ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print)

Volume 4 Issue 4, p. 15-34, November 2012

Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar

The Greek Community of Turkey and the 6/7 September Incidents of 1955

Resul BABAOLU
Milli Eitim Bakanl

z
Bu makalede, 6/7 Eyll olaylarnn Trkiye Rum cemaati zerindeki psikolojik ve toplumsal etkileri
incelenerek bu dnemdeki tahrip eylemlerinin manevi boyutu zerinde durulmaktadir. Trkiye Rum Cemaati,
Bizans mparatorluunun yerli halk olarak stanbulun fethedilmesinin ardndan Osmanl Devletinin Millet
Sistemi iinde yuzyillarca varln srdrmtr. Youn olarak stanbul, zmir, Bursa, Gkeada, Bozcaada ve
evresinde yaayan Rumlar, btn gayrimslim aznlk gruplarna salanan ve byk oranda slam kltrnden
kaynaklanan hogrye dayanan sistemde sosyal ve ticari hayatta varlk gstermiti. Mslman toplumla
aralarndaki din ve kltr fark zaman zaman sorunlara yol amasina ragmen, hicbir olay 6/7 Eyll 1955 tarihinde
yaanan ve Trkiye tarihinde benzerine rastlanmayan ykm olaylar kadar Trkiyeli Rumlarn hayatlarnda etkili
olmamistir.

Anahtar Kelimeler: 6/7 Eyll Olaylar, Trkiye Rumlar, Trkiye, Demokrat Parti, Kbrs

Abstract
This article examines the 6/7 September Incidents and the psychological and social impacts of these
destructive attacks along with their spiritual dimension on the Greek community of Turkey. After the Ottoman
conquest of Istanbul, the Greek community of Turkey lived for centuries in the Ottoman millet system. The Greeks,
who mainly lived in stanbul, zmir, Bursa, Gkeada and Bozcaada, enjoyed the religious and cultural freedoms
granted to all non-Muslim subjects of the empire and maintained their presence in its social and economic life.
While the religious and cultural differences between the Greek and Muslim population sometimes caused problems,
no incident in Turkish history was as destructive as the 6/7 September Incidents of 1955 on the lives of Turkeys
Greek community.

Key Words: 6-7 September Incidents, Turkish Greeks, Turkey, Democrat Party, Cyprus

Giri
Sahip olduklar dil, din, kltrel zellikler ve entelektel birikimlerini yzyllarca
koruyup gnmze tayan Trkiye Cumhuriyetinin Rum vatandalar, halen Osmanl
mparatorluunun ok uluslu toplum yapsnn bir devam olarak varlklarn
srdregelmektedir.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 16

Rumlar, Trkiyede dnemsel olarak karlatklar birtakm olumsuz gelimeler

dnda; ekonomik, sosyolojik, siyasi ve kltrel alanlarda kendilerini ifade edebildikleri gibi
ekonomik alandaki stnlklerini de zellikle Demokrat Parti iktidarnda daha da artrarak
dnemin liberal havasnn yaratt ortamda olabildiince rahat bir yaam srmtr.
II. Dnya Savandan sonra ortaya kan Souk Sava srecinde Trkiyenin Bat
yanls bir duru sergilemesi ve bu ynde politikalar gelitirmesi beraberinde NATO yeliini
getirmitir. NATOnun dou kanadn oluturan Yunanistan ve Trkiyenin, Sovyet tehlikesine
kar gelitirilen savunma sistemi ierisinde byk bir nemi vard.
Trk-Yunan ilikilerinin olumlu bir mecrada srdrlmesi ve iki lke arasndaki
muhtemel siyasi krizlerin nlenebilmesi iin dnemin politikaclar byk bir aba
gstermitir. Yunanistan ile Trkiye arasndaki bu yaknlama, zellikle lkedeki Trk ve Rum
aznlk nfuslarn olumlu ynde etkilemitir. Her iki hkmet de ilikileri yumuatmada ve
karlkl kamuoylarn ikna etmede aznlk topluluklarnn hayat artlarnda belirgin
iyiletirmeler yapmann nemli olabileceini dnmlerdir.
Trkiyede yaayan Rum cemaati de bu dnemde byk bir rahatlk ve serbestlie
kavumutur. D politikadaki bu olumlu tablonun Trkiyede yaayan Rum cemaatine de ayn
ekilde olumlu yansmalar olmutur. Okul sisteminin temelini tekil eden ilkokullarn says
bu dnemde 44ten 51e ykselmi, Ortodoks din adamlarnn okullara giriine tekrar izin
verilmi ve btn stanbulda birok kilise okulu organize edilmitir. 1 1948 ylnda Patrik
Athenagorasn ABDnin desteiyle patrik setirilmesine Lozan Konferansnn Fener Rum
Patrikhanesiyle ilgili maddesine aykr olmasna ramen Trkiye, olumlu havann
bozulmamas adna bu gelimelere engel olabilecek bir giriimde de bulunmamtr.
Dnemin Babakan Adnan Menderes, 6 Haziran 1952de yanna D leri Bakan
Fuat Kprly de alarak Patrikhaneye bir ziyarette bulunmutur; zira Menderes,
Patrikhaneyi ziyaret eden ilk Trkiye Cumhuriyeti Babakan olmutur.2
Yunanistanda 1953 ylnda kabul edilen anayasada en yksek dini makam olarak
Fener Patrikhanesi kabul edilmitir.3 DP hkmeti, iktidarnn ilk yllarnda Yunanistan ile iyi
ilikiler kurma gayesinde olduundan lke iinde de aznlklara kar yrtt sahiplenici ve
hassas politikasn 1953 ylnda stanbulun fethinin 5oo. yl dnm kutlamalar yaklanca da
sergilemitir. Farkl evrelerin byk kutlama hazrlklar yapt bu gnlerde hkmet resmi
bir aklama yaparak Yunanistan ile gelien kardee ilikileri sarsacak bir giriimden
kanmak gerektiini bildirmitir.4

1
Stefo Benlisoy, II. Dnya Sava Sonrasnda Trk- Yunan Yaknlamas, Kral ve Kralienin
Trkiye Ziyareti Toplumsal Tarih Dergisi, S. 81, Eyll 2000, s. 14.

Lozan Bar Antlamasnda Patrikhane ile ilgili imzalanm olan protokollere gre Trk vatanda
olmayan birisi Patrik olarak seilemezdi. Bkz. Adnan Sofuolu, Fener Parikhanesi ve Siyasi
Faaliyetleri, TTK Yay. stanbul, 1996.
2
Ahmet Yaar Akkaya, Menderes ve Aznlklar, Mhr Kitapl, stanbul, 2011. s. 73.
3
Adnan Sofuolu, Fener Rum Patrikhanesi ve Siyasi Faaliyetleri, Turan Yaynclk, stanbul,
1996, s.122.
4
Fatih Akn, Trkiyede Aznlk Politikalar, 6-7 Eyll Olaylar, Kum Saati Yay. stanbul, 1996,
s. 15.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
17 Resul BABAOLU

ki lke arasnda byk abalarla gelitirilen olumlu siyasi ilikilere karn, 1951
ylndan itibaren Yunanistan, Kbrs Adasn ilhak etmeye ynelik sylemlerde bulunmutur.
Adadaki Rumlarn kurduu EOKA rgtnn Trklere ynelik kanl saldrlara girimesi
Trkiyede byk bir infiale neden olmutur. Trkiyedeki basnn ve baz sivil kitle
rgtlerinin balatt milliyeti kampanyalarn yaratt baskyla Demokrat Parti Kbrs
konusunda daha sert politikalar retmi ve Trkiyede oluan bu gergin hava 6-7 Eyll
Olaylarna giden sreci balatmtr.

Londra Konferans 6/7 Eyll Olaylarna Giden Sre

Yunanistann Kbrs kendi topraklarna katma gayreti ve Aday Helenletirme
iddialar II. Dnya Savandan sonra glenmeye balamtr. Bu dnemin, smrgeci dzenin
eletirilmeye baland ve ABD ile Birlemi Milletler nclnde yrtlen self
determinasyon ilkesinin yaratt kresel konjnktrel yaps dnldnde, Yunanistann
doru bir zamanlamayla hareket ettii anlamna geliyordu.
Yunanistan, 1951 ylndan itibaren uluslararas platformlarda Kbrs meselesini
gndeme tayarak bu konuda aktif bir politika ierisine girmitir. Mesele, nce Yunan
parlamentosuna getirilerek Kbrsn mutlaka Yunanistana iltihaknn gerekletirilmesi
gerektii vurgulanmtr. Ayn yl Kasm aynda Adann fiili sahibi olan ngiltere ile
grmeler balatlr. Yunanllar, Kbrsn kendilerine terk edilmesi karlnda Adada
ngiltereye s vaadinde bulunurlar fakat bu teklifleri reddedilir. 5
Yunanistan, Kbrs konusunda ngiltere ile uzlama abalarnn sonusuz kalmas
zerine Birlemi Milletlere bavurarak sorunu uluslararas alana tamtr. 24 Eyll 1954
tarihinde ngiliz delegesinin itirazlarna ramen Kbrs konusu BMnin gndemine alnmtr.
Ancak Yunanistann 1954 ile 1958 tarihleri arasnda BMye yapt be bavurusu da istedii
gibi sonulanmamtr.6 Siyasi giriimlerin sonusuz kalmas zerine Kbrsta iddet eylemleri
trmana gemitir. Bu aamadan sonra Adadaki Trklere ynelik balatlan iddet eylemleri
hz kazanarak kabul edilemez bir boyuta varmtr.
Yunanistann silah ve parasal desteini alan Kbrsl Rumlarn Trklere kar
balattklar tedhi faaliyetleri, kanlmaz olarak Kbrs sorununa Trkiyenin de taraf
olmasna yol amtr.
Kbrs konusunda Yunanistann kat bir politika yrtmesi zerine Trkiyedeki ortam
da gerginlemitir. Kbrsta Trklere kar balatlan iddet eylemlerine tepki olarak kurulan
Kbrs Trktr Cemiyeti ve Trkiye Milli Talebe Federasyonunun balatt miting ve

