AHMET REFK

ON ALTINCI ASIRDA

STANBUL HAYATI
( 1 5 5 3 1591)

Istanbulun dnsel, sosyal, ekonomik ve tecimsel ahvalile

evkaf, uray, heslev ve gmrk ilerine dair Trk Arivinin
baslmam belgeleri.

: KNC BASIM)

19 3 5
STANBUL
DEVLET BASIMEV
Maarif Vekleti Milli Talim ve Terbiye Dairesinir, 12191 1934
tarih ve 3976 numaral emrile 1000 nsha baslmtr.
 MUKADDME

Hicr onuncu asrda istanbul hayatna dair tertip edilen bu eser,

Hazinei Evrakn resm belg-elerini muhtevidir. Bu belg-eler, saray idare
sine, fikr ve ilm hayata, kadn hayatna, g"ayri mslimlere, kiliselere,
belediye ilerine, shhat ve imar ilerine, meskukt ve cretlere, iae
ve erzak, ticaret ve sanayi, gmrk ilerile umum hayata mteallikdir.
Gerek lisanmzda ve gerek Avrupa lisanlarnda yazlan Trk tarihle
rinde Trklerin itima hayatna ve Istanbulun iktisad ve ticar faaliye
tine dair hemen hi malmat verilmemi bulunduu cihetle tarihimizin
bu karanlk ve bununla beraber fevkalde ehemmiyeti haiz olan nok
tasn aydnlatmak iin bu belgelerin byk bir kymeti vardr.
Divan defterleri 961 (1553) tarihinden balad iin belgeler de
o tarihden itibarendir. Maamafih 1000 (1551) senesine kadar mevcut
defterler arasnda yine alt senelik vukuat defterleri eksikdir ki onlar da
965 ( 1 5 5 7 ) , 969 ( 1 5 6 1 ) , 970 ( 1 5 6 2 ) , 971 ( 1 5 6 3 ) , 673 (1565) ve 9 7 4
(1566) senelerine ait defterlerdir. Divan defterlerinde mevcut kaytlar
muhtelif ktibler tarafndan yazlm olduu iin bazlar gayet munta
zam, bazlar okunamyacak derecede kark, bir ksm da noktaszdr.
Baz defterler rutubetten rm veya yapraklarnn bir ounu kurt
yemi ve ksmen yrtk olduu cihetle okunmas mkldr Her belge,
muharririnin iktidar ve irfanna l olabilecek derecededir. Bazlarnn
imls' pek ok yerlerinde bozuktur Ekserinde zei izilmi veya tekrar
dilmi kelimeler vardr Binaenaleyh belgelerin ilm kymetleri bozul
mamak iin kffesi, de, iml hatalarile, olduu gibi istinsah edilmi, pek
anlalamyacak derecede imls bozuk kelimelerin dorusu, aslnda zeri
izilmi fazla cmleler ve kelimeler kerre iinde yazlmtr.
Hicr onuncu asrda istanbul hayatna mteallik malmat, yalnz bu
belgeler mnderecantmdan ibaret deildir. Bu hkmler, ancak ticar
ve iktisad hayatta, ehrin umum hayatnda nizam ve kavanine mugayir
bir hareket vukua geldii zaman yazlmtr. htiva eyledikleri malmat,
henz bilinmiyen eyler olmakla beraber, ayrca kavanin ve nerh def
terlerinde rast gelinen mevad ile de ikmal olunmak iktiza eder. Bununla
VI
beraber, Divann Trklerin o zamanki itima ve iktisad hayatna taallk
eden bu kaytlar tarihle itig-al eden kimseler iin kymeth bir kaynak
tekil edebilir.
Belgelerdeki tarihlerin divan usulnce kullanlan ihtisar ekillerini
aaya yazyoruz:

M = Muharrem B = Receb
S = Safer = aban
Ra= Rebilevvel N = Ramazan
R = Rebilhir L = evval
Ca= Cemaziyelevvel Z a = Zilkade
C = Cemaziyelhir Z = Zilhicce

Bykada, 17 haziran 1917

Ahmet Refik
 KTAPTAK BELGELER

Sahife
Mukaddime 1

I. SARAY DARES

1. ehzade Selimin haslanna dair i

2. eizade Muradm haslanna dair 2
3. Hazinedeki g-m siniye dair 2
4. Padiah haslarmdan Arnavud ky balarmda av avla-
nlmamasma dair 2
5. kinci Selim'in Edirneye gidiine dair 3
6. Sarayda yaplacak odaya dair 3
7. Msrdan Saraya hekim getirilmesine dair 3
8. Hazinei mire namna Rusyaya gnderilen Hassa tacir
lerine dair 4
9. Kei dandan Saray iin bahk getirilmesine dair . . 4
10. Bursadan Saray iin buz getirilmesine dair 5
11. Iskenderiyede bulunan iri bir zmrd tann Saraya aln
mayp satlmasna dair 5
12. Saray mutbandan karlan tural kaplarn darda top-
.lanmasna dair 6
13. Eflaktan gelen atlarn Saray bostanlar ve tophane iin
verilmesine dair . 6
14. Saray baheleri iin Halebe tabi Uzeyrden snbl soan
getirilmesine dair 6
15. Halkah saray bahesi civarnda kimsenin avlanmamasna
dair . , . 6
16. Ingiltereden Saray iin baz emtia almaya giden bezirgan
larla Kralie Eiizabete gnderilen name 7
17. Saray simitileri arasnda olduu gibi fodlaclar arasnda
da bir meratip silsilesi yaplmasna dair 7
18. nc Muradn amucas ehzade Mustafann validesi
ldne dair 8
VIII
Sahife
19. Saray hamallarnn atlanna dokunulmamasna dair . . . 8
20. anigirlerin Saray dn iin cndilik talim etmelerine
dair 9
21. skf yapmak iin herkesten evvel ahincibaya kei
derisi verilmesi iin 9
22. Sair kasaplara olduu gibi S a r a y kasaplarnn da aklar
kapatlmasna dair 9
23. Saraya ait ayrlarn biilmesi iin Istanbula Voynuk cel
bine dair 10
24. Paalara mahsus alemlerin lmlerinden sonra Hazinei
Amireye getirilmesine dair 10
25. Msrdan Saray iin zaanos ve balaban getirilmesine dair 11
26. Matbah Amire erknnn muhaliefatma beytlmal kar-
mayub Kilerciba tarafndan idaresine dair 11
27. Msrdan saray iin gnderilen irsaliyye hakknda . . . 11
28. zdemir Olu Osman paann doanlar Saraya gnde
rilmesine dair 12
29. Saray bahesine Edirneden gl getirilmesine dair . . . 12
30. Rusyadan samur ve krk getirilmesine dair 13
31. Msrdan Saraya zmrd getirilmesine dair 13
32. Sarayda yaplan kasra znikden ini getirilmesine dair 13

II. E V K A F LER. CAMLER VE EMELER

1. Sleymaniye Camiine getirilen su hakknda 14
2. Camiler civarmda hristiyanlann oturtulmamalanna dair 14
3. Kanun Sultan Sleymann trbesine ta getirilmesi iin 15
4. Gmrkhane arsndaki emenin tamirine dair . . . 15
5. Gmrkhane civarnda bir eme yaplmasna dair . . 15
6. Istanbula getirilen su iin Edirneden usta getirilmesine dair 16
7. Su yolu iin Msrdan arka hamal getirilmesine dair . . 16
8. Ebssud Efendinin emesine getirilecek suya dair . . 17
9. Su yollarnn gedii yerlere ba ve ev yaplmamasna dair 17
10. Ahalinin burma lleli emelerden su almalarna dair . . 17
11. Erikap dmdaki su maksemine dair 18
12. istanbul sakalarna ve emelerine dair 19
13. Camilere yakm ev yaplmamasna dair 20
14. Ayasofya Camiindeki payelein tamirine dair . . . . 21
15. ^Uskdarda nc Muradn validesi adna yaplan camie
mermer tedarikine dair 21
 IX
Sabife
16. Edirne kapsnda Mihr Mah Sultann hamam yaptrma
sna dair 22
17. Ebssud Efendinin Macuncu mescidi civarnda yaptra
ca hamama dair 22
18. Ayasofya Camiinin etrafndaki fazla evlerin kaldrlmasna
ve cami binasma tecavz edenlerin cezalandrlmasna dair 22
19. At sakalarnn su aldklar emelere arka sakalarnn ka-
rtrlmamasna dair 24
20. istanbul halknn Suyolu nazr Davut Aadan ikyet et
tiklerine dair 25
21. Mimar Sinann evine nizama mugayii- su aldna dair 26
22. Tophanede Kl Ali paa camii iin Samakodan demir
getirilmesine dair . 26
23. Hassa fodla furununa bir masura su verilmesine dair . . 27
24. Kzlar Aasnn emesine su verilmesine dair . . . . 27
*25. Kl Ali paa Camiinin bahesine kasapladan hisse ve
rilmesine dair 27
26. Su yollan zerine ba ve bahe yaplmamasna dair . . 28
27. Kl Ali paann yaptraca hamama dair . . . . . 28
2 8 . Evkaf binalarnn tamiri iin Mimar Sinann lakririne dair 29
29. Bayezid Camii civarnda Kzlar Aas Davut Aann e
mesine getirilecek suya dair 29
3 0 . Camilerde cemiyet olmamasna ve Fetih Suresi okunma
sna dair 29
31. Mimar Davut Aann ehzade ve Sleymaniye camii
sularn tefti etmesine dair . . 30
32. Istanbulda mahkemelerin arltnlmasna dair 30
33. istanbul evkafnn teftiine ve kt ilerin n alnmasna
dair 31
3 4 . ' Beiktata Hoca Sadettin Efendi hamamnn yaplmasna dair 31
35. Dikili hamamnn suyuna dair . . . , . . . . 32

III. F K R , LM H A Y A T L MEDRESELER, KTPHANELER

1. Msrdan Istanbula gelen Araplara usul vehile cihet ve

rilmesine dair 33
2. Tetmme medreselerindeki talebenin inzibatna dair , 33
3. Talebenin tahsil d e r e c e l e ine dair . . . . . . . . 34
4. Hatiplerin ve imamlarn imtihanla tayin olunmalarna dair 35
X
Sahife
5. ehnameci Seyyid Lokmanm yazd Hnernamenin biti
rilip yaldzlanmasna dair 35
6. Ncum ilmine ait vakf kitaplarn rasathaneye gnderil
mesine dair 36
7. Yenieri eyhinin camilerde vaiz etmesine dair . . . . 36
8. Vakf kitablarn tefti olunmasna dair 37

S* KADIN HAYATI. KADINLAR N N Z A M L A R

1. Yolsuluk eden kadnlarn cezalandrlmasna dair . . . 28

2. Mahallelerde yaramazhk eden kadnlarn karlmasna dair 28
3. Yolsuz kadnlarla evlenenlerin Istanbuldan karlmala
rna dair 39
4. Istanbulda amarc kadnlara dkkn tutturulmamasna
dair 39
5. Eyip Sultanda kadnlarn kaymak dkknlarna girme
melerine ve bu dkknlarda hristiyan oturtulmamasna dair 40
6. Gene kadnlarn peremelere erkeklerle beraber bineme-
melerine dair 41
7. Erkeklerle Kadnlarn birlikte peremelere binmemelerine
dair 41
8. Esir pazarnda cariye satnn fena yolda yapldna dair 42

V. GAYR MSLMLER. KLSELER.

1. Gayri mslimlerde bulunan kle ve cariyelerin kaydedil

mesine dair , 43
2. Gayri mslimlerdeki kle ve cariyelerin ellerinden alnp
islmlara satlmasna dair 43
3. Balat kaps dnda nizamsz yaplan kilisenin yklma
sna dair 44
4. Yolsuz yaplan kiliselerin yktrlmasna dair 45
5. Sulumanastrda yolsuz yaplan ermeni keihanesine dair 46
6. Istanbulda oturan gayri mslimlerin klklarna dair . . 47
7. Gayri mslimlerin giyecekleri eylerin cinslerine dair . . 47
8. Hristiyanlarn sokakda tulumla arp tamamalarna dair 48
9. Azlolunan istanbul patrikinin Aynoroza srlmesine dair 49
10. Hristiyanlarn Istanbula arap getirebilmelerine dair . . 49
11, Gayri mslimlere esir satlmamasna dair 50
 XI
Safife
12. tslm mahalleleri arasmda hjristiyanlarm meyhane ama-
malanna dair 50
13. Gayri mslimlerin islm kyafetinde gezmemelerine dair . 51
14. Istanbula Yahudilerle hristiyanlarn apka giymelerine dair. 51
15. Eyip Sultan civarnda hristiyanlarn otutulmamalarna dair. 52
16. Yahudilere Hasky mezarlnn verildiine dair . . . 53
17. Yahudi mezarhklanna dokunulmamasna dair . . . . 53
18. Yahudi mezarlklarnn korunmasna dair 54
19. Yahudilerin rf tekliflerden aflerine dair 55
20. Yahudilerin kasap akas verip rf tekliflerden af edildik
lerine dair 56
21. Yahudi mezarlarna dokunulmamasna dair 56

VL BELEDYE, BNA, Y O L VE SALIK LER.

1. istanbul surlarna ev yaplmamasna dair . 58
2. Galatada yanan evlerin saaksz ve tadan yaplmalarna
dair 59
3. Caddeler zerine ehniin ve ardak karlmamasna dair . 59
4. Binalarda kullanlacak kerestelerin envaina dair . . . 60
5. Yangnlarn nn almak iin bulunan arelere dair . 60
6. Cahil mimarlara i verilmemesine dair 61
7. Vakf dkknlarn nlerindeki kaldrmlarn tamirine dair . 61
8. Istanbulun salk ilerine ve hekimlerine dair . . . . 62
9. Fatih Sultan Mehmet Darifasndaki hastalara hamam
yaplmas iin 63
10. Aktalann hastalara yanl il vermemelerine dair . . . 63
11. /stanbul'a getirilecek kerestelee dair Mimar Sinan'a . .
yazlan hkm . 64
12. Karadeniz Fenerinin onarlmasna dair 65
13. Sprntlerin nerelere dkldne dair 65
14. Atmeydan ile Bayezid meydannn temizlenmesine dair 66
15. Hamallarn atlara glerinden fazla yk vurmamalarna dair 66
16. Kaldrmclarn nizamlarna ve gndeliklerine dair . . . 67

VII. MESKUKAT VE GNDELKLER

1. skp darphanesinden gelen akalann kalp ktna dair 68
2. Istanbulda Yahudilerin kzl ve krkk aka srdklerine dair 68
3. ah sikkenin kaldrlmas ve Selim diye sikke kestiril
mesine dair . . , 69
XII
Sahife
4. skdara ileyen kayklarn ka kii olacana ve cret
lerine dair 69
5. Meskuktn fazla deerde g-ememesine dair . . . . 70
6. Kzl ve k kik akalarn kaldrlmasna ve altn ile gm
n deerine dair 70
7. Gmn simkeler tarafndan israf edilmemesine dair 70
8. Anadoludan Istanbula getirilen eksik ahlerin toplatl
masna dair 71
9. Istanbuldan kaba akann karlmamasna dair . . . . 75
10. i gndeliklerine dair 72
11. Amele gndeliklerine dair Mimar Sinana yazlan hkm 73
12. Mimar Sinann yazd mektup zerine amele gndelikleri
tespit edildiine dair 73
13. Istanbulda amele gndeliklerine dair Mimar S i n a n ' a
ikinci hkm 74
14. Galata ve brahim paa saraylarndaki hademelere alman
esvaplarn deerine dair . . . . 74
15. Istanbulda kayk navlunlarna dair 75
16. istanbul Darbhanesine Edirne Darbhanesinden usta ge
tirilmesine dair . . . . . . 76

VIII. BESLEV VE AZIK LER

1. Rumeliden Istanbula koyun getirilmesine dair . . . . 78

2. Gmlcineden Istanbula zahire getirilmesine dair . . . 78
3. Bakkallarm nerhden szlandklarna dair 79
4. Diya'bekirden Trkmen koyunlar getirilmesine dair . . 79
5. Eflak ve Budandaki yazl ve gnll celeplere kad
larn engel olmamalarna dair 80
6. Kefeden Istanbula ya getirilmesine dair 80
7. Istanbula gelen ya meyvann nasl datlacana dair . 81
8. Istanbula azk getirilmesine dair 81
9. Geliboludan istanbul iin azk toplattrlmasna dair. . . 82
10. Istanbula Rumeliden gelen mevsim koyununa dair . . . 83
11. Koyun getiren sipahilerin korunmalarna dair 83
12. Tekirdandan Istanbula azk getirilmesine dair . . . 83
13. Celep yazmak iin tutulan usule dair 84
14. skdar karyeleri zmlei inden arap yaplmamasma dair. 86
15. Krkkilisede kayb olan srye dair 86
16. istanbul evkafndan ahnan kasap akalarna dair. . . . 87
 XIII
Sahife
17. istanbul kasaplar iin mslmanlardan ve hristiyanlardan
alnacak kasap sermayesine dair 87
18. Kasap sermayesinin ne suretle toplanacana dair . . . 88
19. Yahudilerin verdikleri kasap akasna dair 88
20. maretlere ve Yahudilere verilecek koyunlara dair . . . 88
21. Koyun balarnn darda satlmayp bahanelede satl
masna dair 89
22. Istanbulda at deirmeni yaplmasna dair 89
23. Istanbula ne g-ibi koyunlarn gnderileceine ve kaa ah-
nacana dair 89
24. Istanbulda Hind elisine verilecek tayinatn mikdarna dair. 90
25. Kasap sermayesi olarak Sokollu Mehmet Paa tarafndan
verilen paraya dair 90
26. Istanbulda k zorlu olduu iin ekmek fiatnn arttna
dair 91
27. Tekirdandan Istanbula gelen buday zerinde vurgun
culuk yaptnimamasna dair 91
28. Istanbulda et sknts ekilmemek iin sonradan yaplan
kasap dkknlarnn kaldrlmasna dair 92
29. Kurban koyunlarndan maada kimseye diri koyun satlma
masna dair 93
30. Yahudilerin koyun ve sr boazlayp fazla fiatla satlma-
malarna dair 93
31. istanbul zenginlerinin kasap yazlmalarna dair . . . . 94
32. istanbul esircilerinden zenginlii haber alman bir adamn
kasap yazlmasna dair 94
33. Irp ile bahk tutmaya izni olmyanlarn bahk tutmamala
rna dair , 94
34. Ahali et sknts ekmemek iin devlet adamlarna fazla
koyun verilmemesine dair 95
35. Koyun srclerine verilecek crete dair 95
36. Koyunlarn celeplerden muntazaman alnp Istanbula gn
derilmesine dair 96
37. Kuzularn Hedrellezden evvel kesilmemesine dair . . . 98
38. Yenierilerin koyun tecimine karmamalarna dair . . . 98
39. Istanbulun ihtiyac iin koyunlartn muntazaman gnderil
mesine dair 98
40. slm Giray Hana her sene gnderilen kiler mhimmatna
dair lOa
XIV
Sahife
41. istanbul iin deirmenlerde tlen una dair 101
42. Istanbulda koyun eti fiatma dair . . . , 101
43. istanbul zahiresinin vilyetlere karlmamasma dair. . . 102
44. zmirdeki matrabazlarm Istanbula zm gndermedikle
rine dair 102
45. Edirnekaps dmdaki koyun pazar ne zamana kadar
sreceine dair 103
46. Getirici nerhi ile dkknc nerhinin ayrd edilmesine dair. 103

IX. TECM. ENDSTR V E GMRK LER

1. stanbula ham meyva getirilmemesine dair 104

2. Rusyada len Trk tecimlerinin mallarna dair 104
3 Iran taraflana bakr karlmamasna dair 105
4. Mir rahtlar ilemek iin istanbul gmrne gelen kllar
hakkmda 105
5. Gmrk iltiza ,clarnn fazla gmrk almamalarna dair. . . 105
6. skelelerden geecek olanlarn yoklanmalarna dair 106
7. anakkale boazndan girip kacak yabanc gemilerin yok
lanmasna dair 106
8. Lehistandan Trkiyeye gelen tecimenlerden fazla gmrk aln
mamasna dair 107
9. Istanbulda yaplan hasrlarn nizam en ve boyda yaplmasna
dair 107
10. Istanbuldaki kuma tezghlatma dair 108
11. Istanbulda satlan kiremitlere dair 108
12. Istanbulda ayda na kadar barut yapldna dair 109
13. Istanbula ham meyva getirilmemesine dair 109
14. Mir skf iin lzm olan deriler alnmadan bakalarna deri
satlmamasma dair 110
15. Bedestendeki tellal ve esnafn hiUelerine engel olmak iin . . 110
16. Istanbulda satlan altm veraklarm usul ve nizam vehile yaplp
satlmasna dair 111
17. istanbul debaglan iin gelen balmumunun darya gnderil
memesine dair 112
18. zmirden Istanbu'a gelen balmumunun darya gnderilmeme
sine dair 112
19. Istaubula getirilen odunun nerhe gre satlmasna dair , . . 113
 XV
Sahife
20. Odun gemilerine verilecek tama navlununa dair 114
21. Msrdan Istanbula tuz getirilmesine dair . 114
22. Rusyadan ivit getirilmesine dair 115
23. skdarda kinci Selimin zevcesi Nurbanu Sultan tarafndan
yaptrlan mumhane ile dabbaghaneye dair 115
24. Istanbulda seraser denilen kumalarn yapld tezghlarn
azaltlmasna dair , 115
25. Istanbuldaki fazla kire dkknlarnn kapatlmasna dair. . . 1 1 6
26. Yenieri odalar civarmda kumbara ve silh yaplmasna dair. 116
27. Istanbula iilik iin gelen hristiyanlardan fazla resim ahnma-
masna dair 117
28. uhac Yahudilerden fazla orducu alnmamasna dair . . . 118
29. Pamakclar ars ile izmeciler arcs ve karacaklar or
duculara dair . . ,
30. Istanbulda kan gnn dar gnderilmeyip istanbul debbag-
larna verilmesine dair 119
31. Yedikule kasaplarnn kestikleri koyun derilerini kendileri de
bagat eylemelerine dair 119
32. Istanbulda ayakkab yapmak iin lzm olan gnn dar
karlmamasna dair . 120
33. Galatada gemilerini kalafatlatan kaptanlardan resim alnmama
sna dair 121
34. Mudanyaya ileyen gemilere satalmamasna dair 121
35. Istanbulda kefilsiz ineci dkkn almamasna dair . . . . 121
36. Akide ekeri fazla yapld iin eker fiatnn arttna dair . 122
37. Kunduralarn yolile yaplmas iin tutulan tedbirlere dair . . 122
38. Kasaplarn yalar mumculara gndermelerine dair . . . . 123
39. Kuyumcularn Bedestendeki dkknlarmn varislerine kalmas
na dair 123
40.' Tecimenlerin gmrklerdeki Yahudilerden szlandklarna dair. 124
41. Istanbulda satlan uhann cinsine ve fiatna dair 124
42. uha ve kumalarn Kanun devrindekifiatla satlmasna d a i r . 125
43. ngilizlein Trkiyede tecim yapmalarna dair 126
44. Istanbulda kunduralara vurulan nalalarn fiatlarna dair. . . 126
45. Avrupadan gelen uhann istanbul esnafna nasl paylatrld-
na dair 127
46. Istanbulda ilenen ibriimlerin yalnkat yaplmamasna dair. . 128
47. Istanbulda uha fiatnn arttna dair 128
48. Dar kmas yasak olan emtiann karlmamasna dair. . . 129
X V I

Sahife
49. istanbul surunun iindeki tecimenlerle dndaki tecimenlerin sata
caklar eylere konulacak fiata dair 129
50. Yenierilerin ve asker mesleke girmi olanlarn arlarda
esnaflk edemiyeceklerine dair 130
51. Deri tecimenlerinin Avrupaya mal karmamalarna dair. . . 131
52. Simkehanelerde fazla gm israf edilmemesine dair. . . . 132
53. ki trl nerh iine ketenci esnafnn itiraz ettiklerine dair . . 132
54. Msrdan Istanbula usta dokumaclar getirilmesine dair . . . 133
55. Galatada bir bedesten almasna dair 133
56. Edirneden Istanbulun ihtiyac iin uha gnderilmesine dair . 134
57. arlarda esnaflk eden sipahi ve yenierilerin esnaf yasasna
uyruk olmasna dair 134
58. Istanbulda satlan hasrlarn yaplna dair. . 135
59. Istanbulda altn verakalarn nizamlarna dair . . . . . . . 135
60. Bedestende ve kuyumcularda satlan gm takmlarn tam-
gasz olmamasna dair. . . 136

X. KAMUSAL HAYAT. POLS LER

1. Mahmudpaa hanndaki hristiyanlardan ikyet edildiine dair. 137

2. Mahalle arasnda alara yemek piirlmemee dair . . . . 137
3. Eyip civarnda yaplan yolsuzluklarn nne geilmesine dair . 138
4. Istanbulda dilencilik eden Araplaa dair 139
5. Rumeli ve Anadoludaki ahalinin Istanbula gelip yerlememele
rine dair 139
6. Istanbulda oturan yabanclarn davalarn eriat hakyerlerinde
grdrdklerine dair 140
7. Kthane ayrlan civarndaki allan kaldrlmasna dair. . 141
8. Istanbulda meyhanelerin kaldrlmasna dair 141
9. Mahalle aralarnda meyhane atnlmamasna dair 141
10. Boazda ve Halite kullanlacak peremelerin gizli alnp satl
mamasna dair. . . , . 143
11. eriate dilenmee hakh olmyanlarn dilendirilmemelerine dair. 143
12. Istanbulda treyen hrszlara kar alnacak tedbirlere dair . . 144
13. istanbul mahallelerinde kefilsiz adam oturtulmamasna dair. . 145
14. Ahrlarnda davar ve inek besleyip Yahudilere satanlarn ceza
landrlmalarna dair 146
15. Istanbulda meyhanelerin kaldrlmasna dair 146
16. ingenelerin ata binmemelerine dair 147
 H C R O N U N C U ASIRDA

STANBUL HAYATI
(961 - 1 0 0 0 )

I. S A R A Y DARES

(968-997)
1

ehzade Selimin haslarna dair.

ehzade Hazretlerine hkm erif yazla ki Hliya atebei ulyama
emirahurun irsal idb haslarm hususun ilm etmi sin Her ne dimi isen
alvechittafsil mulmu erifim oldu imdi bundan akdem cmle haslarn
elli dokuz yk ve on drt bin yz doksan ake olub badehu mezid
atfeti husrevanemden saliyane [1] tarikile on be yk ake dahi Hazinei
miremden verilmek emrim olmu idi Halya hakkmda merahimi aliyyei
hdivanem zuhur ve bruz idb yirmi be bin sikke altm saliyane tari
kiyle ve Rum haslarndan dahi mahsul cemaati Ulu Yrk [2] ve gajn-i-
den on kerre yz bin dahi doksan bin yz elli sekiz akelik haslar dahi
havass hmayunumdan ifraz olunub halanma bervechi terakki [3] ilhak
olunmak emir idb ve hliy inayet olunan yirmi be bin sikke altun
dahi Hazanei miremden ihra olunub marnileyhe teslim olunub
cmle saliyanen ile haslarun yz yk olub byrdm ki hliy tayin
[1] Has, ziamet ve tmar namile taksim olunmyac, haslat riyye ve rfiyyesi ha
zinei devlete ait bulunan vilyetler' haslatndan tayin olunan ulufe
[2] Yrkler Anadoluda konar ger airetlerden ibaretdi Bir yere merbut olmadk
lar iin kimseye raiyyet olamazlard Nereye giderlerse, orada cemaatlerile beraber, yazl
dklar karyenin sipahisine raiyyet resmi verirletdi Yrklkden vazgeerler ve bir karyede
otururlar, orada ziraat ve hiraset ederlerse raiyyet resmini o karyenin sipahisine verirler,
ve o zeman yrklkden karlard. Seferlerde sipahi olmak, onlar yrklkden karamazd
Yrkler sefere edikleri yani gitdikleri sene anam deti vermezlerdi Yrklerin aalar,
subalar! idi Davalarnda kad hkmeder, siyaseti suba yapard Yrkler konar g e r
olduklar iin toprak sahibine izdivata gerdek resmi yani resmi arus vermezlerdi(Ahmed
Refik, Anadoluda Trk airetleri. Mracaat) .
[3] Nizamen virilen mikdardan ba.ka yaplan zam
2 Hicri onuDcu asrda

olunub haslarun dahi zabt etd:b ve minbaad ferman olunan elli bin
sikke altun saliyanen sal besal demin gnderb alasm (Paa Hazretle
rine verildi) Fi 16 Safer 9 6 8 (1560)

ehzade Muradn haslarna dair.

Sultan Selim Hazretlerine hkm ki Hliy ahteri brc saadet gev
heri hilfet semerei ecerei devlet glbn glzan izzet kurretluyun ve
behcetlfuad Murad .^f , j > m haslanna terakki olunmas babmda istid'-
ayi atfet olunmagin evld saadet nihadmn devhai izz ikballerine
emtan re'fetim mtekatr olmak mei kerimei husrevanemden oldu
ecilden marnileyhin hakknda avatf aliyyei ahane ve avarifi celiyyei
padiahanem zuhura getrb bilfiil tasarruflannda olan haslar drt
kerre yz bin ziyade ile yirmi kerre yz bin olmak babnda vuku bulan
mezid atfetim m olundu Mumaileyhin hususu saadet nususuda sdr
olan inayetimi kendye inba idesin ki Devam devlet ve sebat kyam
hametim ed'iyyesine itigalde ola Fi 4 aban 972 (1564)

Hazinedeki gm siniye dair.

Piyale paaya hkm ki Hazinede gm sini vardr ki eli geldik-
d e [1] vzera nn yemek annla kona gelmidir Ol sini Hazineden
ihra olunub gnderilmek emir idb byrdm ki vusul buldukda Haz-
nedarba ve ehir emini ile Hazineye varlub ol sini i karub gndere-
sin (Paa Hazretlerine gnderildi) Fi 20 Receb 975 (1567)

Padiah haslarndan Arnavud ky balarnda av avlanl mamasna

dair.
Bostancbana hkm ki Hasky yolunun sol kolu canibi ve Arna
vud ky balar Hassai hmynum [2] in koru iken baz kimesneler
anda ikr etdikleri istima olunmagin byrdm ki hkm erifim vusul
buldukda minbaad zikrolunan mahali gerei gibi koryub bir ferde anda
[1] Yemekde eli veziri zamin sinisinde ve iskemlede otururdu O g n Nianc pa
aya ve defterdar Efendiye baka siniler kurulur, elinin ikrama muhta adamlar bunlarn
sinisine ve vzera sinilerine tevz olunurlar, bunlar da iskemlelerde oturub yemek yerlerdi
[2] Hassai hmayun iin istanbul civarnda cayrlar da vard Galata ve Haslar kads
bu cayrlar bidirmek iD arabaclar, deirmenciler, trpanclar ve taraklar toplard ( 9 8 6 )
 istanbul hayat 3

av ikr etdirmiyesin Men ile memnu olmyanlar ilm eyliyesinki hak-

kmdan geline Fi Cemdelhir 975 (1567

ikinci Selimin Edirneye gidiine dair.

istanbul kadsma hkm ki naallahraaz saadet ve ikbal ile bu
k mahrusei Edirnede klamak in tevecch hmayunum mukarrer
olub det zre mahmiyyei mezbureden orducu ihra olunmak lzm ol-
main iki nefer kassab ve drt nefer etmekci ve drt nefer a ve iki
nefer bakkal ve bir nefer attar ve nefer berber ve nefer nalband
ve alt nefer arabac ve iki nefer semerci ve iki nefer eskici yazlub
ihra olunmasn emir idb byrdm ki Dergh muallm kapuclarndan
Orducba olan jtuv S^J-S Bayezid vardukda asla tehir ve terahi itmiyb
emir olunan orduclar yarar ve kudreti olanlarndan yazub tayin idb
her birine lzm olan mhimmatlar hazr ve mheyya eyliyesin ki ina-
allahl'aaz tevecch olundukda tevakkuf lzm gelmiyb orduyu hmayuna
gelb vsl olalar V e emri erifim zre tayin olunan orduclar isimlerile
ve kang mahalleden ise ve yarar kefilleri ile yazub defter idb mhr-
iiyb Orducbaya teslim eyliyesinki defter mucibince amel olunub gel-
miyenlern haklarndan geline Amma bu behane ile kimesneden ahiz ve
taleb etdirmiyesin (Mezbur Beyazide verildi) Fi 3 Rebilevvel 975 (1567)

Sarayda yaplacak odaya dair.

Mimar bana hkm ki Bundan akdem hkm erifim gn-

rilb'mahrusei Istanbulda vaki olan Sarayi Amiremde mnasib mahal
de oda bina olunmak ferman hmayunum olmagin Saray Amirem
Aas marifetile zik olunan odann resmin idb gndermisin Ol resim
makbul erifim olmagin byrdm ki vecih ve mnasib grdn yerde
resm olunan slb zre muaccelen bir mstahkem oda bina etdirb amma
gayet mkellef olmyub israf ve itlaf etdirmiyesin (Sipahi Olanlar bl
nden Sleymana verildi) Fi 16 aban 975 (1567)

Msrdan Saraya hekim getirilmesine dair.

Msr belerbeisine hkm ki Hliy mahrusei Msrda olan tabib-

lerden Seriddin ve Ahmed nam kimesneler ilmi tbda maharetleri ve
 4 H i c i onuncu asrda

her veche fenlerirde hazakatleri islisn a olunmagin byrdm ki vusul

buldukda ehil kimesnelerden tetebbu ve tecesss idb gresin her kangs
ilmi tbda hazk ve mahir olub sddei saadetde hidmete kadir ise atebei
ulyama gnderesin (Kethdalarna verildi) Ki Selhi Safer 976 (1568)

Hazinei Amire namna Rusyaya gnderilen Hassa tacirlerine dair.

Moskov kiral Saryuvana [1] name yazla ki Bundan akdem Hazinei

Amiremiz levazm iiin Hassa tacirlerimizden Mthmed ,JA sizin vil
yetinize gnderilmidir Vezbur fnda varub bfyi ira idb levazm ve
mhimmatn ttmam etdikden sonra Lih caniblerinde yollar fetret zre
olmakla vardklar yoldan kirac virilmyb Kefe caniblerinden yol gs-
terb Korkman Bizim vilyetimizde size zarar olmaz deyu hazinedarnz
cevab virmein Kefe canibine gnderdikleri meta'larn P o a b nam ehti-
nze iridikle, inde mezkr eh inz zerine Ltga ^-j askeri ekicek mez
kr ehirde olan beiniz ehi oda utub ihak itdikde bizim hazinemiz
malinden yz elli kadar layi meta'lan kimin ihrak ve kimin ehir halk
yama ve tin el dklerin bildin-ein gerekdir ki namei hmayunumuzla
Behram nam kimesne vusul buldkda gresin kazyye arz olunad gibi
ise ol gibi yama ve tln meta cz ve kll her nemikdar ise gerei
gibi tetebbu ve tecesss idb bkusur ve lksur zuhure getrb cem ve
tahsil idb mezbur Behrama teslim 'db emin ve salim sddei saadetime
irsal eyliyesin yle bilesin Fi 24 R.bilevvel 972 (1564)

Kei dandan Saray iin balk getirilmesine dair.

Brusa Kadsna hkm ki Taht kazanda Kei danda cari olan
enharm balklar kadimden Hassai Hmayunum in sayd olunagelmi
iken haileden baz kimesnele balk sayd etdklerin istima olundu imdi
zikrolunan enhardan mir sayyadlardan maada haricden kimesnelere balk
sayd etdirmemek emir idb b u y u d m k i vusul buldukda gei gib mu-
kayyed olub gresin ann gibi haricden kimesneler gelb mir in zabt
oluna gelen balklar sayd iderlerse muhkem tenbh ve te'kid enhar mez-
burenin balklarn minbaad haricden kimesnelere sayd etdiimijrb mir
sayyadlara Hassai Hmayunum in sayd ve zabt etdresin Badettenbih
eslemiyb memnu olmyanlar kimler ise isimlerile yazub bildiresin (Hse
yin avua verildi) Fi 13 Safer 979 (1571)

[t] Mthi Ivan

 istanbul hayat 5

10
Bursadan Saray iin buz getirilmesine dair.
Yenieri Aasna hilcm ki Edi neden geen yl Hassai Hmayu
numa buz alnmayub buza gayet ihtiya olmagin yz yk buz tedarik
itmek in Brusa kadsna ve Hassa harcma hkm hmayunum gnde-
rilmidir Byrdm k Istanbulda her kimin firkatesi varsa aiub m r k
firlerden kifayet mkdar krekci koyub ol em-i erifimle B us aya gn-
derb ferman olunan yz yk buzu tahmil etdirb R o d o s c u k [ l ] iskelesine
getrdb andan mahrusei Edirneye irsal etdiresin Rodoscukda mir katra
tahmil olunmak ferman olmudur Katr varmadan mahalli mezbura buz
irirse kira davarlarna tahmil idb irsal idesin deyu Rodosck kadsna
hkm hmayunum g5nderilmidir Sendahi vechi meruh zre tenbih
idesin V e firkatlere koyduun mir esirlerin hfz in kifayet mikdan
mukarrer tayifesin kDyub gerei gibi hfz etdirb ferman olunan buz
alettacil Edirneye gelmekde ihtimam eyiyesin (brahim avu ile sahibi
saadete gnderildi) Fi 28 Cemaziyelevvel 979 (1571)
11
tskenderiyede bulunan iri bir zmrd tann Saraya alnmayp
satlmasna dair.
Msr belerbeisine hkm ki Mektub gnderb skenderiyye iske
lesi mili olan ka ve Ledahmil nam millerin vezinde otuz drt dirhem
ve drt krat bir kt'a ham zmrd ta olub Hassai hmayunuma m
nasib olmak ihtimali ile mezbur tan cssesi mikdar kalb etdirilb sd-
dei saadetime gnderilb ve mezbur millerin tahvili sabkdan uhdele
rinde yz krk iki kise ve dokuz yz seksen Selirr altun bakisi olub
esbab ve emlkinden bir vehile mmki olmad ecilden deer behasile
mirye alnub deynine mahsub klmak evl fehm olunduan mezbur tan
behasn baz cevher frn seksen bin ve baz elli bin altun tahmin ildik
lerin ilm eylemisin mdi zikrolunan zmrd ta Havass Hmayunuma
lzm olmadu ecilden sahibine teslim olunub z mmetinde olan mal mir
ahnmasn emir idb byrdm ki vardukda emrim mucebince zikrolunan
zmrd mezkr millere teslim eyliyb dahi zimmetlerinde mirye olan
deynlerin siklet ve niza' itdirmiyb bkusur zabt eyliyesin Eer uhde
sinde olan mal miri virmee ademi iktidar olub mezkr zmrde mun-
hasr ise talib olanlara satlub dahi akesin deyin in bkusur alub zabt
eyliyesin zerlerinde mah mirden birake baki komyub bittemam tahsil
itmen babnda ikdam ve ihtimam eyliyesin V e nemikdar mah mir ahn-
dn yazub bildiresin Fi 22 C a 984 (1576)
[1] Telcrda, Rodosto.
6 Hicr onuncu asrda

12
Saray mutbandan karlan taral kaplarn darda toplanmasna
dair.
istanbul kadsna hkm ki Matbah Amireme mteallik baz evaniden
tefahhus hususuyn tara kdkda g-iru matbaha gelmiyb satld ilm
olunub imdi turay erifimle olan evani her kimin elinde bulunursa al
nub Acbaye teslim olunmasn emir idb byrdm ki vancak
bu babda unat mukayyed olub gresin ann gibi Matbah Amirem
evanisinden turayi erifimle olan evani ehir halkndan ve gayriden
kimin elinde bulunursa asla siklet ve behane itdirmiyb emrim mucebince
ellerinden alub marnileyh Acbaya teslim eyliyesin Eslemiyanleri
isimlerile yazub bildresin (Divanda Acbama viildi) Fi 17 Za 984 (1576)

13

Eflaktan gelen otlarn Saray bostanlar ve tophane iin verilmesine

dair.
Kk mrahura hkm ki Hliya Hassa bostanlarna ve Tophanei
Amireme istihdama bargir taleb olunmagin Eflak ve Budandan geln
bargirlerden kifayet mikdar bargir verilmesin ernir idb byrdm ki
vardkda emrim mucebince Hassa bostanlarna ve Tophanei Amireme
istihdam olunmagin Eflak ve Budandan geln bargirlerden kifayet
miktar bargirler tayin idb viresin Fi 18 C 985 (1577)

14
Saray baheleri iin Halebe tabi Uzeyrden snbl soan getirilme^
sine dair.
Uzeyr Beine hkm ki Baelerim mhimmi in be yz bin
aded snbl soan lzm olmagin tahsil in Hassa baelerim odaba-
larmdan Korkud odaba irsal olunmudur Byrdm ki vardukda
te'hir itmiyb civan mezburda bulunan mahallerde gayet lsndan be
yz bin aded snbl soanlarn tahsil idb mezbur odabaya teslim
tdirb elendirmiyb emir olunan mikdan soanlar ile bervechi istical
irsal itmek zre olasn Bu babda Haleb Defterdarna dahi masraf in
lzm olan akei Haleb hazinesinden viresin deyu hkmm gnderilmidir
(Korkuda virildi) Fi 18 Rebilhir 987 (1579)

15
Halkal saray bahesi civarnda kimsenin avlanmamasna dair.
Hassai hmayunum baelerinden Halkal saraynn baesi ustasna
 istanbul hayat T

hkm ki Hl mezkr saraym etrafnda baz kimesneler doan ve taz

ile ikr idb taaddi eyledkleri ilm olundu mdi SiHvri ve Edirne
kapusndanskender elebi baesine[l] varnca ol etraf korunub asla bir
ferd ikr etmee emrim yokdur Byrdm ki Hkm erifim vancak
bu babda unat muhayyed olub zikrolunan mahalle varnca mezkr saray
etrafnda minbaad hilaf emri erif bir ferde doan ve taz ile asla ikr
etdirmiyb etmek istiyenleri men ve def idb memnu olmyub hilh
emri erif ikr idenlerin doanlarn ve tazlarn ellerinden alub ve rikb
muallma gelresin ki ferman hmayunuma mugayir i idenler te'dib
oluna Zikrolunan baelerin ustalarna dahi emri erifim gnderilmidir
Her biriniz unat tedarik idb mukayyed olub eer yenieri ve blk
halk ve sipah tayifesi ve gayridir asla kimesniye fermam hmayunuma
mugayir i etdirmiyesin (Doancbaya hidmet iden kapucya virilmidir)
Fi 25 1 987 (1579)

16
Ingiltereden Saray iin baz emtia almaya giden bezirganlarla Kra-
lie Elizaheie gnderilen name.
Hassai hmayunuma mteallik ol diyarda mevcud olan met v e
gayriden baz levazm in Nikola nam zimm Ahmed nam bazirgnmz
ol canibe irsal olunmudur Gerekdir ki Namei hmayunumuz ile varub
vusul buldukda Asitanei saadet iyanmza olan vfur sadakat ve ihtisa
snz mucebince mezburlar hassai hmayunumuza lzm olan meta ve
gayriden her ne behasile almak istedkde hsn muavenetiniz diri
olunmyub geru emin ve salim bu canibe irsal olunmak babnda hsn
muavenetiniz zuhure getresiz 19 Muharrem 988 (1580)

17
Saray simitileri arasnda olduu gibi fodlaclar arasnda da bir
meratip silsilesi yaplmasna dair.
Kilrci basya hkm ki Mektub gnderb Hassa fodula stadlan
gelb matkaddemden Hassa simid frn[2J huddam aralarnda terakkiye
bais bir silsile yoiken merhum Sultan Selim zemannda bir stad
piricileri ve hamirkr ve ekmeki ve akirdler tayin olunub aralarnda
birisi vefat etdikde yollu ile yolu birer pareileruye varub terakkileri dahi
bu vehile olub lkin Hassa fodula frnnda bu makule det olmamala
hidmetkra ihtiya olduu arz olundukda mukaddema Acemi Olanla-
[1] Florya
[2] Hassa simit furunu iin simit bu-day Sultann ile Karaca ehirden gelirdi
8 Hicr ODuncu asrda

rndan kifayet miktar akird iltihak ferman olunmuiken mezbur akird

olma-a raz olmamlardr diyu Hassa fodula frn dahi Hassa simid
frn slbu zre olmasn reca etdklerin bildirdn ecilden byrdm
ki terakkileri mahllden virilb hazineden ake kmamak artile Hassa
fodula frn hademesinin dahi kanunlar simid frn hademesi slbunda
olub emri celillkadrim mucebince amel eyliyesin (Marnileyhe g-de-
rildi) Fi 25 Receb 988 (1580)

18

nc Muradn amucas ehzade Mustafann validesi ldne

dair.
Mahrusai Brusa kadsna hkm ki Sddei saadetime mektub gn-
rb ammim Muatafa merhumun validesi vefat itmekle merhumu mar-
ileyhin trbesinde emanet tarikiyle vaz olunub ve odas mhrlenb ve
utekas ve taallkat elinde bulunan hkm erif mucebince baz hcerat
bina idb vakf eyleyb ve kullarn ve cariyelerin tak idb ve baz
hayrat itmee izni hmayunum erzani klnub lkin vakfiyyeti henz tescil
ve tekmil olumamdr Vasyyet namesi dahi Hzr dadr deyu
demleri haber vird arz ve ilm eyledn ecilden byrdm ki
vusul buldukda teahhr etmiyb bizzat ol mhrlenen oday merhumenin
mutemednaleyh demleri mahzarnda aub eer ol odada olan esbabdan
ve eer sayir yerde olan metrukt ve bilcmle merhumenin cemii muhal-
lefatn mfredatile defter idb erhe muhta olanlarn tahtlarnda teklifin
yazub mekk ve mbhem bir nesne komaduundan sonra bir suretin
imzaliyub ve mhrleyb Dergh Muallma gnderesin Sonra ol babda
emrim ne vehile sudur iderse mucebi ile amel oluna (Dergh li
kapuclanndan kapuc Mehmede virildi Ba Hatt hmayun) Fi 28
Zilhicce 988 (1580)

19

Saray hamallarnn atlarna dokunulmamasna dair.

istanbul kadsna ve Dergh muallm avularndan mahrusei mez
bur subas brahim avua hkm ki Hl Sarayi Amireme odun
ve kereste ekn hamallar drt blk hamallar ki yzmi yir be re's
bargirdir ulak bargirlerin almayub dahi eylemamek in hkm erifim
reca etdkleri ecilden byrdm ki vusul buldukda Saray Amireme
odun ve kereste ekn hamallarn ulana dahi etdirmiyb rencide itdir-
miyesin Fi 29 Ra 988 (1580)
 istanbul hayat 9

20

anigirlern Saray dn iin cndilik talim etmelerine dair.

enig-ir basya hkm ki Hl sddei saadetimde olan mteferrika
^anigir ve sayir blk halkndan ve gayriden cndilik amelinde mahir
olanlarn cmlesi cndi ba olan uvij ,^ . . . . A * ye varub
mracaat idb cndilik talim itmek ferman trifim olmagin byrdm ki
hkm erifim vusul buldukda sen dahi anigir kullaruma gerei gibi
tenbih ve tekid eyliyesin ki varub marnileyh cndi basya mracaat
idb kadimden cndiler tayin olunan meydanda [1] olgeldi zre cn
dilik talim idb inaallah taal vaki olacak suru hmayunu behcetmak-
runa dein her biri fenninde mahaet tahsil ideler (Kapuclar kethdas
Hasan Aaya virildi) Fi 22 B 989 (1581)

21
skf yapmak iin her keten evvel ahincibaya kei derisi ve
rilmesi iin.
istanbul kadsna hkm ki ahincilerim ba brahim . J J ? ^IJ mektub
gnderb darende Pr Nazmi mir skf [2] ilemek in Edirne kapus
haricinde vaki olan selhhaneden kend akesile her sene yz elli aded kei
derisi in hkm erifim verilmek recasna arz itmein her sene yetmi
aded kei derisi virilmesin emir idb buyuydum ki vardukda mezkra
her sene nerhi cari zre yetmi aded kei derisi virilmeyince ahar kim-
senelere aldrmyasn V e kassablara tenbih ve te'kid eyliyesinki skf
mhimmi in boazlatdklar keileri bakla yzmiyb yumrugile tulum
soyub kaloriye zarar getrmiyeler Amma bu behane ile nerhi cariden
eksik aldrmyub deeri behasile aldrub kimesneye zulm ve taaddi et-
dirmiyesin (ahinciler bann demisi Aliye virildi) Fi 2 Z 989 (1581)

22

Sair kasaplara olduu gibi Saray kasaplarnn da aklar kapadl-

masna dair.
istanbul koyun eminine hkm ki Sddei saadetime mhrl tez
kere gnderb Galata Sarayna hidmet eyliyan Sinan ve Ahmed nam
kassaplar istanbul kasablarnn zararlar in boazlanan koyunlardan cem
[1] Cndiler Topkap Saraynn nc yeri kapsndan aada, beinci yerinin or
tasndaki stunun etrafnda talim ederlerdi. (Ata, Enderun Tarihi, c I, s 178).
[2] Yans erkaya sarkan uzun serpu. Rumca Skofostan Vaz' skf ki yenieri
blukbalar beyninde marufdur, fatihi Bolayir Sleyman paay gazi ihtiradr (Peev,
c I, s 5 ) .
 10 Hicr onuncu asrda

oluan akeden bizm dahi zararmz in ylda otuz bin ake virilrse
hidmeti mezburu eda ideriz V e ill hizmeti mezburenin edasna olmazz.
deyu istidayi inayet eylediklerin bildirmeg-in byrdm ki vardukda meb
la merkum mezkrlara virilmekle mahrusei mezbure kassablanna zarar
olmaz ise mezkran Ahmed ve Sinann Sarayi Amirem in zebh etdk
leri koyunlardan etdkleri zarar er'ile sabit olub er' temessk ibraz,
etdklerinden sonra zikrolunan akeden vaki olan zararlar in hidmeti
mezburei bkusur eda itmek zre ylda otuz bin ake teslim idesin
(Mustafa avua virildi) 989 (1581)

23

Saraya ait ayrlarn biilmesi iin Istanbula Voynuk celbine dair.

Voynuk [1] beine ve Filibe ve Tatarpazan kadlarna hkm k i
Hl ayr hidmetiyn Voynuk lzm ve mhim olmagin byrdm kr
hkm erifimle Hassa . . . vardukda tehir ve tevakkuf itmeyb nbetl
olan voynuklar imdiye dein olgeln det ve kanun zre yazub defter
idb eribalarile ruzi Hzr lyasdan on be gn mukaddem Istanbulda
bulunub ve geln Voynuklar bargirleri ile gelb bargirlei oyd ve aygr
olmyub cmle bargir olub ve ihra olunan voynuklar kenduleri gelb
bedel gndermiyeler Voynuk hususu ehemmi mhimmatdandr hmalden
begayet hazer eyliyb vaktile gnderesin yleki ihmal olunub vakti ile
ve bargirlerile gelmiyeler asla zrinz makbul olmyub muateb omanur
mukarrerdir Ana gre tedarik eyliyesiz (Kakya) Fi S 9 9 0 (1582)

24

Paalara mahsus alemlerin lmlerinden sonra Hazinei Amireye

getirilmesine dair.
Emiri Alem Mahmud Aaya hkm ki Mukaddema veziri zam iken
fevt olan Mehmed paa ve vezir iken fevt olan Piyale paa ve Mehmed
paann ve sayir mteveffa belerbeilere viriln alemler Hazinei Ami
reye vsl olduu ilm olunmagin byrdm ki bu babda mukayyed olub
Hazanei Amireye vsl olmyan alemler eer vzeranndr ve sayir be-
lerbeilerin ve merann her kimde ise varanlardan alub Hazanei Ami-
[1] Birinci Murad zamannda Demirta paann tavsyesile Runelide yazlan Bulgar-
lardr. Voynuk (asker) demektir. Voynuklar kimin timarnda otururlarsa n ona verirler
Bunlarn arazisine Voynukluk yer tabir olunur. Voyunkluk yerlerden r alnmaz, ve bu
yerler kimseye virilmez. H a t t varisleri de alamaz. Kim voynuk yazlrsa ona verilir. Mez-
raalan iin yazlan aka harman vaktinde alnr (Ahmed Refik, Trk idaresinde Bulgaristan,,
s 3 - 6 Mracaat).
 istanbul hayat 11

reme isal eyliyesin (Dergh li kapuclarndan Veli Kapuc ile mezbur

Aaya gnderildi) Fi 4 R 991 (1583)

25

Msrdan Saray iin zaanos ve balaban getirilmesine dair.

Vezir brahim paaya hkm ki Vilyeti Msrdan imdiye dein
stanei Saadeiime altm cenah zaanos gelmein hl zeman olmagin
Doancba Mustafa ( t a y i n ) gnderilmein byrdm ki . . . vardukda
tehir ve tevakkuf eylemeyb vilyeti mezbureden Hassai Hmayunum
in yarar ve gzide altm cenah zaanos ve yirmi cenah'balaban te
darik eyliyb olgeln det ve kanun zre sddei saadetime irsal eyli
yesin Fi 8 Cemazielahir 991 (1583)

26

Matbah Amire erknnn muhalle/atma beytlmal karmayub Ki-

lerciba tarafndan idaresine dair.
Kiirci ba Osman Aaya hkm ki Hassa helvaclar ve kilrciler
ve tabbahlar ve kassablar ve mumclar ve kapclar ve habbazlar ve
pazara gidenler ve yogurtclar ve makiyanclardr [1] Saray Amirem
iinde olub sana mteallik olan huddamdan fevt olanlarn muhallefatna
beytlmalcilar dahi etmiyb senin canibinden yarar ve mstakim kapu-
clara zabt itdirmesin emir idb byrdm ki vardukda ann gibi sana
mteallik olub z krolunan huddamdan fevt olanlarn mutiallefatna beytl-
malclar() dahi etdirmeyb senin canibinden yarar ve mstakim kapucu-
lara zabt etdirb dahi etdirmiyesin F 19 Ramazan 991 (1583)

27

Msrdan Saray iin gnderilen irsaliyye hakknda.

Msr belerbeisine ve defterdarna hkm ki Her sene kilr ami
reme deti kadime zre irsal olunan eker ve pirine ve mercimek ve
serab hummas ve murabbei hind ve tarn ve karanfil ve flfi ve cemii
irsal olunan hind ihralar ve anberi ham ve timur hind yldan beru
serab hummas ve murebbai hind ve timur hind asla gelmiyb ve hind
ihralardan tarn ve karanfil ve sayir noksan zre gelb ve gelen eker
dahi ve pirin kem gelb ekerin (ekeinin) eyusi gelmiyb kellelerin
nsf beyaz ve nsf kara olub ve (hesad) ekerinin dahi eyusi gelmiyb
ve imdiye dein pirine l ve gzide gelb imdiye gelen yz krk be
[1] Tavukular.
 12 Hicr onuncu asrda

gazevi pirine asla . . . yaramayub ve imdiye dein her sene sekiz yz

gazevi pirine gelmek deti kadime iken yz krk be kazevi gelb maa
das gelmayb ve her erdeb on ikier kile virrm deyu varan kuluma
cevab virb taalll eyledii ve cemii lemin pirinci ve ekeri ve sayir
levazm bilklliye gelb mir in tayin olunan gelmemei bais nedir
mdi byrdm ki Hatb Hmayunum ve emrim ile varan Hassa bevvab-
lardan Sleyman nam kulum vusul buldukda deti kadime zre irsal oln-
gelne bizzat kend nefsin ile mukayyed olub asla bir ferde itimad et
miyb eer atikdir ve eer cediddir Hatt Hmayunum ile cmlesin irsal
olunan defter mucebince tahsil idb gz gemilerile yaknda bervechi
istical gnderesin itaya komyasn Bu hususu sayire kyas etmiyb cemii
kerestenin l ve gzidesin slbu sabk zre gnderesin hmal ve m-
sahele etmiyesin yle ki ihmal ve msahale eyliyesin sonra zrn mak
bul olmyub basiret ve intibah zre olasn (Mehmed Aann kapucsna
virildi Ba Hatt Molla Fi 17 993 (1585)

28

zdemir Olu Osman paann doanlar Saraya gnderilmesine dair.

