ULUSLARARASI KATILIMLI

VII. ULUSAL SOSYOLOJ KONGRES

YEN TOPLUMSAL YAPILANMALAR:
GELER, KESMELER, SAPMALAR

BLDR KTABI I

Editr:
Prof.Dr. Muammer TUNA

Editr Yardmclar:
Yrd.Do.Dr. nal BOZYER Ar.Gr. Ebru AIK TURUTER

2-5 Ekim 2013,

Mula Stk Koman niversitesi
ISBN 978-605-4397-33-4

Telif Hakk Mula Stk Koman niversitesi

Her hakk sakldr. Bildirilerdeki fikir ve grler yazarlara aittir. Kaynak gsterilmeden kullanlamaz.
Mula Stk Koman niversitesinin izni olmadan oaltlamaz ve datlamaz.

Mula Stk Koman niversitesi

Mula Stk Koman niversitesi Yerlekesi
48120 Ktekli MULA
Tel: 0252 211 10 00 http://www.mugla.edu.tr

CIP
Uluslararas Katlml 7. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiriler Kitab (3 Kitaplk Set) (7. : 2013 :
Mula, Trkiye)
Bildiri Kitab -1, 537 s.
Bildiri Kitab -2, 741 s.
Bildiri Kitab -3, 604 s.
Uluslararas Katlml 7. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiriler Kitab (3 Kitaplk Set) / editr Muammer
Tuna ; yardmc editr nal Bozyer-Ebru Ak Turuter.-Mula : Mula Stk Koman niversitesi,
2013.

Elektronik Kitap.
http://www.sosyolojikongresi.org/ekitap
ISBN 978-605-4397-33-4

Uluslararas Katlml Yedinci Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiriler Kitab (3 Kitaplk Set).
I.SosyolojiKongreler. 1. Tuna, Muammer. 2. Bozyer, nal. 3. Ak Turuter, Ebru
 YAYIN KURULU

Prof.Dr. Muammer Tuna (Editr)

Yrd.Do.Dr. nal BOZYER (Editr Yrd.)

Ar.Gr. Ebru Ak TURUTER (EditrYrd.)

Do. Dr. inasi ZTRK

Yrd. Do. Dr. Gken ERTURUL

Yrd. Do. Dr. Sava ALAYAN

Yrd.Do.Dr. Hasan EN

Yrd.Do.Dr. Zafer DURDU

Ar.Gr.Dr. Sergender SEZER

Ar.Gr.Dr. Vefa Saygn TLE

Ar.Gr. alar ZBEK

Ar.Gr. Gaye Gkalp YILMAZ

Ar.Gr. Ezgi BURGAN

Ar.Gr. Demet BOLAT

Ar.Gr. Ouz zgr KARADENZ

Ar.Gr. Sercan KIYAK

Ar.Gr. Deniz Ali GR

Ar.Gr. Sibel Ezgin AILLI

I
 KONGRE ONURSAL BAKANI

Prof.Dr.Mansur HARMANDAR
Mula Stk Koman niversitesi Rektr

KONGRE ONUR KURULU

Mustafa Hakan GVENER

Mula Valisi

Prof.Dr.Mansur HARMANDAR
Mula Stk Koman niversitesi Rektr

Prof.Dr.Gven SAK
TOBB Ekonomi Ve Teknoloji niversitesi Rektr

Prof.Dr.Faruk KOCACIK
Cumhuriyet niversitesi Rektr

Prof.Dr.Birsen GKE
Sosyoloji Dernei Onursal Bakan

Prof. Dr.hsan Sezal

Sosyoloji Dernei Bakan

Prof.Dr.Pervin apan
Mula Stk Koman niversitesi Edebiyat Fakltesi Dekan

KONGRE DZENLEME KURULU BAKANI

Prof.Dr.Muammer Tuna
Mula Stk Koman niversitesi Sosyoloji Blm Bakan

II
 DZENLEME KURULU

Prof.Dr.Nilay ABUK KAYA

Sosyoloji Dernei Bakan Yardmcs

Do.Dr.Sibel KALAYCIOLU
Sosyoloji Dernei Ynetim Kurulu yesi

Do.Dr.Halime NAL
Yldrm Beyazt niversitesi

Yrd.Do.Dr.nal BOZYER
Mula Stk Koman niversitesi

Yrd.Do.Dr.Hasan EN
Mula Stk Koman niversitesi

Yrd.Do.Dr.Zafer DURDU
Mula Stk Koman niversitesi

Ar.Gr.Dr.Sergender SEZER
Mula Stk Koman niversitesi

Ar.Gr.Dr.Vefa Saygn TLE

Mula Stk Koman niversitesi

Zeynep NEN
Sosyoloji Dernei Ynetim Kurulu yesi

Mustafa KOANCI
Sosyoloji Dernei Ynetim Kurulu yesi

Ar.Gr.Feray ARTAR
Sosyoloji Dernei Ynetim Kurulu yesi

III
 BLM DANIMA KURULU

Prof. Dr. Abdullah KORKMAZ nn niversitesi

Prof. Dr. Ahmet TAIN Konya Necmettin Erbakan niversitesi
Prof. Dr. Ali ALAR Hacettepe niversitesi
Prof. Dr. Ali ERGUR Galatasaray niversitesi
Prof. Dr. Aykut TOROS Yeditepe niversitesi
Prof. Dr. Aylin GRGN BARAN Hacettepe niversitesi
Prof. Dr. Aye DURAKBAA Marmara niversitesi
Prof. Dr. Aye SAKTANBER ODT
Prof. Dr. Bahattin AKT Maltepe niversitesi
Prof. Dr. Belma AKT Maltepe niversitesi
Prof. Dr. Besim Fatih DELLALOLU Sakarya niversitesi
Prof. Dr. Beyl DKELGL Kayseri Erciyes niversitesi
Prof. Dr. Dilek CNDOLU Sosyoloji Dernei Ynetim Kurulu yesi
Prof. Dr. Erol KAHVEC zmir Ekonomi niversitesi
Prof. Dr. Ferhat KENTEL stanbul ehir niversitesi
Prof. Dr. Feridun YILMAZ Uluda niversitesi
Prof. Dr. Gliz ERGNSOY Okan niversitesi
Prof. Dr. hsan SEZAL Sosyoloji Dernei Bakan
Prof. Dr. smail COKUN stanbul niversitesi
Prof. Dr. smail DOAN Ankara niversitesi
Prof. Dr. smail TUFAN Akdeniz niversitesi
Prof. Dr. Korkut TUNA stanbul Ticaret niversitesi
Prof. Dr. Mehmet KARAKA Afyon Kocatepe niversitesi
Prof. Dr. Mehmet MEDER Pamukkale niversitesi
Prof. Dr. Mesut YEEN stanbul ehir niversitesi
Prof. Dr. Muammer TUNA Mula Stk Koman niversitesi
Prof. Dr. Nadir SUUR Anadolu niversitesi
Prof. Dr. Nilay ABUK KAYA Sosyoloji Dernei Bakan Yardmcs
Prof. Dr. Nilfer NARLI Baheehir niversitesi
Prof. Dr. Niyazi USTA Ondokuz Mays niversitesi
Prof. Dr. Nurgn OKTK Maltepe niversitesi
Prof. Dr. Nuren ADAK Akdeniz niversitesi
Prof. Dr. nal SAYIN Ege niversitesi
Prof. Dr. Ruhi KSE Yznc Yl niversitesi
Prof. Dr. Rstem ERKAN Dicle niversitesi
Prof. Dr. Sami ENER Sakarya niversitesi
Prof. Dr. Serap SUUR Anadolu niversitesi
Prof. Dr. Songl SALLAN GL Sleyman Demirel niversitesi
Prof. Dr. mit TATLICAN Adnan Menderes niversitesi
Prof. Dr. Zafer CRHNOLU Cumhuriyet niversitesi

IV
Do. Dr. Ahmet Zeki NAL Karamanolu Mehmet Bey niversitesi
Do. Dr. Cengiz YILDIZ Bingl niversitesi
Do. Dr. Dilek HATTATOLU Mula Stk Koman niversitesi
Do. Dr. Hayati BERL Gazi niversitesi
Do. Dr. Sibel KALAYCIOLU Sosyoloji Dernei Ynetim Kurulu yesi
Do. Dr. eref ULUOCAK anakkale 18 Mart niversitesi
Do. Dr. inasi ZTRK Mula Stk Koman niversitesi
Do. Dr. Talip KARAKAYA Dumlupnar niversitesi
Do. Dr. Yldz AKPOLAT Atatrk niversitesi
Do. Dr. Ycel CAN Nide niversitesi
Do. Dr. Zafer YENAL Boazii niversitesi
Yrd. Do. Dr. Ali ZTRK Bartn niversitesi
Yrd. Do. Dr. Ali Kemal ZCAN Tunceli niversitesi
Yrd. Do. Dr. Bekir KOCADA Adyaman niversitesi
Yrd. Do. Dr. Cem ERGUN Mehmet Akif Ersoy niversitesi
Yrd. Do. Dr. Cengiz YANIKLAR Rize Recep Tayyip Erdoan niversitesi
Yrd. Do. Dr. Cokun TATAN Ar brahim een niversitesi
Yrd. Do. Dr. Gken ERTURUL Mula Stk Koman niversitesi
Yrd. Do. Dr. Hasan YAVUZER Nevehir niversitesi
Yrd. Do. Dr. Hatice Yaprak CVELEK stanbul Arel niversitesi
Yrd. Do. Dr. brahim KESKN Mu Alparslan niversitesi
Yrd. Do. Dr. Koar HIZ Mula Stk Koman niversitesi
Yrd. Do. Dr. Nur Banu Kavakl BRDAL stanbul Kemerburgaz niversitesi
Yrd. Do. Dr. Sava ALAYAN Mula Stk Koman niversitesi
Yrd. Do. Dr. Selin NEN Beykent niversitesi
Yrd. Do. Dr. enay LEYLA KUZU Gaziantep niversitesi

