinizin hareketlerindeki
bir deiikliklere dikkat edin. Kpeiniz sizinle konuamayaca iin
sorunlarn size anlatamaz hatta bazen kpekler bu skntlarn saklamak
isterler. Bu yzden kpeinizin davranlarn yakndan takip edin.
Dzenli bir ekilde kontrol sorumluluunda olmanz, salk sorununu
daha ilerlemeden tedavi edebilmenizi salar. Bu da kpeinizin bou
bouna ac ekmesini, size ve sevdiklerinize zarar vermesini engeller. Bu
dzenli kontroller srasnda kpeinizin ihtiya duyabilecei ilalar olup
olmadn da anlam olursunuz.
Zeki Irklar

Aynen insanlar gibi kpekler de zek bakmndan birbirinden farkldrlar.


Aslnda kpek zeksnn, sahibi ile ilikisi veya eitilmesi gibi etkenler ile
gelitii sylenir. Ancak kpek cinslerinin kaltsal olarak zek asndan
belirleyici etkileri olduu da azmsanamaz. Kpek zeks tek bir ey ile
hesaplanamaz, uzmanlar bu konuda kpekler zerinde birok test
yaparak baz sonulara varmlardr. Ama genellikle kpek zeksn
gsteren en nemli ey, kpein ne kadar kolay eitildiidir. Aadaki
on rk inceleyerek, genel bir deerlendirme sahibi olabilirsiniz.

Australian Cattle Dog (Avustralya oban Kpei)

Avusturalya oban kpei, Avustralyann doa sert ve scak artlarna


uyum salam bir kpektir. Eskiden obanlar, sry kontrol etmek iin
bu kpekleri kullanrlard. Hzl ve evik olmalar nedeniyle sry ok
rahat bir ekilde kontrol edebiliyorlar

Border Collie

Border Collie, hem sporcu bir kpektir hem de oban kpeidir. Aslna
baklrsa, en iyi oban kpekleri sralamasnda ba ekmektedirler.
nanlmaz bir zekya ve enerjiye sahiptirler. Sahipleri ile birlikte
almaktan ok zevk alrlar. ok ksa srede eitilebilmeleri ile
nldrler.

Doberman Pinscher

Doberman Pinscher, aslnda birka farkl trn kartrlmas ile ortaya


kmtr. nanlmaz koruma kpekleridirler. Genellikle polis kpei,
koruma kpei ya da iz srme kpei olarak kullanrlar. Sahiplerine ve
grubundaki dier yelere ok sadktrlar. Bu kpekler ile ilgili kt
hikyeler duymu olabilirsiniz. Ancak iyi bir eitim ve sosyalleme ile bu
kpekler sizin en iyi dostunuz olabilir.

German Shepherd (Alman oban Kpei)

Alman oban kpei, mehur olma konusunda baya n sralarda


kendine yer edinmitir. Bunun en byk sebeplerinden bir Rin Tin Tin
karakterinin bir alman oban kpei olmasndan kaynaklanmaktadr.
Tehlikeli gibi gzkseler de yetitirilme tarzlarna gre ok sevecen
canllardr. Zeklar sayesinde bu cins, koruma ya da polis kpei olarak
kullanlabilirler. Ayrca eitilmeleri olduka kolaydr.

Golden Retriever

Kime sorsanz bu kpek cinsinin adn size syleyebilir. Dnyada en


mehur kpek cinlerinin banda gelir Golden Retriverlar. imdilerde
evde beslemek iin mkemmel bir cins olarak grlrler. Ancak eskiden
daha ok avda arkadalk etmesi iin kullanlrmlar. Sahiplerine ok
dkndrler ve kesinlikle kimseye zarar vermezler. Bu tr iin
sylenebilecek tek kt saylabilecek zellikleri tylerinin dklmesidir.
nanlmaz koku alma duyular sayesinde arama kurtarma veya narkotik
kpei olarak alabilirler. Kk ocuklarla bile oynarken inanlmaz
sabrldrlar.

Labrador Retriever

Labradorlar, sanki aile kpei olmak iin yaratlmlar. nanlmaz sabrl,


zeki ve koruyu olular gz nne alndnda bu kpekler aileler iin
kesinlikle tercih edilmesi gereken cinslerden Ayrca engelli insanlarn
yanlarnda, onlara destek olmakta zerlerine yoktur. Labrodorlarn
sadece ev kpei olmalarnn yan sra polisin yannda narkotik kpei
olarak da alrlar.

Papillon (Kelebek)

Papillon, Sevimli bu kpekleri tanmlama iin ne kadar yerinde bir


kelime Aslnda bu sevimli eyler, sevimli olduklar kadar zekiler de..
Ayrca eskiden soylu kpek cinslerindendiler. Onlara sadece kraliyet
ailesi yeleri ya da aristokratlar sahip olabiliyordu. Onlarn o zamanlar
bu kadar deerli olmalarnn sebepleri kulaklarnn mkemmel
iitmesidir. Bu sebeple iz srme kpei olarak kullanrlard. Bu kpekler,
zeki ve evik olduklar iin eitimleri ok kolaydr.

Poodle (Kani)

ou kpek sahibi, Kani rkn ssl kpek olmalarnn yan sra, en zeki
kpek sralamasnda ikinci srada olduunu bilmiyor. Bu cins kpekler,
mkemmel bir avc kpei, iz srme kpei ya da kurtarma kpei
olabilirler. Buna ramen eskiden ku yalamak iin kullanlrd. Ayrca
Kani rk, yesi olduklar gruptaki dier bireyler zerinde olduka
korumac bir tutum sergiler. Bu da onlarn sahiplerine ne kadar bal
olduklarn gsterir.
Rottweiler

Rottweiler, o ilgin baklar ve sert mizalar sebebiyle bazen rktc


olabilirler. Ancak yavruyken bu kpeklerden daha sevimli bir kpek cinsi
bilmiyorum. Aslnda o sert duruunun altnda ok scakkanl bir hayvan
vardr. Kesinlikle tam bir aile kpeidir. Koruma igdleri sebebiyle
gvenlik kpei olarak kullanlrlar.

Shetland Sheepdog (Shetland oban Kpei)

Shetland oban Kpei, daha ok uzun sal Collie (Lassie) gibi


gzkrler. Zeklar insanlar tarafndan fark edilince, iz srme ve
gvenlik kpei olarak kullanlmaya balandlar. Bunun nedenleri ok
kolay eitilebiliyor olmalar ve yabanclara kar ok pheci
yaklamalardr.

Bir Aratrma;

En Akll Kpek Irklar

Stanley Coren Amerika ve Kanada'da 200 iftlik baznda yapt bu


aratrma ile rklar alma ve itaat zeks ynnden sralamtr.
Deerlendirme yaplrken itaat yarmalarnn sonular, eitmen, retici,
hakem ve kpek sahiplerinin gr alnmtr. Uzmanlardan alma ve
itaat zeks hakknda rendiklerimi aktarmadan nce yine bu kiilerin
oundan duyduum bir uyar ile balamak istiyorum. Tm hakemler
deiik kpek trlerinin zeks ve renme yetenei bakmndan byk
farkllklar gsterdiklerinden hemfikirdirler, ancak uzmanlar pek ok
bireysel farklln da bulunduunu vurguladlar. En yksek zekya sahip
trlerin baz bireyleri de herhangi bir eyi renmek veya baarmak
konusunda hibir yetenei sergileyemiyordu. Bir hakemin dediine gre:
"Bu kpei eiten kiiye bal. Kpek eitimi konusunda uzmansanz,
aptal tre ait bir kpei bile zeki bir hayvan haline getirebilirsiniz. yi
eiticiler her trl kpek rkn eitebilirler, ama yksek bir alma ve
itaat zeksna sahip bir hayvanla alrsanz, iiniz ok kolaylar." Bu
verilerde en gze arpan noktalardan biri, belirli trlerde hemen hemen
her hakemin benzer deerlendirmeler gstermesiydi. Yani baz trlerde
belirgin ve gerek farkllklar vard. rnein 199 hakemin 190' Border
Collie'yi en zeki on kpein arasnda sralamt. Dier trlerde de benzer
sonular grlyordu. 171 hakem Shetland Sheepdog'u en baarlar
arasnda, 169'u Kani'i, 167'si Alman oban Kpei ve Golden Retriever'i
de en kolay eitilebilir on kpek tr arasnda saydlar. En dk alma
ve itaat zeksna sahip trlerin sralamasnda bu kadar hemfikir
deillerdi, ama yine de deerlendirmelerde byk oranda benzerlikler
vard.199 hakemin 121'i Afgan Tazsn,99'u Basenji'yi ve 81'ide Chow
Chow'u itaat eitimine en az uygun tr olarak sayd. Alttaki tabelada 133
kpek tr, alma ve itaat zekasna gre sralanmtr. Sralama 1 den
79 a kadar gidiyor. Ayn sralamadaki kpeklerin sra numaras da eittir.
Genel olarak koruma kpeklerinin en yksek, av kpeklerinin ise en
dk puanlamay aldklar sylenebilir, ama yine de her grup iin daha
zeki ve aklsz olan bireyler olabilir.

Peki ya krma kpeklerin durumu nasld? Safkan kpekleri


deerlendiren hakemlerin ii burada biraz daha zordu. Ancak burada da
genel olarak yle bir sonu karlabilir. Kpek hangi tre d grnm
olarak daha ok benziyorsa alma ve itaat zeks ynnden de daha
ok o trn zelliklerini tayacaktr. rnein Beagle/Kani karm bir
kpek, d grnm olarak daha ok kanie benziyorsa, zekas
ynnden de daha ok kani gibi olacaktr. Benim deneyimlerime gre
de bu dorudur. Kzmn Tessa adnda bir krma kpei vard ve bu
kpek, bir Alman oban Kpei olan annesine ok benziyordu. alma
ve itaat zekas bakmndan da bir Alman oban Kpeinden beklediim
baary gsteriyordu.

Deerlendirmenin Yorumu:

1'den 10'a kadar olan sralamadaki kpek rklar alma ve itaat zekas
ynnden en zeki olanlardr. Bu tre ait ou kpek, yeni komutlar be
kez tekrarlandktan sonra anladklarn belirtecek fazla tekrara gerek
kalmadan bu yeni komutlar anmsayacaklardr. Sahiplerinin verdii
komutu % 95 veya daha yksek oranda uyacaklardr. Zeknn bu
boyutunda gerekten de bir numaralar ve deneyimsiz eiticilerle
bile ilerini iyi yapacaklardr.

11'den 26'ya kadar olan sralamadakiler, mkemmel alma


kpekleridir. Basit komutlarn renebilmesi iin 5 ile 15 tekrar yeterli
olacaktr. Komutlara % 85 orannda itaat edecekler, ancak biraz daha zor
komutlarda kpein itaat etmesi uzun srebilir. Hemen hemen her
eitici, sabrsz ve deneyimsiz olsa bile, bu trn kpekleri ile iyi
baarlar elde edilebilir.

27'den 39'a kadar olan sralamadaki kpek trleri, yaklak 15 tekrardan


sonra komutu kavradklarn belli etseler de, nispeten iyi bir performans
elde etmek iin tine de 15-20 tekrar gerekecektir. Genelde % 70
orannda komuta itaat ederler, ama ou zaman komut ile tepki
arasnda belirgin bir gecikme sz konusudur. Sahipleri ile aralarndaki
mesafe arttka, komuta tepki gsterme oranlar der, hatta bazen hi
itaat etmemeleri de mmkndr. Kararl olmayan ve deneyimsiz
eiticiler veya sabrsz ve kaba davran, bu kpeklerin performansn
byk lde etkiler.

40'dan 54'e kadar olan sralamadakiler, ortalama bir alma ve itaat


zekasna sahiptir. renme sresinde ancak 15-20 tekrardan sonra ii
kavramaya balarlar, ama doru drst bir performans iin 25-40 tekrar
gerekli olacaktr. Bu kpeklere almalar iin gerekli zaman verilirse ne
yapmalar gerektiini de iyi bir ekilde hatrlayacaklardr.% 50 orannda
komuta itaat ederler, ama gvenirlilii byk oranda almalarn
tekrarna baldr. Tepki gstermeleri de ok uzun sre alabilir. Bunun
dnda bu kpekler sahipleri ile olan mesafeden byk lde
etkilenirler. Sahibi yaknda ise, kpein itaat etme olasl daha
yksektir, mesafe arttka kpein gvenirlii git gide daha da az olur.
Eitim performans kalitesini ok byk bir lde etkiler. yi eiticiler,
bu kpeklerin en baarl trler gibi grnmesini salayabilir ama sabrsz
veya beceriksizce davranan birisi, bu kpekleri dpedz ziyan edebilir.