Bozok beine hkm ki Veziri zam iken fevt [1] olan Osman pa
ann doanlarndan sana bir cenah ahin ve iki cenah ispiri akr ve
iki cenah seyfi ve bir cenah balaban ve iki cenah kzgas balaban viril-
di ilm olunub zikrolunan doanlar rikb hmayunuma yarar doanlar
olmagin bervechi istical Dergh Muallma irsal olunmak fermanm ol-
mudur Byrdm ki vusul buldukda tehir ve rm etmiyb zikrolunan
doanlar yarar doanclar ile Dergh Muallma irsal eyliyesin (Dergh
Muall avularndan yaya balkdan kan Mehmed avua verilmidir)
Fi 5 S 994 (1576)

29

Saray bahesine Edirneden gl getirilmesine dair.

Edirnede bostancbaya hkm ki Istanbulda vaki olan Darssaa-
dei Atik baesiyn gl lzm olmagin olgeldi zre Edirneden gl
ihra etdirilb gnderilmek emir idb deti kadim zre lzm olan ake
verilmidir Byrdm ki vardkda tehir ve tevakkuf eylemiyb gerei
gibi mukayyed olub imdiye dein tedarik olunduu zre gl fidan
tedarik eyliyb bargirlere tahmil idb sddei saadetime gnderesin
-hmal ve msaheleden hazer eyliyesin Zilhicce 995 (1587)
[.] Vefati 993 (1385) dir.
 istanbul hayat 13

30
Rusyadan samur ve krk getirilmesine dair.
Moskov kiralna Name ki Hassa tacirim olan Dergh Muallm mte
ferrikalarndan Mahmud .^j j . ^ ve silhdaran tacirlerim Mahmud ve Halil
vilyetinizden Hassai Hmayunumuza mteallik samur ve krk ve sair
baz meta alnmak in hazanei miremizden bir mikdar altun ve esbab
ile ol canibe irsal olunmudur Gerekdir ki Namei Hmayunu meserret
makrunumuz vsl buldukda atebei aliyyei gerdun iktidarnza olan vfur
sadakat ve ihlsnzm muktezasnca ol diyardan cenab celbet maabmza
mteallik nemikdar samur krk ve sayir meta olur ise eer giderken ve
eer gelrken olgeldi suretde b a c ve gmrk alnmyub deti melfe-
nz zre kimesniye dahi ve taarruz etdirilmiyb alman meta'lar emin ve
salim memleketinizden karlub Asitanei saadet yanmza gnderilmek
babnda mesaii eemilenz vcuda gtrile yle bilsiz Fi 16 R 996(1588)
31
Msrdan Saraya zmrd getirilmesine dair.
merai Msrdan Hsn Bee hkm ki Msra tabi vilyeti Saidde
olan zmrd madeninden hazinei amireme zmrd irsal olunmak ferman
olub lkin hidmeti mezbureye muavenet in iki kapucu eridir deyu
arz olunmas ecilden Dergh Muallm kapuclanndan Mustafa Blkba
ve dier Mustfa .JJ^ J-J irsal olundu Byrdm ki marnileyha vusul
buldukda Hatt Hmayunum mucebince mezkrlar vecih ve mnasib
grdn zre hidmeti mezburde istihdam eyliyesin (Ba Hatt Hmayun
Mezbur kapuclara verildi) Fi 29 996 (1588)
32
Sarayda yaplan kasra znikden ini getirilmesine dair.
znik kadsna hkm ki Saray miremde mceddeden bina olunan
Kasr [1] in k [2] lzm olmagin Hassa bostanclarndan . . . .
nam" kuluma on be bin ake teslim olunub lzm olduu zre numune
ile irsal olunmudur Byrdm ki vardkda bir an ve bir saat tehir et
miyb ki stadlann cem idb irsal olunan numune zre fermanm olan
kileri itmama iridirb sddei saadetime gnderesin Hususu mezbur
mhimdir sticalde ihtimam eyliyesin (Bostanc oda bana virildi B a Hatt
Hmayun) C 997 (1588)
[1] Bu kasrn mimar mimar Sinann halefi S e r mimar Hassa Davud Aadr. Ofinc
Murad zamannda Sarayda bir de hamam yaptrlmtr. Hamamn inas iin Galataya tabi
Ayu Yani, Ayu Nikola, Yanya ve Alagosa mahallelerindeki Rumlardan kalfalar getirilmitir-
Fi 5 Ramazan 993, Mhimme defteri 5 8 .
[2] ini.
 II. E V K A F LER. CAMLER V E E M E L E R

(966 998)

Sleymaniye Camiine getirilen su hakknda.

istanbul kadsna ve defterdar Kasm Beye ve mimara hkm ki
Hliy sen ki defterdarsn mektub gnderb bundan akdem camii erif [1]
mhimmat in getrlmesi ferman olunan su yolu lm temam olub
alkas kalmayub su dahi sahvirilb bilfiil akdum lkin llb sandua
alnmaman nemikdar su olduu malm olmadun arz eylemisin
Byrdm ki vardukda her birinz bizzat mukayyed olub zikrolunan
sunun zerine varub gresin ol su nemikdar lle olur ve sonradan ilhak
olunan dahi ne mikda^ lle olur Herbirin baka grb dahi sandua
mnasib olan mahalle varub sandua almdkda cmle ka lle oldun
yazub bildiresin Fi 16 Ramazan 966 (1558)

Camiler civarnda hristiyanlarn oturiulmamalarna dair.

Ayasofya evkaf mtevellisi Ahmede hkm ki Hliya Galata kads
mektub gnderb evkaf mezburenin mahmiyei Galata dahilinde vaki
olan camii kebirin canibi imalinde camii erife muttasl olan baz evler
ki Ayasofya evkafndan olub hliy haraba msrif olub intifa olunmasn
dan kalmdr Zikrolunan harabelern baz beyi olunub ve biri dahi
mukataaya virilmek vakfa enfa'dr Vak hali arz ediyoz didikde cemaati
mslimn ve ehli hibre ve ehli vukufdan mutemedaleyh kimesnelerile
evlern zerine varlub grldkde filhakika zikrolunan evler haraba
msrif olub intifa olunmasndan kalm Lkin mezkr evlerde imdiye dek
mir kfirleridir konlub anlar sakin olur imi Camii erif kurbinde keferei
fecere olmak mnasib grlmiyb mir esirler camii erif kurbinden ihra
olunub Tersanei mire yannda esirlere mesken bina olunub hliy
[1] Siileymaniyp camii sekiz senede ( 9 5 6 Q64) ikmal olunmu, o zemann hisabmca
5 3 7 yk ve 8 2 9 0 0 aka yani 8 9 6 3 8 0 filon sarfedilmitir. Bir filori 6 0 akadr (Peev,
c. I. s. 4 2 4 Mracaat).
 istanbul hayat 15

tershane kurbinde sakinlerdir Camii erife muttasl olan mezkr evler

muattal hali harabe henz intifa olunmaa dahi kabil olmadu zahir ve
malm oldukda harabei merkum satlmak ferman olunur Harablerin baz
bin filori behaya kabul ider kimesneler olub ve harabe yiri dahi bina
ziri ile tulen yz seksen zira ve arzen yetmi zira olub vakf in
mukataaya virilmek enf'a olduu muhakkak olmagin zikrolunan harabe-
lern baz beyi olunub ve yeri mukataaya virilmek in hkm erifim
taleb eyledn bildirmein byrdm ki varcak er'i kavim tecviz
eyledi zre zikrolunan evlern bazn beyi idb yerleri dahi mukataaya
viresin (Hzr elebiye virildi) Fi 8 Rebilevvel 973 (1565)

Kanun Sultan Sleymann trbesine ta getirilmesi iin.

Brusa ve Amasya ve Kastamoni ve Merzifon kadlarna hkm ki
Merhum ve mafurnleh babam Sultan Sleyman Han . A J ^ * I H J / n trbei
erife binasyn mermer iin bilr stad talar lzm olmagin byrdm
ki vusul buldukda tehir ve terahi etmiyb her birinz taht kazanuzda
mermer ii ilemei bilr stad ta varise san'atlarma lzm olan
letlerile ihra idb bervechi istical irsal idesin ki gelb hidmete mbaeret
ideler Amma bu behane ile bazsna himayet bazsna teklif idb kadir
olmyanlarna mcerred tasn deyu yazub ahz ve celbden hazer eyliye
sin Fi 27 Receb 975 (1567)

Gmrkhane arsndaki emenin tamirine dair.

ehreminine hkm ki Edirne kapus kurbindeki Gmrkhane ar-
usnda hliya getriln emenin meremah ve sayir harc lzm sayir
Haissai Hmayunum tarafndan getriln emeler gibi Hassa harcdan
virilb ve zikrolunan emei grb gzlemee tayin olunan bir ake
dahi su yolcu ba olanlara virilb ol grb gzetmesin emir idb
byrdm ki emrim zre zikrolunan emenin vaki olan harc lzmn
sayir emelere virilegeldi gibi Hassa harcdan virb hliya ve minbaad
her kim suyolcuba olursa zikrolunan emei grb gzlemek in tayin
olunan ol bir ake ana merut olub defterine olvechile kayd eyliyesin
(Sekban Kara Ali Bee virildi) Fi 26 Ramazan 973 (1565)
5
Gmrkhane civarnda bir eme yaplmasna dair.
istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb Kariyei ^^y, kurbinde
vaki olub Sarayi Amire suyundan olub bozulmagile nice yllar binaya
 16 Hicr onuncu asrda

cereyan iden suyun ceddim mafur Sultan Bayzid Han y, m Camii

erifi suyun yoluna katlub mahrusei Istanbulda Gmrkhane kurbinde
ayrlb bir eme olunmasma Ali . J K J C J bundan[l] emri erif varid olub ve
mezbur sunun basma varub mima, ba ve sayir ehli vukuf marifetleri ile
mikdar m tayin idb arz oluna deyu feman olmagin mezbur sunun
bana varlub ve mimarba ve sunazr ve suyolclar mahzarnda
mezbur sunun mikdan lilb bir kam mikdar olub ziyade noksan
yokdur deyu ittifak idb tayin etdklerin bildirmisin mdi arz etdn
zre zikrolunan bir kam su zikrolunan Camii e if suyu yoluna katlub
mahrusei Is'anbu'da Gm khane kurbinde ayrlub bir -^me olmasn
emir idb byrdm ki vechi meruh zre zikrolunan bir kam suyu
mahalli mezburda bina olunan emeye icra etdresin V e zikrolunan
suya hl ve minbaad dahl taarruz eylemye deyu hkm erifi muma
ileyh elinde ibka idb almeti erife itimad klasn yle bilesin
Fi 22 Ramazan 973 (1565)

Istanbula getirilen su iin Edirneden usta getirilmesine dair.

Edime kadsna hkm ki Hl mahrusei Istanbula geln su yoluna
benna[2] ve neccar[3] mhim ve lzm olmagin byrdm ki varcak bir
an ve bir saat tehir itmiyb bizzat mukayyed olub mahmiyei Edirnede
ve etrafda nemikdar benna ve neccar vasa cem idb isimlerin ve
resimlerin defter idb dahi kendlere lzm olan let ve esbalarile
bkusur ihra idb suyolu zerinde olan / ( f V ^ j . V V j U : > Yenicerilerm
Aas Ali .jifi f ' i ye yara demin ve defterinle gndrb teslim etdresin
Hususu mezbur mnimdir Bu babda gayetle ikdam ve ihtimam idb
nemikdar benna ve neccar bulunursa bervechi istical gndermeyince
olmyasn Fi 18 Muharrem 972 (1564)

Suyolu iin Msrdan arka hamal getirilmesine dair.

Msr belerbeine hkm ki Mahrusei Istanbula geln suyolunun
tufan seylden harabe msrif o an ksmlar binasna lzm olan ta ve
aa tahmili in mahrusei Msrdan yz elli nefer arka hamcil lzm
olmagin alettacil gnderilmesin emir idb byrdm ki hkm erifim
vardukda zikrolunan hidmet in emrim mucebince yz elli nefer arka
[.] (Akdem) olacak.
I'i] Duvarc.
[3] Dlger.
 istanbul hayat 17

hamal tedarik idb isimlerile yazub defter idb mahrusei Istanbula isal
eyliyesin ki gelb Nevruzu mubarekde hidmetde bulunalar (Uncu zade
Ahmed avua verildi) Fi 27 Cemazielevvel 972 (1564)

Ebssud Efendinin emesine getirilecek suya dair.

istanbul kadsna hkm ki ve Suyolu nazrna hkm ki Hliya
U.
j.^=eJ.v jiei mfti mevlna Ebssud 4U>\ js\ ^! un Yazc iftlii
kurbinde bulduu suyun sandua almub Hassa sulardan Turunduk suyuna
ilhak olunmasn emir idb byrdm ki mevlnayi mumaileyh ^jJu i f.\i\
in bulduu mezkr suyu emrim zre sandua alub dahi Turunduk su
yuna ilhak idb ve ne mikdar su olub ve ne veche ilhak olundun
mufassal yazub sddei saadetime arz idesin Fi Safer 976 (1568)

Suyollarnn gedii yerlere ba ve ev yaplmamasna dair.

Haslar kadsna hkm ki Hl Kdhane ve Krkeme suyu ve
ecdad izamm merhum babam gazi hudavendigr j ^ ^ i / ^uijl- Camilerine
ve imaretlerine ve sayir su yollar gedi yerlere karib baz kimes
neler ba dikb ve evler bina idb ve ziraat eyleyb ve bae ihdas
idb ol sebeb ile suyollarma kll zarar ve ziyan olduu ilm olunma
gin byrdm ki varcak bu hususda bakub mukayyed olub zikrolunan
su yollarnn zerine varub dahi zira st yanndan ve zr alt
yanndan kimesniye ba dikdirmiyb ve eer imdiye dein dikilmi
ba var ise vechi meruh zre iki canibinden er zira yere dein olan
balar gideresin Badehu emrime muhalefet etdirmiyesin V e ziraat dahi
etdirmiyb b a e ve evler ve sayir nesne yapdrmyub men ve ref eyliye
sin Memnu otmyanlan yazub bildiresin V e badennazar bu hkm hma
yunumu suyolu nazr yedinde ibka idesin (Suyolu naz Hasana verildi)
Fi 11 Ra 975 (1567)

10

Ahalinin burma lleli emelerden su almalarna dair.

istanbul kadsna ve suyolu nazrna hkm ki Bundan akdem anaya
enmee kabil olmyan baz sade llel emeler gice ve gndz akub
sokaklar balk eyledinden tr zikrolunan emelere burma lle
daklub artan suyu kend akelerile baz mslmanlar eme ve musluk
bina eylemek istediklerinde hliya mteferrikalarm cemaatinden olub
istanbul hayat 2
18 Hicr onuncu asrda

suyolclartn nazr olan Hasan . A * J.; arz eylemein anun gibi emelere
burma lle daklub murad eyliyen mslmanlar kend akeleri ile eme
ve musluk bina eylemesi in emri erifim virilmi idi 0 1 emri erifim
mucebince ol asl emelere burma lle dakldundan mahalle imam ve
cemaat Akan su baelerimize ve bostanlarmza akmak eciliyn bu su
bize virilmidir dejnj yabana akarsa aksun Burma lliye rzamz yokdur
deyu emrime muhalefet idb ve daklan llei bir ka defa ufatduklarn
bildirmein byrdm ki ol asl emelere burma lle dakuldndan
ufadan eer sipahi ve sayir kullarm taifesi ise kapuma arz eyliyesin
V e eer ehli cihetden ise cihetin alub ahare viresin V e eer ehirl
halkndan ise muhkem hakkndan geldkden sonra cerimesin aldurasn
V e yabana akmak eciliyn burmai auk koyanlarn dahi vechi meruh
zre haklarndan gelesin Feemma bu behane ile asl suya zarar ve ziyan
gelmekden gayet hazer idesin Ve bundan akdem lleler taklm iken
mahallede baz kimesneler lleleri bozub zayi etmiler An dahi buldura-
sn (Mezbur nazra virildi) Fi Gurrei Muharrem 972 (1564)

11

Erikap dndaki su maksemine dair.

istanbul kadsna ve Suyolu nazrna hkm ki Senki kadsn mektub
gnderb Suyolu ahvali grlmek in mbair olan avuum Sleyman
ve nazr ve Ayasofya mtevellisi ile kbeli er'den mderris Emrah ve
baz mimarlar emir zre Eri kapu haricinde vaki olan makseme nazar
olundukda altm lle mevcud olub on bir lle mabeynde olan emelere
tevzi olunub dokuz llesi zayi olmu bulunub mecras yoklandkda Hac
lyas mahallesinde mekteb mukabelesinde ihdas olunan dkkn ve evden
kehrize muttasl olub ve mahallei mezburede Ali nam kimesne evinde
bir divann binas kemer zerinde olub ve Trahman Camii mukabelesin
de gurebai Yemenden olan Mehmedin on sekiz zira divan kemer stnde
bina olunub ana muttasl Pervane nam kimesnenin on sekiz zira divan
kemer stnde olub ve Cafer Suba mahallesinde ferra Hasan ve
neccar Ferhad ve huceyrat altm zira kemer stnde evler iine su
szub zikrolunan mevadn zarar zahir olmagin ref'ine hkm olundun
ve eyh Vefa . J ^ <UI nn camii hareminde olan musluklarn suyu ve
Istabl Amire adrvannn suyu az gelb musluklar bina zirile bir zira
aaa kazlub mezbur otuz zirinin yerin knklerin tecdid ve ilhak etmek
lzm olub z yz elli knk sarf olunub bakisi sahih olmak myesser
deildir Amma cz' sarfla myesser olur deyu arz eylemisin Bu babda
ne demi isenz malm olmudur mdi suyolunun vaki olan zararlar
 istanbul hayat l9

ref olunmasn emir idb byrdm ki vusul buldukda zararlarn def ve

ref idb ve minbaad suyolu hususunda suyolu nazr ve suyollarile mu
kayyed olub suyoUarn grb gzedb zarar mterettib olmamak ba
bnda envai say ihtimam giru vcuda getresin V e suyoluna zarar olan
hususun definde kimesneye himayet itmiyesin (Divanda suyolu nazrna
verildi) Fi 27 Safer 980 (1572)

12

istanbul sakalarna ve emelerine dair.

stanbul kadsna ye Suyolu nazrna hkm ki Senki nazrsn arzu
hal sunub bundan akdem mahrusei Istanbulda at sakalar az kimesneler
olub sonradan Kdhane suyu getrlmele her kes arlar tutub
sakalk etdirb her emede nice cem olub mahallt halkna ve sayir
avret ve olana su almaa komyub mzayaka virb ve baz kimesneler
gice ile burma lleleri alub baelerine su bulub suyu yabana icra
eylemele anaya zarar virb ve baz emenin burma lleleri olmayub
anaya inmee kabil iken mahalle halk burma lleye raz olmayub
burma lleleri ufadub ve baz hamamc ve mahalleli kendler fuzul
miftahlar idinb su yolu kapularm bacalarn aub suyu istedkleri yerlere
icra etdirb suya kll zarar idb ve kadimden at sakalar Krkeme
ve Ayasofya emesi ve Atmeydan emesi ve Kuyumclar krhanesi
nnde olan emelerden su alugelb sayir emelerden at sakalar
memnu iken hl her emeye at sakalar varub muzayeka virmekle su
klleti olur Y o h s a Krkeme evvel iki lle iken hl drt lle ve
Ayasofya emesi bir lle iken iki lle ve Atmeydan emesi bir lle
iken iki lle ve Krhane emesi buuk lle iken bir lle su olmudur
yleki at sakalar zikrolunan emelerden gayri emelerden satmak
in su almayub muzayeka virmezlerse suya kUet ekilmez deyu bildirmi
sin mdi byrdm ki vusul buldukda bu babda bizzat mukayyed olub
vechi meruh zre at sakalar satmak in aldklar suyu kadimden
zikrolunan emelerden alnagelmi iken kani olmayub mahallta tayin
olunan emelere taaddi iderler ise mahallelerden kend evleri mhimmi
at sakalar bile alduklar sudan maada satmak in at sakala: ile su
alanlar men idb kadimden olgelne muhalif kimesniye i etdirmiyb
ve burma lleleri gice ile kimesniye adrmyub ve burma lle ile anaya
enmee kabil olan emelere burma lle etdib ol babda kimesniye
muhalefet etdirmeyb hamamclardan ve mahalle halkndan kimesne
miftahlar idinb hafiyyeten su yolu kapularn ve bacalarn aanlara
muhkem tenbih eyliyesinki emri erifime muhalif i eylemekden hazer
20 Hicr onuncu asda

deler Eslemiyb emri erifime muhalefet eyliyanlar kimler ise isim ve

resimlerile yazub sddei saadetime bildresin V e gerei gibi haklarmdan
geldrle V e bilcmle su hususunda temam ihtimam zre olub emri
erifime mugayir kimesniye i itdirmiyesin Eslemiyb inad ve muhalefet
eyliyanler kimler ise mufassal yazub arz eyliyesin (Divanda su yolu naz-
n n a virildi) Fi 17 S 980 (1572)

13

Camilere yakn ev yaplmamasna dair.

istanbul kadsm ve Hassa mimarlar basma hkm ki Senki kadsm
mektub gnderb Ayasofya evkafma tbi Zeyrek camii ve Eski imaret
dimekle ma'ruf mescidin halk meclisi er'e gelb zikrolunan cami ve
mescidin etrafnda vaki olan arz haliye mukataaya virilb fevkan ve
tahtan evler bina olunmala camii erife ve mescide kll zarar vardr
Grlb r e f olunmasn taleb iderz didklerinde zerine Muslihddin
ram nayibin ile Hassa mimarlardan Mustafa mu'temnaleyh kimesneler
ile irsal olunub grilb tefti ve tefahhus olundukda filvaki camii erif
kurbinde Zahide nam hatun fevkan ve tahtan evler yapmala iki pen
ceresi kapanub ve kubbenin biri tavuk kmesi ve ikisi ahur olub
ahalii mahalle zirkolunan kubbe camie tevsik iin ilhak olunub musalla
olmasn taleb iderler V e camie muttasl tahtan ve fevkan evler beer
zira baid olmak gerekdir deyb ve zikrolunan Eski maret mescidinin
etraf sabkan hli yerler olub mukataaya virilb canibi alisinde Abdi
Halifenin fevkan ve tahtan evleri olmak ile iki penceresi kapanub ve
Sinan Aa vakf canibinde ahur ihdas itmekle kll zarar olub bir
kapus kapanub ve canibi imalsinde Dervi nam kimesne tahtan ve
fevkan odalar ihdas itmekle mescid zerine saaklar ve su oluklar
ihdas etmekle kll zarar olub camii erifden ve mescidden bina ziraile
beer zira' baid olmak gerekdir Pencereleri ve kapular kemakn alub
camii erife ve mescide ziya gelb ruen ola deyu haber virdiklerin ilm
eyledn ecilden byrdm ki binefsiha zerine varub muktezayi er'i
erif zre refi lzm olanlar kal' r e f idb arz olunduu zre cami
ve mescidden beer zira buud baid idb ol kubbeleri dahi muktezayi
er' kanun zre camie ilhak eyleyb tevsi itdiresiz V e Ayasofya ve
Kalenderhane ve Zeyrek camilerinin dahi zerlerine varub anlarn dahi
zararlar var ise mufassal ve meruh yazub arz eyliyesin Sonra olbabda
emrim ne vehile sudur ider ise mucibi ile amel oluna (istanbul kadsna
gnderildi Fi 13 za 980 (1572)
 stanbul hayat 21

14

Ayasofya Camiindeki payelerin tamirine dair.

Ayasofya mtevellisine ve Hassa mimarlardan mimar stad Mehmede
hkm ki Hl senki Ayasofya mtevellisi sin mektub gnderb camii
erif etrahnda baz payeler haraba msrif olub kafa tahtalar giru tadan
olub zerine tahta kapliyub kiremidi kire ve horasan ile konlub ve
yahud kurun ile rtlmek lzm idin ve tuladan olan payelere dahi
tula kerpi olub ve baz koltuklarn derzleri alub ve tahta minare dahi
harab olub tula ile yaplmak lzm idin bildirmi sin mdi minareye
kacak yeri bina olunmak emir idb buyudum ki vusul buldukda
minareye kacak yeri vech ve mnasib oldu zre imdilik bina etdirb
harab olan kafa tahtala giru tadan olub zerlerine tahta yaplub
kiremidleri ve horasan ile koyub tuladan olan payeleri tula kerpi idb
derzlerin ve sayir meremeti lzm olanlarn mnasib olduu zre tamir
ve termim etdirb itmamna say' ihtimam eyliyesin [1] (Divanda mezbur
mtevelliye virildi) Fi, Zilhicce 980 (1572)

15

skdarda nc Muradn validesi adna yaplan camie mermer

tedarikine dair
Sabanc ve znikmid kadlarna hkm ki Hl taht kazanuzda baz
ebniyei atikada ve arazii haliyede mermer bulunub ferzendi ercmend
olum Murad .la jw validesi .^^-v OIJAI J U - canibinden skdarda
bina olunan camii mahalli in kazdrlub ihra eylemek in mtevellisi
olan sipahi olanlarm zmresinden ... .JJ.5JJ dem gnderdkde baz
kimesneler mani olduklar ilm olunmagin byrdm ki vardukda tehir
eylemayb anun gibi marnileyhann camii mhimmi in dem
gnderilb taht kazasnda mermer bulunan yerlerden ihra eylemek
istedikde kimesnei dahi etdirmeyb eer tarladan ve eer ayrdan ve
eer sayir arazii haliyeden her kande bulunursa kazub ihra etdirb dahi
taht kazanuzdan kifayet mikdarda araba tedarik eyleyb cretleri ile
cami bina olduu mahalle ekdrb taalll etdirmiyesiz V e zikrolunan
binaya lzm olan kerestei ve bulut tahtasn grmek istediklerinde
olbabda dahi muavenet ve muzaheret eyleyb eer kereste ve bulut

[1] Emri Sultan Selim Han vr}\tjs^ sdr olub Ayasofya Camii erifinin
kubbei azmesine ihtiyaten azm payeler ve iki minarei lnazire ile ve iki medresei liye ve
kendilere medfen in bir trbei erife binas ferman olunub mddeti karibede itmama
iridTldi. Ancak trbe badeddefin itmam buldu. (Peev, c. I, s.SOO)
22 Hicr onuncu asrda

tahtas ve sayir binas lzm olan eer kire ve eer gayridir akeierile
ihzar ve tedarikinde ve arabalar bulub cretlerile mahalline getrmekde
gerei gibi muavenet eyleyb ihmalden hazer eyliyesiz V e bilcmle
marnileyhanm binasna lzm olan mhimmatdan her ne lzm olursa
tedariki babnda ihtimam eyleyb ihmal eylemiyesiz Bu babda mezbur
mtevellinin kr ve ikyeti msmir ve messirdir Ana gre bab
ikdamda dakika fevt eylemiyesiz Amma mermer behanesile kimesnenin
evini ve mlkn ykdrub hilaf er' taaddi eylemekden ziyade hazer
eyliyesiz (Mezbur mtevelliye verildi) 25 Ramazan 973 (1570)

16

Edirne kapsnda Mihr Mah Sultann hamam yaptrmasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Hliya ,:.^c.-. iuu ci^jiiju- canibinden
Darssaltanatlaliyye mahmiyyei Kostantaniyye oj^^c ju^iuu- Edirne kapu-
snn i yznde mceddeden bina olunan camii kurbinde hamam bina
eylemek isticaze etdi ecilden izni erifim mukarin olub byrdm ki
zikrolunan camii kurbinde milk yerinde mumaileyhima canibinden hamam
bina etdkde er'i erife muhalif kimesniye dahi ve taarruz etdirmiyesin
Fi 11 Muharremlharam 973 (1565)

17
Ebssud Efendinin Macuncu mescidi civarnda yaptraca kama
ma dair.
istanbul kadsna hkm ki Hliya mfti olan Ebssud ilhire mahrusei
mezburede Macuncu mescidi dimekle maruf mahallede bir ifte hamam
bina etmek murad etdikde kimesne mani olmya (Ademine verildi)
Fi 13 Ramazan 9 7 3 (1565)

18

Ayasofya Camiinin etrafndaki fazla evlerin kaldrlmasna ve

cami binasna tecavz edenlerin cezalandrlmasna dair.
istanbul kadsna ve Ayasofya mtevellisine kkm ki Tamiri mesa-
cid ve termimi maabid emri hudayi vahid vacid olub Saray mirem
nnde vaki olan Ayasofya camii erifinin tamire muhta baz yerleri
oldu ilm olunmagin grlmek in saadet ve ikbal ile bizzat camii
mezbura vrldkda Hassa mimarlarm ba olan kdevetl emacid vel-
ekrim Sinan zide mecdhu ve binann ehii vukufu olanlar cem olub
camii erifin sa ve sol cniblerinde otuz beer arun yir hli olmak ve
 Istaabul hayat 23

medresenin etrafmda zira' yol kalmak ve mir anbar bozlub ref*

olunmak ve nm kubbe zerinde olan minare r e f olunub nnde olan
payenin stnde minare bina olunmak ve etrafnda hli kalacak otuz
beer arun yerde payeler ve krizler bina olunmak ve camii mezburun
ierusinde ve tarasnda tamire muhta olan yerleri meremmet ve tathir
olunmak ve hududunda olan zayid yapular yklub ta ve tulasile lzm
olan yerleri tamir ve rtye muhta olan yerleri kurun ile rtlmek
lzm olduun ihbar ve tahmin ve i'ar ve tayin eyledklerinden maada
camii mezburun hududu dahilinde belki camiin kend payeleri arasnda
baz kimesne czi mukataa ile sakin olub kadim binalar bozub ahar
binalar vaz idb baz payelerin kesb kubbeleri ve tolozlar tasarrufa
tecavz eyledikleri baisden emri hmayunumla hakimer' ve marni
leyh mimar ba ve sayir ehli hibreler zerine varub grdklerinde camii
erif etrafnda vaki olan damlar biribiri zerine ve biri birine muttasl olub
camii erif payendan ve istihkm in olan kemerler kesilb yol idilb
ve bazlar payenin temellerin kal' idb kemerleri ve kalafatlar oyub
ocaklar ve pencereler ve dolablar eyleyb kend muradlar zre evler
ve odalar ihdas eyleyb ve camii erif civarnda ve payeler dibinde h
hallar ve sofyeler ihdas eyledkleri zahir oldukda ehli cadde bilittifak
Bu tayifenn camii erif binasna kll zararlar olub haraba msrif olmu
dur yle ki camii erifin etrah tahliye olunub tedarik olunmya iyaz
billh ankarib camii erif harab olmak mukarrerdir didkleri ecilden ca
mii erife bu makule zarar idenlere er'an ne lzm gelr deyu eyhlislm
mftiyylenam edamallah teal fezailhu il yevmil kyamdan istift
olundukda taziri edidden sonra itdkleri zararlar kusur tazmin olunub
ol asl mfsidler civar camii erifden tard ib'ad olunmak lzmdr deyu
ve kal' eyledkleri payelerin talarn beyi eyleyb ve zikrolunan kemer
leri ykub kend muradlar zre toprakdan ve aacdan yapduklan evleri
ykduklar mukabelesinde ahnmak kifayet eyler mi ve yahud alduklar
icareleri ve ykduklar bina tazmin olunmak lzm gelr m ve bazlarnn
biz byle bulduk didkleri cevab olur mu deyu istift olundukda bkusur
tazmin lzmdr deyu ve mezkrlar muktezayi er'i erif zre ihra olun
duklarnda bazlar inad idb Bize zulmdr kmazz diseler ve baz
kimesneler dahi ol muanidlere takviyet eyleyb kfir biiasdr yklmak
lzmdr Yklacak nice olur (denildn islm olan salaya bazlar in
dir ise) kfirlerdir Katilleri mubahdr deyu cevab virmein muktezayi
emri er'i kavm her ne ise icra ve mezkr hadis binalar klliyen r e f
olunub tamir ve ihya olunmasn emir idb byrdm ki vusul buldukda
sabkan eyhlislm olan mevlna Muhiddin hududu tayin eyleyb yaz-
du deftere nazar idb dahi bir an ve bir saat te'hir ve rm eyleme-
 24 Hicr onuncu asrda

yb bu babda gerei gibi mukayyed olub camii mezbur etrafmda vakf

zerinde olan evleri ve yapular bilkUiyye r e f idb dahi mtevellisine
zabt ve kabz itdirb dahi tahmin olunduu zre sa ve sol caniblerinde
otuz beer arun yerlerin hli koyub dahi marnileyh mimarlarm ba
vecih ve mnasib grd zre hli kalacak yerden btevakkuf payeler
ve krizler bina idb ve medresesi etrafnda yol in zira' yeri hli
koyub ve mir anbar dahi r e f idb ve n m kubbesi zerinde bir minare
bina etdirb ve bilcmle camii mezburun ierusinde ve tarasnda tamire
muhta olan yerlerin gerei gibi istihkm zre tamir itdirb ve lzm
olan rtsn kurun ile rtb haraba msrif olmaa sebeb olur bir
nesne komyub tamir ve termiminde dakika fevt itmeyb gerei gibi
mcid ve si ve mimar ba mnasib grd zre mukayyed olub ve
fetvayi mnif mucibince bihasbeer'ierif lzm gelni icra idb er'i
mutahhasa muhalif kimesniye inad ve muhalefet itdirmeyb lziml arz
olanlar yazub bildresin Badennazar bu hkm erifimi evkah camii
erif mtevellisi elinde ibka idb mazmunu hmayunu ile amel itdiresin
(Mtevellisine verildi) Fi 21 s 981 (1573) [1].

19

At sakalarnn su aldklar emelere arka sakalarnn kartrlma-

masna dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl mahrusei mezburede olan at saka

lar sddei saadetime arzuhal sunub mezburlar fethi hakanden beru
ihrak vaki oldukda hidmet idegelb su tayub kiminin at helak olub
kiminin eei zayi olub ve mahrusei mezburede baz musluklar olub
vazife ile ol musluklara su getirb maiet iderlerken baz arka sakalar
peyda olub ol musluklar ellerinden alub zarar eylediklerin bildirb ol
babda hkm erifim reca eylemein byrdm ki vardkda mukayyed
olub gresin vaki ise kadimden ihrak define ve mir hidmetde istihdam
olunan at sakalarnn vazifeleri ile su getrdkleri musluklarna arka sa
kalarn dahi etdirmeyb tayin olunan vazifelerile at sakalar su getirb
maiet ideler Minbaad olmakule musluklara arka sakalarna dahP etdir
meyb men ve ref idesin Amma bu behane ile at sakalar dahi zik
rolunan musluklarn kadimden tayin olunan vazifelerine kanaat itmeyb
Bize tayin olunmudur deyu ohgelenden ziyade nesne aldrmyasn
(Muhzr ktibi Hasana verildi) Fi 18 Ra 982 (1574)

[1] Selniic tarihi s 125 ve 121 de Ayasofjra'nn tamiri hakknda tafsilt vardr.
 istanbul hayat 25

20

istanbul halknn Suyolu nazr Davut Aadan ikyet ettiklerine

dair.
istanbul Kadsna ve sddei saadetimde kk sani defterdar olan
Hasana ve Dergh muallm avularndan Sinan avua hkm ki Hl
rikb hmayunuma rk'a sonlub Istanbula geln Kdhane suyunun
yoluna iki pare kariyye kifayet iderken on iki pare ky tayin olunub
bir mikdarn su yolu nazr olan Hasan kendye arpalk idb hl nazr
olan Davud avuun dahi arapldr V e nazr sabk merhum padiah
zamannda ehir iinde bina olunan emelerin lleleri yabana akar bur
ma lle olub baz ekbir kend mallar ile bir ahar yerde emeler bina
olunmak nafi'dir deyu ellerine emri erif alub badehu ekbirden Suyolu
nazrna vafir kumalar ve akeler gelmekle evleri yannda emeler
yapdrub ol eme behanesile evlerinin ilerinde hamamlar ve adrvan
lar etmilerdir V e hamamclarn dahi akelerin alma-la ziyade su ver
mekle emelerde su az kalub mslmanlar muzayeka ekerler V e hl
nazr olan Davud avu sabkan olandan dahi zalim olub bu defa baz
kimesnelerin akelerin ve kumalarn alub emelerden evlerine su ver-
midir Bu ev sahiblerinin mallarna gre nazra her sene kesimleri var
dr El'an bu nazr zemannda skbl emesi dimekle maruf emeleri
gayri yire verilmidir Bilfiil emelerden emirsz istanbul iinde Galata
emini Hasann evinde sabkan Koyun emini olan Mustafann evinde ve
defterdar Llezar evinde ve sabkan re's kttab olan Hseyin evinde ve
mukattaac ba Vahid evinde ve Ayasofya mtevellisi Bali evinde ve
Msr defterdarlndan mazul Mustafa evinde ve deftedar olub fevt olan
Mehmed evine hl nianc evinde ve Arpa emini evinde ve bunlarn
emsali' yz yerde merhum Sultan i ' j ^ i j emelerinin suyu akar
Yerl yerinden tefti olunmak lzmdr V e hl Anadolu Kadiaskerinin
Zeyrek camii kurbinde olan emeden su alub bir eme bina etmidir
deyu bildirdkleri ecilden bu hususlar grlb shhati malm olmas l
zm olman byrdm ki vancak teahhr itmeyb evvel zikrolunan
su yoluna tayin olunan kylerin zerine varub reayasn cem idb ahal-
Jerin tefti idb gresin hidmeti mezbure in muafiyyet ile tayin olunan
kylerin her biri ne asl kylerdir Bilfiil mevcud olan demleri nekadar-
dr V e rk'ada mastur olduu zre filvaki iki ky kifayet ider mi V e
bu cmle kylerin badihevas senev nemikdar nesne olur Tasili ahval
lerine temamen vukuf tahsil idb dahi shhati zre yazub bildirsin Ba
dehu istanbul iinde rk'ada mukayyed olan emelerin zerine varub
mutad vehile ahvallerin tefti idb her biri evleri iine aldklar suyu
 26 Hicr onuncu asrda

emri erifle mi almladr yohsa tarada su bulub dahi ol asl mir suya
katub evleri yanma geldikde almlar mdr Ve yahud evleri yanlarnda
eme olmala fuzuli alub evlerine icra etdirmiierdir Ellerinde temessk-
leri var mdr V e ne zemandan beru olmudur V e kadimden cari olan
mir suya noksan olmu mudur Necedir Velhasl cmle ahvallerin ma
lm idinb dahi rk'as zre shhati ile yazub bildiresin {Hac Sefer olu
Sinan avua verildi Divanda) Fi 27 c a 985 (1577).

21
Mimar Sinann evine nizama mugayir su aldna dair,
stanbul kadsna hkm ki Hl rikb hmayunuma rk'a sunulub
mimar ba olan Sinan in merhum ve mafurnleh ceddim sultan S
leyman tabe serah imaeti miresi suyundan bir lle su alub kend
kapusu nnde bir byk hazinel eme bina idb ve eme kurbinde
mermerden bir sandk eklinde bir nesne yapdrub eme canibinde bir
delk koyub te canibe knk deyb evlerinde hamamlar ve musluk
lar etdirb ve tara emenin llesine aslan ba bir oluk peyda idb
eme llesine berkidb su hazinesin gnde iki defa temam boaldub
Kdhane suyu kh serseri uradu yere kend evinde kuyu kazub
ve lm idb ol kuyuy dahi istimal idb ve kend evi tarahnda dk
knlar temam oldu yerde st kurun rtl bir dam kesdirb kur
unun ve kerestesin evine tadub vakfa gadir eyledi hususu vechi
meruh zre olmala Tb Medresesile Medresenin suyu kalmyub a b -
deste ve sayir havayice kifayet eylemedui ve bunlardan maada dahi
baz husus yazlub ikyet olunmagyn vakf mezburun mtevellisi ma
rifeti ile yerl yerinde grlb arz olunmagyn rk'a ayni ile sana
gnderildi Byrdm ki vusul buldukda gnderilen rk'ada mastur olan
mevadd yerl yerinde mtevelli marifeti ile tefti etdirb gresin filvaki
imareti mire suyundan bir lle su alndu vaki midir Ne temessk ile
almdr V e eme kurbinde bina eyledi sanduun imareti mezbure
suyuna er'an zarar var mdr V e Kdhane suyu yerine lm idb
ol suyu istimal eyledi vaki midir Nin kesmidir Emir ile mi kesmi-
dir Asl nedir V e sayir isnad olunan hususlar vaki midir Nedir Yerl
yerinde grb her hususda aslna ve hakikatine vkf ve muttali olub
sbut buldu zre mufassal yazub bildiresin (Sahibi saadete gnderildi)
Fi 25 c 985 (1577)
22
Tophanede Kl Ali paa camii iin Samakodan demir getirilmesine
dair.
Samako kadsna Samako nazrna hkm ki Kapudanm Ali mahmiy-
 istanbul hayat 27

yei Galatada camii erif binasma mbaeret itmein byrdm ki muma

ileyhin camiine lzm olan demr kerestesin akesile hkm erifimle
varan demisine bittemam alivirb siklet ve behaneden hazer idesin
(Divanda Tersane Emini Hasan elebiye verildi) Fi 25 R 986 (1578)

23
Hassa fodla furununa bir masura su verilmesine dair.
Suyolu nazr Davud avua hkm ki Sddei saadetime mektub
gnderb Hassa furununda muayyen cari su olmaman saka ile su
danub kplere konub su yatub elenmele iinde balk yata olub
mekruh olman furunu mirde pien has etmek in Krkeme suyun
dan bir masura su virilmek recasna arz eyledn ecilden byrdm ki
vardukda zikrolunan furun mhimmi in Krkeme suyundan bir masu
ra su tayin idb mahalli mezbura irca etdresin Fi 8 ra 987 (1579)

24
Kzlar Aasnn emesine su verilmesine dair.
istanbul kadsna ve Suyolu nazrna hkm ki Hl haremi muhte
remimde Darssaade Aas olan cti'^M c/'i^i-i Mehmed ^.J sddei
saadetime gelb hasbeten liUhi teal bina eyledi sebile ve mektebe
bundan akdem buuk lle su bulub merhum ceddim Sultan Bayezid Han
. 1 / oU. nn suyu yoluna ilhak eylemek babnda istidayi inayet eylemagin
ilhak in hkm hmayunum virilmekle ilhak olunduu ve zikrolunan
buuk lle su kifayet eylemedi ecilden tekrar istanbul haricinde su
arayub iki kam su dahi bulub mearnileyhin suyu yoluna ol iki kam
suyu dahi ilhak idb mahalli mezbura getirmee isticaze eylemein ica
zeti hmayunum erzani klmub byrdm ki vusul buldukda marniley
hin hl buldu iki kam suyu dahi mahalli mezbura getrmek in
zikrolunan su yoluna ilhak eylemek istedikde mani olmayub kimesneyi
dahl taarruz itdirmiyesin Amma bu behane ile marnileyhin zikrolu
nan sudan maada vakf sudan su almak cayiz deildir Ibtida su ilhak
olundukda ve suyu mahalli mezbura getrb ifraz olunmalu oldukda ol
geln det zre iki bada sandik kurilub marnileyhin ilhak eyledi
iki kam suyu mkdarm ifraz eyleyb ziyade su virilmekden hazer ey
liyesin Fi 11 s 988 (1580)
25
Kl Ali paa Camiinin bahanesine kasaplardan hisse verilmesine
dair.
Eyub kadsna hkm ki Hl Cezayir belerbeisi kapudanm Ali
 28 Hicr onuncu asrda

fij nin Tophanei Amirem kurbinde vaki olan camii erifine vakf iin
bina etdi bahaniye Galata ve Tophane ve Kasmpaa kasabarndan
birer hisse ve Fndklu bir buuk hisse ve Haskyden buuk hisse tayin
olunmak in emri erifim virilmi idi Hl Fndklu ile Haskyden nesne
hasl olmama-m nefsi Eyubdan bir hisse virilmek babnda inayet reca
etdkleri ecilden byrdm ki gresin eer kimesne vakhna ve er'le
zarar yogise ve Divan Muallm emrile ahar yere tayin olunmu deil
ise ferman erifim mucebince nefsi Eyubda boazlanan koyun ve kuzu
ve keinin balarndan ve ayaklarndan marnileyhin bahanesine bir
hisse tayin eyliyesin (Yenieri muhzrna verildi Ba Hatt Hmayun) Fi
2 7 C 989 (1581).

26
Su yollar zerine ba ve bahe yaplmamasna dair.
istanbul Kadsna Dergh muallm avularndan Suyolu nazr olan
Davud sddei saadetime mektub gnderb mir ba elerin ve Bekozda
olan Baei mire suyolunun ve sayir hasbeten lillh olan emeler suyol
lar baz kimesnelerin baesinden ve evinden geb mruru eyyam
olmala suyollar zerine meyve aalar dikb ve binalar idb suyollarma
zarar irib emeler muattal kalub suya kll muzayekalan olub tamir
ve termimi in balar ve baeleri iine su yolc girmek istedike ka
nuna muhalif sahihleri mani olub suyollarnn kadimden olgeldi zre
iki canibi er arun ve suyolu zerinde bir arun yer hli etdirilb min
baad kimesne suyolu zerinde ba ve bage dikb ve dikilmi olan
men in hkm hmayunum recasna arz itmein bu babda olgeldi
zre amel olunmasn emir idb byrdm ki... va'dukda bu babda olge
ln det ve kanun ile amel eyliyesin Hilh er'i erif kimesneye zulm ve
teaddi olunmakdan hazer idesin (Suyolu nazarna virildi) Fi 21 s 9 9 0 (1582)

27
Kl Ali paann yaptraca hamama dair.
Galata kadsna hkm ki Mektub gnderb hl Cezayir belerbeisi
olan kapudanm Ali ^u ^ merhum Yahya Efendi [1] medresesi trbesi
kurbinde kend akesile bir hamam bina itmek in izni hmayunum vi
rilmek recasna az eyledn ecilden bina olunmasn emir idb byr
dm ki zikrolunan mahalde hamam bina olunmala kimesnenin milkine
ve vakhna er'le za:ar lzmgelmezse marnileyhin kend akesile tayin
[I] Yahya Elendi Trabzonludur Yavuz Sultan Seh'm Trabzonda iken ehzade Sleyman
Y a h y a Efendinin anas emzirmitir. Trbesi Beilctatadr (Peev, c 1, s 4 5 6 ) .
 istanbul hayat 29

eyledi yerde bir hamam bina itmek istedkde hilaf emir kimesniye
dahi itdirmiyesin Fi 23 Muharrem 991 (1583).

28

Evkaf binalarnn tamiri iin Mimar Sinann takririne dair.

Midill kadsna hkm ki Hl mimar ba olan Sinan dame mec-
dhu mektub gnderb mahrusei stanbul'un benna ve neccar ark
seferlerinin izdihamndan evkaf seltin ve sayir evkaf ve mir binalar
tamirine ve neccara iddeti ihtiya olduundan maada istanbul hisarnn
meremmet ve Saray Amirenin ferman olunan bina mhimmi in Midill
kazasndan altyz nefer benna ve neccar ihra olunub irsal olunmak
lzm olduun bildirmein byrdm ki vusul buldukda kazi mezburdan
zikrolunan rokdan benna ve neccar lzm olan lt ve esbablarile alet
tacil ihra eyleyb mahrusei istanbul'a irsal eyliyesin ki gelb ohgeln
det ve kanun zre yevmiye cretile hidmetde bulunalar Hususu mezbur
mhimdir hmal ve msahelden ziyade hazer eyliyesin Fi 12 Rebilhir
991 (1583)
29
Bagezid Camii civarnda Kzlar Aas Davud Aann emesine
getirilecek suya dair.
istanbul kadsna hkm ki oUii ^,^1 sabkan mahrusei mezbure
kads mevlna Muhyidin 4),Ui ^., sddei saadetime mektub gndrb
Darssaadetim Aas olan Davud A a merhum ve mafurnleh Sultan
Bayezid Han ^\.[, Camii erifi kurbinde bina eyledi sebilhane in
bulduu suyu emri erifim ile merhum ve mafurnleh Sultan Sleyman
Han u ; wl. nn imareti suyu yoluna ilhak idb mezbur su buuk lle su
buluhub geru imareti mezbure su yoluna ilhak olunduun bildirb hkm
hmayunum virilmek recasna arz etdn ecilden byrdm ki zikrolu
nan suyu kemakn imareti mezbure suyu bulunub sebilhanei mezbura
icra etdirb sabkan bu babda virilen emri erifime muhalif kimesneye
dahi ve taarruz etdirmiyesin (Hath Hmayun) Fi 13 Ramazan 993 (1585).

30

Camilerde cemiyet olmamasna ve Fetih Suresi okunmasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Sddei saadetime mektub gnderb ca
milerde cemiyyet olmamak ve Cum'a gnlerinde muhalifde (mahafilde)
ve mderrisler medreselerde Surei Fetih tilvet eylemek hususun ilm
eylemisin mdi camilerde cemiyyet dua olunmakdan ve sbyan mekteb-
 30 Hicr onuncu asrda

lerde cemiyyet eylemekden feragat olunub Cum'a gnlerinde camilerde

ve mderrisler medreselerde Surei Fetih tilvet eylemek emir idb byr
dm ki... arz eyledn zre camilerde cemiyyet ile dua olunmakdan ve
sbyan mekteblerde cemiyyet eylemekden feragat etdirb Cum'a gnle
rinde camiler mahafilinde ve mderrislere medreselerde Surei Fethi tilvet
itdresin (stanbul kadsmm yenieri ukadanna virilmidir) Fi 18 z 993
<5185).
31
Mimar Davud Aann ehzade ve Sleymaniye camii sularn tefti
etmesine dair.
stanbul kadsma ve Suyolu nazrna [1] hkm ki Hassa mimarlarm
ba Sinan dame mecdhu mektub gnde b merhum ve mafurnleh
ceddim Sultan Sleyman Han tabe serah merhum ehzade Sultan Meh
med Han tabe serah camii erifi ve imaretleri bina eyledikleri zemanda
zikrolunan imaret ve camii erife ne mkdar su virilmidir deyu bilfiil nazr
olan Darssaadetim Aas Mehmed dame ulvvhu vaz' kadimi zre
yazub bildresin deyu talib olman mezbur imaret ve camii erif bina
olundukda mezbur suyun yollar bir mkdar harab olman mezbur imaret
akesinden zikrolunan suyun yollan tamir olunub ve iki bin arun mikdar
da delb lm olmudur Zikrolunan hare mukabelesinde ferman olu
nan bir llei kend elim il dakub icra etdirilmi idi Merhum ve mafu
run leh Sultan Selim Han tabe serah zemannda Dergh muallm m
teferrikalarndan olub Suyolu nazr olan Hasan dame mecdhu dakdm
llei fuzuli ihra idb buuk lle dakm deyu hidmetkrlarn zarar vir-
dklerin arz itmein bilfiil cari olan slp zre cari ola deyu hatt hma
yunum sadr olmudur Byrdm ki... vusul buldukda zikrolunan suyu
bilfiil cari olan slb zre icra itdiresin ( B a Hatt Hmayun) Fi 18 m
994 (1585)
32
Istanbulda mahkemelerin arttrlmasna dair.
stanbul kadsna hkm ki Sddei saadetime mektub gnderb mah
rusei mezburede be yerde mahkeme olmak ile mslmanlara taab gelb
hususa eyyam itada buud [2] mesafeden gelmekde zahmet ve meakkat
ekerler beyu bir iki yerde dahi mahkeme ihdas olunmak recasna arz
eyledn ecilden gresin filvaki mahkeme ihdas gayet lzm ise tedarik
olunmak emir idb byrdm ki... vusul buldukda gresin filvaki mah-

[1] O tariilte Suyolu nazr Davut A a idi.

[2] ( B a i d ) olacak.
 istanbul hayat 31

keme ihdas gayet lzm ise mnasib olan mahalde mahkeme ihdas eyle
yb icrayi ahkm er'iyye eyliyesin ( B a Hatt Hmayun) Fi 2 S 9 9 4
(1585).
33

istanbul evkafnn teftiine ve kt ilerin n alnmasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl mahrusei Istanbulda vaki olan ev

kafn ahvali muhtel olub mali evkaf mtevellileri ve sayir mbairleri
ekl bel itmekle cmle evkaf haraba msrif olub ahvali evkaf yerl ye
rinden tefti olumak lzm ve mhim olub ve senn kemali istikamet ve
adaletine itimad hmayunum olman mahrusei mezburede vaki olan
evkafn ahvalin hak zre grb defter eylemen emir idb byrdm ki...
vusul buldukda bu babda bizzad mukayyed olub mahimiyyei mezburede
vaki olan evkaf eer Selatn evkafdr ve eer sayir evkafdr senden
mukaddem tahrir olunan evkaf defterlerin getrdb ve defterde mukay
yed olan eykafm bilfiil olan mtevellilerin ve ktiblerin ve cabilerin ve
sayir mbairlerin getrb dahi bir defa er'le grilb fasi olunmyub
eyyamn muhasebelerin er'le hak zre art vkf mucebince irad ve
masraflarn yerl yerinden mfredat defterleri mucebince tefti ve tefah
hus idb gresin anun gibi er'i erif ve art vkf zre eer hlen ve
e e r sabkan olan mtevellilerde ve eer sayir mbairlerde vakfn hakk
zuhur ider ise er'le hkm idb minbaad hilaf er'i erif ve mugayiri
art vkf hadis olanlar ref'eyliyesin Nemakule nesne bulunur ise an
dahi art vkfn vakfnamesi mucebince mstakil defter eyHyesin Ne
makule nesne olduun yazub temam oldukda sddei saadetime arz ey
liyesinki eski defter mucebince zam oluna V e kadim evkafdan hni tef-
tide art vkfa mugayir hilaf er nemikdar zevayid ve cihat ihdas
olunub ref olunduun ve evkafdan ekl bel olunmu nemikdar bel'iyyat
ve ketmiyyat zuhur idb ve kimlerin zerine sbut bulur ise ve herbiri
kang vakfdan olduun ve nemikdar idn ve nemikdar tahsil olub
baki ne kaldun ve kang mtevelli ve mbair defterinde kalmdr ve
tahsil olunan nekadardr ve baki ne kalmdr defteri ile arz eyliyesinki
tahsil oluna Amma mmkin olduka baki kalanlar tahsil eylemekde en
vai ihtimam eyliyesin Fi 5 S 994 (1585)

34

Beiktata Hoca Sadettin Efenai hamamnn yaplmasna dair.

Galata kadsna kkm ki mektub gnderb hocam mevlna Saded-
 3 Hicr onuncu asrda

din [1] ^S-^> i ^ ' -^V'' Galata kazasna tabi Beikta kurbinde merhum
ceddim Sultan Sleyman '^J v" mahallesinde vaki olan arz haliyede
kimesnenin alkas olmamakla ahalii mahalle talebi ile bir hamam ve bir
etmekci furunu bina eylemek murad idinb ol babda izni hmaynum
recasna arz eyledn ecilden byrdm ki... vardukda arz eyledn
zre mahallei mezburede kend akesile hamam ve furun bina itmek
istedikde hilaf emir kimesnei dahi etdirmeyesin ( B a Hatt Hmayun) Fi
17 N 996 (1587)
35

Dikili hamamnn suyuna dair.

istanbul kadsna ve merhume Valide Sultan ' " ' J - ' V^"* n mtevellisi Pr
Ali Aaya hkm ki Evkaf mezbure nazr olub Darssaadetim Aas
olan Mehmed A a mektub gnderb merhumei marnileyhanm Dikili
kurbinde vaki olan hamamna dolab ile ihra olunan sudan hamamdan
fazla olan su Kasmpaa mahallesinde bina olunan vakf emeye cari
olub emeden fazla kalan suyu dahi mahallei mezburede sakin Ahmed
Aa ve eri kethda knk ile kend evlerine alub mteneffi olub ha
mam mukabelesinde suyun mahzeninde dolab ile su eken bargirlerin
herbirine vakf tarafndan altar yedier bin ake hare virilb zikrolunan
hare vakf tarafndan virilmeyb marnileyhima Ahmed A a ve eri
keihda evlerine emeden fazla kalan su giru kemakn akub rzalarile
bervechi itirak mallarndan yz bin ake ifraz idb mtevellisine teslim
olunub murabahadan hasl olan ake dolab bargirlerine sarf olunmak
mnasib ve vakfa enfa'dr deyu ilm eyledi ecilden byrdm ki vusul
buldukda marnileyhin arz mucibince mumaileyhimaya su virilb ol
babda kimesne mani olmyub kimesniye dahi itdirmiyesin Fi 15 za 9 9 6
(1587).