EOKA; Ethniki Organosis Kyprion Agoniston, Kbrsllarn Mill Mcadele rgt, Kbrs
Rumlarnn Enosis amacn gerekletirmeyi hzlandrmak iin Adadaki Birleik Krallk idaresi ve
Kbrsta yaayan Trklere kar kurulmutur.
5
erif Demir, Demokrat Parti Ve D Politika Yznc Yl niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Van, 2002, s.78.
6
Stephen G. Xydis, The UN General Assembly As An Instrument of Grek Policy: Cyprus, 1954
58, The Journal Of Conflict Reslution, Vol.12, No. 2, ( June 1968), s. 2.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 18

eylemler hkmet zerinde bask yaratarak Kbrs konusundaki milli bilinci ve heyecan
arttrmtr.7
Demokrat Parti Hkmetinin Kbrs ile ilgili bir politika deiikliine gitmesi ve
konuyla ilgilenmesi,16 ubat 1951de Yunanistan D leri Bakan Sofokles Venizelosun
Kbrsn Yunanistana iltihak edilmesi gerektiini resmen ne srmesi 8 zerine Trkiyedeki
ilk tepki, hkmete yakn bir basn organ olan Zafer Gazetesinden gelmitir. Yaplan yorum
haberde; Venizelosun demecini Kbrs sorununun yeni bir aamas olarak deerlendirmek
gerektii, ikinci planda sorumlu devlet adamlarnn dahi Kbrs davasn ele aldklar, Yunan
hkmetinin gizli almalarn artk sorunu kvama getirdiine inand ve ii aka ortaya
dkmekte saknca grmedii vurgulanmtr. 9
Babakan Venizelosun yapt aklamaya Hkmet adna ilk tepkiyi, D leri
Bakan Kprl 20 Nisan 1951de Hrriyet gazetesine verdii deme ile ortaya koymutur. 10
Kbrs meselesinin ciddi bir krize dnme tehlikesi gsterdii gnlerde ngiltere,
Kbrs sorununu zme kavuturmak ve Trkiyeyi de soruna taraf hale getirmek amacyla
Eyll aynda Londrada dzenlemeyi planlad konferans iin taraf devletlere davetiye
gndermitir.11 Konferans 1955 Austosunun 29unda Londrada Lancaster Houseta
yaplacakt. Daveti yapan ngiltere Babakan Harold Mac Milland. 12
Konferansn yaplaca tarih yaklanca Trkiyenin Kbrs politikas daha ok
belirginleerek tavizsiz bir hale gelmitir. Bununla birlikte Babakan Menderesin 24 Austos
gn Liman lokantasnda gazetecilere yapt konumada13 Yunanistan aleyhinde sert ifadeler
kullanmas, lkedeki milli heyecann tehlikeli boyutlara varmasna yol amtr.
Londra Konferansnda Trk delegesi D leri Bakan Fatin Rt Zorlu, Kbrs
Adasnn hukuki, siyasi, ekonomik, askeri ve sosyolojik bakmdan Trkiye ile ortak paydalar
olduunu baarl bir ekilde ortaya koymutur. ngiltere iin Kbrs konusunda Yunanistann
elini zayflatmak, Trkiyenin konferanstaki baarsna balyd. 14 Trk heyetiyle bu

7
Bkz. Samim Akgnl, Trkiye Rumlar, Ulus- Devlet andan Kreselleme ana Bir
Aznln Yok Olu Sreci, letiim, stanbul, 2007.
8
Hrriyet, 17.02.1951.
9
Zafer, 21.02.1951.
10
Hrriyet, 21.04.1951. D leri Bakan Kprl yapt aklamada; Kbrs ile ilgili yaplacak
olan hukuki bir dzenlemenin karlarmza aykr olmasna msaade edilmeyeceini ifade etmitir.
11
Olgun Gkal, 6/7 Eyll Olaylar ve Trk Basn Dokuz Eyll niversitesi, Atatrk lkeleri
Ve nklp Tarihi Enstits, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), zmir, 2006, s. 55.
12
Demirer, 67 Eyll Olaylarna 50. Ylnda Yeni Bak- Hangi Derin Devlet? Demokratlar
Kulb, stanbul, 2006, s. 46.
13
Babakan Menderes yapt konumada Yunanistann self determinasyon politikasn eletirerek
nfus ekseriyetine gre herhangi bir blgenin kaderinin tayin edilmesi prensibi, bu dnyada, hele
bylesine paral olarak tatbik yeri bulmu deildir. aklamasn yapmtr. Bkz. Dilek Gven,
Cumhuriyet Dnemi Aznlk Politikalar Balamnda 6/7 Eyll Olaylar, Tarih Vakf, stanbul,
2005, s. 162.
14
Claude Nicolet, United States Policy Toward Cyprus, 1954- 1959, Oxford University Press,
London, 2007,
s. 65-67, Aktaran; Dilek Gven, a.g.e., s. 196.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
19 Resul BABAOLU

dorultuda yaplan siyasi temaslarla bir bakma ngiltere, Yunanistann Kbrs

bamszlatrma politikalarna kar Trkiyeyi kullanmtr.15
D ileri Bakan Zorlu, yapm olduu n grmeler sonucunda edindii izlenimleri,
28 Austos gn Babakan Menderese yollad telgrafta aklamtr.16 6/7 Eyll tarihlerinde
yaanm olan hadiseleri smarlayan bir belge olduu zerinde youn tartmalar yaanan bu
telgrafta Zorlu u ifadeleri kullanmtr 17:
Bu sabahki mzakerelerimiz gayet nazikne cereyan etmekle beraber gayet kati
ifadeler altnda geti ve bizim haklarmz savunmamz hususunda cesaretimizi kracak bir eda
taknmadlar. Fakat ifadelerimizle haklarmzda musr davranacamza kendilerini teyakkun
ettirdiimizi zannediyorsak da bu safhada ok allmas icap ettiini sanlamaktayz. Bu
sebeple gerek biz, gerek gazetecilerimiz bu yolda gayret sarf ediyoruz.
Taraf devletlerinden bu husustaki ilgililere verilecek emirlerin pek faideli olacan
sayglarmla arz ederim.18
D leri Bakan Zorluya gre Adada statko korunmalyd. ngilterenin egemenlik
haklarn devretmesi halinde Ada, asl sahibi olan Trkiyeye braklmalyd. nk corafi,
stratejik ve ekonomik olarak da Kbrs, Anadolunun bir paras durumundayd. D leri
Bakan Zorlu, ayrca bir sava durumunda Trkiyenin gneyindeki limanlarn olduka byk
bir nem arz ettiini ifade ederek Kbrs Adasna sahip olan bir devletin Trkiyenin bu
limanlarna da kolaylkla mdahale edebilecei endiesini de dile getirmitir.19 Ancak
grmelerin tkanmaya doru gittii gnlerde, ngilterenin de Adadaki askeri varlnn
korunmas durumunda Kbrsa muhtariyet verilebileceini belirtmesi zerine Zorlu,
konferanstaki konumasnda tedhiiliin durdurulduu, din adamlarnn siyasete karmasnn
nlendii, Trklere ve Rumlara eit siyasi temsil hakk tannd ve Ada mukadderatnn Rum

