ALEXIS DE TOCUEVILLE

Amerikada Demokrasi
EVREN
SEKN SE R TD EM R ZDEMR

C E N G Z A L A N IN N S Z V E
S E K N S E R T D E M R Z D E M R N S O N S Z Y L E

s iy a s e t f e l s e f e s i k l a s ik l e r i

iletiim
ALEXIS DE TOCQUEVILLE Amerikada Demokrasi
letiim Yaynlan 2270 Politika Dizisi 139
ISBN-13: 978-975-05-1891-1
2016 letiim Yaynclk A. .
1. BASKI 2016, stanbul

EDTR Ahmet nsel

KAPAK Suat Aysu
UYGULAMA Hsn Abbas
DZELT Remzi Abbas
BASKIveCLTSena Ofset SERTFKA NO. 12064
Litros Yolu 2. Matbaaclar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11
Topkap 3 4 0 1 0 stanbul Tel: 212.613 38 46

letiim Yaynlan sertifika no. 10721

Binbirdirek Meydan Sokak, letiim Han 3, Fatih 3 4 1 2 2 stanbul
Tel: 212 .5 1 6 22 60-61-62 Faks: 212.516 12 58
e-mail: iletisim@iletisim .com.tr web: www.iletisim.com.tr
 ALEXIS DE TOCQUEVILLE

Amerikada
Demokrasi
De la democratie en Amerique
e v ir e n Sekin Sertdemir zdemir

CENGZ A LA 'N IN N S Z VE
SEKN SERTDEMR Z D E M R 'N SONSZYLE

v\l/v

iletiim
 N DEKLER

NSZ
AMERKA'DA EM O KRAShl GR CENGZ ALA............................................................................... 15

BRNC CLT

12. BASKI N BLGLENDRME..................................................................................................................................... 27

GR................................................................................................................................................................................. 29

BRNC KISIM ..........................................................................................................................................................43

BLM I
K uzey A m e r ka n in D i Ko n u m u .................................................................._.........................................................45

BLM II
BALANGI NOKTASI VE BUNUN ANGLO-AMERKALILARIN GELECE N NEM ZERNE 53
Anglo-Amerikallann Yasalarnn ve detlerinin Sunduu Baz Benzersiz zelliklerin Nedenleri...................... 68

BLM III
A n g lo -A m e rk a lila rin T o p lu m s a l D u ru m u .........................................................................................................70
Anglo-Amerikallarn Toplumsal Durumunun Gze arpan Noktas
Esas itibariyle Demokratik Olmasdr..........................................................................................................................70
Anglo-Amerikallarn Toplumsal Durumunun Siyasal Sonulan.............................................................................. 7B

BLM IV
AMERKA'DA HALKIN EGEMENL LKES ZERNE.................................................................................................. 78
BLM V
BRLK HKMETNDEN BAHSETMEDEN NCE
B a z i E yaletlerde O lanlari nceleme Z o r u n lu lu u ....................................................................................... 81
Amerikada Kent Sistemi zerine................................................................................................................................ 82
Kentin evresi.................................................................................................................................................................83
New England Kentinin Kuvvetleri..................................................................................................................................83
Kent Yaam zerine...................................................................................................................................................... 86
New Englandda Kent T ini..............................................................................................................................................88
New England'da dari Blgeler zerine...................................................................................................................... 90
New Englandda Ynetim zerine.................................................................................................................................91
Birleik Devletlerde Ynetim zerine Genel F ik irle r............................................................................................ 100
Eyalet zerine.............................................................................................................................................................. 103
Eyaletin Yasama Kuvveti............................................................................................................................................. 104
Eyaletin Yrtme Kuvveti zerine............................................................................................................................. 105
Birleik Devletlerde idari Ademimerkeziyetin Siyasal Etkileri zerine.............................................................106

BLM VI
B rle k D evle tle r d e Ya r g i K uvvet ve
Onun S yasal Toplum ze rnd ek E tk s z e rn e ......................................................................................... 117
Amerikan Yarglarna Atfedilen Dier Kuvvetler................................................................................................... 122

BLM VII
B r le k D e v le tle r de S yasal Y a rg ila m a z e rn e ...................................................................................... 124

BLM VIII
F e d e ra l Anayasa ze rn e ...................................................................................................................................... 129
Federal Anayasann Tarihi.......................................................................................................................................... 129
Federal Anayasann zeti............................................................................................................................................131
Federal Hkmetin G revleri.....................................................................................................................................132
Federal Kuvvetler.........................................................................................................................................................134
Yasama Kuvvetleri........................................................................................................................................................134
Senato ve Temsilciler Meclisi Arasndaki Dier Farkllklar................................................................................. 136
Yrtme Kuvveti zerine............................................................................................................................................ 137
Fransada Anayasal Bir Kraln Statsyle
Birleik Devletlerde Bakann Stats Hangi Adan Farkldr?......................................................................_.138
Yrtme Kuvvetinin Etkisini Arttrabilecek Arz Nedenler.................................................................................... 141
Kamusal Meseleleri Ynetirken Birleik Devletler Bakannn
Neden Mecliste ounlua Sahip Olmaya htiyac Yoktur?.................................................................................. 142
Bakanlk Seimi zerine............................................................................................ ............................................143
Seim Yntemi..............................................................................................................................................................146
Seim K rizi....................................................................................................................................................................149
Bakann Yeniden Seilmesi................................................................................. ........................... ..................................
Federal Mahkemeler zerine.....................................................................................................................................152
Federal Mahkemelerin Yetkilerini Saptama Biim i............................................................................................... 155
Yarglama Yetkisiyle lgili Farkl O laylar.................................................................................................................157
Federal Mahkemelerin ileyi B iim i.................................................................... ................................................. 160
Devletin Byk Kuvvetleri Arasnda Yksek Mahkemeye Ayrlan nemli M evki............................................. 163
Federal Bileim Eyaletlerin Bileiminden Hangi Adan stndr?........................................ ............................ 164
Amerika Birleik Devletlerinin Federal Yapsn Dier Federal Yaplardan Ayran ey................................... 168
Federal Sistemin Avantajlar ve zellikle Amerika in Faydas zerine............................................................ 171
Federal Sistemin Tm Halklar in Uygun Olmamasnn Nedeni
ve Anglo-Amerikallarn Bu Sistemi Kabul Etmesine Olanak Tanyan ey......................................................... 175

KNC KISIM ........................................................................................................................... ............................. 183

BLM I
B r le k D e v l e t le r i H a lk in Y nett I n K es I n B r B m de N a s il S y l e y e b il ir iz ? 185

BLM II

BRLEK DEVLETLERDE PARTLER ZERNE........................................................................................................186

Birleik Devletlerde Aristokratik Partilerin z le ri................................................................................................ 190

BLM III
BRLEK DEVLETLERDE BASIN ZGRL6 ZERNE 192

BLM IV

BRLEK DEVLETLERDE SYASAL RGTLENMELER............................................................................................200

BLM V

AMERKADA DEMOKRAS HKMET ZERNE...................................................................................................... 207

Genel Oy zerine.........................................................................................................................................................207
Halkn Seimleri ve Seimlerde Amerikan Demokrasisinin Gdleri zerine......................... ........................208
Demokrasinin Bu Gdlerini Ksmen Dzeltebilecek Unsurlar zerine........................... .................... ........... 210
Amerikan Demokrasisinin Seim Yasalar zerinde Yapt Etki......................................................................... 212
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altndaki Kamu Grevlileri.................................................... ....... .....................214
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altnda st Dzey Grevlilerin [Magistrats]
Keyfilii zerine..........................................................................................................................................................216
Birleik Devletlerde idari istikrarszlk................................................................................................................... 218
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altnda Kamusal Ykmllkler zerine.........................................................219
Grevlilerin cretlerinin Sabitlenmesi Konusunda Amerikan Demokrasisinin Gdleri zerine................. 222
Amerikan Hkmetini Ekonomi Yapmaya Zorlayan Nedenleri Ayrt Etmenin Gl................................... 225
Birleik Devletlerin Kamusal Harcamalaryla Fransannkileri Karlatrabilir miyiz?................................ 225
Demokraside Ynetenlerin Yozlamas ve Zaaflar zerine;
Bunun Kamusal Ahlk zerindeki Etkileri Hakknda.............................................................................................230
Demokrasinin Muktedir Olduu Giriimler zerine.............................................................................................. 232
Amerikan Demokrasisinin Genel Olarak Kendisi zerinde Uygulad ktidar zerine.................................... 234
Amerikan Demokrasisinin Dileri Yrtme Biimi zerine................................................................................236
AMERKAN OPLUMUNUN DEMOKRATK HKMETTEN IKARDII REEL AVANTAJLARNELERDR?...................241
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altnda Yasalarn Benel Eilimi ve
Yasalar Uygulayanlarn Gdleri zerine................................................................................................................241
Birleik Devletlerde Kamusal Tin zerine.............................................................................................................. 245
Birleik Devletlerde Haklar desi zerine.............................................................................................................. 248
Birleik Devletlerde Yasalara Sayg zerine..........................................................................................................250
Birleik Devletlerde Siyasal Teekkln Tm Ksmlarnda Hkim Olan Etkinlik
ve Bunun Toplum zerinde Yapt Etki..................................................................................... .............................. 252

BLM VII

BRLEK DEVLETLERDE OUNLUUN KADR- MUTLAKLII VEBUNUN ETKLER ZERNE 256

Amerika'da ounluun Kadir-i Mutlakl Demokrasilerde Doal Olan
Yasal ve dari stikrarszl Nasl Arttrr?...............................................................................................................258
ounluun Tiranl....................................................................................................................................................260
ounluun Kadir-i Mutlaklnn Amerikal Kamu Grevlilerinin Keyfilikleri zerindeki Etkileri..................263
Amerikada ounluun Dnce zerinde Uygulad Kuvvet Hakknda.......................................................... 264
ounluun Tiranlmn Amerikallarn Ulusal Karakteri zerindeki Etkileri;
Birleik Devletlerde Mahkeme Tini zerine........................................................................................................... 266
Amerikan Cumhuriyetlerinin En Byk Tehlikesinin
ounluun Kadir-i Mutlaklndan Kaynaklanmas...............................................................................................269

blDmviii

BRLEK DEVLETLERDE OUNLUUN TRANLIINI MUTEDL KlLAN UNSURLAR ZERNE 271

dari Merkeziyetin Bulunmamas...............................................................................................................................271
Birleik Devletlerde Adli Tin zerine, ve Bu Demokraside
Nasl Bir Denge Unsuru Oluturur?........................................................................................................................... 272
Birleik Devletlerde Siyasal Kurum Olarak Dnlen Jri zerine...................................................................279

BLM IX
B rle k D e v le t le r i D em okratik C u m h u r iy e ti S r d rm eye YOnlend ren
T em el N edenler Oz e r I ne ........................................................................................................................................286
Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin Srdrlmesine
Yardmc Olan Arz veya ilahi Nedenler zerine....................................................................................................286
Yasalarn Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin
Srdrlmesi zerindeki Etkisi Hakknda............................................................................................................... 295
Teamllerin Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin
Srdrlmesi zerindeki Etkisi Hakknda............................................................................................................... 296
Siyasal Kurum Olarak Dnlen Din zerine; Din Nasl Amerikallar Arasnda
Demokratik Cumhuriyetin Korunmasna Byk lde Hizmet Eder?...............................................................296
Birleik Devletlerde Dinsel nanlarn Siyasal Toplum zerinde Yapt Dolayl Etki 299
Amerikada Dini Kudretli Klan Temel Nedenler zerine.......................................................................................303
Amerikallarn Bilgileri, Alkanlklar ve Pratik Deneyimleri
Demokratik Kurumlarn Baarsna Nasl Katkda Bulunur?............. .................. ................................................309
Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin Korunmasna Yasalarn Fiziksel Koullardan
Daha ok, Teamllerin de Yasalardan Daha ok Hizmet Etmesi..................... ....... ........... ................................. 313
Yasalar ve Teamller Amerikadan Baka Bir Yerde
Demokratik Kurumlan Srdrmek in Yeterli m idir?........................................ ................................................... 316
Avrupaya Gre stn Olan eyin nemi.................................................................................................................. 319

BLM X
B r le k D evletler T o pra kla r in d a kam et Eden I r k in G ncel D urum u ve
M uh tem el G elece z e r ne B rka D n c e ....................................................... ........................................ 324
B irlik'in Sahip Olduu Blgelerde kam et Eden
Kzlderili Kabilelerin Gncel Durumu ve Muhtemel Gelecei............................................. ..................................329
Birleik Devletlerde Siyah Irkn Edindii Konum;
Onun Mevcudiyetinin Beyazlar Kar Karya Brakt Tehlikeler.................................................................... 345
Amerikan B irliinin Kalc Olma ans Nedir? Onu Hangi Tehlikeler Bekler?................ ................... ................. 367
Birleik Devletler'de Cumhuriyeti Kurumlar zerine; Bunlarn Kalclk anslar Nedir?...............................396
Birleik Devletlerdeki Ticari Bykln Sebepleri zerine Birka Dnce............... ...................................401

S o n u ............................................................................................................................................................................ 409

N o tlar ...........................................................................................................................................................................415

KNC CLT

OKUYUCULARIN DKKATNE.................................................................................................... ...................... ............. 439

BRNC KISIM
B rle k D evletler d e D emokras n n
E ntelektel H areket zer ndek ETKisi.......................... ............. ................ 441
BLM I
AMERKALILARIN FELSEF YNTEM ZERNE................... ....................... .......... ....................... .......................... 443

BLM II
DEMOKRATK HALKLARDA NANLARIN TEMEL KAYNAI ZERNE...................................................................... 448

BLM III
N eden A m e r I kalilar Ata la r i ng z l e r d e n D aha F a zla
G enel F k Ir le r e M e y le d e r ve B u n la ri B e e n rle r? ....................................................................................452

BLM IV
N eden A m e r kalilar S yasal Ko nularda F ra n sizla r Kadar
G enel F k r le r e A s la lg I D u y m a zla r? .............................................................................................................457

BLM V
BRLEK DEVLETLERDE DN DEMOKRATK GDLER NASIL KULLANIR?.........................................................459
B r le k D evle tle r d e Kato l kl n le r le m es z e r n e ............................................................................. 467

BLM VII

DEMOKRATK HALKLARIN ZHNLERN PANTEZME DORU YNLENDREN EY................................................ 469

BLM VIII

ETLK AMERKALILARA NSANIN SINIRSIZ YETKNLEEBLRL6N NASIL TELKN EDER?.............................471

BLM IX

AMERKALILARIN RNE DEMOKRATK BR HALKIN BLME, EDEBYATA VE

Sanata Y n e lk K a b lye te ve Em e S ahp O lam ayacaini K a n itu m a z mi?.......................................473

BLM X

N eden A m e r kalilar T eor den Daha ok P ratik B lm ler le lg len r le r ?...........................................478

BLM XI

AMERKALILAR NASIL BR TNLE SANATLA URAIRLAR?..................................................................................... 485

BLM XII

AMERKALILAR NEDEN HEM OK NEML HEM DE OK NEMSZ ANITLAR ORTAYA KOYARLAR?.................. 490

BLM XIII

DEMOKRATK YZYILLARIN EDEB ZELLKLER..................................................................................................... 492

BLM XIV

E d e b E ndstri z e r n e .......................................................................................................................................... 498

BLM XV

Y unan ve Latin E d e b y ati ncelem eleri

Neden D e m o k ra tk T o p lu m la rd a z e llk le Y a r a r lid ir ? .............................................................................499

BLM XVI

AMERKAN DEMOKRASS NGLZCEY NASIL DETRD?................................................................................... 501

BLM XVII

DEMOKRATK ULUSLARDA RN BAZI KAYNAKLARI ZERNE 507

BLM XVIII

A m e rk a li Y a z a rla r ve H a tp le r Neden G e n e llik le L a f K a la b a li i Y a p a rla r? ...................................513

BLM XIX

DEMOKRATK HALKLARIN TYATROSU ZERNE BRKA GZLEM......................................................................... 515

BLM XX
DEMOKRATK YZYILLARDA TARHLERE ZG TEMAYLLER ZERNE............................................................ 520

BLM XXI
BRLEK DEVLETLERDE PARLAMENTER BELAGAT ZERNE................................................................................524
K N C KISIM
DEMOKRASNN AMERKALILARIN DUYGULARI ZERNDEK ETKS 529

BLM I
DEMOKRATK HALKLAR NEDEN ZGRLKTEN OK ETLE
Daha C o ku lu ve Daha K a lic i B Ir Sevg B e s le r le r ? ..................................................................................... 531

BLM II
DEMOKRATK LKELERDE BREYCLK ZERNE............................................................. ....................................... 535

BLM III
BREYCLK NASIL BAKA BR ADAN DEL DE,
DEMOKRATK DEVRMDEN IKARKEN DAHA NEML HALE GELR?....................................... ................ ... ....... 538

BLM IV
AMERKALILAR ZGR KURUMLARLA BREYCLE KARI NASIL SAVAIRLAR?.................... ........................... 540

BLM V
AMERKALILARIN SVL YAAMDA KAMUSAL RGTLENMELER KULLANMASI ZERNE.................................. 544

BLM VI
RGTLER LE GAZETELERN LKS ZERNE....................................................................................................549

BLM VII
SVL RGTLENMELER VE SYASAL RGTLENMELER ARASINDAK LKLER.................................................553

BLM VIII
AMERKALILAR DORU ANLAILMI MENFAAT RETSYLE
NASIL BREYCLE KARI MCADELE EDERLER?............................................................................. ..................... 558

BLM IX
AMERKALILAR DORU ANLAILMI MENFAAT RETSN DNSEL KONULARA NASIL UYGULARLAR? 562

BLM X
AMERKADA MADD RAHATLIK STE ZERNE................................................................................................... 565

BLM XI
DEMOKRATK YZYILLARDA MADD HAZLARA DNK SEVGNN RETT TKEL ETKLER ZERNE 568

BLM XII
BAZI AMERKALILAR NEDEN COKULU BR SPRTALZM SERGLERLER?......................................................... 571

BLM XIII
AMERKALILAR RAHAT KOULLARI NDE NEDEN BYLESNE KAYGILI GRNRLER?...................................573

BLM XIV

AMERKALILARDA MADD HAZLAR SEVGS, ZGRLK AKIYLA VE

Kam usal M e s e le le re Y n e lIk lg iy le N a s il B r le r ? ..................................................................................577

BLM XV
DNSEL NANILAR AMERKALILARIN RUHUNU
N a s il Z am an Z aman M ad d I H azlardan U za k la tir ir ?................................................................................... sao
AIRI RAHATLIK SEVGS RAHATLIA NASIL ZARAR VEREBLR?.........................................................................585

BLM XVII

E t U k ve K uku Z a m a n la r in d a
B e e r Eyle m le r in A m a la r in a M esafe A lm ak N eden n e m l d r ?.......................................................... 587

BLM XVIII
AMERKADA NEDEN HER TRL DRST MESLEK SAYGIDEER SAYILIR?........................................................ 590

BLM XIX

Neredeyse Tm A m e rk a lila ri E n d s triy e l M e s le k le re D o ru Y n e lte n N e d e n le r 592

BLM XX

ENDSTRDEN BR ARSTOKRAS DOABLR M?...................................................................................................596

NC KISIM
D emokrasinin Gerek A nlamiyla Teamller zerin de E m si........................ eo
BLM I

T o plu m sal K oullar E tle n d lde T eam ller de Na s il l im l i H ale G e lir le r ? 603

BLM II
DEMOKRAS AMERKALILARIN KALICI LKLERN NASIL DAHA SADE
veD aha K olay Hale Get r r ?.................................................................................................................................608

BLM III

AMERKALILAR KEND LKELERNDE PEK AZ ALINGANLARKEN

Neden B iziM lkem zde ok Hassas G r n rle r? ........................................................................................611

BLM IV
n c e k B lmden ikan S o nular .......................................................................... .................................... 615

BLM V
DEMOKRAS, HZMETL LE EFEND ARASINDAK LKY NASIL DETRR?..................................................617

BLM VI
DEMOKRATK KURUMLAR VE TEAMLLER KRA BEDELN YKSELTMEYE
VE KRALAMA SRESN KISALTMAYA NASIL YNELR?..........................................................................................625

BLM VII
DEMOKRASNN MAALAR ZERNDEK ETKS....................................................................................................... 628

BLM VIII
DEMOKRASNN ALE ZERNDEK ETKS........................................ ....... ............................................................... 631

BLM IX
BRLEK DEVLETLERDE GEN KIZLARIN ETM........................ ................................. .......... .......................... 637

BLM X
E Olarak Gen K iz l a r .............................................................................. .... ....................................................... 640
BLM XI
AMERKADA KOULLARIN ETL
HAYIRLI TEAMLLERN SRDRLMESNE NASIL KATKIDA BULUNUR?............................................................. 643

BLM XII
AMERKALILAR KADIN VE ERKEK ETLN NASIL ANLARLAR?................................ .......................................... 649

BLM XIII
ETLK AMERKALILARI NASIL BR SR KK TKEL TOPLULUA DOAL OLARAK BLER? 653

BLM XIV
AMERKALILARIN TAVIRLARI ZERNE BAZI TEFEKKRLER.......................................................... .......... ..............655

BLM XV
AMERKALILARIN AIRBALILII ZERNE; BU AIRBALILIK NEDEN ONLARIN
D nces zce H areketlerde B u lu n m ala r in i E ng ellem ez ?........................................................... .......... 659

BLM XVI
AMERKALILARIN ULUSAL ZSAYGISI
N eden n g z l e r 'i n k nden D aha Ka y g il i ve D aha Ka v g a c id ir ?......................................................... 662

BLM XVII
BRLEK DEVLETLERDE TOPLUM NASIL HEM HAREKETL
H em de T ekdze B ir G rnm e S a h ip t ir ?.....................................................................................-............ .. 665

BLM XVIII
BRLEK DEVLETLERDE VE DEMOKRATK TOPLUMLARDA EREF ZERNE....................................................... 667

BLM XIX
B rle k D evletler de nsanlarin N eden H em B u Kadar ok h tr asi V ar d ir
H em de ok B yk h t raslari Y oktur ? 679

BLM XX
BELL DEMOKRATK ULUSLARDA MEVK ELDE ETME ZANAATI ZERNE 685
BLM XXI
N eden B yk D evr m ler Nao ren G rlr ?.................................................................................................... 687
BLM XXII
DEMOKRATK HALKLAR NEDEN DOAL OLARAK BARI STERKEN
DEMOKRATK ORDULAR SE DOAL OLARAK SAVA STERLER?....................................... -................................. 699
BLM XXIII
DEMOKRATK ORDULARDA EN SAVAI VE EN DEVRMC SlNIF HANGSDR?...................................................705
BLM XXIV
DEMOKRATK ORDULARI SEFERBERLK BALADIINDA DAHA ZAYIF
VE SAVA UZADIINDA SE DAHA KORKUTUCU KlLAN NEDENLER........................................................................ 709
BLM XXV
DEMOKRATK ORDULARDA DSPLN ZERNE.........................................................................................................713
BLM XXVI
D e m o k ra tk T o p lu m la rd a Sava ze rne Bazi D n c e le r.......................................................................715
DRDNC KISIM
DEMOKRATK FKRLERN VE DUYGULARIN
S iyasal Toplum zer nde Ya p t i iE tk .......................................................................................... 721
BLM I

ETLK NSANLARA ZGR KURUMLAR SEVGSN DOAL OLARAK VERR........................................................ 723

BLM II

DEMOKRATK HALKLAR HKMET KONUSUNDA KUVVETLER

BR N oktada Toplam aya D o a l O la ra k Daha F a zla M e y l d r le r .......................................................... 725

BLM III

KTDARI BR NOKTADA TOPLAMA KONUSUNDA

DEMOKRATK HALKLARIN DUYGULARI FKRLERYLE UYUMLUDUR...................................................................... 728

BLM IV

DEMOKRATK BR HALKI KTDARINI MERKEZLEMEYE TEN

veya Bundan V azge re n B Irk a T Ik e l ve A r iz Neden z e rn e ...............................................................732

BLM V

Gn m zn A vr u pa U luslari A r asin d a H er N e Ka dar E gemenler

Daha Az s t k r a r li O ls a la r da, H km etn K uvve ti A r t a r .........................................................................737

BLM VI

DEMOKRATK ULUSLAR HANG TR DESPOTZM TRNDEN KORKMALIDIRLAR?............................................ .748

BLM VII

NCEK BLMLERN SONUCU OLARAK................................................................................................................... 754

BLM VIII
G enel B r D e e r l e n d ir m e .....................................................................................................................................762

N o tla r .......................................................................................................... ...............................................................766

SONSZ

AMERKA'DA DEMOKRASMH GNCEL SYASAL ANLAMI SEKN S ertdem Ir zdem Ir.................................. 773
Eitlik ve zgrlk Paradigmas Olarak Demokrasi...............................................................................................775
Demokrasilere zg Yeni Bir Tr Despotizm Tehlikesi.......................................................................................... 778
Post-totaliter Dnemde Tocquevillein Dncesinin E tkisi................................................................................. 780
Sonu..............................................................................................................................................................................783
 NSZ

AMERKADA DEMOKRASll GR
Ceng z ala

Alexis de Tocqueville (18 05 -185 9), iki ciltlik eseri De la Democratie en Amerique\e nl oldu, ilk cil
di 1835 ve ikinci cildi 1840 yllarnda Paris'te yaymlanan bu yapt, Tocqueville'in dostu Gustave de
Beaumontla birlikte yapt Amerika yolculuunun rndr. Yazar, ilk ciltte Amerika Birleik Dev-
letlerinde o tarihte yrrlkte olan demokratik sistemin ayrntl bir betimlemesini ve zmlemesi
ni sunar. Amerikan demokrasisinin kurumlarn tantr, siyasal iktidarn oluumunu, eitlik ve zgr
lk bilincini ve demokratik sistemin yaam koullarn gzler nne sermeye alr. kinci cilt ise,
demokrasi olgusunun felsefi ve sosyolojik dzeyde incelenmesine ayrlmtr. Amerika bu cildin gre
ce kk bir blmn kapsamaktadr. John Stuart Mili, Fransa'da ilk cilt kadar ilgi grmeyen bu ki
tap hakknda, demokrasi stne yazlm ilk byk siyaset felsefesi eseri ifadesini kullanacaktr.
Gerekten de, demokrasinin doas stne en derinlikli zmlemeleri yapm yazarlarn banda To-
cqueville'in adn zellikle anm ak gerekir.
Tocquevillee gre, demokrasinin temel ilkesi olan halk egemenlii Amerikada Fransadan ok n
ce hayata geirilmiti, hem de daha dorudan", daha snrsz ve daha m utlak olarak. Ameri
kada halk egemenlii ilkesi dier baz lkelerde olduu gibi gizli sakl ya da soyut deildi. Yasalar
tarafndan aka ilan edilmi ve geleneklerce de benimsenmiti.
Tocqueville, halk egemenliini rneklemeye Amerikadaki belediye rgtlerini tan tarak balar.
Belediyeler neredeyse tm toplumlarda vardr, ancak gerek zerklik iinde alm alar ok nadir g
rlr. Tocquevillee gre belediyeler olmadan da insanlar zgr hkmetlere sahip olabilir, ancak as
la zgr olamazlar. Bu iddiasn desteklemek iin Massachusetts eyaletindeki New England belediye
sini rnek olarak gsterir. Burada yerel vergilerin belediye tarafndan toplandnn altn izer. Ame
rikada iktidar iki farkl dzeyde merkezilemitir. Eyaletler ve federal devlet dzeyinde iki iktidar var
dr. Komnler ise gerek hayatn, gnlk hayatn iindedir.
Amerikayla Fransa arasndaki tem el fark idari yerinden ynetim ( decentralisation administra-
tive) dzeyinde kendini gsterir. Fransa'da belediye bakannn tek bana karar ald konularda
Amerikada on dokuz kiilik belediye meclisi karar alm aktadr. nemli kararlar ise tm semenle
re sorulur. Tocquevillee gre ngiltere ve Amerikada siyasal merkezileme vardr, ancak idari mer
kezileme yoktur. te yandan, Fransada 18. yzyldan beri hem idari hem de siyasal merkezile
me gerekletirilmeye allm akta, bu da toplumun dinamizmini sekteye uratm aktadr. Tocque-
villee gre, toplumsal durum" ( etatsocial) her zaman siyasal durum un (etat politique) tem e
linde bulunur. Amerika'da toplumsal durum demokratik olduu iin siyasal durumun hkim zel
lii de demokratiktir.
Amerikan ynetim yapsnn zelliklerini belirttikten sonra sra hukuk sistemini betimlemeye ge
lir. Tocquevillee gre, Amerikallarda AvrupalIlar artacak derecede gl yarglar vardr. Yarg,
siyasal ve toplumsal yaamn her annda hazr ve nazrdr. Yargnn ayrt edici zellii vardr, ilki,
yargcn ancak bir anlamazlk olduunda devreye girmesidir ki bu hakem rolne tekabl eder. kin
cisi, yargcn zel tekil durumlarla ilgili hkm verip, genelle ilgilenmemesidir. nc olarak da yar
g ancak kendisine bavurulduunda harekete geebilir. Amerikan yarglarnn gc nereden ge
lir? sorusu stne dnen Tocqueville, halkn yarglara anayasay dzeltme hakkn tanm ol
malar zerinde durur. Amerika Birleik Devletlerinde anayasa yasama organ yelerini sade vatan
da balad gibi balar. Yani geerli olduu srece anayasa maddeleri herkesi balar. Bir yar
g bir kanunu uygulamay reddettiinde iki yol vardr: ya halk anayasay deitirecek, ya da yasa
ma organ kanunu deitirecektir". Byle baktmzda Amerikallarn mahkemelerine byk bir siya
sal g verdiklerini syleyebiliriz. Ancak, dikkat edilmesi gereken olgu yargcn yalnzca zel, tekil du
rumlarda yasay uygulamayabilecei, kanunu dorudan karsna alamayacadr. Amerikan mah
kemelerinin bu uygulamas, Tocquevillee gre, zgrlk ve kamu dzeni bakmndan son derece ya
rarldr; nk belli snrlar iinde mahkemelere tannm olan bu yetki siyasal meclislerin tiranla
masna kar en byk engellerden birini oluturmaktadr.
Amerikan yarglarna tannm dier yetkiler arasnda, ikyet ve sulama zerine kamu grevli
lerini yarglama yetkisi de vardr. Bu hak, tm yurttalar tarafndan tm mahkemelerde kullanlabi
lir. Oysa Fransada bu hak, sadece kral tarafndan ve ancak gzle grlr bir suiistimal sz konusu
olduunda kullanlabiliyordu. Birok demokratik sistemde de kamu grevlilerinin yarglanmas mlki
amirin izniyle olasdr. Tocqueville, Fransa'daki bu kstlam alar ngiliz ve Amerikal dostlarna izah
etmekte zorlandn ifade etmitir.
Amerika'da Demokrasim ilk cildinde yazar Amerikan Federal Anayasasnn ayrntl bir tasvirini
yapar. Egemenlik birok Avrupa lkesinde tek ve btncl bir olguyken, Amerikada eyalet devletleri
ve birlik arasnda bllmtr. Anayasa, birliin (federal devletin) devletlere cepheden s a ld r m a
yacan, ancak gerektiinde bireyi kendi devletine kar savunacan ngrmtr. Bu yolla kanu
nun ilkesi zarar grm olmaz, ancak sonular dzeltilmi olur. Burada sz konusu olan, demokra
sileri kendilerini tehdit eden iki byk tehlikeden korumaktr: yasamann semenlerin iradesine bal
olarak klelemesi ve yrtmenin elinde olmayan tm yetkilerin yasamada toplanmas.
Bireysel zgrln en nemli kendini gerekletirme alanlarndan biri siyasal rgtlenme alan
dr. Tocqueville Amerikada devlet eliyle kurulan siyasal rgtlerin dnda birey giriimiyle kurulan
siyasal yaplarn bolluuna dikkat eker. rgtlenmek, insan grlerini kesin olarak belli etmeye
zorlar, nki) bir gazetenin yazd fikirlere katlm aktan ok daha fazla maddi ve sembolik maliyeti
vardr. Tocqueville iin, rgtlenme zgrlnn gerekli ve yararl oluunun temel sebebi, oun
luk tiranlnn" (la tyrannie de la majorite) karsna bir set gibi dikilmesidir. rgtlenme zgrl
Byk Britanya'dan miras alnm bir zgrlk olup, artk Amerikan yasalarna, kltr ve gelenek
lerine iyice yerlemitir. Demokrasilerde aristokrasilerdeki feodal ara kurumlar olmadndan rgt
lenme zgrlne zellikle ihtiya vardr. zellikle de prensin keyfiliini ve partilerin despotizmini
engellemek iin . rgtlenme zgrl, Avrupada bir mcadele arac olarak grlr, oysa Ameri
kada ounluun imparatorluunu zayflatmann aracdr.
Amerikan usul demokrasinin ortaya koyduu bir baka olumlu zellik youn bir toplumsal etkin
liin gelitirilmi oluudur. Toplum btnyle seferber edilmitir. Kadnlar, kleler ve yerliler oy kul
lanamyor olsalar da, zengin kesim aznlktadr ve ounluk olan orta halliler hkmeti bilfiil idare
etmektedir. Bu olgunun yararlar hi de azmsanacak gibi deildir. Siyasal alanda yaplanlar daha
sonra sivil toplum alanna yanstlmakta, halk da kendi grlerine aykr bir ey grdnde gc
n kullanarak mdahale etmektedir. Bylece demokrasi en yetenekli hkmetin bile tek bana ba
aramayaca bir eyi baarmaktadr. Merakl bir tedirginlii, btn gcn, baka yerde bulunma
yan byk enerjisini tm toplumsal bedene yaymakta ve genelde elverisiz koullarda bile harikalar
yaratabilmektedir. Bunlar demokrasinin gerek stnlkleridir.
Amerikan demokrasisinde en byk g, ounluun gcdr. Tocqueville bu gc anlatrken
ounluk im paratorluu" deyimini gelitirm itir. Bu konuya kafa yorarken toplumda mmkn olan
en geni kesimin karnn nasl korunacan aratrr. Temsilciler Meclisi yeleri halk tarafndan
ksa bir sre iin seilince kendilerini seenlere baml hale gelirler. ounluk dnda bir merciin
karar almas dnlemez. Ancak bu noktada ounluun aznln gzlem ve taleplerine kar na
sl bir tavr taknaca nemlidir. Eer ounluk aznl yok sayarsa tehlikeli bir alana girilmi olur.
Bilindii gibi Amerikann zgn corafi durumu da zel koullar yaratmaktadr. Amerika'nn ken
disine tehdit oluturacak bir komusu yoktur. Komusu olmaynca yaknda tehlikeli dman da yok
tur. Byk bir bakentinin olmay merkezilemeyi dolayl olarak engellemekte, bu da masraflar d
k tutmaya katkda bulunmaktadr. Topran genilii bunlara eklendiinde, Amerikay bar iin
de uzun bir gelecein bekledii sylenebilirdi. Geni bir alana ve snrsz kaynaklara sahip olan Ame
rikada, 1815 yl itibariyle sadece on milyon insan yayordu. Tocquevillee gre Amerikallarn
mutluluu ve bar karakterleri siyaset yapma ekillerini de etkiliyordu. Amerikallar en derinden
etkileyen tutkular siyasal deil ticariydi, hatta ticaretteki pazarlk alkanlklarn siyasete tadklar
bile sylenebilirdi. Bu noktada mlkiyet hakknn temel belirleyici olduunu ve Amerikallarn toplum
ve dzen konusundaki yaklamlarnn tem elini oluturduunu dnebiliriz. Tocqueville'in Amerika
seyahatinden otuz yl sonra Amerikallarn girdikleri drt yl srecek kanl i savan, onun dile getir
dii uzun bar ngrsn dorulamam olmas ayrca deerlendirilmelidir.
Demokrasinin olaan ileyiini srdrmesini salayan bir baka faktr de yasalardr. Tocque-
ville bu konuda veriye dayanmaktadr. Bunlardan ilki, Amerikann federal yapsdr ki, bu saye
de Amerika byk bir cumhuriyetin gcne erimekte, buna karlk kk bir cumhuriyet gibi gven
ve bar iinde yaamaktadr. kinci olarak, belediyeler ve yerel kurumlarn gc n plana km akta
dr: ounluk despotizmini yumuatan komnal kurumlar, halka zgrln tadn ve zgr yaa
ma sanatnn inceliklerini tattrm aktadr . nc olarak da, yine yarg erkinin bamszl ve gc
gelmektedir. Demokrasiden sapm alar olduunda mahkemeler ok ynl bir ilev grmektedirler. o
unluun zgrlne engel olmadan, onun iradesini yavalatmakta ve lml hale getirmektedirler.
Tocqueville, gelenek ve alkanlklar stnde de durmutur. Gelenek ve alkanlklar" derken
kastettii Latincede morusvz Franszcada mceursolarak geen szcn kapsad alan ve buna ek
olarak, bugn kltr olarak da tanmlayabileceimiz, entelektel ve ahlki durumdur.
Amerikallarn dinsel alkanlklar Tocquevillei artmt. Bu alkanlklar ve yarattklar gele
nek, Fransa'daki rnee btnyle ters olduu iin, yazarmz Katolik din adamlaryla yakn ilikiler
kurarak aratrmasn derinletirmitir. Ulat sonu, dinin grnen etkinlii kstlandka esas et
kinlii ve arlnn daha da artaca ynndeydi. Amerikada Hristiyanlk dorudan siyasal alana
girmeyerek gcn artrm t. Tocqueville bu sonuca ularken Fransz Devrimi tecrbesini de dikka
te alr. Devrim yllarnda ve ksmen sonrasnda, Fransz Katolik Kilisesi aristokrasi ve monarinin tm
olumsuz eylemlerinden sorumlu tutulm utu. Oysa Amerikada byle bir sulama olm amt. Ameri
kada din siyasetten ayr tutularak, aile yaamnn ve gnlk yaamn bir paras olarak kalm, by
lece gelenek ve alkanlklar iindeki yeri kalc olmutur. Fransada ise kar atm alarnn iinde
ve siyasetle i ie olduundan yprandn belirtir.
Demokrasi hakkndaki eletiri ve ngrleriyle okurlarn artan ve bu erevede bugn de gn
celliini koruyan Tocqueville, 1835 gibi erken bir tarihte yaynlanan ilk cildin onuncu blmnde l
kede yaayan farkl rktan insan topluluklarnn yaamn corafi blgelere ayrarak ayrntlary
la betimler. Yerlilere ve siyahlara demokratik haklarn tannm asnn fazla geciktirilmesinin mmkn
olmayacan da belirtmekten geri kalmaz.
Amerikada Demokrasinin ikinci cildinin on drdnc blmnn bal, Amerikallarda Maddi
Hazlar Sevgisi, zgrlk Akyla ve Kamusal Meselelere Ynelik lgiyle Nasl Birleir?dir. Bu blmde
yazar zgrlkle sanayi ve gelime arasnda balantlar kurar. Eitliin egemen deerler arasna gir
dii alarda insanlar elde etmek istedikleri maddi ve manevi tm deerler iin bir araya gelip, r
gtlenmenin yararn grrler. rgtlenme pratii yerletike siyasal zgrlk ortam geliir. zgr
lk bu alarda zenginleme iin de uygun ortam oluturur. Ne var ki, zaman zaman maddi refah
ararken demokrasinin despotlat durumlarda insanlarn refah kendilerine sunacak bir efendi'ye
teslim olduklar grlr. Bu durumda refah tutkusu kendi kendini yok edecek bir noktaya gelebilir.
Buradan Tocquevillein modern demokrasi eletirisinin henz alm am olan en nemli noktas
na geliriz. Tocqueville iin toplumsal huzur ve bar ok nemlidir ancak tarihte neredeyse tm top-
lumlarn huzur ve bar ararken tiranla kaydklarn hatrlatm aktan da geri kalmaz. Halklar elbette
toplumsal huzuru kk grmemeli ancak bununla asla yetinmemelidirler. nk hkmetinden sa
dece huzur ve gven ortam tesis etmesini isteyen bir halk esasen yreinin derinliklerinde klele-
mitir, refahn klesi olmutur, kendisini zincire vuracak insana ortam hazrlar.
Tocqueville bylece demokrasinin elikili doasna dikkat ekmektedir. Demokrasi, bir zgrlk
ve eitlik rejimi de olabilir, bir bask rejimine de dnebilir, hatta bu iki u bazen e zamanl ola
rak birlikte var olabilir. Ar bireyselleme demokrasilerde zgrl tehdit eden bir toplumsal dina
mik oluturmaktadr. Hukuksal/siyasal balamda merkezi devletin bireysel zgrlk asndan nasl
bal bana bir tehlike arz ettiini zaten biliyoruz. Ar bireysellemenin getirecei ie kapank top
lum da kltrel olarak ounluk tiranlna, kamuoyu despotizmine ak hale gelmektedir. Tocque-
ville, Amerika rnei stnden bize demokrasilerin i dinamikleri sonucu nasl yumuak despotizrrie
ve ounluk Uranl'na srklenebildiini gstermitir. Fransa zelinde ise aristokrasiyi yeni tas fi
ye eden toplumlarn deneyimsiz bir burjuvazinin elinde demokratik kurumlan gelitirip yaatmakta
yaad sorunlar irdelemitir.
Tocquevillein grleri, bugn de gncelliini korumaktadr. zmlemelerinin, 20. yzylda Al
manya ve talyada rneklerini grdmz demokrasi iinden gelien bask rejimlerini yz yl nce
den haber verdii sylenebilir. Bilindii zere totalitarizm , demokrasinin sorunlarna zm gibi g
rnr, ou zaman bu iddiay tayarak iktidara gelir, iktidarla halk, ya da devletle toplum arasn
daki kopukluu giderecek gibi gzkr, am a iinden kt demokrasiyi ters yz ederek sz konusu
kopukluu yeniden retir. Devletle toplum zdelenir, birey ortadan kalkar. Tocquevillein demokra
si zmlemeleri totaliter sistemlerin kkenlerinin anlalm asna da katkda bulunmutur. Esasnda
demokrasinin eitli dzeylerde yaad sorunlarn zm de, onun bask rejimine dnmesinin
panzehiri de tek bir noktada dmlenmektedir: zgrl hayata geirmek.
Siyaset biliminde siyasal katlm kavram erevesinde ele alnan, ynetenleri ya da ynetenlerin
kararlarn etkilemeye dnktm sreler bu balamda nem kazanmaktadr. Tocquevillein Ameri
kada gzlemledii yerel ynetimler, siyasal partiler, sivil toplum rgtleri, eitli dernek ve kurulu
lar yurttan zgrlk pratiini gelitirecei kurumlardr. Bireyle devlet arasndaki bu ara katmanlar,
yurttan kendi karn dnen birey olmann dnda kamusal konulara da duyarl olmasn salar.
Siyasal ve toplumsal rgtlere katlm yoluyla zgrlk ruhunun yaatlmas Tocquevillein srekli yi
neledii bir ana tem a olarak karmza kacaktr.
 DK LA

D E M O C R A T IE
J8 A j l S L '^ I 3 a

A L E X IS DE T O C ^ C E V IL L E ,
*O C T A U TO V * MOV AI M. H ,

!>' 4* *Mr> I Irtr* MtMt

o f tT*ar r i m m u u w t a n im i

Ornr d 'aar l> l 'A a n ^ v .

TOME PREMIER

M R R A I R I K DE C H AR L E S G O S S B l . I N .
i r Ut*MKMl<Nf|r 9 .
v otcc xxxr
D E M O C R A T IE
BT

A1,E\IS DE T O C U E V IL L E ,
\*uf a tu cooa o n .it m p,

l/m 4** kn 4 H* minl'

ot iii ik i'b.rkjnnni aix k 4Tm:ii.

Oroc d*t>c cjftc d' \mrnq,r.

TME SECOND.

1.1 HB AIR I E DK CH U t l . K S UOSSEJ.IN .

Alexis de Tocgueville.
B R N C C LT
 12. BASKI N BLGLENDRME

Gzlerimizin nnde bir anda gereklemi olan olaylar ne kadar byk

ve apansz olurlarsa olsunlar, bu eserin yazarnn bunlara hi armadn
sylemeye hakk vardr. Bu kitap on be yl nce, srekli tek bir dncey
le megul olunarak yazld: Dnyada demokrasinin evrensel dzeyde kar
konulmaz biimde iktidara gelmesi. Bu kitab okuduunuzda, onun her say
fasnda, toplumun biim deitirdiini, beeriyetin koullarnn deitiini
ve yeni alnyazlannm yaklatn insanlara hatrlatan dirayetli bir uyary
la karlaacaksnz.
En bata u kelimeler yazldr:

yleyse diyebiliriz k i, frsat eitliinin aam al geliim i ilahi b ir olgudur ve

byle olm asn da u zelliklerine borludur: Evrenseldir, kalcd r ve her gn
beeri ku d retin snrlarn zorlar, her olay ve h er insan bizzat onu n geliim ine
katkda bulu nur. P eki k k leri byle derinlere uzanan toplum sal b ir harek e
tin sadece b ir n eslin giriim leri sonucu kesintiye urayacana inanm ak akl
lca olur m u? Feod al sistem i yk tktan ve krallar yen d ikten son ra d em okra
sin in burjuvalar ve zenginler karsnda gerileyeceini dnebilir m iyiz? Bu
sistem in ken disi bu kadar g lenm i ve d m anlan da bu kadar zayflam
ken ned en dursun k i?

Temmuz devrimiyle sarslmak yerine glenmi olan bir monarinin mev

cudiyetinde, olaylar ngrerek bu satrlar yazan kii, bugn korkusuzca
kamunun dikkatini kendi eserinin zerine yeniden ekebilir.
Ayn zamanda, imdiki koullarn onun kitabna ilk basld zamanda ta
mad gncel bir ilgi ve pratik bir yararllk verdiini sylememiz gerekir.
Krallk o srada var oluyordu. Bugn ise ykld. Monarist Fransa iin sa
dece bir merak konusu olan Amerikann kurum lan, cumhuriyeti Fransa
iin bir inceleme konusu olmak zorundadr. Yeni bir hkmeti kuran ey
sadece g deildir, iyi yasalardr. Savadan sonra, yasa koyucudur. Birisi
ykar, dieri kurar. kisi de kendi eserini ortaya koyar. Artk Fransada kral
ln m yoksa cumhuriyetin mi kurulacan sorgulamasak da, hareketli bir
cumhuriyete mi yoksa sakin bir cumhuriyete mi, dzenli bir cumhuriyete
mi yoksa dzensiz bir cumhuriyete mi, bar bir cumhuriyete mi yoksa sa
va bir cumhuriyete mi, liberal bir cumhuriyete mi yoksa baskc bir cum
huriyete mi, zel mlkiyet ve aile haklarn, bu kutsal haklar tehdit eden bir
cumhuriyete mi yoksa bunlar tanyan ve onaylayan bir cumhuriyete mi sa
hip olacamz renmek durumundayz. Korkun bir problem, yle ki
zm sadece Fransay deil, tm medeni dnyay ilgilendiriyor... Eer ken
di kendimizi kurtarrsak, ayn zamanda evremizdeki halklar da kurtarrz.
Eer kaybolursak, onlar da kendimizle birlikte kaybederiz. Bizim demokra
tik bir zgrle mi yoksa demokratik bir tiranla m sahip olacamza g
re, dnyann kaderi de farkl olacaktr. Diyebiliriz ki bugn cumhuriyetin
her yerde kurulmas veya her yerde ortadan kalkmas bize baldr.
Oysa ortaya koyduumuz bu problemi Amerika altm yl nce zd. Da
ha yeni kendi aramzda kabul ettiimiz halk egemenlii ilkesi altm yldr
orada btnyle egemendir. En dorudan, en snrsz ve en mutlak haliyle
uygulanmaktadr. Altm yldr, bu ilkeyi tm yasalarnn mterek kayna
yapan halk, nfus, blge ve servet bakmndan durmakszn byyor. u
nu fark ediniz ki, bu halk, bu dnem boyunca, sadece yeryznn en mref
feh halk olmad, ayn zamanda en istikrarl halk da oldu. Avrupann tm
uluslar, savalarla krp geirilirken veya sivil ihtilaflarla paralanrken, me
deni dnyada sadece Amerikan halk sakin kalabildi. Neredeyse tm Avru
pa devrimlerle alt st oldu; Amerikada neredeyse kk bir kargaa bile ol
mad. Cumhuriyet orada bozucu deildi ama tm haklan koruyordu; birey
sel mlkiyet, dnyann hibir lkesinde olmad kadar orada garanti altna
alnmt; anari gibi despotizm de orada duyulmamt.
Daha byk umutlar ve daha byk dersleri baka nerede bulabiliriz?
Amerikallarn canla bala baland kuramlarn olduu gibi kopyalamak
iin deil, bize uygun olan daha iyi kavramak iin, rnek almaktan ok ders
karmak iin, yasalarnn ayrntlarndan ok ilkelerini dn almak iin
Amerikallara baklanmz evirelim. Bu durumda, Fransa cumhuriyetinin
yasalar, Birleik Devletlerde yrrlkte olan yasalardan farkl olabilir ve ol
mak zorundadr, ama Amerikan Anayasasnn kendisi zerine dayand il
keler, kuvvetlerin dzeni, dengesi, hakiki zgrlk, hukuka samimi ve de
rin sayg ilkeleri tm cumhuriyetler iin zorunludur; bunlann tm cumhu
riyetlerde mterek olmas gerekir. Bunlann olmad yerde, cumhuriyetin
artk var olmayacan nceden syleyebiliriz.
 GR

Amerikada bulunduum sre boyunca ilgilendiim yeni olgular arasnda,

frsat eitlii kadar ok dikkatimi eken baka bir olgu olmad. Bu olgunun
toplumun ileyii zerinde yapm olduu olaanst etkiyi kolaylkla ke
fettim. Frsat eitlii, kamuoyuna belli bir yn verip, yasalara da belli bir kv
raklk salar; ynetenlere yeni kaideler, ynetilenlere de farkl alkanlklar
kazandnr.
Ksa srede grdm ki, bu olgunun yasalar ve siyasi teamller zerinde
ki kuvvetli etkisinin tesinde, sivil toplum ve hkmet zerinde de nem
li bir gc vardr. Bu olgu yeni fikirler oluturur, hissiyatlar ortaya kartr,
detler telkin eder ve kendisinin bizzat oluturmad eyleri de dntrr.
Bylece, Amerikan toplumunu incelediimde, frsat eitliinde, her bir ti
kel olgunun kendisine bal olarak ortaya kt ynlendirici bir ilke grme
ye baladm. Bu olguyu tm gzlemlerimin gelip kendisine dayand mer
kezi bir nokta olarak srekli nmde buluveriyordum.
Ardndan, dncelerimi kendi yarmkremize odaklaynca, yeni dnya
nn bana sunduu manzaraya benzer eylerin burada da bulunduunu fark
ettim. Ancak buradaki frsat eitlii, Birleik Devletlerdeki gibi ar ula
ra kaymasa da, her gn biraz daha o noktaya doru yaklayordu. Amerikan
toplumunda hkm sren bu demokrasi ayn zamanda Avrupada da hzla
iktidara doru ilerliyordu.
te bu dncelerden hareketle okuyacanz kitabn ana sorunsalna
ulam oldum.
Etrafmzda byk bir demokratik devrim gerekleiyor; herkes bunun
farknda, ama kimse bu devrimi ayn ekilde deerlendirmiyor. Bazlar de
mokratik devrimin yeni ve arz bir ey olduunu dnyor ve hl onu
dizginleyebileceklerini mit ediyorlar. Dierleri de, demokratik devrimi ta
rihte bildiimiz en kalc, en eski ve en istikrarl olgu olarak deerlendirip,
onun kar konulamaz bir sre olduunu dnyorlar.
Bir an iin Fransann yedi yz yl nceki halini dnelim: Hem topraa
sahip olan hem de orada yaayanlarn yneticisi olan bir avu aile tarafndan
paylalm bir lkeydi Fransa. Hkmetme hakk miras yoluyla kuaktan ku
aa geiyordu. nsanlarn birbirleri zerinde etkide bulunabilmelerinin tek
yolu gt. ktidarn yegne kayna da toprak mlkiyetiydi.
Zamanla, ruhban snfnn siyasi gc ekillenmeye ve yaygnlamaya ba
lad. Zira kilisenin kaplar, yoksullara, zenginlere ve asil olmayanlara, yani
tm snflara akt. Bylece, eitlik kilise tarafndan hkmet kademelerine
nfuz etmeye balad. Serf olarak yaamnn sonuna kadar kle kalmaya yaz
gl kiiler, rahip olarak asillerin arasnda bulunmaya ve hatta kraln bile s
tnde mevki edinmeye baladlar.
Gittike daha medeni ve istikrarl bir hale gelen toplumda, insanlar ara
sndaki farkl ilikiler artarak daha kark bir nitelik kazand. Bylece mede
ni yasalara ynelik ihtiya da gittike su yzne kt. Hkimler grnr ol
maya baladlar ve mahkemelerin karanlk dehlizlerinden ve tozlu mahkeme
salonlanndan karak, krklerini ve kllarn kuanm baronlann yannda
prenslerin salonlarnda yer almaya baladlar.
Krallar soylu ileriyle megul olup, asiller de kiisel atmalarnda ken
dilerini tketirlerken, alt tabakadakiler de ticaret yoluyla zenginleiyorlard.
Parann gc devlet ilerinde de kendisini hissettirmeye balad. Ticaret ik
tidara alan yeni bir kaynak oldu ve sermayedarlar hem hor grlen, hem
de vglere boulan bir siyasi g haline geldiler.
Yava yava aydnlanma gerekleiyordu. Edebiyat ve sanata ilgi uyand.
Dnsel almalar baar esi olarak deerlendirildi. Bilim bir hkmet
aracna dnt ve akl da toplumsal bir gce kavutu. Bylece aydnlar da
deer kazandlar.
Bununla birlikte iktidara ulamak iin yeni yollar alrken, doutan elde
edilmi olan deerler de nemlerini kaybetmeye balyordu. Oysa 11. yz
ylda paha biilemez bir deere sahip olan asalet, 13. yzylda satn alnabi
lir hale geldi. lk defa 1270 ylnda soyluluk unvan verildi ve bylece eitlik,
bizzat aristokrasi tarafndan hkmet ilerine dhil edildi.
Bundan sonraki yedi yz yl boyunca, bazen kraln otoritesine kar k
mak, bazen de rakiplerinin glerini ellerinden almak iin asiller, halka si
yasi bir kudret verdiler.
ou zaman da, kraln bizzat aristokrasiyi kk drmek iin alt snf-
lardakilere ynetime katlma olana verdii grlyordu.
 Aslnda Fransada krallar eitlii salama konusunda cesur ve faal grn
yorlard. Hrsl ve gl olduklar zaman, halk asillerin derecesine ykselt
meye alyorlard. Mutedil ve gsz olduklar zaman ise, halkn asillerden
aa bir derecede bulunmasna izin veriyorlard. Yani baz krallar marifet
leriyle, dierleri de ktlk eilimleriyle demokrasiye yardm etmi oldular.
rnein, XI. Louis ve XIV. Louis herkesi tahtn altnda eitlemeye zen gs
terirken, XV. Louis kendisiyle birlikte tm saray da yerle bir etti.
Yurttalarn feodal mlkiyetin dnda da toprak sahibi olmaya balama
s, bireysel zenginliin tannarak etkisini arttrmas ve g salamasyla, in
sanlar arasnda yeni eitlik unsurlarna bavurmakszn sanatta yeni keifler
yapmak, ticaret ve endstride mkemmel rnler elde etmek artk imknsz
olacakt. Bylece artk kefedilen tm yntemler, ortaya kan tm ihtiya
lar, giderilmeyi bekleyen tm istekler, evrensel eitleme srecinin bir par
as haline geldi. Lks tutkusu, sava sevgisi, modann hkimiyeti, insan kal
binin hem en sun! hem de en derin ihtiraslan, zenginleri yoksullatrmaya,
yoksullar da zenginletirmeye hizmet ediyordu.
Akln tm rnlerinin g ve zenginlik kaynaklar olarak deerlendiril
mesiyle, bilim deki tm gelimeler, tm yeni bilgiler ve tm yeni fikirler
de halkn eriebilecei kudret tohumlar haline geldiler. iir, belagat, haf
za, zihnin tm ltuflan, imgelemin tm parltlar, tm dnsel derinlik
ler, Tannmn insana bahettii tm bu hediyeler, demokrasiye yarad ve hat
ta bu unsurlar demokrasiye muhalif olanlarn eline gese bile, insann do
al bykln vurguladklar iin, demokrasiyi glendirmi oldular. y
leyse, medeniyet ve bilgiyle demokrasi de geliti ve edebiyat da, zayflarn ve
yoksullarn srekli yeni silahlar kuandklar, tm insanla ak bir cepha
nelik oldu.
Tarihimizin sayfalarn evirdiimizde, yedi yzyldan beri eitliin lehine
ilemeyen herhangi bir byk olayla neredeyse karlamayz.
Hal seferleri ve ngiltereyle savalar asilleri krp geirdi, stelik onla
rn topraklarn da bld; yerel idarelerde, bizzat feodal monarinin barn
da demokratik zgrlk yerleti; ateli silahlarn kefiyle sava alannda ky
l ve asil arasnda eitlik saland; matbaa da tm kaynaklara herkesin eri
mesini salad; posta ise, bilgiyi yoksulun kulbesinin eiinden sarayn ka
psna kadar ulatrd; Protestanlk da tm insanlarn Tannmn yolunu bul
mak konusunda eit konumda bulunduunu savundu. Amerikann kefiy
le de, binlerce yeni servet yolu ald ve bylece maceraperestler de zengin
lik ve g kazandlar.
Eer 11. yzyldan itibaren Fransada olup bitenleri elli yllk dnemler
halinde incelerseniz, her bir dnemin banda toplumda iki cepheli bir dev
rimin gerekletiini grmekte zorlanmazsnz. Asiller toplumsal yaamda
de gemiken, kyller ykselie geti, birisi inerken, dieri ykseldi.
Bu iki snf her yarm yzylda bir birbirlerine daha da yaklatlar ve en so
nunda eit kademeye ulatlar.
Aynca vurgulamam gerekir ki, bu durum sadece Fransaya zg deildir.
Tm Hristiyan leminde nereye bakarsak bakalm, bir ve ayn devrimin vu
ku bulduunu grrz.
Halklarn yaamlarnda gerekleen farkl olaylarn her yerde srekli de
mokrasinin lehine ilediini fark ederiz. Aslnda herkes bu srece yardm et
mitir; demokrasinin baars iin aba gsterenler de, bu konuda hibir ey
yapmayanlar da, onun iin mcadele edenler de, ona dman olduunu id
dia edenler de. Herkes, farkl bir ekilde ayn hedefe hizmet etmitir ve bile
rek ya da bilmeyerek ama hep birlikte Tannnm demokrasi iin izdii yolda
kulland aralar haline gelmitir.
yleyse diyebiliriz ki, frsat eitliinin aamal geliimi ilahi bir olgudur
ve byle olmasn da u zelliklerine borludur: Evrenseldir, kalcdr ve her
gn beer kudretin snrlarn zorlar, her olay ve her insan bizzat onun geli
imine katkda bulunur.
Peki kkleri byle derinlere uzanan toplumsal bir hareketin sadece bir
neslin abalan sonucu kesintiye urayacana inanmak akllca olur mu? Fe
odal sistemi yktktan ve krallar yendikten sonra demokrasinin burjuvalar
ve zenginler karsnda gerileyeceini dnebilir miyiz? Kendisi bu kadar
glenmi ve dmanlan da bu kadar zayflamken neden dursun ki?
yleyse nereye doru gidiyoruz? Kimse bunu syleyemez, nk karla
trma yapabileceimiz baka rneklerimiz yok. Dnyann baka hibir lke
sinde ve zamannda koullar, bugn Hristiyanlar arasndaki koullar kadar
eit hale gelmemiti. Bu nedenle, zaten meydana gelmi olan demokrasinin
grkemi, olabilecekleri grmemizi de engelliyor.
Okuyacanz kitap, tm engellere ramen yzyllardr yol almaya devam
eden ve hl kendi yaratt ykntlar arasnda ykselen bu kar konula
maz devrimin yazann ruhunda uyandrd bir eit dinsel terr izlenimi al
tnda yazld.
Tannnm mutlak iradesinin izlerini kefetmemiz iin bizzat onun konu
mas gerekmez; doann olaan seyrini ve olaylarn kesintisiz ileyiini iz
lemek yeterlidir. Biliyorum ki, -Yaratcnm vahyine bavurmaya gerek kal
m akszn- uzayda yldzlar onun izdii ynde hareket ederler.
Eer gnmz insanlan, byle uzun gzlemler ve derin tefekkrler sonu
cunda, eitliin aamal ve tedrici geliiminin tarihimizin hem gemiinde
hem de geleceinde bulunduunu anlasalard, bu geliimde bulunan mutlak
iradenin kutsal karakterini de fark etmi olurlard. Bu durumda demokrasi
ye kar savamak, bizzat Tannya kar mcadele etmek anlamna gelirdi ve
uluslar da Tannnn inayetinin emrettii toplumsal duruma ayak uydurmak
tan baka bir ey yapamazlard.
Bana yle geliyor ki, Hristiyan halklar gnmzde korkutucu bir manza
ra sunuyorlar. inde srklendikleri akm bir anda durdurulamayacak ka
dar gldr, ama ayn zamanda ynlendirilemeyecek kadar da hzl deil
dir. Bu halklarn kaderleri aslnda kendi ellerindedir, ama yaknda bu olas
lk da ellerinden kaabilir.
Demokrasiyi retmek, gerekirse ona ynelik inanlar canlandrmak, te
amlleri artmak, onun hareketlerini dzenlemek, tecrbesizliini yava ya
va ticaretin deneyimiyle telafi etmek, kr igdlerinin yerine hakiki men
faatlerini ikame etmek, hkmetini zamana ve mekna gre dzenlemek,
koullan ve insanlar takip ederek hkmeti deitirmek. te tm bunlar,
gnmzde toplumu ynetenler iin gerekli ilk devlerdir.
Bu yeni dnya iin yeni bir siyaset bilimi gereklidir.
Ama en az dndmz ey de budur: Hzl akan bir rman ortasnda,
aknt bizi srklerken ve hatta uuruma doru ilerletirken, sanki inatla k
yda braktmz ykntlara gzlerimizi dikmi duruyoruz.
Tasvir ettiim byk toplumsal devrimin bizden daha hzl ilerleme kay
dettii baka bir Avrupa lkesi yoktur. Ancak ak ki, devrim her zaman te
sadflerle ilerliyor.
Devlet adamlar hibir zaman byle bir devrim iin nceden hazrlk yap
maya niyetlenmedi. nk bu devrim, onlara ramen ve onlann haberi ol
madan gerekleti. Uluslann en gl, en zeki ve en ahlki snflan da, dev
rimi ynlendirmek amacyla, bu sreci kendilerine mal etmeye almadlar.
Bylece demokrasi vahi igdlerine terk edildi ve sokaklarda kendi kendi
lerine bymeye terk edilmi, toplumun sadece ktlk ve sefaletine tank
lk eden ve ebeveyn bakmndan yoksun kalan ocuklar gibi byd. O ik
tidar birdenbire ele geirene kadar, onun varln reddediyor gibiydik. Ar
dndan herkes onun en kk isteine bile boyun edi, g imgesi olarak
ona tapt, ama sonra kendi anl yznden zayf dnce, yasa koyucular
onu yeniden dzenlemeye almak yerine ihtiyatszca ortadan kaldrmaya
altlar. Onunla hkmet etmeyi renmek yerine, sadece onsuz hkmet
etmenin yollan dnlyordu.
Bu durumda, demokratik devrim, yasalarda, fikirlerde, alkanlklarda, te
amllerde zorunlu kld deiiklikler yaplmakszn toplumda gerekle
mi oldu. Bylece, zaaflarn azaltmak ve doal avantajlarn ortaya kart
mak konusunda ok aba sarf etmemiz gerekmeyen bir demokrasiyle ye
tindik. Neden olduu ktlkleri grerek, bahedebilecei iyilikleri de hl
grmezden geliyoruz.
Aristokrasiye dayal krallann iktidarlan Avrupa halklarn rahata ynetti
i zamanlarda, sefaletin penesindeki toplum, gnmzde kolayca anlayp,
deerlendiremeyeceimiz bir ekilde, baz kk mutluluk eitlerini de ta
dyorlard.
Baz kiilerin sahip olduu kudret, prensin Uranlnn alamaz bariyer
lerini kaldryordu. Halkn gznde neredeyse tanrsal bir g tayan kral
lar ise, kendilerine duyulan sayg nedeniyle, iktidarlarn kt niyetleri iin
kullanamyorlard.
Halkla aralarnda devasa bir mesafe bulunmasna ramen asiller de halka,
tpk bir obann srsne gsterdii gibi, hayrhah ve dingin bir tavr gsteri
yorlard. Kendi eitleri olarak grmedikleri yoksullara da, bizzat Tannmn ina
yeti tarafndan kendilerine bahedilen bir emanet gibi gz kulak oluyorlard.
Yaadklar toplumsal durumdan farkl bir duruma akl dahi erdireme
yen, yneticileriyle eit olabileceklerini hayal bile edemeyen halk ise, sade
ce kendi paylarna denleri alyor, kendi haklar zerine de tartmyorlar
d. efkatli ve adil olduklar srece asilleri seviyorlard ve onlarn sertlikle
rine de, sanki Tanr tarafndan gnderilmi kanlmaz ktlklermi gibi,
kolayca ve direnmeksizin boyun eiyorlard. Ayrca, gelenek ve grenekler
de tiranla belli snrlar koymutu ve byle bir gce kar belli bir eit hu
kuk oluturulmutu.
Meru olduuna inandklar ayrcalklarnn ellerinden alnacan hi d
nmeyen asiller ile alt tabakada bulunmalarn doann deimez dzeni
nin bir sonucu olarak gren kleler arasnda, yani kaderleri farkl bir biim
de ekillenen bu iki snf arasnda karlkl bir tevecch ilikisi kurulmu
olduunu syleyebiliriz. Toplumda eitsizlik ve sefalet grlrken, ruhlar
byle bir seviyeye inmemiti.
nsanlar ileden karan ey aslnda, iktidarn ileyii ya da boyun eme
alkanl deil, meru olmadn dndkleri bir gcn varl ve gasp
edilmi ve baskc olarak grdkleri bir iktidara boyun emekti.
Bir yanda zenginlik, g ve elence ve bunlarla birlikte lks istei, ok ti
tiz beeniler, zevk dknl ve sanata sayg bulunurken; dier yanda ise
emek, kabalk ve cahillik bulunuyordu.
Ama bu kaba ve cahil kitlenin iinde, gl tutkular, cesur duygular, de
rin inanlar ve naif erdemler de grlyordu.
Aslnda byle bir toplumsal yap istikrara, kudrete ve zellikle de ihtia
ma sahip olabilirdi.
Fakat artk gnmzde snflar birbirine karmaya balyor; insanlar ara
snda ykselen engeller yklp, mlkler paralanyor, iktidar paylalr hale
geliyor, aydnlanma gittike yaygnlarken, anlaylar eitlik zerine kuru
luyor. Toplumsal durum tamamen demokratikleirken, demokrasinin ege
menlii rahata kuramlarda ve teamllerde yer ediniyor.
 Herkesin yasaya kendi eseriymi gibi bakt ve bu nedenle de onu kolay
ca sevdii ve boyun edii bir toplum tasarlyorum. Tanrsal olarak deil de,
zorunlu olarak deerlendirilip sayg gren bir hkmet otoritesinin bulun
duu byle bir toplumda, devlet bakanma ynelik sevgi de bir tutkuya de
il, makul ve dingin bir duyguya dayanr. Herkes belirli haklara sahip olaca
ndan ve bu haklarnn korunacandan emin olacandan, snflar arasn
da da, kibirden olduu kadar bayalktan da uzak, karlkl bir gven ve al
akgnlllk alan kurulacaktr.
Kendi menfaatlerini renen halk, toplumun nimetlerinden faydalanma
s iin, onun kendisine verdii grevleri yerine getirmesi gerektiini bilecek
tir. Bylece, yurttalarn gnll demekleri asillerin bireysel gcnn yeri
ni alacaktr ve devlet de hem tiranlktan hem de babozukluktan korunmu
olacaktr.
Bana yle geliyor ki, bu ekilde kurulan demokratik bir devlette toplum
da duraan kalmayacaktr, ama toplumsal hareketler kurallara balanabile
cek ve tedrici hale getirilebilecektir. Her ne kadar aristokrasiden daha az gr
kemli olacaksa da, sefalet de daha az grlecektir. Abartl zevkler daha az,
refah daha yaygn olacaktr. Bilimler daha az aaal olurken, cehalet de da
ha az grlecektir. Duygular daha az etkili, alkanlklar ise daha uysal ola
caktr. nsanlann zaaflan oalacaktr belki ama ar sular da azalacaktr.
nanlara ynelik heyecan ve istein yokluunda, aydnlanma ve tecr
be adna, yurttalardan byk fedakrlklar istenecektir. Eit derecede za
yf olan her birey, benzerlerinin varlna da eit derecede ihtiya duyacak
tr ve sadece onunla ibirlii yapmas durumunda onun desteini alabilece
ini bildiinden, bireysel menfaatiyle kamu menfaatinin birleeceini kolay
ca kefedecektir.
Bir btn olarak millet, belki grkemini ve ihtiamn kaybedecek ve daha
gsz olacaktr, ama yurttalann ounluu daha refah iinde olan yaam
koullanna sahip olacaktr ve halk da, daha iyiye gitme konusunda umutsuz
olduundan dolay deil de, iyi durumda olduunu hissettiinden, daha ba-
nl kalacaktr.
Btnnde her ne kadar her ey iyi gitmiyor olsa da, en azndan toplum
yararl ve iyi olduunu dnd eyleri kendine mal edebilir ve insanlar
da, aristokrasinin onlara sunmu olduu avantajlar terk ederek, demokrasi
nin bahettii her trl nimetten faydalanabilir.
Peki, bu durumda, atalarmzn toplumsal yapsndan vazgeip, onlarn
kurumlann, fikirlerini ve teamllerini bir kenara attktan sonra bunlarn ye
rine neleri koyacaz?
Kraln iktidanmn sahip olduu itibar, yerine yasalann saygnl geiril
meksizin ykld. Gnmzde, halk otoriteyi kmsyor ama ondan kor
kuyor da. Bylece nceden sayg ve sevgi sayesinde ortaya kmam olan bir
korku halk arasnda douyor.
Fark ediyorum ki, tiranla kar tek bana mcadele edebilecek bireysel
varolular ortadan kaldrdk. Hkmet de aileler, loncalar ve bireylerin el
lerinden imtiyazlarn alarak bunlarn mirass oldu. Bazen baskc ama o
unlukla muhafazakr olan kk bir yurtta grubunun gcnn yerini de
tm halkn zayfl ald.
Zenginliklerin paylalmas zengin ve yoksul arasndaki mesafeyi azaltt
ama bu iki snf birbirlerine yaklatka, birbirlerinden nefret etmek iin ye
ni nedenler buldular. iddet ve kskanlk dolu baklarn birbirlerine dike
rek, iktidar iin itimeye baladlar. stelik ne zenginlerde ne de yoksullarda
hukuk ideas bulunmuyor ve onlara gre u an iin kullanlabilecek tek ge
erli yol ve gelecein biricik garantisi de g olarak grnyor.
Yoksullar, atalarnn inanlarn deil, byk oranda nyarglarn, er
demlerini deil, cehaletlerini devam ettiriyorlar. Eylemlerini, tam olarak an
lamadklar menfaat doktrinine gre dzenliyorlar ve bencillikleri de tpk
nceden duyduklar ballklar gibi temelsiz grnyor.
Toplum dingindir, ama gcnn ve rahatlnn bilincinde olduu iin de
il, tam tersine kendisini zayf ve gsz hissettii iin. O, tek bir giriimle
yok olabileceinden korkar. Herkes kendisini kt hissediyor, ama kimse
nin daha iyisini bulmak iin gerekli cesaret ve enerjisi yok. Hepimizin istek
leri, zntleri, hayal krklklar ve sevinleri var ama tpk yallarn ikti
darszlkla sonulanan tutkularna benzer ekilde, kimse bunlar grnr ve
kalc klabilen bir ey retemiyor.
Bylece, eski toplumun iyi olarak sunmu olduklarn -im diki toplu
mun bunlardan yararlanabilecei unsurlar ayrt etm eksizin- bir kenara it
tik. Aristokratik bir toplumu yktktan sonra, sanki eski yapnn ykntlar
nn ortasnda durmu, gzlerimizi bunlara dikmi izliyor gibiyiz.
Aydnlar arasnda olanlar da daha az iler acs deildir.
Oluruna braklm ve dzensizlie terk edilmi Fransa demokrasisi, kar
sna kan her eyi ykt, ortadan kaldramadklarn da sarst. Bu demok
rasi, grltsz patrtsz bir ekilde egemenliini salamak amacyla toplu
mu yava yava ele geirmeye almad. Tam tersine kark ve alkantl bir
atma ortamndan faydaland. Bu mcadelenin cokusuyla, baz kiilerin
arlklar ve sanlarnn etkisiyle zgn dncelerinden uzaklaan herkes,
bizzat kendi hedeflerini ard ve hakiki duygularna ve igdlerine hitap
etmeyen bir dil kullanr hale geldi.
te byle tuhaf bir kemeke iinde bulunuyoruz.
Gzlerimizin nnde cereyan eden bu olaylardan daha ok acma ve mer
hamet gerektiren baka bir olay hatrlamyorum. Bana yle geliyor ki, gn
mzde artk sanlar ve beeniler, eylemler ve inanlar arasndaki doal ba
koparm bulunuyoruz. nsanlarn duygulan ve dnceleri arasnda imdi
ye kadar bulunmu olan sempati yklm, her trl ahlki benzeim yasas
yrrlkten kaldrlm grnyor.
Ancak aramzda hl ruhunu teki dnyann hakikatleriyle beslemeyi se
ven gayretli Hristiyanlar var. Bu kiiler kukusuz her trl ahlki yceliin
kayna olan zgrlkten cesaret alyorlar. Tanr karsnda tm insanlar
eit sayan Hristiyanlk, yasa karsnda tm yurttalar eit saymay reddet
meyecektir. Ama bir dizi tuhaf olay sonucunda, din bir anda demokrasinin
alt st ettii gler arasnda yerini ald, sevdii eitlikten uzaklamak ve z
grl de bir dmanym gibi lanetlemek zorunda kald. Oysa din bu a
balar kutsallatrabilirdi.
Bu inanl insanlarn yan sra, baklarn gkyzne doru deil de, yer
yzne doru yneltmi olanlar da kefedelim. Bu kiiler, zgrl sadece
en soylu erdemlerin deil, ayn zamanda en yce iyiliklerin de kayna ola
rak grdkleri iin ona tutkundurlar. Samimi bir ekilde zgrln hkim
olmasn ve insanlarn onun faziletlerinden faydalanmasn isterler. Bu kii
lerin dinin yardmna bavurmalar da gayet anlalr bir durum olurdu, n
k biliyorlardr ki, teamller olmakszn zgrlk, inanlar olmakszn da
teamller oluturulamaz. Ancak onlar, sorgulamakszn, dini dman safla
rnda deerlendirdiler. Bazlar ona saldrd, bazlar da onu savunmaya ce
saret dahi edemedi.
Gemi yzyllarda baya ve ad ruhlu insanlar klelii savunurken, ba
msz ruhlular ve cesur yrekliler umutsuzca zgrl savunmak iin m
cadele ettiler. Ama gnmzde sk sk, dnceleri beenileriyle kartlk
iinde olan, hibir zaman kendilerine layk grmedikleri kle ruhlu olmay
ve bayal ven, doal olarak asil ve yrekli kiilerle karlayoruz. Dier
tarafta ise, tam tersine zgrlkten kutsal ve kendinde yce bir eymi gibi
bahseden ve hibir zaman deerini bilmedii haklardan insanlk adna ik
yet edenler var.
Naif teamlleri, dingin alkanlklar, rahatlklar ve aydnlk fikirleriyle
kendilerini evreleyen topluluklarn doal olarak bana geen erdemli ve
bar insanlar fark ediyorum. Yurtlarna samimi bir sevgi besleyen bu kii
ler, onun iin byk fedakrlklar yapmaya da hazrlar. Buna karn, uygar
lk bu kiileri hasmlar gibi gryor. Onlar da bu suiistimalleri yaptklar iyi
liklerle karlatryorlar ve bylece, zihinlerinde ktlk fikri yenilik fikriy
le btnyle birleiyor.
Bunlann yannda, ilerleme adna insan maddiletirerek, adil olan nem-
semeksizin karlarn kollayanlar; inanlar nemsemeksizin bilimle ilgile
nenleri ve erdemden uzaklaarak rahatln dnenleri gryoruz. Bu ki
iler, modem uygarln ampiyonlardr ve bayalklarna dayanarak ken
dilerine emanet edilenleri gasp edip, kendilerini her eyin stnde grrler.
yleyse biz neredeyiz?
nanl insanlar zgrlk iin mcadele ediyor ve zgrlk tutkunlar
dinlere saldryorlar. Asil ve cesur zihinler klelii vyorlar, baya ve kle
ruhlular bamszl savunuyorlar. Onurlu ve aydn yurttalar her trl iler
lemenin dman grnyorlarken, yurtseverlikten ve teamllerden uzak
insanlar kendilerini uygarln ve aydnlanmann havarileri gibi sunuyorlar!
Dier yzyllarn kaderi de bizimki gibi miydi? nsan hep, hibir eyin bir
birine bal olmad, erdemin dehadan, dehann da onurdan yoksun oldu
u, dzen isteinin tiranla merakla, kutsal zgrlk kltnn yasalar k
msemeyle kartrld, bilincin insanlarn eylemlerini ancak kukulu bir
durulukla ele alabildii, yasak olanla olmayann, onurlu olanla utan verici
nin, doruyla yanln birbirine kart bir dnyada m yaad?
Tannmn insan, etrafn kuatm olan entelektel sefaletlerle didimek
iin yarattn m dnmeliyim? Sanmyorum. Tanr, Avrupa toplumla-
r iin daha duraan ve daha dingin bir gelecek hazrlyor. Tabii ki onun ni
yetlerini bilemem, ama bu niyete inanmamazlk etmeyeceim; onun adale
tinden deil de, kendi akl yrtmelerimden kuku duymay tercih ederim.
Dnyada, bahsettiim bu byk toplumsal devrimin neredeyse doal s
nrlarna ulam olan bir lke var. Ama bu lkede her ey gayet sade ve ko
layca gerekleti. Daha ak bir ifadeyle, bu lkenin, bizde gerekleen de
mokratik devrimin kazanmlarma, bizzat bir devrim yapmadan ulatn
syleyebiliriz.
17. yzyln balarnda Amerikaya yerleen gmenler, demokrasi ilkesi
ni eski Avrupa toplumlannda mcadele ettikleri tm unsurlardan kurtara
rak, yeni dnyann snrlan iine yerletirmeyi baardlar. Bylece, bu ilke,
teamllerle birlikte yerleip, bar iinde yasalarda gelierek, zgrlkle da
ha da yceldi.
Bana yle geliyor ki, kukusuz biz de Amerikallar gibi, er ya da ge eksik
siz bir frsat eitliine ulaacaz. Fakat bundan, bir gn bizim de benzer bir
toplumsal durumda, Amerikallann ortaya koyduklan siyasi sonulann ay
nsna zorunlu olarak ulaacamz dncesini karmyorum. Amerikalla
rn demokrasinin alabilecei tek hkmet formunu kefettiklerine de inan
myorum. Ancak, demokrasinin bu iki lkede ortaya kard birden fazla
ortak noktay ayrt etmek iin, yasalan ve teamlleri douran temel etmen
lerin ayn olduunu grmemiz yeterlidir.
Bu nedenle, sadece meru bir merak gidermek iin deil, ayn zamanda
bizim de faydalanabileceimiz bilgileri bulmak iin Amerikay inceledii
mi syleyebilirim. Fakat Amerikaya bir vg syleminde bulunacam d
nenler kesinlikle yanlacaklardr. Kitabm okuyacak her kii de, byle bir
amacm olmadna ikna olacaktr. Ayrca amacm, genel olarak belli bir h
kmet formunu tlemek de deildir. nk yasalarda neredeyse hibir
zaman mutlak mkemmelliin olamayacan dnenlerdenim. Ayn za
manda, kanlmaz bir sre olan toplumsal devrimin insanln ne lehine ne
de aleyhine olduunu iddia ediyorum. Devrimi, olmu bitmi ya da gerek
lemeye hazr bir olgu olarak kabul ediyorum. Doal sonulann ak bir e
kilde ayrt etmek ve eer mmknse, bunlar insanlarn hizmetine sunmak
amacyla, byle bir devrimi gerekletirmi halklar arasndan, en eksiksiz ve
en barl olan lkeyi setim. tiraf ediyorum ki, Amerikada Amerikadan
fazlasn grdm. Burada tm eilimleri, zellikleri, nyarglar ve tutkula
ryla bizzat demokrasi imgesini aradm. Amacm, en azndan demokrasiden
umut edebileceimiz veya ekineceimiz noktalar tespit etmekti.
Bu nedenle Birinci Ksmda, igdlerinden korkmakszn oluruna ve
kendi doal eilimlerine braklm olan Amerikada demokrasinin nasl ka
nunlara yn verdiini, hkmetin ileyii zerinde ve genel olarak beer i
ler zerinde yapt etkiyi gstermeye altm. Demokrasinin neden oldu
u iyilikleri ve ktlkleri vurgulamak istedim. Amerikallarn demokrasi
ye yn verirken hem aldklar nlemleri hem de gzlerinden kaan noktala
r aratrdm. Onun toplumu ynetmeye olanak veren nedenlerini ayrt et
meye altm.
kinci Ksmda ise amacm, frsat eitliinin ve demokratik hkmetin
Amerikada sivil toplum, alkanlklar, fikirler ve teamller zerinde yapt
etkiyi tasvir etmekti. Ama bu niyetimi gerekletirme konusunda daha az
heyecan duymaya balyorum. Niyetli olduum ii yerine getirmeden nce,
amacm neredeyse yararsz hale geldi. Bir bakas okuyuculara, genel tablo
nun arln ince bir rtyle saklayp, benim bahsedemediim bu demok
rasiye zg gzel ve iyi noktalara deinerek, Amerikan demokrasisine zg
baka temel zellikler de gsterebilir.1
Amerikada grdm eyi anlatmay baarabildim mi bilmiyorum ama
samimiyetle temel arzumun bu olduunu syleyebilirim. Bunu yaparken de,
hibir ekilde, fikirleri olgulara tbi klmak yerine, olgular fikirlerden hare
ketle kabul etmedim.

1 Bu e serin ilk b a sk sn yayn la d m dnem de, A m e rikad aki seyahat arkad am G ustave de Bea-
u m o nt, Marie, ou l'Esclavage aux Etats-Un is b a lk l k ita b zerin d e a ly o rd u . Beaum ontu n te
m el am ac, A ng lo -A m erikan toplum unda siy a h la rn d uru m un u a k l a kavu tu rm ak ve in ce le
m e k ti. Bu e se riyle Beaum ont, B irle ik D e vle tle r i in h ayati b ir so run o lan k le lik so run un a can
l ve ye n i b ir b a k k a za n d rd . B ilm iyo ru m y a n ly o r m uyum am a bana yle g e liyo r k i, burada
k i h eyecan kavram ak, b u ra sn n genel grnm an lam ak iste y e n le rin ilg is in i e keb ilecek olan
Beaum ontun k ita b , h er eyden nce doru d e erlend irm eler ve d e rin h a kika tle re u lam ak iste
yen o k u y u cu la r arasn da o k salam ve k a lc b ir iz b ra k a ca k tr.
 Bir fikir, yazl belgelerden yardm almay gerektirdiinde, orijinal metin
lere ve en hakiki ve kabul grm eserlere, belgelere bavurdum.2 Dipnotlar
da kaynaklarm belirttim ve bunlarn hepsi kontrol edilebilir. Siyasi dn
celer, gelenekler ve teamller sz konusu olduunda da, en aydn kiilerle
grtm. nemli ya da kukulu bir konuyla karlatmda, bir tankla ye
tinmeyip, bakalarnn da tanklklarna bavurdum.
Burada okuyucunun zorunlu olarak szme inanmas gerekiyor. Deer
lendirmelerimi desteklemek maksadyla, tabii ki okuyucuya ok tandk ge
lebilecek veya otorite olmay hak eden kiilere gnderme yapabilirdim, ama
bundan imtina ettim. Misafir, ev sahibinden, bazen dostlukla azndan ka
rd ama her zaman nemli olan hakikatler renir. Bylece, ev sahibi zo
runlu sessizliinden kurtulur. Bu durumda patavatszlktan endie etme
ye gerek yoktur, nk misafir, geip gidecei iin ev sahibi rahat konuur.
Tm bu srlar not ettim, fakat bunlar asla gn yzne karmayacam.
Karlat konukseverliin ardndan hayal krklklarna ve g durumlara
sebebiyet veren gezginler listesine admn yazlmasndansa anlattklarmn
eksik kalmasn tercih ederim.
Tm abalarma ramen, eletirmek isteyen kii iin, bu kitab eletirmek
ten daha kolay bir ey olmadnn farkndaym.
Bu kitab dikkatle incelemek isteyenler, kitabn btnnde tm ksm ve
blmleri birbirine balayan temel bir fikirle karlaacaklar. Ancak, ele ald
m konularn eitlilii de ok fazla. Bu nedenle bahsetmi olduum olgula
rn btnn karsna tek bir olgu, tm fikirlerden ayrlm bir fikir koymak
isteyen kii de bu isteini gerekletirebilecektir. Umarm, eserim alma
ma hkim olan haleti ruhiye iinde okunur, yani nasl ki tek bir kanta de
il, birok kanta bavurarak karar verdiysem, eserim de brakt genel izle
nime gre deerlendirilir.
Ayrca unutulmamaldr ki, anlalmak isteyen yazar, fikirlerinin her birini
tm teorik sonularna gtrmek ve hatta yanllk ve uygulanamazlk snr
larna kadar zorlamak zorundadr. nk bazen insan eylemlerinde mantk
kurallarndan uzaklamak zorunda kalr, ama sylemlerinde ayn eyi yapa
maz. nsan sylemlerinde tutarsz olmak konusunda nasl zorlanyorsa, ey
lemlerinde de tutarl olmak konusunda o kadar zorluk yaar.
Birok okuyucunun byk bir eksiklik olarak grecei bir noktaya iaret
ederek bitirmek istiyorum. Bu kitap hi kimseyi, hibir dnceyi takip ede

2 Y asal ve id a ri belgelere, h er zam an m in n etle h atrlayaca m b ir n ezaket sayesind e u la tm . A ra

trm a la rm k o la y la tra n A m e rik a l g re vlile r a rasn d a, b ilh assa sa y n bakan E d w ard Livin g s-
tonn a d n anm ak iste rim . Liv in g sto n , orada bulunduum s re b o yun ca, federal hkm ed e il
g ili elde etti im b elg elerin b y k b ir ksm n a u lam am sa lad . Liv in g sto n , y a z la rn o ku yarak
sevd i im , bu y a zla rn d a n d o la y da b y k sayg duyduum ve o k beendiim , bu nedenle b iz
zat tan m aktan da b y k o n u r duyduum d e erli b ir in sa n d r.
rek yazlmad. Bu kitab yazarken, ne herhangi bir taraf tutmay, ne de her
hangi bir tarafa kar mcadele etmeyi hedefledim. Belli bir taraftan hareket
le bakmak yerine, tm taraflara belli bir mesafeyle bakmaya altm. n
k tarafl olanlar bir sonraki gn olacaklarla ilgilenirken, ben gelecei d
nmek istiyordum.
B R N C KISIM
 BLM I

KUZEY AMERKANIN DI KONUMU

Kuzey Amerika iki byk blgeye blnmtr; bunlardan birisi kutuplara doru
kar, dieri ekvatora doru iner Missisipi vadisi Yeryzndeki devrimlerin bura
da brakt izler - ngiliz smrgelerin zerinde kurulduu Atlantik Okyanusunun
kys - Keif anda Gney Amerika ve Kuzey Amerikann sunduu farkl gr
nmler - Kuzey Amerika ormanlar - Geni dzlkler - Gebe yerli kabileler - D
grnleri, teamlleri, dilleri - Bilinmeyen bir halkn izleri

D konumuyla Kuzey Amerika ilk bakta ayrt etmenin kolay olduu ge

nel zellikler sunar.
Topran ve sularn, dalarn ve vadilerin ayrlmas adeta tertipli bir d
zenle salanr. Basit ve grkemli bir dzenleme, kark nesneler iinde ve
manzarann eitlilii arasnda kendisini aa vurur.
ki byk blge, neredeyse eit biimde birbirinden ayrdr.
Birincisinin snn kuzeyde, kuzey kutbudur; douda ve batda ise iki b
yk okyanustur. Bu blge gneye doru ilerler ve dzensiz izilmi ksmlar
Kanadanm byk gllerinin altnda bulunan bir gen oluturur.
kinci blge ise birincisinin bittii yerde balar ve ktann kalanna do
ru yaylr.
Birisi kutba doru hafife eilmitir, dieri ekvatora doru.
Birinci blgede bulunan topraklar, kuzeyde yle belirsiz bir bayr olutu
rur ki bunlann neredeyse bir plato oluturduu sylenebilir. Bu devasa dol
ma topran iinde ne yksek dalarla ne de derin vadilerle karlalr.
Sular rastgele kvnlr; rmaklar birbirlerine kanr, birleir, birbirlerinden
aynlr, sonra yeniden birbirlerine kavuur, bataklklarda yeniden kaybolur,
her dakika yarattklar slak bir labirentin ortasnda yollarn kaybederler ve
nihayetinde saysz dolambal yoldan sonra denize yeniden ularlar. Bu ilk
blgeyi sonlandran byk gller, eski dnyann ou gl gibi, tepelikler
veya kayalklar oluturmaz; kylan dzdr ve suyun zerinden sadece bir
ka adm yukardadr. Bylece gllerden her biri sahil eridine kadar geni
bir kesit oluturur: yerkrenin yapsndaki en kk deiiklik gllerin su
yunu kutup tarafna veya tropik denizlere doru aktacaktr.
kinci blge daha engebelidir ve insann kalc ikametgh olmak iin daha
uygundur. ki uzun srada bu blgeyi boydan bler; birisi, Alleghany da
lar adyla Atlantik Okyanusunu takip eder; dieri ise Gney denizine para
lel olarak sralanr.
ki srada arasnda bulunan kapal alan 228.343 fersah karedir.1 Bylece
yzlm Fransannkinden yaklak alt kat daha byktr.2
Buna karn bu engin lkede sadece tek bir vadi vardr, bu da Alleghany
dalarnn geni zirvesinden inen ve hibir engelle karlamakszn Rocky
dalannn tepesine kadar kan vadidir.
Vadinin ortasnda devasa bir nehir akar. Dalardan gelen tm sulann her
yerden bu nehre doru akt grlr.
Vaktiyle Franszlar bu nehre ana yurtlar ansna Saint-Louis adn vermi
ler. Kzlderililer ise bunu grkemli dillerinde Sulann Babas veya Mississip-
pi olarak adlandrmlar.
Mississippi, yukarda bahsettiim iki byk blgenin snrlar zerinde,
bunlar birbirinden ayran platonun tepesinde kaynan alr.
Ona yakn olarak, kutup denizine boalacak bir baka nehir vardr.3 Mis
sissippi, izlemesi gereken yoldan ounlukla emin deil gibidir: birok defa
yolundan vazgeer, gller ve bataklklar boyunca akn yavalattktan sonra
nihayetinde karar verir ve yavaa yolunu merkeze doru oluturur.
Bazen doann onun iin at kil katmannda sakince szlen, bazen
de frtnalarla kabaran Mississippi, akm boyunca bin fersahtan fazla ye
ri sular.4
Nehir aznn stnde 600 fersah5 olan rman ortalama 15 boyluk de
rinlii vardr ve 300 tonilatoluk yaps yaklak 200 fersahlk bir alan boyun
ca devam eder.
55 byk geminin ileyebildii ay sularn ona aktr. M ississippinin

1 1 .3 4 1 .6 4 9 m il. B k z . D arbys Vievv o/ the United States, s . 4 9 9 . M ili 2 .0 0 0 l e k li lo isea [F ra n sa da

k u lla n la n e sk i b ir u zu n lu k l b irim i, y a k la k ik i m etre - .n .] e vird im .
2 Fran sa 35 .181 fersah k a re d ir.
3 Rouge n e h ri.
4 2 .5 0 0 m il, 1.03 2 fe rsah . B k z . W ad e, Description des Etats-Unis, c ilt 1, s . 166.
5 1 .3 6 4 m il, 563 fersah . A.g.e., c ilt 1, s . 169.
bal olduu nehirler arasnda, 1.300 fersah uzunluunda bir rmak,6 900,7
6008 ve 5009 fersah uzunluklarnda rmak ve 200 fersah uzunluunda
4 rmak10 ve bunun yannda onun ortasnda kaybolan saysz eitlilikte de
re vardr.
Mississippinin sulad vadi, sadece onun iin yaratlm gibidir: Nehir di-
lediince ona iyilik ve ktlk baheder ve sanki onun tanrs gibidir. Neh
rin etrafnda doa tkenmez bir verimlilik sergiler; kydan uzaklatka ve
rimli topraklar biter, toprak zayflar, her ey canlln yitirir veya lr. Hi
bir yerde yeryznn rpnmalar Mississippi vadisindeki kadar ak bir e
kilde izlerini brakmaz. lkenin btnn grn suyun maharetine tank
lk eder. Verimsizlii kadar verimlilii de onun eseridir. lkel okyanus dal
galar vadinin temelinde sularn zamanla dzletirdii devasa verimli toprak
tabakalarn biriktirmitir. Nehrin sa yakasnda, iftilerin zerinde trak
trlerini kullanabilecei bir yzey olarak dzletirilmi engin ovalar gr
rz. Dalara doru yaklatka, arazi tersine gittike daha fazla dzensiz ve
verimsiz olur. Zemin adeta binlerce blme ayrlmtr ve zamann etrafn
daki vcudu ve kaslar tkettii bir iskeletin kemikleri gibi, primitif sert ta
lar urada burada ortaya kar. Dzensiz biimlenmi talardan oluan gra
nit bir tabaka topran yzeyini kaplar. Baz bitkiler bu engeller arasndan
glkle filizlerini verir; diyebiliriz ki bu engin yzeyin ykntlarn verimli
bir rt kaplar. Aslnda bu talan ve yzeyleri analiz ederek, onlann cevhe
ri ile Rocky dalarndan kopmu kurak tepeleri oluturan cevher arasndaki
mkemmel analojiyi fark etmek kolaydr. Sular vadinin temelindeki topra
alaa ettikten sonra, kukusuz bir ksm sert talan srklediler; bunlan
en yakn bayra yuvarladlar ve bunlan birbirleriyle ttkten sonra zirve
lerinden sktkleri bu kaln ulan dalann temeline serpitirdiler (A).
Mississippi vadisi, Tanrnm bir gn insann ikamet etmesi iin hazrlad
muhteem bir mekndr ama buna karn henz sadece engin bir l ol
duunu syleyebiliriz.
Alleghanynin dou yamac zerinde, bu dalann etekleri ve Atlantik Ok
yanusu arasnda, denizin geri ekilerek unutmu gibi grnd ktle ve
kumlardan oluan uzun bir erit uzanr. Bu blge sadece ortalama 48 fer
sah11 geniliindedir ama 390 fersah12 uzunluundadr. Amerika ktasnn
6 M isso u ri. A.g.e., c ilt 1, s . 132 (1 .2 7 8 fe rsa h ).
7 A rk an sas. A.g.e., c ilt 1, s . 188 (8 7 7 fe rsa h ).
8 Rouge n e h ri. A .g .e ., c ilt 1, s . 190 (5 9 8 fe rsa h ).
9 O h io . A .g .e ., c ilt 1, s . 192 (4 9 0 fe rsa h ).
10 Illin o is , S a in t-P ie rre , S a in t-F ra n o is, M oingona.
Y u k a rd a k i l le rd e , yasal m ili ve 2 .0 0 0 toiselk fe rsah tem el o larak ald m .
11 100 m il.
12 Y a k la k 9 00 m il.
bu blmnde toprak, iftilerin almalarna ancak glkle elverili olur.
Burada bitki rts zayftr ve tek biimdedir.
ncelikle bu barnlmaz ky zerinde beer endstri abalar younlar.
Bir gn Amerika Birleik Devletleri olacak ngiliz smrgeleri ite bu kurak
kara eridi zerinde dodu ve byd. Bugn de hl iktidarn merkezi bu
rasdr, oysa gerisinde, kukusuz ktann geleceinin mensubu olan byk
bir halkn hakiki unsurlar neredeyse gizli bir biimde toplanr.
Avrupallar Antillerin kysna ve sonrasnda Gney Amerika yamalar
na yaklatklarnda, airlerin vd masals blgelere ulatklarn sanyor
lard. Deniz dnencelerin scakln ldatyordu; sularnn olaanst ef
fafl ilk defa denizcilere uurumlarn derinliini gstermiti.13 Okyanusun
sakin yzeyinde iek sepetleri gibi yzer grnen ssl kk adalar ura
da burada grnyordu. Bu byl yerde manzarann ortaya kard her
ey insann ihtiyalar iin hazrlanm veya onun zevki iin dzenlenmi gi
biydi. Aalarn byk ksm besleyici meyvelerle doluydu ve insan iin en
az yararl olanlar da renklerinin eitlilii ve parlaklyla gzleri kamatr
yordu. Kokulu limon aalan, vahi incir aalan, yuvarlak yaprakl mersin
aalar, akasyalar, pembe defne aalar ormannda her ey iekli sarma
klarla birbirine karmt, yle ki ou Avrupada tannmayan kulann k
zl ve gk mavisi kanatlar panldyor ve arklanmn ahengi hareket ve yaam
dolu bir doann uyumuyla karyordu (B).
lm bu parlak mantonun altnda saklanmt; ama onu pek alglayam-
yorduk, buna karn o, insan imdiye balayan ve onu gelecee ynelik kay
gsz klan yattrc bir etkiyle bu atmosferde hkm sryordu.
Kuzey Amerika farkl bir grnmle ortaya kt: Burada her ey ar, cid
di, grkemliydi; diyebiliriz ki, buras idrak [intelligence] alan olmak iin ya
ratlmt, gney ise duyular ikametgh.
alkantl ve sisli bir okyanus kylann kaplyordu; granit sert kayalar veya
kumsallar kemer ilevi gryordu; kylann kaplayan koruluklar kasvetli ve
melankolik yapraklarn sergiliyordu; burada amn, karaamn, yeil mee
nin, vahi zeytin aacnn ve defne aacnn bydn ok az gryorduk.
Bu ilk muhitin iinden getikten sonra merkezi ormann glgeleri altna
giriliyordu; burada iki yar kreyi kaplayan en byk aalarn birbirleri
ne kart grlyordu. narn, katalpa aacnn, adal aka aacn, Vir-
ginia kavann dallar, meenin, grgenin ve hlamurun dallaryla birbiri
ne geiyordu.

13 A n tille r d en izin d e su yle e ffa ftr k i, d er M alte-B ru n (c ilt I I I , s . 7 2 6 ), 60 k u la d e rin lik te k i m er

ca n la r ve b a lk la r a y rt e d e b iliriz . G em i havada s z l r g ib id ir; g z le rin i, k ab u klu h ayvan larn
ve p a rla k b a lk la rn , fu k u s d em etle rin in ve su yo su nu k o ru lu k la rn n arasn d an p a rlad d eniz
a ltn d a k i b ah e le rin a k c b illu r su yu n a k ap tran g ezg in leri b ir e it ba dnm esi tu tar.
 nsann mlk olan ormanlarda olduu gibi lm burada ara vermeksizin
kapy alyordu; ama kimse onun neden olduu atklar kaldrmaya alm
yordu. Bylece bunlar birbirleri zerinde birikiyordu: zaman bunlan hzlca
toz haline getirip, yeni meknlar hazrlamaya yetiemiyordu. Ama bu atkla
rn ortasnda bile, yeniden retim ii durmakszn devam ediyordu. Trma
nc bitkiler ve her trl ot engellerin arasnda oluuyordu; gsz aalann
zerinde uzanyor, onlarn topraklarna szyorlard, hl etraflarn kapla
yan kurumu kabuklarn kaldmyor, yok ediyor ve gen filizlere yol ayor
lard. Bylece lm bir anlamda yaama yardm ediyordu. kisi de mevcuttu
ve marifetlerini birletirmek ve kantrmak istiyorlarm gibiydiler.
Bu ormanlar iinde derin bir bilinmezlik barndryordu; beer endstri
nin henz hareketini ynlendirmedii binlerce dere buray ebed bir rutu
bet iinde tutuyordu. Orada birka iek, vahi yemi veya ku grmek ok
zordu.
Burada sadece yallktan yklan bir aacn dmesi, bir nehrin alayan,
mandalann brmesi ve rzgnn vzlts doann sessizliini bozuyordu.
Byk nehrin dousunda koruluklar ksmen yok olmulard; bunlann ye
rine snrsz ayrlar uzanyordu. Usuz bucaksz eitlilii iinde doa m
bu bereketli krlardaki aalann tohumlann reddediyordu, yoksa daha ok
aalar evreleyen ormanlar vaktiyle insann marifetiyle mi yklmt? Bu
geleneklerin ve bilimsel aratrmalann kefedemeyecei bir eydir.
Buna karn devasa ssz topraklar beer mevcudiyetten tamamen muaf
deildi; baz kabileler yzyllardan beri ormann glgesinde veya geni ot
laklarda dolayorlard. Saint-Laurent rmann azndan itibaren Mississip-
pi deltasna kadar, Atlantik Okyanusundan Gney denizine kadar bu vahi
lerin aralannda mterek soylann dorulayan benzer noktalan vard. Ama
kalan, bilinen tm rklardan farklyd:14 Ne Avrupallar gibi beyazdlar, ne
Asyallarm ou gibi sanydlar, ne de zenciler gibi siyahtlar; derileri krm
zmtrakt, salan uzun ve panltlyd, dudaklar inceydi, yanaklannda elma
ck kemikleri ok belirgindi. Amerikann vahi kabilelerinin konutuu dil,
kelimeler dzeyinde farklyd, ama hepsi ayn gramatikal kurala balyd. Bu
kurallar, insanlar arasnda dilin biimlenmesinde imdiye kadar belirleyici
olagelmi birok kuraldan uzaklayordu.
Amerikallarn blgesel dili yeni bir dzenlemenin rn gibiydi; kefe

14 K u z e y A m e rik a n n K z ld e rilile rin in fiz ik s e l y a p la r, d ille ri ve a l k a n lk la r ile T u n g u z la r,

M an u lar, M o g o llar, T a ta rla r ve A syan n d i er gebe k a b ile le rin in k ile r arasn d a b a z b enzer
lik le r olduu b ir s re nce k e fe d ild i. B u so n u n cu lar B e rin g B ogazna y a k n b ir m e v k ii ig al
e d e rle r, bu d uru m da e sk i b ir ada o n lan n A m e rikan n l k sm n a ye rle m i o ld u k la r fik rin i
ortaya atm aya o lan ak ta n r. Fa ka t b ilim h en z bu n o kta y ayd n latm ay baaram ad. Bu so ru y
la ilg ili b k z. M alte-B ru n , c ilt V ; M . de H um boldtu n e se rle ri; F isc h e r, Corjectures sur l'origine des
Americains; A d a ir, History of the American Indians.
denlere gre bu dil, gnmz yerlilerinin pek yetenekli olmadklar bir id
rak abasnn habercisiydi (C).
Bu halklarn toplumsal durumu, birok adan eski dnyada grdmz
durumdan farkllayordu: kendilerinden daha medeni rklarla balant kur-
makszn llerin etrafnda zgrce rediklerini sylyorduk. Onlarda, k
tlk ve iyiliin kukulu ve tutarsz mefhumlaryla, yeniden barbar olan uy
garlam uluslarda genellikle cehalet ve teamllerin sertliiyle karan bu
derin rmeyle karlamyorduk. Kzlderili kendisinden baka kimseye
borlu deildi: erdemleri, ktlkleri, nyarglar kendi eseriydi; doasnn
vahi bamszlnda bymt.
Uygarlam lkelerde halktan insanlarn nezaketsizlii, sadece cahil ve
fakir olmalarndan kaynaklanmaz, ayn zamanda byle olduklarndan, her
gn grgl ve zengin insanlarla balant kurmak durumunda kalrlar.
Kendilerine benzeyen dierlerinin saadeti ve kudretiyle her gn kartlk
oluturan talihsizliklerinin ve zayflklarnn grnr oluu ayn zamanda
onlarn kalbinde kzgnlk ve korku uyandrr; aalk ve bamllk duygu
su onlar kzdrr ve gururlarn krar. Ruhun bu aa durumu onlarn tea
mllerinde ve dillerinde yeniden retilir; onlar hem kstah hem de sdrlar.
Bu durumun hakikati gzlemle kolayca kantlanr. Halk, dier yerlerden
ok aristokratik lkelerde, kylerden ok varlkl ehirlerde daha bayadr.
Gl ve zengin insanlarn bulunduu bu yerde, zayflar ve fakirler, baya
lklaryla ezilmi hissederler; yeniden eitlii kazanabilmek iin hibir ey
kefetmezler; kendilerinden tamamen umutlarn yitirirler ve kendilerini be
er haysiyetin altna dmeye brakrlar.
Koullarn tezatlmm bu zc sonucu vahi yaamda bulunmaz; Kzl
derililer, hepsi cahil ve fakir olsalar da, hepsi ayn zamanda eit ve zgr
drler.
Avrupallarn varmasyla birlikte Kuzey Amerika yerlileri henz zenginliin
bedelini bilmiyorlard ve medeni insann servetle kazand rahatla kayt
sz kalmlard. Buna karn, onlarda baya hibir ey grlmyordu; tersine
davran biimlerinde olaan bir ihtiyat ve aristokratik bir nezaket egemendi.
Barta lml ve konuksever, savata acmasz, hatta beer vahiliin bili
nen snrlarnn tesinde acmasz olan Kzlderili, akam kulbesinin kap
sn alan yabancya yardm etmek iin alktan lme tehlikesine atlyordu
ve tutsann titreyen kol veya bacan kendi elleriyle paralyordu. En n
l antik cumhuriyetler, yeni dnyann vahi koruluklarnn saklad byle
salam bir cesarete, gururlu ruhlara, hrn bamszlk klarna hi bu ka
dar hayran kalmamlard.15 Kuzey Amerikann kylan zerine yanatkla-

15 D aha st n g le r tarafnd an sa ld ry a urayan Iro k u a la rda, der B akan Je ffe rso n (Notes sur la
Virginie, s. 1 4 8 ), y a l ad am larn kam ay veya y u rtla rn n yk lm a sn d a n so n ra h ayatta kalm ay
nnda Avrupallar pek fazla etkide bulunmadlar; onlarn varl ne bir ks
kanlk ne de korku dourdu. Byle insanlar zerinde nasl bir etkileri ola
bilirdi ki? Kzlderili ihtiya duymadan yaamay, szlanmadan ac ekmeyi
ve ark syleyerek lmeyi biliyordu.16 Byk beer ailenin tm yeleri gibi
bu vahiler stelik daha iyi bir dnyann var olduuna inanyorlard ve farkl
isimler altnda evrenin yaratcs Tanrya tapyorlard. Byk entelektel ha
kikatler zerine mefhumlar genel olarak basit ve felsefiydi (D).
Burada zelliklerini vurguladmz halk ilkel grnse de, bununla birlik
te ayn blgede, daha medeni, her konuda ondan daha ileri baka bir halkn
onu ncelediinden kukulananlayz.
Atlantik sahilindeki Kzlderili kabilelerin ounda yaygn ve belirsiz olan
bir gelenek bize, vaktiyle bizzat bu halklarn konutlarnn Mississippinin
batsnda bulunduunu retir. Ohio kys boyunca ve merkezi vadinin t
mnde, hl her gn insan marifetiyle kaldrlm tepeler buluyoruz. Diyor
lar ki, bu antlar ortalanna kadar kazldnda, insan kemikleri, yabanc alet
ler, silahlar, bir metalden yaplm veya gncel rklarn yok sayd aletleri
hatrlatan farkl trde alet edevatlar eksik olmuyor.
Gnmzn Kzlderilileri bu bilinmeyen halkn tarihi zerine hibir bil
gi veremezler. Amerikann kefi srasnda, yz yl nce burada yaayan
lar, iinden tek bir hipotez karabileceimiz hibir ey sylemediler. eviri
ler, ilkel dnyann bu geici ve durmakszn yeniden kefedilen andan hi
bir bilgi salamyor. Buna karn orada benzerlerimizden binlercesi yaad:
Bundan kuku duyamayz. Ne zaman buraya geldiler, kkenleri, kaderleri,
tarihleri neydi? Ne zaman ve nasl yok oldular? Kimse bunlan syleyemez.
Tuhaf durum! Yeryznden tamamen yok olmu halklar var, yle ki biz
zat isimlerinin izleri bile silindi; dilleri kayboldu, ihtiamlan, yanksz bir ses
gibi ortadan yok oldu; ama tek bir kiinin bile oradan geii ansna en azn
dan bir mezar brakp brakmadn bilmiyorum. Demek oluyor ki insann
tm eserleri arasnda en kalc olan hl kendi hiliini ve sefaletini en iyi
dile getirenidir!
Tarif ettiimiz engin lkede birok yerli kabile ikamet etmi olsa da, bu
lkenin keif anda sadece bir l olduunu adil bir biimde syleyebili
riz. Kzlderililer oray igal etmilerdi, ama ona sahip deillerdi. nsan an
h o r g rm eleri ve G a ly a lla r tarafn d an yam alanan e sk i R o m a lla r g ib i, lm e m eydan okum ala
r v a k a la rm g rdk.
D aha so n ra s . 150: D m an k u vv e t tarafn d an ele g e irile n h i b ir K z ld e rili, d er, yaam ak
iste m e d i. T e rsin e tu tsa k la rn , k azan an la rla sataarak ve o n lan h e r t rl pro vo ke ederek nere
deyse o n la r tarafnd an ld r lm e le ri i in aba g ste rd ik le rin i g rd k .
16 B k z . Histoire de la Louisiane, Lep age-D upratz; C h a rIe v o ix , H isto ire de la Nouvelle-France; R . He-
cw eld erin m e k tu p lar, Transactions of the American philosophical Society, c ilt l;Je ffe rs o n , Notes
sur la Virginie, s . 135-190. Je ffe rso n n s yle d i i e y, z e llik le y a za rn n k i is e l d eeri, zel m ev
k ii ve tam o larak iin d e yazd p o z itif y z y l n ed en iyle o k n e m lid ir.
cak tarmla topra kendine mal edebilir ve Kuzey Amerikaya ilk yerleen
ler avlanarak yayorlard. Amansz nyarglar, uysallamam tutkular, ku
surlar ve hatta belki vahi erdemleri onlan kanlmaz bir ykma terk etti.
Bu halklann yok olmas Avrupallann onlann kylanna yanat gn bala
d; o gnden beri devam etti; bugn tamamlanyor. Tann, onlan yeni dnya
nn zenginliinin ortasna yerletirerek, onlara sadece tek ve ksa bir yarar
lanma hakk tanm gibidir; adeta sadece im dilik oradaydlar. O halde, tam
olarak ticaret ve endstri iin hazrlanm bu yamalar, bu derin nehirler, bu
tkenmek bilmez Mississippi vadisi, btn olarak bu kta, byk bir ulusun
henz bo olan beii gibi grnyordu.
te burada medeni insanlar, yeni temeller zerinde toplumu kurmay de
nemek zorundayd ve imdiye kadar bilinmeyen veya uygulanamaz oldu
u farz edilen teorileri ilk defa uygulayarak, gemi tarihin hazrlamad bu
oyunu dnyada sergilemek durumundaydlar.
 BLM II

BALANGI NOKTASI VE
B unun A nglo -A m er kalilarin Gelecei in
NEM ZERNE

Toplumsal durumlarn ve yasalarn anlam ak iin halklarn balang noktalar

n bilmenin yarar - Amerika, byk bir halkn balang noktasn aka kavra
yabileceimiz tek lkedir - Anglo-Amerikaya yerlemi olan insanlar hangi a
dan birbirlerine benzerler?- Hangi adan fa rk lla rla r? -Y e n i dnyann kylar
n yurt edinen tm AvrupalIlara uygulanabilir gzlem - Virginia'nn smrgeleti
rilmesi - New England'n smrgeletirilmesi - New Englandm ilk sakinlerinin k-
kensel zellii - Onlarn ktaya varlar - ilk yasalar - Toplumsal szleme - Mu
sann yasalarndan dn alnan ceza yasas - Dinsel cokunluk - Cumhuriyeti
tin - Dinsel tin ile zgrlk tininin tam olarak birlemesi.

Bir insan doar; ilk yllan belli belirsiz biimde ocuklua zg meguliyet
ler veya hazlarla geer. Byr; erkeklik balar; dnyann kaplan onu kabul
etmek iin alr; benzerleriyle balant kurar. Bylece ilk defa onu inceledi
imizde, onda olgunluk yama zg ktlk ve erdem tohumlarnn olu
tuuna inanrz.
Eer yanlmyorsam, ite bu byk bir hatadr.
Baa dnnz; annesinin kollarndaki ocuu inceleyiniz; hl karanlk
olan zihin aynas zerine ilk defa d dnyann yansmasna baknz; dikka
tini eken ilk rnekleri temaa ediniz; uykudaki dnce kudretinin onda
uyandrd ilk szleri dinleyiniz; nihayetinde srdrmek zorunda olduu
ilk mcadeleye katlnz; bylece onun yaamna hkmedecek nyarglarn,
alkanlklann ve tutkularn nereden geldiini anlayacaksnz. nsan sanki
btnyle beiindeki kundaktadr.
Uluslarda da benzer bir ey olur. Halklar her zaman kkenlerinin etkisini
hissederler. Doumlarna elik eden ve gelimelerine hizmet eden koullar,
geri kalan tm mrlerini de etkiler.
Eer toplumlarn tm elerine kadar gidebilmemiz ve tarihlerinin ilk
anlarn incelememiz mmkn olsayd, nyarglarn, alkanlklarn, ege
men tutkularn ve nihayetinde ulusal karakter olarak adlandrdmz e
yi oluturan tm unsurlarn ilk nedenlerini kefedebilirdik; bize bugn ge
erli teamllere kart gibi grnen geleneklerin, bilinen ilkelerle tezat olu
turmu gibi grnen yasalarn, toplumda urada burada karlalan, eski bir
yapnn tonozlarnda asl olarak grdmz ve hibir eyi desteklemeyen
krlm zincirlerin paralan olarak grnen tutarsz sanlann aklamasyla
karlaabilirdik. Bylece, bilinmez bir g tarafndan kendilerinin de bilme
dii bir amaca doru srkleniyormu gibi grnen belli halklarn aln ya
zs aklanabilirdi. Ama imdiye kadar olgular byle bir aratrmadan yok
sundur; uluslar yaland lde analiz etme tinine yaklarlar ve sonun
da beikleri zerine dnceye daldklarnda, zaman oktan onu bir bulut
la kaplamtr; cehalet ve kibir, onu arkasnda hakikatin sakland masallar
la evrelemitir.
Amerika bir toplumun doal ve dingin geliimine tank olabileceimiz ve
balang noktasnn Birleik Devletlerin gelecei zerinde yapaca etkinin
belirlenmesinin mmkn olduu tek lkedir.
Avrupa halklarnn yeni dnyann kylanna yanatklar ada, onlarn
ulusal zelliklerine nceden karar verilmiti; onlardan her biri farkl bir fiz
yonomiye sahipti; ve insanlar kendi kendisini aratrmaya gtren bu me
deniyet derecesine zaten varm olarak onlar, samlannn, teamllerinin ve
yasalarnn sadk bir tablosunu bize ulatrdlar. 15. yzyl insanlan neredey
se bizim insanlanmz kadar bize tandk gelir. yleyse Amerika bize, ilk za
manlarn cehaletinin veya barbarlnn gzmzden kard eyi ak bir
ekilde gsterir.
Tm elerini detaylanyla renmek iin Amerikan toplumlannn kurul
duu aa yeterince yakn olan ve onlann tohumlannn rettii eyi yargla
yabilirle zamanndan ise hl yeterince uzak olan gnmzn insanlan, be
er olaylarda seleflerinden daha fazlasn grmeye yazgl gibidirler. Tan-
n bize atalarmzda olmayan bir meale bahetti ve uluslann aln yazsnda,
gemiin karanlnn gizledii ilk nedenleri ayrt etme olana sundu.
Amerikann tarihini dikkatli bir biimde inceledikten sonra, siyasal ve top
lumsal durumunu zenle aratrdmzda, u hakikate derinden bir biim
de inanm hissederiz: Balang noktasnn kolayca aklad ey ne bir sa
ndr, ne bir alkanlktr, ne bir yasadr, hatta bir olay bile olmadn syle
yebilirim. yleyse bu kitab okuyanlar, bu ksmda, neredeyse eserin btn
nn anahtann ve eserde takip edilmesi gereken eyin zn bulacaklardr.
 Farkl dnemlerde bugn Amerika Birleik Devletleri adn tayan lkeyi
igal etmi olan gmenler, birok adan birbirlerinden farkllard; amalan
ayn deildi ve farkl ilkelere gre kendi kendilerini ynetiyorlard.
Buna karn bu insanlarn arasnda mterek zellikler vard ve hepsi ben
zer bir durumda bulunuyordu.
Dil ba, insanlar birletirebilecek belki en byk ve en kalc olan zel
liktir. Tm gmenler ayn dili konuuyorlard; ayn halkn ocuklanydlar.
Yzyllardr parti mcadeleleriyle kkrtlm ve hiziplerin gittike yasala
n n korumas altna alnmak zorunda kald bir lkede domulard. Bu sert
okulda siyasal eitimlerini aldlar. Avrupa halklannn oundan daha fazla
biimde hak mefhumunun, hakiki zgrlk ilkelerinin onlarn arasnda yay
gn olduunu gryorduk. lk gmenler anda idari blge hkmeti, z
gr kuramlarn bu verimli tohumu, ngiliz alkanlklarn derin bir biim
de kabul etmiti ve bu hkmetle, halk egemenlii dogmas Tudor monari
sinin gbeine yerleti.
Bu durumda, Hristiyan dnyann kkrtt dinsel ekimelerin ortasm-
daydk. ngiltere bir eit kzgnlkla bu yeni meguliyete hzla kendisini
kaptrd. Her zaman arbal ve akl banda olan sakinlerin zellii hain ve
tartmac hale dnt. Bu entelektel mcadelede retimin rol ok b
ykt; zihin burada derin bir kltr kazand. Halk dinsel sohbetlerle ilgilen
diinde, teamller de daha saf hale geldiler. Ulusun tm bu genel zellikle
ri, okyanusun kar kysndan yeni bir gelecek aramaya gelmi olan oulla-
n n fizyonomisinde az ok bulunuyordu.
Aynca, daha sonra yeniden ele alma frsatmzn olaca bir gzlem, sade
ce Ingilizlere deil, Franszlara, hatta Ispanyollara ve yeni dnyann kyla-
n zerine ard sra yerlemeye gelen tm Avrupallara da uyarlanabilir. Tm
Avrupal yeni smrgeler, gelimi bir demokrasi olmasa da, en azndan bir
demokrasi tohumunu btnyle ieriyorlard. Bu sonuca vardran iki neden
vardr: Genel olarak ana yurtlarndan hareket ettiklerinde gmenlerin bir
birleri zerinde herhangi bir stnlk fikrine sahip olmadklarn syleye
biliriz. Srgne gidenler hi de mutlu ve kudretli kiiler deillerdir ve fakir
lik olduu kadar bedbahtlk da insanlar arasnda tannan eitliin en iyi ga
rantisidir. Buna karn siyasal veya dinsel ekimelerin ardndan byk sen-
yrlerin de birok defa Amerikaya getii olmutur. Orada snf hiyerari
si kurmak iin yasalar yapld ama sonradan anlald ki Amerika ktas top
rak aristokrasisini mutlak olarak reddediyor. Bu isyanc araziyi ekime hazr
lamak iin, toprak sahibinin sebatl ve ilgili abalan hi de gerekmiyor. Hazr
olan tarlann rnleri hem bir efendiyi hem de bir iftiyi zenginletirmek
iin yeterince byk deildi. Bylece, arazi doal olarak sadece tek bir top
rak sahibinin ileyebilecei kk alanlara blnd. Oysa aristokrasi sade
ce toprakla ilgilenir, araziye baldr ve ona dayanr; aristokrasiyi sadece ay
rcalklar oluturmaz, sadece doum onu belirlemez, miras olarak aktanlan
ey arazi sahipliidir. Bir ulus muazzam bir varlk ve byk bir sefalet sergi
leyebilir; ama eer varl topraktan kaynaklanmyorsa, onda sadece fakirler
ve zenginler grrz ve aslnda orada aristokrasi yoktur.
O halde tm ngiliz smrgelerinin kendi aralarnda, doduklar ada,
byk bir aile havas vard. Hepsi ilkesel olarak zgrln gelime gster
mesine kendilerini adam gibiydiler; ama bu zgrlk ana yurtlarnn aris
tokratik zgrl deildi, dnya tarihinin tam bir modelini imdiye kadar
sunmad burjuva ve demokratik bir zgrlkt.
Buna karn bu genel havadaki ortamda ortaya koymann zorunlu olduu
ok nemli farklar vardr.
Anglo-Amerikallarn byk ailesinde, imdiye kadar tam olarak birbiri
ne karmadan bym olan ve birisi gneyde, dieri kuzeyde bulunan iki
ana dal ayrt edebiliriz.
Virginia ilk olarak ngiliz smrgesini kabul etti. Gmenler buraya 1607
ylnda geldiler. Bu ada Avrupa hl zellikle gm ve altn madenleri
nin halklar zengin edecei fikriyle meguld: Kendisine teslim olan Avru
pa uluslarn savalardan ve btn kt yasalardan daha fazla fakirletiren,
Amerikadakinden daha fazla insan yok eden lmcl fikir. Bu nedenle Vir-
giniaya1 gnderilenler altn arayanlard, kaynaksz ve klavuzsuz insanlar.
Bunlarn tedirgin ve grltc tini smrgenin2 emekleme an allak bul
lak etti ve ilerlemeyi kukulu noktaya tad. Ardndan hibir noktada ngil
terenin alt snflarnn3 stne kamayan sanayiciler ve iftiler, daha ah
lkl ve daha sakin nesil bu topraklara geldiler. Hibir soylu dnce, mad
di olmayan hibir dzenleme yeni smrgelerin kuruluunu ynlendirme
di. Smrge g bela klelii4 orada oluturdu; bu nemli olay btny
le Gneyin karakteri, yasalar ve gelecei zerinde muazzam bir etki yap
m olan eydi.
1 1609da n g ilte re h k m d a rl tarafn d an k a rla n ferm ana g re, d i er k o u lla r yan n d a s
m rgeler a ltn ve gm m ad enlerinden elde e d ilen r n n bete b irin i h k m d arl a dem ek
le y k m l yd le r. B k z . M arch all, V ie de Washington, c ilt 1, s . 18-66.
2 Y e n i s m rg elerin b y k b ir b l m , der S tith (H istory of Virginia), d zen siz a ile le rin genle
rin d e n o lu u yo rd u . E b e ve yn le ri o n la r y z k z a rtc b ir kaderden ku rta rm ak i in gem iye b in d ir-
m iti. G e ri k a la n da e sk i h izm e tile r, h ile li m flisle r ve bu t rd en , lk e n in k u ru lu u n u p e k i
tirm ekten o k yam alam aya ve ykm aya y a tk n olan k i ile rd i. K k rtc e fle r bu k alab al ko
la yca h er t rl ta k n lk ve a rl a s r k l y o rd u . V irg in ia n n ta rih iy le ilg ili u eserlere b a k n z:
S m ith , History of Virginia from the first Settlements to theyear 1624.
W illia m S tith , History of Virginia.
1807'de Fra n szca y a e vrile n B e ve rle y, History of Virginia from the earliest period.
3 D aha sonra b e lli b ir sayda m lk sa h ib i n g iliz zeng in sm rgelere y e rle ti.
4 K le lik 1620 y ln a d oru, b ir H o lland a gem isi tarafn d an Jam es n e h rin in k y la n ze rin e 20 s i
ya h n in d irilm e siy le kab u l e d ild i. B k z . C h alm e r.
 Daha sonra aklayacamz gibi klelik, almann erefine glge d
rr; toplumda isizlie ve bununla birlikte cehalet ve kibre, fakirlik ve lkse
neden olur. ngiliz karakteriyle birleen kleliin etkisi Gneyin teamlleri
ni ve toplumsal durumunu aklar.
Ayn ngiliz temel zerinde Kuzeyde tamamen kart zellikler resmedili
yordu. Burada baz detaylardan bahsedebilirim.
Birleik Devletlerin bugnk toplumsal teorisini biimlendiren iki veya
temel fikrin birbiriyle birletii yer, daha ok New England eyaletleri5
olarak bilinen Kuzey ngiliz smrgeleridir.
New Englandn ilkeleri nce komu eyaletlere yayld; sonra gittike daha
uzaklara ulat ve diyebilirim ki tm konfederasyona nfuz ederek sona erdi.
imdi snrlarnn tesinde Amerikan dnyasnda etkili oluyorlar. New Eng
land uygarl alevlerini etrafndaki dier uygarlklara yaydktan sonra,
n ufkun nihai ucuna kadar tayan tepeleri de alevlendiren bir ate gibiydi.
New Englandn kuruluu yeni bir grnm sundu; burada her ey ben
zersiz ve zgnd.
Neredeyse tm smrgelerin ilk sakinleri, sefalet ve uygunsuz davrann
doduklar lkelerin dna ittii eitimsiz, kaynaktan yoksun insanlard ve
ya agzl speklatrler ve endstri giriimcileriydi. Benzer bir kkene kar
duramayan smrgeler vard: Saint-Domingue korsanlar tarafndan kurul
mutu ve gnmzde ngiltere adalet mahkemeleri onlar Avustralyaya yer
letirme iini stlenir.
New Englandn kylarna yerlemi olan gmenlerin tm ana yurdun
rahat snflarna aittiler. Amerika topraklan zerindeki toplanmalan, balan
gcndan itibaren, benzersiz bir toplum fenomenini ortaya koydu; burada ne
byk senyrler, ne halk ve sanki ne fakir, ne de zengin bulunuyordu. G
nmzde hibir Avrupa ulusunda olmad kadar byk bir aydnlk kitlesi
belirli bir lde bu insanlar arasnda yaylmt. Belki bir tekini bile istisna
tutmakszn hepsi yeterince ileri bir eitim almt ve aralarndan bazlar Av
rupada yetenekleri ve bilimleriyle tannyordu. Dier smrgeler, ailesi ol
mayan maceraclar tarafndan kurulmutu. New England gmenleri kendi
leriyle birlikte hayranlk veren dzen unsurlarn ve ahlka uygunluu getir
milerdi; kadnlan ve ocuklanyla birlikte le gidiyorlard. Ama tm dier
lerinden zellikle onlan ayran ey bizzat giriimlerinin amacyd. Bu ama,
onlan lkelerini terk etmeye zorlayan zorunluluk deildi; can skc bir top
lumsal konumu ve gvenilir yaam koullann brakmlard; ayn zamanda
yeni dnyada burasnn durumunu iyiletirmek veya kendi servetlerini art
trmak iin bulunmuyorlard; yurtlanndaki dinginlikten tamamen entelek

5 N ew E n g la n d e y a le tle ri H u d so n m dousuna y e rle m i e y a le tle rd ir: Bug n a lt ta n e d irle r: 1-

C o n n e cticu t, 2- Rhode Isla n d , 3- M assach u setts, 4- V erm o n t, 5- N ew H am p sh ire, 6- M aine.
tel bir ihtiyaca cevap vermek iin kopmulard; srgnn kanlmaz sefa
letinin karsnda kalarak, bir fik r e zafer kazandrmak istiyorlard.
Gmenler veya kendilerini adlandrdklar gibi seyyahlar (pilgrims), n
gilterenin, ilkelerinin sertliinin Priten adn onlara kazandrd bir mez
hebine dhillerdi. Pritenlik sadece dinsel bir doktrin deildi; birok adan
en mutlak demokratik ve cumhuriyeti teorilerle harmanlanmt. En tehli
keli dmanlar da buradan geliyordu. Ana yurdun hkmeti tarafndan ezi
yet edilen, iinde yaadklar toplumun gndelik ileyiiyle ilgili sert ilkele
rinin incitildii Pritenler, yle bir yer aryorlard ki bu barbar ve dnyann
terk ettii yerde kendi tarzlannda yaayabilsinler ve zgr bir biimde Tan-
rya dua edebilsinler.
Birka alnt, kendi kendimize aklayabileceimiz her eyden daha iyi bir
biimde bu macerac sofularn tinini anlatacaktr.
New Englandn ilk yllarn inceleyen tarihi Nathaniel Morton konuya
yle giriyor:6 Bu smrgenin kuruluunda atalarmzn ok sayda ve ha
trlamaya deer tanrsal inayeti alm olmalarnn ansn yazl olarak devam
ettirmenin her zaman bizim iin kutsal bir grev olduuna inandm. Gele
cek kuaklarn Tannya kretmeyi renmeleri iin ve Onun hizmetisi b
rahimin soyunun ve Onun setii Yakupun oullarnn Tannmn mucizev
yaptlarnn ansn korumalar iin grdmz eyi ve atalarmzn bize
anlatt eyi ocuklarmza aktarmak zorundayz (Ps. CV, 5, 6). Tannnn
le zm asmasn nasl getirdiini; bunu nasl diktiini ve paganlan nasl
bundan uzak tuttuunu; ona nasl bir yer hazrladn, onun kklerini na
sl ok derinlere batrdn ve sonra da onu nasl gelimeye ve uzaklardaki
topra kaplamaya braktn bilmeleri gerekir (Ps. LXXX, 13, 15) ve sadece
bunlan deil, ayn zamanda halkn kutsal adra doru nasl ynlendirdii
ni ve vaat edilmi dan zerinde bu halk nasl kurduunu da bilmeleri ge
rekir (Exod., XV, 13). Tannnn kendisine borlu olunan onuru yeniden ala
bilmesi iin ve onun ihtiamnn panltsnn, ona arac olarak hizmet eden
azizlerin mbarek isimleri zerine debilmesi iin bu olaylar bilinmelidir.
Bu girii, kendisine ramen, dinsel ve dirayetli bir duyguyla kavramaks-
zn okumak mmkndr; bu szlerde sanki bir ilka havas ve bir eit kut
sal kitap kokusu soluruz.
Yazar cesaretlendiren inan dilinden kaynaklanr. Artk denizin te ya
nnda servet arayanlar size ve onlara gre, kk bir macerac topluluk de
ildir; Tannmn nceden belirledii bir yere kendi elleriyle yerletirdii b
yk bir halkn soyudur.

6 New England's Memorial, s . 14, B o sto n , 1826. A y n zam anda b k z. lHistoire de Hutchinson, c ilt 11,
s . 440.
 Yazar ilk gmenlerin yola kn u biimde anlatr ve resmeder:7

B y lece o n lar iin b ir d in len m e m ek n olan bu eh ri (D elft-H aleft), der,

terk ettiler; bu n a karn sakin d iler; orada seyyah ve yaban c o ld u klarn b i
liy orlard . D nyevi eylere bal d e illerd i, am a gzleri sem aya, T a n rm n
k en d ileri iin hazrlad ku tsal k en tin bulunduu aziz yurda d nkt. S o
nu nd a gem in in o n lar b ekled ii lim ana vardlar. O nlarla giden o k sayda
d o stlar, en aznd an oraya kad ar on lar takip etm ek istiyord u. G ece uy ku
suz g eti; dostlar arasnda ile r dkld, d insel soh betler edildi, hak ik i H
ristiyan efkatiyle dolu szler sylendi. S onrak i gn lim andaydlar; dostlar
hl onlara e lik etm ek istiyord u; bylece derin derin i ek ild i, tm gzler
den yalar d kld , uzu n uzu n b irb irlerin e sarldlar, evkle yaban clar b i
le cotu ran dualar edildi. Yola k iareti verild iinde, diz k t ler ve sa
peygam ber, gzya dolu gzlere sem ay gstererek, onlara T a n n m n m erha
m etin i buyurdu. Sonunda b irlik te yola koyuldu lar ve aralarndan ou bir-
birleriy le ved alat.

Gmenler erkek, kadn ve ocuk olarak yaklak yz elli kiiydi. Amala

r Hudson kylar zerinde bir smrge kurmakt; ama okyanusta uzun sre
dolatktan sonra sonunda bugn Plymouth ehrinin bulunduu yere, New
Englandn orak yamalarna yanamak zorunda kaldlar. Seyyahlarn ya
nat kaya hl sergilenir.8

D aha ileri gitm eden n ce, daha n ce alntladm tarih i diyor, bu zavall
halkn m evcut ko u llan n b ir dakika iin dnelim ve T a n n m n inayetinin
o n la n korum asna9 hayran olalm .
U suz bu caksz okyanusu artk gem ilerdi, yolcu lu k larn n sonuna ula
m lard , am a ne on lar karlayacak d ostlar, ne de onlara b arn ak su n acak
b ir m ekn gryorlard; kn ortasyd ve bu iklim i yaayanlar klarn nasl
sert getiini ve iddetli kasrgalarn yam alarm z nasl vurduunu bilirler.
Bu m evsim de, m alum yerleri kat etm ek, stelik b ir de yen i k y lan yu rt edin
m ek zordur. Etraflarnda sadece y rtclk d erecelerini ve saylarn bilm ed ik
leri vahi hayvanlar ve insanlarla dolu gudubet ve p erian b ir l grnyor
du. T op rak donm utu ve etraf orm anlar ve allklarla kaplyd. B tn h er ey
barbar bir grnm deydi. A rkalarnda ise ken dilerin i m edeni dnyadan ay

7 New Englands M em orial, s. 22.

8 B u kaya B irle ik D evletlerde b ir h rm et nesnesi oldu. B ir lik in b iro k ehrinde bu tan kesitle
rin in zenle korund u unu grdm . Bu d uru m in san n k u d re tin in ve ih tiam n n tam am yla ru
hunda olduunu gsterm iyor m u? B irk a garibann ayann b ir an i in dokunduu b ir ta ve
bu ta n l o lu yo r; b y k b ir h a lk n d ik k a tin i e kiyo r; k aln tla n n a sayg g steriliyo r, toz h a li
ne gelene kadar p aylalyo r. Bunca sarayn girim e ne oldu? B u n larla k im ilg ilen iyo r?
9 N ew Englands Memorial, s. 35.
 ran devasa b ir okyanustan baka bir ey yoktu. Biraz b an ve um ut bulm ak
iin , baklarn sadece yukarya ev irebild iler.

Pritenlerin dindarlnn sadece nazari olduuna, beer eylerin ileyii

ne yabanc gibi grndne inanmamak gerekir. Yukarda sylediim gibi,
Pritenlik dinsel bir doktrin olduu kadar neredeyse siyasal bir teoridir de.
yleyse, Nathaniel Mortonn betimledii bu konuksever olmayan kylara
zorla yanatklarnda gmenlerin ilk derdi, toplum olarak rgtlenmektir.
O anda hemen harekete geerler:10

Biz, H ristiyan im annn geliim i ve yurdum uzun erefi adna, T a n n ya ham -

dolsun, bu cra kylar zerinde ilk sm rgeyi kurm aya giritik. K endim izi
ynetm ek am acyla siyasal bir toplum b iim in i almay ve niyetlerim izi gerek
letirm ek iin alm ay, karlkl ve dirayetli rzam zla ve T a n n nn huzurun
da bu yazyla kabul ediyoruz. Bu anlam a gereince, yasalar, belgeleri, yn et
m elikleri resm i olarak yaynlam ay ve kendilerine boyu n emeye ve itaat et
meye sz verdiim iz st dzey grevlileri ihtiyaca gre atamay onaylyoruz.

Bu 1620de olur. Bu dnemden itibaren artk glerin sonu gelmez. Birinci

Charlesm egemenlii sresince Britanya mparatorluunu paralayan dinsel
veya siyasal tutkular, her sene Amerikann yamalanna yeni dindar kalaba
lklar kard. ngilterede Pritanizm oda orta snflarda yerlemeye de
vam ediyordu; gmenlerin ou da bu orta snflardan kyordu. New Eng-
landn nfusu hzla artyordu ve ana yurtta snflar hiyerarisi insanlan des-
potik biimde snflandrrken, smrge, tm blmlerinde yeni bir homo
jen toplum manzarasn gittike daha fazla sunuyordu. lkalarda dleme
ye cesaret edilemeyecek ekilde, demokrasi, eski feodal toplumun barnda
ki her trl ycelikten ve donanmadan kayordu.
Huzursuzluk verici unsurlarn ve yeni devrimci evrelerin kendisinden
uzaklamasndan memnun olan ngiliz hkmeti bu ok saydaki g ra
hata izliyordu. Hatta bunlar btn gcyle kolaylatnyordu ve yasalar
nn sertliine kar Amerikan topraklan zerinde bir snak arayanlann ka
deriyle zorla ilgileniyor gibi grnyordu. New Englanda imgelemin dle
rine terk edilmi bir blge olarak bakld ve burasnn yenilikilerin serbest
giriimlerine braklmas gerektii syleniyordu.
ngiliz smrgelerinin refahlarnn en temel nedenlerinden birisi, dier
halklarn smrgelerinden daha fazla i zgrle ve daha fazla siyasal ba
mszla sahip olmalardr; ama bu zgrlk ilkesi, hibir yerde New Eng
land eyaletlerindeki kadar tamamyla uygulanmad.
10 1638de Rhode Island eyaletini k u ra n la r, 1637de N ew H avena yerleenler, 1639da Connecti-
cutn ilk sak in le ri ve 1640ta Providencen k u ru c u la r, ayn zamanda ilg ili olan h erkesin onay
na su n u lm u olan toplum sal b ir szlem e yazm aya baladlar. Pitkins History, s. 42 ve 47.
 O zaman yeni dnyann topraklarnn, ilk defa buralan kefeden Avrupa
ulusuna ait olduu genel olarak kabul ediliyordu.
16. yzyln sonlarna doru, Kuzey Amerikann neredeyse tm ky bo
yu bu biimde ngiliz mlk olmutu. Bu yeni meknlarda iskn etmek iin
Britanya hkmeti tarafndan yollanan araclar trl trlyd: bazen kral
yeni dnyann bir blmne, kendisi adna ve dorudan doruya kendi
sinin emirleriyle lkeyi ynetmekle ykml olan, kendi setii bir valiyi
atyordu;11 bu, Avrupann geri kalannda kabul edilen bir smrgeci sistem
dir. Bazen de lkenin belli blmlerinin mlkiyetini bir kiiye veya irkete
veriyordu.12 Bylece her trl sivil ve siyasal kuvvet, hkmdarn denetle
mesi ve kontrol altnda topraklan satan ve ikamet edenleri yneten bir veya
birden ok bireyin ellerine verilmi oluyordu. Son olarak nc bir sistem,
belli sayda gmene ana yurdun himayesi altnda siyasal bir toplum olu
turma ve yasalanyla tezat oluturmad mddete kendi kendilerini ynet
me hakknn verilmesinden ibaretti.
zgrlk iin elverili olan bu smrgeletirme modeli sadece New Eng-
landda pratik olarak uygulanyordu.13
1628de14 byle bir ferman, Massachusettste smrge kuran gmenlere
Birinci Charles tarafndan verildi.
Ancak oradaki varolular tamamlandktan ok sonra New England s
mrgelerine genel olarak fermanlar balanyordu. Plymouth, Providen-
ce, New-Haven, Connecticut eyaleti ve Rhode-Island15 eyaleti herhangi bir
ibirlii olmakszn ve ana yurdun haberi olmadan kuruldu. Yeni sakinler
ana yurdun stnln yadsmadlar ama iktidarlarnn kaynan da on
dan almadlar, kendi kendilerini kurdular. Bu olaydan ancak otuz veya krk
yl sonra II. Charlesn hkmdarlnda bir kraliyet ferman onlann varl
n yasalatrd.

11 N ew Y o rk eyaletinde olan buydu.

12 M aryla n d , C a ro lin e , P en n sylvan ia, N ew Je rse y bu d uru m d ayd . B kz. Pitkins History, c ilt 1, s.
11-31.
13 u esere b k z. Ebenezer H azard, Historical Collection of State Papers and Other Authentic Docu-
ments Intcnded as Materials for an History of the United States of America, Philad elph ia, M D C C X -
C l l. B u kitapta sm rgelerin ilk y lla ry la ilg ili i e rik le ri ve zg n l kleriyle deerli olan ok sa
yda belge ve ngiltere h km d arl tarafndan onlara ve rile n fa rk l ferm anlar ile h km etle ri
n in ilk belgeleri vardr.
A y n zam anda Commentaire su r la Constitution des tats-Unis k ita b n n g iriin d e , B irle ik
D e vletlerin y k se k m ahkem esinde yarg olan Storyn in t m ferm an larla ilg ili yapt an ali
z i b u la b ilirsin iz.
T m bu belgelerden, te m sili h k m e t ilk e le rin in ve siyasal zgrln h a rici b iim le rin in
neredeyse doum larndan itibaren tm sm rgelerde bulunduu sonucu k a r. Bu ilk e le r g
neyden ok kuzeyde daha fazla gelime gsterm ilerdi ama her yerde b u lu n uyo rlard .
14 Pitkins History, c ilt I , s. 35; H u tch in so n , The History of the Colony of Massachusetts, c ilt 1. s. 9.
15 B k z . a.g.e., s. 42-47.
 New Englandn ilk tarihsel ve yasal abidelerine gz gezdirerek, gmen
ler ile onlarn atalarnn lkesini balayan ilikiyi alglamak genellikle zor
dur. Onlar her an egemenlik anlamas yapm olarak grrz; yarglarn
atar, bar ve sava yapar, polis ynetmeliini oluturur ve sanki sadece Tan-
rya aitlermi gibi kendi kendilerine yasalarn yazarlar.16
Bu ada yrrlkte olan yasalar kadar hibir ey daha benzersiz ve daha
retici olamaz; Birleik Devletlerin gnmzn dnyasna sunduu byk
toplumsal bilmecenin anlam zellikle burada bulunur.
Bu abideler arasnda zellikle ayrt edici olanlarndan biri olarak 1650de
kk Connecticut eyaletinin kabul ettii yasalar17 fark ediyoruz.
Connecticutun18 yasa koyucular ncelikle ceza yasalaryla ilgilenirler ve
bunlar yazmak iin kutsal metinlere bavurma fikrini tasarlarlar:

T a n n dan baka bir laha tapanlar, diye balarlar, ld rlecektir."

Takip eden on veya on iki kural benzer biimde Tevrattaki Tesniye'den,

fetan, Leviierden harfi harfine alnmtr.
Kfretmek, byclk yapmak, zina yapmak,19 tecavz etmek lmle ce
zalandrlyordu; bir oulun ebeveynlerine hakaret etmesi ayn cezaya arp
trlyordu. Bylece kat ve yar medeni bir halkn yasalar, tini aydnlan
m ve teamlleri lml olan bir topluma naklediliyordu; esasen lm ce
zasnn yasalarda ender kullanld ve sulu olmadka uyguland grl
myordu.
Bu ceza kanunlar teekklnde, yasa koyucular zellikle toplumdaki
ahlki dzeni ve iyi teamlleri devam ettirmeye zen gsterirler; bylelik
le durmakszn vicdan alanna nfuz ederler. Yarglarn knamasna maruz
kalmayan neredeyse hibir gnah yoktur. Okuyucu bu yasalarn zinay ve te
cavz ar bir biimde cezalandrdn fark edebilmitir. Evli olmayan in
sanlar arasndaki basit cinsel iliki sert bir ekilde bastrlr. Sulularn u
cezadan hangisiyle cezalandrlaca yargca braklr: para cezas, krba ce

16 M assachusetts sa k in le ri, adalet divan ve prosed rlerin in cezai ve m edeni k an u n larn o lu tu ru r

ken , ngilterede takip edilen k u lla n m biim ind en sap tlar: 1650de k ra ln ad sadece tzel m an
dalarn bandakilerde d ahi b u lu n m uyord u . B k z . H u tch in so n , c ilt 1, s. 452.
17 1650 Kanunnamesi, s . 28 (H artfo rd , 1830).
18 A y n zamanda H u tch in so n n lHistoirenda (c ilt 1, s. 4 35-456) yapt , M assachusetts sm rge
le ri tarafndan 1648de kabu l edilen ceza yasas an alizin e b a kn z. Bu yasa C o nnecticut'takine
benzer ilk e le r zerinden yazlm tr.
19 Z in a yapm ak, M assachusetts yasalan tarafndan a y n ekilde lm le cezala n d rlyo rd u . H u tc
h in son (c ilt I , s. 4 4 1 ), bu su nedeniyle b iro k in san n lm e m ahkm ed ildiini syler; bu ko
nuda 1663 y ln d a gerekleen deiik b ir anekdotu a ln tla r. E v li b ir k ad n n gen b ir adamla
ak ili k is i o lu r; d ul k a lr, onunla e vle n ir; y lla r geer: e vlile r arasnda vaktiyle gereklem i olan
sam im iyetten k u k u lan an k iile r o n lar cinayetten m ahkem eye v e rirle r; h ap sed ilirler ve nere
deyse ik is i de lm e m ahkm edileceklerdir.
zas veya evlenme;20 New-Havenn eski mahkeme kaytlarna inanacak olur
sak, bu eit kovuturmalar az deildi. 1 Mays 1660 tarihinde, patavatsz
ca konumaktan ve bir pce kar gelmemekten gen bir kza kar pa
ra ve knama cezas verilmesi karar bulunur.21 1650 Kanunnamesi'nde nle
yici tedbirler bolca bulunur. Tembellik ve ayyalk orada ar bir ekilde ce
zalandrlr.22 Hanclar her bir mteriye belli bir miktardan fazla arap vere
mezler: Zarar verici olduklannda basit yalan, para veya krba cezasyla ce
zalandrlr.23 Baka yerlerde, Avrupada kendisinin talep ettii dinsel zgr
ln temel ilkelerini tamamen unutan yasa koyucu, para cezasyla korkuta
rak insanlar Tanrya ibadet24 etmeye zorlar. Hatta ii ar cezalar25 arptr
maya ve ska kendisinden farkl bir biimde Tannya tapnmak isteyen H-
ristiyanlar lmle cezalandrmaya kadar vardrr.26 Sonunda kimi vakit, sa
hip olduu ynetmelie uygun kzgnlk onu en yakksz ilerle megul ol
maya iter. yle ki ttn kullanmay yasaklayan bir yasa ayn kanunname
de bulunur. stelik bu acayip veya zorbaca yasalarn dayatlmadn gzden
yitirmemek gerekir. Bunlar tm ilgili kiiler tarafndan elbirliiyle zgrce
oylanmt. Aynca teamller yasalardan daha hogrsz ve daha pritendi.
1649 tarihinde, Bostonda sosyetik uzun sa lksn nlemeyi ama edinen
tumturakl bir dernein kurulduunu grrz27 (E).
Kukusuz bu tr sapmalar beer tini utandnr; doru ve adil olan salam
bir ekilde kavramaya muktedir olmayan ve bunlan sadece iki an u ara
snda seim yapmaya indirgeyen doamzn alakln kantlarlar.

20 1650 Kanunnam esi, s. 48.

1643te ve rile n b ir kararda grld g ibi, bazen yarg larn bu deiik cezalan art arda telaf
fuz ettii olm utu r (N ew-Haven Antiquities, s. 114). Bu kitapta kn anacak edim lerde bulunduu
na in an lan M arguerite Bedfortun k rb a cezasna arp tn ld ve su orta N icolas Jem m ings
ile evlenm esinin buyruld ug u yazar.
21 New-Haven Antiquities, s. 104. A y n zam anda bunun kadar garip b iro k k arar i in H u tch ison n
lHistoirena b a kn z (c ilt 1, s. 4 3 5 ).
22 A.g.e., 1650 Kanunnamesi, s. 50, 57.
23 A .g.e., s. 64.
24 A .g .e., s. 44.
25 Bu C o nn ecticu ta zg deildir. M assachussettste 13 E y l l 1644te kabu l edilen ve vaftize kar
k a n la n srgne m ahkm eden yasa i in b k z. Historical colkction of State papers, c ilt I , s. 538.
A y n zam anda 14 E k im 1656da Q u ake rlar m ezhebi yelerine k a r kab u l edilen yasaya b a kn z:
Q u akerlar olarak ad lan d nlan sap kn lan n lanetli m ezhebi, d er yasa, y a k n zamanda ortaya k
tna g re... B u n u , lkeye Q u ake rlan tayacak gem i kap tan la n n ok y k sek b ir para cezas
na m ah k m eden ka ra rla r takip eder. Gem iye girm eyi baarm Q u ake rlar, kam lanacak ve a
lm ak i in b ir cezaevine kapatlacaklard r. O n la n n d ncelerini savunanlar nce para cezas
na a rp tn la ca ktr, sonra da cezaevine gnderilecek ve taraya s r le ce klerd ir. A y n ko leksiyo n ,
c ilt 1, s. 630.
26 M assachusetts ceza yasasn da, sm rgeye a d m n atan K a to lik papaz burad an k o vu ld u k tan
sonra lm cezasna a rp tn lr.
27 Nevv Englands Memorial, s. 316.
 Zulm gklere karan, hl ruhlarn iinde mayalanan tm dinsel tutku
larla ve mezhebin tiniyle sk bir biimde bal olan bu ceza yasasnn yann
da; iki yzyl nce yazlm, amzn zgrlk tininden ok daha ileri gidi
yormu gibi grnen bir siyasal yasa teekkl bulunur ve bu teekkl ade
ta bu ceza yasasyla balanr.
Modern anayasalarn zerilerine dayand genel ilkeler, 17. yzyldaki
AvrupalIlarn ounun zorla anlad ve Byk Britanyada eksik bir biimde
baar gsteren bu ilkeler, New England yasalar tarafndan saptanm ve ka
bul edilmitir: Kamusal ilere halkn mdahalesi, vergilerin zgrce oylan
mas, iktidar faillerinin sorumluluu, bireysel zgrlk ve jrinin yarglama
s tartma gtrmeksizin ve fiili olarak orada dzenlendi.
Bu dzenleyici ilkeler, hibir Avrupa ulusunun henz kabul etmeye cesa
ret edemedii uygulama ve gelimeyi orada kazandlar.
Connecticutta seimle ilgili teekkl, bandan itibaren yurttalar bt
nnden oluuyordu ve bu durum kolayca kabul ediliyordu.28 yleyse bu ye
ni doan halkta, talih ve hatta idrak konusunda neredeyse kusursuz bir eit
lik hkim oluyordu.29
Bu ada Connecticutta yrtme kuvvetinin tm failleri, eyaletin valisi de
dhil olmak zere seilmiti.30
On alt yandan byk yurttalar askerlik yapmak zorundayd: Kendi su
baylarn atayan ve lkenin korunmas iin her daim harekete hazr bulun
mak zorunda olan ulusal bir milis oluturuyorlard.31
Hl gnmzdeki Amerikan zgrlnn ilkesini ve yaam biimini
oluturan bu kentsel bamszlk, New Englandn tm yasalarnda olduu
gibi, Connecticutun yasalarnda da doar ve geliir.
Avrupal uluslarn ounda, siyasal varolu toplumun st dzeylerinde
balad ve toplumsal teekklnn birok ksmna yava yava ve her zaman
yetersiz bir biimde iletildi.
Tersine Amerikada kentlerin idari blgelerden nce, idari blgelerin eya
letlerden nce, eyaletlerin de Birleik Devletten nce rgtlendiini syle
yebiliriz.
1650den itibaren New Englandda kentler tamamyla ve kesin bir biim
de kuruldu. Bu mterek bireyselliin etrafnda ilgiler, tutkular, devler ve
haklar adamakll kmelendi ve birbirlerine baland. Kentin merkezinde re-

28 1638 Anayasas, s. 17.

29 1641den itibaren, Rhode-Island genel m e clisi, eyalet h k m e tin in b ir dem okrasiden ibaret o l
duunu ve ik tid a rn zgr in san lar teekkl zerine dayandn oyb irli iyle ilan etm itir. Sa
dece bu zgr in san la n n yasalan yapm a ve in fa z la n n gzetme h a k la n vard . 1650 Kanunname
si, s. 70.
30 Pitkins History, s. 47.
31 1638 Anayasas, s. 12.
el, aktif, tamamen demokratik ve cumhuriyeti bir siyasal yaamn hkm
srdn gryoruz. Smrgeler hl anayurdun stnln kabul ede
bilirler; eyaletin yasas monaridir ama kentte yaanan ey oktan cumhuri
yettir.
Kent her eit yksek grevlisini kendisi atar. Kendi kendisini vergilen
dirir; vergisini kendisi datr ve toplar.32 New England kentinde temsilcilik
yasas hi kabul edilmemitir. Atinadaki gibi, herkesi ilgilendiren meseleler,
kamusal alanda ve yurttalarn genel kurulunda ele alnr.
Amerikan cumhuriyetinin bu ilk yllan boyunca resmi olarak yaynlanan
yasalar dikkatlice incelersek, yneticilerin kavraylar ve yasa koyuculann
ileri dzeydeki teorileri dikkatimizi eker.
Onlann, toplumun yelerine ynelik grevlerle ilgili, o zamann Avrupa
lI yasa koyuculanndan daha yce ve daha btnlkl bir fikre sahip olduk-
lan ve topluma kand ykmllklerini dayattklan aktr. New England
eyaletinde, bandan itibaren, fakirlerin kaderi gven altna alnr,33 yollann
bakmyla ilgili ok ciddi nlemler alnr ve bunlan gzeemek iin grevliler
atanr.34 Kentlerin, genel kararlann, sonulann, yurttalann lmlerinin, ev
liliklerinin, doumlanmn kaydedildii resmi sicilleri vardr.35 Zabt ktipleri
bu sicillerin tutulmasyla grevlendirilir;36 bir ksm grevli, sahipsiz mirasla-
n ynetmekle, dierleri de mirasn korunmasn gzetmekle ykmldrler;
birounun temel grevi de kentteki kamusal sakinlii devam ettirmektir.37
Yasa, bir yn toplumsal ihtiyac gidermek ve tatmin etmek iin birok
farkl detaya girer. Oysa bu ihtiyalarn ou gnmzde Fransada sadece
belirsiz bir duygu uyandrr.
Ama gn yz grdnden beri Amerikan uygarlnn zgn karakte
rinin ilkesel olarak kamusal eitimle ilgili ynergelerle ortaya ktn g
rrz.
nk, der yasa, beer trn dman olan eytan, en gl silahn in
sanlarn cehaletinde bulur ve atalarmzn tad aydnln onlarn me
zarlarnda sakl kalmamas nemlidir; dolaysyla ocuklarn eitimi, Tan-
n nn desteiyle, eyaletin ilk grevlerinden birisidir...38 Ardndan tm kent
lerde okullann almasyla ilgili hkmler yer alr ve kent sakinleri bunla-
n desteklemek zorundadrlar, yoksa ar para cezalan uygulanr. En kalaba

32 1650 Kanunnamesi, s. 80.

33 A.g.e., s. 78.
34 A .g .e., s. 49.
35 B k z . lHistoire de Hutchinson, c ilt I , s. 455.
36 1650 Kanunnamesi, s. 86.
37 A.g.e., s. 40.
38 A .g .e., s. 90.
lk semtlerde ayn biimde yksek okullar kurulur. Kentin yksek grevli
leri, ebeveynlerin ocuklarn okula gnderip gndermediini takip etmek
zorundadrlar; ocuklarm okula gndermeyi reddedenlere para cezas ver
me haklan vardr ve hl direnirlerse, ailenin yerine geen toplum, ocua
el koyar ve doann babaya vermi olduu ama ktye kullanlm olan hak
lan babadan geri alr.39 Kukusuz okuyucu bu ynetmeliklerin gerekelerini
fark etmitir: Amerikada aydnlanmaya gtren ey dindir; insan zgrle
ulatran ey tanrsal yasalarn gzetilmesidir.
1650deki Amerikan toplumuna hzlca bir gz gezdirdikten sonra, Avru
pann durumunu ve zellikle de ktann bu adaki durumunu inceledii
mizde, derin bir aknln iine deriz: 17. yzyln banda, Avrupa kta
snn her yerinde, Ortaan oligarik ve feodal zgrlnn enkaz ze
rinde mutlak krallk egemendi. Bu parlak ve edeb Avrupann gbeinde,
haklar fikri belki de hi bu kadar tamamyla tannmyor deildi; halklar si
yasal yaam hi bu kadar az yaamamlard; hakiki zgrlk mefhumlar
zihinleri hi bu kadar az megul ediyor deildi; oysa Avrupa uluslar tara
fndan bilinmeyen veya kmsenen bizzat bu ilkeler, yeni dnyann lle
rinde resmi olarak kabul ediliyordu ve byk bir halkn geleceinin sembo
l oluyordu, insan zihninin en gz pek teorileri, grnte ylesine mte
vaz olan ve kukusuz hibir devlet adamnn ilgilenmeye tenezzl etmedii
bu toplumda pratie dnmt. Doasnn zgnlne teslim olmu in
sann imgelemi burada ei benzeri grlmemi bir mevzuat doalama bir
ekilde hazrlamt. Henz ne generaller, ne filozoflar ne de byk yazar
lar dourmam olan bu anlalmaz demokrasinin barnda, bir kii, bu z
gr halkn karsnda ayaa kalkyordu ve herkesin alklaryla zgrln
u gzel tanmn verebiliyordu:

Bam szlm zdan anlam ak zorunda olduum uz ey konusunda yanlm a

yalm . Aslnda, hem insanlarn hem de hayvanlarn erim inde bu lu nan ve is
tedii her eyi yapm aktan ibaret olan r m b ir zgrlk eidi vardr. Bu
zgrlk, h er trl otoriten in dm andr; her trl kuraldan sabrszca ac
ek er; bu zgrlkle kendim izd en daha aa b ir hale deriz; o hak ik atin ve
b a n n dm andr ve T a n n ona kar km an n zorunluluuna inanyordu!
A m a gcn b irlik te bulan ve iktid arnn m isyonu koru m ak olan sivil ve ah
lki b ir zgrlk de vardr: Bu adil ve iyi olan korku su zca yapm a zgrl
dr. Bu ku tsal zgrl h er n e olursa o lsu n savunm am z ve gerektiinde
onu n iin yaam m z ne srm em iz g erek ir.40

39 1650 Kanunnamesi, s. 83.

40 Mather's magnalia Christi americana, c ilt I I , s. 13. Bu sylem W in th ro p tarafndan y ap ld . Y a r
g olarak ke y fi kararlar alm akla su lan yo rd u ; b ir b l m n aln tlad m bu sylem i yaptktan
sonra a lkla rla aklan d ve sonra eyaletin v a lis i olarak seild i. B k z . M arsh all, c ilt I , s. 166.
 Anglo-Amerikal uygarln zelliini gn yzne doru biimde kar
mak iin yeterince ey syledim. Bu uygarlk birbirlerinden kusursuz biim
de ayr olan iki enin rndr (ve bu hareket noktas her zaman zihinler
de bulunmak zorundadr) ve bu ikisi baka yerlerde her zaman birbiriyle sa
va halindedir, ama Amerikada adeta birbirleriyle i ie gemeyi baarm
lardr. Dinsel tin ve zgrlk tinininden bahsetmek istiyorum.
New Englandm kurucular hem cokulu sofuydular, hem de ateli yeni
likiydiler. Belli dinsel inanlara sk skya bal olan bu insanlar, her trl
siyasal nyargdan uzaktaydlar.
Buradan iki eit eilim doar ama bunlar birbirlerine kart deillerdir ve
onlarn izlerini hem teamllerde hem de yasalarda yani her yerde bulmak
kolaydr.
insanlar arkadalarn, ailelerini ve yurtlarn dinsel bir kanya kurban
ederler; onlarn ok yksek bir pahaya satn alm olduklar bu entelektel
iyilii takip etmekle megul olduklanna inanabilirsiniz. Buna karn onlar,
maddi servet ile ahlki zevkleri, br dnyadaki kurtulu ile bu dnyadaki
rahatl ve zgrl neredeyse eit bir cokuyla ararken grrz.
Onlarn elinde siyasal ilkeler, yasalar, beer kurumlar, istenildii gibi y
netilen ve dzenlenen uysal eyler gibidirler.
Onlarn nnde iinde doduklan toplumu hapseden bariyerler iner; yz
yllardr dnyay yneten eski kanlar yok olur; neredeyse snrsz ve sonsuz
bir yaam alan kefedilir; beer zihin buna atlr; onun zerinde tam anla
myla gz gezdirir; ama siyasal dnyann snrlarna ulaan zihin durur; kor
kutucu yetkilerini kullanmaktan titreyerek vazgeer; kukulanmay brakr;
yenilik yapma ihtiyacndan vazgeer; mabedin rtsn kaldrmaktan bile
ekinir; tartmakszn kabul ettii hakikatler nnde saygyla eilir.
Bylece ahlki dnyada her ey snflandrlr, dzenlenir, ngrlr ve
nceden karar verilir. Siyasal alanda ise her ey alt st edilir, yadsnr ve be
lirsiz kalr; birinde iradi olduu kadar pasif de olan bir itaat; tekinde ise de
neyimi kmseyen ve her trl otoriteyi kskanan bir bamszlk vardr.
Grnte ok kart olan bu iki eilim birbirlerine zarar vermektense,
anlama iinde ilerler ve karlkl bir destee elverili gibi grnrler.
Din sivil zgrlkte insanlann yetilerinin soylu bir ileyiini grr; siyasal
dnyada ise Tann tarafndan idrak abalarna teslim edilmi bir alan grr.
Kendi alannda zgr ve kudretli olan ve kendisine aynlan yerden memnun
olan din, imparatorluunun bizzat kendi gleriyle egemen olduu durum
dan daha iyi bir biimde kurulduunu ve gnllerde desteksiz bir biimde
hkim olduunu bilir.
zgrlk ise dinde mcadelesinin ve zaferlerinin yoldan, ocukluu
nun beiini, haklarnn tanrsal kaynan grr. O dini teamllerin koru
yucusu olarak deerlendirir; teamlleri ise yasalarnn garantisi ve kendi ka
lclnn teminat olarak (F).

Anglo-Amerikallarn Yasalarnn ve detlerinin Sunduu

Baz Benzersiz zelliklerin Nedenleri

Eksiksiz bir demokrasinin barnda aristokratik kurumlarn baz kalntlar - Ne

den? - Priten olan kken ile ngiliz kkeni zenle birbirinden ayrmak gerekir.

Okuyucunun bahsettiim eylerden ok genel sonular karmamas gere

kir. lk gmenlerin toplumsal durumu, dinleri ve teamlleri kukusuz ye
ni yurdun kaderi zerinde muazzam bir etki yapmt. Bununla birlikte, ha
reket noktas sadece kendisinde bulunan bir toplumu kurmak sadece onla
ra bal deildi; kimse tamamen gemiten kurtulamaz; kendilerine ait olan
fikirler ve kullanm biimleriyle, eitimle veya lkelerinin ulusal gelenekle
riyle edindikleri kullanm biimleri ve fikirleri isteyerek veya habersiz bir bi
imde kartrmalar gerekir.
yleyse, Anglo-Amerikallar tanmak ve yarglamak istediimizde, Pri
ten kkenlerini veya ngiliz kkenlerini dikkatli bir biimde ayrt etmemiz
gerekir.
Birleik Devletlerde, kendilerini kuatan her eyle ztlk oluturan yasalar
veya detlerle ska karlarz. Bu yasalar Amerikan mevzuatnda egemen
olan tine kart bir tinle yazlm grnrler; bu teamller toplumsal duru
mun btnne kart gibidirler. Eer ngiliz smrgeler karanlk bir ada
kurulmularsa veya kkenleri eski alarda kaybolmusa, problem de
zmsz olabilir.
Dncemi aklamak iin tek bir mei alntlayacam.
Amerikallarn medeni ve cezai yasal mevzuat iki eylem biimini tanr: ceza
evi ve kefillik. Yarglama ynteminin ilk akdi savunmann kefalet parasna sa
hip olmaktan veya bunu demeyi reddetmesi durumunda, hapsetmekten iba
rettir; bundan sonra fasllarn geerlilii veya su belgelerinin nemi tartlr.
Byle bir mevzuat fakire kar kullanlr ve sadece zengini korur.
Fakir hukuki alanda bile kefaletini her zaman karlayamaz ve adaleti ce
zaevinde beklemeye zorlanr. Mecburi isizlii onu sefalete srkler.
Tersine zengin her zaman hukuki alanda hapsedilmeden kurtulmay baa
rr; dahas bir su ilediinde, kendisini bekleyen cezadan kolayca kurtulur:
Kefaletini dedikten sonra ortadan kaybolur. yleyse onun iin yasann ver
dii tm cezalarn para cezalarna indirgendiini syleyebiliriz.41 Byle bir
yasal mevzuattan daha aristokratik ne olabilir?
41 T a b ii k i kefalet paras kabu l edilm eyen su lar va rd r ama b u n lar ok az saydadr.
 Buna karn, Amerikada yasalar yapanlar fakirlerdir ve toplumun en b
yk avantajlarn alld zere kendileri iin saklarlar.
Bu fenomenin aklanmas gereken yer ngilteredir: Bahsettiim yasalar
ngiliz yasalardr.42 Amerikallar, onlarn yasal mevzuatlarnn btnn
den ve tm fikirlerinden tiksindikleri halde bunlar hi deitirmemilerdir.
Bir halkn kullandktan sonra en az deitirdii ey medeni yasal mevzu
attr. Medeni yasalarla sadece hukukular yani bunlan iyi ya da kt bildik
leri bahanesiyle olduklar gibi devam ettirme konusunda dorudan karla
r olan kiiler ili dldr. Ulusun nemli bir ksm bunlan az ok bilir; ama
sadece tikel durumlarda onlara dava atklar, eilimi glkle mahkemeye
sevk ettikleri ve zerine dnmeksizin ona boyun edikleri grlr.
Tek bir rnei alntladm, ok sayda baka rnekler verebilirdim.
Amerikan toplumunun sunduu tablo, ifade ettiim gibi, demokratik bir
zeminle kapldr ve zaman zaman bunun altn aristokrasinin eski renkleri
nin delip getiini grrz.

42 B kz. Blackstone ve Delolm e, 1. K ita p , X . B lm .

 A n g lo -A m e r k a l il a r in T o p lu m s a l D u r u m u

Toplumsal durum alld zere olgularn, bazen de yasalarn rndr,

ou zaman ise bu ikisinin bir rndr; ama bir defa bu toplumsal durum
var olduunda, uluslarn tutumlarnda hkim olan ou yasann, detin ve
fikrin ilk nedeni olarak onu dnebiliriz; zira o retmedii eyi de deiik
lie uratr.
yleyse, bir halkn yasal mevzuatn ve teamllerini anlamak iin ie onun
toplumsal durumunu inceleyerek balamak gerekir.

Anglo-Amerikallarm Toplumsal Durumunun Gze arpan Noktas

Esas tibariyle Demokratik Olmasdr

New Englandn ilk gmenleri - Onlar kendi aralarnda eittirler - Gneyde sz

konusu olan aristokratik yasalar. Devrim a - Miras hukukunun deimesi - Bu
deimenin neden olduu e tk ile r-Y e n i Bat eyaletlerinde nihai snrlarna ulaan
eitlik - Kavray dzeyinde eitlik.

Anglo-Amerikallarn toplumsal durumu zerine ok nemli tespitler yap

labilir; ama bunlarn hepsine baskn gelen bir tanesi vardr.
Amerikallarn toplumsal durumu en lsndan demokratiktir. Amerika
smrgelerin douundan itibaren bu zellie sahiptir; gnmzde de sa
hip olmaya devam eder.
Bir nceki ksmda, New England kylarna yerleen gmenler arasnda
ok byk bir eitliin hkm srdn sylemitim. Hatta aristokrasinin
tohumlan Birlikin bu blmnde hi iz brakmad. Orada sadece entelekt-
el etkiler iz brakabildi. Halk, aydnlanmann ve erdemlerin simgeleri olarak
belli isimlere sayg gstermeye almt. Deimeksizin babadan oula geen
ve hakl bir biimde aristokratik olarak adlandrabileceimiz baz yurttala
rn dnceleri halkn zerinde bir kudret elde etti.
Bu Hudsonn dousunda oldu; Floridaya kadar inen bu nehrin gneyba
tsnda ise iler baka trl oluyordu.
Hudsonm gneybatsna yerlemi eyaletlerin ounda byk ngiliz mlk
sahipleri yerlemiti. Aristokratik ilkeler ve bununla beraber mirasla ilgili n
giliz yasalan oraya tanmt. Amerikada gl bir aristokrasinin kurulma
sn engelleyen nedenler sayabilirim. Bu nedenler, Hudsonm gneybatsnda
yrrlktedirler ama buna karn nehrin dousuna gre daha az kuvvetlidir
ler. Gneyde, tek bir adam, kleler yardmyla, geni bir araziyi ileyebilirdi.
yleyse ktann bu blmnde zengin arazi sahiplerini gryorduk; ama on
lann etkileri Avrupada anladmz anlamda kesinlikle aristokratik deildir.
nk onlann hibir ayncalklan yoktur ve klelerle topra ilemeleri onla-
n iletmeci ve nihayetinde himayeci yapmyordu. Buna karn, Hudsonm g
neyinde, byk mlk sahipleri, genel olarak kendi blgelerindeki siyasal ey
lemle ilgili kendilerine zg fikirleri ve zevkleri olan st bir snf oluturuyor
du. Bu snf, tutkulan ve ilgileri kolayca kavrayan ve halkn zerinde ne sevgi
ne de kin uyandrmayan halk kitlesinden ayr bir eit aristokrasiydi; sonu
ta dermansz ve ok az dayanklyd. Gneyde ayaklanmann ban ekecek
olan snf buydu: Amerikan devrimi en byk adamlann bu snfa borludur.
Bu ada toplum tamamyla sarslmtr: Kendisi adna savatmz halk,
bir kuvvet haline gelmi olan halk, kendi bana eyleme isteini ortaya koy
du; demokratik gdler uyand; ana yurdun boyunduruunu krarak, ba
mszln her trlsnden zevk aldlar: bireysel etkiler kendisini hissettir
meyi yava yava brakt; yasalar gibi alkanlklar da ayn ama dorultusun
da uyumlu bir ekilde ilemeye balad.
Ama eitlie doru nihai adm attran ey miras hukuku oldu.
Eski ve modem yazarlann beer meselelerin ileyiinde miras hukukuna1
byk bir nem atfetmiyor olmalarna amyorum. Bu yasalann medeni ya
am dzenledikleri dorudur; ama bunlarn her trl siyasal kurumun ba
na yerletirilmesi gerekirdi, nk siyasal yasalarn sadece bir ifadesi olan
halklarn toplumsal durumu zerinde inanlmaz bir etkileri vardr. Ayr

1 M iras h u k u k u d erken, tem el am ac m lk sah ib in in lm nden sonra m allarn blm n d

zenlem ek olan tm yasalan an lyoru m .
in tik a l yasas da b u n la n n arasndadr; sonu itib ariyle bu yasann, m lk sah ib in in lm n
den nce m allarm dzenlem esine engel olm ay am alad dorudur; ama m lk sahibine, m al
la rn n m irassn a zarar grmeden u latrlm as n iye tiyle m allarn koru m a zo ru nlulu u nu da
yatr. yleyse, in tik a l yasalan n n tem el am ac m lk sah ib in in lm nden sonra m a lla n n n b
l m n dzenlem ektir. D ierleri k u llan d aralard r.
ca bunlar toplum zerinde kesin ve tekdze bir etki yaparlar; nesilleri adeta
doumlarndan nce ele geirirler. nsan bu yasalarla, benzerlerinin gelece
i zerinde neredeyse tanrsal bir kuvvet elde eder. Yasa koyucu bir defa iin
yurttalarn miras hukukunu dzenler ve yzyllar boyunca dinlenir: Eseri
ne verdii hareketten el ekebilir; makine kendi gleriyle hareket eder ve
nceden belirlenmi olan amaca doru kendi kendine ynelir. Belli bir bi
imde oluturulan yasa, mlkiyeti birletirir, toparlar, baz kiilerin etrafna
yar ve hemen sonra onlara yetki verir; bir biimde toprak aristokrasisi ye
rinden frlar. Bu yasann baka ilkelerle ynlendirilen ve baka bir yola gir
mi bulunan eylemi ise ok daha hzldr; mallar ve kudreti bler, paylat
rr ve yeniden datr. Kimi vakit ileyiinin hzndan dolay rktmz ol
mutur. Hareketi durduramadmzdan, umutsuz bir biimde en azndan
nne glkler ve engeller karmaya alrz; kart tepkilerle eylemini
dengelemek isteriz; faydasz abalar! O ise geerken karlat her eyi yok
eder veya tuz buz eder; demokrasinin kendisi zerine dayand her eyi de
vingen ve elle tutulamayan toz paralar haline getirene kadar durmakszn
yerden ykselir ve yeniden der.
Miras hukuku babann mallarnn tm ocuklar zerinde eit ekilde pay
lamna olanak tandnda ve stelik bunu dzenleme haline getirdiinde,
bu yasalarn etkileri iki eit olur; her ne kadar ayn amaca sahip olsalar da,
bu ikisini zenle birbirinden ayrmak nemlidir.
Miras hukuku gereince, her bir mlk sahibinin lm mlkiyette bir
devrime neden olur; sadece mallarn sahipleri deimez, mlkler de adeta bi
im deitirirler; her defasnda daha kk paralara blnrler.
Bu, yasann dorudan ve sanki maddi etkisidir. Bylece yasal mevzuatn
miras eitliine dayal olduu lkelerde, mallar ve de zellikle toprak zen
ginlii de daimi bir biimde klme eiliminde olmak zorundadr. Buna
karn, eer yasa kendi haline braklrsa, bu mevzuatn etkileri sadece uzun
srede hissedilebilir; nk eer aileler ikiden daha fazla ocua sahip ol
mazlarsa (Fransa gibi nfusu olan bir lkede aileler ortalama ocuk sa
hibidir), anne ve babalarnn mallarn paylaan bu ocuklar, bireysel olarak
onlardan daha fakir olmayacaklardr.
Ama eit paylam yasas, sadece mallarn kaderi zerinde etkide bulun
maz; mlk sahiplerinin ruhlar zerinde de etkilidir ve onlar tutkulu olma
ya davet eder. Bunlar, byk servetleri ve zellikle byk mlkleri hzl bir
biimde yok eden dolayl etkilerdir.
Mlklerin en byk ocua braklma hakk zerine dayal miras huku
kunun bulunduu halklarda, toprak mlkiyeti blnmeksizin nesilden nes
le aktarlr. Burada aile tininin adeta toprakta gereklik kazand sonucu
kar. Aile topra temsil eder, toprak da aileyi. Aile bylece adm, kkenini,
grkemini, kudretini ve erdemlerini korur. Bu, gemiin srp gidecek olan
tankl ve gelecekteki varoluun deerli teminatdr.
Miras hukuku eit paylam oluturduunda, aile tini ile topran korun
mas arasnda var olan sk ba ortadan kaldrm olur. Toprak artk aileyi
temsil etmez; bir veya iki nesil sonunda toprak paylalamayacak olduun
dan, onun durmakszn zayflayaca ve nihayetinde tamamen yok olaca
aktr. Byk bir arazi sahibinin oullan, eer az saydalarsa veya servet
uygunsa, ebeveynlerinden daha az zengin olmama umudunu koruyabilirler,
ama onlar kadar mlke sahip olamazlar; zenginliklerini zorunlu olarak ba
ka kaynaklardan oluturmalar gerekir.
Zira arazi sahiplerini topraklann koruma konusunda duyduklar asil duy
gudan, yadigr gururdan ve ihtirastan mahrum braktnzda, er ya da ge
onlann arazilerini satacaklarndan emin olabilirsiniz; nk mlklerini sata
rak byk maddi kar elde ederler, tanabilir sermaye topraktan daha fazla
kar salar ve o zamann tutkularn gidermeye daha kolayca olanak tanr.
Byk arazi m lkleri bir defa blndkten sonra artk kaybettii para
y kurtaramaz; nk kk mlk sahibi tarlasndan daha fazla gelir elde
eder,2 kendi payn byk mlk sahibinden koruyarak, bu pay ondan da
ha pahalya satar. Bylece zengin insan muazzam gayrimenkullerini satma
ya iten ekonomik hesaplar, onun daha byklerini oluturmak iin kk
araziler satn almasn da engelleyecektir.
Aile tini olarak adlandrdmz ey ska bir bireysel egoizm yanlsamas
zerine dayaldr. Adeta gelecek nesiller araclyla kendi varoluumuzu de
vam ettirmek ve kendimizi lmszletirmek isteriz. Bu noktada aile ruhu
sona erer, bireysel egoizm gereklik kazanr. Aile artk tine kendisini mp
hem, deiken, belirsiz bir ey olarak sunar ve herkes o zamanki rahatl
na odaklanr; sadece sonraki neslin kurulmas dnlr, daha fazlas deil.
yleyse, aileyi kalc biimde devam ettirmeye almayz veya en azndan
toprak mlkiyetinden farkl yollarla devam ettirmeye alrz.
Bylece miras hukuku, ailelerin kendi mlklerini el demeden korumala-
nm zorlatnr ama onlardaki mallann korumay deneme isteini de yok eder
ve adeta aileleri kendi ykmlan pahasna kendisiyle ibirlii yapmaya zorlar.
Eit paylam yasas iki yolla ilerler: Mlkn zerinde etkide bulunarak,
insann zerinde etkili olur; insan zerinde etkili olarak, mlk de etkiler.
Bu iki yolla, bu yasa toprak mlkiyetine derin biimde saldrmay ve aile
leri olduu kadar servetleri de hzla yok etmeyi baanr.3

2 K k m lk sah ib in in topra daha iy i ilediini sylem iyorum , ama daha b y k bir cokuyla ve
zenle iled i ini ve onun sanattan yoksun olan tarafn alm ayla doldurduunu sylyorum .
3 To p rak en salam m lk t r. Ona sahip olm ak iin b y k fedakrlklar gstermeye ve kalan m l
k n gvence altna alm ak i in g e lirin in nem li b ir k sm n m em nuniyetle kaybetm eye h azr
 Kukusuz miras hukukunu ortaya koyanlar ve bunlarn kudretinden ku
ku duyanlar, siyasal ve toplumsal deiimlere gndelik olarak tanklk eden
19. yzyln Franszlar olarak bizler deiliz. Bu yasann, yolunun zerindeki
konutlarmzn duvarlarn ykarak, tarlalarmzn itlerini krp geerek, her
gn durmakszn topraklarmzn zerine ullandn ve yeniden ulland
n gryoruz. Ama miras hukuku zaten yapacan yapt ve daha yapaca
ok ey var. Anlarmz, sanlarmz ve alkanlklarmz bu yasalara kudret
li engeller oluturuyor.
Bu yasalarn Birleik Devletlerdeki ykm ii neredeyse bitti. Onun neden
olduu temel etkileri burada inceleyebiliriz.
Mallarn aktarm zerine lngilizlerin yasal mevzuat, devrim anda ne
redeyse tm Birleik Devletlerde yrrlkten kaldrld.
Miras hukuku, sadece mallarn serbest dolamn belli belirsiz bir biim
de gletirecek biimde deitirildi (G).
ilk nesil geldi; topraklar blnmeye balad. Zaman ilerledike hareket
gittike daha hzl iledi. Bugn henz sadece altm yl gemesine ramen,
toplumun grnm imdiden tannmayacak haldedir. Byk arazi sahibi
aileler, neredeyse mterek kitlenin iinde yok oldular. Bu ailelerden ok sa
yda bulunan New York eyaletinde, ikisi, kendilerini almaya hazr girdabn
iine henz dalmadlar. Bu varlkl yurttalarn oullan bugn tccar, avu
kat ve doktorlar. Onlarn ou kendi aralarnda ok derin anlamazlklar ii
ne dt. Mirasla ilgili sralar ve ayrmlarn son izleri de silindi; miras huku
ku her yerde herkesi kendi seviyesine indirdi.
Bu dier yerlerde olduu gibi Amerikada zenginlerin olmad anlamna
gelmez; mallarn daimi olarak eit datlmas teorisini kmsediini ok
derinden ifade eden ve para sevdasnn insanlarn kalbinde bu kadar geni
yer edindii baka bir lke bilmiyorum. Ama orada servet inanlmaz bir hz
la elden ele geer ve iki nesil boyunca servetin saygnlnn korunduunu
grmek ok zordur.
Akladmz ekilde tablo Batnn ve Gneybatnn yeni eyaletlerinde
olan eyin sadece eksik bir fikrini verir.
Geen yzyln sonunda, gz pek maceraclar Mississippi vadisine yer
lemeye balarlar. Bu Amerikann yeni bir kefi gibidir; hemen sonra gle

olan zengin insanlarla zam an zam an k a rla lr. Am a b u n lar arzd ir. G ayrim en ku l m lk iye ti a
k alld zere sadece fakirlerde bu lu n ur. B y k m lk sahiplerinden daha az bilgelie, tahay
yle ve tutkuya sahip olan k k m lk sahib i, genel olarak sadece kend i arazisin i arttrm a iste
iyle m eguldr. M irasla, e vlilik le veya ticari olanaklarla bazen m lkn arttrm a ans da bu lu r.
yleyse, topra blm e e ilim i tayan in san la r a sn d a n , o n lar to p ra k la rn b iriktirm eye
itecek baka b ir e ilim vard r. M lk le rin sonsuza kadar b l nm esini engellem ekten ibaret olan
bu e ilim , b y k toprak servetleri yaratm ak ve de ze llik le bu servetleri ayn ailede devam ettir
m ek konusunda yeterince gl deildir.
rin ou oraya ynelir; bylece bilinmeyen toplumlar birdenbire lden
karlar. Birka yl nce isimleri bile var olmayan eyaletler, Amerika Birleik
Devletlerinde sraya girerler. Demokrasinin nihai aamasna ulat yer ba
tdadr. Talih tarafndan adeta hazrlksz yakalanm bu eyaletlerin sakinle
ri igal ettikleri topraklara daha dn varmlardr. nsanlar birbirlerini daha
yeni tanmtr ve her biri en yakn komusunun hikyesini dahi bilmez. y
leyse Amerikan ktasnn bu blmnde, nfus sadece asil isimlerin ve soy
lu zenginlerin etkisinden deil, ayn zamanda aydnlanma ve erdemden kay
naklanan doal aristokrasiden de kamtr. nsanlarn kendi gzleri nn
de mlk edinerek btn bir yaamna tanklk edip saygdeer bir kudret at
fedebilecekleri kimse yoktu. Batnn yeni eyaletlerinin zaten sakinleri vardr;
ama orada henz bir toplum kurulmamt.
Ama Amerikada eitlie neden olan ey sadece servet deildir; eitlik belli
bir noktaya kadar bizzat tm kavray dzeylerine kadar yaylmtr.
Dnyada Amerikadan baka nfusa oranla bu kadar az sayda cahil ve az
sayda bilgenin bulunduu baka lke var mdr bilmiyorum.
lkretim herkese aktr; yksek retim ise ok az kiinin erimindedir.
Bu kolayca anlalr ve sanki yukarda sylediimiz eylerin zorunlu bir
sonucudur.
Neredeyse tm Amerikallar refah iinde yaar; bylece beer bilimlerin
temel elerini kolayca elde edebilirler.
Amerikada ok az zengin vardr; bu nedenle neredeyse tm Amerikalla
rn bir meslei yerine getirmeye ihtiyac vardr. Zira her meslek bir acemi
lik dnemi gerektirir. Bylelikle Amerikallar sadece yaamlarnn ilk ylla
rnda genel kavray kltryle ilgilenirler: On be yanda bir kariyere ba
larlar, yani bizim eitimimizin balad ada onlar ounlukla eitimleri
ne son verirler. Orada eer eitime devam edilirse, eitim zel ve kazan ge
tiren bir mevzuya doru ynlendirilir; bir bilim bir meslek gibi renilir ve
sadece mevcut faydas bilinen uygulamalara baklr.
Amerikada zenginlerin ou bata fakirlerdi; neredeyse tm isizler gen
liklerinde alm olan insanlardr. Buradan u sonu kar: renme istei
ne sahip olduumuz zaman, ona kendimizi vermek iin vaktimiz yoktur ve
vaktimiz olduunda ise isteimiz kalmamtr.
yleyse Amerikada iinde entelektel hazlara ynelik ilginin ve kaltsal
bo zamann kolayca yayld ve entelektel almalar onurlu bulan bir s
nf hi yoktur.
Bu almalara kendini verme iradesi de, kuvveti de eksiktir.
Amerikada beer bilgilerle ilgili belli bir derecede ortaklk oluturulmu
tur. Tm zihinler bunlara yaklarlar; bazlar ykselerek, bazlar alalarak.
Bylece din, tarih, bilimler, siyasal ekonomi, yasalar ve hkmet konula
rnda neredeyse benzer ok sayda mefhuma sahip olan bireylerin muazzam
okluuyla karlalr.
Entelektel eitsizlik dorudan Tanrdan gelir ve insan bunun ortaya k
masn engelleyemez.
Ama en azndan sylediimiz gibi, kavray dzeyleri, Tanrnn istedii
gibi eit olmasa da, eit aralar hizmetlerinde bulurlar.
Bylece gnmzde Amerikada douundan beri her zaman clz olan
aristokratik unsur yklmasa da en azndan daha da zayflad, yle ki ona i
lerin ilerlemesinde herhangi bir rol atfetmek zordur.
Tersine zaman, olaylar ve yasalar demokratik unsurlar sadece stn hale
getirmedi ayn zamanda onlar neredeyse benzersiz kld. Bu durumda hi
bir ailenin veya teekkln etkisi fark edilmez; az da olsa kalc olan herhan
gi bir bireysel etki genellikle burada hissedilmez.
yleyse, Amerikann toplumsal durumu ok tuhaf bir fenomen sunar. n
sanlar orada dnyann baka hibir lkesinde ve tarihin tanklk ettii hibir
yzylda olmad kadar talihleri ve kavray dzeyleri bakmndan eit ve
ya baka terimlerle sylersek, eit bir biimde gl olarak ortaya karlar.

Anglo-Amerikallarn Toplumsal Durumunun Siyasal Sonular

Byle bir toplumsal durumdan siyasal sonular karmak kolaydr.

Eitliin dier yerlere nfuz ettii gibi nihayetinde siyasal dnyaya da n
fuz etmiyor olduunu dnmek imknszdr. nsanlarn kendi aralarnda
tek bir konuda ebediyen eit olmayp, dier konularda eit olmalarn kavra
yanlayz; bylece belirli bir anda her eyde eitlie ulaacaklardr.
Zira siyasal dnyada eitliin egemen klnmasyla ilgili sadece iki yn
tem biliyorum: Ya herkese tm haklar verirsiniz ya da kimseye vermezsiniz.
Anglo-Amerikallarla ayn toplumsal duruma ulam halklar iin, her
kesin egemenlii ile tek bir kiinin egemenlii arasnda orta bir yol bulmak
ok zordur.
Tarif ettiim toplumsal durumun, bu iki sonutan birisine kolayca uygun
hale gelmediini de gizlememek gerekir.
nsanlar gl ve saygdeer olmay istemeye iten eitlik iin yiite ve
meru bir tutku vardr aslnda. Bu tutku kkleri byklerin dzeyine yk
seltmeye ynelir; ama insanlarn kalbinde eitlie ynelik bozulmu bir ei
limleri de vardr. Zayf insanlar, glleri kendi dzeylerine ekme istei
ne ynlendiren ve insanlar, esaret iinde eitlii ve zgrlk iinde eitsiz
lii tercih etmeye iten bir istektir bu. Toplumsal durumlar demokratik olan
halklar doal olarak zgrl kmsemezler; tersine ona dnk igd
sel bir eilimleri vardr. Ama zgrlk onlarn arzularnn temel ve daimi
konusu deildir; ebed bir akla sevdikleri ey eitliktir; hzl drtler ve an
lk abalarla zgrle ynelirler ve eer amalarna ulaamazlarsa tevekkl
ederler; ama hibir ey onlar eitlik olmadan tatmin edemez ve onu kaybet
mektense lmeye raz olacaklardr.
Dier yandan, yurttalarn hepsi yaklak olarak eit olduklan zaman ikti
darn saldrlarna kar bamszlklarn savunmak zor olacaktr. Aralarn
dan hibiri, tek bana kolaylkla mcadele etmek iin yeterince gl ol
madndan, zgrl garanti altna alabilmek amacyla herkesin glerini
birletirmesi gerekir. Oysa byle bir birlemeye her zaman rastlanmaz.
yleyse, halklar bu toplumsal durumdan iki byk siyasal sonu kara
bilirler: Bu sonular olaanst bir biimde birbirlerinden farkldrlar ama
ikisi de ayn olgudan doar.
Tasvir ettiim bu gz pek alternatifi kabul eden ilk kiiler olarak Anglo-
Amerikallar, mutlak iktidardan uzak durduklar iin yeterince mutludurlar.
Koullan, kkenleri, aydnlklar ve zellikle teamlleri onlarn halkn ege
menliini kurmalarna ve bunu devam ettirmelerine olanak tand.
 BLM IV

AMERKADA HALKIN EGEMENL LKES ZERNE

Bu ilke tm Amerikan toplumunda eg em endir-A m erikallarn devrimlerinden nce

bu ilkeyi uygulamas - Bu devrimin ona kazandrd gelime - Mlkiyet vergisinin
aam al olarak ve kar konulmaz bir biimde dmesi.

Birleik Devletlerin siyasal yasalarndan bahsettiimizde, her zaman iin n

celikle halkn egemenlii dogmasndan balamak gerekir.
Neredeyse tm beer kurumlann temelinde her zaman iin bulunan hal
kn egemenlii ilkesi, orada gml olarak olaan biimde bulunur. Onu ta
nmakszn ona boyun eeriz veya bir anda onu yaratma imkn doduun
da, onu mabedin karanlklarna atmakta acele ederiz.
Milli irade, tm zamanlarn dzenbazlarnn ve tm alarn despotlar
nn en yaygn ekilde suistimal ettikleri kelimelerden birisidir. Bazlar bir
ka iktidar temsilcisinin satn ald oylarda bu iradenin ifadesini bulur, ba
zlar da karc ve korkak bir aznln oylarnda. Hatta bazlan da halklann
suskunluu formlyle aklarlar bu iradeyi ve onlara gre itaat olgusundan
emir verme hakk doar.
Amerikada halkn egemenlii ilkesi, belli uluslarda olduu gibi ne gizli
dir ne de ksr; bu ilke teamllerle tannmtr ve yasalar tarafndan ilan edil
mitir; o zgrlkle yaylr ve hibir engelle karlamakszn nihai sonula-
nna ular.
Eer dnyada sadece tek bir lkede halkn egemenlii dogmasnn haki
ki deerini takdir etmek, onun toplumsal meselelere uygulanmasn ince
lemek ve avantajlar ile tehlikelerini yarglamak istersek, bu lke kesinlik
le Amerikadr.
 Daha nce halkn egemenlii ilkesinin balangta Amerikadaki ngiliz
smrgelerinin ounun ynlendirici ilkesi olduunu sylemitim.
imdi artk bundan ok fazlasdr; gndelik yaamda olduu gibi toplu
mun ynetilmesinde de egemendir.
Birisi i, dieri d olmak zere iki engel bu ilkenin istilac ilerleyiini ge
ciktirdi.
Smrgeler henz anayurda itaat ettii iin, yasalarn iinde aka gn y
zne kamyorlard. yleyse idari blge meclislerinde ve de zellikle kent
lerde saklanmak zorundalard. Buralarda gizli bir biimde yaylyorlard.
O zamann Amerikan toplumu, btn sonularyla bu ilkeyi kabul etmeye
hazr deildi. nceki blmde akladm gibi, New Englandn aydnlar ve
Hudsonn gneyindeki zenginler, uzun zaman boyunca toplumsal kuvvetle
rin ileyiini az kiiyle srdrmeye alan bir eit aristokratik etki yapm
lard. Ne tm kamu grevlileri seimle iba yapyordu ne de tm yurtta
lar semen olabiliyordu. Seim hakk her yerde belirli snrlamalara tabiydi
ve mlkiyet vergisinin var olmasna balyd. Bu kapasite kuzeyde ok zayf
ken gneyde daha oktu.
Amerikan devrimi patlad. Halkn egemenlii dogmas kentlerden kt ve
hkmeti ele geirdi; tm snflar kendi davalar iin tehlikeye atld. Bu il
ke adna mcadele edildi ve zafer kazanld; bylece o yasalarn yasas oldu.
Toplumun iinde hzl bir biimde deiim gerekleti. Miras hukukunun
yerel etkileri sonlandrld.
Yasalarn ve devrimin bu sonucu herkesin gz nnde ifa olmaya ba
lad anda zafer kesin bir biimde demokrasiden yana ilan edilmiti. ktidar
gerekten onlarn ellerindeydi. Bylece st snflar, sylenmeksizin ve m
cadele etmeksizin artk kanlmaz olan bir ktle boyun emek zorun
dayd. kmek zere olan tm kuvvetlere olan ey onlara da oldu: birey
sel egoizm tm yelerini ele geirdi; artk g, halkn elinden alnamayaca
ndan ve oklua meydan okuma zevkini tatmak amacyla ondan yeterince
nefret etmediklerinden, her ne pahasna olursa olsun tevecchle sadece on
lann kazanmalarn dnyorlard. Bylece en demokratik yasalar, bunlar
dan en ok zarar grenler tarafndan hevesli bir biimde onayland. Bu bi
imde st snflar, bu yasalara kar popler tutkular hi kkrtmadlar ve
yeni dzenin zaferini bizzat kendileri hzlandrdlar. alacak olay! Aristok
rasinin kklemi bulunduu eyaletlerde demokrasi evki kar konulmaz
bir hal almt.
Byk soylular tarafndan kurulmu olan Maryland eyaleti, herkes iin
oy1 hakkn kabul eden ilk eyaletti ve bu eyalet, hkmetini en demokratik
formlarla biimlendirdi.
1 1801 ve 1809da M aryland anayasasnda yaplan d e iik lik.
 Eer bir halk m lkiyet vergilerine bal seim e2 dokunmaya balarsa,
onun ok yakn bir tarihte bu seim sistemini tamamen ortadan kaldraca
n ngrebiliriz. Bu toplumlan ynlendiren en deimez kurallardan biridir.
Seimle ilgili haklarn snrlar genilediinde, hep daha fazla geniletme ih
tiyac duyarz; nk her bir yeni tavizden sonra demokrasi gleri oalr
ve gereksinimleri de yeni kudretleriyle birlikte artar. Mlkiyet vergilerinin
altnda braktmz kiilerin ihtiraslar, bunlarn stnde bulunan byk
ounluun ihtiraslarna oranla kkrtlr. Nihayetinde istisna kural olur;
tavizler ard ardna gelir ve genel oy hakkna ulancaya kadar devam eder.
Gnmzde halkn egemenlii ilkesi Birleik Devletlerde tahayyln al
glayabilecei her trl pratik geliim dzeyine ulat. Baka yerlerde etraf
n kuatm olan tm kurgulardan kurtuldu; olaylarn gereksinimlerine gre
yeni biimler ald. Kimi zaman teekkl halindeki halk, Atinada olduu gi
bi, yasalan yapar, kimi zaman da genel oyla seilen milletvekilleri, halk tem
sil eder ve onun adna ve onun neredeyse dorudan gzetimi altnda eylerler.
Toplumsal teekkln adeta dnda bulunan bir iktidarn bu teekkl
zerinde eyledii ve onu belli bir yne doru ilerlettii lkeler vardr.
Bir de hem toplumun iinde hem de kendisi zerinde yerlemi olan g
cn blnd lkeler vardr. Birleik Devletlerde olan ey bunlara benze
mez. Burada toplum kendisinden hareketle ve kendisi zerinde eyler. Kuv
vet sadece toplumun bannda bulunur; bu kuvveti baka yerde aramaya ve
baka yerde bulmaya cret eden kimseyle neredeyse karlaamazsnz. Halk,
yksek grevlileri seerek yasalann oluturulmasna ve yrtme kuvvetinin
faillerini seerek de bunlann uygulanmasna katlr. Bu kuvvetten ynetime
ayrlan pay zayf ve snrldr, ynetim de kaynann halk olduunu srek
li hisseder ve iinden km olduu kudrete boyun eer; bylece halkn ken
di kendisini ynettiini syleyebiliriz. Tann nasl evrende hkm sryorsa,
halk da, Amerikan siyasal dnyasnda yle hkm srer. Halk, her eyin ne
deni ve sonucudur; her ey ondan kar ve ona dner (H).

2 G enel oy hakkn d an nce, ngiltere gibi baz parlam enter rejim lerde, sadece be lli b ir serveti olan
k iile rin oy h a k la n vard .n.
 BRLK HKMETNDEN BAHSETMEDEN NCE
B a zi Eyaletlerde Olanlari nceleme Z orunluluu

Bu blmde, Amerikada halkn egemenlii ilkesi zerine kurulan hkmet

biiminin ne olduunu, onun eylem biimlerinin, engellerinin, avantajlar
nn ve tehlikelerinin neler olduunu inceleyeceiz.
lk glk kendisini gsterir: Birleik Devletlerin karmak bir yaps var
dr; orada, birbirlerine ball aikr olan ve diyebilirim ki birbirlerinin ii
ne gemi bulunan iki ayr toplumu grrz; birbirinden tamamen ayrlm
ve neredeyse bamsz iki ayr hkmet vardr; birisi toplumun gndelik ih
tiyalarna cevap veren bilindik ve snrsz hkmet, dieri ise sadece belirli
genel istekler iin uygulanan istisnai ve snrl hkmet. Tek kelimeyle bun
lar, btn olarak Birlikin byk teekkln oluturan yirmi drt kk
egemen ulustur.
Eyaletleri incelemeden nce Birliki incelemek, engellerle dolu bir yola
girmektir. Birleik Devletlerin federal hkmet biimi en son olarak ortaya
kt ve bu hkmet bir cumhuriyet biimiydi, kendisinden nce tm top
lumda yaylm olan ve ondan bamsz ekilde var olan siyasal ilkelerin sa
dece bir zetiydi. Ayrca, federal hkmet, daha nce sylediim gibi, bir is
tisnadr; eyalet hkmetleri ise mterek kuraldr. Ayrntlar anlatmadan
nce unu belirtmem gerekir ki btn tek bir tabloda tantmay isteyen ya
zar zorunlu olarak anlalmazlklara ve gereksiz tekrarlara decektir.
Bugn Amerikan toplumunu dzenleyen byk siyasal ilkeler eyaletler
de dodu ve gelitiler; bundan kuku duyamayz. yleyse, tm geri kalann
anahtarn almak iin eyaletleri anlamamz gerekir.
Gnmzde Birleik Amerikay oluturan eyaletlerin hepsi, kuramlarnn
d grnm asndan ayn manzaray sunarlar. Siyasal ve idari yaam ora-
da insan bedenini hareket ettiren farkl sinir merkezleriyle karlatrabilece-
imiz eylem odanda toplanr.
lk basamakta kent [la com m une], onun stnde idari blg e [le com te,
county], sonunda da eyaletler.

Amerikada Kent Sistemi zerine

Yazar siyasal kurumlarn incelenmesine neden kentlerden balar? - Kentler tm

halklarda bulunur - Kentlerdeki zgrl kurmann ve korumann gl - Bu
nun nemi - Yazar aratrmasnn temel znesi olarak neden New England kent r
gtlenmesini seti?

ncelikle kenti incelemem bir rastlant deildir.

Kent doada bulunan tek birlikteliktir ve insanlarn birlikte bulunduu
her yerde kendiliinden byle bir mtereklik oluur.
yleyse kent toplumlar, yntemleri ve yasalar nasl olursa olsun, tm
halklarda vardr; krallklar yapan ve cumhuriyetleri yaratan insandr; kent
ise sanki dorudan Tanrnn elinden km gibidir. Ama kent insanlar var
olduundan beri var olsa da, kentsel zgrlk az bulunan ve krlgan bir ey
dir. Bir halk her zaman byk siyasal meclisler kurabilir; nk alld
zere kendi barnda belli sayda insan barndrr ve bu insanlarda bir nok
taya kadar bilgi, ilerin srdrlmesinin yerine geer. Kent, ska yasa ko
yucunun eyleminden kaan kaba elerden oluur. Uluslar ortaya ktka,
kentlerin bamszln azaltmak yerine bunlar oluturma gl bilgiyle
birlikte artar. ok medeni bir toplum, kent zgrln ancak zorla ho g
rebilir; bu konuya kendisini kaptranlara kar koyar ve deneyimin nihai so
nucuna ulamasndan nce baarya dnk her trl umudu yok eder.
Tm zgrlkler arasnda hayli zor kurulan kent zgrl, ayn zaman
da iktidarn saldrlarna da ok aktr. Kendi kendilerine braklan kentle
rin kurumlan, saldrgan ve gl bir hkmete kar mcadele edemez. Ba
arl bir ekilde kendisini savunmak iin, gelime gstermesi ve ulusal fikir
ve alkanlklarla karmas gerekir. yleyse, kent zgrl teamllerin ii
ne girmedike, onu ykmak kolaydr ve sadece uzun sre yasalarda var ol
duktan sonra teamllere ileyebilir.
O halde, kent zgrl, adeta insanlarn abalarndan kaar. Onun ya
ratlm olmas ok az rastlanan bir olaydr; neredeyse kendinden doar. Ya-
n barbar bir toplumun barnda neredeyse gizli bir biimde geliir. Kent z
grln salamlatran ey, yasalarn ve teamllerin daimi iler durumda
olmalan, koullar ve de zellikle zamandr. Avrupa ktasnn tm uluslannn
birisinin bile onu tanmadn syleyebiliriz.
 Bununla birlikte, zgr halklarn gcnn bulunduu yer bizzat kenttir.
zgrlk, kentin kuram larna aitken; bilim ilkokullara aittir. Bu kurum
lar zgrl halkn erimine sunarlar; onu sakince kullanma zevkini tatt
rr ve buna altrrlar. Kent kurumlan olmakszn, bir ulus zgr bir hk
met oluturabilir, ama zgrlk tinine sahip olamaz. Geici tutkular, anlk
karlar, koullarn oluturduu ans faktrleri ona bamsz grnen biim
ler verebilir; ama siyasal teekkln iindeki doyumsuz despotizm er ya da
ge yeniden gn yzne kar.
Okuyucuya Birleik Devletlerdeki kentlerin ve idari blgelerin siyasal or
ganizasyonunun dayand genel ilkeleri daha iyi anlatmak iin, tikel olarak
tek bir eyaleti model almann, orada olan eyi aynntl olarak incelemenin ve
sonra da lkenin kalann hzlca incelemenin yararl olacan dndm.
New England eyaletini setim.
Birlikin tm blmlerinde kent ve idari blgeler ayn biimde rgtlen-
memitir; buna karn tm Birlikte neredeyse ayn ilkelerin, kentlerin ve
idari blgelerin biimlenmesinde etkili olduunu sylemek kolaydr.
Zira bana yle geliyor ki bu ilkeler, New Englandda dikkate deer geli
meler kaydetmitir ve dier yerlerden daha nemli sonulara ulamtr. O
halde, bu ilkeler burada belirgin bir biimde dikkat eker ve adeta kendileri
ni yabancnn gzlemine kolayca sunarlar.
New Englandm kent kurumlan eksiksiz ve dzenli bir birlik oluturur;
bunlar ok eskidir; yasalar sayesinde gldrler ve teamller sayesinde da
ha da gldrler; toplumun btn zerinde olaanst bir etki yaparlar.
Tm bu balklar incelenmeyi hak eder.

Kentin evresi

New England kenti ( Township), Fransann kantonlar ile kentlerinin ortala

mas kadardr. Genel olarak iki ya da bin kii ikamet eder.1 O halde, tm
sakinlerin neredeyse ayn menfaatlere sahip olamayaca kadar geni deil
dir, ama ayn zamanda iyi idari unsurlar grdmzden emin olabilmemiz
iin yeterince kalabalktr.

New England Kentinin Kuvvetleri

Dier yerlerde olduu gibi kentte kuvvetlerin kayna olarak halk - Halk temel me
seleleri kendi kendine z e r- Belediye konseyleri konusu - Kent otoritesinin nem
li bir blmnn setect-meri'm [Belediye Meclisi yelerinin] ellerinde toplanmas -
1 M assachusetts eyaletinde kentlerin says 1830 y ln d a 305 id i, 61 0.01 4 k i i ikam et ediyordu; bu
dem ektir k i kent bana ortalam a 2 .00 0 k i i der.
 Bu yeler nasl eylerler? - Kent sakinlerinin genel meclisi ( Town-Meetin) - Kentin
tm grevlilerinin saym - Zorunlu ve geici grevler.

Tm kentlerde halk toplumsal kuvvetlerin kaynadr, ama hibir yerde halk

kudretini dorudan uygulamaz. Amerikada halk, mmkn olduunca son
snra kadar memnun edilmesi gereken bir efendidir.
New Englandda ounluk, eyaletin genel meselelerini ele almalar gerek
tiinde, temsilciler araclyla hareket ederler. Byle olmas zorunludur;
ama yasalar ve hkmetle ilgili faaliyetlerin ynetilenlere daha yakn olduu
kentlerde temsilcilik yasas kabul edilmez. Belediye konseyleri yoktur; yk
sek grevlileri setikten sonra semen teekkl, sade ve basit bir biimde
eyalet yasalarnn uygulanmasyla ilgili olmayan her eyi kendi kendine y
netir.2
Bu tip bir dzen, kendi fikirlerimize ve alkanlklarmza ylesine kart
tr ki bunu iyi anlamann mmkn olmas iin birka rnek vermek gerekir.
Kentlerde resmi grevler, aada greceimiz gibi, ok saydadr ve sa
lam bir biimde blnmlerdir. Buna karn, idari kuvvetlerin en byk
ksm, her yl seilen az saydaki insann ellerinde toplanmtr ve bunlara
select-menler denir.3
Genel eyalet yasalar, seiect-menlere belli ykmllkler dayatr. Onla
rn bu ykmllkleri yerine getirmek iin ynetilenlerin iznine ihtiyala
r yoktur ve kiisel sorumluluk almakszn bu ykmllkleri yerine geti
remezler. Mesela eyaletin yasalan onlar kentlerinde seim listeleri olutur
makla grevlendirir. Eer bunu yapmay unuturlarsa, sulu bulunurlar. Ama
kent kuvvetlerinin ynetimine braklan her konuda, select-m enler halk ira
desinin uygulayclardr, tpk bizde belediye bakannn belediye meclisi
kararlarnn uygulaycs olmas gibi. Onlar genellikle bireysel sorumlulukla-
n altnda hareket ederler ve pratikte sadece ounluun nceden ortaya koy
duu ilkelerin sonulann takip ederler. Ama kurulu dzende herhangi bir
deiiklik yapmak istediklerinde, yeni bir giriimde bulunmay arzuladkla-
nnda, kuvvetlerinin kaynana gitmeleri gerekir. Diyelim ki bir okul amak

2 A y n k u ra lla r b y k kentlerde uygulanam az. B u n lan n g enellikle b ir belediye b akan lan ve ik i

ubeye blnm b ir belediye teekkl v a rd r; ama bu, yasayla kabul edilm esi gereken b ir ay
rcalkl d uru m du r. Boston k e n tin in k u vv e tle rin i dzenleyen 22 ubat 1822 tarih li yasaya b a k
n z. Laws of Massachusetts, c ilt I I, s. 588. Bu b y k ehirlere uyg u lan r. K k eh irle rin zgl
b ir idareye bal olduu da ska g rlr. 1832 y ln d a , N ew Y o rk eyaletinde bu biim de yne
tilen 104 k en t bu lu n uyo rd u . ( Williams-Register)
3 B unlard an k k kentlerde , b yklerde ise dokuz tane se ilir. B k z . The Town Officer, s. 186.
A y n zam anda select-menlee ilg ili M assachusettsin temel yasalarna b a kn z: 20 ubat 1786, cilt
I , s. 219; 24 ubat 1796, c ilt I, s. 4 8 8; 7 M art 1801, c ilt I I, s. 4 5 ; 16 H aziran 1795, c ilt I , s. 4 75;
12 M art 1808, c ilt I I, s. 186; 28 ubat 1787, c ilt I , s. 3 02 ; 22 H aziran 1797, c ilt I , s. 539 tarih li
yasalar.
sz konusu olsun; select-metler semenlerin hepsini nceden belirlenen bir
gnde ve yerde toplantya arrlar; burada ortaya kan ihtiyac ifade eder
ler; bu ihtiyac giderecek yntemleri, harcanacak paray, seilmesi gereken
yeri ortaya koyarlar. Tm bu noktalar inceleyen meclis, prensip olarak ka
rar alr, yeri belirler, ykmllkleri oylar ve kararlarn uygulanmasn sele-
ct-menlerin ellerine verir.
Sadece select-m etlerin kent toplants ( tow n-m eeting) iin ar yapma
hakk vardr, ama bu ary yapmalar da salanabilir. Eer iki mlk sahi
bi yeni bir proje yapp bunu kentin onayna sunmak isterse, tm sakinleri
genel bir toplantya arabilirler; seicct-menler de buna uymak zorundadr
ama meclisi ynetme hakkna sahiptirler.4
Bu siyasal teamller, bu toplumsal usuller kukusuz bize ok uzaktr. u
anda bunlan ne yarglayabilirim ne de bunlar reten ve canl tutan gizli ne
denleri ortaya koyabilirim; imdi sadece bunlar sergilemekle yetiniyorum.
Select-menler, her sene Nisan veya Mays aynda seilirler. Kent meclisi ay
n zamanda belirli nemli idari aynntlarla ilgilenecek memurlan ve belediye
nin dier yksek grevlilerini5 seer. Vergi tahakkuk memurlan vergiyle ilgi
li ileri dzenlemek zorundayken, tahsildarlar da bunlan toplamaktan mesul
dr. Constable [Vilayetin polis mdr] olarak adlandmlan bir grevli polisi
ynetmekle, kamusal yerlere gz kulak olmakla ve yasalann somut olarak in
fazn uygulamakla ykmldr. Zabt ktibi ad verilen bir dier grevli ise,
tm kararlan kaydeder; tm kimlik belgelerini not alr. Bir kasa memuru da
kentin fonlanm korur. Tm bu grevlilere, yerine getirmesi ok zor olan ii
yani muhta durumda olanlara zg yasalan uygulama iini yerine getiren bir
fakir gzeticisini, kamusal retimi yneten okul mdrlerini, byk ve k
k tm kara yollarnn tm detaylaryla ilgilenen yol mfettilerini ekleyin;
bylece kent ynetiminin temel faillerinin listesine ularsnz. Ama grevle
rin blnmesi burada sonlanmaz: Kent grevlileri arasnda hl, din gider
leri dzenlemek zorunda olan blge komiserleri,6 bazlan yangn durumun
da yurttalan ynlendirmek zorunda olan, dierleri de hasatlara gz kulak ol
mak zorunda olan, bir ksm snrlara bal doan skntlan ortadan kaldr
mak, bir ksm da korulann lmn yapp gzetlemekle veya onlann ar
lk ve llerini aratrmakla grevli olan ok eit mfetti bulunur.
Kentlerde on dokuz temel grev vardr. kamet eden her bir kii bu farkl
grevleri kabul etmekle ykmldr, yoksa para cezas uygulanr; ama yok
4 B kz. L aws of Massachusetts, c ilt 1, s. 150; 25 M art 1786 ta rih li yasa.
5 A.g.e.
6 T m y k se k g re vlile rin pratikte reel o larak b ir so ru m lu lu u v a rd r. K e n tin tm y k se k g
re v lile rin in i le v le rin in d e taylarn renm ek i in Isaac G o o d w in tarafndan ya zla n Tovvn Of-
ficer (W o rce ste r, 1827) b a lk l kitaba ve M assachusetts genel yasalarna (3 c ilt, Boston, 1823)
b a kn z.
sul yurttalarn herhangi bir zarar grmeksizin zamanlarn bu ilere ayr
malar iin bu grevlerin byk bir ksmnn creti denir. Bununla birlik
te Amerikan sistemi memurlarna sabit bir cret vermez. Genel olarak her
bir bakanlk icraatnn belli bir fiyat vardr ve grevlilere yaptklar i ora
nnda deme yaplr.

Kent Yaam zerine

Her bir kii kendisini ilgilendiren konuyla ilgili en iyi yargtr - Halk egemenlii il
kesinin gerekesi - Amerikan kentlerinin bu doktrinlerini uygulamas - Kendisiyle
ilgili olan her eyde egemen olan ve geriye kalan her eyde de bal olan New Eng-
land kenti - Eyalete kar kentin ykmllkleri - Fransada hkmet kente tem sil
cilerini a ta r -A m e r ik a da kent kendi temsilcilerini hkmete gnderir.

Daha nce halkn egemenlii ilkesinin Anglo-Amerikallann tm siyasal sis

temlerinin zerinde bulunduunu sylemitim. Bu kitabn her bir sayfas bu
doktrinin baz yeni uygulamalarna tanklk eder.
Halkn egemenlii dogmasnn egemen olduu uluslarda her bir birey ege
menin eit bir ksmm oluturur ve devletin ileyiine eit bir biimde katlr.
yleyse her bir birey tm dier benzerleriyle ayn derecede bilgili, ayn de
recede erdemli ve ayn derecede gl kabul edilir.
O halde herkes topluma itaat eder ama bu itaatin doal snrlar nelerdir?
Birey, kendisini ynetenlerden daha aa olduu iin veya kendisini y
netmeye bir baka insandan daha az muktedir olduu iin deil, benzerleriy
le birlik olmak ona faydal grnd iin ve bu birliin dzenleyici bir kuv
vet olmakszn var olamayacan bildii iin topluma itaat eder.
yleyse her bir birey yurttalarn kendi aralarndaki devleriyle ilgili her
konuda ykmldr. Kendisiyle ilgili her konuda ise efendi kalr: zgrdr
ve eylemlerinden dolay sadece Tanrya hesap verir. Buradan u dstur or
taya kar: Bireyin kendi tikel karnn en iyi yargc yine kendisidir ve top
lum da sadece kendisine zarar veren veya ibirliine ihtiyac olan durumlar
da onun kararlarn ynlendirme hakkna sahiptir.
Bu doktrin evrensel olarak Birleik Devletlerde kabul edilir. Onun yaa
mn sradan meguliyetleri zerinde bile ne kadar ok etkide bulunduunu
baka yerde inceleyeceim, imdi kentlerden bahsedeceim.
Kitle olarak ele alndnda ve merkez hkm etle karlatrldnda
kent, akladm teoriyi kendisinde uygulayan herhangi biri gibi sadece bir
bireydir.
O halde Birleik Devletlerde kent zgrl bizzat halkn egemenlii
dogmasndan doar. Amerikann tm cumhuriyetleri bu bamszl az ya
da ok tanmtr, ama New England halknda koullar bu dogmann gelii
mi iin zellikle daha uygundur.
Birlikin bu blmnde siyasal yaam kentlerin barnda doar; hatta ne
redeyse her bir kentin aslnda bamsz bir ulus olduunu bile syleyebili
riz. ngiltere kral egemenliklerini paylamak istedii zaman ise, merkez! h
kmeti almakla yetindi. Kral, kent ynetimini eyalete brakt ve imdi New
England kentleri [merkez hkmete] baldrlar ama ilkesel olarak hi de
bal deillerdir veya glkle baldrlar. O halde kentler kraln iktidarn
almamlardr; tersine onlar eyaletin yararna, bamszlklarndan bir para
dan vazgemi gibi grnrler. Bu nemli ayrm okuyucunun zihninde kal
maldr.
Genel olarak kentler, toplum sal olarak adlandrabileceim, dierleriyle
paylamalar gereken bir durum sz konusu olduunda eyalete bamldr.
Kendisiyle ilgili olan her eyde kentler bamsz birer teekkl oluturur
lar. New Englandn sakinleri arasnda, tamamen kentle ilgili olan meselele
re mdahale hakkn eyalet hkmetine verebilecek kimseyle, sanyorum ki,
karlalmaz.
yleyse, New England kentleri, herhangi bir idari otoritenin kendilerine
kar koyacan dnmeksizin, alp satarlar, kendilerini mahkemelerde sa
vunurlar, btelerini dzenler veya vergilerini azaltrlar.7
Toplumsal devlerini ise orada yerine getirirler. Bylelikle eyaletin sade
ce paraya ihtiyac kalr, kentin de ibirliini kabul etme ya da reddetme z
grl yoktur.8 Eyalet bir yol yapmak isteyebilir ve bu durumda kent top
raklarn ona kapatamaz. Polislerle ilgili bir dzenleme yaplmas gerektiin
de kent bunu yerine getirme ykmlln tar. lkenin tmnde tek tip
bir plana dayal bir eitim sistemi kurmak istendii zaman, kent de bu yasa
ya dayal olarak okullar amak zorundadr.9 Birleik Devletlerde idareden
bahsettiimizde, tm bu farkl vakalarda kentlerin nasl ve kime itaate zor
landn grrz. Burada imdilik sadece ykmllklerin var olduunu
belirtmek istiyorum. Bu ykmllk katdr, ama eyalet hkmeti bu y
kmll dayatarak, sadece bir ilkeyi kabul ettirebilir, bu ilkenin uygulan
mas iin ise kent genel olarak kendi tikel haklarna sahiptir. Bylelikle ver
gi yasama organ tarafndan onaylanr, ama bunu datan ve toplayan kent
tir. Bir okulun var olmas dayatlr ama o okulu kuran, onun giderlerini kar
layan ve onu yneten yine kenttir.
Fransada devletin vergi tahsildar kentle ilgili vergileri toplar; Amerikada
kentlerin vergi tahsildarlar, eyaletin vergisini toplar.

7 B kz. Laws of Massachusetts, 23 M art 1786 ta rih li yasa, c ilt I , s. 250.

8 A.g.e. 20 ubat 1786 tarih li yasa, c ilt I , s. 217.
9 A.g.e., 25 H aziran 1789 ve 8 M art 1827 ta rih li yasalar, c ilt 1, s. 367 ve cilt 111, s. 179.
 Bylece, bizde merkez! hkmet kente kendi temsilcilerini yollar; Ameri
kada ise kent hkmete kendi temsilcilerini yollar. Bu, iki toplumun ne de
rece farkl olduunu bize anlatan bir olgudur.

New Englandda Kent Tini

Neden New England kenti, oradaki sakinlerin ilgilerini cezbeder? - Avrupada kent
tini yaratmada karlalan g l k le r-A m e rik a da bu tini biimlendirme amacn
tayan haklar ve d evler-Y u rd u n nitelii Birleik Devletlerde dier yerlerden da
ha farkldr - New Englandda kent tini kendisini nasl aa vurur? - Orada ret
tii hayrl etkiler nelerdir?

Amerikada sadece kent kurumlan yoktur, ayn zamanda bu kurumlan des

tekleyen ve canl tutan bir kent tini vardr.
New England kenti, insanlann bulunduu her yerde onlarn ilgisini eken
u iki avantaja sahiptir: bamszlk ve kuvvet. Kentin snrl bir evrede et
kili olduu dorudur ama kent oradaki tm hareketlerinde de zgrdr. Tek
bana bu bamszlk bile ona, nfusunun ve boyutlannn salamam ola
bilecei gerek bir itibar kazandrabilir.
nsanlann eilimlerinin genel olarak gcn bulunduu yere doru ynel
diine inanmak gerekir. gal edilmi bir lkede yurt sevgisinin uzun sre
hkim olduunu grmezsiniz. New Englandn sakini kendi kentine bala
nr ama bunu orada doduu iin deil, bu kentte kendisinin de paras ol
duu zgr ve gl ve onu ynetme zahmetine deer bir teekkl grd
iin yapar.
Avrupada ska bizzat yneticilerin kent tininin yokluundan yakndk
larn grrz. nk herkes kent tininin dzenin ve kamusal sakinliin
nemli bir unsuru olduu konusunda birleir, ama bunu nasl yaratacaklar
n bilemezler. Kenti gl ve bamsz kldklannda, toplumsal kuvveti pay
lamaktan ve devleti anariye srklemekten korkarlar. Zira kentin gc
n ve bamszln ortadan kaldrdnzda geriye sadece ynetilenler ka
lr, yurttalar deil.
Ayrca u nemli olguya dikkat ediniz: New England kenti, hararetli duy
gulanmlarn oda olabilecek ekilde kurulmutur ve ayn zamanda bunun
yannda burada insanlarn ihtirasl tutkularn gl bir biimde cezbedecek
hibir ey yoktur.
dari blgenin grevlileri seilmezler ve otoriteleri smrlandnlmtr. Eya
letin bile ikincil bir nemi vardr ve onun varl mulak ve dingindir. Y
netme hakkna sahip olmak iin kendi ilgi merkezinden uzaklamaya ve ya
amn sarsmaya rza gsterecek ok az insan vardr.
 Federal hkmet yneticilerine kudret ve eref baheder; ama bu hk
metin aln yazsn etkilemesine izin veren insanlar ok az saydadr. Bakan
lk, sadece ileri bir yata ulalabilecek st dzey bir grevdir ve daha yk
sek dzeydeki baka federal grevlere erimek ise neredeyse ansa baldr;
bu, baka bir kariyerle nl olduktan sonra mmkn olabilir. htiras tm
gayretlerinin daimi amac olarak onlar ele geiremez. Saygnlk istei, re
el menfaat ihtiyac, kuvvet ve ikaz meraknn derinletii yer yaamn sra
dan ilikilerinin merkezi olan kenttir. Ska toplumu alt st eden bu tutku
lar, scak bir yuvada ve adeta ailenin bannda gerekletikleri zaman karak
terleri de deiir.
Amerikan kentlerinde, insanlarn kamusal yaama dnk ilgilerini ek
mek iin nasl bir sanatla kuvvetin datlm asna zen gsterildiini gr
yorsunuz. stelik bu zaman zaman hkmetin icraatlann yerine getirmeye
arlan semenlerden, deiik grevlerden, kendisi adna eyledikleri kud
retli teekkl grevlendirildikleri evrede temsil eden farkl yksek g
revlilerden bamsz ekilde gerekleir. Bylelikle ne kadar ok insan ken
di yararna kentin kuvvetinden faydalanr ve bizzat kendisi iin bu kuvvet
le ilgilenir!
ok sayda insan arasnda belediyenin gcn paylatran Amerikan siste
mi, kentlerin devlerini arttrmaktan da korkmaz. Birleik Devletlerde yurt
sevgisinin, insanlarn pratik olarak kendilerine baland bir eit klt ol
duunu hakl olarak dnrz.
Bu biimde kent yaam adeta her an kendisini hissettirir; her gn bir de
vin tamamlanmasyla veya bir hakkn uygulanmasyla kendini aa vurur.
Bu siyasal varolu toplumda, alt st etmeksizin harekete srkleyen daimi
ama ayn zamanda da sakin bir devinimin izini brakr.
Amerikallar, dada ikamet edenlerin lkelerini sevmelerine benzer bir bi
imde, ehirlerine balanrlar. Onlarda doduklar yurt, belirgin ve ayrt edi
ci zelliklere ve baka yerlerden daha belirli bir nitelie sahiptir.
New England sakinleri genel olarak mutludurlar. Hkmetleri kendi se
im lerine gre olduu kadar kendi eilim lerine gre de biim lenm itir.
Amerikada hkim olan derin bar ve maddi refahn barnda belediye ya
amndaki sarsntlar az saydadr. Kentle ilgili karlarn ynetimi kolaydr.
Ayrca, halkn siyasal eitimi oktan yaplmtr veya daha ok herkes i
gal ettii topraklarda eitim almtr. New Englandda snflarn aynm hat
ra olarak bile var olmaz; o halde kentin hibir ksm dierini bask altna al
may denemez ve sadece izole bireylere zarar veren adaletsizlik, genel ho
nutluk halinin iinde kaybolur. Hkmet baz hatalar yapabilir ve kukusuz
bunlar dikkati ekmediklerinde, hkmeti uyarmak kolaydr; nk hk
met reel olarak ynetilenlerden tremitir ve babacan bir gururun onu koru
mas iin iyi kt ilemesi yeterlidir. Onlarla mukayese edilecek baka hibir
ey yoktur. ngiltere vaktiyle tm smrgelerde hkm srd ama halk her
zaman kentle ilgili meseleleri kendisi ynetti. O halde kentlerde halkn ege
menlii sadece eski bir durum deildir, ayn zamanda temel bir durumdur.
New England sakini kentine baldr, nk kenti gl ve bamszdr;
onunla ilgilidir, nk kenti ynetmeye kendisi katkda bulunur; onu sever,
nk ksmetinden sknt duymak zorunda deildir; ihtirasn ve geleceini
kentte kurar. Kent yaamnn neden olduu her bir prze burnunu sokar:
Kendi eriminde olan bu snrl alanda hkmeti ynetmeye alr. Kendile
ri olmakszn zgrln sadece ancak devrimlerden doabilecei formlara
alr, bunlarn tinini iine sindirir, dzenden zevk alr, kuvvetlerin uyumu
nu kavrar ve nihayetinde hem kendi devlerinin doas hem de haklarnn
kapsam zerine ak ve pratik fikirler edinir.

New Englandda dari Blgeler zerine

Fransadaki ynetim blgelerine [arrondissemenfl benzeyen New Englandn idari

blgeleri - Tamamen idari bir menfaatten dolay y a ratlm lard r-T em silcilik hi
yo ktu r-S eilm em i grevliler tarafndan ynetilirler.

Amerikan idari blgeleri, Fransadaki ynetim blgelerine ok benzerler.

Fransada bu blgeler tamamen keyf bir biimde belirlenmitir. Bunlar, iin
deki farkl blmlerin arasnda hibir zorunlu ban bulunmad, bunlarn
hibir duygulanm, an ve birlikte yaama duygusuyla birbirlerine balanma
dklar bir teekkl olutururlar. Bunlar sadece ve tamamyla idari bir men
faat nedeniyle retilmilerdir.
Kent, adaleti uygulamak iin ok snrl bir alana sahiptir. Bylece idari
blgeler, ilk tzel merkezleri olutururlar. Her bir idari blgenin bir adalet
divan,10 mahkemelerin kararlann uygulamak iin bir erifi, sululan tutuk
lamak iin bir cezaevi olur.
dari blgelerin tm kentleri tarafndan neredeyse eit biimde hissedilen
ihtiyalar vardr; merkez bir otoritenin bunlan gidermekle ykml olmas
doaldr. Massachusettste, bu otorite, eyaletin valisi ve konseyinin11 tavsiye
siyle12 atanm belli saydaki st dzey grevlinin elinde bulunur.
dari blgenin yneticilerinin, nceden ngrlm belirli az sayda
ki vakaya uygulanabilen, sadece snrl ve istisnai bir kuvveti vardr. Eyalet
ve kent ilerin gndelik ileyii iin yeterlidir. Bu yneticiler yalnzca idari

10 B k z . 14 ubat 1821 ta rih li yasa, Laws of Massachusetts, c ilt I , s. 551.

11 V a lilik konseyi seilm i b ir teekkld r.
12 B k z . 20 ubat 1819 tarih li yasa, Laws of Massachusetts, c ilt I I , s. 494.
blgenin btesini hazrlarlar, yasama meclisi de bunu oylar.13 dari blge
yi dorudan ya da dolayl biimde temsil eden herhangi bir meclis yoktur.
O halde idari blgenin aslnda siyasal bir varoluu bulunmaz.
Amerikan bileimlerinin ounda yasa koyucuyu yrtme kuvvetini bl
meye ve yasama kuvvetine younlamaya ynlendiren ikili bir eilim oldu
u grlr. New England kenti de bundan soyutlanamayacak bir varolu il
kesine sahiptir. Ama idari blgede de bu yaam kurgusal olarak yaratmak
ve hibir fayda gzetmemek gerekir. Birlemi tm kentlerin tek bir temsil
cisi vardr, o da tm ulusal kuvvetlerin merkezi olan eyalettir. Kent ve ulusla
ilgili eylemler dnda sadece bireysel glerin bulunduunu syleyebiliriz.

New Englandda Ynetim zerine

Amerikada ynetimi grmezsiniz - Neden? - AvrupalIlar toplumsal kuvvetten ba

z haklarn alarak zgrl kurduklarna inanrlar; Amerikallar ise bu kuvveti b
lerek zgr olduklarna inanrlar - Her trl idare neredeyse kentte toplanmtr ve
kentin grevlileri arasnda paylatrlm tr - Ne kentte ne de onun st kademele
rinde idari bir hiyerarinin izine rastlanm az - Neden bu byledir? - Eyaletler ayn
biimde ynetilse de bu nasl gerekleir? - Kentlerin ve idari blgelerin ynetim
lerini yasalara uymaya ynlendiren kii kimdir? - Yarg yetkisinin ynetime girmesi
zerin e -T m grevlilere kadar yaylan seim ilkesinin sonular - N e w Englandda
sulh hkimleri - Onlar kim tarafndan atanrlar? - dari blgeyi ynetmek - Kent
lerin ynetimini salam latrm ak - Yksek idare Kurulu - Bu kurulun ileme bii
mi - Bu kurulu kim elinde tutar? - Tm dier idari grevler gibi datlan denetle
me ve dava ama hakk - Para cezasnn paylalmasyla tevik edilen muhbirler.

Birleik Devletlere gelen Avrupaly en ok etkileyen ey, bizim hkmet ya

da ynetim olarak adlandrdmz eyin yokluudur. Amerikada yazl ya
salar grrz; bunlarn gndelik olarak uygulanmasna ahit oluruz; etraf
mzdaki her ey devinim halindedir ve motorun nerede olduunu kefede
nleyiz. Toplumsal mekanizmay yneten el, her an elimizden kaar.
Buna karn nasl ki tm halklar dncelerini aklamak iin beer dil
lerin belirli dilbilgisi kurallarna bavurmak zorundadrlar, toplumlar da var
olabilmek iin, belirli oranda otoriteye boyun emek durumundadrlar, yok
sa anari iine derler. Bu otorite farkl biimlerde datlabilir; ama her za
man iin bu otoritenin bir yerlerde bulunmas gerekir.
Bir ulusta otoritenin gcn azaltmann iki yolu vardr.
Birincisi, toplumdan haklarn veya belirli durumlarda kendini savunma
yetisini alarak ilkesel olarak iktidar zayflatmaktr. Otoriteyi bu biimde za
13 B kz. 2 K a sm 1791 ta rih li yasa, Laws ojMassachusetts, c ilt I , s. 61.
yflatmak, genel olarak Avrupada zgrln kurulmas olarak adlandr
lan eydir.
Otoritenin etkisini azaltmann ikinci bir yolu vardr: Bu, toplumu belir
li haklarndan uzaklatrmak veya tm gayretlerini felce uratmak deil
dir; glerin kullanmn farkl ellerin kullanm iin blmek; uygulamas
n istediimiz eyi yapmas iin ihtiyac olan kuvveti her bir grevliye vere
rek grevlileri oaltmaktr. Bu toplumsal kuvvetlerin blnmesinin anari
ye srkledii halklar da vardr, oysa bu blnmenin kendisi anarik deil
dir. Bylelikle otoriteyi paylaarak, etkisini daha az dayanlmaz ve daha az
tehlikeli kldmz, ama onu tamamyla ortadan kaldrmadmz dorudur.
Birleik Devletlerde devrim, anlamsz ve belirsiz bir bamszlk gdsy
le deil, olgun ve akl banda bir zgrlk isteiyle retilmitir. Bu devrim
karmaaya dayal tutkular zerine dayanmaz, tersine dzen ve meruiyet a
kndan kaynaklanmtr.
O halde Birleik Devletlerde, zgr bir lkedeki insann her eyi yapmaya
hakk olduunu iddia edemeyiz; tersine bu insana dier yerlerdekinden ok
daha eitli toplumsal ykmllkler vermemiz gerekir. Toplumlarn kuv
vetlerine ilkesel olarak saldrma ve bunlarn haklarn inkr etme fikri ora
da yoktur; uygulamada bu kuvvetleri blmekle yetinilir. Bu biimde, toplu
mun dzenli olarak var olmaya devam edebilmesi ve zgr kalmas amacy
la, iinde otoritenin byk, grevlinin ise kk olduu bir teekkle ula
lmak istenilir.
Dnyada, yasann bu kadar mutlak bir dille konutuu Amerikadan baka
lke yoktur. Ayn zamanda yasalar uygulama hakknn bu kadar farkl kii
ye datld baka lke de var olmaz.
Birleik Devletlerde idari kuvvetin yapsnda merkez ve hiyerarik hibir
ey yoktur; bu nedenle onu hi gremezsiniz. ktidar vardr, ama temsilcisi
ni nerede bulacamz bilemeyiz.
Yukarda New Englandn kentlerinin boyunduruk altnda olmadn gr
dk. O halde onlar tikel menfaatlerini kendi kendilerine giderirler.
Genellikle eyaletin genel yasalarn uygulama veya kendi yasalarn uygu
lama iinden sorumlu olanlar belediyenin st dzey grevlileridir.14
Genel yasalardan bamsz olarak eyalet, kimi zaman genel polis ynerge
sini hazrlar. Ama alld zere, dzenli bir biimde ve yurttalarn ahlk

14 Towt Officera b a k n z , ze llikle Select-men, Assessors, Collectors, Schools, Surveyors of Highways

s zc klerin e. B in lerce rn ek arasndan b ir tanesi: E y a le t pazar g n leri zo ru nlu olm ayan seya
h atleri yasaklar. zel olarak bu yasann uygulanm asndan sorum lu o lanlar tythingmen denilen
ken tin resm i g revlilerid ir.
B k z . 8 M art 1792 ta rih li yasa, Laws of Massachusetts, c ilt I , s. 410.
Select-mmler, v a lilik seim i i in seim listeleri o lu tu ru rla r ve oylam ann sonucunu hkm et
sekreterine gnderirler. 24 ubat 1796 tarih li yasa, a.g.e., c ilt 1, 488.
na uygun bir ekilde, toplumsal varoluun detaylarn dzenleyenler ve ka
musal salk ihtiyalarna ynelik ynetmelikleri yasal olarak kabul edenler,
sulh hkimleriyle ve yerel ihtiyalar gzetenlerle birlikte kentler ve kentle
rin resmi grevlileridir.15
Nihayetinde toplumun sk sk hissettii ngrlemeyen ihtiyalar, dar
dan bir mdahaleye ihtiya duymakszn giderenler bizzat belediyenin yk
sek grevlileridir.16
Btn bu sylediklerimizden, Massachusettste idari iktidarn neredeyse
tamamen kentin iine kapanm olduu sonucu kar.17 Ama bu iktidar bir
ok elin arasnda blnm durumdadr.
Fransann kentlerinde, aslnda sadece tek bir idari resmi grevli vardr,
belediye bakan.
Oysa New England kentinde en azndan on dokuz yksek grevli oldu
unu grdk.
Bu on dokuz grevli genel olarak birbirlerine bal deillerdir. Yasa bu st
dzey grevlilerin her biri iin zenle bir yetki alan belirlemitir. Bu alanda
kendi sorumluluklarnda bulunan devlerini yerine getirme konusunda ka-
dir-i mutlaktrlar ve kentin hibir otoritesine bal deillerdir.
Kentin stne bakacak olursak, idari bir hiyerariyi g bela grrz. Ba
zen idari blgenin grevlilerinin, kentler veya kentlerin st dzey grevli
leri tarafndan alnan kararlan yeniden dzenledikleri olur18 ama genel ola
rak diyebiliriz ki idari blgenin yneticileri, kentin idarecilerinin ynetimi
ne mdahale etme hakkna sahip deildir.19 Sadece idari blgeyle ilgili olan
eylerde onlan ynetirler.
Kentin ve idari blgenin st dzey grevlileri, nceden belirlenen ok az
saydaki vakada, ilerinin sonularn merkez hkmet grevlilerine ilet
15 O m e k : Selecl-menler, la m larn yaplm asn a iz in v e rir, m ezbahalarn alabilecei yerleri ve bu
tip yakn n d a b u lu n m ann insanlara zarar verebilecei ticari ye rle ri belirlerler.
B k z . 7 H aziran 1785 ta rih li yasa, c ilt I, s. 193.
16 rnein: Selec-meler, b u lac h astalk durum unda kam u salyla ilg ile n irle r ve su lh h k i
m iyle b irlik te gerekli nlem leri a lrla r. 22 H aziran 1797 tarih li yasa, c ilt 1, s. 539.
17 Neredeyse d iyo ru m , n k ya su lh h k im le rin in bizzat bireysel kapasiteleriyle ya da yin e bu yar
g larn id a ri blgenin m erkezinde toplanarak hep b irlik te d zenled ikleri k en t yaam na ait b ir
ok vaka v ard r. rnein eh liyetleri verenler su lh h kim le rid ir. B kz. 28 ubat 1787 tarih li yasa,
cilt 1, s. 297.
18 rnein: Sadece select-menlerin verdii araba kullan m a se rtifik asn gsterenlere eh liyet ve rilir.
Eer select-menler bu se rtifik ay verm eyi reddederse, k i i Y k se k dare K u ru lu nda bulunan sulh
h kim lerin e ikyette b u lu n ab ilir ve b u n lar da eh liyeti ve re b ilir. B k z . 12 M art 1808 tarih li yasa,
c ilt I I , s. 186. K e n tle rin ynetm elik ( by-laws) hazrlam a ve oran b elirlen m i olan para cezala
ry la bu y netm eliklere uym aya zorlam aya h a k la n v ard r. A m a bu yn etm eliklerin Y k se k ida
re K u ru lu tarafndan onaylanm as g erekir. B kz. 23 M art 1786 ta rih li yasa, c ilt I , s. 254.
19 M assachusettste, id ari blgenin y n e ticile rin in g enellikle kentin y n e ticile rin in k a ra rla n n de
erlendirm esi beklen ir. A m a ileride greceim iz gibi, id ari b ir otorite olarak deil, tzel b ir k u v
vet olarak bu sorgulam aya g iriir.
mekle ykmldr.20 Ama merkez hkmet, yasalarn uygulanmas ama
cyla dzenlemeler yapmakla veya genel polis ynetmeliini hazrlamakla,
dzenli olarak kentin ve idari blgenin yneticileriyle iletiim kurmakla, on
larn ilerini tefti etmekle, icraatlarn ynetmekle ve hatalarn cezalandr
makla grevli bir kii tarafndan temsil edilmez.
O halde idari iktidarn topland yerde merkez hibir ey yoktur.
yleyse aa yukar bu yapda bir toplumu nasl ynetmeyi baaracaz?
dari blgeleri ve onlarn yneticilerini, kentleri ve onlann yneticilerini na
sl boyun edireceiz?
New England eyaletlerinde, yasama kuvveti bizimkinden ok daha fazla
konuyu ele alr. Yasa koyucu adeta idarenin barna nfuz eder ve yasa ok
kk ayrntlardan doar. Ayn zamanda yasa, ilkeleri ve bu ilkeleri uygu
lama yollarm da yazar. Bylelikle ikincil teekklleri ve bunlarn ynetici
lerini, ok sk ve sert bir biimde belirlenmi ok sayda ykmllkler ii
ne sokar.
Buradan u sonu kar: kincil teekkller ve tm grevliler yasaya uy
gun hareket ederlerse, toplum btn paralanyla birlikte ayn biimde iler
ler. Ama ikincil teekkllerin ve bunlann grevlilerinin yasaya uygun nasl
hareket etmeye zorlanaca soru olarak kalr.
Genel olarak, toplumun, kendi dzeninde, grevlileri yasalara boyun e
meye zorlamak iin iki yolu olduunu syleyebiliriz:
Ya toplum, kuvvetlerden birine ihtiyari bir biimde dierlerini ynetme ve
itaatsizlik durumunda onlar azletme hakkn emanet eder.
Ya da mahkemeler, yasalara aykm davrananlara adli cezalar vermekle y
kml klnr.
Bu yntemlerden hangisinin uygulanacan semekte her zaman zgr
deilizdir.
Resmi grevliyi ynetme hakk, ona iletilen emirleri yerine getirmiyorsa,
onu azletme veya tm grevlerini byk bir abayla yerine getiriyorsa da da
ha st makama atama hakkn da varsayar. Zira seilmi bir st dzey grev
liyi ne azledebiliriz ne de st makama atayabiliriz. Doal olarak seilmi g
revlerin, dnemleri sona erene kadar geri alnamaz olmas sz konusudur.
Gerekte tm kamusal grevlerini seimle elde etmi ve kendisi de seilmi
bir st dzey grevlinin, semenlerden ne bir beklentisi ne de bir korkusu
olabilir. O halde, grevliler arasnda hakiki bir hiyerari var olamaz, nk
dzenleme yapma hakkn ve itaatsizlii etkili bir biimde nleme hakkn
ayn insana veremeyiz ve emretme kuvvetiyle, dllendirme veya cezalan
drma kuvvetlerini birletiremeyiz.

20 rn ein: O k u lla rn ke n t k o m ite le ri, h km et sekreterine o k u lu n d u ru m u yla ilg ili b ir raporu

y llk olarak gnderm ekle y k m l d r. B k z . 10 M art 1827, c ilt 111, s. 183.
 yleyse, hkmetlerinin ikincil mekanizmalarna seim sistemini koyan
halklar, ynetim arac olarak byk lde adli cezalar kullanmak zorun
dadrlar.
lk bakta kefedilemeyen ey budur. Ynetenler, grevleri seimle belir
lemeyi ilk taviz olarak, seilmi st dzey grevlileri yarglarn gz hapsi
ne balamay da ikinci bir taviz olarak grrler. Ayn ekilde bu iki yenilik
ten kuku duyarlar. kincisinden ok birincisini yapmay arzuladklarndan,
grevliyi seimle seerler ve onu yargtan bamsz ekilde brakrlar. Bu
na karn, bu iki nlemden birisi dierini telafi edebilecek tek kuvvettir. Bu
noktada ok dikkatli olmalyz, adli bir kuvvete bal olmayan seimle elde
edilen bir iktidar er ya da ge tm kontroln kaybeder veya ortadan kalkar.
Merkez iktidar ile seilmi idari teekkller arasnda arac ilevi grebilecek
sadece mahkemeler vardr. Sadece onlar, semenlerin haklarn ihlal etmek
sizin seilmi grevliyi itaate zorlayabilirler.
O halde, siyasal dnyada adli kuvvetin yaylmas, seimle elde edilen ik
tidarn yaylmasyla balantl olmak zorundadr. Eer bu iki ey at ba git
mezse, devlet anari veya klelik durumuna der.
Her zaman, adli alkanlklarn insanlar idari iktidarn ileyiine kt bir
biimde hazrlad ifade edilir.
Amerikallar, Avrupa ktas zerinde bildiimiz eylerle hibir benzerli
i olmayan bir kurum fikrini, atalarndan, Ingilizlerden aldlar: Bu sulh h
kimleri fikridir.
Sulh hkimi, dnya insan ile st dzey grevli, ynetici ile yarg arasn
da bir yerde konumlanr. Bu hkim, aydn bir yurttatr ama yasalan bilmesi
zorunlu deildir. Bylelikle onun grevi, sadece toplum polislii yapmaktr;
bu da bilgiden daha fazla saduyu ve drstlk gerektiren bir eydir. Sulh
hkimi, ynetimin paras olduunda, onu despotizme tamamyla ket vura
cak bir ara haline getiren belli biimlere ve kamusallk formlanna eilimli
hale getirir. Ama orada kendisini, st dzey grevlilerin ynetmesine engel
olan yasal hurafelerin klesi olarak ifa etmez.
Amerikallar, sulh hkimleri kurumunu kendilerine mal ettiler, ama onun
ana yurttaki ayrc zellii olan her trl aristokratik zelliini ise yok et
tiler.
Massachusetts valisi,21 tm idari blgelerde, grev sreleri yedi yl ama
mak22 kouluyla belli sayda sulh hkimi atar.
Aynca, Yksek dare Kurulu olarak adlandnlan eyi her bir idari blgede
kurmak iin bu sulh hkimleri arasndan tanesi atanr.

21 V a lin in ne olduunu ileride greceiz; im d ilik unu s yleyeb ilirim , v a li, h er eyaletin yrtm e
k u vv e tin i tem sil eder.
22 M assachusetts anayasasna b a kn z, b lm I I , k sm I , paragraf 9; blm I I I , paragraf 3.
 Sulh hkimleri bireysel olarak kamu idaresinin parasdrlar. Bazen seil
mi grevlilerle birlikte belirli idari icraatlar23 yerine getirmekle ykml
drler; bazen de, st dzey grevlilerin zetle itaat etmeyen bir yurtta su
lad veya yurttan st dzey grevlinin sularm ihbar ettii vakalar ince
leyen bir mahkeme olutururlar. Ama sulh hkimlerinin idari grevlerinin
en nemli ksmn icra ettikleri yer Yksek idare Kuruludur.
Bu kurul, idari blgenin merkezinde her yl iki defa toplanr. Massachu-
settste kamu grevlilerinin byk bir ksmn24 itaat halinde25 tutmakla g
revli olan bu kuruldur.
Massachusettste Yksek idare Kurulunun aslnda hem bir idari teekkl
hem de siyasi bir mahkeme oluturduuna dikkat etmek gerekir.
idari blgenin26 sadece idari bir varoluu olduunu sylemitik. Bu du
rumda, ayn zamanda birok kenti veya tm kentleri ilgilendiren ve nihaye
tinde tekil olarak hibir kentin grevlendirilemeyecei az saydaki konuyu
da Yksek dare Kurulu ynetir.
O halde idari blge sz konusu olduunda, Yksek idare Kurulunun
devleri tamamen idaridir ve eer i grme tarznda sk sk adli formlar kul
lanyorsa, bunu sadece bilgilendirmek27 ve ynetilenlere bir garanti vermek
iin yapar. Ama kentlerin ynetimlerini salamlatrmak sz konusu oldu
unda, neredeyse her zaman adli bir teekkl olarak eyler ve ok az vakada
idari bir teekkl olarak hareket eder.
Buradaki ilk glk, neredeyse bamsz bir kuvvet olan kenti, eyaletin ge
nel yasalarna uymaya zorlamaktr.

23 B ir o k rnek arasndan b ir tanesi: B u la c b ir hastaln bulunduu b ir lkeden gelen b ir ya

banc kente gelir. Hasta olur. Select-menle rin g rleriyle ik i su lh h k im i, id ari blgenin e rifi
ne onu baka b ir yere tama ve ona gz k u la k olm a e m irle rin i ve re b ilir. 22 H aziran 1797 tarih
l i yasa, c ilt I , s. 540.
G enel olarak, su lh h kim le ri id a ri yaam n her t rl nem li icraatna m dahale eder ve b u n
lara yan -ad li b ir karakter ve rirle r.
24 Byk bir ksmm d iyo ru m , n k aslnda b e lli id a ri su lar, olaan m ahkem elerde grl r. r
nein: B ir kent o k u lla r i in z o ru n lu olan k a y n a k la n a yrm ay veya o k u l k o m ite le rin i atam ay
reddederse, ok cid d i para cezalanna a rp tn lr. Bu para cezalann veren m ahkem enin ad sup-
remejudical court [Y kse k Adalet M ahkem esi] veya common pleas [M edeni H u k u k M ahkem esi]
m ahkem esidir. 10 M art 1827 ta rih li yasaya b a k n z , a.g.e., c ilt I I I , s. 190. B ir k en t sava m alze
m elerin i salam ay unuttuunda da cid d i cezalara a rp tn lr. 21 ubat 1822 ta rih li yasa, c ilt I I,
s. 570.
25 Su lh h kim leri, bireysel yeteneklerine gre kentler ile id ari blge h k m etlerin in paras olurlar.
K en t yaam nn en nem li icraatlan genel olarak bu yarglardan b irisin in ib irlig iyle yap lr.
26 d a ri blgeyle ili k is i olan ve Y k se k dare K u ru lu n u n m egul olduu k o n u la r u n lard r:
1- Cezaevlerini ve Adalet D ivam n k u rm a, 2- d a ri blgenin bte projesi (b unu oylayan eya
letin yasama o rg an d r), 3- B u ekild e k ab u l ed ilm i ve rg ile rin b l t r lm esi, 4- B e lirli gelir
verg ilerin in d atlm as, 5- d ari blgenin yo lla n n m iletilm esi ve onanlm as.
27 Bylece, b ir yo l sz konu su olduunda, Y k se k dare K u ru lu , j rin in y ard m yla uygulam ayla il
g ili neredeyse tm g l k le ri zer.
 Kentlerin her yl, vergileri datmak iin st dzey yardmc ad altnda
belli sayda yksek grevliyi atamak zorunda olduunu grmtk. Bir kent,
bu yardmclar atamayarak, vergiyi deme ykmllnden kamay de
neyebilir. Yksek dare Kurulu bu kenti ok yksek bir para cezasna mah
km eder.28 Para cezas tzel kiiler olarak her bir ikamet eden kiiden top
lanr. dari blgenin adalet grevlisi olan erifi bu yargy yerine getirir. Yani
Birleik Devletlerde iktidar zenle kendisini baklardan saklamaya heves
li gibidir. dari buyruklar neredeyse her zaman adli bir klf altnda sunulur,
ama insanlarn adli formlara tand neredeyse kar konulmaz gce de sa
hip olduklarndan onlardan daha kudretlidirler.
Bu yntemin takibi basittir ve kendisi de kolay anlalr. Kentlerden iste
nen ey genel olarak net ve belirlidir; bu da basit ve karmak olmayan bir
olgudan, bir ilkeden ibarettir, detayl bir uygulamadan deil.29 Ama glk,
kenti deil de kentin resmi grevlilerini itaat ettirmek sz konusu olduun
da balar.
Bir kamu grevlisinin ileyebilecei knanacak her trl eylem u katego
rilerden birinde kesin bir biimde tanmlanmtr:
Yasann kendisine emrettii eyi isteksiz ve gayretsiz bir biimde yapabilir.
Yasann kendisine emrettii eyi yapmamazlk edebilir.
Son olarak, yasann kendisine yasaklad eyi yapabilir.
Bir mahkeme sadece son iki durumda bir resmi grevlinin davrann so-
ruturabilir. Adli davaya temel tekil etmek iin mspet ve olduka nem
li bir olay gereklidir.
Bylelikle select-m enler, kent seimlerinde yasayla kabul edilen formalite
leri yerine getirmeyebilir ve para cezasna arptrlabilirler.30
Ama kamu grevlisi beceriksiz bir biimde devini yerine getirdiinde, is
teksiz ve gayretsiz bir ekilde yasann talimatlarna itaat ettiinde, adli teek
kl soruturmalarnn tamamen dnda bulunur.
Bu durumda, Yksek dare Kurulunun idari sorumluluklarn stlense bi
le, grevliyi tm ykmllklerini tam olarak yerine getirmeye zorlamak
iin yeterli gc yoktur. Bu su benzeri unsurlar nleyebilmek iin sade
ce grevden alnma korkusu vardr. Bylelikle Yksek dare Kurulu kentin

28 B k z . 20 ubat 1786 ta rih li yasa, c ilt 1, s. 217.

29 K e n tin itaat etm esini salam ann d o lay l b ir yo lu v a rd r. K e n tle r yasayla y o lla n n iy i d u ru m
da tutm akla y k m l d rle r. B u b a km n gerektirdii fo n lar oylam azlarsa, ke n tin yollard an so
ru m lu st dzey g revlisi, gerekli paray kend ili inden toplam akla y e tk ilid ir. Y o lla rn kt d u
rum undan yu rttalar nezdinde bizzat bu grevli so ru m lu d u r ve yasan n kendisine verdii olaa
nst h a k k kente k a r ku llan d n a in anldnd a ona k a r Y k se k dare K u ru lu nda dava a
la b ilir. B yle lik le g revliyi tehdit ederek, Y k se k dare K u ru lu k e n ti itaat etmeye zo rlar. B k z . 5
M art 1787 ta rih li yasa, c ilt 1, s. 305.
30 Massachusetts yasas, c ilt I I , s. 45.
kuvvetlerinin kaynan oluturmaz. Kendisinin atamad grevlilerin sade
ce yetkilerini iptal edebilir.
Ayrca umursamazlk ve heves yoksunluundan emin olmak iin, grevli
zerinde daimi bir gzetleme yaplmas gerekir. Oysa, Yksek dare Kurulu
ylda sadece iki defa orada bulunur; onu tefti etmez, kendisine sadece resmi
olarak bildirilen sorunlu olgular ele alr.
Sadece ihtiyari kamu grevlilerini azletme kuvveti, bu tipte, adli basknn
dayatamad bilgili ve aktif bir itaati garanti altna alabilir.
Fransada idari hiyeraride bu garantiyi ararz; Amerikada ise seimlerde.
Bylelikle, anlattm eyi birka kelimeyle zetleyebilirim:
New Englandn kamu grevlileri, grevleri srasnda bir su ilediklerin
de, olaan mahkemeler her zam an onlar cezalandrmakla ykmldrler.
Grevliler, idari bir hata yaptklarnda ise, tamamen idari bir mahkeme
onlar cezalandrmaktan sorumludur. Eer yaplan ey ok ar veya acilse,
yarg grevlinin yapmak zorunda olduu eyi yapar.31
Nihayetinde ayn grevli beer! yargnn ne tanmlayabilecei ne de de
erlendirebilecei bu kavranmas zor crmlerden dolay sulu bulunabi
lir. Her yl arlmakszn mahkeme karsna kar ve bu mahkeme de ani
den onun iktidarn elinden alabilir. ktidarn vekletiyle birlikte kaybeder.
Bu sistem kesinlikle iinde byk avantajlar barndrr ama uygulamada
dikkat ekmemiz gereken pratik bir glk de tar.
Daha nce Yksek dare Kurulu olarak adlandrlan idari mahkemenin
kentin st dzey grevlilerini tefti etme hakknn olmadna dikkat ek
mitim. Kurul, hukuki koullar takip ederek, sadece yakaland zaman da
va aabilir. te bu sistemin krlgan noktasdr.
New Englanddaki Amerikallar, Yksek dare Kuruluna bal32 bir sav
clk oluturmamlardr. Aslnda bunu kurmann onlar iin zor olduunu
kavramamz gerekir. Eer her bir idari blgenin merkezine bir savc yer-
letirselerdi ve kentlerde hibir memur grevlendirmemi olsalard, bu st
dzey grevlinin, idari blgede olan eyi Yksek dare Kurulunun yele
rinden daha fazla soruturmas iin bir neden olmazd. Eer ona her bir
kentte temsilciler verilseydi, kuvvetlerin en korkuncu olan adli ynetimin
elinde merkeziletirilmi olurdu. stelik, yasalar alkanlklarn evlatlar
dr ve buna benzer hibir ey ngilterenin yrrlkteki yasalarnda bulun
muyordu.

31 rnein: Eer b ir k e n t st dzey yard m c la rn atamama konusunda in at ederse, Y k se k dare

K u ru lu b u n la n atayab ilir ve b yle likle seilen st dzey g revliler seim le gelen grevlilerle ay
n kuvvetlere sahip o lurlar. B k z . 20 ubat 1787 tarih li daha nce aln tlanan yasa.
32 Yksele idare Kurulu'na bal d iyorum . Olaan m ahkem elerde, baz sa v c lk ile vle rin i yerine ge
tiren b ir yarg vard r.
 O halde Amerikallar, dier tm idari grevler gibi, tefti ve ikyet hak
km da blmlerdir.
Yasa uyarnca, byk jrinin yeleri, bal bulunduklar idari blgeyi teh
likeye drebilecek her trl suu mahkemeye bildirmek zorundadr.33
Olaan basavclarn kendiliinden takip etmesi gereken belli sayda byk
idari su vardr.34 ok sk olarak, sulularn cezalandrlmas ykmll,
para cezalarn toplamakla grevli olan resmi vergi memurunun sorumlulu
undadr. Bylece kentin veznedar, gzleri nnde gerekleen idari sula
rn byk bir ksmn mahkemeye vermekle ykmldr.
Ama Amerikan yasal mevzuatnn zellikle bavurduu ey bireysel men
faattir.35 Birleik Devletlerin yasalarn incelediimiz zaman durmakszn
karmza kan nemli ilke ite budur.
Amerikann yasa koyucular beer drstle ok az gvenir; ama her za
man kavrayl insanlar varsayar. Bylelikle yasalar uygulamak iin oun
lukla bireysel menfaate dayanr.
Bir birey, idari bir sutan dolay sahiden halihazrda zarar grdyse, asln
da kiisel menfaatin ikyet iin kefil olduunu anlarz.
Ama bir kii tarafndan gncel olarak yararll hi hissedilmeyen resmi
bir ynerge sz konusu olduunda, bu ynerge toplum iin yararl olsa bile,
herkesin sulayc kii olmaktan kuku duyacan ngrmek kolaydr. Bu
ekilde bir eit zmn anlama ile yasalar yrrlkten kaldrlabilir.
Sistemlerinin bu arl iinde Amerikallar, belli durumlarda para ceza
sn paylamaya ynlendirerek, muhbirlerden faydalanrlar.36
Teamlleri deersizletirerek, yasalarn icrasn teminat altna alan tehli
keli bir yntem.

33 m eg in , b y k j rin in ye le ri yo lla rn kt d u ru m un u m ahkem eye b ild irm ekle y k m l d r

ler. Massachusetts yasas, c ilt I, s. 308.
34 m eg in , id ari blgenin veznedan hesaplarn teslim etmezse. Massachusetts yasas, c ilt I , s. 406.
35 B in lerce rnekten b ir tanesi: B ir k i in in b a km yaplm am b ir yol zerinde arabas bozuldu ve
ya ken d isi yaraland. Y k se k dare K u ru lu na, kente veya yollard an sorum lu id ari blgeye taz
m inat h a k k i in bavu rabilir. Massachusetts yasas, c ilt 1, s. 309.
36 stila veya ayaklanm a duru m un d a, ke n tle rin g revlileri m ilislere zo ru n lu sava m alzem elerini
salam ay reddettiinde, kent 200den 500 dolara (1 .0 0 0 den 2.700 franka kad ar) kadar b ir para
cezasna arp trlab ilir.
Byle b ir olayda k im se n in su la y c b ir ro l oynam ak i in ne istei ne de m enfaatinin oldu
unu o k iy i k avry o ru z. A y n zam anda yasa yle der: T m yurttalar benzer su larn cezas
n takip etme h akk n a sah ip tir ve para cezasnn y a n s davacya ait o la ca k tr. B k z . 6 M art 1810
ta rih li yasa, c ilt I I , s. 236.
M assachusetts yasalarnda bu tip dzenlem elerle ska ka rla rz.
K im i va k it, yasann bu ekilde kam u g revlilerin i takip etmeye itti i k i i bireyler deild ir; ya
sa, g revlileri de b ire yle rin itaatsizli in i cezalandrm a konusunda cesaretlendirir. rnein, b ir
k ii b y k b ir yo lla ilg ili kendisine ay rlan ii yapm ay reddeder. Y o lla rn gzetmeni olan k ii
onu m ahkem eye verm ek zoru nd ad r ve eer o k i i ce zalan d rlrsa, para cezasnn ya n s onun
o lacaktr. B kz. daha nce aln tlanan yasa, c ilt I, s. 308.
 dari blgenin st dzey grevlilerinin altnda aslnda hibir idari kuvvet
yoktur, sadece hkmete bal kuvvet vardr.

Birleik Devletler'de Ynetim zerine Genel Fikirler

Birlikin eyaletleri ynetim sistemleri asndan kendi aralarnda nasl ayrlrlar? -

Gney lkelerine doru inildiinde mterek kent yaam daha az aktif ve daha az
mkemmeldir - Bu durumda st dzey yetkilinin kuvveti daha ok byr, seme-
ninki ise k l r-Y n etim kentlerden idari blgelere geer New York, Ohio, Pen-
nsylvania eyaletleri - Birleik Devletlerin btn iin uygulanabilir olan idari ilke
l e r - Kamu grevlilerinin seilmesi veya grevlerinin dokunulmazl - Hiyerarinin
bulunmay - Adli yntemlerin idareye dahil olmas.