V
 KONGRE SEKRETERYASI

Yrd.Do.Dr. Hasan EN
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Feray ARTAR
Sosyoloji Dernei Ynetim Kurulu yesi
Trkan FIRINCI
Sosyoloji Dernei
Dr. Gnnur ERTONG
Sosyoloji Dernei
Ar.Gr. alar ZBEK
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Gaye Gkalp YILMAZ
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Ezgi BURGAN
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Demet BOLAT
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Ouz zgr KARADENZ
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Ebru Ak TURUTER
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Sercan KIYAK
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Deniz Ali GR
Mula Stk Koman niversitesi
Ar.Gr. Sibel Ezgin AILLI
Mula Stk Koman niversitesi

LETM:
0 (252) 211 16 09-211 16 20-211 14 10
http://www.sosyolojikongresi.org/
e-posta: 7.kongre@gmail.com

VI
 NDEKLER

NSZ................................................................................................................................................. VII
NDEKLER ...................................................................................................................................... IX
AILI KONUMALARI...................................................................................................................... 1
AILI KONFERANSI .......................................................................................................................... 7
AILIM SRECINDE DEVLETIN ROL ........................................................................................... 7
YOKSULLUU EV NDEN TANIMLAMAK: KADIN BAKI AISINDAN YOKSULLUK ..... 1
KENTSEL YOKSULLUUN KADINLARI ....................................................................................... 13
CRETL ALIMAYAN EVL KADINLARIN EV DIINA IKMAYI MERULATIRMA
EKLLER ........................................................................................................................................... 21
KIRSAL DNMN KADINLARIN DENEYMLER ZERNE ETKLER: AVANOS ........ 33
DEME AYAK UYDURAMAYAN GENLK VE NTHAR: Adyaman rneklemi ............... 45
ORTARETM RENCLERNN DDET EREN BLGSAYAR OYUNLARINA
LGLER ZERNE BR ARATIRMA ............................................................................................ 55
DEOLOJK SOSYOLOJ RETM: HALK FIRKASI PROGRAMI DORULTUSUNDA
YAZILAN LK DERS KTABI (NECMEDDN SADAK) ................................................................. 65
KY ENSTTS PENCERESNDEN CUMHURYETN ETM POLTKALARINA
BAKMAK: GNEN KY ENSTTS RNE ............................................................................. 73
ETMN SOSYAL LEVLER BALAMINDA DERSHANELER ............................................. 89
TA ATAN OCUKLAR MERSN RNE ............................................................................... 101
AKL OCUKLAR: KRT OCUKLARIN SYASET VE TOPLUMSAL GSTERLERDEN
BARIA UZANAN YOL ................................................................................................................... 111
TRKYE SOYLULATIRMA YAZINININ ELETREL BR DEERLENDRMES ............... 127
NOTALARDAN ETME BR TOPLUMSAL BTNLEME PROJES: SEVGNN RTM .. 143
BR ALTKLTR OLARAK TRKYE'DE ROCK MZK VE TOPLUMSALMUHALEFET
LKS .............................................................................................................................................. 155
STANBUL MZK ALTKLTRLER BALAMINDA HIPSTERLAR VE YEN
TOPLUMSALLIKLAR..................................................................................................................... 181
KLTREL BR FADE ARACI OLARAK DVME VE FARKLI TOPLUMSAL
BALAMLARDAK GRNMLER ........................................................................................... 189
HEGEMONK ERKEKLKTEN KADINSILATIRILMI ERKEKLE: BSCOLATA
REKLAMLARINDA ERKEKLN RETM VE YENDEN RETM ..................................... 201
LSEDE OKUYAN ERKEK OCUKLARIN DEAL ERKEK ALGISI ....................................... 215
ERKTEN ERKEE BEBEKTEN KATLE .................................................................................... 229
TOPLUMSAL EKOLOJYE GRE HES KARITI YEREL HAREKETLER: KARADENZ
RNEKLER ...................................................................................................................................... 239
KRESELLEMENN MEKNA ETKLER: KENTSEL DNM ........................................ 253
SYASAL DNM VE TOPLUMSAL KMLK:KLTREL ZOFRENYE DORU MU? 275
BLG VE ELENCE FORMATINDA SYASAL LETM: POLITAINMENT .......................... 287
PRENS SABAHATTN versus ZYA GKALP ............................................................................... 299

IX
GNDELK HAYATTA SIRADAN BREYN YARATICI TAKTKLER; KTDARA KARI
YEN RETM BMLER VE DREN ....................................................................................... 315
SURIYE SINIRI HATAYDA GNDELIK HAYAT ....................................................................... 325
G ZERNE BR YAKLAIM: LKLERDE VAROLMAK .................................................. 337
GMEN GENLERDE KLTREL DNM ZERNE SOSYOLOJK BR ANALZ:
NEGL HUZUR MAHALLES RNE ....................................................................................... 347
KE: SAHADAN OK TOPLUMSAL HAYATIMIZA NASIL YANSI(TIL)DI? ......................... 363
MERU OTORTENN BREY ZERNDE YARATTII KORKU: KORKUNUN KTDARINA
MEDYANIN ETKS.......................................................................................................................... 371
DDET REFERANSLI REKLAMLARARACILIIYLA DDETN YENDEN RETM ....... 387
SOSYOLOJ RETMNDE MNEMONK SSTEM VE ROMALI EV TEKN TRK
ALESNN TARHSEL VE SOSYAL DEMNN DZLER ZERNDEN ANALZ RNE
............................................................................................................................................................. 405
YEN MEDYA VE TOPLUMSAL DNM: NVERSTE GENLNN NTERNET
GAZETECLN KULLANMA PRATKLER ........................................................................... 421
TOPLUMSAL ETKLEM ALANI OLARAK SOSYAL MEDYA: YEN KAPANMA VE
ZGRLEME ALANLARI ............................................................................................................. 435
KAMUSALIN YENDEN DNM: YEN BR KAMUSAL ALAN OLARAK SOSYAL
MEDYA .............................................................................................................................................. 449
YEN SYASET YAPMA BMLER VE TRKYEDE TEKLERN SYAS FADE ALANI
OLARAK SOSYAL MEDYA ............................................................................................................ 459
HANS-GEORG GADAMERN HERMENTNNSYASAL ERMLER ............................ 477
SOSYOLOJDE YNTEM TARTIMALARI VE BR MKN OLARAK FTE-YORUMSAMA
............................................................................................................................................................. 491
YEN SMRGECLK KOULLARINDA SOSYAL BLM VE BLMCNN KONUMLANII
............................................................................................................................................................. 503

X
 HANS-GEORG GADAMERN HERMENTNNSYASAL ERMLER

diris DEMREL1

ZET
Diltheyin hermentik, Husserlin fenomenoloji ve Heideggerin hermentik fundamental
fenomenolojik ontoloji ile ina ettikleri dnce gzerghlarndan hareketle ortaya konulan ve
arka-plannda Kant, Nietzsche, Hegel gibi kanonik isimlerin bulunduu felsefi ve sosyal
bilimsel balamlar zerine gerekletirilen tartmalarda akla gelebilecek olan nemli
isimlerden biri HG. Gadamerdir. Gadamerdeki hermentik; zelde sosyolojinin genelde
sosyal bilimlerin Marks, Durkheim, Weber gibi kurucu atalarnn almalarnda olduunca
dorudan siyasal anlamlar tamamakla beraber, siyasal imalardan yine de bsbtn muaf
deildir. Aydnlanmac Bat Avrupa Biliminin radikal zerk epistemolojik merkezi zne
konumlu insan tasavvurunu reddeden Gadamarn bu ret yneliminin ayn zamanda; doa,
dnya ve toplumlara ynelik iktidar amal bir arasal rasyonaliteyi benimseyen her eye
muktedir tahakkm kurucu insanodakl Bat modernlik ve medeniyetine kar da, ieriden
bile olsa, kuvvetli bir siyasal eletiri anlamn tayaca grlmelidir. Bu analizin amac
Gadamerin, insann tarihsel doasna, varoluuna, yntemli doa bilimlerine, dile,
anlamaya/yoruma, sanata, diyalektik olarak gelenein nemine, kltrler aras diyaloga,
evrenselcilie, otoriteye ilikin refleksiyonlarnn eliinde biimlenen hermentiini; siyasal
ierimleri itibaryla serimlemektir.
Anahtar Kelimeler: Gadamer, Hermentik, Epistemoloji, Ontoloji, Siyaset/Siyasal

ABSTRACT
H.G. Gadamer is one of the important names presumably recurring to them in during
scientific discussions on the philosophical and social scientific contexts stated through the
sentimental routes that were constructed by Dilthey with hermeneutic, Husserl with
phenomenology and Heidegger with hermeneuticfundamental phenomenological ontology and
including canonic names like Kant, Nietzsche and Hegel at their backgrounds. Although
Gadamer's hermeneutic approach does not possess the direct political meanisngs as such the
works of Marks, Durkheim and Weber, thepioneers of social sciences generally and sociology
specifically, it does not exempt from the political references over all. Gadamer refuses the
radical autonomous and epistemologically subject oriented human conceptualization of
Enlightenmentist West EuropeanScience, the inclination of his refusal nevertheless should be
viewed as them eaning syndication of strong political criticism, even from the insight, toward
the western civilization and modernization focused the competent human capable of doing every
thing by adopting the nature, world and society dominancy aimed instrumental rationality. The
aim of this analysis is to expose the political in sights of Gadamer's hermeneutic shaped along
with his reflections about the historicnature of human being, its existence, methodical natural
sciences, language, understanding/interpretation, art, dialectical importance of tradition, dialog
between cultures, universalism and authority etc..
Keywords:Gadamer, hermeneutic,epistemology, ontology, politics/political