15
Demirer, 67 Eyll Olaylar s. 46.
16
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/340.4.2
17
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/340.4
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/341.4.4
18
Demirer, 6/7 Eyll 1955 Yassada 6/7 Eyll Davas, Balam Yaynlar, stanbul, 1995, s. 404.
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/340.45
D leri Bakan Zorlunun gnderdii bu telgraf, daha sonra farkl ekillerde yorumlanarak
zellikle son cmleden yola karak stanbulda Rumlara ynelik saldr eylemlerinin balatlmasnn
sipari edildii ne srlerek 6-7 Eyll hadiseleri buna dayandrlmtr. Bkz. Hulusi Dosdoru, 6-7
Eyll Olaylar, Balam Yaynlar, stanbul, 1993, Dilek Gven, a.g.e., Vasiliadis Kiratzopulos, Kayt
Olunmam Soykrm, ev. Sonya zsakar, Pencere Yay. stanbul, 2009. Aziz Nesin, Salkm Salkm
Aslacak Adamlar, Adam Yay. stanbul, 2004. Hasan zzettin Dinamo, 6/7 Eyll Kasrgas, stanbul,
1971. Ancak, Fatin Rt Zorlu, Yassada mahkemesinde 6-7 Eyll Olaylar durumasnda bu iddialar
reddederek sz konusu telgraf gnderdiine dier delegelerin de ahit olduunu, bylesine ciddi bir
telgrafn bu ekilde zensizce gnderilemeyeceini ifade ederek ilgililere verilecek emirlerin pek
faydal olaca... cmlesiyle de diplomatik nlemleri kastettiini aklamtr. Bkz. Fatih Akn,
Trkiyede Aznlk Politikalar Balamnda 6-7 Eyll Olaylar, Kum Saati Yay. stanbul, 2006.
Emine Grsoy Naskali, Yassada Zabtlar-II, 6-7 Eyll Olaylar Davas, Kitabevi,
stanbul, 2007.
19
Brendan OMalley-IanCraig, The Cyprus Conspiracy, I.B. Tauris, London, 2007, s. 22.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 20

ounluun kararyla tayin talebinden vazgeildii takdirde, muhtar bir idare kurulmasn
Trkiyenin kabul edebileceini belirtmitir.20
Konferansn son gnnde Yunanistan D leri Bakan Stefanopulosun; Bu
artlarda kalkp gideriz. demesi zerine hava bsbtn gerginlemitir. Olaylarn patlak
verdii 6 Eyllde de konferans sonusuz bir ekilde dalmtr. 21 D leri Bakan Zorlunun
Londra Konferansnda byk abalarla elde ettii salam konumu bylelikle yitirilmitir.

Selanikte Patlayan Bomba ve stanbulda Balayan Tahrip Eylemleri

Londra Konferansnn sonu alnamadan dalmas ve Kbrsta devam eden Rum
saldrlarnn Adadaki Trklere zor gnler yaatmas, Trk toplumunda milli heyecan
bsbtn arttrmtr.
6 Eyll gn leden sonra, stanbuldaki gergin hava doruk noktasna ulamtr.
Hac Abdullah Lokantasnda Cumhurbakan Celal Bayar, stanbul Valisi ve dier davetlilerle
yemekte olan Menderese Selanikteki Atatrkn evine bomba atld haberi iletilmitir. 22
Babakan Menderes, ok etkisi yaratan bu haberin derhal devlet radyosundan halka
duyurulmas talimatn vermitir. Saat 13.00daki radyo blteninde bomba olay u szlerle
haberletirilmitir;
Selanikte Aziz Atatrkn doduu ev ile Trk Konsolosluu binasnda bahede saat
gece yarsn drt gee bir bomba patlam ve bu infilak neticesinde Aziz Atatrkn doduu
evin pencereleriyle Konsoloshanenin camlar hasara uramtr. nfilak esnasnda insanca
zayiat olmamt.23
stanbul Ekspres gazetesi olay, Atamzn evi bomba ile hasara urad. balyla
haberletirerek Kbrs Trktr Cemiyeti Genel Sekreteri Hikmet Bilin konu ile alakal
yapt; Mukaddesata el uzatanlara bunu ok pahal deteceiz. Cemiyet, hadiselerin
inkiafna gre yeni ve mhim aklamalar yapacak. aklamalarna yer vermitir.24
stanbul Ekspres gazetesindeki haber, btn yurtta hkim olan gergin havay bsbtn
alevlendirerek halk genelinde Rumlara kar mevcut olan fke ve nefretin katlanarak artmasna

20
Serdar Sakin- Sabit Dokuyan, Kbrs ve 67 Eyll Olaylar, IQ, stanbul, 2010. s. 66.
21
Sami Kohen, 50 Yl Sonra, Milliyet, 06.09.2005.
22
Demirer, 6/7 Eyll 1955 Yassada 6/7 Eyll Davas, Balam Yay. stanbul, 1995, s. 74. Ayrca
bkz. Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.108/337.1.37, Selanik Bakonsolosluunun gnderdii
telgrafa gre saat 24.07de Atatrkn evi ile Konsolosluk arasnda bulunan baheye atlan iki
bombadan biri patlamtr. Patlama sonucunda konsolosluk binasnn camlar krlm, unun dnda
ciddi bir maddi hasar yaanmamtr.
Ayrca bkz. Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.108/337.1.35
23
Demirer, 6/7 Eyll Olaylarna 50. Ylda Yeni Bak, Hangi Derin Devlet, Demokratlar Kulb
Yay. stanbul, 2006, s. 76. Babakan Menderes, Yassada durumalarnda kendisine, bu haberi neden
Radyoda yaynlatt ile ilgili sorulan soruya; olayla ilgili halkn gvenilir kaynaklardan bilgi almasnn
daha sonra oluabilecek speklasyonlardan daha doru bir i olduu cevabn vermitir.
24
stanbul Ekspres, 06.09.1955. (kinci Bask) Gazetenin bu saysnda manet olarak yer alan haber
yle verilmitir; Atamzn evi bomba ile hasara urad., Sabaha kar vuku bulan bu menfur hadise
infial uyandrd., Genlik Dikkat! Bir damla barda tarmamaldr.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
21 Resul BABAOLU

neden olmutur. 6 Eyll gn stanbul Yksek Okullar Talebe Birlii Bakan Bahattin
Ertann aklamalar baz kesimler iin kkrtc etki yapmtr. Ertan, yapt aklamada;
bomba olaynn barda taran son damla olabileceini ifade ederek Trk genliinin Kbrs
konusunda her zamankinden daha hassas olduunu belirtmitir.25
Nihayet gnlerden beri devam eden toplumsal gerilimlerle birlikte basnn Rumlara
kar var olan tepkiyi besleyecek nitelikte haberlere yer vermesi ve bomba hadisesi dolaysyla
stanbul Ekspres gazetesinin kard ikinci basknn sokaklarda velvelelerle satlmas
hakikaten barda taran son damla olmutur. 26 stanbulda youn olarak Beyolu, ili,
Adalar, Kurtulu, Osmanbey, Eminn gibi semtlerde yaayan Rumlar son zamanlarda
karlatklar tepkinin son halkas saylan 6/7 Eyll olaylarn hazrlksz ve panik havasyla
karlamlardr. Ellerinde bayraklar ve Atatrk posterleriyle byk halk kitlesi, Kbrs
Trktr Trk Kalacaktr! diye tempo tutturarak saat 17.00den itibaren balayarak bir anda
btn stanbul caddelerine yaylmtr.27
Saat 17.00den itibaren stiklal Caddesinden yryerek Taksime gelen topluluk,
Cumhuriyet Meydannda stiklal Mar okumu ve Cumhuriyet Antnn nne Trk
Bayraklar asmtr. Aziz Atatrkn doduu eve gz dikenler lsn, kahrolsun diye baran
topluluktan ileri atlan bir gen hep beraber yryelim! diye barmtr. Buradan yrmeye
balayan kalabalk, Aya Triada Kilisesinin nnde toplanmtr.28 Ellerindeki Trk
Bayraklaryla stiklal Caddesi boyunca yrmeye balayan bu kalabalk, bayrak as, bayrak
as! diye bararak evredeki dkknlara uyarlarda bulunmutur.29
stiklal Caddesinden sonra Tnele doru saat hareket eden kalabalk grup 18.00de
Rum dkknlarna kar youn bir tahribata girimitir.30 Tahrip eylemlerini balatan bu
kalabalk grup saat 19.00a doru, Yunan Konsolosunun bulunduu sokaa doru hareket
etmise de sokak polis gleri tarafndan kordona alnd iin eylemci grup amacna
ulaamamtr.31
Gittike kalabalklaan ynlar, artan bir iddetle zellikle, Rumlara ait olan ama o
hengmede sahiplerinin Rum mu yoksa baka bir Gayrimslim grup, ya da Mslman m
olduunun ayrdna varamadan etraftaki dkkn, ev ve dier tanmaz mallara saldrarak
byk maddi kayplara sebep olmutur. Perembe Pazar, Sirkeci, Hali, Beyazt, Gedikpaa,
Kumkap ve Yenikap civarndaki aznlklara ait dkkn, ev ve kiliselerin tahribi ise saat
20.00 den sonra balam ve devam etmitir.32 Olaylar esnasnda Rumlara ait olan Embros,
Apoyewmatini ve Tahidromos Gazeteleri de tahrip edilmitir.33