New Englandda kentlerin ve idari blgelerin yapsn ayrntl olarak ince

ledikten sonra Birlikin geri kalann genel olarak inceleyebileceimizi nce
den sylemitim.
Her bir eyalette kentler ve bir kent yaam/mterek yaam vardr ama
New Englanddaki yaamla tamamen ayn yaama bu konfedere eyaletlerin
hibirisinde karlalmaz.
Gney kentlerine inildike, kent yaamnn daha az aktif olduu grlr.
Kentlerin daha az st dzey grevlileri, daha az haklar ve daha az devle
ri vardr. Halk kentin ileyii zerinde dorudan bir etkide bulunmaz. Kent
meclisleri daha az grnrdr ve daha az konuyla megul olurlar. O halde
seilmi st dzey grevlinin kuvveti nispeten daha byktr, semeninki
ise daha kk. Kent tini daha az bulunur ve daha az kudretlidir.37
New York eyaletinde bu farkllklar alglyoruz; bunlar Pennsylvaniada
da ok fazla hissedilir ama kuzeybatya doru ilerledike daha az gze ar
parlar. Kuzeybat eyaletlerini kurmu olan gm enlerin byk bir ksm
New Englanddan gelirler ve bu gmenler sonradan benimsedikleri yurtla
rna ana yurtlarnn idari alkanlklarm tarlar. Ohio kenti Massachusetts
kentine ok fazla benzer.
Massachusettste kamu idaresinin ilkesinin kentlerde bulunduunu gr
mtk. Kent, iinde insanlarn menfaatlerinin ve duygulanmlarnn top

37 A y rn tla r iin N ew Y o rk eyaletinin The Revised Statutesne b a kn z ( O f the Pow ers, Duties and
Privileges o f T o w n s b a lk l blm 1, k sm X I) . K e n tle rin h a k la n , y k m l l k le ri ve ayn calk-
la n , c ilt I , s. 336-364.
D igest of the Laws of Pennsylvania b a lk l derlemede u kavram lara b a kn z: Assessors, Colle-
ctors, Constables, Overseers of the poor, Supervisor of highways. Acts of a general nature of the Sta
te of Ohio b a lk l derlemede 25 ubat 1834 tarih li kentlerle ilg ili yasaya b a kn z (s. 4 1 2 ). V e a r
dn d an fa rk l ke n t g re vlile rin e zg h k m le re b a k n z : Townships Clerk, Trustess, Overse
ers of the poor, Fence-Viev/ers, Appraisers of property, Townships Treasurer, Constables, Supervi-
sors of highw ays.
land hanedir. Ama aydnln bu ekilde tamamen yaygn olmad ve ni
hayetinde iindeki kentlerin bilgelii daha az teminat altna ald ve yne
timle ilgili bilgileri daha az ortaya koyduu eyaletlere doru gidildike kent
de hane olmay brakr. yleyse New Englanddan uzaklatka kent yaam
adeta idari blgeye devrolur. dari blge byk idari merkez olur ve hk
met ile sradan yurttalar arasnda arac kuvvet biimine brnr.
Massachusettste idari blge ilerinin Yksek dare Kurulu tarafndan y
netildiini sylemitim. Yksek dare Kurulu hkmet ve meclis tarafndan
atanan belli sayda st dzey grevliden oluur. dari blgenin temsilcilii
yoktur ve onun btesi ulusal yasama meclisi tarafndan oylanr.
Buna karn geni New York eyaletinde, Ohio eyaletinde, Pennsylvaniada,
her bir idari blgenin sakinleri belli sayda milletvekili seer; bu milletvekil
lerinin toplants temsil bir idari blge meclisi oluturur.38
dari blge meclisi belli snrlar iinde o blgede ikamet edenleri vergilen
dirme hakkna sahiptir. Bu adan hakiki bir yasama organ oluturur. Bu
meclis ayn zamanda idari blgeyi ynetir, birok durumda kentlerin yne
timini devam ettirir ve bu kentlerin kuvvetlerini Massachusettsten ok daha
sk snrlar iine yerletirir.
Farkl konfedere eyaletlerdeki kentlerin ve idari blgelerin yapsn ite bu
ilkesel farkllklar temsil eder. Uygulama yntemlerinin ayrntlarna kadar
inmek istersek, belki de daha ok benzemeyen noktaya iaret etmek gerekir.
Ama benim amacm Amerikan idari hukuku zerine bir ders yapmak deil.
Birleik Devletlerde ynetimin kendisi zerine dayand genel ilkeleri
anlamak iin yeterince ey sylediimi dnyorum. Bu ilkeler farkl ekil
de uygulanr; uyguland yerlerde ok sayda farkl sonuca neden olur; ama
temelde her yerde ayndrlar. Yasalar eitlidir; fizyonomileri deiir ama tek
bir tin onlan harekete geirir.
Kentler ve idari blgeler her yerde ayn ekilde oluturulmamtr ama Bir
leik Devletlerde kentlerin ve idari blgelerin rgtlenmesinin her yerde ay
n ilke zerine dayandn, her bir rgtlenmenin kendisini ilgilendiren ko
nularn en iyi yargc olduunu ve kendisine zg ihtiyalarn giderebildi
im syleyebiliriz. O halde kentler ve idari blgeler hususi menfaatlerini gi
dermekle ykmldrler. Eyalet ekip evirir ama ynetmez. Bu ilkeden ay
r ilkelerle karlalr ama bunun tersi bir ilkeyle karlalmaz.
Bu doktrinin ilk sonucu, kentin ve idari blgenin tm yneticilerinin ora

38 B k z . Revised Statutes of the State of New York, blm I , k sm X I, c ilt I , s. 340. A .g.e., k sm X II;
a.g .e., s. 366. A .g .e., Acts of the State of Ohio. 25 ubat 1824 ta rih li county commissiotersla rla
[id a ri blge v e k ille ri] ilg ili yasa, s. 263.
Digest of the Laws of Pansylvaniada County-Rates ve Levies kavram larna b a kn z (s. 170).
N ew Y o rk eyaletinde her b ir kent b ir v e k il seer ve bu v e k il hem id ari blgenin ynetim ine
hem de ken tin ynetim ine k a tlr.
da ikamet edenler tarafndan seilmesi veya en azndan st dzey yneticile
rin onlarn arasndan seilmesidir.
Yneticilerin hepsi seildiinden veya en azndan deitirilemez olduk
larndan, hibir yerde hiyerarinin kurallar iletilemez. O halde neredeyse
grevler kadar bamsz grevli vardr. dari kuvvet ok sayda kiinin eline
serpitirilmitir.
dari hiyerari hibir yerde bulunmadndan; yneticiler seilip, vekillik
leri boyunca grevlerinden alnamadndan, ynetimde mahkemeleri dev
reye sokma ykmll vardr. Buradan, ikincil teekklleri ve onlarn
temsilcilerini yasalara uymaya zorlayan para cezas sistemi doar. Birlikin
bir ucundan dier ucuna bu sistemi buluruz.
stelik, tm eyaletlerde, idari sulann nne geme veya ihtiya halinde
ynetimsel icraatlar gerekletirme kuvveti ayn yarglara verilmemitir.
Anglo-Amerikallar mterek olarak sulh hkimleri kurumuna bavurur
lar. Bu hkimleri tm eyaletlerde buluruz. Ama her zaman bu hkimler her
zaman ayn partiden deillerdir.
Sulh hkimleri, ya kendileri yneterek ya da belirli idari sulan nleyerek,
her yerde kentlerin ve idari blgelerin ynetimine katkda bulunurlar.39 Ama
Birleik Devletlerin byk bir ksmnda bu sulann en arlan olaan mah
kemelerde soruturulur.
O halde idari grevlilerin seimi veya grevlerden alnamaz olmalar, ida
ri hiyerarinin bulunmamas, adli yntemlerin toplumun ikincil ynetimin
de kullanlmas, ite tm bunlar, Maineden Floridaya kadar Amerikan ida
resine ait temel zelliklerdir.
inde idari merkeziyetin izlerinin alglanmaya baland baz eyaletler
vardr. New York eyaleti bu yolda en ileri durumda olandr.
New York eyaletinde merkez hkmetin grevlileri, belli durumlarda
ikincil teekkllerin ileyii zerinde bir eit gzetleme ve kontrol ilevi g
rrler.40 Baka durumlarda ise kararlar almak iin istinaf mahkemesi olutu-

39 G neyde bizzat county-courtsla n n d a k i [idare kurulu mahkemelerindeki] st dzey g revlilerin

her t rl id ari grevi yrtt eyaletler bile vard r. The Statutes of the State of Tennessee'de Ju-
diciary, Taxes b a lk l maddelere b a kn z.
40 rnein: Genel eitim in idaresi h k m e tin elinde m erkezilem itir. Yasam a organ n iversite
Y netim K u ru lu ye si ad n alan niversite ye le rin i atar. E y ale tin yn eticisi ve onun yard m c
s bu yelerin zo ru n lu olarak paras o lu rla r (Revised Statutes, c ilt I , s. 4 5 6 ). n iversite Ynetim
K u ru lu y e le ri her sene y k se k o k u lla r ve akadem ileri ziyaret eder ve yasam a organna b ir y l
lk rapor h azrlarla r. O n la n n denetlem eleri u nedenlerle tem elsiz deildir: Y k se k o k u lla n n sa
tn alabilen, sat yapabilen ve m lk sahib i olabilen k u ru lu teekk ller (t ze l k i ile r) olabilm e
le ri i in belgeye ih tiyatan v ard r; bu belge de sadece n iversite Ynetim K u ru lu y e le rin in g
rne gre yasama organ tarafndan v e rilir. H e r sene eyaletler, y k se k okullara ve akadem ile
re renim lerini tevik etm ek i in ve rile n h usu si b ir denek datr. Bu parann d atm n ya
panlar n iversite Y netim K u ru lu y e le rid ir. G enel eitim blm ne b a kn z: k sm X V , Revi
sed Statutes, c ilt I , s. 455.
rarlar.41 New York eyaletinde adli cezalar idari bir yntem olarak dier yer
lere oranla daha az kullanlr. Burada idari sular mahkemeye verme hakk
daha az kiinin elinde bulunur.42
Ayn eilim dier eyaletlerde de hafiften gzleniyor.43 Ama genel olarak
Birleik Devletlerde kamu idaresinin gze arpan zellii olaanst bir bi
imde ademimerkeziyeti olmasdr.

Eyalet zerine

Kentlerden ve idarelerden bahsettim; imdi de eyaletten ve hkmetten bah

sedeceim.
Burada anlalmamaktan ekinmeksizin hzl olacam. Syleyeceim her
ey, herkesin kolaylkla ulaabilecei yazl anayasada vardr.44 Bu kurulu
metinleri sade ve rasyonel bir teori zerine dayanr.
Bunlarn ortaya koyduu formlarn byk bir ksm tm anayasal halk
lar tarafndan kabul edildi. Bylece kurulu metinleri bizim iin ok tan
dk hale geldi.
O halde burada ksa bir aklama yapmakla yetineceim. Daha sonra tas
vir ettiim eyleri yorumlamay deneyeceim.

H er sene kam u o k u lla r kom isyon yeleri lk e n in m fettilerine d u ru m laryla ilg ili b ir rapor
gnderm ek zorund ad r. A.g.e., s. 488.
Y o k s u lla rn sa y la r ve d u ru m la r ze rin e ben zer b ir rap o r y l l k o la ra k g n d e rilm e lid ir.
A .g.e., s. 631.
41 B iris i o k u lla rn kom isyon yeleri (b u n lar kent g re vlile rid ir) tarafndan y r t len b elli birtakm
icraattan zarar grdn dndnde, o k u l m fettilerine b avu rab ilir ve bu m fettilerin
k a ra n n ih a id ir (Revised Statutes, c ilt I , s. 4 8 7 ).
N ew Y o rk eyaleti yasalannda rn ek olarak aln tlad m hkm lere benzer h k m le r arada
srada b u lu n ab ilir. A m a genel olarak bu t r m erkezilem e e ilim leri za y ftr ve pek ya ra rl de
ild ir. E yaletin st dzey grevlilerine daha alt kademede b ulunan faille ri denetleme ve ynet
me h a k k n vererek, bu grevlilere o n lan dllendirm e veya cezalandrm a h a k k ve rilm i olm az.
A y n k i i h ib ir zam an hem d zeni salama hem de itaatsizli i bastrm ayla y k m l d eild ir;
b ylelikle bu k i in in emretme h a k k va rd r ama boyun edirm e ye tk isi yo ktu r.
1830da yasama organna ve rd ik le ri y llk raporda b ir o k u l m fettii, u ya n lan n a ramen b ir
ok o k u l kom isyon ye sin in kend isine bo rlu olduu paray dem ediinden ikyet eder. Eer
bu d uru m tekrar ed ilirse, diye e kler m fetti, ilg ili yasa gereince o n lar hakkn d a y e tk ili m ah
kem eye dava am am g e re kir.
42 O m e in : H er b ir id ari blgede b a kan lk v e k ili (district attomey), 50 dolar zerin d eki tm para
cezalann m toplanm asn takip etm ekle y k m l d r. Bu h ak yasayla k e sin b ir biim de baka b ir
st dzey grevliye verilm ed i i srece devam eder. Revised Statutes, bl. 1, k sm X , c ilt 1, s. 383.
43 M assachusettste id ari m erkeziyetin izle rin e rastlan lr. rnein ke n tin o k u l kom iteleri her sene
eyalet sekreterine b ir rapor gnderm ekle y k m l d r. Law of Massachusetts, c ilt I , s. 367.
44 B k z . N ew Y o rk u n k u ru lu m etni.
Eyaletin Yasama Kuvveti

Adli teekkln iki meclise blnmesi - Senato - Temsilciler Meclisi - Bu iki te

ekkln farkl nitelikleri.

Eyaletin yasama kuvveti iki meclise emanet edilir. Birincisi genel olarak Se
nato adm tar.
Senato alld zere yasal bir teekkldr. Ama bazen idari ve adli bir
teekkl olur.
Senato, farkl kurulu metinlerine gre farkl biimlerde idareye katlr.45
Ama grevlilerin seimine katlarak, genellikle yrtme kuvvetinin alan
na girer.
Belirli siyasi sular zerine kararn bildirerek ve bazen belirli sivil davala
r karara balayarak yarg kuvvetine de katlr.46
Az sayda yesi vardr.
Yasama organnn Temsilciler Meclisi olarak adlandrdmz bir dier da
l, idari kuvvetin ilerine katlmaz ve sadece kamu grevlilerini Senato nn
de sulayarak adli kuvvete katlr.
Bu iki meclisin yeleri, neredeyse her yerde ayn seilme koullarna tabi
dir. Hepsi ayn biimde ve ayn yurttalar tarafndan seilir.
Bu yelerin arasndaki tek fark, senatrlerin veklet srelerinin genel ola
rak temsilcilerinkinden daha uzun olmasdr. Temsilciler ok az olarak bir
yldan fazla grevde kalrlar. Senatrler ise genellikle iki ya da yllna
seilirler.
Yasa, senatrlere birok yl iin atanma ayrcal vererek ve bunlan d
zenli olarak yenileyerek, ilere alm bulunan ve yeni gelenler zerinde fay
dal bir etki yapabilecek bir ksm insan yasa koyucular arasnda koruma
ya zen gsterir.
O halde yasama teekklnn iki dala ayrlmasyla Amerikallar, miras
yoluyla intikal eden bir meclis ve seilen bir meclis oluturmay istemediler.
Birisini aristokratik bir teekkl, dierini de demokrasinin temsilcisi olarak
kurmay amalamadlar. Amalan birincisinin kuvvetlere destek salamas,
kincisinin ise halkn menfaatlerini ve tutkulann izlemesi deildi.
Yasal gleri blmek, siyasal meclislerin hareketini arlatrmak ve yasa-
lan gzden geirmek iin bir istinaf mahkemesi oluturmak, ite tm bun
lar Birleik Devletlerde gncel olarak iki meclisli yapnn ortaya koyduu
avantajlardr.
Zaman ve deneyim Amerikallara, bu avantajlannn zededii gibi, yasama

45 M assachusettste Senaton u n h ib ir id ari grevi yo ktu r.

46 N ew Y o rk eyaletinde olduu gibi.
kuvvetinin blnmesinin birinci derecede bir zorunluluk olduunu gstere
cektir. Bu birlemi tm cumhuriyetlerde sadece Pennsylvania bata tek bir
meclis kurmay denedi. Halkn egemenlii dogmasnn mantksal sonular
n takip eden Franklinin kendisi bu duruma mdahale etti. Bylelikle yasay
deitirmek ve iki meclis oluturmak zorunda kalnd. Yasama kuvvetinin b
lnmesi ilkesi son onayn da ald. O halde yasama faaliyetinin birok teek
kl arasnda paylalmas zorunluluunu artk ispat edilmi bir hakikat olarak
dnebiliriz. Antik cumhuriyetlerde neredeyse hi bilinmeyen, birok yce
hakikat gibi tesadfen dnyada iler hale gelen ve ou modem halkn bilme
dii bu teori, sonuta gnmzn siyaset biliminde bir aksiyom haline geldi.

Eyaletin Yrtme Kuvveti zerine

Bir Amerika eyaletinde vali nedir?Yasama meclisine gre hangi pozisyonlar alr?
- Haklar ve devleri nelerdir? - Onun halktan bamszl.

Eyaletin yrtme kuvvetinin temsilcisi validir.

Tem silci kavramn ylesine kullanmyorum. Eyaletin valisi aslnda y
rtme kuvvetini temsil eder ama bu kuvvetin sadece baz haklarn uygular.
Vali olarak atanan en st dzey grevli, yasama meclisinin yanna bir ara
c ve bir danman olarak yerleir. Valinin, yasama meclisinin manevralann
durdurmaya veya en azndan kendi istei dorultusunda yavalatmaya ola
nak tanyan veto hakk vardr. Yasal teekkle lkenin ihtiyalarn anlatr ve
bu ihtiyatan gidermek iin ona kullanlmasnn yararl olduunu dnd
yollan gsterir. Btnyle tm ulusu ilgilendiren her trl giriim iin,
bu eyaletin isteklerinin doal uygulaycsdr.47 Yasama meclisinin yoklu
unda, eyaleti iddetli darbelerden ve ngrlemeyen tehlikelerden koru
mak iin gerekli nlemleri almak zorundadr.
Vali eyaletin tm askeri kudretini elinde bulundurur. Tm milislerin ko
mutandr ve asker gcn de lideridir.
nsanlann yasaya bahetmek konusunda anlatklar kararlann kuvveti ta
nnmadnda, vali eyaletin maddi gcnn bana geer; direnii sona erdi
rir ve allm dzeni yeniden kurar.
Ayrca, vali kentlerin ve idari blgelerin idaresine dahil olmaz veya en
azndan sadece sulh hkim lerinin atanmasyla dolayl olarak bu idarenin
paras olur. Bu hkimleri atadktan sonra da grevden alamaz.48

47 P ratikte, yasam a m e clisin in tasarlad tm g iriim le ri uygulayan k i i h er zaman v a li deildir.

Yasam a m eclisin in b ir ilk e y i oyladnda, bu ilk e n in uygulam asn denetlem ek i in zel g revli
ler atad s k s k grl r.
48 B iro k eyalette, su lh h kim le ri v a lile r tarafndan atanm az.
 Vali seilen bir st dzey grevlidir. Genel olarak valinin, kendisini seen
ounlua tamamen bal kalacak ekilde, sadece bir veya iki yl iin seil
mesine zen gsterilir.

Birleik Devletlerde dari Ademimerkeziyetin Siyasal Etkileri zerine

Hkmetin merkeziyeti ve idarenin merkeziyeti arasnda yaplan ayrm - Birleik

Devletlerde idari merkeziyet yoktur am a hkmetin merkeziyeti sz konusudur -
Birleik Devletlerde idari ademimerkeziyetten doan can skc etkiler - Bu dze
nin idari avantajlar - Avrupadan daha az dzenli, daha az bilgili, daha az aydn
ve daha byk olan toplumu idare eden g - Bu dzenin siyasal avantajlar - Bir
leik Devletlerde her yerde yurt kendisini hissettirir-Ynetilenlerin hkmete ver
dii destek - Sosyal devlet demokratik olduu lde daha zorunlu hale gelen ta
ra ku ru m lan -N e d en ?

Merkeziyet gnmzde durmakszn tekrar ettiimiz ve genellikle kimsenin

anlamn aratrmad bir kavramdr.
Buna karn birbirlerinden tamamen ayr iki merkeziyet tr vardr ve
bunlan iyi kavramak nemlidir.
Baz menfaatler ulusun tm ksmlarnda ortaktr, mesela geneli ilgilendi
ren yasalann oluturulmas ve halkn yabanclarla ilikileri.
Bazlar da ulusun belirli blmlerine zgdr, mesela kentle ilgili giri
imler.
Genel menfaatleri ynetme kudretini tek bir yerde veya tek bir elde topla
mak, hkmetin merkeziyeti olarak adlandrdm eyi kurmaktr.
Kentin menfaatlerini ynetme kudretini ayn ekilde toplamak da idari
merkeziyet olarak adlandrdm eyi kurmaktr.
Bu iki tr merkeziyetin birbirlerine kart noktalar vardr. Ama her bi
rinin alann tikel olarak ilgilendiren konular btnl iinde ele alrsak,
bunlar ayrt etmeyi kolayca baanrz.
Hkmetin merkeziyeti idari merkeziyetle birletii zaman onun devasa
bir g kazandn anlyoruz. Bu durumda, bu merkeziyet insanlar kendi
iradelerini tamamen ve srekli olarak hesaba katmamaya; sadece bir defal
na ve bir ey iin deil, her konuda ve her gn itaat etmeye altnr. By
lelikle onlar sadece gle evcilletirmez, ayn zamanda onlar birbirlerinden
yaltr ve sonra da tek bir kitle altnda toplar.
Bu iki eit merkeziyet karlkl olarak birbirlerine yardmda bulunur
lar ve birbirlerini ekerler; ama bunlarn ayrlamaz olduklanna inanmak is
temiyorum.
XIV. Louis dnemindeki Fransa, tahayyl edebileceimiz hkmetin mer
keziyetinin en byn grd, nk ayn kii hem genel yasalar yap
yordu hem de onlar yorumlama kudretine sahipti, hem de darda Fran
say temsil edip, onun adna hareket ediyordu. O, devlet benim ! diyordu
ve haklyd.
Buna karn XIV. Louis dneminde bugnknden ok daha az idari mer
keziyet vard.
Gnmzde hkmetin merkeziyetinin ok yksek bir dereceye ulat
bir iktidar olarak ngiltereyi grrz: Devlet burada tek bir insanm gibi
hareket eder; istediinde devasa kitleleri harekete geirir, bir araya getirir ve
kudretinin etkisini istedii her yere tar.
Elli yldan beri byk eyler baaran ngilterede idari merkeziyet yoktur.
Bana gre, gl bir hkmet merkeziyeti olmakszn bir ulus ne yaaya
bilir ne de geliebilir.
Ama idari merkeziyetin, ona boyun een halklarn gcn kesmeye yat
kn olduunu dnyorum, nk bu merkeziyet durmakszn halklar ara
snda ehrin tinini azaltmaya alr. u doru ki idari merkeziyet belirli bir
ada ve belli bir yerde ulusun mevcut tm glerini toplamay baarr ama
glerin yeniden retilmesine zarar verir. arpma durumunda zafer ka
zandrr ve uzun vadede gcn azaltr. O halde, bu merkeziyet, hayranlk
verici ekilde bir insann geici grkemine katkda bulunabilir ama bir hal
kn kalc refahna hibir katkda bulunamaz.
Merkeziyet bulunmadnda bir devletin eyleyemeyeceini sylediimiz
zaman dikkat etmemiz gerekir, zira burada neredeyse her zaman farknda
olmakszn hkmetin merkeziyetinden bahsederiz. Alman mparatorlu
unun glerinden yeterince faydalanmadn herkes syler. Doru. Ama
neden? nk ulusal g orada asla merkezilememiti; nk devlet genel
yasalarna itaat ettirmeyi asla baaramamt; nk bu devasa teekklden
ayr blgelerin, tm yurttalar ilgilendiren konularda bile mterek otorite
nin temsilcisine yardm etmeyi reddetme hakk veya olana her zaman var
d; baka kavramlarla sylersek, nk hkmetin merkeziyeti sz konusu
deildi. Ayn tespit Ortaaa da uygulanabilir: Feodal toplumun her trl
sefaletinin rettii ey, sadece idare etme deil, ayn zamanda hkmet et
me kudreti binlerce kii arasnda paylatrlm ve binlerce paraya ayrlm
t; hkmet merkeziyetinin yokluu, Avrupa uluslarnn herhangi bir amaca
doru gl bir biimde ilerlemesini engelliyordu.
Birleik Devletlerde idari merkeziyetin olmadn grdk. Hiyerarinin
izlerini burada bouna ararsnz. Ademimerkeziyetin, hibir Avrupa ulusu
nun derin bir tedirginlik olmakszn katlanamayaca bir dereceye ulatn
ve Amerikada bile can skc etkiler dourduunu dnyorum. Ama Bir
leik Devletlerde hkmetin merkeziyeti en yksek derecede var olur. Ulu
sal kuvvetin, Avrupann hibir eski monarisinde olmad kadar bir elde
toplandn kantlamak kolay olurdu. Her bir eyalette sadece yasalar yapan
tek bir teekkl vardr; siyasal yaam kendi etrafnda yaratabilecek sade
ce tek bir kuvvet vardr; ama ayn zamanda Amerikallar genel olarak, semt
veya idari blge meclislerini bununla birletirmekten kandlar, nk bu
meclislerin idari yetkilerini aabileceklerinden ve hkmetin ileyiine en
gel olabileceklerinden korktular. Amerikada eyaletlerin yasama organlar
nn [bu ulusal tek kuvvete] direnebilecek hibir kudreti yoktur. Hibir ey
onu yolundan alkoyamaz, ne ayrcalklar, ne yerel dokunulmazlklar, ne ki
isel etkiler, ne de akln otoritesi, nk o akln biricik temsilcisi olduunu
iddia eden ounluu temsil eder. O halde onun eyleminin kendi iradesin
den baka snn yoktur. Onun yannda ve elinin altnda, kaba g yardmy
la memnuniyetsiz olanlar itaate zorlamak zorunda olan yrtme kuvvetinin
temsilcisi bulunur.
Zayflk sadece hkmetle ilgili ilerin baz detaylannda grlr.
Amerikan cumhuriyetlerinin aznlklar bastrmak iin daimi bir ordu g
c yoktur ama aznlklar imdiye kadar sava yaplacak hale getirilmediler ve
henz bir ordunun gereklilii hissedilmiyor. Devlet yurttalar zerinde et
kide bulunmak iin ska kentin veya idari blgenin grevlilerini kullanr.
Bylelikle, rnein New Englandda kentin st dzey yardmcs vergileri da
tr; yine kentin vergi tahsildan bunlan toplar; kentin kasa memuru da bun-
lan devlet hzinesine ulatnr ve yaplan ikyetler de olaan mahkemeler
de grlr. Byle bir vergi toplama tarz ar ve kapsamldr; aslnda byk
maddi ihtiyalan olan bir hkmetin ileyiini de her an engelleyebilir. Ge
nel olarak, hkmetin, kendi yaam iin gerekli her eyi yapmak zere ken
disi tarafndan seilmi, kendisinin grevden alabilecei memurlarnn ve
hzl i grme formlannn olmasn istemek zorundayz; ama Amerikada ol
duu gibi rgtlenmi bir merkez kuvvet iin ihtiyalan dorultusunda da
ha enerjik ve daha etkili eylem biimlerini devreye sokmak kolay olacaktr.
O halde, ska tekrar edildii gibi, Birleik Devletlerde merkeziyet olma
d iin yeni dnyann cumhuriyetleri yok olmayacaklardr; Amerikan h
kmetinin yeterince merkezilememi olmaktan ok, an merkezilemi ol
duunu iddia edebiliriz; bunu daha sonra kantlayacam. Yasama meclisle
ri her gn hkmetten arta kalanlan yiyip bitirir; Szlemenin yapt gibi,
bunlan kendinde toplamaya alr. Bylelikle merkezilemi olan toplumsal
kuvvet durmakszn el deitirir, nk o, halkn kudretine baldr. Bu kuv
vet her eyi yapabildii iin ska bilgelikten ve ngrden mahrum kalr.
te bu durum onun iin tehlikelidir. O halde kendi gszl deil de, biz
zat kendi gc nedeniyle yok olma tehlikesiyle kar karyadr.
Amerikada idari ademimerkeziyet birok farkl etkiye neden oldu.
 Amerikallarn neredeyse tamamen hkmeti idareden izole ettiklerini
grdk; bu konuda bana salkl bir akln snrlarn amlar gibi grn
yorlar; nk ikincil ilerde bile dzen ulusal bir menfaattir.49
lkenin deiik noktalan zerinde sabit bir makama yerlemi ve kendile
ri araclyla mterek drtleri yayabilecei idari memurlan olmayan dev
let, nadiren genel polis kurallarn oluturmaya alr. Oysa, bu kurallara
ynelik ihtiya kendisini derinden hissettirir. Avrupal ska bunun yoklu
una dikkat eker. D grne egemen olan bu dzensizlik grnm ilk
bakta onu toplumda tam bir anari olduuna ikna eder; sadece olaylan da
ha derinden inceleyerek bu yanlgsndan kurtulur.
Baz giriimler devleti ilgilendirir ve buna karn yerine getirilemezler,
nk bu giriimleri ynetecek ulusal bir idare yoktur. Kentlerin ve idari
blgelerin eline braklan, seilmi ve geici faillere teslim edilen bu giriim
ler hibir sonu alamazlar veya kalc bir ey retemezler.
Avrupada merkeziyet partizanlar, hkmetin yerel blgeleri onlarn ken
di kendilerini idare etmelerinden daha iyi idare edeceini savunurlar: Mer
kez hkmet aydnlanm, yerel blgeler ise bilgisiz olduu zaman, birin
cisi etkin olmaya ve kincisi ise itaat etmeye alkn olduu zaman bu do
ru olabilir. Hatta bu iki eilim arttnda ve bir tarafn kapasitesi dier tara
fn ise kapasitesizlii belirgin olduunda, merkezilemenin glenmesini an
lyoruz.
Ama Amerikadaki gibi halk aydnlanm, menfaatlerinin farknda ve bun
lar zerine dnmeye alkn olduu zaman bu durumu yadsyorum.
Tersine bu durumda yurttalann kolektif gcnn, toplumsal refah sa
lamak iin her zaman hkm etin otoritesinden daha kuvvetli olacana
inandm.
Uyuyan bir halka sahip olmad tutkular ve aydnl vermek iin, onu
uyandrma yolunu kesin bir biimde gstermenin zor olduunu itiraf ediyo
rum; insanlar kendi meseleleriyle ilgilenmek zorunda olduklanna ikna et
menin etin bir i olduunu yok saymyorum. Onlarn, mterek evlerinin
onanmyla bir mahkemenin terifatlannm aynntlanna gre daha az ilgilen
melerini salamak zahmetli olacaktr.
Ama ayn zamanda merkez idare, ilk elden ilgili olanlann zgr birarada-
lnn tamamyla yerine getiinde, yanlabilir veya yanltmak ister.

49 Bence, devleti tem sil eden otorite, k e n d isin i idare etmese b ile , yerel id areyi tefti etme h a k k n
dan vazgem ek zorunda deildir. rnein, her b ir id a ri blgede sabit b ir m akam a yerlem i h
km etin b ir fa ilin in kentlerde ve id ari blgelerdeki ilenen su la n yarg kuvvetine teslim ede
b ild i in i varsayalm , bu durum da yerel bam szl tehlikeye sokm akszm , dzen ayn biim de
s rd r lm olm az m yd ? Oysa A m e rik ada buna benzer b ir ey yo k tu r. d a ri blge m ahkem e
le rin in stnde h ib ir ey y o k tu r; ve bu m ahkem eler nlem ek zorunda o ld u klan id ari su lan n
b ilg isine adeta ans eseri sahip o lurlar.
 Merkez bir kuvvet, ne kadar aydnlanm, ne kadar bilge olursa olsun, tek
bana byk bir halkn yaamnn tm ayrntlarm kapsayamaz. Bunu ya
pamaz nk byle bir i beer gleri aar. Bu kadar deiik etkinlii ken
di olanaklaryla yaratmak ve iletmek istediinde ise bu merkez kuvvet, faz
laca eksik kalm bir sonula yetinir veya yararsz abalaryla kendi kendi
sini tketir.
u doru ki merkeziyet, uygulad eylerden bamsz olarak, insann ey
lemlerini, sonunda kendisi iin sevecei bir tek biimlilie tabi tutmay ko
layca baarr; tpk heykele tapan ve onun temsil ettii tanrsall unutan so
fular gibi. Merkeziyet gnlk ilere intizaml bir cazibe katmay; toplumsal
polisin grevlerini bilge bir ekilde keyfince ynetmeyi; toplumu aslnda ne
bir gerileme, ne de ilerleme olan bir stat quoda tutmay; toplumsal teek
klde, idarecilerin iyi dzen ve kamusal sakinlik olarak adlandrmaya al
kn olduu bir eit idari uyuukluu srdrmeyi kolayca becerir.50 Tek ke
limeyle yapmay deil, engellemeyi baarr. Toplumu derinden heyecanlan
drmak veya ona hzl bir ileyi vermek sz konusu olduunda, merkezle
me gcn kaybeder. leyiinde azck da olsa bireylerin ibirliine ihtiya
duyduunda, bu devasa makinenin zayflna arrz; merkezleme bir an
da kudretsiz bir hale dnr.
Bazen merkeziyetin umutsuz durumlarda yurttalarn yardmna bavur
may denedii olur; ama onlara yle seslenir: Benim istediim gibi, benim
istediim kadar ve kesinlikle benim istediim ynde eyleyeceksiniz. Btn
ynetmeyi dilemeksizin bu grevlerden sorumlu olacaksnz; karanlkta a
lacaksnz ve eserimi sonularna gre sonradan deerlendireceksiniz. Bu,
beer iradenin ibirliine sahip olduumuz koullarla byle deildir. Bu ira
denin ilerleyiinde zgrle, edimlerinde ise sorumlulua ihtiyac vardr.
nsan bylelikle bilmedii bir amaca doru bamsz olmakszn ilerlemek
yerine hareketsiz kalmay reddeder.
Birleik Devletlerde ska her birimize durmakszn gz kulak oluyor
mu gibi grnen bu tek biimli kurallarn bulunmamasnn sknt yaratt
n reddedemem.
Burada zaman zaman byk toplumsal kaygszlk ve kaytszlk rnekle
riyle de karlalr. Arada srada evrelerindeki uygarlkla tam bir uyumsuz
luk oluturmua benzeyen kaba iler grnr olur.
Baarl olmak iin daim bir zen ve tam bir katiyet gerektiren yararl giri

50 Bana gre in , ok m erkez b ir id arenin kend isine boyun egen h alka sunabilecei toplum sal ra
h atlk t r n n m kem m el b ir rneini sunar. G ezg in ler bize, in lile rin m utsuz b ir sakinlie,
ilerlem esi olm ayan b ir endstriye, gsz b ir istik rara ve kam usal ahlktan yo k su n maddi b ir
dzene sahip olduunu sylerler. O nlarda toplum her zam an yeterince iy id ir ama asla o k iy i
olm ayacak ekilde ile r. in A vru p allara alaca zam an, A vru p a lIla rn oray id a ri m erkeziye
tin evrende v a r olan en gzel m odeli olarak greceini tahayyl ediyorum .
imler ska yzst braklr; nk baka yerlerde olduu gibi Amerikada
da halk anlk abalarla ve apansz itkilerle hareket eder.
Elinin altnda neredeyse her eye karan bir grevli bulmaya alkn olan
Avrupal, kent idaresinin bu deiik arklarna zorla alr. Genel olarak, ya
am yumuak ve rahat hale getiren toplumsal polisin kk detaylarna
Amerikada zen gsterilmediini syleyebiliriz; ama toplumda insana zg
teminatlar baka dier her yerde olduu kadar vardr. Amerikallarda devle
ti idare eden g, daha az dzenli, daha az aydnlanm, daha az bilgili, ama
Avrupaya gre yz defa daha byktr. Szn ksas dnyada toplumsal re
fah salamak iin insanlarn bu kadar aba sarf ettii lke yoktur. Bu kadar
ok sayda ve bu kadar etkili okul; ikamet edenlerin dinsel ihtiyalaryla bu
kadar iliki iinde olan ibadethaneler; bu kadar iyi baklm kent yollar yap
may baarm bir halk bilmiyorum. O halde Birleik Devletlerde tek biim
lilik, tasarlarn kalcln, detaylara titiz bir biimde gsterilen zeni, ida
ri usullerin mkemmelliini51 aramaya gerek yoktur; burada bulunan ey,
biraz yabanl ama kudretle de dolu bir g imgesidir; rastlantlarn ama ayn
zamanda hareketlerin ve abalarn da elik ettii yaam imgesidir.
stelik istenirse, Birleik Devletlerdeki ehirlerin ve idari blgelerin, ken
di ilerindeki grevlilere gre kendilerinden uzakta bulunan ve onlara ya
banc kalacak olan merkez bir otorite tarafndan daha yararl bir biimde
idare edileceini kabul edebilirdim. Eer gerekirse, lkenin idaresi tek bir el
de toplandnda, Amerikada gvenliin egemen olacan, toplumsal kay
naklarn daha bilgece ve daha makul bir biimde kullanlabileceini syleye
bilirdim. Ama yine de Amerikallarn ademimerkeziyet sisteminden kard
siyasal avantajlar, dier sistemin yerine tercih ederdim.
Her eye ramen ayaklar zerinde duran, zevklerimin dingin olmasna
zen gsteren ve bunlar zerine dnmek ihtiyac duymakszn tm tehli

51 B irle ik D evletlerin devlet h zin e siyle , Fran san m k ile ri k a rla trrk e n , z ih n in h er zam an ol
gular ko n u su n d aki b ilg in in y e rin i tutm adn kantlayan yetenekli b ir yazar, h a k l olarak kent
btelerinde h kim olan b ir k a r k lk t rn A m e rik a lla n n yz ne v u ru r ve Fransan n blge
sel bte m odelini rn ek verd ikten sonra ekler: Yce b ir adam n kefi olan m erkezlem e saye
sinde k ra ll n b ir ucundan dierine, b y k e h irle rin olduu kadar m tevaz b u caklarn bele
diye b teleri ayn dzen ve metodu serg ilerler." te k u k u su z holandm b ir sonu bu; ama
m uhasebeleri m kem m el olan bu F ra n s z k e n tle rin in ounun h a k ik i m enfaatlerinden tama
m en bihaber o ld u k la rn , ba edilm ez b ir ilg isizli e b o u ld uklann g ryorum , yle k i toplum
orada yaam aktan ok ot gibi b y r. A y n c a bteleri m etotlu b ir biim de dzenlenm em i olan,
zellik le tek b iim li olm ayan bu A m e rik an kentlerin de, ayd n lan m , a k tif, g iriim ci b ir nfus
g ryor, burada her zam an alm a halind e olan b ir toplum u temaa ediyorum . Bu se yir beni
artyo r; n k bana gre iy i b ir h k m e tin temel am ac h alk la rn refah n salam aktr, sefalet
iin de salam b ir dzen olutu rm ak deildir. O halde kend i kendim e soruyoru m , acaba A m e
rik a n k en tlerin in refah ve devlet h zin elerinin grnteki d zensizliiyle, Fransa k entlerin in
sk n ts ve b telerin in m kem m elli ini ayn erevede deerlendirm ek m m k n m dr? H er
halkrda b iro k ktyle k arm olarak bulduum b ir iyiye gvenm iyorum ve biro k iyiyle te
la fi ed ilm i b ir ktyle kolayca teselli oluyorum .
keleri savuturmak iin admlarmdan nce hareket eden bir otoritenin var
olmasnn benim iin ne nemi var? stelik bu otorite, yolumun zerinde
ki tm dikenleri ortadan kaldrrken ayn zamanda benim zgrlmn ve
yaammn mutlak efendisidir; hareketimi ve varoluumu tamamen tekeli al
tnda tutar, yle ki o canlln yitirdiinde etrafndaki her ey de canll
n yitirir, o uyuduunda her ey de uyur, o yok olduunda her ey de lr.
inde yaayanlarn, ikamet ettikleri yerin kaderine kaytsz kalan smr
ge tr olarak kendilerini grdkleri bu eit Avrupa uluslar vardr. ok
byk deiiklikler onlarn katks olmakszn lkelerinde vuku bulur; ne
olduunu tam olarak bilmezler bile; beklerler; ans eseri olayn anlatld
n duyarlar. stelik, ehrinin zenginlii, sokann polisi, kilisesinin ve pa
paz evinin talihi onlar hi ilgilendirmez; hibir eyin kendileriyle ilikisi ol
madn ve her eyin hkmet olarak adlandrlan yabanc bir kudretli ki
iye ait olduunu dnrler. Onlara gre, kendileri, herhangi bir mlkiyet
niyetleri ve geliim fikirleri olmakszn bu mallardan yararlanma hakk olan
birisi gibi bunlardan faydalanrlar. Bu kaytszlk yle ileri gider ki, bu kii
lerden birisinin veya ocuklarnn gvenlii tehlikeye girdiinde, tehlikeden
uzaklamak yerine, kollarn aarak ulusun gelip kendisine yardm etmesini
bekler. Zaten bu insan kendi zgr iradesini tamamyla kurban etse de, onun
en ok sevdii ey itaattir. u doru ki bu insan bir satc sevinciyle boyun
eer; ama g gerilediinde, malup olmu bir dman olarak yasaya mey
dan okumaktan da zevk alr. Bylece bu insann kulluk ile dzensizlik ara
snda salndm grrz.
Uluslar bu noktaya vardklarnda, ya yasalarn ve teamllerini deitir
meleri gerekir ya da yok olmalan, nk kamusal erdemlerin kayna kuru
mutur: Burada hl zneler vardr ama orada artk yurttalar gremezsiniz.
Byle uluslar fethe hazrlanrlar. Eer dnya sahnesinden silinmezlerse,
bunun nedeni kendileri gibi veya kendilerinden daha aa dzeyde uluslar
la evrili olmalarndandr; hl ilerinde tanmlanamaz bir eit yurt igd
s kaldnda, tad ismin sama kibri ne olursa olsun, grkemli gemi
inin anlar ne kadar mphem olursa olsun, bu igd hibir eye tam ola
rak balanmakszn ihtiya olduunda muhafazakr bir drty onlara ge
irmek iin yeterlidir.
Baz halklarn iinde adeta bir yabanc gibi yaadklar yurtlarn savun
mak iin olaanst bir aba gsterdiklerini dnrsek yanlm oluruz.
Buna iyice dikkat edelim. Greceiz ki din neredeyse her zaman hepsinin te
mel drtyd.
Ulusun sreklilii, grkemi veya gnenci onlar iin kutsal dogmalar ol
du ve onlar yurtlarn koruyarak ayn zamanda iinde yurtta olduklar aziz
ehri koruyorlard.
 Trk halklar hibir zaman toplumsal meselelerin ynetiminin paras ol
mamlardr. Buna karn devasa giriimleri yerine getirmilerdir, sultanlar
nn fethinde Muhammedin dininin zaferini grmeyi ok istemilerdir. Bu
gn din ortadan kalkt; onlara sadece despotizm kald: Bylelikle onlar da
yok oluyor.
Bence, Montesquieu despotizme kendine zg bir g bahederek, ona
hak etmedii bir onuru vermitir. Tek bana despotizm hibir eyi kalc bir
biimde koruyamaz. Onu daha yakndan incelediimizde, mutlak hkmet
leri uzun mddet baarl klan ey dindir, korku deil.
Ne yaparsak yapalm, iradelerin zgr ibirlii dnda insanlar arasnda
hakiki bir kuvvet bulamazsnz. Dnyada yurttalarn evrenselliini uzun s
re ayn amaca doru ynlendirebilecek sadece yurtseverlik veya din vardr.
Yok olan inanlar canlandrmak yasalara bal deildir: Ama insanlarn
lkelerinin kaderiyle ilgilenmesini salamak yasalara baldr. nsann kalbi
ni asla terk etmeyen bu belirsiz yurt igdsn uyandrmak ve ynetmek,
bu gdy dncelerle, tutkularla, gndelik alkanlklarla ilikilendirerek
akl banda ve kalc bir duygu haline getirmek de yasalara baldr. Bunu
denemek iin ok ge olduunu sylemiyoruz; uluslar insanlarla ayn biim
de yalanmazlar. Bu uluslarn barnda doan her bir kuak, yasa koyucu
nun eline sunulan yeni bir halk gibidir.
Amerikada en ok hayran olduum ey, ademimerkeziyetin idari etkile
ri deil, siyasal etkileridir. Birleik Devletlerde yurt her yerde hissedilir. Ka
sabalardan Birlikin btnne kadar yurt bir ihtimam konusudur. kamet
edenler lkelerinin menfaatlerine kendilerininmi gibi balanrlar. lkenin
grkemiyle vnrler; kazand baarlan, kendi eserlerini grrler ve by
lelikle ykselirler; faydalandklan genel refahtan memnun olurlar. Burada
ikamet edenin yurduna ynelik duygusu, ailesi iin hissettii duyguya ben
zer ve aslnda bir eit egoizm iinde devletle ilgilenir.
Avrupal ska kamu grevlisinde sadece gc grr; Amerikal ise huku
ku. O halde Amerikada insann insana itaat etmediini, ama adalete veya ya
saya itaat ettiini syleyebiliriz.
Sonuta bu insan ska abartlan ama neredeyse her zaman kurtarc olan
bir sany kendi kendine kavrar. Kendisine her ey iin yeterli gibi grnen
kendi glerine korkmakszn gvenir. Bir kii herhangi bir giriim fikrini
tasarlar; bu giriim toplumun rahatlyla dorudan ilgili olsa da, yardm is
temek iin kamusal otoriteye bavurma fikri aklna gelmez. Plann bildirir,
uygulamaya koyar, bireyleri kendisine yardma arr ve tm engellere kar
gs gse mcadele eder. Kukusuz sk sk devletin yapacandan daha
az iyi bir sonu alr ama uzun vadede her trl bireysel giriimin sonucu h
kmetin alabilecei sonutan ok daha iyidir.
 idari otorite, idare edilenlerin yanma yerletii ve bunlar adeta kendi ken
dilerine temsil ettikleri gibi, herhangi bir kskanlk ve kine de neden olmaz.
dari otoritenin eylem aralar snrl olduundan, herkes sadece ona gve-
nemeyeceini hisseder.
O halde, idari kuvvet yetkilerinin snrlar iinde mdahalede bulundu
undan, asla kendisini Avrupada olduu gibi yzst braklm durumda
bulmaz. Kamunun temsilcisi mdahale edecei iin bireylerin devlerinin
sona erdiine inanmazlar. Tersine herkes onu ynlendirir, ona destek olur
ve onu destekler.
Toplumsal glerin eylemine katlan bireylerin eylemi, en merkez ve en
verimli idarenin uygulama durumundan mahrum kalmasna neden olur (I).
leri srdm eyi desteklemek iin birok olguyu aktarabilirim; ama sa
dece bir tek rnekle yetinerek en iyi bildiimi seeceim.
Amerikada sulular bulmak ve onlar izlemek iin otoritenin hizmetine
sunulan aralar ok az saydadr.
idari polis yoktur; pasaportlar bilinmez. Birleik Devletlerde adli polis bi
zimkiyle karlatrlamaz; savcln failleri de az saydadr, her zaman tah
kikat inisiyatifleri yoktur; soruturmalar hzl ve szldr. Buna karn ba
ka hibir lkede suun bu kadar nadiren cezalandrlmadan kald konu
sunda phe duyarm.
Bunun nedeni udur: Herkes suun kantlarn ulatrmaya ve suluyu ya
kalamaya alr.
Birleik Devletlerde geirdiim gnlerde, byk bir cinayetin ilendii
bir idari blgede ikamet edenlerin, sulunun yakalanmas ve mahkemeye
karlmas iin spontane bir biimde komiteleri bilgilendirdiklerini grdm.
Avrupada bir sulu, kafasn iktidarn faillerinden saklamak iin mcade
le eden bir talihsizdir; nfus adeta bu mcadeleye katlr. Amerikada ise su
lu beeriyetin dmandr ve o karsnda tam olarak insanl bulur.
Tm halklar iin yararl olan yerel kurumlara gveniyorum; ama bana y
le geliyor ki, bu kuramlarn hibirinin toplumsal devletin demokratik olma
sndan baka reel bir ihtiyac yoktur.
Bir aristokraside, zgrln ortasnda belli bir dzenin srdrldne
her zaman eminizdir.
Kaybedecekleri ok ey olan ynetenler iin dzenin byk bir nemi
vardr.
Ayn zamanda bir aristokraside halkn despotizmin arlklarndan ko
runduunu syleyebiliriz, nk orada despota direnmeye hazr rgtl
gler her zaman vardr.
Yerel kurumlan olmayan bir demokrasi byle ktlklere kar hibir ga
ranti tamaz.
 Kk konularda zgrl kullanmay bilmeyen ounluun byk ko
nularda onu desteklemesini nasl salayabiliriz?
Her bir bireyin zayf olduu ve bireylerin hibir mterek menfaat etrafn
da birlemedii bir lkede tiranla nasl direnilir?
O halde babozukluktan korkanlar ve mutlak iktidardan kuku duyan
lar ayn zamanda yerel zgrlklerin aamal olarak gelimesini istemek zo
rundadrlar.
stelik una inanyorum: dari merkeziyetin boyunduruuna dmeye en
ak olan uluslar toplumsal durumu demokratik olanlardr.
Birok neden bu sonuca katkda bulunur ama aralarndan unlar syle
yelim:
Bu uluslarn deimez eilimi, hkmetle ilgili her trl kuvveti doru
dan halk temsil eden tek bir iktidarn elinde birletirmektir, nk halkn
tesinde, sadece mterek bir kitleyle btnlemi eit bireyleri alglarz.
Bu iktidar, hkmetin her trl ayrcalyla kapland zaman, idarenin
ayrntl ilerine nfuz etmemesi ok zordur ve zamanla bunu yapma olana
n bulmaktan geri duramaz. Biz kendi aramzda buna ahidiz.
Fransz Devriminde, kartrlmamas gereken kart ynde iki hareket
vard: bir tanesi zgrlkten yanayd, dieri de despotizmden.
Eski monaride kral tek bana yasay yapyordu. Egemen iktidarn altn
da baz yerel kurum kalntlar yan yklm halde bulunuyordu. Bu yerel ku
rumlar tutarszd, kt dzenlenmiti ve ounlukla samayd. Aristokrasi
nin elinde bunlar bazen bask aralar oluyorlard.
Aslnda devrim, hem kralla kar hem de yerel kurumlara kar ilan
edildi. Kendisini nceleyen her eye, mutlak iktidara ve iddetini yattra
bilecek eye ayn kini besledi; devrim hem cumhuriyeti hem de merkezi
yetiydi.
Fransz Devriminin bu iki zellii, mutlak iktidar yandalarnn zenle
kendilerine mal ettikleri bir olgudur. Onlar idari merkeziyeti savunurken
grdnzde, despotizmin lehine altklarna m inanyorsunuz? Kesin
likle hayr, devrimin en byk kazanmlanndan birisini savunurlar (K). Ay
n biimde hem halk hem de halkn haklanmn dman, hem gizlice tiran-
lm hizmetisi hem de zgrlk olabiliriz.
Yerel zgrlkler sistemini en yksek derecede gelitiren iki ulusu ziyaret
ettim ve bu uluslan blen partilerin temsilcilerini dinledim.
Amerikada gizlice lkelerinin demokratik kuramlarn ykmak isteyen in
sanlarla karlatm. ngilterede aka aristokrasiye saldran baka insanlar
grdm; ama yerel zgrlklerin nemini fark etmeyen bir kiiyle bile kar
lamadm.
Bu iki lkede devletin ktlklerinin saysz deiik nedene baland
n grdm ama bu ktlklerin asla kentsel zgrlklere balandn gr
medim.
Yurttalarn yurtlarnn grkemini veya refahn birok farkl nedene ba
ladn ve ayn zamanda hepsinin ilk sraya ve btn dier avantajlarn n
ne yerel zgrlkleri koyduunu duydum.
Dinsel doktrinler, siyasal teoriler konusunda birbirleriyle anlamayan ve
doal olarak birbirlerinden ayr olan bu insanlarn hepsinin tek bir olgu et
rafnda, yani her gn gzleri nnde olduundan en iyi biimde yarglaya
bildikleri tek bir olgu zerinde anlamalanna gvenmeli miyim ve bu olgu
yanl olabilir mi?
Sadece yerel kurumlan az olan veya hi olmayan halklar bu kurumlann
yararlln yadsrlar; yani sadece ondan hi haberi olmayan ve onun arka
sndan konuanlar.
 BRLEK DEVLETLERDE YARGI KUVVET VE
O n u n S y a s a l T o p lu m z e r n d e k ETKisi z e r ne

Anglo-Amerikallar, kendilerini dier halklardan ayran tm zelliklerini yarg kuv

vetinde muhafaza ettiler - Buna karn bu kuvveti byk bir siyasal kuvvet haline
dntrdler Nasl? Anglo-Amerikallarn adli sistemi dierlerinden nasl ay
rlr? -A m e rik a n yarglar neden yasalar anayasaya aykr ilan etme hakkna sa
hiplerdir? - Bu yarglar bu hakk nasl kullanrlar? - Bu hakkn suistim alini engel
lemek iin yasa koyucu tarafndan alnan nlemler.

Yarg kuvvetine btnyle bir ksm ayrmak zorunda olduumu dn

yordum. Zira bana gre onun siyasal nemi o kadar byk ki, geerken on
dan bahsetmek okuyucularn gznde onun deerini drmek anlamna
gelecekti.
Amerikadan baka konfederasyonlar vardr; yeni dnyann kylarn
dan baka yerlerde cumhuriyetler grdk; temsil sistem Avrupann bir
ok lkesinde kabul edildi; ama imdiye kadar dnyann hibir lkesi
nin Amerikallarn kurduu biimde yarg kuvvetini oluturmadn d
nyorum.
Bir yabancnn Birleik Devletlerde en zor anlayaca ey yargnn organi
zasyonudur. inde yargcn otoritesine bavurulmayan siyasal bir olay nere
deyse yoktur ve yabanc kii buradan doal olarak u sonucu karr: Birleik
Devletlerde yarg ilk siyasal kuvvetlerden birisidir. Ardndan bu kii mah
kemelerin oluumunu incelediinde, burada hemen adli yetkiler ve alkan
lklar kefeder. Ona gre yarglar sadece tesadfen kamusal meselelere d
hil olurlar ama bu tesadfi durum her gn gerekleir.
Paris Yksek Mahkemesi uyanda bulunduunda ve bir ferman tescil et-
meyi reddettiinde, rvet alan bir grevliyi mahkemeye celp ettiinde, yar
g kuvvetinin siyasal eylemini aka kavrarz. Ama Birleik Devletlerde bu
na benzer bir ey olmaz.
Amerikallar, yarg kuvvetine tanmaya alkn olduumuz tm zellikle
ri bu kuvvette korur. Bu kuvveti, iinde hareket etmeye alk olduu evre
de tam olarak kapal tutar.
Tm halklarda yarg kuvvetinin ilk zellii hakemlik etmektir. Mahke
mede dava alabilmesi iin itiraz gerekir. Yarg olmas iin dava gerekir. O
halde bir yasa itirazla karlamadnda yarg kuvvetinin onunla megul ol
masna gerek yoktur. Yarg kuvveti var olur ama bu yasay grmez. Bir yar
g, bir dava srasnda, bu davayla ilgili bir yasay eletirirse, yetkilerinin s
nrlarn geniletir ama bu snrlar amaz, nk onun davay sonulandr
mak iin adeta yasay yarglamas gereklidir. Herhangi bir davadan hareket
etmeksizin bir yasa ilan ettiinde ise, tamamen yetki alann aar ve yasama
kuvvetinin alanna girer.
Yarg kuvvetinin ikinci zellii ise, genel ilkeler zerine deil de, tekil
olaylar zerine kararn bildirmesidir. Bir yarg, tekil bir sorunu zerek,
genel bir ilkeyi -b u ilkenin tm sonularnn ayn sonuca ulatndan emin
olarak- yktnda, ilke verimsiz hale gelir ve yarg da doal yetki emberi
iinde kalr; ama yarg tekil bir olay dikkate almakszn dorudan genel il
keye saldrdnda ve onu yktnda, tm halklarn ona verdii yetkileri a
m olur: Bylelikle belki de bir yksek grevliden daha nemli ve daha ya
rarl olmu olabilir ama artk yarg kuvvetini temsil etmez.
Yarg kuvvetinin nc karakteri sadece kendisine bavurulduunda ve
ya kendisi haberdar edildiinde hareket etmesidir. Bu zellik genellikle di
erleriyle birlikte grlr. Buna karn, istisnalar dnda, bu zellii bal
ca zellik olarak dnebiliriz. Doas gerei yarg kuvveti hareketsizdir; de
vinmesi iin onu harekete geirmek gerekir. Ona bir su bildirilir ve o da
suluyu cezalandrr; ona bir adaletsizlii dzeltmek iin bavurulur ve o da
dzeltir; ona bir edim sunulur ve o da bu edimi yorumlar; ama kendi ken
dine sulular takip etmez, adaleti aramaz ve olgular incelemez. Eer yarg
kuvveti kendisi inisiyatif alrsa ve yasalan denetlemeye giriirse, pasif doa
sna adeta iddet uygulam olur.
Amerikallar yarg kuvvetinde bu ayr zellii korudular. Amerikan
yargc sadece anlamazlk olduunda devreye girer. Sadece tekil olaylarla il
gilenir ve eylemek iin her zaman kendisinin haberdar edilmesini beklemek
zorundadr.
O halde Amerikal yarg, dier uluslarn yksek adli grevlilerine benzer.
Buna karn, devasa bir siyasal kuvvete de sahiptir.
Bu kuvvet nereden gelir? Ayn yetkiler iinde hareket eder ve dier yarg
lar gibi ayn yollar kullanr; peki neden dier yarglarn sahip olmad bir
kudrete sahip olur?
Bunun nedeni sadece u olgudan kaynaklanr: Amerikallar, yarglanna
kararlarn yasa la r zerine deil, anayasa zerine dayandrma hakkn tan
mtr. Baka kelimelerle sylersek, yarglarn, kendilerine anayasaya aykr
grnen yasalar uygulamama olanaklar vardr.
Benzer bir hakkn, kimi zaman baka lkelerin mahkemeleri tarafndan
dile getirildiini biliyorum ama bu hak onlara asla verilmedi. Amerikada, bu
hak tm kuvvetler tarafndan tannr; buna kar kan tek bir taraf veya tek
bir insanla karlamazsnz.
Bunun aklamas Amerikan Anayasasnn temel ilkesinde aranmak zo
rundadr.
Fransada anayasa deimez veya yle olduu varsaylan bir eserdir. Hibir
kuvvet onu deitiremez: Kabul edilen teori byledir (L).
ngilterede anayasay deitirme hakk parlamentoya tannmtr. O hal
de ngilterede anayasa durmakszn deiebilir veya daha ok hi var olmaz.
Parlamento ayn zamanda yasama teekkl de olduundan, kurucu teek
kldr (M).
Amerikada siyasal teoriler daha basittir ve daha rasyoneldir.
Amerikan Anayasas, Fransadaki gibi deimez olarak dnlmemi
tir; ngilteredeki gibi toplumun olaan kuvvetleri tarafndan da deitirile
mez. O, halkn iradesini temsil eden, sradan yurttalar olarak yasa koyucu
lar balayan, ama kurulmu olan formlar takip ederek ngrlen belli du
rumlarda halkn iradesiyle deiebilen ayr bir eserdir.
O halde Amerikada anayasa deiebilir; ama var olduu srece tm kuv
vetlerin kaynadr. stn g sadece ondadr.
Bu farklarn, alntladm bu lkede yarg teekklnn durumunu ve
haklarn nasl etkileyeceini grmek kolaydr.
Eer Fransada mahkemeler, anayasaya aykr bulduklar temel zerin
de yasalara itaatsizlik edebilselerdi, kurucu kuvvet reel olarak onlann elin
de olurdu, nk kimsenin deitiremeyecei bir anayasay yorumlama hak
kna sahip olmu olacaklard. Bylelikle yarg kuvvetinin zayflklan bunla
ra izin verdii mddete, ulusun yerine geeceklerdi ve toplum zerinde ta
hakkm kuracaklard.
Anayasaya aykn yasalan aklama hakkn yarglara vermeyi reddederek,
aslnda dolayl bir biimde yasama teekklne anayasay deitirme hakk
n verdiimizi biliyorum, zira yasama teekklnn artk kendisini durdura
cak yasal bir engeli yoktur. Ama halkn anayasasn deitirme kudretini, sa
dece kendisini temsil eden baka insanlara vermektense halkn iradesini ya-
nm yamalak temsil eden insanlara vermek daha iyidir.
 Ingiliz yarglarna yasama teekklnn iradesine direnme hakk vermek
de bir o kadar samadr, nk yasay yapan parlamento ayn zamanda ana
yasay da yapar ve sonu olarak hibir durumda bu kuvvetten kan bir
yasay anayasaya aykr bir yasa olarak adlandramayz.
Bu muhakemelerin ikisi de Amerikada uygulanamaz.
Birleik Devletlerde anayasa, yasa koyucularna olaan yurttalar olarak
hkmeder. O halde anayasa yasalarn birincisidir ve bir yasayla deitirile
mez. Bylelikle mahkemelerin, yasalardansa anayasaya itaat etmesi yerinde-
dir. Yarg kuvvetinin z tam da buradadr: Anayasaya sk bir biimde ba
l olan meru hkmler arasnda seim yapmak, adeta yarglarn doal hak
kdr.
Fransada da anayasa aslnda yasalarn birincisidir ve yarglar kararlarna
temel olarak onu gsterme hakkna ayn biimde sahiplerdir; ama bu hak
k uygulayarak, kendi haklanndan daha kutsal olan baka bir hakk ktye
kullanamazlar: kendisi adna eyledikleri toplumun hakk. Burada olaan akl
devlet akl nnde boyun emek zorundadr.
Anayasasn deitirerek, yarglarn her zaman itaate zorlayabilen bir
ulus olan Amerikada, Fransadaki gibi bir tehlikeden korkmaya gerek yok
tur. Bu noktada, o halde siyaset ve mantk uyumludur ve halk ile yarg da
ayn ekilde ayrcalklarn korurlar.
O halde, Birleik Devletlerin mahkemelerinde, yargcn anayasaya aykr
bulduu bir yasa ileri srldnde, yarg bunu uygulamay reddedebilir.
Bu kuvvet sadece Amerikan yksek yarglanna zgdr ama ayn zamanda
buradan byk bir siyasal etki de ortaya kar.
Aslnda yaratl gerei uzun sre boyunca adli analizden kurtulabilen
ok az sayda yasa vardr nk bireysel bir menfaate zarar vermeyen ve da
vaclarn mahkemelerde celp edemedikleri veya etmek zorunda olmadkla
r ok az yasa vardr.
Oysa yargcn bir davada bir yasay uygulamay reddettii gn, bu yasa ah
lki gcnn bir ksmn o anda kaybeder. Bylelikle karna zarar verilen
ler, yasaya itaat etme ykmllnden kanmann bir yolu olduundan
haberdar olurlar: Davalar oalr ve yasa gcn kaybeder. O zaman u iki
eyden birisi olur: Ya halk anayasasn deitirir ya da yasama meclisi yasa
sn iptal eder.
O halde Amerikallar mahkemelerine devasa bir siyasal kudret bahetmi-
lerdir; ama yarglar sadece adli yollarla yasalara meydan okumaya zorlaya
rak, bu kudretin tehlikelerini ok azaltmlardr.
Eer yarg, teorik ve genel bir biimde yasalara meydan okuyabilseydi,
inisiyatif alabilseydi ve yasa koyucuyu sansrleyebilseydi, siyasal sahneye
srayabilirdi; bir partinin destekisi veya dman olarak, lkeyi blen tm
tutkular mcadeleye katlmaya arabilirdi. Ama yarg yasaya kark bir
anlamazlk ve tekil bir uygulama zerinden saldrdnda, saldrnn nemi
ni ksmen kamunun baklarndan kurtarr. Kararnn amac sadece bireysel
bir menfaatle ilgilidir; yasa sadece tesadfen yara alm olur.
Ayrca eletirilmi olan yasa yok edilmez: Ahlki gc azalr, ama maddi
etkisi askya alnmaz. Sadece yava yava ve yinelenen mahkeme emirleriyle
nihai olarak yasa pes eder.
stelik tekil menfaati, yasalar itham etmeye tevik etmekle sorumlu tu
tarak, yasayla yaplan dava ile insanla yaplan davay skca balayarak, y
rrlkteki yasalara dncesizce saldrlamayaca garanti altna alnr. Bu
sistemde, yrrlkteki yasalar partilerin gndelik saldrlarna maruz kal
maz. Yasa koyucunun hatalarna iaret ederek, reel bir ihtiyaca boyun eilir:
Olumlu ve nemli bir olgudan hareket edilir, nk saldn, bir davaya da
yanmak zorundadr.
Amerikan mahkemelerinin bu eyleme biimlerinin, kamusal dzen iin
ok uygun olmasnn yannda ayn zamanda zgrlk iin de en uygunu
olup olmadn bilmiyorum.
Yarg, yasa koyucuya dorudan doruya saldrabilse de, saldrmaya e
kindii zamanlar vardr; partizan ruhunun onu her gn cesaretli olmaya ite
bilecei zamanlar da vardr. Bylece yasalann kendisinden tredii iktidann
zayf olduu zamanlarda yasalara saldnlar olabilecei gibi, iktidann gl
olduu zamanlarda sylenmeksizin bu yasalara boyun eilebilecektir; yani
yasalara sayg duymak daha yararl olduunda onlara sk sk saldrlacaktr
ve onlar adna zulmetmek kolay olduunda ise bunlara sayg duyulacaktr.
Ama Amerikan yargc kendisine ramen siyasal alana tanmtr. Sade
ce yargda bulunaca bir dava olduu iin yasay yarglar ve kendisini dava
y yarglamaktan alkoyamaz. Yargcn zmek zorunda olduu siyasal sorun
davaclann menfaatlerine baldr ve bu sorunu, yargcn davaya bakmaktan
kanma karar almakszn, zmeyi reddedemez. Yarg, mesleinin gerek
tirdii devleri yerine getirerek, yurttalk edimini yerine getirir. u doru
dur ki, yasama meclisi zerinde mahkemeler tarafndan uygulanan bu adli
eletiri fark gzetmeksizin tm yasalara yaylamaz, nk bir davada net bir
biimde formle edilen bu eit bir itiraza neden olmayacak yasalar vardr.
Benzer bir itiraz mmkn olduu zaman, bunu mahkemeye tayacak kim
seyle karlalmamak da olasdr.
Amerikallar bu mkl durumu ska hissettiler ama her halkrda ona
tehlikeli bir etki alan sunmaktan korktuklan iin zm eksik braktlar.
Amerikan mahkemelerine atfedilen yasalann anayasaya ayknln ifade
etme kuvveti, kendi sm rlann bilen bu kuvvet hl, siyasal meclislerin ti-
ranlma kar imdiye kadar ykseltilmi en kudretli bariyerleri oluturur.
Amerikan Yarglarna Atfedilen Dier Kuvvetler

Birleik Devletler'de tm yurttalarn kamu grevlilerini olaan m ahkem eler

de sulama hakk vardr - Bu hakk nasl kullanrlar? - Fransann VIII. yl an a
yasasnn 75. maddesi - Am erikallar ve ingilizler bu maddenin anlam n kavra
yan azlar.

Amerikallar gibi zgr bir halkta tm yurttalarn kamu grevlilerini olaan

mahkemelerde sulama hakk olduunu ve tm yarglarn da kamu grev
lilerini mahkm etme hakk olduunu sylememe gerek var m bilmiyorum;
bu doal bir durumdur.
Yasay ihlal ettikleri durumda, yrtme kuvvetinin faillerini cezalandrma
olanan mahkemelere vermek, onlara bir ayrcalk tanmak anlamna gel
mez. Bunu yapmalarna engel olmak, onlarn doal haklarn ellerinden al
mak anlamna gelir.
Birleik Devletlerde, mahkemelerin tm grevlileri sorumlu klndnda,
hkmetin gcnn zayfladn grmedim.
Tersine bana yle geliyor ki Amerikallar, bu ekilde eyleyerek, ynetenle
re borlu olduumuz saygy arttrmlar ve ynetenler de eletiriden kan
maya byk zen gsteriyorlar.
Ayrca Birleik Devletlerde ok fazla siyasal dava aldn gzlemleme
dim ve bunun nedenini aklamak da kolaydr. Bir dava, nitelii nasl olur
sa olsun, her zaman zor ve pahal bir giriimdir. Bir kamu alann gazete
lerde sulamak kolaydr ama onun adalet nne karlmaya karar verilme
si salam gerekeler olmakszn yaplamaz. O halde bir grevliyi hukuki ola
rak mahkemeye vermek iin, dava edilecek hakl bir gerekenin olmas ge
rekir ve grevliler de, soruturulacaklarmdan korktuklarndan, byle bir ge
rekeyi kolay kolay insanlann ellerine vermezler.
Bu, Amerikallarn kabul ettikleri cumhuriyeti yapdan kaynaklanmaz,
nk benzer deneyim her gn ngilterede de gerekleir.
Bu iki halk, iktidarn temel faillerini yarglamaya olanak tanyarak bam
szlklarn salama aldklarm dnmediler. Hibir zaman kendisine ba
vurulmayan veya ok ge kalnarak kullanlan byk prosedrlerden ok
her gn en sradan yurttan erimine sunulan kk davalarla zgrl ga
ranti altna alabileceklerini dndler.
Sulular yakalamann zor olduu Ortaada yarglar birilerini yakala-
dklannda, ska bu zavalllar korkun ikencelerle cezalandnyorlard; bu
da sululann saysn azaltmyordu. Adaleti tamamen daha gvenilir ve lm
l hale getirerek onu ayn zamanda daha etkili kldmz da kefettik.
Amerikallar ve ngilizler keyfilie ve tiranla hrszlk muamelesi yap
mak gerektiini dnrler: Tahkikatlar kolaylatrmak ve cezalar hafif
letmek.
Fransa Cumhuriyetinin VIII. ylnda bir anayasa ortaya kt ve bu anaya
sann 75. maddesi yleydi: Bakanlar dnda hkmetin failleri grevleriy
le ilgili konularda sadece Dantayn karar uyarnca soruturulabilir; bu du
rumda soruturma olaan mahkemeler nnde yaplr.
VIII. yln anayasas yok oldu ama bu madde yok olmad ve var olmaya de
vam etti; hl her gn yurttalarn hakl ikyetlerine kar bu madde kul
lanlr.
Bu 75. maddenin anlamn Amerikallara ve Ingilizlere kavratmay ok de
nedim ama bunu baarmak her zaman benim iin ok zor oldu.
Onlarn ilk algladklar ey, Fransada Dantayn kralln barna yerle
mi byk bir mahkeme olduudur; tm davaclarn hazrlayc adm olarak
ona gnderilmesinde bir eit tiranlk vardr.
Ama Dantayn, kelimenin sradan anlamnda adli bir teekkl deil, ida
ri bir teekkl olduunu, yelerinin krala bal olduunu ve bylelikle kra
ln uaklarndan birine yani vahye byk bir adaletsizlik yapmasn emir
verdiinde, uaklarndan dierine de, yani Dantay yesine de valinin ceza
landrlmasna engel olmasn emredebildiini anlatmaya altm zaman;
prensin emriyle zarar grm yurttan, bizzat prensten adaletin salanmas
na izin vermesini istediini sylediim zaman, Amerikallar ve Ingilizler bu
tip arlklara inanmay reddediyorlard ve beni yalan sylemekle ve bilgi
sizlikle suluyorlard.
Eski monaride parlamento, kendisini bir crmden dolay sulu bulan
kamu grevlisini tutuklamaya karar verebiliyordu. Bazen de kraliyet otorite
si mdahale ederek bu yarglama usuln iptal edebiliyordu. Bylelikle des
potizm kendisini aka gsteriyordu ve halk itaat ederek sadece gce bo
yun eiyordu.
O halde biz atalarmzn vard noktadan geri ekilmi durumdayz; n
k sadece iddetin onlara dayatabilecei eyi adalet bahanesiyle yapyoruz ve
yasa adna onaylyoruz.
 BLM VII

BRLEK DEVLETLERDE SYASAL YARGILAMA ZERNE

Yazarn siyasal yarglam adan anlad ey - Fransada, ngilterede ve Birleik

Devletler'de siyasal yarglama nasl anlalyor? - Amerika'da siyasal yarg sade
ce kamu grevlileriyle ilgilenir - Onlarn cezalandrlmasndan ok grevden aln
masna karar verir - Hkmetin allm arac olarak siyasal yarglama - Birleik
Devletlerde anlald ekliyle siyasal yarglama, lml olmasna ramen ve belki
de lmll nedeniyle, ounluun elinde ok kudretli bir silahtr.

Siyasal yarglama derken, yarglama hakkyla geici olarak grevlendirilmi

siyasal bir teekkln ald karar anlyorum.
Mutlak hkmetlerde, yarglamaya olaanst biimler vermek yararsz
dr: Sanklar, her eyin olduu gibi mahkemelerin de efendisi olan prensin
adna mahkemeye verilir. Prensin de iktidarnn garantisini, kendisinin kud
rete sahip olduu fikrinden baka bir yerde aramasna gerek yoktur. Prensin
kafasnda kurabilecei tek ekincesi, adaletin d grnmlerinin bile ko
runmamas ve adaleti glendirmek isteyerek kendi otoritesinin erefinin le
kelenecei olabilir.
Ama iinde ounluun etken olmad zgr lkelerin ounda, mutlak
bir prensin yapabilecei gibi, kimi zaman bizzat toplumu temsil edenlerin
eline adli kuvvetin geici olarak verildii olmutur. Bununla, zorunlu olan
hkmet btnl ilkesine zarar verilmesindense, geici olarak kuvvetle
rin birbirlerine kartrlmas tercih edilir. ngiltere, Fransa ve Birleik Dev
letler yasalarnda siyasal yarglamaya yer verirler: Bu byk halkn yayn
lad yasalarn bu blmn incelemek ilgintir.
 ngilterede Lordlar Kamaras yeleri ve Fransada Yksek Meclis yeleri
ulusun yksek ar su1 mahkemelerini olutururlar.
Bu m eclisler yannda, sulama yapma hakk bulunan bir baka siyasal
kuvvet vardr. Bu konuda iki lke arasndaki tek fark udur: ngilterede mil
letvekilleri Lordlar Kamarasnda istedikleri kiiyi sulayabilirler; Fransada
ise sadece kraln bakanlarn bu biimde soruturabilirler.
Ayrca, iki lkede sulularn yakalanmas iin ceza yasas bu meclislerin
hizmetindedir.
Birleik Devletlerde, Avrupada olduu gibi, yasama organnn bu iki da
lndan birisi sulama hakkna, dieri de yarglama hakkna sahiptir. Temsil
ciler suluyu resmi olarak bildirirler, Senato da bunlar cezalandrr.
Ama Senato yeleri sadece temsilciler tarafndan y akalan abilir ve temsilci
ler onlann nnde sadece kamu grevlilerim sulayabilir. Bylece Senato ye
leri Fransadaki Yksek Meclis yelerinden daha snrl bir yetkiye sahiptir ve
temsilcilerin milletvekillerinden daha geni menzilli bir sulama hakk vardr.
Ama Amerika ile Avrupa arasnda var olan en nemli fark ise udur: Av
rupada siyasal mahkemeler ceza yasasnn ynetmeliklerini uygulayabilir;
Amerikada ise, bu mahkemeler, grevlendirildii kamusal ite bir sulu
yu ele geirdikleri ve onun gelecekte siyasal grevlere atanmaya layk olma
dn ilan ettikleri zaman, onlarn haklar sona erer ve olaan mahkemele
rin ii balar.
Birleik Devletler bakanmm byk bir ihanet suu ilemi olduunu var
sayalm.
Temsilciler Meclisi onu sular, senatrler onun grevden azledildiini ilan
eder. Ardndan bakan kendisine zgrln veya yaamn kazandrabile
cek tek kuvvet olan bir j ri karsna kar.
Bu, bizi ilgilendiren konu zerine parlak bir k tutmamz salar.
Siyasal yarglamay yasalarna koyarak, Avrupallar, kkenleri, snflar ve
ya devlette iktidarlan ne olursa olsun byk sulular yakalamak istediler.
Buna ulamak iin, mahkemelerin tm ayrcalklarn byk bir siyasal te
ekkln ortasnda geici olarak topladlar.
Bylelikle yasa koyucu yargca dnt; suu saptayabilir, snflandrabi-
lir ve cezalandrabilir hale geldi. Ona yarglama hakk vererek, yasa hem her
trl ykmll ona dayatr, hem de tm adalet formlannn gzlenmesi
ni ona balar.
Fransz veya ngiliz bir siyasal mahkeme bir kamu grevlisini yarglanabi
lir bulduunda ve onu mahkm ettiinde, onu grevinden alr ve gelecekte
de hibir kamusal greve atanamayacan ilan edebilir; ama burada grev

1 A y rc a In g ilte re de bu ye le rin m ahkem esi b a z m edeni m eselelerin n ih a i bavu ru kadem esini

o lu tu ru r. B k z . B lacksto n e , I I I . k ita p , IV . b lm .
den alma ile siyasal yasaklama kararn bir sonucudur ve bizzat kararn ken
disi deildir.
O halde Avrupada siyasal yarglama, idari bir tedbir olmaktan ok adli bir
edimdir.
Birleik Devletlerde ise tersi olur ve burada siyasal yarglamann adli bir
edimden ok idari bir nlem olduuna inanmak kolaydr.
Senatonun kararnn biimi gerei adli olduu dorudur; bunu adli kl
mak iin senatrler formalitelere ve yarglama usullerine uygun hareket et
mekle ykmldrler. Bu karar ayn zamanda zerine dayand gereke
ler asndan da adlidir; Senato kararlarna temel olarak genellikle kamu hu
kuku crmlerini almak zorundadr. Ama bu karar konusu gerei idaridir.
Eer Amerikal yasa koyucunun temel amac reel olarak siyasal bir teek
kl byk bir adli kuvvetle pekitirmek olsayd, faaliyetini kamu alanla
ryla snrlandrmazd, nk devletin en tehlikeli dmanlar hibir grevi
stlenmemi olabilir: Bu, zellikle partilerin itibarnn kuvvetlerin birincisi
ni oluturduu ve yasal olarak hibir iktidar ilemediinde daha gl olu
nan cumhuriyetlerde dorudur.
Eer Amerikal yasa koyucu bizzat topluma, yarglara verdii gibi, ceza
korkusuyla byk sular nleme hakkn vermek isteseydi, ceza kanunu
nun tm kaynaklarn siyasal mahkemelerin hizmetine sunard; ama onla
ra sulularn en tehlikelilerine ulaamayan eksik bir silah verdi. nk biz
zat yasalarn kendisini alt st etmek isteyen kimse iin, siyasal bir yasaklama
adna yarglanmasnn herhangi bir nemi yoktur.
O halde, Birleik Devletlerde siyasal yarglamann temel amac, iktidar
ktye kullananlarn elinden iktidar almaktr ve ayn yurttalarn gelecekte
tekrar grevlendirilmesine engel olmaktr. Grdmz gibi, bu, bir yarg
nn formaliteleriyle alnan idari bir karardr.
Bu biimle Amerikallar aslnda karma bir eyler yarattlar. dari grevden
almayla siyasal yarglamann tm teminatlarn birletirdiler ve siyasal yarg
lamann elinden de kesinliini aldlar.
Bu noktada her ey birbirine balanr; bylelikle Amerikan Anayasasnn
neden tm sivil grevlileri Senatonun yarglama alanna tabi tuttuunu ve
sabkalar daha fazla korku uyandran askerleri ise darda tuttuunu kefe
diyoruz. Sivil dzende Amerikallarn neredeyse grevden alnabilir memur
lar yoktur: bu grevlerin bir ksm dokunulmazdr, dierleri de iptal edile
mez bir himaye hakkna sahiplerdir. O halde onlarn elinden iktidar almak
iin, hepsini yarglamak gerekir. Ama askerler, sivil bir grevli olan devlet
bakanma baldrlar. Devlet bakanma erierek, askerlerin hepsi bir anda
yakalanabilir.2
2 B ir su b ayn r tb e sin i elin d en alam azsn z am a k o m u ta n lk g re vin i a la b ilirs in iz .
 imdi eer Avrupa sistemi ile Amerikan sistemini, rettikleri veya rete
bilecekleri etkiler asndan karlatrrsak, daha az hissedilir olmayan fark
llklar da kefederiz.
Fransada ve ngilterede, siyasal yarglama, toplumun sadece byk teh
like durumlarnda kendisini korumak iin kullanaca olaanst bir silah
olarak deerlendirilir.
Avrupada anlald ekliyle siyasal yarglamann, muhafazakr kuvvetler
ayrl ilkesine zarar verdiini ve insanlarn zgrl ile yaamlarn dur
makszn tehdit ettiini inkr edemeyiz.
Birleik Devletlerde siyasal yarglama, kuvvetler ayrl ilkesine sadece
dolayl olarak dokunur; yurttalarn varoluunu tehdit etmez; Avrupada ol
duu gibi, herkesin kafasnn zerinde dolanp durmaz, nk sadece ka
musal grevi kabul ederek, bu grevlerin zorunluluklarn nceden kabul
eden kiileri vurabilir.
Hem daha az korkutucudur, hem de daha az etkilidir.
Birleik Devletlerin yasa koyucular, siyasal yarglamay toplumdaki b
yk ktlklerin mutlak aresi olarak deil de, hkmetin alldk bir ara
c olarak dndler.
Bu bak asna gre, bu yarglama Amerikadaki toplumsal teekkl ze
rinde Avrupadakinden daha fazla oranda reel etkide bulunmutur. Asln
da Amerikann yrrlkteki yasalarnn siyasal yarglamalar konusundaki
aikr lmllyla oyalanmamak gerekir. ncelikle, Birleik Devletlerde bu
yarglar ilan eden mahkemenin, sulama yapmaktan sorumlu teekklle ay
n elerden oluturulduunu ve bunlarn ayn hkmlere bal olduklar
n belirtmek gerekir; bu, taraflarn intikamc tutkularna neredeyse kar ko
nulmaz bir itki verir. O halde, eer Birleik Devletlerde siyasal yarglar Av
rupadaki siyasal yarglar kadar ar cezalar verselerdi, sonuta onlar tara
fndan beraat edilme anslar daha az olurdu. Mahkmiyet daha az korkutu
cu ve daha kesindir.
Avrupallar siyasal mahkemeler kurarak, sulular cezalandrm ay amala
dlar; Amerikallar ise onlan iktidardan uzaklatrm ay. Birleik Devletlerde
siyasal yarglama neredeyse nleyici bir tedbirdir. O halde orada yarg, tam
olarak ar su ileyenleri belirlemekten sorumlu olmak zorunda deildir.
Amerikan yasalar tam olarak siyasal sular tanmlad zaman, bu yasala
rn mphemlii kadar korkutucu bir ey yoktur. Bakann mahkmiyet ge
rekesini hakl gsterecek sular byk ihanet, rvet veya dier byk su
lar ve crmlerdir (Birleik Devletler Anayasas, IV. blm, I. madde). Eya
letlerin tzklerinin byk bir ksm bundan da belirsizdir.
Kamu grevlileri, der Massachusetts tz, iledikleri bir su nedeniyle
ve kt idare etmeleri nedeniyle yarglanabilirler.3 Kt idare ederek, r
vet alarak veya dier crmlerle devleti tehlikeye sokan tm grevliler, der
Virginia tz, mebuslar meclisi tarafndan sulanabilirler. Kamu grevli
si zerinde snrsz bir sorumluluun arln hissettirmek iin hibir zel
su tanm yapmayan tzkler vardr.4
Bu biimde Amerikan yasalarn bylesine korkutucu klan ey, diyebili
rim ki aslnda bizzat lmllndan kaynaklanr.
Avrupada bir grevlinin grevinden azledilmesinin ve siyasal olarak ya
saklanmasnn verilen cezann bir sonucu olduunu, Amerikada ise bunla
rn bizzat cezann kendisi olduunu grmtk. Buradan u sonu kar: Av
rupada siyasal mahkemelerin, kimi vakit kendilerinin bile nasl kullanacak
larn bilmedikleri korkun haklar vardr; bunlarn cezalandrmadklar ve
ar cezalandrmaktan korktuklar olmutur. Ama Amerikada insanl in
letmeyecek bir ceza karsnda geri ekilmezler: Siyasal bir dman iktidar
dan uzak tutmak iin lme mahkm etmek, onlar iin dehet verici bir ci
nayettir; hasmn iktidara sahip olmaktan mahrum brakmak ve ona zgr
ln ve yaamn vererek onu iktidardan uzaklatrmak, mcadelenin
onurlu bir sonucu olarak grnr.
Zira lm kararn almann kolay olduu bu yarg, uyguland sradan in
sanlar iin her eye ramen ktln zirvesidir. Byk caniler onun fay
dasz katlna kukusuz meydan okuyacaklardr; sradan insanlar ise on
da, mevkilerini ykan, onurlarna leke sren ve lmden bile kt biimde
utan verici bir isizlie mahkm eden bir karar greceklerdir.
O halde, Birleik Devletlerde daha az korkutucu grnen siyasal yargla
ma toplumun ileyii zerinde ok byk bir etkide bulunur. Dorudan y
netilenlere ynelik hareket etmez, ama ounluu tamamen ynetenlerin
efendisi haline getirir; yasama organna, sadece kriz durumlarnda kullana
bilecei devasa bir kuvvet bahetmez; ona her gn kullanabilecei ll ve
intizaml bir kudret brakr. Aynca, eer g daha az byk olursa, kullan
m da daha rahat olur ve suistimali de daha kolay olur.
Bana yle geliyor ki Amerikallar, siyasal mahkemelerin adli cezalar ver
mesini engelleyerek, Uranlktan ok yasama tiranlmdan doacak korkun
sonular ngrdler. Amerikada anlald ekliyle siyasal yarglamann,
ounluun eline imdiye kadar verilmi en akl almaz silah olup olmad
n bilmiyorum.
Amerikan cumhuriyetleri yozlamaya baladklannda, sanyorum ki bu
nu kolayca fark edebileceiz: Siyasal yarglama saylannm artp artmadna
bakmak yeterli olacaktr (N).
3 I. blm , 11. ksm, 8. madde.
4 Illin o is , M ain e, C o n n e cticu t ve G eorgianm t z k le rin e b a k n z .
 BLM VIII

F e d e r a l A n a ya s a z e r ne

imdiye kadar her bir eyaleti tam bir btn olarak ele aldm ve halkn iin
de hareket ettii farkl yetkileri ve kullandklar eylem biimlerini gsterdim.
Ama buna karn bamsz olarak grdm tm bu eyaletler, belli durum
larda st bir otoriteye, Birlikin otoritesine itaat etmek zorundadrlar. Ege
menliin birlie braklan ksmn inceleme ve federal anayasa zerine hzl
bir gz atma zaman geldi.1

Federal Anayasann Tarihi

Birinci Blrlikin oluturulmas - Zayfl - Kongre kurucu kuvvete bavurur - Bu

durum ile yeni anayasann resmi olarak yaynland durum arasnda geen iki yl
lk sre.

Geen yzyln sonunda Ingilterenin boyunduruundan ayn zamanda kur

tulan on koloni, daha nce sylediim gibi ayn dine, ayn dile, ayn tea
mllere ve neredeyse ayn yasalara sahiplerdi; ortak bir dmana kar m
cadele ediyorlard; bu nedenle birbirleriyle skca birlemek ve tek ve ayn
ulus altnda btnlemek iin gl nedenleri vard.
Ama her zaman ayr bir varolua ve kendi eriminde bir hkmete sahip bu
kolonilerin her biri, zgl menfaatler ve tekil detler gelitirmilerdi ve birey
sel itibarlann ortak itibarn iinde yok edebilecek tek para ve tam bir birlik
kurmay istemiyorlard. Bylelikle buradan iki eilim ortaya kt: Birisi Ang-
lo-Amerikallar birlemeye zorluyordu, dieri ise birbirlerinden ayrlmaya.
1 Fe d e ral anayasa m etnine b a k n z.
 Ana yurtla sava srd srece, birleme zorunluluu ar basyordu. Bu
birlii oluturan yasalar eksik olsalar da, mterek ba srp gitti.2
Ama bar salandnda, yrrlkteki yasalarn kusurlar kefedildi: Dev
let birdenbire eriyebilir durumdayd. Bamsz bir cumhuriyet olan her bir
smrge tam olarak egemenliini kazanmt. Federal hkm etin bizzat
anayasas zafiyet iindeydi ve kamusal tehlike duygusundan destek alam
yordu. Bu hkmet Avrupann byk halklarnn hakaretlerine terk edilmi
bayran gryordu, bir yandan da Kzlderili uluslara kar koymak iin ve
Bamszlk sava srasnda alnan borlar demek iin yeterince kaynak
bulamyordu. Yok olmak zere olan bu hkmet, resmi olarak yetersizliini
ilan etti ve kurucu iktidara bavurdu.3
Eer Amerika, sakinlerinin gururlu tasavvurunun durmakszn bize gs
termek istedii bu yksek grkemli dzeye isyan etseydi, bu kritik anda ulu
sal iktidar adeta iktidardan el ekerdi.
Bir halkn bamszln kazanmak iin gl bir biimde mcadele et
mesi, tm yzyllarda karlalan bir olaydr. Ayrca Ingilizlerin boyundu
ruundan kurtulmak iin Amerikallarn gsterdii abalan ok fazla abart
tk. Dmanlanndan 1.300 fersah uzakta olan, kudretli bir mttefikten yar
dm alan Birleik Devletler zaferini, ordusunun deerinden veya yurttalan-
mn yurtseverliinden ok konumuna borludur. Amerikan savayla Fran
sz Devrimi savalann, Amerikallarn abalaryla bizimkileri karlatrma
ya kim cesaret edebilir? O srada Avrupann tmnn saldnlannn hedefi
olan Fransa, bir yandan kendi i blgelerini yok eden yangn sndrmeye
alarak, dier yandan da kendi evresini kuatan alevleri durdurmaya u
raarak, parasz, gvencesiz, mttefiksiz ekilde yirmi birinci nfusunu d
mann nne atyordu. Toplumlarn tarihinde yeni olan; hkmetin ark
larnn durduundan yasa koyucular tarafndan haberdar edilen byk bir
halkn, zm rahata bulmak amacyla, acele etmeksizin ve korkmaks-
zm baklann kendisi zerine evirdiini, ktln derinliklerine indii
ni, btn bir iki yl boyunca kendisine hkim olduunu ve bir zm ne
rildiinde ona iradi olarak boyun ediini grmektir; stelik bu herhangi bir
gzya ya da bir kan damlas dkmeksizin olur.
lk federal anayasann yetersizlii hissedildiinde, devrimi douran siya
sal tutkulann heyecan ksmen dinmiti ve onun ortaya kard tm byk
insanlar hl yayordu. Bu Amerika iin ifte mutluluk demekti. kinci ana

2 1778de o lu tu ru lan ilk konfed erasyonun m ad delerine b a k n z . Bu federal anayasa an cak 1781
y ln d a tm eyaletler tarafn d an k ab u l e d ild i.
A y n zam anda bu an ayasan n a n a liz in i yapan F ederaliste'e (1 5 -2 2 . sa y da d h il olm ak ze
re ) ve M . S to ryn in Commentaires su r la constitutior des Etats-Utis (s . 85 -1 1 5 ) kitab n a b a k n z.
3 K o n g re , 21 ubat 1787de bu dem eci y a y n la d .
yasay yazmakla ykml olan az yeli meclis,4 yeni dnyada imdiye kadar
grlmemi kadar iyi kavrayl ve muhteem karakterli kiileri kapsyordu.
George Washington ise ona bakanlk ediyordu.
Bu ulusal komisyon, uzun ve derin mzakerelerden sonra nihayetinde
bugn hl Birliki dzenleyen organik yasalar teekkln halkn onayna
sundu. Tm eyaletler de bunu art arda kabul ettiler.5

Federal Anayasann zeti

Federal egemenlik ile eyaletlerin egemenlii arasnda kuvvetlerin blnmesi - Eya

let hkmetleri kamu hukukunu s rd rr-F ederal hkmet ise sra d durumlar.

ilk glk Amerikallarn zihinlerinde kendisini gsteriyordu. Birliki olu

turan farkl eyaletlerin i refahlaryla ilgili her konuda kendi kendilerini y
netmeye devam etmelerini salayacak ekilde egemenlii paylamak sz ko
nusuydu ve ayn zamanda Birlik tarafndan temsil edilen btn olarak ulus
da bir teekkl oluturmal ve tm genel ihtiyalarn karlayabilmeliydi.
zm karmak ve zor bir sorun.
Egemenlii aralarnda paylaacak olan iki hkmetin her birine verilecek
kuvvetin miktarn tam manasyla ve btnyle nceden belirlemek imkn
szd.
Bir halkn yaamnn tm ayrntlarn nceden kim grebilir?
Federal hkmetin devlerini ve haklarn tanmlamak basit ve yeterin
ce kolayd, nk Birlik, baz byk ve genel ihtiyalara cevap bulmak ama
cyla oluturulmutu. Tersine, eyalet hkmetlerinin devleri ve haklan ok
ynl ve karmakt, nk bu hkmet, toplumsal yaamn tm aynntla-
nna nfuz ediyordu.
Bylece, federal hkmetin yetkileri zenle tanmland ve bu tanmlama
da bulunmayan her eyin eyalet hkmetlerinin yetkileri iine girdii ilan
edildi. Bylelikle eyalet hkmetleri kamu hukukunu srdrd; federal h
kmet ise sra d durumlar.6

4 Sadece 55 ye si v a rd . W ash in g to n , M adison, H am ilto n ve ik i M o rris bu m eclise k a tlm t.

5 Bu an ayasay kab u l ed enler yasa k o y u cu la r d e ild i. H a lk sadece bu konu i in v e k ille r tayin e tti.
Y e n i anayasa, tm m e clislerd e d e rin tartm alara neden o ld u .
6 Fe d e ral an ayasad aki d zeltm elere b a k n z . Federalist, n o . 3 2 , M . S to ry , s . 711. Kent's Commenta-
ries, c ilt I , s . 364.
A nayasann b e lli ko n u la n dzenlem e h a k k n k e sin b ir biim d e Ko ng reye verm ed i ine d ik
k a t e d in iz. Ko ng ren in b u n lar konu su nd a grevlend irm e yap m asn b ekleyerek e yaletle r de ba
z d zenlem eleri y a p a b ilir. rn e in : Ko ng ren in ifla sla ilg ili genel b ir yasa yapm a h a k k v a rd r;
eer bunu yapm azsa, h er b ir eyalet k e n d isin e gre ifla sla ilg ili b ir yasa k a ra b ilir. ste lik bu
n o kta an cak m ahkem elerde y a p la n tartm alard an so n ra o lu tu ru lm u tu r. Bu sadece m ahke
m e g rd r.
 Ama pratikte bu istisnai hkmetin kesin snrlaryla balantl olarak so
runlarn ortaya kabilecei ve bu sorunlarn zmnn, farkl eyaletlerde
bizzat bu eyaletler tarafndan oluturulan olaan mahkemelere terk edilme
sinin tehlikeli olabilecei ngrldnden, federal bir yksek mahkeme
kuruldu. Bu tek mahkemenin yetkilerinden birisi, anayasann syledii e
kilde, iki hasm hkmet arasnda kuvvetler ayrmn korumaktr.7

Federal Hkmetin Grevleri

Federal hkmete verilen bar, sava yapma, genel vergileri dzenleme yetkileri
- Bu hkmetin ilgilenebilecei i politika konusu - Eski Fransa monarisi dne
mindeki kraliyet hkmetinin merkezilemedii kadar merkezilemi bir Birlik h
kmeti.

Halklar kendi aralarnda sadece bireylerdir. zellikle yabanclara kar avan

tajl grnmek iin bir ulusun tek bir hkmete ihtiyac vardr.
Bu nedenle, bar ve sava yapma, ticaret anlamalarm sonulandrma, or
duyu harekete geirme, alaylarn donanmasn salama haklar kesin biim
de Birlike verilmitir.8
Ulusal bir hkmetin zorunluluu, toplumun i meselelerini yrtrken
tam olarak hissedilmeyebilir.
Buna karn, genel menfaatleri ancak ve sadece genel bir otoritenin uygun
bir biimde giderebilecei kesindir.
Parann deeriyle ilgili her eyi dzenleme hakk Birlike brakld; Birlik
posta hizmetleriyle grevlendirildi; lkenin farkl blgelerini birletiren ha
berleme alanlan ama hakk da ona verildi.9

7 Federaliste 4 5 . sa y sn d a , B irlik ile e yaletle r ara sn d a k i eg em enlik p a yla m n u e k ild e a k

la r: A n ayasan n federal hkm ete ve rd i i k u vv e tle r b e lirlid ir ve az sa y d a d r. T e rsin e eyaletle
rin y e tk isin e b ra k la n la r ise b e lirsiz d ir ve o k sayd ad r. Fed eral h km et ilk e se l o larak b a r,
sava, m zake re le r, ticare t g ib i d ili k ile rle ilg ile n ir. E y a le t h k m etlerin e bahed ilen k u vve t
le r ise , g n d e lik m eselelerin i le y i in i, eyaletin y a am n , zg rl n ve refah m ilg ile n d ire n
k o n u la n kap sar."
H e r zam an Fideraliste'e, bu esere gnderm e yapm a e ilim im v a r. B irle ik D e vle tle r A nayasas
o larak kab u l ed ilen yasa p ro je si henz h a lk n nndeyken ve onun on ayn a su n u lm u ke n , n
ceden n l o lan ve b u n u n la n le ri daha da artan k i i, Jo h n Ja y , H am ilto n ve M ad iso n , ta k
d im ed ilen p ro je n in a va n ta jla n n u lu sa gsterm ek am acyla b ir araya g e ld ile r. Bu am ala, sayla-
n n n h ep si tam an lam yla b ir incelem e o lu tu ran b ir se ri m akaleyi d ergi form u altn d a y a y n la
d la r. Tam an lam yla b ir eser o lu tu ran d erg ile rin e Federalist a d n v e rd ile r.
Federaliste, h er ne kad ar A m e rikaya zg olsa d a, tm lk e le rin d evlet ad am larn n okum ak
zoru nd a o ld u k la n g zel b ir k ita p tr.
8 A nayasaya b a k n z , V III. k sm . Federalist, no. 41 ve 4 2 . Kents Commentaries, c ilt I , s . 207 vd . M .
S to ry , s . 35 8-38 2; a.g.e., s. 409-426.
9 Bu e it baka b ir o k h ak v a rd r: ifla s la r ze rin e genel b ir yasa yap m ak, k e ifle r i in patentler
verm ek g ib i... Bu ko n u lara B irlik in m d ah alesin in zo ru n lu olduunu yeterin ce h isse d iyo ru z.
 Genel olarak, farkl eyaletlerin hkmetleri kendi alanlarnda zgr ola
rak dnld; buna ramen, bu bamszlk suistimal edilebilir ve Birlikin
btnnn gvenlii ihtiyatsz tedbirlerle tehlikeye atlabilir; nceden belir
lenen bu az saydaki olay iin federal hkmete eyaletlerin i ilerine kar
ma olana verildi.10 Buna karn, her bir konfedere cumhuriyete kendi ya
salarn deitirme ve dzenleme hakkn tanyarak, bu cumhuriyetlerin ge
riye dnk yasalar yapma ve kendi ilerinde bir soylular teekkl olutur
malar yasakland.11
Ksacas, federal hkmetin kendisine dayatlan ykmllkleri yerine
getirmesi gerektii gibi, ona da snrsz vergi toplama hakk verildi.12
Federal anayasann oluturduu ekliyle kuvvetlerin paylamna dikkat
ettiimiz ve bir yanda tekil olarak eyaletlere ayrlm olan egemenlik payn
ve dier yanda ise Birlike braklan kuvveti incelediimiz zaman, federal ya
sa koyucularn, daha nce hkmetin merkeziyeti olarak adlandrdm ey
konusunda ok net ve doru fikirlerinin olduunu kolayca kefederiz.
Birleik Devletler sadece bir cumhuriyet deil, ayn zamanda bir konfede
rasyon oluturur. Buna karn, burada ulusal otorite baz alardan, Avru
pann birok mutlak monarisinde olmad kadar merkezilemitir. Sade
ce iki rnek vereceim.
Fransada on tane yksek mahkeme vardr ve bunlarn kesin bir biim
de yasalar yorumlama haklar vardr. Ayrca eyalet [pays d Etats] olarak ad
landrlan belirli blgeleri vardr ve bunlar, lkeyi temsil etmekle ykml
egemen otorite vergi toplamay dzenledikten sonra, onlarla ibirlii yapma
y reddedebilirler.
Birlikte yasay yorumlamak iin sadece tek bir mahkeme ve onu yazmak
iin de tek bir yasama organ vardr; ulusun temsilcileri tarafndan oylanan
vergi tm yurttalar balar. O halde Birlik, Fransa monarisinin olmad
derecede bu iki noktada merkezilemitir; buna karn Birlik sadece konfe
dere cumhuriyetlerin bir birleimidir.
Ispanyada belirli vilayetler, kendilerine zg gmrk sistemi kurabilirler;
bu kuvvet z gerei aslnda ulusal egemenlii ilgilendirir.
Amerikada Kongre, eyaletlerin kendi aralarndaki ticari ilikileri dzenle
me hakkna sahiptir. O halde konfederasyon hkmeti, bu noktada Ispanya
krallndan daha ok merkezilemitir.
Aslnda sonunda ayn noktaya varld dorudur, zira Fransada ve Ispan

10 Bu o laylard a b ile federal h k m e tin m dahalesi d o la y ld r. D aha son ra greceim iz g ib i, B irlik

m ah kem eleri a ra c l y la m dahale eder.
11 Fe d e ral anayasa, X . k sm , m adde 1.
12 A nayasa, V III., IX . ve X . k sm la r. Federalist, n o . 3 0-36. A.g.e., 4 1 , 4 2 , 4 3 , 4 4 . Kents Commenta-
ries, c ilt I , s . 207 ve 3 81. M . S to ry , a . g . e s . 3 2 9 , 514.
yada kraliyet iktidar, kraliyet anayasasnn yapma hakk vermedii eyi ge
rekirse g kullanarak uygulamaya muktedirdir. Ama tabii burada teoriden
bahsediyorum.

Federal Kuvvetler

Federal hkmeti net olarak belirlenmi bir hareket alanna kapattktan son
ra sra onun nasl kmldatlacana gelir.

Yasama Kuvvetleri

Yasama teekklnn ki dala ayrlmas - iki Meclisin biimlendirilme tarzlarn

daki farkllklar - Senatonun oluturulmasnda eyaletlerin bamszl ilkesi bas
kn kar - Temsilciler Meclisinin oluturulmasnda ise ulusal egemenlik dogma
s baskn kar - Anayasalar sadece halklar gen olduklarnda mantkl olurlar d
ncesinden kan tekil sonular.

Birlikin kuvvetlerinin organizasyonunda, birok noktada her bir eyaletin

kendi anayasasnda nceden belirlenmi olan plan takip edildi.
Birlikin federal yasama teekkl bir Senatodan ve bir Temsilciler Mec-
lisinden oluur.
Uzlama dncesi, bu meclislerin her birinde takip edilecek deiik ku
rallar dourur.
Yukarda, federal anayasa yazlmak istendii zaman, iki kart anlayn
ortaya ktn sylemitim. Bu iki menfaat iki fikir ortaya kartr.
Birinciler, Birliki, iinde farkl halklarn temsilcilerinin mterek menfa
atlerle ilgili belli konularda tartmaya katld bir bamsz devletler ligi, bir
eit Kongre yapmak istiyorlard.
kinciler ise eski smrgelerin tm sakinlerini tek ve ayn halk olarak b
tnletirmek ve onlara, ulusun tek ve biricik temsilcisi olarak, alan snrl
da olsa, bu alanda eyleyebilecek bir hkmet vermek istiyorlard. Bu iki teo
rinin pratik sonulan ise birbirlerinden ok farklyd.
Bylelikle, ulusal bir hkmet deil, bir lig organize edildi ve Birlikin sa
kinlerinin ounluu deil, eyaletlerin ounluu yasalan yapt. nk b
yk ya da kk olsun her bir eyalet, bamszlk zelliini koruyordu ve
Birlike tam bir eitlik dzeyinde katlyordu.
Tersine, Birleik Devletlerin tm sakinleri tek ve ayn halk olarak dnl-
seydi, Birlikin yurttalannn ounluunun yasay yapmas doal olurdu.
Kk eyaletlerin, federal egemenlii ilgilendiren konulardaki varolu-
lanndan tamamen vazgemeksizin bu doktrinin uygulanmasna raz olma
dklarm anlyoruz; nk bu devletler, mterek dzenleyici kuvvet olma
y brakp, byk bir halkn nemsiz bir paras oluyorlard. lk sistem on
lara mantksz bir kudret bahediyordu; kincisi ise onlar tamamen ortadan
kaldryordu.
Bu durumda, menfaatin muhakeme ile kartlk iine girdiinde her za
man olan ey oldu: Mantn kurallarna boyun eildi. Yasa koyucular, teo
rik olarak uzlamaz olan iki sistemi glkle uzlatran bir ara zm bul
dular.
Eyaletlerin bamszl ilkesi Senatonun biimlenmesinde belirleyici ol
du; ulusal egemenlik dogmas ise Temsilciler Meclisinin oluumunda.
Her bir eyalet Kongreye iki Senatr ve nfusuyla orantl biimde belli sa
yda temsilci gndermek zorundayd.13
Bu dzenlemeden u sonu kar: Gnmzde New York eyaleti Kong
reye krk temsilci ve sadece iki senatr gnderir; Delaware eyaleti ise iki se
natr ve sadece tek bir temsilci gnderir. O halde Delaware eyaleti Senatoda
New York eyaletiyle eit durumdadr, oysa Temsilciler Meclisinde New York
eyaletinin Delaware eyaletinden 4 0 kat daha fazla etkisi vardr. Bylelikle,
Senatoda hkim olan ulusun aznl, dier meclis tarafndan temsil edilen
ounluun iradesini tamamyla felce uratabilir; bu ise anayasal hkmet
lerin tinine aykr bir eydir.
Tm bunlar, yrrlkteki yasalarn tm ksmlarm mantkl ve aklc bir
biimde kendi aralarnda balamann ne denli nadir ve zor olduunu ok iyi
gsterir.
Uzun vadede zamanla srekli olarak ayn halkn iinde farkl menfaatler
ortaya kar ve deiik haklar yerleir. Ardndan genel bir anayasa yazmak
sz konusu olduunda, bu menfaatlerin ve haklarn her biri, hibir siyasal il
kenin sonularn gzlemleyemedii eye kar koyan doal engeller gibi or
taya kar. O halde sadece toplumlarm douu srasnda, yasalar konusunda
tamamen mantkl olabiliriz. Bu avantajdan yararlanan bir halk grdnz
de, onun bilge olduu sonucunu karmakta acele etmeyin: Daha henz ok
gen olduunu dnn.
Federal anayasann oluturulduu ada, Anglo-Amerikallar arasnda bir
birlerine sahiden kart olan sadece iki menfaat vard: Tekil eyaletler iin bi
13 K o ng re, h er eyaletin T e m silc ile r M e clisine gnderm ek zoru nd a olduu m ille tv e k ili sa y sn on
y ld a b ir yenid en b e lirle r. 1789 y ln d a toplam sa y 69d u , 1833te ise 24 0. (American Almanac,
183 4, s . 1 9 4 .)
A nayasaya g re, 3 0 .0 0 k iiy e b ir te m silcid en fa zla s ve rilm e z; am a anayasa bu alt lim iti sabit-
le m e m itir. K o ng re, n fu su n artm asn a o ra n tl e k ild e te m silci sa y sn a rttrm a k zoru nd a o l
m ad n d n r. 14 N isan 1792 ta rih in d e yayn la n an bu ko n u d a ki ilk yasa (B k z . M . S to ry ,
Laws of the United States, I. c ilt, s . 2 3 5 ) 3 3 .0 0 0 k i i i in b ir te m silcin in olacam b e lirtir. 1832de
k ab u l ed ilen son yasa ise , 4 8 .0 0 0 k iiy e b ir te m silci o larak sa y y sa b itle m itir. T e m sil e d ilen n
fu s, tm zgr in san la rd an ve k le le rin sa y sn n bete n den o lu u r.
reysellii savunan menfaat ve tm halklar iin birlii savunan menfaat ve bu
radan bir uzlamaya ulamak gerekti.
Buna karn, u ana kadar anayasann bu ksmnn korkulacak ktlkler
retmediini kabul etmemiz gerekir.
Tm eyaletler gentir; birbirlerine yakndrlar; trde teamlleri, fikirle
ri ve ihtiyalar vardr; az ya da daha ok byk olmalanndan kaynakl ayr
lklar ise, gl biimde birbirlerine kart menfaatlere sahip olmalan iin
yeterli deildir. Bylece, Senatoda kk eyaletlerin, byklere kar kma
amacyla birlik olmalar hi grlmedi. Ayrca, tm halklarn iradelerinin
yasal ifadesinde kar konulmaz bir g vardr: ounluk Temsilciler Mec
lisi tarafndan temsil edilirken, Senatoda onlarn mevcudiyeti ok zayftr.
stelik yasalarn hazrlamak istedii halk tek ve ayn ulus haline getir
menin Amerikan yasa koyucularna bal olmadn unutmamak gerekir.
Federal anayasann amac, eyaletlerin varoluunu ortadan kaldrmak deil,
sadece snrlandrmaktr. O halde, bu ikincil teekkllere reel bir kuvvet b
rakldnda (ve bu kuvvet ellerinden alnamadnda), onlan ounluun
iradesine boyun edirmek iin alldk zorlama yntemlerinin kullanlma
s nceden reddedilmi olur. Bu ekilde bireysel glerinin Federal hkme
tin arklanna dahil edilmesinin olaanst hibir yan yoktur. Bu sadece var
olan bir olguyu yani iddetle zorlayarak deil, kolaylk salayarak kabul gr
m bir kuvveti tespit etmeyi salar.

Senato ve Temsilciler Meclisi Arasndaki Dier Farkllklar

Eyaletin yasa koyucular tarafndan atanan Senato - Halk tarafndan seilen tem
s ilc ile r - Senato iin iki aam al seim - Temsilciler iin tek seim - Farkl vek
letlerin s re si-Y e tkiler.

Senato, bizzat temsil ilkesi asndan dier meclisten ayrlmaz, ayn zaman
da seim biimi, vekletin sresi ve yetkilerin eitlilii asndan da ondan
ayrlr.
Temsilciler Meclisi halk tarafndan atanr; Senato ise her bir eyaletin yasa
koyuculan tarafndan.
Birisi dorudan seimin bir rndr, dieri ise iki aamal seimin.
Temsilcilerin vekleti sadece iki yl srer; senatrlerinki ise alt yl.
Temsilciler Meclisinin sadece yasal ilevleri vardr; sadece kamu grev
lilerini sulad durumda yarg kuvvetine katlr. Senato ise, yasalarn bi-
imlendirilmesine katkda bulunur; Temsilciler Meclisi tarafndan kendisi
ne teslim edilen siyasal sulan yarglar; aynca ulusun byk yrtme konse
yidir. Bakan tarafndan sonulandmlan anlamalar Senato tarafndan onay
lanmak zorundadr; szn ksas bakann seimleri, bu teekkln onay
n almak zorundadr.14

Yrtme Kuvveti zerine 15

Bakann bal olmas - Seilmi ve sorumlu - Kendi alannda zgr olan Sena
to onu gzlemler am a y netm ez-B akann grevine balamasyla sabitlenen ma
a - Durdurucu veto.

Amerikan yasa koyucularnn yerine getirmenin zor olduu bir grevleri

vard: ounlua baml olan ama buna karn kendi alannda zgrce ey
lemek iin yeterince gl olan bir yrtme kuvveti yaratmak istiyorlard.
Cumhuriyeti formu korumak iin, yrtme kuvvetinin temsilcisinin ulu
sal iradeye boyun emesi gerekiyordu.
Bakan seilmi bir st dzey grevlidir. Onuruyla, mallaryla, zgrl
yle, yaamyla, halkn iktidarnn iyi biimde ileyeceini durmakszn
gsterir. stelik iktidar yrtrken tamamyla bamsz deildir: Senato,
rvet alp vermesine olanak tanmakszn, bakann yabanc kuvvetlerle ili
kilerini ve grevleri bltrmesini gzlemler.
Birlikin yasa koyucular, yrtme kuvvetine tekil eyaledere bahettiklerin
den daha ok istikrar ve g vermeyi baaramazlarsa, bu kuvvetin gerein
ce ve yararl bir biimde kendi iini yerine getirmeyeceini dnyorlard.
Bakan drt yl iin seilir ve ikinci defa da seilebilir. Zamanla kamu ya
ran iin alma cesareti ve bunlan gerekletirme aralanna sahip olur.
Bakan Birlikin yrtme gcnn bir ve tek temsilcisi yapld. Onun ira
desini bir konseyin iradesine balamamaya zen gsterildi: Hkmetin eyle
mini zayflatarak, yneticilerin sorumluluklann azaltan tehlikeli bir yoldur
bu. Senatonun, bakanlk edimlerinin bazlarm verimsiz klma hakk var
dr; ama onu ne eylemde bulunmaya zorlayabilir ne de yrtme kuvvetini
kendisiyle paylamaya.
Yrtme kuvveti zerinde yasama m eclisinin etkisi dorudan olabilir;
ama Amerikallann bunun olmamasna zen gsterdiklerini gryoruz. Bu
etki dolayl da olabilir.
Kamu grevlisini maatan yoksun brakan Meclisler bakann bamsz
lnn bir parasn elinden alrlar; yasalan yapma konusunda usta olan bu
Meclislerin, anayasann bakana ayrd kuvveti yava yava geri almasn
dan ekinmek gerekir.

14 B k z . Federalist, n o . 52-66da d h il. M . S to ry , s . 199-314. A nayasa, I I . ve I I I . k sm la r.

15 Federalist, n o . 67-77 d e d h il. A nayasa, 2. m adde. M . S to ry , 3 1 5 , s . 5 1-780. K ent's Commentaries,
s. 255 .
 Yrtme kuvvetinin bu bamll, cumhuriyet anayasalarna ikin olan
kusurlardan birisidir. Amerikallar, yasama meclislerinin hkmeti ele ge
irme eilimini ortadan kaldrmak istemediler, ama bu eilimi daha az eki
ci bir hale getirdiler.
Bakann maa greve balamasyla birlikte saptanr ve bu st dzey g
revi devam ettii srece ayn kalr. Ayrca bakann durdurucu veto hak
k vardr. Bu hak bakann, anayasann kendisine brakt bamszl or
tadan kaldrabilecek yasalar durdurmasna olanak tanr. Buna karn, ba
kan ile yasama meclisi arasnda sadece eit olmayan bir mcadele olabilir,
nk yasama meclisi, niyetlerinde srar ederek, her zaman kendisine kar
koyan direnci yenme konusunda ustadr; ama durdurucu veto en azndan
anayasaya geri dnmeye zorlar; [bakan bu vetoyla] yasama meclisini soru
nu yeniden ele almaya iter ve bu defa mecliste onaylayanlar te iki oun
lua ulamak zorundadrlar. Ayrca veto, bir eit halka bavurmadr. Bu ga
ranti olmakszn gizlice bask altna alnabilecek olan yrtme kuvveti by
lelikle davasn savunur ve nedenlerini aklar. Ama niyetlerinde direten ya
sama meclisi, kendisine kar ortaya konulan direnii her zaman alt edemez
mi? Buna yle cevap verebilirim: Yaps, doas ne olursa olsun tm halkla
rn anayasalarnda, yasa koyucunun yurttalarn saduyusuna ve erdemine
gvenmek zorunda olduu bir nokta vardr. Bu nokta cumhuriyetlerde da
ha yakn ve daha grnrdr; monarilerde daha uzaktr ve daha bir zen
le gizlenir; ama her zaman bir yerlerde vardr. inde yasann her eyi ng
rebildii ve kurumlann akln ve teamllerin yerine gemek zorunda oldu
u bir lke yoktur.

Fransada Anayasal Bir Kraln Statsyle

Birleik Devletlerde Bakann Stats Hangi Adan Farkldr?

Birleik Devletler'de yrtme kuvveti, kendisi adna eylemde bulunduu egemen

lik gibi snrlandrlm tr ve mstesnadr - Fransada yrtme kuvveti onun gibi
her yere yaylr - Kral yasalarn yaratclarndan birisidir - Bakan sadece yasala
rn uygulaycsdr - ki iktidarn sresinden doan dier farkllklar - Bakan y
rtme kuvvetinin alannda skntl durum dadr - Kral ise bu alanda zgrdr -
Farkllklara ramen, Birlikin bir monariye benzemesinden ok Fransa bir cum
huriyete benzer - Bu iki lkede yrtme kuvvetine bal olan grevlilerin saylar
nn karlatrlmas.

Yrtme kuvveti, uluslann kaderinde yle byk bir rol oynuyor ki, Ame
rikallarda bu kuvvetin yerini daha iyi kavratmak iin bu konuya biraz de
inmek istiyorum.
 Birleik Devletlerin bakannn stats hakknda ak ve net bir fikre sa
hip olmak iin, onu Avrupann anayasal monarilerinden birindeki kraln
statsyle karlatrmak yararl olacaktr.
Bu karlatrmada, kuvvetlerin d grnmlerine ok bal kalmayaca
m; bunlar gzlemciye rehberlik etmekten ok onu yanltrlar.
Bir monari yava yava cumhuriyete dntnde, yrtme kuvveti,
kudretinin gerekliini kaybetmi olsa da, niteliklerini, saygnln, hrme
tini ve hatta parasn uzun sre korur. Ingilizler, krallarndan birisinin ba
n kestikten, bir dierini tahtnda avladktan sonra hl bu prenslerin halef
leriyle konumak iin diz kyorlard.
Bir yanda, cumhuriyetler tek bir kiinin boyunduruu altna girerken, ik
tidar, sanki nceden herkesin onamyla kurulmam gibi, davranlarnda
basit, sade ve lml grnmeye devam eder. mparatorlar despotik bir biim
de yurttalarnn kaderini ve yaamn kontrol altnda tuttuklar zaman, on
larla konutuumuzda yine onlara Sezar diye sesleniriz ve onlar da rahata
arkadalanna yemee gidebilirler.
O halde d grn brakmak ve daha ilerisini kavramak gerekir.
Birleik Devletlerde egemenlik Birlik ve eyaletler arasnda blnmtr,
oysa bizde tektir ve skca balanmtr; buradan Birleik Devletlerin baka
n ile Fransadaki kral arasnda grdm ilk ve en byk fark ortaya kar.
Birleik Devletlerde, yrtme kuvveti kendisi adna eylemde bulundu
u egemenlik gibi snrlandrlmtr ve mstesnadr; Fransada ise onun gi
bi her yere yaylmtr.
Amerikallarn federal bir hkmeti vardr; bizim ise ulusal bir hkme
timiz.
te eylerin doasndan kaynaklanan ilk alt dzey olma sebebi budur;
ama tek de deildir. Bir o kadar nemli olan kincisi udur: Aslnda, egemen
lik, yasalar yapma hakk olarak tanmlanabilir.
Fransada kral reel olarak egemenliin bir parasn oluturur, nk eer
kral yasalan teyit etmeyi reddederse, bunlar var olamazlar; stelik kral yasa
larn da uygulaycsdr.
Bakan ise, ayn ekilde yasalarn uygulaycsdr, ama gerekte yasalara
katkda bulunmaz, nk yasaya rza gstermeyerek, onun var olmasn en
gelleyemez. O halde kesinlikle egemenliin paras deildir; sadece onun bir
failidir.
Fransada kral sadece egemenliin bir ksmn oluturmaz, ayn zamanda
onun bir dier ksm olan yasama meclisinin oluumuna da katlr. Bu olu
uma, meclisin yelerini atayarak ve istedii zaman onlarn vekletlerinin
sresini bitirerek dahil olur. Birleik Devletlerin bakan, yasama teekk
lnn oluturulmasna kesinlikle katkda bulunmaz ve onu datamaz da.
 Kral yasa nerme hakkm meclisle paylar.
Bakann ise buna benzer bir inisiyatifi yoktur.
Kral, mecliste kendi dncelerini ileten, bunlar destekleyen ve onun
dsturlarn hkmette geerli klan belli sayda fail tarafndan temsil edilir.
Bakan Kongreye giremez; bakanlar da kendisi gibi ieri alnmazlar ve
bakan sadece dolayl yollarla bu byk teekklde etkisini ve grlerini
hissettirebilir.
O halde Fransa kral, kendisinden bamsz hareket edemeyen yasama
meclisiyle denktir, zira kral da bu meclis olmadan eyleyemez.
Bakan ise yasama meclisinin yanma, daha aada ve baml bir kuvvet
olarak yerlemitir.
Tam olarak sylersek, bakann Fransa kralna en yaklat durum olarak
iktidann ileyiinde dahi ok byk aalanma sebepleri vardr.
Fransada kraln iktidan ncelikle, bakana gre sre avantajna sahiptir.
Zira sre gcn ilk unsurlanndan birisidir. Sadece uzun sre var olmak zo
runda olan severiz ve yle olandan korkanz.
Birleik Devletlerin bakan drt yl iin seilmi olan bir st dzey grev
lidir. Fransada kral ise miras yoluyla gelen bir eftir.
Yrtme kuvvetinin ileyiinde, Birleik Devletlerin bakan devaml ola
rak gvensiz bir gzetlemeye maruz kalr. Anlamalar hazrlar ama bunla
r hayata geiremez; grevler belirler ama bu grevlere atama yapamaz.16
Fransa kral, yrtme kuvveti alannda mutlak efendidir.
Birleik Devletlerin bakan ise, edimlerinden sorumludur. Fransa yasala
r ise, Fransa kralnn dokunulmaz olduunu syler.
Buna karn, ikisinin de stnde bulunan gl bir kuvvet vardr, bu ka-
muoyudur. Bu kuvvet Fransada Amerikadan daha az belirlenmitir; yasa
larda daha az bilinir, daha az formle edilir; ama aslnda orada da var olur.
Amerikada bu kuvvet seimlerle ve yarglarla i grr; Fransada devrimler-
le. Bylelikle, anayasalarnn farkllna ramen, Fransada ve Birleik Dev
letlerde u nokta ortaktr: Sonu olarak kamuoyu egemen kuvvettir. O hal
de, yasalan ynlendiren ilke, aslnda iki halkta da ayndr, her ne kadar geli
imi az veya ok zgr olsa da. Doas gerei bu ilke zsel olarak cumhuri
yetidir. Bu nedenle Fransa, Birlikin bakanyla bir monariye benzemesin
den daha fazla, kendi kralyla bir cumhuriyete benzer.
imdiye kadar, sadece temel farkl noktalan gstermeye altm. Eer ay-
nntlara girebilseydim, tablo ok daha arpc olurdu. Ama ksa olmay iste
16 A nayasa, federal b ir g re vlin in atanm as veya grevden a ln m a s d u ru m larn d a b akan n Sena
ton u n grne b avu rm ak zorund a o lup olm ad ko nu su nu b e lirsiz b ra k m tr. Fidiraliste,
7 7. sa y sn d a , bu so ruya o lu m lu cevap v e rir; am a 1789da Ko ng re h a k l o larak u sonuca va rd :
B akan so ru m lu olduu i in , k e n d isin in g ve n in i kazanm am faille rd e n yararlan m aya zo rlan a
m az. B k z . Kents Commetaires, I. c ilt, s . 289.
meyecek kadar syleyecek ok eyim var.
Birleik Devletlerin bakannn kuvveti sadece snrl bir egemenlik ala
nnda iler, oysa Fransada kraln kuvveti tam anlamyla bir egemenlik dn
gsnde hareket eder.
Fransadaki kraln hkmet etme kuvvetinin doal snrlarn bile at
n, ne kadar yayldn ve birok farkl biimde bireysel menfaatlere nfuz
ettiini gsterebilirdim.
Bu etki alanna, ok byk saydaki kamu grevlilerinin neden oldu
u alan ekleyebilirdim. Zira bu grevlilerin neredeyse hepsi vekilliklerini
yrtme kuvvetine borludur. Bu say bizde bilinen tm snrlar amtr;
138.000e ular.17 Bu 138.000 atamann her biri bir g unsuru olarak d
nlmek zorundadr. Bakan ise kamu alanlarn atama hakkna sahip
deildir ve bu alanlarn says 12.000i amaz.18

Yrtme Kuvvetinin Etkisini Arttrabilecek Arz Nedenler

Birlikin yararland d gvenlik - htiyatl siyaset - 6.000 askerli ordu - Sadece

birka gemi - Bakan kullanma olanana sahip olmad byk imtiyazlara sa
h ip t ir - Kullanabilecei eylerde ise zayftr.

Eer Amerikada yrtme kuvveti Fransadan daha az glyse, bunun ne

denlerini belki de yasalardan ok koullara atfetmek gerekir.
Bir ulusun yrtme kuvveti zellikle yabanclarla ilikisinde ustaln ve
gcn gsterme olanan bulur.
Eer Birlikin yaam durmakszn tehdit edilseydi, byk menfaatleri her
gn dier byk halklarn menfaatleriyle karsayd, yrtme kuvvetinden
beklenen ey ve onun yapabilecei ey fikir olarak byyebilirdi.
Birleik Devletler bakannn ordunun efi olduu dorudur, ama bu ordu
6.000 askerden oluur; bakan donanmaya komuta eder, ama donanma sa
dece birka gemiye sahiptir; bakan Birlikin yabanc halklarla ilikilerini y
netir, ama Birleik Devletlerin komular yoktur. Okyanusla dnyann geri
kalanndan ayrlm olan, denize hkim olabilmek iin ise ok zayf olan Bir
leik Devletlerin hi dman yoktur ve onun menfaatleri yerkrenin dier
uluslann menfaatleriyle sadece ok seyrek ekilde temas eder.

17 Bu fa rk l grevlere d evlet tarafn d an denen toplam m ik ta r h er sene 2 0 0 .0 0 0 .0 0 0 fran ka u la r.

18 B irle ik D e vle tle rde h er sene National Calendar ad altn d a b ir alm anak y a y n la n r; burada fede
ra l g re vlile rin h e p sin in ism i b u lu n u r. B urad a verd i im ra k a m la r 1833 y lm a a it National Ca-
lendardan ald m .
B urad an u sonu k a b ilird i: Fra n sa k ra l B irle ik D e vle tle r b akan nd an on b ir defa daha
fazla m akam a sa h ip , o ysaki Fra n sa n n n fu su , B irlik in n fusun d an sadece b ir b u u k k a t da
ha o k tu r.
 Bu, hkmet pratiini teoriyle yarglamamak gerektiini gsterir.
Birleik Devletler bakam neredeyse krallara yakr imtiyazlara sahiptir,
ama bunlar kullanma olanana sahip deildir ve imdiye kadar kullanabil
dii haklar ise ok snrldr: Yasalar bakann gl olmasna olanak tanr,
koullar ise bakan zayf halde tutar.
Tersine, Fransa kraliyet otoritesine byk gcn veren ey ise yasalar
dan ok koullardr.
Fransada yrtme kuvveti durmakszn devasa engellere kar mcade
le eder ve bunlar alt etmek iin devasa kaynaklara sahiptir. Gerekletirdi
i eylerin azametiyle ve ynettii olaylarn nemiyle, anayasasn deitir-
meksizin byr.
Yasalar, Birlikin yrtme kuvvetini ylesine zayf ve snrl bir biimde ya
ratmlardr ki, onun etkisi ok gemeden daha byk olabilirdi.

Kamusal Meseleleri Ynetirken Birleik Devletler Bakannn

Neden Mecliste ounlua Sahip Olmaya htiyac Yoktur?

Bu Avrupada retilen bir aksiyomdur: Anayasal bir kral, yasama meclisinin

gryle kendisininki uyumad zaman ynetemez.
Yasama teekklnde ounluun desteini kaybetmi birok Birleik
Devletler bakan grdk. Bunlann iktidar brakmalar gerekmedi ve bu du
rum toplum iin byk bir ktle neden olmad.
Avrupada yrtme kuvvetinin bamszln ve gcn kantlamak iin
bu olguyu alntlamak istedim. Burada tersine, yrtme kuvvetinin iktidar
szlm grmek iin birka dakika dnmek yeterlidir.
Bir Avrupa kral, anayasann kendisine dayatt grevi yerine getirmek
iin yasama teekklnn desteine sahip olmaya ihtiya duyar, nk bu
grev ok kapsamldr. Avrupann anayasal kral sadece yasalann uygulay
cs deildir; uygulama konusundaki zeni tamamen ona kalmtr yle ki
eer yasaya karysa, tm gleri kilitleyebilir. Yasa yapmak iin meclise ih
tiyac vardr ve meclisin de ona uygulama iin ihtiyac vardr: Bunlar birbir
lerinden ayr yaayamayacak kuvvetlerdir; bunlar arasnda anlamazlk ol
duunda hkmetin arklar durur.
Amerikada bakan yasalann oluturulmasn engelleyemez; bunlar uygu
lama ykmllnden kaamaz. Onun gayretli ve samimi ibirlii kuku
suz yararldr, ama hkmetin ileyii iin zorunlu deildir. Bakan nem
li olarak yapt her eyde, dorudan ya da dolayl olarak yasama meclisine
baldr. O halde, bakann yasama kuvvetiyle kartlk iinde yaamasna
olanak tanyan gc deil, zayfldr.
Avrupada, kral ile meclisler arasnda anlamann olmas gerekir, nk
bunlarn arasnda ciddi mcadeleler olabilir. Amerikada anlama gerekli de
ildir, nk mcadele imknszdr.

Bakanlk Seimi zerine

Yrtme kuvvetinin ayrcalklarnn kapsam bydke, seim sisteminin tehlikesi

de a rta r-A m e rik a lla r bu sistemi kabul edebilirler, nk gl bir yrtme kuv
vetini kullanmayabilirler - Koullar seim sisteminin kurulmasn nasl kolaylat
rr - Bakanlk seimi neden hkmetin ilkelerini deitirmez - Bakanlk seimi
nin ikincil grevlilerin kaderi zerinde brakt etki.

Byk bir halkn yrtme kuvvetinin efi iin uygulanan seim sistemi, de
neyimin ve tarihilerin yeterince iaret ettikleri gibi, iinde tehlikeler barn
drr.
Bu konuyu sadece Amerika asndan ele alacam.
Seim sistemi hakknda endie duyduumuz tehlikeler, yrtme kuvve
tinin igal ettii yere, devletteki nemine gre, seimin biimine ve seen
halkn iinde bulunduu koullara gre daha az ya da daha ok byk olur.
Seim sisteminde haksz olmayan biimde eletirilen bu devlet bakanl
sistemi, kiisel ihtiraslara byk bir tuzak sunar ve bunlar iktidar peinde
gl bir biimde coturur. Zira meru yollar yeterli bulmayan ihtirasl ki
iler, haklardan yoksun kaldklarnda gce bavururlar.
u dorudur: Yrtme kuvvetinin imtiyazlar ne kadar oksa, tuzaklar da
o kadar ok olur; taliplerin ihtiraslar ne kadar alevlendirilmise, adayl ka
zandktan sonra, bu kuvveti paylamay umut eden ikincil ihtiraslara sahip
kiilerin desteini o kadar ok bulurlar.
O halde seim sisteminin tehlikeleri, yrtme kuvvetinin devlet meselele
ri zerine uygulad etkinin oranyla dorudan artar.
Polonya devrimi sadece genel olarak seim sistemine balanmamak zo
rundadr, ayn zamanda seilmi st dzey grevlinin byk bir monarinin
efi olmas olgusuna balanmaldr.
Seim sisteminin mutlak iyiliini tartmadan nce, o halde, her zaman
karar verilmesi gereken sakncal bir sorun vardr: Seim sistemine sokmak
istediimiz halkn corafi durumunun, yasalarnn, alkanlklarnn, tea
mllerinin, sanlarnn, zayf ve baml bir yrtme kuvveti kurmaya olanak
tanyp tanmayaca sorunu. nk devletin temsilcisinin hem devasa bir
kuvvete sahip olmasn, hem de seilmi olmasn istemek, bana gre iki e
liik iradenin ifadesidir. Kaltsal krallktan seilmi bir iktidar sistemine ge
mek iin bana gre sadece tek bir yol vardr: ktidarn eylem alan ncelik
le daraltlmaldr, ayrcalklar kademeli olarak azaltlmaldr ve halkn yava
yava yardmsz yaamaya altnlmas gerekir. Ama bunlar, Avrupa cumhu
riyetlerinin hi ilgilenmedikleri eylerdir. Bunlarn ou, sadece tiranln
sertliinin hedefi olduklar iin Uranlktan nefret ederler. Yrtme kuvveti
nin alan onlar hi etkilemez. G ile onun kaynan birbirine balayan s
k ilikiyi fark etmeksizin, sadece gcn kaynana saldrrlar.
imdiye kadar Birleik Devletlerin bakan olmak iin onurunu ve yaa
mn ortaya koymaktan dolay kayg duyan kimseyle karlalmad, nk
bakann sadece geici, snrl ve baml bir kuvveti vardr. Umutsuz oyun
cularn oyun alannda kendilerini sunmalar iin, kaderin devasa bir bedel
demesi gerekir. imdiye kadar hibir aday iddetli sempatileri ve tehlike
li popler tutkulan kendi yaranna coturmad. Nedeni basittir: Hkmetin
bana gelen bakan, arkadalarna ne ok fazla kudret, ne ok fazla zengin
lik, ne ok fazla hret verebilir. Onun devlet zerindeki etkisi, bakann ik
tidara ykselmesinde hiziplerin kendi baarlarn veya ykmlarn grmele
rine neden olmak iin ok zayftr.
Kaltsal monarilerin byk bir avantaj vardr: Bir ailenin kiisel menfa
ati, devletin menfaatiyle devaml olarak sk bir biimde bal olduundan,
burada asla devletin menfaatinin kendi bana brakld bir an yaanmaz.
Bu monarilerde ilerin dierlerinden daha iyi ynetilip ynetilmediini bil
miyorum; ama en azndan, bu ilerle iyi kt, kendi kapasitesine gre ilgile
nen birileri her zaman vardr.
Tersine, seilmi devletlerde, seimin yaklamasyla ve seim yaplmadan
uzun zaman nce hkmetin arklar neredeyse kendiliinden ilemez ha
le gelir. Tabii ki seimin bir anda ve hzlca yaplmas ve yrtme kuvvetinin
koltuunun hi bo kalmamas iin yasalar dzenlenebilir; ama ne yapar
sak yapalm, yasa koyucunun abalarna ramen, zihinlerde bir boluk olur.
Seimler yaklarken, yrtme kuvvetinin efi sadece yaplacak mcadele
ye odaklanr; artk gelecei yoktur; hibir giriimde bulunamaz; baka birisi
nin belki tamamlayaca bir eyi sadece gevek bir biimde yrtr. Emek
lilik anma o kadar hazrm ki, der bakan Jefferson, 21 Ocak 1809da (se
imlerden alt hafta nce), devlet ilerine sadece dncemi ibraz ederek ka
tlyorum. Bana yle geliyor ki, uygulamada takip edilecek ve sorumluluu
alnacak nlemlerle ilgili inisiyatifi halefime brakmam daha doru olur.
Ulus ise baklarn sadece tek bir noktaya evirmitir; sadece domak
zere olan eyi gzetlemekle meguldr.
lerin ynetilmesinde yrtme kuvvetinin igal ettii yer ne kadar engin
olursa, gndelik eylemi daha byk ve zorunlu olur ve byle bir durum da
daha tehlikeli hale gelir. Yrtme kuvvetiyle ynetilmeye ve stelik onun ta
rafndan idare edilmeye alm olan bir halkta seim, derin bir tedirginlik
retebilir.
 Birleik Devletlerde yrtme kuvvetinin etkisi zarar vermeksizin yavala
yabilir, nk bu etki zayf ve snrldr.
Hkmetin efi seildiinde, neredeyse her zaman devletin i ve d siya
setinde istikrar eksiklii sorunu doar. Bu sistemin temel kusurlarndan bi
risi budur.
Ama bu kusur, seilmi st dzey grevliye verilen kuvvetin derecesine
gre daha az ya da daha ok hissedilir. Romada konsller her sene deise
de, hkmetin ilkeleri deimiyordu, nk Senato ynetici kuvvetti ve ka
ltsal bir teekkld. Avrupann monarilerinin ounda eer kral seilsey-
di, krallk her yeni seimle yz deitirebilirdi.
Amerikada bakan devlet ileri zerinde yeterince byk bir etkiye sahip
tir, ama ynetmez; ar basan kuvvet tamamyla ulusal temsilde bulunur. O
halde, siyasetin dsturlarnn deimesi iin sadece bakann deil, halk kit
lesinin de deimesi gerekir. Bylelikle Amerikada yrtme kuvvetinin e
fine uygulanan seim sistemi, ok hassas bir biimde, hkmetin istikrar
na zarar vermez.
stelik istikrar yokluu, her ne kadar snrlandrlm olsa da bakann ey
lem alannda kendisini derinden hissettiren seim sistemlerine ikin bir k
tlktr.
Amerikallar hakl olarak yle dnmlerdir: Yrtme kuvvetinin e
fini, kendi misyonunu yerine getirmesi ve tam olarak sorumluluk alabilme
si iin, faillerini kendisi seebilmesi ve bunlan istedii zaman grevden ala
bilmesi konusunda mmkn olduunca zgr brakmak gerekir. Yasama te
ekkl, bakan ynetmektense, gzetim altnda tutar. Buradan u sonu
kar: Her yeni seimle, tm federal memurlann kaderi askya alnm olur.
Avrupann anayasal monarilerinde, idarenin deimez temsilcilerinin
kaderinin bakanlann kaderine bal olmasndan yaknnz. Hkmetin efi
nin seildii lkelerde bu daha da kt bir durumdadr. Bunun nedeni ba
sittir: Anayasal monarilerde bakanlar hzlca yer deitirirler; ama yrtme
kuvvetinin temel temsilcisi asla deimez, bu da baz alardan yenilik ruhu
nu hapseder. O halde idari sistemlerin ilkelerinden ok aynntlan deiir;
bunlar da bir devrime neden olmakszn deitirilemez. Amerikada bu dev
rim her drt senede bir yasalar adna gerekleir.
Byle bir yasama meclisinin doal sonucu olan bireysel sefalet konusuna
gelince, grevlerde istikrar yokluu, baka yerlerde retebilecei ktlkleri
Amerikada retmez. Birleik Devletlerde, bamsz bir varolu yaratmak y
le kolaydr ki bir grevliyi igal ettii yerden kaldrmak, bazen onun yaam
konforunu ortadan kaldrmaya neden olur, ama asla bu konforu destekleye
cek yollann yok edilmesine neden olmaz.
Bu blmn banda, yrtme kuvvetinin efine uygulanan seim biimi
nin tehlikelerinin, seimi yapan halkn iinde bulunduu koullara gre da
ha ok azalabileceini ya da daha ok artabileceini sylemitim.
stediiniz kadar yrtme kuvvetinin roln azaltmaya aln, bu kuvveti
yaratan yasalarn yeri ne olursa olsun, bu kuvvetin zerinde nemli bir etki
yapt ey d politikadr: Bir mzakere sadece tek bir insan tarafndan ba
latlabilir ve baarl bir biimde sonlandrlabilir.
Bir halk ne kadar ereti ve tehlikeli durumda bulunursa ve tutarllk ile is
tikrar ihtiyac d ilikilerin ynetiminde ne kadar ok hissediliyorsa, seim
sisteminin devlet bakanlna uygulanmas o kadar ok tehlikeli hale gelir.
Tm dnya karsnda Amerikallarn siyaseti basittir; neredeyse kimsenin
onlara ihtiya duymadn, onlarn da kimseye ihtiya duymadn syleye
biliriz. Bamszlklar tehdit altnda deildir.
O halde onlarda yrtme kuvvetinin rol hem koullar tarafndan hem de
yasalar tarafndan snrlandrlmtr. Bakan sk sk gr deitirebilir ama
devlet bundan zarar grmez veya yok olmaz.
Yrtme kuvvetinin tad imtiyazlar ne olursa olsun, seimden hemen
nceki zaman ve seimin yapld zaman bir ulusal kriz dnemi olarak de
erlendirmemiz gerekir.
Bir lkenin i durumu ne kadar ok skntl olursa, d tehlikeler daha b
yk olur ve bu kriz an da lke iin daha tehlikeli hale gelir. Avrupa halklar
arasnda, her yeni lider seimi srasnda fethedilmekten veya anariden kork
mayan ok az halk vardr.
Amerikada toplum, yardm almakszn kendi kendisine ayakta durarak
kurulmutur; d tehlikeler asla zorlu deildir. Bakann seimi ise, bir ykm
deil, bir heyecan nedenidir.

Seim Yntemi

Amerikan yasa koyucularnn seim sistemine karar verirken gsterdikleri hner

Seimle ilgili zel birteekkln yaratlm as - zel seicilerin dierlerinden ayr oy
la r -H a n g i durumda tem silciler meclisi bakan seme grevini s tle n ir-A n a y a
sa yrrle girdiinden beri gerekleen on iki seimde neler oldu?

Seim ilkesine ikin tehlikelerden bamsz olarak, seimin bizzat formun

dan kaynaklanan ve yasa koyucunun zeni sayesinde ortadan kaldrlabile
cek ok fazla tehlike vardr.
Bir halk, efini semek iin kamusal alan zerinde topland zaman, sade
ce seim sisteminden kaynakl tehlikelere deil, ayn zamanda seim ynte
minin neden olduu sivil sava tehlikesine de ak hale gelir.
Polonya yasalar, kraln seim ini tek bir kiinin vetosuna balad za
man, bu insann lmne davetiye karyordu veya nceden anariyi kur
mu oluyordu.
Birleik Devletlerin kuram larn incelediimiz ve bu lkenin siyasal ve
toplumsal durumunu ok dikkatli bir biimde incelediimiz lde, insan
larn kaderleri ve abalar arasnda olaanst bir uyumu fark ederiz. Ame
rika yeni bir blgeydi; buna karn burada ikamet eden halk, uzun bir sre
zgrl baka bir yerde deneyimlemiti: Bu ikisi i dzenin nedenleridir.
stelik Amerika fethedilmekten hi korkmuyordu. Bu koullan avantajl bir
hale getiren Amerikan yasa koyucular, zayf ve baml bir yrtme kuvve
ti kurmakta glk ekmediler; byle bir kuvveti yaratarak, tehlikesiz bir bi
imde onu seimli bir hale getirebildiler.
Farkl seim sistemlerinden en az tehlikelisini semeleri gerekti; bu ba
kmdan yazdklar kurallar, lkenin fiziksel ve siyasal yapsnn nceden sa
lad garantileri hayranlk uyandracak biimde tamamlyordu.
zlmesi gereken problem seim yntemini bulmakt. Halkn tm reel
iradesini ifade edecek olan bu yntem, halkn tutkularn ok az kamlama-
lyd ve halk en azndan askda tutabilmeliydi. ncelikle, salt ounluun
yasay yapmas kabul edildi. Ama her eyden nce kanlmak istenen ge
cikmeden kanmakszm bu ounlua sahip olmak henz ok g bir iti.
Aslnda, bir insann bir halkn oylarnn ounluunu almasn grmek az
rastlanr bir olaydr. Bu glk, yerel etkilerin ok fazla gelitii ve kudretli
olduu konfedere eyaletlerden oluan bir cumhuriyette bile byktr.
Bu ikinci sorana zm bulmak iin, bir yol nerilir: Ulusun seimle ilgi
li kuvvetlerini, onu temsil eden bir teekkle brakmak.
Bu seim yntemi, ounluu daha makul hale getirir; nk semenler
ne kadar az saydalarsa, seslerini duyurmalar o kadar kolay olur. Bylelikle
bu da iyi bir seim iin daha fazla garanti salad.
Ama ulusun olaan tem silcisi olan yasama teekklne seme hakkn
emanet etmek zorunda myz? Ya da tersine, tek amac bakann atanmasyla
ilgilenmek olan bir seiciler kurulu mu oluturmak gerekir?
Amerikallar bu sonuncusunu tercih ettiler. Olaan yasalan yapmalan iin
gnderilen insanlarn, halkn ilk st dzey grevlinin seimi konusundaki
dncelerini sadece eksik bir biimde temsil edebileceini dnyorlard.
Bir seneden daha uzun sre iin seilmi olanlar, nceden deimi bir ira
deyi temsil edebilirlerdi. Amerikallar u sonuca vardlar: Eer yasama mec
lisi, yrtme kuvvetinin efini semekle grevlendirilirse, bu meclisin yele
ri, seimlerden nce frsat oyunlarn konusu ve entrikalarn oyunca ola
bilirler. Buna karn, j ri yelerine benzer bir biimde bu zel seiciler, ey
lemde bulunmak zorunda olacaklan gne kadar tannmaz olarak kalabilirler
ve sadece kararlann aklamak iin anlk olarak grnr olabilirler.
 O halde, her bir eyalet belli sayda semen atar19 ve bunlar kendi aralarn
da bakan seerler. Seime dayal lkelerde hkmetin efini semeyle g
revli kurullarn kanlmaz olarak tutkularn ve entrikalarn oda olduu;
hatta bazen bu kurullarn kendilerine ait olmayan kuvvetleri ele geirdikleri
ve bu kurullarn ileyii ile bu ileyiin neden olduu phenin, devleti yok
etmeye bile varabileceini dndklerinden, seicilerin hepsinin belli bir
gnde, toplanmakszm oy kullanmasna karar verildi.20
ki aamal seim yntemi ounluu makul hale getirir, ama bunu g
vence altna almaz, nk kendilerine veklet verenlerin yapabilecekleri gi
bi, seiciler de kendi aralarnda farkl dnebilirler.
Bu durumda, Amerikallar zorunlu olarak u nlemden birisini almak
zorundaydlar: Ya seicileri yeniden atamalar, ya nceden atananlar yeni
den gzden geirmeleri, ya da seimi yeni bir otoriteye brakmalar gerekir.
lk iki yntem, daha az gvenilir olmalarndan bamsz olarak, yavala
neden olur ve her zaman tehlikeli bir karkl dourabilir.
O halde ncsne karar verdiler. Seicilerin oylarnn m hrlene
rek Senatonun bakanna gnderilm esinde anlatlar; belirli bir gnde
iki m eclisin mevcudiyetiyle Senato bakan oylar saydrr. Eer adaylar
dan hibirisi ounluu toplayamamsa, Tem silciler M eclisi derhal sei
me gitmek zorundadr; ama onun hakknn snrlandrlmasna zen gs
terilir. Temsilciler, sadece oylarn en fazlasna sahip olan adaydan biri
ni seebilirler.21
Grdmz gibi, sadece nceden ngrlebilen ok seyrek ve g bir
durumda, seim ulusun olaan temsilcilerine emanet edilir ve zel seicile
rin gl bir aznl tarafndan nceden tayin edilen bir yurtta seilebilir.
Bu, uygulamann hzllyla halkn iradesine borlu olunan sayg ile devle
tin menfaatlerinin gerektirdii dzen garantisini uzlatran hayrl bir ba
damadr. stelik oy eitlii durumunda Temsilciler Meclisinin nihai kara
r vermesiyle, tm sorunlarn tam bir zmne ulalm olmaz; nk s
ras geldiinde Temsilciler Meclisinde ounluk kararsz kalabilir ve bu de
fa anayasa da bir zm sunmaz. Ama gerekli adaylklar oluturarak, sayla
rn ile snrlandrarak, birka aydn kiinin seimine gvenerek, belli bir
19 Ko ng reye g n d e rd ikle ri ye le r kad ar sem en a ta rla r. 1833 y ln d a bu se ic ile rin sa y s 288d i.
(The National Calendar)
20 E y a le t sem en leri to p la n rla r; am a ounluu alan o y la rn so n ucun u d e il, b ire yse l o yla n n tm
lis te s in i h km et m erkezin e g n d e rirle r.
21 Bu k o u ld a, ye le rin ounluu d e il, e y a le tle rin ounluu k a ra r v e rir. yle k i, N ew Y o rk u n
R ho d e-Islan d n k a ra n ze rin d e a rtk b ir e tk isi y o k tu r. B y le lik le B irlik in y u rtta la n n ce likle
tek ve a y n h a lk o larak d e e rle n d irilir ve aralan n d a an lam ad klan n d a ise , e yaletle r yenid en b
l n e re k , bu e yale tle rin h e r b irin e ayn ve bam sz b ir oy v e rilir.
Bu federal an ayasann ortaya koyduu g a rip likle rd e n b iris id ir ve bu g a rip lik de sadece k a rt
m e n faatlerin o ku yla a k la n a b ilir.
kudrete sahip olan bir ksm engelin22 stesinden gelinir; dier engeller ise
bizzat seim sistemine ikin engellerdir.
Federal anayasann var olduu krk drt yldan beri Birleik Devletler im
diye kadar on iki defa bakanlarm seti.
On seim, lkenin farkl noktalarna yerlemi zel seiciler tarafndan si
mltane oylarla bir defada yapld.
Temsilciler Meclisi, oy eitlii durumunda stlendii istisnai hakk sadece
iki defa kulland. Birincisi 1801 ylnda Jeffersonm seilmesi srasnda, kin
cisi ise 1825 ylnda Quincy Adamsn atanmas srasnda oldu.

Seim Krizi

Bakanlk seimi anm ulusal kriz an olarak dnebiliriz - Neden? - Halkn tutku
lar - Bakann endieleri - Seim heyecannn yerine geen sakinlik.

Seim sistemini kabul etmek iin Birleik Devletlerin hangi avantajl koul
lar iinde bulunduundan bahsettim ve bu sistemin tehlikelerini azaltmak
iin yasa koyucularn aldklar tedbirleri anlattm. Amerikallar her trl se
imi yrtmeye alknlar. Deneyim onlara, seimlerin ne dereceye kadar
karklk yaratabileceini ve bunlar nerede durdurmalar gerektiini ret
mitir. lkenin engin topraklan ve ikamet edenlerin burada yaylm olma
s, her yerde olduundan daha az makul ksmlar ve daha az tehlikeli ksm
lar arasnda fikir ayrlna neden olur. Seimler srasnda ulusun iinde bu
lunduu siyasal koullar imdiye kadar hibir reel tehlike ortaya koymad.
Buna karn Birleik Devletler bakanlk seimini hl bir ulusal kriz d
nemi olarak dnebiliriz.
Kamusal ilerin yrtlmesinde bakann yapt etki kukusuz zayf ve
dolayldr ama bu etki ulusun btnne yaylr; bakanlk seimi her bir
yurtta iin orta dzeyde bir neme sahiptir, ama tm yurttalar ilgilendirir.
Zira, ne kadar kk olursa olsun bir menfaat, genel bir menfaat haline gel
dii anda, nemli bir zellik kazanr.
Avrupa kralyla karlatnldmda, bakan kukusuz kendi taraftarlarn
yaratmak iin ok az imkna sahiptir; buna karn, sahip olduu mevkiler
ok byk sayda olduundan, binlerce semen dorudan veya dolayl ola
rak onun hedefiyle ilgilidir.
stelik Birleik Devletlerde dier yerlerde olduu gibi, partiler, halk ta
rafndan kolayca anlalabilmek iin bir insann etrafnda toplanma ihtiya
c hissederler. Bu nedenle, genellikle bakan adaynn ismini bir sembol ola
rak kullanrlar; teorilerini onda tecessm ettirirler. Bylelikle, seimi kendi
22 B un a k a rn , 1801de Je ffe rso n o ylam ann otu z a ltn c tu run d a atan d .
lehlerine tamamlama konusunda nemli bir menfaatleri vardr. Bu durumda
seilmi bakann yardmyla sadece doktrinleri zafer kazanm olmaz, ayn
zamanda bakann seilmesiyle, bu doktrinlerin ounluk tarafndan kabul
grd gsterilmi olur.
Belirlenen tarihten uzun zaman nce, seim nemli bir hal alr ve adeta
zihinleri megul eden biricik i olur. Bu srada hizipler gayretlerini arttrr;
mutlu ve sakin bir lkede, tahayyln yaratabilecei her trl suni tutku bu
dnemde kkrtlr.
Bakan ise kendini savunmaya almakla meguldr. Artk devletin men
faatlerine deil, kendisinin yeniden seilm esine odaklanmtr; ounluk
nnde yerlere kapanr ve onlarn tutkularna direnmek yerine grevinin
onu mecbur brakt gibi, ska onlann kaprislerinin peinden koar.
Seim yaklatka, entrikalar daha aktif, kkrtmalar daha sert ve daha yay
gn hale gelir. Yurttalar, iinde adaylarn destekledikleri birok kampa b
lnrler. Tm ulus ateli bir duruma der ve bylece seim, gnlk gaze
telerin alldk metni, kiisel konumalarn znesi, tm teebbslerin amac,
tm dncelerin konusu ve gnn menfaatle ilgili tek durumu haline gelir.
Sonu sylenir sylenmez ise, bu ateli atmosfer dalr, her ey sakinleir
ve bir anda tam olan nehir yeniden rahata yatana dner. Ama frtnann
kopabileceine armamz m gerekir?

Bakann Yeniden Seilmesi

Yrtme kuvvetinin efi yeniden seilebilir olduu zaman, bizzat devletin kendisi
entrika kurar ve batan karr - Birleik Devletler bakannn dncelerine h
kim olan yeniden seilme istei - Yeniden seilmenin Amerikaya zg saknca
s - Demokrasilerin doal sakncas, tm iktidarlarn ounluun en kk istei
nin aam al bir biimde klesi olmasdr - Bakann yeniden seilmesi bu kusu
ru kolaylatrr.

Birleik Devletlerin yasa koyucular, bakann yeniden seilmesine olanak

tanmakta hakllar myd yoksa hakszlar myd?
Yrtme kuvvetinin efinin yeniden seilmesini engellemek ilk bakta
manta aykr gibi grnr. Tek bir insann yeteneklerinin veya zellikle
rinin, zellikle zor koullar altnda ve kriz dnemlerinde, bir halkn kaderi
ni nasl etkileyebildiini biliyoruz. Yurttalarn ilk st dzey yneticiyi yeni
den semesini yasaklayabilecek olan yasalar, devleti gelitirmenin veya onu
korumann en iyi yolunu onlardan alm olurlard. Ayrca buradan u tuhaf
sonuca varlr: Bir insan iyi ynettiini kantlamayabilecei anda hkmet
ten uzaklatrlr.
 Bu nedenler kukusuz kuvvetlidir; yine de bunlara gl bir biimde kar
kamaz myz?
Entrika ve rme seilmi hkmetlerin doal kusurlardr. Ama devle
tin efi yeniden seildiinde, bu kusurlar belirsizce her yere yaylr ve lke
nin varoluu tehlikeye sokulur. Basit bir aday entrikayla amacna ulamak is
terse, hileleri sadece snrl bir alan iinde iler hale gelir. Tersine, bizzat dev
letin efi yanmaya katld zaman, hkmetin gcn kendi kullanmna
sunmu olur.
lk olayda tm zayf yntemleriyle bir insan sz konusudur; kincisinde
ise bizzat devletin kendisi muazzam kaynaklaryla entrika yapar ve rme
ye neden olur.
ktidara gelmeye yarayacak hileler yapan basit bir yurtta sadece dolayl bir
biimde kamusal refaha zarar verebilir; ama yrtme kuvvetinin temsilcisi
oyun alanna girdiinde, hkmetin menfaati onun iin ikincil bir hale gelir;
temel menfaat onun seilmesidir. Yasalar gibi mzakereler de onun iin sa
dece seimlerle balantldr; mevkiler, ulusa deil, onun efine verilen hiz
metlerin bir karl olur. Hkmetin faaliyeti her zaman halkn menfaati
ne kart olmasa da, en azndan artk bu menfaate hizmet etmez. Buna karn
hkmetin faaliyeti sadece lkenin kullanm iin kurulmutur.
Birleik Devletlerde kamusal meselelerin olaan ileyiini, bakann yeni
den seilme isteini kavramakszn deerlendirmek imknszdr; ynetimi
nin her trl siyaseti bu noktaya doru ynelir; en kk giriimleri bile bu
konuya baldr; zellikle kriz an yaklat lde, bakann zihninde bi
reysel menfaat genel menfaatin yerine geer.
O halde yeniden seilme ilkesi, seilmi hkmetlerin bozucu etkisini da
ha yaygn ve daha tehlikeli hale getirir. Halkn siyasal ahlkna zarar verme
ye ve ustalkla yurtseverliin yerine gemeye alr.
Bu ilke Amerikada hl ulusal varoluun kaynaklarna inceden inceye sal
drr.
Her bir hkmet kendisinde, bizzat yaam ilkesiyle balantl grnen do
al bir kusur tar; yasa koyucunun dehas bunu iyice ayrt etmekten ibaret
tir. Bir devlet ok fazla kt yasann stesinden gelebilir ve biz de, bu yasala
rn neden olduu ktl sk sk abartrz. Ama bu lm tohumunun geli
mesine neden olan her yasa, kt etkileri hemen kendisini gstermeksizin,
uzun vadede lmcl olmaktan kaamazlar.
Mutlak monarilerde ykm ilkesi, kraliyet iktidarnn snrsz ve akl al
maz bir biimde yaylmasdr. O halde anayasann bu iktidara brakt kar
kuvvetleri geri alabilecek bir nlem, her ne kadar etkileri uzun vadede hisse
dilmez olabilse de, radikal bir biimde kt olabilecektir.
Ayn ekilde, demokrasiyle ynetilen ve halkn her eyi durmakszn ken-
diine doru ynlendirdii lkelerde, etkilerini giderek daha hzl ve kar
konulmaz biimde hissettiren yasalar dorudan hkmetin varlna sal
drr.
Amerikan yasa koyucularn en byk meziyeti, bu hakikati aka grm
ve bunu da pratie geirme cesaretini gstermi olmalandr.
Halkn dnda, ondan tamamen bamsz olmadan ama yine de kendi
alanlarnda yeterli dzeyde zgrlkten faydalanan belli sayda kuvvetin ol
mas gerektii sonucuna vardlar; buna karn, daimi olarak ounluun y
netimine boyun emeye zorlanan bu kuvvetler, halkn kaprislerine kar
mcadele edebilir ve onun tehlikeli isteklerini reddedebilir.
Neticede, ulusun yrtme kuvvetini tek bir insanda topladlar; bakana,
yasama meclisinin saldrlarna direnmek iin, kapsaml imtiyazlar ve veto
hakk verdiler.
Ama yeniden seilme ilkesini kabul ederek, eserlerinin bir ksmn ykm
oldular. Bakana byk bir kudret bahettiler ve bunu kullanma iradesini
ondan uzaklatrdlar.
Yeniden seilebilir olmayan bakan halktan bamsz deildi, nk halka
kar sorumluluu ortadan kalkmamt; ama halkn ltf da, onun iradesine
tam olarak boyun emek zorunda olacak kadar zorunlu deildi.
Birleik Devletlerde yeniden seilebilir (siyasal ahlkn gevedii ve b
yk zelliklerin yok olduu gnmzde zellikle bu dorudur) olan ba
kan, ounluun elinde sadece uysal bir aratr. Bu bakan ounluun sev
dii eyi sever, onun nefret ettii eyden o da nefret eder; ounluun irade
sinin peinden gider, ikyetlerinin nne geer, en kk isteklerine boyun
eer: Oysa yasa koyucular, bakann ounlua rehberlik etmesini istiyorlar
d ve bakan ise onu takip etti.
Bylelikle devleti bir insann marifetlerinden mahrum brakmamak iin,
yasa koyucular bu marifetleri neredeyse yararsz kldlar ve olaanst ko
ullarda bir are bulmak iin lkeyi her zamanki tehlikelere maruz brak
tlar.

Federal Mahkemeler zerine 23

Birleik Devletlerde yarg kuvvetinin siyasal nemi - Bu konuyu ele almann g

l - Konfederasyonlarda adaletin yarar - Birlik hangi mahkemeleri kullanabilir

23 Bu k ita b n Birleik Devletlerde Yarg Kuvveti b a lk l V I. blm ne b k z. Bu b l m , A m e rik a lla

rn adalet ko nu su nd a genel ilk e le rin i a n la tr. A y n zam anda federal anayasaya b a k n z , m adde 3.
u eserlere b k z. The Federalist, n o . 78-83 de d h il; Thom as Sergeant, Constitutionnal Law, be-
ing a view of the practice and juridiction of the courts of the United States.
B k z . M . S to ry , s. 134-162, 48 9 -5 1 1 , 581-668. Sto ryn in Lav/s of the United States b a lk l der
lem esinde 24 E y l l 1789 ta rih li yasaya b a k n z.
 - Federal adalet mahkemeleri kurmann zorunluluu - Federal adaletin organizas
yonu - Yksek Mahkeme - Bu mahkeme hangi alardan bildiimiz adalet mahke
melerinden farkldr?

Birlikin yasama kuvvetini ve yrtme kuvvetini inceledim. imdi yarg kuv

vetini incelemem gerekiyor.
Burada okuyuculara ekincelerimi ifade etmek zorundaym.
Yarg kurumlan, Anglo-Amerikallarn kaderi zerinde derin bir etki bra
kr; akas bunlar siyasal kurumlar arasnda en nemli yere sahiplerdir. Bu
adan, zel olarak dikkatimizi ekmeyi hak ederler.
Ama Amerikan m ahkem elerinin siyasal faaliyetlerini, anayasasnn ve
formlarnn teknik detaylarna girmeksizin nasl anlatabiliriz? Byle bir ko
nunun doal yavanlyla okurun merakn yldrmakszn, nasl detaylara
girebiliriz? Ksa olmakszn, nasl ak olabiliriz?
Bu farkl tehlikelerden kam olmakla vnmyorum. nsanlar hl be
nim ok uzattm dnrken; hukukular da ok ksa kestiimi dne
ceklerdir. Ama bu, genel olarak konumla ve u anda ele aldm zel mese
leyle balantl olan sakncal bir durumdur.
En byk glk, federal hkmetin nasl kurulaca deildi, onun yasa-
lanna boyun emenin nasl salanacayd.
Genel olarak hkmetler, ynetilenlerin kendilerine kar gsterdii dire
nileri alt etmek iin sadece iki ynteme sahiplerdir: Ellerinde bulunan mad
di g; mahkeme kararlannm onlara isnat ettii ahlki g.
Boyun edirmek iin sadece sava yntemine sahip olan bir hkmetin
ykm ok yakn olabilir. Onun bana muhtemelen unlardan birisi gele
cektir: Eer bu hkmet zayf ve lmlysa, nihai durumda g kullanacak
tr ve bir ksm itaatsizlii grmezden gelecektir; bylelikle devlet yava ya
va anariye teslim olacaktr.
Eer hkmet gz pek ve kudretliyse, her gn iddete bavuracaktr ve
sonradan tam bir asker despotizme dnecektir. almaz durumda oluu
ve faaliyeti ayn ekilde ynetilenler iin ldrc olacaktr.
Adaletin ana konusu, hukuk fikrinden iddet fikrine kayacaktr ve hk
met ile maddi gcn kullanm arasna araclar koymak olacaktr.
Genel olarak insanlar tarafndan mahkemelerin mdahalesine bahedilen
dnce kudreti artc bir eydir. Bu kudret yle byktr ki, ierik yok
olduu zaman, bizzat yargnn biimine balanr.
Mahkemelerin tad ahlki g, birok olayda maddi gcn yerine ge
erek, bu gcn kullanmn son derece seyrek hale getirir ve nihayetinde
maddi g harekete getii zaman ise, bu g, ahlki gce katlarak kudre
tini ikiye katlar.
 Federal bir hkmet, dier hkmetlerden daha fazla adaletin desteine
sahip olmay istemek zorundadr, nk doas gerei, ok zayftr ve ona
kar kolayca direni dzenlenemez.24 Eer byle bir direni dzenlenirse
ve bu hkmetin hemen iddet kullanmas gerekirse, bu grevin stesinden
gelemeyecektir.
O halde, yurttalarn yasalara itaat etmesini salamak iin veya yasalarn
saldn konusu olmasn engellemek iin, Birlikin zel mahkemelere ihtiya
c vardr.
Ama Birlik hangi mahkemeleri kullanabilir? Her bir eyaletin kendi iinde
bir yarg kuvveti zaten vardr. Birlik bu mahkemelere mi bavurmak zorun
dadr? Yoksa federal bir adalet mi yaratmak gerekir? Birlikin, eyaletlerde ku
rulmu yarg kuvvetini kullanamayacan kantlamak kolaydr.
Kukusuz yarg kuvvetinin dier kuvvetlerden ayn olmas her birinin g
venlii ve hepsinin zgrl iin nemlidir; ama ulusal var olu iin, dev
letin farkl kuvvetlerinin ayn kaynaa sahip olmas, ayn ilkeleri takip etme
leri ve tek kelimeyle ayn alanda eylemeleri, bunlann bantl ve trde ol
malarndan daha az zorunlu deildir. Sanyorum kimse, yarglann tarafsz
lndan emin olmak iin Fransada ilenen sulan yabanc mahkemeler ta
rafndan yarglamay asla dnmemitir.
Amerikallar, federal hkmete gre tek bir halk oluturdular; ama bu
halkn iinde, baz konularda ulusal hkmete baml olan, dier konular
da ise bu hkmetten bamsz olan siyasal teekkllerin yrrlkte olmas
n saladlar. Bu teekkllerin, zgl kaynaklar, kendilerine has doktrinle
ri ve zel eyleme biimleri vardr. Birlikin yasalannn uygulanmasn bu si
yasal teekkller tarafndan oluturulan mahkemelere emanet etmek, ulusu
yabanc yarglara teslim etmek demekti.
stelik her bir eyalet Birlike gre sadece bir yabanc deil, ayn zamanda
onun gndelik bir hasmdr; zira Birlikin egemenliinden sadece eyaletlerin
egemenliinin yararna vazgeilebilir.
O halde Birlikin yasalannn tekil eyaletlerin mahkemeleri tarafndan uy
gulanmasyla, ulus sadece yabanc yarglara teslim edilmi olmazd, ayn za
manda tarafl yarglara teslim edilmi olurdu.
stelik eyalet mahkemelerini ulusal bir ama iin kullanlmaya muktedir
klmayan ey sadece onlarn zellikleri deildir; ayn zamanda saylandr.
Federal anayasa oluturulduu anda, Birleik Devletlerde zaten kesin
yargda bulunan on adalet mahkemesi bulunuyordu. Bugn bunlardan

24 M ahkem elere en o k ih tiy a d u yan lar federal y a sa la rd r ve buna ram en, bu yasalar m ahkem e
le r tarafnd an en az kab u l e d ile n le rd ir. B u n u n nedeni u d u r: K o n fed erasyo n larn b y k b ir k s
m , m e rke z h km ete itaat etm e e ilim i olm ayan ve bu hkm ete em retm e h a k k n ve re re k,
ona ita a tsiz lik etm e y e tis in i de zenle saklayan bam sz eyaled er tarafnd an o lu tu ru lu r.
yirmi drt tane vardr. Temel yasalar yirmi drt farkl biimde yorumlana
bilip, uygulanabilen bir devlet varln nasl devam ettirebilir? Ayn ekil
de, byle bir sistem deneyimden karlan derslere olduu kadar akla da ay
krdr.
Bylelikle Amerikann yasa koyucular, Birlikin yasalarn uygulamak
iin federal bir yarg kuvveti yaratmaya ikna oldular ve nceden zenli bir
biimde belirlenmi olan genel menfaatlerle ilgili belirli sorunlara karar ver
diler.
Birlikin her trl yarg kuvveti tek bir mahkemede topland ve Birleik
Devletler Yksek Mahkemesi adn ald. Ama ileri hzlandrmak iin, bu
mahkemeye daha az nemli davalar tek bana yarglamakla veya daha ar
anlamazlklar asli makam olarak karara balamakla grevli alt mahkemeler
baland. Yksek Mahkemenin yeleri halk tarafndan veya yasama meclisi
tarafndan seilmez; Birleik Devletler bakan, Senatonun grn aldk
tan sonra bunlar semek zorundadr.
Bu yeleri dier kuvvetlerden bamsz klmak amacyla, onlarn grevden
alnamayacana ve bir defaya mahsus belirlenen maalarnn yasama mecli
sinin kontrolnde olmamasna karar verildi.25
lkesel olarak federal bir adaletin kurulmasn ilan etmek yeterince ko
layd, ama glkler, bunlarn yetkileri tanmlandktan sonra ortaya k
yordu.

Federal Mahkemelerin Yetkilerini Saptama Biimi

Konfederasyonlarda farkl mahkemelerin yetkilerinin saptanm asnn gl - Bir

likin mahkemeleri kendi yetkilerini saptam a hakkna sahiplerdir - Bu kural neden
tekil eyaletlerin kendileri iin ayrdklar egemenlik payna zarar verir - Eyaletlerin

25 B irlik blgelere b l n d ; h e r b ir blgeye sab it o larak b ir federal yarg y e rle tirild i. Bu y a rg cn

b a ka n lk etti i m ahkem e, blge m ahkem esi ( district-court) o larak a d la n d rlr.
A y rca Y k se k M ahkem ey i o lu tu ran y a rg la rn h er b iri, b e lirli o k n em li d avalar b izzat
ye rle rin d e karara balam ak am acyla h er sene lk e n in b e lli b ir k sm n d a gezm ek zo ru n d ad rlar:
Bu y a rg cn b a kan lk e tti i m ahkem eye, g e zici m ahkem e ( circuit-court) d e n ilir.
So n uta, en a r d avalar dorudan ya da b avu ru y o lu y la Y k se k M ahkem e nnde g r l
m ek zo ru n d ad r. B u Y k se k M ahkem ed e, tm g e zici y a rg la r resm i b ir otu ru m yapm ak am a
c y la y ld a b ir defa to p la n rla r.
J r i siste m i, eyalet m ah kem eleriyle a y n biim d e ve benzer o la y la r i in federal m ahkem eler
de de k u lla n lr.
G rdm z g ib i, B irle ik D evled erin Y k se k M ahkem es i ile b izim Y arg taym z arasn da
h i b ir b e n ze rlik y o k tu r. Y k se k M ahkem e, a sli m akam o la ra k g r l r, oysa Y arg tay ik in c i veya
n c dzeyde a sli m akam o la b ilir. Y k se k M ahkem e h a k ik a ti m eydana g e tirir, oysa Y a rg ta y,
m ahkem e grn o lu tu rm akla g re vli tek b i im li b ir m ahkem e o lu tu ru r; Y k se k M ahkem e
olguyu h u k u k i o larak y a rg la r ve baka b ir m ahkem eye g eri g nd erm eksizin k a ra n kendi kendi
ne ila n ed er; oysa bu ik is i Y arg tayn yapam ayaca e y le rd ir.
B k z . 24 E y l l 1789 ta rih li o rg an ik yasa, M . S to ry , Laws of the United States, I. c ilt, s . 53.
 egemenlii yasalarla ve yasalarn yorumlanmasyla s n rld r-T e k il eyaletler by
lelikle reel olmaktan ok aikr bir tehlikeye maruz kalrlar.

lk soru yle ifade edilebilir: Birleik Devletlerin anayasas, iki ayr egemen
lii kar karya koyar, adalet konusunda ise iki farkl mahkeme tarafndan
temsil edilir. Her ne kadar bu iki mahkemenin yarglama yetkilerinin belir
lenmesine zen gsterilse de, bunlann kendi aralarnda sk sk fikir ayrlk
larna dmesi engellenemez. Zira bu durumda, karar yetkisini oluturma
hakk hangisine ait olmaldr?
Tek ve ayn siyasal toplumlar oluturan halklarda, bir yetki sorusu iki
mahkeme arasnda ortaya ktnda, genel olarak hakemlik grevini n
c bir mahkeme yapar.
Bunda bir glk yoktur, nk bu halklarda yarg yetkisi sorusunun,
ulusal egemenlik sorusuyla hibir ilikisi yoktur.
Ama tek bir eyaletin Yksek Yargsnn ve Birleik Devletlerin Yksek
Yargsnn stne, herhangi bir mahkeme kurmak imknszdr.
O halde zorunlu olarak, bu iki mahkemeden birine kendi davasn yarg
lama ve itiraz edilen davay dinlemeyi kabul etme hakkn vermek gerekliy
di. Bu ayrcalk farkl eyaletlerin mahkemelerine verilemezdi; bu aslnda Bir
likin egemenliini, hukuksal olarak kurduktan sonra ykmak anlamna ge
lirdi; nk anayasann yorumu, anayasann artlarnn tekil eyaletlerden al
d bamszlk payn onlara yeniden vermi olurdu.
Federal bir mahkeme yaratarak, eyalet mahkemelerinin hepsinin kendi
tarznda ulusal menfaat sorunlarn zme hakk ellerinden alnmak ve by
lelikle de Birlikin yasalarn yorumlamak iin tek biimli bir hukuksal te
ekkl oluturulmak istendi. Eer eyalet mahkemeleri, federal olarak dava
lar yarglamamay kabul ederken, bunlarn federal olmadklarn iddia ede
rek yarglasalard, bu amaca ulalamazd.
Birleik Devletlerin Yksek Mahkemesi o halde, her trl yarglama yet
kisi sorununda karar verme hakkn stlendi.26
Bu, eyaletlerin egemenliklerine ynelik en tehlikeli darbeydi. Bylelikle
onlarn egemenlii sadece yasalarla deil, ayn zamanda yasalann yorumlan
masyla da, yani bilinen bir limitle ve hi bilinmeyen bir baka limitle, sabit
bir kuralla ve keyf bir kuralla snrlandrlm oldu. u dorudur ki anaya
sa federal egemenlie belirli snrlar getirmitir; ama bu egemenliin eyalet
26 Z aten , yarg lam a y e tk isiy le ilg ili d avalar daha se yre k h ale g etirm ek i in , federal d avalarn b
y k b ir k sm n d a , te k il e yale tle rin m ah ke m e le rin in , B irlik in m ah kem eleriyle a y n zam anda k a
ra r verm e h a k k n a sah ip o la b ile ce k le ri kab u l e d ild i; am a h k m g iym i ta ra f h er zam an B irle ik
D e vle tle r Y k se k M ahkem esine bavurm a olanana sa h ip tir. V irg in ia nm Y k se k M ahkem es i,
B irle ik D e vle tle rin Y k se k M ahkem esine ke n d i m ahkem e k a ra rla rn yarg lam a h a k k i in it i
razda b u lu n d u am a n a file . B k z . Kents Commertaries, I. c ilt, s . 3 0 0 , 370 vd . B k z . Storys Comm.,
s . 646 ve 1789 o rg an ik yasa; Lavvs oj the United States, I. c ilt, s . 53.
lerin egemenliiyle fikir ayrlna dt her durumda, federal bir mahke
me karar vermek zorundadr.
Dier taraftan, eyaletlerin egemenliini tehdit eden bu eit ileyiin tehli
keleri, grndkleri kadar byk deildir.
leride Amerikada gerek gcn, federal hkmetlerden ok yerel hk
metlerde bulunduunu greceiz. Federal yarglar, kendisi adna eyledikle
ri iktidann grece zayfln hissederler ve yasad olarak yarglama yetkisi
hakkn istemeye ynelmekten ok yasayla kendilerine verilen davalarda bu
haktan vazgemeye daha yatkndrlar.

Yarglama Yetkisiyle lgili Farkl Olaylar

Federal yarglama yetkisinin temelleri olarak konu ve kii - Bykelilere kar y

rtlen dava - Federal Birlikte yarglama yetkisi - Tekil bir eyalette yarglama yet
kisi - Bu kim tarafndan yarglanr? - Birlik'in yasalarndan doan dava - Federal
mahkemeler tarafndan neden yarglanr? - Mukavelenin bozulmasyla ilgili fede
ral adalet tarafndan grlen d a v a -T m bunlarn sonular.

Birlikin yasa koyuculan, federal yarglama yetkisini saptama yntemini ka

bul ettikten sonra, bu yetkinin uygulanmak zorunda olaca hukuki alan
belirlediler.
Davann konusu ne olursa olsun, baz davaclarn sadece federal mahke
meler tarafndan yarglanabilecei kabul edildi.
Ardndan davacnn nitelii ne olursa olsun, baz davalarn da sadece bu
mahkemeler tarafndan grlebilecei belirtildi.
Bylelikle, kii ve konu, federal yetkilerin iki temeli oldu.
Bykeliler, Birlikin dost uluslann temsil ederler; bykelileri ilgilen
diren her ey bir anlamda Birlikin btnln de ilgilendirir. Bir bykeli
bir davada taraf olduunda, dava ulusun refahna dokunan bir mesele olur;
bu davann da federal bir mahkemede grlmesi doaldr.
Birlikin kendisi dava konusu olabilir; bu durumda, kendi egemenliin
den baka bir egemenlii temsil eden bir mahkemeye bavurmak, hem ulu
sun menfaatlerine hem de akla kart olurdu. Bu davaya bakacak olanlar sa
dece federal mahkemelerdir.
ki ayn eyalete bal olan iki bireyin bir davas olduunda, iki eyaletten bi
risinin mahkemeleri kolayca yarglama yapabilir. ki tarafta da hibir kuku
brakmayacak olan bir mahkemeyi semek daha gvenlidir ve bu mahkeme
de doal olarak Birliki temsil eden mahkemedir.
Tek balanna bireyler deil de, eyaleder davac olduklarnda, hakkaniyet
sebebine, asli nemde siyasal bir sebep de eklenir. Burada davaclann niteli
i, davaya ulusal bir nem kazandrr; iki eyalet arasndaki en kk davalk
bir sorun Birlikin btnnn barn ilgilendirir.27
Davalarn bizzat doas, yetkiler konusunda kural oluturmak zorundadr.
Bu nedenle deniz ticaretiyle ilgili tm sorunlar federal mahkemelerce zl
mek zorundadr.28
Bunun nedenini gstermek kolaydr: neredeyse tm bu sorunlar, ulusun
yasalarnn deerlendirilmesi alanna girer. Bu bakmdan bunlar, esas itiba
ryla yabanclar karsnda Birlikin btnn ilgilendirirler. Ayrca, deniz
tek bir yarg blgesine ait deildir ve denizle ilgili davalar yrtme hakkna
sahip olabilecek sadece ulusal adalet vardr.
Anayasa, doalar gerei federal mahkemelerin yetkileri iinde olmas ge
reken tm davalar tek bir kategoride toplar.
Anayasann bu adan ifade ettii kural basittir, ama geni bir dnce sis
temini ve ok sayda olguyu kapsar.
Anayasa, federal mahkemelerin Birleik D evletlerin yasalarndan kayn ak
lanabilecek tm davalar yarglamak zorunda olduunu syler.
ki rnek, yasa koyucularn dncelerini tam olarak aklar.
Anayasa, parann dolam zerine yasalar yapma hakkn eyaletler iin ya
saklar; bu yasaa ramen bir eyalet bu tr bir yasa yapabilir. lgili taraflar, ya
sa anayasaya aykr olduu iin, buna itaat etmeyi reddederler. Bu durumda
federal bir mahkemeye gitmek gerekir, nk saldn yntemi Birleik Dev
letler yasalannda ierilmitir.
Kongre bir ithalat yasas oluturur. Bu yasann anlalmasyla ilgili glk
ler ortaya kar. Bu durumda da federal mahkemeye gitmek gerekir, nk
davann nedeni, Birleik Devletlerin bir yasasnn yorumlanmasdr.
Bu kural, federal anayasa iin kabul edilen temellerle mkemmel biim
de uyumludur.
u dorudur ki, 1789da kurulduu haliyle Birlikin sadece snrl bir ege
menlii vardr, ama bu ereve iinde birliin bir tek ve ayn halk oluturmas
istendi.29 Birlik bu snrlarda egemendir. Bu nokta ortaya konulduktan ve ka

27 A nayasa a y n zam anda b ir eyalet ile baka b ir e yaletin y u rtta la r arasnda o lab ilecek d avalann da
federal m ahkem elerde g rlece in i s yle r. o k gem eden, an ayasann b ir eyalet ile baka b ir eya
le tin y u rtta la r arasnda doabilecek tm d avalardan y a n i b irb irle rin d e n ikyeti olm alarn d an
m bahsettii sorusu ortaya k t. Y kse k M ahkem e, buna o lu m lu cevap v e rd i; am a bu k a ra r, en
k k konuda b ile federal m ahkem eye km aktan ko rkan te k il e yaletle ri alarm a g e ird i. Bu ne
d enle, anayasada b ir dzeltm e y a p ld . Buna gre B irlik in yarg k u v v e ti, B irle ik D evletlerin eya
letlerin d en b irisin e k a r, baka b ir e yaletin y u rtta la r tarafnd an alan d avalar yarg layam az.
B k z . Storys Commentaries, s. 624.
28 rn e in , tm k o rsa n lk o la y la n .
29 T e k il e y a le tle ri b a m sz k u v v e tle r o la ra k Senatoya so k a ra k ve o n lara b a k a n lk se im in d e ,
T e m silc ile r M e clisinden a y r o larak oy v e rd ire re k , bu ilk e y e b a z sn rla n d rm a la r g e tirild i; am a
b u n la r is tisn a la rd r. K a rt ilk e h kim d ir.
bul edildikten sonra geri kalan kolaydr; nk eer anayasada belirtilen snr
lar iinde Birleik Devletlerin tek bir halk oluturduunu kabul ediyorsanz,
ayn zamanda onlara tm halklarn sahip olduu haklan de vermeniz gerekir.
Toplumlarm douundan beri, u noktada anlarz: Her halk, kendi ya
salarnn uygulanmasyla ilgili sorunlar kendi mahkemelerinde yarglama
hakkna sahiptir. Ama yle cevap verilir: Birlikin konumu benzersizdir,
nk o baz konularda greceli olarak tek bir halk oluturur; dier konu
larda ise bir hitir. Bundan ne sonu kar? Birlik, en azndan bu konularla
ilikili tm yasalar iin, tam bir egemenlie tannan haklara sahiptir. Hakiki
glk noktas, bu konularn neler olacadr. Bu nokta da halledilmi oldu
undan (yukarda yarglama yetkisinin nasl oluturulduunu grdk), as
lnda sorun kalmamtr; nk bir davann federal olduu, yani anayasa ta
rafndan Birlike aynlan egemenlik payyla ilgili olduu bir defa kabul edil
diinde, bundan doal olarak sadece federal bir mahkemenin bu davay g
rebilecei sonucu kar.
O halde, Birleik Devletler yasalarna saldrmak veya kendini savunmak
iin onlara bavurmak istendiinde, bavurulmas gereken yer federal mah
kemelerdir.
Bylelikle Birlikin mahkemelerinin yetki alan, Birlikin egemenliinin
darald veya yayld kadar daralr veya yaylr.
1789 ylnda yasa koyuculann temel amacnn egemenlii iki ayr para
ya blmek olduunu grmtk. Birisine Birlikin tm genel menfaatlerinin
ynetimini; dierine ise tm eyaletlerin her birine zel menfaatlerin yneti
mini yerletirdiler.
Temel olarak zen gsterdikleri ey, federal hkmetin, tekil eyaletlerin
saldrlarna kar kendisini kendi alan iinde savunabilmesi iin yeteri ka
dar kuvvetle donatlmasyd.
Eyaletlere gelince, genel ilke olarak onlarn kendi alanlarnda zgr ol
duklar kabul edildi. Merkez hkmet onlan ne ynetebilir, ne de onlarn
ileyiini tefti edebilir.
Kuvvetlerin aynlmasndan bahsettiim ksmda, bu son ilkeye her zaman
sayg1 gsterilmediini belirtmitim. Sadece tek bir eyaleti ilgilendiriyormu
gibi grnse de, sadece bu eyaletin yapamayaca belli yasalar vardr.
Birlikin bir eyaleti, bu trde bir yasay kardnda, bu yasann uygulan
masndan zarar gren yurttalar federal mahkemelere bavurabilirler.
Bylelikle, federal mahkemelerin yetki alan, sadece kaynam Birlikin ya-
salanndan alan davalan kapsamaz, ayn zamanda tekil eyaletlerin anayasaya
aykn olarak yaptklar yasalardan doan davalar da kapsar.
Eyaletlerin sula ilgili geriye dnk yasalan karmas yasaktr; bu trden
bir yasa gereince mahkm olan bir insan federal adalete bavurabilir.
 Anayasa ayn zamanda eyaletlerin, bir mukavele gereince kazanlan
haklar ortadan kaldrlabilen veya bozabilen (im paring the obligations o f
contracts)30 yasalar yapmasn yasaklamtr.
Bir kii eyaletinin bu trden bir yasay inediini fark ettiine inanrsa,
buna boyun emeyi reddedebilir ve bu konuda federal mahkemeye bavu
rabilir.31
Bana gre bu dzenleme eyaletlerin egemenliine, dier her eyden ok
daha derin bir biimde saldryor.
Aka ulusal amalarda federal hkmetlere ayrlan haklar belirlidir ve
anlamas da kolaydr. Alntladm madde araclyla dolayl olarak kabul
edilen haklar ise kolayca kavranmaz ve snrlar net olarak izilmemitir. As
lnda anlamalarn varlna kar duran ve bylelikle merkez hkmetin
saldrlarna malzeme salayabilecek ok sayda siyasal yasa vardr.

Federal Mahkemelerin leyi Biimi

Konfederasyonlarda adaletin doal zayfl - Yasa koyucularn, federal mahkeme

lerin nne, mmkn olduunca eyaletleri deil de, tek olarak bireyleri karm ak
iin gsterdikleri a b a la r-A m e rik a lla r bunu nasl baard? - Federal mahkeme
lerin sradan kiiler zerindeki dorudan etkisi - Birlikin yasalarn ihlal eden eya
letlere kar dolayl saldr - Federal adaletin karar yerel yasay ykmaz, ama onu
gszletirir.

Federal mahkemelerin haklarnn neler olduunu akladm; bunlarn nasl

uygulandklar daha az nemli deildir.
30 S to ry k ita b n d a , sayfa 503te yle d er: u tam am en a k tr k i, b ir m ukavelede i e rile n taah h t
le rin so n ucu o larak ta ra fla rn h erhang i b ir t r n iy e tiy le g en ileyen , sn rla n d rla n veya deien
h e r t rl yasa bu an lam ay b o zar. A y n y a za r, ayn yerd e, federal yarg lam a y e tk isin in b ir m u
kaveled en an lad e yi zenle tan m lar. T an m o k u zu n d u r. E y a le t tarafnd an b ir k iiy e v e ri
le n ve o k i i tarafnd an kab u l ed ilen b ir ru h sa t, b ir m u kave le d ir ve b u , ye n i b ir yasan n e tk isiy
le ortadan k a ld rla m a z. E y a le t tarafn d an b ir irk e te v e rile n t z k , b ir m u kave le d ir ve e yaleti
ve te m silc iy i balar. O halde b ah setti im iz anayasa m addesi, kazanlm hakla n n h e p sin in d e il,
am a b y k b ir k sm n n v a rl n gvence a ltn a a lr. G ayet yasal biim d e b ir m lke sah ip o la
b ilirim ve bu m lk b ir m u kavele yz nd en kayb e d e b ilirim . O na sah ip olm ak benim i in kaza
n lm h a k tr am a bu h ak federal anayasa tarafnd an g aran ti a ltn a a ln m a m tr.
31 S to ry tarafn d an a ln tla n a n nem li b ir rn ek u d u r (s . 5 0 8 ): N ew -H am pshireda D artm outh k o
le ji, A m e rikan d evrim in d en n ce, b e lli sayd a b ire y in zerin d e an lat b ir t z k gereince k u
ru ld u . Bu t z k gereince, bu k o le jin id a re c ile ri k u ru lu b ir te e kk l veya A m e rikan d ilin d e k i
ifad e siyle b ir Corporation o lu tu ru r. N ew -H am pshirem yasam a m e clisi, o rijin a l tz n m ad
d e le rin i d e itirm en in zo ru n lu olduuna k a ra r ve rd i ve bu t z kte n doan tm h a k la n , a y rca
lk la r ve im tiy a z la r y e n i id a re cile re v e rd i. E s k i id a re cile r d ire n d ile r, federal m ahkem eye ba
vu rd u la r ve d avay da ka za n d la r. G ereke u yd u : O rijin a l t z k , eyalet ile te m silcile r arasn d a
ya p lm h a k ik i b ir m u kave le d ir; y e n i b ir yasa bu tz n k u ra lla rn d e itirem ez, b ir m u kave
le gereince k a za n lm h a klara zarar verem ez ve sonu o la ra k B irle ik D e vle tle r A nayasasnm
X . k sm n d a k i I. m addeyi ih la l edem ez.
 Egemenliin paylalmad lkelerde adaletin kar konulmaz gc, yi
ne bu lkelerdeki m ahkem elerin, kararn muhatab olan tek bir bireyle
mcadele iinde btn olarak ulusu temsil etmesi olgusundan kaynakla
nr. Hukuk fikri, hukukun kendisinden destek ald g fikriyle balan
tldr.
Ama egemenliin blnd lkelerde durum byle deildir. Adalet ok
sk biimde karsnda izole bir birey deil, ulusun bir blmn bulur. By
lelikle onun ahlki kudreti ve maddi gc daha az byktr.
Federal lkelerde, adalet o halde doal olarak zayf ve gl bir biimde
yarglanabilirdir.
Konfederasyonlarda yasa koyucu, egemenlii paylamayan halklarda
mahkemelerin igal ettiklerine benzer bir yeri kendi mahkemelerine verme
ye durmakszn almak zorundadrlar. Baka kelimelerle sylersek, yasa
koyucular, federal adaletin ulusu temsil etmesi ve tekil menfaatlerin de mah
kemeler tarafndan temsil edilmesi konularnda aba gsterirler.
Yaps nasl olursa olsun, bir hkmet, ynetilenleri kendisine borlu ol
duu eyi vermeye zorlamak iin, onlar zerinde etki yapmak zorundadr;
ynetilenlerin saldrlarna kar kendisini korumak iin ise onlara kar ha
reket etmeye ihtiya duyar.
Ynetilenleri yasalara itaat etmeye zorlamak iin hkmetin onlar ze
rinde yapt dorudan etkiye gelince, Birleik Devletler Anayasas, bu ya
salar adna eyleyen federal m ahkem elerin sadece bireylerle ii olduu
nu syler (bu da onun aheseridir). Aslnda, konfederasyonun anayasa
nn izdii erevede sadece bir tek ve ayn halk oluturduunu aklama
syla, bu anayasayla oluturulan ve onun snrlar iinde eyleyen hkmet
de, temel amac kararlarn bir arac olmakszn sradan yurttalara ula
trmak olan ulusal bir hkmetin tm haklarn alm olur. O halde rne
in Birlik bir vergi toplamay buyurduunda, bunlar almak iin bavura
ca yer eyaletler deildir, vergi payna gre bavurulacak her bir Ameri
kan yurttadr.
Birlikin bu yasasnn uygulanmasn kendi evresinde salamaktan so
rumlu olan federal adalet, dik kafal eyaleti deil, vergi ykmlsn mah
km edebilir. Dier halklarn adaletinde olduu gibi, karsnda sadece bi
reyi bulur.
Burada Birlik hasmn kendi kendisi semitir. Zayf olan semitir; bire
yin yenilmesi doaldr.
Ama Birlik, saldrmak yerine, kendisini savunmaya indirgedii zaman,
glk artar. Anayasa eyaletlere yasalar yapma hakkn tanr. Bu yasalar Bir
likin haklarna zarar verebilirler. Burada, zorunlu olarak yasa yapan eyaletin
egemenliiyle mcadele iine girilir. O halde eylem biimleri arasnda en az
tehlikeli olan semekten baka yapacak bir ey yoktur. Bu yol daha nce an
lattm genel ilkeler tarafndan nceden belirtilmiti.32
unu anlyoruz ki, bahsettiim olaylarda Birlik, yasay hkmsz klan
eyaleti federal bir mahkemeye arabilirdi; bylelikle, fikrin doal ak ta
kip edilmi olurdu. Ama bu biimde, federal adalet dorudan karsnda bir
eyalet bulabilirdi ve bu da olabildiince kanlmak istenen eydir.
Amerikallar, yeni bir yasann uygulamada herhangi bir tekil menfaate za
rar vermemesinin neredeyse imknsz olduunu dndler.
Federal anayasann yaratclar, ite bu tekil menfaate dayanarak, Birlikin
dava amak zorunda olabilecei yasal nlemlere mdahale edebileceklerini
dndler. Bu tekil menfaatlere bir barnak sunan da onlardr.
Bir eyalet bir irkete toprak satar; bir yl sonra, yeni bir yasa ayn topra
farkl bir biimde dzenler ve bir anlamayla kazanlm haklarn deitiril
mesine engel olan anayasann bu ksm ihlal edilir. Yeni yasa gereince satn
alan kii, mlkiyetini almak iin ortaya ktnda, eski haklan elinde bulun
duran mlk sahibi onu Birlikin mahkemeleri nnde dava eder ve onun hi
bir hakknn olmadn savunur.33 Bylelikle, gerekte federal adalet, eya
letin egemenliiyle kapma halinde bulunur; ama ona sadece dolayl olarak
ve uygulamada bir ayrnt zerinden saldrr. Demek oluyor ki federal adalet,
yasaya ilkesel olarak deil, sonular bakmndan mdahale eder; onu yk
maz, ama onu gszletirir.
Nihai olarak son bir hipotez kald.
Her bir eyalet, bir varoluu ve kendisine ait yasalar olan bir tzel teekkl
oluturur; sonu olarak, dava aabilir veya dava edilebilir. rnein bir eyalet
baka bir eyaleti mahkemeye verebilir.
Bu durumda, Birlik iin yerel bir yasaya saldrmak sz konusu deildir;
bir eyaletin taraf olduu bir davay yarglamak sz konusudur. Bu herhangi
bir davadr; sadece davaclann nitelii farkldr. Burada bu blmn banda
ifade ettiim tehlike hl vardr; ama bu defa bundan kamlamaz; bu tehli
ke federal bileimlerin zne ikindir ve bu bileimler her zaman, bu tehli
kelere kar adalet sisteminin kullanlmas iin ulusun iinde tekil kuvvet
ler yaratmlardr.

32 Amerikada yarg kuvveti b a lk l blm e b a k n z.

33 B k z . Kents Commentaries, 1. c ilt , s . 387.
Devletin Byk Kuvvetleri Arasnda Yksek Mahkemeye Ayrlan nemli Mevki

Hibir halk, Amerikallar kadar byk bir yarg kuvveti oluturmad - Grevlerinin
kapsam - Siyasal etkisi - Birlikin bar ve bizzat varoluu yedi federal yargcn
bilgeliine baldr.

Yksek Mahkemenin rgtlenmesini ayrntl olarak inceledikten sonra,

ona verilen grevleri btn iinde dndmzde, baka hibir halkn
byle devasa bir yarg kuvvetini kurmadn kolayca kefederiz.
Bu mahkeme, haklarnn doas gerei ve yarglayabilecei unsurlarn tr
gerei phesiz tm mahkemelerin stne yerleir.
Avrupann tm uygar lkelerinde, hkmet her zaman, bizzat kendisini
ilgilendiren sorunlar zmeyi olaan mahkemelere brakma konusunda b
yk bir isteksizlik gsterir. Hkmet mutlak olduunda, bu isteksizlik do
al olarak daha byk olur. Tersine, zgrlk arttka, mahkemelerin yet
ki erevesi her zaman geniler; ama hibir Avrupa lkesi, kayna ne olur
sa olsun her trl yarg sorununun mterek yargnn yarglarna brakla
bileceini hi dnmedi.
Amerikada bu teori pratie geirildi. Birleik Devletlerin Yksek Mahke-
mesi, ulusun tek ve biricik mahkemesidir.
Yasalarn ve anlamalarn yorumlanmasyla grevlidir; deniz ticaretiyle il
gili sorunlar ve genel olarak insanlarn haklaryla ilgili sorunlar ona zel yet
kileri olutururlar. Hatta her ne kadar oluumu hukuki olsa da, grevleri
nin neredeyse tamamen siyasal olduunu syleyebiliriz. Onun yegne ama
c, Birlikin yasalarn uygulatmaktr ve Birlik sadece hkmetin ynetilenle,
ulusun yabanclarla ilikilerini dzenler; yurttalarn kendi aralarndaki ili
kiler neredeyse her zaman eyaletlerin egemenlik alanna girer.
Bu nemli ilk amaca, daha byk olan bir bakasn eklemek gerekir. Av
rupa uluslarnda, mahkemeler sadece bireyleri yarglayabilir; ama Birleik
Devletler Yksek Mahkemesi, egemenleri kendi nne karabilir. Mahke
menin basamaklarnda ilerleyen mbair unlarn duyurusunu yaptn
da: Ohio eyaletine kar New York eyaleti, sradan bir adalet mahkeme
sinde olmadmz hissederiz. Ve bu davaclardan birisinin bir milyon insa
n, dierinin iki milyon insan temsil ettiini dndmzde, yedi yarg
cn omuzlarndaki sorumluluk karsnda arrz. Zira bu yarglarn karar
yurttalarn byk bir ksmn ya sevindirecektir ya da zecektir.
Birlikin bar, refah ve bizzat varoluu yedi federal yargcn ellerinde
durmakszn dinlenir. Onlar olmakszn, anayasa l bir eserdir; yasama te
ekklnn saldrlarna kar direnmek iin yrtme kuvvetinin bavurdu
u kiiler onlardr. Yasama meclisi, yrtme kuvvetinin giriimlerine kar
kendisini savunmak iin; Birlik, eyaletlerin kendisine itaat etmesi iin; eya
letler, Birlikin abartl haklar elde etmesine kar koymak iin; kamu menfa
ati bireysel menfaate kar; koruma zihniyeti demokratik istikrarszla kar
onlara bavurur. Bu yarglarn kuvveti muazzamdr; ama bu bir kamuo
yu kuvvetidir. Halk yasaya itaat etmeye muvaffak olduunda, onlar kadir-i
mutlaktrlar; oysa halk yasay hor grdnde, hibir ey yapamazlar. Zira
kamuoyu kuvveti, kullanm en zor olan kuvvettir, nk snrlarnn nere
de olduunu tam olarak sylemek imknszdr. Bu snrlarn yaknnda dur
mak da, bunlar amak da genellikle tehlikelidir.
O halde federal yarglar sadece iyi yurttalar deil, ayn zamanda bilgili
ve namuslu kiiler olmak zorundadrlar ve tm st dzey grevliler iin zo
runlu olan nitelikler bu devlet adamlannda bulunmak zorundadr; zamann
ruhunu ayrt etmeyi, alabilecek engellere meydan okumay ve dalgalar Bir
likin egemenliini ve yasalara gsterilmesi gereken itaati kendileriyle birlik
te srklemekle tehdit ettiklerinde akmlara kar koymay bilmeleri gerekir.
Bakan, devlete zarar vermeksizin baarsz olabilir, nk bakann vazi
fesi snrldr. Kongre, Birliki yok etmeksizin yanlabilir, nk Kongrenin
stnde seimle ilgili teekkl bulunur. Bu teekkl de Kongrenin yeleri
ni deitirerek onun zihniyetini deitirebilir.
Ama eer Yksek Mahkeme ihtiyatsz ve kokumu insanlardan oluursa,
konfederasyonun anariden veya sivil savatan korkmas gerekir.
Ayrca, eer yanlmyorsak, tehlikenin asl nedeni mahkemenin oluu
munda deildir, bizzat federal hkm etlerin doasnda bulunur. Sadece
konfedere halklarda yarg kuvvetinin gl bir biimde kurulmasnn zo
runlu olduunu grmtk, nk hibir yerde toplumsal teekkle kar
mcadele edebilecek bireysel varolu, hkmetin maddi gcn kullanma
sna direnme konusunda bu kadar byk ve bu kadar iyi durumda deildir.
Zira bir kuvvetin gl olmas ne kadar zorunluysa, ona o kadar ok geni
kapsam ve bamszlk vermek gerekir; bir kuvvet ne kadar kapsaml ve ba
mszsa, onun suistimali o kadar ok tehlikelidir. O halde, ktln kay
na bu kuvvetin oluumunda deildir, bizzat byle bir kuvvetin varoluunu
zorunlu klan eyaletlerin oluumundadr.

Federal Bileim Eyaletlerin Bileiminden Hangi Adan stndr?

Birlikin bileimini tekil eyaletlerin bileimiyle nasl karlatrabiliriz? - Birlikin

yapsnn stnln, federal yasa koyucularn bilgeliine atfetm em iz gerekir
Birlikin yasama meclisi, eyaletlerin meclisine gre halka daha az b a m ld r-Y
rtme kuvveti kendi alannda daha z g rd r-Y a rg kuvveti, ounluun iradesi
ne daha az baldr - Bunun pratik sonular - Federal yasa koyucular, demokra
 tik hkmetlere ikin tehlikeleri hafiflettiler; eyaletin yasa koyucular ise bu tehli
keleri arttrdlar.

Federal bileim temel olarak ortaya koyduu ama bakmndan eyaletlerin

bileiminden ayrlr, ama bu amaca ulama yntemleri asndan ise ona ok
yaklar. Hkmetin konusu farkldr, ama hkmet etme biimi ayndr. Bu
zel bak as altnda, onlar yararl biimde karlatrabiliriz.
Federal bileimin eyaletlerin bileimlerinden daha stn olduunu d
nyorum. Bu stnln birok nedeni vardr.
Birlikin gncel oluumu, eyaletlerin ounun oluumundan sonra ger
eklemitir; o halde Birlik kazanlm bu deneyimden faydalanm olabilir.
Buna karn, eer federal anayasann olumasndan itibaren Amerika kon
federasyonunun on bir yeni eyaletle oaldn ve bu yeni eyaletlerin, se
leflerinin yaplarnda var olan hatalar hafifletmekten ok neredeyse her za
man bunlar attrdn dnrsek, bu nedenin sadece ikincil olduuna ik
na olabiliriz.
Oysa federal bileimin stnlnn ana nedeni bizzat yasa koyucular
nn niteliklerinde bulunur.
Bu yap olutuu dnemde, yaknda konfederasyon yklacak gibi gr
nyordu; bu ykm herkes iin neredeyse aikrd. Bu kark durumda, halk
belki en ok sevdii kiileri deil de, en ok deer verdii kiileri seti.
Daha nce yukarda, Birlikin yasa koyucularnn neredeyse hepsinin bil
gileriyle dikkat ektiklerini, yurtseverlikleriyle ise daha ok dikkat ektikle
rini sylemitim.
Tm yasa koyucular toplumsal bir krizin iinde yol aldlar; bu kriz boyun
ca da zgrlk tini, gl ve tahakkm kuran bir otoriteye kar durmaks
zn mcadele etmek zorundayd. Mcadele sona erdiinde, kitlenin kkr
tlan tutkular, alld zere, uzun zamandan beri var olmayan tehlikele
re kar koyarken, bu kiiler durdular; yurtlarna daha sakin ve kavrayl bir
biimde baktlar; kati bir devrimin tamamlandn ve bundan sonra halk
tehdit eden tehlikelerin sadece zgrln suistimal edilmesinden doabile
ceini gryorlard. Dndkleri eyi syleme cesaretleri vard, nk biz
zat bu zgrlk iin kalplerinin derinliklerinde samimi ve cokulu bir sev
gi besliyorlard; onu kstlamaktan bahsetme cretini gsteriyorlard, nk
onu ykmak istemediklerinden eminlerdi.34

34 B u dnem de, an ayasan n en e tk ili red akt rle rin d e n b iris i olan n l A lexan d re H am ilto n Fedira-
liste te u n la n yayn lam aktan e kin m ed i (n o . 7 1 ):
Y r tm e k u v v e tin in , sadece h a lk n veya yasam a m e c lisin in iste k le rin e k le ru h lu b ir b iim
de boyun eerek daha iy i i g reb ilece in i d nen k i ile r olduunu b iliy o ru m ; am a bana y
le g e liyo r k i bu k i ile r, h km et etm e ve kam usal re fah salam a k o n u la rn d a kaba fik irle re sa
h ip le rd ir.
 Eyaletlerin birou temsilciler meclisine sadece bir sene iin, Senatoya ise
iki sene iin veklet verir. yle ki, yasama teekklnn yeleri, kurucula
rnn en kk isteklerine ok sk bir biimde balansn.
Birlikin yasa koyucular ise, yasama meclisinin bu ar bamllnn,
halk sadece kuvvetlerin kayna deil, ayn zamanda hkmet haline geti
ren temsil sistemin temel niteliklerini bozabileceini dndler.
Milletvekilinin kendi zgr iradesini kullanmas iin seimle ilgili vekle
tin sresini arttrdlar.
Federal bileim, farkl eyaletlerin bileimleri gibi, yasama teekkln iki
dala ayrd.
Ama eyaletlerde yasama meclisinin iki ksm ayn elerden oluur ve ay
n seim biimine tabidir. Buradan u sonu kar: ounluun tutkular ve
iradeleri kolaylkla gn yzne kar ve u veya bu mecliste hzlca bir or
gan ve bir ara bulur. Bu yasalarn biimlendirilmesine sert ve hzl bir zel
lik verir.
Federal bileimin de halkn oylaryla oluan iki meclisi vardr; ama sei
lebilme yeterlilikleri ve seim biimleri farkldr; baz uluslarda olduu gibi,
yasama meclisinin iki dalndan birisinin, dierinin farkl menfaatlerini tem
sil etmemesi iin, bu federal bileim, stn bir bilgelii temsil eder.
Senatr olmak iin olgun bir yaa ulam olmak gerekir ve az sayda yesi
olan nceden seilmi bir kurul Senatrleri semekle grevlidirler.
Demokrasiler doal olarak her trl toplumsal gc yasama teekkl
nn elinde toplamaya eilimlilerdir. Dorudan halktan treyen bir kuv
vet olan bu teekkl ayn zamanda onun kadir-i mutlaklna en ok kat
lan kuvvettir.
H a lk n fik irle ri a k l banda ve olgun o ld u k la r zam an, bu fik irle r, h a lk n kam usal i le ri em a
net e tti i k i ile rin tu tu m larm y n e tirle r. Bu d urum cu m h u riye ti b ir y a p n n k u ru lm u olm a
sn d an k a y n a k la n r: am a cu m h u riye tin ilk e le ri, h a lk n tu tk u la rn n en k k r zg rla s r k le n
m eye b ra k lm a sn ve o unlu un m enfaatlerine ih an et etm ek i in onun n y a rg la rn pohpoh
layan in sa n la r tarafnd an k k rtla n h a lk n h e r t rl a n lk d rt s n e boyun em ekte acele e d il
m esini g erektirm ez.
H a lk , g e n e llikle sadece kam usal iy ili e u lam ak is te r, bu d o ru d ur; h alk onu arayarak sk a
y a n lr. E er h a lk n , u lu sa l re fah retm ek i in k u lla n la c a k a ra la r h er zam an sa lk l b ir b iim
de ya rg la d n s yle rse k , onun sa duyusunun bu t r po hp o hlam alar k m seyeb ild i im g
re b iliriz . n k h a lk bazen y a n ld n d eneyim le rend i. B urad a arm am z gereken e y, pa
ra z itle rin ve d a lk a vu k la rn k u rn a z lk la r tarafnd an kovalansa d a; b iro k a g zl ve z a v a ll in sa
n n d u rm a k szn h a zrla d tu za kla rla e v rili olsa da; h er gn h ak etm eden h a lk n g ve n in i ta
yan veya bu gvene la y k olm aktansa ona sah ip olm aya a la n k i ile rin h ile le ri tarafnd an a l
d a tlm olsa d a, h a lk n o k s k y a n lm y o r o lm asd r.
H a lk n h a k ik i m en faatle ri iste k le riy le k a r tlk iin d e old u u nd a, bu m en faatleri ko ru m ak
la g re vle n d irilm i olan k i ile rin d e vi, h a lk n k e n d isin i b u lm asn a ve o la y la r so u k k a n llk la
d eerlend irm esine zam an tan m ak i in , onun g eici o larak i in e dt h atayla a rp m a ktr.
K e n d i y a n lla rn n ld r c so n u larn d an b y le lik le k u rtu lm u b ir h a lk n , h alka hizm et et
m ek i in onu k zd rm a ris k in i gsterm e cesaretin e ve yce g n lll ne sah ip o lan in san la ra
m in n e tle rin i g stererek o n lan n ab id e le rin i d ik tik le ri o lm u tu r.
 O halde, yasama teekklnde, iinde her trl otorite trn toplamaya
ynelik olaan bir eilim olduunu gryoruz.
Kuvvetlerin bir noktada toplanmas, kamusal meselelerin iyi yrtlme
sine zellikle zarar vermenin yannda, ounluun despotizmini de kurar.
Eyaletlerin yasa koyucular sk sk demokrasinin bu igdsne kendile
rini kaptrdlar; Birleik Devletlerin yasa koyucular ise her zaman cesaretli
bir biimde bunlara kar mcadele ettiler.
Eyaletlerde, yrtme kuvveti, grnte yasama organnn yanna yerle
mi olan st dzey bir grevlinin ellerindedir, ama bu kii aslnda sadece ya
sama organnn isteklerinin kr bir faili ve pasif bir aracdr. Peki bu kuvvet
gcn nereden alr? Grevinin sresinden mi? Genel olarak bu kii sade
ce bir yl iin atanr. mtiyazlarndan m? Neredeyse hi imtiyaz yoktur. Ya
sama organ, onun iinde bulunan zel komisyonlar yasalar uygulamakla
grevlendirerek, onu tamamen iktidarsz hale getirebilir. Eer isterse, onun
maan elinden alarak onu adeta geersiz klabilir.
Federal bileim, yrtme kuvvetinin her trl hakkn ve her trl sorum
luluunu tek bir insanda toplar. Bakana drt yl sre verir; grev sresi bo
yunca maan alaca konusunda gvence verir; onun iin bir desteki gru
bu oluturur ve ona [yasama meclisinin kararlarn askya alabilmesi iin]
bir veto hakk verir. Federal oluum, tek kelimeyle, yrtme kuvvetinin ala
nn zenle izdikten sonra, bakana mmkn olduunca bu alan iinde
gl ve zgr bir pozisyon salar.
Eyaletlerin oluumunda, tm kuvvetler arasnda yasama kuvvetinden en
az bamsz kalan kuvvet yarg kuvvetidir.
Buna karn, tm eyaletlerde, yasama organ yarglarn maalarn saptar
ve bu da yarglar, zorunlu olarak yasama organnn dorudan doruya et
kisi altna alr.
Baz eyaletlerde, yarglar sadece belli bir sre iin atanrlar, bylece g
lerinin ve zgrlklerinin byk bir ksmndan mahrum kalrlar.
Baka eyaletlerde ise, yasama ve yarg kuvvetlerinin tamamen birbirlerine
kanm olduu grlr. Mesela New York Senatosu baz davalar iin eyale
tin st mahkemesini oluturur.
Tersine, federal bileim, yarg kuvvetini dierlerinden ayrmaya zen gs
terir. stelik yarglarn sabit maalarn ve geri alnamaz grevlerini ilan
ederek, onlar bamsz klar.
Bu farklarn pratik sonularn alglamak kolaydr. Dikkatli bir gzlemci,
Birlikin kamusal grevlerinin, tekil eyaletlerin grevlerine gre ok da iyi
yrtldn fark eder.
Federal hkmet ileyiinde eyaletlere gre daha adil ve daha lmldr. Ba
k asnda daha fazla bilgelik, projelerinde daha fazla sre ve daha ustalk-
h bir dzenleme, ald nlemlerde ise daha fazla beceriklilik, daha fazla tu
tarllk, daha fazla kesinlik vardr.
Birka kelime bu ksm zetlemek iin yeterlidir.
ki temel ilke demokrasilerin varoluunu tehdit eder:
Yasama kuvvetinin seimle ilgili teekkln isteklerine tam olarak kul
luk etmesi.
Hkmetin tm kuvvetlerinin yasama kuvvetinde toplanmas.
Eyaletlerin yasa koyucular bu tehlikelerin gelimesini kolaylatrd. Bir
likin yasa koyucular ise, bunlar daha az korkutucu hale getirmek iin ya
pabilecekleri her eyi yaptlar.

Amerika Birleik Devletlerinin Federal Yapsn

Dier Federal Yaplardan Ayran ey

Amerikan konfederasyonu grnte tm konfederasyonlara b e n z e r-B u n a karn

etkileri farkldr - Bunun nedeni nedir? - Bu konfederasyon hangi adan dierle
rinden ayrr? - Amerikan hkmetinin federal bir hkmeti deil de, eksik kalm
bir ulusal hkmeti vardr.

Amerika Birleik Devletleri, ilk ve tek konfederasyon rneini vermedi. Es

ki alardan bahsetmezsek, modem Avrupa bunun birok rneini verdi. s
vire, Alman mparatorluu, Hollanda Cumhuriyeti konfederasyonlard ve
ya hl yleler.
Bu farkl lkelerin yaplarn incelediimiz zaman, artc bir biimde
bu federal hkmetler tarafndan verilen kuvvetlerin, Birleik Devletler h
kmetinin Amerikan federal yapsna verdii kuvvetlerle neredeyse ayn ol
duunu grrz. Amerikan federal bileimi gibi onlar da merkez hkme
te bar ve sava yapma hakk, askere arma hakk, genel ihtiyalarn gi
derilmesi iin ve ulusun mterek menfaatlerini dzenlemek iin para ve
rirler.
Buna karn bu farkl halklardaki federal hkmet gsz ve kudretsiz
dir, oysa Birlikin hkmeti kamusal meseleleri gl ve kolay bir biimde
yrtr.
Dahas da vardr. lk Amerikan Birlii, hkmetinin an zayfl nede
niyle var olmaya devam edemedi, bununla birlikte bu zayf hkmet, g
nmzdeki federal hkmetler kadar geni haklara sahipti. Hatta bu hk
metin ayncalklannn baz alardan daha fazla olduunu bile syleyebiliriz.
O halde, Birleik Devletlerin gncel yapsnda ilk bata dikkat ekmeyen,
ama etkisini derin bir biimde hissettiren yeni ilkeler vardr.
lk bakta kendisini nceleyen federal yaplara benzer gibi grnen bu bi
leim, aslnda gnmz siyaset biliminde byk bir keif olarak iz brakacak
tamamen yeni bir teori zerine dayanr.
1789daki Amerikan konfederasyonunu nceleyen tm konfederasyonlar
da, mterek bir amata ittifak kuran halklar, federal bir hkmetin buyruk
larna itaat etmeye rza gsterdiler; ama Birlikin yasalarnn uygulanmasn
dzenleme ve gzetleme hakkn korudular.
1789 ylnda birleen Amerikan eyaletleri, sadece federal hkmetin ken
dilerine yasalar dikte etmesine deil, ayn zamanda onun yasalarn kendi
kendisine uygulamasna da raz oldular.
ki olayda da hukuk ayndr, sadece hukukun uygulanmas farkldr. Ama
bu tek fark muazzam sonular retir.
Gnmzdeki Amerikan Birliinden nce gelen tm konfederasyonlarda,
federal hkmet, kendi ihtiyalarm karlamak iin, yerel hkmetlere ba
vuruyordu. Alman nlemler taraflardan birisinin houna gitmedii durumda
ise, federal hkmet her zaman itaat etmek zorunluluundan kaabiliyordu.
Eer federal hkmet glyse, orduya bavuruyordu; zayfsa, kendisine ait
olan Birlikin yasalarna kar direnii ho gryordu, gszln bahane
ediyordu ve hareketsizliin gcne mracaat ediyordu.
Bylelikle srekli olarak u iki eyden birisi oluyordu: Federal otoritenin
haklarn elinde tutan birlemi halklarn en kudretlisi, onun adna tm di
erleri zerinde tahakkm kuruyordu35 veya federal hkmet kendi hali
ne braklyordu ve bylelikle de konfederasyonda anari kyordu, Birlik de
iktidann kaybediyordu.36
Amerikada Birlik, eyaletleri deil, sade yurtta ynetir. Bir vergi koymak
istediinde, Massachusetts hkmetine deil, Massachusettste ikamet eden
lere bavurur. Eski federal hkmetler karlarnda halklar bulurlar, Birlik
hkmeti ise bireylerle muhataptr. Bu hkmet onlarn gcn dn al
maz, kendi gc vardr. Kendisine ait idarecileri, mahkemeleri, adalet me
murlar ve ordusu vardr.
Kukusuz her bir eyaletin ulusal tini, kolektif tutkular ve yerel nyargla
r, bu ekilde kurulmu olan federal iktidarn kapsamn bilahare daraltmaya
ve onun isteklerine kar direni merkezleri yaratmaya abalar. Bu iktidar, s
nrl egemenlie sahip olduundan, egemenlie tam olarak sahip olan hk
metler kadar gl olamaz; ama bu federatif sistemlere ikin bir kusurdur.
Amerikada her bir eyaletin direnme frsat ve eilimi ok daha azdr. Eer

35 P h illip e in dnem inde Y u n a n lla rd a grdm z ey b u d u r. in d e h e r zam an H o lland a vila y e

tin in yasa yap t Felem en k C u m h u riy e tinde de o lan b u d u r. G nm zd e G erm enlerde olan ey
a y n sd r. A vu stu rya ve P ru sya m e clisin fa ille rid ir ve o n lar tm konfederasyonda tah akk m k u
ra rla r.
36 sv i re Ko nfederasyon u h e r zam an b yle yd i. sv i re y z y lla r b o yun ca, k o m u la rn n k s k a n l
na m aruz k a lm a k szn v a r o lm u tu r.
direnmek isterlerse, bunu sadece Birlikin yasalarn aka ihlal ederek, ada
letin olaan ileyiini kesintiye uratarak ve isyan bayran ekerek uygula
maya geirebilirler. Tek kelimeyle, eyaletin aniden ar bir pozisyon alma
s gerekir, oysa bu insanlarn uzun zamandan beri yapmaktan ekindii bir
eydir.
Eski konfederasyonlarda, Birlike verilen bu haklar, iktidar mcadelesi
ne neden olmasa da sava nedeniydiler, nk bunlar, itaat etmeye zorlayan
yntemleri arttrmakszn, Birlikin taleplerini oaltyorlard. Bylelikle, fe
deral hkmetlerin hakiki zayflklarnn, dorudan szde iktidarlarndan
dolay, arttn gryorduk.
Amerikan Birliinde durum byle deildi; olaan hkmetlerin ou gibi,
federal hkmet, uygulama hakkna sahip olduu her eyi yapabilir.
nsann zihni, kelimelerden ok eyleri daha kolayca icat eder: Bu kadar
ok hatal terimin ve kusurlu deyimin kullanm da bundan kaynaklanr.
Birok federal ulus daimi bir btnlk oluturur ve ulusal bir hkme
tin yapt gibi, sradan yurttalar zerinde eylemeksizin, konfedere halkla
rn her biri zerinde eylemde bulunan ve onlar bir teekkl olarak toplayan
st bir otorite kurar.
Bu hkmet, her ne kadar dierlerinden farkl da olsa, federal ismini alr.
Ardndan, iinde birok halkn reel olarak mterek menfaatlerinde bir
birlik oluturduu ve dier konularda ise konfedere olarak birbirlerinden
ayr kaldklar bir toplum biimi kefederiz.
Burada merkez! hkmet, ulusal hkm etlerin yapt gibi, ynetilen
ler zerinde arac olmakszn eyler, onlar idare eder ve hatta onlar yarglar,
ama snrl bir erevede bunu yapar. Aktr ki burada aslnda federal bir
hkmet deil, eksik bir ulusal hkmet sz konusudur. Bylelikle tam ola
rak ne ulusal ne de federal olan bir hkmet biimi bulundu; ama orada du
ruldu ve bu yeni eyi aklayacak yeni bir kavram henz bulunmad.
Bu yeni konfederasyon tr bulunmad iin, tm Birlik abalar ya si
vil savaa ya klelie ya da durgunlua neden oldu. Birliki oluturan halkla
rn hepsi, sorunlarnn aresini grmelerine veya bunlar uygulama cesareti
ni gstermelerine yardmc olacak aydnlktan yoksunlard.
lk Amerikan Birlii bylelikle baarsz oldu.
Ama Amerikada, konfedere eyaletler bamszla ulamadan nce, uzun
zaman ayn mparatorluun paralann oluturuyorlard. Bu nedenle, kendi
kendilerini tamamen ynetme alkanlklar yoktu ve ulusal nyarglarnn
kkleri de derinlere inmiyordu. Dnyann geri kalanndan daha aydn olan
bu halklar, bilgilenme asndan kendi aralarnda eitlerdi. Halklarn genel
likle federal hkmetin genilemesine kar duran tutkularn zayf bir bi
imde hissediyorlard ve bu tutkulara en nemli yurttalar tarafndan kar
kld. Amerikallar, kendilerini kt hissettikleri anda, zm azimli bir
biimde fark ettiler. Yasalarn dzelttiler ve lkeyi kurtardlar.

Federal Sistemin Avantajlar ve zellikle Amerika in Faydas zerine

Kk uluslarn faydaland mutluluk ve zgrlk - Byk uluslarn kudreti - B

yk im paratorluklar uygarln gelimesini kolaylatrrlar - Uluslar iin g sk sk
temel refah unsurudur - Federal sistemin amac, halklarn lkelerinden kazandk
lar byk ve kk avantajlar birletirmektir - Birleik Devletler'in bu sistemden
elde ettii avantajlar - Yasa nfusun ihtiyalarna boyun eer ve nfus yasann
zorunluluklarna boyun emez - Amerikan halklar arasnda zgrln etkinlii,
ilerlemesi, beenisi ve kullanm - Birlik'in kamusal tini yerel yurtseverliin zetidir
- Nesneler ve fikirler, Birleik Devletlerin iinde zgrce dolanr - Birlik, kk bir
lke gibi zgr ve mutludur ve byk bir lke gibi sayg grr.

Kk uluslarda, toplumun gz her eye nfuz eder; gelime tini en kk

ayrntlara kadar iner; zayfl nedeniyle mutedil olan halkn ihtiraslar, a
balan ve kaynaklan neredeyse tamamen ierideki rahatla odaklanr. ste
lik, her ulusun yetileri genellikle snrl olduundan, istekleri de ayn ekilde
snrl olur. Varlklarn orta halli olmas neredeyse koullar da eit klar; tea
mllerin basit ve sakin bir cazibesi vardr. Bylelikle her eyi dnen ve ah
lkl olmann ve aydnlanmann farkl aamalarna nem veren kk ulus
larda genel olarak byk halklara gre daha fazla rahatlk, daha fazla nfus
ve daha fazla sakinlik vardr.
Kk bir ulusta tiranlk kurulduunda, her adan daha fazla rahatsz
lk verir, nk snrl bir alanda hareket eden tiranlk, her eyi bu alana da
hil eder. Byk meselelerle ilgilenmeye balamadan nce, birok kk ko
nuyla megul olur; hem iddetini hem de mdahaleciliini gsterir. Aslnda
kendi alan olan siyasal dnyay zel yaama hapseder. Eylemleri ynlendir
dikten sonra zevkleri de keyfince ynlendirmeye can atar; devleti ynettik
ten sonra aileleri ynetmek ister. Ama bu seyrek ekilde olur; aslnda zgr
lk kk toplumlann doal kouludur. Hkmet kk toplumlarda, ihti
raslar ekici klabilecek ok az ey sunar ve egemen iktidann tek bir insann
elinde kolayca toplanmas iin kiilerin kaynaklar da ok snrldr. Bu olsa
da, ynetilenlerin toplanmas ve mterek bir abayla hem tiran hem de ti-
ranl alt st etmesi zor deildir.
O halde kk uluslar her zaman siyasal zgrln beii oldular. Bun
larn bazlarnn byyerek bu zgrl kaybettii oldu; ite bu nedenle
zgrlk, nfusun az sayda olmasndan kaynaklanr, bizzat halkn kendi
sinden deil.
 Uzun sre cumhuriyet olarak kalm byk bir ulus rneini dnya tari
hinde gremiyoruz.37 Bu u anlama gelir: Byle bir ulus var olamaz. Benim
iin ise, insann mmkn olan snrlandrmak ve gelecei yarglamak iste
mesi ihtiyatszlktr; gereklik ve mevcudiyet her zaman insann elinden ka
ar ve insan en iyi bildii konularda her zaman kendisini beklenmedik sr
prizlerle kar karya bulur. Kesin bir biimde sylenebilecek ey udur: B
yk bir cumhuriyetin varoluu kk bir cumhuriyete nazaran daha fazla ve
srekli olarak risklere aktr.
Cumhuriyetlere ynelik vahim tutkular, lkenin geniliiyle birlikte ar
tarken, ona destek olan erdemler ayn lde artmazlar.
Bireylerin ihtiras devletin kudretiyle birlikte artar; partilerin gc, ula
mak istedikleri amacn nemiyle artar; ama bu ykc tutkulara kar mcade
le etmek zorunda olan yurt sevgisi, engin bir cumhuriyette kk bir cumhu
riyete gre daha gl deildir. Bu sevginin daha az gelimi ve daha az kuv
vetli olduunu gstermek kolay bile olabilirdi. Byk zenginlik ve derin se
falet, metropoller, teamllerin bozulmas, egoizm, menfaatlerin karmakl
, neredeyse her gn devletin byklnden doan tehlikelerdir. Bunlarn
ou bir monarinin varlna zarar vermez, hatta bazlar onun srekliliine
katk bile sunabilir. Ayrca monarilerde hkmetin kendisine has bir gc
vardr; hkmet halk kullanr ama ona bal deildir; halk ne kadar bykse,
prens de o kadar gldr. Oysa cumhuriyet hkmeti bu tehlikelerin kar
sna sadece ounluun desteini koyabilir. Zira bu g unsuru byk bir
cumhuriyette kk bir cumhuriyetten daha ok kuvvetli deildir. Bylelik
le, saldr yntemleri durmakszn saylarm ve kuvvetlerini arttrrken, diren
me gc ayn kalr. Hatta bu gcn azaldn bile syleyebiliriz, nk hal
kn nfusu ne kadar oksa, zihinlerin ve menfaatlerin doas da o kadar ok
eitlenir ve sonu olarak kompakt birounluk oluturmak da daha zorlar.
Ayrca beer tutkularn sadece ulamak istedii amacn byklyle de
il, ayn zamanda bu tutkulan duyan bireylerin okluuyla da g kazand
n gzlemleyebiliriz. Duygusunu paylaan heyecanl bir kitlenin ortasnda
kendisini tek bana hissettiinden daha fazla cokulu bulmayan kii yoktur.
Byk bir cumhuriyette siyasal tutkular, sadece peinde olduklar konular
devasa olduu iin deil, ayn zamanda milyonlarca insan benzer bir biim
de ve ayn anda bu tutkular hissettii iin kar konulmaz olurlar.
O halde genel olarak hibir eyin byk imparatorluklar kadar insanlann
rahatlna ve zgrlne kart olmadn sylemek mmkndr.
Buna karn byk devletlerin de kendilerine zg ve tannmas gereken
avantajlan vardr.

3 7 B u rad a k k c u m h u riy e tle rin ko nfed erasyo n u n d an b a h se tm iyo ru m , tam o la ra k b y k b ir

cu m h u riyetten bahsed iyorum .
 Burada sradan insanlar arasndaki iktidar istei baka yerlere gre daha
atelidir; hret sevgisi, byk bir halkn alklarnda abalamaya ve ade
ta bu alklar zerinde ykselmeye deer bir ama bulan baz kiilerde daha
gelikindir. Dnce burada her konuda daha hzl ve daha kuvvetli bir iti
ci g kazanr; fikirler daha zgr biimde dolanr; metropoller, insan zihni
nin tm menzillerini ldatan ve birletiren engin entelektel merkezler gi
bidirler. Bu durum bize neden byk uluslarn, kk uluslara gre uygar
lklarn genel amacna ve aydnlna doru daha hzl ilerleme gsterdikleri
ni aklar. nemli keiflerin, kk bir hkmetin muktedir olamad ulu
sal bir gcn gelimesini gerektirdiini buna eklemek gerekir. Byk ulus
larda hkmetin daha byk fikirleri vardr ve hkmet eski rutinlerden ve
yerel egoizmden tamamyla kurtulur. Kavramlarnda daha fazla beceri, tavr
larnda daha fazla gz peklik vardr.
Kk uluslarn iindeki rahatlk, bar devam ettirebildikleri srece da
ha eksiksiz ve daha yaygndr; ama sava durumu onlara byk devletlerden
daha ok zarar verebilir. Byk devletlerde snrlarn uzakl bazen halkn
yzyllar boyunca tehlikeden uzak kalmasn salar. Kitle iin sava, ykm
dan ok bir huzursuzluk nedenidir.
Ayrca, bu konuda olduu gibi baka konularda da geri kalan her eye ege
men olan bir dnce vardr: zorunluluk dncesi.
Eer sadece kk uluslar olsayd ve hibir byk ulus olmasayd, insan
lk kesinlikle daha zgr ve mutlu olabilirdi; ama sanki byk bir ulus yok
mu gibi davranamayz.
Bu da ulusal refahn yeni bir unsurunu ortaya kartr, bu da gtr. Her
gn tahrip edilme veya igal edilme risklerine ak olan bir halkn refah ve
zgrlk imaj sunmasnn ne nemi vardr? Baka bir halk denizlere hkim
olurken ve ticari pazarlarla ilgili yasalar yaparken, bu halkn fabrika sahibi
ve tccar olmasnn ne nemi vardr? Kk uluslar, zayf olduklar iin de
il, kk olduklar iin sefil durumdadrlar. Bykler ise byk oldukla
r iin deil, gl olduklar iin geliirler. O halde g, uluslar iin mutlu
luun ve hatta bizzat varoluun ilk koullarndan birisidir. zel koullar ha
ri, kk halklarn sonu her zaman byklerle iddet yoluyla birlemek ya
da kendi aralarnda birlemek olur. Kendisini koruyamayan, kendi kendisi
ne yetemeyen bir halk kadar iler acs baka bir durum bilmiyorum.
Uluslarn byklnden ve kklnden kaynaklanan farkl avantaj
lar birletirmek iin federal sistem yaratld.
Bu sistemin kabul edilmesinden doan iyilikleri kavramak iin Amerika
Birleik Devletlerine bir gz atmak yeterlidir.
Merkezilemi byk halklarda, yasa koyucu yasalara farkl yerleri ve te
amlleri kapsamayan tek biimli bir karakter vermekle ykmldr. Tekil
olaylardan haberi olmayan bu yasa koyucu sadece genel kurallara gre i g
rr. Bylelikle insanlar da yrrlkteki bu yasalarn gereklerine boyun e
mekle ykmldrler, zira yasama, insanlarn ihtiyalar ve teamlleriy
le uzlamay bilemez; bu da byk bir huzursuzluk ve sefalet nedeni olur.
Bu saknca konfederasyonlarda yoktur; Kongre toplumsal yaamn temel
edimlerini dzenler; tm ayrntlar ise yerel yasama organna braklr.
Egemenliin bu blnmesinin Birliki oluturan her bir eyaletin rahatl
na ne derece hizmet ettii tahayyl edilemez. Kendisini korumakla veya b
ymekle megul olmayan bu kk toplumlarda her trl kamusal kudret
ve bireysel enerji ierideki iyilemelere ynelir. Ynetilenlerin yanna yer
lemi bulunan her bir eyaletin merkez hkmeti, gnlk olarak hissedi
len ihtiyalardan haberdardr: Bylelikle yerel hkmet her sene, kent mec
lislerinde veya eyaletin yasama organ nnde tartlan ve ardndan basn
da ele alnan yeni planlar sunar. Bu planlar da evrensel menfaatleri ve yurt
talarn abalarn harekete geirir. Bu iyileme ihtiyac Amerikan cumhu
riyetlerini durmakszn hareket ettirir ve onlara ket vurmaz. ktidar ihtiras
orada yerini, daha baya ama ayn zamanda daha az tehlikeli olan bir tut
ku olarak rahatlk sevgisine brakr. Yeni dnyada cumhuriyet formlarnn
varolularnn ve srelerinin, federal sistemin varoluu ve sresine bal ol
duu fikri, Amerikada genel olarak kabul grm bir fikirdir. Gney Ame
rikann yeni eyaletlerinin iine dt sefaletin byk bir ksm, orada
egemenliin blnmesi yerine, byk cumhuriyetler kurulmak istenmesi
ne baldr.
Aslnda Birleik Devletlerde cumhuriyet hkmetine ynelik eilimin ve
bu hkmetin kullanm biiminin kentlerde ve yerel meclislerin barnda
doduu inkr edilemez. rnein bir kanaln almasnn ve bir yol tasla
nn izilmesinin byk bir siyasal mesele olduu, deme yapaca bir ordu
su ve destekleyecei bir sava olmayan ve eyaletin kendisini ynetenlere ne
ok fazla zenginlik, ne de ok fazla hret veremedii Connecticut gibi k
k bir ulusta, burada olan eylere cumhuriyetten daha doal ve daha iyi bi
imde uyum salayacak bir sistem dnlemez. Zira, zgr bir halkn bu
cumhuriyeti tini, teamlleri ve alkanlklar, farkl eyaletler iinde doduk
tan ve gelitirildikten sonra, kolayca lkenin btnne uyguland. Birlikin
kamusal tini adeta yerel yurtseverliin sadece bir zetidir. Birleik Devlet-
lerin her bir yurtta, kk cumhuriyetinin kendisine ilham verdii men
faati mterek yurt sevgisine nakletti. Bu yurtta, Birliki savunarak, kanto
nunun gelien refahn, kamusal ilerin buradan ynetilmesi hakkn ve biz
zat kendisini zenginletirecek iyiletirme planlarnn baarl olmas umudu
nu yani lkenin genel menfaatlerinden ve ulusun ihtiamndan ok insanla
ra gndelik olarak dokunan eyleri savunur.
 Dier yandan, burada ikamet edenlerin zihinleri ve teamlleri onlar b
yk bir cumhuriyeti gelitirmeye dierlerinden daha yatkn kldysa, federal
sistem bu ii daha kolay hale getirmitir. Amerikan eyaletlerinin konfederas
yonu, ok sayda insandan oluan ynlarn olaan skntlarm ortaya koy
maz. Birlik, erimi bakmndan byk bir cumhuriyettir; ama merkez h
kmetinin megul olduu konular ok az olduu iin onu neredeyse kk
bir cumhuriyete de benzetebiliriz. Birlikin edimleri nemlidir, ama bunlar
az saydadr. Birlikin egemenlii snrl ve eksik olduundan, bu egemenli
in kullanm zgrlk iin tehlike oluturmaz. Ar iktidar heveslerini ve
byk cumhuriyetler iin ldrc olan ayaklanmalar kkrtmaz. Her ey
zorunlu olarak ortak bir merkez tarafndan sonulandrlmad iin, burada
ne usuz bucaksz metropoller, ne ar zenginlikler, ne byk sefaletler, ne
de ani devrimler grlr. Siyasal tutkular, ate frtnas gibi lkenin tm y
zeyine bir anda yaylmak yerine, her bir eyaletin bireysel menfaatleri ve tut
kular karsnda yok olur.
Buna karn, tek ve ayn halk olan Birlikte, her ey ve tm fikirler zgr
ce dolama girer. Hibir ey giriimci ruhun ilerlemesini durduramaz. Bir
likin hkmeti kabiliyetli ve aydn kiilere bavurur. Birlikin snrlarnn
iinde, ayn imparatorlua boyun een bir lkede olduu gibi, derin bir ba
r egemendir; dnda ise, Birlik yeryznn en kudretli uluslarnn arasn
da yer alr. Sekiz yz fersahtan fazla kysn d ticarete sunar ve tm dnya
nn anahtarlann elinde tutarak, denizlerin en uzak noktalarna kadar bayra
na sayg duyulmasn salar.
Birlik, kk bir ulus gibi, zgrdr ve mutludur; byk bir ulus gibi de
grkemli ve gldr.

Federal Sistemin Tm Halklar in Uygun Olmamasnn Nedeni

ve Anglo-Amerikallarn Bu Sistemi Kabul Etmesine Olanak Tanyan ey

Her trl federal sistemde bulunan yasa koyucunun mcadele edemeyecei ku

surlar - Tm federal sistem lerin karm akl - Ynetilenlerin gndelik olarak
bilgilerini kullanm as g e re k ir-A m e rik a lla rn hkmet konusundaki pratik bi
lim i - Federal sisteme ikin bir dier kusur: Birlik hkm etinin greceli zayf
l - A m erikallar bu kusuru daha az tehlikeli hale getirdiler am a onu ortadan
k a ld ra m a d la r-T e k il eyaletlerin egemenlikleri Birlikten grnte daha zayf
tr, am a aslnda ondan daha g l d rle r-N e d e n ? - 0 halde, konfedere halklar
da birlik olm ak iin, yasalardan bamsz olarak, doal nedenlerin olmas gerekir
- Anglo-Am erikallar arasnda bu nedenler nelerdir? - Birbirlerinden 40 0 fersah
uzak olan Maine ve Georgia, Normandiya ve Bretondan daha doal olarak birle
irler - Savan konfederasyonlarn tem el tehlikesi olmas - Bizzat Birleik Dev
 letler rnei bunu kanttlar Birlikin byk savalardan korkmasna gerek yok
tu r - Neden? - Am erikallarn federal sistem ini kabul edebilecek Avrupa halkla
rn bekleyen tehlikeler.

Bazen yasa koyucu, youn abalan sonucu ulusun kaderi zerinde dolay
l bir etkide bulunmay baarabilir ve bundan dolay onun dehasn kutla
rz. Buna karn, yasa koyucunun hibir etkide bulunamad lkenin cora
fi konumu, kaynan bilmedii teamllerden ve fikirlerden hareketle onun
katks olmakszn yaratlan toplumsal durum ve bilmedii bir hareket nok
tas, yasa koyucunun kendisine kar bouna mcadele ettii ve kendisinin
de alt ok kuvvetli toplumsal hareketler olutururlar.
Yasa koyucu denizin ortasnda yol bulmaya alan bir insana benzer. Ken
disini tayan gemiyi ynetebilir ama onun yapsn deitiremez, rzgrlar
yaratamaz, okyanusun ayaklarnn altnda ykselmesini engelleyemez.
Amerikallarn federal sistemden kardklar avantajlar gsterdim. Ge
riye sadece bu sistemi kabul etmelerine olanak tanyan eyi anlatmak kald.
nk bu faydalardan yararlanma olana tm halklara verilmemitir.
Federal sistemde yasalardan kaynakl anz kusurlar buluruz; bunlar yasa
koyucular tarafndan dzeltilebilir. Sisteme ikin olan ve bu federal sistemi
uygulayan halklar tarafndan yok edilemeyecek baka kusurlar da vardr. O
halde, bu halklann hkmetlerinin doal eksikliklerine katlanmak iin ge
rekli gc kendi kendilerinde bulmalan gerekir.
Federal sisteme ikin olan kusurlar arasnda en grnr olan, kulland
yntemlerin karmakldr. Bu sistem zorunlu olarak iki egemenlii kar
karya koyar. Yasa koyucu, bu iki egemenliin hareketlerini daha basit hale
getirmeyi ve bunlan olabildiince birbirlerine eit klmay baarabilir; by
lece ikisini de net olarak belirlenmi eylem alanlannda tutabilir; ama sade
ce tek bir egemenlik varm gibi yapamaz, bu iki egemenliin baz konular
da birbirlerine dokunmalarn engelleyemez.
yleyse, federal sistem, kim ne yaparsa yapsn, karmak bir teori zerine
dayanr. Bu teorinin uygulanmas da ynetilenlerin gndelik olarak zihinle
rinin aydnln kullanmasn gerektirir.
Genel olarak, halklann tinlerini sadece basit kavramlar ele geirirler. Yan
l bir fikir, ak ve belirli ise, dnyada her zaman doru ama karmak olan
bir fikirden daha fazla kudrete sahiptir. Buradan u sonu kar: Byk bir
ulusta kk uluslar gibi olan partiler her zaman, ulamak istedikleri amac
ve kullandklan yntemleri eksik biimde ifade eden, ama onsuz da varlkla-
nm srdremeyecekleri ve hareket edemeyecekleri bir ismi veya ilkeyi sem
bol olarak kabul etmekte acele ederler.
Sadece tek bir fikir zerine veya tanmlanmas kolay tek bir duygu zerine
dayanan hkmetler, belki en iyileri deillerdir, ama hi phesiz en gl-
leri ve en kalclardr.
Bilinen tm federal anayasalarn en mkemmeli olan Birleik Devletlerin
anayasasn incelediimiz zaman, tersine, dzenlemek zorunda olduu ko
nularda ortaya koyduu ok saydaki deiik ve iyice ayrt edilmi bilgiden
dehete kaplrz. Birlikin hkmeti neredeyse tamamen yasal kurgular ze
rine dayanr. Birlik, neredeyse sadece zihinlerde var olan ve genilii ile s
nrlan sadece aklla kefedilen ideal bir ulustur.
Genel teori iyi anlaldktan sonra, uygulamayla ilgili glkler kalr; bun
lar da sayszdr, nk Birlikin egemenlii eyaletlerin egemenliine o ka
dar ok baldr ki, ilk bakta onun smrlann kavramak imknszdr. Byle
bir hkmette her ey uzlamayla ve beceriyle yrtlr ve bu hkmet, sa
dece uzun zamandan beri ilerini kendi kendine ynetmeye alm ve iin
de siyaset biliminin toplumun en alt snflanna kadar indii bir halk iin uy
gundur. Amerikallann saduyusuna ve pratik zeksna en ok federal ana-
yasalanndan doan saysz glklerden kanma biimlerini grnce hay
ran kaldm. Amerikada, Kongrenin yasalanndan doan ykmllkler ile
kaynan eyaletin yasalanndan alan ykmllkleri artc bir kolaylkla
ayrt edemeyen; Birlikin genel yetki alanna giren konulan, yerel yasama or
gannn dzenlemek zorunda olduu konulardan ayrdktan sonra, federal
mahkemelerin yetkilerinin balad noktay ve eyalet mahkemelerinin yet
kilerinin durduu snn gsteremeyen halktan bir insanla neredeyse hi kar
lamadm.
Birleik Devletler Anayasas, beer endstrinin gzel eserlerine benzer,
zira bu eserler kendilerini kefeden kiilere grkem ve servet bahederken,
baka ellerde yararsz kalrlar.
Gnmzde Meksikann bize gsterdii ey budur.
Federal sistem i kurmak isteyen M eksikann sakinleri, komular olan
Anglo-Amerikallann federal anayasasn model aldlar ve onu neredeyse ta
mamen kopyaladlar.38 Ama yasann anlatmak istediini kendilerine taya
rak, bu yasay canl tutan tini de ayn zamanda tam olmadlar. Bylelikle
onlan iki ayn hkmetin arklan arasnda durmakszn gidip gelirken gr
rz. Anayasann izdii ereveden doan eyaletlerin egemenlii ve Birlikin
egemenlii her gn birbirlerinin iine nfuz ediyor. Hl gncel olarak Mek
sika durmakszn anariden asker despotizme ve asker despotizmden anar
iye srkleniyor.
Bizzat federal sisteme ikin olarak grdm tm kusurlarn kincisi ve
vahim olan, Birlik hkmetinin greceli zayfldr.
Tm konfederasyonlann kendisi zerine dayand ilke egemenliin b
38 1824 y ln a a it M eksika A nayasas'n a b a k n z.
lnmesidir. Yasa koyucular bu blnmeyi makul hale getirirler; hatta bel
li bir sre iin bunu tm baklardan uzak tutarlar, ama byle bir blnme
yokmu gibi yapamazlar. Zira, blnm bir egemenlik her zaman tam ege
menlikten daha zayftr.
Birleik Devletler Anayasasm aklarken, Birlikin iktidarn federal h
kmetin snrl alanna kapatan Amerikallarn nasl bir beceriyle ona ulusal
bir hkmet biimi ve belli bir noktaya kadar da ulusal hkmet gc ver
meyi baardn grmtk.
Bu ekilde karar alan Birlikin yasa koyucular konfederasyonlarn doal
tehlikesini azalttlar; ama onu tamamen ortadan kaldramadlar.
Diyebiliriz ki Amerikan hkm eti eyaletlere bavurmaz: Buyruklarn
dorudan yurttalara iletir ve onlann tek tek mterek iradenin gcne bo
yun emesini salar.
Ama eer federal yasa bir eyaletin menfaatlerine ve nyarglarna ciddi bir
biimde zarar verirse, bu eyaletin yurttalarnn her birinin itaat etmeyi red
deden kiinin davasna mdahil olmasndan ekinmek gerekmez mi? Eya
letin tm yurttalar Birlikin otoritesinden ayn anda ve ayn biimde zarar
grd zaman, federal hkmet onlara kar koymak iin yurttalan birbir
lerinden yaltmaya bouna abalayacaktr: Onlar, kendilerini savunmak iin
birlemeleri gerektiini igdsel olarak hissedeceklerdir ve eyaletlerine b
raklan egemenlik ksmnda temellenen bir dzenleme bulacaklardr. Byle
likle kurgu yerini gereklie brakmak iin yok olacaktr ve merkez otori
teyle mcadele eden lkenin bir ksmna ait rgtl bir kuvvet ortaya ka
caktr.
Federal adaletle ilgili de ayn eyler sylenebilir. Birlikin mahkemeleri
nin bir eyaletin nemli bir yasasn ihlal ettii zel bir davada, aikr olmasa
da gerekte mcadele bir yurtta tarafndan temsil edilen zarar grm olan
eyalet ile mahkemeleri tarafndan temsil edilen Birlik arasnda geecektir.39
nsanlann tutkularn tatmin etme yolu bulduktan sonra, yasal kurgular
yardmyla, onlarn bu yolu kavramasn ve kullanmasn engelleyeceini ta
hayyl edebilmek iin dnyevi meselelerle ilgili az da olsa deneyim sahibi
olmak gerekir.
Bylelikle, Amerikan yasa koyuculan, iki egemenlik arasndaki mcadele
yi daha az olas hale getirerek, dava konulann ortadan kaldrmadlar.

39 rn e in : A nayasa B ir lik e ikam et ed ilm eyen a ra z ile ri k e n d isi y a ra rn a satm a h a k k v e rm itir.

V arsayalm k i O h io , an ayasan n sadece herhan g i b ir eyaletin yarg lam a alan n a henz b a l o l
m ayan arazile rd e n b ah se tti in i ve bu nedenle k e n d isin in b u n lan satab ilece in i gereke gstere
re k , k e n d i s n rla n iin d e o lan a ra z ile r i in a y n h a k k iste d i. A d li so ru tu rm a, b e lg e le rin i B ir-
lik ten alan m te rile r ile eyaletten a la n la r arasn d a g e e ce ktir, B irlik ve O h io arasn d a d e il.
Am a eer B irle ik D e vle tle r m ahkem esi, federal m te rin in m lkiyete sah ip olduuna k a ra r ve
rirse ve O h io m ah kem eleri de ra k ib in in m lkiye tin d e s ra rc o lu rsa , yasal kurg u ne o la ca k tr?
 Hatta daha ileriye gidebiliriz ve ekime halinde federal iktidara stnlk
vermediklerini syleyebiliriz.
Yasa koyucular, Birlike para ve ordu verdiler, ama eyaletler de halkn sev
gisini ve desteini korudular.
Birlikin egemenlii, d ilikilerle ilgili ok az saydaki konuyla balant
l olan soyut bir varlktr. Eyaletlerin egemenlii gn gibi ortadadr; onu ko
layca kavrarz; her an onun eylediini grrz. Bu egemenliklerden birisi ye
nidir, dieri ise halkla birlikte domutur.
Birlikin egemenlii bir sanat eseridir. Eyaletlerin egemenlii ise doaldr;
aile reisinin otoritesi gibi kendi kendisine var olur.
Birlikin egemenlii sadece byk menfaatlerle ilgili olarak insanlara do
kunur; devasa ve mesafeli bir lkeyi, mphem ve belirsiz bir duyguyu tem
sil eder. Eyaletlerin egemenlii adeta her bir yurtta sarmalar ve onlar her
gn cezbeder. Yurttan mlkn, zgrln, yaamn garanti altna al
makla ykmldr. Her an onun refah veya sefaleti zerinde etkide bulu
nur. Eyaletlerin egemenlii anlar, alkanlklar, yerel nyarglar, yerel ve ai
levi egoizm zerine; tek kelimeyle, insann gnlnde yurt gdsn kuv
vetli klan her trl ey zerine dayanr. O halde onun avantajlarndan na
sl kuku duyabiliriz?
Yasa koyucular, federal sistemin mevcut kld iki egemenlik arasnda
tehlikeli fikir ayrlklarnn olmasn engelleyemeyeceklerinden dolay, kon
federe halklar savatan caydrmak iin gsterdikleri abalarna, bunlar ba
ra ynlendiren zel hkmleri de eklediler.
Buradan u sonu kar: Eer federal pakt, uyguland halklarda m
terek yaam rahat hale getiren ve hkmetin iini kolaylatran belli say
da birlik olma koulunu karlamyorsa, onun uzun sreli bir varl da ol
mayabilir.
Bylelikle, federal sistem, baarl olmak iin sadece iyi yasalara ihtiya
duymaz, ayn zamanda hal ve artlarn da bunu kolaylatrmas gerekir.
Konfederasyon oluturduunu grdmz tm halklarn, birlemenin
zihinsel ba olarak i gren belli sayda ortak menfaati vardr.
Ama maddi menfaatler dnda, insann baka fikirleri ve duygulan vardr.
Bir konfederasyonun uzun sre var olabilmesi iin, uygarlkta, konfederas
yonu oluturan deiik halklann ihtiyalanndan daha az trdeliin olma
mas gerekir. Vaud kantonu uygarl ile Uri kantonu uygarlyla karla
trlabilir, tpk 19. yzyl 15. yzylla karlatnlabildii gibi: Aslnda svi
renin hibir zaman federal bir hkmeti olmad. Bu farkl kantonlar arasn
da Birlik sadece harita zerinde vardr; ve eer merkez bir otorite her yerde
bu yasalan uygulamak isteseydi, bunu daha iyi kavrayabilirdik.
Birleik Devletlerde federal hkmetin varoluunu hayranlk uyandra
cak ekilde kolaylatran bir olgu vardr. Farkl eyaletlerin sadece neredey
se ayn menfaatleri, ayn kkenleri ve ayn dilleri yoktur, ama ayn zaman
da bunlar neredeyse ayn uygarlk dzeyindedirler. te bu neredeyse her za
man eyaletlerin kendi aralarndaki anlamay kolaylatrr. Ne kadar kk
olursa olsun farkl blgelerinde, Avrupann yansndan daha byk bir ala
n kaplayan Amerikan halkndan daha az trde zellik sunmayan bir Avru
pa ulusu grmedim.
Maine eyaletinden Georgia eyaletine kadar yaklak drt yz fersah mesafe
vardr. Buna karn Maine uygarl ile Georgia uygarl arasnda, Norman-
diya uygarl ile Breton uygarl arasnda olandan daha az fark vardr. O
halde engin bir imparatorluun iki ucuna yerlemi bulunan Maine ve Geor
gia, aralannda sadece bir dere bulunan Normandiya ve Bretondan daha ko
lay biimde bir konfederasyonu doal olarak oluturabilir.
Halkn team llerinin ve alkanlklarnn Amerikan yasa koyucularna
sunduu bu kolayla, lkenin corafi konumundan doan baka kolaylk
lar eklenir. Federal sistemin kabul edilmesini ve devam ettirilmesini ilkesel
olarak bu dier kolaylklara atfetmek gerekir.
Bir halkn yaamnda dikkat ekebilecek tm kararlardan en nemlisi sa
vatr. Bir halk savata yabanc halklarla kar karya kalan tek bir birey gi
bi davranr: Bizzat kendi varoluu iin mcadele eder.
Sadece bir lkenin iinde ban srdrmek ve refah kolaylatrmak sz
konusu olduunda, hkmetin ustal, ynetilenlerin akl ve insanlann ne
redeyse her zaman yurtlan iin duyduu doal balanma kolayca yeterli ola
bilir; ama bir ulusun byk bir sava yapabilmesi iin, yurttalann ok say
da ve can skc fedakrlklar yapmas gerekir. ok fazla insann bu tr top
lumsal gerekliliklere boyun emeye muktedir olacana inanmak demek, in
sanl iyi tanmamak demektir.
Buradan u ortaya kar ki, byk savalar yapmak zorunda kalm halk
lar, kendilerine ramen hkmetlerinin glerini artrmak zorunda kalm
lardr. Bunu yapmay baaramayanlar fethedilmilerdir. Uzun bir sava ne
redeyse her zaman uluslan u zc alternatifle ba baa brakr: Yenilgileri
onlan ykma gtrr, zaferleri ise despotizme.
O halde genel olarak bir hkmetin zayfl en grnr ve en tehlikeli bi
imde savata ortaya kar ve federal hkmetlere ikin kusurun, hkmet
lerinin ok zayf olmas olduunu gstermitim.
Federal sistemde sadece idari merkeziyet veya buna yakn herhangi bir ey
olmad gibi, hkmetin merkeziyeti de sadece eksik biimde var olur. te
bu, iinde merkeziyetin tam olduu halklara kar kendini savunmak gerek
tii zaman byk bir zafiyet nedeni olur.
Birleik Devletlerin federal bileiminde ve iinde merkez hkmetin da
ha fazla reel g kazand tm federal bileimlerde, bu ktlk hl kendi
sini derinden hissettirir.
Okurun buna karar vermesi iin bir tek rnek yeterlidir.
Anayasa, bir bakaldry nlem ek veya bir istilay bertaraf etmek iin
Kongreye farkl eyaletlerin milislerini aktif greve arma hakk verir; ba
ka bir madde de, bu durumda Birleik Devletler bakanmm milislerin efi
olarak kumandan olduunu belirtir.
1812 ylndaki savata, bakan Kuzeydeki milislere snrlara doru hare
ket etmesi emrini verdi; ama savan menfaatlerine zarar verdiini dnen
Connecticut ve Massachusetts birliklerini gndermeyi reddetti.
Bu eyaletler, anayasann federal hkmete, bakaldr ve istila durumunda
milisleri greve arma hakk verdiini, oysa bu durumda ne bir bakaldr
nn ne de bir istilann sz konusu olduunu sylediler. Birlike milisleri ak
tif greve arma hakk veren ayn anayasann eyaletlere subaylarn atama
hakkn braktn da eklerler. Bu eyaletlere gre, buradan u sonu kar:
Savata bile, Birlikin hibir subaynn -bakan h ari- milislere komutanlk
etme hakk yoktur. Oysa bu durumda, bakan deil de, baka birisi tarafn
dan komuta edilen bir orduya hizmet etmek sz konusuydu.
Bu sama ve ykc doktrin sadece ynetilenlerin ve yasama organnn de
il, ayn zamanda iki eyaletin adalet mahkemelerinin de onayn ald ve fe
deral hkmet, ihtiya duyduu asker birlikleri baka yerlerde aramak zo
runda kald40
O halde, yasalarnn mkemmelliiyle greceli olarak korunan Amerikan
Birliinin byk bir savan ortasnda dalmamasnn nedeni nedir? Bunun
nedeni korkaca byk savalann olmamasdr.
inde beer endstrinin snrszca yaylabildii devasa bir ktann merke
zine yerlemi olan Birlik, okyanus tarafndan her ynden kapatlarak nere
deyse dnyadan izole olmutur.
Kanadada sadece bir milyon kii ikamet eder; nfusu iki dman ulus ola
rak blnmtr. klimin sertlii lke topraklarnn boyutlarn snrlandrr
ve alt ay boyunca limanlarn kapatr.
Kanadadan Meksika Krfezine kadar, alt bin askerin nne katt yar
yok olmu vahi kabilelerle hl karlalr.
Gneyde Birlik, Meksika mparatorluuna bir noktayla balantl halde

40 Kent's Commentaries, 1. c ilt, s . 244. im d ik i b ile im in olum asn dan so n rak i zam anda g erekle
m i b ir rnei se ti im i fa rk e tm isin iz d ir. E er ilk konfed erasyon dnem ine in m ek isteseyd im ,
o k daha in a n d rc o lg u lar g ste re b ilird im . U lu sta h a k ik i b ir heyecan hkm s re rk e n , d evrim
son derece p o p ler b ir k i i tarafn d an tem sil e d ilirk e n , bu dnem de Ko ng ren in aka h i b ir e
y i yo k tu . S re k li o larak insana ve paraya ih tiy a d u yu yo rd u ; onun tarafnd an en iy i e kild e b ir
le tirile n p la n la r uygulam ada b a a rszl a u ru yord u ve yo k olm ak zere olan B irlik , ken d i g
cnden o k d m an la rn n z a y fl neden iyle ko ru n u yo rd u .
dir; bir gn byk savalarn yaplaca yer muhtemelen buras olacaktr.
Ama uzun zaman boyunca, uygarln az gelimi olmas, teamllerin bozul
mas ve sefalet, Meksikann uluslar arasnda yksek bir dzeye ulamasn
engelleyecektir. Avrupann kuvvetlerine gelince, mesafeden dolay onlar da
daha az korkutucudurlar (O).
O halde Birleik Devletlerin byk mutluluu, byk savalarda destek
almaya olanak tanyan federal bir bileim oluturmalarndan deil, kendile
ri iin korkulacak byk savalarn olmad bir yere yerlemi olmalarn
dan kaynaklanr.
Kimse benim kadar federal sistemin avantajlann takdir edemez. Bu sis
temde beer! refah ve zgrlk yararna en kudretli birlemelerden birisi
ni gryorum. Bu sistemi kabul edebilen uluslarn kaderine gpta ediyo
rum. Ama buna karn, konfedere halklarn, gleri eit olduunda, hk
meti merkez olan bir ulusa kar uzun sre mcadele edebileceine inan
may reddediyorum.
Egemenliini blm olan halk, Avrupann byk asker monarileriy
le kar karya kaldnda, bana gre, tek bir hareketle iktidar kaybedebile
cektir ve belki de varln ve adn da.
inde insann kendisinden baka dman olmad yeni dnyann konu
mu takdire deerdir. Burada mutlu ve zgr olmak iin onu istemek yeter-
lidir.
 KNC KISIM

imdiye kadar Birleik Devletlerdeki kurum lan inceledim, yazl yasalara

gz gezdirdim, siyasal toplumun gncel biimlerini tasvir ettim.
Ama tm kuramlarn zerinde ve tm formlarn dnda, bunlan ykp is
tedii ekilde dzenleyen egemen bir kuvvet, halkn kuvveti vardr.
Bundan sonra yasalann hkimi olan bu kuvvetin nasl ilediini; igd
lerinin, tutkularnn neler olduunu, kar konulmaz ilerlemesinde hangi gi
zil glerin onu canlandrdn, yavalattn veya ynettiini gstermem
gerekiyor.
 BRLEK DEVLETLER HALKIN YNETTN
KESN BR BMDE NASIL SYLEYEBLRZ?

Amerikada halk yasay yapanlar ve bunu uygulayanlar atar; yasann ihlalini

cezalandran jriyi de halk oluturur. Sadece kuramlarn ilkeleri deil, ayn
zamanda onlarn gelimeleri de demokratiktir. Bylelikle halk dorudan tem
silcilerini atar ve onlar kendine tam anlamyla bal klmak iin genel olarak
onlar her yl yeniden seer. O halde gerekte yneten halktr ve hkmet
biimi temsil de olsa, halkn fikirlerinin, nyarglarnn, menfaatlerinin ve
hatta tutkularnn, gnlk olarak toplum ynetiminde bunlann ortaya k
masna mani olacak kalc engellerle karlamadklar aktr.
Halkn egemen olduu tm lkelerde olduu gibi Birleik Devletlerde de,
halk adna yneten ounluktur.
Bu ounluk, ilkesel olarak samimi biimde isteyerek veya menfaati gere
i lkenin iyiliini isteyen barl yurttalardan oluur. Onlar kendi ileri
ne ekmek ve desteklerini kazanmak isteyen partiler durmakszn bu yurt
talarn etrafnda hareket ederler.
 BLM II

BRLEK DEVLETLERDE PARTLER ZERNE

Partiler arasnda byk bir ayrm yapmak gerekir - Partiler kendi aralarnda ra
kip uluslar gibidirler - Partilerin tam anlam - Byk ve kk partiler arasndaki
fa r k la r-B u n la r hangi zamanda d o d u lar? -B u partilerin eitli ze llik le ri-A m e
rikann byk partileri vard - Artk yoktur - Federalistler - Cumhuriyetiler - Fe-
deralistlerin yenilgisi - Birleik Devletlerde partileri yaratmann gl - Bunlar
yaratabilmek iin yaplan e y le r-T m partilerde bulunan aristokratik veya demok
ratik zellikler - Bankaya kar general Jacksonn mcadelesi.

ncelikle partiler arasnda byk bir ayrm yapmak zorundaym.

Tek bir egemenlik altnda toplansalar da, kart menfaatlere sahip olan
farkl nfuslar iinde barndran devasa lkeler vardr. Bu elikilerden do
lay bu farkl nfuslar arasnda daim rekabet doar. O halde tek bir halkn
deiik fraksiyonlar aslnda partileri deil, farkl uluslar olutururlar; ve
eer sivil sava olursa, hizipler arasnda bir mcadele deil, dman halklar
arasnda bir atma gerekleir.
Ama yurttalar kendi aralarnda, lkenin tmn ayn derecede ilgilendi
ren -rnein hkmetin temel ilkeleri g ibi- konularda ayn dncelere sa
hip olduklar zaman, tam olarak partiler olarak adlandrdm oluumlarn
doduunu grrz.
Partiler, zgr hkmetlere ikin musibetlerdir; ama her zaman ayn zel
liklere ve ayn kabiliyetlere sahip olmazlar.
Uluslarn bylesine byk ktlklerle sarslarak, siyasal oluumlarnda
topyekn bir deiimi dndkleri alar olmutur. Tedirginliin daha de
rin olduu ve ayn zamanda bizzat toplumsal durumun tehlikeye sokuldu
u baka alar da olmutur. Bunlar byk devrimlerin ve byk partilerin
zamandr.
Bu karmaa ve sefalet alan arasnda, toplumlarn dinlendii ve beer so
yun soluk alma benzedii baka alarla da karlalr. Aslnda bunlar sa
dece bir grntr: Zaman ilerleyiini ne halklar ne de insanlar iin askya
almaz; halklar ve insanlar her gn bilmedikleri bir gelecee doru ilerlerler;
ve onlarn durakladn sandmzda, aslnda onlann hareketleri gzmz
den kaar. leri doru gidenler insanlardr; ama onlar, komakta olan kiile
re hareketsiz gibi grnrler.
Her ne olursa olsun, halklarn siyasal yapsnda ve toplumsal durumlann-
da meydana gelen deiimlerin bylesine yava ve belli belirsiz gerekleti
i ve ayn zamanda insanlarn nihai bir aamaya ulatklarn dndkle
ri alar vardr; bu nedenle beer zihin, belirli temeller zerine salam bi
imde oturduuna inanr ve baklarn belli bir noktadan teye yneltmez.
Bu entrikalarn ve kk partilerin zamandr.
Byk partiler olarak adlandrdklarm ise, ilkelerin sonularndan ok il
kelere balanan partilerdir; bunlar tekil olaylara deil, genel olaylara, insan
lara deil, idelere balanrlar. Bu partiler genellikle en soylu zelliklere, en
yrekli tutkulara, en gereki inanlara ve dier partilerden daha samimi ve
daha gz pek bir cazibeye sahiplerdir. Her zaman iin siyasal tutkularda en
byk rol oynayan bireysel menfaat, burada kamusal menfaatin rtsnn
altnda ustalkla saklanr; hatta bu bireysel menfaat, kendisini kkrtan ve
harekete geiren kiilerin baklanndan kamay bile bazen baarr.
Tersine kk partilerin genel olarak siyasal inanlan yoktur. Bu partiler,
kendilerini byk meselelerle yceltilmi ve desteklenmi hissetmedikleri
iin, karakterleri, her bir edimlerinde aka grnr olan bir egoizmin izi
ni tar. Snk bir biimde alevlenirler; dilleri iddetlidir ama ilerleyileri tu
tuk ve kararszdr. Kullandklar aralar, tpk ortaya koyduklar amalar gi
bi berbattr. Buradan u sonu kar: Bir dinginlik dnemi yerini iddetli bir
devrime brakt zaman, nemli insanlar birden kaybolmu gibi grnr ve
tm ruhlar da kendi ilerine kapanrlar.
Byk partiler toplumu alt st ederler, kk partiler onu kkrtrlar; bi-
rileri toplumu paralar, dierleri de batan kanr; birinciler toplumu bazen
sarsarak korurlar, kinciler ise her zaman hibir fayda salamakszn onu ka-
nkla srklerler.
Amerikann byk partileri vard; bugn artk bunlar var olmaz: Amerika
bundan ahlki ders deil de, mutluluk elde etti.
Bamszlk sava sona erdiinde ve yeni hkmetin temellerini atmak
sz konusu olduunda, ulus iki dnce arasnda blnm durumday
d. Bu dnceler, dnya kadar eskiydi ve bunlar her trl zgr toplumda
farkl biimler ve deiik isimler altnda bulunuyordu. Bir dnce halkn
iktidarn snrlandrmak istiyordu, dieri ise, onu belirsizce geniletmek.
Bu iki dnce arasndaki mcadele, baka yerlerde ska dile getirildi
i gibi, Amerikallar arasnda asla iddetli bir biim e brnmedi. Ameri
kada iki parti en temel noktalar konusunda hemfikirlerdir, ikisi de, kazan
mak iin ne eski bir dzeni ykmay, ne de toplumsal durumu alt st etme
yi amalyordu. Sonu olarak ikisi de, bireysel varolularn kendi ilkeleri
nin zaferine balamyordu. Ama eitlik ve bamszlk ak gibi, maddi ol
mayan nemli menfaatlere dokunuyorlard. Bunlar iddetli tutkular cotur
mak iin yeterliydi.
Halk iktidarn snrlandrmak isteyen parti, doktrinini Birlikin anayasa
sna uyarlamaya zellikle aba gsteriyordu; bu nedenle fed eral adn ald.
Dier parti ise kendisini zgrln tek sevdals olarak gsteriyordu ve
cumhuriyeti unvann ald.
Amerika demokrasi topraklardr. O halde federalistler her zaman aznlk
taydlar; ama Bamszlk savann ortaya kard neredeyse tm nemli
insanlar kendi aralarna almlard. Koullar onlarn yararna iliyordu, ilk
konfederasyonun yklmasndan sonra halk anariye dmekten korktu ve
federalistler de bu gei dneminden faydalandlar. On-on iki yl boyunca,
kamusal ileri onlar ynettiler ve tm ilkelerini olmasa da bazlarn uygula
yabildiler. nk kart akm, kendisine kar mcadele etmek iin her ge
en gn daha ok gleniyordu.
1801de, cumhuriyetiler hkmeti ele geirdiler. Thomas Jefferson ba
kan oldu ve bylece tm cumhuriyetilere, nl bir ismin, byk bir yete
nein ve devasa bir halk sevgisinin desteini vermi oldu.
Federalistler sadece zorla ve anlk kaynaklarla var olmaya devam ediyor
lard. eflerinin erdemleri veya maharetleri ve olumlu koullar, federalistle-
ri iktidara itti. Sra cumhuriyetilerin iktidar almalarna gelince, kart parti,
sanki aniden bastran bir selin ortasnda kald. Devasa birounluk ona kar
olduunu ifade etti ve kendisini ok kk bir aznlkla oluturmak zorun
da kald ve bylelikle umutlarn yitirdi. Bu zamandan beri, cumhuriyeti ve
ya demokrat parti, zafer zerine zafer kazand ve tm toplumu ele geirdi.
Kendilerini malup hisseden, kaynaksz kalan ve ulustan izole hale ge
len federalistler de blndler; bir ksm galip gelenlere katld; dier ksm
ise bayra aldlar ve partinin ismini deitirdiler. Uzun yllardr federalistler
parti olarak var olmuyorlar.
Federalistlerin iktidara gelii, bana gre, byk Amerikan Birliinin do
uuna elik eden en hayrl olaylardan birisidir. Federalistler, alarnn ve
lkelerinin kar konulmaz bir eilimine kar mcadele ediyordu. Teorile
ri ne kadar mkemmel ya da kusurlu olursa olsun, ynetmek istedikleri top
luma tmyle uygulanamaz durumdayd. O halde Jefferson dneminde olan
ey er veya ge gerekleecekti. Ama federalistlerin hkmeti yeni cumhuri
yete en azndan yerleme iin zaman brakt ve ardndan da mcadele ettik
leri doktrinlerin hzlca ve kolayca gelimesine olanak tand. stelik, onla
rn ilkelerinin byk bir ksm, rakiplerinin retisi iine alnd ve gnm
ze kadar var olan federal anayasa, onlarn yurt sevgisinin ve bilgeliinin ka
lc bir eseri olarak kald.
Bylelikle, gnmzde Birleik Devletlerde byk siyasal partiler grm
yoruz. Burada Birlikin geleceini tehdit eden partilerle karlalr; ama h
kmetin imdiki biimine ve toplumun genel gidiatna saldrmak isteyen
partiler yoktur. Birliki tehdit eden partiler, ilkeler zerine deil, maddi men
faatler zerine dayanrlar. Bu menfaatler, devasa bir imparatorluun farkl
eyaletlerinde bulunan partilerden ok rakip uluslar tarafndan oluturulur.
Bu nedenle, son gnlerde, Kuzey ticari yasaklar sistemini savunurken, G
ney ise ticaret zgrln destekler, nk Kuzeyde fabrika sahipleri var
dr, Gneyde ise iftiler; [ticari konularda] kstlayc bir sistem birisinin
yararna, dierinin de zararna iler.
Byk partileri bulunmayan Birleik Devletlere kk partiler doluur ve
kamuoyu da sorunlarn ayrntlar konusunda snrsz biimde blnr. Par
ti yaratmak iin gsterilen zahmeti dnmeye gerek olmayabilirdi; zama
nmzda bu kolay bir ey deildir. Birleik Devletlerde dinsel nefret yoktur,
nk dine herkes tarafndan sayg duyulur ve hibir mezhep egemen deil
dir; snf nefreti de yoktur, nk halk birdir ve hi kimse halkla mcadele
etmeye cesaret edemez; nihayetinde istismar edilebilecek kamusal bir sefalet
de yoktur, nk lkenin maddi durumu endstriye muazzam bir alan su
nar, insanlann mucizeler yaratmas iin onlan kendi hallerine brakmak ye-
terlidir. Buna karn, parti kurmak iin tutku gereklidir, nk iktidar elin
de bulunduran partiyi, sadece onun yerine geme bahanesiyle devirmek g
tr. O halde siyasetilerin her trl becerisi parti oluturmaktan ibarettir:
Birleik Devletlerde bir siyaseti ncelikle menfaatinin ne olduunu belir
lemek ve etrafnda toplanabilecei benzer menfaatlerin neler olduunu fark
etmek zorundadr. Ardndan bu kii, dnyada yeni bir rgtlenmenin teme
line uygun ekilde yerletirebileceimiz bir doktrinin veya bir ilkenin, ken
dini retme ve zgrce dolanma hakkna sahip olarak tesadfen var olma
dn kefetmek durumundadr. Kraln ayncalk yetkilerini kullanmas gi
bi, Kurucu Babalar da eserlerinin ilk sayfas zerine isimlerini yazdlar ve ki
tapla zdeletiler, ama [kraldan farkl olarak yarattklar] bu eserin para
s olmadlar.
Bylelikle, siyasal dnyada yeni bir tr kudret ortaya kt.
Amerikallann yerel ekimeleri bir yabancya ilk bakta anlalamaz ve
ya ocuksu gelebilir. Benzer skntlarla ciddi biimde megul olan bir halka
acmak m yoksa bunlarla megul olma kuvvetinin verdii mutlulua gpta
etmek mi gerekir bilemeyiz.
Ama Amerikada hiziplerin ynettii gizil gdleri zenli bir biimde in
celersek, bu hiziplerin byk bir ksmnn, zgr toplum var olduundan
beri insanlar arasnda bulunan iki byk partiden birine az ya da ok ba
l olduklarn kolayca kefederiz. Bu partilerin temel dncesine derin bir
biimde nfuz ettiimizde ise, birisinin kamusal kuvvetin kullanmn snr
landrmaya, dierinin ise onu geniletmeye altn grrz.
Amerikan partilerinin lkede aristokrasiyi veya demokrasiyi geerli kl
mak iin srekli olarak gizli veya gzle grnr bir biimde altklarn
sylemiyorum. Demokratik veya aristokratik tutkularn tm partilerin te
melinde kolayca bulunabileceini ve dikkat ekmeyen bu tutkularn hassas
noktay ve ruhu oluturduunu sylyorum.
Gncel bir rnek vereceim: Bakan Birleik Devletler Bankasna sald
rrsa; lke ayaa kalkar ve blnr; aydn snflar genel olarak bankalarn
yannda yer alr, halk ise bakann yannda. Byle g bir sorunun ortasn
da ve deneyimli insanlarn kuku duyduu bir durumda halkn kendi kana
atinin nedenlerinin farknda olduuna inanacak msnz? Kesinlikle hayr.
Ama banka, bamsz bir varoluu olan byk bir kurumdur. Her trl kuv
veti ykan veya ycelten halk, ona bir ey yapamaz ve bu durum halk ar
tr. Toplumun evrensel hareketi iinde, bu sarslmaz nokta halkn ilgisini e
ker ve halk, bu noktay, tm dierleri gibi harekete geirip geiremeyecei-
ni grmek ister.