1
Yrd. Do. Dr., Celal Bayar niversitesi. FEF., Felsefe Blm,idirisdemirel@gmail.com

477
 1. GR: GADAMER VE HERMENTK
zellikle hermentik almalaryla bilinen HansGeorgGadamer (19002002),
dncesinin ana almn 1960 ylnda yaymlad Hakikat ve Yntem2 adl almasnda
gerekletirmitir. Gadamerhermentiinin, dolaysyla Hakikat ve Yntemin mesaj udur:
nce hakikat, sonra yntem, yntemden nce hakikat. Hakikatsiz yaanamaz; yntem; modern
dnyann yeni idollerinden biridir. Ve Gadamer, hermentikle, hakl olabilecei inancyla
tekini dinleme yeteneini kastettiini belirtir. Baka bir adan Gadamere gre, Aptal insan
ile duyarl insan arasndaki fark, aptaln yargdan yoksun olmasdr yani onun rendii ve
bildii eyleri doru ekilde snflandrarak doru ekilde uygulayamamasdr. 3 Dolaysyla,
hermentiin dnr ynyle hangi anlama geldiine bakldnda onun, erevelenen
balamdaki aptallktan k yollarndan en azndan biri olduu grlebilir.
Dnre gre, Husserlin, grev hline getirdii fenomenolojik tasvirdeki zeni,
Diltheyin, her felsefe yapma tarzn iine yerletirdii tarihsel ufkun genilii; Heideggerin,
Husserl ve Diltheye nfuzla kazand motivasyon, bunlarn tm, kendisinin de tabi olduu
llerdir. Gadamer; Heideggere ait, zamansal Dasein analitiinin, anlamann; znenin farkl
aktivitelerinden yalnzca biri olmayp, Daseinn bizatihi varlk modu olduunu ikna edici bir
biimde gsterdii kanaatindedir. Hermentik terimini kendisi de bu anlamda kullanmakta ve
magnumopusuHakikat ve Ynteminde yntemi itibaryla fenomenolojik olduuna iaret
etmektedir.Kald ki, Heidegger iin de Ontoloji sadece fenomenoloji olarak
mmkndr. 4 Gadamerin, Platon, Aristo, Kant, Hegel, Nietzsche, Husserl ve
Wittgensteininyan sra, bilhassa Dilthey ile Heideggerin adlarn, hususen onlara olan
dnsel borcunu belli edecek ekilde, sklkla andya da onlara yine sklkla gndermelerde
bulunduu buradaifade edilmelidir.
Zaman, tarih ve dilst nitelikleri haiz evrensel zne, akl, bilim kabullerinin
olumsuzaddedildii hermentikte, znenin sz konusu akl ve bilimini;izafiletirmek suretiyle,
temel (arayc) bir epistemoloji zemininde ykselen evrensel/mutlakhakikat olmaklktan karan
fenomenler niteliiyle zaman, tarih ve dil; anlamann/yorumlamann da n-gereklilikleri
konumundadrlar. bu zaman, tarih ve dilin deiken bir nitelii tamalar onlarn minvalinde
vuku bulan anlamann da, balamdan balama srekli deimesi yani farkl yorumlargiderek
de farkl pratikler/uygulamalar olmas; zcesi anlama, yorumlama ve uygulamann iie
gemesi demektir. 5 Hermentik, bu erevede; toplumsal fenomenleri olgu tesmiyesiyle
nesne addedip aklama, dizayn ve kontrol etme ynelimini en tepeye tayan rasyonalist-
pozitivist epistemolojinin; Batnn temel karakteristii olan kavramsal dnmenin ve onlarn
aksndaki bilimin gzerghnn dnda ama farkl bir,yineBatl,bilgi/bilim gzerghnn iinde
kalan sreen bir ontolojik tarihsel tecrbe modudur. Dikkat edilmelidir ki messes Bat bilimi

2
HansGeorgGadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt (ev. Hsamettin Arslan ve smail Yavuzcan),
Paradigma Yay., st., 2008; kinci Cilt (ev. Hsamettin Arslan ve smail Yavuzcan), Paradigma Yay., st.,
2009; James Risser, InMemoriam: HansGeorgGadamer (19002002), ContinentalPhilisophyReview 35, 2002, s.
241.
3
Hsamettin Arslan, smail Yavuzcan, TrkedeGadamere n Sz, iinde: Gadamer, Hakikat ve Yntem
Birinci Cilt , s. XIV; Gadamer, Hakikat Ve Yntem Birinci Cilt, s. XVI, 4142; Theodore Kisiel,
Gelenein Vukubulmas: Gadamer ve HeideggerinHermeneutii, (ev. Hsamettin Arslan), iinde: nsan
Bilimlerine Prolegomena, (Der. ve ev. Hsamettin Arslan), Paradigma Yay., st., 2002, s. 181-182.
4
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt, s. XLIII, XXXVIII, LI; Gadamer, Kukucu Hermeneutik, (Ter.
Hsamettin Arslan), iinde: Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler, (Der. ve Ter. Hsamettin Arslan), Paradigma
Yay., st., 2002, s. 153; Martin Heidegger, Varlk ve Zaman, (Trkesi: Kaan H. kten), Agora Kitap, st., 2008, s.
3637; Heideggere gre, Fenomenolojideki fenomenlerin ardnda, zsel anlamda baka hibir ey bulunmaz.
Fakat fenomen olacak olan, elbette ki mahfuz kalm olabilir. te tam de fenomenler ncelikle ve ounlukla verili
olmadklarndan, fenomenolojiye ihtiya vardr. Fenomenin kart kavram rtllktr. Bkz; s. 37.
5
Robert J. Dostal, Gadamer: The Man and His Work, iinde: The Cambridge Companion toGadamer, (Ed. Robert
J. Dostal), Cambridge Uni. Press, New York, USA, 2002, s. 31;,LaurenSwayneBarthold, HansGeorgGadamer
(19002002), (2012), http://www.iep.utm.edu/gadamer/ (19.07.2013); Jean Grondin, Gadamers Basic
Understanding of Understanding, iinde: The Cambridge Companion toGadamer., s. 49.

478
imgesine dnk mesafeye ramen hermentikte, sonu itibaryla yine o messes Bat bilimi gibi
modernniteliklidir. Ksacas moderndir. 6 Vico iin, Viconun zihnindeki kartlk, zellikle
modern bilime kartldr. Vico, modern eletirel bilimin yararlarn reddetmez, snrlarn
izer. 7 diyen dnrn,mevzu bilime ilikin kendisinin konumunu da esasta byle grmek
pekl mmkndr. Bu balamda, tam da tarihiaan evrensel kesinliklere ve ibu kesin(likli)
tanmlamalar iinde zapturapt altna alnarak kavramlatrlabilen hakikat fikrine uzakl
nedeniyle, hermentiin kendisinin de; tarihsel tecrbeyi aan kesin bir tanmnn yaplmas
ynne gitmektense onun, varlk sahasna, aklama, dizayn ve kontrol etmeynelimlerine
kart dorultuda anlamaya/yorumlamaya, diyaloga, ufuklarn kaynamasna ynelerek
ktn belirtmekle yetinmek, daha yerinde bir tutum olsa gerektir.
Tarihynden nceleri teoloji ve filolojiye yardmc unsur gibi deerlendirilen hermentiin,
on dokuzuncu yzylda sistematikletirildii, yirminci yzylda hem anlam hem de kapsam
bakmndan Heidegger ve Gadamer gibi fenomenologlarca geniletildii grlr.8Hermentik
daire de denilen; ayrntnn/paralarn yalnzca metnin btnne gre, metnin btnnn de
ayrntya/paralara gre devridaim ederek anlalabilecei ilkesine yaslanan hermentik, bu
vetirede,Geisteswissenschaften 9 (insan bilimleri; tin bilimleri; tarih bilimleri;manev bilimler;
edebi incelemeler; anlam bilimleri) denilen disipliner yaklamlarn temeli addedilmitir.
Hermentik bylelikle, kendisini ilk defa mmkn klan pratik ve pragmatik ama olan yazl
metinleri anlama boyutunu amtr. Temeldeki vasf olan metinleri anlama sanatyla ilgilenen
klasik disiplin niteliinden balayarak hermentikte anlama/yorumlama, bir ikonumay da
ierdii iin, dille ok sk bir iliki vuku bulmaktadr. Hermentiin grevi, Gadamere gre,
sosyal bilimlere ya da herhangi bir disipline ynelik yntem aratrmalar deil, varla dnk
bir dil incelemesidir, nk nihai noktada Anlalabilen varlk dildir. Dil, budnya
iindekivarlmzn temel ileyi modu ve dnyayla ile ilgili hereyi iine alan
formdur.Hermentik tecrbe geleneklealakaldr. Daha ksa ifadeyle, hermentik, gelenekle
temellenir. Gelenek tecrbe edilecek olan eydir. Fakat gelenek tecrbenin bize sadece bilmeyi
ve ynetmeyi rettii bir sre deildir; gelenek dildir. Diliinde yaadmz
dorudur.10Bundan sebep, dier btnmevzular, ancak anlamann n-gereklilii ve anahtar olan
dil, anlalabildii takdirde anlalabilecektir, yoksa deil.
Hermentiin,Geisteswissenschaftendaki merkez yerini tekil eden nitelik ise tarihsel bilincin

