Elektrik Tesisat

Bir Elektrikinin bilmesi gerekenler

Elektrik tesisat sektr iin ok nemli bir klavuz olacak bu teknik dkmanda
Zaman saatleri balantsndan, Permtatr anahtarna, aydnlatma devrelerinden
Vavien Dimmere kadar ok nemli teknik bilgi ve emalar bulabilirsiniz.

1
Yazar Hakknda

Sleyman zdal
Legrand Trkiye Eitim Yneticisi

1984'te stanbul'da domu, Maltepe Teknik Lisesi Elektrik blmnn ardndan Marmara
niversitesi Elekrik ve Anadolu niversitesi letme blmlerinden mezun olmutur. 2008 yl
Mays ayndan bu yana Legrand Trkiye Eitim Yneticisi olarak grev yapmaktadr.

2
indekiler

Zaman Saati nedir, nerelerde kullanlr, balants nasl yaplr? ................................. 3

mpuls rle - Darbe Akm Anahtar - Telerptrler Nedir? Balants nasldr? ............ 5

Permtatr anahtar nedir? ........................................................................................... 8

Vavien Dimmer Balant emas ve Vavien Dimmer Nedir? ....................................... 9

Permtatr anahtar yani ara vavien nasl balanr ve teknik yaps nasldr? ............ 10

220V gerilimi ebeke elektriini USB gerilimine dntren prizler ........................... 12

Bir aydnlatma devresinin ok sayda noktadan kontrol edilmesi ............................... 15

HDMI - VGA - RCA Bilgi lem Prizleri Balant emas ve zellikleri ...................... 19

Televaryatr ile Aydnlatmalarn Dimlenmesi............................................................. 20

Dimmer ile Vavien ve Liht Anahtar Kullanm............................................................. 22

Voltimum Hakknda ................................................................................................... 24

3
Zaman Saati nedir, nerelerde kullanlr,
balants nasl yaplr?
Zaman saatleri ok farkl amalara uygun birok kullanm alanna sahiptir.
Aydnlatma sistemlerinde ska tercih edilen zaman saatleri farkl uygulamalar iin de
tercih edilebilir.

Zaman saati nedir?

Zaman saatlerinin alma mant u ekildedir: Kullanc zaman saatine kendisi iin
uygun olan bir balang (On) ve bir de biti zaman (Off) programlar. Gncel yerel
saat de tanmlandktan sonra zaman saati devrededir. Kullanc tarafndan ayarlanan
balang zaman geldiinde kendi zerindeki dahili normalde ak ya da normalde
kapal kontaklar kapatr ve bu kontaklar zerinden zaman saatine bal sistem
alr. Sonraki aamada ise yine kullancnn belirledii biti zaman geldiinde
cihaz, balang zamannda konum deitirdii kontaklar eski haline getirir. Bylece
balangta devreye giren sistem, aydnlatma, makine ve benzer devreleri kapatm
olur.

Zaman saatleri Analog ve Dijital olmak zere iki farkl tipte karmza kar. Dijital
rnlerde 1 saniyeye kadar hassas ayarlar yaplabilirken analog rnlerde saniye
dzeyinde hassasiyet mmkn deildir. Bunun yan sra yine analog rnlerde
ayarlanan sre baznda devreye giri veya devreden k zamanlarnda +-5 dakika
sapma olabilir. Zaman saatleri kullanlaca yere gre ray tipi ya da pano kapana
montajlanabilir tip olmak zere ikiye ayrlmaktadrlar. Ayrca baz reticiler anahtar
priz kasasna montajlanabilir zaman saatleri de sunabilmektedir.