55'den 69'a kadar olan sralamadaki kpek trlerinin alma ve itaat


zeksn ancak kstl olarak deerlendirebiliriz. Yeni bir komutu
kavramak iin en kk bir kvlcm iin 25 tekrar doru drst bir
performans elde etmek iin ise 40-80 tekrar gerekebilir. Yine de yeni
alkanlklar pek kalc olmayabilir. Srekli alma iin bu sk sk olanak
verilmez ise, rendiklerini unutmu olabilirler. Ortalama dzeydeki bir
eitim sonucunda bu kpekler ancak % 30 orannda itaat edeceklerdir. O
zaman bile sahipleri yaknndayken baar gsterirler. Bu kpeklerin
dikkati sanki hep baka yerdedir ve keyifleri istedii zaman itaat
ettiklerini dnrsnz. Bu kpeklerin sahipleri ou zaman barmak
zorundadr, nk kpek uzakta ise ou zaman hi tepki almazlar. lk
kez kpek sahibi olmak isteyen bir kii iin bu kpekler hi de uygun
deildir. Deneyimli ve zaman bol olan, kesin ama efkatli bir ekilde
kpekle alan bir eitici, bu kpeklerin gvenilir bir eklide itaat
etmelerini salamak iin ok aba gstermek zorundadr.

70'den 79'a kadar olanlar, en zor olarak deerlendirilebilir. En dk


alma ve itaat zeksn gstermektedirler. Temel itaat eitiminde,
kendilerinden ne beklendiine dair en ufak bir anlay elde edebilmeleri
iin 30-40 tekrara gereksinim duyarlar. Bu kpeklerde belirli oranda bir
gvenirlik elde etmek iin 100'n zerinde tekrarn gerektii durumlar
hi de olaand deildir. Yine de kpeklerin performans ar ve
dzensizdir. almalar srekli olarak yenilenmelidir, aksi takdirde her
ey unutulur. taat oran % 25'in altndadr ve tepki gstermeleri de
olduka yavatr. Ortalama dzeydeki eitici, bu trlerle almaktan ksa
srede usanacaktr, ama yetenekli eiticiler bile bu kpeklerle
altklarnda kendi yetenekleri konusunda pheye debilirler.
nc Blm
Eitim

Ortalama bir kpein zihinsel becerilerinin iki yandaki bir ocuunkine


edeer olduunu biliyor musunuz? Kpekler, doadaki en zeki
hayvanlar olarak kabul ediliyor. Ancak kpeklerin arasnda da daha zeki
olanlar var. Yaplan bir aratrmaya gre; sradan bir kpek, iaretler ve
jestler dhil 165 kelime renebiliyor. Bu da iki yandaki bir ocuun
renme kapasitesine denk geliyor. Daha zeki olan kpeklerin rendii
kelime says ise 250ye kadar kabiliyor. Kpeiniz ne kadar zeki olsa
da; eitim vermiyorsanz bir ie yaramyor. Bu yzden zeki kpek alsanz
bile doru eitmeniz gerekiyor. Bu noktada da kpeinize nasl eitim
vereceinizi bilmeniz ya da kpeinizi iin uzman bir eitmene teslim
etmeniz gerekiyor. Kpek eitimine uzmanlar alt aylkken balanmas
gerektiini neriyor. Tabi her kpek uzman bir eitmen tarafndan
eitilebilir.

Liderlik

Kpekler doada srler halinde yaarlar. Her srde olduu gibi


kpekler de bir lidere ihtiya duyarlar. Liderlerin sr ierisinde belli
grevleri vardr. Sr iin barnacak yer bulmak, yiyecek bulmak, sry
korumak vb. liderin grevleridir. Lider nde yrr, nce yer, en iyi yerde
lider uyur, oyun vaktini lider balatr ve bitirir. Bunlar kpek dnyasnn
deimez kurallardr. Ev ortamnda yaayan bir kpek aileyi bir sr
olarak kabul eder, kendisi o srnn bir bireyidir. Bu sr ierisinde de
bir lider olmaldr. Eer kpek aile iinde bir liderin varln hissetmezse
kendisi lider olmaya karar verebilir. Bu da ileride aile fertleriyle kpek
arasnda nemli sorunlara yol aabilir. Baz kpekler doutan liderlik
karakterine sahiptirler. Bu yzden bazlar sizin liderliinizi hemen
kabullenirken bazlarna da her gn (hatta bazen daha sk) hatrlatmanz
gerekir. Kpeinize kimin lider olduunu retmek iin asla iddet
kullanmayn. Ancak kat, kararl ve adil olun. Ancak unutmayn liderini
tanmak ve kabullenmek yavruyken balar. Aadaki birka kk ipucu
bu konuda size yardmc olacaktr. Aadaki kurallar yetikin bir kpee
uygulamaya kalkmayn, aa yaken eilir.
Kpeinizi belli saatlerde besleyin, mama kabn 20 dk. dan
fazla kpein nnde tutmayn.
nce siz yemeinizi bitirin sonra kpeinizi besleyin.
Kapdan nce siz kn.
Asla kpeinizle gce dayal oyunlar oynamayn (bir halat iki
ucundan aslmak).
Gz gze geldiinizde asla nce siz gzlerinizi karmayn.
Kpeinizin sizi, bakasn veya bir eyay srmasna izin
vermeyin.
Kpeinizle asla ayn yerde yatmayn.
Yannza gelip kendini sevdirmeye altnda onu sevmeyin.
Oyunun balama ve biti zamanna siz karar verin.
Yavru kpekler veya kk rk kpekler kucaa alnmak veya
kucaktan inmek istediinde hemen kucanza almayn veya
hemen kucaktan brakmayn. nce iyice sakinlemesini
bekleyin.
Kpeinizle ayn boya gelecek ekilde yanna oturmayn veya
yannda yatmayn.
Koltuk, kanepe gibi eyalarn zerini kmasna izin vermeyin.
Kpeinizi kk ocuklarla veya kpeklerden korkan
insanlarla ayn odada yalnz brakmayn.
Kpeinizin yatma ve uyuma yerini mutlaka siz belirleyin.
Kpeiniz geeceiniz yol zerinde yatyorsa etrafndan
dolamayn, zerinden atlamayn, onu kaldrn ve yolunuza
devam edin.
Evdeki tm eyalar, hatta onun oyuncaklar bile size aittir, siz
onlar kpeinize yalnzca dn verirsiniz. Kpeiniz bunu
bilmeli, siz izin vermeden herhangi bir eyay veya oyuncan
azna alrsa BIRAK veya HAYIR komutuyla brakmasn
salayn. Braktktan sonra dllendirin.
Sizin istemediiniz bir ey yaptnda ensesinden tutup hafife
sarsn asla elle veya baka bir cisimle ona vurmayn.