[1] Hoca Sadettin ( 1 5 3 6 - 1 5 9 9 ) . Yavuz Sultan Selimin nedimi Hasan Cann oludur.
Muallimi sultan ve ehislm olmutur. Tacttevarih namile iki cilt Osmanl tarihi vardr.
Osmanl devletinin kuruluundan Birinci Selimin sonuna kadardr. Tafsilt iin (Ahmed
Refik, Hoca Sadettin, Kanaat kitaphanesi, mracaat)
 III. FKR, LM H A Y A T I . M E D R E S E L E R , K T P H A N E L E R
(967-992)
1
Msrdan Istanbula gelen Araplara usul vehile cihet verilmesine
dair.
Msr kadsna hkm ki Mektub gnderb evld Arabdan baz
cehele Istanbula varub ulema ve suleha suretine girb her biri bir tarik
ile bu diyardan medrese ve baz cihat tasarruf iden ehli ilim ve sahibi
fazl mezheb fetvaya kadir kimesnelern cihetlerinden hilaf art vkf
ziyade vazife ile kendlerine berat etdirb ulemaya merut ve mnasib
olan menasb bu sebeb ile cebeliye intikal idb ekser cihat ehli yedinde
olmamagin ammei ulema ve kffei meayih meclisi er'i erife gelb
hususu kazyyenin a r z olunmasn taleb etdiklerinde ve bil arz Asitanei
devletpenaha varub baz cihat bir tarik ile kendlerine berat etdren
kimesne ile mukaddema ol vazifeye mutasarrf olub bil sebeb mazul
olan kimesnelern ahvali tefti olunub her kangs elyak ise ana tasarruf
etdrulmesi in hkm cihanmutam virilmesin reca etdiklerin bildirmisin
Byrdm ki vusul buldukda arz etdn zre bu babda dayima mukayyed"
olub atebei ulyamdan anun gibi mddet ile kadimden Asitanei Saadetim
den veriln medarisden gayri eer buk'alardr ve eer sayir cihatdr
yleki bir tarikle sddei saadetimden berat veyahud hkm hmayun
verilb vardklarnda varisleri elinden alnan kimesneler ile murafaa idb
emvallerin hak zre er'i erif ve art vkf mucibince kangs mstahak
ise ana tasarruf etdirb mcedded berat veyahud hkm hmayun ge-
trdm deyu ademi istihkak - zahir olanlar er'i erif ve art vkfa
muhalif cihata dahi etdirmiyesin V e inad ideni yazub bildiresin Fi 22 Receb
967 (1559)

Tetmme medreselerindeki talebenin inzibatna dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl Semaniye mderrisleri kendlere
mteallik Tetmmat kapularn gice ile kapatmyub auk durmakla suhte
tayifesi tara kub fesad ve enaat etdkleri ve ekseri ugul elmiyb
heva zre olduklar istima olunur mdi Tetmmat kapular gice ile auk
istanbul hayat 3
34 Hicr onuDcu asrda

ve kefilsz suhte Tetmmede olmak cayiz deildir Byrdm ki zikrolu

nan mderrislere muhkem tenbih ve tekid eyliyesinki gice ile unat mukay
yed olub Tetmmat kapularm kapadub tara suhte karlmyub ve gul
zre olmyub mcerred suhte namna kend hevasnda olanlar ve kefili
olmyanlar hcrede tutmyub hcerat talibi ilim olanlara virb ugul
etdreler Bu babda ferman erifime muhalif olmakdan ictinab ideler
Fi 16 Receb 982 (9574)

Talebenin tahsil derecelerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl talebei ulm beyninde kadimden

olelne muhalif evza sudur idb danimendhe henz istihkak olmyan-
1ar danimend olub ve hareketlerinde gayet sr'at zre olub bir medreseye
varduklarnda ders okumadyen ahar mderrise varub mcerred mlaze-
met sevdasile ugulden hli [1] bu sebeb ile tariki ilmi erife ihtill
geldi mesmuu erifim oldu mdi bi kiram ve ecdad izamm zemanla-
rnda bu babda vaz olunan kanunu kadime ve viriln ahkm erifeye
muhalif vaz olduuna rzayi erifim olmayub benim dahi bu babda emri
erifim bu vehile sdr oldki talebeden biri bittemam istihkakile dani
mend oldukdan sonra yl bittemam ugul etdi uhudu udul ile
yanlarnda sabit olmaynca anlarn gibileri danimendlie kabul etmiyeler
yleki bu emri erifime muhalif vaz'lar sdr olursa danimend taziri
beli olunub tarikinden red oluna V e kabul iden mderris dahi muateb
ve mazul ola V e her danimend Haiyei Tecrid ve Miftah medreselerinde
ekalli bir yl ugul etmediyen yukaru medreselere hareket etmiye V e
Haiyei Tecrid medreselerinin birinde ekalli birer ay ugul idb ders
okumadyen ahar mderrise varmya V e Krklar medreselerinde dahi
ay ugul idb derslerin okumadyen ahar mderrislere varmyalar V e
Hari Ellil medreselerde ekalli be ay ugul idb ve derslerin okumad
yen Yukaru mderrislere varmyalar V e Sahn medreselerinde dahi ekalli
alt ay ugul idb dersleri okumadyen ahar mderrise varmyalar V e
beyan olunduu kanun zre danimendlerin ugul ve hareketleri uhudu
udul ile sabit olmadyen mderrisin dahi anlar kabul etmiyeler yleki
hilaf zahir olursa bu emre muhalif hareket iden mderrisler dahi itab ve
azil oluna Byrdm ki vardukda senki stanbul kadssn bu emri eri
fimin mucibi ile amel olunmak in suretin sicilli mahfuza kayd idb ve
birer suretin mahrusei Istanbulun dahilinde ve haricinde olan medreselerin
mderrislerine gnderb bu vehile emri erifim sdr olduun muhkem
[1] (olub) kelimesi eksik
 istanbul hayat 35

tenbih ve iln eyliyb badettenbih beyan olunan kanunu mukarrere ve

emri erifime muhalif bir danimedden vaz' sdr olursa bu emri erifimde
beyan olunduu zre danimendin hakkndan gelb ve emrime muhalif
hareket idenleri kabul iden mderrisleri ve istihkak olmyan talebei dahi
danimendlie kabul iden mderrisleri dahi her kimler ise sahabet etmi
yb yazub sddei saadetime arz eyliyesinki itab ve azil oluna Bu babda
temam ihtimam idb ihmalden hazer eyliyesin (Mderris zadeye virildi)
Fi 29 L 983 (1575)

4
Hatiplerin ve imamlarn imtihanla tayin olunmalarna dair,
istanbul kadsna hkm ki Hl rikb hmayunuma rk'a sunlub
mahrusei mezburede olan huteba ve eimmenin bazlar ehli ilim ve ehli
Kur'an olmayub maharici hurufa riayet itmamekle er'an hitabet ve ima
metleri caiz olmyub iktida idenlerin nemazlar er'an iade olunmak lzm
olur deyu ilm olunmagin umumen huteba ve eimmenin ahvalleri tefti
olunmasn emir idb byrdm ki vusul buldukda tehir itmiyb dar
kura eyhlerinden bir ikisini meclisi er'e getrdb anlarn mahzarnda
huteba ve eimmenin ahvallerin dikkat ve ihtimamla tefti ve tefahhus ve
gerei gibi imtihan idb ehli ilim ve salih ve mtedeyyin ve maharici
hurufun riayetine kadir olub erayiti hitabet ve imameti bilb er'an ehil
ve hitabete istihkak ve liyakati olanlar yerlerinde ibka idb olmyanlarn
hitabet ve imametlerin alub mstahak olanlara tevcih ve arz eyliyesin
( Hseyin avua virildi) Fi 25 S 985 (1577).

ehnameci Seyyid Lokmann yazd Hnernamenin bitirilip yaldz

lanmasna dair.
Dergh Muallm mteferrikalarndan ehnamegy Seyyid Lokmana[l]
hkm ki Mektub gnderb cennetmekn merhum Sultan Sleyman Han

[1] Seyyid Lokman ehnameci Efitunun halefidir. Efltunun da selefi FethuUahdr.

Seyyid Lokman Efltunun yerine 977 ( 1 5 6 9 ) de ehnameci olmutur. Eserinde adn Seyyid
Lokman ibni Hseynl Aur diye yazar. Balca eserleri: Selefaname, Halefname, Muasr-
name, ehzade Selimin kardei Bayezitle vukubulan Konya muharebesine dair Zafername,
Selimahname, nc Murad namna da ehinahname adl bir eser telif etmitir Son eseri
9 8 5 (1577) de padiaha takdim etmi, bunun zerine vaktile Efltun tarafndan yazlm;
olan Hnernamenin baz yerlerinin tashih edilip deitirilerek yeniden yazlmas ve yaldz-
lenmas emir edilmitir. Hnername On altnc asrn en nefis eseridir. Bu asrn kyafet
lerini gsterir bundan nefis eser yoktur. Resimler gayet zarif ve boyaldr. Topkap Saray
Ktphanesindedir.
36 Hicr onuncu asrda

i i j i j i j -JLUT n sayd ve ikr ve sayir etvar ferhunde asarna mteallik

.hnerlerin zeman eriflerinde ehnamegy olan mteveffa Efltun on fasl
zre nazm ve nesir ile yazlub itmama iridirmediyen fasl yazldkdan
sonra fevt olub natemam kalman hl tekmil olunmak ferman olunub
mbaeret olundukda mteveffayi mezburun yazd fasln slah ve
tebdili muhta hayh ebyat ve fkarat olman hali zre ibka olunmak
mnasib grlmiyb ve tezhib ve tashihinde dahi israf idb minbaad
yazlan dahi olvechile olursa ziyade hare lzm olub talik hatla sade
zerefan kda yazlmak evl idn bildirmi sin mdi zikrolunan
fasln slaha muhta olan yerleri slah olunub bakisi dahi ehli vukufdan
tefahhus olunub shhati zre tahrir ve tekmil klnub ve tezhibinde ziyade
israf olmyub ruence talik hatla yazlmak mnasib olmagin byrdm ki
vardukda tehir itmeyb ehli vukuf olanlardan vak hali haber aldukdan
sonra zikrolunan Hnernameyi shhat zre talik hatla yazub ve tezhib
idb ziyade hare etdirmiyesin Fi 22 L 985 (1577)

Ncum ilmine ait vakf kitaplarn rasathaneye gnderilmesine dair.

istanbul kadsna Mteveffa LtfuUahn vakf olan mneccim kitablar
mahmiyyei mezburede Mimar Sinan mahallesinin imam ve mezzini elle
rinde olduu ilm olunmagin alnub rasathaniye [IJ virilmek emir idb
byrdm ki vardkda tehir itmiyb mteveffayi mezbur ncuma ve ilmi
hey'ete ve hendesiye mteallik olan kitablar eer mezkrun ellerindedir
ve eer ahardedir her kimde ise zuhure getrb dahi bilfiil rasad hid-
metinde olan mevlna Takyddine cmlesin teslim etdiresin (Monla Musa
Efendiye virildi) Fi 12 Sefer 986 (1578)

Yenieri eyhinin camilerde vaiz etmesine dair.

istanbul ve Galata kadsna hkm ki Bundan akdem mslmanlara

vaiz ve nasihat zre olub badehu baz husus isnad olunmala vazdan
ref olunub ve kendyi habs olub (habs olunmak emrim olub) yenieri
eyhi dimekle maruf olan eshab zhd salh muhtar erbabrrd vel-
felh eyh Hasan t\j2:j.j hakknda i n o ^ ^ i j . u i j i j . i 3 i o.^=e.-j.ij u. ^iei eyhlislm
ve mftiyylenam mevlna Muhyiddin 4,uj C^:- mslmanlara vaiz ve na
sihat istihkak olduundan mmza tezkere virb Istanbulda ve Galatada
vaki olan mesacid ve cevamide jur^a w vaiz ve nasihat idb icrayi er'i

[1] O devirde rasathane Galata Saraynda idi.

 istanbul hayat 37

erife riayetde dakika fevt etmiye Olbabda kimesniye dahi ve taarruz

etdirmiyesin (Merkum eyh Efendiye virildi Tezkereye Ba Hatt hmayun)
Fi 4 Rebilhir 991 (1583)

Vakf kitablarm tefti olunmasna dair.

Semamiye mderrislerinden Osman Efendiye hkm ki ve Sultan

Mehmed mtevellisine hkm ki Senki mtevellisin mektub gnderb
marnileyhin vakf defteri mucebince bin sekiz yz mikdar vakf kitab
lar olub on yldan ziyadedir ki zikrolunan kitablar yoklanmamdr Defter
mucebince yerl yerinde yoklanmak recasna arz itdn ecilden byr
dm ki Dergh Muallm avularndan Mahmud avu vardukda defteri
mucebince zikrolunan kitablar yerl yerinde yokliyub vakf kitablar
zayi ve telef olmasndan ihtiyat eyliyesin V e kazyye niye mncer olur
ise yazub arz eyliyesin ( Rasd Efendiye virildi Ferruh Bey hattile )
Fi 29 Za 992 (1584)
 VI. KADIN H A Y A T I . KADINLAR N NZAMLAR
(976-991)
1

Yolsuluk eden kadnlarn cezalandrlmasna dair.

Galata kadsna hkm ki Sddei saadetime sureti sicil gnderb
Galata haricinde merhum Sultan (Cihan) gir . ; ^^i" Camii mahallesi halk
meclisi er'e gelb mahallemizde Arab Fat ve Narin ve Giritl Nefise
ve Atlu Ases dinmekle marufe Kamer ve Balatlu Ayni nam avretler
yaramazlk ile mehurlardr didiklerinde Arab Fatya dem gnderilb
davet olundukda gaybet idb sayirleri gelb muvacehelerinde cemati ms-
limn yaramazlardr deyu mahalle halkndan mderris mevlna Muhyiddin
ve Ktib Mehmed ve Ilyas ve Sinan Halife ve sair mslmanlar ehadet
idb ve sabkan mezburenin ahvalini tefti in imam ve mezzin ve c e
maat evi nne varduklarnda mamnza ve kadnza ve eriatinize lnet
deyu etm idb ve bundan akdem kalafat mahallesinde bir namahrem
ile baslub ve bundan gayri mezbure Arab Patnn evinde dahi namah
rem ile baslub mahalli fesad enaatdir Evi satlub mahallemizden gide
rilmesin reca ideriz didiklerin bildirdn ecilden byrdm ki hkm
erifim varcak zikrolunan avretlerin cebr ile evlerin beyi itdirb kend-
lerin ehirden srb ve kfr syliyan yenieri avreti dahi tecdidi iman
itdirildikden sonra eri gelince zindanda habs etdiresin Fi 2 Rabilahir
973 (1565)

Mahallelerde yarmazlk eden kadnlarn karlmasna dair.

istanbul Kadsna hkm ki Hl mahrusei Istanbulda vaki olan
mahalltda vaki olan fevahi tefti olunub her mahalltm imam ve m
ezzin ve cami olanlarn hatibleri ve imamlar ve sayir mezzinlerinin
dahi ahvalleri grlb anun gibi imamet ve hitabete muktezayi er'i erif
zre liyakati olmyanlarn ref olunmasn emir idb byrdm ki hkm
erifim ile Dergh Muallm avularndan Pir .jjkS j,j vusul buldukda
asla tehir ve terahi itmeyb her mahallenin eer camidir eer mesciddir
varub dahi imam ve mezzinlerin ve mahallesinin halkn cem idb kemali
dikkat ve ihtimam ile mahallelerinde eer fahieden ve eer sayir ehli
 istanbul hayat 39

fesad ve fesekadan her kim var ise sorub zuhure getrb fahieleri
hals idb arz idb ve minbaad imamlara ve mezzinlere ve sayirlere
bir vehile tenbih ve tekid eyliyesinki asla mahallelerinde anm gibi fahie
avret oldukda gelb haber virb ele vireler yle ki hni teftide evvel
fahieler gaybet idb sonradan geru mahallerine gele ve yahud himayet
idb ele vermiyeler sonradan ele gire asla ve kat'a eer imam ve m
ezzinler ve sayir mahalle halkdr bir ferdin zr makbul olmyub her
kimin mahallesinde bulunursa anlara olacak hakaret ve siyaset evvel
imam ve mezzine ve saniyen mahalle halkna olmak mukarrer bilb ana
gre herbiri basiret zre olub eer hni teftide mahallelerinde olan
fevahii ele virmekde eer sonradan gelenleri ele virmekde dakika fevt
itmeyb ihmal ve msaheleden hazer iderler V e her mahallenin imamnn
eer ilmi Kur'andr ve eer diyanet ve istikametidir ahvalin grb ann
gibi muktedayi nas olmaa er'an liyakatleri olmyanlar asla himayet
itmeyb yazub bildiresinki ref oluna Bilcmle bu hususu sayir umura
kyas etmiyb emrim zre her mahalleye varub eer cemaat ahvalin
eer imam ve mezzinin temam grb zuhur iden fahieleri hals idb
sonra ne mikdar fahie hals olursa ve herbiri bu yerl midir Akrabalar
var mdr mufassal defter idb ve refi'leri lzm olan imam ve mezzin
lerin hatibleri dahi defter idb bildiresin V e kimsiye himayet etmeden
hazer idesin Ve mahallelerinde bulunan triki saltlarn dahi alduralar
er'ile lzm gelni tedib idesin mamlara ve mezzinlere tenbih idesinki
ehli heva olub salh zre olmyanlar bildiresin (Mbair olan mezbur
Piri avua virilidi) Fi 4 Safer 975 (1567)

3
Yolsuz kadnlarla evlenenlerin Istanbuldan karlmalarna dair.
stanbul kadsna hkm ki Hni teftide tutlub habs olunan fahieleri
baz kimseler nikh etmek ile almak murad idindikleri istima olunmagin
byrdm ki vusul buldukda anlarn gibi fevahii nikh ile alan kimselere
tenbih idesinki nikh etdiklerinden sonra Istanbulda durmyub ahar yer
lere alub gideler yle ki badettenbih ol makule kimselere alduklar
fevahie ile Istanbulda duralar giru habs olunalar (Hac Hzr avua
virildi) Fi 5 Receb 975 (1567)

4
Istanbulda amarc kadnlara dkkn tutturulmamasna dair.
stanbul kadsna hkm ki Hl mahrusei mezburede baz dkkn
larda cameuy avretler peyda olub baz levendler ol sebeb ile dkkn-
 40 Hicr onuncu asrda

larna varub gelb nice fesada bais olduu istima olunmagin minbaad
ol asl camauy avretler dkknlarda olmyub ref olmak emir idb
byrdm ki vusul buldukda asla tehir ve terahi itmeyb mahrusei mez
burede vaki olan eer seltn ve eer sayir evkaf ammei mtevellilerin
ihzar idb herbirine gerei gibi tenbih ve tekid eyliyesin ki ann gibi
vakflarnda cameuy avretler var ise asla tehir etmeyb ihra idb ve
minbaad avretlere dkkn virmeyb ol vehile cameuylik ve sendahi
tenbihden sonra dayima yokliyub grb ann gibi emre mugayir (anun
g i b i ) dkknda cemauy avret gresin hakkndan gelb ve badettenbih
ann gibilere dkkn viren kang mtevelli olur ise arz eyliyesin V e bu
hkm erifimi sicili mahfuza kayd etdii-b haliyen ve minbaad mazmunu
hmayunum ile amel eyliyb hilfma cevaz gstermiyesin V e bu husus
yoklanub grlr yleki badelyevm bir dkknda cameuy avret bu
lunmamak zre mukayyed olub emri erifimin icrasnda mukayyed olub
dakika fevt etmiyesin Fi 21 Zilhicce 978 (1570).

Eyub Sultanda kadnlarn kaymak dkknlarna girmemelerine ve

bu dkknlarda Hristiyan oturtulmamasna dair.

Eyub kadsna hkm ki Mektub gnderb Camii Kebir mahallesinde

mceddeden bina olunan medresei erif kurbinde ve mektebi erif ya
nnda vaki olan dkknlarn ve etmekci frnlarnn ve bostanlarn ekse
risinde kefere tayifesi olub fsk ve fcur idb kaval alub horos depb
mahallenin ugulne ve sulehanm tilvetine ve istimal ezani erife mani
ve kaymak dkknlarna baz nisa taifesi kaymak yemek behanesile
girb oturub namahremler cem olub hilaf er' vaz ve teaddileri vardr
deyu mslimler haber virdiklerin bildirmisin mdi er'i erife muhalif bu
asl hususlar men ve ref olunmak mhimmat umuru eriyyedendir Bu bab
da ihmal cayiz deildir Byrdm ki bu babda unat vehile mukayyed
olub dahi minbaad arz olunan kaymak dkknlarnda ve bostanlarda
kefere tayifesi kodurmyub cmlesini ihra eyliyb giderb mslimlere
viresin V e kaymak dkknlarna nisa tayifesinden kaymak yemek
behanesile geln nisa tayifesin getrlmiyb bu babda dahi dkkn sa
hihlerine muhkem tenbih ve tekid eyliyb men ve ref eyliyesin Badet
tenbih giru bir dkkna nisa tayifesi girb dkkn sahibi men etmiye
ol asl dkkn sahibin getrdb muhkem tedib eyliyb emri erifimin
icrasnda mcid ve mukdim olub ihmalden hazer eyliyesin Bu husus
hafiyyeten ( bu mektub) grlse gerekdir yleki arz etdn huhuslar
emri erifim mucebince men ve ref olunmya zrn makbul olmaz Muateb
 istanbul hayat 41

olursun Bilmi olasm Ana gre mukayyed olub dikkat ve ihtimamda

dakika fevt etmiyesin Fi 23 Muharrem 981 (1573).

Gene kadnlarn peremelere erkeklerle beraber binememelerine dair.

Peremeciler kethdasma hkmki Bundan akdem taze avretler ile
baz levendat peremeye girb gezmesn deyu peremecilere tenbih
olmala fukaradan ihtiyar hatunlar dolmu pereme ile te yakaya ge
mek istediklerinde ehli rz tayifesi mani olub fukaray rencide eyledikleri
istima olunmagin byrdm ki vardkda bu babda mukayyed olub fuka
radan o makule hatunlar dolmu pereme ile te yakaya gemek istedik
lerinde kadimden olugelne muhalif kimesneyi dahi etdirmeyb bir fuka
ray rencide etdirmiyesin (yrtlm) er'i erife muhalif taze avretler
levend tayifesile peremeye girb gezmekden hazer idesin V e peremecilere
tenbih ve tekid (yrtlm) ve agh eyliyesin (Peremeciler kethdasna
virildi) Fi 23 L 988 (1580).

Erkeklerle Kadnlarn birlikte peremelere binmemelrine dair.

Vezir Mehmed paa hazretlerine hkm ki ve istanbul ve Galata
kadlarna Bundan akdem Boazda iliyen peremeler slbu sabkdan
kub uzun ve ensz olub ve yelken istimal eyliyb ve avretleri rical
ile mahlut idb ziyade dem tahmil olunmala gark olub nie nfusun
telefine sebeb olub ve kadimden alnugeln akeye kanaat etmiyb baz
ehli rz demlerin ve nisa tayifesinin ardlarnca seirdb ziyade ake isti-
yb irretler ve envai naayeste kelimat idb teaddi etdiklerin pereme
ciler kethdas ilm etdin zikrolunan hususlarn menine hkm erif
virilmi iken hl ol emri erifime muhalif ohgelne mugayir ve ince
ensz peremeler istimal idb ve rical ile nisay mahlut alub ve yelken
kuUanub ve ziyade ake isteyb mslmanlara teaddi etdkleri ilm
olunmagin byrdm ki vardkda bu. babda gerei gibi mukayyed
ulub ohgelne muhalif ve emri erifime mugayir ince ensz peremeleri
kat'a himayet etmiyb kesb ve pareliyb ve rical ile mahlut alan pere
mecileri muhkem tedib eyliyb ve hkm sabkda tayin olunduu zre
Muhtesib ardandan Kasmpaa ve Tophane ve Eyyubu Ensar ve
gayri iskelelerden tayin olunandan ziyade ake alub teaddi iden pere
mecileri ahz eyliyesin Anun gibile kree konlub gerei gibi haklarn
dan geline yleki bu emri erife muhalif giru bir vaz olunduu istima
42 Hicr onuncu asrda

oluna yalnz peremeciler olmyub kethdalar bile olmak mukarrerdir

Ana gre kethdalarna tenbih eyleyb dikkat ve ihtimamda dakika fevt
eylemiyesin Fi 24 aban 991 (1583)

Esir pazarnda cariye satnn fena yolda yapldna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb mahrusei Istanbulda

olan Beyazistan halk ve esircileri ve dellallar ve sayir ehli vukufdan
cemaati kesire meclisi er'e gelb hl deti kadime muhalif ve mugayir
ehirl tayifesinden bir tayife baz kar ve baz gene esirci namna baz
mslmanlarn ve hatunlarn cariyelerini beyi idiverelm deyu pazara
getrb mteri namna baz levendat ile zahir beyi ve ira eyleyb bir
ka ake beyilerin alub grmek in odasna alub gidb bir nice gn
kendlerin ve cariyelerin tasarruf idb geru sahihlerine red eylemek ve
cariyelerine muhalif det idb ve baz dellallar dahi vardr ki mteri
namna kend avretin bazara getrb baz mslmanlarn cariyelerin
mezad iderken bir behane ile ayaa urub haricden gelen hatun talibedir
deyu deer hebasndan aaka ake ile kendi avretine ahvirb kefilsiz
baz dellallar dahi vardr ki esirci avretlerden baz cariyeleri (bile eskisi)
namna levend odalarna alub gidb nice mefsedete bais olub bu makule
kabahat ve enaate sebeb ve badi esirci namna cevab alub satan
fevahi ile kefilsiz dellallardr V e minbaad avretler esircilikden men olu
nub ve ehli rz olmyub kefilsiz olan dellallar dahi ref oluna mmei le
min zarar ref oluundan gayri esirci tayifesinin dahi ahvalleri muntazam
olur Bu makule mfside ile d e f a ahvalimizi arz eylerz didiklerin arz
eylemisin Byrdm ki vardukda bu baba gerei gibi mukayyed olub
minbaad o makule avretlere esircilik etdirmiyb men idb ve kefilsiz
olan dellallar dahi ref etdirb bir vehile tenbih ve tedarik eyliyesinki
vechi meruh zre fesad ve enaat olmak ihtimali olmya Badettenbih
eslemiyb olvechile muamele ve fesad zre olanlarn muktezayi er'i
kavim zre haklarndan gelesin V e nevechil tedarik eyledin yazub
bildiresin Fi aban 991 (1583)
 V. G A Y R MSLMLER. KLSELER.

(967995)

Gayri mslimlerde bulunan kle ve cariyelerin kaydedilmesine dair.

istanbul kadsna hkm ki Hliy mahrusei mezburede yehudi ve
sayir kefere ve nesrda kuldan ve cariyeden baz esir olduu istima
olunub tefti olunub nemikdar bulunursa defter olunub arz olunmasn
emir idb buyurdumki istanbul Subas Mehmed vusul buldukda bu
babada bizzat mukayyed olub bu hususu unat vehile hak zre tefti
eyleyb gresin Mahrusei mezburede olan eer yahudi ve sayir nesrda
kuldan ve cariyeden nemikdar esir bulunursa her kimin ise ve ne za
manda alnmsa mufassal defter eyleyb sddei saadetime arz idesin
Amma hni teftide temam kak zre olub kimesneye himayet eylemeyb
ketm olunmakdan ve mbair olanlar kimesneden ahz ve celb etmekden
ziyade hazer idb sonra beyan olunacak zr makbul olmaz V e ehre
dahi alniyye kimesniye hamir getrtmiyesin Bu hususda gerei gibi mu
kayyed olub emri erifime mugayir ve yehudi ve kefereden her kimde
esir bulunursa ayni ile defter idb mhrleyb gnderesin Ve kimden
almursa ve ne mahalde sakinse mufassal ve meruh yazub arz idesin
Fi 25 Safer 967 (1559).

Gayri mslimlerdeki kle ve cariyelerin ellerinden alnp islmlara

satlmasna dair.
stanbul kadsna hkm ki Hliy mahrusei mezburede olan yehudi
ve nesr tayifesinde olan esirleri ferman erifim zre tefti etdikde
otuz iki nefer esir ve elli bir nefer mat'tuh acuzeler bulunduunu m
hrl defter ile sddei saadetime arz eylemisin mdi minbaad eer yehu-
didir ve eer nesrdr esir alub istihdam etmee emrim olmyub ve azadlu
olanlar anlardan alnub ehli islma teslim olunub ve bilfiil esir olan
lar dahi alnub ehli islma beyi olunmalarn emir idb byrdm
ki bu babda bizzat mukayyed olub eer defterde mastur olandan ve eer
andan gayri eer esir ve eer mu'tak tefahhus eyleyb kardub dahi
44 Hicr onuncu asrda

emrim zre mu'tak acuze olanlar ehli islmdan talib olanlara istihdam
in teslim idb esir olanlar ehli islma beyi idb akesin sahihlerine teslim
eyleyb gerei gibi tenbih ve tekid eyliyesin Minbaad eer yehudidir ve
eer nesrdr eer esirdir eer mu'takdr alub istihdam etmiyeler [1]
yleki badettenbih birinde ya mu'tak ve yahud esir buluna asla bir ferdin
zr makbul olmyub eeddi siyaset olunacan mukarrer bilb ana
gre tekayyd idesin ki sonra kimesnenin bilmedik ve iitmedik
dimee mecali olmya V e sendahi dayima mukayyed olub ferman
vaciblizanmm icrasnda dakika fevt itmiyesin Sonra yakalanub grlse
gerekdir yleki birinde esir veya mu'tak buluna zrnz makbul olm
yub mesul olub neticesi sana ayid olmak mukarrerdir Ana gre basiret
zre olub ve bu hkm hmayunumun suretin sicilli mahfuza kayd ide
sin Hliy ve minbaad bu emri celillkadrim ile amel olunub hilfma
cevaz gsterilmiye yleki bazlara hkm virilmi ise her kimin hkm
var ise ellerinden alub sddei saadetime gnderesin Fi 2 Cemazielevvel
967 (1559)

Balat kaps dnda nizamsz yaplan kilisenin yklmasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Balk kefere rikb hmayunuma rk'a
sunub Balat kapus haricinde bina olunan kiliseleri emri erifimle kilidle-
nb men olunduklarn bildirdiler mdi zikrolunan kilisenin aakas sabkan
.^.v olub kefere tayifesi zerine kilise bina idb etrafnda olan evlerden
ziyade kaldrduklar istima olunmagin hedm olub sayir evlere beraber
olmasn emir idb bu hususda atebei ulyam mteferrikalarndan S e k b a n
Ali oj^ j - ; mbair tayin olunub byrdm ki tehir itmeyb emir mu
cebince marnileyh bizzat mezburun zerine varub etrafnda olan ev
lerden ziyade bina olunan evleri bilkUiyen ykdrub sayir evlere bir
itdirb emrime muhalif kimesneye tealll etdirmiyesin V e kefere tayifesi-
ne muhkem tenbih idesin ki minbaad mezkr evde cem olub yini ba
tllar zre kasd etmiyeler V e etrafnda olan ehli islma dahi tekid eyli
yesin ki yle ki lyevm kefere tayifesi zikrolunan evde cemiyyet iderler
ve yahud hedm olunduu zre komyub ziyade nesne bina etmee
mbaeret etmiyeler Mslmanlar gelb haber vermiyeler anlar muateb
olur Bilmi olalar V e ana gre er'i erife muhalif emrime mugayir i
etdirmiyesin (Aaya verildi) Fi 8 Rebilevvel 973 (1565).
[1] istanbul kads mevlna Ali Efendi yehudi tayifesi hilh er'i erif mahbube cari
yeler istihdam iderler deyu bir ka nefer yasak ve muhzrlar ile bir iki yehudi evin basub
cariyeler ihracnda ikdam ve ihtimam iderken ehas lem fitne ve fesada behanecu olub
^dna mlbese ile ehir ya-masna sebeb olayazd Selnik, (s. 2 2 )
 istanbul hayat 45

Yolsuz yaplan kiliselerin yktrlmasna dair.

Mahrusei istanbul kadsna ve mimar basya hkm ki uu^i^

Ci^j/M '>UIJT ^\ sabkan Anadolu kad askeri olan mevlna Sinan^j'i- C-B
Dergh muallma mektub gnderb senki mahrusei mezbure kads
mevlna emseddin atebei adalet penaha arz idb mahrusei merkume
mahalltndan Seyyid mer mahallesinin yn meclisi er'e gelb ma
hallei mezbure mescidi kurbinde bir hadis kenise vardr er'ile hedmi
lzmdr didikleri ecilden zerine varlub cemaati msIimn mahzarnda
tefahhus olundukda udul mslimnden drt pr kimesneler Mezbur ke
nise hdisdir Hadis olal tahminen altm yldr deyu ehadet idb ba-
dettadil ehadetleri makbule olub er'an hedmi lzm olduuna hkm
olunub mufassal ve meruh tescil olundu deyu arz idb ve taifei kefere
dahi rikb hmayunuma rk'a sunub merhum Sultan Mehmed Han
teden beru srgn getrb bu fukaraya bir mahalle ve bir
kenise tayin idb hkm erif dahi sadaka idb ol zamandan beru ol
mahallede sakin olub ol keniseye varub gelrz V e Sultan Selim Han
IJ^JJIJ ^JUJT zemannda dahi keniseler yoklanub nice keniseler yklub
bu kenise kadim olman yklmayub bize temessk dahi verdiler deyu
tazallm eylediklerinde mezbur kenisenin mimar ile zerine varlub ms
limnden ve kefereden cemaati kesire mahzarnda tefahhus olundukda
(bir zimmnin havlisi iinde) hadis midir kadim midir knh ile malm
idinb payei eriri lya mufassalan arz olunmasn bu fakire ferman
olunmagin mir mimar-lardan Hsyreddin dimekle maruf bir pr kimesne
ile iki defa zerine varlub msiminden ve kefereden cemaati kesire ile
mahzarlarnda tefahhus olundukda bir zimmnin havlisi iinde bir kenise
olub divan ve sakf fethi hakanden sonra hadis idi zahir olub
ve bir divarnm dahi ekseri kfir olub divarda mihrab vaz' zerine
olan yer dikkat olundukda divan atik ile yaplmyub divan kazmak ile
olduu mteayyin olcak kadim kenise oldur ki kablelfetih kenise olub
badelfetih dahi ol vehile ellerinde ibka oluna Eer mnhedim oldu ise
izni hkim ile iade olunmu ola Bu slb zerine olduuna hkmk
erif ve yahud hcceti er'iyyenz var mdr deyu zimmlerden sal
olundukda fethi hakanden drt yl sonra virilmi merhum Sultan Meh
med Han JIJ-.J1 J <j-ju,u tuayi erifi ile bir hkm erif ibraz idb Edir-
nel Atmacaya mahrusei Kostantiniyyede Papa Flri arda dimekle
mehur olan olkim hisar eri Karacadan mevkuf olubdur ulv ve sflidir
Bir sfli mermeriz khne kenisedir istanbul Subas a k r Beden ge-
trdi tezkere zre lyk ve erzani grb milklie (virdim ki) badel-
46 Hicr onuncu asrda

yevm taht yedinde ola Diler ise sata ve diler ise balya ve diler ise
va f eyliye Bilcmle nie diler ise milkiyyet zre mutasarrf ola dinilmi
yio olsa bu hkmde mezbur olan Atmaca zimm midir tayin olunma-
yub ve olduu takdirce ol zemanda muayyen olub g-iru ol slb zre
yedlerinde ibka olunmaa dellet itmeyb belki kenisenin bile temlik
olunmasna mukayyed olmaduuna dellet ider Ve bundan gayri Hal
nam kimesne mhr ile memhur bir gerek tezkere ibraz idb Altmer-
mer kurbinde j / ^ i nam papasn tasarrufunda olan kilisesi eski kadim
ve kilise olman talimleri zre kald deyu mukayyed olub ve ol
zemandan beru altm alt yl olub yedlerinde vechi meruh zre ibka
olunduuna dahi hudus mteayyin olman ellerinde hali zre ilkaya
mahal olmadun ilm eylemein zikrolunan kenise hedm olmasn emir
idb byrdm ki hkm erifi vaciblittibam varcak bizzat mezbur
kenisenin zerine varub temelinden hake beraber ykub asla eseri bina
komyub ref idesin V e emri erifim yedine varduun yazub bildiresin
(Sipahi Olanlarndan Hasan ve Mustafaya verildi) Fi 24 Rebilevvel
972 (1564).
5

Sulumanastrda yolsuz yaplan ermeni keihanesine dair.

istanbul kadsna hkm ki Hliy Galata kads Dergh Muallma
mektub gnderb mahrusei Istanbulda Sulu Manastr kurbinde vaki olan
Ali elebi mescidinin cemaati cem olub Sulu Manastrda Ermeni kenisesinin
keileri keniseleri kurbinde olan keihanelerinde hliyen bir keihane
dahi ihdas eylediler Ref ve ahzin taleb ideriz deyu ekva etdiklerinde
hususu kazyyenin grlmesi ferman olunub ber mucibi emir Sulu Ma-
nasra varlub grldkde filhakika kenisenin keilere kadimi olan ke
ihanelerine muttasl hliyen bir keihane dahi ihdas eyleyb ve ihdas
etdkleri keihanede enk ve egane ile kefere oturub rb hamir
idb gavga ve hengmelerinde huu ile mescidde nemaz klmaz olduk ve
huzur ile Kr'an Azm tilvet idemez olduk deyu mahallei mezburenin
imam Hac Bayram ve Isa bin Abdi Elmzzin ve Mehmed bin Abdul
lah Essipahi ve Mehmed bin Ramazan Essipahi ve dris bin Yusuf Essi-
lh ve Ali bin Abdullah Essolak ve skender bin Abdullah Yenieri ve
Ali bin Abdullah ve Sleyman bin Murad ve Ali bin Abdullah Elkayym
ve Mahmud bin Abdullah ve Mehmed bin Abdullah ve Sleyman bin
Murad ve Ali bin Abdullah Elkayym ve Murad bin Abdullah ve Meh
med bin Abdullah sa dede bin Musa ve sayir cemaati mslimnden' cem'i
kesir ve cemmi gafir ekva idb ihdas olunan keihanenin ref olunma-
, sn rea ideriz didiklerim arz etdn ecilden byrdm ki hkm erifim
 htanbul hayat 47

varcak gresin kazyye arz olunduu gibi ise er'a muhalif ihdas etdikleri
keihaneyi hedm idb relidesin Kadimi kenisalerinde dahi savt ref
etdirmeyb ve saz aldrmyub rb hamir etdirmiyesin yle ki er'a
ve emrime muhalif minbaad vaz zre olalar oldahi hedm olunur Ana gre
manastn mezburun keilerine tenbih idb hilaf er'i erif ve mugayiri
emri mnif kimesniye i etdirmiyesin (Sulu Manastrda Abdi elebi ma
hallesinde sakin Isaya virildi) Fi 3 Zilkade 972 (1563).

Istanbulda oturan gayri mslimlerin kdklarma dair.

stanbul kadsna hkm ki Sddei saadetime mektub gnderb
mahrusei Istanbulda sakin olan kefereden Yehud ve nesrnm erleri ve
avretleri saaklu l ukalar giyb ve l dlbendler alub sipah ve sayir
tayife gibi dlbendler sarnub ve atlas ve kutnu ve gayri kuma kaftan
lar ve l agrlar giyb ve mslmanlar giydi i edk ve pama
ve papuc giydkleri ecilden dlbend ve uka ve kuma ve ayak kab
ziyade behaya kub alnmadn ve kefere tayifesi mslmanlar libasn
giymamek hususun bildirmisin imdi sabkan kefere tayifesinin libaslar
hususu in mufassal hkm hmayunum yazlub irsal olunmudur Byr
dm ki vusul buldukda bu babda sabkan gnderilen hkm hmayunum
ile amel eyleyb minbaad kefere tayifesine eer yehud ve nasran ve
eer gayridir vechi meruh zre l libas giydirilb emri erifi sabka
mugayir kimesniye i etdirmiyesin (Muhtesibe virildi) Fi 21 Sefer 9 7 6
<1568).
7

Gayri mslimlerin giyecekleri eylerin cinslerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Bundan akdem yehud ve nesr ve sayir
kefere tavifesi l ve hazr libas giymeyb men oluna deyu hkm h
mayunum virilb men olunduklar ecilden yehud tayifesinden baz rikb
hmayunuma rka sunub libas babnda deti kadime mugayir telebbs
iderler deyu ekva eyleyb hususu mezbur grlmek emrim olmagin
yehud ve sayir keferenin feraceleri surmay karaca uka olub temgalar
kuma etmeyup boas [1] ola V e iine giydikleri boas olub lkndel
olmya V e kuaklan yar penbe ve yan harir olub kymetde otuz ve
krka ola ziyadeye olmya V e pamaklar siyah ve yass yzl ve ii
astarsz ola Gayri renk olmya V e i edikleri siyah meinden olub sah
tiyan olmya V e avretleri ferace giymiyeler Eski kanunlan zre fahir ve

[1] Astar.
 48 Hicr onuncu asrda

Bursa kutnusundan fistan g-iyeler V e akrlar sman olub gari renk

olmya Ve avretleri pamak giymiyb eski kanun zre kundura ve ir-
vani giyeler V e mslmanlar hatunlar giydikleri gibi seraser yaka ve
arakyye giymiyeler Giydikleri takdirce atlasdan kutnudan giyeler V e
Ermeniler dahi yahudi giyd-in giyeler Amma balarna alaca kuak
sarmalar Ol dahi az ola V e Ermeni avretleri ferace giymiyeler Ferace
yerine fahir ve terlik giyeler Ve ilerine siyah ve surmay Bursa kutnusu
giyeler Ve ayaklarna mayi akr ve mein i edik ve irvan pamak
giyeler Yehuda ve sayir kefere surmayi siyah ferace giyeler 0 1 dahi bo
as saaklu ola V e ilerine giydkleri dolmalar siyah ve surmay Bursa
kutnusj ola Lkndel ve til olmyub sade ola V e fahir giydkleri
tadirce oldahi siyah ve surmay olub gayri renk olmya V e kuaklar ve
saaklar ve i edikleri dahi evvelinde zikrolunduu zre ola Ve kara
kfirler dahi vechi meruh zre giyb gk sarmalar Oldahi az ola V e
ilerine ve dlarna iskerlat giymeyb Feriye ve Selanik ukas gi
yeler V e yakkablarna iki kulaklu st astarlu papu ve bile i edik
giyeler deyu mufassal defter idb sddei saadetime irsal etmisin Byr
dm ki vusul buldukda nida etdirb gerei gibi tenbih ve tekid eyliye
sin ki tayifei mezkre Hbaslar minbaad slbu mezkrdan tecavz itme
yb dahi kymetlu fahir libasdan ictinab zre olalar Bu babda muhtesib
mbair olub hilaf emri erif vaz' etdrmekden hazer idesin Temerrd
ideni seidb muhtac arz olan yazub bildiresin (Muhtesibe virildi)
Fi 7 Safer 976 (2568).

8
Hristiyanlarn sokakda tulumla arap tamamalarna dair.
Galata kadsna hkm ki Sddei saadetime mektub gnderb mah
miyei Galata ayanndan cem'i kesir meclisi er'a gelb baz karyelerden
Galata iskelesine hamir gemileri geldkde kefee tayifesi hamirlerin mah
zenlerine fu ile alub gitmeyb tulumlar ile tayub ehir iinde ge-
zb mslmanlarn libasna dokuna dokuna alub gitdklerinden ve bun
dan akdem [1] ile hamir tayan kefere ile bir defa meclisi er'de murafaa
olundukda bu hususda zikrolunan keferei hkim taziri edid ve habsi
medid ile zecr itmek lazmdr deyu mftiyyzzeman vidii fetva muce
bince men idb elimize hccet virmi iken hliya memnu olmayub inad
idb minbaad Galatada tulum ile hamir tanmamasna hkm erifim
verilmek recasna arz itmein byrdm ki minbaad mezbur kefereye
tulum ile hamir tatmyub er'i erife muhalif kimesneye i itdirmiyesin

[1] T u l u m k e l i m e s i eksik.
 istanbul hayat 49

(Galatada hammallar kethdas eyh Abdlkerime verildi) Fi Zilhicce

979 (1571)

Azlolunan istanbul patrikinin Aynoroza srlmesine dair.

skdar kadsna hkm ki Hl mahrusei Istanbulda kefereye pat
rik olan Yeremya (u^ij.) sddei saadetime arzuhal sunub sabkan stanbul
patriki olub emir ile ref olunan Metrofan (o'J^'^) nam rahib skdarda
sakin olmala metrebelidleri ve piskoposlar ve sayir keileri idll idb
fitne ve fesaddan hali olmayub mirye edas lzm olan harac edeya
mani olub emvali mirye dahi bu makule batriklikden hazer eyleyb ref
olunanlar kadimden yni batllar zre Aynoroz manastrnda sakin ol-
g-elmilerdir Mezkr dahi Ayanoroza irsal olunmak lzm idin bildir
mein mezkr Metrofan nam rahib yni batllar zre Ayanoroza irsal
olunmak emir idb byrdm ki vusul buldukda mezkr her kande ise
ihzar eyleyb asla taahhr eylemayb mezbur avuuma koub Ayano
roza g-nderb anda yni batllar zre kadimden batriklikden ref olu
nanlar sakin olduu mahalde iskn etdire nad ve muhalefet iderse
yazub bildiresin (eytan Olunun demisine verildi) Fi 16 Zilhicce
981 (1573)

10

Hristiyanlarn Istanbula arap getirebimelerine dair.

stanbul kadsna hkmki Bundan akdem kefere tayifesi ehirlere

hamir g-etrmekden men olunub resmi hamirden feragat olunmu iken
kefere giru hile ile hamir getirb resmi almmamala beytlmale kll
zarar ve noksan lzm gelmein hususu mezbur istift olunub Ehli zim
metin getrdkleri hamirden nsf r ve harb [1] getrd hamirden
temam r alnmak merudur Lkin Cuma namaz klnur ehirlere al
niyye hamir getrmek asla meru deildir Hafiyyeten getrdkleri tak
dirce birbirine alniyyeten beyi eylemek ve mslmana beyi eylemek
dahi meru deildir Birbirine beyi eylediklerin dahi asla izhar eylemiye-
ler deyu c^^is Lu ^tci mft zeman [2] ^u c^.\> fetva virmein fetvayi e
rif mucebince amel olunmak zre r hamir iin bervechi emanet emin
tayin olunub vechi meruh zre hkm hmayunum dahi virilmi idi H
la Yehud ve nesr tayifesi mahrusei Istanbulda fetvayi erife ve emri
hmayunuma mugayir fuclar ve varil ve tulumlar ile alniyyeten hamir

[1] Ecnebi tebeas olan hrstiyanlar.

[2] Ebssud Efendi.
istanbul hayat 4
 50 Hicr onuncu asrda

ve arak g-etrtkleri ve dnler idb meclislerinde algu alub cemiy

yet eyledikleri ilm olunmag-in byrdm ki vusul buldukda Yehud ve
nesr tayifesine ve mahrusei mezbure kapuclarma gerei gibi tenbih
ve tekid eyliyesinki ehire alniyyeten fuc ve varil ve tulumlar ile hamir
ve arak getrtmeyb kend nefisleriyn gice ile hafiyyeten getrdklerin
dahi mslmana satmyub ve birbirine beyi eylediklerinde dahi hafiyyeten
virb evlerin meyhane eylemiyb alniyyeten hamir ve arak satdrmyub
ve dnlerinde algu aldrmyub alniyye ol makule cemiyyet etdir
miyb aayiri kfr izharmdan ziyade ihtiyat idb er'i erife ve emri
mnife muhalif bir ferde i etdirmiyesin Eslemiyb hilaf er'i erif ve
emri mnif i idenleri badessbut mecal virmiyb habs eyleyb isim ve
resimlerile yazub sddei saadetime arz eyliyesinki ann hakknda emri
celillkadrim nevechile sdr olur ise mucebi e amel eyliyesin (Divan
da Divan ktiblerinden Ali ile gnderildi) Fi 23 Ra 981 (1573).

11
Gayri mslimlere esir satlmamasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl esirci tayifesi Yehuda ve nasran

tayifesine esir beyi eyleyb satlan esirlerin baz mslman olub ve baz
dahi taze olub mslman olmaa kabil iken aldklar esirleri Yehuda ve
nasran eyleyb hilaf er'i erif i eyledkleri ilm olunmagin buyurdumki
vardukda esirci tayifesine muhkem tenbih ve yasag eyliyesin ki minbaad
esirleri Yahudi ve nasr tayifesine beyi eylemayb esirlerin eer yalusun
ve eer gencin cmlesin ehH islma satub emri erifime muhalif Yahudi
ve nasr tayifesine asla esir beyi eylemiyaler Badettenbih eslemeyb
Yahudi ve nasr tayifesine kimesne esir satduu malm ola alan ve satan
ele getrilb kree konulmak mukarrerdir Ana gre tenbih ve yasak
eylemekde ihtimam eyliyesin V e ellerinde bulunanlar dahi alettacil ms
lmanlara beyi etdresin Emri erifime muhalif asla bir ferde taalll etdir
miyesin Yahudi ve nasr tayifesine tenbih eyliyesin ki minbaad esir
alub satmyalar (Subaya verildi) Fi 27 N 983 (1575).

12

slm mahalleleri arasnda Hristiyanlarn meyhane amamalarna

dair.

Galata ve Haslar kadsna hkm ki Harici Galatada ehli islm ma-

hallt arasnda meyhane ihdas olunub fesaka cem olub mslmanlar
rencide olduklar ilm olunmagin byrdm ki vardukda anun gibi ol
 istanbul hayat 51

meyhane olan mahal kadimden imdiye dein kefere sakin olub yni
batllar zre mabeynlerinde hamir satlugelmi yir olmyub mslmanlarn
sakin olduklar mahalle iinde hlen ihdas olunmu meyhane ise ol ma
kule hadis olub mslmanlar mahallesi iinde olan meyhaneleri ref idb
er'i erife ve emri mnife muhalif i itdirmiyesin Amma bu behane ile
ehli rf ruhsat bulub ahiz ve celb in kefere mahallesinde kadimden
olan meyhaneleri ve hlen ihdas olunmu meyhaneleri ref etdiresin
Fi 2 Receb 983 (1575).

13

Gayri mslimlerin islm kyafetinde gezmemelerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Hliya mahrusei mezburede sakin Yehudi
ve nasr tayifesi libaslarn ve dlbendlerin ve babularn kadimeden
iyegeldikleri zre giymeyb hazr libaslar giyb ve ince dlbendleri
boyadub sarnub ve dlbendlerin grde idb ve bamaklar dahi bazsnn
beyaz ve bazsnn al renkde olub ehli islma mabih envai etvar ve
evzalar oldu ilm olundu mdi bu husus mukaddema dahi ferman erifle
men ve ref olmu imi Hl dahi Yehudi ve kefere tayifesi vechi meruh
zre libas giyb ve dlbehd sarnub ve bamak giydiklerine asla rzay
erifim yokdur Bu hususlar tenbih ve yasa olunub men olunmasn emir
idb byrdm ki vusul buldukda taahhr etmiyb dayima bu hususa
bizzat mukayyed olub evvel muhkem tenbih ve nida ve iln etdresin
ki minbaad Yehudi ve kefere tayifesinin giydikleri ukalar ve iskarlad
ve kaftanlar atlas ve kemha ve sayir harir olmyub ve feracelerine harir
sencide itdirmiyb cmlesinin boasdan olub ve dlbendleri dahi ince
dlbendden olmyub balarna sarndklarnda grde itdirmeyb cmle
sinin elhasl ehli islma mabih olan evza ve etvarn giderb kadiml-
eyyamdan kefere slbu ne vehile olgelmi ise giru slbu sabk zre
itdirb mslmanlar libasn giydirmeyb ve mslman tavrnda brn-
miyb hilaf emri erif vaz itdirmeyb men ve ref eyliyesin Badettenbih
eslemeyb ferman erife muhalif libas giyanler siyaset olunmak mukar
rerdir 0 1 asllar tutdrub habs idb arz eyliyesin (istanbul kadsna gn
derildi) Fi 20 C 985 (1577).

14

Istanbula Yahudilerle Hristiyanlarn apka kiymelerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Merhum ve mafurnleh ceddim Sultan
Mehmed Han <r^u.u zemanlannda Yahudi tayifesi krmz apka
 52 Hicr onuncu aarda

giyb ve ayalciarnda olan bamaklar ve edikleri dahi siyah olub boa

sdan kapama giyb ve nasr tayifesi dahi siyah apka giydkleri
ecilden zikrolunan tayife dlbend sannmyub slbu sabk zre krmz
apka giyb bamaklar ve edikleri dahi siyah libaslar boas kapama
olub ve nasr tayifesi dahi dlbend sannmyub siyah apka giymelerin
emir idb byrdm ki vancak bu babda mukayyed olub ferman erifim
zre bezazistanda ve sayir cemii nas olan mahallerde nida itdirb muh
kem tenbih ve yasag eyliyesin Minbaad Yahudi tayifesine emri celill
kadrim mucebince krmz apka giydirb ve bamaklarn ve ediklerin
dahi siyah itdirb ve kapamalarn dahi boasdan giydresin V e nasr
tayifesine dahi vechi meruh zre dlbend giydirmeyb siyah apka
giydirb ferman erifimin icrasnda ihtimam eyliyesin Bu hususa yeieri-
lerim aas olan brahim . j i c ^ b mbair tayin olunub marnileyhe dahi
hkm hmayunum virilmidir Ana gre mumaileyh ile haberleb emri
erifimin itmamnda ikdam ihtimam eyliyesin (Sahibi saadete dahi a-
nigir Husreve virildi) 23 Ra 988 (1580).

15

Eyip Sultan civarnda hristiyanlarn oturtulmamalarma dair.

Haslar kadsna hkm ki Hazreti E b a Eyyubl Ensar ^ j U i ^ r j

trbei erifesinin etrafnda ekmeki ve breki ve yogurdcu ve sayir
bunun emsali ahalii sukdan ve rgad tayifesinden ve gayriden kefere
cinsinden bir ferd sakin ve mtemekkin olmya deyu nice defa hkm
hmayunum irsal olunmu iken yine ol emri erifime muhalif trbe etra
fnda kefere tayifesinden okluk kimesne sakin (olub alniyyeten enk ve
egane ile rb hamir olunub kll fesada mbair) olduklar istima
olundu imdi sabkan bu babda sdr olan (ehli suku) ferman hmayunum
kemakn mukarrerdir Byrdm ki vardkda bu babda bizzat mukayyed
olub zikrolunan trbei erife etrahnda olan ehli suku getrdb muhkem
tenbih ve tekid eyliyesin ki minbaad ferman hmayuna mugayir rgad-
dan ve iiden ve gayriden trbei erife etrafnda bir ferd zimm sakin
ve mtemekkin olmyub cmlesi mslman olalar V e minbaad trbei
erif etrafnda rb hamir olunub enk ve egane almyalar yleki
emrime mugayir giru trbei erife etrafnda kefere cinsinden bir zimm
sakin olub alniyyeten enk ve egane ile rb hamir olunub fesad
olduu istima oluna bu babda siz kll mesul olub mtemekkin olanlar
kree konulmak mukarrerdir Ana gre mukayyed olub tenbih ve tekid
eyliyesin (Kapucba hidmetinde olan kapuc Behrama virildi) Fi N 9 8 9
(1581).
 Istaabul hayat 53

16

Yahudilere Hasky mezarlnn verildiine dair.