25
stanbul Ekspres (2. bask), 06.09.1955.
26
Fahri oker Arivi, 6/7 Eyll Olaylar Fotoraflar Belgeler, Tarih Vakf, stanbul, 2005. s.
424.
27
Cumhuriyet, 07.09.1955.
28
Akam, 07.09.1955.
29
Vatan, 07.09.1955.
30
Milliyet, 07.09.1955.
31
A.g.g., 07.09.1955.
32
Cumhuriyet, 07.09.1955.
33
Akam, 07.09.1955.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 22

fkeli kalabalk, Kbrs Trktr, Trk Kalacak! bartlar arasnda marlar

syleyerek stiklal Caddesinde Rumlara ait birok iyerini tahrip etmitir. Azgn kitle,
dkknlarn kepenk, kap ve vitrinlerini krp iindekileri sokaa boaltmtr. 34
Saat 20.15 itibariyle Kurtuluta dkknlarn kepenk, cam ereveleri indirilmi, Rum
evleri taa tutulmu ve Ortodoks kilisesinin kulesinden anlar aaya atlmtr. Ayn saatlerde
Cihangirde, Tarlabanda, Yeniehirde, hsl, Rum dkknlarnn bulunduu, Rumlarn
yaadklar btn semlerde cam evrelerler aa indirilerek, mallar sokaa dklm ve
paralanmtr.35 Fener Rum Patriinin Tarabyadaki evi de saldrganlar tarafndan yaklarak
ciddi ekilde tahrip edilmitir.36
Kentin her yerinde yamalar ayn yntemlerle yaplmtr. Dkknlar sz konusu
olduunda saldrganlar nce vitrinleri talayarak paralam ya da vitrinlerin nlerindeki demir
parmaklklar kaynak makineleri veya tel makaslar yardmyla amlardr. 37 te yandan,
olaylara katlanlarn ellerindeki saldr aletlerinin (sopa, demir ubuk vs.) ayn boy ve renkte
olmas, saldr dzenlenen ev ve i yerlerinin nceden iaretlenmesi ve belirtilen adresleri
ieren listelerin nmayii gruba verilmesi, olaylarn nceden planlanm olabileceini
dnmemizi gerektiren kantlardan saylmaldr. 38
Saat 21.00de Taksim Aya Triada Kilisesi an kulesinden alev almtr. 39 ehir
genelinde gece yars 26 kilise ve ayazmada yangn kmtr. Byk bir yangn dalgas ehrin
geneline yaylm birok ev ve iyeri yanmtr. Rumlara ait eyalar sokaklara atlp
Tarabyadaki gazinolar, patronlarnn evleriyle beraber tahrip edilmitir. 40 lerleyen saatlerde
saldrgan gruplar Balkl Rum Hastanesine ynelerek burada bir papaz kt bir ekilde
yaraladktan sonra etraf tahrip etmilerdir. 41
Gece saat 22.00den sonra banliy trenlerinden baka nakil vastalar ileyemez olmu,
elence yerleri, lokantalar, kahveler ve sinemalar kapanmtr. Gece yarsndan sonra ehrin
muhtelif semtlerinde yanmakta olan 29 kilise ve ayazma ile baz mahallelerden ykselen
alevlerle gk, yer yer krmz renge brnm ve cankurtaran sesleri gece yarsndan sonra bile
duyulmaya devam etmitir.42
Benzer olaylar zmir ve Ankarada da meydana gelmitir. Ankaradaki olaylarn
stanbulda yaananlara oranla daha hafif iddette gereklemesi, bu ehirdeki Rum nfusunun
daha az olmasyd.43 Ankarada benzer olaylarn yaanmam olmasnn dier bir nedeni de;
Vali, Emniyet Mdr, Garnizon ve Merkez Komutanlarnn Devlet Bakan Mkerrem Sarol
tarafndan derhal bakanla arlarak gerekli nlemlerin alnmas hususunda uyarlm

34
Milliyet, 07.09.1955.
35
6/7 Eyll Dosyas, Tarih ve Toplum Dergisi, Eyll 1986, S.33, s. 2.
36
Ceylan, a.g.t., s. 54.
37
Gven, a.g.e., s. 30.
38
Bkz, Alfred De Zayas, The stanbul Pogrom of 6 -7 September1955 in The Light Of
nternational Law, Genocide Studies And Prevention, 2 Austos 2007.
39
Ulus, 07.09.1955.
40
Hrriyet, Milliyet, 07.09.1955.
41
Miliyet, 08.09.1955.
42
Cumhuriyet, Akam, 07.09.1955.
43
Gven, a.g.e., s. 43.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
23 Resul BABAOLU

olmalaryd. 44 te yandan Ankaradaki olaylar kk aptaki renci kalabalklarnn zellikle

Ulus Meydannda toplanp eitli ekillerde sloganlar atarak Cebeciye doru ilerlemeleri ve
saylarnn 600e ulamas sonucunda polisin ve askeri birliklerin olaylara mdahale etmeleri
eklinde gereklemitir.45
Olaylarn zmire yansmas ise daha vahim sonulara sebep olmutur. Konak
Meydannda toplanan geni kalabalk kitleleri sloganlar atarak Fuar dolaysyla Konak
Meydanna dikilmi olan Yunan Bayran indirerek Ortodoks Kilisesini yakmtr ve limanda
bulunan Rumlara ait iki motor da batrlmtr. 46 Saldrganlar, zmirde yaayan Rumlara ait ev,
iyeri, kilise, Yunan Konsolosluu ve hatta NATOda grevli olan Yunanistanl subaylarn
oturduklar evlere bile saldrda bulunmulardr. Olaylar sonucunda halktan ve polisten
yaralananlar olmutur. Konsolosluk yanarken halkn fkesi daha da artm, hortumlar kesilen
itfaiyenin yangn sndrmesi de zorlamtr.47
6/7 Eyll Olaylarnn yol at maddi ykmn boyutu ok byk olmutur. Trk
kaynaklarna gre 6/7 Eyll olaylarnn sonucunda; 73 kilise, 8 ayazma, 3 manastr, 5538 ev ve
maaza tahrip edilmitir.48
Helsinki nsan Haklar zleme rgtnn 1992 ylnda hazrlad bir raporda 6/7
Eyll Olaylarna yer verilmi ve ortaya kan maddi hasarn 300 milyon dolar olduu ifade
edilmitir.49
Tahrip ve yama eylemleri sonucunda meydana gelen maddi zararn miktar eitli
kaynaklara gre farkllk gstermesine karn, ok byk boyutlarda olduu bilinen bir
gerektir. Ortaya kan maddi zarar, stanbul ekonomisini durgunlatrmakla birlikte milli
ekonomi asndan da ciddi bir felaket olmutur.

6 /7 Eyll Olaylarna Aznlk nderlerinin ve Rum Basnnn lk Tepkisi

Trkiyede yaayan Rum Ortodoks aznln devlet ve Mslman halk ile olan
balarnn zayflamasna yol aan 6/7 Eyll olaylarnn ardndan farkl evrelerin gsterdii
tepkiler arasnda, Rum cemaatinin nde gelenleri ve aznlk basnnn olaylar deerlendirme
tarzna bakldnda son derece saduyulu, birletirici ve yapc davranld gze
arpmaktadr.
Rumlarn yaadklar toplumsal travmann daha ileri boyutlara varmasn engellemi
olan en byk etken, olaylarn ardndan dzenlenen yardm kampanyalarna Mslman
kesimlerden de geni katlmlarn grlmesi ve Rum cemaatine mensup nde gelen kiilerin
umut verici aklamalarda bulunmu olmalardr. Bununla birlikte olaylar srasnda gvenlik
glerinin pasif bir tutum sergilemesi de eletiri konusu olmutur. Demokrat Parti

44
Sabit- Dokuyan, a.g.e., s. 96.
45
Vatan, 08.09.1955.
46
Akam, 07.09.1955.
47
Ege Ekspres, 07.09.1955.
48
Arzu Kldere, zmirde 6/7 Eyll Olaylar, Toplumsal Tarih Dergisi, S.74, C. 13, s.34
49
Helsinki Watch Report, Denying Human Rights And Ethnic Identity: The Greeks of
Turkey, New York, 1992, s. 10.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 24

milletvekillerinden Aleksandros Hacopulsun meclis oturumunda yapt konuma bu

bakmdan nemlidir50
6/7 Eyll olaylar, Rum aznln Trk toplumuyla yaad birlik ve beraberlik
duygusunun ksa vadede azalmasna yol amamakla birlikte, Rumlar, tahrip olaylarnn
ardndan tepkilerini basn araclyla ak bir ekilde ortaya koymulardr. 6 Eyll gecesi
tahrip edilen Embros gazetesinin bir hafta sonraki bayazsnda u satrlara yer verilmitir;
Burada yerimizde kalacaz. Kiliselerimizi yeniden yapmak, llerimizi gmmek,
okullarmz, i yerlerimizi, evlerimizi toparlamak iin Rumlar dtmz yerden
dorulacaklar ve yerimizde kalacaz. Doduumuz, bydmz, dedelerimizin ve
babalarmzn - imdi krk dkk de olsa- mezarlarnn bulunduu bu lkede kalacaz.51
Embros gazetesinin son derece saduyulu bir yaklamla olaylar deerlendirdii bu
yazs, Rum aznln, Mslman Trk toplumuyla birlikte yaamak arzusunda hala bir
deime gzlenmediini ortaya koymas asndan byk nem tamtr.
Dnya Kiliseler Konseyinde Patrikhanenin daimi temsilcisi Melitis akovosun
Glk balyla Apostolos Andreas dergisinde yaymlanan stanbul Cemaatine ynelik
makale mektubunda, iyi Hristiyanlar olarak bu yeni felaketin strabn yaamalar gerektiini
sylemi ve buna yeni bir snav olarak yaklamalarn istemitir.52
6/7 Eyll Olaylarnn hemen ardndan dzenlenen yardm kampanyalar, Hkmetin
ve Trk toplumunun iyi niyetini ortaya koymutur. Hkmet, Gayrimslim vatandalara,
ilerinin bana dnmeleri arsnda bulunup zararlarn telafisi yannda ilerinde yeniden
baarl olmalar iin de kendilerine her ekilde yardm edileceini bildirmitir. 53
6/7 Eyll olaylarnda matbaas tahrip edildii iin olaylardan ancak 15 gn sonra
baslmaya balayan Apoyewmatini gazetesinde kan bir makalede Rumlar, Trk devletine
hala byk bir gven beslediinden sz edilmi, daha sakin ve uzlamac tonda ifadeler
kullanlmtr54
Embrosun ak olarak, dier gazetelerin de sessizce hkmete sunduklar destek,
olaylara ilikin resmi gr ve versiyonun kabul, devlet aleyhine yazsalard yaplabilecek
muhtemel sulamalardan duyulan korkudan dolay deil, daha ok Rum cemaatin yarar
salad Trk- Yunan dostluuna ve Menderes hkmetine gerek inancn iaretleri olsa