Tuvalet Eitimi

Eve yeni aldmz yavru kpekten, hep kendi psiik gcnden fazlasn
isteyerek, temiz olmasn bekleriz. Hatta bazlar piyasadaki tuvalet
eitim spreyleriyle hemen ii halledebileceklerini zannederler. Oysa
yaamnn ilk aylarnda yavru kpek, ayn bebekler gibi tuvaletini
tutabilmek iin gerekli sinirsel geliimini henz tamamlam deildir.
Yeni ortamna hemen uyum salayamayacak ve doal olarak nereye
tuvaletini yapacan bilemeyecektir. te kpee tuvaletini yapmas
gereken yeri retmeye, tuvalet eitimi adn veriyoruz. Buradaki
hareket noktamz sadece, kpein doutan gelen, yuvay temiz tutma
eilimini gelitirmek ve tm evi kendi yuvas olarak grmesini
salamaktr. Ancak kpekler arasnda rk farkll gibi kaltmla ilgili
sebepler dolaysyla temizlik eitimini almada farkllklar
gzlenebilmektedir. Eve yeni bir yavru aldnzda, siz onun retmeni,
eviniz de onun barna olur. ou kpekler eve alndnda yedi sekiz
haftalk civarnda olur ki, bu ya, retime balamak iin uygundur.
Kpek yavrularnda temel alkanlklar erken dnemde yerleir, bu
yzden kpeiniz iin setiiniz dk yeri, kpek iin kalc olur. Gazete
kd, ot, beton ya da asfalt dk yeri iin idealdir. Eer gazete kdn
dk yeri olarak kullanyorsanz, kpein yatana gazete kd rtmeyin
veya gazeteyi baka amalar iin kullanmayn. Kpeiniz iin setiiniz
yataklk ile dk yerinin, birbirine yakn ve ulalmas kolay olmas
gerekir. Daha ileride ise yatak ve tuvalet birbirinden uzak tutulmaldr.
Bir yavru normal olarak, uyannca yiyip itikten sonra, oyun ve dier
aktivitelerden sonra ve akam yatmadan nce tuvaletini yapar; bu
zamanlarda kpeinizi dk yerine gtrmeniz gerekir. Bir yavru gnde
ile drt kere yemek yer, birok kere su ier ve birok kerede oyun
aktivitelerinde bulunur. Bu da demektir ki, eer dk yeri dardaysa,
yavru kpeinizle gnde birok kere tuvalete kmal ve be ile on dakika
kadar kalmalsnz. zellikle alan hayvan sahiplerinin bu eitimi
vermesi zordur. Tamamen imknsz anlamna gelmesin, ancak bu
durumda eitimin sresi birka ay bulabilir. Bu esnada evde vuku bulan
ieme olaylarna tahamml etmek kolay deildir. alan hayvan
sahipleri yavru kpek alacaklarsa izin dnemlerine rast getirmelerini
tavsiye ederim. Kpekle iki hafta sreli youn ilgi hem tuvalet eitimini
salayacak, hem de kpek geliiminde nemli olan bu dnem daha iyi
deerlendirilmi olacaktr. Yavru kpein, tm evi yuvas olarak
kavramas o kadar kolay olamamaktadr. Ev iinde zgrce dolaan
yavru kpek, sahibinin en fazla titizlik gsterdii odalar dklama yerleri
olarak grp, ihtiyacn buralarda giderebilir. Burada yaplmas gereken,
ilk nce kpein hareket alann daraltarak, kk ama ferah bir odaya
alnmas, odann belli bir yerine balanmas veya etrafnn evrilmesidir.
zaten kpek tuvaleti geldiinde, ister bal, isterse de serbest olsun,
nce etraf koklamaya balar ve ieyecek yeri arar; bu hareketleri
hayvan sahibi kolayca fark edebilir. Bunu fark eden hayvan sahibi her
defasnda hemen kpeini alr ve doru yere gtrr, kpek doru yere
ierse aferin diyerek okanr. Kpek, yaad yeri kirletmemesini
rendikten sonra, bu blgenin alan, kademeli ve devaml olarak
gzleyerek bytlmeli, bal ise ipi uzatlmaldr. Adm adm bytlen
bu alana paralel olarak kpek tm evi yuvas olarak grecektir. Zaten bir
sre sonra sindirim faaliyetleri ve dklama, gnn belirli zamanlarnda
ritmik hareketler haline gelecektir (rnein; sabah ve akam
gezilerinde). Yavru kpek yeterli ekilde dar karlamyorsa, dk ve
idrarn gazete kd zerine yapmas retilebilir. Bu gazete kd, her
zaman ayn yerde bulundurulmal ve gazete deitirilirken, dk ve
idrarla kirli bir sayfa braklp, alttaki sayfalar deitirilmelidir. Bylece
kpek sadece optik olarak deil, olfaktorik(Alnla st dudak arasnda
bulunan, kntl, iki delikli koklama ve solunum organ) olarak da
(kokuyla) uyarlm olur. Yavru kpek dksn gazete kad zerine
yapmaya alnca, evde zgrce dolaabilecek duruma gelir ve doru
yere yapmaya devam ederse, dolama zgrl artk kstlanmaz.
Yavrulara ev eitimini vermek sahibinin maharetine baldr. Bu eitim
sekiz haftalkken balar, nk bu haftalar temel olaylar renme
dnemidir. Ancak kpek sekiz haftalktan kk olsa da yaplabilecek
birtakm eyler vardr. En azndan evi yuvas olarak grmesine bu
yalarda da yardmc olabiliriz. Tabii ki, bu yalarda eitim amacyla
hayvana kzma ve barma gibi davranlarda bulunmak hataldr. Sabrn
ok nemli olduu ve kpein alglama kapasitesinin her an ayn
olmad unutulmamaldr. rnein; baz gnlerde kpeklerin psikolojik
durumu renme iin uygun olmayabilir ve dikkatleri kolayca dalabilir
(stres, evresel uyarmlar). Kpein sahibine duyduu ballk ve gven
nedeniyle, sahibi yannda deilken dahi, onun tekrar geleceinden emin
olmasnn, ev kurallarna uymas, rnein; tuvaletini tutmas ve ortal
datmamas asndan nemi vardr. Darya pisleme alkanl olan bir
kpein sahibinin evden on iki saatten fazla uzak kalma durumu varsa,
bu kpee banyo, tuvalet gibi yerlere tuvaletini yapmas retilmelidir.
Baz kpekler yirmi drt saatten fazla bir sre tuvaletlerini tutar ve eve
pislemezler. Ama bunu yapabiliyor diye gevek davranp, ona strap
vermek byk hakszlk olacaktr. Kpein yemek yeme ve dar kma
saatlerinin dzenli olmas ok yararldr. Bu, kpein yaamn dzene
soktuu gibi, sindirim sistemine de ritim kazandraca iin hayvann
pisleme ihtiyac gnn belirli saatlerine denk gelecek ve bu saatler
dnda pisleme ihtiyac duymayacaktr. Eer yavru, annesinden ayrlp
dorudan bize gelecekse, tuvalet eitiminde farkl bir yntem
kullanlabilir. rnein; gazeteye alm anne kpek doum yaptnda,
yaad yerin yaknna, kendisinin ve yavrularnn kullanabilecei tuvalet
yeri yaplr ve kendi dksyla kirli gazete buraya konulur. Bylece bu
tuvaletin anne kpek tarafndan kullanlmas salanr. Alt haftalktan
byk olan yavru kpekler tuvalet konusunda annelerini her zaman
rnek alrlar ve annelerinin yapt yeri kullanrlar. Yavruyu aldmzda
tuvalet olarak kullanlan bu gazete ya da bu amala kullanlan baka bir
materyalden para alarak, evde uygun bir yere koyarsak yavrunun yeni
ortamnda koku yardmyla doru yeri bulmasn salam oluruz. Eve
gelindiinde, alnan bu para, yaplacak tuvaletin iine katlr ve yavru
kpee koklatlr. Sonra kpek orada yalnz braklr. Normalde yavru,
kendi yuvasndaki tuvaletten tand bu kokuyla ilgilenecek ve yeni
tuvaleti olarak oray kabullenecektir. Ancak yavru kpek, her eye
ramen yeni bir ortama ve insanlarn arasna geldii iin tuvaletinin
yerini unutabilir. Tuvaleti geldiinde evin en gzel halsn koklamaya ve
kendine uygun bir yer bulmaya alr. Bu durumda kesinlikle yavruyu
korkutmamak gerekir, eer korkutursak tuvaletini yapamaz ve yapaca
yeri renemez veya korkudan hemen oraca yapabilir ve yapt yerde
brakt koku, yavrunun tekrar oraya yapmasn tevik eder. Bu nedenle
byle bir durumda onu arkadaa armal, nazike tutarak, tuvaletine
gtrmeliyiz. Tuvaletine braktktan sonra, tekrardan oturma odasna
gitmeli, ancak oturduumuz yerden onu gzetleyerek, tuvaletini yapp
yapmadn renmeliyiz. Yan yerlere yapt zaman, bizim
hissedemediimiz ama onun gnlerce hissedebilecei kokunun oradan
kaldrlmas arttr. Bu yer zellikle amonyakl olmayan bir leke
kartcyla, rnein; amar suyu veya sirkeyle temizlenmelidir (sirke
kpek iin itici bir kokuya sahip olduundan uzaklatrc olarak da
yararldr). Amonyak, normal idrarda da bulunduu iin hayvan tekrar
oraya ekebilir. Eer yavru kpek olay kavrayamaz, tekrardan halnn
zerine tuvaletini yapmaya alrsa, kesinlikle sabrl bir ekilde
davranp, her defasnda tekrar tuvaletine gtrmeliyiz. Sonunda uyum
iinde yaayabileceimiz bir kpeimiz olacandan phemiz olmasn.
Bu eitimde, kpein zerine denden daha fazlas bizim zerimize
dmektedir ve yine baarsz olunduu takdirde nedeni ve sorumlusu
kesinlikle kpek olmayacaktr. Yani kpee bu eitimi veremediysek onu
sulamann hibir anlam yoktur. Yavru kpee kzmamz, onu tutup
sallamamz burada kesinlikle sonu vermez. Ancak sabr ve bilinli
hareket ettiimizde istediimiz sonuca kesinlikle ularz. Yavru kpek
tuvaleti kullanmasn renirse, sevincimizi yksek sesle, yavrunun
anlayabilecei tarzda gsterebiliriz. Ona hediyeler verip
dllendirilebilirsiniz. Bundan baka bir yol yoktur. Eer tuvaletini
istenmeyen yere yapt zaman cezalandrrsak, ona barrsak, kpek
bizim bu davranmz, yapt hatayla badatramaz. Tuvaleti
nedeniyle ona fkelendiimizi dnerek, tuvaleti geldiinde kendisini
cezalandracamz zanneder ve kimsenin grmedii zamanlarda gizli
yerlere yapmaya yeltenir. Kk yata byle bir tecrbe edinirse, ileride,
koltuk altnda veya koridorda pek ok hediye ile karlaabilirsiniz.
Belki bu tip cezalandrmalar, ancak kpek suu iler ilemez uygulanrsa
(en fazla iki saniye sonra) niin cezalandrldn anlayabilir ama
anlamas doru davran yapaca anlamna gelmez. Baz hayvan
sahipleri eve dndklerinde, kpein tuvaletini yaptn fark edip ona
barmaya balar ve biraz evvel sylediimizin aksine, Kpek niye
kzdn gayet iyi anlyor, nk tuvalet yapmsa ben eve geldiimde
kaacak delik aryor der. Kpein bu kzma sebebini anladn da kabul
edebilirim. Ama bu davransal bozukluktan dolay yaplmsa (ki ou
bu nedenle yaparlar) bu barma, ii daha da ktletirmez mi? Bu
barma kpee doru davran asndan retici midir? Yani doru
yolu gsterebilmekte midir? Kpek hatasn kavram olabilir ama
mhim olan doru yeri retmektir ve bu adan kzmann hibir yarar
yoktur. Yavrunun sidik kesesinin, ayn anda ok miktar idrar
tayamayacak kadar ufak olmas gibi birok nedenden tr sk sk
ieme kazalaryla kar karya geliriz. ocuklarmz bu tip hatalar
yaptnda onlar cezalandrrsak, bu cezann sebebini onlara anlatabilir
ve bir daha yapmamalarn isteyebiliriz. Ancak kpeklere,
cezalandrmamzn nedenini aklayamaz, sadece hatasn anlamasn
salarz. rnein; kpek sahibi evde toprak iinde iek yetitiriyorsa ve
ime tuvaletini yapmaya alm kpek, evdeki bu topraa tuvaletini
yapyorsa, kpek sahibi genellikle kpee ok kzar ve onu eitli
ekillerde cezalandrr. Bunun sonucunda, yavru yalnzca tuvalet
yapmann ya da sahibinin yannda tuvalet yapmann problem olduunu
dnebilir ve deiik davranmaya balayabilir. rnein, sahibi evde
yokken tuvalet yapabilir. Bu nedenle tekrar syleyelim, kpek yanl bir
ey yaptnda ona mmkn olduunca annda kzlmal ve arkasndan
dorusu gsterilmelidir. Bylece kpek ikisi arasnda balant kurabilir.
Ev eitimi problemlerini zmede ceza etkin bir yol olmad gibi, byle
her basit olayda hayvan cezalandrmayla ileride geliecek daha ciddi
olayda hayvan cezalarn etkinlii kalmayacaktr. Ayrca kpek yavrusu,
her zaman sahibinden pozitif duyumlar almak ister, bu nedenle verilen
cezalar ar olmamal ve kpein bu gibi problemleri amasnda sevgi ve
ilgiyle yardmc olunmaldr. Kpek trlerinin ev eitimine gsterdii
tepkiler farkldr. rnein; Basset Hound, Dachshund, Fox Terrier,
Dalmayal, Pekinez gibi baz rklarda bu eitim daha zor olmasna
karn, Bichon Frise, Kani, Welsh Corgi, Avusturya oban kpei ve
Doberman Pinscher gibi rklarda daha kolay olmaktadr. Dii kpekler,
erkek kpeklerden daha iyi eitilebildikleri iin almay dndnz
kpek, ev eitiminde fazla baar gsteremeyen bir rka mensup ise
diisini tercih etmelisiniz.
Hayr Kavram

Bir kpei hayatmza dhil ederken phesiz ki hepimiz,


beraberliimizde sorunsuz ve sevgi dolu bir iliki kurmay isteyerek bu
karar veririz. Bu amala yavru kpeimiz eve geldii ilk andan itibaren
bizden Hayr srmak yok. Hayr kanepeden uzak dur, Hayr p
kutusuna yaklama, Hayr eve tuvaletini yapma, Hayr terliklerimi
kemirme, Hayr, stme atlama gibi cmleleri duymaya balar. Ne
acdr ki pek ok insann bir kpekle yllar sren birliktelii boyunca en
sk telaffuz ettii kelime Hayrdr. Peki, biz kpeimizden ne
yapmamasn istediimiz konusunda bu kadar eminken nasl olur da o,
davranlarna eki dzen vermeye bir trl yanamaz? Ne yazk ki
hayalimizdeki mkemmel iliki, kpein doas gerei pek mmkn
deildir. nk kpek, kpek olmann getirdii eyleri yapar: ineme,
kazma, ieme, havlama gibi... Tm bunlar, insanlarn sahip olduu kltr
ierisinde normal kabul edilmedii iin insanlar areyi cezalarda arar.
(Ceza, genellikle o masum gzken hayrlarla balayan ve devamnda
kpei ayn hareketleri daha fazla yapmaya kkrtan yntemlerin
uygulanmasdr.) Kpein bak as nedeniyle, yapt hareketler
normaldir, kt deil. Dolaysyla kafas karmaya balayan kpeimiz,
artan stres seviyesi ile baa kabilmek iin daha fazla inemeye,
kazmaya, iemeye veya havlamaya balar. Bu ksr dng sonucunda
genelde en fazla zarar gren taraf ne halmz, ne kira kontratmz ne de
terliklerimizdir, balangta arzulanan sevgi dolu sahip-kpek ilikisidir.
Biz insanlarn szel bir iletiim kltr vardr. Oysa kpekler iyi birer
dinleyici, bundan da te kusursuz birer gzlemcidirler. Bu sebeple, en iyi
bildikleri iletiim yolu olan beden dillerini kullanrlar. O slak burunlarnn
ucundan balayarak kuyruklarnn sonuna kadar ustaca ekillendirdikleri
bedenleri, btnsel olarak adeta bir mesaj panosu ilevi grr. Onlar da
kullandmz seslerden nce bizlerin beden dilini okumaya eilimlidirler.
Gnde defalarca ve farkl durumlar iin duyduklar Hayrn ne anlama
geldii konusunda hi bir fikirleri yoktur. nk Trke, kpeklerin ana
dili deildir, aksine yalnzca beden dili onlarn doutan bildikleri tek
dildir. Bizler Hayr her zaman ve de pek ok farkl durumda
kullanyoruz. Kpek iin paradoks udur: Hayr hangi eylem iin
geerlidir? Kpekler Hayr kelimesinin bir durumda srmay kesmesi
iin, bir durumda ste atlamasn durdurmak iin, bir baka durumda ise
kanepeden uzak durmas iin sylendiini anlayamazlar. Bir sre sonra
anlam veremedikleri Hayr kelimesi, duymazdan geldikleri bir ses
halini alacaktr. renme teorisinde bu durum renilmi ilgisizlik
olarak adlandrlr. Kpek, duyduu sesi anlaml bir sonuca
balayamad iin bir sre sonra kendisiyle bir ilgisi olmadn dnr
ve sistematik olarak sesi gz ard etmeyi renir. Hatta evrenize biraz
dikkatli bakarsanz adnn Hayr Dost!, Hayr Boncuk!, Hayr Paa!
vb. olduunu dnen kpekler gzlemleyebilirsiniz. ou zaman
kpekler, kullandmz Hayr szcne yant vermez, o srada oluan
beden dilimize bakarak bir nedenle sakinlikle pek de ilgisi olmayan bir
duygu sahibi olduumuzu yani bir eylerin ters gittiini fark ederler. O
an iin bunun sebebini kavrayabilmelerinin hi bir yolu yoktur. Ahhh
tabi, diyorsunuz ki ... Ama kpeim sulu sulu bakyor, bu da demek
oluyor ki o ne yaptn biliyor! zgnm... Kpeiniz o an yapmas
mantkl olan tek eyi yapyor, sizinle tehdit olmadn bildii tek yol ile
iletiim kuruyor. Yani basite, tehditkr beden dilinize itaatkr beden dili
sergileyerek cevap veriyor: Sorunun ne olduunu anlamadm ama
ltfen bir de benim yzmden sorun kmasn, seninle kavga etmek
istemiyorum diyor. Ksacas bu davrannzla kpeinize rettiiniz
ey: ngrlemeyen / dengesiz biri ve bazen de bir tehdit olabildiiniz.
Kpeimizin mkemmel insan olabilmek iin unlar yapabiliriz:
Kpekler iin bizlerin Hayr deme sebebimiz olan davran ile Hayr
kelimesini ilikilendirebilmeleri olduka zordur. Bu ilikilendirmenin
baarl olabilmesi iin, kpek davran sergiledikten sonra en fazla iki
saniyemiz vardr. Ancak bu iki saniye ierisinde mdahaleyi
yapabildiimizi ve kpeimizin de kelimenin anlamn bildiini
varsayarsak davranmz kpek gzyle doru bir anlam kazanabilir.
Alternatif olarak kpeinizi tam da zararl bir i peindeyken
yakaladnzda Hayr dnda daha zor kelimeler ya da sesler sein.
Hah yakaland, hey sen!, seni yaramaz, ck ck ck... gibi. Bu kelime ve
seslerin yaratt byk bir fark var ki o da Beden Diliniz. Bylece
kpeimize kar daha farkl ve tehditkr olmayan bir beden dili
kullanm oluyoruz. Doru kelimelerle seslenmek bile eer kpein
davran balamsa ok ge kalnm, yanl bir mdahale anlamna
gelir. Eer davran nlemek iin ge kalmsanz davran durdurmak
iin yapabileceiniz en iyi ey onu yannza ararak dllendirmek,
yanna giderek dikkatini bir oyuncaa ya da baka bir dle ekmek gibi,
zaten bildii komutlara onu ynlendirerek, sizin de onayladnz bir
baka davran yaratmaktr. Kpeinizin yaam alann iyi ynetmelisiniz
ki, istenmeyen davranlar olumadan nleyebilesiniz. Ortada toprakla
dolu bir saks brakmamak ya da henz kurallar renmemiken misafir
iin sehpaya bir tabak dolusu lezzetli ikramlar koyup oradan
uzaklamamak, kpein itaat eitimi ncesinde kaz yapmann ve yemek
almann ne kadar elenceli olduunu kefetmesini nlemek ve ondan
henz retmediimiz davranlar uygulamasn beklememek demektir.