6
Gadamer, From Word toConcepttheTask of Hermeneutics as Philosophy, (Trans. Richard E. Palmer), iinde:
BruceKrajewski (Ed), GadamersRepercussionsReconsideringPhilosophicalHermeneutics, University of California
Press, London, England, 2004, s.1.
7
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 27.
8
Palmer, Richard E., HansGeorgGadamer, (2009), http://plato.stanford.edu/entries/gadamer/
(19.07.2013);LaurenSwayneBarthold, HansGeorgGadamer (19002002), (2012),
http://www.iep.utm.edu/gadamer/ (19.07.2013).
9
Gadamer, From Word toConcepttheTask of Hermeneutics as Philosophy s. 5; Richard J. Bernstein,
Objektivizmin ve Rlativizmin tesi Bilim, Hermenoytik ve Praxis, (Trkesi: Feridun Ylmaz), Paradigma Yay.,
st., 2009, s. 43; Gayle L. Ormitson ve Alan D. Schrift, Hermeneutie Giri, (Ter. Hsamettin Arslan), iinde:
Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler, s. 16; Gadamer, HermeneutikRefleksiyonun Kapsam ve Fonksiyonu,
(Ter. Hsamettin Arslan), iinde: Retorik Hermeneutik ve Sosyal Bilimler nsan Bilimlerinde Retorie Dn, (Der.
Ve Ter. Hsamettin Arslan), Paradigma Yay., st., 2002, s. 1; Doan zlem, Bilim Felsefesi (Ders Notlar), nklap
Yay., st., 2003, s. 108; DieterMisgeld, GadamerinHermeneutii zerine, (ev. Hsamettin Arslan), iinde:
Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler, s. 73; Doan zlem, Kltr Bilimleri ve Kltr Felsefesi, Remzi Kitabevi,
st., 1986, s. 7, 36; Doan zlem, Doa Bilimleri ve Sosyal Bilimler Ayrmnn Dn ve Bugn zerine,
Toplum ve Bilim, S: 76, Bahar 1998, s. 19.
10
Gadamer, PhilosophicalHermeneutics, (Trans. and Ed. David E. Linge), University of California Press, 1977, USA, s. 3;
Catherine H. Zuckert, PostmodernPlatos Nietzsche HeideggerGadamer Strauss Derrida, theUniversity of Chicago
Press, USA, 1996, s. 101; Burhanettin Tatar, Felsef Hermentik ve Yazarn Niyeti, Vadi Yay., Ank., 1999, s.9;
Susan Hekman, Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik, (Trkesi: Hsamettin Arslan Bekir Balkz), Paradigma Yay.,
st., 1999, s. 126, 129; Gadamer, Hermeneutik Problemin Evrensellii, iinde: Hermeneutik ve Hmaniter
Disiplinler, s. 61, 71; Gadamer, Hakikat ve Yntem kinci Cilt , s. 135.

479
douu olmutur.11Bu tarihsel bilincin ve ilgili olarak tarihin; tarihselliin; tarihselciliin nemi
mkerreren vurgulanrken, Gadamerinki dhil hermentikte genel olarak nesneden mutlak
anlamda ayrm zne anlaynn yerini, etkileim iinde yaayan, etkileyen-etkilenen,
diyalog hlindeki, zamansal, tarihsel ve gelenek iinde varolan dolaysyla da her daim bir
anlama/yorumlama diyalektiinde idame-i hayat eyleyen bir insan kabulnn ald
zikredilmelidir. Yine u da sylenmelidir ki mezkr anlama/yorumlama,ok saydaki insan
aktiviteden herhangi biri ve bir epistemolojik tecrbe deil, insani varoluun bizatihi mmkn
ontolojik modudur.

Dnr, bilimin; total teknokrasiye dnerek varl unutmuluun kozmik

karanlna; Nietzschenin kehanette bulunduu nihilizme srklendiine12dikkat ektii iin
hermentik, on dokuzuncu yzylda kurumsallatrld biimiyle varolan Aydnlanmac
messes-hegemonik bilim anlayna alternatif gibi de anlalabilinmektedir. Ama hermentii,
alternatif tarzda dahi olsa bu ekilde kalplam-kemiklemi bir bilim(sel yntem) niteliiyle
deil sreen bir sorgulama pratii niteliiyle grmek, Gadamer bakmndan doru olan;
budur. Zira onun kendi szleriyle: Daha tarih balangcndan itibaren hermentik, modern
bilimin tesis ettii bir ey olarak yntem kavramnn snrlarn aar. Metinleri anlamak ve
yorumlamak yalnzca bilimle ilgili bir ey deildir; apak biimde, genelde insann dnya
tecrbesiyle ilgilidir.13Nitekim Burhanettin Tatara gre de, metinlerin yorumu; umut, korku,
beklenti, heyecan gibi varolusal durumlardan; dnyann kendi iinde farkl ekillerde alglanma
imknn barndrmasndan; inan ve dnce geleneklerinden, tarihsel, ekonomik, siyasal vs.
ortamlardan bamsz gereklemedii iin sonuta hermentik btn bu alanlarla ilgisi olan
geni bir yelpaze eklinde almakta ve hermentiin ak bir tanmnn yaplamamas, yorum
abasnn dinamik bir faaliyet niteliiyle tarihsel insan varlnn evrensel asl boyutunu tekil
etmesinden kaynaklanmaktadr. Gadamer de bu balamda, asl anlamann yorumcunun kendi
anlam ve hakikat dnyas ile metinlerin anlam ve hakikat dnyalarnn karlamas ve bu
ufuklarn mmkn mertebe kaynatrlmas esnasnda gerekletiini ifade etmekte, hermentik
de, bylece bir uzlama sanat olmaktadr. Hermentiin bu biimdeki kavrannda onun
retorik yn de belirginlemektedir. Hermentik, artk bir bilim ya da felsef bir dnme
karakteriyle deil, insan hayatnn ancak karlkl diyalog iinde kendini bakalarna
aabileceine iaret eden pratik/uygulama boyutuyla ele alnmaktadr.14laveten, hermentikteki
nesne(l)lik, mekanik deil canl, farkl ihtimallere hep ak,deikenve tarih-tecrbelerle
anlalmas gereken bir nesne(l)lik iken tarih ve ona dnk bir bilin, anlama/yorumlama ile
varoluun, grnme kt varlk dzlemi olmaktadr.
2. HERMENTK VE SYASAL ERMLER
Hermentikteki siyasal ierimler, zet ksmnda da sylendiince, kendisini, ilgilisinin
nne dolaymsz getirmeyen ierimlerdir. Buradaki siyasallk,iktidar, g, egemenlik, devlet
gibi fenomenlerle ancak ksmen, endirekt biimlerde, bilhassa ufuklar kaynaanlarn kendi
anlamalar/yorumlamalar merkezletirilerek ve tarih zerinden; tarihsel artlar esas ittihaz
edilmek suretiyle karlalmaktadr. Neden byle nk Gadamerin kendi ifadesiyle,
hermentik bilin yalnzca belirli tarihsel artlarda varolabil[mektedir]. 15 Hlasa, tarih,
tarihsellik, zamana ve tarihe dnk bir bilin; biri yekdieriyle iie olan bu seferler,

11
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 225, 231, 232, 276; Gadamer, nsan ve Dil, (ev:
Hsamettin Arslan), iinde: nsan Bilimlerine Prolegomena, s. 68.
12
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. LIV.
13
HansGeorgGadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt ,s. XXXIII.
14
Gadamer, PhilosophicalHermeneutics, s. 22-23; Tatar, Hermentik, nsan Yay., st., 2004, s. 42, 48.
15
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. XLVIII; Gadamer iin bireyin ikincil, tarihin (kltr ve
gelenein) birincil nemde olduuna ilikin bir deerlendirme iin Bkz; TedBenton IanCraib, Sosyal Bilim
Felsefesi Toplumsal Dncenin Felsef Temelleri, (ev.mitTatlcan Berivan Binay), Sentez Yay., 2008, st., s.
135-136.