Gelien teknoloji ile birlikte zellikle dijital zaman saatleri kullanl birok ilevi bir
arada sunmaktadrlar. Bunlarn en banda birden ok ka sahip zaman

4
saatlerinden sz edilebilir. Bu rnler farkl alanlarda kullanlmak zere birden fazla
zaman saati alnmas mecburiyetini ortadan kaldrr. Tek zaman saati iinde birden
fazla k zellii bulunduundan her k, farkl saatlere programlanabilir. Bu
ynleriyle ok kl zaman saatleri maliyet avantajnn yan sra zaman ve yer
kazanc salar. Dijital zaman saatlerinin bir farkl modeli de Corafi Konumlu zaman
saatleridir. Bu tip zaman saatleri ile bulunulan yerin enlem ve boylam bilgilerini
tanmlayarak yaz ve k arasndaki gn doumu ve gn batm deiimlerinde tekrar
ayar yaplmasna gerek kalmaz. Corafi konumlu zaman saatleri gn doumu ve gn
batm saatlerini otomatik olarak ayarlar.

Nerelerde kullanlr?
Zaman saatlerinin en yaygn kullanm alan aydnlatma sistemleridir. evre ve
dkkan tabela aydnlatmas gibi uygulamalarn yan sra iyerleri ve fabrikalarda
mesai zili, okullarda ise ders zili sistemlerinde tercih edilir. Zamana balanmak
istenen her tr elektrik sistemi, zaman saatleri tarafndan saniye, dakika veya saat
dzeyinde hassasiyetle alp kapanabilir.

Balantlar nasl yaplr?

Balant son derece kolaydr. ncelikle zaman saatine bir besleme verilir yani faz ve
ntr ile zaman saatinin kendi beslemesi salanmaldr. Sonraki admda, zaman saati
zerinde yer alan ve tercihe gre normalde ak ya da normalde kapal kontaa
zaman saatine getirilen fazdan bir kpr atlr. Son admda ise kpr atlan kontan
kndan kontol edilecek ekipmana k alnr. rnek ema hem dijital hem de
analog zaman saati iin yledir: (Marka ve modele gre balant emas deiebilir)

5
mpuls rle - Darbe Akm Anahtar -
Telerptrler Nedir? Balants nasldr?
Aydnlatmann iki ya da daha fazla noktadan kontroln salamak amacyla kullanlr.
Darbe akm anahtarlarnn en nemli avantaj ksz liht butonlar ile snrsz sayda
aydnlatma kontrol noktas salamasdr. Bir baka ifade ile mevcut aydnlatmay ok
sayda noktadan a-kapa yapabilirsiniz.

Bu rnlerin en byk avantaj aydnlatmay birok ok noktadan ama-kapama

ilevini klasik yntemler ile yapmak istediiniz takdirde ekstradan kablolama ve ok
sayda rn kullanmak zorunda kalnr ama bu rnler ile bu ilem iin tek bir darbe
akm anahtar yeterlidir.
EN 60669-2-2 standardna gore imal edilmelidirler ve ray tipi rnlerdir. Baz
markalarda anahtar priz kasasna montajlanabilir tipleri bulunmaktadr.
Piyasada bu rn darbe akm anahtar, impuls rle ve telerptr adyla karmza
kabilir. Bu isimde ayn anlam ifade eder.
htiyaca bal olarak 1 kutup 2 kutup 4 kutup (3 kutuplu olarak da kullanlabilir)
olarak retilir. En yaygn kullanlan model ise 1 kutuptur. Darbe akm anahtar, impuls
role, telerptr dediimiz rnlere duruma gre yardmc kontak ilave edilip uzaktan
da izlenebilir.

6
Balant emalar

1 kutup iin

7
2 kutup iin

4 kutup iin

8
Permtatr anahtar nedir?
Permtatr anahtar bir aydnlatma tesisatnn farkl noktadan kontrol edilmesini
salayan anahtar mekanizmasdr. Elektrik sektrnde deviatr veya aravavien
olarak da isimlendirilmektedir.