50
6/7 Eyll Dosyas, Tarih ve Toplum Dergisi, 1986, S. 33, s. 16. DP Milletvekili Hacopulos,
yapt konumada olaylarn meydana gelmesinde basnn byk bir sorumluluunun olduunu
belirterek gvenlik glerinin olaylar nlemede yetersiz ve isteksiz olduunu ifade etmitir.
51
Orhan Trker, 6/7 Eyll Olaylarnn stanbul Rum Basnndaki Yanklar, Tarih ve Toplum
Dergisi, S.177, 1998, s. 16.
52
Konstantina Andrianopulu, stanbul Rum Basnnn tepkisi ve 6/7 Eyll Olaylar, Tarih ve
Toplum Dergisi, Eyll 2003, S.237,s.27.
53
Milliyet, 10.09.1955.
54
Apoyewmatini, 21.09.1955; Aktaran, Akgnl, a.g.e., s. 220. Bu makalede, Devletin ald
nlemlerle, olaylarn sebep olduu tahribatn ksa srede telafi edileceine olan inancn ak bir ifadeyle
dile getirildii grlr. Buna karn baka eserlerde, Rum cemaati mensuplarnn devletin yapt
tazminat demelerini yetersiz bulduuna vurgu yaplarak alnan nlemlerin Batl mttefikleri memnun
etme amacna ynelik olduu yorumu yer almaktadr. Bkz, Gven, a.g.e., s. 45.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
25 Resul BABAOLU

gerektir. Embros, abartl bir ekilde, cemaatin temel amacnn bu dostluun korunmas
olduunu ne srmtr.55
Rum basn olaylarn yaanmasnn ardndan, tad toplumsal sorumluluu, takdir
edilmesi gereken bir ekilde kampanya dzenleyerek ortaya koymutur.
Dzenledikleri bir yardm kampanyas, yaklaan Noel bayramnda hediye alnmas
yerine buraya harcanacak parann ihtiyac olanlara verilmesi ynndeydi. 56

Gayrimslimlerin 1957 Seimlerine Yaklam

6/7 Eyll olaylarnn yaanmasndan iki yl sonra yaplan 1957 seimleri Demokrat
Parti iin bir dnm noktas saylmaldr. Nitekim iktidarnn son yllarna denk gelen bu
seimlerde DP, birok srprizle karlamtr. Bir yandan 6/7 Eyll olaylarnn maduru olan
aznlklarn oylarna kitle olarak sahip olmas; dier yandan oylarn ykselten muhalefet
partilerinin ykc ve tavizsiz bir muhalefet anlay, Demokrat Parti iin yeni bir dnemin
balangcn beraberinde getirmitir.
1957 seimleri ncesinde, milletvekili Seim Kanununda yaplan deiikliklerle, siyasi
partilerin karma liste yapmalarnn n kesildii gibi, muhalefet partilerinin radyodan
faydalanmalar da zorlatrlmtr. Basn kanununda yaplan deiikliklerle de gazetecilerin
cezalandrlmalar kolaylatrlmtr.57 Bunun yan sra, ekonomide gzlenen dramatik tablo
da iktidar zor duruma sokan bir dier faktrd. Artan enflasyon ve iddetli bir dviz krizinden
kaynaklanan ekonomik durgunluk Menderesi 1957 seimlerinde zor bir duruma sokmutur. 58
Seimler, hayli gergin bir havada cereyan etmitir. Demokratlar, 4.407.000 oy alarak,
610 milletvekilliinden 424n, muhalefet ise topluca 4.478.000 oyla 186sn kazanmtr.
Bir baka ifadeyle Demokratlar, muhalefetin tmnden 300.000 daha az oy almalarna ramen,
yrrlkteki seim sistemi kendilerine mecliste rahat bir ounluk salamtr.59
Bu seimlere aznlklar asndan yaklalacak olursa; son derece artc bir durumla
karlalmtr. 6/7 Eyll olaylarnn madurlar durumdaki aznlk mensubu vatandalar,
iktidar partisine ksa sreli de olsa takndklar olumsuz yaklam seimlere yanstmayarak
tercihlerini DPden yana kullanmlardr. Aznlklarn bu beklenmeyen siyasi tercihlerinin
arkasnda yatan sebep, tek parti iktidar dneminde yaadklar ayrmc ve dlayc nitelikteki
olaylarn DP dnemine gre daha travmatik sonulara yol am olmasyd.
Demokrat Partinin 1957 seimleri iin yapt propaganda almalarnda zellikle
iktidarn ilk yllarndaki icraatlarna vurgu yaplarak CHP youn bir ekilde eletirilmitir. 60
Demokrat Parti aznlklar lehine bir seim kampanyas balatmtr. O zamana kadar seim
listelerinde byk gayrimslim cemaatten birer aday yer alrken, bu kez ikier kii aday

55
Embros, 17.09.1955, Aktaran; Andrianopulu, a.g.m., s. 158.
56
Embros, 12.12.1955, Aktaran; Andrianopulu, a.g.m., s. 160.
57
Tanel Demirel, Trkiyenin Uzun On Yl- Demokrat Parti ktidar Ve 27 Mays Darbesi,
Bilgi Yaynlar, stanbul, 2011, s. 251.
58
Feroz Ahmad, Modern Trkiyenin Oluumu, Kaynak Yaynlar, stanbul, 2009, s. 138.
59
Kemal H. Karpat, Trk Demokrasi Tarihi, Tima Yaynlar, stanbul, 2010, s. 505.
60
DPnin seim afileri iin bkz. http://hasanrua.wordpress.com/2009/05/10/demokrat-parti-1957-
secimi-afisleri/ ET; 12.03.2012.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 26

gsterilmitir.61 zellikle stanbul Valisi, cemaatlerin iinde youn bir seim kampanyas
yrtmtr. Birden, stanbul basnnda valinin gayrimslimlerin dini liderleriyle ekilmi
fotoraflar yer almaya balamtr. Netice itibariyle Demokrat Parti, stanbuldaki
gayrimslim seim blgelerinden 39 milletvekili kartarak istedii oy oranna ulamtr. 62
DPnin bu seimlerdeki almalarnda gayrimslimlere ynelik youn bir propagandaya
girimi olmas, 6/7 Eyll olaylarnn izlerini bir nebze de olsa silmeye almasyla
aklanabilir.
Demokrat Partinin 1957 seimlerinde aday gsterdii aznlk kkenli milletvekili
aday Yusuf Salmann seimlerden nce gazetecilere verdii bir demete ifade ettii; ok
kr DP sayesinde btn vatandalk ve insan haklarna sahip olduk. lsek, CHPye oy
vermeyeceiz.63 szleri, o dnemin koullarn ve aznlk mensuplarnn genel duruunu
ortaya koymutur.

6/7 Eyll Sonras Dnemde Mslman- Gayrimslim Aznlk likileri

Trkiyede yaayan Rum Ortodoks Cemaati, 6/7 Eyll olaylarnda yaad
olumsuzluklardan uzun yllar etkilenmitir. Her eyden nce, iinde bulunduklar topluma olan
gvenlerini kaybetmeleri, bundan byle normal yaamlarna devam etmelerini gletiren bir
durumdu. Osmanl mparatorluunun salad ok kltrllk ve birlikte yaama gelenei 6/7
Eyll olaylaryla birlikte byk bir darbe almtr. Byk lde Yunanistann sorumsuzca
yrtt Kbrs politikasnn bir sonucu olan stanbuldaki gergin ortamn yol at 6/7 Eyll
Olaylar Trkler ile Rum asll vatandalar arasndaki komuluk ilikilerini ve dostluk balarn
derinden sarsmtr.
Her ne kadar olaylar esnasnda yama olaylar yaygn olarak grlmese de bunun baz
rnekleri vard ve bu durum Rumlar tarafndan nefretle karlanmt. Bykadal Ahmet
Tanrverdi nin baz ifadeleri bu durumu ortaya koymutur;
Yamaclk yapanlar grdm. Birtakm insanlarn onlara mdahale ettiklerini
grdm. Bir yandan yakp ykyorlar bir yandan da yamalyorlard. Sonra 6/7 Eyll zengini