480
hermentiin,-bir ucu da siyasete ve siyasalla alan-, olmazsa olmazlardr.Dier yandan
Tatara gre, anlama ile yorumlama kavramlarnn e anlaml olduunu ileri srmekle, modern
hermentik ayn zamanda siyasi hermentiede dnm olmaktadr. Yani bilgi (yorum)
iddiasn tayan her szn bir ekilde toplumla siyas bir iliki iinde bulunduu gz nnde
tutulmakta ve bu siyas ilikinin toplumda diyaloun nn kesebilecek bir dengesizlie yol
amamas iin aba harcanmaktadr.16 Baka bir syleyile yorumun toplumsall bir yandan
senkronize tarzda siyasallk anlamn tarken dier yandan da bu toplumsalln/siyasalln en
bata varlnn srdrlebilmesi iin diyalog ve siyasal iletiimin nemi kendiliinden
belirginletirilmi olmaktadr. Gadamerin hermentiinin siyasal ierimlerine imdi bu
balamda farkl seferler zerinden baklmas mmkndr.
2.1. Evrensellik
Doan zleme gre, insanlar, kendi tarihselliklerinin bilincinden okluk uzak yaarlar. Bu
bilincin yokluundan doan bolua ise evrenselcilik yerleir. Evrenselcilik ve evrensel yasalar
aray olarak nomotetizm, sadece bir epistemoloji deil, ayn zamanda bir haleti ruhiyedir.
Evrenselcilik, var olan her eyin biricik hakikatine sahiplik tutkusu iinde bulunanlarn ve daha
bile bu tek hakikate sahip bulunduklarna inananlarn ruh halidir. Popperdan, mealen bir
aktarmayla; Evrensel hakikati bulduuna inananlar, bu hakikatin bakalar tarafndan da
paylalmasn arzularlar. Tm totalitarizmlerin ve despotizmlerin kayna budur. Hlbuki
Tarihselcilik, evrensel addedilen dorularn esasta byle olmadklarn, onlarn insan bir
rn/kltr olduklarn, felsefi, bilimsel, dini, siyasi inan ve ideoloji rtlerine sonradan
brnp pratik, ahlk, siyas yaam domine ettiklerini varsaymaktadr. Tarihsellii ve tarih
bilincini teleyen evrensellik salt bir epistemoloji konumunda kalmayp, daha bile
siyasetenmuktedir/gl olanlarn, iktidardanyoksunlarn; gszlerin zerinde hegemonya
kurmalarnn en nemli vektr ve arasal akl olmaktadr. Hakikatte, hibir toplumun,
grubun, kltrn deer ve erdemleri nesnel, evrensel ve hele hele mutlak olamayaca iin
Batnn rettii ve ihra ettii bu evrenselci dnme modelinden ve bu model ierisinde ortaya
srlen evrenselci felsefelerden artk yarar beklenmemelidir. Ki, yine zleme gre, bilimin de
en kalc nitelii grelilik ve tarihselliktir. Pratik ve aktel bakmdan dnya baznda olup
bitenler leinde yaklaldnda, uluslararas siyasal yapda hegemonik g konumunu,
ABDnin igal ettii grlecektir. Ve yine grlecektir ki, ABD kendi kapitalist siyaset ve
ekonomisini, iktidardanyoksunlarn; gszlerin zerin(d)e,evrenselci bir sylemin ardna
snarak dayatmaktadr. Oysa insan zgrl, onun srekli deien, dnen znne bal
olarak, farkl tarihsel dnemlerde, deiik kltrlerde deiik biimlerde yaanr. Tek bir
hegemonik sylemin irad ettiince tek ve evrensel bir zgrlk tanm ve yaants yoktur. Tam
tersine, zgrlk bizzat rlativizmdedir. zgrln kendisi, tarihsel ve kltrel yaam
tarzlarnn okluu ierisinde filiz vermektedir. 17 Tarihselcilik ve onun minvalindeki tecrbe
tarz hermentik,bu siyasal bak asna imkn tanyan konumuyla bylelikle bir siyaset
felsefesini de mmkn klm olmaktadr.
Evrenselcilik sadedinde, Gadamerin de Hakikat ve Yntemi erevesinde ve balang
aamasnda, Aadaki incelemeler, modern bilimin bizatihi kendi iindeki evrensel bilimsel
yntem talebine direnle balyor. 18 dedii eklenmelidir. Bu bakmdan deerlendirmeleri
itibaryla tarihe, tarih bilincine, tarihselcilie (teki bir evrensel bilimsel metodolojiye deil!)

16
Tatar, Hermentik, s. 77.
17
Doan zlem, Siyaset, Bilim ve Tarih Bilinci, nklp Yay., st., 1999, s. 210-212,; Doan zlem, Deerler
Sorununda Nesnelcilik/Mutlaklk ve znelcilik/Rlativizm Tartmas zerine, inde: Bilgi ve Deer Mula
niversitesi Felsefe Blm Sempozyum Bildirileri, (Ed: ahabetin Yaln), Vadi Yay., Ank., 2002, s. 311-312;
Doan zlem, Felsefe Yazlar, Anahtar Kitaplar Yay., st., 1993, s. 98; Doan zlem, Evrenselcilik Mitosu ve
Sosyal Bilimler, iinde: Sosyal Bilimleri Yeniden Dnmek, (Yay. Haz. Tanl Bora vd.), Metis Yay.,st, 1998, s.
63; Doan zlem, Felsefe Kendisini Sadece Bir Salt Alana Hapsedemez, Kendisini O Salt Alann Bilgisini Ortaya
Koymakla Snrlandramaz. (rportaj: G. Ateolu, K. Hogr), Virgl, Mays 2004, S: 73, s. 13.
18
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. XXXIV.

481
yaslanan hermentik, salt epistemoloji ve metodoloji boyutunda kalmamakta, rlativizme ve
ama daha ziyade oulculua ilikin siyasal ierimleri, -ekstra bir edim sz konusu
edilmeksizin- bizatihi varlyla iermi olmaktadr. Hermentik, Geisteswissenschaftenn
metodolojik temeli deil, felsefenin evrensel boyutudur. Szleriyle felsefi hermentiin
evrensellik iddiasn/talebini dillendiren Gadamer, Tarihsel aratrmann ideali daha ok
fenomenin kendisini, biriciklii ve evrensel somutluu dhilinde anlamaktr. Ne kadar deneysel
evrensel ieriyor olursa olsun, amac bu evrenselletirilmi tecrbeleri, bir yasann szn
gelii, insanlarn, halklarn ve devletlerin evrilme biimlerinin yasasnn bilgisine ulamak
amacyla dorulamak ve geniletmek deil, tersine, bu insann, bu halkn veya bu devletin nasl
olduklar ey olduklarn veya daha genel olarak dile getirmek gerekirse, olduklar eyler
olmalarnn nasl gerekletiini anlamaktr. 19 diyerek kendisindeki evrenselliin, entiteleri
olduklar gibi anlamaya/yorumlamaya degin fenomenolojik bir evrensellik olduunun altn
izmektedir. Yani, fenomenolojik hermentikteki evrensellik, varln, anlam/yorumu
itibaryla, zaman, tarih ve dilst bir biimde kavranamayndan neet eden oklukla ilgili
bir evrenselliktir. Misalen devletlere bakldnda devletleri tek tip tarzda kavrayan bir evrensel
yntemin varl, epistemolojik temeli yahut bilimsel yasas ile ilgili deil, her bir devletin
kendi tarihsellii zelindeki fenomenolojik hermentiinin gerekliliiyle ilgili bir evrensellik
sz konusudur.
2.2. deoloji,Otorite, Gelenek
deolojilere bakldkta, onlarn ilk bata hermentie benzedii sylenebilir zira onlar da
tpk hermentii andrr tarzda entiteleri belirli sosyal-siyasal perspektiflerden kavrayp
yorumlamak suretiyle anlam kazanmaktadrlar. Bu adan var olan benzerlik, sz konusu
fenomensiyasal iletiim, gelenek, ufuklarn kaynamas, tekine, tekinin hakl olabilecei
inancyla aklk gibi vasflar olduunda, -kendi iindeki derin fay hatlaryla beraber-
ideolojilerle hermentiinciddi dzeyde ayrtklar grlr.
deolojinin, kendine zg ieriinin deil de, siyasal tartmalar engelleyen totaliter
zihniyet ynnn daha fazla ne karlmas hlinde, ideolojiktoplumlar, siyasetin
gerekletirdii oulcu, zgr, hogrl ve rasyonel toplumlardan uzak dmektedirler.
deoloji bu yorumlamada, ideolojikolmayan, ak, hogrl ynetim biimlerine kyasla,
hogrsz, zgrolmayan, snrl perspektiflere dnmektedir, 20 ideolojilere ilikin bu
kavrayn, hermentik yaklamlarla taban tabana zt olduu aktr. deolojiler babnda
deinilmesi gereken bir husus da Gadamerin hermentiinin, muayyen bir ideolojiyi
dorulamak yahut yanllamak gibi bir amac barndrmamasdr. deolojilerde farkl siyasal
grlerin kendilerini dorudan grnme kardklar yerde ise hermentiin siyasal gr ve
fenomenler ynyle dorudan ilemsellemedii daha nce de zikredilmiti zaten. Otorite ve
gelenek meselelerine gelince, Gadamer bu konulara ilikin grlerini girdii polemikler
zerinden de dillendirir.
Dnre gre, Habermas gibi muhaliflerinin, onu, savunulamaz bir iddia gibi yahut
Aydnlanmann mirasna ihanet gibi grse de otorite daima yanl deildir. yle dnenler
otoriteyi tanm icab dogmatik bir g zannederek yanlmaktadr. Aydnlanma dnrleri,
otorite kavramna yalnzca iftira atmakla kalmam onu ayn zamanda iktidardaki kiilere kr
bir itaat diye dnerek deforme de etmilerdir. Akl ile tarihsel hermentikteki otorite arasnda
bir dikotomi tesis eden Aydnlanma, genelde, hibir otoriteyi kabul etmeme ve her eye akln
muhakemesiyle karar verme eilimindedir. Buna gre, her tr otoritenin nihai kayna gelenek

19
Gadamer, Eletirmenlerime Cevap, (ev. Hsamettin Arslan), iinde: Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler, s.
263; Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 5; Gadamer, Hakikat ve Yntem kinci Cilt , s. 299;
Richard j. Bernstein, HermeneutiktenPraksise, (Ter. Hsamettin Arslan), iinde: Retorik Hermeneutik ve Sosyal
Bilimler, s. 59.
20
Vincent, Andrew, Modern Politik deolojiler, (Trkesi: Arzu Tfeki), Paradigma Yay., st., 2006; Gadamerin
kendisini ideolojik anlamda, bir muhafazakr olarak deil, liberal demokrat olarak grmesi iin Bkz; ChrisLawn
NiallKeane, TheGadamer Dictionary, ContinuumInt. Publ. London, New York, 2011, s. 21.