Permtatr Balant emas

Normal artlar altnda lkemizde birok yapda tek bir aydnlatma hattnn iki farkl
noktadan kontrol iin vavien tesisat yaplmakta olup iki farkl noktann yetersiz
kald yani nc bir kontrol noktasnn da gerektii durumlarda permtatr anahtar
tesisata balanabilir.
Dikkat edilmesi gereken en nemli nokta, farkl noktadan bir tek aydnlatma
hattnn kontrol permtatr anahtar ile yaplmaz. emada grld gibi iki
vavien anahtar ve bir permtatr anahtar birlikte kullanlr. Bylece aydnlatma
istenen anahtahtardan alp ve kapatlabilir. Legrand tm anahtar priz modellerinde
standartlara uygun, geni renk seenekleri ile permtatr anahtarlar sunmaktadr.

9
Vavien Dimmer Balant emas ve Vavien
Dimmer Nedir?
Dimmerler bir aydnlatma noktasnn aydnlk seviyesini kontrol etmek amac ile
kullanlrlar. Genileyen yaam alanlar ve farkl teknolojiler aydnlatmalarn birok
noktadan kontrol edilmesi ihtiyacn dourmutur.

Bu ihtiyatan dolay Legrand baz dimmer modellerini vavien anahtar ve liht anahtar
ile kontrol edilebilir tipte yapmtr. Bylelikle kullanc dimmer zerinden ama-
kapama ve aydnlatma seviyesini kontrol ederken baladklar ekstra vavien veya liht
ile de birden ok kontrol noktalar salam olurlar.Legrand her serisinde benzer
teknolojileri tayan dimmer modelleri sunulmaktadr.
Detaylar aadaki gibidir.
Dimmer ve Vavien anahtar kullanm
Bu uygulamada mevcut dimmere bir vavien anahtar balanr.Dimmer ile ama-
kapama ve aydnlatma seviyesi kontrol edilirken dimmere bal vavien anahtar ile de
ayn aydnlatma zerinde ama-kapama yaplabilir.Bu sistem bir vavien mant ile
alt iin vavien dimmer diye adlandrlr.Bu yntem ile aydnlatma iki noktadan
kontrol edilmi olur.

Vavien Anahtar ile rnek balant emas

10
Permtatr anahtar yani ara vavien nasl
balanr ve teknik yaps nasldr?
Sektrde az bilinen hatta baz kesimlerin hi bilmedii anahtar tipi olan permtatr bir
baka deyile ara vavien veya deviatr... farkl isimle piyasada olmas bazen
karkla yol amakta olup aslnda ayn rnlerdir.

Permtatr Balant emas

Vavien tesisat normalde iki noktadan kontrol salar ama yetmedii durumlarda
permtatr anahtar ile vavien tesisatna bir kontrol noktas daha ekleyebiliriz.
Bylelikle 3 noktadan tek bir aydnlatma noktasn istediimiz yerden on istediimiz
yerden off yapabiliriz.

Dikkat edilmesi gereken en nemli nokta farkl noktadan tek bir aydnlatma
hattnn kontrol permtatr anahtar ile yaplmaz. Permtatr anahtar iki vavien
anahtar ile birlikte kullanlr. rnek balant emas aadaki gibidir. ema da
grnd zere iki vavien anahtar ve bir permtatr anahtar birlikte
kullanlr. Bylelikle aydnlatma istenilen anahtardan alp ve kapatlabilir.
Permtatr tesisatta mutlaka vavien anahtar ile yaplan atmalara dikkat edilmelidir.
Yanl yaplan bir atlama uygulamann almamasna sebep olur.

Legrand tm anahtar priz modellerinde standartlara uygun, geni renk seenekleri ile
permtatr anahtarlar sunmaktadr.

11
220V gerilimi ebeke elektriini USB
gerilimine dntren prizler
Bilindii zere USB (Universal Serial Bus) evrensel seri yolu anlamna gelen, zellikle
telekomnikasyon ve bilgisayar endstrisinde ok sk kullanlan zel bir balant
eklidir.