Eyub kadsna hkm ki Bundan akdem Yehudi tayifesinin mrde-

lerin defni in bir mnasib mahal grlmek in merhum Sultan Baye
zid evkaf toprandan Haskyde vaki mteveffa Piri paa baesi
zerinden varan tariki min alt yanndan Karlk Harmanndan Yorgi
Bana andan Mustafa Aa baesi grld derede olan tariki ma
andan garb tarafnda olan hendee andan ileruye mnteha olan arz
haliye mbair olan avular ve evkaf mezbur mtevellisi ve Yehudi-
lerin vekilleri ve ihtiyarlar ile makberenin tayinin ilm eyledn
ecilden tayifei mezburenin mrdelerin minbaad zikrolunan hududile
mahdud olan mahalde defn olunmak emir idb byrdm ki vusul bul
dukda ferman erifim zre (vaki olan mrdelerinde) vaki olan mahalde
defn etdirb hilaf emri erif defn etdirmeyb ferman erifimin icrasnda
ihtimam eyliyesin Fi 6 L 990 (1582)

17

Yahudi mezarlklarna dokundurulmamasna dair.

Kapldan paaya hkm ki Yehud tayifesi rk'a sunub Kasmpaa

haricinde Yehud tayifesinin mrdlerin konulmakdan men olunan makber-
liklerinde vaki olan mezar talarna ve yerlerine dahi olunmya deyu
ferman erifim sdr olmu iken ol emri erifime mugayir baz kimesne
talarn karub zulm ve teaddi etdkleri ecilden bundan akdem tefti
olundukda nice kimesnelerden evlerinde Yehud yazusile mazar talar
bulunub ve baz kimesneler dahi mezar yerlerin havillerine ilhak etdi
zahir olub men olunub alnan talar giru yerlerine vaz olunub haricden
dahi olunmamak babnda hkm hmayunum taleb etdkleri ecilden
Yehudanm eski mezar yerlerine minbaad dahi etdirilmeyb hali zre
yerleri olmasn emir idb byrdm ki vardukda bu babda gerei gibi
mukayyed olub filvaki ferman erifime mugayir Yehud tayifesinin mrde-
leri konulmakdan ref olunan yerlerinde vaki olan mezar talarna ve
yerlerine dahi eylemiler ise men ve ref eyleyb her kim mezardan ta
alm ise giru esbabna alivirb minbaad Yehudann yerlerine ve mezar
talarna haricden bir ferdi dahi ve tecavz etdirmiyesin ( etdirmeyb )
memnu olmyub emrime mugayir dahi ve taarruz idenleri isimleri ile
yazub arz eyliyesin (Ba Hatt Hmayun Dahi olunmamasna tenbih oluna
deyu buyurdular) Fi 22 Rebilevvel 991 ( 1 5 8 3 ) .
 54 Hicr onuncu asrda

18

Yahudi mezarlklarnn korunmasna dair.

Galata kadsna hkm ki sabkan Anadolu kad askeri

olan Molla Mehmed hl stanbul kads olan Abdlbaki [1] Uk^ - - H : -
sddei saadetime mektub gnderb mahrusei Istanbulda sakin olan tayi-
fei Yehudi ittifakla payei eriri lma rik'a sunub mezbur kurbinde
Kasmpaa nahiyesinde merhum ve mafurnleh ceddim Sultan Mehmed
Han .;.^v. kbelinden temessklerimiz mucebince hududu muayyenesile
makabiri Yehud in tayin ve tahsis olan yerlerimiz fethi hakanden beru
makabir olmak zre tasarrufumuzda olub etraf ve nevahisinde byt ve
mesakini mslimn bir nesne yoiken ahdi karibden beru birer ve ikier
evler bina iderek hududu makabirimize duhul idb bizi taciz itmilerdir
Bu husus er'ile grilb mahvelhak ne ise sddei saadetime ilm olun
mas muradmzdr didiklerine binaen eer bu hususun Rumili beler
beisi Mehmed paa o u . c.-> ile marnileyhimaya fermanm olmagin
ittifakla mnazinfih olan mevziin yerine varlub civan makabirde olan
cemaati mslimn ile dava iden tayifei Yehud meclisi er'a ihzar olun
duklarnda tayifei merkum cemaati mslimn nnde vechi meruh zre
dava idb makberlerinden ahnan mevzii gsterdklerinde filhakika ce
maati mslimn tayin vechi er' hududu makabire duhul idb tayifei
Yehuda taaddi etdkleri zahir olub taaddi ve tecavzleri bundan akdem
er'i erifle bir dahi bais olduma ellerinde hcceti er'iyyeleri dahi ol
mala tecavz idb kimesne cevaba kadir olmyub yine cemaati ms
limn tayifei Yehud zre dava idb bunlarn makabiri zre azm talar
vaz olmudur Arasnda gice ile hrsuz saklanub makabir nnden mrura
kadir olmazuz Bize kll zararlar vardr Y a ol talan bilklliyye ref et-
snler yahud zerlerine toprak dkb cz'i nian olacak mikdar ahko-
snlar didiklerinde zikrolunan taaddiye tayifei Yehud kayil olmyub muk
tezayi er'i erifden gayre rza gstermediklerinde filhakika mahalle hal
knn cevablan mucebince er'i erif zre kavmi Yehudu makabiri kadi-
melerinden men'e mecal olmyub detleri hasebince vaz itdikleri ahcar
dahi evzai kadimesinden tayir lzm gelmedi ecilden mezburlann
hududu makabirine taaddi ve tecavz idenlern men'i lzm ve hi bir
vehile makberlerine tayifei Yehudu men cayiz olmyub memaliki isl^
miyyede olan ehli zimmeti u<=u ^ uu ^ mazmunu erifince hilaf er'i
erifle amel eyleyb tarafeyne er'i erife ve kadimden olgelne muhalif

[1] air Baiti Efendi. Douu 1526. lm 1599. smi Mahmuddur. Babas Fatih
Camii meyzinlerindendi. Mezar Edirne kaps dnda L'li Efendi emesi yakinindedir.
Badatl Hd, lmne u tarihi sylemitir: ( Baki Efendi gitdi ukbaya bin sekizde ) .
 istanbul hayat 55

tdirmiyesin Eslemayb inad ve muhalefet eyleyanleri yazub sddei

saadetime arz eyliyesin (Efendi paa hazretlerine virdi) Fi 19 Za
992 ( 1 5 8 4 )

19

Yahudilerin rf tekliflerden aflerine dair.

istanbul kadsma hkm ki Dergh Muallma sureti sicil gnderb

mahrusei mezburede olan tayifei Yehudi tarafndan vekleti sabit olan
srgn tayifesinden Aribos cemaatinden haham (>-is') ve tevabii ve
Haleb veledi Araham (fUiyi) .ve Edirne cemaatinden Varld di
mekle maruf Yehudi veledi Yasef (oul) ve (-u-) tayifesinden Kend-
gelen cemaatinden Merhay veledi sak ( j u jjj ^K^^) ve Portakal cemaa
tinden haham Glya veledi Salyuri ( f ^ ^ u ) nam Yehudiler er'i erife
gelb karar idb bundan akdem umumen mahrusei Istanbulda sakin
olan Yehudi tayifesinden Rumilinde vaki olan maadin isagasyn ta-
vuncu grlmek ferman olundukda istanbul Yehudileri kadimden vire-
geldkleri hara ve avarz ve rav akesi eda eyledklerinden gayri ka-
sablk ve kasab akes' ve celeblik ve ahar vilyete srgn ve tavunclk
ve sarraflk hidmeti teklif olunmayub sayir teklifi rfiyyeden muaf ol
mak zre tavun in her yl bervechi maktu yz bin ake cem idb
Divan Hmayunuma getrb hazanei amireme teslim etmee m-
taahhid olduumuz vechi meruh zre elimize muafnamei hmayun viril
mi idi Lkin hl mahrusei mezburede sakin olan mslimnden ve na-
srdan kasab akesi ihra olunmala bizm cemaatlerimizden dahi
cmle be yk ake ihra olunub Yehudi tayifesine dahi ganem virilmek
zre'mebl mezbur dokuz yz doksan drt Muharreminin gurresinde
il inkrazzzaman zabtmzda olub onu on ikier zre bir yllk rebhi
yz bin ake olur Mukaddema mtaahhid oluumuz yzbin ake ile her
sene iki yz bin akeyi Divan Hmayuna alub gidb vzerayi limik-
darlar huzurunda teslim eyliyelm u artla ki madamki zikrolunan iki
yk akeyi salbesal bervechi maktu teslim oluna minbaad zik olunan
tayifelerden sarraf ve sarraf akesi ve kasab ve kasab (akesi) ve celeb
akesi ve tavuncu ve tavun akesi ve yahud bedelleri ve yahud bu
virdnz mikdar kifayet etmez Ziyade lzmdr deyu teklif itmekde
ve bilcmle teklifi rfiyyeden muaf msellem olalar didklerinde vechi
meruh zre kayd olunduun bildirmein byrdm ki minbaad bu
babda ellerinde olan hccetleri mucebince amel idb ana mahalif kimes
neye i etdirmiyesin (Bali avua virildi) Fi 2 S 994 (1586)
 56 Hicr onuncu asrda

20

Yahudilerin kasap akas verip rf tekliflerden af edildiklerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Sddei saadetime sureti sicil gnderb
Srgn ve Kend geln ve Edirne cemaatleri Yehudileri meclisi er'a
gelb bu defa bizaati kassabn in cem ve tahsil olunan be yk
akenun ikiyz yirmi be bin akesi Srgn cemaati ve elli bin ekesi
Edirne cemaati zerinde olub cmlesinin rebhi yz bin ake olur Divan
Aliye getrb teslim itmee mtaahhid olduk ol artla ki zikrolunan
cemaatlerden sarraf ve sarraf akesi kassab ve kassab akesi celeb ve
celeb akesi ve tavuncu ve tavuncu akesi ve yahud bu mikdar kifayet
itmez deyu ziyade' teklif etmiyeler Bilcmle elimizde olan hkm erif
mucebince teklifi mezbureden beri olmak zre kabul eyledklerin ilm
eyleyb ve zikrolunan be yk akenin rebhi iki yz ake olur sene
hirinde virilmek lzm iken cemaati mezbure ahalisi hl Divan Hma
yunuma getrb teslim eyledklerin bildirb art mezbure zerinde emri
erifim reca eyledkleri ecilden byrdm ki mezkrlar zikrolunan be
yk akenin onu on iki ake hisab zre yz bin ake rebhinde her
sene Divan Hmayunuma getrb teslim etmek artile ellerinde olan
muaf name mucebince kimesniye dahi ve taarruz itdrmiyesin ( B a hath
Efendi Etbbadan Yahudi hoca Nesim oluna virildi Fi 20 Ra 994 (1586)

21
Yahudi mezarlarna dokunulmamasna dair.
Vezir ve kapudan brahim paaya ve Galata kadsna hkm ki
Senki verzirim ve kapudanmsn Dergh Muallma mektub gnderb
bundan esbak Yehudi tayifesi rikb hmayunuma rk'a sunub mrdelerin
defn idegeldikleri makbereleri hususunda Kasmpaa halk ile nizalar
olub mahalli nizan zerine vzerai izamm ile mfti ve kadiaskerlerim
varub grb makabir olan yerleri hali zre koyub talarn gmdirb
etrafnda olan yerleri mslmanlara tevz olunmak zre fasi hususunda
olub hccet virildikden sonra emri erifim ile yenierilerim aas ile
Mderris Sun'ullah irsal olunub muktezayi er'i erif zre makberlerin
hali zre ibka idb talarn gmdrb yerlerin ldrb defter ile tevzi
idb fasl niza olmu iken Kasmpaa halk gmln talarn karub
kimin btn binalarna vaz idb kimin pareliyb V e yierlerin alub zulm
[1] Istman iden kefere reayadan ve yehuddan talib olanlardan bir nice bin hane ehil
evld ile gemilere koyub darlislma srgn oldu Yedikule semtinde anlardan bir nice bin
hane iskn itdirdiler Bu yahudi tayifesin kimin Selnie ve kimin sair memleketlere
gnderdiler (Budin'in fethinden sonra) Peev, c I, s 9 9
 istanbul hayat 57

etdiklerinde tekrar kendsile Galata kadsna ve marnileyh Mderrise

grlmesi ferman olunub mahalli hdiseye varlub grldkde mukaddema
makabiri mezbure tayifei mezburenin mrdeleri ihra olunmaa er'an
mahal olmyub makabir olan yerler hali zre ibka olunub etrafnda olan
bo yerler tevzi olunmas tecviz olunub hkm hmayununm virilmiken
baz kimesneler er'i erife ve ferman hmayunuma mugayir tayifeyi
mezburenin talarn kazub alub binalarna sarf idb ve kimin bareleyb
yerlerin milklerine ilhak idb ve baz kimesneler makbereler talarile
dururken etrafna havli ekb bina ihdas eyleyb makabiri mezbureyi
bildikleri gibi tasarruf idb zulm ve taaddi etdikleri zahir olduu Galata
kadsyle marnileyh Sun'ullah ilm itmilerdir deyu hilfi er' vaz
etdikleri hususunda icrayi er' olunmak recasna arz eyledi ecilden
hususu mezbur grilb er'e muhalif amel idene er' ile amel oluna deyu
hatt hmayunumla ferman lianm sdr olmagin byrdm k i . . .
vardkda bu babda gerei gibi mukayyed olub er'i erife muhalif amel
idene er'ile lzm gelni icra idb hilaf er' bir ferde i etdirmeyb
bu defa fash niza eyliyesin Muhtac arz olan yazub bildiresin V e bu
babda yenierilerim aas Halil ve Mderris Sun'ullah ^uv'> a dahi emrim
virilmidir Marnileyhima ile maan cem idb hususu mezburu fasi
eyliyesin Fi 10 Muharrem 995 (1587)
 V. BELEDIYE, BINA, Y O L VE SALK ILERI.

istanbul surlarna ev yaplmamasna dair.

istanbul kadsna ve subasna hkm ki Bundan akdem sene 946

tarihinde hkm erif verilb mahrusei istanbul hisarnm i yznde
divara muttasl ve divar zerinde baz kimeslerin evleri ve ehniinleri
olub hususan Yahud tayifesi tabakatla li evler ve artaklar ihdas
eyliyb ve divarin tara yzne dahi hisara muttasl dkknlar olub ve
a-acclar divara muttasl ve divara karib mahallere aalar ve ymagla
her g-h harka kabiliyyet gelb mslmanlara eksksz mezarrat ve
hasaret olduu ecilden minbaad bu hususlar r e f idb bizzat mbaeret
idb ol yerlern zerine varub gresin Mahrusei mezburede hisar
divarnn i yznde hisara muttasl ve hisar divan zerinde yaplm
eer evlerdir ve eer ehniinlerdir bilcmle he neyse ve her kimin ise
kUiyyen r e f idb giderdb hisar divan zerinde asla anun gibilerden
bina eseri komyasn V e divann i yznde dahi bina arunile drt
arun mikdar hisara karib yerden evler olmaa emrim yokdur Ol babda
dahi temam ihtimam zre olub ol kimesnelerin ki bilfiil yaplm evleri
hisar divanndan irakl drt arun veya drt arundan rak ola ana
mtearz olmyub hali zre koyasn Amma mabeyni drt arundan ek-
sk olan eer evlerdir ve eer dkknlardr her ne mikdar ise cmlesin
vecih ve mnasib olduu zre tedarik idb bir vehile eyliyesin ki hisar
divarile klliyyen evlerin mabeyninde emrim zre drt arun mikdan hli
ve auk yer kalub tarikm ola V e bilfiil yanan yerlerden dahi anun gibi
yaplmalu oldukda kezalik hisar divarna muttasl divar zerinde kat'a
bir ferde cz ve kll nesne yapdrmyub hisarla mabeynlerine emrim
zre drt arun mikdar yer olub mhim tabakati li evler ve artaklar
yapdrlmak caiz deildir ki tabakadan ziyade bina etdirmiyb yukaru
tabaka aakadan kan divardan zayid sokak zerine nesne uzatdrmyub
aakann ve yukarunun divarlarn beraber itdiresin V e evleri saakh
yapdrmyub det zre tuladan kerpi etdirb buna muhalif bir ferde i
etdirmiyesin V e dkknlar dahi yaplmalu oldukda dkknn kadim smuru
ve haddi ne ise ana gre yapdrub dkknlar nnde sofalar ve pitah-
talar etdirmiyesin V e divann tara derya tarahnda dahi emrim bunun
 istanbul hayat 59

zerinedir ki divara muttasl minbaad dkknlar olmyub ve hisar diva-

rina karib mahallere aa ve tahta cinsinden bir nesne konulmya Ol
babda dahi temam ihtimam zre olasn Bilfiil hisar divarna muttasl her
nemikdar dkkn var ise r e f idb ve hisara karib yklm aalar ve
tahtalar giderdb ve gerei gibi tenbih idesin ki yanan yerlerde yapl-
malu oldukda dahi hisara karib yerde bir ferde dkkn yapdrmyub ve
aa ve tahta ykdrmyub her nemikdar tevs etdirmek mmkin ise
etdirb bir vehile tedarik eyliyesinki nagh ate oldukda dahi divara
ulemaa kabiliyyet kalmyub temam emri erifim yerine vara Bu babda
benim ziyade ihtimamm vardr yleki minbaad emrime muhalif hisar
divarnm i yznde ve tarasnda ve yahud divarlar zerinde cz ve
kll evler ve ehniinler ve dkknlar olduu istim oluna asla kimes
nenin zr makbul olmak ihtimali yokdur Emri erifime muhalefet idenler
her kimler ise muateb olunmak mukarrerdir Bilmi olasn V e bu hkm
erifimin suretin siciUtna kayd etdiresin ki senden sonra geln kuzat
dahi dayima mazmunu hmayunile mil olub asla ve k a f a hilfna gs-
termiyeler deyu emrim olmu idi Hliya ol emri hmayunuma mugayir
baz yerlere giru bina yaplub ve kapular olub ve bu hkm hmayu
numun sureti sicilde mukayyed olduu bulunman tekrar yazlub byr
dm ki vusul buldukda suretin sicilli mahfuza kayd eyliyb dahi bizzat
bu hususa mbaeret idb emri erifime mugayir olan yerlerin men ve
ref icb dayima ferman celillkadrim ile mil olasn Fi 23 Ramazan 9 6 6
(1558)

Galatada yanan evlerin saaksz ve tadan yaplmalarna dair.

Galata kadsna hkm ki Mektub gnderb mahrusei mezburede

ihrak olan evler hususun bildirmisin mdi byrdm ki vancak zikrolunan
evler tekrar bina olunmalu oldukda sahihlerine tenbih ve tekid eyliye
sinki saaklu etdirmiyb kerpi ile yapdurasn Fi 21 Cemazielevvel 967
(1559)

Caddeler zerine ehniin ve ardak karlmamasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Bundan akdem emri erif gnderilb

mahrusei mezburede tariki m zerine ehniin ve ardak karub ve
dkkn yapub yola muzayeka virdikleri Hassa mimarlarm ba Sinan
zide mecdhu marifeti ile r e f idesin deyu ferman olunmuidi Hliya ol
 60 Hicr onuncu asrda

emri erifim kemakn mukarrerdir Byrdm ki vusul buldukda bu babda

temam mukayyed olub anm gibi tariki m zre ehniin karub ve
ardak yapub ve dkknlar ihdas eyleyb yola muzayeka virenlerin emri
sabkm zre marnileyh marifeti ile def' r e f eyliyesin (Mimar bana
verildi) Fi 20 Zilkade 975 (1567).

Binalarda kullanlacak kerestelerin envaina dair.

stanbul kadsna hkm ki Bina mhimmi in mahrusei Istanbula
kesub ketrdkleri kereste deti kadime zre kesilmeyb eksk kesilmek
ile binaya zarar geldi ilm olunmagin kadimden kesilgeldi zre
direk cinsinin lsnn tuh sekiz zira ve evsatnm tuli alt ve be zira ve
ednasnn tuli drt ve zira ve taban cinsinin by on b e zira ve
yassh yedi parmak ve kahnh be parmak ve orta tabann tuli on iki
zira olub Karadeniz ubuu cinsinin tuli on iki ve on sekiz zira ve taslak
ubuunun tuli on iki ve on zira ve ayrk merteinin tuli be ve pare
mertein tuli drt zira ve bask in konilan mertein tuli drt zira ve
kalnl arun parmakdan eksk olmya Ve Ahyolu tahtasnn tuli drt
zira ve kahnh bir parmak ve Solkos tahtasnn tuli drt zira ve kahn
h bir parmak ve deste tahtasnn tuli zira ve Silivri tahtasnn tuli
drt zira ve uzun pedavrann tuli iki zira sekiz parmak ve orta pedav
rann tuli bir buuk zira ve ksa pedavrann tuli bir zira ve sekiz par
mak olub eksk olmamasn emir idb byrdm ki vardukda bu hususda
kemali ikdam ve ihtimam ile mukayyed olub ve andan kesb getren
kimesnelere gerei gibi tenbih ve te'kid eyliyesin ki minbaad getrdk
leri kerestei vechi meruh zre tayin olunan zirdan eksk kesmiyb ve
kerestenin dahi lsn kesb getreler yleki emir olunandan eksk
kesb ve lsn getrmiyeler gerei gibi haklarndan gelinb hakaret
olunmak mukarrerdir Ana gre mukayyed olub emrim zre zikrolunan
kerestei tayin olunan zirdan eksk getrtmiyeler V e Bu emri erifimi
sicilli mahfuza kayd eyliyesin ki minbaad dahi mazmunu hmayunile
amel olunub ana muhalif i eylemiyeler (Mimar bana verildi) Fi 22
Zilkade 975 (1567)

Yangnlarn nn almak iin bulunan arelere dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahmiyyei Istanbulda ju^bio^ ahyanen
harik vaki olmakdan hali olmayub vaki oldukda men ve def mhimmat
teadrik olunmak ehem olmagin mahemiyyei mezbure ahalisinden herkes
 istanbul hayat 61

evi zerine kmaa kifayet miktar nerdban iizar etmek ve evlerinde

bir byk [1] mevcud su tutmak emir idb byrdm ki vusul buldukda
senki kadsn bu hususa bizzat mukayyed olub mahmiyyei stanbul aha
lisine muhkem tenbib ve nida etdiresinki her kim olursa olsun asla te
vakkuf etmeyb kend evleri yksekliine g-re nerdban hazr eyliyeler
Ve byk fu suyu daima evlerinde mevcud tutub J^J-ai^. anun gibi
harik olduu gibi kamyub tevabii ile ve komularile b yenieri kul
larm ve sayir halk iriince nerdbanlarn koyub suyile atei men ve def
etmee sa'i ve htimam idb Evim yanmaa balad deyu havf ve ihtiraz
etmekle kamyalar Badettenbih her iki ayda aruya karib ve harik-
den mahuf ve muhatara olan yerlere harik olan mahallt bizzat yokliyub
grb emrim zre evlerine gre nerdbanlar ve suyile dolu fuilar bu-
lunmayub emri erifimin icrasnda ihmal zre olanlar tutub Subaya c e
rimelerin aldrub tedib ve bu hususda nevechile mukayyed olub tenbih
ve tedarik eyledn arz idesin (Divanda avu bana teslim olundu) Fi
13 Muharrem 9 8 0 (1572).

Cahil mimarlara i verilmemesine dair.

Hassa mimarlarm ba Sinana hkm ki Rumilinden ve sayir yerler
den gelb neccariyye ve benna ilminden haberleri olmayub marnileyhin
marifeti olmadyen ellerine arun alub mimarlk idb naehil olmala bina
eyledikleri evlerin ekseriya ocaklar tutuub ihrak oldun bildirdn
ecilden byrdm ki vusul buldukda bu babda mukayyed olub anun gibi
benna ve drdgeriik ilminden haberi olmyub ellerine arun alub vechi
meruh zre mimarlk eyliyanleri men idb senn marifetin olmadyen
olvechile naehil kimesnelere mimarlk etdirmiyesin (Divanda topclar a
vuuna verildi) Fi 17 Safer 980 (1572)

Vakf dkknlarn nlerindeki kaldrmlarn tamirine dair.

stanbul kadsna hkm ki Hl mahrusei Istanbulda vaki olan es-

vakn ekseri vakf dekkin nnde vaki olub kaldrmlar haraba msrif
olub tamir olunmyub cmleden Mutaflar arusnn kaldrmlar ziyade
harab olub tamire muhta olmagin eer zikrolunan arulardr ve eer
Ayasofyaya mteallik vakf dekkinin nnde vaki olan kaldrmlardr
cmlesin evkaf mtevellilerine tamir etdirilmek emir idb byrdm ki
[I] ( F u ) kelimesi eksik
62 Hicr onuncu asrda

Hassa mimarlarmdan Meimed Suba vardukda bu babda mukayyed olub

mahrusei mezburede vaki olan Seltin evkaf ve sayir mtevellilerin ihzar
eyliyb dahi herbirine muhkem tenbih ve te'kid eyUyesinki her biri
mtevelli olduu vakfn dkknlar ve odalar nnde vaki olan harab
kaldrmlar marnileyh mimar marifeti ile tamir idb harab komyalar
Badettenbih harab kalan kaldrmlar vakfa mteallik olursa emri erifim
mucebince tamir olunmayub mtevellileri ihmal eyliye her kim olursa
sddei saadetime arz eyliyesinki tevliyetleri ahare virile Bu hususda ge
rei gibi mukayyed olub emri erifimin icrasnda envai say ikdam ey
liyesin V e bu hkm erifi sicilli mahfuza kayd eyliyesinki dayima
mazmumu ile amel oluna Fi 11 1 980 (1572)

Istanbulun salk ilerine ve hekimlerine dair.

stanbul kadsna hkm ki Dergh muallmda Hekimba Garra-

sddin zade Muhyiddin Dergh Muallma mektub gnderb Istanbulda
ve sayir memaliki mahmiyyede baz kimesneler cerrah ve tabib ve kehhal
adna gezb hengme kurub ve dkknlarda oturub mcerred celb ve
ahiz in mslmanlara tbba mugayir ve hikmete muhalif katil erbetler
ve zehirnak mshiUer virb ve deti leme muhalif yareler aub ve gz
lere dahi slbsuz yapub muhalif otlar koyub mslmanlarn mallarna
ve canlarna zarar iridirb minbaad anun gibilerin marifet ve ilimlerin
kend bizzat gidb san'atlarnda imtihan idb hallerine gre kadir olduk
lar kimesneler ila ideler deyu icazet virmeyince anun gibiler sergide ve
dkknda oturub hengmegirlik etmeyb ve mslmanlara muhalif otlar
virmeyb zarar viridirmiyeler deyu tenbih olunmak lzm olduun bildir
mi imdi ilimlerinde cahil olanlar mslmanlara olvechile muhalif nesne
virb zarar iridirmek mnasib deildir Byrdm ki vardukda zikro
lunan tayifeye muhkem tenbih eyhyesinki minbaad marnileyh Hekim
bana varub ilimlerinde ne mertebe kudret ve marifetleri oldun ma
rnileyh bizzat imtihan idb ilimlerine kadir olduklarna gre il itmee
ruhsat vermeyince arularda ve mecma'larda fuzuli esbablarn serb ve
hengme ile cemiyyetler idb mcerred kudlere celbi mal in msl
manlara bulduklarn virmesnler V e yaraya ve gze nesne koyub ma
vere etmediyen il etmiyeler Badettenbih eslemiyb ruhsat virmediyen
ve imtihan etmediyen fuzuli kend kendne tabiblenb hengmegir olan-
lanlar ve tbba muhalif mslmanlara nesne virenleri tedib idb inad
ve muhalefet zre olanlar isim ve resimlerile arz eyliyesinki haklarnda
emri erifim ne vehile sdir olursa mucebi ile amel oluna Minbaad
 stanbul hayat 63

emri erifimle amel olmayn suretin sicilli mahfuza kayd itdnden

sonra ayni ile emri erifimi marnileyh elinde ibka idesin Fi 8 c 981
(1573).
9
Fatih Sultan Mehmed Darifasndaki hastalara hamam yaplmas
iin.
istanbul kadsma hkm ki mektub gnderb mahmiyyei mezburede
merhum ve mafurnleh ceddim Sultan Mehmed Han Darifasnda
hastalar in hamam olmyub lzmdr deyu sair seltn Darifasnda
old zre kifayet mikdar hammam olmasn reisi etbba olan Hac Musa
taleb itdiin bildirmisin V e mezbur Divan Hmayunuma gelb zikro
lunan hammam in vakf canibinden ake taleb etmiyb timarhanede
sarf olunan eribe ve maacine dikkat eyleyb hayli zevayidi olub bina
olunacak hammam ol akeden bina olunsun deyu bildirmein mnasib
olan mahalde mezburun zuhur etdrdi zevayid ile akesinden bina
olunmasn emir idb byrdm ki varcak zikrolunan hammam binasna
vakf tarafndan ake taleb etdirmeyb mezkrun zuhure getrdi ze
vayid akesinden kifayet mikdar bina etdirb if ve israfdan hazer
eyliyesin v e nemakule hammam bina olunub nekadar ake ile itmama
iridin ve ne asl zevayidden hare oldun yazub bildiresin Mukayyed
olub bu behane ile imdiye dein timarhanede art vkf mucebince
sarf olunan erib ve maacine nakz gelmekden ve lzm olan harlar
hilaf art vkf kem iletmekden kemali ihtiyat zre olasn (Mezkr
Hac Musaya virildi) Fi 8 saban 985 (1577)

10
Aktarlarn hastalara yanl il vermemelerine dair.
stanbul kadsna hkm ki Sddei saadetime mektub gnderb mah
miyyei istanbul attar tayifesinin hirfet kethdas ve yiitbalar ehli hi-
refden olmyub naehil iken attar dkknna geb mslmanlara beyi
etdkleri edviyei yanl virb kll fesada mddei olduklarndan maada
baz teklifi rfiyye vaki oldukda Biz attar deilz deyu muavenet etmi
yb fukaraya gadir iderler Bu makuleler men olunub ehli hirfet marifet
siz attar edviye beyi etmemeleriyn emri erif taleb eyledklerin arz
eyledn ecilden byrdm ki vardukda hususu mezburu ohgeldii
zre attar tayifesinin hirfet kethdas ve yiitbalar ve ehli hirfetin itti-
fakile gresin filvaki kadimden tayifei mezburenin kethdalar ve yiit
balar ve ihtiyarlar marifetile dkkna geb attarhk idegelmiler iken
hl kadimden ohgelne muhalif bazlar attarhk idb teklifi rfiyye
64 Hicri onuncu asrda

vaki oldukda inad ve muhalefet idb muavenet etmedkleri vaki ise

men idb er'i erife ve olgeln det ve kanuna muhalif kimesneye i
itdirmiyesin (Ayasofya mahallesinde attar Sinana verildi) Fi 8 N 989
(1581)

11
istanbul'a getirilecek kerestelere dair Mimar Sinan'a yazlan hkm.
istanbul kadsma ve mimar bana hkm ki Baz bina mhimmi
in mahrusei istanbul'a kesb getrdkleri kereste deti kadime zre
keslmeyb eksk kesilmek ile amele yaramyub binaya zarar lzm gel
dii ilm olunmagin kadimden kesil geldii zre Verdinar direklerinin
lsnn tli on zira ve arz on iki parmak olub ve evsafnn tli sekiz
arun ve arznn on parmak ve alt ve be zira tli dahi olan ve arz
sekiz parmak olan direkler ve Verdinar cinsi olub bunlardan aa gelen
alt ve be ve drt ve zira eski arz alt parmak olan direklere dahi
direk blnb bundan eksik gelmiye V e dolma ve haviller direkleri alt
ve be ve drt ve zira uzunlar ve yassl ve kalnlklar alt ve be
parmak ola V e Verdinar tabanlarnn tlen bire iki namna olan taban
larnn lsnn tli on ak zira ve on drt zira ve on iki zira ve on zira
gelb Verdinar tabanlarnn arular dahi onar parmak ola V e evsat
Verdinar tabanlarnn tli on alt ve on drt ve on iki ve on zira tlleri
tabanlarn arular sekizer parmak olub ve bunlardan aa olan taban
larn tabanlar ve direkler ve Verdinar addolunmya Dahi Dolma direkler
zerlerine bina olunacak tabanlarn arus alt parmak olub Karasu
ubuunun tli alt ve on drt ve on iki ve on ola V e yassl yedi ve
kahn be parmak ola V e Tavancl taban ki oluk olur nam dier Gur-
na didkleri tabanlarn tli sekizer zira ve yassl be ve kalnl
parmak ola Bundan yukaru zikrolunan kereste behasn cmle mimar ma
rifetile arn itibar oluna V e Sag hasebin dahi kanunu kadim zre kerpi
ubuu on alt" zirdan eksik olmya Dahi zikr (olunan) ubuunun lsnn
tli on arun ve evastnn tli sekiz zira ve harc ubuk alt arun ve
Kara direk sekiz arun ve harc direklerin tli alt arun ve Doluk drt
arun ve Samanlu merteinin tli alt zira ve kaln parmak ola
Ve brek merteinin tli be arun ola V e Kumba yarma merteinin
tli zira ola V e Emaret tahtasnn tli on zira ve yassl on parmak
ola V e kaln bir buuk parmak ola V e Sandal tahtasnn tli sekiz
arun ve yassh sekiz parmak ve kahn parmak ola V e Paridi
tahtasnn tli alt zira ve yassl alt parmak ve kaln parmakdan
eksik kesilmeye V e Karadeniz tahtasnn iki ba bime eer
Ahyolu ve eer znikmid ve gayri vilyetlerden gelen pelid ve grgen
 istanbul hayat 65

tahtalarnn drt arundan eksik olmya V e kaln bir parmak ve deste

tahtasnn tli zira ola V e kaln buuk parmakdan ziyadece ola Uzun
Kadnenin tli iki zira ve sekiz parmak ola V e evsabnm tli bir buuk ve
ksasnn tli bir zira ve sekiz parmak ola V e bozilk ve fndk tahtas
nn tli drder arun olub eksk olmamasn emir idb byrdm ki...
vusul buldukda bu hususda kll dikkat ve ihtimam ile mukayyed olub
kereste kesb getren kimesnelere gerei gibi tenbih ve te'kid eyliyesin
ki min baad getrdkleri kerestei vechi meruh zre tayin olan zirdan
eksk kesmeyb ve kerestenn dahi lsn kesb getreler yleki emir
olunandan eksk kesb ve lsn getrmiyeler gerei gibi muateb ve
muakab olunmak mukarrerdir Ana gre mukayyed olub emrim zre
zikrolunan keresteyi tayin olunan zirdan eksk getrmiyeler V e bu emri
erifimi sicilli mahfuza kayd idb mimar ba zide mecdhu yedinde ibka
itdirb minbaad mazmunu hmayunile amel olunub ana muhalif i ol
makdan ziyade hazer idesin (Kabil avu'a verildi) Fi 10 s 9 9 0 (1582).

12

Karadeniz Fenerinin onarlmasna dair.

Galata kadsna hkm ki Hl karadenizde olan fenarin tamiri l
zm olub anda iliyan neccar ve sayir huddama kifayet mikdar meklt
ve kerestelerin grmek in araba ve hammal mhim olmagin byr
dm ki hkm erifim vusul buldukda tehir eylemeyb canibinden bir
nayib nasb eyleyb zikrolunan fenar itmama iriince dein naib zerle
rinde durub lzm olan meklat larna kifayet mikdar araba ve hammal
tedarik idb ihmal ve msaheleden hazer eyliyesin Fi 6 aban 991 (1583)

13

Sprntlerin nerelere dkldne dair.

stanbul kadsna ve yenieri aasna hkm ki Mir mezbele ta
maa tayin olunan mezbeleciler arzuhal sunub bunlar Dergh Muallm
yenierilerinin Eski ve Yeni odalarnn ve Acemi Olanlar odalarnn ve
segbanlar odalarnn vaki olan mezbelelerin her gn kend bargirlerile
tayub Langa {^^'i) kurbindeki kapu kapuclar derya kenarnda dke-
gelmiler iken hl Yeni kapunun tarasnda derya kenarnda mezbele
dkmee mani olduklarn ilm eyledikleri ecilden zikrolunan mezbele
kadimden ne mahalle dkle gelmi ise yine slbu sabk zre amel
idb ana muhalif kimesneye i etdirmiyesin (Arzuhal getrene virildi)
Fi EvaiH Receb 9 9 3 (1585)
istanbul hayat 5
66 Hicr onuncu asrda

14

Atmeydan ile Bayezid meydannn temizlenmesine dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl mahrusei mezburede vaki olan
Atmeydann ylda bir kerre merhum ve mafurnleh Sultan Bayezid
Han 'j'-U' havlisin ayda iki kerre sprb pak ve tathir idegelmiler
iken hl zikrolunan mahaller hayli zemandan beru sprlmedi ilm
olunmagin byrdm ki plk bass vusul buldukda kadimden nevce-
hile olgelmi ise yine ol vehile amel eyleyb tayin olunan zimmlere
zikrolunan mahalleri sprb pak ve tathir idesin (Mezbele subasna
virildi) Fi 26 Za 993 (1585)

s
Hamallarn atlara glerinden fazla yk vurmamalana dair.
istanbul kadsna hkm ki Hl istanbul muhtesibi olan Mehmed
avu mektub gnderb mahmiyyei mezburede at hammallan lagar ve
barl ve sakat ve nalsz ve semerleri harab barirlerine ve katrlana
amellerinden ziyade yk urub ve bir hammal drt ykl bargiri ka-
tarlamyub sahverb yolda atlu ve yaya mslmanlara dokunub elem ve
ztrab virdklerinden gayri tahammlnden ziyade yk urlub davarlar
yklub helak olmagin zikrolunan hammallar tayifesi davarlarn besleyb
ve sakat ve zaif davarlara tahammlnden ziyade yk urmyub davarla
rn katarliyub yularlarndan tutmadyen salivirmek in hammallara ve ket
hdalarna tenbih olunmak babnda emri erifim recasna mebni byr
dm ki... vusul buldukda zikrolunan hammal tayifesin kethdalar ile
maan getrb cmlesine tenbih ve tekid eyliyesin ki minbaad davarlarn
besleyb ve sakat ve zaif davarlara tahammlnden ziyade yk urmyub
ve yk ile yolda giderken davarlarn bir ka ise birbirine katarliyub
kenduleri srb davarlarn ardnca yrimiyeler V e kadimzzemandan
Istanbulda her iskelenin hammallarna yk alub gitdikleri mahallerin me
safesine gre hammallk akesi tayin olunmu iken imdi ana kani olm
yub iki mertebe ziyade ake alurlarm mdi bu hususa dahi kemali
takayydle mukayyed olub tenbih idesinki sabkan tayin olunan ham-
mallkdan ziyade bir ake almyub ded kadime zre semtl semtine
gre aldrasm yle ki badettenbih bu emri erifime muhalif vazlar zu
hur ile her kimden sdr olursa sabit oldukdansonra ismile yazub arz
eyliyesin ki sairlere mucibi ibret olmak in haklarndan geline Amma
mcerred hammalhk eksk ahnmak lzm gelr deyu mahza mslman-
lar taciz in yk alma ihmal iderler ise anun gibileri muhkem tedib
idb minbaad iletmiyesin V e bu behane ile eer hammallar kethdas
 istanbul hayat 67

ve eer gayri mbairin tammallardan ake celb itmekden ve garaz

takib ile hammallk ileme deyu men eylemek- den ihtiyat oluna Bu
emri erifim mucebince amel iden hammallara bir ferd daha eylemiye
ve hkm erifim suretin ayni ile sicilli mahfuza kayd eyliyesin ki maz
munu hmayunile amel oluna deyu hkm yazlmdr Fi 9 Rebilevvel
9 9 5 (1587)

16

Kaldrmclarn nizamlarna ve gndeliklerine dair.

Mimar bana hkm ki Mektub gnderb mahrusei Istanbulda vaki

olan kaldrmlarn ta kaldrmclar yanndan alub mceddeden kaldrm
yapdrldkda fethi hakanden beru her ziri altar akeye ve mahlut
olan kaldrmlarn her ziri drder akeye ilengelb ilerinden biri kal
drmclar kethdal bana verilrse mahlut olan kaldrmlarn zirini
er akeye iledeyin deyu uhdesine alub bir ka kaldrmn meremeti
vaki oldukda hasl harcna kifayet itmamein bir iki ay tecavz itmeden
firar idb sonra her kande baldrm meremat vaki olursa hazrda olan
beha zre er akeye ilenb lkin ta ve lt ziyade behaya kub
eyledkleri ii milk tadan ilemeyb az zemanda harab olub tekrar ter-
mim olmala nice ake gidb mal mirye kll zarar mterettib olub bu
husus in kaldrmclar kethdas getrilb byle olmaa bais nedir
deyu haklarndan gelinmek murad olundukda her sene behaya kub
medyun olduk Bu minval zre ilemee takat getrmeziz didklerinde
ani tutilub cedid kaldrmn ta ve ltlar hisab olundukda her ziri
sekizer akeye ancak elvirb zararlar mukarrer olmagin her kande me-
remet olunursa sene tecavz etmeden giru harab ola ol kaldrmlar
iledikleri kaldrmn behalar slbu sabk zre virilmek in emri erif
virilmek recasna arz eyledn zre amel olunmasn emir idb byr
dm ki mceddeden kaldrm vaki oldukda her ziri sekizer akeye
ve mahlut kaldrm vaki oldukda dahi slbu sabk zre drder akeye
iledb ve yaya kaldrmlar dahi yaplmak lzm geldikde madamki
ehir Emini . A * J.J zerine varmya kaldrmclar demiyeler V e kald
rmclar demiyeler ve kaldrmclara mceddeden olan kaldrm sekizer
akeye ve mahlut olan kaldrmlara drder ake ahndkdan sonra y
leki kaldrm hare ve moloz taile bina idb gzden saklar yl mrur
itmediyen harba msrif ola meremata muhta yerlerin kaldrmclara taz
min itdirile Bu minval zre oldukdan sonra ferman hmayunuma mu
halefet idenleri yazub arz eyHyesin Fi 20 S 997 (1588)
 VII. M E S K U K T V E GNDELKLER

skp darphanesinden Istanbula gelen akalarn kalp ktna dair.

skb kadsna hkm ki Hliy skb darbhanesinin sahib ayar

darbhanesinden sddei saadetime g-eln altun ve akenin ekseri kalb
kmala sahib ayar sddei saadetime gelmesi lzm olmagin varcak
bizzat darbhaneye varub alelgafle sahib ayar kat etdi altun ve ake
den birer mikdarn numune in ele getrb mezburu habsle avuuma
koub muaccelen sddei saadetime gndeesin Safer 972 (1564)

Istanbulda Yahudilerin kzl ve kr kik aka srdklerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl memaliki mahrusemde hususa Istan
bulda kzl ve krkk ake gayet kesret zre olub ve halk mabeyninde
krkk ake gemekle Yehuda ve bazlar ake krkma det idnb darb-
hanei amireme dahi olmakule ake dahil olmakdan hli olmamagin krkk
ve kzl ake halk mabeyninden ref olunub minbaad gemamesin emir idb
byrdm ki vusul buldukda tenbih ve nida etdresin ki minbaad krkk ve
kzl ake kimesne almayub halk mabeyninde gemiye Kzl akesi olanlar
bu makule akelerin intihab idb deryaya dkeler V e krkk akesi olanlar
dahi akelerin darbhanede kal etdirb tekrar kesdreler veya gayri levazmla-
rina sarf idb halk arasna karmyalar Badettenbih khi bizzat yokliyub
ve nayiblerne tenbih idb her kimin elinde kzl veya krkk ake bulu
nursa sicil olundukdansonra krkk bulunan akei mir in girift etdirb
kimin elinde bulunursa Subaya cerimesin aldrasn V e her alt ayda
bir bu hususu yoklayub bu emri erifimle mil olduunu arz eyleyb
bu makulelerin cerimesini Subalar marifetile aldrb bu behane ile S u -
balara ve gayriye marifetin olmadiyen kzl ve krkk ake bulunduu
sabit olmadyen kimesnenin akesin aldrmayasn (1) Bu babda dayima
[1] On sene sonra Edirnede de ayni hal vukua gelmi,, toplanan paralar yz dirhemi
drt yz aka hisabile kesdirilerek sahihlerine geri verilmitir (Receb 9 9 0 ) .
 istanbul hayat 69

mukayyed olub ihmalden hazer idesin (avubama teslim olundu) Fi 17

Muharrem 980 (1572)

ah sikkenin kaldrlmas ve Selim diye sikke kestirilmesine dair.

Diyarbekir belerbeyisine ve defterdarma hkm ki Sabkan be-
lerbei olan Hasan ^M' r'^ ile senki defterdarsn mektub gnderb Amid
darbhanesinde Badad ayarnda ah ve para kesilmek ferman olunursa
irsaliyye ve kul mevacibine kll msaade olub havass hmayunuma
mahsus olan reayaya dahi uhdelerinde emvali hassann edasnda vs'at
hasl olub mirye mteallik mhimmata enfa' idin bildirmisin imdi S e -
Hm namile itihar bulmak in ah ayarnda pak ve bir krat giran
olmak ve minbaad Selim deyu kesilmek emir idb buyurdumki vusul
buldukda filvaki Amid darbhanesinde Badad ayarnda Selim ve para
kesilmek irsaUyye ve kul mevacibine ve havass hmayun raayasna nef'i
olursa Selim in Badad ayarnda safi ve bir krat ziyade Selim kes-
dirb Selim namnda olann ayar pak olmak babnda sa'y ihtimam eyle
yb kemayar olmakdan hazer eyleyesin V e minbaad Selim namile iti
har buldurub ah namn ref idb yasag eyleyesin (Duac olu Ahmed
avua verildi) Fi 22 Za 980 (1572)

skdara ileyen kayklarn ka kii alacana ve cretlerine dair.

skdar kadsna hkm ki Hl skdardan mahrusei Istanbulda i
liyen kayklar mrur iden nasn akelerine tamaan on ikier demden zi
yade- tahmil idb ruzigr muhalif oldukda emvac deryaya mtehammil
olmyub nice kimesnelerin helakine sebeb olur deyu arz olunman ma-
beri mezburun kayklar emri erifimle Dergh Muallm yenierilerinden
zikrolunan kayklar yasak Davud vancak mukarrer olan kayklarn
sahihlerin ihzar idb bu emri hmayunumu gerei gibi tenbih ve iln
idb minbaad kayklarna dem almalu olduklarnda mabeyinlerinde n
bet riayet idb eer te yakadan ve eger mahrusei Istanbuldandr ta
hammlnden ziyade kimesneyi aldrmyub ve kayklarna aldklar dem
den dahi emri sabkm zre iki deme bir ake aldrub ferman erifime
muhalif kimesneye i etdirmiyesin Badettenbih eslemiyanleri tedib idb
habs eyleyb arz eyliyesin Sonra bunlar hakknda emrim nevechile o-
lursa mucebi ile amel eyleyesin Badennazar bu hkm hmayunumu elinde
ibka idb hilaf i asla etdirmiyesin Fi 10 Cemaziyelevvel 972 (1564)
70 Micr onuncu asrda

Meskuktn fazla deerde gememesine dair.

istanbul kadsna hkm ki Umum memaliki mahrusemde matekad-
demden Folri altm ake ve guru krkar akede iken hl altn ve g-
gfm ziyadeye kmakla muamele ahvaline kll ihtill g-eldi ilm olun
man ziyadeye ruhsat verilmeyb matekaddemden teaml olunduu zre
Flori iru altm akeye ve gm krkar ake (1) alnmasna emir idb
byrdm ki vusul buldukda ve bu babda grei gibi mukayyed olub ev
vel gn muhkem tevbih ve nida etdirb eer Flori ve eer guru-
dur matekaddemden rayi olduu zre ahnub tayn olunandan bir a k e
ziyade ile muamele etmiyeler deyu tekid eyliyesin V e bu hususa daima
mukayyed olub hafiyyeten ve alniyyeten yoklayub syle ki tenbih ile
mtenebbih olmayub tayin olunandan bir ake ziyade ile muamele eyle
dkleri zahir ola ann gibilere mecal virilmeyb m u h k e m ve mnteha
siyaset olunub haklarndan gelinmek mukarrerdir Ana gre mukayyed
olalar (istanbul subas mer avua verildi) Fi 28 Z 989 (1581)

6
Kzl ve krkk akalarn kaldrlmasna ve altn ile gmn de
erine dair.
istanbul kadsna hkm ki Istanbulda krkk ve ve kzl ake yuri-
yb ve altun altmar ve guru krkar akeye (2) geb ziyade verilmiye
deyu yasag ve nida ve tenbih olunmu iken yine mtenebbih olmyub
krkk ve kzl ve akeler ile altn ve gm ziyade getii istima olun
du mdi bu babda mukaddema sdr olan ferman hmayunum kemakn
mukarrerdir... vardkda bu babda bizzat mukayyed olub Bezazistan ve
Sarahane ve Kehle hazar ve At hazar ve sayir ehli hiref kethdalarm
getirdb tenbih eylizesin Minbaad altun altmar ve gm krkara alub
veruh ve kzl ve krkk ve hrde akelerin dahi ymakdan havf itme
yb getirb bir yere cem idb darh haniye gnderile ki akeleri sahi-
hlayar kesilb sahihlerine teslim oluna Fi 23 N 990 (1582)

7
Gmn simkeler tarafndan israf edilmemesine dair.
istanbul kadsna] hkm ki Dergh Muallm avularndan darhha-
[1] Kefede altn yz, cedid kefev iki yz ake idi (Mhimme defteri 2 9 , 164 - Bir
sonra 6 0 0 akaya kadar kmtr ( 8 8 6 )
[2] letanbulda sikkeler altn yz yirmi ake, guru seksen ake, ah sekiz ake idi
(997) (Defter, 66, s l 2 5 ) - 1 0 0 0 senesinde guru yetmi ake idi (Defter 6 9 ) .
 istanbul hayat 71

ne emini olan darende Nesimye hkm ki Mahrusei Istanbulda vaki olan

simke tayifesi rikb hmayunuma rk'a sunub matekaddem iki krhane-
leri olub birisi hassa simkelere ve birisi rencber taifesine mahsusdur[l]
ve (mahsus olub) fethi hakenden beru darbhane nazr grb gzedb
pak ve yarar hiref ilenrken hl simci ba tarafndan arzuhal sunlub
simkelerin ilminden haberdar deil iken kendyi zerlerine nazr tayn
idb ve yz dirhem gmden on dirhem ake kesim teklif etmekle
ola gelen det ve kanuna mugayir mahallerde mahfi yerlerde kalb ve
yaramaz altun vegm ilenmee baliyub ve Kostantin nam zimmyi
kendye erik idb krhanenin birisin ana tayin eyleyb rencber tayifesi
ne kll taaddi ve zulm iderler deyu eyledi Sabk zre darbhanei mi
re nazrlar krhanelerine geru nazr olub simciba dahi ve taarruz it
meyb ve gm yasakcusundan gayri kimesne gm ve altun nehrin
kal eylememek babnda inayet (2) eyledikleri ecilden ber karar sabk
darbhanei mirem nazr simkeleri zerinde nazr olmadiyen emir idb
byrdm ki ... bu babda bizzat mukayyed olub senki darbhane nazrsn
deti kadime zerine simke tayifelerinin zerlerine nazr olub muayyen
krhanelerden gayri mahfi yerlerde yaramaz ve kalb altun ve gm
iletdirmeyb ve gm yasaklarndan gayri kimesniye altun ve
gm kal etdirmeyb minbaad kemhac ba tarafndan nezaret hidmetine
mtealHk olan hususlarda bir ferdi dahi etdirmiyesin (Nesim avua
verildi) Fi N. 990 (1582)

8
Anadoludan Istanbula getirilen eksik ahlerin toplatlmasna dair.

stanbul kadsna hkm ki Arzurum ve Amid ve Badad ve Haleb

caniblerinden nahrusei Istanbula ah gelb vezinde eksik ve kemayar
ve kalb olduu ilm olunmagin kem ayar ve kalb olan ahler girift
olmasn emir idb byrdm ki vardukda bu babda gerei gibi mukayyed
olub anun gibi eksik ve kemayar ve kalb olan ahleri emrim zre
gm araycsna girift etdiresin Feemma bu behane ile kem ayar ve
kalb olmayub sahihlayar ve vezinde temam olan ahleri ahiz ve celb
sebebi ile girift etdirmekden hazer idesin Fi 13 Muharrem 991 (1583) [3J
[1] Bu drt simkehanede ileyen iilerin says yirmiyi gemezdi. Altn ve gm
israf olmamak iin acemi raklar kullanlmazd (Mhimme defteri No 6 8 ) .
[2] Reca kelimesi eksik.
[3] Eksik paralarla kalb akalara dair Selnik Tarihinde u malmat v a r d r : Yz
dirhem gmden be yz ake kesilmek kanunu padiah iken yz dirhem iki bin ziyuf
ake olub hi bir drl amele yaramayub giderek gmn dirhemi on ikier akeye satlub
alnmaa balad Ve guru kadimden krk akeye iken seksen akeye alunub virilr oldu
72 Hicr onuncu arda

Istanbuldan kaba akann karlmamasna dair.

Darbhane emini Nesim avua hkm ki Hl mahrusei Isnanbuldan
te yakaya kaba ake geb gitmekle Istanbulda kaba ake bulunmyub
muzayeka olduu ilm olundu mdi kaba ake ki vezni drt yz yetmi
ve drt yz seksen ake olur te yakaya geub gitdine rzayi hma
yunum yokdur Byrdm ki... vusul buldukda dayima basiret zre olub
minbaad vechi meruh zre olan kaba akeyi te yakaya geb gitmee
komyub men ve ref eyliyesin Men'le memnu olmyub emri erifime
muhalif te yakaya kaba akeyi alub gidenlerin akelerin grift idb ki
min akesi olub ve nemikdar ake olduun mufassal yazub ve akeleri
derkise idb mhrleyb sddei saadetime getresin (Dergh Ali a
vularndan Mehmed avua verildi) 2 aban 991 (1583).

10

Ici gndeliklerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Hl rencber ve neccar tayifesi binalara
mbaeret eylediklerinde deti kadime zre cretleri virilrken baz bina
lar olan kimesneler ziyade ake" virmekle mir binalar braub varub ol
makule yerlerde ilemele mir binalar muattal oldu ilm olundu B
yrdm ki... vardkda bu babda ziyade gerei gibi mukayyed olub
muhkem tenbih ve tekid eyliyesinki mir binalar terk idb akeye tama
idb varub haride iliyenler ve anm gibi bina sahihlerine dahi tenbih
eyliyesinki Ruzi Hzrdan Kasm gnne varnca on ikier ake ve Kasm
gnnden Ruzi Hzra varnca onar ake vireler yleki minbaat yine
emri erifime muhalif mir binalar terk idb ziyade ake tama idb
dahi varub ol makule yerlerde ileyen neccarlar ziyade ake virb bina
etdren kimesneler dahi ehirlden ise tedib olunub dirlie mutasarrf
olanlardan ise ismi ve resmi ile ve blk ve ulufe ve bilcmle ne mikdar
dirlie mutasarrflar ise arz eyliyesin ki muradn gibi dahi haklarndan
geline Fi evahiri C a 993 (1585).

Altun altm akeden yz akeye kub ve buna gre cmle nerhler tccar beyninde iki
behaya itibar olunub ve meklat ve melbusat dahi bu ecilden ziyadeye kma-la faraza
herkes ulufe on altun alurken be altun almaa balaman ( 9 6 6 ) (Tarihi Selnik, s 2 5 2 )
Baz mahalltda kallb ve sikkezen tutulub lt ve esbablar ile getrilb hati baz
hvatn dahi pe idinme-in ve Zeyrek Camiinde imamet iden kimsene dahi harcclar olub
ve hassa sarraclardan birinin evinde bulunmagin cmlesine eman virilmeyb siyaseten salb
olundular Fi sene . 0 0 0 (Tarihi Selnik, s 3 2 0 )
 istanbul hayat 73

11

Amele gndeliklerine dair Mimar Sinana yazdan hkm.