Hayr bu uyar kpee daha kk yata szl olarak retilir. Kpek


bu szn ne ifade ettiini bu ekilde zaman iinde sahibinin sesi ve
mimiklerinden anlar. Komutla birlikte iaret parma kpee
gsterilerek ikaz edilir, bylece kpek iaret olarak da uyary renmi
olur. Kpek byd zaman bu szl uyar, yannda eitim veya boma
zinciri kullanlarak fiziksel olarak da desteklenmi olur. Tasmal eitim
halinde kpeimizi ynlendirmek ya da engellemek istediimizde
kesinlikle hayvana eziyet verecek sarsntlar yaratmyoruz. Ayrca bu
uyary fazla kullanmamaya zen gstermek lazm aksi takdirde nemini
kaybeder.
Temel Komutlar
Gel
Gel komutu, temel itaat eitimi srasnda aslnda btn kpek eitimi
srecinde kpeinize retmeniz gereken en nemli komutlardan
biridir. Kpeinizin ya ne olursa olsun gel komutunu her kpein
renmesi gerekir. nk bu ekilde kpeinizi, onun anlayamayaca
tehlikelerden korumu olursunuz. Gel komutu kpeinizi dardaki
tehlikelerden korumann yannda, ona ou durumda zgrlk
tanyacaktr. Mesela, kpeinizle yry yapacaksnz. Eer kpeiniz
Gel komutunuza itaat ediyorsa, onu ok rahat bir ekilde serbest
brakabilirsiniz ve o da kendi bana etraf kefedebilir. nk
biliyorsunuz ki tehlikeli ya da istenmeyen bir durum olduunda siz
kpeinizi aracaksnz ve o da hemen yannza gelecektir. Bu size
kpeinizin gvende olduu hissini, kpeinize ise zgrl verecektir.
Dier komutlara nazaran Gel komutunda sizin temel amacnz,
kpeinizin sizi duyar duymaz komuta itaat etmesi olmaldr. Nerede
olursanz olun ya da ne gibi bir durum ierisinde olursanz olun
Kpeiniz Gel komutuna derhal cevap vermelidir. Aslna baklrsa
kpeinizin komuta kar bu tarz bir cevap vermesi o kadar da kolay
deildir. Bu i gerekten ok fazla alma gerektirir.

Neden Gelmiyor Bu Kpek?

Kpeiniz doal olarak siz ona Gel derken neyi kastettiini bilemez ve
basite sizin ondan ne istediinizi anlayamaz. Kpeiniz belki gemite
sizin Gel komutunuza itaat etmemitir ve siz de yapmanz gerekenleri
doru olarak yapmamsnzdr. Belki de kpeiniz sadece sizin yannza
gelmektense, etrafta kouturup sosyallemeyi daha cazip buluyor
olabilir. Ya da gemite kpeiniz sizin Gel komutunuza uydu ancak siz
onu bunu yaptnda cezalandrdnz. Nasl m? Mesela siz kpeinizi
ardnz nk onun kafese girmesini istiyorsunuz. Garibim de geldi siz
onu arnca, ama siz ne yaptnz onu dllendirmek yerine kafese
kapattnz ya da Gel, Gel diye yrtndnz ve artk elinize geince ona
kt davrandnz, kzdnz. te sizin Gel iniz o noktada biter dikkatli
olun. Daima hogr.

Gel Komutunu retirken

Kesinlikle, hibir koulda kpeinizi yannza arp onu


cezalandrmayn. Yani kpeinizi cezalandracaksanz, yannza gelmesi
iin Gel komutu kullanmayn. Kpeinizin size gelmesini dier her
eyden ekici hale getirmelisiniz. Kpeinizi kesinlikle sizin Gel
komutunuza iyi bir ekilde uymadan darda tasmasz gezdirmeyin.
Gel komutu kpeinizin duymaya can att bir komut olmaldr nasl
ki Para datlyor szne bir itenlik duyar insan, yle olmal
kpeiniz iin de, sonu iyi bitmeli... Kpeinizin sizin yannza geldiine
deecek bir dl olmal ucunda Gel komutunu gnlk
aktivitelerinizin iine katmay unutmayn. Ona yemeini verirken, onu
sevmek istediinizde ya da ona dl vereceinizde Gel komutunu
kullann. Gel komutunu tasmaszken retiyorsanz ve kpeiniz sizi
dinlemeyip gidiyorsa, peinden komayn onun gelmesini bekleyin.
Geldiinde onu sakn cezalandrmayn, eitim sreciniz batan deneyin
ama bu sefer tasmal... Asla siz ne yaparsanz yapn kpeinizin size
gelmeyeceini bildiiniz durumlarda onu armayn. nk kpeinizin,
siz onu ardnzda gelmeme gibi bir lks olduunu dnmesini
istemeyiz. Btn kpek eitimi ve temel itaat eitimi srecinde olduu
gibi nce kolaydan balayn, kendiliinden size gelirken bu komuta
altrn ve bir aamay tamamen tamamladktan sonra dierine gein.

Nasl Yapalm?

Yavru kpekler etrafnzda dolanmaktan mutluluk duyarlar ve bunu


sklkla yaparlar. Bunu avantajnza kullann. Bu ilk aamalarda yapmanz
gereken tek ey, yavru kpeinize net bir ekilde, o sizin yanna her
geldiinde mutlu olduunuzu ona belli etmektir.

Bir sonraki aama, kpeini sesli Gel komutunuz ile tantrmaktr.


Eitimde evin iinde hibir dikkat datc etken yokken balayn. Net ve
sevecen bir tonuyla kpeinize seslenin (rnek: Gel Zoo). Eer ihtiya
duyarsanz elinize mama ya da sevdii herhangi bir ey alp ona doru
sallayabilirsiniz. Kpeiniz sizin yannza gelir gelmez onu dllendirin.
Bunu kpeinizin gerekten komutu anladn dnene kadar birok
kez tekrarlayn.

Eer yannzda size yardmc olacak biri varsa odann ya da bahenin bir
yerinde durun ve karnza arkadanz aln aranzda birka metre
ortamn el verdii srece bir boluk brakn. nce siz kpeinizi Gel
(ismi) eklinde arn ve yannza geldiinde hemen onu dllendirin.
Daha sonra arkadanz yine ayn ekilde kpeinizi arsn ve yine
gittiinde onu dllendirsin. Bu oyun kpekler iin ok elenceli ve
onlara komutu retebilmeniz iin mkemmel bir yoldur. Bu ekilde
kpeiniz sadece sizin deil baka insanlarn gel komutuna da alacaktr.
Bu oyuna bir de saklamba ekleyerek tabi ki daha ilerleyen zamanlarda,
daha fazla elenebilirsiniz. Siz baka bir odaya gidin ve kpeinizi ayn
ekilde arn ve brakn kpeiniz sizi bulsun. ou kpekler bu oyuna
baylr.

Artk kpeiniz de siz de kendinize gveniyorsunuz. Zorluk seviyesini


arttrabilirsiniz. Gel komutunu daha fazla dikkat datc etmenlerin
iinde deneyin. Dar kn, bir parka gidin, insanlarn ya da baka
kpeklerin olduu bir yere gidin Kpeinizin tasmasn takn ve
yrrken, durun geri geri yrmeye balayn ve kpeinizi arn. Tabi
ki geldiinde onu dllendirin.
Otur
Otur komutu, kpeinizi eitmeye balamak iin en iyi ve faydal
komutlardan biridir. Kpeinizi bu komutu byk ihtimalle ok abuk
kavrayaca iin kolay bir komut saylr. Otur komutu, kpeinizin
kendisine olan gvenini ve sizin onu eitme arzunuzu arttracaktr.
Ayrca bu komut dier komutlar iin temel oluturup, daha st seviye
komutlar uygulamanz kolaylatracaktr. Otur komutunun bir baka
avantaj da, kpeinizin yapmasn istemediiniz eyleri bu komut ile
ksmen engelleyebilmenizdir. Mesela, kpeiniz eve gelen yeni
misafirlerin zerlerine atlyorsa, ona oturmasn syleyerek onu
durdurabilirsiniz. Kpeiniz eve geldii ilk andan itibaren onu eitmeye
balayabilirsiniz. Ancak kpeinize otur komutunu retmeden nce
onun sizin etrafnzda gvende ve rahat hissetmesini salamay
unutmayn.

Otur Komutunu retirken

Kpek eitimi seanslarnz ksa tutun. Birka dakika balang iin


yeterlidir. Eer yavru bir kpeiniz varsa bu konuya zellikle dikkat
edin Kpeini her zaman eitebilirsiniz. Bunun iin gn ierisinde zel
bir zaman ayrmanz gerekmez. Gnlk ilerin arasnda kpeinizle
ilgilendiiniz srada onu eitebilirsiniz. Kpeinizden istediiniz eyi ona
net bir ekilde belirtin. Kpeinize otur komutunu retmeyi elenceli
hale getirmeye aln, sizin de kpeiniz iinde gnlk skc ilerden biri
olmasna izin vermeyin. Eitim seanslarn srekli tekrarlarla, vgyle ve
pozitif destek ile glendirin. Kpeinizden otur komutunu ya da baka
bir komutu hemen renmesini ve hi unutmamasn beklemeyin. Sabrl
olun. Kpeinizin renmesi, yapm olduunuz tekrarlara, kpeinizin
yaamna ve daha birok eye gre uzayabilir ya da ksalabilir.
Kpeinize ilk defa otur komutunu retecekseniz, iiniz okta zor
deildir. Ancak ilk bata kpeinizin tandk olduu bir ortamda ve dikkat
datc etmenler olmadan, kpeinizi eitmeye balayn. Daha sonra
ileri bir daha zorlatrp sokakta ve birok dikkat datc etmenlerin
arasnda kpeinizi eitin.