Buradaki temel ama, klasik seri ve paralel portlarn yerini almak olup veri
aktarmnda kullanlan balantlar evrenselletirmektir. USB alma voltaj 4.4 ile
5.25 Volt DC arasnda olup, kullanlan elektronik rnn yapsna gre deiebilir.
Bilinen bir gerek var ki gnmzde birok elektronik cihaz USB beslemesi ile
almakta ya da arj olmaktadr. Bu balamda USB enerjisi bir ofis veya evde her
yerde zaruri ihtiya haline geldi. Bu prizlerin en nemli avantaj, direkt 220V AC
besleme ile balant yaplan rnn kendi iinde bu gerilimi 5V DC USB gerilimine
dntrmesidir. Bylelikle kullanclar istedikleri yere ok hzl bir ekilde USB priz
kurulumu gerekletirebilir. Normal artlarda USB enerjisi 4.4 ile 5.25 Volt DC
arasndadr. Kullancnn USB enerjisini 220V AC gerilimden 4.4 ile 5.25 Volt DC
arasnda bir deere dntrmesi zor ve zahmetlidir. Bu prizlerin en byk avantaj
evlerde ya da ofislerde her yerde olan standart 220V AC gerilimi kendi iinde USB
gerilimine dntrmesidir. Bylelikle zahmetsiz ve kolay bir kurulum salar.
Bunun yan sra ilgili rnlerin tek k ve iki kl tipleri de bulunmaktadr.

12
13
Bir aydnlatma devresinin ok sayda
noktadan kontrol edilmesi
Gelien teknoloji ile paralel artan konfor istei her alanda farkl rnlerin domasna
yardmc olmaktadr. zellikle konut ve ticari alanlarda aydnlatma sistemlerinin
birden fazla noktadan on-off yaplmas ve bu on-off ileminin en az rn ve en kolay
kablolama ile yaplmas her elektrikinin tercih edecei bir yntemdir. Bu aamada
karmza kan darbe akm anahtarlar aydnlatmann snrsz sayda noktadan on-
off yaplmasn salayan en komplike rndr.

Aydnlatmann iki yada daha fazla noktadan kontroln salamak amacyla kullanlr.
Darbe akm anhatarlarnn en nemli avantaj ksz liht butonlar ile snrsz sayda
aydnlatma kontrol noktas salamasdr. Piyasada bu rn darbe akm anahtar,
impuls rle ve telerptr adyla karmza kabilir. Darbe akm anahtarlar EN 60669-
2-2 standardna uygun olmaldr.
Temel de darbe akm anahtarna ksz liht butonlar ve lambalar paralel balanr.
Siz istediiniz darbe akm anahtarna bal liht butonundan aydnlatmalar ap
istediiniz liht butonundan aydnlatmalar kapatabilirsiniz.Ayrca aydnlatmalarn
alp kapatlmas ayn liht butonu zerinden de mmkndr.
Bunun yan sra piyasada darbe akm anahtarlarnn bir - iki - drt kutuplu
modelleride bulunmaktadr.

14
Bir kutup iin rnek balant emas

ki kutup iin rnek balant emas

15
Drt kutup iin rnek balant emas

16
HDMI - VGA - RCA Bilgi lem Prizleri
Balant emas ve zellikleri
Dk znrlkteki grntler yerlerini yksek netlikte ve ok iyi ses kalitesine
sahip yaynlara braktlar.Gnmzde veri transferleri ok farkl ekilde yaplmakta
olup artk vericiden alcya grnt aktarm bildiimiz s-video komposit kablolarla
yaplamayacak kadar yksek bant geniliine ihtiya duymaktadr. te yksek bant
genilii ve kaliteli ses-grnt aktarm ihtiyac iin HDMI grnt ve ses aktarm
gerekmektedir.