Mimar bana ikm ki bundan akdem mektub gnderb benna

ve neccar ve senk tralarn yevmiyeleri on ikier zre olub maietlerine
kifayet eylemeyb on altar ake tayin olunmasn az eylednde min
baad taifei mezburenin yevmiye cretleri on altar ake olub andan
ziyade olmya deyu emri erifim verilmiken hl sddei saadetimde
turayi erifim hidmetinde olan Mehmed Paa bina eyledi camide
iliyanelere ferman erifim zre yevmiye on alhar ake cretlerin
virrken ziyade taleb idb virmezseniz ilemeziz deyu tealll ve niza
iderler imi imdi ferman erifime itaat itmiyenlerin hakkndan gelmek
lzmdr Byrdm ki marnileyhin binasna iliyan eer neccar ve
eer senk tradr ve halifeleridir gerei gibi tenbih eyliyesinki ferman
erifim zre on altar ake cretlerin aldkdan sonra tealll ve niza
etmiyeler V e halifeleri olanlar dahi etdirmiyeler yle ki ferman erifime
mugayir iin bragub gaybet idenleri her kande ise halifelerine buldurub
getrdb muhkem tenbih ve te'dib idb yle ki halifeleri dahi bu babda
ihmal idb ann gibi emrime muhalefet idb gaybet idenleri bulub getr-
meye ilm eyleyesin ki gedii ahare virile V e minbaad emrime muhalif
tayifei mezbureye i itdirmiysin (Nianc Paa Hazretlerine gnderildi
Ba kapudan marnileyh) Fi 15 b 995 (1587).

12

Mimar Sinann yazd mektup zerine amele gndelikleri tespit

edildiine dair.
istanbul kadsna ve mimar bana hkm ki Bundan akdem eer
neccar ve eer senk tran yevmiye cretleri on ikier ake olub rgad-
larun altar iken sen ki mima'sn on altar ake olmak lzmdr deyu
arz etdn zre zikrolunan taifeden stadlara yevmiye cretleri on
altar ake verilb minbaad ziyade olmya deyu ferman erifim virilb
ve kadimden rgad dahi stadlarun nsf cretlerin alagelb hliy stad-
1ar on altar olcak nihayet rgadlarun creti sekizer ake ola Hliy
baz binalarda ferman erifime mugayir ziyade ake virilb alnduu
istima olunur Sen ki mimarsn arz itdn zre ferman erifim virilmein
taifei mezbure ve bennayana verenler ziyade virb aldklar vaki ise
emri erifimin icras in ihmal idb men itmiyesin Byrdm ki hkm
erifim vardukda bu babda gerei gibi mukayyed olub her kimin binas
var ise sahiblerine ve eer zerierine tayin olunan mimar ve halifelerine
74 Hicn onuDcu asrda

gerei gibi tenbih ve te'kid eyliyesin ki tayifei mezbureye ferman eri

fimden ziyade bir ake virmeyb ve aldrmyalar yle ki eer bina
sahibidir ve eer zerine tayin olunan mimar ve halifedir ferman erifi
me muhalif ziyade ake vireler ve mimar ve halife alduralar badettenbih
ann gibi ferman erifime mugayir i iden bina sahihlerin arz idb mi
mar ve halifei te'dib eyliyesin yle ki bir binada ferman erifime mu
gayir i ola neticesi size ayid olub zrn kabul olmaz V e bu hkm
hmayunumu sicil mahfuza kayd eyleyb dayima ferman adalet mak-
runumla amel eyliyesiz deyu emri erif virilmitir (Emir yazlub Nianc
Paa'ya gnderilmidir) Fi 29 receb 9 9 5 (1587).

13
Istanbulda amele gndeliklerine dair Mimar Sinan a ikinci hkm.
istanbul kadsna ve mimar bana hkm ki Sen ki kadsn mektub
gnderb hliy kadiml eyyamdan mahrusei mezburede neccar ve
benna tayifesi yevm on ikier akeye ve rgad tayifesi yevm beer
akeye cretle ileygelmiler iken imdiki halde kaht ve gal olduuna
binaen her birinin creti z'f mertebesinden ziyade kub ve Yehuda
tayifesi li binalara mbaeret itmekle benna ve neccar tayifesin hadden
ziyade cretle iledb bu takdirce mirei evkafa kll zarar olub bin
ake ile olacak meremmat alt bin ake ile ancak olub bu sebeb ile
memlekete kll ihtill gelmidir deyu neccar ve benna tayifesi yevm on
altar ake ve rgad tayifesi yevm sekizer akeden ziyadeye ileme
mek in hkm hmayunum virilmesin reca eylemisin mdi hususu
mezbur in bir iki defa mimar bana hitaben emir virilb emire
muhalif ziyade cret taleb idenlern haklarndan gelinmek ferman olun
mu iken mucibi ile amel olunmamaa sebeb nedir Byrdm ki var
dukda bu defa dahi mahrusei mezburede olan benna ve neccar ve hali
felerinin bir kan getrdb mukaddema ohgeln emir mucebince benna
ve neccar tayifesi yevm on altar akeye ve rgad sekizer akeye
ileyb ziyade taleb idenler her kimler ise. isimlerile yazub arz idesin ki
haklarndan gelinb sayire mucibi ibret ola V e bu emri erifimin suretin
sicilli mahfuza kayd eyliyesin ki minbaad mazmunu hmayunile amel
olunub hilfna cevaz gsterilmiye Fi 26 sefer 996 (1588).

14

Galata ve brahim paa saraylarndaki hademelere alnan esvapla-

rn deerine dair.
stanbul kadsna hkm ki Sddei saadetime mektub gnderb
 istanbul hayat 75-

Galata ve brahim paa saraymm huddam in alman esbabm hare mas-

raflarm ehli hibreleri mavarelerile tahmin eyleyb arz eylemisin Mu
kaddema zikrolunan saraylara ahnan esbabm hare ve masarifi be rubu
kaftan yetmi yedi akeye ve drt rubu kaftan yetmi akeye ve
rubu kaftan altm akeye ve iki rubu kaftan elli sekiz akeye ve bir
rubu kaftan elli be akeye ve arun boy kaftan krk akeye gnlek
ve ziri came kuaile krk akeye ve alaca kuak sekiz akeye ve yedi
yorgan seksen akeye ve Ariboz gebesi seksen be akeye ve yedi
yasdk on akeye ve karapura futa yirmi drt akeye ve zerl futa
on iki akeye olub dikdirile geldi ehir Emini defterinde mukayyed
bulunmagin deti kadime ile amel olunmak emir idb byrdm ki...
vusul buldukda bu babda kadimen her nevechile cari olagelmi ise
olgeln deti kadime mucebince amel eyleyb hilhna cevaz gstermi-
yesin (Bu Hatt Hmayun ehir Eminine virilmidir) Fi 21 993 (1585).

15

Istanbulda kayk navlunlarna dair.

stanbul kadsna ve muhtesib... avua hkm ki Hl Boazda
ilenan permeler evvelki slbdan kub uzun ve ensz olub ve yelken
istimal eyleyb ve permelere avret ve olanlar rical ile halt idb ve
tahammllerinden ziyade dem tahmil idb defeatle permeler gark olub
nie nfusun telefine sebeb olduklarn ve kadimden almgeln deme
kani olmyub permeciler baz ehli rz demlerin ve nisa tayifesinin ard-
larnca seirdb irretler idb envai naayeste evza ve etvar eyledikleri
ilm olunman kadimden Muhtesib ardandan Hazreti Ebu Eyyubu
Ensar ^^ui-jiue iskelesine varnca alt krekl perme be akeye ve
drt krekl drt akeye iki krekl akeye Dolmu ile olucak ya
rmar akeye Yemi iskelesinden Kdhane caniblerine limanlk olur
ise .on akeye deniz yayuz olursa on be akeye Muhtesib ardandan
ve Unkapanmdan Sdlliceye akeye Haskye drt krek akeye
alt krek drt akeye Dolmu ile yarm akeye Yemi iskelesinden
Okmeydan iskelesine meyit alub giden perme alt krek drt akeye
Fener kapusndan Azab kapusma drt krek bir akeye Dolmu birer
pula Unkapanmdan Kasmpaaya drt krek bir akeye Dolmu birer
pula Azabkapsundan Unkapanmdan at germee ezelden bir akeye
imdi iki akeye Basdrma zemannda bir akeye Muhtesib ar
dandan Y a kapanna drt krek yarm akeye baka olunca
ikier pula Dolmu ise birer mankra Balkpazarmdan Galataya
Dolmu iki mankra baka yarm akeye Fndkludan Yemi is-
76 Hicr enUDCu arda

Icelesine drt krek iki akeye ve Balkpazarmdan Topianeye alt

krek iki akeye drt krek bir akeye Balkpazarmdan Beiktaa
Dolmu ile yarmar akeye alt krek drt krek akeye Ortakye
drt krek be akeye alt krek Balkpazarmdan Kuru emeye Dol
mu ile yarmar akeye drt krek alt akeye alt krek yedi akeye
Yeni Hisara (1) drt krek on akeye alt krek on be akeye iki krek
sekiz akeye stinyeye alt krek yirmi be akeye drt krek yirmi
akeye ve skdara baka perme ile gidenler alt krek on akeye
varub gelmee drt krek sekiz akeye iki krek alt akeye sc;yre giden
kimesneler yemek virrler ise alt krek otuz akeye yemek virmezler
ise krk akeye drt krek yirmi akeye seyire giden btn gn bu
slb zre ola Her kim bu kanun zre olmaz ise muhkem hakaret olu
nub ebed permecilik ilemiye deyu defatirde mukayyed bulunmagin
minbaad vechi meruh zre amel olunmak emir idb byrdm ki hk
m erifim vusul buldukda bizzat mukayyed olub Boazda ilenan per-
meleri minbaad yass yapdrub ve yelken istimal itdrmeyb ve rical ile
nisvan halt bir permeye tahmil itdrmeyb ziyade tenbih ve yasak
itdresiz V e kadimden beru ikier ve er ift krekl permeler zikro
lunan mahallere ne mikdar ake crete gidegelmiler ise vechi meruh
zre olmikdar demlerin aldrub ziyade nesne aldrmyub permeciler
erlern ve avretlerin ardnca vechi mastur zre seirtmeyb kadimden
ohgeln det ve kanun zre muhalif naayeste vaz itdirmeyb ve her
iskelede ne kadar perme olub ve kimlerin olduu ve bilccmle Boazda
ilenen permeler ne kadar olduu cem'an permeciler kethdasile defter
itdirb senki kadsn alub zabt eyleyb ana gre herbirine yasak cema
ati iz'an itdirb muhkem tenbih eyliyesin Minbaad emri erifime muhalif
v e kadimden ohgelne mugayir vaz eylemekden gayetle ihtiraz ideler
Badettenbih eslemiyb kadimden olgelne muhalif ve emri hmayunuma
mugayir vaz iderler ise permecileri sipahi ve yenieri tayifesinden ise
yazub bildresiz V e ehirli ve renber tayifesinden ise muhkem tedib
eyliyesiz V e bu emri celillkadirimi sicilli mahfuza kayd itdresinki
dayima mazmunile amel oluna (istanbul muhtesibi Sinan avua verildi)
Fi 25 Receb 995 (1587).
16
stanbul Darbhanesine Edirne Darbhanesinden usta getirilmesine dair.
Edirne kadsna hkm ki Hliy stanbul Darbhanesinde ake kat
olunmak in stad lzm olmagin Edirne Darbhanesinde olan stadlar
bervechi istical sddei saadetime gnderilmek emir idb byrdm ki...
(1) Rumeli Hisar, Boazkesen Hisar.
 istanbul hayat 77"

vardukda asla ve kat'a tehir ve terahi etmiyb Edirnede olan Darbhane

stadlarma ka nefer kimesne ise cmlesin lt ve esbablarile var ise
ayni ile yazub defter idb mhrleyb bile gnderesin Bunda geldkde
ana gre yoklanub malm ola deyu emri erif yazlmdr Fi 16 B 996
(1588). [1]

[1] z d e m i r Olu Osman Paann ark seferinde, evvel irvanda, sonra Nahcivanda^
gm madeni kt zaman, oralara da Istanbuldan vo Erzurum Gmhanesinden ustalar
gnderilmitir.
 VIII. B E S L E V V E AZIK LER

Rumeliden Istanbula koyun getirilmesine dair.

Rum linin sa- kolunda olan kadlara hkm ki Hliy mahrusei

Istanbulda et babnda muzayeka olmagin taht kazanuzda olan celeb tayi
fesinin hliy irsal olunacak mevsim koyunlar nemikdar olub ve nemik-
dan tedarik olunub irsal olunmak zre idi bilinmek lzm olmagin
byrdm ki henz bizzat mukayyed olub taht kazanzda olan celeb ta
yifesin getrb dahi zerlerine mukayyed olan koyunu defter mucebince
tedarik itdirb vakti ve mevsimi ile her mevsim koyunun bikusur ihra
eyleyb dahi anun gibi mal hidmetinde olanlannuz bayilerinz demlerinz
ile mal hidmetinde memur olamyanlarmuz bizzat buyurub bikusur getrb
mahrusei mezbureye teslim etdiresiz yle ki birinz taht kazanuzda
olan celeb tayifesine defter mucebince yazlan koyunlarn bittemam tedarik
etdirb srb getrb teslim etmiyesiz ve yahud noksan zre getrb
ve yahud her koyunu tayin olunan mevsimden gec getresiz ve yahud
yolda kasablara bey etdirb telef etdiresiz asla bir ferdin zr kabul
olunmayub sddei saadetimde olan defterine tatbik olunub noksan zre
getrelerin mansblar alnmala konulmayub envai itab ve ikaba msta
hak olmak mukarrer olub ana gre mukayyed olub ihmal ve msahele
den ve kimesneye sahabet etmekden ziyade ihtiyat ve ictinab eyleyb
her birinz taht kazanuzda vaki olan celeblere defter mucebince tayin
olunan koyunlarn vakti ve mevsimi ile -tedarik itdirb mal hidmetinde
olanlannuz nayibelerinz ve yarar demlerinz ile getrb teslim etmekde
dakika fevt etmiyesiz V e herbirinz bilfiil aht kazanuzda nemikdar celeb
ve zerlerine takdir olunub hliy irsal olunacak nemikdar kolunlar olub
tedarik olunmulardr mufassal zazub mezbur ile arz idesiz Fi. Selhi Mu
harrem 967 (1559)

Gmlcineden Istanbula zahire getirilmesine dair.

Gmlcine kadsna hkm ki Mektub gnderb tahh kazanzda
:mahrusei istanbul zahiresiyn tereke verilmekle ahalii vilyete muzayeka
 istanbul hayat 79

lzm geldn bildimisin Andan gayri sddei saadete geln kimesneler

dahi baz matrabazlar teeke alub deranbar idb ayalete muzayeka ver-
dklerin bildirdiler mdi mahrusei mezburenin dahi zahire hususu ehem
mhimmatdandr Byrdm ki hkm erifi vacibl ittibam vusul bul
dukda mahrusei mezbure zahiresiyn olan terekeye kimesne mani ol
mya Amma matrabazlara tereke aldrmyub deranbar etdirb muzayeka
etdirmiyesiz Muhtac arz olan yazub bildiresiz V e badennazar bu hkm
reaya ellerinde ibka idb almeti hayrna itimad klasz Fi 2 Receb 967
(1559).

Bakallarm nerhden szlandklarna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb mahrusei Istanbulda
olan bakkal tayifesi gelb mahrusei mezbureye gelen ksmetden pirine
ve rugani sade ve ra- ya ve ervi ya ve zeyt ya ve irugan
ve asel ve tulum penayiri ve basdrma ve badem ve nohud ve kaysy
kadimden bakkal tayifesi satagelb haliy hisardan tara dkknlar olan
kimesnelerden matrabazlar dkknlar iinde ve gayrinde mahzenlere vaz
ibb mamurei mezbureye geln zahireyi zikrolunan mahzenlerde sakliyub
gicede ve gndzde hafiyyeten gemiler ile etrafa perakende etmek ile
zahirenin klletine ve nerhin [1] ziyade olmasna bais olurlar Hni kazada
nerhden ziyade satanlar ol makule kimesnelerdir didiklerinde tecesss
oluncak fihakika bakkal olmyan kimesneler olub zikrolunan zahireyi dahili
surda olan bakkal tayifesi satub men olundu takdirce muzayeka olmaz
idi Vak hali arz ediyoz deyu takriri kelm etdiklerinde leyli merkumda
hakikati hal tehahhus olundukda eyledikleri takrirlerine mutabk haber
virdiklerin bildirmisin Byrdm ki kadimden olgelne mugayir kimes
niye i etdurmiyesin Fi 25 Ramazan 967 (1559).

4
Diyarhekrden Trkmen koyunlar getirilmesine dair.

Diyarbekir belerbeisine hkm ki Hliy mahmiyyei Istanbulda

et hususunda ziyade muzayeka olmagin mahmiyyei mezbure zahiresiyn
Trkmen koyunlarndan koyun gnderilmesin emir idb byrdm ki
senei sabkada gnderdn zre Trkmen koyunlarndan koyun karub
dem koub sahihleri veyahud vekillerile mahmiyyei mezbureye irsal ide
sinki getrb beyi idb esbabna ticaret ve mahrusei mezbure halkna

[1] Nerh padiah tarafndan konur, kadya veya muhtesibe bir ferman yazlrd. ca
bnda nerh ilerini veziriazam gzetirdi.
80 Hicr onuncu arda

vs'ati maiet ola Bile koub gnderdn demlere gerei gibi tenbih
ve tekid idesinki yolda ve izde hilaf er' ve kanun kimesneyi dahi ve
taarruz etdirmiyeler Fi 11 evval 967 (1559)

Eflak ve Budandaki yazl ve gnll celeplere kadlarn engel ol

mamalarna dair.
Mahusei Istanbuldan Eflak ve Budana varmca yol zerinde vaki
kadlara hkm ki Vilyeti Eflak ve Budandan gnll celeb tayifesi
mahrusei mezbureye koyun getrrlerken ahkm erife yazlu celebedir
gnll celebe yazlmaz deyu siz ki kadlarsz men eyler imisiz mdi
mahrusei mezbureye gnll ve yazlu koyun getren celeblere asla ve
kat'a bir ferd man olmak cayiz deildir Mahrusei Istanbulda et babnda
ziyade muzayeka olmagin byrdm ki hkm erifimle koyun eminim
vusul buldukda bu hususa herbirinz bizzat mukayyed olub taht kaza
nzda eer yazlu ve eer gnll celeb tayifesidir asla men eylemeyb
ve kasabalar kasablarnn dahi ellerinde bulunan baa yaar kvrck
ve arman koyunu nedenl var ise herbirine yarar demler koub srd-
rb mahrusei mezbureye uladrasz yleki minbaad bu makule celeble
re man teaddi olunduu istima oluna her hanginizin kazasnda ise asla
zr makbul olmyub mstahakk itab olursuz Bilmi olasz V e drt
yldan beru sr celebi dahi gelmez olmudur An dahi gresiz Ol ma
kule sr celeblerinin dahi srb bey olunacak srn getrb kemakn
mahrusei mezburede bey etdresiz Ahar vilyete sr iletdirmiyesiz Hu
susu mezbur mahalli ihtimamdr Ana gre her birinz basiret zre olub
taht kanuzda emri erifime muhahf i olmakdan hazer idesiz Eer yaz-
ludur ve eer yazlu deildir koyunlarn mahrusei mezbureye getreler
Yollarda ve kasabalara satmyalar Fi 11 Zilkade 967 (1559)

Kefeden Istanbula ya getirilmesine dair.

Kefe Beine ve kadsna ve nazrna hkmki Hliy baz matrabaz-

1ar anda mukaddem varub ya cem idb [1] dermahzen etmek ile mah
rusei Istanbulda ya babnda muzayeka olub byrdm ki vusul buldukda
bu babda herbirinz bizzat mukayyed olub anun gibi matrabazlara ya
dermahzen etdirmeyb ticaret in varanlara nerhi ruz zre aldrub dahi

[1] Kefede yan kyyesi yazn alt, kn yedi ake idi. Bir defa da Istanbula 300O
tulumdan fazla ya gnderilirdi.
 istanbul hayat 81

gemilere tahmil idb her gemiye ya ne sai ile almdum yazub ellerine
temessk virilb muaccelen mahrusei mezbureye irsal idesin Hususu mez
bur mahalli ihtimamdr Ana gre mukayyed olub vafir ve mstevfa ya
gndermek babnda dakika fevt etmiyesin Fi 4 Zilhicce (968) (1560).

Istanbula gelen ya meyvann nasl datlacana dair.

istanbul kadsna hkm ki Hliy sddei saadetime yle arz olun-
dki ya meyve ile mahrusei mezbureye gelen gemileri baz kimesneler
karulyub iskeliye gelmediyen getrdkleri yemii kendler satun alub
adalet ve kanun zre halka ve bazarclara adalet ile taksim ve tevzi
etdirmezler imi mdi byrdm ki vardukda minbaad ya yemi ile
mahrusei mezbureye gelen gemileri kimesneye karulatmyub iskeleye
gelb iskele urub dahi getrdkleri ya meyvei halka ve bazarclara
adalet ve kanun zre satdurasn V e gemi reislerine muhkem tenbih ve
tekid eyliyesin ki iskeleye gelb uran kimesniye yemi satmyalar Bu
hususlarda gerei gibi mukayyed olub emri erifime mugayir ya meyve
ile geln gemileri kimesniye karulatmyub ve gemiciler iskeliye gelinme-
diyen getrdkleri yemii satmak isterler ise men ve def eyliyesin Esle
mezler ise dem koyub ann gibi emri erifime mugayir yemi alanlarun
aldklar yemilerin girift idb heman ferman hmayunuma mugayir vaz
idenleri yazub arz idesin V e bu hkm erifimi sicilh mahfuza kayd etdi
rb dahi mazmunu hmayunile mil olub hilhna cevaz gstermiyesin
Fi 11 Muharrem 968 (1560)

8
Istanbula azk getirilmesine dair.
Silivri kadsna hkm ki Hliy mahrusei Istanbulda tereke [1]
muzayeka olmagin byrdm ki... vusul buldukda asla tehir itmeyb
tahti kazanda eer matrabazlarda ve sayir reayada deranbar olmu
tereke var ise eer matrabazlarda ve eer reayada sahihleri ve yahud
vekilleri ile mahrusei mezbureye tereke getrmek in varan gemilere
nerhi ruz zre beyi etdirb gemilerine tahm idb mahrusei mezbureye
gnderesin Hususu mezbur mahalli ihtimamdr Bu hususu kimesniye
itimad etmeyb kendin bizzat taht kazan yokliyub grb tereke matra
bazlarda ve eer sayir reayadadr her kimin terekesi bulunur ise kendi
maietleri ve ziraat in kifayet mikdan koyub dahi ziyadesin emrim
zre tereke in varanlara nerh zre beyi etdresin yleki bu babda

[1] Azk, yeysi.

istanbul hayat 6
82 Hicr onuncu asrda

hmal idb veyahud kimesneye kimayet itdiresin s o m a taht kazanda

matrabazlarda ve sayirde deranbar olmu tereke buluna asla zrn
makbul olmak ihtimali olmyub muateb olman mukarer bilb ana g-re
mukayyed olasn Amma gemiciler dahi bu behane ile tereke sahihlerin
tazyik itmeyb nerhi ruz zre akelerin bittemam eda iderek terekei
tahmil idb gemiler Kefe canibine alub gitmek ihtimaH olmyub ne mikdar
tereke koyub ve kimin gemilerine tahmil olunub ve her gemi ile nemik
dar tereke gnderildn yazub mezkr ile bildiresin Fi 3 Rebilevvel
968 (1560)
9

Geliboludan istanbul iin azk toplattrlmasna dair.

Gelibolu kadsna hkm ki Mahsusei Istanbulda zahire hususunda
muzayeka olmagin eer haslarda ve eer evkafda ve eer sayir reayada
bulunan yerde nerhi ruz zre alnub mir tereke navlun ile sayir reaya
dan alnan terekeyi mahrusei mezbure zahiresiyn varan gemicilere sa'yi
cari zre aldrub muaccelen irsal olunmasn emir idb bu babda hassa
kalafatlar Kethdas Halil J-.;) ba tayin olunub byrdm ki asla
tehir itmeyb bu hususa bizzat marnileyhle mbaeret eyleyb eer
Ece Ovas haslatndan ve Kannbd ve ( o j j i ) ve Sirm srgnleri hasla
rnda ve Bolayir evkaf terekesinden imaret harcndan ziyade nemikdar
tereke var ise ve anlardan maada reayada ve sayir matrabazda ve sipa
hide nemikdar deranbar tereke var ise cmlesin yazub defter idb dahi
haslar terekesin navlun ile mir gemilere tahmil idb ve sayir reayada
bulunan terekeleri dahi mahrusei mezbure zahiresiyn varan rencber
gemilerine nerhi ruz zre aldrub bervechi istical ykledb mahrusei
mezbureye irsal ve kimesneye inad itdirmiyesin Hususu mezbur mahalli
ihtimamdr Ana gre mukayyed olub haslardan nemikdar tereke bulunub
ve evkafdan nemikdar alnub sayir sipahi ve reaya ve matrabazlarda
nemikdar tereke bulunur navlun ile nemikdar irsal olunur ve sayir rea
yadan varan gemilere nemikdar tereke aldrub irsal olunduun ve kimin
gemilerile gnderildn mufassal defter idb gnderesin ki ana gre
sicil oluna Bu babda temam dikkat ve ihtimam idb ihmal ve msahe
leden ziyade hazer idesin Anm gibi eer ahalide ve eer evkafda ve
sairede deranbar olmu tereke olub vermekde inad iderler ise isimleri
ile yazub bildiresin Amma reayann kend maietleri ve ziraatleriyn
kifayet mikdar tereke koyub andan ziyade alub tazyik itmiyesin V e bu
behane ile kifayet mikdarndan ziyade alkomakdan hazer idesin Fi 5
Rebilevvel 968 (1560)
 istanbul hayat 83

10

Istanbula Rumeliden gelen mevsim kayununa dair.

Filibe ve tib ve skb ve Usturumca ve^Tikve ve Selanik ve
Siroz ve Timuhisar ve Drama ve Yenicei Karasu ve Tatarpazan ve
Serfie ve Florine ve Kpril ve Fener ve atalca ve Yeniehir ve Kr-
ck ve Manastr ve Avrethisar kadlarna hkm ki Her birinz taht
mahrusei istanbul zahiresiyn irsal olunan anamdan dokuz yz yetmi
bir senesinde irsal olunan kvrck anam mevsiminden baki kalan yedi
bin yz elli anam ve irsaliyye defterinde mukayyed olub teslim olunm-
yan on bin ikiyz altm be anam ve dokuz yz yetmi senesinde irsal
olunan karaman anam mevsiminden kalan yediyz altm iki anam
yerlsinden cem ve tahsil olunub mevsim koyunu ile irsal olunmak in
avu oullarndan Kasm defter ile irsal olunmudur Byrdm ki va
rcak herbiriniz taht kazasnda vaki olan baki koyun eer kvrck ko
yunu bakisidir ve eer karaman koyunu bakisindendir her kimde namik-
dar koyunu baki kalm ise irsal olunan defter mucebince yerl yerinden
bikusur ihra ve tahsil itdirb bir ferde bir koyunu baki komyub defter
idb mevsim koyunu ile irsal olunan yarar demlerinz ile irsal eyliyesiz
Bu babda gerei gibi mukayyed olub zikrolunan bakayay tahsil ve irsal
itmekde kemah ikdam ve ihtimamnz zuhura getiresiz yleki ihmaliniz
sebebi ile zikrolunan anam tahsil olunub mevsim koyunu ile irsal olun-
mya muateb olursuz V e bu behane ile kimesneden ahiz ve celbi mal
olunmakdan hazer idesiz Ana gre mukayyed olub bab dikkatde dakika
fevt itmiyesiz Fi 18 Muharremlharam 971 (1563)

11
Koyun getiren sipahilerin korunmalarna dair.
Zlkadirl belerbeine hkm ki istanbul zahiresiyn sahiblerile
iki bin sekiz yz koyun gnderb darendegn Malko ve mre elebi
ve kr virb ve Behram ve Pr Sultan nam sipahilere koub gnde
rildi deyu defter idb bildirmisin Mezkrlardan mezbur Behram gelme-
yb baki be nefer sipahi zikrolunan koyunlar getrb sddei saadetime
teslim etdkleri ecilden icazet virilb gnderildi Byrdm ki mezkrlara
olbabda kimesnei dahi etdirmiyesin Fi 7 Muharrem 972 (1564)

12
Tekirdandan Istanbula azk getirilmesine dair.
Tekfur da kadlarna hkm ki Hl kasabai Rodoscukda baz
84 Hicr onuncu asrda

sipahiler ve gayri kimesneler tereke alub dermahzen idb ve minbaad

dahi etrafdan geln terekei istanbul zahiresiyn varan gemilere aldr
myub kendler alub matrabazlk etdkleri istima olundu mdi mahrusei
mezbure zahiresi ehem mhimmatdandr Byrdm ki Dergh) Muallm
yenieri blkbalarndan Mustafa nam kulum vardukda bu hususa bizzat
mukayyed olub kasabai mezburede dermahzen namikdar tereke var ise
eer sipahinindir ve gayrindir her kimin olursa olsun saniblerine asla
tealll ve niza itdirmeyb mahru?;ei istanbul zahiresiyn varan gemilere
nerhi ruz zre beyi etdirb tnahtnyei mezbure zahiresiyn irsal eyliye
sin V e nemikdar tereke hey' oiunduun ve kang reisin gemisine tahmil
olunub gnderldn yazub d-fi er idb kaadan sddei saadetime
gnderesinki geln gemilerden rieft. r mucebince taleb olunub ol behane
ile deryaya ve harice hilh e nir t e r e k e virilmek ihtimali olmya V e
minbaad gerei gibi tenbih ve tekid e y y e u a ki eer sipah taifesidir ve
gayridir haricden kasabai mezburevc geln terekeyi dermahzen itmek
in aldrmyub istanbul mhimmi in varan gemilere nerhi ruz zre
aldrub hilaf emir kimesneye i itdirmiyesin Eslemiyanler her kim ise
yazub arz eyliyesin ki emrime muhalif vaz idenlerin haklarndan geline
yle bilmi olasn Fi 13 Cemazielevvel 972 (1564)

13

Celep yazmak iin tutulan usule dair.

Zihne kadsna hkm ki imdiki halde Istanbulun yazlu koyun ce

leblerinin baz mrde ve baz mflis ve nabedid olmala m a h u s e i mez
burede et huunda muzayeka ekilb celeb yazlmas mhim ve lzm
olub senn istikametine itimad hmayunum olmagin vilyeti Rum linden
sa kolda vaki olan celebi yazmak in seni tayin idb celeb defterinin
sureti ayni ile ihra olunub mhrlenb Dergh Muallm avularndan
jjuvs,^! avuun vaz O- -.J a teslim olunub irsal olundu Byrdm
ki hkm erifimle vardkda kat'a tehir ve te.ahi itmiyb bu
hususa avuumla mbaeret idb her kadlkda olan celebleri temam
dikkatle tefti idb gresin mezkrlardan mrde ve nabedid oldu
didikleri kimlerdir ve ne tarihde ve ne mahalde fevt olmulardr
ve hem vefatlarna ve nabedid olduklarna kimler ehadet iderler
isimleri ve resimlerile yazub defter eyliyesin V e mflis olmulardr
didikleri celeblerin ahvalleri nedir Filvaki mflis olmular mdr nicedir
temam dikkat ve ihtimamla tefti ve tetebbu idb gresin Eeri mf-
Hs olmala dahi celeblikden kmak ihtimali yokdur Amma hakikati
zre tefahhus idb yannda nevechile sabit ve zahir olursa baka badef-
 istanbul hayat 85

ter dutub mufassal ve meruh yazub kayd eyliyesin Bu hususlar son

radan yine tefahhus etdirb grdrsem gerekdir yle ki mflis ve m
teveffa ve nabedid adna yazlan kimesnelerin hilaf zahir ola ehadet
idenleri ka nefer kimesne ise mecal virmeyb siyaset olunur ki sayirle-
rine mucibi ibret ve nasihat vaki ola Bilcmle ifls ve mevti ve gaybeti
munkatia ile gaybeti sabit ve zahir olan celebler ka neferdir ve zimmet
lerine ne mikdar koyun mukayyed ise anlarn yerine olmikdar koyuna
ribahardan ve sayir mtemevvil ve raiyyetden bilemir tccara kan ec
nebilerdir ve eer doanc ve muhtesib ve perimkr ve kenezdir ve
eer sayir erbab ve zayif ve cihatdr ve eer tccar ve ehli kisb krdr
bilcmle Dergh Muallm kullarndan ve sipahi tayifesinden maada ce
leb olmaa mnasib nemikdar kimesne malm idinrsen ki mtemevvil
ve maldar ola ne kadlkdan ne kyden ise isimleri ve itiharlarile mu
fassal yazub defter idb muaccelen sddei saadet bahma arz eyliyesin
Ne asl kimesneler idi grilb hakikati hallerin malm oldukdan sonra
celeblie mukarrer klnub emri erifim sdr oldukdan sonra celeblik
hidmetin eda eyliyeler Ve zikrolunan tayifeden mukaddem koyun ehli
olanlar yazasn Anlardan sonra sayir tayifeden yazub tayin eyliyesin
Amma bu babda ziyade ikdam ve ihtimam idb sahih maldar ve mte
mevvil olanlarn kudretlerine gre yazasn ki sonradan herbirisi teekki
idb benim kudretim yokdur deyu izhar aciz etmiyb dahi grlmee
ihtiya eylemiyesin Ve bundan akdem baz celebler maldar ve mtemev
vil kimesneler iken teklifden muaf olmain birer mikdar koyuna celeb
yazlmlardr Kudretlerine gre ziyade koyuna tahammlleri vardr ve
ziyade maldar ve mn'im olub czi koyuna kayd olunan celebleri sya-
net etmiyb ve koyun celebi olmaa mnasib olan sr celeblerin mik-
darlanna gre koyuna kayd eyliyb celeb ahvalin bir vehile tedarik
eyliyesin ki temam muntazam olub et babnda muzayeka ekilmiye V e
asla bir kimesneye kudretinden ziyade tahmil ve teklif olunmyub temam
adalet zre yazub asla bir ferde meyil ve sahabet etmiyb yazduun
kimesnelerin hakikati halin shhati zre yazub ehli garaz szile kimesneye
zulm olmakdan ziyade hazer eyliyesin Ve Akkerman ve Kili kadlkla
rnda baz kimesne koyun uradub ol tarik ile celeblikden ihra olun
mular idi Anlar temam ihtimam zre yokliyub emri sabk mucebince
her birine ne mikdar koyun retmek takdir olunmu ise artlarna riayet
idenlerin mevcud bulunan koyunlarn yazub defter idb artlarn riayet
etmiyenleri giru celeb kayd idb anlarn ahvalinde mevve nesne k o -
mayub koyun uradub artlarn riayet ideni tefrik idb etmiyanleri celeb
lie mukarrer klasn Bilcmle yazdn celeb ahvali cmlesinden sual
olunur yle ki sonra hilaf zahir ola neticesi sana ayid olur Belerden
86 Hicr onuncu asrda

ve subalardan ve voyvodalardan ve sipahilerden ve gayride mahasalan

hi celeb yazmak umuruna kanmiyub kimesniye sahabet etmiyeler Mas
lahata mani olub avk eylemiyeler Anun gibi ferman erifime mugayir
ahval ve taarruz idenleri her kim ise yazub arz eyliyesin ki hakkndan
geline V e toprak kadlar celeb yazmak hususunda gerei gibi muavenet
ve muzaheret eyleyb lzm gelni imza idb ihtimamda dakika
fevt etmiyeler Bu babda mal olanlar isimlerile yazub arz eyli
yesin ki bir veche haklarndan geline ki sayirlerine mucibi ibret
olub minbaad kimesne ferman erifime mugayir i etmek ihtimali olmya
Ve her kadlkda nemikdar mrde ve mflis ve gaybeti munkatia ile
gayib olanlardan nemikdar kimesne ihra idersen ihra etdn b a k a
defter idb mukarrer etdn celebleri dahi mstakil defter idb sabk-
da defter olunduu gibi cmlesin kandrmyub bir vehile temiz ve
pak yazub defter idesinki mracaat lzm geleikde ne kadlkda ve kang
karyeden idi bulunmak sn ola Fi 13 Ramazan 972 (1564)

14

skdar karyeleri zmlerinden arap yaplmamasna dair.

skdar kadsna hkm ki Mektub gnderb bundan akdem hkm

erifim gnderilb taht kazanda vaki olan karyelerin zmlerin skub
turi ve pekmez eyliyeler deyu emir olmidi Hliy ol emri erifime
muhalif Maldepe^ve Kartal ve Darca nam karye halk balarndan ha
sl olan zmlerin turi ve pekmez eylemeyb skub ira idb fuilara
koduklarn arz eylemisin mdi ol emri erifim kemakn mukarrerdir
Byrdm ki bizzat zerlerine varub anun gibi zikrolunan karye halk
balarnn zmlerin skub ra idb fuilara komular ise fuilarna tuz
koyub sirke olmusa hali zre koyasn Anlar desin Fimabaad emrim
zre mugayir i etdirmiyesin Fi 12 Rebilevvel 973 (1565)

15
Krkkilisede kayb olan srye dair.

Koyun hizmetinde^olan Bali avua hkm ki Krk Kilise canibinden

krk bir sr koyun geb on bir srisi mahrusei Istanbula gelb otuz
srisi nabedid olduu'^gistima olunmagin byrdm ki hkm erifim
vs olcak gresin bunun asl nedir Bunca koyun nice olmudur Bu
vehile koyun nabedid olmak senn ihmaline ve ya tamai hamna hami
olunur Geen sene ikiyz bin mikdar koyun gelmidir Bu yl henz
krk bin koyun dahi gelmemidir Asl nedir Unat mukayyed olub teda-
 istanbul hayat 87

rik zre olasn Sonra ihmalin sebebi e muateb olursun Ana g-re b a
siret zre olub mahrusei istanbul zahiresiyn geleni b kusur alettevali
gnderb yetidirmek ardnca olasn V e zikrolunan sr koyunu tetebbu
idb alettacil yazub haberin gnderesin Koyun hidmeti temam olunca
marnileyh seninle hidmet zre olub ikinz maan gresiz Fi 13 Rebi
levvel 973 (1565)

16

istanbul evkafndan alman kasap akalarna dair.

stanbul kadsma hkm ki Mahusei Istanbulda vaki olan imareti

mirem evkafndan yzbin ake ve ceddim Sultan Mehemmed Han ev
kafndan yz bin ve Sultan Bayezid Han imareti evkafndan seksen bin
ake ve Sultan Selim Han imareti evkafndan seksen bin ake ve mer
hum olum Mehmedin imareti evkafndan seksen bin ve olum Mehme-
din validesi merhumenin imareti evkafndan altm bin ake ve sk
darda olan imaet evkafndan altm bin ake ve Ali paa evkafndan
otuz bin ake ve Mehmed paa evkafndan dahi otuz bin ake ve Mu
rad paa evkafndan on sekiz bin ake ve Mustafa paa imareti evka
fndan otuz bin ake ve Davud paa evkafndan dahi otuz bin ake ki
cmle alt yz doksan sekiz bin ake olur mtevellilerden alnub mura
bahaya virilb rebhi mahrusei mezbure kassablarna sermaye in Koyun
emini marifetile virilmek zre sddei saadetim mteferrikalarndan Mus-
tafaya teslim olunmasn emir idb byrdm ki mebla mezburu ms>
arnileyhim mtevellilerden alub dahi mumaileyhe teslim eyleyb sicilli
mahfuza kayd eyliyesinki muameleye virb rebhin vechi meruh zre
kassablara sermaye in vire Fi 22 aban 973 (1565)

17
istanbul kasaplar iin mslmanlardan ve hristiyanlardan alna
cak kasap sermayesine dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahrusei mezbure kassablarna sermaye

in mahrusei mezburede olan mslmanlarn aniyasndan on bin altun
ve nesrdan on bin cem olmasn emir idb buyurdumki bu hususu
unat vehile hak zre eer mslmanlardan eer nesrdan mn'im
ve mtemevvil olanlardan mallarna gre tayin idb dahi on bin altun
mslmanlardan ve on bin altun nesrdan cem eyleyb dahi emri sa
bk zre Dergh Muallm Mteferrikalarndan Mustafaya teslim eyliye
sin Fi 2 Ramazanlmubarek 973 (1565)
88 Hicr enuneu asrda

18

Kasap sermayesinin ne suretle toplanlacama dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahrusei istanbul kassablanna sermaye

in tavayifi muhtelifeden cem olunub sddei saadetim Mteferrikalarn
dan Mustafaya tesm olunan mebla mezkru muamelei er'iyye ile
muamele idb her maddei muamele etdn istanbul kads huzurunda
getrb sicil etdirb ve kend dahi defterine kayd idb sene ba ol
dukda istanbul kads huzurunda muhasebesin verb rebhinden hasl olan
mebla koyun eminine teslim idb oldahi kad marifeti ile mahrusei is
tanbul kassablanna sermaye in tevzi idb sureti muhasebenin herbiri
sicilli mahfuza kayd olunub birin dahi mezbur Mustafa sddei saade
time getrb hazinei miremde mahfuz ola Bu babda sicil akesi aln-
mya deyu emir idb byrdm ki hkm erifimi sicilli mahfuza kayd
idb dayima mucibi ile amel eyliyesin Fi 22 Ramazan 973 (1565)

19

Yahudilerin virdikleri kasap akasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Bundan akdem kassabhk in yirmi nefer
Yehudilerden on bin filori ahnmak emir olunmuidi Hl mezbur Yehu-
diler gelb Bizden gayri mmevvil Yehudilerin nihayeti yokdur deyu
bildirdikleri ecilden mahrusei mezburede sakin Yehudilerden Karg ve
Alman ve Salev ve Keru cemaatlerinden gayri cemaatlerden dahi
cmle on bin filori alnmasn emir idb byrdm ki emrim zre zikr
olunan cemaaUerden gayrisinin aniyasndan hall hallerine gre cmle
on bin filori cem idb dahi emri sabkm zre Dergh Muallm Mte
ferrikalarndan Mustafa (.j,* j , ; ) ya tesHm eyliyesin Fi 1 evval 973 (1595)

20

maretlere ve Yahudilere verilecek koyunlara dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahrusei mezbureden imatetlere ve saray

lara virilen koyun her kang kasabadan olursa minbaad Koyun Emini
marifeti ile virilb ve Yehudi tayifesine gnde seksen koyundan ziyade
koyun vilmemesin emir idb byrdm ki emir zre imaretlere ve saray
lara virilen koyun senin marifetin ile Emin tayin eyledi kassabadan
virilb olbabda mtevelliler ve ehir emini ve gayri dahi ve taaddi etmi
yeler Ve Yehudi tayifesine dahi her n seksen koyundan ziyade koyun
 istanbul hayat 89

virilmeyb emrime muhalif kimesneye i etdirmiyesin F 9 evvallm-

kerrem 973 (1565)

21

Koyun balarnn darda satlamyp bahanelerde satlmasna dair.

istanbul kadsma hkm ki Sabkan skb kads olan mevlna Mus

lihddin mhrl tezkere gnderb Ayasofya evkafna tabi bahanelere
tasarruf iden kimesnelerden talebleri ve ekvalar ile emri erif mucebince
nefsi selhhaniye varlub kassablar kethdas Sefer ve sayir kassablar ihzar
olunub selhhanelerde boazlanan koyunlarn ve kuzlarun balan zikrolunan
bahalere bittamam vsl olmaduunun sebbi sal olundukda Bizm selhha-
nemizde boazlanan koyunlarn ve kuzlarun balar mezbur bahanelere
bittemam vsl olur Lkin Silivri kapusnda ve Yeni kapuda ve Yeni
baede dahi vakf dkknlarda boazlanub giru ol mevzide satlur V e
andan gayri Yehudiler iinde be dkknda boazlanan dahi giru ol
arada satlur Zayi olan anlarun balardr deyu cevab verdklerinde
mezburun balar dahi Vechi meruh zredir deyu tasdik etdiklerin arz
eyledi ecilden buyurdun ki vardukda zikrolunan balar giru balara ve
bahanelere verdrb emri erifime mugayir harice beyi etdirmiyesin
F 25 aban 968 (1559)

22

Istanbulda at deirmeni yaplmasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahrusei Istanbulda un babnda ziyade
mzayaka olmagin at deirmeni yaplmak mmkin olan furunlarda at
deirmeni yaplmasn emir ibb byrdm ki vusul buldukda furun sa
hihlerine tenbih idesinki anun gibi deirmen yaplmak kabil olan furun
larda at deirmeni yapalar ki eyyam itada un babnda muzayeka
ekilmeyb kend deirmenlerinde un etdiresin Fi 13 Rebilevvel
975 (1567).

23

Istanbula ne gibi koyunlarn gnderileceine ve kaa alnacana dair.

Karasu yenicesi ve Gmlcine ve Kavala ve Drama ve Zihne ve

Siroz ve Timurhisar ve Avrethisar ve Vardar ve Karaferiye ve Serfie
Florine ve Manastr ve Kesriye kadlarna hkm ki Taht kazanzdan
irsal olunan defter mucebince geen seneden koyun ve bu senenin k o -
90 Hicr onuncu asrda

yunu Ruzi Kasma dein iirac idb yarar nayiblerinz ile mahrusei
Istanbula g-nderilb Koyun Eminine teslim olunmasn emir idb byr
dm ki vusul buldukda bu babda temam ihtimam idb eer g-een se
nenin koyunlarn defter mucebince ihra idb yarar nayiblerinze koub
gnderesiz yleki Ruzi Kasma dein zikrolunan koyunlar mahrusei
mezbureden gelb Koyun Eminine teslim olunmya zrnz makbul
olmyub azile mstahak olursuz Ana gre tedarik idesiz V e minbaad
kuzulam koyunu otuz yedier akeye ve ikier kuzulam koyunu
otuz drder akeye aldrub ziyadeye atdrmyasz V e taht kazanzda
kvrck koyunu ve samal [1] koyunu boazlatmyasz ve eslemiyb
badettenbih boazlyanlan yazub bildiresizki haklarndan geline V e mat-
tabazlar ellerinde baa yarar mevcud olan koyunu behasile celeblere
ahviresiz Taalll ve terahi etdirmiyesiz Ve taht kazanzda koyun eti
alt ay yz dirhem ve alt ay ikiyz dirhem satdrrsz Emrime mu
gayir eksk satan arz idesiz ki haklarndan geline. Herbirinz taht
kazasnda mamulnbih olan defter mucebince celeblerin zerlerine mu
kayyed olan koyunlar muaccelen ihra idb celeblerin isimlerile surete
defteri yazub mhrleyb mezbur avuuma teslim idesiz ki ana gre
taleb ola Ei 13 aban 975 (1567).

24
Istanbulda Hind elisine verilecek tayinatn mikdarna dair.

Msr belerbeisine ve defterdarna hkm ki Bundan akdem Hind

ilcisi sddei saadetimde oldu zmanda her gn yetmi aded etmek ve
kyye eker ve dane em'i asel ve bir buuk kile pirin ve drt
vakyye ya ve drt vakyye bal ve cenah tavuk ve res koyun
virilgelb anda dahi mnasib grdn zre birer mikdar virilmesin
emir idb byrdm ki varcak emrim mucebince ilii mezbura vecih ve
mnasib grdn zre zikrolunan ihracatdan her gn birer mikdar nesne
tayin idb viresin Fi 8 Zilkade 975 (1567)

25

Kasap sermayesi olarak Sokollu Mehmet Paa tarafndan verilen

paraya dair.

istanbul kadsna hkmki Mahrusei mezbure kassabalar sermayesine

ilhak olunmak in Dsturu Ekrem Veziri Azam Mehemmed Paa
[1] Bu koyunlardan maada bir de Kran koyunu vard Irandan gelen koyunlara Kzl
koyun derlerdi.
 istanbul hayat 91

bin filori sadaka itmein' ve mezkr filon hl Koyun Emini

4y.. juMij.1!
olan Mustafada olmagin byrdm ki vusul buldukda mebla mezburi b
kusur mumaileyh alub kassablar sermayesine mtevell olan Aliye teslim
etdirb dahi kassabalar akesine ilhak etdirb murabahy virdirb hasl
olan rebhm sal besal mahrusei mezbure kassablarndan ziyan zahir ko-
sablara teslim etdiresin (Koyun Emininin demine verildi) Fi 10 Ra 9 8 0
(1572).

26

Istanbulda k zorlu olduu iin ekmek fiatnn arttna dair.

Vezir Ahmed Paaya hkm ki Mahrusi Istanbulda ve etrafda bir

iki gn kar yaub furtna olmak ile mahrusei mezbure ekmekileri nerhi
ziyade etmek murad idinb Zahire yokdur deyu behane ve taalll ider
ler imi imdi iki gn kar yamala terekenin nerhi ziyade olmann asl
yokdur znikmid ve Kazkl ve ol cevanibde olan deirmenlerde bulunan
hazr unu getrb ve yerine buday iledb un etdirmek in yoldalarile
bir yayaba tayin olunub ve kadrga ve bir kalite tedarik olunub gn
derilmek in Kapudana ve yenierilerim aasna ahkm yazlub sana
irsal olundu Byrdm ki vusul buldukda zikrolunan ahkm erifeyi
marnileyhimaya isal idb emii erifim zre bir kadrga ve bir kalite
ihzar etdirb Kabanda bulunan budaydan buday koyub gnderb ve
yayabana dahi tenbih eyliyesinki varub buday deimenlerde tevzi
idb dahi hazr bulunan unu her kimin ise baka defter idb kadrga ve
kaliteye tahmil idb alettecil gtrb teslim eyleyb tekrar varub virdi
buday un etdirb getre Bu husu mhimmatdandr Kadya ve muhtesibe
muhkem tenbih eyliyesin Etmekciler zahireyi sakliyub tereke yokdur deyu
mslmanlar taciz etmiye Mevcud bulanan unu rencber gemileri bulunur
i s e ' navlun ile tahmil idb getreler Bulunmaz ise kadrga ve
kalite gndereler V e Rodoscukda ve Erelide hazr zahire olduu ilm
olunmudur Rencber gemileri tedarik idb iine dem koyub gnderesin
Varub tahmil idb getre (Kapuc ile paa hazretlerine gnderildi) F i
11 981 (1573)

27

Tekirdandan Istanbula gelen buday zerinde vurgunculuk yapt-

rlmamasna dair.

Rodoscuk kadsna hkm ki istanbul kads mektub gnderb mahrusei

Istanbulda olan etmekciler kethdalarile meclisi era gelb Tekfurdann
92 Hicr onuncu asrda

budayn kadimden sahibieri ol tarafda olan iskelelere gtrdklerinde

gemici tayifesi alub Istanbula getrb beyi eylemekle muzayeka omazd
Hl iki yldan beru matrabazlar hadis olub geln buday gemicilere
aldrmyub [1] kendler alub ermahzen idb vz'at zemannda getrme-
yb muzayeka zamannda azar azar getrb ehre mzayaka virrler
deyu arz eyledi mdi ol canibde etrafdan geln buday kadimden ola-
geldi zre rencber gemilerine verilmeyb matrabazlara aldrmaa
sebeb nedir Bu hususda itaba mstahak olmusn Byrdm ki vardukda
bu babda mukayyed olub etrafdan iskelelere geln buday ve unu asla
bir ferde dermahzen etdirmeyb Istanbuldan muhtesib tezkeresile varan
rencber gemilerine nerhi cari zre aldrub vechi meruh zre matrabaz-
lardan her kimin olursa olsun cmlesin ihra etdirb nerhi cari zre
muhtesib tezkeresile varan rencber gemilerine beyi etdirb doru Istan
bula gnderesin ki bunda gelb etmekcilere tevzi olunub Istanbulda
olan muzayeka def ve ref ola Ve her gemiye ne mikdar tereke tahmil
olunursa baka defter eyleyb karadan arz eyliyesin ki tahmil olunan
buday ve un harice gitmek ihtimali olmya Bu hususda gerei gibi
ihtimam zre olub minbaad matrabazlara ve gayriye buday ve unu
aldrmyub emri erife muhalif dermahzen etdirmekden ziyade hazer
eyliyesin (Ali avua virild) Fi 6 981 (1573)

28
Istanbulda et sknts ekilmemek iin sonradan yaplan kasap
dkknlarnn kaldrlmasna dair.
Galata kadsna hkm ki istanbul kads mektub gnderb mahru
sei Istanbulda et babnda kli muzayeka var iken Galatada ve nevahi-
sinde hayli dkknlar [2] ihdas olunmala muzayeka ziyade olub tenbih
ve tekid ile men'e mecal olmadn arz eylemein sonradan bil izin
ihdas olunan kassab dkknlar kal'olunmak emir idb byrdm ki Hzr
avu vusul buldukda bu hususu tefti idb gresin Filvaki taht
kazanda bil izin sonradan ihdas olunmu kassab dkknlar varise emrim
mucebince ref idb minbaad bil izin kimesniye kassab dkkn vaz etdir
miyesin Amma bu behane ile kadimden olan dkknlara dahi eylemek
den hazen idesin (Koyun Eminine verildi) Fi 27 Receb 983 (1575)
[1] usulen bu jibi zahireler Istanbulda evvel kapana gelir, orada tartlr, esnaf da
oradan alrd. Halbuki daha sonra vurgunculuk Istanbulda da balad Zahire Kapana gelir,
matrabazlar tarafndan alnr ve mahzenlere doldurulurdu. Istanbulda zahire sknts bala
ynca yksek f'atla satlrd.
[2] Galatada drt be, Kasmpsada bir iki, Eyipte krk sekiz kasab dkkn vard
( 9 8 3 ) . Kzlaraas Mehmet Aann Istanbulda bir, Galatada bir kasab dkkn vard. Bu
dkknlarn herbirine bin beer yz kvrck koyunu verilirdi ( 9 8 6 )
 stanbul hayat 93

29
Kurban koyunlarndan maada kimseye diri koyun satlmamasna
dair.
istanbul kadsna hkm ki Matekaddemden mahrusei mezbureye
gelen koyunlar kamaralarda boazlana gelb kurban koyunlarmdan gayri
ahar kimesnelere koyun verilmeyb temam reaya ve beraya ve sayir
evkh seltn imaretlerine mstevfa koyun vefa iderken hl ohgelne
muhalif koltukclara ve Yehudilere ve sair ehasa diri koyun virilmekle
mirye kll zarar olduundan gayri evkah seltne ve gayri fukara ve
reaya et babmda muzayeka ekdklerinden maada mahrusei mezbure
balar ve paaclar ve dibalan ve gayri erbab hirfet et ve paa ve
deri hususunda kll muzayeka ekdkleri istima olunman byrdm ki
vardukda bu babda gerei gibi mukayyed olub olgeln zre mahrusei
Istanbula geln koyunlar aynile kanaralarda boazladub kurban koyu
nundan gayri ahare diri koyun virdiimeyb ann gibi koltukclar ve
Yehudilere diri koyun virdikleri vaki ise olmakule diri koyun virenleri
gzedb tutasn ki muhkem haklarndan geline V e bilcmle koyun get-
renlere muhkem tenbih ve tekid eyliyesin ki minbaad olgelne muhalif
kimesniye diri koyun virmiyeler ki fukara ve reaya ve evkah seltn et
babnda muzayeka ekmeyb balar ve dibalar dahi ba deri husu
sunda zaruret ekmiyeler yle bilesin (Ba Murada virildi) Fi 11 Za
984 (1576)

30
Yahudilerin koyun ve sr boazlayp fazla fiatla satmamalarna
dair.
istanbul kadsna hkmki Mahmiyyei mezburede Yehudi tayifesi koyun
ve sr boazliyub hafiyyeten nerhi ruzden ziyade satdklar istima
olunmagin byrdm ki hkm erifim vardukda tayifei mezbureye ve
gayre gerei gibi tenbih ve tekid eyliyesinki minbaad Istanbulda eer
koyundur ve eer srdr boazlamyalar Anun gibi boazlamak isti-
yanleri Yedikule selhhanesinde boazlyalar V e bilcmle istanbul iinde
kurban koyunu ve basdrmahk srdan gayri boazlamyalar yle ki
badettenbih eslemiyb tayifei mezbureden boazlyanlan Koyun Emini
olan kimesnenin marifeti ile tehir ve tedib idesin V e bu hkm hma
yunumun suretin sicilli mahfuza kayd itdirb daima mazmunu ile amel
olunub hilaf emri erif kimesneye i itdirmiyesin V e bu hkm hma
yunumu Koyun Emini olanlarn elinde ibka idesin (Koyun Emini demisi
Pervize virildi) Fi 12 Za 984 (1576)
'9i Hicr onuncu asrda

31
istanbul zenginlerinin kasap yazlmalarna dair.