Birleik Devletlerde Aristokratik Partilerin zleri

Zenginlerin gizli demokrasi kartl - Onlar zel yaamlarna kapanrlar - Konut

larnn iindeki sekin zevkler ve lks konusunda gsterdikleri zen - Darda gs
terdikleri sadelik - Halka ynelik yapmack tenezzlleri.

Bazen farkl fikirlere sahip bir halkta, partiler arasndaki denge koptuunda,
partilerden birisinin kanlmaz bir stnlk kazand olur. Bu parti tm
engelleri kaldrr, rakibini ezer ve tm toplumu kendi yararna kullanr. Ba
arl olmak konusunda umudunu yitiren maluplar ise saklanrlar veya su
sarlar. Genel bir duraanlk ve sessizlik ortaya kar. Ulus tek bir dnce al
tnda toplanm gibidir. Kazanan parti ayaa kalkar ve yle der: lkeye ba
r getirdim, bana minnettar olmanz gerekir.
Ama grnteki bu fikir birliinin altnda derin ayrmlar ve hakiki kar
tlklar saklanr.
 Bu Amerikada olan eydir: Demokratik Parti stnlk kazand zaman,
kamusal meselelerin ayrcalkl ynetimini de ele geirdi. Bundan beri, ken
di istekleriyle ilgili teamller ve yasalar oluturmaya devam etti.
Gnmzde, Birleik Devletlerde toplumun zengin snflarnn neredeyse
tamamen kamusal meselelerin dnda olduunu ve zenginliin Amerikada
bir hak olmaktan ok, hakiki bir saygnlk yitirme nedeni ve iktidara ula
mak iin bir engel oluturduunu syleyebiliriz.
O halde zenginler, en fakir yurttalara kar eitsiz bir mcadeleye girmek
yerine onlarla herhangi bir yara girmemeyi tercih ederler. zel yaamda
takndklarna benzer bir tavr kamusal yaamda taknmayan zenginler, zel
yaamlaryla ilgilenmek iin kamusal yaam terk ederler. Devletin iinde,
kendisine ait beenileri ve zevkleri olan tekil bir toplum olutururlar.
Zengin, aresiz bir ktlk olarak bu duruma boyun eer; bundan incin
diini gstermekten bile zenle kanr. Bylelikle, zenginin cumhuriyeti
hkmetin dinginliini ve demokratik formlarn avantajlarn vdn du
yarz. nk dmanlarndan nefret ettikten sonra, insann onlar pohpoh
lamasndan daha doal ne olabilir?
Bu varlkl yurtta gryor musunuz? Servetinden kuku duyulmasn
dan korkan bir Ortaa Yahudisi gibi deil midir? Giyinii sadedir, yr
y mtevazdr. Konutunun drt duvarlar arasnda lks sever; bu ma
bede, sadece kstah biimde kendi eitleri olarak adlandrd seilmi baz
misafirleri arr. Zevklerinde bu Yahudiden daha sekin olan ve ayrcalk
l bir konumun salad en kk avantajlar ekemeyen Avrupada soylu
larla karlalmaz. Ama burada zengin, ehir merkezinde bulunan ve ileriy
le megul olduu tozlu sakin bir kede almak iin evinden kar ve her
kes ona ulamakta zgrdr. Yolda kunduracyla karlar; her ikisi de du
rurlar ve burada birbirleriyle konumaya balarlar. Peki neden bahsedebilir
ler? Bu iki yurtta da devletin meseleleriyle meguldrler ve el skmakszm
birbirlerinden ayrlmazlar.
Zenginlerin bu uzla hevesinin temelinde ve egemen iktidara ynelik ar
saygl tavrlarnda, lkelerinin demokratik kuramlarna kar bir tiksinme
yi kavramak kolaydr. Halk, zenginlerin ekindikleri ve kmsedikleri bir
kuvvettir. Eer bir gn kt bir demokrasi hkmeti siyasal bir krize neden
olursa; eer monari Birleik Devletlerde kendisini uygulanabilir bir ey ola
rak sunabilirse, o zaman ileri srdm eyin gerekliini kefedebilirdik.
Baarl olmak iin partilerin kulland iki byk silah, gazeteler ve r
gtlenmelerdir.
 BLM III

BRLEK DEVLETLERDE BASIN ZGRL ZERNE

Basn zgrln kstlamann gl - Baz halklarn bu zgrle nem ver

mek zorunda olmasnn tekil nedenleri - Amerikada anlald ekliyle, basn z
grl halk egemenliinin zorunlu bir sonucudur - Birleik Devletlerde sre
li yayn dilinin iddeti - Sreli yaynlarn kendilerine has kabiliyetleri vardr; Birle
ik Devletler rnei bunu kantlar - Basn sularn yasal olarak nleme konusun
da Amerikallarn dnceleri - Basn Amerikada neden Fransa'dan daha az kuv
vetlidir?

Basn zgrl kuvvetini sadece siyasal dnceler zerinde hissettirmez,

ayn zamanda herkesin dnceleri zerinde de hissettirir. Sadece yasalar
deil, ayn zamanda teamlleri de deitirir. Bu eserin baka bir blmn
de, Birleik Devletlerde basn zgrlnn sivil toplum zerindeki etki de
recesini aklamaya alacam. Bu zgrln, Amerikallarn tinlerinin ve
duygularnn bir paras olan fikirlere ve alkanlklara nasl yn verdiini
gstermeyi deneyeceim. imdi ise, basn zgrlnn sadece siyasal dn
yada rettii etkileri incelemek istiyorum.
Basn zgrlne, doalar gerei kesin olarak iyi olan eylere gsterilen
btnlkl ve kendiliinden bir sevgi gstermediimi itiraf ediyorum. Or
taya koyduu iyiliklerden ok, engel olduu ktlkleri dnerek onu se
viyorum.
Eer birisi bana, dncenin tam bamszl ve her trl klelik arasn
da kendimi yerletirebileceim orta dzeyde bir konum gsterebilseydi, bel
ki bu konum zerine oturabilirdim; ama kim bu orta dzeydeki konumu
kefedecek? Basnn babozukluundan hareket ediyorsunuz ve sonra d
zene doru gidiyorsunuz: Ne yaparsnz? ncelikle yazarlar j ri yelerinin
karsna karrsnz; ama j ri yeleri, onlar beraat ettirir ve bylece izo
le bir insann fikri olan ey lkenin fikri haline gelir. O halde, ok fazla ve
ok az ey yapm oldunuz; ilerlemeye devam etmeniz gerekir. Yazarlar dai
mi sulh yarglarna teslim edersiniz; ama yarglar, mahkm etmeden nce
onlar dinlemekle ykmldrler; bir kitapta itiraf etmeye ekindiimiz e
yin, savunma iddianamesinde cezasz kald ilan edilir; bir hikyede anlal
maz ekilde sylenen ey, bylelikle birok baka hikyede tekrar edilir. fa
de, dsal bir biimdir ve diyebilirim ki adeta dncenin bedenidir, ama d
ncenin kendisi deildir. Mahkemeleriniz bedeni yakalar, ama ruh kurtu
lur ve kurnaz bir biimde ellerinin arasndan kap gider. O halde, ok faz
la ve ok az ey yapm oldunuz; ilerlemeye devam etmeniz gerekir. Niha
yetinde yazarlara sansr uygularsnz; sonunda! Yaklayoruz. Ama siyasal
krs zgr deil midir? O halde henz hibir ey yapmadnz; yanlmm,
ktl oalttnz. Bu kuvvetin, temsilcilerinin saysyla birlikte glenen
maddi kuvvetlerden biri olduunu mu dndnz? Yazarlar bir ordunun
askerleri olarak m gryorsunuz? Her trl maddi kuvvetin aksine, dn
ce kuvveti ska, onu ifade eden az saydaki kiiyle birlikte oalr. Sessiz bir
meclisin tutkularna tek bana nfuz eden kudretli bir insann sz, binler
ce hatibin anlalmaz nidalarndan daha kuvvetlidir. Sanki tek bir kamusal
meknda azck zgrce konuabilmek iin, her bir ehirde kamusal olarak
konuuyor gibiyizdir. O halde, yazma zgrl gibi konuma zgrln
de yok etmemiz gerekir; bu defa ite limana yanatnz: Herkes sustu. Ama
nereye ulatnz? zgrlk ihlallerinden hareket etmitiniz, oysa ben sizi bir
despotun ayaklarnn dibinde buluyorum!
Ar bamszlktan ar kullua vardnz ve bylesine uzun bir mesafede
iine kendinizi yerletirebileceiniz tek bir yerle karlamadnz.
fade ettiim genel nedenlerden bamsz olarak, basn zgrlne da
yanmak iin tekil nedenlere sahip olan halklar vardr.
Kendilerinin zgr olduunu iddia eden baz uluslarda, iktidar temsilcile
rinin her biri ceza grmeksizin yasay ihlal edebilir ve lkenin anayasas da
zulm grenlere adalet nnde dava ama hakkn vermez. Bu halklarda ba
snn bamszln, zgrlkten ve yurttalarn gvenliinden geriye ka
lan tek garanti olarak dnmek gerekir, herhangi bir garanti olarak deil.
O halde, bu uluslar yneten insanlar, basnn bamszln kaldrmaktan
bahsederlerse, tm halk onlara yle cevap verebilir: Olaan yarglar nn
de sularnzla ilgili dava amamza izin verin ve belki de bylelikle onlar
dnce mahkemesinin nne karmamaya ikna olabiliriz.
Halk egemenliinin aka egemen olduu bir lkede, sansr sadece bir
tehlike deildir, ayn zamanda byk bir samalktr.
 Birisine toplumu ynetme hakkm verdiimizde, onun adalarn hare
kete geiren farkl dnceler arasnda seim yapma ve bilgisinin kendisi
ne rehberlik edecei farkl olgular deerlendirme kapasitesini tanmak zo
rundayz.
Halk egemenlii ve basn zgrl, o halde, tamamen balantl iki ey
dir: Sansr ve genel oy ise tersine birbirlerine kart olan ve bir halkn siya
sal kurumlannda uzun sre boyunca birbirleriyle karlaamayan iki eydir.
Birleik Devletler blgesi zerinde yaayan on iki milyon kii arasnda, ba
sn zgrln snrlandrmay nermeye cesaret edebilen tek bir kii bi
le yoktur.
Amerikaya vardmda dikkatimi eken ilk gazetede u yaz vard - aslna
sadk kalarak eviriyorum:

Bu tr meselelerde (bakan) Jacksonn dili, kalpsiz, sadece iktidarm koru

makla megul olan bir despotun dilidir. htiras onun suudur ve cezasn bu
lacaktr. Entrika onun yeteneidir ve aslnda onun niyetlerini artacak ve
ondan kudretini alacaktr. Yozlatrarak hkmet ettiinden, sorumlu oldu
u dalavereleri onu kafa karklna ve utanca srkleyecektir. Siyasal are
nada kendisini utanmaz ve kontrol edilemez bir oyuncu olarak sundu. Bunu
da baard; ama adalet zaman yaklayor; yaknda elde ettii her eyi iade et
mesi, sahte oyun zarn uzaa atmas ve kendi aklszlna zgrce svebile
cei inziva yerine geri ekilmesi gerekecek. nk pimanlk, onun kalbinin
sahip olduu bir erdem deildir.
(Vincennes Gazette)

Fransada ok sayda insan, basnn iddetinin toplumsal durumun istik

rarszlna, siyasal tutkularmza ve bunlardan kaynakl genel huzursuzluk
lara kar gerekli olduunu dnr. Bu nedenle, bu kiiler, toplumun din
gin bir duruma eriecei, basnn da sakin olaca bir a heyecanla bek
lerler. Ben de, basnn bizim zerimizdeki an etkisinin yukarda ifade edi
len nedenlerden kaynaklandn kolayca syleyebilirdim, ama bu nedenle
rin basnn dili zerinde ok etkili olduunu dnmyorum. Bana yle ge
liyor ki, sreli yaynlarn, iinde i grdkleri hal ve koullardan bamsz
olan kendilerine ait drtleri ve tutkulan vardr. Amerikada olan ey bana
gre bunu kantlyor.
Amerika belki u anda dnyada, iinde devrim tohumunu en az tayan
lkedir. Buna karn, Amerikada basnn Fransadakiyle ayn ykc istekleri
ve ayn fke nedenleri olmasa da ayn iddet eilimi vardr. Fransada oldu
u gibi Amerikada da basnn, iyi ve kty birbirine tuhaf biimde kan-
tran, ama kendisi olmakszn zgrln ayakta kalamayaca ve kendisiy
le de dzenin g bela devam ettirilebilecei olaanst bir kudreti vardr.
 Sylenmesi gereken ey, basnn Birleik Devletlerde bizdekinden ok da
ha az kuvveti olduudur. Buna karn, bu lkede basma kar yrtlen ya
sal bir soruturmaya ise ok az rastlanlr. Bunun nedeni basittir: Amerika
llar, halk egemenlii dogmasn kendi aralarnda kabul ederek, onu drst
bir biimde uyguladlar. Her gn deien unsurlara dayanarak ebed olabi
lecek bir anayasa oluturmay dnmyorlard. O halde, var olan yasalara
saldrmak su deildi, yeter ki bu saldr iddet iermesin.
Ayrca Amerikallar mahkemelerin basn lml hale getirme konusunda
kuvvetsiz olduklarn, basnn beer dillerin esneklikleri sayesinde adli so
ruturmalardan kurtulacan ve bu tr sular ileyenlerin, kendilerini ya
kalamak iin uzanan elden kolayca svacaklarn dnrler. Basn zerin
de tam anlamyla etkide bulunabilmek iin, sadece var olan dzene kendisi
ni adamayan, ayn zamanda kendisi etrafnda etkide bulunan kamuoyunun
da stnde bulunabilen, hreti kabul etmeksizin yarglayabilen, kararlar
n gerekesini gstermeksizin duyuran ve szlerden daha ok niyetleri ceza
landran bir mahkemenin bulunmas gerekeceini dnrler. Her kim by
le bir mahkemeyi yaratp, srdrebilecek bir iktidara sahip olursa, zamann
basn zgrlne soruturma amakla harcayabilirdi; nk bylelikle bu
kii, bizzat toplumun mutlak efendisi olabilecektir ve yazarlardan ve onla
rn yazlarndan kurtulabilecektir. O halde, basn konusunda, kulluk ve z
grlk arasnda bir orta yol gerekten yoktur. Basn zgrlnn salad
paha biilmez iyilikleri korumak iin, onun neden olabilecei kanlmaz
ktlklere boyun emek gerekir. Onun iyiliklerine sahip olarak ktlkle
rinden kanmay istemek, genellikle hasta uluslarn iine dtkleri yanl
samalardan birisine kendini kaptrmaktr, oysa mcadeleden yorgun d
m ve aba gstermekten tkenmi olan bu uluslar, ayn topraklar zerin
de dman dnceleri ve kart ilkeleri bir arada yaatma yollarm ararlar.
Amerikada gazetelerin az miktardaki kuvveti birtakm nedenlere baldr.
Bu temel nedenler unlardr:
Yazma zgrl, dier zgrlkler gibi, daha yeni olduu kadar ok da
korkutucudur; devlet ilerinin kendisi nnde grlmedii bir halk, ken
disine sunulan ilk hatibe inanr. Anglo-Amerikallar arasnda bu zgrlk,
smrgelerin kurulmas kadar eskidir. Buna karn, beer tutkular kz
trmay ok iyi bilen basn, tek bana bu zgrl yaratmad. Zira, Ameri
kada siyasal yaam aktiftir, eitlendirilmitir, hatta alkantldr; sadece na
diren derin tutkular tarafndan sarslr. Amerikada maddi menfaatler tehli
keye atlmad ve gelitii srece, bu tutkularn ayakland ok seyrek g
rlr. Bu konuda Anglo-Amerikallar ve bizim aramzda var olan fark gr
mem iin, iki halkn gazetelerine sadece bir gz atmam yeterli oldu. Fran
sada ticari reklamlar, snrl bir alan kaplarlar, haberler bile az saydadr; ga
zetelerin nemli bir ksm siyasal tartmalara ayrlr. Amerikada gzm
zn nnde bulunan ok saydaki gazetenin drtte reklamlarla doludur,
geri kalannda da siyasal haberler veya basit anekdotlar yer alr. Sadece oku
yucularn gnlk tketecei kadar ateli tartmalardan birini arada srada
cra bir kede grebilirsiniz.
Her trl iktidar, kontroln merkeziletirdike, gcnn etkilerini de
arttrr; bu, aratrmann gzlemciye sunduu ve bundan daha kesin bir g
dnn de despotlar ortaya kard bir doa yasasdr.
Fransada basn iki ayr merkeziyet trn birletirir.
Neredeyse her trl kuvvet tek bir yerde, adeta tek elde toplanr, nk
iktidarn aralan ok az saydadr.
Bylelikle kukucu bir ulusun barnda kurulan basn kuvveti de neredey
se snrsz olmak zorundadr. Bu kuvvet, hkmetin kendisiyle uzun veya
ksa sreliine atekes yapabildii, ama onun karsnda olduunda da uzun
sre yaayamad bir dmandr.
Bahsettiim bu iki tr merkeziyetin ne biri ne de teki Amerikada var olmaz.
Birleik Devletlerin bakenti yoktur; aydnlk, tm kuvvetler gibi, bu en
gin lkenin drt bir yanma dalmtr; o halde beer! zihnin klar, tek bir
merkezden yaylmak yerine, her yerde ortaya kar; Amerikallar, kamusal
meselelerde olduu gibi, dncenin genel ynetimini de tek bir yere yer
letirmediler.
Bu durum, insanlara bal olmayan yerel koullarla ilgilidir ama bu koul
lar da yasalardan kaynaklanr.
Birleik Devletlerde, yaynclar iin ruhsata, gazeteler iin de resmi belge
ye, kayda gerek yoktur; ayrca kefalet senedi kural bilinmez.
Buradan u sonu kar: Bir gazetenin yaratlmas basit ve kolay bir itir.
Gazetecinin masraflarn karlamak iin az sayda aboneye ihtiyac vardr.
Ayn zamanda Birleik Devletlerde dzenli veya yar dzenli yazlarn say
s her trl itikattan fazladr. En aydn Amerikallar, basn gcnn bu e
kilde inanlmaz biimde dalmasn, onun az saydaki kudretine balarlar.
Bu Birleik Devletlerde siyaset biliminin bir aksiyomudur: Gazetelerin etki
lerini azaltmak iin onlarn saylarn arttrmak gerekir. Bylesi ak bir ha
kikatin, bizde hl mterek olarak kabul grmemesini anlayamyorum. Ba
snn yardmyla devrim yapmak isteyenlerin ona kudretli aralar vermek is
temesini kolayca anlyorum; ama kurulu dzenin resmi taraftarlarnn ve var
olan yasalarn doal olarak destekilerinin, basn merkeziletirerek onun et
kisini azalttklarna inanmalarn ise gerekten anlamak istiyorum. Bana y
le geliyor ki Avrupa hkmetleri, basn karsnda valyelerin dmanlar
na davrandklar gibi davranyorlar: Kendi deneyimlerine dayanarak, merke
ziyetin kudretli bir silah olduunu dnrler ve kukusuz daha fazla h
rete sahip olmak amacyla dmanlarna direnmek iin merkeziyetle onlar
dzene sokmak isterler.
Birleik Devletlerde, gazetesi olmayan kasaba neredeyse yoktur. Bu kadar
sava arasnda ne disiplin ne de eylem birlii oluturulamayacam kolay
ca kavrarz. Birliin tm siyasal gazeteleri, idareye kart veya onun yann
da olarak sralanamaz, ama hepsi de farkl biimlerde ynetime saldrr ve
ya onu savunur. O halde Birleik Devletlerde gazeteler, muazzam engelleri
kaldran veya aan byk dnce akmlarna dayanlarak kurulmazlar. Ba
sn glerinin blnmesi daha az dikkat ekici olmayan farkl etkiler de re
tir: Bir gazetenin almas kolay bir i olduundan, herkes bunu yapabilir;
dier yandan rekabet nedeniyle gazeteler ok byk krlar elde edemezler,
bu da byk endstrilerin bu tip giriimlere karmasna engel olur. Ayrca
eer gazeteler zenginlik kayna olsalard, ok sayda olduklanndan bunlar
ynetecek kadar yetenekli yazar bulunamazd. O halde Birleik Devletlerde
gazetecilerin genel olarak yksek gelirleri yoktur, eitim dzeyleri tam geli
memitir ve fikirlerinin gelime biimi genellikle bayadr. Zira, her konuda
ounluk karar verir, tavrlar alr ve ardndan herkes buna uygun davranr;
bu mterek alkanlklarn btn tin olarak adlandrlr: Baro tini, mah
keme tini vardr. Fransada gazetecilerin tini, devletin nemli menfaatlerini
iddetli, ama gzide bir biimde ve ska belagatle tartmasnda temellenir;
srekli byle olmamasnn nedeni ise, her kuraln istisnalarnn olmasndan
kaynaklanr. Amerikada gazetecilerin tini, hitap ettii kiilerin tutkularna
kaba, hazrlksz ve beceriksiz bir biimde saldrmasnda, insanlar ele geir
mek iin ilkeleri terk etmesinde, onlar zel yaamlarnda takip etmesinde ve
zayflklarn ve zaaflarm aa vurmasnda temellenir.
Dncenin byle bir suistimaline zlmek gerekir. Daha sonra, gazetele
rin Amerikan halknn beenileri ve ahlk zerinde nasl bir etkide bulun
duunu aratrma olana bulacam; imdi ise sadece siyasal dnyayla ilgi
lendiimi yeniden syleyeyim. Basnn bu babozukluunun siyasal etkile
rinin dolayl bir biimde kamusal sknetin devamna katkda bulunduu
nu da saklayamayz. Buradan u sonu kar: Dier yurttalarn zihinlerin
de zaten yksek bir dzeyde bulunan insanlar, gazetelerde yazmaya cret et
mezler ve bylelikle, kendi yararlarna popler tutkular hareketlendirmek
iin kullanabilecekleri en korkun silah kaybederler.1 Buradan ayn zaman
da u sonu kar: Gazeteciler tarafndan aklanan kiisel grlerin oku
yucular nezdinde neredeyse hibir arl yoktur. Okuyucularn bir gazete
de aradklar ey, olgulardan haberdar olmaktr; gazeteci ise, ancak olgula-

1 B u in sa n la r sadece h alka h itap etm ek ve o n lar adna ko nu m ak iste d ik le ri ender zam anlarda ga
zetelerd e y a za rla r: M esela ke n d ile rin e iftira n ite li in d e sa ld rla r y a y ld n d a , h a k ik a ti sylem ek
iste rle r.
rm yapsn bozarak ya da onlarn biimlerini deitirerek dncesinin et
kili olmasn salayabilir.
Sadece kendi kaynaklarn kullanan basn yine de Amerikada devasa bir
kudrete sahiptir. Bu engin blgenin tm ksmlarnda siyasal yaam teda
vl ettirir. Onun her zaman ak tuttuu gzleri siyasetin gizli kaynaklarn
durmakszn aa vurur ve kamu grevlilerini birbirleri ard sra kamuoyu
mahkemesinin nne kmaya zorlar. Menfaatleri belli doktrinler etrafnda
toplayan ve partilerin sembollerini formle eden odur; partiler de onlar saye
sinde birbirlerini grmeksizin birbirleriyle konuurlar, birbirleriyle balan
tya gemeksizin anlarlar. ok saydaki basn organ ayn istikamette iler
lediklerinde, nihayetinde bunlarn etkileri de neredeyse kar konulmaz olur
ve her zaman bu durumdan etkilenen kamuoyu da bu basklara boyun e
mek zorunda kalr.
Birleik Devletlerde, her bir gazetenin bireysel olarak ok az kudreti vardr;
ama sreli yaynlar, halktan sonra kuvvetlerin birincisini olutururlar (P).

Birleik Devletlerde basn zgrlnn etkisi altnda oluan dnceler, ba

ka yerlerde sansrn etkisi altnda biimlenen dncelerden daha direngendir.

Birleik Devletlerde, demokrasi yeni insanlar durmakszn kamusal ile

rin ynetimine ynlendirir. Bylece hkmet tedbirlerinde tutarll ve d
zeni ok az gzetir. Ama hkmetin genel ilkeleri dier birok lkeden da
ha istikrarldr ve toplumu dzenleyen temel fikirler burada daha kalc ola
rak ortaya kar. ster mantkl olsun, ister mantksz, bir fikir Amerikan hal
knn tinini ele geirdii zaman, bu halk bu fikirden kurtarmak ok zor bir
i olur.
Ayn durum, ngilterede de gzlenir. Ingiltere de bir yzyl boyunca d
ncenin en zgr zamanlarn ve en alt edilemez nyarglarn grm olan
bir Avrupa lkesidir.
Bu sonucu ben basn zgrlne balyorum, ama ilk bakta bizzat bu
zgrlk bu sonucun retilmesini engellemi gibi grnr. Basn zgrl
nn var olduu halklar kendi sanlarna inanla ve gururla balanrlar. Bu
sanlar severler, nk bunlar adildir ve ayn zamanda bunlar kendileri se
milerdir ve onlar sadece doru bir ey olarak deil, ayn zamanda kendile
rine has bir ey olarak de ele alrlar.
Bunun baka birok nedeni vardr.
nemli bir kii, cehaletin bilimin iki ucunda bulunduunu sylemitir. Bel
ki yle sylemek daha doru olurdu: Derin inanlarn sadece iki ucu var
dr, ortada da kuku bulunur. Aslnda beer! zihni ayn ve genellikle ard
k olan aamada deerlendirebiliriz.
 nsan salam bir biimde inanr nk derinletirmeksizin kabul eder. ti
razlar olduu zaman kuku duyar. Sk sk tm kukularn zmeyi baanr ve
bylece yeniden inanmaya balar. Artk tesadfi ve belirsiz bir biimde hakika
ti kavramaz; ama onu tam karsnda grr ve dorudan onun nda yrr.2
Basn zgrl insanlar ilk aamada yakalarsa, onlara uzun zaman bo
yunca dnmeksizin salam biimde inanma alkanln verir; sadece in
sanlarn dnmeden inandklar konular her gn deitirir. O halde, bu
durumda entelektel gr alannn btn zerinde insan zihni sadece tek
bir noktay grmeye devam eder; ama bu nokta durmakszn deiir. Bu an
lar beklenmedik devrimlerin zamandr. Basn zgrln aniden ilk defa
olarak kabul eden kuaklarn vay haline!
Buna karn ksa sre sonra yeni fikirler yavaa su yzne kar. Deneyim
gerekleir ve insan kukuya ve evrensel bir gvensizlie kaplr.
nsanlarn ounluunun her zaman bu iki aamadan birinde durduu ka
bul edilebilir: ounluk nedenini bilmeksizin inanacaktr ya da inanmak zo
runda olduu eyi tam olarak bilemeyecektir.
Bilimden doan ve bizzat kukunun kkrtmalarndan kaynaklanan zen
li ve kendinden emin bu farkl inan trne gelince, sadece ok az saydaki
insann abalar bu inan trne ulamay baarr.
Zira, din konusunda hararetli olan yzyllarda insanlann kimi vakit ina
nlarn deitirdiini fark ettik; oysa kuku yzyllarnda herkes inatla ken
di inann korur. Ayn ey basn zgrlnn egemenlii altndaki siya
sette de olur. Her trl toplumsal teoriye birbiri ard sra kar kldktan ve
onlarla mcadele edildikten sonra, bu teorilerden birinde karar klan kiiler
onu korurlar, ama bu teorinin iyi olduundan emin olduklar iin veya daha
iyisinin olduundan emin olmadklar iin yapmazlar bunu.
Bu yzyllarda, insanlar kolayca dnceleri iin lmezler; ama dnce
lerini de deitirmezler ve burada ayn zamanda ehit olma ve din deitir
me vakalarna daha az rastlanlr.
Bu aklamaya, bundan daha kudretli olan unu da ekleyin: nsanlar d
ncelerinden kuku duyduktan sonra, dncelerinden ok doalarnn
daha grnr, daha hissedilir ve daha kalc yan olan sezgilerine ve maddi
menfaatlerine daha ok balanrlar.
Demokrasinin mi yoksa aristokrasinin mi daha iyi ynettiine karar ver
mek ok zor bir sorundur. Ama demokrasinin birisini rahatsz ettii, aristok
rasinin de dierine zulmettii aktr.
Buradan hareketle tartmaya ihtiya duymadmz u hakikat kendi ken
dine ortaya kar: Siz zenginsiniz ve ben de fakirim.

2 ze n li ve kend inden em in olan bu in a n n in sa n dogm atik in a n la rn ilh am ve rd i i heyecan

ve b a llk d zeyin e k a n p karm ayaca n b ilm iyo ru m .
 BLM IV

BRLEK DEVLETLERDE SYASAL RGTLENMELER

Anglo-Amerikallarn rgtlenme hakkn gndelik olarak kullanm - tip siyasal

rgtlenme - Amerikallar bu topluluklarda tem sil sistemi nasl kullanrlar? - Bu
radan devlete kar ortaya kabilecek teh like ler-G m r k vergisiyle ilgili 1831 y
lna ait byk konvansiyon - Bu konvansiyonun yasal zellii - rgtlenme hakk
nn snrsz biimde uygulanmas baka yerde olduu kadar Birleik Devletler'de de
tehlikeli deildir - Neden bu hakk zorunlu bir hak olarak dnebiliriz? - Demok
ratik halklarda rgtlerin yararlar.

Amerika dnyada rgtlerden en ok yararlanan ve bu kuvvetli arac ok e

itli konulara uygulayan bir lkedir.
Kent, ehir ve idari blge ad altnda yasayla oluturulan daimi topluluk
lardan bamsz olarak, ortaya kmalarn ve gelimelerini sadece bireysel
iradelere borlu olan ok sayda baka rgt vardr.
Birleik Devletlerde ikamet edenler, doduklar andan itibaren yaamn
ktlklerine ve glklerine kar mcadele etmek iin kendi ayaklan ze
rinde durmalar gerektiini renirler. Amerikallar toplumsal otoriteye g
vensiz ve tedirgin gzlerle bakarlar ve sadece onsuz yapamayacaklan zaman
bu otoritenin iktidanna bavururlar. Bu duruma okulda farkna vanlmaya
balanr: Okulda renciler oyunlarnda bile kendi oluturduklar kurallara
uyarlar ve aralannda kendilerinin belirledii cezalar uygularlar. Ayn yakla
m toplumsal yaamn her trl ediminde ortaya kar. Kamusal bir yol ze
rinde bir sorun olduunda, gei durdurulur ve trafik kesilir; konuyla ilgili
kiilerin otoritesinden nce var olan bir otorite fikri kiilerin tahayylnde
belirmeden nce, komular, derhal birbirleriyle mzakere edecekleri bir te
ekkl olutururlar; bu doalama toplamadan uygulamaya geerek, soru
na zm bulacak bir kuvvet ortaya koyarlar. Keyifli bir kutlama gndeme
geldiinde, bu kutlamaya daha fazla ihtiam ve daha fazla dzen salamak
iin insanlar toplanrlar. Nihayetinde, insanlar her trl entelektel dma
na kar direnmek iin birleirler: Mterek olarak lszle kar savar
lar. Birleik Devletlerde, insanlar kamusal gvenlik, ticaret ve endstri, ah
lk ve din meseleleri iin de bir araya gelirler. Beer iradenin, bireylerin ko
lektif kuvvetinden doan zgr eylemiyle ulaamayaca ey yoktur.
Daha sonra, sivil yaamda rgtlerin neden olduu etkilerden bahsetme
olana bulacam. u anda ise siyasal dnyadan bahsetmek zorundaym.
rgtlenme hakk tanndktan sonra, yurttalar bu hakk farkl biimler
de kullanabilirler.
Bir rgt sadece belli sayda bireyin u veya bu doktrini kamusal olarak
kabul ettiini, bir biimde bu doktrini stn klmak iin ortaklatklarn
gsterir. Bylelikle, rgtlenme hakk neredeyse yazma zgrlyle kar
r. stelik rgtlerin, basndan daha fazla kuvveti vardr. Bir san bir rgt
tarafndan savunulduu zaman, bu sannn daha net ve daha belirgin bir bi
im almas gerekir. Bu san partizanlara sahip olur ve kendi davas iin on
lar tehlikeye sokar. Partizanlar da birbirlerini tanrlar ve evkle saylar
n arttrrlar. rgt, farkl kiilerin abalarn belli blmler iinde bir ara
ya getirir ve onlar, kendisi tarafndan aka ortaya konulan tek bir ama
ca doru iter.
rgtlenme hakknn uygulanmasnda ikinci aama toplanma aamas
dr. Siyasal bir rgtn eyleminin odana lkenin belirli nemli konulann
yerletirmesine olanak tandnz zaman, bu rgtn etkinlii daha byk
olur, etkisi de daha ok hissedilir. Bu durumda insanlar birbirlerini grr
ler; uygulama yntemleri birbirleriyle btnleir; dnceler, yazl dn
cenin asla ulaamayaca derecede gl ve ateli bir biimde ortaya serilir.
Nihayetinde, rgtlenme hakknn siyasal konularda uygulamasnda son
bir aama vardr: Ayn dncenin partizanlan aralarnda semenler kurulu
oluturabilir ve merkez bir mecliste kendilerini temsil etmesi iin temsilci
ler atayabilirler. Bu akas bir partide uygulanan temsil sistemdir.
Bylelikle, ilk durumda, ayn fikri savunan insanlar kendi aralarnda ta
mamen entelektel bir ba kurarlar; ikinci olarak, sadece partinin bir par
asn temsil eden kk rgtler olutururlar; nc ve son olarak, ulus
iinde ayr bir ulus, hkmet iinde ayr bir hkmet kurarlar. ounluun
vekillerine benzeyen temsilcileri, partizanlarn kolektif gcn temsil eder.
Bylelikle partizanlar, ounluun temsilcileri gibi, bir ulusallk grnm
ne ve buradan ortaya kan her trl ahlki kudrete kavuurlar. Onlarn, o
unluk temsilcileri gibi, yasa yapma haklarnn olmad dorudur; ama var
olan yasaya saldrma ve var olmas gereken yasay nceden formle etme
kuvvetine sahiplerdir.
zgrln kullanmna tam olarak alkn olmayan veya iinde derin si
yasal tutkularn mayaland bir halk varsayyorum. Bu durumda yasalar ya
pan ounluun yanna, sadece balamakla ykml olan ve m ekanizm ala
r durdurabilen bir aznl yerletiririm ve burada kamusal dzenin ok faz
la rastlantlara ak olduuna inanmak konusunda kendimi engelleyemem.
Bir yasann dierinden daha iyi olduunu kantlamak ile bu yasay ba
ka bir yasayla deitirmek zorunda olduumuzu kantlamak arasnda byk
bir fark vardr. Ama aydn insanlarn tinleri birbirlerinden uzak olduklarn
da, ynlarn tahayyl daha da fazla birbirinden uzaklar. Ayrca, bir ulu
sun, her biri ounluu temsil ettiini iddia eden iki parti arasnda neredey
se eit biimde paylald zamanlar olmutur. Yneten iktidarn yannda,
ahlki otoritesi ok byk olan bir kuvvet oluursa, bu kuvvetin eylemek-
sizin, uzun zaman boyunca kendisini sadece konumakla snrlandracana
inanabilir miyiz?
Peki acaba bu kuvvet u metafizik gr karsnda duracak mdr?: r
gtlerin amac sanlar ynetmektir, onlar engellemek deildir, yasay ner
mektir, onu yapmak deildir.
Basn zgrlnn bu temel etkilerini ne kadar ok gzlemlersem, mo
dernlerde basn bamszlnn, zgrln merkez ve adeta kurucu bir
unsuru olduuna daha ok inanyorum. O halde, zgr kalmak isteyen bir
halk, basnn bamszlna her ne pahasna olursa olsun sayg duyulmasn
isteme hakkna sahiptir. Ama siyasal konularda snrsz rgtlenme zgrl
tam olarak yazma zgrlyle kartrlmamaldr. Birincisi dierinden
hem daha az zorunludur, hem de daha tehlikelidir. Bir ulus, kontrol kay
betmemek iin rgtlenme zgrlne snrlandrmalar getirebilir; kimi
zaman da bizzat varln srdrmek iin bunu yapmak zorundadr.
Amerikada siyasal amalarla rgtlenme zgrl snrszdr.
Bu zgrln ne dereceye kadar ho grldn aklamak iin bir r
nek vermek yeterli olacaktr.
Gmrk vergisi veya ticaret zgrl sorununun Amerikada zihinleri ne
kadar megul ettiini hatrlarz. Gmrk vergisi sadece dncelere deil,
ayn zamanda ok kuvvetli maddi menfaatlere de dayanyordu veya saldr
yordu. Kuzey, refahnn bir ksmn bu vergiye dayandryordu; Gney ise
tm sefaletini ona borluydu. Uzun zaman boyunca Birliki kkrtan siya
sal tutkularn sadece bu gmrk vergisinden kaynaklandn syleyebiliriz.
1831de kavga ok kztnda, Massachusettsin tannmam bir yurtta
, bir gazete araclyla, gmrk vergisine kar olanlarn hepsine, ticareti
zgrletirme yntemleri zerine birlikte dnmek iin temsilcilerini Phi-
ladelphiaya gndermelerini nerdi. Bu neri gnbegn basmevleri aracl
yla Maineden New-Orleansa kadar yayld. Vergiye kar olanlar hevesle
bu neriyi kabul ettiler. Her yerde bir araya geldiler ve temsilcilerini setiler.
Seilenlerin byk bir ksm tannm insanlard ve olmayanlar da sonradan
nl oldular. Bu davaya kendini adayan Gney Carolina, kendisi adna alt
m temsilci gnderdi. 1 Ekim 1831 tarihinde, Amerikan alkanlklar
n devam ettirerek konvansiyon adn alan kurul, Philadelphiada topland
ve bu kurulun iki yzden fazla yesi vard. Tartmalar ak yaplyordu ve
ilk gnden itibaren buradaki tartmalar tamamen yasal bir mahiyet kazan
d. Kongrenin gcnn ierii, ticaret zgrl teorileri ve son olarak da
farkl gmrk vergisi dzenlemeleri zerine tartld. On gn sonra kurul,
Amerikan halkna hitap eden bir mahzar (mahkeme sicili) yazdktan sonra
dald. Bu mahzarda unlar ifade edildi: 1- Kongrenin gmrk vergisi yap
ma hakk yoktur ve var olan vergi anayasaya aykrdr; 2- Ticaretin zgr ol
mamas hibir halkn, zellikle Amerikan halknn yararna olmaz.
Siyasal konularda snrsz biimde rgtlenme zgrl imdiye kadar,
baka yerlerden bekleyebileceimiz zararl sonular Birleik Devletlerde
dourmad. rgtlenme hakk buraya tngilizlerden ithal edildi ve Ameri
kada bu hak hep var oldu. Gnmzde bu hakkn kullanm, alkanlklara
ve teamllere kadar ilemitir.
Zamanmzda rgtlenme zgrl, ounluun uranlna kar zorun
lu olan bir garanti olmutur. Birleik Devletlerde, bir parti bir defa egemen
olduu zaman, her trl kamusal kuvvet onun eline geer; bu partinin yan
dalar tm grevleri igal eder ve her trl rgtl gce sahip olur. Kendi
lerini iktidardan ayran bariyerleri aamayan kart partinin en gzide yele
rinin ise kendisini danda oluturmas gerekir; aznln, zulmeden maddi
kuvvete tam olarak ahlki bir gle kar kmas gerekir. O halde bir tehli
ke, daha ok korkulacak bir tehlikeyle kar karya gelir.
Bana yle geliyor ki ounluun kadir-i mutlakl Amerikan cumhuriyet
leri iin byk bir tehlike oluturur; bu mutlakl snrlandrmak iin kulla
nlan tehlikeli yollar bile bana hayrl yollarm gibi grnyor.
Kentsel zgrlkler vesilesiyle baka bir yerde sylediim eyi hatrlatan
bir dnceyi burada yeniden ifade edeceim: En fazla toplumsal durumu
demokratik olan lkelerde, partilerin despotizmini veya prenslerin keyfilii
ni engellemek iin, siyasal rgtlenmeler zorunludur. Aristokratik lkelerde
ikincil teekkller, iktidarn ktye kullanlmasn durduran doal rgtlen
meler olutururlar. Benzer rgtlenmelerin var olmad lkelerde, eer bi
reyler bunlara benzer eyleri yapay ve geici biimde yaratamazlarsa, burada
herhangi bir tiranlk eidi iin bir engel kalmam olur ve byk bir halka,
bir avu fesat kii veya bir tek insan tarafndan kolayca zulmedilir.
 Sk sk zorunlu bir tedbir olarak ortaya kan byk bir siyasal (nk
farkl trde konvansiyonlar vardr) konvansiyon toplants, Amerikada bi
le, her zaman ar bir olaydr ve bu tip lkelerin dostlar da bu olay korkuy
la gzlemlerler.
Bu durum, bu meclisin parasn oluturan gzide insanlann dili lml ha
le getirme ve konuyu snrlandrma konusunda youn aba gsterdii 1831
konvansiyonunda ak biimde ortaya kmt. 1831 konvansiyonunun as
lnda honutsuz olanlann zihinlerinde byk bir etki yapt ve onlan, Bir-
likin ticari yasalarna kar 1832 ylnda gerekleen ak ayaklanmaya ha
zrlad ihtimal dahilindedir.
Siyasal konularda snrsz rgtlenme zgrlnn, bir halkn katlana
bilecei zgrlklerin sonuncusu olduunu saklayamayz. Eer bu zgrlk
halk anariye srklemezse, adeta halk her an anarinin eiinde tutar. Bu
na karn, bylesine tehlikeli bu zgrlk bir noktada gvence de salar: r
gtlenmenin zgr olduu lkelerde gizli cemaatler/topluluklar bulunmaz.
Amerikada fesatlk yapanlar vardr ama komplocular yoktur.

Avrupada ve Birleik Devletler'de rgtlenme hakknn farkl yaylma biimleri ve

bu hakkn farkl kullanm.

Tek bana eyleme zgrlnden sonra insan iin en doal zgrlk,

kendi abalann bakalarnnkiyle birletirme ve mterek eyleme zgrl
dr. O halde, bana yle geliyor ki rgtlenme hakk, neredeyse bireysel
zgrlk kadar devredilemez bir haktr. Yasa koyucu, bizzat topluma saldr-
makszm bu hakk ortadan kaldramaz. Buna karn, bir araya gelme zgr
lnn hayrl ve refah konusunda verimli olduu halklar vardr; ayn za
manda, onun an kullanmyla bu zgrl baka bir kla sokan ve onu
bir ykm arac yaparak bir yaam biim ine dntren halklar da vardr.
Bence, bu zgrln kabul edildii lkelerde ve de ktye kullanld di
er lkelerde, rgtlerin izledii farkl yollarn karlatmlmas hem hk
metler hem de partiler iin yararl olabilir.
A v r u p a lI la r n b y k b i r k s m h l r g t le r i , a r p m a a l a n n d a d e n e n m e
d e n n c e a c e le y le b i i m l e n d i r i l e n b i r s a v a s i l a h g i b i g r r le r .
Konumak amacyla rgtleniriz, ama eylemden sonra ne yaplaca d
ncesi tm zihinleri megul eder. Bir rgt bir ordudur; saylann arttrmak
ve cesaretlenmek iin konuurlar ve sonra dmana kar harekete geerler.
Bu birleimi oluturanlara gre, resmi yollar kullanlabilir, ama baarmak
iin tek yol bu yollar deildir.
Birleik Devletlerde rgtlenme hakknn yaylma biimi bu deildir. Ameri
kada aznl oluturan yurttalar, ncelikle saylann grmek ve bylelikle o
unluun ahlki etkisini zayflatmak iin rgtlenirler. rgtlenenlerin ikinci
meselesi, ounluk zerinde bask yapmak iin en uygun argmanlar bir araya
getirmek ve icat etmektir. nk onlar, her zaman bu yolla ounluu cezbet-
me ve ardndan da kendilerinin iktidar ele geirmesi umudunu tarlar.
O halde Birleik Devletlerde siyasal rgtler sknetle meseleleri ele alr
lar ve yasal yollar kullanrlar. Sadece yasal yollarla zafer kazanmak istedik
lerini iddia ettikleri zaman, genellikle hakikati sylerler.
Bu noktada Amerikallar ve bizim aramzda dikkat eken farkllklarn ok
nedeni vardr.
Avrupada ounluktan tamamyla ayr dncede olan partiler vardr ve
bu partiler onlardan bir destek alma umudunu tamazlar. Hatta bu partiler,
ounlua kar mcadele etme konusunda kendi kendilerini gl bir bi
imde ikna etmilerdir. Bu trden bir parti siyasal rgt oluturduunda ik
na etmek deil, mcadele etmek ister. Amerikada, dnceleriyle ounluk
tan ok uzakta bulunan insanlar, iktidara kar hibir ey yapamazlar: Dier
herkes ise ounlua ulamay umut eder.
O halde, rgtlenme hakknn uygulanmas, byk partilerin ounluk
olmasnn imknszlyla orantl olarak tehlikelidir. Dncelerin ayrnt
lar konusunda ayrt Birleik Devletler gibi bir lkede, rgtlenme hakk
neredeyse snrsz kalabilir.
Bizim rgtlenme zgrlnde, ynetenlerle sava yapma hakkn gr
memize neden olan ey, zgrl deneyimlememi olmamzdr. Bir insana
veya bir partiye g verildiinde onlarn zihninde beliren ilk fikir, iddettir:
kna fikri sadece sonradan ortaya kar; deneyimden doar.
ok derin bir biimde aralarnda blnm olan Ingilizler, nadiren rgt
lenme hakkn ktye kullanrlar, nk ok uzun zamandr bu hakka sa
hiplerdir.
stelik, bizim aramzda, savaa ynelik tutkulu bir eilim vardr ve bu ei
lim, devleti ykmay amalasa bile anlamsz bir giriim deildir ama bu sava
ta kimse elinde silahla lmeyi erefli bulmaz.
Ama Birleik Devletlerde, siyasal rgtlenmelerin iddetini hafifletmeye
ynelik tm giriimler arasnda en kuvvetlisi belki de genel oy hakkdr. Ge
nel oy hakknn kabul edildii lkelerde, ounluk hibir zaman kukulu ol
maz, nk hibir parti akla uygun bir biimde kendisini oy kullanmayan
larn temsilcisi olarak oluturamaz. O halde, rgtlenmeler de herkes de bi
lir ki, bu rgtler ounluu temsil etmezler. Bu durumun nedeni bizzat va
rolularnda bulunur: Eer siyasal rgtlenmeler ounluu temsil etselerdi,
reform istemek yerine yasay kendi kendilerine deitirirlerdi.
Onlarn saldrdklar hkmetin ahlki gc fazlasyla artar; rgtlerin-
ki ise ok zayflar.
 Avrupada, ounluun iradesini temsil ettiini iddia eden veya temsil et
tiine inanan rgtlenme neredeyse yoktur. Bu iddia veya inan alacak
derece onlarn glerini arttrr ve hayret verici biimde onlarn edimlerinin
meruluk kazanmasna yardmc olur. nk ihlal edilen hak iin mcadele
ederken kullanlan iddetten daha ho grlebilir bir ey var mdr?
Bylelikle, beer yasalarn muazzam karmaas iinde kimi vakit ar z
grln, zgrln ktye kullanlmasn tashih ettii ve ar demokra
sinin demokrasinin tehlikelerinin nne getii durumlar olur.
Avrupada, rgtlenmeler adeta kendilerini, kendilerini ifade edemeyen
ulusun yasama ve yrtme konseyi olarak grrler; bu fikirden hareket
le, hareket eder ve emir verirler. Amerikada ise rgtlenmeler herkese g
re ulusun sadece bir aznln temsil ederler, aralarnda tartrlar ve dilek
e verirler.
Avrupadaki rgtlerin kulland yntemler, nerdikleri amala uyum
iindedir.
rgtlerin temel amac, konumak deil eylemek, ikna etmek deil, sava
mak olduundan, bunlar doal olarak sivil olmayan bir rgtlenmeye dn
rler ve ilerinde asker alkanlklar ve vecizeler barndrrlar: Bylelikle
bu rgtlenmelerin olabildiince glerinin ynetimini merkeziletirdikle
rini ve herkesin kuvvetini az saydaki insanlann eline verdiklerini grrz.
Bu rgtlerin yeleri bir emire sava alanndaki bir asker gibi cevap verir
ler; pasif itaat dogmasn retirler veya daha ok birleerek, yarglarn ve
zgr iradelerini tam olarak kurban ederler: Bylelikle, bu rgtlerin iinde
sk sk, saldrdmz hkmet adna toplumda ileyen uranlktan daha kat
lanlmaz bir tiranlk egemen olur.
Bu ise onlann ahlki gcn azaltr. Bylece zalimlere kar mazlumlarn
mcadelesine balanan kutsal zelliklerini kaybederler. nk belli durum
larda dierlerine kr krne itaat etmeye raz olan ve onlara iradesini dev
redip, onlarn dncelerine boyun een kiinin, zgr olmak istedii nasl
ileri srlebilir?
Amerikallar da rgtlerle bir hkmet kurdular; ama bu hkmetin si
vil bir hkmet olduunu syleyebilirim. Bireysel bamszlk burada nem
li bir rol oynar: Toplumda olduu gibi, tm insanlar burada ayn amaca do
ru ayn anda yrrler; ama her biri tam olarak ayn yoldan yrmek zorunda
deildir. Burada bireylerin iradeleri ve akllar kurban edilmez; ama bu irade
ve akl mterek bir giriimde baarya ulamak amacyla kullanlr.
 BLM V

AMERKADA DEMOKRAS HKMET ZERNE

Yakc bir alan zerinde yrdm biliyorum. Bu blmn her bir keli
mesi, farkl noktalarda lkemi blen farkl partileri incitecektir. Buna karn
bu konudaki tm dncemi aklayacam.
Avrupada demokrasinin hakiki zelliklerini ve daim gdlerini yarg
lamakta glk ekeriz, nk Avrupada iki kart ilke arasnda mcadele
vardr ve ekimeyi balatan ilkeleri veya tutkular hangi tarafa dayandrmak
gerektiini tam olarak bilemeyiz.
Byle bir ekime Amerikada yoktur. Orada, halk herhangi bir engelle
karlamakszm egemendir; bu konuda korkulacak tehlikeler ve cezaland
rlacak hatalar yoktur.
O halde, Amerikada demokrasi kendi eilimlerine terk edilmitir. De
mokrasinin ileyii doaldr ve demokrasi her trl hareketinde zgrdr.
Bu noktada demokrasiyi deerlendirmek gerekir. Belki despotizme, belki
cumhuriyete, ama kesinlikle demokratik bir toplumsal duruma kr krne
ilerleyen ve her gn kar konulmaz bir harekete srklenen bizler iin by
le bir alma ilgin ve faydal olmaz myd?

Genel Oy zerine

Daha nce Birlikin tm eyaletlerinin genel oy hakkn kabul ettiini syle

mitim. Bu hakkn toplumsal dzeyde farkl kademelere yerlemi halklarn
arasnda bulunduunu grrz. Louisianadan New Englanda, Georgiadan
Kanadaya kadar deiik yerlerde ve dilleri, dinleri veya teamlleri nedeniy
le neredeyse birbirlerine yabanc olan beer rklar arasnda bunun etkilerini
grme ansm oldu. Genel oy hakknn Avrupada rettii iyilik ve ktlk
leri Amerikada retmediini ve bu hakkn etkilerinin genel olarak varsayd
mz etkilerden farkl olduunu ifade etmitim.

Halkn Seimleri ve Seimlerde Amerikan Demokrasisinin Gdleri zerine

Birleik Devletler'de en dikkate deer insanlar nadiren kamusal meselelerin yne

tim ine davet edilir - Bu fenomenin nedenleri - Fransann alt snflarnn st s
nflara kar gsterdii imrenme Franszlara zg bir duygu deil, demokratik bir
duygudur-N eden Amerikada gzide insanlar siyaset kariyerinden kendilerini uzak
tutarlar?

Avrupada birok insan, genel oy hakknn byk avantajlarndan birisinin

kamusal gvene layk insanlarn ynetime gelmesi olduunu ya aka sy
lerler ve buna inanrlar ya da buna inanmakszn bunu ifade ederler. yle
sylerler: Halk kendi kendisini ynetemez, ama her zaman samimi biimde
devletin iyiliini ister ve onun gdleri, ayn eyleri isteyen ve iktidar elinde
tutmaya en yatkn olan kiileri ynetime getirmeksizin yapamaz.
Benim iin ise aka sylemeliyim ki Amerikada grdm eyler, byle
dnmeme izin vermiyor. Birleik Devletlere varmamla birlikte, ynetilen
ler arasnda deerlerin ne dereceye kadar mterek olduunu ve ynetenler
arasnda ise ne kadar az mterek olduunu kefederek ok ardm. G
nmzde Birleik Devletlerde, en dikkat ekici insanlarn nadiren kamusal
grevlere atanmas deimez bir olgudur. Bunun ise demokrasi eski snrla
rn at lde byle olduunu kabul etmek zorundayz. Amerikan devlet
adamlar trnn yarm yzyldan beri zellikle azald aktr.
Bu fenomenin farkl nedenlerini gsterebiliriz.
Ne yaparsak yapalm, halkn bilgeliini belli bir dzeyin stne karmak
imknszdr. stediiniz kadar beer bilgilere ulamay kolaylatrn, ren
me metotlarn gelitirin ve bilimi herkesin ulaabilecei bir klfa sokun, as
la insanlarn zaman harcamakszn kendi kendilerini yetitirmelerini ve zi
hinlerini gelitirmelerini salayamazsnz.
O halde, halkn almakszn yaama konusunda az ya da ok rahat olma
sna bal olarak entelektel ilerlemenin zorunlu snrlar da biimlenir. Bu
snr baz lkelerde ok uzaktadr, bazlarnda ise daha yakndr; ama bu s
nrn var olmamas iin halkn, yaamn maddi ihtiyalaryla megul olma
mas yani artk halk olmamas gerekir. O halde, herkesin ok aydn olduu
bir toplumu alglamak kadar tm yurttalar zengin olan bir devleti kavra
mak da zordur. Bunlar birbiriyle balantl glklerdir. Yurttalar kitlesinin
ok samimi biimde lkenin iyiliini istediini kolayca kabul ederim; hatta
daha ileri giderek toplumun alt snflarnn bu isteklerini, st snflara gre
kiisel menfaatleriyle daha az kartrdklarn syleyebilirim. Ama bu snf
larda her zaman az ya da ok eksik olan ey, itenlikle amaca ulamak ister
ken kullanlacak yntemleri yarglama sanatdr. Tek bir insann karakteriy
le ilgili tam bir fikre sahip olmak iin ne ok farkl mefhum gereklidir ve bu
alma ne kadar uzun bir itir! En byk dhiler bu almada yollarn kay
bedebilir ama kitleler bunu baarabilir! Halkn asla byle bir almaya ken
dini adayacak zaman ve olanaklar olmaz. Onun her zaman aceleyle yargda
bulunmas ve en gze arpan hedefe balanmas gerekir. Buradan u sonu
kar: Her trl arlatan, halk tarafndan beenilmenin srrn gayet iyi bilir,
oysa halkn hakiki dostlar ok sk olarak baansz olurlar.
stelik, hak eden kiileri seme konusunda demokraside eksik olan ey
kabiliyet deil, istek ve beenidir.
Demokratik kuram larn imrenme duygusunu insanlarn kalbinde ok
yksek dzeyde gelitirdiini saklamak gereksizdir. Bu kuramlar insanla
ra sadece dierleriyle eit olma aralarn vermezler, ayn zamanda bu ara
lar kendilerini kullananlar durmakszn yzst brakrlar. Demokratik ku
ram lar, eitlik tutkusunu asla tam olarak tatmin etmeksizin uyandrr ve
gklere karrlar. Bu drt ba mamur eitlik her zaman, halkn kendisini
yakaladn dnd anda onun elinden kaar ve Pascaln syledii gibi,
ebed bir kaak gibi tymesini bilir. Halk ise, tanmak iin yeterince yakn ve
tadn karmak iin ise yeterince uzak olduu bu deerli iyilii arama konu
sunda daha da kzr. Baarma ans halk canlandrr; baarnn belirsizlii
ise onu fkelendirir; ayaklanr, yorulur, hrnlar. Bylelikle farkl biim
lerde halk aan her ey ona, kendi isteklerinin nndeki bir engel gibi g
rnr ve rahatsz olmadklar -m eru da olsa- herhangi bir stnlk yoktur.
ok fazla insan, bizde, alt snflarn kamusal meselelerin ynetiminden
st snflan olabildiince uzak tutmasn salayan byle bir gizil gdnn sa
dece Fransada olduunu sanr; oysa bu bir hatadr; bahsettiim gd Fran-
szlara zg deildir, demokratik bir gddr. Fransadaki siyasal koullar
bu gdye yakc bir zellik vermi olabilir ama onu douran ey bu koul
lar deildir.
Birleik Devletlerde halk toplumun st snflarndan nefret etmez; ama
ok az tevecch gsterir ve onlan zenle iktidann dnda tutar. Byk ye
teneklerden korkmaz ama onlara az deer verir. Genel olarak, halkn deste
i olmakszn ykselen herkesin, onun ltfuna da ok zor sahip olduunu
fark ediyoruz.
Demokrasinin doal gdleri halk gzide insanlan iktidardan uzak tut
maya iterken, daha az gl olmayan bir gd de bu gzide insanlar siya
sal kariyerden uzaklatnr, nk bu kariyerde tam olarak kendileriyle kal
malar ve itibar kaybetmeksizin ilerlemeleri ok zordur. Yarg Kent tarafn
dan naif biimde aklanan dnce ite budur. Bahsettiim nl yazar, ana
yasann yarglarn atanmasn yrtme kuvvetine veren ksmna byk v
gler yadrdktan sonra yle der: Aslnda bu konumlar doldurmaya en
uygun insanlarn, genel oy zerine dayanacak bir seimle ounluun oyu
nu toplayabilme konusunda ok fazla ekinceli kalmalar ve ilkesel olarak
da ok fazla arbal olmalan mmkndr. (Kents Commentaries, cilt I, s.
272) te 1830 ylnda Amerikada itiraza yer brakmayacak biimde iz bra
kan ey budur.
Bu bana, genel oy hakkn seimlerin iyi yaplmasnn bir garantisi olarak
gren kiilerin tam olarak bir yanlsama iinde olduklarm gsterdi. Genel
oyun farkl avantajlar vardr ama bu onun avantaj deildir.

Demokrasinin Bu Gdlerini Ksmen Dzeltebilecek Unsurlar zerine

Byk tehlikelerin insanlar gibi halklar zerinde de ortaya kard kart etkiler -
Amerika, kamusal ilerinin zirvesinde bu kadar ok dikkate deer kiiyi neden elli
yl kadar nce grd? - Aydnlanmann ve teamllerin halkn seimleri zerindeki
etkisi. New England rnei - Gneybat eyaletleri - Baz yasalar halkn seimleri
ni nasl etkiliyor? - iki aam al seim - Bu seimin Senatonun oluumuna etkileri.

Byk tehlikeler devleti tehdit ettiinde, halkn devleti kurtaracak yurttala

r semeyi baardn sk sk grrz.
Zorlu bir tehlike altndaki bir insann nadiren alldk dzeyinde kald
sylenir; ya bu dzeyin stne kar ya da altna iner. Ayn durum halk
lar iin de sz konusudur. Ar tehlikeler, bir ulusu ykseltmek yerine, ba
zen onu devirir; ulusun tutkularn ynlendirmeksizin kkrtr ve zihnini de
aydnlatmakszn bulandrr. Yahudiler, Kuds tapmann duman stnde
kalntlarnn ortasnda hl birbirlerini boazlyorlard. Ama bizzat eh ku
landa olan tehlikelerin neden olabilecei olaanst erdemleri insanlar
da da uluslarda da, grmek mmkndr. Bylelikle, byk kiilikler, gece
nin karanlnn saklad ve bir yangnn ltsyla aniden ortaya kveren
antlar gibi belirirler. Artk yetenekli kii kendi kendisini ortaya atmamaz-
lk edemez ve tehlikelerden korkuya kaplan halk da bir sre iin kendi ha
set tutkularn unutur. Bylece oy sandndan genelde nl isimler kar.
Yukarda, gnmzde Amerikadaki devlet adamlarnn elli yl nce i ban
da olanlardan daha aa dzeyde grndklerini syledim. Bu durum sade
ce yasalara deil, ayn zamanda koullara da baldr. Amerika en hakl da
vas iin mcadele ettii zaman, baka bir halkn boyunduruundan kurtu
lan bir halkt; dnyaya yeni bir ulusun varln gstermek sz konusu oldu-
gunda, tm ruhlar bu amaca ulamak iin byk aba gsterdiler. Bu genel
tahrik durumunda, nder insanlar halkn nnde kouyorlard ve halk da bu
insanlar kucaklayp onlan takip ediyorlard. Ama bu tr olaylar nadir olur;
burada deerlendirilmesi gereken olaylann olaan seyridir.
Eer geici olaylar demokrasi tutkularna kar koymay kimi vakit baa-
nrlarsa, aydnlanma ve de zellikle teamller bu eilimler zerinde daha az
kuvvetli olmayan ama daha kalc olan bir etki yapar. Bunu Birleik Devlet
lerde aka grrz.
Eitim ile zgrln, ahlk ile dinin ocuu olduu; zaten eski olan ve
uzun zamandr yerine oturmu olan toplumun kendisi iin vecizeler ve al
kanlklar oluturduu; halkn da, insanlar arasnda zenginlikle ve doula
yaratlan her trl stnlkten uzak durarak, entelektel ve ahlki stn
lklere sayg duymaya ve bunlara memnuniyetsizlik gstermeksizin boyun
emeye alt New Englandda demokrasinin dier her yerden daha iyi se
imler yaptn gryoruz.
Tersine, toplumsal balarn daha az eski ve daha az gl, eitimin daha
az yaygn olduu ve ahlk, din ile zgrlk ilkelerinin daha az hayrl biim
de birletii eyaletlere, lkenin ortasna doru inersek, ynetenler arasnda
marifet ve erdemlerin gittike daha nadir grldn fark ederiz.
Sonunda, yeni biimlendirilen toplumsal teekkln sadece macerac ve
ya speklatr ahaliden olutuu gneybatda bulunan eyaletlere doru git
tiimizde, kamusal kuvvetin nasl birka elde toplandn grnce arrz
ve kendi kendimize, yrrlkteki yasalann ve insanlarn bamsz gcyle
eyaletin nasl bydn ve toplumun nasl refaha kavutuunu sorarz.
Doas demokratik olan baz yasalar vardr ve buna karn bu yasalar, de
mokrasinin tehlikeli gdlerini ksmi olarak tashih etmeyi baarabilirler.
W ashingtonda tem silcilerin salonuna girdiinizde, bu byk meclisin
avam grnne vurulursunuz. Ama bu salonda gzleriniz nl bir insa
n bouna arar. Bu meclisin neredeyse tm yeleri tannmamtr ve isimle
ri zihnimizde hibir arm yapmaz. Bunlarn byk bir ksm, ehrin avu
kattan, tccarlar veya hatta alt snfa ait insanlardr. Eitimin neredeyse tam
olarak yayld bir lkede, halkn temsilcilerinin her zaman doru biimde
yaz yazamadn grrz.
Bu salondan iki adm tede Senatonun salonu vardr. Senatonun salonu
ise Amerikann nllerinin byk bir ksmn iinde banndrr. Burada ye
ni nl olmam tek bir insan grmeniz zordur. Bunlar belagatli avukatlar,
gzide generaller, marifetli st dzey grevliler veya tannm devlet adam-
landr. Bu mecliste dile getirilen tm szckler, Avrupann en byk parla
menter tartmalanm onurlandrabilirdi.
Bu tuhaf tezadn kayna nedir? Neden ulusun elitleri dierinden ok bu
salonda bulunurlar? Neden Temsilciler Meclisi bu kadar avam unsuru bir
araya getirirken, dieri yeteneklileri ve aydnlar toplam grnyor? Bu
na karn iki meclis de halk srkler; ikisi de genel oylamayla oluturu
lur ve Amerikada Senatonun popler menfaatlerin dman olmas fikri
ni imdiye kadar kimse ifade etmedi. O halde bu kadar muazzam farklln
kayna nedir? Bunu aklayabilecek tek bir olgu gryorum: Temsilciler
Meclisi dorudan oylarla seilir; Senatoyu oluturan seim ise iki aama
ldr. Yurttalarn oylar her bir eyaletin yasama organn atar, federal ter
kip ise, bu yasama organnn tm yelerini seim teekklne dntre
rek Senato yelerini oluturur. yleyse, Senatrler, dolayl da olsa, genel
oylamann rndrler; nk Senatrleri atayan yasama organ, seilme
hakkn kendinden alan aristokratik veya ayrcalkl bir teekkl deildir;
bu organ da esasen yurttalarn oylarna baldr; genel olarak her yl yurt
talar tarafndan seilirler ve yurttalar yeni yeler atayarak, bu organn se
imlerini her zaman ynetebilir. Ama halkn iradesinin adeta en soylu ve
en gzel biim ini kazanmas ve byle bir form almas iin, bu seili meclis
ten gemesi yeterlidir. Bylelikle seilmi insanlar, yneten ulusun oun
luunu her zaman iin tam olarak temsil ederler; ama sadece bu ounlu
un iinde ortaya kan yce dnceleri, onu cesaretlendiren genel gd
leri temsil ederler, onu kkrtan kk tutkular ve onun erefini lekele
yen zaaflar deil.
Gelecekte, Amerikan cumhuriyetlerinin seim sistemlerindeki bu iki aa
mal kullanmn oaltmak zorunda kalacaklarn ngrmek kolaydr, yok
sa demokrasinin engelleri arasnda sefil bir halde kaybolacaklardr.
unu itiraf etmekte de zorlanmyorum: kili seim sisteminin, siyasal z
grl halkn tm snflarnn kullanmna sunan tek yntem olduunu
dnyorum. Bana yle geliyor ki, bu yntemi bir partinin ayrcalkl silah
yapmay umut edenler ve bu yntemden kayglananlar ayn hataya derler.

Amerikan Demokrasisinin Seim Yasalar zerinde Yapt Etki

Seimlerin azl devleti byk krizlerle yz yze brakr - Fazlal ise hummal bir
galeyana s r kler-A m erikallar bu iki ktlkten kincisini tercih e ttile r-Y a s a n n
deikenlii - Bu konuda Hamilton, Madison ve Jefferson'n fikirleri.

Seim uzun aralklarla yapld zaman, her bir seimde devlet yklma ris
kiyle kar karya kalr.
Bylelikle, partiler nadiren ellerine geen bir ksmeti kullanmak iin ola
anst bir aba gsterirler; ve buradaki ktlk, baarsz olan adaylar iin
neredeyse bir telafinin bulunmamasdr, bunlarn umutsuzlua den tutku-
lanndan korkmak gerekir. Tersine, eer eit mcadele yaknda yeniden ya
plmak zorunda olursa, malup olanlar sabrederler.
Seimler hzlca birbiri ard sra yapldnda, bunlarn skl toplumda
hummal bir harekete neden olur ve kamusal iler daimi bir deikenlik du
rumunda kalr.
Bylece, devlet iin bir yanda tedirgin olma ihtimali, dier yanda ise dev
rim olma ihtimali vardr; birinci sistem hkmetin faziletlerine zarar verir,
kincisi ise onun varoluunu tehdit eder.
Amerikallar ikincisindense, birincisini tercih ettiler. Bu konuda demok
rasi eitlilik isteini tutkulara kadar gtrdnden beri, Amerikallar akl
la deil de, daha ok igdleriyle hareket ettiler. Buradan yasama organn
da benzersiz bir deiebilme kabiliyeti dodu.
Amerikallarn ou, yasalarnn istikrarszln genel etkileri yararl olan
bir sistemin zorunlu bir sonucu olarak deerlendirir. Ama Birleik Devlet
lerde, bu istikrarszln varln reddedecek veya bunu byk bir kusur
olarak grmeyecek bir kiinin bulunduunu sanmyorum.
Hamilton, kt yasalarn kabul edilmesini engelleyebilen veya en azndan
geciktirebilen bir iktidarn faydalarn gsterdikten sonra yle der: Bana
bazlar, kt yasalar nleme gcnn iyilerini de nlemeyi ierdiini sy
leyerek cevap verebilir. Bu itiraz, bizim iin yasann deikenlik ve kararsz
lndan ortaya kan tm ktlkleri inceleyecek durumda olan kiileri tat
min edemez. Yasal istikrarszlk kuramlarmzda iaret edebileceimiz en
byk kusurdur. Form the greatest blem ish in the character and genius o f our
govemments. [Hkmetimizin niteliinde ve istidadndaki en byk leke]
(Federalist, No. 73).

Yasalar deitirm eyle yakaladm z kolaylk, der M adison, ve yasama kuv

vetinin ortaya koyabilecei an lk , bana h k m etim izin kar karya kald
en byk hastalklar olarak grn yor. ( Federalist , N o. 6 2 )

Amerikan demokrasisinin barndan km en byk demokrat olan Jef-

fersonn kendisi de ayn tehlikelere iaret etti.

Y asalarm zn istikrarszl gerekten o k ciddi b ir sakncadr, der Jefferso n .

B ir yasann sunulm as ve nihai oylam a arasnda h er zam an bir sen elik b ir sre
olm asna karar vererek bu sakncay giderebileceim izi dnyorum . By
lece yasa tartlabilecek ve b ir kelim esini dahi deitirm eksizin oylanabile-
cek tir ve eer koullar daha hzl b ir zm gerektiriyorsa, neri iki m eclis
ten birisind eki salt ounlu u n oyuyla deil, te iki ounluun oyuyla ka
bul ed ilebilecek tir.1

1 M adisona m ektup , 20 A ra lk 1787, S ayn C o n se ilin e v iris i.

Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altndaki Kamu Grevlileri

Amerikal grev ilerin sadelii - Resmi kyafetin bulunmay - Tm grevliler ma

a ld r - Bu olgunun siyasal sonular. Amerikada siyasal kariyer yoktur - Bura
dan kan sonu.

Birleik Devletlerde, kamu grevlileri yurttalar kitlesinin iine karm du

rumdadrlar; ne saraylar, ne koruyucular, ne de resmi kyafetleri vardr. Y
netenlerin bu sadelii sadece Amerikan ruhuna zg bir nitelik deildir, ay
n zamanda toplumun temel ilkeleriyle ilgilidir.
Demokrasiye gre, hkmet bir ltuf deildir, zorunlu bir musibettir. G
revlilere belli bir kuvvet vermek gerekir; nk bu kuvvet olmakszn, na
sl hizmet edebilir bu grevliler? Ama iktidarn d grn, ilerin yr
mesi iin ok nemli deildir; bunlar bo yere kamunun bak asna zarar
verirler.
Grevlilerin kendileri de, kendi kuvvetleriyle dierlerinin stne yerle
me hakkna, sadece yine onlarn isteiyle herkesin dzeyine inme kouluyla
sahip olduklarn tam anlamyla hissederler.
Birleik Devletlerdeki kamu grevlisine gre hareket tarznda ondan da
ha sade, herkese daha ak, isteklere kar daha dikkatli ve cevaplarnda da
ha medeni baka bir grevli tahayyl edemiyorum.
Demokrasi hkmetinin bu doal cazibesini seviyorum; grevliden ok
greve, iktidarn d belirtilerinden ok insana balanan bu i gte, hayran
olduum bir mertlik gryorum.
Kyafetlerin yapabilecei etkiye gelince, bizimki gibi bir yzylda bunla
rn sahip olmas gereken nemin abartldna inanyorum. Amerikada ken
di kuvvetini kullanan grevlinin, sadece meziyetlerine indirgenerek, daha az
sayg ve ilgiyle karlandn hi grmedim.
Dier yandan, zel bir giysinin, grevlerini yapmaya doal olarak hazr ol
mayan kamu alanlarna sayg gsterilmesini salayacandan ok phe
liyim; nk insanlarn kiiliklerinden ok kyafetleriyle sayg kazanacakla
rna inanmyorum.
Bizim aramzda, baz yksek yarg grevlilerini taraflara sert davranrken
veya onlara gzel szler sylerken, savunma yntemlerine omuz silkerken
ve sulama yapldnda kibirle glerken grdm zaman, birisinin, onla
nn cbbesini karmay denemesini grmek isterdim; basit bir yurtta olarak
giyinmi durumdaki grevlinin, beer trn doal haysiyetini ona hatrlatp
hatrlatmayacan kefetmek iin.
Birleik Devletlerin hibir kamu grevlisinin kostm yoktur, ama hep
si bir maa alr.
 Bu durum, birincisinden daha doal bir biimde demokratik ilkelerden
kaynaklanr. Bir demokrasi, kendi varolu ilkesine dorudan saldrmaks-
zn, yksek yarg grevlilerini atafatla evreleyebilir ve ipek ve altnla giy-
direbilir. Byle ayrcalklar geicidir; bunlar konuma nem verirler, insa
na deil. Ama karlksz grevler oluturmak, zengin ve bamsz bir g
revliler snf yaratmak, bir aristokrasi ekirdei oluturmak demektir. Eer
halk hl seim hakkn koruyorsa, bu hakkn kullanmnn zorunlu snr
lar vardr.
Demokratik bir cumhuriyetin deme yaplan grevleri parasz hale getir
diini grdmz zaman, bundan bu cumhuriyetin bir monariye doru
yrd sonucunu karabiliriz. Ve bir monari karlksz grevlere de
me yapmaya balad zaman, bu monarinin kesin bir biimde despotik ve
ya cumhuriyeti bir duruma doru ilerlediini syleyebiliriz.
O halde bana yle geliyor ki, maasz grevlerin maal grevlere dn
mesi tek bana hakiki bir devrim yapabilir.
Amerikada cretsiz grevlerin bulunmamasn, orada ileyen demokrasi
nin mutlak etkisinin en aikr belirtilerinden birisi olarak gryorum. Her
ne olursa olsun, kamu hizmetleri iin deme yaplr: Bylece herkesin, sade
ce bu hizmetleri verme hakk deil, ayn zamanda olana da vardr.
Eer demokratik lkelerde, tm yurttalar bu konumlara sahip olabiliyor
sa, hibirisi bunlar entrikayla elde etmeye almaz. Semenlerin tercihleri
ni snrlandran ey, adayln koullan deil, adaylarn saylar ve kapasite
leridir.
Seim ilkesinin her eye sirayet ettii halklarda, aka kamusal kariyer
yoktur. nsanlar adeta tesadfen bu grevlere gelirler ve bu grevde kalma
larnn hibir garantisi yoktur. Bu durum zellikle seimler ylda bir defa ya
pldnda geerlidir. Buradan, kamu grevlerinin durgunluk zamanlarnda
insanlarn ihtiraslarn ok az besledii sonucu kar. Birleik Devletlerde si
yaset yoluna kendilerini adama isteini gsterenler lml insanlardr. Byk
yetenekler ve yksek ihtirasllar, zenginliklerini srdrmek iin genel ola
rak iktidardan uzaktrlar. nsanlarn sadece kendi ilerini yrtmeye yeterin
ce muktedir olmadklarn hissettikleri zaman devletin kaderini ynetmeye
yneldikleri sk sk grlr.
Kamusal grevleri igal eden avam insanlarn byk bir ksm, demokra
sinin kt seimleri kadar bu unsurlara da dayandrlmaldr. Birleik Dev
letlerde, halkn oy kullanma hakkn entrikayla ele geirmeye alacak st
snftan insanlan seip semeyeceini bilmiyorum, ama u kesindir ki bu s
nftan insanlar entrika yapmazlar.
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altnda st Dzey Grevlilerin
[Magistrats]2 Keyfilii zerine

st dzey grevlilerin keyfilii, neden mutlak monarilerde ve demokratik cumhu

riyetlerde mutedil monarilerden ok daha byktr? - New England'da st dzey
grevlilerin keyfilii.

st dzey grevlilerin edimleriyle keyfilii birbirine ok fazla kartran iki

tr hkmet vardr: Tek bir kiinin mutlak hkmetinde ve demokrasi y
netiminde bu byledir.
Bizzat bu etki neredeyse benzer nedenlerden kaynaklanr.
Despotik lkelerde, insanlann kaderi gvence altnda deildir, tpk kamu
grevlileri ve sradan kiilerin kaderleri gibi. Kulland insanlann yaamla-
nn, bahtn ve hatta onurunu her zaman iin elinde tutan egemen, onlardan
korkacak bir eyi olmadn dnr ve onlara byk bir hareket zgrl
verir, nk onlann kendisine kar bu zgrl ktye kullanmayaca
n garanti altna aldna inanr.
Despotik lkelerde, egemen iktidann o kadar sever ki, kendi kurallannm
sknt yaratmasndan ekinir ve kendi temsilcilerinin neredeyse geliigzel
biimde, bu kurallarda onun isteklerine kart bir eilimin bulunmayacan
dan emin olduklarn grmek ister.
Demokrasilerde, ounluk, iktidar kendisine emanet ettii ellerden her
sene geri alabilir ve kendisine kar iktidann kt kullanldndan phe et
mez. Her an kendi iradesini ynetenlere aktarmaya muktedir olan ounluk,
ynetenleri snrlandrarak adeta kendi kendilerini snrlandrabilecekleri
daimi bir kuralla onlar balamak yerine onlardan vazgemeyi tercih eder.
Daha yakndan bakarsak, demokrasinin etkisi altndaki st dzey grev
lilerin keyfiliinin, despotik devletlerdekinden daha byk olmas gerekti
ini kefederiz.
Despotik lkelerde, egemen olan kii, fark ettii tm hatalar bir anda ce
zalandrabilir; ama cezalandrmas gerektii tm hatalan fark etmekle v-
nemez. Tersine demokrasilerde, ayn zamanda kadir-i mutlak olan egemen
her yerde ayn anda bulunur: Bylece Amerikal grevliler, yasann onlar
iin belirledii hareket alanlannda, Avrupann hibir memurunun olmad
kadar ok zgrdrler. Genellikle onlara ynelmek zorunda olduklar ama
gsterilmekle yetinilir ve aralan seme ii onlara braklr.
rnein New Englandda j ri listelerini oluturma konusunda her bir
kentin select-m erilere [Belediye Meclisi yeleri] gvenilir. Onlara verilen tek

2 U st d zey g re vlile r [m ag istrats] d erken , bu k avram en geni an lam yla k u lla n y o ru m : Y asalan
u yg u latm akla g re vli h e rke si kasted iyo ru m .
kural udur: Seim haklarndan yararlanan ve iyi bir itibara sahip yurttalar
arasndan j ri yelerini semeleri gerekmektedir.3
Fransada, kim olursa olsun eer bir grevliye byle dehet bir hakkn uy
gulanmasn emanet olarak verirsek, risk altndaki insanlarn yaam ve z
grlklerine gvenmek isteriz.
New Englandda, ayn st dzey grevliler alkoliklerin adn gece kulple
rine verebilir ve onlara iki vermeyi engelleyebilir; iki verenlere de para ce
zas uygulayabilir.4
Bu tr yasaklamalar yapan bir iktidar en mutlak monarilerde halkn ba
kaldrmasna sebep olabilirdi; ama burada buna kolayca boyun eilir.
Yasa hibir yerde keyfilie demokratik cumhuriyetlerdeki kadar byk
yer brakmaz, nk keyfilikten ekinecek bir ey yok gibi grnr. Hatta
bu cumhuriyetlerde, seim hakk daha ok yayld ve grev sreleri daha
snrl olduu lde, st dzey grevliler de daha zgr olur.
Bundan dolay, demokratik bir cumhuriyetin monari durumuna geme
si ok zordur. Artk seilmeyen st dzey grevli, burada olaan haklarn
korur ve seilmi st dzey grevlinin usullerini muhafaza eder. Bylelikle
despotizme varrz.
Sadece mutedil monarilerde, yasa hem kamu grevlilerinin eylem alann
belirler hem de her admda onlara rehberlik etmeye zen gsterir. Bu olgu
nun nedenini aklamak kolaydr.
Mutedil monarilerde, iktidar halk ve prens arasnda blnm bulunur.
st dzey grevlinin konumunun istikrarl olmas ikisinin de iine gelir.
Prens, grevlilerin kaderini halkn eline teslim etmek istemez, nk g
revlilerin kendi otoritesine ihanet etmesinden korkar. Halk ise, prensten
mutlak olarak bamsz olan st dzey grevlilerin zgrl bask altna
almasndan korkar; bylelikle bu grevliler kimseye bal hale gelmezler.
Prensi ve halk, grevliyi bamsz klmaya iten bu unsur ayn zamanda on
lar, grevlinin bamszlnn suistimaline kar garantiler aramaya ynlen
dirir, bylelikle grevli ne prensin ne de halkn otoritesine srtn dnemeye
cektir. O halde, prens de, halk da, kamu grevlisi iin ileri yrtme dizgesi
oluturmann zorunluluu konusunda anlarlar ve grevliye ihlal etmesinin
imknsz olduu kurallar dayatmann faydal olduunu dnrler.
3 27 ubat 1813 ta rih li yasaya b a k n z . M assachusetts y a sa la r genel k o le k siyo n u , c ilt 11, s. 331 .
A y n ca j r i ye le rin in listed en k u ra e k im iyle b e lirle n d i in i sylem em iz g e re kir.
4 28 ubat 1787 ta rih li yasa. M assachusetts y a sa la r genel ko le ksiyo n u n a b a k n z , c ilt 1, s. 3 02 .
M etin y le d ir:
H e r b ir k e n tin select-m cnle ri, m eyhanelerde, o tellerd e ve p e rake n d e cile rin d kk n larn d a
sa rh o la rn , ku m arb azlarn ve zam an lan m ve v a rlk la rn bu m eknlard a kaybetm eyi a lk a n lk
h alin e g e tirm i k i ile rin isim lis te le rin i d u y u ra ca k la rd r; bu u yan d an so n ra, b ahsi geen k i ile
rin ke n d i m eknlarnd a im esin e ve ku m ar oynam asna m saade eden veya o n lara a lk o ll i k i
satan s z ko nu su m e kn larn sa h ip le ri para cezasna a rp trla c a k tr.
Birleik Devletlerde dari stikrarszlk

Amerikada toplumun icraatlar genellikle bir ailenin icraatlarndan daha az iz b

rakr - Tek tarihsel abideler olarak gazeteler - Ar idari istikrarszlk ynetme sa
natna nasl zarar veriyor?

nsanlar, bir anlna iktidara gelir ve ardndan hemen her gn yz deiti

ren kitlenin arasnda kaybolurlar; buradan u sonu kar: Amerikada top
lumun icraatlar genellikle basit bir ailenin icraatlarndan daha az iz brakr.
Kamusal idare burada adeta sze dayanr ve gelenekseldir. Hibir ey yazl
maz veya yazlanlar, tpk Sibylla ktlar gibi, en kk rzgrda uar gi
der, geri dnmeksizin yok olurlar.
Birleik Devletlerin tek tarihsel abideleri gazetelerdir. Eer bir say eksikse,
zamann zinciri kopmu demektir: imdi ve gemi artk bir araya gelemez.
Elli yl iinde, gnmz Amerikasnn toplumsal varoluunun ayrntlar ko
nusundaki otantik belgeleri toplamann, Ortaada Fransa idaresi zerine
belgeleri toplamaktan daha zor olacana hi kuku duymuyorum. Eer Bir
leik Devletler bir barbar istilasna urarsa, burada ikamet eden halk hakkn
da bilgi almak iin baka halklarn tarihine bavurmalar gerekecektir.
idari istikrarszlk ncelikle alkanlklara nfuz etti. Bugn herkesin bu
nun zevkini neredeyse tatm olduunu syleyebilirim. Kimse kendisinden
nce yaplan eyle ilgilenmiyor. Yntem kabul etmiyor, koleksiyon yapm
yor, ok kolay olduunda bile, belgeleri toplamyorlar. Belgelere tesadfen
sahip olduklarnda, ona bal kalmyorlar. Ktlarm arasnda, sorulanma
cevap vermek iin bizzat kamu idaresi tarafndan bana verilen orijinal belge
ler var. Amerikada toplum gnbirlik yayormu gibidir, tpk savaa git
mi bir ordu gibi. Buna karn, idare etme sanat hi phesiz bir bilimdir.
Tm bilimlerin de ilerleme salamak iin, baarabildikleri lde, farkl je
nerasyonlarn icatlarn birbirlerine balamaya ihtiyalar vardr. Ksa yaam
sresi boyunca bir insan bir olguyu fark eder, bir bakas bir fikri alglar; bir
tanesi bir yntem icat eder, bir bakas bir forml bulur; bu farkl bireysel
deneyim rnlerinin birleiminden beeriyet ortaya kar ve bilimler oluur.
Amerikal idarecilerin birbirlerinden bir eyler renmeleri ok zordur. By
lece idareciler, kendilerine ait olan malumat deil, toplumun barnda yay
gn olarak bulduklar bilgileri toplum ynetimine uygularlar. O halde, son
snrlarna kadar itilen demokrasi, ynetme sanatnn ilerleyiine zarar verir.
Bu durumda demokrasi, kamusal ilerin deneyiminde acemi olan bir halktan
ok idari eitimin daha nceden yapld bir halka daha uygundur.
stelik, bu durum sadece idare bilimiyle ilgili deildir. Bylesine basit ve
doal bir fikir zerine dayanan demokratik hkmet her zaman, ok medeni
ve ok bilge bir toplumun var olduunu varsayar.5 nce bu hkmetin dn
yann en eski zamanlarnn ada olduunu zannederiz; ama daha yakn
dan baktmzda, sadece bunlardan ok sonra geldiini kolayca kefederiz.

Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altnda Kamusal Ykmllkler zerine

Tm toplumlarda yurttalar belli sayda snflara blnr - Devlet hzinesini y

netmede bu snflarn her birinin ortaya koyduu gd - Halk ynettii zaman ne
den kamu giderleri artm a eiliminde olmak zorundadr? - Amerikada demokrasi
nin msrifliini daha az korkulacak hale getiren ey - Demokraside devlet gelirle
rinin kullanm.

Demokrasi hkmeti ekonomik midir? ncelikle onunla mukayese edecei

miz eyi kavramamz gerekir.
Eer demokratik bir cumhuriyet ile mutlak bir monari arasnda bir pa
ralellik kurmak isteseydik, bu soruya cevap vermek kolay olurdu. Demok
ratik bir cumhuriyette kamusal giderler mutlak monaridekinden daha ok
tur. Ama bu durum, zgr olmayan devletlerle karlatrldnda tm z
gr devletler iin geerlidir. u kesin ki, despotizm insanlarn ellerinden
retimden elde ettikleri kr alarak deil, onlarn retim yapmasn engel
leyerek onlar ykar; zenginliin kaynan kurutur ve genellikle kazanlm
zenginlie sayg gsterir. Tersine zgrlk ise, yok ettii mallardan bin de
fa daha fazlasn retir ve zgr olan uluslarda halkn kaynaklan her zaman
vergilerden daha hzl oalr.
u anda beni ilgilendiren ey, zgr halklan kendi aralarnda karlatr
mak ve bu halklar arasnda demokrasinin devlet hzinelerinde brakt et
kiyi tespit etmektir.
rgtlenmi teekkller olarak toplumlar biimlenirken kendisinden vaz
geemeyecekleri baz deimez kurallar takip ederler. Toplumlar, her yerde
ve her zaman iin bulunan baz elerden oluurlar.
Her bir halk ideal olarak ayr snfa blmek her zaman kolaydr.
Birinci snf zenginlerden oluur. kincisi, zengin olmakszn geim rahat
l iinde yaayanlar kapsar. ncsnde ise, hibir mlkiyeti olmayan
veya ok az olan ve dier iki snfn salad i olanaklaryla yaayan kii
ler vardr.
Bu farkl kategorilere yerlemi bireylerin, toplumsal duruma gre az ya
da ok sayda olduunu grebiliriz; ama bu kategorilerin var olmadn sy
leyemeyiz.

5 B urad a k k b ir top lulua d e il, b ir h alka u yg ulanan b ir d em o kratik hkm etten bahsetti im i
sylem em g e re ksizd ir.
 Bu snflarn her birinin devlet hzinesinin kullanm konusunda kendisi
ne has baz gdler tad aktr.
Sadece zenginler snfnn yasalan yaptn varsayalm: Devlet gelirlerin
de tasarruf etmekle ok az megul olacaklar muhtemeldir, nk hatr sa
ylr bir servete zarar veren bir vergi ihtiya fazlasn dourur ve krlgan bir
etkiye neden olur.
Tersine, yasalar yapanlarn orta snf olduunu dnelim. Vergileri israf
etmeyeceklerini tahmin edebiliriz, nk kk bir zenginlie zarar veren
devasa bir vergi kadar ykc bir ey yoktur.
Bana yle geliyor ki, orta snflarn hkmeti, en aydn ve en cmert h
kmetler arasnda deil de, en ekonomik zgr hkmetler arasnda bulun
mak zorundadr.
imdi de en alt snfn yasalan yapmakla grevli olduunu varsayalm. Bu
rada ise kamusal ykmllklerin azalmak yerine arttn grmek mm
kndr. Bunun iki nedeni vardr:
Bu durumda yasay oylayan kiilerin byk bir ksmnn vergilendirilebi
lir hibir mlkiyeti olmadndan, toplumun yararna harcanan her para, on
lara zarar vermeksizin onlarn yararmaym gibi grnr. ok az mlkiyeti
olan kiiler ise, verginin sadece zenginleri hedef almasn ve fakirlerin ise bu
vergiden faydalanmasn salayacak bir yntemi kolayca bulurlar. Zenginler
hkmet ettiklerinde ise bunu kendileri iin yapamazlar.
O halde yalnzca yoksullarn6 yasalar yapmakla ykml olduklar l
kelerin, kamusal giderlerde byk bir tasarruf yapmalar beklenemez: Bu gi
derler her zaman nemli miktarda olacaktr, nk ya vergiler, bunlar ka
bul eden kiilere dokunamaz, ya da bu kiilerden vergi alnmayacak biimde
kabul edilmilerdir. Baka terimlerle sylersek, demokrasi hkmeti, vergiyi
oylayan kiinin onu deme ykmllnden kaabilecei tek hkmettir.
Zenginlerin servetlerini kollamann halkn doru anlalm menfaati [in-
teret bien entendu] olduu ve halkn neden olduu rahatszl fark etmek
te gecikmeyecei sylenerek bouna itiraz edilecektir. Ama krallarn men
faati de kendi tebaasn mutlu etmek, soylulann menfaati de sras geldiin
de kendi snfn onlara nasl aacan bilmek deil midir? Eer uzun erimli
menfaatler o gnn tutkular ve menfaatlerine stn gelebilseydi, asla ne ti
ranlarn egemenlii ne de sekin aristokrasi ortaya kard.
unu syleyerek burada duruyorum: Kim sadece yoksullar yasa yapmak
la ykml klmay tahayyl edebilir? Kim? Genel oylama dzenlemesini

6 B urad a yoksul k e lim e sin in , bu k sm n g eri k alan n d a olduu g ib i, m u tlak d eil de g receli b ir
anlam a sah ip olduunu fa rk e d iyo ru z. A m e rikan n y o k su lla n A vru p an n k ile rle k y a sla n d n
da, g e n e llikle zeng in g r n rle r: Buna k a rn , on lardan daha zeng in olan d i er y u rtta la rla on
la r k a r tlk iin d e ele ald m zd a bu k i ile ri y o k su l o larak ad lan d rm akta h a k l o lu ru z.
gerekletirenler. ounluk mu yoksa aznlk m yasay yapacak? Kukusuz
ounluk; ve eer yoksullarn her zaman ounluk olduunu kantlarsam,
yoksullarn oy kullandklar lkelerde yasalar tek balarna yaptklarm sy
lemekte hakl olmaz mym?
Zira, imdiye kadar dnyann tm uluslarnda ounluu, hi mlkiyete
sahip olmayanlarn veya almakszn rahata yaayabilmek iin mlkiyeti
ok kstl olanlarn oluturduu kesindir. O halde genel oy hakk gerekte
toplumun ynetimini yoksullara verir.
Halk iktidarnn devlet hzinesi konusunda kimi vakit yapaca can sk
c etki, muhta durumdaki yurttalar iin harcanarak veya halk iin oyunlar
ve gsteriler dzenleyerek devlet kaynaklarnn tkendii eski uygarlklarn
belli demokratik cumhuriyetlerinde grlebilir.
Temsil sistemin eski alarda neredeyse hi bilinmedii dorudur. G
nmzde popler tutkular kamusal ilere ok zor sirayet eder; buna karn,
uzun vadede temsilcinin her zaman vekillik ettii kiilerin ruhuna uygun
davranacan, onlarn eilimlerinin ve menfaatlerinin vekilin davranlarn
da ar basacan hesap edebiliriz.
Ayrca, demokrasinin savurganlklar, halkn mlk sahibi olmasna oranla
daha az korkutucudur, nk bir yanda halkn zenginlerden daha az para
ya ihtiyalar vardr, dier yanda ise, vergiler olutururken, kendi kendileri
ne zarar vermeme konusunda daha ok glkle karlarlar. Bu durumda,
genel oylama Fransada, vergilendirilebilir her trl mlkn neredeyse bir
ka kiinin elinde topland Ingiltereden daha az tehlikeli olabilirdi. Yurt
talarnn byk birounluu mlk sahibi olan Amerika ise, Fransadan da
ha elverili durumda bulunur.
Demokrasilerde kamu harcama miktarn ykseltebilecek baka neden
ler de vardr.
Aristokrasi egemen olduunda, devletin ilerini yrten insanlar bizzat
konumlar nedeniyle her trl ihtiyatan muaftrlar. Kaderlerinden mem
nun olan bu insanlar toplumdan ise zellikle kudret ve eref isterler; karan
lk yurtta kitlesinin stnde bulunan bu kiiler, genel rahatln nasl kendi
azametlerine katkda bulunmak zorunda olduunu her zaman aka kavra-
yamazlar. Yoksullarn straplarn acmaszca deerlendirmezler; ama onla
rn sefaletini, kendilerininmi gibi hissedemezler. O halde halk kendi serve
tiyle yetiniyor grndnde, ynetenler de memnun olurlar ve hkmet
ten baka bir ey beklemezler. Aristokrasi mkemmelletirmekten ok ko
rumay dnr.
Tersine, kamusal kuvvet halkn elinde olduu zaman, egemen her konuda
daha iyiyi hedefler, nk kendisini tedirgin hisseder.
Bylece iyiletirme tini binlerce farkl konuya kadar yaylr; saysz ayrnt
ya sirayet eder ve zellikle de sadece para deyerek sahip olabileceimiz iyi
letirme trlerine uygulanr, nk kendi kendine yardmc olamayan yok
sulun koulunu iyiletirmek sz konusudur.
Ayrca, demokratik toplumlarda belirli bir amac olmayan bir tahrik du
rumu vardr. Burada, her trl deiiklii ieren daimi bir hareket tr ege
mendir ve bu deiiklikler de neredeyse her zaman pahaldr.
Monarilerde ve aristokrasilerde, hrsl olanlar, egemene n ve iktidar sa
layan doal eilimi gklere karrlar ve genellikle onu byk masraflar yap
maya iterler.
Egemenin muhta durumda olduu demokrasilerde, sadece onun rahatl
n arttrarak ondan ltuf dileyebiliriz; bu da neredeyse her zaman iin sa
dece parayla olabilir.
Ayrca, halk kendi konumu zerine dnmeye balad zaman, nceden
hissedilmeyen bir sr ihtiya doar ve bu ihtiyalar ancak devlet kaynak
larna bavurarak giderebiliriz. Buradan u sonu kar: Genellikle uygarlk
la birlikte kamu cretleri de artar ve aydnlanma yayldka vergiler de yk
selir.
Son olarak, demokratik bir hkmeti baka bir hkmetten daha masraf
l hale getiren nihai bir neden daha vardr. Kimi vakit demokrasi giderlerin
de tasarruf yapmak ister, ama bunu baaramaz, nk tasarruf yapma sana
tn bilmez.
Demokrasi sk sk bakn ve temsilcilerini deitirdiinden, ya giriim
lerini kt ynetir ya da bunlar yarm brakr: lk durumda devlet ulamak
istedii amacn byklyle orantsz bir biimde masraf yapar; ikinci du
rumda ise, verimsiz harcamalar yapar.

Grevlilerin cretlerinin Sabitlenmesi Konusunda

Amerikan Demokrasisinin Gdleri zerine

Demokrasilerde yksek m aalara karar verenlerin bunlardan yararlanma ans yok

tu r-A m e rik a n demokrasisinin ikincil grevlilerin maalarn ykseltme ve temel
grevleri icra edenlerinkini drme eilimi - Neden bu byledir? - Birleik Devlet
lerde ve Fransada kamu alanlarnn maalarn karlatran tablo.

Genel olarak demokrasileri kamu alanlarnn maalarnda tasarruf yapma

ya iten nemli bir neden vardr.
Demokrasilerde, ok yksek olan maalara karar verenlerin, bunlara do
kunma ans ok azdr.
Tersine aristokrasilerde, ok yksek maalara karar verenler neredey
se her zaman bunlardan yararlanma umudunu hayal meyal tarlar. Bunlar
kendileri iin meydana getirdikleri sermayelerdir veya en azndan ocuklar
iin hazrladklar kaynaklardr.
Buna karn, demokrasinin en mhim temsilcilerine kar ar tutumlu
olduunu itiraf etmek gerekir.
Amerikada ikincil dzeydeki grevliler dierlerinden daha yksek cret
alrlar, ama st dzey grevliler ok daha az kazanrlar.
Bu kart etkiler ayn nedenden kaynaklanr; halk iki durumda da, kamu
alanlarnn maan sabitler; kendi ihtiyalaryla karlatrr ve bu kar
latrma ona yol gsterir. Halk byk bir rahatlk iinde yaad iin, buna
hizmet edenlerin de bu rahatl paylamasn doal bulur.7 Ama devletin st
dzey alanlarnn maan belirlemek sz konusu olduunda, kendi kura
lndan vazgeer ve geliigzel davranr.
Yoksul, toplumun st snflarnn hissedebilecei aikr ihtiyalarla ilgili
bir fikre sahip deildir. Bir zengine deersiz gelebilecek mebla, zorunlu ih
tiyalarn gidermekle yetinen bir yoksula ok fazla gelebilir ve yoksul, iki
bin ek verilen devlet yneticisinin mutlu olmasn ve de bu ite hevesle a
lmasn ister.8
Yoksula, byk bir ulusun temsilcisinin yabanclarn gznde belli bir ih
tiama sahip olmas gerektiini anlatmaya giritiinizde, nce sizi anlar; ama
kendi evini ve yorucu emeinin mtevaz rnlerini dnd zaman, si
zin yetersiz bulduunuz bu maala yneticinin yapabileceklerini dnr ve
byle bir zenginlik karsnda arp dehete der.
Bu duruma bir de, ikincil grevlilerin neredeyse halkla ayn dzeyde ol
masn ve dierlerinin de onlardan ok yksek almasn ekleyin. Bylelikle
tali grevdekiler halkn menfaatlerini coturabilirler ama dierleri kskan
lk duygusunu uyandrmaya balarlar.
Birleik Devletlerde aka grlen ey budur: Maalar, grevlilerin g
leri arttka adeta azalr.9
7 B irle ik D evled erde ik in c il g re vlile rin iin d e y a a d k la r rah atl n b ir nedeni daha v a rd r ve bu
neden d em o krasin in genel g d lerin e yab a n cd r: H e r t rl zel k a riy e r t r k rld r; eer dev
le t iy i para verm eseyd i, ta li grevlere elem an b u la m a ya b ilird i. O h ald e, d evlet d e, eko no m ik is
te k le ri ne o lu rsa o lsu n , bu m asra fl i b irli in i d esteklem ek zorund a olan tic a ri b ir teebbs ko
n um u nd ad r.
8 tk i m ilyo n k i in in ikam et e tti i O h io e y a le ti, va lisin e sadece 1.200 d o lar veya 6 .5 0 4 fra n k m aa
v e rir.
9 Bu h a k ik a ti gz nne serm ek i in , fed eral h k m e tin b irk a te m silc isin in m a a la rn in ce le
m ek y e te rlid ir. K a rla trm a n n o ku yu cu yu ayd n latm as i in , Fran sada ben zer grevde b u lu
n a n la rn m aalarn alta yazyo ru m .

B R L E K D E V L E T L E R
M aliye B a ka n l (.treasury department)
M b air (m essager) 3 .7 3 4 fran k
E n az cre d i m em ur...... 5.4 20
E n fazla c re tli m em ur. 8 .6 7 2
 Tersine, aristokrasi altnda, genellikle yksek grevliler ok fazla kazan
salarlar, alt kademedekiler de genellikle g bela geinirler. Bu olgunun
aklamasn yukanda ifade ettiimiz gibi nedenlerde bulmak kolaydr.
Eer demokrasi zenginin zevklerini anlamyorsa veya onlar kskanyor
sa, aristokrasi de yoksulun sefaletini anlamaz veya daha ok onlar yok sa
yar. Aristokraside yoksul aslnda zengine benzemez; farkl trden bir varlk
tr. O halde aristokrasi alt snftan temsilcilerin kaderiyle ilgilenmez. Sadece
ok dk cret karlnda hizmet etmeyi reddettikleri zaman onlarn ma
alarn arttrr.
Demokrasinin nemli grevlerde bulunanlara kar ar tutumlu olma
eilimi, sahip olmad byk ekonomik temayln kendisine atfedilmesin-
den kaynaklanr.
Demokrasinin kendisini ynetenlere onurlu biimde yaama olanan
g bela verdii dorudur, ama halkn ihtiyalarn karlamak veya tasar
ruflarn kolaylatrmak iin devasa masraflar yapar.10 te bu gelen vergile
rin en iyi kullanmdr, ama bir ekonomi deildir.
Genellikle demokrasi ynetenlere az, ynetilenlere ok verir. Aristokrasi
lerde ise tersi grlr, devletin parasndan zellikle kamusal ileri yrten
snf faydalanr.

G en el se kre te r (chief derk ) ......................................................10.840

Bakan ( president) ..................................................................... 135.00 0

FR A N S A
M aliye B akan l
B a k a n lk m b a iri............................................................ 1.50 0 fran k
E n az c re tli m em ur......................................................... 1.000-1 .800
E n fazla c re tli m em ur................................................... 3 .2 0 0 -3 .6 0 0
G enel se k re te r...................................................................................10.840
B a ka n .................................................................................................. 135.000
K r a l............................................................................................... 12.000 .000

Fran say la k a rla tra ra k b e lk i y a n ly o r o la b ilirim . D em o kratik g d lerin h er gn daha faz

la hkm ete n fuz e tti i Fra n sa d a, resm i d airelerd e d k m aalar ykseltm e ve de z e llik
le y k se k le ri drm e ynnde gl b ir e ilim i a lg ly o ru z. B ylece, im p arato rlu k zam annda
160.00 0 fra n k alan m aliye b a kan , 1834te 8 0 .0 0 0 m aa a ly o r; nceden 5 0 .0 0 0 alan m aliye ge
n e l m d rle ri ise 2 0 .000 a ly o r.
10 A m e rik a lla rn b telerin d e, m uhta d urum da o la n la rn b a km ve p arasz e itim i in yap la n
m asraflara b a kn z.
1831de, N ew Y o rk eyaletinde m uhta durum da o la n la r desteklem ek i in toplam 1 .290.000
fra n k h arcan d . P arasz e itim i in a y rla n toplam tu tarn ise en aznd an 5 .4 2 0 .0 0 0 fran ka kadar
km a s b e klen iyo r. (W i/!iam 's New York Annual Register, 1832, s . 205 ve 2 4 3 .)
N ew Y o rk eyaletinde 1830da sadece 1 .9 0 0 .0 0 0 k i i ikam et ed iyo rd u , bu sa y ku zey blgesi
n fu su n u n ik i k a tn o lutu rm u yo rd u.
Amerikan Hkmetini Ekonomi Yapmaya Zorlayan Nedenleri
Ayrt Etmenin Gl

Yasalarn beeriyetin kaderi zerindeki gerek etkisini olgularda arayan ki

i, byk yanlglara debilir, nk bir olguyu deerlendirmek kadar g
baka bir ey yoktur.
Bir halk doal olarak pervasz ve hevesliyken; bir baka halk da akl ban
da ve hesapdr. Bu durum, halkn bizzat fiziksel yapsna veya benim bil
mediim belirsiz nedenlere baldr.
Temsilyeti, grlty ve hazz seven ve boa harcanm bir milyona zl
meyen halklar grrz. Mnzevi zevklere sahip olan ve kanaatkr grn
mekten mahcup olan baka halklar da grrz.
Baz lkelerde binalarn gzelliine byk paralar harcanr. Baka lkeler
de de, sanat eserlerine hi deer verilmez ve hibir rn vermeyen eyler k
msenir. Yani iinde hretin sevildii lkeler vardr ve de her eyden nce
parann geldii baka lkeler vardr.
Yasalardan bamsz olarak, tm bu unsurlar devlet hzinesinin ynetil
mesinde ok kuvvetli bir biimde etkide bulunurlar.
Eer Amerikallar asla halkn parasn kamusal lenlere harcamyorlarsa,
bunun nedeni sadece onlarda vergilere halkn karar veriyor olmas deildir,
ayn zaman halkn elenmeyi sevmemesidir de.
Eer onlar mimari yaplarnda sslemeleri reddediyorlarsa ve sadece mad
di ve reel faydaya dikkat ediyorlarsa, bunun nedeni sadece onlann demokra
tik bir ulus olmas deildir, ayn zamanda ticari bir halk olmalandr.
zel yaamdaki alkanlklar kamusal yaamda da devam ettirilir; Ameri
kallarda kurumlara bal olan ekonomik tutumlar ile alkanlklardan ve te
amllerden kaynakl olan tutumlar birbirinden iyi ayrt etmek gerekir.

Birleik Devletlerin Kamusal Harcamalaryla

Fransannkileri Karlatrabilir miyiz?

Kamu ykmllklerinin kapsamn deerlendirmek iin u iki noktaya bakabili

riz: Ulusal zenginlik ve vergi - Fransa'nn servetiyle giderlerini tam olarak bilemi
yoruz - Neden Birlikin servetini ve giderlerini bilemezsiniz? - Pensilvanyada top
lam vergi miktarn renmek iin yazarn aratrm alar - Bir halkn ykmllk
lerinin kapsamn kendisinden renebileceimiz genel belirtiler - Birlik asndan
bu incelemenin sonucu.

Son zamanlarda Birleik Devletlerin kamu giderleriyle bizimkileri karla

trmakla ok megul oluyoruz. Tm bu almalar sonusuz kalacaktr ve
byle kalmas gerektiini kantlamak iin de sanyorum ki ok fazla akla
maya gerek yoktur.
Bir halkta kamusal giderlerin kapsamm deerlendirebilmek iin u iki i
lemi yapmak zorunludur: ncelikle halkn ne kadar zengin olduuna bak
mak ve ardndan da bu zenginliin ne kadarnn devletin kullanmna ayrl
dn incelemek gerekir. htiyacn karlamak zorunda olduu kaynaklarn
tmne bakmakszn vergilerin toplamna ulamak isteyen kii kendisini ve
rimsiz bir ie adayacaktr; nk bilmemiz gereken ey aslnda giderler de
il, giderlerin gelire orandr.
Zengin bir vergi ykmlsnn rahata dedii bir vergi, bir fakiri sefale
te srklemeye neden olabilir.
Halklarn zenginlii birok eden oluur: Gayrimenkul kaynaklar ilk
eyi oluturur, tanr mallar ise kincisini.
Bir ulusun sahip olduu ekilebilir topraklarn kapasitesini, doal veya
mlki deerlerini bilmek zordur. Bir halkn yararland tm tanr mallara
deer bimek ise daha da zordur. Bunlar, eitlilikleri ve ok sayda olmalar
nedeniyle neredeyse tm analiz abalarnn elinden kaar.
Avrupann vaktiyle en medeni uluslarnn, hatta merkez idareye sahip
olanlarnn bile imdiye kadar kesin bir biimde servetlerinin durumunu be-
lirleyemediini gryoruz.
Amerikada bunu deneme fikri bile gndeme gelmedi. Peki toplumun he
nz dingin ve nihai bir konum elde etmedii; bizde olduu gibi, ulusal h
kmetin kendisine hizmet eden, hem emir verdii hem de tm giriimleri
ni ynettii ok sayda temsilcisinin olmad; nihayetinde belgeleri topla
ma becerisine sahip olabilecek veya bunlar incelemeye zaman olabilecek
kimse olmad iin, istatistiklerin gelimedii bu yeni lkede bununla na
sl vnrler?
O halde hesaplarn kurucu unsurlarna eriilemez. Fransann ve Birlikin
servetlerini karlatranlayz. Birisinin zenginlii henz bilinmiyor ve die
rinin zenginliini oluturan yollar ise artk var olmaz.
Ama bir an iin bu zorunlu karlatrma kavramn bir kenara koymay is
tiyorum; vergiyle gelir ilikisinin ne olduunu deil de, verginin nasl olu
turulduunu incelemek istiyorum.
Okuyucu, aratrma alanm kstlayarak, iimi kolaylatrmadm kav
rayacaktr.
Sahip olduu tm grevlilerden yardm alan Fransann merkez idaresi
nin, yurttalarn dedii dorudan veya dolayl vergi tutarn belirlemeyi tam
olarak baaramadndan kuku duymuyorum. Ama bir kiinin stleneme
yecei bu almay, bizzat Fransz hkmetinin kendisi de baaramad veya
en azndan bu almadan sonu alamad. Devletin ykmllklerinin ne
ler olduunu biliyoruz; blgelerin giderlerinin toplamn da biliyoruz; ama
kentlerde neler olup bittiini bilmiyoruz: O halde kimse, en azndan im
diye kadar, Fransada kamusal giderlerin ne kadar olduunu syleyemiyor.
Amerikaya dnersek, burada ise ok sayda ve almas ok zor olan g
lkler gryorum. Birlik bana masraflarnn tutarn tam olarak verebili
yor; Birliki oluturan yirmi drt eyaletin de btelerini elde edebiliyorum;
ama kentlerin ve idari blgelerin ynetimleri iin yurttalarn yapt masra
f kimden renebilirim?11
Federal otorite bu konuda bizi aydnlatmak iin yerel hkmetleri zorla
yamaz. Bu hkmetler bizimle ibirlii yapmak isteseler de, bizi tatmin ede
bileceklerinden emin deilim. Giriimin doal glklerinden bamsz ola
rak, lkenin siyasal rgtlenmesi, onlarn bu abalarnn baarl olmasna
kar koyacaktr. Kentlerin ve idari blgelerin st dzey grevlileri, eyaletin
idarecileri tarafndan atanmaz ve onlara bal deillerdir. O halde, eyalet bi
zim iin zorunlu olan bilgileri isterse, eyaletin kendisine hizmet etmek zo
runda olduu alt dzeydeki grevlilerin kaytszl gibi byk bir engelle
karlaabileceini dnebiliriz.12

11 A m e rik a lla rn d rt e it b tesi v a rd r: B irlik in ke n d i b tesi v a rd r; e y a le tle rin , id a ri blgele

rin ve k e n tle rin de a y n e kild e a y n a y r b te le ri v a rd r. A m e rikada bulunduum s re iin d e ,
B irlik in nem li e y a le tle rin in id a ri b lg elerind e ve k e n tle rin d e k i kam u h arcam alarn n tu ta rn
renm ek i in b y k aba g sterd im . E n b y k k e n tle rin b telerin e k o layca u la tm , am a k-
k le rin k in e ulaam adm . Bu ned en le, k e n tle rin h arcam alaryla ilg ili tam b ir fik ir edinem edim .
d a ri b lg elerin h arcam alarn a g e lin ce , b t n l k l olm asa da, o ku yu cu n u n ilg is in i ekeb ilecek
b az belgelere e ritim . 1830 y lm a a it P en n sylvan ian n on id a ri b lg esin in b te le rin i bana
ve rd i i i in , P h ilad e lp h iam n e sk i belediye b akan S ayn R ich ard a m in n et b o rlu yu m . Bu b l
geler u n la rd r: Leb ano n , e n te r, F ra n k lin , Faye tte , M ontgom ery, Lu ze m e , D au p h in , B u tle r, A l-
leg h eny, C o lu m b ia, N o rthu m b erlan d , N ortham p ton, P h ila d e lp h ia . 1830da burada 495 .2 0 7 k i i
ikam et e d iyo rd u . E er P e n n sylvan ia h arita sn a h z l b ir gz g e zd irilirse , bu on id a ri b lg enin
fa rk l y n lere d a lm olduunu ve lk e n in genel d uru m un u e tk ile yen tm genel u n su rlara tabi
o ld u k la r g r le ce k tir; yle k i, b u n lan n P e n n sylvan ian n id a ri b lg e le rin in fin an sal d u ru m u y
la ilg ili net b ir fik ir ve rm e d ik le rin i sylem ek im k n sz o la ca k tr. Z ira , bu b lg eler, 1830 y ln
d a, 1 .800 .221 fra n k h a rca d la r, bu da ikam et eden k i i bana 3 fra n k 64 sen t eder. B urad a yaa
y a n la rn h er b irin in 1830 y l boyunca federal b irli in ih tiy a la r i in 13 fra n k 70 se n t, P enn syl-
van ian n ih tiy a la r i in ise 3 fran k 80 sent h a rc a d k la rn h esapladm . B urad an u sonu k a r:
1830 y ln d a , burada ikam et eden h er b ir y u rtta , to p lu m a, h er t rl kam usal m asraf i in (k e n t
g id e rle ri d n d a ) toplam 20 fra n k 14 sen t v e rd i. Bu so n u ik i ad an e k s ik tir, grdm z g i
b i, sadece tek b ir y lla ve kam u g id e rle rin in b ir k sm y la ilg ilid ir, an cak bu b ilg i g v e n ilir olm a
y h ak eder.
12 A m e rik a lla rn g id e rle riyle b iz im k ile r arasn da b ir p a ra le llik k u rm ak iste y e n le r, Fran san n k a
m u h a rcam alarn n to p la m yla , B irlik in kam u h a rca m a la rn n to p lam n k a rla trm a n n im
k n sz olduunu g rd ler. A m a bu k i ile r bu h arcam alar d n d a k i k s m la r k a rla trm a y a da
a l tla r. Bu ik in c i y a k la m n da b irin cisin d e n daha az k u su rlu o lm ad n kan tlam a k k o la y d r.
rn ein u lu sa l b tem izi n eyle k a rla tra b ilirim ? B irlik in b te siyle m i? Am a B ir lik , b izim
m e rke z h km etim izd en o k daha az k o n u yla m egul o lu r ve m asraftan da doal o larak ok
daha a zd r. B iz im b lg e le rim izin b te le rin i, B irlik i o lu tu ran e yale tle rin b te le riyle k a rla t
ra b ilir m iyim ? Am a genel o larak eyaled e r, b izim b lg e le rim izin id aresin d en o k daha n em li ve
o k daha fazla sayd a k o n u yla ilg ile n ir; o halde o n lan n h arcam alar doal o larak daha y k se k
 Amerikallarn byle bir konuda yapabileceklerini aratrmak da yararsz
dr, nk imdiye kadar hibir ey yapmadklar kesindir.
O halde Amerikada ve Avrupada bugn, toplumun masraflarn karla
mak iin Birlikin her bir yurttann yllk olarak dedii miktar bize syle
yebilecek bir kii bile yoktur.13
Buradan Amerikallarn toplumsal harcamalaryla bizim kileri, Birlikin
servetiyle, Fransannkini verimli bir biimde karlatrmann zor olduu
sonucunu karyoruz. Hatta buna, byle bir eyi denemenin bile tehlikeli
olduunu eklemek istiyorum. statistikler kesin biimde doru hesaplamalar
zerine dayanmazlarsa, doru yne ynlendirmek yerine yoldan saptrrlar.
Zihin kolayca istatistiin tutarsz noktalan da dahil temelsiz katiyet tavrna
kendisini kaptnr ve kendisine gre matematiksel hakikat formlarn olutu
ran hatalara rahata dayanabilir.
O halde tutarlar bir kenara koyalm ve kantlanmz baka yerde arama
ya girielim.
Bir lke maddi refah grnm sunabilir; devlete deme yaptktan sonra

tir. id a ri b lg elerin b telerin e g e lin ce , b izim fin an s sistem im izd e buna benzer b ir oluu m y o k
tu r. Bu blgelerde y a p la n m a sra fla r e yale tin b tesine veya k e n tle rin b te le rin e e k le y e b ilir
m iy iz? K e n tle rin b te le ri ik i lked e de v a rd r, am a b u n lar b irb irle rin e ben zer d e ille rd ir. A m e
rik a da k e n tle r cid d i ih tiy a la n stle n ir, oysa Fran sada bu ih tiy a la r blgelere veya devlete b ra
k lr . A y rc a , A m e rikada k e n t h arcam alar d erken ne a n ly o ru z? K e n tle rin rg tlenm esi eyalet
le rle gre d e iir. N ew En g lan d d a k in i m i, G eorgiad a k in i m i, P en n sylvan iad a k in i m i yo ksa Illi-
n o isd e k in i m i k u ra l o larak alacaz?
tk i lk e n in b e lirli b te le ri arasn d a b ir e it b e n z e rlik b u lm ak k o la y d r; am a bu lk e le ri
o lu tu ran ve h er zam an i in az ya da o k deien u n su rla r arasnda cid d i b ir k a rla trm a ya
p am yo ru z.
13 F ra n sz veya A m e rik a l h e r b ir y u rtta n d e vle t h zin esin e ve rd i i toplam tu tara u lam ay baar-
sak b ile , bu da b t n n sadece b ir k sm n ifad e eder.
H k m e tle r, ve rg i m ke lle fle rin d e n sadece para talep etm ezler, a y n zam anda paraya d n
t r le b ilir k i is e l aba g sterm elerin i de is te rle r. D evlet ord u o lu tu ru r; b t n u lu su n k a rla
m akla y k m l olduu m asraflar d n d a , ask e rin de zam an h arcam as g e re k ir; bu n un da zgr
olduunda yapabilece i ie gre az ya da o k b ir deeri v a rd r. M ilis k u v v e tle r i in de d urum ay
n d r. M ilis g lerin d e o lan b ir in san g e ici o larak d e erli zam an n kam usal g ve n lik i in h a r
ca r ve re e l o larak k e n d isin in kazanam ad e y i devlete v e rir. Bu rn e k le ri verd im am a baka b ir
o k m ek de ve re b ilird im . Fran sa h k m eti ve A m e rika h k m eti bu tip te ve rg ile r a lrla r: Bu
v e rg ile r y u rtta la r h edef a lr. Am a bu ik i lked e bu g id e rle ri tam o larak k im d e erlen d ireb ilir?
B ir lik in kam u sal h arcam alaryla b iz im k ile ri k a rla trm a k iste d i in izd e s iz i d u rd u ran tek
g l k bu d e ild ir. Fran sada d e vle t, A m e rikada g e re kli olm ayan b a z y k m l l k le ri d ay a tr,
ayn e kild e te rsi de g e e rlid ir. F ra n sz h k m eti d in ad am larn a dem e yap a r; A m e rikan h k
m eti bu g id e rle ri m m in lere b ra k r. A m e rikada d evlet yo k su lla rd an so ru m lu d u r; Fran sada ise
o n lar h a lk n m erham etine b ra k lm la rd r. B iz h er t r g revliye sab it b ir m aa d e riz; A m e rik a
lla r is e , o n la rn b e lli h a klara sah ip o lm alarn a o lanak ta n r. Fran sada y o l ve rg isi sadece az sa y
da y o l i in g e e rlid ir; B irle ik D e vle tle rde ise neredeyse tm y o lla r i in g e e rlid ir. B izim y o lla
rm z tm y o lcu la ra a k tr ve oradan g eenlerin dem e yap m as gerekm ez; B irle ik D evled erde
ise b a riy e rle rle k a p l o k sayd a gzerghla k a r la rz . V e rg i m k e lle fle rin in top lum un m asraf
la rn karlam a b i im le rin d e k i bu fa rk llk la r, bu ik i lk e arasn d ak i b ir k a rla trm a y o k zo r
b ir h ale g e tirir; n k y u rtta la rn dem edii veya d e vle tin o n lar adna h areket etm edii d uru m
da daha az dedii b a z m asraflar v a rd r.
yoksul da bu lkede kaynaklarn koruyabilir ve zengin de gereksiz olabilir.
kisi de kendi kaderinden memnun olabilir ve her gn bunu daha da iyile
tirmeye alr, yle ki endstri asla sermayeden yoksun kalmaz, sermaye de
endstriden. te mspet belgelerin yokluunda, halkn dedii kamu mas
raflarnn servetle orantl olarak datlp datlmadn renmek iin, bu
belirtilere bavurmak mmkndr.
Bu tanklklarla yetinen gzlemci kukusuz Birleik Devletlerdeki Ameri
kallarn gelirlerinin Franszlara gre daha az ksmn devlete verdiini g
rebilecektir.
Ama aslnda durumun byle olmadn nasl gsterebiliriz?
Fransann borlarnn bir ksm iki istilann sonucudur; Birlik ise by
le bir istiladan ekinmez. Bizim konumumuz ok sayda silahl askeri ie
ren bir orduyu dzenli olarak hazr tutmamz gerektirir. Oysa Birlikin izo
le konumu sadece 6.000 askerle yetinmesine olanak tanr. Biz 300 gemiyi
hazr tutuyoruz, Amerikallar ise sadece 52 gemiyi.14 yleyse nasl olur da
Birlikte ikamet eden birisi, devlete Fransada ikamet eden kadar deme ya
pabilir?
O halde bu kadar farkl konumlarda olan lkeler arasnda mali adan pa
ralellik kurmak imknszdr.
Birlikle Fransay karlatrarak deil de, Birlikte olan eyi inceleyerek
Amerikan demokrasisinin hakiki ekonomik tavrn deerlendirebiliriz.
Konfederasyon oluturan farkl cumhuriyetlerin her birine gz gezdiriyo
rum ve bunlann hkmetlerinin genellikle taanlarnda srarc olamadkla-
nn ve altrdktan insanlar zerinde daimi bir gzetim uygulayamadkla-
nm fark ediyorum. Buradan doal olarak u sonucu kanyorum: Bu hk
metler genellikle vergi mkelleflerinin paralarn yararsz yere harcamak ve
ya giriimleri iin gerekli olmayan konulara daha ok para harcamak zorun
dadrlar.
Halk temeline sadk kalan bu tr hkmetlerin, toplumun alt snflan-
nn ihtiyalarn karlamak, onlara iktidarn yollarn amak, rahatlk sa
lamak ve onlan bilgili yapmak iin olaanst abalar gsterdiklerini gr
yorum. Yoksullarn bakmn stlenirler, her yl okullara milyonlar datr
lar, her trl hizmete deme yaparlar ve en alt kademedeki alanlarnn bi
le cmertlikle emeklerinin karln verirler. Byle bir ynetme biimi ba
na faydal ve akta uygun gelse de, bu tarzn masrafl olduunu kabul etmek
zorundaym.
Kamusal meseleleri yneten ve ulusal kaynaktan elinde bulunduran yok
sul gryorum; ve devlet hzinesinden faydalanan bu yoksulun genellik

14 Fran sada d eniz k u v v e tle rin in a y rn tl b tesine b a k n z . A m e rika i in ise : National Calendar,
1833, s . 22 8.
le devleti yeni harcamalar yapmaya srklemediini tahayyl edemiyorum.
O halde, yetersiz rakamlara bavurmakszn ve riskli karlatrmalar yap
makszn, Amerikallarn demokratik hkmetinin, kimi zaman iddia edil
dii gibi, masrafsz bir hkmet olmad sonucunu karyorum. Ayrca,
eer bir gn Birleik Devletler halk byk engellerle karlarlarsa, onlarn
da vergileri aristokrasilerin veya Avrupa monarilerinin ounda olduu ka
dar yksek dzeye karacaklarn nceden sylemekten de ekinmiyorum.

Demokraside Ynetenlerin Yozlamas ve Zaaflar zerine;

Bunun Kamusal Ahlk zerindeki Etkileri Hakknda

Aristokrasilerde ynetenler kimi vakit yozlama eilimi gsterirler - Demokrasiler

de ise ynetenler genellikle yozlamlardr - Birincilerde zaaflar dorudan halkn
ahlkna zarar verir - kincilerde ise, bu zaaflar halk zerinde daha korkun olan
dolayl bir etki yapar.

Aristokrasi ve demokrasi ikisi de birbirini yozlamay kolaylatrmakla su

lar. Ama bunlan ayrt etmek gerekir:
Aristokratik hkmetlerde, kamusal ileri yrten insanlar, sadece iktida
ra sahip olmak isteyen zengin insanlardr. Demokrasilerde ise devlet adam
lar yoksuldur ve kendilerine servet salayabilirler.
Buradan u sonu kar: Aristokratik devletlerde, ynetenler yozlamaya
daha az meyillidirler ve para konusunda ok lml bir eilimleri vardr, oysa
demokratik halklarda tam tersi olur.
Ama aristokrasilerde, ilerin bana gelmek isteyenler byk bir servete
sahip olduklarndan ve onlarn bunu baarmasn salayacak ok sayda ki
i de genellikle belirli snrlar iinde yaadklarndan dolay, hkmet adeta
ak arttrma durumunda bulunur. Tersine demokrasilerde, iktidar elde et
meye alanlar neredeyse hibir zaman zengin deillerdir ve iktidar vere
cek olanlar da ok saydadr. Belki demokrasilerde satlk insan says az de
ildir, ama burada satn alacaklar ok yoktur. Aynca demokrasilerde amaca
ulamak iin ayn anda ok sayda kiiyi satn almak gerekebilir.
Fransada krk yldan beri iktidan elinde bulunduran insanlann byk bir
ksm devletin ve balak devletlerin hzinesinden servet yapmakla sulan
dlar; bu sulama eski monarilerdeki kamu yneticilerine ok seyrek ola
rak yaplmt. Ama Fransada para karlnda bir semenin oyunu satn al
mann rneini neredeyse bulamazsnz, oysa Ingilterede bu herkesin bilgi
si dahilinde kamusal olarak yaplr.
Ynetilenleri kazanmak iin servetlerin kullanldn Birleik Devletlerde
hi duymadm. Ama kamu grevlilerinin drstlnden kuku duyuldu
unu sk sk grdm. Onlann baanlannn entrikalara veya ayak oyunlanna
dayandrldn ise daha ok duydum.
O halde, aristokrasileri yneten insanlar kimi vakit yozlama eilimi gs
terirler, demokrasilerdeki yneticiler ise genellikle yozlamlardr. Birin
ciler, halkn ahlkna dorudan zarar verirler. Dierleri ise, kamusal bilin
zerinde daha korkutucu olmas gereken dolayl bir etki brakrlar.
Demokratik halklarda, devletin banda bulunanlar neredeyse her zaman
can skc kukularla kar karyadrlar ve sulandklar crmlere kar
adeta hkmetin desteini salayabilirler. Bylelikle, mcadele eden erde
me tehlikeli bir rnek sunarlar ve sakl kalan zaaflara grkemli ifa olana
salarlar.
Sahtekr tutkularla tm snflarda karlalacan, bunlarn doutan el
de edilen haklarla birlikte tahta da ktn, bylelikle demokrasilerde oldu
u gibi aristokratik uluslann banda da fazlaca baya insanla karlalabi
leceini sylemek ise faydaszdr.
u cevap beni hi tatmin etmez: ktidara tesadfen gelen kiilerin yozla
masnda, bunu halk iin bulac hale getiren kaba ve grgsz bir eyler bu
lunur. Tersine soylu kiilerin ahlk bozukluunda belli bir aristokratik ince
lik ve bu yozluun yaylmasn genellikle engelleyen bir azamet havas ege
mendir.
Halk saltanat ruhunun karanlk labirentine asla nfuz edemez. Davra
nlardaki zarafetin, peinden koulan zevklerin, dildeki inayetin arkasnda
gizlenen bayal her zaman zntyle kefedecektir. Ama sefil durumda
olanlarn bundan anlad ey, sras geldiinde kendilerinin de, devlet hzi
nesinden para almakla veya devletin menfaatlerini rvet karlnda sat
makla vnmesinden ibarettir.
Ayrca, korkulmas gereken ey, azametli olanlarn ahlkszlnn ibra
z kadar azametli olmaya gtren ahlkszln ibrazdr. Demokraside, s
radan yurttalar kendi snflanndan kan ve birka yl iinde zenginlie ve
kudrete erien bir insan grrler; bu manzara onlar artr ve kskanl
a iter; dn kendileriyle eit olan kiinin bugn nasl onlan ynetme hak
kn elde ettiini aratrrlar. Ykselmesini o kiinin yeteneklerine veya er
demlerine atfetmek rahatsz edicidir, nk bu aslnda kendilerinin ondan
daha az erdemli ve daha becerikli olduunu itiraf etmek demektir. O halde,
onun ykselmesinin temel nedenini baz zaaflarna balarlar ve bunu yapar
ken de genellikle hakl olurlar. Bylelikle bayalk ve kudret, liyakatsizlik
ve baar, faydaclk ve onursuzluk fikirleri arasnda tiksinti verici bir kar
m gerekleir.
Demokrasinin Muktedir Olduu Giriimler zerine

Birlik varoluu iin sadece bir defa mcadele etti - Savan balangcndaki coku
-S o n u n d ak i s a kin le m e-A m e rikada zorunlu asker hizmetin veya denizci birlik
lere zorunlu kayt yapmann gl - Neden demokratik bir halk, byk daimi gi
riimlere dierlerinden daha az muktedirdir?

Halkn hakiki iradesini takip eden bir hkmetten bahsettiimi ve sadece

halk adna komuta etmekle yetinen bir hkmetten bahsetmediimi okuyu
cuya vurgulamak isterim.
Halk adna komuta eden despotik bir iktidardan daha dayanlmaz bir ey
yoktur, nk en fazla sayda kiinin iradesine sahip olan ahlki kudreti st
lenen bu iktidar, ayn zamanda tek bir insann sahip olabilecei kararllkla,
abuklukla ve direngenlikle hareket eder.
Ulusal kriz zamannda demokratik bir hkmetin abalarnda ne kadar
muktedir olacan sylemek ounlukla gtr.
imdiye kadar byk demokratik bir cumhuriyet grmedik. 1793te Fran
sada hkm sren oligariye bu ad vermek cumhuriyetlere hakaret olurdu.
Sadece Birleik Devletler bu trden yeni bir grnt sunar.
Zira, Birlikin oluturulduu yarm yzyldan beri onun varl sadece tek
bir defa, Bamszlk Sava srasnda soru konusu edildi. Bu uzun savan
banda yurda hizmet etmek iin olaanst bir coku vard.15 Ama mca
dele uzadka, alldk egoizmin yeniden ortaya ktn gryorduk: Dev
let hzinesine artk para girmiyordu; insanlar artk orduya yazlmyordu;
halk hl bamszlk istiyordu, ama onu elde etme yntemleri karsnda ge
ri ekiliyordu. Bouna vergileri arttrdk ve bouna onlar toplamak iin ye
ni yntemler denedik, der Hamilton Federalistete (no. 12); kamunun bek
lentisi hayal krklna urad ve devlet hzinesi bo kald. Hkmetimizin
demokratik doasna uygun olan ve bitkin durumdaki ticaretin rettii pa
rann azlyla birlemi bulunan demokratik idare formlar, imdiye kadar
dikkate deer tutarlann toplanmas iin yaplan tm abalar gereksiz kld.
Nihayetinde de, farkl yasama organlar bu tr giriimlerin samaln an
ladlar.
Bu dnemden beri, Birleik Devletlerin destekleyecei ciddi tek bir sava
dahi olmad.
O halde, demokrasilerin gerektirdii fedakrlklar deerlendirmek iin,
Amerikan ulusunun, tpk ngilterede olduu gibi, kendi hkmetinin eli

15 Bana g re, b u n lard an b iris i A m e rik a lla rn g eici o larak ay im ekten vazg em esiyd i. n sa n la n n
g e n e llikle yaam larnd an o k a lk a n lk la rn a b a l o ld u k la rn d nen k i ile r, b t n b ir h a l
k n g sterd i i bu b y k ve tu h af fe d a k rlk k a rsn d a ku k u su z a rm la rd r.
ne mallarndan elde ettii gelirin yansn vermeye zorlanaca an veya Fran
sada olduu gibi, nfusunun yirmide birini sava alanna atmak zorunda ka
laca an beklemek gerekirdi.
Amerikada zorunlu askerlik bilinmez; para karlnda insanlar askere
alnrlar. Zorunlu olarak askere alma, Birleik Devletler halknn fikirlerine
o kadar terstir ve alkanlklarna o kadar yabancdr ki bunu asla yasalla-
trmaya cesaret edemeyeceklerini dnyorum. Fransada zorunlu askerlik
olarak adlandnlan ey phesiz vergilerin en andr, ama zorunlu askerlik
olmakszn ktadaki byk bir sava nasl destekleyebilirsiniz?
Amerikallar Ingilizlerin zorunlu bahriye tayfaln da kabul etmediler.
Bizim bahriyemize benzer bir bahriyeleri yoktur. Devletin deniz kuvveti, tp
k ticari denizciler gibi, gnlllk usulne gre silah altna alr.
Zira, bir halkn yukanda belirtilen iki yoldan birisine bavurmakszn b
yk bir deniz savan destekleyebilmesini kavramak kolay deildir: Birlik,
daha nce denizde anyla savam olmasna ramen asla kalabalk bir do
nanmaya sahip olmad ve az saydaki gemiden oluan donanmas ona her za
man ok pahalya mal oldu.
Amerikal devlet adamlannn, eer zorunlu bahriye askerliine veya zo
runlu deniz grevine bavurulmazsa, Birlikin deniz zerindeki neferlerini
korumasnn ok skntl olacan itiraf ettiklerini duyuyorum. Ama hal
k zorunlu bahriye askerliine veya zorunlu deniz grevine ynlendirmek
g bir itir.
zgr halklann tehlike durumunda genellikle zgr olmayan halklardan
son derece byk bir enerji gsterdiklerine itiraz edilemez, ama bu duru
mun zellikle iinde aristokratik unsurlarn egemen olduu zgr halklar
iin doru olduunu dnyorum. Bana yle geliyor ki demokrasi, halk
larn siyasal yaamlarndaki byk frtnalara uzun zaman boyunca mey
dan okumaktan ok, banl bir toplumu ynetmeye veya ihtiya olduun
da apansz ve gl bir aba gstermeye daha elverilidir. Bunun nedeni ba
sittir: nsanlar bir heyecanla kendilerini skntl durumlara ve tehlikelere so
karlar, ama sadece dnceyle bu durumda uzun zaman kalrlar. gdsel
cesaret dediimiz eyde, sandmzdan daha fazla hesap sz konusudur ve
her ne kadar ilk hareketi genel olarak sadece tutkular ynlendirse de, sonu
gereince bu harekete devam ederiz. Geriye kalan kurtarmak iin deerli
olan bir ksm riske atarz.
Zira, demokrasilerde genellikle eksik olan ey ite aydnlanmaya ve de
neyime dayal olan gelecee ynelik bu ak algdr. Halk, akl yrtmek
ten ok hisseder ve eer gncel tehlikeler bykse, korkulacak ey, malu
biyet durumunda halkn kendisini bekleyen byk ktlkleri unutabile
cek olmasdr.
 Demokratik bir hkmetin abalarm, bir aristokrasinin abalarndan da
ha az kalc hale getiren bir baka neden daha vardr.
Halk gelecekten umut edilecek veya korkulacak eyi st snftan daha az
net biimde grr, ama ayn zamanda mevcut ktlklerden st snflardan
farkl bir biimde zarar grr. Kendisini ortaya atan soylunun tehlikeye ma
ruz kalma kadar hret kazanma ans da vardr. Gelirinin byk bir ksmn
devlete veren soylu, zenginliinin salad baz zevklerden de geici olarak
yoksun kalr; ama yoksul iin lmn bir prestiji yoktur ve zengini skntl
duruma sokan vergi ise yoksulda bizzat onun yaam kaynaklarn hedef alr.
Kriz anlarnda demokratik cumhuriyetlerin bu greceli zayfl, Avru
pada byle bir cumhuriyetin kurulmasna kar koyan belki de en byk en
geldir. Demokratik bir cumhuriyetin Avrupal bir halkta kolayca var olabil
mesi iin, bu cumhuriyetin tm dierlerinde de kurulmas gerekebilir.
Demokrasi hkmetinin uzun vadede toplumun reel glerini arttrmak
zorunda olduuna inanyorum; ama bu hkmet, verili bir yer ve zaman
da bir anda aristokratik bir hkmetin veya mutlak bir monarinin topla
d kadar ok gc bir araya getiremez. Eer demokratik bir lke, bir yz
yl boyunca cumhuriyeti bir hkmete boyun emise, bu lkenin yzy
ln sonunda komular olan despotik devletlerden daha zengin, daha kalaba
lk ve daha refah iinde olabileceklerine inanabiliriz. Ama bu yzyl boyun
ca, bu despotik devletler tarafndan igal edilme riskini birok defa yaam
olabileceklerdir.

Amerikan Demokrasisinin Genel Olarak

Kendisi zerinde Uygulad ktidar zerine

Amerikan halk, sadece uzun vadeli eylere rza gsterir ve kimi zaman kendisi iin
faydal olan eyleri reddeder-A m erikallarn telafi edilebilir hatalar yapma yetileri.

Demokrasinin, gelecek iin imdinin ihtiyalarnn nn kesme ve tutku

lar alt etme konusunda yaad glk, Birleik Devletlerde en kk me
selelerde bile fark edilir.
Dalkavuklarla evrili olan halk, onlar alt etmeyi glkle baarr. Kendi
sinin yoksullamasn veya maddi skntya girmesini gerektiren her neride,
bu nerinin onun aklna yatan bir amac da olsa, halk neredeyse her zaman
ncelikle bu neriyi reddeder. Hakl olarak, Amerikallarn yasalara ynelik
gsterdikleri itaati veriz. Buna Amerikada yrrlkteki yasalarn halk ta
rafndan ve halk iin yapldn da eklemek gerekir. O halde, Birleik Dev
letlerde yasa, her yerde kendisini ihlal ederek byk fayda salayan kiile
rin lehine olarak tezahr eder. Bylece, ounluun gncel olarak faydas
nn bulunmadm dnd rahatszlk veren bir yasann etkisiz klnabi
leceine veya byle bir yasaya boyun eilmeyeceine inanmak mmkndr.
Birleik Devletlerde hileli iflaslara ynelik bir yasa yoktur. Byle iflaslar
olmad iin mi yasa yoktur? Hayr, tersine bu tr iflaslar oktur. ounlu
un zihninde mflis bir kii olarak dava almas korkusu, iflasla mahvolma
korkusunu aar ve herkesin bireysel olarak mahkm ettii crmler iin, ka
muoyunun vicdannda bir eit kusurlu hogr oluur.
Gneybatdaki yeni eyaletlerde, yurttalar neredeyse her zaman birbirle
rinden alrlar ve cinayetler durmakszn tekrarlanr. Bunun nedeni, hal
kn alkanlklarnn ok sert olmas ve bu llerde herkesin yasaya g ver
menin faydasn hissetmesi iin aydnlanmann ok az yaygnlam olmas
dr. Burada hl dava amak yerine dello yapmak tercih edilir.
Philadelphiada bir gn bana birisi, Amerikada neredeyse her trl su
un an alkol kullanlmasndan kaynaklandn syledi. Zira alt snflar is
tedikleri kadar alkol tketebilirler, nk alkol ok dk fiyata satlr. Ben
de yle sordum: Alkoll ikiler zerine bir yasa yapmamanzn nedeni ne
dir? Yasa koyucularmz bunu sk sk dnrler, diye cevap verdi, ama bu
zor bir itir. Bir ayaklanmadan korkuyorlar ve ayrca byle bir yasay oylaya
bilecek yelerin yeniden seilemeyecei neredeyse kesin gibidir. O halde,
diye cevap verdim, sizde iki dknleri ounlukta ve halk da alkol kart
lndan holanmyor.
Bunlan devlet adamlarna ilettiinizde, size yle cevap vermekle yetinir
ler: Zamana brakn; kt olan grmek halk aydnlatacaktr ve onlara neye
ihtiyalar olduunu gsterecektir. Bu genellikle dorudur: Demokrasinin,
bir krala veya bir soylular teekklne gre daha fazla yanlma ans vardr,
ama ayn zamanda demokrasi, bir defa aydnla ulatnda daha fazla haki
kate ulama ansn tar, nk demokrasinin bannda halkn menfaatleri
ne kar olan ve akla kar mcadele eden menfaatler genellikle yoktur. Ama
demokrasi hakikate ancak sadece deneyimle ulaabilir ve ok sayda halk
mahvolmakszn hatalarnn sonularn bekleyemez.
O halde, Amerikallann byk ayncal sadece dierlerinden daha aydn
olmalan deildir, ayn zamanda telafi edilebilir hatalar yapma yetisine sahip
olmalandr.
Buna, gemiin deneyimlerinden kolayca yararlanabilmek iin, demokra
sinin nceden belli bir uygarlk ve aydnlanma dzeyine ulam olmas ge
rektiini ekleyebiliriz.
inde temel eitimin ok kusurlu olduu ve karakter olarak her konuda
hatal nosyonlar ne sren, tutku ve cehaletin tuhaf bir kanmm sergileyen
halklar grrz. Bunlar sefaletlerinin nedenini kendileri fark edemezler; bil
medikleri ktlkler altnda ezilirler.
 Bugn artk var olmayan gl Kzlderili uluslarn ikamet ettii usuz bu
caksz blgeleri dolatm; saylan her gn azalan ve yabanl ihtiamlan yok
olan kabilelerde oturdum; soylann bekleyen bu nihai kaderi ngren Kzl
derilileri dinledim. Buna karn, bu talihsiz halklar kanlmaz bir ykmdan
korumak iin yaplmas gereken eyi grmeyen tek bir Avrupal yok iken, bu
halklar bunu grmezler; Kzlderililer her sene etraflann saran ktlkleri
hissederler ve onlar zm reddederek son kiiye kadar can vereceklerdir.
Onlan yaamaya zorlamak iin g kullanmak gerekebilir.
Gney Amerikann yeni uluslannn, srekli yeniden boy veren devrimle-
rin bannda eyrek yzyldan beri ayaklandn grerek arrz ve her gn
doal durumlar olarak adlandrdmz duruma girdiklerini grmeyi bekle
riz. Ama zamanmzda devrimlerin Gney Amerika Ispanyollannn en doal
durumu olmadn kim iddia edebilir? Bu lkede, toplum, kendi abalany-
la iinden kamayaca bir uurumun dibinde rpnr.
Yanmkrenin bu gzel ksmnda ikamet eden halk inatla kendine zarar
vermekle ilgileniyor gibi grnyor; hibir ey onlan bu yoldan saptramaz.
Bitkinlik bir an iin halk dinlendirir ama bu dinlenme daha sonra yeni f
kelere kap aar. Halk bu sefalet ve su arasnda salnan durumda dnd
m zaman, onun iin despotizmin faydal olabileceini dnme eilimin
de oluyorum.
Ama bu iki kelime dncemde asla bir araya gelemeyecek.

Amerikan Demokrasisinin Dileri Yrtme Biimi zerine

VVashington ve Jefferson tarafndan izilen Birleik Devletler'in dileri siyaseti

nin istikameti - Demokrasinin neredeyse her trl doal kusuru, dilerinin yne
tim inde hissedilir, oysa onun yetkinlikleri ise bu ynetimde ok az hissedilir.

Federal anayasann lkenin d menfaatlerinin daimi ynetimini bakana ve

Senatoya teslim ettiini grdk.15 Bu da Birlikin genel siyasetini belli bir
noktaya kadar halkn dorudan ve gndelik etkisinin dna yerletirir. O
halde, Amerikada demokrasinin devletin dilerini yrttn mutlak bir
biimde syleyemeyiz.
Amerikallarn siyasetine bugn takip ettikleri istikameti veren iki kii
vardr: Birincisi Washington ve kincisi Jefferson.
Washington, yurttalara seslendii ve kendisinin siyasal vasiyetini olu
turduu hayranlk uyandran mektubunda yle diyordu:

16 B akan , der anayasa (m adde 2 , k sm 11, ) , Senaton u n fik ri ve rza sn a d ayanarak an lam alar ya
p a r. O k u yu cu , se n at rlerin g re vle rin in a lt y l srdn ve h er b ir eyaletin yasa k o y u cu la r ta
rafn d an se ile n se n at rlerin ik i aam al b ir se im in rn o ld u k la rn gzden k arm a m ald r.
 Y abanc halklarla ticari ilikilerim izi gen iletm ek ve onlarla aram zda olabil
diince az siyasal ba ku rm ak, siyasetim izin ku ral olm ak zorundadr. n ce
den yaptm z anlam alara sadakatle bal kalm am z gerekir am a baka an
lam alar yapm aktan kanm am z gerekir.
Avrupan n kendisine has baz m enfaatleri vardr ve bu m enfaatlerin ya b i
zim kilerle h ib ir ilikisi yok tu r ya da ok dolayl b ir ilikisi vardr. O halde
Avrupa, bize doal olarak yabanc olan kavgalara sk sk girm ek zorundadr.
O nu n siyasetinin deiim lerine yapay balarla tutunm ak, o nu n farkl dostluk
ve dm anlklarna balanm ak ve bunlardan kaynaklanacak savalarda taraf
o lm ak ihtiyatszca hareket etm ek olacaktr.
Bizim ondan uzaklm z ve ayrlm am z farkl b ir istikam eti takip etm em i
ze olanak tanr. Eer tek bir ulu s olm aya, gl b ir h k m et tarafndan y
netilm eye devam edersek, kim sed en k orkacak b ir eyim izin olm ayaca d
nem e ulam am z uzak deildir. B ylelikle, tarafszlm za sayg duyulm as
n salayan bir tavr taknabileceiz: Bizim zerim izden b ir ey kazanm alar
n n im knsz olduunu hissed en sava ulu slar, nedensiz yere bizi k k rt
m aktan korkacaklard r ve biz de, eylem lerim izin rehberi olarak sadece kendi
m enfaatlerim ize ve adaletim ize dayanarak sava veya bar arasnda b ir seim
yapabilecek durum da olacaz.
Byle elverili b ir kon um d an elde ettiim iz avantajlardan ned en vazgee
lim ki? Bize yaban c olan b ir toprak zerinde yerlem ek iin bizim olan bir
topra ned en terk edelim ? K sacas, ken di kad erim izi Avrupan n herhangi
bir ksm nn kaderiyle balayarak, barm z ve refahm z ned en Avrupada
ikam et eden h alklarn tu tku laryla, rekabetleriyle, m enfaatleriyle veya kap
risleriyle kartralm ?
B izim h ak ik i siyasetim iz h ib ir yaban c lkeyle daim i b ir ittifak yapm ak
deildir; en azndan u anda bunu uygulam a zgrlm z var. Bu, var olan
b a llk la rm z n gere in i y erin e getirm em eyi isted i im an lam n a gelm ez.
Drsk her zam an en iyi siyasettir; bu benim hem lke m eselelerind e hem
de zel m eselelerde ayn biim d e uygulanabilir bulduum vecizedir. O halde,
d aha n ced en yaptm z tm anlam alarn gereklerin i sam im i b ir biim d e
uygulam ak zorunda olduum uzu d nyorum , am a baka anlam alar yap
m ann da yararsz ve ihtiyatsz olacana inanyorum . H er zam an ko n u m u
m uza sayg duyulm asn salayacak biim d e harek et edelim . Bizim iin , gei
ci ittifaklar her trl tehlikeyle yzlem em ize olanak salayacaktr.

Washington nceden u gzel ve yerinde fikri aklamt: Baka bir ulu

sa kar sevgi veya nefret duygulan beslemeyi det edinen uluslar adeta kle
olurlar. Onlar kendi nefretlerinin veya sevgilerinin esiridir.
Washington siyasal tutumunda her zaman vecizelere gre hareket etme
yi bildi. Dnyann geri kalan savatayken, lkesindeki bar korumay ba
ard. u temel doktrini yerletirdi: Amerikallarn doru anlalm menfaa
ti, Avrupann i atmalarnda asla taraf olmamaktr.
Jefferson daha da ileri gider ve Birlikin siyasetine u vecizeyi ekler: Ame
rikallar, kendilerine ayrcalk istem ek zorunda kalmamak iin, yabanc
uluslardan asla ayrcalklar talep etmesinler.
Apak doruluuyla kolayca herkesin kavrayabildii bu iki ilke, Birleik
Devletlerin d politikasn son derece basitletirdi.
Avrupann ilerine karmayan Birlikin neredeyse kendisi iin aba gs
terdii d menfaati kalmad, nk Amerikann henz gl komular
yoktur. Kendi konumuyla olduu kadar kendi iradesiyle de eski dnyann
tutkularnn dna yerlemi olan Birlikin, ne bu tutkulardan kendisini ko
rumas ne de onlan benimsemesi gerekir. Yeni dnyann tutkularna gelin
ce, bunlar hl gelecein koynunda sakldr.
Birlik eski balantlarndan kurtulm utur; bylelikle Avrupann eski
halklarnn deneyimlerinden yararlanr, ama bu halklar gibi, gemiten isti
fade etmesi ve imdiki duruma uyum salamas gerekmez. Avrupal halklar
gibi, atalarndan kendisine vasiyet olarak kalan, grkem ile sefaletin, ulusal
dostluklar ve dmanlklarn karm olan devasa miras kabul etmeye mec
bur kalmaz. Birleik Devletlerin d politikas tam olarak bekle ve gr politi
kasdr. Bu politika eylemekten ok kendini saknmaktan ibarettir.
O halde, imdiye gelirsek, Amerikan demokrasisinin devletin dilerini
yrtmeyle ilgili nasl bir ustalk gstereceini sylemek gerekten zordur.
Bu konuda, onun dostlar ve dmanlar kendi yarglarn askya almak zo
rundadrlar.
Bana gelince, unu sylemekte glk ekmem: Toplumun dilerinin
ynetimi konusunda demokratik hkmetler bana dierlerinden kukusuz
daha aa grnyor. Deneyim, teamller ve retimin sonu neredeyse her
zaman demokraside bu gndelik pratik bilgelik eidini yaratmak oluyor.
Yaamn bu kk olaylarnn bilimine de saduyu adn veriyoruz. Saduyu
toplumun olaan ileyii iin yeterlidir. Kendisine eitim verilen bir halkta,
devletin d meselelerine uygulanan demokratik zgrlk, demokratik h
kmetin hatalarnn neden olabilecei ktlklerden daha fazla iyilik retir.
Ama bir halkn baka bir halkla ilikisi her zaman byle yrmez.
D politika, demokrasiye zg niteliklerin neredeyse hibirisinin kulla
nmn gerektirmez; hatta tersine demokraside bulunmayan tm niteliklerin
gelimesini gerektirir. Demokrasi devletin i kaynaklarnn gelimesini ko
laylatrr; rahatl yaygnlatrr ve kamusal tini gelitirir; toplumun fark
l snflarnda yasaya saygy, bir halkn baka bir halka gre konumu ze
rinde sadece dolayl bir etkisi olan her eyi kuvvetlendirir. Ama demokrasi,
byk bir giriimin tm ayrntlarn ancak glkle dzenleyebilir, glk
le plan yapp, tm engelleri atktan sonra onu takip eder. Demokrasi, giz
lice nlemler almaya ve sabrla bunlarn sonularn beklemeye pek mukte
dir deildir. Bunlar, daha ok bir insana veya bir aristokrasiye ait olan nite
liklerdir. Zira, ite bu nitelikler, uzun vadede bir halk veya bir insan ege
men hale getirir.
Tersine, eer aristokrasinin doal kusurlarna dikkat ederseniz, bu kusur
larn neden olduu etki, devletin d meselelerinin ynetiminde neredeyse
hi hissedilmez. Aristokrasiye yneltilen temel ktlk, sadece kendisi iin
almasdr, halk iin deil. D politikada, aristokrasinin halkn menfaatin
den ayr bir menfaatinin olmas ok enderdir.
Demokrasiyi siyasette akldan ok duygulara boyun emeye ve anlk bir
tutkunun tatmini iin uzun zamandr gelitirilmi bir hedefi terk etmeye
ynlendiren eilim, Fransz Devrimi patlad srada Amerikada tam ola
rak grlebilir. Aslnda basit bir akl yrtme, Amerikallarn bugn oldu
u gibi, menfaatlerinin Avrupay kana bulayan bir savaa girmek olmad
n kavramalar iin yeterli oldu ve bylelikle Birleik Devletler hibir zarar
grmedi.
Buna karn halkn Fransaya ynelik sempatisi, ngiltereye sava ilan et
memizi engellemek iin Washingtonun boyun emez karakterinden ve mu
azzam poplaritesinden baka bir ey gerekmedii durumda iddetli bir bi
imde kendisini belli etti. Ve henz, yurttalarn cmert ama dncesiz tut
kularna kar bu byk adamn arbal akl yrterek gsterdii abalar,
az kalsn ondan, her zaman kendisine ayrd tek mkfat, lkesine duydu
u sevgiyi geri alacakt. ounluk, onun siyasetine kar olduunu ilan et
miti; ama imdi halk btnyle onu benimsiyor.17
Eer anayasa ve kamusal itibar, devletin d meselelerini ynetme yetkisi
ni Washingtona vermeseydi, onun ulusun bugn mahkm ettii eyi o d
nemde kesinlikle yapabilecek olduu tamamyla dorudur.
Dnya zerinde gl biimde etkide bulunan, Romallardan Ingilizlere

17 M a rsh a lln V ie de Washington k ita b n n b e in ci c ild in e b a k n z . B irle ik D e v le tle rd e k i g ib i

o lu tu ru lm u b ir h k m ette, der M arsh all (s . 3 1 4 ), en y k se k g re vli, ne kad ar m etanetli o lu r
sa o lsu n , kam uo yu n un b a sksn a u zu n sre engel o lam azd ; b y le lik le a r basan f ik ir , savaa
neden o la b ilir g ib i g rn yo rd u . A sln d a , bu dnem de yap la n kongre to p la n tla rn d a , W ashin-
gtonn T e m silc ile r M e clisin d e ki ounluu kayb e tti i ok s k o larak fa rk e d iliy o rd u . D a r
da, W ashing ton a k a r k u lla n la n d ilin id d eti a n d zeydeyd i: S iya sal b ir to p lan td a, W ashin-
gtonu vatan h a in i A m o ld (s . 2 6 5 ) ile d o la y l o larak karla trm a ya e k in m iy o rla rd . M uhale
fet p a rtisin e bal o la n la r, d er M a rsh a ll (s . 3 5 5 ), id are n in ya n d a la rn n n g ilte re ye itaat eden
a risto k ra tik b ir h iz ip o lu tu rd u k la rn ve bu yan d alarn m o n ariyi k u rm ak iste ye re k n ih aye tin
de Fran san n d m an o ld u k la rn id d ia e d iy o rla rd . yle b ir h iz ip k i, b a n kala rn h isse senetle
rin e unvan o larak sah ip olan y e le ri b ir k sm so ylu lard an o lu u yo rd u . Serm ayeleri zerin d e et
kid e b u lu n ab ile ce k h e r t rl ted birden ok ko rk a n bu so y lu la r, u lu su n o n urun un ve m enfaati
n in red d ed ilm esin i talep e tti i tm h akaretlere d u yarsz k a ly o rla rd .
kadar, byk hedefler ortaya koyup, bunlan takip eden ve uygulayan halk
larn neredeyse hepsi bir aristokrasi tarafndan ynetiliyordu. Buna nasl a
rabiliriz?
Dnyada fikirleri en fazla istikrarl olan rejim aristokrasidir. Halk kitlesi ce
haleti veya tutkularyla batan kanlm olabilir; bir kraln zihnini artabilir
ve projelerinde bocalamasn salayabiliriz; aynca bir kral lmsz de deil
dir. Ama aristokratik bir teekkl, ele geirilmek iin ok saydadr, dnce
siz tutkulann sarholuuna kolayca kendisini kaptrmak iin de az saydadr.
Aristokratik bir teekkl, hi lmeyen salam ve aydn bir insandr.
 AMERKAN TOPLUMUNUN DEMOKRATK HKMETTEN IKARDII
R e e l A va n ta jla r N e le rd r?

Bu blme balamadan nce, bu kitapta birok defa akladm eyi okuyu

cuya yeniden hatrlatmak ihtiyac duyuyorum.
Birleik Devletlerin siyasal yaps, demokrasinin kendi hkmetine vere
bilecei biimlerden birisidir; ama tm Amerikan kurumlann, demokratik
bir halkn kabul etmek zorunda olduu tek ve en iyi kurumlar olarak gr
myorum.
O halde, Amerikallarn demokratik hkmetten kard iyilikleri gste
rerek, byle avantajlarn sadece ayn yasalarn yardmyla elde edilebilecei
ni iddia etmekten ve de dnmekten uzam.

Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altnda Yasalarn Genel Eilimi ve

Yasalar Uygulayanlarn Gdleri zerine

Demokrasinin zararlar bir anda grnr - Avantajlar ise sadece uzun vadede fark
e d ilir-A m e rik a n demokrasisi genellikle acemidir, am a yasalarnn genel eilimi
fay d ald r-A m erik an demokrasisinde kamu grevlilerinin, herkesin menfaatinden
farkl olan daimi menfaatleri yoktur. Bundan kan sonu.

Demokratik hkmetin zararlar ve zayflklar kolayca grlr; apak ol

gularla bunlar kantlarz, oysa bu hkmetlerin faydal etkileri farkna va
rlmayacak ekilde ve sanki st kapal biimde gerekleir. Bu hkmetin
eksiklikleri ilk bakta gze arpar, ama onun olumlu vasflan sadece uzun
vadede kefedilir.
Amerikan demokrasisinin yasalan genellikle eksik kalm veya tamamlan-
mamtr; bu nedenle bu yasalarn kazanlm haklar ihlal ettii veya tehli
keli olanlar tasdik ettikleri olur: Ne kadar iyi olursa olsunlar, bunlarn sk
sk olmas byk bir musibete neden olabilir. Bunlarn hepsi ilk bakta dik
kat eker.
O halde Amerikan cumhuriyetlerinin iyi durumda olmalar ve gelimele
ri neden kaynaklanr?
Yasalarda, yasalarn takip ettii amac, bu amaca doru ilerlerken kullan
dklar yntemden zenli bir biimde ayrmamz gerekir: Yasalarn mutlak
iyiliini, sadece greceli olan iyilikten ayrmak gerekir.
Varsayalm ki, yasa koyucunun amac, ounluun menfaatlerinin aleyhi
ne olarak kk bir aznln menfaatini kolaylatrmak olsun; bu yasa ko
yucu en ksa zamanda ve mmkn olduunca az abayla sonu alacak bi
imde yarg ve hkmlerini dzenler. Yasa, iyi yaplmtr ama amac kt
dr ve bizzat etkisiyle orantl olarak tehlikeli olacaktr.
Demokrasinin yasalar genellikle en fazla sayda kiinin iyiliine ynelik
tir, nk bu yasalar, tm yurttalarn ounluundan trerler ve bu oun
luk da yanlabilse de, kendisine kar bir menfaati olamaz.
Tersine aristokrasinin yasalar ise, zenginlii ve iktidar az sayda kiinin
elinde toplamaya eilimlidir, nk aristokrasi her zaman doas gerei bir
aznlk oluturur.
O halde, yrrlkteki yasalarda demokrasinin maksadnn aristokrasinin
maksadndan beeriyet iin daha faydal olduunu genel bir biimde syle
yebiliriz.
Ama demokrasinin avantajlan burada biter.
Aristokrasi, yasama bilimi konusunda demokrasinin olamayaca kadar
ok ustadr. Kendi kendisini kontrol altnda tutan aristokrasi, geici itkile
re bal kalmaz ve onun, uygun koullar ortaya kncaya kadar olgunlatr
d uzun vadeli tasarlar vardr. Aristokrasi, bilge bir biimde ilerler ve tm
yasalarnn kolektif gcn ayn zamanda tek bir noktaya doru ynlendir
me sanatn iyi bilir.
Demokrasi iin ise durum byle deildir: Onun yasalan neredeyse her za
man eksik kalm veya yersizdir.
O halde demokrasinin aralar, aristokrasininkilerden daha kusurludur:
Demokrasi genellikle, istemeksizin, kendisine kar alr; ama amac da
ha yararldr.
Doas kt yasalarn geici etkilerine katlanacak ekilde organize edil
mi ve yasalarn genel eilim inin sonucunu mahvolmakszm bekleyebile
cek bir toplum veya siyasal teekkl tahayyl ediniz; demokratik hkme
tin, tm kusurlarna ramen, bu toplumu gelitirmeye ok elverili olduu
nu greceksiniz.
 Birleik Devletlerde tam olarak olan ey budur; daha nce baka yerde
sylediimi burada yeniden tekrar ediyorum: Amerikallarn byk ayrcal
, telafi edilebilir hatalar yapabilmelerindedir.
Kamu grevlileriyle ilgili de benzer bir ey syleyeceim.
Amerikan demokrasisinin, iktidar emanet ettii insanlarn seiminde sk
sk yanldn fark etmek kolaydr; ama devletin bu insanlarn elinde neden
gelitiini sylemek o kadar kolay deildir.
ncelikle, demokratik bir devlette, ynetenlerin daha az gvenilir veya
daha az becerikli, ynetilenlerin ise daha aydn ve daha dikkatli olduklar
na dikkat ediniz.
Demokrasilerde, kendi ileriyle olduu gibi kamusal meselelerle de dur
makszn megul olan ve [ynetenlerin] haklarn kskanan halk, temsilci
lerin kendi menfaatleri tarafndan belirlenen hattan dar kmalarna en
gel olur.
Demokratik bir st dzey grevli, iktidar baka bir st dzey grevliden
daha kt kullansa da, onun genel olarak daha ksa sre iin iktidar elinde
tuttuuna daha dikkat ediniz.
Ama bundan daha genel ve daha tatmin edici bir neden daha vardr.
Kukusuz, ynetenlerin erdemli veya kabiliyetli olmalar uluslarn iyili
i iin nemlidir; ama ynetenlerin, ynetilenler kitlesine kart menfaatle
rinin olmamas onlar iin belki de daha fazla nemlidir; nk bu durum
da, erdemler neredeyse yararsz, kabiliyetler de lmcl hale gelebilecektir.
Ynetenlerin, ynetilen kitleye kart veya onunkinden farkl menfaatle
re sahip olmamasnn nemli olduunu syledim; ama ynetenlerin, tm y
netilenlerin menfaatlerine benzer menfaatlere sahip olmalarnn nemli ol
duunu hi sylemedim, nk byle bir eyle karlaldn imdiye ka
dar grmedim.
Toplumu oluturan tm snflarn geliimim ve refahn ayn biimde ko
laylatran bir siyasal formu imdiye kadar kefedemedik. Bu snflar, ayn
ulusun iinde neredeyse farkl uluslar gibi var olmaya devam ettiler. Dene
yim de, tm snflarn kaderini btnyle ilerinden birinin eline vermenin,
bir halk baka bir halkn kaderi konusunda sz sahibi yapmakla neredey
se ayn dzeyde tehlikeli olduunu kantlad. Sadece zenginler egemen ol
duunda, yoksullarn menfaatleri her zaman tehlike altna girer ve yoksul
lar yasalar yaptklarnda ise, zenginlerin menfaatleri byk risk altna girer.
O halde demokrasinin avantaj nedir? Demokrasinin reel avantaj, sylendi
i gibi, herkesin refahn salamas deildir, ama sadece en ok sayda olan
larn rahatlna hizmet etmesidir.
Birleik Devletlerde kamusal meseleleri yrtmekle grevlendirilenler ge
nellikle, aristokrasinin iktidara tad insanlardan kabiliyet ve ahlk asm-
dan daha aa dzeydedirler. Ama onlarn menfaatleri, yurttalarn oun
luuyla birleir ve zdeleir. O halde, bu kiiler, sk sk sadakatsiz olabilir
ve byk hatalar yapabilirler ama asla sistematik biimde bu ounlua d
man bir eilim iinde olmazlar ve hkmeti ayrcalkl ve tehlikeli bir yne
doru ynlendiremezler.
Ayrca, demokrasilerde, st dzey bir grevlinin kt idaresi, sadece bu
ynetimin srd ksa sre boyunca etkisini hissettiren izole bir olgudur.
Yozlama ve kabiliyetsizlik, insanlar kendi aralarnda daimi bir biimde
balayabilecek mterek menfaatler deillerdir.
Yozlam veya kabiliyetsiz bir st dzey grevli, giriimlerini baka bir
grevlininkiyle, o da dieri gibi yozlam ve kabiliyetsiz olduu iin birle-
tiremeyecektir ve bu iki kii, yozlama ve kabiliyetsizlii gelecek kuaklarda
gelitirmek iin asla uyumlu biimde alamayacaklardr. Tersine, birisinin
ihtiras ve dalavereleri dierinin maskesini drmeye hizmet edecektir. De
mokrasilerde, st dzey grevlinin kusurlar genellikle tamamen kiiseldir.
Ama aristokratik hkmetlerde kamu grevlileri, genellikle kendi menfa
atlerinden farkl olan ve ounluun menfaatiyle kimi vakit btnleen bel
li bir snfn menfaatini gderler. Bu menfaat, bu kiiler arasnda mterek
ve kalc bir ba oluturur; onlar, ounluun mutluluunu her zaman he
deflemeyen bir amaca doru tm abalarn birletirmeye ve btnletirme
ye davet eder: Bu menfaat sadece ynetenleri birbirlerine balamakla kal
maz, ayn zamanda ynetenleri, ynetilenlerin nemli bir ksmyla da bir
letirir; nk yurttalarn ou, herhangi bir i stlenmeksizin, aristokra
sinin parasdr.
O halde, aristokratik bir st dzey grevli, toplumda daimi bir destekle
karlar ve ayn zamanda hkmetten de destek grr.
Aristokrasilerde, st dzey grevlileri adalarnn bir ksmnn menfaa
tiyle birletiren bu mterek hedef, onlar destekler ve adeta gelecek nesille
rin hedefine tabi klar. Bu grevliler imdi olduu kadar gelecek iin de al
rlar. O halde, aristokratik st dzey grevli, ayn anda hem ynetilenlerin
tutkular, hem kendi tutkular ve hem de diyebilirim ki adeta gelecek kuak
larn tutkular tarafndan ayn noktaya doru itilir.
Bu grevlinin direnmemesine nasl arrz? Aristokrasilerde, genellikle
snf tininin yozlamam olan kiileri bile kkrttn ve bu kiilerin haber
sizce toplumu yava yava kendi kullanmlarna elverili duruma getirdikle
rini ve kendi nesilleri iin toplumu hazrladklarn grrz.
ngiltere kadar liberal ve lkenin hkmetine bylesine saygdeer ve
bylesine aydn insan srekli biimde kazandrm olan bir aristokrasinin
daha nce var olup olmadn bilmiyorum.
Buna karn, ngiliz yasama organnda yoksulun hayrnn, zenginin hayn
uruna ve ounluun haklarnn birka kiinin haklan uruna kurban edil
diini kabul etmek kolaydr: Gnmz ngilteresi kendi iinde, an zen
ginlii ve kudreti ile erefinin ayn dzeyde emsali olan sefaleti bir arada top
lam durumdadr.
Kamu grevlilerinin yceltecekleri herhangi bir snfsal menfaati tama
dktan Birleik Devletlerde, hkmetin genel ve daimi ileyii -ynetenler
genellikle beceriksiz ve kimi zaman hor grlecek dzeyde olsalar d a- yar
dmsever mahiyettedir.
O halde, demokratik kurumlann temelinde, insanlar tm kusurlanna ve
ya hatalarna ramen genel refah amacna doru ynelten gizli bir eilim var
dr, oysa aristokratik kurumlarda, tm yetenek ve erdemlere ramen, kimi
zaman insanlan dierlerinin sefaletine katkda bulunmaya iten gizemli bir
heves bulunur. te bu nedenle, aristokratik hkmetlerde kamu grevlile
rinin istemeksizin ktlk yapmas, demokrasilerde ise kamu grevlilerinin
dnmeksizin iyilie neden olmas sz konusu olabilir.

Birleik Devletlerde Kamusal Tin zerine

gdsel vatan sevgisi - Akl banda yurtseverlik - Bunlarn farkl zellikleri - Bi

rincisi yok olduu zaman, halklar kincisine doru tm gleriyle ynelmek zorun
d a d r - Buna ulamak iin Amerikallarn gsterdii abalar - lkenin menfaatine
skca bal olan bireyin menfaati.

Temel olarak akl banda, karsz ve tarif edilemez bir duyguda kayna
n bulan vatan sevgisi, insann gnlyle doduu yer arasnda ba kurar. Bu
igdsel sevgi, eski detlere ynelik beeniyle, atalara sayg ve gemi an
larla kantnlr. Bu sevgiyi deneyimleyenler, babamzn evini sevdiimiz gi
bi, lkelerine candan balanrlar. Onun tadn kardktan sakinliini sever
ler; iine doduklar bu yerin sessiz alkanlklarna tutunurlar; kendileri
ne anlatlan hatralara balanrlar ve burada itaat ederek yaama durumun
da bile bir eit dinginlik bulurlar. Bu vatan sevgisi genellikle dinsel azim
le yceltilir ve bylece bu sevginin mucizelere neden olduunu grrz. Bu
sevginin kendisi bir eit dindir; hi akl yrtmez, inanr, hisseder ve ey
ler. Baz halklar adeta vatan kiiselletirdiler ve onu prenste somutlatrd
lar. O halde, yurtseverlii oluturan duygularn bir ksmn prense nakletti
ler; onun baanlanndan gururlandlar ve kudretine gvendiler. Eski monar
i egemenliinde, Franszlann taahht altna girmeksizin hkmdann keyf
ynetimine kendilerini teslim etmekten bir eit zevk duyduktan ve gurur
la yle syledikleri bir zaman olmutu: Dnyann en kudretli kralnn h
kmdarl altnda yayoruz.
 Yeterince dnlmemi ter trl tutku gibi, bu vatan sevgisi de, kalc gi
riimleri deil de, yce ve geici giriimleri cesaretlendirir. Kriz annda dev
leti koruduktan sonra bu sevgi, lkeyi bar iinde yok olmaya brakr.
Halklar teamllerinde yaln ve inanlarnda dayankl olduklarnda, top
lum meruluu yadsnmayan eski tip ilikiler zerine uysal biimde dayan
d zaman, bu igdsel yurt sevgisinin egemen olduunu grrz.
Bu sevgiden daha rasyonel olan bir baka sevgi vardr; ondan daha az y
rekli, belki daha az cokuludur, ama daha verimli ve daha kalcdr. Bu sev
gi aydnlanmadan doar, yasalarn yardmyla geliir, haklarn uygulamaya
gemesiyle byr ve kiisel menfaat ile kartrldnda adeta sona erer. [Bu
sevgiye sahip olan] kii, lkesinin rahatlnn kendi rahatl zerinde yap
t etkiyi kavrar; yasann bu rahatl retme konusunda kendisine yardmc
olduunu bilir ve lkesinin refahyla ncelikle kendisine faydal bir ey ola
rak ve sonra da kendi eseri olarak ilgilenir.
Ama kimi vakit halklarn yaamnda, eski alkanlklarn deitii, teaml
lerin ykld, inanlarn sarsld, hatralarn saygnlnn ortadan kaybol
duu ve yine de aydnlanmann tamamlanmad ve siyasal haklarn gven
ce altna alnmad veya snrlandrld anlar vardr. Bylece insanlar sa
dece zayf ve kukulu bir k altnda yurtlarn fark edebilirler; yurtlarn ar
tk onlara gre ruhsuz bir toprak haline gelmi olan lkeyle, boyunduruk
olarak deerlendirmeyi rendikleri atalarnn detleriyle, kuku duydukla
r dinle, kendilerinin yapmadklar yasalarla, ekindikleri ve kmsedikle
ri yasa koyucularla tanmlamazlar. O halde, yurtlarn hibir yerde, ne ken
dine has zellikleri altnda, ne de baka zellikler altnda grmezler ve dar
grl ve aydnlktan yoksun bir egoizmin iine kapanrlar. Bu insanlar ak
ln egemenliini kabul etmeksizin nyarglardan kurtulurlar; onlarda ne mo
narilerdeki gibi igdsel yurt sevgisi vardr, ne de cumhuriyetlerdeki gi
bi akl banda yurt sevgisi. Ama ikisi arasnda, karkln ve sefaletin ba
rnda kalmlardr.
Bu durumda yaplmas gereken nedir? Geri dnmek. Ama insanlar ocuk
luklarndaki masum zevklerine geri dnemedikleri gibi, halklar da genlik
lerindeki duygulara geri dnemezler. Buna zlebilirler ama bu duygula
r yeniden douramazlar. O halde, ileri gitmek ve halkn nazarnda bireysel
menfaat ile lkenin menfaatini birletirmek konusunda acele etmek gerekir,
nk herhangi bir karlk beklemeyen yurt sevgisi yok olduunda bir da
ha geri gelmez.
Bu sonuca ularken, siyasal haklan bir anda tm insanlara vermek zorun
da olduumuzu kesinlikle iddia etmiyorum; ama en etkili ve bizim iin belki
de tek yolun insanlar yurtlannn kaderiyle ilgilenmeye yani lkenin yne
timine katlmaya itmek olduunu sylyorum. Gnmzde, bana yle ge
liyor ki siyasal haklarn ilerlii yurttalk tininden ayrlamaz durumdadr.
Bundan sonra Avrupada yurttalarn saysnn haklarn yaylmasyla orantl
olarak artacan veya azalacan dnyorum.
Halk igal ettikleri topraklar zerine daha yeni yerleen; detlerini ve ha
tralarn buraya tamayan; halknn birbirlerini tanmakszn birbirleriyle
burada karlat ve tek kelimeyle syleyecek olursak adeta yurt gds
nn g bela var olduu Birleik Devletlerde, herkesin kentinin, kantonu
nun ve eyaletinin meseleleriyle tamamen kendisinin meselesiymi gibi ilgi
lenmesinin nedeni nedir? Burada herkes kendi alannda toplumun ynetimi
ne aktif biimde katlr.
Birleik Devletlerde halktan insanlar, genel refahn kendi mutluluklar
zerinde yapt etkiyi, bylesine basit ama buna karn halklarn pek farkn
da olmadklar bu fikri anladlar. stelik, bu refah kendi eserleri olarak de
erlendirmeye de altlar. O halde, [Birleik Devletler halk] kamusal zen
ginlikte kendi servetlerini grr ve sadece dev gerei veya gururla deil, ne
redeyse diyebilirim ki tamahkr biimde devletin iyilii iin alr.
Yukarda ifade edilenlerin hakikatini gstermek iin, Amerikallarn ku
ramlarn ve tarihini incelemeye ihtiyacmz yoktur; teamller bunu size ye
terince gsterir. Bu lkede olan her eyin paras olan Amerikal, [bu lkey
le ilgili] eletirdiimiz her eye kar savunma yapmann kendi menfaatine
olduuna inanr. nk saldrdmz sadece kendi lkesi deildir, ayn za
manda kendisidir: Bylelikle onun ulusal guranun her trl kurnazla ba
vurduunu ve ocuksu bir bireysel kibre sndn grrz.
Amerikallarn bu hrn yurtseverliinden daha rahatszlk verici ba
ka bir yaam deneyimi yoktur. Yabanc, eer kendisine baz eyleri eletir
me olana verilseydi, Amerikada ok fazla eyi vmeye muvafakat gstere
bilirdi; oysa [byle bir eletiri] Amerikallarn mutlak biimde reddettii bir
eydir.
O halde Amerika bir zgrlkler lkesidir. Yabanc olan kii burada kim
seyi krmamak iin, bireyler, devlet, hkmet, kamusal giriimleri, zel giri
imler, nihayetinde belki de hava ve toprak dnda karlat her ey hak
knda zgr biimde konumamak zorundadr; bu durumda sanki kendileri
bunlann olumasna katkda bulunmu gibi, hepsini savunmaya hazr Ame
rikallar bulabilirsiniz.
Gnmzde, herkesin yurtseverlii ile az saydaki kiinin hkmeti ara
snda karar vermek ve bunlardan birisi arasnda seim yapmak gerekir, n
k birincisinin salad toplumsal g ve etkinlikler, kincisinin kimi vakit
neden olduu sknet garantisi ile birleemez.
Birleik Devletlerde Haklar desi zerine

Haklar zerine fikri olmayan byk halklar yoktur - Hangi yolla hak idesi halka ve
rilir? - Birleik Devletlerde haklara sayg - Bunun kayna nedir?

Genel erdem idesinden sonra, haklar idesinden daha gzel bir ey veyahut
bunlarn kaynamasndan daha gzel bir ey bilmiyorum. Haklar idesi, erde
min siyasal dnyaya girmi versiyonundan baka bir ey deildir.
nsanlar, ite bu haklar idesiyle zgrln ktye kullanlmas ve ti
ranlk denilen eyi tanmladlar. Bu ide tarafndan aydnlanan herkes ks
tah olmakszn kendisini bamsz olarak aa vurabilir ve bayalamak-
szn itaat edebilir. iddete itaat eden insan boyun eer ve kendisini k
k drr; ama kendi benzerine tand emir verme hakkna tabi oldu
u zaman, neredeyse kendisine emir verenden bile daha st dzeye yk
selir. Erdemsiz byk insan yoktur; haklara sayg duymakszn da byk
halk olunmaz: Hatta diyebiliriz ki bu durumda toplum bile yoktur; nk
sadece gle birbirine balanan rasyonel ve akll varlklar btnnn an
lam var mdr?
Gnmzde, haklar idesini insanlarn kafasna sokan ve adeta onlarn
duyularna aan yolun ne olduunu kendime soruyorum ve sadece tek bir
yol gryorum. Bu belli haklarn banl biimde kullanmn herkese ver
mektir: Bu yolu, beer varlklar olan ocuklarda gle ve deneyimle gre
biliriz. ocuk d dnyada hareket etmeye baladnda, igds onu et
rafnda karlat her eyi kullanmaya iter; bakalarnn mlkiyeti ve hat
ta varoluun mlkiyeti zerine bir fikri yoktur; ama nesnelerin deerlerin
den haberdar olduu ve kendisinin de bu nesnelerden mahrum kalabilece
ini kefettii lde, daha ihtiyatl davranr ve dierlerinin kendisinden
sayg duymasn istedii eyler konusunda kendisi de dierlerine sayg duy
maya balar.
Oyuncaklar araclyla ocuun bana gelen ey, daha sonra sahip oldu
u tm nesnelerle ilgili olarak insann bana gelir. Neden en lsndan de
mokratik lke olan Amerikada kimse, genel olarak mlkiyete kar Avru
pada genellikle ses getiren ikyetleri dile getirmiyor? Bunu sylemeye ge
rek var m? Amerikada hi proleter yoktur. Herkesin koruyaca bir zel
mlk vardr ve herkes ilkesel olarak mlkiyet hakkn tanr.
Siyasal dnyada da ayn ey geerlidir. Amerikada halktan insan, siyasal
haklara sahip olduu iin bu haklar zerine st dzey bir fikre sahiptir ve
kendi siyasal haklan inenmesin diye bakasnnkilere saldrmaz. Oysa Av
rupada halktan kii egemen otoriteyi bile hesaba katmazken, Amerikal en
alt dzeydeki grevlinin iktidanna ikyet etmeksizin rza gsterir.
 Bu hakikat halklarn var olma biimlerinin en kk ayrntlarnda bile
ortaya kar. Fransada sadece toplumun st snflarna ayrlm ok az zevk
vardr: Yoksul, zenginin girebildii neredeyse her yere kabul edilir; bylelik
le onun nazik bir biimde davrandn ve paylat zevklerden faydalanan
herkese sayg duyduunu grrz. Zenginlerin iktidar tekellerinde bulun
durmak gibi ayrcalkl isteklere sahip olduu ngilterede, yoksul, zenginle
rin zevklerine hitap eden bir yere gizlice girmeyi baard zaman, onun ma
nasz zararlar vermeyi sevmesinden yaknrz: Neden buna aryoruz ki?
Onun kaybedecek hibir eyi olmadna dikkat etmek gerekir.
Tpk mallarn bltrlmesi genel olarak mlkiyet hakk idesini herke
sin erimine verdii gibi, demokratik hkmet de, siyasal haklar idesini en alt
dzeydeki yurttalara kadar indirir. Bence bu, demokratik hkmetlerin en
deerli faziletlerinden birisidir.
Tm insanlara siyasal haklar kullanmay retmenin kolay bir ey oldu
unu sylemedim; sadece, bu olabildiinde, bunun etkilerinin muazzam ol
duunu syledim.
Buna unu ekliyorum: Eer byle bir giriim belli bir ada denenmek zo
rundaysa, bu a bizimkidir.
Dinlerin zayfladn ve ilahi haklar mefhumunun yok olduunu gr
myor musunuz? Teamllerin bozulduunu ve bunlarla birlikte ahlki hak
mefhumunun da snmlendiini fark etmiyor musunuz?
Her tarafta itikatlarn muhakemeye, duygulann da hesaplara yerlerini b
raktklarn fark etmiyor musunuz? Eer dnya apndaki bu sarslmann or
tasnda, beer yreklere tek deimez zellik olarak kendisini sunan kiisel
menfaatle haklar idesini balamay baaramazsanz, dnyay ynetmek iin
korku dnda baka ne bulabilirsiniz?
O halde, bana yasalarn zayf ve hkmetlerin alkantl, tutkularn youn
ve erdemlerin kudretsiz olduklarn, bu durumda da demokratik haklan art
trmay dnmemek gerektiini sylediklerinde, ben onlara yle cevap ve
riyorum: te tam da bu olgular nedeniyle bu haklar arttrmay dnmek
gerekir ve aslnda bunun toplumlardan daha ok hkmetleri ilgilendirdii
ni dnyorum, nk hkmetler yok olup gider ama toplum yok olmaz.
Aynca, Amerika rneini suistimal etmek istemiyorum.
Amerikada halk, siyasal haklan kt kullanmann kendileri iin zor oldu
u bir dnemde bu haklara sahip oldular, nk yurttalar az saydayd ve
basit teamlleri vard. Amerikallar byyerek sanki demokratik kuvvetleri
arttrmadlar; daha ok demokratik alanlan genilettiler.
Bir halka, o zamana kadar mahrum olduu siyasal haklan verdiimiz ann
zorunlu bir kriz an deil de, tehlikeli bir kriz an olduu kukusuzdur.
ocuk, yaamn bedelini fark etmezse, lme neden olur; birisinin kendi
mlkiyetine saldrabileceini anlamakszn bakasnn mlkiyetini ele gei
rir. Halktan insan, kendisine siyasal haklar verildii anda, kendi haklar a
sndan, doa karsnda bulunan ocukla ayn durumda bulunur ve bu, u
nl szn insana uygulanmasdr: Homo puer robustus.1
Bu hakikat Amerikada kefedildi. Yurttalarn eskiden beri haklarnn ta
dn kard devletlerde yurttalar bu haklar kullanmay en iyi biimde de
bilirler.
Bunu ok fazla sylemeye gerek yok: Tm mucizeler arasnda zgr olma
sanatndan daha verimli olan baka bir ey yoktur; ama zgrln renil
mesi kadar zor baka bir ey de yoktur. Despotizmde ayn ey sz konusu de
ildir. Despotizm genellikle kendisini sknt duyulan tm ktlklerin ona
rcs olarak sunar; o, iyi yasay destekler, mazlumlan savunur ve dzeni ku
rar. Halklar, despotizmin dourduu anlk refahn iinde uykuya dalarlar ve
uyandklarnda sefil durumdadrlar. Tersine zgrlk genellikle frtnalarn
barnda ortaya kar, sivil uyumazlklar arasndan zahmetle kurulur. An
cak zgrlk eskide kaldnda onun deerini fark edebiliriz.

Birleik Devletlerde Yasalara Sayg zerine

Amerikallarn yasalara saygs - Yasalara ynelik hissettikleri babacan sevgi -

Yasann kuvvetinin arttrlm as konusunda herkesin tad kiisel menfaat.

Yasann yazlmasnda dorudan veya dolayl olarak tm halk grevlendir

mek her zaman mmkn deildir; ama bu yaplabilir olduu zaman, yasann
bundan byk bir otorite kazandn reddedemeyiz. Genellikle yasamann
faziletine ve bilgeliine zarar veren halka dayal bu kken, tuhaf biimde ya
sann kudretine katk salar.
Bir halkn genel irade deyiminde inanlmaz bir g vardr. Bu g apak
biimde kefedildii zaman, buna kar mcadele etmek isteyenlerin tahay
ylleri bile bu gten etkilenmi bulunur.
Bunun doruluu en iyi partilerde grlr.
Sonuta partilerin yapabildikleri her yerde ounlua itiraz ettiklerini g
rrz. Oy kullananlar arasnda ounlua sahip olmadklan zaman, partiler
oy kullanmayan kiiler arasnda ounluu kazanmaya alrlar; bunlar ara
snda da onu yakalayamaynca, oy kullanma hakk olmayanlar arasnda o
unluu bulurlar.
Birleik Devletlerde, kleler, hizmetkrlar ve kentler tarafndan bakm
stlenilen yoksullar dnda, semen olmayan ve bylece yasaya dolayl ola
rak katkda bulunmayan kimse yoktur. O halde yasaya saldrmak isteyenle
1 tn san g rb z b ir o cu ktu r - .n .
rin, aka u iki eyden birisini yapmas gerekir: Ya ulus fikrini deitirme
leri veya ulusun iradesini ayaklar altna almalar gerekir.
Bu ilk aklamaya u daha dorudan ve daha etkili aklamay ekleyin: Bir
leik Devletlerde her bir kii kendi kiisel menfaatini herkesin yasaya boyun
emesi olgusunda bulur; nk bugn ounluun paras olmayan kii bel
ki yarn o dzeyde olacaktr ve imdi yasa koyucunun iradesine ynelik ola
rak aka gsterdii bu sayg, belki yaknda kendi iradesi iin gerekli olabi
lecektir. Yasa ne kadar can skc olursa olsun, Birleik Devletlerin sakini s
knt ekmeksizin buna boyun eer, nk bu yasa sadece ounluun eseri
deildir, ayn zamanda bizzat kendi eseridir de; bu sakin, yasay kendisinin
de taraf olduu bir anlama asndan deerlendirir.
O halde, Birleik Devletlerde yasay doal bir dman olarak gren ve ona
sadece korku ve pheyle yaklaan ok sayda ve her zaman kavgac bir kit
le gremezsiniz. Tersine tm snflarn lkeyi idare eden yasamaya ynelik
byk bir gven gsterdiini ve ona kar bir eit babacan sevgi besledii
ni fark edersiniz.
Tm snflar derken yanlyorum. Amerikada, Avrupal kuvvetler skala-
s alt st olduundan, zenginler Avrupadaki yoksullarn durumuna benzer
bir konumda bulunurlar. Yasaya meydan okuyanlar genellikle onlardr. u
nu baka bir yerde sylemitim: Demokratik hkmetin reel avantaj, kimi
zaman iddia edildii gibi, herkesin menfaatini garanti altna almasnda deil
dir, en ok sayda olanlarn menfaatini korumasndadr. Yoksulun hkmet
ettii Birleik Devletlerde zenginler her zaman iktidarn kendilerine kar
suistimal edilmesinden korkarlar.
Zenginlerin bu ruh eilimi suspus olmu bir honutsuzluk dourabilir;
ama toplum bundan dolay iddetli bir biimde karmad. nk zenginin
yasamaya gvenmesini engelleyen neden, ayn zamanda zenginin onun buy
ruklarna kar meydan okumasna da engel olur. Zengin olduu iin yasa
y yapamaz, servet sahibi olduundan yasay ihlal etmeye cesaret edemez.
Uygar uluslarda genellikle sadece kaybedecek hibir eyi olmayanlar isyan
eder. O halde, demokrasinin yasalar her zaman hrmete layk deillerse de,
her zaman onlara sayg duyulur. nk genel olarak yasalar ihlal edenler,
kendilerinin yapt ve faydaland yasalara itaat etmemezlik edemezler.
Bunlara uymayarak menfaat salayabilecek olan yurttalar da, yasa koyucu
nun sradan iradesine zellikleri ve konumu gerei boyun emekle ykm
ldrler. Zaten, Amerikada halk, sadece kendi eseri olduu iin yasaya itaat
etmez, ayn zamanda ans eseri kendisine zarar verdiinde onu deitirebi
lecei iin ona itaat eder. Ona ncelikle kendisine dayatlan bir ktlk ola
rak, sonra da geici bir ktlk olarak boyun eer.
Birleik Devletlerde Siyasal Teekkln Tm Ksmlarnda Hkim Olan Etkinlik
ve Bunun Toplum zerinde Yapt Etki

Birleik Devletlerde hangi siyasal etkinliin hkim olduunu, burada zgrlkle mi

yoksa eitlikle mi karlaldn kavramak ok z o rd u r-Y a s a koyucular durmak
szn kkrtan byk hareket, sadece evrensel bir hareketin bir epizodu ve deva
m d r-A m e rik a lla rn sadece kendi ileriyle megul olmak konusunda yaadklar
glk - Siyasal heyecan sivil toplumda yaygndr - Amerikallarn endstriyel ak-
tiviteleri ksmen bu nedenden kaynaklanr-Toplum un demokratik hkmetten
kard dolayl avantajlar.

zgr bir lkeden zgr olmayan bir lkeye getiimiz zaman, tuhaf bir
manzarayla karlarz: Orada her ey etkin ve hareket halindedir, burada
ise her ey sakin ve duraandr. Birisinde sorun sadece iyileme ve ilerleme
dir; dierinde ise, servetini kazanm olan toplumun bunun tadn karmak
iin sadece dinlenmeyi istediini syleyebiliriz. Buna karn, mutlu olmak
iin bu kadar ok alkantl durumda olan lke, genellikle kaderinden mem
nun grnen lkeden daha ok zengindir ve daha ok refah iindedir. kisi
ni karlatrdmzda, birincisinde bu kadar ok yeni ihtiyacn her gn na
sl hissedildiini kavramakta zorlanrz, oysa kincisinde bu tr ihtiyalarn
ok az ortaya ktn grrz.
Eer bu gzlem, monariyi koruyan zgr lkeler ve aristokrasinin hkim
olduu zgr lkeler iin doruysa, demokratik cumhuriyetler iin de hayli
hayli dorudur. Orada toplumun durumunu gelitirmeye alan kesim hal
kn bir ksm deildir; btn olarak halk bu ii stne alr. Sadece bir sn
fn ihtiyalann karlamak ve rahatln salamak sz konusu deildir, ayn
anda tm snflarn ihtiyalarn karlamak sz konusudur.
Amerikallarn tadn kard muazzam zgrl kavramak imknsz
deildir; ayn zamanda onlann ar eitlii konusunda da fikir sahibi olabili
riz; ama tanklk etmeksizin anlayamayacamz ey, Birleik Devletlerde h
kim olan siyasal etkinliktir.
Amerika topraklan zerine basar basmaz kendinizi bir eit karmaa iin
de bulursunuz; anlalmaz bir yaygara her taraftan ykselir; kulanza ay
n anda binlerce ses gelir; bunlarn her biri baz toplumsal ihtiyalan ifade
eder. Etrafnzda her ey devinir: Burada bir mahallenin halk bir kilise kur
mak zorunda olup olmadklarn konumak iin toplanr; biraz ileride bir
kantonun milletvekilleri, belli yerel dzenlemeleri gzden geirmek iin a
bucak ehre hareket ederler; baka bir yerde, bir ehrin iftileri, bir yolun
veya okulun plann tartmaya gitmek iin tarlalarn srmeyi brakrlar. Ba
z yurttalar sadece hkmetin ileyiini beenmediklerini aklamak ama
cyla toplanrlar; oysa bakalar da, hkmet grevlilerinin yurdun nderle
ri olduklarm ilan etmek iin toplanrlar. Ayyal devletin musibetlerinin
temel kayna olarak gren bakalar da, alkol kartl konusunda ciddi bi
imde taraf olmaya kendilerini adarlar.2
Amerikal yasa koyucular durmakszn kkrtan bu byk hareket, da
rdan alglanan bu tek hareket, sadece halkn en alt snflarnda balayan ve
ardndan gittike yurttalarn tm snflarn kapsayan evrensel bir hareke
tin bir epizodu ve bir eit devamdr. Mutlu olmak iin daha ok emek ve
rerek almayabilirsiniz.
Birleik Devletlerde bir insann yaamnda siyasete gsterdii ihtimamn
nasl bir yer tekil ettiini sylemek zordur. Toplumun hkmetine katl
mak, bir Amerikalnn bildii tek nemli i ve adeta tek zevktir. Bu Ameri
kalnn yaamnn en kk alkanlklarnda dahi grlr: Kadnlar sk sk
kamusal meclislere giderler ve siyasal sylemleri dinleyerek, evle ilgili skn
tlarndan kurtulurlar. Onlar iin, kulpler belli bir noktaya kadar gsterile
rin yerini tutar. Bir Amerikal konumay bilmez, ama tartr; sylem vere
mez ama denemeler yazar. Sizinle her zaman sanki bir mecliste konuuyor
mu gibi konuur. ans eseri heyecanlanrsa, muhatabna hitap ederek Be
yefendiler diyecektir.
Baz lkelerde sakinler, yasann kendilerine tand siyasal haklan bir e
it tiksinmeyle kabul ederler. Bu sakin mterek menfaatlerle ilgilendiinde,
ona kendi zaman almyormu gibi gelir. Drt taraf itlerle evrili kesin s
nrlan olan daraltlm bir egoizm iine kendisini kapatmay sever.
Tersine, eer Amerikal sadece kendi ileriyle megul olmaya itilseydi, va
roluunun yars da elinden alnm olurdu; tm gn kendisini devasa bir
boluk iinde hissederdi ve inanlmaz biimde mutsuz olurdu.3
Eer bir gn Amerikada despotizm kurulmay baanrsa, bizzat zgrlk
sevgisini amaktan ok zgrln dourduu alkanlklar alt etmek ko
nusunda glk yaayacana inanm durumdaym.
Demokratik hkmetin siyasal dnyada neden olduu srekli yeniden
doan bu heyecan sivil topluma da geer. Tm bunlar nda, demokratik
hkmetin en byk avantajnn bu olup olmadn bilmiyorum ve yapt
eyden ok neden olduu ey nedeniyle onu vyorum.
Halkn kamusal ileri genellikle ok kt yrttne itiraz edilemez;

2 A lk o l k a r t to p lu lu k la r, y e le ri a lk o ll i k ile ri kullan m am aya sz ve rm i rg tle rd ir. B irle ik

D e vle tle rde bulunduum da, bu to p lu lu k la rn 2 70 .0 0 0 den fazla ye si va rd ve b u n la rn e tk ile ri,
sadece P e n n sylvan ia eyaletinde a lk o l t k e tim in i y ld a 50 0 .0 0 0 galon drm e e ilim in d e yd i.
3 A y n olgu b irin c i Sezar y n etim i a ltn d a k i Rom ada da g zle n ir.
M ontesquieu b ir yerd e, siy a sa l b ir varo lu u n heyecannd an son ra b ird en k e n d ile rin i zel ya
am n sa k in li i iin d e b u lan b az R o m al y u rtta la rn u m u tsu zlu u n u n b e n ze rin in b u lu n m ad
m b e lirtir.
ama halk da, bu ilerle ilgili fikirlerin etki alan genilemezse ve kendi zihni
gndelik rutinden kmazsa, kamusal ilere katlamaz. Toplumun hkme
tine davet edilen halktan insan, ona ynelik belli bir sayg gsterir. En aydn
zihinler de kendilerini bir kudret olarak o insann hizmetine sunarlar. Des
tek almak iin srekli o insana bavurulur ve birok farkl biimde onu ya
nltmaya alarak o aydnlatlr. Siyasette ise halktan insan akl erdiremedi
i giriimlerin paras olur, ama genel olarak giriim zevkini tadar. Her gn
kendisine mterek servetle ilgili yaplacak yeni iyiletirilmeler gsterilir; ve
o da kendisiyle ilgili olanlar iyiletirme isteini hisseder. Belki seleflerinden
daha erdemli ve daha mutlu deildir, ama daha aydn ve daha aktiftir. lke
nin fiziksel doasyla birleen demokratik kuramlarn, Birleik Devletlerde
fark ettiimiz olaanst endstri hareketinin, ou kiinin syledii gibi
dolayl deil de, dorudan nedeni olduundan kuku duymuyorum. Bu ha
reketi douran yasalar deildir, halk yasalar yaparak, onu retmeyi ren
mitir.
Demokrasi dmanlar, herkesin hkmetinin ykml olduu ii tek bir
kiinin daha iyi yapabileceini iddia ettiklerinde, bana yle geliyor ki hakl
drlar. Tek bir kiinin hkmeti, her yannda aydnlanmann eitliini varsa
yarak, halk ynlarndan daha fazla art arda giriimlerde bulunur; daha faz
la azim, daha fazla btnlk fikri gsterir, ayrntlarda daha mkemmeldir,
insan seiminde daha adildir. Bunlar reddedenler hi demokratik bir cum
huriyet grmemilerdir veya ok az saydaki rnekten hareketle yargda bu-
lunuyorlardr. Yerel koullar ve halkn eilimleri demokrasi srdrmeye ola
nak tandnda, demokrasi, hkmetinde idari dzgnlk ve tertipli bir d
zen grnm sunmaz; bu dorudur. Demokratik zgrlk, tm giriim
lerini kabiliyetli despotizmle ayn mkemmellikte uygulayamaz. Genellik
le, bir giriimden rn almadan nce onu brakr veya tehlikeye sokar. Ama
uzun vadede, despotizmden daha iyi rnler verir; her eyi daha az iyi ekil
de yapar ama daha ok ey yapar. Demokrasinin egemenlii altnda nemli
olan ey kamusal idarenin iliyor olmas deildir, byle bir idare olmakszn
ve onun dnda ilerin yryor olmasdr. Demokrasi halka en becerikli h
kmeti vermez, en becerikli hkmetin bile genellikle yaratmaya muktedir
olamad eyi ortaya karr. Demokrasi, toplumsal teekklde kendisi ol
makszn var olmayan ve koullar az da olsa uygun olduunda harikalar ya
ratabilecek tedirgin bir etkinlii, ar bir gc ve bir enerjiyi yayar. te bun
lar onun gerek avantajlardr.
Hristiyan dnyann mukadderatnn askya alnd bu yzylda, birileri,
demokrasi hl byrken dman bir kuvvet olarak demokrasiye saldrmak
ta acele ediyor; bakalar da bir hilikten domu yeni bir tanr gibi demok
rasiye tapyorlar. Ama iki yaklam da nefretlerinin veya arzularnn nedeni
ni yarm yamalak biimde biliyorlar. Bunlar karanlkta birbirleriyle dv
yorlar ve sadece ans eseri birbirlerini vuruyorlar.
Toplumdan ve onun hkmetinden ne isterdiniz? Birbirimizi anlamamz.
Bu dnyann meselelerini kavrama konusunda beer zihne belli bir aza
met, cesur bir tavr vermek ister misiniz? insanlara maddi servete ynelik bir
eit kmsemeyi ilham etmek ister misiniz? Onlara derin inanlar kazan
drmay veya onlarn bunlardan bahsetmesini ve onlar byk fedakrlkla
ra hazrlamay diler misiniz?
Sizin iin teamlleri gelitirmek mi, tavrlar yceltmek mi, sanatlar l
datmak m sz konusudur? iiri mi, grlty m yoksa grkemi mi tercih
edersiniz?
Bir halk, tm dierleri zerinde gl bir biimde etkide bulunacak e
kilde rgtlediinizi mi iddia ediyorsunuz? Halk byk giriimleri deneme
ye ve abalarnn sonucu ne olursa olsun tarihte muazzam bir iz brakmaya
m ynlendiriyorsunuz?
Eer, size gre, insanlarn toplumda niyetlenmek zorunda olduklar temel
ama buysa, demokratik hkmeti semeyin; bu hkmet kesinlikle sizi bu
amaca ulatrmayacaktr.
Ama eer insann zihinsel ve ahlki etkinliini maddi yaamn zorunlu
luklarndan vazgeirmenin ve onu rahatl salamak iin kullanmann ya
rarl olduunu dnyorsanz; eer size gre akl insanlara stn yetenek
ten daha yararl grnyorsa; eer amacnz destans erdemler yaratmak de
il de, barl alkanlklar yaratmaksa; sulardan ok kusurlar grmeyi se
viyorsanz ve daha az ar sula karlamak artyla daha az grkemli eylem
lerde bulunmay tercih ediyorsanz; parltl bir toplumun barnda eylem
de bulunmak yerine, refah iindeki bir toplumda yaamak sizin iin yeterliy
se; nihayetinde eer, size gre, bir hkmetin temel amac, ulusun btn
ne daha fazla g veya mmkn olduunca daha fazla ihtiam vermek deil
de, ulusu oluturan bireylerin her birine daha fazla rahatlk salamak ve on
lar sefaletten kurtarmak ise; o halde, koullar eitleyin ve demokratik h
kmeti kurun.
Eer seim yapmak iin artk zaman yoksa ve insan aan bir g sizi, is
teklerinizi dikkate almakszn, zaten bu iki hkmetten birine doru srk-
lyorsa, en azndan o hkmetten olabildiince iyilik karmaya aln ve
onun iyi drtlerini olduu kadar kt eilimlerini de tanyarak, kincilerin
etkisini snrlandrmaya ve birincileri gelitirmeye abalayn.
 BRLEK DEVLETLERDE OUNLUUN KADR- MUTLAKLII
VE BUNUN ETKLER ZERNE

Demokrasilerde ounluun doal gc - Amerikan anayasalarnn ou bu doal

gc yapay olarak arttrd - Nasl? - Balayc milletvekillii - ounluun ahl
ki hkimiyeti - Onun yanlmazl dncesi - Onun haklarna sayg. Birleik Dev
letlerde bunu oaltan ey.

ounluk hkimiyetinin mutlak olmas bizzat demokratik hkmetlerimi

zin znde vardr, nk demokrasilerde ounluk dnda direnen hibir
ey yoktur.
Amerikan anayasalarnn ou hl ounluun bu doal gcn yapay
olarak arttrmaya alyor.1
Yasama, tm siyasal kuvvetler arasnda ounluun isteklerine en faz
la itaat eden kuvvettir. Amerikallar yasama organnn yelerinin dorudan
halk tarafndan ve ksa sre iin atanmasn istediler; bu yelerin sadece ge
nel bak alarna boyun emeleri iin deil, ayn zamanda tm bileenlerin
gndelik tutkulanna da boyun emeleri iin.
ki kabinenin yelerini ayn snftan aldlar ve ayn biimde atadlar; y
le ki yasama teekklnn hareketleri neredeyse tek bir meclisin hareketle
ri kadar hzl ve kar konulamaz oldu.
Bylelikle yasamay oluturarak, Amerikallar hkmetin btnn ken
di ellerinde toplam oldular.

1 Fe d e ral an ayasay in c e le rk e n , B ir lik in yasa k o y u c u la rn n k a rt g iriim le rd e b u lu n d u k la rn

g rm tk. Bu g iriim le rin so n ucu federal h k m eti ke n d i alan n d a, e yale tle rin h km etind en
daha ba m sz k lm t. A m a federal h km et sadece d ili k ile rle ilg ile n ir; A m e rikan toplum u-
nu re e l o larak y n etenler e yale tle rin h k m e tle rid ir.
 Yasann, doal olarak gl olan kuvvetlerin gcn arttrmasyla birlik
te, yasa gitgide, doal olarak zayf olan kuvvetleri sinirlendiriyordu. Yrt
me kuvvetinin temsilcilerine ne istikrar ne de bamszlk veriyordu ve on
lar yasamann kaprislerine baml klarak, demokratik hkmetin doas
nn uygulamalarna olanak verebilecei ok az etkiyi de onlarn ellerinden
alyordu.
Birok eyalette, yarg kuvveti ounluun seimine teslim edildi ve tm
eyaletlerde, her sene yarglarn maan belirleme hakk temsilcilere brak
larak, yarg kuvvetinin varoluu adeta yasama kuvvetine baland.
detler yasalardan daha ileri gidiyordu.
Birleik Devletlerde, temsil! hkmetin teminatlarn geersiz klmakla
sonulanacak bir alkanlk gitgide yaylr: Bir milletvekilini atayan semen
lerin ona bir yol haritas izmesi ve kesinlikle yolundan sapamayaca belli
sayda pozitif ykmllkleri ona dayatmas ok sk olarak gerekleir. Kar
gaann bannda, kamusal alanda mzakere eden bizzat ounluun kendi
si gibidir.
Amerikada birok tekil koul, ounluun iktidarn sadece hkim klma
ya deil, ayn zamanda kar konulmaz hale getirmeye alyor.
ounluun ahlki hkimiyeti ksmen u fikre dayanyor: Aydnlanma ve
bilgelik tek bir insandan ok bir araya toplanm insanlarda, tek bir kiinin
seiminden ok, ok saydaki yasa koyucuda daha fazla bulunur. Bu, zihin
lere uygulanm olan eitlik teorisidir. Bu doktrin, insann kibrine son s
nanda saldrr: Aznlk bunu glkle kabul etse de, sonuta uzun vade
de buna alacaktr. O halde ounluun iktidar, tm iktidarlar gibi ve bel
ki de hibirisinde olmad kadar ok meru grnmek iin kalc olmaya ih
tiya duyar. Bu iktidar kurulmaya balad zaman, zorlamayla itaat ettirir;
ancak uzun zaman onun yasalar altnda yaadktan sonra bu iktidara sayg
duymaya balarz.
Aydnl sayesinde ounluun toplumu ynetme hakkna sahip olduu
fikri, Birleik Devletler topraklanna ilk sakinleri tarafndan tanmt. Tek ba
na zgr bir halk yaratmaya yetebilecek olan bu fikir, gnmzde teamlle
re ilemitir ve onu yaamn en kk ayrntlarnda dahi grebilirsiniz.
Franszlar, eski monarinin egemenlii altnda, kraln asla yanlamayaca-
konusunda deimez bir fikre sahipti. Kral ktlk yaptnda ise, Fran-
szlar aslnda hatann danmanlarndan kaynakladn dnyorlard. Bu
da itaati olaanst biimde kolaylatryordu. Yasa koyucuya sayg duyma
ya ve onu sevmeye ara vermeksizin, yasaya kar sylenebiliyorlard. Ameri
kallar, ounlukla ilgili ayn fikre sahiptir.
ounluun ahlki hkimiyeti hl u ilke zerine dayanr: En ok say
da olanlarn menfaatleri, az sayda olanlara tercih edilmek zorundadr. Zira,
en ok sayda olanlarn bu hakkna ynelik olarak gsterilen saygnn, par
tilerin durumuna gre doal olarak arttn veya azaldn kolayca anlyo
ruz. Bir ulus, uzlamaz ve nemli olan ok sayda menfaat arasnda paylal
d zaman, ounluun ayrcalklarnn kymeti genellikle bilinmez, nk
buna rza gstermek ok strap vericidir.
Eer Amerikada yasa koyucunun yzyllar boyunca elde edilmi belli se
kin ayrcalklarndan mahrum brakmaya alt ve onlar halk ynlarnn
dzeyine tamak iin yksek konumlarndan indirmek istedii bir yurtta
lar snf olsayd, aznln onlarn yasalarna kolayca itaat etmemesi mm
kn olabilirdi.
Ama kendi aralarnda eit olan insanlardan oluan Birleik Devletlerde,
farkl sakinlerinin menfaatleri arasnda doal ve daimi bir gr ayrl he
nz yoktur.
inde aznlk yelerinin ounluu kendilerine doru cezbetmeyi umut
edemeyecei toplumsal bir durum vardr, nk bunun iin, aznlk yeleri
nin bizzat kendisine kar mcadele ettikleri amac terk etmeleri gerekecek
tir. rnein bir aristokrasi, kendi sekin ayrcalklarn koruyarak ounluk
olamaz ve bir aristokrasi olmay brakmakszn ayrcalklarn ifa edemez.
Birleik Devletlerde, siyasal sorunlar kendilerini bu kadar genel ve bu ka
dar mutlak biimde ortaya koyamaz ve tm partiler ounluun haklarn
tanmaya hazrdr, nk hepsi bir gn bu haklan kendi yararlanna kullan
may umut ederler.
O halde Birleik Devletlerde ounluun muazzam bir olgusal kudreti ve
yine neredeyse bunun kadar muazzam bir dnsel kudreti vardr. oun
luk bir defa bir sorunu biimlendirdiinde, onun ileyiini durduracak de
miyorum, onu sadece yavalatacak ve ilerlerken zarar verdii kiilerin ik
yetlerini dinlemesine zaman brakabilecek hibir engeli adeta tanmaz.
Bu durumun sonular gelecek iin lmcl ve tehlikelidir.

Amerikada ounluun Kadir-i Mutlakl Demokrasilerde Doal Olan

Yasal ve dari stikrarszl Nasl Arttrr?

Amerikallar, her sene yasa koyucular deitirerek ve onlar neredeyse snrsz bir
iktidarla silahlandrarak, demokrasilerde doal olan yasal istikrarszl nasl artt
rrlar? -A y n etkinin idareler zerindeki etkisi - Amerika'da toplumsal iyilemelere
Avrupa'dakinden ok daha byk ama daha az daimi bir g atfedilir.

Daha nce demokratik hkmette doal olan kusurlanndan bahsettim; o

unluun iktidaryla ayn zamanda gelime gstermeyen bir tane bile zaaf
yoktur.
 Bunlardan en aikr olanyla balayalm:
Yasal istikrarszlk demokratik hkmete ikin bir ktlktr, nk de
mokrasinin doasnda iktidara yeni insanlar tamak vardr. Ama bu kt
lk, yasa koyucuya verilen kuvvete ve eylem aralarna gre daha ok ya da
az olur.
Amerikada yasalar yapan otoriteye egemen bir iktidar verilir. Bu otori
te hzlca ve kar konulmaz biimde isteklerinin her birini gerekletirmeye
koyulabilir ve her yl ona farkl temsilciler verilir. Yani demokratik istikrar
szln azami kolaylatrlmas ve demokrasiye en nemli meselelerde dei
en isteklerini uygulama olana verilmesi arasnda bir badam tam ola
rak kabul ettiler.
Bylelikle gnmzde Amerika yasalarn en ksa mrl olduu lkedir.
Amerikallarn neredeyse anayasalarnn tm otuz yldr deitiriliyor. O
halde bu sre boyunca, yasalarnn ilkelerini yeniden dzenlemeyen tek bir
Amerikan eyaleti yoktur.
Yasalarn kendisine gelince, Amerikada yasa koyucunun faaliyetinin hi
yavalamad konusunda ikna olmak iin Birlikin farkl eyaletlerinin ar
ivlerine bir gz atmak yeterlidir. Amerikan demokrasisi doas gerei bir
bakasndan daha istikrarsz deildir, ama yasalarnn biimlendirilmesin-
de, eilimlerine bal olan doal istikrarszln takip etme aralarna sa
hiptir.2
ounluun kadir-i mutlakl ile onun iradesinin Birleik Devletlerde
hzl ve mutlak biimde uygulanma tarz, yasalar sadece istikrarsz klmaz,
bununla birlikte yasalarn icras ve kamusal idarenin faaliyetleri zerinde de
ayn etkiyi yapar.
Memnun edilmesi nemli olan tek kuvvet olarak ounluun giritii i
lere hararetli biimde katkda bulunuruz; ama onun dikkati baka bir yne
evrildii anda, tm giriimler kesintiye urar. Oysa idari kuvvetin bamsz
bir varolua ve gvence altna alnm bir konuma sahip olduu Avrupann
zgr lkelerinde ise, idare baka konularla ilgilense bile, yasa koyucularn
istekleri uygulamaya gemeye devam eder.
Amerikada belli iyiletirmelere baka hibir yerde gsterilmedii kadar
ok aba ve gayret gsterilir.
Avrupada ise, bu aba ve gayretler, tamamen daha az nemli ama daha
ok daimi olan toplumsal bir g iin kullanlr.

2 1780 y ln d a n bugne kad ar M assachusetts eyaletin d e yasalarla ilg ili o la ra k resm i b iim d e ya
y n la n a n k a ra rla r b y k c ild i d o ld u ru r. A y rc a b ah setti im d erlem en in 1823 y ln d a gzden
g e irild i in i ve o k sayd a e sk i veya a n la m n kayb etm i yasan n da s ilin d i in i b elirtm em gere
k ir . ste lik b izim d ep artm an larm zd an b irisin d e n daha fazla is k n n o lm ad M assachusetts
e y a le ti, B irlik in en is tik ra rl ve tm g iriim le rin d e en tu ta rl ve b ilg e e yale ti o la ra k k e n d isin i
su n ar.
 Birka yl nce, baz inanl insanlar hapishanelerin durumunu iyiletir
meye giritiler. Kamuoyu onlarn sesini duydu ve sulularn yeniden toplu
ma kazandrlmas meselesi, halk ilgilendiren bir i haline geldi.
Bylelikle yeni cezaevleri yapld. Sulunun slah edilmesi fikri ilk defa
iin cezalandrma fikriyle ayn anda cezaevine de nfuz etti. Ama kamuoyu
nun bylesine hararetle ortak olduu ve yurttalarn e zamanl abalarnn
da kar konulmaz hale getirdii bu mutlu devrim bir anda gerekleemedi.
ounluun arzusunun geliimlerini hzlandrd yeni cezaevlerinin ya
nnda, eski hapishaneler var olmaya ve ok sayda suluyu hapsetmeye de
vam ediyorlard. Yeniler daha ok reformcu ve daha ok salkl hale gel
dike, bu eski hapishaneler de daha ok sala zararl ve kt oluyor gi
bi grnyordu. ki ynl bu etki kolayca anlalr: Yeni kurum olutur
ma fikriyle megul olan ounluk, daha nce var olan kurumlan unutmu
tu. Bylelikle, her bir kii gzlerini, efendinin dikkatini artk ekmeyen bir
konudan uzaklatrdnda, gzetim de sona eriyordu. Orada disiplinin ha
yrl balarnn ncelikle gevediini ve yakn zaman sonrasnda da koptu
unu gryorduk. Zamanmzn lmllnn ve aydnlnn kalc abidesi
olan cezaevinin yannda, Ortaan barbarln hatrlatan bir zindanla kar
layorduk.

ounluun Uranl

Halkn egemenlii ilkesini nasl anlam ak gerekir? - Karma bir hkmeti tasavvur
etmenin imknszl - Egemen iktidarn bir yerlerde olmas gerekir - Onun fa a li
yetini lm latrm ak iin alnmas gereken tedbirler - Bu tedbirler Birleik Devlet
lerde alnmad - Bundan kan sonu.

Bir halkn ounluunun hkmet konusunda her eyi yapmaya hakk ol

duunu ifade eden vecizeyi dine aykr ve tiksinti verici buluyorum ama bu
na karn tm kuvvetlerin kaynan ounluun iradesinde buluyorum. Bu
konuda kendimle elikiye mi dyorum?
u veya bu halkn ounluu tarafndan deil, tm insanlann ounluu
tarafndan ortaya konulan veya en azndan kabul edilen genel bir yasa var
dr. Bu yasa adalettir.
O halde, adalet her bir halkn haklannn snrlann biimlendirir.
Bir ulus, evrensel toplumu temsil etmekle ve kendi yasas olan adaleti uy
gulamakla ykml bir j ri gibidir. Toplumu temsil eden j ri, onun yasa-
lann uygulayan toplumun kendisinden daha fazla kudrete sahip olmak zo
runda mdr?
Bylece, adil olmayan bir yasaya itaat etmeyi reddettiim zaman, ounlu-
gun komuta etme hakkn inkr etmiyorum; sadece halkn egemenliinden
beer trn egemenliine sesleniyorum.
Bir halkn, sadece kendisini ilgilendiren konularda, adaletin ve akln snr
larndan kesinlikle kamayacan ve bu nedenle bu halk temsil eden o
unlua da her trl kuvveti vermekten korkmamamz gerektiini syle
mekten ekinmeyen insanlar var. Ama aslnda bu bir klelik dilidir.
O halde, kolektif olarak ele alndnda birounluk, fikirleri olan ve ge
nellikle aznlk olarak adlandrdmz baka bir bireye kart menfaatlere sa
hip olan bir birey deilse nedir? Eer her trl kudreti elinde bulunduran
bir insann bunlar dmanlarna kar kullanabileceini kabul ediyorsanz,
ayn eyi ounluk iin neden kabul etmiyorsunuz? nsanlar bir araya gele
rek karakter mi deitirdiler? Daha fazla glenerek, engellere kar daha se
batkr m oldular?3 Ben bunlara inanamam. Benzerlerimden birine vermeyi
reddettiim her eyi yapma hakkn asla ok sayda kiiye de bahetmezdim.
zgrl korumak iin, tek bir hkmetin iinde birok ilkeyi, bunla
r birbirlerine reel olarak kartlatracak ekilde bir araya getirebileceimi
ze inanmyorum.
Karma olarak adlandrdmz hkmet bana her zaman bir vehim gibi g
rnd. Aslnda (bu kavrama verdiimiz anlamda) karma hkmet diye bir
ey yoktur, nk her bir toplumda eninde sonunda, tm ilkelere egemen
olan tek bir eylem ilkesini kefedebiliriz.
Bu tr hkmetlerin rnei olarak zellikle gsterdiimiz son yzyln n
gilteresi her ne kadar kendi iinde demokrasiye has unsurlar banndrsa da,
z itibariyle aristokratik bir devlettir. nk burada yasalar ve teamller
yle bir ekilde oluturulmutur ki, aristokrasi, her zaman iin ve uzun va
dede stn gelir ve kamusal meseleleri kendi istei dorultusunda ynetir.
Hata undan kaynaklanr: Soylularn menfaatlerini durmakszn halkn
menfaatiyle ihtilaf iinde grerek, nemli bir nokta olan bu mcadelenin so
nularna dikkat etmeksizin sadece mcadele etmeyi dndk. Bir toplum
sahiden karma bir hkmete sahip olduu zaman, yani kart ilkeler arasn
da eit olarak paylald zaman, orada bir devrim olur veya toplum dalr.
O halde, tm kuvvetlerin stne bir toplumsal kuvveti her zaman yerle
tirmek gerektiini dnyorum, ama bu kuvvet kendi nnde ilerleyiini
durdurabilecek ve kendi kendisini tutmas iin zaman verecek herhangi bir
engel bulmad zaman zgrln tehlikeye girdiine de inanyorum.
Bana yle geliyor ki kadir-i m utlaklk kendinde bir ktlk ve tehlike
3 K im se , b ir h a lk n baka b ir h a lk k a rsn d a gcn su istim a l etm e olanand an m ahrum kalm a
s n kab u l etm ek istem ez. Z ira , p a rtile r b y k b ir u lu s iin d e k k u lu sla r g ib i b i im le n d irilir
le r. O n la n n b irb irle ri arasn d a y a b a n cla rn ili k ile ri v a rd r.
E g e r b ir u lu su n baka b ir u lu sa k a r b a sk c o labilece ine in a n y o rsa k , b ir p a rtin in baka b ir
p artiye k a r b a sk c olabilece im n a sl red d ed eb iliyo ru z?
dir. Ne olursa olsun onun ileyii insanlann glerinin stndedir ve sade
ce Tannnn tehlikesiz biimde kadir-i mutlak olabileceini dnyorum,
nk onun bilgelii ve adaleti her zaman kendi kuvvetine denktir. O hal
de, yeryznde kontrolsz biimde eylemesini ve engelsiz biimde tahak
km kurmasn isteyebileceim, kendiliinden hrmete lyk olan ve by
le bir kutsal hakk elinde bulundurabilecek bir otorite yoktur. Bylece, her
eyi yapma hakknn ve yetisinin halk veya kral, demokrasi veya aristokra
si olarak adlandrdmz, bir monaride veya bir cumhuriyette uygulad
mz herhangi bir kuvvete verildiini grrsem, yle sylerim: Burada bir ti
ranlk tohumu vardr. Hemen buradan gitmeye ve baka yasalar altnda ya
amaya alrm.
Birleik Devletlerde rgtlendii ekliyle, demokratik hkmeti en fazla
eletirdiim ey, Avrupada ok sayda insann iddia ettii gibi, zayfl de
il, tersine kar konulmaz gcdr. Amerikada en ok reddettiim ey ise,
egemen olan ar zgrlk deil, orada tiranla kar bulabileceiniz az sa
ydaki teminattr.
Bir insan veya parti Birleik Devletlerde hakszla urad zaman onun
kime bavurmasn isterdiniz? Kamuoyuna m? ounluu oluturan zaten
kamuoyudur. Yasama kuvvetine mi? O da ounluu temsil eder ve ona k
r krne itaat eder. Yrtme kuvvetine mi? O da ounluk tarafndan atan
mtr ve ona pasif bir ara olarak hizmet eder. Polise mi? Polis de, silah al
tnda olan ounluktan baka bir ey deildir. Jriye mi? Jri de cezalar ko
nusunda hkm verme hakkna sahip olan ounluktur: Yarglarn ken
dileri de, belli eyaletlerde, ounluk tarafndan seilirler. O halde size zarar
veren nlem ne kadar haksz veya akl d olursa olsun, ona boyun eme
niz gerekir.4

4 1812 sava sra sn d a , B altim o re da o un lu un d e sp o tizm in in neden o lab ilece i a rlk la rn

a rp c b ir rn e in i g r r z. O ada, sava B altim o re da o k p o p le rd ir. Savaa g l b ir b iim
de k a r olan b ir gazete, bu ta v ry la o ran n sa k in le rin in fke sin i ze rin e eker. H a lk to p la n r, ga
zeteye sa ld rr ve g aze tecilerin e vle rin e s a ld rr. M ilis le rin top lanm as is te n ir am a o n la r anya
cevap verm e zle r. n sa n la rn g azab nn teh d it e tti i z a v a llla r ko ru m ak i in , o n lan su lu la r g i
b i cezaevine koym a k a ra n v e rilir. Bu ted b ir de y a ra rsz d r: Gece bo yunca h a lk yenid en to p la n r;
st dzey g re vlile r m ilis le ri top lam ay b aaram ad klarn d an , h a lk ce zae vin i zo rla r ve gazeteci
lerd en b iris i orada ld r l r, d i e rle ri de lm e te rk e d ilir: J riy e te slim e d ilen su lu la r beraat
ed erler.
B ir gn b ir P en n sylvan ia sa k in in e yle d edim : Q u akerle r tarafn d an k u ru lm u ve hog
r s y le n sa lm b ir d evlette azat e d ilm i ze n cile re neden y u rtta lk h a k la rn ku llan m a o la
na ve rilm e d i in i l tfe n a k la y n . O n la r da ve rg i d yo rlar, o halde o n lan n da oy ku llan m as
a d il olm az m ? - Y asa k o y u cu la rm zn , d iye cevap v e rd i, a d a le tsizlik ve hogrszle d ayal
b ylesine baya b ir ic ra a t yap t n a in an arak bize h akaret e tm e yin iz. - yleyse sizd e ze n c ile rin
oy ku llan m a h a k k va r? - K u k u su z. - O h ald e, bu sabah m e cliste k i sem en ler top luluund an
on lardan b ir tan e sin i b ile grm em em in nedeni n ed ir? - Bu yasan n h atas d e il, d iye re k cevap
ve rd i A m e rik a l. u doru k i z e n cile rin seim lere k atlm a h a k k v a r, am a o n lar orada b u lu n m a
ya ira d i o larak ekim se r k a ly o rla r. - B un un n edeni o n lan n m tevaz tutum u o h ald e. - Y o h a
 Tersine, ounluu temsil edecek tarzda oluturulmu ve zorunlu olarak
onun tutkularnn esiri olmayan bir yasama kuvveti; kendisine has bir gce
sahip olan bir yrtme kuvveti ve dier iki kuvvetten bamsz bir yarg kuv
veti farz edin; yine demokratik bir hkmetiniz olacaktr ama tiranlk riski
neredeyse hi kalmayacaktr.
Amerikada gncel zamanda sk sk Uranln kullanldn sylemiyo
rum, burada tiranla kar bir teminatn kefedilmediini ve hkmetin
lmllnn nedenlerinin yasalardan ok oradaki koullarda ve teamllerde
aranmas gerektiini sylyorum.

ounluun Kadir-i Mutlaklnn Amerikal Kamu Grevlilerinin

Keyfilikleri zerindeki Etkileri

Amerikan yasasnn snrlarn belirledii ereve iinde grevlilere verdii zgrlk

- Bu grevlilerin kuvvetleri.

Tiranlg keyfilikten ak olarak ayrmak gerekir. Tiranlk yasa araclyla da

ileyebilir ve bylelikle hi de keyf deildir; keyfilik ise ynetilenlerin men
faatlerine gre ileyebilir ve bylelikle de tiranlk olmaz.
Tiranlk alld zere keyfilii kullanr, ama zorunlu olduunda onsuz
nasl hareket edeceini bilir.
Birleik Devletlerde, ounluun kadir-i m utlakl, yasa koyucunun
meru despotizmini kolaylatrmasyla e zamanl olarak st dzey grev
linin keyfiliini de kolaylatrr. Yasann yaplmasn ve uygulanmasn g
zetleme konusunda mutlak efendi olan, ynetenler ve ynetilenler zerin
de ayn dzeyde kontrol sahibi olan ounluk, kamu grevlilerine kendisi
nin pasif memurlar olarak bakar ve kendi niyetlerine hizmet etmek konu
sunda kolayca zen gstermelerini onlardan ister. O halde, ounluk, onla
rn devlerinin ayrntlarn nceden belirlemez ve onlarn haklarn belirle
me zahmetine girmez. Onlarn her zaman gz nnde hareket etmelerini
salayarak, her an tavrlarn ynetebilecek veya dzeltebilecek ekilde, ade
ta bir efendinin klelerine ynelik muamelesindeki gibi davranr.
Genellikle yasa Amerikal grevlileri, snrlarn belirledii ereve iinde
bizimkinden daha zgr brakr. Arada srada ounluun, onlann bu ere
venin dna kmasna olanak tand da olur. En ok sayda olanlarn fikir

y r! O raya g itm eyi re d d e tm iyo rlar, orada o n lara k t m uam ele yapm am zdan e k in iy o rla r. B iz
d e, o unlu un d esteini alm ad nd a, k im i v a k it yasan n gten m ahrum k a ld o lm u tu r. Z i
ra o u n lu k, ze n cile re k a r o k b y k n yarg larla te lk in e d ilm i d uru m d ad r. st dzey yet
k ilile r d e, yasa k o y u cu la rn ze n cile re bahetti i h a k la n g aran ti a ltn a alm a g cn ke n d ile rin d e
h isse tm iy o rla r. - E e r yleyse, yasay yapm a a y rca l n a sah ip o lan o u n lu k , yasaya ita a t et
m em e a y n ca l n a da sah ip olm ak istiy o r? "
leri tarafndan garanti altna alnan ve onlann ibirliiyle glenen grevliler
de bylelikle, keyfilik gsterisine alm bir Avrupaly artan eyler yap
maya cret ederler. Bylece zgrln bannda, bir gn lmcl olabile
cek alkanlklar biimlenir.

Amerikada ounluun Dnce zerinde Uygulad Kuvvet Hakknda

Birleik Devletlerde, ounluk bir sorun konusunda kesin bir biimde karar kld
zaman, o sorun artk tartlm az - Neden? - ounluun dnce zerinde uygula
d ahlki kuvvet - Demokratik cumhuriyetler despotizmi nemsiz klar.

Birleik Devletlerde dncenin uygulamasn incelediimizde, ounluun

kuvvetinin Avrupada bildiimiz tm kuvvetleri ne derece atn hemen
ak biimde fark ederiz.
Dnce, tm uranlklarn stesinden gelen grnmez ve kavramlamaz
bir kuvvettir. Gnmzde Avrupann en mutlak egemenleri, kendi otorite
lerine dman olan baz dncelerin devletin iinde ve hatta mahkemeler
de bile el altndan yaylmasn engelleyemezler. Amerikada durum byle de
ildir: ounluk kararsz olduunda, konuulur; ama geri dnlmez biim
de karara vardnda ise herkes susar ve dostlar kadar dmanlar da bylece
ounluun kararn el birliiyle kabul etmi grnrler. Bunun nedeni ba
sittir: Yasalar yapma ve bunlar uygulama hakkyla donanm birounlu-
un yapt gibi, toplumun tm glerini elinde toplayabilecek ve direnenle
ri alt edebilecek kadar mutlak bir hkmdar yoktur.
Ayrca bir kral sadece faaliyetleri zerinde etki yapan ve iradeler zerine el
uzatamayan maddi bir kuvvete sahiptir. Oysa ounluk, hem maddi hem de
ahlki olan bir gle donanmtr. Bu g iradeler zerinde olduu kadar fa
aliyetler zerinde de etki brakr ve hem yapmay hem de yapma isteini ay
n zamanda engeller.
Genel olarak tinsel bamszln ve hakiki tartma zgrlnn Ameri
kadan daha az egemen olduu baka bir lke bilmiyorum.
Avrupann anayasal devletlerinde zgrce telkin edebileceimiz ve dier
lerine nfuz etmeyen dinsel veya siyasal bir teori yoktur. nk Avrupada
tek bir iktidara bylesine bal lke yoktur ve hakikati sylemek isteyen ki
i burada, bamszl neticesinde kendisini teskin etmeye muktedir olacak
bir destek bulamaz. Eer bu kuvvet talihsiz biimde mutlak bir hkmetin
egemenlii altnda yayorsa, genellikle destek olarak halka sahiptir; eer z
gr bir lkede ikamet ediyorsa, gerektiinde krallk otoritesinin arkasna s
nabilir. Toplumun aristokratik kesimi demokratik blgelerde onu destek
ler, dier blgelerde ise demokrasiyi destekler. Ama Birleik Devletlerdeki
gibi rgtlenmi bir demokrasinin barnda, sadece tek bir kuvvet, tek bir
g ve baar esiyle karlarz ve onun dnda hibir ey yoktur.
Amerikada ounluk dncenin etrafnda mthi bir ereve olutu
rur. Bu snrlarn iinde, yazar zgrdr, ama oradan kmaya cret ettiin
de bedbaht olur. O, atee atlmaktan korkmak zorunda deildir belki ama
her trl tiksinmeyle ve gndelik zulmle kar karya kalr. Siyasal kariye
rin kaplar ona kapanr: Bu kapy ama yetisine sahip olan tek kuvveti k
k drmtr. hrete kadar her eyden mahrum kalr. Dncelerini
aklamadan nce, taraftarlar olduuna inanabilir, ama sonradan artk bun
larn olmadn fark eder ve artk her eyin rts alr. nk onu aka
knayanlar ve onun gibi dnenler ama onun cesaretine sahip olmayanlar,
hepsi de susarlar ve uzaklarlar. Nihayetinde teslim olur ve gndelik aba
lara boyun eer ve sessizlie brnr, sanki doruyu sylediinden piman
lk duyuyormu gibi...
Kllar ve cellatlar, bunlar nceden tiranln kulland baya aralard;
ama gnmzde uygarlk, aslnda renecek hibir eyi yokmu gibi gr
nen despotizmin kendisini bile mkemmelletirdi.
ilkeler adeta iddeti gereklie dkt; gnmzde demokratik cumhuri
yetler, onun bask altnda tuttuu beer irade kadar iddeti zihinsel hale ge
tirdi. Tek bir kiinin mutlak hkmeti altnda despotizm ruhu ele geirmek
iin kabaca bedene vuruyordu; ve bu darbelerden kurtulan ruh, despotizmin
stnde grkemiyle ykseliyordu. Ama demokratik cumhuriyetlerde iler
tiranlktaki gibi yrmez. Bu cumhuriyet bedeni brakr ve dorudan ruhu
hedef alr. Efendi artk yle sylemez: Benim gibi dnrsnz veya lr
snz; yle syler: Benim gibi dnmemek konusunda zgrsnz, yaa
mnz, mallarnz her ey sizde kalr, ama o gn bizim aramzda bir yaban
c olursunuz. ehirde ayrcalklarnz korursunuz ama bunlar sizin iin ya
rarsz olacaktr; nk yurttalarn sizi semesini isteseniz de, onlar sizi se
mezler ve imdi onlardan sadece sayg isteseniz de, onlar bunu vermeyi red
dedecekmi gibi grnrler, insanlar arasnda kalacaksnz ama insanla
dair haklarnz kaybedeceksiniz. Hemcinslerinize yaklatnz zaman, on
lar sizden pis bir varlkmsnz gibi kaacaklar. Masumiyetinize inananlar
bile sizi terk edecekler, nk onlardan da insanlar kaacaktr. Bar iin
de gidin, size yaam brakyorum, ama onu size lmden daha kt bir hal
de brakyorum.
Mutlak monariler despotizmi lekelediler; demokratik cumhuriyetlerin
ona yeniden saygnlk kazandrmamasna ve birileri iin despotizmi daha
g hale getiren bu cumhuriyetlerin en ok sayda olanlarn nazarnda onun
tiksindirici grnmn ve deer drc karakterini ortaya koymamas
na dikkat edelim.
 Eski dnyaya en sadk uluslarda, adalarnn kusurlarn ve gln du
rumlarn doru biimde resmetmeye adanm eserler yaynland; La Bruye-
re, soylular zerine blmn yazdnda, XIV. Louisnin saraynda ika
met ediyordu ve Moliere saray mensuplarnn nnde gsterdii piyesler
de mahkemeleri eletiriyordu. Ama Birleik Devletlerde hkim olan kuvvet,
bu oyunlar bu biimde anlamaz. En kk bir sitem onu yaralar, en az d
zeyde yakc olan bir hakikat onu rktr. Dilinin kurallarndan en salam
erdemlerine kadar onu vmek gerekir. hreti ne olursa olsun, hibir yazar
yurttalarn gklere karma ykmllnden kaamaz. O halde, oun
luk aralksz bir tapnma iinde yaar. Belli hakikatleri Amerikallarn kulak
larna kadar tayabilecek olanlar ya yabanclardr ya da deneyimdir.
Eer Amerikann henz byk yazarlar yoksa, bunun nedenlerini baka
yerde aramamak gerekir: Tinsel zgrlk olmakszn edeb deha var olmaz
ve Amerikada tinsel zgrlk yoktur.
Engizisyon mahkemesi Ispanyada ounluun dinine kart olan kitapla
rn yaylmasn asla engelleyemedi. Birleik Devletlerde ounluun hki
miyeti daha iyisini yapt: Bu tip kitaplar yaynlama fikrini bile ortadan kal
drd. Amerikada inanszlarla karlarz, ama inanszlk orada adeta bir
temsilci bulamaz.
Mstehcen kitaplarn yazarlarn mahkm ederek, teamlleri korumaya
alan hkmetler grrz. Birleik Devletlerde bu eit eserler iin kim
se mahkm edilmez; ama kimse bunlar yazmaya da girimez. Buna karn
tm yurttalar saf teamllere sahip deildir, ama ounluk kendi teamlle
rinde intizamldr.
Burada, iktidann kullanm kukusuz iyidir: Sonuta sadece iktidarn ken
disinden bahsettim. Bu kar konulamaz iktidar daimi bir olgudur ve onun
iyi kullanlmas sadece bir tesadftr.

ounluun Uranlnn Amerikallarn Ulusal Karakteri zerindeki Etkileri;

Birleik Devletler'de Mahkeme Tini zerine

ounluun Uranlnn etkileri imdiye kadar toplumun ynetilmesinden ok te

am lleri zerinde kendisini hissettirdi - Bu etkiler nemli zelliklerin gelimesi
ni durdururlar - Birleik Devletlerdeki gibi rgtlenmi demokratik cumhuriyet
ler mahkeme tinini ok sayda insann erimine sunar - Birleik Devletlerde bu ti
nin kantlar - Yurtseverlik neden halk adna ynetenlerde deil de halkta daha
ok vardr?

Siyasal toplumda nde gidenlerin etkisi sadece ok zayf olarak hissedilir.

Ama bunlarn Amerikallarn ulusal karakteri zerindeki can skc etkilerin
den daha nce bahsetmitik. Birleik Devletlerde bugn siyasal arenada dik
kate deer insanlarn az sayda olmasn ounluun despotizminin her za
man artan etkisine zellikle balamak gerektiini dnyorum.
Amerikada devrim patladnda, insanlar kitleler halinde grnr oldu
lar. Bylece kamuoyu istekleri ynlendiriyordu ve bu insanlar bask altnda
tutmuyordu. Bu an nl insanlar, zgrce tinsel hareketlerde bir araya
gelerek, kendilerine zg bir azamet ortaya koyuyorlard: Ulus zerinde ay
dnlklarn yayyor ve ulusu taklit etmiyorlard.
Mutlak hkm etlerde, tahta komu olan soylular efendinin tutkular
n okarlar ve iradi olarak onun kaprislerine boyun eerler. Ama ulus kit
lesi kullua elverili durumda deildir; genellikle zayflndan, alkanlk
larndan veya cahilliinden, kimi zaman da kralla veya krala ynelik sev
gisinden dolay ona boyun eer. Kendi iradelerini prensin iradesine feda et
mekten ve bizzat itaatin barna bir eit ruh bamszl yerletirmekten
bir tr haz ve kibir duyan halklar grdk. Bu halklarda sefaletin oluturdu
undan daha az bozulma grrz. Ayrca, tasdik etmediiniz bir eyi yap
mak ile yaptnz bir eyi tasdik ediyor gibi grnmek arasnda byk bir
fark vardr: Birisini zayf insanlar yapar, ama dieri sadece uaklann alkan
lklarnda grlr.
Her bir kiinin devlet meseleleri zerine fikrini az ya da ok sylemeye da
vet edildii zgr lkelerde; kamusal yaamn durmakszn zel yaamla ka
rt, egemenin her adan ulalabilir olduu ve insann sesinin onun kula
na kadar ulamas iin sadece sesini ykseltmesinin yeterli olduu demok
ratik cumhuriyetlerde, mutlak monarilerden ok daha fazla sayda, egeme
nin zayflklar zerine dnen ve onun tutkularnn srtndan yaamaya a
lan insanla karlarz. nsanlar burada doal olarak dier yerlerden daha
kt deillerdir, ama sua eilim burada daha gldr ve ayn anda ok sa
yda kiiye aktr. Buradan ruhlarn ok daha genel bir biimde deerinin
dmesi sonucu kar.
Demokratik cumhuriyetler mahkeme tinini ok sayda kiinin erimine su
nar ve onu ayn anda tm snflarn iine sokar. Bu cumhuriyetlere ynelik
yapabileceimiz temel itirazlardan birisi budur.
Bu durum, Amerika cumhuriyeti gibi zellikle demokratik lkelerde do
rudur: ounluk yle mutlak ve kar konulmaz bir hkimiyete sahiptir ki,
onun izdii yoldan ayrlmak iin insann yurttalk haklarn ve hatta beer
niteliklerini adeta reddetmesi gerekir.
Siyasal kariyer iin toplaan Birleik Devletlerdeki devasa kitle arasnda
ok az sayda insann, -Amerikallar genellikle nceki zamanlardan ayran
ve bulunduu yerde, nemli kiilerin gze arpan zellikleri olarak biimle
n en - gl bir dnsel ak yreklilik ve yiite bir dnsel bamszlk
gsterdiini grdm. lk bakta Amerikada zihinlerin hepsinin ayn biim
de oluturulduu ve hepsinin tam olarak ayn yollan takip ettikleri sylene
bilir. u doru ki yabanclar kimi zaman yntemlerin sertliinden uzaklaan
Amerikallarla karlarlar. Bu Amerikallar, yasalann zaaflann, demokrasi
nin oynakln ve aydnlanmadan yoksun oluunu beenmezler: Hatta on
lar ulusal karakteri bozan hatalara dikkat ekmekten de geri kalmazlar ve bu
hatalan dzeltmek iin uygulanacak yntemleri de iaret ederler; ama sizin
dnzda hibirisi onlan dinlemez; ve onlann gizli dncelerini paylat
siz de sadece bir yabanc ve geici bir kiisinizdir. Onlar sizin iin faydal
olan hakikatleri isteyerek size verirler ve kamusal alana indiklerinde ise ba
ka bir dil taknrlar.
Eer bu satrlar Amerikaya ularsa, u iki eyden eminim: Birincisi, oku
yucularn hepsi beni mahkm etmek iin seslerini ykselteceklerdir; kin
cisi, aralarndan ou vicdanlarnn derinliklerinde beni temize karacak
lardr.
Birleik Devletlerde yurttan bahsedildiini iittim. Halkta hakiki yurtse
verlikle karlatm. Bu yurtseverlii halk yneten kiilerde bouna aradm.
Bu durum ise bir benzetmeyle kolayca anlalr: Despotizm, onu dayatan ki
iden daha ok ona boyun een kiiyi batan kanr. Mutlak monarilerde,
kraln genellikle nemli erdemleri vardr; ama saray mensuplan her zaman
deersiz insanlardr.
Saray mensuplan, Amerikada, nemli ve temel bir fark olarak Sr ve Sa
yn Majesteleri demezler; ama durmakszn efendilerinin doal aydnlan
masndan bahsederler. Prensin en ok holanlmay hak eden erdemlerinin
hangileri olduu konusunda tartmalar dzenlemezler, nk onun erdem
leri edinmeksizin ve adeta onlar istemeksizin zaten onlarn her trlsne
sahip olduundan emindirler. Prense kadnlarm ve kzlann, prensin onla
r metresleri dzeyine ykseltmeye tenezzl etmesi iin vermezler. Ama d
ncelerini ona feda ederek, bizzat kendileri fahielik yaparlar.
Ahlklar ve filozoflar, Amerikada, dncelerine alegori biimi vermek
le ykml deillerdir; ama can skc bir hakikati tehlikeye sokmadan n
ce yle derler: Kendi kendisinin efendisi olmasn engelleyebilecek beer
zayflklann ok stnde bulunan bir halka hitap ettiimizi biliyoruz. Eer
tm dier insanlar arasnda, erdemleri ve aydnl sayesinde zgr olmaya
layk olan insanlara hitap ediyorsak, byle bir dil kullanamayz.
XIV. Louisye yaltaklananlar bundan daha iyisini yapabilirler miydi?
Benim iin, her ne olursa olsun tm hkmetlerde bayalk gce baldr
ve yaltaklar da iktidara. nsanlann alalmasn engellemenin tek bir yolu
nu biliyorum: Kadir-i mutlaklkla insanlann itibarn klten egemen ikti-
dan kimseye vermemek.
Amerikan Cumhuriyetlerinin En Byk Tehlikesinin
ounluun Kadir-i Mutlaklndan Kaynaklanmas

Demokratik cumhuriyetler, iktidarszlk nedeniyle deil, iktidarn kt kullanlm a

s nedeniyle yok olmaya ak olurlar - Amerikan cumhuriyetlerinin hkmeti, Avru
pa monarilerinin hkmetinden daha merkez ve daha enerjiktir - Buradan kan
tehlike - Bu konunda Madisonun ve Jefferson'n fikri.

Hkmetler alld zere iktidarszlktan veya tiranlktan dolay yok olur

lar. Birinci durumda, hkmetler iktidar kaybederler; dierinde ise iktidar
hkmetten zorla alnr.
Birok insan demokratik devletlerin anariye kapldn gzlemleyerek,
devletlerde hkmetin doal olarak zayf ve iktidarsz olmasn nerdiler.
Hakikat udur ki taraflar arasnda bir defa sava patlak verdiinde, hkmet
toplum zerindeki tm etkisini kaybeder. Ama demokratik bir iktidarn do
asnn g ve kaynaktan mahrum kalacan dnmyorum; tersine bu
iktidarn tm glerinin suistimaliyle ve kaynaklarnn ktye kullanmyla
yok olacana inanyorum. Anari neredeyse her zaman onun tiranlndan
veya kabiliyetsizliinden doar, iktidarszlndan deil.
stikrar ile gc, eylerin azametini ve kalcln kartrmamak gerekir.
Demokratik cumhuriyetlerde toplumu yneten5 iktidar istikrarl deildir,
nk srekli el deitirir, bylece amac da deiir. Ama iktidann ynetim
de olduu her yerde gc neredeyse kar konulmazdr.
Amerikan cumhuriyetlerinin hkmeti bana Avrupann mutlak monar
ilerinin hkmetlerinden daha merkez ve daha enerjik grnyor. Bu ne
denle bu hkmetin zayfl nedeniyle yok olacan dnmyorum.6
Eer bir gn Amerikada zgrlk kaybedilirse, bu konuda, aznl umut
suzlua srkleyen ve onlar kaba g kullanmaya zorlayan ounluun ka-
dir-i mutlakln sorumlu tutmak gerekecektir. Bylelikle anari grlecek
tir ama anari de despotizmin sonucu olarak ortaya kacaktr.
Bakan James Madison ayn fikirleri ifade etmiti (Bkz. Federaliste, no. 51).

C u m h u riyetlerd e, der, sad ece toplum u h k m et ed en lerin zulm ne k ar

korum an n deil, ayn zam anda toplum un b ir ksm n dier ksm n n ada
letsizliine kar garanti altn a alm ann da b yk b ir n em i vardr. A dalet,
her trl h k m etin ken disine doru y n elm ek zorunda olduu am atr; in-

5 k tid a r b ir m ecliste m e rke zilem i o la b ilir; bylece g l o lu r, am a is tik ra rl o lm az; b ir insanda

da m erkezilem i o la b ilir: Bu d urum da ise daha az g l d r, am a daha is tik ra rld r.
6 O k u y u cu y u , burad a ve bu k sm n kalan n d a fed eral h km etten d e il, o unlu un d esp o tik
o larak y n etti i h er b ir eyaletin te k il h km ed erin d en bahsettiim konu su nd a u yarm ann ge
re k siz o laca n d n yo ru m .
 san lan n b ir araya gelerek ortaya koyduklar am atr. H alklar her zam an, ona
ulam ay baarana kadar veya zg rlklerini kaybedene kadar bu am a do
rultusunda aba gsterdiler ve gstereceklerdir.
G l partinin kuvvetlerini kolayca b ir araya getirebildii ve zayf olanlara
zulm edebildii b ir toplum var olursa, anarinin byle b ir toplum da, ayn en
zayf bireyin en g l nn iddetine kar h ib ir tem inat tam ad doa du
rum und aki gibi egem en olacan dnebiliriz. Doa durum unda bile, belir
siz ve ereti kaderin sakncalar nedeniyle en g l ler, kendileri gibi zayfla
r da koruyan b ir h k m ete boyu n em eye karar verirler. A narik b ir h k
m ette ise ayn koullar, en gl partilerin tm taraflar, g lleri ve zayfla
r da eit biim d e koruyabilen b ir h k m et istem esini yava yava salarlar.
Eer Rhod e-Island eyaleti konfederasyondan ayrlsayd ve ken disini belirli s
nrlar iin d e egem en olarak ileyen h alk b ir h k m ete teslim etseydi, o
unluun tiranlm n burada tam am en belirsiz h ak lan iler klacandan ve
halktan tam am en bam sz b ir ik tid a n n ilan ed ileceind en ku ku duym az
dk. B unu zorunlu klan hiziplerin ken dileri de bu iktidara bavurm ak kon u
sunda acele etm i olacak lard r.

Jefferson da yle diyordu: Yrtme kuvveti hkmetimizde benim zen

gsterdiim tek ve en temel konu deildir. imdiki durumda yasa koyucula
rn tiranl en korkun tehlikedir ve nmzdeki yllar boyunca da yle ka
lacaktr. Yrtme kuvvetinin tiranlmn ise kendi sras gelecektir, ama ok
daha ileri bir dnemde.7
Bu konuda bakalarna kyasla Jefferson alntlamay seviyorum, nk
onu imdiye kadar var olmu en kudretli demokrasi havarisi olarak gr
yorum.

7 Je ffe rso n n M adisona m ektub u, 15 M art 1789.

270
 BRLEK DEVLETLERDE OUNLUUN TRANLIINI
MUTEDL KILAN UNSURLAR ZERNE

dari Merkeziyetin Bulunmamas

Ulusal ounluk her eyi yapma fikrinde deildir - ounluk, kendi egemen irade
sini gerekletirmek iin kentlerin ve idari blgelerin st dzey grevlilerini kullan
makla ykmldr.

Daha nce iki merkeziyet trnden bahsetmi ve birisini hkmetin merke

ziyeti, dierini de idarenin merkeziyeti olarak adlandrmtm.
Amerikada birincisi var olur ama kincisi ok az bulunur.
Eer Amerikan toplumlarn yneten iktidar, bu iki hkmet etme ynte
mini emrine amade biimde bulsayd ve her eye hkmetme hakkna bir de
her eyi kendisi yrtme yetisini ve alkanln ekleseydi; eer, hkme
tin ynlendirici ilkelerini belirledikten sonra, uygulamadaki tm ayrntla
ra nfuz etseydi ve lkenin nemli menfaatlerine karar verdikten sonra bi
reysel menfaatlerin snrlarna kadar inebilseydi, zgrlk de yeni dnyadan
srgn edilmi olurdu.
Ama Birleik Devletlerde, genellikle bir despotun eilimlerine ve gdle
rine sahip olan ounluk, tiranlm en mkemmel aralarndan henz yok
sundur.
Amerikan cumhuriyetlerinin hepsinde merkez hkmet, sadece dikkat
leri zerine ekebilecek ok az saydaki mevzuyla megul oldu. Toplumun
ikincil meselelerini dzenlemeye girimedi. Hatta bunu istediini gsteren
herhangi bir ey de yapmad. Gittike daha mutlak hale gelen ounluk mer
kez iktidarn niteliklerini arttrmad; onu sadece kendi alannn iinde ka-
dir-i mutlak kld. Bylelikle despotizm bir noktada ok ar halde hissedi
lirken, her yere yaylamad.
Ayrca ulusal ounluun tutkular her ne kadar kkrtlm olursa olsun,
kendi projelerinde ne kadar cokulu olursa olsun, tm yurttalarn her yer
de, ayn biimde ve ayn anda onun isteklerine boyun emesini salayamaz.
ounluu temsil eden merkez hkmet egemen biimde [ileri] dzene
koyduunda, emirlerinin yrtlmesi konusunda, hibir biimde kendisine
bal olmayan ve kendisinin her an ynetemedii temsilcilerine gvenmek
zorundadr. Bylece, belediye teekklleri ve idari blgelerin ynetimleri,
halkn iradesinin [neden olduu] gelgiti yavalatan veya blen gizli kayalk
lar olutururlar. Yasa ne kadar baskc olursa olsun, zgrlk yine de yasa
nn uygulanma biiminde bir snak bulacaktr. ounluk ayrntlara ve di
yebilirim ki idari tiranln ocuksuluuna kanamaz. Bunu yapabileceini
tahayyl etmez bile, nk kendi btnyle kudretinin bilincinde deildir.
Sadece doal glerinin farkndadr ve ustalkla bu gcn snrlarnn nere
ye kadar genileyebileceini henz bilmez.
Bu durum dnmeye deerdir. Birleik Devletler gibi bir demokratik cum
huriyet, tek bir kiinin iktidarnn yerlemi bulunduu ve dar merkezle
menin yasalar kadar alkanlklara da ilemi olduu bir lkede kurulsayd, u
nu sylemeye ekinmezdim: Byle bir cumhuriyetteki despotizm Avrupann
mutlak monarilerinden ok daha fazla tahamml edilemez olacaktr. Bu des
potizmi karlatracak bir eyler bulmak iin Asyaya bakmak gerekecektir.

Birleik Devletlerde Adli Tin zerine,

ve Bu Demokraside Nasl Bir Denge Unsuru Oluturur?

Adli tinin doal gdlerini aratrm ann faydalar - Domakta olan toplum da
nemli bir rol oynamaya arlan hukukular - Hukukularn giritikleri alma
biimi onlarn dncelerine nasl aristokratik bir biim verir? - Bu fikirlerin geli
imine kar durabilen arz sebepler-A ristokrasinin hukukularla birleme konu
sundaki rahatl - Bir despotun hukukulardan elde edebilecei avantajlar - Hu
kukular, doas gerei demokrasinin doal unsurlaryla badaabilen tek aristok
ratik eyi nasl biimlendirirler? - ngiliz ve Amerikal adli tinde aristokratik bir
sapmaya neden olan tikel seb ep ler-A m erikan aristokrasisi avukatlarn barosun
da ve yarg krslerinde bulunur - Hukukularn Amerikan toplumu zerinde uy
gulad etki - Onlarn tini, idare iinde yasama meclisine nasl nfuz eder ve ni
hayetinde st dzey grevlilerin gdleriyle ilgili bir eyleri bizzat halka nasl verir?