482
deil akldr. Yazl ey zorunlu olarak doru deildir. Biz daha iyisini bilebiliriz. Modern
Aydnlanma, gelenee bu maksimle bakar. Gadamer ise akl ve otoriteyi, Aydnlanmann
yaptnca soyut antitezler olarak grmez. Otorite; eitimden, ordunun ve hkmetin yerine
getirilmesi zorunlu emirlerine ve oradan da siyasal gler ya da fanatikler tarafndan yaratlan
hiyerarilere kadar btn tarzlaryla saysz egemenlik formu iinde bir temel dogmatik gc
kullanyor olmakla beraber, o ayn zamanda, sadece, zgrce tannarak benimsendii iin
ynetebilmektedir nk hakiki otoriteye itaat gerekte ne kr ne de klece bir itaattir.21Otorite,
rzaya ve bu sebeple bizatihi akln snrlarnn bilincine varmaya, bakalarnn ngrlerine bel
balamaya yahut gvenmeye dayanr. Bu anlamyla otoritenin, doru tarzda anlaldnda,
emirlere kr krne itaatle hibir alakas yoktur. Gerekten de otoritenin itaatle alakas yoktur,
fakat bilgiyle vardr. Otoritenin asl temeli, ok daha fazla eye vakf olduu iin ya da ok daha
iyi enforme edildii iin stn otoritesini garanti altna alan zgrlk ve akldr. 22Otorite ve
zgrln haddizatnda elimemesi de, otoritenin, hakikatte, ite bu klece itaat ile deil,
bilgi, giderek de zgrlk ve akl ile ilikili olmasndan kaynaklanmaktadr.
G. L. Ormitson ve A. D. Schrifte gre: Gadamer; eletirmenlerinden Habermasn,
kendisine ynelik olarak ortaya koyduu dogmatizm, muhafazakrlk ve gelenee kr itaat
sulamalarna cevap verirken, felsef hermentiinin -gelenein pasif kabuln gerektirdii-
ithamn da reddeder. Gadamer iin, anlama faaliyetimizde kendimizi gelenee amak
mecburiyetinde olduumuz halde, gelenein reti ve adetlerini, zikredildiince, krce
benimsemek zorunda deilizdir. Habermasn dogmatizm sulamasna Gadamer; Habermasa
ait otoritenin her durumda otoriteryen olduu ve zgrlemenin eletirel refleksiyon ile
doaca tezlerinin kendilerinin dogmatik olduklar karlyla cevap verir. Dnr, ilaveten,
Habermasnpsikoanalitik durumu, sosyal diyalog iin bir iletiim modeli niteliiyle imtiyazl
bir konuma ykseltme giriimini de sorgular. Dnre gre, Habermasn kendisi doktor
hasta ilikisini dolduran dogmatizm karsnda kr iken, onu, otoriteye ve gelenee muhafazakr
rza gstermekle itham etmesi ironiktir. Analitik karlamadaki eitsiz g dalmndan tr
ve hastann gnll biimde kendisini doktorun otoritesine ve tekniin dogmatizmine teslim
etmesinden tr, psikoanalitik model, esasta hem bir sosyal diyalog modeli olarak hem de bir
hermeneutik evrensellik modeli olarak baarsz kalmaya mahkmdur. 23 zcesi, gelenek ve
otorite zelinde, onlarn, Aydnlanma dnrlerinin resmettiklerince zsel olarak negatif
addedilemeyecekleri grlr. Gelenek, daha bile, yorumun/anlamann zerinde seyrettii esas
aks olduu iin hermentikte, Aydnlanmadakinin aksine, tam da merkez bir konumdadr.
2.3. Sanat, Aydnlanmann Souk Rasyonalizmi, Endstriyel Toplumlar
Gadamere gre sanat, kendi mahiyeti itibaryla insanlar hakiki bir ahlk ve siyas
zgrle hazrlama kapasitesine sahiptir. Ve fakat, bu potansiyel, bir estetik devlet kltr
ve sanata ilgi duyan bir kltrlenmi toplum tarafndan snmlendirilmektedir. Gadamerin,
estetik devlet kltrne karn yine de Schillerden hareketle, Sanatn egemen olduu yerde,
gzelliin yasalar yrrlktedir ve gerekliin snrlar alr. Bu ideal krallk, her snr
ihlaline hatta devletin ve toplumun ahlaki vesayetine karsavunulmaldr. 24 grn dile
getirdii belirtilmelidir.

21
Gadamer, Hakikat ve Yntem kinci Cilt , s. 14, 23-24, 26; Gadamer, HermeneutikRefleksiyonun Kapsam
ve Fonksiyonu, (Ter. Hsamettin Arslan), iinde: Retorik Hermeneutik ve Sosyal Bilimler, s. 14-15; Susan
Hekman, Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik, (Trkesi: Hsamettin Arslan Bekir Balkz), Paradigma Yay., st.,
1999, s. 138; Richard J.Bernstein, Objektivizmin ve Rlativizmin tesi Bilim, Hermenoytik ve Praxis, (Trkesi:
Feridun Ylmaz), Paradigma Yay., st., 2009, s. 186; George Duke, GadamerandPoliticalAuthority, EuropeanJournal
of PoliticalTheory, July 2013, 12 (3), s. 2; ChrisLawn NiallKeane, TheGadamer Dictionary, s. 15-16.
22
Gadamer, Hakikat ve Yntem kinci Cilt s. 24.
23
Gayle L. Ormitson, Alan D. Schrift, Hermeneutie Giri, s. 29; Palmer, Richard E., HansGeorgGadamer,
(2009), http://plato.stanford.edu/entries/gadamer/ (19.07.2013).
24
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 114.

483
 Schleirmacherin, Aydnlanmann souk rasyonalizmi aleyhine hayati duyguya bavurusu,
Schillerinmekanistik topluma kar zgrle ars, Hegelin hayat (daha sonra Geist) ile
pozitivite arasnda kurduu kartlk, modern endstriyel toplumu protestonun ncleridir
Gnmzn hayat felsefesi romantik seleflerini izlemektedir. Hayatn ada kitle
toplumundaki mekanizasyonunun reddi kelimeye ylesine doal bir vurgu yapmaktadr ki bu
vurgu nedeniyle kelimenin kavramsal imalar btnyle gizli kalmaktadr. 25 diyenGadamer,
modern endstriyel topluma ilikin duruunu da, bylelikle, yukardakilere benzer tarzda dolayl
biimde ve eletirel dorultudadile getirmi olmaktadr. laveten, Aydnlanmac Bat Avrupa
Biliminin radikal zerk epistemolojik merkezzne konumlu insan tasavvurunu
reddetmenin, ayn zamanda; doa, dnya ve toplumlara ynelik iktidar amal bir arasal
rasyonaliteyi benimseyen her eye muktedir tahakkm kurucu insanodakl, evrenselci
Bat endstriyel modernlik ve medeniyetine kar da, kuvvetli bir siyasal eletiri anlamn
tad sylenmelidir. Bunun yan sra Gadamer ynyle gelenekler deiikliklere aktrlar
ancak bu deiiklikler de esasta gelenein devamna katkdrlar. Baka bir syleyile -
gelenekten tam bir kurtulu- anlay Gadamere uzak bir anlaytr ve bu dnsel duru, onun
Aydnlanma eletirisinin de temelli unsurlarndan biridir. Aydnlanmac yaklamn tersine,
gelenekte konulanm olma, nyarglara boyun eme ve kiinin zgrlnn snrlanmas
demek deildir. Aslnda btn insani varolu; en zgr insan varolu bile farkl ekillerde
snrl ve belirlenmi durumdadr. Bundan sebep, bir mutlak akl fikri, tarihsel insanlk iin bir
imkn/ihtimal deildir. Akl, bizim iin, yalnzca somut tarihsel artlarda mevcuttur. Akl kendi
kendisinin efendisi deildir, o daima iinde faaliyetini yrtt verili artlara
muhtatr. 26 Burada dnrn, hermentiinin varlk sahasna knda ana rol oynayan
gelenein ve gelenek temelinde ilemselleen anlama pratiinin, onun Aydnlanmay
yorumlamasnda da i banda olduu ve Aydnlanmaclk ile onun aklnn gelenee
yaslanlarak eletirildii grlmelidir.
Dnrn kendi szleriyle: Aydnlanmann kendi zn belirleyen bir nyargs vardr:
Aydnlanmann temel nyargs bizatihi nyargya kar nyargsdr; bu nyarg gelenein
gcn reddeder. 27 Bu eletiriyle beraber, Gadamer, Aydnlanmay, hususen sosyal bilim
anlay zerinden de tenkit eder. yle ki, dnr, Aydnlanma dncesi ve onun zerine
ina edildii dikotomilergeride braklmadka, sosyal bilimlerin baarsz kalaca
kanaatindedir. Sosyal bilimler, Aydnlanma dncesi tarafndan varsaylan objektifsbjektif
dikotomisinin her iki tarafn da reddetmedike, bu dnce geleneinin onlara ykledii
kavray tarzn aamazlar. Ki, Gademerin radikal Aydnlanma eletirisi, daha bile
Aydnlanmacpozitivist doruluk ve bilgi anlayna kkleriyle birlikte meydan okumas da
ayn zamanda esasta ite bu kavray tarznn reddi olarak grlmelidir. 28 zcesi, Gadamer,
siyasal fenomenler olarak hem estetik devlet kltr, genelde bilim zelde sosyal bilim
anlay, souk rasyonalizmi eliinde modern endstriyel toplum tasarm gibi konulara ilgi
gsterir, hem de buralarda ortaya esasl tenkitlerini koyar. Nitekim ayn durum Aydnlanma iin
de geerlidir. Ve fakat Aydnlanmaya dnk eletirilerdeesas itki, epistemolojik ynelimleri
ne karma, anlamay/yorumlamay; ontolojik hermentik minvali perdeleme ve bunlardan
tr bir kkensel yanllk iine dm olmadr.