Isatanbul kadsna hkm ki Mahrusei Istanbulda (Unkabannda olub

ba Hamdi ki ve Balkpazannda dkknlar ve meyhaneleri olub )
Dimorakodi nam zimm in gayet maldarlar ve kassapl-a kadir kimes
neler oldu ilm olunmagin mezkrlar Istanbula kassab yazmak emir
idb buyurdumki vusul buldukda tehir eylemeyb mezkrlar getrb
ahvallerin tefti eyleyb gresin filvaki mezkrlar mtemevvil ve kassab-
la kadir kimesneler olduu mukarrer ise mezkrlar kassab yazub
tenbih eyliyesin ki mal ve menallerile kassabhk himetinde olalar (Koyun
Eminine virildi) Fi 21 Ra 985 (1577) [1]

32

istanbul esircilerinden zenginlii haber alman bir adamn kassab

yazlmasna dair.
istanbul kadsna hkm ki Hliy mahrusei Istanbulda Esir Hannda
sakin olan Deli Hac dimekle maruf esirci sair il zerinde olan akesin
den maada yirmi bin filori Beyazistanda emanet oldn baz kimesneler
ilm itmiein mezbur Deli Hac mahmiyyei Istanbula kassab yazlmasn
emir idb byrdm ki vardukda mezkru getirdb sicilli mahfuza
kassab kayd etdikden sonra tenbih eyliyesin ki (Aas yazlmam)
Fi 11 Ca 985 (1577)

33

Irp ile balk tutmaya izni olmyanlarn bahk tutmamalarna dair.

istanbul kadsna hkmm ki Hl Balk Emini olan shak dem

gnderb hassai hmayunum in bahk syd iden mslim balklar
rb ile avlyu gelmi deiller iken hl rb ile avladklar ecilden
iltizama zarar virkdklerin ilm eylemein byrdm ki vardukda
gresin ann gibi hassai hmayunum in mahi sayd iden bahkclarm
rb ile sayd etmek in ellerinde temesskleri yosa kadimden ne
vehile sayd ide gelmiler ise yine olvechile sayd etdirb olgelne
muhalif rb ile balk sayd etdirmiyesin (Sipahi olanlarndan nakka
Memiye virildi) Fi 25 C 985 (1577)
[1] Kasap yazlmay kimse istemezdi. Yine byle zenginlerden biri kasab yazlm.
Kurtulmak iin Msra kam. Tekrar Istanbula gelerek Dergh Ali Mteferrikas olmu.
Mesele haber alnr alnmaz, tekrar kasap yazlarak Yedikule salhanesine kasap iine
gndrilmitir (Mhimme defteri 60, s 169).
 istanbul hayat 95

34

Ahali et sknts ekmemek iin devlet adamlarna fazla koyun ve

rilmemesine dair.

istanbul kadsna hkmm ki Dergh Muallm avularndan olub

hl Koyun Emini olan aban avu Dergh Muallma kassab defteri
gnderb kadimzzemandan matbah mire ve seltn ve vzera saray
larna ve belerbei ve kapudanm ve kad askerlerim ve nianc ve
defterdar matbahma ve sair aalara ve reisikttaba ve defter eminine
ne mikdar koyun tayin olundun ve bazara gidenler matekaddemden
virilgeln kuyundan ziyade koyun alub kendler mahz ziyade behaya
beyi eylemek ile fukaraya et babnda muzayeka gelb minbaad slbu
kadim zre virimesin bildirmein minbaad mumaileyhin defteri ile amel
olunmak in bir sureti emin ile sana irsal olunmudur Byrdm ki
vusul buldukda unat vehile mukayyed olub kassablara muhkem tenbih
ve tekid eyliyesinki minbaad zikrolunan defterde mastur oldu mikdar
koyundan ziyade kimesneye koyun virmiyeler yle ki giru emrim.e
muhalif bazara gidenlere slbu sabka ve emrime muhalif ziyade koyun
virdikleri ve kang pazara gidene virdkleri ilm oluna Viren kassab ile
alan kimesnenin mnteha haklarndan gelinr Ana gre muhkem tenbih
ve tekid eyliyesin (Koyun Emini aban avua virildi) 10 C 987 (1579).

35

Koyun srclerine verilecek crete dair.

Istanbnl kadsna hkm ki Mahmiyyei stanbul zahiresi in geln

Haymana koyunundan maada yazlu celebleri sricilerin getrb mah
miyyei mezbure kassablarna beyi itdkleri koyunun akesi ve kassab-
larm bizaas in vaz olunan akeden virilmek artile her koyun bana
birer akeden hsn ihtiyarile feragat eyleyen sricilere mtevelli mahru
sei mezbure kads marifetile birer ake eksik virilmek zre nakid eyliye
Bu slba raz olmyan srciler beyi itdkleri beha ile olgeldi zre
kassablardan temam akelerin alsunlar deyu tarikile tahsil olunan akei
ve bizaai kassabandan hasl olan rebh her yl mahiyyei mezbure kassab-
lanrna hsranlar mukabelesinde sabkan varid olan emri erif mucebince
mahmiyyei mezbure kads marifetile er'an tevzi ve ta'csim eylemek
babnda emri hmayunum virilmesin celebler taleb eyledin arz eyle
dn ecilden byrdm ki vechi meruh zre ihtiyarile feragat eyleyen
sricilere mtevellisi senin marifetinle birer ake eksik virdirb nakid
teslim itdiresin Bu slba raz olmyan sricilere beyi itdikleri beha ile
96 Hicr onuncu asrda

olgeldi zre kassablardan temam akelerin aldurasn V e bu tarik ile

tahsil olunan birer akei ve rebhi her yl kassablara ziyanlanyn emri-
erifi sabk mucebince mtevelli mezbura senin marifetinle teberruan
tevzi ve taksim itdresin V e bu hkm hmayunumun su etin sicilli
mahfuza kayd eylednden sonra mtevellinin elinde ibka eyliyesin
Hliy ve minbaad mazmunu hmayunile amel oluna Fi 4 R 988 (1580).

36

Koyunlarn celeplerden muntazaman alnp Istanbula gnderilmesine

dair.
Rum linin sa kolunda vaki olan k a c i . T r a hkm ki Bir ka senedir
mahrusei Istanbulun yazlu celeblermden brzi<?r voynuk ve baz yac
ve gzc ve aknc ve baz evkaf ve fmlk Mcdinei Mnevvere vakfyuz
deyu birer tarikle ellerine hkm olmaia deltcrde ze lerine mukayyed
olan koyunu virmekde taalll idb ve siz ki kadlarsz ellerinde emir vardr
deyu koyunlarn ihra itdimeyb ve baz celebleri dahi siy net ve
ve mevcud iken irsaHyye defterine mrde ve ya kerihte yazub ve baz
dahi eer srici ve eer gayri birer tarikle emir alub sipahi olduk deyu
niz idb ve baz srciier dahi celeblerden koyunlarn ve akesin alub
koyunu temam getrmeyb bu slb ile her mevsimin koyunu defter
mucebince delter ile temam gelmamek iie mahrusei mezburede et
babnda muzayeka lzm gelmain hususu mezbur payei eriri lemmasiri
husrevaneme arz olundukda minbaad defterde mukayyed olan celeb
tayifesi vechi meruh zre bire tarikle hkm alub ve sipahi olduk deyu
taalll itmeyb defter mucebince koyunlar vakti ile iharc olunub gn
derilb ve anun gibi ibraz etdikleri emirleri alnub mhrlenb sddei
saadetime gnderilmesin imir idb byrdm ki hkm erifimle Dergh
Muallm avularndan . . . vardukda bu babda kimesneye itimad
itpeyeb bizzat mukayyed olub bundan ekdem taht kazanzda koyun
srmee irsal olunan avular elinde olan defter mucebince defterde
mukayyed olan celeblerin zerleine takdir olunan koyunlar vakti
ve mevsimi ile bittemam ihra idb yara srcilere teslim idb det
ve kanun zre irsaliyye defteri yazub bir suretin srciier ile bir suretin
mukaddem sddei saadetime gnderb zahire hususunda memur olan
Dsturu Mkerrem Miri Mufahham Vezirim Mehemmed paa aSiu jv.r \f.\^\
ya teslim olunub temessk virile Bu babda eer voynik ve eer sayir-
den taalll etdirmeyb hkm erif ibraz iderse hkmleri almub emrim
zre sddei saadetime irsal idb koyunlar defter mucebince ihra idb
zikrolunan hususlar celebhe mani deildir Ana gre hkm hmayunu-
 istanbul hayat 97

mun icrasnda dakika fevt etmiyb ihmalden hazer idesin yleki ziko-
lunan hususlarda ihmal ve himayet idb koyun noksan gele yahud mev
cud olanlar mrde yahud kerihte yazasz sonra azille konulmyub ms
tahakk itab olursuz Ve siz ki koyun srmee memur olan cavularsz
yleki tayin olunduunuz kadlklarn koyunlarn defterden noksan zre
getresiz yahud her mevsimin koyunu vakti ile gelb irimiye marn
ileyh ilm eyleye zrnz makbul olmyub avuluklarnz gitmek ile
konmyub envai itaba mstahak olursuz Ana gre mukayyed olub ihmal
ve msaheleden ve ahz ve celbden hazer eyliyesiz V e baz celeb tayifesi
yazlmak ferman olunub tahrir zredir Tahrir olunan yerlerin ihra olun
dukda yahud mflis yazldkda Bizm tehir olunsun deyu koyunlarn
ihracda taalll etdirmeyb irsal olunan defter mucebince sbrb sonra
yeni defter sddei saadetime gelb makbul olub suret irsal olundukda
annla tmel eyliyesiz Ol yazlan yerlerde kemakn defter gelince irsal
olunan defter mucebince amel idb ol vehile kimesniye niz etdirmiye-
siz V e kadlnzda cem olunan koyunlar sricilerden teslim alundukda
nayibleriniz ile gnderesiz ki gelb bu canibde teslim ideler deyu defe-
atle ahkm erifem irsal olunmudur Takayyd olmyub sricilere itimad
etmekle koyun temam gelmeyb bu defa nayiblerinz ile Dergh Mual
lma gnderesiz ki avarz teslim ider gibi defteriniz ile gelb koyunlar-
nuz teslim ideler V e hazanei miremden virilan defterde mezkr avu
um mubaeretile taht kazanzda vaki olan celeblern mevcudu v e
mrde ve kerihtelerin tarihlerile ve kerihte olmaa kimler bais olub v e
emlklerin kimler mutasarrf olduklarn defter idb varan avuum ile
irsal idesiz V e baz celebler koyun srmiylm deyu olduklar kadlkdan
kalkub ahar kazada mtemekkin olub kerihtedir deyu kayd itdirmisiz
Varan defterde mukayyed bulunan celebleri her kangi kadhkdan i s e
getrdb zerlerine lzm gelen koyunlarn srdresiz V e baz mevcud
olan celebler ihzar olunmak lzm geldikde inad ve temerrd iderlermi
Ann gibi olanlar lzm geldikde sancak bei voyvodalar ve zuama ve
erbab timardan olanlar muavenet idb marifetiniz ile getrdb lzm
geleni ferman erifim zre icra idesiz V e bundan akdem Dergh Mual
lm avularndan'Halil avu ile kassab bedeh in mtesellim olan
kimesnelerden kudretlerine gre ake almsun deyu ferman olunmu idi
Her birinz taht kazanzda ne mikdar ake cem olub kimden alnm
ve kime teslim olunmu ayni ile yazub varan avuum ile bildresiz V e
kadhnzda voyvoda ve alay beleri ve zuama ve sayir kullarmn timar-
larnda mtemekkin olan celebler ihzar lzm geldikde syanet idb er'i
erifi gzedb srdrmesine taalll iderlermi Anun gibi emri erifime
muhalefet iden kimesneleri esamisi ile Dergh Muallma arz eyliyesiz
stanbul hayat 7
98 Hicr onuncu asrda

yleki bu hususlar sayir zemana kyas olunmyub emri erifim muk

tezasnca ihmal ve msahelenz vaki ola varan avuumun arz makbul
olub azille konulmyub itab ve ikaba mstahak olmanz mukarrerdir (Bir
sureti mer avua virildi) Fi 28 989 (1581).

37
Kuzularn Hedrellezden evvel kesilmemesine dair.
Haslar kadsna ve subasna hkm ki Ruzi Hzra dein kuzu beyi
olunmyub Ruzi Hzrda istanbul kassablar kethdalar marifeti ile kal-
yozda satlmasn emir idb byrdm k i . . . vusul buldukda bu babda
tam gerei gibi mukayyed olub Ruzi Hzrdan mukaddem kalyozdan
gayri yerde emri erifime muhalif bir ferde kuzu beyi etdirmeyb Ruzi
Hzr gelinciye istanbul kassablar kethdas marifeti ile kalyozda beyi
itdirb emri erifime mugayir kimesneye i etdirmiyesiz (Koyun Eminine
virildi) Fi Selhi Safer 990 (1582).
38
Yenierilerin koyun tecimine karmamalarna dair.
istanbul kadsna hkm ki Mahrusei mezbureye . . . in davar ge-
tren celeblerin davarlarn yenieri ve cebeci ve topc tayifesi baliyub
ya kassabhk idb ve bazlar dahi kassab akirdi namna gice ile . . . kalub
davar balanub bazar bozulunca davar balu durub mteri vardukda
davar balu grmekle almaa ikdam eylemeyb alana ve satana zulm
olduu ilm olunub minbaad yenieri ve cebeci ve topc tayifesine kas
sabhk etdirmeyb ve davar balatmyub ve akird namna tara kimesne
kalmyub mteri vardukda celeb tayifesinden deer beha ile almak in
bir yarar ehli hibre tayin olunmak emir idb byrdm ki . . . vardukda
bu babda gerei gibi mukayyed olub tenbih ve tekid eyliyesinki minbaad
yenieri ve cebeci ve topc tayifesi eslemeyb giru kassabhk idb vechi
meruh zre davar baliyub anun gibilerin isimleri ve resimleri ile ve
her birisi kang blkde olduun mufassalan yazub Dergh Muallma
arz eyliyesin V e bir yarar ehli hibre tayin eyliyesin ki celeb tayifesi
dahi davarlarn deer beha ile satub alan kimesniye hayif olmya (Efendi
paaya virdi) Fi 21 Za 992 (1584).

39
Istanbulun ihtiyac iin koyunlarn muntazaman gnderilmesine dair.
Vize ve Midye ve Pnarhisar ve Krkkilise ve Mahmud paa hass
ve Rus kasr ve Aydos ve Ahyolu Sultanyeri Misivri Karinbd Yanbolu
 istanbul hayat 99

Nevahii Yanbolu Kzl A a Zarai Cedid A k a Kzanlk Za-

rai Atik rpan Uzunca ova Kadky irmen Hayrebolu Dimetoka Mal
kara psala Firecik Mekri Gmlcine Karasu Yenicesi Kavala kadlarna
hkm ki Taht kazamzda vaki olan atik ve cedid celeblerin zerine
takdir olunan bahar koyunlarndan ve eer mevsim koyunlarndan ve
senei mezburede hidmetlerinde kalan koyundur bkusur ve lksur
sddei saadetimde olan celeb defteri muktezasnca Fi 993 Cemazelul-
;nn nedek gelb istanbul kassablarna teslim olunmalar lzm ve
mhim olmala kadlklarnzda baz maldar matrabazlar varub sri-
ciler kadimden istanbul zahiresiyn koyun cem idegeldikleri yerlerden
varub koyunlar ziyade beha ile alub badehu sriciler varduklarnda
ahar yerlerde koyun bulunmayub mezbur matrabazlardan istedik
lerinde yedier ve sekizer ake ziyadeye beyi itdikleri ecilden mez
bur matrabazlarn ellerinde olan koyunlar bittemam gelb mahrusei
istanbul kasablarna tarihi mezbure dein teslim olunmas lzm ve m
him olmagin Dergh Muallm avularndan Hasan bu hususa mbair
tayin olunmak ve sddei saadetimde olan asl celeb defterinin sureti
ihra olunub mumaileyh avua teslim olunmudur Byrdm ki ... bir
an tehir etmeyb marnileyh avuumun marifetile bizzat mukayyed
olub taht kazanuzda olan celeblerin zerlerine takdir olan bahar ko
yunlarndan eer mevsim koyunladr ve eer senei sabkada uhdele
rinde baki kalan koyundur muaccelen mumaileyhin yedinde olan asl
celeb defterinin sureti mucebince ihra idb yarar sriciler zerine de-
ruhde idb imzaliyub ve nhrliyb bir suretin mumaileyh avu ile ve
bir suretin nayiblerinz ile koyunlarile maan tarihi mezbure dein celeb
lerin koyunlar mahmiyyei mezbure kassablarna teslim ve defteri sddei
saadetimde Koyun Eminine teslim etdiresinki celeblerinzn koyunlar
a n a - g r e taleb oluna V e celeblerinzden sricilere koyun alub viresiz
V e koyunu olmyan sricileri srici etmiyesiz V e koyunu olan sricileri
dahi koyunlar mikdan celeb kayd idb ziyade kayd etmiyesiz Sonra
neticesi size ayid olur V e zikr olunan matrabazlardan eer zuama ve
e r b a b timar ve eer yenieridir ve eer hisar eridir ve eer tccar
b e i demleridir ve eer voyvodalardr ve eer subalardr eer e-
hildr ellerinde mevcud bulunan koyunlardan mezkr avuum muba
eretile kuzulam koyunlar yirmi sekizer akiye ve iki kuzulam
koyunlarn yirmi beer akiye ve bir kuzulam koyunlarn yirmier ak-
^iye mucebince sriciler alub virb ziyade beha ile alub virmeden ziyade
bazer eyliyesin V e zikrolunan beha zre koyunlar virmeyb inad iden
lerin koyunlarn sahihleri ile maan herhir sriye ikier ve er yarar
msellim ve yahud ekinciler koub ve her sr nemikdar koyundur
100 Hicr onuncu asrda

sayub koyun sahihlerin koyunile maan defter idb mhrliyb bir mte-
medn aleyh deminiz ile koyun Eminine teslim itdiresin V e bir suretin
dahi mselHmlerin ellerine virb muhkem tenbih eyliyesin ki koyunlann
yollarda telef etmiyeler Sonra defter mucebince koyunlar anlardan taleb
olunur V e kadlklarmuzda baz matrabazlar da varub samalu koyunu
cem idb ve yahud bir mikdar samalu ve bir mikdar erkek koyunu
cem idb Istanbula iletrin deyu hile ve hud'a idb cem eyledikleri k o
yunlar yollarda kasabata ve kuraya beyi idb hemie istanbul zahire
sine kll noksan gelmein bu hususa dahi mukayyed olub herbirinzra
kadlnda ann gibi samal koyun cemine varan her kim ise ve elle
rinde emri dahi var ise amel etmeyb ferden ferda sayub v e
samalu koyundan kimesniye bir koyun aldrmyasz Ve kadlklarnuzda
baa yarar erkek koyunu ve samal koyunu baazlamyasz ve ol c a -
nibde koyun behaya kmasna sebebi sizin ihmahnzden old malm
olmudur Bu zeman sayir zemana kyas etmeyb yleki badettenbih ka
dlnzda olan celeblerinuz koyunlar tarihi merkume dein gelb asl
defter mucebince mahmiyyei istanbul kassablanna teslim olunmaa v e
yahud celbi mal in baz koyunda olan celeblere muavin ve mzahir
olub mflis veya mrde veya ki hastedir deyu defterinzde sayir nes
neler kayd eyleyb koyununuz asl celeb defteri mucebince gelmeyb
kesir zre gele veyahud zihrolunan matrabazlarm ellerinde bulunan k o
yunlarn emri erifim muktezasnca alivirmeyb anlara ziyade beha ile
aliviresiz veyahud zikrolunan beha zre koyunlarn virmeyb inad iden
matrabazlarm koyunlarn vechi meruh zre Istanbula srdrmeyb v e
yahud sricilerin matrabazlarm koyunlarndan alivirdikden sonra tekrar
koyun al virb aldrub matrabazlk etdresiz veyahud koyunlar olmyan
sricileri srici idb defterinzde kayd itdiresiz veyahud kadlnzda
nice koyunu ve samalu koyunun boazladasz bu sene yoklanub asla
ve kat'a sonra zrinz makbul olmyub azli ebed ile konulmyub envai
itab ile muateb olmanuz mukarrerdir Ana gre tedarik idb bab ikdam
da dekika fevt etmiyesiz (Celeb hkm Hasan avua virildi) Fi 17 Z a
992 (1584)

40

islm Giray Hana her sene gnderilen kiler mhimmatna dair.

istanbul muttesibine kkmki slm Giray Han o-* mektub gn
derb kilr mhimmat in her sene beyz kelle pirine ve yz
kantar siyah zm ve elli kantar kzl zm ve elli kantar sabun ve sa
yir meklt ksm ve elli kantar zencebir Hac akir Reis tahmil idb
 istanbul hayat 101

g-etrmek istedikde muhtesib ve iskele eminleri mani olmamak in

emri erif virilmek recasma arz etmein kadimden olgeldi zre viril
mek emir idb buyurdumki... vardukda kadimden olgeldi (zre) mez
kr reisi marnileyh in gemisine tahmil etdi zahireye mani olm-
yasm Amma bu behane ile ahar kimesne ziyade zahire alub gitmekden
hazer eyliyesin Fi 19 Za 993 (1584).

41

istanbul iin deirmenlerde tlen una dair.

Haslar ve orlu ve Bergos ve Vize ve Ereli kadlarna hkm ki

istanbul kads mektub gnderb uncu tayifesinin kethdas Hseyin ve
etmekci tayifesinin kethdas olan Hac Ali ve yiit baslar vaz ve
uncu ve etmekciden cemmi gafir gelb uncu tayifesi zikrolunan kadlk
larda olan deirmenlere tereke olub geldiklerinde dem bana bir de
fada elli muddan ziyade tmamekle her birimize vs'at ile nbet de-
fb fukara ve aniya alub hl baz kimesneler yz mud ve dahi
ziyade terekeyi defada tmekle fukaraya nbet demeyb ol sebeb-
den ziyade gadir olub her birimiz bir deirmende bir defada elli mud
dan ziyade terekesi olunmya deyu ittifak idb minbaad bu minval zre
amel olunmak in emri erif reca eyledklerin arz etmein ittifak mez
bur zre elli muddan ziyade bir defada kimesnede tereke olmayub elli
(muddan) tereke tmemek emir idb byrdm ki... herbirinz bu
babda mukayyed olub anm gibi istanbul zahiresiyn taht kazanzda
vaki olan deirmenlere tmek in tereke vardkda herbirinin ellier
mud terekelerin nbet ile db aniya elli muddan ziyade tereke
tmek istediklerinde ve yahud nbetleri olmayan fukraranm nbetlerin
almak istedikde men idb nbet kimlerin olursa nbet ile ellier mud
terekelerin db nbetleri olmyanlar ve elli muddan ziyade tereke
tmek istiyanleri men eyleyb emri erifime muhalif i olmakdan be
gayet ihtiraz eyliyesin Eslemiyanleri seidb men ile memnu olmyanlar
yazub arz eyliyesin ( B a Hatt Efendi Fi 26 R a 9 9 3 (1585).

42

Istanbulda koyun eti fiatma dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb mahrusei mezbure
kassablar meclisi er'i erife gelb mahrusei merkumede nerhi cari koyun
etinin vakyyesi er akeye iken yenieri tayifesine yz elli dirhem bir
a k e y e virimek kanunu kadim olmagin 993 senesinde be buuk ayda
102 Hicr onuncu asrda

boazliyub tayifei mezbureye yz elli dirhem bir akeye beyi eylediimiz

yirmi bin beyz re's koyundan eylediimiz ziyade ve noksandan
iki yz bm ake hl celeblere vacibleda deynimiz olub edasma iktida
rmz yokdur Kassab akesinden eda olunmak bobnda inayet reca
eyleriklerinde bilfiil Koyun' Fmini olan lyas avu kelimat meruha-
larn tasdik itmidir deyu arz eyledn ecilden bu babda kanun ile
amel olunmak fermanm olmudur Byrdm ki... bu hususda matekad
demden kanun ne ise anunla amel idb minbaad kadime muhalif i
olmakdan ihtiyat eyliyesin deyu hkm hmayunumun mazmumile hl
ve minbaad amel olunmak in sicilli mahfuza kayd eyliyesin (Bu Hatt
Hmayun Sahibi saadet paa hazretlerine yazlub gnderilb anlar d a
kadiasker efendiye) Ei 26 N 993 (1585).

43
istanbul zahiresinin vilyetlere karlmamasna dair.
Dargh Muallm avularndan olub bilfiil istanbul muhtesibi olan
Mehmed avua hkm ki istanbul zahiresinden ya ve bal ve pirine
ve sabun ve sair zahireyi baz aniir ve solak [1] ve sipahi ve yenieri
tayifesi ve sayir Dergh Muallm kullarndan nicesi gemilerine tahmil
idb Mudanya iskelesine ve gayri yelere alub gitmekle mahrusei mezbure
zahiresine kll muzayeka geldi ilm olunmagin byrdm ki... varduk-
bu badda ihmal ve msahele zre olmyub gicede ve gndzde gerei
gibi mukayyed olub zahire ile bir gemi salivirmeyb hfz ve zabt eyli
yesin Ann gibi zahire ile gemilerden mahalli mezbure ve gayri yere
gider gemilerden gemi bulundukda reisi muhkem habs ve gemiyi girift
eyleyb eer anigir ve eer sipahi ve solak ve yenieri ve sayir kapu
kullarmdan her kimler ise ismi ve resmi ile yazub arz eyliyesin yleki
bu babda imal eyleyb zahire ile bir gemi gitdi istima oluna muhkem
hakkndan gelinmek mukarrerdir Ana gre mukayyed olub tedarik zre
olasn V e hilh emri erif zahire alub giden gemilerin gemicilerin h a b s
idb ve gemilerinde bulunan zahirelerin girif idb mir in zabt eyliye
sin deyu emir yazlmdr Ei 12 Rebilevel 995 (1587).

44
zmirdeki matrabazlarn Istanbula zm gndermediklerine dair.
zmir ve Ayazmend kadlarna hkm ki Taht kazanzda baz mat-
rabaz tayifesi zuhur idb Istanbula lzm olan zm ve razak ve incir
ve bunun emsali zahyiri dermahzen idb bu canibde temam muzayeka
[1] Solaklarn mecmuu 4 0 0 kii idi. 1 5 8 6 da artmtr ( M h i m m e d e f t e r i 6 0 ) .
 istanbul bayat 103

olmaynca getrmemek ile kll muzayeka ekilr imi 0 1 makule zahireyi

dermahzen itdrmeyb vakit ve eyyamla varan gemilere tahmil
itdrb Istanbula irsal olunmak emir idb byrdm ki ... vardukda
herbiriniz bizzat mukayyed olub ann gibi mahmiyyei istanbul zahiresi
in varan gemilere tahmil idb bervechi istical irsal eyleyb avk ve
tehir itdirmeyb minbaad emri erifime maayir i idenlerin gerei gibi
hakkndan geldirb zahire babnda ziyade mukayyed olasn deyu emir
yazlmdr Fi 26 Ramazan 995 ( 1 5 8 7 ) .

45
Edirnekaps dndaki hoyun pazar ne zemana kadar sreceine dair,
istanbul kadsna ve koyun alan mer avua hkm ki Edirne
Kapus haricinde basdrma in sr satan celebler sabahdan yliyedein
beyi ve ira idegelmiler iken hl ikindi zemannda beyi ve ira eylemek
ile kassabalara muzayeka virilrildi ilm olunmagin sabahdan syliye-
dein bazar olub herkes beyi ve ira eylemek emir idb byrdm ki ...
vardukda bu babda unat mukayyed olub her kes biyi ve ira eyliyeler
Badehu kassablar davarlarn balyalar yleden sonra sr celeblerine
beyi ve ira itdirmiyesin yleki badettenbih emrime muhalif ikindi za
mannda beyi ve ira itdirirler ise her kande ise muhkem tedib eyleyb
emri erifimin icrasnda dakika fevt eylemiyesin deyu emri erif yazlm
dr Fi 13 Z 995 (1587).

46
Getirici nerhi ile dkknc nerhinin ayrd edilmesine dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb istanbul zahiresiyn

haricden Istanbula gelan sabun ve pirin ve bal ve basdrma ve sayir
bunlarn emsali zahayiri ehli dkkn getrciden getrici nerhine satun
alub dahi dkknlarnda oturakc nerhine satub intifa edeelmiler iken
hl kadimden ohelane muhalif haricden zikrolunan zahayiri getren
kimesneler getrici nerhine satmyub dkknlarna koyub kendler otu-
ruc nerhine satmakla fukaraya zulm ve taaddi olmagin zikrolunan
zahayiri haricden kimesneler dkkn tutmyub getrdkleri zahirei dk
kna komyub ve oturuc nerhine satmamak in emri hmayunum
virilmesin arz etmein byrdm ki vardukda gresin arz etdn zre
zikrolunan zahayiri haricden getren kimselere kadimden olgeldi zre
otuz ake nerhine (oturucu nerhine) satdrmyub getrici nerhin satdrub
kadimden olgeln ile amel idb ohgelne muhalif kimesneye i etdirmi
yesin Fi 30 Z 995 (1587).
 IX. T E C l M . E N D S T R V E GMRK LER

(972-1000)

1
Istanbula ham meyva getirilmemesine dair.
Yalakbd kadsna hkm ki imdiki halde kiras zaman karib ge
lb ve sayir meyve dahi akabca irimek zredir Amma kemalin bulm-
yub hamlar bulunub satlmala Istanbula meyva satmaa geln gemiler
ketrdkleri meyve ekle kabil olmad ecilden minbaad her meyve ke
malin bulub ekle kabiliyyet gelmediyen devrlmemesin emir idb byr
dm ki hkm erifim vancak bu babda unat mukayyed olub taht ka
zana tabi Kara Mrsel ve sayir ba ve b a e ve bostan olan mahallere
dem gnderb sahihlerine gerei gibi tenbih ve tekid idesin ki her
meyveyi irib kemale ekle kabiliyyet geldi zemanda devirb beyi
etdiresin yle ki emrime muhalif kablelvakit meyve gnderile mahru
sei mezbure muhtesibine yeniden tenbih olunmudur Ana gre sen dahi
taht kazanda olan kura ve nevahide tenbih ve nida etdiresin ki sinini
sabkaya kyas idb vakti irimediyen meyve gndermiyesin (Muhtesib
demine verildi) Fi 24 Ramazan 972 ( 1 5 6 4 ) .

Rusyada len trk tecimlerin mallarma dair.

Moskov Kiralna namei hmayun ki Memaliki mahrusemiz reaya
sndan olub vilyetinizde vefat iden memaliki mahrusemiz tacirlerinden
Kaya BaU ve Pevane nam kimesnelerin ve zimmlerden Todoruk nam
Ermeninin cmle mal ve menalleri sizin canibinizden zabt olunduu ilm
olundu mdi vilyetiniz tacirlerinden ve demlerinden ihtiyarlar ile
gelb vilyetimizde mrd olanlarn mallan ve esbablar in mektubu
nuzla taleb olundukda yini adaletimiz muktezasnca teslim olunagelmi-
dir Gerekdir ki Namei Hmayunumuzla Behram nam kimesne vusul
buldukda mteveffayi mezburlarn zabt olunan muhallefat ve metalarn
ve metalar ile olan akeleri bkusur mezbura teslim olunmak babnda
envai mesa cemilenz vcuda getrile Tahriren fi evaili...
 istanbul hayat 105

ran taraflarna bakr karlmamasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Bakr ve evani iliyanler sddei saade

time gelb baz tacir mahrusei mezburede bulunan bakr alub yukaru
canibe [1] iletmekle bakr bulunmayub muzayeka ekdklerin bildirdiler
mdi yukaruya bakr virilmek emrim yokdur Byrdm ki vusul bulduk
da bu babda gerei gibi mukayyed olub mahrusei mezbureden bakr
cinsinin eer cedidi ve eer atikdr asla yukaruya giden tccar tayife
sine ve gayri kimesneye bakr aldrmayub men ve def eyliyesin V e
iskele ve gmrk eminlerine unat vehile tenbih ve tekid eyliyesin ki
anun gibi emri erifime muhalif bakr alub yukaru canibe iletmek in
iskeleye varub germek istediklerinde bakrn girift idb sahihlerin
habs idb sddei saadetime bildiresin 26 Rebilevvel 976 (1568)

Mir rahtlar ilemek iin istanbul gmrne gelen kllar hak

knda.

istanbul kadsna hkm ki ^ A V ^ JI-UVISJA! Mirahur Ali jiapi mhrl

tezkere gnderb rencber tayifesi etrafdan gelb mahrusei istanbul
gmrkhanesine kl getrdklerinde ve mahrusei mezbure dbahanesin-
de hasl olan kldan mir raht ilenmek in nerhi ruz zre kifayet
mikdar ake ile kl aldkdan sonra sayirleri almak hususunda hkm
erif reca etmein byrdm ki vardukda etrafdan rencber tayifesinin
mahrusei mezbure gmrkhanesine getrdkleri kldan mahrusei mezbu
r e dbahanesinde kub hasl olan kldan mir raht ilenmek in kifa
yet, mikdar alndkdan sonra kimesnei taciz ve tazyik etdirmiyesin Ki
fayet kadar akeleri ile nerhi zre alndkdan sonra sayirlerine aldura
sn (Hazine kapusmda oturan yazc Hasan elebiye verildi) Fi 12 Zil
kade 967 (1569)

Gmrk iltizamclarnn tecimenlerden fazla gmrk almamalarna

dair.

Nian hmayun oldur ki Mahrusei Istanbulda baz kapularda ve

Galata ve skdar maberinde alnan gmrn mltezimleri kanundan
ziyade resm alub tcaara ve sayir mrur ve ubur idenlere teaddi oldu-
[1] ran taraflarna.
106 Hicr onuncu asrda

lm olunub zikrolunan gmrklerde tccara tecavz etmemek in

zerlerine nazr nasb olunmak lzm olman Mteferrikalardan hassa
tacir olan Mustafa ehli vukuf olub kemali emanet ve diyanetine itima
dm olman gmrk hususun grb gzlemek in nazr tayin idb bu
Nian Hmayunu verdm ve byrdm ki badelyevm alman yerleri
grb gzedb tccardan ve sayir mrur ve nbur idenlerden kadim
den ziyade aldrmayub ve gmrk almugelmiyanden hilaf kanun gm
rk aldrmayub gmrkleri kadimleyyamdan olgelen det ve kanun zre
alnub eyyam adaleti hmayunumda kimesniye zulm ve teaddi olmya
Mah mirden dahi^ asla nesne bel' ve ketm olmayub mahfuz ve mazbut
ola Fi 11 evval 973 (1565)

skelelerden geecek olanlarn yakalanmalarna dair.

skele emini Maksuda hkm ki Bundan akdem iskeleden te ya
kaya iskeliye geb giden kimesneler iskelede yoklanub nemakule ki
mesne olub kefil ve sayir ahvali malm oldukdan sonra icazet virilb
gemekle ehli fesad te yakaya ve beru gemee ruhsat bulmayub
zabt olunurdu Hliyen baz kimesneler Kum ve atlad ve Ahur ve
Dimitri Kapulardan geb yoklanmamala ehli fesad mazbut olmadu
ilm olmagin byrdm ki vusul buldukda bu babda gerei gibi mu
kayyed olub deti kadime zre geb gidenleri iskelede yokliyub k e
fil alnmak lzm olanlar kefilsz gemee ruhsat virmeyb ve ahar
kapulardan ohgelne muhalif ve kanuna mugayir kimesnei gertmeyb
kapular unat zabt ve hfz eyliyesin yleki emri erifime muhalif yok-
lamadyen ahar kapulardan dem geb ehli fesad ruhsat bulub mazbut
olmya senden bilinr Ana gre ikdam ve ihtimam eyleyb basiret zre
olasn (demisi brahime verildi) Fi 3 Zilhicce 975 (1567)

anakkale boazndan girib kacak yabanc gemilerinin yoklanma

sna dair,

Gelibolu hassa harc eminine hkm ki Bundan akdem mahrusei

Istanbula gelb giru yerlerine giden Venedik ve Franca ve gayri
gemer kadimden Gelibolu boaznda yoklanu gelb memnu olan
meta ve gayri nesneleri alub gitdkleri ilm olmagin byrdm ki
vusul buldukda eer Frenk Venedik gemileri ve eer Frane ve gayri
gemilerdir kadimden ne mahalde yoklanagelmiler ise deti kadime zre
 istanbul hayat 107

ol mahalde yoklanub memnu olan meta ve gayri nesneyi alub gitmekden

hazer eyliyesiz (Mezbur hassamz eminine virildi) Fi 10 Muharrem
974 (1566)

Lehistandan Trkiyeye gelen tecimenlerden fazla gmrk alnmama-

sna dair.
Memaliki mahrusede vaki olan belere ve kadlara ve menaya
hkm ki Hliy Lih Krahnm sddei saadetimde olan ilcisi Dergh
Muallma arzuhal idb vilyeti mezbure bazirgnlarndan taht hkme
timizde ticarete gelenlerden kadimleyyamdan ahnagelenden ziyade
gmrk taleb olunub ve bir defa alndkdansonra tekrar gmrk alnub
teaddi etdklerin ve atlarna ulakdan ve yenieri tayifesinden ve gayriden
dahi ve tecavz olundun bildirb ol babda hkm eifim laleb itmein
byrdm ki vusul buldukda bu babda temam mukayyed olub ann gibi
vilyeti Lih bazirgnlarndan taht hkmetimizde ticarete gelenlerden
det ve kanun zre metalanna gre gmrklerin eda etdklerinden
sonra bir ake virmiye Ziyade gmrklerin aldrmayub ve bir defa eda
etdklerinden sonra olgelene muhalif tekrar gmrk taleb etdirmiyesin
Ve bindkleri barirlerine eer yenieri tayifesinden ve eer sipahi ve
gayriden ve ulakdan ahidnamei hmayunuma mugayir bir ferdi dahi ve
taarruz etdirmiyesin Fi 23 Muharrem 976 (1668)

Istanbulda yaplan hasrlarn nizam en ve boyda yaplmalarna

dair.

stanbul kadsna hkm ki Hliy mahrusei mezburede vaki

hasrclar eer tul ve eer arzdr ve eer behasdr kadimden olgel
di zre olmyub ve behasn dahi ziyade idb mteriler ekva etme
in byrdm ki vusul buldukda bu hususu ehli vukuf ve mahrusei
mezbure muhtesibi mbaeretile grb kadimden her cins hasrn tuli
ve eer arz nemikdardr ve her cins ne bahaya satlur anun gibi ka
dimden olgelne mugayir tul ve arzdan noksan ve bahasndan ziyade
varsa men ve ref idb kadimden her biri ne bshada ise giru her cinse
behasn tayin idb ve tul ve arz takdir idb ana gre sicille kayd,
idb minbaad anun ile amel ideler Ana muhalif olgeldine mugayir
idenleri men idb olmyanlar arz idesin ki hakkndan geline Fi 7evvaI
973 (1565)
^08 Hicr onuncu asrda

Istanbuldaki kuma tezghlarna dair.

imdiki halde mahrusei mezburede seraser ve ahnik ve zerbaft

kuma ve kuak ilenan dezg-hlar oalub zabt olunmyub kumalarnn
klabdan ve ibriimlerin safi itmeyb envai hile ve hud'aya mbaeret
etdikleri ecilden ferman hmayunumla yoklanub grldkde yz on
sekiz dezgh bulunub zikrolunan dezghlar sahihlerinden yarar ve m
temevvil ve itimad olunan stadlardan yz aded dezgh mukarrer olub
bakileri ref olunmasin emir idb byrdm ki Dergh Muallm avu
larndan cc J.J vancak bu hususu unat vehile kemali dikkat ve
ihtimam ile bizzat yokliyub gresin Zikrolunan dezghlarn sahihlerinden
kirac ve muamele ile ake kullanur olmyub mtemevvil ve maldar olub
yarar itimad olunur stadlardan yz dezgh mukarrer idb dezghlar
ne mahalde ve kendler ne mahalde sakinler ise isimleri ve resimleri
ile yazub defter idb imzaliyub sddei saadetime gnderesin Maada ne
'mikdar dezgh var ise cmlesin ref idb ve zikrolunan kumalar ahvali
temam manzum ve mazbut olmayn mukarrer olan dezghlardr ile
nan allunlu kumalara mi temga unluh temgasz alnub satlmya V e
ehli vukuf olan silhdarlarmdan jji.vsja erke Hseyin mubassrlar
olub yokliyub gre Her seraser ki ilenb temam ola nihayet otuz be
altundan aaka olmya Cmlesin mezbur avuuma temga etdirb tem-
gasuz olan alub satdrmyasn V e badennazar bu hkm hmayunumu
sicilli mahfuza kayd etdirb hilfna cevaz gsterilmiye yle bilsm
Fi 18 Safer 972 (1564)

11
Istanbulda satlan kiremitlere dair.

Tekfurda kadsna hkm ki Taht kazana tabi Hor nam karye ve

gayri mahalde kadimden kiremid ilenb mahrusei Istanbula getrilb
beyi olunugelb halen zikrolunan kiremid olgeld-i zre ilenmeyh
kk kalb ile ilenb unat birmeyh kiremid emrinde hile ve hud'-
adan hali olmadklar ecilden kadimden ilengelen kiremidin kalb
mahrusei stanbul muhtesibinde mahfuz olmagin numune in alnub
sana gnderildi Byrdm ki Dergh Muallm avular oullarndan
Mehmed vardukda hu babda bizzat mukayyed olub zikrolunan mahalle
ve sayir kiremid ilenen mevakie demler gnderb kiremid iliyenlere
muhkem tenbih ve tekid idb minbaad gnderilen numune zre kesdi-
rb kadimden istimal olunugelen temgalu kalba muhalif kimesniye nok-
 istanbul hayat lO*

san zre kesdirmiyesin V e birmesine dahi temam mukayyed olub

unat birdb hile ve hud'a etdirmiyesin yle ki badelyevm gnde
rilen kalba muhalif kiremid ilenb gnderile veya unat bimeyb
i gele tara kartmyub beyi etdirilmez Getrenler muateb olur
Sen dahi mesul olursun Ana gre emrime muhalif ve ohgelne mugayir
bir ferde i itdirmiyesin Fi 27 Zilhicce 972 (1564)

12
Istanbulda ayda ne kadar barut yapddma dair.
istanbul hassa hare eminine hkm ki Mektub gnderb mahzeni
mirede bin albyz kantar safi barut ve bin yz yetmi kantar g-
herile mevcud olub ve Kdhane krhanesinde ayda yz kantar
barut ve ehir krhanesinde ayda yz elli kantar barutu siyah kar V e
dayima ihtimam olunur V e Tersanei Amireye her gn varlub hidmetde
makdur olunur deyu arz eylemisin V e dahi her ne ki ilm olunmu
ise malm oldu Kemakn hidmetde hidemat hmayunumda sarf kudret
etmek emir idb byrdm ki vardukda emrim mucebince Tersanede v e
sayir hidemat hmayununda ikdam ve ihtimam zre olub vilyeti K a
ramann gherilesi temam gelb teslim olunmu mudur yazub bildiresin
V e baki kalm varsa yazub bildiresin deyu mektub gnderb getrmee
sai idesin (Gazi avua verildi) Fi 18 Receb 979 (1571).

13
Istanbula ham meyva getirilmemesine dair.
stanbul kadsna ve muhtesib olan Mehmede hkm ki Senki kad
sn mektub gndrub Istanbulda meyvefru yn meclisi er'a gelb
kadimden mahrusei Istanbula gelen meyve byk karamrsel ile gelb
bazarbalar Meyve skelesine varub ham olmyan meyvesin intihab ve
ehli uka tevzi idb mslmanlar mteneffi olurdu Hl meyve kk
gemiler ile gelb Yemi skelesinden gayri yerde bozlub bazarclar
hafiyyeten ham meyve dahi alub mslmanlara beyi itdikleri ham meyve
intifaa kabil olmamagin kk gemiler istimali ve ham yemi bey'i ref
olunmak mnasib olduun bildirmi sin mdi buyurduro ki bu babda
bizzat mukayyed olub meyvei getren kk gemi ile getrmeyb ve
Meyve skelesinden gayri yerde beyi etmeyb olgeldi zre byk
karamrsel gemileri ile gtrb Yemi skelesinde beyi ideler Badettenbih
emrime muhalefet idenleri her kimler ise tedib idb eslemiyb muhtac
arz olanlarn isim ve resimlerile yazub bildiresin (Muhtesib bana virildi).
Fi 23 S 980 (1572)
^10 Hicr ODuncu asrda

14

Mir skf iin lzm olan deriler alnmadan bakalarna deri sa

tlmamasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Darende Pir Nazar gelb mir skf

ilenmek in gei ve stvane in hu derilerin kifayet mikdar
kend akesile almadyen ahar kimesnelere verildin bildirmein b
yrdm ki vardukda bususu mezbur in eer kei ve eer hu deri
idir elvirdi beha ile mezkr kifayet mikdar almadyen ahar kimes
neye aldrmyasn ( Mezbura virildi) Fi 25 Muharrem 976 (1568)

15

Bedestendeki tellal ve esnafn hilelerine engel olmak iin.

istanbul kadsna ve Ayasofya mtevellisine hkm ki Hl Beza

zistanda beyi in dellala verilen esbab ehli Bezazistandan birka ms
lman ve kfir ittifak idb esbab mezburu bir mikdar akeye kar-
duklarndan sonra arUk arturmyub ve dellal dahi mezburlarn hevasna
tabi olub kimesne ziyade eylemez deyb sahibi de zarur alub virdk-
den sonra mezburlar esbab mezbureyi ortalarnda mezad idb aldklar
smnden nice ake dahi ziyadeye karub badehu ahare beyi idb
rebhin cmlesi ortalarnda ksmet eyledikleri ve ehh Bezazistandan biri
dellal elinden baz esbab beyz akeye alub badehu yine dellala
virb beyz elli akeden mezad eyle deyb dellal taradan gelmi
deyu mezad idb ziyadeye beyi eyledikleri ilm olunub hususu mezbur
^>^.:iU.^\ Mft enam .^^,u^ <i\f.\>\ a istift olundukda zikrolunan husus
haram mahzdr Hkim cmlesini tazir idb mtevelli bu makule ha-
yinlerden dkknlarn alub muamelt sashih kimesnelere virmek lzm
dr V e bu makule hilelerin ve hud'alarn bilb men eylemiyan keth
dalar hrsuz deyu fetvayi erif virmein byrdm ki vusul bul
dukda bu hususda mukayyed olub evvel Bezazistan kethdalar
ve bazirgnlarma ve dellallarna fetvayi erife fehvasn iz'an
etdirb muhkem tenbih ve te'kid eyliyesinki minbaad eer bazir-
gn ve dellal eer gayridir asla bir ferd olvechile hile ve hud'a eyle
mayb er'i erife muhalif kimesneye i etdirmiyesin Badettenbih ol
asl hile ve hud'a her kangsndan zahir olursa ehli dkkndan dkkn
larn alub er'le tazir idb ve dellal kayd bend ile gnderesin ki kree
konila V e bu hkm sicilli mahfuza kayd eyliyesinki dayima mazmunu
ile amel oluna (Bezazistan kethdas canibinden gelen Davud nam ki
mesneye verildi) Fi 15 R 981 (1573)
 istanbul hayat 111

16

Istanbulda satdan altn veraklarm usul ve nizam vehile yaplp

satlmasna dair.
istanbul kadsna hkm ki Hl Dergh Muallmda olan divan
hmayunum ktibleri ve hassa nakkalarm ve mcellidler gelb mah
miyei Istanbulda verakclar kadimden verak byk kalba gre iliyb
altun verakn destesi on be ve gm verakm destesi be akeye
mstevfa bulunur iken hl verakclar altun hem kk kalb iliyb
ve hem on be akeden ziyadeye beyi idb bize ve mahmiyyei Istanbul
da altun verak kullananlara kifayet mikdar virmediyen haricden gelen
bazirgnlara ziyade beha ile ile virmekle ekser zemanda altuna muza
yeka ekilr V e ilerinden Ferhad dimekle mruf kimesne Brusa ve
Edirneden altun verak alub kk veraklar idb bunda ziyadeye satub
ve bazlar murad zre altun temam ilemiyb hem altundan ham iken
kalb idb ekser evrak delikl ve drt pare idb ziyadeye virmekle
bize ve mali mirye gadir olur yleki zmrei mezburden olan Darende
silhdar Hsn tayifei mezbureye kethda ve Sinan dahi yiitba tayin
olunub deti kadime zre amel olunmak ferman olunur ise ve nekadar
verakclar var ise herbiri haftada drt deste verak bize ve mirye
mtealhk olan mhimmata hazr bulunmak in yiitbalarna getrb
cem etmek emir olunursa mezburda hazr bulunub memur olduumuz
hidmet tehire kalmyub mirye nef'i mukarrerdir deyu bildirdikleri ecil
den arz olunduu zre tayifei mezburu zabt in ilerinden mezbur
silhdar Hsn kethda ve Sinan dahi yiitbalar olmak emir idb
byrdm ki mezburlar getrdb ol hidmet zre olma tenbih idb
ve verakclar getrdb minbaad deti kadime zre altunu byk kal
ba iliyb destesin on bee ve gm evi akn destesin bee beyi idb
verak gayet eyu altundan ileyb her veran btn idb ve kemalile
iliyb ham iken beyi etmiyeler Divan hmayun ktiblerine ve hassa
nakkalarm ve bilcmle hassai hmayunuma mteallik mhimmata altun
verak daima hazr bulunmak in her bir verakc haftada drder deste
verak getrb mezbur yiitbalarna teslim idb akesin andan alalar
Altun mezburda dayima hazr buluna Andan maada iledkleri verakdan
Istanbulda altun kullananlar kifayet mikdar verak almadyen haricden
kimesniye satmyalar Ve mezbur kethdalarna ve yiitbalarna tenbih
eyliyesinki tayifei mezbureyi zabt idb ve haftada iledkleri veraklarm
yokliyub emrim zre haftada drder deste altun yitbalarna getrmi-
yenleri ve kk kalba iliyb kem ve kaleme gelmez altun iliyenleri
ve Istanbulda kifayet mikdan alnmadyen harice beyi idenleri sana
112 Hicr onuncu asrda

iletb gerei gibi tazir ve tte'dib edreler Bu det zre bylt verak
ilemiyb kk iliyb eksik satanlar sayir eksik satanlarm deti zre
tehir etdirb birine himayet iderlerse cezasm anlara etdirb ve yiit-
balann dahi vechi meruh haftada kendye getrdkleri altunlarmn
destesin on be akeye ve gmn be akeye alub Divan hmayun
ktiblerine ve Hassa nakkalarna nerhi mezbur zre beyi idb ziyade
sin Istanbulda verak iliyenlere beyi idb harice virmiye Haricden ge-
lnlere ziyade beyi ile beyi etdi zahir olursa anun hakkndan geline
Bilcmle bu hususlar muhkem tenbih idb ve minbaad bu emri erifim
le amel olunmak in suretin sicilli mahfuza kayd idb emri erifi mez
bur kethda ve yiitbalar elinde ibka idesin Amma silhdarlarm dahi
mezbur kulum bu behane ile memur old hidmetden kalmya (Monla
Kasma verildi) Fi 26 C 981 (1573)

17

istanbul debbaglar iin gelen palamutun baka yere gnderilmeme

sine dair.
Tuzla Seferihisar ve Ayazmend kadlarna hkm ki Mahrusei stan
bul debbaglar Dergh Muallma gelb kadimden taht kazandan pa-
lamud gelrken hliy gelmez olub olbabda muzayeka vaki olmagin
mahrusei mezkreye lzm iken ahar yere gnderilmiye deyu hkm
virilmesin reca eylediler V e kadimde taht kazanzdan mahrusei mezk
reye palamud gelrken hliy gelmiyb muzayeka olmaa s e b e b nedir
mdi Istanbula lzm iken ahar yere alub gitmek istiyanlere palamud
aldrmyub men olunmasn emir idb byrdm ki vardkda bu babda
unat vehile mukayyed olub gresiz anun gibi mahrusei Istanbula pala
mud lzm ve mhim iken ahar yere iletmek istiyanlere emrim mucebince
palamud aldrmyub kimesniye hilaf emir (i) etdirmiyesiz Bu husus m
himdir Basiret zre olasz (Ktib Mahmud elebiye virildi) Fi 11 C
981 (1573)

18

zmirden Istanbula gelen balmumunun darya gnderilmemesine dair.

zmir kadsna hkm ki Hl mahrusei Istanbulda emhane mlte

zimi olan shak nam Yehudi sddei saadetime gelb mahrusei Istanbulda
balmumu babnda kuU muzayeka var iken taht kazanda hasl olub ve
haricden iskeleye gelen balmumu doru Istanbula gnderilmamein
kffara ve hari yerlere gnderilb ve bilfiil anda kfir gemisi balmumu
 istanbul hayat 113

le meral olub deryaya gnderilmele mir in ve sayir mesalihi

mslimn in lzm olan balmumu bulunmayub zaruret ekildn
bildirdi tmdi kffara balmumu virilmek memnudur[1] Byrdm ki vusul
buldukda bu babda gerei gibi mukayyed olub eer taht kazanda hasl
olan ve eer haricden iskelelerde gemilere beyi olunmak in gelen
balmumun kffara ve deryaya virdirmeyb ve bilfiil anda olan gemilere
balmumu ve sair balmumunu eshab ve yahud vekillerile doru Istanbula
gnderesinki nerhi cari zre mir emhaniye almub esbabna ticaret
vaki olub ve Istanbulda balmumu babnda olan zaruret def ve ref oluna
yleki taht kazanda kffara ve harice balmumu ve sair memnu olan
meta virildi istima oluna zrn kabul olmak ihtima yokdur (Divan
ktiblerinden Mahmud elebiye virildi) Fi Gurrei Zilkade 981 (1573)

19

Istanbula getirilen odunun nerhe gre satlmasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb Marmaradan ve gay
riden mahrusei istanbul zahiresiyn odun getren gemici tayifesinin
ekseri meclisi er'e gelb mahrusei mezbureye ticaret in getrdmz
odun gemilerine ekbir gemisi namna Acemi Olanlardan ve gayriden
baz kimesmeler yerlerimize gelb ve karliyub ve baz iskelelerde
gemilerimize girb ekisin bizden sekizer akeye kendler alub [2] on drt ve
on beer akeye satub gemicilerden baz fesad zre olanlar anlar ile ittifak idb
nerhi ruzden ziyade beyi idb akeyi mabeynlerinde tevzi etmekle bize zulm
olur deyu milk gemileri olanlar gemilerinden gayri rencber gemilerine dahi
etmeyb kadimden olgeldi zre her gemici iskelede nerhi ruz zre fuka
raya satub haricden kimesne karmamak in emri erif reca etdiklerin
ilm etmisin tmdi minbaad rencber gemilerine gelb satlan odunun
ekisi onar akeden [3] ziyade virilmamesin emir idb byrdm ki
... vusul buldukda gemici tayifesine minbaad odunun ekisin onar akeden
ekse ve ziyadeye satdrmyub ve ekbir deminden ve Acemi Ola
nndan ve gayriden her kim olursa kendlere milk gemilerinden maada
[1] Keza istanbul iin gelen sabun, biber ve sahtiyan da baka yere verilmezdi. Bu
gibi metala ykl kervanlar daha yola kmadan hanclar hkmete haber verirlerdi (M
himme defteri 3 1 , s 2 5 2 Trkiye kylarnda oldu-u gibi sair yallar ve deryada ticaret
zre olan gemilerin hfz ve hiraseti in donanmayi hmayun ihra olunurdu (Defter 67, s 8 3 .
[2] Ekseriya zengin tacirler de odunu toptan alrlar, sair esnafa yksek fiatla satar
lard (Mhimme defteri 72, s 2 6 4 ) .
[3] 997 ( 1 5 8 8 ) de odunun ekisi yirmi akeye idi Esnaf Yalakbddan on iki akeye
alrlar, Istanbulda yirmi be akeye satarlard. O devirde odun gelen yerler: Mihal, ile,
Yalakbd, Kandn, Aydnck, Biga, Karadeniz ve Rumeli yablan idi.
istanbul Hayat 8
114 Hicr onuncu asrda

rencber gemilerin cebren getrb eksik beha ile aldrmyasm Doru

Odun skelesine getrb anda herkes akesile nerh zre onar akeye
ahnub hilaf emri erif i etdirmiyesin Eslemiyb inad ve muhalefet
idenleri isimlerile arz eyliyesinki haklarndan geline (Muhtesib demisine
verildi) Fi 3 Rebilevvel 983 (1575)

20

Odun gemilerine verilecek tama navlununa dair.

skdar kadsna hkm ki Mektub gnderb taht kazanda vaki

olan iskelelerde odun gemisinin navlunu drder akeye ve i nahiye
sinde altar akiye olgeldi ehli vukuf mslmanlar haber virb ol
takdirce skdar kazasna odun tayan reayaya altar akiye ili
nahiyesinden odun tayan reayaya drder akeye nerh virilb odun
tayan gemilerimiz nesne ekmeyb ve dadan odun tayan reaya nerhi
mezbur zre tayub gayri nesneye mbaeret etmiyb evvelden eke-
geldkleri zre odun ekb nerhi mezbur zre beyi idb gemiciler dahi
ol nerh zre alub reayaya hilaf emir ziyadeye virdirmeyb emrime
mugayir i olmakdan hazer eyliyesin yleki evvelden odun tayan
reaya emre mugayir ziyadeye satub ve yahud odun ekegelen kimesneler
gayri nesneye mbaeret eyleyeler ann gibileri isimlerile yazub bildiresin
ki muhkem haklarndan geline V e minbaad bu hkm hmayunumun
icrasnda dakika fevt etmeyb ikdam ve ihtimam zre olasn V e dayima
mazmunu hmayunile mil olub sicilli mahfuza kayd eyliyesin (Muhtesibin
demisi Mustafaya verildi) Fi 23 Ra 983 (1575)

21

Msrdan Istanbula tuz getirilmesine dair.