HDMI Prizler
Sktrma yaplmamas nedeniyle grnt ve seste kayp olmaz ancak veri aktarm
iin yksek banta geniliine sahip balantya ihtiya duyulur. Bugn kullandmz
klasik video ve kompozit balantlar bu kadar yksek bant geniliini kaldramazlar.
1080p znrlndeki grnt ve 8 Kanal 192 Khz de kodlanm sesin 4Gbpsdan
daha az bir bant geniliine ihtiya duyduunu dnrsek, bu balanty yapmak
iin bugn sadece DVI standard uygundur. DVI balants, hem pahal bir teknoloji
olduundan hem de geerli bir aktarm standard olarak kabul edilmediinden tercih
edilmiyor.
HDMIn pin says ve sras olarak yaps DVI grnt aktarm ile birebir
ayndr.Fakat yksek kalitede grntye ek olarak birde ses aktarabilmesi HDMI
stn klan zelliktir.HDMI yayn 5gbps gibi olduka yksek bir bant genilii
salar.Yksek bant genilii sayesinde ok yksek Hz deerlerinde kodlanm
sesleride yksek grnt kalitesiyle ile birlikte rahatlkla aktarabiliriz.HDMI sistemin
bir avantajda ift tarafl ileyebilmesi, yani alcdan monitre grnt aktarm
yaplrken monitrden alcyada bilgi aktarm gerekleebilir.

17
Balant emas

Balant emas

18
HD15 (VGA) prizler
Bu sistem bir grnt aktarm sistemi olup analog sinyaller tanr.Teknik anlamda
HD15, piyasadaki genel adyla VGA prizler bir monitrn, plazma ekrann veya video
projeksiyon makinesinin VGA , XGA veya VESA balants salar.
Tekli kili l RCA prizler
Tekli Video prizi Dii RCA
RCA tipi tekli balantnn yapld kamera, DVD ve video cihazlarnn kompozit video
balantsn salar.Sar konnektrldr.Tavsiye edilen kablo mini coaxial 3mm
dir.Grnt aktarm iindir.
Kompozit video balants video cihazlar arasnda RCA konnektrl tek bir balant
kablosu ile iletilir.Bu tip balantda Video bilgisi, renk ve parlaklk bilgileri tek bir
sinyalde birletirilerek tanr.

Balant emas
kili Video prizi Dii RCA
Kamera, DVD ve video gibi cihazlarn stereo audio(ses) balantsn salar. Ses
aktarm iindir.Tavsiye edilen kablo 1 ift zrhl audio kablosudur.

19
 Balant emas
l Video prizi Dii RCA
Kamera, DVD ve video gibi cihazlarn kompozit video ve stereo audio(ses)
balantsn salar. Tavsiye edilen kablo 1 ift zrhl audio + mini coaxial 3mm dir.Ses
ve grnt aktarm iindir.

Balant emas

20
Televaryatr ile Aydnlatmalarn Dimlenmesi
Dimleme konusu elektrik sektr iin nemi gn getike artan bir durum haline
geldi. Mevcut anahtar priz kasasna konulan dimmerler baz durumlarda ihtiyalara
tam cevap veremiyor. Bununda sebebi bu tip dimmerlerin dk watt deerlerini dim
etmesi ya da her lamba (LED gibi) trne uygun olmamasdr.

Bu aamada Televaryatr bu ilemi bir adm teye tayor bir ya da snrsz sayda
ksz liht butonu paralel balanarak birden ok noktadan lambalar dimleme veya a-
kapa yaplabilir.
yleki;
Liht butonuna bir kez basmak suretiyle lambalarn komple yanmasn salayp ayn
liht butonuna veya farkl liht butonuna tekrar basarak yank olan lambalar
sndrebiliriz. Bu da bize birok kontrol noktas salamakta olup bu rnn ok
eitli uygulamalarda kullanlmasn salar.
Televaryatlerin ikinci bir foksiyonuda dimleme (n kademeli olarak arttrlp
azaltlmas) ilemi yapabilmesidir. Bu fonksiyonun kullanm iin kullanc
televaryatre bal liht butonlarna el ile basl tutulmas prensibine dayanr. Yani liht
butonlarna elinizle basl tutmaya baladnz anda ilk nce k seviyesini azaltma
ynnde dimlemeye balar elinizi ekip tekrar basmanz durumunda ise bu sefer k
seviyesini ykseltme ynnde dimleme yaplr.
Tm bu ilemler ayn liht butonu veya farkl liht butonu ile de yaplabilir. Bir rnek
vericek olursak kolidordaki liht butonu ile k seviyesini azaltp salondaki liht butonu
ile k seviyesini ykseltebilirsiniz. Yani tm evinize veya ofisinize datacanz liht
butonlar ile aydnlatmanz istediiniz yerde ve istediiniz anda a-kapa veya
dimleme yapabilirsiniz. Buradaki liht butonu says snrsz olup istenilen sayda
kullanlabilir.