Amerikay ziyaret ettiinizde ve onlann yasalann incelediinizde, onlann hu-

kukulanna verdikleri otoritenin ve hukukulann da hkmet zerinde brak
t etkinin, demokrasinin hatalarna kar gnmzdeki en kuvvetli bariyeri
oluturduunu grrsnz. Bana yle geliyor ki bu olgu, genel bir sebeple il
gili olduundan incelemeye deerdir, nk baka yerlerde de ortaya kabilir.
Hukukular Avrupada be yz yldan beri siyasal toplumun her trl ha
reketine karmtr. Bazen siyasal iktidarlarn aralar olmulardr, bazen de
siyasal iktidarlar onlar ara olarak kullanmlardr. Ortaada hukukular,
kraln tahakkmn yaymak iin alacak biimde ibirlii yapyorlard; o
zamandan sonra, byk lde onun iktidarn snrlandrmak iin altlar.
Ingilterede hukukular aristokrasiyle yrekten biimde birlemi olarak
grdk; Fransada hukukular kendilerini aristokrasinin en tehlikeli d
manlar olarak sundular. O halde hukukular anlk ve geici drtlere mi
teslim oluyorlar yoksa doalarna uygun olan ve srekli yeniden retilen i
gdlerine, koullara bal olarak daha az ya da daha ok mu boyun eiyor
lar? Bu noktaya aklk getirmek isterim; nk belki de hukukular, do
maya abalayan bir siyasal toplumda ilk rol oynamaya davet ediliyorlardr.
Bilhassa yasalar konusunda eitim alan insanlar, formlara ynelik belli bir
eilimi ve fikirleri intizaml biimde birbirlerine balama konusuna ynelik
bir eit igdsel sevgiyi dzen oluturmayla ilgili almalarndan karr
lar. Bu eilim onlar devrimci ruha ve demokrasinin dncesiz tutkularna
doal olarak tamamen kart hale getirir.
Hukukularn yasay inceleyerek elde ettikleri hususi bilgiler onlara top
lumda ayn bir mevki salar. Zeki insanlar arasnda ayncalkl bir eit snf
olutururlar. Uzmanlklarn uyguladklannda bu stnlk fikriyle her gn
karlarlar. Onlar, herkesin bilgisine sahip olmad zorunlu bir bilimin s
tattandr. Yurttalar arasnda hkim olarak hizmet verirler ve davac tarafla-
n n kr tutkulann doru amaca ynlendirme alkanl onlan kitlenin yar-
glann kmsemeye iter. Bunlara onlann doal olarak bir teekkl olutur-
duklann da ekleyin. Kendi aralannda anlam ve beraber ayn noktaya do
ru ynelmi durumda deillerdir; ama inceleme tarzlarndaki benzerlik ve
yntemlerindeki btnlk onlarn zihinlerini birbirlerine balar, tpk men
faatin onlann isteklerini birletirebilecei gibi.
Bylece adli tinin temelinde aristokrasinin zevklerinin ve alkanlklannn
bir ksmnn saklanm olduunu gryoruz. Tpk aristokrasi gibi, onlarn
da dzene ynelik igdsel bir eilimleri, formlara ynelik doal bir sevgi
leri vardr. Onun gibi, okluun eylemlerine kar byk bir tiksinti besler
ler ve halkn ynetimini gizlice kmserler.
Hukukulann bu doal eilimlerinin, kar konulmaz bir biimde onlar
birbirlerine gl bir biimde baladn sylemek istemiyorum. Hukuku
larda egemen olan ey, tm insanlarda olduu gibi, bireysel menfaattir ve de
zellikle zamana uygun menfaattir.
 Yasayla ilgilenen insanlarn, zel yaamlarnda sahip olduklarna benzer
bir dzeyde siyasal dnyada yer edinemedikleri toplumlar vardr; bu biim
de rgtlenmi bir toplumda hukukularn devrimin ok etkin failleri olaca
ndan emin olabiliriz. Ama onlar ykma veya deiime ynlendiren nede
nin daimi bir eilimden mi yoksa tesadfi bir eilimden mi kaynakland
n aratrmak gerekir. Hukukularn 1789da Fransz monarisini devirme
ye zellikle katkda bulunduklar dorudur. Yasalar zerine altklar iin
mi, yoksa yasalar yapmaya katkda bulunabilecekleri iin mi byle davran
dklarn bilmiyoruz.
Be yz yl nce, ngiliz aristokrasisi halkn bana geti ve onun adna ko
nutu; bugn krall destekliyor ve krallk otoritesinin savunucusudur. Bu
na karn aristokrasinin kendisine has gdleri ve eilimleri vardr.
Teekkln kendisi yerine teekkln izole yelerini ele almamaya dik
kat etmek gerekir.
Biimi ne olursa olsun tm zgr hkmetlerde, partilerin en st srala
rnda hukukular buluruz. Bu gzlem de aristokrasiye uygulanabilir. Dn
yay artan neredeyse tm demokratik hareketler soylular tarafndan y
netilmitir.
Elit bir teekkl, asla ierdii tm ihtirasl insanlar iin yeterli olamaz;
bu teekkln iinde her zaman grevlerden daha fazla yetenekli ve tutku
lu kii bulunur ve teekkln ayrcalklarndan yararlanarak yeterince hz
l ykselemeyen, bu ayrcalklara saldrarak ykselmek isteyen bir grup in
sanla hep karlalr.
O halde tm zamanlarda deil de, zamanlarn byk bir ksmnda, tm hu
kukularn, dzenin dostu ve deiimin dman olmak zorunda olduklar
bir an geldiini iddia etmiyorum.
Hukukularn kendilerine doal olarak ait olan yksek bir mevkii itiraz
sz biimde elde ettikleri bir toplumda, onlarn zihinlerinin de en lsndan
muhafazakr olacan ve antidemokratik biimde kendisini gstereceini
sylyorum.
Aristokrasi kendi snfn hukukulara kapattnda, karsnda daha teh
likeli dmanlarndan birini buldu; hukukular zenginlik ve kuvvetleriyle
aristokrasiden aada olsalar da, almalaryla aristokrasiden bamszdr
lar ve bilgileriyle kendilerini onlarn dzeyinde hissederler.
Ama soylularn kendi ayrcalklarndan bazlarn hukukularla paylatk
lar durumlarda ise, bu iki snf byk bir kolaylkla bir araya gelebildiler ve
adeta birbirlerini ayn aileden grdler.
Ayn ekilde, bir kraln hukukular kendi iktidarnn en yararl aralar
haline getirmesinin her zaman kolay olduuna inanyorum.
Yasayla uraan insanlar ile yrtme kuvveti arasnda, hukukular ve halk
arasnda olduundan daha ok ve son derece doal bir yaknlk vardr; buna
karn hukukular bazen yrtme kuvvetini devirmek zorunda kalr. Ayn
ekilde, soylular ve kral arasnda soylular ve halk arasnda olduundan daha
fazla doal yaknlk vardr, buna ramen toplumun st snflarnn, kraln ik
tidarna kar mcadele etmek iin herkesi birletirdiini de sk sk grrz.
Hukukularn her eyden ok sevdikleri ey, dzenli yaamdr ve dzenin
en byk garantisi otoritedir. Ayrca unutmamak gerekir ki eer hukukular
zgrl kazanrlarsa, genellikle zgrln stne yasall yerletirirler;
Uranlktan keyfilie oranla daha az ekinirler, yasa koyucu insanlarn bam
szlklarn kaldrmaya giritiinde ise neredeyse memnun olurlar.
O halde, istilac bir demokrasinin mevcudiyetinde, eyaletlerinde yarg
kuvvetini bastrmaya ve hukukularn siyasal etkisini azaltmaya alan bir
prensin byk bir hata yapacan dnyorum. Otoritenin glgesini yaka
lamak iin onun zn elinden karacaktr.
Prensin hkmetine hukukular koymasnn daha yararl olacandan
hi kuku duymuyorum. Despotizmi iddet formu altnda onlara emanet et
tikten sonra, belki de despotizmi adalet ve yasa biiminde yeniden onlarn
elinde bulabilecektir!
Demokratik hkmet hukukularn siyasal kuvvetine uygundur. Zen
gin, soylu ve prens ynetimden dlandnda, hukukular adeta bileklerinin
hakkyla ynetime gelirler; nk halkn dierleri dnda seebilecei aydn
ve becerikli insanlar sadece onlar olutururlar.
Hukukular nasl ki beenileriyle aristokrasiye ve prense doru doal ola
rak yneliyorlarsa, ayn ekilde menfaatleri nedeniyle de halka doru yne
lirler.
Bylece hukukular demokratik hkmeti onun eilimlerini paylamak-
szn ve onun zayflklarm taklit etmeksizin -k i bunlar demokrasiyle ve de
mokrasi zerinde kudretli olmak iin gerekli iki nedendir- severler.
Demokraside halk hukukulara meydan okumaz, nk onlarn menfaat
lerinin halkn davasna hizmet etmek olduunu bilir. Onlar kzmadan din
ler, nk onlann art niyetli olmadklarn varsayar. Aslnda hukukular,
demokrasinin oluturduu hkmeti devirmek istemezler; ama demokrasi
ye ait olmayan bir temaylle ve ona yabanc olan yollarla durmakszn onu
ynetmeye abalarlar. Hukuku, menfaati nedeniyle ve doum yeri dolay
syla halkna aittir, ama alkanlklar ve beenileri asndan aristokrasiye
mensuptur; o, bu iki ey arasndaki doal ba gibi, bunlar birletiren hal
ka gibidir.
Adli teekkl, demokrasinin doal unsurlaryla aba gstermeksizin bir-
leebilen ve bunlarla mutlu ve kalc bir biimde dzenlenebilen tek aristok
ratik unsuru oluturur. Adli tinin znde bulunan kusurlar yok saymyo
rum; buna karn adli tinle demokratik tinin bu kanm olmadnda, de
mokrasinin toplumu uzun sre ynetebileceinden kuku duyuyorum ve
gnmzde, eer hukukulann kamusal meselelerdeki etkisi halkn iktida
rna orantl olarak artmazsa, cumhuriyetin varln srdremeyeceini d
nyorum.
Adli tinde grdm bu aristokratik zellik, baka lkelerde olmad ka
dar ok Birleik Devletlerde ve ngilterede telaffuz edilir. Bu sadece ngiliz
ve Amerikal hukukulann yasalann icrasyla ilgili almalanna bal deil
dir, ayn zamanda bu icraclarn iki halkta edindikleri konuma ve bizzat y
rrlkteki yasalarn doasna da baldr.
Ingilizler ve Amerikallar, kendilerinden ncekilerin yasal mevzuatlarn
korudular, yani yasa konusunda sahip olmalan gereken fikirleri ve almala
r gereken kararlan atalannn yasal fikirlerinden ve kararlarndan karma
ya devam ettiler.
ngiliz veya Amerikal bir hukukuda, eski olana ynelik beeni ve ona
duyulan sayg o halde neredeyse her zaman dzenli ve meru olana duyu
lan sevgiyle birleir.
Bunun hem hukukularn zihinsel kavray, hem de toplumun ilerleyii
zerinde baka bir etkisi de vardr.
ngiliz veya Amerikal hukuku, yaplm olan eyi aratnr, Fransz hu
kuku ise yaplmak istenen eyi aratnr; yani birisi yasal kararlara bakar, di
eri ise sebeplere.
Bir ngiliz veya Amerikal hukukuyu dinlediinizde, sk sk bakalannn
fikirlerinden alnt yaptn grnce ve kendi fikrinden ok az bahsettiini
duyunca arrsnz, oysa bizim aramzda tam tersi olur.
Fransz avukatn, iinde kendisine ait fikirler sistemini sokmakszn ele
almaya rza gsterdii kk bir dava bile yoktur. Bu avukat, mahkemenin
yadsnan mirasn smrlann bir nebze olsun geri ekmesi iin yasalann ku
rucu ilkelerine kadar tartacaktr.
ngiliz ve Amerikal hukukunun atalannn kavrayna gvenerek kendi
grlerinden adeta feragat etmesi, iinde kendi dncesini korumak zo
runlu olduu bu kulluk tr, adli tine ngilterede ve Amerikada Fransada-
kinden daha fazla ekingen alkanlklar kazandrr ve ona daha istikrarl
eilimleri verir.
Yazl yasalanmz anlamak genellikle zordur, ama herkes bunlan okuya
bilir; tersine avam iin atalanna dayanan bir yasal mevzuat kadar daha anla
lmaz ve daha az kavranabilir bir ey yoktur. ngilterede ve Birleik Devlet
lerde hukukuya duyulan ihtiya, onun bilgisinin oluturduu st dzey fi
kir, onu gittike daha fazla halktan ayrr ve onu ayr bir snfn iine koyar.
Fransz hukuku sadece bir bilgedir; ama ngiliz veya Amerikal yasa insan
neredeyse Msrn din adamlarna benzer; tpk onlar gibi, anlalmaz bir bi
limin biricik icracsdr.
Yasa insannn ngilterede ve Amerikada edindii konum, onlarn al
kanlklar ve fikirleri zerinde de daha az olmayan bir etki yapar. Kendisiyle
doal bir benzerlik tayan her eyi kendine ekmeye zen gsteren ngilte
re aristokrasisi, hukukulara ok nemli miktarda itibar ve kuvvet verdi. n
giliz toplumunda hukukular en st dzeyde deillerdir, ama sahip olduk
lar dzeyden memnunlardr. ngiliz aristokrasisinin en gen kolunu olu
tururlar ve byklerin tm ayrcalklarn paylamakszn onlar severler ve
onlara sayg duyarlar. Bylece ngiliz hukukular, iinde yaadklar toplu
mun aristokratik fikirlerini ve beenilerini, kendi mesleklerinin aristokratik
menfaatleriyle kartrrlar.
Bylelikle tasvir etmeye altm bu hukuku tipini belirgin biimde
zellikle ngilterede grebiliyoruz: ngiliz hukuku yasalara sayg duyar, sa
dece iyi olduklan iin deil, ayn zamanda eski olduklar iin de; zamann
toplumlarda neden olduu deiimleri yasalar uyarlamak iin onlarn ba
z noktalarnn deitirilmesi gerektiini grdnde, atalarnn eserine bir
eyler ekleyerek sadece onlann dncelerini gelitireceine ve onlarn a
lmalarn tamamlayacana kendini ikna etmek iin en inanlmaz kurnaz
lklara bavurur. Kendisini bir yeniliki olarak dnmesini beklemeyiniz;
byle byk bir cinayetten sorumlu olduunu kendisine itiraf etmeden nce
samalamaya raz olacaktr. Sadece yazl olana dikkat etmek iin mevzula
rn temeline kaytsz kalm grnen ve yasadan ok akldan ve insanlktan
elde edilebilecek olan bu yasal tinin doduu yer ngilteredir.
ngiliz yasal mevzuat, hukukulann, meyveleri besleyen mbarek gvde
sini yapraklaryla harmanlayarak farkl rnler verecekleri umuduyla zeri
ne en yabanc filizleri aladklan ilkalardan kalma bir aa gibidir.
Amerikada ne soylular, ne edebiyatlar vardr ve halk da zenginlere g
venmez. Bylece hukukular toplumun st siyasal snfn ve en byk ente
lektel kesimini olutururlar. Bylelikle yenilik yaparak sadece kaybedecek
lerdir; bu, onlarn dzene ynelik duyduklan doal beeniye muhafazakr
bir menfaat de ekler.
Eer Amerikan aristokrasisini nereye yerletirdiim sorulsayd, kuku
duymakszn zenginlerin arasnda aristokrasinin olmadn syleyerek ce
vap verirdim. Zira zenginlerin arasnda onlan bir araya getiren ortak bir ba
yoktur. Amerikan aristokrasisi avukatlarn barolannda ve hkimlerin krs
lerinde bulunur.
Birleik Devletlerde olan ey zerine ne kadar ok dnrsek, adli teek
kln bu lkenin en byk kudretini ve adeta demokrasinin tek kar kuv
vetini oluturduuna o kadar ok inanrz.
 Adli tinin tm nitelikleriyle ve diyebilirim ki tm kusurlaryla halk bir
hkmete zg olan zaaflar ne kadar etkisiz hale getirmeye uygun olduu
nu Birleik Devletlerde kolayca kefederiz.
Amerikan halk tutkularyla sarho olduunda veya kendisini fikirlerinin
iddetine teslim ettiinde, hukukular halk sakinletiren ve durduran nere
deyse grnmez bir freni devreye sokarlar. Halkn demokratik gdlerinin
karsna, kendilerinin aristokratik eilimlerini gizlice koyarlar; onun yeni
lik sevgisinin karsna kendilerinin eski olana ynelik batl itikatl saygla
rn; onun niyetlerinin snrszlnn karsna kendilerinin snrl grleri
ni; onun kurallar kmsemesinin karsna kendilerinin formlara ynelik
beenilerini; onun atlganlnn karsna ileri ar biimde yrtme al
kanlklarn koyarlar.
Mahkemeler, demokrasi zerinde etkide bulunmak iin, adli teekkln
kulland en grnr olan organlardr.
Yarg, bir hukuku olarak, yasalar renirken kazand dzene ve ku
rallara ynelik beeniden bamsz biimde, grevinden alnamaz olmasn
dan bir istikrar sevgisi karr. Yasalarla ilgili bilgileri, kendisine benzerleri
arasnda yksek bir mevkii zaten salamtr; siyasal kuvveti onu ayr bir d
zeye yerletirir ve ona ayrcalkl snflarn gdlerini verir.
Anayasaya aykr yasalar ilan etme hakkyla donanm olan Amerikal yar
g durmakszn siyasal meselelere el atar.1 Halk, yasalar yapmaya zorla
namaz, ama en azndan kendi yasalarna sadakatsiz olmamaya ve kendisiyle
uzlama iinde kalmaya zorlanabilir.
Birleik Devletlerde halk yarg kuvvetini azaltmaya ynlendiren gizli bir
eilimin varln yok saymyorum. ou eyaletin tzne gre, hkmet,
iki kabinenin isteiyle yarglan grevlerinden alabilir. Baz tzkler yarg
yelerini setirir ve onlar sk sk yaplan seimlere tabi tutar. Bu yeniliin
er ya da ge lmcl sonular douracan nceden sylemeye cret ediyo
rum; yarglann bamszlnn azaltlmasyla sadece yarg kuvvetine deil,
ayn zamanda bizzat demokratik cumhuriyete de saldnldnn bir gn alg
lanacan dnyorum.
Ayrca, Birleik Devletlerde adli tinin sadece mahkemelerin iinde bu
lunduunda inanmamak gerekir; bu tin onun daha da tesine kadar yaylr.
Halkn meydan okumad tek aydn snf oluturan hukukular, kamu
sal grevlerin byk bir ksmn yapmak iin doal olarak grevlendirilir
ler. Yasama organnda yer alrlar, idarenin banda bulunurlar; o halde yasa
nn biimlenmesinde ve uygulamasnda byk bir etkileri vardr. Buna kar
n hukukular, kendilerini srkleyen kamuoyunun akna boyun emek
le ykmldrler; ama zgr olduklarnda, yapabileceklerinin izlerini bul
1 B irin c i c iltte yarg k u vv e tiy le ilg ili s yle d ikle rim e b a k n z.
mak da kolaydr. Siyasal yasalarnda bylesine yenilikler yapan Amerikal
lar, medeni yasalarnda -h e r ne kadar bu yasalarn ou gl biimde top
lumsal duruma uygun olmasa d a- sadece nemsiz deiiklikler yaparlar. Bu
durum, medeni hukuk konusunda ounluun her zaman hukukulara g
venmek zorunda olmasndan kaynaklanr. Kendileri seim yapmaya brakl
m olan Amerikal hukukular da hi yenilik yapmazlar.
Bir Fransz iin, Birleik Devletlerde hukukularn, kurulu olandan yana
olarak, nyarglara ve duraan zihniyete kar kan yaknmalarn duymak
ok tuhaf bir eydir.
Adli tinin etkisi, snrlarn izdiim limitlerden ok daha uzaa yaylr.
Birleik Devletlerde eninde sonunda yargsal bir soruna dnmeyen ne
redeyse hibir siyasal sorun yoktur. Bu nedenle partiler, gndelik polemikle
rinde fikirlerini ve lisanlarm adaletten dn almak zorunda kalrlar. Daha
nce hukuku olmu veya hl hukuku olan kamu grevlilerinin ou ile
ri ynetirken kendilerine has usulleri ve fikirleri kullanrlar. Jri tm snfla
r buna altrr. Yarg dili bylece adeta avamn dili olur; okullarn ve mah
kemelerin iinde doan adli tin bylelikle yava yava ortaya kt bu yer
lerin tesine yaylr; bu tin sanki tm topluma szar, en alt tabakalara iner ve
halk da btnyle st dzey grevlilerin alkanlklarnn ve beenilerinin
bir ksmn benimsemi olur.
Hukukular Birleik Devletlerde ok az kuku duyulan, daha yeni fark
edilen, kendine ait sanca olmayan, zamann gereklerine esnek bir biimde
boyun een ve toplumsal teekkln ynelimlerine direnmeksizin kendisi
ni brakan bir kuvveti olutururlar. Ama bu kuvvet toplumu btnyle ku
atr, onu oluturan snflarn her birine nfuz eder, gizli biimde toplumda
alr, habersizce onun zerinde etkide bulunur ve nihayetinde kendi istek
lerine gre toplumu biimlendirir.

Birleik Devletlerde Siyasal Kurum Olarak Dnlen Jri zerine

Halkn egemenlik biimlerinden biri olan jri, bu egemenlii oluturan dier yasa
larla ilikili olmak zorundadr - Birleik Devletlerde jrinin oluturulmas - Jrinin
ulusal karakter zerinde neden olduu e tk ile r-O n u n halka verdii d e rs -J ri, yar
glarn etkisini oluturmaya ve adli tini yaymaya nasl ynelir?

Ele aldm konu, Birleik Devletlerde adaletten bahsetmeye doal olarak

beni ynlendirdiinden, jriden bahsetmeksizin bu konuyu sonlandrma-
yacam.
Jride iki eyi ayrt etmek gerekir: adli bir kurum ve siyasal bir kurum.
Eer jrinin ve de zellikle sivil konularda oluturulan jrinin hangi nok-
taya kadar adaletin iyi biimde idare edilmesine hizmet ettii sz konusu ol
sayd, onun faydasnn yadsnabileceim itiraf edebilirdim.
Jri kurumu, iinde mahkemelerin sadece basit olgusal sorunlar ele ald
az gelimi bir toplumda dodu. nsanlarn kendileri arasndaki iliki zel bir
biimde eitlendii ve bilge ve entelektel bir biim kazand zaman bu ku
rumu ok uygarlam bir halkn ihtiyalanna uyarlamak kolay bir i deildir.2
Bu blmde temel amacm jrinin siyasal tarafna bakmaktr; baka bir yol
beni bu yoldan saptrabilirdi. Adli bir ara olarak dnlen jriye gelince,
bununla ilgili sadece iki kelime edeceim. Ingilizler j ri kurumunu kabul
ettiklerinde, yar barbar bir halkt; o zamandan beri yeryznn en aydn
uluslarndan birisi haline geldiler ve jriye ballklar da aydnlanmalary
la birlikte artmtr. Ingilizler kendi lkelerinden ktlar ve onlar artk tm
dnyaya yaylm biimde gryoruz: Bazlar smrgeler oluturdu; bazla
r ise bamsz eyaletler; ulus teekkl de bir kraln varln korudu; g
menlerin ouna gelince, onlar da kudretli cumhuriyetler kurdular; ama ni
hayetinde Ingilizler her yerde j ri kurumunu tavsiye ettiler.3 Bunu her yerde
oluturdular veya onun kurulmasn abuklatrdlar. Yzyllar boyunca b
yk bir halkn onayna sahip olan ve tm uygarlk alan sresince, her tr
l hkmet formu altnda ve her trl atmosferde didinerek kendisini yeni
den kuran adli bir kurum, adaletin tinine kart olamaz.4

2 J riy i a d li b ir ku ru m o larak d nm ek, onun B irle ik D evled erde re tti i e tk ile ri d e erlend ir
m ek ve A m e rik a lla rn hangi b iim lerd e bundan ya ra rla n d n aratrm ak elbette y a ra rl ve i l
g in o la b ilird i. Sadece bu so ru n u n in celenm esind en tek b ir k ita p , Fran sa i in ilg in o lab ilecek
b ir k ita p [yazacak] kad ar ko n u b u lu n a b ilird i. m eg in j riy le ilg ili A m erikan k u ru m la n n n h an
gi k s m la rn n , n a sl b ir dzenlem e ile b ize u yarlan ab ilece i a ra trla b ilird i. Bu ko nu ya en fazla
k tutan A m erikan e yaleti Lo u isian a e yaleti o la b ilir. L o u isia n a , F ra n sz ve ln g ilizle rd e n oluan
b ir n fusa sa h ip tir. k i yasal m evzuat burada tp k ik i h a lk g ib i m evcut b u lu n u r ve b u n la r yava
yava b irb irle riy le k a y n a rla r. n celen ecek en y a ra rl k ita p la r, Lo u isia n a ya sa la rn n ik i ciltte n
o luan D igesle des lois de la Louisiane b a lk l derlem e ve b e lk i de daha n e m lisi ik i d ild e y a z
lan Traite su r les rigles des actions civile s (B u isso n Y a y n la n , N ew O rle an s, 1830) b a lk l m ede
n i p rosed r d e rsi o la b ilir. Bu eserin b ilh assa zel b ir ava n taj v a rd r: Fra n sz la ra n g iliz a d li kav-
ra m la n n n a k ve o ta n tik b ir a kla m a sn v e rir. Y asalan n d ili tm h alk lard a ayn b ir d il g ib i b i
im le n d irilir; bu d il ln g iliz le rd e ise h i b ir h alk ta olm ad kad ar a y n d r.
3 T m n g iliz ve A m e rik a l h u k u k u la r bu konuda h e m fik ird ir. B irle ik D e vle tle rin Y k se k M ah-
kem esind e yarg olan M . S to ry, Traiti de la constitution federale kitab n d a s iv il ko n u la rd aki j r i
le rin m kem m elliind en bahseder: T h e inestim able p rivile g e o f a tria l by Ju ry in c iv il cases d er,
a p rivileg e scarce ly in fe rio r to that in crim in a l cases, w h ich is conceded b y a li persons to be es-
se n tial to p o litica l and c iv il lib e rty (Story, 111. k ita p , X X X V II. b l m ). [S iv il ko n u la rd aki j ri ta
rafn d an grlen b ir d uru m an n paha b iilm e z a y n ca l , h erkes tarafnd an siyasal ve s iv il zg r
l k le r i in g e re kli kab u l ed ilen cin ayet d avalann d akind en u cu u cun a az b ir a y n c a lk tr.]
4 A d li ku ru m o larak j rin in y a ra rla n n n n e le r olduunu grm ek iste rse k , baka arg m anlar da
v e rile b ilir. B un lard an b a zla n u n la rd r:
D avalara j r i y e le rin i d a h il e tti in iz s re ce , y a rg la n n sa y sn ko layca a z a lta b ilirsin iz ; bu
b y k b ir a va n ta jd r. Y a rg la r o k sayd a o lduund a, h er gn vefat n ed en iyle a d li h iy e ra r i
de b ir b o lu k o lu u r ve h ayatta k a la n la r i in ye n i m e vk ile r a lr. st d zey y a rg la n n em el
le ri b ylece d aim i o la ra k srncem ede k a lr ve ounlua ve doal o la ra k a k grevlere ata
 Ama bu konuyu brakalm. Jriyi adli bir kurum olarak dnmekle yetin
mek onunla ilgili dncemizi zellikle daraltmak olacaktr; nk eer j
ri davalann seyrinde nemli bir etkide bulunuyorsa, bizzat toplumun kade
ri zerinde daha byk bir etkide bulunur. Jri, o halde her eyden nce si
yasal bir kurumdur. Onu deerlendirmek iin, her zaman ite bu noktadan
hareket etmek gerekir.
Jri derken, rastgele seilmi ve geici olarak yarglama hakkyla grevlen
dirilmi belli sayda yurtta anlyorum.
Jriyi sular bastrmada kullanmak, en lsndan cumhuriyeti bir kuru
mun ynetime dahil olmas gibi grnyor. Aklayaym:
Jri kurumu, jri yelerini setiimiz snfa gre aristokratik veya demok
ratik olabilir; ama her zaman cumhuriyeti zelliini korur, nk toplu
mun reel ynetimini, ynetenlere deil de, ynetilenlere veya onlarn bir ks
mna verir.
G sadece geici bir baar esidir: ondan sonra hukuk fikri gelir. Sade
ce sava alan zerinde dmanlann beklemeye terk edilmi bir hkmet,
yaknda yklabilecektir. Siyasal yasalarn hakiki meyyidesi o halde ceza ya
salarnda bulunur ve yaptrm yoksa, yasa er ya da ge gcn kaybeder.
Su/uyu yarglayan insan, bylece reel olarak toplumun efendisidir. Zira jri
kurumu, bizzat toplumu veya en azndan yurttalar snfn yarg krss
ne oturtur. Jri kurumu, bylelikle toplumun ynetimini reel olarak halkn
ellerine veya bu snfn ellerine teslim eder.5
ngilterede, j ri ulusun aristokratik kesiminden oluturulur. Aristokrasi
yasalar yapar, uygular ve yasaya kar yaplan ihlalleri yarglar (R). Her ey
uyumludur: Bylece ngiltere aslnda aristokratik bir cumhuriyet oluturur.
Birleik Devletlerde, ayn sistem btn olarak halka uygulanr. Her bir Ame

m a yapan in san la ra b a l k a lrla r: Bylece m ahkem elerde b ir orduda derece elde ed iyorm uas-
na ile rle n ir. Bu d u ru m , ad aletin iy i biim d e id are ed ilm esin e ve yasa k o y u cu la rn n iy e tle rin e ta
m am en a y k rd r. Y a rg la rn zgr o lm alar i in , o n la rn grevden aln am az o lm a la rn iste riz ;
am a eer o n la r ira d i o larak bu fe d akrl yap a rlarsa, kim se n in o n la rn e lle rin d e n b a m szlk
la rn alm as n em li d e ild ir.
Y a rg la r o k sayd a o ld u k la rn d a , o n la rn arasn d a k a b iliy e tsiz le rin olm am as im k n szd r:
n k n em li b ir st d zey y a rg , srad an b ir in san d e ild ir. Z ira , y a n ayd n m ah kem elerin ,
ad alet m ah kem eleri o lu tu ra ra k n e rile n am alara u lam ak i in [y a p la n ] d zen lem elerin en
k t s o lu p olm ayaca n b ilm iyo ru m .
Bana g e lin ce , m ahkem e k a ra n n , ou h u k u k b ilim in in ve yasalan n e k sik b ilg isin e sah ip olan
yarg lara te slim etm ektense, u sta b ir yarg tarafn d an y n e tile n b ilg isiz j r i ye le rin e b ra k
m ay te rcih ed erim .
5 B un a k a rn n em li b ir tesp it yapm ak g e re kir:
J r i ku ru m u n u n h alka y u rtta la n n e yle m le ri zerin d e genel b ir k o n tro l h a k k ve rd i i do
ru d u r, am a tm o laylard a d esp o tik b ir biim d e bu ko n tro l uygulam a o lan a n h alka verm ez.
M u tlak b ir p re n sin te m silcile rin e su lu la n yarg latm a y e tk isi ve rd i in d e , su lan an lan n kade
r i neredeyse nceden b e llid ir. Am a h a lk n yarg lam asn a k a ra r v e rild i in d e , j rin in te rtib i ve so
ru m lu lu u n u n olm am as m asu m lan n le h in e ans ta n y a b ile ce ktir.
rikal yurtta, semendir, seilebilirdir ve j ri yesi olabilir (S). Bana yle ge
liyor ki, Amerikada grld ekliyle j ri sistemi, genel oy hakk gibi, hal
kn egemenlii dogmasnn dorudan ve ar bir sonucudur. kisi de halkn
egemenliini eit biimde salayan kudretli yollardr.
Kuvvetlerinin kaynan kendilerinden almak ve toplumun kendisini y-
netmesindense toplumu ynetmek isteyen tm egemenler j ri kurumunu
kaldrrlar veya onun gcn keserler. Tudorslar, ceza vermek istemeyen j
ri yelerini cezaevine gnderiyorlard ve Napolyon onlar kendi temsilcile
rine setiriyordu.
Yukanda saydklarmz hakikatlerin ou ne kadar ak olurlarsa olsunlar,
bu hakikatler tm zihinlere ilemez; bizim de kendi aramzda genellikle jri
kurumuyla ilgili sadece belli belirsiz bir fikrimiz vardr. Jri yeleri listesini
hangi unsurlarla oluturmak zorunda olduumuzu bilmek istersek, sanki sa
dece adli bir kurum sz konusuymu gibi, jri yesi olarak aracamz ki
ilerin bilgilerinin ve kapasitelerinin neler olacan tartmakla yetiniyoruz.
Gerekte, bana yle geliyor ki, burada, konunun olduka kk bir ksmyla
ilgileniyoruz. Jri her eyden nce siyasal bir kurumdur; onu halk egemenlii
biimi olarak dnmemiz gerekir. Halk egemenliini geri pskrttmz
de onu da tamamen reddetmemiz veya egemenlii oluturan dier yasalar
la iliki iine sokmamz gerekir. Jri, ulusun yasalarnn uygulanmasn sa
lamakla ykml ksmn oluturur, tpk meclislerin ulusun yasalarn yap
makla ykml ksmn oluturmas gibi. Toplumun kesin ve eit biimde
ynetilebilmesi iin, j ri yeleri listelerinin semen listeleriyle birlikte geni
letilmesi veya snrlandrlmas zorunludur. Bana gre, yasa koyucunun esas
dikkatini ekmek zorunda olan ey bu bak asdr. Gerisi adeta aksesuardr.
Jrinin her eyden nce siyasal bir kurum olduuna ylesine ok inandm
ki, onu adli konulara uyguladmzda da ayn ekilde deerlendiriyorum.
Yasalar teamller zerine dayanmadklarnda her zaman sallantdadrlar;
teamller ise bir halkta direnli ve kalc olan tek kudreti olutururlar.
Jri sadece ar ceza davalarnda oluturulursa, halk onun etkisini yalnz
ca uzaktan ve belli davalarda grr. Yaamn gndelik aknda ona aldrma-
maya alr ve onu adaleti salamann tek yolu olarak deil de herhangi bir
yolu olarak dnr.6
Tersine j ri medeni davalarda kullanlrsa, bu uygulama her an gzler
nnde olur; bylece herkesin dikkatini eker; her bir kii onun etkisine
katkda bulunur. Bylece j ri yaamn tm detlerine nfuz eder; beeri zih
ni kendi formlarna altrr ve adeta bizzat adalet fikriyle birleir.
Cezai davalarla snrl j ri kurumu o halde genelde tehlike altndadr. Oy
sa medeni konulara bir defa dahil edildiinde ise zamana ve insanlarn aba
6 B u , j r i sadece b e lli cezai d avalara u yg u lan d nd a evle viye tle d orud ur.
larna meydan okur. Eer jriyi Ingilizlerin teamlleri arasndan yasalar
kardmz gibi kolayca karabilseydik, Tudorslarm egemenlii altnda ta
mamen ezilmi olurlard. O halde, sivil j ri reel olarak Ingilizlerin zgrlk
lerini korumutur.
Jriyi uygulama biim i, ulusal karakter zerinde byk bir etki yapar;
ama bu etki, onu medeni konulara dahil ettiimiz lde snrsz olarak da
ha fazla artar.
J ri ve zellikle medeni [konularla ilgilenen] j ri, tm yurttalarn zih
nine, yarglarn zihinsel alkanlklarndan bir para vermeye yarar; ve bu
alkanlklar tam olarak halk zgr olmaya en iyi biimde hazrlayan al
kanlklardr.
Tm snflarda yarglanma iine ve hak fikrine ynelik bir sayg yaygn
lar. Bu ikisini kaldrdnzda, bamszlk ak sadece ykc bir tutku ola
caktr.
Jri insanlara hakkaniyet pratiini retir. Yaknndakileri yarglayan her
kes, sra geldiinde yarglanabileceim dnr. Bu zellikle medeni konu
lardaki jride geerlidir: Bir gn bir cinayet soruturmasnn znesi olmak
tan korkan kimse neredeyse yoktur; ama herkesin zel bir davas olabilir.
Jri her bir kiiye kendi edimlerinin sorumluluu karsnda geri ekilme
meyi retir; bu eril bir eilim olmakszn siyasal erdem de olmaz.
Her bir yurtta bir eit yarglkla grevlendirir; herkese topluma kar
yerine getirmesi gereken devleri olduunu ve toplumun ynetime katl
mas gerektiini hissettirir. nsanlar kendi zel ilerinden baka meselelerle
megul olmaya zorlayarak, jri, toplumlarm hastal olan bireysel egoizm
le mcadele eder.
Jri, halkn yarglamasn biimlendirmeye ve onun doal bilgilerini geli
tirmeye inanlmaz biimde yardm eder. Bana gre bu onun en byk avan
tajdr. Onu cretsiz ve her zaman ak bir okul gibi dnmemiz gerekir. Bu
okulda, her bir j ri yesi kendi haklaryla ilgili kendisini yetitirir, en st s
nflarn en bilgili ve en aydn yeleriyle gndelik olarak iletiime geer; bu
rada yasalar j ri yesine pratik bir biimde retilir ve avukatlarn abalan,
hkimin grleri ve bizzat taraflarn itiyakyla onun zihninin erimine su
nulur. Amerikallarn pratik kavraylarn ve siyasal saduyulann ilkesel
olarak, uzun zamandr medeni konularda jriler oluturmalarna atfetmek
gerektiini dnyorum.
Jrinin, davalan olan kiiler iin yararl olup olmadn bilmiyorum, ama
onlar yarglayanlar iin ok yararl olduuna eminim. Jriye, halkn eitimi
iin toplumun faydalanabildii en etkili aralardan biri olarak bakyorum.
Bu sylediim ey tm uluslara uygulanabilir; ama bu Amerikallara ve de
genel olarak demokratik halklara zg olarak kalmtr.
 Yukarda demokrasilerde hukukularn ve onlarn arasnda da yarglarn,
halkn hareketlerini lml hale getirebilecek tek aristokratik teekkl olu
turduklarn sylemitim. Bu aristokrasinin hibir maddi kudreti yoktur ve
o, muhafazakr etkisini sadece zihinler zerinde uygular. Zira, aristokrasi
iktidarnn temel kaynaklarn medeni j ri kurumunda bulur.
Toplumun bir insana kar mcadele ettii cinayet davalarnda, j ri h
kimde toplumsal kuvvetin pasif bir aracn grmeye ynlendirilir ve onun
grlerine meydan okur. stelik, cinayet davalar saduyunun kolayca de
erlendirebilecei tamamen basit olgular zerine dayanr. Bu alanda hkim
ve j ri yeleri eitlerdir.
Medeni davalarda ayn ey sz konusu deildir; burada hkim taraflarn
istekleri arasnda kaytsz bir yarg gibidir. Jri yeleri ona gvenle bakarlar
ve onu saygyla dinlerler; nk onun kavray j ri yelerinin kavrayna
tamamen hkmeder. Jri yelerinin hafzalarn zorlayan deiik argman
lar onlarn gzleri nne seren ve yarglama usullerinin dolambal yolla
r arasndan onlara yol gstermek iin onlara el uzatan odur; fiili dzlemi s
nrlandran ve yasal soruna verilmesi gereken cevab onlara reten de odur.
Hkimin onlar zerindeki etkisi neredeyse snrszdr.
Nihayetinde, medeni konularda j ri yelerinin yetersizliinden karlan
argmanlardan neden ok az etkilendiimi sylemem gerekiyor.
Medeni davalarda, en azndan olgusal bir sorunun sz konusu olmad
her durumda, j ri sadece adli teekkl grnne sahip olur.
Jri yeleri, hkimin verdii karar telaffuz eder. Onlar bu karara temsil
ettikleri toplumun otoritesini ve akl ile yasann otoritesini isnat eder (T).
ngilterede ve Amerikada hkimler ar ceza davalarnn kaderi zerinde
Fransz hkimlerinin bilmedii bir etki yaparlar. Bu farkn nedenini anlamak
kolaydr: ngiliz veya Amerikal yarg iktidann medeni konularda olutu
rur ve ardndan bu iktidann baka bir tiyatroda sergiler, onu elde etmez.
Amerikal yargcn tek bana karar verme hakkna sahip olduu olaylar
vardr ve bunlar genellikle ok nemli olaylardr.7 Bylece, bu yarg, bek
lenmedik biimde, Fransz yarglann alk olduklan durumla kar karya
kalrlar; ama Amerikal yargcn ahlki kuvveti ok daha fazladr: Jrinin ak
l onu takip eder ve onun sesi neredeyse j ri yelerinin teekkl olan top
lumunki kadar kudretlidir.
Hatta onun etkisi mahkeme duvarlarnn da tesine uzanr: zel yaamn
da dinlenirken veya siyasal yaamda alrken, kamusal alanda olduu gi
bi yasama organnda da Amerikal yarg, her zaman kendi etrafnda, onun
kavraynda kendisininkinden stn bir eyler gren insanlarla karlar ve

7 Fed eral y a rg la r neredeyse h e r zam an lk e n in y n e tim in i o k yakn d an ilg ile n d ire n so ru n la r

tek b alarn a ze rle r.
bu yargcn davalar zerinde snanan kuvveti, onunla birlikte yarglamaya
katkda bulunan kiilerin zihinsel alkanlklar ve hatta bizzat ruhlar ze
rinde kendisini hissettirir.
Yargcn haklarn azaltm gibi grnen j ri o halde aslnda reel olarak bu
yargcn hkimiyeti zerine kurulur ve iinde hem halkn yarglarn ayrca
lklarn paylat hem de yarglann halk kadar kudretli olduu lke yoktur.
Amerikal yargcn, adli tin olarak adlandrdm eyi toplumun en alt ta
bakalarna kadar nfuz ettirebilmesinin nedeni ise jrinin medeni konular
da katkda bulunmasdr.
Bylece halkn egemenliinin en gl yolu olan jri, halka egemen olma
y reten en etkili yoldur ayn zamanda.
 BRLEK DEVLETLER DEMOKRATK CUMHURYET SRDRMEYE YNLENDREN
T e m e l N e d e n l e r z e r ne

Demokratik cumhuriyet Birleik Devletlerde yrrlktedir. Bu kitabn te

mel amac, bu fenomenin nedenlerini gstermektir.
Bu nedenler arasnda, istemememe ramen ele aldm konunun beni ii
ne srkledii nedenler olduu gibi, geerken uzaktan deindiklerim de ol
du. Bazlaryla ise hi ilgilenemedim ve aklamaya olanak bulduum neden
ler ise ayrntlar iinde boulmu ekilde arkamda kald.
O halde, daha ileri gitmeden ve gelecek hakknda konumadan nce, imdi
ki durumu aklayan tm nedenleri snrl bir alanda aklamak zorundaym.
Bu zeti ksa tutacam, nk okuyucuya onun nceden bildii eyleri
zet olarak sadece hatrlatp, daha nce aklamaya frsat bulamadm olgu
lar arasndan yalnzca temel olanlar aklayacam.
Birleik Devletleri demokratik cumhuriyeti srdrmeye ynelten tm ne
denlerin e indirilebileceini dnyorum:
Tanrnn Amerikallar iine yerletirdii hususi ve arz durum birinci ne
deni oluturur;
kincisi yasalardan kaynaklanr;
ncs ise alkanlklardan ve teamllerden doar.

Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin Srdrlmesine

Yardmc Olan Arz veya lahi Nedenler zerine

Birlik'in komular yoktur - Byk bir bakenti yoktur - Amerikallar doutan el

de ettikleri frsat kendi yararlarna ku lla n d la r-A m e rik a bo bir lkedir - Bu ko
ullar nasl byk lde demokratik cumhuriyetin srdrlmesine hizmet eder? -
 Amerikann ssz topraklarnn insanlarla dolma biimi Anglo-Amerikallarn yeni
dnyann bo arazilerini ele geirmek iin gsterdikleri agzllk-A m erikallarn
maddi rahatlnn siyasal dnceleri zerindeki etkisi.

Birleik Devletlerde, demokratik cumhuriyeti kolaylatran insanlarn irade

sinden bamsz olan binlerce koul vardr. Bunlarn bazlar bilinir, dier
lerini ise kavramak kolaydr; ben sadece temel olanlarn aklamakla yeti
neceim.
Amerikallarn komular yoktur, sonu olarak burada ne byk savalar,
ne finansal krizler, ne ykmlar, ne de korkulacak igaller sz konusudur.
Yksek vergilere, kalabalk bir orduya ve nemli generallere ihtiyalar yok
tur. Amerikallarn, tm cumhuriyetler iin en korkun musibet olan askeri
grkemden korkacak bir eyleri yoktur.
Asker grkemin halkn zihni zerinde brakt inanlmaz etkiyi nasl red
dedebiliriz? Amerikallarn iki defa bakan olarak setii general Jackson,
iddetli bir karaktere sahip ve ortalama kabiliyette bir insandr. Tm kariye
ri boyunca, hibir ey onun zgr bir halk ynetmek iin gerekli zellikle
re sahip olduunu kantlamaz: Ayrca Birlikin aydn snflarnn ounluu
her zaman ona karyd. O halde kim onu bakan koltuuna oturttu ve ste
lik bu koltukta kalmasn salad? Yirmi yl nce, New Orleans snrlarnda
onun tarafndan kazanlan bir zaferin hatras. Zira bu New Orleans zaferi, an
cak hi arpmam bir lkeyi uzun sre megul edebilecek gl bir silah
tr; ve hretin prestijinden etkilenen halk hi phesiz tm dnya halklar
nn en souu, en hesaps, en az asker olan ve diyebilirim ki en yavandr.
Amerikann, lkenin tm zerinde dorudan veya dolayl olarak etki
sini hissettirecek byk bir bakenti yoktur.1 Bunu Birleik Devletlerde

1 A m e rikan n h en z b y k b ir b aken ti y o k tu r am a o k b y k e h irle ri v a rd r. P h ilad e lp h ian m ,

1830d a, 161.00 0 sa k in i ve N ew Y o rk u n ise 202 .0 0 0 sa k in i v a rd . B u engin e h irle rd e ikam et
eden a lt s n fla r A vru p ad akile rd e n daha te h lik e li b ir n fu su o lu tu ru rla r. n c e lik le , yasan n
ve kam uoyu n un deerden dm eye ve k a ltsa l sefalet d uru m un a m ahkm e tti i azat olm u s i
yah lard an o lu u rla r. A y rc a burada ta lih siz li in ve k t g id iatn h er gn y e n i d n yan n k y la
r ze rin e itti i o k sayd a A vru p a ly la k a r la rz ; bu in sa n la r B irle ik D e vle tle re en b y k k u
su rla rm z ta rla r ve bu k u su rla rn e tk isin e k a r m cadele etm e konu su nd a da b ir m enfaatle
r i y o k tu r. Y u rtta o lm a kszn lked e ikam et eden bu k i ile r, k e n d ile rin i k k rta n tm tu tk u la r
dan istifad e etm eye h a z rd rla r. Bu nedenle P h ilad e lp h iada ve N ew Y o rk ta cid d i ayaklan m ala
rn p atlak ve rd i in i g rd k. Benzer k a r k lk la r, en dielen ecek b ir e y i olm ayan lk e n in k a la
n n d a b ilin m e z, n k e h irle rin n fu su kasab a larn n fu su zerin d e ne b ir k u vve t g stereb il
m itir ne de b ir etkid e b u lu n a b ilm itir.
B una k a rn , b a z A m e rik a l e h irle rin b y kl n ve de z e llik le b u n la rn sa k in le rin in do
asm , y e n i d n yan n d em o kratik cu m h u riy e tle rin in g elece ini teh d it eden h a k ik i te h like o la
ra k g ryo rum . H k m e tle rin , u lu sa l ounluun irad esin e bal kalm asn a k a rn e h irle rd e
k i in san la rd an bam sz o lan ve o n la rn a rlk la rn b a stra b ile n g l b ir ordu o lu tu ram ad k-
la n s re ce , bu cu m h u riy e tle rin de bu n eden lerle yo k o laca n nceden sylem ekten e k in m i
yo ru m .
cumhuriyeti kuramlarn srdrlmesini salayan ilk nedenlerden biri ola
rak gryorum. ehirlerde insanlann bir araya gelmesini, mtereken hare
ketlenmelerini, ani ve ihtirasl kararlar almalarn engelleyemezsiniz. ehir
ler, tm sakinlerin yelerini oluturduu byk meclisler olutururlar. Halk
burada st dzey grevliler zerinde beklenmedik bir etki yapar ve genellik
le aracsz bir biimde isteklerini onlara uygulatr.
Taradaki ehirleri bakente balamak, o halde tm lkenin kaderini adil
olmayan bir biimde sadece halkn bir ksmnn ellerine vermeyi deil, ay
n zamanda ok tehlikeli bir biimde kendi kendisine eyleyen halkn ellerine
vermeyi ifade eder. Bakentlerin stnl o halde temsil sisteme ar bir
zarar verir. Modern cumhuriyetleri, bu sistemi bilmedikleri iin hepsi yok
olmu olan Antik cumhuriyetlerin zaaflannn iine srkler.
Burada, Birleik Devletlerde demokratik cumhuriyetin kurulmasn ko
laylatran ve bunun devam ettirmesini salayan baka ok sayda tali neden
sralamak benim iin kolay olabilirdi. Ama bu hayrl koullar yn iinden
iki temel nedeni nemsiyorum ve bunlar hzlca ifade edeyim.
Am erikallarn kkeninde, onlarn hareket noktas olarak adlandrd
m eyde, Birleik Devletlerin gncel refahn kendisine atfedebilecei
miz tm nedenlerin ilkini ve en etkilisini grdm daha nce sylemi
tim. Amerikallar doutan elde ettikleri frsat kendi yararlarna kullan
dlar: Vaktiyle onlarn atalar ikamet ettikleri topraklar zerine koulla
rn ve bilginin eitliini getirdiler ve buradan bir gn demokratik cumhu
riyet sanki doal kaynandan kyormu gibi kmak zorundayd. Hepsi
bu deil; onlar, gelecek nesillere cumhuriyeti bir toplumsal durumla bir
likte cumhuriyeti gelitirmeye en uygun olan alkanlklar, fikirleri ve te
amlleri vasiyet olarak braktlar. Balangtaki bu olguyu dndm
zaman, tpk tm insan rknn kaderinin ilk insanda olmas gibi, Ameri
ka kylarna yanaan ilk Pritenlerin ellerinin arasnda Amerikann kade
rini gryor gibiyim.
Birleik Devletlerin demokratik cumhuriyeti kurmasn kolaylatran ve
bunu devam ettirmesini salayan hayrl koullar arasnda en nemlisi Ame
rikallarn iskn ettikleri lkeyi bizzat semeleri gelir. Atalar onlara eitlik
ve zgrlk ak verdi; ama onlar usuz bucaksz bir ktaya srkleyerek,
onlara uzun sre eit ve zgr kalma yollann baheden ise bizzat Tanndr.
Genel refah tm hkmetlerin, ama zellikle de demokratik hkmetle
rin istikrarn kolaylatrr; zira demokratik hkmetler ok sayda kiinin
eilimleri ve de bizzat en ok ihtiya iinde olanlann eilimleri zerine daya
nrlar. Halk egemen olduunda, devleti alt st etmemesi iin onun mutlulu
u zorunludur. Sefalet halk zerinde, ihtirasn krallarda yapt etkiyi yapar.
Oysa, refah salayabilen yasalardan bamsz olan maddi nedenler Ameri-
kada dnyann hibir lkesinde olmad kadar ve tarihin hibir anda ol
mad kadar ok saydadr.
Birleik Devletlerde demokratik olan sadece yrrlkteki yasalar deildir,
bizzat doann kendisi de halk iin alr.
nsanln hafzasnda, Kuzey Amerikada gzlerimizin nnde olan eye
benzer bir eyi nerede bulabiliriz?
Antikitenin bilinen tm toplumlar, kendi meknlarnda var olabilmek
iin yenmek zorunda kaldklar dman halklarn ortasnda kurulmutur.
Modernler de Gney Amerikann baz ksmlarnda kendilerinden daha az
aydn olan ama topra ileyerek ona sahip kan halklarn ikamet ettii u
suz bucaksz blgeler buldular. Yeni devletlerini kurmak iin, modernlerin
ok sayda nfusu yok etmesi veya kleletirmesi gerekti ve bu nedenle on
lar zaferlerinden mahcup olarak uygarl kurdular.
Ama Kuzey Amerikada topran doal zenginliklerini kullanmay dn
meyen sadece gebe kabileler ikamet ediyordu. Kuzey Amerika aslnda sa
kinlerini bekleyen hl bo bir ktayd, ssz bir araziydi.
Amerikallarda her ey, toplumsal durumlar da, yasalar da olaanst
dr; ama en fazla olaanst olan ey hl onlar tayan topraktr.
Bu toprak Yaratc tarafndan insanlara teslim edildii zaman, genti ve t
kenmez durumdayd, ama insanlar zayf ve cahildi; ve insanlar topran ba
rnda biriktirdii hzinelerden istifade etmeyi rendiklerinde, topran y
zeyini iliyorlard ve daha sonra burada bir konut sahibi olma ve zgrce
ikamet etme hakk iin mcadele etmeleri gerekiyordu.
Bylece Kuzey Amerika sanki Tanrnn yedekte tuttuu ve bir tufanla gn
yzne kan topraklar gibi kefedildi.
Yaratmn ilk gnlerinde, Kuzey Amerika, su kayna hi bitmeyen nehir
ler, yeil ve nemli krlar, kyllerinin sabanlarnn henz hi iinden geme
dii snrsz otlaklar sundu. Bu durumda, Kuzey Amerika artk kendisini ilk
alarn yalnz, cahil ve barbar insanna deil, doann en nemli gizlerine
hkim olan, dierleriyle birlik oluturan ve yzyllarn deneyimiyle yetimi
insana kendisini sundu.
Bylelikle, uygar Avrupah milyon kii sakince verimli llere yayld ve
kendileri de aslnda tam olarak bu llerin kaynaklarn ve geniliini bilmi
yorlard. veya drt bin asker onlardan nce gebe yerli rk iteledi; si
lahl insanlann arkasndan ormanlarda yol aan oduncular ilerlediler, yabani
hayvanlan uzaklatrdlar, nehrin akntsn aratnp, llerin arasndan uy
garln muzaffer ilerleyiinin nn atlar.
Bu kitap boyunca, genellikle Amerikallann faydalandklar maddi rahat
lktan bahsettim; bu rahatl onlann yasalarnn baarsnn nemli neden
lerinden biri olarak gsterdim. Bu, benden nce bir sr kii tarafndan sy
lendi: Avrupallarn dncelerine adeta kendisini aarak, bizim aramz
da popler olan tek dnce budur. O halde sk sk ele alman ve iyi anla
lan bir konu zerinde uzun uzun durmayacam; sadece buna baz yeni ol
gular ekleyeceim.
Genel olarak Amerika llerinin her sene yeni dnya kylarna inen Avru
palI gmenlerin yardmyla insanla dolduu, oysa Amerikan nfusunun ata
larnn igal ettii topraklar zerinde oald ve gelitii sylenir: Bu byk
bir hatadr. Birleik Devleere yanaan Avrupal oraya arkadasz ve genellik
le kaynaksz olarak gelir; yaamas iin hizmetleri kiralamas zorunludur ve
onun Okyanus boyunca uzanan byk endstriyel hatt at ok ender ola
rak grlr. Bir sermayeye veya krediye sahip olmakszn ssz topraklan eki
me hazrlayamazsnz; ormanlann iinde yaamn riske atmadan nce, bede
nin yeni iklimin icaplanna almas gerekir. O halde, her gn doduklan ye
ri terk ederek, uzaktaki engin alanlarda kendilerini yeniden meydana getiren
ler Amerikallardr. Bylelikle transatlantik kylannda ikamet etmek iin, Av-
rupal kendi kulbesini terk eder ve bu kylarda doan Amerikal, o ise, Ame
rikann merkezindeki ssz topraklara dalar. Bu ifte g hareketi hi sona er
mez: Avrupann derinliklerinde balar, Byk Okyanusta devam eder ve ye
ni dnyann ssz topraklannda sregider. Milyonlarca insan ayn ufuk nokta
sna doru ayn anda ilerler: Dilleri, dinleri, teamlleri farkldr, ama amalan
ayndr. Onlara zenginliin batya doru bir yerlerde bulunduu sylenmitir
ve onlar da bu zenginliin peine hemen dmlerdir.
Hibir ey beer trn bu daimi yer deitirmesiyle karlatrlamaz, bel
ki sadece Roma mparatorluunun kmesinden sonra olanlarla karlat
r a b ilir. Aslnda, bugn olduu gibi, [gemite de] insanlann yn halinde
ayn noktaya doru kotuunu ve ayn yerlerde grltl bir biimde bir
birleriyle karlatklann grdk; ama Tannmn niyetleri farklyd. Her ye
ni doan arkasnda ykm ve lm srklyordu; bugn ise yeni doanlar
kendileriyle birlikte refah ve yaam tohumlarn getiriyorlar.
Amerikallarn batya doru bu gnn gelecekteki sonulan bizim iin
henz gizemlidir, ama imdiki sonularn fark etmek kolaydr: Sakinlerin
bir ksm, her sene iinde doduklan eyaletten uzaklar, bu eyaletlerin de,
her ne kadar eskiseler de, ok yava biimde kalabalklat olur. Bu neden
le Connecticutta mil kare bana sadece elli dokuz kii der ve nfus krk
yldan beri sadece drtte bir orannda artmtr, oysa ngilterede ayn sre
boyunca nfus te bir orannda oalmtr. Avrupal gmen o halde her
zaman yan dolu ve endstrinin yardma ihtiya duyduu bir lkeye gider ve
kolayca ii olur. Onun oulu ise bo bir lkede ansn dener ve zengin bir
mlk sahibi olur. Birincisi kincisinin ilettii sermayeyi biriktirir ve bu du
rumda ne yabancda ne de orada domu kiide sefalet sz konusu deildir.
 Birleik Devletlerde yrrlkteki yasalar mmkn olduunca mlkiyetin
blnmesini kolaylatrr; ama yrrlkteki yasalardan daha kudretli olan
bir neden, mlkiyetin ok fazla blnmesine engel olur.2 Bunu dolmaya
balayan eyaletlerde gryoruz. Massachusetts Birlikin en kalabalk eyaleti
dir; mil kare bana seksen kii ikamet eder, bu da ayn alanda altm iki ki
inin bulunduu Fransadakinden son derece azdr.
Buna karn Massachusettste kk mlklerin blnmesi ok az grlr:
Genellikle yaa byk olan topra alr; dier kardeler ise anslarn ssz
topraklarda ararlar.
Yasa yaa byk olann [ayrcalk] hakkn yrrlkten kaldrd; ama bu
hakkn kimsenin ikyeti olmakszn Tanr tarafndan yeniden dzenlendi
ini syleyebiliriz ve bu defa adalete de zarar verilmedi.
Evlerini le tamaya gitmek iin New England terk eden bireylerin
olaanst saysn tek bir olayla deerlendireceiz. rendiimize gre,
1830da Kongre yeleri arasnda kk Connecticut eyaletinde doan sade
ce otuz alt kii bulunuyordu. Birleik Devletlerin nfusunun krk te biri
ni oluturan Connecticut nfusu, o halde Birlikin temsilcilerinin ise sekiz
de birini oluturuyordu.
Connecticut eyaleti, buna karn, Kongreye sadece be vekil gnderir: Di
er otuz bir vekil, yeni bat eyaletlerinin temsilcileri olarak orada bulunuyor
du. Eer bu otuz bir kii Connecticutta kalsalard, muhtemeldir ki, zengin
mlk sahipleri olmak yerine, kk iftiler olacaklard, siyasal kariyere atl-
makszn bilinmezlik iinde yaayacaklard ve faydal yasa koyucular olmak
bir yana tehlikeli yurttalar olabileceklerdi.
Bu dnceler, artk bizim zihnimizi megul ettii kadar ok Amerikalla
rn zihinlerini megul etmez.

M lklerin b l nm esi a n noktalara vard zam an, der anslye K ent Traite
sur le droit americain adl eserinde, bu n u n b yk zararlar reteceind en k u
ku duym am ak gerekir; yle k i topran h er b ir paras b ir ailenin bakm ih ti
yalarm karlayam ayabilir; am a bu sakncalar B irleik D evletlerde h i h is
sedilm edi ve b iro k je n erasy o n bu sak n calan hissetm eksizin geip gitti. s
k n edilen to p rak lan m zn genilii, evrem izdeki arazilerin bollu u ve A t
lan tik kylarnd an balayarak lk en in i ksm larna doru d urm akszn y
nelen daim i g hareketi, m iraslar paylam ay engellem ek iin yeterlidir ve
uzu n zam an da yeterli o lacak tr.

Amerikalnn talihin kendisine sunduu muazzam mkfat zerine atla

yan agzlln tasvir etmek zor olabilirdi. Amerikal, bu talihi ele geir
mek iin, Kzlderililerin oklarna ve ln hastalklarna meydan okur; or-
2 N ew Eng land da to p rak k k m lk le r o larak p a y la trlr am a b lnm ez.
manlann sessizliinde onu artan bir ey yoktur, yabani hayvanlarn yak
lamas onu telalandrmaz: Yaam sevgisinden daha gl bir tutku onu
durmakszn kamlar. Onun nnde neredeyse snrsz bir kta uzanr ve
orada bir yeri karaca korkusuyla, ge kalmaktan korkarak acele eder. Es
ki eyaletlerden g edildiinden bahsettim; ama yeni eyaletlerden gler
le ilgili ne syleyebilirim? Ohio kurulduundan beri elli yl olmad; burann
sakinlerinin byk bir ksm burada domad; Ohionun bakenti var oldu
undan beri otuz yl bile olmad ve geni, usuz bucaksz ssz alanlar hl
bu blgeyi evreler; buna karn Ohio nfusu batya doru ilerlemeye de
vam eder: Illinoisin verimli dzlklerine inenlerin byk ksm Ohio sa
kinleridir. Bu insanlar rahata erimek iin ana yurtlarn terk ederler; ikinci
yurtlarn da daha iyi [koullar] iin terk ederler: Neredeyse her yerde talih
le karlarlar ama mutlulukla karlamazlar. Onlarda rahatlk istei, ken
dini tatmin ederek artan tedirgin ve cokulu bir tutku halini alr. Dodukla
r topraa kendilerini balayan balar artk koparrlar; o zamandan beri de
baka balar oluturmazlar. Onlar iin, g bir ihtiya olarak balad; bugn
ise, onlara gre, kazanmaktan ok duygusunu sevdikleri bir ans oyunu ha
line geldi.
Kimi vakit insan yle hzl ilerler ki l onun arkasnda yeniden grnr.
Orman ayaklarnn altnda kvrlr; oray getiinde ise orman yeniden orta
ya kar. Batnn yeni eyaletlerini dolarken, aalklar iinde terk edilmi
konutlara az rastlanlmaz; genellikle derin sessizlik iinde kulbe ykntla
r kefedersiniz ve hem beer! kuvvete hem de kararszla tanklk eden eki
lip biilmeye hazrlanm topraklardan geerken arrsnz. Bu terk edilmi
tarlalar arasnda, bu kadim ykntlar zerinde, eski orman yeni filizler ver
mekte gecikmez; hayvanlar imparatorluklarnn mlkne yeniden sahip
karlar: Doa, insann izlerini yeil dallar ve ieklerle neeyle kaplar ve onun
geici kalntlarn yok etmekte acele eder.
New York eyaletinin kapsad ssz blgelerinden birinden geerken,
dnyann balangcndan kalma, tamamen ormanlarla evrili bir gln ke
narna geldiimi hatrlyorum. Kk bir ada sulann arasndan ykseliyor
du. Bu adann stndeki aalar, yapraklaryla onun etrafn sarmalayarak,
adeta kylarn saklyordu. Gln kylar zerinde hibir ey insann mev
cudiyetinin sinyalini vermiyordu; fakat sadece ufukta, aalarn tepesinden
bulutlara kadar dikey olarak ykselerek, gkyzne trmanmak yerine onun
ykseltisine aslan bir baca grlyordu.
Kzlderililere zg oyma bir kayk kum tepesi zerine ekilmiti; ncelik
le dikkatimi eken aday ziyaret etmek iin bu kay kullandm ve hemen
sonra adann kysna vardm. Btn ada, uygar insana vahi yaam nostal
jisin i yaatan yeni dnyann ssz ve enfes yerlerinden birini oluturuyor
du. Zorlu bitki rts, topran esiz zenginliklerini mucizeleriyle ilan edi
yordu. Kuzey Amerikann tm llerinde olduu gibi, burada sadece yabani
gvercinlerin monoton mrldanmalaryla veya aakakanlarn aalarn ka
buklarna vurmasyla kesintiye urayan derin bir sessizlik hkimdi. Bu yer
de nceden ikamet edildiini dnmedim bile, yle ki doa kendi haline
braklm grnyordu; ama adann merkezine gelince, birden insan izleri
ni fark ettim. Bylelikle, evredeki tm objeleri zenle inceledim ve ok ge
meden bir Avrupalnn bu yerde bir barnak aramaya geldiinden artk ku
ku duymuyordum. Ama onun almas ne kadar da grn deitirmiti!
Bir barnak yapmak iin nceden aceleyle kestii aa oktan filizler vermi
ti; barnan itleri canl engeller haline gelmilerdi ve kulbe bir korulua
dnmt. Bu allarn ortasnda, bir kl ynn ortasnda bulunan, ate
ten kararm birka ta grnyordu; buras kukusuz evin bulunduu yer
di; mine yklarak kalntlaryla evin stn rtmt. Bir sre, doa kay
naklarna ve insann zayflna sessizlik iinde hayran kaldm; nihayetinde
bu byl yerden ayrlmam gerektiinde, zgn bir biimde unu tekrarla
dm: Nasl? oktan yknt olmular bile!
Avrupada zihinsel huzursuzluu, lsz zenginlik isteini ve ar ba
mszlk sevgisini, byk toplumsal tehlikeler olarak grmeye altk. Oysa
bunlar tam olarak Amerikan cumhuriyetine uzun ve barl bir gelecek sa
layan eylerdir. Bu tedirgin tutkular olmakszn, nfus belli yerlerde topla
nabilirdi ve bylece bizim aramzda olduu gibi, tatmin edilmesi zor ihtiya
lar hissedebilirdi. Ne mutlu insann kusurlarnn topluma neredeyse erdem
leri kadar yararl olduu yeni dnyaya!
Bu, iki yarmkrede beer eylemler yarglanma biimi zerinde byk bir
etkide bulunur. Bizim kazanma hrs olarak adlandrdmz eye Amerikal
lar genellikle takdire ayan endstri derler ve bizim isteklerin ll olmas
olarak dndmz eyde onlar bir tr korkaklk grrler.
Fransada, beenilerin sadeliine, teamllerin sakinliine, aile tinine ve
doulan yerin sevilmesine, devletin skneti ve mutluluunun nemli ga
rantileri olarak bakarz; ama Amerikada byle erdemlerden daha ok top
luma zarar verecek ey yok gibi dnlr. Eski teaml geleneklerine sadk
kalarak bunlar koruyan Kanadann Franszlan, kendi topraklarnda yaama
konusunda glklerle karlarlar ve bu yeni domu olan kk halk ya
knda eski uluslarn sefaletlerine maruz kalacaktr. Kanadada en bilgili, en
yurtsever ve en hmanist insanlar, halk kendisine henz yeterli olan basit
mutluluklardan soutmak iin an bir aba gsterirler. Zenginliin avantaj-
lann verler, oysa bizim aramzda belki de namuslu bir sradanln cazibe
lerini methederlerdi ve baka yerde sakinletirmek iin aba gsterilen be
er tutkular kamlamaya daha ok zen gsterirlerdi. Ana yurdun yoksu-
lun kendisine bizzat sunduu saf ve dingin zevkleri, yabanc bir yerde rahat
lk salayan verimsiz zevklerle dei toku etmek; babaya ait evden ve ata
larnn yatt yerlerden kamak; talihinin peinden komak iin yaayanla
r ve lleri yz st brakmak; onlara gre hibir ey bunlardan daha fazla
vgy hak etmiyordu.
Zamanmzda Amerika insanlara, endstrinin gelitirebileceinden daha
byk bir sermaye salar.
Amerikada o halde ilim irfanla yeterince karlamazsnz; nk tm bil
giler, bunlara sahip olanlar iin yararl olabildii gibi, hi sahip olmayan ki
ilerin yararna iler. Burada yeni ihtiyalardan ekinmek gereksizdir, nk
tm ihtiyalar kolayca tatmin edilir: Ar derecede tutkulara neden olmak
tan kuku duymaya da gerek yoktur, nk tm tutkular kolay ve kurtarc
bir besin bulurlar; burada insanlar ar zgr klnmaz, nk neredeyse as
la zgrl ktye kullanmaya almazlar.
Gnmzn Amerikan cumhuriyetleri, yeni dnyann ssz topraklarn
mtereken iletmek iin oluturulmu ve baarl olan bir alm satmla u
raan tccar topluluklar gibidirler.
Amerikallar en derinden kkrtan tutkular, siyasal tutkular deil de, ti
cari tutkulardr veya daha ok alveri alkanlklarn siyasete tarlar. D
zeni severler, ki bu olmakszn ileri baaryla yrtemezler ve zellikle
iyi ticari kurumlar oluturan teamllerin dzenli olmasna dikkat ederler;
nemli talihleri ortaya kartan saduyuyu, bunlar genellikle yok eden de
haya tercih ederler; genel fikirler, mspet hesaba alm zihinlerini korku
tur ve onlar arasnda pratik, teoriden daha onurlu grlr.
Maddi rahatln, sadece akla itaat etmek zorunda olan siyasal eylemler
zerinde ve hatta bizzat dnceler zerinde yapt etkiyi anlamak iin gi
dilmesi gereken yer Amerikadr. Bunun hakikatini temel olarak yabanclar
arasnda kefediyoruz. Avrupal gmenlerin ou yeni dnyaya genellikle
sefaletlerimizin barnda doan deiim ve bamszln bu yabanl sevgisi
ni getirirler. Kimi zaman Birleik Devletlerde siyasal dnceleri nedeniy
le lkelerinden kamak zorunda kalm bu AvrupalIlarla karlayordum.
Hepsi de beni sylemleriyle artyordu; ama aralarndan birisi dierlerin
den daha fazla beni etkiledi. Pennsylvanianm en cra blgelerinden birin
den geerken, birden gece oldu ve zengin bir iftlik sahibinin evine snmak
zorunda kaldm ve karmdaki bir Franszd. Beni minenin yanma oturttu
ve aramzda zgrce konumaya baladk, sanki doduklar lkeden iki bin
fersah uzaktaki bir ormann dibinde birbiriyle karlam iki insan gibiydik.
Ev sahibimin krk yl nce nemli bir eitlik yanls ve cokulu bir demagog
olduunu yok saymyorum. Onun ad tarihte yerini ald.
Bir ekonom istin -neredeyse mlk sahibi diyecektim - yapabilecei gi
bi mlkiyet hakk zerine tartmasn duyduumda tuhaf biimde ar
dm; talihin insanlar arasnda oluturduu gerekli hiyerariden, yazl yasa
ya itaatten, faydal teamllerin cumhuriyetlerdeki etkisinden ve dinsel fikir
lerin dzene ve zgrle yapt yardmlardan bahsetti: Siyasal dncele
rinden birisine destek olmas iin arz! olarak sann otoritesini alntlad
bile oldu.
Onu dinlerken, beer akln budalalna hayran kaldm. Bir ey doru
veya yanltr: Bilimin belirsizlii ve deneyimin farkl derslerinin ortasnda
yanl ve doruyu nasl kefedebiliriz? Bylece kuku duymama neden olan
yeni bir olgu ortaya kt. Yoksuldum, ama imdi zenginim: Rahatlk, davra
nlarm zerinde etkide bulunsa da, muhakememi en azndan zgr bra
kyordu! Ama hayr, dncelerim aslnda kaderimle birlikte deimiti ve
faydalandm bu hayrl olayda, imdiye kadar eksik olan belirleyici bir ne
deni reel olarak kefettim.
Rahatlk yabanclardan ok Amerikallar zerinde zgrce etkide bulu
nuyor. Amerikal dzen ve kamusal refah her zaman birbirlerine bal ola
rak ve birlikte ilerleyen biimde grr; bunlardan ayr olarak yaayabilece
ini hi tahayyl etmez: O halde Amerikalnn unutacak hibir eyi yoktur
ve o, birok Avrupaldan farkl olarak, ilk eitiminden kard dersi unut
mamak zorundadr.

Yasalarn Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin

Srdrlmesi zerindeki Etkisi Hakknda

Demokratik cumhuriyetin srdrlmesinin temel nedeni - Federal yap - Kent

sel k u ru m la r-Y a rg kuvveti.

Bu kitabn temel amac, Birleik Devletler yasalarn anlatmakt; eer bu

amaca ulaldysa, bu yasalar arasnda hangilerinin reel olarak demokratik
cumhuriyeti srdrmeye ynlendirdiini, hangilerinin ise cumhuriyeti teh
likeye ittiini zaten okuyucu kendisi deerlendirebilir. Eer kitap boyunca
bunu baaramadysam, en azndan bu ksmda bunu baarabilirim.
Bu durumda, daha nce akladm eylerden yeniden bahsetmek istemi
yorum, dncelerimi zetlemek iin birka satr yeterli olacaktr.
ey, yeni dnyada demokratik cumhuriyetin srdrlmesine her ey
den daha fazla katkda bulunmu grnyor:
Birincisi Amerikallarn kabul ettii ve Birlikin byk bir cumhuriyetin
kudretinden ve de kk bir cumhuriyetin gvenliinden faydalanmasna
olanak tanyan federal yapdr.
kincisini kent kuramlarnda buluyorum. Bunlar ounluun despotizmi
ni lml hale getirerek, halka ayn zamanda hem zgrln zevkini hem de
zgr olma sanatm bahederler.
ncsyle yarg kuvvetinin oluturulmasnda karlalr. Mahkemele
rin ne kadar demokrasinin kusurlarn dzeltmeye hizmet ettiini ve oun
luun hareketlerini asla durdurmakszn, nasl bu hareketleri yavalattklar
n ve ynlendirdiklerini gsterdim.

Teamllerin Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin

Srdrlmesi zerindeki Etkisi Hakknda

Yukarda teamlleri, Birleik Devletlerde demokratik cumhuriyetin srd

rlmesini kendisine atfedebileceimiz genel nedenlerden biri olarak grd
m sylemitim.
Burada team l deyimini eskilerin kulland m ores kelimesi anlamnda
kullanyorum; bu kavram sadece detler olarak adlandrabileceimiz tea
mller olarak kullanmyorum, ayn zamanda insanlarn sahip olduu farkl
mefhumlar, onlann aralarnda geerli olan eitli dnceler ve zihinsel al
kanlklar oluturan fikirler btn olarak kullanyorum.
Bylece, bu kavram bir halkn her trl ahlki ve entelektel durumu ola
rak anlyorum. Amacm Amerikan teamllerinin bir tablosunu yapmak de
il; u anda bunlar arasnda siyasal kuramlarn korunmasna yardmc olan
lar aratrmakla yetineceim.

Siyasal Kurum Olarak Dnlen Din zerine;

Din Nasl Amerikallar Arasnda Demokratik Cumhuriyetin
Korunmasna Byk lde Hizmet Eder?

Demokratik ve cumhuriyeti Hristiyan olan insanlarn ikamet ettii Kuzey Ameri

ka - Katoliklerin gelii - Bugn neden Katolikler en demokratik ve en cumhuriyet
i snf olutururlar?

Her bir dinin yannda, kendisine benzerlii nedeniyle onunla balantl olan
bir siyasal dnce bulunur.
Beer zihni kendi eilimlerini takip etmeye braktnzda, bu zihin siya
sal toplumu ve tannsal siteyi ayn biimde dzenleyecektir; yeri ve g, di
yebilirim ki, uyumlu klm aya alacaktr.
Amerikann byk ksm, Papanm otoritesinden katktan sonra, hibir
dinsel stnle itaat etmemi insanlardan oluuyordu. Bunlar o halde yeni
dnyaya en iyi biimde demokratik ve cumhuriyeti olarak adlandrabilece-
im bir Hristiyanl getirdiler. Bu da [kamusal] meselelerde cumhuriyetin
ve demokrasinin kurulmasn zellikle kolaylatrd. Burada, balangcndan
beri, siyaset ve din birbirleriyle uyumludur ve Amerikallar o zamandan be
ri bu uyumu hi bozmadlar.
rlandann Birleik Devletlere Katolik bir nfus gndermeye balamasn
dan beri neredeyse elli yl geti. Onlara gre, Amerikallarn Katolik Kilise
si din deitirmitir: Bugn Birlikte, Roma Kilisesinin hakikatlerini uygula
yan bir milyondan fazla Hristiyan vardr.
Bu Katolikler dinsel trenlerine byk bir sadakat gsterirler ve inanlan
konusunda tamamen cokulu ve gayretlidirler. Buna karn Birleik Devlet
lerdeki en cumhuriyeti ve en demokratik snf olutururlar. Bu olgu ilk ba
kta artcdr, ama dnnce bunun gizli nedenleri kolaylkla kefedilir.
Katolik dinine demokrasinin doal dman olarak bakmann hatal oldu
unu dnyorum. Tersine, bana yle geliyor ki, farkl Hristiyan doktrin
leri arasnda, Katolik Kilisesi koullarn eitliine en uygun olanlardan biri
sidir. Katolikler arasnda, dinsel toplum sadece iki unsurdan oluur: papaz
ve halk. Papaz tek bana mminlerin stnde bulunur: Herkes onun altn
da eittir.
Dogmalar konusunda Katolik Kilisesi tm dnceleri ayn dzlem ze
rine yerletirir; bilgeyi olduu gibi cahili de, dhi insan olduu kadar sra
dan insan da ayn inanlarn ayrntlarna tabi tutar. Zengine de fakire de
ayn pratikleri dayatr, gly de zayf da ayn sertlikte cezalandnr. Hi
bir lmlye taviz vermez ve her bir beeri varla ayn lleri uygulaya
rak, toplumun tm snflarn, sanki Tanrnm gznde karmlar gibi, ay
n mihrap altnda toplamay sever.
Katolik Kilisesi mminlerini itaate zorlaa da, onlar iin eitsizlik olutur
maz. Genellikle insanlar bamszlktan daha az biimde eitlie ynlendi
ren Protestanlk hakknda tersini syleyebilirim.
Katolik Kilisesi mutlak bir monari gibidir. Prensi kaldrdnzda, burada
koullar cumhuriyetteki koullardan daha eit olur.
Katolik papazn sk sk topluma bir kuvvet olarak nfuz etmek iin kilise
den kt olur. Papaz, toplumsal hiyerarinin barna oturur. Kimi zaman,
kendisinin de taraf olduu siyasal bir kurala zaman tanmak iin dinsel etki
sini kullanr. Bylelikle dinsel tin nedeniyle aristokrasi taraftar olan Kato
likler grebilirsiniz.
Ama Birleik Devletlerde olduu gibi, papazlar hkmetten bir defa uzak
latrldklarnda veya uzaklatklarnda, inanlaryla siyasal dnyaya koul
larn eitlii fikrim tamaya Katoliklerden daha uygun insanlar yoktur.
O halde, Birleik Devletlerin Katolikleri, inanlarnn doas gerei de
mokratik ve cumhuriyeti dncelere doru iddetle srklenmeseler de,
en azndan onlar, bu fikirlere doal olarak kart deillerdir ve toplumsal ko
numlar ve az sayda olmalar, bu fikirleri kucaklayacaklar bir yasa yapma
larna olanak tanr.
Katoliklerin ou yoksuldur ve onlar, bizzat kendileri hkmete ulamak
iin, tm yurttalarn hkmet etmesine ihtiya duyarlar. Katolikler azn
lktadr ve kendi zgrlklerini gvence altna almak iin tm haklara say
g duyulmasn isterler. Bu iki neden onlar, kendilerinin haberi olmakszn,
zengin veya egemen olduklarnda belki de daha az cokulu olarak kabul ede
bilecekleri siyasal doktrinlere doru iter.
Birleik Devletlerin Katolik papaz snf bu siyasal eilime kar mcade
le etmeyi hi denemezler, tersine daha ok bunu merulatrmaya alrlar.
Amerikann Katolik papazlar entelektel dnyay ikiye bler: Birine, va
hiy gelmi dogmalar koyarlar ve bunlara tartmakszn itaat ederler; die
rine ise siyasal hakikati yerletirirler ve Tanrnn insanlara bu hakikati, onu
zgrce aratrmalar iin bahettiini dnrler. Bylelikle Birleik Dev
letlerin Katolikleri, hem en sadk mminlerdir hem de en bamsz yurtta
lardr.
O halde, Birleik Devletlerde demokratik ve cumhuriyeti kuramlara d
man olan tek bir dinsel doktrinin bulunmadn syleyebiliriz. Her trl pa
paz snf, burada ayn dili kullanr; dnceler burada yasalarla uyum iin
dedir ve beer zihinlerde adeta tek bir akm hkimdir.
Beni, amac PolonyalIlara yardm gtrmek ve onlara silah ve para ulatr
mak olan siyasal bir toplantya katlmam iin davet ettiklerinde, Birlikin en
byk ehirlerinden birinde geici olarak ikamet ediyordum.
nsanlarn toplanmas iin hazrlanm devasa bir salonda iki veya bin
kii grdm. Hemen sonra, kilise kyafetlerini giymi bir papaz, konumac
lara ayrlm platformun stne kt. Katlmclar, onu fark edince, apkala
rm kararak sessizlie brndler ve papaz unlar syledi:

K ud retli T an rm ! O rd ularn T an rs! A talarm z ulusal bam szlk lar iin

ku tsal h ak larn savu n d u k larn d a, o n la rn g n lle rin i ko ru yan ve o n larn
g lerin i y n len d iren en d in; o n larn k o rk u n b ir boyu nd uru u n stesin
den gelm elerim salayan ve halkm za barn ve zgrln rahatln b ah
eden endin. T anrm , dier yarm kreye de ltufkr baklarn gnder; b i
zim n ced en yaptm z gibi, bugn ayn h ak larn savunm ak iin m cadele
eden kahram an b ir halka m erham et gster! T m insanlar ayn biim d e ya
ratan T an rm , d espotizm in sen in aheserini bozm asna ve yeryznde eit
sizlii s rd rm esine izin verm e! K u d retli T an rm , P o lo n y allarn kad erine
gz ku lak ol! O n lan n zgr olm alarm sala ki sen in bilgeliin o n la n n k o n
seylerinde hkim olsu n, sen in g c n onlarn kollarnd a bulu nsu n! D m an-
la n n zerinde terr yaygnlatr, onlarn yk lm asn isteyen kuvvetleri bl
 ve dnyann elli y l nce tan k lk ettii adaletsizliin bugn devam etm esine
izin verm e! H alklarn ve in san lan n v icd anlarn ku d retli ellerinde tutan E fen
dim , m ttefiklerim ize iyi yasann ku tsal saik in i bahet! Fransz u lu su nun ye
nid en y kselm esini ve bu u lu su n y n eticilerin i iind e b u lu n d u klan durgun
lu k tan ku rtararak, onlarn dnyann zgrl iin b ir kere daha m cad e
le etm esin i sala!
Yce T a n n m ! Asla bize srtn d nm e! H er zam an en zgr olduum uz k a
dar en dindar ulus olm am za izin ver!
K adir-i m u tlak T a n n m ! Bugn duam z kabu l et ve P olo ny allan koru! B u
nu senden, tm in san lan n ku rtu lu u iin arm ha gerilerek len, gzbebein,
oulun E fendim iz sa adna istiyoruz! Amin.

Btn meclis derin dnceye dalarak Amin dedi.

Birleik Devletlerde Dinsel nanlarn

Siyasal Toplum zerinde Yapt Dolayl Etki

Tm mezheplerde bulunan Hristiyanln ahlk - Dinin Amerikallarn teamlleri

zerindeki etkisi - Evlilik bana sayg - Din Amerikallarn tahayyln nasl bel
li snrlar iinde tutar ve yenilik yapma tutkusunu onlarda nasl lml hale getirir -
Amerikallarn dinin siyasal yararlar zerine dnceleri - Dinin etkisini yaymak ve
korumak iin gsterdikleri abalar.

Birleik Devletlerde dinin siyaset zerindeki dorudan etkisinin neler oldu

unu gsterdim. Onun dolayl etkisi bana daha kuvvetli gibi grnyor; ve
dinin Amerikallara zgr olma sanatn en iyi rettii zaman, tam da z
grlkten bahsetmedii zamandr.
Birleik Devletlerde saysz eit mezhep vardr. Bunlarn hepsi, Tan-
n ya ibadet etme biimlerinde birbirlerinden farkldrlar, ama hepsi insanla
rn birbirlerine kar devleri konusunda anlarlar. Her bir mezhep o hal
de, kendi tarznda Tannya tapnr, ama tm mezhepler, Tanr adna ayn ah
lk tlerler. Bu mezhepler birey olarak insana dininin doruluu konu
sunda hizmet etse de, bu hizmeti toplum iin yapmazlar. Toplumun da teki
dnyadan korkacak ve umut edecek bir eyi yoktur. Toplum iin en nemli
olan ey, tm yurttalarn doru dini uygulamas deil, bir dini uygulamas
dr. Ayrca Birleik Devletlerde tm mezhepler, byk bir Hristiyan birlii
olutururlar ve Hristiyanln ahlk her yerde ayndr.
Belli sayda Amerikalnn Tanrya ibadetlerinde, grlerinden ok al
kanlklarn takip ettiklerini dnmek mmkndr. Ayrca Birleik Dev
letlerde dinsellik egemendir ve sonuta riyakrlk yaygn olmak zorundadr;
ama buna karn Amerika, dnya zerinde Hristiyan dininin ruhlar zerin
de hakiki gcn koruduu bir lkedir; ve bu dinin insan iin ne kadar ya
rarl ve doal olduunu hibir ey daha iyi gsteremez, nk gnmzde
dinin en fazla etkisinin bulunduu lke ayn zamanda en aydn ve en zgr
lkedir.
Amerikal papazlarn, dinsel zgrl kesinlikle kabul etmeyen papazla
r da darda brakmakszn, bunlarn hepsinin genel olarak sivil zgrlkle
rin lehine konumalar yaptn sylemitim. Buna ramen, zel olarak hi
bir siyasal sisteme destek olduklann aklamazlar. [Kamusal] ilerin dnda
kalmaya zen gsterirler ve partilerin dzenlerine karmazlar. O halde Bir
leik Devletlerde dinin yasalar ve siyasal dnceler zerinde bir etki yapt
n syleyemeyiz. Ama din teamlleri ynetir ve aileyi dzenleyerek, devle
te eki dzen vermeye giriir.
Birleik Devletlerde fark edilen teamllerin muazzam katlnn ilk kay
nann inanlarda bulunduundan bir dakika iin bile olsa kuku duymu
yorum. Din burada insann, talih tarafndan yneltildii sua meyletmesi
ni engellemekte yetersizdir. Din, herkesin kamlad zenginleme hevesini
insanda lml hale getiremez, ama kadnlarn ruhuna kesin bir biimde ege
men olur ve teamlleri yapanlar da kadnlardr. Amerika kesinlikle dnyada
evlilik bann en ok sayg grd ve evlilikteki mutlulukla ilgili en yce
ve en adil fikirlerin bulunduu lkedir.
Avrupada toplumun neredeyse tm karklklar ailenin iinde ve evlilik
bann ortasnda doar. nsanlar, doal balan ve msaade edilmi zevkle
ri kmsemeyi, dzensizlik eilimini, gnlden huzursuzluu ve istekle
rin istikrarszln burada kavrar. Genellikle kendi ikametghnn dzensiz
tutkular tarafndan kkrtlan Avrupal, devletin yasa koyucu kuvvetine an
cak glkle boyun eer. Oysa, siyasal dnyann alkantlarndan uzaklaan
Amerikal ailesinin yanna gider ve burada hemen dzen ve bar imgesiyle
karlar. Burada tm zevkler sade ve doaldr, tm sevinler masum ve din
gindir. Amerikal mutlulua yaamn dzenliliiyle ulatndan, dncele
rini ve beenilerini dzenlemeye de kolayca alr.
Avrupal toplumu kartrarak ailedeki hayal krklklanndan kamaya a
lrken, Amerikal kendi evinde dzene ynelik sevgiyi grr ve ardndan
devlet meseleleriyle ilgilenmeye koyulur.
Birleik Devletlerde din sadece teamlleri dzenlemez, etkisini zihinler
zerinde de hissettirir.
Anglo-Amerikallar arasnda bazlar inandklar iin Hristiyan dogma-
lann uygularlar, bazlar da inanmyormu gibi grnmekten ekindikleri
iin bunlar uygularlar. Hristiyanlk bylece tm insanlann rzasyla, her
hangi bir engelle karlamakszm egemen olur; daha nce baka bir yerde
sylediim gibi, buradan, ahlki dnyada her eyin belirli ve deimez oldu
u, oysa siyasal dnyann insanlann tartmasna ve denemelerine brakld
sonucu kar. Bylece beer zihin karsnda snrsz bir alanla karla
maz: Ne kadar gz pek olursa olsun, insan zaman zaman alamaz snrla
rn nnde durmas gerektiini hisseder. Kefetmeden nce, baz temel veri
leri kabul etmek ve en cesur fikirlerini kendisini yavalatan ve durduran ba
z formlara tabi tutmak zorundadr.
Amerikallann tahayyl, en muazzam sapaklarda, ihtiyatl ve kararsz bir
biimde ilerler; onun ilerleyii engebelidir ve eserleri de tamamlanmamtr.
Bu arbal alkanlklar siyasal alanda bulunur ve zellikle halkn dingin
liini bylelikle de onun kendi kendine kurduu kurumlann daimi varolu
unu kolaylatrr. Doa ve koullar Birleik Devletler sakinini cesaretli bir
adam yapmtr; onun kaderinin peinden nasl gittiini grdnzde bu
nu kavramak da kolaydr. Amerikallarn zihinleri her trl engelden mu
af olsayd, onlar arasnda dnyann en atlgan yenilikilerini ve en amansz
mantklann grmekte gecikmezdik. Ama Amerikal devrimciler Hristiyan
ahlkna ve hakkaniyetine aka belli bir sayg gstermekle ykmllerdir.
Bu ahlk ve hakkaniyet onlarn niyetlerini uygulamalarna kar olduunda,
bu durum devrimcilerin yasalar kolayca ihlal etmelerine izin vermez. Kendi
vicdanlarn sustursalar bile, taraftarlannn vicdanlar tarafndan durdurul-
duklanm hissederlerdi. imdiye kadar Birleik Devletlerde u dsturu ileri
srmeye cret etmi kimse yoktur: Toplumun menfaati iin her ey mbah-
tr. te gelecekteki tm tiranlan merulatrmak iin bir zgrlk yzyln
da kefedilmi gibi grnen dine aykr bir dstur.
Bylelikle, yasa Amerikan halkna her eyi yapma olana verirken, ayn
zamanda din de onun her eyi tasarlamasn engeller ve onu her eye cesa
ret etmekten korur.
Amerikallarda toplum ynetimine dorudan mdahil olmayan din o hal
de onlann siyasal kurumlanmn ilki olarak dnlmek zorundadr; nk
din onlara zgrlk zevkini vermese de, zellikle halkn onu kullanmasn
kolaylatm.
Birleik Devletlerin sakinleri dinsel inanlar ite bu bak as altnda
deerlendirir. Tm Amerikallarn dinlerine sadk olup olmadklarn bile
mem, zira kim gnllerin derinliklerindekini okuyabilir ki? Ama onlarn di
ni cumhuriyeti kurumlann srdrlmesi iin zorunlu olarak grdklerine
eminim. Bu dnce bir yurttalar snfna veya bir partiye ait deildir, tm
ulusa aittir; bunu toplumun tm dzeylerinde grrsnz.
Birleik Devletlerde bir siyaset adam bir mezhebe saldrdnda, bu mez
hebin taraftarlannn onu desteklememesi iin bir neden yoktur, ama eer
bu kii tm mezheplere saldnrsa, herkes onu kovar ve o da tek bana kalr.
 Amerikada bulunduum sre boyunca, (New York eyaletinin) Chester
idari blgesindeki bir mahkeme oturumunda bir tank kendisini tantt ve
Tannmn varlna ve ruhun lmszlne inanmadn aklad. Bakan,
tank nceden onun szlerine atfedebilecek her trl gveni ortadan kaldr
d iin onun yeminini kabul etmeyi reddetti.3 Gazeteler yorumsuz ekilde
olay aktardlar.
Amerikallar zihinlerinde Hristiyanl ve zgrl tamamen birbirine
kartrrlar, yle ki bu ikisini ayrt etmek neredeyse imknsz olur. Gemi
in imdiye vasiyet brakt ve yaamaktan ok ruhun derinliklerinde s-
rnmeyi nermi grnen verimsiz inanlardan biri bile onlarda yoktur.
Batnn yeni eyaletlerine papaz gndermek iin, buralarda okullar ve ki
liseler kurmak iin bir araya gelen Amerikallar grdm. Onlar, dinin or
manlarn derinliklerinde kaybolmasndan ve yeni gelen halkn, iinden k
t halk kadar zgr olamamasndan korkarlar. New Englandda, Missou-
rinin kylan zerine veya Illinoisin ayrlar zerine Hristiyanln ve z
grln temellerini atmak amacyla doduklar lkeyi terk etmi olan zen
gin sakinlerle karlatm. Bylelikle, Birleik Devletlerde dinsel gayretke
lik, yurtseverliin barnda durmakszn canlln korur. Eer bu insanla
n n sadece teki yaam dnerek hareket ettiklerini sanrsanz yanlrsnz:
Ahiret onlann kayglarndan sadece birisidir. Hristiyan uygarlnn bu mis
yonerlerini sorgularsanz, onlann ska bu dnyann iyiliklerinden bahset
tiklerini iittiinizde ve sizin sadece dinsel insanlar olarak grdklerinizin
siyasetiler gibi konutuklann duyduunuzda arrsnz. Tm Amerikan
cumhuriyetleri birbirleriyle dayanma iindedir, derler size. Eer bat cum
huriyetleri kendisini anariye kaptrrsa veya despotizmin boyunduruuna
maruz kalrsa, Atlantik Okyanusunun kylar zerinde yeermi olan cum
huriyeti kurumlar byk bir tehlike altna girebilir. O halde, zgr kalabil
memize msaade etmeleri iin, yeni eyaletlerin din temellerinin olmas he
pimizin menfaatinedir.
Amerikallann dnceleri byledir; ama hatalan aikrdr. nk her gn
birisi bana Amerikada, benim zellikle hayran olduum bu dinsel tin dn

3 23 A ustos 1831 ta rih li New York Spectator n ifad e siyle o layn a k ta rm : T h e co u rt o f com m on
p leas o f C h ester co u nty (N ew Y o rk ) a few days sin ce rejected a w itn e ss w ho declared h is disbe-
lie f in the existen ce o f G od. T h e p resid in g ju d ge rem arked that he had not before been aw are
that there w as a m an liv in g w ho d id not believe in the existen ce o f G o d ; that th is b e lie f co n stitu-
ted the san ctio n o f a li testim o ny in a co u rt o f ju stic e and that he knew o f no cause in a ch ristia n
co u n try w here a w itn e ss had been perm itted to te stify w ith o u t su ch a b e lie f. [(N e w Y o rk ) C h es
ter id a ri b lg esi m ahkem esi b irk a gn nce T a n n nm v a rl n a in an m ad n a klayan b ir ta n
n ifa d e sin i red d etti. M ahkem e b a kan , tan n T a n n n n v a rl n a inanm ayan b ir in san o ld u
undan haberd ar o lm ad n ve T a n r in a n cn n adalet m ahkem esinde h er t rl a h itli in m
e yyid e sin i o lu tu rd u un u ve H ristiy a n b ir lked e byle b ir in an o lm a kszn tan n ah itli in e
iz in verm en in m m kn olam ayaca n b ild i in i ifade e tti.]
da, her eyin yolunda olduunu bilge bir biimde kantlar ve bana orada z
grln ve beer trn mutluluunun elinden kaan tek eyin, Okyanusun
te yakasndaki, Spinozayla dnyann ebediyetine inanmak ve Cabanisle bey
nin dnce salglad fikrini desteklemek olduu sylenir. Gerekte bunla
ra verebileceim bir cevap yok; sadece bu sylemi dile getirenlerin Amerikada
olmadn ve bunlar savunanlarn zgr lkeler kadar dinsel lkeler grme
diklerini syleyebilirim. Bu insanlarla dnmde karlamay bekliyorum.
Fransada cumhuriyeti kurumlan kendi ihtiamlannn geici arac olarak
deerlendiren insanlar var. Bu kiiler, kusurlarn ve sefaletlerini, iktidardan
ve zenginlikten ayran devasa alan gzleriyle kestirerek, buradaki uurumu
doldurmak iin onun iinde kalntlar istif etmek isterler. Ortaam zgr
topluluklarnda krallara ait olan zgrlk bunlarda vardr. Onlarn bayrak
larn tadklarnda, kendi menfaatleri iin sava yaparlar: Cumhuriyet, on
lar mevcut bayalklarndan ekip karmak iin her zaman yaayacaktr.
Ben onlara hitap etmiyorum; cumhuriyette daimi ve dingin bir durum g
ren; insanlar ak yreklilikle zgr olmaya hazrlayacak fikirlerin ve tea
mllerin her gn modern toplumlar kendisine doru srkledii zorunlu
bir ama tespit eden baka kiiler de vardr. Dierleri dinsel inanlara saldr
dklar zaman, bu kiiler kendi menfaatlerinin deil, kendi tutkularnn ar
kasna derler. man artk kullanmayan despotizmdir, zgrlk deildir.
Din, bu kiilerin saldrd monarilerden ok, onlann vd cumhuriyet
lerde, dier tm cumhuriyetlerden ok da demokratik cumhuriyetlerde da
ha fazla zorunludur. Siyasal ba zayflarken, ahlki ba zlrken, toplum
nasl olur da yok olmaz? Kendi kendisinin efendisi olan bir halk Tannya bo
yun emekten baka ne yapabilir?

Amerikada Dini Kudretli Klan Temel Nedenler zerine

Amerikallarn dini devletten ayrma konusunda gsterdikleri zen - Yasalar, ka

muoyu, bizzat papazlarn abalar bu sonuca katkda bulunur - dinin Birleik Dev
letlerdeki ruhlar zerinde brakt kuvveti bu nedene balam ak g e re k ir- Neden? -
Gnmzde din konusunda insanlarn doal durumu nedir? - Baz lkelerde, han
gi tikel ve tesadfi nedenler, insanlarn bu duruma ayak uydurmasna engel olur?

18. yzyl filozoflar ok basit bir biimde inanlarn tedrici zayflamasn

aklyorlard. zgrlk ve bilgi arttka, diyorlard, dinsel gayretkelik de s
nmlenmek zorundadr. Olaylann bu teoriyle uyumlu olmamas zcdr.
Sersemlik ve cehalet tarafndan imanszlkla edeer grlen byle Avrupal
toplumlar vardr, oysa Amerikada dinin tm harici devlerini cokulu biim
de yerine getiren, dnyann en zgr ve aydn halklanndan birisini grrz.
 Birleik Devletlere vardmda, ncelikle dikkatimi eken ey, lkenin
dinsel atmosferi olmutu. kamet srem uzad lde, bu yeni olgudan do
an nemli siyasal sonular fark ediyordum.
Bizim aramzda, dinsel tin ve zgrlk tininin neredeyse tam ters ynde
ilerlediini grdm. Burada, bu ikisinin sk biimde birletiini fark ettim:
Ayn topraklar zerinde bu ikisi birlikte egemendi.
Her gn bu fenomenin nedenini ortaya karma isteimin arttn hisse
diyordum.
Bunu renmek iin, tm cemaatlerin mminleriyle konutum; zellikle
farkl inanlar kendi ilerinde muhafaza eden ve bunlann daimi var olula
r konusunda bireysel menfaatleri bulunan papaz topluluklarn aratrdm.
krar ettiim din beni bilhassa Katolik rahiplere yaklatryordu ve bu rahip
lerin bir ksmyla bir eit samimi ba kurmaktan da kendimi alkoymadm.
Bunlarn her birine bu konudaki aknlm akladm ve kukularm ifade
ettim. Tm bu insanlarn sadece baz ayrntlar zerinde birbirlerinden ay
rldklarn fark ettim. Aslnda hepsi, dinin kendi lkelerindeki banl ege
menliini, temel olarak kilisenin ve devletin tamamen ayrlmasna balyor
lard. Amerikada bulunduum sre boyunca, ister rahip, ister laik olsun, bu
konu zerinde mutabk olmayan tek bir insanla karlamadm ekinme
den syleyebilirim.
Bu beni, siyasal toplumda Amerikal papazlarn sahip olduu konumu
imdiye kadar yapmadm bir biimde dikkatlice incelemeye itti. Papazlarn
herhangi bir kamusal grevinin bulunmadn hayret ederek rendim.4
darelerde tek birini bile grmedim ve hatta meclislerde temsil dahi edilme
diklerini kefettim.
Birok eyalette yasa, bakalarnda da kamuoyu, onlarn siyasal kariyer
yapmalarna izin vermiyordu.5
Nihayetinde papaz snfna ait tinin ne olduunu aratrmaya koyuldu
umda, bu snfn yelerinin byk bir ksm nn iradi olarak iktidardan

4 T a b ii aralan n d an o unun o k u lla rd a k i i le v le rin i bu g revlerd en saym azsak. [Z ira ] e itim in

nem li b ir k sm rah ip sn fn a em anet e d ilm itir.
5 N ew Y o rk anayasasna b a k n z , m adde 7 , 4 .
N o rth C a ro lin a an ayasas, m adde 3 1.
V irg in ia an ayasas, a.g.e.
G n ey C a ro lin a an ayasas, m adde 1, 23.
K e n tu cky an ayasas, m adde 2 , 26.
Tennessee an ayasas, m adde 8 , 1.
Lo u isia n a an ayasas, m adde 2 , 22.
N ew Y o rk an ayasasnn ilg ili m addesi y le d ir:
T a n n ya h izm et etm eyi k e n d ile rin e grev b ilm i ve k e n d ile rin i ru h la r y n len d irm eye ada
m olan k ilis e v a iz le rin in , bu nem li g re vle rin in ic ra sn a ke t vu rm am alar g e re k ir; sonu o la
ra k , h i b ir k ilis e v a iz i veya p ap az, b a l olduu m ezhep ne o lu rsa o lsu n , h i b ir kam u sal, s iv il
veya a sk e r g revi stlen em ez.
uzaklam olduunu ve iktidara yabanc kalmaktan dolay profesyonel ola
rak bir eit gurur duyduklarn fark ettim.
htiras ve kt niyetin kendilerini saklamak iin kullandklar siyasal d
nceler ne olursa olsun, papazlarn her trl ihtiras ve kt niyeti lanetle
diklerini duydum. Ama, onlar dinlerken, yine bu samimi olan dnceleri
nedeniyle insanlarn Tanrnn nazannda knanmayacan ve ynetim konu
sunda yanlmann, kendi evini kurmak veya sabann srmek gibi konularda
yanlmaktan daha byk gnah olmadn rendim.
Bu snfn kendisini zenle tm partilerden ayrdn ve her trl bireysel
menfaatin [neden olduu] ihtirastan uzak durduunu grdm.
Bu olgular bana sylenenlerin doru olduunu kantlad. Bylece olgular
dan nedenlere ulamak istedim: Bir dinin aikr gcn azaltarak onun reel
kudretini arttrmay baarmann nasl mmkn olabileceini kendime sor
dum ve bunu kefetmenin imknsz olmadna inandm.
Altm yllk ksa bir dnem insann tahayyl iin asla yeterli olmaya
caktr; bu dnyann tamamna ermemi neeleri asla insann gnlne yeter
li gelmeyecektir. Tm varlklar arasnda sadece insan, varolu iin doal bir
bkknl ve devasa bir var olma isteini bir arada gsterir: nsan hem yaa
m kmser, hem de hilikten ekinir. Bu farkl gdler onun ruhunu ba
ka bir dnyann temaasna doru iter ve onu buraya gtren de dindir. Din
o halde sadece tikel bir umut biimidir ve beer gnl iin bizzat umut ka
dar doaldr. nsanlar, bir eit zihinsel sapmayla ve kendilerine has doalar
zerinde bir eit ahlki iddet uygulayarak dinsel inanlarndan uzaklar
lar; kar konulmaz bir eilim ise onlar inanca geri gtrr. manszlk rast
lantsaldr; sadece iman beeriyetin daimi durumuna uygundur.
O halde, dinleri tamamen beer bir bak as altnda dnrsek, tm
dinlerin insann mahrum kalamayaca bir g unsurunu kendisine ilham
ettiini syleyebiliriz, nk bu unsur, beer doann kurucu ilkelerinden
birisiyle ilgilidir.
Dinin kendisine has bu etkiye yasalann suni kudretini ve toplumu yne
ten iktidann desteini ekledii zamanlann olduunu biliyorum. Yeryzn-
deki hkmetlerle skca btnlemi olan ve ruhlar zerinde hem terrle
hem de imanla tahakkm kuran dinler grdk; ama bir din, byle bir ittifak
yaptnda, ekinmeden syleyebilirim ki bir insann yapabilecei gibi dav
ranm olur: u anda gzde olmak iin gelecei kurban eder ve hak etmedi
i bir kuvvete sahip olarak, meru iktidarm riske atar.
Bir din, kendi egemenliini sadece tm insanlara gnlden eza veren
lmszlk istei zerinde kurmaya alrsa evrensellie ulaabilir; ama bir
hkmetle birletii zaman, dinin sadece belli uluslara uygulanabilir olan
baz dsturlar kabul etmesi gerekir. Bylece, siyasal bir iktidarla ittifak ku
rarak, din baz insanlar zerindeki kudretini arttrr, ama herkes egemen ol
ma umudunu kaybeder.
Bir din sadece her tr sefaletin tesellisi olan duygular zerine dayandn
da, buradan beer! trn gnln cezbedebilir. Bu dnyann iddetli tutku
laryla karan din ise kimi zaman, kendisine aktan ok menfaat salayan it
tifaklarn savunmaya itilir ve dinin birletii kiilerle birlikte kendisini hl
seven insanlara kar mcadele ederek onlar hasm olarak geri evirmesi ge
rekir. O halde din, yneticilerin dourduu nefretin bir ksmn stne al
may reddederek, onlarn maddi gcn paylamamaldr.
En iyi kurulmu grnen siyasal kuvvetler, sadece bir jenerasyonun g
rleri, bir yzyln menfaatleri ve genellikle tek bir insan yaam sresince
gvence altndadr. Bir yasa en kati ve en salam grnen toplumsal duru
mu deitirebilir ve bylelikle her ey deiir.
Toplumsal kuvvetlerin hepsi, tpk yeryzndeki yaamlarmz gibi, az
ya da ok ksa srelidir; yaamn eitli ihtiyalar gibi, bunlarn yeri hzl
ca doldurulur. Zira, bir hkmetin beer gnln deimez bir eiliminden
destek aldn veya ebed bir menfaat zerine dayandn asla grmedik.
Din, tarihin tm alarnda ayn biimde ifa olan duygularda, gdlerde
ve tutkularda kendi gcn gsterdii srece, zamann dnmne mey
dan okur veya en azndan sadece baka bir din tarafndan yklabilir. Ama
din bu dnyann menfaatleri zerine dayanmak istedii zaman, neredeyse
dnyann tm kuvvetleri gibi krlgan hale gelir. Oysa sadece din lmszl
e bel balayabilir; geici glere dayandnda ise onlarn talihini takip eder
ve genellikle bu gleri destek ald o gnn tutkularna kendisini kaptrr.
Farkl siyasal kuvvetlerle birleerek din o halde ancak klfetli bir ittifak
kurabilir. [Oysa] dinin yaamak iin onlarn yardmna ihtiyac yoktur ve
din onlara hizmet ederek yok olabilir.
fade ettiim tehlike tm zamanlarda var olur ama her zaman bylesine
aikr deildir.
Hkmetlerin lmsz olarak grnd yzyllar olmutur ve toplu
mun var oluunun insann var oluundan daha krlgan olduu baka yz
yllar da olmutur.
Baz [siyasal] yaplar yurttalar bir eit derin uyku iinde tutar ve baka
lar da yurttalar hummal bir tahrikin iine terk eder.
Hkmetler bylesine gl, yasalar ise bylesine istikrarl olduu zaman,
insanlar, iktidarla birleen dinin neden olabilecei tehlikeyi gremezler.
Hkmetler bylesine zayf ve yasalar ise bylesine deiken olduu za
man ise, herkes tehlikeyi fark eder ama genellikle bundan kamann zaman
deildir. O halde bunu uzaktan kavramay renmek gerekir.
Bir ulus demokratik bir toplumsal durum kazand ve toplumlar cumhu
riyete doru meylettii lde, dini [siyasal] otoriteyle birletirmek gittik
e daha tehlikeli olur; nk iktidarn el deitirecei, siyasal teorilerin bir
birlerinin yerine geecei, bizzat insanlarn, yasalarn, kuramlarn yok ola
caklar veya dnecekleri gn gelecektir ve bu, belli bir sre iin deil, dur
makszn olacaktr. Kkrtma ve istikrarszlk demokratik cumhuriyetlerin
doasna baldr, tpk duraanlk ve uyku halinin mutlak monarilerin ya
salarn biimlendirmeleri gibi.
Her drt ylda bir devlet bakanlarm deitiren, her iki ylda bir yeni yasa
koyucular iin seim yapan ve her yl yerel yneticilerin yerine yenisini ge
tiren Amerikallar, siyasal dnyada yeniliki denemeler yapan Amerikallar,
dinlerini bu dnyann dnda bir yerde konumlandrmasalard, beeri fikir
lerin gelgiti arasnda neye tutunabilirdi? Partilerin mcadelesinde dine ay
rlmas gereken yer nerede olacakt? Dinin etrafnda her ey ld zaman,
onun lmszl ne olacakt?
Amerikal papazlar bu hakikati herkesten nce fark ettiler ve davranla
rn buna gre dzenlediler. Siyasal bir kuvvet kazanmak istiyorlarsa, dinsel
etkiyi reddetmeleri gerektiini grdler ve iktidarn kusurlarn paylamak
yerine onun desteini kaybetmeyi tercih ettiler.
Amerikada din belli zamanlarda ve belli halklarda olmad kadar az kud
retli olabilir ama onun etkisi ok kalcdr. Kimsenin onun elinden alamaya
ca kendi glerine indirgenmitir; din sadece tek bir evrede hareket eder,
ama onu tamamen evreler ve orada zahmetsizce egemen olur.
Avrupada her taraftan ykselen sesler duyuyorum; inan yoksunluunu
eletiriyoruz ve dini az da olsa eski kuvvetine ulatrmann yollarn sorgu-
luyoruz.
Bana yle geliyor ki, ncelikle gnmzde insanlarn din konusunda
ki doal durumlarnn ne olmas gerektiini dikkatlice aratrmak gerekir.
Umut edebileceimiz veya ekineceimiz eyi bylece bilerek, abalarmzn
ynlendirmek zorunda olduumuz amac aka kavrarz.
Dinlerin var oluunu tehdit eden iki byk tehlike vardr: Dinden sapma
ve kaytszlk.
Cokulu yzyllarda, insanlarn kimi zaman dinlerini terk ettikleri olmu
tur, ama insanlar ancak baka bir dinin boyunduruuna itaat ederek dinin
boyunduruundan kamlardr. man konu deitirir ama yok olmaz. Eski
din bylece herkesin gnlnde ya youn bir sevgiye ya da amansz bir nefre
te neden olur; bilileri bu dini kzgnlkla terk eder, dierleri de yeni bir co
kuyla ona balanrlar: nanlar farkllar, dinsizlik mehul kalr.
Ama dinsel bir inancn temeli gizlice negatif olarak adlandracam dok
trinler tarafndan oyulduunda ayn ey olmaz, nk bir dinin yanll
n kabul eden bu doktrinler baka herhangi bir hakikati ortaya koymazlar.
 Bylece, insan devrime tutkularyla yardm ediyormu gibi grnmediin
den ve adeta devrimden kuku duymadndan, beer zihinlerde alacak
devrimler gerekleir. En deerli umutlarnn konusunu unutarak bunlar
ellerinden karan insanlar grrz. nsanlarn kendisine kar mcadele et
meye cesaretleri olmad ve buna karn zntyle kendisine boyun edik
leri duyarsz bir akmla kkrtlan kiiler, kendilerini umutsuzlua gtren
kukuyu takip etmek zere, sevdikleri iman yzst brakrlar.
Tarif ettiimiz yzyllarda, inanlardan kinden ok umursamazlkla vaz
geilir; bunlar reddetmenize gerek yoktur, onlar sizi terk ederler. Hakiki
dine inanmay sonlandran imansz kii, dinin yararl olduunu dnme
ye devam eder. Beer bir grnm altnda dinsel inanlar deerlendire
rek, bunlarn teamller zerindeki gcn, yasalar zerindeki etkisini g
rr. Dinsel inanlarn insanlar nasl bar iinde yaattn ve onlar na
sl usulca lme hazrladn anlar. Bylelikle iman kaybettikten sonra ona
hayflanr ve deerini bildii bir iyilikten mahrum olan bu kii, hl ona sa
hip olanlardan onu geri almaya ekinir.
Oysa, inanmaya devam eden kii, imann gzler nne sermekten kor
kar. Kendisinin umutlarn paylamayan kiileri, dmanlar olarak deil de,
bahtszlar olarak grr. Onlarn rneklerini takip etmeksizin onlarn sayg
sn kazanamayacan bilir; bylece kimseyle savamaz. inde yaad top
lumu, dinin durmakszn binlerce etin dmana kar mcadele etmek zo
runda kald bir arena olarak dnmeksizin, adalarn sever ama ayn
zamanda onlarn zayflklarn knar ve hatalarndan kederlenir.
nanmayan kiiler imanszlklarn saklayarak ve inananlar da imanlarn
ifa ederek dinin yararna kamuoyu olutururlar; dini severler, onu destek
lerler, ona sayg duyarlar ve dinin de ald yaralan kefetmek iin ruhlarn
derinliklerine nfuz etmesi gerekir.
Bylelikle dinsel duygular asla brakmayan insan kitlesi, kendisini yerle
ik inanlardan uzaklatran hibir ey grmezler. Baka bir yaam gds
bu kitleyi kolaylkla mihraplara srkler ve onlann gnllerini imann h
kmlerine ve tesellisine teslim eder.
Neden bu tablo bizde uygulanamaz?
Bizim aramzda hibir dine balanmakszn Hristiyanla inanmaya son
veren insanlar gryorum.
Kuku iinde olan ve inanmamay tasarlayan bakalann fark ediyorum.
Hatta, hl inanl olan ama bunu sylemeye cesaret edemeyen Hristiyan-
larla karlayorum.
Nihayetinde bu ilgisiz arkadalann ve cokulu dmanlann etrafnda tm
engellere kar meydan okumaya ve inanlan iin tm tehlikeleri kmse
meye hazr az sayda mmin kefediyorum. Bu kiiler mterek kany a
mak iin beeri zayfla kar zor kullanrlar. Bizzat bu abayla kkrtlm
olan bu insanlar, nerede durmalar gerektiini tam olarak bilemezler. Kendi
lkelerinde insann bamszln ilk defa dine saldrarak kullandn gr
dklerinden, adalarndan kuku duyarlar ve onlarn takip ettii zgr
lkten iddetle uzaklarlar. manszlk onlara yeni bir ey gibi grndn
den, yeni olan her eye ayn kini gsterirler. Bylelikle yzyllaryla ve lke
leriyle sava iine girerler ve burada retilen dncelerin her birinde zo
runlu bir iman dmanl grrler.
te bu, gnmzde dinle ilgili insanlarn doal durumunun olmamas ge
reken eydir.
Bylece, bizim aramzda beeri tinin kendi eilimini takip etmesine engel
olan ve bu tini doal olarak durmas gereken snrlarn tesine iten tesadfi
ve tikel bir neden bulunur.
Bu tikel ve tesadfi nedenin, dinin ve siyasetin derin birlii olduuna de
rinden inanyorum.
Avrupah imanszlar, Hristiyanlar dinsel dmanlar olarak deil de, siya
sal dmanlan olarak grrler: mandan, hatal bir inan olarak deil de, bir
partinin dncesi olarak nefret ederler ve din adamnda reddettikleri ey,
iktidar dostluundan daha ok Tannmn temsilciliidir.
Avrupada Hristiyanlk yeryzndeki kuvvetleri sk biimde birletirme
mize olanak tand. Bugn bu kuvvetler yok oldu ve Hristiyanlk da onun
ykntlar arasnda gml kald. llerle ilikilendirilmek istenen ey bir
canldr: Onu tutan tm balan kesin ve o dirilsin.
Avrupa Hristiyanlna genliin enerjisini vermek iin yaplmas gere
kenleri bilmiyorum. Sadece Tanr bunu yapabilir; ama en azndan [unu
syleyebilirim ki] imann koruduu tm glerin kullanmm imana brak
mak insanlara baldr.

Amerikallarn Bilgileri, Alkanlklar ve Pratik Deneyimleri

Demokratik Kurumlarn Baarsna Nasl Katkda Bulunur?

Amerikan halknn bilgisi derken neyi anlam am z gerekir? - Beer tin Birleik Dev
letlerde Avrupadan daha az derin bir kltre s a h ip tir-A m a kimse cahil deildir-
Neden? - Batnn yar bo eyaletlerinde dncenin dolam hz - Pratik deneyim
Amerikallara nasl yaznsal bilgilerden daha fazla hizmet eder?

Bu eserin birok yerinde, okuyuculara Amerikallann bilgilerinin ve alkan-

lklannn siyasal kurumlar zerinde braktklan etkilerin neler olduundan
bahsettim. Bu nedenle imdi yeni olarak syleyeceim ok az ey kald.
Amerikadan imdiye kadar sadece ok az sayda dikkate deer yazar k
t; burada nemli tarihiler yoktur ve bir tane airleri bile yoktur. Burasnn
sakinleri literatre adeta bir eit kmsemeyle bakarlar. Avrupada her se
ne Birlikin yirmi drt eyaletinin tmnden daha fazla edeb eser yaynlayan
nc snf ehirler vardr.
Amerikallarn zihni genel fikirlerden uzaktr ve teorik keiflere ynelmez.
Siyasetin kendisi ve endstri bu fikirlerle ona yol gsteremez. Birleik Dev
letlerde durmakszn yeni yasalar yaplr; ama yasalarn genel ilkelerini ara
tran nemli yazarlar burada bulunmaz.
Amerikallarn hukukular ve yorumcular vardr ama yaynclar yoktur.
Siyasette de dnyaya dersler vermekten ok rnekler verirler.
Mekanik beceriler iin de ayn ey geerlidir.
Amerikada Avrupann keifleri bilgelikle uygulanr ve bunlar mkem-
melletirildikten sonra, lkenin ihtiyalarna hayret verici biimde uyarla
nr. nsanlar burada ustadrlar, ama endstri bilimiyle uramazlar. Burada
iyi zanaatlar ve az sayda mucit bulunur. Fulton dehasn kendi lkesinde
sergilemeden nce, yabanc lkelerde gstermek zorunda kald.
Anglo-Amerikallar arasnda bilginin durumunu kavramak isteyen kii o
halde, ayn konuyu iki farkl grnm altnda incelem ek durumundadr.
Eer sadece onlarn bilgelerine bakarsa, bunlarn ok az sayda olmasndan
aracaktr ve eer onlarn cahilliini tespit etmek isterse, Amerikan halk
ona yeryznn en aydn halk olarak grnecektir.
Nfusun tamam, daha nce baka bir yerde sylediim gibi, bu iki u ara
snda bulunur.
New Englandda her bir yurtta beer bilginin temel mefhumlarn bilir;
ayrca dinsel doktrinleri ve kantlar renir: Kendi yurdunun tarihi ve bu
yurdu yneten yapnn temel zellikleri ona retilir. Connecticutta ve Mas-
sachusettste bu eyleri eksik biimde bilen bir insana ok ender rastlanlr ve
bunlar tam olarak bilmeyen kii adeta bir fenomendir.
Yunan ve Roma cumhuriyetlerini Amerikan cumhuriyetiyle; birincilerin
elyazmas ktphanelerini ve baya halklarn; kincileri kuatan binlerce
gazeteyle ve bu cumhuriyette ikamet eden aydn halkla karlatrdm za
man; ve ardndan Amerikay dierlerinin yardmyla yorumlamak ve iki bin
yl nce olan eyle gnmzde olacak eyi ngrmek iin gsterilen tm a
balan dndmde, bylesine yeni bir toplumsal durumu yeni fikirlerle
yorumlamak amacyla, kitaplanm yakmaya meylediyorum.
Ayrca, New England hakknda sylediim eyi tm Birlike ayrm yap
makszn yaymamak gerekir. Batya veya merkeze doru ne kadar ilerlerse
niz, halkn eitim dzeyi o kadar azalr. Meksika Krfezine komu olan eya
letlerde, bizde olduu gibi, beer bilgilerin temellerine yabanc olan belli sa
yda insan vardr; ama Birleik Devletlerde tamamen cahil olan tek bir kan
tonu bouna ararsnz. Bunun nedeni basittir: Avrupa halklar, medeniyete
ve aydnlanmaya doru ilerlemek iin karanlktan ve barbarlktan yola kt.
Onlarn ilerlemesi deikendi: Bazlar yol boyunca kotu, bazlar da sadece
adeta birka adm atmakla yetindiler; ou da durdu ve hl bu yol zerin
de uyumaya devam ederler.
Birleik Devletlerde durum hi de byle deildi.
Anglo-Amerikallar, kendilerinden sonraki kuaklarn oturduu bu top
raklar zerine medeni biimde vardlar; onlarn renmeleri gerekmedi,
unutmamak onlara yetti. Zira, her sene ssz blgelere konutlar, daha n
ce edindikleri bilgiler ve renmeye verdikleri deerle birlikte tananlar bu
Amerikallarn oullandr. Eitim onlara bilginin faydalarn hissettirdi ve on
larn bizzat bu bilgileri sonraki nesle aktarmalarn salad. Birleik Devlet
lerde, o halde toplum ocukluk anda deildir, ergin anda domutur.
Amerikallar, kyl kavramn hi kullanmazlar; hatta kavramlar kullan
mazlar, nk fikirleri yoktur; ilk yalarn cehaleti, otlaklarn yalnl, e
hirlerin krsall onlar arasnda muhafaza edilmez ve onlar yeni doan bir
uygarln ne erdemlerini, ne kusurlarn, ne kaba alkanlklarn ne de na-
if ltuflarm ortaya koyarlar.
Baba ocanda onlar hazr bekleyen yoksulluktan kamak iin Ameri
kann ssz topraklannm iine dalmaktan ve burada yeni bir lke aramaktan
korkmayan gz pek bir macerac nfus, konfedere eyaletlerin u blgelerin
de toplumun ve ln cra kelerine yerleir. Kendisine smak yapaca bu
yere g bela varan nc kii, aceleyle birka aa keser ve dallann altna bir
baraka yapar. Bu cra konutlardan daha sefil bir grnt sunan baka bir ey
yoktur. Geceye doru buraya yaklaan bir gezgin uzaktan, duvarlarn arasn
dan ocan ateinin parladn fark eder. Eer gece rzgr olursa, ormandaki
aalann evresinde grltyle hareket eden dallardan yaplm damn sesi
ni iitir. Bu samandan yaplm yoksul kulbenin kabala ve cahillie snak
olduuna kim inanrd? Buna karn, nc ile smak olan yer arasnda hi
bir iliki kurmamak gerekir. Onun etrafnda her ey ilkel ve yabanldr, ama o
adeta on sekiz yzyllk bir almann ve deneyimin rndr. ehir kyafet
leri giyer, ehirlilerin dilinden konuur, gemii bilir, gelecekle ilgili merakl
dr ve imdi zerine argmanlan vardr. Bu kii, bir sreliine aalklar iin
de yaamaya katlanan ve bir ncil, bir balta ve gazetelerle birlikte yeni dnya
nn llerinin derinliklerine dalan ok medeni bir insandr.
Bu llerin ortasnda dncenin nasl inanlmaz bir hzla dolandn tah
min etmek gtr.6

6 S an d k o larak a d la n d rla n b ir t r y k arab asn n ze rin d e B irle ik D e vle tle rin s n rla rn n b ir
k sm n d o latm . Gece gndz d u rm ak szn ye m ye il aalardan o luan devasa o rm an larn o r
tasnd an g bela a lm y o lla r ze rin d e ile rle d ik . Z ifir i k a ra n lk olduund a, ofrm karaam
d a lla rn y a k t ve yo lum u za onun n d a devam e ttik . le rle d ik e k o ru lu u n d e rin lik le rin d e b ir
 En aydn ve en youn nfuslu Fransann kantonlarnda bylesine nemli
entelektel hareketliliin bulunduunu sanmyorum.7
Birleik Devletlerde halkn eitiminin demokratik cumhuriyetin srd
rlmesine kuvvetli bir biimde hizmet ettiklerinden kuku duymamak gere
kir. Zihni aydnlatan eitimin, teamlleri dzenleyen retimden ayrlmad
her yerde bunun byle olacan dnyorum.
Buna karn, bu avantaj ok abartmyorum ve insanlar hemen yurtta
yapmak iin onlara okuma ve yazmay retmenin, tpk Avrupada ok sa
yda insana yapld gibi, yeterli olacana inanmaktan ok uzam.
Hakiki bilgi bilhassa deneyimden doar ve Amerikallar kendi kendileri
ni ynetmeye yava yava almasalard, sahip olduklar yaznsal bilgiler, bu
nu bugn baarmalar konusunda onlara nemli bir katk sunamayabilirdi.
Birleik Devletlerde halkla ok vakit geirdim ve halkn deneyimine ve
saduyusuna ne kadar hayran kaldm syleyemem.
Amerikaly Avrupa zerine konumaya itmeyiniz; genellikle byk bir
kstahlk ve yeterince gln bir kibir gsterecektir. Amerikal, tm lkeler
de cahillerin yardmna koan genel ve belirsiz fikirleri [ifade etmekle] yeti
necektir. Ama onunla lkesi hakknda konuun, greceksiniz ki onun zihni
ni kaplayan bulutlar bir anda dalm, dili de dncesi de ak, net ve be
lirli bir hale gelmi. Size kendi haklarnn neler olduunu ve bunlar uygu
lamak iin kullanmak zorunda olduu yntemleri retecektir. Siyasal dn
yann hangi pratiklerle ilediini gsterecektir. Fark edeceksiniz ki, idarenin
kurallarn biliyor ve yasalarn mekanizmalaryla ili dl.
Birleik Devletler sakini pratik bilgileri ve bu pozitif mefhumlar kitaplar
dan karmaz: Onun yaznsal eitimi onun bunlar kavramas iin hazrlanr,
ama tm bu bilgileri ona vermez.
Amerikal yasama yetkisine katlarak yasalar tanr ve hkmet ederek y
netim biimleri konusunda kendisini gelitirir. Toplumun muazzam eseri
her gn onun gzleri nnde ve adeta onun ellerinde olur.
Birleik Devletlerde insanlann tm eitimi siyasete doru ynlendirilmi
tir; Avrupada eitimin temel amac zel yaama hazrlamaktr. [Kamusal]
meselelerde yurttalarn eylemi ok ender bir olgu olduundan nceden ta-
sarlanamaz.
ku l b e yle k a rla tk : B u ra s po stan eyd i. P o stac bu cra ko n u tu n k a p sn a devasa b ir m ektup
y n n atm t ve b iz de, y re n in tm sa k in le rin i h zin ed en k e n d ile rin e den p a y alm alan
i in b ra k a ra k , d rt n ala yo lum u za devam e ttik .
7 1832de M ich ig an n h er b ir sa k in i 1 fra n k 22 se n ti, F lo rid a n n h er b ir sa k in i ise 1 fra n k 5 sen
ti m ektup v e rg isi o larak ve rd i (B k z . National Calendar, 1833, s . 2 4 4 ). O ysa ayn y l [F ra n sa n n ]
ku ze yd e ki b lg elerind e otu ran h er b ir sa k in devlete a y n ve rg i i in 1 fra n k 4 sen t dedi (B k z .
Compte gtneral de Vadministration desfinances, 1833, s. 6 2 3 ). O ysa M ich ig an da bu dnem de fe r
sah kare bana sadece y e d i, F lo rid a da ise be k i i d yo rd u , fersah kare bana 3 .4 0 0 k i in in
dt ku ze yd e ki b lg eler ise , Fran san n en ayd n ve en e n d striye l k e sim in i o lu tu ru yo rd u .
 Baklarmz iki toplum zerinde younlatrdmzda, bu farklar onlarn
d grnlerinde bile grnr olur.
Avrupada zel [yaamdaki] var olan alkanlklar ve fikirler kamusal yaa
ma uygulanr. Ailenin iinden bir anda devlet ynetimine getiimizden do
lay, toplumun nemli menfaatlerini arkadalarmzla konutuumuz tarz
da tartrz.
Tersine, Amerikallar kamusal yaamdaki alkanlklarn zel yaama ta
rlar. Onlara j ri fikri daha okulda oynarken kefedilir ve parlamentodaki
oturumlar adeta bir tren dzeninde yaplr.

Birleik Devletlerde Demokratik Cumhuriyetin Korunmasna

Yasalarn Fiziksel Koullardan Daha ok, Teamllerin de
Yasalardan Daha ok Hizmet Etmesi

Amerikan halknn demokratik bir toplumsal durumu vardr - Buna karn demok
ratik kurumlar sadece Anglo-Amerikallarda ayakta durur - Anglo-Amerikallar ka
dar fiziki koullar tarafndan desteklenen Gney Amerikann spanyollar demok
ratik bir cumhuriyete katlanamyorlar - Birleik Devletler Anayasasn kabul eden
Meksika bunu baaramyor - Batnn Anglo-Amerikallar, doudakilerden daha
glkle demokratik cumhuriyeti desteklerler. Bu farklarn nedenleri.

Birleik Devletlerin demokratik kuramlarnn korunmasn, koullara, yasa

lara ve teamllere atfetmek gerektiini syledim.8
Avrupallarn byk bir ksm bu nedenden sadece ilkini biliyor ve bu
na sahip olmad kadar byk bir nem atfediyorlar.
Anglo-Amerikallarn yeni dnyaya koullarn eitliini tadklar do
rudur. Onlarn arasnda asla avamdan birisini ya da bir soyluyu grmezsi
niz; burada doutan gelen nyarglar, mesleki nyarglar kadar bilinmezdir.
Bylelikle toplumsal durum demokratik olduundan, demokrasinin ege
menliini kurmas da zor olmaz.
Ama bu olgu Birleik Devletlere zg deildir; Amerikann neredeyse
tm kolonileri kendi aralarnda eit olan veya burada ikamet ederek eit ha
le gelen insanlar tarafndan kuruldu. Yeni dnyada Avrupallarn bir aristok
rasi yaratabilecekleri tek bir yer bile yoktur.
Buna karn demokratik kurumlar sadece Birleik Devletlerde geliir.
Amerikan Birlikinin mcadele edecei dmanlan yoktur. Birlik, okyanu
sun ortasnda bir ada gibi llerin iinde tek banadr.

8 B urad a o ku yu cu ya team l kavram m genel anlam da k u lla n d m h atrlatm ak iste rim ; bu k e li

m eden, in sa n la rn top lum sal durum a ta d k la r e n telekt el ve a h l k i y a rg la rn n /e ilim le rin in
[dispositions] tm n kasted iyo ru m .
 Ama doa Gney Amerika Ispanyollarm da ayn biimde izole etmitir ve
bu yaltm, onlarn ordularn gelitirmelerini engelleyemedi. Yabanclar ol
madnda, onlar kendi aralarnda savalar yaptlar. imdiye kadar sadece
Anglo-Amerikallarn demokrasisi bar iinde korunabildi.
Birlikin arazileri beer! etkinlikler iin snrsz bir alan sunar; endstri ve
alma iin tkenmez bir destek verir. Bylelikle zenginlik sevgisi burada
ihtirasn yerini alr ve rahatlk da taraflarn cokusunu dindirir.
Ama dnyann hangi ksmnda Gney Amerikadakinden daha verim
li topraklarla, daha byk rmaklarla, daha el dememi ve daha tkenmez
zenginlikle karlalr? Tm bunlara karn Gney Amerika demokrasi
yi srdremez. Eer halklarn mutlu olmalar iin evrenin bir kesine yer
lemeleri ve ssz topraklar zerinde istekleri gibi yaylmalar yeterli olsayd,
Amerikann gneyindeki spanyollarn kendi kaderlerinden ikyeti olma
larna gerek kalmazd. Onlarn, Birleik Devletlerin sakinleriyle ayn mutlu
luktan faydalanamadklar zaman, en azndan Avrupal halklara imrenmeleri
gerekirdi. Buna ramen, yeryznde Gney Amerika uluslarndan daha se
fil olan baka bir ulus yoktur.
Bylece, fiziksel koullar Gney Amerikallar ve Kuzey Amerikallar ayn
sonulara gtrmedi, stelik bu koullar Gney Amerikallarda, fiziksel ko
ullarn ters ynde etkide bulunduu Avrupada grlen eyden daha aa
dzeyde olmayan bir eyleri de retemedi.
Fiziksel koullar o halde uluslarn kaderi zerinde varsaydmz kadar
ok etkide bulunmaz.
New Englandda, lde talihinin peinden gitmek iin, rahat ettii yurdu
nu terk etmeye hazr olan insanlarla karlatm. Bunlarn yannda, ayn l
yakn olduu halde, kendileri iin ok snrl olan bir alann iinde toplan
m bulunan Kanadann Fransz nfusunu grdm. Birleik Devletler g
menleri byk bir araziyi birka gnlk alma bedeline satn alrken, Ka
nadalIlar topraa sanki Fransada oturuyorlarm gibi ok para dyorlard.
Bylelikle Avrupallara yeni dnyann ssz topraklarn sunan doa, onla
ra ayn zamanda her zaman kullanmay bilemedikleri iyilikler de baheder.
Amerikann dier halklarnda, Anglo-Amerikallarla ayn refah koulla
r gryorum ama onlarn yasalarn ve teamllerini gremiyorum. Bu halk
lar sefil durumdadrlar. Anglo-Amerikallarn yasalar ve teamlleri o halde
onlarn ihtiamnn zgl nedenini ve aradm hkim nedeni olutururlar.
Amerikallarn yasalarnda mutlak bir iyilik olduunu iddia etmiyorum:
Bunlarn tm demokratik halklara uygulanabileceini dnmyorum. Bu
yasalar arasndan birounun bizzat Birleik Devletler iin tehlikeli olduu
nu dnyorum.
Bunlara ramen, Amerikallarn yrrlkteki yasalarnn, btn iinde
ele alndnda, ynetmek zorunda olduu halkn dehasna ve lkenin doa
sna iyi ekilde uygulandn reddedemeyiz.
Yani Amerikan yasalar iyidirler ve Amerikann sahip olduu baarnn
nemli bir ksmn demokratik hkmete atfetmemiz gerekir, ama bunlarn
de temel nedenler olduunu dnmyorum. Her ne kadar bu yasalar Ame
rikallarn toplumsal mutluluu zerinde lkenin doal konumundan daha
fazla etkide bulunsalar da, bunlarn teamllerden daha az etkileri olduuna
inanyorum.
Federal yasalar, Birleik Devletlerin yrrlkteki yasalarnn kesinlikle
nemli bir ksmn oluturur.
Anglo-Amerikallarn Birlikiyle ayn topraklar zerine rahata yerlemi
olan Meksika, ayn yasalar kabul etti ama demokratik hkmete alamad.
O halde, demokrasinin Birleik Devletlerde srdrlmesini salayan, fi
ziksel koullardan ve yasalardan bamsz bir neden daha vardr.
Ama bundan daha fazlas da vardr. Birlikin topraklarnda ikamet eden
insanlarn neredeyse hepsi ayn kandan gelirler. Ayn dili konuur, Tannya
ayn biimde yakarrlar, ayn maddi koullara baldrlar ve ayn yasalara ita
at ederler.
O halde onlann arasnda gzlenmesi gereken farklar nereden kaynaklanr?
Neden Birlikin dousunda cumhuriyeti hkmet gl ve dzenli gr
nr ve olgun ve arbal bir biimde ilerler? Onlarn edimlerine bilgelik ve
kalclk zelliini veren nedenler nelerdir?
Tersine, batdaki toplumsal kuvvetlerin geliigzel ilerliyor grnmesinin
kayna nedir?
Neden burada kamusal ilerde, uzun bir gelecein habercisi olmayan, d
zensiz, tutkulu, hatta ateli diyebileceimiz bir eyler egemen olur?
Anglo-Amerikallan artk baka halklarla karlatrmyorum. imdi onlar
birbirleriyle kartlatryorum ve neden birbirlerine benzemediklerini ara
tryorum. Burada lkenin doasndan ve yasalarn farkllndan kaynakla
nan tm argmanlar yoktur. Artk baka bir nedene bavurmak gerekir ve
bu nedeni teamllerde bulmazsam nerede bulabilirim?
Anglo-Amerikallar demokratik hkmeti en uzun sre douda srdr
dler ve orada bu hkmetin korunmas iin en uygun alkanlklar olu
turup, fikirleri tasarladlar. Demokrasi burada yava yava detlere, fikirlere
ve yntemlere nfuz etti. Toplumsal yaamn tm ayrntlarnda ve yasalar
da demokrasiyi buluruz. Halkn edebi eitimi ve pratik retimi douda m
kemmelletirildi ve din en iyi burada zgrlkle birleti. Tm bu alkanlk
lar, fikirler, detler, inanlar teaml olarak adlandrdm ey deilse nedir?
Tersine batda, ayn avantajlarn bir ksm yoktur. Bat eyaletlerindeki o
u Amerikal korularda doar ve atalarnn uygarln vahi yaamn fikir
leri ve alkanlklaryla kartrr. Onlar arasnda tutkular iddetlidir, dinsel
ahlk ise daha az kuvvetli, fikirler de daha az engellidir. nsanlar burada bir
birleri zerinde hibir kontrol uygulamazlar, nk birbirlerini ancak tan
yorlar. Bat uluslar o halde belli bir noktaya kadar yeni doan halklarn de
neyimsizliini ve dzensiz alkanlklarn gsterirler. Buna karn, batda
toplumlar eski elerle biimlenmitir; ama toplanmalan yenidir.
O halde zellikle Birleik Devletlerin Amerikallarn tm Amerikallar
arasnda biricik klan ve onlann demokrasinin hkimiyetini srdrmelerini
salayan ey teamllerdir. Anglo-Amerikallarn eitli demokrasilerini az ya
da ok dzenli ve bahtiyar yapan da bu teamllerdir.
Bylece, Avrupada lkenin corafi konumunun demokratik kurumlarn
kalcl zerinde yapt etkiyi abartyoruz. Yasalara an nem atfederken,
teamllere ok az nem veriyoruz. Bu nemli neden kukusuz Amerikan
demokrasisini dzenlemeye ve ynetmeye hizmet eder, ama eer bunlar s
nflandrmak gerekirse, fiziksel koullar yasalardan daha az, yasalar da tea
mllerden daha az katkda bulunurlar.
En hayrl konumun ve en iyi yasalarn, [siyasal] bir yapy teamllere ra
men srdremeyeceine inanyorum, oysa teamller en elverisiz pozisyon
lardan ve en kt yasalardan bile yararlanabilir. Teamllerin nemi, aratr
ma ve deneyimin durmakszn kendisine yneldii mterek bir hakikattir.
Sanrm teaml zihnimde merkez bir konuma yerletiriyorum ve tm fi
kirlerim sonunda yine ona ulayor.
Bu konuda syleyeceim sadece tek bir ey kald.
Amerikallarn yasalarn srdrme konusunda onlarn pratik yaamna,
alkanlklanna, fikirlerine, tek kelimeyle teamllerine atfettiim nemi, bu
eser boyunca okuyucuya hissettirmeyi baaramamsam, bu kitab yazarken
hedeflediim temel amaca ulaamamm demektir.

Yasalar ve Teamller Amerikadan Baka Bir Yerde

Demokratik Kurumlan Srdrmek in Yeterli midir?

Avrupaya tanm Anglo-Amerikallar orada kendi yasalarn deitirmek zorun

da kalrlard - Demokratik kurumlar ile Amerikan kurumlarn birbirlerinden ayr
mak gerekir-A m erikan demokrasisinde varolan yasalardan daha iyi veya en azn
dan daha farkl demokratik yasalar grlebilir - Amerika rnei, demokrasiyi ya
salarn ve teamllerin yardmyla oluturmak konusunda umutsuz olm amak gerek
tiini kantlar.

Birleik Devletlerde demokratik kurumlarn baarsnn, lkenin fiziki ko-

ullanndan ok bizzat yasalara ve teamllere bal olduunu syledim.
 Ama buradan hareketle, baka yere taman bu nedenlerin tek balarna ay
n sonuca neden olacan syleyeceiz? Eer lke yasalarn ve teamllerin
yerini dolduramyorsa, yasalar ve teamller lkenin yerini doldurabilir mi?
Burada kolayca kant unsurlarnn bulunmadn kavrarz: Yeni dnya
da Anglo-Amerikallar dnda baka halklarla karlarz ve bu halklar on
larla ayn maddi koullara tabi olduklarndan, onlar kendi aralarnda kar
latrabilirim.
Ama Amerika dnda Anglo-Amerikallarn fiziksel avantajlarndan mah
rum olup, buna karn onlarn yasalarn ve teamllerini kabul eden ulus
yoktur.
Bylelikle bu konuda karlatrma yapabileceimiz bir ey yoktur; sadece
varsaymlarda bulunabiliriz.
ncelikle bana yle geliyor ki, Birleik Devletlerin kuramlarn genel ola
rak demokratik kuramlardan zenle ayrmak gerekir.
Avrupann durumunu, byk halklarn, kalabalk ehirlerini, m uhte
em ordularm, siyasetinin karmakln dndm zaman, kendi fikir
leri, dinleri, teamlleriyle bizim topraklarmza taman Anglo-Amerikalla-
rn, kendi yasalarn nemli lde deitirmeksizin burada yaayabilecek
lerine inanmyorum.
Ama Amerikan halkndan farkl bir biimde rgtlenmi demokratik bir
halk varsayabiliriz.
ounluun reel iradesi zerine kurulu olan; ama ounluun, devletin
dzeni ve istikran yararna, kendisi iin doal olan eitlik gdlerine kar
zor kullanarak, yrtme kuvvetinin her trl vasfn bir aileye veya bir in
sana vermeye raz olduu bir hkmeti tasarlamak imknsz mdr? Top
lumsal gleri Birleik Devletlerden daha merkezilemi olan, halkn kamu
sal meseleler zerinde daha az dorudan ve daha az kar konulmaz bir et
kide bulunduu ve bunlara karn belli haklara sahip her bir yurttan ken
di alannda hkmetin ileyiine katld demokratik bir toplum tahayyl
edemez miyiz?
Anglo-Amerikallarda grdm ey beni una inanmaya itti: Bu biim
de toplumda ihtiyatla yerlemi olan, yava yava alkanlklarla btnleen
ve bizzat halkn fikirleriyle aamal olarak oluturulan demokratik kuramlar
Amerikadan baka yerlerde de var olabilecektir.
Eer Birleik Devletlerin yasalar tahayyl etmemiz gereken tek demokra
tik yasalar veya karlaabileceim en mkemmel yasalar olsalard, buradan,
Birleik Devletlerin yasalarnn baarsnn, fiziksel koullan daha elverili
olan bir lkede genel olarak demokratik yasalarn baars konusunda hibir
eyi kantlamad sonucunu karabilirdik.
Ama eer Amerikallarn yasalar bana ok fazla konuda kusurlu grn-
eydi ve bu yasalar baka trl tasarlamam kolay olsayd, yine de lkenin
zel konumu bana, demokratik kuramlarn fiziksel koullar daha az elveri
li olan bir halkn yasalarm daha iyi yapamayacan kantlamazd.
Eer insanlar Amerikada olduklarndan farkl grnseydi; toplumsal du
rumlar, Avrupadaki toplumsal durumun dourduu alkanlk ve fikirlere
kart alkanlk ve fikirler doursayd, Amerikan demokrasilerinde olan ey
dier demokrasilerde olmas gereken zerine hibir ey retmeyebilirdi.
Eer Amerikallar dier tm demokratik halklarla ayn eilimleri gsterse-
lerdi ve yasa koyucular bu eilimleri adil snrlar iinde kapsamak iin lke
nin fiziksel durumuna ve koullarn ayrcalna bel balasalard, tamamen
fiziksel koullara balanan Birleik Devletlerin refah, doal avantajlar ol
makszn onlarn rneklerini takip etmek isteyen halklar iin hibir ey ka-
ntlamazd.
Ama bu varsaymlarn hibiri olgularla teyit edilmemitir.
Amerikada Avrupada grdmze benzer tutkularla karlatm: Bazla
r bizzat insanlarn mizalarndan kaynaklanr; bazlar da toplumun demok
ratik durumundan.
Bylelikle, koullar yaklak olarak eit olup, herkes ykselmek iin ayn
ansa sahip olduu zaman insanlarn doal olarak hissettii vicdani kaygy
Birleik Devletlerde buldum. Burada binlerce farkl biimde ifade edilen de
mokratik imrenme duygusuyla karlatm. Burada halkn [kamusal] mese
lelerin yrtlmesinde genellikle kstahlk ve cahilliin karm olan [bir
duyguyu] ortaya koyduunu fark ettim ve buradan Amerikada bizde oldu
u gibi, insanlarn ayn kusurlara eilimleri olduunu ve ayn sefalete maruz
kaldklar sonucunu kardm.
Ama toplumsal durumu dikkatli bir biimde incelediim zaman, Ameri
kallarn, beeri gnln bu zayflklarna kar mcadele etmek ve demokra
sinin bu doal hatalann dzeltmek iirt nemli ve hayrl bir biimde gayret
gsterdiklerini kolayca kefettim.
Onlarn belediyelerle ilgili eitli yasalar bana, yurttalarn huzursuz ihti
raslarn dar bir alanda tutan ve devleti alt st edebilecek byle demokratik
tutkular kentin yararna dndrebilen bariyerler olarak grnd. Bana yle
geliyor ki, Amerikal yasa koyucular, kskanlk duygularnn karsna hak
lar fikrini; siyasal dnyann daimi hareketinin karsna dinsel ahlkn dura
anln; halkn teorik cehaletinin karsna onun deneyimini ve halkn is
teklerindeki atlganlnn karsna [kamusal] meseleler konusundaki al
kanlklarn muvaffakiyetle koyabiliyorlar.
Amerikallar o halde siyasal yaplarndan ve yasalarndan doabilecek teh
likelere kar mcadele etmek iin lkenin doal koullarna bel balamad
lar. Tm halklarla paylatklar ktlklere, imdiye kadar sadece kendileri
nin aklna gelmi olan zmleri uyguladlar ve byle bir denemeyi ilk defa
kendileri yapsalar da, bunu baardlar.
Amerikallarn teamlleri ve yasalar demokratik halklara uygun olabile
cek tek teamller ve yasalar deildir; ama Amerikallar, demokrasiyi yasalar
ve teamller yardmyla dzenlemekten umudu kesmemek gerektiini gs
terdiler.
Amerikallardan bu genel ve verimli fikirleri, onlarn yaptklar zel uy
gulamalar taklit etmeksizin dn alan baka halklar, kendilerini Tannmn
gnmzde insanlara brakt toplumsal duruma uygun klmaya alrlar
sa ve bylelikle onlar tehdit eden despotizmden veya anariden kurtulma
y denerlerse, bu halklarn abalarnda baarsz olacan hangi gerekeler
le syleyebiliriz?
Hristiyanlar arasnda demokrasinin rgtlenmesi ve kurulmas zaman
mzn nemli siyasal problemidir. Amerikallar kukusuz bu problemi z
mediler, ama bunu zmek isteyenlere yararl bilgiler salyorlar.

Avrupaya Gre stn Olan eyin nemi

Neden bu aratrmalara bu kadar kendimi verdiimi kolayca kefedersiniz.

Ortaya koyduum problem, sadece Birleik Devletleri deil, tm dnyay,
sadece bir ulusu deil, tm insanlar ilgilendirir.
Eer toplumsal durumu demokratik olan halklar, sadece lde ikamet et
tiklerinde zgr kalabilselerdi, beeri trn devamndan umutsuzlua d
mek gerekirdi; nk insanlar hzlca demokrasiye doru ilerliyor ve ssz
topraklar da doluyor.
Eer yasalar ve teamllerin, demokratik kuramlarn korunmas iin yeter
siz olduklar dora olsayd, bu uluslar, tek kiinin despotizmi dnda acaba
nereye snabilirlerdi?
Gnmzde, bu gelecekten korkmayan ve zgrlkten yorgun dnce,
nihayetinde onun frtnalarndan uzakta dinlenmeyi isteyecek onurlu insan
lar olduunu biliyorum.
Ama bu insanlar kendisine dora yneldikleri mevzuyu ok kt biim
de bilirler. Kendi anlarm dnerek, mutlak iktidar gnmzde olabilece
i ekliyle deil, nceden olduu ekliyle deerlendirirler.
Eer mutlak iktidar Avrupann demokratik halklarnda yeniden kurulur
sa, yeni bir biim alacandan ve atalarmzn bilmedii zellikler zerinde
kurulacandan hi kuku duymuyorum.
Avrupada yasann ve halkn rzasnn neredeyse snrsz bir iktidara sahip
krallar grevlendirdii zamanlar oldu. Ama neredeyse hibir zaman bunla
r kullanmadlar.
 Soylularn imtiyazlarndan, egemen mahkemelerin otoritesinden, tzel ki
ilerin haklarndan, otoritenin darbelerini azaltarak ulusta bir direni tinini
srdren taradakilerin ayrcalklarndan bahsetmiyorum.
Genellikle bireylerin zgrlne kart olan, buna karn ruhlarda z
grlk sevgisini srdrmeye hizmet eden ve bu iliki iinde faydann kolay
ca algland bu siyasal kuramlardan bamsz olarak, fikirler ve teamller,
krala ait iktidar etrafnda daha az bilinen, ama daha az kudretli olmayan ba
riyerler ykseliyordu.
Din, tebaann sevgisi, prensin iyilii, onur, aile tini, tarallarn nyargla
r, detler, kamuoyu, bunlar krallarn iktidann snrlyordu ve onlarn oto
ritesini grnmez bir ereve iine kapatyordu.
Bylelikle halklarn [siyasal] yaplar despotizm, teamlleri de zgr olu
yordu. Prenslerin her eyi yapma haklar vard ama her eyi yapma yetileri
ve istekleri yoktu.
nceden tiranl durduran bariyerlerden bugn iin elimizde ne kald?
Ruhlar zerinde egemenliini kaybeden, iyi ve kty birbirinden ayran
en grnr snr olan din alt st oldu; ahlki dnyada her ey kukulu ve be
lirsiz grnyor; krallar ve halklar bu ahlki dnyada rastgele ilerliyorlar ve
despotizmin doal snrlarnn ve zgrl ktye kullanmann snrlarnn
neler olduunu syleyemiyor.
Byk devrimler, devlet adamlarna duyulan saygy tamamyla yok et
ti. Kamusal saygnln arlndan kurtulmu olan prensler bundan sonra
korkusuzca kendilerini iktidar sarholuuna kaptrabilirler.
Krallar, kendilerinden nce gelen halklarn vicdanlarn okuduklar za
man, merhametlidirler, nk kendilerini gl hissederler; tebaalarnn
sevgisini nemserler, nk bu sevgi tahtn desteidir. Bylece toplumda ai
lenin iinde bulunan bir eit dinginlik duygusu halk ile prens arasnda olu
ur. Egemene kar homurdanan tebaa, prensi gcendirmekten ekinir ve
tpk bir babann ocuklarn cezalandrmas gibi, egemen de kendi tebaasn
yumuak bir biimde cezalandrr.
Ama kralln prestiji bir defa devrimlerin kargaasndan sonra yok oldu
u zaman, birbirlerinin ard sra yerlerine geen krallar srayla halkn naza
rnda hukuk un dayankszlna ve olaylarn hainliine maruz kaldklarn
da, kimse egemende artk devlet babay grmez ve herkes onda bir efendiyi
alglar. Eer egemen zayfsa kmsenir; glyse nefret edilir. Kendisi de
kzgn ve endielidir; bylelikle kendisini lkesinde bir yabanc gibi grr ve
tebaasna malup muamelesi yapar.
Tara ve ehir mterek bir lkede tamamen farkl uluslar oluturdukla
r zaman, bunlardan her biri genel kulluk tinine kart olan zel bir tine sa
hip olur; ama ayn imparatorluun tm ksmlar, samimiyetlerini, detleri
ni, nyarglarm ve hatta anlarn ve isimlerini kaybettikten sonra ayn ya
salara itaat etmeye alt gn, hepsine bir btn olarak zulmetmek, onlara
birbirlerinden ayr olarak zulmetmekten daha zor deildir.
Soylularn iktidarlarnn tadn kardklar srada ve onlar bu iktidan kay
bettikten sonra uzun bir sre, aristokratik saygnlk bireysel direnilere ola
anst bir g veriyordu.
Bylece gszlklerine ramen, bireysel deerleriyle ilgili grlerini ko
ruyan ve kamuoyunun giriimlerine yalnz balarna direnmeye cesaret eden
insanlar gryorduk.
Ama tm snflarn birbirine kart, bireyin gittike daha fazla kitlenin
iinde yok olduu ve ortak bilinmezlik iinde kendisini kolayca kaybettii
gnmzde, monarilerdeki saygnln, yerine herhangi baka bir erdemi
brakmakszn, etkisini neredeyse kaybettii ve insann kendisi dnda bir
eyden destek almad bugn, iktidarn gereksinmelerinin ve zayfla gz
yummann snrlarnn nerede bulunduunu kim syleyebilir?
Aile tini srdnde, tiranla kar savaan insan asla yalnz deildi, ken
disinin etrafnda mterileri, aile arkadalar ve yaknlar bulunuyordu. Bu
destekten muaf olduunda, atalar tarafndan desteklendiini ve gelecek ku
aklar tarafndan cesaretlendirildiini hissediyordu. Ama aile miras bln
d zaman ve birka ylda rklar birbirlerine kart zaman, aile tinini ne
reye yerletirebiliriz?
Tamamen yz deitirmi ve durmakszn deiim halinde olan, tiranln
tm edimlerinin zaten nceden bir rneinin bulunduu, tm sulann bir
rnek zerine dayandrld, yok etmekten endie duyabileceimiz kadar
eski hibir eyle karlalmayan ve cesaret edebileceimiz kadar yeni hi
bir eyin grlmedii bir halkta detler iin nasl bir gten bahsedebiliriz?
Bylesine ok boyun emi teamller nasl bir direni nerirler?
Mterek bir ban balad kiiler yirmi9 kiiyi geemediinde; ne bir in
san, ne bir aile, ne bir teekkl, ne bir snf ne de bu dnceyi temsil edebi
lecek ve uygulamaya geebilecek zgr bir rgt bizzat bulunmad zaman,
kamuoyu ne yapabilir?
Ayn ekilde kudretsiz, ayn ekilde yoksul, ayn ekilde izole olan her bir
yurtta, hkmetin rgtl gcne kar kendi bireysel zayfln ortaya ko
yabilir mi?
Bizim aramzda olan eye benzer bir eyleri tasarlamak iin, bavurmamz
gerekenler yllklar deildir. Belki Antikitenin antlarm incelemek ve Roma
uranlnn bu berbat yzyllarn dnmek gerekebilirdi. Zira bu yzyllar
da, teamller bozulmu, anlar silinmi, alkanlklar yklm, fikirler sen-

9 T o cq u e v ille b u rad a, Fra n sa da k ab u l e d ilm i o lan ve y irm i k iid e n fazla k i in in k a tla ca h er

t rl eylem i in iz in a ln m a sn g e rektiren b ir yasaya gnderm e y a p yo r - .n .
delemitir, zgrlk ise yasalarla avlanmtr ve bir snak bulmak iin ne
reye gideceini bilemez durumdadr. Hibir eyin yurttalar korumad ve
yurttalarn da kendilerini koruyamad bu dnemde, insanlarn beer do
ayla alay ettii, prenslerin tebaalannn sabrndan ok Tannmn merhame
tini tkettii grld.
IV. Henry veya XIV. Louisnin monarilerine yeniden kavutuklarm d
nenler bana tamamen kr gibi grnyorlar. Bana gelince, daha nce bir
ok Avrupal ulusun ulat ve bakalarnn da ulamay denedii durumu
dndmde, yaknda bunlarn arasnda ya demokratik zgrlk iin ya
da Sezarn tiranl iin yer bulunacana inanmaya meylediyorum.
Bunlar zerinde dnlmeyi hak etmezler mi? Eer insanlar aslnda ken
dilerini zgr veya kle haline getirecek, hukuksal olarak eit veya tm hak
lardan mahrum klacak bu noktaya varmak zorundalarsa; eer toplumla-
r ynetenler, kitleyi aamal olarak kendi dzeylerine ykseltmek ile tm
yurttalar beeriyet dzeyinin altnda brakmak arasnda bir alternatifle kar
karyalarsa, tm kukulan alt etmek iin, bilinlere gven vermek ve her
kesi kolayca byk fedakrlklar yapmaya hazrlamak yeterli olmaz myd?
O halde, demokratik kuram larn ve teamllerin aamal gelimesini en
iyi yntem deil de, zgr olmamz iin tek yntem olarak dnmemiz ge
rekmez mi? Demokratik hkmeti sevmeksizin onu, toplumun mevcut k
tlklerine kar koyabilen en uygun ve en saygn ila olarak kabul edemez
miyiz?
Halkn ynetim e katlm asn salamak zordur; ama iyi ynetm ek iin
halkta eksik olan deneyimi ve duygular ona vermek ise daha da zordur.
Demokraside istekler deikendir; onun failleri kaba, yasalan kusurludur,
bunlar kabul ediyorum. Ama eer yaknda demokrasinin hkimiyeti ile tek
bir kiinin boyunduruu arasnda hibir orta yolun var olamayaca do
ruysa, kincisine iradi olarak boyun emek yerine daha ok dierine ynel
mek zorunda deil miyiz? Eer nihayetinde tam bir eitlik olacaksa, bir des
pot tarafndan eit dzeye getirilmek yerine zgrlkle eitlenmek daha iyi
olmaz myd?
Bu kitab okuduktan sonra, bu kitab yazarken Anglo-Amerikallarn ya
salarn ve teamllerini demokratik bir toplumsal durama sahip olan tm
halklarn taklit etmesini nerdiimi dnenler byk bir hata yapacaklar
dr ve benim dncemin zn terk ederek, biimine bal kalacaklardr.
Amerika rneiyle amacm, yasalann ve de zellikle teamllerin demokra
tik bir halkn zgr kalmasna olanak tanyabildiini gstermekti. Ayrca,
Amerikan demokrasisinin verdii rnei takip etmemiz ve kendi abalany-
la amacna ulamak iin kulland tm yntemleri taklit etmemiz gerekti
ine inanmyorum. nk lkenin doal koullannn yapt etkiyi ve siya
sal yapyla ilgili nceden olmu olaylan gz ard etmiyorum. Eer zgrlk
ayn koullar altnda ayn yerlerde ortaya kabilseydi, bu beer tr iin b
yk bir talihsizlik olurdu.
Ama eer demokratik kurum lan yava yava iler klmay ve nihayetin
de oluturmay aramzda baaramazsak, eer tm yurttalara onlar evvela
zgrle hazrlayan fikirleri ve duygular vermeyi reddedersek ve sonun
da yurttalarn bu fikirleri ve duygular uygulamalanna msaade edersek, ne
burjuva, ne soylu, ne yoksul, ne de zengin iin bamszlk olmayacaktr, sa
dece herkes iin eit bir tiranlk olacaktr diye dnyorum. Eer ounlu
un barl egemenliini kendi aramzda zamanla kurmay baaramazsak, er
ya da ge tek bir kiinin snrsz iktidarna ulaacamz ngryorum.
 B r l e k D e v l e t l e r T o p r a k l a r in d a
k a m et E den I r k in G n c e l D u r u m u v e
M u h te m e l G e l e c e z e r ne B ir k a D n c e

Ulamay amaladm temel dev artk yerine getirildi; yapabildiim kada

ryla, Amerikan demokrasisinin yasalarnn neler olduunu gsterdim ve te
amllerinin neler olduunu akladm. Burada brakabilirdim ama okuyucu
belki de beklentisini yerine getirmediimi dnebilirdi.
Amerikada devasa ve eksizsiz bir demokrasiden baka bir eyle de karla
yoruz; yeni dnyada ikamet eden haklar tek bir bak asndan daha fark
l bir biimde tasarlanabilir.
Bu eser boyunca, ele aldm konu beni Kzlderililerden ve zencilerden
bahsetmeye itti, ama tasvir ettiim demokratik halkn iinde bu iki rkn
hangi konumlara sahip olduunu gstermek iin yeterince vaktim olmad.
Anglo-Amerikallarn konfederasyonunun nasl bir tinle, hangi yasalar yar
dmyla oluturulduunu sylemitim. Bu konfederasyonu tehdit eden teh
likeleri sadece geerken ve ok fazla eksik bir biimde aklayabildim. Yasa
lardan ve teamllerden bamsz olarak onun kalclk ansnn ne olduu
nu ayrntl biimde anlatmam imknszd. Birlemi cumhuriyetlerden bah
sederken, yeni dnyada cumhuriyeti formlarn sreklilii zerine tahmin
de bulunma riskine giremezdim. Ayrca, Birlikte egemen olan ticari etkinli
e sk sk gndermede bulunarak, ticari bir halk olarak Amerikallarn gele
ceiyle ilgilenemezdim.
Bu meseleler benim konumu ilgilendirir ama onun iine girmez. Bu me
seleler demokratik olmakszn Amerikaldrlar. Zira portresini izmek iste
diim ey zellikle demokrasidir. O halde nceden bu meselelerden uzak
ta durmak zorunda kaldm ama bitirirken bunlara geri dnmem gerekiyor.
Gnmzde ikamet edilen veya Amerikan Birliinin hak iddia ettii bl-
ge, Atlantik Okyanusundan Gney denizlerinin kylarna kadar uzanr. O
halde douda veya batdaki snrlan bizzat ktann snrlardr. Gneyde tro
pik sahiller zerinde ilerler ve oradan Kuzeyin souk arazilerine doru kar.
Bu alanda iskn eden insanlar, Avrupada olduu gibi, tam olarak tek bir
ailenin torunlann oluturmazlar. Onlarda ilk bakta doal olarak birbirle
rinden aynlan ve neredeyse dman diyebileceim rk kefedilir. Eitim,
yasa, kken ve hatta d zellikler bu halklar arasnda neredeyse alamaz bir
engel oluturmutur. Talih onlan ayn topraklar zerinde toplad, ama onla
r birbirleriyle birletirmeksizin kantrd ve bylelikle her biri ayr biimde
kendi kaderinin peinden gitti.
Bylesine eitli insanlar arasnda dikkatleri ilk eken, bilgide, kudrette,
mutlulukta birinci olan, Avrupal, en lsndan insan olan beyaz insandr.
Onun altnda zenciler ve Kzlderililer bulunur.
Bu iki talihsiz rkn ne kkenleri, ne vcut yaplar, ne dilleri, ne de tea
mlleri ortaktr; sadece onlann bedbahtlklar benzer. kisi de ikamet ettik
leri lkede ayn ekilde alt dzeyde bulunurlar. kisi de tiranhn etkilerin
den zarar grrler ve her ne kadar sefaletleri farklysa da, bunun iin ayn ki
ileri sulayabilirler.
Dnyada olan biteni grerek, Avrupalnm baka rklardan insanlar iin,
insann hayvanlar iin olduu ey olduunu sylemeyecek miyiz? Avrupa
l I onlan kendi maksatlar iin kullanr ve artk onlara boyun ediremediin-
de de onlar yok eder.
Zulm Afrikal nesilleri bir anda neredeyse beeriyetin tm ayncalklarn-
dan mahrum brakt. Birleik Devletlerdeki zenci, lkesinin hatralann bile
kaybetti. O artk atalannn konutuu dili anlamaz. Onlann inancn brak
t ve teamllerini de unuttu. Buna karn, Afrikaya ait olmay brakarak, Av
rupann hayrl eylerinden yararlanma hakkn da alamad. Ama iki toplum
arasnda durdu. Birisi tarafndan satld, dierinin ise reddettii iki halk
arasnda izole kald. Bylelikle tm evrende yurdunun eksik kalm imajn
sunmak iin efendisinin evinden baka bir yer bulamad.
Zenci bir adamn ailesi yoktur. Kadnda kendi zevklerinin geici einden
baka bir eyi gremez ve oullan doutan onun eitleridir.
nsan ar sefalete duyarsz klan ve genellikle insana bedbahtlklarnn
nedenine ynelik bir eit bozulmu beeni baheden ruhun bu eilimini
Tanrnn hayr olarak m yoksa onun fkesinin nihai laneti olarak m adlan-
drmalym?
Bu ktlkler uurumuna dalan zenci talihsizliini yeni fark eder. iddet
onu kle yapt, itaatin detleri de ona dnceler ve klelik hrs verdi. Ti
ranlarndan nefret ettiinden daha fazla onlara tapar ve kendisine zulmeden
leri kle gibi taklit etmekten sevin ve gurur duyar.
 Onun zeks ruhunun dzeyine inmitir.
Zenci klelie ve yaama ayn anda girer. Ne syleyebilirim? Genellikle
daha anne karnndayken satn alnr ve bylelikle daha domadan nce ade
ta kle olmaya balar.
Zevki gibi ihtiyac da olmayan, kendisine fayda salayamayan zenci, var
olurken fark ettii ilk mefhumlarla bir bakasnn mlk olduunu ve onun
yaamna zen gstermesinin kendi yararna olduunu anlar. Kaderine zen
gstermenin kendisinin zerine dmediini fark eder. Bizzat dncenin
kullanm bile Tannmn faydasz bir armaandr ve o da dertsiz bir biimde
aa konumunun tm ayrcalklarndan faydalanr.
zgrlk ve bamszlk ona genellikle bizzat klelikten daha ar bir
zincir gibi grnr. nk var olduu srece, akl dnda her eye itaat
etmeyi renmitir. Akl onun tek rehberi olduu zaman onun sesini tan-
yamayacaktr. Binlerce yeni ihtiya onun evresini kuatr ve o ise bunla
ra direnmek iin gerekli bilgi ve enerjiden yoksundur. htiyalar kendile
rine kar mcadele edilmesi gereken efendilerdir, oysa kle sadece boyun
emeyi ve itaat etmeyi bilir. Bylelikle, kle, iinde kulluun kendisini ser-
semletirdii ve zgrln de onu yok ettii bu derin sefalet durumunun
iine yerleir.
Kzlderili halklar zerinde daha az zulm edilmedi, ama bu zulmn etki
leri farklyd.
Beyazlarn yeni dnyaya gelmesinden nce, Kuzey Amerikada ikamet
eden insanlar ormanlarda sakin bir hayat sryorlard. Vahi yaamn sra
dan deiimlerine teslim olan bu insanlar medeni olmayan halklarn kusur
larn ve erdemlerini sergiliyordu. Avrupallar, llerde en uzaktaki Kzlde
rili kabileleri dattktan sonra, onlar szle anlatlamaz sefaletlerle dolu, g
ebe ve babo bir yaama mahkm ettiler.
Vahi uluslar sadece fikirlerle ve teamllerle ynetilir.
Kuzey Amerika Kzlderilileri arasnda yurt duygusunu zayflatp, onlarn
ailelerini datan, geleneklerini yok eden, anlaryla balarm kopartan, tm
alkanlklarn deitiren ve ihtiyalarn lsz biimde arttran Avrupa
lI tiranlk, onlar eskiden olmadklar kadar dzensiz ve daha az medeni bir
hale getirdi. Bu halklarn ahlki ve fiziksel durumu gittike daha da kt
leti. Onlar daha talihsiz olduka, daha da barbar hale geldiler. Buna karn
Avrupallar Kzlderililerin karakterlerini tamamen deitirmediler ve onla
r yok etme kuvvetiyle, onlar adam etme ve onlara boyun edirme kuvvet
lerine sahip deillerdi.
Zenci, kulluun azami snrlarna, Kzlderili ise zgrln azami snrla
rna yerleti. Klelik zencilerde, Kzlderililerin bamszlk abasndan daha
lmcl sonulara neden olmad.
 Zenci kiiliinin mlkiyetini bile kaybetti ve bir eit hrszlk yapmaks
zn kendi yaamna sahip olamaz hale geldi.
Vahi ise, eyleyebildii srece kendi kendisine teslim olmutur. Ailenin
otoritesini rense de, kendi isteiyle asla bakalarnn iradesine boyun e
mez. Utan verici bir bamllk ile iradi bir itaati ayrt etmeyi kimse ona -
retmemitir. Yasann adn bile bilmez. Onun iin zgr olmak, neredeyse
tm toplumsal balardan kamak demektir. Bu barbar bamszlk iinde ol
maktan holanr ve bu bamszlnn en kk bir ksmn feda etmekten
se, lmeyi tercih edecektir. Uygarlk, byle bir insan ok az ele geirebilir.
Zenci, kendisini iten bir topluma girmek iin, binlerce yararsz aba gste
rir. Kendisine zulmedenlerin isteklerine itaat eder, onlarn dncelerini ka
bul eder ve onlar taklit ederek, onlarla birlemeyi yrekten ister. Ona, dou
mundan itibaren, kendi rknn beyazlann rkndan doal olarak daha aa
olduu sylenir ve o da buna inanmaktan uzak deildir, bylece kendi ken
disinden utanr. Kendi zelliklerinin her birinde, bir klelik izini kefeder
ve eer yapabilseydi, sevinle kendi kendisinden tamamen vazgeebilirdi.
Tersine Kzlderilinin tahayyl, kkeninin soyluluu iddiasyla doludur.
Kzlderili, bu gururlu dleriyle yaar ve lr. Kendi teamllerini, bakalar-
nnkine baml klmak istemez ve barbarla kendi rknn ayrc iareti ola
rak balanr. Belki de, medeniyete duyduu nefretten ok AvrupalIlarla bir
leme korkusundan dolay medeniyeti reddeder.1
Kzlderili, sanatlarmzn mkemmelliine sadece ln kaynaklaryla
kar koymak ister. Taktiklerimize, disiplinsiz cesaretleriyle; niyetlerimizin
derinliine kendi yabanl doalarnn kendiliinden gdleriyle kar koyar.
Bu eit olmayan savata da bitkin der.

1 K u ze y A m e rika K z ld e rilile ri, tarih te rnei olm ayan b ir boyun e m ezlikle tm fik irle rin i ve
a l k a n lk la rn n tm a y rn tla rn k o ru rla r. K u ze y A m e rikan n gebe k a b ile le rin in beyaz rk la
g n d elik ili k ile re b alad ik i y z y ld a n fazla b ir s re d ir, beyaz rk ta n adeta ne b ir fik r i ne de
b ir deti dn a ld la r. A vru p a l in sa n la r buna k a rn , va h ile r ze rin d e b y k b ir etkid e b u lu n
d u la r. K z ld e rili k a ra k te ri daha d zensiz b ir h ale g e tird ile r, am a onu daha A v ru p a l h ale g etire
m ed iler.
1831 yazn d a M ich ig an g l n n arkasn d a b u lu n an , K u ze y-B at K z ld e rilile rin in yan n d a
k i B irle ik D e vle tle rin u s n rn o lu tu ran G reen-Bay a d l b ir yerde bulunduum da, ad H . ile
balayan A m e rik a l b ir su bay tan d m . B ir gn H ., K z ld e rilile rin boyun e m ezli inden u zu n
u zu n b ahsettikten son ra bana u o la y a n la tt: B ir ke re sin d e , d edi, N ew En g lan d k o le jin d e ei
tim alm gen b ir K z ld e riliy le ta n tm . Bu ko lejd e b y k baan k azan m t ve m edeni b ir in
san n d g rnm n de buradan a lm t. 1810da n g ilte re yle aram zd a sava p a tlak ve rd i in
d e, bu gen adam yen id en grdm . K a b ile sin in sa v a la rn n banda ordum uza h izm e t ed iyo r
d u. A m e rik a lla r K z ld e rilile ri sadece k o rk u n biim d e kayb ed enlerin kafa d e rile rin i y zm ek
ten vazg em eleri k o u lu yla ke n d i a ra la rn a a ly o rla rd . * * * savan n akam C ., a k ord ug h
m zn ate in in yakn m a g eldi ve o tu rd u . O na bugn ne ya p t n sordu m . O da bana, ke n d i kah
ra m a n lk a n la rm g ittike daha o k g e litire re k a n la tt ve k y a fe tin i ara la y a ra k , bana u n la r sy
le d i: Bana ih an et etm eyin am a g r yo rsu n u z!. A sln d a , d iye e kle d i H ., onun bedeni ve gm le
i arasn da h l kan dam layan b ir n g iliz in kafa d e risin i grdm .
 Zenci Avrupalyla birlemek ister ama bunu baaramaz. Kzlderili bunu
belli bir noktaya kadar baarabilir, ama bu giriimi hor grr. Birisinin yal
taklanmas onu klelie, dierinin gururu ise onu lme gtrr.
Alabama eyaletini evreleyen ormanlar dolarken, bir gn nc bir kuv
vetin barakasna vardm hatrlyorum. Bir Amerikalnn evine girmek is
temiyordum, ama ormann iinde bulunan bu yerden ok uzakta bulunma
yan bir pnarn kenarnda birka dakika dinlenmeye ihtiyacm vard. Ben
buradayken, (Creeks ulusu tarafndan igal edilen topraklarn yaknnday
dk) bir Kzlderili kadn oraya geldi. Beyaz rka ait be ya da alt yanda
olan ve nc kuvvetten birisinin kz olduunu varsaydm kk bir k
zn elinden tutmutu. Bir zenci kadn onu takip ediyordu. Kzlderili kad
nn kyafetinde bir eit barbar lks hkimdi. Burun deliklerinde ve ku
laklarnda metal halkalar aslyd; cam boncuklarla ssl salar zgrce
omuzlarna dyordu ve onun e olmadn anladm, nk bakirelerin
gerdek yatana brakmaya alkn olduklar kabuklu hayvanlardan bir kol
ye tayordu. Zenci kadn ise, neredeyse lime lime olmu Avrupal kyafet
ler giymiti.
birden pnarn kenarnda gelip oturdular. Gen vahi kadn ocu
u kollarna alarak, bir annenin gnlnden ktn sanabileceiniz ekilde
onu seviyordu. Dier yanda, zenci kadn ise kk melezin dikkatini ek
mek iin sama hareketler yapyordu. ocuk ise en kk hareketinde bi
le, zayflyla ve yayla tuhaf biimde tezat tekil eden bir stnlk duygu
su sergiliyordu; sanrdnz ki, ona elik edenlerin bakmn kabul ederek bir
eit tevazu gsteriyor.
Hanmnn yanma melen, onun tm isteklerini gzlemleyen zenci ka
dn, neredeyse annelere zg bir ballk ve klece bir korku arasnda gidip
geliyor gibi grnyordu; oysa vahi kadnn efkatinin ifasnda bile zgr,
gururlu ve neredeyse yabani bir havann egemen olduu grlyordu.
Yaklatm ve bu manzaray sessizce temaa ettim. Kukusuz Kzlderili ka
dn merakm cezbetti, nk anszn ayaa kalkt, sert bir biimde ocu
u ondan uzaklatrd ve bana tedirgin bir bak attktan sonra ormann ii
ne dald.
Kuzey Amerikann nfusunu oluturan beer rka ait bireylerin ayn
yerlerde toplandklarn sk sk grdm. Beyazlarn uygulad stnln
binlerce eit etkisini daha nce grmtm; ama tasvir ettiim bu tabloda,
zellikle dokunakl bir eyler vard. Bir efkat ba burada mazlum ile zali
mi birletiriyordu ve doa onlar birbirlerine yaklatrarak, nyarglar ve ya
salarn onlann arasna koyduu devasa alan daha arpc hale getiriyordu.
Birlikin Sahip Olduu Blgelerde kamet Eden
Kzlderili Kabilelerin Gncel Durumu ve Muhtemel Gelecei

Kzlderili rklarn aam al olarak yok olmas - Bu nasl gerekleir? - Ge zorla

nan Kzlderililere elik eden sefalet - Kuzey Amerikann vahilerinin yok olmaktan
kurtulmak iin sadece iki yollar vard: sava veya medeniyet - Artk savaam azlar-
d - Neden yapabileceklerken, medenilemeyi istemediler ve neden bunu istedikle
ri zaman yapamadlar? - Creekler ve Cherokeeler rnekleri - Eyaletlerin bu Kzlde
rililere ynelik zel siyaseti - Federal hkmetin siyaseti.

nceden New England blgesinde ikamet eden tm Kzlderili kabileleri,

Narrangansettler, Mohikanlar, Pecotlar artk sadece insanlarn hafzalarn
da yayorlar. Yz elli yl nce Delaware kylan zerindeki Penni alan Le-
napeler, bugn artk yok oldular. Son Iroquoilar ile karlatm: Sadaka isti
yorlard. simlerini verdiim tm uluslar nceden deniz kys boyunca uza
nyorlard. imdi ise bir Kzlderiliyle karlamak iin ktann ilerine do
ru yz fersahtan fazla ilerlemek gerekir. Bu vahiler sadece ileriye doru itil
mediler, ayn zamanda yok edildiler.2 Kzlderililer uzaklatka ve ldke,
onlann yerlerine durmakszn devasa bir halk geliyor ve yerleiyordu. Ulus
lar arasnda bylesine olaanst bir gelime ve bylesine hzl bir ykm da
ha nce grlmemiti.
Bu ykmn gerekletirilme biimine gelince, bunu aklamak kolaydr.
Kzlderililer, bugn srldkleri lde tek balanna ikamet ediyorlard
ve burada ihtiyatan da az saydayd. Silahlarn kendileri retiyorlard, ne
hirlerin sulan onlann tek ieceiydi ve bedenlerinden beslenmek iin yarar
landktan hayvanlann giysileri iin derilerini yzyorlard.
Avrupallar, Kuzey Amerikal Kzlderililerin arasna ateli silahlar, kl ve
alkoll ikilerle girdiler. Kanaatkar Kzlderililerin imdiye kadar memnun ol-
duklan barbar kyafetlerini bizim kumalanmzla deitirmeyi onlara retti
ler. Yeni beeniler edinen Kzlderililer, bunlan tatmin etme sanatn ise ren
mediler ve beyazlann endstrisine bavurmak zorunda kaldlar. Vahi, kendi
sinin retemedii mallann karlnda, ormanlanndan kard deerli hay
van postlanndan baka hibir ey veremiyordu. Bylece avla sadece kendi ih-
tiyalann deil, Avrupallann keyfi tutkulann da karlamak zorundayd. Ar
tk ormandaki hayvanlan sadece kendisini beslemek iin deil, ayn zamanda
bize verebilecei tek takas mallann salamak iin de kovalyordu.3
2 B alan g taki on eyalette sadece 6.3 7 3 K z ld e rili k a ld (B k z . Documents ligislatifs, 2 0 . Ko ng
re , sa y 117, s . 9 0 ).
3 C la rk ve C a ss, 4 ubat 1829da Ko ng reye v e rd ik le ri raporda sayfa 23te yle d iy o rla rd :
K z ld e rilile rin k e n d i b eslen m eleri ve g iyin m e le ri i in g e re kli m alze m e le ri, m edeni in san n
en d strisin e b a vu rm akszn sa la y a b ild ik le ri zam an a ra k gnm zden o k geride k a ld . M is-
 Kzlderililerin ihtiyalar bylelikle artarken, kaynaklar da durmakszn
azalyordu.
Avrupal bir topluluk Kzlderililerin yaad blgeye yerletii gn, av
hayvanlar alarm veriyordu.4 Ormanlarda sabit bir evleri olmakszn ge
be olarak yaayan binlerce vahi bu hayvanlar hi korkutmuyordu. Ama en
dstrinin srekli grlts her yerden duyulmaya balad anda, bu hay
vanlar kamaya baladlar ve igdleriyle snrsz ssz topraklar bulabile
ceklerini hissettikleri batya doru ekildiler. Bizon srleri durmakszn
geri ekiliyor, der Cass ve Clark 4 ubat 1829 tarihli Kongre raporlarnda,
birka yl nce Alleghanynin diplerine kadar yanayorlard. Birka yl iin
de, Rocheuses dalar boyunca uzanan devasa ovalarda bunlar grmek belki
de ok zor olacak. Bana, beyazlarn yaklamalarnn etkisinin, snrlarnn
iki yz fersah uzandan hissedildii sylendi. Onlarn etkisi, adlarn henz
rendikleri ve kendilerini gasp edenleri tanmadan nce uzun zamandr bu
nun ktlklerinden zarar gren kabileleri de bylelikle etkiler.5
Gz pek maceraclar hemen Kzlderililerin blgelerine girerler. Beyazla
rn snrlarndan on be veya yirmi fersah ilerler ve barbarln ortasna me
deni insann barnan kurarlar. Onlar iin bunu yapmak kolaydr: Avc bir
halkn blgesel snrlar sabit deildir. stelik bu blge ulusun tmne ait
tir ve ak biimde kimsenin mlk deildir. Bylelikle herkes bireysel men
faatini savunabilir.

sissip p in in tesind e, devasa m anda s r le riy le k a rla la n b ir blgede, g h alin d e olan bu vah
i h ayvan lan takip eden K z ld e rili k a b ile le ri ikam et eder. B ah setti im iz bu K z ld e rilile r, atalan-
n n d etlerine uygun b ir biim d e yaam a y o lla rn h en z b u la b iliy o rla r, am a m andalar d u rm ak
sz n ile rliy o r. A rtk sila h ve tu zak d n d a k k tip te k i va h i h ayvan lan , m esela a y , alag eyik,
ku n d u z, m isk s a n y ak alayam a zsn z, z ira b u n la r K z ld e rilile rin b ilh assa yaam lan n s rd r
m eleri i in g e re kli olan m alzem eleri sa larlar.
z e llik le kuzey-b atd a K z ld e rilile r a ile le rin i beslem ek i in a n ile rd e alm ak zorund a
k a lrla r. G e n e llik le a v c , b a arsz olsa da h ayvan takip etm ek i in g n le rin i h a rca r. Bu zam an
zarfn d a a ile sin in ka b u kla rla ve k k le rle beslenm esi veya yo k o lm as g e re kir. H e r k o k sa y
da K z ld e rili a lk ta n l r.
K z ld e rilile r A v ru p a lIla r g ib i yaam ak iste m e zle r: Buna k a rn A v ru p a lla r o lm a kszn da ya
pam azlar ve tam am en atalan g ib i yaayam azlar. B u n u , resm i b ir kayn aktan rendiim tek b ir
o layla y o ru m la y a b iliriz . Su p e rie u r g lnn k y la n n d a k i b ir K z ld e rili k ab ile sin e a it in sa n la r b ir
A v ru p a ly ld r rle r; A m e rikan h k m e ti, su lu la n n yaad k a b ile , o n lan te slim edene kad ar
kab ile yle a lv e ri yap m ay ke se r ve k ab ile de su lu yu te slim eder.
4 E lli y l nce V in ce n n e sden 1797de tam am en yab a n l o la n , bugn Illin o is e y a le tin in blgesi
olan K a ska skia sa g id e rke n , d er V o ln e y (Tableau des Etats-Unis, s . 3 7 0 ), d rt veya be y z m an
d a l s r le r g rm eksizin h i b ir o tlaktan g eem iyord uk. Bug n a rtk b u n lar y o k . A vcla rd a n ve
de z e llik le A m e rik a lla ra ! in e k le rin in an lan n d an rah atsz olan bu s r le r, M ississip p iden y
ze re k g e tile r."
5 Burada s y le d ik le rim in h a k ik a tin e , B irle ik D e vle tle r tarafn d an h ak id d ia e d ilen sn rla rd a b u
lu n an K z ld e rili k a b ile le rin genel b ir tablosuna b akarak in a n a b iliriz (D ocuments legislatifs, 20.
K o n g re, sa y 11 7, s. 9 0 -1 0 5 ). A m e rikan n m erke zin d e ki k a b ile le rin sa y sn n , A v ru p a lla r o n la r
dan u zakta o lsa la r da, h z lc a a za ld n g re ce ksin iz.
 Bylece, ok uzak noktalan igal eden baz Avrupal aileler kendi aralann-
da bulunan alanlarda vahi hayvanlan avlamay her zaman kolayca baarrlar.
imdiye kadar bir eit bolluk iinde yaayan Kzlderililer, varlklann g be
la srdrrler ve alveri iin ihtiya duyduklan malzemeleri de gittike da
ha zor biimde bulurlar. Adeta iftilerimizin tarlalann bereketsiz hale getir
meye benzer ekilde onlann av hayvanlann uzaklatrdk. Bylece Kzlderi
liler var olma olanaklarn neredeyse tamamen kaybettiler. Ardndan ssz or
manlarda a kalm kurtlar gibi alktan lmek zere olan bu talihsizleri gr
rz. Yurtlannn igdsel sevgisi, onlan doduklan topraklara balar6 ve bu
rada artk sefalet ve lmden baka bir ey bulunmaz. Sonunda karar verip gi
derler ve geyiklerin, mandalann ve kunduzlann kat gzergh uzaktan ta
kip ederek, yeni yurtlann bu vahi hayvanlann seimine brakrlar. O halde,
aka Amerikann Kzlderililerini avlayanlar Avrupallar deil, alktr: eski
safsataclann gznden kaan ve modem doktorlann kefettii hayrl aynm.
Bu zorunlu ge elik eden korkun ktlkler tahmin edilemez. Kzl
derililer ata yurtlarn terk ettikleri zaman zaten tkenmi ve sarslm du
rumdaydlar. Onlarn ikamet etmek iin setikleri blgeler de, yeni gelenle
re kskanlkla bakan kabilelerin elindeydi. Kzlderililerin arkasnda alk,
nlerinde sava ve her yerde ise sefalet vard. Onlar, bu kadar ok dman
dan kaabilmek iin blndler. Her bir Kzlderili, gizlice kendi varoluu
nu devam ettirebilecek yntemler bulmak iin kendisini izole etmeye al
t ve onlar llerin snrsz geniliinde medeni toplumlardaki haydutlar gibi
yaamaya baladlar. Uzun zamandan beri zayflayan toplumsal ba bylelik
le koptu. Onlar iin, artk yurt yoktu, yaknda halk da olmayacakt; eer g
bela aile olarak kalacaklarsa, mterek adlar yok olacak, dinleri unutulacak
ve kkenlerinin izleri silinecektir. Bu ulus var olmuyor artk. Amerikal anti
kaclarn hafzalarnda glkle yayor ve onlar artk sadece Avrupann bir
ka bilgini tarafndan bilinirler.
Okuyucunun buradaki tasvirlerimi abarttm dnmesini istemem. Be
timlediim bu sefaletin birounu bizzat kendi gzlerimle grdm. Gzlem
lediim bu ktlkleri nakletmek benim iin imknszdr.
1831 ylnn sonunda, Mississippinin sol yakasnda, Avrupallar tarafndan
Memphis denilen bir yerde bulunuyordum. Bu meknda bulunduum sre
iinde, Choctawlann (Louisiananm Franszlan onlara Chactas der) kalabalk
cemaati buraya geldi. Bu vahiler yurtlann terk etmilerdi ve Mississippinin

6 K z ld e rilile r, der C la rk ve C a ss, Ko ng re rap o rlarn d a (s . 1 5 ), ke n d i lk e le rin e tp k b izim g ib i

b a llk d u yg usu yla tu tu n u rla r. ste lik n em li in sa n la rn o n lan n atalan n a ve rd i i to p ra k la n n
devretm e fik rin i, A v ru p a lla ra boyun em eyen veya to p ra k la n n n o k k k b ir k sm m onlara
veren k a b ile le r zerin d e n em li e tk isi o lan b az b a tl fik irle rle b a d atn rlar. A talan m zm k l
le rin in d in le n d i i y e rle ri sa tm y o ru z. te , to p ra k la n n sa tn alm ay neren k iile re K z ld e rili
le rin ve rd i i ilk cevap b u d u r.
sa yakasna gemeye alyorlard, burada da Amerikan hkmetinin onlara
izin verdii bir smak bulacaklarn zannediyorlard. Kn ortasmdaydk ve o
sene souk allmadk bir iddetle ortal krp geiriyordu: Kar topra sert
letirdi, nehir de devasa buz paralarn srklyordu. Kzlderililer aileleri
ni gtryorlard; yarallar, hastalan, yeni doan ocuklan, lmek zere olan
yallan arkalannda brakyorlard. Ne adrlan, ne yk arabalan vard, sade
ce biraz erzak ve silahlan vard. Byk nehri gemek iin gemiye bindiklerini
grdm; bu vakur manzara asla hafzamdan kmayacak. Bu toplanm kitle
nin arasndan ne hkm k ne de ikyet duyuluyordu; sadece susuyorlard. Se
faletleri eskiydi ve bunlann dermansz olduunu hissediyorlard. Kzlderilile
rin hepsi, onlan tayacak gemiye binmiti; kpekleri ise limanda kalmt; bu
hayvanlar, onlann tamamen kendilerinden uzaklatklann nihayetinde anla-
dklannda, hep birlikte korkun bir biimde ulumaya baladlar ve ayn an
da Mississippinin buzlu sulanna atlayarak, efendilerini yzerek takip ettiler.
Kzlderililerin mal ve mlklerine el konulmas gnmzde genellikle
usule uygun bir biimde ve adeta tamamen resmi olarak gerekleir.
Avrupa halk vahi bir ulus tarafndan ikamet edilen le yaklatnda,
Birleik Devletler hkmeti, onlara genel olarak gsterili bir eli gnde
rir; beyazlar Kzlderilileri byk bir ovada toplarlar ve onlarla yiyip itik
ten sonra, onlara yle sylerler: Atalarnzn lkesinde ne yapyorsunuz?
Burada yaamak iin yaknda onlann kemiklerini mezarlanndan karmanz
gerekecek. inde yaadnz blgenin dierlerinden ne fark var? Sazlklar,
bostanlar, ayrlar, sadece burada, sizin yaadnz bu yerde mi var? Sade
ce kendi gneinizin altnda m yaayabilirsiniz? Sizin grdnz bu da-
lann tesinde, sizin lkenizin batdaki snnnda bulunan bu gln berisin
de, vahi hayvanlarn bolca bulunduu geni otlaklar var. Topraklarnz bi
ze satn ve bu yerlerde mutluca yaayn. Bu sylemi verdikten sonra, Kzl
derililere, ateli silahlar, ynl giysiler, byk iki flan, cam gerdanlklar,
kalaylanm bilezikler, salkm kpeler ve aynalar gsterilir.7 Tm bu zengin-

7 D ocumerts Ugislative du Cofigresn in bu k o u lla n a n la tt 117. belgesine b a k n z . Bu ilg in b e l

ge daha nce a ln tla d m C la rk ve Le w is C assn Ko ng reye 4 ubat 1829da sunduu raporda
b u lu n u r. C ass bugn d e vle tin sava se k re te rid ir.
K z ld e rilile r anlam ann yap laca yere g e ld ikle rin d e , d er C la rk ve C a ss, fa k ir ve neredeyse
p la k la rd r. O rad a, A m e rik a l t cca rla rn g e tird ik le ri, K z ld e rilile r i in d eerli o k sayda ob jeyi
g r rler ve in ce le rle r. K e n d ile rin in ih tiy a la rn k arlam am z isteyen k a d n la r ve o cu klar by
le lik le , b in le rce ye rsiz iste kle e rk e k le ri skboaz etm eye b a larlar ve to p raklarn satlm as i in e r
k e k le r ze rin d e k i tm e tk ile rin i k u lla n rla r. K z ld e rilile rin ngrszl a l ld k ve a lt e d il
m ezd ir. A c il ih tiy a la rn giderm ek ve m evcut iste k le rin i tatm in etm ek va h in in k a r konulm az
tu tku su d u r: G e lecekteki avan tajlara y n e lik b e k le n ti, onun zerin d e sadece o k z a y f b ir e tk i ya
p a r; g em ii ko layca u n u tu r ve gelecekle h i ilg ile n m e z. E er o blgede o n lan n ih tiy a la n n tat
m in ed ebilecek durum da o lsa y d k , K z ld e rilile rd e n to p raklan n m b ir ksm n d an vazg em elerini
bouna iste m i o lu rd u k. Bu se fille rin iin d e bulunduu d urum u tarafsz biim d e d e erlend ird i
im izd e, o n lan n ken d i a c la n n d in d irm ek i in g ste rd ikle ri bu k zg n l a arm am z g e re k ir.
ligi grdkten sonra eer hl kararszlarsa, kendilerinden istenilen muva
fakati reddedemeyecekleri ve yaknda hkmetin kendisinin onlarn hakla
rndan yararlanmasn garanti altna almak konusunda gsz kalaca K
zlderililere telkin edilir. Ne yapabilirler? Yan ikna olmu, yan rahatsz olan
Kzlderililer oradan uzaklarlar; beyazlarn onlar on yl bile ban iinde b
rakmayacaktan yeni llere yerlemeye giderler. Bylelikle Amerikallar, Av
rupann en zengin egemenlerinin gcnn yetemeyecei bir biimde, tm
blgeyi ok dk fiyata elde ederler.8
nemli ktlkleri bylelikle naklettim ve bana telafisiz grnenleri ekli
yorum. Kuzey Amerikann Kzlderili rk yok olmaya mahkm edildi ve Av-
rupallann Pasifik Okyanusunun kylarna yerletii gn, bu rkn varlna
son verilmi olduunu dnmeden edemiyorum.9
Kuzey Amerikann Kzlderililerinin sadece iki kurtulu yollar vard: sa
va veya uygarlk; yani baka terimlerle sylersek, ya Avrupallan yok etme
leri veya onlann eitleri olmalan gerekirdi.
Smrgeler doarken, glerini birletirerek, ktann kylanna yanaan
az saydaki yabancdan kurtulmak onlar iin mmkn olabilirdi.10 Bunu
birden fazla defa yapmay denediler ve kendilerinin baarl olacan d

8 19 M ays 1830d a, E d . E ve re tt T e m silc ile r M e clisin de, A m e rik a lla rn M ississp p in in dousun
d a ki ve b a tsn d a k i 2 3 0 .0 0 0 .0 0 0 dnm an lam alarla elde e tti in i a k la m t.
1808de, O sag elar, 4 8 .0 0 0 .0 0 0 dnm 1.000 d o lar k a rl n d a d e vre ttile r.
1818d e, Q u ap aw lar, 2 0 .0 0 0 .0 0 0 dnm 4 .0 0 0 d olara d e vre ttile r. A vlan m ak i in 1 .0 0 0 .0 0 0
dnm ke n d ile rin e a y rd la r. Bu anlam aya sayg d uyu laca n a t ren le sz v e rilm iti am a geri
kalan b lg eler g ib i b u ra sn n da ig al ed ilm esi u zu n s rm ed i.
K z ld e rilile rin h ak id d ia e tti i s s z to p raklara e l ko ym ak i in , d iyo rd u B e ll (K o n g re de K z l
d e rilile rd e n so ru m lu k o m ite n in rap o rt r , 24 ubat 1 8 3 0 ), av h ayvan lan oradan k a tk ta n veya
yo k e d ild ikte n so n ra, K z ld e rili k ab ile le re avlanm a sah alan n n deeri kad ar dem e yapm a de
tin i e d in d ik. B yle d avran m ak, sila h la rla v a h ile rin to p ra k la n n ig al etm ekten daha a va n ta jl ve
k e sin lik le ad aletin k u ra lla n n a daha uyg un ve daha n sa n d ir.
K z ld e rilile rd e n m lk le rin i satn alm a d eti o h ald e, b eeriyeti ve m enfaati id d etle elde et
m en in sadece baka b ir y e n i b i im id ir. Bu yntem , b iz i a y n zam anda k e ifle h ak sah ib i olduu
m uzu id d ia etti im iz to p rak lan n e fe n d isi yap ar ve a y rca m edeni u lu sla n n sah ip olduu vah i
k a b ile le rin oturduu to p raklar ze rin e yerlem e h a k k n b ize v e rir.
K z ld e rilile rin n azann d a ikam et e ttik le ri to p raklan n deeri bugne kad ar, b iro k nedenden
d o lay d u rm ak szn d yord u ve sonunda bu nedenlerden d o lay b u n lan ko layca bize satm a
y kab u l e ttile r. V ah ile rd e n o n lan n igaliye h a k la n n (right of occupancy) sa tn alm a d eti o h a l
de B irle ik D e vle tle rin re fa h n asla som ut b ir biim d e g e ciktirm e d i" (D ocuments Ugislatifs, 21.
K o n g re , sa y 2 27 , s . 6 ).
9 ste lik bu d nce, neredeyse tm A m e rik a l d evlet ad am lan n n d ncesi g ib i g rn yo rd u .
G em iten h areketle gelecei yo ru m la rsa k , d er C ass Ko ng red e, K z ld e rilile rin sa y sn n g it
tike daha fazla azalaca n ngrm ek ve rk la n m n n ih a i o larak t ken ece ini beklem ek g e re kir.
B u o la y n olm am as i in , ya b izim sn rla n m zm g en ilem esin in d urm as ve v a h ile rin bu sn r-
la n n tesine yerlem esi ya da o n la rla ili k ile rim iz in tam am en deim esi - k i bunu beklem ek pek
a k llc a d e ild ir- g e re ke ce ktir."
10 1675te M etacom u n y n etim in d e, W am panoaglar ve d i er konfedere k ab ile tarafnd an N ew
En g lan d sm rg elerine k a r b a latla n savaa ve ln g iliz le rin 1622de V irg in ia da k a r ko ym ay
b aard ktan savaa b a k n z.
ndler. Bugn byle bir giriimi dnebilmeleri iin, [iki tarafn] kay
naklar ar derecede orantszdr. Buna karn, Kzlderili uluslar arasnda,
vahi nfusun nihai kaderini nceden gren ve kabileleri Avrupallara kar
mterek nefret altnda birletirmeye alan dhi insanlar hl grlmek
tedir; ama onlarn abalar etkisizdir. Beyazlara komu olan ilkel topluluk
lar, etkili bir direni gstermek iin zaten ar zayflardr; dierleri de, ya
banl doay karakterize eden bir biimde, yarma kar ocuksu bir kayt
szlk iindedirler ve tehlikeye dikkat kesilmek iin tehlikenin gerekle
mesini beklerler; birinciler eylemde bulunamaz, kinciler de eylemde bu
lunmak istemezler.
Kzlderililerin asla medenilemek istemeyeceklerini veya bunu istedikleri
zaman ise onlar iin ok ge olacan ngrmek kolaydr.
Medeniyet, tek bir meknda vuku bulan ve farkl jenerasyonlarn birbir
lerinin ard sra gelerek birbirlerine vasiyet ettikleri uzun bir toplumsal a
lmann sonucudur. Medeniyetin kendi etkisini ok zor biimde kurmay
baard halklar, avc halklardr. oban topluluklar yer deitirirler, ama
glerinde her zaman belli bir dzeni takip ederler ve srekli olarak yeni
den kendi izlerini bulurlar. Avclarn barnaklar ise takip ettikleri hayvanla
ra gre bile deiir.
Birok defa, gebe halklarn teamllerini kendilerine brakarak, Kzlde
rililer arasna aydnl yeertmeyi denedik; Cizvitler bunu Kanadada dene
di, pritenler de New Englandda.11 Ne Cizvitler ne de pritenler kalc bir
ey yapamadlar. Medeniyet derme atma kulbelerde douyordu ve orman
larda yok oluyordu. Kzlderililerin bu yasa koyucularnn byk hatas, bir
halk medeniletirmeyi baarmak iin, her eyden nce halkn bir yere yer
lemesi gerektiini anlamam olmakt ve halkn topra ilemesi gerekirdi.
O halde, ncelikle Kzlderilileri ifti yapmak gerekiyordu.
Kzlderililer, medeniyetin bu zaruri gereklerine sadece sahip deillerdi,
ayn zamanda bunlar elde etmek onlar iin ok zordu.
Avclarn verimsiz ve macerac yaamlarna bir defalna kendilerini tes
lim eden insanlar, kltrn gerektirdii sabit ve dzenli ilere kar neredey
se ba edilemez bir irenme hissederler. Bunu bizim toplumlarmzda da g
rebiliriz; ama avlanma alkanlnn ulusal bir alkanlk haline geldii halk
larda bu ok daha grnr haldedir.
Bu genel nedenden bamsz olarak, daha az etkili olmayan ve sadece K
zlderililerde rastlanlan bir neden daha vardr. Bunu daha nce sylemitim;
imdi bundan yeniden bahsetmemiz gerekiyor.
Kuzey Amerika Kzlderilileri almay sadece bir ktlk olarak grmez

11 N ew En g lan d m fa rk l ta rih ile rin e b a k n z . A y rc a C h a rle vo ixn n l H isto ire de la Nouvelle-Fran-

cen a ve L e ltre edifiantesa b a k n z .
ler, ayn zamanda bir onursuzluk olarak grrler ve onlarn kibri, neredeyse
tembellikleri konusundaki inatlar gibi medeniyete kar mcadele eder.12
Kendi kulbesinde, bireysel deeriyle ilgili muhteem bir fikri tamayan
bylesine sefil durumda tek bir Kzlderili bile yoktur. Endstriyle ilgilen
meyi deerden drc faaliyetler olarak dnr; iftiyi saban izi bra
kan kzle karlatrr ve sanatlarmzn her birinde sadece klece iler g
rr. Bunun nedeni, onun beyazlarn iktidaryla ve zihinsel ihtiamlaryla il
gili ok yce bir fikri anlamyor olmas deildir; abalarmzn sonucundan
holansa da, bu amaca ulamak iin kullandmz yollar kmser ve ege
menliimize maruz kald halde, hl kendisini bizden stn grr. Ona
gre, sadece avlanma ve sava bir insana yakan etkinliklerdir.13 Ormanlar
daki sefaletin iinde de Kzlderili, Ortaa soylusunun gl atosunda ta
d fikirlerle ayn fikirleri ve ayn dnceleri besler ve ona tamamen ben
zemek iin ise sadece bir fatih olmas gerekir. Ne tuhaf! Bugn Avrupann
eski nyarglar, yeni dnyann kylarnda oturan Avrupallar arasnda de
il, onun ormanlarnda bulunur.
Bu eser boyunca, toplumsal durumun insanlarn yasalar ve teamlleri
zerinde brakabilecei olaanst etkiyi anlatmay birka defa denedim. Bu
konuya ekleme yapmama izin veriniz.
Atalarmzn, Cermenlerin siyasal kurumlan ile Kuzey Amerikallarn g
ebe kabilelerinin siyasal kurum lan arasnda, Tacitus tarafndan anlatlan
gelenekler ile benim kimi vakit tank olduum gelenekler arasnda var olan
benzerlii grdmde, ayn nedenin iki yanmkrede ayn etkileri rettiini
ve beer meselelerin aikr eitliliinin ortasnda, tm dier olgularn ken
disinden kaynakland az sayda ynlendirici olguyu bulmann imknsz ol
madn dnmekten kendimi alkoyamadm. Bylelikle, Cermen kurum
lan olarak adlandrdmz her eyde sadece barbarlann alkanlklarn, feo

12 T m k ab ile le rd e , d er V o ln e y (Tableau des Etats-Unis, s . 4 2 3 ), ta rla la rn ilen m esin e b a karak,

e sk i te am lle rin b o zu lm asn dan d u rm ak szn ikye t eden, v a h ile rin g e rile m e le rin i sadece bu
k e ifle re b o rlu o ld u k la rn id d ia eden ve o n lan n ih tia m la n n ve k u d re tle rin i yeniden kazan
m alar i in ilk e l team llerin e g eri d n m elerin in y e te rli olduunu b e lirte n cengver y a l b ir je
nerasyon v a rd r.
13 R esm i b ir belgede yle b ir m anzara b u lu ru z:
G en b ir e rke k d m anla dvene ve b irk a cesaret rnei gsterene kad ar, h i b ir sayg
grm ez ve ona neredeyse b ir kad n g ib i b a k lr.
n em li sava d an slan n d a sa v a la r, o n lan n a d la n d rd k ta n g ib i, a rt arda diree v u ru rla r ve
y a p tk la n kah ram an lktan a n la trla r: Bu gsteride, eb eveynler, a n la tc n n arkad ala n ve dostla-
n d in le y ic ile ri o lu tu ru rla r. S ava lan n s zle rin in o n lar zerin d e b ra k t d e rin e tk i, d in lem ek
i in g ste rd ik le ri d ik katte aka g r l r ve h ik y e le rin so n un d aki a lk la n n younluunda if
a o lu r. Bu t r to p lan tlard a an latacak h i b ir e yi olm ayan gen in sa n la r k e n d ile rin i o k z a v a ll
h isse d e rle r ve tu tk u la n b y le lik le com u o lan gen sa v a la n n danstan b ir anda u za k la tk la r
ve tek b alarn a o ra y te rk ed erek, g stereb ilecekleri g an im etleri aram aya ve o n ur d u yab ilecek
le ri m aceralara g irim eye g ittik le ri o lm u tu r.
dal fikirler olarak adlandrdmz her eyde ise vahilerin dncelerini gr
mek iimden geliyor.
Kuzey Amerikal Kzlderililerin ifti ve medeni olmalarn engelleyen
kusurlar ve nyarglar ne olursa olsun, bazen zorunluluk bunu yapmalar
n gerektirir.
Cherokeeler ve Creekler14 de dahil olmak zere, gneyin birok saygn
ulusu, Avrupallar tarafndan evrelenmi durumdaydlar. Avrupallar, ok
yanus kylarna indikten sonra, Ohioya ulap, Mississippiye varm ve bu
uluslarn etrafn sarmt. Tpk kuzey kabilelerinde olduu gibi, her bir yer
leim yerini teker teker avlamadlar, onlar gittike daha dar alanlara sktr
dlar, tpk avclarn, ieriye bir anda dalmadan nce, ncelikle allarn ev
resini sarmalar gibi. Medeniyet ve lm arasnda skm olan Kzlderili
ler, beyazlar gibi alarak utanlacak biimde yaamakla yz yze kalrlar;
bylece ifti olurlar ve alkanlklarn ve teamllerini tamamen terk etmek
sizin, kendi varolular iin mutlak biimde zorunlu olan eyi feda ederler.
Cherokeeler daha ileri giderler; yazl bir dil yaratp, yeterince istikrarl bir
hkmet olutururlar ve yeni dnyada her ey hzl bir biimde ilerlediin
den, daha elbiselere almadan, bir gazete karrlar.15
Bu Kzlderililerde Avrupal alkanlklarn hzlca gelimesini zel olarak
kolaylatran ey melezlerin mevcudiyetiydi.16 Melez, ailesinin rknn vahi
geleneklerini tamamen terk etmeksizin, atalarnn bilgilerini paylaarak, me
deniyet ve barbarlk arasnda doal bir ba oluturur. Melezlerin oald
her yerde, toplumsal durumlarn yava yava deitiren ve teamllerine ye
ni biimler veren vahiler grlr.17

14 Bu u lu sla r bugn G eo rg ia, Ten nessee, A labam a ve M ississip p i e yaletlerin d e to p lan m b u lu n u

y o rla r.
nceden gneyde (b u n lard an k a la n la r g r yo rsu n u z) d rt b y k u lu s v a rd : C h o ctaw lar,
C h ik a sa w la r, C re e k le r ve C h ero keeler.
Bu d rt u lu stan k a la n la r, 1830da 7 5 .0 0 0 k i iy d i. G n m zd e, A n g lo -A m erikan B irlik in in
ig al e tti i veya h ak id d ia e tti i blgede y a k la k 30 0 .0 0 0 K z ld e rilin in yaad h e sap lan yo r.
(B k z . Proceedings of the Indian Board in the City of New York). Kongreye su n u lan resm i belgeler
bu sa y y 31 3 .1 3 0 a k a rr. A n g lo -A m e rik allan n blgesinde ikam et eden tm k a b ile le rin ad la
rn ve g le rin i m erak eden o k u rla r u belgeye bakm ak zo ru n d ad r: D ocuments legislatifs, 20.
K o n g re, sa y 117, s . 90-105.
15 Bu zel y a y n n b ir veya ik i rn e in i Fran saya g etird im .
16 K z ld e rili m eselesiyle ilg ile n e n ko m ite n in rap o ru na b a k n z : 2 0 . K o n g re, sa y 227, s . 2 3. M elez
le r C h e ro ke e le r arasn d a o alm asn n tem el nedeni b a m szlk savan a k ad ar g id er. n g ilte
re taraftan olan G eorgiad aki A n g lo -A m e rik a lla n n o u, K z ld e rilile re doru g eri e k ilm e k zo
ru nd a k a ld ve o n la r da burada e vle n d ile r.
17 M aalesef m e le zle r, K u ze y A m e rikada d i er tm yerlerd en daha az sa y d a y d la r ve daha az e tk i
de b u lu n u y o rla rd .
A m e rikan k ta sn n bu ksm n d a A vru p an n ik i b y k u lu su yaar: F ra n s z la r ve ln g iliz le r.
B irin c ile r K z ld e rilile rin k z la n y la b irlem ekte g e cikm e d ile r; am a ta lih s iz lik e se ri, K z ld e rili
k a ra k te r ile o n lan n k a ra k te ri arasn d a g ize m li b ir bag o lu tu . B arb arlara m edeni yaam n beeni-
 O halde, Cherokeelerin baars, Kzlderililerin medenileme yetisine sa
hip olduklarn kantlar, ama bunu baarabileceklerini kantlamaz.
Kzlderililerin medeniyete boyun eme konusunda kar karya kaldk
lar glk, genel bir sebepten kaynaklanr ve onlarn bu sebepten kamas
neredeyse imknszdr.
Eer tarih zerinde dikkatli bir inceleme yaparsak, barbar halklarn me
deniyete doru genellikle yava yava ve bizzat kendi abalaryla ilerledikle
rini kefederiz.
Yabanc bir ulusu aydnlatma olanaklar olduunda, bu ulusa kar ma
luplarn konumunu deil, galiplerin tavrn taknr.
Yenilmi halk aydn, ele geiren halk ise yan vahi olduunda, tpk Ro
ma mparatorluunun kuzeydeki uluslar tarafndan igalinde veya inin
Moollar tarafndan ele geirilmesinde olduu gibi, zaferin barbara salad
kudret onu medeni insann dzeyine tamak ve onun medeni insanla eit
saylmasna olanak tanmak iin yeterlidir. Birisinin kendisi iin gc, die
rinin bilgisi vardr; birincisi maluplarn bilimlerine ve sanatlanna hayran
dr, kincisi galiplerin iktidarna imrenir. Nihayetinde barbarlar, medeni in
san saraylarna kabul ederler ve medeni insanlar da onlara kendi okullar
nn kaplarn aarlar. Ama maddi gc elinde bulunduran kii ayn zaman
da entelektel stnlkten de faydalanyorsa, malubun medenilemesi ok
az grlr; o geri ekilir veya yok edilir.
Bylece, genel bir biimde vahilerin ellerinde silahlarla bilgiyi aradklar
ama elde edemedikleri sylenebilir.
Eer u anda ktann merkezinde ikamet eden Kzlderili kabileleri, mede
nilemek iin kendilerinde yeterince eneji bulabilselerdi, belki bunu baara
caklard. Kendilerini evreleyen barbar uluslardan daha stn olan bu kabi
leler yava yava g ve deneyim kazanacaklard ve Avrupallar onlarn snr
larnda grndkleri zaman, bamszlklarn srdremeseler de, en azn
dan topraklar zerindeki haklarn koruyup, galiplerin arasna katlabile
cek durumda olacaklard. Ama Kzlderililerin talihsizlii, kendileri yan bar-

le rin i ve a lk a n lk la rm verm ek y e rin e , g e n e llikle F ra n s z la r va h i yaam n tu tk u la rn a balan

d la r: l n en te h lik e li ev sa h ip le ri o ld u la r ve k u su rla rn ve e rd e m le rin i ab artarak K z ld e rili
le rin d o stlu unu k a za n d la r. 1685te , Kanada d evlet b a kan , de S e n o n v ille , X IV . Lo u isye u n
la r yazar: U zu n zam an v a h ile ri F ra n szla trm a k i in o n la r ken d im ize yak latrm am z gerek
ti in e in a n d k am a y a n ld m z gsterecek d ayan aklarm z v a r. B ize ya k la a n la r, F ra n sz olm a
d la r, tersin e o n la rla s k s k gren F ra n s z la r va h i o ld u la r. O n la r g ib i oturm aya ve o n lar g ib i
yaam aya ze n iy o rla r (C h a rle v o ix , Histoire de la Nouvelle-France, c ilt 11, s . 3 4 5 ).
T e rsin e In g iliz le r, a ta la rn n d n ce le rin e , dederine ve en u fak a lk a n lk la rn a in a tla ba
l k a la ra k , A vru p a e h irle rin d e o ld u k la r g ib i, A m e rik a lla rn y a ln z l n n o rtasn d a d u rd u la r;
b y le lik le k m se d ik le ri v a h ile rle balant k u rm ak iste m e d ile r ve ken d i k a n la rn b a rb arlarn
k a n y la k a rtrm a k ta n zenle k a n d la r.
B y le lik le , F ra n s z la r K z ld e rilile r zerin d e fayd al b ir e tk i yapam azken, In g iliz le r ise o n la
ra her zam an o k yab anc k a ld .
bar durumdayken, en uygar ve unu ekleyebilirim ki dnyann en a gz
l halkyla balant kurmak; onlarn retmenlerinde kendi akl hocalarn
bulmak ve hem zulm hem de bilgiyi onlardan almak zorunda kalmalardr.
Ormanlarn barnda zgrlk iinde yaayan Kuzey Amerikal Kzlderili
sefil durumdayd, ama kendisini kimsenin alt dzeyinde hissetmiyordu. Be
yazlarn toplumsal hiyerarisine nfuz etmek istedii anda, en alt dzeyde
bulunmak zorunda kalacakt. nk Kzlderili, bilimin ve zenginliin ege
men olduu bir topluma cahil ve yoksul olarak girecekti. alkantl, ktlk
ve tehlikeyle olduu kadar coku ve ihtiamla18 da dolu bir yaam srdk
ten sonra onun monoton, belirsiz ve haysiyet krc bir varolua boyun e
mesi gerekir. Kendisini besleyecek ekmei ar almalarla ve yz karas du
rum iinde kazanmak, ite Kzlderili iin, kendisine ok vlen bu uygarl
n benzersiz zm budur.
Bu zme bile sahip olmas her zaman kesin deildir.
Kzlderililer AvrupalIlar, komularn taklit etmeye ve onlar gibi topra
ilemeye giritiklerinde, hemen kendilerini ok lmcl bir yarn etkile
rine ak halde buldular. Beyazlar tarmn srlarnn efendileridir. Kzlderi
li bilmedii bir sanata ham olarak giriir. Birisi ekinlerini kolayca arttrrken,
dieri ancak binlerce abadan sonra topraktan tohumlar karabilir.

18 A v c h a lk la rn m acerac yaam larn d a, in sa n n g nln ele g eiren ve onu akla ve deneyim e ra

m en k k rta n k a r ko nu lm az b ir e k ic ilik v a rd r. Bu h a kika te , Mimoires de Tanner o ku yarak
ik n a o la b iliriz .
T an n e r, a lt yand an itib aren K z ld e rilile r tarafnd an b ytlen ve otuz y l boyunca orm anlar
da o n larla b irlik te kalan b ir A vru p a ld r. O nun betim ledii sefaletlerden daha ko rku n eyler gr
m ek im k n szd r. efi olm ayan k a b ile le ri, u lu su olm ayan a ile le ri, izo le in sa n la r, k u d re tli kab ilele
rin d a tlm k a ln tla rn , Kanadan n ssz a ra zile ri arasnda ve b u zlan n zerinde g eliig zel do
laan gebeleri bize g sterir. A lk ve souk o n lan takip eder; her gn yaam o n lan n elinden ka
m aya h a zrd r. O nlarda team ller a rtk e tk ile rin i kaybed erler ve gelenekler de k u vv e tsizd ir. n san
la r g ittike daha ok barbar o lu rla r. Tan n e r tm bu k t l k le ri p a yla r; kend i A vru pah k ke n in i
b ilir am a beyazlardan uzakta g ku llan m az. T e rsin e , her sene K z ld e rilile rle a lv e ri yap ar, on
la rn b a rn aklarn a gider ve o n lan n rah atl m g rr. M edeni yaam a dnm ek isted i i g n, bunu
kolayca yapabilece ini b ilir am a otuz y l bu yab an l blgede yaar. Sonunda m edeni toplum a geri
dndnde, se fale tin i ta sv ir etti i varo lu u n ke n d isi i in tanm layam ad g izem li b ir cazib esi bu
lunduunu itira f eder. O ray terk ettikten sonra s re k li oraya yeniden gider ve bylece k t l k le r
den k e n d isin i k u rta rr am a b in lerce z nty ta r. N ihayetinde beyazlann arasna yerleti in d e,
o cu klan n n b iro u, sa k in li in i ve rah atn on un la paylam aya gelm eyi red d ettiler.
Ben kend im Su p erieu r g lnn g iriin d e T an n e rla k a rla tm . Bana m edeni b ir insandan da
ha o k b ir vah iye b en ziyo rm u g ib i grnm t.
Tan n e rn eserind e ne dzen ne de slu p v a rd r; am a y a za r, k e n d isin in de hab eri olm adan,
beraber yaad in sa n la rn n y a rg la n n , tu tk u la n n , k u su rla n n ve de z e llik le se fa le tle rin i
c a n l b ir re sim g ib i g sterir.
n g ilte re n in ceza k o lo n ile ri ze rin e m kem m el b ir eseri o lan y a za r, vico n t E m e st de Blosse-
v ille , Memoires de Tanner" e v ird i. D e B lo sse v ille , e v irisin e , o ku yu cu n u n Tan n e r tarafnd an an
la tla n o la y la n , e sk i ve y e n i o k sayda g zlem cin in bahsettii o la y la rla k a rla trm a sn a o lanak
tan yacak o k fayd al n o tlar ekle m i.
K u ze y A m e rik an n K z ld e rili rk n n g n cel d uru m un u ve g elecekteki k a d e rin i renm eyi
arzu layan h e rke s, de B lo sse v ille in bu e se rin i in celem ek zo ru n d ad r.
 Avrupal, ihtiyalarn bildii ve paylat bir nfusun ortasna yerleir.
Vahi, teamllerini, dilini ve yasalarn tam olarak bilmedii ama ondan
kurtulmay da baaramad dman bir halkn iinde yaltlmtr. Sadece
kendi rnlerini beyaznkiyle dei toku yaparak rahata eriebilir, nk
hemerileri ona yalnzca ok zayf bir yardmdan fazlasn vermezler.
Bylece, Kzlderili rettiklerini satmak istediinde, Avrupal iftinin ko
layca kefettii mterileri bulamaz ve o ancak yksek masraflarla retim ya
pabilirken, dieri dk fiyatlarla mal teslim eder.
Kzlderili o halde, sadece medeni halklarn daha byk sefaletlerine bo
yun emek iin, barbar uluslarn kar karya brakt ktlklerden kaar.
Bizim bolluumuzun iinde yaarken, neredeyse ormanda karlat kadar
glkle karlar.
Buna karn onda, gebe yaam alkanlktan tamamen yok olmamtr.
Gelenekler etkilerini kaybetmemi ve avlanma istei snmemitir. nceden
ormann iinde ortaya koyduu yabanl sevinler, onun bulank tahayyln
de en canl renklerle tasvir edilir; ormanda maruz kald yoksunluklar tersi
ne ona daha az korkun, yine orada karlat tehlikeler daha az byk gibi
grnr. Eitlerinin iinde [nceden] faydalanm olduu bamszlk, me
deni toplumda edindii kulluk konumuna tam bir tezat tekil eder.
Dier yandan, uzun zaman zgrce iinde yaad yalnzlk hl onun ya
nndadr; birka adm yrdnde ona ular. Komular beyazlar, Kzl
derilinin kendisini beslemeye zorla yetecek kadar rn karabildii ve an
cak yansn ekime hazrlayabildii tarlas iin ona yksek gelen bir fiyat tek
lif ederler. Belki de Avrupallann ona nerdii bu para, oradan uzakta mutlu
ve sakin biimde yaamasna olanak tanyacaktr. Bylece Kzlderili topra
n terk eder, silahlann yeniden alr ve ebediyen le geri dner.19

19 o k m edeni h a lk la rn daha az m edeni o la n la r ze rin d e u yg u lad bu y k c e tk i b izza t A vru p a

lIla rd a da g r l r.
F ra n sz la r, neredeyse b ir y z y l nce, l n o rtasn a, W abash ze rin e V in cenn es e h rin i k u r
d u lar. A m e rik a l gm enler gelene kad ar orada b y k b ir b o llu k iin d e yaad lar. A m e rik a l g
m enler hem en rekabet yaratarak, e ski sa k in le ri zo r durum da brakm aya b alad lar ve ardndan on
la rn to p ra k la rn ok d k fiyata satn a ld la r. Bu a y rn ty kend isind en rendiim de V o ln ey,
V in cen n esden g eerken, F ra n s z la rn sa y s yze y a k n k iiy e in m iti ve b u n la rn da b y k b ir
k sm Lo u isian a ve Kanadaya gitm eye h azrlan yo rd u . Bu F ra n sz la r d r st in sa n la rd , am a b il
giden ve endstriden yo k su n la rd ; va h ile rin a lk a n lk la rn n b ir k sm n tayo rlard . A h l k i a
dan b e lk i onlardan daha aa dzeyde b ulunan A m e rik a lla rn onlara gre m uazzam b ir entelek
t el st n l k le ri va rd : O n lar h n e rli, b ilg ili, zengin ve ken d i k e n d ile rin i ynetm eye a lk n la rd .
k i r k arasn d aki e n telekt el fa rk n daha az te laffu z e d ild i i Kanad ad a, ticarete ve e n d stri
ye h kim olan In g iliz le rin Kanadan n h er yanm a y a y ld k la rm ve F ra n s z la n b e lli s n r l blge
lere s k trd k la rn b izza t kend im grdm .
A y n e k ild e , Lo u isia n a da, neredeyse h e r t rl tic a ri ve e n d striye l e tk in lik A ng lo -A m erika-
lla n n e lle rin d e to p la n r.
T e xa s eyaletin d e ise o k daha a rp c e y le r o lu r. B ild i im iz g ib i T e xas e yale ti M e ksikaya
b a ld r ve B irle ik D e vle tle re s n r o lu tu ru r. B irk a y ld a n b e ri A n g lo -A m e rik a lla r b ire yse l
 Bu zc tablonun hakikatini, daha nce alntladm Creekler ve Chero-
keelerin bana gelenlerle yorumlayabiliriz.
Bu Kzlderililer phesiz, yaptklar az saydaki eyde, Avrupa halklarnn
ok daha byk giriimlerde gsterdikleri kadar doal bir beceri gsterdiler.
Ama uluslarn da tpk insanlar gibi, zeklan ve abalar nasl olursa olsun,
renmek iin zamana ihtiyac vardr.
Bu vahiler medenilemeye altklar srada, Avrupallar drt bir yandan
onlar sarmaya ve gittike daha fazla sktrmaya devam ediyorlard. Bugn
bu iki rk nihayetinde karlamtr ve bunlar birbirlerine artk dokunurlar.
Kzlderili, atas olan vahiden stn hale gelmitir, ama komusu olan be
yazdan hl ok alt dzeydedir. Kaynaklan ve bilgileri sayesinde AvrupalI
lar, toprak mlkiyetinin Kzlderililere salayabilecei avantajlann byk bir
ksmn kendine mal etmekte gecikmediler. Kzlderililerin arasnda yerle
tiler; topra ele geirdiler veya ok dk bir fiyata satn aldlar ve Kzlde
rililerin hibir ekilde kazanamayaca bir mcadeleyle onlan harap ettiler.
Kendi lkelerinde tecrit olmu Kzlderililer ancak, ok sayda ve egemen
olan bir halkn iinde ie yaramayan yabanclardan oluan kk bir smr
ge oluturdular.20
Washington, Kongrede verdii mesajlardan birisinde yle demiti: Biz-
ler Kzlderili uluslardan daha aydn ve daha kudretliyiz; onlara iyilikle ve
hatta merhametle muamele etmek bizim iin bir onurdur.
Ama bu saygn ve erdemli siyaset hi takip edilmedi.
Smrgelerin agzllne, alld zere hkmetin tiranl eklenir.
Cherokeeler ve Creekler, Avrupallann geliinden nce ikamet ettikleri top
raklar zerine yerlemi olsalar da, Amerikallar onlara genellikle yabanc

o larak bu o k k a la b a lk olm ayan vilaye te n fu z e d iyo r, top rak sa tn a ly o r, e n d striyi ele gei
riy o r ve h z lc a a s l n fu su n ye rin e g e iyo rlar. E e r M eksika bu h areke d urd urm akta acele et
m ezse, onun T e xas yak n d a elin d en kaybed eceini n g re b iliriz.
E er A vru p a m ed eniyetinde nisp eten az h isse d ile n bu t r ih tila fla r benzer so n u lar douru
yo rsa , A vru p an n en m kem m ellem i m ed en iyeti K z ld e rili b a rb arl yla ba lantya g eti i za
m an olm as gereken e y i kavram ak k o la y d r.
20 Y asal belgelerde (2 0 . K o n g re, sa y 8 9 ), beyaz n fu su n K z ld e rili to p raklan ze rin d e y a p tk la n
her t rl a n l a b a k n z . A n g lo -A m e rik a lla r k im i v a k it, baka yerde to p rak yo km u g ib i, b l
g enin b ir k sm n a y e rle irle r ve sadece Ko ng ren in b irlik le ri o n lan oradan k o v a b ilir; k im i va k it
de, K z ld e rilile rin iftlik h a y va n la n n ele g e irir, e v le rin i y a k a r, r n le rin i b o za rlar veya b izzat
o n lar zerin d e id d et u yg u la rla r.
T m b u n lard an u so n u k a r: K z ld e rilile r h e r gn g c n su istim a l e d ilm e sin in ku rb a
n o lu rla r. B ir lik , g e n e llikle K z ld e rilile re k e n d isin i tem sil etm ekle so ru m lu b ir te m silci grev
le n d irir. C h e ro ke e le rin te m silc isin in rap oru a ln tla d m eserle r arasn da b u lu n u r: B u g re vli
n in d ili neredeyse v a h ile rin le h in e d ir. B e yazlan n C h e ro ke e le rin to p raklan n a tecavz etm esi,
d er (s . 1 2 ), orada ikam et eden ve y o k su l ve savun m asz b ir yaam s rd re n le rin y k m n a neden
o la c a k tr. B ira z daha u za k ta , C h e ro ke e le rin to p ra k la n n azaltm ak isteyen G eorgia e y a le ti, arazi
sn rla m a s d avas aar. Fe d e ral te m silci, sadece b eyazlar tarafnd an yap la n ve ters ynde olm a
yan a ra zi sn rla m a sn n h i b ir d e erinin olm ad na d ik k a t eker.
uluslar gibi muamele etti. Kzlderililerin iinde bulunduu eyaletler onlan
bamsz halklar olarak tanmak istemediler ve ormanlardan zorla kan bu
insanlan, kendi st dzey grevlilerine, detlerine ve yasalanna tabi tutmaya
giritiler.21 Sefalet bu talihsiz Kzlderilileri medeniyete doru itti, zulm ise
onlan bugn yeniden barbarla doru itiyor. Aralanndan ou, yar ekilmi
topraklarn terk ederek, yeniden vahi yaam alkanlklarna geri dndler.
Gney eyaletlerinin yasa koyucular tarafndan kabul edilen despotik n
lemlere, yneticilerinin tavrlarna ve mahkemelerinin kararlarna dikkat
edersek, Kzlderililerin tamamen kovulmalannn, herkesin abalarnn or
taya koyduu nihai ama olduunu kolayca grrz. Birlikin bu ksmnda
ki Amerikallar, Kzlderililerin sahip olduklan topraklara kskanlkla ba
karlar.22 Kzlderililerin henz vahi yaamn geleneklerini tam olarak terk
etmediklerini hissederler ve medeniyet onlar topraa salam bir biimde
balamadan nce, onlan umutsuz hale getirmek ve topraklarn terk etme
ye zorlamak isterler.
Yerel eyaletler tarafnda zulm gren Creekler ve Cherokeeler, merkez
hkmete bavurur. Bu hkmet, onlarn talihsizliklerine kaytsz kalmak
istemedi ve samimi bir biimde Kzlderililerin kalann korumak ve kendi
si onlara kefil olarak topraklarnn mlkiyetini onlara vermek istedi.23 Ama
bu amacn uygulamaya gemek istediinde, eyaletler mthi bir direnle
ona kar koydular ve bylece Amerikan Birlikini tehlikeye atmamak iin,
zaten yar yklm baz vahi kabileler lmeye terk edildi.
Kzlderilileri koruma konusunda aciz kalan federal hkmet, en azndan
onlarn kaderlerini yumuatmak istedi. Bu amala, masraflarn deyerek
onlan baka yerlere tamaya giriti.
Kuzey enleminin 33. ve 37. dereceleri arasnda, kendisini sulayan ana r
mak Arkansasm adn alm geni bir blge uzanyordu. Bir yannda Meksi

21 1829da, A labam a e y a le ti, C re e k le rin to p ra k la rn id a ri blgelere b ld ve K z ld e rili n fu su A v

ru p a lI g re vlile re balad.
1830da M ississip p i e y a le ti, C h o ctaw lan ve C h ick a sa la n b e yazlarla b irlik te sn fla n d rd ve
o n lan n arasn da e f olduunu id d ia eden k i in in 1 .0 0 0 d o lar para cezasna ve b ir y l da h ap is ce
zasn a arp tm laca m a k la d .
M ississip p i e yale ti y asalarn d a, k e n d i to p ra k la r iin d e ikam et eden C h acta K z ld e rilile rin i
kap sad nd a, C h actalar to p la n d la r; o n lan n e fi, b eyazlan n n iy e tin in ne olduunu o n lara an lat
t ve b eyazlan n o n lan tab i tutm ak is te d ik le ri yasalan o n lara o ku d u : V a h ile r m terek b ir b iim
d e, yeniden lle re dnm enin daha iy i olacam ila n e ttile r. (Mississippi papers)
22 K z ld e rilile rin kom uluund an rah atsz olan G e o rg ia lla r m il kare ban a yed i k iid e n fazla k i
in in d m edii b ir b lg eyi ig al e d e rle r. Fran sad a, a y n bo yutta alanda y z altm ik i k i i b u lu
n u r.
23 1818d e, K o n g re , A rk a n sa s b lg e sin in , C re e k le rin , C h o cta w la n n ve C h ic k a sa la n n e l ile riy le
b irlik te A m e rik a l ko m isyo n y e le ri tarafnd an ziy a re t e d ilm e sin i sa lad . Bu z iy a re ti, K e n n e rly ,
M cC o y, W ash Hood ve Jo h n B e ll e m ir v e rd i. K o m isyo n ye le rin in fa rk l rap o rlan n a ve Kongre
b e lg eleri arasn da b u lu n an g n celerin e b a k n z (H ouse of Representatives, sa y 8 7 ).
ka snn, br yannda ise Mississippinin kylar vard. ok sayda dere ve
rmak onu kesiyordu ve ildim yumuak, toprak ise verimliydi. Orada sade
ce baz vahi gebe kabileler bulunuyordu. Birlik hkmeti, gneydeki K
zlderili nfusundan geriye kalanlar, Meksikaya yakn komu olan ve Ame
rikan smrgelerine ise uzak mesafede bulunan bu blgenin bir ksmna ta
mak istiyordu.
1831 ylnn sonunda, 10.000 Kzlderili Arkansas kylar zerine indi;
dierleri de her gn oraya varyordu. Ama Kongre, onlarn varln koru
mak isteyen kiiler arasnda oybirliiyle bir irade ortaya koyamad: Baz K
zlderililer, tiranlm merkezinden uzaklamaya sevinle raz oldular; en
aydnlar, bymekte olan hasatlarn ve yeni evlerini terk etmeyi reddetti
ler; bazlar, eer medeniyetin eserinin [yapmna] ara verildiyse, bu al
mann bir daha yeniden balamayacan dnyorlard; henz vahi olan
ve ifti bir halkn varln srdrmesi iin uygun olmayan blgelerde, zar
zor benimsedikleri yerleik alkanlklar tamamyla kaybetmekten korku
yorlard; bu yeni llerde, gebe dmanlarla karlaacaklarn, onlara di
renmek iin, artk barbarln enerjisine sahip olmadklarn ve medeniyetin
glerini henz yeterince kazanmadklarn biliyorlard. Kzlderililer ayr
ca onlara teklif edilen smrgelerde ereti olan her eyi kolayca fark edi
yorlard. Nihayetinde yeni snaklarnda bar iinde yaayabileceklerini
kim onlara garanti edecekti? Birleik Devletler onlar korumaya alyor
du; ama imdi oturduklar blge de nceden en resmi anlamalarla garan
ti altna alnmt.24 Bugn u doru ki Amerikan hkmeti onlan toprak
larndan uzaklatrmyor, ama istila edilmelerine gz yumuyor. Birka sene
sonra, kukusuz, u anda onlarn etrafnda bask kuran ayn beyaz nfus ye
niden Arkansasn ssz topraklarna adm atacaklardr; bylelikle onlar ay
n ktlkleri yeniden yapacaklardr ama ayn zmler bulunamayacaktr.
Eninde sonunda topraksz kalacak olan Kzlderililerin, kaderleri olan l
me boyun emeleri gerekecektir.
Birlikin Kzlderililere ynelik yaklam tarzlarnda, eyaletler tarafndan
yrtlen siyasete gre daha az agzllk ve iddet vardr; ama iki hk
met de ayn ekilde iyi niyetten yoksundur.
Yasalanmn Kzlderililer iin yararl olduunu dnen eyaletler, Kzlde
rililerin kendilerine boyun emektense uzaklamay tercih edeceklerini d

24 1790da C re e k le rle y a p la n anlam ada u m adde b u lu n u r: B irle ik D e vle tle r C re e k u lu su n a ,

B irlik in blgesinde sah ip olduu to p raklan resm i o larak b ra k m tr.
C h ero keelerle 1791 Tem m uzunda so n ulan an anlam a ise u m addeyi i e rir: B irle ik D ev
le tle r, C h erokee u lu su n a nceden teslim etm edii to p rak lan resm i o larak b ra k m tr. B ir B irle
ik D e vle tle r y u rtta veya K z ld e rili olm ayan b iris i C h e ro ke e le rin blgesine ye rle irse , B irle ik
D e vle tle r, o n lan bu yu rttatan ko ru ya ca n ve bu k i iy i C herokee u lu su n a iste d i i g ib i cezalan
d rm as i in te slim edeceini ila n e d er. M adde 8 .
nrler. Bu talihsizlere batda daimi bir snak veren merkez hkmet ise,
burasn onlar iin garanti altna alamayacann farkndadr.25
Bylelikle, eyaletler zorbalkla vahileri kamaya zorlarlar; Birlik ise vaat
leri ve kaynak yardmyla bu ka daha rahat hale getirir. Bunlar aslnda ay
n amaca hizmet eden farkl yntemlerdir.26

Evrene hk im olan ilahi T anrm zn iradesiyle, K ongreye verdikleri d ileke

de byle diyorlard C h ero keeler,27 A m erikan n K zlderili rk azald; beyaz
rk ise byd ve glendi.
A talarnz bizim kylarm za vardklarnda, K zlderili glyd ve h er ne
kadar cahil ve vahi de olsa, o n lan iyilikle karlad ve o n lan n uyum u ayak
larm kuru toprak zerinde dinlend irm elerine izin verdi. Bizim atalanm z ve
sizin atalannz d ostluk belirtisi olarak el sktlar ve b a n iind e yaadlar.
K zlderili, beyazlarn ken di ih tiyalarn giderm ek iin talep ettikleri her
eyi ona verm eye gayret etti. O srada Kzlderili efendiydi, beyaz ise ona yal
v aran kiiydi. B ugn m anzara deiti: K zld erilin in g c zayflad. O nu n
kom u larnn says arttk a, kuvveti de g ittike daha o k azalyor ve im di
B irleik D evletler olarak adlandrdnz blgede yaayan ku d retli kabileler
den geriye sadece dnyevi felaketlerd en de kurtulm ay baaran birka tanesi
kald. nced en bizim aram zda kuvvetleriyle nl olan kuzeydeki kabileler,
neredeyse y o k oldular. te A m erikan K zlderililerinin kaderi budur.
K endi rk m zn so n u n cu lan olan bizlerin de m i lm esi gerekiyor?
o k eski zam anlardan b eri ilah i m ek nnd aki m terek T an n m z, atala-
n m za ikam et ettiim iz top rak lan verm iti; atalanm z bu m iras bize devret
tiler. Biz de onu saygyla korud uk, nk bu topraklar o n lan n k llerin i ta
yor. Bu m irastan asla vazgem edik ve onu asla kaybetm edik. A lak gn l

25 Am a b u , o n lara a k biim d e sz ve rm e le rin i ise engellem ez. B aka n n C re e kle re h itab en y a zd

23 M art 1829 ta rih li m ektuba b a k n z (Proceedings of the Indian Board in the City ofNew York,
s . 5 ): B y k n e h rin (M ississip p i) tesind e, a ta la n n z, d e r, s iz i orada ka rla m a k i in engin b ir
blge h a zrla d . O raya, beyaz k a rd e le rin iz s iz i rah atsz etm eye g elm eyecekler; o n lan n to p rakla-
n n z zerin d e h i b ir h a k la r o lm ayacak. im e n le r byd ve d ereler a k t srece orada o-
cu kla n m zla b irlik te b an ve b o llu k iin d e y aayab ile ce ksin iz. Bu to p rak lar sonsuza kad ar size
a it o la ca k .
Sava b a kan l se k re te rin in C h ero keelere yazd 18 N isan 1829 ta rih li b ir m ektup ta, bu g
re v li, o n lara u anda o tu rd u k la n blgeden yararlan m a h aklan n m ko ru n m asyla vnem em ele-
r i g e re kti in i b ild ir ir; am a M ississip p in in di er tarafnd a o ld u k la n zam an, bu gvenceyi o n la
ra v e rir (A y n e ser, s . 6 ): S an ki u anda e lin d e b u lu n m ayan g , g ere kti i zam an elin d e b u lu
n ab ilecekm i g ib i!
26 K z ld e rilile re y n e lik e yale tle rin ve B irlik in takip e tti i siyase tle ilg ili tam b ir fik ir sa h ib i olm ak
i in , u b elg eleri in celem ek g e re kir: 1- E y a le tle rin K z ld e rilile rle ilg ili ya sa la n (B u b ilg ile r yasal
belgelerde b u lu n u r, 2 1 . K o n g re, sa y 3 1 9 ); 2- A y n konuda B irlik in yasalan ve z e llik le 30 M art
1802 ta rih li yasa (B u yasalar S to ryn in Laws of the United States a d l eserind e b u lu n u r); 3- Son
o la ra k B irlik in K z ld e rili ka b ile le rle g n cel ili k i d uru m un u tesp it etm ek i in , Sava B akan l
se k re te ri C assn h a zrla d rap ora b a k n z (2 9 K a sm 1 8 2 3 ).
27 19 K a sm 1829. Bu d ile ke olduu g ib i e v rild i.
 lkle size unu sorm am za izin verin: B ir h alk n b ir lkede sahip olabilecei
en iyi hak m iras ve gem iinin zilyetlik hakkn dan baka ne olabilir? Georgia
eyaleti ve B irleik D evletler bakann m bugn bu h ak k kaybettiim izi iddia
ettik lerini biliyoruz. Ama bu bize tem elsiz b ir iddia gibi geliyor. H angi ada
bunu kaybettik? Yurdum uzdan m ahrum kalm ak iin hangi suu iledik? B i
zi, bam szlk sava srasnda B yk Britanya kraln n bayra altnda sava
m akla m suluyorsunuz? E er bahsettiiniz su buysa, ned en bu sava taki
ben yaplan ilk anlam ada topraklarm zn m lkiyetin i kaybettiim izi resm i
olarak aklam adnz? O zam an ned en bu anlam aya yle b ir m adde eklem e
diniz: B irleik D evletler, C h erokee ulusuyla bar yapm ak istem ekted ir, ama
savata taraf oldu klar iin o n lan cezalandrm ak am acyla, artk o n la n sade
ce kiraclar olarak grdm z ve C herokeelere kom u olan eyaletler o n lan
uzaklatrm ak istedikleri zam an o n la n n da buna boyu n eeceini ilan ediyo
ruz. O zam an, bu biim d e kon u m ann yeriydi. Ama kim se bunu dnm e
yi aklna getirm edi ve atalanm z, sonucunda en ku tsal h ak lan nd an m ahrum
kalacak lan ve lkelerini terk edecekleri b ir anlam aya asla raz olm azlard."

Kzlderililerin syledikleri ite bunlard: Onlann syledikleri dorudur;

ngrdkleri ey de bana gre kanlmazdr.
Kuzey Amerika Kzlderililerinin kaderine hangi taraftan bakarsanz ba
kn, sadece telafisi olmayan ktlkler grrsnz. Vahi olarak kaldkla-
nnda, srekli ileri itiliyor ve hareket halinde tutuluyorlar; medenilemek is
tediklerinde, onlardan daha meden olan insanlarla kurduktan balant, on
lar yine zulme ve sefalete teslim ediyor. O lden bu le dolamaya devam
ettiklerinde, yok oluyorlar; bir yere yerlemeye giritiklerinde ise, yine yok
oluyorlar. Onlar sadece Avrupallann yardmyla aydnlanabilirler ama Av
rupalIlarn yaklam onlan batan karyor ve barbarla doru yeniden iti
yor. Onlar kendi yalnzlklaryla ba baa brakldka, teamllerini deitir
meyi reddederler ve nihayetinde deitirmeyi istemeye zorlandklar zaman,
artk bunu yapmak iin zamanlar yoktur.
Ispanyollar, kpeklerini, yabanl hayvanlann zerine salar gibi Kzlderili
lerin zerine salarlar. Yeni dnyay sanki bir basknla ele geirilmi bir ehir
gibi ayrt etmeksizin ve acmaszca yamalarlar, ama her eyi yok edemezler,
gazabn da bir sonu vardr: Katliamlardan kurtulan Kzlderili nfusun kala
n nihayetinde galip gelenlerle birletiler ve onlann dinlerini ve teamlleri
ni kabul ettiler.28
Yerlilere ynelik Birleik Devletlerdeki Amerikallarn tavn tersine en saf
form ve yasallk sevgisini gsteriyordu. Kzlderililerin vahi durumda kal-
28 Bu sonu i in tsp an yo lla r o n u rla n d n lm a m a ld r. E er K z ld e rili k a b ile le r, A v ru p a lla n n g eld i
i anda, tan m la u rap topraa ba lanm asalard , k u k u su z K u ze y A m e rikada olduu g ib i, G
ney A m e rikada da yo k e d ilm i o lu rla rd .
malan artyla, Amerikallar onlann ilerine hi kanmaz ve onlara bamsz
halklar olarak muamele ederler; onlann topraklann bir anlama yoluyla ka
zanmakszn igal etmeye cret etmezler. Eer tesadfen Kzlderili bir ulus
kendi blgesinde artk yaayamyorsa, onlara kardee el uzatr ve onu atala-
nnn lkesinin dnda lmesi iin kendileri gtrrlerdi.
Ispanyollar, rnei olmayan canavarca tavrlannn yardmyla, utan veri
ci bir tavr taknarak, ne Kzlderili rkn kkn kazmay baarabilirdi ne
de onlarla haklarn paylamay engelleyebilirdi. Birleik Devletlerdeki Ame
rikallar bu iki ynl sonuca olaanst bir kolaylkla, sakin bir biimde, ya
sal olarak, insancl bir ekilde, kan dkmeksizin, dnyann nazarnda nem
li ahlki29 ilkelerden birisini bile ihlal etmeksizin ulat. Beeriyetin yasalar
na daha ok sayg duyarak insanlar yok edemezsiniz.

Birleik Devletlerde Siyah Irkn Edindii Konum;30

Onun Mevcudiyetinin Beyazlar Kar Karya Brakt Tehlikeler

Eski dnemlerden ok modern dnemlerde klelii yrrlkten kaldrmak ve onun

izlerini yok etmek neden daha zordur? - Birleik Devletlerde, beyazlarn siyahlara
kar nyarglar, klelii ortadan kaldrdmz lde daha ok gleniyor - Kuzey
ve gney eyaletlerinde zencilerin durumu - Amerikallar neden klelii yrrlkten
kaldrdlar? - Kleyi gaddar hale getiren kulluk, efendiyi yoksullatrr - Ohionun
sa ve sol yakalar arasnda gzlenen farkllklar - Bunlar neyle temellendirmek
gerekir?-S iyah rk, tpk klelik gibi, gneye doru g e rile r-B u nasl aklanabilir?
- Gney eyaletlerinin klelii yrrlkten kaldrma konusunda karlatklar g

29 K z ld e rili m eselesiyle ilg ile n e n ko m ite ad n a, B e ll tarafn d an h azrlan a n 24 ubat 1830 ta rih
li rap ora b a k n z . Bu raporda K z ld e rili so run u o k m an tksal n eden lerle te m e lle n d irilir (s . 5 )
ve b ilg i b ir biim d e u isp a tla n r: T h e fundam ental p rin c ip le , that the In d ia n s had no rig h t by
virtu e o f th e ir an cie n t possession e ith e r o f s o il, o r so vereig n ty, has n ever been abandoned exp-
re ssly o r by im p lica tio n . Y a n i K z ld e rilile rin e sk i m lk le ri gereince, h i b ir m lk iy e t, egem en
lik h a kk n a sah ip o lm a d kla rn a d a ir tem el ilk e n in , ne a k biim d e ne de zm n e n , asla te rk e d il
m edii isp a tla n r.
U sta b ir kalem tarafn d an y a z lm o lan bu rap oru o k u rk e n , ilk kelim elerd en itib a re n , yaza
rn , so yu t ve te o rik ilk e le r o larak ad lan d rd doal h a klara ve akla d a ya l argm anlardan k o lay
lk la ve rahata k u rtu lm a sn a a rrs n z . B un u ne kad ar o k d n rsem , m eden in san ile m e
d en i olm ayan in san arasn d a adalet konu su nd a va r olan tek fa rk n u olduuna daha o k in a n
yo ru m : B iris in in ih la l etm ekten m em nun olduu h a k la rn ad ale tin i d i e ri tanm az.
30 Bu ko n u yu ele alm adan n ce, o kuyu cuya b ir u ya n yapm ak zo ru n d aym . Bu e serin banda bah
setti im ve yayn la n m ak zere o lan b ir k ita p ta , y o l arkad am G u stave de Beaum ont, B irle ik
D e vle tle rin beyaz n fu su n u n iin d e z e n c ile rin ko nu m un u n ne olduunu Fra n sa ya gsterm eyi
am alar. De Beaum ont, benim konu m un sadece yle b ir bahsetm em e o lan ak tan d b ir so ru
nu d erin d en in ce le d i.
o k fazla sayda yasal ve ta rih se l, o k d eerli ve h i b ilin m eyen b elg eleri ieren onun bu k i
tab ayn ca h akikate d a ya l b ir m anzara su n a r. n sa n la n n doadan ve beeriyetten u zaklam aya
b a la d k la n v a k it, n a sl a n tira n l a doru yava yava it ild ik le rin i an lam ak isteyen k i ile rin
o ku m as gereken k ita p de Beaum ontun e se rid ir.
 lkler-G elecekteki teh like ler-Z ih in se l m eguliyetler-A frikada siyahi bir smr
genin kurulmas - Gney Amerikallar neden hem klelikten nefret ederken, hem de
onun iddetini arttryorlar?

Kzlderililer, yaadklar gibi, tecrit halde leceklerdir, ama zencilerin ka

deri, Avrupallarm kaderiyle birlikte yazlmtr adeta. Bu iki rk birbirlerine
baldrlar ama birbirlerine karmazlar. Onlar iin, birbirleriyle birlemek
kadar tamamen birbirlerinden ayrlmalar da gtr.
Birleik Devletlerin geleceini tehdit eden tm ktlklerden en korkun
cu, onlarn topraklarnda siyahlarn mevcudiyetinden doar. Birlikin mev
cut skntlarnn ve gelecekteki tehlikelerinin nedenini aratrrsak, hare
ket ettiimiz noktadan sonra neredeyse her zaman bu temel olguya ularz.
nsanlarn, kalc ktlkler yaratabilmeleri iin muazzam ve daimi aba
lara ihtiyalar vardr; ama gizlice dnyaya nfuz eden bir ktlk vardr:
Bu ncelikle iktidarn olaan istismarnn iinde hemen fark edilir; bu k
tlk, tarihin ismini saklamad bir insanla balar; yeryzndeki bir nok
taya lanetli bir tohum gibi brakrz; o da kendi kendisinden beslenir, kolay
ca yaylr ve doal olarak onu benimseyen toplumla birlikte oalr: Bu k
tlk kleliktir.
Hristiyanlk kulluu ykt; 16. yzyln Hristiyanlar da onu yeniden kur
du. Buna karn, klelii toplumsal sistemlerinde sadece bir istisna olarak
kabul ettiler ve onu sadece tek bir beer! rkla snrlandrmaya zen gsterdi
ler. Bylelikle beeriyete daha az ar ama iyiletirilmesi son derece g olan
bir darbe vurdular.
ki eyi zenle ayrmak gerekir: Kendinde klelik ve neticeleri.
Klelik tarafndan retilen dorudan ktlkler, modernlerde olduu gi
bi eskilerde de neredeyse ayndrlar, ama bu ktlklerin neticeleri farkldr.
Eskilerde, kle efendisiyle ayn rka aitti ve genellikle eitim ve bilgi bakmn
dan ondan daha stnd.31 Sadece zgrlk onlan birbirlerinden ayryordu;
zgrlk verildiinde ise, kle ve efendi kolayca birbirlerine karrd.
Eskilerin o halde, kendilerini klelikten ve onun sonularndan kurtar
mak iin ok basit bir yntemleri vard. Bu yntem azat etmeydi ve onlar bu
yntemi genel olarak kullanmaya balar balamaz, baarl oldular.
Antikitede esaret sona erdikten sonra kulluun izleri birka zaman boyun
ca yine devam ediyordu.
nsan kendisinden daha aa dzeyde bulunan kiiyi, kendisinin eiti ol
duktan uzun zaman sonra bile, kmsemeye iten doal bir nyarg vardr.

31 A n tik ite n in en n l y a z a rla rn n b iro un u n k le olduunu b iliy o ru z : Ezo p ve T e re n tiu s bun

la rd a n d r. K le le r h er zam an barb ar u lu sla rd a n g elm ezlerd i: Savalar o k m eden in sa n la r b ile
k u l h a lin e g e tirird i.
Talihin veya yasann neden olduu reel eitsizliin yerine her zaman, kay
nan teamllerden alan imgesel eitsizlikler geer. Ama eskilerde, kleli
in bu ikincil etkisinin bir sonu vard. Azat olan, zgr kkenli insanlara y
le ok benziyorlard ki, onlar arasnda azat olan ayrt etmek imknsz olu
yordu.
Eskilerde en g olan ey, yasalar deitirmekti; modemlerde ise teaml
leri deitirmektir. Bizim iin ise, reel glk, Antikitenin onu bitirdiini
dnd yerde balar.
Bu, modemlerde kleliin maddi olmayan ve geici olgusu, rk farkllar
nn maddi ve daimi olgusuyla ok vahim biimde birlemi olmasndan kay
naklanr. Kleliin hatras, rkn erefini sarsar ve rk da kleliin hatras
n devam ettirir.
Yeni dnyann kylar zerine zgr bir biimde gelen Afrikal yoktur.
Buradan u sonu kar: Bugn orada bulunan Afrikallarn hepsi ya kledir
ler ya da azat edilmilerdir. Bylelikle zenci, varoluuyla utan verici dsal
bir izi tm torunlarna devreder. Yasa kulluu yok edebilir; ama onun izini
yok edebilecek tek kii sadece Tanndr.
Modem kle efendisinden sadece zgrlk asndan ayrlmaz, kkeni iti
bariyle de ayrlr. Zenciyi zgr klabilirsiniz ama Avrupalmn karsnda bir
yabanc olmamasn salayamazsnz.
stelik hepsi bu deil: Aa bir konumda doan bu insana, kulluun bi
zim aramza getirdii bu yabancya beeriyetin genel zelliklerini g bela
tanyoruz. Yz bize gudubet gibi, kavray ise snrl, beenileri de baya
gibi grnyor. Neredeyse onu vahi ile insan arasnda ara bir varlk ola
rak greceiz.32
Modernler klelii yrrlkten kaldrdktan sonra o halde, ondan daha
anlalmaz ve daha dayankl olan nyargy da ykmalar gerekir: efendi
nin nyargs, rk nyargs ve nihayetinde beyazn nyargs.
Doann hepimizi benzer ve yasann da eit kld insanlar arasnda do
ma mutluluuna nail olan bizler iin, Amerikal zenciyi Avrupaldan ayran
alamaz alan anlamak ok zordur. Ama benzeim kurarak, bununla ilgili
ufak bir fikre sahip olabiliriz.
lkelerini sadece yrrlkteki yasalardan alan nemli eitsizlikleri daha
nce aramzda grdk. Tamamen yasal bir eitsizlikten daha imgesel ne ola
bilir? Aka birbirine benzeyen insanlar arasnda kumlan kalc farkllklar
dan insann gdlerine daha aykr olan ne olabilir? Buna karn bu farkllk
lar yzyllar boyunca srdrld; binlerce yerde hl srdrlyor ve bun
lar her yerde zamann glkle silebildii imgesel izler brakyorlar. Eer sa-

32 B e ya zla rn e sk i k le le rin e n telekt el ve a h l k i b a ya l yla ilg ili fik r i te rk etm eleri i in , ze n cile
rin d eim eleri g e re kir am a bu fik ir v a r olduu srece o n lar da d eiem ezler.
dece yasayla yaratlan eitsizliin kkn kazmak bylesine gse, bizzat
doada kalc temellere sahipmi gibi grnen eitsizlii nasl yok edebiliriz?
Ben ise, yaplar nasl olursa olsun, aristokratik teekkllerin, halk kitlesi
nin iinde nasl glkle eridiini ve kendilerini halktan ayran ideal bariyer
leri korumak iin yzyllar boyunca gsterdikleri ar abay dndm
zaman, grnr olan ve yok edilemeyen izlere dayal bir aristokrasinin yok
olmasn grmek konusunda umutsuzlua kaplyorum.
Bu nedenle bana yle geliyor ki, Avrupallarn bir gn zencilerle birleece
ini umut eden kiiler hayal kuruyorlar. Aklm buna inanmama izin vermi
yor ve olaylarda da bu ynde bir iaret grmyorum.
imdiye kadar, beyazlar, kuvvetli olduklar her yerde, zencileri itibarsz
latrdlar ya da kul yaptlar. Zenciler ise gl olduklar her yerde, beyaz
lar yok ettiler. Bu iki rk arasnda sonsuza kadar gz nnde tutulacak tek
hesap budur.
Gnmzn Birleik Devletlerini dndmde, lkenin belli bir bl
gesinde, teamllerin deil de, iki rk birbirinden ayran yasal engellerin
azalma eilimi gsterdiini gryorum: Bir yandan klelikten vazgeildii
ni fark ediyorum, dier yandan ise onun neden olduu nyarg sarslmyor.
Birlikin zencilerin artk kle olmad ksmnda, zenciler beyazlara yakla
rlar m? Birleik Devletlerde ikamet eden her kii, bunun tam tersi bir et
kinin ortaya ktn fark edecektir.
Bana yle geliyor ki rkla ilgili nyarglar, klelii yrrlkten kaldrm
eyaletlerde, kleliin var olmaya devam ettii eyaletlerden daha gldr.
Bu nyarglar, hibir yerde kulluu tamamen yok etmi eyaletlerdeki kadar
hogrsz deillerdir.
Birlikin kuzeyinde yasa zencilerin ve beyazlarn meru birliktelikler olu
turmalarna olanak tanr; ama kamuoyu bir beyazn zenci bir kadnla evlen
mesini rezillik olarak grr. Zira byle bir olay onlara aklamak ok zor
olurdu.
Kleliin yrrlkten kaldrld neredeyse tm eyaletlerde zencilere se
me hakk verildi; ama eer onlar oy kullanmaya giderlerse, yaamlarn riske
atarlar. Mazlum durumda olan zenciler dava aabilirler ama karlarnda yar
g olarak yine sadece beyazlar bulurlar. Buna karn yasa onlara j ri ye
si olma hakk tanr, ama nyarglar nedeniyle onlar bunu reddederler. Onla
rn ocuklar, Avrupallarn torunlarnn eitim ald okula gidemezler. Ti
yatrolarda, altn da verseler, nceden kendisinin efendisi olan kiinin yanma
oturma hakkna sahip olamazlar. Hastanelerde, ayr yatarlar. Siyahlarn be
yazlarla ayn Tannya yakarmalarna izin verilir ama onlar ayn at altnda
Tanrya dua edemezler. Siyahlarn kendi papazlan ve ibadethaneleri vardr.
Gkyznn kaplan onlara kapal deildir, yeter ki eitsizlik br dnya
nn kapsnda durdurulsun. Bir zenci ldnde, onun kemikleri bir kenara
atlr ve eit biimde lrken bile koullan farkldr.
Yani zenci zgrdr, ama kendisinin eiti olduu ilan edilen kiinin ne
haklann, ne zevklerini, ne ilerini, ne aclarn, ne de mezann paylaabilir.
Onunla hibir yerde karlaamaz, ne yaamda ne de lmde.
Kleliin hl devam ettii gneyde, zencilerin ayn tutulmasna daha az
zen gsterilir. Hatta zenciler kimi zaman beyazlann almalann ve elen
celerini paylarlar. Hatta belli bir noktaya kadar onlarn birbirleriyle birle
melerine de rza gsterilir. Yrrlkteki yasalar siyahlar iin ok katyken,
onlara ynelik tavrlar ok hogrl ve ok yumuaktr.
Gneyde efendi klesini kendi dzeyine ykseltmekten korkmaz, n
k bilir ki eer isterse onu yok edebilecektir. Kuzeyde beyaz, kendisini da
ha aa bir rktan ayran bariyeri artk ayrt edemez ve bir gn onunla kar
maktan korktuu iin zenciden uzaklamaya byk bir zen gsterir.
Gney Amerikada, doa, hukukun gereini yaparak, bir an iin beyazlar
ve siyahlar arasnda eitlii kurar. Kuzeyde, kibir insann en buyurgan tut-
kulann bile susturur. Eer Kuzey Amerikadaki yasa koyucular zenci kad
nn yatan paylamamas gerektiini ilan etselerdi, Kuzey Amerikal belki
zenci kadn geici isteklerinin metresi yapmaya raz olabilirdi; ama burada
zenci kadn beyazn ei olabilir ve beyaz bir eit korkuyla ondan uzaklar.
Birleik Devletlerde zencileri uzak tutan nyarg, zenciler kle olmay
braktklar oranda artyor ve eitsizlik ise yasalardan kanld lde de
arlayor gibi grnyor.
Ama eer Birleik Devletlerde ikamet eden bu iki rkn birbirlerine kar
konumlar gsterdiim gibiyse, neden Amerikallar Birlikin kuzeyinde k
lelii yrrlkten kaldrdlar? Neden bunu orta blgelerde koruyorlar? Bu
blgede kleliin koullannn arlatnlmasnn nedeni nedir?
Bunlara cevap vermek kolaydr. Birleik Devletlerde kleliin yok edilme
si, zencilerin deil de, beyazlann yarannadr.
lk zenciler 1621 yllarnda Virginiaya getirildi.33 O halde Amerikada,
yeryznn geri kalannda olduu gibi, kulluk gneyde dodu. Buradan git
gide yayld ama klelik kuzeye doru trmand lde, klelerin says da
azalyordu.34 New Englandda her zaman ok az zenci grld.
33 Beverleyn in Histoire de la V irg in iesin e b a k n z. A yn ca Memoires dejeffenorida, ze n cile rin V irg i
n iaya g e liiyle ilg ili tu h af detaylara ve 1778de ith a la tn yasaklanm asyla ilg ili ilk belgeye b a k n z.
34 K le le rin sa y s kuzeyde daha a zd r am a burada k le lik te n kayn aklan an a va n ta jla r gneye gre
daha o k b ilin m iy o r d e ild ir. 1740ta N ew Y o rk e y a le tin in yasam a m e c lisi, k le le rin d oru
dan ith a lin i m m k n olduunca d esteklem ek g e re kti in i ve d r st t cca rla n n ce sare tin i k r
m aya y o l aab ilecek k a a k l n a r b iim d e ce za la n d rla c a n a k la d (Kents Commentari-
es, c ilt I I , s . 2 0 6 ).
M assachusettsin ta rih se l ko leksiyo n u n d a (c ilt IV , s. 1 9 3 ), B elkn ap n N ew En g lan d d a ki k
le lik ze rin e cid d i a ra trm a la r b u lu n u r. Bundan a n ly o ru z k i, 1630dan itib a re n k le le r g e tiril
 Smrgeler kuruldu; bir yzyl gemiti bile ve olaanst bir olgu tm
dikkatleri zerine ekmeye balamt. Neredeyse hi klesi olmayan vilayet
lerde klesi olanlara nazaran ok daha hzl biimde nfus, zenginlik ve ra
hatlk artyordu.
Buna karn birincilerde, burada ikamet eden kii topran kendisi ile
mekle veya baka bir kiinin hizmetini kiralamakla ykmlyd; kinciler
de ise, bu kii, emeinin karln alamayan iilere sahipti. O halde bir ta
rafta alma ve masraf, dier tarafta ise dinlenme ve tasarruf vard, bunlara
karn avantaj birincilerdeydi.
Bu sonucu aklamak ok zor grnyordu nk, ayn Avrupa rkna ait
olan gmenler ayn alkanlklara, ayn medeniyete, ayn yasalara sahipti ve
sadece ok az hissedilir olan farklarla birbirlerinden ayrlyorlard.
Zaman ilerliyordu: Atlantik Okyanusunun kylarn terk eden Anglo-
Amerikallar batnn ssz topraklarnda her gn daha ileri gidiyorlard; yeni
tarlalarla ve iklimlerle karlayorlard; burada farkl doadan engelleri alt
etmeleri gerekiyordu; rklar birbirine karyordu, gneydeki insanlar kuze
ye kyordu, kuzeydekiler de gneye iniyordu. Tm bu olaylarn ortasnda
her admda ayn olay ortaya kyordu ve genellikle kleliin bulunmad
smrge, kleliin yrrlkte olduu smrgeye gre daha kalabalk ve da
ha refah iinde oluyordu.
lerledike, o halde, kle iin merhametsiz olan kulluun, efendi iin
lmcl olduunu sezinlemeye balyorduk.
Ama bu hakikat, Ohio kylarna varldnda nihai olarak kantlanyordu.
Kzlderililerin zellikle Ohio veya Gzel Nehir olarak adland rmak,
insann imdiye kadar ikamet ettii en muhteem vadilerden birini sular.
Ohionun iki yakas zerinde, topran iftiye her gn bitmez tkenmez ha
zineler sunduu inili kl araziler uzanr: ki yaka zerinde hava sal
a yararl ve iklim de lmandr; her bir yaka geni bir eyaletin iki u snr
n oluturur. Ohionun akarken iz brakt binlerce kavisi soldan takip eden
yaka Kentucky adn alr; dieri ise adn bizzat nehirden alr, iki eyalet sa
dece tek bir noktada birbirlerinden ayrlrlar: Kentucky kleleri kabul eder,
Ohio eyaleti ise klelii reddeder.35
Akntyla Mississippi nehrinin azna kadar gitmesi iin Ohionun orta
sna braklan bir gezgin, o halde adeta zgrlk ve kulluk arasnda bir ge
mi yolculuu yapar. Hangi yakann beeriyet iin daha uygun olduu konu

d i am a o zam andan b e ri y r rl k te k i yasalar ve team ller k le li e k a rt d uru m d ayd .