25
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 87; Gadamerin endstriyel toplumsal kurulu ile teknokratik-
bilimsel-rasyonalist egemenlii reddi iin ayrca bkz; ChrisLawn NiallKeane, theGadamer Dictionary, s. 22.
26
Gadamer, Hakikat ve Yntem kinci Cilt , s. 19; ChrisLawn NiallKeane, TheGadamer Dictionary, s. 43-
45.
27
DieterMisgeld, GadamerinHermeneutii zerine, (Trkesi: Hsamettin Arslan), iinde: Hermeneutik ve
Hmaniter Disiplinler, s. 81; Gadamer, Hakikat ve Yntem kinci Cilt , s. 11; George Duke,
GadamerandPoliticalAuthority, EuropeanJournal of PoliticalTheory, July 2013, 12 (3), s. 2; Georgia Warnke,
Hermeneutics, Ethics, andPolitics, iinde: The Cambridge Companion toGadamer, (Ed. Robert J., Dostal),
Cambridge Uni. Press, Usa, 2002, s. 79.
28
Susan Hekman, Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik, s. 171, 174, 183, 184.

484
 2.4. G ve zgrlk
Gadamer, bilhassa Ranke ve yan sra dier baka dnrler zerinden g ve zgrle
ilikin hermentik refleksiyonlara da yer verir. Onun, Rankeden hareketle ortaya koyduu
belirlemelere gre, ontolojik olarak, g iselliktir. Bundan sebep Ranke unlar yazarken ok
hakldr: zgrle g elik eder. nk kendisini ifadesinden daha fazla olan g daima
zgrlktr.Bunun tarihi iin belirleyici nemi vardr. Zira tarihi hereyin farkl olmu
olabileceini ve her eylemde bulunan bireyin farkl ekilde eylemde bulunmu olabileceini
bilir. Tarihi oluturan g mekanik g deildir. Ranke, tarihi oluturan gc, ieklenerek
artan tohum niteliindeki g diye adlandrarak ve bu gcn her insani aktivitenin asli ve
ortak kayna Ranke iin bu zgrlktr olduunu syleyerek, mekanik gle aradaki
farkll zellikle belirtir.29

Dnre gre, diren gstermenin kendisi de gcn ifadesidir. Fakat bu durumda bile g,
bilincine varlarak, iselletirilerek tecrbe edilir. sellik, gc tecrbe etme modudur; nk
g, doas gerei yalnzca kendisiyle ilikilidir. G hliyle zgrlkle de ilgilidir. zgrlk
ise snrldr ve bu da bir eliki deildir. nsan, ne kadar zgr olursa olsun, kim olduu;
kimlii, dilin araclk ettii tarihsel boyutlarnn bir fonksiyonu olduu iin, daima belirli bir
tarzda snrlanm ve belirlenmi durumdadr. 30 zgrln snrll, gcn doasndan da
anlalabilinmektedir. Rankenin zgrlk, zorunluluun yan banda durur ifadesi de bu
duruma iaret etmekte ve zorunluluk burada, zgrl darda brakan neden deil, gcn
muhataplarn zgrletiren diren olmaktadr. Tarihiler, kullandklar, g, etki, belirleyici
eilim gibi kavramlarn tmyle tarihsel varln zn ifa etmeye alrlar. Onlar bunu
yaparak ideann tarihte tam temsiline ulaamayacan ima ederler. Olayn anlamn oluturan
eylemde bulunanlarn planlar ve grleri deil, tarihsel gleri ifa eden tarihsel etkilerdir.
Tarihsel gelimenin asl temeli, bireyin monadik sbjektivitesi deil, tarihsel glerdir. G
daima, yalnzca bir gler oyunu olarak gerektir ve tarih sreklilii yaratan glerin bu
oyunudur.31Gadamer bakmndan, gerekten de, her bireysellemeyi zaten kar karya kald
gereklik karakterize eder. Bireyselliin sbjektivite deil canl bir g olmasnn nedeni de
budur. Devletler bile, Ranke iin bu tr yaayan glerdir. Devletler, ona gre, evrensel olann
unsurlar deil, bireysellikler, yani gerek ruhani varlklardr. Ranke, devletlerden, onlara
varlk kazandran eyin kendi yaayan gleri olduunu ve bir insani yarat ya da arzu veya
insanlarn tasarladklar bir plan olmadn gstermek iin Tanrnn dnceleri32 diye sz
etmekten geri durmaz.

3. SONU
Sonu ksmnda ilk olarak ve bir eletiri sadedinde u sylenmelidir: Gadamerin, iddias
hakikat olan felsefi hermentiinin, siyasala daha belirgin ilgi duymas; makro dzeydeki
devlet, hegemonya, egemenlik, sosyal-siyasal snf ve statler gibi fenomenlerin yan sra mikro
ve yine makro dzeyde iktidar ilikilerinin ve onun zemininde ykselen btn yap, aksiyon ve
ilerliklerin anlalmas/yorumlanmas zerinde daha ak kalem oynatmas beklenirdi. kinci
bir husus ise, diyalog, ufuklarn kaynamas, tekine aklk, siyasal iletiim gibi parametreler
itibaryla bakldnda Gadamerin hermentiinin evrensellie ve dolaysyla da kapsaycla
ynelik btn teorik iddialarna karn, kendi pratik/uygulamal hermentii byle vuku
bulmam, kltrlerden bir tekil (evrensel deil!) kltr olan Bat bilim ve felsefesinin ufuklar

29
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 286; Gadamer, PhilosophicalHermeneutics s. 5.
30
Brice R. Wachterhauser, Sylediimiz ey Olmamz Gerekir mi? nsan Bilimlerinde Hakikat zerine Gadamer,
(Trkesi: Hsamettin Arslan), iinde: Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler, s. 141.
31
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 286-288.
32
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 288.

485
iinde kalmtr. Yani Gadamerin fiili hermentiinin diyalogu ancak Batyladr. Nazara
alnan teki, Batl tekidir. Eletirel ekilde odaklanlm da olsa ne karlan akl Bat
akldr. Sz edilen insan, tarihsel tecrbe alanlar, kullanlan vokabler ve argmanlar, onlar
da Bat (evrensel deil!) kltr ve medeniyet havzasna ait olanlardr. Mevzu siyasal iletiimin
muhatab yine Batdr. Ufuk Bat/l ufkudur. Kltr Bat kltr, kaynaklar Bat kaynaklar,
gelenek Bat geleneidir.

Gadamer, felsefi hermentiin, insann dnyayla ilgili btn kavray iin ve dolaysyla bu
kavrayn kendisini ifa ettii btn farkl formlar iin temel bir neme sahip bulunduunu
savunmakta ve onun her yerdeki hermeneutik boyutu aa karmay grevi olarak kabul
ettiini dnmektedir. Her yerdeki: nsanlar aras iletiimden toplumun maniplasyonuna;
toplumdaki bireyin kiisel tecrbesinden bireyin toplumla kar karya gelme tarzna; dini,
sanat ve felsefeyi ina ettii ekliyle gelenekten zgrletirici refleksiyondan gelenei
menteelerinden karan devrimci bilince 33 dein, az ncede sylendiince insann dnyayla
ilgili btn kavray; anlamlandrmas/yorumlamas hermentiin kapsama alan iinde
bulunmaktadr. Formatlanm olduklar kurumsal biimleriyle sosyal bilimlere kar souk bir
tutum benimseyen Gadamer, Alman geleneindeki Geisteswissenschaften tarzna da, ondan
ciddi lde beslenmekle beraber, nihai tahlilde ayn ekilde souk bir tutum taknmtr.
Dnre gre aslnda sadece messes sosyal bilim deil, bu bilimle ztlat dnlen
Geisteswissenschaften da, insan, toplum, medeniyet, evrensellik, bilim, yntem gibi fenomenler
itibaryla karsna ald Aydnlanmann ve Aydnlanmacln ufuklar ve snrlamalar iinde
kalmaktadr. yle ki, modern bilim nasl ki doay bilimsel aratrmann gvenilir bir
aklamasn yapt ve dolaysyla kontroln mmkn kld bir sre diye gryorsa,
gvenlik ve kesinlik arayndaki insan Geistda hayatn kavranamazlnn karsna ayn
ekilde bilimsel addedilen anlamay karmaktadr. Geisteswissenschaftendaki bilginin; hayatn
sosyal ve tarihsel gerekliini, hayatn nihai ekilde kavranamazlna ramen, gvenlik ve
kesinlik salayacak lde ifa edecei varsaylmaktadr. Bylece Geisteswissenschaftenn da
messes yntemli doa bilimlerininkiyle ayn objektiviteye sahip bulunduu varsaylm
olmaktadr.34 te bu suretle Aydnlanma; kendi messes bilimsel metodolojisinin eletirisi ve
kendisine kar klmas zerinden bile yeniden ilerlik kazanarak varlk ve gcn srdrm
olmaktadr.
Dnrn, Tarihsel varoluumuzun sonluluu dikkate alndnda btnyle esiz, doru
yorum fikrinde sama bir ey var grnyor. eklindeki yaklamnn da, hermentiin; hakl
olabilecei inancyla tekini dinleme yetenei olduu35 ynndeki vurgusunun da salt yntem
sathnda kalan ifadeler addedilemeyecekleri aktr. Anlan sylemler: Kat-kesin,
temel(lendirme)ci, dizayn ve kontrol edici belirlemelere kar oulculuk, diyalog, farkl kltr
ve ufuklara sempati, uzlama, tarihsel-toplumsal-siyasal tecrbe, gelenek ve pratiklerin
nemsenmesi, kavramlatrlamayan tarihsel hakikatlere de akolmaklk, znel ufuklarn
snrlln ama yolunda iletiim, ibirlii ve dayanmaya gitme gibi ynler itibaryla
dorudan siyasal anlamlara sahiptirler. Bu siyasallk minvalinde u da eklenmelidir: Zaman,
tarihi ve diliaan evrensel bir bilim, evrensel bir sosyal bilim olamayaca iin evrensel bir
siyaset bilimi de olamaz. Var olan entiteler farkl farkl bilimler ve farkl farkl siyasallklardr.
Devletler, iktidarlar, hegemonyalar, ideolojiler hangi siyasal entite ele alnrsa alnsn, onlarn
her biri kendi tekilliiyle, kendi tarihsel zeminiyle, zgn balamyla, iinde yer ald yine
tekil kltr yahut gelenek ile anlalabilinecek/yorumlanabilecek olan farkl, oul siyasal
fenomenlerdir.