Otur Komutu Eitimi

Teknik

Bu teknik zellikle yavru kpekler iin ok uygun bir tekniktir. Eer


kpeinizin oturduunu ya da oturmaya doru yneldiini
grdnzde, ona ak ve net bir ses tonu ile Otur diye seslenin.
Kpeinizin oturma eylemini gerekletirdii an ona bir dl verin ve
belki biraz onu okayn. Bu ekilde kpeinizin aklnda Otur sesi ile
oturma eylemi arasnda bir balant kurmu oluyorsunuz. Yani demek
istediim, kpeiniz, siz otur dediinizde dl alacan dnd iin
oturacaktr. Birok kpek aradaki balanty ok ksa srede kurar. Siz
tekrar etmeye devam ettiiniz srece kpeiniz komutu anlamaya
balayacaktr. Unutmamanz gereken ey; kesinlikle kpeiniz oturduu
an, onu dllendirin. Zamanlama kpek eitiminde en nemli
etmenlerden biridir.

Teknik

Bu teknik genellikle gen ve yetikin kpekler iin. Kpeinizi nnze


getirin ve elinize sevdii bir yiyecek aln. Elinizi kpeinizin burnuna
yaklatrn ve sonra o oturana kadar alnndan geriye ittirebilir ya da
kalasndan hafif bastrarak oturmasn salayabilirsiniz. Tam oturduu
anda dln ona verin. Eitimde komutlarla sevgi szcklerini birbirine
kartrmayn ki kpeiniz daha hzl rensin. Mesela eitim srasnda
komutunuzu uygulamasnn ardndan ona dln verin daha sonra
aferin deyin ve bu aferin gibi vg szcklerinizi de kpeinizle
kuracanz iletiim dilinde aklnzda farkl bir yerde tutun, bilinli
kullann. Eitim srasnda cokun bir ekilde, aklnza geen her eyi
sylemeyin. vg iin belli kelimeleri kullanrsanz, kpeinize yeteri
kadar onay bir kelimeyle vermi olursunuz, zetle laf kalabalna gerek
yok, ayn dili konumuyorsunuz.

Teknik

Eer kpeiniz yukardaki tekniklere cevap vermezse, ie tasmay


sokarak kpeinizi kesin bir ekilde eitebilirsiniz. Kpeinizle ayn tarafa
bakacak ekilde onun yannda durun. Kpeinizin tasmasndan nazike
yukar doru ekin, oturmazsa nazike kalasnn stnden tarafndan
bastrarak oturmasn salayn. Yine tam oturduu anda ona dln
verin. Sonra sesli Otur komutunu ekleyin. Tekniin z, Otur
kelimesi aznzdan ktnda, kpein yapaca oturma hareketi ve
alaca dl arasnda bir ba kurmasdr, belki bunu ilk kez siz
retiyorsunuz, sabrl olmalsnz. Otur, yat, yuvarlan, gel, yakala
kpeinizin bunlar sizin gibi anlamas mmkn deildir. Siz onun aklna,
yapaca eylemin(oturmak, gelmek) dlle karlk bulaca fikrini
yerletiriyorsunuz ve baaramamak iin hibir sebebiniz yok.
Brak
Kpeinize brakma eitimi vermek, aznda her ne varsa Brak
komutuyla brakmasn retmektir. Brakma komutunuzu kpeinize
retmeniz ok nemlidir. Azna onun iin tehlikeli bir ey aldnda
onu korumanza, ayn zamanda onunla gvenli bir ekilde oyun
oynamanz salar. ou kpee Brak komutunu retmek birka
dakika alr. Ancak baz kpeklerin kolayca dikkati dalabilir, dolaysyla
sabrl ve srarc olmak gerekir. Bu eitim temeli de kpeinizle ticaret
yapmanzdr.

Nasl? Kpeinize oyuncak veya sraca bir eyler verin. Azndayken


kesin bir ekilde Brak diyerek sevdii bir yiyecei burnuna yaklatrn.
Oyunca brakt anda dl kpeinize verin. Eer kpeiniz oyunca
brakmazsa dl sallayn veya burnuna biraz daha yaklatrn, sakn
oyunca azndan ekmeye veya azn zorla amaya almayn. Bu ona
yanl bir mesaj verebilir. Kpeiniz iyi bir ekilde tepki vermeye
balayana kadar bu admlar birka kez tekrar edin. Bir sre sonra, dl
daha uzakta tutmaya aln. Daha sonra komutu dlsz olarak deneyin
ve kpek komutunuza uyarsa onu sevin. Eer kpeiniz ar cokulu
davranr ya da dle takntl hale gelirse eitime ara verip bir sre sonra
tekrar balayn. Eer kpeiniz brak komutunu rendiyse herhangi bir
zamanda rasgele bir nesne azndayken de deneyin. lk balarda Brak
komutuna kar yaplacak doru davran(azndakini brakmak)
karlnda bir dl alaca bilincini kazanacak kpeimiz, eitim bitene
kadar byle srmeli. Daha sonralar iltifat szckleri ve dokunarak
sevmenizle birlikte size itaat duygusu oluacandan, dllendirilmese
bile bunu anlayacaktr.
Bekle
Bekle komutu temel itaat komutlar arasnda en nemli komutlardan
biridir. Yeri gelince onun gvenliini salayabileceiniz bu komutun
kpee retilmesi gereken ilk komutlardan biri olmas gerektiini
dnyorum. Kpeiniz bekle komutundayken geici olarak hareketsiz
kalmaldr ve tekrar izin verilene dek bulunduu hareketsiz konumunu
korumaldr.

Bekle komutu nasl retilir;

Kpeinizin tasmasn takn ve kapal bir kapnn nne gein. Kpeinizi


otur komutuyla yannza oturtun ve bekle komutunu verin. Kapy
yavaa an ve hareket etmesine izin vermemeye aln. Hareket
ederse kapy kapatarak onu tekrar eski pozisyonuna getirin. Bir sre
bekle komutunda kalmasn salayn ve kapdan yavaa siz gein.
Kpeinizin bekle komutunu bozmak iin gel diyerek onu yannza
arn, bol bol sevin ve dllendirin. Bekleme sresini arttrarak bol bol
tekrar yapn. Bekle komutu iin grsel komut olarak elinizin be
parman kpeinize kar dik tutabilirsiniz. Kpeinizin komutu gvenli
bir ekilde uygulamaya baladna inandnz zaman tasmasz bir
ekilde komutu bol bol tekrar ederek pekitirebilirsiniz. Temel mantk
yine ayn, sizin Bekle szl uyarnza karlk kpeinizin
kmldamamas gerekiyor, hadi kmldasn ama pozisyonunu bozmamal
en basit tabirle. Otur komutunun ardndan da gzel bir komuttur
Bekle komutu. Onu oturttuktan sonra, tabi dln de verdik, bekle
diyerek birka adm uzaklaabilirsiniz, hareket etmeye kalkarsa Bekle
diyerek dikkatini databilirsiniz ama en iyisi bir admdan daha ksa
mesafelerle uzaklamaya balamak ve her bekleyii dllendirmek. Bu
ekilde ksa srede eitim verebileceinize inanyorum.
Yat

Yat komutunu kpeinize retmeniz ileride daha st seviye


komutlar retmeniz iin bir temel oluturacaktr. Ayrca bu komut
sayesinde kpeiniz zerindeki kuracanz liderlik daha da
glenecektir. nk kpeiniz, yatma pozisyonundayken daha
korumasz ve siz ondan daha yksekte kalacanz iin kpeiniz
zerinde baskn bir rol oynam olursunuz.

Yat Komutunu retmek

Kpeinize Yat komutunu retirken ncelikle kpeiniz iin daha


basitten balayp sonra yava yava ileyii zorlatrmalsnz. Tabi ki
eitime balarken kpeinizin tand bir ortam ve dikkatini datacak
hi bir etkenin olmad bir ortam sein.

Teknik

Kpeinizin sevdii bir yiyecei elinize aln ve kpeinizin burnuna bir


ka santim uzakta tutun. Elinizi yere doru gtrn. Kpeiniz yatma
pozisyonuna geecektir. Yatma pozisyonuna getii an kpeinize
yiyecei verin, onu szl ve fiziki olarak sevin. Ksa periyotlar hainde ayn
eyleri tekrarlayn. Kpeiniz yava yava aradaki ilikiyi kuracak ve siz
artk szl komutu da ekleyebilirsiniz. Unutmamanz gereken ey tek bir
szck kullanmanz gerektiidir. Szl komutu, eliniz tam aa doru
gtrmeye baladnzda sylemeniz gerekiyor. Yani, Yat dedikten
sonra elinizi aa gtrn, kpeiniz yatma pozisyonuna getiinde
dln verin. te bu kadar basit Buradaki ama kpeinizin sadece
szl komut ile yatma pozisyonuna gemesini salamaktr. Bunu
salayana kadar ksa dnemler halinde tekrarlara devam edin.

Teknik

Kpeinize tasmasn takn. Yannda ayn yne bakacak ekilde yannda


durun. nk kpeinizi yatma pozisyonuna siz sokacaksnz. Yat
komutunu szl olarak syledikten hemen sonra kpeinizin yannda
eilerek tasmasndan aa doru nazike ekin ve dier elinizle
kpeinizin omuzlarna ve kalasna nazike bastrn. Kpeinizi yatma
pozisyonuna geecektir. te tam o anda ona dln verin ve onu
sevin. Bu komutu retmeden nce gel, otur, bekle gibi en az komut
retmi olmalsnz, yeni tantnz bir kpee Yat komutu
retmek pek salkl bir balang olmayabilir belki. Kpeinizin sadece
szl olarak komuta cevap vermesi iin ok tekrar yapmanz gerekiyor.
Unutmayn kpek eitimi demek tekrar ve zamanlama demektir.
Tekrarla kpeinize retemeyeceiniz ey yoktur. Kpeiniz Yat
komutunu rendikten sonra onu daha zorlayacak, dikkatini datacak
baka seviyelerde eitime devam edin.
Oyun
Yakala Getir Oyunu Eitimi

Gidip getirme herhangi bir kpekle oynanacak elenceli bir oyundur. Bir
top ya da baka bir oyuncak frlatma ve kpein onu kovalayarak size
getirmesi eklindedir. ou insan oyunun kpeklerin doal olarak yapt
bir ey olduunu dnr, fakat ok sk olarak nasl yapacaklarn
renmeye ihtiyalar vardr ya da en azndan oyunun bir ksmn.
Kpeinize yakalamay u ekilde retebilirsiniz.

Otur komutuyla balayn;

Herhangi bir ey yapmadan nce, kpeinizin oturma komutunu iyi bir


ekilde anladna emin olun. Tm gidip getirme oyunlar kpeinize
oturmasn sylemekle balar. Bir sonraki adma gemeden nce,
yannzda sakin bir ekilde oturduuna emin olun. Bu bir kez oyunun
kuraln anladktan sonra, siz onu atmadan nce topu sizden almaya
almak iin atlamasnn nne geer.

Kpeinizi gnderin;

Bir kez kpeiniz oturduktan sonra, topu atn ve ona yakala diyerek
gnderin. Topu ksa mesafeye atarak balayn. ou kpek topu
igdsel olarak kovalayacak ve onu tutacaktr. Eer yaparsa, bu ksm
bitirdiniz. Eer gidip getirme oyunu kpeinize doal gelmemise, onu
dl vererek, onu severek(verek), topun peinden koacak ve onu
yakalayacak yollar zerinde yavaa almaya balayabilirsiniz.

Nerede bu kpek?