A y n zam anda bu blgede kam uo yu n un ve ard n d an y a sa la rn k u llu u y o k etm eyi baarm a
b iim in e b a k n z.
35 O hio sadece k le li i kab u l etm em ezlik etm ez, a y n zam anda ke n d i blgesine zg r ze n cile rin
g irm e sin i de ya sa k la r ve o n lan n buradan b ir g e lir elde etm elerine engel o lu r. O h io n un y a sa la r
na b a k n z.
sunda bir yargda bulunmak amacyla yalnzca etrafna bir gz atmas yeter
li olacaktr.
Nehrin sol yakas zerinde nfus azdr; zaman zaman yans l olan arazi
lerde kaygl bir havayla koan kle topluluklan grlr; yabanl orman s
rekli yeniden grnr olur; diyebiliriz ki toplum uyuuk durumdadr; insan
lar isiz grnr, doa ise etkinlik ve yaamn bir imgesini sunar.
Sa yakada ise tersine, endstrinin var olduunu uzaktan gsteren anlal
maz bir uultu duyulur; bereketli hasatlar tarlalar kaplar; zarif evler iftile
rin beenisini ve zenini haber verir; her tarafta rahatlk grnrdr; insan
burada zengin ve honuttur: O alr.36
Kentucky eyaleti 1 7 7 5 te kuruldu, Ohio eyaleti ise bundan sadece on
yl sonra: Amerikada on yl Avrupada yarm yzyldan fazladr. Bugn
Ohionun nfusu, Kentuckynin nfusundan 250.000 kii fazladr.37
Kleliin ve zgrln bu deiik etkileri kolaylkla anlalr. Bunun
iin, Antik medeniyetler ile gnmzn medeniyeti arasnda bulunan fark
llklar aklamak yeterlidir.
Ohionun sol yakas zerinde alma klelik fikriyle karr; sa yaka
snda ise rahatlk ve ilerleme fikriyle; bir yanda almak kmsenir, di
er yanda ise eref verir. Nehrin sol yakasnda, beyaz rktan olan iiler bu
lamazsnz, onlar klelere benzemekten korkarlar; alma konusunda zen
cilerin abalarna gvenmek gerekir; sa yakada ise, bir isiz bile bulamaz
snz: beyazlar etkinliklerini ve kavraylarn tm almalarda gsterirler.
O halde Kentuckyde topran doal zenginliini smrmekle ykml
olan insanlar ne gayretlerini ne de bilgilerini gsterirler; oysa bu iki eye sa
hip olanlar ya hibir ey yapmazlar ya da endstriyi kullanmak ve utan duy
makszn endstriyi iletmek iin Ohioya geerler.
Kentuckyde efendilerin klelere deme yapmak zorunda olmakszn on
lan altrd dorudur, ama onlann almalanndan az rn alrlar, oysa
zgr iilere verecekleri para onlarn almalannm karln fazlasyla ge
ri verecektir.
zgr iiye para denir ama o ii kleden daha hzl yapar ve uygulama
daki hz, ekonominin nemli unsurlarndan birisidir. Beyaz yardmn satar,
ama bu yardm sadece yararl olduu zaman alnr; siyah, hizmetlerinin kar
lnda hibir ey talep edemez, ama onun her zaman beslenmesi gerekir;

36 O h io da a k tif o la n la r sadece b ire y le r d e ild ir; eyalet de m uazzam g iriim le rd e b u lu n u r. O hio

eyaleti E rie gl ile O h io arasn a b ir k an al y a p t. Bu k an al bo yunca M ississip p i v a d isi ku zeyd eki
rm a k la rla b irle ir. N ew Y o rk a gelen A vru p ah t cca rla r bu k an al sayesind e, k tad a be y z fe r
sah tan fazla m esafeyi su y la g eip , N ew O rlean sa kad ar in e b ilirle r.
37 1830da yap la n n fu s saym n a gre tam rakam lar yle d ir:
K e n tu ck y : 6 8 8 .8 4 4 .
O h io : 9 3 7 .6 6 9 .
onu olgunluk yanda olduu gibi yallnda da, genliinin verimli ala
rnda olduu gibi yararsz ocukluunda da, salkta olduu gibi hastalkta
da desteklemek gerekir. Bylelikle aslnda sadece deme yaparak bu iki insa
nn emeine sahip oluruz: zgr ii bir maa alr; kle ise eitim, besinler,
ilgi ve giysiler alr. Efendinin klenin bakm iin harcad para azar azar ve
detaylarda ortaya kar; bu giderler glkle fark edilir. iye verilen cret
ise, bir kalemde kendisini gsterir ve sanki onu alan kiinin deeri artm gi
bi grnr; oysa aslnda kle zgr insandan daha pahaldr ve onun emei
de daha az retkendir.38
Kleliin etkisi daha da uzaklara kadar yaylr; bizzat efendinin ruhuna
kadar nfuz eder ve onun fikirlerini ve beenilerini srdrmesinde bir iz b
rakr.
Ohionm iki yakas zerinde doa insana giriimci ve enerjik bir karak
ter verdi; ama nehrin her bir tarafnda bu mterek zellik farkl bir biim
de kullanld.
Kendi abalaryla yaamakla ykml olan sa yakann beyaz, varoluu
nun temel amacn maddi rahatlnda bulur. kamet ettii eyalet, onun en
dstrisine bitmez tkenmez kaynaklar salar ve onun etkinlii iin her za
man cezbedici unsurlar sunar. Onun kazanma evki, beer tamahkrln
olaan snrlarn amtr. Zenginlik isteiyle kvranan beyaz, talihin ona
sunduu tm yollara gz pek biimde girerken grrz. Beyaz, ayrt et
meksizin denizci, istihkm eri, fabrika sahibi, ifti olur ve bu farkl meslek
lerle ilgili almalara veya tehlikelere ayn sebatkr tavrla katlanr. Onun
dehasnn kaynanda olaanst bir eyler vardr, kazanma agzlln
de ise bir eit kahramanlk.
Sol yakann Amerikals sadece almay kmsemez, ayn zamanda a
lmann baarabilecei her trl giriimi de kmser. retici olmayan bir
rahatlkla yaayan bu Amerikalnn zevkleri de isiz insanlarn zevkleridir.
Ona gre para deerini biraz kaybetmitir. Heyecan ve zevkten daha az ola
cak biimde talihini izler. Komusunun baka yerde gsterdii enejiyi ken

38 zg r i ile rin bo l bulunduu h e r yerd e, o n lan n a lm a la rn k le le rin k in d e n daha v e rim li ve

daha eko no m ik k la n nedenlerden bam sz o la ra k , B irle ik D e vle tle re zg b ir baka nedene
d ik k a t ekm em iz g e re kir: B irlik in tm to p raklan ze rin d e , sadece M eksika K rfe zinde M issis-
sip p i'n in k y la n n d a , bu n e h rin a zn n y a k n la n n d a e ke r k a m n b aan yla ilem e yo lu b u
lu n d u . L o u isia n a da e k e r k a m re tim i a n a v a n ta jld r: ift i h i b ir yerd e a lm a la n n m
k a r l n bu kad ar b y k oranda g eri alm az. retim g id e rle ri ile r n arasn d a h er zam an bel
li b ir ili k i k u ru ld u u n d a, k le le rin fiy a t Lo u isia n a da o k y k se k tir. Z ira Lo u isia n a konfede
re eyaletlerd en b iris i olduundan b e ri, oraya B irlik in h er tarafnd an k le le r ta n a b ilir. N ew O r-
lean sta b ir k leye denen cre t o h ald e, tm d ier p azarlard a k le le rin cre tin i y k se ltir. B u
radan u sonu k a r: To p ra n az r n ve rd i i e yaletlerd e, k le le r tarafnd an yap la n re tim in
m a liy e ti h a y li y k se k olm aya devam ed er; bu da zg r i ile rin rekab etine b y k b ir avantaj
sa lar.
di tarafna tar; avlanmay ve sava tutkulu biimde sever; bedenin en id
detli egzersizlerinden holanr. Silah kullanmm iyi bilir ve bireysel dv
lerde yaamn ne srmeyi ocukluundan itibaren renir. O halde, kle
lik beyazlarn sadece zengin olmasn engellemez, ayn zamanda bu istekten
onlar vazgeirir.
Kuzey Amerikann ngiliz smrgelerinde iki yzyldan beri aralksz ola
rak zt ynlerde etki yapan bu nedenler, gney insannn ticari kapasitesiy
le kuzey insannn bu kapasitesi arasnda olaanst bir farkll dourdu.
Bugn sadece kuzeyin gemileri, fabrikalar, demir yollan ve kanallan vardr.
Bu farkllk, sadece kuzey ve gneyi karlatrarak deil, ayn zamanda
gneydeki sakinleri kendi aralarnda karlatrarak da grlr. Birlikin g
ney eyaletlerinde ticari giriimlerde bulunan ve klelii kullanmaya alan
neredeyse tm insanlar kuzeyden gelmitir. Her gn kuzeydeki insanlar, re
kabetin kendileri iin daha az korkutucu olduu Amerikann bu blgesine
doru yaylrlar. Oradaki sakinlerin grmedii kaynaklar kefederler ve be
enmedikleri bir sisteme boyun eerek, bu sistemi kuranlarn da sonradan
desteini alan daha iyi bir frsat yakalamay baarrlar.
Benzerlii daha ileri gtrmek isteseydim, kuzey ve Gney Amerikallarn
karakterleri arasnda grlen neredeyse tm farkllklarn klelikle birlikte
doduunu kantlayabilirdim, ama bu, konumun snrlann amak olurdu.
u anda kulluun tm etkilerinin neler olduunu deil, onun klelii kabul
edenlerin maddi refah zerindeki etkilerini aratnyorum.
Kleliin zenginliin retimi zerindeki etkisi Antikitede tamamen yarm
yamalak biimde biliniyordu. Kulluk bylece tm meden uluslarda var olu
yordu ve kulluu bilmeyen halklar, barbarlard.
Aslnda Hristiyanlk, sadece klelerin haklarn geerli klarak klelii
ykt. Gnmzde artk efendi adna klelie saldramazsnz: Bu konuda
menfaat ve ahlk anlamtr.
Bu hakikatler Birleik Devletlerde ifa olduka, deneyimin aydnl kar
snda kleliin yava yava geri ekildii grlyordu.
Kulluk gneyde balamt ve sonradan kuzeye doru yaylmt, bugn
ise geri ekilir. zgr kuzey taraf, durmakszn gneye doru iner. Byk
eyaletler arasnda olan Pennsylvania bugn kuzeye doru kleliin u sm-
nn oluturur, ama bu bizzat u snrlarda bile klelik sarslmtr. Pennsyl-
vaniamn hemen aasnda bulunan Maryland klelii kaldrmaya hazrla
nr ve Marylandi takip eden Virginia onun yararllm ve tehlikelerini tar
tmaya balamtr.39

39 A d n an dm bu ik i e yaletin k le lik te n vazgem ek iste m e le rin in zel b ir n edeni v a rd r.

B irlik in bu e sk i ze n g in li i tem el o larak t tn re tim i ze rin e d ayan yo rd u . K le le r z e llik le
bu retim d e a ly o rla rd . O ysa b irk a yld a n b e ri t tn n sa t deeri a za ld , buna k a rn k
 Deiikliin nedenlerinin iinde miras hukuku kefedilmeksizin, beer
kurumlarda byk bir deiiklik olmamtr.
Eitsizlik zerine dayal ayrmlar gneyde egemenken, her bir aile alma
isteine duyduundan daha fazla ihtiya duymayan zengin bir insan tarafn
dan temsil ediliyordu. Onun etrafnda da, ortak mirastan yasal olarak dla
nan aile yeleri ayn biimde parazit bitkiler gibi yayorlard. Bylece gne
yin tm ailelerinde, gnmzde Avrupa lkelerinde soylu ailelerde grd
mz eyi gryorduk. Kk erkek karde, abisiyle ayn zenginlie sahip
olmakszn tpk onun gibi isiz gsz kalyordu. Amerikada ve Avrupada
ki bu benzer etki tamamen benzer nedenlerden kaynakland. Birleik Dev-
letlerin gneyinde, tm beyaz rk aristokratik bir teekkl oluturuyordu ve
bu teekkln banda, zenginlii kalc, bo vakti de kaltsal olan belli say
da ayrcalkl birey bulunuyordu. Amerikan soylulannn bu efleri, temsilci
leri olduklar teekklde beyaz rkn geleneksel nyarglarn srdryorlar
d ve almamay bir erdem sayyorlard. Bu aristokraside, yoksullarla kar
laabilirdiniz ama iilerle karlamazdnz. Burada sefalet endstriye tercih
ediliyordu. Zenci iiler ve kleler bylelikle rekabet iinde deillerdi. On
larn abalarnn faydalan zerine nasl bir fikre sahip olursanz olun, onlar
kullanmanz gerekirdi, nk sadece onlar alyordu.
Miras hukuku yrrlkten kaldrld anda, servetler ayn zamanda b
lnmeye balad ve tm aileler, almann var olmalar iin zorunlu oldu
u bir durumla kar karya kaldlar. Bu ailelerin ou tamamen yok oldu
ama hepsi her bir kiinin kendi ihtiyalarn karlamas gerektii an ha
yal meyal sezinlediler. Bugn orada zenginler gryoruz, ama onlar artk
kompakt ve kaltsal bir teekkl oluturmazlar; [bu teekkle ait] bir ma
neviyat kabul edemezler, bunu srdremez ve tm dzeylerde iler hale
getiremezler. Bylece, almay mahkm eden nyarg mterek bir an
lamayla terk edilmeye baland. Artk daha fazla yoksul vard ve yoksul
lar geimlerini salayacak yollarla utan duymakszn megul olabiliyorlar
d. Bylece, eit paylamn en dorudan etkilerinden birisi, zgr bir ii
snfn yaratmak oldu. zgr ii kleyle rekabet iine girdii anda, kle
nin deersizlii hissedilir ve klelie ilkesel olarak yani efendinin menfaa
ti asndan saldrlr.
Klelik geri ekildike, siyah rk da onun ad ilerleyiini takip eder ve
kendisini yeniden tropik kuakta, aslen geldii yerde bulur.
Bu ilk bakta tuhaf grnebilir ama bunu birazdan anlayacaz.

le le rin deeri hep ayn kalm aya devam e tti. B y le lik le re tim m a liy e ti ve r n le r arasn d ak i ili
k i d e iti. B u nedenle M aryland ve V irg in ia sa k in le ri, otu z y l nce o lm a d k la r kad ar k e n d ile ri
n i t t n retim in d e k le le rd e n vazgem e veya t t n re tim iy le k le li i ayn anda b rakm a ko
n u larn d a daha h a z r h isse d iy o rla r.
 Kulluun ilkesini yrrlkten kaldran Amerikallar, kleleri zgr kl
madlar.
Eer bir rnek vermezsem bunun anlamn kavramakta belki glk eke
biliriz. rnek olarak New York eyaletini seiyorum. 1788de New York eya
leti kendi blgesinde klelerin satn yasaklad. Bu aslnda onlan ithal et
meyi yasaklamann dolayl bir yntemiydi. Bundan byle, zencilerin says,
sadece siyah nfusun doal olarak oalmasyla orantl olarak artyordu. Se
kiz yl sonra, daha belirleyici bir nlem alnd ve 4 Temmuz 1799dan itiba
ren kle ebeveynlerden doan tm ocuklarn zgr olacaklar ilan edildi.
Bylelikle kleler iin oalma yolu kapand; hl kleler vard, ama diyebi
liriz ki artk kulluk yoktu.
Bir kuzey eyaleti daha klelerin ithalini yasaklad dnemden itibaren, si
yahlar artk nakledilmek zere gneyden tanmad.
Bir kuzey eyaleti zencilerin satm yasaklad anda, sahibinin elinden
karamad kle, artk klfetli bir mlk olacakt ve sahibi de onu gneye ta
mak zorunda kalacakt.
Bir kuzey eyaleti klenin oulunun zgr doacan ilan ettii gn, kle
satlk deerinin nemli bir ksmn kaybetti. nk artk gelecek kuaklar
pazara giremiyordu ve artk kleyi gneye tamann yarar byk olacakt.
Bylelikle ayn yasa gneyden gelen klelerin kuzeye gitmesini engelledi
ve tersine onlan kuzeyden gneye doru itti.
Ama burada bahsettiim tm nedenlerden daha kuvvetli bir neden daha
vardr.
Klelerin says bir eyalette azaldka, zgr iilere duyulan ihtiya bura
da daha ok hissediliyordu. zgr iiler endstriyi ele geirdike, klenin
emei daha az retici olduunda kle de daha vasat veya yararsz bir mlk
oluyordu. Bu durumda kleyi, rekabetin korkulacak dzeyde olmad g
neye ihra etmekte fayda vard.
Kleliin yrrlkten kaldrlmas bylece, kleye zgrlk vermedi; sa
dece onun efendisini deitirdi: Kle kuzeyden, merkeze indi.
Azat olmu ve klelik yrrlkten kaldmldktan sonra domu olan zen
cilere gelince, onlar gneye gitmek iin kuzeyi terk etmediler, ama Avrupal-
lann karsndaki Kzlderililerin konumuna benzer bir konumda kendileri
ni buldular. Kendilerinden zenginlik ve bilgi asndan stn olan bir nfu
sun barnda haklardan yoksun ve yar meden olarak kaldlar. Yasalarn ti-
ranlnn40 ve teamllerin hogrszlnn hedefi oldular. Belli bir a
dan Kzlderililerden daha talihsiz olan siyahlann onlarn tersine klelik an

40 K le li in k a ld rld e yale tle r, zg r z e n cile rin k e n d i b lg elerind e ikam et etm esin i g e n e llikle
zo rlatrm aya a l rla r. D e iik e yaletle r bu konuda adeta b irb irle riy le y a r rla r ve ta lih siz zen
c ile rin de bu k t o la s lk la r arasn d an seim yapm as g e re kir.
lan vardr ve tek bir toprak parasnn bile mlkiyetine sahip olmay talep
edemezler. ou sefaletine yenik dyordu.41 Dierleri de ar iler yaptk
lar, ereti ve sefil bir yaam srdrdkleri ehirlerde toplandlar.
Aynca zencilerin says, zgrle sahip olmadklar dnemdekiyle ayn
biimde artmaya devam etseydi bile, beyazlarn says kleliin kaldrlma
sndan sonra iki kat arttnda, siyahlar yabanc bir nfus dalgasnn iinde
boulacaklard.
Kleler tarafndan ilerletilen bir lke genellikle zgr insanlar tarafndan
ileri gtrlen bir lkeden daha az kalabalktr. stelik Amerika yeni bir
blgedir. Bylelikle bir eyalet klelii kaldrdnda, henz yarya kadar do
ludur. Burada kulluk ancak yok edilir ve zgr iilere duyulan ihtiya ken
disini hissettirir. Bylelikle buraya lkenin drt bir tarafndan bir dolu gz
pek macerac akn eder. Bu kiiler, endstriye kaplarn aan yeni kaynak
lardan yararlanmak isterler. Topra aralarnda blrler. Her bir paraya
buray kendisine mal eden bir aile yerleir. Avrupallann g de bu zgr
eyaletlere doru ynelir. Rahatl ve mutluluu yeni dnyada aramaya ge
len Avrupal yoksul, eer almann bayalk olarak yaftaland bir eyalet
te ikamet ederse ne i yapabilir?
Bylece beyaz nfus doal hareketiyle ve ayn zamanda devasa bir g
le geliirken, siyah nfusa g edenler olmaz ve bu nfus azalr. Ardndan
iki rk arasnda var olan orant ters yz olur. Zenciler artk, topran efendi
si olan devasa bir halkn iinde kaybolmu, talihsiz artklardan oluan k
k, yoksul ve gebe bir topluluk olutururlar. Bundan byle, onlann mev
cudiyetinden sadece maruz kaldklar adaletsizlikler ve iddet nedeniyle ha
berdar oluruz.
Bat eyaletlerinin ounda zenci rk kendisini hi gstermedi. Kuzey eya
letlerinde ise yok oldu. Bylelikle gelecekte ne olaca sorusu dar bir ere
veye skt ve artk daha az korkun hale geldi, ama bu sorunun zm
hl kolay deildir.
Gneye doru indike, faydal biimde klelii yrrlkten kaldrmak da
ha zordur. Bu, aklamamz gereken birka maddi nedenden kaynaklanr.
Birincisi iklimdir: Avrupallar tropik blgelere yaklatka, almann on
lar iin daha zor olduu kesindir. Amerikallann ou, belli bir enlemin ken
dileri iin lmcl olduunu, oysa zencinin bu koullara tehlikeye girmeksi
zin boyun ediini bile iddia ederler.42 Ama gney insannn tembelliinin

41 K le li in y r rl k te n k a ld rld eyaletlerd e b e yazlarn lm o ra n yla siy a h la rn k i arasn da b

y k b ir fa rk v a rd r: P h ilad e lp h iada 1820den 1831e kad ar, beyaz rk a a it b ire y le rin sadece k rk
ik id e b iri l rk e n , siyah rk a a it b ireylerd en y irm i b ird e b iri ld . l m o ra n k le ze n cile r ara
sn d a bu kad ar o k d e ild i (b k z . Emmersons medical Stastics, s. 2 8 ).
42 P irin e k ile n ye rle rd e bu d o ru d ur. T m lk e le rd e sa la z a ra rl o lan e ltik ta rla la r, tro p ik
b lg elerin y a k c g nei a ltn d a k i lke le rd e z e llik le te h lik e lid ir. A v ru p a lla r, y e n i d n yan n bu
avantajna olan bu fikrin deneyim zerine dayandn dnmyorum. Bir
likin gneyi, Ispanyann ve talyann gneyinden daha scak olmaz.43 Ne
den Avrupal burada ayn almay gerekletiremesin? Eer talyada ve Is
panyada klelik, efendileri mahvetmeksizin kaldrldysa, ayns Birlikte ne
den yaplamasn? Bu nedenle doann Georgiadaki veya Floridadaki Avru
palIlara topraktan kendi geimlerini salamalarn, lm riski altnda, im
knsz kldna inanmyorum. Ama bu alma onlar iin New Englandn
sakinlerine gre phesiz daha yorucu ve daha az verimli44 olacaktr. By
lelikle zgr iiler gneyde kleler zerindeki stnlklerinin bir ksmn
kaybettiklerinden, burada klelii kaldrmak daha az yararldr.
Avrupadaki her trl bitki Birlikin kuzeyinde yetiir; gneyde ise sadece
belli rnler yetiebilir.
Kleliin tahl retmek iin masrafl bir yol olduunu sylemitik. Kullu
un olmad bir lkede buday reten kii, alld zere sadece az say
da iinin hizmetinden faydalanr. u dorudur ki bu kii, hasat ve ekim za
manlarnda, baka iiler de arr; ama bunlar sadece onun konutunda ge
ici olarak kalrlar.
Tahl ambarn doldurmak veya tarlalarna tohum ekmek iin, klelerin
bulunduu bir eyalette yaayan ifti, btn sene boyunca kendisi iin sade
ce birka gn gerekli olan ok sayda ua beslemekle ykmldr. nk,
zgr iilerden farkl olarak kleler, kendi kendileri iin alarak, ends
trinin kendilerini kiralayaca an bekleyemezler. Onlarn hizmetinden ya
rarlanmak iin onlar satn almak gerekir.
O halde, klelik, genel klfetlerinden bamsz olarak, tahl veya baka
rnler reten lkelere gre doal olarak daha az uygulanabilir.
Tersine ttn, pamuk ve de zellikle eker kam yetitirme, srekli ba
km gerektirir. Buday retiminde kullanlamayan kadnlar ve ocuklar bu
rada altrlabilir. Bylelikle, klelik, adn andm rnleri reten blge
lere doal olarak daha uygundur.
Ttn, pamuk, eker kam sadece gneyde yetiir. Bunlar blgenin te
mel zenginlik kaynaklarn olutururlar. Klelii kaldrrlarsa, gneydeki in
sanlar iki olaslktan birisiyle yz yze kalacaklardr: ya retim sistemleri
ni deitirmeleri gerekecektir ve bylelikle kendilerinden daha etkin ve da

k sm n d a to p rakta p irin retm e konu su nd a d ire tirle rse , topra an cak g l k le i le y e b ilirle r.
A m a e ltik ta rla la rn d a n vazg eilem ez m i?
43 B u e yaletle r ekvato ra ta ly a ve Isp an yadan daha y a k n d rla r, am a A m e rika k ta s A vru p a k ta sn
dan o k daha so u ktu r.
44 sp an ya eskid en Lo u isia n a nm A ttakap as o larak a d la n d rla n b ir b lg esin e, b e lli sayd a A ores
k y l le rin i g t rm lerd i. Bu in sa n la r k e n d i ara la rn a k le a lm a d la r, bu da b ir denem e o ld u .
Bug n bu in sa n la r h l topra k le le ri olm adan i le rle r, am a o n lan n sa n a yisi ylesin e durg un
d u r k i k e n d i ih tiy a la rn zo rla k a rla rla r.
ha deneyimli olan kuzeydeki insanlarla rekabet iine gireceklerdir ya da k
leler olmakszn bu rnleri kendileri yetitireceklerdir ve bylece klelerini
korumaya devam eden gneydeki dier eyaletlerle yarmalar gerekecektir.
Demek ki gneyin, klelii korumak iin kuzeyde bulunmayan, kendisi
ne zg nedenleri vardr.
te tm dier nedenlerden daha kuvvetli bir baka neden. Gney gere
kirse kulluu feshedebilirdi, ama siyahlardan nasl kurtulabilirdi? Kuzeyde
hem klelik hem de kleler birlikte kovalanr. Gneyde ise bu iki ynl so
nucun ayn anda olacan bekleyemeyiz.
Kulluun gneyde, kuzeyden daha doal ve daha avantajl olduunu ka
ntlayarak, klelerin saysnn burada ok daha fazla olmas gerektiini yete
rince ifade ettim. lk Afrikallarn getirildii yer de gneydir. Onlarn her za
man ok fazla sayda var olduklar yer de burasdr. Gneye doru ilerledik
e, isizlii bir saygnlk olarak srdren nyarg daha ok kuvvet kazanr.
Tropik blgelere komu olan eyaletlerde, alan tek bir beyaz bile yoktur.
Bylece, gneyde kuzeydekinden doal olarak daha ok saydadr. Her gn,
yukarda sylediim gibi, saylar daha da artar, nk Birlikin bir ucunda
klelik kaldrldnda, zenciler baka bir uta toplanrlar. Yani siyahlarn sa
ys gneyde, sadece nfusun doal hareketiyle deil, ayn zamanda kuzey
deki zencilerin zorunlu gyle de daha da artar. Birlikin bu ksmnda Afri
ka rknn gelimesi iin, kuzeyde Avrupal rkn bylesine hzlca byten
nedenlere benzer nedenler vardr.
Maine eyaletinde, yz kiide bir zenci vardr, Massachusettste yzde
bir, New York eyaletinde yzde iki, Pensylvanniada yzde , Marylandda
yzde otuz drt, Virginiada yzde krk iki ve son olarak Gney Karolinada
ise yzde elli be.45 1830da siyahlarn says beyazlara gre byleydi. Ama
bu say durmakszn deiir: Her gn siyahlarn says kuzeyde azalr, gney
de ise oalr.
Birlikin gneyindeki eyaletlerde kleliin, kuzeydeki eyaletlerde yapld
gibi ve kuzeydekilerin gze almaktan korkmadklar byk tehlikelere g
s germeksizin yrrlkten kaldrlamayaca aktr.
Kuzey eyaletlerinin klelikten zgrle nasl getiklerini grdk. On
lar, mevcut jenerasyonu zincirle balarlar ama sonraki rklar zgr bra

45 C are yn in Letters on the Colonization Society (1 8 3 3 ) a d l eserind e u n la n o k u ru z: G n ey K a ro

lin a d a, k rk y ld a n b eri siya h r k , beyazlard an daha h z l o larak o alr. nceden k le le ri olan
gneydeki d rt e ya le tin , d er C a re y, M arylan d , V irg in ia , G n ey K a ro lin a ve G eorgian n n fu sla
rn to p lad m zd a, 1790dan 1830a b eyazlar bu eyaletlerd e yzd e seksen o rannd a a rttla r, s i
y a h la r ise yzd e y z on ik i.
B irle ik D e vle tle rd e, 1830d a, ik i rk a a it in sa n la r u b iim d e d a lr: K le li in k a ld rld
eyaletlerd e 6 .5 6 5 .4 3 4 b eyaz, 120.520 ze n ci v a rd r. K le li in varo lm aya devam etti i eyaletlerd e
ise , 3 .9 6 0 .8 1 4 b eyaz, 2 .2 0 8 .1 0 2 ze n ci v a rd r.
krlar. Bu ekilde, zencileri yava yava topluma dahil ederler. Bamszl
n kt ynde kullanabilecek insan kulluk iinde tutarken, kendi ken
disinin efendisi olmadan nce, zgr olma sanatn renebilecek kiiyi
azat ederler.
Bu yntemi gneyde uygulamak ok zordur. Belli dnemden itibaren zen
ci olanlarn zgr olaca ilan edildiinde, zgrln ilkesini ve fikrini
bizzat kulluun iine koyanz: Yasa koyucunun kle olarak tuttuu ve oul
larn klelikten kurtulurken gren siyahlar, kaderlerinin onlar arasnda
yapt eitsiz paylamdan hayrete derler. Bylece klelik onlann gzn
de zamann ve detlerin ona kazandrd ahlki kudreti kaybeder ve sadece
gcn grnr biimde suiistimal edilmesine indirgenir. Kuzeyin byle bir
elikiden ekinecek bir eyi yoktur, nk kuzeyde siyahlar az saydadr ve
beyazlar daha oktur. Ama eer bu ilk zgrlk afa ayn anda iki milyon
insan aydmlatsayd, zalimlerin titremeleri gerekirdi.
Klelerinin oullarn azat ettikten sonra, gneydeki Avrupallarn tm si
yah rka ayn zgrl vermeleri gerekebilirdi.
Kuzeyde, yukarda sylediim gibi, klelik yrrlkten kaldrld anda
ve bizzat ilgann zaman yaklat anda, ifte bir hareket oldu: Kleler g
neye doru tanmak iin lkeyi terk ettiler; kuzey eyaletlerinin beyazlan ve
Avrupal gmenler aceleyle onlarn yerlerine yerletiler.
Bu iki durum gney eyaletlerinde bu biimde gerekleemez. Bir yandan,
kle kitlesi, burada blgeyi terk etmelerini umut etmek iin ok byktr.
Dier yandan ise, kuzeyin Avrupallan ve Anglo-Amerikallan, almaya es
ki saygnln geri vermeyen bir blgede ikamet etmeye gelmekten ekinir
ler. stelik, Avrupallar ve Anglo-Amerikallar, zencilerin saysnn beyaz
larn saysyla eit veya onu aan bir dzeyde olduu eyaletlere hakl olarak
nemli felaketlerin tehdidi altndaki eyaletler olarak bakarlar ve endstrile
rini bu tarafa tamaya ekinirler.
Bylece, klelii kaldrarak, gneyin insanlar, kuzeydeki kardeleri gi
bi, zencilere aamal olarak zgrlklerini vermeyi baaramazlard. Orada
siyahlann says nemli lde azalmayacaktr ve siyahlar bir tek kendile
ri kontrol edebileceklerdir. Birka yl iinde, o halde, byk bir zgr zenci
halkn, beyazlarla neredeyse eit bir ulusa yerletiini grebileceiz.
Bylelikle iktidarn ktye kullanmyla kleliin bugn devam ettirilme
si, gneyde beyazlar kuku duymaya itebilecek ok byk tehlikelerin kay
na olabilecektir. Bugn sadece Avrupallann torunlan toprak sahibidir; o
endstrinin mutlak efendisidir; sadece o zengin, aydn ve silahldr. Siyahta
bu avantajlann hibirisi yoktur, ama o bunlar olmadan da yaayabilir, nk
kledir. Acaba zgr olup, ihtiyalarn kendisi gidermek zorunda kalrsa,
btn bu avantajlardan yoksun olarak lmeksizin ayakta kalabilir mi? Kle
lik var olurken, beyaz gl yapan ey, klelik kaldrldktan hemen sonra
onu binlerce tehlikeyle ba baa brakr.
Zenciyi kul durumunda brakarak, onu yabanl bir insana yakn durumda
tutabiliriz; zgr olan klenin, ktlk eilimini deerlendirmek ve bunlara
are bulmak iin yeterince gelimesini engelleyemeyiz. stelik, beer! gn
ln ok derinlerinde bulunan zel bir greceli adalet ilkesi vardr. Ayn sn
fn iinde var olan eitsizlikler, farkl snflar arasnda ortaya kan eitsizlik
lerden daha fazla insanlarn dikkatini eker. Klelii anlyoruz, ama sonsu
za kadar alakla boyun emi ve kaltsal sefalete terk edilmi milyonlarca
yurttan varln nasl kavrayabiliriz? Kuzeyde azat olmu zenci nfus bu
ktlklere gs gerer ve bu adaletsizlikleri hisseder; ama zayftr ve az sa
ydadr; gneyde ise ok sayda ve gl olabilecektir.
Beyazlarn ve zgrlemi zencilerin birbirlerine yabanc halklar gibi ay
n toprak zerine yerletirilmelerini kabul ettiimiz anda, burann gelecein
de sadece iki olaslk olduunu kolayca anlayacaz: zencilerin ve beyazlann
ya tamamen birbirlerine kanmalar ya da birbirlerinden aynlmalan gerekir.
lk yolla ilgili ne dndm biraz nce yukanda aklamtm.46 Be
yaz rkn ve siyah rkn hibir yerde eit bir temel zerinde yaayabilecei
ne inanmyorum.
Aynca bu gln Birleik Devletlerde dier tm lkelerden daha fazla
olduunu dnyorum. Bir insan, kendisini dinsel, blgesel, rksal nyar
glarn dna yerletirebilir ve eer bu insan kralsa, toplumda artc dev
rimler gerekletirebilir. Ancak btn bir halk, adeta onun stnde kendi
sini konumlayamaz.
Amerikallan ve onlarn klelerini ayn boyunduruk altnda bir araya geti
ren bir despot, belki onlan birbirlerine kantrmay baarabilirdi. Amerikan
demokrasisi [kamusal] meseleleri ynettii srece, kimse byle bir giriimi
uygulamaya cesaret edemeyecektir. Birleik Devletlerdeki beyazlar ne kadar
ok zgr olurlarsa, o kadar ok onlarn kendilerini yaltmaya alacaklan-
n ngrebiliriz.47
Avrupal ve Kzlderili arasnda hakiki ban melezler olduunu baka bir
yerde sylemitim. Ayn ekilde, beyaz ve zenci arasndaki hakiki intikal si-
yahlann ve beyazlarn melezleridir. Bu melezlerin ok sayda bulunduu her
yerde, iki rk arasndaki kaynama imknsz deildir.

46 ste lik bu d nce, benden daha n em li o to rite le r tarafn d an d e ste kle n ir. Memoires de Jeffer-
sonda u n la r o k u ru z: K a d erim izd e h i b ir ey siy a h la rn azat o lm as kad ar net b ir b iim d e ya
z l d e ild ir ve ayn e kild e zg r olan ik i rk n tek b ir h km et altn d a yaayam ayaca da b ir
o kad ar k e sin d ir. D oa, a l k a n lk la r, fik irle r bu rk la r arasn da alam az b a riy e rle r ku rm u tu r
(B k z . C o n se il, Extrait des Mtmoires deJefferson).
47 E e r A n tille rd e ki ln g iliz le r ken d i k e n d ile rin i y n e tse le rd i, ana y u rtla rn n d ayatt e it h a k la r
verm e an lam asn kab u l etm e ye b ile ce kle rin i s y le y e b iliriz .
 Amerikann iinde AvrupalIlarn ve zencilerin birbirleriyle, tamamen be
yaz veya tamamen siyah bir insan bulmay gletirecek derecede kesiti
i ksmlar vardr. Bu yerlere ulatnzda, iki rkn birbirine kartm re-
el olarak syleyebiliriz veya bu rklarn yerine, ikisini de kapsayan ama ne
tamamen biri ne de teki olan nc bir rkn ortaya kverdiini syle
yebiliriz.
Tm Avrupallar arasnda kanlarn zencilerin kanyla en az kartran
lar ngilizlerdir. Birlikin gneyinde kuzeyine gre daha ok melez grlr,
ama bu melezler, burada dier Avrupal smrgelere gre ok daha azdrlar.
Aslnda zenci beyaz melezleri Birleik Devletlerde ok azdr; onlarn hibir
gleri yoktur ve onlar rk tartmalarnda, olaan biimde beyazlarn taraf
n tutarlar. Bu nedenledir ki, Avrupada nemli soylularn uaklarnn halka
soyluluk tasladn grrz.
Ingilizler iin doal olan bu mene kibir, tuhaf biimde Amerikallar
da, demokratik zgrln dourduu bireysel kibirde ortaya kt. Birle
ik Devletlerde beyaz insanlar rklarndan ve kendilerinden gurur duyarlar.
Ayrca, beyazlar ve zenciler Birlikin kuzeyinde birbirlerine kanmadlar-
sa, gneyde nasl karabilirler? Bir an iin, gneydeki bir Amerikalnn, fi
ziksel ve ahlki stnl tayan beyazlar ile zenciler arasna olaan bir bi
imde yerletirildiini varsayalm, onun zenciyle birlemesi tahayyl edilebi
lir mi? Gneydeki Amerikalnn kendisini her zaman soyutlamaya itecek iki
gl tutkusu vardr: Eski klesine, zenciye benzemekten ve komusu be
yazdan daha az dzeye dmekten korkacaktr.
Gelecei tam olarak ngrmemiz gerekseydi, olaylarn olaan akna ba
karak, gneyde kleliin ilgasnn, beyaz nfusun burada siyahlara kar
duyduklar irenmeyi arttracan sylerdim. Bu fikri, kuzeyle ilgili ben
zer ekilde sylediim eylere dayandryorum. Kuzeydeki beyaz insanla
rn, yasa koyucularn onlarla zenciler arasnda yapt yasal ayrmdan daha
bir zenle zencilerden uzaklatklarn sylemitim. Peki neden gneyde ay
n biimde onlardan ayrlmyorlar? Kuzeyde, beyazlar siyahlarla birlemek
ten korktuklar zaman, imgesel bir tehlikeden dleri patlar. Oysa bu tehli
kenin gerekleebilecei gneyde, korkunun daha az olduuna inanyorum.
Eer bir yanda, gneyin u noktalarnda siyahlann durmakszn birikme
sini ve beyazlardan daha hzl bir biimde oalmasn kabul edip; dier yan
da ise, siyahlann ve beyazlann birbirlerine kanaca ve toplumsal olarak ay
n avantajlara sahip olacaklar dnemi ngrmenin imknsz olduunu kabul
edersek, bunlardan gney eyaletlerinde siyahlarn ve beyazlann er ya da ge
birbirleriyle atma iine girecekleri sonucunu karmamz gerekmez mi?
Bu atmann nihai sonucu ne olacaktr?
Bu nokta zerinde durmann tamamen farazi olduunu kolayca anlayaca-
giz. Beer zihin, gelecein etrafna bir eit byk bir ereve izmeyi g
lkle baarr, ama bu erevenin iinde tm giriimlerin elinden kaan ta
lih unsuru hareket eder. Gelecein tablosunda talih her zaman, zihnin gz
nn iine nfuz edemedii karanlk noktay oluturur. Syleyebileceimiz
tek ey udur: Antillerde yenilmeye yazgl grnen beyaz rktr; kta ze
rinde ise siyah rk.
Antillerde beyazlar, devasa siyah nfusun ortasnda tecrit olmulardr; kta
zerinde ise, siyahlar, deniz ve kalabalk bir halk arasnda yerlemitir ki bu
halk, siyahlarn zerinde kompakt bir kitle olarak Kanada buzullarndan Vir-
ginia snrlarna kadar, Missourinin kylarndan Atlantik Okyanusunun sa
hillerine kadar uzanr. Eer Kuzey Amerikadaki beyazlar birlik iinde kalr
larsa, zencilerin kendilerini tehdit eden ykmdan kaabilmeleri imknsz gibi
grnyor; onlar ya klla ya da sefalet nedeniyle yenileceklerdir. Ama eer
iki rk arasndaki atma Amerikan konfederasyonu tarafndan zlrse,
Meksika Krfezi boyunca toplanan siyah nfusun kurtulu ans vardr. Fe
deral ba bir defa koparsa, gneydeki insanlar, kuzeydeki kardelerinin kal
c bir desteine gvenmekte hata edeceklerdir. Kuzeydekiler, tehlikenin ken
dilerine kadar ulamayacan bilirler. Mspet bir grev onlan gneydekilere
yardm etmeye zorlamazsa, rksal sempatinin etkisiz kalacan ngrebiliriz.
Zaten, mcadele dnemi ne zaman olursa olsun, kendi balanna brakl
m gneydeki beyazlar muazzam bir bilgi ve yntem stnlyle mcade
leye gireceklerdir. Ama siyahlarn da saysal stnl ve umutsuzlua da
yal enerjileri olacaktr. Elde silahlar olduu zaman, bunlar nemli kaynak
lardr. Belki de gneydeki beyaz rk, Ispanyadaki Maureslerin bana gelen
leri yaayacaktr. Yzyllar boyunca lkeyi igal ettikten sonra, beyazlar ni
hayetinde yava yava atalarnn vaktiyle geldii blgeye doru geri ekile
ceklerdir. Bylece Tanrnn zencilerin kaderine yazd bir blgenin mlki
yetini onlara brakacaklardr, nk zenciler burada kolayca yaarlar ve be
yazlardan daha kolay biimde burada alabilirler.
Az ok uzaklam bulunan ama kanlmaz olan, Birlikin gneyinde otu
ran siyahlar ve beyazlar arasndaki atma tehlikesi, Amerikallarn tahay
ylnde can skc bir d olarak her zaman var olur. Kuzeyde ikamet eden
ler her gn bu tehlikeyle yz yzedirler, ama dorudan doruya korkacakla
r bir ey yoktur. ngrdkleri talihsizlikleri savuturmann bir yolunu bul
maya ise bouna aba gsterirler.
Gneydeki eyaletlerde ikamet edenler suskundurlar; yabanclarla gelecek
ten konumazlar; gelecekle ilgili dndklerini arkadalarna sylemekten
kanrlar. Herkes bu dncesini adeta kendisine saklar. Gneyin suskun
luunda, Kuzeydekilerin yaygarac kayglarndan ok daha korkutucu bir
eyler vardr.
 Zihinlerin bu genel meguliyeti, beer rkn bir ksmnn kaderini deiti
rebilecek neredeyse nceden bilinmeyen bir giriimi dourdu.
Tasvir ettiim tehlikelerden ok korkan belli sayda Amerikal yurtta, ti-
ranln basklarndan bunalarak kamak isteyen zgr zencileri masraflar
n deyerek Gine kylarna gtrmek amacyla bir dernek kurdular.48
1820de bahsettiim demek Afrikada, kuzey enlemin 7. derecesinde Libe-
ria adn verdikleri bir smrge kurdular. Son haberlere gre iki bin be yz
zenci bu noktada topland bile. Eski yurtlarna tanan siyahlar buraya Ame
rikan kuramlarn da tarlar. Liberiann temsil bir sistemi, zenci j ri ye
leri, zenci st dzey grevlileri ve zenci papazlar vardr. Burada ibadethane
ler ve gazeteler vardr. Bu dnyann deiikliklere maruz kalmas ihtimaline
kar, beyazlann burasnn snrlar iine yerlemeleri yasaktr.49
te hi phesiz talihin tuhaf oyunu! Avrupal sakinin zencileri Kuzey
Amerika kylarna gtrmek iin, onlan ailelerinden ve lkelerinden kopar
d gnden beri beri iki yzyl geti. Bugn Avrupaly, bu zencilerin torun
larn yeniden Atlantik Okyanusu zerinden tamaya alrken grrz.
Onlar vaktiyle atalann zorla kopardklar topraklar zerine yeniden gtr
mek isterler. Barbarlar kulluktan medeniyetin aydnln kardlar, klelik
te de zgr olma sanatn rendiler.
Gnmze kadar Afrika beyazlann bilim ve sanatna kapalyd. Afrikallar
tarafndan ithal edilen Avrupa aydnl belki buraya nfuz edecektir. Byle
likle Liberiann temelinde iyi ve nemli bir fikir vardr; ama eski dnya iin
verimli olabilen bu fikir, yenisi iin verimsizdir.
On iki ylda Siyahlan Smrgeletirme Demei Afrikaya iki bin be yz
zenciyi tad. Ayn zaman iinde, Birleik Devletlerde yaklak yedi yz bin
zenci dodu.
Eer Liberia smrgesi her sene binlerce yeni sakini alabilecek durumda
olsayd, bu yeni sakinler de orada yararl biimde var olabilecek durumda ol
sayd; eer Birlik bu dernein yerine geseydi ve her sene hzinelerini50 ve

48 Bu dem ein ad S iya h la n Sm rg eletirm e D e m e i'd ir.

O n la rn y llk rap o rlarn a b a k n z , z e llik le on b e in cisin e . A y n zam anda daha nce b a l
n ve rd i i brore b k z: C a re y, Letters on the Colonization Society and On Its Probable Results, P hi-
la d e lp h ia. N isan 1833.
49 Bu son k u ra l sm rgenin b izzat k u ru cu la r tarafnd an y a z ld . O n la r, B irle ik D e vle tle r s n rla rn
da olan eye benzer e yle rin A frik a da olm asnd an ve ze n c ile rin , K z ld e rilile r g ib i, kend ilerin d en
daha ayd n b ir rk la balantya g ire re k , m edenileem eden yo k o lm alarn d an k o rk u y o rla rd .
50 B yle b ir g iriim d e baka g l k le rle de k a r la la b ilir. E er B ir lik , A m e rik a l ze n cile ri A frik a 'ya
tam ak i in , k le o ld u k la n k iile rd e n siy a h la n satn alm aya g irise y d i, ze n cile rin d eeri, az bu-
lu n m a la n y la o ra n tl o larak a rta ra k , a n m eblalara kad ar y k se le b ilird i. K u ze yd e ki eyaletle
rin h i b ir r n alam ayacaklan byle b ir gidere ra z o lm alar ih tim a l d ah ilin d e d e ild ir. E er B ir
lik , g neydeki k le le ri g k u lla n a ra k kend in e m al etseyd i veya d k b ir fiyata elde etseyd i,
B irlik in bu k sm n d a b u lu n an e yaletle r arasn d a b astn lam az b ir d ire n i y a ra ta b ilird i. k i ih ti
m al de im k n szd r.
gemilerini zencileri Afrikaya tamak iin kullansayd, siyahlar arasnda n
fusun doal ilerleyiini dert edinmek zorunda kalmayabilirdi. Her sene dn
yaya gelen bu kadar insan uzaklatramayan Birlik, kendi iinde her gn b
yyen ktln geliimini bile durdurmay baaramayacaktr.51
Zenci rk, Avrupann tutkularnn ve kusurlarnn kendilerini tad
Amerika ktasnn kylarn artk terk etmeyecektir. Artk sadece var olma
yarak yeni dnyandan uzaklaacaktr. Birleik Devletler sakinleri ok kork
tuklar talihsizliklerden uzaklaabilirler, ama bugn bunlarn nedenlerini
ortadan kaldramazlar.
tiraf etmek zorundaym ki, gney eyaletlerinde kulluun ilgasn iki rk
arasndaki atmay bir geciktirme arac olarak grmyorum.
Zenciler yaknmakszm uzun zaman kle olarak kalabilirler. Ama zgr
insanlar arasna girdiklerinde, neredeyse tm yurttalk haklarndan mah
rum kalmalarna fkeleneceklerdir. Beyazlarn eitleri olamazlarsa, onlarn
dmanlar olduklarn gstermekte gecikmeyeceklerdir.
Kuzeyde, kleleri azat etmek faydalyd; bylelikle zgr zencilerden e
kinmeksizin klelikten kurtulabiliyorlard. zgr zenciler haklarn talep et
mek iin ok az saydalard. Gneyde ise bu byle deildir.
Klelik sorunu efendiler iin kuzeyde ticaretle ve iletmeyle ilgili bir so
rundur. Gneyde ise yaam veya lm sorunudur. O halde kuzeydeki ve g
neydeki klelii birbirlerine kartrmamak gerekir.
Baz Amerikal yazarlar gibi zencilerin kul olmalarn merulatrmaya a
lmaktan Tanr beni korusun. Sadece bu berbat kulluu vaktiyle kabul et
mi herkesin bugn bu klelikten vazgemekte eit biimde zgr olmadk
larn sylyorum.
Gney eyaletlerini dndm zaman, bu blgelerde ikamet eden beyaz
rk iin sadece iki tr tavr ortaya koyabileceklerini itiraf ediyorum: Klele
ri azat etmek ve onlarla kaynamak; onlardan ayr kalmak ve onlan olabildi
ince kle olarak tutmak. Bana yle geliyor ki orta yollar tm sivil savala
rn en korkun olanna ulatracaktr ve belki de iki rktan biri yok olacaktr.
Gney Amerikallar sorunu bu adan ele alrlar ve buna uygun olarak ha
reket ederler. Zencilerle kaynamak istemeyen bu Amerikallar, onlara z
grlklerini de vermek istemezler.
Gneyin tm sakinleri klelii efendinin zenginlii iin zorunlu olarak
grmez. Bu noktada onlarn ou kuzeydeki insanlarla anlarlar ve kullu
un bir ktlk olduunu kolayca kabul ederler. Ama yaamak iin bu k
tl korumalar gerektiini dnrler.

51 1830da B irle ik D e vle tle rde 2 .0 1 0 .3 2 7 k le ve 3 1 9 .4 3 9 azat olm u k i i v a rd r. H ep si toplam

2 .3 2 9 .7 6 6 ze n ci yap ar. Bu sa y a y n dnem de B irle ik D e vle tle rd e ki toplam n fu su n bete b i
rin d e n b ira z fa z la sn o lu tu ru r.
 Gneyde artan aydnlanma, bu blgede ikamet edenlerin kleliin efen
diye zararl olduunu grmesini salar ve yine ayn aydnlanma onlara, im
diye kadar grmedikleri kadar ak bir biimde, klelii yok etmenin nere
deyse imknsz olduunu gsterir. Buradan tuhaf bir eliki doar: Kleliin
faydalar yadsndka, klelik gittike daha fazla yasalarn iine yerleir. K
lelik ilkesi kuzeyde aamal olarak yrrlkten kaldrlrken, gneyde gittik
e daha kat sonular ayn ilkeden karlr.
Klelerle ilgili gney eyaletlerindeki yasalar gnmzde olaanst bir
gaddarlk eidi sunar ve beer yasalara adeta derin bir fesatlk ilham eder.
Gney eyaletlerinin yrrlkteki yasalarn okumak, burada ikamet eden iki
rkn umutsuz durumu hakknda hkm vermek iin yeterlidir.
Sadece Birlikin bu ksmndaki Amerikallarn kulluun iddetini arttrd
sylenemez. Tersine klelerin fiziksel koullarn yumuattlar. Eskiden
klelik sadece zincirlerle ve lm tehdidiyle srdrlrd. Birlikin Gney
Amerikallar, iktidarlarn kalc klmak iin daha entelektel garantiler bul
dular. Onlar diyebilirim ki adeta despotizmi ve iddeti tinselletirdiler. Anti
kitede klenin zincirlerini krmas engellenmeye allrd; gnmzde ise
onda zincirlerden kurtulma isteinin olmas yok edilmeye allr.
Eskiler klenin bedenini zincirlerdi, ama zihnini zgr brakrlard ve ay
dnlanmasna olanak tanrlard. Bunu yaparak, eskiler kendi kendileriyle tu
tarl olurlard. Bylelikle kulluktan doal olarak kmak mmkn oluyordu:
Gnden gne kle zgr ve efendisiyle eit olabiliyordu.
Hibir ada zencilerin kendileriyle birleebileceini dnmemi olan
Gney Amerikallar ise, onlara okuma ve yazmay renmeyi yasaklar ve
bunlar renenleri ar biimde cezalandrr. Zencileri kendi dzeylerine
ykseltmek istemeyen bu Amerikallar, onlan olabildiince yabanl bir in
san durumunda tutarlar.
Her zaman zgrlk umudu, iddeti yumuatmak iin, kleliin barna
yerletirilir.
Gney Amerikallar, azat olmu kiinin bir gn efendiyle kendisini bir tu
tamayacan anladnda, azat etmenin tehlike douracan anladlar. Bir in
sana zgrln vermek ve onu sefalet iinde ve utan verici bir durumda
brakmak, gelecekteki bir efe klelerin isyann vermek deilse nedir? ste
lik zgr zencinin mevcudiyetinin, zgr olmayanlann ruhunun derinlikle
rine mphem bir huzursuzluk braktn ve onlarn ruhlarna haklar fikrini
kukulu bir lt olarak ilediini uzun zamandr gzlemledik. Gney Ameri
kallar birok durumda azat etme hakkn efendilerin ellerinden geri aldlar.52
Birlikin gneyinde, zenci kadnlardan biriyle nceden gayrimeru bir ili
ki yaayan bir yal adamla karlatm. Onlarn birok ocuklar olmutu ve
52 A zat etm e yasak d e ild i am a uyg ulam aya gem eyi daha zo r hale g etiren fo rm alite le re tab iyd i.
bunlar dnyaya geldiklerinde de babalarnn kleleri olmulard. Birok de
fa babalar onlara zgrl vasiyet etmeyi dnmt, ama yasa koyu
cu tarafndan azat etmeyle ilgili konulan engelleri kaldramadan yllar geip
gitmiti. Bu zaman zarfnda, ihtiyarlk gelmiti ve bu adam artk lmek ze
reydi. Bu durumda o, oullarnn pazardan pazara srklenmesini ve baba
otoritesinden yabanc birisinin otoritesi altna gemelerini tahayyl ediyor
du. Bu korkun imge, can vermek zere olan zihninin sayklamalarna ne
den oluyordu. Onu, aresizliin skntlarna maruz kalm halde grdm ve
bylelikle doann, yasalarn at yaralardan nasl cn aldn anladm.
Bu ktlkler kukusuz korkuntur, ama bunlar modemler arasnda biz
zat kulluk ilkesinin ngrlen ve zorunlu sonucu deil midir?
Avrupallar, klelerini kendi rklarndan farkl bir rktan setikleri anda,
kleliin ebed olacan varsayyorlard, zira AvrupalIlarn ou bu rk di
er tm rklardan da daha aa olarak gryorlard ve onlarla kendilerini bir
tutma fikrini ancak dehetle tahayyl ediyorlard. nk kulluun yaratt
ar eitsizlik ile bamszln insanlar arasnda doal olarak rettii btn
sel eitlik arasnda, kalc olabilen ara bir durum yoktur. Avrupallar bu ha
kikati belli belirsiz biimde sezdiler, ama bunu kabul etmediler. Zenciler sz
konusu olduu her defasnda AvrupalIlarn bazen kendi menfaatlerinin, ba
zen kendi kibirlerinin, kimi vakit de kendi merhametlerinin peinden gittik
lerini grdk. Beeriyetin tm haklarn siyahlara kar ihlal ettiler ve ardn
dan bu haklarn deerini ve dokunulmazln onlara rettiler. Avrupallar
kendi snflarn klelere atlar ve kleler bu snflara nfuz etmeye alt
zaman, onlar utan verici biimde avladlar. Onlar, kulluu isteyerek, ne
tamamen adaletsiz olma ne de tamamen adaletli olma cesaretini gstermek
sizin, kendilerine ramen veya habersiz biimde kendilerini zgrle do
ru srklenmeye braktlar.
Her ne kadar Gney Amerikallarn kendi kanlarn zencilerinkiyle kar
tracaklar dnemi ngrmek imknszsa da, acaba onlar, kendilerini de yok
olma tehlikesi iine atmakszn zencilerin zgrlklerini tanyabilirler mi?
Eer kendi rklarn korumak iin, zencileri zincire bal olarak tutmalar ge
rekiyorsa, bunu baarmak iin en etkili yollar uygulamalarndan dolay on
lar balamamz gerekmez mi?
Bana yle geliyor ki, Birlikin gneyinde olan ey, kleliin hem en dehet
verici hem de en doal sonucudur. Alt st olmu doa dzenini grdm
de, yasalar altnda bouna haykran ve rpnan beeriyeti duyduum zaman,
bu zorbalklardan dolay gnmzdeki insanlar mahkm etmek iin hi
bir fke tamadm itiraf ediyorum. Ama bin yldan fazladr sren eitlik
ten sonra, dnyada kulluu yeniden yrrle sokan kiilere kar her tr
l nefreti besliyorum.
 Ayrca, Gney Amerikallar klelii korumak iin ne kadar aba gsterirse
gstersinler, bunu sonsuza kadar srdremezler. Yeryznn tek bir nokta
sna skm olan klelie Hristiyanlk adaletsiz olduu iin saldrmtr, si
yasal ekonomi de lmcl olduu iin. amzn demokratik zgrl ve
aydnlanmasnn ortasnda klelik kalc olabilecek bir kurum deildir. Kle
lik ya kle ya da efendi tarafndan sonlandrlacaktr. ki durumda da nem
li talihsizliklerin beklenmesi gerekir.
Eer gneydeki zencilerin zgrln reddedersek, kendileri zgrl
zorla ele geireceklerdir. Eer onlara zgrl verirsek, bu durumda da on
lar bunu ktye kullanmakta gecikmeyeceklerdir.

Amerikan Birliinin Kalc Olma ans Nedir?

Onu Hangi Tehlikeler Bekler?

Hkim gcn Birlikten ok eyaletlerde bulmasn salayan ey - Federasyon an

cak kendisini oluturan tm eyaletler federasyonun paras olmay istedikleri sre
ce kalc olacaktr - Eyaletleri birlik olarak kalmaya itmesi gereken nedenler - Ya
banclara direnmek iin ve Amerika'da yabanclarn bulunmamas iin birlik olma
nn yararlar - Tanr deiik eyaletler arasnda doal engeller oluturmad - Onla
r birbirlerine drecek maddi menfaatleri yoktur-G neydeki ve Batdaki refah ve
birlikten kuzeyin m enfaat salamas; gneyin de kuzey ve batdakinden; batnn da
dier ikisinden menfaat sa la m as -A m erik allar birletiren maddi olmayan men
f a a t le r - Fikirlerin birbirlerine benzerlii - Konfederasyonun tehlikeleri, onu olutu
ran insanlarn farkl karakterleri olmasndan ve onlarn tutkularndan kaynaklanr
- Gneydeki ve kuzeydeki insanlarn karakterleri - Birlik'in hzl bymesi en byk
tehlikelerden birisidir - Kuzeybatya doru nfusun ilerlemesi - Bu taraftaki kuv
vetlerin cazibesi - Talihin bu hzl hareketinin dourduu tu tk u la r-V a rl n sr
dren Birlik hkmeti g kazanmaya m yoksa zayflamaya m ynelir? - Deiik
zayflama sinyalleri - Internal improvements [ gelime] - Issz topraklar - Kzl
derililer - Banka meselesi - Gmrk vergisi meselesi - General Jackson.

Birlikin varoluu, onu oluturan eyaletlerin her birinde var olan eyin sr
drlmesine ksmen baldr. O halde, ncelikle Birlikin muhtemel kaderi
nin ne olduunu incelemek gerekir. Ama her eyden nce, bir nokta zerin
de karar klmamz iyi olur: Eer gncel konfederasyon dalrsa, bana yle
geliyor ki, onun paras olan eyaletlerin bataki tekil durumlarna dneme
yecekleri su gtrmezdir. Bir Birlik yerine, birka birlik oluturacaklardr.
Bu yeni birliklerin hangi temeller zerine dayanacan aratrmak istemiyo
rum; gstermek istediim ey, gncel konfederasyonu paralanmaya gt
rebilecek nedenlerdir.
 Buna ulamak iin, daha nce iine girmi olduum rotalardan birkan
da yeniden gezinmek zorundaym. Zaten bilinen birok konuyu yeniden in
celemem gerekecek. Byle hareket ederek, okuyucunun itirazlaryla karla
abileceimi biliyorum. Ama ele alacam konunun nemi benim gerekem-
dir. Kimi vakit anlalmamaktansa kendimi tekrar etmeyi ve konudan ok
msebbibe zarar vermeyi tercih ederim.
1789 anayasasn oluturan yasa koyucular federal kuvvete ayr bir varlk
ve hkim bir g vermeye altlar.
Ama yasa koyucular, zmeleri gereken problemin koullaryla ayn ko
ullar tarafndan snrlandrlmlard. Onlar, tek bir halkn hkmetini kur
makla ykml deillerdi, farkl halklarn birliini oluturmakla ykml
lerdi. Arzular nasl olursa olsun, her zaman egemenliin ileyiini paylatr
may baarmalar gerekiyordu.
Bu paylamn sonularnn neler olduunu iyi anlamak iin, egemenliin
edimleri arasnda kabaca ayrm yapmak zorunludur.
Doalan gerei ulusal olan yani sadece teekkl olarak ele alman bir ulus
la ilgili olan ve yalnzca tm ulusu tam olarak temsil eden insana veya mec
lise emanet edilebilecek meseleler vardr. Bunlarn arasnda sava ve diplo
masiyi koyuyorum.
Doalar gerei yerel olan yani sadece belli yerel semtleri ilgilendiren ve
yine sadece bu semtlerde uygun biimde ele alnabilecek baka meseleler de
vardr. Kentlerin bteleri bu meselelerdendir.
Nihayetinde, kank bir doaya sahip olan konularla karlarz: Bunlar,
ulusu oluturan tm bireyleri ilgilendirdii durumda ulusaldrlar; ulusun
kendisinin karlamas gereken bir ihtiya olmadnda ise yereldirler. r
nein, yurttalarn meden ve siyasal durumlarn dzenleyen yasalar vardr.
Meden ve siyasal haklar olmakszn toplumsal durum var olamaz. O halde
bu haklar tm yurttalar eit ekilde ilgilendirir. Ama bu haklarn tek biim
li olmas ve nihayetinde merkez kuvvet tarafndan dzenlenmesi iin ulu
sun varl ve refah her zaman zorunlu deildir.
Egemenliin megul olduu konular arasnda o halde iki zorunlu kategori
vardr. Bunlar, toplumsal barn kendisi zerine dayand temel nasl olur
sa olsun, iyi biimde kurulmu olan tm toplumlarda buluruz.
Bu iki u nokta arasna, genel olan ama ulusal olmayan ve benim karma
dediim konular dalgal bir yn olarak yerlemitir. Bu konular ne srf ulu
saldr, ne de tamamen yereldir. Bunlann gereini yapmak, zerinde anlal
m olan szlemeleri takip ederek ve birliin amacna zarar vermeksizin,
ulusal hkmete veya yerel hkmete atfedilebilir.
ounlukla, sade bireyler egemeni oluturmak iin bir araya gelirler ve
onlann birlemesi bir halk oluturur. Onlarn kurduklar genel hkmetin
altnda, bylelikle sadece bireysel glerle veya her bir kiinin egemenliin
ok ufak bir ksmn temsil ettii kolektif kuvvetlerle karlarz. Yani zleri
gerei sadece ulusal meseleleri deil, ayn zamanda bahsettiim karma me
selelerin byk bir ksmn da dzenlemekle ok doal olarak ykml olan
genel hkmettir. Yerel kurumlar, egemenliin kendi rahatlklar iin ka
nlmaz olan ksmna indirgenmilerdir.
Kimi zaman, birliin kurulmasndan nceki olgusal durum nedeniyle ege
men, nceden belirlenmi siyasal teekkller oluturmu bulunur. Bylece
yerel hkmet, sadece doalar gerei yerel olan meselelerin deil, ayn za
manda soru konusu olan karma meselelerin bir ksmnn veya tamamnn
gereini de yapmakla ykml olur. nk birliklerinden nce kendileri
zaten egemen olan ve her ne kadar birlemi olsalar da egemenliin nemli
bir ksmn temsil etmeye devam eden konfedere uluslar, sadece Birlikin za
ruri haklarnn kullanmn genel hkmete brakmak isterler.
Ulusal hkmet, doasna ikin olan imtiyazlardan bamsz olarak, ege
menliin karma konularn dzenleme hakkn tad zaman, hkim bir g
ce sahip olur. Onun sadece haklan yoktur, ayn zamanda sahip olmad tm
haklar onun merhametine braklmtr. Bu hkmetin, yerel hkmetlerin
doal ve zorunlu ayrcalklarn ellerinden alabileceinden korkmak gerekir.
Tersine, karma meseleleri dzenleme hakkm tayan yerel hkmet ise,
toplumda kart bir eilim egemen olur. Hkim g bylelikle ulusta deil
de, vilayetlerde bulunur. Bu durumda ulusal hkmetin varl iin zorunlu
olan ayncalklardan synlmasmdan korkmak gerekir.
Mnferit halklar bylelikle doal olarak merkeziyete doru ynelirler;
konfederasyonlar ise paralanmaya doru.
Geriye sadece bu fikirleri Amerikan Birlikine uygulamak kalr.
Tamamen yerel olan konular dzenleme hakk mecburen eyaletlere aittir.
Aynca, bu eyaletler yurttalarn meden ve siyasal kapasiteleri konusun
da karar klma, insanlann kendi aralanndaki ilikilerini dzenleme ve onla-
n yarglama haklarna da sahiplerdir. Bunlar doalar gerei geneldirler, ama
zorunlu olarak ulusal hkmete ait olmas gerekmeyen haklardr.
Birlik hkmetinin, ulusun bir ve tek bir birey gibi hareket etmesi gerekti
i durumlarda, tm ulus adna dzenleme yapmakla yetkilendirildiini gr
dk. Bu hkmet ulusu yabanclara kar temsil eder. Mterek dmana
kar mterek gleri ynetir. Tek kelimeyle, srf ulusal olarak adlandrd
m meselelerle megul olur.
Egemenlik haklannn bu paylamnda, Birlikin pay ilk bakta eyaletle-
rinkinden daha byk gibi grnr. Oysa daha derin bir incelemeyle olgu
sal olarak onun paynn daha az olduu ortaya kar.
Birlik hkmeti daha byk lekli giriimlerde bulunur, ama onun et-
kiini ok az hissedersiniz. Yerel hkmet daha kk lekli eyler yapar,
ama asla dinlenmez ve her saniye varln hissettirir.
Birlik hkmeti lkenin genel menfaatlerine gz kulak olur; ama bir hal
kn genel menfaatlerinin bireysel mutluluk zerindeki etkisi ise yalnzca
kukuludur.
Yerel meseleler tersine, orada ikamet eden kiilerin rahatl zerinde g
rnr biimde etkide bulunurlar.
Birlik, bireylere dorudan dokunmayan eyleri, ulusun bamszln ve
grkemini teminat altna alr. Eyalet ise zgrl srdrr, haklar d
zenler, serveti korur, yaam, her bir yurttan tm geleceini gvence alt
na alr.
Federal hkmet tebaasndan uzak bir konuma yerletirilmitir; yerel h
kmet herkesin erimi altndadr. Bu hkmetin sizi duymas iin sesinizi
ykseltmeniz yeterlidir. Merkez hkmette ise, ynetmeye can atan baz st
dzey insanlarn tutkular sz konusu olur; yerel hkmet tarafnda ise, sa
dece kendi eyaletlerinde kudret sahibi olmay umut eden ikinci snf insan
larn menfaatleri bulunur. Halkn yaknnda bulunan bu insanlar da, onun
zerinde ok fazla kuvvet uygularlar.
O halde Amerikallarn Birlikten ok eyaletten bekledikleri ve korktuklar
eyler vardr. Beer gnln doal geliimini takip ederek, Birlikten ok eya
lete derinden balanmak zorundadrlar.
Bu konuda alkanlklar ve duygular menfaatlerle uyum iindedir.
Kompakt bir ulus egemenliini paylatrd ve federasyona ulat za
man, anlar, detler, alkanlklar uzun sre yasalara kar mcadele ederler
ve merkez hkmete yasalarn reddettii bir g verirler. Konfedere halklar
tek bir egemenlik altnda birletiinde, ayn nedenler ters ynde etkide bu
lunurlar. Eer Fransa, Birleik Devletler gibi konfedere bir cumhuriyet olur
sa, hkmetin burada ncelikle Birlikin hkmetinden daha enerjik olaca
ndan hi kuku duymuyorum. Eer Birlik, Fransa gibi bir monari kurar
sa, Amerikan hkmetinin bir sre bizimkinden daha gsz kalacan d
nyorum. Ulusal yaam Anglo-Amerikallarda yaratld anda, yerel va
rolu zaten eskimiti, kentler ve bizzat eyaletlerin bireyleri arasnda zorunlu
ilikiler kurulmutu. [Amerikan halk] baz konular mterek bir bak a
s altnda dnmeye ve zel ilgi isteyen baz giriimlerle bizzat megul ol
maya almt.
Birlik, yurtseverlie kapsayaca geni bir alan sunan muazzam bir teek
kldr. Eyaletin ise sabit formlar ve belirli snrlar vardr; eyalet burada
ikamet eden kiiler iin deerli ve onlann bildii belli sayda meseleyi tem
sil eder. Bizzat toprak imgesiyle birleir, mlkiyetle, aileyle, gemi anlarla,
mevcut almalarla ve gelecekle ilgili dlerle zdeleir. Genellikle bireysel
egoizmin yalnzca bir uzants olan yurtseverlik o halde eyalette kalr ve ne
redeyse Birlike hi gemez.
Bylece menfaatler, alkanlklar, duygular, hakiki siyasal yaam gerek
letirmek iin Birlikte deil, eyalette toplanrlar.
Bu iki hkmetin her birinin iinde hareket ettii iktidar halkasna ba
karak, onlarn glerinin farkll hakknda kolayca bir kanaate varlabilir.
Eyalet hkmeti bir insana veya bir insan topluluuna hitap ettii her se
ferinde, onun dili ak ve buyurucudur. Federal hkmet bireylerle konutu
u zaman da ayn ey sz konusudur. Ama bu hkmet karsnda bir eyaleti
bulduunda, mzakere etmeye balar: Niyetlerini aklar ve yntemini me
rulatrr; kantlar, tavsiyede bulunur, ama hi buyurmaz. Her bir hkme
tin kurucu kuvvetlerinin snrlar zerinde kukular dolamaya balarsa, ye
rel hkmet gz pek bir biimde hakkn talep eder ve onu desteklemek iin
acil ve gl nlemler alr. Bu zaman boyunca, Birlik hkmeti dnr; ulu
sun saduyusuna, menfaatlerine ve ihtiamna bavurur; uygun zaman kol
lar, grmelerde bulunur; nihayetinde sadece en u durumda mdahale et
meye karar verir. lk bakta, tm ulusun kuvvetlerini elinde toplayann ye
rel hkmet olduuna ve Kongrenin bir devleti temsil ettiine inanlabilir.
O halde federal hkmet, kendisini kuran kiilerin abalanna ramen, da
ha nce baka yerde sylediim gibi, bizzat doas gerei zayf bir hkmet
tir. Bu hkmet var olmak iin baka birok hkmetten daha fazla yneti
lenlerin ak ibirliine ihtiya duyar.
Bu hkmetin meselesinin, eyaletlerin birlikte var olma iradesini kolay
lkla gerekletirmek olduunu grmek kolaydr. Bu ilk koulu yerine geti
ren hkmet bilge, gl ve beceriklidir. Bu hkmet karsnda sadece bi
reyleri bulacak ve ortak iradeye kar durmak isteyenlerin direniini kolay
ca alt edecek ekilde rgtlenmitir. Ama federal hkmet, eyaletlerin ve
ya bunlardan bazlarnn artk birlik olmak istememesi ngrsne dayan-
drlmamtr.
Eer Birlikin egemenlii bugn eyaletlerin egemenliiyle mcadele ii
ne girerse, onun yenileceini ngrmek kolaydr; hatta arpmann ciddi
bir biimde yaplabileceinden bile kuku duyanm. Federal hkmete kar
inat bir direnile kar kld her seferinde, o boyun eecektir. imdiye
kadar deneyim kantlamtr ki, bir eyalet bir eyi inatla istiyorsa ve korku
suzca bunu talep ediyorsa, onu mutlaka elde edecektir. Bir eyalet net biim
de etken olmay reddettii zaman,53 bu kararnda zgr braklr.

53 1812 savan d aki ku ze y e y a le tle rin in tavrn a b a k n z . Bu sava b o yun ca, der Je ffe rso n , general
La Fayettee yazd 17 M art 1817 ta rih li b ir m ektup ta, d oudaki d rt eyalet sadece c a n l in san
dan cesetler o larak B irlik in g eri kalan n a b a ly d ." (C o n se il tarafnd an yayn la n an Correspon-
dance de Jefferson).
 Eer Birlik hkmetinin kendisine has bir gc olursa, lkenin fiziksel
durumu, bu gcn kullanmn onun iin ok zor bir hale getirirdi.54
Birleik Devletler muazzam bir blgeyi kaplar; blgeler arasnda uzun me
safeler bulunur. Nfus, hl yar l olan lkenin iinde dalmtr. Eer
Birlik konfederasyonu ordularla korumay grev edinirse, onun konumu ba
mszlk sava srasnda ngilterenin sahip olduu konuma benzeyecektir.
Ayrca, bir hkmet, ne kadar gl olursa olsun, ynetmek zorunda oldu
u kamu hukukunun temeli olarak bir ilkeyi bir defa kabul ettii zaman, bu
ilkenin sonulanndan ancak ok glkle kaabilir. Konfederasyon eyaletle
rin zgr iradeleriyle oluturuldu. Eyaletler de birleerek, kendi milliyetleri
ni kaybetmediler ve tek ve ayn bir halkn iinde erimediler. Eer bugn bu
eyaletlerden birisi, bu anlamadan adn geri ekmek isterse, bunu yapamaya
can ona kantlamak yeterince g olacaktr. Onunla mcadele etmek iin
federal hkmet ne gce ne de hukuka ak biimde bel balayamayacaktr.
Federal hkmetin, tebaalarndan birkann kendisine kar ortaya koya
bilecei direniin stesinden kolayca gelmesi iin, bunlardan bir ya da bir
kann tikel menfaatinin Birlikin varlna skca bal olmas gerekirdi; zi
ra bu durum konfederasyonlarn tarihinde ska grld.
Federal bala birleen bu eyaletler arasnda sadece birka tanesinin birli
in temel avantajlarndan faydalandn veya refahn tamamen birlie bal
olduunu varsayalm; bu durumda merkez hkmetin, dier eyaletleri itaa
ti altna almak iin bu eyaletlerden byk destek alaca aktr. Ama gc
n kendisinden alamadnda, kendi doasna kart olan bir ilkeden bu g
c karacaktr. Halklar, sadece birliin avantajlanndan eit biimde yarar
lanmak iin konfederasyonlar kurarlar. Yukarda bahsettiim vakada, fede
ral hkmetin kuvvetli olmasnn nedeni, birlemi uluslar arasnda eitsiz
liin hkim olmasdr.
Konfedere eyaletlerden birisinin, tek bana merkez iktidar ele geirecek
kadar byk bir stnle sahip olduunu varsayalm. Bu eyalet dierleri
ni tebaas olarak dnecektir ve szde birliin egemenlii ad altnda kendi
egemenliim dayatacaktr. Bylece federal hkmet adna byk eyler ya
placaktr, ama aslnda byle bir hkmet var olmayacaktr.55
ki olayda da, konfederasyon adna hareket eden iktidar, konfederasyonla
rn bilinen ilkesinden ve doal durumundan uzaklat oranda o kadar ok
gl olur.

54 B irlik b a r iin d e bu lu n d u u nd an , k a lc b ir ord uya sah ip olm asna gerek k a lm y o r. K a lc b ir

ordu o lm a k szn , b ir h k m e t, m sait d urum dan y ararlan m ak , d ire n ile ri a lt etm ek ve egemen
ik tid a r s rp rizle rd e n ko ru m ak i in nceden h a z rlk yapam az.
55 H o lland a cu m h u riye tin d e , H o lland a v ila y e ti ve C e rm e n le rin konfed erasyonunda im p arato r, k i
m i zam an b irli in ye rin e g eti ve federal k u v v e ti ken d i te k il m en faatleri i in sm rd .
 Amerikada gncel birlik tm eyaletler iin faydaldr, ama onlarn hibiri
si iin zorunlu deildir. Birok eyalet, her ne kadar mutluluklar daha azala
cak olsa da, federal balarn ancak dierlerinin kaderini tehlikeye sokmak-
szm koparacaklardr. Varl veya refah tamamen gncel konfederasyona
bal olan hibir eyalet bulunmadndan, birlii korumak iin ok byk
kiisel fedakrlklar yapmaya hazr olan eyaletler de yoktur.
Dier yandan, gnmzde grdmz gibi, konfederasyonu devam et
tirme konusunda ihtirasl ve nemli bir menfaati olan eyalet de gnm
ze kadar grlmedi. Kukusuz tm eyaletler federal konseyler zerinde ay
n etkiyi brakmyorlar ama bunlarn hibirisini bu konseylere hkmetmek
ten dolay gururlanrken ve dier eyaletlere kendisinin alt dzeyi veya teba
as olarak muamele ederken grmeyiz.
O halde bana u ok kesin gibi grnyor: Eer Birlikin bir paras ciddi
biimde dierlerinden ayrlmak isterse, onu engellemeyi brakn, bu engelle
me giriimini deneyemeyiz bile. Bylece u andaki Birlik, kendisini olutu
ran tm eyaletlerin onun paras olmay istemeye devam ettikleri srece var
ln devam ettirebilecektir.
Bu nokta belirlendikten sonra artk daha rahatz: Gncel olarak konfede
rasyonu oluturan eyaletlerin ayrlacaklarm veya onlarn birlik iinde kal
mak isteyip istemediklerini aratrmak artk sz konusu deildir.
u andaki birlii Amerikallar iin yararl klan tm nedenler arasnda ak
biimde kolayca dikkatlerimizi eken iki ilkeyle karlarz.
Her ne kadar Amerikallar ktalar zerinde adeta yalnz olsalar da, ticaret
onlara kendileriyle alveri yaptklar halklar komu olarak vermitir. G
rnteki tecritlerine karn, Amerikallar o halde gl olmak zorundadr
lar ve ancak birlik olduklar zaman gl olabilirler.
Birliki bozan eyaletler yabanclarn nazarnda sadece glerini kaybetme
yeceklerdir, ayn zamanda kendi topraklar zerinde yabanclar ihdas ede
ceklerdir. O zamandan sonra kendi gmrk sistemlerine geeceklerdir; va
dileri imgesel hatlarla bleceklerdir; nehirlerin akn durduracak ve Tan-
rnn onlara mlk olarak bahettii devasa ktann iletilmesini her trl bi
imde gletireceklerdir.
Bugn eyaletlerin korkacaklar bir istila tehlikesi yoktur, sonu olarak ba
kacaklar ordular da, toplayacaklar vergiler de yoktur. Eer Birlik paralanr
sa, tm bunlarn giderilme ihtiyac kendisini hissettirmekte gecikmeyecektir.
Bylelikle Amerikallarn birlik olarak kalma konusunda muazzam bir
menfaati vardr.
Dier yandan, Birlikin bir parasnn u anda nasl bir maddi menfaate
dayanarak dierlerinden ayrlmay isteyebileceini tahayyl etmek neredey
se imknszdr.
 Birleik Devletlerin haritasna bir gz atp, kuzeydoudan balayp gney
batya ynelen ve lkenin 400 fersahlk bir alann kaplayan Alleghany sra
dalarn grdnzde; Tannmn amacnn, Mississippi havzas ve Atlantik
Okyanusunun kylar arasna, insanlarn kendileri arasndaki srekli iliki
lerine kar koyan ve farkl halklarn arasndaki zorunlu snrlar olarak olu
an doal bir engel koymak olduuna inanabilirsiniz.
Ama Alleghanylerin ortalama ykseklii 800 metreyi gemez.56 Bu dala
rn evresini kaplad ak tepeler ve geni vadiler, her taraftan kolay bir gi
ri salar. Atlantik Okyanusuna sularn boaltan temel rmaklar, Hudson,
Susquehanna ve Potomacn Alleghanylerin tesinde kaynaklar, Mississip
pi havzasna snr oluturan ak bir platoya sahiptir. Bu blgeden hareket
eden57 bu nehirler, onlar batya yeniden atmak zorunda gibi grnen sur
larn arasnda gn yzne karlar ve dalarn ortasnda, insana her zaman
ak olan doal yollar olutururlar.
O halde bugn Anglo-Amerikallar tarafndan ikamet edilen blgelerin
farkl alanlar arasnda hibir engel bulunmaz. Alleghanysin halklar iin s
nr oluturmasn brakn, bu sradalar eyaletleri blmez bile. New York,
Pennsylvania ve Virginia bunlar kendi blgeleri iinde yeniden hapsederler
ve douya olduu kadar batya da bu dalar uzatrlar.58
Bugn Birlikin yirmi drt eyaleti ve her ne kadar nceden orada otursalar
da, eyaletlerin arasnda saylmayan byk mntka tarafndan ikamet edi
len blge, 131.144 fersah kare yzlmn kaplar59 yani Fransann y
zlmnn neredeyse be kat alan ierir. Bu snrlar iinde, trl trl
topraa, farkl scaklklara ve ok deiik rnlere rastlanlr.
Anglo-Amerikal cumhuriyetler tarafndan igal edilen blgelerin bu mu
azzam genilii, onlarn birliinin srdrlmesi konusunda kukulara ne
den oldu. Burada unlar ayrt etmek gerekir: Bu engin imparatorluun fark
l vilayetlerinde kart menfaatler kimi vakit ortaya kar ve bunlar birbirle-
riyle mcadele iine girerler; bylece devletin byk lekli olmas onun ka
lcln tehlikeye atan ey gibi grnr. Ama eer bu engin blgede oturan
insanlarn arasnda kart menfaatler olmasayd, onun bizzat geniliinin on
larn refahna hizmet etmesi gerekirdi, nk hkmetin birlii, topraktan

56 A lle g h a n yle rin ortalam a y k se k li i V o ln e ye gre (Tableau des Etats-Unis, s. 3 3 ) 700-800 m et

re d ir; D arb yye gre ise 5 .0 0 0 ila 6 .0 0 0 fittir. Vosgesu n en y k se k n o kta s d en iz seviyesin d en
1.400 m etre y u k a rd a d r.
57 B k z . D arb y, View of the United States, s . 64 ve 79.
58 A lleg h an ys srad a lar Vosges srad a larn d an daha y k se k d e ild ir ve b eeri e n d strin in g iri
im le rin e k a r koyduu en geller Vosgesu n k ile r kad ar o k d e ild ir. A lleg h an ysin dou yam ac
zerin d e b u lu n an e yaletle r o halde doal o larak M ississip p i vad isin e b a ld rla r, tp k Fran sada
Fran ch e-C o m te, y u k a r Bourgohne ve A lsacen b irb irle rin e b a l olduu g ib i.
59 1.0 0 2 .6 0 0 m il kare . B k z . D arb y, Vievv of the United States, s . 435 .
salanan deiik rnlerin dei tokuunu zellikle kolaylatrr ve bu rn
lerin dolamn kolay hale getirerek, onlarn deerini arttrr.
Zira Birlikin deiik ksmlarnda farkl menfaatler gryorum, ama bun
larn birbirlerine kart olduunu gsteremiyorum.
Gney eyaletleri neredeyse sadece iftilerdir; kuzey eyaletleri bilhassa
fabrika sahipleri ve tccarlardr; bat eyaletleri de hem ifti hem de fabrika
sahipleridir. Gneyde ttn, pirin, pamuk ve eker yetiir; kuzeyde ve bat
da msr ve buday, ite zenginliin farkl kaynaklar; ama bu kaynaklar al
mak iin mterek olan ve herkese eit biimde uygun olan tek bir yol var
dr, bu da birliktir.
Anglo-Amerikallarn zenginliini dnyann drt bir tarafna, yeryzn-
deki zenginlikleri de Birlikin iine tayan kuzeyin, gnmzde olduu ek
liyle konfederasyonun devam etmesi konusunda ak bir menfaati vardr,
nk bylelikle kendilerine hizmette bulunduu Amerikal retici ve tke
ticilerin says mmkn olduunca ok olur. Kuzey, bir yandan Birlikin g
neyi ve bats arasnda dier yandan da dnyann geri kalanyla Birlik arasn
da doal bir aracdr. O halde kuzey, gneyin ve batnn birlik ve refah iin
de kalmasn istemek zorundadr, nk onlar kuzeyin retimlerine ilen
memi materyal, gemilerine ise yk salarlar.
Gney ve bat ise, kendi alarndan Birlikin korunmas ve kuzeyin refa
h konusunda dorudan menfaat sahibi deillerdir. Gneyin rnleri byk
oranda denizlerin tesine ihra edilir. O halde gney ve batnn kuzeyin ti
cari kaynaklarna ihtiyac vardr. Bu nedenle onlar, Birlikte deniz kuvvetle
rinin gl olmasn rnlerini etkili biimde korumak amacyla istemek zo
rundadrlar. Gney ve batnn, her ne kadar gemileri olmasa da, deniz kuv
vetlerinin masraflarna memnuniyetle katkda bulunmalar gerekir. n
k eer Avrupann donanmalar gneydeki limanlar ve Mississippi delta
sn abluka altna alrsa, Karolinann pirinci, Virginianm ttn, Mississip
pi vadisinde yetien eker ve pamuk ne olacaktr? yleyse, federal btenin
her paras, her bir eyalette mterek olan maddi menfaatlerin korunmas
na uyarlanabilir.
Bu ticari yarardan bamsz olarak Birlikin gneyi ve bats, kuzeyle birlik
iinde kalma konusunda byk bir siyasal avantaja sahiptir.
Gneyin iinde byk bir kle nfusu bulunur; bu nfus, imdi tehlikeli
dir, gelecekte ise daha da tehlikeli olacaktr.
Batdaki eyaletler tek bir vadinin altnda bulunur. Bu eyaletlerin blgele
rini sulayan nehirler Rocheuses veya Alleghanys dalarndan hareket eder,
Mississippi nehrinin sularyla karr ve onunla birlikte Meksika Krfezine
doru ilerlerler. Bat eyaletleri konumlar gerei Avrupann geleneklerinden
ve eski dnyann medeniyetinden tamamen izoledir.
 Gneyin sakinleri bylelikle, siyahlarn karsnda tek balarna kalma
mak iin, batnn sakinleri de, Amerikann merkezinde kapal kalmamak ve
dnyayla zgr iletiimlerini koparmamak iin, Birliki korumay istemek
zorundadrlar.
Kuzey ise kendi asndan, bu byk teekkl dnyann geri kalanyla ba
layan halka olarak kalmak iin Birlikin blnmemesini istemek zorundadr.
yleyse Birlikin tm ksmlarnn maddi menfaatleri arasnda sk bir ba
vardr.
nsann maddi olmayan menfaatleri olarak adlandrabileceimiz fikirler ve
duygular iin de ayn eyi syleyebilirim.
Birleik Devletler sakinleri yurtlan iin duyduklar sevgiden ok bahse
derler. Menfaat zerine dayanan ve menfaatin amacn deitirerek yok ede
bilecei bu saygdeer yurtseverlie hi gvenmediimi itiraf ediyorum.
Amerikallar atalarnn kabul ettii federal sistemi koruma niyetini her
gn ifa ettiklerinde, onlann diline byk bir nem atfetmiyorum.
ok sayda yurtta ayn hkmet altnda toplayan ey, duygulann ben
zemesi ve fikirlerin benzerliinden kaynaklanan adeta iradi olmayan ig
dsel bir anlamadan daha az biimde birlikte yaama konusunda ortaya ko
nulan mantkl bir iradedir.
nsanlann yalnzca ayn efi tandklan ve ayn yasalara itaat ettikleri iin
toplum oluturduklann asla kabul etmeyeceim. Sadece insanlar birok ko
nuyu ayn adan ele aldklar zaman; ok sayda konu zerinde ayn fikirleri
olduunda, nihayetinde ayn olgular insanlarda ayn izlenimleri ve ayn d
nceleri dourduu zaman toplum vardr.
Sorunu bu bak asndan ele alnca, Birleik Devletlerde olan biten eyi
inceleyen kii, yirmi drt ayr egemenlik olarak blnm olan Amerikalla
rn, buna karn tek bir halk kurduklarn kolayca kefedecektir. Hatta belki
toplumsal durumun Anglo-Amerikallann Birlikinin iinde Avrupann baz
dier uluslannda olduundan daha ok reel olarak var olduu bile dn
lebilir; stelik Avrupadaki bu uluslarn tek bir yasal mevzuat vardr ve tek
bir insana boyun eerler.
Her ne kadar Anglo-Amerikallann birok dini olsa da, hepsi de dini ayn
biimde tasavvur eder.
yi ynetim iin uygulanacak yntemler konusunda her zaman anlamaz
lar ve hkmetin oluturulaca baz biimler konusunda da farkl dnr
ler, ama beer toplumlar ynetecek genel ilkeler zerinde aralarnda anla
rlar. Maineden Floridaya, Missouriden Atlantik Okyanusuna kadar her
kes, meru iktidarn kaynann halkta bulunduuna inanr. Herkesin z
grlk ve eitlik konusunda fikirleri ayndr; basn, rgtlenme hakk, j
ri, iktidar temsilcilerinin sorumluluklan konulannda ayn fikirleri sylerler.
 Eer siyasal ve dinsel fikirlerden, gndelik yaam dzenleyen ve her trl
tutumu yneten felsefi ve ahlki fikirlere geersek, ayn anlamay grrz.
Anglo-Amerikallar60 ahlki otoriteyi evrensel akln iine yerletirirler, si
yasal iktidar da evrensel yurttaln iine, izin verilen veya verilmeyen,
doru veya yanl olan eyi ayrt etmek iin gvenilmesi gerekenin her za
man ortak gr olmasna sayg duyarlar. Aralarndan ou, doru anlal
m menfaatini bilmenin insan adil ve drst olana doru ynlendirmek
iin yeterli olacan dnr. Her bir kiinin doarak kendi kendisini y
netme yetisine sahip olduuna ve kimsenin dierini mutlu olmak iin zor
lamaya hakk olmadna inanrlar. Herkes beer yetkinlemeye candan bi
imde inanr. Aydnln yaylmasnn zorunlu olarak yararl sonular rete
ceini, cehaletin yaylmasnn ise felaketli etkilere neden olacan dnr
ler. Hepsi toplumu ilerlemekte olan bir teekkl olarak deerlendirir. Dei
en bir tablo olarak beeriyette hibir eyin sonsuza kadar sabit olmadna
ve olamayacana inanrlar ve bugn onlara iyi gibi grnen eyin yerine ya
rn gizil durumdaki daha iyinin geebileceini kabul ederler.
Tm bu fikirlerin doru olduunu deil, bunlarn Amerikallarn fikirle
ri olduunu sylyorum.
Anglo-Amerikallar, kendi aralarnda mterek fikirleri altnda birlemele
riyle ayn zamanda, btn dier uluslardan tek bir duyguyla, kibirle ayrldlar.
Elli yldan beri, Birleik Devletlerin sakinleri tek dinsel, aydn ve zgr
halk oluturduklarn tekrar etmeksizin durmazlar. Demokratik kuramla
rn imdiye kadar kendilerinde gelitiini, oysa dnyann geri kalannda ba
arsz olduunu grrler. Bu nedenle kendileriyle ilgili mkemmel fikirle
ri vardr ve hatta beer tr iinde ayr bir tip oluturduklarna inanmaktan
ok uzak deillerdir.
Bylece Amerikan Birlikini tehdit eden tehlikeler, menfaatlerin eitlili
inden ok fikirlerin eitliliinden domaz. Bu tehlikeleri Amerikallarn
karakter farkllklarnda ve tutkularnda aramak gerekir.
Birleik Devletlerin muazzam topraklarnda ikamet eden insanlann nere
deyse hepsi mterek bir kkenden gelir; ama uzun vadede, iklim ve de zel
likle klelik, Birleik Devletlerin gneyindeki Ingilizlerin karakterleri ile
kuzeydeki Ingilizlerin karakterleri arasnda belirgin farklar dourur.
Bizim aramzda genel olarak kleliin Birlikin bir ksmna, dier ksm-
lanna kart menfaatler saladna inanlr. Bunun byle olduunu dn
myorum. Klelik gneyde kuzeydekilerin menfaatlerine kart menfaatler
yaratmad. Ama gneydeki sakinlerin karakterini deitirdi ve onlara fark
l alkanlklar verdi.

60 San yo ru m , Anglo-Amerikallar d erken o n lan n ara sn d a k i b y k o un lu ktan b ahsetti im i sy

lem em e gerek y o k . Bu o u n lu k d n d a h er zam an b irk a izo le b ire y va rd r.
 Baka yerde, Gney Amerikallarn ticari kapasitelerinin klelik zerin
de hangi etkileri braktm aklamtm. Bizzat bu etki onlarn teamlleri
ne kadar uzanr.
Kle, hi tartmayan ve sylenmeksizin itaat eden bir uaktr. Kimi za
man efendisini katleder, ama asla ona direnmez. Gneyde ok yoksul oldu
u halde klesi olmayan aile yoktur. Gney Amerikallar kendilerini, do
duklar andan itibaren, aile iinde bir eit diktatrlkle kuatlm bulurlar.
Yaamla ilgili edindii ilk mefhum ona emretmek iin doduunu ve kabul
ettii ilk alkanlk ise ona kolayca tahakkm kurmasn retir. Bylece ei
tim, Gney Amerikaly tam anlamyla kibirli, evik, sinirli, iddetli, istekle
rinde cokulu, engeller karsnda tahammlsz ve ilk admda zafer kazana
mazsa kolayca cesareti krlan bir insan olmaya iter.
Kuzey Amerikal yuvasnn etrafnda kouturan kleler grmez. Hatta z
gr uaklarla bile karlamaz burada, nk onun ounlukla bizzat ken
di kendisine ihtiyalarn karlamas gerekir. Dnyaya gelir gelmez, zorun
luluk fikri drt bir taraftan onun zihnine girmeye balar. Bylelikle kuvveti
nin doal snrlarn kendi kendisine fark etmeyi erkenden renir. Kendisi
ne kar koyan iradelere g kullanarak cevap vermeye almaz. Benzerleri
nin desteini kazanmak iin, her eyden nce onlarn gznde saygnlk ka
zanmas gerektiini bilir. Bu nedenle sabrl, dnceli, hogrl, eylemle
rinde ar ve niyetlerinde ise sebatkrdr.
Gneydeki eyaletlerde, insann en acil ihtiyalar her zaman tatmin edilir.
Bylece Gney Amerikal gndelik yaamdaki ihtiyalaryla hi megul ol
maz; bir bakas onun yerine bunlar dnmekle meguldr. Bu konuda z
gr olan tahayyl bylelikle daha byk ve daha az belirli olan baka me
selelere doru ynelir. Gney Amerika ihtiam, lks, grkemi, grlty,
elenceyi ve de zellikle isizlii sever. Kimse onu yaamak iin aba gs
termeye zorlayamaz ve zorunlu ileri olmadndan, uyuuk durumdadr ve
faydal ileri bile stlenmez.
Talih karsnda eitlik egemen olduu ve kleliin artk var olmad ku
zeyde insan, gneydeki beyazn hor grd bizzat gndelik ilere btn za
mann aynr. ocukluundan itibaren sefalete kar mcadele etmeye al
r ve her trl zihinsel ve hissi zevkin en stne geim rahatln yerleti
rir. Yaamn kk ayrntlarna younlaan tahayyl yava yava yok olur,
fikirleri daha az sayda ve daha az geneldir, ama daha pratik, daha ak ve da
ha nettir. Her trl zihinsel abasn sadece rahatln salamaya ynlendi
rir ve bylelikle bu konuda baarl olmakta gecikmez. Zenginlii elde etmek
iin doadan ve insanlardan yararlanmay takdire ayan biimde bilir. Top
lumun her bir yesinin refahnn peinden komasn ve bireysel egoizmden
herkesin mutluluunu karmasn salayan sanat mkemmel biimde bilir.
 Kuzey insannn sadece deneyimi yoktur, ayn zamanda bilgisi de vardr;
buna karn bilimden zevk almaz, ona bir ara olarak deer verir ve yalnzca
ondaki yararl uygulamalar agzllkle ele geirir.
Gney Amerikal daha kendiliinden, daha tinsel, daha ak, daha cmert,
daha entelektel ve daha parlaktr.
Kuzey Amerikal daha aktif, daha akll, daha aydn, daha beceriklidir.
Birisinde aristokrasinin beenileri, nyarglar, zayflklar ve ihtiam vardr.
Dierinde orta snf niteleyen zellikler ve hatalar vardr.
ki insan toplum biiminde birletirin, onlara ayn menfaatleri ve ksmen
ayn fikirleri verin; eer onlarn karakterleri, aydnlklar ve medeniyetleri
birbirlerinden farkl olursa, byk ihtimalle aralarnda anlamayacaklardr.
Ayn gzlem uluslar topluluuna da uygulanabilir.
Bylelikle klelik Amerikallarn konfederasyonunun menfaatlerine do
rudan saldrmaz, ama onun teamllerine dolayl olarak saldrr.
1790da federal pakt kabul eden eyaletlerin says on t; bugnk kon
federasyonda yirmi drt eyalet vardr. 1790da drt milyona yaklaan nfus
krk ylda ayn blgede drt katma kt. 1830da nfus on milyona yak
layordu.61
Bu tr deiimler, tehlikelere yol amakszn gerekleemez.
Bireyler topluluu iin olduu gibi ulusal bir toplum iin de temel ka
lc olma ihtimali vardr: Toplumun yelerinin bilgelii, onlarn bireysel za
yfl ve az sayda olmalar.
Batya doru ilerlemek iin Atlantik Okyanusunun kylarndan uzakla
an Amerikallar, her trl boyunduruk trne tahammlsz olan ve do
duklar eyaletler tarafndan genellikle reddedilen zenginlie susam mace
raclardr. Bu kiiler birbirlerini tanmakszn ln ortasna gelirler. Burada
ne kontrol edecekleri gelenekleri ve aile tinini ne de takip edecekleri rnek
leri bulurlar. Onlarn arasnda yasalarn hkimiyeti zayftr; teamllerinki ise
daha da zayftr. Her gn Mississippi vadisine yerleen insanlar o halde, Bir
likin eski snrlarnda ikamet eden Amerikallardan her bakmdan aa d
zeydedirler. Buna karn, konseylerde byk bir etkide bulunurlar ve ken
di kendilerini ynetmeyi renmeden nce mterek meseleleri yrten h
kmete ularlar.62
Toplumun yeleri ne kadar bireysel olarak zayf olurlarsa, toplumun ka
lc olma ans o kadar ok artar, nk onlar ancak birlik olarak kalarak

61 1790d a ki n fu s sa y m : 3 .9 2 9 .3 2 8 .
1830d a ki saym : 1 2 .8 5 6 .1 6 3 .
62 u doru k i bu sadece g e ici b ir te h lik e d ir. To p lu m u n batda zam anla oturaca ndan ve k e n d i
sin e e k i dzen vereceinden k u k u d uym u yo rum , tp k A tla n tik k y la n zerin d e nceden o l
duu g ib i.
gvende olurlar. 1790da Amerikan cumhuriyetlerinin en kalabalk eyale
tinde 500.000 kii bulunmad zaman,63 her bir cumhuriyet bamsz bir
halk olarak deersiz olduklarm hissediyordu ve bu dnce onlarn federal
otoriteye itaat etmesini kolaylatryordu. Ama konfedere eyaletlerden biri
si, New York eyaletinde olduu gibi, 2.000.000 kiiye ulatnda ve yzl
m Fransanmkinin drt katma eit olan bir blgeyi kapladnda,64 ken
disini gl hisseder ve birliin kendi rahatl iin yararl olduunu dn
meye devam etse de, artk birlii kendi varl iin zorunlu olarak grmez.
Ondan ayrlabilir ve birlik iinde kalmaya raz olduunda, burada hkim ol
may istemekte de gecikmez.
Birlikin yelerinin oalmas oktan federal ban kopmasna neden ola
bilirdi. Ayn bak asna sahip olan tm insanlar, tm meseleleri ayn bi
imde ele almazlar. Bak as farkl olduunda, bu haydi haydi byle olur.
O halde, Amerikan cumhuriyetlerinin says arttka, tm cumhuriyetlerin
ayn yasalar kabul etme ans daha fazla azalr.
Bugn Birlikin farkl paralarnn menfaatleri kendi aralarnda elimez;
ama her gn ehirler ve be ylda bir de uluslar yaratan bir lkede yakn ge
lecein neden olabilecei farkl deiiklikleri kim ngrebilir?
ngiliz smrgeleri kurulduundan beri, burada ikamet edenlerin say
s yaklak her yirmi iki ylda iki katma kyor. Burada yzyl iinde Ang-
lo-Amerikan nfusunun bu yava yava artma hareketini durduracak neden
ler gremiyorum. Yzyl gemeden nce, Birleik Devletlerin igal ettii ve
ya hak iddia ettii blgede yz milyondan fazla kiinin ikamet edeceini ve
bu blgenin drt eyalete blneceini dnyorum.65
Yz milyon insann farkl menfaatlerinin olmadn kabul edelim; tersine
onlarn hepsine birlikte kalmalar iin eit avantajlar verelim; bu durumda
bile yz milyon kiinin oluturduu krk tane farkl ve eitsiz biimde kuv
vetli olan uluslarn arasnda federal hkmetin srdrlmesinin sadece se
vindirici bir rastlant olacan syleyebilirim.

63 1790da P e n n sylvan iada 4 3 1 .3 7 3 sa k in va rd .

64 N ew Y o rk e y a le tin in y z l m 6 .2 1 3 fersah k a re d ir (5 0 0 m il k a re ). B k z . D arb y, View of the
United States, s . 435.
65 ik i y zy ld a n b eri olduu g ib i, nm zd eki y z y l boyunca eer n fu s y irm i ik i y ld a b ir ik iy e
katlan m aya devam ederse, B irle ik D e vle tle rde 1852de y irm i d rt m ilyo n k i i, 1874te k rk se
k iz m ilyo n ve 1896da ise d oksan a lt m ilyo n k i i b u lu n acak. Bu d uru m da, Rocheueses d a lar
n n dou yam ac ze rin d e topra ile m e n in red ded ilecei b lg elerle k a rla a b ile ce iz. Zaten
y e rle ilm i o lan to p raklar bu sayda in sa n o k k o lay biim d e k a p sa y a b ilir. Y irm i d rt e yaletin
ve B irlik i o lu tu ran b lg enin u anda ikam et etti i to p rak lar zerin d e y a y lm y z m ilyo n
k i i, fersah kare bana sadece 762 k i i ed er. Bu b ile 1.0 06 o lan Fran san n ortalam a n fu su n
d an; n g ilte re n in 1.4 57 o lan ortalam a n fusun d an o k u zak o la ca k tr. sv i re n in ortalam a n
fu su n u n b ile altn d a k a la b ile c e k tir. G lle rin e ve d a larna ram en sv i re de fersah kare bana
783 k i i d er. B k z . M alte -B ru n , c ilt V I, s . 9 2 .
 Beer yetkinlemeye gvenmek istiyorum ama eer insanlar doalarn
deitirirlerse ve tamamen dnrlerse; grevi Avrupann yansna eit bir
sathta66 yaylm krk deiik halk birlikte tutmak, onlar arasndaki reka
beti, ihtiraslar ve atmalan nlemek ve ayn amalara sahip olmalarn sa
layarak onlarn bamsz iradelerinin eylemlerini bir arada tutmak olan bir
hkmetin kalclna inanmay reddederdim.
Ama Birlikin genilerken karsna kan en byk tehlike, kendi iinde
vuku bulan glerin daimi olarak yer deitirmesinden kaynaklanr.
Superieur glnn kylarndan Meksika Krfezine kadarki dmdz me
safe yaklak Fransann drt yz fersah eder. Bu muazzam hat boyunca Bir
leik Devletlerin snrlan kvrlarak gider; kimi vakit bu smrlann iine gi
rer, ounlukla da ller arasndan daha telere nfuz eder. Bu engin dz
lk boyunca beyazlann her sene ortalama olarak yedi fersah ilerledii hesap
land.67 Zaman zaman beyazlann nne engeller kar: Yol zerinde anszn
verimsiz bir blgeyle, bir glle, Kzlderili bir toplulukla karlalr. Sra ha
linde dizilmi insanlar bir an iin dururlar; bunlann iki ucu birbiriyle birle
ir ve bu birlemeden sonra ilerlemeye devam ederler. Rocheuses dalanna
doru Avrupa rknn bu aamal ve daimi ilerlemesinde ilahi bir eyler var
dr: sanki insanlarn temsilcileri biteviye zuhur ederler ve her gn Tannmn
eliyle yceltilirler.
Fatihlerin bu ilk cephesinde ehirler ina edildi ve engin eyaletler kurul
du. 1790da Mississippi vadisine yaylm birka bin istihkm eri buraya
henz varmlard. Bugn ayn vadide, 1790daki Birlikin tm nfusu ka
dar kii yayor. Nfus burada yaklak olarak drt milyon kiiye ulayor.68
W ashington ehri, Amerikan konfederasyonun tam merkezinde 1800de
kuruldu. imdi onun u snrlanndan birini oluturur. Batdaki eyaletlerin
milletvekillerinin,69 Kongredeki yerlerini almak iin, Viyanadan Parise gi
den bir yolcunun kat ettii kadar uzun bir yolculuk yapmalar gerekir.
Birlikin tm eyaletleri ayn anda talihlerinin peinden komaya baladlar;
ama hepsi ayn oranda geliip refaha kavuamazd.
Birlikin kuzeyinde, Alleghanys sradalarndan ayrlan dalar Atlantik
Okyanusuna kadar ilerleyerek burada ok byk gemilere her zaman ak
olan snaklar ve geni limanlar olutururlar. Tersine Potomactan itibaren
ve Mississippi nehrinin azna kadar uzanan Amerikan kylarn takip etti

66 B irle ik D e vle tle r, 2 9 5 .0 0 0 fersah k a re lik b ir yz l m n e sa h ip tir. M alte-B ru n e gre (c ilt V I,

s .4 ), A vru p an n y z l m ise 50 0 .0 0 0 d ir.
67 B k z . Documents legislatifs, 2 0 . K o n g re, sa y 117, s . 105.
68 3 .6 7 2 .3 7 1 , 1830 n fu s saym .
69 M isso u ri e yale tin in baken ti o lan Je ffe rso n dan W ashing ton a u z a k lk 1.019 m il veya 420 fersah
tr (American Almanac, 1831, s . 4 8 ).
imizde, dz ve kumlu bir araziden baka bir eyle karlamazsnz. Birlikin
bu ksmnda, neredeyse tm nehirlerin az tkaldr ve bu lagnlerde arada
srada alan limanlar gemilere ayn derinlii sunamazlar ve ticaret iin ku
zeydeki limanlara gre ok daha az kolaylk salarlar.
Doann neden olduu bu ilk dezavantaja yasalardan kaynaklanan bir ba
kas eklenir.
Kuzeyde yrrlkten kaldrlan kleliin gneyde hl var olduunu gr
dk. Kleliin bizzat efendinin rahatl zerinde uygulad lmcl etki
yi de gsterdim.
Bu nedenle kuzey, gneyden daha ticari70 ve daha hnerli olmak zorunda
dr. Nfusun ve zenginliin burada daha hzl biimde artmas da doaldr.
Atlantik Okyanusunun kysna yerlemi eyaletlerin yars zaten iskn
edilmitir. Buradaki topraklarn ounun bir efendisi vardr; bu nedenle,
hl endstri iin snrsz alanlar sunan batdaki eyaletlerle ayn sayda g
meni kabul edemezler. Mississippi havzas, Atlantik Okyanusunun kyla
rndan ok daha fazla verimlidir ve bu nedenle, dierleriyle birlikte Avrupa
lIlar batya doru kuvvetli bir biimde eker. Bu durum rakamlarla da ke
sin biimde ortadadr.
Eer Birleik Devletlerin btnne bakarsak, krk yldan beri burada ika
met edenlerin saysnn neredeyse e katlandn grrz. Ama eer sade
ce Mississippi havzasna bakarsak, bu zaman aralnda nfusun71 otuz bir
kat daha byk olduunu fark ederiz.72

70 G n e yin tic a ri h a re ketiyle k u z e y in k i arasn d a va r olan fa rk ll tesp it etm ek i in u tabloya b ir

gz atm ak y e te rlid ir:
1829da V irg in ia y a , G n ey ve K u ze y K a ro lin a ya ve G eo rg iaya (y a n i g n eyin d rt b y k
eyaletin e ) a it b y k ve k k tic a ri g e m ile rin to n aj sadece 5 .2 4 3 to n d u r.
A y n y l sadece M assachusetts e yale tin in g e m ile ri 17 .322 ton tayo rd u (Documents legislatifs,
2 1. K o n g re, 2. o tu ru m , sa y 140, s . 2 4 4 ).
Bylece sadece M assachusetts e y a le ti, a d n an d m z d rt eyaletten kat daha fazla gem i
ye sa h ip ti.
Buna k a rn , M assachusetts e yale tin in y z l m sadece 959 fersah k a re d ir (7 .3 3 5 m il ka
re ) ve burada 6 10 .0 1 4 k i i ikam et ed er, oysa bahsettiim d rt eyaletin y z l m 2 7 .20 4 fe r
sah k a re d ir (2 1 0 .0 0 0 m il) ve bu eyaletlerd e 3 .0 4 7 .7 6 7 k i i yaar. Y a n i M assachusetts e yaletin in
y z l m , d rt eyaletin y z l m n n sadece otuzda b irin i o lu tu ru r ve n fu su da o n la rn
kin d e n be k a t daha a zd r (D a rb y , View of the United States). K le lik g n eyin tic a ri refah n a b ir
o k ad an za ra r v e rir: B e ya zlar arasn d a g iriim c i ru h u a z a ltr ve ih tiy a d u yacak la r gem i tay
fa la rn ku lla n m a la rn a engel o lu r. G e n e llik le d eniz filo la n sadece n fu su n en a lt sn fla rm ie
a lrla r. O ysa, gneyde bu s n f o lu tu ra n la r k le le rd ir ve o n lan denizde k u llan m ak zo rd u r: O n
la rn h izm e tle rin in , b e yazlarn h izm etin d en aa dzeyde olm as g e re kird i. H e r zam an, okya
n u su n o rtasn d a k le le rin b a kald rm asn d an veya yab an c k y la rd a kam alann d an k o rk u lm a
s g e re kird i.
71 D arb y, Vienv of the United States, s. 444 .
72 M ississip p i h avzas d erken , N ew Y o rk e y a le tin i, P e n n sylvan iay ve A lleg h an ysin b atsn a ye r
le m i o lan V irg in ia y bu h avzan n i in e d a h il etm ediim e d ik k a t e d in iz. Buna k a rn bu blge
le rin de bu h avzan n iin d e d e e rle n d irilm e si g e re kir.
 Her gn federal kuvvetin merkezi deiir. Krk yl nce, Birlikin yurtta
larnn ounluu deniz kenarnda, bugn Washingtonm bulunduu yerin
evresinde bulunuyordu. imdi ise ounluk kuzeyden ok topraklarn iine
dalm durumda. Bu ounluun yirmi yl iinde Alleghanys sradalarnn
dier yamacnda olacandan kuku duymamamz gerekir. Birlik devam etti
i srece, Mississippi havzas verimlilii ve geniliiyle federal kuvvetin da
imi kuvveti olmak zorundadr. Otuz veya krk ylda, Mississippi havzas do
al bereketine eriecektir. Bylelikle onun nfusunun Atlantik kylar zeri
ne yerlemi eyaletlerinkiyle karlatrldnda, yaklak olarak 40a 11 ora
nnda olacan hesaplamak kolaydr. Birka yl sonra da, Birlikin ynetimi
bylelikle kendisini kuran eyaletlerden tamamen kurtulacak ve Mississippi
vadisinin nfusu federal konseylerde tahakkm kuracaktr.
Kuzeybatya doru glerin ve federal etkinin daimi ynelimi her on ylda
bir, genel nfus saym yaptktan sonra her bir eyaletin Kongreye gnderme
si gereken temsilci says yeniden belirlendiinde ifa olur.73
1790da Virginianin Kongrede on dokuz temsilcisi vardr. Bu say, yir
mi temsilcinin gnderildii 1813 ylma kadar artmaya devam etti. Bu d
nemden sonra ise azalmaya balad. 1833te temsilcileri sadece yirmi bir ki
iydi.74 Bu dnemde, New York eyaleti ters ynde bir gelime kaydediyordu:
1790da Kongrede on temsilcisi vard; 1813te yirmi yedi; 1823te otuz drt;
1833te krk. Ohionun 1803te tek bir temsilcisi vard; 1833te ise on dokuz.
Birisi yoksul ve zayf, dieri zengin ve gl olan iki halk arasnda kal
c bir birlii -birisinin gcnn ve zenginliinin dierinin zayflk ve yok
sulluk nedeni olmad kamtlansa b ile - tahayyl etmek zordur. Birlii, bi
risinin g kaybettii, dierinin de g kazand dnemde srdrmek da
ha da zordur.

73 B ylece, gem i on y l boyunca D elaw are g ib i b ir eyaletin n fu su n u n yzd e 5 o ran n d a, M ich i-

gan g ib i b ir b lg enin de yzd e 250 o rannd a a rtt n fa rk e d iyo ru z. A y n dnem de V irg in ia da
ikam et ed en lerin sa y s yzd e 13 o rannd a a rta rke n , onun sn rd a o lan O h io e yale tin in nfusu
yzd e 61 o rannd a a rtt. National Calendafda g sterilen genel tabloya b a kt n zd a , fa rk l eya
le tle rin e it olm ayan ta lih le rin e a rrs n z .
74 Son dnem de V irg in ia n fu su n u n yzd e 13 orannd a artt m daha ile rid e greceiz. B ir eyale
tin n fu su azalm ayp , a rty o rk e n , o eyaletin te m silc ile rin in sa y sn n n a sl a za ld n aklam a
m z g e re kir.
D aha nce bahsetti im V irg in ia y rn ek o larak a la lm . 1823te V irg in ia n n v e k ille rin in sa y
s B irlik in toplam v e k il sa y sy la o ra n tly d ; 1833te de V irg in ia n n v e k ille rin in sa y s, 1833te k i
B irlik in toplam v e k il sa y sy la o ra n tly d ve n fu su n u n artm asn a o ra n tl o larak bu on y ld a ve
k ille rin in sa y s da a rtm t. O halde V irg in ia n n y e n i v e k ille rin in sa y sn n e sk isiy le ili k is i, b ir
yandan y e n i v e k ille rin sa y sn n e sk ile rle ili k is iy le ile d i er yandan ise V irg in ia n n ve tm B ir
lik in bym e d ze y le riy le o ra n tl o la c a k tr. B ylece, V irg in ia nm v e k il sa y sn n sab it k alm as
i in , k k e yale tle rin n fu s a rtn n b y k le rin k iy le ili k is in in , toplam y e n i v e k il sa y sn n es
k is iy le ili k is in in te rsin in olm as g e re kir. V irg in ia n n n fu s a rtn n o ra n , B irlik in t m n d eki
n fu s a rtn d an daha az olduund a, tp k B irlik in y e n i v e k il sa y sn n e sk isin e o ranla ili k is in
de olduu g ib i V irg in ia nm v e k il sa y s d e ce ktir.
 Baz eyaletlerin bu hzl ve oransz bymesi, dierlerinin bamszl
n tehdit eder. Eer New York, iki milyon sakini ve krk temsilcisiyle, Kong-
rede yasa yapmak isterse, bunu belki de baarabilecektir. stelik en gl
eyaletler, daha az gllere zulmetmeye almasa da, tehlike hl var ola
caktr, nk bu tehlike, bizzat olgunun kendisinde olduu kadar, olgunun
ihtimalinde de mevcuttur.
Zayflar, gllerin adaletine ve aklna nadiren gvenirler. Dierlerinden
daha az yava olarak gelien eyaletler bu nedenle, talihin destek olduu eya
letlere kar kukuyla ve kskanlkla bakarlar. Buradan da, Birlikin bir ks
mnda fark edilen ve dier ksmnda egemen olan rahatlk ve itimat ile tezat
oluturan derin bir rahatszlk ve mphem bir huzursuzluk doar. Gneyin
taknd dmanca tavrn baka nedenleri olmadn dnyorum.
Gneydeki insanlar, tm Amerikallar arasnda Birlike en fazla tutunmak
zorunda olanlardr, nk tek balarna braklmaktan zarar grecek olanlar
zellikle onlardr. Buna karn konfederasyonun balarn koparmakla teh
dit edenler de onlardr. Bu neden kaynaklanr? Buna cevap vermek kolaydr:
Konfederasyona drt tane bakan veren;75 bugn federal kuvvetin elinden
katn bilen; her sene Kongrede kendi temsilcilerinin saysnn azald
n, kuzeyin ve batnnkilerin ise arttn gren ve cokulu ve abuk fkele
nen insanlardan oluan gney, fkeli ve kaygldr. Kendisine hayal krkl
yla bakar; gemii sorgulayarak, her gn kendisine zulmedilip edilmedi
ini sorar. Birlikin bir yasasnn aka kendisinin lehine olmadn kefet
tiinde, gcn kendisinin aleyhine suistimal edildiini haykrr. Kzgnlk
la talepte bulunur ve eer sesi duyulmazsa, gcenir ve kendisinin sorumlu
luunu herhangi bir kazan elde etmeksizin stne alan bir topluluktan ge
ri ekilmekle tehdit eder.
Gmrk vergisi yasalar, diyordu Karolina sakinleri 1832de, kuzeyi zen
gin etti, gneyi ise harap etti. Eer byle olmasayd, Amerikann bosta-
n olan gneyin hzla gerilemesini, kuzeyin ise souk iklimi ve kurak top
raklarna ramen durmakszn zenginliini ve iktidarn arttrmasn nasl
aklayabilirdik?76
Eer bahsettiim deiimler aamal olarak, her bir kuan zerinde an
lat yntemlerle gerekleseydi, tehlike daha az olabilirdi. Ama Amerikan
toplumunun gsterdii ilerlemede acele edilen, neredeyse devrimci diyebile
ceim bir eyler vardr. Ayn yurtta, eyaletini Birlikin zirvesine doru iler
lerken grebilecei gibi, onun federal Konseylerde gsz kaldn da g
rebilir. Anglo-Amerikallann, bir insan kadar hzla byyen, doup, geliip,
otuz yanda olgunlua erien byle bir cumhuriyetleri vardr.
75 W ash in g to n , Je ffe rso n , M adison ve M onroe.
76 G ney K a ro lin a n n yasan n ip ta l e d ilm e sin i tale b iyle K o n van siyo n a sunduu rap ora b a k n z.
 Buna karn, kuvvetlerini kaybeden eyaletlerin tenhalatm veya sonlar
nn yaklatn dnmemek gerekir. Onlarn refah sona ermez; hatta Av
rupann tm krallklarndan daha abuk biimde geliirler.77 Ama onlara
yoksullayorlarm gibi gelir, nk komular kadar hzl biimde zengin-
lemezler ve g kaybettiklerine inanrlar, nk birden kendilerinden da
ha byk bir kuvvetle temas kurarlar.78 Bylelikle onlarn menfaatlerinden
ok duygular ve tutkular yaralanr. Peki bu durum konfederasyonun risk
altnda olduunu gstermek iin yeterli deil midir? Eer, dnyann balan
gcndan beri, halklar ve krallar sadece kendi reel faydalaryla grnr olsa
lard, bu insanlar arasnda savan ne aradn anlayamazdk.
Bylece Birleik Devletleri tehdit eden en byk tehlike, bizzat onlann
refahndan kaynaklanr. Eyaletlerin ounda talihin hzl ilerlemesine elik
eden bir cokunluk ortaya karken, dierlerinde genellikle kaybetmelerinin
ardndan kskanlk, kuku ve znt duygulan hkim olur.
Amerikallar bu olaanst hareketi temaa ederek, neelenirler; oysa ba
na gre, bunu znt ve korkuyla gzlemlemeleri gerekirdi. Birleik Devlet
lerdeki Amerikallar, ne yaparlarsa yapsnlar, dnyann en byk halklann-
dan birisi olacaklardr; neredeyse tm Kuzey Amerikay kendi ocuklany-
la dolduracaklardr; ikamet ettikleri kta onlarn alandr ve bu alan onlann
elinden kaamaz. O halde, hemen bugn onun mlkiyetini alma konusun
da onlar acele ettiren ey nedir? Onlar bir gn bile zenginlik, kudret ve gr
kemden mahrum kalamazlar ve bu muazzam talihe ulamak amacyla, sanki
onu elde etmeleri iin sadece bir saniyeleri kalm gibi acele ederler.
Gncel konfederasyonun varlnn tamamen tm eyaletlerin birlik ola
rak kalmak istemesine bal olduunu gsterdiime inanyorum. Bu veri
den hareketle, farkl eyaletlerin ayrlmak istemesine yol aabilecek neden
lerin neler olduunu aratrdm. Sonuta, Birlik iin iki eit tehlike vardr:
Konfedere eyaletlerden birisi mukaveleyi feshetmek ve bylelikle mterek
ba zorla koparmak isteyebilir. Yukarda yaptm aklamalarn ou tam
da bu olayla ilikilidir. Bu durumda federal hkmet, birleik cumhuriyet
lerin e zamanl olarak yeniden bamsz olmaya ynelmeleriyle gittike g
kaybedebilecektir. Tm imtiyazlarndan art arda yoksun kalan ve zmn an
lamayla kudretsiz klnan merkez hkmet, grevini yerine getiremez ha
77 B ir eyaletin n fusu p h esiz onun ze n g in li in in ilk u n su ru n u o lu tu ru r. 1820den 1832ye ka-
d a rk i dnem de, V irg in ia m n Ko ng rede ik i v e k ilin i kayb e tti i s re i in d e , n fu su yzd e 13,7
o ran n d a; K a ro lin a m n k i yzd e 15; G eorgian m ki yzd e 5 1 ,5 o rannd a a rtt (b k z . American Al-
manac, 183 2, s. 1 6 2 ). O ysa n fu su en h z l artan A vru p a lk e si R usyada on y l iin d e n fu s sa
dece yzd e 9 ,5 o rannd a a rtt; Fran sada yzd e 7 ve b t n o larak A vru p ada ise yzd e 4 o ra n n
da (B k z . M alte-B ru n , c ilt V I, s. 9 5 ).
78 B un a k a rn , e lli y ld a n b e ri gerekleen t t n fiy a tla rn d a k i deer k a y b n n g neydeki ift ile
rin geim stan d a rd n epeyce d rd n k ab u l etm ek g e re kir. Fa k a t bu o lg u , k e n d i irad e le
rin d e n olduu kad ar ku ze yd e ki in sa n la rn irad esin d en de bam sz b ir o lg u d u r.
le gelecektir. kinci Birlik de birincisi gibi belirsizlikten kaynakl bir gsz
lkle yok olacaktr.
stelik, nihayetinde Birlikin yrrlkten kaldrlmasna varan federal ba
n bu aamal zayflamas, bu sonucu retmeden nce baka daha az mfrit
sonular dourabilecek ayr bir olgudur. Hkmetin zayflamas ulusu g
szle itse de, ieride anariye ve lkenin genel refahnn yavalamasna ne
den olsa da, konfederasyon var olabilecektir.
O halde, Anglo-Amerikallar birliklerini bozmaya iten nedenleri aratr
dktan sonra, Birlikin var olmas durumunda hkmetinin etki alann ge
nileteceini mi yoksa snrlandracan m, daha verimli mi yoksa daha za
yf m olacan incelemek nemlidir.
Amerikallar aktr ki byk bir korkuyla meguldrler. Dnya halkla
rnn ounda egemenlik hakknn kullanlmasnn az sayda kiinin elin
de toplandn fark ederler ve kendilerinde de aynsnn olaca fikrinden
korkarlar. Bizzat devlet adamlarnn kendileri bu korkun durumu dene-
yimlerler veya en azndan deneyimlemi gibi hareket ederler. nk Ame
rikada merkeziyet hi popler deildir ve ancak szde merkez kuvvetin ele
geirilmesine kar karak ounluu daha ustalkl biimde cezbedersiniz.
Amerikallar, kendilerini korkutan bu merkeziyeti eilimin grnr oldu
u lkelerde sadece tek bir halkla karlaldn, oysa Birlikin farkl halkla
rn oluturduu bir konfederasyon olduunu grmeyi reddederler. Bu olgu,
benzeime dayal her trl ngrden rahatsz olmak iin yeterlidir.
ok saydaki Amerikalnn bu korkularn tamamen imgesel olarak deer
lendirdiimi kabul ediyorum. Egemenliin Birlikin elinde toplanmasndan
korkmaktan ok, federal hkmetin grlr biimde zayflayacana inan
yorum.
Bu konuda ileri srdm eyi kantlamak iin, eski olaylara deil de, biz
zat ahit olduum veya zamanmzda gerekleen olaylara bavurmak isti
yorum.
Birleik Devletlerde olan eyi dikkatli bir biimde incelediimiz zaman,
iki kart eilimin varln kolayca kefederiz. Bunlar ayn dere yatanda
ters ynlerde hareket eden iki aknt gibidirler.
Birlikin var olduu krk be yldan beri, nceleri ona kar olan taralla
rn bir yn nyarglarna zamann kendisi cevap verdi. Her bir Amerikal
nn eyaletine kar hissettii yurtsever duygu daha az mstesna hale geldi.
Birbirlerini daha iyi tanyan Birlikin deiik ksmlar birbirlerine yaklat
lar. Posta, bu byk tinsel ba, bugn neredeyse ssz topraklarn derinlikle
rine kadar nfuz eder.79 Buharl gemiler her gn tm ky noktalarna gidip

79 1832d e, sadece 3 1 .6 3 9 s a k in i b u lu n an ve sadece b ir l o lan M ich ig an b lg e sin in posta yo lu

940 m il gelim e g sterd i. N eredeyse tam am en yab a n l o lan A rkan sas b lg e sin in 1.9 38 m il pos-
gelirler. Ticaret, ierideki nehirlerde benzersiz bir hzla dolanp durur.80 Do
ann ve becerinin yaratt bu kolaylklara, Amerikallar durmakszn ev
lerinden dar karan, onlarn ok sayda yurttala balant kurmasn sa
layan, isteklerin deikenlii, tinsel huzursuzluklar, zenginlik sevgisi de ek
lenir. Amerikal tm ynlerde lkeyi kat eder; buralarda ikamet eden tm
halklar ziyaret eder. Fransada sakinlerinin, Birleik Devletlerin sathnda
yer alan 13 milyon kii kadar mkemmel biimde birbirlerini tand bir tek
vilayet bulamazsnz.
Amerikallar birlemelerinin yannda birbirlerini zmserler de. klimin,
soyun ve kuramlarn onlann arasnda neden olduu farkllklar azalr. Git
tike daha fazla mterek bir tip olutururlar. Her sene kuzeyden hareket
eden binlerce insan Birlikin her tarafna yaylr: Yanlarnda inanlarn, fi
kirlerini, teamllerini gtrrler ve onlarn bilgileri, birlikte yaadklan in
sanlarn bilgilerinden daha stn olduundan, kamusal meseleleri kendile
rine mal etmekte ve toplumu kendi menfaatlerine gre deitirmekte gecik
mezler. Kuzeyden orta ksmlara doru bu daimi g, bilhassa taral zellik
lerin tek bir ulusal karakter iinde erimesini kolaylatrr. Bylece kuzeylile
rin medeniyeti, bir gn geri kalan her eyin kendisine gre dzenlenmek zo
runda olaca mterek l olmaya yazgl gibi grnr.
Amerikallarn endstrisi ilerleme kaydettii lde, tm konfedere eya
letleri birletiren ticari balann sklat grlr ve birlik, fikirlere iledik
ten sonra alkanlklara da dahil olur. lerleyen zaman, 1789daki insanlarn
tahayyln zorlayan bir yn fantastik korkutucu eyi yok etmeyi baanr.
Federal kuvvet hi de zalim olmad; eyaletlerin bamszln yok etmedi;
konfedere eyaletleri monariye srklemedi. Birlikle birlikte kk eyalet
ler byklere baml hale gelmediler. Konfederasyon durmakszn nfusu
nu, zenginliini ve kuvvetini arttrmaya devam etti.
Bu nedenle, zamanmzda A m erikallarn birlik olarak yaamak iin,
1789da karlatklarndan daha az doal glkle kar karya olduklanna
inanyorum. Birlikin o zamana gre daha az dman vardr.
Buna karn, krk be yldan beri Birleik Devletlerin tarihini zenle ince
lersek, federal kuvvetin azaldna kolayca ikna oluruz.
Bu fenomenin nedenlerini gstermek zor deildir.
1789 anayasas resmi olarak yaynland anda, her ey anari iinde yok
olmak zereydi. Bu kargaann yerini alan Birlik, ok fazla korku ve nefrete

ta y o lu v a rd . B k z . The Report of the postmaster general, 30 K a sm 1833. B irlik in tm nde sade

ce g azetelerin n a k liy e si y ld a 254 .76 9 d o lar tu tar.
80 10 sene b o yun ca, 1821den 1831e , b u h a rl g em iler sadece M ississip p i v a d isin i su layan n e h irle r
de a l trld .
1829da B irle ik D evlederde 256 b u h a rl gem i va rd . B k z. Documents legislatifs, say 140, s . 274.
neden oldu; ama onun yaman destekileri vard, nk Birlik byk bir ih
tiyac ifade ediyordu. Bylelikle, bugn olduundan daha fazla saldnlsa da,
federal kuvvet hzl bir biimde maksimum gce eriti, tpk glerini mca
dele iinde coturduktan sonra zafer kazanan bir hkmetin alld ze
re bana geldii gibi. Bu dnemde, anayasann yorumu federal egemenliin
snrlarm daraltmaktan ok geniletmi gibi grnyordu. Birlik de, ieride
olduu gibi dardaki ilikilerinde de, tek bir hkmetle ynetilen tek ve ay
n halk grntsn veriyordu.
Ama bu noktaya varmak iin, halk adeta kendi kendisini at.
Anayasa eyaletlerin tekilliini yok etmedi. Her nasl olurlarsa olsunlar,
tm teekkller de kendilerini bamszla iten gizil bir gdy korudu
lar. Bu gd, iinde her bir kyn kendi kendisini ynetmeye alk olduu
bir eit cumhuriyet oluturduu Amerika gibi bir lkede daha belirgindir.
Bu nedenle, eyaletler de federal stnle boyun emek iin aba gster
diler. Byk bir baaryla talandrlm her trl aba, ortaya kard ne
denle birlikte zayflamamazlk edemez.
Federal hkmet iktidarn pekitirdii lde, Amerika uluslar arasnda
ki yerini alyordu, bar snrlarnda yeniden douyordu, kamusal gven ye
niden ina ediliyordu. Kargaann yerini sanayinin doal ilerlemesine ve z
grce gelimesine olanak tanyan sabit bir dzen ald.
Refahn neden olduu davay Amerikallara unutturmaya balayan yine
bizzat bu refaht. Tehlike gemite kalmt ve Amerikallar onu nlemele
rine yardm ederi enerjiyi ve yurtseverlii artk kendilerinde bulmuyorlar
d. Kendilerini megul eden korkularndan kurtulan Amerikallar, kolaylkla
kendi alkanlklarnn seyrine yeniden daldlar ve direnmeksizin doal ei
limlerine kendilerini teslim ettiler. Gl bir hkmetin zorunlu grnme
dii andan itibaren, bu hkmetin tedirgin edici olduunu dnmeye yeni
den baladlar. Her ey Birlik sayesinde gelimiti ve artk kimse ondan ayr
lamazd; ama kendilerini temsil eden iktidarn etkisini kolayca hissetmek is
tiyorlard. Genellikle birlik olarak kalmay istediler, ama her tekil olayda, ye
niden bamsz olmaya altlar. Konfederasyonun ilkesi her gn daha kolay
bir biimde kabul edildi ve daha az uyguland. Bylelikle federal hkmet,
dzeni ve bar salayarak, kendi kendisini ke srkledi.
Bu zihinsel eilim kendini aa vurmaya balad andan itibaren, insan
larn tutkularndan beslenen siyasal partiler bu eilimi kendi karlarna kul
lanmaya baladlar.
Federal hkmet bylelikle ok kritik bir durumda kald. Onun dman
lan halkn onayn ald ve bu hkmeti zayflatmay vaat ederek, onu ynet
me hakkn elde etti.
Bu dnemden sonra Birlik hkmeti, eyaletlerin hkmetleriyle tartma
ya girdii her durumda, durmakszn geri ekildi. Federal anayasann mad
delerini yorumlamak sz konusu olduunda, yorum ounlukla Birlikin
aleyhine ve eyaletlerin ise lehine olarak yapld.
Anayasa federal hkmetin ulusal menfaatleri nemsemesi gerektiini
syler. Buradan hareketle, ieride, rnein kanallar gibi Birlikin btn ola
rak (intem al improvements) refahn arttracak zellikteki byk giriimleri
bizzat federal hkmetin yapmas veya kolaylatrmas gerektii dnld.
Eyaletler kendilerinden farkl bir otoritenin blgelerinin bir ksmna sahip
olduunu grme fikrinden korkarlar. Bu ekilde eyaletlerin iinde korkutu
cu bir hamilik kazanan merkez hkmetin, eyaletlerin sadece btn ola
rak kendi temsilcilerine tahsis etmek istedikleri yetkiyi kullanmasndan e
kinirler.
Federal kuvvetin geliimine her zaman kart olan demokratik parti byle
likle sesini ykseltti. Kongre yetki gaspyla, bakan ise hrsl olmakla sulan
d. Bu tr hengmelerle gz korkutulan merkez hkmet, nihayetinde ha
ta yaptn kabul etti ve kendisi iin izilmi olan alana tamamyla kapand.
Anayasa Birlike yabanc halklarla grme ayrcaln verir. Birlik genel
likle kendi blgesine snr komusu olan Kzlderili kabileleri bu bak as
iinde dnyordu. Bu vahiler medeniyetten kamaya raz olduu srece,
federal haklar da yadsnmyordu. Ama bir Kzlderili kabilesi Amerikan top
raklarnn bir ksm zerine yerlemeye balad gn, evredeki eyaletler bu
topraklar zerinde mlkiyet hakkn ve burada yaayan insanlar zerinde ise
egemenlik hakkn talep ettiler. Merkez hkmet, bu iki hakk da tanmak
ta acele etti ve Kzlderililere bamsz halklar gibi muamele ettikten sonra,
onlar eyaletlerin yasal tiranlna terk etti.81
Atlantik kylarnda kurulan eyaletlerin birou, Avrupallann henz n
fuz etmedii batdaki llere kadar durmadan uzanyordu. Snrlan kesin bi
imde belirlenmi olan eyaletler, komularn bekleyen muazzam gelecee
kskanlkla bakyorlard. Bu komu eyaletler ise, uzlama tavnyla Birlikin
etkisini kolaylatrmak amacyla, snrlann izilmesine nza gsterdiler ve bu
snrlarn tesinde bulunabilecek tm blgeleri konfederasyona braktlar.82
Bu dnemden beri federal hkmet, balca konfedere on eyaletin d
nda bulunan tm ilenmemi topraklann mlkiyetini ald. Bu topraklar
blmek ve satmakla ykml olan federal hkmettir ve buradan gelen pa
ra yalnzca Birlikin hzinesine aktanlr. Bu gelir sayesinde federal hkmet

81 K z ld e rilile rle ilg ili o larak a ln tla d m yasal belgelerd e, B irle ik D e vle e r bakam n n C hero-
keelere gnderdii m ektub a, bu konuda te m silc ile riy le yazm a larn a ve Ko ng red e ki m e sa jla r
na b a k n z.
82 ilk feragat y a sa s, 1780de N ew Y o rk e yaleti tarafnd an y a p ld . V irg in ia , M assachusetts, Conne-
c tic u t, G n ey K a ro lin a ve K u ze y K a ro lin a fa rk l dnem lerde bu m ei tak ip e ttile r. G eorgia ise
sonuncu eyalet o ld u . O n u n feragat yasas an cak 1802de y a p ld .
Kzlderililere toprak satn alr, yeni blgeler iin yollar yapar ve tm kuvve
tiyle toplumun hzl geliimini kolaylatrr.
Zira, Atlantik kylarnn sakinleri tarafndan vaktiyle devredilen bizzat bu
llerde zamanla yeni eyaletler kurulmaya balad. Kongre, henz bu eya
letlerin snrlar iinde bulunan ilenmemi topraklan, tm ulusun yararna,
satmaya devam etti. Ama gnmzde bu eyaletler, kurulduktan sonra, bu
satlann kazanlarn kendileri iin kullanma hakkna sahip olmalar gerek
tiini iddia ederler. Bu talepler gittike daha fazla korkutucu bir hal aldn
da, Kongre Birlikten imdiye kadar yararland ayncalklann bir ksmn al
mak zorunda kald ve 1832nin sonunda, batnn yeni eyaletlerine ilenme
mi topraklarn mlkiyetini devretmeksizin, bunlardan elde ettikleri gelirle
rin byk bir ksmn sadece onlarn yararna kullanaca bir yasa yapt.83
lkenin bankalardan salad avantajlar deerlendirmek iin Birleik
Devletleri dolamak yeterlidir. Bu avantajlar ok eitlidir, ama zellikle ya
banclar vuran bir tanesi vardr: Birleik Devletler Bankasnn banknotla
r, l snrlannda, Birlikin ayn zamanda operasyonlannm da merkezi olan
Philadelphiayla ayn deeri tar.84
Birleik Devletler Bankas bununla birlikte muazzam bir nefret konusu
dur. Onun yneticileri bakana kar olduklarn akladlar ve onlar da sei
me engel olmak iin nfuzlann suistimal etmekle sulandlar. Bylece ba
kan, yneticilerin kiisel bir dmanln cokusuyla temsil ettii kuruma
saldrd. Bylelikle bakann kinini srdrmesine cesaret veren ey, oun
luun gizil gleri tarafndan desteklendiini hissettii eydir.
Nasl Kongre nemli yasal ba oluturuyorsa, banka da Birlikin parasal
ban oluturur. Eyaletleri merkez kuvvetten bamsz klmaya iten tutku
lar, bankay da ykma yneltir.
Birleik Devletler Bankas her zaman yerel bankalara ait olan banknotla
rn byk bir ksmn elinde bulundurur. Her gn bu yerel bankalar bank
notlarn pein paraya evirmeye zorlayabilir. Oysa tersine, devlet banka
s iin byle bir risk yoktur. Kullanabildii kaynaklarn bykl tm
acil durumlara kar koymasna olanak tanr. Bylece varlklar tehdit edi
len yerel bankalar, itidalli davranmak ve sadece sermayeleriyle orantl say
da banknotu dolama sokmak zorunda kalrlar. Yerel bankalar bu koruyu
cu kontrole sabrsz bir biimde katlanrlar. Satn aldklar gazeteler ve ken
di menfaatiyle onlarn szcs olan bakan bylelikle bir eit fkeyle ban

83 u doru k i bakan bu yasay o n aylam ay re d d e tti, am a onun ilk e s in i tam am en kab u l e tti. B k z.
Message du 8 dtcembre 1833.
84 G n ce l B irle ik D e vle tle r B an kas 1816da 3 5 .0 0 0 .0 0 0 d o lar (1 8 5 .5 0 0 .0 0 0 fra n k ) serm ayeyle k u
ru ld u . O n u n szlem esi 1836da sona e rd i. G een sene Ko ng re bu szlem eyi yen ilem ek i in b ir
yasa y a p t, am a bakan bunu on aylam ay red d etti. Bugn m cadele h e r ik i tara f tarafnd an a n
id d e tli biim d e s rd r l y o r ve b an kan n yakn d a bataca n ke stirm e k k o la y d r.
kaya saldrrlar. Ona kar yerel tutkular ve lkenin gizil demokratik gd
lerini ayaklandrrlar. Onlar takip eden bankann yneticileri ise, etkisini
hkmette hissettirecek ve Amerikan toplumunun kendisi zerine dayan
d eitlik ilkelerini er ya da ge bozacak olan daimi bir aristokratik teek
kl olutururlar.
Bankann dmanlarna kar mcadelesi, Amerikada vilayetlerin mer
kez hkmete kar, bamszlk ve demokrasi tininin hiyerari ve baml
lk tinine kar giritii dvn sadece tek bir vakasdr. Birleik Devletler
Bankasnn dmanlarnn, baka konularda federal hkmete saldran in
sanlarla tamamen ayn insanlar olduklarn kesinlikle iddia etmiyorum. Ama
Birleik Devletler Bankasna kar saldrlarn, federal hkmete kar koyan
gdlerin rn olduunu ve bankann dmanlarnn ounun federal h
kmetin zayflamasnn talihsiz semptomlar olduunu sylyorum.
Ama Birlik kendisini asla nl gmrk vergisi meselesinde olduundan
daha sefil bir duruma drmedi.85
Fransz Devrimi savalar ve 1812 sava, Amerika ile Avrupa arasnda ser
best dolam engelleyerek, Birlikin kuzeyinde [d ticaret iin] imalathane
ler yaratmt. Ban yeni dnyann kaplarn Avrupann rnlerine yeniden
atnda, Amerikallar bir gmrk sistemi kurabileceklerini dnyorlar
d. Byle bir sistemle hem kendi gelien endstrilerini koruyabilecek, hem
de savatan kaynaklanan tm borlarn deyebileceklerdi.
Cesaretlendirecekleri imalathaneleri olmayan ve sadece iftilerin yaad
gney eyaletleri, bu kanundan ikyeti olmakta gecikmediler.
Onlarn ikyetlerinde imgesel veya reel olan olgular burada incelemeyi
istemiyorum.
1820 senesinde Gney Karolina, Kongreye verdii bir dilekede, gm
rk vergisi yasasnn anayasaya ay kn , baskc ve adaletsiz olduunu ilan et
ti. Sonra Georgia, Virginia, Kuzey Karolina, Alabama ve Mississippi eyaletle
ri ayn ynde az ya da daha ok vurgulu deerlendirmeler yaptlar.
Bu szlanmalar dikkate almayan Kongre 1824 ve 1828 yllarnda gmrk
vergisini kabul etti ve yeniden bu vergiyi onaylad.
Bylelikle, gneyde geersiz klm a [nullification] adn alan nl bir dok
trin retildi veya daha ok hatrland.
Yeri geldiinde, federal anayasann bir devletler birlii oluturmadn
ama bir ulusal hkmet kurduunu gstermitim. Birleik Devletlerdeki
Amerikallar anayasalar tarafndan ngrlen her durumda, tek ve ayn hal
k olutururlar. Byle durumlarda ulusal irade, tm anayasal halklarda oldu
u gibi, birounluun yardmyla ifade edilir. ounluk konutuu vakit,
aznln devi buna itaat etmektir.
85 Bu m eselenin a y rn tla r i in z e llik le b k z. Documents legislatifs, 2 2. K o n g re, 2 . O tu ru m , sa y 30.
 Anayasann metniyle ve onu kuran kiilerin bilinen niyetleriyle uyum
iinde olan tek yasal doktrin ite budur.
Gneyin geersiz klanlar ise tersine Amerikallarn birlik kurarak, tek ve
ayn halk iinde erimeyi amalamadklarn, sadece bamsz bir halklar top
luluu oluturmak istediklerini iddia ederler. Buradan u sonu kar: Her
bir eyalet, egemenliini fiili olarak olmasa da en azndan ilkesel olarak bt
nyle koruyarak, Kongrenin yasalarm yorumlama ve kendi tzklerine ve
adaletine kart grnen yasalar kendi iinde askya alma hakkna sahiptir.
Geersiz klma doktrini, Birleik Devletler Senatosu nnde, bu doktrinin
gneydeki destekilerinin efi kabul edilen Calhoun tarafndan 1833 ylnda
beyan edilen bir cmlede zetlenir:

Anayasa, der, iind e eyaletlerin egem enler olarak grn r olduu b ir anla
m adr. Zira, m terek bir h akem leri bulunm ayan taraflar arasnda bir szle
m e yapld h e r durum da, taraflarn her b iri y k m l l n n kapsam na
kendisi karar verm e hak km sakl tutar.

Byle bir doktrinin ilkesel olarak federal ba ykt ve aslnda 1789 ana
yasasnn Amerikallar elinden kurtard anariye yeniden ynlendirdii
aktr.
Kongre Gney Karolinanm yaknmalarna kaytsz kaldnda, Gney Ka-
rolina geersiz klma doktrinini federal gmrk vergisi yasasna uygulamak
la tehdit etti. Kongre kendi sisteminde srar etti ve nihayetinde frtna koptu.
1839 yl boyunca, Gney Karolina halk,86 alnabilecek olaanst n
lemleri gzden geirmek iin ulusal bir konvansiyon atad. Ayn yl 24 Ka-
smda ynetmelik ad altnda federal gmrk vergisi yasasm hkmsz k
lan, burada yazl olan vergilerin toplanmasn ve federal mahkemelere yap
labilecek mracaatlann kabul edilmesini yasaklayan bir yasa yaynlad.87 Bu

86 Y a n i h a lk n o un lu u, n k Union Party ad n d aki m uhalefet p a rtisin in her zam an o k g l

ve o k a k tif b ir a z n l v a rd . K a ro lin a da y a k la k 4 7 .0 0 0 sem en v a rd ; b u n lan n 3 0 .0 0 0 i ge
e rsiz k lm a d o k trin in in ta ra fta ry k e n , 17.000i buna k a r tt.
87 Bu y n etm elikten nce onu yazm akla g re vli b ir k o m ite n in rap oru g e liyo rd u . Bu rap o r yasan n
te fs irin i ve am acn i e riy o rd u . R aporu o k u yo ru z, s . 3 4: A nayasa tarafnd an d e iik eyaletlere
tan n an h a k la r kasten ih la l ed ild i in d e , bu e yale tle rin h a k k ve d evi, zaran n o lu m a sn engel
lem ek am acyla m dahale etm ek, sz ko nu su gaspa k a r d u rm ak ve k a r lk l s n rla r iin d e ba
msz egemen kuvvetler o larak k e n d ile rin e a it olan g le ri ve a y n c a lk la n k o ru m a k tr. E er eya
le tle r bu h akka sah ip o lm azlarsa, o n la r egem en o ld u klan m bouna id d ia e d e ce kle rd ir. G ney
K a ro lin a , yery z nd e k e n d isin in stnde b u lu n ab ile ce k h i b ir m ahkem eyi tan m ayaca n ila n
e tti. Bu e ya le tin , k e n d isi g ib i egem en baka eyaletle rle b irlik te resm i b ir b irlik an lam a sn (a
lenin contract of union) kab u l etti i d o ru d ur. Am a bu an lam ann g e re ktird i i y k m l l k le
rin kap sam n b elirlem e h a k k n k e n d isi i in g e re kli g rm tr ve bunu u yg u layacak tr. Bu eya
le t, bu anlam a d i er ta ra fla r ve k u rd u k la r h km et tarafn d an ih la l ed ild i in d e , a ik r biim d e
(unquestionable) ih la li yarg lam a h a k k n k u lla n a b ilir ve ad aleti salam ak i in a ln a ca k nlem le
r i b e lirle y e b ilir.
ynetmeliin sonraki ubat aymda yrrle girmesi bekleniyordu ve eer
Kongre bu tarihten nce gmrk vergisini deitirirse, Gney Karolinanm
baka gzda vermemeye raz olabilecei belirtilmiti. Daha sonra, mphem
ve belirsiz bir biimde, sorunun tm konfedere eyaletlerin oluturduu ola
anst bir meclise tanaca akland.
Gney Karolina beklerken, milislerini silahlandryordu ve savaa hazr
lanyordu.
Kongre ne yapt? Kendisine yalvarp yakaran kiileri nceden dinleme
yen Kongre, onlar ellerine silah alr almaz, onlann ikyetlerine kulak ver
di.88 Bir yasa yapt89 ve bu yasaya gre, gmrk vergisiyle ilgili ykmllk
ler on yl iinde yava yava, hkmetin ihtiyalarn zorlamayacak dzeye
gelinceye kadar azaltlacakt. Bylece Kongre gmrk vergisi ilkesini tama
men terk etti. Endstriyi koruyan bir yasa yerine, salt mali nlemler alnd.90
Birlik hkmeti, yenilgisini belli etmemek iin, daha ok zayf hkmetlerin
kulland bir tedbire bavurdu: Olgusal olarak teslim olan hkmet kendi
sini ilkesel dzeyde boyun emez gsterdi. Kongrenin vergi mevzuatn de
itirmesiyle e zamanl olarak, baka bir yasa geti. Bu yasaya gre, bakan,
zamannda artk korkulacak bir ey olmayan direnileri g kullanarak a
mak iin olaanst bir kuvvetle donatld.
Gney Karolina, bu zayf grnl galibiyeti de Birlike brakmaya raz
olmad. Gmrk vergisi yasasn hkmsz klan ayn ulusal konvansiyon
yeniden toplanarak, ona sunulan ayrcal kabul etti. Ama ayn zamanda ge
ersiz klma doktrininde daha fazla srarc olacan ilan etti. Bunu kantla
mak iin de, her ne kadar bakann kendisine verilen olaanst gleri kul
lanmayaca kesin olsa-da, ona bu gleri veren yasay yrrlkten kaldrd.
Bahsettiim tm icraatlar general Jacksonn bakanlnda gerekletiril
di. Gmrk vergisi meselesinde, Jacksonm Birlikin haklarn yetkin ve g
l bir biimde desteklediini reddetmememiz gerekir. Bununla birlikte, bu
gn federal kuvveti bekleyen tehlikeler arasna, bizzat onu temsil eden kii
nin tavrlarn da koymamz gerektiini dnyorum.
Avrupada birka kii general Jacksonm lkenin [kamusal] meselelerinde
yapabilecei etki zerine, olaylar yakndan takip eden kiilere fazlaca sama
grnecek bir fikir gelitirdiler.
General Jacksonm sava kazand ve karakteriyle ve alkanlklaryla g

88 Ko ng ren in bu n lem i alm asn a neden o lan e y, g l V irg in ia e y a le tin in yasam a o rg an n n B ir

lik ve G ney K a ro lin a arasn d a hakem o lm ay n erm esiyd i. Bu zam ana kad ar G n ey K a ro lin a
tam am en te k b an a k a lm g ib iy d i, h atta o n u n la oldu u nu a k la y a n e ya le tle r b ile a rtk onu
te rk etm i g ib i g rn yo rd u .
89 2 M art 1833 yasas.
90 Bu yasa C la y tarafnd an n e rild i ve d rt gnde Ko ng ren in ik i m e clisin d e n de in an lm az b iro -
g u n lu kla g eti.
c kullanmaya meyilli, iktidar arzulayan ve slubu despotik olan kuvvetli
bir insan olduu sylendi. Bunlarn hepsi belki dorudur ama bu hakikatler
den karlan sonu byk bir yanltr.
General Jacksonn Birleik Devletlerde bir diktatrlk kurmak isteyebi
lecei, burada asker tini egemen klaca ve merkez hkmeti yerel zgr
lkleri tehlikeye atacak biimde geniletecei tahayyl edildi. Byle giriim
lerin zaman ve bu tr insanlarn yzyl henz Amerikaya gelmedi: Eer
General Jackson bu ekilde tahakkm kurmak isteseydi, kesinlikle siyasal
konumunu kaybeder ve yaamn tehlikeye atard. Oysa Jackson, bunu de
neyecek kadar ihtiyatsz birisi deildi.
Federal kuvveti geniletmek istemeyen u anki bakan tersine, anayasann
en ak ve en belirgin maddeleri gereince bu iktidar snrlandrmak iste
yen ve anayasann yorumunun Birlik hkmetinin yararna olmasn kabul
etmeyen bir partiyi temsil eder. General Jackson, merkeziyetin savunucu
su olarak kendisini sunmak yerine, yerel kskanlklarn temsilcisidir. Onu
egemen iktidara tayan adem im erkeziyeti (en iyi kendimi bu ekilde ifade
edebilirim) tutkulardr. Her gn bu tutkular verek, iktidarn srdrr ve
baarl olur. General Jackson ounluun klesidir: Onun yar icat edilmi
isteklerini, arzularn, gdlerini takip eder veya daha ok bunlar tahmin
eder ve hepsini bann stnde tar.
Eyalet hkmetleri, Birlikin hkmetiyle mcadele iine girdii her du
rumda, bakann kendi haklanndan kuku duyan ilk kii olmamas ok na
dirdir. Neredeyse her zaman yasama kuvvetinin nne geer. Federal kuv
vetin kapsam zerine bir yorum yapmak sz konusu olduu zaman, adeta
kendisine kar durur; klr, kendi iine kapanr, kenara ekilir. O doal
olarak zayf veya Birlikin dman deildir. ounluk, gneyin geersiz kl
ma doktrininin iddialarna kar olduunu akladnda, bakann ba ek
tiini, ounluun aa vurduu doktrinleri net ve gl biimde formle
ettiini ve g kullanm iin ar yapan ilk kii olduunu grdk. Ameri
kan partilerinin szck daarcndan faydalanarak bir karlatrma yapa
cak olursam, bana yle geliyor ki General Jackson slubu gerei fed era l ve
menfaati gerei ise cumhuriyetidir.
ounluu kendi tarafna ekmek iin onun karsnda kendisini kk
drdkten sonra General Jackson yeniden zuhur etti. Bylelikle, kendisi
nin nndeki tm engelleri devirerek, bizzat ounluun takip ettii mese
lelere ve ounluun kskanlkla bakmad konulara doru meyletti. Se
leflerinin sahip olmad bir destekle glenen Jackson, kendi kiisel d
manlarn onlar bulduu her yerde, hibir bakann yapamad kadar ko
lay bir biimde ayaklan altna ald. Kendisinden nce kimsenin uygulama
ya cesaret edemedii nlemleri alma sorumluluunu stlendi. Hatta ulusal
temsile neredeyse onur krc bir eit kibirle muamele ettii de oldu. Kong-
renin yasalarn onaylamay reddetti ve bu byk teekkle cevap verme
yi sk sk unuttu. Adeta kimi zaman efendisini tersleyen bir gzde gibiydi.
General Jacksonn kuvveti o halde durmakszn artt, ama bakann kuvve
ti azald. Onun ellerinde federal hkmet gldr; oysa halefinin ellerin
de ise zayf decektir.
ster ben tuhaf biimde yanlaym, isterse Birleik Devletlerin federal h
kmeti her gn zayflama eilimi gstersin, federal hkmet [kamusal] me
selelerden ard sra geri ekilir ve gittike daha fazla etki alann daraltr. Do
al olarak zayf olan bu hkmet artk gl grnmeyi bile brakr. Baka
bir adan, Birleik Devletlerde bamszlk duygusunun eyaletlerde gittike
daha can alc hale geldiini ve yerel hkmetlere ynelik sevginin de gittik
e daha ok ifade edildiini syleyebilirim.
Eyaletler birlii isterler ama bir glgeye indirgenmi ekilde. Baz olaylar
da Birlikin gl, bazlarnda da zayf olmas istenir. Sava zamannda ulusal
gleri ve lkenin tm kaynaklarn elinde toplayabilecei, ban zamannda
ise bunlarn hibirisine sahip olamayaca varsaylr; sanki byle bir gl
lk ve gszlk alternatifi onun doasnda varm gibi.
imdiye gelirsek, bu genel tinsel hareketin durabileceini sanmyorum.
Bunu douran nedenler ayn ynde ilerlemeye devam ediyor. O halde, bu
hareket devam edecek ve eer baz olaanst koullar ortaya kmazsa, Bir
lik hkmetinin her gn daha da zayflayacan nceden syleyebiliriz.
Buna karn, kendi varln korumaya ve lkede bar salamaya muk
tedir olamayan federal hkmetin adeta yava yava snmlenecei zaman
dan henz uzak olduumuzu dnyorum. Birlik teamllerde var olmaya
devam ediyor ve insanlar onu istiyor; onun [ortaya kard] sonular ak,
faydalan da aikrdr. Federal hkmetin zayflnn, Birlikin varoluunu
tehlikeye soktuu fark edilecei zaman, glden yana bir tepki hareketinin
doacandan hi kuku duymuyorum.
Birleik Devletler hkmeti, imdiye kadar kurulmu tm federal hk
metler arasnda, doal olarak etkide bulunmaya en hazr olan hkmettir.
Yasalarnn yorumlanmasyla dolayl biimde ona saldrlmadmda, onun
z temel olarak deitirilmediinde, bir fikir deiiklii, ierideki bir kriz,
bir sava onun ihtiya duyduu gc bir anda ona yeniden verebilecektir.
Gerekliini gstermek istediim ey udur: Bizim aramzda ok say
da insan, Birleik Devletlerde iktidarn bakann ve Kongrenin elinde mer
kezilemesini kolaylatran zihinsel bir hareketin var olduunu dnyor.
Oysa orada aka ters ynde bir hareket olduunu iddia ediyorum. Fede
ral hkmet yalanarak g kazanmaktan ve eyaletlerin egemenliini teh
dit etmekten uzaktr. Tersine bu hkmet her gn zayflama eilimi gste
rir ve Birlikin salt egemenlii yok olmak zeredir. Gnmzn ortaya koy
duu manzara ite byledir. Bu eilimin nihai sonucu ne olacak? Tasvir et
tiim hareketi hangi olaylar durdurabilecek, geciktirebilecek veya hzland-
rabilecek? Gelecek buralarda gizlenmitir ama onun gizini aa kard
m iddia etmiyorum.

Birleik Devletlerde Cumhuriyeti Kurumlar zerine;

Bunlarn Kalclk anslar Nedir?

Birlik sadece bir ra s tla n td r- Cumhuriyeti kurumlar daha fazla gelecek vaat eder
- Bugne gelirsek, cumhuriyet Anglo-Amerikallarn doal durumudur - Neden? -
Cumhuriyeti ykmak iin, ayn anda tm yasalar ve tm teamlleri deitirmek ge
rekirdi -A m erikallarn bir aristokrasi yaratma konusundaki glkleri.

Birlikin, bugnk konfedere eyaletlerin iindeki bir savaa mdahale ede

rek ve bununla birlikte daimi ordular, diktatrlk kurup, vergiler koyarak
paralanmas uzun vadede cumhuriyeti kuramlarn kaderini tehlikeye ata
bilecektir.
Buna karn, cumhuriyetin geleceiyle, Birlikin geleceini birbirlerine ka
rtrmamak gerekir.
Birlik, koullar buna izin verdii srece var olmaya devam edecek bir rast
lantdr, ama bana yle geliyor ki cumhuriyet, Amerikallarn doal duru
mudur. Ancak srekli olarak aksi istikamette etkide bulunan bunun zdd
nedenler daimi biimde var olursa cumhuriyetin yerine monari geebilir.
Birlik ilkesel olarak kendisini yaratan yasayla var olur. Tek bir devrim, ka-
muoyundaki bir deiiklik bu yasay tamamen yok edebilir. Cumhuriyetin
ise daha derin kaynaklan vardr.
Birleik Devletlerde cumhuriyetten anlalan ey, toplumun kendisi ze
rinde ar ve dingin bir etkide bulunmasdr. Bu, reel olarak halkn ak fikir
li iradesi zerine dayanan dzenli bir durumdur. Kararlan uzun srede ol
gunlatran, ar ar tartan ve olgun biimde uygulayan uzlatnc bir h
kmet sz konusudur.
Birleik Devletlerde cumhuriyetiler teamllere deer verirler, inanla
ra sayg duyarlar, haklan tanrlar. u fikri retirler: Bir halk, zgr oldu
u oranda ahlki, dinsel ve lml olmak zorundadr. Birleik Devletlerde
cumhuriyet olarak adlandmlan ey, ounluun sknetli hkmdarldr.
ounluk, kendi kendisini bulduktan ve varln ortaya koyduktan sonra,
kuvvetlerin mterek kayna olur. Ama ounluun kendisi kadir-i mut
lak deildir. Onun zerinde, ahlki dnyada, beeriyet, adalet ve akl; siyasal
dnyada ise kazanlm haklar bulunur. ounluk bu iki snr kabul eder.
Ama onlar amay istemesinin nedeni ise ounluun her insan gibi tutku
larnn olmas ve yine onlar gibi, iyiyi ayrt ederek kty yapabilmesidir.
Ama Avrupada tuhaf icatlar yaptk.
Bazlarmza gre cumhuriyet, imdiye kadar dndmz gibi, oun
luun hkmdarl deildir, ounlua kefil olanlarn hkmdarldr. Bu
tr hkmetlerde yneten halk deildir, halk iin en iyi olan bilen kiiler
dir: Uluslar adna, onlara danmakszn, eylemeye ve uluslar ayaklar altna
alarak onlann minnettarln talep etmeye olanak tanyan hayrl aynm. s
telik, cumhuriyeti hkmet, her eyi yapma hakkn tanmak zorunda olan
ve imdiye kadar insanlann sayg duyduu eyleri, en yce ahlki yasalar
dan saduyunun en baya kurallanna kadar her eyi kmseyebilecek tek
hkmettir.
Gnmze kadar despotizmin, hangi biim altnda olursa olsun, tiksindi
rici olduunu dnyorduk. Ama gnmzn dnyasnda, meru uranlk
larn ve adaletsiz evliyalarn var olduunu kefettik; yeter ki bunlar halk ad
na hareket etsinler.
Amerikallarn cumhuriyet konusundaki fikirleri onlar iin cumhuriye
tin uygulanmasn zel olarak kolaylatrr ve onun kalcln gvence alt
na alr. Onlarda cumhuriyeti hkmetin pratii genellikle kt olsa da, en
azndan teorisi iyidir ve halk da her zaman nihai olarak edimlerini ona uy
gun hale getirir.
Balangta Amerikada merkez! bir idare kurmak imknszd ve byle bir
idareyi kurmak hl ok zor olabilirdi. nsanlar yle an byk bir alan ze
rinde dalm ve doal engellerle yle ok blnmlerdir ki, tek bir kii
onlann varoluunun tm aynntlann ynetmeye giriemez. O halde Ameri
ka en lsndan yerel ve mterek hkmetin lkesidir.
Anglo-Amerikallar, etkisini yeni dnyadaki tm Avrupallar zerinde eit
dzeyde hissettiren bu nedene, kendilerine zg olan baka birok neden
de eklerler.
Kuzey Amerikann smrgeleri kurulduunda, belediyelerin zgrl
oktan Ingilizlerin teamllerine olduu kadar yasalara da nfuz etmiti. n
giliz gmenler bunu sadece zorunlu bir ey olarak deil, ayn zamanda de
erinin farknda olduklan bir iyilik olarak kabul ettiler.
Ayrca, smrgelerin hangi biimde kurulduunu grdk. Her bir vilayet
ve adeta her bir semt, birbirlerine yabanc olan ve deiik amalarla bir ara
ya gelmi insanlar tarafndan ayr ayn iskn edildi.
Birleik Devletlerin Ingilizleri o halde balangcndan beri, hibir mte
rek merkezleri olmayan, birbirlerinden ayr ok sayda kk toplulukla
ra blnm halde bulunur. Bu kk topluluklann her birinin kendi ihti
yalarn gidermesi gerekti, nk bunlar hibir yerde, ihtiyalannm gerei-
ni doal olarak yapacak ve onlar kolayca giderebilecek merkez bir otorite
ye rastlamadlar.
Bylelikle lkenin doas, ngiliz smrgelerinin kurulma biimi, ilk g
menlerin alkanlklar, bunlarn hepsi yerel ve mterek zgrlklerin ola
anst bir dzeyde gelimesi iin bir araya gelmiti.
Birleik Devletlerde o halde, lkenin kuram larnn btn z gerei
cumhuriyetidir. Burada cumhuriyeti kuran yasalar kalc biimde ykmak
iin, adeta tm yasalar ayn zamanda yrrlkten kaldrmak gerekir.
Eer gnmzde bir parti Birleik Devletlerde bir monari kurmaya gi
riirse, u anda Fransada cumhuriyeti ilan etmek isteyenlerin kar karya
kald durumdan daha da zor bir durumda kalacaktr. Krallk, monari iin
nceden hazrlanm bir mevzuat bulamayacaktr ve reel olarak karmzda
cumhuriyeti kuramlarla evrelenmi bir monari bulunacaktr.
Monarinin ilkeleri ok glkle Amerikallarn teamllerine nfuz ede
bilecektir.
Birleik Devletlerde, halk egemenlii dogmas, alkanlklarla ve egemen
fikirle btnyle ba olmayan izole bir doktrin deildir. Tersine, bu dog
may, btn olarak Anglo-Amerikallann dnyasn kaplayan fikirler zinciri
nin nihai halkas olarak deerlendirebiliriz. Tanr her bir bireye, nasl bir in
san olursa olsun, srf kendisini ilgilendiren meseleleri kendi kendisine yne
tebilmesi iin zorunlu olan akl bahetti. te bu, Birleik Devletlerde sivil ve
siyasal toplumun kendisi zerine dayand nemli bir dsturdur. Aile baba
s bunu ocuklanna tatbik eder, efendi klelerine, kasabalar yneticilerine,
vilayetler kasabalara, eyaletler vilayetlere, Birlik de eyaletlere. Ulusun bt
nne yaylm olan bu dstur halk egemenlii dogmasdr.
Bylelikle, Birleik Devletlerde, cumhuriyetin ynlendirici ilkesi, beer
eylemlerin ounu dzenleyen ilkeyle ayndr. O halde, cumhuriyet, diyebi
lirim ki, yasalarla kurulmasyla ayn anda, Amerikallarn fikirlerine, dn
celerine ve alkanlklarna nfuz eder. Yasalar deitirmeyi baarmak iin,
adeta btn olarak hepsini deitirmeyi baarmak gerekir. Birleik Devlet
lerde, ok sayda kiinin dini cumhuriyettir. Cumhuriyet, teki dnyann
hakikatlerini bireysel akla tabi tutar, tpk siyasetin herkesin menfaatinin so
rumluluunu saduyuya terk etmesi gibi. Cumhuriyet, tpk yasann her bir
yurttaa kendi hkmetini seme hakkm tanmas gibi, her bir insann onu
semaya tayacak yolu kendisinin zgrce semesine raz olur.
Aka, sadece hepsi de ayn eilimlere sahip olan uzun bir olgular dizisi
vardr. Bu dizi, yasalar, fikirler ve teamllerin btnne kart olan yasalar,
fikirler ve teamller btnn geirebilir.
Eer Amerikada cumhuriyeti ilkeler yok olmak zorundalarsa, bunlar an
cak uzun, srekli kesintiye urayan ve sk sk yeniden balayan bir toplumsal
almadan sonra yenileceklerdir. Birok defa yeniden domu gibi grne
ceklerdir ve sadece tamamen yeni bir halk, gnmzde var olan halkn yerini
alaca durumda geri dnsz biimde yok olacaklardr. Zira, hibir ey by
le bir devrimin belirtisini vermiyor ve hibir iz bunun olacan bildirmiyor.
Birleik Devletlere vardnzda sizi en ok vuracak ey, siyasal toplumun
iinde bulunduu dzensiz harekettir. Yasalar durmakszn deiir ve ilk ba
kta isteklerinden ok az emin olan byle bir halkn yakn zamanda gncel
hkmet biimine tamamen yeni bir form vermeyi baaramamas imknsz
gibi grnr. Bu korkular yersizdir. Aslnda siyasal kuramlarda kartrlma
mas gereken iki tr istikrarszlk vardr: Birincisi tali yasalarla ilikilidir. Bu
istikrarszlk iyice yerlemi bir toplumun iinde uzun sre egemen olabilir.
Dier istikrarszlk ise, bizzat siyasal yapnn temellerini durmakszn sarsar
ve yasalarn ynlendirici ilkelerine saldrr. Bunun ardndan ise her zaman
karklklar ve devrimler gelir. Bundan zarar gren ulus, iddetli ve gei
ci bir durumdadr. Deneyim gsterdi ki, bu iki tr yasal istikrarszln ken
di aralarnda zorunlu bir ba yoktur, nk bunlarn zamana ve yere gre
birlikte veya ayr olarak var olduklar grld. Birincisi Birleik Devletlerde
bulunur, ama kincisi bulunmaz. Amerikallar sk sk yasalarn deitirirler,
ama anayasann temeline sayg gsterirler.
Gnmzde cumhuriyeti ilke Amerikada, tpk XIV. Louis egemenliin
deki Fransada monari ilkesinin egemen olmas gibi egemendir. O zamann
Franszlar sadece monarinin destekileri deillerdi, ayn zamanda onun
yerine baka bir eyin geebileceini tahayyl bile edemiyorlard. Bylelik
le monariyi, bizim gnein hareketi ve mevsimlerin deiimini kabul etme
miz gibi kabul ediyorlard. Fransada kralln iktidarnn dmanlarndan
daha ok destekileri vard.
Bylelikle, Amerikada cumhuriyet, kavgasz, muhalefetsiz, kantsz ola
rak zmn bir uzlamayla, bir eit corsensus universalis [evrensel mutaba
kat] ile var olur.
Buna karn, Birleik Devletlerin sakinlerinin idari usulleri sk sk dei
tirerek, cumhuriyeti hkmetin geleceini tehlikeye soktuklarn dn
yorum.
Yrrlkteki yasalarn daimi biimde deikenliiyle projelerine ket vu
rulan insanlann nihayetinde cumhuriyeti, toplumun klfetli bir yaam bii
mi gibi dnmelerinden korkmak gerekir. Bylelikle, tali yasalarn istikrar
szlnn neden olduu ktlk, temel yasalarn varln soru konusu yapa
bilecektir ve dolayl olarak bir devrime gtrebilecektir. Ama bu dnem he
nz bizden uzaktadr.
u anda ngrebileceimiz ey, cum huriyeti terk eden Amerikallarn,
monaride uzun sre durmakszn, hzlca despotizme geecekleridir. Mon-
tesquieu, bir cumhuriyetten sonra gelen bir prensin otoritesinden daha mut
lak baka bir ey olmadn syledi, zira bylelikle seilmi st dzey grev
lilere korkusuzca braklan snrsz kuvvetler bundan sonra kaltsal bir lide
rin ellerine verilmi olur. Bu, genel olarak dorudur ama bilhassa demokra
tik cumhuriyetlere uygundur. Birleik Devletlerde st dzey grevliler zel
bir yurtta snf tarafndan deil, ulusun ounluu tarafndan seilirler. o
unluun tutkularn dolaysz biimde temsil ederler ve tamamen onlarn
iradelerine baldrlar. Bu nedenle ne kine ne de korkuya neden olurlar. Ay
rca onlarn etki alanlarn snrlandrarak kuvvetlerini kstlamak iin ok az
aba gsterildiini ve onlarn keyfi seimlerine ne kadar byk bir pay ay
rldn sylemitim. Byle bir dzenleme cumhuriyeti ayakta tutabilecek
alkanlklar yaratt. Amerikal st dzey grevli, sorumlu olmay brakarak,
kendi snrsz kuvvetini koruyabilecektir ve bylece tiranlm nerede durdu
unu sylemek imknszdr.
Bizim aramzda, Amerikada bir aristokrasinin domasn umut eden ve
onun iktidar ele geirecei zaman oktan kesin biimde ngrm olan in
sanlar var.
Daha nce sylediimi tekrar ediyorum: Bana yle geliyor ki Amerikan
toplumunun gncel hareketi gittike daha ok demokratik oluyor.
Buna karn, bir gn Amerikallarn siyasal haklarn snrlarn kstlama
yacan veya bir insann menfaati iin bizzat bu haklara el konulmayaca
n iddia etmiyorum. Ayrca bu haklan kullanmay zel bir yurttalar snf
na emanet edeceklerine veya baka terimlerle sylersek, bir aristokrasi kura-
caklanna inanmyorum.
Aristokratik bir teekkl, kitleden ok uzakta bulunmayan, buna karn
kalc biimde onun stnde yer edinmi olan belli sayda yurttatan oluur.
Ona dokunabilirsiniz ama ona vuramazsnz. Her gn onunla bir aradasnz-
dr ama onunla birleemezsiniz.
Beer gnln doasna ve gizil gdlerine, bu tr bir boyun edirmeden
daha kart olan baka bir eyi tahayyl etmek imknszdr. Kendi bana b
raklan insanlar her zaman bir kraln keyfi iktidarn soylulann dzenli ida
resine tercih edeceklerdir.
Bir aristokrasinin kalc olmak iin ilkesel olarak eitsizlii kurmaya, onu
nceden merulatrmaya ve o toplum iinde yaylrken eitsizlii ailenin
iine de yerletirmeye ihtiyac vardr. Doal hakkaniyeti gl biimde geri
pskrten her eye insanlar sadece zorlamayla sahip olmulardr.
Beer toplumlar var olduundan beri, kendi kendisine ve kendi abala-
nna terk edilince bir aristokrasiyi yaratm olan tek bir halk rnek olarak
alntlayabileceimizi sanmyorum. Ortaan tm aristokrasileri fetihlerin
rnleridirler. Galip gelen soylu oldu, malup da kle. Bu nedenle g eit
sizlii dayatlyordu. Eitsizlik de, bir defa teamllere girdiinde, kendi ken
disini srdryor ve doal olarak da yasalara geiyordu.
Kendi i olaylarnn ardndan adeta aristokrasiye domu olan ve ardndan
her yzyl demokrasiye doru ynelen toplumlar grdk. te Romallarn
kaderi ve onlardan sonra kurulan barbarlarn kaderi byleydi. Ama medeni
yetten ve demokrasiden hareket eden bir halkn aama aama koullarn eit
sizliine yaklamas ve nihayetinde de kendi iinde dokunulmaz ayrcalklar
ve imtiyazl kategoriler kurmas, ite bu dnyada yeni olacak bir ey olurdu.
Hibir ey ilk defa Amerikann byle tuhaf bir manzaray ortaya koyaca
na iaret etmiyor.

Birleik Devletler'deki Ticari Bykln Sebepleri zerine Birka Dnce

Doa Amerikallarn byk bir denizci halk olmasna neden oldu - Deniz kylarnn
uzunluu - Limanlarnn derinlii - Nehirlerinin bykl - Bunlara karn Ang-
lo-Amerikallarn ticari stnln fiziksel sebeplerden ok ahlki ve entelektel
sebeplere atfetm ek gerekir - Bu fikrin kant - Tccar bir halk olarak Anglo-Ame-
rikallarn gelecei - Birlikin yklmas, onu oluturan halklarn denizcilikteki geli
imini du rd u ram ayacaktr- Neden? -A nglo-A m erikahlar, Gney Amerika'daki sa
kinlerin ihtiyalarn doal olarak giderirler - ngilizler gibi Anglo-Amerikallar da
dnyann nemli bir ksm iin tayc olacaklardr.

Meksika Krfezinde Fondy koyundan Sabine rmana kadar Birleik Dev-

letlerin deniz kylar yaklak dokuz yz fersahlk bir uzunlua sahiptir.
Bu kylar, aralksz tek bir hat oluturur ve hepsi de ayn tahakkmn
egemenlii altnda bulunur.
Dnyada ticaret iin Amerikallardan daha derin, daha engin ve daha g
venli limanlara sahip olan baka halk yoktur.
Birleik Devletlerin sakinleri, talihin eseri olarak ln ortasna, medeni
yetten yz yirmi fersah uzaa yerlemi olan byk bir medeni ulustur. O
halde Amerikann her gn Avrupaya ihtiyac vardr. Zamanla Amerikallar
kendileri iin zorunlu olan rnlerin ounu yetitirmeyi veya imal etmeyi
kukusuz baaracaklardr. Ama asla iki kta birbirlerinden tamamen bam
sz olarak yaayamayacaktr. Onlarn ihtiyalar, fikirleri, alkanlklar ve te
amlleri arasnda ok fazla doal ba vardr.
Birlikin bizim iin zorunlu olmu olan ve topraklarmzn tam olarak
retmeye olanak tanmad veya sadece yksek maliyetle retebildii rn
leri vardr. Amerikallar bu rnlerin sadece ok kk bir ksmn tketir
ler ve geri kalann da bize satarlar.
O halde Avrupa, Amerikann pazar yeridir tpk Amerikann da Avru
pann pazar yeri olmas gibi. Ayrca, Birleik Devletlerin sakinlerinin, hem
bizim limanlarmza kendi temel malzemelerini getirmek iin hem de bizim
rettiimiz rnleri kendi limanlarna tamak iin, deniz ticareti yapmala
r zorunludur.
Yani, Birleik Devletler, ya tpk imdiye kadar Meksikadaki spanyollarn
yapt gibi, ticaret yapmaktan vazgeip, denizci halklarn endstrisine b
yk bir kaynak salayacaktr ya da dnyann ilk denizci kuvvetlerinden biri
olacaktr. Bu ikinci ihtimal kanlmazdr.
Anglo-Amerikallar her zaman deniz ticaretine ynelik kararl bir eilim
gsterdiler. Kendilerini ngiltereyle birletiren ticari balar kopararak elde
ettikleri bamszlk onlarn deniz konusundaki dehalarnn yeni ve kudretli
bir gelime gstermesini salad. O zamandan beri, Birlikin gemilerinin say
s, neredeyse orada ikamet edenlerin says kadar hzl bir biimde artt. Bu
gn, Avrupann rnlerinin onda dokuzunu kendi ktalarna tayanlar biz
zat Amerikallardr.91 stelik, yeni dnyadan yaplan ihracatn drtte
n Avrupal tketicilere tayanlar da yine Amerikallardr.92
Birleik Devletlerin gemileri, Havre ve Liverpool limanlarn doldururlar.
Oysa New York limannda sadece ok az sayda ngiliz veya Fransz gemile
rini grrsnz.93
Bylece Amerikal tccarlar sadece kendi topraklar zerinde rekabete
meydan okumazlar, ayn zamanda yabanclarn limanlan zerinde de yaban
clarla arprlar.
Bu kolayca aklanabilir: Dnyadaki tm gemiler arasnda, denizleri en
iyi biimde kat edebilenler Birleik Devletlerin gemileridir. Birleik Devlet
lerin deniz tccarlar dierlerine nazaran bu avantaj koruduu srece, sa
dece kazanm olduklann korumayacaktr, ayn zamanda her gn kazanc
n daha da arttracaktr.
Amerikallarn neden dier insanlardan daha dk bir fiyata denize al
dnn sebebini kavramak zor bir problemdir. Buna cevap vermek iin n

91 30 E y l l 1832de, y ln son un d aki ithalatn toplam deeri 101.12 9.266 dolard. Yabanc gem iler
zerinden yaplan ithalat ise sadece toplam 10.731.039 dolard, yan i y a k la k onda b iri.
92 A y n y l, toplam ih racatn deeri 8 7 .17 6 .9 43 dolard. Yabanc gem iler tarafndan yaplan ihraca
tn deeri ise 21.036.183 dolard yan i y ak lak drtte b iri ( Williams register, 1833, s. 39 8 ).
93 1829, 1830 ve 1831 y lla n boyunca, B irlik in k y la n n a toplam hacm i 3.307.719 tonaj olan ge
m ile r g ird i. Yabanc gem iler, bu toplam n sadece 544.571 tonajna sah ip lerd i. Bylece, y ak lak
yzde 16 orannd aydlar (National Calendar, 1833, s. 3 0 4 ).
1820, 1826 ve 1831 y lla n n d a , Lo n d ra, Liverp o o l ve H u ll lim an lan na giren n g iliz gem ileri,
44 3 .8 0 0 tonaj tadlar. A y n ylla rd a ayn k y lara giren yabanc gem iler ise, 159.431 tonaj ta
d lar. yleyse, b u n lan n arasndaki oran da y ak lak olarak yzde 36d r (Companion of Che Al-
manac, 1834, s. 169).
1832 y ln d a , B y k B ritan ya lim a n la rn a giren yabanc gem ilerle n g iliz g em ileri arasn d aki
oran ise yzde 29du.
ce, onlarn stnl, doann bahetmi olduu baz somut avantajlara af
fedilmeye alld. Ama aslnda asl sebep bu deildir.
Amerikallarn gemilerini ina etmesi neredeyse bizimkiler kadar pahal
ya mal olur.94 Bunlar daha iyi ina edilmi de deillerdir ve genellikle daha
az sre dayanrlar.
Amerikal gemi tayfalarnn maa, Avrupah gemi tayfasndan daha yk
sektir. Bu nedenle Birleik Devletlerin ticari gemilerinde ok sayda Avru
palIyla karlalr.
O halde, Amerikallarn bizden daha ucuza denize almasnn nedeni nedir?
Bu stnln nedenlerini fiziksel avantajlarda bou bouna arayaca
mz dnyorum. Bu stnlk tamamen entelektel ve ahlki zellikler
le ilgilidir.
te dncemi aydnlatabilecek bir karlatrma:
Devrim srasndaki savalarda Franszlar asker becerilerine, en eski gene
ralleri artan ve Avrupann en eski monarilerini neredeyse yok edecek ye
ni bir taktik eklediler. imdiye kadar savalarda zaruri olarak grlen bir y
n eyden ilk defa vazgemeye abaladlar. Askerlerinden, medeni uluslann
daha nce asla talep etmedii yeni abalar gstermelerini istediler. Bylelik
le askerleri her eyi koar adm yaparken ve sonu elde etmek iin yaamla
rn tereddt etmeksizin riske atarken grdk.
Franszlar dmanlarndan daha az saydayd ve daha az zengindi. Onlarn
kaynaklar kesinlikle ok daha azd. Buna karn, dmanlan onlardan yana
oluncaya kadar srekli muzaffer oldular.
Amerikallar da ticarette buna benzer bir eyler devreye soktular. Fransz-
lann zafer iin yaptklar eyi onlar ekonomi iin yapyorlar.
Avrupah gemici ancak ihtiyatl bir biimde denizlerde tehlikeye atlr. Yal
nzca zaman uygun olduunda hareket eder. ngrlmeyen bir kaza ba
na geldiinde, limana geri dner ve akamlar yelkenlerinin bir ksmn top
lar. Okyanusun karalara yaklaarak beyazla kaplandn grdnde, seyri
ni yavalatr ve gnei gzlemler.
Amerikal bu tedbirleri nemsemez ve bu tehlikelere meydan okur. Frt
na olsa bile hareket eder. Gece gndz tm yelkenlerini rzgra brakr. Fr
tnadan yorgun dm gemisini ilerlerken onanr. Nihayetinde seferinin so
nuna yaklatnda, sanki oktan liman grm gibi, kylara doru alma
ya devam eder.
Amerikalnn [gemisi] sk sk batar, ama denizleri onun kadar hzl bir bi
imde kat eden baka gemici yoktur. Baka birisinin yaptklarn daha ksa
srede tamamlayan Amerikal, daha az masrafla bunlan yapar.

94 G e n ellik le temel m alzem eler A m e rikada A vru p adan daha az pahalya m al olur. A m a el emei
n in creti A m e rikada ok daha y k se k tir.
 Uzun bir seferin sonuna varmadan nce Avrupal denizci, yolu zerinde
birok defa kyya yanamas gerektiine inanr. Sakin bir liman ararken veya
buradan kma frsatn beklerken deerli zamanndan kaybeder ve her gn
orada kalmak iin deme yapar.
Amerikal denizci ise, inden ay satn almak iin Bostondan hareket
eder. Cantona varr, burada birka gn kalr ve geri dner. Dnyann tm
evresini iki yldan daha ksa srede kat eder ve bu srede sadece bir defa ka
ray grr. Sekiz veya dokuz aylk deniz yolculuklar sresince, deniz suyu
nu ier ve salamura etle ayakta kalr. Durmakszn denize, hastalklara ve s
kntlara kar mcadele eder. Ama geri dndnde, ay ngiliz tccardan
bir metelik daha az paraya satabilir ve bylece amacna ular.
Amerikallarn ticaret yapma biimlerine kahramanca bir eyler ekledikle
rini syleyerek dncemi daha iyi aklayabilirim.
Avrupal tccar iin, ayn konularda Amerikal rakibini takip etmesi her
zaman ok zor olacaktr. Yukarda akladm biimde hareket eden Ame
rikal sadece bir hesapla hareket etmez, ayn zamanda zellikle bunun doa
sna itaat eder.
Birleik Devletlerin sakini, ileri bir medeniyetin sahip olduu her trl ih
tiya ve istee gs gerer. stelik, Avrupada olduu gibi, kendi etrafnda
zellikle bu ihtiyalar gidermek iin rgtlenmi bir toplum bulmaz. Byle
likle Amerikal, eitiminin ve alkanlklarnn zorunlu kld deiik malze
meleri kendi kendisine gidermekle ykmldr. Amerikada kimi zaman, ay
n insann tarlasn srd, evini ina ettii, aletlerini rettii, ayakkab yapt
ve giyinmek iin kendi elleriyle kaba kuma dokuduu olmutur. Bu ends
trinin olgunlamasna zarar verir, ama geni lde alann zihniyetinin ge
limesine hizmet eder. blmnden baka hibir ey insan cisimletirmeye
ve eserlerindeki tinsel izleri yok etmeye daha fazla ynlendirmez. zel insan
larn nadiren bulunduu Amerika gibi bir lkede, bir meslee adm atan her
bir kii iin uzun bir raklk srecini gerektiremezsiniz. Bu nedenle Amerika
llar kolayca i deitirirler ve dnemin ihtiyalarn takip ederek, bu durum
dan faydalanrlar. Srayla avukat, ifti, tccar, papaz ve doktor olan kiilerle
karlarsnz. Her ne kadar Amerikal her bir alanda Avrupaldan daha az us
ta olsa da, ona tamamen yabanc olan hibir konu yoktur. Onun kabiliyeti da
ha geneldir ve idrak kapasitesi daha genitir. Birleik Devletler sakinini o hal
de, ilerle ilgili hibir aksiyom durduramaz. Her trl mesleki nyargdan ka
ar. Herhangi bir alma sistemine dierinden daha ok bal kalmaz. Kendi
sini herhangi bir eski ynteme bir yenisinden daha yakn hissetmez. Kendisi
iin hibir alkanlk yaratmaz. Uygunsuz alkanlklarn kendi zihni zerinde
uygulayabilecei etkiden kolayca kaar, nk lkesinin baka bir lkeye ben
zemediini ve kendi durumunun da dnyada yeni olduunu bilir.
 Amerikal mucizevi topraklarda ikamet eder. Onun etrafnda her ey dur
makszn hareket eder ve her an bir gelime gsterir. Yenilik fikri bylelik
le Amerikalnn zihninde daha iyi olann fikriyle derinden baldr. Doann
insann abalarna kar koyduu engelleri hibir yerde fark etmez. Ona g
re, olmam ey, henz denenmemi olan eydir.
Birleik Devletlerde hkim olan bu evrensel hareket, sk sk talihe karlk
verme, kamusal ve bireysel zenginliklerin bu ngrlmeyen seyahati, hepsi
ruhu, tm giriimleri takdire deer biimde dzenleyen bir eit ateli heye
can iinde ve adeta beeriyetin mterek dzeyinin stnde tutmak iin bir
araya gelir. Bir Amerikal iin yaamn tm, bir oyunun paras, bir devrim
zaman ve bir mcadele gn olarak cereyan eder.
Tm bireyler zerinde ayn anda etki yapan bu nedenler, ulusal karakter
de kar konulmaz bir itepiye sebep olurlar. Bu durumda, rastgele setii
niz her bir Amerikal isteklerinde cokulu, giriimci, macerac ve de zellikle
yeniliki bir insandr. Bu tin aslnda onun tm eserlerinde grlr. Bunu si
yasal yasalanna, dinsel doktrinlerine, toplumsal ekonomi teorilerine, birey
sel endstrisine uyarlar. ehir merkezine olduu gibi, ormanlarn derinlikle
rine de onu yannda gtrr. Ayn tin deniz ticaretine uygulandnda Ame
rikaly, dnyadaki tccarlann arasnda en hzl ve en ucuz denizcisi yapar.
Birleik Devletlerin denizcileri bu entelektel avantajlarn ve buradan or
taya kan pratik stnlklerini koruduklar srece, sadece lkelerinin re
ticilerinin ve tketicilerinin ihtiyalarn karlamaya devam etmeyecekler
dir, ayn zamanda gittike daha fazla, tpk Ingilizler95 gibi, dier halklar
arasnda tayc olacaklardr.
Bu durum gzlerimizin nnde gereklemeye balyor. Gnmzde ok
tan Amerikal gemicileri Avrupann birok ulusunun ticaretinde komisyon
cu olarak gryoruz.96 Amerika bu uluslara daha byk bir gelecek sunar.
Ispanyollar ve Portekizliler Gney Amerikada sonradan hkimiyet kuran
byk smrgeler kurdular. Sivil sava ve despotizm bugn bu geni lke
leri perian ediyor. Nfusun hareketi burada durmutur ve burada ikamet
eden, kendilerini savunmakla megul olan ok az sayda insan kaderlerini
iyiletirme ihtiyacn ancak hisseder.
Ama durum her zaman byle olmayacaktr. Kendi bana kalan Avrupa,
Ortaam karanlklarndan kendi abalaryla kendisini meydana getirmeyi
baard. Gney Amerika da bizim gibi Hristiyandr. Bizim yasalarmza ve

95 n g iliz g em ilerin in sadece ng iltereye yabanc r n le ri tam akla veya yabanclara ln g iliz le rin
r n le rin i gtrm ekle m egul o ld u k la rn sanm ak ya n l olur. G nm zd e ngilteren in deniz
ticareti, tp k b y k kam u aralar g iriim ind e olduu g ibi, dn yann tm reticilerin e hizm et
etmeye ve tm h a lk la r b irb irle ri arasnda temasa geirm eye h azrd r. A m e rik a lla rn denizle il
g ili dehalar o n lan , ln g iliz le rin dehalaryla rekabet edecek b ir g iriim olm aya yn len d irir.
96 A kd en izd eki ticaretin b ir k sm oktan A m e rik al gem iler zerinden yap lyo r.
usullerimize sahiptir. Gney Amerika da, Avrupal uluslarn ve onlarn soy
larnn iinde gelien medeniyet tohumlann kapsar ve stelik bizim rnei
mizden daha fazlasna sahiptir, o halde neden barbar olarak kalacaktr?
Aktr ki burada sadece zamansal bir sorun vardr. Belli bir zaman son
ra, Gney Amerikallarn gelien ve aydnlanan uluslar ina edecei dnem
ler gelecektir.
Ama Gney Amerikann spanyollar ve Portekizlileri uygarlam halk
larn ihtiyalarna gs germeye baladklarnda, henz kendi ihtiyalar
n tatmin etmekten uzak durumda olacaklardr. Medeniyetin son doanlan
olan bu halklar, abileri tarafndan nceden kabul edilen stnlklere maruz
kalacaklardr. retici ve tccar olmadan nce uzun sre ifti olacaklardr ve
rnlerini denizlerin tesinde de satabilmek ve zorunlu olduu yeni hisse
dilen rnleri elde etmek iin yabanclarn araclna ihtiya duyacaklardr.
Amerikann kuzeyindeki Amerikallara bir gn gneydeki Amerikallarn
ihtiyalarn karlamak iin ar yaplacandan kuku duymamak gerekir.
Doa onlan gneydekilerin yaknna yerletirdi. Bylelikle doa kuzeydeki-
lere, gneydekilerin ihtiyalarn fark etmek ve gidermek iin, bu halklar
la daimi ilikiler kurmak iin ve onlann pazarlarn aamal olarak ele geir
mek iin byk kolaylklar salad. Birleik Devletlerin tccan eer Avrupa
lI tccardan ok aa bir dzeyde olsayd, bu doal avantajlarn kaybedebi
lirdi, ama tersine ondan birok konuda stndr. Birleik Devletlerin Ame-
rikallan, yeni dnyann halklan zerinde zaten nemli bir ahlki etkide bu
lunurlar. Aydnlk onlardan itibaren yaylr. Ayn kta zerinde ikamet eden
tm uluslar Amerikallar, byk Amerikan ailesinin en aydn, en kudretli
ve zengin soylan olarak deerlendirmeye altlar bile. Bu nedenle tm ulus
lar baklarn durmakszn Birlike doru ynlendirir. Yapabildikleri kada
ryla onu oluturan halklarla benzeirler. Her gn Birleik Devletlerden si
yasal doktrinleri ekip alr, onlann yasalarn benimserler.
Birleik Devletlerin Amerikallar, Gney Amerikallar karsnda, tam
olarak ngiliz atalarnn Italyanlar, tspanyollar, Portekizliler ile medeniyet
ve endstride daha az gelimi olan ve tketim malzemelerinin ounu on
lardan alan dier tm Avrupa halklar karsndaki durumunda bulunurlar.
ngiltere bugn kendisine yakn olan neredeyse tm uluslann doal ticari
odadr. Birlik ise dier yanmkrede ayn rol yerine getirmekle grevlidir.
Yeni dnyada doan veya byyen her bir halk, adeta Anglo-Amerikallann
yaranna olacak biimde burada doar ve geliir.
Eer Birlik dalrsa, Birliki oluturan eyaletlerin ticaretlerinin gelime
sinde kukusuz aksamalar olacaktr ve onlarn ilerlemeleri de dnd
mzden daha yava olacaktr. Ne olursa olsun, tacir eyaletlerin birlik ola
rak kalacaklar aktr. Hepsi birbirleriyle temas halindedir. Onlann arasn-
da mkemmel bir fikir, menfaat ve teaml birlii vardr. Sadece onlar ok
byk bir deniz kuvveti oluturabilirler. Birlikin gneyi kuzeyden bam
sz olacak olsa da, bundan gneyin kuzey olmakszn var olaca sonucu
kmaz. Gneyin tccar olmadn syledim; ama hibir ey onun tacir ol
mas gerektiine iaret etmiyor. Birleik Devletlerde gneydeki Amerikal
lar o halde, rnleri ihra etmek ve ihtiya duyduklar rnleri lkelerine
getirmek iin daha uzun sre boyunca yabanclara bavurmak zorundadr
lar. Zira, edinebilecekleri tm araclar arasnda, kuzeydeki komular ku
kusuz kendilerine en ucuz fiyatla hizmet edebilecek olanlardr. Bylelikle,
gneydekiler onlar kullanrlar, nk uygun fiyat ticaretin en yce yasas
dr. Uygun fiyata kar uzun sre mcadele edebilecek ulusal nyarglar ve
egemen irade yoktur. Birleik Devletlerin Amerikallar ile Ingilizler arasn
da var olan nefretten daha ok kkrtlm bir nefreti gremezsiniz. Bu d
manca duygulara ramen tngilizler rettikleri mallarn ounu Amerikallar
iin tedarik ederler, nk tngilizler dier lkelerden daha ucuza mal satar
lar. Bylelikle Amerikann artan refah, Amerikallarn isteine ramen, n
gilterenin retim endstrisinin yararna iler.
Ticari byklk ihtiya durumunda asker bir kuvvetle birlemediinde,
bu bykln kalc olamadn zaman gsterir ve deneyim de kantlar.
Bu hakikat hibir yerde olmad kadar Birleik Devletlerde iyi anlalm
tr. Amerikallar kendi bayraklarna sayg duyulmasn zaten salamlardr;
yaknda bayraklar korkutucu da olabilecektir.
Birlikin dalmasnn, Amerikallarn deniz gcn azaltmak yerine, bu
gc adamakll arttrmaya neden olacan dnyorum. Bugn tacir eya
letler, tccar olmayanlarla baldrlar ve bu sonuncular, dolayl olarak fayda
saladklar denizcilii sadece istemeyerek kuvvetlendirirler.
Tersine, eer Birlikin tm tacir eyaletleri bir ve ayn halk olutururlar
sa, ticaret onlar iin ilk dzeydeki ulusal menfaat olacaktr. Bylelikle de bu
eyaletler kendi gemilerini korumak iin ok byk fedakrlklar gsterecek
lerdir ve hibir ey onlarn bu konudaki isteklerinin peinden gitmelerine
engel olamayacaktr.
Uluslarn da insanlar gibi neredeyse her zaman, genlik alarndan iti
baren, kaderlerinin temel zelliklerini gsterdiklerini dnyorum. Ang-
lo-Amerikallarn nasl bir tinle ticareti srdrdklerini, bunu nasl bir ko
laylkla yaptklarn ve bu konuda nasl bir baarya sahip olduklarn grd
m zaman, onlarn bir gn dnyann birinci deniz kuvveti olacaklarn d
nmeden edemiyorum. Onlar denizleri ele geirmeye yazgldr, tpk Ro
mallarn dnyay fethetmeye yazgl olmalar gibi.
 SONU

Artk sona yaklayorum. imdiye kadar Birleik Devletlerin gelecekteki ka

derlerinden bahsederek, konumu deiik ksmlara blmeye ve bunlarn her
birini zenle incelemeye altm.
imdi ise, bu ksmlarn her birisini tek bir bak as altnda toplamak is
tiyorum. Syleyeceim ey daha az ayrntl, ama daha nettir. Her bir mese
leyi daha az ayrt edecek ekilde ele alacam ve genel olgulardan daha faz
la net bir biimde bahsedeceim. Engin bir ehrin duvarlarndan inip, yakn
daki tepeye trmanan bir seyyah gibi olacam. Oradan uzaklatka terk et
tii insanlar da onun gznn nnden kaybolur; evler birbirine karr; ka
musal alanlar artk gremez; sokaklarn patikalarn glkle ayrt eder ama
gzleri ehrin d hatlarn daha kolay biimde takip eder ve ilk defa ehrin
formunu fark eder. Bana yle geliyor ki ayn zamanda yeni dnyada ngiliz
rknn btn olarak geleceini kefediyorum. Bu muazzam tablonun ayrn
tlar karanlkta kalr, ama artk btn kavrayabiliyorum ve btnle ilgili
ak bir fikir tasarlyorum.
Gnmzde Amerika Birleik Devletlerinde igal edilen veya sahip olu
nan blgeler, ikamet edilen tm topraklarn yaklak olarak yirmide birini
oluturur.
Bu snrlar ne kadar geni olursa olsun, Anglo-Amerikal rkn her zaman
burada kapal kalacan dnrsek yanlrz. Bu rk oktan bu snrlarn
tesine yaylmtr.
Bizim de Amerikann llerinde byk bir Fransz ulusu yaratabildiimiz
ve yeni dnyann kaderini ngilizlerle birlikte dengede tutabildiimiz bir za
man gelebilir. Fransa vaktiyle Kuzey Amerikada neredeyse tm Avrupa ka
dar geni bir blgeye sahipti. Ktann en byk nehri btnyle bizim
yasalarmzn egemenliinde akyordu. Saint-Laurent nehrinin azyla Mis-
sissippi deltas arasnda ikamet eden Kzlderili uluslar sadece bizim dilimi
zi anlayabiliyorlard. Bu engin alan zerinde yaylm tm Avrupa kurumla-
r anayurdun ansn yaatyordu. Louisbourg, Montmorency, Duquesne, Sa-
int-Louis, Vincennes, La Nouvelle Orleans, tm bu isimler Fransada sevilen
ve bizim kulaklarmza aina olan isimlerdir.
Ama bir bir saymann zor olaca bir dizi koul,1 bizi bu harika mirastan
mahrum brakt. Franszlar az sayda olduklar ve iyi yerlemedikleri her yer
de yok oldular. Geri kalanlar kk bir alana yld ve baka yasalarn ege
menliine getiler. Kanadann aasndaki Franszlarn drt yz millik bl
gesi bugn yeni bir ulus hareketinin iinde kaybolmu eski bir halkn ykn
tlarn oluturur. Onlann etrafnda yabanc nfus durmakszn byr ve her
yne yaylr; topran eski sahiplerinin snfna kadar nfuz eder ve onlarn
ehirlerinde tahakkm kurar ve onlarn dilini baka kla sokar. Bu nfus
Birleik Devletlerin nfusuyla zdetir. O halde ngiliz rkn Birlikin snr
lar iinde durmadn ve kuzeydouya doru iyice ilerlediini sylemek
te haklym.
Kuzeybatda, yalnzca baz nemsiz Rus yerleimleriyle karlarz, ama
gneybatda Meksika, Anglo-Amerikallarm altnda kendisini bir bariyer gi
bi sunar.
Bylelikle aslnda bugn yeni dnyay paylaan sadece iki rakip rk vardr:
Ispanyollar ve Ingilizler.
Bu iki rk birbirlerinden ayran snrlar bir anlamayla tayin edildi. Ama
her ne kadar bu anlama Anglo-Amerikallarn lehine olsa da, yaknda onla
rn bu anlamaya kar geleceinden hi kuku duymuyorum.
Birlikin snrlarnn tesinde, Meksika tarafnda, hl yeterince ikametin
bulunmad geni blgeler uzanr. Birleik Devletlerdeki insanlar bu ssz
blgelere, buralara yerlemeye hakk olan kiilerden nce nfuz edecekler
dir. Topra kendilerine mal edip, orada bir toplum kuracaklardr. Yasal ev
sahibi ise nihayetinde kendisini gsterdiinde l verimli halde, yabancla-
n ise kendi mirasnn stne sessizce yerlemi halde bulacaktr.
Yeni dnyann topra buraya ilk yerleenlere aittir ve hkimiyet de bura
daki gidiatn bedelidir.
nceden yerleilen lkeler kendilerini istiladan korumak konusunda g
lk yaayacaklardr.

1 lk srad a u g e lir: Beled iye re jim in e a lm zgr h a lk la r, g elien s m rg eler yaratm ay d ier
h a lk la rd a n daha k o la y b ir b iim d e b a a rrla r. K e n d i kend in e dnm e ve ynetm e a lk a n l
y e n i b ir lked e z a ru rid ir. B yle ye n i b ir lked e b aar b y k oranda zo ru n lu o larak s m rg eler
d e ki b ire y le rin k iise l ab alarn a b a ld r.
 Daha nce Texasta olan eylerden bahsetmitim. Her gn, Birleik Devlet
ler sakinleri Texasa doru yava yava ilerleyip, burada toprak sahibi oluyor.
Bu lkenin yasalarna tamamyla boyun eerek, kendi dillerinin ve teaml
lerinin hkimiyetini burada kuruyorlar. Texas vilayeti henz Meksikann
egemenlii altndadr, ama yaknda orada neredeyse MeksikalIyla karlaa-
mayacaz. Anglo-Amerikallarn baka bir soydan gelen nfuslarla balant
kurduu her yerde ayn ey olur.
Ingiliz rknn, yeni dnyann dier Avrupal rklar zerinde de muaz
zam bir stnlk kazandn gizleyemeyiz. Bu rk dier Avrupal rklar
dan medeniyet, endstri ve kuvvet konularnda stndr. Karsnda sade
ce terk edilmi veya az ikamet edilen lkeler kt ve yolu zerinde kendi
si iin bir geit amas imknsz olan kalabalk nfuslarla karlamad s
rece, onu durmakszn ilerlerken greceiz. Anlamalarda belirlenen snrlar
iinde kalmayacaklardr ve her bir taraftan bu hayali engelleri aacaklardr.
Yeni dnyada ngiliz soyunun bu hzl geliimini mkemmel biimde ko
laylatran ey, igal ettikleri corafi konumdur.
Onun kuzeydeki snrlarnn da ilerisine gittiinizde, kutup buzullaryla
karlarsnz ve onun gneydeki snrlarnn altndaki blgelere indiiniz
de, ekvator scaklyla karlarsnz. Amerikann Ingilizleri o halde kta
nn en lml kuana ve en fazla yaanabilir ksmna yerlemitir.
Birleik Devletlerde nfusun artmasnda dikkat eken olaanst hare
ketin tarihinin sadece bamszlkla baladn sanyoruz, oysa bu bir hata
dr. Nfus, smrge sistemi srasnda da gnmzdekiyle ayn hzda artyor
du ve ayn ekilde her yirmi iki ylda bir iki katma kyordu. Ama o zaman
lar binlerce kii sz konusuyken, bugn milyonlarca kii sz konusudur. Bir
yzyl nce fark edilmeyen bu olgu, bugn tm zihinlere etki ediyor.
Bir krala itaat eden Kanadann Ingilizleri saylarn arttryorlar ve nere
deyse cumhuriyeti bir hkmetin hkimiyetinde yaayan Birleik Devlet-
lerdeki Amerikallar kadar hzla yaylyorlar.
Bamszlk savann srd sekiz yl boyunca nfus, daha nceden
alntlanan raporlara gre durmakszn artyor.
Batdaki snrlar zerinde ngilizlerle birleen byk Kzlderili ulusla
r var olsa da, batya doru g hareketi asla yavalamad. Dman Atlantik
kylarn yakp yktnda, Kentucky, Pennsylvanniamn bat blgeleri, Ver-
mont eyaleti ve Maine eyaleti insanlarla doluydu. Sava takip eden kark
lk da nfusun artmasn engellemedi ve insanlann llere doru ilerlemesi
ni durduramad. Bylece, yasalann farkll, ban durumu veya sava duru
mu, dzen veya anari, tm bunlar Anglo-Amerikallann aralksz gelimesi
zerinde sadece hissedilmez bir biimde etkili oldu.
Bu kolayca anlalr. Bylesine usuz bucaksz bir blgenin her noktasn
da kendisini hissettirebilecek yeterince genel sebepler yoktur. Bylelikle l
kenin byk bir ksm dierlerini vuran felaketlere kar bir snak buldu
una inanr ve bu ktlkler ne kadar byk olursa olsun burada nerilen
zm her zaman ktlklerden daha byktr.
O halde, yeni dnyada Ingilizlerin soyunun ilerlemesini durdurmann
mmkn olduuna inanmamak gerekir. Birlikin dalmas, ktay savaa s
rkleyip, cumhuriyeti feshedip, buraya tiranl getirerek, bu ilerlemeyi ge
ciktirebilir, ama kaderinin zorunlu sonucuna ulamasn engelleyemez. Her
yan endstriye ak olan ve her trl sefalet iin bir snak sunan bu ve
rimli ssz topraklara gmenlerin adm atmasn engelleyebilecek bir kuvvet
yeryznde yoktur. Gelecekteki olaylar, ne ynde geliirlerse gelisinler, ne
iklimi, ne i denizleri, ne byk nehirleri ne de verimli topraklar Amerikal
larn ellerinden geri alabileceklerdir. Kt yasalar, devrimler ve anari, Ame
rikallar arasndaki rahatlk eilimini ve onlarn soylarnn ayrt edici zellii
gibi grnen giriimci ruhu ykamayacaktr ve onlar aydnlatan da ta
mamen sndremeyecektir.
Bylece gelecein belirsizlii iinde, kesin olan en azndan bir olay vardr.
Burada halklarn yaamlar sz konusu olduu iin, yakn diyebileceimiz bir
dnemde, Anglo-Amerikallar kutup buzullar ile tropikal kuak arasndaki
usuz bucaksz alan tek balarna kaplayacaklardr; Atlantik Okyanusunun
kumsallarndan gneydeki denizlerin kylarna kadar yaylacaklardr.
Anglo-Amerikal soyun gelecekte zerinde yaylmas gereken blgenin,
Avrupann drtte olduunu sanyorum.2 Birlikin iklimi, btn olarak
alndnda Avrupannkine tercih edilir; onun doal avantajlar da oktur.
Birlikin nfusunun da bir gn bizimkiyle orantl olaca aktr.
Birok farkl halk arasnda blnm olan Avrupa, srekli olarak yeniden
ortaya kan savalarn ve Ortaan barbarlnn ardndan, fersah kare ba
na drt yz on kiiye3 sahip olmay baard. Hangi kudretli nedenle, Bir
leik Devletlerin de bir gn ayn sayda insana sahip olmas engellenebilir?
Amerikadaki ngiliz soyunun farkl torunlarnn ortak bir fizyonomi sun
maya son vermelerinden nce yzyllar geecektir. nsanlarn yeni dnyada
koullarn kalc olarak eitsizliini kuracaklan a ngremeyiz.
O halde, barn ya da savan, zgrln ya da Uranln, refahn veya
sefaletin, bir gn byk Anglo-Amerikal ailenin trl trl torunlarnn ka
derinde neden olabilecekleri farkllklar neler olursa olsun, onlar en azndan
benzer bir toplumsal durumu koruyacaklardr; rf ve detlere ve bu toplum
sal durumdan doan fikirlere mtereken sahip olacaklardr.

2 B irle ik D e vle tle r u anda A vru p an n y a n sn a e it b ir a la n k a p ly o r b ile . A vru p an n yz l m

50 0 .0 0 0 fersah k a re d ir; n fu su ise 2 0 5 .0 0 0 .0 0 0 d u r. M alte -B ru n , c ilt V I, k ita p C X IV , s. 4 .
3 B k z . M alte -B ru n , c ilt V I, k ita p C X V 1, s . 9 2 .
 Ortaada, Avrupada yaayan trl trl soylar ayn medeniyet altn
da toplamak iin sadece dinsel ba yeterli oldu. Yeni dnyann Ingilizlerinin
arasnda binlerce baka ba vardr ve onlar her eyin insanlar arasnda eitli
e ulamaya alt bir ada yayorlar.
Ortaa snfsal ayrm ayd. Her bir halk, her bir vilayet, her bir ehir,
her bir aile burada kendisini bireyselletirmeye alyordu. Gnmzde ise,
ters bir hareket kendisini hissettirir ve halklar birlie doru ilerliyorlar gibi
grnrler. Entelektel balar meknsal olarak birbirlerinden ok uzak par
alar birletirir. nsanlar da tek bir gn bile birbirlerine yabanc ve evrenin
herhangi bir kesinde olan eyden habersiz kalamazlar. Bylelikle bugn,
Avrupallar ile yeni dnyann torunlar arasnda, -Okyanus onlar blse bi
le - yalnzca bir nehirle birbirlerinden ayrlan 18. yzyln ehirleri arasnda
olan farkllktan daha az farkllk olduunu kavryoruz.
Eer bu asimilasyon hareketi yabanc halklar yaknlatrrsa, ayn halkn
torunlarm birbirlerine yabanc klmas nedeniyle bu harekete kar klr.
O halde, Kuzey Amerikada, yz elli milyon insann4 birbirleri arasnda
eit olacan, hepsinin ayn aileye ait olacan, ayn hareket noktasna, ay
n medeniyete, ayn dile, ayn dine, ayn alkanlklara, ayn teamllere sahip
olacaklarn ve onlarn arasnda dncenin ayn biimde dolanacan ve
ayn renklerle tasvir edileceini greceimiz bir zaman gelecektir. Geri ka
lan her ey phelidir, ama bu kesindir. Zira bu, dnyada tamamen yeni bir
olgudur ve tahayyl de onun nemini kavrayamamtr.
Bugn yeryznde farkl noktalardan hareket eden ve ayn amaca doru
ilerliyor gibi grnen iki byk halk vardr. Bunlar Ruslar ve Anglo-Ameri-
kallardr.
kisi de bilinmez biimde byd. nsanlarn baklar baka yndeyken,
onlar birden uluslar arasnda ilk sraya yerletiler. Dnya neredeyse ayn za
manda onlarn douunu ve grkemini kavrad.
Dier tm halklar neredeyse doann onlar iin oluturduu snrlara ula
mlar gibi ve sadece bu durumu koruyorlar gibi grnyorlar. Ama Ruslar
ve Anglo-Amerikallar gelime halindedirler.5 Dier halklar durmulardr
veya ancak glkle ilerlerler. Sadece onlar henz gzn snrlarn fark ede
medii bir kariyere doru kolay ve hzl admlarla yrrler.
Amerikal doann kendisine kar koyduu engellerle mcadele eder.
Rus ise insanlara kar mcadele eder. Birisi le ve barbarla kar dv
r, dieri ise tm silahlann kuanm medeniyete kar. Bylelikle Ameri

4 Fe rsah kare bana 410 in sa n ortalam a o larak a lrsa k bu sa y , A vru p an n n fu su yla o ra n tl b ir

n fu stu r.
5 R u sya , e sk i d n yan n tm u lu sla r arasn d a, n fu su n en h z l e k ild e a rtt ve a rt h z n n ko
rund u u u lu stu r.
kalnn zaferi iftilerin sabanlaryla gerekleir, Ruslarmki ise askerlerin k
llaryla.
Birincisi amacna ulamak iin bireysel menfaate gvenir ve bireysel gc
ve akl ynetmeksizin serbest brakr.
kincisi ise adeta toplumun her trl kuvvetini tek bir insanda toplamak
ister.
Birisinin temel eylem arac zgrlktr; dierininki ise kulluk.
Onlarn kalk noktalar farkldr, yntemleri deiiktir. Bunlara karn
ikisi de, adeta Tanrnn gizemli bir projesiyle, bir gn dnyann yarsnn ka
derini eline almaya yazglym gibi grnr.
 N otlar

B R N C K IS IM

N OT A / Sayfa 4 7

Binba Longun Avrupallann henz nfuz etmedii batdaki eyaletler zerinde masraf
larm Kongrenin karlad iki seyahatine baknz.
Long, A m erikan n b yk ssz topraklaryla ilgili olarak, Rouge nehrin den hare
ket ederek, Plate nehrin e varan 2 0 derece boylam a (W ashin gton m erid yen i)1 yakla
k olarak paralel b ir hat ek m ek gerektiini syler. Bu im gesel hattan batda M issis-
sippi vadisine sn r olutu ran R ocheuses dalarna kadar iftilie im kn verm eyen
genel olarak ku m la kapl u suz bucaksz d zlkler uzanr. Y azlan buralarda su b u
lunm az. Burada sadece byk m anda ve vahi at srleriyle karlarsnz. Ayn za
m anda o k az sayda K zlderili to pluluktan da grlr.
B inba Long, Plate nehrin in yu kan sn a doru ayn ynde kldnda sol tarafta
h er zam an ayn lle karlald n duymu. Fak at bu gzlem in doruluunu biz
zat kendisi teyit edem em i. Longs expedition, cilt II, s. 3 6 1 .
H er n e kadar B inba Longu n ilikileri gveni h ak etse de, o nu n takip ettii hattn
d nda byk zikzaklar yapm akszn lkeyi kat ettiini un utm am ak gerekir.

NOT B / Say fa 4 8

Gney Amerika, iki dnence arasnda bulunan blgelerinde, inanlmaz bir msriflikle ge
netik ad sarmak olan bitkiler retir. Burada sadece Antillerin floras krk farkl tr sunar.

1 W ashing to n m e rid ye n i takip eden 20 derece b o ylam , y a k la k o la ra k P a ris m e rid ye n in i takip

eden 99 dereceye d enk g e lir.
 Bu allarn en beklenm eyen ksm larnda grenadillalar bulunur. Bu sevim li bitki,
der D escourtiz A ntillerdeki bitkisel yaam anlatrken , filizleri sayesinde aalara tu
tunur ve orada seyyar kem erler, bun lar ssleyen m avinin farkl tonlarnda veya k o
yu krm z iek lerin gzelliiyle ho duran ve gzel de kok u yayan verim li s tu n
lar oluturur. (C ilt I, s. 2 6 5 )
B yk kozal akasya hzla byyen ve aatan aaca geerek, kim i zam an yan m
fersahtan fazla yeri kaplayan o k zengin b ir sarm ak bitkidir. (C ilt III, s. 2 2 7 )

NOT C / Sayfa 50

Am erikallarn D ili zerine

Amerikal Kzlderililerin konutuklar tm diller, kuzey kutbundan Horn tepesine ka

dar diyebiliriz ki ayn modele gre biimlendirilmi ve ayn dilbilgisi kurallarm kullan
maktadrlar. Buradan u sonucu karabiliriz: Tm Kzlderili halklar, byk oranda, ay
n kkten gelirler.
A m erika ktasn n h er b ir kabilesi d eiik leh elerle kon uur, am a d illeri o k az
saydadr. Bu da yen i dnyann ulu slarnn gl ve eski bir k k en e sahip o ldu klar
n kantlam aya ynlendirir.
N ihayetinde A m erikan n d illeri a n dzenlidir. Bu ned enle bu d illeri ku llanan
halklarn im diye kadar byk devrim ler yaam adn ve zorla veya iradi olarak ya
b an c u lu slarla karm ad klarn d nm ek m m knd r. nk gen ellikle b iro k
dilin tek bir dilde birlem esi durum unda gram erde d zensizlikler olur.
A m erikallarn d illerin in ve de zellikle Kuzey A m erikallarn d illerin in filologla-
n n ciddi biim d e d ik katini ekm esin den beri o k zam an gem edi. B ylelikle ilk de
fa barbar b ir halkn blgesel d ilinin, o k karm ak b ir fikirler ve o k b ilgece b ir ba
dam lar sistem inin rn olduunu kefettik. Bu dillerin ok zengin olduunu ve
olutu ru lu rlarken, kulan duyarllna byk zen gsterildiini fark ettik.
A m erikallarn gram atikal sistem i, b iro k noktada b irb irlerin d en farkllar am a
zellikle bu noktada.
Avrupan n baz halklar, dierleri arasnda da A lm anlar, gerektiinde farkl k eli
m eleri birletirm e ve baz kavram lara karm ak b ir anlam verm e yetisine sahiplerdir.
K zlderililer bu yetiyi o k artc biim d e devam ettirdiler ve adeta ok sayda fik
ri tek b ir noktada saptam ay baardlar. Bu durum , D u ponceaun u n M emoires de la
Societe philosophique d'Ameriquete alntlad b ir rn ek yardm yla kolayca anlalr.
Delaw areli bir kad n b ir kedi veya k k kpekle oynadnda, der D uponceau,
onu n kim i zam an kuligatschis kelim esini ku lland n duyanz. Bu kelim e yle olu
sen veya senin anlam ndadr. Uli olarak telaffuz
ur: K ik in cil tekil ahs ifade eder ve
edilen uli ise, gzel, tatl anlam larna gelen wulit kelim esinin b ir parasdr. Gat da,
pene anlam na gelen vvichgatn b ir ksm dr. N ihayetinde is olarak telaffuz schis ise
k k l k fikrini tayan b ir k ltm e ekidir. B ylece tek b ir kelim ede K zlderili ka
dn yle der: M inicik p en eli tatlm .
 te A m erikal v ahilerin n asl b ir biim d e k elim eleri olu tu rd u k larn gsteren
b ir baka rnek.
D elaw arede gen b ir adam plape der. Bu k elim e saf, m asum an lam n d ak i pil-
sit'ten ve insan anlam ndaki lenape'den oluur. Yani bu kelim e saf ve m asum halin
de insan dem ektir.
K elim eleri ken d ileri arasnda birletirm e yetisi gl ve tu h af b ir biim d e fiille
rin oluum unda gzlenir. E n karm ak eylem genellikle tek b ir fiille anlatlr ve n e
redeyse fikirlerdeki h er trl ayrm lar fiil zerinde etkisini gsterir ve onu deitirir.
Sadece o k yzeysel olarak inceled iim bu kon u yu daha ayrntl olarak in cele
m ek isteyen kiiler u n lan okum aldrlar:
1- D u p onceau n u n saygdeer H ecw elderle K zld erililerin d illeriyle ilgili yaz
m alar. Bu yazm alar Philad elp hiada 1 8 1 9 da A braham Sm all yaynevi tarafndan
yaynlanan Memoires de la Societe philosophique dAmeriquein (s. 3 5 6 -4 6 4 ) ilk cild in
de bulunur.
2- G eiberger tarafndan yazlan ve D uponceaun u n nszyle yaynlanan Delavvare
veya Lenapelerin dillerinin grameri. Hepsi ayn koleksiyon iind e bulu nur (cilt III).
3 - Bu alm alan n o k iyi b ir zeti Ensyclopedie americairen V I. cild inin son u n
da bulunur.

NOT D / Sayfa 51

Kanadal Franszlarn 1601de desteklemek zorunda kaldklar Iroquoilara kar ilk sava
n tarihini Charlevoixda (cilt I, s. 2 3 5 ) buluruz. Iroquoilar her ne kadar ok ve yaylar
la silahlanm da olsalar, Franszlara ve onlann mttefiklerine kar umutsuz bir direni
gsterdiler. ok iyi tasvirler yapamayan Charlevoix, Avrupallann teamlleri ile vahile
rin teamllerinin sunduu tezatl ve bylece bu iki rkn erefi farkl anlama biim leri
ni ok iyi gsterir.
F ra n sz la r d er, yerde yaylm halde g rd k leri, Iro q u o ila n n giysi yap tkla-
n kunduz derilerini ele geirirler. O n lan n m ttefik i olan H uronlar ise, bu m anzara
karsnda dehete kap lrlar ve tutsaklar zerinde sradan zalim liklerini uygulam a
ya balarlar. ldrd kleri tutsaklardan birisin i vahice yerler, bu da Franszlar iin
tiksin ti vericidir. B ylelikle, der C harlevoix, bu barbarlar, bizim ulusum uzda b u
lu nm am asna a rd k la n k ay tszlk tan gu ru r duyarlar ve l lerin d erilerin i y z
m ede vahi hayvanlar gibi llerden b eslen m ek ten daha az k t l k olduunu an
lam azlar.
C harlevoix, baka b ir yerde, (c ilt I, s. 2 3 0 ), C ham plainin tan k olduu ilk ik en
ceyi ve H u ron lan n ken di kylerine geri d nm elerin i u ekilde tasvir eder:
8 fersah ilerled ik ten sonra der, bizim m ttefiklerim iz durdular ve esirlerinden
b irin i alarak, o nu n ellerine den u lu slan n savalann a uygulad tm zalim likle
ri o nu n yzne vurdular, ona da ayn biim d e m uam ele edilm esini beklem esi gerek
tiini sylediler ve eer cesareti varsa, bu ik encelere ark syleyerek elik edebile
ceini eklediler. O da derhal sava arksn ve bildii dier ark lan sylem eye ba
lad am a yle b ir tonda syledi k i, der C ham plain, vahilerin h er trl m ziinin
hznl olduunu bilm eyenler iin o k z c b ir tondu bu. Sonradan bahsedecei
m iz her trl zalim liin elik ettii ik en ce de F ran szlan rk tt ve Franszlar b u
na son v erm ek iin bou na aba gsterdiler. Sonraki gece, bir H uronlu ryasnda ta
kip edildiini grd iin , geri ek ilm e hak ik i bir kaa dnt ve vahiler tehli
keden ku rtu lacaklar yere kadar h i durm adan katlar.
K ylerinin ku l belerin i grdkleri anda, ularna kafa d erilerini koyduklar uzun
ubuklar keserler ve bun lar zafer iareti olarak tarlar. Bunu grnce kad nlar k o
ar, nehre atlarlar ve sandallar alarak, k o ca la n n n elind en bu kan l k afataslann alp,
b u n lan b o yu n lan n a balarlar.
Savalar C ham plaine bu ko rk u n ganim etlerden birisin i arm aan ederler ve ay
rca lro q u o ilan n tek yam a m allan olan birka kafay ve birka oku da ona sunarak,
b u n lan F ransa kralna gsterm elerini isterler.
C ham plain tek bana b t n b ir k bu b arb arlan n arasnda geirdi ve onu n ne k i
ilii ne de m lkleri b ir an iin b ile tehlikeye girm edi.

NOT E / Sayfa 63

Amerikadaki ngiliz sm rgelerinin douunda hkm sren priten banazlk zaten

zayflam olsa da, yine de alkanlklarda ve yasalarda bunun olaanst izlerini bula
bilirsiniz.
1 7 9 2 de, Fransan n H ristiyan kart cu m h uriyeti g eici varln ortaya koyduu
dnem de, M assachusettsin yasal teekk l , yu rttalan Pazar g nlerine riayet etm e
ye zorlam ak iin aada okuyacam z yasay resm i olarak kabu l etti. O ku yu cu nun
d ikkatini ek eb ilecek bu yasann girii ve tem el h k m leri yledir:
Pazar gnleri yaplan dinsel tren lerin kam usal b ir faydas bulunduundan; der
yasa koyucu, alm aya faydal olarak ara verilm esini saladndan; in san lan dev
leri ve beeriyetin m eylettii hatalar zerine dnm eye sevk ettiinden; bireysel ve
kam usal olarak evrenin hk im i yaratc T a n riy a sayg gsterm eye ve H ristiyan top-
lu m lan n n vn kayna olan m erham et edim lerini yapmaya olanak tandndan
tr;
D insiz veya dncesiz kiiler, P azarlan yap m alan gereken devi ve bun dan top
lum un kard avantaj unutup, ken di zevkleriyle veya ileriyle ilgilenerek, ku tsal
eylere saygszlk ed ebileceklerind en; bu eylem e b iim i hem o n la n n kendi m enfa
atlerine hem de H ristiyan lan n m enfaatlerine kart olduundan; ayn ca bu tavr, o n
la n n rnek lerin i takip etm eyen kiilerin de kafasn kan trabilece ind en ve sefahat
eilim i ve ahlksz alk an lk lan toplum un iin e sokarak, toplum un b t n ne kar
reel b ir zarar verebileceinden tr;
Senato ve T em silciler M eclisi u k u rallan kabu l eder:
1- H i kim se Pazar gn d kknn veya atlyesini aam az. K im se ayn gn, h e
hangi b ir ile veya m eseley le m egul olam az, h i b ir k o n sere, baloya veya h erh an
gi b ir tr gsteriye katlam az, kim se avlanam az, oynayam az, elenem ez; hepsi pa
ra cezasna tabidir. Bu ceza h er b ir ihlal iin 10 ilinden daha az ve 2 0 ilinden da
ha o k olamaz.
2- H ibir yolcu, ofr, arabac, zoru nlu durum lar dnda, Pazar g nleri seyahat
edem ez; bu n lar da ayn cezaya tabidir.
3 - M eyhaneciler, perakendeciler, otelciler, herhangi b ir sem t sakin in in Pazar g
n o n la n n m ek n lan n a elenm ek veya i yapm ak iin gelm esini engelleyeceklerdir.
hlal durum unda, o telci veya otel sahibi para cezas deyecektir. A yrca, o telci lisan
sn kaybedebilecektir.
4 - H erhangi b ir kii, salkl olup, yeterli gerekesi olm akszn ay boyu nca iba
d etini yapm azsa, 10 ilin para cezasna arptrlacaktr.
5- H erhangi b ir k ii, b ir ibadethanenin iind e uygun olm ayan davranta bulu ndu
unda, 5 ilinden 4 0 iline kadar para cezas deyecektir.
6 - K entlerdeki tythingm enler2 m evcut yasann uygulam asndan ykm l o lacak
lardr. O n lan n tm otelleri veya kam usal yerleri Pazar gnleri ziyaret etm e h ak lan
vardr. O n lan n oteline girm esini reddedecek olan o telci, 4 0 ilin para cezasna arp
trlacaktr.
Tyth in gm en ler yo lcu lar d urdurm ak ve o n la n Pazar gn yola km aya m ecbu r
brakan nedeni soruturm ak zorundadrlar. Cevap verm eyi reddedecek kiiler 5 n
giliz lirasna kadar para cezasna arptnlacaklardr.
Eer yolcu tarafndan sunu lan m azeret, tythingm ene yeterli grnm yorsa, yol
cuyu kan tonu n sulh hkim in e sevk ed eb ilecektir. 8 M art 1 7 9 2 tarihli yasa. General
Laws o f Massachusetts, cilt I, s. 4 1 0 .
11 M art 1 7 9 7 de yeni b ir yasayla para cezalan n n oran arttn ld ve bu cezan n ya
n s suluyu kovalayan kiiye ait oldu. Ayn eser, cilt I, s. 5 25.
16 ubat 1 8 1 6 da yen i b ir yasa bu tedbirleri onaylad. Ayn eser, cilt II, s. 4 0 5 .
B en zer kararlar N ew Y o rk eyaletin in 1 8 2 7 de ve 1 8 2 8 de gzden g eirilen yasa
larnd a da var olu r (B kz. Revised Statutes , k sm I, b l m X X , s. 6 7 5 ). B urada Pa
zar g nleri kim senin avlanam ayaca, balk tutam ayaca, oyun oynayam ayaca, i
ki verilen m eknlara gidem eyecei sylenir. Pazarlar kim se, zoru nlu deilse, seya
hat edem ez.
lk g m en lerin d insel tin lerin in ve sert team llerinin yasalarda b rak t tek iz
bu deildir.
N ew Y ork eyaletinin gzden geirilm i ynetm eliind e (c ilt I, s. 6 6 2 ) u m adde
yi okuruz:

Her kim yirm i drt saat iinde, oyun oynayarak veya bahse girerek, toplam 25
dolar (yaklak 132 frank) kazanrsa veya kaybederse, sulu (misdemeanor) say
lacaktr ve kantlara dayanarak, kazanlan veya kaybedilen toplam tutann en azn
dan be katma eit dzeyde para cezasna arptnlacaktr. Bu para cezas kentin
yoksullanndan sorumlu mfettiine verilecektir.
25 dolar veya daha ok kaybeden kii mahkemede ikyeti olabilir. Eer bunu

2 B u n la r h e r sene se ile n g re v lile rd ir ve bu g re vle ri itib a ry la Fran sad a ki hem y e re l m u h afzla

ra hem de a d li p o lis m em urlan na b en ze rle r.
 yapmay unutursa, yoksullarn mfettii kazanan kiiye dava aabilir ve ondan,
yoksullarn yararna, kazanlan tutan veya bu tutarn katn alabilir.

A lntladm z yasalar o k yenidir; am a acaba bu n lar, sm rgelerin bizzat k k e

nine in m ek sizin nasl anlayabiliriz? Bu m evzuatn cezai k sm n n gnm zde ok
seyrek olarak uygulandndan h i ku ku duym uyorum . Team ller ok tan zam ann
h areketin e boyu n ese de, yasalar esn ek deillerdir. Buna karn, Pazar gn dinsel
treni A m erikada yaban c birisin i artacak biim d e hl var olur.
A m erikada C u m artesi akam n d an itib aren top lu m sal h arek eti zellikle askya
alan b yk b ir eh ir de vardr. Y etikinleri i yapm aya ve gen leri de elenm eye a
ran b ir saatte burada dolandnzda, sadece derin b ir sessizlikle karlarsnz. Sa
dece insanlar alm yor deillerdir, ayn zam anda sanki kim se orada yaam yor gi
bidir. N e end strinin harek etin i ne sevin seslerini ve ne de b yk bir eh rin iin
de durm akszn y kselen karm ak m rltla n duyarsnz. nsan lar diziler halinde k i
liselerin evrelerine doru ynelm ilerdir. Y a n kapal olan evlerin p an ju rlan m n ara
sndan, yu rttalan n evine an cak g l kle gne girer. B elki uzakta ssz drt yol
kavanda ve terk edilm i caddelerin tesinde sessizce ilerleyen izole b ir insan g
rrsnz.
Sonraki gn gn aardnda, arabalan n ve ek ilerin grlts, in san lan n bar
tlar yenid en duyulmaya balar. eh ir uyanr; end ieli kitle ticaret ve endstri m er
kezlerine doru aceleyle ilerler. H er ey devinm ektedir, h er ey harek et halindedir,
her ey etrafnzda acele etm ekted ir. D erin b ir u yuuklu k durum u yerini ateli b ir
hareketlilie brakr. D iyebiliriz ki h er b ir k iin in zenginlii elde etm ek ve bundan
faydalanm ak iin sadece tek bir gn vardr.

NOT F / Sayfa 68

Okuduunuz ksm da bir Amerika tarihi yazma iddiasnda olmadm sylem em ge

reksizdir. Benim tek amacm, okuyucunun ilk gmenlerin fikirlerinin ve teamllerinin
farkl smrgelerin ve genel olarak da Birlikin kaderi zerinde uygulam olduu etkiyi
ayn dzeyde grmesini salamaktr. Bu nedenle sadece konudan bamsz birka frag
man alntlamakla yetinm ek istiyorum.
Yanlp yanlm adm bilm iyorum am a bana yle geliyor k i sadece burada iaret
ettiim yolda ilerleyerek, A m erikan cum h uriyetinin ilk d nem leri zerine kam unun
d ikkatini ekm eyi hak eden ve devlet ad am lann ku kusuz dnm eye sevk edebile
cek olan gzlem ler su nu labilecektir. Byle bir alm ay kendim yapam adm iin,
en azndan yapacak o lan lan n iini kolaylatrm ak istedim . Bu ned enle, bana gre ele
alm ann yararl olaca eserlerin ksa b ir dizinini ve zet halinde b ir analizini suna
bileceim i dndm .
V erim li b ir biim d e in celen eb ilecek genel belgeler arasnda ncelii u esere vere
Historical Collection of State Papers and other authentic docu-
ceim : E ben ezer H azard,
ments, irtended as materialsfor an history o f the United States of America.
1 7 9 2 de Philadelphiada baslan bu derlem e eserin ilk cildi, ngiltere h k m d ar
lnn gm enlerle yapt tm y asalan n yazl b ir rneini ve sm rge h k m eti
n in var olduu ilk gnden itibaren ald tem el k ararlan ierir. Burada bu dnem b o
yunca N ew Englandn ve V irginian n kam usal ileri zerine o k sayda zgn eser
de bulabilirsiniz.
k in ci cilt neredeyse tam am en 1 6 4 3 kon fed erasyonu nu n k ararlan n a ayrlm tr.
K zlderililere d iren m ek am acyla N ew Englandm sm rgeleri arasnda gerekleti
rilen bu federal pakt, A nglo-A m erikallarn verdii ilk b irlik rneidir. 1 7 7 6 daki s
m rgelere bam szlk tanyan konfederasyona kadar ayn yapda baka b iro k k o n
federasyon kabul edildi.
P hiladelphian m tarihsel koleksiyonu kraliyet ktphanesinde bulunur.
A yrca her bir sm rge, birou o k deerli olan tarihi belgelerine sahiptir. K en
di aratrm am a, en eski zam anlardan b eri ikam et edilen eyalet olan V irginiadan ba
ladm.
V irginian n tm tarih ilerin in b irin cisi, ku ru cu olan yzba Je a n Sm ithdir. Yz
ba Sm ith bize 4 form atlk u eseri brakt: The general history of Virginia and New
England, by Captain Smith, some time govemor in those countrys and admiral of New
England (L on dra, 1 6 2 7 . Bu eser kraliyet k tph anesind e bu lu n u r). Sm ith in eseri,
basld tarihe ait o k tu h af kartlar ve gravrlerle ssldr. T arih in in anlats 1 5 8 4
ylndan 1 6 2 6 ylna kadar uzanr. Sm ithin kitab saygdeerdir ve byle olm ay hak
eder. Yazar, tam am en serven yl olan b ir yzylda yaayan en nl m aceraclardan
birisid ir ve bu y zyln sonunda yaam tr. K itabn ken disi bu k e if tutkusunu ve
o zam ann insanlarm karakterize eden giriim ci ruhu yaatr. Bu kitapta, alveri
te ku llanlan ve zenginliin elde edilm esine yardm c olan cesu r team lleri buluruz.
Ama yzba Sm ithde zellikle d ikkat ek ici olan ey, adalarnn erdem lerini,
o nlarn ouna yaban c kalm olan niteliklerle kartrm olm asdr. O nu n tarz ba
sit ve n ettir, anlatlarnn hepsi h ak ik at m hr n tar ve tasvirleri de ssl deildir.
Bu yazar, Kuzey A m erikan n kefi d nem ind eki K zlderililerin d urum unu aydn
la kavuturur.
n ce le n m e si g erek en ik in c i ta rih i B ev erley dir. 12 fo rm a tlk B ev erleyin eseri
Franszcaya evrildi ve 1 7 0 7 de A m sterdam da basld. Yazar anlatlarn 1 5 8 5 yln
dan balatr ve 1 7 0 0 ylnda ise sonlandrr. B u kitabn ilk ksm , tam olarak sm r
gelerin o cu k lu k d nem ine ait tarihsel belgeleri ierir. k in cisi bu eski dnem de K
zlderililerin d urum unu ilgin b ir biim d e tasvir eder. nc s , yazan n zam ann
daki V irg in ian n team lleri, to p lu m sal d u ru m u , yasalar ve siy asal alk an lk lar
zerine o k ak fikirler verir.
Beverley V irginialdr ve bu ned enle kitab n n banda, tarada doduu ve dilsel
sluba h i m erakl olm adndan oku yu cu n u n eserini a n kat biim d e eletirm e
m esini rica eder. Bu sm rgeci alakgn lll e ram en, tm kitab b oyu nca yazar
ana yurdun stnln srarla vurgular. Beverleyin eserinde ayn zam anda A m eri
kan n ngiliz sm rgelerini o zam andan b eri canl tutan sivil zgrlk tiniyle ilgili
o k sayda iz de bulursunuz. Bu kitapta bu sm rgelerin iind e uzu n zam andan b e
ri var olan ve o n la n n bam szlk lan n geciktiren bl nm eleri de fark edebilirsiniz.
Beverley, Ingiliz h k m etin d en o k M arylandn K atolik ko m u lan nd an n efret eder.
Bu yazarn tarz basittir; an latlan genellikle ilgi ek icid ir ve gven uyandrr. Bever-
leyin tarihinin Franszca evirisi kraliyet k tphanesind e bulunur.
ncelenm eyi hak eden b ir baka eseri ise A m erikada grdm am a Fransada bula
m adm . B unu n bal udur: W illiam Stith , History o/Virginia. Bu kitap da ilgin de
taylar sunar, am a bana uzu n ve k a n k grnd.
K arolinan m tarihi zerine in celen eb ilecek en iyi ve en eski belge, Jo h n Lavvsonun
1 7 1 8 ylnda Londrada baslan 4 form atlk The History o f Carolina adl kitabdr.
Law sonn kitab n celik le B at K arolinaya b ir k eif yolculuunu ierir. Bu yo lcu
lu k gnlk biim ind e yazlm tr; yazan n an latlan k an k tr; gzlem leri o k yzey
seldir. Burada sadece o d nem in vahileri arasnda ie k hastalnn ve alkoll ik i
lerin ned en olduu tahribatlar, o n lan n arasnda egem en olan team llerin bozulm a
s ve A vrupahlann m evcud iyetinin b u n la n kolaylatrm as yeterince arpc b iim
de tasvir edilir.
L aw sonm eserin in ik in c i b l m , K arolin an m fizik sel d u ru m u nu n ve o nlarn
r nlerinin tasvirine ayn lm tr.
nc blm d e, yazar, bu d nem in K zlderililerinin team llerinin, u sullerinin
ve h k m etin in ilgin b ir b etim lem esini yapar.
K itabn bu blm nd e b ir tin ve o rijin allik vardr.
Law sonn tarihi, II. C harlesn zam ann K arolinasyla b ir anlam a yapm asyla so
na erer.
Bu eserin genel tonu basittir, hatta biraz laubalidir ve N ew Englandda o dnem de
yaynlanan eserlerin o k derin tarzlanyla tam bir tezat oluturur.
Law sonm tarihi, A m erikada o k az bu lu nan b ir belgedir ve Avrupada h i b u lu n
maz. Buna karn kraliyet k tphanesind e onu n b ir rnein i bulabilirsiniz.
B irleik D evletlerin gney ucun dan h em en kuzey u cun a geiyorum . Aradaki b l
ge o k ge b ir tarihte iskn edildi.
n celikle 1 7 9 2 ylnda ilk defa B ostonda baslan, 1 8 0 6 da ise yenid en baslan Col-
lection o f the Massachusetts Historical Society adl ok ilgin b ir derlem eye iaret et
m ek zorundaym . Bu eser kraliyet k tphanesind e yoktur, sanyorum baka bir k
tphanede de yok.
Bu (devam eden) ko lek siy o n , N ew E ngland n fark l eyaletlerinin tarihiyle ilgili
b ir yn o k deerli belgeyi kapsar. Bu kitapta, yerel arivlerde gm lm olan o tan
tik belgeler ve nceden yaynlanm am yazm alar bulu nur. G o o k in in K zlderililer
le ilgili eserinin tm bu kitabn iind e vardr.
Bu notla ilgili olan ksm da b iro k defa, N athaniel M orto n un Nevv Englands Me-
morial ad l e serin i aln tlad m . Sylediim eyler, N ew E n glan d n tarih in i ren
m ek isteyen lerin d ikkatini ek m ek iin yeterli olacaktr. N athaniel M orto nu n kita
b 8 form atlk tek b ir cilt olutu ru r ve 1 8 2 6 da B ostonda yenid en b aslm tr. K rali
yet ktphanesinde bulunm az.
New Englandn tarihi zerine sahip olduum uz en saygdeer ve en nem li belge
R. C o tto n M atherin Magnalia Christi Americana, or the ecclesiastical history of New
Ergland, (1 6 2 0 -1 6 9 8 ) balk l 2 cilt ve 8 form atlk, 1 8 2 0 de H arfordda yenid en bas
lan eseridir. K raliyet k tphanesind e bunu b u labileceim izi sanm yorum .
 Yazar eserini yedi kitaba ayrm .
B irincisi New Englandm ku ru lu u nu hazrlayan ve ortaya kartan eylerin tari
h in i sunar.
kin cisi bu eyalette y n etici olan ilk kiilerin ve tem el st dzey grevlilerin ya
am larm kapsar.
n c s ayn dnem boyu nca ru h lar yn lend iren papazlarn yaam lar ve a
lm alarna ayrlm tr.
D rd nc s nd e, yazar Cam bridge (M assachusetts) niversitesin in ku ru lu u nu
ve geliim ini ortaya koyar.
Beincisin de, N ew England k ilisesin in ilk elerini ve talim atlarm aklar.
A k n cs New Englandn sakinleri zerinde T a n n m n hayrl etkisine iaret eden
belli olaylara adanm tr.
Y ed incisind e, nih ay etin d e, yazar N ew E ngland k ilise sin in k ar karya olduu
sapkn lklar ve dzensizlikleri bize anlatr.
C otton M ather, B o ston da doduktan sonra, yaam n burada geirm i olan b ir pa
pazd.
New Englandn kurulua gt ren tm dinsel heyecanlar ve tutkular onu n h ik
yeleriyle canlandrlr ve yaatlr. O nu n yazm a tarzndaki k t izleri sk sk kefede
riz, ama yine de yazar cezbeder, nk nihayetinde hep ken d isin in okuyucuyla te
m asa gem esi konusund a o k heveslidir. G en ellikle hogrszdr, daha sk olarak
da saftr, am a onda yanltm a h evesini asla grm eyiz. K im i zam an o nu n eseri gzel
paragraflar ile doru ve derin d nceler sunar; tpk unun gibi:

Pritenlerin varmasndan nce, der (cilt I, ksm IV, s. 61 ), Ingilizler bizim ika
met ettiimiz lkede birok defa iskn etmeye altlar. Ama onlann kendi mad
di menfaatlerine ulamaktan daha yksek bir hedefleri olmadndan, hemen en
gellerle karlatlar. Yce bir dinsel dnceyle itilerek ve desteklenerek Ameri
kaya varm insanlar iin ise durum byle deildi. Her ne kadar bu dindar insan
lar, belki de hibir smrgenin kurucusunun karlamad kadar ok dman
la karlasalar da, amalarnda direttiler ve onlann oluturduu smrge gn
mzde hl varln srdryor.

M ather ara sra tasvirlerinin cid diyetini efkat ve sev ecen likle dolu im gelerle ka-
n tm r: D insel cok u n u n kocasyla ken d isini A m erikaya srkledii bir Ingiliz ka
dndan b ah settik ten sonra, kad nn srgnn yorgunluuna ve sefaletine h em en ye
n ik dtn belirterek , unu ekler: O nu n erdem li kocasna gelince, Isaac Jo h n
son , onsuz yaam ay denedi ve onsuz olarak ld (cilt I, s. 71 ).
M athern kitab tasvir ettii zam an ve lkeyi takdire deer biim d e anlatr.
P ritenleri d enizlerin tesinde b ir snak aram aya iten sebepleri bize gsterm ek
ister. yle der:

Gn Tanns ngilterede ikam et eden kendi halkna bir anda bulundu. Bir
birlerini h i grmemi milyonlarca insanla ayn anda konuarak, onlan yurtlann-
da bulduklan rahat yaam brakma isteiyle doldurdu. O nlan kendi yasalanna
engel olmakszn boyun emeleri amacyla, hl tyler rpertici olan ssz toprak-
larda yaayabilmek iin korkun okyanusu amaya itti.
Daha ileri gitmeden nce, diye ekler, bu kiilerin gelecek kuaklar tarafndan
iyi anlalabilmesi amacyla, bu giriimin sebeplerinin neler olduunu aklamak
iyi olacak. Gnmzn insanlanna onlann anlarn hatrlatmak zellikle nem
lidir, nk onlar atalarnn takip ettii bak asn kaybederek, New Englandm
hakiki menfaatlerine zen gstermeyebilirler. Bu nedenle buraya bu sebeplerden
birkann akland bir yazy koyacam.
Birinci sebep: Incili dnyann bu ksmna (Kuzey Amerika) tamak ve evrenin
geri kalannda hkimiyet kurmaya alan dinsizlere kar mminleri savunabile
cek bir siper oluturmak, kiliseye nemli bir hizmet vermek demektir.
kinci sebep: Avrupann dier tm kiliseleri ssz hale geldiler ve ayn duru
mun bizim aramzda da yerlemesinden korkm ak gerekir. Tanrnn genel ykm
dan kurtarmak istedii kiilere snak vermek iin bu yeri (New England) hazr
layp hazrlamadn Tanrdan baka kim bilebilir?
nc neden: inde yaadmz lkenin sakinleri yorgun dm grn
yorlar; yaratlanlarn en deerlisi olan insann burada ayaklarn bast toprak
tan daha az deeri vardr. ocuklara, komulara, arkadalara sahip olmay ar
bir yk olarak gryoruz; yoksuldan kayoruz. Doal dzen byle srmeye de
vam ettike, insanlar da bu dnyann en byk zevklerine neden olabilecek ey
leri geri itiyorlar.
Drdnc sebep: Tutkularm z bizi yle bir noktaya getirdi ki hibir servet
bir insann kendi eitleri arasndaki varln srdrmesi iin yeterli deildir. Bu
na karn, bu konuda baarsz olan insan da kmsemeyle karlar. Buradan
u sonu kar: Tm mesleklerde meru olmayan yollarla zenginlemeye al
lr. nsanlar iin artk burada rahatlk iinde ve namuslu bir biimde yaamak ok
zor hale geldi.
Beinci sebep: Bilim i ve dini rettiimiz okullar yle rm ki, ocukla
rn byk bir ksm nn, stelik de genellikle onlann arasnda en iyi ve en stn
olanlar ile en fazla umut vaat edenlerinin, tank olduklan ok saydaki kt r
nekler ve kendilerini evreleyen babozukluk nedeniyle ahlklan tamamen
rmtr.
Altnc sebep: Yeryz btnyle Tanrnn bahesi deil midir? Tann Ademin
oullarna bu topraklan onu ilesinler ve gzelletirsinler diye bahetmedi mi?
nsann kullanm iin ayn ekilde uygun olan usuz bucaksz blgeler ssz ve
ilenmemi halde kalrken, neden toprak sknts olduunda kendimizi lmeye
terk edelim?
Yedinci sebep: Reformcu bir kiliseyi kurm ak ve onu ocukluundan itibaren
desteklemek; onun gcn arttrmak, rahata kavuturmak ve onu destek alamad
nda maruz kalaca her trl sefaletten korumak iin mmin bir halkn gcyle
glerimizi birletirmek; bir Hristiyan iin bundan dana onurlu ve daha gzel bir
eser ve bundan daha saygdeer bir giriim olabilir mi?
Sekizinci sebep: Eer merhamet etmeyi bilen ve burada (ngilterede) zenginlik
ve mutluluk iinde yaayan insanlar, bu reformcu kiliseyi kurm ak iin bu avan-
 t a jla n n b ra k r la rs a v e b e lir s iz v e y o ru c u k a d e rin i o n u n la p a y la m a y a r a z o lu r
la rs a , b u d u ru m , m m in le rin s m rg e y le ilg ili T a n n y a y a k a r la rn d a im a n la n n
c a n la n d ra b ile c e k v e b a k a b ir o k in s a n o n la n n a ra s n a ta y a b ile c e k b y k ve
y a r a r l b ir rn e k o la c a k tr .

Daha sonra, New England kilisesin in ahlk kon usund aki ilk elerini aklayan M at-
her, ziyafet d etinim d in k art ve b erbat b ir alk an lk olduunu syleyerek, ona
iddetle kar kar.
Ayn kat tavrla, k ad n lan n salan n a ta k tk la n sslem eleri yasaklar ve kad m lan n
b o y u n lan n ve k o lla n n gsteren yeni m oday acm aszca m ahkm eder.
E serin in b ir baka ksm nd a, N ew E ngland k o rk u tan b iro k b y c l k olay
n uzu n uzun anlatr. Bu dnyann m eselelerind e, eytann grn r etkisi M athere
in kr edilem ez ve ispat edilm i b ir h ak ik at gibi grnr.
A yn kitab n b iro k yerinde, yazan n ad alann karakterize eden sivil zgrlk
ve siyasal bam szlk tin i k en d in i aa vurur. H k m et kon usund a o n la n n ilk e
leri h e r adm da ortaya kar. B ylelikle rne in M assachusettsin sak in lerin in Ply-
m o u thu n ku ru lm asndan 10 y l sonra 1 6 3 0 ylndan itibaren Cam bridge niversite-
sin in ku ru lm as iin 4 0 0 ngiliz liras ayrd k lann gryoruz.
New Englandm tarihiyle ilgili genel b elgelerden, o nu n sn rla n iin d eki d eiik
eyaletlerle ilgili belgelere geersem , n celik le u esere iaret etm em gerekir: H utc-
h in so n (M assachussetts valisi ve tem en ), The History of the colony o f Massachusetts
(8 form atlk 2 c ilt). K raliyet k tphanesind e 1 7 6 5 ylnda Londrada yeniden basm
yaplan bu eserin b ir rnei bulunuyor.
Bu notla ilikili olan ksm da b iro k defa aln t yaptm H u tchinsonn tarihi 1 6 2 8
ylnda balar ve 1 7 5 0 de biter. E serin tm nde b ir gereklik havas vardr. T arz ba
sit ve sadedir. B uradaki tarih o k ayn ntldr.
C o n n e cticu ta g elin ce, in c ele n e c ek en iyi belg e, B ejam in T ru m b u llu n tarihidir:
A Complete History o f Connecticut, Civil and Ecclesiactical, 1630-1764 (8 form atlk 2
cilt, 1 8 1 8 de N ew Havenda baslm tr). T ru m b u llun eserinin kraliyet k tph ane
sinde bulunduunu sanm yorum .
Bu kitap, balkta b elirtilen dnem de C o n n ecticu tta m eydana gelen tm olayla-
n n a k ve nesnel b ir su nu m u nu ierir. Yazar en iyi kaynaklara bavurur ve onu n
an latlan hak ik at m hr n tarlar. C o n n ecticu tu n ilk zam anlanyla ilgili syledii
h er ey k esin lik le o k ilg in tir. O nu n eserinde zellikle Constitution de 1639'& (cilt
I, k sm V I, s. 1 0 0 ) ve ayn zam anda Lois penales de Connecticuta (c ilt I, ksm V II, s.
1 2 3 ) baknz.
Je re m ie B elk nap n eserine h ak l olarak sayg duyulur: History o f New Hampshi-
re (8 form atlk 2 cilt, B oston, 1 7 9 2 ). B elknapn eserinde zellikle ilk cild in III. k s
m na baknz. Bu ksm da yazar, P ritenlerin siyasal ve d insel ilk eleri, glerin in ne
denleri ve yasalan zerine o k deerli ayn n tlar verir. Burada 1 6 6 3 te yaplan b ir vai
zin ilgin aln tsn buluruz: N ew Englandm ticari b ir am ala deil, dinsel b ir am a
la kurulduunu durm akszn hatrlam as gerekir. O nu n alnnda, d oktrin ve disipli
ninde safl icra edecei yazldr. Bu ned enle, tccarlar ve paralan istiflem eye al
an kiiler, sm rgelerin ku ru lm a am acnn kazan deil, din olduunu h atrlasn
lar. E er bizden birisi, dnyay ve dini deerlendirirken, birin cisin e on n c , kin
cisine ise sadece on ik in ci olarak bakarsa, bu kii hak ik i bir New England ocu u
n u n duygularm canlandrm am o lacak tr. O kuyucular B elknapda dier A m erika
l tarihilerin im diye kadar sunm adklar kadar o k genel fikirler ve gl d n
celer bulacaklardr.
Bu eserin kraliyet k tphanesind e olup olm adn bilm iyorum .
E sk id en b e ri var o lan ve stn de d urm am z gerek en m erkezd ek i eyaletler ara
snda zellikle New Y orku n ve Pennsylvanian m yerleri ayrdr. New Y ork eyaletiy
le ilgili sahip olduum uz en iyi tarih urada bulunur: W illiam Sm ith, History o/N ew
York (L ondra, 1 7 5 7 ). Bu kitab n ayn zam anda 1 7 6 7 ylnda 12 form atlk bir cilt ola
rak Londrada yenid en b aslan bir Fran szca evirisi bulunm aktadr. Sm ith, A m eri
kada F ranszlar ve Ingilizlerin savalar zerine faydal ayrntlar verir. T m A m e
rik al tarih iler arasnda lro q u o ilarn n l kon fed erasyonu nu en iyi tanyan tarih
i odur.
Pen nsylvan iaya g elin ce, P roud un u eserine gn d erebilirim : Robert Proud, The
History o f Pennsylvania, from the original institutior and settlement o f that province, un-
der thefirst proprietor and govem or William Penn, in 1681 till after the year 1742 (8
form atlk 2 cilt, Philadelphia, 1 7 9 7 ).
Bu kitap b ilh assa ok u y u cu n u n d ik k atin i ek m ey i h a k eder. P en n, Q u ak erlerin
d oktrinleri, Pennsylvanian n ilk sakin lerin in karakterleri, team lleri ve detleri ze
rine bir yn o k ilgin belge ierir.
P en n sy lv a n ia yla ilg ili en n e m li b e lg e le rd e n b iris in in P e n n in k e n d isin in ve
F ran k lin in eserleri olduunu eklem eye ihtiya duym uyorum . Bu eserler o k sayda
okuyucu tarafndan bilinir.
A dn and m k itap larn oun u A m erikada b u lu n d u u m sre bo yu n ca in c e
ledim . K raliyet k tph anesi bunlardan birkan bana verdi; d ierlerini de B irleik
D evletlerin Paristek i esk i b ak o n so lo su ve A m erika zerin e m kem m el b ir eseri
olan Sayn W ard en bana d n verdi. Bu notu Sayn W ard ena m innettarlm ilet-
m eksizin b itirm ek istem em .

NOT G / Sayfa 74

Memoires de feffersonda u satrlar buluruz: Virginiadaki ngiliz yerleimlerinin ilk za

manlarnda, araziler ok az para karlnda veya hibir ey demeden elde edildii za
man, baz ngrl kiiler byk arazilerin ruhsatlarn aldlar ve ailelerinin grkemini
srdrmek istediklerinden, bu mallar torunlarna satlmamas kouluyla miras brakt
lar. M allarn ayn soyadn tayan insanlar arasnda kuaktan kuaa bu geii nihaye
tinde farkl bir aile snfnn aa kmasna neden oldu. Bu aileler, yasayla zenginlikle
rini srdrme ayrcalna sahip olduklarndan, m lklerinin azametiyle ve lksyle fark
l bir asilzade dzeni oluturuyorlard. Kral da olaan ekilde meclis yelerini bu dzen
iinden seiyordu.
B irleik D evletlerde, m irasla ilgili ngiliz yasalarnn tem el ku rallar reddedilm iti.
 M irasla ilgili olarak kabu l ettiim iz ilk kural, der K ent, udur: B ir kii vasiyet b
rakm adan ldnde, o nu n m allan dorudan m iraslan n a kalr. Sadece b ir kadn
veya erk ek m iras varsa da, o kad n veya erk ek tek bana tm m lkleri alr. Eer
eit dzeyde birka tane m iras varsa, onlar ken di aralannda cin siyet ayn m yapl
m akszn m iras eit ekilde paylarlar.
Bu kural ilk defa New Y ork eyaletinde 2 3 ubat 1 7 8 6 tarihli b ir yasayla kabu l edil
di ( Revised Statutes, cilt III, Appendice, s. 4 8 ). Ayn eyaletin gzden geirilm i yasala-
n n d a da yenid en kabu l edildi. Bu kural im di B irleik D evletlerin her yerinde geer-
lidir. Sadece istisnai olarak V erm o n t eyaletinde, erk ek m iras iki kat pay alr. Kents
Commertaries, cilt IV , s. 3 70.
A yn eserde (cilt IV, s. 1 -2 2 ) K ent, m lkiyetin m uhafazasyla ilgili A m erikan m ev
zuatn n tarihini anlatr. Buradan unu anlyoruz: A m erikan devrim inden n ce, m l
kiy etin m uhafazasyla ilg ili In g ilizlerin yasalar, sm rgelerd ek i kam u h u ku ku n u
oluturuyordu. Satlm am as kouluyla verilen m lkler (yani E states tail), 1 7 7 6 dan
itib aren V irg in iada (B u ilga Je ffe rs o n n teklifiy le oldu. B kz. Jeffersons Memoirs),
1 7 8 6 da ise N ew Y o rk eyaletinde y r rl kten kald nld. A rdndan bu yasa Kuzey Ka-
ro lin ada, K entuckyde, T ennesseede, G eorgiada ve M issouride de ilga edildi. V er-
m o n tta, ndiana, Illin o is eyaletlerinde, G ney K arolinada ve Louisianada ise m l
kiyetin m uhafazas yasas nadir olarak uyguland. M lkiyetin m uhafazasyla ilgili In-
gilizlerin yasasn koru m ak isteyen eyaletler, bu yasann tem el aristo k ratik zellikle
rini kaldrarak onu deitirdiler. H km et konusund a genel ilkelerim iz, der Kent,
m lkiyetin zgrce d olam n kolaylatrm aya alr.
M lk iy e tin m u h afazasy la ilg ili A m e rik a lla rn m e v z u a tn in c e le y e n F ra n sz
o k u rla n n zellikle d ikkatini ek en ey, ayn konud a bizim yasalanm zn A m erikal-
lan n k in d en o k daha d em okratik olm asdr.
A m erikan y asalan baban n m lklerin i de, sadece o nu n istei b ilin m ed ii d uru
m unda, eit ekild e p ay latnr. nk h er b ir kii, der yasa N ew Y o rk eyaletinde
(Revised Statute s, cilt III, Appetdvc, s. 5 1 ), b ir vasiyetnam eyle m lklerin i istedii kii
lere m iras brakm a, blm e hak kn a, otoritesine ve zgrlne tam olarak sahiptir,
yeter k i vasiyeti b ir siyasal teek k l n veya rgtl topluluun yaranna olm asn .
F ransz yasalan ise vasiyet sahipleri arasnda eit paylam veya olabildiince eit
paylam kural olarak alr.
A m erikan cu m h u riy etlerinin ou hl m lkiyetin m uhafazas yasasn korurlar
am a o nu n etkilerin i snrlandrm aya alrlar.
Fransz yasalan ise, h ib ir durum da byle b ir uygulam aya izin vermez.
A m erik allan n toplum sal durum u bizim kin d en daha d em okratik olsa da, bizim
yasalanm z o n lan n k in d en daha dem okratiktir. Bu da dndm z eyi daha iyi
aklar: Fransada dem okrasi hen z yklm akla m eguldr; A m erikada ise yk n tla
r a ! zerinde sessizce h k m srer.
Birleik Devletlerde Seim le lgili K oullarn zeti

Tm eyaletler yirmi bir yldr seimle ilgili haklanndan faydalanr. Tm eyaletlerde, oy

kullanlan blgede belli bir sre ikamet etmi olmak gerekir. Bu sre aydan iki yla ka
dar olabilir.
O y ku llanm a hakkyla ilgili rdevansa gelince; M assachusetts eyaletinde sem en
olm ak iin 3 ngiliz liras geliriniz olm as veya 6 0 sterlin lik serm ayenizin olm as ge
rekir.
R h od e-Island da, 1 3 3 d olar ( 7 0 4 fran k) deerind eki arazinin m lkiyetin e sahip
olm ak gerekir.
C o n n ecticu tta geliri 17 dolar (yak lak 9 0 fran k) olan bir m lkiyete sahip olm ak
gerekir. B ir y l askerlik yapm ak da ayn ekilde sem e h ak kn verir.
N ew Je rsey de sem en in 5 0 ngiliz liras kadar paras olm as gerekir.
G ney K arolinada ve M arylandde, sem en 5 0 ngiliz dnm kadar topraa sa
hip olm aldr.
T ennesseede, herhangi b ir m lkiyete sahip olm as gerekir.
M ississippi, O hio, G eorgia, V irginia, Pennsylvania, Delaw are ve N ew Y ork eyalet
lerinde ise, sem en olm ak iin vergilerini dem ek yeterlidir. Bu eyaletlerin ounda
askeri hizm et vergi dem esi olarak saylr.
M ainede ve New H am pshireda m u hta durum da o lanlar listesind e olm am ak ye
terlidir.
N ihayetinde, M issouri, Alabam a, Illin o is, Louisiana, Indiana, K entu cky , V erm ont
eyaletlerinde ise, sem en olm akla ilgili herhangi b ir kou l yoktur.
Sanyorum Senato y elerini seen kiilere, T em silciler M eclisin i seenlerd en fark
l koullar dayatan sadece Kuzey K arolina eyaleti vardr. B irin ciler 5 0 ngiliz d n
m kadar topraa sahip olm aldrlar. T em silciler M eclisin i sem ek iin ise sadece
vergisini dem esi yeterlidir.

NOT 1 / Sayfa 114

Birleik Devletlerde snrlayc bir sistem vardr. Az sayda gmr ve ok uzun deniz
kylan kaakl ok kolaylatnr. Buna karn burada dier yerlerden ok daha az ka
aklk yaplr, nk herkes bunu nlemeye alr.
B irle ik D e v le tle rde k o ru y u cu p o lis o lm ad n d an , bu rad a A vrupad an d aha
fazla yan gn grrz. A m a gen el o larak bu yan gn lar h e m en ce cik s n erler, n k
ev red eki in san lar h zl b ir b iim d e teh lik en in stesin d en g elm ek iin aba g ste
rirler.
M erkeziyetin Fransz Devrimiyle doduunu sylem ek doru deildir. Fransz Devri
m i bunu mkemmelletirdi, ama yaratmad. Merkeziyet eilimi ve ynetm elik saplant
s Fransada hukukularn hkmete girdii dnemde trmana geti. Bu dnem de Phi-
lippe le Belin dnemidir. O zamandan beri, bu iki ey durmakszn geliti. te Malesher-
besin Cour des Aides3 adna 1775te konuurken, XVI. Louisye syledii ey yledir:4

... kendi kamusal ilerini ynetme hakk her bir teekkle, her bir yurtta toplu
luuna braklyordu. Bu hakkn kralln balangtaki anayasasnn paras ol
madm sylyoruz, nk bu hak aslnda daha geriye dayanr, bu doal hak
tr, akln [bahettii] haktr. Buna karn, bu hak M ajestelerinin tebaasndan geri
alnd. darenin bu konuda ocuka olarak tarif edebileceimiz bir arln iine
dtn sylemekten korkmayacaz.
Kuvvetli bakanlarn ulusal meclisi toplantya armamay bir siyasal ilke ha
line getirmesinden sonra adm adm, bir ehrin sakinlerinin ald ve bir yneti
cinin izin vermedii kararlan hkmsz saymaya kadar vardk. Eer bu toplulu
un denecek bir gideri varsa, idarecinin altndaki tem silcilerin onayn almak ge
rekir, sonuta onun kabul ettii plan takip etmek, onun destekledii iileri kul
lanmak, onun izniyle iilere deme yapmak zorundayz. Eer topluluun finan
se ettii bir dava varsa, yine idarecinin onayn almas gerekir. Davay mahkeme
ye tamadan nce bu makam nnde onu mdafaa etm ek gerekir. Eer idareci
nin fikri sakinlerin fikrine kartsa veya onlann hasm lan idareciye gveniyorlar
sa, topluluk kendi haklann savunma yetisinden mahrum kalr. te M ajesteleri,
Fransada bu yolla belediyeleri bunaltmaya ve yapabildiimiz kadar yurttalann
duygulann yok etmeye altk. Adeta tm ulusu menettik ve ona vasiler verdik.

M erkeziyet konusunda zapt etme olarak adlandrdm z eyle ilgili Fransz Devri-
m in in bugn ne yapt bundan daha iyi b ir ekild e anlatlabilir miydi?
1 7 8 9 da Je ffe rso n Paristen arkadalannd an b irisin e u n lan yazar: A n ynetm e
d k nl n n F ransadan daha derin b ir ekilde k k sald ve daha fazla ktle
ned en olduu baka lke yo k tu r. Lettre Madison, 2 8 A ustos 178 9 .
H akikat udur k i Fransada yzyllardan b eri m erkez h k m et idari m erkeziye
ti yaym ak iin h er zam an yapabilecei her eyi yapt. Bu am ala, ken di gc dnda
herhangi b ir sn r da tanm ad.
F ran sz D evrim inde doan m erkez h k m et, seleflerin in h ib irisin in yapam a
d kadar ileri gitti, nk onlardan daha gl ve daha bilgeydi. XIV . Louis yerel
yn etim ilk erin i b ir id arecinin isteklerine tabi tuttu. N apoleon ise b u n lan bakan l
n isteklerine balad. H er zam an az ya da o k farkl son u lar douran, tek b ir il
ke sz konusudur.

3 Fran sada d evlet h zin esin d en k a y n a k l fin an sal so ru n la r in celeyen e sk i re jim in st m ahkem esi.
4 B k z . Memoires pour se rv ir lhistoire du droit public de la F rance en matiere dimpts, s . 6 5 4 ,
B ru x e lle s, 1779.
Fransada anayasann bu deimezlii yasalarmzn bir sonucudur.
n celikle tm yasalann en nem lisind en yani hkm darln verasetini dzenle
yen yasadan bahsedersek, babadan ogula geen doal m iras dzeni zerine kurulu
bir siyasal yapdan daha deim ez ne vardr? 1 8 1 4 te X V III. Louis kendi ailesi iin si
yasal veraset yasasnn kalcln kab u l ettirdi. 1 8 3 0 devrim inin n eticesin de dzen
lem e yapanlar da onu n rnein i takip ettiler. Sadece kalcl baka b ir ailen in ya
rarna yasa haline getirdiler. O nlar, eski parlam en ton un kalntlar zerine yeni bir
parlam ento ku rarken, yeni st dzey grevlilerin grevlerinden alnam ayacan ve
b u n lan n seleflerin in de byle olacan tek b ir kan un m addesiyle ilan eden babakan
M aupeouyu taklit ettiler.
1 8 1 4 yasalan deil de, 1 8 3 0 y asalan, anayasay deitirm e yolunu aklam az. Zira,
yr rl kteki olaan m evzuatn bunu yapmaya g c n n yetm eyecei aktr.
Kral kuvvetlerini kim d en alr? Anayasadan. P eki o n u n lo rd lan ? O nlar da anayasa
dan. M illetvekilleri? Anayasadan. O halde kral, lordlar ve m illetvekilleri birleerek,
kendisi gereince h k m et ettikleri b ir yasay d eitirebilirler m i? Anayasa dnda
onlar h ib ir eydir. B ylelikle anayasay deitirirlerse ken d ilerin i nasl tem ellendi-
receklerdir? ik i olaslk vardr: Ya abalarna ram en var olm aya devam eden yasa
ya kar tm giriim leri yetersiz kalr ve bylece onlar da bu yasa adna h k m s r
m eye devam ederler ya da yasay deitirm eyi baan rlar ve bylece ken disi sayesin
de var oldu klar yasa artk var olm az, o n la n n da artk h ib ir kuvveti kalm az. Yasay
ykarak, ken d ilerin i yo k ederler.
Bu durum 1 8 1 4 yasalannda olduu gibi 1 8 3 0 y asalannda da o k aikrdr. 1 8 1 4 te
kraliyetin kuvveti adeta anayasann d na ve stn e yerletirilir. Ama 1 8 3 0 da bu
kuvvet anayasa tarafndan yaratld ve onsuz b ir h i haline geldi.
Bylece anayasam zn b ir ksm deim ezdir, nk anayasay b ir ailenin kaderiy
le badatrdk. A ynca anayasann b t n de ayn ekilde deim ezdir, nk onu
deitirm ek iin m eru aralan m z yoktur.
B u n lan n hibirisi ngiltereye uygulanam az. Yazl anayasas olm ayan ngilterenin
anayasasn deitirdiini k im syleyebilir?

NOT M / Say fa 119

Ingiliz anayasas zerine yazan en deerli yazarlar, birbirleriyle yanrcasna parlamento

nun bu kadir-i mutlakln oluturm ak isterler.
D elolm e yle syler (k sm X ,.s. 7 7 ): It is ajndamental pritciple with the English
lawyers, that parliament can do everything, except making a woman a man or a man a
woman. [Parlam entonun, b ir kadn erk ek veya bir erkei kad n yapm ak dnda her
eyi yapabiliyor olm as Ingiliz h u k u k u lan n tem el ilkesidir.]
B lacksto n e, D elolm eden daha heyecanla olm asa da, daha kateg o rik b ir biim d e
dndn anlatr. te ondan birka alnt:
 P arlam entonu n ister kiiler isterse de kam usal m eseleler zerindeki kuvveti ve
yetki alan yle geni ve yle m u tlaktr ki, Sr Edouard C okea gre, ona h ib ir snr
atfedilem ez. Bu m akam la ilgili h akl olarak unu syleyebiliriz: Si antiquitatem spec-
tes, est vetustissima; si dignitatem, est honoratissima; si jurisdictionem, est capacissima.
[Eer o nu n eski uygarln dikkate alrsan, o en eskisidir; eer onu n haysiyetini d ik
kate alrsan, o en saygdeerdir; eer onu n yetki alann dikkate alrsan, o en yetk ili
dir.] O nu n egem en ve snrsz o toritesi, kiliseyle ilgili, zam ansal, sivil, askeri, deniz
cilikle ilgili, sularla ilgili her trl kon u zerinde yasalar onaylayabilir, genilete
bilir, snrland rabilir, kaldrabilir, iptal edebilir, yenileyebilir ve yorum layabilir. Bu
d espotik ve m u tlak g c n yerletii her yerde - k i bu g h er h k m ette bir yerler
de olm ak zo ru n d ad r- kralln anayasas parlam entoya em anet edilir. Yasalarn ola
an ak dndaki yaknm alar, ne srlen z m ler ve niyetler, h er ey bu olaa
n st m akam n elindedir. H km darln devam n salayabilir veya deitirebilir,
tpk V III. H enryn in ve III. G uillaum en egem enliklerinde yapt gibi. K abul edil
m i ulusal dini deitirebilir, tpk V III. H enryn in ve ocu k larn n egem en liklerin
de farkl koullar altnda yapt gibi. Kralln anayasasn ve parlam entoyu deiti
rip yeniden yaratabilir, tpk ln gilizler ve sk olarn birlem e anlam asnda ve yl
da ve yedi ylda b ir yaplan seim lerle ilgili d eiik yasalarda yapt gibi. T e k k eli
m eyle kendisi iin doal olarak im knsz olm ayan h er eyi yapabilir: Bylece onun
iktidarn, belki a n cesu r b ir biim d e, parlam entonun kadir-i mutlakl olarak ad
landrm akta tereddt etm em em iz gerek ir.

NOT N / Sayfa 128

Amerikan yasalannn siyasal yetki alanndan daha ok aralarnda anlatklar baka bir
konu yoktur.
Bu konuyla m egul olan tm tzkler itham etm e h ak kn kesin olarak T em silci
ler M eclisine verir. Sadece Kuzey Karolinan n tz istisnai olarak bu hak k j r i
lere verir (m adde 2 3 ).
Neredeyse tm tz kler Senatoya veya o nu n yerini tutan M eclise yarglam a hak
k n kesin olarak verir.
Siyasal m ahkem elerin ilan edebilecei su lar sadece unlardr: grevden alm a ve
ya gelecekte kam usal grevlerden m ahrum kalm a. Sadece V irginiann tz onla
ra her trl cezay verm e olana tanr.
Siyasal yetki alan dahilinde Fed eral anayasaya (k sm IV, madde 1 ), Indianan n
(m adde 2, s. 2 3 -2 4 ) , N ew Y orkun (m adde 5 ) ve Delaw aren in (m adde 5 ) tz kle
rine gre ilen ebilecek sular unlardr: vatana ihanet, yozlam a, ve dier crm ler
veya sulardr.
M assach u settsin (b l m 1, k sm I I), K uzey K arolin an n (m adde 2 3 ) ve Virgi-
nian n (s. 2 5 2 ) tzklerine gre ise kt davran ve kt ynetim dir.
New H am pshiren tzne (s. 1 0 5 ) gre, yozlam a, kn anm as gereken kom p
lolar ve kt ynetim dir.
 V erm ontta (k sm II, m adde 2 4 ) ise k t ynetim dir.
G ney K arolinada (m adde 5 ), K entu ckyde (m adde 5 ), T ennesseede (m adde 4 ),
O hioda (m adde 1, 2 3 , 2 4 ), Louisianada (m adde 5 ) , M ississippide (m adde 5 ), A la
bam ada (m adde 6 ) ve Pennsylvaniada (m adde 4 ), bu grevler srasnda ilenen c
rm lerdir.
Illinois, G eorgia, M aine ve C o n n ecticu t eyaletlerinde ise h ib ir su belirtilm ez.

N OT O / Sayfa 182

Avrupann kuvvetlerinin Birlikle byk bir deniz sava yapabilecei dorudur. Ama k
talararas bir savatan ok bir deniz savan desteklemek her zaman daha az tehlikeli ve
daha kolaydr. Deniz sava sadece belli bir alanda aba gsterilmesini gerektirir. Gerek
li paray hkmetine vermeye raz olacak tccar bir halkn her zaman gl donanma
lara sahip olduundan emin olmaya ihtiyac vardr. Zira maddi fedakrlklar, insanlann
fedakrlklanndan ve bireysel abalanndan ok daha kolay bir biimde rtbas edilebilir.
stelik, deniz zerindeki bir bozgun, ona gs geren halkn varoluunu veya bamsz
ln ok ender olarak tehlikeye atar.
Ktalararas savalara gelince, Avrupa h alk lan n n A m erikan B irlik ine kar tehli
keli b ir sava srdrem eyecei aktr.
A m erikaya 2 5 .0 0 0 den fazla askeri tam ak ve o n la n n varlklan m srd rm ek o k
zordur; bu say yaklak 2 .0 0 0 .0 0 0 insann yerini tutar. Bu ekilde B irlike kar sa
vaan A vrupah en b yk ulu s bile, 1 2 .0 0 0 .0 0 0 nfuslu b ir ulusa kar 2 .0 0 0 .0 0 0 k i
in in savat b ir durum la ayn konum d a kalr. B unlara u n lan da ekleyiniz: A m e
rikalnn tm kay n ak lan elin in altndadr am a A vrupalnnkiler ken disind en 1 .5 0 0
fersah uzaktadr ve B irleik D evletlerin top rak lan n m snrsz genilii de tek bana
arpm a iin alam az b ir engel tekil edecektir.