33
Gadamer, HermeneutikRefleksiyonun Kapsam ve Fonksiyonu (Trkesi: Hsamettin Arslan), iinde: Retorik
Hermeneutik ve Sosyal Bilimler s. 1.
34
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. 332-333.
35
Gadamer, Hakikat ve Yntem Birinci Cilt , s. XVI, 168.

486
 Sonu blmnde Gadamerin hermentii asndan belirtilecek bir dier husus, tekraren,
udur: Bat Avrupa bilimindeki evrenselci ve mekanik kesinlik; kesin evrensel nomotetik
epistemolojik temellendirmeler, burada sz konusu deildir. Bu btnyle esiz doru yorum
fikrinin savunulmamas, yukarlarda da deinildiince, ayn zamanda zetle, siyaseten de,
iletiime, diyaloga ve oulculua aklk demektir. Ayrca u sylenmelidir: Gadamerinkendi
felsefi hermentii bir meta-hermentiknitelii tamamakta, o daha ziyade ancak pratik anlama
veya anlama pratii devam ettike gelitirilebilecek bir ontoloji olmaktadr. Farkl bir ifadeyle,
dnrn kendi hermentii, hermentik zerine teorik bir sylem deil bir
anlama/yorumlama ve elbette ki uygulama faaliyetidir. Salt sylem boyutu itibaryla baklsa
dahi meta-hermentik nitelikli hermentik de, hermentik pratiini/uygulamasn etkileyerek
dntrd iin, nihai kertede yine srekli bir insan, toplumsal, siyasal anlama/yorumlama
faaliyeti iinde yer alnmaya devam edilmi olunmaktadr.

KAYNAKA
Arslan, H., Yavuzcan, .(2008). Trkede Gadamere n Sz, iinde: Gadamer, Hakikat ve
Yntem, Birinci Cilt. (ev. Hsamettin Arslan ve smail Yavuzcan), stanbul:Paradigma.
Barthold, L. S.(2012). HansGeorg Gadamer (19002002).
http://www.iep.utm.edu/gadamer/(19.07.2013).
Benton, T. ,Craib, I.(2008). Sosyal Bilim Felsefesi Toplumsal Dncenin Felsef Temelleri,
(ev.mitTatlcan Berivan Binay), stanbul :Sentez.
Bernstein, R. J.(2002). Hermeneutikten Praksise, (Ter. Hsamettin Arslan), Retorik
Hermeneutik ve Sosyal Bilimler nsan Bilimlerinde Retorie Dn, (Der. ve Ter.
Hsamettin Arslan), stanbul:Paradigma.
Bernstein, R. J.(2009). Objektivizmin ve Rlativizmin tesi Bilim, Hermenoytik ve
Praxis.(Trkesi: Feridun Ylmaz), stanbul :Paradigma.
Dostal, R. J.(2002). Gadamer: The Man and His Work, iinde: Dostal, Robert, J., (Ed.), The
Cambridge Companion toGadamer, New York: Cambridge Uni. Press,.
Dostal, R. J., (Ed.).(2002).The Cambridge Companion to Gadamer. New York: Cambridge Uni.
Press,
Duke, G.(2013). Gadamer and Political Authority, European Journal of Political Theory.
Gadamer, H.G.(1977). Philosophical Hermeneutics. (Trans. and Ed. David E. Linge). University
of California Press, USA.
Gadamer, H. G.(2002). Eletirmenlerime Cevap, (ev. Hsamettin Arslan), iinde:
Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler, (Der. ve Ter. Hsamettin Arslan). stanbul
:Paradigma.
Gadamer, H.G. (2002).nsan ve Dil, (ev: Hsamettin Arslan), iinde: nsan Bilimlerine
Prolegomena, (Der. ve ev: Hsamettin Arslan). stanbul: Paradigma.
Gadamer, H.G.(2002). Hermeneutik Problemin Evrensellii, iinde: Hermeneutik ve
Hmaniter Disiplinler, (Der. ve Ter.). Hsamettin Arslan. stanbul:Paradigma.
Gadamer, H.G.(2002). HermeneutikRefleksiyonun Kapsam ve Fonksiyonu. Retorik
Hermeneutik ve Sosyal Bilimler nsan Bilimlerinde Retorie Dn, (Der. ve Ter.).
Hsamettin Arslan. stanbul: Paradigma.
Gadamer, H.G.(2002). Kukucu Hermeneutik. Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler. (Der.
ve Ter.). Hsamettin Arslan.stanbul: Paradigma.

487
Gadamer, H.G.(2004). From Word to ConcepttheTask of Hermeneutics as Philosophy,
(Trans.).Richard E. Palmer, Krajewski, Bruce, (Ed.), GadamersRepercussions
Reconsidering Philosophical Hermeneutics, University of California Press, London,
England.
Gadamer, H.G.(2008). Hakikat ve Yntem I. (ev.). Hsamettin Arslan, smail Yavuzcan.
stanbul: Paradigma.
Gadamer, H.G.(2009). Hakikat ve Yntem II. (ev.). Hsamettin Arslan, smail Yavuzcan.
stanbul: Paradigma.
Grondin, J.(2002). Gademers Basic Understanding of Understanding, iinde: Dostal, Robert,
J., (Ed.), The Cambridge Companion to Gadamer, New York: Cambridge Uni. Press,
Heidegger, M.(2008). Varlk ve Zaman. (ev.). Kaan H. kten.stanbul: Agora Kitap,
Hekman, S.(1999). Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik. (ev.).Hsamettin Arslan Bekir Balkz.
stanbul: Paradigma.
Kisiel, Theodore, Gelenein Vuku bulmas: Gadamer ve Heideggerin Hermeneutii. nsan
Bilimlerine Prolegomena. (Der. ve ev.). Hsamettin Arslan. stanbul: Paradigma.
Krajewski, Bruce, (Ed.)(2004). Gadamers Repercussions Reconsidering Philosophical
Hermeneutics. London: University of California Press England.
Lawn, C., - Keane, N.(2011). The Gadamer Dictionary. Continuum Int. New York: Publ.,
London,.
Misgeld, D.(2002). GadamerinHermeneutii zerine, Hermeneutik ve Hmaniter
Disiplinler. (Der. ve Ter. Hsamettin Arslan). stanbul: Paradigma.
Ormitson, G. L.,Schrift, A. D.(2002). Hermeneutie Giri, Hermeneutik ve Hmaniter
Disiplinler (Der. ve Ter. Hsamettin Arslan). stanbul: Paradigma .
zlem, D.(1986). Kltr Bilimleri ve Kltr Felsefesi. stanbul: Remzi.
zlem, D.(1993). Felsefe Yazlar. stanbul: Anahtar Kitaplar.
zlem, D(1998). Doa Bilimleri ve Sosyal Bilimler Ayrmnn Dn ve Bugn zerine,
Toplum ve Bilim, S: 76, Bahar.
zlem, D.(1998). Evrenselcilik Mitosu ve Sosyal Bilimler, iinde: Sosyal Bilimleri Yeniden
Dnmek, (Yay. Haz. Tanl Bora vd.). stanbul: Metis.
zlem, D.(1999). Siyaset, Bilim ve Tarih Bilinci. stanbul: nklp.
zlem, Doan(2002). Deerler Sorununda Nesnelcilik/Mutlaklk ve znelcilik/Rlativizm
Tartmas zerine, inde: Bilgi ve Deer Mula niversitesi Felsefe Blm
Sempozyum Bildirileri, (Ed: ahabetin Yaln).Ankara:Vadi.
zlem, D.(2003). Bilim Felsefesi (Ders Notlar). stanbul: nklap.
zlem, D.(2004). Felsefe Kendisini Sadece Bir Salt Alana Hapsedemez, Kendisini O Salt
Alann Bilgisini Ortaya Koymakla Snrlandramaz. (rportaj metni, G. Ateolu, K.
Hogr), Virgl, S: 73.
Palmer, R. E.(2009). Hans Georg Gadamer.
http://plato.stanford.edu/entries/gadamer/(19.07.2013).
Risser, J.(2002). In Memoriam: HansGeorgGadamer (19002002), Continental Philisophy
Review 35.
Tatar, B.(2004). Hermentik. stanbul: nsan.

488
Tatar, B.(1999). Felsef Hermentik ve Yazarn Niyeti.Ankara: Vadi.
Vincent, A.(2006). Modern Politik deolojiler. (Trkesi: Arzu Tfeki) stanbul:Paradigma.
Wachterhauser, B. R.(2002). Sylediimiz ey Olmamz Gerekir mi? nsan Bilimlerinde
Hakikat zerine Gadamer.Hermeneutik ve Hmaniter Disiplinler. (Der. ve Ter.).
Hsamettin Arslan. stanbul: Paradigma.
Warnke, G.(2002). Hermeneutics, Ethics, and Politics, iinde: The Cambridge Companion
toGadamer, (Ed. Robert J.,Dostal). USA: Cambridge Uni. Press,.
Zuckert, C. H.(1996). Postmodern Platos Nietzsche Heidegger Gadamer Strauss Derrida. USA:
The University of Chicago Press,.

489