Msr belerbeisine hkm ki Mahrusei Istanbulda tuza ziyade muza

yeka olmagin Msr canibinden mahrusei mezbureye gelen encber gemi
leridir ve eer gayridir safra yerine tuz tahmil olmasn emir idb byr
dm ki emri erifim mucebince Msrdan mahmiyyei mezbureye gelen
rencber gemilerine ve gayrilere tenbih eyliyesinki safra yerine tuz tahmil
eyleyb getrb nerhi cari zre mahmiyyei mezburede salalar V e her
gemiye nemikdar tuz tahmil olunur ise yazub bildresinki ana gre taleb
oluna [1] (Ahmed avua verildi) Fi 4 Cemazelevvel 982 (1574)
[1] Tuz, Kbnstan da gotirilirdi.
 istanbul bayat 115

22
Rusyadan ivit getirilmesine dair.
Moskov Kiralna Namei Hmayun ki Bundan akdem hassa bazirgn-
3arm hidmetinde iken fevt olan Cevheri zade Mehmed ol diyarda iken
alt fu mikdar ividin hazinenzde emanda koyub hliyen mteveffai
mezburun Rdvan ve Mustafa nam demleri zikrolunan ividi varub kabz
idb getrmek in ol canibe gitmilerdir Gerekdir ki Namei Hmayunu
saadet makrunumuz ile ol canibe varub vusul bulduklarnda mteveffai
mezbur anda iken hazinenzde nemikdar ivid emanda komu ise bkusur
mezkrlara teslim eyliyesin Dergh saadet meabma gnderilb ve
nemikdar ivid teslim olunursa ellerine temessk viresinki geldklerinde
a n a gre taleb oluna Fi 16 Receb 982 (1574)

23

skdarda ikinci Selimin zevcesi Nurbanu Sultan tarafmdan yap

trlan mumhane ile debbakhaneye dair.
istanbul ve Galata kadlarna hkm ki Validem mah
rusei skdarda em'hane ve debbaghane bina idb matbah mirem
in boazlanan mir koyunun derisi ve ya ve Galatada Karakyde
Arabolu Sleyman nam kassabn boazladugu koyunun derisi virilmerin
emir idb byrdm ki emrim zre matbah mirem in boazlanan
mir koyunun derisin ve yan ve mahrusei mezburede Karakyde mez
kr kassab Sleyman boazladugu koyunun derisin marnileyhann
milk em'hane ve yahanesinn virdirb hilh emir ahardan kimesnei
dahl taarruz etdirmiyesin Ve bu hkm hmayunumu sicilli mahfuza
kayd eyliyb hla ve minbaad mazmunu hmayunile amel eyliyesin
(Mukaddema yazlan hkmn baz yeri ihra olunub bu slb zre
yazla deyu Hasan Aa kalemile varid olan tezkere mucebince yazl
mdr Tarihi hkm sabk 9 Rebilhir Efendinin demi Hasan ile
.sahibi devlete gnderildi) Fi 16 Zilkade 983 (1575)

24
Istanbulda seraser denilen kumalarn yapld tezghlarn azaltl
masna dair.
istanbul kadsna hkm ki Bundan akdem mahrusei Istanbulda
ilenan seraser krhaneleri yoklandkda Dergh Muallm kullarndan
ve gayriden hayli kimesnelerin krhaneleri olub seraser ilemee kabil
olan gm bir iki kerre kal olub ve seraser ilendikden sonra . 1 gm
16 Hicr onuncu asrda

amele yaramyub mruru zeman ile zayi olub her vehile gme ziyade
muzayeka ekildi ecilden yz bab seraser krhanesi olub ziyade
olmasun deyu mukaddema ceddim Sultan Sleyman Han ve babam
Sultan Selim Han '^\J,j.], zemanlannda emri erif virilb hliy krhaneler
yoklanub grldkde Dergh Muallm kullarndan yirmi sekiz nefer
kimesnenin seksen sekiz bab krhanesi olub ve sayir rencberlerin dahi
yz seksen bab dezghlar cmle iki yz altm sekiz bab dezgh
olmala hayli gm zayi olmak lzm geldi ecilden evvel Dergh
Muallm kullarmdan olanlarn birer dezghlar iliyb maadas ref olun
masn emir idb byrdm ki Dergh Muallm mteferrikalarndan krhane
emini olan Ferhad mbaeretile bu husus unat vehile yoklanub grilb
anun gibi Dergh Muallm kullarndan seraser krhanesi olanlarn birer
bab dezghlarn iledb maadasn r e f idb andan maada yze varnca
rencber mslman ve zimmlerden san'ate kadir olanlarn dahi birer
dezghlarn iledb sayirlerin r e f idb minbaad Istanbulda yz b a b
seraser dezghndan gayri olmyub ol r e f olunan dezgh sahiblerine
zulm olmamak in kemhai serenk iledb serarer iletmiyesin V e bu.
emri erifi sicilli mahfuza kayd idb dahi minbaad mazmunu hmayunile
amel idb hilhna cevaz gstermiyesin yleki tayin olunan yz dez-
ghdan ziyade emrime muhalif i eylemiyeler (Kemhac bana virildi)
Fi 12 S 985 (1577)

25
Istanbuldaki fazla kire dkknlarnn kapatlmasna dair.
istanbul kadsna ve mimar bana hkm ki Mahrusei Istanbul'da
baz kire dkknlar ihdas olunmala mir canibine kire babnda
muzayeka olmagin kire dkknlar men' olunmasn emir idb byr
dm ki vardukda mahmiyei mezburda bilfiil ihdas olunmu ne mikdar
kire dkknlar var ise men' r e f idb muhkem tenbih ve te'kid
eyliyesin ki minbaad emri erifime muhalif kire dkkn iletmiyeler
Men' olmyub giru kire dkkn ihdas eyliyanleri isimlerile yazub bil-
dresinki haklarndan geline V e bu hkm erifimi sen ki mimar basn
alkoyub daima mazmunu hmayumile amel eyliyesin (Mimar ktibine,
verildi) Fi 17 ca 985 (1577)

26
Yenieri odalar civarnda kumbara ve silh yaplmasna dair.
Sddei saadetim Yenierileri aasna hkm ki Dergh mualln
topclar blk baslarndan Mustafa Nuh kumbara ilemekde stad olub
 istanbul hayat 117

T e n i e r i kuUarumun fitil otu perdaht in ve tfenk atmak talim itdikleri

zemanda tfenkle lmalerinin slahiyn Yenieri odalarnda vaki olan
Evkaf Meydannda bir dkkn bina idb blnde olan on bir nefer
ve iki akirdine darbzen kullanmak zre baka otcuba namna olub
ulufesi ruznameden kub senin canibinden virilmek ve krhaneleri ve
iledikleri senin tarahndan zabt olunub grb gzetmek zre ylda bir
buuk kantar fitil otu ve drt yz kumbara dkmek uhdesine alub
kadimden hare virilmeyb on bir nefer akirdin madenden hasl idb
ileyb imdiye dein hare in ahnan tuc ve bakr hazineye kalub asla
hazineden nesne kmayub eer derya ve eer kara seferlerine lzm
olan fitil otu ve barut slah uhdesine alub her vehile san'atnn stad
olub yarar ve ehil olduu ecilden Yenieri odalarnda olan Evkaf Mey
dannda mezbur in bir dkkn bina olunmasn emir idb byrdm ki
vardukda zikrolunan Ok Meydannda vecih ve mnasib grdn ma
halde mezbur in bir dkkn bina etdirb ve krhanesinde ne etdiklerin
senin tarahndan zabt itdiresin V e nemikdar kumbara ve fitil otu iledb
mstakil defter idb hfz idesin V e blnde olan on bir nefer ve iki
akirdi darbzen kullanmak zre baka otcuba namna alub ulufelerin
Yenierilerile yokliyub baka defter idb tevzi etdresin (Blkba
Mustafaya verildi) Fi 10 Za 985 (1577)

27

Istanbula iilik iin gelen hristiyanlardan fazla resim alnmama

sna dair.
istanbul kadsna hkm ki Hl hassa subas olan kimesne mah
rusei Istanbula rencberlik in gelen zimmlerden kanun zre alt ay
mikdar Istanbulda karar eylemediyen yuva [1] harac alub teaddi eyle
di ilm olunmagin byrdm ki vusul buldukda mezkr subay ihzar
eyleyb muhkem tenbih eyliyesin ki haricden Istanbula gelen zimm-
lerin ohgelen det ve kanun zre altar ay mikdar zeman geme-
diyen yuva harac mezkrlardan ake almyub reayay rencide
eylemiye V e bir defa yuva harac eda eyledikden sonra ol mddet
iinde tekrar hara deyu akelerin almya yleki emri erifime muhalif
[1] Sahibi belli olmyarak tutulan ehl hayvanat ile cariye ve kleye yuva ve yave
derlerdi. Bunlar mutuland yani mjdelendii zaman bir resim verilirdi'ki buna da Yuva
Mjdesi denirdi Hayvan veya cariye iin ayr ayr yuva mddetleri tayin edilmiti. Yuva
mddeti kle ve cariye iin ay, hayvan iin bir ayd. Bu mddet iinde sahibi gelirse
mjdesini verir, cariyesini ve hayvanm alrd. Bu mjdeler timar sahibine ait olurdu. ayet
-sahibi ortaya kmazsa, pazarlarda kad marifetile satdrlr, sahibi kncya kadar bir yerde
korurlard.
 118 Hicr onuncu asrda

alt ay gemediyen kimesnenin akesi almdu istima oluna hakkndan-

gelinr Ana gre basiret zre olub emri erifime muhalif i olmakda>
ihtiraz zre olasn Fi 18 Muharrem 986 (1578)

28

uhac Yahudilerden fazla orducu alnmamasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahrusei mezburede olan ukac Yahu

diler arzuhal sunub hl ferman olunan seferi hmayunuma mukaddema
iki serdar [1] tayin olundukda mezburlardan iki orducu [2] taleb olunub
hl serdar bir olub asa kiri zafereser iki tarafdan gitmeyb ve kadimden
bir canibe sefer oldukda tayifei mezbureden bir orducu alnagelmi iken;
mezburlardan yine iki nefer orducu taleb olunub teaddi olunduun arz
idb tezallm eyledikleri ecilden byrdm ki vusul buldukda tayifei
mezbureye ohgelne muhalif vechi "meruh zre teklif ve teaddi etdirmi
yb kadimden viregeldikleri zre bir nefer orducu aliviresin (ukact
Yahudilere virildi) Fi 22 Muharrem 986 (1578)

29

Pamaklar ars ile izmeciler ars ve karacaklar orduculara

dair.

istanbul kadsna hkm ki Kadimden mahmiyyei mezburda bamak

lar arusile izmeciler ve papuccular arus baka baka olub biri
birinin san'atlerine karmyub her tayife san'atl san'atin ilerken sonra
dan Saray pabucu deyu bir pabu ihdas olunmala izmeciler ve b a
maklar dahi ileyb seferi hmayun in orducu lzm oldukda bu
pabucclar Saray pabucu in orducu virmeziz deyu siklet etmekle
izmeciler ve bamaklardan Saray pabucu dikenler dahi pabucclara
orducu virmek in aralarnda kavil olub sicil olunmagin buyrdum ki
vardukda mahmiyyei mezburede olan izmecilere ve bamaklara tenbih
idesinki babuclarn san'atlerine karmyub her tayife san'atl san'atirt
iliyb ve pabucclara emrim zre aralarnda olgeldne gre orducu
ihra etdirb siklet etdirmiyesin (Pabucclar kethdas Ahmede virildi)
Fi 17 S 987 (1579)
[1] Lala Mustafa Paa, z d e m i r olu Osman Paa. Sefer, ran seferidir.
[2] Bu sefer iin Istanbulun btn esnafndan gnderilen orducunun miktar (Hazinei
Evrak, Mhimme defteri, No. 3 5 , s 3 5 0 ) : 4 kasab, 8 ekmeki, 4 ba. 5 a, 2 bakkal,,
2 ukac, 3 attar. 4 berber, 2 halla, 3 sarrac, 4 papucu, 3 izmeci, 5 terzi, 3 bezzaz,.
2 bakkaliyci, 4 bozac, 5 bakkal, 8 arabac, 6 nalband, 3 akrc, 5 mumcu, 4 mutaf, 4 s e
merci, 3 yac, 3 klc, 3 (okunamamtr), 2 kazaz.
 istanbul hayat 119

30

Istanbulda kan gnn dar gnderilmeyip istanbul debbaglarna

verilmesine dair.
Galata hadsna hkm ki Mektub gnderb Kasmpaa debbagla-
rndan Hac Abdi bin Veh ve Murad bin Ali ve smail bin Sleyman
Dergh Muallm avularndan Beir avula meclisi er'e gelb Galatada
ve Kasmpaada kassablar zebh etdikleri koyunlarn ve keilerin ve sr
larn derilerin bize virmee elimizde emri erif var iken Venedie ve
darlharbe giden kfirlere virilmekle dkknlarmz muattal ve mein ve
sahtiyan ve gn behalu olub Galata kfirlerinin mahzenlerinde her kang
tacirin derisi bulunursa girift olmak ferman olunmudur didiklerinde
avuu mezbur ile zerlerine dem gnderilb tefahhus olundukda be
bin drtyz sekiz koyun ve krk bir sr derisi bulunub kanun zre
tayin olunan behalan ile debbaglara satlub akesi derkise oldukdan sonra
derilerin sahihleri gelb deriler darlharbe giden kfirlere yasag olduun
bmez idik imdensonra deri bulunursa girift olunub hakkmzdan gelin-
sn Amma mukaddem alduumuz derilerin akeleri bize virsn didiklerin
arz eyledn ecilden zikrolunan derileri mir in zabt olunub ve andan
gayri kfire beyi olunmak in dermahzen olan derileri mirye zabt
olunmasn emir idb byrdm ki vardukda bu babda gerei gibi
mukayyed oliib eer zikrolunan derileri mir in zabt eyleyb ve eer
kfire beyi olunmak in ahar yerde dermahzen olmu deriler var ise
andahi girift eyliyb mir in zabt itdiresin (Piri avua virildi) Fi 29
R a 988 (1580)

31
Yedikule kasaplarnn kestikleri koyun derilerini kendileri debagat
eylemelerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb mahrusei mezkrede

Yedikule debbaglarna verilen emri erifim mazmununda Sultan Mehmed
Han .ijr'o. m mahmiyyei mezburede yz yirmi debbag dkkn olub ve
selhhanesinde zebh olunan koyun ve kei ve sr derilerin kadimden
zikrolunan dkknlarda debagat eyleyb ayakkablar andan tedarik
olunugelmi iken hl Yedikule kassablar derilerin bunlara virmeyb
dkknlar ihdas idb teaddi iderler imi Kadimden ohgeldi zre amel
oluna deyu ferman olunmagin mabeyinlerinde mnazea olub herbiri elle
rinde olan evamiri erifeyi ibraz idb tefahhus olundukda bir mikdar
zeman vechi meruh zre olub sonra koyun az gelb kassabalar fakir
120 Hicr onuncu asrda

olmagin kassabl kimesne ihtiyar eylemeyb merhum Sultan Sleyman

kemali efkatinden kassablar kend zebh etdkleri derilerin kendler
debagat idb iledkleri derilerin mahmiyyei mezbure halkmm mhimma-
tma sarf eyleyb kffara verilr didkleri hilfdr deyu haber verilb
filhakika kassablar kendler zebh itdikleri derilerin debbaglara virdkleri
takdirce kemali hsranlar mukarrer olmagin kll muzayeka ekilb
debbaglara siz kassabhk ihtiyar eylen Cmle derileri siz debagat idn
denildikde ihtiyar eylemezler Filvaki kassablar kendler zebh etdkleri
derileri debbaglara verdkleri takdirce kll zaralar olub ve debaglar
kassablann derilerin almak er'e muhalif olduundan gayri et babnda
ziyade muzayeka gelr V e kassablann debagat etdkleri derileri vilyet
halkna sarf olunur Kfirlere verirler didkleri gayri vakdir V e bilcmle
Sultan Sleyman zemannda kasablara verilen hkm erif mucebince
ferman hmayun verilb tarafeyinden kat' niz olmak recasna arz eyle
mein Yedikule kassablan kend zebh etdikleri koyun ve kei ve sr
derilerin geru kendler debagat idb dahi mahmiyyei mezburede beyi
idb harice alub gidb beyi etmiyeler Ve debbaglarm iileri dahi gelb
kassablara cret ile hidmet itdiklerinde er'e muhalif kimesne man olmya
yleki ehirden harice deri beyi iderlerse haklarndan gelesin Ana gre
mukayyed olub gaflet etmiyeler urutu kmile ile infaz oluna 988 (1580)

32

Istanbulda ayakkab yapmak iin lzm olan gnn dar karl

mamasna dair.

Dergh l avularndan olub gmrk emini olan avua hkm

ki stanbul kads Zekeriyya mektub gnderb debbaglar eyhi
olan Seyfullah ve kethdalar Elhac Nebi brahim nam kimesne ve tayifei
mezbureden cemmi gafir meclisi er'e gelb haricden gelen ehirde
hasl olan gn baz aniya ziyade beha ile alub hafiyyeten iddihar ile-
yb ve kassablar deriyi bunlara virmeyb etraf ve eknafa gndemekle
ziyade behaya kuD fukara muzayeka ekb beyi etdkleri met girift
olmak in emri erifim recasna arz eyledi ecilden zikrolunan kassab
lara muhkem tenbih eyleyb minbaad hasl olan derileri harice gnder-
meyb stanbul debbaglanna vire deyu mevlnayi marnileyhe hkm
erif virilb sendahi bu babda mukayyed olub didebanlarna ve sayir
huddamna muhkem tenbih eyleyb minbaad ol emri erifim mucebince
amel eylemek emir idb byrdm ki vusul buldukda bizzat mukayyed
olub ol emri erifim mucebince minbaad ehirde hasl olan ve haricden
geln derileri ihtikr etdirmeyb ve harice alub gitmee komyub anun
 istanbul hayat 121

g-ibi emri erifime mugayir iafiyyeten larice beyi idenlerin derilerin

g-irift ve kendirleri ele getrilb sddei saadetime arz eyliyesin Sonra
anlar hakkmda emrim nevechile sdr olursa mucebi ile amel eyliyesin
<Mustafa avua verildi) Fi 10 L 989 (1581)

33
Galatada gemilerini kalafatlatan kaptanlardan rsim aimmamasna
dair.
Galata kadsna hkm ki Dergh Muallma arzuhal sunulub Galata
da yah kenarlarnda rencber gemilein kalafat idb ve yahud yalatdk-
larnda ohgelene muhalif kapudan in resim almdu ilm olunman
byrdm ki . . . vardukda bu hususa mukayyeed olub ehli vukuf
bgaraz kimesnelerden tefti ve tefahhus idb anun gibi rencber
gemilei kalafat olunub veyahud yalandub kadimden kapudanlar in
resim alndu sabit ve zahir olursa ohgeldi zre amel eyliyesin V e
ill sonradan ihdas olunmu ise bid'at ise olgelene mugayir emri eri
fime muhalif i olmakdan hazer idesin (Cezayir avularndan Mustafa
avua virildi) Fi 15 Za 989 (1581)
34
Mudanyaya ileyen gemilere satalmamasma dair.
istanbul kadsna ve peremeciler kethdasna hkm ki Matekaddem
den Mudanya iskelesine iliyan otuz aded kayk olub yirmi adedi Mah
miyyei stanbul iskelesinden ve onu dahi nefsi Mudanyadan olub bun
lardan gayri kayk ilemeyb peremeciler birbirine ve cmlesine pere
meciler kethdas kefil olmala ekya harekete kadir olmyub emn ve
eman zre iken hl baz kayklar peyda olub yollarda nice peremeler
basub demler katilden hali olmadklar ilm olunmagin byrdm ki
vardukda bu babada gerei gibi mukayyed olub kadimden nemikdar
kayk ileyb anlarn dahi slbu sabk zre birbirine kefil ve cmlesine
peremeciler kethdas kefil olub anun gibi haricden peyda olan kayk
lar men idb kadimden olgeldi zre kefili olmyan kayklar iletdir-
miyesin Amma behane ile celb ve ahz olunmakdan ve emri erifime
mugayir i olmakdan ziyade hezer idesin (Merkum peremeciler keth
dasna verildi) Fi 4 M 990 (1582)
35
Istanbulda kefilsiz ineci dkkn almamasna dair.
istanbul kadsna [1] hkm ki Sddei saadetime mektub gnderb
II] Zckeriya Efendi ( 9 8 8 9 9 1 ) . ehislm Yal-ya Efendinin babas.
122 Hicr onuncu asrda

mahrusei Istanbulda vaki olan ineci tayifesinin kethdalar olan Mustafa

ve eyhleri Hac Mustafa ve yiitbalar Hasan ve ehli hibreleri olan
brahim ve Hac Sefer nam kimesneler ineci namna alub kefilsiz ve biym
marifetimiz yoiken dkkna g-eb nice kimesnenin malin alub firar
itmele bize bulmak teklif iderler Olbabda bize kll zulm ve hayf olur
Olmakule kimesneler men olmasn rica etdn arz eylemisin Byrdm
ki vusul buldukda bizzat mukayyed olub g esin filvaki olmakule kefilsiz.
olub ve mezburlarn marifeti olmadyen ohgelne mugayir dkkna gecb
mslmanlarn akelerin alub firar etdkleri bihasbeer'ierif sabit ve
zahir olur ise men ve r e f idb minbaad kadimden ohgelne muhalif ve
emri erifime mugayir kimesneye i etdirmiyesin (Mahmudpaa aru-
smda olan dmeci Hasan bin Hac Ramazana verildi) F 17 S 990 ( 1 5 8 2 )

36
Akide ekeri fazla yapld iin eker fiatnn arttna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahrusei mezbure kads olan mevlna

Zekeriyya -U".^ ^'^^ sddei saadetime mektub gnderb Mahrusei mezbu
rede ekerciler hirfetinin ehli hibresi ve yiitbala ve sayir ehli vukuf
lar meclisi er'e gelb mahrusei mezburede koltukcu oalub ehre geln
ekeri anlar alub akide itmekle eker ziyade behaya kub vakyyesi
yirmi otuz akede iken krk be ve elli akeye olmudur deyu minbaad
koltukcular men olunmak reca etdklerin arz etmein men olunmak emir
idb byrdm ki... vardukda minbaad koltukcular men idb mibaad
kadimden ohgelne ve emri erifime muhalif i olmakdan hazer idesin.
(Ktibi kadimi olana virildi) Fi 26 S 990 (1582)

37
Kunduralarn yolile yaplmas iin tutulan tedbirlere dair.
istanbul kadsna hkm ki Mahrusei Istanbulda vaki olan hafaf
tayifesi ve dikici stadlar rikb hmayunuma rk'a sunub ilerinde
papu ve pamaa mteallik cerimeler vaki oldukda muhtesib olanlar
Elbette siyaset iderz deyu kll akelerin alub zulm ve teaddi iderler
Kang metdan cerime lzm gelr ise ol metn behas cerime
olub ziyade nesneleri ahnmamak babnda istidayi inayet etdkleri
ecilden minbaad dikdkleri papu ve pamaklarm kusuru olub bihasbel
kanun cerime icab ider ise ol pabu ve pamam behas cerime olub
muhtesib ziyade nesne almyub olmikdar ake almasn emir idb
byrdm ki... vardukda bu babda mukayyed olub evvel bu ferman
erifi iln idb muhkem tenbih eyliyesin ki dikdkleri pabu ve pamak-
 istanbul Hayat 12S

larn alak keresteden dikmeyb ve eysinden dikdkleri takdirce dahi

m u h k e m dikkat ve ihtimam idb istihkm zre dikdirb ihmalden
hazer eyliyesin Anm g-ibi kem keresteden dikb ve dikmesinde
ihmal olanlardan bihasbelkanun cerime aimmak icab ider ise ferman
erifim mucebince ziyade akeleri alnmyub eer pabu ve eer pa-
makdr anlarn behas mikdar cerimelerin aldrub hilh emir ziyade
teklif ve teaddi etdirmiyesin Fi 1 C 9 9 0 (1582).

38

Kasaplarn yalar mumculara gndermelerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahmiyyei Istanbulda ya mumu iliyenler

suru hmayunumda rikb hmayunuma rk'a sunub kadimleyyamdan
kassab tayifesi boazladuklar koyunlarn balarn baya ve derisin deb
baglara ve yan mum iliyenlere virb ehrin mumun ileygelmiler
iken imdiki halde kassab tayifesi Mumu dahi biz ilerz deyu bunlara
ya virmeyb san'atlerine muzayeka virdklerin bildirb olbabda hkm
hmayunum reca eyledikleri ecilden bundan mukaddem bu hususda sdr
olan ferman hmayunum mucebince amel olunmasn emir idb byrdm
ki vusul buldukda bu babda gerei gibi mukayyed olub kadimden ne
vehile olagelmi ise giru olgeldi zre amel idb er' ve kanuna mu
halif i etdirmiyesin (Mumcu kfirlere verildi) Fi 29 Ra 990 (1582).

39

Kuyumcularn Bedestendeki dkknlarnn varislerine kalmasna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahmiyyei Istanbulda vaki olan Eski B e

zazistanda dkknlar olanlar ve etrafda olan kuyumcular tayifesinden
arzuhal sunub her kes bu suru hmayunu srurencamda almahvel
memul behremend ve bermurad olub zikrolunan Bezazistan iinde bir
dkkn nice bin altun sayub tararrufumuzda iken birimiz fevt oiukda
olanmza ve kzmza virilmeyb olu kz olmyanlar mtevellisi ahare
virmekle sayir verese mahru mkalub ekseri medyun ve fakrlhal olmudur
Zikrolunan Bezazistanda kend ake ile satun alub milkleri olan dk
knlar kendlerden sonra oullar ve kzlarna ve olu kz olmyanlar
sayir varislerine bihasbeer'ierif muradlarnca virilb varisleri olmyan
lar deyne virilb mtevelli ol vehile dahi etmemek babnda ve ilerinde
kassab yazlmyub rencide olmamak babnda emri erifim reca itdkleri
ecilden bujmrdum ki hkm erifim vusul buldukda zikrolunan Bezazis
tanda dkknlar olanlarn ve etrafda olan kuyumcu tayifesinden biri fevt
124 Hicr onuncu asrda

oldukda tasarrufunda olan milk dkknlar olu ve kz var ise anlara

ve olu ve kz yoise er'le miras intikal idenlere bihasbelmeratib vi
rilb haricden dahi itdirmiyesin V e kassabhk. . . olunub hilh er' kimes
neye i itdirmiyesin (Gayri ekilde yazlub Divan kaydna gemidir
Buna mugayir) Fi 23 C 990 (1582)

40
Tecimenlerin gmrklerdeki Yahudilerden szlandklarna dair.
istanbul ve Galata kadlarna hkm ki Mahmiyyei Istanbulda zahire
getiren resa ve tccar tayifesi rikb hmayunuma rk'a sunub mah
miyyei mezburda olan iskele ve gmrk eminleri ve sayir mltezim
tayifesi ekseri Yehudi tayifesi olmala cemii mubassran ve didebanlar
ve sayir hidemat Yehudi tayifesi etmekle huddamlan Yehudi tayifesin
den... eylemek ile gmrklere .. varan... ve ulema ve suhela ve fukara
tayifesi envai tazarru ve niyaz birle Efendi ve elebi dimeyince murad-
larnca maslahatlarn grdirmeyb iman islmmza zarar vaki olub ve
gmrkhanede Yasekamoni namna bir kimesne dahi durub ana ve
odun gemilerinde drder ake kantar ve kile akesi virilegelmi iken
imdiki halde olgelene mugayir seksen ve doksan akeleri alnub bitte
mam virmeyince gmrk tezkereleri virilmeyb ve gmrkhanede olan
mubassrlar ve sarraflar ve bevvablar ve didebanlar cmle ulufeyle hid
met idb mah bemah hidmetleri mukabelesinde ulufelerin alular iken
mslmanlar gmrk . . virdikde anlar dahi hilh kanun muradlarnca
ake almaynca esbablann gmrkden kaldrmyub ve nice bin i ...
dahi Karadenizden gelen arpa gemilerinden ziyade akesi deyb teaddi-
1er idb her kesden on er ake alub mltezimlerin huddam olan Y e
hudi tayifesi ihdas olan bida'lar ref olunub ve mltezim olmyan huddam
Yehudiler minbaad istihdam olunmamasn emir idb byrdm ki vusul
buldukda her birinz anun gibi iltizama erik olmyub ve iltizam berat
larnda isimleri mukayyed olmyan huddam Yehudi tayifesin men idb
mslmanlarn mesalihlerine kandrmyub kanunu kadime muhalif i
itdirmiyesin(Yine ehli hirefden Galatada sakin Hasana virildi) Fi 25 N
990 (1582)

41
Istanbulda satlan uhann cinsine ve fiatma dair.

istanbul kadsna ve muhtesibine hkm ki htanbul kads mektub

gnderb mahrusei mezburda fruht olunan ukann ve akmiei mte-
nevviann ve astarn mstevfa olmad ecilden her birine ehli vukuf
 istanbul hayat 125

marifeti ile nerh takdir olunmaa ferman hmayunum olmagin ehU vu

kufdan cem'i kesir meclisi er'e hazr olduklarnda yz ile krmz u-
kanm ziri ikier yz akeye ve seksen ile krmzdan maada elvan
yz altmar akeye ve altm ile krmz ukann ziri yz yitmier
akeye ve sayir elvan yz onar akeye ve krmz yetmi ile ukann
ziri yetmi beer akeye ve kemha ve srmayi ve elvan ve glgn
ve al herbirinin lsnn ziri yzer akeye ve ednasnn ziri doksanar
akeye ve mertebal adas lsnn ziri seksen akeye ve Istanbulun ve
Dernek kemhasnn ls seksen beer akeye ve am badadsinin
ls yz altm akeye ve am toplusunun ls ikier yz akeye ve
masinin ls ziri otuzar akeye ve sayir elvan yirmi beer ckeye
ve ehride astarn ls on iki zira olmak zre otuz drt akeye ve
burma astarn ls otuz ikier akeye ve ehir astarnn yirmi sekiz ve
Haleb astarnn otuz akeye ve Adana astarnn altar akeye olmak
her vehile evl ve mnasib olmagin bu minval zre nerh takdir olunub
lkin tccar tayifesinin ellerinde hal ziyade beha e alnm met ol
mala tccar tayifesi hl bu minval zre vaz olunmak kll zarar olur
deyu tazallm eyledikleri ecilden mah evvalin onuncu gnnden sonra
vechi meruh zre vaz olunub bu slb zre vaz eyliyenlerin haklarn
dan gelinsn deyu takrir eylediklerin bildirmisin mdi byrdm ki hk
m erifim vusul buldukda minbaad arz eyledn zre eer uka v e
akmiedir ve eer sayir esbabdr takdir olunan nerh ile amel eyleyb
emri erifime muhalif kimesniye i etdirmiyesin y l e k i emri erifime
muhalif takdir olunan nerhden ziyade beyi iderler ise kimler ise ele g e
trb takdir olunduu zre muhkem haklarndan gelesin (Muhtesibe
virildi) Fi 10 N 990 (1582).

42

uha ve kumalarn Kanun devrindeki fiatla satlmasna dair.

stanbul kadsna ve muhtesibe hkm ki Hl mahrusei Istanbulda

vaki olan ukann envai ve aba ve boas ve astar ve sayir emtia ve
akmie her ne ise merhum ve mafurnleh ceddim Sultan Sleyman han
./^^t zemannda nemikdar akiye alnub satlugelmi ise giru olvechile
satlmak emir idb byrdm ki... vusul buldukda bu babda bizzat mu
kayyed olub eer ukann envai ve eer akmie ve sayir emtiadr ve
eer aba ve boas ve astar ve gayridir her ne ise merhumu marn
ileyh zemannda ziri ne mikdar (,.1^) alnub satlagelmi giru olvechile
beyi itira itdirb emri erifime muhalif kimesnei taab (siklet) itdirmi
yesin Eslemeyb ziyade behaya beyi eyhyenleri her kimler ise alelesami
126 Hicr onuncu asrda

yazub arz eyliyesin ki haklarnda emrim nevechile olursa amel eyliyesin

(Muhtesib aaya virildi) Fi 25 L 995 (1586)

43
ngilizlerin Trkiyede tecim yapmalarna dair.

Yallarda vaki olan belere ve kadlara ve dizdarlara ve deryada

yriyan kapudanlara ve iskelelerde vaki olan eminlere hkm ki Hl
ngiltere ceziresinin Kraliesi [1] asitanei saadetime arz ubudiyyet ve ihls
eyleyb vilyeti mezburede tccar ve bazirgnlan memaliki mahruseme
gelb gitmek babnda isticaze eylemein olbabda icazeti li nehmetim ina
yet olunub ahidnamei hmayun virilmidir Hl vilyeti mezbureden
gemileri ve kalyonlar emn ve eman zre memaliki mahruseme gelmek
zre olub gelrken ve gider iken deryada yrdkleri yerlerde ve
yallarda ve iskelelerde anm gibi deryada rzgr muhalif olub metalann
karaya karub karadan Istanbula ve gayri yerlere gtrmek istediklerin
de yolda ve izde ve menazil ve merahilde ve sayir benderlerde kimesne
dahi ve taarruz eylememek babnda hkm erifim taleb eylemein buyur
dumki.,. marnileyhaya mteallik vaki olan kalyonlar ve sayir gemileri
deryadan gelrken ve gider iken siz ki kapudanlarsz ahid ve emana
muhalif gemilerine ve esbab ve metalanna ve demlerine ve yat ve
yaraklarna ve barutlarna asla dahi ve taarruz eylemiyesin V e memaliki
mahrusemden her kangnzn taht hkmetine dahil olursa yolda ve
izde ve menazil ve merahilde ve sayir smurlada ve iskelelerde ve kal'a-
lara uraduklannda kadimden ohgelen det ve kanun zre bac ve
gmrk almugelen yerlerlde bac ve gmrklerin eda eyledklerinden
sonra gemilerine ve esbab ve metalanna ve yat ve yaraklarna asla bir
ferdi dahi ve taarruz etdirmeyb men ve def eyliyesin Bununla memnu
olmyanlar yazub bildiresin Ve ann gibi taht hkmetinizde akeleri ile
zad ve zevad almak istediklerinde er'i erife kimesneye dahi ve taarruz
etdirmiyesin Memnu olan meta alub gitdiklerine rzayi erifim yokdur
Memnu olan met alub gitmekden hazer eyliyesin Fi 4 Rebilhir
991 (1583)

44
Istanbulda kunduralara vurulan nalalarn fiatlarna dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb nalac tayifesi meclisi

er'i erife gelb kadimden papu ve pamak birer akeye nalelenb
[1] Kralice Elzabet.
 istanbul hayat 127

ve izme ve izme papu alt akeye eer mh hrde olursa er ak

e y e ve yerl nale bir akeye (ve) yerl nale nsf akeye ohgelb
hl merdane ve zenne papu ve pamak altar akeye ve izme drder
ve beer akeye nalelenr olub nbet ref olunub herbiri istedikleri
yerleri tutub iler oldlar Ber karan sabk nalelenmek nalecilere ve
sayir ammei nasa enfa' olmagin slbu sabk zre olmasna cmle rza
virb muhalefet idenlerin haklarndan gelinmek zre kavil ve karar eyle
yb bu babda hkm erifim taleb eylediklerin bildirdn ecilden b
yrdm ki . . . vardukda gresin vechi meruh zre nasa enfa' ise ber
karar sabk iledb emri erifime ve kadimden olgelene muhalif kimes
neye i etdirmeyb men ve r e f eyliyesin Menle memnu olmyanlar sei
db temerrd eyliyenleri te'dib eyliyesin Fi 26 Receb 991 (1583).

45

Avrupadan gelen uhann istanbul esnafna nasl paylatrldma

dair.
istanbul [1] ve Galata kadlarna hkm ki Sureti sicil, gnderb
mahmiyyei mezburede ve Galatada ukaclar kethdas Hoca Yusuf ve
yiitbalarndan Hac Sinan Olu brahim ve Y a h y a ve Sleyman ve
sayir ukaclar meclisi er'e gelb kadimleyyamdan Frengistandan gelen
parhanelerin zerine kethdamz ve yiitbamz ve sayir ukaclar ile
ukann l ve evsat ve edna itibarile bazar idb nbet kang bln
ise anlara kudreti mikdar uka ve kethdamuz ve yiitbamuz marifetile
ksmet olunub tccar tayifesine gadir olmyub hl baz Yehudiler peyda
olub bir parhane geldikde parhane sahihleri dahi ziyade beyi etdkleri
uka behaya kmaa sebeb olduklarndan gayri tccar tayifesi akelerin
nie eyyam tevakkuf idb kll muzayeka ekmee sebeb olmulardr
V e cmlemizin kr ve kisbine zarar mterettib olub kadim eyyamdan
olduu zre kethda ve yiitbalarmz ittifak ile gelen parhane zerine
\ varub heftrenk ukai l ve esvat ve edna itibarile deer behalarile
bazar idb nbet kangi bln ise anlara bervechi adalet tevz olunub
bazar olmak in emri erifim reca eylediklerin ilm eyledn ecilden
I byrdm ki ... vardukda bu hususu gresin Ann gibi parhane geldikde
ukaclar blkbalan ve yiitbalar ile zerine vatub nbet kang
i bln olursa kadimden olgelen det ve kanun zre heftrenk ukai
l ve evsat ve edna itibarile deer baha ile bazar etdirb akelerin
ukaclara alivirb vechi meruh zre hafiyyeten kimesneyi varmaa
komyub olvechile olgelene muhalif kimesneye i etdirmiyesin Eslemiye-
[1] air Baki Efendi ( 9 9 2 ) .
 128 Hicr onuncu asrda

ni seidb muhtac arz olanlar yazub arz eyliyesin ki tadil olunub hak
larndan geline Fi 22 Rebilhir 992 (1584)

46
Istanbulda ilenen ibriimlerin yalnkat yaplmamasna dair.
istanbul kadsna hkm ki Hl mahrusei Istanb^ulda ibriim bken
ehli hirfet bkdkleri ibriim bundan akdem lkende ve tekilti ve firen-
g ve kuaklk ve aprashk iliyan ibriim drt ve alt ve sekiz kat ol-
gelb hal yalnkat olmala mslmanlara kll zarar mterettib olub
alelhusus sabkda bu babda niz olundukda minbaad yalnkat ibriim
ilenmiyb yahn kat ibriim iliyen kimesneler kll cezaya mstahak
olsun deyu mabeyinlerinde muahede olunub muahedeleri sebt ve sicil
olunub hccet virilmiken g r u memnu olmamala krhanelerde ilenen
kumalar yalnkat olub mslmanlara kll zararlar olduundan gayri
mir krhanelere dahi zarar ve ziyan oldu ilm olunman byrdm
ki vusul buldukda bu babda mukayyed olub ehh hibrelerin ve kethda
larn getrb muhkem tenbih ve tekid eyliyesin ki sabkan virilen hccet
mucebince amel eyliyb ibriim slbu sabk zre ilenb minbaad
yalnkat ibriim ilenmeyb kadimden olgeld zre lekende ve tekleti
ve fireng ve kuaklk ve aprashk ilenen ibriimi drt ve alt kat ile
db emri erifime muhalif i etdirmiyesin Ann gibi emri erifime muha
lif yalnkat ibriim iliyen kimesneler! men eyliyb memnu olmyanlar
haps idb yazub arz eyliyesin Dayima bu hkm hmayunumun mazmu
nu ile amel idb hilhna cevaz gstermiyesin Fi 14 S 992 (1584)

47
Istanbulda uha fiatnn arttna dair.
istanbul kadsma hkm ki Mektub gnderb mahrusei mezburede
olan ukaclar meclisi er'a gelb bundan akdem uka geldi zemanda
kadir olduklar mikdan oka itira ve cz' fayide ile beyi iderler iken
baz mfsidler oka geldi vakit nbet ve hisse tariki ile alub ve mu
kaddema ukaclar kethdas olub tef olunan Sinan veledi David nam
Yehudi giru karmakla uka zuf behasna kmaa sebeb olmudur
deyu hisse ve nbet ref olunmak recasna arz eyledn zre zikro
lunan uka hususunda hisse ve nbet ref eyleyb ve mezbur Yehudiyi
minbaad kethdalk behanesile kandrmyub emri erife muhalif vaz
idenleri arz eyliyesinki haklarndan geline V e bu hkm hmayunumu
sicilli mahfuza kayd eyliyesinki dayima mazmunu hmayunile amel
oluna (Kapuc ile sahibi saadete gnderildi) Fi 4 C 992 (1584)
 istanbul hayat 129

48

Dar kmas yasak olan emtiann karlmamasna dair.

istanbul muhtesibine hkm, ki Venedik ve France balyoslar baz

kefere gemilerine gn ve baz meta tahmil idb siz varub yoklamadan
gemilerin iskelelerde ihra idb hile eyledkleri istima olundu mdi
kffara gn ve baz meta virilmek memnudur Ann gibilerin gemileri
yoklanmadyen iskelelerden ihra olunmamak emir idb byrdm ki
vusul buldukda vechi meruh zre hile etdikleri vaki ise virilmek memnu
olmyan metala gemilerin tahmil idb gitmel olduklarnda siz... varub
gemilerin yoklyub grmediyen gemilerin iskelelerden ihra etdirmiyesin
V e kffara virilmesi memnu olan metadan nesne alub gitmekden ziyade
hazer eyliyesin Fi 27 Receb 992 (1584)

49

istanbul surunun iindeki tecimenlerle dndaki tecimenlerin sata

caklar eylere konulacak fiata dair.

istanbul kadsna hkm ki Istanbulda olan bakkal ve bazarc tayifesi

meclisi er'e gelb matekaddemden hisar iinde olanlardan tara deniz
yahsnda olanlarn nerhi ziyade olub gemiciler dahi terazuyile satdilar
keresteyi tara nerhine satub cmleye gemici nerhi dinrd imdi bir
mikdar zeman olmudur ki ekbirden bazlar tarada dkknlar bina
idb dkknlarn ziyadeye satmak in tarann nerhin ierisile beraber
etmek in emri erif ihra itdrmekle fukaraya kll muzayeka ve ie-
rude olan ehli suka gadir lzm geldi Zira tara pazarclar yalda olma
la gelen gemilere cmleden mukaddem girb kerestenin gzidesin alub
dkknlarn muradlarnca doldurub ve hammal harc dahi ekmezler Bu
behane ile gemiciler dahi keresteyi ziyadeye satmaa balad deyu ta
rada olan ehli suka itiraz itdklerinden anlar dahi cevab virb Vaka
mukaddema tarada nerh ziyade idi Lkin ol nerh gemiciye ve serg
serenlere mahsus idi Sonra tarada dahi dkknlar ihdas olunmala
cmlenin nerhi beraber olmak buyurulmudur deyu hatt hmayunile
muanven bir emri erif ibraz etdiklerinde ierude olan erbab suk dahi
ol dkknlar bina iderler Ziyade arhk ile satmak in cmle dkkn
larn nerhleri kadimden beraber olgelmidir deyu hilaf vaki ilm hal
etmele olvechile emir almlardr Lkin hakikat byle deildir nki
nerhler kadimden beraber idi Emri erif almaa ne ihtiya olurdu Hu
susa kadimden nerhler mtefavt idine bizm dahi elimizde emir var
dr V e hakikati hal ehli vukufdan sal olunsun didiklerinde mahrusei
istanbul hayat 9
130 Hicri oDuncu asrda

mezburede olan huteba ve eimme ve hifret kethdalar ve her tayifenin

ahval bilr ihtiyarlar g-etirilb sual olncak Bizm bildmz budur ki
matekaddemden tarann nerhi ieruden ziyade idi Fukara iskeleye va
rub ucuz nerhlekereste alurlar idi imdi ekbir dkknlar iskelei tutdu
Gemiler getrrken mukaddema anlar alub dermahzen iderler V e giceler-
de yine gemilere doldrub etrafa gitmele ehrin zahayirine kll muza
yeka virrler Bu hali grb gemiciler ve sayir etrak cmle meta ziyade
behaya satar oldlar Reca olnuuyorki kanuni kadime riayet olunub yine
tarann nerhi ziyade olmak ferman oluna didklerinde yine iskele halk
Biz dahi kantar hakk ve dkkn kiras virrz Nerhimiz ziyade olursa
bize dahi kmaz Gadir olur deyu tazallm idecek ierude olan ehH
suk Size kmaz ise ol dkknda giden arlklarnuz ve sayir harc
makulnz ne ise dahi ziyade virelm Dkkn kiralarn dahi ziyade idelm
V e size ierude dkknlar dahi Yal dkknlarn bize teslim idn Biz
kanunu kadim zre ziyade nerhle satalum didiler Memleket halk dahi
tarada olan manavlarn cmlesinden ciz olduk Bu muzayekaya raz
deilz Hususu mezburun arz olunmasn taleb iderz didklerin arz ey
lemisin mdi ecdad izamm ^.^^ij; *i> zeman eriflerinde olan kanunu
kadim tebd ve tagyiine asla rizayi erifim olmyub kemakn kanunu
kadim ile amel olunmas murad erifim olub bu babda ecdad izmam-
dan Sultan Mehmed Han kanunu kadimi ile amel olunmak emir idb
byrdm ki ... vardukda emri celillkadrim mucebince kanunu kadim ile
amel eyleyb hilfna cevaz gstermiyesin Ve bu hkm hmayunumu
sicilli mahfuza kayd eyleyb hl ve mibaad mazmunu adalet makrunu
ile amel eyliyesin V e taraf aharin bu babda ellerinde olan temesskt
eer ahkm ve (eer) sureti sicillerin alub bir kiseye koyub sddei saa
detime gnderesin ki hfz olunub bir dahi ibraz ve niz etmek ihtimali
olmya V e bir tai ik ile kanunu kadime ve bu emri hmayunuma mugayir
bir emir ihra iderlerse giru bu emri hmayunum mukarrer ola Ol husu
sa ikdam idb ve ibraz (idenlerin) hakkndan geline V e derya kenarnda
ihdas olunan dkknlarn deryadan canibe olan kapular bend oluna ki
gice ile ol canibden nesne ihra ve idhali ihtimali olmya yle bilesin
(Efendi Hazretleri Paaya virdiler) Fi 2 Za 992 (1584) [1]

50

Yenierilerin ve asker mesleke girmi olanlarn arlarda esnaflk

edemiyeceklerine dair.
istanbul kadsna hkm ki Hl haz blk halk ve Yenieri ve
[1] Yalnz ketenciler, surun iinde ve dnda, tek nerh zerine sat yaparlard.
 istanbul hayat 131

Acemi Olanlar ve cebeci ve topc ve sayir kullarm beyi ve iraya ve

ehli suka mteallik umuru sanayie karub ve dekkin tutub esvakda ve
hazarda ve iskelelerde ve gelen gemilerde met ve kereste alub mat-
rabazhk idb ve baz odun gemilerine girb nerhi ruz zre mslman
lara almaa man olub istedkleri behaya bey idb rencberlerden met
ve kerestei ekse alub ziyadeye satub rencberlere ve sayir erbab
sanayie mahsus olan ahvale karub meta ve kerestei cari olan es'ar
zre beyi eylemeyb kad ve muhtesib dahi idememek ile her met ve
kereste ve odun ve meyvade nerh cari olmyub sayir fukaraya bu
baoda teaddi lzm gelmein minbaad kullarm ehli suka mteaUik
umura karmyub kend hallerinde yat ve yaraklarile ve sayir edevat
c e n k ve cidale olan hususlar renmee megul olmak emir idb
olbabda her tayifenin tenbih in aalarna hkm hmayunum viril
midir Byrdm ki... vusul buldukda sendahi bu babda mukayyed olub
eer blk halk ve eer Yenieri ve eer Acemi Olanlar ve cebeci
ve topc ve sayir kullarmdan rencberlerim ve sayir erbab sanayiin
umuruna ve bilcmle ehli skun sanayiine ve kereste ve odun ve
meyva umuruna ve rencberliklerine ve bey ve iraya karmyalar Karu-
sanlar her kimler ise aalarna bildirb anlar dahi ferman erifim zre
men ve def eyliye yleki aalar men eylemiye Kang tayifenin aas
ise bildiresin Ferman erifim icrasnda ihmal idenlern hakkndan
gehne V e bu hkm hmayunumu sicilli mahfuza kayd idb hahyen ve
minbaad mazmunu adalet makrunu ile amel zre olub ihmal ve msa
heleden hazer idesin Fi 15 Z 992 (1584)

51

Deri iecimenlerinin Avrupaya mal karmamalarna dair.

istanbul kasma hkm ki Mektub gnderb mahrusei mezburede
gn ve sahtiyan tacirlerinin yiitbas Ferruh bin Abdullah ve kethdas
A h bin Sevndk ve sayirleri meclisi er'a gelb kadimden Frenk me
ini diken zimm tayifesi imdiye dein btn gn alagelmiyb boyun
ve eteinden birer mikdar gn alagelmiler iken hl mezburlar btn
gn alub l yerlerin harici vilyete gnderb bunlara kll muzayeka
virmein ehh vukufdan sal olundukda men olunub ellerine hccet
virilmi iken giru vechi meruh zre taaddiden hali olmadklarn bildir
dn ecilden tayifei mezbure matekaddemden btn gn alagelmiler
deiller iken alageldklerine kanaat itmeyb vechi meruh zre taaddi
eyledikleri vaki ise etdirmeyb men ve ref idb minbaad ohgelne mu
halif btn gn aldrmyasn Ve harici vilyete dahi virilmek memnudur
132 Hicr onuncu asrda

Ana gre amel idb emire ve ohgelne muhalif i itdirmiyesin ( B a hattc

Ahmed Efendi) Rebilevvel 993 (1585) [1].

52

Smkehanelerde fazla gm israf edilmemesine dair.

istanbul kadsma hkm ki Hl kemhaclarn ba i / V b J U V I J J J ^

..jaij , ; arzuhal gnderb mahrusei mezburede drt smke krhanesi
olub ikisi mslmanlarda ve ikisi zimmlerde olub gm kal etmek,
bilmiyan kimesneler baz kimesnelere mensub olmak ile efaat itdirb-
gelb Gmimi kal idiver deyu taaddi eyledkleri ecilden ok gm;
telef olur Gm ahvalin bilen ileyb ve ahar kimesne krhanede olan
stadlara taaddi eylemiyb taaddi idenleri men eylemek in yerlerine
kendsi mbair olmak babnda emri erif virilmek reca itmein ka
dimden olgeld zre amel olunmak emir idb byrdm ki... var
dukda mezkr mubaeretile vechi meruh zre ohgelne muhalif taaddi
eyliyeneleri men idb kadimden olgeldi zre amel idesin (Ba hattt
Efendi) 15 C a 993 (1585)

53

ki trl nerh iine ketenci esnafnn itiraz ettiklerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb mahrusei Istanbulda

olan ketenci tayifesinden bir cemm gafir ve cem'i kesir bilfiil muhtesib
olan Ahmed avu . J J J ><.; e meclisi er'i erife geldikde mezbur A h m e d
avu takriri meram idb tayifei mezbure Divan Hmayunuma varub
ilm hal eyleyb hisar dahilinde ve haricinde olan ketencilerin nerht
bir olmak hususu bundan akdem dokuz yz yetmi senesinde grlmek
ferman olundukda tefahhus olunub ikisinin nerhi bir olmak zre hccet
ve emri erif virilmi idi Hl bakkal tayifesine ve meyve satanlarn,
hisar dahinde ve haricinde olanlarna baka nerh virilmek ile bizim^
hususumuzda dahi iki nerh virmek isterler didiklerine binaen mezbur
larn ahvali grlmek ferman olunmudur dimein tayifei mezbureden:
hari Msr tacirlerinin ihtiyarlarndan dkkndan bgarez mslmanlar
dan sal olundukda kadimleyyamdan Emin iskelesine keten geldikde
Kapanda vezin olunub ieruye ve taraya ve Galataya tevzi olunub
nerhi vahid e beyi olagelmidir Ketencilerin meta akmie ksmndan-
dr Meyve ve bal ve ya gibi deildir lhazel'an iki nerhle satagelmi
[1] Dar karlmas yasak olan eyler unlard: Tereke, barut, yarak, at, pembe,,
kurun, balmumu, sahtiyan, donya-, gn, meiu, koyun derisi, zift.
 istanbul hayat 133

deildir deyu alvechilittifak ihbar eylediklerin ilm etdn ecil

den ohgeldi zre nerhi vahid ile fruht olmak emir idb byrdm
ki... vusul buldkda arz etdn zre hisar dahilinde ve haricinde
olan ketencilere nerhi vahid ile fruht etdirmeyb ohgelene ve det ve
kanuna - e emri erife muhalif kimesneye i itdirmiyesin Fi 12 Ca 993(1585)

54

Msrdan Istanbula usta dokumaclar getirilmesine dair,

Msr belerbeisine hkm ki Muallim Ebunnasr ve Muallim Me

hemmed Fzun ve Hac Nebi ve Mehemmed Marib ve Ali Esved ve
R e c e b ve AtauUah ve Ali bin Muallim Ahmed Vsl ve Alemddin ve
Mehmed bin Arslan nam kimesneler stad kalieciler olduu ilm olunub
Dergh Muallma huzurlar lzm olman kalieyeye mteallik otuz
kantar rengmiz ip ile mezkrlar alettacil Dergh Muallma gndermen
emir idb byrdm ki... vusul budukda tehir ve tevakkuf itmeyb
mezkrlar alettacil sddei saadetime gnderesin V e kalieye mteallik
otuz kantar rengmiz ip dahi tedarik eyleyb mezkrlar ile maan irsal
yHyesin Hesusu mezbur mhimdir hmal ve msaheleden ziyade hazer
idesin (Divan Hmayunda vezir brahim paa hazretlerine teslim olun
mudur) 3 Zilkade 993 (1585)

55

Galatada bir bedesten almasna dair.