K N C K IS IM

NOT P / S ay fa 198

lk Amerikan gazetesi Nisan 1704te Bostonda yaynland. Collection de la Societe Histo-

rique de Massachusetts, cilt VI, s. 66.
Sreli y aym lann A m erikada h er zam an tam am en zgr old u klanna inanm ak hata
olurdu. Burada sansre ve kefalet senedine ben zer b ir eyler oluturulm aya alld.
14 O cak 1 7 2 2 tarihli M assachusettsin yasal belgelerinde bunu buluruz.
G en el M eclis (y erel yasal te e k k l) tarafn dan grev len d irilen ve Nevv Etgland
Courant adl gazeteyle ilgili davay inceleyen kom ite yle dnr:
 Szde gazete dinle alay etme ve onu kmseme eilimindedir. Deerli yazar
lar burada baya ve saygsz biimde ele alnmtr. Papazlarn tavrlar kt ni
yetle yorumlanmtr. T an n mn hkmetine hakaret edilmitir. Bu blgenin ba
r ve sakinlii bu szde gazete tarafndan allak bullak edilmitir. Sonuta ko
mite, editr ve yaync olan Jam es Franklinin gelecekte, blgenin sekreterinden
izin almakszn, szde gazete veya baka trl yazlan yaynlamasnn yasaklan
mas grndedir. Suffolk kantonu sulh hkim leri sayn Franklinden gelecek
yl boyunca iyi tavrlar taknacana dair bir kefalet senedi elde etmekle grev
li olacaklardr.

K om itenin nerisi kabul edildi ve yasa oldu, am a etkisi nem sizdi. G azete, stun -
lan n d a Jam es Fran k lin yerine Benjamin Fran k lin adn koyarak yasa deldi ve nih a
yetinde fikir alm an tedbiri sonlandrm oldu.

N T R / S a y fa 281

dari blgelerde sem en olmak (bunlar toprak mlkiyetini temsil eden kimselerdir) iin,
1832de ilan edilen reformdan nce, net 4 0 ilin geliri olduunu gsteren bir toprak ser
mayesine, mlki veya yaam boyu kiralanm olarak sahip olm ak gerekiyordu. Bu yasa
VI. Henry egemenliindeyken 1450de yaplmt. VI. Henrynin zamanndaki 4 0 ilin g
nmzde 3 0 ngiliz lirasna e deer olarak kabul edilebilirdi. Buna karn, 15. yzylda
kabul edilen bu hesap 1832 ylna kadar varln srdrd. Bu da Ingiliz anayasasnn,
deimez gibi grnse de, zamanla ne kadar dem okratik olduunu kantlar. (Bkz. D ebi
me ve ayn zamanda Blackstone, 1. kitap, ksm IV)
In giliz j r i y eleri idari b lg e n in erifi tarafn d an se ilir ( Delolme, c ilt I, ksm
X II). e rif genel olarak idari blgenin saygn b ir kiisidir; adli ve idari grevleri yeri
n e getirir; kral tem sil eder ve h er sene onu n tarafndan atanr ( Blackstone , I. kitap,
ksm IX ). K onum u onu , sz kon usu olan taraflar asndan yozlam a phesinin d
na yerletirir. stelik , eer o nu n tarafszlndan ku kulanlrsa, o nu n atad j ri
yelerinin hepsi bird en reddedilebilir ve bylece baka b ir grevli yeni j r i yelerini
sem ek le grevlendirilir. Bkz. Blackstone , III. kitap, ksm X X III.
J r i yesi olm a hak kn a sahip olm ak iin , 10 ilin geliri olan b ir topraa sahip ol
m ak g erekir ( Blackstone , III. kitap, ksm X X III). Bu kou lu n G uillaum e ve M arienin
saltanat altnda yani 1 7 0 0 lere doru kabu l edildiine d ik kat ediniz. B u dnem de
parann deeri gnm zdekinden o k daha yksektir. Ingilizlerin j r i sistem i, tp
k dier tm siyasal k u ru m lan gibi, kabiliyet zerine deil de, toprak m lkiyeti ze
rine dayanr.
Sonunda iftiler j rile re kabu l edildi, am a o n la n n kira k o n tratlan n n o k uzun
olm as ve iftilerin kira bedelind en bam sz olarak 2 0 ilin n e t gelire sahip olm ala-
n gerekiyordu. ( Blackstone , a.g.e.)
Federal anayasa j riyi Birlikin mahkemelerinde uygulad, ayn ekilde eyaletler de ken
di mahkemelerinde bu sistemi uyguladlar. stelik federal anayasa j ri yelerinin seimi
iin zel kurallar belirlemedi. Federal mahkemeler, her bir eyaletin kendileri iin hazr
lad olaan j ri yeleri listesinden kendi yelerini seer. O halde, Amerikada j ri siste
minin oluum teorisini renmek iin incelenmesi gereken belge, eyaletlerin yasalardr.
Bkz. Storys Commentaries on the Constitution, kitap 111, ksm XXXVIII, s. 654-659. 5er-
geants Constitutional Lav/, s. 165. Ayn zamanda bu konuda 1789, 1800 ve 1802deki fe
deral yasalara baknz.
J rile rin oluum uyla ilgili A m erikallarn ilk elerini iyice ortaya karm ak iin , b ir
birlerinden uzakta bulu nan eyaletlerin yasalarnn taslan kardm . Bu aratrm a
dan ortaya kan baz genel fikirler ise unlardr:
A m erikada sem en o lan tm y u rttalarn j r i yesi olm a h a k k vard r. B yk
New Y ork eyaleti buna karn iki yasal hak arasnda k k bir ayrm yapt, am a yasa
larm zn zt ynnde harek et etti, yani N ew York eyaletinde sem enlerd en daha az
sayda j r i yesi vardr. G enel olarak, B irleik D evletlerde b ir j r i yesi olm a hakk,
tpk vekilleri sem e hak k gibi, herk esin hakkd r; am a bu hakkn uygulam as b elir
siz bir biim d e herk esin eline verilm em itir.
H er yl, N ew E n glan d da select-men, N ew Y o rk eyaletin d e supervisors , O h io da
trustees, Louisianada blge sheriffsi d en ilen yerel veya blgesel st dzey b ir teek
kl, her bir kan to n iin j r i yesi olm a hak kn a sahip olan belli b ir sayda yurtta se
er ve bu yurttalarn j r i yesi olm a kabiliyetine sahip oldu klarn varsayar. K endi
leri de seim le gelen bu st dzey grevliler h i gvensizlik uyandrm azlar; o n lan n
kuvveti o k geni ve o k keyfidir, tpk genel olarak cum h uriyetin st dzey grev
lilerin in kuvvetleri gibi. O nlar bu kuvveti, zellikle New Englandda, j r i yeliini
hak etm eyen kabiliyetsiz kiileri uzaklatrm ak iin kullanrlar.
Bylelikle seilm i olan j ri yelerinin isim leri idari blge m ahkem esine gnderilir.
Tm bu isim ler zerinden her bir dava iin ilan edilmesi gereken j ri kurayla seilir.
A yrca, A m erikallar j riy i m m k n tm aralar ku llan arak h alk n erim i iin
de oluturm aya ve onu m m kn olduunca az k lfetli hale getirm eye altlar. J ri
yeleri o k sayda o ld u klannd a, herkese sra sadece ylda bir gelir. O turum lar her
b ir idari blgen in m erkezinde yaplr; idari blge de yaklak olarak bizim arrondisse-
mentm za [ynetim blgesi] d enk der. Bylelikle m ahkem e, Fransada olduu gi
bi j riy i kendisine ek m ek ten se, kendisi j rin in yaknnda bulunur. N ihayetinde j
ri yelerinin m asraflan, ya eyalet tarafndan ya da taraflar tarafndan karlanr. J ri
yeleri, yol m asraflannd an bam sz olarak, genellikle gnde bir dolar (5 fr. 4 2 sent)
alrlar. A m erikada j r i hl b ir y k m l l k olarak grlr, am a katlanm as kolay
olan ve kendisine kolayca teslim olduum uz b ir ykm llktr.
B kz. Brevards Digest o f the Public Statute Law o f South Carolina, c ilt II, s. 3 3 8 ;
a.g.e., cilt I, s. 4 5 4 ve 4 5 6 ; a.g.e., cilt II, s. 2 1 8 .
Bkz. The General Laws o f Massachusetts revised and published by authority o f the le-
gislature, cilt II, s. 3 3 1 , 187.
 Bkz. The Revised Statutes o f the State ofN ew York, cilt II, s. 7 2 0 , 4 1 1 , 7 1 7 , 6 43.
Bkz. The Statute Law o f the State o f Tennessee, cilt I, s. 2 09.
Bkz. Acts o f the State o f Ohio, s. 9 5 ve 210.
Bkz. Digeste general des actes de la legislature de la Louisiane, cilt II, s. 55.

NOT T / Sayfa 2 8 4

lngilizler arasnda sivil j rin in yapsn incelediimizde, j ri yelerinin yargcn kontro

lnden asla kaamadklarn kolayca kefederiz.
ster m edeni h u ku kla ilgili olsu n ister ceza hu ku ku yla ilgili olsu n, j r i yelerinin
kararnn genel olarak basit b ir dem ele olgusal olan ve hu ku ksal olan ortaya koy
duu dorudur. m e in : Pierre satn ald b ir ev zerinde h ak iddia eder; ite bu
olgusal olandr. K ar taraf ise satcn n yetkisiz olduunu b elirterek ona kar kar;
ite bu da hu ku ksal olandr. J r i sadece evin Pierree verileceini sylem ekle yetinir;
bylece olgusal olan ve hu ku ksal olan konusunda karar verir. Sivil konularda j r i
yi devreye sokan lngilizler, cezai konularda - z e llik le alnan karar lehte olduu za
m a n - j r i yelerinin aldklar kararlarn yanlm az yapsn korum adlar.
E er hkim , alnan kararn yasay yanl uyguladn dnyorsa, bunu kabul
etm eyi reddedebilir ve j r i yelerinin yeniden zerinde tartm asn isteyebilir.
Eer hk im yorum yapm akszn k aran geirirse, dava tam am en bitm i olm az: Bu
karara kar b iro k hu ku ki bavuru yolu vardr. B u n lan n en nem lisi, m ahkem eden
k ararn fesh ed ilm esin i ve yen i b ir j r in in top lan m asn iste m e k ten ibarettir. B y
le b ir talebin nadiren alndn ve iki defadan fazla uygulanm adn sylem ek do
ru olacaktr; buna karn, bu k aran n uygulandn kendi gzlerim le grdm . Bkz.
Blackstone, III. kitap, ksm X X IV ; a.g.e., III. kitap, ksm XXV .
I kInc C in
 OKUYUCULARIN DKKATNE

Amerikallarn belli yasalar ve belli siyasal teamlleri kendilerine doal ola

rak aladklar demokratik bir toplumsal durumlar vardr.
Ayrca bu toplumsal durum, Avrupann eski aristokratik toplumlarnda
var olmayan birok duygu ve dnceyi Amerikallar arasnda dourmutur.
Yani bu durum nceden var olan ilikileri ya deitirdi ya da dntrd ve
bunlarn yerine de yenilerini oluturdu. Sivil toplumun grnm de, siya
sal dnyann fizyonomisinden daha az deimi deildir.
Be yl nce Amerikan demokrasisi zerine yaynladm eserde ilk konu
yu ele aldm. kincisi ise bu kitabn konusunu oluturuyor. Bu iki cilt birbir
lerini tamamlyor ve sadece ikisi birlikte tek bir eser oluturuyor.
Bana tehlikeli olabilecek gibi grnen bir yanl anlamaya kar okuyucu
yu hemen batan uyarmam gerekiyor.
Bu kadar eitli fenomeni eitlik ilkesine dayandrdm gren okuyucu,
eitlii gnmzdeki her eyin biricik nedeni olarak deerlendirdiim sonu
cunu karabilecektir. Oysa bu kstl bir bak as olacaktr.
Gnmzde varlklarn eitlie yabanc, hatta ona kart olgulara borlu
olan bir yn fikir, duygu ve gd vardr. Bu nedenledir ki, Birleik Devlet
le ri rnek olarak aldmda, lkenin doasnn, sakinlerinin kkeninin, ku
rucularnn dininin, elde ettikleri bilgilerin ve nceki alkanlklarnn, de
mokrasiden bamsz olarak, onlarn dnme ve hissetme biimlerinde
muazzam bir etki yaptklarn ve hl yapmaya da devam ettiklerini kolayca
kantlayabileceim. Eitlik olgusundan ayr ve ayn zamanda farkl olan ne
denlerle Avrupada karlalabilmektedir ve bu nedenler, burada olan eyin
byk bir ksmn aklayabilecektir.
 Tm bu farkl nedenleri ve bunlarn etkilerini kabul ediyorum ama benim
konum bunlardan bahsetmeme olanak tanmyor. Burada tm eilimlerimi
zin ve tm fikirlerimizin nedenlerini gstermeye almadm; eitliin hangi
alardan bunlar deitirdiini gstermeye altm.
Tanklk ettiimiz ve kendisine kar mcadele etmenin ne cazip ne de
akllca olaca demokratik devrimin kar konulmaz bir olgu olduu fikrin
de olmama ramen, baz okuyucular bu kitapta, bu devrimin yaratt de
mokratik toplumlara ynelik bylesine ar szleri sk sk sarf ettiimi gr
dklerinde belki arabileceklerdir.
Onlara sadece kendisine kar drst olmak istediim demokrasinin bir
dman olmadm syleyerek cevap verebileceim.
nsanlar dmanlarnn ellerindeki hakikati kabul etmezler ve onlarn
dostlan da bu hakikati onlara nadiren sunarlar; ite bu nedenle bunlan sy
lyorum.
ok fazla kiinin eitliin insanlara vaat ettii yeni nimetleri aklama g
revini stlendiini ama ok az kiinin onun ilerideki tehlikelerine dikkat
ekmeye cesaret ettiini dnyorum. te bu nedenle baklanm bu tehli
kelere doru ynlendirdim ve bunlan ak bir ekilde kefetmeye alarak,
bunlan gizleme namertliini gstermemi oldum.
Bu ikinci ciltte, birincisinde dikkat eken tarafszln yeniden bulunaca
n umuyorum. Bizi birbirimize dren elikili fikirlerin iinde, bu fikir
lerin her birisinin bana ilham verdii olumlu duygulan veya kart gdleri
kalbimden geici olarak silmeye altm. Eer kitabm okuyan kiiler, lke
mizi alt st eden byk partilerden birisini veya gnmzde lkemizi tedir
gin eden ve gcn kesen kk hiziplerden birisini ven tek bir cmleyle
karlarsa, bu kiiler seslerini ykseltip beni sulasnlar.
Ele almak istediim konu usuz bucakszdr. nk dnyann yeni duru
munu ortaya kartan duygulann ve fikirlerin ounu ierir. Kukusuz by
le bir konu benim smrlanm atndan, bu konuyu ele alrken, yeterli oldu
umu dnmyorum.
Ama her ne kadar hedeflediim amaca ulaamayacak olsam da, okuyucu
lar en azndan baanya layk bir ruh halinde giriimimi ele aldm ve sr
drdm konusunda bana hak vereceklerdir.
 BRNC KISIM

BRLEK EVLETLERDE DEMOKRASNN

E ntelektel Ha reket zern d ek E m ii
 BLM I

AMERKALILARIN FELSEF YNTEM ZERNE

Medeni dnyada Birleik Devletler kadar felsefeyle bu derece az megul olan

baka bir lkenin olmadm dnyorum.
Amerikallarn kendilerine has felsefi bir ekol yoktur ve Avrupay birbi
rine dren tm bu ekollere ynelik ok az heveslidirler; hatta bunlarn ad
larn bile glkle bilirler.
Buna karn Birleik Devletlerin neredeyse tm sakinlerinin zihinlerini
ayn biimde ynettiklerini ve ayn kurallara gre ynlendirdiklerini grmek
kolaydr. Yani bu kurallar tanmlama konusunda aba sarf etmeyen Ameri
kallarn, herkes iin mterek olan belli bir felsefi yntemi vardr.
Sistem ruhundan, alkanlklarn boyunduruundan, ailevi vecizelerden,
snfsal fikirlerden ve hatta belli bir noktaya kadar ulusal nyarglardan ka
nmak; gelenei sadece bir malumat olarak deerlendirmek ve gncel olgu
lar ise baka trl ve daha iyisini yapmak iin faydal bir inceleme olarak
ele almak; eylerin nedenini kendinde ve kendi kendine aratrmak; ynte
me takl kalmakszn sonuca ynelmek ve biimden hareketle temeli hedef
lemek: te tm bunlar Amerikallarn felsefi yntemi olarak adlandracam
eyi niteleyen temel ilkelerdir.
Daha ileri gidip, bu eitli zellikler arasnda en ilkesel olan eyi ve nere
deyse dierlerinin hepsini zetleyebilecek olan eyi aratrdmda, her bir
Amerikalnn zihinsel ileyiinin byk bir ksmnda sadece kendi bireysel
idrakine bavurduunu kefediyorum.
O halde, Amerika, dnyada Descartesn hkmlerini en az inceleyen ama
onlar en iyi ekilde takip eden lkelerden birisidir.
Demokratik bir toplumda hkm sren daimi bir hareketin iinde kuak
lan kendi aralarnda birletiren ba dalr veya kopar. Burada her bir kii
atalarnn fikirlerinin izini hemen kaybeder veya bu fikirlerle hi ilgilenmez.
Byle bir toplumda yaayan insanlar, inanlarm ait olduklar snfn fikir
lerinden karamayacaklardr, nk sanki snf yoktur ve var olan snflar
da ylesine deiken unsurlardan olumulardr ki, snfsal teekkl yeleri
zerinde hakiki bir kuvvet uygulayamayacaktr.
Bir insann idrakinin bir dieri zerinde yapabilecei etkiye gelince, ne
redeyse hepsi denk olan yurttalarn birbirleriyle hemen hemen benzer d
zeyde olduu, mutlak bir soyluluk ve stnlk izini kendi aralarnda hi
grmedikleri ve kendi akllarna olduu kadar hakikatin en aikr ve en ya
kn kaynana doru da durmakszn yneldikleri bir lkede bu etki zorun
lu olarak ok snrldr. Bu nedenle yklan ey sadece belli bir insana duyu
lan gven deildir, ayn zamanda herhangi bir insann szne inanma eili
mi de yklmtr.
Bylelikle, her bir kii tamamyla kendi iine kapanr ve dnyay buradan
hareketle yarglamak ister.
Amerikallarn yarglarnn kaidesini sadece kendilerinde bulmay det
edinmeleri, onlann zihnini baka alkanlklara doru yneltir.
Amerikallar, pratik yaamn neden olduu tm kk glkleri yardm
almakszn zmeyi baardklarn grdklerinde, bundan kolaylkla u so
nucu karrlar: dnyada her ey aklanabilirdir ve hibir ey idrakin snr
larn amaz.
Demek ki Amerikallar anlamadklar eyi kolaylkla reddederler. Bu da
onlann olaanst olana ok az inanmalanna ve doast olandan neredey
se kar konulmaz bir biimde holanmamalanna neden olur.
Gvendikleri ey bizzat kendi tanklklan olduundan, megul olduklan
konuyu ok ak biimde grmeyi severler. Bylece yapabildikleri kadanyla,
bu konuyu daha yakndan incelemek ve gn yzne karabilmek iin, onu
her trl rtden kurtarr, kendilerini ondan ayran her eyi bertaraf eder ve
onu gr alanndan saklayan her eyi ortadan kaldrrlar. Zihinlerinin bu
eilimi onlar hemen, kendileri ile hakikat arasnda yararsz ve kullansz
rtler olarak deerlendirdikleri biimleri kmsemeye iter.
Bu nedenle Amerikallann felsefi yntemlerini kitaplara dkmeye ihtiyac
yoktur, onlar bunlar kendilerinde bulmulardr. Avrupada da ayn durum
dan belki bahsedilebilirdi.
Bu yntem, sadece koullar daha eit ve insanlar daha benzer olduklan l
de Avrupada oluturuldu ve bayalatnld.
Bir an iin tarihsel balanty dnelim:
16. yzylda, reformcular, eskilerin baz dinsel dogmalann bireysel akla
tabi tutarlar, ama dier dogmalar konusundaki tartmalardan ise kamma-
ya devam ederler. 17. yzylda Bacon doa bilimlerinde, Descartes ise tam
olarak felsefede gelenein hkimiyetini yktlar ve ekollerin otoritesini alt
st ettiler.
18. yzyln filozoflar ise, nihayetinde ayn ilkeyi genelletirerek, inan
la ilgili tm konulan her bir insann bireysel sorgulamasna tabi tutmaya gi
ritiler.
Luther, Descartes ve Voltairein ayn yntemi kullandklarm ve sadece ile
ri srdkleri usulde az ya da ok birbirlerinden ayntklann kim grmez?
Reformculann dinsel fikirlerin yrngesi iinde tamamen kapal kalmala-
nnn nedeni nedir? Neden Descartes yntemini tm konulara uyarlayabile
cei halde, onu sadece belli konularda kullanmak isteyerek, siyasal mesele
leri deil de, sadece felsefi meseleleri kendi kendimize yarglamamz gerekti
ini aklamtr? 18. yzylda Descartesm ve seleflerinin fark etmedii veya
kefetmeyi reddettii genel uygulamalann bizzat bu yntemin bir anda ken
disinden kartlmas nasl olmutur? Nihayetinde bu ada bahsettiimiz
bu yntemin anszn ekollerden karak topluma nfuz etmesinin ve m
terek idrakin kural olmasnn nedeni nedir? Bu yntemin Franszlar arasn
da popler olduktan sonra, Avrupann tm halklar tarafndan aka ka
bul edilmesinin veya onlar tarafndan gizlice takip edilmesinin nedeni nedir?
Sz konusu olan felsefi yntem 16. yzylda doabilir, 17. yzylda belir
ginleip, genelleebilirdi, ama bu iki yzylda herkes tarafndan kabul gr
medi. Siyasal yasalar, toplumsal durum ve bu ilk nedenlerden kaynaklanan
zihinsel alkanlklar bu ynteme kartt.
Bu yntem, insanlann birbirleri arasnda eit olmaya ve benzemeye ba-
ladklan bir ada icat edildi. O, ancak koullann nihayetinde neredeyse ay
n olduu ve insanlarn da neredeyse birbirleriyle benzer olduu yzyllarda
genel olarak srdrlebilir.
18. yzyln felsefi yntemi bu nedenle sadece Fransz deildir, ayn za
manda demokratiktir. Bu da, tm Avrupada bu yntemin kolayca neden ka
bul grdn ve Avrupann grnmnn deimesine nasl katkda bu
lunduunu aklar. Franszlar eski inanlarn deitirdikleri ve eski teaml
lerini dntrdkleri iin dnyay alt st edebilmi deillerdir. Biz, onla-
nn felsefi bir yntemi genelletirip, gn yzne karmalan sayesinde, artk
kolayca tm eski eylere saldrabiliyor ve tm yeniliklere kap aabiliyoruz.
Eer bana, bu yntem, Amerikallardan ok Franszlar arasnda daha ke
sin bir biimde takip edilmesine ve daha sk bir biimde uygulanmasna ra
men, neden eitliin Amerikallar arasnda bylesine eksiksiz ve hatta daha
kalc bir biimde bulunduu sorulsayd; bu soruya, bu durumun ncelikle
anlalmas gereken iki koula ksmen bal olduunu syleyerek cevap ve
rirdim.
 Anglo-Amerikallann toplumlarm douran ey dindir. Bunu unutmamak
gerekir. Birleik Devletlerde din her trl ulusal alkanlkla ve yurt sevgisi
ni ortaya kartan her trl duyguyla birleir. Bu da dine zel bir g verir.
Bu nemli nedene, bir o kadar nemli olan bir dierini de ekleyiniz: Ame
rikada din adeta snrlarm kendi kendisine koyar. Dinsel dzen burada si
yasal dzenden tamamyla ayr kalr, yle ki eski inanlar sarsmakszn es
ki yasalar kolayca deitirebilirsiniz.
Bylelikle Hristiyanlk Amerikallarn zihinleri zerindeki gl hkimi
yetini muhafaza eder. una zellikle dikkat ekmek isterim: Hristiyanlk,
sadece belli bir incelemeden sonra kabul edilen bir felsefe olarak deil, ayn
zamanda tartmakszn inanlan bir din olarak da hkm srer.
Birleik Devletlerde snrsz sayda Hristiyan mezhebi vardr ve bunlar
durmakszn deiirler ama Hristiyanlk ne kendisine kar saldrlabilece-
imiz ne de onu savunabileceimiz, kurulu ve kar konulmaz bir olgu ola
rak var olur.
Hristiyan dininin temel dogmalarn sorgulamakszn kabul eden Ameri
kallar, bunlardan doan ve bunlara bal olan ok saydaki ahlki hakika
ti de ayn biimde kabul etmeye mecburdurlar. Bu da bireysel analiz etkin
liini ok kesin snrlar iine kapatr ve beeri fikirlerin nemli bir ksm da
buradan kartlr.
Bahsettiim ikinci koul ise udur:
Amerikallarn demokratik bir toplumsal durumu ve siyasal bir yaps var
dr, ama demokratik bir devrim yaamamlardr. kamet ettikleri topraklar
zerine neredeyse u anda grdmz halleriyle varmlardr. Bu ok dik
kate deerdir.
Eski inanlar devirmeyen, otoriteyi sarsmayan ve mterek kanaatleri
glgelemeyen devrim yoktur. O halde tm devrimler, insanlan kendi bala
rna brakma ve her bir kiinin zihninde bo ve neredeyse snrsz bir alan a
ma etkisini az ya da ok yaparlar.
Eski toplumu oluturan farkl snrlar arasndaki uzun bir mcadelenin
sonunda koullar eitlendiinde; komusuna kar kskanlk, nefret ve k
mseme, kendine kar abartl bir gven ve kibir adeta beeri kalbi istila
eder ve burada kendi alann oluturur. Eitlikten bamsz olan bu durum,
insanlarn birbirlerine dmesine gl bir biimde katk salar; onlann bir
birlerinin yarglarna gvenmemesine ve hakikati sadece kendilerinde ara
malarna neden olur.
Her bir kii kendi kendisi iin yeterli olmaya alr ve her konuda ken
disine has olan inanlar olmasndan vn duyar. nsanlar artk fikirle
riyle deil, sadece menfaatleriyle birbirlerine baldrlar ve beer fikirlerin
de, bir araya gelip, toplanamadklarnda, drt bir yandan kkrtlan bir e
it entelektel toz paralarndan baka bir eyi oluturamadklarm syle
yebiliriz.
Bylece, eitliin varsayd zihinsel bamszlk, sadece eitlik kurulmaya
balad anda ve onun yorucu kurulma srecinde bylesine byk ve by
lesine lsz grnr. O halde, eitliin dourduu entelektel zgrlk
trn, devrimlerin neden olduu anariden zenle ayrmamz gerekir. Ge
lecee ynelik abartl umutlar ve korkular beslememek iin bu iki eyi ayr
ayr deerlendirmek lazmdr.
Yeni toplumlarda yaayan insanlarn akllarn genellikle bireysel olarak
kullandklarna inanyorum. Ama onlarn bunu suistimal ettiklerine inan
maktan uzam.
Bu durum, her trl demokratik topluma genel olarak uygulanabilir olan
ve uzun vadede bireysel dncenin bamszln belli ve hatta bazen snr
l alanlar iinde tutmas gereken bir nedenle ilgilidir.
Bunu bir sonraki blmde aklayacam.
 BLM II

DEMOKRATK HALKLARDA NANLARIN TEMEL KAYNAI ZERNE

Dogmatik inanlarn az ya da ok olmalar zamana gre deiir. Bunlar farkl

biimlerde doarlar ve biimlerini ve ieriklerini deitirebilirler. Ama dog
matik inanlar yani insanlarn tartmakszn gven duyduu fikirler yok
mu gibi yapamayz. Her bir kii tm fikirlerini kendi kendisine biimlen
dirmeye ve hakikati kendisinin izdii yolda izole biimde takip etmeye gi
rise de, ok sayda insann hibir biimde mterek inan altnda toplanma
mas mmkn deildir.
Zira benzer inanlar olmakszn refaha kavuabilen veya daha ok bu e
kilde var olabilen bir toplumun bulunmadn grmek kolaydr. nk
mterek kanaatler olmakszn mterek eylemler var olmaz ve mterek ey
lemler olmakszn insanlar yine de var olurlar ama toplumsal bir teekkl var
olamaz. Bir toplumun olmas iin ve bir toplumun tam anlamyla gelimesi
iin o halde yurttalarn zihinlerinin her zaman bir araya gelmesi ve baz te
mel fikirleri bir arada tutmas gerekir. Bu da ancak en azndan her bir kiinin
fikirlerini ayn kaynaktan karmasyla ve belli sayda nceden kabul grm
inanca raz olmasyla gerekleebilecektir.
Eer imdi insan izole olarak deerlendirseydim, u sonuca ulardm:
Dogmatik inanlar, insann tek bana yaamas iin, dierleriyle mterek
olarak eylemesi iin olduundan daha az biimde kanlmaz deildir.
Eer insan her gn kulland tm hakikatleri kendi kendisine ispatlama
ya zorlanrsa, bunun sonunu alamayacaktr; ilerleme kaydetmeksizin ilk ka
ntlamalarda kendi kendisini tketecektir. Yaam sresi ksa olduundan za
man olmayan ve zihinsel snrlamalar nedeniyle yeterli kuvveti de olmayan
insan, kendi kendisine inceleme ve dorulama gcne ve bo vaktine sahip
olamad ama en yetkinlerin bulduu veya kitlenin kabul ettii bir ym ol
guya ve fikre gvenmek zorunda braklacaktr. nsan ite bu ilk temel ze
rinde kendi dnsel yapsn kendi kendisine kuracaktr. Onu bu biim
de davranmaya iten ey iradesi deildir; koullarn deimez yasas onu bu
na zorlar.
Dnyada, milyonlarca konuda bakalarnn inanlarna gvenmeyen ve
oluturduundan daha fazla sayda hakikati varsaymayan filozof yoktur.
Bu sadece zorunlu deildir, ayn zamanda arzu edilen bir eydir. Her e
yi kendi kendisine incelemeye giriecek bir insan, her bir eye daha az za
man harcayabilecek ve daha az dikkat edebilecektir. Bu giriim onun zihni
ni, herhangi bir hakikatin iine derin bir biimde nfuz etmesini ve herhan
gi bir doruluk zerinde salam biimde karar klmasn engelleyecek olan
daimi bir karmaa iinde tutacaktr. Onun idraki hem bamsz hem de g
sz olacaktr. O halde insann, incelemeyi hedefledii az sayda konuyu daha
iyi biimde derinletirebilmek iin, beer fikirlerin eitli konulan arasnda
bir seim yapmas ve ok sayda inanc tartmakszn kabul etmesi gerekir.
Bakasnn szyle bir fikre sahip olan her bir insann zihninin kle duru
muna dt dorudur. Ama bu zgrln iyi kullanmna olanak tan
yan kurtanc bir kulluktur.
O halde her zaman, ne olursa olsun, entelektel ve ahlki dnyada bir yer
lerde otoriteyle karlamak gerekir. Onun yeri deikendir ama o zorunlu
olarak bir yere sahip olmaldr. Bireysel bamszlk az ya da ok daha b
yk olabilir ama snrsz olamaz. Bylelikle soru, demokratik yzyllarda en
telektel otoritenin var olup olmayaca deildir; soru sadece bu otoritenin
toplanaca yerin neresi olaca ve ltlerinin neler olacadr.
nceki blmde koullarn eitliinin insanlar nasl doa st olana i
gdsel olarak inanmamaya ve beer aklla ilgili ise genellikle fazlaca abar
tl ve yce bir fikre inanmaya ynlendirdiini gsterdim.
Bu eitlik zamanlarnda yaayan insanlar o halde itaat ettikleri entelektel
otoriteyi beeriyetin dna ve stne ancak glkle yerletirebilirler. On
lar hakikatin kaynan olaan olarak kendilerinde veya benzerlerinde arar
lar. Bu, yeni bir dinin bu yzyllarda kurulamayacan ve byle bir dini or
taya karma konusunda yaplan tm denemelerin sadece dine aykr deil,
ayn zamanda komik ve akl d olacam kantlamak iin de yeterli olabi
lecektir. Demokratik halklarn tanrsal yetkilere kolayca gvenmediklerini,
yeni peygamberlere hi aldm etmediklerini ve inanlannm ana unsurunu
te dnyada deil, beeriyetin snrlan iinde bulmak istediklerini nceden
grebiliyoruz.
Koullar eit olmadnda ve insanlar birbirlerine benzemediklerinde, bir
ka tane ok aydn, ok bilge, idrakleriyle ok kudretli birey ile ok cahil ve
ok dar kafal bir okluk var olur. Aristokratik zamanlarda yaayan insan
lar bylelikle, stn bir insann veya snfn akln kendi fikirlerinin rehberi
olarak almaya doal olarak ynelirler, oysa kitlenin yanlmazln kabul et
mekten pek honut deillerdir.
Eitlik yzyllarnda tersi olur.
Yurttalar daha eit ve daha benzer olduklar lde, her birisinin kr
krne belli bir insana veya bir snfa inanma eilimi azalr. Ama kitleye g
venme eilimi artar ve dnyay srkleyen ey de gittike daha fazla kana
atler olurlar.
Demokratik toplumlarda mterek kanaatler, sadece bireysel akln elin
de kalan tek rehber deildir, ayn zamanda onlar bu halklarda, hibir baka
halkta olmad kadar snrsz bir biimde byk bir kudrete sahiptir. Eitlik
zamanlarnda, insanlar benzerlikleri nedeniyle birbirlerine inanmazlar; ama
yine bu benzerlikleri, onlarn kamusal yarglara neredeyse snrsz biimde
gvenmelerini salar. nk herkes ayn bilgiye sahip olduundan, hakika
tin ounluun tarafnda bulunmamas onlara makul grnmez.
Demokratik lkelerde yaayan insan, kendisini evreleyen herkesle bi
reysel olarak kendisini karlatrd zaman, herkesle eit olduunu gurur
la hisseder. Ama bu benzerler btnn gz nne getirdiinde ve kendisi
ni bu byk teekkln yanna yerletirdiinde, birden kendi anlamszl
ve zayflyla boulur.
Her bir kiiyi tikel olarak dier yurttalardan bamsz klan bu eitlik,
onu ayn zamanda tecrit eder ve ounluun etkisine kar savunmasz b
rakr.
O halde demokratik toplumlarda kamusallk, aristokratik toplumlann akl
bile erdiremedikleri tekil bir kudrete sahiptir. nsanlar ikna etmez, onlara
inanlarn dayatr ve herkesin her bir bireyin idraki zerinde uygulad bir
eit muazzam zihinsel basksyla ruhlara bu fikirleri yerletirir.
Birleik Devletlerde, ounluk, bireylere kabul grm fikirler ynn te
darik etmekle grevlidir ve bylece onlarn kendilerine has fikirleri olutur
ma ykmlln hafifletir. Her bir kiinin kamusal inanc sorgulamaks-
zn kabul ettii, felsefe, ahlk veya siyaset konularyla ilgili ok sayda teo
ri vardr. Eer daha yakndan bakarsak, burada dinin kendisinin de mte
rek bir kanaat olmaktan ok daha az biimde bir vahiy doktrini olarak h
km srdn grrz.
Amerikallar arasnda siyasal yasalarn, ounluun egemen olarak toplu
mu ynetmesi gibi topluma hkmetmesinin, ounluun doal olarak in
sanlarn idrakleri zerinde uygulad hkimiyeti ok fazla arttrdn bili
yorum. nk insann, zulmeden kiideki stn bilgelii kabul etmekten
daha fazla alk olduu baka bir ey yoktur.
 Birleik Devletlerdeki ounluun bu kadir-i mutlakl, kamusal fikirle
rin burada her bir yurtta zerinde bu mutlaklk olmakszn sahip olabilece
i etkiyi kukusuz arttrr; ama byle bir etkinin oluturulmasna neden ol
maz. Bu etkinin kaynaklarm aratrmamz gereken yer, eit insanlarn orta
ya koyabildii az ya da ok popler olan kurumlar deil de bizzat eitliin
kendisidir. En ok sayda olanlarn entelektel hkimiyetinin, bir krala bal
olan demokratik bir halkta tam bir demokraside olduundan daha az mutlak
olacana inanmak gerekir. Ama bu hkimiyet her zaman ok mutlak ola
caktr ve eitlik yzyllarnda insanlar yneten siyasal yasalar nasl olurlarsa
olsunlar, burada mterek kanaatlere duyulan gvenin, iinde ounluun
peygamber olaca bir eit din haline geleceini ngrebiliriz.
Bylelikle entelektel otorite fakl olacaktr, ama daha az etkili olmaya
caktr. Bu otoritenin yok olmak zorunda olduuna inanmyorum ve onun
kolayca ok azametli hale gelebileceini ve nihayetinde bireysel akln etkisi
ni beer trn ihtiamna ve mutluluuna uygun olmayan ok snrl alanla
rn iine kapatabileceini sezinliyorum. Eitlikte ak biimde iki eilim g
ryorum: Birinci olarak eitlik her bir insann zihnini yeni dncelere y
neltir ve ikinci olarak ise insan iradi olarak dnmemeye iter. Belli yasala
rn hkimiyeti altnda demokrasinin nasl demokratik toplumsal durumun
kolaylatrd entelektel zgrl yok edebileceini fark ediyorum; by
le bir durumda da, beer zihin, eskiden kendisine snflarn veya insanlarn
dayatt tm engelleri krdktan sonra, ounluun genel iradesine sk s
kya balanabilecektir.
Eer bireysel akln ilerleyiine ket vurabilecek veya onu ar derecede
yavalatabilecek tm farkl kuvvetlerin yerine birounluun mutlak gc
geseydi, ktlk sadece karakter deitirebilirdi. nsanlar bamsz yaama
yolunu bulamazlard; sadece ok g biimde yeni bir kulluk biimi kefe-
debilirlerdi. Burada -bunu srekli yeniden sylemek istemezdim-, zihinsel
zgrlkte kutsal bir eyler grenler ve sadece despottan deil, despotizm
den nefret edenler zerine derin bir biimde dnmek gerekir. Benim iin,
karma kan iktidarn arln hissettiim zaman, bana zulmedenin kim
olduunu bilmem beni o kadar ilgilendirmez ve bir milyon kii istedi diye,
kendimi boyunduruk altna girmeye daha uygun hissetmem.
 N ed en A m e r ik a l il a r A t a l a r i n g l z l e r d e n Da h a F a z l a
G e n e l F k r l e r e m e y l e d e r v e B u n l a r i B e e n r l e r ?

Tann beer tr genel olarak dnmez. Beeriyetin oluturduu tm var

lklar tek bir manzara altnda ve birbirlerinden ayr olarak grr. Onlarn
her birisini, dierlerine benzeyen ynlerini ve onlardan ayran farkllklar
n ayrt eder.
O halde Tanrnn genel fikirlere ihtiyac yoktur; yani o daha rahat tema
a etmek amacyla, ok sayda benzer konuyu ayn form altnda toplama zo
runluluunu hi hissetmez.
nsan iin ise durum byle deildir. Eer beer zihin, karlat tm te
kil olaylar bireysel olarak incelemeye veya yarglamaya giriirse, hemen
kendisini muazzam detaylann iinde kaybedecektir ve artk hibir ey gr
meyecektir. Bu zor durumda insan, kendi zayflna yardmc olan ve bu za
yfl kantlayan, kusurlu ama zorunlu bir ynteme mracaat eder.
Belli sayda konuyu yzeysel olarak deerlendirdikten ve bunlarn ben
zerliklerini ortaya koyduktan sonra, onlara ayn ismi verip, hepsini bir tara
fa koyar ve bunlarn ileyilerini takip eder.
Genel fikirler beer idrakin gcn deil de daha ok yetersizliini kant
lar, nk doada tam olarak benzer olan varlklar yoktur: zde olgular,
birka konuya ayn anda ve ayn biimde uygulanabilecek kurallar yoktur.
Genel fikirler bu adan takdire deerdir, nk beer zihnin ayn an
da ok sayda konu hakknda hzlca yargda bulunmasna olanak tanrlar.
Ama dier yandan, bunlar beer zihne sadece kusurlu mefhumlar verirler ve
onun kavramasn kolaylatrdklar eyin doruluunu ise her zaman elin
den kaybetmesine neden olurlar.
Toplumlar yaland lde, yeni olgular hakknda bilgiler kazanrlar ve
her gn neredeyse haberleri olmadan birka tekil hakikati kendilerine mal
ederler.
nsan da bu trden hakikatleri kavrad lde, doal olarak ok say
da genel fikri alglamaya ynelir. Bir tekil olaylar ynn, bunlar bir ara
ya getiren mterek ba kefetmeksizin zgl haliyle gremeyiz. Birok bi
rey eitli mefhumlar idrak eder; birok farkl ey de insan zorunlu olarak
tr mefhumuna ulatrr. Bundan dolay, halkn bilgileri ne kadar ok eski
ve ok sayda olursa o halktaki genel fikirlere ynelik alkanlk ve beeni de
her zaman o kadar ok byk olacaktr.
Ama insanlar fikirlerini genelletirmeye iten veya bunu yapmaktan uzak
tutan baka nedenler de vardr.
Amerikallar, Ingilizlerden ok daha sk olarak genel fikirleri kullanr ve
bunu yapmaktan daha ok holanrlar. Eer bu iki halkn ayn kkene sahip
olduunu, yzyllar boyunca ayn yasalar altnda yaadklarn ve hl bir
birlerinin fikirlerinden ve teamllerinden durmakszn haberdar olduklar
n dnrsek, ilk bakta bu durum alacak bir olgu olarak grnr. Oy
sa bakmz Avrupaya doru dndrdmzde ve burada ikamet eden
en aydn iki halk birbirleri arasnda karlatrdmzda, kontrast ok daha
dikkat ekici hale gelir.
Ingilizlerin beer zihninin, genel nedenlere ulamak ve olgunun kendisi
ne ramen sadece genelleme yapmak iin, tekil olgulann temaasndan an
cak istemeyerek ve glkle vazgetiini syleyebiliriz.
Oysa tersine, bizim aramzda genel fikirlere ynelik eilim yle ar bir
tutku olmutur ki, beer zihnin her trl nermesinde bu eilimi tatmin et
mesi gerekir. Her sabah uyandmda, imdiye kadar hi kulama alnma
m olan genel ve ebed bir yasann icat edildiini reniyorum. Burada, ka
leme ald ilk denemeyle byk bir kralla uygulanabilir olan hakikatleri
icat etmekle yetinen ve syleminde beer trden bahsetmeksizin rahat ede
meyen vasat tek bir yazar bile yoktur.
ki ok aydn halk arasndaki bu tr bir aynm beni artyor. Nihayetinde
zihnimi ngiltereye doru evirdiimde ve burada yarm yzyldan beri var
olan eye dikkat ettiimde, burada lkenin eski yaps zayflad lde ge
nel fikirlere ynelik eilimin de gelitiini dorulayabildiime inanyorum.
O halde az ya da daha ok aydnlanma durumu tek bana beer zihnin
genel fikirlere ynelik sevgisini veya bundan uzak durmasn aklamak iin
yeterli deildir.
Koullar fazlasyla eitsiz ve eitsizlik da kalc olduunda, bireyler gittike
birbirlerine benzemeyen bir hale gelirler ve burada ne kadar farkl snf var
sa o kadar da farkl beeriyet olur. Bylece tek bir anda sadece bu snflardan
birisini kefedebiliriz ve bunlarn hepsini usuz bucaksz beeriyetin iinde
birletiren genel ba kaybettiimizde, gzlemimiz insanlarla deil, belli in
sanlarla snrl kalr.
Aristokratik toplumlarda yaayan kiiler bylelikle kendileriyle ilgili ge
nel fikirlere akl erdirmezler ve bu da onlarn bu fikirlere kar allagelmi
bir gvensizlik duymalar ve igdsel olarak onlardan irenmeleri iin ye
terli olur.
Demokratik lkelerde ikamet eden insan ise tersine, kendisinin etrafnda
sadece neredeyse kendisinin ayns olan varlklar grr. Bylece, beer trn
belirli bir ksmn, dncesi bu ksm genelletiremedii ve geneli kucakla
yarak rahatlayamad iin, tahayyl edemez. Bu insana yle grnr ki ken
disine uygulanabilen tm hakikatler, kendi benzerlerinin ve dier yurttala
rn her birine de ayn tarzda veya eit biimde uygulanabilir. En ok megul
olduu ve kendisini en fazla ilgilendiren konularda genel fikirlere sahip ol
may alkanlk haline getiren bu insan, bu alkanln dier alanlara da ta
r. Bylelikle her eyde mterek kurallar arama, ok sayda meseleyi ayn bi
imde ele alma, bir olgular btnn tek bir nedenle aklama ihtiyac, beer
zihnin yakc ve genellikle de kavraytan yoksun tutkusu haline gelir.
Bu sylediklerimizin hakikatini Antikitenin klelikle ilgili fikirlerinden
daha iyi aklayan baka bir ey yoktur.
Roma ve Yunann en derin ve en yetenekli dehalar, bu kadar genel, ama
ayn zamanda bu kadar basit olan u fikre hi ulamadlar: nsanlarn ben
zerlii ve her bir kiinin doarken zgrlyle elde ettii eit haklar fikri.
Bu dehalar kleliin doada bulunduunu ve her zaman var olacan kant
lamaya abaladlar. stelik zgr olmadan nce kle olmu olan ve bize bir
ok gzel eser brakan bu eski insanlarn kendileri de kulluu ayn adan
ele alyorlard.
Antikitenin btn byk yazarlar, efendiler aristokrasisinin parasyd
veya en azndan gzleri nnde bu aristokrasinin itirazsz biimde kuruldu
unu gryorlard. Onlarn zihni drt bir tarafta geliip, serpilirken, bu ko
nuda snrl kalyordu. Beer trn tm yelerinin doal olarak birbirleri
ne benzediklerini ve eit olduklarn anlatmak iin sann yeryzne inme
si gerekti.
Eitlik yzyllarnda, tm insanlar dierlerinden bamsz, izole ve g
szdrler. Burada insanlarn iradesinin kitle hareketleriyle daimi olarak y
netildiini pek grmeyiz. Bu zamanlarda beeriyet her zaman kendi kendisi
ne ilerliyormu gibi grnr. O halde dnyada olan eyi aklamak iin, ben
zerlerimizin her biri zerinde ayn biimde etkide bulunan ve bylece onla
r ayn yolu iradi olarak takip etmeye iten birka nemli nedeni aratrmak
yeterlidir. Bu durum da beer zihni genel fikirleri kavramaya ve bunlardan
memnun kalmaya doal olarak ynlendirir.
 Daha nce koullarn eitliinin her bir kiiyi hakikati kendi kendisine
aratrmaya ittiini gstermitim. Byle bir yntemin beer! zihni genel fikir
lere doru kanlmaz biimde ynlendirmek zorunda olduunu grmek ko
laydr. zleyeceim yolu sadece kendi aklmla aratrmak iin snfsal, mes
leki ve ailevi gelenekleri reddettiimde, rneklerin otoritesinden katm
da, kanaatlerimin sebeplerini bizzat insann doasndan karmaya meylede
rim. Bu da beni zorunlu olarak ve neredeyse haberim olmakszn, birok ge
nel mefhuma ulatrr.
Bu sylediklerim, neden Ingilizlerin, Amerikal kardelerinin ve de zel
likle Fransz komularnn fikirleri genelletirme konusunda gsterdikleri
eilimi ve beeniyi ok daha az gsterdiklerini ve neden ngilizlerin atalar
nn yapmadklar kadar ok fazla bu tavr zellikle gnmzde gsterdikle
rini aklar.
Ingilizler uzun zamandr ok aydn ve de ayn zamanda ok aristokratik
bir halktr. Onlarn aydnl onlar durmakszn ok genel fikirlere ynlen
diriyordu ve aristokratik alkanlklar ise onlar ok tekil fikirler iinde tu
tuyordu. Bu nedenle, hem cesaretli hem de ekingen, hem geni hem de dar
kapsaml bir felsefe Ingilterede hkim oldu ve hl zihinleri snrl ve dura
an halde tutuyor.
Yukarda gsterdiim nedenlerden bamsz olarak, genel fikirlere yne
lik beeni ve genellikle tutkunun neredeyse tm demokratik halklarda ret
tii daha az grnr olan ama daha az etkili olmayan baka nedenlerle de
karlarz.
Bu tip fikirler arasnda iyi bir ayrm yapmak gerekir. Bunlarn arasnda
idrakin ar, ayrntl, bilinli bir almasnn rn olan fikirler vardr ve
bunlar, beer bilgilerin alann geniletirler.
Dierleri ise zihnin hzl bir giriiminden kolayca doarlar ve zihni sadece
ok yzeysel ve ok belirsiz mefhumlara ynlendirirler.
Eitlik anda yaayan insanlarn ok fazla meraklan vardr ama fazla va
kitleri yoktur. Onlarn yaamlar yle pratik, yle karmak, yle alkant
l ve yle aktiftir ki dnmek iin ancak ok az zamanlar kalr. Demokra
tik yzyllarn insanlar genel fikirleri severler, nk bu fikirler onlar te
kil olaylan incelemekten kurtarr. Bunlar ok kk bir cilt iinde adeta ok
fazla eyi ierirler ve ksa zamanda byk bir rn verirler. O halde, zen
siz ve ksa bir incelemeden sonra belli konular arasnda mterek bir iliki
yi fark ettiklerine inandklarnda, aratrmalarn daha ileriye gtrmezler ve
eitli konularn nasl birbirlerine benzediklerini veya nasl birbirlerinden
ayntklarm ayrntlaryla incelemeksizin, bunlarn hepsini ayn forml al
tnda toplamakta acele edip hemen baka konuya geerler.
Demokratik yzyllann ayrc zelliklerinden birisi, tm insanlarn kolay
baarlar ve mevcut zevklere ynelik duyduklan eilimdir. Bu durum ente
lektel kariyerde olduu gibi dier alanlarda da geerlidir. Eitlik zamanla
rnda yaayan kiilerin byk bir ksm, hem ateli hem de umursamaz olan
bir ihtirasa sahiplerdir; hemen byk baarlar elde etmek isterler ama b
yk abalar gstermemeyi umut ederler. Bu elikili gdler bu insanlar
dorudan genel fikirler aratrmasna gtrr. Onlar da byle bir aratrma
nn yardmyla, usuz bucaksz konular az emek gstererek tasvir etmek
le ve kamuoyunun dikkatini kolayca kendileri zerine ekmekle vnrler.
Onlarn byle dnmekte haksz olup olmadklarn bilmiyorum. n
k onlarn okuyucular, kendi kendilerine derinletirmek zorunda kalmak
tan ekinirler ve olaan olarak zihinsel almalarda sadece kolay hazlar ve
emek harcanmayan malumatlar ararlar.
Eer aristokratik uluslar, genel fikirleri yeterince kullanmyorlarsa ve ge
nellikle onlar kavraysz biimde kmsyorlarsa; demokratik toplumlar
da tersine, bu tr fikirleri suistimal etmeye ve bunlardan hareketle yersiz bi
imde comaya her zaman hazrdrlar.
 N eden A m e r kalilar Syasal Konularda F ransizlar Kadar
Genel F k rlere A sla lg D uymazlar ?

Amerikallarn genel fikirlere ynelik olarak Franszlardan daha az kararl

bir eilim gsterdiklerini daha nce sylemitim. Bu zellikle siyasetle ilgili
genel fikirler iin dorudur.
Her ne kadar Amerikallar, lngilizlerden ok daha fazla genel fikirleri y
rrlkteki yasalarnn iine yerletirseler ve beeri meseleler pratiini teoriy
le dzenleme konusuyla lngilizlerden ok daha fazla megul olsalar da, Bir
leik Devletlerde bizdeki Kurucu Meclis ve Ulusal Konvansiyon kadar genel
fikirlere merakl siyasal teekkl grmezsiniz. Amerikan ulusu, Fransz hal
knn 18. yzylda yapt biimde bu tr bir fikre asla tamamyla balanma
mtr ve herhangi bir teorinin mutlak hakikatine ve iyiliine bylesine k
r krne gvenmemitir.
Amerikallar ile bizim aramzdaki bu fark birok nedenden kaynaklanr
ama u neden en nemlisidir:
Amerikallar, kamusal meseleleri her zaman kendi kendilerine yneten
demokratik bir halk olutururlar; biz ise uzun zamandan beri sadece bu
meseleleri en iyi ynetme biimi zerine dnebilen demokratik bir hal
k oluturuyoruz.
Toplumsal durumumuz bizi, hkmet konusunda ok genel fikirleri kav
ramaya iterken, siyasal yapmz bu fikirleri deneyimle dzenlememizi ve ya
va yava bunun yetersizliini kefetmemizi engelliyordu; oysa Amerikal
larda bu iki unsur daimi olarak dengededir ve doal olarak birbirlerini d
zeltirler.
ilk bakta bu durum nceden sylediim, demokratik uluslarn teori
ler iin duyduklan sevgiyi pratik yaamlarndaki cokudan aldklar fikriy-
le kart gibi grnr. Daha dikkatli bir soruturma elikili bir ey olmad
n gsterecektir.
Demokratik lkelerde yaayan insanlar genel fikirlere ok fazla susam
lardr, nk ok az bo vakitleri vardr ve bu fikirler onlar tek tek olaylar
inceleme zahmetinden kurtarr. Bu dorudur ama sadece onlarn dnce
lerinin olaan ve zorunlu konular olmayan meselelerde geerlidir. Tccar
lar, felsefe, siyaset, bilimler ve sanatla ilgili kendilerine sunulan tm genel fi
kirleri hevesle ve derinlemesine incelemeksizin kavrayacaklardr. Ama tica
retle ilgili olan konular ise ancak inceledikten sonra ve ihtiyatl bir biim
de kabul edeceklerdir.
Siyasetle ilgili genel fikirler sz konusu olduunda ayn ey devlet adam
larnn bana gelir.
O halde, demokratik halklarn kr krne ve ar biimde kendilerini
genel fikirlere kaptrmalarnn zellikle tehlikeli olduu bir konu sz konu
su olduunda, kullanabileceimiz en iyi zm, bu konuyla insanlarn her
gn ve pratik olarak ilgilenmeleridir. Bylece konunun her trl ayrntlar
na nfuz etmeleri gerekecektir ve tm ayrntlar da onlara teorinin zayf yan
larn gsterecektir.
are genellikle zahmetlidir, ama sonucu kesindir.
te bylelikle, her bir yurtta hkmetle pratik olarak megul olmaya
zorlayan demokratik kurumlar, eitliin telkin ettii siyasal konulardaki ge
nel teorilere ynelik ar eilimi lml hale getirirler.
 BRLEK DEVLETLERDE DN
DEMOKRATK GDLER NASIL KULLANIR?

nceki blmlerin birisinde, insanlarn dogmatik inanlardan vazgeeme

diklerini ve hatta bu tr inanlara sahip olmalarnn arzu edilen bir ey ol
mas gerektiini belirtmitim. Buna unu da ekleyeyim: Bana yle geliyor
ki tm dogmatik inanlar arasnda en cazipleri dinsel konulardaki dogma
tik inanlardr. Sadece bu dnyadaki menfaatlere dikkat etsek bile, bu sonu
ok ak bir biimde ortaya kar.
Ne kadar tekil olarak varsayarsak sayalm, insanlarn Tanndan, onun be
er! trle ilikisinden, insanlarn ruhlarnn doasndan ve benzerlerine kar
devlerinden hareketle kavradklar en genel fikirden kaynaklanmayan nere
deyse hibir beer faaliyet yoktur. Bu fikirler, geri kalan her eyin kendisin
den tredii mterek kaynak deilmi gibi yapamayz.
O halde insanlarn Tanr ile ruhlar zerinde, yaratcyla benzerleri
ne kar genel devleri zerinde iyice duran fikirleri sahiplenm eleri ok
faydaldr. nk bu konular zerindeki kuku, onlarn tm faaliyetleri
ni rastlantsal klabilecek ve onlar adeta karmaa ve gszle mahkm
edebilecektir.
O halde aramzdan her birimizin bu tr fikirler zerinde durmasn nem
li hale getiren ey konunun kendisidir ve maalesef kendi bana kalan her bir
kiinin sadece kendi aklyla bu fikirler zerinde durmasn en zorlu hale ge
tiren ey de yine bu konudur.
Sadece yaamn gnlk meguliyetlerinden kurtulmu, ok kavrayl, ok
usta, ok alkn zihinler, bylesine zorunlu hakikatleri, zamanla ve zen
gstererek meydana karabilirler.
Bu filozoflarn kendilerinin de neredeyse her zaman belirsizliklerle evrili
olduklarn hl gryoruz. Onlara k veren doal aydnlk her admda ka
rarma ve snme tehdidi altndadr ve tm abalara ramen bu filozoflar sa
dece beer zihnin milyonlarca yldan beri durmakszn kararsz kald az
saydaki eliik mefhumu kefedebileceklerdir; hakikati tam olarak ele gei-
remeyecekler ve yeni hatalar bulamayacaklardr. Bu trden almalar orta
lama insann kapasitesinin ok stnde bulunur ve her ne kadar insanlarn
ou bu almalara kendilerini adamaya muktedir olsalar da, insanlarn bu
nun iin bo vaktinin olmad aktr.
Tanr ve beer doa zerinde duran fikirler insanlarn yaamlarnn gn
lk pratiinde kanlmazdr ve bu pratik onlarn bu hakikatleri elde etme
lerine engel olur.
Bu bana benzersiz grnyor. Bilimler arasnda, kitle iin yararl olanlar
ve onun erimine sunulanlar vardr; baz bilim dallan da sadece az sayda in
sann houna gider ve bunlarn sadece uygulamalanna ihtiya duyan oun
luk bunlarla uramaz. Ama bunlarn aratrlmas ok sayda kiinin erii
minde olmasa da, gndelik pratikleri herkes iin kanlmazdr.
O halde Tannyla ve beer doayla ilgili genel fikirler, tm fikirler arasn
da, bireysel akim allm etkinliinden kanlmaya en msait olan ve ak
ln, bir otoriteyi tanyarak daha fazla ey kazanaca ve daha az ey kaybede
cei fikirlerdir.
Dinlerin ilk konusu ve temel avantajlarndan birisi, bu ana sorunlardan
her birisi hakknda net, belirgin, kitlenin kavrayna uygun ve ok kalc bir
zm nermi olmasdr.
ok hatal ve absrt dinler vardr; buna karn ifade ettiim ereve iin
de kalan ve beer zihnin zgr geliimini drt bir taraftan durdurmak ama
cyla biroklannn denedii gibi, bu ereveden dan kma iddiasnda ol
mayan her trl dinin, insanlann idrakine kurtanc bir boyunduruu dayat
tn syleyebiliriz. Din her ne kadar insanlar teki dnyada kurtaramaya
cak olsa da, onun en azndan bu dnyada insanlann mutluluu ve ihtiam
iin ok yararl olduunu kabul etmek gerekir.
Bu zellikle zgr lkelerde yaayan insanlar iin dorudur.
Din bir halkta ortadan kalkt zaman, kuku en stn kavrayl kiileri
bile ele geirir ve geri kalanlan da yanya kadar felce uratr. Her bir kii ben
zerlerini ve kendisini en ok ilgilendiren konular zerinde karmak ve de
iken mefhumlara sahip olmaya alr. Fikirler glkle savunulur hale ge
lir veya bu fikirler terk edilir. Beer aln yazsnn ortaya koyduu en nem
li problemleri tek balarna zme konusunda umutsuzlua den insanlar
korkaka biimde dnmemeye balarlar.
Byle bir durum ruhlarn gcn azaltr; iradenin etkisini yumuatr ve
yurttalar kullua hazrlar.
 Bylelikle yurttalar sadece zgrlklerini ellerinde tutmay brakmazlar,
ayn zamanda kullua teslim olurlar.
Dinsel konularda ve siyasal konularda herhangi bir otorite olmadnda,
insanlar hemen bu snrsz bamszlk grnmnden rkerler. Her eyle il
gili bu daimi alkantl durum onlar tedirgin eder ve yorar. Dnyada her ey
zihinleri heyecanlandrdnda, insanlar en azndan maddi dzlemde her e
yin gvende ve istikrarl olmasn isterler. Bylelikle de eski inanlarna geri
dnemediklerinden, kendilerine bir efendi seerler.
Ben ise, insann hem tam bir dinsel bamszla hem de eksiksiz bir siya
sal zgrle ayn anda sahip olabileceinden kukuluyum. nsann dini ol
madnda hizmet ettiini, zgr olduunda da inandn dnme eili-
mindeyim.
Buna karn, dinlerin bu byk faydasnn, iinde koullarn eit olduu
lkelerde dier lkelerden daha fazla grnr olup olmadn bilmiyorum.
Dnyaya byk faydalar salayan eitliin, bununla birlikte insanlara -b i-
raz sonra gstereceim gib i- ok tehlikeli gdler telkin ettiini kabul et
mek gerekir. Eitlik, her bir kiinin sadece kendisiyle megul olmasn sala
mak iin, insanlar birbirlerinden tecrit eder.
Onlarn ruhlarn, maddi hazlara ynelik sevgiye lsz biimde aar.
Dinlerin en byk avantaj ise bunun tam tersi gdleri alamasdr. n
sann arzu nesnelerini yeryzndeki hzinelerin tesine ve stne yerletir
meyen ve insann ruhunu duyular alannn stnde bulunan alanlara do
ru doal olarak ykseltmeyen din yoktur. Beer tre veya mterek yaama
ynelik devleri her bir kiiye dayatmayan ve bylelikle de insanlar zaman
zaman kendileri zerine temaa etmeye yneltmeyen din de yoktur. Bunlar
la en hatal ve en tehlikeli dinlerde bile karlalr.
En sofu halklar o halde, demokratik halklarn zayf olduu yerde doal
olarak daha gldrler. Bu da, insanlarn eit hale gelirken, dinlerini koru
malarnn ne kadar nemli olduunu gsterir.
nsann gnlne uygun dinsel bir inanca ulamak iin Tannnn kulland
doast yntemleri inceleme hakkm ve isteim yok. u anda dinleri sade
ce tamamyla beer bir bak as altnda ele alyorum. ine girdiimiz de
mokratik yzylda dinlerin hkimiyetlerini hangi biimlerde kolayca koru
yabileceklerini aratryorum.
Aydnlanma ve eitlik zamanlannda, beer zihnin nasl dogmatik inan
lar ancak glkle kabul etmeye raz olduunu ve dinsel konulara nasl de
rinden ihtiya duyduunu gsterdim. Bu ncelikle unu ifade eder: Bu yz
yllarda dinler, kendilerine has snrlar iinde dier yzyllardan daha ihti
yatl biimde ele alnmak ve bu snrlar iinde kalmak zorundadrlar. n
k dinler, kendi kuvvetlerini dinsel meselelerin ok uzana tamak iste
diklerinde, hibir konuda inandrc olamama tehlikesiyle kar karya ka
lrlar. O halde dinler, beer zihinleri snrlandracaklar ereveyi zenle be
lirlemek ve bu snrlarn tesinde de onlar tamamen kendi kendilerine b
rakmak zorundadrlar.
Muhammed Kuran gkten indirir ve onun iinde sadece dinsel doktrinle
ri deil, ayn zamanda siyasal dsturlar, medeni ve cezai yasalan ve bilimsel
teorileri de aklar. ncil ise tersine sadece insanlarn Tannyla ve birbirleriyle
genel ilikisinden bahseder. Bunun tesinde hibir ey retmez ve insanlar
bunun dndaki hibir eye inanmaya zorlamaz. Birok dier neden arasnda
sadece bu, bu iki dinden birincisinin aydnlanma ve demokrasi zamanlarnda
uzun sre hkm sremeyeceini, oysa kincisinin hem bu yzyllarda hem
de dierlerinde hkim olmaya yazgl olduunu gstermek iin yeterlidir.
Bu aratrmada daha ileri gidersem, dinlerin beer olarak konuup de
m okratik yzyllarda varln srdrmeleri iin, sadece dinsel konular
oluturan ereve iine zenle kapanmalarnn deil, ayn zamanda onlarn
kuvvetlerinin, kendilerinin ikrar ettii inanlann, kabul ettikleri dsal form
larn ve gerektirdikleri ykmllklerin doasna ok fazla bal kalmas ge
rektiini kefederim.
Daha nce sylediim ey, yani eitliin insanlar ok genel ve engin fikir
lere itmesi, temel olarak dinsel konularda gelitirilmelidir. Benzer ve eit in
sanlar, her bir kiiye kurallar dayatan ve karlnda da gelecekteki mutlu
luu baheden tek bir Tanr mefhumunu kolaylkla alglarlar. Beeri trn
birlii fikri insanlar durmakszn yaratcnn birlii fikrine gtrr, oysa ter
sine birbirlerinden ok ayr olan ve birbirlerine hi benzemeyen insanlar ise,
var olan halklar, kastlar, snflar ve aileler kadar tanrsall seve seve kabul
ederler ve ge ulamak iin binlerce tekil yol ortaya koyarlar.
Toplumsal ve siyasal durumun dinsel inanlar zerinde uygulad etkiye
bizzat Hristiyanln kendisinin farkl biimlerde maruz kaldn inkr et
memek gerekir.
Hristiyan dini yeryznde ifa olduu anda, Tanr kukusuz dnya
y onun geliine hazrlyordu ve beer trn nemli bir ksmn muazzam
bir sr olarak diktatrlerin hkmdarl altnda toplamt. Bu kalabal
oluturan insanlar birbirlerinden ok farkllard; ama buna karn mterek
olarak ayn yasalara itaat ediyorlard ve bu insanlarn her biri, prensin ihtia
m karsnda o kadar zayf ve o kadar kkt ki, onlar prensle karlatr
dmzda, hepsi birbirleriyle eitlermi gibi grnyorlard.
Beeriyetin bu yeni ve tekil durumunun, insanlar Hristiyanln retti
i genel fikirleri kabul etmeye hazr hale getirdiini ve bylelikle beer zih
ne nfuz etmesiyle kolay ve hzl bir biimde [bu fikirleri] aklamaya hiz
met ettiini fark etmek gerekir.
 Bu durumun bir benzeri imparatorluklar ykldktan sonra oldu.
Adeta binlerce paraya blnen Roma dnyasnda, her bir ulus kendi es
ki ahsiyetine geri dnd. Bundan sonra, bu uluslarn iinde, tabakalar kerte
kerte ykseldi; rklar kendilerini gsterdi, her bir ulus kastlarla birok halk
arasnda paylatrld. Beer toplumlan olabildii kadar ok fragman altnda
yeniden blnmeye itiyor gibi grnen bu mterek abann iinde, Hristi
yanlk aydnla kavuturduu temel fikirleri hi kaybetmedi. Ama bunun
la birlikte beer trn farkl kesimlerinin dourduu yeni eilimlere, olabil
diince rza gstermi grnd. nsanlar, sadece her eyin tek yaratcs ve
koruyucusu olan tek bir Tanrya tapnmaya devam ettiler; ama her bir halk,
her bir ehir ve adeta her bir insan, baz ayrcalklara ve egemen efendinin
yaknnda zel bir koruyuculua sahip olduklarna inand. Tanrsall bl-
meksizin, onun etkisi arttrld ve ar derecede pekitirildi. Birok Hristi
yan iin, meleklere ve kutsal kiilere ynelik hrmet, neredeyse put tapn
mas gibi bir klt haline geldi ve Hristiyan dininin bir anda alt ettii dinlere
dnmesinden korkuldu.
Bana u ok ak grnyor: Beeriyetin barnda uluslar birbirlerinden,
her bir halkn iinde ise yurttalar birbirlerinden ayran bariyerler ne kadar
ok yok olmaya meylederlerse, beer zihin de, her bir insana ayn yasalan
eit biimde ve ayn tarzda uygulayarak, biricik ve kadir-i mutlak bir varlk
dncesine doru insan o kadar ok ynlendirir. O halde, sadece yaratc
ya ynelik tapnmayla onun ikincil temsilcilerine ynelik hrmeti kartr
mamak zellikle demokratik yzyllarda ok nemlidir.
Bir baka hakikat ise bana ok ak grnyor: Dinler demokratik zaman
larda dier zamanlardan ok daha az bir dzeyde dnyevi pratikleri stlen
mek zorundadrlar.
Amerikallarn felsefi yntemi hakknda konuurken, eitlik zamanlarnda
formlara ve sembollere boyun eme fikri kadar baka hibir eyin beer zih
ni isyan ettirmediini gstermitim. Bu zamanlarda yaayan insanlar figr
lere sabrszlkla katlanrlar; onlara gre semboller, tm plaklyla ve ka
musal olarak gstermenin en doal olaca hakikatleri gizlemeye veya st
lerini rtmeye yarayan ocuksu kurnazlklar gibidirler. nsanlar seremonile
ri umursamazlar ve ibadetin ayrntlarna sadece tali bir nem atfetmeye do
al olarak meylederler.
Demokratik alarda dinlerin dsal kurallarn dzenlemekle grevli kii
ler, beer kavrayn bu doal gdlerine, gereksiz yere bunlara kar mca
dele etmemek iin dikkat etmek zorundadrlar.
Formlarn ve kurallarn gerekliliine kesin olarak inanyorum; bunlarn
beer zihni soyut hakikatlerin temaasna odakladklarn ve beeri zihnin
bu hakikatleri kavramasna yardm ederek, bunlan cokuyla kucaklamasn
saladn biliyorum. Harici pratikleri olmayan bir dinin nasl srdrlebi
leceini tahayyl edemiyorum; ama dier yandan da, iine girdiimiz yz
yllarda bu pratikleri ar derecede oaltmann da zellikle tehlikeli olaca
n; bunlar zellikle snrlandrmak gerektiini dnyorum. Bunun iin
de sadece dinlerin zn oluturan1 ve biimsel bir tapnma olan dogma
larn sreklilii iin bu pratiklerin mutlak olarak zorunlu ksmlarn koru
mamz gerekir. nsanlar daha eitliki olduka dinsel trenlerinde daha ti
tiz, daha inat ve daha talepkr hale gelecek bir din, hemen sonra iman
sz bir kalabaln ortasnda tutkulu bir banazlar topluluuna indirgenmi
olacaktr.
Bana yle sylenerek itiraz edileceini biliyorum: Genel ve ezel-ebed
hakikatleri konu alan tm dinler her yzyln deiken gdlerine boyun
eemezler, yoksa insanlarn gznde doruluk karakterlerini kaybederler.
Buna, bir inanc oluturan ve ilahiyatlarn imanla ilgili maddeler olarak ad
landktan eyleri biimlendiren temel fikirler ile bunlara bal olan tali mef-
humlan ok zenle ayrmamz gerektiini syleyerek cevap verebilirim. Din
ler, zamann tekil ruhu nasl olursa olsun, birinciler konusunda her zaman
ok kat olmakla ykmldrler. Ama iinde her eyin durmakszn yer de
itirdii ve beer meselelerin istikrarsz grnmne alm olan zihnin
kendisinin deitirilmez hale getirilmesine glkle katland yzyllarda,
dinlerin kincilere ayn biimde balanmaktan uzak durmalan gerekir. Hari
ci ve tali konularda hareketsizlik, ancak sivil toplumun kendisi de duraan
olduunda kalclk ansna sahiptir. Dier her yerde bu tr hareketsizliin
bir tehlike olduunu dnme eilimindeyim.
Eitliin dourduu veya kolaylatrd tm tutkular arasnda, bir tane
sini zellikle canl tuttuunu ve ayn zamanda onu tm insanlara aladn
greceiz. Bu tutku rahatlk sevgisidir. Rahatlk eilimi, demokratik alann
gze arpan ve deimez zelliini oluturur.
Bu ana tutkuyu ykmaya giriecek bir dinin nihayetinde kendisinin ykla
cana inanabilirsiniz. Eer bir din, insanlann sadece te dnyann hayrla-
nm dnmeleri iin, bu dnyann zenginliklerini temaa etmelerini tama
myla engellerse, nihayetinde ruhlarn, sadece maddi ve mevcut zevklerle il
gilenmek amacyla bu dinin ellerinin arasndan svacan ngrebiliriz.
Dinlerin temel meselesi, eitlik zamanlarnda insanlarn hissettikleri l
sz ve ayrcalkl rahatlk eilimini artmak, dzenlemek ve snrlandr
maktr. Ama dinler bunu tamamen evcilletirmeye ve ykmaya altklann-
da, onlann yanlacaklarn dnyorum. Zenginlik akndan insanlar geri

1 T m d inlerd e, in an cn bizzat zne i k in olan ve d eg itirm eksizin ko ru nm as gereken serem o

n ile r v ard r. B u d uru m , b iim ve zn neredeyse b ir olacak kadar b irb irleriy le skca birletii
K a to lik lik te ze llik le g rnr.
dndrmeyi baarmayacaklardr; ama onlar hl sadece drst yntemlerle
zengin olmaya ikna edebilirler.
Bu da beni baz alardan dier nedenleri kapsayan son bir dnceye g
trr. nsanlar daha benzer ve daha eit olduklar lde, dinlerin dnyevi
meselelerin gndelik devinimine zenle mesafe alarak, genel olarak kabul
grm fikirlere ve kitlenin iinde hkim olan kalc menfaatlere zorunlu ol
madka dokunmamas daha da nemli olur. nk mterek kanaat gittik
e daha fazla kuvvetlerin en nemlisi ve en kar konulmaz olan biiminde
grnr olur. Dinlerin bu kanaatin saldrlarna uzun sre dayanmasn sa
layacak bylesine kuvvetli destekleri yoktur. Bu durum, bir despota boyun
een demokratik bir halk iin bir cumhuriyet iin olduundan daha az do
ru deildir. Eit alarnda, krallar genellikle itaat etmeyi salar, ama inan
may salayan her zaman ounluktur; o halde imana kar olmayan her ko
nuda riayet edilmesi gereken de ounluktur.
lk kitabmda, Amerikal papazlarn nasl kamusal meselelerden uzak dur
duklarn gsterdim. Bu, onlarn ll tavrlarnn tek rnei olmasa da en
ok gze arpan rnektir. Amerikada din, iinde papazlann hkm srd
ayn bir dnyadr ve papazlar bu dnyadan dar kmamaya zen gste
rirler; bu snrlar iinde, onlar zihinleri ynlendirirler, bu snrlarn dnda
ise, insanlar kendi hallerine brakrlar ve insanlann doasna ve zamana has
olan bamszla ve deikenlie onlan terk ederler. Hristiyanln Birleik
Devletlerde olduundan daha az biim, pratik ve figre sahip olduu baka
bir lke grmedim. Burada Hristiyanlk en net, en basit ve en genel fikirle
ri beeri zihinlere sunar. Her ne kadar Amerikal Hristiyanlar birok mez
hebe blnm olsalar da, hepsi de dinlerini bu adan ele alrlar. Bu durum
Katoliklik kadar dier inanlara da uygulanabilir. Ruhun selametini sala
yan olaanst ve zel yntemlere ve bireysel ibadetlere daha az eilim gs
termeyen Katolik papaz yoktur ve onlar Birleik Devletlerin Katolik papaz
larndan daha fazla yasann tinine ve daha az biimde de yasalarda yazanla
ra baldrlar. Baka hibir yerde, sadece Tanrya yaplacak ibadetin azizle
re yaplmasn yasaklayan bu Kilise doktrini daha aka retilmez ve da
ha iyi biimde srdrlmez. Buna karn Amerikal Katolikler ok itaatkr
ve ok samimilerdir.
Bir baka tespit dier tm Hristiyan mezheplerinin papazlarna uygulana
bilir: Amerikal papazlar, insanlann dikkatlerini gelecek yaama doru ek
meyi ve oraya odaklamay denemezler; insann gnlnn bir ksmn imdi
ki zamana ayrmasna seve seve raz olurlar; her ne kadar ikincil olsa da, bu
dnyann servetlerini nemli meseleler olarak deerlendirirler; kendileri en
dstriyel ilere girimeseler de, en azndan onun ilerlemesiyle ilgilenir ve bu
ilerlemeyi takdir ederler; mminlere, korkularnn ve umutlannm ana konu
su olarak teki dnyay durmakszn gstererek, onlann bu dnyada onur
lu biimde rahatla ulamalarna engel olmazlar. Bu iki eyin birbirlerin
den ayn ve kart olmasn gstermektense, daha ok bunlarn hangi yollar
la birbirlerini ilgilendirdiini ve birbirleriyle balandn bulmaya alrlar.
Amerikal tm papazlar, ounluun entelektel hkimiyetini bilir ve ona
sayg duyarlar. ounlua kar sadece zorunlu mcadelelere girerler. Taraf
larn ekimelerine hi karmazlar, ama lkelerinin ve zamanlarnn genel
kanaatlerini seve seve kabul ederler. Kendileri etrafndaki her eyi srkle
yen duygu ve fikir akmlarna direnmeksizin kendilerini kapp koyuverirler.
adalannn hatalann dzeltmeye alrlar ama asla kendilerini onlardan
ayrmazlar. Kamuoyu o halde onlarn dman deildir; daha ok onlar des
tekler ve korur. Onlann inanlar, hem kendilerine has gleriyle hem de
onlann ounluun fikrinden dn aldklar gle hkm srer.
Bylelikle din, kendisine kart olmayan demokratik gdlere sayg duya
rak ve bunlarn aralanndan bazlann kullanarak, kendisi iin en byk teh
like olan bireysel bamszlk tinine kar avantajl biimde mcadele etme
yi baanr.
 BLM VI

BRLEK DEVLETLERDE KATOLKLN LERLEMES ZERNE

Amerika yeryzndeki en demokratik blge ve ayn zamanda -yaplan say

gn aratrmalara g re- Katolik dininin en fazla ilerleme kaydettii lkedir.
lk bakta bu durum insan artr.
u iki eyi birbirinden iyice ayrt etmemiz gerekir: Eitlik insanlara ken
di kendilerine yargda bulunma isteini baheder, ama dier yandan onla
ra benzersiz, basit bir toplumsal durum eilimini ve fikrini, herkes iin ay
n olan verir. Demokratik alarda yaayan insanlar o halde her trl dinsel
otoriteden kama eilimini gl bir biimde gsterirler. Ama eer byle bir
otoriteye itaat etmeye raz olacaklarsa da, bunun en azndan tek ve ayn bi
imli olmasn isterler; hepsi de ayn merkeze varmayan dinsel kuvvetler in
sanlann idraklerini doal olarak rahatsz eder ve insanlar da kolaylkla, bir
ok din olacana din olmasn diye dnrler.
Gnmzde inancn terk eden Katolikleri ve Katolik olan Protestanlar
eski dnemlerden daha fazla olarak gryoruz. Eer Katoliklii ieriden de
erlendirirsek, o kaybediyor gibi grnr; eer ona dandan bakarsak, ka
zanyor gibidir. Bunu aklamak zor deildir.
Gnmzn insanlan doal olarak inanmaya fazla eilimli deildir; ama
onlann bir defa dinleri olduunda, kendilerini haberleri olmadan Katolikli
e doru iten gizil bir gdyle karlarlar. Roma Kilisesinin doktrinlerinin
ve detlerinin ou onlan artr; ama insanlar onun dzenine ynelik gi
zemli bir hayranlk duyarlar ve Kilisenin grkemli birlii de onlar kendisi
ne doru eker.
Eer Katoliklik nihayetinde neden olduu siyasal nefret duygulanndan
kamay baarrsa, kendisine bylesine kart gibi grnen bu yzyln tini-
nin onun iin ok yararl hale geleceinden ve onun birdenbire ilerlemesini
salayacandan neredeyse hi kuku duymuyorum.
Kart ilkeleri uzlatrma ve mantn aleyhine bar elde etme istei be
er zihin iin ok tandk olan zayflklardan birisidir. O halde, dinsel inan
larnn birkan belli bir otoriteye tabi kldktan sonra, inanlarnn dier k
smlarn da buradan karmak isteyecek ve zihinlerini itaat ve zgrlk ara
snda geliigzel salnmaya brakacak insanlar her zaman var. olmutur ve
her zaman var olacaktr. Ama bu kiilerin saysnn demokratik yzyllar
da dier yzyllarda olduundan ok daha az olacana ve gelecek kuakla
rmzn gittike daha fazla, bir ksm tamamen Hristiyanlktan ayrlan, dier
ksm ise Roma Kilisesinin barna yerleen iki ksma blneceine inanma
eilimindeyim.
 DEMOKRATK HALKLARIN ZHNLERN
P ante zm e D oru Y nlend ren ey

leride demokratik halklarda ok genel fikirlere dnk eilimin siyasette

kendisini nasl aa vurduunu gstereceim. Ama imdi bu eilimin felse
fedeki temel etkisini aklamak istiyorum.
Gnmzde panteizmin byk ilerleme kaydettiini reddedemeyiz. Av
rupadaki yazarlarn bir ksmnn yazlan aikr biimde bunun izlerini tar.
Almanlar panteizmi felsefeye takdim ettiler ve Franszlar da edebiyata. Fran
sada yaymlanan tahayyle dayal eserlerin byk ksm, panteist doktrin
lerden dn alnan fikirleri veya motifleri ierirler ya da bu eserlerin yazar
larnda bu doktrinlere ynelik bir eilim grlr. Bana yle geliyor ki bu, sa
dece bir tesadf deildir; daimi bir olguyla ilgilidir.
Koullar eitlendike ve her bir tekil insan dierlerine daha ok benzeyip,
onlardan daha zayf ve daha kk hale geldike, halk zerine dnd
mzde artk yurttalar tahayyl etmemeye alrz; sadece tr deerlendir
mek iin bireyleri unuturuz.
Bu zamanlarda beer! zihin bir yn eitli konuyu ayn anda kucaklama
y sever; bir yn sonucu tek bir nedene balayabilmeyi durmakszn ister.
Birlik fikri ona musallat olur, insan da bu fikri her yerde arar ve onu bul
duuna inand zaman, seve seve onun banna yerleir ve burada dinlenir.
Dnyada sadece bir yaratm veya yaratcy kefetmek onun iin yeterli ol
maz; eylerin bu ana ayrmlarndan da rahatsz olur ve Tanryla evreni de
tek bir btnde toplayarak, dncesinin kapsamn kolayca geniletmeye
ve basitletirmeye alr. Dnyann kapsad maddi olan ve olmayan, gr
nr olan ve olmayan eyleri, sadece usuz bucaksz bir varln - k i bu var
lk, kendisini oluturan her eyin daimi deiiminin ve srekli dnm-
nn iinde ebed olan tek eydir- eitli paralan olarak dnen bir felse
fi sistemle karlatnda ise, u sonucu karmakta zorlanmaz: Her ne ka
dar byle bir felsefi sistem, bireysellii yok edecek olsa da veya daha ok yok
ettii iin, demokrasilerde yaayan insanlar iin bir ekim merkezi olacak
tr. Bu insanlarn entelektel alkanlklar onlar bu sistemi kavramaya hazr
hale getirir ve onu kabul etmeye ynlendirir. Bylelikle bu sistem doal ola
rak insanlarn dikkatini eker ve insanlar da ona odaklanr. Bu sistem, beer
zihinlerin kibrini besler ve tembelliini ise teskin eder.
Bence, panteizm, felsefenin kendisi yardmyla evreni aklamaya giritii
deiik sistemler arasnda, demokratik alarda beer zihni cezbetmeye en
uygun sistemlerinden birisidir. nsann hakiki yceliine bal kalan dier
tm sistemler ona kar birlemek ve mcadele etmek zorundadr.
 ETLK AMERKALILARA NSANIN SINIRSIZ YETKNLEEBLRLNl
N a s il T e l k n E d e r ?

Eitlik, beer zihne kendisi olmakszn onun kavrayamayaca birok fik

ri telkin eder ve insann daha nceden sahip olduu fikirlerin neredeyse t
mn deitirir. Beer yetkinleebilirlik fikrini rnek olarak alyorum, n
k o idrakin kavrayabilecei temel fikirlerden birisidir ve onun sonular ka
musal pratiklerde her an grlebilir olan nemli bir felsefi teoriyi tek ba
na oluturur.
Her ne kadar insan birok konuda hayvanlara benzese de, bir zellik sa
dece ona aittir: nsan yetkinleebilir ama hayvanlar yetkinleemez. Beer tr
ilk zamanlarndan beri bu fark kefeder. Yetkinleebilirlik fikri o halde dn
ya kadar eskidir; bunu eitlik fikri dourmamtr, ama eitlik ona yeni bir
karakter vermitir.
Yurttalar tabakalarna, mesleklerine ve soylarna gre sn flan drd kla
r ve herkes talihin kendisini yerletirdii snfn yolunu takip etmek zorun
da kald zaman, her bir kii beer kuvvetin nihai snrlarnn kendisinin
yaknlarnda bulunduuna inanr ve kimse kanlmaz bir kadere kar m
cadele etmeye girimez. Aslnda aristokratik halklar insann yetkinleme ka
pasitesini mutlak olarak reddetmezler. Ama bu kapasitenin sonsuz olmad
n dnrler; zihinlerinde deiimi deil de, iyilemeyi tasarlarlar; toplu
mun gelecekteki koullarnn daha iyi olmasn tahayyl ederler, zsel ola
rak farkl olmasn deil. Beeriyetin byk ilerleme saladn ve daha da
ilerleyebileceini kabul ederek, onu nceden belli alamaz snrlar iine ka
patrlar.
O halde aristokratik halklar egemen iyiye ve mutlak hakikate ulaamadk
larn dnrler (Hangi insan veya hangi halk buna ulatn tahayyl ede-
cek kadar lgn olabilir?), ama kusurlu doamzn tad azamet ve bilgi
dzeyine neredeyse ulatklar konusunda kendilerim ikna ederler ve onla
rn etrafnda hibir ey kmldamad iin, kolaylkla her eyin yerli yerin
de olduunu zannederler. Bylelikle de yasa koyucu, ebed yasalar resmi
olarak yaynladn iddia eder; halklar ve krallar ise sadece lmsz eserler
dikmek isterler ve mevcut kuak da gelecek kuaklar kendi kaderlerini d
zenleme klfetinden kurtarr.
Kastlar ortadan yok olduka, snflar birbirlerine yaklatka, kargaa iin
de birbirlerine karan insanlar, detler, alkanlklar, yasalar deitike, ye
ni olgular ortaya ktka, yeni hakikatler gsterildike, eski kanaatler yok
olduka ve yenileri onlarn yerini aldka, ideal ve her zaman iin geici olan
bir yetkinlik imgesi beer zihinlerde ortaya kar.
Bylelikle daimi deiimler her an her bir kiinin gzleri nnde vuku bu
lur. Baz kiilerin konumu daha ktleir ve bu kiiler, bir halkn veya bir bi
reyin, ne kadar aydn olursa olsun, yanlmaz olmadn daha iyi anlarlar. Di
erlerinin koullan ise iyileir ve onlar da bu durumdan, insann genel ola
rak snrsz bir yetkinleme yetisine doutan sahip olduu sonucunu ka
rrlar. nsann kt talihi kendisine, kimsenin mutlak iyiyi kefetmekle v-
nemeyeceini gsterir; onun baars ise durmakszn bu iyiyi izlemesi ko
nusunda onu cesaretlendirir. Bylece her zaman arayan, den, yeniden aya
a kalkan, sk sk hayal krklna urayan, ama asla cesareti krlmayan ki
i, beeriyetin daha henz adm att uzun yolun sonunda belli belirsiz bi
imde grd bu usuz bucaksz bykle doru durmakszn ynelir.
nsann sonsuz biimde yetkinleebilir olduunu savunan bu felsefi teo
riden doal olarak ne kadar ok olgunun doduu inanlr gibi deildir ve
bu teori dnmeyle deil de, sadece eylemeyle megul olan kiiler zerinde
olaanst bir etki yaparak, onlann eylemlerini farknda olmakszn bu teo
riye uygun hale getirmi grnr.
Amerikal bir denizciyle karlatm ve ona lkesinin gemilerinin neden
ok dayankl bir biimde yaplmadn sordum. O da bana tereddt etmek
sizin yle cevap verdi: Denizcilik sanat her geen gn yle hzl ilerleme
salyor ki en gzel ticari gemi bile, birka yldan daha uzun sre denize sa-
lndmda, neredeyse hemen kullanlmaz hale gelecektir.
Byle sradan bir insan tarafndan tekil bir olguyla ilgili tesadfen ifade
edilen bu szlerde, byk bir halkn her eyi kendisine gre dzenledikleri
genel ve sistematik bir fikri gryorum.
Aristokratik uluslar doal olarak beer yetkinleebilirliin snrlarm ok
fazla daraltmaya eilimlidirler; oysa demokratik uluslar bu snrlan an d
zeyde geniletirler.
 AMERKALILARIN RNE DEMOKRATK BR HALKIN
BLME, EDEBYATA VE SANATA YNELK KABLYETE VE
ELME SAHP OLAMAYACAINI KANITLAMAZ MI?

Gnmzn medeni halklar arasnda, st dzey bilimlerin Birleik Dev-

letlerde olduundan daha az ilerleme kaydettii, daha az byk sanatnn,
nl airin ve tannm yazarn bulunduu halklar ok azdr.
Bu manzara karsnda aran birok Avrupal bunu, eitliin doal ve ka
nlmaz bir sonucu olarak dndler. Bu kiiler, eer toplumsal durum ve
demokratik kurumlar tm yeryznde bir defa stn gelmeyi baarrsa, be
er tinin de kendisini aydnlatan karartabileceini ve insanlarn yeni
den karanla gmleceini sandlar.
Bana yle geliyor ki, bu biimde akl yrtenler, aslnda birbirlerinden ay
r biimde ele alnmas ve incelenmesi gereken birok fikri birbirinden ayrt
edemezler. Bu kiiler, demokratik olan ey ile Amerikallara zg olan eyi
istemeden birbirine kartrrlar.
lk gmenlerin ikrar ettikleri ve torunlarna braktklar, ibadeti sade, il
keleri kat ve neredeyse yabanl olan, harici sembollerin ve atafatl merasim
lerin dman olan din, doal olarak gzel sanatlara pek elverili deildir ve
edeb hazlara ise sadece istemeyerek izin verir.
Amerikallar, iinde istedii gibi geliebilecei ve kolaylkla verimli olabi
lecei yeni ve muazzam bir lkeye yerlemi olan ok eski ve ok aydn bir
halktr. Bunun baka bir rnei dnyada yoktur. O halde her bir kii Ameri
kada zenginlik elde etmek veya zenginliini oaltmak iin baka yerde hi
bulunmayan kolaylklar bulur. Burada her zaman iin bir tamahkrlk sz
konusudur ve tahayyln hazlarndan ve tinsel almalardan caymaya her
an hazr olan beer zihin de zenginliin peinden komaya srklenir. Birle
ik Devletlerde dier tm lkelerde olduu gibi, sadece endstriyel ve ticari
snflar grlmez; burada, [dier lkelerde] hi karlalmayan bir biimde,
tm insanlar endstriyle ve ticaretle ayn zamanda megul olurlar.
Buna karn, eer Amerikallar atalarndan edindikleri zgrlk ve bilgiy
le, kendilerine has tutkularyla evrende yalnz olsalard, onlarn teori geli-
tirmeksizin uzun vadede bilimlerde pratik olarak ilerleme kaydedilemeyece-
ini ve tm sanatlarn birbirlerini yetkinletirdiini kefetmekte gecikmeye
ceklerine de inanyorum; Amerikallar, her ne kadar kendi temel amalarn
takip etmekle megul olsalar da, bu amaca ulamak iin zaman zaman ondan
uzaklamalar gerektiini ksa zamanda fark edeceklerdir.
Ayrca tinsel hazlara ynelik beeni, medeni insann gnl iin o kadar
doaldr ki, buna kendisini adamaya en az uygun olan kibar uluslarda, bu
beeniyi kavrayan belli sayda yurtta her zaman bulunur. Bu entelektel ih
tiya bir defa hissedildikten hemen sonra tatmin edilecektir.
Ama Amerikallar bilimlerin bilhassa faydal zanaatlara uygulanmasn ve
yaam kolay hale getirecek yntemleri bilimsel almalardan talep etmeye
doal olarak meylederken; alim ve edeb Avrupa, hakikatin genel kaynakla
rna ulamay kendisine grev edinmitir; ve insana haz verecek her ey ile
onun ihtiyalanna hizmet etmesi gereken her eyi ayn zamanda yetkinle
tirir.
Birleik Devletlerin sakinleri, eski dnyann aydn uluslarnn zirvesinde,
mterek bir kken ve benzer alkanlklarla kendilerini onlara skca ba
layan bir ba zellikle ayrt ederler. Bu eski dnyann halklarnda nl bil
geler, yetenekli sanatlar ve byk yazarlar bulunur ve Amerikallar bu tin
sel hzineleri bir araya getirmeye almakszn, onlardan yararlanabilirler.
Amerikay Avrupadan ayrmaya, onlar blen okyanusa ramen, raz ola
mam. Birleik Devletler halkn, Ingiliz halknn yeni dnyann ormanlarn
smrmekle grevli bir ksm olarak deerlendiriyorum; bylelikle ulusun
geri kalan, yaamn zorunlu ihtiyalarm gidermekle daha az megul olduk
a ve daha fazla haz aldka, kendilerini dnceye brakabilir ve beeri zi
hinlerini her ynde gelitirebilirler.
Amerikallarn durumu o halde tamamyla istisnaidir ve baka hibir de
mokratik halkn bu durumda olamayacana inanmak gerekir. Onlarn ta
mamen Priten kkeni, zellikle ticari olan alkanlklar ve iinde ikamet
ettikleri lke, onlarn idraklerini bilim, edebiyat ve sanat aratrmalarndan
uzaklatrm grnyor; Avrupaya yaknlklar, Amerikallarn bu aratr
malara barbar hale gelmeksizin ilgisiz kalmalarna olanak tanr. u anda sa
dece temel olanlarn ortaya kartabildiim binlerce tekil neden Amerikal
larn zihninin tamamyla maddi meselelere konsantre olmasna neden olur.
Aslnda tutkular, ihtiyalar, eitim, koullar, bunlarn hepsi Birleik Devlet
ler sakininin yeryzne doru ynelmesine katkda bulunmu grnr. Yal
nzca din zaman zaman onlann baklarn geici olarak ve dikkatleri dal
m biimde gkyzne dndrmelerini salar.
O halde, demokratik uluslar Amerikan halknn oluturduu figr altn
da grmeyi brakalm ve demokratik halklar kendilerine has zellikleriyle
deerlendirmeye alalm.
inde ne bir kastn, ne bir hiyerarinin, ne de bir snfn bulunmad; ya
salarn hibir ayrcalk tanmayp, miraslar eit ekilde paylatrd ve ay
n zamanda aydnlk ve zgrlkten yoksun olan bir halk zihnimizde tasar
layabiliriz. Bu bo bir hipotez deildir: Bir despot, tebaasn kolaylkla kle
haline getirmek iin, onlar eit klmakta ve ayn zamanda cahil brakmak
ta bir fayda grebilir.
Bu tr bir demokratik halk sadece bilim, edebiyat ve sanata ynelik her
hangi bir kabiliyet ve eilim gstermeyecektir, ayn zamanda bu halkn bun
lara asla sahip olamayacana inanmak gerekir.
Miras hukuku, her bir kuakta servetleri yok etmeyi kendisine i edine
cektir ve kimse yeni servetler yaratamayacaktr. Bilgiden ve zgrlkten
mahrum olan yoksul, zenginlie ulama fikrini tahayyl dahi edemeyecektir
ve zengin de kendisini savunmakszm, yoksullua doru kendisini braka
caktr. Bylelikle ksa srede bu yurttalar arasnda eksiksiz ve alt edilemez
bir eitlik kurulacaktr. Kimsenin de tinsel almalara ve hazlara kendisini
vermeye zaman ve de eilimi olmayacaktr. Ama herkes, ayn cehalet iinde
ve eit kulluk durumunda uyumu halde kalacaktr.
Bu trden bir demokratik toplumu tasavvur ettiim zaman, dardan ge
tirilen bilgilerin yok etmekte ve soldurmakta gecikmedii bu bask, karanlk
ve bouk yerlerden birisinde bulunduumu hissediyorum. Bana yle geliyor
ki, adeta apansz bir yerekimi belimi bkyor ve beni gn yzne karacak
olan yolu bulmak iin etrafm kaplayan karanln ortasnda debeleniyorum.
Ama tm bunlar, kaltsal ve ayrcalkl haklarn kendi aralarnda yok ettik
ten sonra mlklerin kullanm haklarn belli bireylerin veya belli teekklle
rin ellerinde toplayp zgr kalan ve zaten aydn olan insanlara uygulanamaz.
Demokratik bir toplumun iinde yaayan insanlar aydn olduklar zaman,
hibir eyin kendilerini snrlandramayacam, kendileri adna karar alama
yacan ve mevcut servetleriyle yetinmeleri iin kendilerini zorlayamayaca-
m kolayca kefederler.
Bylelikle, servetlerini gelitirme fikrine hepsi sahip olurlar ve bu insan
lar eer zgrlerse, hepsi de bunu yapmaya alrlar, ama hepsi ayn biim
de baarl olamaz. Yrrlkteki yasalarn artk ayrcalklar tanmad do
rudur, ama doa hl bunlar tar. Doal eitsizlik ok byk olduundan,
her bir kii zenginlemek iin tm yetilerini kulland anda servetler de eit
siz bir hale gelirler.
 Miras hukuku, ok zengin ailelerin olumasna engel olur, ama zenginle
rin var olmasna engel olamaz. Bu hukuk, yurttalarn durmakszn kendi
sinden katklar mterek dzeye doru onlar hep geri gtrr. Yurttala
rn bilgileri daha yaygn ve zgrlkleri daha yce olduu lde, mallar da
daha eitsiz hale gelir.
Gnmzde dehasyla ve lszlyle nl olan, tm mlkleri mer
kez bir kuvvetin elinde toplayacan ve sonra da bu mlkleri tm bireylere
hak ettikleri lde yemden datacan iddia eden bir cemaat ortaya kt.
[Bu cemaate gre] bylelikle demokratik toplumlan tehdit ediyor grnen
eksiksiz ve ebed bir eitlikten kaabileceiz.
Ama daha basit ve daha az tehlikeli olan bir baka zm vardr. Bu da
kimseye ayrcalk vermemek, herkese eit dzeyde bilgi ve bamszlk ver
mek ve her bir kiiyi kendi konumunu belirlemek konusunda serbest brak
maktr. Doal eitsizlik hemen sonra gn yzne kacaktr ve zenginlik de
kendiliinden en becerikli olanlarn tarafna geecektir.
Demokratik ve zgr toplumlar o halde kendi ilerinde her zaman varlk
l veya rahat iinde olan bir ksm insan barndracaktr. Bu zenginler ken
di aralarnda, eski aristokratik snfn yeleri gibi, birbirleriyle sk biim
de bal olmayacaklardr; bu zenginlerin deiik gdleri olacaktr ve on
lar [aristokratik snflardaki gibi] gvenli ve eksiksiz bir rahatla neredeyse
hibir zaman sahip olmayacaklardr. Ama bu kiiler, aristokratik snf olu
turan kiilerin hi olmadklar kadar ok sayda olacaklardr. Onlar, pratik
yaamdaki meguliyetlerin iine tamamen hapsolmayacaklardr ve farkl d
zeylerde de olsa tinsel almalara ve hazlara kendilerini adayabileceklerdir.
Bunu yapmaktan da memnun olacaklardr, nk beer zihin bir utan di
er uca doru ynelir, maddi ve yararl olandan doal olarak sonsuz olana
doru ykselir. Fiziksel ihtiyalar insan yeryzne balar, ama bu balar
gevedii anda, kendisini yeniden yceltir.
Tinsel meselelerle ilgilenebilen kiilerin says sadece daha fazla olmaya
caktr, ayn zamanda entelektel zevklere dnk beeni de, aristokratik top-
lumlarda bu meselelere kendilerini adamaya ne zaman ne de yetisi olmayan
kiilerin arasnda gittike daha fazla yaylacaktr.
Kaltsal zenginler, snfsal ayrcalklar ve doutan elde edilen imtiyazlar
artk var olmad zaman ve herkes gcn sadece kendisinden ald za
man, insanlarn servetleri arasnda temel farklla sebep olan ey artk id
rak olur. draki glendirmeye, geniletmeye, gelitirmeye yarayan her ey
de hemen byk bir deer kazanr.
Bilginin faydas, bizzat kitlelerin gznde ak bir biim de kefedilir.
Onun cazibesinden faydalanmayan kiiler, onun etkilerini fark ederler ve
ona ulamak iin aba gsterirler.
 Demokratik, aydn ve zgr yzyllarda, insanlar birbirlerinden ayracak
ve onlar [ayrcalkl] bir konumun iinde tutacak hibir ey yoktur. nsan
lar an bir hzla ykselirler veya alalrlar. Tm snflar durmakszn birbir-
leriyle grrler nk birbirlerine ok yakndrlar. Her gn birbirleriyle
iletiim kurar ve birbirlerine karrlar; birbirlerini taklit eder ve kskanrlar.
Bu durum da halka, tabakalar belirlenmi ve toplum da deimez olsayd hi
sahip olamayaca bir yn fikri, mefhumu ve istei telkin eder. Bu uluslarda
hizmeti kendisini asla efendinin hazlanna ve almalarna yabanc olarak
dnmez, yoksul da zengine ynelik byle hissetmez. Kylerdeki insanlar
ehirdekilere benzemeye alrlar ve taradakiler de metropollerdekilere.
Bylelikle kimse sadece kaba yaamsal ihtiyalara kolayca terk edilemez
ve en sradan esnaf bile burada zaman zaman zihinsel dnyaya hevesli ve
kaamak baklar atar. Demokratik halklar, aristokratik halklardakiyle ayn
tinle ve ayn biimde okumazlar; ama okuyucu evresi durmakszn geniler
ve nihayetinde tm yurttalara ular.
Kitle, tinsel almalarla ilgilendii anda, bu almalardan bazlarnda s
tn gelmenin grkeme, kuvvete veya zenginlie ulamann bir yolunun ol
duunu kefeder. Eitliin dourduu tedirginlik veren heves hemen bu y
ne doru insanlar ynlendirir. Bilimi, edebiyat ve sanat gelitiren kiilerin
says muazzam dzeyde artar. Zihinsel dnyada alacak bir etkinlik orta
ya kar; herkes buraya girmenin bir yolunu arar ve ard sra kamunun dik
katini ekmeye alr. Siyasal dnyada Birleik Devletlerde olan eye ben
zer eyler gerekleir; buradaki eserler genellikle kusurludur ama ok say
dadr ve her ne kadar bireysel abalann sonular alld zere ok kk
olsa da, genel sonu her zaman ok byktr.
O halde demokratik yzyllarda yaayan insanlann bilime, edebiyata ve sa
nata kar doal olarak kaytsz olduklann sylemek doru deildir. Sadece
bu insanlann bu etkinlikleri kendi tarzlannda gelitirdiklerini ve kendilerine
has nitelikleri ve hatalan onlara aktardklann kabul etmek gerekir.
 Neden A m e rk a lila r T eoriden Daha ok
PRATK BLMLERLE LGLENRLER?

Eer demokratik toplumsal durum ve kurumlar, beer zihnin ilerleyii

ni durdurmuyorlarsa da, en azndan tartmasz biimde onu belli bir tara
fa doru ynlendiriyorlar. Onlarn bylelikle snrlandrlm olan abalar
hl ok byktr. Bu abalar zerine biraz durursam beni ho greceini
zi mit ediyorum.
Amerikallarn felsefi yntemi sz konusu olduunda, u anda yararlan
mamz gereken birok tespitte bulunmutuk.
Eitlik her bir insanda her eyi kendi kendine yarglama isteini gelitirir;
ona her konuda elle tutulur ve reel olana dnk bir eilim verir ve onu gele
nekleri ve formlar kmsemeye iter. Bu genel gdler, temel olarak bu ks
mn konusunu oluturuyorlar.
Demokratik halklarda bilimleri gelitirenler, topyalar iinde kendileri
ni kaybetmekten her zaman korkarlar. Sistemlere gvenmezler ve olgula
ra tutunmay ve onlar kendileri incelemeyi severler. Benzerlerinin hibirisi
ne kolayca biat etmediklerinden, herhangi bir otoriteye bal kalmaya yatkn
deillerdir. Tersine, onlar her doktrinin zayf yann aratrmakla durmaks
zn urarken grrz. Bilimsel geleneklerin onlar zerinde hkimiyeti ok
azdr; bir ekoln incelikleri zerinde asla uzun zaman durmazlar ve byk
szlerle ancak glkle yetinirler. Yapabildikleri kadaryla, kendilerini me
gul eden konunun temel ksmlarna kadar nfuz ederler ve bunlan halk di
liyle aklamay severler. Bilimler bylelikle daha zgr ve daha kesin olan
ama daha az yce olan bir cazibe kazanrlar.
Bana yle geliyor ki zihin, bilimi ksma blebilir.
Birincisi uygulamas hi olmayan veya ok zor olan en teorik ilkeleri ve en
soyut mefhumlar ierir.
 kincisi, yine salt teoriye bal olan, buna karn dorudan ve ksa bir yol
la pratie ulatran genel hakikatlerden oluur.
Uygulama yntemleri ve icra yollan ise ncsn oluturur.
Her ne kadar akl ve deneyim, bunlardan birisi dierlerinden mutlak ola
rak ayrld zaman hibirisinin uzun sre gelitirilemeyeceini gstermi ol
sa da, bilimin bu farkl ksmlarnn her biri ayr olarak gelitirilebilir.
Amerikallar bilimlerin tamamen pratik ksmyla takdire deer biimde il
gilenirler ve uygulama iin dorudan zorunlu olan teorik ksmla da zen
le megul olurlar. Onlar bu ksmda her zaman net, zgr, orijinal ve verim
li bir zihin ortaya koyarlar; ama Birleik Devletlerde neredeyse kimse, beeri
bilimlerin zsel olarak teorik ve soyut ksmna kendisini adamaz. Amerikal
lar bunda, demokratik halklarda -h er ne kadar daha az bir seviyede olsa da-
bulunan ar bir eilim grrler.
st dzey bilimlerin veya bilimlerin en st dzey alanlarnn gelitirilmesi
iin derin dnceden baka hibir ey zorunlu deildir ve derin dnceye
ise demokratik toplum yapsndan daha az uygun olan baka bir ey yoktur.
Bu toplumlarda, aristokratik toplumlardaki gibi, varlkl olduundan, din
lenme halinde kalan kalabalk bir snfla ve daha iyi durumda olmak konu
sunda midini yitirdiinden hi hareket etmeyen bir baka snfla karlal
maz. Burada herkes hareket halindedir: Birileri iktidara ulamak ister, dier
leri de zenginlii ele geirmek. Bu genel karmaa, kart menfaatlerin yine
lenen arpmas ve insanlarn talihlerinin peinden daimi olarak ilerleme
si durumunda, derin zihinsel badamlar iin gerekli sessizlik nerede bulu
nacaktr? nsan, etrafnda her ey hareket halindeyken ve her gn etrafnda
ki her eyi sarmalayan youn bir akm iine ekilip, srklenirken, belli bir
konu zerinde nasl younlaabilir?
Dingin ve zaten yerlemi bir demokrasinin iinde hkim olan daimi al
kant durumunu, demokratik bir toplumun doumuna ve geliimine nere
deyse her zaman elik eden dzensiz ve devrimci hareketlerden tam olarak
ayrt etmek gerekir.
iddetli bir devrim ok medeni bir halkta meydana geldiinde, insanlarn
duygularnda ve fikirlerinde beklenmedik bir itepiye neden olabilecektir.
Bu zellikle demokratik devrimler iin dorudur. Bir halk oluturan tm
snflan ayn anda harekete geiren bu devrimler, ayn zamanda her bir yurt
tan gnlnde muazzam ihtiraslar doururlar.
Eer Franszlar, eski feodal toplumun kalntlanm ykmay bitirdikleri an
da, matematik bilimlerinde birden hayranlk uyandran bir ilerleme kaydet
milerse, bu umulmadk retkenlii demokrasiye deil de, onun gelimesine
elik eden benzersiz devrime atfetmek gerekir. Bu biimde ortaya kan ey
tekil bir olaydr; burada genel bir yasann izini grmek ihtiyatszlk olacaktr.
 Byk devrimler demokratik halklar arasnda dier halklar arasnda ol
duundan daha ok yaygn deildir. Hatta onlar arasnda daha az yaygn ol
duunu dnme eilimindeyim. Ama bu uluslarda, iinde insanlarn dur
makszn birbirlerini itip kakt, onlar kkrtmakszn ve yceltmeksizin,
zihinlerini bulandran ve rahatsz eden yorucu, nemsiz bir hareket hkm
srer.
Demokratik toplumlarda yaayan insanlar kendilerini derin dnceye sa
dece glkle vermezler, ayn zamanda ona doal olarak ok az deer verir
ler. Demokratik toplumsal durum ve kurumlar, insanlarn byk bir ksm
n srekli olarak eylemeye iterler; oysa eyleme uygun olan zihinsel alkan
lklar her zaman dnce iin elverili deildir. Eyleyen insan, genellikle ya
pabileceinin en iyisiyle yetinmek zorundadr, nk eer her ayrnty m
kemmel hale getirmek isterse, amacna ulaamayacaktr. Bu insan, srekli
olarak derinletirmeye vaktinin olmad fikirler zerine dayanmak zorun
dadr, nk kendisine yardm eden ey, kesin doruluktan ok kulland
fikrin yerindeliidir. Genel anlamda, tm bu ilkelerin hakikatini oluturma
ya zaman harcamaktansa birka yanl ilkeyi kullanmasnda onun iin daha
az risk vardr. Dnyaya rehberlik eden eyler, uzun vadeli ve bilgece kantlar
deildir. Tekil bir olaya hzl bir bak, kitlenin deien tutkularnn her gn
incelenmesi, dnemin beklenmedik olaylar ve bunlar kavrama becerisi, her
trl meseleyi karara balar.
O halde, neredeyse herkesin eyledii yzyllarda, genellikle hzl hamlele
re ve zihnin yzeysel kavramlarna ar bir deer atfetmeye ve tersine derin
ve ar zihinsel almalar ise deerden drmeye yneliriz.
Bu ortak kanaat, bilimleri gelitiren insanlarn yarglan zerinde de etkili
olur. Bu kanaat bu insanlar, derin dnceye dalmakszn bilimi gelitirme
yi baarabileceklerine veya derin dnce gerektiren bilimlerden uzak dura
bileceklerine ikna eder.
Bilimleri incelemenin birok biimi vardr. Bir yn insanda, az sayda in
sann gnlnde parlayan menfaat gzetmeyen tutkuyla kartrlmamas ge
reken, zihinsel keiflere ynelik egoist, karc ve endstriyel bir beeniyle
karlarz. Bir yanda bilgileri kullanma istei, dier yanda ise sadece bilme
istei vardr. Baz kiilerde gittike daha fazla, kendi kendisinden beslenen
ve asla kendisinden tatmin olmakszn hep rn veren cokulu ve tkenmez
bir sevginin hakikate ynelik olarak doduundan hi kuku duymuyorum.
Bu cokulu, gururlu ve kaytsz doruluk sevgisi, insanlan hakikatin soyut
kaynaklarna kadar, buradan temel fikirler karmalar iin srkler.
Eer Pascal sadece menfaatini dnseydi veya sadece ihtiam isteiyle
hareket etseydi, hi phesiz, Yaratcnn en gizemli srlann daha iyi ke
fetmek iin tm zihinsel kuvvetlerini -yapm olduu gib i- bir araya getire
mezdi. Btnyle bu aratrmaya kendisini adamak iin, onun ruhunu ade
ta yaamsal ihtiyalarndan kopardm ve kendisini bedenine balayan tm
balar erkenden koparp krk yandan nce yallktan ldn grd
mde, arp kalyorum ve bylesine olaanst bir abay ortaya koyabi
lecek eyin, herhangi bir sradan neden olmadn anlyorum.
Bylesine az rastlanr ve verimli tutkularn, aristokrasilerde olduu bi
imde, demokratik toplumlarda da kolaylkla doup, geliip geliemeyece
ini gelecek gsterecektir. Bana gelince, buna ancak glkle inandm iti
raf ediyorum.
Aristokratik toplumlarda kanaatleri yneten ve ileri yrten snf, daimi
ve kaltsal bir biimde kitlenin stne yerleerek, kendisiyle ve insanla ilgili
kibirli bir fikre doal olarak sahip olur. Bu snf, kendisi iin ihtiaml hazlar
kefetmeyi sever ve isteklerini gz kamatnc amalarla belirler. Aristokra
siler sk sk ok despotik ve insanlk d faaliyetlerde bulunurlar ama baya
dnceleri nadiren kabul ederler ve her ne kadar kk hazlara kendile
rini adasalar da, bunlan belli bir kibirli tavrla kmserler. Bu da tm ruh-
lan ok yksek bir dzeye kartr. Aristokratik zamanlarda, insann haysi
yeti, kuvveti, azameti gibi ok kapsaml fikirler genel olarak kabul grr. Bu
kanaatler, herkesin zerinde olduu gibi, bilimleri gelitirenler zerinde de
etkili olurlar; zihnin en soyut dnsel almalara doru doal atlmm ko-
laylatnrlar ve zihni, asil ve neredeyse ilahi olan hakikat sevgisini kavrama
ya doal olarak elverili hale getirirler.
Bylelikle, bu zamanlarn bilgeleri teoriye doru srklenirler ve sk sk
pratie dnk neredeyse dncesizce bir kmseme gsterirler. Ari-
metin yle yce bir gnl vard ki, der Plutarkhos, tm bu sava makinele
rinin kurulma biimini yazarak bir eser brakmaya asla tenezzl etmedi. te
bu bilimlerin aristokratik hedefidir. Makineleri icat etme ve meydana getir
meyle ilgili her trl bilimi ve genel olarak bunlar pratik, baya, aa d
zeyde ve faydal bir hale getirmeyle ilgili tm sanatlar bildiinden, zihni
ni ve almalarn sadece gzellii ve incelii zorunlulukla hi badama
yan eyler zerine yazmak iin kulland. te bilimlerin aristokratik alar
daki hedefi budur.
Bu hedef, demokratik uluslardakiyle ayn olamaz.
Bu uluslan oluturan insanlann ou maddi ve mevcut hazlara gl bi
imde susamlardr. Hibir zaman iin sahip olduklan konumdan memnun
olmayan ve bu konumu brakmakta zgr olan bu insanlar, sadece kendi ta
lihlerini deitirme veya servetlerini arttrma yollann dnrler. Bu ekil
de koullanm olan zihinler iin, ksa yoldan zenginlie gtren her trl
yeni yntem, almay kolaylatran her trl makine, retim maliyetlerini
azaltan her trl ara, hazlan kolaylatran ve bunlan arttran her trl icat,
beeri idrakin en muhteem abalan olarak grnr. Demokratik halklar te
mel olarak bu gdlerle bilimlere balanr, onlar anlar ve onlara sayg gs
terirler. Aristokratik yzyllarda, bilimlerin zellikle zihinsel haz vermesi is
tenir; demokratik yzyllarda ise bedensel hazlar.
Bir halk ne kadar demokratik, aydn ve zgr olursa, bilimsel dehadan fay
da salamak isteyen kiilerin says o kadar ok artacaktr ve dorudan en
dstriye uygulanan icatlar yaratclarna o kadar ok fayda, grkem ve hat
ta kudret salayacaktr. nk demokrasilerde alan snf kamusal mese
lelerin paras olur ve hizmet eden kiiler, hizmetlerinin karl kadar say
gnlk da beklerler.
Bu biimde organize olmu bir toplumda, beer zihnin yava yava teori
yi nemsememeye ynelmesini ve onun, tersine teorinin uygulanmasna ve
ya en azndan uygulayc kiiler iin teorinin gerekli olan ksmna doru g
rlmemi bir enerjiyle itilmesini kolayca kavrayabiliriz.
gdsel bir eilimin beer zihni en yksek zihinsel alanlara doru yk
seltmesini beklemek faydaszdr, zira menfaat onu hep ara blgelere doru
geri getirir, ite burada zihin gcn ve huzursuz etkisini gsterir ve muci
zeler meydana getirir. Mekaniin genel yasalanndan bir tanesini bile icat et
memi olan Amerikallar, dnyann yzn deitirecek yeni bir makineyi
gemicilie kazandrdlar.
Kukusuz, gnmzn demokratik halklarnn beer zihnin akn bilgi
lerinin kkn kazmaya yneldiklerini ve kendi ilerinden bu tr yeni bil
gileri hi ortaya koyamayacaklann iddia etmiyorum, iinde bulunduumuz
ada, durmakszn retici endstrinin hararetiyle sarslan uluslar arasn
da, bilimin farkl ksmlann aralannda birletiren balar, insanlann dikkati
ni ekmemezlik etmez; ve pratie ynelme, eer bilinliyse, insanlan teoriyi
kmsememeye ynlendirmek zorundadr. Bu kadar ok uygulama dene
melerinin, bu kadar ok tekrarlanan deneylerin iinde, ok genel yasalarn
grnr olmamalar genellikle imknszdr; yle ki bylelikle byk icat
lar sk sk olabilecektir, her ne kadar byk kifler ok ender olarak orta
ya ksa da.
Aynca, yksek bilimsel yeteneklere inanyorum. Demokrasi insanlar bi
limleri kendileri iin gelitirmeye itmese de, dier yandan bilimleri geliti
renlerin saysn inanlmaz dzeyde arttrr. Byle byk bir kalabalk ara
snda, sadece hakikat sevgisiyle yanp tutuan birka speklatif dehann za
man zaman grlmemesi de imknszdr. Bu hakikat sevgisinin, lkesinin
ve zamannn tini nasl olursa olsun, doann en derin gizemlerini meyda
na getirmeye alacana emin olabiliriz. Gelimesi iin ona yardm edilme
sine gerek yoktur; sadece onu durdurmamak yeterlidir. Sylemek istediim
ey udur: Koullann daimi eitsizlii insanlan, soyut hakikatlerin kibirli ve
verimsiz bir aratrmasn yapmaya ynlendirir; oysa demokratik toplumsal
durum ve kurumlar ise insanlarn bilimlerden sadece dorudan ve faydal
uygulamalar talep etmesine neden olur.
Bu eilim doaldr ve kanlmazdr. Bunu bilmek tuhaftr ve ortaya koy
mak da zorunlu olabilir.
Eer gnmzn uluslarn ynetmekle grevli kiiler, bu yaknda ka
nlmaz olacak yeni gdleri ak biimde ve imdiden kavrarlarsa; demok
ratik yzyllarda yaayan insanlarn bilgileri ve zgrlkleriyle, bilimlerin
retken ksmn yetkinletirmemezlik edemeyeceklerini ve bundan sonra
toplumsal kuvvetin her trl abasnn st dzey aratrmalar destekleme
ye ve byk bilimsel tutkular yaratmaya ynelmek zorunda olduunu an
layacaklardr.
Gnmzde beer zihin teorik almalara mecbur edilmelidir; o zaten
kendiliinden pratie ynelir. lk nedenlerin temaasna ykselmesi iin onu
durmakszn ikincil etkilerin ayrntl bir aratrmasna doru srklemek
yerine, byle bir aratrmadan onu kimi vakit caydrmak daha iyidir.
Roma medeniyeti barbarlarn istilasndan sonra ortadan kalkt iin, ge
nel olarak medeniyetin baka trl yok olamayacana ar biimde inan
ma eilimindeyiz.
Eer bizi aydnlatan bilgiler eninde sonunda snecek olsalard, bunlar ya
va yava kendiliklerinden karanla gmlebilirlerdi. Kendimizi uygula
maya kapatarak, ilkeleri gzmzn nnden kaybedebiliriz ve ilkeleri ta
mamyla unuttuumuzda ise, bunlardan doan yntemleri kt bir biim
de takip edeceiz; artk yeni eyler icat edemeyeceiz ve artk anlamad
mz bilgece usulleri ancak idrakten ve sanattan yoksun biimde kullanabi
leceiz.
yz yl nce, Avrupallar ine vardklarnda, neredeyse tm sanatla
rn belli bir yetkinlik dzeyine gelmi olduunu grdler ve bu noktaya var
dklar halde daha ileri gidememi olmalarna ardlar. Daha sonra, kaybol
mu baz st dzey bilgilerin izlerini kefettiler. Ulus endstriyeldi; bilim
sel yntemlerin byk bir ksm bu ulusun iinde gzlenmiti ama bilimin
kendisi artk burada var olmuyordu. Bu da, halkn zihinsel olarak iinde bu
lunduu alacak dzeydeki hareketsiz durumu aklyordu. inliler atala
rnn izlerini takip ederken, onlar ynlendiren nedenleri unutmulard. An
lamn bilmeksizin forml kullanyorlard; enstrman koruyorlard ama
onu deitirme ve yeniden retme sanatna sahip deillerdi. inliler o hal
de hibir eyi dntremiyorlard. yiletirmeleri reddetmek zorundalard.
Atalarnn izdii yoldan bir an iin saptklarnda, kendilerini geri dnle
mez karanlklarn iinde bulmamak iin, her konuda ve her zaman atalarn
taklit etmeleri gerekiyordu. Beer bilgilerin kayna neredeyse kurumutu
ve her ne kadar nehir akmaya devam etse de, artk dalgalanamyor veya ya
tan deitiremiyordu.
Buna karn, in yzyllardan beri rahata varln srdryordu; istila
clar onlann teamllerini benimsiyorlard ve burada bir dzen hkm sr
yordu. Bir eit maddi rahatlk drt bir yanda fark ediliyordu. Burada dev
rimler nadiren grlyordu ve sava neredeyse hi bilinmiyordu.
O halde, barbarlarn henz bizden uzakta olduklarn dnerek rahat
lamamak gerekir; nk bilgiyi elleriyle kazyan halklar varsa, bunu kendi
ayaklannn altnda paralayan baka halklar da vardr.
 AMERKALILAR NASIL BR TNLE SANATLA URAIRLAR?

Eer genelde servetlerin orta dzeyde olmasnn, fazla zenginliin olmay

nn, genel rahatlk isteinin ve bunu elde etmek iin her bir kiinin kendi
sini adad daimi almann, insann gnlnde, faydal olana dnk bee
ninin gzel sevgisine stn gelmesini saladn gstermeye alsaydm,
okuyucunun ve kendimin zamann boa harcadma inanacaktm, iinde
tm bu eilimlerin var olduu demokratik uluslar, bylelikle amac yaam
gzelletirmek olan sanatlardan/zanaatlardan ok, onu kullanl hale getir
meye yarayan sanatlar/zanaatlar gelitireceklerdir. Bu uluslar, gzel olan
dan ok yararl olan tercih edeceklerdir ve gzel olann yararl olmasn is
teyeceklerdir.
Ama biraz daha ileri gitmek ve ilk zellii akladktan sonra, baka zel
liklerin resmini izmek istiyorum.
Ayrcalk yzyllarnda, neredeyse tm sanatlarn/zanaatlarn tatbikinin de
bir ayrcalk olmas ve her bir sanat/zanaat dalnn, iine herkesin giremedii
ayn bir dnya olmas olaandr. Endstri serbest olsa da, aristokratik ulus
larn doal hareketsizlii, ayn sanatla/zanaatla megul olan kiilerin, her za
man ayn aileden oluan, tm yelerinin birbirlerini tand, iinden hemen
bir kamuoyunun ve toplulua ait bir kibrin doduu ayn bir snf olutur
masna neden olur. Bu trden bir endstriyel snfta, her bir zanaatkar sa
dece kendi servetini yapmak zorunda deildir, ayn zamanda saygnln da
korumak zorundadr. Burada ne sadece kendi menfaati, ne de alclarn men
faati hkm srer, ayn zamanda iine dahil olduu teekkln menfaati de
sz konusudur ve bu topluluun menfaati gerei ise her bir zanaatkarn ba
yaptlar retmesi gerekir. O halde aristokratik yzyllarda, sanatlarn ama-
c, piyasa iin en hzl olan yapmak deil de, mmkn olduunca en iyisi
ni yapmaktr.
Tersine her bir meslek herkese ak olduunda, insanlar farkl alanlara
durmakszn girip ktklarnda, bu meslein farkl yeleri, ok sayda ol
duklarnda, birbirlerine kar kaytsz, yabanc, neredeyse birbirleri iin g
rnmez olduklarnda, mesleki toplulua ait ba yklr ve kendi bana kalan
her bir alan, sadece en dk maliyetle daha ok para kazanmaya alr.
Bu alan sadece tketicinin istei snrlandrr. Zira, ayn zamanda tketi
cide de buna benzer bir devrim hissedilir.
Zenginliin, tpk iktidar gibi, belli ellerde topland ve buradan dar
kamad lkelerde, bu dnyadaki servetlerin byk bir ksmnn kullanm
her zaman ayn kalan az saydaki bireye ait olur. Zorunluluk, kamuoyu ve
lml istekler, dierlerini bu servetten faydalanmaktan uzak tutar.
Bu aristokratik snf, alan daralmakszm veya genilemeksizin, iinde bu
lunduu ihtiam durumuna hareketsiz biimde bal olduu iin, her za
man ayn ihtiyalar duyar ve bunlardan ayn biimde etkilenir. Bu snf
oluturan insanlar, ok iyi yaplm ve ok kalc olan eye ynelik eilim
lerini, iinde bulunduklar stn ve kaltsal konumdan doal olarak ka
rrlar.
Bu, ulusal fikirlerin genel olarak sanatla iliki iinde oluturulmasna ne
den olur.
Bu halklarda kyllerin bile, gpta ettikleri amalara eksik biimde ula-
maktansa onlardan tamamyla muaf kalmay tercih ettikleri olur.
Aristokrasilerde alanlar o halde, tatmin edilmesi ok g olan az say
daki alc iin alrlar. Onlann elde ettikleri kazan temel olarak almala
rnn yetkinliine baldr.
Tm ayncalklar ortadan kalktnda, snflar birbirlerine kantnda ve
tm insanlar toplumsal tabakalar arasnda durmakszn alalp ykselebildi
inde, durum artk byle deildir.
Demokratik bir halkn iinde her zaman ailelerinin miraslan blnm ve
azalm olan bir yn yurttala karlarz. Bu insanlar kendi ihtiyalarn gi
derme olanaklarn kaybettikten sonra, en iyi zamanlarnda bile, geriye kalan
ihtiyalarn kstlarlar ve tedirgin bir biimde bu ihtiyalan gidermenin ba
ka bir yolunun olup olmadn aratrrlar.
Aynca her zaman demokrasilerde serveti artan ama istekleri de servetiyle
ayn hzda oalan ve kendisine vaat edilen mallan teslim almadan uzun za
man ncesinden adeta gzleriyle yiyen ok sayda insan grrz. Bu kiiler,
yaknlarnda bulunan bu zevklere en ksa yoldan ulamak iin drt bir kol
dan aba gsterirler. Bu iki nedenin badamndan u sonu kar: Demok
rasilerde her zaman ihtiyalan kaynaklanndan fazla olan ve agzl biimde
istediklerinden tamamyla vazgemek tense, eksik de olsa ihtiyalann gider
meye seve seve rza gsterecek olan ok sayda yurttala karlalr.
alan kii bu tutkular kolayca anlar nk kendisi de bunlan paylar.
Aristokrasilerde ise bu kii rnlerini az sayda kiiye ok pahalya satma
ya alyordu. imdi ise daha hzl biimde zenginlemenin bir yolunun ola
bileceini fark eder; bu da herkese uygun bir cretle rnlerini satmaktr.
Zira ticari bir rnn fiyatn drmenin sadece iki yolu vardr.
Birincisi onu retmenin en iyi, en ksa ve en bilgece yntemini bulmak
tr. kincisi ise benzer nitelikteki rn ok sayda ama daha dk bir fiya
ta retmektir. Demokratik halklarda alan kiilerin tm entelektel yetile
ri bu ikinci noktaya doru ynelmitir.
Bu kii, sadece daha iyi deil, ayn zamanda daha hzl ve daha az cretle
almaya olanak tanyan yntemleri kefetmeye urar. Yapabilirse, retti
i rn tamamen kullanma elverisiz hale getirmeksizin, onun hakiki kali
tesini azaltmaya alr. Sadece zenginlerin saati olduunda, bu saatler nere
deyse mkemmeldirler. Ama herkes onlara sahip olduunda, sadece orta ka
rar saatler yaplr. Bylelikle demokrasi, beer zihni yalnzca faydal sanat
lara doru ynlendirmez, ayn zamanda zanaatkarlan ok hzl biimde ve
ok sayda mkemmel olmayan rn retmeye, tketicileri de bu rnler
den memnun olmaya iter.
Demokrasilerde sanatlarn ihtiya halinde harikalar retmeye muktedir
olamad doru deildir. Zamann ve emein karln demeye raz olan
alclar olduu zaman, bu da gerekleir. Bu endstriyel mcadelede, bu sa
ysz denemenin ve muazzam yann iinde, mesleklerine nihai snrna ka
dar nfuz eden mkemmel alanlar vardr. Ama bu alanlar, yapmay bil
dikleri eyi gsterme frsatna nadiren sahip olurlar; tm abalarnda zen
li biimde tutumludurlar; kendileri hakknda hkm veren ve teklif edilen
amacn tesine ulaabilecei halde sadece istenen amac hedefleyen tam bir
sradanlk halinde kalrlar. Oysa aristokrasilerde tersine alanlar her zaman
yapmay en iyi bildikleri eyi yaparlar ve bunu yapmay braktklarnda da,
marifetlerinin mrn doldurmulardr.
Bir lkeye vardmda ve burada sanatlann hayran brakan rnler verdi
ini grdmde, bu bana lkenin toplumsal durumu ve siyasal yaps hak
knda hibir ey sylemez. Ama eer sanatsal rnlerin burada genellikle
kusurlu, ok sayda ve dk fiyatl olduunu grrsem, bu halkta ayrca
lklarn zayfladna, snflarn birbirlerine kanmaya baladna ve yakn
da tamamen birleeceklerine emin olurum.
Demokratik yzyllarda yaayan zanaatkarlar, sadece faydal rnlerini
tm yurttalann erimine sunmaya almazlar; ayn zamanda rnlerin as
lnda sahip olmadklan ekici zellikleri onlara vermeye abalarlar.
 Snfsal karmaa iinde, her bir kii olmad ekilde grnebilmeyi umut
eder ve buna ulamak iin elinden geleni yapar. Demokrasi, insan iin ok
doal olan bu duyguyu douramaz, ama bunu maddi meselelere uygular: Er
demler konusundaki ikiyzllk tm zamanlara aittir; ama lks yaam ko
nusundaki ikiyzllk ise zellikle demokratik yzyllara aittir.
Bu gsteri merakndan kaynaklanan yeni ihtiyalar tatmin etmek iin,
sanatlarn kendisine bavurmadklar hile yoktur. Endstri bu konuda bazen
yle ileri gider ki, kendi kendisine zarar verdii olur. Elmas bile mkemmel
biimde taklit etmeyi baardlar, stelik bu konuda yanlmak ok kolaydr.
Sahte elmaslar retme becerisi kefedildii anda, bunlar gerek olanlarn
dan ayrt edemeyeceimiz iin, yle grnyor ki ikisini de brakacaz ve
elmaslar da artk yeniden birer akl olacaklar.
Bu da beni, en lsndan gzel sanatlar olarak adlandrdmz sanatlardan
bahsetmeye gtrr.
Demokratik toplumsal durumun ve kurum larn zorunlu etkisiyle, g
zel sanatlarla ilgilenen insanlarn saysnn azaldn dnmyorum. Ama
bu etki, insanlarn gzel sanatlar gelitirme biimi zerinde kuvvetli ekil
de grlr. Gzel sanatlardan zaten zevk alan kiilerin ou yoksul olurken,
dier yanda da henz zengin olmayan kiiler, gzel sanatlar sevgisini taklit
le kazanmaya balarlar. Genel olarak tketicilerin says artar ve ok zengin
ve halis tketiciler de daha az grlr. Bylelikle retici sanatlardan/zanaat
lardan bahsettiim zaman gstermi olduum eye benzer unsurlar gzel sa
natlarda da gerekleir. Gzel sanatlarda daha ok eser vardr ve bu eserlerin
her birisinin deeri daha dktr.
Artk en ycesine ulalamadndan, ho ve sevimli olan aranr; gerekli
e grnten daha az nem verilir.
Aristokrasilerde birka tane ok nemli tablo izilir ve demokratik lke
lerde birok kk resim yaplr. Birincilerde bronzdan heykeller ykselir;
kincilerde ise aldan heykeller yaplr.
Narrow olarak adlandrlan Atlantik Okyanusunun bu ksmndan geerek
ilk defa New Yorka vardmda, ky boyunca ehre yakn bir mesafede olan,
birou antik mimariyle yaplm beyaz mermerden kk malikneler gr
dmde ardm. Sonraki gn zellikle ilgimi eken bu konuyu daha dik
katlice dndmde, bu evlerin duvarlarnn beyaz tuladan olduunu ve
tahtadan stunlarnn da boyanm olduunu fark ettim. Bir nceki gn hay
ran kaldm binalar aslnda bu ekilde yaplmlard.
Demokratik toplumsal durum ve kurumlar, her trl sanatsal taklide, ko
layca dikkat eken baz tekil temayller verir. Sanatlar bunlar genellikle
ruhsal tasvirlerden karp bedensel tasvirlere uyarlarlar. Hareketlerin ve du
yularn tasvirini, duygularn ve fikirlerin tasviriyle ikame ederler; nihayetin
de ideal olann yerine reel olan koyarlar.
Raffaellonun insann bedensel yapsnn karmaklm tm ayrntlaryla
gnmzn ressamlarnn yapt kadar derin incelediinden kukuluyum.
Raffaello, bu konuda mkemmel biimde uygunlua gnmzdeki ressam
lar kadar nem vermez, nk o doay atn iddia ediyordu. Raffaello, in
san, insana stn bir ey haline getirmek istiyordu; bizzat gzelliin kendi
sini sslemeye girimiti.
David ve rencileri ise tersine iyi ressam olduklar kadar iyi anatomistler-
di. Karlarndaki modelleri en mkemmel biimde tasvir ediyorlard, ama
bunun dndaki eyleri ok az tahayyl ediyorlard. Onlar doay tam olarak
takip ediyorlard, oysa Raffaello doadan daha iyi olan aryordu. Onlar bi
ze insana tam olarak uygun olan bir resim braktlar, ama Raffaello ise eser
lerinde bizim tanrsall sezmemizi salad.
Bu konuyu ele alma biimim istenen konuya uygulanabilir.
Rnesans ressamlar olaan olarak kendilerini aan eyi veya zamanlarn
dan uzakta, tahayylne engin bir alan brakan nemli konulan aratryor
lard. Bizim ressamlarmz ise, genellikle hep yz yze olduklar zel yaam
tm ayrntlaryla tam anlamyla yeniden retme becerisini gsterirler. Oriji
nali doada ok fazla bulunan kk nesnelerin kopyalarn yaparlar.
 AMERKALILAR NEDEN HEM OK NEML
HEM DE OK NEMSZ ANITLAR ORTAYA KOYARLAR?

Demokratik yzyllarda, sanatsal antlarn ok sayda ama daha nemsiz ol

maya meylettiini syledim. Bu kuraln istisnasn da imdi gstermem ge
rekir.
Demokratik halklarda bireyler ok zayftrlar, ama onlarn hepsini temsil
eden ve elinde tutan devlet ok gldr. Hibir yerde yurttalar demokra
tik bir ulustakinden daha kk grnmezler. Hibir yerde ulusun kendisi
daha byk grnmez ve zihin de kolayca byle devasa bir tablodan bu ka
dar ok tedirgin olmaz. Demokratik toplumlarda insanlarn tahayyl, ken
disini dndnde snrldr; devleti dndnde ise sonsuz biimde
geniler. Bu nedenle, skk konutlarnda sradan bir yaam sren insanla
rn kamusal antlarn kurulmas sz konusu olduunda devasa binalar he
defledikleri olur.
Amerikallar, bakentleri yapmak istedikleri yerin zerine, devasa bir eh
rin duvarlarn yerletirdiler, ama bugn bu ehir hl Pontoisedan daha ka
labalk olmasa da, onlara gre, ileride milyonlarca kiiyi arlamak zorun
dadr. Amerikallar, bu hayali metropoln gelecekteki yurttalarn sknt
ya sokmamalar iin, on fersah uzaklktaki aalar oktan yok ettiler. ehrin
iinde, Kongrenin merkezi olmas iin muhteem bir saray ina ettiler ve bu
saraya grkemli bir isim verdiler: Capitole.
Her gn eyaletler de, Avrupann byk dhi uluslarn artacak mucize
vi giriimleri kabul eder ve uygularlar.
Bylece demokrasi insan sadece bir yn ufak eserler retmeye itmez; on
lar ayn zamanda az sayda ama ok nemli antlar ina etmeye ynlendirir.
Fakat bu iki u arasnda, hibir ey yoktur. O halde, devasa yaplarn dank
grnleri, bunlar ina eden halkn toplumsal durumu ve kurumlanyla il
gili hibir eyi ifade etmez.
Her ne kadar bu sonu, ele aldm konudan dorudan ksa da, unu da
ekleyebilirim: nsanlar bu eserlerin azametini, aydnln ve reel baansn
daha iyi biimde ortaya kartamazlar.
Herhangi bir iktidar, btn bir halk ayn amaca doru yneltmeyi baa
rr baarmaz, bylesine byk bir elbirliinden muazzam bir eyler karma
y, ok az bilimle ve uzun zaman iinde baaracaktr. Fakat buradan, bu hal
kn ok mutlu, ok aydn veya ok gl olduu sonucu kmaz. Ispanyol-
lar, muhteem tapmaklarla ve devasa saraylarla dolu Meksika ehrini buldu
lar; bu Cortezin, alt yz piyade ve on alt atla Meksikay fethetmesini en
gellemedi.
Eer Romallar hidrolik yasalarn daha iyi bilselerdi, ehirlerinin kaln
tlarn evreleyen tm bu su kemerlerini ina etmeyecek deillerdi, kendi
kuvvetlerini ve zenginliklerini daha iyi kullanacaklard. Eer buhar makine
sini icat etmi olsalard, belki de imparatorluklarn, Roma yolu dediimiz
bu uzun yapay tal yolu bu kadar u noktalara tayamayacaklard.
Bunlar onlarn cehaletinin ve ayn zamanda da yceliklerinin muhteem
belirtileridir.
Arkalannda sadece topran altnda birka su borusu ve topran stnde
ise birka demir ubuk brakabilecek bir halk, Romallardan daha ok doa
ya hkim olmu olabilir.
 BLM XIII

DEMOKRATK YZYILLARIN EDEB ZELLKLER

Birleik Devletlerde bir kitapya girdiinizde ve raflan ssleyen Amerikan

kitaplarna baktnzda, eserlerin says ok fazla grnr, oysa tannm ya
zarlarn says ise tersine ok azdr.
ncelikle beer bilgilerin temel mefhumlarn gstermeyi hedefleyen bir
yn eser buluruz. Bu eserlerin ou Avrupada yazlmtr. Amerikallar,
bunlar kendi usullerine uydurarak, yeniden basarlar. Sonra da neredeyse sa
ysz miktarda, din, ncil, vaaz, tartma kitaplarn, retici hikyeleri ve ha
yrsever kurumlann raporlarn grrz. Nihayetinde uzun bir siyasal risa
le katalogu grnr. Amerikada partiler birbirleriyle savamak iin kitaplar
yazmazlar, inanlmaz bir hzla elden ele dolaan ve sonra da yok olan bro
rler yaynlarlar.
Beer zihnin bu tm belirsiz rnlerinin iinde, sadece Avrupallann ta
nd veya yle olmas gereken az sayda yazarn ok deerli eserleri gr
nr.
Her ne kadar Amerika gnmzde edebiyatla en az ilgilenen medeni l
ke olsa da, buna karn, burada zihinsel meselelerle megul olan ve bunu
tm yaamlarnn amac yapmasalar da, en azndan bo vakitlerini bu cazi
beli meguliyetle geiren ok sayda bireyle karlalr. Ama bu kiiler ihti
ya duyduklar kitaplarn ounu ngiltereden salarlar. Ingilizlerin nere
deyse btn nemli eserleri Birleik Devletlerde yeniden baslr. Byk Bri
tanyann edeb dehas, yeni dnyadaki ormanlarn derinliklerine kadar k
larn ulatrr. Birka Shakespeare eseriyle karlalmayan kulbe yoktur.
V. Henrinin feodal dramn ilk defa byle ahap bir kulbede okuduumu
hatrlyorum.
 Amerikallar sadece her gn ngiliz edebiyatnn hzinelerine bavurmaz
lar, ayn zamanda diyebiliriz ki ngilterenin edebiyatn kendi topraklan
zerinde bulurlar. Birleik Devletlerde edeb eser yazmayla ilgilenen az sa
ydaki insann byk bir ksmnn temelleri ve yntemleri Ingilizlere daya
nr. Bylelikle bu insanlar demokrasinin iine, model olarak aldklar aris
tokratik bir ulusta yaygn olan edeb fikirler ve usulleri tarlar. Yabanc tea
mllerden dn aldklar renklerle resim yaparlar; kendilerini douran l
kenin realitesini neredeyse asla tahayyl etmeyen bu kiiler, nadiren pop
ler olurlar.
Birleik Devletler yurttalar, kitaplarn kendileri iin yaynlanmadna
o kadar kendilerini inandrmlardr ki, genellikle yazarlarndan birisinden
vn duymadan nce, onun ngilterede sevilmesini beklerler. Bylelikle
tablolar konusunda, taklitle ilgili karar verme hakk kolaylkla orijinalini ya
pan sanatya braklr.
O halde Birleik Devletlerin sakinlerinin, aka sylersek, edebiyat yok
tur. Amerikallar arasnda tandm yazarlarn hepsi gazetecilerdir. Bu kii
ler de nemli yazarlar deillerdir, ama lkenin anlayaca dilden konuurlar
ve bu yolla seslerini duyururlar. Dier yazarlar sadece yabanclardr. Ameri
kallarn onlara ynelik tutumu, tpk bizim iin Rnesans dneminde, Yu
nan ve Romallar taklit edenlerin edebiyat genel bir sempatiyle deil de, il
gin bir konu olarak ele almalarna benzer. Onlar zihinleri oyalarlar ama te
amller zerinde etkili olmazlar.
Bu olgusal durumun sadece demokrasiye balanlamayacagm ve bunun
nedenlerinin demokrasiden bamsz olan birok tekil koul iinde aranma
s gerektiini daha nce sylemitim.
Eer Amerikallar, toplumsal durumlarn ve yasalarn tamamen koruya
rak, baka bir kkene sahip olurlarsa ve baka bir lkeye tanrlarsa, bir ede
biyatlar olacana hi kuku duymuyorum. Bu halleriyle de, nihayetinde bir
literatre sahip olacaklarna eminim; ama bu literatr, gnmzn Ameri
kal yazarlarnda kendisini gsterenden farkl bir zellikte ve kendisine has
olacaktr. Bu zellii nceden izmek imknsz deildir.
inde sanatn gelitii bir aristokratik halk varsayalm; burada zihinsel
almalar tpk kamusal meseleler gibi egemen bir snf tarafndan yrtl
sn. Edebiyat, tpk siyasal varolu gibi, neredeyse btnyle bu snfn ve
ya ona en yakn olan snflarn ellerinde toplanr. Bu da geri kalann akla
mam iin yeterlidir.
Her zaman ayn kalan az saydaki insan hep ayn konularla megul ol
duunda, bu kiiler birbirlerini kolayca anlarlar ve her bir kiiyi ynetmek
iin gerekli olan belli temel kurallar konusunda da mterek olarak hemfi
kir olurlar. Eer bu insanlarn dikkatini eken konu edebiyat olursa, zihin
sel almalar kendisinden kamann olanakl olmad belli yasalara kendi
liinden hemen itaat edecektir.
Eer bu insanlar lkede kaltsal kuvvetli bir konuma sahiplerse, sadece
belli sayda deimez kural kendi kendilerine kabul etmeye deil, ayn za
manda atalarndan miras kalan kurallar srdrmeye de doal olarak mey
ledeceklerdir. Burada yrrlkteki yasalar hem kat hem de geleneksel ola
caktr.
Bu kiiler, gndelik ihtiyalarn gidermekle megul olmak zorunda olma
dklar, hibir zaman bunu yapmalar gerekmedii ve onlarn atalar da bu
nu yapmad iin, birka kuak boyunca, zihinsel meselelerle ilgilenebilir
ler. Bylece edeb sanatlar kavrarlar ve nihayetinde bu sanatlan sadece ken
dileri iin severler; bunlara kendilerini uydurmaktan bilgece bir haz alrlar.
stelik hepsi bu deil; bahsettiim insanlar yaamlarna rahatlk veya zen
ginlik iinde balarlar ve onu bu biimde sonlandrrlar. Bylelikle nadide
hazlan ve deerli ve gzel zevkleri doal olarak severler.
Ayrca, bylesine bir rahatlktan uzun sredir ve ban iinde yararlanr
ken elde ettikleri belli bir zihin ve gnl yumuakl, onlar hazlarnda bile
an beklenmedik ve an cokulu olabilecek olanlardan uzak kalmaya iter.
Derin bir biimde cokulu olmaktansa elenmi olmay tercih ederler; ken
dileriyle ilgilenilmesini isterler, kkrtlmay deil.
imdi tasvir ettiim insanlann ok sayda edeb eser ortaya koyduklarn
veya onlar iin bu eserlerin yaratldn tahayyl ediniz; bu durumda iin
de her eyin intizaml ve nceden dzenlenmi olaca bir edebiyat kolay
ca zihninizde tasarlarsnz. Burada en sradan eser bile en kk detaylarna
kadar zenli olacaktr; sanat ve alma kendisini her eyde aa vuracaktr;
burada her bir trn, kendisinden kamaya izin vermeyen ve kendisini di
er trlerden ayran tekil kurallan olacaktr.
Tarz burada neredeyse fikir kadar nemli grnecektir, slup da z kadar
nemli olacaktr; ton ise nazik, lml ve bozulmaz olacaktr. Zihin burada
her zaman soylu bir yry iinde, nadiren de cokulu bir tavr iinde ola
caktr. Yazarlar ise retmekten ok yetkinlemeye sanlacaklardr.
Kimi vakit, her zaman sadece kendi arasnda yaayan ve sadece kendileri
iin yazan aydn snfn yelerinin dnyann geri kalann tamamyla gzden
yitirdii olacaktr. Bu da onlan hatal ve gsterili bir tarza itecektir. Sadece
kendi kullanmlan iin kk edeb kurallan kabul edeceklerdir. Bu da on
lan yava yava saduyudan uzaklamaya ve nihayetinde doal snrlan a
maya itecektir.
Halkn dilinden farkl bir biimde konumak istedikleri iin, gzel dile
halkn kaba lehesinin olduundan daha az uzak olmayan bir eit aristok
ratik jargona ulaacaklardr.
 Bunlar aristokrasilerde edebiyatn doal engebeleridir.
Kendisini halktan ayr yerde konumlayan her trl aristokrasi gsz
olur. Bu siyaset iin olduu kadar sanatlar iin de dorudur.1
imdi ise tablonun br ksmna bakalm ve bu ksm deerlendirelim.
Eski geleneksel alkanlklarn ve bilgilerini zihinsel almalara uygun
hale getiren bir demokrasiye bakalm. Snflar burada birbirine karr ve bir
leirler; bilgiler ve kuvvetler ok fazla bltrlmtr ve diyebilirim ki
drt bir yana salmtr.
te entelektel ihtiyalannn giderilmesi gereken kark bir kitle. Zihin
sel hazlarn bu yeni amatrlerinin hepsi ayn eitimi almaz; hepsi ayn bil
gilere sahip deildir, atalarna hi benzemezler ve srekli olarak deiirler;
nk durmakszn yerleri, duygulan ve servetleri deiim gsterir. Onlarn
her birinin zihni o halde dierlerine gelenek ve mterek alkanlklarla ba
l deildir ve kendi aralarnda anlamak iin kuvvetleri, istekleri ve vakitle
ri hi yoktur.
Buna karn bizzat bu tutarsz ve hareketli kitlenin iinden yazarlar do
ar ve yazarlara kazanlarn ve grkemlerini salayan da bizzat bu kitledir.
Bu koullar altnda, okuyucularn ve yazarlarn aristokratik yzyllarda
kabul ettikleri kurallardan sadece ok azn byle bir halkn edebiyatnda
bulmay beklemek gerektiini kolayca anlyorum. Eer bir an insanlar
baz kurallar zerinde anlarlarsa, bu sonraki ala ilgili hibir eyi kantla-
mayacaktr; nk demokratik uluslarda her bir yeni kuak yeni bir halktr.
Bu uluslarda o halde sanatlar sadece glkle belli kurallara tabi olabilecek
lerdir ve onlar iin kalc kurallarn oluturulmas imknszdr.
Demokrasilerde, edebiyatla ilgilenen tm insanlarn edeb bir eitim alma
lar iin daha ok ey yaplmas gerekir ve gzel sanatlarla ilgili az biraz bilgi
si olanlarn byk ksm siyasal bir kariyer srdrrler veya zihinsel hazlar-
dan gizlice faydalanmak iin her an vazgeebilecekleri bir meslei icra eder
ler. O halde bu insanlar bu hazlar yaamlarnn temel unsuru haline getir
mezler; bunlar, nemli yaamsal meguliyetlerinin iinde geici ve zorunlu
bir dinlenme hali olarak dnrler. Byle insanlar, edeb sanatlann ender
gzelliklerini kavrayabilecekleri kadar derin bir bilgiyi asla kazanamayacak
lardr; ince ayrntlar onlarn gznden kaacaktr. Bu kiiler, edebiyata ok
ksa bir zaman ayrsalar da, ondan btnyle yararlanmak isterler. Zahmet

1 B u n la n n hepsi, b ir k ra ln ik tid arn a u zu n zam an ve sak in b ir biim de itaat etm i olan aristokra
tik lk e le r i in ze llikle dorudur.
B ir aristokraside zg rlk h k m srd zam an, st sn fla r d u rm akszn alt sn flara h iz
m et etm ek zorund a k a lrla r. O n lara hizm et ederek de, onlara y a k la rla r. Bu da g enellikle bu
to p lu m lan n iin e d em okratik b ir tin i n fuz e ttirir. A y rc a , h km et eden a y rc a lk l b ir teek
k ld e, g iriim ci b ir a lk a n lk ve g ile hareketlere ve karm aaya d n k b ir eilim g eliir. B u n
la r da her t rl edeb alm ay etkilerler.
sizce elde edilen, hzlca okunan ve anlalmak iin derin aratrmalar gerek
tirmeyen kitaplar severler. Kendi kendisini aa vuran ve hemen keyfi
karlabilecek kolay gzellikler talep ederler; bunlarn da zellikle beklenme
dik ve yeni olmalar gerekir. Pratik, ekimeli, monoton bir varolua alkn
olan bu kiiler, bir an iin kendilerinden uzaklamalarm salayan, hemen
cecik ve hatta iddetli bir biimde konunun iine kendilerini eken canl ve
hzl hislere, tam bir akla ve dikkat eken hakikatlere veya hatalara ihti
ya duyarlar.
Bu konuda daha fazla ne syleyebilirim? Aklama yapmama gerek kal
makszn, bu durumda ortaya kan eyi kavramayacak olan var mdr?
Btnnde ele alndnda, demokratik yzyllarn edebiyat, dzeni, sis
teme uygunluu, bilimi ve sanat aristokratik yzyllarda sergilendii bii
miyle ortaya koyamayacaktr. Burada biim genellikle nemsenmeyecek ve
kimi zaman kmsenecektir. slup ise genellikle tuhaf, hatal, abartl, can
sz ve neredeyse her zaman gz pek ve cokulu biimde kendisini aa vu
racaktr. Burada yazarlar, ayrntlardaki mkemmellikten ok uygulamada
ki hzll hedefleyeceklerdir. Risaleler, byk kitaplardan daha ok olacak
tr, tpk bilgelikten ok keskin zeknn ve derinlikten ok tahayyln var
olaca gibi. Burada dncelerde eitilmemi ve neredeyse yabanl bir g,
bu gcn rnlerinde ise ok byk bir eitlilik ve benzersiz bir verimlilik
hkm srecektir. Burada yazarlar beenilmekten ok artmaya alacak
lardr ve beeni uyandrmaktan ok tutkular kkrtmay amalayacaklardr.
Kukusuz baka bir yolda yrmek isteyecek yazarlarla zaman getike
karlalacaktr ve eer bunlarn stn meziyetleri varsa, kusurlanna ve ka
litelerine ramen okuyucu bulmay baaracaklardr; ama bu istisnai kiiler
ok nadir olacaktr ve eserlerinin btnnde yaygn yntemlerden hareket
eden bu kiiler her zaman ayrntlarda baya hale geleceklerdir.
ki u durumu tasvir ettim; ama uluslar birincisinden kincisine bir anda
geemezler; bu gei her zaman aamal bir biimde ve sonsuz farklarla bir
likte gerekleir. Aydn bir halk birinden dierine srkleyen gei srecin
de, neredeyse her zaman aristokrasilerin edeb dehalaryla demokratik ulus
larn dehalarnn kesimesi sonucu, bu dehalarn hepsinin beer zihin ze
rinde hkm srmek konusunda anlamaya varm gibi grndkleri bir an
olur.
Bunlar, geici ama ok parlak dnemlerdir: Bylelikle taknln olmad
bir verimlilik ve karmaann olmad bir hareket var olur. Mesela 18. yz
yldaki Fransz edebiyat byledir.
Eer bir ulusun edebiyatnn her zaman toplumsal durumuna ve siyasal
yapsna bal olduunu syleseydim, bu fikirlerimde daha ileri gitmem ge
rekirdi. Bu nedenlerden bamsz olarak baka birok nedenin edeb eserlere
belli karakterler verdiini biliyorum; ama bahsettiklerim bana en temel olan
lar gibi grnyor.
Bir halkn toplumsal ve siyasal durumu ile yazarlarn dehas arasnda var
olan ilikiler her zaman ok saydadr; bu ilikilerden birisini fark eden kii
dierine de tamamen ilgisiz kalamaz.
 BLM XIV

Ed e b Endstr ze r ne

Demokrasi edeb zevkleri sadece ticari snflara tamaz, ayn zamanda ede
biyatn iine de ticari bir tin sokar.
Aristokrasilerde okuyucular g beenirler ve az saydadrlar; demokra
silerde ise, okuyucularn houna gitmek daha kolaydr ve saylan da inanl
mazdr. Buradan u sonu kar: Aristokratik halklarda baar iin ancak ola
anst aba gstermek gerekir ve ok fazla n salayan bu abalar da asla
ok fazla gelir salayamayacaktr; oysa demokratik uluslarda, bir yazar ko
layca alelade bir hrete ve byk bir servete sahip olmakla vnebilir. Bu
nun iin bu yazara hayran olmamz gerekmez, sadece ondan holanmamz
yeterlidir.
Okuyucularn her zaman saylarnn artmas ve daima yeni eylere ihtiya
duymalar, onlarn deer vermedikleri bir kitab bile satn almalarn salar.
Demokrasi zamanlarnda, kamuoyu genellikle yazarlarla birlikte hareket
eder, tpk kraln saray mensuplaryla hareket etmesi gibi. Kral saray men
suplarn zenginletirir ve kmser. Kraln, sarayda doan veya burada ya
amay hak eden karc ruhlardan baka neye ihtiyac vardr ki?
Demokratik yaznn iine her zaman edebiyatta sadece ticari karlarn
gren yazarlar rler ve burada grlen birka byk yazar iin binlerce
fikir tccarnn yine ayn yerde bulunmasna gz yumulur.
 Y unan ve Latin Ed eb yati ncelemeleri
N eden D em okratk T oplumlarda zell kle Y a r a r lid ir ?

Antikitenin en demokratik cumhuriyetlerinde halk olarak adlandrdmz

ey, bugn halk dediimiz eye hi benzemez. Atinada tm yurttalar kamu
sal meselelere katlyordu; ama yz elli bin sakinden daha fazla kiiden
sadece yirmi bini yurttat. Dierleri kleydiler ve onlar bugn halka ve hat
ta orta snflara ait olan grevlerin ounu yerine getiriyorlard.
O halde Atina, genel oy hakkyla her eye ramen, iinde tm soylulann
ynetim iin eit hakka sahip olduklar aristokratik bir cumhuriyetti.
Romada soylular snf ile avam snfn mcadelesini ayn adan deer
lendirmek ve burada sadece ayn ailenin kk ve byk kardeleri arasn
da bir i ekime grmek gerekir. Burada aslnda herkes aristokrasiye baly
d ve onun tinini tayordu.
stelik, Antikitede kitaplarn ok ender bulunduunu ve ok pahal ol
duunu ve bunlar yeniden basmann ve dolama sokmann ok zor oldu
unu da vurgulamak gerekir. Bu koullarda, edeb beeni ve usuller ok az
sayda insann ellerinde toplandndan, burada byk bir siyasal aristokra
sinin elitleri gibi kk bir edeb aristokrasi oluturuyordu. Bylelikle Yu
nanllarda ve Romallarda, edebiyatn bir endstri olarak grldn hi
bir ey kantlamaz.
O halde sadece aristokrasi oluturmayan, ayn zamanda ok medeni ve
ok zgr uluslar olan bu halklarn, edeb rnlerine, aristokratik yzyl
larda edebiyat karakterize eden tekil kusurlar ve zel nitelikleri vermele
ri gerekti.
Aslnda her ne kadar yazarlarn konularnda eitlilik ve verimlilik, d
ncelerinde ise atlganlk, hareket ve genelletirme kuvveti zaman zaman
eksik olsa da, orada onlarn her zaman detaylarna kadar hayranlk uyand
ran bir zen ve hner gsterdiklerini kefetmek iin Antikitenin bize brak
t yazlara yle bir gz atmak yeterli olur. Onlarn eserlerinde hibir ey
aceleyle veya tesadfi olarak yazlmam grnr; bu eserlerde her ey uz
manlar iin yazlmtr ve ideal gzellie ulama abas hep kendisini aa
vurur. Demokrasilerin yazarlarnda doal olarak eksik olan bu nitelikleri,
eskilerin edebiyatndan daha iyi bir biimde vurgulayan baka bir edebiyat
yoktur. O halde, demokratik yzyllarda incelemeye ok uygun olan edebi
yat bulunmaz. Bu inceleme, bu yzyla ikin olan edeb kusurlara kar m
cadele etmek iin dier incelemelerden ok daha uygundur. Bu edebiyatn
doal niteliklerine gelince, bunlar kendiliklerinden doacaklardr ve bunlar
elde etmeyi renmek zorunlu olmayacaktr.
te bu noktann iyice anlalmas nemlidir.
Bir inceleme bir halkn edebiyatna yararl olabilir ve onun toplumsal ve
siyasal ihtiyalarna uygun olmayabilir.
inde her bir kiinin servetini arttrmak veya onu srdrmek iin an a
ba sarf etmeye alt bir toplumda eer sadece gzel sanatlan retme ko
nusunda diretirsek, ok nazik ve ok tehlikeli yurttalarmz olacaktr; n
k toplumsal ve siyasal durum onlara her gn tatmin etmeyi renmedikle
ri ihtiyalar verdiinden, onlar da bunlar endstriyle verimli hale getirmek
yerine Yunanllar ve Romallar adna devlete saldracaklardr.
Demokratik toplumlarda, bireysel menfaatin ve devletin gvenliinin, ka
musal eitimin edeb olmaktan ok bilimsel, ticari ve endstriyel olmasn
gerektirdii aktr.
Yunanca ve Latince tm okullarda retilmek zorunda deildir; ama doa
lar veya servetleri sanatlar gelitirmeye veya bunlardan haz almaya uygun
olanlarn, iinde mkemmel biimde Antik edebiyat uzman olabilecekleri
ve tamamyla onun tinine nfuz edebilecekleri okullarn bulunmas nemli
dir. Bu amaca ulamak iin, iinde kt biimde yaplan gereksiz inceleme
lerin, zorunlu aratrmalarn iyi biimde yaplmasn engelledii ok sayda
kt okuldansa birka sekin niversite yeterli olacaktr.
Demokratik uluslarda, edebiyatta uzmanlama ihtirasna sahip olan her
kes Antikitenin eserlerinden sk sk beslenmek zorundadr. Bu kurtarc bir
bilgidir.
Eskilerin edeb rnlerinin kusursuz olduklarn dnyor deilim. Yal
nzca, bunlarn bizim tekil kusurlarmz telafi etmeye mkemmel biimde
hizmet edebilen zel niteliklere sahip olduklarn dnyorum. Bu eserler,
tehlikeli biimde meylettiimiz tarafmza destek olurlar.
 BLM XVI

AMERKAN DEMOKRASS NGLZCEY NASH DETRD?

Eer genel olarak gzel sanatlarla ilgili daha nce sylediim ey okuyucu
lar tarafndan iyi anlalmsa, onlar demokratik toplumsal durumun ve ku
ramlarn, dncenin temel arac olan bizzat dilin zerinde nasl bir tr et
kide bulunduklarn da kolaylkla kavrayacaktr.
Amerikal yazarlar dorusunu sylemek gerekirse, kendi lkelerinden ok
ngilterede yaarlar, nk srekli ngiliz yazarlar inceleyip, hep onlan r
nek alrlar. Ama nfusun ou iin durum byle deildir: Bu insanlar Birle
ik Devletler zerinde etkide bulunabilen tekil koullara daha ok dorudan
biimde tabi olurlar. O halde, eer aristokratik bir halkn dilinin, bir demok
rasinin dili haline gelerek, maraz kalaca deiimler grlmek isteniyorsa,
dikkat edilmesi gereken yazl dil deil, konuulan dildir.
Bu konuda, bilgili Ingilizler ve ince aynmlara hkim olan uzmanlar -k i ben
bunlardan deilim-, Birleik Devletlerin aydn snflannm dilinin Byk Bri
tanyann aydn snflannnkinden byk lde farkllatn sylyorlar.
Bu uzmanlar, sadece Amerikallann ok fazla yeni kelime kullanmasndan
yaknmazlar; nk lkelerin farkll veya uzakl bunu aklamak iin
yeterlidir; ama ayn zamanda bu yeni kelimelerin zellikle ya partilerin ve
ya mekanik bilimlerin jargonundan ya da i dnyasnn dilinden dn aln
masndan yaknrlar. Eski ngilizce kelimelere Amerikallar tarafndan ye
ni anlamlar verildiini eklerler. Nihayetinde, Birleik Devletler sakinlerinin
alacak bir biimde sluplan birbirine kantrdklarm ve kimi zaman ke
limeleri birletirdiklerini - k i bu da ana yurdun dilinde yaplmayan bir ey
d ir- sylerler.
Gvenilmeyi hak eden kiilerden defalarca duyduum bu gzlemler, beni
bu konuda tefekkrde bulunmaya itti. Tefekkrlerim de beni, onlann pra
tikte vard ayn noktaya teoriyle getirdi.
Aristokrasilerde dil, iinde her eyin tutarl olduu dinginlik durumuna
doal olarak katlmak zorundadr. Burada ok az yeni kelime retilir, nk
ok az yeni ey olur. Yeni eyler olduunda bile, bunlar bilinen ve gelenein
daha nce anlam verdii kelimelerle tasvir etmeye alrlar.
Eer burada beer tin nihayetinde kendiliinden harekete geerse veya d
ardan gelen klarla aydnlanrsa, yaratlan yeni deyimler, doularm de
mokrasiye borlu olmayan bilgece, entelektel ve felsefi bir karaktere sahip
olurlar. Bizansn k bilimleri ve sanatlar yeniden batya doru ynelt
tiinde, Franszca dili bir anda, hepsi de kaynan Yunanca ve Latincede bu
lan bir yn yeni kelimeyle neredeyse igal edildi. Bylelikle Fransada sade
ce aydn snflarn eriminde olan ve sonular hi hissedilmeyen veya halka
kadar ulamayan bilge bir neolojizm grld.
Avrupann tm uluslar ard sra ayn grnty verirler. Sadece Milton,
neredeyse hepsi de Latince, Yunanca veya braniceden karlm alt yzden
fazla kelimeyi ngilizceye soktu.
Tersine bir demokrasinin iinde hkim olan daimi hareket ise, tpk tica
rette olduu gibi, dilin yzn durmakszn yenilemeye eilimlidir. Bu genel
alkantl durumun ve zihinsel yarn ortasnda, ok sayda yeni fikir olu
ur; eski fikirler kaybolur veya yeniden grnrler ya da sonsuz sayda k
k ayrnt iinde bltrlrler.
O halde, burada birok kelime kullanm d kalrken, dierleri de kulla
nlmak zorundadr.
Demokratik uluslar ayrca hareketin kendisini severler. Bu siyasette oldu
u kadar dilde de grlr. Bu nedenle bu uluslar kelimeleri deitirmeye ih
tiya duymasalar da, kimi zaman bu deiiklik isteini hissederler.
Demokratik halklarn dehas sadece kendisini, kullanma soktuklan ok
sayda yeni kelimede deil; ayn zamanda bu yeni kelimelerin temsil ettikle
ri fikirlerin doasnda da aa vurur.
Bu halklarda dier tm konularda olduu gibi dil konusunda da yasalar
yapanlar ounluktur. Dier hususlarda olduu gibi, bu konuda da oun
luk tini kendisini ifa eder. Zira ounluk, felsefi speklasyonlardan veya
gzel sanatlardan daha ok ticari ve siyasal menfaatlerle, incelemelerden ok
ticaretle meguldr. ounluk tarafndan yaratlan veya kabul edilen keli
melerin byk ksm bu alkanlklarn izini tayacaktr. Bylelikle bu keli
meler temel olarak endstrinin ihtiyalann, partilerin tutkularn veya ka
musal idarenin ayrntlarn ifade etmeye hizmet edeceklerdir. te dil dur
makszn kendisini bu alanda gelitirirken, dier yandan ise yava yava me
tafiziin ve teolojinin alann terk edecektir.
 Demokratik uluslarn yeni kelimelerini iinden kardklar kaynaklara ve
bunlan retmek iin kullandklar biimlere gelince, bunlar sylemek ko
laydr.
Demokratik lkelerde yaayan insanlar, Romada ve Atinada konuulan
dili genelde bilmezler ve ihtiya duyduklar bir ifadeyi bulmak iin Antikite
ye kadar geri dnmeye merakl deillerdir. Zaman zaman etimoloji uzman
larna bavuruyorlarsa, bunun nedeni genellikle, l dillerin temelinde ara
trma yapmalanna neden olan bo bir hevestir; onlar eski dillerle ilgilenme
ye doal olarak sevk eden ey bir bilgelik deildir. Kimi vakit onlarn ara
sndan en cahil olanlarnn bu eski dilleri kullandklar olur. Kendi alannn
dna kmaya dnk demokratik istek insanlar genellikle, ok sradan bir
meslee Yunanca veya Latince bir isim vererek gklere karmaya iter. Mes
lek bilimden ne kadar uzaksa ve bayaysa, ismi de o kadar gsterili ve de
rin olur. te bu nedenledir ki halatn stnde dans edenler akrobatlara ve ip
cambazlarna dnmtr.
l dillerin yokluunda demokratik halklar seve seve kelimelerini yaa
yan dillerden dn alrlar; nk durmakszn aralarnda haberleirler ve
farkl lkelerin insanlar birbirlerini kolayca taklit eder, nk her geen
gn birbirlerine daha ok benzerler.
Ama demokratik halklarn yenilik yapma yollarn aratrdktan temel yer
kendi dilleridir. Aydnla kavuturduklar unutulmu ifadeleri zaman za
man kendi vokablerlerine dahil ederler veya tekil bir yurttalar snfna z
g bir terimi alp, bu terimi mecazi anlamyla gndelik dilde kullanma so
karlar. Bylece, nceden sadece belli bir kesime veya belli bir meslee zg
bir dile ait olan birok tabir genel kullanm iine alnm olur.
Demokratik halklarn dillerinde yenilik yapmak iin kullandklar en s
radan yntem, nceden kullanmda olan bir kelimeye allmam bir an
lam vermekten ibarettir. Bu yntem ok basit, ok hzl ve ok kullanl
dr. Bundan faydalanmak iin bilim gerekmez, bizzat cehalet onun kullan
mn kolaylatrr. Ama bu yntem dili byk tehlikelerin iine eker. De
mokratik halklar, bir kelimeye ikinci bir anlam vererek, kimi vakit bu keli
menin terk etmi olduklar anlamn ve ona verdikleri yeni anlam kukulu
hale getirirler.
Bir yazar, ilk anlamnda bildii bir ifadeyi biraz deiiklie uratmaya ba
lar ve onu bylece deitirdikten sonra kendi konusuna en iyi biimde uyar
lar. Bir bakas kar ve bu anlam baka bir yere eker; bir ncs de bu
kavram yeni bir yola sokar. Bylelikle, kelimenin anlamm tam olarak dei
mez klabilen daimi bir mahkeme ve mterek bir yarg bulunmadndan,
kelime deiken bir durumda kalr. Bu nedenle de yazarlar neredeyse hibir
zaman tek bir dnceye bal kalyorlarm gibi grnmezler, daha ok et
kilenecekleri fikri okuyucuya brakarak, her zaman bir grup fikrin iinde bu-
lunuyorlarm gibidirler.
Bu demokrasinin can skc bir sonucudur. Franszca kelimelerin anlamla
rn belirsiz klmaktansa, inceden, Tatarcadan veya Huronlardan kelime it
hal etmeyi daha ok tercih ederdim. Uyum ve trdelik, dilin sadece ikincil
gzellikleridir. Bu tr eylerde bir anlama sz konusudur ve iin asl bun
lardan vazgeilebilir. Ama duru kavramlar olmayan iyi bir dil yoktur.
Eitlik dili zorunlu olarak birok deiiklie uratr.
Her bir ulusun dierlerine mesafe almaya alt ve kendisine has bir g
rnme sahip olmay sevdii aristokratik yzyllarda, ortak bir kkeni pay
laan birok halkn bu kkenlerine karn birbirlerine kar ok yabanc ol
duklar sk sk grlr; yle ki bu halklar tamamen birbirlerini anlamayacak
durumda olmasalar da, her konudan ayn biimde bahsetmezler.
Bu yzyllarda, her bir ulus, birbirlerini ok az gren ve birbirlerine hi
karmayan belli snflara ayrlmtr. Bu snflarn da her biri, sadece kendi
sine has olan entelektel alkanlklarn elde eder ve daimi biimde korur;
ve belli kelimeleri ve kavramlar tercih ederek kabul eder, sonra da bu kav
ramlar kuaktan kuaa bir miras olarak aktarlr. Bylelikle ayn lehenin
iinde yoksullarn dilini ve zenginlerin dilini, avamn dilini ve soylularn di
lini, bilge bir dili ve baya bir dili buluruz. Bu snflar arasnda ayrmlar ne
kadar derin olursa, bariyerler ne kadar alamaz olursa, bu diller arasnda da
o kadar alamaz ayrmlar olur. Hindistann kastlar arasnda dilin alacak
derecede eitlendiine ve bir paryann diliyle Brahmann dili arasnda al
kanlklar arasnda olduu kadar ok farkllk olduuna bahse girebilirim.
Tersine, insanlar kendi konumlaryla yetinmediklerinde, birbirlerini s
rekli grdklerinde, kendi aralarnda durmakszn haberletiklerinde, kast
lar ykldnda ve snflar yenilenip, birletiinde, dildeki tm kelimeler de
birbirine karrlar. ok sayda kii tarafndan kabul grmeyen kelimeler
yok olur; kalan da mterek bir btn oluturur ve her bir kii bunun iin
den neredeyse tesadfi olarak seim yapar. Avrupann lehelerini birbirin
den ayran farkl diyalektlerin neredeyse hepsi aikr biimde yok olma eili
mindedir. Yeni dnyada blgelere mahsus azlar yoktur ve bunlar eski dn
yada da her gn yok olurlar.
Toplumsal durumdaki bu devrim dil zerinde olduu kadar slup zerin
de de etki eder.
Herkes sadece bu kelimeleri kullanmaz, ayn zamanda bu kelimelerin her
birisinin farkl kullanmna da alr. slubun yaratm olduu kurallar nere
deyse tmyle yok olur. zleri itibariyle baya veya nazik grnen deyim
lerle karlalmaz. eitli snflardan kan bireyler, ulatklar her yere kul
landklar deyimleri ve terimleri de kendileriyle birlikte gtrdklerinden,
kelimelerin kkeni tpk insanlann kkeni gibi kaybedilir ve topluma oldu
u gibi dilin iine de bir karmaa nfuz eder.
Kelimelerin snflandrlmasnda, u ya da bu toplum biimine balanama
yan, daha ok eylerin znden kaynaklanan kurallarn bulunduunu bili
yorum. Baya olan deyimler ve cmleler vardr, nk bunlarn aklamak
zorunda olduklar duygular aa dzeydedir; soylu olan deyimler ve cmle
ler de vardr, nk bunlarn tasvir ettikleri konular da doal olarak st d
zeydedir.
Tabakalar birbirlerine karrken, bu farkllklar asla yok edemeyecekler
dir. Ama eitlik dnme biimlerinde tamamen olaan ve keyfi olan eyi
yok etmemezlik edemez. Belki de yukarda akladm zorunlu snflandr
maya baka bir halk tarafndan demokratik bir halkn duyduundan her za
man iin daha az sayg duyulacaktr; nk byle bir halkta, eitimleri, bilgi
leri ve bo vakitleri srekli bir biimde dilin doal yasalarn incelemeye uy
gun olan ve kendi kendilerine bunlar gzlemleyerek bu yasalara sayg du
yulmasn salayan insanlar yoktur.
Demokratik dili dierlerinden belki de en iyi biimde ayran son bir zel
liini tasvir etmeden bu konuyu kapatmak istemiyorum.
Daha nce, demokratik halklarn genel fikirlere dnk bir eilime ve hat
ta tutkuya sahip olduklarn gstermitim. Bu durum onlara has niteliklere
ve kusurlara baldr. Genel idelere ynelik bu sevgi kendisini, demokratik
dillerde umumi terimlerin ve soyut kelimelerin srekli kullanlmasnda ve
bunlar kullanma biiminde aa vurur. te bunlar, bu dillerin en nemli
meziyetleri ve en nemli zaaflardr.
Demokratik halklar umumi terimleri ve soyut kelimeleri tutkulu ekilde
severler, nk bu ifadeler dnceyi bytr ve kk bir alan iinde ok
sayda konuyu kapsamay salayarak, zihinsel almaya yardmc olur.
Demokratik bir yazar, soyut bir biimde kabiliyetli insanlar hakknda ko
nuurken kap asitelerd en memnuniyetle bahsedecektir ama bu kapasitele
rin kendisine uyguland konularn ayrntlarna girmeyecektir. Gzlerinin
nnde u anda olan eylerin tmn bir arada resmetmek iin ise aktali-
teye deinecektir. htimal kelimesini ise, konutuu andan itibaren evrende
olabilecek her ey olarak anlayacaktr.
Demokratik yazarlar durmakszn bu trden soyut kelimeler kullanrlar
veya dilin soyut kelimelerini gittike daha soyut anlamlarnda kullanrlar.
Ayrca, sylemi daha hzl klmak iin, bu soyut kelimelerin znesini kii
selletirir ve onu gerek bir birey gibi hareket ettirirler. Mesela yle derler:
eylerin gc, yeteneklilerin hkmet etmesini ister.
Dncemi en iyi biimde kendime referansla aklayabilirim:
Genelde eitlik kelimesini mutlak bir anlamda kullandm. stelik birok
yerde eitlii kiiselletirdim ve bu nedenle eitliin belli eyler yaptm ve
ya belli eylerden ekindiini sylediim oldu. XIV. Louisnin yzylndaki
insanlarn bu biimde konumadndan emin olabilirsiniz. Bu insanlardan
hibirisinin aklna eitlik kelimesini, tekil bir eye uygulamakszn kullan
mak gelmemitir ve onlar, eitlii yaayan bir canl haline getirmeye raz ol
maktansa, onu kullanmay reddedeceklerdir.
Demokratik dillerin iinde bolca bulunan bu soyut kavramlar, herhangi
bir tekil olguya balamakszn her konuda kullanrz. Bunlar dnceyi ge
nelletirir ve onun stn rterler; ifadeyi daha hzl, fikri ise daha az net ha
le getirirler. Ama dil konusunda demokratik halklar almadan ok anlal
mazl severler.
Ayrca bu belirsiz durumun, bu halklarn arasnda konuan ve yazan kii
ler iin belli bir gizli cazibe tayp tamadn gerekten bilmiyorum.
Burada yaayan ve genellikle kendi zihinsel abalarna terk edilmi olan
insanlar neredeyse her zaman kukuyla i grrler. stelik, onlarn konum
lan durmakszn deitiinden, servetleri duraan kalsa da ayn fikirlere ba
l kalmazlar.
Demokratik lkelerde yaayan insanlarn dnceleri o halde genellikle
kararszdr ve bu kiiler fikirlerini ifade etmek iin ok geni terimlere ihti
ya duyarlar. Bugn dile getirdikleri fikrin, yarn ortaya kacak yeni duru
ma uyup uymayacan asla bilemeyecekleri iin, soyut terimlere doal ola
rak meylederler. Soyut bir kavram iki zemine sahip bir kutu gibidir: Bunun
iine istediimiz fikirleri koyarz ve kimse grmeden bunlar oradan ka
rrz.
Tm halklarda genel ve soyut kavramlar dilin temelini oluturur. O halde
bu kavramlarla sadece demokratik dillerde karlatmz iddia etmiyorum.
Sadece eitlik zamanlarnda insanlann, zellikle bu trden kelimelerin say
sn arttrmaya, bu kelimeleri her zaman en soyut anlamlarnda ele almaya
ve sylemleri bunu gerektirmese bile, bunlan her konuda kullanmaya mey
lettiklerini sylyorum.
 BLM XVII

DEMOKRATK ULUSLARDA RN BAZI KAYNAKLARI ZERNE

iir kelimesine ok deiik birok anlam atfettik. Bu farkl anlamlar arasn

dan hangisini semenin uygun olacan aratrmak okuyucuyu yoracaktr.
Bunlardan hangisini setiimi hemen okuyuculara sylemeyi tercih ederim.
iir bana gre ideal olan aratrr ve onu resmeder.
Tabloda var olan eylerin bir ksmn ortadan kaldrp, ona baz imgesel
zellikler ekleyen, ayn zamanda vuku bulmayan belli reel koullan burada
bir araya getiren ve bylelikle doann eserini tamamlayan ve ycelten kii
airdir. Bylelikle air hakiki olan temsil etmeyi ama edinmeyecektir, onun
amac bunu sslemek ve zihne soyut bir imge sunmaktr.
Msralar bana dilin en ideal gzellii gibi grnrler ve bu anlamda bun
lar en lsndan iirseldirler. Ama bunlar tek balarna iiri oluturmazlar.
Demokratik halklarn eylemleri, duygular ve fikirleri arasnda, ideal bir
tasavvura elverili olanlannm bulunup bulunmadn, eer varsa bunlan i
irin doal kaynaklar olarak dnp dnemeyeceimizi aratrmak isti
yorum.
ncelikle ideale dnk eilimin ve resme ynelik tutkunun demokratik
bir halkta, bir aristokrasideki kadar canl ve yaygn olmadn kabul etme
miz gerekir.
Aristokratik uluslarda kimi vakit beden kendiliinden hareket eder, oysa
ruh kendisini iine eken bir dinginlik iindedir. Bu uluslarda, halkn ken
disi sk sk iirsel eilimler gsterirler ve bu halkn ruhu kimi vakit etrafn
evreleyen eyin tesine ve stne doru kendisini atar.
Ama demokrasilerde, maddi hazlar sevme, en iyi koullara sahip olma
fikri, rekabet, gelecekteki baarlann ekicilii, girdikleri meslekte her bir
insannn admlarn hzlandran drtlerdirler. Bunlar, insann tek bir daki
ka bile bu durumdan uzaklamasn engellerler. Ruhun temel abas bu yn
de ilerler. Tahayyl sona ermez ama kendisini neredeyse tmyle yararl ola
n kavramaya ve reel olan temsil etmeye adar.
Eitlik insanlar ideal olan tasvir etmekten vazgeirmez; tasvir edilecek
konularn saysn azaltr.
Aristokrasi ise, toplumu hareketsizlik iinde tutarak, tpk siyasal kurum-
larn istikran gibi olumlu inanlann dayanklln ve kalcln kolayla
trr.
Aristokrasi beer tini sadece imann iinde tutmaz, ayn zamanda herhan
gi bir inantan ok bir inanc kabul etmeye hazr hale getirir. Aristokratik bir
halk Tanr ile insan arasna arac kuvvetler yerletirmeye eilimli olacaktr.
Bu konuda aristokrasinin iire ok uygun grndn syleyebiliriz. Ev
ren insanlarn duyularna kendilerini amayan, ancak zihinle kefedilen do
a st varlklarla dolu olduu zaman, tahayyl kendisini rahat hisseder ve
airler de tasvir etmek iin binlerce eit konu bulurlar ve kendilerinin tas
virleriyle ilgilenmeye hazr olan saysz dinleyiciyle karlarlar.
Demokratik yzyllarda ise tersine, insanlarn inanlar konusunda tp
k yasalar konusunda olduu gibi kararsz kaldklar olur. Bylelikle ku
ku airlerin tahayyln yeryzne eker ve onu grnr olan reel dnya
nn iine kapatr.
Eitlik dinleri sarsmasa da, onlan basitletirir; dikkatleri arac konumun
daki temsilcilerden uzaklatrarak, temel olarak egemen kudrete doru e
virir.
Aristokrasi doal olarak beer tini gemi zerine tefekkre srkler ve
onu bu konuma yerletirir. Tersine demokrasi insanlara bir eit eski olan
dan igdsel olarak tiksinme duygusu verir. Bu noktada aristokrasi iire da
ha uygundur, nk eyler eskidikleri lde genellikle daha ok geliir ve
kendi ilerine kapanrlar; bu ikili iliki nedeniyle bu eyler ideal olann tas
virine daha elverili olurlar.
iiri gemiten yoksun brakan eitlik, aslnda onu ksmen de olsa imdi
den de uzaklatrr.
Aristokratik halklarda az sayda ayrcalkl birey var olur ve bunlann varl
adeta beer koullarn dnda ve stndedir. ktidar, zenginlik, grkem,
tin, titizlik ve her konuda stnlk sadece onlara aitmi gibi grnr. Kit
leler ise bunlara yaklaamazlar bile veya bunlan tm ayrntlar iinde gz-
lemleyemezler. Bu insanlarn tasvirlerini iirsel klmaya pek ihtiya yoktur.
Dier yandan, bu halklarda cahil, basit ve kul olmu snflar var olur. Tp
k dier snflarn titizlikleri ve ycelikleriyle iire yol amalar gibi, bu s
nflar da bizzat baya hallerinin ve sefaletlerinin arlyla iire yol aarlar.
stelik aristokratik bir halkn oluturduu farkl snflar birbirlerinden ta
mamen ayn biimde ekillendiinden ve birbirlerini tanmadklarndan, ta
hayyl her zaman dierlerini temsil ederek reel olana bir eyler ekleyebilir
veya karabilir.
inde insanlarn ok kk olduklar ve birbirlerine ok benzedikleri de
mokratik toplumlarda her bir kii kendi kendisini gznn nne getirerek
o anda dierlerini grr. Demokratik yzyllarda yaayan airler o halde tab
lolarnn znesi olarak zel bir insan ele alamayacaklardr. nk ak bi
imde drt bir tarafta grlen sradan bir itibara sahip bir zne asla ideal ola
n ortaya karmayacaktr.
O halde bylelikle eitlik, yeryzne yerletiinde iirin birok eski kay
nan yok eder.
imdi de eitliin iir iin nasl yeni kaynaklar icat ettiini gstermeye a
lalm.
Kukuculuk gkyzn kapladnda ve eitliin ilerleyii de her bir insa
n ok bilindik ve ok kk bir boyuta indirgediinde, airler aristokrasiyle
birlikte yok olan ulvi meselelerin yerine ne koyabileceklerini bilemezler ve
gzlerini cansz doaya doru evirirler. Kahramanlar ve tanrlar gz nn
den kaybolduundan, ncelikle rmaklar ve dalan tasvir etmeye giriirler.
Bu durum son yzylda mkemmel biimde betimsel olarak adlandrd
mz iiri ortaya kard.
Bazlan yeryzn kaplayan bu maddi ve cansz eylerin bu gzel tasviri
nin demokratik yzyllara zg iiri olduunu dndler. Ama bunun bir
hata olduunu dnyorum. Bu tasvirin sadece bir gei dnemini temsil
ettiine inanyorum.
Demokrasinin uzun vadede insan kendisinin dnda olan her eyin ta
hayylnden vazgeireceine ve sadece kendisi zerine odaklanmaya itece
ine ikna oldum.
Demokratik halklar doay dnerek bir an iin elenmi olabilirler ama
aslnda sadece kendi grnleriyle ilgilenirler. Bu halklarda iirin doal
kaynaklannn bulunduu yer sadece burasdr. lhamn buradan almak iste
meyecek her trl iirin, cezbetmek istedii kiilerin ruhlan zerindeki et
kisini kaybedeceine ve nihayetinde bu kiilerin de sadece airlerin iletileri
nin kaytsz birer tan olacaklanna inanabiliriz.
Beeri trn sonsuz yetkinlemesi ve ilerlemesi fikrinin demokratik ala
ra zg olduunu gstermitim.
Demokratik halklar nceden olmu eylerle pek ilgilenmezler, ama olacak
eyleri seve seve dnrler; bu konuda tahayyllerinin snn yoktur. Onla-
nn tahayyl burada geliir ve snrsz biimde byr.
Bu da airler iin geni bir alan aar ve tablolann gzlerden uzakta olanla
ra doru ekmelerine olanak tanr. iire gemiin kaplarn kapatan demok
rasi ona gelecein kaplarn aar.
Demokratik bir toplum oluturan tm yurttalar kendi aralarnda nere
deyse eit ve benzer olduklarndan, iir de kendisini onlarn herhangi birisi
ne balayamaz; ama ulus kendi kendisini airin kalemine sunar. Her bir kii
nin bireysel olarak iirin znesi olmasna mani olan tm bireyler arasndaki
benzerlik, airlere herkesi tek bir imge altnda toplama ve nihayetinde halk
zerine dnme olanan verir. Demokratik halklar dier halklardan ok
daha ak biimde kendi figrlerini kavrarlar ve bu byk figr, ideal olann
resmedilmesine harika biimde imkn salar.
Amerikallarn hi airlerinin olmadn kolaylkla kabul edebilirim; ama
onlarn hibir iirsel fikrinin olmadn kesinlikle kabul edemem.
Avrupada Amerikann ssz topraklaryla ok megul oluyoruz, ama Ame
rikallarn kendileri bunu ok dnmezler. Onlar cansz doann harikala
rn umursamazlar ve kendilerini evreleyen muhteem ormanlar adeta sa
dece onlarla yz yze kaldklar zaman fark ederler. Onlarn gzleri baka
bir gsteriyle meguldr. Amerikan halk kendisini bu llerin arasndan
ilerlerken, bataklklar kuruturken, nehirleri doru yola sokarken, ssz top
raklar iskn ederken, doay alt ederken grr. Kendilerinin bu gz kama
trc imgesi Amerikallarn tahayylne kendisini sadece arada srada sun
maz; diyebiliriz ki bu imge, Amerikallarn her birini en kk edimlerinde
olduu kadar en nemli giriimlerinde de takip eder ve onlann idrakleri kar
snda ise her zaman uup gider.
Birleik Devletlerde bir insann yaamndan daha kk, daha donuk, da
ha ok sefil menfaatlerle dolu ve tek kelimeyle daha ok iir yoksunu hibir
ey kavrayamayz. Ama bu yaam ynlendiren fikirler arasnda her zaman
iin iirle dolu olan bir fikirle karlalr ve bu fikir de geri kalan her eye
kuvvet veren gizil bir g gibidir.
Aristokratik yzyllarda her bir halk tpk her bir birey gibi, duraan ve di
erlerinden ayr kalmaya meyillidir.
Demokratik yzyllarda insanlar ar hareketlilikleri ve tahammlsz is
tekleri nedeniyle durmakszn yer deitirirler ve bylece farkl lkelerin sa
kinleri birbirlerine karr, birbirlerini grr, dinler ve taklit ederler. O hal
de benzer hale gelenler sadece bir ulusun yeleri deildir; uluslarn kendileri
de birbirleriyle benzeirler ve hepsi birlikte, iinde her bir yurttan bir halk
olduu geni bir demokrasi grnts olutururlar. Bu da ilk defa beer t
re ait bir tasviri gn yzne karr.
Btnyle beer trn varoluuyla ilgili olan her ey, onun deiimleri,
gelecei, iir iin ok verimli bir alan haline gelir.
Aristokratik alarda yaayan airler, bir halkn veya bir insann yaa-
mmn belli dnemlerini inceleyerek, hayranlk uyandran tablolar ortaya
koydular. Ama bu airlerden hibirisi beer trn aln yazsn eserlerin
de ele almaya cesaret etmedi, oysa demokratik alarda yazan airler bu
nu yaparlar.
Ayn zamanda nihayetinde her bir kii baklarn lkesinden daha yukar
lara ynlendirerek, bizzat beeriyeti kavramaya balar. Tanr da gittike daha
fazla btnl ve grkemiyle beer zihne kendisini aar.
Her ne kadar demokratik yzyllarda pozitif dinsel inanlar genellikle sen-
delese de ve adlar nasl olursa olsun arac kuvvetlere ynelik inanlar bast-
nlsa da, dier yandan insanlar tanrsalln ok daha geni bir fikrini kavra
maya hazrdrlar. Tanrnn beer mesellere mdahalesi onlara yeni ve daha
nemli bir bak as altnda grnr olur.
Beer tr tek bir btn olarak kabul eden bu insanlar, kaderlerinin tek
ve ayn niyet etrafnda dzenlendiini kolayca kavrarlar. Bylelikle her bir
bireyin eylemlerinde, iinde Tannnm bizim trmz ynettii bu genel ve
deimez plann izlerini grmeye meylederler.
Bu konu hl bu yzyllarda kendisini sunan ok verimli bir iirsel kay
nak olarak dnlebilir.
Oysa eer demokratik airler tanrlara, eytanlara veya meleklere cism bi
imler vermeyi denerlerse ve onlar gkyznden indirip, yeryznde tart
mak isterlerse, her zaman ok deersiz ve umarsz grneceklerdir.
Ama eer anlattklar nemli olaylar Tanrnn evrendeki genel niyetleriy
le balamak ve egemen efendinin parman gstermeksizin, onun dn
cesine nfuz etmek isterlerse, o zaman takdir edilecek ve anlalacaklardr,
nk adalarnn tahayyl kendiliinden bu yolu takip eder.
Demokratik alarda yaayan airlerin kiilerden ve edimlerden ok tut
kular ve fikirleri tasvir edeceklerini ayn ekilde ngrebiliriz.
Demokrasilerde insanlarn gndelik konumalar, kyafetleri ve edimleri
ideal olann tahayyl edilmesine olanak tanmaz. Bu eyler kendi kendilerine
iirsel deillerdir ve bunlar, kendisine bunlardan bahsedilen herkes iin de
ok tandk olduklarndan, baka durumlarda da iirsel olmayacaklardr. Bu
durum airleri, duyularn onlara at d grnmn tesine gemeye zor
lar, bylelikle ruhun kendisini sezinleyebilirler. Zira, hibir ey ideal olann
tasvirine, insann bu ekilde maddi olmayan doasnn derinliklerinde tasar
lanmasndan daha fazla katkda bulunamaz.
Dindarl, hayranl, kmsemeyi ve terr ayn anda ortaya koymaya
muktedir olan, hem azametle hem mthi bir bayalkla, hem derin bir an
lalmazlkla hem de benzersiz bir aklkla, elikilerle dolu olaanst bir
konuyu kefetmek iin g ve yeri dolamaya ihtiya duymam. Sadece ken
dimi dnmem gerekir: nsan hilikten kar, zaman kat eder ve cennette
sonsuza kadar yok olur. inde kaybolaca bu iki u snr zerinde insann
sadece bir an iin sendeledii grlr.
Eer insan kendisini hi tanmazsa, iirsel de olamayacaktr. nk ken
disi hakknda bir fikrimizin olmad eyi tasvir edemeyiz. Oysa eer insan
kendisini ok ak biimde grrse, tahayyl de ilemez durumda kalacak
tr ve bu tabloya ekleyecek bir eyi olmayacaktr. Ama insan kendisi hak
knda bir eyler kavrayacak kadar kendisini kefeder ve dier konular akl
ermez dehlizlerde kaybolur. nsan da kavranlamaz olan ele geirmek iin
durmakszn ve bou bouna bunlarn iine dalar.
O halde, demokratik halklarda iirin efsanelerden, geleneksel ve antik ha
tralardan beslenmesini, okuyucularn ve bizzat airlerin de artk kendisine
inanmadklar doast varlklarla evreni doldurmasn, kendilerine has bi
imleriyle grdmz erdemleri ve kusurlar duygusuz biimde kiiselle-
tirmelerini beklememek gerekir. iir tm bu kaynaklardan mahrumdur, ama
onun iin insan kalr ve bu da yeterlidir. Beeriyetin aln yazs, zamanndan
ve lkesinden ayr olarak, doann ve Tannnn karsna yerlemi olan in
san, onun tutkular, kukulan, grlmemi gelimesi ve anlalmaz sefaleti
bu halklar iin iirin temel ve neredeyse biricik konusu olacaktr. Dnya y
zn demokrasiye dndnden beri ortaya km olan en byk airlerin
yazdklarn dndmzde bu durumdan emin olabiliriz.
Gnmzde Childe-Haroldn, Renenin, Jocelynin zelliklerini takdire
ayan biimde yeniden reten yazarlar, bir insann eylemlerini anlatmaya
almazlar; beer gnln hl karanlkta bulunan baz ksmlann aydnlat
mak ve gstermek isterler.
te bunlar demokrasinin iirleridir.
O halde, eitlik iirin tm konulann ortadan kaldrmaz; sadece bu konu
larn saysn azaltr ve onlan daha usuz bucaksz hale getirir.
 AMERKALI YAZARLAR VE HATPLER
N eden Genell kle Laf Ka la bali i Y aparlar ?

Meseleleri genellikle ak ve kaba, her trl sslemeden yoksun ve an ba

sitlii nedeniyle baya olan bir dille ele alan Amerikallann, iirsel bir tarz
elde etmek istediklerinde, kolaylkla laf kalabal yaptklann sk sk belirt
tim. Bu kiiler bylelikle sylemlerinde bir utan dierine ara vermeden ge
erek gsteri yaparlar. Siz de onlar her an imgeleri etrafa saarken grnce,
asla bir eyi basite ifade edemediklerine inanabilirsiniz.
Ingilizler byle bir hataya ender olarak derler.
Bunun nedeni ok zorlanmakszn gsterilebilir.
Demokratik toplumlarda her bir yurtta, alld zere kendisine zg
olan her bir kk meseleyi tefekkr etmekle meguldr. Eer bu kii gz
lerini yukanya doru evirirse, sadece devasa bir toplum imgesini veya da
ha kapsaml bir beeriyet figrn grr. Onun ya sadece ok tekil ve ok
ak fikirleri ya da sadece ok genel ve ok engin mefhumlan vardr; bu iki
sinin aras ise botur.
O halde bu kii kendi alanndan ktnda, kendisine incelemek iin ola
anst bir eyler sunulduunu dnr; ve sadece bu koulla kendi yaa
mn hareketlendiren ve byleyen karmak kk ihtiyalanndan bir an
iin uzaklamaya raz olur. Bana yle geliyor ki bu, demokrasilerde yaayan
ve genellikle bylesine nemsiz meselelerle ilgilenen insanlann neden air
lerden bylesine muazzam geni kavramlar ve bylesine lsz tasvirler is
tediklerini yeterince iyi biimde aklyor.
Yazarlara gelince, onlar ise paylatklan bu gdlere itaat etmemezlik ede
mezler. Durmakszn tahayyllerini iirirler ve onu an biimde genileterek,
onu devasa olana ulatnrlar; bylece tahayyl sadece byk olan terk eder.
 Bu biimde yazarlar hemen kitlenin dikkatini ekmeyi ve onlar etrafla
rnda kolaylkla toplamay mit ederler. Genellikle bunu yapmay baarrlar,
nk iirde yalnzca muazzam geni konular arayan kitle, kendisine sunu
lan tm konularn nemini tam olarak kavrayacak zamana ve bunlarn ne
mini kolaylkla anlamak iin yeterince gvenli bir beeniye sahip deildir.
Yazar ve kamuoyu birbirlerini batan karrlar.
Ayrca demokratik halklarda iirin kaynaklarnn ok olduunu ancak ok
bereketli olmadn grdk. Hemen sonra tm bunlarn tketilme noktas
na varlr. Reel ve hakiki olanda ideal olan iin malzeme bulamayan airler,
buralardan tamamen karlar ve gudubetler yaratrlar.
Demokratik halklarn iirinin tatsz tuzsuz olmasndan veya ok fazla yer
yzne bal kalmasndan korkmuyorum. Daha ok iirin kendisini her
an bulutlarn stnde kaybetmesinden ve onun sonunun tamamen imge
sel alanlar/biimleri tasvir etmeye varmasndan kayglanyorum. Demokra
tik iirsel eserlerin sk sk muazzam ve anlamsz imgeler, fazla ssl tasvir
ler, tuhaf bileimler sunmalarndan ve airlerin zihinlerinden kan fantastik
varlklarn bizim reel dnyadan kimi vakit pimanlk duymamza neden ol
malarndan korkuyorum.
 BLM XIX

DEMOKRATK HALKLARIN TYATROSU ZERNE BRKA GZLEM

Aristokratik bir halkn toplumsal ve siyasal durumunu deitiren devrim

edebiyatta grnr olmaya baladnda, ncelikle genel olarak tiyatroyla bu
edebiyat yeniden retilir ve burada gze arpar.
Dramatik bir eserin izleyicisi, kendisine telkin edilen duyguyla anszn
adeta ele geirilir. Bu izleyicinin hafzasndakileri hatrlamak iin ve kendin
den daha uzman olanlara danmak iin zaman yoktur. Kendisinde ifa ol
maya balayan yeni edeb gdlerle mcadele etmeyi hi dnmez; bu g
dleri tanmakszn, onlara teslim olur.
Bylelikle yazarlar, kamuoyunun beenisinin gizliden gizliye nereye do
ru yneldiini kefetmekte gecikmezler. Eserlerini de bu tarafa doru yn
lendirirler. Tiyatro oyunlar da, yaklaan edeb devrimi fark ettikten son
ra hemen onun gereklerini yerine getirmeye giriirler. Demokrasiye yne
len bir halkn edebiyatn nceden yarglamak istiyorsanz, bu halkn tiyat
rosunu inceleyin.
Ayrca tiyatro eserleri aristokratik toplumlarda edebiyatn en demokra
tik ksmn olutururlar. Sahnelendiini grdmzde ortaya koyduumuz
hazdan daha fazla kitlenin erimine ak olan baka bir edeb haz yoktur. Bu
hazlan tatmak iin hazrlk ve inceleme yapmak gerekmez. Kendi meguli
yetlerinizin ve bilgisizliinizin iinde bu hazlan tadabilirsiniz. Zihinsel zevk
lere dnk henz baya olan sevgi bir yurttalar snfna nfuz etmeye ba
ladnda, bu snf derhal tiyatroya iter. Aristokratik uluslann tiyatrolar her
zaman aristokrasiye dahil olmayan izleyiciler tarafndan dolduruluyordu.
st snflar sadece tiyatrolarda orta ve alt snflarla karlayordu ve burada
alt smflann fikirlerini kabul etmeye veya en azndan onlann fikirlerine kat
lanmaya raz oluyordu. Aydnlar ve kltrllerin kendi beenilerini halkn
beenilerinden stn klmakta ve onlarn beenilerinden kendilerini koru
makta her zaman ok zorluk ektikleri yer tiyatroydu. Parter seyircileri, lo-
cadakilere genellikle szlerini dinletiyorlard.
Her ne kadar bir aristokraside tiyatronun halk tarafndan istila edilmesi
g olsa da, demokratik ilkeler yasalara ve teamllere nfuz ettiinde, snf
lar birbirlerine kartnda, insanlarn servetleri gibi idrakleri de birbirleri
ne yaklatnda ve st snf kaltsal zenginliiyle birlikte iktidann, gelenek
lerini ve rahatln kaybettiinde, halkn burada efendi olarak hkmetmesi
gerektiini kolayca kavrarz.
Demokratik halklarda edebiyat konusunda beeniler ve gdler o halde
kendilerini ncelikle tiyatroda aa vuracaklardr ve bunlarn tiyatroya zor
la gireceini ngrebiliriz. Yazlarda aristokrasinin edeb yasalar yava yava
aamal biimde ve diyebiliriz ki meru olarak dnecektir. Bunlar tiyatro
da ayaklanmalarla alt st edilecektir.
Tiyatro, demokratik edebiyata ikin olan niteliklerin ounu ve onun ne
redeyse tm kusurlarn yanstr.
Demokratik halklar iin derin bilgiler ok deersizdir ve bu halklar Ro-
mada ve Atinada olan eyle hi ilgilenmezler; daha ok kendilerinden bah
sedilmesini beklerler ve talep ettikleri ey mevcut tablodur.
Bylece Antikitenin kahramanlan ve teamlleri sk sk sahnelendii za
man ve tiyatroda Antik geleneklere bal kalmaya ok zen gsterildii za
man, demokratik snflar hkmedemezler.
Racine, Britarnicus'un nsznde, Ju n ieyi, Aulus Gelliusa gre iinde
alt yan altnda ve on yan stnde kimse kabul edilmez yazan Vesta ra
hibelerinin arasna soktuu iin alakgnlllkle zr diler. Eer Racine
gnmzde yazsayd, byle bir sutan dolay zr dilemeyi veya kendini sa
vunmay hi dnmeyebilirdi.
Byle bir olgu beni sadece onun yazd zamanlardaki edebiyatn durumu
konusunda deil, ayn zamanda bizzat toplumun durumu hakknda da ay
dnlatyor. Demokratik bir tiyatro, ulusun demokrasi iinde olduunu kant
lamaz; nk grdmz gibi, aristokrasilerde bile demokratik beenilerin
sahne zerinde etkilerini gsterdikleri oluyor. Ama aristokratik tin tiyatroda
tek bana hkm srdnde ise, bu durum toplumun btnyle aristok
ratik olduunu kesin biimde ispat eder. Buradan ekinmeden u sonucu
karabiliriz: Bizzat yazarlan yneten bu bilge ve aydn snf yurttalan komu
ta eder ve ileri yrtr.
Aristokrasi tiyatroyu ynettiinde onun, rafine zevkleri ve kibirli eilim
leriyle beer doann iinde bir seim yapmas nadir grlr. Aristokrasiyi
belli toplumsal koullar ilgilendirir ve o sahnede bunu tasvir etmekten ho-
lanr. Aristokrasi, belli erdemler ve hatta belli kusurlarn yeniden meydana
getirilmeyi zellikle hak ettiini dnr; bylelikle sahneyi bunlarla doldu
rur ve dierlerinden de kendisini uzaklatrr. Tiyatroda, dier yerlerde ol
duu gibi, sadece soylu kiilerle karlamak ister ve yalnzca krallarn duy
gularn paylar. Ayn durum slup iin de geerlidir. Bir aristokrasi drama
tik yazarlara belli syleme biimlerini kolaylkla dayatr ve her eyin bu ton
da sylenmesini ister.
Tiyatro bylelikle insann sadece bir tarafn tasvir etmeyi veya kimi za
man beer! doada hi karlalmayan eyi temsil etmeyi baarr. Tiyatro bu
doann stnde ykselir ve onun tesine geer.
Demokratik toplumlarda, izleyicilerin bu tr tercihleri yoktur ve onlar
benzer antipatileri nadiren gsterirler. Kendilerinin karlatklar koulla
rn, duygularn ve fikirlerin belirsiz karmn sahne zerinde grmeyi se
verler. Bylelikle tiyatro daha gze arpc, daha baya ve daha gerek olur.
Buna karn demokrasilerde tiyatro iin yazanlar da kimi vakit beer do
ann snrlarnn dna karlar ama seleflerinden farkl bir adan bunu ya
parlar. Mevcut andaki kk tuhaflklar ve belli insanlarn tekil fizyonomi
lerini inceden inceye yeniden retmeye uraa uraa, trn genel zellikle
rini nakletmeyi unuturlar.
Demokratik snflar tiyatroda hkmettii zaman, konuyu ele alma biimi
ne olduu kadar bu konunun seimine de zgrlk getirirler.
Tiyatro sevgisi, demokratik halklarda tm edeb zevklerin en doal oldu
undan, yazarlann ve seyircilerin says tpk oyunlarn says gibi durmaks
zn artar. Bu kadar eitli unsurdan oluan ve birok farkl yere yaylm olan
byle bir kalabalk belli kurallar belirleyemez ve ayn yasalara itaat edemez.
Kararlarn her biri ayr ayr alan ve birbirlerini nerede bulacaklarn bileme
yen ok sayda yarg arasnda olas bir fikir birlii oluamaz. Genel olarak
edeb kurallar ve anlamalar kukulu klan demokrasi, tiyatroda ise bunla
r tamamen ortadan kaldrr ve bunlann yerine de sadece her bir yazarn ve
her bir kamuoyunun kaprisini koyar.
Demokratik edebiyatta slup ve sanat konusunda daha nce baka bir yer
de genel olarak sylediim ey, tiyatroda da ayn ekilde kendisini gsterir.
XIV. Louisnin yzylndaki dramatik eserleri douran eletirileri okuduu
muzda, temann geree uygunluuna, karakterlerin mkemmel uyumuna
ve onlann kolayca anlalp aklanamayan hibir ey yapmamalarna kamu
oyunun ne kadar ok nem verdiini grnce annz. Dramatik yazarlann
dilsel biimlere ne kadar bal olduklann ve kavramlar hakknda nasl an
lamsz tartmalara girdiklerini grmek de ayn ekilde artcdr.
XIV. Louisnin yzylndaki insanlar, incelendiinde ortaya kan ama sah
nede dikkat ekmeyen bu aynntlara an abartl bir deer atfediyorlarm gi-
bi grnyorlard. nk nihayetinde bir tiyatro oyununun temel amac sah
nelenmektir ve ilk fazileti de izleyicileri coturmaktr. Bunun nedeni bu an
izleyicilerinin ayn zamanda okuyucular da olmalaryd. Gsteriden ktktan
sonra dinleyiciler, oyunu tartmak iin evde yazar beklerlerdi.
Demokrasilerde, tiyatro oyunlarn izleriz ama bunlarn eserlerini okuma
yz. Sahne sanatlarn izleyen kiilerin ou burada zihinsel zevkler deil de,
cokulu duygular ararlar. Burada edeb bir eseri deil, bir gsteriyi bulma
y beklerler. Yazar anlalmak iin yeterince doru biimde lkenin dilinden
konutuunda ve karakterleri merak ve sempati uyandrdnda izleyiciler
memnun olurlar; hayal rn bir ey istemeyen izleyiciler hemen sonra da
reel dnyaya dnerler. O halde burada slup ok gerekli deildir, nk bu
kurallarn dikkatle gzetilmesi sahnede fark edilmez.
Sahnelerin geree uygunluuna gelince, bu kurallara sadk kalarak her
zaman yeni, beklenmedik ve hzl olmak imknszdr. O halde bunlar nem
semiyoruz ve kamuoyu da bunu anlayla karlyor. Eer nihayetinde insan
lara dokunan bir konuyu ortaya koyarsanz, insanlarn hangi yntemle bu
na ulatnzla ilgilenmeyeceinden emin olabilirsiniz. nsanlar asla size ku
rallara uygun ekilde heyecanlandrmadnz iin sitem etmeyeceklerdir.
Amerikallar, tiyatroya gittiklerinde tasvir ettiim farkl gdleri gn y
zne karrlar. Ama onlarn arasndan sadece ok az sayda kiinin tiyatro
ya gittiini kabul etmek gerekir. Her ne kadar krk yldan beri Birleik Dev-
letlerde izleyiciler ve piyesler inanlmaz biimde oalsa da, nfus bu tr e
lencelere ar bir ekingenlikle yaklar.
Bu durum okuyucunun bildii tekil nedenlere baldr. Bunlar okuyucu
ya ksaca hatrlatmak yeterlidir.
Amerikan cumhuriyetini kuran Pritenler sadece hazlara dman deil
lerdi; ayn zamanda tiyatroya kar zel bir nefret besliyorlard. Onu tiksin
dirici bir elence olarak dnyorlard ve onlarn anlaylar tamamyla h
km srdnde, dramatik temsiller de btnyle onlar arasnda yok sayl
yordu. Smrgelerin kurucu babalarnn bu kanaatleri, onlarn torunlarnn
zihinlerinde derin izler brakt.
Ayrca Birleik Devletlerde grlen alkanlklarn ar dzenlilii ve te
amllerin katl, imdiye kadar burada tiyatronun gelimesini ok kolay
latrmad.
nemli siyasal felaketlere tanklk etmemi ve iinde akn her zaman
dorudan ve kolayca evlilie vard bir lkede dramn bir znesi yoktur.
Haftann her gnn servet yapmaya ve Pazar gnn de Tanrya yakarma
ya ayran insanlar komedi tanrasna doru ynelmezler.
Birleik Devletlerde tiyatronun ok az popler olduunu gstermek iin
tek bir olgu yeterlidir.
 Yasalar her konuda konuma zgrlne ve hatta bunun suistimaline
izin veren Amerikallar buna karn dramatik yazarlarn bir eit sansre ta
bi tutarlar. Tiyatro temsilleri sadece kentin idarecileri bunlara izin verdiin
de yaplabilir. Bu da halklarn da bireyler gibi olduklarn gsterir. Onlar bel
li bal tutkularna kendilerini teslim ederler ve sonra da sahip olmadklar
zevklere ar dzeyde kendilerini kaptrmamak iin dikkat ederler.
Edebiyatn, toplumun gncel durumuyla tiyatrodan daha sk biimde ve
daha ok adan balanan baka bir ksm yoktur.
Eer nemli bir devrim teamlleri ve yasalar deitirdiyse, bir an tiyat
rosu sonraki a iin elverili olmayacaktr.
Hl baka yzyllarn nemli yazarlarn inceliyoruz. Ama baka bir kit
le iin yazlm olan piyeslere artk katlmyoruz. Gemi zamann dramatik
yazarlar artk sadece kitaplarda yayorlar.
Birka kiinin geleneksel zevkleri, bo hevesler, moda, bir aktrn deha
s bir demokrasinin iinde aristokratik bir tiyatroyu kimi zaman destekleye
bilir veya yceltebilir; ama hemen sonra bu tiyatro kendiliinden yklr. Ti
yatro tamamen yok edilemez, sadece yzst braklr.
 DEMOKRATK YZYILLARDA
TARHLERE ZG TEMAYLLER ZERNE

Aristokratik yzyllarda yazan tarihiler, her trl olay genellikle belli in

sanlarn tekil iradesine ve tabiatna balarlar. ok nemsiz tesadfleri en
nemli devrimlerle kolaylkla ilikilendirirler. Kavraylaryla en basit ne
denleri aa karrlar ve genellikle en nemlilerini fark edemezler.
Demokratik yzyllarda yaayan tarihiler tam kart temayller gste
rirler.
Onlarn byk ksm trn aln yazs zerinde bireye, halkn kaderi ze
rinde de yurttaa herhangi bir g atfetmez. Ama buna karlk, pek nem
siz tekil olaylar nemli genel nedenlerle aklarlar. Bu kart eilimler bir
birlerini aklarlar.
Aristokratik yzyllarn tarihileri, dnya sahnesi zerine odaklandkla
rnda, burada ncelikle piyesi icra eden ok az sayda temel aktr grrler.
Tarihiler, sahnenin nnde bulunan bu nemli karakterleri grnce ara
trmay bitirir ve onlara odaklanrlar. Tarihilerin kendilerini konumaya ve
eylemeye iten gizil sebepleri meydana karmalar gerekse de, onlar dier ko
nular unuturlar.
Baz insanlarn baard nemli eyler, bir insann yapabilecei etki konu
sunda tarihilere abartl bir fikir verir ve onlar kitlenin hareketlerini akla
mak iin her zaman bir bireyin tekil eylemine gitmek gerektiine doal ola
rak inanmaya iter.
Tersine tm yurttalar birbirlerinden bamsz hale geldiinde ve her bir
yurtta da zayf olduunda, bir kiinin kitle zerinde ok nemli ve zellik
le de ok kalc bir kuvvete sahip olacan dnmeyiz. lk bakta birey
ler kitle zerinde mutlak olarak kudretsiz grnrler ve diyebiliriz ki top-
lum, kendisini oluturan tm insanlarn serbest ve kendiliinden ibirliiy-
le tek bana ilerler.
Bu da beer tini, ayn anda birok kiinin idrakinde etkide bulunan ve on
lar birlikte ayn yne doru ynlendiren genel nedenleri aratrmaya doal
olarak iter.
Demokratik uluslarda baz bireylerin dehalarnn, kusurlarnn veya er
demlerinin halkn aln yazsnn doal akn yavalattna veya hzlandr
dna ok inanyorum. Ama bu tr beklenmedik ve tali nedenler eitlik za
manlarnda aristokratik yzyllardan ok daha eitli, daha gizli, daha kar
mak, daha az kudretlidirler ve bu nedenleri bu yzyllarda ayrt edip takip
etmek, aristokrasi yzyllarndan ok daha zordur. Oysa aristokratik alar
da, genel olgularn iinde sadece tek bir insann veya birka kiinin tekil ey
lemlerini analiz etmek sz konusudur.
[Demokratik yzyllarda] tarihi byle bir almadan hemen yorgun d
er; onun zihni, bu labirentin iinde kendisini kaybeder. Bireysel etkileri
aka fark edemedii ve bunlan gn yzne karamad iin, tm bunlar
yadsr. Tarihi rklarn doasndan, lkenin fiziksel yapsndan veya mede
niyetin tininden bahsetmeyi tercih eder. Bu da onun iini kolaylatrr ve ko
lay bir biimde okuyucuyu en iyi ekilde tatmin eder.
La Fayette Memoireslannda bir yerlerde genel nedenlerin abartl sistemi
nin sradan devlet adamlarn alacak biimde teselli edeceini syler. Bu
sistemin sradan tarihileri hayran brakacan da buna ekleyebilirim. Bu
sistem tarihilere, kitaplarnn en zor yerinde onlarn ilerini kolaylatran
baz genel nedenler verir ve onlara derin dnceler sunarak, zihinlerinin
zayfln veya tembelliini ho grr.
Bana gre, iinde bu dnyadaki olaylarn bir ksmn genel nedenlere at
fedebileceimiz bir a, olaylar ok bireysel etkilere balayabileceimiz bir
baka a yoktur. Bu iki neden her zaman birbiriyle karlar; ama sadece
onlann ilikisi farkllar. Genel nedenler demokratik yzyllarda aristok
ratik yzyllardan daha fazla eyi aklarken, bireysel etkiler ise daha az e
yi aklar. Aristokrasi zamanlarnda ise tersi olur. Birka kiinin dierlerinin
doal eilimlerine kar gelmesini salayan koullarn eitsizlii olgusunu
genel bir neden olarak dnmediimiz srece, bu yzyllarda bireysel etki
ler daha gldr ve genel nedenler daha zayftr.
O halde demokratik toplumlarda olan eyi tasvir etmeye alan tarihiler
genel nedenlere geni bir yer ayrmakta ve temel olarak bunlan kefetmek
iin almakta hakldrlar. Ama bireylerin tekil etkilerini tamamyla yads
makta ise hakszdrlar, nk bu etkiyi bulmak ve takip etmek gtr.
Demokratik yzyllarda yaayan tarihiler sadece her bir olay genel bir
nedene balamaya alm deillerdir, ayn zamanda bu olaylan kendi arala
rnda balamaya ve buradan bir sistem karmaya eilimlidirler.
Aristokratik yzyllarda tarihiler srekli olarak bireylere dikkat ederler
ve olaylar arasndaki ba onlarn ellerinden kaar veya daha ok bu tarihi
ler byle bir balantya inanmazlar. Onlara gre tarihsel sre bir insann et
kisiyle her an kesintiye urar gibi grnr.
Tersine demokratik yzyllarda tarihi, daha az aktr ve daha fazla edim
grdnden, bu edimler arasndaki balanty ve dzenli bir yapy kolay
ca fark edebilir.
Bize bylesine gzel tarihsel eserler brakan Antik edebiyat, tek bir byk
tarihsel sistem sunmamtr, oysa modern sefil edebiyat bunlarla doludur.
Eski tarihiler, bizimkilerin her zaman suistimal etmeye hazr olduklar bu
genel teorileri yeterince kullanmyor grnyorlar.
Demokratik yzyllarda yazanlarn bir baka ok tehlikeli temayl vardr.
Bu alarda bireylerin uluslar zerindeki etkisi yok olduundan, itici g
c kefetmeksizin dnyay devinir halde grrz. Her bir yurttan iradesi
zerinde ayr ayr etkide bulunarak halkn hareketini ortaya karan neden
leri fark edip, analiz etmek ok g olduundan, bu hareketin iradi olmad
na ve toplumlarn farknda olmakszn kendileri zerinde egemen olan st
bir gce itaat ettiklerine inanmaya meylederiz.
Yeryznde tm bireylerin tekil iradesini yneten genel olgular kefet
mek zorunda olsak da, bu beer zgrl kurtarmaz. Milyonlarca insana
ayn anda uygulamak iin yeterince kapsaml ve herkesi bir arada ayn yne
doru srklemek iin yeterince gl bir neden, kolaylkla kar konulmaz
gibi grnr. Bu nedene teslim olduumuzu grdkten sonra, ona kar ko
yamayacamza kolayca inanrz.
Demokratik zamanlarda yaayan tarihiler o halde, sadece birka yurttan
halkn aln yazs zerinde etkide bulunabildiini reddetmezler, ayn zaman
da bizzat halklarn kendi kaderlerini deitirme yetisini de yok ederler. By
lelikle halklar ya ilahi bir kudrete ya da zorunlu bir kadercilie tabi tutarlar.
Onlar takip eden her bir ulus, konumu, kkeni, atalar ve doasyla hibir
ekilde deitirilemeyecek belli bir kadere tamamyla bal kalr. Bu tarihi
ler kuaklar birbirlerine balarlar ve yzyllardan baka yzyllara, zorunlu
olaylardan baka olaylara geerek, tm beer tr kapsayan ve balayan s
k ve devasa bir dizi zincir olutururlar.
Olaylarn nasl olduunu gstermek onlar iin yeterli deildir; onlar bu
olaylarn neden baka trl olmadn da anlamaktan holanrlar. Tarihinin
belli bir aamasna ulam olan bir ulusu dnrler ve bu ulusun kendisini
bu noktaya tayan yolu takip etmeye zorunlu olduunu kabul ederler. Bu,
sz konusu ulusun daha iyi bir yolu izlemesi iin neler yapabileceini ince
lemekten daha kolaydr.
 Aristokratik yzyllarn ve de zellikle Antikitenin tarihilerini okuyan
insann, kaderinin efendisi olmas ve dier yurttalar ynetmesi iin nce
likle kendisinin efendisi olmas gerekiyormu gibi grnr. Zamanmzda
yazan tarihilere bir gz gezdirerek, insann kendisine ve etrafndakilere kar
kudretsiz olduunu syleyebiliriz. Antikitenin tarihileri hkmetmeyi
retiyorlard; gnmznkiler ise sadece itaat etmeyi retirler. Onlarn yaz
larnda yazar genellikle nemli grnr, ama beeriyet her zaman kktr.
Demokratik zamanlarda tarih yazanlar iin bu kadar dikkat ekici olan ka
der doktrini bylelikle btn yurttalar kitlesine nfuz ediyorsa ve kamusal
tini ele geiriyorsa, bu doktrinin yaknda yeni toplumlarn hareketlerini fel
ce uratacan ve Hristiyanlar Trklerin dzeyine indireceini ngrebi
liriz.
stelik byle bir doktrinin iinde bulunduumuz ada zellikle tehli
keli olduunu syleyebilirim. adalarmz zgr iradeden kuku duyma
ya ok meyillilerdir, nk onlarn her biri drt bir taraftan kendi zayflkla
ryla snrlandrlmlardr; ama onlar, toplumsal bir teekkl iinde toplan
m insanlara gc ve bamszl kolayca atfederler. Bu fikri karanln ii
ne gmmemek gerekir, nk burada ruhlar bask altna almak deil, onla
r ifa etmek sz konusudur.
 BLM XXI

BRLEK DEVLETLERDE PARLAMENTER BELAGAT ZERNE

Aristokratik halklarda, tm insanlar birbirlerine bal ve bamldrlar. On

lar arasnda hiyerarik bir ba vardr ve bu ba sayesinde her bir kii kendi
alan iinde, toplumsal teekkl ise itaat durumunda tutulur. Bu halklarn si
yasal meclislerinde de buna benzer eyler her zaman olur. Partiler belli lider
lerin altnda doal olarak bir araya gelirler ve baka yerlerde edindikleri al
kanlklarn sonucu olarak bir eit igdyle bu liderlere itaat ederler. K
k topluluklara, byklerin teamllerini tarlar.
Demokratik lkelerde, genellikle ok sayda yurtta ayn noktaya doru
ynelir; ama bunlarn her biri sadece kendi bana ilerler veya en azndan
kendiliklerinden ilerlemeleriyle vnrler. Sadece bireysel drtlerini ta
kip ederek hareketlerini dzenlemeye alm olan her bir yurtta, kurallarn
kendisine dandan dikte edilmesine istemeyerek boyun eer. Bu bamsz
lk eilimi ve alkanl ulusal konseylerde de srdrlr. Eer bir kii, ayn
amaca ulamak iin dierleriyle birlemeye raz olursa, en azndan kendi tar
znda mterek baarya katkda bulunurken egemen olmak ister.
Buradan u sonu kar: Demokratik blgelerde partiler kontrol konusun
da ok tahammlszlerdir ve sadece tehlike ok byk olduunda ynlen
direbilir hale gelirler. Hatta bu koullarda insanlar eylemeye ve konumaya
uygun hale getiren liderlerin otoritesi, neredeyse asla onlar susturmay ba
aramaz.
Aristokratik halklarda siyasal m eclislerin yeleri ayn zamanda aristok
rasinin yeleridir. Bunlardan her biri deimez bir st dzey seviyeye ken
diliklerinden sahiplerdir ve onlara gre kendilerinin meclisteki konumlar,
lkede gereini yaptklar konumdan genellikle daha az nemlidir. Bu du
rum onlarn [kamusal] meseleler zerine tartmalarda bir rol oynamamala
rna ve cokulu bir biimde sradan birisi gibi davranmamalarna neden olur.
Amerikada milletvekilinin meclisteki konumuyla ahsiyet kazanmas ola
andr. Bu nedenle bu kii burada srekli olarak g kazanma ihtiyac du
yar ve her an fikirlerini mecliste aklamak iin cokulu bir istek hisseder.
Sadece kibriyle deil, ayn zamanda semenlerinin kibri ve srekli olarak
onlann houna gitme zorunluluuyla da bu duruma ynelir.
Aristokratik halklarda yasama meclisinin bir yesi nadiren semenlerine
sk biimde bal olur. Genellikle o semenler iin adeta zorunlu bir tem
silcidir. Kimi vakit semenler ona skca bal kalrlar ve eer bir gn ona oy
vermezlerse, bu kii baka bir mevkiye kolaylkla atanabilir veya siyasal kari
yeri reddederek, kendisini iinde yine ihtiam banndran bir aylakla adar.
Birleik Devletler gibi demokratik bir lkede, milletvekili neredeyse as
la semenlerinin zihinleri zerinde kalc bir etkide bulunamaz. Semen te
ekkl ne kadar kk olursa olsun, demokratik kararszlk nedeniyle se
menler durmakszn fikir deitirirler. O halde milletvekili her gn onlan
kendine balamak zorundadr. Onlara asla bel balayamaz ve eer semen
ler onu terk ederlerse, o da hemen kaynaksz kalr, nk doal olarak ken
disine yakn olmayanlann pozisyonlann kolayca fark edebilecek kadar st
bir konumda deildir. Yurttalann yaad tam bamszlkta sadece arka-
dalanna bel balayabilir yoksa hkmet ona tanmad bir semen teek
kln kolayca dayatacaktr. O halde, onun kaderinin tohumlar temsil et
tii blgede bulunur; halk ynetme ve dnyann kaderi zerinde etkili ol
ma dzeyine ykselmesi iin onun bizzat bu kuytu yerden kmas gerekir.
Bylelikle demokratik lkelerde siyasal meclislerin yelerinin, partilerin
den ok semenlerini dnmeleri doaldr; buna karn aristokrasilerde,
meclis yeleri semenlerinden ok partileriyle ilgilidirler.
Zira, semenlerin houna gitmek iin sylenmesi gereken ey, kendileri
nin aka destekledii siyasal kanaate hizmet etmek iin yapmann en uy
gun olaca ey olmayacaktr.
Bir partinin genel menfaati gerei, kendisinin yesi olan bir milletvekili
nin asla iyi anlamad nemli bir konuda konumamas ve nemli ilerin
yrtlmesine engel olacak nemsiz mevzulardan da az bahsetmesi gere
kir. Yoksa nihayetinde bu vekil tamamen susar. Sradan bir temsilcinin ka
musal meseleleri yrtrken ortaya koyduu en faydal hizmet, sessizliini
korumaktr.
Ama semenler bu biimde dnmezler.
Bir blgenin nfusu devlet ynetiminin bir paras olmas iin bir yurtta
seer, nk onun bu grevi hak ettiini dnr. nsanlar, etraflann ev
releyen meselelerin nemsizlii orannda daha nemli grndklerinden,
yeteneklilerin temsilciler arasnda ok ender olmas kadar temsilcinin sahip
olaca kanaatin de o kadar ok ulvi olacana inanlr. O halde, sk sk se
menler milletvekillerinden beklemeleri gerekenden daha fazla eyi bekleye
ceklerdir. Vekil ne kadar yeteneksiz olursa olsun, semenler, milletvekiline
verdikleri mevkiye karlk olarak onu dikkat ekici dzeyde aba gsterme
ye zorlarlar.
Devletin yasa koyucusundan bamsz olarak semenler kendi temsilci
lerinde blgelerinin yasamadaki doal koruyucusunu grrler. Hatta ken
di temsilcilerini, onu seen her bir kiinin yetkili vekili olarak dnrler ve
onun, lkenin menfaatlerinden daha az biimde kiisel menfaatlerini savun
mayacak olmasyla vnrler.
Bylelikle semenler seecekleri milletvekilinin iyi bir hatip olacandan;
yapabilirse sk sk konuacandan ve kendisini geri ekmesi gerektiinde
de, nadiren yapt sylemlerinde de en azndan kendilerinin ikyeti ol
duklar daha ufak sorunlarla balantl olan, devletin nemli ilerinden bah
setmeye alacandan nceden emin olurlar. Milletvekili sk sk semen
lerinin yanna gidemeyeceinden, her frsatta yapt eyleri kantlamak zo
rundadr. Kuvvetini durmakszn boa harcamak yerine, milletvekili bazen
semenlerinin ve kendisinin bir eit dikkat ekici, eksiksiz ve ksa tasvirini
veren kk bir el kitabnda her eyi tmyle toparlamaldr. Bunlarn kar
lnda, semenler gelecek seimlerde yeniden ona oy vereceklerdir.
Bu durum, kendi kendilerini tanyan ama ne kamayacak olan orta d
zeyde yetenekli ve onurlu insanlar umutsuzlua iter. Bylelikle kkrtlm
olan milletvekili arkadalarn hayal krklna uratmamak iin sz alr ve
kendisini ihtiyatszca en nl hatiplerin arasna atarak tartmay anlamsz
hale getirir ve bylelikle de meclisi tedirgin eder.
Seilmi kiiyi semenlere daha baml hale getirmeye alan tm yasalar
o halde, sadece yasa koyucularn tavrn deitirmezler, ayn zamanda, ba
ka yerde ifade ettiim gibi, onlarn dilini de deitirirler. Bu yasalar hem [ka
musal] meseleler hem de bunlardan bahsetme tarz zerinde etkili olurlar.
Kongrede en azndan tek bir konuma yapmakszn ve Birliki oluturan
yirmi drt eyalet ve de bilhassa temsil ettii blge iin yararl olduunu sy
leyebileceimiz her eyden sylevinde bahsetmeden nce sznn kesilme
sinden ikyet etmeksizin evine dnmeye raz olan tek bir kongre yesi bi
le adeta yoktur. O halde, bu temsilci, kendisinin de genellikle iyi anlamad
ve karmak bir biimde ifade ettii nemli genel hakikatleri ve kolayca ke
fedip ortaya koyamad nemsiz ve kk ayrntlar dinleyicilerinin zihni
ne sunar. Bu nedenle bu nemli teekkln iinde tartmann anlalmaz ve
aprak olduu ve hedefine ulamak yerine baka bir amaca doru ilerledi
i ok sk grlr.
 Bana yle geliyor ki buna benzer bir ey tm demokrasilerin kamusal mec
lislerinde ortaya kar.
Hayrl koullar ve iyi yasalar, Amerikallarn Kongreye gnderdiklerin
den ok daha dikkat ekici insanlar demokratik bir halkn yasama meclisi
nin iine ekmeyi baarabilecektir; ama alelade insanlarn burada bulunma
larn, kendilerini gnl rahatlyla sergilemelerini ve drt bir yanda kendi
lerini aa vurmalarn engelleyemeyeceklerdir.
Bu kusur bana tamamen dzeltilebilir gibi grnmyor, nk bu sadece
meclisin ynetmeliklerine bal deildir, ayn zamanda meclisin yapsna ve
hatta bizzat lkenin yapsna baldr.
Bana Birleik Devletlerin sakinleri meseleyi bu bak as altnda dn-
yorlarm gibi geliyor. Onlar, kt sylemlerden saknarak deil de, bunlar
dinlemeye cesaretle boyun eerek uzun erimli parlamenter yaam deneyim
lerini ortaya koyarlar. Deneyimin kendilerine kanlmaz olduunu kantla
d bir kusur olarak buna tevekkl ederler.
Demokrasilerde siyasal tartmalarn bu nemsiz tarafn gsterdik; imdi
de nemli tarafn gsterelim.
Yz elli yldan beri ngiltere parlamentosunda olan ey darda ciddi bir
yank uyandrmad; hatipler tarafndan aklanan fikirler ve duygular, Bri
tanyann byk zgrlk arenasna ok yakn konumda olan halklarda ok
az sempatiye neden oldu, oysa devrimler anda Amerikan kolonilerinin
kk meclislerinde gerekleen tartmalar bandan itibaren Avrupay he
yecanlandrd.
Bunun nedeni sadece tekil ve tesadfi koullara bal deildir, ayn za
manda genel ve kalc unsurlara baldr.
Demokratik mecliste, deerli bir hatibin nemli meseleler zerine tart
masndan daha ok hayranlk uyandran ve daha ok kudretli bir ey grm
yorum. Burada kendi menfaatlerini desteklemekten sorumlu temsilcilere sa
hip olan bir snf olmadndan, her zaman tamamen ulus iin ve ulus adna
konuulur. Bu da dnceyi yceltir ve dilin kuvvetini arttrr.
Eskilerin ok az etkisi olduundan; belli zelliklere bal ayrcalklar ve
belli teekkllere veya insanlara zg haklar artk bulunmadndan, zihin
megul olduu tekil meseleyi ele almak iin beer doadan kard genel
hakikatlere kadar gitmek zorundadr. Bu nedenle, her ne kadar kk olur
sa olsun demokratik bir halkn siyasal tartmalarnda, fikirleri beer tre
bal hale getiren genel fikirlere zg bir karakter ortaya kar. Tm insan
lar bu siyasal tartmalarla ilgilenir, nk burada her yerde ayn olan insan
sz konusudur.
En byk aristokratik halklarda ise tersine, en genel sorunlar bile nere
deyse her zaman bir dnemin detleri veya bir snfn haklarndan hareket
le tekil nedenlere bal olarak ele alnrlar. Sadece sorun olan snf ilgilendi
ren ey veya olsa olsa bu snfn iinde bulunduu halk asndan deerlen
dirme yaplr.
Bizim siyasal tartmalarmzn kim i vakit dnyada ses getirmesinin en
nemli nedenini Fransz ulusunun ihtiamna olduu kadar onlan dinleyen
halklarn eilimlerine de atfetmek gerekir.
Bizim hatiplerimiz, aslnda sadece kendi yurttalarna seslendikleri halde
genellikle insanla hitaben konuurlar.
 KNC KISIM

DEMOKRASNNAMERKALILARIN DUYGULARI
ZERNDEK ETKS
 DEMOKRATK HALKLAR NEDEN ZGRLKTEN OK ETLE
D a h a C ok u lu v e Da h a Ka l ic i B r S e v g B e s l e r l e r ?

Koullann eitliinin ortaya kard tutkularn birincisi ve en can alc ola

n, -aslnda bunu sylemeye bile gerek y o k - bizzat eitlik sevgisidir. O halde
her eyden nce ondan bahsetmem aknlk yaratmayacaktr.
Bu eitlik tutkusunun zamanmzdaki ama zellikle de Fransadaki insan
larn gnlnde nemli bir yer edinmi olduunu herkes fark eder. ada
larmzn zgrlkten ok eitlik iin daha fazla cokulu ve daha fazla se
batkr bir sevgi besledii yzlerce kez sylenmitir; ama bu olgunun neden
lerinin yeterince incelenmediini dnyorum. Bunlar incelemeye ala
cam.
zgrln ve eitliin birbirlerine destek olduu ve birbirlerine kant
u bir durumu tahayyl edebiliriz.
Varsayalm ki tm yurttalar hkmetin ilerine katlyor ve her bir kii
nin de bu katlm iin eit bir hakk var.
Bu durumda kimse dierlerinden farkl olmadndan, kimse despotik bir
iktidan getiremeyecektir; insanlann hepsi tamamen eit olduklarndan, m
kemmel biimde zgr de olacaklardr; insanlann hepsi tamamen zgr ol-
duklanndan, mkemmel biimde eit de olacaklardr. Demokratik halklar
ite bu ideale doru ynelirler.
Bu, yeryznde eitliin alabilecei en kusursuz biimdir; ama byle ek
siksiz olmasa da, bu halklar tarafndan deerli klnabilecek eitliin baka
birok biimi de vardr.
Eitlik sivil toplumun iine yerleirken, siyasal dnyada hi egemen olma
yabilir. Ayn hazlardan yararlanma, ayn meslekleri icra etme, ayn yerler
de karlama hakkna sahip olabiliriz; tek kelimeyle, hkmetin ynetimi-
ne katlmakszn, ayn biimde yaamaya ve ayn yntemlerle zenginliimizi
korumaya devam edebiliriz.
Siyasal zgrlk burada bulunmasa da, siyasal dnyada bir eit eitlik bi
le oluturulabilir. Herkes eittir, sadece bir kii ayrm gzetmeksizin herke
sin efendisi olur ve ayn ekilde herkesin arasndan kendi iktidarnn temsil
cilerini seer.
inde gl bir eitliin kolaylkla az ya da ok zgr olan veya hi de z
gr olmayan kurumlarla birleebilecei buna benzer baka birok varsaym
da bulunmak kolaydr.
Her ne kadar insanlar, tamamyla zgr olmakszn mutlak olarak eit ola
masalar da ve nihayetinde en u dzeyinde eitlik zgrlkle birlese de,
eitlik ile zgrl birbirlerinden ayrmak konusunda haklyzdr.
nsanlarn zgrlk istei ile eitlik istei aslnda iki ayr eydir. Demok
ratik toplumlarda ise bu ikisinin birbirleriyle oransz olduklarn eklemek
ten ekinmiyorum.
Eer dikkatli bir biimde incelenirse, her bir yzylda dier olgular ken
disine balayan benzersiz ve baskn bir olgunun var olduu grlr. Bu ol
gu da neredeyse her zaman temel bir dnceyi veya eninde sonunda d
nceyi kendisine eken ve tm duygular ve fikirleri kendi akna kaptran
nemli bir tutkuyu dourur. Bu adeta yaknlardaki tm derelerin kendisine
doru akt byk bir nehir gibidir.
zgrlk kendisini insanlara farkl zamanlarda ve farkl biim ler altn
da sundu. Yalnzca tek bir sosyal duruma hi bal kalmad ve bu nedenle
zgrl demokrasiler dnda da grrz. O halde zgrlk demokratik
yzyllarn aync zellii olamaz.
Bu yzyllara damgasn vuran zel ve baskn olgu, koullarn eitliidir.
Bu zamanlarda insanlar kamlayan temel tutku ise eitlik sevgisidir.
Demokratik alarda insanlarn eit yaamak konusunda nasl bir benzer
siz cazibe bulduklarn ve toplumun kendilerine sunduu dier iyiliklerden
ok inatla eitlie balanmalarna neden olan tikel unsurlar sorgulamaya ge
rek yoktur: Eitlik, insanlarn yaadklar an ayrc zelliidir. Bu tek ba
na, insanlarn neden dierlerini deil de eitlii tercih etmelerini akla
mak iin yeterlidir.
Ama bu nedenden bamsz olarak, tm zamanlarda insanlar zgrlkten
ok eitlii tercih etmeye iten baka birok neden vardr.
Eer bir halk, kendi iinde egemen olan eitlii ykmsa veya sadece onu
kstlamsa, eitlie ancak ok uzun ve yorucu abalar sonucunda yeniden
varabilecektir. Bunun iin bu halkn toplumsal durumunu deitirmesi, ya
salarn yrrlkten kaldrmas, fikirlerini yenilemesi, alkanlklarn dei
tirmesi, teamllerini gzden geirmesi gerekecektir. Ama siyasal zgrl
kaybetmek iin ise, ona bal kalmamas yeterli olur ve bu durumda siyasal
zgrlk kolaylkla yok olur.
O halde insanlar sadece eitlik onlar iin deerli olduundan ona balan
mazlar; ayn zamanda eitliin her zaman srmesi gerektiine inandklar
iin de ona bal kalrlar.
Siyasal zgrln ar durumda insanlarn dinginliini, gelirlerini ve ya
amn tehlikeye sokabileceini, en snrl ve en dar kafal kiiler bile bilir
ler. Tersine, eitliin bizi tehdit ettii tehlikeleri fark edenler ise sadece dik
katli ve basiretli kiilerdir ve bu kiiler genellikle bunlar aklamaktan ka
nrlar. Kuku duyduklar olumsuzluklardan uzaklatklarn dnrler ve
mevcut kuan pek ilgilenmedii bu tehlikenin sadece gelecek kuaklar et
kileyeceini sylerler. Kimi vakit zgrln srkledii ktlkler apan-
szdr; bunlar herkes tarafndan grlrler ve herkes de az ya da ok bunla
r hisseder. An eitliin retebilecei ktlkler ise sadece yava yava g
rnr olurlar; bunlar aamal olarak toplumsal teekkle szarlar. Bunlan sa
dece arada srada grrz ve en iddetli olduklan anda alkanlklarmz ge
rei bunlar daha nce hi hissetmemiiz gibi dnrz.
zgrln salad avantajlar ancak uzun vadede grnr olurlar ve
bunlan douran nedeni yanl anlamak her zaman ok kolaydr.
Eitliin avantaj lan ise hemen hissedilir ve her gn bizzat kaynaklanndan
itibaren ayrt edilirler.
Siyasal zgrlk zaman zaman belli sayda yurttaa olaanst hazlar
salar.
Eitlik ise her gn her bir kiiye ok sayda kk faydalar salar. Eitli
in cazibesi her an kendisini hissettirir ve bunlar herkesin erimindedir. En
soylu gnller buna ilgisiz kalmazlar ve en baya ruhlar da bundan byk
mutluluk duyarlar. Eitliin dourduu tutku o halde hem gl hem de ge
nel olmak zorundadr.
nsanlar baz fedakrlklar gstermeksizin, siyasal zgrln tadn
karamazlar ve onu ancak ok byk abalarla ele geirebilirler. Ama eitli
in salad hazlar kendi kendilerini grnr klarlar. zel yaamn nem
siz hadiselerinin her biri bu hazlan dourabilir ve bunlar tatmak iin sade
ce yaamak yeterlidir.
Demokratik halklar tm dnemlerinde eitlii severler, ama onun iin his
settikleri tutkuyu taknlk dzeyine kadar ittikleri belli dnemler de vardr.
Bu durum, uzun zamandr tehdit altnda olan eski toplumsal hiyerari nihai
bir i atmann ardndan yklmaya balad ve yurttalar birbirlerinden
ayran bariyerler sonunda alt st edildii anda gerekleir. Bylelikle insan
lar bir ganimet gibi eitliin zerine atlarlar ve ona kaybetmekten korktuk-
lan deerli bir hazine gibi balanrlar. Eitlik tutkusu drt bir taraftan insan
larn gnlne nfuz eder, burada yaylr ve buray tamamyla doldurur. Bu
ekilde tek bir tutkuya kr krne kendisini adayan insanlarn en deer
li menfaatlerini tehlikeye attklarn onlara sylemeye almanz anlamsz
dr, nk onlar sardrlar. Baka yne bakarken, ellerinden kaan zgrl
onlara gstermeye de almayn, nk onlar krdrler veya tm evren
de kendisi iin can atlmay hak eden yalnzca tek bir hayr grrler.
Bu sylediklerim tm demokratik uluslara uygulanabilir; imdi syleye
ceklerim ise sadece bizim ulusumuzla ilgilidir.
Modern uluslarn ounda ve zellikle Avrupa ktasnn halklarnda z
grlk istei ve fikri, koullar eitlenmeye balad anda ve bizzat eitliin
bir sonucu olarak domaya ve gelimeye balad. Tebaalar arasnda snflar
eit dzeye getirmek iin en fazla alm olanlar mutlak krallardr. Bu halk
larda, eitlik zgrl nceliyordu; bu nedenle de eitlik eski bir olguydu,
oysa zgrlk ise yeni bir eydi. Birisi kendisine has kanaatleri, usulleri ve
yasalar zaten yaratmt, oysa dieri yalnzca kendisini gsteriyordu ve ilk
defa iin gn yzne kyordu. Bylelikle zgrlk henz sadece fikirler
de ve eilimlerde grnyordu, buna karn eitlik oktan alkanlklara n
fuz etmiti, teamlleri ele geirmiti ve en kk yaamsal aktivitelere bile
zel bir rota salamt. Gnmz insanlarnn bunlardan birisini tercih et
mesine nasl arrz?
Demokratik halklarn zgrle dnk doal bir beenisi olduunu d
nyorum. Bu halklar kendi kendilerine brakldklarnda onu ararlar, se
verler ve onun ellerinden alnmasndan ac duyarlar. Ama eitlik iin ise co
kulu, agzl, ebed ve kar konulmaz bir tutku duyarlar. zgrlk iinde
eitlii isterler ve bu eitlii bu biimde elde edemezlerse, kulluk durumun
da ona ulamak isterler. Yoksulluk, kulluk ve barbarlk devam edecektir ama
aristokrasi devam etmeyecektir.
Bu tm dnemler iin ama zellikle de bizim dnemimiz iin dorudur.
Bu dayanlmaz kudrete kar mcadele etmek isteyecek tm insanlar ve kuv
vetler, onun tarafndan alt st edilecek ve yok olacaklardr. Gnmzde z
grlk onun destei olmakszn kendisini oluturamaz ve despotizm bile on
suz egemen olamaz.
 BLM II

DEMOKRATK LKELERDE BREYCLK ZERNE

Eitlik yzyllarnda her bir insann tm inanlarn nasl kendisinde arad

n daha nce gstermitim; imdi ise bu yzyllarda her bir kiinin tm duy
gularn nasl kendisine doru ynlendirdiini gstermek istiyorum.
B ireycilik yeni ortaya km bir tabirdir. Atalarmz sadece egoizmi bili
yorlard.
Egoizm, kiinin kendisine dnk tutkulu ve abartl sevgisidir. nsan sa
dece kendisiyle ilgilenmeye ve her eyden ok kendisini tercih etmeye iter.
Bireycilik ise her bir yurtta benzerlerinin oluturduu kitleden kendisini
ayrmaya ve ailesi ile arkadalaryla bir kenara ekilmeye iten ergin ve dingin
bir duygudur; yle ki yurtta bu biimde kendisi iin kk bir topluluk ya
rattktan sonra kolaylkla byk topluluu terk edebilir.
Egoizm kr bir gdden doar; bireycilik ise bozuk bir duygudan ok
yanl bir yargdan kaynaklanr. Bireycilik kaynan vicdani zaaflardan ol
duu kadar zihinsel kusurlardan da alr.
Egoizm her trl erdem tohumunu zayflatr, bireycilik ise ncelikle sade
ce kamusal erdemlerin kaynan kurutur; ama uzun vadede dier erdemlere
de saldrr, onlar da yok eder ve nihayetinde ise egoizme varr.
Egoizm dnya kadar eski bir ktlktr. u ya da bu toplum biimine ait
deildir.
Bireyciliin kkeni ise demokratiktir ve koullar eitlendii lde daha
ok yaylr.
Aristokratik halklarda aileler yzyllar boyunca ayn durumda ve genellik
le ayn meknda kalrlar. Bu da adeta tm kuaklar birbirleri arasnda a
da hale getirir. [Aristokratik] bir kii neredeyse her zaman atalarn tanr ve
onlara sayg duyar; torunlarn da tandna inanr ve onlar da sever. Onlara
kar devlerini memnuniyetle yerine getirir. Sk sk bireysel zevklerini, ar
tk var olmayan veya henz var olmayan bu varlklar iin feda etmesi gerekir.
stelik aristokratik kurumlar her bir kiiyi dier birok yurttala sk sk
ya birbirlerine balarlar.
Aristokratik bir halkn iinde tamamen birbirlerinden ayr ve deimez
olan snflarn her biri, kendisinin paras olan her bir kii iin adeta byk
toplumdan daha grnr ve daha deerli olan kk bir yurt olur.
Aristokratik toplumlarda tm yurttalar, bazlarnn dierlerinden da
ha yukarda bulunduu sabit bir konuma sahip olduklarndan, her bir ki
i korumasna ihtiya duyduu ve kendisinden st dzeyde bulunan birisi
ni ve korumas gereken ve kendisinden alt dzeyinde bulunan bir baka ki
iyi fark eder.
O halde aristokratik yzyllarda yaayan insanlar neredeyse her zaman s
k bir biimde kendilerinin dnda bulunan bir eylere ballardr ve kendi
menfaatlerini dnmemeye genel olarak hazrlardr. Bu yzyllarda genel
hemcins mefhumunun mulak olduu ve insanlarn beeriyet iin kendileri
ni nadiren feda etmeyi dndkleri dorudur. nsanlar genellikle belli in
sanlar iin kendilerini feda ederler.
inde her bir yurttan beeriyete kar devlerinin ok daha ak olduu
demokratik yzyllarda ise tersine, bir insan iin yaplan fedakrlk nadiren
grlr: Beeriyetle duygulanm ba yaylr ve geniler.
Demokratik halklarda yeni aileler durmakszn yoktan var olurlar, yeni
olmayanlar da durmakszn zayflarlar ve geriye kalan tm ailelerin de ko
ullar deiir. Zamann dokusu her an zedelenir ve kuaklarn izleri sili
nir. Bizden nce var olanlar kolaylkla unuturuz ve bizden sonra gelecek
lerle ilgili de hibir fikrimiz olmaz. Sadece bize en yakn olanlar bizi ilgi
lendirir.
Her bir snf dierlerine yaknlatndan ve bunlar birbirlerine kartk
larndan, bu snflarn yeleri de birbirlerine kaytsz ve adeta yabanc olur
lar. Aristokrasi tm yurttalar, kylden krala kadar uzanan uzun bir zin
cirle birbirlerine balamt; demokrasi ise bu zinciri koparr ve her bir hal
kay bir yana koyar.
Koullar eitlendike, hemcinslerinin kaderleri zerinde nemli bir etki
de bulunmak iin ne yeterli zenginlie ne de yeterli kudrete sahip olan ama
buna karlk kendi kendisine yetmek iin yeterli bilgiyi ve serveti elde eden
veya koruyan ok sayda bireyle karlalr. Bu kiiler kimseye bir ey bor
lu deillerdir, adeta kimseden bir ey beklemezler. Kendilerini yaltarak d
nmeye alrlar ve kaderlerinin tamamyla kendi elleri arasnda olduuna
inanrlar.
 Bylelikle demokrasi sadece her bir insana atalarn unutturmaz, ayn za
manda torunlarn da ondan saklar ve onu adalarndan ayrr. Demokra
si insan durmakszn kendisine doru ynlendirir ve nihayetinde onu tama
myla kendi vicdani yalnzlnn iine kapatr.
 BREYCLK NASIL BAKA BR ADAN DEL DE,
DEMOKRATK DEVRMDEN IKARKEN DAHA NEML HALE GELR?

nsanlarn birbirlerinden yaltlmalarnn ve buradan kan egoizmin en faz

la dikkat ektii an, zellikle demokratik bir toplumun, bir aristokrasinin y
kntlar zerinde kendisini kurmay bitirdii andr.
Bu toplumlar ok sayda bamsz yurtta ilerinde barndrmazlar; genel
likle her zaman daha dn bamszln elde etmi ve yeni iktidardan sarho
olmu insanlarla doludurlar. Bu kiiler kendi glerine an dzeyde gve
nirler ve bundan sonra hemcinslerinin yardmna ihtiya duyabileceini ta
hayyl etmeksizin, sadece kendilerini dndklerini gstermekten ekin
mezler.
Bir aristokrasi ancak uzun bir mcadeleden sonra yenilir ve bu mcadele
boyunca farkl snflar arasnda amansz dmanlklar kkrtlr. Bu tutkular
galibiyetle ayakta kalr ve aristokrasinin yerine geen demokratik karmaa
nn iinde bunlann izleri takip edilebilir.
Yklan hiyeraride en st dzeyde olan yurttalar eski ihtiamlarn he
men unutamazlar; uzun zaman boyunca yeni toplumun iinde kendile
rini yabanclar gibi dnrler. Bu toplumun onlarn eiti haline getirdi
i tm insanlan zalimler olarak grrler ve onlann kaderleriyle duyguda
olamazlar. Kendilerinin eski eitlerini artk grmezler ve kendilerini onlar
la mterek bir kadere bal olarak hissetmezler. Dierleriyle arasna me
safe koyan her bir kii o halde yalnzca kendi kendisiyle ilgilenmeye m ec
bur olduunu dnr. Tersine, nceden toplumsal tabakalarn en altn
da bulunanlar ise apansz bir devrimle ortalama bir dzeye eriir ve sadece
yeni kazandklar bamszln tadn bir eit mahrem tedirginlikle ka-
nrlar. Bu insanlar eer etraflarnda, eskiden kendilerinden stn olan bi-
rilerini grrlerse, onlara zafer ve korku dolu baklarla bakarlar ve onlar
dan uzaklarlar.
O halde yurttalarn birbirlerinden izole olmaya en yatkn olduklar d
nem, alld zere demokratik toplumlann balang dnemidir.
Demokrasi insanlar dierlerine yaklamamaya iter; demokratik devrimler
ise onlar birbirlerinden kamaya ynlendirir ve onlarn eitliin iinde eit
sizliin dourmu olduu dmanlklar srdrmelerine neden olur.
Amerikallarn byk avantaj, demokratik devrimlerden zarar grmeksi
zin demokrasiye ulamalar ve eit hale gelmek yerine eit olarak domala
rdr.
 AMERKALILAR ZGR KURUMLARLA
BREYCLE KARI NASIL SAVAIRLAR?