61
DP iktidar boyunca Demokrat Parti sralarnda Rum milletvekili grmekteyiz: Ahileas
Moshos: 1884 doumlu hukuku, Hristaki oannids: 1916 stanbul doumludur. Cemaatin nemli
tccarlarndan biridir. Aleksandros Hacopulos, 1911 stanbul doumludur. Hacopulos eski bir retmen
ve okul mdrdr.( Zapyon kz Lisesi) bkz. Akgnl, a.g.e., s. 212.
62
Gven, a.g.e., s. 150. Gvene gre balangta aznlk evreler seimi boykot etmek konusunda
kararlyd. Seimlere katlmamak konusundaki niyetleri, giderek gelecek iin bir tehlike olarak
deerlendirilmeye balamt. Yeniden seilmesi durumunda DPnin, stanbulda verdii kayplarn
acsn aznlklardan karabileceinden endie ediliyordu. Zira semen listeleri incelenerek kimlerin
seimlere katlmadnn belirlenmesi mmknd. Dilek Gvenin bu tespitine bsbtn ters bir iddia,
Ahmet Yaar Akaya tarafndan ortaya atlmtr. Akaya, gayrimslimlerin 6/7 Eyll olaylarnn yaratt
olumsuz havaya ramen koa koa, byk bir hevesle DPye oy verdiini ifade etmektedir. Akkaya ya
gre Rumlarn oyu blok halinde bizzat DPye idi.
63
Ahmet Yaar Akaya, Asimilasyon Yapmaktan Yargladklar Menderes, Aznlklarn Haklarn
Vermiti, Zaman, 05.06.2011.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
27 Resul BABAOLU

tabir edildi bu insanlar. Hamallk yapanlar, kftecilik yapanlar veya parasz pulsuz olanlar
mal mlk sahibi oldular.64
1955 ylnda stanbulda yaanan ykm eylemleri, ok deiik alardan olumsuz
sonulara yol amtr. zellikle stanbulun ok kltrl yapsn yanstan ehir dokusu bu
olaylardan tr byk bir zarar grmtr. 6/7 Eyll Olaylarn kent mimarisi ve grnmne
etkileri asndan deerlendiren Doan Hasol, anlarnda; stanbulu Rumlarn terk
etmelerinden sonra buraya g eden insanlarn ehrin dokusuna uyum salayamayarak
stanbula en byk zarar verdiklerini ifade etmitir. 65
6/7 Eyll Olaylarnn yaratt olumsuz koullardan dolay g eden Rumlar,
stanbulun sosyal ortamna kattklar zenginlii de gtrmlerdir. Rumlarn youn olarak
yaadklar Beyolu semtinde o yllarda barmenlik yapan Vefa Zat, meydana gelen olaylarn
trajik sonularnn olduunu belirterek, g eden Rumlarn gzya dkerek ayrldklarn
aktarmtr.66 6/7 Eylln her eye ramen, Rumlarn iinde yaadklar topluma kar derin
duygular tadklarnn bir ifadesi olan bu hatra, uzun yllar boyunca varln devam ettiren
dostluun rneklerinden sadece biriydi.
6/7 Eyll olaylar meydana geldiinde yetikin bir yata olan stanbul Teknik
niversitesi mezunu Anastasi Sakopuluos, olaylarn yaanmasnn ardndan Atinaya g
ettikten sonra Trklere kar herhangi bir nefret duygusu tamadn nk meydana gelen
olaylarda Sraselvilerdeki evinin tahrip edilmemesini gene bir Trk olan komusu Halile
borlu olduunu aktarmtr.67
Kendisiyle yaplan bir rportajda Trk edebiyat ve yazar Selim leri, olaylarn
yaand gnlerde Cihangir semtinde oturduunu ifade edip Rum asll komularnn g
etmelerini ve yat olan Yannisin ayrlndan duyduu znty uzun yllar zerinden
atamadn aktarmtr.68
Olaylarn iddeti ve yol at toplumsal travmann en nemli sonularndan biri de
toplumsal hogrnn yerini gvensizlik ortamnn almasdr. Saldrlarn grld Kumkap
semtinde meskn aznlklar, yllarca iyi komuluk ilikileri erevesinde yaadklar
Mslman topluma kar duyduklar gveni byk lde yitirmilerdir. Kumkap semtinin
eski bir sakini olan Ermeni asll Sarkis erkezyann kitabna aktard bir an, bu bakmdan
dikkate deerdir.69

64
Bali, a.g.e., s. 59.
65
Doan Hasol, Anlar Kular Gibidir, Remzi Kitabevi, stanbul, 2007, s. 197.
66
Grkem zizmirli, Gemile Hesaplamak m, Bugnle Hesaplamak m?, Birikim, S.261,
Yl 2011, 2. 3546.
67
Stelyo Berberakis, Parkeci Halil Trk Bayra Asarak Benim Evimi Korudu, Sabah,
08.09.2005.
68
Binnaz Tuba Sasanlar, A Historical Panorama of An stanbul Neighborhood Cihangir
From the Late Nineteenth Century to the 2000s, Boazii nv. The Atatrk Institute Of Modern
Turkish History, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), stanbul, 2006, s. 88.
69
Sarkis erkezyan, Dnya Hepimize Yeter, Belge Yaynlar, stanbul, 2009, s. 193.
erkezyan, anlarn anlatt kitabnda 6/7 Eyll Olaylar yaand srada ayn mahallede
oturduklar Laz Mehmet adl birinin yamalama olaylarna kartn, bu olaydan sonra da bir daha
selamlamadklarn aktarmtr.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 28

6/7 Eyll olaylar, Gayrimslimler ile Mslmanlar arasndaki gvensizlii balatan

bir milat deildi. Ancak, olaylarn ardndan yaanan sosyal ilikilere bakldnda daha nce
olmad kadar byk bir toplumsal ayrmaya sebep olduu kolaylkla grlebilmektedir.
Toplumdaki bu ayrmann besledii olumsuz duygu ve nyarglara, Apoyewmatini gazetesi
bayazar Mihail Vasiliadisin askerliini yapt dnemde kendisinin Rum olduunu renen
asker arkadalarnn bu duruma mesafeli yaklam olmalar70 bir rnek olarak verilebilir.
6/7 Eyll Olaylarndan sonra Trkiyedeki Rum aznl, toplumun geneline kar
byk bir gvensizlik duygusu tamtr. Rumlar, Mslman komularyla aralarndaki
gemie dair olumlu hatralarn korumakla birlikte iten ie besledikleri korku ve endieyi
uzun yllar zerlerinden atamamlardr.

6/7 Eyll Olaylarndan Sonra Rumlarn Yaadklar Psikolojik Buhran ve

Yurtdna Yaplan Gler
6/7 Eyll olaylarnn Rum aznl zerindeki en byk etkisi, kendi ilerine kapanp
evrelerine kar daha gvensiz ve aidiyeti bir tavr taknm olmalardr. Bu durumun,
topluluun geneline bariz bir ekilde yansd grlmtr
Olaylarn yaanmasndan krk drt yl sonra Atinada yaynlanan To Vima
Gazetesinde kan yazsnda Herkl Milas, 6/7 Eylln Rumlarda yaratt ykm rnekleyen
bir ansn u cmlelerle aktarmtr;
Saldrganlar dairemize giremediler; nk Trk kapcmz- Mnireydi ad- bu
apartmanda gvur yok deyip kalabal caydrmt. Ama babamn dkkn btn olarak yok
oldu. Btn kumalar eritler halinde kesilmiti. Olaylar izleyen gnlerde babam, annemle
beni yreklendirmeye alt ama yaad ok ok bykt; bir hafta iinde salar bembeyaz
oldu. Bir deprem gibi birden ekonomik ykm geldi ve ailenin iinde sknt, stres ve ac yllar
boyu yerleti.71
6/7 Eyll olaylarnn Rumlarda kalc bir travmaya sebep olduunun en byk kantn
uzun yllar gemi olmasna ramen yaanan ac tecrbelerin unutulmam olmasdr.
Trkiyede uzun yllar oynad futbolla yalnz Fenerbahenin deil; milli takm formasyla
Yunanistana gol atmasyla da btn Trk toplumunun sayg duyduu Lefter, aradan uzun
yllar gemesine karn 6/7 Eyll olaylarna dair anlarn, bir belgesel ekiminde Nebil
zgentrke kayt cihazn kapattrarak anlatmtr. 72
1955 ylnda yaanan ykm olaylarndan sonra henz 10 yandayken ailesiyle birlikte
Bozcaaday terk edip Avustralyaya g eden edebiyat Dimitri Kakmiolu, yllar sonra bile
Anadolu kltrne balln, etnik kimlii sorulduunda Greko-Trk olduu cevabn