Galata kadsna ve Ayasofya mtevellisine hkm ki Senki kadsn

mektub gnderb Dergh Muallm avularndan Sleyman avu ile
senki mtevellisin mecHsi er'e gelb senki mtevellisin mahmiyyei mez
bure ahalisi ile Dergh Muallma gelb mahmiyyei Galata eeddi ihtiya
ile Bezazistana muhta olub dahili Galata Loncada vaki olub Ayasofyai
kebir evkaftndan hl ayda elH ake ile baz kefere icaresinde hali zre
Bezazistan olmaa kabil yirmi aded kubbel kfir azm bir bina var
dr Bezazistan olmak reca ideriz didiklerinde zerine varlub grilb
hakikatihal vukuu zre ilm oluna deyu ferman olunur didiklerinde
Hassa mimarlardan stad Cafer ve mslmanlardan cemaati kesire ile
zerlerine varlub grldkde filvaki zikrolunan binai tulen yirmi ve
arzan yirmi be zira olub demr kiriler ile on alt mermer direk s
tnde yirmi aded kubbe ki ierusinde elli be dolab olmaa kabil hali
zre Bezazistan olmaa mtehammil yerden kapu yerleri hazr olub
heman kapulara muhta kadimden Bezazistan imi deyu haber verdk-
134 Hicr onuncu asrda

lerin arz eyledn ecilden byrdm ki... vusul buldukda arz olundu
zre mahalli mezburu vecih ve mnasib olduuna gre Bezazistan yeri
olmayn tahliye idb Bezazistan itdirb talib olanlara virb senki
mtevellisin icarelerin vakf in alub kabz eyhyesin (Ba Hatt Hmayun)
Fi 29 Z 993 (1085)
56
Edirneden Istanbulun ihtiyac iin uha gnderilmesine dair.
Edirne kadsna hkm ki Mahrusei Istanbulda uka babnda bu
denl muzayeka var iken gelen ukai alkoyub ve telfin g<^.lr iken
andahi ddrb salivirmemiin Mukaddama sahtiyan hususunda dahi
byle vaz itmi idin Byle vaz'dan saknasn Kll nedamet ekersin
S e b e b nedir ki mahrusei mezburede havayic babnda byle kllet var
iken sen gelen zahayiri ahkoyub gndermiyesin Byrdm ki... vusul
buldukda ol alkoduun ukalar ve teltini bervechi istical sahihleri ile
gnderesin yleki bu defa dahi gndermeyb ihmal eyliyesin mansbn
alnmala konulmyub kll ukubete mazhar vaki olursun Bilmi olasa
deyu emir yazlmdr Fi 2 Za 997 (1588)

57
arlarda esnaflk eden sipahi ve yenierilerin esnaf yasasna uyruk
olmalarna dair.
stanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb mahmiyyei Istanbulda
mtemekkin olan arklarn ve dkmeci ve hurdecilerin ve umumen
tuc ve pirine ve bakr iliyan kimesnelerin ehli hibresi olan Ali ve ket
hdas smail ve yiitbalar Mehmed meclisi er'a gelb zikrolunan
erbab sanayiin kimi solak ve kimi yenieri ve topc ve cebeci ve
kalafat olmala mir tarahndan baz hidmet teklif olunub idarei hidmet
olunmak in dkknlar nlerine varanlara Biz sipahileriz deyu lt
harbie zerimize yriyb inad idb ve ehirl tayifesinden dahi nice
kimesneler olgelen det ve kanun zre raz olmyub ve baz oturakclar
dahi serkelik idb birbirinin akirdlerin ayardub ihtiyar stadlann terbiye
ve tedariklerine raz olmyub hidmetimize kll ihtill virmilerdir Anun
gibi mir tarafndan hidmet teklif olundukda eer ehirl ve eer sipah
tayifesidir kadimden olgeldi zre ihtiyarlarna muhalefet etmeyb inad
idenlerin haklarndan gelinmek in emri erif virilmek recasna arz
etmein byrdm ki vardukda bu babda gerei gibi mukayyed olub
anun gibi ehli sanayiden olub arsu ve hazarlarda dkkn aub kr ve
kisb idenler eer sipahi ve eer yenieri ve sayir kapum halkdr ve
ehirl tayifesidir muhkem tenbih ve tekid eyliyesin ki hidmetlerine
 stanbul hayat 135

mteallik mir maslahat ve yahud gayri husus vaki oldukda ehli hibre
ve kethda ve yiit baslan ve sayir ihtiyarlar marifederile ohgelen
det ve kanun zre hidmet etdirb bir ferde taalll ve niza etdirmeyb
ferman hmayunuma ve deti kadimeye muhalefet idenleri isimleri ve
resimleri ile yazub arz eyliyesinki haklarndan geline V e badennazar
kethda ve yiit baslar ellerinde ibka idesin Fi 7 Za 996 (1587)

58
Istanbulda satlan hasrlarn yaplna dair.
Mihalc ve Manyas kadlarna hkm ki istanbul kads mektub
gnderb mahrusei mezburede Hasr skelesinde beyi olunan hasrdan
mesacidi erifede denen hasrlarn mukaddema eni alt kar ve sk
olub ve eyu sazdan ilenegelmi iken hl kem sazdan ilenb ve seyrek
olub ve eni drt kar olmala mslmanlara ziyade aciz ve muzayeka
virb ve mukaddema on beer kar gelen hasr hl on kar ve
yirmi kar olan on alt kar ve otuz kar olan yirmi be kar ve
krk kar olan otuz iki kar ve elli kar olan halen krk drt kar
zre gelb velhasl her birinin kadimden olgeldine muhalif eni ve
uzunu noksan zre olub ve mahrusei mezburede olan oturakc hasrclar
getricilerden almaa katlanmyub hasr ilenen yere kendler virb
ziyade beha ile virmekle hasr ahvali muhtel olmudur deyu slbu
sabk zre ilenmek babnda hkm hmayunum recasna arz itmein
byrdm ki vardukda bu babda herbiriniz bizzat mukayyed olub dahi
taht kazanzda hasr ileyen kimesnelere muhkem tenbih ve tekid
eyliyesiz ki iledkleri hasrlar slbu sabk zre eyu ve sk sazdan
ileyb ve eni dahi iki zira ki alt kar olmak ve uzunu dahi kadimden
olgeldi zre iliyeler yleki badettenbih yine ensiz ve ksa ileyeler
bunda geldikleri... hasrlar girift olunub cerimeleri alnub kree kon-
lurlar Ana gre mukayyed olalar V e bu canibden varan oturakc
istanbul hasrclarna dahi hasr virilmeyb kadimden hasr getrenlere
aldrub kadimden olgeldi zre amel itdresin (Yiit baslarna virildi)
Fi 12 Za 997 (1588)
59
Istanbulda altn veraklarn nizamlarna dair.
istanbul kadsna hkm ki Mahrusei mezburda altun verak ileyen
altunclar kadimden bir sikke altundan drt deste verak ilengelmi
iken hl veraklar eksik idb bir altundan drt desteden ziyade ile
db ol ecilden eer Sarayi Amiremde ve eer ahar yerlerde i
liyen mir ilere ziyade altun sarf olunduu ilm olunub slbu sabk
136 Hicr onuncu asrda

zre bir sikke altundan drt deste verak ilenb ziyade ilenmemek
in drt keli mhrl bir kt'a tayin olunub ve altun verak iliyen
altunclar tayfesine Hassa nakkalarm ba olan... nazr ve nakkalardan
olan Abdi mezburlara kethda tayin olunmak emir idb byrdm ki
mimarba vardkda minbaad tayifei mezbure zerine nakkaba
nazr ve Abdiyi kethda nasb idb mezburlara muhkem tenbih eyliyesin
ki tayin olunan mhrl kt'a zerine bir sikke altundan drt deste
verak iledb her verak kt'dan ziyade ve noksan zre olmya Bu
babda unat mukayyed olub minbaad hilh emir i olmakdan ziyade
hazer zre olub nazrlar ve kethdalar ekser eyyamda yokliyub emre
muhalefet idenleri tedib ideler Sendahi temam ihtimam idb hususu
mezburda dakika fevt itmiyesin V e tenbihden sonra yine eksik iliyb
mtenebbih olmyanlar mahrusei mezburenin sayir eksik satanlar ne
vechile cerimelengelmi ise anlar dahi olvechile cerimeliyesin (Nakka
Molla Kasma virildi) Fi Gurrei Muharremlharam 999 (1590)

60

Bedestende ve kuyumcularda satdan gm takmlarn tamgasz

olmamasna dair.
stanbul kadsna [1] hkm ki Hl istanbul Bezazistannda ve
kuyumcularnda beyi ve ira olunan gm evaninin ekseri temgasz ve
kalp olub dirhemi er ake demez iken sahihleri onar ve on ikier
akeye beyi idb mslmanlara ve sayir mterilere teaddi ve hayf
olduu ilm olunub sddei saadetimde kuyumcuba olan Memed
getrdilb sal ve vechi meruh zre olduun haber virmein gm
evaninin minbaad temgasz beyi olunmyub sahih temgalu evani behasile
beyi olunmasn emir idb byrdm ki... vusul buldukda mumaileyh
kuyumcuba ile mavere idb dahi bu hususa bizzat mukayyed ve
Bezazistanda ve gayri yerlerde nida ve muhkem yasa ve tenbih etdi
resinki minbaad kalp ve temgasz evani beyi ve ira etmiyb ve ellerinde
kalp evanileri szdrub kal idb ve Hassa krhanede ve kuyumcubaya
temgaladub dahi beyi ve ira itdiresin Badettenbih eslemeyb emrime mu
halif temgasz evani beyi iderler ise ann gibilerin ellerinden evanisin
alub girift etdirb ve muhkem habsidb arz eyliyesinki iliyenler ve alub
beyi idenlerin bir vehile haklarndan geline ki sayirlere mucibi ibret
ola Hususu mezbur mhimmat umuru din devletdendir Ana gre
mukayyed olub ihmal ve msaheleden hazer idb bab ikdamda dakika
fevft etmiyesin F Cemazielevvel 1000 (1591)

[IJ Sun'ullah Efendi ( 1 0 0 0 ) .

 X. KAMUSAL HAYAT. POLS LER
(967 993)

Mahmudpaa hanmdaki hristiyanlardan ikyet edildiine dair.

istanbul kadsna hkm ki Mahrusei Istanbulda Ayasofya evkahndan
Mahmudpaa hannda sakin olan tccar tayifesi arzuhal sunub han mez
burun iinde vaki mescid olub hann baz hceratna krk kfirler
girb han kapusmn iki canibinde aa ve tahta ile odalar ve dkknlar
bnyad idb ocaklar karub kfirler cem olub leyl nehar fisku fcur
etdirb gavgalarnda mlmanlar mescidi mezburda bihuzur olub zikro
lunan dkknlar ihdas etdiklerinde brahim avu ile zerine vardu-
unda grb hadis olan tahta odalardr Hedm olunsun deyu hkm
idb hccet virb mtevelli ve kfirler kayil olmadkda Bekir ve bizzat
kendn varub vakfa ve mslmanlara kll zarar vardr deyu hedmine
hkm idb hccet vermi iken kfirler Odalarn iinde esbabmz vardr
deyu kilidleyb gaybet idb zuhure gelmeyb taalll etdklerin arz olun
magin byrdm ki varcak bizzat zerine varub gresin Ann gibi za
rar olan tahta odalarn ykub ve kfirleri karub mslmanlar koyub
badehu emrime mugayir kimesniye i etdirmiyesin V e bu hkm erifimi
alub hfz idb badehu mucebi ile amel idesin (avu Oullarndan Beire
verildi) 3 Ramazan 967 (1559).

Mahalle arasmda alara yemek piirtmemee dair.

stanbul kadsna hkm ki Mahmiyyei mezburede Emin Bey mahalle

sinde baz alar evler alub iinde krhane idb arularda beyi etme-
iyn koyunlar piirb kll ateler itmekle evlerimizden ihtiraz eyleriz
deyu mahalle halk gelb ekva eyledkleri ecilden byrdm ki vusul
buldukda gresin arz eyledkleri gibi ve ann gibi a tayifesine pa
zarda beyi in dkknlarnda pirb evlerinde nesne pirtmeyb men
ve ref eyliyesin Fi 9 Cemazelhir 973 (1565).
138 Hicr onuDcu a s r d a

Eyip civarnda yaplan yolsuzluklarn nne geilmesine dair.

Haslar kadsna hkm ki Hliy Hazreti Eba Eyyubu Ensar '.AC
ljUi nin kasabasnda ve etrahnda vaki olan mahallelerinde hsku fcur
olunduu ilm olundu mdi er'i erife mugayir i olduuna rzayi erifim
yokdur yle olsa kasabai mezburenin mahallatnda tetebbu ve tecesss
idb tefti eyleyb anm gibi mahallelerde rb hamir olur ve Tatar
bozas ilenr ise men ve odalarda fahie olursa ihra idb fisku fcur
idenlern er'le haklarndan gelinmek emir idb byrdm ki vusul bul
dukda bu babda daima mukayyed olub ann gibi rb hamir idenleri
ve Tatar bozas iliyenleri men idb giderdb ve bulunan fahieleri
habs idb ve minbaad imamlara ve mezzinlere ve mahalle kethdalarna
gerei gibi tenbih ve tekid eyliyesinki badelyevm mahallelerinde fese
kadan ve fahieden ve sayir ehli fesaddan kimesneyi konuyub men ve
ref idb memnu olmyanlar ehli hkme haber virb emir vireler yle ki
.badelyevm bir mahallede bir fahie buluna veyahud ehli fisku fcur olub
imam ve mezzin men itmeyb memnu olmyanlar gelb ehli hkme
dimiyeler zahir ola sonra anlara olacak hakaret anlara olmak mukarrer
bilb ana gre mukayyed olalar yle ki fisku fcur idenler Dergh
Muallm kullarndan emir algelb ana gre haber vireler ki dirlikleri
ahnmak ile konulmyub envai itab ile muateb olalar V e subalar fahie
avretleri ve hrszlar ve ehli fesad tenhada tutub altunlarn ve akelerin
alub tlak idb ve algu ile dn idb subalara cret verirler imi
An dahi grb tenbih eyliyesinki ehli fesad fahieler ele geldkde ge
trb er'ile lzm geleni icra idb yerine koyasn yleki akelerin alub
hals ideler arz idesin V e camii erif kurbinde ve caruda zar ve sat
ran oynyanlar ve algu alanlar men idb ve her mahalle imam ve
mezzini mahallelerinde olan bnemaz ve yalan ehadet itmekle maruf
olan kimesneler! himayet itmeyb eslemiyan k a s a b a . . . muaveneti ile
mahkemeye getrdb er'le haklarndan gelb ve kasabai mezburede
vaki olan kahvehaneleri ref idb minbaad kahvehane itdirmeyb ve bil
cmle kasabai mezburede olan lehv ve tarab ve sayir er'i erife mu
gayir olan evza ve etvar ref eyleyb vekilsz kimesne komyub ve ehh
suka dahi tenbih idesin ki eksik satmyub nerhi ruz zre alub satalar...
idenlern er'le haklarndan gelesin V e bu hkm erifimi sicilli mahfuza
kayd idb dayima mazmunu hmayunile amel idesin (Haslar kadsna
^ijji ile irsal olundu) Fi 23 Rebilhir 975 (1567).
 istanbul hayat 139

Istanbulda dilencilik eden Araplara dair.

istanbul kadsna hkm ki Arab tayifesinden ve gayriden baz ki
mesneler her vehile sa- gelb kr ve kisbe kadirler iken esvak ve ma
hallta suale kub ibram galiz ve evri sakil eylemekle ehli rz olanlar
rencide idb ve baz sail 'm cariye ve kul alub esvak ve mahalltda
dilendirb ve baz ehrler alemler kaldrub erhri deryuz idb ve baz
birer kimesnenin boynuna zincir dakub medyun ve mahbusdur deyu
mahallt ve esvak gezdirb ve suhte tayifesi dahi blk blk olub
yollarda ve sokaklada halk cer idb ve baz cerrar dahi bir hastay
yanna alub an behane iderek esvaka kub halk cer idb envai glzet-
1er idb muzayeka virdkleri ve baz kimesnelere sari biiznillh emraz
arza olub mbtel olduklarn ann gibiler kadimden ehirden srilb
men olunugelmiler iken memnu olmyub esvak gezb halkla ihtilf
eyledkleri istima olunmagin byrdm ki bu hususlar Dergh Muallm
avularndan olub ehir subas olan I / ^ : . , J J U V I JA Hseyin .^os j . ; m
baeretile gresin mezkrlardan pri fani ve mall olmayub kr ve kisbe
kadir olanlar vechi meruh zre cer ider ise men ve ref idb ve aliler
den kimesneye 'm kul ve cariye aldrub ol vehile cer itdirmeyb ve
'm ve ktrm olub esvakve mahalltda gezb cerri sakil idb memnu
olmyanlar ehirden srb kr ve kisbe kadir olanlar asla cer itdirme
yb men eyleyb memnu olmyanlar yazub bildresin ki kree konila
ve ol asl emraza mbtel olanlar dahi deti kadime zre ehirden
srb ihtilf itdirmiyesin Bu,hususda temam mertebe mukayyed olub
emri erifime mugayir kimesneye i etdirmiyesin V e baz danimendler
akraba ve taallkatlarndan baz hakir olmaile mcerred cer in
gezb - suhte namna mansb etdirb ve cevami ve mesacidde ar
kraat idb Kur'an Azmi tahfif idb mslmanlar ineyb
huzuru kalblerine mani olurlar imi Anlar dahi men itdirb meer ol
suhte tayifesj ki dayima tahsilde olub amma tatilde kadimden olgeldi
zre cer iderler anlara tenbih eyliyesin ki kadimden idegeldikleri zre
eyyam tahsilden gayri zemanda etmiyeler (Mezbur subana verildi)
Fi 11 Mnharrem 976 (1568)

5
Rumeli ve Anadoludaki ahalinin Istanbula gelip yerlememelerine dair.
Hasalar kadsna hkm ki Rumeli ve Anadoludan baz reaya yer
lerin ve iftlerin koyub [1] birer tarik ile mahrusei Istanbula gelb kimi
[1] Bu suretle iftlerini bozanlardan iftbozan resmi ahnr. Bu resim btn iftten her
140 Hicr onuncu asrda

Istanbulda ve kimi Hazreti Eyyub ve Kasmpaada derya kenarlarn

mesken idinb yerleri hli kalub eer sipahiye ve eer mali mirye ol
ecilden zarar mterettib olduundan maada mahrusei mezburenin kadi
m sakinlerinin maietleri babanda muzayekaya sebeb olduklar ecilden
ol makule be yldan beru ev bina idb temekkn idenlerin her mahalle
de ne mikdar vardr Mlk ve vakf nemikdar yazlub bilmek lzm ol-
mag-in ve minbaad anm g-ibi yallarda emri erifim olmadyen ev bina ol
masna rzay erihm olmamagin Dergh Muallm avularndan Mah
mud mbair tayin olunub byrdm ki vusul buldukda bu babda bizzat
mukayyed olub taht kazanda derya kenarlarnda vaki olan mahallt
Fenere knca ve Kasm paadaki mahallt yoklayub tefti idb gresin
her mahallede nemikdar hane olub vakf ve mlk nemikdardr V e sakin
olanlar ne yerden gelmilerdir Defter idb Rum ilinden ve Anadoludan
ve gayriden her kim gelb be yldan beru temekkm etmi ise [1]
eer sahib eer gayridir her biri nereden ve ne makule demdir Ne
zemanda gelmidir Defter idb ve minaad her mahallenin imamna ve
mezzinine ve kethdalarna tenbih ve te'kid eyhyesin ki badelyevm
ann gibi yallarda haricden gelmi kimesneyi yerl etdirmeyb getrt-
piyeler Ehlifesad ve enaat olanlar ve kefili olmyanlar dahi er'ile
teiti eyleyb fahieden ve sayir ehh fesaddan er'ile fesad ve enaatleri
habis ve arz icab idenleri habis ve arz idb lzm olmyanlara er'ile
lzm gelni icra idb her mahallenin ve be yldan beru gelnlerin def
terin mhrleyb gnderesin Sonra emi'- nevecihle sdr olur ise mucebi
ile amel eyliyesin Fi 27 Sefer 975 (1567)

6
Istanbulda oturan gabancdarm davalarn eriat hakyerlerinde gr
drdklerine dair.
istanbul B e [ 2 ] ilcisi bekliyen Mustafa avua hkm ki Hliy
Mehmed nam yenierinin ilii mezbur ile meclisi er'de grilecek baz
mesalihi olub taalll etdirmeyb meclisi er'a ihzar eylemek emir idb
sene yz aka, yarm iftten yz elli aka, yarm iftten az olandan yetmi be akadr
Btn iftlik, Has saylan yerdea 7 0 : 8 0 , orta yerden 100, di yerden 130 dnmlk yer
dir. Bir dnm enine boyuna 4 0 admdr. iftbozan resmini mslim reaya da verir. Bu
gibiler baka yerlere gidip oralar ekip bierlerse, kendilerinden iki r alnr. Birini
sahabi arz, brn de sahibi raiyyet alr. Sahibi arz, o arazide firag ve itikat harc gibi
devlete ait hak kendisine verilmi olan kimse, sahibi raiyyet te oraya sahib olan sipahidir.
Bu gibilerden ayrca iftbozan resmi alnmaz.
[1] Kanunnameye gre, bir ehirde yirmi yldan fazla oturmu olanlar o ehrin ahalisi
meyanna yazlrlar.
[2] Viyana.
 istanbul hayat 14L

byrdm ki emrim zre ilii mezburu taalll etdirmeyb meclisi er'a

ihzar idb yenieri ile mrafai er'i erif etdiresin (Mezbur yenieri
Mehmede verildi) Fi 29 Rebilhir 975 (1567)
7
Kthane ayrlar civarndaki allarn kaldrlmasna dair.
Haslar kadsma hkm ki Mektub gnderb Mehmed avu elin
den hkm erif varid plub Kthane ve Kemer kurbinde baz kimes
neler samal kouyn getirb ol etrafda allar ihdas eyleyb koyunlarn
reayann terekeleri arasnda gezdirb yaturmakla zarar ve ziyan ider
imi Bundan akdem ol etrafda olan allar ref olunmak emir olunmu
idi imdi Eer Kthane kvrbinde ve eer Kemer etrahnda anun gibi
al olub zarar ve ziyan iderler ise men idb minbaad tereke arasnda
grmeyb ve nemikdar al bulunur ise her biri ne zemandan oldun
yazub arz eyliyesun deyu ferman olunmagin ol canibde olan allar
mufassal ve meruh defter olunub ve ref olunsun deyu tenbih ve tekid
olundun arz eylemisin mdi byrdm ki vusul buldukda mezkrlarn
allar bilklliyye ref etdirb minbaad ol cevanibde reayann tereke ve
ayrlarna zarar olacak yerde kimesneye al etdirmeyb ve koyunlarn
tereke olan yerlerde yrtmeyb tenbih idesin Varub ahar kimesneye
zarar olmyacak yerde olalar Fi 3 Receb 967 (1559)

8
Istanbulda meyhanelerin kaldrlmasna dair.
stanbul ve Galata kadsma hkm ki Bundan akdem nice defa ahkm,
erife gnderilb istanbul ve Galatada vaki olan eer meyhane ve kah
vehane ve eer Tatar bozas ilenen mahallerdir klliyyen ref olunmak
ferman olunmu idi Hliyen slbu sabk zre kemakn meyhaneler ve
kahvehaneler ileyb ve Tatar bozas satlub fisku fcur olduu istima
olundu mdi ol emri erifim kemakn mukarrerdir Byrdm ki varcak
bu babda her birinz temam mukayyed olub eer Istanbulda ve eer
Galatada vaki olan meyhane ve kahvehaneleri klliyyen def ve ref idb
hamirleri var ise tuz katub sirke etdirb emri erifime muhalif i etdir
miyesin Memnu olmyan isimlerile yazub bildiresin Dayima bu emri
erifimin icrasnda mukayyed olub ana muhalif i olmakdan ihtiyat zre
olasn (ehir subasna verildi) Fi 26 Zkade 975 (1567)
9
Mahalle aralarnda meyhane atnlmamasna dair.
istanbul kadsna hkm ki Mektub gnderb Langa ku binde olan,
142 Hicr onuncu asrda

mahalltdan ne Be ve Bed ve Ktib Kasm ve eyh Ferhad mahalle

sinin halk meclisi er'a gelb mezkr olan mahallenin mabeynlerinde
olan kfirler evlerinde meyhane ihdas olunmala dayima serholar
hammama giden havatn tayifesine yapub ve mslmanlar akam ve
yatsu nemazna gitdikde bazs etm olunub rzlar mnkesir olub ve
nice defa dahi kan olub lt harb ile feseka aya zre olmala ahalii
mahalle ekser zemanda cemaat sevabndan mahrum olub ve meyhane
lerden baz fasik kub avretler hammamna girb hatunlara yapub
hatt bir defa bir serho bir hatunu i halvetde tutub tayifei havatn
mesie kadir olmyub cemaati kesire gidb hals itdiler V e Sefer nam
mezzin gice e mescidden evine giderken cebren meyhaneye koyub
zerine hmir saub envai hakaret idb merhum Sultan Sleyman Han
^\yU)\3 ^iiuue zemannda arz olunmala ref olunub badehu yine tedricile
fesadla'in nihayete iridirmekle rikb Hmaj'una tazarru name sunulmak
istedimzde kefere tayifesi rikb hmayuna rk'a sunub er'le grl
mek ferman olunmala mahalli mezburun zerine varlub filvaki mahal
leler mabeyninde ulu yollarda ve ekseri hammamlarn yolu zerinde
meyhaneler olub mescidlerin nne uramakla tahkir ve ihanet ve yatsu
ve akam nemaznda mslmanlara zarar o'.mak mukarrer olduun arz
eyledn ecilden imdi ahalii islm olduu mahallt arasnda vaki olan
kefere evlerinde meyhaneler ihdas olunub hammamlara giden havatun
tayifesine ve mesacide giden mslmanlara serholar hilh er'i erif
taaddi eylemek mnasib olmamagin ol makule ahalii islm mahallh
arasnda ve ulu yollarda ve mesacid civarnda ve sayir ahalii islm
izdiham iie mrur ve ubur idegeldikleri yollarda olan meyhaneler bilkl
liyye ref olunmasn emir idb byrdm ki vusul buldukda bu babda
bizzat mukayyed olub vechi meruh zre ehh islm olduu mahallt
arasnda ve mesacid ve harnmamat tariknda ve sayir ehli islm kesret
ve mzahame ile mrur ve ubur idegeldkleri ulu yollarda olan meyha
neleri bilklliyye er'le emrim mucebince ref eyleyb minbaad mslman
lardan hali ve tenha yerlerde vaki olan kefere mahalltndan gayri yer
lerde ve bilcmle mslmanlar mutazarrr olduklar yerlerde meyhane
komyub emri ccHllkadrim mucebince def ve ref eyleyb ahalii islma
hamir beyi olunmakdan ve alniyyeten fisku fcur olub aayiri kfr
izharndan ziyade itiyat eyleyb men ve ref eyhyesin Men ile memnu
olmyanlar isim ve resimlerile yazub sddei saadetime arz eyliyesin ki
haklarndan geline V e bilcmle bu babda mukayyed olub zikrolunan drt
mescidin etrahnda meyhane komyub ref eyliyesin ( istanbul subasna
verildi) Fi 12 Za 983 (1575)
 istanbul hayat 143

10
Boazda ve Halite kullanlacak peremelerin gizli alnp satlmama
sna dair,

Istanbulda peremeciler kethdas Mehmede hkm ki Mahrusei mez

bure yallarmda pereniecilik iliyanler olgdne muhalif senin marifetin
olmadyen aralarnda hafiyyeten pereme alub ve satub ve yeniden pereme
yapdrduklarnda hafiyyeten yapdrub bykl ve kkl malm
olmyub ve baz peremeciler muhalif zemanlarda yelken kuUanmala
telefi nefs olduu ilm olunmu Byrdm ki vardukda zikrolunan pere
mecileri g-etrdb muhkem tenbih eyliyesin ki olgelne muhalif senin
marifetin olmadyen hafiyyeten birbirine pereme satmyub ve pereme
yapdrmyub ve bina olunanlar senin marifetin olmadyen deryaya endir-
miyeler V e alub Boazda kullanmyalar Badettenbih eslemeyb muhalefet
itdiklerin arz eyliyesin ki kree konilub haklarndan geline Eyyub
boaznda yelkenle pereme yrimiye deyu mukaddema dahi tenbih ve
tekid olunub men olunmudur Unat mukayyed olub minbaad ferman
erifime muhalif kimesniye yelken ya pereme kuUandrmyasn yle ki
simden sonra mahalli mezburda yelkenle pereme yrd malm ola
zrn makbul olmaz Sen muateb olursun Bilmi olasn Ana gre mukay
yed olasn (Peremeciler kethdas Mahmede yerildi) Fi 20 R 983 (1577)

11

eriate dilenmee hakl olmyanlarn dilendirilmemelerine dair.

istanbul kadsna hkm ki Baz kimesneler ve hatunlar pr ve fakir

ve 'm ve meflu olmyub kr ve kisbe kadirler iken mahrusei mezbure
mahaltnda kimi gezb ve kimi oturub yende ve revendeden ake cer
idb suale irtikb etdkleri ve bazlar dahi 'ma ve sakat kul ve cariye
alub dilendirb mekseb idndkleri ve dayima cer kdlar yazdrub
rikb hmayuna sunub edebden hari vaz etdkleri ve baz taze hatunlar
khne libaslar giyb bu makule ehas arasnda oturub saile olduklar
ve bunlara babu tayin olunan ... nam kimesneden akelerin almaa
ruhsat virdi ve bunlarn ef'ali er'i erife muhalif evza ve etvart olduu
muhakkak ve mukarrer olman men olunmasn emir idb byrdm ki
vardukda bu hususa bizzat mukayyed olub Dergh Muallm avularn
dan olub ehir subas olan ah avu ( . J A ' J - J ) mbaeretile gerei
gibi dikkat ve ihtimamla tefd ve tefahhus idb gresin zkr ve nis-
vandan pr ve natvan ve 'm ve meflc ve meflk ve kt ve ktrm
ve mariz amelmande olub bilcmle bihasbeer'erif suale istihkak
144 Kicr onuncu asrda

olmyanlar sualden men ve ref idb zabitlerine muhkem tenbih ve tekid

eyliyesin ki minbaad ol makulelere emri erife mugayir sal etdirme5rb
er'an suale istihkak olanlara ruhsat virb memnu olmyanlar muhkem
tedib eyliyeler Amma suale mstahik olanlar mcerred celb ve ahz
in Senin istihkakn yokdur deyu rencide itmekden ve mstahik
olmyanlara akelerin alub icazet virmekden ziyade hazer ide yle ki
bir ka gnden sonra yoklanub er'an suale istihkak olmyanlar memnu
olmyub tenbihden sonra giru sal zre olalar ol makuleleri kree gn
derb taze hatunlar muhkem tedbi eyleyb bu emri erifimin icrasnda
dakika fevt eylemiyesin V e mstahik olanlar cer kdlarn sundukda
aharin kdlarn cem idb bir yerden sunmyub her biri kend kdn
suna Ve 'm ve sakat ve kul cariye alub sal etdrenleri dahi men ve
ref eyliyesin Ve bu hkm erifi sicilli mahfuza kayd etdiresin Minbaad
vaki olan kuzat ve subalar mazmunu hmayunile amel eyliyeler (ehir
subasma verildi) Fi 28 R. 982 (1574)

12

Istanbulda treyen hrszlara kar alnacak tedbirlere dair.

istanbul kadsna hkm ki Istanbulda baz hrsuz ve ehli fesad zu
hur idb gice ile evlere talar atub ve mahallt ve mesacide kdlar
bragub tahvif eyledikleri ilm olunub ehli fesad kimler olduu malm
olmyub mahmiyyei Istanbulun her mahallesinde sokaklar balarnda ma
halle kapular bina olunub gcebend olmak mhimmatdan olman bujrur-
dum ki vusul buldukda bizzat mukayyed olub evvel doru ehir kapula-
rna gider ahrahlar ve sayir mahallt iine giden sokaklar yollarn g
rb Bezayistan etrafnda olduu gibi birer mahalle kapusn ahalii mahal-
lta bina etdirb ve mahallt ilerine giden yollarn her soka banda
vecih ve mnasib grld zre birer mahalle kapularn bervechi istical
yapdnb ehrin turuk ve esvak ve mahalltnm keleriu bir vehile
bend ve sed etdiresin ki bir mahalde bir fesad oldukda ahalii mahalle
eli fesad kim oldun zuhure getrb ehh fesad vechi meruh zre
kollar gedikden sonra fesad ve enaate mbaerete are bulmyub ve
hrsuz haricden geldi dimee mecalleri ve gice ile kollar geerken ehli
fesad etrafa firara derman olmyub ehrin ahvah her vehile mahfuz ola
Hususu mezbur mhimmatdandr Asla ihmal eylemeyb bizzat kalkub
ehri gezb eer ahrahlarda ve eer hrde yollarda ve sokak bala
rnda ve mahallt ilerinde ve bilcmle lzm olan yerlerde ahalii mahal-
lta mahalle kapularn yapdrub bir ka gn iinde itmama iridirb
asla hrsuz ve ehli fesad frsat bulacak mahal komayub ehrin cemii
 istanbul hayat 145

sokaklarn ve kelerin her vehile bend ve sed etdirb ehir temam

mertebe mahfuz olub hrsuz ve haramiden bir mahalle te brakmak-
dan emin ola (Divanda Celyirzadeye verildi) Fi 8 N. 986 (1578)

13

istanbul mahallelerinde kefilsiz adam oturtulmamasna dair.

istanbul kads ile silhdar bana hkm ki Hl marusei Istanbul

da gice ile baz ehli fesad evler basub dem katil idb ve esbab ve
emval garet idb fesad ve enaat eylemekden hali olmyub ehli fesad
kimler oldu malm olmamagin stanbul halk cmle birbirine kefil viri
lb ve haricden be yldan beru Istanbula gelb tavattun iden eer
Anadolu, ve eer Rumeli caniblerinden gelenlerdir ve eer manavgadlar
ve eer ift bozanlardr ve eer sayir tavayifdir giru yerlerine red olun
mak emir idb byrdm ki hkm erifim vusul buldukda bu babda
bizzat mukayyed olub Istanbulda vaki olan mahallt imamlarn ve mez
zinlerin ve mahall kethdalarn ve vakf odalar odabalarn ve krban-
sarayclar ve sayir ihzar lzm olanlar getrdb ahalii mahallt ve va
kf odalarda olanlar ve krban sarayda olanlar ve ahalii dekkn bir
birine kefil virb asla mahallt iinde ve vakf odalarda ve krban sa
raylarda ve sayirlerde kefilsiz bir dem kalmyub ve dkkn iinde gice
ile kimesneyi yatmaa komyub anlar dahi kefile virb ve be yldan
beru Istanbula gelnler eer Anadoldan ve eer Rumenden gelnlerdir
ve bilcmle manavgadlar ve eer iftbozan ve eer bikr ve eer sayir
ecnas muhtelifedir giru yerlerine red etdirb emri celillkadrimi icra
etdirb eh i ekyadan tathir ve pak etdresin V e imamlar ve mez
zinler ve mahalle kethdalar ve vakf odalarda olan odabalar ve
krban sarayclan ve sayir mahallelerine ve odalarna ve krban saraylar
na ve dkknlara haricden dem gelb girdike yarar kefillerin aldrub
keflsiz asla bir dem komyub ann gibi kefilleri olmyub mazanne ve
mttehem olanlar asla himayet eylemeyb ehli hkme gtrb ele vireler
yle ki rivederin alub kefilsiz dem kabul eyleyb mahallelerine ve oda
larna ve krban saraylarda ve dkknlarda kefilsiz demler koyub dahi ba
delyevm her'kang mahallede veya odalarda krban saraylarda ve dk
knlarda bir kimesne fesad idb kefili bulunmyub himayet olunmu ola
himayet eyliyenler her kimler ise mecal virilmeyb kree konlub gerei gi
bi haklarndan gelinr Ana gre muhkem tenbih ve tekid eyleyb emri celil-
lkadrine dayima riayet eylemekde dakika fevt eylemiyeler V e meyhaneciler
mslmana hamir beyi eylemiyb ehli fesad ve haramzadeleri meyhanelerine
komyalar V e sonradan ihdas olunan meyhaneleri ref idb ve bozha-
Istanbul hayat 10
46 Hicr okuncu asrda

nelerde dahi haramzadeler varub cemiyyet idb fesada mbaeret eyle

miyeler y l e k i meyhaneciler ve bozaclar eslemiyb meyhaneleine ve
bozahanelerine cemiyyet ile ehli fesad koyub emrime muhalif i eyle
dkleri istima oluna siyaset olunmak mukarrerdir Ana g r e mukayyed
olalar Amma kefili olann akesi alnduna asla rzayi erifim yokdur
Bu behane ile kimesneye ake aldrmyub emri erifime muhalif i olmak
dan ziyade ihtiraz eyliyesin Ve ne vehile tedarik eyledn yazub bil
diresin (Karamanlu Piri avu ile Kad Efendiye gnderildi Msveddesi
ieruye gnderilb yazlmdr Ba Hatb erif) Fi 9 Z 987 (1579).
Bri sureti ayni ile Galata kadsna yazld Bir sureti skdar kadsna.

14

Ahrlarnda davar ve inek besleyip Yahudilere satanLurn cezaland

rlmalarna dair.

Eyyub kadsna hkm ki Hl taht kazanda ve mahmiyyei istanbul

ve Galatada baz kimesneler ahurlarnda j n e k l e r besleyb ve istanbul
zahiresiyn geln davarlardan alub sonra Yahudi ve kefere tayifesine
ziyade beha ile satub . . . muzayeka virmekden hali olmadklar ilm
olunmagin ann gibilerin inekleri ve buzaular yoklanub defter olunmasn
emir idb byrdm k i . . vusul buldukda eer taht kazanzda ve eer
stanbul ve Galatada aburlarnda inek besliyenlerin ve istanbul zahire
siyn geln davarla'n alub son a ziyade beha ile kefereye beyi iden
kimesnelerin ineklerin ve buzaulann defter idb muzayeka zamannda
nerhi ruz zre fukaraya beyi eyliyesin Amma bu behane ile fukarann
kend maalaryn olan ineklerine dahi itmeden ihtiraz eyliyesin F
Gurrei Saferl Muzalfer 991 (1583).

15

Istanbulda meyhanelerin kaldrlmasna dair.

stanbul kadsna hkm ki Mecmai erbab ukul ve menba ezkiyay

ve fuhul olan mahrusei istanbul makam saltanat ve makarr hilfetim
iken hilh er'i erif ve mugayiri emri mnif aikren hamir ve arak
beyi ve ira olunurmu tmdi iar kffar bu Vcchile izhar olunmak asla
cayiz deildir Bu babda kemali ikdam ve hsn ihtimam olunmak aayiri
islmdan olman minbaad meyhane namna evler olmyub kahvehaneler
bilkUiyye ref olunmak emir idb bu babda Dergh zzet destighmda
yenierim aas olan (ilhiri) .jic ya emi i hmayunum yazlub viril-
 istanbul Hayat 147

midir Byrdm ki . . . vusul buldukda bu hususa 'dayima . . . mu

kayyed olub marnileyhle mbaeret idb emri celillkadrim mucebince
bilklliyye kahvehanelerin ref eyleyb minbaad kahvehane olmaa ruhsat
virmeyb ve meyhaneler hususu dahi firdevsmekn cennet iyan mer
hum Sultan Sleyman Han -^ zeman eriflerinde ne vehile
olmu ise halen dahi ol slb zre mazbut olub asla meyhane namna
nesne olmyub muhkem tenbih ve nida etdiresin ki minbaad alniyyeten
hamir ve arak beyi itmeyb kendlerinin mal hununlan olduu cihetden
birbirine hafiyyeten beyi ideler Bu husus sonradan tetebbu olunsa ge
rekdir Ferman kadr tvanna muhalif kahvehane bulunub ve alniyye
ten hamir beyi itdkleri malmu erifim oldukda kree konilub md
deti medide ihra olunmak mukarrerdir Ana gre herbiri mukayyed
olub bu emri erifi cihanmuta' ve fermam mnifi lziml ittibamn dayima
infaz ve icrasnda dakika fevt itmiyesin (Mehmed Aaya verildi) Fi 19
Safer 991 (1583).

16

ingenelerin ata binmemelerine dair.

stanbul kadsna ve Rumelinde vaki olan kadlara ve Dergh Mual

lm avularndan ingne tayifesine suba olan Bali avua hkm ki
Bundan akdem ingne tayifesi at ve ksrak besleyb dayima yola ve
bele inb fesad ve enaat eyledikleri ilm olunman olbabda tayifei
mezbure minbaad ata binmiye ve ksrak beslemiye Lzm geldikde eee
ve arabaya bineler deyu her birinze hkm hmayunum irsal olunmu
dur Hl giru ol emri erifime muhalif tayifei mezbure ata binb ve
ksrak besleyb fesad ve enaat eyledkleri ilm olunmagin imdi ol
emri erifim kemakn mukarrerdir Byrdm ki... vusul buldukda tayifei
mezbure minbaad ata binmeyb ve ksrak beslemiyeler Lzm geldikde
eee ve arabaya binb emri erife muhalefetden ziyade hazer ideler
yle ki minbaad emri erife muhalif tayifei mezkre ata ve yunda
bindkleri mesmuu erifim ola sonra siyaset olunurlar Ana gre tenbih
ve iln eyliyesin Fi 7 C a 993 (1585).
 ENDEKS

Abdi (Halife) 20. Amid 69, 7 1 .

Abdi 135. Anadolu 1, 7 1 , 139, 145.
Abdlbaki 54. Arnavudky 2.
Aribos 55, 75. Arzrum 7 1 , 77.
Ahmed (Tabib) 3. Ataullah 133.
Ahmed 7. Atmaca (Edirneli) 45, 4 6 .
Ahmed (kasab) 9, 10 Atmeydan 19, 66.
Ahmed (Mtevelli) 14. Atpazar 7 0 .
Ahmed (avu) 17. Aya Nikola 13.
Ahmed (Duac olu) 69. Ayasofya 14, 18, 19, 20, 2 1 , 22, 25,
Ahmed paa 9 1 . 61, 110, 133, 137.
Ahmed avu 114. Aya yani 13.
Ahmed Efendi 132. Ayazmend 102, 112.
Ahmed-avu 132. Aydos 98.
Ahurkapu 106. Aynaroz 49.
Alagosa 13. Ayn (Balath) 38.
Ahyolu 60, 9 8 .
B
Alemddin 133.
Badad 7 1 .
AU 9.
Balat 44.
Ali 16. Bah (Mtevelli) 25.
Ali (Yenieri Aas) 16. Bali (avu) 8 6 .
AH-18.
Bali avu 147.
AU (avu) 92.
Bahkpazar 7 5 , 76.
Ali (Sekban) 44.
Bayezidi (VeH) 15. 27, 29, 66, 87.
Ali (stanbul Kads) 44.
Bayezid (ehzade) 35.
Ali (Divan Ktibi) 50.
Bayezid (orducu) 3.
Ali (Mirahur) 105.
Bayram 46.
Ali bin Sevndk 131.
Be 140.
Ali 133.
Bekoz 2 8 .
Ali Esved 133.
Behram 4.
Alman 8 8 . Behram 8 3 .
Amasya 15. Bergos 101.
150
Beikta 3 1 , 7 6 . Diyarbekir 69, 79.
Beir (avu) 119. Drama 83, 89.
Beir (avu olu) 137.
Boazkesen 7 6 .
Bozok 12 Ebnnasr 133.
Bursa 4, 5, 9, 15, 48. Ebssud Efendi 17, 22.
Budan 6, 80. E c e ovas 82.
Bulgaristan 10. Edirne 3, 5, 7, 9, 12, 16, 55, 56,
76, 77, 134.
Edirnekapus 15, 22.
Cafer (avu) 1 8 . Eflak 6, 80.
Cafer 133. Eflatun (ehnameci) 35.
Cevheri zade Mehmed 115. Erikapu 18.
Cezayir 27, 28. Elizabet (Kralie) 7, 126.
Cihangir 3 8 . Emin Bey (Mahalle) 137.
Emrah 18.
Ereli 101.
akr (Suba) 4 5 . Erzurum 77.
anakkale 106. Eski maret 20.
atalca 83. Eyyub 27, 2 8 , 40, 4 1 , 52, 53, 138,
atladkapu 106. 140, 156.
erke Hseyin 108.
irmen 99.
rpan 99. Fat (Arab) 38.
orlu 101. Fener 83
Ferhad (Mteferrika) 116.
D
Ferruh Bey 37.
D a n c a 86. Ferruh 131.
Darssaadei Atik 12. FethuUah (ehnameci) 35.
Davud (Mimar) 13, 25, 27, 28, 29, Filibe 10, 83.
30. Firecik 99.
Davud paa 87. Fmdkh 28, 75.
Davud (Yasak) 69. Florina 83, 89.
Davud 110. Franca 106, 129
Deli Hoca 94.
Demirta paa 10.
Dervi 20. Galata 13, 14, 25, 27, 28, 32, 38,
Dimetoka 99. , 41, 46, 4 8 . 49, 50, 54, 56, 57, 59,
Dimitri kapus 100. 65, 74, 75, 93, 105, 115, 119, 1 2 1 ,
Dimorakodi 94. 124, 127, 132, 133, 141, 146.
 151
Galata Saray 9 Hac Yusuf 127.
Garrasddin (Hekimba) 62 Hor 168.
Gelibolu 82, 106 Husrev (avu) 52.
Glya 55. Hseyin avu 4.
Gmrkhane 15, 16. Hseyin avu 35.
Gmlcine 78, 89, 99. Hseyin (Reislkttab) 2 5 .
Gmhane 77 Hseyin (Kethda) 101.
H Hseyin avu 139.
Hac Abdi 119. Hseyin Bey 13.
Hac Ali 101.
i
Hac Musa 63.
Hac Mustafa 122. ibrahim avu 5, 8.
Hac Nebi 133. brahim (ahinciler ba) 9.
Hac Sefer 122. ibrahim paa 1 1 .
Hac Ramazan 122. ibrahim paa (Kapudan) 56.
Haleb 6, 7 1 . ibrahim paa Sarav 74, 75.
Haleb 55. ibrahim 106.
Halil (Tacir) 13. ibrahim avu 137.
Halil (Kethda) 82. ika 5.
Hahi 57. Ipsala;_99.
Halil (avu) 97. mrah elebi 83.
Halkal 6. Ing-iltere 7.
Hasan A a (Kethda) 9 sa 46.
Hasan (Suyolu nazr) 17, 18, 3 0 . ishak (Balk emini) 94.
Hasan (Ferra) 18. iskender elebi Boaz 7.
Hasan 122. islm Giray 100.
Hasan (Ktip) 24. ismail 119.
Hasan (Galata emini) 25. Istinye 76.
Hasan (avu) 99, 100. ivaz (avu) 84
Hasan elebi (Tersane emini) 27. ivaz 101.
Hasan (eyh) 36. zmir 102, 112.
Hasan (Sipahi olan) 46. iznik 13.
Hasky 2, 28, 53. znikmid 21, 9 1 .
Haslar 50, 138, 1 0 1 , 141.
Hayrebolu 99
Hayreddin (Mimar) 45 stanbul 3, 5, 6, 8, 9, 12, 14, 16,
Hzr 8 17, 18, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 26,
Hzr elebi 15. 27, 2 8 , 29, 3 0 , 3 1 , 32, 3 3 , 34, 35,
Hzr (avu) 39. 36, 38, 39, 4 1 , 42, 34, 44, 45, 46,
Hzr (avu) 92. 47, 49, 50, 5 1 , 55, 56, 58, 59, 60,
 152
61, 62, 63, 64, 65, 66, 68, 69, 70, Keida 4.
71, 72, 73, 74, 7 5 , 76, 78, 79, 80, Khc Ali Paa 26, 27, 2 8 .
81, 82, 83, 87, 88, 89, 90, 92, 93, Krck 8 3 .
94, 95, 98, 100, 101, 102, 103, 104, Krkeme 17, 19, 27.
105, 107, 108, 109, 110, 111, 112, Krkkilise 86, 98.
113, 115, 116, 117, 118, 119, 120, Kzanlk 99.
121, 122, 123, 124, 125, 127, 128, Kzlaa 99.
129, 130, 131, 132, 134, 135, 137, Korkud 6.
139, 140. 141, 143, 144, 145, 146, Kostantaniyye 45.
147. Kprl 83.
Kumkapu 106.
K Kurueme 7 6 .
Kabil avu 65. Kuyumcular 19.
Kadky 99.
K-dhane 17, 19, 26, 75, 141.
Kalenderhane 20. Lala Mustafa Paa 118.
Kamer 3 8 . Langa 65.
Karaca (Hisar eri) 45. Ledahmil 5.
Kar Ali 15. Lehistan 4, 107.
Karaky 115. Litga 4.
Kara Bali 104. Lokman (ehnameci) 3 5 .
Karadeniz 60, 65. Lutfullah (Mneccim) 36.
Karaferiye 89.
Kara Mrsel 104 M
Karasu 99. Mahmud Aa (Mirialem) 10.
Karinbad 82, 9 8 . Mahmud (Mteferrika) 13.
Karlk Harman 53. Mahmud (Tacir) 13.
Kartal 86. Mahmud (avu) 37.
Kasm Bey 14. Mahmud Paa hass 98.
Kasmpaa 28, 32, 4 1 , 53, 54, 56, Mahmud elebi 113.
75, 119, 140. Muhmud paa 137.
Kasm (Molla) 112. Maksud (skele emini) 106.
Kastamoni 15. Maldepe 86.
Kavala 89, 99. Malko 8 3 .
Kazkl 9. Manastr 83, 89.
Kefe 4, 70, 80, 82. Manyas 135.
Kemer 141. Marmara 113.
Kendgelen 56. Mehmed II, (Sultan) 54, 51, 54, 63,
Keru 8 8 . 87, 119, 129.
Kesriye 89. Mehmed (ehzade) 30.
 153
Mehmed paa (Sakallu) 90. Muhyiddin (ehislm) 36.
Mehmed (Kzlar Aas) 27, 30, 32. Muhyiddin 62.
Mehmed (Deftedar) 25. Muhyiddin 38.
Mehmed paa 96. Murad-III 8, 2 1 .
Mehmed avu (Muhtesib) 66. Murad bin Ali 119.
Mehmed (Sobas) 62, 87. Musa (Molla) 36.
Mehmed (Hassa taciri) 4. Mustafa (ehzade) 8.
Mehmed (Kapuc) 8. Mustafa (Doancba) 11.
Mehmed paa 10. Mustafa (Kapuc) 13.
Mehmed Aa (Kapuc) 12. Mustafa (Blkba) 13.
Mehmed (Mimar) 2 1 . Mustafa (Mimar) 20.
Mehmed (Ktib) 3 8 . Mustafa (Koyun emini) 25.
Mehmed paa 4 1 . Mustafa (Msr defterdar) 25.
Mehmed (Suba) 43. Mustafa (Sipahi olan) 46.
Mehmed avu 12. Mustafa 115.
Mehmed (Kadasker) 54. Mustafa avu 10.
Mehmed (Molla) 54. Mustafa avu 140.
Mehmed paa (Belerbei) 54. Mustafa (Blkba) 84.
Mehmed paa 7 3 . Mustafa (Mteferrika) 87, 88, 106.
Mehmed (avu) 102. Mustafa 114.
Mehmed (avu) 108. Mustefa Nuh 116.
Mehmed (Kethda) 143. Mustafa (Koyun r mini) 91.
Mehmed (Muhtesib) 109.
N
Mehmed Fzun 133.
Nahcivan 77.
Mehmedi Marib 133.
Narin 38.
Mehmen avu 141.
Nebi brahim 120.
Mekri 99.
Nefise (Giritli) 38.
MemL (Nakka 94.
Nesim (Tabib) 56.
Merhay 55.
Nesim (Darbhane emini) 7 1 , 72.
Merzifon 15.
Nikola 7.
Metrofan (Patrik) 49.
O,
Midilli 29.
Midye 9 8 . Okmeydan 75, 117.
Mihalic 135. Ortaky 76.
Mihrimah 22. Osman paa (zdemirolu) 12, 77,
Misivri 98. 118.
Msr 3, 5, 11, 13, 15, 32, 90, 114, Osman (Mderris) 37.
133. Osman Aa (Kilerci ba) 11.
Mosko 4, 13, 104. mer avu (Suba) 70.
Mudanya 121. mer (avu) 98, 103.
154
Seyfullah (eyh) 120.
Silivri 7, 60, 8 1 , 89.
Papa Flri 45.
Silivri Kapus 89.
Pervane 18.
Sinan (Mimar) 3, 20, 22, 26, 29, 6 1 ,
Pervane 104.
73.
Perviz 93.
Sinan (Halife) 3 8 .
Pir Nazmi 9.
Sinan (avu) 25.
Pir Nazar 110.
Sinan (avu) 26.
Piri avu 38,
Sinan (Kasab) 9, 10.
Piri paa 53.
Sinan (Attar) 64.
Pir Sultan 83.
Sinan (Kadiasker) 45.
Piri avu 146.
Sinan olu 127.
Pnar hisar 98.
Sirm 82.
Piyale paa 2, 10.
Siroz 83, 89.
Poal 4.
Solikos 60.
R Sultanyeri 98.
Receb 133.
Sulumanastr 46.
Rdvan 114.
Sun'ullah 56, 57.
Rodoscuk 5, 83, 9 1 .
Sdlice 7 5 .
Rum 1.
Sleyman (Kanun) 15, 26, 29, 32,
Rumeli 10, 61, 78, 96, 139, 145, 147.
35, 116, 119, 125, 142, 147.
Rumeli Hisar 76.
Sleyman (Bevvab) 12.
Ruskasn 98.
Sleyman (Sipahi olan) 3.
Rusya 4, 13, 115.
Sleyman 127.
S, Sleyman avu 18.
Sabanc 2 1 . Sleymaniyye 14.
Sadeddin (Hoca) 3 1 . Srgn 56.
Salevi 88. aban 195,
Samako 26. ah avu 143.
Samanlu 64. emsddin (Kad) 4 5 .
Sarahane 70. eytan olu 49.
Saryuvan 4. irvan 77.
Sefer (Kethda) 89. cca (avu) 108.
Seferihisar 112. kr 83.
Selanik 83. T
Selnik 7 1 , 72. Takyyddin 3 6 .
Selim I. 45, 87. Tatarbazar 10, 8 3 .
Selim II. 1, 2, 3, 7. 2 1 , 35, 115, 116. Tavancl 64.
Selimi 5. Tekirda 88, 9 1 , 108.
Seiddin (Tabib) 3. Tilcve 83.
 155

Timurhisar 8 3 .
Todorok 104. Y a h y a Efendi 28.
Tophane 6, 26, 28, 41, 76. Yahya 127.
Trahman 18. Yalakbd 104.
Turunduk 17. Yanbolu 9 8 .
Tuzla 112. Yanya 13.
U Yasef 55.
Ulu Yrk 1. Yazc iftlii 17.
Unkapan 7 5 . Yedikule 93, 119.
Ustrurumca 8 3 . Yemen 18.
Uzeyr 6. Yemi 75, 109.
Uzuncaova 99. Yenibahe 89.
skb 68, 8 3 . Yenicei Karasu 83, 89, 99.
skdar 2 1 , 49, 69, 76, 86, 105, Yenihisar 76.
114. 115. Yenikapu 65, 89.
skbl emesi 25. Yeniehir 83.
Yeremya (Patrik) 49.
Yorgi ba 53.

Valide Sultan 32.

Vardar 89.
Varlad 55. Zarai Cedid 99.
Vefa (eyh) 18. Zarai Atik 99.
Veli (kupuc) 11. Zahide 20.
Venedik 106, 119, 129. Zekeriyya (istanbul kads) 120, 122.
Vize 98, 101. Zeyrek 20, 25, 72.
Voynuk 10. Zihne 84, 89.