Doas gerei korkak olan despotizm, kendi kalclnn en gvenilir temi

natn insanlann birbirlerinden tecrit edilmelerinde grr ve insanlar tecrit
etmeye olaan olarak zen gsterir. Egoizm kadar onun houna giden baka
bir beer kusur yoktur. Bir despot tebaasnn kendisini sevmemesini ba
lar, yeter ki onlar birbirlerini sevmesinler. Onlardan devleti ynetmeye yar
dm etmelerini istemez; onlarn sadece kendi kendilerine ynetmeyi isteme
meleri yeterlidir. Despot, mterek refah salamak iin glerini birletir
meye alan kiileri grltc ve tedirgin kiiler olarak adlandrr; kavra
mn doal anlamn deitirerek, tamamyla kendi ilerine kapanan kiileri
ise iyi yurttalar olarak tanmlar.
Bylelikle despotizmin dourduu kusurlar tam da eitliin kolaylatrd
kusurlardr. Bu iki ey lmcl bir biimde birbirlerini tamamlar ve bir
birlerine yardm ederler.
Eitlik insanlar birbirine balayan mterek ba oluturmakszn onlar
yan yana yerletirir. Despotizm insanlar arasndaki engelleri kaldrarak onla
r birbirlerinden ayrr. Eitlik insanlar hemcinslerini dnmemeye iter ve
despotizm ise kaytszl adeta bir kamusal erdem haline getirir.
Tm zamanlarda tehlikeli olan despotizm o halde bilhassa demokratik
yzyllarda korkulacak bir eydir.
Bu yzyllarda insanlann belirli bir zgrlk ihtiyacna sahip olduklarn
grmek kolaydr.
Yurttalar kamusal meselelerle megul olmaya mecbur kaldklannda, zo
runlu olarak kendi bireysel menfaat alanlanndan karlar ve zaman zaman
bakalarnn grlerine bavururlar.
 Ortak konular mtereken ele alnd anda, her bir kii bata sand gibi
hemcinslerinden o kadar da bamsz olmadn ve onlarn desteini kazan
mak iin sk sk onlarla ibirlii yapmas gerektiini fark eder.
Halk hkmet ettii zaman, kamusal hayrhahln deerini hissetmeyen
ve kendileriyle birlikte yaamak zorunda olduu kiilerin saygsn ve sevgi
sini kendisine ekerek onlar kendisine balamaya almayan kimse olmaz.
Bylece insanlarn gnllerini kaplayan ve onlar birbirlerinden ayran
birok tutku ruhun derinliklerine doru geri ekilmek ve burada saklanmak
zorunda kalr. Kibir dalr; kmseme gn yzne kmaya cesaret ede
mez. Egoizm kendisinden korkar hale gelir.
zgr bir hkmetin ynetimi altnda ou kamusal grev seime bal
dr ve gnl ycelikleri veya endieli istekleriyle zel yaamlarna skm
olan insanlar her gn kendilerini evreleyen kiilerden uzak kalamayacak
larn hissederler.
Bu nedenle bu insanlarn hevesle hem cinslerini dndkleri ve kendi
kendilerini unutmakta adeta bir menfaat grdkleri olur. Bu noktada, bir
seimin dourduu tm entrikalar, adaylann genellikle kullandklar utan
verici yntemler ve onlarn dmanlarnn cevap olarak yaptklar iftiralar,
bunlarn hepsiyle bana kar klabileceini biliyorum. Bunlar dmanlklar
iin vesiledirler ve seimler ne kadar daha sk olarak yaplrsa o kadar ok
meydana gelirler.
Tm bu ktlkler kukusuz nemlidirler, ama bunlar geicidirler, oysa
bunlarla birlikte ortaya kan iyilikler kalcdr.
Seilme arzusu belli insanlar geici olarak birbirleriyle sava yapmaya ite
bilir; ama yine bu istek uzun vadede tm insanlar karlkl olarak birbirleri
ne destek vermeye ynlendirir. Bir seimin rastlant sonucu iki dostu bld
olsa da, seim sistemi daimi bir biimde, birbirlerine tamamyla yabanc
olarak kalabilecek olan ok sayda yurtta yaknlatrr. zgrlk tekil d
manlklar yaratr, ama despotizm genel kaytszl dourur.
Amerikallar eitliin dourduu bireycilie kar zgrlkle savatlar ve
kazandlar.
Amerikal yasa koyucular, demokratik zamanlarda siyasal teekkl iin
ok doal ve lmcl olan bir hastal iyiletirmek iin ulusun btn
ne kendi kendisini temsil imkn vermenin yeterli olacana inanmyorlar
d. Onlar, yurttalarn birlikte eyleme olanaklarn snrsz olarak arttrmak
ve birbirlerine bal olduklarn her gn onlara hissettirmek amacyla lke
nin her bir ksmnda siyasal yaam olanakl klmann uygun olacan d
nyorlard.
Amerikallar bilgece davrandlar.
Bir lkenin genel meseleleri sadece nde gelen yurttalar ilgilendirir. Bu
yurttalar da yalnzca arada srada ayn yerlerde toplanrlar ve hemen son
ra da birbirlerini gzden yitirdiklerinden, onlar arasnda kalc balar kuru
lamaz. Ama bir kantona zg meselelerin burada ikamet eden insanlar tara
fndan zlmesi sz konusu olduunda, bu bireyler her zaman birbirleriy-
le balantda kalrlar ve adeta birbirlerini tanmak ve birbirlerinden holan
mak zorundadrlar.
Bir insan devletin kaderiyle ilgilenmesi iin zel yaamndan karmak
ok zordur, nk bu kii devletin kaderinin kendi aln yazs zerinde ya
pabilecei etkiyi glkle anlar. Ama ona arazisinin snrndan bir yol ge
mesi nerildiinde, bu kii, bu nemsiz kamusal mesele ile kendi nemli
zel meseleleri arasnda bir iliki olduunu ilk bakta grecektir ve burada
tekil menfaat ile genel menfaati birletiren sk ba, kendisine gsterilmeye
gerek kalmakszn kefedecektir.
O halde, Amerikallar yurttalar nemli meseleleri ynetmeye terk etmek
yerine, onlar kendi nemsiz meseleleriyle grevlendirerek, onlarn kamusal
iyiyle ilgilenmelerini salam olurlar ve bylelikle de onlara bu iyilii ret
mek iin durmakszn birbirlerine ihtiya duyduklarn gsterirler.
Gz alc eylemlerle bir halk bir anda kendimize ekebiliriz; ama bizi ev
releyen nfusun sevgisini ve saygsn kazanmak iin, nemsiz ve yorucu
hizmetlere, zor grevlere uzun sre veklet etmek, daimi bir hayrhah tavr
la ve kendi menfaatini dnmemeyle n salm olmak gerekir.
ok sayda yurttan komularnn ve yaknlarnn duygulanmlarna de
er vermesine neden olan yerel zgrlkler o halde insanlar, tm farkl g
dlerine ramen, birbirlerine doru durmakszn iter ve onlar birbirlerine
yardm etmeye zorlar.
Birleik Devletlerde en varlkl yurttalar halktan izole olmamaya byk
zen gsterirler. Hatta tersine, durmakszn onlara yaklarlar, onlar mem
nuniyetle dinlerler ve her gn onlarla iletiim kurarlar. Demokrasilerdeki
zenginlerin her zaman yoksullara ihtiya duyduklarn ve demokratik za
manlarda yoksullarla, onlara iyilik yaparak deil de, ancak doru tavrlar
la bir ba kurulabileceini bilirler. Koullann farklln gzler nne seren
byle bir iyiliin bykl, bundan faydalanan kiilerde gizemli bir kzgn
lk uyandrr; ama davranlarn yalnlnn neredeyse kar konulmaz bir
ekicilii vardr. Onlarn yakn tavrlar insanlar byler ve hatta nezaketsiz
hareketleri bile insanlar gcendirmez.
Fakat bu hakikatin zenginlerin zihnine nfuz etmesi bir anda olmaz. De
mokratik devrim devam ettii srece zenginler buna olaan olarak direnir
ler ve bu devrim sona erdikten sonra da bu hakikati hemen kabul etmez
ler. Halk iin faydal olmaya memnuniyetle raz olurlar ama halkla aralarna
zenle mesafe koymaya devam etmek isterler. Bunun yeterli olduunu d
nrler ama yanlrlar. Kendilerini evreleyen nfusun gnln ho tutmak-
szn onlar da yok olacaklardr. nsanlarn onlardan talep ettii ey onlarn
maddi fedakrlk yapmalar deildir; kibirlerini feda etmeleridir.
Birleik Devletlerde zenginlii arttrma ve halkn ihtiyalarn tatmin et
me yollarn icat etmekten bitkin dmeyen tahayyl yokmu gibi grnr.
Her bir kantonun en aydn sakinleri, mterek refah arttrmaya yarayacak
gizli yenilikleri kefetmek iin durmakszn kendi bilgilerini seferber ederler.
Bu tr keifler yaptklar zaman ise bunlan kitleye sunmak iin acele ederler.
Amerikada hkmet edenlerin gsterdikleri kusurlar ve zayflklar ya
kndan incelediimizde, halkn artan refah dzeyine arrz ve yanlm olu
ruz. Amerikan demokrasisini gelitirenler seilmi olan st dzey grevliler
deildir; bu grevliler tam da seildikleri iin Amerikan demokrasisi geliir.
Amerikallarn yurtseverliinin ve tm yurttalarn rahatl iin her bir
Amerikalnn gsterdii byk abann hi gereki olmadn dnmek
hakszlk olur. Her ne kadar kiisel menfaat, dier yerlerde olduu gibi, Bir
leik Devletlerde de beer eylemlerin ounu ynlendirse de, bunlarn hep
si bu menfaate gre dzenlenmez.
Amerikallar kamusal meselelerde nemli ve hakiki fedakrlklar yapar
ken grdm sylemek zorundaym. Amerikallarn ihtiya olduunda
birbirlerine sadk bir biimde destek olmaktan neredeyse hibir zaman geri
durmadklarn yzlerce defa gzlemledim.
Birleik Devletlerin sakinlerinin sahip olduklar zgr kurumlar ve by
lesine ok kullandklar siyasal haklar, durmakszn ve binlerce farkl biim
de her bir yurttaa toplum iinde yaadn hatrlatr. Bunlar yurttan zih
nini her an u fikre doru ynlendirir: Hemcinslerine faydal olmak, insann
menfaati kadar devidir de. nsann hemcinslerine kin beslemek iin zel bir
nedeni de olmadndan, -n k asla dierlerinin klesi veya efendisi olma
m tr- onun vicdan kolayca hayrhahla doru meyleder. nsan nce zo
runluluk nedeniyle genel menfaatle ilgilenir ve sonra ise isteyerek; bu hesap
l ynelimi ise bir gd olur ve dier yurttalarn iyilii iin ala ala ni
hayetinde onlara hizmet etme alkanln ve zevkini kazanr.
Fransada ok sayda insan koullarn eitliini birincil bir ktlk olarak,
siyasal zgrl ise ikincil bir ktlk olarak dnr. Bunlardan birisine
boyun emeye mecbur kaldklar zaman, en azndan dierinden kurtulmaya
alrlar. Oysa bana kalrsa, eitliin rettii ktlklerle mcadele etmek
iin sadece tek bir etkili are vardr: O da siyasal zgrlktr.
 AMERKALILARIN SVL YAAMDA
Ka m u s a l r g t l e n m e l e r i K u lla n m a s i z e r ne

Kendisi yardmyla insanlarn birounluk despotizmine veya krallk iktida

rnn saldrlarna kar savunmaya altklar siyasal rgtlerden hi bah
setmek istemiyorum. Bu konuyu baka bir yerde zaten ele almtm.1 Eer
her bir yurtta, bireysel olarak zayf olduu ve sonu olarak zgrln tek
bana koruyamaz hale geldii lde, kendisini korumak iin hemcinsleriy
le birlemeyi baaramazsa, tiranln eitlikle birlikte zorunlu olarak gle
necei aktr. Burada sivil yaamda biimlenen rgtlenmeler sz konusu
dur ve bu rgtlenmeler siyasal deildir.
Birleik Devletlerde var olan siyasal rgtlenmeler, tm rgtlenmelerin
birlikte sunduu devasa tablonun iinde sadece bir ayrnty olutururlar.
Amerikallar tm dnemlerde, tm koullar altnda, tm eilimler kar
snda durmakszn birleirler. Onlarn sadece herkesin itirak ettii tica
ri ve endstriyel rgtlenmeleri yoktur; ayn zamanda birok farkl trde
rgtlenmeleri de vardr: dinsel, ahlki, arbal, nemsiz, geni kapsam
l ve dar kapsaml, devasa ve ok kk rgtlenmeler. Amerikallar kutla
ma yapmak iin, meslek okullar kurmak iin, binalar ve kiliseler ina et
mek iin, kitaplar yaymak iin, yeryznn bir dier ucuna misyonerler
gndermek iin rgtlenirler. Bu yolla hastaneler, cezaevleri ve okullar ya
ratrlar. Nihayetinde bir hakikati akla kavuturmak veya nemli bir r
nekten hareketle belli duygular gelitirmek sz konusu olduunda, yine
rgtlenirler. Yeni bir giriimin tepesinde Fransada hkmeti ve Ingilte
rede ise nemli bir soylu kiiyi grrsnz; Birleik Devletlerde ise bu yer
de bir rgt vardr.
1 Amerikada Demokrasi fd e k in c i K sm , IV . Blm e b a kn z - .n .
 Amerikada nceden hibir fikrimin olmadn itiraf ettiim ok eit r
gtlenmeyle karlatm. ok sayda insann mterek bir amaca odaklan
malarn ve isteyerek bu amacn peinden komalarn salayan Birleik Dev
letler sakinlerinin bu snrsz becerilerine hayran kaldm.
Amerikallarn yasalarnn bir ksmn ve usullerinin ounu aldklar n
giltereyi gezdim ve bana yle geliyor ki Ingilizler rgtlenmeyi bylesine se
batkr ve bylesine becerikli biimde kullanmaktan ok uzaktalar.
Ingilizler tek balarna sk sk ok nemli eyleri baarrlar, oysa Ameri
kallar, kendileri iin bir araya geldikleri kk giriimlerle pek ilgilenmez
ler. Ingilizlerin rgtlenmeyi kuvvetli bir eyleme yntemi olarak grdkleri
aktr; oysa Amerikallar rgtlenmeyi eyleyebilmeleri iin tek yntem ola
rak gryor gibidirler.
Bylelikle gnmzde yeryznn en demokratik lkesinde insanlar, or
tak isteklerini mterek olarak takip etme becerisini ok fazla gelitirir ve
ok sayda konuda bu yeni teknii uygularlar. Bu tamamen bir rastlant mdr
yoksa aslnda rgtlenmeler ile eitlik arasnda zorunlu bir iliki mi vardr?
Aristokratik toplumlar kendi balarna hibir ey yapamayan bireyler top
luluunun yannda, her zaman ok kudretli ve ok zengin olan az sayda
yurtta barndrrlar. Bu yurttalardan her biri tek bana nemli giriimler
de bulunabilir.
Aristokratik toplumlarda insanlann eylemek iin bir araya gelme ihtiya
tan yoktur, nk bu insanlar btnden tam olarak aynimlardr.
Her bir zengin ve kudretli yurtta burada, kendisine baml olan ve onun
tasarlannn gereklemesine katkda bulunan kiilerden oluan daimi ve zo
runlu bir rgtn lideri gibidir.
Demokratik halklarda ise tersine tm yurttalar bamsz ve zayftrlar;
kendi balanna neredeyse hibir ey yapamazlar ve onlann hibiri hemcins
lerini kendisine yardmda bulunmaya zorlayamaz. O halde zgrce birbirle
rine yardm etmeyi renmezlerse hepsi de gsz hale gelir.
Eer demokratik lkelerde yaayan insanlar siyasal amalarla birleme
hakkna ve zevkine sahip olmasalard, onlarn bamszl nemli tehlike
lerle karlasa da, onlar uzun zaman boyunca zenginliklerini ve bilgilerini
koruyabileceklerdir; oysa eer gndelik yaamda rgtlenme alkanln
hi elde edemezlerse, bizzat medeniyetin kendisi risk altnda olacaktr. in
de her bir kiinin, nemli eyleri tek bana yapma kuvvetini kaybettii ve
stelik bunlan mterek olarak yerine getirme becerisini de kazanamad
bir halk yakn zamanda barbarla doru geri dnebilecektir.
Maalesef rgtleri demokratik halklar iin bylesine zorunlu hale getiren
bu toplumsal durum, dier tm halklardan daha ok demokratik halklarda
bu rgtlerin oluumunu g hale getirir.
 Bir aristokrasinin birka yesi rgtlenmek istediinde, bunu yapmay
kolayca baanr. Onlardan her birisi toplum zerinde nemli bir gce sahip
olduundan, rgtn yelerinin ok sayda olmasna gerek yoktur. yeler
az sayda olduunda ise, onlarn birbirlerini tanmalan, anlamalar ve dei
mez kurallar oluturmalar ok kolay olur.
Bu kolaylk, rgtn bir kuvvete sahip olmas iin rgt yelerinin her za
man ok sayda olmas gerektii demokratik uluslarda geerli deildir.
adam olan ok sayda kiinin bunu skntl bir durum olarak grme
diini biliyorum. Bu kiiler, yurttalarn daha zayf ve daha kabiliyetsiz ol
duklar lde, hkmetin de, bireylerin yapamadklar eyleri toplumun
yapmasn salamas iin daha usta ve daha aktif hale gelmek zorunda oldu
unu iddia ederler. Bunu syleyerek sorunu zdklerini zannederler. Ama
ben onlarn yanldn dnyorum.
Bir hkmet en nemli birka Amerikan rgtlenmesinin yerini tutabi
lecektir ve Birlikin iinde birok tikel eyalet bunu zaten yapmlardr. Ama
hangi siyasal iktidar, Amerikal yurttalarn her gn rgtler araclyla gi
ritikleri saysz kk giriimle yeterli dzeyde ilgilenebilecektir?
nsann yaamnda en mterek ve en zorunlu olan eyleri gittike daha
fazla kendi bana retebilecei zamann yaklatn ngrmek kolaydr.
Toplumsal kuvvetin grevi o halde durmakszn artacaktr ve onun abalan
bu grevin alann her gn daha da geniletecektir. Bu kuvvet ne kadar ok
rgtlenmelerin yerine geerse, rgtlenme fikrini kaybeden kiiler de o ka
dar ok bu kuvvetin kendisine yardm etmesine ihtiya duyacaktr: Bunlar
birbirlerini srekli tetikleyen neden ve sonulardr. Kamusal idare nihaye
tinde, bir yurttan yalnz bana yeterli olamad tm ticari meselelerin y
netimini mi stlenecektir? Arazi mlkiyetinin ar dzeyde parsellere b
lnmesi sonucunda toprak snrsz biimde farkl kiiler arasnda paylalr
sa ve sadece ifti rgtlenmeleri tarafndan ilenebilecek hale gelirse, hk
met liderinin devlet ynetimini terk edip, topran srlmesi iin buraya m
gelmesi gerekecektir?
Eer hkmet her yerde rgtlenmelerin yerine geerse, demokratik bir
halkn ahlk ve idraki, tpk ticareti ve retimi gibi byk tehlikelerle kar
karya kalacaktr.
Sadece insanlarn karlkl eylemleriyle, duygular ve fikirler kendilerini
yeniler, vicdan byr ve beeri zihin geliir.
Bu eylemlerin demokratik lkelerde neredeyse geersiz olduklann gs
termitim. O halde bunlar suni biimde yaratmak gerekir. Bunu yapabile
cek olanlar da sadece rgtlenmelerdir.
Bir aristokrasinin yeleri yeni bir fikri kabul ettikleri veya yeni bir duy
guyu fark ettikleri zaman, bunlan iinde bulunduklan byk krsde ade
ta kendilerinin yanma yerletirirler ve bylelikle kitlenin dikkatine sunduk
lar tm bu yeni eyleri, kendilerini evreleyen herkesin zihnine veya gnl
ne kolaylkla takdim ederler.
Demokratik lkelerde ise yalnzca toplumsal kuvvet bu biimde etkileme
olanana doal olarak sahiptir, ama onun etkisinin her zaman yetersiz ve
genellikle de tehlikeli olduunu grmek kolaydr.
Bir hkmet, ancak her trl endstriyel giriimi yneterek, byk bir
halkn duygularn ve fikirlerinin devinimini salamakta ve onlarn ihtiya
larn tek bana gidermekte yeterli olabilecektir. Bu yeni yola girmek iin si
yasal alandan kmay denedii anda ise, istemese de, katlanlmaz bir tiran-
l burada yerletirecektir. nk bir hkmet yalnzca belli kurallar dikte
almay bilir, destekledii duygular ile fikirleri dayatr ve tavsiyeleri kurallar
dan ayrma konusunda hep glk eker.
Eer hkmet hibir eyi yerinden oynatmamann kendi yararna olaca
na inanrsa, daha da kts olacaktr. Bylelikle o hareketsiz kalacaktr ve
kendisini iradi bir uykuyla hantalla teslim edecektir.
O halde hkmetin tek bana eylememesi zorunludur.
Demokratik halklarda, koullarn eitliinin yok ettii kudretli bireylerin
yerini almak zorunda olan ey rgtlenmelerdir.
Birleik Devletlerin sakinlerinin ou, dnyada meydana getirmek iste
dikleri bir duyguyu veya bir fikri fark eder etmez, birbirlerini ararlar ve bir
birlerini bulduklarnda ise hemen bir birlik olutururlar. O andan itibaren,
konuarak ve birbirlerini dinleyerek eylemleri rnek tekil eden bu kiiler,
izole bireyler deillerdir, uzaktan grnr olan bir kuvvet olutururlar.
Birleik Devletlerde yz bin insann, alkoll iki kullanlmasna hep bir
likte kar ktm ilk defa duyduumda, bu bana ciddi olmaktan ok bir a
ka gibi grnd ve balangta bylesine lml yurttalarn neden aile top
lantlarnda su imekle yetinmediklerini anlayamadm.
Sonunda alkol bamllnn onlarn etraflarnda neden olduu olaylar
dan rken bu yz bin Amerikalnn aslnda kanaatkrl savunmak istedik
lerini anladm. Bu insanlar, sradan yurttalara atafat hor grmeyi telkin et
mek amacyla onlarla ayn biimde giyinmi olan nemli bir soylu gibi hare
ket ediyorlard. Eer bu yz bin insan Fransada yaasayd, kralln tm top
raklan zerinde meyhanelerin gzetlenmesini talep etmek iin onlarn her
birisinin hkmete bireysel olarak bavurmas gerekecekti.
Bana gre Amerikann entelektel ve ahlki rgtlerinden daha fazla bi
imde dikkat edilmesi gereken baka rgtler yoktur. Amerikallarn siyasal
ve endstriyel rgtlenmeleri kolaylkla fark edilirler, ama dierleri dikkati
mizden kaar. Bunlar kefettiimizde de, yanl anlarz, nk bizde buna
benzer hibir ey yoktur. Fakat, Amerikan halk iin bu rgtlenmelerin, si-
yasal ve endstriyel rgtlenmeler kadar ve belki de onlardan daha fazla zo
runlu olduunu kabul etmemiz gerekir.
Demokratik lkelerde, rgtlenme bilimi temel bilimdir; dier her eyin
ilerlemesi bunun ilerlemesine baldr.
Beer toplumlan yneten yasalar arasnda, dier yasalardan daha kesin ve
daha ak grnen bir yasa vardr. nsanlarn medeni kalmalar veya byle
olmalar iin, koullarn eitliinin yaylmasna paralel olarak onlann arasn
da rgtlenme sanatnn gelimesi ve mkemmellemesi gerekir.
 BLM VI

RGTLER LE GAZETELERN LKS ZERNE

nsanlar birbirlerine salam ve kalc bir biimde bal olmadklarnda, m

terek olarak eyleyen ok sayda insan da var olmaz. Bunun iin her bir ki
inin, kendi abalarn dierlerinin abalaryla iradi olarak birletirmesinin
kendi menfaati olduuna ve onlarla ibirliinin zorunlu olduuna ikna edil
mesi gerekecektir.
Bu ise bilindii zere ancak bir gazetenin yardmyla kolaylkla yaplabi
lir. Ayn anda binlerce zihne ayn dnceyi alayabilecek olan sadece ga
zeteler vardr.
Bir gazete, peinden komay gerektirmeyen bir danmandr; zel mesele
leriniz konusunda sizin dikkatinizi datmakszn kendi kanaatini size bildi
rir ve her gn size ksa bir biimde mterek meselelerden bahseder.
O halde gazeteler, insanlar daha eit ve bireycilik de daha korkutucu oldu
u lde daha zorunlu olurlar. Onlarn sadece zgrl garanti altna al
maya hizmet ettiklerine inanmak gazetelerin deerini drmek olurdu. Ga
zeteler medeniyeti korurlar.
Demokratik lkelerde gazetelerin yurttalar genellikle fazla dncesiz
giriimlerde bulunmaya ittikleri yadsnamaz, ama eer hibir gazete var ol
masayd, neredeyse hibir mterek eylem de olmayabilirdi. O halde onlann
neden olduklan ktlk, are bulduklan ktlkten daha azdr.
Bir gazetenin etkisi sadece ok sayda insana ayn amac telkin etmek de
ildir; gazete insanlann tasarladktan amalar mtereken yerine getirme
yollann da onlara salar.
Aristokratik bir lkede ikamet eden nemli yurttalar birbirlerini uzaktan
ayrt ederler ve glerini birletirmek isterlerse, ok sayda kiiyi arkalann-
dan srkleyerek, birbirlerine doru yrrler.
 Tersine demokratik lkelerde, rgtlenme istei veya ihtiyac duyan ok
sayda insann bunu yapamad olur; nk her bir kii ok kk olduu
ve kitlenin iinde kaybolduu iin, insanlar birbirlerini gremezler ve birbir
lerini nerede bulacaklann bilemezler. Onlardan her birisine ayn anda ama
ayr ayr kendisini sunan duygu veya fikirleri gzler nne seren bir gazete
ortaya kar. Bylelikle hepsi derhal bu a doru ynelir ve uzun zaman
dr birbirini arayan yolunu arm bu zihinler nihayetinde birbirlerini bu
lup, birleirler.
Gazete insanlar birbirlerine yaklatrr ama onlar birlikte tutmak amacy
la onlar iin zorunlu olmaya da devam eder.
Demokratik bir halkta bir rgtlenmenin kudretli olabilmesi iin, ok sa
yda insan iermesi gerekir. Bir rgtlenmeyi oluturan kiiler geni bir alan
zerine yaylmtr ve her biri ikamet ettii yerde, snrl geliriyle ve kendisi
iin gerekli ok sayda ihtiyacyla alkonulmu durumdadr. Onlarn birbir
lerini grmeksizin her gn aralarnda iletiim kurma ve toplanmakszn bir
likte ilerleme yntemine ihtiyalar vardr. Bu nedenle demokratik rgtler
gazeteler olmakszn hibir ey yapamazlar.
O halde rgtlenmeler ile gazeteler arasnda zorunlu bir iliki vardr: Ga
zeteler rgtleri olutururlar ve rgtler de gazeteleri. Eer koullar eitlen
dii lde rgtlenmelerin oaldn sylemek doruysa, rgtlenmele
rin saysnn artt lde gazetelerin saysnn artt da daha az kesin de
ildir.
Bylelikle Amerika dnyada ok sayda rgtlenmeye ve ok sayda gaze
teye ayn anda sahip olan bir lkedir.
Gazetelerin saysyla rgtlenmelerin says arasndaki bu iliki bizi, lke
de sreli yaynlarn durumu ve rgtlenmelerin biimi arasndaki baka bir
ilikiyi kefetmeye gtrr ve bize, demokratik bir halkta gazetelerin says
nn, idari merkeziyetin daha az ya da daha ok olmasyla orantl olarak art
mas veya azalmas gerektiini gsterir. nk demokratik halklarda, yerel
iktidarlarn ileyii aristokrasilerdeki gibi sadece ayrcalkl yurttalara ema
net edilemez. Bu iktidarlar ya yrrlkten kaldrmak veya ok sayda insa
nn bunlarn gereklerini yerine getirmesini salamak gerekir. Bu kiiler, l
kenin bir ksmnn idaresi iin daimi bir biimde yasayla kurulan hakiki bir
rgtlenmeyi olutururlar. Gndelik ilerini yrtrken bir gazetenin her
gn kendilerini bulmasna ve kendilerine kamusal meselelerin ne durumda
olduunu anlatmasna ihtiya duyarlar. Yerel iktidarlar ne kadar ok sayda
olursa, yasann bunlarn gereini yerine getirmekle grevlendirdii kiilerin
says da o kadar byr ve bu zorunluluk kendisini ne kadar fazla hissettirir
se, gazeteler de o kadar ok sayda olur.
Amerikada gazetelerin saysn bylesine ok arttran ey, basnn siya
sal zgrlnden ve mutlak bamszlndan ok idari kuvvetin olaa
nst biimde ksmlara ayrlmasdr. Eer Birlikin tm sakinlerinin se
imle ilgili haklar devletin yasa koyucularn semekle snrl olsayd, on
larn sadece az sayda gazeteye ihtiyalar olabilecekti, nk sadece ok
nem li ve ok ender durumlarda birlikte eylem eleri gerekecekti. Ama
Amerikada byk ulusal rgtn iinde, yasa her bir vilayette, her bir e
hirde ve adeta her bir kasabada yerel idareyle ilgilenmek iin kk rgt
lenmeler kurdu. Yasa koyucu bu biimde her bir Amerikaly ortak bir i
konusunda dier yurttalarla gndelik olarak ibirlii yapmaya zorlad ve
bu yurttalarn her birinin de dierlerinin yaptklarn renmek iin bir
gazeteye ihtiyac oldu.
Ulusal tek bir temsilcisi deil de, ok sayda kk yerel kuvveti olan de
mokratik bir halkn1 nihayetinde, iinde seilmi yasama meclisinin yann
da merkez idarenin var olduu baka bir halktan daha fazla gazeteye sahip
olacan dnyorum. Birleik Devletlerde gnlk gazetelerin gerekle
tirdikleri olaanst gelimeyi bana en iyi aklayan ey, Amerikallarda en
nemli ulusal zgrln her trden yerel zgrlkle uyumlu olmasdr.
Fransada ve ngilterede gazetelerin saysnn artmas iin basnn vergi
yknn yrrlkten kaldrlmasnn yeterli olduuna genellikle inanlr.
Bu aslnda byle bir reformun etkisini ok abartmak anlamna gelir. Gazete
ler ucuz olup olmamalarna gre deil de, ok sayda insann yinelenen bi
imde, birbirleriyle haberleme ve mtereken eyleme ihtiya duyup duyma
malarna gre oalr veya azalrlar.
Gazetelerin artan kuvvetini de, genel olarak bunu aklamak iin kullan
lan nedenlerden en genel olanlaryla aklayabilirdim.
Bir gazete ancak bir grup insan iin mterek bir duyguyu veya doktrini
yeniden retebildii koulda varln srdrebilir. O halde bir gazete her za
man, tm okuyucularnn yelerini oluturduu bir rgtlenmedir.
Bu rgtlenme daha az ya da daha ok belirgin, daha az ya da daha ok ka
pal, daha az ya da daha ok kalabalk olabilir, ama en azndan zihinlerde ga
zetenin hayatta kalmas fikrinin var olmas, onlarda bir rgtlenme niyetinin
tohum olarak bulunduunu kantlar.
Bu da bizi bu ksm sona erdireceimiz son bir tefekkre gtrr.
Koullar ne kadar ok eitlenirse, insanlar da bireysel olarak daha fazla za
yf olurlar, kendilerini daha kolay biimde kitlenin akmna brakrlar ve kit
lenin terk ettii bir kanaate tek balarna tutunmak konusunda daha fazla
glk ekerler.

1 Demokratik bir halk diyorum . A risto k ra tik b ir h alk ta, gazetelere o k ih tiya d u yu lm akszm , ida
re ok adem im erkeziyeti o la b ilir, n k yerel ku vve tle r, tek balarna hareket eden veya b irb ir
le rin i tanyan ve k o la y lk la b irb irle rin i grp d inleyebilen ok az sayda k i in in elindedir.
 Gazeteler rgtleri temsil ederler; diyebiliriz ki tm okuyucularyla dier
leri adna konuurlar ve bireysel zayflklarna oranla daha kolay biimde on
lar etkilerler.
Gazetelerin etkisi o halde, insanlar eitlendii lde daha da ok artmak
zorundadr.
 SVL RGTLENMELER VE
SYASAL RGTLENMELER ARASINDAK LKLER

Yeryznde, siyasal grlerinde snrsz biimde rgtlenme zgrln

her gn srekli olarak kullanan bir ulus vardr. Bu ulus dnyada, sivil ya
amda rgtlenme hakkn kalc biimde kullanmay tahayyl etmi ve bu
biimde medeniyetin bahedebilecei tm iyilikleri elde etmeyi baarm
olan tek ulustur.
Siyasal rgtlenmenin yasak olduu tm halklarda sivil rgtlenme de na
diren grlr.
Bunun bir tesadfn sonucu olmas pek ihtimal dahilinde deildir, ama
buradan u sonucu karmak zorundayz: Bu iki tr rgtlenme arasnda do
al ve belki de zorunlu bir iliki vardr.
insanlar belli bir meselede ortak menfaate tesadfen sahip olurlar. Yne
tilmesi gereken ticari bir giriim veya zm bulunmas gereken endstriyel
bir mdahale sz konusu olduunda, insanlar birbirleriyle karlar ve bir
leirler; bu biimde rgtle yava yava ili dl olurlar.
Bu kk, nemsiz ve ortak meselelerin says artt oranda, insanlar da
haberleri olmadan, nemli meseleleri mtereken yrtme yetisini daha ok
kazanacaklardr.
Sivil rgtlenmeler o halde siyasal rgtlenmeleri; ama te yandan, siya
sal rgtlenmeler bilhassa sivil rgtlenmeleri gelitirir ve mkemmelleti-
rirler.
Sivil yaamda her bir kii, aslnda kendi kendisine yetebildiim sanabilir.
Siyasette ise, byle dnmek imknszdr. O halde, bir halkn kamusal bir
yaam olduu zaman rgtlenme fikri ve istei tm yurttalarn zihninde
her gn belirir. Bu durumda her ne kadar insanlar mtereken eylemekten
doal olarak tiksinseler de, bir grubun menfaati iin bir araya gelmeye her
zaman hazr olacaklardr.
Bylelikle siyaset, rgtlenme hazz ve alkanln genelletirir. Her za
man yalnz yaam olan bir yn insanda birleme isteini uyandrr ve on
lara bunu gerekletirme sanatn retir.
Siyaset sadece ok fazla rgtlenmeye neden olmaz, ayn zamanda ok b
yk apl rgtlenmeler de yaratr.
Sivil yaamda, bir menfaatin doal olarak ok sayda insan mterek bir
eyleme doru srklemesi nadiren grlr. Byle bir eyi yapmak iin ok
fazla hner gereklidir.
Siyasette ise bu durum her frsatta ve her an kendiliinden ortaya kar.
Zira rgtlerin deerinin kendisini aa vurduu yer de byk rgtlenme
lerdir. Bireysel olarak zayf yurttalar ncesinde birleerek kazanabilecekleri
gle ilgili net bir fikre sahip deillerdir; bunu anlamalar iin onlara bunun
gsterilmesi gerekir. Buradan u sonu kar: Birka kiiden ok bir kalaba
l ayn ama iin toplamak daha kolaydr. Bin kii birleerek elde edecek
leri menfaati fark edemezken, on bin kii bunu fark eder. Siyasette insanlar
nemli giriimler iin bir araya gelirler ve nemli meselelerde rgtlenmele
ri kullanmalar onlara daha az nemli meselelerde birbirlerine yardm etme
leri gerektiini pratik olarak retir.
Siyasal bir rgtlenme ok sayda insan ayn anda kendi alanlarndan d
ar kanr. Doal olarak yalar, fikirleri, servetleri ne kadar farkl olursa ol
sun, byle bir rgtlenme onlar birbirlerine yaklatrr ve onlarn birbirle
riyle balant kurmalarn salar. Bir defa insanlar bir araya geldiklerinde her
zaman iin bunu yapabileceklerini renirler.
nsanlar ancak gelirlerinin bir ksmn tehlikeye atarak sivil rgtlenmeler
oluturabilirler. Bu tm endstriyel ve ticari irketler iin de geerlidir. n
sanlar rgtlenme becerisine pek sahip olmadklarnda ve bunun temel ku
rallarn bilmediklerinde, ilk defa rgtlenecekleri zaman bu deneyimlerinin
kendilerine pahalya patlayacandan endie ederler. O halde bir baary ta
kip eden tehlikelere maruz kalmaktansa kendilerini bu baardan mahrum
brakmay tercih ederler. Ama kendilerine tehlikesiz grnen siyasal rgt
lenmelerin paras olmak konusunda daha az tereddt ederler, nk gelir
lerini riske atmak istemezler. Zira, bu rgtlenmelerde ok sayda insan ara
snda dzenin nasl srdrldn ve herkesin ayn amaca doru yntem-
li ve uyumlu biimde hangi usullerle ynlendirildiini kefetmeksizin onla
ra uzun sre bal kalamazlar. Burada kendi iradelerini dierlerinin iradele
rine tabi klmay ve bireysel abalarn ise mterek eyleme bal klmay, ya
ni sivil rgtlenmelerde siyasal rgtlenmelerdekinden daha az zorunlu ol
mayan her eyi renirler.
 O halde siyasal rgtlenmeler, iinde tm yurttalarn genel rgtlenme
teorisini rendikleri bedava okullar gibi dnlebilir.
Siyasal rgtlenme dorudan sivil rgtlenmenin geliimine hizmet etme
se de, birincisini ortadan kaldrmak kincisine de zarar verecektir.
Yurttalar sadece belli olaylarda rgtlendikleri zaman, rgtlenmeleri
nadir ve tekil bir ey olarak grrler ve rgtlenmeyi pek az akllarna geti
rirler.
Her eyde zgrce rgtlenme haklan olduunda ise, son kertede rgt
lenmeyi, insanlarn amaladklar farkl hedeflere ulamak iin kendisini
kullanabildikleri evrensel ve adeta biricik bir yntem olarak dnrler. Her
bir yeni ihtiya onlarda hemen bu fikri uyandrr. rgtlenme becerisi by
lelikle, yukanda sylediim gibi, temel bilim olur ve herkes bu bilimi re
nir ve uygular.
Belli rgtlenmeler yasaklanp, bazlarna ise izin verildiinde, birinci
leri kincilerden ayrt etmek zor olur. nsanlar kukuyla hepsinden uzak
dururlar ve bylelikle de herhangi bir rgtlenmeyi gz pek ve neredey
se meru olmayan bir giriim gibi deerlendirmeye meyilli bir kamuoyu
oluur.1
O halde belli bir noktada snrlandrlan rgtlenme tininin, dier konu
larda ayn kuvvetli biimde geliemeyeceine ve belli bir ii mterek olarak
yapmaya can attklar iin insanlara bunu yapmalarna izin vermenin yeterli
olacana inanmak sadece bir kuruntudur. Yurttalar her konuda rgtlen
me yetisine ve alkanlna sahip olduklarnda, hem nemli hem de nem
siz mevzularla ilgili olarak iradi biimde rgtleneceklerdir. Ama eer sade
ce nemsiz mevzularla ilgili rgtlenebilirlerse, bunu yapma istekleri ve ka
pasiteleri olmayacaktr. Siz de onlara ticari ileriyle mterek olarak ilgilen
me zgrln bouna brakm olacaksnz; yurttalar kendilerine verilen
haklan hi gayret gstermeksizin kullanacaklardr ve nihayetinde yasakl r
gtlerden onlar uzak tutmak konusunda bu kadar aba gsterdikten sonra,

1 Y r tm e kuvveti kend i ke yfi tercihine gre rgtlenm elere iz in verd i i veya on lan yasakladn
da, bu durum bilhassa geerli olur.
Yasa, b elli rgtleri yasaklam akla yetindii ve buna itaat etm eyenleri cezalandrm ay da m ah
kem elere brakt zam an, zarar daha az olur. H e r b ir yurtta bylece nceden yasann n eyi kap
sadn y ak lak olarak b ilir; adeta yarglardan nce kend isi yargda b u lu n u r ve yasaklanan r
gtlenm elerden u zak d urarak iz in ve rile n rgtlenm elere doru y n e lir. Bu nedenle tm zgr
h a lk la r, rgtlenm e h a k k n n sn rla n d rlab ile ce in i d n rler. A m a eer yasa k o yu cu , hangi
rgtlerin teh like li h ang ile rin in ise faydal olduunu belirlem ekle b ir k i iy i g revlendirip, onu
rg tlerin kaynan y o k etmekte ve o n lan ortaya karm akta zgr b rak rsa, kim se hangi du
rum da rgtlenm enin ngrldn, hangilerinde ise yasakland n nceden bilem eyecein
den, rgtlenm e tin i tam am yla hareketsiz k alaca ktr. Bu ik i yasadan b irin c isi sadece b elli r
gtlenm elere zarar v e rir; k in c isi ise bizzat toplum a hitap eder ve onu yaralar. Yasal b ir h k
m etin b irin cisin e b avurm asn an lyo ru m , ama k in c isin i ilan etme h akk n a sahip o lm asn ise
h i an lam yorum .
yurttalar izin verilen rgtlenmeleri oluturmaya ikna edemediinizde ise
aracaksnz.
Siyasal rgtlenmelerin yasak olduu bir lkede sivil rgtlenmelerin hi
var olamayacan sylemiyorum, nk insanlar mterek giriimlerde bu
lunmakszn toplumda yaayamazlar. Ama byle bir lkede, sivil rgtlen
melerin her zaman ok az sayda olacan, kuvvetsiz biimde tasarlanaca
n, beceriksiz biimde ynetileceini ve geni kapsaml hedeflere girieme-
yeceini veya bunlar uygulamak istediklerinde ise baarsz olacan d
nyorum.
Bu durum da beni doal olarak, siyasal konularda rgtlenme zgrl
nn, sanld kadar kamuoyunun skneti iin tehlikeli olmadn ve dev
leti belli bir dnem sarssa da, nihayetinde onu kuvvetlendireceini dn
meye ynlendiriyor.
Demokratik lkelerde, siyasal rgtlenmeler, adeta devleti ynetmeye can
atan tikel kuvvetleri olutururlar. Bylelikle gnmzn hkmetleri bu tr
rgtlenmelere, Ortaada krallarn, hkmdarln vasallarna baktklar
gibi bakarlar: Onlara kar igdsel bir nefret beslerler ve her karlamala
rnda onlarla mcadele ederler.
Tersine, gnmzn hkmetleri sivil rgtlenmelere ynelik doal bir
tevecch gsterirler, nk bu rgtlenmelerin yurttalarn zihinlerini ka
musal meselelere ynlendirmek yerine bunlardan uzak tutmaya hizmet etti
ini ve yurttalar kamusal bar olmakszn gereklemeyecek projelere git
tike daha fazla angaje ederek, devrimden caydrdn kolayca kefederler.
Ama siyasal rgtlenmelerin olaanst bir biimde sivil rgtlenmeleri o
alttna ve kolaylatrdna ve tehlikeli bir musibetten kaarak, etkili bir
ilatan mahrum kaldklarna dikkat etmezler. Amerikallarn kamusal bir ka
naati geerli klmak, bir devlet adamn hkmete tamak veya bir bakas
nn elindeki kuvvetleri geri almak iin zgrce ve her gn rgtlendiklerini
grdnzde, bylesine bamsz insanlarn bir an iin bile olsa bu zgr
lklerini nasl suistimal etmediklerini anlamakta zorlanrsnz.
te yandan, Birleik Devletlerde mtereken yrtlen ok sayda en
dstriyel giriimi dndnzde ve Amerikallarn drt bir yanda, en ba
sit bir devrimin bulandrabilecei nemli ve g hedefleri ara vermeden ger
ekletirmeye altklarn fark ettiinizde, bylesine megul olan bu insan
larn neden devleti allak bullak etmeye girimediklerini ve neden kendisin
den fayda saladklar kamusal refah yok etmediklerini kolayca anlarsnz.
Peki bunlar ayr ayr gzlemlemek yeterli midir? Aslnda bunlar birbiri
ne balayan gizli ba kefetmek gerekmez mi? Tm eyaletlerde farkl kana
atlerdeki ve farkl yalardaki Amerikallar her gn genel rgtlenme hazz
n siyasal rgtlenmelerden alrlar ve bunu kullanmaya alrlar. Burada bir-
birlerini kalabalk iinde grrler, birbirleriyle konuurlar, birbirlerini din
lerler ve her eit giriim konusunda mtereken birbirlerini tevik ederler.
Ardndan buradan kazandklar mefhumlar sivil yaama tarlar ve bunlar
binlerce defa kullanrlar.
O halde Amerikallar tehlikeli bir zgrlkten faydalanarak, zgrlkle
rin tehlikelerini daha az korkutucu hale getirme sanatn renirler.
Eer bir ulusun varoluunda belli bir an seersek, siyasal rgtlenmelerin
devleti alt st ettiini ve endstriyi kilitlediini kantlamak kolay olur; ama
eer bir halkn yaamn btn olarak ele alrsak, siyasal konularda rgtlen
me zgrlnn yurttalarn rahatl iin ve hatta skneti iin faydal ol
duunu gstermek belki daha kolay olacaktr.
Bu eserin ilk ksmnda unu syledim: Snrsz rgtlenme zgrl ba
sn zgrlyle kartrlmamaldr: Bir tanesi dierinden hem daha az zo
runludur hem de daha ok tehlikelidir. Bir ulus kendi egemenliini srdr
mek iin rgtlenme zgrlne snrlandrmalar getirebilir. Hatta kimi za
man varlm srdrmek iin ulusun bunu yapmas gerekir. Biraz ilerisin
de ise unlar ekledim: Siyasal konularda snrsz zgrln bir halkn sa
hip olaca tm zgrlkler arasnda nihai zgrlk olduunu gizleyeme
yiz. Bu zgrlk halk anariye srklemese de, adeta onu her an anarinin
yaknnda tutacaktr.
Yani bir ulusun siyasal konularda mutlak rgtlenme hakkn yurttalara
tanma konusunda her zaman iin egemen olduunu savunmuyorum ve ay
n zamanda hibir lkede ve hibir ada rgtlenme zgrlne snrlan
drmalar getirilmemesini de makul bulmuyorum.
Bir halk, eer belirli snrlar iinde rgtlenme hakkn tanmazsa, kendi
iinde bar srdremeyecek, yasalarna sayg gsterilmesini salayamaya
cak ve kalc bir hkmet kuramayacaktr. Bu trden ltuflar kukusuz ok
deerlidir ama bir ulusun bunlar elde etmek veya korumak iin baz kat ve
geici snrlandrmalara katlanmas gerektiini, ancak ulusun bu ltuflarm
neye mal olduunu tam olarak bilmesinin de iyi olduunu dnyorum.
Bir insann yaamm kurtarmak iin, bir kolunu kesmeyi anlyorum; ama
bunu yaparken, bu kiinin kolunu kaybetmeden nceki kadar becerikli ola
cann iddia edilmesini hi anlamyorum.
 AMERKALILAR DORU ANLAILMI MENFAAT RETSYLE
NASIL BREYCLE KARI MCADELE EDERLER?

Dnya az saydaki kudretli ve zengin birey tarafndan ynetildiinde, bu ki

iler, insanlarn devleriyle ilgili yce fikirlere sahip olmay seviyorlard.
Kendi karn dnmemenin erefli bir davran olduunu ve bizzat Tanr
gibi menfaatsiz biimde iyilik yapmann uygun olduunu retmekten ho
lanyorlard. Bu, ahlk konusunda bu zamanlarn resmi retiiydi.
nsanlarn aristokratik zamanlarda dier zamanlardan daha erdemli ol
duklarndan kukuluyum, ama u kesin ki bu dnemlerde durmakszn er
demlerin gzelliklerinden bahsediliyordu; menfaate dayanan eyler ise an
cak gizlice inceleniyordu. Ama tahayyl daha az yukarlara doru havalan
d ve her bir kii kendisi zerine derin dnceye dald lde, ahlk
lar bu fedakrlk fikrinden rkmeye ve artk bunu beeri zihne sunmamaya
baladlar. Bylece herkesin mutluluu iin almann yurttalarn bireysel
avantaj olup olmadn aratrmaya koyuldular. Bireysel menfaatin gene
lin menfaatiyle rastlat ve bunlarn birbirlerine kart noktalardan biri
sini kefettiklerinde, bunu gstermekte acele ettiler; yava yava benzer gz
lemler oald. Aslnda yalnzca bireysel bir gzlem olan ey, genel bir dok
trin haline geldi ve nihayetinde hemcinslerine hizmet eden insann kendi
kendisine hizmet ettiini ve iyilik yapmann onun bireysel menfaati oldu
una inandk.
Bu eserin birok yerinde, Birleik Devletler sakinlerinin nasl kendi rahat
lklaryla tm yurttalarn rahatln badatrmay neredeyse her zaman be
cerdiklerini gsterdim. Burada dikkat ekmek istediim ey, Amerikallarn
kendisi yardmyla bunu yapmay baardklar genel teoridir.
Birleik Devletlerde neredeyse hibir zaman erdemin gzel olduu sy-
lenmez. Onun faydal olduu dnlr ve bu dnce de her gn kantla
nr. Amerikal ahlklar, hemcinsleri adna kendilerini feda etmeyi, bunu
yapmak erefli bir tavr olduu iin ileri srmezler; fakat byle fedakrlkla
rn, bundan yararlanan kii kadar bunu yapan kii iin de zorunlu olduu
nu ekinmeden sylerler.
Bu ahlklar, kendi lkelerinde ve kendi zamanlarnda insanlarn kar
konulmaz bir gle kendi ilerine kapandklarn fark ederler ve bunu en
gelleme konusunda umutlarn kaybettiklerinden, onlar durdurmay artk
dnmezler.
O halde, her bir insann kendi menfaatinin peinden kotuunu inkr et
mezler, ama her bir kiinin menfaatinin drstlk olmas gerektiini kant
lamaya abalarlar.
Burada, ahlklarn ortaya koyduklar tm gerekelerin ayrntlarna gir
mek istemiyorum, nk bu beni konumdan uzaklatracaktr, ancak bu ge
rekelerin yurttalar ikna ettiini sylemekle yetinebilirim.
ok zaman nce Montaigne unlar sylemiti: Yalnzca doruluk iin,
doru yolu takip etmediim zaman, nihayetinde herkes iin en iyi ve en ya
rarl olan eyi deneyimle bulmak iin doruyu takip ederim.
Doru anlalm menfaat retisi o halde yeni deildir; ama gnmzn
Amerikallarnda genel olarak kabul grmtr. Bu doktrin Amerikada po
plerdir: Onu tm eylemlerin temelinde buluruz ve o kendisini tm sylem
lerde aa vurur. Amerikada bu retiyle yoksullarn dilinde, zenginlerin-
kinden daha az dzeyde karlalmaz.
Avrupada menfaat retisi Amerikadakinden ok daha bayadr, ama ay
n zamanda daha az yaygndr ve de zellikle daha az barizdir. nsanlar hl
her gn, artk hissedilmeyen byk fedakrlklar yapyormu gibi yaparlar.
Tersine Amerikallar neredeyse her trl yaamsal edimlerini doru an
lalm menfaat retisi yardmyla aklamaktan holanrlar. Kendilerini
doru bir biimde sevmelerinin nasl herkesi birbirine yardm etmeye y
nelttiini ve zamanlarnn ve gelirlerinin bir ksmn ise seve seve devletin i
lerine adamaya ittiini nazike gsterirler. Bu konuda Amerikallarn kendi
lerini deerlendirirken genellikle yanldklarn dnyorum. nk Birle
ik Devletlerde, baka yerlerde olduu gibi, kimi zaman yurttalarn, insan
lar iin doal olan biimde, kendilerini karlk beklemeyen ve dnlme
den yaplm hamlelere kaptrdklar grlr. Ama Amerikallar, bu trden
hareketlere teslim olduklarm pek kabul etmezler; bu hareketlerin kendile
rinden ok felsefelerine hrmet etmeyi tercih ederler.
Aslnda burada durabilirdim ve imdi tasvir edeceim eyi yorumlama
ya almayabilirdim. Konunun an g olmas benim mazeretim olabilir
di. Ama bunu yapmak istemiyorum, zira amacm ak biimde gren oku-
yuculan srncemede brakmaktansa onlann beni takip etmeyi brakmala
rn tercih ederim.
Doru anlalm menfaat ulvi deil de, ak ve kati bir retidir. nem
li amalara ulamay hedeflemez; ama amalad her eye an aba gster
meksizin ular. Herkesin erimine ak bir reti olduundan, her bir kii
onu kolaylkla kavrar ve glk ekmeksizin onu elinde tutar. nsanlarn za
aflarna mkemmel bir biimde uyum salayan bu doktrin kolaylkla byk
bir egemenlie sahip olur. Onun bu egemenlii korumas da zor olmaz, n
k bireysel menfaati baka bir menfaatle kar karya brakr ve tutkular y
netmek iin bunlan kkrtan drtden faydalanr.
Doru anlalm menfaat retisi byk fedakrlklara neden olmaz; ama
her gn ufak zverilerde bulunmay telkin eder. Bu reti tek bana bir in
san erdemli hale getiremez, ama ok sayda yurttan dzenli, ll, lm
l, ngrl ve kendine hkim olmasn salar. Bu doktrin her ne kadar insa
n erdeme dorudan iradesiyle tamasa da, alkanlklanyla onu erdeme ya
va yava yaklatrr.
Eer doru anlalm menfaat retisi ahlki dnyaya tamamen egemen
olursa, burada olaanst erdemlerle kukusuz nadiren karlalacaktr.
Ama ayn zamanda bu durumda ok kaba ahlkszlklarn da daha az yaygn
olacan dnyorum. Doru anlalm menfaat retisi belki birka in
sann beeriyetin olaan dzeyinin stne kmalarn engeller; ama bu d
zeyin altnda bulunan birok insan onunla karlar ve ona balanr. Onun
birka bireyi tenzil ettiini dnn ve beeriyeti nasl ycelttiini fark edin.
Doru anlalm menfaat retisini tm felsefi teoriler arasnda gnmz
insanlannn ihtiyalanna en uygun teori olarak deerlendirdiimi ve insan
lar iin bizzat kendilerine kar en kudretli teminat bu doktrinde grd
m sylemekten ekinmeyeceim. O halde gnmzn ahlklannn te
mel olarak kendisine doru ynelmesi gereken reti budur. Bylece her ne
kadar ahlklar onun mkemmel olmadm dnecek olsalar da, yine de
onu zorunlu olarak kabul etmek zorunda kalacaklardr.
Genel olarak bizim aramzda Amerikadakinden daha fazla egoizm oldu
una inanmyorum. Aradaki tek fark, oradaki egoizmin aydnlanm olmas,
buradakinin ise byle olmamasdr. Her bir Amerikal, bireysel menfaatleri
nin bir ksmn, geriye kalanlan korumak iin feda etmeyi bilir. Biz ise tm
menfaatlerimizi korumak istiyoruz ve de genellikle hepsini kaybediyoruz.
Etrafmda sadece, adalanna her gn faydal olann asla onur kinci ol
madn szleriyle ve rnekleriyle retmek istiyormu gibi grnen insan
lar gryorum. Peki acaba kimse onlara onurlu olann nasl faydal olduu
nu gstermeye girimeyecek mi?
Yeryznde koullarn artan eitliinin beer tini yararl olan aratrma
ya doru srklemesini ve her bir yurtta kendi alan iine kapanmaya y
neltmesini engelleyebilecek kuvvet yoktur.
yleyse, bireysel menfaatin insanlarn eylemlerinin biricik drts olma
sa da, imdiye kadar hi olmad dzeyde nemli bir drt olacan ngr
mek gerekir. Fakat her bir insann kendi bireysel menfaatini nasl anlayaca
ise grlecektir.
Eer eit hale gelen yurttalar cahil ve baya olarak kalrlarsa, onlarn
egoizmlerini nasl bir ar aptallk dzeyine tayacaklarn ngrmek zor
dur ve bu durumda hemcinslerinin refah iin kendi rahatlklarn az da olsa
feda etme korkusuyla, yurttalarn kendilerini hangi utan verici ve sefil du
ruma sokacaklarn nceden sylemeyiz.
Amerikada tlendii ekliyle menfaat retisinin tm ksmlaryla apa
k olduuna inanmyorum; bu reti ok sayda aikr hakikati kendi iin
de barndrr ve insanlarn bunlar grmesi iin onlara klavuzluk edilmesi
yeterlidir. yleyse her ne pahasna olursa olsun insanlar aydnlatn; nk
kr fedakrlklar ve igdsel erdemler a bizden ok uzakta kald ve artk
zgrln, kamusal barn ve toplumsal dzenin kendisinin, aydnlanma
y terk edemeyecei zamann yaklatn gryorum.
 AMERKALILAR DORU ANLAILMI MENFAAT RETSN
DNSEL KONULARA NASIL UYGULARLAR?

Doru anlalm menfaat retisi yalnzca bu dnyay dnseydi, yeter

li olmayabilirdi, nk karln sadece te dnyada bulabilen ok sayda
fedakrlk vardr. Erdemlerin faydalann kantlamak iin ne kadar ok aba
gsterilirse gsterilsin, lmek istemeyen bir insann doru biimde yaama
sn salamak her zaman g olacaktr.
O halde doru anlalm menfaat retisinin dinsel inanlarla kolaylkla
uyumlu hale gelebileceini anlamak zorunludur.
Bu doktrini reten filozoflar insanlara, yaamda mutlu olmak iin, ken
di tutkularna zen gstermeleri ve arya kamamaya dikkat etmeleri ge
rektiini sylerler. Bu filozoflara gre ancak binlerce geici zevki reddederek
kalc bir mutluluu elde edilebiliriz ve nihayetinde kendi kendisine iyi hiz
met etmek iin insann durmakszn kendisinin stesinden gelmesi gerekir.
Neredeyse tm dinlerin kurucular ayn sylemi desteklerler. nsanla
ra baka bir yol gstermeksizin, sadece amatan biraz saptrrlar. Bu dinler
dayattklar fedakrlklarn bedelini ise dnyada temellendirmek yerine te
dnyada temellendirirler.
Bununla birlikte, dinsel bir tinle erdemli olmay tercih edenlerin yalnzca
bir karlk almak amacyla eylediklerine inanmay ise reddediyorum.
Herkesin mutluluu iin byk bir cokuyla alrken, hibir menfaati
ni dnmeyen gayretli Hristiyanlarla karlatm. Onlarn sadece te dn
yann hayrlarna layk olmak iin eylediklerini iddia ettiklerini iittim; fakat
onlarn yanldklarn dnmeden edemiyorum. Onlara inanmak iin faz
la sayg duyuyorum.
Hristiyanln, insann ebed yaam elde etmesi iin kendisinden ok di-
erlerini dnmesi gerektiini syledii dorudur; ama Hristiyanlk ayn
zamanda bize, Tanr sevgisiyle hemcinslerimize iyilik yapmamz gerektiini
de syler. Bu muhteem bir ifadedir; insan idrakiyle tannsal dnceye n
fuz eder; Tanrnn amacnn dzen kurmak olduunu grr; bu nemli he
defe isteyerek balanr ve kendi bireysel menfaatlerini bu hayranlk uyand
ran dzen iin feda ederek, bunu temaa etme zevkinden baka herhangi bir
karlk beklemez.
Bu nedenle, insanlarn tek dinsel saikinin menfaat olduuna inanmyo
rum; ama menfaatin bizzat dinlerin insanlara klavuzluk etmek iin kullan
dklar temel bir yol olduunu dnyorum. Dinlerin bu yolla kitleleri cez-
bedebileceklerinden ve popler olabileceklerinden hi kuku duymuyorum.
Bylelikle, doru anlalm menfaat retisinin neden insanlar dinsel
inanlardan uzaklatracan anlayamyorum. Tersine, bu retinin insan
lar bu inanlara nasl yaklatrdn gsterdiimi sanyorum.
Bu dnyada mutlulua ulamak iin bir insann, isteklerinin evkine kr
krne boyun emek yerine, her durumda igdlerine direndiini ve tm
yaamsal edimleriyle ilgili soukkanl bir biimde akl yrttn varsa
yalm; bu kii bu istekleriyle mcadele etmeyi renecektir ve btn yaa
mnn daimi menfaatleri iin anlk hazlarn kolayca feda etmeye alacaktr.
Eer ayn kii, ikrar ettii dine inanyorsa, bu dinin gerektirdii snrlan
drmalara itaat etmesi onun iin pek de g olmayacaktr. Hatta onun akl
bile kendisine bunlara itaat etmesini salk verir ve alkanlk ise onu sknt
lara katlanmaya hazr hale getirir.
Bu kii her ne kadar arzulad eylerle ilgili kukuya dse de, kendisi
ni artk bunlar istemediine kolay biimde ikna edemeyecektir ve te dn
yada kendisine vaat edilen muazzam kutsal miras hakkn korumak iin bu
dnyadaki baz mlklerini tehlikeye sokmann bilgece olduuna karar vere
cektir.

Hristiyan dininin doru olduuna inanarak hata yapmakta, der Pascal, kay
bedecek fazla bir ey yoktur; ama onun hatal olduunu dnerek yanlmak
ne byk bir bedbahtlktr!

Amerikallar, te dnya iin kaba bir umursamazlk iinde deillerdir;

kendisinden kandklarn umut ettikleri tehlikeleri kmseyerek ocuk
su bir kibir gstermezler.
O halde, utan duymakszn ve gszlk hissetmeksizin kendi dinlerinin
gereklerini yerine getirirler. Fakat onlan, genellikle tarif edilemeyen, dingin,
yntemli ve hesapl gayretkelikleri iinde ibadethanelerin kapsna doru
srkleyen eyin kalplerinden ok akllan olduunu grrz.
Amerikallar sadece menfaatleri gerei dini inanlarn gereklerini yapmaz
lar, ayn zamanda bu dnyaya herkesin takip etmesi gereken menfaatleri de
yerletirirler. Ortaada, papazlar yalnzca te dnyadan bahsediyorlard:
Samimi bir Hristiyann bu dnyada mutlu bir insan olabileceini kantla
makla ilgilenmeleri gerekmiyordu.
Ama Amerikal vaizler durmakszn yeryzne dnerler ve insanlarn ba
klarn ancak ok byk glklerle yeryznden uzaklatrabilirler. Din
leyicilerinin dikkatlerini daha iyi ekmek iin, her gn dinsel inanlarn z
grl ve kamusal dzeni nasl kolaylatrdn gstermeleri gerekir. Bu
vaizleri dinlediinizde ise, dinin temel konusunun te dnyada ebed mut
luluu mu salamak yoksa bu dnyadaki rahatla olanak m tanmak oldu
u konusunda genellikle glk ekersiniz.
 BLM X

AMERKADA MADD RAHATLIK STE ZERNE

Amerikada maddi rahatlk tutkusu mstesna deildir, geneldir; her ne kadar

herkes ayn biimde bu tutkuyu hissetmese de, herkes bunu duyumsar. Bu
rada insanlarn zihinleri genellikle bedenin ufak ihtiyalann tatmin etmek
le ve yaam iin gerekli kk konfor ihtiyalarn gidermekle meguldr.
Buna benzer bir durum Avrupada da yava yava grlyor.
ki dnyada benzer etkileri douran bu nedenler arasnda benim konum
la ilgili olanlann imdi aklamam gerekiyor.
Zenginlik ayn ailenin iinde miras yoluyla deimeden kalmaya devam
ettii zaman, rahatln mstesna zevkini hissetmeksizin maddi rahatlktan
faydalanan ok sayda insan grlr.
Beer gnl en derinden ilgilendiren ey, deerli bir nesneyi sakin biim
de mlk edinmek deildir, yeterince tatmin olmam biimde ona sahip ol
may istemek ve durmakszn onu kaybetmekten korkmaktr.
Aristokratik toplumlarda zenginler, kendi durumlarndan farkl bir duru
mu bilmezler; byle bir durumu zorla tahayyl ettiklerinde ise, kendi du
rumlarnn deieceinden endie etmezler. O halde maddi rahatlk onlar
iin pek de yaamlarnn amac deildir; bu sadece bir yaama biimidir. On
lar maddi rahatl adeta bir varolu biimi olarak dnrler ve bunun ze
rine kafa yormakszn bundan faydalanrlar.
Tm insanlann rahatlk iin hissettikleri doal ve igdsel istek bylelik
le, kolay ve korkusuz biimde tatmin edilir. Bu dnemdeki zenginlerin ruh-
lan da baka yere doru ynelir ve onlar bylelikle zihinlerini hareketlendi
ren ve kkrtan en zorlu ve en nemli giriimlerle ilgilenirler.
yleyse maddi hazlarn iinde bulunan bir aristokrasinin yeleri, bizzat
bu hazlar kibirli bir biimde kmseyip, onlardan mahrum kalmalar ge
rektiinde ise benzersiz biimde buna kar koyarlar. Aristokrasileri alt st
eden veya ykan tm devrimler, gereksiz lkslere alm insanlarn nasl ko
laylkla yaamsal zorunluluklarn stesinden gelebildiklerini, oysa rahatl
a alarak ulam olan insanlarn ise, bu rahatl kaybettikten sonra nasl
g bela yaayabildiklerini gsterdi.
Eer bu st snflardan orta snflara geersem, farkl nedenler tarafndan
retilen benzer etkileri bu snfta da grdm syleyebilirim.
inde aristokrasinin topluma hkim olduu ve onu duraan halde tuttu
u uluslarda, halk nihayetinde, tpk zenginin bollua almas gibi, yoksul
lua alr. Zenginler maddi rahatlkla pek ilgilenmezler, nk ona kolay
lkla sahip olurlar; halk ise yine onu dnmez, nk onu elde etme umu
du yoktur ve bu rahatl onu isteyecek kadar yeterli biimde bilmez.
Bu tr toplumlarda yoksulun tahayyl te dnyaya doru ynelir; reel
yaamsal sefalet onu snrlandrr; ama onun tahayyl bu dnyadaki sefa
letten uzaklap, hazlarm te dnyada arar.
Tersine snflar birbirlerine kartnda, ayrcalklar yok edildiinde, mi
ras blndnde ve aydnlanma ile zgrlk yaygnlatnda, rahatl el
de etme arzusu yoksulun tahayylnde yer ederken, zenginin zihninde de
bu rahatl kaybetme korkusu grlr. Bir yn orta dzeyde servet oluur.
Bu servete sahip olan insanlar, maddi hazlar kavramak iin yeterince rahat
durumdadrlar ama maddi rahatlklarndan memnun olacak kadar da deil.
Onlar asla aba gstermeksizin rahatl elde etmemilerdir ve ancak kor
kuyla bundan zevk alabilirler.
O halde bu kiiler bylesine deerli, bylesine kusurlu ve bylesine gei
ci hazlarn peinden komak ve onlar ellerinde tutmak iin durmakszn a
ba gsterirler.
Kkenlerinin bilinmezliiyle veya gelirlerinin orta dzey olmasyla kkr
tlan ve snrlandrlan insan iin hangi tutkunun doal olduunu aratrd
mda, en uygun istein rahatlk istei olduunu gryorum. Maddi rahat
lk tutkusu esas itibariyle bir orta snf tutkusudur; bu snfla byr ve yay
lr; onunla hkim hale gelir. Orta snftan hareketle bu tutku, toplumun st
snflarm ele geirir ve halkn en alt dzeydeki snflarna kadar iner.
Amerikada, zenginlerin hazlarna umutlu ve kskan bir bak atmayan ve
kaderinin kendisini mahrum brakt mlkleri tahayylyle ele geirmeyen
yoksul bir yurttala karlamadm.
Dier yandan, Birleik Devletlerin zenginlerinde, en varlkl ve en sefih
aristokrasilerin barnda bile kimi vakit grlen, maddi rahatla ynelik ki
birli bir kmseyici tavr hi fark etmedim.
Bu zenginlerin ou eskiden yoksullard; ihtiyacn dourduu strab his-
settiler; kendilerine dman olan talihle uzun sre mcadele ettiler ve im
di zafer kazansalar da, mcadelelerinde kendilerine elik eden tutkularm
srdrdler. Onlar, krk yldan beri peinden kotuklar bu kk hazlarm
iinde adeta sarho gibidirler.
Birleik Devletlerde, dier yerlerde olduu gibi, servetini miras yoluy
la elde eden ve kendisinin kazanmad zenginlie aba gstermeksizin sa
hip olan belli sayda zengin yok deildir. Ama bu kiiler bile maddi yaamn
hazlarna daha az bal grnmezler. Burada rahatlk sevgisi, ulusal ve ege
men bir istek haline gelir; beer tutkularn nemli akmlar bu yana do
ru ynelirler ve bunu yaparken de her eyi de kendi aklaryla birlikte s
rklerler.
 DEMOKRATK YZYILLARDA
MADD HAZLARA DNK SEVGNN RETT TKEL ETKLER ZERNE

Maddi hazlara ynelik sevginin, Amerikallar teamller karmaasna doru

durmakszn srkleyecei, aileleri allak bullak edecei ve nihayetinde biz
zat toplumun kaderini tehlikeye sokaca dnlebilir.
Ama durum byle deildir: Maddi hazlara dnk tutku demokrasilerde
aristokratik halklarda olduundan daha farkl etkiler yapar.
Bir aristokrasinin barnda kimi vakit, kamusal mesellerden yorgun d
me, ar zenginlik, inanlarn yklm as, devletin k gibi nedenler
le soylularn maddi hazlara doru yava yava yneldii olur. Kimi vakit de
prensin kuvveti veya halkn zayfl, soylular servetlerinden mahrum b
rakmakszn, onlar iktidardan uzak durmaya zorlar ve soylularn nemli gi
riimlere katlma olanan ortadan kaldrarak, onlan kendi hazlanyla ilgi
lenmeye terk eder. Soylular da bylelikle tamamen kendi ilerine kapanrlar
ve grkemli gemilerini bedensel hazlarda unutmaya alrlar.
Aristokratik bir teekkln yeleri yalnzca maddi hazlara dnk sevgiye
yneldiklerinde, uzun iktidar alkanlnn kendilerine verdii tm enerjiyi
olaan biimde sadece bu konuda kullanrlar.
Bu insanlar iin rahatlk aray yeterli deildir; onlar iin atafatl bir ah
lkszlk ve parlak bir yozlama gereklidir. Maddiyata gz kamatrc biim
de taparlar ve birbirleriyle yarrcasna alklama sanatnda stn olmak is
terler.
Bir aristokrasi ne kadar ok gl, grkemli ve zgr olursa, o kadar ok
ahlkszl ortaya koyacaktr. Onun erdemleri ne kadar parlak olursa ol
sun, her zaman kusurlarnn ihtiamyla alacan nceden syleyebilirim.
Maddi hazlar istei demokratik halklar ayn arlklara srklemez. Ra-
hatlk sevgisi burada sebatkr, mstesna, genel ve snrlar belli bir tutku or
taya koyar. Burada bir insann tutkularn en iyi biimde doyurmak iin artk
devasa saraylar ina etmek, zafer kazanmak veya doay alt etmek ve evreni
tkenmek sz konusu deildir; bu kiinin arazisine birka dnm eklemek,
bir meyve bahesi ekmek, bir konutu geniletmek, yaam her an daha rahat
ve elverili hale getirmek, skntlarn nne gemek ve zahmetsizce ve nere
deyse masrafsz biimde en ufak ihtiyalarn tatmin etmek sz konusudur.
Bu konular nemsizdir ama ruh bunlara balanr ve her gn daha gl bi
imde bunlar dnr; yle ki bu konular nihayetinde insana dnyann ge
ri kalann unuttururlar ve kimi zaman da ruh ile Tanr arasnda yerleirler.
Diyecekler ki bu durum yalnzca serveti orta dzeyde olan yurttalara uy
gulanabilir; zenginler, aristokratik yzyllarda gsterdiklerine benzer bee
nileri ortaya koyacaklardr. Buna katlmyorum.
Maddi hazlar konusunda bir demokrasinin en varlkl yurttalar halkn
beenilerinden ok farkl beeniler gstermeyeceklerdir. Halkn iinden
kan bu yurttalar ya onun duygularn paylaacaktr ya da bunlara itaat etme
si gerektiine inanacaktr. Demokratik toplumlarda kamusal duyarlk, tm
ruhlarn kendisiyle uyumlu olmak zorunda olduu ll ve dingin bir cazi
beye sahiptir. Mterek kurallarn erdemlerinden olduu kadar kusurlarn
dan da kamak ok zordur.
Demokratik uluslarda yaayan zenginler o halde garip hazlardan ok basit
ihtiyalarn tatmin etmeyi amalarlar; bir ym kk istekle yetinirler ve
kendilerini hibir ar byk tutkuya kaptrmazlar. Bylece ahlksz olmak
tan ok yumuak huylu olurlar.
Demokratik yzyllardaki insanlann maddi hazlara ynelik olarak gster
dikleri bu zel eilim, doal olarak dzene kar deildir; hatta tersine tat
min olmak iin dzene ihtiyac vardr. Ayn zamanda teamllerin var olma
sna da dman deildir; nk iyi teamller kamusal sknet iin yararldr
ve bunlar endstriyi kolaylatrrlar. Hatta bu eilim genellikle bir eit din
sel ahlkla da uyumludur; insanlar, te dnyadaki talihlerinden vazgemek
sizin, bu dnyada mmkn olan en iyi durumda var olmak isterler.
Baz fiziksel hazlar arasnda su tekil edenleri vardr; bunlardan uzak
durmaya zen gstermek gerekir. Ama dinin ve ahlkn kendisinden yarar
lanmaya izin verdii baka hazlar da vardr, insanlar bunlara kalplerini, ta
hayyllerini ve yaamlarn ekinmeden teslim ederler ve bu kk hazlar
ele geirmeye alrken, beer tr grkemli ve ihtiaml klan ok deerli
mlkleri gremez hale gelirler.
Eitlikte itiraz ettiim ey, insanlan yasak olan hazlann peinden komaya
doru srklemesi deildir; onlar tamamen izin verilmi olan hazlann ii
ne ekmesidir.
 O halde, dnyada ruhlar batan kartmayacak, ama onlan yumuatp, ni
hayetinde de bu ruhlarn gcn sessizce yattracak bir eit drst mater
yalizm kurulabilecektir.
 BAZI AMERKALILAR
N eden Cokulu B ir S p r t alzm S ergilerler ?

Her ne kadar bu dnyann servetinden yararlanm ak istei Am erikalla

rn egemen tutkusu olsa da, geveme anlarnda onlarn ruhlar, bir anda bu
maddi tutkuyla balarn kopartarak, kendisini cokulu biimde ge do
ru ykseltir.
Birliin eyaletlerinde ama bilhassa batdaki halklarn orta blgelerinde, ki
mi zaman Tannmn emirlerini hane hane dolaarak yayan vaizlerle karla
lr.
Yallar, kadnlar ve ocuklar, bu vaizleri dinlemeye gelmek iin maaile
zorlu engelleri aarlar ve ssz ormanlar kat ederler. Onlarla karlatklarn
da ise, onlar dinlemeye dalarak, birka gn ve birka gece en acil bedensel
ihtiyalar da dahil kendi ilerini grmeyi unuturlar.
Amerikan toplumunun iinde, Avrupada pek karlalmayan, cokulu ve
neredeyse yabanl bir spiritalizmle dolu ruhlar her yerde bulunur. Zaman
zaman burada ebed mutluluk iin garip yntemler gelitirmeye alan tu
haf tarikatlar da grlr. Dinsel delilik bunlarn hepsinde ortaktr.
Bu durum bizi artmamal.
Ebed olann zevkini ve lmsz olan eyin sevgisini insan kendi kendi
sine alamaz. Bu ulvi gdler, insan iradesinin geici bir hevesinden orta
ya kmazlar; bu gdlerin beer doada sabit temelleri vardr ve bunlar in
sann tm abalarna ramen var olurlar. nsan bu gdlere ket vurabilir ve
bunlar deforme edebilir ama ortadan kaldramaz.
Ruhun tatmin edilmeye ihtiyac vardr; her ne kadar onu baka yne e
virmeye alsanz da, o duyusal hazarlarn iinde hemen sklr, tedirgin ve
huzursuz olur.
 Eer beer trn byk ounluunun zihni, sadece maddi amalara
ulamaya odaklansayd, baz insanlarn ruhlarnda mucizevi bir tepkinin
gereklemesini bekleyebilirdik. Bu kiiler, bedenin kendilerine dayatmaya
alt ok snrl engellerin iine hapsolma korkusuyla, lgnca zihinsel
dnyaya doru kendilerini atabileceklerdir.
O halde, sadece yeryzn dnen bir toplumun iinde, yalnzca gky
zne bakmak isteyen az sayda bireyin bulunmasna armamak gerekir. Sa
dece kendi rahatyla megul olan bir halkta mistisizmin hemen sonra burada
ilerleme kaydetmemesine arrdm.
Tebin ssz topraklar zerinde insanlarn ikamet etmesine neden olan
eylerin imparatorlarn zulmleri ve ovann azaplar olduu sylenir; ama
ben bunun nedeninin daha ok Romann bolluk iinde yaamas ve Yuna
nn Epikrc felsefesi olduunu dnyorum.
Eer toplumsal durum, koullar ve yasalar Amerikallar rahatlk arayna
sk biimde kapatmasalard, Amerikallarn maddi olmayan eylerle megul
olduklarnda daha ihtiyatl ve daha marifetli olmalar ve kolaylkla kendile
rini frenlemeleri beklenebilirdi. Ama kendilerini, iinden kmak istemenin
mmkn olmad snrlar iinde hapsedilmi hissederler. Bu snrlar atk
lar zaman ise, nerede durmalar gerektiini bilmezler ve genellikle doru
dan mantn snrlarnn tesine geerler.
 AMERKALILAR RAHAT KOULLARI NDE
N eden B ylesne Kayg ili Grnrler ?

Eski dnyann cra blgelerinde hl kimi zaman, evrensel kargaann iin

de unutulmu ve etrafnda her ey kmldarken duraan halde kalm kk
topluluklarla karlalr. Bu halklarn ou fazla cahil ve fazla sefillerdir; y
netim ilerine karmazlar ve genellikle de hkmetler onlara zulmeder. Bu
nunla birlikte, onlann yz ifadeleri alld zere durudur ve genellikle ne
eli bir mizalar vardr.
Amerikada ise dnyada var olabilecek en mutlu koullarda bulunan z
gr ve aydn ok insan grdm. Bana yle geliyor ki sanki bir eit bulut ge
nellikle onlann ehrelerini rtyor; bylelikle onlan elencelerinde bile cid
di ve neredeyse zgn grdm oldu.
Bunun temel nedeni udur: Birinciler maruz kaldklar ktlkleri pek
dnmezler; oysa dierleri durmakszn sahip olmadklan mlkleri d
nrler.
Amerikallann nasl bir ateli cokunlukla rahatln peinden kotuklan-
n gzlemek tuhaf bir eydir. Onlar kendilerini rahatla gtrebilecek en k
sa yolu sememi olmann verdii mphem kaygyla durmakszn ac eki
yorlarm gibi grnrler.
Birleik Devletler sakini bu dnyann mlklerine, sanki hi lmeyecekmi
gibi balanr. Kendi eriminde olan eyleri ele geirmek iin ylesine ok ace
le eder ki yaamdan zevk almadan nce her an lecek olmaktan korkuyor-
mu gibidir. Her eyi yakalar, ama onlar skca tutmaz, hemen sonra yeni
hazlann peinden komak iin elindekileri brakr.
Bir insan, Birleik Devletlerde, son yllann geirmek iin zenle bir ev in
a eder ama hemen sonra daha atsn yerletirirken onu satar; bir baheye
meyve sebze eker ama hemen ardndan sanki bunlarn rnlerini tatm gi
bi onu kiraya verir; bir tarlay ekime hazr hale getirir ama hemen sonra ha
sad elde etme iini bakalarna brakr. Bir meslei icra eder ama sonra onu
brakr. Bir yere yerleir ama ksa bir sre sonra deien isteklerini tatmin et
mek iin baka yere gider. zel yaam ona biraz rahatlk salad anda si
yasal kasrgalara dalar. almayla geirdii bir yln sonuna doru biraz bo
vakti olursa, cokulu merakyla Birleik Devletlerin usuz bucaksz alann
da uray buray gezer durur. Bylece daha iyi mutlu olmak iin birka gn
de be yz fersah yol kat eder.
Nihayetinde lm, kapy alar ve hi elde edemedii eksiksiz bir saadetin
peinden bouna komaktan sklmadan nce onu durdurur.
Bolluk iinde bulunan mutlu insanlarn sergiledii bu tuhaf huzursuzluk
durumunu temaa ettiinizde nce arrsnz. Bu manzara yine de dnya
kadar eskidir; yeni olan ey, bunu yapann bir halk olmasdr.
Maddi hazlar sevgisi, Amerikallarn eylemlerinde kendisini aa vuran
gizil bir huzursuzluun ve gndelik olarak rneini verdikleri bir kararszl
n temel kayna olarak deerlendirilmek zorundadr.
Gnln yalnzca bu dnyann servetlerini aratrmaya kaptrm olan ki
inin her zaman acelesi vardr; nk bunlar bulmak, elde etmek ve de bun
lardan yararlanmak iin sadece snrl bir zaman vardr. Yaamn ksaln
hatrlamak onu durmakszn kkrtr. Bu kii, sahip olduu mallardan ba
msz olarak, eer acele etmezse lmn kendisinin faydalanmasna engel
olaca farkl servetleri her an dnr. Bu dnce onu huzursuzluk, kor
ku ve pimanlkla doldurur ve onun ruhunda bir eit ar hareketlilie ne
den olur; bu hareketlilik de onu her an amacn ve yerini deitirmeye iter.
Maddi rahatlk isteinin, iinde yasalarn ve detlerin kalc olmad bir
toplumsal durumla birlemesi, bu zihinsel endie iin daha byk bir tahrik
nedenidir. Bylelikle insanlar, kendilerini mutlulua gtrecek en ksa yolu
karma korkusuyla, srekli olarak yollarn deitirirken grrz.
Ayrca maddi hazlar tutkuyla aratran insanlarn hevesle arzuluyorlarsa,
hemen yldklarn fark etmek de kolaydr. Nihai ama tadn karmak oldu
undan, buna ulama ynteminin hzl ve kolay olmas gerekir, yoksa haz
z elde etme klfeti hazzn kendisini aacaktr. O halde burada ruhlarn o
u hem cokulu hem yumuak, hem iddetli hem de gszdr. Genellik
le lm, ayn amaca ulamak iin gsterilen abalann kalclndan daha az
korkutucudur.
Eitlik, tasvir ettiim etkilerin birouna daha dorudan bir yolla ulatrr.
Doutan veya servetle elde edilen tm ayrcalklar ykld, tm meslek
ler herkese ak olduu ve her bir kii bu mesleklerde zirveye kendi abala
ryla ulaabildii zaman, muazzam ve rahat bir alan insanlarn ihtiraslar iin
kendisini aar. nsanlar da kendilerini sradan bir aln yazlarnn olmad
na kolayca ikna ederler. Ama bu, deneyimle her gn dzeltilen yanl bir ba
k asdr. Her bir yurttan byk umutlar beslemesine olanak tanyan bu
eitlik, ayn zamanda tm yurttalar bireysel olarak zayf hale getirir. Onla
rn glerini drt bir yandan snrlandrr ve bununla beraber insanlann is
teklerinin gelimesine de izin verir.
nsanlar kendi balanna yalnzca kuvvetsiz deillerdir, ayn zamanda her
admlarnda nceden farknda olmadklar muazzam engellerle karlarlar.
Onlar hemcinslerinden birkana ait tedirginlik verici ayrcalklar ykt
lar; ama imdi ise genel bir rekabetle karlarlar. Aslnda engeller yer dei
tirmekten ok biim deitirdi, insanlar az ok birbirlerine benzer oldukla
rnda ve ayn yolu takip ettiklerinde, onlarn aralarndan birisinin daha hzl
yrmesi ve kendisini evreleyen ve acele ettiren dzenli kitlenin arasndan
yeni bir yol amas zordur.
Eitlii douran gdler ile bunlar tatmin etmek iin eitliin salad
yollar arasnda hkm sren bu daimi kartlk, ruhlar hrpalar ve tedir
gin eder.
Kendilerini tamamen tatmin edebilen belli bir zgrlk dzeyine ulam
insanlar kafamzda tasarlayabiliriz. Bu insanlar endielenmeksizin, dingin
biimde kendi bamszlklarndan haz alabileceklerdir. Ama asla kendileri
iin yeterli olabilecek bir eitlii oluturamayacaklardr.
Bir halk ne kadar ok abalarsa abalasn, kendi iinde koullan mkem
mel biimde eit hale getirmeyi baaramayacaktr. Eer bu mutlak ve eksik
siz dzeye ulama talihsizliine eriirse de, dorudan Tanrnn verdii ve
her zaman yasalarn elinden kaan zihinsel eitsizlikler hl var olmaya de
vam edecektir.
O halde bir halkn toplumsal durumu ve siyasal yaps ne kadar demokra
tik olursa olsun, yurttalann her birinin hkimiyetini kurmak iin belli zel
likleri kendinde her zaman fark edeceini syleyebiliriz. Ayn zamanda bu
kiinin baklarn inatla hep bu zelliklere doru evireceini de ngrebili
riz. Eitsizlik bir toplumun ortak yasas olduu zaman, en bariz eitsizlikler
insanlann dikkatini ekmez; oysa her ey yaklak olarak ayn dzeyde ol
duunda, en kk eitsizlikler bile yaralayc olur. Bu nedenledir ki eitlik
yaygnlat lde, eitlik istei de her zaman daha a gzl olur.
Demokratik halklarda insanlar belli bir eitlie kolaylkla sahip olacak
lardr; ama istedikleri eitlie hi ulaamayacaklardr. Bu eitlik insanlarn
nnde hep bir adm ileri gider, ama asla onlann gr alanndan kmak
szn ve tamamen geri ekilmeksizin, insanlar hep kendisini takip etmele
ri iin cezbeder. nsanlar da durmakszn onu elde ettiklerine inanrlar, oy
sa eitlik hep onlann ellerinin arasndan kayar gider. Aslnda insanlar, eitli-
in cazibesini grmek iin onu yeterince yakndan grrler, ama ondan ya
rarlanmak iin ona yeterince yaklaamazlar ve onun tadn tam olarak ka
ramadan da lrler.
Demokratik blgelerin sakinlerinin genellikle bolluk iindeyken sergile
dikleri bu tuhaf melankoli ile kolay ve dingin bir yaamn iinde insanlar ele
geiren bkknl bu nedenlere balamak gerekir.
Fransada herkes szlanyor ve intihar says artyor; oysa Amerikada inti
har nadiren grlr, ama delilik hibir yerde olmad kadar yaygndr.
Bunlar ktln farkl semptomlardr.
Amerikallar ne kadar kkrtlm olurlarsa olsunlar kendilerini ldr
mezler, nk din bunu yapmalarna engel olur ve onlarda her ne kadar
maddi rahatlk tutkusu yaygn olsa da, materyalizm adeta var olmaz.
Onlarn iradeleri direnir ama genellikle akllar onlar yumuatr.
Demokratik zamanlarda hazlar aristokratik yzyllardan daha canldr ve
bunlara meyledenlerin says da snrsz dzeyde daha oktur. Ama dier
yandan, demokrasilerde umutlarn ve isteklerin genellikle daha fazla hayal
krklna uradn, ruhlarn daha fazla cokulu ve daha fazla kaygl ol
duunu ve endielerin burada daha yakc olduunu kabul etmek gerekir.
 AMERKALILARDA MADD HAZLAR SEVGS, ZGRLK AKIYLA VE
Kamusal M e s e le le re Y n e lk lg y le N a s il B irle ir ?

Demokratik bir devlet mutlak bir monariye dnrse, nceden kamusal ve

zel meseleleri ynlendiren etkinlik birden zel meselelere younlaacan
dan, bir sre byk bir maddi rahatlk ortaya kar; ama hemen sonra bu ha
reket yavalar ve retimin gelimesi durur.
Surlulardan Floransallara ve Ingilizlere kadar zgr olmayan ama ticaret
le ve retimle uraan tek bir halkn adn syleyebilir miyiz bilmiyorum. O
halde u iki ey arasnda zorunlu bir iliki ve sk bir ba vardr: zgrlk
ve endstri.
Bu durum genellikle tm uluslar iin dorudur, ama bilhassa demokratik
uluslar iin dorudur.
Yukarda eitlik yzyllarnda yaayan insanlarn, hedefledikleri mlkle
ri elde etmek iin nasl daimi bir rgtlenmeye ihtiya duyduklann gster
dim. Dier yandan ise, bu halklarda siyasal zgrln nasl rgtlenme be
cerisini mkemmelletirdiini ve onu nasl halka mal ettiini akladm. Bu
yzyllarda zgrlk o halde zenginliin retilmesi iin faydaldr. Tersine
despotizmin ise bu retimin bilhassa dman olduunu grebiliriz.
Demokratik yzyllarda mutlak bir iktidarn zellii ne zalim olmas ne de
vahi olmasdr, o yalnzca nemsiz ve tedirgin edicidir. Bu trden bir despo
tizm, her ne kadar beeriyeti ayaklar altna almasa da, dorudan ticaret deha
sna ve endstrinin gdlerine karttr.
yleyse, dem okratik zamanlarda insanlarn, durmakszn can attkla
r maddi hazlara kolaylkla ulamalar iin zgr olmaya ihtiyalar vardr.
Ancak kimi zaman insanlarn bu hazlar iin duyduklar an istekle, orta
ya kan ilk efendiye kendilerini teslim ettii de olmutur. Rahatlk tutku-
su bylelikle yenilgiye urar ve farknda olmakszn hevesle istedii eyler
den uzaklar.
Aslnda demokratik halklarn yaamnda ok tehlikeli bir gei evresi vardr.
Maddi hazlar istei, bu halklardan birisinde aydnlanmadan ve zgr
lk alkanlndan daha hzl biimde gelitiinde, bir an gelir ve insanlar
kendilerine hkimiyetlerini kaybederek, ele geirmeye hazr olduklar yeni
mlklerin peinden srklenirler. Yalnzca servet yapma amacyla megul
olan bu kiiler, her bir kiinin tekil servetiyle herkesin refahn birletiren
ba artk fark etmezler. Sahip olduklar haklar bu insanlardan geri almaya
ihtiya yoktur, nk onlar zaten seve seve bunlardan uzaklarlar. Siyasal
devleri yerine getirmek, bu insanlara gre kendilerini endstriden uzakla
tran can skc bir aksi durumdur. Vekilleri seme, otoriteye yardm etme,
ortak sorunlar mtereken zme gibi meseleler sz konusu olduunda, bu
insanlar bylesine deerli zamanlarn faydasz ilerde harcamayacaklardr.
Bu tr bo elenceler, yaamda nemli menfaatlerin peinden koan ciddi
insanlar iin uygun deildir. Bu insanlar menfaat retisini takip ettikleri
ne inanrlar, ama bu fikrin yalnzca baya bir versiyonunu uygularlar. Ken
di meseleleri olarak adlandrdklar eyle daha iyi ilgilenmek iin, onlara g
re temel olmas gereken bir meseleyi kmserler.
alan yurttalar kamusal iler zerine dnmek istemediklerinde ve
bo zamann deerlendirmek iin bu ilerde sorumluluk alabilecek bir snf
da artk var olmadnda, hkmetin yeri bo kalr.
te bu kritik anda eer hrsl ve kurnaz birisi iktidan ele geirirse, her tr
l gasp yolu alm bulunur.
lkenin refah dzeyinin gelimesine bir sre zen gsterilse ve de adama
kll bir dzen garanti altna alnsa da, insanlar dier eylerden muaf kalrlar.
Maddi hazlara tutkuyla balanan insanlar bu durumda, zgrln nasl ra
hatl salamaya hizmet ettiini fark etmeden nce, zgrlk kkrtmalar
nn nasl rahatla ket vurduunu olaan olarak kefederler. Bu kiiler, zel
yaamdaki kk hazlann iine nfuz eden kamusal tutkulann en ufak g
rltsyle uyanrlar ve tedirgin olurlar; uzun sre anari korkusu onlar hep
havada ve ilk karklkta kendilerini zgrln dna atmaya her zaman
hazr halde tutar.
Kamusal barn hayrl olduunu kolaylkla kabul edebilirim, ama buna
ramen tm halklarn tiranla salam bir dzenle ulatn da unutmak is
temem. Buradan halklarn kamusal ban kmsemesi gerektii sonucu ke
sinlikle kmaz; ama bu barn onlar iin yeterli olmad sonucu kar. H
kmetinden yalnzca dzeni srdrmesini talep eden bir ulus kalbinin de
rinliklerinde zaten kledir; o rahatlnn klesidir ve bu ulusu zincire vura
cak bir insan burada ortaya kabilir.
 Komplolardan doan despotizm, bir insann despotizminden daha az r
ktc deildir.
Yurttalar kitlesi yalnzca zel ileriyle megul olmak istediklerinde en k
k topluluklar kamusal ilere hkim olmak konusunda umutsuzlua kapl
mamaldrlar.
Usuz bucaksz dnya sahnesinde olduu gibi bizim sahnemizde de, geni
bir kitlenin birka kiiyle temsil edilmesi ok ender bir durum deildir. Bu
temsilciler namevcut veya dikkatsiz bir kitle adna tek balarna konuurlar;
sadece onlar genel bir hareketsizlik iinde eylerler; istedikleri gibi her eye
sahip olurlar, yasalar deitirirler ve teamlleri kendi heveslerine gre bas
k altna alrlar. Bu manzara grlnce, byk bir halkn az saydaki zayf ve
deersiz kiinin eline dmesi aknlk verir.
imdiye kadar Amerikallar, ifade ettiim tm engellerden mutluluk veri
ci bir biimde kandlar. Bu konuda onlar, kendilerine hayran olunmasn
kesinlikle hak ediyorlar.
Yeryznde Amerikadan daha az isizin bulunduu ve iinde alan her
kesin rahatla ulama konusunda daha fazla cokulu olduu baka bir lke
belki yoktur. Ama Amerikallarn maddi hazlara ynelik tutkusu her ne ka
dar iddetli olsa da, en azndan kr deildir ve bu tutku, kendisini lml hale
getirme konusunda kudretsiz olan akl tarafndan ynlendirilir.
Bir Amerikal sanki dnyada tek banaym gibi zel menfaatleriyle me
gul olur ve hemen sonra sanki kamusal ileri unutmu gibi, kendisini bu i
lere adar. Kimi zaman en egoist agzllkle kimi zaman da en ateli yurtse
verlikle comu grnr. Oysa insann yreinin bu biimde blnmesi ok
gtr. Her bir Birleik Devletler sakini hem kendi rahatl hem de kendi
zgrl iin birbirine benzer ve gl birer tutku besler ve bu tutkularn
onlarn ruhlarnda bir yerlerde birbirleriyle birletii ve birbirlerine kart
na inanmak gerekir. Aslnda Amerikallar kendi zgrlklerinde, rahatlk
larnn en nemli aracn ve en nemli garantisini grrler. Onlar bu ikisi
ni birlikte severler. O halde, kamusal ilere karmann kendi meseleleri ol
madn dnmezler; tersine, kendilerinin temel meselesinin, istedikleri
mlkleri kazanma olana tanyan ve kazanm olduklan mlklerin de rahat
biimde keyfini karmalarna engel olmayan bir hkmeti kendi kendileri
ne salamak olduuna inanrlar.
 DNSEL NANILAR AMERKALILARIN RUHUNU
NASIL ZAMAN ZAMAN MADD HAZLARDAN UZAKLATIRIR?

Birleik Devletlerde her haftann yedinci gnnde ulusun ticari ve endstri

yel yaam askya alnr; her trl grlt sona erer. Derin bir dinginlik veya
daha ok bir eit kutsal meditasyon bu grltnn yerine geer; nihayetin
de ruh da kendisine kavuur ve temaa eder.
Bugn boyunca ticari meknlar ssz kalr; her bir yurtta ise ocuklaryla
birlikte kiliselere gider; burada da kulann pek alkn olmad tuhaf sy
lemler duyar. Ona, kibrin ve agzlln neden olduu saysz ktlkler
den sz edilir, insanlarn isteklerine ekidzen vermesinden, erdemlere ba
l gzel hazlardan ve buna elik eden hakiki mutluluktan bahsedilir.
Bu kii evine dndnde, ticari ilerinin peinden komaz. Kutsal ki
tab aar ve burada Yaratcnn azameti ve faziletleriyle, Tanrnn eserleri
nin sonsuz ihtiamyla, insanlara bahedilen ulvi aln yazsyla, insanlarn
devleriyle ve onlarn lmszle ulama yollaryla ilgili dokunakl tas
virler bulur.
te bu yolla Amerikal zaman zaman adeta kendi kendisinden uzaklar ve
yaamn hareketlendiren kk tutkulardan ve onu dolduran geici menfa
atlerden bir an iin kendisini soyutlayarak, birden iinde her eyin ulvi, ka
tksz ve ebed olduu ideal bir dnyaya nfuz eder.
Bu eserin bir baka ksmnda Amerikallarn siyasal kuramlarnn kalc
ln hangi nedenlere balamak gerektiini aratrmtm ve bana yle geli
yor ki din bu temel nedenlerden birisidir. imdi ise bireylerle ilgilendiim
de, dinle karlayorum ve dinin her bir yurttaa btn olarak devletten da
ha az faydal olmadn fark ediyorum.
Amerikallar, demokrasiyi dinle ahlki hale getirme zorunluluunu his-
settiklerini pratikleriyle gsterirler. Onlann kendileriyle ilgili dndkleri
ey, aslnda her trl demokratik ulusun kavramas gereken bir hakikattir.
Bir halkn toplumsal ve siyasal yapsnn onu belli inanlara ve belli bee
nilere hazr hale getirdiinden, fakat halkn bu inanlar ve beenileri hemen
sonra kolaylkla terk ettiinden hi kuku duymuyorum. Oysa bir halk ben
zer nedenlerle belli kanaatlerden ve belli eilimlerden, bunlar zerinde hi
durmakszn ve adeta hi kuku duymakszn, uzak kalabilir.
Yasa koyucunun hneri de, yurttalarn abalarna hangi durumda yardm
edeceini, hangi durumda ise bu abalar daha ok dizginlemesi gerekecei
ni fark etmek amacyla, nceden toplumun bu doal eilimlerini iyice ayrt
etmekten ibarettir. nk bu ykmllkler dnemlere gre deiiklik gs
terir. Deimez olan ey yalnzca beer trn her zaman kendisine doru
yneldii amatr; bu amaca ulama yollar durmakszn deiir.
Eer aristokratik bir yzylda, birilerinin kaltsal zenginliinin ve dierle
rinin dermansz yoksulluunun, insanlar daha iyi durumda olma fikrinden
vazgeirdii ve ruhlar da te dnyann temaasyla uyumu halde tuttuu
bir ulusun iinde domu olsaydm, byle bir halka ihtiyalarn hissettirme
nin benim iin mmkn olmasn isteyebilirdim ve farkna vardm yeni is
teklerimi tatmin etmenin en hzl ve en kolay yollarn kefetmeyi dne
bilirdim; tm yorucu zihinsel faaliyetlerimi fiziksel uralanna ynlendire
rek, rahatla ulamaya abalayabilirdim.
Byle bir durumda, eer birka kii dncesiz bir biimde zenginliin pe
inden komak iin kkrtlmlarsa ve maddi hazlara ynelik ar bir sev
gi gsteriyorlarsa, bundan dolay panie kaplmama gerek olmayabilirdi; zi
ra bu tuhaf belirtiler hemen herkesin ortak fizyonomisi iinde yok olacaktr.
Demokrasilerdeki yasa koyucularn bunlardan baka kayglar vardr.
Demokratik halklara bilgiyi ve zgrl verin ve brakn onlar bunlar
gerekletirsin. Onlar bu dnyann sunabilecei hayrl eyleri buradan
karmay hemen baaracaklardr; her bir faydal beceriyi mkemmelletire-
ceklerdir ve yaam her gn daha rahat, daha kolay ve daha sakin hale getire
ceklerdir; toplumsal durumlar onlan doal olarak bu yne doru itecektir.
Bu halklarn gidiatlann yavalatmalannda da korkulacak bir ey yoktur.
Ama insan drst ve meru rahatlk arayndan holanrken, korkulacak
ey, onun nihayetinde en ulvi kapasitelerini kullanmay unutmas ve evre
sindeki her eyi gelitirmek isterken, sonunda bizzat kendi dzeyini dr
mesidir. Tehlike ite tam da buradadr, baka yerde deil.
O halde demokrasilerde yasa koyucular ile onurlu ve aydn tm insanlar,
ara vermeden insanlarn ruhlarn meydana getirmeye ve onlar ge do
ru ykseltmeye abalamaldrlar. Demokratik toplumlarm geleceiyle ilgi
lenen herkesin birlemesi ve hepsinin, toplumda sonsuzluk eiliminin, ihti
am duygusunun ve maddi olmayan hazlara dnk sevginin yaylmas iin
srekli olarak uyumlu biimde aba gstermesi zorunludur.
Demokratik bir halkn iinde, bedenle birlikte her eyin rdn ka
bul ettirmeye alan, bu zararl teorileri destekleyen birilerini grrseniz,
bunlar reten kiileri bu halkn doal dmanlar olarak deerlendiriniz.
Materyalistlerde beni yaralayan eyler var. Onlarn retileri bana tehlikeli
grnyor ve kibirleri de beni isyan ettiriyor. Eer onlarn sistemlerinin in
sanlar iin yararl olan bir eyi olacaksa o da, bu retinin insana kendisiyle
ilgili lml bir fikir vermesi olabilirdi. Fakat bu retileri savunanlar duru
mun byle olmadn gsterirler. Materyalistler yalnzca birer yabani insan
olduklarn yeterince akladklarna inandktan sonra da, sanki ilahi bir var
lk olduklarn kantlamlar gibi marur bir tavr taknrlar.
Materyalizm, tm uluslarda beer zihin iin tehlikeli bir hastalktr; ama
bilhassa demokratik bir halkta materyalizmden kuku duymak gerekir, n
k o, bu halklar iin ok yakn olan ktlklerle mkemmel bir biimde bir
leir.
Demokrasi maddi hazlara ynelik beeniyi kolaylatrr. Bu beeni a
r olursa, hemen insan, her eyin yalnzca maddi olduuna inanmaya hazr
hale getirir. Materyalizm ise sras geldiinde, insanlar aklsz bir coku du
rumuyla birlikte bu hazlara doru srkler. Demokratik uluslarn kendisine
doru itildikleri vahim durum ite budur. Bu uluslarn bu tehlikeyi grmesi
ve bundan uzak durmas gerekir.
Dinler yalnzca, insanlara ruhun lmszln retmek iin genel, ba
sit ve pratik yollardr. Demokratik bir halkn inanlardan karaca en b
yk avantaj da ite budur. Bu inanlar dier halklardan daha ok bu halklar
iin zorunludur.
O halde herhangi bir din bir demokrasinin iinde kk saldnda, onu
sarsmaktan saknnz; tersine onu sanki aristokratik yzyllarn deerli bir
mirasym gibi zenle koruyunuz; insanlara yeni dinsel fikirler alamak
iin eski dinsel kanaatlerini onlardan almaya almaynz, nk bir iman
dan baka bir imana geerken, ruh bir anda inanlarndan arnd iin, mad
di hazlar sevgisi bunlarn yerine yerleebilir ve ruhu tamamyla ele geire
bilir.
phesiz ruhsal g materyalizmden daha akla uygun deildir; yine de, bir
demokrasinin ikisi arasnda bir seim yapmas gerekseydi, hi kuku duy
makszn, u sonuca varabilirdim: Yurttalar, ruhlarnn bir domuzun bede
nine geeceini dnerek aslnda ruhlarnn bir hi olduuna inanmaya g
re daha az riske girmi olacaklardr.
Bu dnyayla balantl olan, maddiyat d ve lmsz bir ilkeye ynelik
bir inan, insann ihtiam iin o kadar zorunludur ki, herhangi bir muhte
mel karlk veya cezayla ilikili olmad zaman ve lmden sonra insan
da bulunan ilahi ilkenin onu Tanryla birletirdiine veya baka bir yaratk
ta yeniden canlandrdna inanmakla yetinmedii zaman ok olumlu etki
ler yapar.
Bu tr inanlara sahip insanlar, bedeni doamzn ikincil ve alt ksm ola
rak dnrler; bylelikle de bedenin etkisine maruz kaldklarnda bunu
kmserler; beeriyetin maddi olmayan ksmna ynelik gizli bir hayran
lk ve doal bir sayg beslediklerinde de, kimi zaman bedenin egemenliine
itaat etmeyi reddederler. Fakat bu, onlarn fikirlerine ve isteklerine belli bir
ulvi anlam vermek iin, onlar kendiliklerinden menfaat gzetmedikleri et
kinliklere, katksz duygulara ve genel dncelere ynlendirmek iin ye
terli olur.
Sokratesin ve okulunun, te dnyada insann bana gelecekler zerine
net fikirlere sahip olduklar kesin deildir; onlarn inandklar tek fikir uy
du: Ruh bedenden ayrdr ve o hayatta kalr. te bu fikir, ruhu bedenden ay
ran Platonun felsefesine bir eit ulvi canllk katmtr.
Platonu okuduumuzda, ondan nceki zamanlarda ve onun zamanlarn
da materyalizmi ven ok fazla yazarn var olduunu fark ederiz. Bu yazar
lar bize kadar ulamadlar veya ancak eksik biimde ulatlar. u durum ise
neredeyse tm yzyllarda grld: Edeb olarak byk itibara sahip yazar
larn ou spiritalizmde buluur. Beer trn gds ve istei bu re
tiyi destekler; bu yazarlar ise bizzat insanlara ramen genellikle bu reti
yi korurlar ve ona sadk olan kiilerin isimlerinin yok olmamasn salarlar.
O halde maddi hazlara ynelik tutkunun ve bu tutkuyla ilikili fikirlerin bir
halk iin -siyasal durumu nasl olursa olsun- yeterli olabileceine hibir za
man inanmamak gerekir. nsann yrei varsaydmzdan daha genitir; o
hem yeryzndeki hayrlara ynelik istei, hem de gkyzndeki hayrla
ra dnk sevgiyi kapsayabilir; kimi zaman bunlardan sadece birisine kendi
sini lgnca kaptrm gibi grnr; ama dierini dnmeksizin uzun s
re var olamaz.
Bilhassa dem okratik zamanlarda tinsel kanaatlerin egemen olm asnn
nemli olduunu fark etmek kolay olsa da, demokratik halklar yneten ki
ilerin bu kanaatlerin hkim olmasn nasl salayabileceklerini sylemek
kolay deildir.
Resmi felsefelerin ne geliebileceine ne de kalc olacaklarna inanyo
rum. Devletin dinine gelince, bu dinler kimi vakit siyasal iktidarn menfaat
lerine anlk olarak hizmet etseler de, bunlarn er ya da ge Kilise iin lm
cl olacaklarn dnyorum.
Halkn gznde dini yceltmek ve dinsel spiritalizme halkn hrmet gs
termesini salamak iin, yasann izin vermemesine ramen papazlarn do
layl olarak siyasal bir etkide bulunmasna olanak tannmasn savunan kii
lere de katlmyorum.
Rahipler kamusal meselelere kartklarnda, inanlarn maruz kald ne
redeyse kanlmaz tehlikeleri daha iyi kavryorum. Yeni demokrasilerde H
ristiyanln her ne pahasna olursa olsun srdrlmesi gerektiine yle ok
inanm durumdaym ki, papazlarn mabetlerinden kmalarna izin veril-
mesindense, onlarn burada hapsolmasn tercih ederim.
yleyse insanlar tinsel kanaatlere doru ynlendirmek veya onlan bu ka
naatlerin telkin ettii dinin iinde tutabilmek iin otorite hangi aralar kul
lanabilir?
Syleyeceim ey, politikaclara gre, bana zarar verecektir. Ruhun lm
szl dogmasn geerli klmak iin hkmetlerin kullanabilecei tek et
kili yntemin, her gn sanki insanlar buna inanyorlarm gibi eylemeleri
olduuna inanyorum. Hkmetlerin, ancak nemli meselelerde drst bi
imde dinsel ahlka uygun hareket ederek, yurttalar dini tanmaya, sevme
ye ve ona sayg duymaya ynlendirmekle vnebileceklerini dnyorum.
 AIRI RAHATLIK SEVGS RAHATLIA NASIL ZARAR VEREBLR?

Ruhsal olgunlama ile maddiyatla ilgili olan eylerin iyilemesi arasnda sa

nldndan daha fazla ba vardr. nsan bu iki eyi birbirinden ayr olarak
tutabilir ve bunlarn her birini ard sra tek tek dnebilir; ama bunlar, bir
dierini tamamen gz ard ederek, tamamen birbirlerinden ayramaz.
Bizimkiyle ayn duygular ve neredeyse ayn agzllk hayvanlarda da
vardr. Hayvanlarla paylamadmz ve bizde olduu gibi bir kpekte de to
hum halinde bulunmayan maddi bir tutku yoktur.
O halde hayvanlar yalnzca en temel ve en kaba ihtiyalarn karlayabi-
liyorlarken, neden biz hazlarmz sonsuz dzeyde eitlendirip, durmaks
zn onlan arttryoruz?
Bu konuda bizi hayvanlardan stn klan ey, sadece igdlerimizle y
neldiimiz maddi hayrlar bulmak iin ruhumuzu kullanmamzdr. nsann
vahi tarafna tatmin olma becerisini melekler retir. nsan, hayvanlarn ya
pamad bir biimde, bedensel hazlann stnde ykselmeye ve yaam bile
kmsemeye muktedir olduu iin, bizzat bu hazlan ve hayrlan kavrama
s zor bir dzeye kadar oaltabilir.
Ruhu ycelten, byten ve gelitiren her ey onu ayn zamanda, ken
disiyle ilgili olmayan giriimlerde bile baarl olmaya daha muktedir ha
le getirir.
Tersine onu sinirlendiren veya onun deerini dren her ey de, onu
nemli ya da nemsiz her konuda zayflatr ve neredeyse tm meselelerde
kudretsiz hale getirir. yleyse, ruhun zaman zaman kuvvetini ve grkemini
bedenin hizmetine sunabilmesi iin grkemli ve gl olmas gerekir.
 Eer insanlar maddi hayrlardan asla tatmin olmasalard, onlarn bu hayr
lar retme becerisini yava yava yitireceklerine ve nihayetinde vahi insan
lar gibi, hibir eyi ayrt etmeksizin ve ilerleme gstermeksizin, bu hazlardan
yararlanacaklarna inanmak gerekecekti.
 EiniK v e K uku Z a m a n la r in d a
B e e r E y l e m l e r n A m a l a r in a M e s a f e A lm ak N e d e n n e m l d r ?

Dinin egemen olduu yzyllarda, yaamn nihai amac te dnyada bulunur.

Bu zamanlarn insanlar o halde, uzun yllar boyunca kendisine doru
durmakszn ilerledikleri sabit bir amac dnmeye doal olarak ve nere
deyse istemeksizin alrlar. Kendilerini zorlayan bu nemli ve kalc istei
tatmin etmeyi en iyi biimde baarmak iin binlerce nemsiz ve geici iste
i bastrmay farknda olmakszn renirler. Onlar maddiyatla ilgili eyler
le megul olduklarnda, bu alkanlklar kendisini aa vurur. Bu konuyla
ilgili tm edimlerini, tm abalarn kendisine doru ynlendirdikleri genel
ve belli bir ama etrafnda seve seve snrlandrrlar. Onlar her gn yeni giri
imlerde bulunurken grmeyiz; zira onlarn peinden komaktan bkmadk
lar deimez amalan vardr.
Bu da, dine dayal halklarn nasl genellikle bylesine kalc eyleri baar
dklarn aklar. te dnyayla megul olan bu halklar, bu dnyada baarl
olmann srrn bulurlar.
Dinler insanlara genellikle gelecei gz nnde bulundurarak hareket et
me alkanln verir. Bu konuda dinler, bu dnyadaki mutluluk iin te
dnyadaki saadet iin olduundan daha az faydal deildir. Bu da onlarn en
nemli siyasal yandr.
Ama imann aydnl glgelendii lde, insanlarn gr alanlar da da
ralr ve diyebiliriz ki her gn insanlarn eylemlerinin amac onlara daha ya
kndaym gibi grnr.
nsanlar yaamdan sonra balarna gelecek eyle ilgilenmemeye bir defa
altklar zaman, onlan yalnzca belli beer gdlere ok uygun olan, ge
lecekle ilgili tam bir yabanl kaytszlk iine dm halde grrz. En te-
mel hedeflerini uzun vadeli planlama yetisini kaybettikleri anda, hemen da
ha nemsiz isteklerini gerekletirmeye ynelirler ve ebediyete kadar var ol
ma umudunu kaybettikten sonra ise sanki yalnzca bir gn yaayacaklarm
gibi dnerek eylemeye balarlar.
imanszln egemen olduu yzyllarda o halde, insanlarn kendilerini
rastgele gndelik isteklerine teslim etmesinden ve ancak uzun vadede kaza
nlabilecek eylere sahip olmay tamamen reddederek, grkemli, dingin ve
kalc hibir eyi oluturamamalanndan her zaman korkmak gerekir.
Bu tr eilimleri olan bir halkta toplumsal durum demokratik olduunda
ise, bahsettiim tehlike daha da artar.
Her bir kii durmakszn yer deitirmeye alt, herkes birbiriyle mu
azzam bir rekabetin iine girdii, zenginlikler demokratik karmaann iin
de ylp hemen yok olduu zaman, anszn ve kolayca elde edilen bir servet
ve zahmetsizce kazanlp, kaybedilen mlk fikri ile farkl biimler iinde talih
imgesi beer zihnin karsna kar. Toplumsal durumun istikrarszl, istek
ler konusundaki doal istikrarszl kolaylatrr. Kaderin bu aralksz bocala
ma durumu iinde, mevcut durum insann zihninde nem kazanr ve glgede
kalan gelecei gizler; bylelikle de insanlar yalnzca yarn dnmek isterler.
Dinsizlik ile demokrasinin talihsiz bir rastlama sonucunda bir araya gel
dii byle bir lkede, filozoflar ile yneticilerin, insanlarn baklarn beer
eylemlerin amacna doru durmakszn geniletmeye almas gerekir; bu
onlann en nemli iidir.
Yzyln ve lkenin tininin iinde hapsolan ahlknn bu durumdan ken
disini kurtarmay renmesi gerekir. Onun, adalarn evreleyen ve ara
lksz sregiden hareketin iinde, onlara her gn uzun erimli giriimlere
erimenin ve bunlan uygulamann dndklerinden daha kolay olduunu
gstermesi de zorunludur. Ahlknn, her ne kadar beeriyet deimi olsa
da, insanlann bu dnyada refah elde edebilme yollarnn ayn kaldn ve
demokratik halklarda ise dier halklarda olduu gibi, ancak gndelik, gei
ci, kk heveslere direnerek, ihtiya duyulan genel mutlulua ulamann
mmkn olduunu gstermesi gerekir.
ktidarda bulunanlarn grevi ise daha az belirgin deildir.
Tm dnemlerde ulusu ynetenlerin gelecei gz nnde bulundurarak
hareket etmeleri nemlidir. Ama bu, inancn olmad demokratik yzyllar
da dier yzyllardan daha fazla zorunludur. Demokrasilerde liderler byle
hareket ederek sadece kamusal meselelerde gelimeyi salamazlar, ayn za
manda insanlara, kendi rnek tavrlaryla, zel meseleleri yrtme becerisi
ni retirler.
Onlarn mmkn olduunca siyasal dnyadan talih unsurunu uzaklatr
maya almas gerekir.
 Bir saray mensubunun birdenbire ve hak etmedii halde terfi etmesi, aris
tokratik bir lkede, yalnzca geici bir etkide bulunur, nk kurumlar ve
inanlar btn, insanlar iinden kamayacaklar yollarda alld zere
yavaa ilerlemeye zorlar.
Ama demokratik bir halkn nazarnda byle bir rnek kadar tehlikeli ba
ka hibir ey yoktur. Byle rnekler halkn zihnini, iinde her eyin kkr
tlm halde olduu bir yne doru hzla srkler. O halde ans eseri iinde
bulunulan veya mahrum kalnan bir durum olarak halkn menfaatinin veya
hkmdarn menfaatinin, bireysel baarlarn ve hizmetlerin yerine geme
sinden bilhassa septisizm ile eitlik zamanlarnda kanmak gerekir. Burada
her bir gelimenin bir abann rn gibi grnmesi, ihtiamn kolay elde
edilmemesi ve ihtirasn bir amaca ulamadan nce uzun sre boyunca onu
hedeflemeye zorlanmas arzu edilir.
Ynetenlerin insanlara, ilhamn artk dinlerden ve toplumsal durumdan
almayan bu gelecek isteini yeniden vermeye almalar; aka sylemeksi-
zin her gn pratik olarak yurttalara zenginliin, hretin ve iktidarn al
mann rn olduunu retmeleri; onlara byk baarlara uzun erimli is
teklerin sonucunda ulaldn ve ancak glkle elde edilen eylerin kalc
olduunu gstermeleri gerekir.
nsanlar burada balarna gelecek eyi nceden grmeye ve bu konuda
umut beslemeye altklar zaman, onlarn tinlerini her zaman belli yaamsal
snrlar iinde tutmalar gleir ve bu insanlar baklarn te dnyaya y
neltmek iin snrlar amaya meylederler.
Bu nedenle, bu dnyada gelecei dnmeye ahan yurttalarn, farknda
olmakszn yava yava dinsel inanlara doru yaklaacaklarndan hi ku
ku duymuyorum.
yleyse, insanlar belli bir noktaya kadar dinden caydrmaya olanak tan
yan yntem, nihayetinde uzun bir dolambal yoldan sonra beer! tr yeni
den imana ulatrmak iin elimizde olan belki de tek eydir.
 AMERKADA NEDEN HER TRL DRST MESLEK
SAYGIDEER SAYILIR?

Kaltsal zenginliin olmad demokratik halklarda herkes yaamak iin a

lr veya almtr veya alm olan bir ailede domutur. O halde burada
zorunlu, doal ve drst bir beeriyetin koulu olarak alma fikri drt bir
yandan insanlarn zihinlerine yerleir.
alma bu halklarda onur krc olmaktan ok bir onurdur; halkn al
maya kar deil de, ondan yana bir nyargs vardr. Birleik Devletlerde
zengin bir insan, bo zamanlarn baz endstriyel, ticari etkinliklere veya ba
z kamusal grevlere ayrmasnn kamuoyuna borcu olduuna inanr. Yaa
mn yalnzca kendi geimini srdrmeye vakfederse, adnn ktye kaca
n sanr. Bu kadar Amerikal zenginin Avrupaya gelmesinin nedeni de bu a
lma ykmllnden kamaktr: Bu zenginler, iinde isizliin saygdeer
olarak grld aristokratik toplumlann kalntlarn Avrupada bulurlar.
Eitlik alma fikrine yalnzca eski saygnln kazandrmaz, ayn zaman
da kazan salayan alma fikrini de yceltir.
Aristokrasilerde kmsenen ey tam olarak alma deildir, gelir elde et
mek amacyla almaktr. almak, yalnzca ihtirasla veya erdemle gerek
letirildii zaman grkemlidir. Fakat yine de aristokrasi egemenliinde, d
rst biimde alan kii, gelirin ekiciliine kar duyarsz da deildir. Ama
bu iki istek ancak ruhun ok derinlerinde birbirleriyle buluurlar. Bu kii,
bunlarn birletii yeri gzlerden uzak tutmaya zen gsterir ve bunlar seve
seve kendisine saklar. Aristokratik lkelerde, menfaat gzetmeksizin devle
te hizmet ettiini iddia etmeyen kamu grevlisi pek yoktur. Onlarn maala
r nemsizdir; kimi zaman bu maan az olduunu dnseler de, onlar bun
dan hi etkilenmemeye alrlar.
 Bylece kazan fikri alma fikrinden ayr kalr. Aslnda bu ikisinin bir
likte olmas iyidir ama bunlar birbirlerinden ayrdrlar.
Demokratik toplumlarda ise, bu iki fikir tersine her zaman aikr biimde
birlemitir. Rahatlk istei yaygn, servetler ise orta dzeyde ve geici oldu
undan, her bir kii kaynaklarn arttrmaya veya ocuklar iin yeni kaynak
lar bulmaya ihtiya duyduundan, herkes kendisini almaya iten eyin, b
tnyle olmasa da byk oranda kazan olduunu ak biimde grr. Te
melde ihtiam adna eyleyen insanlar ise, yalnzca bu amala hareket edeme
yecekleri dncesiyle kendilerini dizginler ve yaama isteinin kendilerin
de yaamlarn nl klma isteiyle kartn kefederler.
Bir yandan alma tm yurttalara beer koullarda onur verici bir zo
runluluk olarak grnd ve dier yandan ise alma her zaman grnr
biimde yapld zaman, aristokratik toplumlarda deiik meslekleri birbir
lerinden ayran muazzam mesafe ortadan kalkar. Bu mesleklerin hepsi ayn
olmasalar da, en azndan hepsinin benzer bir zellii vardr artk.
Para kazanmak iin allmayan bir meslek artk yoktur. Tm meslekler
de ortak olan maa, bunlarn hepsine benzer bir grnm verir.
Bu da Amerikallarn deiik mesleklerle ilgili sahip olduklar kanaatleri
aklamaya yardmc olur.
Amerikal hizmeti, alt iin kk drldne inanmaz; nk
onun etrafnda herkes alr. nsanlar bir maa almalar fikriyle kendilerini
deersiz hissetmezler, nk Birleik Devletler bakan da maa alarak al
r. Ona emir vermesi iin, dier insanlara ise hizmet etmesi iin deme ya
plr.
Birleik Devletlerde meslekler daha az veya daha ok yorucudur, daha az
ya da daha ok kazan salar; ama bunlarn hibirisi ne aa ne de yukar
dzeydedir. Bu lkede her trl drst meslek saygdeerdir.
 N eredeyse T m A m er kalilari
ENDSTRYEL MESLEKLERE DORU YNELTEN NEDENLER

Demokratik uluslarda tarmdan daha yava biimde gelien baka bir zanaat
bilmiyorum. Dier zanaatlar kouyor gibi grnrlerken, tarmn genellikle
olduu yerde kald sylenir.
Tersine eitlikten doan beeniler ve alkanlklar insanlar doal olarak
ticarete ve endstriye ynlendirir.
Aktif, aydn, zgr, rahat ve arzu dolu bir insan varsayalm. Bu kii al
madan yaamak iin ok yoksul, ihtiyalarn dorudan karlama konusun
da kendisini gvende hissetmek iin ise yeterince zengin olduunda, var
lklarn arttrmay dnr. Bylelikle maddi hazlara dnk eilimi kavrar;
binlerce baka insan da bu hazlara onun gzleri nnde kendilerini teslim
ederler; o da kendisini bunlara kaptrmaya balar ve bu hazlardan daha faz
la yararlanmak iin yeni yollar bulmaya can atar. Fakat yaam akp gider ve
zaman geer. Bu insan ne yapacaktr?
Bu insan iin topra ilemek, neredeyse gvenilirdir ama bu etkinlikten
ancak ar biimde sonu alnr ve bylelikle bu kii ancak yava yava ve
glkle zenginleir. Tarm yalnzca zaten ihtiyacndan fazla mal olan zen
ginler iin veya sadece yaamn srdrmek isteyen yoksullar iin uygundur.
Sz konusu kii ise seimini yapar: tarlasn ve konutunu satar ve kendisini
riskli ama kazan getiren bir meslee adar.
Zira demokratik toplumlarda bu trden insanlar bolca bulunur. Koullar
eitlendike, bu kitlenin says da artar.
O halde demokrasi yalnzca alanlarn saysn arttrmaz, ayn zamanda
insanlar bir iten ok baka bir ie doru ynlendirir. Demokrasi insanlar
tarmdan souturken, onlar ticarete ve endstriye doru iter.1
Bu tin en zengin yurttalarda bile grlr.
Demokratik lkelerde bir insan, ne kadar zengin olursa olsun, neredeyse
hibir zaman servetinden memnun deildir, nk babasndan daha az zen
gindir ve ocuklarnn da kendisinden daha az zengin olmasndan korkar.
Demokrasilerde zenginlerin ou o halde durmakszn zenginlik elde etme
yntemlerini dnrler ve doal olarak da baklarn ticarete ve endstri
ye ynlendirirler. Ticaret ve endstri onlara gre zenginlii elde etmenin en
hzl ve en kudretli yollardr. Zenginler bu konuda yoksullarn gdlerini
onlarla ayn ihtiyalara sahip olmakszn paylarlar veya daha ok tm ih
tiyalarndan doan u en buyurgan talebi hissederler: konumlarn kaybet
memek.
Aristokrasilerde zenginler ayn zamanda ynetenlerdir. Srekli nemli b
yk meselelere kendilerini adadklar iin, ticaret ve endstrinin gerektirdii
nemsiz ilere srtlarn dnerler. Buna ramen, eer bu kiilerden birisinin
iradesi tesadf eseri ticarete doru ynelirse, [aristokratik] teekkln irade
si hemen onun yolunu keser. nk her ne kadar insan ounluun kural
larna kar bakaldrabilse de, onun boyunduruundan tamamyla kaamaz.
Ulusal ounluun haklarm byk bir inatla tanmay reddeden aristokra
tik teekkllerde ise, ynetenler tikel birounluk olutururlar.2
Paraya sahip olan kiinin iktidara da sahip olmad ve daha ok ondan
uzak durduu demokratik lkelerde, zenginler bo zamanlann nasl gei
receklerini bilirler. Onlann istekleriyle ilgili kayglar, bunlarn bykl,
kaynaklarnn genilii, hangi biimde olursa olsun kitlenin zerinde ykse
len kiilerin her zaman hissettikleri olaanst olana dnk beeni bu zen
ginlerin eyleme konusunda acele etmelerine neden olur. Onlar iin yalnz
ca ticaret yolu aktr. Demokrasilerde, ticaretten daha nemli ve daha par
lak bir ey yoktur. Kamuoyunun dikkatini eken ve kitlenin tahayylne ce
vap veren de odur; her trl gl tutku ona doru ynelir. Ne kendi nyar
glar ne de bakalarnn nyarglar, hibir ey zenginlerin kendilerini tica
1 San ayicilerin ve t ccarlann m addi hazlara d n k a n b ir istekleri olduu sk s k ifade e d ilir ve
b u n un so rum lusu nu n da ticaret ve endstri olduu s ylenir. Burada bana yle geliyor k i nede
n i etkiyle k artry o ru z.
nsan lara m addi hazlar isteini alayan ticaret ve endstri d eild ir, daha o k bu istek insan
la r endstriyel ve ticari faaliyetlere iter. n san lar burada ih tiya larm tam am yla ve h z l b iim
de tatm in edeceklerini m it ederler.
Eer ticaret ve endstri rah atlk isteini arttn yo rsa, bunun nedeni u du r: T u tk u la rla ne ka
dar ok ilg ile n irse k, on lar d oyurm ak iin ne kadar ok aba gsterirsek, o n lar da o kadar ok
g lenirler. n sa n la rn yreinde d n yadaki rah atlk sevg isinin stn gelm esini salayan tm
nedenler, en d striyi ve ticareti g e litirir. E itlik de bunlardan b irisid ir. E itlik , insanlara alve
ri isteini vererek dorudan biim de deil de, o n lan n ru hu na rah atlk sevgisini alayp , onu
genelletirerek d o layl biim de ticareti k o lay latn r.
2 K itab n sonunda b ulunan N ot A ya baknz.
rete adamalarna engel olamaz. Demokrasilerde zenginler, kendilerine zg
teamlleri ve kurallar olan bir teekkl oluturmazlar. Snflarna ait tikel fi
kirler onlar engellemez ve lkelerinin genel fikirleri ise onlar ileri iter. s
telik demokratik bir halkn iinde grlen byk servetlerin neredeyse her
zaman kayna ticaret olduunda, bunlara sahip olanlann ticari alkanlk
larn tamamen kaybetmelerinden nce birok kuan ard sra gemesi ge
rekir.
Siyasetin dndaki snrl alanda skm bulunan demokrasilerdeki zen
ginler o halde drt bir yandan ticarete atlrlar. Burada onlar doal avantaj
larn gelitirip yayabilirler. Eer bir aristokrasinin iinde domu olsalard,
onlarn burada endstriyle ilgili yapacaklar az sayda etkinlii, endstriyel
giriimlerinin gz pekliine ve grkemine gre yarglamak gerekir.
Byle bir gzlem, zengin veya yoksul olsun demokrasilerdeki tm insan
lara uygulanabilir.
Demokratik deikenlik iinde yaayan insanlann gzlerinin nnde her
zaman talih imgesi vardr ve bu insanlar bylelikle talihin rol ald tm gi
riimleri severler.
O halde bu kiilerin hepsi ticarete doru ynelir, ama yalnzca ondan ge
lir saladklar iin deil, ayn zamanda onun ortaya kard duygulan sev
dikleri iin.
Amerika Birleik Devletleri, ngilterenin egemenliindeki smrge duru
mundan kal yalnzca yarm yzyl oldu. Burada byk servetlerin says
ok azdr ve sermaye hl kstldr. Buna ramen, yeryznde ticaret ve en
dstride Amerikallardan daha hzl ilerleme kaydeden baka bir lke yok
tur. Amerikallar bugn dnyann ikinci byk denizci ulusu konumunda
lar; her ne kadar retimlerinin neredeyse alamaz doal engellere kar m
cadele etmesi gerekse de, imalatta her gn yeni gelimeler kaydederler.
Birleik Devletlerde en byk endstriyel giriimler kolayca gerekletiri
lir, nk nfus btn olarak endstriyle i iedir ve bu konuda en yoksul
yurtta olduu kadar en zengin yurtta da seve seve gcn dierleriyle bir
letirir. O halde, neredeyse iinde zenginleri barndrmayan bir ulusun her
gn kolaylkla muazzam iler yaptn grnce annz. Zira Amerikallar
ikamet ettikleri topraklar zerine daha dn yerletiler, fakat oktan doann
dzenini kendilerine uygun biimde deitirdiler. Hudsonla Mississippiyi
birletirdiler ve Atlantik Okyanusuyla Meksika Krfezini, bu iki denizi ay
ran be yz fersahlk ktay kat ederek, birbirlerine baladlar. Bugne kadar
yaplm en uzun demir yolu da Amerikada bulunur.
Ama Amerikada dikkatimi en ok eken ey, baz endstriyel giriimle
rin olaanst biimde grkemli olmas deildir, ufak giriimlerin inanlmaz
dzeyde ok olmasdr.
 Birleik Devletlerdeki neredeyse tm iftiler tarmla ticareti birletirirler;
bunlarn ou tarm bir ticaret biimi olarak gerekletirir.
Amerikal bir iftinin, yalnzca iledii toprakla megul olmas nadiren
grlr. zellikle batdaki yeni vilayetlerde toprak rn elde etmek iin de
il de yeniden satmak iin ekime hazrlanr. Bir iftlik, lkenin durumunun
sakinlerinin saysnn artmasyla yaknda deiecei ve bylelikle de iyi fiyat
la sat yaplabilecei ngrsyle ina edilir.
Kuzeyde yaayan ok saydaki sakin, her yl gneye doru iner ve pamuk
ile eker kam yetitiren blgelere yerleir. Bu insanlar topra, birka yl
iinde kendilerini zenginletirecek eyleri retebilmek amacyla ilerler. Bu
ekilde elde ettikleri geim rahatlnn keyfini karmak iin yurtlarna ge
ri dnebilecekleri zaman ise hayal meyal sezinlerler. Amerikallar ticari tini
tarma tarlar ve onlarn endstriyel hazlan dier alanlarda olduu gibi bu
alanda da kendini aa vurur.
Amerikallar endstride muazzam gelimeler kaydederler, nk her ey
le endstriyle birlikte megul olurlar. Bu nedenle de hi beklenmedik ve ok
zorlu endstriyel krizlere maruz kalrlar.
Amerikallarn hepsi de ticaret yaptndan, ticaret onlarda o kadar ok
sayda ve o kadar karmak etkiler altnda bulunur ki, buradan doabilecek
glkleri nceden ngrmek imknszdr. Burada herkes az ya da ok en
dstriyle ilgilendiinden, en kk bir ticari sarsntdan bireysel servetler et
kilenir, devlet de sarslr.
Endstriyel krizlerin geri dnnn, gnmz demokratik uluslarnda
yerleik bir hastalk olduuna inanyorum. Bu krizleri daha az tehlikeli hale
getirebiliriz ama onlardan kurtulamayz, nk bu krizler arz durumlardan
deil de, bizzat bu halklarn mizacndan kaynaklanrlar.
 ENDSTRDEN BR ARSTOKRAS DOABLR M?

Demokrasinin nasl endstriyel geliimi kolaylatrdn ve sanayicilerin sa

ysn nasl snrsz dzeyde arttrdn gsterdim. imdi ise endstrinin yeri
geldiinde hangi sapa yollara ynelerek insanlar aristokrasiye doru srk
leyebileceini gstereceim.
Bir ii iinde her gn yalnzca tek bir ayrntyla ilgilendii zaman, sz ko
nusu genel rnn daha kolayca, daha hzl biimde ve daha ekonomik ola
rak elde edilecei dnlr.
Ayn ekilde, bir giriim ne kadar byk sermayeyle ve ne kadar byk
krediyle gerekletirilirse, rnlerinin de o kadar daha ucuz olaca kabul
edilir.
Bu hakikatler uzun sredir biliniyordu, ama bunlar ancak bugn kant
layabiliyoruz. Bunlar oktan birok en nemli endstri dalnda uygulanma
ya baland ve kk sermayeler de art arda byk sermayeler tarafndan ele
geirildi.
Siyasal dnyada, endstriyel toplumun bu iki yeni aksiyomu dnda yasa
koyucunun megul olmas gereken baka bir olgu gremiyorum.
Bir zanaatkr durmakszn ve sadece tek bir rnn retimine kendisini
adad zaman, nihayetinde bu ii benzersiz bir hnerle gerekletirir. Ama
bu kii ayn zamanda kendi zihnini iinin genel idaresiyle ilgili eylere uyar
lama yeteneini kaybeder. Her gn daha usta ama daha az hamarat hale ge
lir ve diyebiliriz ki onda ii zellikleri mkemmelleirken, insani zellikler
deer kaybeder.
Yaamnn yirmi yln toplu ine yapmaya ayrm bir insandan ne bekle
yebiliriz? Bu kii en iyi toplu ine yapma yollarn artk aramadnda, onun
dnyay yerinden oynatabilecek beer zihinsel kudreti bundan sonra neye
uyarlanabilir!
Bir ii varoluunun nemli bir ksm n bu biimde tkettiinde, onun
dncesi tamamyla emeinin gndelik meguliyetlerine odaklanr. Bede
ni ise, belli deimez alkanlklar edinir ve onun artk bunlardan vazgeme
si olas deildir. Tek kelimeyle, o kendisine deil de, semi olduu mesle
e aittir. Yasalar ile teamllerin bu insann etrafnda bulunan engelleri kal
drmaya ve onu servete doru alan binlerce farkl yola ynlendirmeye a
lmas da bounadr. Teamller ile yasalardan daha kudretli olan endstri
yel bir teori onu bir meslee ve de genellikle terk edemeyecei bir yere ba
lar. Bu teori iiye, iinden kamayaca belli bir yeri toplumda tahsis eder.
Genel hareketliliin iinde, onu hareketsiz hale getirir.
blm ilkesi daha ok uygulamaya getii lde, ii de daha gsz,
daha snrl ve daha baml olur. Beceri ilerlemeyi salar, zanaatkrlk ise
ilerlemenin hzm azaltr. Dier yandan ise, retim ne kadar fazla ve sermaye
ne kadar byk olursa endstriyel rnlerin de o kadar daha mkemmel ve
daha ucuz olduu aka kefedildii lde, ok zengin ve ok aydn insan
lar, imdiye kadar cahil veya yoksul zanaatkrlara brakm olduklar ends
triyi kullanmak iin n plana karlar. Bu i iin gerekli abalarn grkemi ve
elde edilen sonularn sonsuz bykl onlara ekici gelir.
Bylelikle endstriyel bilim durmakszn ii snfn deerden drr
ken, ayn zamanda patronlarn snfn ise yceltir.
i gittike daha fazla zihnini tek bir ayrntyla megul ederken, patron
her gn baklarn muazzam bir btne yneltir ve iinin zihni kstland
oranda onun zihni de geniler. Ksa sre sonra, birisinin yalnzca idraki ge
rektirmeyen fiziksel gce ihtiyac olur; dierinin baarl olmas iin ise bili
me ve de dehaya gereksinimi olur. Bir tanesi gittike daha fazla muazzam bir
imparatorluun yneticisine benzer, dieri ise kaba bir insana.
O halde patron ile iinin benzer bir eyi olmaz ve her gn daha fazla bir
birlerinden farkllarlar. Uzun bir zincirin iki u halkas haline gelirler. Bun
lardan her biri, kendisi iin oluturulmu yeri ele geirir ve buradan hi k
maz. Birisi dierine daimi, sk ve zorunlu biimde baldr ve bu kii itaat et
mek iin domu gibidir, dieri ise emir vermek iin.
Bu aristokrasi deil de nedir?
Koullar ulusal teekkln iinde gittike daha fazla eitlendike, burada
imal edilen rne duyulan ihtiya da genelleir ve artar. Orta dzeydeki ser
vetlere bu rnlerin ulatrlmasn salayan ucuz fiyat unsuru, nemli bir
baar kriteri haline gelir.
O halde en varlkl ve en aydn insanlann zenginliklerini ve bilgilerini her
gn endstriye adadklan; byk atlyeler aarak ve sk biimde i blm
yaparak, drt bir yandan gn yzne kan yeni istekleri tatmin etmeye a
ltklar grlr.
Bylece, ulus demokrasiye yneldii lde, endstriyle ilgilenen tikel s
nf daha aristokratik hale gelir. nsanlar bir snfn iinde gittike daha fazla
birbirlerine benzer olurken, dier snftan da ayrlrlar. Eitsizlik toplumda
azald lde kk topluluklarda artar.
Bu durumda, kaynaa doru indike, bizzat demokrasinin barndan do
al bir biimde aristokrasi douyormu gibi grnr.
Ama bu aristokrasi nceki aristokrasiye pek benzemez.
ncelikle yalnzca endstriye ve belli endstriyel mesleklere dayanan bu
aristokrasinin toplumsal durumun btn iinde bir istisna, bir gudubet ol
duuna iaret etmek gerekir.
Gnmzn muazzam dem okrasilerinin barnda belli endstrilerin
oluturduu kk aristokratik topluluklar, tpk eski zamanlardaki byk
aristokratik toplumlar gibi, ilerinde birka ok zengin insan ve de sefil du
rumdaki birounluu barndrr.
Yoksullarn kendi durumlanndan kurtulma ve zengin olma yollar ok az
dr, ama zenginler durmakszn yoksullarlar veya belli bir kazan elde et
tikten sonra ticareti brakrlar. yleyse, yoksul snf oluturan unsurlar ne
redeyse sabittir; ama zengin snf oluturan unsurlar byle deildir. Asln
da zengin var olsa da, zenginler snf diye bir ey pek var olmaz; nk zen
ginlerin kendi aralarnda ortak anlaylar, konular, gelenekleri, mterek
umutlar yoktur. O halde birok zengin vardr ama onlarn ortak bir teek
kl yoktur.
Zenginler kendi aralarnda salam biimde bir birlik oluturmazlar, bu
nun yannda yoksul ile zengin arasnda hakiki bir ban olmadn da sy
leyebiliriz.
Bunlarn karlkl konumlar daimi durumda deildir; her an menfaat
bunlar birbirlerine yaklatrr ve birbirlerinden ayrr. i genellikle patron
lara baldr, ama belli bir patrona deil. i ve patron fabrikada birbirleri
ni grrler ama baka yerde birbirlerini tanmazlar. Bir konuda birbirleriy-
le balant kursalar da, dier konularda birbirlerinden ok uzakta kalrlar.
Sanayici iiden yalnzca almasn ister ve ii de ondan yalnzca maa
n. Birisi dierini desteklemeyi amalamaz, dieri de onu korumay vaat et
mez. Onlarn daimi biimde birbirlerine ball alkanlktan ve dev duy
gusundan kaynaklanmaz.
Ticaretin kurduu aristokrasi, ynettii endstriyel nfusun iine nere
deyse asla yerlemez. Bu aristokrasinin amac nfusu ynetmek deil, onun
hizmetinden faydalanmaktr.
Bylelikle olumu bir aristokrasi, kulland kiilere hkmedemez. Bir
an iin onlan ele geirmeyi baarrsa, onlar hemen elinden kaar. Aristokra
si bu kiilere nasl buyuracan bilmez ve onlar zerinde etkide bulunamaz.
Gemi yzyllarn toprak aristokrasisi, hizmetilerine yardm etmeyle ve
onlarn straplarn azaltmayla yasa nnde ykmlyd veya aristokratlar
da bu ykmlle inanrlard. Ama gnmzn retim aristokrasisi, kul
land insanlar yoksullatrdktan ve sersemletirdikten sonra, kriz duru
munda onlar beslenmeleri iin kamusal merhamete teslim eder. Bu durum
nceki durumdan doal olarak ortaya kar. i ile patron hep iliki halin
dedir, ama onlarn arasnda hakiki bir ibirlii yoktur.
Btn olarak baktmda, gzlerimizin nnde ykselen retim aristokra
sisinin, yeryznde ortaya km en acmasz aristokrasilerden birisi oldu
unu dnyorum. Ama bu ayn zamanda en snrl ve en az tehlikeli aris
tokrasilerden birisidir.
Bununla beraber, demokrasinin dostlarnn baklarn bu yana doru her
zaman kaygyla evirmeleri gerekir. nk eer koullann kalc eitsizlii
ve aristokrasi dnyaya yeniden nfuz edecekse, bunlarn bu kapdan ieri gi
receklerini nceden syleyebiliriz.
 NC KISIM

DEMOKRASNN GEREKANLAMIYLA
Teamller zer nde Em ii
 T o p lu m s a l K o u lla r E t l e n d l d e
T e a m lle r de n a s il il im l i h a l e G e r l e r ?

Birka yzyldan beri koullarn eitlendiini fark ediyoruz ve bununla be

raber teamllerin de yumuadn kefediyoruz. Bu iki olgu yalnzca e za
manl mdr yoksa bunlarn arasnda, birisinin dierini ilerletmeksizin yol
alamayaca biimde gizli bir ba var mdr?
Bir halkn teamllerini daha az kat hale getirmeye yardmc olabilen bir
ok neden vardr; ama bana yle geliyor ki tm bu nedenler arasnda en kuv
vetlisi koullarn eitliidir. Bu nedenle bana gre koullarn eitlii ve tea
mllerin yumuamas yalnzca e zamanl olaylar deillerdir, ayn zamanda
bunlar birbirleriyle balak olgulardr.
Masal yazarlar hayvanlarn davranlaryla ilgilenmemizi istediklerinde,
onlara beer fikirler ve tutkular atfederler. airler de perilerden ve melekler
den bahsettiklerinde ayn eyi yaparlar. Bizim kendi zihnimize baka karak
terler altnda sunulmas kadar zihnimizi durdurup yreimizi ele geirebilen
baka bir derin sefil bir durum ve duru bir mutluluk yoktur.
Bu durum imdi megul olduumuz konuya da uyarlanabilir.
Aristokratik bir toplumun iinde, btn insanlar, mesleklerine, servetle
rine ve soylarna gre kesin bir biimde smflandrldklarnda, her bir sn
fn yeleri birbirlerini ayn ailenin ocuklar olarak dnerek, bir demokra
sideki yurttalarn arasnda karlalamayacak biimde birbirlerine ynelik
daimi ve etkin bir sempati beslerler.
Ama farkl snflarn birbirlerine kar tavrlar byle deildir.
Aristokratik bir halkta her bir kastn kendisine zg kanaatleri, duygu
lar, haklan, teamlleri ve ayn bir varoluu vardr. Bylelikle bir kast olu
turan insanlar kastlardaki insanlara pek benzemezler; ayn biimde dn-
mez ve hissetmezler. nsanlar ayn beeriyetin paralar olduklarna da g
lkle inanrlar.
Yani, bir kastn insanlar dierlerinin hissettikleri eyleri ne tamamen an
layabilirler ne de onlar kendilerinden hareketle deerlendirebilirler.
Yine de bazen onlar cokuyla birbirlerine yardmda bulunurken grlr;
ama bu durum bir ncekine kart deildir.
Ayn trden varlklar bylesine farkl hale getiren bu aristokratik kurum
lar bununla birlikte onlar ok sk bir siyasal ba ile birbirlerine balarlar.
Her ne kadar serf, tm soylularn kaderleriyle doal olarak ilgilenmese
de, en azndan onlar arasnda kendi efendisine kendisini adamas gerektii
ne inanr. Soylu da her ne kadar, klelerle ayn doadan olmadn dnse
de, kendi maliknesinde yaayan kiileri kendi yaam pahasna korumann
grevi ve onuru olduunu dnr.
Bu karlkl ykmllklerin doal haklardan deil de, siyasal haklardan
kaynakland ve toplumun bu ykmllklere tm beeriyetin sahiplenebi
leceinden daha fazla sahip kt aktr. Destei istenen kii insan deil ya
kle ya da derebeyidir. Feodal kurumlar, tm beer trn sefaletine deil,
belli insanlarn aclarna kar ok duyarldr. Teamllerinde de bir yumu
aklktan ok bir cmertlik sz konusudur. Bu feodal kurumlar her ne ka
dar byk fedakrlklar telkin etseler de, hakiki duygudal uyandramaz-
lar. nk yalnzca benzer insanlar arasnda gerek duygudalk sz konusu
olur. Oysa aristokratik yzyllarda, yalnzca ayn kastn yeleri arasnda bir
birlerine benzer insanlar grlr.
Hepsi de doutan veya alkanlklar gerei aristokrasiye ait olan Ortaa
tarihileri, bir soylunun trajik sonunu usuz bucaksz aclarla betimlerken,
halktan insanlarn kymlarn ve straplarn hi istiflerini bozmakszn bir
solukta anlatverirler.
Bunun nedeni bu yazarlann halka kar olaan bir nefret beslemeleri ve
ya sistematik biimde onu kmsemeleri deildir. Devletin deiik snflar
arasnda sava henz kendisini aa vurmadndan, bu yazarlar bir tutku
dan ok bir gdye boyun eiyorlard; yoksullarn aclaryla ilgili net bir fi
kirleri olmadndan, onlarn kaderleriyle pek ilgilenmiyorlard.
Feodal ba koptuu anda halktan insanlarda da byle duygular hkim ol
du. Klelerin efendileri iin gsterdikleri pek ok kahramanca fedakrl
gren bu yzyllar, alt snflarn st snflara zaman zaman uygulad hi g
rlmemi zalimliklere de tanklk etti.
Bu karlkl hassasiyetin yalnzca dzen ve bilgi yoksunluuna bal ol
duuna inanmamak gerekir. nk bunlarn izleri, dzenli ve aydn olarak
hl aristokratik kalmaya devam eden sonraki yzyllarda bulunur.
1675 ylnda, Bretonun alt snflan yeni bir vergi karanna kar bakald-
rrlar. Bu isyan hareketi ise benzersiz bir gaddarlkla bastrlr. Tm bu vah
ete tank olan Madam de Sevigne ise kzna durumu yle anlatr:

3 0 E kim 1 6 7 5 , R ocher
T anrm , kzm , A ixten gelen m ektubu nuz ne kadar da gln! M ektu plar
nz en azndan yollam adan nce yenid en okuyun. K endinizi bunlardan haz
alm aya brak n ve yazarken ektiiniz sknty bu zevkle teselli edin. E o h al
de tm P rovence b ecerdiniz m i? araptan tat alm adka tm B retonu b ecer
m e konusunda tatm in olam azsnz. R ennesdeki gelim eleri b ilm ek ister m i
sin? Yz b in ek l k b ir vergi koym a k aran alnd ve eer insanlar bu m ikta
r yirm i d rt saat iind e bulam azlarsa, vergi iki katm a karlp , askerler ta
rafndan talep edilebilecek. Bu vergi yznden byk b ir cadde ele geirilip,
boaltld. Burada ikam et edenlerin korunm as da l m cezasyla yasakland.
Bylelikle bu sefil insanlar, ham ile kad n lan , yallan ve ocu k lar eh rin
knda alayarak, nereye gid eceklerini, nerede yatacaklarn bilm ez ve a bir
halde d olarken grr olduk. n cek i gn vergi yam asn ve dansn bala
tan kem anc ikenceyle ldrld; kol ve bacaklar d rt ata balanp ek ile
rek kopartld ve onu n b ed en in in d rt b ir paras eh rin drt b ir yanm a dal
d. A ltm burjuvay aldlar ve y an n b u n lar asmaya balyorlar. Bu blge d i
er blgeler iin valilere ve bilhassa kad n yn eticilere sayg gsterm e ve o n
lara toz kondurm am a konusunda iyi bir rn e k tir!1
M adam de T arente dn bylendii b ir anda bu blgeye gitti. A slnda so
ru n ne b an n m a ne de k arn n doyurm ak. M adam de T arente de bariyerleri
anca o n lan n aleyhine d n d ...

Madam de Sevigne baka bir mektubunda unlar ekler:

ok ho bir biim d e sefil durum um uzdan bahsediyorsunuz; oysa h i bu ka

dar vahi o lm am tk, adaleti srdrm ek iin yedi gnde b ir idam ... u anda
idam edilm enin bana b ir serinlem e gibi grnd doru. Bu lkede bu lu n
duum dan b eri baka trl b ir adalet anlaym var. K rek m ah k m lannz
bana, sakin b ir yaam srd rm ek iin dnyadan uzaklam drst b ir in san
lar topluluu gibi grn yor.

Bu satrlar yazan Madam de Sevignenin egoist ve barbar bir insan olduu

na inanmak hata olacaktr. O ocuklarn tutkuyla seviyordu ve arkadalar
nn zntlerine kar ok duyarlyd. Onu okurken, kendi tebaasna ve hiz
metlilerine iyi ve hogrl biimde davrandm da fark ederiz. Ama Ma
dam de Sevigne, ak biimde soylu olmayanlarn ektikleri aclar anlam
yordu.

1 Bu son iro n iy i anlam ak i in . M adam G rig n an 'n P ro ve n ce n yn eticisi olduunu h atrlam ak ge

re k ir.
 Gnmzde en sert insan, en duyarsz kiiye yazarken bile, buraya aln
tladm acmasz latifeleri soukkanllkla sylemeye cret edemeyecektir.
Her ne kadar bu kiinin bireysel teamlleri bunlar yapmaya olanak tanya
cak olsa da, ulusun genel teamlleri onun bunlar sylemesine izin verme
yecektir.
Bunun nedeni nedir? Bizler atalarmzdan daha m hassasz? Sanmyorum;
ama u kesin ki bizim hassasiyetimiz ok daha geni menzillidir.
Bir halkta snflar neredeyse eit olduu zaman, tm insanlar neredeyse
ayn biimde dnr ve hissederler. Onlarn her biri de ayn zamanda di
erlerinin duygulanmlaryla ilgili hkm verebilir: Bunun iin hzlca ken
disine bir gz atmas yeterli olur. O halde bu kiinin kolayca kavrayamad
ve gizil bir gdyle kapsamn kefedemedii sefil bir durum yoktur. Ac
ekenlerin yabanclar veya dmanlar olmas da anlamszdr; zira tahayyl
derhal empati kurmay salar. nsann merhametini kiisel bir eylerle kar
trr ve benzerinin bedenine eziyet edilirken, onun da ac ekmesini salar.
Demokratik yzyllarda insanlar birbirleri iin nadiren kendilerini feda
ederler; ama beer trn tm yeleri iin genel bir efkat beslerler. Onlarn
faydasz yere ktlk yaptklar grlmez. Kendilerine fazla zarar vermeksi
zin, bakalarnn aclarn dindirirler ve bunu yapmaktan da zevk alrlar; on
lar kaytsz deil, yufka yreklidirler.
Her ne kadar Amerikallar adeta egoizmi toplumsal ve felsefi teori haline
getirmi olsalar da, merhamet gstermeye daha az yatkn gibi grnmezler.
Cezai yarglarn Birleik Devletlerden daha efkatli biimde ynetildii
baka lke pek yoktur. Ingilizler Ortaam ok sert ve kanl izlerini ceza ya
salarnda byk bir zenle korumak istiyorlar gibi grnrlerken, Amerika
llar lm cezasn yasalarndan neredeyse tamamen kardlar.
Kuzey Amerika, bence, elli yldan beri siyasal sular yznden tek bir
yurttan bile yaamna son verilmedii yeryzndeki tek blgedir.
Amerikallarn bu benzersiz yumuaklnn temel olarak onlann toplum
sal durumundan kaynakladn gsteren ey, onlarn klelerine ynelik ta-
vrlannda da grlr.
Yeni dnyada, siyahlarn toplumsal durumunun Birleik Devletlerdekin-
den daha az ar olan baka bir Avrupal smrge belki de yoktur. Yine de
burada kleler korkun bir sefalet ekerler ve durmakszn ok acmasz ce
zalara maruz kalrlar.
Efendilerinin bu talihsizlerin kaderine pek az merhamet gsterdiklerini ve
klelii yalnzca kendilerinin yararland bir olgu olarak deil de, ayn za
manda kendilerine zaran dokunmayan bir ktlk olarak deerlendirdikle
rini kefetmek kolaydr. Bylelikle kendisiyle eit olan benzerlerine ynelik
insancl duygularla dolu insan, bu kiiler kendisiyle eit olmadklan andan
itibaren onlarn aclarna kar duyarsz olur. O halde insann yumuakln,
medeniyetten ve aydnlanmadan ok bu eitlie atfetmek gerekir.
Bireylerle ilgili sylediim ey belli bir noktaya kadar halklara da uygula
nabilir.
Her bir ulusun kendi kanaatleri, inanlar, yasalar, usulleri olduunda,
ulus kendisini tek bana btn olarak beeriyete ait gibi dnr ve yalnz
ca kendine zg aclardan etkilenir. Eer byle iki halk arasnda sava patlak
verirse, sava da barbarca olur.
En parlak zamanlarnda Romallar, dman generalleri iki tekerli bir ara
bann arkasnda zafer gsterisi olarak srkledikten sonra boazlyorlard ve
mahkmlar halkn elenmesi iin vahi hayvanlara atyorlard. Bir Romal
yurttan armha gerilmesi fikrini iddetle reddeden ieron, zafer sarho
luuyla yaplan bu canavarlkla ilgili hibir ey sylemiyordu. Onun gzn
de, bir yabancnn bir Romalyla ayn beer tre ait olmad aktr.
Tersine halklar birbirlerine benzer hale geldikleri lde, birbirlerinin se
faletleri iin karlkl olarak daha merhametli hale gelirler ve onlarn yasa
lar da daha lml olur.
 DEMOKRAS AMERKALILARIN KALICI LKLERN
Na s il Daha Sade ve Daha K olay Hale Get r r ?

Demokrasi insanlar birbirlerine sk biimde balamaz, ama onlarn arala

rndaki ilikiyi daha kolay hale getirir.
ki ngiliz yeryznn cra bir kesinde ans eseri karlarlar; onlann et
raf, dilini ve teamllerini daha yeni rendikleri yabanc insanlarla doludur.
Bu iki insan nce birbirlerine merakla ve bir eit gizil endieyle bakarlar;
sonra ise ya yollanna devam ederler ya da birbirlerine yaklap, birbirleriy-
le dalgn bir havada zorla konumaya alr ve sadece nemsiz meseleler
den bahsederler.
Buna ramen, onlarn arasnda hi samimiyet yoktur; onlar birbirlerini da
ha nce hi grmemilerdir ve her biri de dierinin saygn bir insan olduu
nu dnr. Peki neden birbirlerinden bu kadar ekinirler?
Bunu anlamak iin ngiltereye bir gz atmak gerekir.
nsanlar snflandran ey zenginlikten bamsz olarak sadece soy oldu
unda, her bir kii toplumsal kademede sahip olduu noktay tam olarak bi
lir; bu noktadan yukar kmaya almaz ve buradan aa dmekten de
korkmaz. Bu biimde rgtlenmi bir toplumda, farkl kastlardaki insanlar
birbirleriyle pek iletiim kurmazlar; ama ans eseri birbirleriyle balantya
getiklerinde ise, kendi konumlanyla ilgili umutlanmakszn veya onu kay
betmekten korkmakszn sohbet etmeye hazr durumda olurlar. Onlann ili
kileri eitlik zerine dayanmaz ama yapmack da deildir.
Kaltsal aristokrasi yerini maddi aristokrasiye brakt zaman durum ar
tk byle deildir.
Birka kiinin ayncalklan hl ok byktr ama bu ayncalklan elde etme
olana herkese aktr. Buradan u sonu kar: Bu ayncalklara sahip olanlar,
bunlan kaybetme veya paylama korkusuyla durmakszn meguldrler; oysa
henz bu ayrcalklara sahip olmayanlar ise her ne pahasna olursa olsun bun
lan elde etmek veya bunu baaramyorlarsa, bunlara sahiplermi gibi grn
mek -b u da imknsz deildir- isterler. nsanlann toplumsal deeri gze ar
pan ve daimi bir biimde soya dayal olarak belirlenmediinden ve bu deer
zenginlie gre snrsz olarak deitiinden, snflar her zaman var olur, ama
bu snflann kimlere ait olduunu aka ve ilk bakta artk gremeyiz.
Derhal tm yurttalar arasnda gizemli bir husumet ortaya kar; bazla-
n bir sr hileyle kendilerinin stnde bulunan kiilerin arasna reel olarak
veya grnte nfuz etmeye abalar; dierleri de, bu hak gasplarm geri
pskrtmek iin durmakszn mcadele eder veya bir insan bu iki eyi bir
den yapmaya alr: st snfa dahil olmaya alrken, aadan gelen aba
lara kar da ara vermeksizin mcadele eder.
te bugn ngilterenin durumu budur. Bana yle geliyor ki, bu durumla
nceki durum arasnda temel olarak bir balant kurulmas gerekir.
Aristokratik kibir hl Ingilizlerde ok byktr ama aristokrasinin snr
lar da artk kukuludur. Bylelikle her bir kii her an samimiyetinin kt
ye kullanlmasndan korkar. Karlat kiinin toplumsal durumunun ne
olduunu ilk bakta ayrt edemediinden, ihtiyatl bir tavrla onunla tema
sa gemeye ekinir. nemsiz bir hizmetin karlnda uygun olmayan bir
dostluun gelimesinden kuku duyar. Bakalannm yardmlarndan da eki
nir ve yabanc birisinin nefretinden olduu kadar sknt verici minnettarl
ndan da zenle uzak durur.
Ingilizlerin bu benzersiz anti sosyal tavrlan ile ihtiyatl ve suskun miza-
lann tamamen fiziksel nedenlerle aklayan ok sayda insan var. Aslnda
burada onlarn soylaryla ilgili bir eylerin sz konusu olduunu kabul edi
yorum ama toplumsal durumun ok daha etkili olduuna inanyorum. Ame-
rikallann rnei bunu kantlar.
Amerikada doutan kazanlan ayrcalklar hi var olmad, zenginlik ona
sahip olan kiiye asla zel bir hak salamad. Burada birbirlerine yabanc ki
iler ayn meknlarda seve seve bir araya gelirler ve dncelerini zgrce
birbirlerine aktarmak konusunda ne bir avantaj ne de bir tehlike grrler.
ans eseri birbirleriyle karlatklannda, ne birbirlerinin peinden koarlar
ne de birbirlerinden kaarlar; onlarn yaklamlan o halde doal, samimi ve
aktr. Onlann birbirlerinden bir ey beklemediklerini ve korkmadklann,
sahip olduklan konumu ise saklamaya veya gstermeye abalamadklarn
grrz. Onlann tavrlan genellikle souk veya ciddi olsa da, onlar ne kibir
li ne de rahatszlk vericidir. Birbirlerine hitap etmedikleri zaman ise, konu
mamann kendilerinin menfaatine olduunu dnmezler; bu durumda yal
nzca konuma modlarnda deillerdir.
 Yabanc bir lkede iki Amerikal, yalnzca Amerikal olduklan iin hemen
arkada olurlar. Onlar birbirlerinden uzaklatran hibir nyarg yoktur,
Amerikallar tersine ortak yurtlan nedeniyle birbirlerine ynelirler. ki ngi
liz iin ise ayn soydan gelmek onlann birbirlerine yaklamalan iin yeterli
deildir, ayn zamanda ayn snftan olmalan gerekir.
Amerikallar, lngilizlerin bu ekingen mizacn bizim kadar iyi biimde
fark ederler ve onlara bizden daha az armazlar. Buna ramen, Amerikallar
ngiltereye kkenleriyle, dinleriyle, dilleriyle ve ksmen teamlleriyle bal
drlar; onlardan yalnzca toplumsal durumlan asndan farkllarlar. O hal
de lngilizlerin ekingenliinin yurttalann yapsndan ok lkenin yapsn
dan kaynaklandn syleyebiliriz.
 AMERKALILAR KEND LKELERNDE PEK AZ ALINGANLARKEN
N eden BiziM lkem izde ok Hassas Grnrler ?

Amerikallar, tm ciddi ve akl banda halklar gibi kinci bir karaktere sahip
lerdir. Bir saldry neredeyse asla unutmazlar, ama onlar yaralamak o kadar
kolay deildir ve onlarn dargnl snd kadar yava biimde alevlenir.
Az sayda bireyin her eyi ynettii aristokratik toplumlarda insanlarn
kendi aralarndaki dsal ilikileri neredeyse deimez olan detlere baldr.
Her bir kii bylelikle, hangi iaretle saygsn veya tevecchn gsterme
sinin uygun olduunu tam olarak bilir. Herkesin de adabmuaeret kuralla
rn bildii varsaylr.
Bu birinci snfa ait detler sonradan dier snflar iin de model olur. s
telik bu snflarn her birinin ayr kurallar vardr ve yeleri de bunlara uy
gun davranmak zorundadr.
Nezaket kurallar bylelikle karmak bir mevzuat oluturur, yle ki kim
se bunlara mkemmel biim de hkim olamaz ve bununla birlikte kimse
bunlardan uzak da duramaz. Her gn insanlar zalimce kk dren dav
ranlarda bulunurlar veya bunlara istemeyerek maruz kalrlar.
Ama snflar ortadan kalkt, eitimleri ve kkenleri nedeniyle farkl olan
insanlar birbirlerine kartklar ve ayn yerlerde bir araya geldikleri lde,
onlarn grg kurallar konusunda anlamalar da neredeyse imknsz hale
gelir. Yasa belirsiz olduundan, buna itaat etmemek, yasay bilenlere gre bi
le bir su tekil etmez. Bylelikle edimlerin biiminden ok temeline baklr
ve insanlar da hem daha az medeni hem de daha az kavgac olurlar.
Amerikallarn sayg gstermedii bir sr grg kural vardr. Onlar bu
kurallarn yerine getirilmesi gerekmediini dnrler veya bunlarn bi
linmesi gerekmediini varsayarlar. Bylelikle bunlardan yoksun olduklan-
m fark etmezler veya nezaketsizlii affederler; onlann tarzlar daha az kibar
olurken, teamlleri de daha sade ve daha kaba olur.
Amerikallann birbirlerine ynelik olarak gsterdikleri bu karlkl msa
maha ve bu eril gven daha genel ve daha derin bir nedenden kaynaklanr.
Bunu bir nceki ksmda aklamtm.
Birleik Devletlerde snfsal farkllklar sivil toplumda pek azdr ve siyasal
dnyada ise neredeyse hi yoktur. Bylelikle bir Amerikal hi kimseye zel
bir biimde ihtimam gsterilmesi gerektiine inanmaz ve bunu bakalarn
dan da beklemez. Birka yurttan elik etmesini hevesle beklemenin men
faatine uygun olmadn dnerek, kendisinden elik edilmesinin istendi
ini ancak glkle fark eder. Konumuna bakarak kimseyi kmsemeyen
Amerikal, kimsenin de kendisini konumuna dayanarak kmsemeyecei
ne inanr. Hakareti aka fark edene kadar, kendisine sataldna inanmaz.
Toplumsal durum Amerikallan nemsiz meselelerde kolayca darlmama-
ya doal olarak ynlendirir. Dier yandan onlarn faydalandklar demokra
tik zgrlk, bu yumuak huyluluu ulusal teamllere de tar.
Birleik Devletlerde siyasal kurumlar tm snflardaki yurttalan durmak
szn birbirleriyle temasa geirir ve onlar nemli giriimleri mtereken yap
maya zorlar. Bu biimde megul olan insanlarn adabmuaeret kurallannn
ayrntlann dnmeye pek vakti olmaz. Ayrca onlar zaten kendi menfaat
lerinin bunlara aldrmadan yaama durumunda bulunduunu dnrler.
Bylece karlatklar kiilerde tavrlardan ok duygulara ve fikirlere bak
maya kolaylkla alrlar ve vr zvrla canlann skmazlar.
Birok defa Birleik Devletlerde bir insana mevcudiyetinin yersiz olduu
nu anlatmann kolay bir ey olmadm syledim. Bunu baarmak iin, do
layl yntemler her zaman yeterli olmaz.
Bir Amerikalya sylemlerinden yorulduumu hissettirmek iin onun sy
ledii her eyin aksini iddia ettim; o ise beni ikna etmek iin her an yeni giri
imlerde bulundu. Onun karsnda inatla sessiz kaldmda ise, onun bana
sunduu hakikatleri derin bir biimde tefekkr ettiimi sand. Nihayetinde
onun yanndan svtmda ise, baka bir yerde acil bir iim olduunu d
nd. Bu kii, ona aka sylemediim srece ondan bezdiimi anlamaya
cakt. Ben kendimi ondan ancak onun can dman olarak kurtarabilirdim.
lk bakta artc olan ey udur: Bu kii Avrupaya geldiinde bir anda
ok titiz ve g bir insan olur, yle ki onu gcendirecek eyler kadar onu in
citmeyecek eyleri de fark etmek zor hale gelir. Bylesine farkl iki etkinin
nedeni benzer bir eydir.
Demokratik kurumlar insanlara yurtlar ve kendileriyle ilgili genellikle ge
ni kapsaml bir fikir verir.
Amerikal yrei gurur dolu olarak lkesinden kar. Avrupaya vanr ve
Avrupada, Birleik Devletlerde tahayyl etmedii kadar az dzeyde Ameri
kayla ve orada oturan halkla megul olunduunu fark eder. Bu durum onu
rahatsz eder.
Bu Amerikal koullarn bizim yarmkremizde pek eit olmadn re
nir. Avrupa uluslar arasnda snflarn izlerinin tamamen silinmediini, bu
rada hl zenginlik ile kkene dayal olarak, belirgin olmayan ama grmez
den de gelinemeyecek olan baz mphem ayrcalklarn korunduunu fark
eder. Bu manzara onu artr ve tedirgin eder, nk onun iin tamamen ye
ni bir manzara sz konusudur. lkesinde grd hibir ey, bu manzara
y anlamasna yardmc olmaz. Bylece yan yklm bu hiyeraride, birbir
lerinden nefret etmek ve birbirlerini kmsemek iin yeterince farkl olan
ve birbirleriyle birlemek iin ise birbirlerine yeterince yakn duran bu snf
lar arasnda tam olarak hangi konumda bulunmas gerektiini bilemez. ok
st dzeye yerletirilmekten olduu kadar alt dzeyde snflandrlmaktan
da korkar. Bu iki tehlike srekli zihnini megul eder ve eylemleri ile sylem
lerini durmakszn ele geirir.
Gelenekler ona Avrupada trenlerin koullara gre sonsuz biimde eit
lendiini retir. Bu eski zamanlara ait hatra Amerikalnn kafasn kart
rr. Tam olarak ieriklerini bilmedii ama kendisinden beklenen sayg ku
rallarna sahip olamamaktan ise d patlar. Bylelikle hep tuzaklarla evrili
bir insan gibi yrr. Toplum ona gre bir dinlenme yeri deil, ciddi bir me
guliyettir. Bu Amerikal, kendisiyle ilgili olan gizli bir kinaye olup olmad
n grmek iin, tavrlarnz inceler, baklarnz sorgular ve sylemlerini
zi dikkatle analiz eder. Onun gittii her yerde davran kurallar konusunda
kendisinden daha titiz taral bir soylu adamla karlatndan kukuluyum.
Ama o, en ufak adabmuaeret kurallarna bile itaat etmeye alr ve bunlar
dan muaf tutulmaya da katlanamaz. O hem endieli hem de titizdir. Her eyi
yeterince yapmak ister ama an yapmaktan da korkar. Kurallarn snrlarn
tam olarak bilmediinden mahcup ve marur tavr taknr.
stelik hepsi bu deil; ite insann yolundan sapmasnn bir baka rnei:
Bir Amerikal her gn Birleik Devletlerde egemen olan takdire deer eit
likten bahseder; yksek sesle lkesiyle gurur duyduunu ifade eder; ama bu
durumdan dolay kendisi iin gizlice kederlenir ve vd bu genel dzen
de kendisinin bir istisna olduunu gstermeye can atar.
Kkeni smrgelerin ilk kurucularna kadar gitmeyen bir Amerikalyla
neredeyse hi karlalmaz. ngilterenin byk ailelerinin torunlarna ge
lince, Amerika bunlarla dolu gibi grnr.
Varlkl bir Amerikal Avrupaya yanatnda, ncelikle lks ve deerli e
yalarn etrafna gstermeye dikkat eder. Bu kii, bir demokrasideki herhan
gi bir yurtta gibi ele alnmaktan yle ok korkar ki zenginliini farkl bir bi
imde sizin nnze sunmak iin her gn abalar. Olaan biimde ehrin
en gsterili caddesine yerleir. Onun etrafm evreleyen ok sayda hizmet
isi de vardr.
Bir Amerikalnn, Parisin nemli salonlarnda kank bir toplulukla kar
lamaktan yakndn duydum. Burada hkim olan eilim ona yeterince ha
lis grnmemi ve ona gre burada insanlarn tavrlarnda eksiklikler var
m. Bu kii kendisini bylesine mtevaz biimler altnda saklamaya alk
deildir.
Buna benzer kartlklar bizi artmamaldr.
Eer eski aristokratik ayrmlarn izleri Birleik Devletlerde tamamen silin-
meseydi, Amerikallar lkelerinde daha az sade ve daha az hogrl, bizim
lkemizde ise daha az titiz ve daha az sklgan olabileceklerdi.
 BLM IV

NCEK BLMDEN lKAN SONULAR

Kolay ve srekli ilikilerle her gn birbirlerine yaklaan ve aralarnda hibir

alnganlk bulunmayan insanlar ektikleri straplar iin doal bir merhamet
duygusu hissediyorlarsa, ihtiya olduunda onlarn karlkl olarak birbir
lerine yardm edeceklerini anlamak kolaydr. Bir Amerikal dierleriyle ibir
lii talebinde bulunduunda, onun reddedildii nadiren grlr. nsanlarn
bu kiiye kendiliklerinden genellikle byk bir aba gstererek yardm et
tiklerini gzlemledim.
Karayolunda beklenmedik bir kaza olduunda, herkes kazazedeye yar
dm etmek iin koturur. Bir ailenin bana umulmadk bir felaket geldiin
de, binlerce kii hemen seve seve maddi yardmda bulunur; dk miktarl
fakat ok kiiden gelen balar bu ailenin sefaletini dindirmek iin toplanr.
Dnyann en medeni uluslarnda, bahtsz bir kiinin, tpk ormandaki bir
vahi insan gibi kitlenin iinde izole olduu sk sk grlr. Bu manzaray
la Birleik Devletlerde pek karlalmaz. Davran biimlerinde her zaman
souk ve genellikle kaba olan Amerikallar neredeyse hibir zaman umur
samaz grnmezler. Hizmet etmeye can atmasalar da, yardmc olmay red
detmezler.
Bunlar, yukarda bireycilik ile ilgili sylediklerimle elimez. Hatta tersine
bunlarn atma iinde olmaktan ok birbirleriyle uzlatn dnyorum.
Koullarn eitlii insanlara hem bamsz olduklarn hissettirir hem de
onlara zayflklarn gsterir. nsanlar zgrdr ama binlerce beklenmedik
olaya kar da korunmaszdrlar. Bir bakasnn yardmna her an ihtiya
duymasalar da, onsuz yapamayacaklar bir ann her an gelebileceini dene
yim sayesinde gecikmeden renirler.
 Avrupada ayn meslekten insanlarn birbirlerine seve seve yardm ettikle
rini her gn grrz. Bu insanlar ayn skntlarla karlarlar; baka yerler
de her ne kadar merhametsiz veya egoist olurlarsa olsunlar, ortak sorunlar
nedeniyle karlkl olarak birbirlerini korumaya alrlar. Aralarndan birisi
tehlikede olduunda ve dierleri kk ve geici bir fedakrlkla veya ani bir
hamleyle onu bu durumdan kurtarabilecek bir durumda olduunda, insan
lar bu hamleyi denememezlik etmezler. Bunun nedeni onlarn zor durumda
olan kiinin kaderiyle derin biimde ilgilenmeleri deildir; nk eer ans
eseri ona yardm etmek iin gsterilen abalar sonusuz kalrsa, insanlar he
men bu kiiyi unutup, kendi ilerine dnerler. Ama onlarn arasnda zmn
ve neredeyse istemsiz bir anlama yaplmtr. Bu anlamaya gre her bir ki
i, sras geldiinde kendisi de bu yardm talep edebilmek iin, dierlerine
geici olarak destek vermek zorundadr.
Yalnzca bir snf iin sylediim eyi btn bir halka yaydnzda dn
cemi anlayacaksnz.
Aslnda bir demokrasinin tm yurttalar arasnda bahsettiim anlamaya
benzer bir anlama var olur. Herkes ayn zayfla ve ayn tehlikelere tabi ol
duunu hisseder ve bylelikle insanlar kendi menfaatleri ve duygudalkla
r gerei karlkl olarak birbirlerine yardm etmeyi bir yasa haline getirirler.
Koullar ne kadar ok eitlenirse, insanlar da karlkl olarak ykmllk
alma eilimini o kadar ok gsterirler.
Demokrasilerde insanlarn arasnda ok byk iyilikler konusunda bir an
lama yoktur ama onlar durmakszn birbirlerine yardm ederler. Burada bir
insann kendisini feda ettii nadiren grlse de, herkes yardmseverdir.
 DEMOKRAS, HZMETL LE EFEND ARASINDAK LKY
NASIL DETRR?

Uzun zaman Avrupada seyahat etmi bir Amerikal bir gn bana unlar sy
ledi:

Ingilizler hizm etlilerin e bizi artan b ir k at ve buyurucu tarzda davranr

lar am a dier yandan Franszlar onlarla kim i zam an fazla sam im i olurlar ve
ya onlara kar bizim kavrayam ayacam z b ir nezaket gsterirler. Adeta em ir
v erm ekten korku y or gibidirler. Burada st ve alt snflarn tavrlar k t bir
biim d e y r t l r.

Bu gzlem dorudur ve bunu ben de kabul ediyorum.

Gnmzde ngilterenin dnyada hizmetlilerle ilikinin en kat ekilde
yrtld lke olduunu; Fransann ise bu konuda en rahat lke oldu
unu her zaman dndm. Baka hibir yerde efendiyi bu iki lkedeki ka
dar daha st veya daha alt dzeyde grmedim.
Amerikallar bu iki u noktann arasna yerleirler.
Grnteki yzeysel olgu budur. Bunun nedenlerini kefetmeden nce
bu olguyu adamakll incelemek gerekir.
Koullarn eit olduu toplumlarda yoksullar ile zenginlerle yani sonu
olarak kleler ile efendilerle karlalmadn syleyemeyiz.
Demokrasi bu iki snfn var olmasna engel olamaz; ama onlarn tinlerini
deitirir ve birbirleriyle ilikilerini dntrr.
Aristokratik halklarda hizmetliler, efendilerin snfndaki kadar eitlen
memi olan tikel bir snf olutururlar. Deimez bir dzen burada gecikme
den kurulur; birinci snfta olduu gibi ikinci snfta da hemen bir hiyerari,
ok sayda snflandrma ve belirli kademeler grnr olur. Sonraki kuak-
lar da kendi konumlarn deitirmeksizin bunlar srdrrler. Bunlar asln
da st ste binmi olan, her zaman birbirlerinden ayr ama benzer ilkelerle
ynetilen topluluklardr.
Bu aristokratik yap, hizmetlilerin fikirleri ve teamlleri zerinde efendile-
rinkine yaptndan daha az etkide bulunmaz. Her ne kadar bu etkiler farkl
da olsa, bunlarn ortak nedenini grmek kolaydr.
Bu snflar, byk bir ulusun iinde, kk uluslar olutururlar. Nihaye
tinde bunlar kendi aralarnda doru ve yanl konusunda belli daimi mef
humlar gelitirirler. Burada ayn hususi ve deimez k altnda beer ya
amn farkl edimlerini grrz. Hizmetliler topluluunda tpk efendile
rin topluluunda olduu gibi insanlar birbirleri zerinde muazzam bir etki
de bulunurlar. Onlar da deimez kurallar kabul ederler ve yasann yoklu
unda ise bir eit kamuoyu tarafndan ynlendirilirler; onlarn alkanlkla
r yerleiktir ve tavrlar ise kontrol altndadr.
Kaderleri itaat etmek olan bu insanlar, kukusuz grkemi, erdemi, drst
l ve onuru efendilerinin anlad tarzda anlamazlar. Ama onlarn da hiz
metlilere zg haysiyetleri, erdemleri, drstlkleri ve adeta diyebilirim ki
bir eit kle ruhlu onurlar vardr.1
Bir snf alt dzeyde bulunduu iin, o snfn yelerinin de baya oldu
una inanmamak gerekir. Byle dnmek ok byk bir hata olacaktr. Ne
kadar aa olursa olsun, burada nde gelen ve buray terk etme fikri bulun
mayan kii, kendisine yce duygular, gurur ve z sayg telkin eden ve ken
disini nemli erdemler ile st dzey eylemlere hazr hale getiren aristokra
tik bir konumdadr.
Aristokratik halklarda, soylulara hizmetini, kulluu hissetmeksizin sr
dren ve efendisinin kzmasndan korkmakszm onun iradesine boyun een
asil ve gl ruhlara sahip insanlar pek de nadiren grlmez.
Ama kle snfn alt tabakalarnda bu insanlarla neredeyse hi karlal
maz. Hizmetliler hiyerarisinin son halkasnda bulunan kiinin baya oldu
unu fark ederiz.
Franszlar aristokrasilerdeki hizmetlilerin bu en alt dzeyi iin bir kelime
yaratmlard. Onlara uak diyorlard.
Uak kelimesi, beer bayal anlatmak iin baka kelime bulunmad
nda kullanlan ar bir tabirdi. Eski monarilerin egemenlii altnda alak
ve haysiyetsiz bir insan tasvir etmek iin onun bir uan ruhuna sahip ol
duu sylenirdi. Bu yeterliydi. Bu kavramla anlatlmak istenen ey tam ola
1 Eer bu in san lar yneten temel kanaatleri daha yakn dan ve a y rn tl olarak in celersek, benze
im daha d ik k a t e k ici o lu r. Feodal h iy e rarin in en k ib irli yelerind ekilere benzer biim de, on
la n n arasnda da doutan b ir g u ru r, atalarna ve toru n larna d n k b ir sayg, alt sn fta k ile ri k
m sem e, temas k urm a k o rk u su , adabm uaeret k u ra lla rn a , geleneklere ve eski zam anlara d
n k b ir eilim bulunduunu grnce arrz.
rak anlalrd.
Koullarn kalc olarak eitsizlii hizmetlilere yalnzca belli erdemler ve
belli tikel kusurlar vermez, ayn zamanda onlan efendilerinin karsnda zel
bir konuma yerletirir.
Aristokratik halklarda, yoksul ocukluundan itibaren kendisine emredil-
mesi fikrine alr. Baklarn nereye dndrrse dndrsn, hemen hiye
rari imgesini ve itaatli tavrlar grr.
Koullarn kalc eitsizliinin hkm srd lkelerde o halde efendi,
hizmetlilerinin abucak, tam olarak, saygl ve kolay biimde itaat etmesini
kolaylkla salar, nk hizmetliler onun sadece efendiliine deil, ayn za
manda snfna da sayg duyarlar. Efendi aristokrasinin tm gcyle onlarn
iradelerini kertir.
Onlarn hareketlerini dzenler; hatta belli bir noktaya kadar onlarn d
ncelerini bile ynetir. Aristokrasilerde efendi, kendisine itaat eden kiile
rin kanaatleri, alkanlklar, teamlleri zerinde genellikle inanlmaz bir et
ki yapar. Onun etkisi, otoritesinden ok daha kapsamldr.
Aristokratik toplumlarda hizmetlilerin kaltsal aileleri deil, ayn zamanda
efendilerin de kaltsal aileleri vardr. Ama hizmetlilerin aileleri birok kuak
boyunca, efendilerin ailelerinin yannda var olurlar (Bunlar birbirlerine hi
karmayan ama birbirlerinden de ayrlmayan paralel hatlar gibidirler). n
sanlarn bu iki dzlemdeki karlkl ilikilerini olaanst bir biimde de
itiren de budur.
Bylelikle aristokraside hizmetli ile efendinin doalar hi benzer olmasa
da; servetleri, eitimleri, kanaatleri, haklan onlarn arasna muazzam bir me
safe koysa da, nihayetinde zamanla bunlar birbirlerine balanrlar. Toplulu
un uzun erimli anlan onlar birletirir ve her ne kadar farkl olsalar da, on
lar birbirlerini zmserler. Oysa insanlarn birbirleriyle benzer olduu de
mokrasilerde ise onlar birbirlerine yabanc olarak kalrlar.
Aristokratik halklarda o halde efendiler, hizmetlilerini kendilerinin daha
alt ve tali ksm olarak tasarlar ve onlarn kaderleriyle egoizmlerinin nihai
halkas olarak ilgilenirler.
Bunlarn yannda hizmetliler kendilerini ayn bak as altnda deerlen
dirmezler. Kimi zaman kendilerini efendinin ahsiyetiyle zdeletirirler,
yle ki nihayetinde onlara gre efendi kendilerine muhta bir hale dnr.
Aristokrasilerde hizmetli, iinden kamayaca madun bir konumda bu
lunur. Onun yannda ise, onun kendisinden uzak duramayaca daha st
dzeyde bir baka insan vardr. Bir yanda bilinmezlik, yoksulluk, mr bo
yu itaat, te yanda ise grkem, zenginlik ve mr boyu hkimiyet vardr. Bu
iki konum hep ayn ve hep yakndr ve bunlan birletiren ba ise bu konum
lar gibi kalcdr.
 Bu kmaz iindeki hizmetli nihayetinde kendi kendisiyle ilgilenmeme-
ye balar; kendisiyle balarn koparr; adeta kendisini brakp gider veya da
ha ok kendisini btnyle efendisine nakleder; burada da farazi bir ahsi
yet yaratr. Kendisine hkmeden kiilerin zenginlikleriyle kibirli bir biimde
gsteri yapar; onlarn ihtiamyla vnr, soylarn gklere karr ve ere
ti bir grkemden beslenir, yle ki bunlara btnyle ve hakiki olarak sahip
olan kiilerden daha fazla nem atfeder.
Bu iki varoluun byle tuhaf karmnda hem dokunakl hem de gln
olan bir eyler vardr.
Hizmetlilerin ruhlarna taman efendilerin tutkular burada, iinde bulun
duklar yerin doal biimine brnrler; onlarn kapsamlar daralr ve bu
tutkular deer kaybederler. Efendide kibirli olan ey, hizmetlilerde ocuksu
bir gsterie ve zavall bir kendini beenmilie dnr. nemli bir insann
hizmetlileri, ona ynelik adabmuaeret kurallarnda genelde an titiz gr
nrler ve kendi ayrcalklarndan ok efendilerinin en nemsiz ayrcalklar
na daha fazla nem atfederler.
Hl aramzda aristokrasinin bu eski hizmetlilerini grrz; her ne kadar bu
kiiler kendi soylarn yaatsalar da, onlarla birlikte bu soy da yok olacaktr.
Birleik Devletlerde bu hizmetlilere benzeyen kimseyi grmedim. Ameri
kallar arasnda yalnzca byle bir insan bulunmuyor deildir, ayn zaman
da onlar bu insann varoluunu anlamakta ok glk ekerler. Romallarda
bir klenin statsn veya Ortaada bir serfin konumunu anlamakta biz
den daha az glk ekmezler. Tm bu insanlar aslnda farkl dzeylerde de
olsa ayn nedenin rnleridir. Onlar hep birlikte gr alanmzdan uzakla
rlar ve kendilerini douran toplumsal durumla birlikte gemiin karanl
na gmlrler.
Koullarn eitlii, hizmetli ile efendiyi yeni varlklar haline getirir ve on
lar arasnda yeni ilikiler kurar.
Koullar neredeyse eit olduunda, insanlar srekli yer deitirirler. Bu
durumda hl bir hizmetli snf ve bir de efendi snf vardr, ama onlar artk
ayn bireyler ve zellikle onlar oluturanlar da artk ayn aileler deillerdir.
taat etmede olduu kadar hkmetmede de artk bir kalclk yoktur.
Hizmetliler artk ayr bir snf oluturmadklarndan, onlarn artk kendi
lerine has detleri, nyarglar ve teamlleri yoktur. Onlarn arasnda belli
bir dnme tarz ve zel bir hissetme biimi artk gzlenmez. Konumlar
na zg kusurlar ve erdemleri kabul etmezler, ama adalarnn bilgilerini,
fikirlerini, duygularn, erdemlerini ve kusurlarn onlarla paylarlar. Onlar
efendilerle ayn biimde drst veya kurnazdrlar.
Koullar hizmetliler arasnda efendiler arasnda olduundan daha az eit
deildir.
 Hizmetliler snfnda belirgin tabakalar ve daimi bir hiyerari olmadn
dan, uaklarn aristokrasisinde olduu kadar dierlerinde de grlen baya
l ve grkemi burada grmeyi beklememek gerekir.
Birleik Devletlerde, Avrupada ansn koruduumuz sekin hizmetli
ler fikrini bana hatrlatan hibir insan grmedim; ama ayn zamanda burada
uak anlayyla da karlamadm. Birincisinin olduu kadar kincisinin de
izleri burada silinmitir.
Demokrasilerde hizmetliler yalnzca kendi aralarnda eit deillerdir; diye
biliriz ki onlar adeta efendileriyle de eitlerdir.
Bu durumu iyi anlamak iin onu aklamamz gerekir.
Hizmetli her an efendi olabilir ve byle olmak iin can atar; o halde hiz
metli efendiden farkl bir insan deildir.
yleyse neden birincisinin hkmetme hakk vardr ve neden kincisi ona
itaat etmek zorundadr? Bunlarn nedeni onlarn iki ayr iradesinin anlk ve
zgr anlamasdr. Doal olarak onlar birbirlerinden aa dzeyde deil
lerdir; yalnzca anlamann sonucunda anlk olarak birbirlerinden alt dzey
de olurlar. Bu anlamann snrlar iinde, birisi hizmetli, dieri de efendidir;
anlamann dnda ise onlar iki ayr yurtta ve insandr.
Okuyucunun iyice kavramasn istediim ey udur: Bu durum, yalnzca
hizmetlilerin kendi durumlaryla ilgili oluturduklar bir mefhum deildir.
Efendiler de hizmetlileri ayn adan ele alrlar. Emir ve itaatin kati snrlan
ikisinin de zihnine iyice ilenmitir.
Yurttalarn ou uzun zamandan beri yaklak olarak benzer koullara
sahip olduunda ve eitlik eski ve herkese kabul edilen bir olgu haline gel
diinde, istisnai durumlardan etkilenmeyen kamusal anlay genel olarak in
sann deerine belli genel snrlar atfeder. Bir kiinin uzun sre boyunca bu
snrlarn stne ve altna yerlemesi ise gtr.
Her ne kadar zenginlik ve yoksulluk, emir ve itaat arz olarak insanlar ara
sna byk mesafeler koysa da, eylerin olaan dzenine dayanan kamuo
yu mterek bir dzlemde insanlar birbirlerine yaklatrr ve koullann reel
eitsizliine karn, onlar arasnda bir eit farazi eitlik yaratr.
Nihayetinde bu kadir-i mutlak kanaat, bundan menfaat salamayacak ki
ilerin ruhuna bile nfuz eder; onlann iradelerini etkisi altna alarak, yarg
larn da deitirir.
Ruhlarnn derinliklerinde hizmetli ile efendi artk kendi aralarnda nem
li bir farkllk grmezler ve bu tr bir farkllkla karlamay bundan sonra
ne umut ederler ne de byle bir farkllkla karlamaktan endie ederler. O
halde onlar artk ne kibirli ne de kzgndrlar. Birbirlerine yneldiklerinde de
ne bir tevazu ne de gsterili bir tavr sergilerler.
Efendi, iktidarnn tek kaynan anlamada bulur ve hizmetli ise itaatinin
tek nedenini burada kefeder. Karlkl olarak edinmi olduklar konumla
ilgili kendi aralannda kavga etmezler, ama her biri kendi konumunu kolay
lkla ayrt eder ve bunu muhafaza eder.
Bizim ordumuzda askerler yaklak olarak subaylarla ayn snftan gelirler
ve ayn rtbelere eriebilirler. Askeriye dnda ise askerler kendilerini su
baylaryla tam olarak eit grrler ve gerekte de yledirler. Ama askeriyede,
onlara itaat etmemezlik etmezler ve onlarn itaatleri iradi ve kesin olma ko
nusunda daha az evik, net ve istekli deildir.
Bu durum, demokratik toplumlarda hizmetli ile efendi arasnda olan ey
le ilgili bir fikir verir.
Bu iki insan arasnda, kimi zaman aristokratik toplumlarda grld e
kilde iddetli ve derin duygulanmlarn hi domayacana ve burada dik
kat ekici fedakrlk rneklerinin kendisini aa vurmas gerektiine inan
mak sama olacaktr.
Aristokrasilerde hizmetli ile efendi birbirlerini uzaktan ayrt eder ve genel
likle orta yolda birbirleriyle buluurlar. Buna ramen, alld zere birbir
lerine sk skya bal kalrlar.
Demokratik halklarda, hizmetli ile efendi birbirlerine ok yakndr; onlar
gndelik olarak birbirleriyle temas halindedirler ama onlarn ruhlar birbir
lerine pek karmaz. Onlarn ortak meguliyetleri vardr ama neredeyse hi
bir ortak menfaatleri yoktur.
Bu halklarda hizmetli kendisini, efendisinin konutunda geici olarak bu
lunan bir kii gibi dnr. Efendisinin atalarn tanmaz ve onun torunla
rn da grmeyecektir. Efendisinden kalc olarak bir beklentisi yoktur. Pe
ki neden hizmetli kendi yaamn efendininkiyle kartrsn? Neden ala
cak biimde kendisinden vazgesin? Bu iki insann karlkl konumlar de
imitir ve ilikileri de deimek zorundadr.
Tm bu dncelerimi Amerikallarn rneinde aklayabilmek isterdim
ama bunu kiileri ve meknlar zenle ayrt etmeksizin yapamam.
Birlikin gneyinde klelik devam eder. O halde sylediim eyler buras
iin geerli deildir.
Kuzeyde, hizmetlilerin byk bir ksm azat edilmilerdir veya azat edil
mi kiilerin ocuklardr. Bu insanlar halkn nazarnda kukulu bir konuma
sahiptir; yasa onlar efendileriyle ayn dzeye yaklatrr; teamller ise onlar
inatla geri iter. Bu nedenle konumlarn ak biimde ayrt edemezler ve ne
redeyse her zaman cretkr veya fkeli grnrler.
Ama yine bu kuzey blgelerde, bilhassa New Englandda, cret karln
da hemcinslerinin iradelerine itaat etmeye raz olan yeterince ok sayda be
yazla karlalr. Bu hizmetlilerin, konumlan gereince grevlerini genellik
le hatasz ve becerikli bir biimde yerine getirdiklerinin sylendiini duy
dum. Bu insanlar kendilerine hkmeden kiiden doal olarak alt dzeyde ol
duklarna inanmakszm, ona itaat etmeye kolaylkla raz olurlar.
Bana yle geliyor ki bu kiiler, bamszln ve eitliin dourduu birka
eril alkanl kullua tarlar. Bir defa zor bir durumu tercih ederek, dolay
l olarak bu durumun gereklerinden kamaya almazlar. Onlar, zgr ira
deleriyle efendilerine vaat ettikleri itaati geri evirmeyecek kadar kendileri
ne sayg duyarlar.
Dier yandan efendiler, hizmetlilerinden yalnzca anlamaya kesin bir bi
imde sadk kalmalarn talep ederler. Onlardan kendileri iin sayg bekle
mezler; onlarn sevgisini veya fedakrln istemezler; hizmetlilerin titiz ve
drst olmalar yeterlidir.
O halde demokrasilerde hizmetli ve efendi arasndaki ilikilerin karmak
olduunu sylemek doru olmayacaktr. Onlarn ilikileri farkl bir biimde
dzenlenmitir. Kural artk farkldr ama hl bir kural vardr.
Burada tasvir ettiim bu yeni durumun, nceki durumdan daha aa bir
dzeyde olup olmadn veya yalnzca farkl olup olmadn incelemiyo
rum. Bu yeni durumun dzenli ve sabit olmas benim iin yeterlidir. nk
insanlar arasnda bulunmas gereken en nemli ey belli bir dzen deil, sa
dece dzendir.
Ama demokrasi toplumsal durumun iine yerletikten sonra hl nyarg
lara ve teamllere kar mcadele ederken, bir devrim kargaasnn ortasnda
eitlii biimlendiren can skc ve frtnal alarla ilgili ne syleyebilirim?
Yasa oktan beridir, kamuoyu ise ksmi bir biimde, hizmetli ile efen
di arasnda doal ve kalc bir st-ast ilikisinin artk var olmadn ilan et
ti. Ama bu yeni inan, henz efendinin tininin derinliklerine nfuz etmedi
veya onun yrei hl bu inanc reddeder. Efendi ruhunun gizli kelerin
de hl kendisinin zel ve stn olduunu sanr ama bunu sylemeye cesa
ret edemez ve kendisini dierleriyle ayn dzeye inmeye brakr. Bylelikle
onun otoritesi hem ekingen hem de merhametsiz olur. Efendi artk hizmet
lisine kar, uzun erimli, yadsnamaz bir iktidann iinden kan koruyucu ve
iyiliksever duygular beslemez. Kendisi deitiinde, hizmetlinin de deime
sine anr. Hizmetlisinin, tamamen geici olan evle ilgili ilerde dzenli ve
kalc alkanlktan olmasn; onun eninde sonunda iinden kaca bu kul
luk durumundan memnun olmasn ve gurur duymasn; hizmetlinin, ken
disini ne koruyan ne de yzst brakan bir insan iin fedakrlk yapmas
n; kendisine benzeyen ve ondan daha uzun sre hayatta kalmayan varlkla
ra hizmetlinin ebed bir bala balanmasn ister.
Aristokratik halklarda hizmetlilerin koullan, buna raz olanlarn deerle
rini drmez, nk onlar baka bir yaamsal koul bilmezler ve hatta bu
nu tahayyl dahi edemezler. Onlar ile efendi arasndaki olaanst eitsiz
durum, hizmetlilere Tanrnm baz gizli yasalarnn zorunlu ve kanlmaz
sonucu gibi grnr.
Demokrasilerde ise, hizmetlilerin durumunda deer drc hibir ey
yoktur, nk bu durum isteyerek seilmitir, geici bir sre iin kabul edil
mitir; kamuoyu da bu meslei kmsemez. Ayrca bu durumda hizmetli
ile efendi arasnda hibir kalc bir eitsizlik var olmaz.
Ama bir toplumsal durumdan baka bir toplumsal duruma gei sresin
ce, insanlarn zihninin neredeyse her zaman aristokratik bamllk mefhu
muyla demokratik itaat mefhumu arasnda bocalad bir an olur.
Bylelikle itaat eden kiinin gznde, itaat artk ahlka uygun deildir; o
artk itaati adeta ilahi bir ykmllk olarak dnmez ve itaatin tamamen
beer ynn de kavrayamaz. Ona gre itaat ne kutsal ne de adaletli oldu
undan, kk drc ve yararsz bir olgu olarak itaate raz olur.
Bu anda belirsiz ve kank bir eitlik tahayyl hizmetlilerin zihnine yer
leir. Balangta, hak etmi olduklar eitliin bizzat bu kulluk durumunda
m yoksa onun dnda m bulunduunu ayrt edemezler. Kendisine raz ol
duktan ve de kendisinden faydalandklar bu itaat durumuna yreklerinin
derinliklerinde isyan ederler. Hizmet etmeye rza gsterdiklerinde ise, ita
at etmekten utanrlar. Kulluun avantajlarn severler ama efendiyi sevmez
ler veya daha dorusu, neden kendilerinin efendi olmadn kavrayamazlar.
Kendilerine emir veren kiiyi, kendilerinin haklarn haksz biimde gasp
eden kii olarak dnmeye meylederler.
Bylece her bir yurttan konutunda, siyasal toplumun sunduu keder
li manzaraya benzer bir eyler grrz. Burada her zaman kukulu ve hasm
olan kuvvetler arasnda gizli ve isel bir mcadele durmakszn devam eder:
Efendi kt yrekli ve yumuaktr, hizmetli de kt yrekli ve dik baldr.
Birisi srekli, hizmetliyi koruma ve ona emeinin karln verme ykm
l konusunda insafsz kstlamalarda bulunarak huysuzluk eder, dieri
de itaat etme ykmll konusunda huysuzdur. Ev ii idarenin dizginle
ri onlann arasnda asl durur ve iki taraf da dizginleri ele geirmeye alr.
Otoriteyi tiranhktan, zgrl an serbestlikten, haklan glerden ayran
snrlar onlarn gznde birbirlerine kanm ve dolanmtr. Kimse ne oldu
unu, ne yapabileceini, ne yapmas gerektiini tam olarak bilmez.
Byle bir durum demokratik deil, devrimcidir.
 DEMOKRATK KURUMLAR VE TEAMLLER KRA BEDELN YKSELTMEYE
VE KRALAMA SRESN KISALTMAYA NASIL YNELR?

Hizmetliler ile efendilerle ilgili sylediim ey belli bir noktaya kadar mlk
sahipleri ile kirac iftilere de uygulanabilir. Buna karn, bu konu ayr ola
rak ele alnmay hak eder.
Amerikada adeta kirac ifti yoktur; tm iftiler iledikleri topraa sa
hiplerdir.
Demokratik yasalarn geni lde mlk sahiplerinin saysn arttrmaya
ve kirac iftilerin saysn ise azaltmaya meylettiini kabul etmek gerekir.
Bununla birlikte, Birleik Devletlerde olan eyi kuramlardan ok lkenin
kendisine atfetmek gerekir. Amerikada toprak ucuzdur ve her bir kii kolay
ca mlk sahibi olabilir. Toprak az rn verdiinden, bir mlk sahibi ile kira
c bir ifti arasnda ancak glkle blnebilir.
O halde Amerika baka konularda olduu gibi bu konuda da benzersizdir.
Onun durumunu rnek almak hata olacaktr.
Aristokratik lkelerde olduu gibi demokratik lkelerde de toprak sahip
leriyle kiraclarn bulunacan dnyorum. Ama onlarn aralarndaki ba
demokrasilerde ayn biimde kurulmayacaktr.
Aristokrasilerde, iftlik kiras toprak sahibine yalnzca parayla deil, ayn
zamanda saygyla, takdirle ve ykmllklerle denir. Demokratik lkeler
de ise yalnzca parayla denir. Mlkler blnd ve el deitirdii zaman,
aileler ile toprak arasnda var olan kalc iliki ortadan kalkt zaman, mlk
sahibiyle kirac ifti yalnzca tesadfen birbirleriyle temasa geerler. Anla
mann koullarn konumak iin bir araya gelirler ve bundan sonra birbir
lerini grmezler. Onlar menfaatle birbirlerine yaklap, yalnzca parayla ilgi
li olan bir ii aralarnda evkle tartan iki yabancdr.
 Mlkler ne kadar ok blnrse ve zenginlik lkenin farkl blgelerine ne
kadar ok dalrsa, lke, gemi zamanlardaki zenginliini tketmi olan
insanlarla ve ihtiyalar kaynaklarndan daha hzl biimde artan yeni zen
ginlerle o kadar ok dolar. Bu insanlar iin en czi miktardaki kazan bile
nemli olduundan, onlarn hibirisi ne krlarndan feragat etmek ne de ge
lirlerinin bir ksmn kaybetmek ister.
Snflar birbirlerine kartnda, en ufak servetler kadar ok byk servet
ler de nadiren grldnde, mlk sahibiyle kiracnn toplumsal koullan
arasnda daha az mesafe kalr. Birisinin dieri zerinde doal olarak yadsna
maz bir stnl artk yoktur. Zira eit ve g durumda olan iki insan ara
snda, kira szlemesinin konusu paradan baka ne olabilir?
Byk bir blgeyi mlk edinen ve yzlerce iftlii olan bir insan, binlerce
insann gnln kazanmann nemli olduunun farkndadr. Bu ona insan
larn gayretlerine layk olmak gibi grnr. Byle nemli bir amaca ulamak
iin, bu insan kolaylkla fedakrlk yapar.
Yz dnmlk arazisi olan kii ise bu tr meselelere pek zen gstermez;
onun iin kiracsnn kiisel tevecchn elde etmek ok nemli deildir.
Bir aristokrasi, bir insan gibi bir anda lmez. Onun ilkesi, yasalarda yok
edilmeden nce, ruhlarn derinliklerinde yava yava yklr. O halde aris
tokrasiye kar sava patlak vermeden uzun zaman nce, imdiye kadar st
snflar alttakilerle balayan ban yava yava zld grlr. Bir yan
da kaytszlk ve kmseme kendisini ele verir; dier yanda ise kskanlk
ve nefret. Yoksul ve zengin arasndaki ilikiler azalr ve daha az yumuak ha
le gelir; kira bedelleri de ykselir. Bu durum demokratik devrimin sonucu
deildir, ama onun habercisidir. nk halkla duygulanm ban tamamen
koparm olan bir aristokrasi kkleri kurumu bir aa gibidir ve bu aa ne
kadar yksekse o kadar kolay bir biimde rzgrn etkisiyle yklr.
Elli yldan beri, iftlik kiralan, yalnzca Fransada deil, Avrupann ok
byk bir blmmde alacak derecede artt. Bana kalrsa, ayn dnem bo
yunca tarm ve endstride gerekleen benzersiz ilerleme, bu fenomeni ak
lamak iin yeterli deildir. Daha kudretli ve daha gizli olan baka bir nedene
bavurmak gerekir. Bu nedenin, birok Avrupa halknn kabul etmi olduu
demokratik kuramlarda ve az ya da ok herkesi kkrtan demokratik tutku
larda aranmas gerektiini dnyorum.
Byk mlk sahiplerinin gnmzdeki mlk gelirlerinin atalannn zama
nndan ok daha fazla olduunu ve bundan dolay da onlann pek memnun
olduklarn duyuyorum.
Belki onlar bu duruma sevinmekte hakldrlar; ama neye sevinmeleri ge
rektiini kesinlikle bilmiyorlar. Net bir kr elde ettiklerine inanrlar ama as
lnda yalnzca bir dei-toku yaparlar. Pein para iin vazgetikleri ey on-
larn etkileridir ve parayla kazandklar eyi ise yaknda iktidarla kaybede
ceklerdir.
Byk bir demokratik devrimin yapldn veya gereklemek zere oldu
unu kolayca kabul etmemizi salayan bir baka iaret daha vardr.
Ortaada neredeyse tm topraklar bir mr boyunca veya uzunca bir s
re iin kiralanr. Bu zamanlarn ev ii ekonomisini incelediimizde, doksan
dokuz yllk kiralamalarn, gnmzdeki gibi on iki yllk kiralamalardan
ok daha sk yapldn grrz.
O dnemde ailelerin lmszlne inanlyordu; koullar sonsuza kadar
deimeden kalacak gibi grnyordu ve toplum btn olarak yle ok du
raan haldeydi ki, onun iinde herhangi bir eyin kmldayaca dahi tahay
yl edilemiyordu.
Eitlik yzyllarnda ise, beer zihin farkl bir biim kazanr. O bu defa,
hibir eyin yerinde kalmayacana kolaylkla inanr. stikrarszlk fikri onu
ele geirir.
Bu eilimde, mlk sahibi ve kirac ifti, uzun erimli ykmllklere kar
bir eit igdsel korku beslerler. Bugn kendisinden faydalandklar an
lamaya ileride bir gn baml durumda kalmaktan ekinirler. Kendi koul
larnda anszn gerekleecek ve ngrlemeyen baz deiimleri belli belir
siz halde beklerler. Kendilerinden kuku duyarlar; istekleri deitiinde, n
ceden can attklar eyi terk edemediklerinde zlmekten korkarlar ve bu
kayglarnda da hakldrlar. nk demokratik yzyllarda, her eyin hare
ket ettii bu ortamn iinde en deiken olan ey bizzat insann yreidir.
Hizmetliler ile efendilerden bahsederken yukarda yaptm gzlemlerin o
u, patronlar ile iilere de uygulanabilir.
Toplumsal hiyerarinin kurallar daha az dikkat ekici olduu lde,
ekbirlerin durumu ktleirken, halkmki iyileir. Yoksulluk da tpk zen
ginlik gibi artk kaltsal bir ey olmaz. Bylelikle her gn iiyi patrondan
ayran olgusal ve dnsel mesafenin azald grlr.
i, haklar, gelecei ve kendisiyle ilgili daha ulvi bir fikre sahip olur.
Onun artk yeni arzular, yeni istekleri vardr ve dolaysyla o artk yeni ih
tiyalarla doludur. vereninin kazancna her an agzllkle bakar; bu ka
zanc onunla paylamak iin, iini en yksek cretle yapmaya alr ve ge
nellikle bu creti elde etmeyi baarr.
Demokratik lkelerde, dier lkelerde olduu gibi, retim byk lde
dk bir maliyetle, altrd kiilerin ortalama dzeyinin pek de stn
de bulunmayan bir zenginlie ve bilgiye sahip insanlar tarafndan yrtlr.
Bu endstriyel giriimciler ok saydadr; menfaatleri birbirlerinden farkl
olan bu kiiler kendi aralarnda kolaylkla anlaamazlar ve abalarn da bir-
letiremezler.
Dier yandan, iilerin neredeyse hepsinin, adil bir cret olarak dn
dkleri miktar konusunda iverenle anlaamadklar durumda, kendilerine
nerilen ii reddetme olana tanyan gvenilir kaynaklan vardr.
yleyse, bu iki snfn cretler konusunda giritikleri daimi mcadelede,
onlann gleri blnmtr ve alternatif baan yollan vardr.
Hatta uzun vadede iilerin menfaatinin ar basmas gerektiine inanmak
gerekir. nk zaten sahip olduklan yksek maalar onlan her gn patron-
lanna daha az baml hale getirir ve onlar daha bamsz olduklar lde,
maalarnn ykselmesini de daha kolaylkla salayabilirler.
Gnmzde bizim lkemizde olduu kadar dnyada neredeyse tm ulus
larda srdrlen bir retimi rnek olarak alacam: Topra ileme.
Fransada topra ilemek iin alan kiilerin ounun kendilerine ait
topraklar vardr ve bu da onlarn gerekirse, bakas iin almakszn ya
amasna olanak tanr. Bu kiiler, byk bir mlk sahibine veya komu bir
iftiye i glerini sunduklarnda ve bu ifti de onlara belli bir maa ver
meyi reddettiinde; onlar kendi konutlanna ekilip, baka bir frsatn do
masn beklerler.
Olaylar btn olarak deerlendirdiimde, maalarn yavaa ve kademeli
ykseliinin, demokratik toplumlan yneten genel kurallardan birisi oldu
unu dnyorum. Koullar eitlendii lde, maalar da daha fazla yk
selir ve maalar ykseldii lde ise, koullar daha eit hale gelir.
Ama gnmzde nemli ve talihsiz bir istisna sz konusudur.
nceki bir blmde, siyasal toplum tarafndan avlanan aristokrasinin na
sl endstriyel dnyann belli alanlarna sndn ve kendi egemenliini
burada nasl baka bir biim altnda kurduunu gstermitim.
Bu durum geni lde maa oranlan zerinde etkide bulunur.
Bahsettiim nemli endstriyel retimleri gerekletirmek iin zaten ok
zengin olmak gerektiinden, bu giriimleri yapanlarn says da ok azdr. Bu
kiiler az sayda olduklanndan kendi aralannda kolaylkla birlik olabilirler
ve istedikleri maa kendi aralarnda belirleyebilirler.
Tersine onlarn iileri ok saydadr ve saylan da srekli artar. nk za
man zaman olaanst ticari giriimler ortaya kar; bu giriimler sresince
maalar abartl biimde ykselir ve bu maalar da evredeki nfusu imala
ta ynlendirir. Byle olunca, bir defa bu retim alanna giren insanlarn bir
daha buradan kamadklann grrz. nk bu insanlar, kendilerini ba
ka bir ie elverisiz hale getiren zihinsel ve bedensel alkanlklar edinmekte
gecikmezler. Onlann genellikle pek az bilgisi, giriimi ve kayna vardr. O
halde kaderleri neredeyse iverenlerinin ellerindedir. Ticari bir ekime ve
ya baka beklenmedik koullar iverenin kazancn drdnde, patron
da istedii gibi iilerin maalann drebilir ve talihsizlik eseri kaybettii
miktan onlar zerinden yeniden kazanabilir.
iler mterek bir kararla ii braktklarnda ise, zengin bir insan olan
patron, tamamen batmakszm zorunlu olana kadar kolaylkla bekleyebilir.
Ama iilere gelince, onlann lmemek iin her gn almas gerekir, n
k onlann i glerinden baka mlkiyetleri yoktur. Onlar uzun zamandan
beridir zulmle yoksullamlardr ve daha yoksul olduklar lde de bask
grmeye daha yatkn hale gelirler. Bu durum onlar iin hibir biimde iin
den kamayacaklar bir ksr dng oluturur.
O halde, dier mesleklerde, genellikle yavaa artan maalar durmakszn
ykselirken, bu ticari alanda, bir anda ykselen maalarn hemen sonra ka
lc biimde dmesine hi armamak gerekir.
Gnmzde retici nfusun bir ksmnn iinde bulunduu bu baml
ve sefil durum, var olan dier olgulara gre istisnai ve onlara kart olan bir
olgudur. Ama bizzat bu nedenle, yasa koyucunun bilhassa dikkatini ek
meyi hak eden daha nemli olan baka bir olgu yoktur. nk toplum b
tn olarak hareket ettiinde, bir snf hareketsiz halde tutmak ve halkn b
yk bir ksm talihinin peinden kendisine yeni yollar aarken, birka ki
inin sessiz biimde onlarn ihtiyalarn ve isteklerini gidermesini sala
mak zordur.
Demokratik halklarda ve de zellikle Amerikada koullarn eitliinin, yurt
talarn kendi aralarndaki ilikileri nasl deitirdiini inceledim.
imdi biraz daha ilerlemek ve ailenin iine nfuz etmek istiyorum. Ama
amacm yeni hakikatleri aramak deil, zaten bilinen olgularn nasl benim
konumla badatn gstermektir.
Gnmzde herkes, farkl aile yeleri arasnda yeni ilikilerin kurulduu
nu, nceden babayla oulu birbirinden ayran mesafenin azaldn ve baba
otoritesinin, yklmasa da en azndan deiiklie uradn gzlemler.
Buna benzer ve bunlardan daha dikkat ekici olan eyler Birleik Devlet
lerde grlr.
Amerikada Romal ve aristokratik anlamnda aile var olmaz. Onlardan ge
riye kalan ey yalnzca ocuklarn doumunu takip eden birka yl boyun
ca devam eden bir otoritedir. Bylelikle baba, oullar zayf olduundan, ev
iinde mutlak diktatrl srdrr. Oullarnn menfaati olduu kadar
kendisinin kar konulmaz stnl bunu merulatrr.
Ama gen Amerikal ergin olmaya balad anda, ocuun itaat balar
gn getike daha ok gever. Dncelerine egemen olan oul, hemen son
ra tavrlarna da egemen olur. Amerikada aslnda ergenlik a sz konusu
deildir. ocukluk andan knca insan kendisini aa vurur ve kendi
yolunu kendi kendisine izmeye balar.
Bu durumun, oulun, babasnn vermeyi reddettii zgrl ahlki bir
iddetle ele geirebildii aile iindeki bir mcadelenin ardndan gerekleti
ine inanmak ise hata olacaktr. Bizzat birisini bamszl elde etmeye iten
alkanlklar ve ilkeler, dierini bu bamszl tartmasz bir hak olarak
dnmeye iter.
 O halde insanlan, kurulu bir iktidardan kurtulduktan sonra uzun zaman
boyunca kkrtan kin dolu ve dzensiz tutkulann hibiri oulda bulunmaz.
Baba ise genellikle yenik dm bir iktidardan geriye kalan keder ve fke
dolu znty hissetmez. Baba, otoritesini sonlandrmas gerektii snrla
r nceden fark eder ve bu snrlara yaklat zaman kolaylkla tahttan el e
ker. Oul ise, kendi iradesinin egemen olaca zaman nceden tam olarak
grr ve bylelikle zgrl, tpk kendi mal olan ve zorla almas gerek
meyen hayrl bir ey gibi, acele etmeksizin ve kolaylkla ele geirir.1
Ailede gerekleen bu deiimlerin, gzlerimizin nnde vuku bulan top
lumsal ve siyasal devrimle nasl sk skya bal olduunu gstermek belki
faydasz deildir.
Bir halkn her yanna nfuz eden veya hibir yerde var olamayan belli
nemli toplumsal ilkeler vardr.
Aristokratik ve hiyerarik biimde rgtlenmi lkelerde, iktidar asla y
netilenlerin btnne dorudan seslenmez. nsanlar birbirlerine bal ol
duklarndan, hkmetin yalnzca nde gelenleri ynlendirmesi yeterli olur;
dierleri onlar takip eder. Bu durum, lideri olan tm rgtlenmeler gibi ai
le iin de geerlidir. Aristokratik halklarda asln sylemek gerekirse toplum
yalnzca babay tanr. Oullar ise sadece babalarnn araclyla tannrlar.
Toplum babay ynetir ve baba da oullar. O halde babann yalnzca doal
haklan yoktur, ayn zamanda onun emir verme hakk da vardr. Baba ailenin
yaratcs ve direidir; ayn zamanda onun hkmdardr.
Demokrasilerde hkmet, her bir insann izole biimde mterek yasala
ra boyun emesini salamak iin kitlenin iindeki bireye mdahale edeme
diinden, hkmetin byle bir aracla da ihtiyac yoktur. Yasann gznde,
baba sadece oulundan daha zengin ve daha yal bir yurttatr.
Koullarn byk ksm eit olmadnda ve koullann eitsizlii kalc ol
duunda, stnlk fikri insanlann tahayylnde geliir; her ne kadar yasa

1 A m e rik a lla r buna ram en, b izim Fran sada yap t m z g ib i, lm den son ra se rv e tin i iste d i i g i
b i dzenlem e zg rl n b abalann e lle rin d e n a la ra k , babalardan o n la rn ik tid a rn n en nem
li elerinden b iris in i alm ay d n m ed iler. B irle ik D e vle tle rde vasiye t brakm ad a h i b ir s n r
lan d rm a yo k tu r.
B aka b iro k konuda olduu g ib i bu konuda da, u n u gzlem lem ek m m k nd r: A m e rik a l
la rn siy a sa l m evzu at b izim k in d e n o k daha fazla d e m o k ra tik tir, b izim m edeni h u ku ku m u z ise
o n larn kin d e n o k daha fazla d e m o kra tik tir. Bu d urum ko layca fa rk e d ilir.
B izim m edeni h u k u k u m u z, ik tid a ra dorudan doruya dm an olm ayan h e r konuda ada
la rn n d e m o kra tik tu tk u la n n tatm in etm en in fa y d a l o laca n d nen b ir in sa n tarafn d an
y a z lm tr. Bu k i i, h a lk n y ararn a o lan b a z ilk e le rin -b u ilk e le r d evlet y n etim in e d a h il e d il
m edii s re ce - m lk le ri ve a ile le ri ynetm esine seve seve o lanak ta n m tr. M edeni ya sa la r de
m o k ra tik ilk e le r se l g ib i s ilip s p r rke n , o k e n d isin i siy a sa l y a sa la rn arkasn d a gvende tu ttu
unu san yo rd u . Bu b a k a s h n e rle ve egoizm le d o lu d u r am a b yle b ir yak lam k a lc o la
m az. n k u zu n vadede siy a sa l top lu m , m edeni to p lu m un ifad e si ve im g esi o lm am azlk ede
m ez. Bu anlam d a, b ir h alk ta m edeni yasalard an daha siy a sa l h i b ir ey olm adm s y le y e b iliriz .
onlara ayrcalk tanmasa da, detler ve kanaatler bu hakk onlara verir. Ter
sine birbirlerinden pek deiik ve birbirlerine benzemez olmadklarnda, ge
nel stnlk mefhumu daha zayf ve daha az ak hale gelir. Her ne kadar
yasa koyucunun iradesi, itaat edenleri emir verenlerden daha alt dzeye yer
letirmeye alrsa alsn, teamller bu iki tr insan birbirine yaklatnr
ve her gn hepsini ayn dzeye doru eker.
O halde aristokratik bir halkn yasalarnda aile babalarna verilen bireysel
ayrcalklar bulunmasa da, burada onun iktidarna demokrasilerdekinden
daha fazla sayg duyulduuna ve iktidarnn daha geni kapsaml olduuna
emin olabiliriz. nk yasalar nasl olursa olsun, aristokrasilerde stn kii
ler her zaman demokratik halklarda olduundan daha stte, alt dzeyde bu
lunanlar ise daha altta var olur.
nsanlar, u anda vuku bulan eyle megul olmak yerine gemite olanla
rn ansyla yaadklar, kendi kendilerine dndklerine ynelmek yerine
atalarnn dnd eylere daha fazla nem verdikleri zaman, baba ge
mile imdi arasnda doal ve zorunlu bir ba, gemile gelecei u uca geti
rip birletiren halka olur. O halde aristokrasilerde baba ailenin yalnzca siya
sal lideri deildir; o ayn zamanda gelenein szcs, detlerin temsilcisi ve
teamllerin yargcdr. O saygyla dinlenir; ona her zaman saygyla yaklalr
ve ona ynelik sevgi de her zaman korkuyla kark bir sevgidir.
Toplumsal durum demokratik olduunda; insanlar, eski inanlar kural
olarak deil de yalnzca bilgi olarak grdklerinde ve her eyi kendi kendi
lerine yarglamann iyi ve meru olduunu genel ilke olarak kabul ettiklerin
de, babann oullan zerinde uygulad dnsel kuvveti tpk meru oto
ritesi gibi daha da azalr.
Demokrasinin getirdii mirasn blnmesi ilkesi, belki her eyden daha
fazla olarak baba ve oullar arasndaki ilikileri deitirmeye katkda bu
lunur.
Aile babasnn fazla serveti olmad zaman, baba ve oul ayn yerde birlik
te yaar ve ayn ilerle mtereken megul olurlar. Alkanlklar ve ihtiya
larla birbirlerine yaklap, her an birbirleriyle iletiime geerler. Bylelikle
onlann arasnda, otoriteyi daha az mutlak hale getiren ve dsal sayg form
larna uygun olmayan bir eit ailevi samimiyet oluur.
Zira demokratik halklarda bu dk servete sahip olan snf, tam da fikir
lere kudret veren ve teamlleri ynlendiren snftr. Bu snf her yerde kendi
isteklerini ve ayn zamanda da kanaatlerini hkim klar. Onun buyruklarna
direnmeye en yatkn olan kiiler bile nihayetinde onun iine srklenir. Zi
ra ateli demokrasi dmanlarnn, ocuklarnn kendileriyle senli benli ko
numasna izin verdiklerine ahit oluruz.
Bylelikle, iktidar aristokrasiden uzaklat srece, babaya ait gte kat,
geleneksel ve meru olan eyin yok olduunu ve aile ocann etrafnda da
bir eit eitliin ortaya ktn grrz.
Btn olarak baktmda, toplumun bu deiimle kayp verip vermediini
bilmiyorum; ama bu durumda bireyin kesin kazandna inanma eilimin-
deyim. Teamller ve yasalar daha demokratik olduu lde, baba oul ili
kileri de daha samimi ve daha yumuak olur; kurallar ve otoriteyle daha az
karlalr; gven ve efkat daha nemli hale gelir ve toplumsal ba gever
ken, doal ba ise sklar.
Demokratik ailelerde babann, bir yal adamn sevecenlii ve deneyi
mine atfedebileceimiz kuvvetten baka kuvveti yoktur. Onun em irleri
ne uyulmayabilir ama onun tleri genellikle ok etkilidir. Her ne kadar
baba resmi bir sayg kudretiyle donanm olmasa da, en azndan oullar
ona gvenle yaklarlar. Ona hitap etmek iin kabul edilmi belli bir for
ml yoktur; ama oullar onunla her an konuur ve her gn seve seve ona
danrlar. Bylelikle efendi ve hkmdar yok olur ve geriye yalnzca ba
ba kalr.
Bu durumda iki toplumsal durumun farklln grmek iin, aristokrasi
nin bize brakt aile ii yazmalara bir gz atmak yeterlidir. Bu yazmala
rn tarz her zaman ylesine hatasz, an nazik, kat ve mesafelidir ki yrek
ten gelen doal samimiyet, kelimelerin arasndan ancak glkle sezilebilir.
Tersine demokratik halklarda bir oulun babasna hitap ettii szckler
de hem zgr, hem samimi, hem de sevecen bir eyler hkimdir. Bunlara ba
knca ailenin iinde yeni ilikilerin kurulduu kefedilir.
Benzer bir devrim ocuklann birbirleriyle ilikilerini de deitirir.
Aristokratik ailede ve aristokratik toplumda, tm kademeler nceden be
lirlenmitir. Baba burada sadece ayr bir dzeyi oluturmaz, ayn zamanda
muazzam ayncalklardan da faydalanr. ocuklar da kendi aralarnda eit
deillerdir; her bir ocuk yana ve cinsiyetine gre farkl bir konuma kesin
bir biimde yerletirilir ve bazlar belirli ayncalklardan faydalanr. Demok
rasi ise bu dzenlemeleri alt st eder veya deerden drr.
Aristokratik ailede en byk erkek ocuk servetin en byk ksmn ve ai
lenin neredeyse tm haklann miras olarak aldndan, evin reisi olur ve bel
li bir noktaya kadar da erkek kardelerinin efendisi olur. Bylece en byk
abiye grkem ve iktidar, dierlerine ise orta halli bir yaam ve ballk ka
lr. Bununla birlikte, aristokratik halklarda byk abinin ayncalklannn yal
nzca kendisine yaran dokunduuna ve onun etrafnda kskanlk ve nefret
duygulann kkrttna inanmak yanl olacaktr.
En byk abi genelde erkek kardelerine de zenginlik ve kudret verme
ye aba gsterir, nk evin genel ihtiamndan onu temsil eden kii de pay
alr. Kk erkek kardeler ise ahilerine tm giriimlerinde yardmc olma
ya alrlar, nk ailenin reisinin grkemi ve gc, tm aile yelerini git
tike daha fazla yceltir.
Aristokratik ailenin farkl yeleri o halde sk biimde birbirlerine bal
drlar; onlarn menfaatleri de birbirleriyle balantldr, zihinleri uyum iin
dedir ama yrekleri nadiren birbirleriyle anlar.
Demokrasi de erkek kardeleri birbirlerine balar; ama bunu bir baka bi
imde yapar.
Demokratik yasalar altnda, ocuklar tamamen eittirler ve sonu olarak
da birbirlerinden bamszdrlar; hibir ey onlar zorla birbirlerine yakla-
tramaz, ama hibir ey onlar birbirinden de ayrmaz. Onlarn ortak bir k
kenleri olduu, ayn at altnda bydkleri, ayn meselelere nem verdik
leri ve hibir bireysel imtiyazla birbirlerinden ayrlmadklar veya farkl ol
madklar iin, onlar arasnda ocukluk alarndan itibaren ho bir sami
miyetin doduu grlr. Yaamlarnn balangcndan itibaren biimlenen
byle bir ba koparacak pek bir vesile de ortaya kmaz, nk dayanma
onlara ket vurmakszn onlar birbirlerine yaklatrr.
O halde demokrasi erkek kardeleri, menfaatleriyle deil de, ailenin anla
ryla ve kanaatler konusundaki zgr duygudalklaryla birbirlerine balar.
Onlann mirasn bler, ama ruhlarnn birbirlerine karmasna olanak tanr.
Bu demokratik teamllerin yumuakl ylesine byktr ki, bizzat aris
tokrasi taraftarlarnn buna erime olana olsa, bu kiiler onu tattktan son
ra, saygl ve souk aristokratik aile formuna geri dnmek istemeyeceklerdir.
Her ne kadar demokrasinin toplumsal durumunu ve yasalarn reddetseler
de, onun aile iindeki alkanlklarn seve seve koruyacaklardr. Ama bunlar
ayrlmaz ekilde birbirlerine baldr, demokrasinin bir ksmna katlanmak-
szm onun baz ksmlarndan faydalanmak da imknszdr.
Evlat sevgisi ve kardeler arasndaki efkat konularnda sylediim ey,
kaynaklarn bizzat doadan alan tm tutkulara uygulanabilir.
Belli bir dnme ve hissetme ekli, beeriyetin tikel bir durumunun r
nyse, bu durum deitiinde, geriye hibir ey kalmaz. Yasa da ayn ekil
de iki yurtta sk skya birbirine balar; ama yasa ortadan kalktnda, bu
iki yurtta birbirinden ayrlr. Feodal dnyada hibir ey kleyle senyr bir
letiren dmden daha sk deildi. imdi ise, bu iki insan artk birbirlerini
tanmazlar. nceden onlar balayan korku, minnet ve sevgi duygular artk
kayboldu. Bunlann izlerine artk rastlanmaz.
Ama beer tr iin doal olan duygularda durum byle deildir. Yasa her
hangi bir biimde bu duygulara hkim olmaya altnda, bunlar ancak
nadiren sindirmeyi baarr. Onlara bir eyler eklemek isteyen yasa, onlar ba
z unsurlardan mahrum brakr ve bylelikle de bu duygular kendi balarna
brakldklar durumdan daha gl hale gelirler.
 Neredeyse tm eski toplumsal detleri ortadan kaldran veya karanlkta
brakan, insanlarn kolaylkla yeni alkanlklar edinmesine engel olan de
mokrasi, bu detlerden doan duygularn byk bir ksmn da tamamen
yok eder. Ama kalanlarn ise yalnzca deitirir ve genellikle onlara sahip ol
madklar bir enerji ve dinginlik verir.
Bu blmn ve bundan nceki birok blmn anlamlarn tek bir cmle
de toparlamann zor olmayacan dnyorum. Demokrasi toplumsal ba
lar gevetir, ama doal balar sklatnr. Yurttalar birbirlerinden ayrr
ken, aile yelerini de birbirlerine yaklatrr.
 BRLEK OEVLETLERDE GEN KIZLARIN ETM

Teamlleri olmayan zgr bir toplum yoktur. Bu eserin ilk ksmnda syle
diim gibi, teamlleri yapanlar kadnlardr. Bu nedenle bana gre, kadnla
rn koullan, alkanlklar ve kanaatleri zerinde etkide bulunan her eyde
nemli bir siyasal menfaat sz konusudur.
Neredeyse tm Protestan uluslarda gen kzlar, Katolik halklarda oldu
undan daha fazla biimde eylemlerine hkimdirler.
Bu bamszlk, ngiltere gibi, kendi kendini ynetme hakkn kazanm
veya korumu olan Protestan halklarda daha byktr. Bylelikle zgrlk,
siyasal alkanlklarla ve dinsel inanlarla ailenin iine nfuz eder.
Birleik Devletlerde Protestan retiler, ok zgr bir siyasal yapyla ve
ok demokratik bir toplumsal durumla btnlemitir. Hibir yerde gen
kzlar ne erkenden ne de tamamyla kendi hallerine braklrlar.
Amerikal gen kz evlenme ama gelmeden ok zaman nce, yava yava
ailenin vesayetinden kurtulmaya balar. O kendi kendisine dnmeye, z
grce konumaya ve tek bana hareket etmeye baladnda daha tamamen
ocukluktan kmamtr. Dnyann usuz bucaksz tablosu onun nnde
durmakszn kendisini aar. Onun gr alan kapatlmadndan, bu tablo
da her geen gn kendisini daha fazla aa vurur ve bu gen kz da metin ve
dingin bir gzle bunu gzlemlemeyi renir. Bylelikle, toplumdaki kusur
lar ve tehlikeler onun gzleri nne serilmekte gecikmez. O da bunlan ak
a grr, yanlsamaya dmeksizin bunlan yarglar ve korku duymakszn
da onlara meydan okur. nk kendi glerine tamamyla gvenir ve onun
evresindeki herkes de bu gveni onunla paylar.
O halde yeni isteklerin iinde filiz veren gen kzlara zg bir saflkla ve-
ya Avrupada ocukluktan genlie geite olaan olarak grlen naif ve ma
sum tavrlarla Amerikal gen kzlarda karlamay neredeyse hi bekleme
mek gerekir. Ya ne olursa olsun, Amerikal gen kzn ocuksu bir ekin
genlik ve cehalet gsterdii nadiren grlr. Avrupal gen kzlar gibi, o da
beenilmek ister, ama bunun bedelini tam olarak bilir. Kendisini ktln
kollarna brakmasa da, en azndan ktln ne olduunu bilir. Onun iffet
li bir tinden ok temiz duygular vardr.
Bu Amerikal gen kzlarn, hararetli bir tartmann ortasnda dncele
rini ve szlerini srdrme konusunda gsterdikleri esiz becerilerini ve ina
nlmaz cesaretlerini grdke ok defa ardm ve neredeyse rktm. Bir fi
lozof, bu kzlarn sorunsuz ve zahmetsiz biimde kat ettikleri dar geitler
zerinde duraksayabilirdi.
Aslnda Amerikalnn, ilk genlik yllarndaki bamszlnn iinde, ken
di kendisinin efendisi olmay hibir zaman tamamyla terk etmediini gr
mek kolaydr. Bu gen kz, kendisine izin verilmi tm hazlardan, onlara
kendisini kaptrmakszn faydalanr. Onun akl, her ne kadar tereddt etmi
gibi grnse de, asla kontrol elinden brakmaz.
Fransada ise, tuhaf bir biimde kanaatlerimizde ve beenilerimizde tm
alardan kalntlar tarz. Bu nedenle genellikle kadnlara, aristokratik za
manlardaki gibi, ekingen, mnzevi ve manastrlara uygun tavrlar retiriz
ve hemen sonra ise onlar rehbersiz ve desteksiz bir biimde demokratik bir
toplumsal karmaann iine terk ederiz.
Amerikallar ise daha tutarldrlar.
Bir demokrasinin iinde, bireysel bamszln ok nemli olduunu,
genliin vaktinden nce gelitiini, isteklerin snrlandrlamadm, det
lerin deitiini, kamuoyunun genellikle kararsz veya etkisiz, babann oto
ritesinin zayf ve evliliklerdeki otoritenin ise tartmal olduunu kabul et
meleri gerektiini fark ederler.
Bu koullar altnda, Amerikallar, insann gnlndeki en baskc tutkular
la kadnlar bask altna alma konusunda pek anslar olmadna ve onlara
kendi kendilerine mcadele etme becerisini retmenin daha gvenilir bir
yol olduuna inanrlar. Kadnlarn erdemleriyle kendilerini tehlikeye atma
larn engelleyemediklerinden, onlarn kendilerini korumay bilmelerini is
terler ve sarslm veya yklm koruma kuvvetlerinden ok kadnlarn ken
di gl zgr iradelerine gvenirler. Bylelikle Amerikallar gen kzlar
kendilerinden phe edecek konumda tutmak yerine, onlarn kendi gleri
ne duyduklar gveni durmakszn arttrmaya abalarlar. Gen bir kz, ka
lc ve btnsel bir cehalet iinde tutmay istemeyen ve buna izin vermeyen
Amerikallar, ona her konuda erkenden bilgi vermekte acele ederler. Dn
yadaki yozlamay ondan saklamak yerine, nce onun bunu deneyimleme-
sini, kendi kendisine bundan kamaya almasn isterler. Onun masumi
yetine an dzeyde sayg duymak yerine, onun drst tavrlann koruma
y tercih ederler.
Her ne kadar Amerikallar fazlaca dinsel bir halk olsalar da, kadmlann er
demlerini savunmak iin yalnzca dine bel balamazlar. Kadnlarn akln
da silahlandrmaya abalarlar. Bu konuda, baka birok konuda olduu gi
bi, ayn yntemi takip ederler. Amerikallar ncelikle, bireysel bamszln
kendi kendisine eki dzen vermesi iin inanlmaz bir aba gsterirler ve be
er gcn nihai sm nna vardklar anda dinin yardmna bavururlar.
Byle bir eitimin tehlikesiz olmadn biliyorum; bu eitimin tahayy
ln aleyhine olacak yarglan gelitirmeye ve erkein mfik kans ve nazik
ei olmaktan ok drst ve souk kadnlar ortaya karmaya ynelecei
ni yok saymyorum. Bu ekilde toplum daha dingin ve daha dzenli olsa da,
zel yaam daha az ekici olur. Ama bunlar, daha nemli bir menfaatin mey
dan okumas gereken tali kusurlardr. u anda bulunduumuz noktaya ula
tmzda, artk bir seim yapma olanamz yoktur: Kadnlar, demokrasi
lerdeki kuramlarn ve teamllerin evreledii tehlikelerden korumak iin,
demokratik bir eitim gereklidir.
 BLM X

E O la ra k Gen K iz la r

Amerikada kadnlarn bamszl evlilik bayla geri dnsz biimde

kaybolur. Her ne kadar gen kzlar burada baka her yerden daha az skntl
durumda olsalar da, eler daha kat ykmllklere boyun eerler. Birisi ba
ba evini bir zgrlk ve sevin yeri olarak yaar; dieri ise kocasnn konu
tunda bir manastrda gibi kalr.
Bu birbirinden bylesine farkl iki durum, varsayld kadar kart olma
yabilir ve Amerikallarn birine ulamak iin dier aamadan gemesi do
aldr.
Dinsel halklar ve endstriyel uluslar, bilhassa evlilikle ilgili ciddi fikirlere
sahiplerdir. Baz uluslar, bir kadnn yaamnn dzenli olmasn, onun tea
mllerinin saflnn en nemli garantisi ve en kesin iareti olarak dnr
ler. Dierleri de, bu durumda evin dzeninin ve refahnn en salam temi
natn bulurlar.
Amerikallar ise hem Priten bir ulus, hem de ticari bir halktr. Bu neden
le onlar, tpk endstriyel alkanlklar gibi, dinsel inanlar gerei, kadn
dan kendisini feda etmesini ve kendi ilerinde srekli olarak hazlarndan fe
dakrlk gstermesini talep ederler. Oysa Avrupada byle bir talep nadiren
grlr. Bylelikle Birleik Devletlerde kadn, evle ilgili menfaatlerin ve
devlerin oluturduu nemsiz alann iine zenle kapatan ve onun buradan
kmasn yasaklayan acmasz bir kamuoyu hkimdir.
Gen Amerikal kadn dnyaya adm atmasyla birlikte, bu salam biim
de kurulmu mefhumlar grr; buradan doan kurallar fark eder; ken
di dinginliini, onurunu ve hatta toplumsal varoluunu tehlikeye atmaks-
zn adalarnn detlerinden bir an iin bile olsa kaamayacan anlamak
ta gecikmez. Bunlara boyun emek iin gc ise eitimin kendisine salad
kavrayl metanette ve eril alkanlklarda bulur.
Onun fedakrlk yapmas gerektii zaman, bamszl kullanarak, m
cadele etmeksizin ve sylenmeksizin bu fedakrla itaat etme cesaretini
rendiini syleyebiliriz.
Ayrca Amerikal kadn, safl ve cehaletiyle kendisine doru yneldii
bir kapan olarak evlilik tuzana dmez. Ondan ne beklendii daha nce
den kendisine retilmitir ve o, kendi kendine ve zgrce boyunduruk alt
na girer. Yeni yaam koulunu kendisi setii iin ona cesaretli biimde kat
lanr.
Amerikada babalarn pek disiplini olmadndan ve evlilik ba da ok ka
t olduundan, bir gen kz bu ba ancak ihtiyatl ve endieli biimde kabul
eder. Zamansz yaplm evlilikler burada pek grlmez. Amerikal kadnlar
o halde yalnzca kavraylar gelitii ve olgunlatklar zaman evlenirler; oy
sa baka yerlerde kadnlarn ou, genellikle kavraylarn evlilik iinde ge
litirmeye ve olgunlatrmaya balarlar.
stelik Birleik Devletlerde kadnlarn evlenmelerinin hemen ardndan
tm alkanlklarnda vuku bulan bu nemli deiim, sadece kamuoyu bas
ksna atfedilmemek zorundadr. Genellikle bizzat kadnlar kendi iradeleriy
le bu deiimi kendilerine dayatrlar.
Bir koca seme zaman geldiinde, dnyann zgr biimde gzlemlenme-
siyle aydnlanp kuvvetlenen soukkanl ve kat muhakemesiyle Amerikal
kadn, evlilik ilikisinde dikkatsiz ve bamsz bir tarzn haz vermekten ok
sorun kardn renir. Genlik elencelerinin eiyle ho vakit geirmeye
dnemeyeceini ve kadnlar iin mutluluun kaynann evlilikte olduu
nu bilir. nceden ve ak biimde kendisini aile ii mutlulua tayacak tek
yolu gren Amerikal kadn, ilk admlarndan itibaren bu yola ynelir ve ge
riye dnmeye almakszn bu yolu sonuna kadar takip eder.
Yeni durumlarnn gerektirdii ar devlere szlanmakszn ve hemen bo
yun een gen Amerikal elerin sergiledikleri bu iradi diren, yaamlarnn
nemli aamalarnda dier konularda da kendisini gsterir.
Dnyada bireysel servetlerin Birleik Devletlerdekinden daha istikrarsz
olduu baka bir lke yoktur. Bir insann yaad srece, zenginlikten yok
sullua giden tm aamalar kp indii sk sk grlr.
Amerikal kadnlar bu devrimlere dingin ve bastrlmaz bir enerjiyle katla
nr. Onlarn isteklerinin servetleriyle birlikte kolayca geniledii gibi daral
dn da syleyebiliriz.
ilk eserimde sylediim gibi, her yl batdaki ssz topraklara iskn etme
ye giden maceraclarn ou, kuzeydeki eski Anglo-Amerikal soya aitlerdir.
Zenginlie doru byk bir cesaretle ilerleyen bu insanlarn bazlar nce
den de lkelerinde rahatlard. Bu insanlar kendileriyle birlikte elerini de ge
tirirler ve onlarla bu tip giriimlerin her zaman balang aamalarnda orta
ya kan tehlikeleri ve sefaleti paylarlar. ln u snrlar zerinde, New
Englandm nemli ehirlerinde titizlikle bytldkten sonra, ailelerinin
zengin konutundan kp, bir ormann iinde derme atma bir kulbeye so
run yaamadan yerlemi olan gen kadnlarla sk sk karlatm. Hararet,
yalnzlk, sknt onlarn cesaretlerini hi krmamt. Onlarn ahsiyetleri de
imi ve sarslm grnyordu ama baklar salamd. Hem kederli hem
de azimliydiler.
Bu gen Amerikal kadnlarn, kullanm olduklar bu isel glerini o
cukluk alanndaki eitimlerinden aldklarndan hi phe etmiyorum.
O halde Birleik Devletlerde gen bir kz kendisini bir e konumunda bul
duunda, onun rol deiir, alkanlklar farkllar ama tini ayn kalr.1

1 K ita b n sonunda b u lu n an N ot Bye b a k n z.

642
 AMERKADA KOULLARIN ETL
HAYIRLI TEAMLLERN SRDRLMESNE NASIL KATKIDA BULUNUR?

Kadnlarn, ekvatora daha yakn veya uzak oturmalar orannda teamlle

rinde daha kat ya da yumuak olduklarm syleyen veya zmnen bunu ifa
de eden filozoflar ve tarihiler vardr. Bu, g bir durumdan kolayca syrlma
yoludur; eer bu doru olsayd, beeriyetin ortaya koyduu en g problem
lerden birisini hemencecik zmek iin bir kre ve bir pergel yeterli olurdu.
Bu materyalist retinin olgulara dayandn dnmyorum.
Benzer mefhumlar, tarihin ahlkl veya ahlksz farkl alarnda ortaya
konuldu. Bu durumda, teamllerin dzgnl veya dzensizlii, yalnzca
hi deimeyen lkenin doasna deil, ayn zamanda birka deiken nede
ne balyd.
Belli iklimlerde, farkl cinsiyetlerin birbirlerine kar eiliminden doan
tutkularn zellikle ateli olmadn yadsmyorum; ama bu doal ateli ha
lin, toplumsal durum ve siyasal kurumlar tarafndan coturulduunu veya
dindirildiini dnyorum.
Kuzey Amerikay ziyaret eden gezginler her ne kadar kendi aralannda bir
ok noktada farkl olsalar da, burada teamllerin baka hibir yerde olmad
kadar ar olduunu tespit etme konusunda anlarlar.
Bu noktada Amerikallarn atalar Ingilizlerden ok daha stn oldukla
r aktr. Bu iki ulusa yzeysel bir biimde bir gz atmak bunu gstermek
iin yeterlidir.
ngilterede, tpk Avrupann baka birok blgesinde olduu gibi, kamu
sal fesatlk, kadnlarn zayf noktalarna saldrr. Filozoflarn ve devlet adam
larnn, teamllerin yeterince dzenli olmamasndan ve edeb eserlerin de
bu durumu srekli olarak desteklediinden yakndklarn sk sk duyarz.
 Amerikada tm kitaplar, romanlar da darda tutmakszn, kadnlan if
fetli olarak varsayarlar ve burada kimse hafifmerep hikyeler anlatmaz.
Amerikadaki teamllerin bu dzenlilii kukusuz ksmen lkeye, soya ve
dine baldr. Ama baka yerlerde de karlalan tm bu nedenler, bu du
rumu aklamak iin yeterli deildir. Bunun iin zel bir sebebe bavurmak
gerekir.
Bana yle geliyor ki bu sebep eitlik ve eitlikten doan kuramlardr.
Koullarn eitlii tek bana teamllerin dzenliliini salamaz; ama p
hesiz bunu kolaylatrp, oaltr.1
Aristokratik halklarda, doum ve servet kadn ve erkei ylesine farkl
insanlar haline getirir ki onlar asla birlemeyi baaramazlar. Tutkular onla-
n birbirlerine yaklatmr, ama toplumsal durum ve bu durumun telkin etti
i fikirler, onlann kalc ve ak bir biimde birbirlerine balanmalarna en
gel olur. Bu nedenle bu halklarda ok sayda geici ve gizli sakl biimde ger
ekleen yaknlamalar grlr. Yasalarn insanlara dayatt bask, doa ta
rafndan gizli biimde telafi edilir.
Koullarn eitliinin, erkei kadndan ayran imgesel veya reel tm engel
leri kaldrmasyla, bu durum da artk ortadan kalkar. Bylelikle istedii erke
in ei olmayacana hibir gen kz artk inanmaz. Bu da evlilik ncesi tea
mller karmaasn daha g hale getirir. nk her trl tutkunun safl
na ramen, bir kadn, sevgilisi kendisiyle evlenmekte tamamen zgr oldu
u halde evlenmediinde, onun hl kendisini sevdiine ikna olmakta ok
zorlanr.
Benzer bir durum, her ne kadar dolayl da olsa, evliliklerde de geerlidir.
Meru olmayan ak deneyimleyenlerin veya bunu fark eden kitlenin g
znde, zorunlu veya tesadfi birlemelerden ok byle bir ak daha meru
kabul edilir.2
Kadnn her zaman zgrce seim yapabildii ve eitimin de onu seim
yapabilecek duruma getirdii bir lkede, kamuoyu kadnn hatalar konu
sunda acmaszdr.
1 K ita b n sonunda b u lu n an N o t C ye b a k n z.
2 A vru p ad a ki fa rk l edeb e se rle ri in ce le ye re k bu h akika te in an m ak k o la y d r.
A v ru p a l b ir y a za r, e v lili in iin d e s k s k vu k u b u lan nem li fe la k e tle rin b a z la rn ta sv ir et
m ek isted i in d e, n ce likle o ku yu cu ya bu e v lilik le re u yu m salayam am veya zo rla e v le n d iril
m i k i ile rin d uru m un u g stererek, onun acm a d uyg usunu can lan d rm aya zen g ste rir. H er
ne kad ar a l k olduum uz hogr u zu n zam andan b e ri te a m lle rim izi yum u atm olsa d a, bu
k a ra k te rle r h a ta la r i in affe d ilm e yi iste m e zle rse , o n lan n bu ta lih siz d u ru m la ry la p ek ilg ile n
m ek iste m e yiz. Y a z a rla rn bu m arife ti g e n e llikle de b a a rl o lu r. H er gn ta n k lk etti im iz m an
zara b iz i u zaktan m sam aha gsterm eye h a zrla r.
A m e rik a l y a z a rla r, b yle m aze re tle ri o k u y u c u la rn n gznde m e ru la trm a zla r. O n lan n
d e tle ri, yasalan b u n la r red dettiind en ve hoa gitm eyen ta v rla n ho gsterm e konusund a h i
b ir u m u tlan olm ad nd an , bu y a za rla r b u n lan pek ta sv ir b ile etm ezler. te b u , B irle ik D evlet-
le rde o k az sayda rom an yayn lan m asn a ksm en neden o lan b ir o lg u d u r.
 Amerikallarn banazl ksmen bundan kaynaklanr. Onlar evlilii ge
nellikle klfetli bir anlama olarak dnrler ama buna ramen, taraflar
balayan tm koullarn kesin bir biimde yerine getirilmesini isterler, n
k taraflar nceden tm bu koullan bilirler ve hibir ykmllk almama
zgrlne de tamamyla sahiplerdir.
Evlilikte sadakati mecburi hale getiren bu koullar onu ayn zamanda ko
lay da klar.
Aristokratik lkelerde evlilik, kiilerden ok mlkleri birletirme amac
na sahiptir; bu lkelerde kimi zaman koca daha okula giderken, kz ise da
ha annesi tarafndan beslenirken evlilik karan alnr. Bu elerin servetlerini
birletiren evlilik bann, onlarn yreklerini maceraya atlmas konusun
da serbest brakmas artc deildir. Bu durum anlamann tininden do
al olarak kar.
Tersine, her bir kii, dardan bir mdahale olmakszn ve ynlendiril-
meksizin, eini kendisi setii zaman, kadn ve erkei birbirlerine yaklat
ran eyin beenilerdeki ve fikirlerdeki benzerlik olmas normaldir. Bu ben
zerlik onlann birbirine tutunmasn salar ve onlan birbirine balar.
Atalarmzn evlilikle ilgili tuhaf bir kanaati vard.
Onlar, kendi zamanlarnda yaplan az saydaki ak evliliklerinin neredey
se her zaman felakete dntn fark ederler ve bu durumdan, evlilik ko
nusunda kendi gnllerine danmann ok tehlikeli olaca sonucunu ka
rrlar. Onlara seimden ok tesadf daha basiretli grnr.
Buna ramen, onlann gzlerinin nnde gerekleen rneklerin hibir e
yi kantlamadn grmek zor deildir.
ncelikle demokratik halklar, kadnlara elerini zgrce seme hakk
n verirken, onlann byle bir seimi yapabilmeleri iin, zihinlerini nce
den aydnlatmaya ve iradelerim glendirmeye zen gsterirler; oysa aris
tokratik halklarda gen kzlar, kendilerine mstakbel elerini tanma frsat
ve yarglama kapasitesi verilmediinden, bir adamn kollanna kendilerini at
mak iin, baba otoritesinden gizlice kaarlar. Bu gen kzlarn hibir garanti
si yoktur. zgr iradelerini ilk defa kullandklarnda, onlarn hata yapmala-
nna; demokratik eitimi almakszn evlenerek demokratik detleri takip et
mek istediklerinde ise onlann korkun yanllklam iine dmelerine hi
armamak gerekir.
stelik dahas da vardr.
Bir kadn ve erkek, aristokratik bir toplumsal durumdaki eitsizliklerin
iinde birbirlerine yaklamak istedikleri zaman, onlarn amalar gereken
muazzam engeller vardr. Ailevi balar kopardktan veya gevettikten son
ra, nihai bir abayla onlarn detlerin egemenliinden ve kamuoyunun Uran
lndan kamalar gerekir. Sonuta bu zorlu engelin sonuna geldiklerinde
ise, arkadalarnn ve yaknlarnn arasnda birbirlerine yabanc hale gelirler:
Am olduklar nyarg onlar birbirinden ayrr. Bu durum onlarn cesare
tini krmakta ve gnllerini hrnlatrmakta gecikmez.
O halde, bu biimde birlemi elerin, bata talihsiz, sonradan ise sulu ol
malar olgusunu, onlarn birbirlerini zgrce semesine deil de, daha ok
onlarn bu tr seimleri kabul etmeyen bir toplumda yayor olmalarna at
fetmek gerekir.
Ayrca bir insann bir hata yapmasn engelleyen byle bir abann onu ne
redeyse her zaman akl dna doru srklediini unutmamak gerekir. a
nn ve lkesinin fikirlerine meru da olsa bir sava amaya cesaret etmek
iin, belli bir iddetli ve macerac eilimin insann zihninde bulunmas ge
rekir. Byle kiilie sahip insanlar, hangi yne giderlerse gitsinler, nadiren
mutlulua ve erdeme ularlar. Sras gelmiken sylemek gerekir ki, bu du
rum, en zorunlu ve en kutsal devrimlerde bile neden bu kadar az sayda lm
l ve drst devrimci bulunduunu aklar.
O halde, aristokratik bir yzylda bir insan, evlilik banda bireysel kana
atinden ve beenisinden baka hibir kritere uymamay tesadfen tercih et
tiinde, hemen sonra ahlki karmaa ve sefaletin onun ailesinin iine nfuz
etmesine amamak gerekir. Ama bu tr seimler olaylarn olaan ve doal
akn oluturduklarnda, toplumsal durum bu seimi kolaylatrdnda,
ailenin reisi buna raz olduunda ve kamuoyu bu durumu kabullendiinde
ise, aile ii huzurun daha byk olacandan ve evlilik yemininin daha fazla
korunacandan kuku duymamak gerekir.
Demokrasilerde neredeyse tm insanlar siyasal veya mesleki bir kariyer
yaparlar. Dier yandan ise, servetler orta dzeyde olduundan, kadnlar her
gn ev idaresiyle ilgili ayrntlar daha yakndan ve kendi kendilerine yne-
tebilmeleri iin hanelerinin iine kapanmaya zorlanrlar.
Tm bu belirgin ve mecburi iler, cinsiyetleri birbirinden ayran, birisinin
taleplerini azaltp, onlar daha az cokulu hale getiren, dierinin direncini ise
daha fazla kolaylatran doal engeller gibidirler.
Koullann eitlii insan iffetli yapmay alsa baaramaz ama teamller kar
maasna daha az tehlikeli bir karakter verir. Bylelikle demokrasilerde ar
tk kimsenin, inkr ettii erdemlere saldrmak iin bo vakti ve frsat olma
dndan, hem ok sayda erdemsiz kadn hem de bir yn namuslu kadn
grlr.
Byle bir durum birok znt verici bireysel mutsuzlua neden olur ama
toplumsal teekkln evik ve gl olmasna engel olmaz. Aile ilikilerini
ykmaz ve ulusal teamlleri de yok etmez. Toplumu tehlikeye sokan ey, bir
ka kiinin yozlamas deildir, herkesin umursamaz olmasdr. Yasa koyu
cuya gre, fuhu, gizlice sevimekten daha az korkutucudur.
 Eitliin insanlara bahettii bu karmak ve srekli tedirgin haldeki ya
am, onlarn aka zaman ayrma olanaklarm yok ederek, insanlar yalnzca
aktan vazgeirmez; ayn zamanda onlar daha gizli ama daha gvenilir bir
yoldan da uzaklatrr.
Demokratik zamanlarda yaayan tm insanlar, endstriyel ve ticari snfn
entelektel alkanlklarn az ya da ok kabul ederler. Onlarn zihni ciddi,
hesap ve olumlu bir ekle brnr. nsanlar, kendilerini doal ve zorun
lu istek nesneleri olarak ortaya koyan, grnr ve yakndaki baz amalar
na ynelmek amacyla ideal olandan kolaylkla uzaklarlar. Bylelikle eit
lik, tahayyl ortadan kaldrmaz; ama onu snrlandrr ve onun uu gzer
ghn yeryzne indirir.
Bir demokrasinin yurttalarndan daha az hayalperest baka kimse yoktur.
nsanlann, bu tr hayalleri genellikle nceleyen ve onlann yreinde nem
li heyecanlara neden olan gereksiz ve mnzevi bir temaaya kendilerini b
raktklar pek grlmez.
u dorudur ki, insanlar yaamn gvenliini ve gzelliini ortaya koyan
bu tr derin, dzenli ve dingin duygulanmlan elde etmeye byk nem ve
rirler; ama kendilerini rahatsz eden ve kkrtan iddetli ve kaprisli heyecan
larn peinden memnuniyetle komazlar.
Tm bu sylediklerimin yalnzca Amerikaya tam olarak uygulanabildii
ni ve bunlann u anda Avrupada genel bir biimde kabul grmediini bili
yorum.
Yarm yzyldan beri yasalar ve alkanlklar, Avrupa halklann nceden
grlmemi bir enerjiyle demokrasiye doru iter. Bu sre boyunca bu ulus
larda kadnlar ve erkekler arasndaki ilikilerin daha dzenli ve daha iffetli
olduunu pek gzlemlemiyoruz. Hatta baz yerlerde tam tersi geerlidir. Bu
ralarda baz snflar daha katdr ama genel ahlk daha gevemi durumda
dr. Bunu sylemekten ekinmiyorum nk ne adalarmn arkalanndan
konumaya ne de onlan pohpohlamaya pek eilimli deilim.
Bu manzara znt vermelidir ama artmamaldr.
Demokratik bir toplumsal durumun alkanlktan dzenli hale getirme ko
nusunda yapt olumlu etki, yalnzca uzun vadede kefedilebilecek olgular
dan birisidir. Koullann eitlii hayrl teamller iin ne kadar uygunsa, koul
lan eit hale getiren toplumsal karmaa da onlar iin bir o kadar tehlikelidir.
Fransann dnmne balad elli yldan beri, nadiren zgrlkle kar
latk, burada hep karklk hkimdi. Bu genel dnsel karmaann ve bu
genel kanaatler sarsntsnn ortasnda, adil olan ve olmayan, doru olan ve
olmayan, hukuki olan ve olgusal olan arasndaki bu birbirleriyle uyumsuz
kanm iinde, kamusal erdemler belirsiz hale geldi ve bireysel ahlk ise t
kezledi.
 Ama amalar ne olursa olsun, failleri nasl olursa olsun her trl devrim
ncelikle buna benzer etkiler yapt. Sonunda teamllere ball gelitiren
devrimler bile bata bu ba gevetmitir.
Genellikle tank olduumuz bu karmaa bu nedenle bize kalc bir olgu gi
bi grnmez. Zamann brakt baz tuhaf izler buna iaret eder.
ktidarn kaybederek zenginliini koruyan ve baya elencelere kendisi
ni kaptrdktan sonra da hl ok fazla bo zaman olan bir aristokrasiden da
ha sefil bir biimde yozlam baka hibir ey yoktur. Eskiden onlar canl
tutan kuvvetli tutkular ve deerli dnceler bylelikle yok olurlar. Bylece
burada artk yalnzca kendisiyle ilgilenen, le solucanlar gibi nemsiz kt
cl bir kemirgen topluluundan baka bir eyle pek karlalmaz.
Son yzylda Fransa aristokrasisinin an sefih halini kimse inkr edemez.
Oysa bu dnemde baka snflarda eski alkanlklar ve inanlarla teamlle
re sayg hl srdrlyordu.
Zamanmzda her ne kadar teamller karmaas toplumun orta ve alt taba
kalarna yaylsa da, belli bir ilkesel sertliin, bizzat bu aristokrasinin kalnt-
lan arasndan kendisini gsterdii konusunda da genellikle anlamaya van-
lr. yle ki, elli yl nce en hovarda grnen aileler bugn rnek tekil eder
ler ve demokrasi de yalnzca aristokratik snflar ahlkl klm gibi grnr.
Soylularn servetlerini blen devrim, onlar kendi ileriyle ve aileleriyle
zenle ilgilenmeye zorlayarak, onlar ocuklanyla ayn atnn altna kapatt
ve nihayetinde onlarn dncelerini daha akl banda ve daha ciddi bir ha
le dntrd. Devrim, soylulann haberi olmakszn, dinsel inanlara sayg
y, dzenli, huzurlu elenceler, domestik hazlar ve rahatlk sevgisini onlara
alad. Oysa bu beenilere doal olarak sahip olan ulusun geri kalan, yasa-
lan ve siyasal detleri alt st etmek iin gsterdikleri abayla byk bir kar
maaya doru srklendi.
Eski Fransz aristokrasisi devrimin sonulanna katland; ama ne devrim
ci tutkular hissetti ne de onun neden olduu genellikle anarik giriimleri
destekledi. Bu aristokrasinin, devrimi yapan kiilerden nce onun hayrl et
kisini teamllerine tadn fark etmek kolaydr.
O halde her ne kadar ilk bakta bize artc gibi gelse de, gnmzde de
mokrasiden beklenen ahlki yapy en iyi ortaya koyanlarn ulusun en anti
demokratik snf olduunu syleyebiliriz.
una inanyorum ki demokratik devrimin dourduu kargaadan ktk
tan sonra onun sonularna ulatmzda, bugn yalnzca birka kii iin
doru olan ey, yava yava herkes iin doru olacaktr.
 AMERKALILAR KADIN VE ERKEK ETLN NASIL ANLARLAR?

Demokrasinin toplumun ortaya kard farkl eitsizlikleri nasl yok ettii

ni veya dntrdn gsterdim; ama hepsi bundan m ibarettir? Nihaye
tinde demokrasi, gnmze kadar ebed kaynan doada buluyormu gibi
grnen kadn ve erkek arasndaki byk eitsizlik zerinde etkide bulun
may baaramaz m?
Babayla olu, kleyle efendiyi ve genel olarak da alt kademede bulunanla
st kademede bulunan ayn dzeye tayan toplumsal hareketin kadm da
ycelttiini ve onu gittike daha fazla erkekle eit duruma getirmesi gerek
tiini dnyorum.
Ama bu noktada sylediklerimin doru bir ekilde anlalmasna ihtiya
duyuyorum. nk amzn sradan ve dzensiz tahayylnde bu kadar
geni yer edinen baka bir konu yoktur.
Avrupada farkl cinsiyet zelliklerini kartrarak, kadn ve erkein yalnz
ca eit deil, ayn zamanda hemcins varlklar olduklarn iddia eden insan
lar vardr. Bu kiiler onlara ayn grevleri verir, ayn devleri dayatr ve ayn
haklan tanrlar. Onlar meguliyetler olsun, hazlar olsun, iler olsun, her ko
nuda kadn ve erkei birbirine kartnrlar. Bylelikle bir cinsiyet bir baka
syla eit hale getirilmeye alldnda, iki cinsiyetin de deerden decei
ni ve doann eserinin bu baya karmndan sadece zayf erkekler ile ah
lktan yoksun kadnlarn ortaya kacan kolayca kavrayabiliriz.
Amerikallarn kadn ve erkek arasnda kurulabilecek demokratik eitlik
anlay ise byle deildir. Onlar yle dnrler: Doa, erkein ahlki ve
fiziksel yapsyla kadnnki arasnda nemli farkllklar tayin etmitir; bu ne
denle doann aikr amac, kadn ve erkein farkl yetilerini deiik ilerde
kullanmasn salamaktr. Amerikallar, ilerlemenin birbirine benzemez var
lklara neredeyse ayn eyleri yaptrtmak deil de, onlarn her birinin gre
vini en iyi biimde yapmasn salamaktan ibaret olduuna inanrlar. Onlar,
gnmzde endstriye hkim olan siyasal ekonominin nemli ilkelerini bu
iki cinsiyete uygularlar. Genel toplumsal dzenin en iyi ekilde ilemesi iin,
Amerikallar kadn ve erkein grevlerini zenle birbirlerinden ayrrlar.
Amerika dnyada, iki cinsiyetin net olarak birbirlerinden ayr eylem alan
larnn bulunduunu srekli vurgulayan ve kadn ile erkein her zaman
farkl olan yollarda eit admlar atmasn isteyen bir lkedir. Amerikal bir
kadnn ailenin d ilerini ynlendirdiini, pazarlk yaptn veya nihaye
tinde kamusal alana nfuz ettiini pek gremezsiniz. Ayrca tarlada ar i
yapmak zorunda olan veya fiziksel g gerektiren yorucu ileri yapmaya
mecbur kalan Amerikal kadnlarla da pek karlalmaz. Amerikada bu ku
rala istisna tekil edecek bylesine yoksul aileler yoktur.
Eer bir Amerikal kadn domestik ilerin sorunsuz alanndan uzaklamak
istemezse, bu alandan kmaya asla zorlanmaz.
Buradan u sonu kar: Genellikle eril bir kavray gc ve erkeksi bir
enerji ortaya koyan Amerikal kadnlar, her ne kadar kimi vakit tinleri ve y
rekleriyle kendilerini erkekler gibi gsterseler de, bireysel grnmlerinde
genel olarak bir zarafet sergilerler ve her zaman tarzlaryla kadn olarak ka
lrlar.
Amerikal kadnlar, demokratik ilkelerin sonularnn evlilik kurumunu
alt st edeceini ve ailede bir otorite karmaasna neden olacan asla d
nmezler. Her trl rgtlenmenin etkili olmak iin bir liderinin olmas ge
rektiine ve evlilik rgtnn doal liderinin de erkek olduuna inanrlar.
Bylelikle onlar elerinin kendilerini ynetme hakkn reddetmezler. Kadn
ve erkein kk topluluunda, tpk byk siyasal toplumda olduu gibi,
demokrasinin amacnn, tm kuvvetleri ortadan kaldrmak deil de, zorunlu
kuvvetleri dzenlemek ve merulatrmak olduunu dnrler.
Bu kanaat, bir cinsiyete zg olan ve dier cinsiyet tarafndan ise itiraz edi
len bir kanaat deildir.
Amerikal kadnlarn, evlilik otoritesini kendi haklarnn gasp edildii
makam olarak dndklerini ve bu otoriteye itaat ederek kendilerini k
k drdklerine inandklarn fark etmedim. Tersine, iradelerini isteye
rek terk etmekten bir eit onur duyuyorlarm ve otoriteye boyun ediril-
mektense, onun egemenliini kendiliklerinden kabul etmeyi onurlu bulu
yorlarm gibi geldi bana. Burada dier duygular susar ve en erdemli duygu
lar aa kar. Birleik Devletlerde zina yapan kadnlarn, en kutsal dev
lerini ayaklar altna alarak, kadn haklarn savunmak iin yaygara kopard
duyulmaz.
 Avrupada erkeklerin kadnlara yaptklar komplimanlarda belli bir k
mseme fark edilir. Her ne kadar Avrupal erkek genellikle kadnn kle
si olduu numarasn yapsa da, onun samimi biimde kadn eiti olarak hi
dnmediini grrz.
Birleik Devletlerde, kadnlara kredilmez; ama her gn onlara deer ve
rildii gsterilir.
Amerikal erkekler, elerinin kavrama gcne hep gvenirler ve onun z
grlne derin bir biimde sayg duyarlar. Onun zihninin, tpk erkeklerin
zihni kadar, hakikati tm plaklyla kavramaya muktedir olduunu ve y
reinin ise hakikati takip etmek iin yeterince kuvvetli olduunu dnr
ler. Her trl nyargdan, cehaletten ve korkudan uzak bir biimde, kendi
erdemlerini onlarn erdemlerinden daha deerli klmaya almazlar.
yle grnyor ki erkeklerin, kadnlarn despotik hkimiyetine kolayca
boyun edii Avrupada beer tre ait olan baz zelliklerin kadnlarda bu
lunmad dnlr ve onlar batan karc ve kusurlu varlklar olarak g
rlrler. Bunda aracak fazla bir ey yoktur, nk bizzat kadnlar kendi
leriyle ilgili nihayetinde byle dnrler ve kendilerinin nafile, gsz ve
rkek insanlar olarak gsterilmelerini adeta bir ayrcalk olarak deerlendi
rirler. Amerikal kadnlar byle haklar talep etmezler.
Dier yandan, teamller konusunda erkee bir eit benzersiz dokunul
mazlk tannd sylenebilir; yle ki sanki ona ayr bir erdem, eine ise bir
baka erdem verilmi gibidir ve kamuoyunun kanaatine gre, ayn edim bi
risi iin bir su veya dieri iin ise bir hata tekil edebilir.
Amerikallar haklarn ve devlerin bu adaletsiz paylamn kabul etmez
ler. Onlarda kadn avclar da kurban kadar onursuzdur.
Avrupadaki erkeklerin gsterm ekten holand bu hevesli baklar,
Amerikal erkeklerin nadiren sergiledikleri dorudur. Ama Amerikal erkek
ler her zaman tavrlaryla kadnlar erdemli ve nazik varlklar olarak varsay
dklarn gsterirler. Kadnlarn ahlki zgrlklerine yle byk bir sayg
duyarlar ki, onlarn mevcudiyetinde, her bir kii, onlar incitecek bir sylem
de bulunmamak iin szlerine ok zen gsterir. Amerikada gen bir kz tek
bana ve korkusuzca uzun bir yolculua kabilir.
Ceza kanununun neredeyse tm hkmlerini yumuatan Birleik Devlet
lerde yasa koyucular, tecavz lmle cezalandrrlar. Kamuoyunun acma
sz bir kzgnlkla takip ettii baka bir su pek yoktur. Bu u durumu ak
lar: Amerikallar kadnlarn onurundan daha deerli ve onun bamszln
dan daha saygdeer baka herhangi bir eyi kabul etmedikleri iin, kadna
kar ilenen daha ar bir su olmadn dnrler.
Ayn suun ok daha hafif bir cezaya arptrld Fransada ise, suluya
hkm giydirecek bir j ri bulmak genellikle gtr. Bunun nedeni namu
sun kmsenmesi mi yoksa kadnn kmsenmesi mi olabilir? kisinin de
sz konusu olduunu dnmeden edemiyorum.
Bylelikle Amerikallar, kadnla erkein ayn eyleri yapma ykmll
ve hakknn bulunmadna inanrlar, ama her bir cinsiyetin rolleri iin
de ayn deeri gsterirler. Amerikallara gre, kadn ve erkein her ne kadar
alnyazlan farkl da olsa, onlar eit deerde olan varlklardr. Kadnn cesa
retine, erkein cesaretiyle ayn formu ve grevi vermezler, ama onun cesare
tinden de asla kuku duymazlar. Her ne kadar erkein ve einin idraklerini
ve akllarn ayn biimde kullanmak zorunda olmadklarn dnseler de,
en azndan birisinin aklnn, dierinin akl kadar salam, idrakinin de onun
ki kadar ak olduuna inanrlar.
Toplumda kadnn alt dzeydeki konumunu srdren Amerikallar, o
halde kadnlarn kuvvetlerini entelektel ve ahlki dnyada erkein dzeyi
ne ykseltirler. Bu durumda, bana yle geliyor ki onlarda hayranlk uyand
ran bir biimde hakiki bir demokratik ilerleme mefhumu vardr.
unu sylemekten hi ekinmiyorum: Her ne kadar Birleik Devletlerde
kadn domestik dngden pek kmasa da ve belli alardan burada bam
l olsa da, baka hibir yerde kadnn buradaki kadar deerli grldn
grmedim. Amerikallar tarafndan yaplan dikkate deer birok eyi ortaya
koyduum bu kitabn sonuna yaklatm srada, eer bu halkn benzersiz
refahn ve artan gcn temel olarak neye atfetmek gerektii bana sorulsay
d; kadnlarn stnlne atfetmek gerekir diye cevap verirdim.
 ETLK AMERKALILARI NASIL BR SR KK TKEL TOPLULUA
D oal Olarak B ler ?

Demokratik kuram larn nihai sonucu olarak ve onlann zorunlu etkisiyle,

yurttalarn zihninin zel ve kamusal yaam arasnda kantma ve tm yurt-
talann mterek bir varolu srmeye zorlandna inanma eilimi vardr.
Bu, demokrasinin dourduu eitlii baya ve despotik bir biimde anla
mak demektir.
nsanlar bu kadar birbirine benzer hale getiren baka bir toplumsal du
rum ve yasa yoktur. Ama eitim, servet ve beeniler insanlar arasnda ba
z farkllklar olutururlar ve farkl insanlar, baz eyleri mtereken yap
maktan fayda salasalar da, onlarn bundan haz almadklanna inanmak ge
rekir. insanlar o halde her zaman yasalar nasl olursa olsun, yasa koyucu
nun elinden kaacaklardr; ve iine hapsedilmeye alldklar snrl alan
dan uzaklaarak, siyasal toplumun yannda benzer koullar, alkanlklar ve
teamllerle birbirleri arasnda ba kurduklar kk zel topluluklar kura
caklardr.
Birleik Devletlerde yurttalann birbirleri zerinde hibir stnl yok
tur. Onlar karlkl olarak birbirlerine ne itaat etmek ne de hrmet etmek
zorundadrlar. Yurttalar adaleti birlikte idare ederler ve devleti de birlikte
ynetirler. Halkn mterek aln yazs zerinde etkide bulunan meseleleri
ele almak iin genel olarak bir araya gelirler. Ama onlarn hepsinin ayn bi
imde elenmeye zorlandklann veya ayn meknlarda vakit geirmeye itil
diklerini hi duymadm.
Kamusal meclislerde ve mahkemelerde kolayca birbirlerine kanan Ame
rikallar, tersine zel yaamlarndan haz almak iin oluturduklan kk ve
farkl topluluklarda zenle birbirlerinden ayrlrlar. Her bir Amerikal tm
yurttalar kendi eitleri olarak seve seve kabul eder ama ok az kiiyi arka
dalar ve misafirleri olarak dnr.
Bu bana ok doal grnyor. Kamusal topluluun alan bydke, zel
ilikiler alannn daralmasn beklemek gerekir. Yeni toplumlardaki bu yurt
talarn nihayetinde mterek olarak yaayacaklarn dnmekten ok, so
nunda onlarn ok kk zmreler oluturmakla yetineceklerinden tedir
gin oluyorum.
Aristokratik halklarda, farkl snflar kapal dnyalar gibidirler. Buradan
kimse kamaz ve kimse de buraya giremez. Snflar birbirleri arasnda tema
sa gemezler; ama her bir snfn iindeki insanlar birbirleriyle gndelik ola
rak balant halindedirler. Her ne kadar birbirlerinden holanmasalar da, bu
insanlar genel koullar gerei birbirlerine yaklarlar.
Ama ne yasa ne de detler belli insanlar arasnda sk ve kalc ilikiler kur
may grev edinmediyse; kanaatler ve eilimlerin rastlantsal benzerlii bu
ilikileri belirler. Bu da bireysel topluluklan snrsz olarak eitlendirir.
Yurttalarn birbirlerinden ok fazla ayr olmadklar ve her an ortak kitle
nin iinde birbirlerine kanma olanana her zaman yakn olduklar demok
rasilerde, bir yn yapay ve keyfi snflandrmalar ortaya kar. Bu snflan
drmalar yardmyla her bir kii, kitlenin iinde srklenme korkusuyla ken
disini ayr bir yerde konumlandrr.
Demokrasilerde durum hep byle olacaktr, nk beer! kurumlan de
itirebiliriz ama insan deitirenleyiz. Yurttalan eit ve benzer hale getir
mek iin bir toplum ne kadar aba gsterirse gstersin, bireylere zg olan
kibir her zaman bireyin dzeyini yceltmeye alacaktr ve bir yerlerde ken
disinin faydalanaca bir eitsizlii oluturmay isteyecektir.
Aristokrasilerde insanlar deimez olan ok yksek bariyerlerle birbirle
rinden ayrlmlardr. Demokrasilerde ise insanlar, her an kopabilen, dur
makszn yer deitiren ve neredeyse grnmeyen bir yn kk iplikle ay
rrlar.
Yani, demokratik halklarda eitlik ne kadar ilerlerse ilerlesin, byk siya
sal toplumun barnda bir sr kk bireysel topluluk her zaman olua
caktr. Ama bunlann hibirisinin tavrlar aristokrasileri yneten ayncalkl
st snfn tavrlarna benzemeyecektir.
 BLM XIV

AMERKALILARIN TAVIRLARI ZERNE BAZI TEFEKKRLER

lk bakta beer edimlerin dsal biimlerinden daha az nemli baka bir

ey yokmu gibi grnr ama aslnda insanlarn kendisine daha ok deer
verdii baka bir ey yoktur. Onlar kendilerine ait tavrlar olmayan bir top
lumda yaamak dnda her eye alrlar. O halde, toplumsal ve siyasal du
rumun tavrlar zerinde yapt etki, ciddi biimde incelenmeyi hak eder.
Tavrlar genellikle temel teamllerden doarlar ve stelik belli insanlar
arasnda istee bal bir dzenin rndrler. Onlar ayn zamanda doaldr
lar ve sonradan kazanlrlar.
nsanlar tartmasz biimde ve kolaylkla toplumun nde gelen kiile
ri olduklarn fark ettikleri; ayrntlar bir kenara brakp, daimi olarak ok
nemli ve byk meselelerle ilgilendikleri; kendilerinin kazanmadklar bir
zenginliin ortasnda yaadklar ve bunu kaybetmekten korkmadklar za
man, yaamdaki kk menfaatleri ve maddi ihtiyalar kibirli biimde hor
grrler. Bu durumdaki insanlar szlerin ve tavrlarn ycelttii doal bir
grkemi stlenirler.
Demokratik lkelerdeki tavrlarda olaan olarak pek de grkem yoktur,
nk zel yaam burada ok kstldr. Burada tavrlar bayadr, nk d
ncenin domestik menfaatlerle megul olmas dnda kendisini yceltme
frsat pek olmaz.
Tavrlardaki hakiki haysiyet bireyin kendisini ne ok yksek ne de ok al
ak olan belli bir mevkiye yerletirmesinden ibarettir; bunu ise hem kyl
hem de hkmdar yapabilir. Demokrasilerde her trl mevki geicidir. Bun
dan dolay demokrasilerde tavrlar genellikle kibirlidir ve bu nedenle de say
gnlktan yoksundur. stelik asla dzenli ve ustalkl deillerdir.
 Demokrasilerde yaayan insanlar, aralarndan belli sayda kiinin bir dav
ran bilgisinin kurallarn oluturmay baarmas ve insanlarn buna uyup
uymadn takip edebilmesi iin fazla deikendirler. O halde burada her bir
kii neredeyse kendi tarzna gre davranr ve onlarn tavrlarnda her zaman
belli bir tutarszlk hkimdir, nk tavrlar, nceden herkese verilmi olan
ideal bir modele gre deil de, her bir kiinin bireysel duygularna ve fikir
lerine gre biimlenirler.
Bununla birlikte bu durum, aristokrasi yok olduktan uzun zaman sonra
deil de, ykld anda daha fazla hissedilir.
Yeni siyasal kurumlar ve yeni teamller bylelikle eitim ve alkanlk
lar hl alacak derece farkl olan insanlar ayn yerde toplar ve onlar
birlikte yaamaya zorlarlar. Bu da toplumda rengrenk bir bileimi gr
nr klar. nsanlar henz belirli nezaket kurallarnn var olduunu hatr
larlar, ama bu kurallarn neleri ierdii ve temellerinin nerede bulunduu
nu hatrlamazlar. Bylelikle tavrlarla ilgili mterek yasay kaybetmiler
dir ve onlarn zihinleri henz bu yasalar terk etmeye de almamtr. Fa
kat her bir kii eski detlerin kalntlaryla belli bir keyfi ve deiken ku
ral oluturmaya alr, yle ki bu dnemde tavrlarn aristokratik halklar
da sahip olduklar dzenlilik ve grkem ile kimi vakit demokrasilerde g
rlen sade ve zgr yaklamlar yoktur; insanlarn tavrlar hem skntl
dr hem de umarszdr.
Ancak bu durum olaan bir durum deildir.
nsanlar uzun zamandr tam olarak eit olduklar zaman, hepsinin nere
deyse ayn fikirleri olur ve hepsi de neredeyse ayn eyleri yaparlar. Bu du
rumda ayn biimde eyleme ve konumak iin birbirlerini taklit etmeye ve
birbirleriyle uyumaya ihtiyalar olmaz; onlarn tarzlar pek birbirlerine
benzemez; ama aralarnda byk farkllklar da yoktur. nsanlar asla tam
olarak birbirleriyle ayn olmazlar, nk onlarn ortak modelleri yoktur; ay
n zamanda onlar tamamen birbirlerine benzemez de deillerdir, nk ayn
koullar altnda yaarlar. lk bakta tm Amerikallarn tavrlarnn tam ta
mna ayn olduu sylenebilir. Ancak bunlar daha yakndan incelendiinde,
tm Amerikallar farkl klan tikel zellikler grnr olur.
lngilizler Amerikallarn tavrlaryla alay ederler. Fakat ilgintir ki bizim
iin bu kadar gln bir tablo ortaya koyanlarn ou ngilterenin orta s
nflarna aitlerdir ve bu snflarda da bu tablo tam olarak grlr. yle ki
bu acmasz eletirmenler Birleik Devletlerde dalga getikleri eyi kendile
ri yaparlar ve kendi lkelerindeki aristokrasinin elenmesi iin aslnda biz
zat kendileriyle alay ettiklerini fark etmezler.
Demokraside hibir ey teamllerin dsal biimleri kadar zararl deildir.
Birok insan, tavrlarna katlanamad kusurlara seve seve ayak uydurur.
 Bununla birlikte demokratik halklarn tavrlarnda vgye layk hibir ey
bulunmadn kabul edemem.
Aristokratik uluslarda, st snfta birbirlerine komuluk eden herkes ola
an olarak kendisini dierine benzemeye zorlar ve bu da ok gln ve ya
van taklitlere neden olur. Demokratik halklar, her ne kadar tavrlarnda st
dzey modelleri benimsemiyor olsalar da, en azndan her gn rezil biimde
birbirlerini kopya etmekten kanrlar.
Demokrasilerde tavrlar asla aristokratik halklardaki kadar zarif deildir;
ama ayn zamanda asla onlardaki kadar baya da deildir. Burada ne halkn
kaba szcklerini ne de byk senyrlerin soylu ve sekin deyimlerini du
yarz. Teamllerde genellikle basitlik sz konusudur; ama hoyratlk ve ba
yalk hi yoktur.
Demokrasilerde davran kurallar konusunda belli kurallarn oluamaya
can sylemitim. Bunun hem baz sakncalar hem de baz avantajlar var
dr. Aristokrasilerde grg kurallar herkese ayn biimde grnr olmay
dayatr; bir snfn tm yelerini tikel eilimleri uyarnca birbirlerine benzer
hale getirir; insanda doal olan savuturup onu gizler. Demokratik halklar
da tavrlar ne ustalkl ne de dzenlidir; ama genellikle samimidir. nce ve
kt dokunmu bir rt olutururlar ve bunlann arasndan her bir insann
hakiki duygulan ve bireysel fikirleri kolaylkla grlr. O halde burada be
er! eylemlerin biimi ve temeli genellikle iten bir iliki iindedir. Byk
beeriyet tablosu ise her ne kadar daha az ssl olsa da, daha hakikidir. By
lelikle bir anlamda demokrasinin insanlara belli teamller verdiini deil de,
insanlarn tavrlara sahip olmay engellemediini syleyebiliriz.
Bir demokraside kimi zaman aristokrasilerin duygulan, tutkulan, erdem
leri ve kusurlaryla karlalr ama onun tavrlanyla hi karlalmaz. De
mokratik devrim tamamland zaman bu aristokratik tavrlar kaybedilmi
tir ve tamamyla yok olmutur.
Bir aristokratik snfn tavrlanndan daha kalc olan hibir ey yokmu gi
bi grnyor; nk bu snf servetini ve iktidann kaybettikten sonra bir
sre hl bu tavrlarn muhafaza eder. Fakat ayn zamanda bu snfn tavr-
lanndan daha krlgan baka bir ey olmad da sylenebilir, nk bunlar
yakn zamanda tm izleriyle birlikte yok oldu ve onlar ortadan kalktklar
andan itibaren zamannda onlann nasl var olduklann sylemek artk zor
dur. Toplumsal durumdaki bir deiim bu mucizeyi gerekletirir; bu dei
im iin de birka kuan gemesi yeterli olur.
Aristokrasi ykldktan sonra onun temel zellikleri tarihe devredildi, ama
onun yklmasndan neredeyse hemen sonra nazik ve ince teaml biimleri
bizzat insanlarn hafzalarndan silindi. Bu biimler ortadan kalkar kalkmaz
insanlar artk bunlar fark edemez oldu. Birden yok oldular ve onlann yok
oluunu kimse ne grd ne de hissetti. nk teaml seimlerinin ve onlar-
daki ayrmlarn yol at bu tr kibar beenileri sergilemek iin, alkanlk
ve eitimin insanlann gnllerini bunlara hazrlamas gerekir yoksa bunlar
uygulama istei kaybedilir.
Bylelikle demokratik halklar yalnzca aristokrasinin tavrlarna sahip ola
maz deildir, ayn zamanda onlar ne fark ederler ne de isterler. Bunlar ta
hayyl dahi edemezler, onlar iin bu tavrlar hi var olmam gibidirler.
Bunlann kaybolmasna ok byk nem atfetmemek gerekir, ama bu kay
ba zlmek yerinde olur.
Bir insann sk sk hem ok kibar teamlleri hem de ok baya duygula
r sergileyebileceini biliyorum; mahkeme oturumlar, dardan nemli, de
erli grnen insanlarn baya yreklerini nasl saklayabildiklerini yeterin
ce ak biimde gsterir. Ama aristokrasinin tavrlar her ne kadar erdemi
dourmasa da, kimi vakit bizzat erdemi ssler. Her trl dsal edimin, duy
gularn ve dncelerin doal yceliini, isteklerin dzgnln ve neza
ketini, teamllerin inceliini her an ortaya sermi gibi grnd, ok say
daki kudretli insandan oluan bir snfn alelade bir grnm olmaz.
Aristokratik tavrlar beer doay ho bir ekicilikle sslyordu; her ne
kadar tablo genellikle yanltc olsa da, ona bakmaktan soylu bir biimde haz
alnyordu.
 AMERKALILARIN AIRBALILII ZERNE;
BU AIRBALILIK NEDEN ONLARIN DNCESZCE HAREKETLERDE
BULUNMALARINI ENGELLEMEZ?