70
Mihail Vasiliadis, Trkiyede Aznlk Haklar Sorunu: Vatandalk ve Demokrasi Eksenli
Bir Yaklam Uluslararas konferans Teblileri, Tesev Yaynlar, stanbul, 09- 10-Aralk 2005, s. 51.
71
Herkl Milas, 6/7 Eyll Olaylar, To Vima, 07.09.1999.
Bkz. http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=9352 ET; 12.07.2012.
72
Can Dndar, Lefter Teybi Kapattrd Ve Bunlar Yazma Dedi, Milliyet, 15.01.2012. 6-7
Eyllde Bykadadaki evini basan gz dnm apulcular ile onlar engellemek iin Kartaldan
motorlara atlayp gelen Fenerbaheliler Lefterin hafzasndan silemedii iki zt an olarak kalmtr.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
29 Resul BABAOLU

vererek ifade etmitir. Trkiyeye her sene geldiini buna karn Yunanistana ise sadece bir
defa gittiini belirtmesi de Trkiyeyi anayurt olarak benimsediini kantlamaktadr.73
Trkiyeli Rumlar, iddia edildiinin aksine 6/7 Eyll Olaylarndan hemen sonra
yaadklar ehirleri terk etmemilerdir. Yaanan olaylardan dolay byk olumsuzluklarla
karlamalarna ramen hayata yeniden tutunmaya almlardr.
Dnemin nfus istatistiklerine gre Trkiyede yaayan Rumlarn saysnda 1955
ylnda ciddi bir azalma grlmemitir. 1955 ylnda anadilinin Rumca olduunu beyan eden
kii says 7.691, Rumcann ikinci dili olduunu belirtenlerin says ise 57.606dr. Bu
rakamlarn 1960 ylnda yaplan Genel Nfus Saym sonularyla kyaslanmas, kesin bir
kanya varmay kolaylatrr. 1960ta yani 6/7 Eyll olaylarndan be sene sonra, 65.539 kii
anadilinin Rumca olduunu belirtiyordu. Ancak ayn zamanda anadilinin Trke olduunu
syleyen kiilerden 81.849u Rumca bildiini beyan etmekteydi. 1960 ylnda Ortodokslarn
saysna baktmzda ise bu saynn 106.612 olduunu grmekteyiz. Baka bir deyile
Ortodokslarn says 1955 ylna kyasla % 18.70 orannda artmtr.74
Trkiyede yaayan Rumlarn saysndaki ciddi azalma, 1955 ylnda yaanan 6/7
Eyll olaylarnn ksa vadedeki sonucu deil, yaanan psikolojik tahribatn uzun vadede
dourduu bir sonutur. Daha nce deinildii gibi, patrikhane, milletvekilleri ve aznlk
gazeteleri eitli ekillerde, Rum aznln g etmesine engel olmaya alarak onlara,
doduklar topraklarda kalmalarn telkin ediyorlard. Rumlarn Trkiyede kalmalar iin en
nemli sebep, saldrlar srasnda ok ciddi maddi ve manevi zararlara uram olsalar da sahip
olduklar ekonomik varlk ve mlkiyetti. Rum aznln kalmak iin bir baka nedeni de,
stanbulun Bizansl sakinlerinin geleneini srdrmek ve Patrikhanenin g kaybetmesini
nleme isteiydi. Ancak, Trkiyenin Rum aznlnda, yaanan olaylarn yaratt psikolojik
travmann da etkisiyle gitme istei de ortaya kmt. Daha ok gen nfus zerinde beliren bu
istek, nihayetinde Yunan pasaportu tayan 5000 Rumun olaylardan ksa bir sre sonra lkeyi
terk etmeleri sonucunu dourmutur.75
stanbuldaki Bizans geleneinin bir devam olan Katolik Rumlar, Ortodoks
rkdalarna gre saylarnn az olmas dolaysyla 6/7 Eyll olaylarndan daha dramatik bir
ekilde etkilenmilerdir. Gnmzde 50- 60 yal yesi bulunan Katolik Rumlarn lkeyi terk
etmelerinin balangc 6/7 Eyll olaylar olarak kabul edilmektedir. 76
Trkiyeli Rumlarn yurtdna yaptklar glerin hz kazanmasnn en nemli sebebi
Trkiye Cumhuriyeti Devletinin Yunanistan ile 1930 ylnda imzalanm olan ve Yunan
pasaportu tayan binlerce Rumun Trkiyede yaamasna olanak salayan kamet, Ticaret
ve Seyrisefain Anlamasnn 1964 ylnda tek tarafl olarak fes edilmi olmasdr. 77 Grld
gibi, Rumalarn Trkiyeyi terk etmeleri bir ekilde tarihlendirilecek olursa 1964 ylnda
ikamet anlamasnn yenilenmemesi milat olarak alnmaldr.

73
Sefa Kaplan, Avustralyal Dimitri, Aslnda Greko-Trk Olduunu Kefetti, Hrriyet,
26.04.2009.
74
23 Ekim 1960 Genel Nfus Saym, stanbul: Devlet statistik Enstits, Bkz. Akgnl, a.g.e., s.
223.
75
Gven, a.g.e. s. 144.
76
Elin Macar, stanbul Katolik Rum Cemaatinin Sonu, Tarih ve Toplum Dergisi, Eyll 1997,
S.165, s. 44.
77
Akgnl, a.g.e., s. 229.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 30

stanbuldaki Rum toplumu iinde nemli bir yere sahip olan, Zorafyan Lisesi eski
mdr Dimitri Frangopulo, Rumlarn g sorunsal ile ilgili verdii mlakatta, dnemin
hkmetinin Rumlara kar sergiledii dostluk tavrnn gleri engellediini belirtmitir.78
Trk hkmeti, 6/7 Eyll olaylarndan sonra Rumlarn kitleler halinde g etmesinin
nne gemek iin eitli nlemler almtr. Trk yetkililer, pasaport iin bavuran Rumlarn
bu isteini geri evirmilerdir. Buna gereke olarak da g eden her bir Rum aile iin
Yunanistandan bir Trk ailenin gelmesi iin eitli anlamalarn yaplmas gerektii ileri
srlmtr. Trk yetkililerin byle davranmasndaki asl sebep, stanbuldaki Rum
sermayesinin bir anda yok olmasnn nlenmeye allmasyd. 79 Gleri engellemeye alan
en nemli aktrler, Rum Patrikhanesi ve Konsolosluuydu. Patrik Athenagoras, yapt
aklamalarla Rumlarn stanbulda kalmalar gerektiini vurguluyordu. Bu dnemde
aznlklarn g etmelerine engel olan nemli etkenlerden bir dieri de, Demokrat Parti
dneminde izlenen zgrlk ynetim anlay ve bu anlayn ekonomiye yansmalarndan
doan huzur ortamnn her kesimde olduu gibi aznlklarda da bir memnuniyet yaratm
olmasdr.

Sonu
Trkiyenin Rum vatandalar, 6/7 Eyll Olaylarndan, yaadklar maddi zararn
yannda, duygusal olarak da etkilenmilerdir. Maddi zarara gre tamiri daha g olan manevi
tahrip, Rumlarn uzunca bir zaman endie ve gvensizlik duygular tamalarna sebep
olmutur. Bu ruh hali iindeki Rumlar, iinde yaadklar topluma kar yabanclama
eilimleri gstermilerdir. Ancak, bata DP yneticilerinin olaylarn sonrasnda ald nlemler
ve Trk toplumunun dzenlenen yardm kampanyalarna yksek dzeyde katlm gstermesi,
Trkiyenin Rum vatandalarnn yaad olumsuzluklar azaltan gelimelerdendi.
6/7 Eyll olaylarnn Trkiyede yaayan Rumlar maddi adan byk kayplara
uratt bir gerektir. Bunun yan sra, psikolojik anlamda yaadklar travmann mr
boyunca zerlerinden atamayacaklar gvensizlik durumunun ve toplumsal aidiyet
duygusunun kaybolmas gibi etkilerinin olmas 6/7 olaylarnn zerinde durulmas gereken en
nemli sonulardr. Her eye ramen, Rumlarn nde gelen temsilcileri, olaylarn ardndan
birlik mesajlar vererek g edilmemesi ynnde Rum cemaatini etkilemeyi baarmlardr.
Fener Rum Patrii Athenagoras ve DPnin Rum asll milletvekillerinden Hacopulosun
Rumlar Trkiyede kalmaya ikna etmeyi amalayan demeleri, Apoyewmatini ve Embros gibi
Rum gazetelerinde yer alan yorumlarda Rumlar Bizansn geleneini srdrmek iin
kalmalarnn temenni edilmesi gibi etkenlerle youn g dalgalarnn nne geilmitir. DP
Hkmetinin yapt zarar tespit almalar, tazminat demeleri ve lke apnda byk bir
katlm gren yardm kampanyalar da Rumlar teskin eden gelimelerdendir.