Bu ve sonraki adm git-getir oyununun en nemli paralardr ve ou


insana sorun yaratr. Fakat eer kpeinizin geri gelmesini ve topu
brakmasn salayamazsanz, bu git-getir oyunu oynamad, kovalama
oyunu oynad anlamna gelir! Kpein topla birlikte size geri
gelmesinin en iyi yolu, balamadan nce, gel komutunu ok gl bir
ekilde anlam olduuna emin olmanzdr. Git-getir oyunu
oynadnzda, kpeiniz topu tuttuu anda, gel komutu verin. Mutlu bir
sesle konuarak, bacaklarnza hafife vurarak ve onu verek geri
gelmesi iin cesaretlendirin.
Brak komutu kullann;

Topu almadan nce, onu getirmesi iin bir kpei ikna etmek ok zor
olabilir, gelen topu kpeinizin size vermesini salamak baka bir olay.
Kpeinizin brak komutunu bilmesi ok yardmc olur. Bir kpekle
yakalama oyunu oynamadan nce, size dnd zaman onu brak
komutunu vererek buna deneyin. Eer topu serbest brakrsa, onu vn
ve dl olarak tekrar topu atn. Eer kpeiniz topu brakmay
reddederse, kurtarcnz olacak birka numaraya ihtiyacnz olacak.
Elinizde biraz ikram bulundurun. Kpeinize brak komutu verin ve
sonra ona ikramlar gsterin. kramlar almak iin topu brakmas
gerekecek. Kpee ikramlar vermeden nce, bulunduunuz yerde topu
geri getirene kadar beklediinize emin olun. Daha sonra oyuna devam
etmek iin topu atarak ona ifte dl verin. Baka bir seenek,
ikramlarn yerine iki top kullanmaktr. Kpeiniz ilk topla size dnd
anda, ona elinizde tutuyor olduunuz baka bir top gsterin. ou kpek
ikinci topun peinden gitmek iin, sahip olduu topu brakacaktr.
Kpeiniz topu brakt anda, yakalamas iin elinizdekini atn.(Bu her
zaman ie yaramaz. Baz kpekler zaten sahip olduklar topu brakmay
reddeder. Bu durumda dl metodu muhtemelen en iyisidir.) Topla
komakta srarc olan kpekler iin, tasma takarak pratik yapmay
deneyin. Topu ksa mesafeye atn, ona gel komutunu verin, sonra
sadece orada durun ve onu bekleyin. Doru ynde gitmesi iin ikna
etmek amacyla onu vn ve ikramda bulunun.

Btn davran bozukluklar ve eitimler, bol dllendirme ve olumlu


davranlar pekitirme yoluyla devam etmektedir. Bu mant
kavradktan sonra kpeinize, renme kapasitesi dhilindeki her eyi
retebilirsiniz. Burada asl renci kendiniz olmal ve retmenin
yollarn kavrayabilmelisiniz. Btn bu bilgileri deerlendirirken tek
ihtiyacnz olan vicdanl ve sorumlu olabilmenizdir.
Drdnc Blm

Hayvanlar Koruma Kanunu


Kanun Numaras : 5199
Kabul Tarihi : 24/6/2004
Yaymland R.Gazete : Tarih : 1/7/2004 Say :25509
Yaymland Dstur : Tertip : 5 Cilt : 43

BRNC KISIM
Genel Hkmler
BRNC BLM
Ama, Kapsam, Tanmlar ve lkeler

Ama

Madde 1
Bu Kanunun amac; hayvanlarn rahat yaamlarn ve hayvanlara iyi ve
uygun muamele edilmesini temin etmek, hayvanlarn ac, strap ve
eziyet ekmelerine kar en iyi ekilde korunmalarn, her trl
maduriyetlerinin nlenmesini salamaktr.
Kapsam

Madde 2
Bu Kanun, ama maddesi dorultusunda yaplacak dzenlemeleri,
alnacak nlemleri, salanacak egdm, denetim, snrlama ve
ykmllkler ile tbi olunacak ceza hkmleri kapsar.
Tanmlar

Madde 3
Bu Kanunda geen terimlerden;
a)Yaama ortam: Bir hayvann veya hayvan topluluunun doal
olarak yaad yeri,
b) Etoloji: Bir hayvan trnn doutan gelen, kendine zg
davranlarn inceleyen bilim daln,
c) Ekosistem: Canllarn kendi aralarnda ve cansz evreleriyle
ilikilerini bir dzen iinde yrttkleri biyolojik, fiziksel ve kimyasal
sistemi,
d) Tr: Birbirleriyle iftleebilen ve reme yeteneine sahip
verimli dller verebilen poplasyonlar,
e) Evcil hayvan: nsan tarafndan kltre alnm ve
eitilmi hayvanlar,
f) Sahipsiz hayvan: Barnacak yeri olmayan veya sahibinin ya da
koruyucusunun ev ve arazisinin snrlar dnda bulunan ve herhangi bir
sahip veya koruyucunun kontrol ya da dorudan denetimi altnda
bulunmayan evcil hayvanlar,
g) Gten dm hayvan: Bulac ve salgn hayvan hastalklar
haricinde yalanma, sakatlanma, yaralanma ve hastalanma gibi eitli
nedenlerle fizik olarak i yapabilme yeteneini kaybetmi binek ve yk
hayvanlarn,
h)Yabani hayvan: Doada serbest yaayan evcilletirilmemi ve
kltre alnmam omurgal ve omurgasz hayvanlar,
) Ev ve ss hayvan: nsan tarafndan zellikle evde, iyerlerinde
ya da arazisinde zel zevk ve refakat amacyla muhafaza edilen veya
edilmesi tasarlanan bakm ve sorumluluu sahiplerince stlenilen her
trl hayvan,
j) Kontroll hayvan: Bir kii, kurulu, kurum ya da tzel kiilik
tarafndan sahiplenilen, bakm, alar, periyodik salk kontrolleri
yaplan iaretlenmi kayt altndaki ev ve ss hayvanlarn,
k) Hayvan bakmevi: Hayvanlarn rehabilite edilecei bir tesisi,
l) Deney: Herhangi bir hayvann ac, eziyet, znt veya uzun
sreli hasara neden olacak deneysel ya da dier bilimsel amalarla
kullanlmasn,
m) Deney hayvan: Deneyde kullanlan ya da kullanlacak olan
hayvan,
n) Kesim hayvan: Gda amal kesimi yaplan hayvanlar,
o) Bakanlk: evre ve Orman Bakanln,
fade eder.
lkeler

Madde 4
Hayvanlarn korunmasna ve rahat yaamalarna ilikin temel ilkeler
unlardr:
a) Btn hayvanlar eit doar ve bu Kanun hkmleri
erevesinde yaama hakkna sahiptir.
b) Evcil hayvanlar, trne zg hayat artlar iinde yaama
zgrlne sahiptir. Sahipsiz hayvanlarn da, sahipli hayvanlar
gibi yaamlar desteklenmelidir.
c) Hayvanlarn korunmas, gzetilmesi, bakm ve kt
muamelelerden uzak tutulmas iin gerekli nlemler alnmaldr.
d) Hibir madd kazan ve menfaat amac gtmeksizin, sadece
insan ve vicdan sorumluluklarla, sahipsiz ve gten dm hayvanlara
bakan veya bakmak isteyen ve bu Kanunda ngrlen koullar tayan
gerek ve tzel kiilerin teviki ve bu kapsamda egdm salanmas
esastr.
e) Nesli yok olma tehlikesi altnda bulunan tr ve bunlarn
yaama ortamlarnn korunmas esastr.
f) Yabani hayvanlarn yaama ortamlarndan koparlmamas,
doada serbeste yaayan bir hayvann yakalanp zgrlkten yoksun
braklmamas esastr.
g) Hayvanlarn korunmas ve rahat yaamalarnn salanmasnda;
insanlarla dier hayvanlarn hijyen, salk ve gvenlikleri de dikkate
alnmaldr.
h) Hayvanlarn trne zg artlarda baklmas, beslenmesi,
barndrlma ve tanmas esastr.
) Hayvanlar tayan ve tatanlar onlar trne ve zelliine
uygun ortam ve artlarda tamal, tama srasnda beslemeli ve bakmn
yapmaldrlar.
j) Yerel ynetimlerin, gnll kurulularla ibirlii ierisinde,
sahipsiz ve gten dm hayvanlarn korunmas iin hayvan
bakmevleri ve hastaneler kurarak onlarn bakmlarn ve tedavilerini
salamalar ve eitim almalar yapmalar esastr.
k) Kontrolsz remeyi nlemek amacyla, toplu yaanan yerlerde
beslenen ve barndrlan kedi ve kpeklerin sahiplerince ksrlatrlmas
esastr. Bununla birlikte, sz konusu hayvanlarn yavrulatmak
isteyenler, doacak yavrular belediyece kayt altna aldrarak bakmakla
ve/veya datmn yapmakla ykmldr.
KNC KISIM
Koruma Tedbirleri
BRNC BLM

Hayvanlarn Sahiplenilmesi, Bakm ve Korunmas


Hayvanlarn sahiplenilmesi ve bakm

Madde 5
Bir hayvan, bakmnn gerektirdii yaygn eitim programna katlarak
sahiplenen veya ona bakan kii, hayvan barndrmak, hayvann trne ve
reme yntemine uygun olan etolojik ihtiyalarn temin etmek, salna
dikkat etmek, insan, hayvan ve evre sal asndan gerekli tm
nlemleri almakla ykmldr.
Hayvan sahipleri, sahip olduklar hayvanlardan kaynaklanan
evre kirliliini ve insanlara verilebilecek zarar ve rahatszlklar nleyici
tedbirleri almakla ykml olup; zamannda ve yeterli seviyede tedbir
alnmamasndan kaynaklanan zararlar tazmin etmek zorundadrlar.
Ev ve ss hayvan satan kiiler, bu hayvanlarn bakm ve
korunmas ile ilgili olarak yerel ynetimler tarafndan dzenlenen eitim
programlarna katlarak sertifika almakla ykmldrler.
Ev ve ss hayvan ve kontroll hayvanlar bulundurma ve
sahiplenme artlar, hayvan bakm konularnda verilecek eitim ile ilgili
usul ve esaslar ile sahiplenilerek baklan hayvanlarn evreye
verecekleri zarar ve rahatszlklar nleyici tedbirler, Tarm ve Kyileri
Bakanl ile egdm salanmak suretiyle, ileri Bakanl ve ilgili
kurulularn gr alnarak Bakanlka karlacak ynetmelikle
belirlenir.
Ticar ama gdlmeden bilhassa ev ve bahesi ierisinde baklan
ev ve ss hayvanlar sahiplerinin borcundan dolay haczedilemezler.
Ev ve ss hayvanlarnn retimini ve ticaretini yapanlar,
hayvanlar sahiplenen ve onu retmek iin seenler annenin ve
yavrularnn saln tehlikeye atmamak iin gerekli anatomik,
fizyolojik ve davran karakteristikleri ile ilgili nlemleri almakla
ykmldr.
Ev ve ss hayvanlar ile kontroll hayvanlardan, doal yaama
ortamlarna tekrar uyum salayamayacak durumda olanlar terk edilemez;
beslenemeyecei ve iklimine uyum salayamayaca ortama
braklamaz. Ancak, yeniden sahiplendirme yaplabilir ya da hayvan
bakmevlerine teslim edilebilir.
Sahipsiz ve gten dm hayvanlarn korunmas