21
 rnek Balant emas
Tm televaryatr modellerinde kontrol edilen lamba trne bal olarak televaryatre
balanabilecek g deerleri deimektedir.

22
Dimmer ile Vavien ve Liht Anahtar Kullanm

Liht Anahtar ile rnek balant emas

Vavien anahtar ile rnek balant emas

23
Dimmerler bir aydnlatma noktasnn aydnlk seviyesini kontrol etmek amac ile
kullanlrlar. Genileyen yaam alanlar ve farkl teknolojiler, aydnlatmalarn birok
noktadan kontrol edilmesi ihtiyacn dourmutur. Bu ihtiyatan dolay Legrand, baz
dimmer modellerini vavien anahtar ve liht anahtar ile kontrol edilebilir tipte retmitir.
Bylece kullanc, dimmer zerinden ama-kapama ve aydnlatma seviyesini kontrol
ederken balad ekstra vavien veya liht anahtar ile de birden ok kontrol noktas
salam olur. Legrand tm anahtar priz serilerinde benzer teknolojilere sahip
dimmer modelleri sunmaktadr.
Dimmer ve Vavien anahtar kullanm
Bu uygulamada mevcut dimmere bir vavien anahtar balanr. Dimmer ile ama-
kapama ve aydnlatma seviyesi kontrol edilirken dimmere bal Vavien anahtar ile de
ayn aydnlatma zerinde ama-kapama yaplabilir. Bu sistem bir vavien mant ile
alt iin vavien dimmer olarak adlandrlr.
Dimmer ve Liht anahtar kullanm
Bu uygulamada mevcut dimmere bir liht anahtar balanr. Dimmer ile ama-kapama
ve aydnlatma seviyesi kontrol edilirken dimmere bal liht anahtar ile de ayn
aydnlatma zerinde ama-kapama ve dimleme yaplabilir. Liht anahtarna ksa bas-
ek aydnlatmay aar ya da kapatr veya liht anahtarna elimizle basl tuttuumuzda
ise dimmerin kontrol ettii aydnlatma hattn dimler. Bylelikle liht anahtar dimmer ile
ayn grevi yapar. Dier bir avantaj ise liht anahtarnn birden fazla paralel ekilde
balanabilmesidir. Bylece nc hatta drdnc kontrol noktalar salanm olur.

24
Voltimum Hakknda
Hakkmzda
ABB, Legrand, Nexans, Osram, Philips, Prysmian ve Schneider Electricin elektrik
tesisatlarn, mhendisleri, sektrdeki reticileri, distrbtrleri, toptanc ve dier
uzmanlar ilk elden bilgilendirmek ve zellikle elektriin gvenli ve verimli
kullanlmasn tevik etmek amacyla Voltimumn kurulmasna destek oldular.

Elektrik tesisatlar, aydnlatma, elektronik ve kablo sektrnn 7 dev kuruluu, hayati

nem tayan elektriin yanl kullanmn nlemek ve doru kullanmyla insanlarn
yaam kalitesini artrmak hedefiyle kresel ihtisas portal Voltimum 15 lkede faaliyet
gsteriyor.

Dnya apnda sektrde alan 380.000'e akn kii Voltimum'un haber

blteni VoltiNews'a abone.

letiim
Voltimum S.A. Merkezi svire Trkiye ubesi

Adres: Cumhuriyet Caddesi Sipahi Apt. No: 115/4

Posta Kodu: 34367
ili / stanbul

Telefon: 0212 231 62 53

Fax: 0212 231 62 54

25