78
Yahya Koolu, Hatrlyorum, Trkiyede Gayrimslim Hayatlar, Siyah beyaz Yaynlar,
stanbul, 2008,
s. 88.
79
Gven, a.g.e., s. 175. Dnemin iktidar byle davranmakla, Rumlar lkede tutmaya altn
ortaya koymutur. Ekonomide liberal politikalara sahip olan bir iktidarn lkedeki ticaretin dinamosu
saylabilecek aznlklar lkeden sistematik bir ekilde kovma giriimlerinde bulunduu iddialar
geree pek uygun dmemektedir. DP iktidarnn ikinci yarsnda ekonomide gzlenen dramatik tablo
dnlecek olursa byle bir giriimin ticari intihar anlamna gelecei kolaylkla sylenebilir.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
31 Resul BABAOLU

6/7 Eyll olaylarndan sonra, Rumlarn Mslman toplumla kurduklar ilikilerde daha
nceki yllarn samimi havasn yeniden yakalamalar olduka zor olmutur. Trkiyedeki
Ortodoks Rumlar, Olaylarn etkisiyle grup ii dayanmalarn daha da arttrarak iinde
yaadklar toplumdan giderek izole olmaya balamlardr. Ayn semtlerde bir arada
yaadklar Mslman topluma ve devlete kar phe ve gvensizlik duygularyla ba baa
kalan Rumlar, Yunanistan ile yaanmas muhtemel olan en kk bir siyasi krizde bile 6/7
Eyll benzeri bir olay tekrar yaayacaklar korkusunu uzun sre zerlerinden atamamlardr.
Aralarndaki dini ve kltrel farkllklara ramen yzyllarca bir arada yaayan
Mslman toplum ile Rum aznl gnmze yakn dnemlere kadar zellikle stanbulun
semt, mahalle, ar..vs. gibi mekanlarnda ilikilerini srdrmlerdir. Ne var ki gnmzde
nfuslar bir hayli azalm olsa da gemie ynelik zlem dolu an ve hatralar, Trkiyeli
Rumlarn Anadoluya kk salm ve Trklerle i ie gemi yerli bir halk olduunu ortaya
koyar.

KAYNAKA
I. Arivler
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.108/337.1.37
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.108/337.1.35
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/340.4.2
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/340.4
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/341.4.4
Babakanlk Cumhuriyet Arivi, 010.09.109/340.45

II. Gazete ve Dergiler

Hrriyet (1951-1955)
Milliyet (1951-1955)
Vatan (1951-1955)
Zafer (1951-1955)
Cumhuriyet (1951-1955)
Akam (1951-1955)
Ege Ekspres (1951-1955)
stanbul Ekspres (1951-1955)
Apoyewmatini (1951-1955)
To Vima (1951-1955)
Embros (1951-1955)

III. Kitap ve Makaleler

AHMAD, Feroz, Modern Trkiyenin Oluumu, Kaynak Yaynlar, stanbul, 2009.
AKGNL, Samim, Trkiye Rumlar, Ulus- Devlet andan Kreselleme ana Bir
Aznln Yok Olu Sreci, letiim, stanbul, 2007.
AKIN, Fatih, Trkiyede Aznlk Politikalar & 6/7 Eyll Olaylar, Kum Saati Yay.
stanbul, 2006.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 32

AKKAYA, Ahmet Yaar, Menderes ve Aznlklar, Mhr Kitapl, stanbul, 2011.

AKKAYA , Ahmet Yaar, Asimilasyon Yapmaktan Yargladklar Menderes, Aznlklarn
Haklarn Vermiti, Zaman, 05.06.2011.
ALFRED, De Zayas, The stanbul Pogrom of 6 -7 September1955 in The Light of
nternational Law, Genocide Studies And Prevention, 2 Austos 2007.
ANDRANOPULU, Konstantina, stanbul Rum Basnnn tepkisi ve 6/7 Eyll Olaylar,
Tarih Ve Toplum Dergisi, Eyll 2003, S.237, s. 24- 32.
BENLSOY Stefo, II. Dnya Sava Sonrasnda Trk- Yunan Yaknlamas, Kral ve
Kralienin Trkiye Ziyareti, Toplumsal Tarih Dergisi, S. 81, Eyll 2000, s. 12- 21.
BERBERAKS, Stelyo, Parkeci Halil Trk Bayra Asarak Benim Evimi Korudu,
Sabah, 08.09.2005.
CEYLAN, Faruk Erhan, The Incidents of September 67, 1955 Boazii niversitesi,
Atatrk Enstits, 1996, ( Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), stanbul, 1996.
ERKEZYAN, Sarkis, Dnya Hepimize Yeter, Belge Yaynlar, stanbul, 2009.
DEMR, erif, Demokrat Parti ve D Politika, Yznc Yl niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits, ( Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Van, 2002.
DEMR, erif, Trk Siyasi Tarihinde Adnan Menderes, Paraf Yaynlar, stanbul, 2010.
DEMREL, Tanel, Trkiyenin Uzun On Yl- Demokrat Parti ktidar ve 27 Mays
Darbesi, Bilgi Yaynlar, stanbul, 2011.
DEMRER, Mehmet Arif, 6 Eyll 1955 Olaylarna 50. Ylda Yeni Bak Hangi Derin
Devlet? Demokratlar Kulb Yaynlar, Ankara, 2006.
DEMRER, Mehmet Arif, Mehmet Arif, 6 Eyll 1955 Yassada 6/7 Eyll Davas, Balam
Yaynlar, stanbul, 1995.
DOSDORU, Hulusi, 6-7 Eyll Olaylar, Balam Yaynlar, stanbul, 1993.
DNDAR, Can, Lefter Teybi Kapattrd Ve Bunlar Yazma Dedi, Milliyet, 15.01.2012.
Fahri oker Arivi, 6/7 Eyll Olaylar Fotoraflar Belgeler, Tarih Vakf,
GKAL, Olgun, 6/7 Eyll Olaylar ve Trk Basn, Dokuz Eyll niversitesi, Atatrk
lkeleri ve nklp Tarihi Enstits (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), zmir, 2006.
GVEN, Dilek, Cumhuriyet Dnemi Aznlk Politikalar Balamnda 6/7 Eyll Olaylar,
Tarih Vakf, stanbul, 2005.
GVEN, Dilek, Cumhuriyet Dnemi Aznlk Politikalar Ve Stratejileri Balamnda 67
Eyll Olaylar, letiim Yaynlar, stanbul, 2010.
HASOL, Doan, Anlar Kular Gibidir, Remzi Kitabevi, stanbul, 2007.
Helsinki Watch Report, Denying Human Rights And Ethnic Identity: The Greeks of
Turkey, New York, 1992.
ZZETTN, Hasan Dinamo, 6-7 Eyll Kasrgas, May Yaynlar, stanbul, 1971.

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
33 Resul BABAOLU

KAPLAN, Sefa, Avustralyal Dimitri, Aslnda Greko-Trk Olduunu Kefetti, Hrriyet,

26.04.2009.
KILIDERE, Arzu, zmirde 6/7 Eyll Olaylar, Toplumsal Tarih Dergisi, S.74, C.13.
KIRATZOPULOS, Vasilis, Kayt Olunmam Soykrm, ev. Sonya zzakar, Pencere
Yaynlar, stanbul, 2009.
KOOLU, Yahya, Hatrlyorum, Trkiyede Gayrimslim Hayatlar, Siyah beyaz
Yaynlar, stanbul, 2008, s. 88.
KOHEN, Sami, 50 Yl Sonra, Milliyet, 06.09.2005.
MACAR, Elin, stanbul Katolik Rum Cemaatinin Sonu, Tarih ve Toplum Dergisi, Eyll
1997, S.165, s. 44.
MLAS, Herkl, 6/7 Eyll Olaylar, To Vima, 07.09.1999.
NASKAL, Emine Grsoy, Yassada Zabtlar-II, 6/7 Eyll Olaylar Davas, Kitabevi,
stanbul, 2007.
NESN, Aziz, Salkm Salkm Aslacak Adamlar, Adam Yaynevi, stanbul, 2004.
NICOLET, Claude, United States Policy Toward Cyprus, 1954-1959, Oxford University
Press. London, 2007.
OMALLEY Brendan -Ian CRAG, The Cyprus Conspiracy, I.B. Tauris, London, 2007.
ZZMRL, Grkem, Gemile Hesaplamak m, Bugnle Hesaplamak m?, Birikim,
S.261, Yl 2011, 2. 3546.
SAKN, Serdar, Sabit DOKUYAN, Kbrs ve 67 Eyll Olaylar, IQ, stanbul, 2010.
SASANLAR, Binnaz Tuba, A Historical Panorama of An stanbul Neighborhood
Cihangir From the Late Nineteenth Century to the 2000s, Boazii nv. The
Atatrk Institute Of Modern Turkish History, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi),
stanbul, 2006, s. 88.
SOFUOLU, Adnan, Fener Rum Patrikhanesi Ve Siyasi Faaliyetleri, Turan Yaynclk,
stanbul, 1996.
TRKER, Orhan, 6/7 Eyll Olaylarnn stanbul Rum Basnndaki Yanklar, Tarih ve
Toplum Dergisi, 177, 1998, s. 42- 49.
VASILIADIS, Mihail, Trkiyede Aznlk Haklar Sorunu: Vatandalk Ve Demokrasi
Eksenli Bir Yaklam Uluslararas konferans Teblileri, Tesev Yaynlar, stanbul,
09- 10-Aralk 2005, s. 51- 54.
XYDIS, Stephen G. The UN General Assembly As An Instrument Of Grek Policy:
Cyprus, 1954- 58, The Journal Of Conflict Reslution, Vol.12, No. 2, (June 1968).

IV. nternet Siteleri

http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=9352 (ET; 12.07.2012.)

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012
Trkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eyll 1955 Olaylar 34

http://hasanrua.wordpress.com/2009/05/10/demokrat-parti-1957-secimi-afisleri/ (ET;
12.03.2012.)

History Studies
Volume 4 Issue 4
Kasm /November 2012