Madde 6
Sahipsiz ya da gten dm hayvanlarn, 3285 sayl Hayvan Sal
Zabtas Kanununda ngrlen durumlar dnda ldrlmeleri yasaktr.
Gten dm hayvanlar ticar ve gsteri amal veya herhangi
bir ekilde binicilik ve tamaclk amacyla altrlamaz.
Sahipsiz hayvanlarn korunmas, baklmas ve gzetimi iin
yrrlkteki mevzuat hkmleri erevesinde, yerel ynetimler yetki ve
sorumluluklarna ilikin dzenlemeler ile evreye olabilecek olumsuz
etkilerini gidermeye ynelik tedbirler, Tarm ve Kyileri Bakanl ve
ileri Bakanl ile egdm salanarak, dier ilgili kurulularn da
gr alnmak suretiyle Bakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir.
Sahipsiz veya gten dm hayvanlarn en hzl ekilde yerel
ynetimlerce kurulan veya izin verilen hayvan bakmevlerine
gtrlmesi zorunludur. Bu hayvanlarn ncelikle sz konusu
merkezlerde oluturulacak mahede yerlerinde tutulmas salanr.
Mahede yerlerinde ksrlatrlan, alanan ve rehabilite edilen
hayvanlarn kaydedildikten sonra ncelikle alndklar
ortama braklmalar esastr.
Sahipsiz veya gten dm hayvanlarn toplatlmas ve hayvan
bakmevlerinin alma usul ve esaslar, ilgili kurum ve kurulularn
grleri alnarak Bakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir. Hayvan
bakmevleri ve hastanelerin kurulmas amacyla Hazineye ait araziler
ncelikle tahsis edilir. Amac dnda kullanld tespit edilen arazilerin
tahsisi iptal edilir.
Hibir kazan ve menfaat salamamak kaydyla sadece insan ve
vicdan amalarla sahipsiz ve gten dm hayvanlara bakan veya
bakmak isteyen ve bu Kanunda ngrlen artlar tayan gerek ve tzel
kiilere; belediyeler, orman idareleri, Maliye Bakanl, zelletirme
daresi Bakanl tarafndan, mlkiyeti idarelerde kalmak kouluyla
arazi ve buna ait binalar ve demirbalar tahsis edilebilir. Tahsis edilen
arazilerin zerinde amaca uygun tesisler ilgili Bakanln/darenin izni
ile yaplr.
KNC BLM
Hayvanlara Mdahaleler

Cerrahi mdahaleler

Madde 7
Hayvanlara tbb ve cerrahi mdahaleler sadece veteriner hekimler
tarafndan yaplr.
Kontrolsz remenin nlenmesi iin, hayvanlara ac vermeden
ksrlatrma mdahaleleri yaplr.
Yasak mdahaleler

Madde 8
Bir hayvan neslini yok edecek her trl mdahale yasaktr.
Hayvanlarn, yaadklar srece, tbb amalar dnda organ veya
dokularnn tm ya da bir blm karlp alnamaz veya tahrip
edilemez.
Ev ve ss hayvannn d grnn deitirmeye ynelik veya
dier tedavi edici olmayan kuyruk ve kulak kesilmesi, ses tellerinin
alnmas ve trnak ve dilerinin sklmesine ynelik cerrahi mdahale
yaplmas yasaktr. Ancak bu yasaklamalara; bir veteriner hekimin,
veteriner hekimlii uygulamalar ile ilgili tbb sebepler veya zel bir
hayvann yarar iin gerektiinde tedavi edici olmayan mdahaleyi
gerekli grmesi veya remenin nlenmesi durumlarnda izin verilebilir.
Bir hayvana tbb amalar dnda, onun trne ve etolojik
zelliklerine aykr hale getirecek ekilde ve dozda hormon ve ila
vermek, eitli maddelerle doping yapmak, hayvanlarn trlerine has
davran ve fizik zelliklerini yapay yntemlerle deitirmek yasaktr.
Hayvan deneyleri

Madde 9
Hayvanlar, bilimsel olmayan tehis, tedavi ve deneylerde
kullanlamazlar.
Tbb ve bilimsel deneylerin uygulanmas ve deneylerin
hayvanlar koruyacak ekilde yaplmas ve deneylerde kullanlacak
hayvanlarn uygun biimde baklmas ve barndrlmas esastr.
Bakaca bir seenek olmamas halinde, hayvanlar bilimsel
almalarda deney hayvan olarak kullanlabilir.
Hayvan deneyi yapan kurum ve kurulularda bu deneylerin
yaplmasna kendi bnyelerinde kurulmu ve kurulacak etik kurullar
yoluyla izin verilir.
Etik kurullarn kuruluu, alma usul ve esaslar, Tarm ve
Kyileri Bakanl ile Salk Bakanlnn ve ilgili kurulularn
grleri alnarak Bakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir.
Deney hayvanlarnn yetitirilmesi, beslenmesi, barndrlmas,
baklmas, deney hayvan besleyen, tedarik eden ve kullanc iletmelerin
tescil edilmesi, alan personelin nitelikleri, tutulacak kaytlar, ne tr
hayvanlarn yetitirilecei ve deney hayvan besleyen, tedarik eden ve
kullanc iletmelerin uyaca esaslar Tarm ve Kyileri Bakanlnca
karlacak ynetmelikle belirlenir.
NC BLM
Hayvanlarn Ticareti ve Eitilmesi

Hayvanlarn ticareti

Madde 10
Satlrken; hayvanlarn salklarnn iyi, barndrldklar yerin temiz ve
salk artlarna uygun olmas zorunludur.
iftlik hayvanlarnn bakm, beslenmesi, nakliyesi ve kesimi
esnasnda hayvanlarn refah ve gvenliinin salanmas hususundaki
dzenlemeler Tarm ve Kyileri Bakanlnca karlacak ynetmelikle
belirlenir.
Yabani hayvanlarn ticaretine ilikin dzenlemeler Bakanlka
karlacak ynetmelikle belirlenir.
Ev ve ss hayvanlarnn retimini ve ticaretini yapanlar, annenin
ve yavrularnn saln tehlikeye atmamak iin gerekli anatomik,
fizyolojik ve davran karakteristikleri ile ilgili nlemleri almakla
ykmldr.
Hayvanlarn ticar amala film ekimi ve reklam iin kullanlmas
ile ilgili hususlar izne tbidir. Bu izne ait usul ve esaslar ilgili
kurulularn gr alnarak Bakanlka karlacak ynetmelikle
belirlenir.
Bir hayvan; ac, strap ya da zarar grecek ekilde, film ekimi,
gsteri, reklam ve benzeri iler iin kullanlamaz.
Deney hayvanlarnn ithalat ve ihracat izne tbidir. Bu izin,
Bakanln gr alnarak Tarm ve Kyileri Bakanlnca verilir.
Hasta, sakat ve yal durumda bulunan veya iyileemeyecek
derecede ars veya acs olan bir hayvan usulne uygun kesmek ya da
arsz ldrme amacndan baka bir amala birine devretmek, satmak
veya almak yasaktr.
Eitim

Madde 11
Hayvanlar, doal kapasitesini veya gcn aacak ekilde
veya yaralanmasna, gereksiz ac ekmesine, kt alkanlklara
zendirilmesine neden olacak yntemlerle eitilemez.
Hayvanlar baka bir canl hayvanla dvtrmek
yasaktr. Folklorik amaca ynelik, iddet iermeyen geleneksel
gsteriler, Bakanln uygun gr alnarak il hayvanlar koruma
kurullarndan izin alnmak suretiyle dzenlenebilir.
DRDNC BLM
Hayvanlarn Kesimi, ldrlmesi ve Yasaklar

Hayvanlarn kesimi

Madde 12
Hayvanlarn kesilmesi; dini kurallarn gerektirdii zel koullar dikkate
alnarak hayvan korkutmadan, rktmeden, en az ac verecek ekilde,
hijyenik kurallara uyularak ve usulne uygun olarak bir anda yaplr.
Hayvanlarn kesiminin ehliyetli kiilerce yaplmas salanr.
Dini amala kurban kesmek isteyenlerin kurbanlarn dini
hkmlere, salk artlarna, evre temizliine uygun olarak, hayvana en
az ac verecek ekilde bir anda kesimi, kesim yerleri, ehliyetli kesim
yapacak kiiler ve ilgili dier hususlar Bakanlk, kurum ve kurulularn
gr alnarak, Diyanet leri Bakanlnn bal olduu Bakanlka
karlacak ynetmelikle belirlenir.
Hayvanlarn ldrlmesi

Madde 13
Kanun istisnalar ile tbb ve bilimsel gerekeler ve gda amal olmayan,
insan ve evre salna ynelen nlenemez tehditler bulunan acil
durumlar dnda yavrulama, gebelik ve st annelii dnemlerinde
hayvanlar ldrlemez.
ldrme ileminden sorumlu kii ve kurulular, hayvann kesin
olarak ldnden emin olunduktan sonra, hayvann lsn usulne
uygun olarak bertaraf etmek veya ettirmekle ykmldrler. ldrme
esas ve usulleri Bakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir.
Yasaklar

Madde 14
Hayvanlarla ilgili yasaklar unlardr:
a) Hayvanlara kastl olarak kt davranmak, acmasz ve zalimce
ilem yapmak, dvmek, a ve susuz brakmak, ar soua ve scaa
maruz brakmak, bakmlarn ihmal etmek, fiziksel ve psikolojik ac
ektirmek.
b) Hayvanlar, gcn at aka grlen fiillere zorlamak.
c) Hayvan bakm eitimi almam kiilerce ev ve ss hayvan
satmak.
d) Ev ve ss hayvanlarn onalt yandan kklere satmak.
e) Hayvanlarn kesin olarak ld anlalmadan, vcutlarna
mdahalelerde bulunmak.
f) Kesim hayvanlar ve 4915 sayl Kanun erevesinde
avlanmasna ve zel retim iftliklerinde kesim hayvan olarak retimine
izin verilen av hayvanlar ile ticarete konu yabani hayvanlar dndaki
hayvanlar, et ihtiyac amacyla kesip ya da ldrp piyasaya srmek.
g) Kesim iin yetitirilmi hayvanlar dndaki hayvanlar dl,
ikramiye ya da prim olarak datmak.
h) Tbb gerekeler hari hayvanlara ya da onlarn ana karnndaki
yavrularna veya havyar retimi hari yumurtalarna zarar verebilecek
sun mdahaleler yapmak, yabanc maddeler vermek.
) Hayvanlar hasta, gebelik sresinin 2/3n tamamlam gebe
ve yeni ana iken altrmak, uygun olmayan koullarda barndrmak.
j) Hayvanlarla cinsel ilikide bulunmak, ikence yapmak.
k) Salk nedenleri ile gerekli olmadka bir hayvana zor
kullanarak yem yedirmek, ac, strap ya da zarar veren yiyecekler ile
alkoll iki, sigara, uyuturucu ve bunun gibi bamllk yapan yiyecek
veya iecekler vermek.
l) Pitbull Terrier, Japanese Tosa gibi tehlike arz eden hayvanlar
retmek; sahiplendirilmesini, lkemize giriini, satn ve reklamn
yapmak; takas etmek, sergilemek ve hediye etmek.
NC KISIM
Hayvan Koruma Ynetimi
BRNC BLM
Mahall Hayvan Koruma Kurullar Tekilt, Grev ve Sorumluluklar
l hayvanlar koruma kurulu

Madde 15
Her ilde il hayvanlar koruma kurulu, valinin bakanlnda, sadece
hayvanlarn korunmas ve mevcut sorunlar ile zmlerine ynelik
olmak zere toplanr.
Bu toplantlara;
a) Bykehir belediyesi olan illerde bykehir belediye
bakanlar, bykehire bal ile belediye bakanlar, bykehir
olmayan illerde belediye bakanlar,
b) l evre ve orman mdr,
c) l tarm mdr,
d) l salk mdr,
e) l mill eitim mdr,
f) l mfts,
g) Belediyelerin veteriner ileri mdr,
h) Veteriner faklteleri olan yerlerde faklte temsilcisi,
) Mnhasran hayvanlar koruma ile ilgili faaliyet gsteren
gnll kurululardan valilik takdiri ile seilecek en ok iki temsilci,
j) l veya blge veteriner hekimler odasndan bir temsilci,
Katlr.
Kurul bakan gerekli grd durumlarda konuyla ilgili olarak
dier kurum ve kurululardan yetkili isteyebilir.
l hayvan koruma kurulu sekretaryasn, il evre ve
orman mdrl yrtr. Kurul, almalarnn sonucunu, nemli
politika, strateji, uygulama, inceleme ve grleri Bakanla bildirir.
llerde temsilcilii bulunmayan kurulu var ise il hayvan koruma
kurullar dier yelerden oluur. Kurul, kurul bakan tarafndan
toplantya arlr.
l hayvan koruma kurulunun alma esas ve usulleri Bakanlka
karlacak ynetmelikle belirlenir.
l hayvanlar koruma kurulunun grevleri

Madde 16
Hayvanlar koruma kurulu mnhasran hayvanlarn korunmas,
sorunlarn tespiti ve zmlerini karara balamak zere; av ve yaban
hayvanlarnn ve yaama alanlarnn korunmas ve avcln
dzenlenmesi hususlarnda alnm olan Merkez Av Komisyonu
kararlarn gz nnde bulundurarak;
a) Hayvanlarn korunmas ve kullanlmasnda onlarn yasal
temsilcilii nitelii ile bu Kanunda belirtilen grevleri yerine getirmek,
b) l snrlar iinde hayvanlarn korunmasna ilikin sorunlar
belirleyip, koruma sorunlarnn zm tekliflerini ieren yllk, be yllk
ve on yllk pln ve projeler yapmak, yllk hedef raporlar hazrlayp
Bakanln uygun grne sunmak, Bakanln olumlu grn alarak
hayvanlarn korunmas amacyla her trl nlemi almak,
c) Hazrlanan uygulama programlarnn uygulanmasn salamak
ve sonutan Bakanla bilgi vermek,
d) Hayvanlarn korunmas ile ilgili olarak eitli kii, kurum ve
kurulularn il dzeyindeki faaliyetlerini izlemek, ynlendirmek ve bu
konuda gerekli egdm salamak,
e) lde kurulacak olan hayvan bakmevleri ve hayvan
hastanelerini desteklemek, gelitirmek ve gerekli nlemleri almak,
f) Yerel hayvan koruma gnlllerinin mracaatlarn
deerlendirmek,
g) Hayvan sevgisi, korunmas ve yaatlmas ile ilgili eitici
faaliyetler dzenlemek,
j) Bu Kanuna gre karlacak mevzuatla verilecek grevleri
yapmak,
le grevli ve ykmldr. (1)
(1) Kanunun madde metninde (h) ve () bentleri yer almamaktadr.
KNC BLM
Denetim ve Hayvan Koruma Gnllleri
Denetim

Madde 17
Bu Kanun hkmlerine uyulup uyulmadn denetleme yetkisi
Bakanla aittir. Gerektiinde bu yetki Bakanlka mahallin en byk
mlk amirine yetki devri suretiyle devredilebilir.
Denetim elemanlarnn nitelikleri ve denetime ilikin usul ve
esaslar ile kayt ve izleme sistemi kurma, bildirim ykmll ile
bunlar verecekler hakkndaki usul ve esaslar Bakanlka karlacak
ynetmelikle belirlenir.
Yerel ynetimler, ev ve ss hayvanlar ile sahipsiz hayvanlarn
kayt altna alnmas ile ilgili ilemleri yapmakla ykmldrler.
Yerel hayvan koruma grevlilerinin sorumluluklar

Madde 18
zellikle kedi ve kpekler gibi sahipsiz hayvanlarn kendi meknlarnda,
bulunduklar blge ve mahallerde yaamalar sorumluluunu stlenen
gnll kiilere yerel hayvan koruma grevlisi ad verilir. Bu grevliler,
hayvan koruma dernek ve vakflarna ye ya da bu konuda faydal
hizmetler yapm kiiler arasndan il hayvan koruma kurulu tarafndan
her yl iin seilir. Yerel hayvan koruma grevlileri grev annda
belgelerini tamak zorundadr ve bu belgelerin her yl yenilenmesi
gerekir. Olumsuz faaliyetleri tespit edilen kiilerin belgeleri iptal edilir.
Yerel hayvan grevlilerinin grev ve sorumluluklarna, bu kiilere
verilecek belgelere, bu belgelerin iptaline ve verilecek eitime ilikin
usul ve esaslar Bakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir.
Yerel hayvan koruma grevlileri; blge ve mahallerindeki,
ncelikle kpekler ve kediler olmak zere, sahipsiz hayvanlarn
bakmlar, alarnn yaplmas, al hayvanlarn markalanmas ve
kaytlarnn tutulmasnn salanmas, ksrlatrlmas, saldrgan olanlarn
eitilmesi ve sahiplendirilmelerinin yaplmas iin yerel ynetimler
tarafndan kurulan hayvan bakmevlerine gnderilmesi gibi yaplan tm
faaliyetleri yerel ynetimler ile egdml olarak yaparlar.
NC BLM
Hayvanlarn Korunmasnn Desteklenmesi

Mali destek

Madde 19
Ev ve ss hayvanlarnn korunmas amacyla bakmevleri ve hastaneler
kurmak; buralarda bakm, rehabilitasyon, alama ve ksrlatrma gibi
faaliyetleri yrtmek iin, bata yerel ynetimler olmak zere dier ilgili
kurum ve kurululara Bakanlka uygun grlen miktarlarda mali destek
salanr. Bu amala Bakanlk btesine gerekli denek konulur. Bu
denein kullanmna ilikin esas ve usuller, Maliye Bakanlnn olumlu
gr alnmak suretiyle Bakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir.
DRDNC BLM
Dier Hkmler

Eitici yaynlar

Madde 20
Hayvanlarn korunmas ve refah amacyla; yaygn ve rgn eitime
ynelik programlarn yaplmas, radyo ve televizyon programlarnda bu
konuya yer verilmesi esastr. Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ile
zel televizyon kanallarna ait televizyon programlarnda ayda en az iki
saat, zel radyo kanallarnn programlarnda ise ayda en az yarm saat
eitici yaynlarn yaplmas zorunludur. Bu yaynlarn % 20'sinin izlenme
ve dinlenme oran en yksek saatlerde yaplmas esastr. Radyo ve
Televizyon st Kurulu grev alanna giren hususlarda bu maddenin
takibi ile ykmldr.
Trafik kazalar

Madde 21
Bir hayvana arpan ve ona zarar veren src, onu en yakn veteriner
hekim ya da tedavi nitesine gtrmek veya gtrlmesini salamak
zorundadr.
Hayvanat baheleri

Madde 22
letme sahipleri ve belediyeler hayvanat bahelerini, doal yaama
ortamna en uygun ekilde tanzim etmekle ve ettirmekle ykmldrler.
Hayvanat bahelerinin kuruluu ile alma usul ve esaslar Tarm ve
Kyileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle Bakanlka karlacak
ynetmelikle belirlenir.
Yasak ve izinler

Madde 23
(Mlga: 11/6/2010-5996/47 md.)
Koruma altna alma

Madde 24
Bu Kanunun hayvanlar korumaya ynelik hkmlerine aykr hareket
eden ve bu suretle bulundurduu hayvanlarn bakmn ciddi ekilde
ihmal eden ya da onlara ar, ac veya zarar veren kiilerin denetimle
yetkili merci tarafndan hayvan bulundurmas yasaklanr ve hayvanlarna
el konulur. Sz konusu hayvan yeniden sahiplendirilir ya da koruma
altna alnr.
DRDNC KISIM
Cezai Hkmler
BRNC BLM
dari Para Cezas Verme Yetkisi, Cezalar, deme Sresi, Tahsil ve tiraz

dar para cezas verme yetkisi

Madde 25
Bu Kanunda ngrlen idar para cezalar bu Kanunun 17 nci
maddesinde belirtilen denetime yetkili merci tarafndan verilir.
dari para cezalarna itiraz

Madde 26
(Mlga: 23/1/2008 5728/578 md.)
dar para cezalarnn denme sresi ve tahsili

Madde 27
(Mlga: 23/1/2008 5728/578 md.)
dar para cezalar

Madde 28
(Deiik: 23/1/2008 5728/553 md.)
Bu Kanun hkmlerine aykr davrananlara aadaki
cezalar verilir:
a) 4 nc maddenin (k) bendinin ikinci cmlesi hkmne
aykr davrananlara, hayvan bana yz Trk Liras idar para
cezas.
b) 5 inci maddenin birinci, ikinci, nc ve altnc
fkralarnda ngrlen hayvanlarn sahiplenilmesi ve bakm ile
ilgili yasaklara ve ykmllklere uymayan ve alnmas gereken
nlemleri almayanlara hayvan bana altm Trk Liras; yedinci
fkrasnda ngrlen ykmllk ve yasaklara uymayanlara
hayvan bana ikiyz Trk Liras idar para cezas.
c) 6 nc maddenin birinci fkrasna aykr hareket edenlere
hayvan bana altyz Trk Liras idar para cezas.
d) 7 nci maddede yazlan cerrahi amal mdahaleler ile
ilgili hkmlere aykr davrananlara hayvan bana ikiyz Trk
Liras idar para cezas.
e) 8 inci maddenin birinci fkrasnda yazl, bir hayvan
neslini yok edecek mdahalede bulunanlara hayvan bana onbin
Trk Liras; ikinci, nc ve drdnc fkralarna uymayanlara
hayvan bana binikiyz Trk Liras idar para cezas.
f) 9 uncu maddede ve karlacak ynetmeliklerinde
belirtilen hususlara uymayanlara hayvan bana yz Trk Liras;
yetkisi olmad hlde hayvan deneyi yapanlara hayvan bana
binikiyz Trk Liras idar para cezas.
g) 10 uncu maddede belirtilen hayvan ticareti izni
almayanlara ve bu konudaki yasaklara ve ynetmelik hkmlerine
aykr davrananlara bin Trk Liras idar para cezas.
h) 11 inci maddenin birinci fkrasndaki eitim ile ilgili
yasaklara aykr davrananlara binbeyz Trk Liras; ikinci
fkrasna aykr davrananlara hayvan bana binbeyz Trk Liras
idar para cezas.
) 12 nci maddenin birinci fkrasna aykr hareket edenlere
hayvan bana altyz Trk Liras; ikinci fkrasna aykr hareket
edenlere hayvan bana binbeyz Trk Liras idar para cezas.
j) 13 nc madde hkmlerine aykr davrananlara,
ldrlen hayvan bana altyz Trk Liras; aykr davranlarn
iletmelerce gsterilmesi hlinde ldrlen hayvan bana
binbeyz Trk Liras idar para cezas.
k) 14 nc maddenin (a), (b), (c), (d), (e), (g), (h), (), (j) ve
(k) bentlerine aykr davrananlara yz Trk Liras; (f) ve (l)
bentlerine aykr davrananlara hayvan bana bin Trk Liras
idar para cezas verilir. Kesilmi ve canl hayvanlara elkonulur.
l) RTKn takibi sonucunda 20 nci maddeye aykr hareket
ettii tespit edilen ulusal radyo ve televizyon kurum ve
kurulularna maddenin ihlal edildii her ay iin altbin Trk Liras
idar para cezas.
m) 21 inci maddeye aykr hareket edenlere hayvan bana
yz Trk Liras idar para cezas.
n) 22 nci maddeye uymayanlara, hayvanat bahelerinde
kt artlarda barndrdklar hayvan bana yediyz Trk Liras
idar para cezas.
o) 23 nc maddeye aykr hareket edenlere hayvan
bana bin Trk Liras idar para cezas.
Bu maddenin (b) bendinde atfta bulunulan 5 inci
maddenin birinci, ikinci ve beinci fkralar ile (o) bendi dnda
kalan fiillerin, veteriner hekim, veteriner salk teknisyeni, hayvan
koruma gnlls, hayvan koruma dernei yeleri, hayvan
koruma vakf yeleri, hayvan toplama, gzetim altna alma,
bakma, koruma ile grevlendirilmi olan kiilerce ilenmesi hlinde
verilecek ceza iki kat artrlarak uygulanr.
BENC KISIM
eitli, Son ve Geici Hkmler
BRNC BLM
eitli Hkmler

Birden fazla hkmn ihlli

Madde 29
(Mlga: 23/1/2008 5728/578 md.)
Fiillerin tekrar

Madde 30
Bu Kanunda, ceza hkm altna alnm fiillerin tekrar halinde para
cezalar bir kat, daha fazla tekrar halinde kat artrlarak verilir.
KNC BLM
Son ve Geici Hkmler

Sakl hkmler

Madde 31
4915 sayl Kara Avcl Kanunu, 3285 sayl Hayvan Sal ve
Zabtas Kanunu, 4631 sayl Hayvan Islah Kanunu ile 1380 sayl Su
rnleri Kanunu hkmleri sakldr.
Geici Madde 1- Bu Kanunun 14 nc maddesinin (l) bendinde
belirtilen hayvanlardan, yurda bu Kanunun yrrle girdii tarihten
nce sokulmu olanlarn sahipleri; ay ierisinde hayvan koruma
kurullarna bildirimde bulunarak bunlar kayt altna aldrmak; alt ay
ierisinde ksrlatrarak ksrlatrldklarna ilikin belgeleri il hayvan
koruma kurullarna teslim etmek zorundadrlar.
Geici Madde 2- Bu Kanun gereince karlmas gerekli
bulunan ynetmelikler, Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren bir
yl iinde hazrlanr.
Yrrlk

Madde 32
Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer.
Yrtme

Madde 33
Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

lginiz iin teekkrler.
ankriktip@gmail.com

You might also like