Demokratik lkelerde yaayan insanlar, aristokratik halklarn sergiledii na-

if, alkantl ve kaba elencelerden holanmazlar; bunlar ocuksu ve yavan
bulurlar. Ayrca aristokratik snflarn entelektel ve rafine elencelerini de
beenmezler. Onlarn hazlar retici ve zsel bir eyler gerektirir ve bylelik
le demokrasilerde insanlar amalarn hazlaryla birletirmek isterler.
Aristokratik toplumlarda halk sefaletini grmesini bir anda engelleyen g
rltl patrtl bir sevin hamlesine seve seve kendisini kaptrr; demokrasi
lerin sakinleri ise byle iddetli bir biimde kendilerinden koptuklarn hisset
meyi pek sevmezler ve kendilerini gzden kardklarnda hep znt duyar
lar. Bu tr havai taknlklar yerine, kendi ileriyle ilgili olan ve kendilerini ta
mamen unutmalarna neden olmayan ciddi ve sakin dinlenceleri tercih ederler.
Bir Amerikal dinlenme zamanlarnda elence meknlannda neeyle dans
etmek iin dar kmak yerine, Avrupann byk bir ksmnda meslekta
lar bunu yapmaya devam ederken, tek bana imek iin kendi evine kapa
nabilir. Bu kii ayn anda iki hazdan faydalanr: Hem kendi ileri zerine d
nr hem de kendi yuvasnda edebiyle sarho olur.
Ingilizlerin yeryznde var olan en ciddi ulus olduklarna inanrdm, ama
Amerikallar grdkten sonra fikrimi deitirdim.
Mizacn Birleik Devletlerin sakinlerinin kiiliklerinde ok nemli olma
dn sylemek istemiyorum. Fakat siyasal kuramlarn bu duruma katkda
bulunduunu dnyorum.
Amerikallarn arballnn ksmen kibirlerinden kaynaklandna ina
nyorum. Demokratik halklarda yoksulun kendi bireysel deeriyle ilgili y
ce bir fikri vardr. Yoksul kendisine beenerek bakar ve dierlerinin de ken
disini gzlediine inanr. Bu mizacyla szlerine ve edimlerine zen gsterir
ve kendi kusurlarn aa karma korkusuyla srlarn hi ortaya dkmez.
Haysiyetini korumak iin arballn korumas gerektiine inanr.
Ama Amerikallarda beni artan bu arball igdsel olarak reten
daha zsel ve daha kudretli bir baka nedeni fark ettim.
Despotizmin egemenliinde halklar zaman zaman kendilerini ar sevin
krizlerine teslim ederler ama genel olarak donuk ve karamsardrlar nk
korkarlar.
detlerin ve teamllerin hafiflettii mutlak monarilerde ise halklarn ge
nellikle neeli ve sakin bir mizalar vardr, nk biraz zgrlkleri ve ye
terli dzeyde gvenlikleri olduundan, en nemli yaamsal kayglardan mu
aftrlar. Ama tm zgr halklar ciddidirler, nk onlarn zihni alld
zere baz tehlikeli veya zorlu projelere odaklanmtr.
Bu, zellikle demokrasiye dayanan zgr halklar iin geerlidir. Bylelikle
tm snflarda nemli hkmet meseleleriyle durmakszn megul olan ok
sayda insanla karlalr. Kamusal kaynaklar ynetmeyi pek dnmeyen
ler de kendilerini tamamyla bireysel servetlerini arttrmaya adarlar. Byle
bir halkta arballk yalnzca belli insanlara mahsus olmaz, ulusal bir al
kanlk olur.
Antikitede kk demokrasilerden bahsedilir. Bu demokrasilerdeki yurt
talar kafalarnda iekli talarla kamusal alana karlar ve zamanlarnn ne
redeyse tamamn danslarla ve gsterilerle geirirler. Platonun cumhuriyeti
ne benzer bir cumhuriyete inanmyorum. Her ne kadar olaylar bize anlatl
d ekilde olmu olsa da, bu szde demokrasilerin bizimkilerden farkl un
surlarla biimlenmi olduunu ve bu demokrasilerin bizim demokrasi anla
ymzla isimleri dnda baka hibir ortak noktalarnn bulunmadn ka
bul etmekten ekinmiyorum.
Ayrca girdikleri bunca zahmet nedeniyle demokrasilerde yaayan insan
lar acnacak durumda olduklarn dndklerine inanmamak gerekir; bu
nun tam tersi geerlidir. Hibir insan kendi koullaryla yetinmez. Eer in
sanlar kendilerini rahatsz eden kayglardan kurtulurlarsa, yaam ok tat
sz bulacaklardr. Demokratik halklar, aristokratik halklarn kendi hazlanna
ballndan daha fazla biimde kendi kayglarna bal grnrler.
Bylesine arbal olan demokratik halklarn neden kimi vakit dnce
siz bir biimde hareket ettiklerini kendi kendime soruyorum.
Neredeyse her zaman ciddi durularn ve soukkanl havalarn koruyan
Amerikallar buna ramen anszn ortaya kan bir tutkuya veya yeterince
dnlmemi bir kanaate dayanarak akln snrlarnn dna kabilir ve
ar bir biimde alacak bir dikkatsizlik sergileyebilirler.
Bu kartlk artmamaldr.
An aleniyetten doan bir eit cehalet vardr. Despotik devletlerde in
sanlar nasl eyleyeceklerini bilemezler, nk onlara bununla ilgili hibir
ey sylenmez. Demokratik halklarda ise, insanlar geliigzel eylerler, n
k onlara sylenmemi hibir ey kalmamtr. Birinciler bilgisizdirler, kin
ciler ise unutkan. Her bir tablonun temel ilkeleri kendiliklerinden ayrntlar
yn iinde yok olur.
zgr devletlerde ve de zellikle demokratik devletlerde bir kamu grev
lisinin kendi saygnlna leke srmeksizin, kimi vakit sergiledii ihtiyatsz
konumalara arrz; oysa mutlak monarilerde geliigzel sarf edilen bir
ka kelime bu grevlinin gerek yzn ortaya karmak ve onu kaynaksz
brakmak iin yeterli olur.
Bu da daha nce sylediimiz eyle aklanr. Byk bir kitlenin nnde
konuulduunda, ok fazla szck duyulmaz veya bu szler de dinleyenle
rin anlarndan hemencecik silinir. Ama sessiz ve hareketsiz bir kitlenin iin
de en kk bir fslt bile kulaklara alnr.
Demokrasilerde insanlar sabit deillerdir; binlerce rastlant sonucu dur
makszn yer deitirirler ve onlann yaamlarnda neredeyse her zaman n
grlemez olan ve adeta irticalen vuku bulan bir eyler hkm srer. Bu ne
denle onlann genellikle iyi anlamadktan eyleri yapmalan, pek kavrayama-
dklan eylerden bahsetmeleri ve uzun bir raklk dnemiyle hazrlk yap
madklar ilere kendilerini adamalar gerekir.
Aristokrasilerde, her bir kiinin durmakszn peinden kotuu tek bir
amac vardr; ama demokratik halklarda, insann var oluu daha karmaktr.
Bu nedenle ayn kiinin ayn anda ve de genellikle birbirlerine yabanc olan
birok konuyu birden ele almas gerekir. nsann zihni bu konularn hepsi
ni iyice kavramadndan, kusurlu mefhumlardan da kolaylkla tatmin olur.
Demokrasilerin sakinine ihtiyalan tarafndan bask yaplmad zaman,
o en azndan istekleri tarafndan bask altna alnr. nk onu evreleyen
tm varlklar arasnda onun erimi dnda olan hibir ey yoktur. Bylelikle
her eyi aceleyle yapar, derhal memnun olur ve ne yaptn dnmek iin
bir dakikadan fazla asla durmaz.
Onun ilgisi, hem doyumsuzdur hem de kolayca tatmin olur; nk iyi bil
mekten ok hzlca ok fazla eyi bilmekle yetinir.
Bu kiinin pek zaman yoktur ve bylelikle derinleme eilimini hemen
kaybeder.
O halde demokratik halklar arbaldr, nk toplumsal ve siyasal du-
rumlan onlan ciddi eylerle megul olmaya iter. Ama bu halklar ayn zaman
da dncesizce de hareket ederler, nk bu meguliyetlerinin her birine
ok az zaman ayrp, bunlara ok az dikkat ederler.
Dikkatsizlik alkanln, demokratik tinin en byk kusuru olarak d
nmek gerekir.
 BLM XVI

AMERKALILARIN ULUSAL ZSAYGISI

N ed en n g z l e r n k n d en D a h a Ka y g il i v e D a h a Ka v g a c id ir ?

Tm zgr halklar kendileriyle gururlanrlar ama ulusal kibir hepsinde ayn

biimde kendisini aa vurmaz.
Amerikallar yabanclarla ilikilerinde en kk tenkide kar bile taham
mlsz ve vglere kar ise doyumsuz grnrler. En nemsiz vgleri bi
le kabul ederler ve en deerli vgler ise onlan tatmin etmek iin nadiren
yeterli olur. Amerikallar kendilerini vmeniz iin her an sizi tedirgin eder
ler ve eer siz onlarn srarlarna direnirseniz, onlar kendilerini verler. Ken
di deerlerinden kuku duyduklarndan, onlarn her an bu deeri sergileme
yi istedikleri sylenebilir. Amerikallarn zsaygs sadece agzl deildir,
ayn zamanda kaygl ve kskantr. O durmakszn her eyi ister ama hibir
ey bahetmez. Hem dilencidir hem de kavgacdr.
Bir Amerikalya ikamet ettii lkenin gzel olduunu syledim; yle ce
vap verdi: Doru, dnyada bu lkenin benzeri yok! Amerikal sakinlerin
faydalandklar zgrlkleri takdir ettiimi belirttim, u ekilde yant verdi:
Ne deerli bir eydir zgrlk! Ama ondan faydalanmaya layk olan ok az
halk var. Birleik Devletlerde hkm sren teamllerin duruluuna dik
kat ektim, yle dedi: Tm dier uluslarda grlen yozlamadan etkilen
mi olan bir yabancnn byle bir manzaraya armasn anlyorum. Niha
yetinde onu kendi kendine temaa etmesi iin braktm; ama o yeniden yan
ma geldi ve sylediim eyleri tekrar ettirmeyi baarana kadar yanmdan ay
rlmad. Daha bunaltc ve daha boboaz bir yurtseverlik tahayyl dahi edi
lemez. Byle bir yurtseverlik ona sayg duyanlar bile yorar.1
Ingilizlerde durum byle deildir. ngiliz kendisine gre lkesinin sahip
1 K itab n sonunda b ulunan N ot D ye b a kn z.
olduu reel veya imgesel avantajlardan dingin bir biimde faydalanr. Eer
o dier uluslara bir vgde bulunmuyorsa, kendisi iin de bunu istemiyor-
dur. Yabanclarn sulamalar onu pek etkilemez ve onlarn vgleriyle ise
pohpohlanmaz. Tm dnyann karsnda kibir ve cehalet dolu bir tarz tak
narak durur. Onun kibrinin beslenmeye ihtiyac yoktur; o kendi kendisin
den beslenir.
Ayn soydan gelen iki halkn hissetme ve konuma tarzlarnda birbirlerine
bu kadar kart olmalar dikkat ekicidir.
Aristokratik halklarda ekbirlerin inanlmaz ayrcalklar vardr ve onla
rn kibri de, gvenebilecei kk avantajlardan beslenmeye almakszn
bu ayrcalklara dayanr. Ayrcalklarn ise miras yoluyla elde ettiklerinden,
ekbirler bunlar adeta kendilerinin bir paras olarak veya en azndan ken
dilerine ait doal bir hak olarak dnrler. O halde onlarn stnlk duy
gular dingindir. Ekbirler herkesin kabul ettii ve kimsenin inkr etmedii
imtiyazlarnn vlmesini dlemezler. Onlar iin bu tr ayrcalklar konu
ma mevzusu olacak kadar yeni konular deildir. Kimse onlar bu konum
larndan uzaklatrmayaca ve onlarn yerine gemeye almayaca iin
herkesin kabul ettii gvenli ve mnzevi grkemlerinin ortasnda hareket
siz kalrlar.
Bir aristokrasi kamusal meseleleri yrtt zaman, onun ulusal kibri do
al olarak bu ihtiyatl, kaygsz ve marur biimi alr ve ulusun dier tm s
nflar da bunu taklit eder.
Tersine koullar biraz deitiinde ise en ufak avantajlarn bile nemi var
dr. Her bir kii etrafnda ayn veya benzer eylere sahip olan milyonlarca ki
iyi grdnde, kibir de talepkr ve arzulu bir hale gelir. nemsiz eylere
balanr ve inatla onlar savunur.
Demokrasilerde koullar fazlaca deiken olduundan, insanlar neredey
se her zaman sahip olduklar avantajlar yeni kazanmlardr. Bu nedenle de
bunlar gz nne sermek ve bunlardan faydalandklarn dierlerine gster
mek iin inanlmaz bir istek duyarlar. Her an bu avantajlarn kaybedebile
ceklerinden dolay da durmakszn alarm halindedirler ve bylelikle de hl
onlara sahip olduklarn gstermeye alrlar. Demokrasilerde yaayan in
sanlar, kendilerini sevdikleri gibi lkelerini severler ve bireysel zsayg al
kanlklarn ulusal zsaygya naklederler.
Demokratik halklarn kaygl ve agzl zsaygs eitlie ve koullarn k
rlganlna yle ok baldr ki, zenginler snfnn en kibirli yeleri, dei
ken ve tartmal bir durum olduunda en ufak varlklaryla ilgili olarak tam
anlamyla ayn tutkuyu gsterirler.
Aristokratik bir snf, imtiyazlarnn genilii ve kalclyla ulusun di
er snflarndan kesin bir biimde farkllar. Ama bu snfn baz yeleri
nin kendi aralarnda gnlk olarak kaybedebilecekleri veya kazanabilecek
leri ufak avantajlar nedeniyle birbirlerinden farkllatklar da kimi zaman
grlr.
Bir ehirde veya bir sarayda toplanm olan kudretli bir aristokrasinin ye
leri, geici heveslerine veya efendinin iradesine bal olan nemsiz ayrcalk
lar hakknda kudurmu gibi kavga ederken grlrler. Bylelikle aristokrat
lar, demokrasilerdeki insanlarn sergiledikleri ayn ocuksu kskanlklar;
eitlerinin kar kt ufak avantajlar ele geirmek iin ayn kzgnl ve
sahip olduklar eylerle gsteri yapmak iin ayn ihtiyac tam olarak birbir
lerine kar sergileyeceklerdir. Eer ulusal kibir saray mensuplarnn aklna
gelmi olsayd, onlarn da demokratik halklarmkine benzer bir tavr sergile
yeceklerinden hi kuku duymuyorum.
 BRLEK DEVLETLERDE TOPLUM NASIL HEM HAREKETL
HEM DE TEKDZE BR GRNME SAHPTR?

Hibir ey Birleik Devletlerin grnmnden daha fazla dikkat ekici ve il

gi uyandrc grnmyor. Servetler, fikirler, yasalar burada durmakszn de
iir. Hatta hareketsiz doann kendisinin bile hareket ettii, yle ki insann
elinde her gn biim deitirdii sylenebilir.
Buna ramen bylesine alkantl olan toplumun bu grn uzun vadede
tekdze hale gelir ve hatta bu hareketli tabloyu bir sre izleyen seyirci sklr.
Aristokratik halklarda her bir kii kendi alannda neredeyse deimeden
kalr; ama insanlar alacak derecede benzemez durumdadrlar. Onlarn
zsel olarak farkl tutkular, fikirleri, alkanlklar ve beenileri vardr. Bu
halklarda hibir ey hareket etmez ve her ey de farkldr.
Tersine demokrasilerde ise tm insanlar benzerdir ve yaklak olarak ben
zer eyleri yaparlar. u dorudur ki bu insanlar byk ve daimi deiimle
re tabidirler; ama ayn hayrl olaylar ve ayn talihsizlikler srekli olarak yi
nelendiinden, yalnzca aktrlerin ad deiir ve genel grnm ayn kalr.
Amerikan toplumunun grnm alkantldr, nk insanlar ve eyler ara
vermeksizin deiirler; ayn zamanda tekdzedir, nk her trl deiim
birbirine benzerdir.
Demokrasi zamanlarnda yaayan insanlarn ok fazla tutkular vardr;
ama onlarn tutkularnn ounun nihai amac zenginliktir veya zenginlikle
ilikidir. Bunun nedeni, bu insanlann ruhlarnn daha czi olmasndan de
il de, parann neminin reel olarak daha byk olmasndan kaynaklanr.
Yurttalarn hepsi bamsz ve kaytsz olduu zaman, onlann aralannda-
ki ibirliine ancak deme yaplarak ulalabilir. Bu da mal varlklannn kul
lanm alanlann snrsz dzeyde arttmr ve zenginliin deerini de ykseltir.
 Eski olan eylere gsterilen hrmet yok olur; insanlar birbirlerinden fark
l klan ey artk doum, koullar ve meslek deildir veya bunlar onlar ancak
glkle farkl hale getirir. Onlar arasnda grnr derecede farklar yaratan
ve aralarndan birka kiiyi ortalamann zerine yerletiren ey ise yalnzca
para olur. Zenginlikten doan ayrm, dier ayrmlarn yok olmas ve azalma
syla gittike daha ok artar.
Aristokratik halklarda para, usuz bucaksz isteklerin yalnzca bir ksmna
ulatnr; oysa demokrasilerde o, tm istekleri yerine getiriyor gibidir.
Bylelikle Amerikallarn eylemlerinin temelinde olaan biimde ilksel ve
ya tali olarak zenginlik isteini buluruz. Bu da, onlarn tm tutkularn ai
na olduklan bir biime sokar ve genel tabloyu da bunaltc hale getirmekte
gecikmez.
Ayn tutkunun ebed olarak yinelenmesi ise tekdzedir; bu tutkunun ken
disini tatmin etmek iin kulland yntemler de ayn ekilde tekdzedir.
Birleik Devletlerdeki gibi dzenli ve dingin bir demokraside, insanlar ne
savala ne kamusal kaynaklarla ne de siyasal msaderelerle zenginleebilir ve
zenginlik sevgisi onlar temel olarak endstriye doru ynlendirir. Oysa, sk
sk byk karmaalara ve nemli ykmlara srklenen endstri ise buna ra
men ancak ok dzenli alkanlklar yardmyla ve uyumlu birok kk edi
min birbirini izlemesiyle geliebilecektir. Tutkular ne kadar canl olursa, al
kanlklar o kadar ok dzenli, edimler ise o kadar ok uyumlu olur. Diyebi
liriz ki Amerikallar bu kadar sistemli yapan ey isteklerindeki cokudur. Bu
coku onlarn ruhlarn allak bullak eder ama yaamlarnda ise dzeni salar.
Amerikayla ilgili sylediim ey, neredeyse gnmzdeki tm insanla
ra uygulanabilir. Beer tr iindeki eitlilik yok olur; dnyann her tara
fnda ayn eyleme, dnme ve hissetme biimleri hkim olur. Bu yalnzca
tm halklarn birbirleriyle daha fazla iliki kurmalarndan ve daha doru bi
imde birbirlerini taklit etmelerinden kaynaklanmaz; ayn zamanda her l
kede, belli bir kasta, bir meslee, bir aileye ait olan zel fikirlerden ve duy
gulardan gittike daha fazla uzaklaan insanlarn, beer temelin her yerde
ayn olduunu e zamanl olarak dnmelerinden kaynaklanr. Bylelikle
insanlar birbirlerini taklit etmeseler bile benzer olurlar. Onlar, iindeki tm
yollarn ayn noktaya ulatrd byk bir ormann iine dalm olan gez
ginler gibidirler. Hepsi ayn zamanda merkezi noktay fark edip, oraya do
ru adm attklarnda, birbirlerini aramakszn, fark etmeksizin ve tanmak
szn yava yava birbirlerine yaklarlar. Nihayetinde bu insanlar birbirle
rini ayn yerde toplanm halde grdklerinde aracaklardr. Aratrma ve
taklit nesnesi olarak belli bir insan deil de genel olarak insan ele alan tm
halklar, tpk gezginlerin yollarnn kesimesi gibi, sonunda ayn teamlle
re ulaacaklardr.
 B rle k D e v le tle r de ve D em okratk To p lu m la rd a
e re f ze rn e 1

nsanlar, benzerlerinin eylemlerini kamusal olarak deerlendirirken iki fark

l yntem kullanyorlarm gibi grnr: Eylemleri ya yeryznde yaygn
kabul gren adil olan ve olmayan mefhumlarna gre deerlendirirler ya da
yalnzca belli bir lkeye ve bir aa ait olan zel mefhumlar yardmyla tak
dir ederler. Bu iki kaidenin ters dtkleri de sk sk grlr; bunlar kimi za
man birbirleriyle arpr, ama asla tam olarak birbirlerine karmaz ve bir
birlerini yok etmezler.
eref, en kudretli olduu zamanlarda inantan daha ok iradelere hk
meder. Bu durumda insanlar, tereddt etmeksizin ve sylenmeksizin onun
emirlerine itaat ettiklerinden, bir eit gizemli ama kuvvetli bir gdyle daha
genel, daha eski ve daha kutsal bir yasann var olduunu hissederler. nsan
lar bu yasaya kimi zaman onu bilmediklerinden itaatsizlik de ederler. Byle
likle hem erefli saylan hem de yle saylmayan eylemler vardr. Mesela bir
delloyu reddetmek onur kinci olarak grlr.
Bu fenomenleri imdiye kadar yapld gibi, belli bireylerin veya belli
halklann kaprislerinden farkl bir eylerle aklayabileceimize inanyorum.
nsanolunun daimi ve genel ihtiyalan vardr. Bu ihtiyalar ise, kendile-

1 eref Whonneur] kavram Franszcad a h er zam an ayn anlam da ku llan lm az.

n ce likle eref, in san la rn bakalarnn gznde tad sayg n lk, grkem ve itibar an lam
na g elir. eref vermek lconquirir lhonneur] d eyim in i bu anlam da k u lla n rz .
eref a yn zam anda in sa n la rn k e n d ile ri y a rd m y la bu g rkem e, sayg n la ve itibara sa
h ip o ld u klar k u ra lla r btn anlam na gelir. Bu nedenle b ir insann her zaman eref yasalarna
tam olarak uygun hareket etmesinden veya eref ve haysiyete zarar vermesinden [un homme sest
toujours strictement aux lois de lhonneur ou il aforfait ihonneur] bahsederiz. Bu ksm da eref
k avram n bu son anlam nda k u llan d m .
rine uyulmad takdirde insanlann tm yerlerde ve tm zamanlarda doal
olarak kabahat ve utan fikriyle badatrdklar ahlki yasalar dourur. Bu
yasalar ihlal etmek kt olm ak, bunlara itaat etmek ise iyi olm ak olarak ad
landrlr.
stelik bu usuz bucaksz beer topluluun iinde, halk adn verdiimiz
daha snrl topluluklar vardr. Halkn iinde ise, snf veya kast olarak adlan
drlan baka kk topluluklar vardr.
Bu topluluklarn her biri beer trde zel bir tr oluturur. Bunlar, her ne
kadar byk insan kitlesinden zsel olarak farkl olmasalar da, onlardan ay
r baz ilkelere balanrlar ve kendilerine has baz ihtiyalar hissederler. Bel
li lkelerde beer eylemlerin deerlendirme biimlerini ve bunlara atfedilen
saygnl deitiren ey, ite bu zel ihtiyalardr.
Beer trn genel ve kalc menfaati, insanlarn birbirlerini ldrmemesi-
dir; ama bir halkn veya bir snfn zel ve geici menfaati belli durumlarda
adam ldrlmesini affetmeyi ve hatta bunu erefli saymay gerektirebilir.
eref, hususi bir durum zerine dayanan zel bir kuraldan baka bir ey
deildir. Onun yardmyla bir halk veya bir snf sulamada veya vgde bu
lunur.
Beer zihin iin soyut bir fikirden daha verimsiz baka bir ey yoktur. O
halde hemen olgulara bakabilirim. Bir rnek dncemi aklamama yar
dmc olacaktr.
Yeryznden hi yok olmayan ve bizim en iyi bildiimiz olaanst bir
eref trn setim: feodal toplumda domu olan aristokratik eref. nce
den sylediim eyin yardmyla bunu, bunun yardmyla da ncekini ak
layacam.
Ama burada Ortaa aristokrasisinin ne zaman ve nasl doduunu, bu
aristokrasinin neden ulusun geri kalanndan tamamen ayn olduunu, bu
durumun onun iktidarn nasl temellendirdiini veya kuvvetlendirdiini
aratrmak istemiyorum. Onun varln bir olgu olarak kabul ediyorum ve
bu aristokrasinin beer eylemlerin ounu neden bylesine titiz bir biimde
deerlendirdiini anlamaya alyorum.
ncelikle beni etkileyen ey, feodal dnyada eylemlerin gerek deerleri
ne gre vlmyor ve knanmyor oluuydu. Hatta kimi zaman eylemler yal
nzca yaratclarna veya konulanna gre deerlendiriliyorlard; bu da insa
nolunun genel bilinci iin tiksinti vericidir. Bir soylunun erefini lekeleyen
belli edimler o halde bir kyl asndan nemsiz olabilirdi; bylelikle edim
ler de, bunlardan zarar gren kiinin aristokrasiye ait olup olmadna gre
karakter deitiriyorlard.
Bu farkl mefhumlar ortaya ktnda, soylular, iine rahata yerlemi ol
duklar eriilemez yksek mevkilerinden ynettikleri halkn iinde ayn bir
teekkl oluturdular. Soylularn, glerini oluturan bu zel konumlar
n srdrmeleri iin, yalnzca siyasal ayrcalklara ihtiyalar yoktu; ayn za
manda kendilerine zg erdemlerinin ve kusurlarnn da olmas gerekiyordu.
u veya bu kusurun halk snfndan ok soylulara ait olmas; u eylemin
bir kylye zarar verdiinde nemsiz, bir soyluya dokunduunda ise ceza
landrlmas, bunlarn hepsi keyfi eylerdi. Ama bir insann eylemlerinin ko
numuna gre erefli veya utan verici olmas, aristokratik bir toplumun biz
zat yapsndan kaynaklanyordu. Aslnda bu durum aristokrasiye sahip olan
tm lkelerde sz konusuydu. Aristokrasiden geriye ise yalnzca birka iz
kaldnda, bu tuhaflklar var olmaya devam etti: Beyaz rk dndaki bir k
z batan karmak bir Amerikalnn itibanna pek zarar vermez; ama onunla
evlenmek onun erefini lekeler.
Belli olaylarda feodalitede eref, intikam almay gerektirir ve yaplan haka
reti affetmeyi kk drc sayar; baka olaylarda ise, insanlara kendile
rini tutmalarm kesin bir biimde emreder ve kendilerini unutmalann bu
yurur. erefin beeriyete veya yumuak huylulua dayanan bir yasas yoktur;
ama feodalitedeki eref, balaycl ver; hayrseverlikten ok hogrye
daha fazla deer verir; almayla deil de, kumarla ve savala zenginlemeye
olanak tanr; kk kazanlardan ok byk sulan tercih eder. Tamahkr
lk onu cimrilikten daha az biimde isyan ettirirken, iddet onun houna gi
decektir, kurnazl ve ihaneti ise her zaman kmseyecektir.
Bu tuhaf mefhumlar, yalnzca bunlar kabul eden kiilerin kaprislerinden
domadlar.
Dier snflann tepesine ve stne kendisini yerletirmeyi baarm olan
ve bu st kademeyi srdrmek iin srekli aba gsteren bir snf, grkem
li ve gsterili olan ve kibirle ve iktidar sevgisiyle kolaylkla birleebilen er
demleri bilhassa ereflendirmek zorundadr. Bu snftaki insan, bu erdemle
ri dierlerinden daha deerli klmak iin doal bilin dzenini bozmaktan
korkmaz. Hatta onun belli gz pek ve dikkat ekici kusurlan kolaylkla ba-
nl ve lml erdemlerin zerine yerletirdii grlr. Aslnda koullar ne
deniyle bunu yapmaya adeta zorunludur.
Ortaam soylularna gre tm erdemlerden nce asker cesaret gelir ve
bu erdem, birok erdemin yerine geer.
Bu da, toplumsal durumun benzersizliinden domu olan zel bir kana
attir.
Feodal aristokrasi savala ve sava iin domutur; kuvvetini ordular
dan alr ve onu ordularla srdrr. Bu nedenle burada asker cesaretten da
ha zorunlu hibir ey yoktur. Bu aristokrasinin asker cesareti tm erdem
lerin zerine koyarak onu ereflendirmesi de doaldr. Bylelikle onu ak
ln ve beeriyetin aleyhine olacak ekilde aa vuran her ey kabul edilir ve
onun tarafndan dayatlr. Bu durumda da insanlarn kaprisleri ancak ayrn
tlarda grlr.
Bir insann bir tokat yemeyi ar bir hakaret olarak grmesi ve hafife ken
disine vuran kiiyi bireysel bir dvte ldrmeye zorunlu olmas, ite bun
lar keyfi kurallardr; ama bir soylunun bir hakareti sakin bir biimde sinesi
ne ekmemesi ve dvmeksizin kendisinin dvlmesine izin vermesi duru
munda erefinin lekelenmesi, bunlar ise asker bir aristokrasinin ihtiyala
rndan ve bizzat ilkelerinden ortaya karlar.
O halde eref yasalarnn kaprisli olduklarn sylemek belli bir noktaya
kadar dorudur; ama erefin bu kaprisleri her zaman belli zorunlu snrlar
iine kapatlmtr. Atalarmz tarafndan eref olarak adlandrlan bu zel
kurallar, bana gre keyfi bir yasa olmaktan yle uzaktrlar ki feodal toplum-
lann sabit ve deimez olan az saydaki ihtiyalarn, onun en anlamsz ve en
tuhaf buyruklaryla kolaylkla badatrabilirim.
Eer feodal erefin izini siyasal alanda srersem, onun ilkelerini akla
makta fazla glk ekmeyebilirim.
Ortaan toplumsal durumu ve siyasal kurumlan yle bir biimde olu
mutur ki ulusal iktidar asla yurttalan dorudan ynetmez. Hatta bu ikti
dar yurttalarn gznde adeta var olmaz. Burada her bir kii yalnzca itaat
etmekle ykml olduu belli sayda insan tanr. Onlarn arac olmalaryla
insanlar dierlerine balanrlar. Feodal toplumlarda, her trl kamusal d
zen o halde senyr olan kiiye gsterilen sadakat duygusuyla srdrlr. Bu
duygu yok olduunda ise anari ortaya kar.
Siyasal lidere sadakat ayrca, aristokrasinin tm yelerinin her gn dee
rini fark ettikleri bir duygudur. nk bu yelerin her biri hem senyr hem
de vasaldr ve onlann emir verdikleri kadar itaat de etmeleri gerekir.
Senyrne bal kalmak, kendisini onun iin gerektiinde feda etmek, onun
iyi veya kt kaderini paylamak, elinden geldii kadar onun giriimlerine
yardm etmek, feodal erefin siyasal konulardaki temel ilkeleridir. Vasaln iha
neti kamuoyu tarafndan olaanst bir sertlikle mahkm edilir. Bunu betim
lemek iin zellikle yz kzartc olan bir isim bulundu: Hainlik llafelon ie].
Antik toplumlarn yaamnda nemli bir yer edinmi olan bir tutkunun iz
leri ise tersine Ortaada ok az grlr. Burada bahsettiim tutku yurtse
verliktir. Bizzat yurtseverlik kavram bile bizim dilimizde ok eski deildir.2
Feodal kurumlar yurdu gzlerden uzakta tutar; yurt sevgisini de daha az
zorunlu klarlar. Bir insan iin tutku uyandrarak, ulusu unuttururlar. Bu ne
denle lkesine sadk kalmak, nemli feodal eref yasalarndan birisi deildir.
Yurt sevgisi atalanmzn yreklerinde bulunmuyor deildi; ama bu sevgi
yalnzca bir eit zayf ve belirsiz gdy meydana getiriyordu. Snflar or
2 F ra n s z yazarlard a yurt kavram n a an cak 16. y zy ld a n itib a re n ra stla n r.
tadan kalknca ve iktidar merkezileince, yurt sevgisi de daha ak ve daha
gl bir gd haline geldi.
Bu durum Avrupa halklarnn tarihlerindeki farkl olgular zerine, bu ol
gular yorumlayan kuaa gre tadklar kart yarglarda kendisini daha iyi
aa vurur. Bourbon vilayeti polis mdrn adalarnn gznde kk
drecek ey, onun krala kar silahlanmasdr. Bize gre ise onun erefini
en fazla lekeleyen ey lkesine kar sava amasdr. Biz de atalarmz kadar
ama onlardan farkl nedenlerle bu kiiyi damgalarz.
Dncemi aydnlatmak iin feodal erefi setim, nk bu erefin dier
lerinden ok daha belirgin zellikleri vardr. Baka bir rnei ele alabilirdim
ama bu durumda baka bir yoldan yine ayn sonuca ulardm.
Her ne kadar Romallar atalarmzdan daha az tamsak da, onlarda gr
kem ve onursuzlukla ilgili, yalnzca genel iyi ve kt mefhumlarndan kay
naklanmayan tikel kanaatlerin var olduunu biliriz. Bu dnemde beer ey
lemlerin ou farkl bir adan ele alnyordu; eyleyenin bir yurtta m yok
sa bir yabanc m, zgr bir insan m yoksa bir kle mi olduuna baklyor
du. Burada belli kusurlar vlyor, belli erdemler de dierlerinden daha faz
la yceltiliyordu.
Plutarkhos C oriolanusun Yaam kitabnda yle der: Bu dnemde, asker
kahramanlk ereflendiriliyor ve tm erdemlerin stnde tutuluyordu. y
le ki yaplan kahramanlklar erdemler olarak adlandrlyordu; tikel bir tre
genel trn ismi atfedilerek erdem kelimesi kullanlyordu. Bu nedenle La
tince erdem kavram yiitlik [la vaillance] anlamna gelir. Dnyay ele ge
irmek iin oluturulmu olan bu zel topluluun tikel ihtiyacn ayrt etme
mek mmkn mdr?
Her bir ulustan hareketle benzer gzlemler yaplabilir. nk tpk yu
karda sylediim gibi, insanlar tikel topluluklarda bir araya geldiklerinde,
kendi aralarnda hemen bir eref mefhumu yani vlmesi ve knanmas ge
reken eyler zerine kendilerine has bir kanaatler btn olutururlar. Bu ti
kel kaideler kaynaklarn her zaman iin topluluun zel alkanlklarndan
ve tikel menfaatlerinden alrlar.
Bu durum belli bir lde dier toplumlara olduu gibi demokratik top-
lumlara da uygulanabilir. Bunun kantm Amerikallarda bulabiliriz.3
Amerikallarn kanaatleri arasnda, Avrupann eski aristokratik eref mef
humundan karlm baz fikirlerin bulunduu grlr. Bu geleneksel ka
naatler ok az saydadr; bunlann kkleri zayftr ve kuvvetleri de azdr. Aris
tokratik eref anlay, adeta birka ibadethanesi var olmaya devam eden ama
artk insanlarn kendisine inanmad bir din gibidir.

3 B u rad a k le li in o lm ad eyaletle rd e ikam e t eden A m e rik a lla rd a n b ah se d iyo ru m . Y a ln zc a

b u n la r d em o kratik b ir top lum un k u su rsu z b ir im g esin i v e re b ilirle r.
 Egzotik bir erefin ou unutulmu olan bu mefhumlarnn iinde baz ye
ni kanaatler grnrler. te bu kanaatler, bugn bizim Amerikan eref anla
y olarak adlandrabileceimiz kanaatlerdir.
Amerikallarn nasl durmakszn ticarete ve endstriye yneldiklerini
gstermitim. Onlarn kkeni, toplumsal durumlar, siyasal kurumlan, hatta
bizzat ikamet ettikleri yer, onlar kar konulmaz bir biimde bu yana doru
srkler. Bylelikle Amerikallar gnmzde, temel amac smrmek olan
yeni ve usuz bucaksz bir lkenin barna yerleerek, neredeyse sadece en
dstriyel ve ticari bir topluluk olutururlar. te bu, gnmzde Amerikan
toplumunu dier toplumlardan ayrt eden temel zelliktir.
Bylelikle toplumsal teekkle dzenli bir ileyi kazandrmaya ve ticare
ti kolaylatrmaya alan her trl barl erdeme bilhassa bu halkn iin
de sayg duyulmas gerekir. Kamusal olarak knanmay gze almakszn bun
lar kmsenemez.
Genellikle gz kamatran ama toplumda da karkla neden olan her
trl alkantl erdem ise tersine bu halkn kamuoyunda ikinci derecede bir
yere sahiptir. Yurttalann saygsn kaybetmeksizin bunlar kmseyebilir
siniz. Bunlar benimsediinizde ise bu saygy kaybetme riskiyle kar kar
ya kalrsnz.
Amerikallar insanlarn kusurlar hakknda daha az keyfi bir snflandr
ma yapmazlar.
Amerikan toplumunun tikel ve anlk ihtiyalanyla uyum iinde olan, ama
beeriyetin evrensel aklnn ve bilincinin knad belli eilimler vardr. Bu
eilimler kuvvetsiz biimde eletirilir ve kimi vakit ise vlrler. Bu konu
da bilhassa zenginlik sevgisini ve bununla ilgili olan eilimleri ele almak isti
yorum. Amerikalnn kendi arazisi olan bu usuz bucaksz ve ssz ktay ay
dnlatmak, verimli hale getirmek ve dntrmek iin Amerikalnn gndelik
olarak kendisine g veren bir tutkunun yardmna ihtiyac vardr. Bu tutku
zenginlik sevgisinden baka bir ey olamaz. yleyse zenginlik sevgisi Ameri
kada ypranm bir sevgi deildir. Kamusal dzenin bu sevgiye atfettii snr
lar almad srece, ona sayg gsterilir. Amerikal, Ortaadaki atalanm-
zn hakir tamahkrlk olarak adlandrdktan eyi soylu ve deerli bir ihtiras
olarak adlandrr. Atalanmz her gn yeni mcadelelere doru ynelten fe
tih heyecanna ve sava mizaca ise kr ve barbarca bir lgnlk adn verir.
Birleik Devletlerde servetler durmakszn yok olur ve yeniden ortaya
karlar. Bu lkenin tkenmek bilmez ve snrsz kaynaklan vardr. Halk ise
gelien bir varln tm ihtiyalarna ve tm isteklerine sahiptir. Ne kadar
aba gsterirse gstersin, onun etrafnda ele geirebileceinden daha fazla
hayrl ey vardr. Byle bir halkta korkulacak ey, birka bireyin iflas etme
si deildir, -zira bu hemen telafi edilebilir-, herkesin hareketsiz kalmas ve
miskinlemesidir. Endstriyel giriimlerdeki gz peklik halkn hzl ilerle
mesinin, gcnn ve grkeminin ilk nedenidir. Endstri halk iin, iinde az
sayda insann her gn kaybettii ama devletin srekli kazand muazzam
bir kumar oyunu gibidir. Byle bir halk o halde endstri konusundaki g
z peklii heyecanla karlamal ve bunu ereflendirmelidir. Zira, her trl
cesaretli giriim, bunu gerekletiren kiinin ve ona gvenenlerin servetini
tehlikeye sokar. Ticari atlganl bir eit erdem sayan Amerikallar, hibir
durumda bu tr giriimleri knamayacaklardr.
Bundan dolay Birleik Devletlerde iflas eden tccar iin zel bir msama
ha gsterilir. Onun erefi byle bir beklenmedik olaydan zarar grmez. Bu
konuda Amerikallar yalnzca Avrupa halklarndan deil, ama ayn zaman
da gnmzn tm ticari uluslarndan farkllarlar. Bylelikle de onlar ko
numlaryla ve ihtiyalaryla bu uluslarn hibirisine benzemezler.
Amerikada, teamlleri bozacak ve aile birliini ykacak mahiyetteki her
trl kusur dnyann geri kalannda grlmeyen bir ciddiyetle ele alnr.
Bu durum ilk bakta Amerikallarn dier konularda sergiledikleri hog
ryle tuhaf bir kartlk oluturur. Ayn halkn iinde hem bylesine yumu
ak bir ahlkla hem de bylesine sert bir ahlkla karlamak insanda akn
lk yaratr.
Bunlar aslnda varsayld kadar birbirleriyle badamaz deillerdir. Bir
leik Devletlerde kamuoyu, endstriyel grkeme ve ulusal refaha hizmet
eden zenginlik sevgisini yumuak bir biimde bask altnda tutar. Bu kamu
oyu, insanlar rahatlk arayndan vazgeirecek ve ilerin baarl biimde
yrmesi iin zorunlu olan ailenin i dzenine zarar verecek kt teaml
leri ise kesinlikle mahkm eder. O halde Amerikallar, dierlerinin saygs
n kazanmak iin, dzenli alkanlklara uyum salamak zorundadrlar.
te bu anlamda onlarn namuslu bir yaam bir eref meselesi olarak grdk
lerini syleyebiliriz.
Am erikallarn erefi, Avrupann eski eref mefhumuyla bir noktada
uyumludur. Bu anlay cesareti erdemlerin en stne koyar ve onu insan iin
ahlki zorunluluklarn en nemlisi haline getirir; ama cesareti eskilerin yak
lamyla ayn biimde deerlendirmez.
Birleik Devletlerde asker deer pek bilinmez. Burada en iyi bilinen ve en
ok deer verilen cesaret, limana en ksa srede ulamak iin okyanustaki
tehlikelere gs geren, sylenmeksizin ssz topraklarn sefaletine ve tm
sefaletlerden daha zalim olan yalnzla katlanan kiinin cesaretidir. Byle
bir cesaret, zahmetle kazanlan bir servetin yok olmasn neredeyse umursa
maz ve hemen yeni bir servet yapmak iin yeni giriimlerde bulunur. Bu ce
saret, temel olarak Amerikan toplumunun korunmas ve refah iin zorunlu
dur ve bilhassa bu toplum tarafndan da ereflendirilir ve yceltilir.
 Bir zellik daha vardr. Bundan bahsettikten sonra bu ksmn temel fikri
ni bitireceim.
Birleik Devletler gibi demokratik bir toplumda, servetler ok byk ap
l ve gven iinde deildir, herkesin almas gerekir ve bu alma her tr
l kapy aar. Bu da erefle ilgili ana fikri deitirir ve onu isizlie kar ol
maya iter.
Amerikada kimi zaman gen ve zengin insanlarla karlatm; bu insanlar
mizalar gerei her trl ar alma koullarna uzaktrlar ama hepsinin
bir meslek icra etmeleri gereklidir. Onlarn doalar ve servetleri isiz kal
malarna olanak tanr ancak kamuoyu bunu onlara kesin bir biimde yasak
lar ve bu kiilerin de buna itaat etmeleri gerekir. Tersine, aristokrasinin hl
kendisini srkleyen akntya kar mcadele ettii Avrupa uluslannda ise,
insanlarn srekli yeni ihtiyalar ve istekleri olduu halde, akranlarnn say
gsn kaybetmemek iin isiz kaldklarn ve almaktan ok can skntsna
ve maddi skntya katlandklarn grdm.
Bu iki ykmllk biiminde birbirine kart iki farkl kuraln sz konu
su olduunu ama buna ramen iki tavrn da erefli olmay saladn her
kes fark edecektir.
Atalarmzn en lsndan eref olarak adlandrd ey aslnda yalnzca
onun biimlerinden birisidir. Onlar sadece bir cinse ait olan eye genel t
rn adn vermilerdi. O halde eref tpk aristokrasi zamanlarnda olduu
gibi demokratik yzyllarda da var olur. Ama erefin demokratik yzyllarda
farkl bir grnmnn olduunu kantlamak g olmayacaktr.
eref yasalarnn buyruklar yalnzca farkl deildir, greceiz ki bunlar
ayn zamanda daha az saydadr, daha az aktr ve daha kolay bir biimde
takip edilirler.
Bir kast her zaman bir halktan daha zel bir konumda bulunur. Dnyada,
-tp k Ortaadaki aristokrasilerde olduu g ibi- her zaman ayn ailelerden
oluan kk bir topluluktan daha istisnai hibir ey yoktur. Byle bir top
luluun amac, kendi iinde bilgiyi, zenginlii ve iktidar ayrcalkl ve kalt
sal bir biimde toplamak ve tutmaktr.
Zira bir topluluun konumu ne kadar istisnai olursa, onun zel ihtiyala
r da o kadar ok olacaktr ve ayrca bu ihtiyalarla balantl olan eref yasa
lar da bir o kadar artacaktr.
Bylelikle eref yasalar demokratik bir ulusta bir aristokrasiden daha az
tuhaf ve daha az sayda olacaktr.
Ayn zamanda bunlar daha belirsiz de olacaktr ve bu durum da yukarda
sylediimiz durumdan zorunlu olarak ortaya kar.
erefin ayrt edici zellikleri az sayda ve daha az tuhaf olduunda, bunla
r ayrt etmek de gleir.
 Buna baka nedenler de eklenebilir.
Ortaam aristokratik uluslarnda, kuaklar beyhude biimde birbirleri
nin yerine geiyordu. Bu dnemde her bir aile sanki lmsz ve kalc ola
rak hareketsiz bir insan gibiydi. Fikirler ise burada koullardan daha fazla
deimiyordu.
Bylelikle her bir kiinin gzlerinin nnde her zaman ayn amalar var
d ve o kii bunlar ayn bak asndan deerlendiriyordu. Bu kiinin ba
k da yava yava en ufak ayrntlara bile nfuz ediyordu ve uzun vade
de onun algs ak ve seik hale geliyordu. Yani feodal zamanlarda insan
larn, eref mefhumuyla ilgili yalnzca olaanst gl fikirleri yoktu, ay
n zamanda onlarn zihninde bu fikirlerin her biri net ve belirgin bir biim
de tasvir ediliyordu.
Amerika gibi iinde tm yurttalarn srekli konum deitirdii bir lkede
byle bir ey sz konusu olamaz. Amerikada toplum her gn kendisini de
itirerek, ihtiyalaryla birlikte kanaatlerini de dntrr. Byle bir lke
de eref yasas hayal meyal sezinlenir ama insanlarn ona dikkat etmek iin
nadiren de olsa bo zamanlar olur.
Fakat toplum duraan halde olduunda da, eref kavramna verilmesi ge
reken anlam belirlemek zor olabilecektir.
Ortaada her bir snfn kendisine has eref anlay vard ve ayn anda
ok sayda insan bu konuda ayn fikre sahip deildi. Bu da erefe deimez
ve belirgin bir biim vermeye olanak tanyordu. Bunu kabul eden herkes tam
olarak zde ve mstesna bir konuma sahip olduklarndan, sadece kendileri
iin yaplm olan bir yasann ykmllkleri zerinde doal olarak anla
maya meylediyorlard.
Bylelikle eref, iinde her eyin ngrld ve nceden dzenlendii ve
beer eylemler iin deimez ve her zaman aikr olan kurallar ieren ek
siksiz ve ayrntl bir ynerge haline geldi. Amerikan halk gibi demokratik
bir ulusta, snflar birbirine karr ve toplumun tm tek bir kitle oluturur.
Bu kitlenin tm unsurlar birbirleriyle tamamen zde olmakszn birbirle
rini andrrlar. Byle bir toplumda, erefin izin verdii ve yasaklad eyler
konusunda nceden tam olarak bir anlamaya varlamayacaktr.
Bu halkn iinde, eref konusundaki mterek kanaatleri douran belli ulu
sal ihtiyalar tabii ki vardr; ama bu tr kanaatler yurttalarn zihninde asla
ayn anda, ayn biimde ve ayn gte ortaya kmazlar. Byle bir toplumda
eref yasas var olur ama onu icra edecek herhangi bir teekkl yoktur.
Bizimki gibi demokratik olan bir lkede ise durum daha karktr. Burada
ise eski toplumu oluturan farkl snflar birbirleriyle btnlemeksizin bir
letiklerinden, bunlarn iine her gn erefin deiik ve genellikle elikili
mefhumlar ithal edilir. Byle bir lkede her bir kii kendi isteine gre ata-
larnm kanaatlerinin bir ksmn reddeder, dier ksmn ise kabul eder; y
le ki bu kadar ok keyfi yaklam iinde asla ortak alnm bir karar zerin
de anlalamaz. Hangi eylemlerin ereflendirilecei hangilerinin ise knana
can nceden sylemek neredeyse imknszdr. Bunlar sefil zamanlardr,
ama uzun srmezler.
Demokratik uluslarda, tam olarak belirlenmemi olan eref zorunlu bi
imde daha az kudretlidir, nk ak ve seik olarak bilinmeyen bir yasa
nn kesin ve kati bir ekilde uygulanmas gtr. eref yasasnn doal ve en
yce icracs olan kamuoyu, neye gre vgde bulunacan veya knayaca
n tam olarak ayrt edemediinden, ancak tereddt ederek hkm verebi
lir. Kamuoyunun kimi vakit kendi szleriyle elitii de olur; bylece kamu
oyu ounlukla hareketsiz kalr ve oluruna brakr.
Demokrasilerde erefin grece zayfl birok baka nedene de baldr.
Aristokratik lkelerde eref yasalar, yalnzca snrl ve dier insanlarn t
mnden ayrlm olan belli sayda insan tarafndan kabul edilir. Bylelikle
de eref bu kiilerin zihninde, kendilerinin ayrcalkl konumuyla kolaylkla
birleir ve btnleir. Bu kiiler erefi kendi grnmlerinin ayrc zellii
olarak grrler; bireysel menfaatlerinin cokusuyla ona farkl kurallar geti
rirler ve diyebilirim ki adeta onun kurallarna tutkuyla itaat ederler.
Bu hakikat, Ortaan gelenek grenek yasalarnda adli dello madde
sini okuduumuzda ak bir biimde grnr olur. Burada soylular del
loda mzrak ve kl kullanmakla ykml olurken, kyllerin ise, - ky
llerin erefi olmadndan der sz konusu yasalarda- kendi aralarnda
sopa kullanmalar gerekir. Bu demek deildir ki, bugn tahayyl ettiimiz
gibi, bu insanlar baya insanlardr; bu yasa yalnzca unu ifade eder: On
larn eylemleri aristokrasinin eylemleriyle ayn kurallar altnda deerlen
dirilemez.
ilk bakta artc olan ey udur: eref tm kudretiyle egemen olduun
da, onun kurallar genellikle ok tuhaf olur, yle ki insanlar ne kadar akl d
davranrlarsa bu kurallara daha kolay itaat edebilirler. Bu durumdan da,
erefin bizzat samal nedeniyle gl olduu sonucu kar.
Aslnda bu iki eyin kkeni ayndr; ama bunlar birbirlerinden tremezler.
eref, ok az sayda kii tarafndan hissedilmesi ve bu kiilerin en zel ih
tiyalarna hitap etmesi orannda tuhaf olur ve bu trden ihtiyalar yerine
getirdii iin de kudretli olur. O halde eref tuhaf olduu iin kudretli deil
dir; ama ayn nedenden dolay hem tuhaftr hem de kudretlidir.
Bir baka noktaya daha deineceim.
Aristokratik halklarda, tm snflar farkldr, ama tm katmanlar sabittir.
Her bir kii iinden kamayaca bir alanda var olur ve bu alann iinde ayn
ekilde kendisinin etrafn evreleyen dier insanlarla birlikte yaar. Bu ulus-
larda kimse ne grlmeyi bekler ne de grlmekten korkar. Kendine ait bir
alan olmayacak ve belirsiz konumu nedeniyle vg ve knamadan kaabile
cek kadar aa dzeyde kimse yoktur.
Demokratik halklarda ise tersine tm yurttalar ayn kitlenin iinde bir
birlerine karrlar ve burada durmakszn hareket ederler. Burada kamuo
yu da kimseye bal kalmaz; onun amac her an deiir ve bylelikle de kit
lenin elinden kaar. O halde burada eref her zaman daha az baskc ve da
ha az zorlaycdr, nk eref yalnzca kamuoyuna gre eyler ve bu adan
da kendi kendine var olan ve bu durumdan memnun olan temel erdemler
den ayrlr.
Eer okuyucu sylediklerimi iyice kavradysa, yanlmyorsam imdiye ka
dar ak bir biimde ele almadmz, koullarn eitlii ile eref olarak ad
landrdmz ey arasnda var olan sk ve zorunlu ilikiyi zaten anlamtr.
O halde bunu aklayarak bu ksm bitirebilirim.
Bir ulus beeriyetten ayr bir yerde kendisini konumlandrr. Beer tre
ikin olan belli genel ihtiyalardan bamsz olarak ulusun kendisine zg
menfaatleri ve ihtiyalar vardr. Bylelikle knanacak ve vlecek konular
la ilgili olarak ulusun iinde yurttalarn eref olarak adlandrdklar, kendi
lerine zg belli kanaatler oluur.
Bu ulusun iinde, kendisini dier snflardan ayr tutan ve zel ihtiyalara
sahip olan bir snfn oluturulduunu varsayalm. Bu snf sras geldiinde
kendisine zg kanaatleri oluturacaktr. Ulusun tikel mefhumlaryla bizzat
bu snfn zel mefhumlarnn tuhaf karmndan oluan bu kastn eref ya
salar da, olabildiince insanlarn genel ve basit kanaatlerinden uzaklaacak
tr. te bu durum en u noktadr. imdi bu noktadan hareket edelim.
Snflar birbirlerine karr ve ayrcalklar kaldrlr. Ulusu oluturan in
sanlar benzer ve eit olduklarndan, onlann menfaatleri ve ihtiyalan da bir-
birleriyle btnleir. Her bir snfn eref olarak adlandrd zel mefhumun
srayla yok olduu grlr. eref artk yalnzca ulusun zel ihtiyalanndan
doar ve halkn arasnda ulusun bireysel karakterini temsil eder.
Nihayetinde, tm snflarn birletiini, dnyadaki tm halklarn ayn
menfaatlere, ayn ihtiyalara sahip olduunu ve hibir halkn kendisini di
erlerinden ayrt edecek bir zelliinin artk bulunmadn varsayalm; bu
durumda beer eylemlere uzlamal bir deer atfetmek imknsz olacaktr.
Herkes eylemleri ayn bak asndan deerlendirecektir; her bir insann bi
linci tarafndan ortaya konulan beeriyetin genel ihtiyalar standart hale ge
lecektir. Bylelikle, bu dnyada yalnzca basit ve genel iyilik ve ktlk mef-
humlan bulunacaktr. vg veya knama fikirleri ise bu mefhumlarla doal
ve zorunlu bir iliki kuracaktr.
O halde, nihayetinde dncemi tek bir forml altnda toplayacak olur-
sam, erefi yaratan eyin insanlarn farkllklar ve eitsizlikleri olduunu; bu
farkllklar silindii lde erefin de zayfladn ve onlarla birlikte yok ol
duunu syleyebilirim.
 B rle k D evletlerde nsanlarin
N eden H em B u Kadar ok ht rasi V ardir
H em de ok B yk ht raslari Y oktur ?

Birleik Devletlerde ilk dikkat eken ey, doutan elde etmi olduu koul
larm amaya alan bir yn insann bulunmasdr. kinci olarak dikkat e
ken ey ise, ihtirasn bu genel hareketinde byk tutkularn az sayda olma
sdr. Konumunu ykseltmek isteiyle yanp tutumayan Amerikal yoktur,
ama ok byk boyutlu umutlar besleyen veya ok yce amalan olan kim
se de yoktur. Herkes durmakszn mlk, sayg ve kuvvet edinmek ister; ok
az kii geni lde bunlarn hepsini birden tahayyl edebilir. Bu durum ilk
bakta artcdr, nk Amerikallann ne yasalarnda ne de teamllerinde
insanlann isteklerini snrlandran ve bu isteklerin drt bir yana dalmasn
engelleyen herhangi bir kaide bulunmaz.
Bu tuhaf durumu koullann eitliine atfetmek ok zordur, nk bu eit
lik bizim aramzda olutuu anda, neredeyse snrsz olan ihtiraslan dour
du. Buna ramen bu durumun nedenini temel olarak onlann toplumsal du-
rumlannda ve demokratik teamllerinde aramamz gerektiine inanyorum.
Tm devrimler insanlarn ihtiraslarn bytr. Bu durum zellikle bir
aristokrasiyi alt st eden bir devrim iin dorudur.
Kitleyi hretlilerden ve iktidardan ayran bariyerler bir anda ykldn
dan, uzun zamandr gpta edilen ve artk kendilerinden yararlanmann ola
nakl olduu bu yksek mevkilere doru iddetli ve genel bir trmanma ha
reketi vuku bulur. Bu ilk zafer cokusunda insanlara hibir ey imknsz gi
bi gelmez. Yalnzca istekler snrsz deildir, ayn zamanda bu istekleri tat
min etme kuvveti de neredeyse snrszdr. detlerin ve yasalarn bu genel
ve ani yenilenmesi sreci iinde, insanlann ve kurallann bu byk karma
asnda, yurttalar, nceden grlmemi bir hzla ykselir ve alalrlar. Ik-
tidar o kadar hzl el deitirir ki kimse yeri geldiinde onu ele geiremeye-
cek olmaktan korkmaz.
Ayrca aristokrasiyi ykan insanlarn nceden onun yasalarnn egemenli
inde yaadklarn hatrlamak gerekir. Bu insanlar aristokrasinin ihtiamn
grdler ve onun kabul etmi olduu duygular ve fikirleri farknda olmak
szn benimsediler. O halde aristokrasi dald anda, onun tini hl kitle
nin zerinde etkiliydi ve aristokrasinin gdleri yenilgisinden sonra uzun
sre boyunca korundu.
Bylelikle demokratik devrim devam ettii sre iinde ihtiraslar da her
zaman ok byk olarak ortaya kt. Hatta devrim sreci tamamlandktan
sonra belli bir zaman byle olmaya devam etti.
insanlarn tanklk ettikleri olaanst olaylarn anlar bir gnde onlarn
hafzalarndan silinmez. Devrimin telkin ettii tutkular onunla birlikte yok
olmaz, istikrarszlk olgusu dzenin iinde srp gider. Kolay muvaffakiyet
fikri, neden olduu olaand deiimlerle varlm srdrr, istekler geni
erimli kalrlarken, bunlar tatmin etme yollar da her gn azalr. Byk ser
vetler edinme istei devam ettirilirken, bu tr zenginlikler gittike daha na
dir grlr. Drt bir yanda tutkulu gnlleri gizlice ve verimsiz biimde co
turan lsz ve talihsiz ihtiraslarn kkrtld grlr.
Buna ramen yava yava mcadelenin son izleri de silinir: Aristokrasinin
kalntlar yok olmaya balar. Onun dne elik eden byk olayla unu
tulur; durgunluk savan yerine geer ve yeni dnyann iinde dzenin ege
menlii kurulur. stekler gerekletirilebilir istekler olmaya balar; ihtiya
lar, fikirler ve duygular birbirlerine balanr; insanlar sonunda eit dzeye
gelirler: Nihayetinde demokratik toplum kurulmutur.
Eer bu kalc ve normal duruma ulam demokratik bir halk dnr
sek, bu halk bize biraz nce bahsettiimiz halktan tamamen farkl bir gr
nm sunacaktr. Her ne kadar koullar eitlenirken, ihtiraslar byse de, bu
halkta koullar eit olduunda ihtiraslarn da bymediini kolaylkla fark
ederiz.
Byk servetler paylald ve bilim yaygnlat iin, kimse bilgiden ve
mlkten tamamen muaf deildir. Snrlarn ayrcalklar ve yetersizlikleri
yok olduundan ve insanlar da kendilerini hareketsiz tutan balar tamamy
la kopardklarndan, ilerleme fikri her bir kiinin zihninde yer edinir. Yk
selme arzusu ayn anda tm gnllere yerleir. Her bir insan kendi konu
mundan kmak ister ve ihtiras genel bir duygu olur.
Ama koullarn eitlii, her ne kadar tm yurttalara belli kaynaklar sala
sa da, yurttalarn ok byk kaynaklara sahip olmasn da engeller. Bu du
rum da isteklerin zorunlu olarak belli snrlar iinde kalmasna neden olur.
Demokratik halklarda, o halde ihtiras hem cokulu hem de kalcdr, ama o
genellikle ok yksek hedeflere ynelemez. Yaam genel olarak burada in
sanlarn ulaabilecekleri durumda bulunan kk hedeflere gz dikmeleriy
le geer.
Demokrasilerdeki insanlar byk ihtiraslardan uzaklatran ey, onla
nn kk servetlere sahip olmalan deil, servetlerini arttrmak iin gnde
lik olarak iddetli abalar gstermeleridir. Orta dzeyde bir eyler yapmak
iin insanlarn tm glerini sonuna kadar kullanmalar gerekir. Bu durum
da onlarn bak alanlarn daraltr ve kuvvetlerini snrlandnr. Onlar hem
daha yoksul olabilecek hem de daha zengin hale gelebilecek durumdadrlar.
Bir demokrasinin iinde bulunan az saydaki zengin yurtta da bu kurala
istisna oluturmaz. Aama aama zenginlie ve iktidara ulaan bir insan bu
uzun sreli abalan boyunca bundan sonra kendilerinden vazgeemeyecei
ihtiyatl ve ll alkanlklar edinir. Ama insanlar evleri gibi ruhlarn da
aamal olarak bytmezler.
Benzer bir tespit bu insann oullan iin de geerlidir. Oullar st dzey
bir konumun iine doarlar, ama onlann ebeveynleri mtevazdr. Bu kii
ler daha sonra kendilerinden kurtulamayacaklar duygular ve fikirler iinde
byrler. Onlann babalarnn mlkleriyle birlikte gdlerini de miras olarak
alacaklarna hi kuku duymamak gerekir.
Tersine, kudretli bir aristokrasinin en yoksul torununun ok byk bir tut
kuya sahip olduu grlebilir, nk onun soyunun geleneksel kanaatleri
ve kastnn genel tini onu bir sre iin gelirinin stnde bir konumda tutar.
Demokratik zamanlardaki insanlarn kolaylkla byk ihtiraslara kendile
rini kaptrmalann engelleyen bir baka ey, giriimde bulunmaya hazr ol
madan nce zamann hzla aktn gryor olmalardr. yle der Pascal:
Bir baka insann elli yanda yapt eyi on sekiz veya yirmi yandan iti
baren yaptrabilen yetenek byk bir avantajdr. Bu durum kolay bir biim
de otuz yl kazandnr. Bu otuz yl demokrasilerin ihtiraslannda yoksun ol
duu zamandr. Her bir kiiye her eye ulama olana veren eitlik ok hz
l ilerlemeyi engeller.
Demokratik bir toplumda, dier yerlerde olduu gibi, elde edilebilecek
byk servetler yalnzca belli bir saydadr. Burada var olan tm meslekler
her bir yurttaa aynmsz bir biimde ak olduundan, herkesin ilerlemesi
nin de yava bir biimde olmas gerekir. Adaylar neredeyse e dzeyde ol-
duklanndan ve demokratik toplumlarn en stn yasas olan eitlik ilkesi
ni ihlal etmeksizin onlann arasnda bir seim yapmak g olduundan, akla
gelen ilk fikir onlarn hepsinin ayn anda adm atmasnn salanmas ve ay
n snavlara tabi tutulmasdr.
O halde insanlar daha ok benzer olduklan ve eitlik ilkesi kurumlar ile
teamllere daha barl ve daha derin biimde nfuz ettii lde, ilerle
me de daha ar ve daha yava gerekleir. Belli bir grkem dzeyine hzlca
ulamann gl artar.
mtiyazlara duyulan nefretle ve seimin g olmasyla, insanlar konumla
r ne olursa olsun, ayn aamalardan gemek zorunda braklr ve hepsi ay
rmsz bir biimde bir yn kk ve hazrlk mahiyetindeki almalar yap
maya ynlendirilir. Bu almalarn iinde ise insanlar genliklerini kaybe
der ve tahayyllerini yava yava ldrrler; yle ki kendilerine bahedilen
eylerden tam olarak faydalanma konusunda umutsuzlua derler ve niha
yetinde olaanst eyler yapmay baardklarnda ise, bu konudaki istekle
rini kaybederler.
Koullarn eitliinin ok byk ve eski olduu inde, bir insan kamusal
bir grevden baka bir greve bir snava girmeksizin geemez. Kariyerinin
tm basamaklarnda bu tr snamalarla karlar. Bu fikir teamllere yle
ok ilemitir ki, bir in romannda yle bir ey okuduumu hatrlyorum:
Birok engeli atktan sonra romann kahraman nihayetinde iyi bir snav
dan geerek sevdiinin gnln kazanr. Byle bir atmosferde byk ihtiras
lar ancak glkle var olur.
Siyasetle ilgili sylediim ey aslnda her ey iin geerlidir. Eitlik her
yerde ayn sonular dourur; yasann insanlarn hareketlerini dzenlemeyi
ve yavalatmay baaramad durumlarda, bir yarma yeterli olur.
O halde iyice yerlemi olan demokratik bir toplumda, byk ve hzl bir
biimde ykselme vakalarna nadiren rastlanlr. Bu vakalar mterek d
zen iinde istisna olutururlar. Bu az sayda kiiyi unutturan ey onlarn te
killikleridir.
Demokrasilerdeki insanlar sonunda tm bu eyleri sezinlerler. Yasa koyu
cularn kendilerinin nnde snrsz bir alan atnn uzun vadede farkna
varrlar. Bu alan iinde herkesin kolaylkla adm atabileceini ama kimsenin
burada hzl bir biimde ilerleyemeyeceini anlarlar. Kendileri ile istekleri
nin byk ve nihai amac arasnda bir yn kk orta seviyede bariyer g
rrler ve bu engelleri yava bir biimde amalar gerektiini fark ederler. Bu
durum da nceden onlar ihtiraslar konusunda tedirgin eder ve yorar. By
lelikle daha az ulvi ve daha kolay zevklere ulamak iin uzakta bulunan bu
kukulu umutlar reddederler. Yasa onlann ufkunu daraltmaz, ama insanla-
n n kendileri bunu yaparlar.
Byk ihtiraslara demokratik yzyllarda aristokratik zamanlardan daha
nadiren rastlandn sylemitim. Buna unu ekleyebilirim: Bu doal en
gellere ramen, bu tr ihtiraslar ortaya ktklar zaman baka bir grn
me brnrler.
Aristokrasilerde ihtiraslarn kapsam genellikle genitir, ama onun snr
lar deimez durumdadr. Demokratik lkelerde ise, ihtiraslar genellikle s
nrl bir alanda hareket ederler, ama bu alann dna ktklarnda ise, onlar
snrlayan hibir ey olmaz. Burada insanlar gsz, izole ve hareketli; ge
mi rnekler az etkili ve yasalar ise ok az kalc olduklarndan, yeniliklere
diren de zayftr. Toplumsal teekkl burada asla ok salam ve gl g
rnmez. yle ki ihtirasl kiiler bir defa iktidar ele geirdikleri zaman, her
eyi yapmaya cesaret edebileceklerine inanrlar ve iktidar kaybettiklerinde
ise onu yeniden ele geirmek iin hemen devleti alt st etmeyi dnrler.
Bu durum byk siyasal ihtiraslara iddetli ve devrimci bir zellik katar.
Byle bir dzeydeki ihtiras aristokratik toplumlarda nadiren grlr.
Bir yn kk, rasyonel ihtirasn iinden yava yava pek iyi dzenlen
memi birka byk istek ortaya kmaya balar, ite olaan halinde demok
ratik uluslarn sunduu tablo budur. Burada geni lekte planlanm ve d
zenlenmi bir ihtirasla pek karlalmaz.
Baka bir yerde eitliin insanlarda nasl bir gizil gle maddi hazlara y
nelik tutkular ve imdiki zamana dnk zel sevgiyi hkim kldn gs
termitim. Bu farkl gdler, ihtiras duygusunda birbirlerine karr ve adeta
ona kendi renklerini verirler.
Demokrasilerdeki ihtirasl kiilerin gelecek kuaklarn menfaatleri ve yar
glaryla dier kiilerden daha az ilgilendiklerini dnyorum. Onlar yal
nzca u an ilgilendirir ve insanlar bu ann iinde kendilerini zmserler. Bu
kiiler, baz kalc eserler vermek yerine hzlca ok fazla giriimde bulunur
lar; grkemden ok baary severler. Onlarn insanlardan zellikle istedik
leri ey itaattir. Her eyden nce istedikleri ey ise hkimiyettir. Onlarn te
amlleri neredeyse her zaman koullarndan daha alt dzeyde kalr. Bu ne
denle de olaanst servetlerinin iinde ok baya beenilere sahip olurlar.
Bu insanlar, sanki yalnzca kendi nemsiz ve sradan isteklerini kolayca gi
dermek iin egemen iktidara ulam gibidirler.
Gnmzde ihtiras duygusunu artmann, dzenlemenin ve adapte etme
nin zorunlu olduuna inanyorum, ama bu duyguyu zayflatmak ve onu a
r derecede snrlandrmak da ok tehlikeli olacaktr. Sonradan almas im
knsz olan kesin snrlarn onun iin nceden belirlenmesi zorunludur, ama
izin verilen snrlarn iinde onun ilerlemesini ar dzeyde engellememek
de gerekir.
Demokratik toplumlarda insanlarn isteklerinin vasatlndan ok daha az
biimde onlarn cesaretinden korktuumu itiraf ediyorum. Bana en korku
tucu gelen ey, zel yaamdaki aralksz ve nemsiz meguliyetlerin iinde
ihtirasn evkini ve grkemini kaybetmesi; tutkularn yatmas ve ayn za
manda da deer kaybetmesidir, yle ki her gn toplumsal teekkln cazi
besi daha da azalr ve nemini kaybeder.
Bu nedenle, bu yeni toplumun liderlerinin, yurttalar ar btnlemi
ve an sakin bir mutluluk iinde uyuturma isteklerinde haksz olduklann;
liderlerin yurttalara kimi zaman g ve tehlikeli grevler vermelerinin on
larda ihtiras uyandrmak ve onlara bir eyleme alan amak iin faydal ola
cana inanyorum.
Ahlklar amzn gzde kusuru olarak durmakszn kibirden dem vu
rurlar.
Bu tespit bir anlamda dorudur: Aslnda komusundan daha ok eyi hak
etmediini dnen ve kendisinden st konumda bulunan kiiye itaat et
meye raz olan kimse yoktur. Fakat bu tespit bir baka anlamda ok yanl
tr, nk ne itaate ne de eitlie katlanabilen bu insan bununla birlikte, yal
nzca baya isteklerle tatmin olmak iin yaratldn dndnde tam da
kendi kendisini hor grr. Ulvi giriimleri gerekletirmeye cesaret etmeksi
zin bu sradan isteklerle kolaylkla yetinir. Bu yce ihtiraslan ise ancak g
lkle tahayyl eder.
O halde adalarmza alak gnll nermek yerine, onlara kendile
ri ve trleriyle ilgili daha gelikin bir fikri vermeye almak gerektiini d
nyorum. Alak gnlllk onlar iin yararszdr; onlarn en ok yoksun
kaldklan ey bana gre kibirdir. Ufak erdemlerimizin birounu seve seve
bu kusurla takas ederdim.
 BELL DEMOKRATK ULUSLARDA
M evk E lde Etme Z anaati zerine

Birleik Devletlerde, bir yurtta biraz bilgiye ve kaynaa ulat anda, tica
ret ve endstride zenginlemeye alr veya ormanlarla kapl bir tarlay sa
tn alr ve bu topraklan ileyip satar. Devletten tek istedii ey, almalanna
ket vurmamas ve kazancn gvence altna almasdr.
Avrupal halklarn ounda, bir kii kendisini gcn hissetmeye ve istek
lerini geniletmeye baladnda, onun aklna gelen ilk ey kamusal bir gre
ve sahip olmak olur. Ayn nedenden doan bu farkl etkiler zerlerinde d
nlmeyi hak ederler.
Kamu grevleri az sayda, dk cretli ve istikrarsz olduklannda ve di
er yandan endstriyel meslekler ok sayda ve kazanl olduklannda, eit
liin her gn grnr kld yeni ve sabrsz insanlar drt bir koldan kamu
sal idareye deil de, endstriye ynelirler.
Ama eer snflar eit dzeye gelirken, insanlann bilgileri eksik veya tin
leri ekingen kalrsa ya da insanlar, ilerlemeleri engellenen ticaret ve ends
triyle ancak g ve yava bir biimde servet yaplabilirlerse, kendi kendileri
ne kaderlerini iyiletirme konusunda umutsuzlua kaplan yurttalar grl
tyle devlet bakanma doru koup, ondan yardm isterler. Devlet hzinesi
nin zaranna kendilerini gvence altna almak, yetersiz koullanndan kurtul
mak isteyen insanlarn sahip olduklan tek yol olmasa da en azndan en ko
lay ve herkese en fazla ak olan yoldur. Mevki aray tm meguliyetler ara
snda en ok takip edilen zanaat olur.
Bu durum zellikle byk merkez monariler iin geerlidir. Bu monar
ilerde cretli grevlerin says inanlmaz oktur ve memurlarn ileri de
yeterince gvenlidir, yle ki bu konumdaki kiiler isiz kalmaktan kork-
mazlar ve sanki bir miras gibi rahat bir biimde bu ilerinin keyfini ka
rrlar.
Bu genel ve lsz kamusal grev isteinin nemli bir toplumsal kt
lk olduunu, her bir yurttan iindeki bamszlk duygusunu yok ettii
ni, ulusun btn teekklnde karc ve kle ruhlu bir mizac yaygnlatr
dn ve gl erdemleri bastrdn sylemiyorum. Bu trden bir zanaatn
yalnzca verimsiz bir etkinlie neden olduunu ve lkeyi retici klmakszn
kkrttn da gzlemlemiyorum. Aslnda tm bunlar aikrdr.
Ama byle bir eilimi kolaylatran hkmetin kendi sakinliini tehlike
ye attna ve varln yok etme riskini tadna dikkat ekmek istiyorum.
Bizimki gibi, iktidara eskiden duyulan sayg ve sevginin aamal olarak
yok olduu bir zamanda, hkmetin kendi menfaati iin her bir yurtta bir-
biriyle balantya geirmesinin zorunlu olduunu ve onlar dzen ve sessiz
lik iinde tutmak amacyla bizzat onlarn tutkularn kullanmas gerektii
ni dnyorum. Ama bu aba uzun erimli olamaz ve belli bir dnem iin
bir g kayna olarak grnen ey, uzun vadede nemli bir karmaa ve za
fiyet kayna olabilir.
Demokratik halklarda dier halklarda olduu gibi, kamu grevlerinin sa
ys nihayetinde snrldr; ama bu halklarda ihtirasl kiilerin says snrsz
dr ve bu say, koullar eitlendii lde aamal ve kar konulmaz bir bi
imde durmakszn artar. Ancak insanlar artk yetiemedii durumda bu sa
y da snrlanm olur.
O halde insann ihtirasnn tek k yolu kamusal idare olduunda, hk
met zorunlu olarak daimi bir muhalefetle karlar, nk hkmetin gre
vi snrszca oalan istekleri snrl yntemlerle tatmin etmektir. Dnyada
ki tm halklar arasnda hkim olmann ve ynetmenin en zor olduu halkn
talepkr bir halk olduuna inanmak gerekir. Liderler ne kadar aba gste
rirlerse gstersinler, byle bir halk asla tatmin olmayacaktr. Bu halkta, yal
nzca mevkilerin temizlenme ihtiyac nedeniyle lkenin anayasasnn alt st
edilmesinden ve devletin ehresinin deitirilmesinden her zaman iin kork
mak gerekir.
Eitliin sebep olduu tm yeni ihtiyalar kendilerine doru ekmeye ve
bunlar gidermeye abalayan gnmzn egemenleri o halde nihayetinde
-eer yanlmyorsam- byle bir giriimde bulunmalarndan dolay piman
olacaklardr. Kendi iktidarlarn bylesine gerekli hale getirerek onu tehli
keye soktuklarn ve yurttalarn her birine kendi kendilerine yetme beceri
sini retmelerinin daha uygun ve daha emin bir yntem olduunu bir gn
kefedeceklerdir.
 Neden B y k D e v r m ler Na d ir e n g r l r?

Yzyllar boyunca kast sistemi altnda yaayan bir halk, ancak uzun sreli
ve az ya da ok yorucu bir dnm srecinin ardndan zorlu abalarn yar
dmyla demokratik bir toplumsal duruma ulaabilir. Bu deiim sresince
de mlklerin, kanaatlerin ve iktidarn srekli hzlca el deitirmesine hal
kn katlanmas gerekir.
Bizzat bu byk devrim tamamlandktan sonra bile, onun tarafndan ya
ratlan devrimci alkanlklarn uzun sre var olmaya devam ettii grlr.
Bunlarn yerini ise derin bir karmaa alr.
Bunlarn hepsi koullarn eitlenmesiyle birlikte gerekletii iin genel
likle yle bir sonu ortaya karlr: Bizzat eitlik ve devrimler arasnda giz
li bir iliki ve gizemli bir ba vardr, yle ki birisi dieri ortaya kmakszn
var olamaz.
Bu noktada muhakeme deneyimle uyum iindeymi gibi grnr.
inde snflarn neredeyse eit olduu bir halkta, hibir aikr ba insan
lar bir araya getirmez ve onlar kendi konumlar iine hapsetmez. Kimse
nin kalc olarak emir verme hakk ve kuvveti yoktur ve kimsenin koulla
r gerei itaat etmesi gerekmez. Ama her bir kii, kendi bilgisi ve olanakla
ryla kendi yolunu tercih edebilir ve dierlerinden ayr bir biimde bu yol
da ilerleyebilir.
Yurttalar birbirlerinden bamsz hale getiren nedenler ayn zamanda
onlar her gn yeni ve tedirginlik veren isteklere doru iter ve onlar dur
makszn kamlar.
Bu nedenle demokratik bir toplumda fikirlerin, eylerin ve insanlann da
imi olarak biim ve yer deitirmesi gerektiine ve bylelikle de demokra-
tik yzyllarn hzl ve aralksz dnm alan olacaklanna inanmak do
al gibi grnyor.
Ama acaba durum byle midir? Koullann eitlii insanlar olaan ve ka
lc bir biimde devrimlere doru mu yneltir? Toplumun yerine oturmas
n engelleyen baz kkrtc ilkeleri mi ierir? Yurttalar durmakszn yasa
larn, retilerini ve teamllerini deitirmeye mi iter? Bunlara inanmyo
rum. Bu konu nemlidir ve okuyucunun beni iyice takip etmesini isterim.
Halklarn grnmn deitiren neredeyse tm devrimler, toplumsal
eitsizlii pekitirmek veya yok etmek iin yaplmlardr. nsanlar kkr
tan tali nedenleri bir kenara koyduunuzda, neredeyse her zaman eitsizli
e vanrsmz. Ya yoksullar zenginlerin mlklerini ele geirmek isterler ya da
zenginler yoksullar kle yapmak isterler. O halde iinde herkesin koruyaca
ve elde edecei bir eylerinin olduu bir toplumsal durum kurulduunda,
dnya bar iin ok ey yaplm olacaktr.
Byk bir demokratik halkta her zaman ok yoksul ve ok zengin yurtta
larn bulunduunu yadsmyorum. Ama burada yoksullar aristokratik top-
lumlarda olduu gibi ulusun ounluunu oluturmak yerine, az saydadr
lar ve yasa onlar aresiz ve miras yoluyla geen bir sefalet durumuyla bir
birlerine balamaz.
Dier yandan zenginler az saydadr ve kuvvetsizdirler. Onlann dikkat e
kici imtiyazlan yoktur. Hatta zenginlikleri bile bu meknla btnlemediin
den ve onun tarafndan temsil edilmediinden, kavranlamaz durumdadr ve
adeta grlmezdir. Artk bir yoksul rk olmadndan, zengin rk da var ol
maz. Zenginler her gn kitlenin iinden doup, yeniden o kitleye geri dner
ler. O halde kolaylkla tanmlanp talan edilebilecek ayn bir snf oluturmaz
lar. Aynca zenginler yurttalar kitlesiyle gizil balarla bal olduundan, halk
kendisine zarar vermeksizin onlara dokunamaz. Demokratik toplumlarn iki
ucu arasnda neredeyse ayn olan bir yn insan bulunur. Ne tam olarak zen
gin ne de yoksul olan bu insanlann, dzeni srdrmeyi istemek iin yeterli
dzeyde, kskanla neden olmak iin ise yetersiz dzeyde mlkleri vardr.
Bu kiiler doal olarak iddetli hareketlere dmandrlar. Onlann hareket
sizlii, kendilerinin stnde ve altnda bulunan her eyin ve toplumsal te
ekkln rahatln salar.
Bu insanlar mevcut durumlarndan memnun deillerdir ama devrimin za
rarlarn deneyimlemeksizin, ondan kalan avantajlar paylaarak, devrime
kar doal bir korku hissetmezler. Tersine benzersiz bir heyecanla zengin
lemek isterler, ama sorun zenginliin nasl salanacadr. nsanlara dur
makszn istekler telkin edilen bu toplumsal durum, ayn zamanda bu istek
leri belli zorunlu snrlarn iine hapseder. Yani demokrasi hem insanlara
daha fazla deiim zgrl verir, hem de onlann deime isteini azaltr.
 Demokrasilerdeki insanlar devrimlerden doal olarak nefret ediyor deil
lerdir, ama onlardan korkarlar.
Kazanlm mlkleri az ya da ok tehdit etmeyen devrim yoktur. Demok
ratik lkelerde ikamet edenlerin byk ksm mlk sahipleridir; ama onlar
yalnzca mlk sahipleri deillerdir, ayn zamanda insanlann mlklerine b
yk nem atfettikleri toplumsal koullar altnda yaarlar.
Toplumu oluturan snflarn her biri dikkatle incelenirse, mlkiyetin do
urduu tutkularn orta snflarda daha agzl ve daha inat olduu kolay
lkla grlr.
Genellikle yoksullar sahip olduklar eylerden dolay pek kayglanmazlar,
nk sahip olamadklarndan dolay ac ekerler ve sonra da az miktarda
ki mlklerinin keyfini karrlar. Zenginlerin, zenginlik tutkusundan baka
birok tatmin edecekleri tutkular vardr ve ayrca onlarn byk bir servet
ten uzun sre ve yorucu bir biimde faydalanmalan, zenginleri kimi vakit
mlkiyetin albenisine kar kaytsz bir hale getirir.
Ama hem servetten hem de sefaletten uzak olarak geim rahatl iinde
yaayan insanlar kendi mlklerine muazzam bir deer atfederler. Yoksul
lua hl yakn olduklarndan, ondaki mahrumiyeti enselerinde hisseder
ler ve korkuya kaplrlar. Yoksulluk ile kendileri arasnda az miktardaki bir
mlkten baka bir ey yoktur. Bu nedenle de tm korkularn ve umutlarn
bu mlke atfederler. Her an yoksulluun neden olduu kayglar nedeniyle
mlkleriyle daha ok ilgilenirler ve mlklerini arttrmak iin gndelik ola
rak gsterdikleri abalarla onlara daha ok balanrlar. Mlklerinin ufack
bir ksmndan bile vazgemek onlar iin katlanlmazdr ve bu insanlar mlk
lerini tamamen kaybetmeyi en byk talihsizlik olarak dnrler. Zira ko
ullarn eitliinin durmakszn saylarn arttrd kesim, cokulu ve kayg
l olan bu kk mlkiyet sahipleridir.
Bylelikle demokratik toplumlarda yurttalarn ounluu, devrimle ka
zanacaklar eyleri ak bir biimde kavrayamazlar ve her an birok farkl bi
imde devrimle kaybedecekleri eyleri hissederler.
Bu eserin bir baka yerinde, koullarn eitliinin insanlan nasl endstri
yel ve ticari mesleklere doru doal olarak ittiini ve mlkiyeti nasl arttrp,
farkllatrdn sylem itim .1 Koullarn eitliinin nasl her bir insana
kendi mlkiyetini arttrma konusunda cokulu ve kalc bir istei ilham ver
diini gsterdim. Tm bunlara devrimci tutkulardan daha fazla kart olan
baka bir ey yoktur.
Bir devrim nihai olarak endstriye ve ticarete hizmet edebilir; ama onun
ilk etkisi neredeyse her zaman endstriyle ve ticaretle uraanlar harap et
mek olacaktr, nk devrim ncelikle genel tketim alkanlklarn dei-
1 Bu c ild in ik in c i K sm X IX . B l m ne b a k n z - .n .
tirmemezlik ve retim ve ihtiyalar arasnda var olan oranty geici olarak
alt st etmemezlik edemez.
Ayrca devrimci teamllere ticari teamllerden daha kart olan baka bir
ey var mdr bilmiyorum. Ticaret doal olarak tm iddetli tutkularn d
mandr. O dengeli durumlar sever, uzlamaktan holanr ve fkeden zenle
uzak durur. Sabrl, uysal ve esnektir. Ancak mutlak zorunluluk durumun
da u yntemlere bavurur. Ticaret insanlar birbirlerinden bamsz hale ge
tirir; onlara bireysel deerleriyle ilgili ulvi bir fikir verir. nsanlar kendi i
leriyle ilgilenmeye ynlendirir ve onlara bu konuda baarl olmay retir.
Bylelikle ticaret insanlar zgrle uygun hale getirir ve onlar devrimler-
den uzaklatrr.
Bir devrimde tanr mlkler sahibi olanlarnn dierlerinden daha fazla
korkacak eyleri vardr. nk onlarn mlkiyeti bir yandan kolaylkla ele
geirilebilir ve dier yandan ise her an tamamen yok olabilir. Toprak mlki
yetine sahip olanlar ise bu riskten daha az korkarlar ve topraklarnn gelir
lerini kaybettikten sonra deiimin iinde en azndan topraklarn koruma
y mit ederler. Bu nedenle tanr mlklere sahip olanlar, dierlerinden da
ha fazla devrimci hareketlerden korkarlar.
O halde halk, tanr mlkleri artt, farkllat ve bunlara sahip olanla
rn says byd lde devrimlere daha az eilim gsterir.
Ayrca insanlar ne tr meslei icra ederlerse etsinler ve ne tr mlkiyete
sahip olurlarsa olsunlar, onlarn hepsinde ortak bir zellik vardr.
Kimse mevcut servetinden tam olarak memnun deildir ve herkes her gn
birok farkl yntemle servetini arttrmaya alr. Her bir kiinin yaamn
daki belli bir dneme baktnzda, herkesin, temel amalar rahatlklarn
arttrmak olan yeni planlarla megul olduunu grrsnz; onlara beeriye
tin menfaatlerinden ve haklarndan bahsedemezsiniz, zira onlar tm enerji
lerini kendi zel ve kk giriimlerine adarlar ve kendilerini kamusal co
kuya baka bir zaman kaptrmak isterler.
Bu durum onlarn yalnzca devrim yapmalarn engellemez, ayn zaman
da devrimi istemelerini de engeller. iddetli siyasal tutkularn etkisi, ruhla
rm rahatlklarn srdrmeye adam olan insanlar zerinde ok azdr. On
larn nemsiz iler iin gsterdikleri coku onlar nemli iler konusunda da
sakinletirir.
u dorudur ki kimi zaman demokratik toplumlarda, byk lekli istek
lerini mterek gzergh takip ederek tatmin edemeyen giriimci ve ihtiras
l yurttalar ortaya kar. Bu kiiler devrimleri severler ve onun iin ar ya
parlar. Ama olaanst olaylar kendilerine yardm etmedii srece, devrim
leri ortaya karmak konusunda ok glk ekerler.
Kimse yzylnn ve lkesinin tinine kar avantajl bir biimde mcade
le edemez. Bir kii ne kadar kudretli olursa olsun, adalarnn isteklerinin
ve duygularnn reddettii duygu ve fikirleri onlara zorla dayatamaz. O hal
de eer eski ve yadsnmayan bir olgu haline gelen koullarn eitlii, bir defa
kendi zelliini teamllere alarsa, byle bir durumdaki insanlarn ihtiyat
sz bir liderin veya atlgan bir yenilikinin peinden kolaylkla srklenme
yeceklerine inanmak gerekir.
nsanlar, bilgece planlarla veya nceden tasarlanan direnme hedefiyle bu
lidere ak bir biimde direnmezler. Ona kar enerjiyle mcadele etmezler,
hatta kimi zaman onu alklarlar, ama onun peinden gitmezler. Onun atl
ganlnn karsna gizlice kendi ataletlerini karrlar; onun devrimci g
dlerine kar kendi muhafazakr menfaatlerini, onun macerac tutkularna
kar kendi evcimen isteklerini, onun dahiyane fikirlerine kar kendi sadu
yularn, onun iirlerine kar kendi dz yazlarn karrlar. nanlmaz a
balarndan sonra bu lider onlar bir an iin ayaklandrr ama hemen sonra
insanlar ondan kaar ve kendi ilerini srdrmeleri gerektiinden geri eki
lirler. Lider ise bu kaytsz ve dikkatsiz kitleyi canlandrmay isterken artk
bitkin der ve nihayetinde malup olduu iin deil de yalnz olduu iin
kudretsiz olduunu grr.
Demokrasilerde yaayan insanlarn doal olarak hareketsiz olduklarn id
dia etmiyorum. Tersine byle bir toplumun iinde daimi bir hareketin h
km srdn ve kimsenin dinlenemediini dnyorum. Ama birbirle
rini kkrtan insanlarn asla snrlarn amadklar belli limitler iinde kal
dklarna inanyorum. nsanlar her gn tali eyleri eitlendirir, deitirir ve
ya yenilerler; ama temel ilkelere dokunmamaya byk bir zen gsterirler.
Deiimi severler, ama devrimlerden dleri patlar.
Her ne kadar Amerikallar durmakszn baz yasalarn deitirse veya y
rrlkten kaldrsalar da, devrimci tutkular sergilemekten bir hayli uzaktr
lar. Kamusal alkantlar tehdit edici olmaya baladnda ve tutkular ok k
krtlm olduu anda Amerikallarn durup sakinleme konusunda gster
dikleri hzlarndan, onlarn devrimden ok byk bir felaket olarak kork
tuklarn ve her bir kiinin de byle bir felaketten kanmak iin byk fe
dakrlklar gstermeye hazr olduunu kefetmek kolaydr. Dnyada ml
kiyet duygusunun Birleik Devletlerde olduundan daha aktif ve daha te
dirgin olduu baka lke yoktur. Burada ounluk, mlkiyet yasalarn her
hangi bir biimde deitirmekle tehdit eden retilere ok az eilim gsterir.
Temelde devrimci olan teoriler kendilerini ancak mlkiyet durumunda ve
kiisel konumlarda ani bir biimde tam bir deiimle gerekletirebildikle
rinden, bunlarn Birleik Devletlerde, Avrupadaki byk monarilerde ol
duundan daha az destek grdklerini sk sk ifade ettim. Her ne kadar bir
ka insan bunlara inansa da, kitle onlar bir eit igdsel korkuyla iter.
 Fransada demokratik olarak adlandrmaya alkn olduumuz vecizele-
rin ounun Birleik Devletler demokrasisi tarafndan kara listeye alndn
sylemekten ekinmiyorum. Bu durum kolaylkla anlalr. Amerikada de
mokratik fikirler ve tutkular vardr; Avrupada ise hl devrimci fikirler ve
tutkular sz konusudur.
Her ne kadar Amerikada byk devrimler gereklememi olsa da, Birle
ik Devletler topraklan zerindeki siyahlann mevcudiyeti buna neden ola
bilecektir. Yani koullarn eitlii deil de, tersine eitsizlii devrimi dou
rabilecektir.
Koullar eit olduunda her bir kii seve seve kendi iine kapanr ve ka
musal yaam unutur. Eer demokratik halklann yasa koyuculan, bu tehli
keli eilimin yurttalan siyasal tutkulardan ve de devrimlerden uzak tutaca
n dnerek, bu eilimi dzeltmeye almazlarsa veya kolaylatrrlar-
sa, kanmak istedikleri ktl bizzat kendileri retebileceklerdir. Bu du
rumda birka insann an tutkular, ok sayda insann akl d egoizmini
ve ekingenliini kullanarak, toplumsal teekkl tuhaf deiimler yapma
ya zorlayabilecektir.
Demokratik toplumlarda devrim isteyen sadece ok kk bir aznlktr
ama kimi zaman aznlklar devrim yapabilirler.
Demokratik uluslann devrimlerden korunmu olduklann sylemiyorum,
yalnzca bu uluslann toplumsal durumlannn bunlara meyletmediklerini,
daha ok bunlardan uzaklatklarn ifade ediyorum. Kendi haline brak
lan demokratik halklar byk maceralara kolaylkla atlmazlar. Onlar ancak
haberleri olmakszn devrimlere doru kkrtlabilirler, kimi zaman bunla
ra maruz kalrlar ama devrim yapmazlar. Bu halklar yeterli bilgi ve deneyi
mi kazanma olanan bulduklannda ise, devrim yaplmasna izin bile ver
mezler.
Bu konuda bizzat kamusal kuramlarn ok ey yapabileceklerini dn
yorum; bunlar toplumsal durumu douran gdleri kolaylatnr veya zor
latrrlar. Eer tekrar edersem, o halde bir halkn, kendi iinde koullan eit
olduu iin, devrimlerden korunmu durumda olduunu iddia etmiyorum;
byle bir halkn kurumlan nasl olursa olsun, burada byk devrimlerin ok
daha az iddetli olacaklann ve varsaylmad kadar da nadiren gereklee
ceklerini sylyorum. Eitlikle btnlemi olan byle bir toplumsal duru
mun toplumu, bizim Bat yanmkremizde asla olmad kadar kararl bir ha
le getireceini kolaylkla sezinliyorum.
Olgularla ilgili sylediim eyler ksmen fikirlere de uygulanabilir.
Birleik Devletlerde iki artc ey vardr: Beer eylemlerin ounun de
iken olmas ve belli ilkelerin zellikle deimez olmas. nsanlar durmak
szn devinirler, oysa beer tinler neredeyse hareketsizdir.
 Bir fikir Amerikan topraklanna bir defa nfuz ettiinde ve burada kklen
diinde, diyebiliriz ki hibir g onu bu topraklardan kolay kolay geri skp
atamaz. Birleik Devletlerde din, felsefe, ahlk ve hatta siyaset konularnda
ki genel retiler byk deiim gstermezler veya en azndan gizli ve ge
nellikle hissedilmeyen bir srecin sonunda deiirler. En baya nyarglar
bile ancak, insanlarn ve fikirlerin daimi srtmesinin ortasnda kavranla-
maz bir yavalkla yok olurlar.
Demokrasilerin doasnda ve alkanlklarnda her an duygu ve dnce
leri deitirmek olduunu syleyenler vardr. Bu durum belki, Antikitedeki
gibi, herkesin bir kamusal alan zerinde topland ve ardndan hatibin is
teklerine gre hareket ettii kk demokratik uluslar iin doru olabilir.
Okyanusumuzun kart kylarn igal etmi olan byk demokratik halkn
iinde byle bir eyi hi grmedim. Birleik Devletlerde beni etkileyen ey,
birounluu, kabul etmi olduu bir fikirden ve bir insan ise benimsedii
bir kanaatten vazgeirmek konusunda yaanan glktr. Ne yazlar ne de
sylemler bunlar gerekletirmeyi baarabilir. Bunun hakkndan ancak de
neyim gelebilir; kimi zaman da deneyimin tekrar edilmesi gerekir.
Bu durum ilk bakta artcdr; ama daha dikkatli bir inceleme bu duru
mu aklayacaktr.
Demokratik bir halkn nyarglarn yok etmenin, inanlarn deitirme
nin, nceden var olan ilkelerinin yerine yeni dinsel, felsefi, siyasal ve ahlki
ilkeleri getirmenin, ksacas onun zihninde sk sk byk devrimler yapma
nn sanld kadar kolay olmadn dnyorum. Burada beeri zihin tem
bel deildir, tersine durmakszn hareket halindedir, ama yeni ilkeleri ara
trmak yerine, bildii ilkelerin sonularn snrsz biimde eitlendirmeye
ve bunlardan yeni sonulan elde etmeye alr. Beeri zihin, hzl ve direkt
bir abayla kendisini ileri doru ynlendirmekten ok hemencecik kendisi
ne ynelir; kendi alann srekli, atik ve kk hareketlerle ar ar genile
tir; bu alann yerini ise bir anda deitirmez.
Eitim, hukuk ve servet asndan eit olan ve tek kelimeyle syleyecek
olursak benzer koullara sahip olan insanlarn zorunlu olarak pek farkl ol
mayan ihtiyalan, alkanlklan ile beenileri olur. Olaylar ayn bak a
sndan grdkleri iin, onlann zihinleri de doal bir biimde benzer fikirle
re doru ynelir ve her ne kadar onlann her biri adalanndan uzaklap,
kendisine zg inanlar edinebilse de, nihayetinde hepsi de bilmeksizin ve
istemeksizin belli sayda mterek kanaati tar.
Eitliin zihinler zerinde yapt etkiyi dikkatli bir biimde ne kadar ok
dnrsem, tank olduumuz entelektel anarizmin de, biroklannn var
sayd gibi, demokratik halklarn doal durumu olmadna o kadar ok
inanyorum. Bu anariyi daha ok insanlann genliklerindeki, birbirleri ara
snda ba kuran eski ilikileri oktan yok etmi olduklar ve kkenleri, ei
timleri ve teamlleriyle alacak derecede birbirlerinden farkl grndkle
ri geici bir dnemin iinde ortaya kan tuhaf arz! bir durum olarak dn
mek gerekir; yle ki insanlar ok deiik fikirlerini, gdlerini ve beenileri
ni koruduklarnda, hibir ey onlarn bunlar ifa etmelerini engellemez. Ko
ullar birbirlerine benzer hale geldii lde, insanlarn temel kanaatleri de
benzer olur. te bana gre bu genel ve kalc bir olgudur; dier olgular ise
rastlantsal ve geicidir.
Demokratik bir toplumun iinde bir insann bir anda, adalarnn kabul
ettii dnce sisteminden ok uzaklaarak baka bir sistemi kafasnda ta
sarlamasnn nadiren gerekleeceini dnyorum. Byle bir yeniliki or
taya ktnda ise, onun ncelikle kendisini dinletmek konusunda ok zor
luk ekeceini, kendisine inandrmak konusunda ise daha da ok glk e
keceini tahmin ediyorum.
Koullar neredeyse ayn olduunda, bir insan kolaylkla baka bir insan
tarafndan ikna edilemez. Herkes birbirini yakndan grd, ayn eyleri
birlikte rendii ve birlikte yaad iin, aralarndan birisini rehber ola
rak tanmaya ve onu kr krne takip etmeye doal olarak meyletmezler.
nsanlar kendilerinin benzeri veya eitleri olan kiilerin szlerine pek inan
mazlar.
Demokratik uluslarda yalnzca belli bireylerin bilgilerine duyulan gven
azalmaz, ayn zamanda, daha nce sylediim gibi, bir insann dierleri ze
rinde elde edebilecei entelektel stnlk fikrinin zerine de glge der.
nsanlar birbirlerine daha ok benzedikleri lde, idrak eitlii dogmas
da yava yava insanlann zihnine yerleir. Ne kadar yetenekli olursa olsun,
bir yenilikinin halk zerinde byk bir etkide bulunmas g hale gelir.
Byle toplumlarda, ani entelektel devrimler o halde nadiren grlr; n
k, eer dnya tarihine hzlca bir gz atarsak, beer! kanaatleri byk oran
da ve hzl bir biimde deitiren eyin bir muhakemenin gcnden ok bir
kiinin otoritesi olduunu grrz.
Ayrca demokratik toplumlarda yaayan insanlar birbirlerine hibir ba ile
bal olmadklanndan, onlann her birinin inandnlmas gerektiine dikkat
ediniz. Oysa aristokratik toplumlarda, birka kii zerinde etkide bulunul
duunda, dierleri onlan takip eder. Eer Luther eitlik yzylnda yaasay
d ve dinleyici kitlesi senyrler ve prensler olmasayd, Avrupann grnm
deitirme konusunda belki de daha fazla glk ekebilirdi.
Demokrasilerdeki insanlar, kanaatlerinin doruluuna ve inanlarnn
sarslmaz olduuna doal olarak inanyor deillerdir; onlar genellikle, ken
dilerine gre kimsenin zemedii kukulara sahiplerdir. Bu zamanlarda ki
mi vakit beeri zihnin kolaylkla yer deitirebildii grlr; ama hibir ey
insan kuvvetli biimde itmedii ve ynetmedii iin, insan kendi zihninden
tereddt eder ve hi hareket etmez.2
Demokratik bir halkn gvenini kazansanz dahi, onun dikkatini ekmek
hl nemli bir itir. Demokrasilerde yaayan insanlarn dikkatini ekmek,
onlara kendilerinden bahsedilmedii srece ok gtr. Onlar kendilerine
sylenen eyi dinlemezler, nk ounlukla kendi ileriyle meguldrler.
Aslnda demokratik uluslarda az sayda isiz insan vardr. Burada yaam
hareketin ve grltnn iinde geer ve insanlar burada yle ok eylemeye
alrlar ki, onlann dnmek iin ok az zaman kalr. Bu konuda zellik
le vurgulamak istediim ey, insanlarn yalnzca megul olmalar deildir,
ayn zamanda meguliyetlerine tutkuyla balanm olmalardr. Onlar ara
lksz biimde eylem halindedirler ve her bir eylemleri de onlann ruhuna i
ler. Onlarn kendi ileri iin gsterdikleri heves, fikirler iin hissedebilecek
leri cokuyu engeller.
nsanlarn yaamlarndaki gndelik pratikle grnr, ak ve dorudan
bir biimde iliki kurmayan herhangi bir teoriyle, demokratik bir halkta he
yecan uyandrmann ok g olduunu dnyorum. Byle bir halk kolay
lkla kendi eski inanlarn terk etmez. nk insann zihnini var olan g
zerghn dna iten esrime, byk demokratik devrimleri tpk siyasal dev
rimler gibi yapar.
yleyse demokratik halklarn, yeni kanaatleri aratrmak iin ne istekle
ri ne de bo vakitleri vardr. Her ne kadar sahip olduklar kanaatlerden ku
ku duysalar bile, bunlan korurlar, nk kanaatlerini deitirmeleri iin ok
zaman ve emek harcamalar gerekir. Bunlar korurlar ama bunlar kesin ol
duklar iin deil, kklemi olduklar iin.
Demokratik bir halkn retilerinin kolayca byk bir deiim geirme
sine engel olan baka ve daha kudretli nedenler vardr. Bu kitabn banda
bunlar aklamtm.

2 H ang i top lum sal d uru m un b y k z ih in se l d evrim lere daha uygun olduunu aratrd m d a, bu
d u ru m u n , tm y u rtta la rn tam e itli i ile s n fla rn m u tlak biim d e a y rlm a s arasn da b ir y e r
lerde olduunu g ryo rum .
K a st siste m in in egem enlii a ltn d a , in sa n la r y e r d e itirm e k sizin k u a k la r b irb irle rin in y e ri
ne g eer; b irile ri daha fa zla sn b eklem ez, d i e rle ri daha iy is in i m it etm ez. T ah ayy l bu genel
ve se ssiz h a re k e tsiz lik iin d e u yk u ya d alar ve b izzat h areket fik ri in sa n la rn a k ln a a rtk gelm ez.
S n fla r ortadan k a lk t ve k o u lla r neredeyse e it olduu zam an, tm in sa n la r d u rm ak szn
galeyan h a lin d e d ir, am a h er b ir k i i de iz o le , bam sz ve g s zd r. Bu son d u ru m , e sk i d u
rum dan tam am en fa rk ld r; am a tek b ir noktada e sk i durum a benzer. n sa n la rn z ih n in d e k i b
y k d e vrim le r burada n ad iren g r l r.
Am a h a lk la rn ta rih in d e k i bu ik i u d urum arasn d a ara b ir dnem le k a r la lr. Bu g rkem li
ve k a r k dnem de k o u lla r, id ra k i u yku ya d ald ra cak derecede sab it d e ild ir; ayrca in sa n la rn
b irb irle rin in z ih in le ri zerin d e b y k b ir etkid e b u lu n ab ilece i ve b irk a k i in in h e rke sin fik r i
n i d e itireb ilece i kad ar da e itsiz d ir. te b y le lik le k u d re tli re fo rm cu lar ortaya k a r ve ye n i
fik irle r b ir anda d n yan n e h re sin i d e itirir.
 Byle bir halkn iinde, eer bireysel etkiler zayfsa ve neredeyse hi yok
sa, her bir bireyin tini zerinde kitlenin yapt etki ok byktr. Bunun
nedenlerini baka yerde aklamtm. u anda sylemek istediim ey, bu
durumun yalnzca hkmet biimine bal olduuna ve ounluun, siyasal
iktidaryla birlikte entelektel hkimiyetini de kaybetmesi gerektiine inan
mann yanl olduudur.
Aristokrasilerde insanlarn kendilerine has bir grkemi ve gc vardr.
Onlar benzerlerinin ouyla uyumazlk iinde olduklarnda, kendi ileri
ne kapanr, dayanma iine girer ve teselli bulurlar. Demokratik halklar
da durum byle deildir. Onlarda kamusal itibar, nefes aldmz hava ka
dar zorunludur ve insanlar kitleyle uyumsuz olduklarnda adeta yaayamaz
lar. Kitlenin ise kendisi gibi dnmeyenlere boyun edirmek iin yasalar
n kullanmaya ihtiyac yoktur. Bu kiileri tenkit etmesi yeterli olur. Yalnz
lk ve gszlk duygular onlar hemen bezdirir ve umutsuzlua drr.
Koullar eit olduu durumda, kamuoyu da her bir bireyin tini zerinde
muazzam bir bask uygular. Kamuoyu onu kuatr, ynetir ve ezer: Bu du
rum ise siyasal yasalardan ok bizzat toplum yapsyla ilgilidir. nsanlar bir
birlerine daha ok benzedii lde, her bir kii herkes karsnda kendisini
daha da zayf hisseder. Kendilerinden daha stn ve farkl kimsenin olma
dn fark eden kii, kitleyle mcadeleye girdiinde kendinden phe eder.
Yalnzca kendi glerinden kuku duymaz, ama ayn zamanda kendi hakla
rndan da phe eder ve ok sayda kii kendisinin haksz olduunu dn
d zaman o da bunu kabul eder. ounluun onu zorlamasna gerek kal
maz; ounluk sadece onu ikna eder.
O halde, demokratik bir toplumun kuvvetleri hangi biimde rgtlenirse
rgtlensin ve hangi biimde dengelenirse dengelensin, kitlenin reddedece
i eye gvenmek veya onun yasaklad eyleri aka sylemek her zaman
ok zor olacaktr.
Bu durum inanlarda istikrar mkemmel bir biimde kolaylatrr.
Bir kanaat demokratik bir halkn iinde kk salp, ok sayda kiinin zih
nine yerletikten sonra, kendiliinden ve zahmetsizce varln srdrr,
nk kimse ona saldrmaz. Bata bu kanaati yanl bularak reddedenler ise,
nihayetinde onu genel olarak kabul ederler ve yreklerinin derinliklerinde
hl onunla mcadele etmeye devam edenler ise hibir eyi aa vurmaz
lar. Kendilerini tehlikeli ve faydasz bir mcadelenin iine atmamaya zen
gsterirler.
u dorudur ki, demokratik bir halkn ounluu fikir deitirdii zaman,
insanlarn idrak dnyasnda apansz ve keyfi bir biimde tuhaf devrimler ya
pabilirler. Ama halkn fikrinin deimesi ok gtr ve neredeyse insanlann
deitiini gstermek kadar gtr.
 Toplumda grnr bir deiimin izi olmasa bile, zamann, olaylarn veya
insanlarn bireysel ve tek balarna gsterdikleri abalarn nihayetinde yava
yava bir inanc sarst veya yok ettii kimi vakit grlr. Ama ona aktan
saldrlmaz. Ona kar savamak iin herhangi bir plan yaplmaz. Bu inancn
takipileri sessizce teker teker onu terk ederler, bylelikle her gn birileri bu
inanc reddettiinden, nihayetinde bu inan yalnzca kk bir kesim tara
fndan paylalr hale gelir.
Bu durumda bile bu inan hl hkm srer.
Onun dmanlar susmaya devam ettiinden veya dncelerini kendi
aralarnda gizlice paylatklarndan, kendileri bile byk bir devrimin ger
ekletiinden uzun zaman boyunca emin olmazlar ve kukulu ekilde ha
reketsiz kalrlar. Gzlemler ve susarlar. ounluk artk bu inanca bel ba
lamaz; ama hl ona inanyormu gibi grnr. Kamuoyunun bu hayali g
rn, yenilikileri rktmek ve onlar sessiz ve saygl halde tutmak iin
yeterli olur.
nsanlarn zihinlerinde ok hzl deiimlerin gerekletii bir ada ya
yoruz. Buna ramen, yaknda temel beer kanaatler, tarihimizin nceki yz
yllarnda olduundan daha istikrarl hale gelebilecektir; bu zaman henz
gelmedi ama belki yaklamtr.
Demokratik halklarn doal ihtiyalarn ve gdlerini daha yakndan in
celediimde, eitlik dnyaya kalc ve genel bir biimde yerletii lde, b
yk entelektel ve siyasal devrimlerin varsayldndan daha g ve daha na
dir olacana gittike daha fazla inanyorum.
Demokrasilerde insanlar her zaman heyecanl, kararsz, fikirlerini ve yer
lerini deitirmeye hazr halde grndklerinden, onlarn yasalarn her an
yrrlkten kaldrabilecekleri, yeni inanlar kabul edebilecekleri ve ye
ni kanaatler edinebilecekleri dnlr. Eitliin insanlar deiime iterek,
tatmin olmalar iin istikrar gerektiren menfaatleri ve beenileri onlara tel
kin ettii pek dnlmez. Oysa eitlik insanlar hem iter hem de durdu
rur; hem kkrtr hem de yeryzne balar; hem onlarn isteklerini coturur
hem de onlarn glerini snrlandrr.
Balangta dikkati ekmeyen ey udur: Bir demokraside yurttalar bir
birlerinden uzaklatran tutkular kendi kendilerini aa vururlar. Ama yurt
talar dizginleyen ve bir araya getiren gizli g ilk bakta fark edilmez.
Etrafm evreleyen harabelerin ortasnda, beni gelecek kuaklar iin en faz
la kayglandran eyin devrimler olmadn sylemeye cret etmeli miyim?
Eer yurttalar kk ev ii menfaat alanlarna gittike daha fazla kapan
maya devam ederlerse ve burada dinlenmeksizin hareket ederlerse, insanla
rn halklar allak bullak eden ama ayn zamanda onlar gelitiren ve yenile
yen bu byk ve kudretli kamusal duygulara kar kaytsz kalacak olmala-
rndan korkabiliriz. Mlkiyetin bu kadar devingen, mlkiyet sevgisinin ise
bu kadar skntl ve cokulu olduunu grdm zaman, insanlarn her tr
l yeni teoriyi bir tehlike, her trl icad yorucu bir ura, her trl toplum
sal gelimeyi devrime doru ilk adm olarak grerek bu noktaya varmalarn
dan ve an ileri gitme korkusuyla sadece hareket etmeyi bile tamamen red
detmelerinden endielenmemezlik edemiyorum. tiraf ediyorum ki insanla
rn nihayetinde kendilerini korkak bir biimde mevcut zevklere adamalarn
dan; bylelikle de kendi gelecekleri kadar torunlarnn nesillerinin gelece
ini de yok etmelerinden; gerektiinde kaderlerini doru yola sokmak iin
apansz ve enerjik bir aba gstermek yerine kaderlerinin akna cansz bir
biimde kendilerini teslim etmeyi tercih etmelerinden korkuyorum.
Yeni toplumlarn her gn ehre deitireceine inanlr. Ben ise bu top-
lumlarn ayn kurumlar, ayn nyarglar ve ayn teamller iinde deimek-
sizin sabit kalmalanndan korkuyorum; yle ki beer tr kendisini snrlan
drr ve onun ilerlemesi durur; zihin yeni fikirler gelitirmeksizin sonsuza
kadar kendi iine dner ve kendisi zerine kapanr; insan ise bireysel ve ve
rimsiz kk hareketlerin iinde kendisini tketir ve her ey durmakszn
devindiinden, beeriyet artk ilerleme kaydetmez.
 DEMOKRATK HALKLAR NEDEN DOAL OLARAK BARI STERKEN
DEMOKRATK ORDULAR SE DOAL OLARAK SAVA STERLER?

Demokratik halklar devrimlerden uzak tutan menfaatler, korkular ve tut

kular ayn zamanda onlar savalardan da uzaklatrr. Asker tin ve devrim
ci tin ayn nedenlerden dolay e zamanl olarak zayflarlar.
Bar yanls mlk sahiplerinin saylarnn srekli artmas, savan hzlca
tkettii bireysel zenginliin gelimesi, teamllerin yumuakl, insanlarn
hogrll, eitliin ilham verdii merhamet duygusuna ynelik eilim,
ordularda ortaya kan iddetli ve iirsel duygulara kar insanlar duyarsz
klan umursamaz anlay, bunlarn hepsi asker tini yok etmek iin birbirle-
riyle btnleir.
Koullar daha eit olduu lde, medeni halklarda da sava tutkularn
o kadar daha nadiren grleceini ve daha clz olacan genel ve kalc bir
kural olarak kabul edebileceimize inanyorum.
Buna ramen sava, demokratik olsun olmasn, tm halklarn tabi olduu
beklenmedik bir olaydr. Bu uluslar ne kadar ok bar isteseler de, onlarn
sava pskrtmeye hazr halde olduklann veya baka terimlerle sylersek,
bir ordularnn bulunduunu kabul etmek gerekir.
zellikle Birleik Devletlerin sakinlerinin yararna alan talih, onlar
adeta komularnn bulunmad ssz topraklarn ortasna yerletirdi. By
lelikle onlar iin birka bin asker yeterli olur, fakat bu durum demokrasilere
zg olmaktan ok Amerikallara zgdr.
Koullarn eitlii ve bunun ortaya kard teamller ile kurumlar de
mokratik bir halk bir orduya sahip olma ykmllnden muaf tutmaya
caktr. Byle bir halkn ordusu da her zaman onun kaderi zerinde ok b
yk bir etkide bulunur. O halde bilhassa orduyu oluturanlann doal gd
lerinin neler olduunu aratrmak nemlidir.
 Aristokratik halklarda, iinde zellikle snflarn tek kaynann soy ol
duu ve eitsizliin ulusta olduu gibi orduda da sz konusu olduu bu tr
halklarda, subaylar soyludur, askerler ise serftir. Birinciler zorunlu olarak
emir verirler, dierleri de itaat ederler. Aristokratik ordularda, o halde asker
lerin bireysel ihtiraslan byk oranda snrlandrlmtr.
Ama subaylarn ihtiraslar da snrsz deildir.
Aristokratik bir teekkl yalnzca bir hiyerarinin paras deildir; o ken
di iinde de bir hiyerari barndrr. Onu oluturan yeler, hi deimeyen
bir biimde birbirlerinin stnde konumlanrlar. Bylelikle baz insanlar do
utan ve doal olarak asker alay ynetmekle grevlidirler, dierleri ise bu
na itaat etmekle. Beklentilerini sona erdiren bu duruma vardklarnda insan
lar kendi kendilerini durdururlar ve kaderlerinden memnun bir ekilde ya
amlarn srdrrler.
ncelikle aristokrasilerde, subayn ykselme isteini lml hale getiren
nemli bir neden vardr.
Aristokratik halklarda, ordudaki derecesinden bamsz olarak subay, hl
toplumda yksek bir kademede bulunur. Ordu onun iin adeta tali bir ak
sesuardr. Soylu, orduda kariyer yaparak, bir ihtirasna boyun emekten ok
doumuyla kendisine dayatlan bir eit grevi yerine getirir. Genliinde
ki isiz yllarn onurlu bir biimde telafi etmek ve askeri yaamdan baz say
gdeer anlar evine gtrebilmek ve soydalarna anlatabilmek iin orduya
girer. Ayrca onun temel amac ordudan kazan salamak, itibar ve g ka
zanmak deildir, nk bunlara zaten kendisi sahiptir ve evinden kmaks
zn bile bunlarn keyfini srebilir.
Demokratik ordularda tm askerler subay olabilirler, bu da ykselme is
teini yaygnlatrr ve asker ihtirasn limitlerini neredeyse snrsz biim
de geniletir.
Subaya gelince, o ise kendisinin u veya bu rtbeye ulamasn doal ola
rak zorla engelleyen hibir eyle karlamadndan, her bir rtbeyi muaz
zam deerli grr, nk onun toplumdaki yeri neredeyse her zaman ordu
daki konumuna baldr.
Demokratik halklarda, kendi maa dnda mlk olmayan ve askeri say
gnlktan baka herhangi bir itibar beklemeyen subaylarla sk sk karla
lr. Bir subay grevini deitirdii durumda, servetini de deitirir ve adeta
baka bir insan olur. Aristokratik ordularda soylunun varlnn bir aksesua
r olan ey bylelikle adeta temel bir ey olur ve hatta bizzat varoluun ken
disi haline gelir.
Eski Fransz monarisinin egemenliinde, subaylara yalnzca kendi soylu
luk unvanlaryla hitap edilirdi. Gnmzde ise, onlara yalnzca asker un
vanlar verilir. Hitap biimindeki bu kk deiim, toplumun ve ordunun
yapsnda byk bir devrimin gerekletiini gstermek iin yeterlidir.
Demokratik ordularn iinde ykselme istei neredeyse genel bir istektir;
bu istek yakc, sebatkr ve daimidir; dier tm isteklerle birlikte daha da b
yr ve ancak yaamn sona ermesiyle birlikte yok olur. Zira, dnyadaki tm
ordular arasnda, iinde ban zamanlannda ykselmenin ok yava olduu
ordularn, bilhassa demokratik ordular olduunu grmek kolaydr. Rtbe
lerin says doal olarak snrl, rakiplerin says ise neredeyse saysz oldu
undan ve kat eitlik yasas her yerde ar bastndan, kimse hzl ilerleme
kaydedemez ve ou kii yerini bile deitiremez. Bylelikle ilerleme ihtiya
c baka yerlere gre daha byk, ilerleme olana ise daha azdr.
Demokratik bir ordunun ierdii tm ihtirasl kiiler o halde cokulu bir
biimde sava isterler, nk sava mevkileri boaltr ve nihayetinde demok
raside tek doal avantaj olan kdem hakkn ihlal etmeye olanak tanr.
Bylelikle u tuhaf sonuca varyoruz: Tm ordular arasnda en cokulu e
kilde sava isteyenler demokratik ordulardr ve tm halklar arasnda ise ba
r en ok sevenler demokratik halklardr. Bu durumu daha sra d hale ge
tiren ey ise, bizzat eitliin bu elikili etkiyi yaratmasdr.
Eit yurttalar her gn koullarn deitirme ve rahatlklarn arttrma is
teini duyar ve bunlar iin olanak yaratrlar. Bu durum onlar, endstriyi ge
litiren ve her bir kiiye kk giriimlerini sakin bir biimde yrtme ola
na sunan bar sevmeye iter. Dier yandan ise, bizzat bu eitlik, orduda
kariyer yapanlarn gznde asker saygnln deerini ykselterek ve tm
rtbeleri herkese ak hale getirerek, askerlerin sava alann hayalini kurma
sna neden olur. ki tarafta da insann yreindeki kayg ayndr, yararlan
ma istei doyumsuz, baarma arzusu ise byktr; farkl olan tek ey bunla
r tatmin etme yntemidir.
Ulusun ve ordunun bu kart eilimleri demokratik toplumlan byk teh
likelere srkleyebilir.
Asker tin bir halk terk ettiinde, asker kariyer de hemen saygnln
kaybeder ve bylelikle ordudaki kiiler kamu grevlileri arasnda en alt d
zeye derler. Onlara az deer verilir ve onlarn istekleri artk anlalmaz
olur. Bylelikle aristokratik yzyllarda grnr olan eye kart durumlar
ortaya kar. Orduya katlanlar artk en saygn yurttalar deil, en az saygn
olanlardr. Baka hibir ihtiras olanakl olmad durumda asker ihtiras or
taya kar. Bu durum, iinden klamayan bir ksr dng oluturur. Ulu
sun eliti asker kariyerden uzak durur, nk bu kariyer saygn deildir; ve
bu elit bu kariyeri artk yapmad iin bu kariyer de artk saygn deildir.
O halde, her ne kadar fiziksel koullar orduda olaan bir biimde ok dur
gun ve disiplin de dier yerlerde olduundan ok daha az kat olsa da, de
mokratik ordularn genellikle kaderlerinden pek memnun olmayan, endie
li ve homurdanan bir halde grnr olmalarna armamak gerekir. Asker
kendisini aa bir konumda hisseder ve yaralanm olan gururu nedeniyle,
kendi hizmetlerini zorunlu hale getirecek olan sava veya devrimleri isteme
ye ynelir. nk devrimler sresince, kendisinin mahrum kald siyasal
etkiyi ve bireysel itibar ordunun gcyle ele geirmeyi mit eder.
Demokratik ordularn bileimi bu tehlikeyi daha korkutucu hale getirir.
Demokratik bir toplumda, neredeyse tm yurttalarn koruduklar mlki
yetleri vardr; ama demokratik ordular genellikle proleterler tarafndan y
netilir. Onlarn da byk bir ksmnn, sivil bir karmaa durumunda kaybe
decekleri fazla bir eyleri yoktur. Bu toplumda halk kitlesi, aristokratik yz
yllarda olduundan ok daha fazla bir biimde doal olarak devrimlerden
korkarlar; ama ordularn liderleri bunlardan ok daha az kuku duyarlar.
stelik demokratik halklarda, -biraz nce sylediim gib i- en zengin, en
eitimli, en yetenekli yurttalar asker kariyere atlmadklarndan, ordunun,
iinde idrakin tm ulusta olduundan daha az yaygn ve alkanlklarn ise
daha baya olduu ayr ve kk bir ulus oluturduu grlr. Ayrca bu
medeni olmayan kk ulusun kendisine ait silahlar vardr ve sadece ordu
bunlar kullanabilir.
Aslnda ordunun asker ve alkantl tininin demokratik halklar srkle
dii tehlikeyi byten ey, bizzat yurttalarn barl mizacdr. Sava ol
mayan bir ulusun iindeki bir ordudan daha tehlikeli baka bir ey yoktur;
yurttalarn bar iin besledikleri ar sevgi burada siyasal yapnn kaderini
her gn askerlerin eline brakr.
O halde, eer demokratik halklar doal olarak menfaatleri ve gdleriy
le bara doru yneliyorlarsa, bu halklarn ordular tarafndan durmaks
zn savaa ve devrimlere doru itildiklerini genel bir biimde syleyebiliriz.
Aristokrasilerde neredeyse hi korkulacak bir ey olmayan asker devrim
ler, demokratik uluslarda her zaman rktcdr. Bu tehlikeler demokra
tik uluslarn geleceklerindeki en korkutucu eyler arasnda sralanmak zo
rundadr. Devlet adamlarnn bu tehlikeye ara vermeksizin bir are bulmaya
dikkat etmeleri gerekir.
Bir ulus iten ie ordusunun tedirgin ihtiraslarndan etkilendii durumda,
akla gelen ilk fikir udur: Bu bunaltc ihtirasa hedef olarak sava vermek.
Sava hakknda kt bir biimde konumak istemiyorum. Sava neredey
se her zaman bir halkn dncelerini yceltir ve onlarn karakterlerini ge
litirir. Eitliin doal olarak dourduu belli eilimlerin ar gelimesini
sadece savan engelleyebildii ve demokratik toplumlann tabi olduu belli
kklemi hastalklarn slah iin savan zorunlu olduu durumlar vardr.
Sava byk avantajlara sahiptir, ama ifade ettiim tehlikeyi azaltmasn
dan dolay savala vnmemek gerekir. Sava bu tehlikeyi yalnzca askya
alr ve ondan sonra daha byk felaketler ortaya kar, nk ordu, sava
tattktan sonra ancak ok sabrsz bir biimde bara katlanr. Sava yalnzca
her zaman iin grkemi isteyecek bir halk iin bir are olabilecektir.
Byk demokratik uluslarn iinden ykselecek sava hkmdarlarn
hepsinin, zaferden sonra ban iinde yaamaktan ok ordularyla alt etmeyi
tercih edeceklerini ngryorum. Demokratik bir halkn her zaman iin yap
makta glk ekecei iki ey unlardr: Savaa balamak ve onu bitirmek.
Ayrca savan demokratik halklar iin tikel avantajlan olsa da, dier yan
dan sava, aristokrasiler iin ayn dzeyde korkutucu olmayan belli tehli
keleri de burada dourur. Bunlardan yalnzca iki tanesinden bahsedeceim.
Sava her ne kadar orduyu tatmin etse de, ufak tutkularnn gndelik ola
rak tatmin olmas iin bara ihtiya duyan kalabalk yurttalar kitlesine s
knt verir ve genellikle onlar umutsuzlua drr. O halde engel olma
ya alt karmaay baka bir biim altnda kendisi ortaya karma riski
ni tar.
Demokratik bir lkede zgrlkleri tehlikeye atmayan uzun sreli bir sa
va yoktur. Burada korkulmas gereken ey, zaferden sonra galip gelen ge
nerallerin, tpk Comelius Sulla ve Sezarn yapt gibi, g kullanarak ikti
dar ele geirmeleri deildir. Buradaki tehlike baka bir trdendir. Sava de
mokratik halklar her zaman asken hkmetlere gtrmez; ama bu halklar
da her zaman iin ve tahmin edilemeyecek kadar ok sivil hkmetin gc
n oaltrlar. Tm insanlann ynetimini ve her eyin idaresini neredeyse
zorunlu olarak bu hkmetin elinde merkeziletirir. Sava her ne kadar id
det yoluyla bir anda despotizme varmasa da, alkanlklar yardmyla oraya
doru usulca gtrr.
Demokratik bir ulusun iinde zgrl ykmak isteyen herkes bilir ki,
bu amaca ulamann en kesin ve en ksa yolu savatr. Bu bilimin ilk aksi
yomudur.
Subaylarn ve askerlerin ihtiraslar korkulacak dzeye ulatnda yle
bir are kendi kendisini dayatyormu gibi grnr: Orduyu byterek, da
tlan rtbelerin saysn oaltmak. Bu zm mevcut kt durumu hafif
letir, ama lkeyi gelecekte daha byk tehlikelerle yz yze brakr.
Orduyu geniletmek aristokratik bir toplumda kalc bir etki yaratabilir,
nk bu toplumlarda asker ihtiras yalnzca bir tr insan grubuna mahsus
tur ve her bir bireyin ihtirasnn da belli snrlan vardr, yle ki neredeyse bu
ihtiras hisseden herkesi memnun etmek mmkn olabilir.
Ama demokratik bir halkta, orduyu geniletmekle hibir ey kazanlmaz,
nk ihtirasl olanlann says burada her zaman iin tam olarak ordunun
byklyle ayn oranda artar. Yeni iler yaratarak dileklerini kabul ettii
niz kiilerin yerine hemen artk isteklerini tatmin edemeyeceiniz yeni bir
kitle geer ve birinciler de yeniden sylenmeye balarlar. nk bir demok
rasinin yurttalar arasnda hkm sren tinsel huzursuzluk orduda da g
rlr. Burada istenen ey belli bir rtbe kazanmak deildir, her zaman yk
selmektir. nsanlarn istekleri ok geni kapsaml olmadklarndan, srekli
yeniden doarlar. Ordusunu genileten demokratik bir halk o halde sava
ruhlu insanlarn ihtiraslarn yalnzca bir an iin dindirir; bu ihtiras hemen
sonra daha korkun olur, nk bunu hissedenlerin says daha da artar.
Tedirgin ve kavgac bir tinin, demokratik ordularn bizzat yapsna ikin
bir ktlk olduunu dnyorum ve bana gre bu tini saaltmaya al
mamak gerekir. Demokrasilerin yasa koyucularnn, sava ruhlu insanlar
sakinletirme ve durdurma gcne sahip olan asker bir rgtlenmeyi icat
edeceklerini mit etmemeleri gerekir; bu insanlar bu amalarna ulamadan
nce, bu nafile abalarnn iinde kendilerini tketeceklerdir.
Ordunun kusurlarna arenin bulunaca yer yine ordu deildir, lkedir.
Demokratik halklar doal olarak karmaadan ve despotizmden korkarlar.
Burada ama bu doal gdlerin, iyi dnlm, kabiliyetli ve istikrarl be
eniler haline gelmeleridir. Nihayetinde yurttalar zgrl barl ve ya
rarl bir biimde kullanmay rendiklerinde ve onun faydalarn hissettik
lerinde, dzene ynelik eril bir sevgi beslediklerinde ve iradi olarak kuralla
ra itaat ettiklerinde, bu yurttalar asker kariyerlerinde de, farknda olmak
szn ve hatta bizzat kendi iradelerine ramen, bu alkanlklarla teamlle
ri srdrrler. Ulusun genel tini, ordunun tikel tinine nfuz ederek, asker
koullarn dourabilecei kanaatleri ve istekleri lml hale getirir veya ka
muoyunun kadir-i mutlak gcyle bunlar bastrr. Aydn, dzenli, kuvvetli
ve zgr yurttalarnz olduunda, disiplinli ve itaatkr askerleriniz de olur.
Ordunun kavgac tinini bastrarak, ulusun iinde sivil zgrlk tinini
azaltmaya ve hukuk ile haklar fikrini glgelemeye giriecek her trl yasa o
halde kendi kendisini hezimete uratacaktr. Asker tiranla zarar vermek
ten ok onun kurulmasn kolaylatracaktr.
yleyse, her ne olursa olsun, demokratik bir halkn iinde byk bir or
du her zaman byk bir tehlike demektir; bu tehlikeyi azaltmann en etkili
yolu ise orduyu kltmek olacaktr; ama bu da tm halklarn bavurabile
cekleri bir are deildir.
 DEMOKRATK ORDULARDA
EN SAVAI VE EN DEVRMC SINIF HANGSDR?

Demokratik bir ordu z gerei bal olduu halkn bykl orannda ka

labalktr. Bunun nedenlerini daha sonra syleyeceim.
Dier yandan demokratik dnemlerde yaayan insanlar asker! kariyeri pek
tercih etmezler.
O halde demokratik halklar, zorunlu askerlie ynelerek, gnll asker
likten vazgemeye meylederler. Onlar koullar gerei bu yntemi semeye
mecbur kalrlar ve herkesin de bu yntemi kabul edeceini kolaylkla nce
den syleyebiliriz.
Asker hizmet zorunlu olduunda, bu grev tm yurttalar arasnda ay
rmsz ve eit bir biimde paylatrlr. Bu durum bu halklarn koullarndan
ve onlarn fikirlerinden zorunlu olarak kar. Hkmet, herkese ayn anda
hitap ettii srece, yaklak olarak istedii her eyi yapabilir. Kendisine kar
klan ey ykmllklerin olmas deildir, bunlarn eit olmayan biim
de datlmasdr.
Zira, asker hizmet tm yurttalar iin ortak olduunda, buradan u so
nu kacaktr: Her bir kii yalnzca birka yllna bayra gsleyecektir.
Bylelikle demokrasilerde askerin geici sre orduda bulunmas olaan
bir durumken, aristokratik uluslarn ounda ise askerlik grevi askerin
kendisinin stlendii veya kendisine dayatlan ve onun yaam boyunca s
ren bir meslektir.
Bunun nemli sonulan vardr. Demokratik bir orduyu oluturan askerle
rin arasndan bazlan asker yaama kendilerini adar; ama onlarn ou iste
medikleri halde askere kaydedildiklerinden ve evlerine geri dnmeye her za
man hazr durumda olduklanndan, ciddi bir biimde asker kariyer yaptk-
lann dnmezler, yalnzca buradan kp gitmek isterler. Bu kiilerin ihti
yalar azalmaz ve onlar bu kariyerin dourduu tutkularn yalnzca bir ks
mn paylarlar. Asker grevlerine itaat ederler ama ruhlar, sivil yaamda
ihtiyalarn giderdikleri menfaat ve istekleriyle meguldr. O halde bu in
sanlar ordunun tinini benimsemezler; daha ok ordunun iine toplumun ti
nini tarlar ve burada onu korurlar. Demokratik halklarda, en fazla yurtta
olarak kalanlar sradan askerlerdir. Ulusal alkanlklarn zerinde en fazla
etkide bulunduu ve kamuoyunun da zerinde en fazla bask uygulad ki
iler bu askerlerdir. Demokratik bir orduya, zgrlk akn ve haklara say
gy, tm halka telkin ettikten sonra ancak bu askerler araclyla alama
y baarabiliriz. Aristokratik uluslarda tersi olur: Burada askerlerin yurtta
laryla mterek hibir eyi yoktur ve nihayetinde askerler onlarn arasnda
tpk yabanclar ve de zellikle dmanlar gibi yaamaya balarlar.
Aristokratik ordularda, subay koruyucu unsurdur, nk sadece o sivil
toplumla sk ban korur ve toplumdaki yerini er ya da ge devam ettirme
iradesinden asla vazgemez. Demokratik ordularda ise koruyucu unsur ben
zer nedenlerle askerdir.
Tersine bu demokratik ordularda, subayn ulusun beeni ve isteklerinden
tamamen ayr isteklerinin olduu sk sk grlr. Bu anlalr bir durumdur.
Demokratik halklarda, subay olan kii, kendisini sivil yaama balayan
her trl ba koparr; bu yaamdan ebediyen aynlr ve oraya geri dnmek
ten hibir fayda salamaz. Onun hakiki yurdu ordudur, nk her eyi
ni burada sahip olduu rtbeye borludur. Bylelikle ordunun kaderini ta
kip eder; onunla ilerler veya geriler ve tm umutlarn da ona balar. lke
nin ihtiyalarndan farkl ihtiyalar olan subayn, ulusun en fazla istikrara
ve bara can att anlarda bile, cokuyla sava istedii veya devrim iin a
lt grlr.
Buna ramen subayn sava ve tedirgin mizacn lml hale getiren ne
denler vardr. Daha nce grdk ki demokratik halklarda ihtiras genel ve ka
lc olduundan, nadiren ok byk kapsaml olur. Ulusun tali snflarndan
karak, ordunun alt kademelerinden subay rtbesine kadar ulamay baa
ran kii, zaten muazzam bir adm atm olur. Sivil toplumda sahip olduu
alandan daha st bir alana gemitir. Burada ise demokratik uluslarn oun
da devredilemez olarak dnlen halklar elde eder.1 Bu kii, gsterdii
tm abalarn ardndan memnuniyetle durur ve ele geirdiklerinden fayda
lanmay dnr. Sahip olduklarn tehlikeye sokma korkusu, sahip olma-

1 Su b ayn konum u asln d a d em o kratik h alk lard a d i er h alk lard a olduundan daha o k gvence
a ltn d a d r. K i in in b ire yse l konum u ne kad ar aa d zeydeyse, a sk e r r tb e sin in nem i de o de
rece daha d e erli o lu r ve bu rtbeden fayd alan m ann yasalarla gvence a ltn a aln m as da o ka
d ar o k m eru ve zo ru n lu o lu r.
d eyleri elde etme arzusunu kendi iinde zayflatr. lerlemesini engelle
yecek ilk ve en nemli engeli atktan sonra, yava yava ykselmeye sabr
la tevekkl eder. Rtbesi ykseldii iin tehlikeye atlmaktan daha fazla e
kindii lde, ihtirasn da bastrr. Eer yanlmyorsam, demokratik bir or
dunun en az sava ve en az devrimci kesimi her zaman en st komuta ka
demesi olacaktr.
Subay ve askerlerle ilgili sylediim ey, tm ordularda bu iki kesim ara
snda ara bir konumda bulunan ve kalabalk bir snf oluturan astsubayla
ra tam olarak uygulanamaz.
Getiimiz yzylda, astsubay snf tarih sahnesinde henz yoktu, ama
bana yle geliyor ki bu snf bundan sonra kendi roln oynayacaktr.
Subay gibi astsubay da kendisini sivil topluma balayan tm balarn d
nsel dzlemde koparr; yine onun gibi, asker kariyer yapar ve tm istekle
rini belki ondan daha fazla bu yne doru kaydrr; ama o subay gibi, iinde
durup, nefes alabildii ve daha yksek mevkilere ulamay sakin bir biimde
bekledii st dzey ve gvenli bir konuma henz ulamamtr.
Deitirilemeyen grevlerinin doas gerei astsubay, mulak, snrl, kon
forsuz ve ereti bir yaam srmeye mahkmdur. Asker yaamda yalnzca
tehlikeleri grr; burada katlanlmas tehlikelerden daha zor olan mahrumi
yeti ve itaati tanr. Toplumun ve ordunun yaps gerei, bunlardan kurtul
ma olanana sahip olduu iin, mevcut sefaletinden daha fazla ac eker; as
lnda her gn subay olabilecek ve bylelikle komuta edip, saygnlk, bam
szlk kazanabilecek, bunlardan ve haklarndan faydalanabilecek durumda
dr. Hedefledii amalar ona yalnzca muazzam nemli gelmez, ayn zaman
da bunlan elde etmeden onlara ulatna asla emin olamaz. Rtbesi feshe-
dilemez deildir; bylelikle her gn amirlerinin tamamyla keyfi emirlerine
maruz kalr; bunun iin de onun kesinlikle disiplinli olmas gerekir. Basit bir
hata veya kapris, yllardr sren almasnn ve abalamasmn tm rnle
rini bir anda kaybetmesine neden olabilir. Hedefledii rtbeye eriinceye ka
dar, o halde hibir ey yapmaz. Bu rtbeye eritiinde kariyerine balam gi
bi grnr. Genlii, ihtiyalar, tutkulanyla, zamannn ruhuyla, umutlan
ve korkulanyla durmakszn bylesine kamlanm olan bir insanda, umu
dunu yitirmi bir ihtiras ortaya kabilir.
Bylelikle astsubay sava ister, onu her zaman ve her ne pahasna olursa
olsun ister. Eer sava reddedilirse, otoriteyi askya alan bir devrim yapmay
amalar; bu devrim sresince de siyasal kanklk ve tutkulardan faydalana
rak, amirini geri pskrtmeyi ve onun yerine gemeyi mit eder. Onun by
le devrimler yapmas imknsz deildir, nk astsubay, tutkular ve istekle
riyle askerlerden farkllasa da, onlann zerinde ortak kkenleri ve alkan-
lklanyla byk bir etkide bulunur.
 Subay, astsubay ve askerin bu deiik eilimlerinin belli bir dneme veya
bir lkeye bal olduuna inanmak yanl olacaktr. Bu eilimler tm alar
da ve tm demokratik uluslarda grlebilir.
Tm demokratik ordularda, lkenin banl ve dzenli tinini en az tem
sil edecekler her zaman astsubaylar iken, bunu en iyi temsil edecekler ise as
kerlerdir. Askerler ulusal teamllerin glerini veya zaaflarn asker kariye
re tayacak ve burada ulusa sadk bir portre izecektir. Eer bu ulus cahil ve
zayfsa, askerler farknda olmakszn amirleriyle birlikte karklk karma
ya kendilerini adayacaklardr. Eer bu ulus aydn ve glyse, askerler ordu
yu dzenin iinde tutacaklardr.
 DEMOKRATK ORDULARI SEFERBERLK BALADIINDA DAHA ZAYIF
ve Sava U za d i in da se Daha Korkutucu K ilan N edenler

Uzun bir bar dneminden sonra seferberlik ilan eden her trl ordu ma
lup olma riskini tar. Uzun zaman boyunca sava yapan her trl ordunun
ise, kazanma ans byktr. Bu hakikat bilhassa demokratik ordulara uy
gulanabilir.
Aristokrasilerde, asker yaam, ayrcalkl bir kariyer olduundan, ona ba
r zamanlarnda bile sayg gsterilir. nemli yetenekleri, bilgileri ve byk
ihtiraslar olan insanlar bu yaam seer. Ordu her konuda ulusla ayn d
zeydedir; hatta genellikle ulus ondan daha st dzeyde olur.
Tersine demokratik halklarda ulusun eli tinin, saygnla, kudrete ve de
zenginlie baka yollarla ulamak iin nasl yava yava asker kariyerden
uzaklatn grmtk. Uzun bir bar dneminden sonra -dem okratik
zamanlarda bar genellikle uzun erim lidir-, ordu her zaman lkenin ken
disinden daha alt dzeyde olur. te tam bu durumdayken ordu aktif gre
ve arlr. Sava lkeyi deitirene kadar hem ulus hem de ordu iin tehli
ke sz konusudur.
Demokratik ordularda ve bar zamanlannda kdem hakknn, ykselmek
iin kesin ve nihai yasa olduunu gstermitim. Bu durum, daha nce sy
lediim gibi, yalnzca ordunun yapsndan deil, bizzat halkn yapsndan da
kaynaklanr ve bu yaplar hep birbirleriyle karlaacaklardr.
stelik bu halklarda subay lkedeki itibarn asker kariyerine borlu ol
duundan ve tm saygnln ve rahatln bu kariyerle saladndan, or
dudan ancak ok u durumlarda uzaklar veya ihra edilir.
Bu iki nedenden u sonu kar: Uzun bir dinlenme dneminden sonra,
demokratik bir halk sonunda silahland zaman, ordunun tm komutanlar
yalanm halde bulunur. Burada sadece generallerden bahsetmiyorum, o
unluu hareketsiz durumda kalan veya ancak adm adm ilerleyebilen daha
alt dzeydeki subaylardan bahsediyorum. Uzun bir bar dneminden son
ra demokratik bir orduyu dndmzde, beklenmedik bir biimde tm
askerlerin neredeyse ocuk, tm rtbelilerin ise yalanm olduklann gr
rz; yle ki birinciler deneyimden, kinciler ise kuvvetten mahrumdur.
Bu nemli bir talihsizliktir; nk sava iyi bir biimde srdrmek iin
ilk koul, gen olmaktr; eer modem zamanlarn en nemli komutan bunu
sylemeseydi, ben de sylemeye cesaret edemeyebilirdim.
Bu iki neden aristokratik ordular zerinde ayn biimde etkide bulunmaz.
Bu ordularda askerler kdem hakkyla deil de doutan elde edilen hak
larla ykseldiinden, tm rtbelerde belli oranda gen insan her zaman bu
lunur. Bu insanlar da bedensel ve ruhsal tm enerjilerini savaa naklederler.
Aynca demokratik bir halkta asker saygnlk arayan insanlann sivil top
lumda gvenilir bir konumlan olduundan, bu kiiler nadiren yalanncaya
kadar orduda kalrlar. Genliklerinin en gl yllann asker kariyere ada
dktan sonra kendiliklerinden emekliye aynlrlar ve olgunluk alarnn ge
ri kalann evlerinde geirirler.
Uzun bir bar dnemi, demokratik ordular yalnzca yal subaylarla dol
durmaz, ayn zamanda tm subaylara savamaya pek yatkn olmayan beden
sel ve zihinsel alkanlklar verir. Demokratik teamllerin barl ve lml
atmosferinin iinde uzun zaman yaayan kii, savan gerektirdii ar ile
re ve etin grevlere ancak glkle boyun eer. Bu kii her ne kadar sava
isteklerini tamamen yitirmemise bile, en azndan zafer kazanmasn engel
leyen bir yaam biimi edinmi olur.
Aristokratik halklarda, sivil yaamn geveklii asker teamller zerin
de daha az etkide bulunur, nk bu halklarda orduyu ynetenler aristok
ratlardr. Zira bir aristokrasi ne kadar ok ar hazlar iinde boulsa da, on
da her zaman rahatlk tutkusu dnda baka tutkular vardr. Aristokrasi, bu
tutkularn daha iyi tatmin etmek iin, kolaylkla rahatln geici olarak fe
da eder.
Demokratik ordularda ise, ban zamanlarnda ykselmenin ar dzey
de yava olduunu aklamtm. Subaylar ncelikle bu duruma sabrszlkla
katlanrlar; hareketlenir, kayglanr ve umutsuzlua derler; ama uzun va
dede onlarn ou kendisini teskin eder. Daha fazla ihtirasa ve kaynaa sahip
olanlar ordudan ayrlr; dierleri ise sivil bak asna gre asker yaam d
nmeye meylederler. Onlann burada en ok nem verdii nitelik, bu yaa
ma elik eden rahatlk ve istikrardr. Bu kiiler gelecekle ilgili tm tahayyl
lerini bu ufak gelirin gvencesine dayandnrlar ve yalnzca sakin bir biim
de bunun keyfini srmeyi talep ederler.
 Bylelikle uzun sreli bir bar demokratik ordular yalnzca yal subay
larla doldurmaz, ayn zamanda henz hayatlarnn baharnda olan kiilere
yallara zg gdleri alar.
Demokratik ordularda bar zamanlarnda asker! kariyere nasl pek az
hrmet edildiini ve onun nasl pek tercih edilmediini de gsterdim.
Bu kamusal itibar, ordunun tini zerinde kendisini hissettiren ok ar bir
yktr. Bylelikle bu durum askerlerin ruhunu kerttiinden, nihayetin
de sava balad zaman, askerler bir anda esneklik ve kuvvet kazanamaya
caklardr.
Buna benzer bir durumla ahlki zayflama nedeniyle aristokratik ordular
da karlalmaz. Subaylar burada ne kendi alarndan ne de bakalarnn
bak asndan deer kaybederler, nk asker grkemlerinden bamsz
olarak subaylar kendiliklerinden grkemlidirler.
Barn etkisi her iki orduda da kendisini ayn biimde hissettirebilir, ama
bunlarn sonular farkl olacaktr.
Aristokratik bir ordunun subaylar sava tinlerini ve orduda ykselme
isteklerini kaybettikleri zaman, kendi snflarnn onuruna belli bir sayg du
yarlar ve rnek tekil etme ve nde gelen kiiler olmalanndan kaynakl es
ki alkanlklarn korurlar. Ama demokratik bir ordunun subaylar artk sa
va ve asker ihtiraslan reddettiklerinde, onlarn artk destek alabilecekleri
hibir eyleri yoktur.
Bu nedenle, uzun bir bar srecinden sonra bir savaa giren demokra
tik bir halkn baka bir halka gre ok daha fazla malup olma riski tad
n dnyorum. Ama bu halkn kendisini hemen teslim etmemesi gerekir,
nk onun ordusunun baan ans sava sresince artar.
Uzayan sava sonunda tm yurttalar kendi banl meguliyetlerinden
kopard ve onlarn ufak giriimlerini baarszla uratt zaman, onlarn
barn srdrlmesine bylesine ok nem atfetmelerine neden olan tutku
lar onlar orduya doru ynlendirir. Sava, tm endstriyel giriimleri yok
ettikten sonra, bizzat kendisi biricik ve en nemli endstri olur. Bylelikle
eitliin dourduu cokulu ve ihtirasl isteklere sahip insanlar drt bir yan
dan bu endstriye doru meylederler. Bu nedenle sava alanna gtrlmek
te bu kadar glk ekilen bu demokratik uluslar, nihayetinde silahlar ku
anmay baardklarnda ise kimi vakit mucizeler yaparlar.
Sava dikkatleri gittike daha fazla orduya doru ektii ve ordu da ksa
zamanda byk bir itibar ve byk bir servet kazand lde, ulusun se
kinleri orduda kariyer yaparlar; sadece aristokrasiden deil, lkenin tmn
den kan doal olarak giriimci, yrekli ve sava olan tm zihinler bu ta
rafa doru ynelir.
Askeri itibar isteyenlerin says muazzam fazla olduundan ve sava her
kesi tamamyla kendi alanna doru srklediinden, her zaman iin byk
generaller sonunda kendilerini gsterirler. Bir devrimin halk zerinde yapt
etkiyi, uzun bir sava demokratik ordu zerinde yapar. Kurallar yok eder
ve tm olaanst insanlar ortaya kartr. Bar zamannda ruhsal ve be
densel olarak yalanm olan subaylar bertaraf edilir, emekliye ayrlr veya
lrler. Onlann yerine, savan gl hale getirdii ve aktif grevle birlikte
istekleri artan ve byyen bir yn gen insan geer. Bu genler her ne paha
sna olursa olsun ve durmakszn bymek isterler; onlardan sonra ayn tut
kulara ve ayn isteklere sahip olan bakalar gelir; bu kiilerden sonra ise or
dunun snrlarn aacak biimde yine bakalar gelir. Eitlik herkese ihtiras
larn kaplarn aar ve lm ise her trl ihtirasa ans tanma grevini st
lenir. lm durmakszn rtbeleri boaltr, mevkileri hazrlar, ordu kariye
rini kapatp aar.
Ayrca asker teamller ile demokratik teamller arasnda savan icat et
tii gizli bir iliki vardr.
Demokrasilerdeki insanlarn doal olarak hedefledikleri mlkleri hzl ve
tutkulu bir biimde elde etme ve bunlardan kolaylkla faydalanma istekleri
vardr. Bu insanlarn byk bir ksm ansa taparlar ve glk ekmeye na
zaran lmden daha az korkarlar. Bu zihniyet iinde ticareti ve endstriyi
srdrrler. Sava alanna taman bu zihniyet, hemen zafer kazanmak iin
insanlar kendi yaamlarn seve seve riske atmaya iter. Demokratik bir hal
kn tahayyln asker bir grkemden, yaamn tehlikeye atarak almak
szn elde edilen parlak ve anszn vuku bulan bir grkemden daha fazla tat
min eden baka bir grkem yoktur.
Bylelikle bir demokrasinin yurttalarnn menfaat ve istekleri onlar sa
vatan uzak tutarken; ruhsal alkanlklar onlar sava iyi bir biimde sr
drmeye ynlendirir. Bu yurttalar, kendi ilerinden ve rahatlklarndan
uzaklatklar andan itibaren kolaylkla iyi askerler olurlar.
Bar her ne kadar bilhassa demokratik ordular iin zararl olsa da, sava
bu ordulara dier ordularn hibir zaman sahip olmad avantajlar salar.
Balangta pek hissedilmeyen bu avantajlar da, uzun vadede bu ordulara za
fer kazandrabilir.
Demokratik bir ulusa kar savaan ve seferberliin balang evrelerinde
o ulusu yenmeyi baaramayan aristokratik bir halk, her zaman iin bu ulus
tarafndan malup edilme riskini tar.1

1 K ita b n sonunda bu lu n an N ot E ye b a k n z.

712
 BLM XXV

DEMOKRATK ORDULARDA DSPLN ZERNE

Demokrasilerde hkm sren byk toplumsal eitliin uzun vadede asker

subaydan bamsz hale getirdii ve bylelikle de disiplin ilikisini kopard
fikri, aristokratik halklar arasnda ok yaygndr.
Oysa bu bir hatadr. Aslnda birbirleriyle kartrlmamas gereken iki e
it disiplin tr vardr.
Subay soylu, asker ise serf; birisi zengin dieri ise yoksul; birincisi aydn
ve gl, kincisi ise cahil ve zayf olduu zaman, bu iki insan arasnda sk
itaat ilikisini kurmak kolaydr. Asker adeta daha orduya girmeden nce as
ker disipline boyun eer veya daha ok asker disiplin toplumsal kulluun
pekitirilmesinden ibarettir. Aristokratik ordularda asker, subaylann emirle
ri dndaki her eye kar kolaylkla umursamaz hale gelir. Dnmeden ha
reket eder, cokudan yoksun bir biimde zafer kazanr ve alayp szlamak-
szn lr. Bu durumda, asker, bir insandan ok savaa girimi ok korku
tucu bir hayvandr.
Aristokratik halklarn askerlerine kolaylkla dayatt bu kr krne, ti
tiz, mtevekkil ve kalc itaate, demokratik halklarn kendi askerlerinin sa
hip olmas konusunda mitsiz olmalar gerekir. Toplumsal durum onlar bu
itaate hazrlamaz; toplum byle bir itaate yapay olarak sahip olmak istedi
inde, kendi doal avantajlarn kaybedecektir. Demokratik halklarda asker
disiplin, insanlarn zgrce kendi kabiliyetlerim gelitirmelerini engelleme
yi denememelidir; o yalnzca insanlar ynetmeyi isteyebilir. Asker disipli
nin ortaya koyduu itaat daha az kati, ama daha sert ve daha kavrayldr.
Bu disiplinin kayna, tam da ona itaat eden kiinin iradesinde bulunur. As
ker disiplin askerin yalnzca gdleri zerine deil, ayn zamanda onun akl
zerine de dayanr. Sonuta tehlike yaklat lde asker disiplin de daha
sert olmaya balar. Aristokratik bir ordunun disiplini sava srasnda kolay
lkla gever, nk bu disiplin alkanlklar zerine dayanr ve sava ise bu
alkanlklar alt st eder. Demokratik bir ordunun disiplini ise tersine d
man karsnda glenir, nk her bir asker, zafer kazanabilmek iin susup
itaat etmek gerektiini ok ak bir biimde grr.
Savala ok dikkate deer eyler yapan halklar, bahsettiim disiplinden
bakasn bilmezler. Eskilerde, yalnzca zgr insanlar ve yurttalar ordu
ya almyordu ve bu insanlar da birbirlerinden farkl deillerdi ve birbirleri
ne eitleri olarak muamele etmeye alknlard. Bu anlamda, Antikitedeki or
dularn, her ne kadar aristokrasiden domu olsalar da, demokratik oldukla
rn syleyebiliriz. Bylelikle bu ordularda subaylar ve askerler arasnda bir
eit kardelik ba hkm sryordu. Plutarkhosun Vie des grands capita-
inesin i1 okuyarak buna ikna olabiliriz. Burada askerler tamamen zgrce
ve srekli olarak generallerle konuur ve generaller de onlarn syledikleri
ni dinleyip, onlara cevap verirler. Generaller askerleri zorlamaktan ve ceza
vermekten ok onlar konuarak ve rnekler vererek disiplin iinde tutarlar.
Generaller onlarn liderleri olduklar kadar yoldalardrlar.
Yunanl ve Romal askerlerin, tpk Ruslarn yapt gibi, asker disiplinin
en ufak ayrntlarnda dahi yetkinleip yetkinlemediklerini bilmiyorum;
ama bu durum Byk skenderin Asyay, Romanm da dnyay fethetmesi
ni engellemedi.

1 T rk e ye Theseus-Romulus, Paralel Hayatlar (e v . lo o ko n a, B an kas Y a y n la n ) ad yla e v ril

d i - .n .
 BLM XXVI

DEMOKRATK TOPLUMLARDA SAVA ZERNE BAZI DNCELER

Tpk Avrupada grld gibi, eitlik ilkesi tek bana bir ulusun iinde
deil de, ayn anda birbirlerine komu olan halklarn iinde gelitiinde, bu
deiik lkelerde ikamet eden insanlar, dillerinin, detlerinin ve yasalarnn
farkllklarna ramen, savatan endie etme ve bara dnk byk bir sev
gi besleme konusunda birbirlerine benzerler.1 htiras veya fkeyle prenslerin
silahlandrlmas bounadr; bir eit genel umursamazlk ve tevecch prens
leri teskin eder ve onlarn kllarn ellerinden brakmalarna neden olur:
Bylelikle byle lkelerde savalar daha nadiren grlr.
Ayn anda birka lkede gelien eitlik, bu lkelerde ikamet eden insanla
r e zamanl olarak endstriye ve ticarete doru ittii lde, insanlarn yal
nzca beenileri birbirlerine benzer hale gelmez, ayn zamanda menfaatle
ri de birleir ve btnleir, yle ki hibir ulus, kendisine zarar vermeyen bir
ktlkten baka bir ulusun etkilenmesini istemez ve tm uluslar nihayetin
de sava hem galip gelen hem de malup olan iin neredeyse ayn dzeyde
byk bir musibet olarak dnrler.
Bylelikle, bir yandan demokratik yzyllarda halklar savamaya itmek
gtr; ama dier yandan iki demokratik ulusun izole bir biimde savaa gir
mesi neredeyse imknszdr. Tm demokratik uluslarn menfaatleri ylesi
ne birlemi, kanaatleri ve ihtiyalar ylesine benzer hale gelmitir ki, bun
larn hibiri dierleri ayaklanm haldeyken, sessizce oturamaz. O halde sa
1 A vru p a h a lk la rn n savaa k a r g ste rd ik le ri k o rk u ya ln zca bu h alklard a e itli in serg iled i i ge
lim eye balanam az; bana yle g e liyo r k i bunu o ku yu cu ya aklam ak zo ru n lu d e ild ir. Bu k a lc
nedenden bam sz o la ra k , burada o k g l olan b iro k a rz neden v a rd r. T m ned en ler ara
sn d a, d e vrim le rin ve im p a ra to rlu k la rn y a p tk la r sa v a la rn neden olduu a n yorg un lu u sa
y a b ilirim .
valar nadiren grlr ama sava olduu zaman ise ok geni kapsaml olur.
Birbirlerine komu olan demokratik halklar, biraz nce sylediim gibi,
yalnzca baz noktalarda birbirlerine benzer deillerdir; ayn zamanda nere
deyse her konuda birbirlerine benzerler.2
Zira, halklarn bu benzerliinin sava sz konusu olduunda ok nem
li sonulan olur.
Gnmzde nfusuyla orantl bir kuvvete sahip olan svirenin, Helvet-
ya Konfederasyonu olarak 15. yzylda Avrupann en byk ve en kudretli
uluslarn nasl korkuttuunu dndmde, svirelilerin kendilerini ev
releyen kiilere, etraftaki insanlarn da svirelilere benzer hale geldiklerini
fark ediyorum; yle ki onlar arasnda tek fark say olduundan, en byk or
du zorunlu olarak zafer kazanacak hale gelir. O halde Avrupada gerekleen
demokratik devrimin sonularndan birisi, sava alannda saysal gcn s
tn klnmas ve tm kk uluslarn byklerle birlemeye veya en azndan
onlarn siyasetini benimsemeye zorlanmasdr.
Galibiyetin belirleyici nedeni say olduundan, her bir halk da daha ok
sayda insan sava alanna ekmek iin elinden geleni yapmak zorundadr.
svire piyadeleri veya 16. yzylda Fransz valyeleri gibi, dier ordular
dan daha stn bir ordu oluturmak mmkn olduu zaman, ok kalabalk
bir orduyu toplamaya ihtiya kalmaz; ama tm askerler e dzeyde oldukla-
n zaman, bu durum artk geerli deildir.
Bu yeni ihtiyac douran neden ayn zamanda bu ihtiyac giderecek yn-

2 Bu d uru m bu h a lk la rn sadece a y n to p lu m sal d u ru m lara sah ip o lm alarn d an d e il; a y n zam an

da bu to p lu m sal d uru m un in sa n la r doal o larak b irb irle rin i ta k lit etm eye ve b irb irle rin e benze
m eye y n le n d ire n b ir d uru m o lm asnd an k a y n a k la n r.
Y u rtta la r kastla ra ve sn fla ra b l n d kle rin d e , ya ln zca b irb irle rin d e n fa rk lla m a zla r, on
la rn a rtk b enzer b e en ileri ve is te k le ri de olm az. H er b ir k i i tersin e g ittike daha fazla k e n d i
ne has k a n a a tle rin i ve a l k a n lk la rn bozm adan korum aya ve k e n d isi o larak kalm aya a l r. B i
re yse l tin o k g l d r.
B ir h a lk d em o kratik b ir to p lu m sal durum a sah ip olduu zam an, y a n i k a stla r ve s n fla r h a l
k n iin d e v a r olm ad ve y u rtta la r b ilg i ve m lk asn d an neredeyse e it d urum da o ld u kla n
zam an, b eeri tin ters b ir yne doru g id er. n sa n la r b irb irle rin e b en zerler ve ste lik adeta b ir
b irle rin e yete rin ce benzem iyor olm aktan za ra r g r rle r. H e r b ir k i in in a y rc z e llik le rin i k o
ru m ay istem ek y e rin e , k e n d ile rin e gre h u k u k u ve gc tem sil eden tek m e rci olan genel h a lk
k itle sin in i in e karm ak i in bu ze llik le rd e n k u rtu lm a k is te rle r. B y le lik le b ire yse l tin nere
deyse yo k o lu r.
A risto k ra si zam an lan nd a, doal o larak ayn sn fta o lan k i ile r b ile k e n d i aralarn d a im gesel
fa rk llk la r yaratm aya can a ta rla r. D em o krasi zam anlannd a ise , doal o larak b irb irle rin e benze
m eyen k i ile r, ya ln zca b enzer o lm ay is te rle r ve h er b ir in sa n n z ih n i, b ee riye tin genel h areke
ti tarafnd an s r k le n e ce k e kild e d i e rle rin i ta k lit eder.
B enzer b ir ey h a lk la r arasn d a da a y n e k ild e g r l r. A risto k ra tik top lum sal d u ru m lara sa
h ip o lan ik i h a lk , b irb irle rin d e n o k fa rk l ve d e iik k a la b ile c e k le rd ir, n k a risto k ra sin in tin i
b ire yse lle m e yi g le n d irir. A m a ik i kom u h a lk , benzer kanaatlere ve team llere sah ip o lm ak
sz n a y n d em o kratik to p lu m sal durum a sah ip o lam ayacaktr, n k d em o krasin in tin i in san -
la n b irb irle riy le benzem eye ite r.
temleri de salar. nk, daha nce sylediim gibi, tm insanlar benzer ol
duklar zaman, hepsi zayftr. Toplumsal kuvvet demokratik halklarda baka
hibir yerde olmad kadar ok doal olarak gldr. Bu halklar, tm er
kekleri askere arma istei duymalaryla e zamanl olarak bunu baarma
yetisine de sahip olurlar. te bu nedenle eitlik yzyllarnda, asker tin za
yflad lde, ordular da daha byrler.
Ayn yzyllarda, sava yapma biimi de bu nedenlerle deiir.
Machiavelli Prince kitabnda yle der: Bir prens ile baronlarn nderlik
ettii bir halkn boyunduruk altna alnmas, prens ile kleler tarafndan y
netilen bir ulusa gre ok daha zordur. Kimseyi gcendirmeksizin, kleler
yerine kamusal grevlileri koyduumuzda, bizim konumuza ok uygun olan
nemli bir hakikate ularz.
Byk bir aristokratik halkn komularn fethetmesi ve onlar tarafndan
fethedilmesi ok gtr. Bu halk komularn fethedemeyecektir, nk tm
glerini birletirip, onlar uzun sre bir arada tutamaz. Aynca bu halk ba
kalar tarafndan fethedilemez, nk dman her yerde kendisini engel
leyen kk direni merkezleriyle karlar. Aristokratik bir lkede sava,
dalk bir lkedeki savala mukayese edilebilir: Malup olanlarn her an yeni
bir konum edinmesi ve burada gl bir biimde ayakta durabilmesi gerekir.
Demokratik uluslarda ise tam tersi grlr.
Bu lkeler mevcut tm glerini sava alanna kolaylkla tarlar. By
le bir ulus zengin ve nfusu da kalabalk olduu zaman, kolaylkla fetih ya
par, ama bir defa malup olup, bu lkenin topraklar igal edilirse, onun ok
az kayna kalr ve bakenti ele geirildiinde ulus da yenilir. Bu durum he
men aklanabilir: Her bir yurtta bireysel olarak ok izole ve ok zayf oldu
undan, kimse ne kendi kendisini savunabilir ne de dierlerine destek olabi
lir. Demokratik bir lkede devletten daha gl hibir ey yoktur. Devletin
asker gc ordunun tahribatyla azaldndan ve onun sivil kuvveti de ba
kentin ele gemesiyle felce uradndan, geriye yalnzca kendisine saldran
rgtl gce kar mcadele edemeyen dzensiz ve kuvvetsiz bir okluk ka
lr. Bu tehlike yerel zgrlkler ve nihayetinde yerel kuvvetler yaratlarak bi
raz azaltlabilir, ama bu zm her zaman yetersiz olacaktr.
Bylelikle nfus yalnzca savaa devam edemeyecektir, ayn zamanda bu
nu denemeyi bile brakabilecektir.
Medeni uluslar tarafndan kabul edilen insan haklarna gre, savalarn
amac insanlann mlklerini ele geirmek deildir, sadece siyasal iktidar el
de etmektir. zel mlkiyet yalnzca tali bir amaca ulamak iin ve tesad
fen yklr.
Aristokratik bir ulus, ordusunun malubiyetinden sonra igal edildiin
de, soylular, ayn zamanda zengin olsalar da, itaat etmekten ok bireysel ola
rak kendilerini savunmay tercih ederler. nk eer galip gelen kuvvet l
kenin bana geerse, soylulardan siyasal kuvvetlerini alacaktr. Oysa soy
lular bu kuvvete kendi mlklerinden daha fazla baldrlar. O halde kendi
leri iin en kt felaket olan boyun emekten ok mcadeleyi tercih eder
ler. Uzun sre boyunca onlar takip edip, onlara itaat eden halkn ise sava
ta kaybedecei neredeyse hibir eyi olmad iin, soylular kolaylkla insan
lar srkleyebilirler.
Koullarn eitlii ilkesinin hkm srd bir ulusta, her bir yurtta ter
sine siyasal iktidara ok az katlr veya genellikle hi katlmaz. Dier yandan
ise, herkes bamszdr ve tm yurttalarn kaybedecek mlkleri vardr; y
le ki burada insanlar aristokratik bir halka gre igal edilmekten daha az, sa
vatan ise daha ok korkarlar. Bir blgede sava patlak verdii zaman, de
mokratik bir halkn silahlanmas konusunda karar vermek her zaman ok
gtr. Bu nedenle aristokrasilerde soylulan hareketlendiren baz menfaat
leri her bir yurttaa telkin edecek haklan ve siyasal bir tini bu halka vermek
zorunludur.
Demokratik uluslarn hkmdarlarnn ve dier liderlerinin unu asla
unutmamas gerekir: Rahatlk alkanl ve tutkusuna kar en iyi biimde
mcadele edebilecek ey zgrlk tutkusu ve alkanldr. Malubiyet du
rumunda, zgr kuramlardan mahram olan demokratik bir halktan daha
fazla itaat etmeye hazr olan baka bir halk tahayyl edemiyorum.
nceden az sayda askerle savaa giriliyordu; ufak arpmalar ve uzun
sreli kuatmalar yaplyordu. imdi ise, byk meydan savalar oluyor ve
ordunun n alr almaz, askerler bir anda sava bitirmek iin bakente
doru ilerliyor.
Deniliyor ki Napolyon bu yeni sistemi icat etti. Ama byle bir sistemin
icad, bireysel yetenekleri nasl olursa olsun, tek bir kiiye atfedilemez. Na-
polyonun sava srdrme biimi, dneminin toplumsal durumu tarafndan
kendisine telkin edildi ve bylelikle o baarl oldu, nk onun bu tarz,
iinde bulunduu toplumsal duruma mkemmel bir biimde uygundu ve ilk
defa Napolyon bu tarz kullanmt. Napolyon, ordunun bana geerek, tm
bakentlerin yollarn arnlayan ilk nderdir. Ama ona bu yolu aan ey, fe
odal toplumun yklmasdr. Eer bu olaanst insan otuz yl nce domu
olsayd, kulland yntemden ayn verimi alamayabileceine veya daha ok
baka bir yntem kullanabileceine inanmak merudur.
Okuyucunun dikkatini datmakszm, bu konuya sivil savalarla ilgili yal
nzca bir ey ekleyebilirim.
Yabanclarla yaplan savalarla ilgili sylediim eylerin ou ayn zaman
da sivil savalara da uygulanabilir. Demokratik lkelerde yaayan insanla-
nn doal olarak asker tinleri yoktur; insanlar kimi vakit kendilerine ra
men sava alanlanna srklendikleri zaman bu tine sahip olurlar. Kitle ha
linde ayaklanmak ve kendilerini savan ve de zellikle sivil savan sefaleti
ne iradi olarak ynlendirmek, demokrasilerdeki insanlarn pek ynelmedik
leri eilimlerdir. Byle bir riske atlmaya raz olanlar en macerac yurttalar
dr; genel halk kitlesi ise bu durumda hareketsiz kalr.
Halk hareketlenmek istediinde dahi bunu kolaylkla baaramayacaktr;
nk halkn iinde artk, itaat etmeyi tercih edecei yan ban alm ve
toplumda iyice yer edinmi etkili kiiler ve honutsuzlar bir araya getirip,
ynlendirecek ve onlara klavuzluk edecek tannm nderler bulunmaz. Ay
rca burada ulusun gcne tabi olan ve hkmete kar koyan direnie etki
li bir biimde destek olabilen siyasal bir kuvvet de yoktur.
Demokratik blgelerde, ounluun ahlki kuvveti muazzam oktur ve
bu kuvvetin sahip olduu fiziksel gler ise, bata ona kar bir araya gel
mesi mmkn grnen fiziksel glerle orantl deildir. O halde ounlu
u elinde bulunduran, onun adna konuan ve onun kuvvetini kullanan par
ti, her trl bireysel direniin stesinden bir anda ve kolaylkla gelir. Hat
ta partinin bu direniin domasn beklemesine gerek yoktur, zira o direni
in kkn kazr.
Bylelikle bu halklarda, silahla devrim yapmak isteyenlerin, tm hk
met kademelerini anszn ele geirmekten baka k yollan yoktur. Bu da
bir savatan ok bir darbeyle olabilir. nk dzenli bir sava sz konusu
olduu anda, devleti temsil eden partinin galip gelecei neredeyse her za
man kesindir.
Bir sivil savan ortaya kabilecei tek olay, ordunun blnerek, bir ks
mnn isyan bayran ektii, dier ksmnn ise hkmete sadk kald du
rum olabilirdi. Bir ordu birbirine skca bal ve ok dayankl kk bir top
luluk oluturur ve bu topluluk bir sre iin kendi kendisine yetebilecek du
rumdadr. kacak byle bir i sava kanl olsa da, uzun sreli olmayacak
tr; nk ya isyan eden ordu mensuplar, hkmetin kaynaklann ele gei
rerek onunla uzlaacaktr veya ordu zafer kazannca sava sona erecektir; ya
da mcadele balayacak ve devletin rgtl gcnden destek almayan ordu
mensuplar gecikmeksizin dalacak veya yok olacaklardr.
O halde, eitlik yzyllarnda sivil savalarn ok nadiren grleceini ve
ok ksa sreceini genel bir hakikat olarak kabul edebiliriz.3

3 Burada d em okratik konfederasyonlardan deil, tek u lu slu d em okratik lkelerd en bahsediyo

ru m . Konfederasyonlarda, ar basan ik tid ar, siyasal kurg u lara ram en, federal hkm ette deil
de, eyaletlerin h km etlerind e e tk ili o ld u klarnd an , s iv il savalar yabanclarla yaplan savala
rn k lk deitirm i b ir h alid ir.
 DRDNC KISIM

DEMOKRATKFKRLERN VE DUYGULARIN
S iyasal Toplum zer nde Yapti i E tk

Eitliin telkin ettii fikirleri ve duygular gsterdikten sonra ve bu kitab bi

tirmeden nce, eer bu fikirlerin ve duygularn beer toplumlann ynetimi
zerinde nasl bir etki yaptn incelemeseydim, kitabmn amacn tam ola
rak yerine getirmemi olurdum.
Bunu baarmak iin sk sk daha nce bahsettiim konulara geri dnmek
zorunda kalacam. Ama okuyucunun zaten bildii bu gzergh, onlar bir
ka yeni hakikate doru ynlendirdiinde, umarm okuyucu beni takip et
meyi reddetmeyecektir.
 ETLK NSANLARA ZGR KURUMLAR SEVGSN
D o a l O la r a k V e r r

nsanlar birbirlerinden bamsz klan eitlik, onlara bireysel eylemlerinde

yalnzca kendi iradelerini takip etme alkanln ve isteini kazandrr. n
sanlarn dzenli olarak eitleri karsnda ve zel yaamlarnda faydalandk
lar bu tam bamszlk ise, onlarn her trl otoriteye memnuniyetsiz bak
lar atmasna neden olur ve onlara siyasal zgrlk fikrini ve sevgisini telkin
eder. O halde bu zamanlarda yaayan insanlar zgr kuramlara doru ken
dilerini ynlendiren doal bir eilim gsterirler. Bu kuramlardan herhangi
birisini rastgele seiniz ve mmknse onun asli gdlerine bir baknz: Bu
kurumun farkl hkmetler arasnda ncelikle tasavvur ettii ve en ok de
er verdii hkmetin, kendisinin nderini setii ve edimlerini kontrol et
tii hkmet olduunu kefedeceksiniz.
Koullann eitliinin rettii siyasal etkiler arasnda, dikkatleri ilk eken
ve ekingen insanlarn en fazla rktkleri etki bamszlk sevgisidir. Asln
da insanlarn bundan korkmak konusunda tamamen haksz olduklan syle
nemez, nk anari, demokratik lkelerde dier lkelerde olduundan da
ha korkutucu zelliklere sahiptir. Tm yurttalar kendi alanlar iinde ka
pal halde tutan ulusal kuvvet ihtiya duyduu anda, yurttalarn birbirleri
zerinde hibir etkisi olmaz. Sanki hemen karmaa patlak vermek zorunday
m gibidir. Her bir yurtta da kendi alanna ekildiinden, toplumsal teek
kl bir anda tuz buz olacakm gibi grnr.
Bununla birlikte, anarinin demokratik yzyllarn korkmas gereken te
mel bir ktlk olmadna, bu yzyllarn bundan en az korkmas gereken
yzyllar olduuna inanyorum.
Aslnda eitlik iki eilim ortaya koyar: Birinci olarak eitlik insanlar do-
rudan bamszla doru gtrd iin bir anda onlar anariye de itebilir;
ikinci olarak ise eitlik daha uzun, daha gizli ama daha kesin bir gzergh
kullanarak insanlar kullua doru srkler.
Halklar birincisini kolaylkla fark ederler ama ona direnirler; kincisini ise
fark etmeksizin ona kendilerini brakrlar. Bilhassa bu durumu aklamak
nemlidir.
Ben, eitlie telkin ettii dik kafallk nedeniyle kar kmyorum; aslnda
onda temel olarak vdm ey tam da budur. Eitliin her bir insann zih
ninin ve gnlnn derinliklerine bu mulak ve igdsel siyasal bamszlk
mefhumunu ve eilimini yerletirdiini ve bylelikle neden olduu ktl
e kar bir are bulduunu grdmde ona hayran kalyorum. Eitlie i
te bu adan yaklayorum.
 DEMOKRATK HALKLAR HKMET KONUSUNDA KUVVETLER
BR NOKTADA TOPLAMAYA DOAL OLARAK DAHA FAZLA MEYLLDRLER

Egemen ile tebaa arasnda yerlemi olan ikincil kuvvetler fikri aristokratik
halklarn tahayylnde doal olarak bulunuyordu, nk bu kuvvetler ken
di ilerinde, soylar, bilgileri ve zenginlikleriyle benzerleri olmayan ve ko
muta etmeye yazgl grnen bireyler veya aileleri barndryordu. Byle bir
tali kuvvetler fikri, kart nedenlerle eitlik andaki insanlarn zihninde
doal olarak bulunmaz. Bu fikir onlarn zihnine ancak yapay bir biimde so
kulabilir ve burada ancak glkle tutunabilir; oysa bu insanlar adeta ze
rinde pek dnmeksizin, tm yurttalar yneten tek ve merkez bir iktidar
fikrine kolaylkla akl erdirirler.
Ayrca demokratik halklarn idraki, siyaset konusunda, tpk felsefe ve din
konularnda olduu gibi, zellikle basit ve genel fikirleri kavrar. Karmak
sistemler onlara itici gelir; ve bu insanlar, tm yurttalar tek bir model altn
da benzer hale getiren ve tek bir iktidar tarafndan ynetilen byk bir ulus
fikrini tahayyl etmekten holanrlar.
Eitlik yzyllarnda, tek ve merkez bir iktidar fikrinden sonra insanlann
zihnine kendiliinden gelen ey, tek biimli bir yasamadr. Her bir kii kom
ularndan ok az farkl olduunu grd iin, bir insana uygulanan kura
ln neden ayn zamanda dier tm insanlara uygulanamayacan anlayamaz.
Bylece en ufak ayrcalklardan bile tiksinir. Toplumun siyasal kuramlarn
daki nemsiz farkllklar onu yaralar ve bu nedenle yasal tek biimlilik, ona
iyi bir hkmetin ilk koulu olarak grnr.
Tersine aristokratik toplumlarda ise, beer tinin, toplumsal teekkln
tm yelerine ayn ekilde dayatlan bu tek biimli yasa mefhumuna yaban
c olduunu dnyorum. Bu tin byle bir mefhumu ya hi akima getirmi
yordu ya da reddediyordu.
 Bir utan dier uca idrakin bu kart eilimleri nihayetinde ylesine kr
gdler ve alt edilemez alkanlklar haline gelirler ki, baz bireysel istisnala
ra ramen, bunlar hl eylemleri ynetirler. Ortaan muazzam eitliliine
ramen, kimi zaman bu dnemde birbirlerine ok benzeyen insanlarla kar
lalyordu: Ama bu durum yasa koyucunun bu kiilerden her birine deiik
grevler ve farkl haklar vermesini engellemiyordu. Tersine, gnmzde ise,
hkmetler, birbirlerine artk pek benzemeyen insanlara ayn usulleri ve ay
n yasalar dayatmaktan neredeyse bitkin derler.
Bir halkta koullar eitlendii lde, bireyler daha kk, toplum ise da
ha byk grnr veya dierlerine benzer hale gelen her bir yurtta kendi
sini kitlenin iinde kaybeder ve bylelikle yalnzca usuz bucaksz ve muaz
zam bir halk tahayyl ortaya kar.
Bu durum da demokratik zamanlann insanlarna toplumsal ayrcalklarla
ilgili ulvi bir kanaati ve bireysel haklarla ilgili mtevaz bir fikri doal olarak
verir. Bu insanlar birincisinin ok nemli, kincisinin ise nemsiz olduunu
kolaylkla kabul ederler. Toplumu temsil eden iktidann, iktidar oluturan
insanlardan ok daha fazla bilgi ve hikmet sahibi olmasna ve her bir yurtta
ynetmenin ve ynlendirmenin bu iktidann grevi ve ayn zamanda hak
k olduuna seve seve raz olurlar.
Eer adalarmz daha yakndan inceleyip, onlarn siyasal kanaatlerinin
kkenine inersek, bahsettiim fikirlerin bazlarn burada bulabiliriz ve bir-
birleriyle savaan insanlar arasndaki bu uyuma arabiliriz.
Amerikallar, her bir eyalette ve devlette toplumsal iktidar halkn doru
dan yrtmesi gerektiini dnrler; ama bu iktidar bir defa olutuktan
sonra artk adeta onun snrlar zerine dnmezler; bu iktidarn her eyi
yapabilme hakkna sahip olduunu kolaylkla kabul ederler.
ehirlere, ailelere veya bireylere verilen tikel ayrcalklara gelince, onlar
byle fikirleri tamamen kaybetmilerdir. Onlarn zihni, ayn yasann lke
nin tm ksmlarna ve burada ikamet eden tm insanlara ayrm gzetmek
sizin uygulanmamasn kabul edemez.
Benzer fikirler Avrupada da gittike daha fazla yaygnlayor ve halk ege
menlii dogmasn iddetli bir biimde reddeden uluslarn iine bile szyor.
Bu tr uluslar, iktidara Amerikallarn verdiinden farkl bir kken atfeder
ler ama onu ayn zellikler altnda tasarlarlar. Tm uluslarda, arac kuvvet
mefhumu zayflar ve yok olur. Belli bireylere verilen bir hak fikri, insanlarn
zihninden hzlca silinir; toplumun adeta biricik kadir-i mutlak olmas fikri
ise bu fikrin yerine geer. Koullar eitlendii ve insanlar benzer hale geldii
lde, bu fikirler de kklenir ve geliirler. Eitlik bu fikirleri dourur ve bu
fikirler de sras geldiinde eitliin gelimesini hzlandrrlar.
Bahsettiim devrimin, Avrupann dier halklarnda olmad kadar daha
ileri gittii Fransada, bu fikirler insanlarn idrakini ele geirmitir. Burada
ki farkl taraflarn szlerini dikkatle dinlersek, bu fikirleri kabul etmeyen bir
tarafn bulunmadn grrz. Bunlann ou hkmetin kt bir biimde
eylediini kabul eder, ama hkmetin durmakszn eylemesi ve her eye h
kim olmas gerektiini ise hepsi kabul eder. Birbirleriyle iddetli biimde a
tma iinde olanlar bile bu nokta zerinde anlamamazlk etmezler. Top
lumsal kuvvetin btnl, her yerde mevcut olmas, kadir-i mutlakl ve
onun kurallarnn tek biimlilii, gnmzde meydana gelen tm siyasal sis
temlerin gze arpan zelliklerini olutururlar. Bu zellikler en tuhaf top
yalarn temelinde bile bulunur. Beer tin, hayal kurarken bile yine bu tahay
ylleri takip eder.
Eer byle fikirler bireylerin zihinlerinde e zamanl olarak yer ediniyor
larsa, hkmdarlarn tahayyllerine de kolaylkla nfuz ederler.
Avrupann eski toplumsal durumu bozulup daldnda egemenler, ken
di kabiliyetleri ve devleriyle ilgili yeni inanlar edinirler; temsil ettikle
ri merkez gcn, her trl kamusal meseleyi ve tm insanlar tek biimli
bir zemin zerinde kendi kendine idare edebileceini ve idare etmek zorun
da olduunu ilk defa kavrarlar. Bizim zamanmzdan nce Avrupadaki kral
lar tarafndan fark edilmeyen bu kanaat, hkmdarlarn idrakinin derinlik
lerine nfuz eder ve tm alkantl dncelerin arasnda salam bir biim
de var olur.
O halde gnmzn insanlar, tahayyl ettiimizden daha az blnm
durumdadrlar. Onlar egemenliin kimin elinde bulunaca konusunda dur
makszn tartrlar, ama egemenin devleri ve haklan konusunda kolaylkla
birbirleriyle anlarlar. Herkes hkmeti biricik, halis, ulvi ve yaratc bir ik
tidar imgesi altnda kavrar.
Siyasal konularda dier tm tali fikirler deikendir ama bu fikir sabit, de
itirilemez ve kalc olarak var olur. Yazarlar ve devlet adamlar bunu kabul
eder, halk kitlesi ise onu sk sk kavrar. Yneten ve ynetilenler onu takip
etme konusunda ayn cokuyla mutabakat salarlar: Bylelikle bu fikir temel
ve adeta ftri bir fikir olur.
O halde bu fikir beer zihnin geici bir hevesinden ortaya kmaz, o in
sanlarn mevcut durumunun doal bir kouludur.
 KTDARI BR NOKTADA TOPLAMA KONUSUNDA
DEMOKRATK HALKLARIN DUYGULARI FKRLERYLE UYUMLUDUR

Eitlik yzyllarnda her ne kadar insanlar byk bir merkezi iktidar fikrini
kolaylkla idrak etseler de, onlann alkanlktan ve duygulan byle bir iktida-
n tanmaya ve ona destek olmaya yatkn deildir. Bu durum birka kelimey
le aklanabilir ve zaten bunun nedenlerinden baka bir yerde bahsetmitim.1
Demokratik lkelerde ikamet eden insanlar, birbirlerinden ne st ne de
alt dzeyde olduklarndan, ne de ortak alkanlklar ve zorunluluklar ol
duundan, seve seve kendi ilerine kapanrlar ve izole bir biimde kendile
rini dnrler. Bireycilikten bahsederken bunu uzun uzun aklama an
sm oldu.
O halde, bu insanlar mterek meselelerle ilgilenmek iin bireysel ilerin
den ancak glkle uzaklarlar. Onlar doal eilimleri gerei, kolektif ile
rin tek, aikr ve kalc temsilcisine yani devlete, bu ilerle megul olma g
revini verirler.
Bu kiiler yalnzca kamusal meselelerle megul olma isteini doal olarak
hissetmiyor deillerdir, ayn zamanda genellikle bunlarla ilgilenecek zaman
lan da yoktur. zel yaam demokratik zamanlarda ylesine aktif, hareketli,
isteklerle ve ilerle doludur ki, insann siyasal yaam iin harcayaca ne bir
enerjisi ne de bo vakti kalr.
Bu tr eilimlerin alt edilemez olduunu iddia edebilecek en son kii her
halde benim, zira bu kitab yazarken temel amacm bunlara kar mcadele
etmekti. Ben yalnzca gnmzde gizli bir gcn bunlan insanlann yrein
de durmakszn gelitirdiini ve insanlann yreklerinin gereini yapmalar
iin bu eilimlere engel olmamann yeterli olduunu savunuyorum.
1 K itab n sonunda b ulunan N ot F ye b a kn z.
 Ayrca ayn ekilde, artan rahatlk sevgisi ve mlkiyetin deiken doas
nedeniyle, demokratik halklarn nasl iddetli karklklardan korktuklarn
gsterme olanan buldum. Kamusal sknet sevgisi genellikle bu halkla
rn koruduu tek siyasal tutkudur. Dier tutkular zayflayp, yok olduu l
de, bu tutku daha aktif ve daha kuvvetli bir hale gelir. Bu durum da yurt
talar, merkez! iktidara durmakszn yeni haklar vermeye veya bu iktidarn
bunlar elde etmesine raz olmaya doal olarak iter. nk bu halklara gre,
sadece merkez iktidar kendi kendisini koruyarak, kendi menfaati gerei in
sanlar anariden koruma yntemlerine sahipmi gibi grnr.
Eitlik yzyllarnda, kimse kendi gcn bir benzerine dn vermek
zorunda olmadndan ve kimsenin dierlerinden byk bir destek almay
bekleme hakk olmadndan, her bir kii hem bamszdr hem de zayftr.
Ayr ayr ele alnmamas ve birbirlerine kartrlmamas gereken bu iki du
rum demokrasilerdeki yurttaa ok elikili gdler verir. Yurttan bam
szl onun eitlerinin karsnda kendine gvenli ve kibirli olmasn salar.
Onun gszl ise, dierlerinden bekleyemeyecei tuhaf bir yardm ihti
yacn zaman zaman yurttaa hissettirir, nk herkes kuvvetsiz ve umursa
mazdr. Bu ar durumda yurtta, genel bunalmn ortasnda tek bana yk
selen bu muazzam varla doru baklarn doal olarak ynlendirir. hti
yalar ve de zellikle istekleri yurtta durmakszn ona doru srkler ve
nihayetinde yurtta onu, bireysel zayfln biricik ve zorunlu destei olarak
dnr.2
Bu durum, amirlerine isteksizce katlanan, bir efendiye sabrla dayanan ve
hem gururlu hem de kle ruhlu olan insanlarla karlatmz demokratik
halklarda cereyan eden eyi bize aklar.

2 D em o kratik toplum larda, kendi konu m un d a biraz istik rara ve g iriim lerin d e ise biraz k a lc l
a sahip olan k u ru m yaln zca m erkezi ik tid ard r. T m yurttalar d u rm ak szn hareket eder ve
d nrler. Z ira , her t rl h km etin doasnda d zenli olarak kend i alan n geniletm e istei
v ard r. O halde hkm etin u zu n vadede bunu baaram am as zo rd u r, n k h km et, konu m
la n , fik irle ri ve istekleri h er gn deien in san lar zerinde sabit b ir fik irle ve k a lc b ir iradeyle
etkide bu lu n ur.
G e n e llik le yurttalar fark etm eksizin bu e tk iy i desteklerler.
D e m o kratik y z y lla r, deneme, icat ve m acera a lard r. B u y zy llard a, dier in san lann yar
d m na bavu rm akszn tek balarna zo rlu veya yepyeni b ir g iriim in peinden giden b ir y n
insan her zam an vard r. Bu k i ile r kam usal ku vv e tin , zel alana m dahale etmemesi gerektii
n i genel b ir ilk e olarak kabu l ederler. A m a istisnai olarak her b ir k i i, bu ku vv e tin s n rla rm da
ra ltrke n , k en d isin i ilg ilen d iren h u su si m eselelerde bu ku vv e tin kendisine yard m c o lm asn ve
h k m etin e tkisin i kendisine doru ekm esin i ister.
H e r b ir k i i m erkez ik tid a rn a la n n d araltm ay istem esine ram en, b ir y n insan bu is
tisnai duru m u b iro k fa rk l ama i in uygulad d uru m da, bu m e rke z ik tid a rn alan da ya
va yava geniler. O halde d em okratik b ir h km et, k a lc olduu lde kend i k u vv e tin i art
trr. Zam an onun yaran n a ile r; her t rl hadise ona y ard m c o lu r; bireysel tu tku lar habersiz
ce ona katkda b u lu n u r ve d iy e b iliriz k i, d em okratik toplum ne kadar eskiyse, h km et de o ka
dar m erkez olur.
 Ayrcalklar daha nadiren grld ve daha ufak olduu lde, insanla
rn onlara kar gsterdikleri nefret de o kadar artar; yle ki demokratik tut
kularn en az beslendii bu zamanlarda daha fazla iddetli biimde alevlendi
ini syleyebiliriz. Bu fenomenin nedenini daha nce aklamtm. Koullar
eit olmadnda, insanlarn dikkatini eken byk eitsizlikler yoktur; oy
sa genel tek biimlilik iinde en ufak bir benzemez durum bile ok edicidir.
Tek biimlilik ne kadar kusursuz olursa, bu tr farkllklar o kadar katlanl
maz olur. O halde eitlik sevgisinin, eitliin kendisiyle birlikte durmakszn
artmas doaldr; bu sevgi tatmin edildike geliir.
En ufak ayrcalklara kar demokratik halklarn besledii bu lmsz ve
gittike daha fazla cokulu olan nefret, siyasal haklarn devletin tek temsil
cisinin ellerinde toplanmasn zellikle kolaylatrr. Zorunlu ve tartmasz
olarak tm yurttalardan st dzeyde bulunan egemen, hibir yurttata ks
kanla neden olmaz; her bir yurtta, egemene verdii ayrcalklardan eit
lerini mahrum braktna inanr.
Demokratik yzyllarn insan, kendi eiti olan komusuna ancak ar bir
irenmeyle itaat eder. Onun kendisinden daha stn bilgileri olduunu ka
bul etmek istemez. Onun adaletine gvenmez ve iktidarna da kskanlkla
bakar. Ondan korkar ve onu kmser; ona her an, ikisinin de ayn efendi
ye ortak olarak bal olduunu hissettirmekten holanr.
Bu tr doal gdleri takip eden her trl merkez! kuvvet eitlii sever ve
onu kolaylatrr; nk eitlik, bilhassa merkez kuvvetin eylemlerini ko
laylatrr, geniletir ve gvence altna alr.
Ayn zamanda her trl merkez hkmetin tek biimlilikten holand
sylenebilir. Eer tm insanlarn ayrmsz ekilde kurallara uymasn sala
mak yerine tm insanlar iin kural konulursa, tek biimlilik, hkmeti bir
sr ayrntyla megul olmak zorunda kalmaktan kurtarr. Bylelikle hk
met, yurttalarn sevdii eyi sever ve onlarn nefret ettii eyden de doal
olarak nefret eder. Demokratik uluslarda her bir bireyin ve egemenin ayn
dncede daimi olarak karar klmasn salayan ortak duygular, onlar ara
snda gizli ve kalc bir sempati oluturur. Hkmetin hatalar, onun eilim
lerine gre affedilir; kamusal gven, sadece eer hkmet arla kaarsa
veya hatal olurlarsa, isteksiz bir biimde ortadan kalkar ve hkmet bu g
veni talep ettii anda onu yeniden elde eder. Demokratik halklar genellik
le merkez iktidardan nefret ederler; ama her zaman iktidann kendisini se
verler.
Bylelikle iki ayr yoldan ayn amaca ulatm. Eitliin insanlara biricik,
tek biimli ve gl bir hkmet dncesini telkin ettiini gsterdim. im
di ise eitliin insanlarn bu hkmeti beenmesini saladn akladm.
O halde gnmzn uluslarnn kendisine doru yneldii hkmet tr
budur. nsanlarn zihinlerinin ve yreklerinin doal eilimi onlar bu yne
doru gtrr ve onlann bu sonuca ulamalar iin kendilerini aka brak
malar yeterlidir.
Kendisini aa vuran demokratik yzyllarda bireysel bamszln ve ye
rel zgrlklerin her zaman bir maharet ii olacan dnyorum. Bana
gre merkezleme ise doal bir hkmet formu olacaktr.3

3 K itab n sonunda b ulunan N ot G ye baknz.

 DEMOKRATK BR HALKI KTDARINI MERKEZLEMEYE TEN
veya B undan V azge ren B irka T kel ve A r iz N eden zer ne

Her ne kadar tm demokratik halklar igdsel olarak kuvvetlerini merkez

lemeye doru srklese de, bu halklarn her biri bunu farkl dzeyde ger
ekletirir. Bu durum, toplumsal durumun doal etkilerini gelitirebilen ve
ya snrlandran belli hal ve artlara baldr. Bu hal ve artlar ise ok fazla sa
ydadr; imdi bunlarn sadece birkandan bahsedeceim.
Eit olmadan nce uzun sre zgr ekilde yaayan insanlarda, zgrl
n verdii gdler, eitliin telkin ettii eilimlerle belli bir noktaya kadar
mcadele eder. Her ne kadar merkez iktidar byle bir halkn iinde onlarn
ayrcalklarn arttrsa da, byle bir topluluun yeleri bamszlklarn as
la tamamen kaybetmezler.
Ama zgrl deneyimlememi veya onu uzun zamandr tanmayan bir
halkta eitlik gelitii zaman, -tp k Avrupa ktas zerinde grld gibi
ulusun eski alkanlklar, toplumsal durumun dourduu yeni alkanlk
larla ve retilerle birdenbire ve bir eit doal cazibeyle birletiinden, tm
kuvvetler kendiliklerinden merkeze doru koar gibi grnrler. Bu kuvvet
ler artc bir hzla merkezde birikirler ve bylelikle devlet bir anda gcnn
en u snrlarna ular, oysa bireyler ise bir anda en gsz konuma derler.
yzyl nce yeni dnyann ssz topraklarnda demokratik bir toplum
kuran Ingilizlerin hepsinin ana yurtlarnda kamusal meselelere katlma al
kanlklar vard. Onlar j ri sistemini biliyorlard; ayrca konuma zgrl
ne, basn zgrlne, bireysel zgrlklere, hak fikrine ve bunlar kullan
ma alkanlna sahiplerdi. Amerikaya ite bu zgr kurumlan ve bu g
l teamlleri tadlar ve bu kurumlar ile teamller ise devlet istilasna kar
onlan korudu.
 Amerikallarda o halde eski olan ey zgrlktr, eitlik greceli olarak
yenidir. Mutlak iktidarla ve krallarn gzleri nnde devreye giren eitliin,
zgrlk daha insanlarn aklna gelmeden uzun zaman nce halklarn al
kanlklarna nfuz ettii Avrupada ise tersi sz konusudur.
Demokratik halklarda hkmetin kendisini beer zihinlere doal olarak
biricik ve merkez bir kuvvet biiminde sunduunu ve arac kuvvetler mef
humunun bu halklar iin yabanc olduunu sylemitim. Bu durum zellik
le iddetli bir devrimle eitlik ilkesinin zafer kazand demokratik uluslara
tatbik edilebilir. Yerel ileri yneten snflar bir anda bu frtnayla dalr ve
karmaa iindeki kitlenin bu ilerin idaresini srdrmesine olanak tanyacak
rgtleri ve alkanlklar artk var olmaz. Bylelikle hkmetle ilgili tm ay
rntlarla megul olabilecek bir tek devlet geriye kalr. Merkeziyet adeta zo
runlu bir olgu haline gelir.
Napolyonu neredeyse tm idari kuvvetleri kendi ellerinde toplad iin
ne vmek ne de knamak gerekir. nk soyluluun ve yksek burjuvazi
nin aniden yok olmasndan sonra, bu kuvvetler ona kendiliklerinden geldi
ler. Napolyon iin bunlar kabul etmek kadar reddetmek de gt. Benzer
bir zorunluluu Amerikallar hi hissetmediler. Hi devrim yaamayan ve
balangcndan itibaren kendi kendilerini yneten Amerikallar, devleti ken
di vasileri olarak asla grevlendirmek zorunda kalmadlar.
yleyse merkeziyet, demokratik bir halkn iinde yalnzca eitliin ilerle
mesine bal olarak deil, ayn zamanda bu eitliin oluturulma biimine
bal olarak da geliir.
Demokratik bir devrimin ve snflar arasndaki savan balangcnda halk,
yerel meselelerin ynetimini aristokrasiden almak iin kamusal idareyi h
kmetin elinde merkezletirmeye alr. Bu devrimin sonuna doru ise ter
sine, malup olan aristokrasi genellikle tm ilerin ynetimini devlete brak
maya alr, nk kendisinin eiti ve hatta efendisi olmu halkn Uranl
ndan ekinir.
Bylece iktidarn imtiyazlarn arttrmaya alanlar her zaman ayn yurt
ta snfna ait deildir; ama demokratik devrim devam ettii srece, saysy
la ve zenginliiyle kuvvetli bir snf ulusun iinde her zaman grlr. Bu s
nf, demokratik halklarda genel ve kalc bir duygu olan benzer birisinin y
netmesine kar nefret duygusundan bamsz olarak, zel tutkular ve bi
reysel menfaatleriyle kamusal idarenin merkezlemesine meyleder. Zaman
mzda tm gleriyle yerel bamszlklar ykmaya ve merkezin dnda bu
lunan her trl idareyi merkeze tamaya alan snfn ngilterenin alt s
nflan olduunu fark edebiliriz; oysa st snflar bu idari blgeleri eski snr
lan iinde tutmaya gayret gsterirler. Fakat bir gn tam tersi bir grnmle
karlaabileceimizi nceden syleyebilirim.
 Bu gzlemler, uzun sreli ve yorucu bir toplumsal abann ardndan eit
lie ulaan demokratik bir toplumda neden her zaman toplumsal iktida
rn, balangcndan beri yurttalar eit olan demokratik bir toplumda oldu
undan daha gl, bireyin ise daha zayf olmak zorunda olduunu aklar.
Amerikallarn rnei bu durumu kantlar.
Birleik Devletlerde ikamet eden insanlar asla imtiyazlarla birbirlerinden
ayrlmazlar. Karlkl ast-st ilikisini bilmezler ve birbirlerinden ekinme
dikleri ve nefret etmedikleri iin, kendi ilerinin ayrntlaryla ilgilenmesi
amacyla egemeni greve arma ihtiyacn duymazlar. Amerikallarn ka
deri benzersizdir. Onlar ngiltere aristokrasisinden bireysel haklar fikrini ve
yerel zgrlkler eilimini aldlar ve bu ikisini de koruyabildiler, nk aris
tokrasiye kar mcadele etmeleri gerekmedi.
Eer tm dnemlerde bilgi insanlarn kendi bamszlklarn korumas
na hizmet ediyorsa, bu durum zellikle demokratik yzyllar iin dorudur.
Tm insanlar birbirlerine benzedii zaman, tek ve kadir-i mutlak bir hk
meti kurmak kolaydr; insanlarn gdleri bunun iin yeterlidir. Ama ayn
hal ve artlarda insanlann tali kuvvetleri rgtlemesi ve srdrmesi iin ve
yurttalarn bamszlklar ile bireysel zayflklar iinde dzeni ortadan kal-
drmakszn tiranla kar mcadele edebilecek zgr rgtlenmeleri yarat
malar iin onlarn ok fazla bilgi, bilim ve beceriye sahip olmalan gerekir.
O halde demokratik uluslarda kuvvetlerin tek elde toplanmas ve bireysel
kulluk, yalnzca eitlikle orantl biimde deil, ayn zamanda cehaletle oran
tl biimde de artacaktr.
Pek aydn olmayan yzyllarda hkmetin genellikle despotizmi mkem
mel hale getirmek iin, yurttalarn ise despotizmden kanmak iin, bilgi
den yoksun olduu dorudur. Ama bu durumun etkisi iki tarafta ayn de
ildir.
Demokratik bir halk ne kadar baya olursa olsun, bu halk yneten mer
kez kuvvet asla tamamen bilgiden yoksun deildir, nk lkede karlat
az sayda bilgiyi kendi yararna kullanabilir ve gerektiinde dardan des
tek alabilir. Demokratik olduu kadar cahil de olan bir ulusta o halde, ege
menin entelektel kapasitesi ile onun tebaasndaki her bir kiinin kapasite
si arasnda hemen olaanst bir fark olumas gecikmez. Bu durum niha
yetinde tm kuvvetlerin onun ellerinde kolaylkla toplanmasn salar. Dev
letin idari kuvveti durmakszn artar, nk ynetimi srdrme konusunda
yeterince becerikli olan sadece o vardr.
Aristokratik uluslar, her ne kadar az aydn olurlarsa olsunlar, asla byle
bir grnm sergilemezler, nk bilgi burada hkmdar ile birincil yurt
talar arasnda yeterince eit bir biimde paylatrlmtr.
Bugn Msrda hkm sren paa, lkesinin nfusunu ok cahil ve ok
eit insanlardan olumu halde bulmutu. Bu halk ynetmek iin ise, Avru
pann bilimini ve kavrama biimini dn ald. Egemenin bireysel bilgileri
bylelikle tebaasnn cehaleti ve demokratik zayflyla birletiinden, mer
keziyetin nihai aamasna da kolaylkla ulald ve hkmdar lkeyi kendi
fabrikas, lkenin sakinlerini ise iileri yapabildi.
Siyasal iktidarn an merkeziyetinin sonu olarak toplumu kuvvetten d
receine ve uzun vadede ise hkmetin kendisini de zayflatacana inan
yorum. Ama merkez bir toplumsal gcn, belirli bir anda ve belli bir konu
da kolaylkla byk giriimlerde bulunabileceini yadsmyorum. Bu durum
zellikle savata geerlidir. Zira savata baan, kaynaklann byklnden
ok, tm kaynaklarn belli bir noktada hzlca ve kolayca toplanmasna ba
ldr. O halde merkez! iktidarn ayrcalklarn arttrma ihtiyac ve istei ge
nellikle sava srasnda hissedilir. Asker dehaya sahip tm insanlar, kendi
kuvvetlerini arttran merkeziyeti severler ve merkeziyeti tm dehalar da sa
va severler, nk bu durumda da sava, ulusu tm kuvvetlerini devletin
elinde toplamaya zorlar. yleyse, insanlan devletin imtiyazlann durmaks
zn arttrmaya ve bireysel haklar snrlandrmaya iten bu demokratik eilim,
konumlan gerei srekli olarak byk savalar yapmak zorunda olan ve da
imi biimde tehlike altnda kalan demokratik halklarda dier uluslara naza
ran daha hzl ve daha kalcdr.
Karmaa korkusunun ve rahatlk sevgisinin dem okratik halklar na
sl merkez hkmetin gcn yava yava arttrmaya ittiini sylemitim;
nk bu halklara gre merkez hkmet kendilerini anariye kar koruya
bilecek yeterince gl, yeterince bilgili ve yeterince istikrarl olan tek kuv
vettir. Demokratik bir toplumu kank ve knlgan bir durumun iine iten ti
kel hal ve koullarn bu genel gdleri arttrdn ve bireyleri gittike daha
fazla kendi haklarn genel sknet iin feda etmeye ittiini de eklemek is
tiyorum.
O halde bir halkn merkez iktidann gcn arttrmaya en elverili oldu
u an, uzun ve kanl bir devrimden kt andr; zira devrim mlkleri eski
sahiplerinin ellerinden aldktan sonra, her trl inanc alt st eder ve ulusu
iddetli nefret duygulanyla, kart menfaatlerle ve birbirine zt hiziplerle dol
durur. Kamusal sknet istei bylelikle kr bir tutku olur ve yurttalar d
zen iin ok an bir sevgiye kendilerini kaptnrlar.
ktidann merkezlemesine katkda bulunan birok beklenmedik olay in
celemitim. Ama henz en nemli olaydan bahsetmedim.
Demokratik halklarda tm kamusal ilerin ynetiminin egemenin ellerin
de toplanmasna neden olan arz nedenlerin birincisi, bu egemenin kendisi
nin kkeni ve eilimleridir.
Eitlik alannda yaayan insanlar doal olarak merkez iktidan severler
ve onun ayrcalklarn kolaylkla geniletirler; ama bu iktidarn kendisi sa
dk bir biimde insanlarn menfaatlerini temsil edebilirse ve onlarn gdle
rini tam olarak yeniden retebilirse, insanlarn egemene kar gveninin ne
redeyse hibir snr kalmaz ve hatta insanlar ona bahettikleri her eyi ken
diliklerinden verdiklerine inanrlar.
dari kuvvetlerin merkeze doru ekilmesi her zaman, eski aristokratik
dzene belli alardan hl bal kalan krallarla, yeni hkmdarlarla oldu
undan daha az kolay ve daha yava olacaktr; nk kendi baarlarndan
faydalanan yeni hkmdarlar, kkenleri, nyarglar, gdleri ve alkanlk
laryla eitlik davasna kesin bir biimde bal grnrler. Demokratik yz
yllarda yaayan aristokratik kkenli hkmdarlarn pek de merkezlemeye
ynelmeyeceini sylemeye almyorum. Bu hkmdarlarn tpk dierle
ri kadar byk bir zenle merkezlemeyi kullanacana inanyorum. Onlar
iin eitliin avantajlar bu taraftadr; ama bu o kadar kolay deildir, nk
yurttalar egemenin isteklerine itaat etmek yerine, bunlara ancak glkle
boyun eerler. Demokratik toplumlarda, egemen daha az aristokratik oldu
u lde daha fazla merkeziyet olacaktr: te kural budur.
Eski bir krallk soyu bir aristokrasiyi ynettii zaman, egemenin doal n
yarglar, soylularn doal nyarglaryla mkemmel bir uyum iinde bulun
duundan, aristokratik toplumlara ikin olan kusurlar serbest bir biimde
olgunlarlar ve dzeltilemezler. Feodal kkenli bir kii demokratik bir hal
kn tepesine yerletii zaman ise tersi olur. Hkmdar her gn kendi eiti
mi, alkanlklar ve anlaryla koullardaki eitsizliin telkin ettii duygula
ra doru eilir. Halk ise toplumsal durumu gereince eitliin dourduu te
amllere doru durmakszn meyleder. Bylelikle yurttalar genellikle mer
kez iktidar, aristokratik iktidarda olduundan daha az despotik bir biimde
kontrol etmeye alrlar ve bamszlklarn kesin bir biimde srdrrler,
sadece zgr olmay istedikleri iin deil, ayn zamanda zellikle eit kalmak
konusunda kararl olduklar iin.
Demokratik bir halkn bana yeni insanlar geirmek iin eski krall y
kan bir devrim geici olarak merkez iktidar zayflatabilir; ama devrim ne
kadar anariye neden olursa olsun, onun nihai ve zorunlu bir sonu olarak,
bu iktidarn imtiyazlarn genileteceini ve gvence altna alacan nce
den sylemek konusunda ekinmemek gerekir.
Demokratik bir toplumda kamusal kuvveti merkezletirmeyi baarmak
iin ilk ve adeta zorunlu olan tek koul eitlii sevmek veya insanlar onu
sevdiine inandrmaktr. Bylelikle nceden karmak olan despotizm bilimi
yaln bir hale gelir ve adeta tek bir ilkeye indirgenir.
 Gnmzn A vrup a U lu s la r i A rasin da H er Ne Kadar Egem enler
Daha Az s t k r a r li O ls a la r da, Hkm etn Kuvvet A r ta r

Biraz nce sylediimiz ey zerine dnrsek, Avrupada her eyin mer

kez iktidarn imtiyazlarn nasl snrsz dzeyde arttrdn ve bireysel va
roluu nasl daha zayf, daha madun ve daha ereti hale getirdiini fark edin
ce arp, rkeriz.
Amerikallar, kuvvetlerin merkezlemesine iten her trl genel ve kal
c eilimlere Avrupann demokratik uluslar da sahiptir. stelik AvrupalI
lar, Amerikallarn bilmedikleri bir yn tali ve arz nedene tabidirler. Av
rupalIlarn eitlie doru att her bir admn adeta onlar despotizme yak
latrd sylenebilir.
Bu konuda ikna olmak iin, etrafmzda olan eylere ve kendi kendimize
bir gz atmamz yeterlidir.
Bizim amzdan nceki aristokratik yzyllarda Avrupal egemenler,
kendi iktidarlarna ikin birok haktan mahrum kalmlard veya vazge
milerdi. Avrupadaki uluslarn ounda, adaleti yneten, askerleri bir araya
getirip, idare eden, vergileri toplayan ve stelik yasay yapan veya aklayan
bireyler ile neredeyse bamsz olan teekkllerin var olduu dnemden be
ri henz yz yl gemedi. Devlet, egemen kuvvetin doal sfatlarn her yer
de kendisi iin yeniden ele geirdi. Hkmetle ilgili her trl meselede dev
let kendisi ile yurttalar arasndaki bir aracya artk katlanmak zorunda de
ildi. Devlet tm kamusal meseleleri artk kendi kendisine ynetir hale gel
di. Kuvvetlerin bu tek elde toplanmas durumunu tenkit etmiyorum, sadece
bunu gstermekle yetiniyorum.
Ayn dnemde, Avrupada yerel menfaatleri temsil eden ve yerel ileri ida
re eden ok sayda ikincil kuvvet var oluyordu. Bu yerel otoritelerin ou
oktan yok oldu; bunlarn hepsi hzl bir biimde ya ortadan kalktlar ya da
tam bir bamllk durumuna dtler. Avrupann bir ucundan dier ucuna,
senyrlerin imtiyazlar, ehirlerin zgrlkleri, yerel idareler, bunlann hep
si yok oldu veya yok olmak zereler.
Yarm yzyldan beri Avrupa kendisini ters yne gtren ok sayda dev
rim ve kar devrim grd. Aslnda tm bu hareketlerin ortak bir noktas
vardr: Hepsi de ikincil kuvvetleri sarstlar veya yok ettiler. Fransz ulusu
nun ele geirdii lkelerde yrrlkten kaldrmad yerel imtiyazlar, niha
yetinde Fransay alt eden hkmdarlarn abalan sonucu dayanamayp yok
oldular. Bu hkmdarlar, merkeziyet dndaki devrimin tm yeniliklerini
reddettiler: Onlann devrimden elde etmeye raz olduklan tek ilke ite budur.
Vurgulamak istediim ey udur: Zamanmzda snflardan, teekkller
den ve insanlardan mteakiben zorla elde edilen bu farkl haklar, yeni ikin
cil kuvvetleri daha demokratik bir temel zerine tamaya hizmet etmezler,
tm kuvvetleri yalnzca egemenin elinde toplarlar. Devlet her yerde gittike
daha fazla yurttalar ynetmeye ve yurttalarn her birini en nemsiz ile
rinde bile tek bana ynlendirmeye balar.1
Eski Avrupann neredeyse tm hayrsever kurumlan bireylerin ve teek
kllerin ellerindeydi. Ama bunlarn hepsi egemene az ya da ok bal hale
geldi ve birok lkede ise devlet tarafndan ynetilmeye baland. A olan ki
ilere ekmek veren, hastalara yardm eden ve onlara bir barnak bulan, isiz
lere i veren tek kii devlet oldu. Devlet, her trl sefaleti gideren neredeyse
benzersiz bir makam haline geldi.
Eitim de tpk hayrseverlik gibi, gnmzn halklarnn byk bir ks
mnda ulusal bir meguliyete dnt. Bylelikle devlet artk ocuklan ken
di grevlilerine emanet etmek iin kabul eder veya hatta kendisi onlar an
nelerinin kollarndan alr hale geldi. Her bir kuaa belli duygular ve fikirler
verme grevini de artk devlet stlenir. Tek biimlilik eitimde de geri kalan
her konuda olduu gibi hkm srer; eitlilik ise zgrlk gibi her gn bi
raz daha yok olur.

1 To p lu m karsn d a b ireyin bu aamah zayflam as b iro k biim de g rlr. B u n la n n arasndan

vasiyetlerle ilg ili o lan n aklayacam .
A risto k ra tik h alklarda in san la rn son isteklerin e genel olarak derin b ir sayg beslenir. Hatta
k im i zam an A vru p an n eski h alklarn d a bu d uru m batl inanca kadar v a rr: To p lu m sal kuvvet,
len k i in in isteklerine karm ak yerine, b u n lan n en u faklan n a bile tm gcyle destek o lu r ve
k a lc b ir biim de b u n lan gvence altna alr.
Yaayanlar gsz o ld u k la n zam an, lenlerin iradesine de daha az sayg d u yu lu r. B ylelikle
bu irade o k s n rl b ir alana k ap atlr ve eer irade bu alann d na karsa, egemen k i i vasiye
ti y r rl k te n k a ld m r veya onu yeniden d zenler. Ortaada ise, vasiyetnam elerde adeta h i
b ir sn rla n d rm a yo ktu. G n m zd e ki F ran szlara gelince, o n lar devlet m dahalesi olm akszn
adeta o cu k la n arasnda m lk le rin i paylatram azlar. D evlet, in san la n n tm yaam n keyfince
ynettikten sonra, o n lan n son is te kle rin i de d zenlem ek ister.
 Katolik olsun Protestan olsun gnmzn neredeyse tm Hristiyan ulus
larnda dinin hkmetin eline dme tehlikesi altnda olduunu iddia et
mekten de ekinmiyorum. Egemenler dinsel dogmalar kendi kendilerine
belirlemeye fazlasyla can atyor deillerdir; ama onlar bu dogmalar akla
yan kiilerin iradelerini gittike daha fazla ele geirirler. Rahip snfn mlk
lerinden mahrum brakrlar, rahibe maa balarlar ve onun sahip olduu et
kiyi kendi yararlarna evirip kullanrlar. Rahipleri kendi grevlileri ve ge
nellikle de kendi hizmetileri haline getirirler. Bylelikle egemenler rahip
ler sayesinde her bir yurttan ruhunun derinliklerine kadar nfuz ederler.2
Ama bu, tablonun yalnzca bir ksmdr.
Egemen iktidar, var olan tm eski kuvvetlerin alann -incelediimiz gibi
yalnzca geniletmez; zira bu her eyi kapsamas iin yeterli deildir; ayn za
manda bu alan drt bir yandan kuatr ve imdiye kadar bireysel bamsz
lk alan olarak ifade edilen alan zerinde de etkisini gsterir. Eskiden top
lumun kontrolnn tamamen dnda olan bir yn eylem artk gnmzde
bu kontrole tabi olur ve bu eylemlerin says da durmakszn artar.
Aristokratik halklarda toplumsal kuvvetin grevi, ulusal menfaatle do
rudan ve aikr bir ilikiye sahip olan her konuda yurttalar ynetmekten
ve gzetlemekten ibaretti. Geri kalan her konuda ise yurttalar kendi birey
sel seimlerine terk edilmilerdi. Bu halklarda, bireysel hatalarn ve sefale
tin genel rahatl tehlikeye soktuunu ve bir kiinin harap olmasn engel
lemenin kimi zaman kamusal bir mesele olduunu hkmetler unutmu gi
bi grnyorlard.
Gnmzn demokratik uluslar ise tam ters bir istikamete doru yne
lirler.
Bizim hkmdarlarmzn ounun yalnzca halk btn olarak ynetmek
istemedii aktr; onlarn kendilerini, tebaalarnn bireysel eylemlerinden ve
kaderlerinden sorumlu birisi gibi grdkleri, yurttalarn her birini yaam
nn bireysel edimlerinde ynetme ve aydnlatmaya giritikleri ve gerektiin
de ise insanlar kendilerine ramen mutlu ettikleri sylenebilir.
Dier yandan, bireyler ise, toplumsal kuvveti gittike daha fazla ayn ba
k as altnda grrler; tm ihtiyalarnda onun yardmn isterler ve ba
klarn her an tpk bir mrebbiye veya bir rehbere evirdikleri gibi bu kuv
vete doru evirirler.
Avrupada kamusal idarenin hem gittike daha fazla merkezilemedii,

2 M erkezi hkm etin sfatlan artt lde, onu tem sil eden g revlilerin says da oalr. Bu g
re vlile r de her b ir ulusta ayr b ir s n f o lu tu ru rla r ve h km et onlara b ir is tik ra r verdii i in , on
la r da gittike daha fazla aristo krasin in y e rin i d old ururlar.
A vru p ada neredeyse h er yerde egemen ik i biim de tahakkm k u ra r: K en d i g revlileri h a li
ne getirdii yu rttalarn n b ir k sm n k o rk u y la , dier k sm n ise kam u g revlisi olm a u m ud uy
la ynetir.
hem de daha merakl ve daha kapsaml olmad bir halkn bulunmadm
savunuyorum. Her yerde kamusal idare nceki dnemlerden ok daha faz
la zel alana nfuz eder; daha fazla eylemi ve daha nemsiz eylemleri kendi
tarznda dzenler. Bu idare, bireye yardm etmek, ona t vermek ve onu
mecbur etmek iin, her gn kendisini her bir bireyin evresine ve stne da
ha fazla yerletirir.
nceden egemen, topraklarn veya vergilerin gelirleriyle yayordu. Onun
ihtiyalarnn da kuvvetiyle birlikte artt gnmzde ise durum artk byle
deildir. nceden ayn hal ve koullarda bir prens yeni bir vergi koyarken,
bugn devlet bor almak zorundadr. Bylelikle yava yava devlet zenginle
rin ouna borlu olur ve en nemli sermayeleri kendi elinde toplar.
Daha ufak sermayeleri ise baka trl kendisine doru eker.
nsanlar birbirlerine kart ve koullar eitlendii lde, yoksulun da
ha fazla kayna, bilgisi ve istei olur. Kaderini iyiletirme fikrine sahip olur
ve tasarruf yaparak bunu baarmaya alr. O halde bu biriktirilmi paralar
la her gn, uzun sreli ve srekli almann rn olan ok sayda ufak ser
maye doar ve bunlar durmakszn oalrlar. Ama bu parann byk bir ks
m, eer sahiplerinin ellerinde dank bir biimde kalrsa, verimsiz hale ge
lir. Bu durum da, eer yanlmyorsam, yaknda bizim en nemli siyasal ku
ramlarmzdan birisi haline gelecek olan insancl bir kurumu ortaya karr.
Mfik insanlar yoksullarn tasarruflarn toplayarak bunlardan kazan el
de etme fikrini gelitirdiler. Baz lkelerde bu hayrsever kurumlar devletten
tamamen bamsz olarak kaldlar; ama bu lkelerin hepsinde bu kurumlar
devletle aikr bir biimde birlemeye alrlar. Hatta bunlardan bazlarnn
yerine hkmet geer ve hkmet, milyonlarca alann gndelik tasarruf
larn tek bir yerde merkezletirme ve bunlar deerlendirme iini, bu mu
azzam ii kendisi stlenir.
Bylelikle devlet, borla zenginlerin parasn alr ve tasarruf sandklan ara
clyla ise yoksulun kazancn kendisi iin kullanr. Bylelikle lkenin zen
ginlii ona ve onun ellerine durmakszn akar; koullarn eitlii daha b
yk olduu lde bu zenginlik de daha fazla birikir. nk demokratik bir
ulusta bireylere gven telkin eden tek kuram devlettir, zira insanlara gre
sadece o gce ve kalcla sahipmi gibi grnr.3
Bylelikle egemen kamusal varlklar ynetmekle yetinmez, ayn zaman
da bireysel varlklara da mdahale eder. O her bir yurttan lideri ve onun
efendisidir; aynca kendisini yurttalarn khyas ve veznedan haline getirir.
3 B ir yandan rah atlk istei d u rm ak szn artar ve h km et de tm rah atlk k ay n a k la rn gittike
daha fazla ele g eirir.
O halde in san lar ik i deiik yo lla kullu a doru y n e lirle r. R ah a tlk istei on lar h km et i
lerine karm aktan u za k la trr ve rah atlk sevgisi ise g ittike daha fazla ynetenlere bam l ha
le getirir.
 Merkez! iktidar sadece eski kuvvetlerin alann tamamen doldurup, geni
letip, bu alan amaz, ayn zamanda bu alan iinde nceden olmad kadar
daha atik, daha gl ve daha bamsz bir biimde hareket eder.
Avrupann tm hkmetleri zamanmzda kamu idaresi bilimini ala
cak bir biimde mkemmelletirdiler. Hkmetler artk ok ey yaparlar
ama bunlar daha dzenli, daha hzl ve daha az masrafl bir ekilde gerek
letirirler. Bireylerden edindikleri tm bilgilerle durmakszn zenginleiyor-
larm gibi grnrler. Her gn Avrupann hkmdarlar grevlilerini da
ha kat bir biimde kontrol eder ve onlar daha yakndan ynetmek ve da
ha az glkle onlar gzetlemek iin yeni yntemler icat ederler. Onlar iin
tm ileri kendi grevlileriyle yrtmek yeterli olmadndan hkmdarlar
grevlilerinin tm tavrlarn da ynetmeye abalarlar; yle ki kamusal ida
re artk sadece tek bir kuvvete bal olmaz, ayn zamanda artk gittike da
ha fazla tek bir yerde toplanr ve daha az saydaki insann elinde younlar.
Hkmet ayrcalklarn arttrmasyla e zamanl olarak, tm faaliyetleri de
merkez hale getirir: te ift bal bir g kayna.
Avrupa uluslarnn ounda yarg kuvvetinin nceden sahip olduu yap
y incelediimiz zaman, iki ey dikkatimizi eker: Bu kuvvetin bamszl
ve onun gcnn genilii.
Mahkemeler sadece bireyler arasndaki neredeyse tm atmalar yargla
mazlar, ayn zamanda onlar ok sayda konuda birey ile devlet arasnda yar
g grevi grrler.
Mahkemelerin baz lkelerde zorla elde ettii siyasal ve idari kuvvetlerden
deil de, onlarn sahip olduklar yasal kuvvetlerden bahsetmek istiyorum.
Tm Avrupa halklarnda, ou genel mlkiyet hakkyla ilikili olan, yarg
larn korumas altnda bulunan ve yarglarn onay olmakszn devletin ih
lal edemedii ok fazla bireysel hak vard ve hl vardr.
Avrupann mahkemelerini temel olarak dierlerinden ayran kuvvet bu
yan siyasal kuvvettir. nk her halkta yarglar vardr ama tm halklar yar
glara ayn imtiyazlar vermezler.
Eer imdi zgr olarak adlandrlan Avrupal demokratik uluslarda olan
eyi dier lkelerde olanlarla birlikte incelersek, mahkemelerin yannda, yal
nzca kamu idaresi ile yurttalar arasnda ortaya kabilecek tartmal me
selelerde karar almakla grevli olan baka daha baml yeni mahkemelerin
kurulduunu grrz. Eski yasama kuvvetinin bamszl korunur, ama
onun yarglama alan daraltlr ve bu kuvvet artk gittike daha fazla bireyler
arasndaki atmalarla ilgili olarak karar alr.
Bu zel mahkemelerin says durmakszn artar ve bunlarn kuvvetleri de
oalr. O halde hkmet, isteklerini ve haklarn baka bir kuvvet aracl
yla yrrle sokma ykmllnden her gn daha fazla kurtulur. H
kmet artk yarglar kullanamadndan, en azndan yarglar kendisi se
mek ve onlar kontrol altnda tutmak ister. Yani hkmet kendisi ile birey
ler arasna, adaletin kendisinden ok adaletin bir imgesini yerletirir.
Bylelikle devlet iin sadece kamusal ileri yrtmek yeterli deildir,
onun artk her eye kontrolsz ve snrsz bir biimde kendi kendisine karar
verdii gittike daha fazla grlr.4
Avrupann modern uluslarnda, bahsettiim tm nedenlerden bamsz
olarak, egemenin etkisini arttrmaya ve onun ayrcalklarn oaltmaya dur
makszn katkda bulunan nemli bir neden vardr. Bundan ok fazla bahset
medik. Bu neden, eitliin kolaylatrd endstrinin geliimidir.
Fabrikalar bir yn insan genellikle ayn yerde toplar ve insanlar arasn
da yeni ve karmak ilikiler kurar. Bu insanlar, endstri nedeniyle aniden
ard arkasna bolluk ve ktlk alternatiflerine maruz kalrlar, bu sre boyun
ca da kamusal sknet tehdit edilir. Sonuta bu ilerden fayda salayanlarn
veya bu ilerle hayatta kalanlarn sal ve hatta yaam tehlikeye sokulabi
lir. Bylelikle endstriyel snfn, dier snflardan daha fazla dzenlenmeye,
gzlenmeye ve snrlandrlmaya ihtiyac vardr. Hkmetin kuvvetlerinin
bu snfla birlikte artmas da doaldr.
Bu hakikat genel olarak birok lkeye uygulanabilir; ama bizi en fazla ilgi
lendiren, onun zellikle Avrupa uluslarndaki uygulamasdr.
Yaadmz yzyllardan nceki yzyllarda, aristokrasi topraa sahipti
ve bu topra koruyabilecek durumdayd. O halde tanmaz mlkiyet garan
ti altndayd ve bunlarn sahipleri de byk bir bamszlktan faydalanyor
lard. Bu durum, toprak paylamlarna ve soylularn iflaslarna ramen, kal
c olan yasalar ve alkanlklar dourdu. Gnmzde ise, arazi sahipleri ve
iftiler, tm yurttalar arasnda toplumsal kuvvetin kontrolnden en kolay
biimde kaabilen yurttalardr.
Tarihimizin tm kaynaklarn iinde barndran aristokratik yzyllarda
bireysel tanr mlkiyetin pek bir nemi yoktu ve bunlara sahip olanlar k
msenen ve zayf kiilerdi. Endstriyle uraan kiiler, aristokratik dnya
nn iinde mstesna bir snf oluturuyorlard. Bu kiiler belli insanlann hi
mayesi altnda deillerdi, onlarn koruyucular da yoktu ve genellikle kendi
lerini koruyamayacak durumdalard.
Bylelikle endstriyel mlkiyet kendine has bir doaya sahip bir mlk ola
rak dnlmeye baland. Bu mlkiyet genel olarak mlkiyetle ayn alar
dan deerlendirilmeyi hak etmiyordu ve bu nedenle de genelde mlkiyetin
4 Fransada bu konudan tu haf b ir sofizm re tild i. H k m et ile b ir b irey arasnda b ir dava v u ku
bulduunda, davann olaan yarg lar tarafndan grlm esi, id ari kuvvet ile yasal k u vveti b irb i
rin e kartrm am ak gerekesiyle red ded ilir oldu. San ki bu ik i kuvvet b irb irlerin e kan tn lm asa
da, yarglam a ve idare etme h ak k m ayn anda hkm ete vererek b u n lar b irb irlerin e daha teh li
k e li ve daha b askc b ir biim de k artrlm y o rla rm gibi!
sahip olduu gvencelere sahip olmamas gerekiyordu. malatlar ise top
lumsal dzende ayr bir kk snf olarak deerlendiriliyordu. Bu kiilerin
bamszlnn fazla bir deeri yoktu ve onlar hkmdarlarn dzen altna
alan tutkularna terk etmek uygun grlyordu. Eer Ortaadaki yasalara
bakarsak, bu bireysel bamszlk yzyllarnda endstrinin yasalarla nasl en
ufak ayrntlarna kadar dzenlendiini grdmzde arrz. Bu konuda
merkeziyet, olabildii kadar aktif ve detaycdr.
Bu zamandan sonra dnyada byk bir devrim gerekleti. Tohum halin
de olan endstriyel mlkiyet geliti ve tm Avrupay kaplad. Endstriyel s
nf geniledi, dier snflarn enkazlar arasndan zenginleti; say, nem ve
zenginlik alarndan kendisini gelitirdi ve durmakszn da gelitirmeye de
vam ediyor. Bu snfn paras olmayan neredeyse herkes, en azndan bir a
dan bile olsa, onunla balantya geer hale geldi. Bu snf, mstesna bir snf
olduktan sonra, yegne snf olmasa da ana snf olacak gibidir. Bununla bir
likte, bu snfn nceden ortaya koyduu siyasal fikirler ve alkanlklar var
olmaya devam eder. Bu fikirler ve alkanlklar hem eski olduklarndan, hem
de gnmzn insanlarnn yeni fikirleriyle ve genel alkanlklaryla m
kemmel bir biimde uyumlu olduklarndan deimediler.
O halde endstriyel mlkiyetin neminin artmasyla birlikte, haklar da
artmaz. Endstriyel snf daha kalabalk olduunda daha az baml hale gel
mez; tersine bu snf gelitii lde, despotizmin bu snfn iine yerletii
ve burada doal olarak gelitii sylenebilir.5
Ulus daha endstriyel olduu lde, daha fazla yol, kanal ile kprye ve
zenginlii elde etmeyi kolaylatran yar kamusal baka almalara ihtiya
duyar. Ulus daha demokratik olduu lde ise, bireyler byk apl ileri
yapma konusunda daha fazla glk ekerken, devlet daha kolayca bunla
r yerine getirir. Zamanmzn tm egemenlerinin, bu tr byk teebbsle

5 Bu argm anlar desteklem esi i in b irk a olgudan bahsedeceim. E n d striy e l zeng inliin doal
k a y n a k la rn n bulunduu yer m adenlerdir. A vru p ada endstri gelitii; maden r n le ri genel
b ir neme sahip olduu; eitliin ortaya kard m lk le rin blnm esi nedeniyle iy i m adenci
lik daha zor y a p lr olduu lde, egemenlerin ou m adenlerin b u lu n d u k la n arazilere sahip
olm a ve buradaki alm alar incelem e h a k k n daha fazla ister hale geldiler. Oysa baka h ib ir
m lk iye t eidi i in byle b ir talep sz konusu olm am t.
D ier g ayrim en ku l m lk le rle ayn y k m l l k le re tabi olan ve ayn garantilere sahip olan
b ireysel m lkiye t olarak m adenler b ylelikle devletin k ontrol altna g ird i. B u n la r ileten veya
kiraya veren a rtk d evlettir; m lk sah ip leri a rtk k ira c d rla r ve onlar h a k la n n devletten alrlar.
ste lik devlet neredeyse her yerde m adenleri iletm e konusunda h ak iddia eder; onlara k u ra lla r
d ayatr, b elli yntem leri zorla kabu l e ttirir ve o n la n d ze n li olarak incelem eye tabi tutar. Eer
m lk sah ip leri d iren irlerse, idare m ahkem esi o n larn m lk le rin i ellerinden a lr ve h km et ba
k alaryla szleme yapar; yani h km et sadece m adenlere sahip d eild ir, ayn zam anda m aden
c ile ri de kend i ko ntro l altnda tutar.
B u n u n la b irlik te , endstri gelitii lde, eski m aden iletm eleri b y rle r ve ye n i iletm eler
de ortaya k a r. M adenci n fus geniler ve oalr. G n getike h km etler m adenler ze rin
d eki tah akk m le rin i a rtrrla r ve m adenleri kend i h izm e tlile riyle d o ld ururlar.
ri tek balarna stlenmeye aikr bir biimde meylettiklerini vurgulamak
tan ekinmiyorum. Bylelikle hkmetler her gn nfusu daha fazla kendi
lerine baml hale getirirler.
Ayrca devletin kuvveti artt ve ihtiyalar oald lde, devlet ken
di fabrikalarnda ve tersanelerinde rettii ok byk miktarlarda endstri
yel rnleri daha ok tketir hale gelir. Bylelikle her bir krallkta hkm
dar, en byk imalat olur; olaanst sayda mhendis, mimar, makinist
ve zanaatkar kendi bnyesinde toplar ve elinde tutar.
Hkmdar sadece en nemli imalat deildir, o ayn zamanda tm imala
tn lideri veya efendisi olmaya gittike daha fazla aba gsterir.
Yurttalar daha eit olduklar ve daha da zayf hale geldikleri iin, rgt-
lenmeksizin hibir ey yapamazlar. Ama hkmet doal olarak bu rgtleri
de kendi kontrol altnda tutmak ister.
rgtlenme olarak adlandrdmz bu tr birliklerin, tek bana bir bire
yin olamayaca kadar gl ve korkutucu olduklarn ve kendi edimlerinin
sorumluluunu daha az aldklarn kabul etmek gerekir. Buradan u sonu
kar: Bu rgtlerin her birini, tpk bireylerde olduu gibi, tamamen top
lumsal kuvvetten bamsz bir kuvvet haline getirmemek gerekir.
Egemenler bu yntemi uygulamaya daha eilimli olduklar lde, onla
rn istekleri de bu duruma uygun hale gelir. Demokratik halklarda, yurtta
larn hkmete kar direnii ancak bu rgtlenmelerle ortaya kabilir. By
lelikle hkmet, kendi kontrolnde olmayan rgtlere sadece kmseye
rek bakar. Burada vurgulanmas gereken ey, demokratik halklarda yurtta
larn bylesine ok ihtiya duyduklar bu rgtlenmelere belli bir korku ve
kskanlkla bakmalardr. Bu durum onlarn rgtlenmeleri savunmasn
engeller. Genel zayflk ve istikrarszlk durumu iinde bu ufak ve zel top
luluklarn kuvveti yurttalar artr ve kayglandrr. Bu rgtlenmelerin
her birinin doal kabiliyetleriyle aldklar sorumluluklar tehlikeli ayrcalk
lar olarak grlrler.
Ayrca gnmzde doan tm rgtlenmeler yeni teekkllerdir ve bun
larn haklar zaman iinde teyit edilmi deildir. Bunlar, bireysel hak fikri
nin zayf ve toplumsal kuvvetin ise snrsz olduu bir dnemde ortaya k
mlardr; bu nedenle ortaya ktklarnda zgrlklerini kaybetmemeleri a
rtc deildir.
Avrupann tm halklarnda, ancak devlet statlerini inceledikten ve on
dan onay aldktan sonra kurulabilen belli rgtlenmeler vardr. Bu lkelerin
ounda, bu kural tm rgtlere uygulanmaya allr. Byle bir giriimin
sonunun nereye varaca aikrdr.
Eer hkmdar tm rgtlenmelerin almasna belli koullar altnda izin
verme hakkn bir defa iin elde ederse, bu rgtlerin kurallar ihlal etme
diinden emin olmak iin onlar inceleme ve ynetme hakkn talep etmek
te de gecikmeyecektir. Ayn ekilde devlet, rgtlenmeyi arzulayan kiileri
kendisine bal kldktan sonra, nceden rgtlenmi olan herkesi yani g
nmzde yaayan neredeyse tm insanlar ayn koullar altna sokmak iste
yecektir.
yleyse egemenler, zamanmzda endstrinin dnyada yaratt bu yeni
gcn byk bir ksmn gittike daha fazla kendilerine mal ederler ve ken
dileri iin kullanrlar. Endstri bizi ynetir, hkmet de endstriyi.
Sylediim eylere o kadar ok nem atfediyorum ki, bunlar daha iyi
aklamaya alrken kendi dnceme zarar vermekten korkuyorum.
O halde, eer okuyucu verdiim rnekleri yetersiz veya iyi seilmemi r
nekler olarak grrse; eer toplumsal kuvvetin ilerlemesini baz noktalar
da abarttm veya tersine bireysel bamszlk alann an snrlandrd
m dnrse, okuyucunun bir an iin kitab brakmasn ve benim bahset
tiim konularla ilgili olarak etrafnda neler olup bittiine bir bakmasn rica
ederim. Eer okuyucu bizim iimizde ve dmzda her gn olan eye dikkat
li bir biimde bakp, komulann inceleyip ve nihayetinde kendisi zerinde
tefekkrde bulunduktan sonra, benim ortaya koyduum noktaya klavuzsuz
bir ekilde baka yollardan ulamazsa ben ok hatalym demektir.
Okuyucu, geen yanm yzyldan beri merkeziyetin binlerce farkl biim
de gelitiini grecektir. Savalar, devrimler, mcadeleler onun geliimine
hizmet etti. Tm insanlar bunu gelitirmek iin altlar. Bu dnem boyun
ca, insanlar olaanst bir hzla kamusal ilerin bana getiler ve onlann fi
kirleri, menfaatleri, tutkular da snrsz biimde eitlendi; bylelikle herkes
merkezlemeyi farkl biimlerde de olsa istediler. nsanlarn inanlmaz ha
reketli yaamlannm ve dncelerinin iinde, merkeziyet gds sarslmaz
olan tek nokta olarak kald.
Beer meselelerle ilgili bu ayrntlan inceledikten sonra okuyucu, btn
sel manzaraya geni bir adan bakmak istediinde ise aracaktr.
Bir yandan en yerleik hanedanlar sarslr veya yklrken, halk da yasala-
nn egemenliinden iddet kullanarak kaar ve senyrlerinin veya prensleri
nin otoritesini ykar veya snrlandnr. Henz devrimin olmad tm ulus
lar da kayglanr ve rperirler. Ayn bakaldn tini onlar da hareketlendirir.
Dier yandan ise, bu anari zamanlarnda ve bu dik bal halklarda toplum
sal kuvvet durmakszn imtiyazlarn arttrr ve daha merkez, daha giriimci,
daha mutlak ve daha geni kapsaml hale gelir. Yurttalar ise her an kamu
sal idarenin kontrol altnda bulunurlar ve bireysel bamszlklarnn yeni
bir ksmn her gn biraz daha fazla farknda olmakszn feda etmeye itilirler.
Zamannda taht alt st eden ve krallan ayaklar altna alan bu insanlar gittik
e daha fazla direni gstermeksizin bir memurun isteklerine itaat ederler.
 O halde gnmzde iki kart devrim meydana gelmi gibidir: Birisi ara
lksz olarak iktidar zayflatr ve dieri ise durmakszn onu glendirir. Ta
rihimizin baka hibir dneminde iktidar ne bu kadar gl ne de bu kadar
zayft.
Ama nihayetinde dnyann durumunu yakndan incelediimizde, bu iki
devrimin birbirlerine sk bir biimde bal olduklarn, ikisinin de ayn kay
naktan doduunu ve deiik gzerghlardan geerek sonuta insanlar yi
ne ayn yere gtrdklerini grrz.
Bu kitabn birok yerinde nceden sylediim ve ima ettiim bir eyi bir
kez daha tekrar etmekten ekinmeyeceim. Eitlik olgusuyla, eitliin yasa
lara ve toplumsal duruma nfuz etmesini salayan devrimi birbirlerine ka
rtrmamaya dikkat etmek gerekir. Zira bizi artan fenomenlerin neredey
se hepsi bu durumdan kaynaklanr.
En bynden en kne Avrupann tm kkl siyasal kuvvetleri
aristokratik yzyllarda dodular ve hepsi de farkl dzeylerde eitsizlik il
kesini ve ayrcalklar temsil ediyor veya savunuyorlard. Artan eitliin tel
kin edecei yeni ihtiyalar ve menfaatleri hkmet nezdinde geerli klmak
iin, gnmzn insanlarnn eski kuvvetleri alt st etmeleri veya zorlama
lar gerekti. Bu durum da onlar devrim yapmaya itti ve onlarn byk ks
mna, amalar ne olursa olsun tm devrimlerin her zaman iin dourduu
yabanl bir bamszlk ve karmaa isteini ilham etti.
Avrupada eitliin geliiminden nce veya sonra mlkiyet durumunda ve
kiisel konumlarda iddetli deiimler yaamayan tek bir blgenin var oldu
una inanmyorum. Ayrca burada neredeyse tm deiimler anariyle ve
ar serbestlikle gereklemitir, nk bunlar ulusun en medeni ksmna
kar toplumun en az medeni ksm tarafndan yaplmtr.
Buradan daha nce gsterdiim iki kart eilim ortaya kar. Demokra
tik devrim en iddetli anndayken, devrime kar mcadele eden eski aris
tokratik kuvvetleri ykmaya alan insanlar gl bir bamszlk tinini ser
giliyorlard. Eitliin zaferi tamamland lde ise, yine bu eitliin dour
duu doal gdlere yava yava kendilerini kaptryor ve toplumsal kuvve
ti glendirip, merkeziletiriyorlard. Kendilerini eit hale getirmek iin z
gr olmak istiyorlard ama eitlik zgrln yardmyla yerletii lde,
zgrl daha zor hale getiriyordu.
Bu iki durum her zaman e zamanl olmuyordu. Atalarmz, bamszlk
kazanma ve ayn anda onu kaybetme konusunda dnyaya ders vererek, soy
lularn otoritesinden kaan ve krallarn egemenliine meydan okuyan bir
halkn e zamanl olarak kendi iinde nasl bir muazzam tiranlk kurabildi
ini kantlam oldular.
Zamanmzn insanlar eski iktidarlarn drt bir yandan ykldnn far
kna varrlar; yok olan eski otoriteleri, dm olan eski bariyerleri grr
ler; bu durum en akl banda insanlarn bile kafasn kartrr. Bylelikle in
sanlar sadece gzleri nnde vuku bulan bu olaanst devrime dikkat ke
silirler ve beer! trn kalc olarak anarinin iine srkleneceine inanr
lar. Eer bu devrimin nihai sonularn dnrlerse, korkacaklar baka ko
nular bulacaklardr.
Ben ise, itiraf ediyorum ki adalarm hareketlendiriyormu gibi gr
nen bu zgrlk tinine pek gvenmiyorum. Gnmzn uluslarnn al
kantl olduklarn fark ediyorum ama onlarn zgrlk olduklarn ak
bir ekilde gremiyorum. Hkmdarlar yerlerinden eden bu alkantlarn
sona ermesinin ardndan, egemenlerin hi olmadklar kadar kudretli hale
gelecek olmalarndan endie ediyorum.
 DEMOKRATK ULUSLAR
HANG TR DESPOTZM TRNDEN KORKMALIDIRLAR?

Birleik Devletlerde ikamet ettiim sre boyunca, Amerikallarn toplumsal

durumuna benzer bir demokratik toplumsal durumun despotizmin yerle
mesini tuhaf bir ekilde kolaylatrabileceini fark etmitim ve Avrupaya ge
ri dndmde ise, bizim hkmdarlarmzn ounun, kendi iktidar alan
larn geniletmek iin, bu toplumsal durumdan doan fikirleri, duygulan ve
ihtiyalan nasl kullandklarn grmtm.
Bu durumun neticesinde Hristiyan uluslarn, Antikitedeki birok halka
musallat olmu olan benzer bir tahakkm eidine maruz kalabileceklerine
inanmaya baladm.
Bu konuyu daha detayl inceledikten ve be yl bu konu zerinde tefekkr
ettikten sonra korkulanm pek azalmad ama hedef deitirdi.
Getiimiz yzyllarda, tek bana ikincil kuvvetlerin yardm olmakszn
byk bir imparatorluun drt bir yanm ynetmeye giriecek kadar mut
lak ve kudretli bir egemen grlmemiti. Halk keyfince ynetmek ve yn
lendirmek iin tebaasn tek biimli kurallarla egemenlii altna almaya a
lan ve topluluun her bir yesini dorudan yneten bir egemen de yok
tu. Byle bir giriim fikri insanlarn akima bile gelmiyordu ve bir kii bunu
kafasnda tasarlasa bile, bilgilerin yetersizlii, idari yntemlerin eksiklikle
ri ve de zellikle koullarn eitsizliinin neden olduu doal engeller, by
le bir fikrin geni kapsaml bir biimde gereklemesini hemen engelleyebi
lecek durumdayd.
Romal imparatorlann en gl olduklan zamanlarda, imparatorlukta ika
met eden farkl halklar, deiik detlerini ve teamllerini henz koruyorlar
d. Eyaletlerin ou, her ne kadar ayn krala bal olsalar da, tek balarna
idare ediliyorlard ve bu eyaletlerin kuvvetli ve etkili belediyeleri vard. Her
ne kadar imparatorluun ynetimi kraln ellerinde toplanm olsa da ve kral
gerekli olduunda her eyin nihai efendisi olsa da, toplumsal yaamn ve bi
reysel varoluun tm detaylarn kontrol edemiyordu.
u doru ki imparatorlar, muazzam ve kontrolsz bir kuvvete sahiplerdi
ve bu kuvvet sayesinde kendilerini zgrce tuhaf isteklere adyor ve devletin
tm gcn de bu istekleri tatmin etmek iin kullanyorlard. Onlarn, ta
mamen keyfi bir biimde bir yurttan mlklerine el koymak veya yaamn
sonlandrmak iin bu kuvveti ktye kullandklar sk sk grlyordu. Bu
imparatorlarn uranl olaanst bir biimde baz kiilere zarar veriyordu
ama ok sayda kiiye kadar uzanmyordu. Bu tiranlk belli temel meselelere
odaklanyordu ve geri kalann nemsemiyordu.
yle grnyor ki, eer gnmzn demokratik uluslarnda despotizm
kurulursa, bu despotizm farkl zelliklere sahip olacaktr: Daha geni erim
li ve daha lml olacaktr ve insanlara eziyet etmeksizin onlar deerden d
recektir.
Bizimki gibi aydnlanma ve eitlik alarnda egemenlerin, Antikitedeki
egemenlerin yapabileceklerinden daha kolay bir biimde tm kamusal kuv
vetleri ellerinde toplamay ve bireylerin zel alanna daha rahat ve daha de
rin bir ekilde nfuz etmeyi baaracaklarndan hi kuku duymuyorum.
Ama despotizmi kolaylatran bu eitlik ayn zamanda onu yattrr da. n
sanlar daha benzer ve daha eit olduu lde, kamusal teamllerin de nasl
daha beer ve daha lml olduunu grmtk. Hibir yurttan byk bir
kuvveti ve fazla bir zenginlii olmad zaman, tiranlk adeta ortaya kma
olanandan ve hareket alanndan yoksun kalr. Tm servetler orta dzeyde
olduunda, tutkular doal olarak kstlanr, tahayyller snrl ve istekler de
basit olur. Bu genel itidal, egemeni de lml hale getirir ve onun an istekle
rini belli snrlar iinde tutar.
Toplumsal durumun bizzat doasndan ortaya kan bu nedenlerden ba
msz olarak benim konumun dnda daha baka birok nedenden bah
sedebilirdim, ama aklam olduum bu snrlar iinde kalmak istiyorum.
Demokratik hkmetler belli byk galeyan ve nemli tehlike anlarn
da iddetli ve zalim olabileceklerdir; ama bu krizler nadir ve geici olacaktr.
Gnmzn insanlarnn ufak tutkularn, onlarn teamllerinin yumu
akln, bilgilerinin erimini, dinlerinin arln, ahlklarnn dinginliini,
zahmetli ve dzenli alkanlklarn, neredeyse hepsinin erdemlerinde oldu
u kadar kusurlarnda da koruduu arballklarn dndmde, onla
rn tiranlan lider olarak grmelerinden deil de, daha fazla vasileri olmasn
dan korkuyorum.1
1 K itab n sonunda b u lu n an Not H ye b a kn z - .n.
 O halde demokratik halklar tehdit eden boyunduruk trnn, dnyada
daha nce var olmu boyunduruklara hi benzemeyeceini dnyorum.
adalarmz bu boyunduruk imgesini gemite bulamayacaklardr. Bah
settiim fikri tam olarak ortaya koyan ve onu kapsayan bir deyimi de bouna
kendi kendime aryorum. Eski despotizm ve tiranlk kavramlar bu boyun
duruu tasvir etmek iin hi uygun deildirler. Ortada yeni bir ey var; o hal
de adlandramadmz bu fenomeni aklamaya almak gerekir.
Despotizmin dnyada hangi yeni zelliklerle kendisini ortaya koyacan
tahayyl etmek istiyorum: Ruhlarn tmyle kaplayan ufak ve baya hazla-
rm tatmin etmek iin ara vermeksizin kendileri zerine kapanan, benzer ve
eit olan, kabalalk bir insan kitlesi gryorum. Bu insanlarn her biri, kendi
alanna ekildiinden, dierlerinin kaderine yabanc gibidir. Bu kii iin be
er tr kendi ocuklar ve arkadalarndan ibarettir. Yurttalara gelince, bu
kii onlarn yanndadr ama onlar hi fark etmez; onlara dokunur ama on
lar hissetmez; sadece kendinde ve kendisi iin var olur. Onun hl bir ailesi
olsa da, en azndan artk bir yurdunun olmadn syleyebiliriz.
Tm bu kiilerin zerinde, tek bana insanlarn memnuniyetlerini gven
ce altna alan ve onlarn kaderine gz kulak olan muazzam koruyucu bir ik
tidar ykselir. Bu iktidar mutlak, titiz, dzenli, ngrl ve lmldr. Eer
onun amac tpk babann otoritesi gibi, insanlar ergin bir birey olmaya ha
zrlamak olsayd, onun otoritesi de babann otoritesine benzetilebilirdi; ama
tersine bu iktidar insanlar kesin ve kalc bir biimde ocukluk anda tut
maya alr; insanlarn sevinmesinden holanr, yeter ki onlar sevinmek d
nda baka bir eyi dnmesinler. Bu iktidar insanlarn mutluluu iin se
ve seve alr, ama bu mutluluun tek faili ve tek yargc olmak ister. nsan
larn gvenliini salar, onlarn ihtiyalarn ngrr ve giderir, hazlara ula
malarn kolaylatrr, onlarn temel ilerini yrtr, endstriyi ynetir, ve
raset yasalann dzenler, miraslarn bltrr; peki onlar neden dnme
klfetinden ve yaama zahmetinden kurtaramasm ki?
te bylelikle bu iktidar her gn, zgr iradenin kullanmn daha az ya
rarl ve daha nadir hale getirir; insanlarn iradi eylemlerini daha kk bir
alana kapatr ve her bir yurtta yava yava zgr iradesini kullanmaktan
mahrum brakr. Eitlik insanlar bunlara uygun hale getirir: onlar tm bun
lara katlanmaya ve hatta bunlar hayrl eyler olarak grmeye nceden ha
zrlar.
Birbiri ard sra her bir bireyi ele geirdikten ve onlar kendi isteine uy
gun bir biimde yourduktan sonra egemen, kollarn toplumun btn
zerine uzatr; toplumun yzeyini karmak, ayrntl ve tek biimli kurallar
la kaplar. Bu kurallar sayesinde en zgn zihinler ve en salam ruhlar, kitle
nin arasndan sivrilerek gn yzne kamayacaklardr. Egemen iktidar, in
sanlarn iradelerini yok etmez, ama onlar yumuatr, boyun edirir ve yne
tir. nsanlar nadiren eylemeye zorlar, ama onlarn eylemesine durmakszn
kar durur. Byle bir iktidar pek yok etmez, ama gn yzne kmaya engel
olur; bask altnda tutmaz, rahatsz eder, ezer, gcn keser, yattrr, ser
semletirir ve nihayetinde her bir ulusu, iinde hkmetin oban olduu e
kingen ve hnerli bir hayvan srsne indirger.
Tasvir ettiim bu eit dzenli, lml ve dingin bir kulluun, zgrln
baz dsal formlaryla tahayyl edebileceimizden daha iyi bir biimde b
tnleebileceine ve bu kulluun halk egemenliinin iinde kurulmasnn
imknsz olmayacana her zaman inandm.
adalarmz durmakszn iki elikili tutkuyla urarlar: Ynetilmek is
tei ve de zgr kalma arzusu. nsanlar bu kart gdleri yok etmeksizin,
ikisini de ayn zamanda tatmin etmeye abalarlar. Tek, hami, kadir-i mutlak
olan ama yurttalar tarafndan seilen bir iktidar tahayyl ederler. Merkezi
yet ile halk egemenliini birletirirler. Bu da onlar rahatlatr. Bizzat kendi
leri vasilerini setiklerini dnerek, vesayet altnda olmakla avunurlar. Her
bir birey bu iktidara katlanr, nk zincirin teki ucunda bulunan egemen
ne bir insan ne de bir snftr, bizzat halkn kendisidir.
Bu sistemde yurttalar, efendilerini semek iin bir anlna baml ko
numlarndan karlar ve sonra yeniden bu konuma girerler.
Gnmzde idari despotizm ile halk egemenlii arasndaki bir eit uz
lamadan kolaylkla memnun olan ok sayda insan vardr. Bu insanlar, z
grlkleri ulusal iktidara teslim ettiklerinde, bireylerin zgrlklerinin ye
terince garanti altna alndn dnrler. Oysa benim iin bu yeterli de
ildir. taat etmeyi kabul ettiim efendinin doas, beni itaatten daha az il
gilendiriyor.
Bununla birlikte byle bir yapnn, tm kuvvetleri bir araya topladktan
sonra, bunlar bir insann veya sorumsuz bir teekkln ellerine teslim eden
bir yapdan kesinlikle daha ok tercih edilir olduunu yadsmayacam. De
mokratik despotizmin alabilecei tm deiik formlar arasnda bu sonuncu
su mutlaka en kts olacaktr.
Egemen seildiinde veya seilmi ve bamsz bir yasama organ tarafn
dan yakndan denetlendiinde, onun bireylere uygulad boyunduruk ki
mi zaman daha ar olur; ama her zaman iin daha az onur krcdr, nk
her bir yurtta, engellendii ve kuvvetsiz brakld halde, itaat ederek sade
ce kendisine boyun ediini ve tm tercihlerini sadece tek bir tercihine fe
da ettiini sanabilir.
Egemen kii, ulusu temsil ettii ve ona bal olduu zaman, her bir yurt
tatan alnan glerin ve haklarn sadece devletin liderine hizmet etmedii
ni, ayn zamanda devletin kendisine de yarar saladn ve bireylerin halk
iin yaptklar fedakrln meyvelerini bamszlklaryla geri aldklarn an
lyorum.
Fazla merkez bir lkede ulusal temsilyeti yaratmak demek o halde ar
merkeziyeti retebilen ktlkleri azaltmak demektir, bunlar tamamen or
tadan kaldrmak deil.
Bu biimde en nemli meselelere bireylerin mdahale etme olanaklarnn
korunduunu gryorum; ama bu olanak ufak ve bireysel meselelerde de
daha az ortadan kaldrlmaz. nsanlar bilhassa yaamn kk ayrntlarnda
kleletirmenin tehlikeli olduunu unutuyoruz. Ben ise, eer nemli konu
lardaki zgrle nemsiz konulardaki zgrlk olmakszn sahip olunabi
leceini dnseydim, zgrln nemli konularda nemsiz konularda ol
duundan daha az zorunlu olduuna inanabilirdim.
Ufak meselelerdeki bamllk her gn kendini aa vurur ve tm yurt
talara ayrmsz bir biimde kendisini hissettirir. Bu bamllk yurttala
r umutsuzlua srklemez; ama durmakszn onlan engeller ve kendi ira
delerini kullanmaktan vazgeirir. Onlarn ruhlarn yava yava yok eder ve
ruhlarnn gcn keser, oysa ok az sayda, nadiren ortaya kan ar hal ve
koullarda vuku bulan itaat ise sadece arada bir kulluu ortaya koyar ve bu
kulluu da sadece belli insanlar zerinde uygular. Merkez iktidara bu ka
dar baml hale getirilen bu yurttalarn zaman zaman bu iktidann temsil
cilerini semekle grevlendirilmesi de bounadr; zgr iradenin bylesine
nadir ve ksa sreli ama aslnda ok da nemli olan kullanm, yurttalann
kendi kendilerine dnme, hissetme ve eyleme yetilerini yava yava kay
betmelerine ve beeriyet seviyesinin altna kademeli olarak dmelerine en
gel olamayacaktr.2
Bu yurttalarn hemen sonra kendilerine kalm olan nemli ve biricik ay
rcal kullanamayacan eklemeliyim. Siyasal alana zgrl sokan de
mokratik halklar, idari alanda despotizmi arttrmalaryla e zamanl olarak
tuhaf paradokslar iine girerler. Sadece saduyunun yeterli olduu tali ile
ri yrtmek gerektiinde, bu halklar yurttalarn bunlan yapamayacaklann
dnrler; tm devletin ynetimi sz konusu olduunda ise ynetimdeki
yurttalara muazzam ayrcalklar verirler. Bu halklar yurttalan, krallardan
daha fazla ve insanlardan daha az dzeyde, srayla egemenin oyuncaklan ve
efendileri haline getirirler. Tm farkl seim sistemlerini tkettikten sonra,
kendilerine uygun olan bulmakszn, hayrete derler ve hl aramaya de
vam ederler; sanki fark ettikleri ktlk, seim teekklnden ok lkenin
yapsyla ilgili deilmi gibi...
Aslnda kendi kendilerine ynetme alkanlndan tamamen vazgeen
insanlarn kendilerini ynetecek kiileri nasl iyi bir biimde semeyi baa
2 K itab n sonunda b ulunan N ot l ya baknz.
rabileceklerine akl erdirmek de zordur. taatkr bir halkn yapt seim
lerden, zgrlk, gl ve bilge bir hkmetin kabileceine asla kim
se inanmaz.
Tepesi cumhuriyeti, dier tm ksmlar ise an monarik olan bir ya
p bana her zaman geici bir canavar gibi grnmtr. Ynetenlerin kusur
lar ve ynetilenlerin budalalklar bu yapy ykma srklemekte gecikme
yecektir. Temsilcilerinden ve kendinden bkm olan halk ise ya daha zgr
kurumlar meydana getirecektir ya da hemen tek bir efendinin ayaklarnn al
tna kapanacaktr.
 NCEK BLMLERN SONUCU OLARAK

Koullar eit olan bir halkta dier halklara gre daha kolay bir biimde mut
lak ve despotik bir hkmetin kurulabildiine inanyorum. Eer bu tr bir
halk byle bir hkmeti bir defa kurabilirse, hkmetin burada insanlara sa
dece zulmetmeyeceini, ayn zamanda uzun vadede her bir yurttatan bee
riyetin temel sfatlarn zorla alacan dnyorum.
O halde bana yle geliyor ki, despotizmden bilhassa demokratik alarda
korkmak gerekir.
Aslnda ben zgrl tm alarda sevebilirdim, ama iinde bulunduu
muz alarda ona hayran olmaya meylediyorum.
Ayrca iine girdiimiz yzyllarda otoriteyi imtiyazlar ve aristokrasi ze
rine dayandrmaya alacak herkesin baarszla urayacana inanyo
rum. Benzer ekilde otoriteyi tek bir snfa atfedip, tahsis etmek isteyenler de
baarsz olacaklardr. Gnmzde despotizmi kurmak iin yurttalar ara
snda kalc ayrmlar yaratarak, yeterince becerikli ve gl olan egemenler
yoktur; eitlii temel ilkesi ve sembol olarak kabul etmeyip, zgr kurum
lan srdrmeye muktedir olabilecek kadar bilge ve kudretli yasa koyucular
da yoktur. O halde benzerlerinin bamszln ve haysiyetini yaratmak veya
gvence altna almak isteyen tm adalanmzn kendilerini eitliin dos
tu olarak gstermeleri gerekir. Byle grnmelerinin tek saygn yolu da eit
liin dostu olmaktr; onlann deerli giriimlerinin baars da buna baldr.
Bylelikle aristokratik bir toplumu yeniden kurmak deil de, Tannmn bi
zi iine yerletirmi olduu demokratik toplumun barndan zgrl t
retmek sz konusudur.
Bu temel iki hakikat bana basit, ak ve verimli grnyor ve bunlar beni
doal olarak iinde koullarn eit olduu bir halkta nasl bir zgr hkmet
biiminin kurulabileceini dnmeye itiyor.
Demokratik uluslarn yaps ve ihtiyalan gerei, bu halklarda egemen ik
tidar dier halklara gre daha tek biimli, daha merkez, daha yaygn, daha
kapsayc ve daha kudretli olmak zorundadr. Toplum burada doal olarak
daha etkili ve daha gldr. Birey ise daha baml ve daha zayftr: Birisi
daha ok ey yapar, dieri ise daha az; bu durum kanlmazdr.
O halde demokratik blgelerde bireysel bamszlk alannn, aristokratik
lkelerde olduu kadar geni olmasn beklememek gerekir. Ama bu da ar
zu edilen bir durum deildir, nk aristokratik halklarda toplum genellikle
bireye, ok sayda kiinin refah da birka kiinin grkemine kurban edilir.
Demokratik bir halk yneten merkez bir iktidarn etkili ve kudretli olma
s ise hem zorunludur hem de arzu edilir. ktidar zayf veya arkanl hale
getirmek deil, sadece onun evikliini ve gcn ktye kullanmasn en
gellemek sz konusudur.
Aristokratik yzyllarda bireylerin bamszln gvence altna almaya
en fazla katkda bulunan ey, egemenin burada yurttalar tek bana ynet
mek ve idare etmekle ykml olmamasyd. Egemen bu grevi ksmen aris
tokrasinin yelerine brakmakla ykmlyd; yle ki kalc biimde bln
m olan toplumsal kuvvet her bir insann zerine asla tamamyla ayn bi
imde kmyordu.
Egemen her eyi kendisi yapmyordu ve ayn zamanda onun yerine karar
veren grevlilerin ou da kuvvetlerini ondan deil de, doutan elde ettikleri
ayrcalklardan aldklarndan, kalc biimde onun kontrol altnda deiller
di. Egemen, onlar grevlendirip sonra kendi kaprisleri dorultusunda her an
grevden alamyordu ve kendi isteklerini onlarn hepsine ayn dzeyde daya-
tamyordu. Bu durum bireylerin bamszln garanti altna alyordu.
Gnmzde ayn yntemlere bavurulamayacan anlyorum ama bun
larn yerine konulabilecek demokratik usullerin varlna da inanyorum.
Tzel kiilerden veya soylulardan alman idari kuvvetlerin hepsini sadece
egemenin ellerine vermek yerine, bunlarn bir ksmn sradan yurttalardan
geici olarak oluturulmu olan tali teekkllere brakabiliriz; bylelikle de
bireyler arasndaki eitlikler yok olmayacak ve onlarn zgrlkleri de daha
fazla gvende olacaktr.
Bizim kadar kavramlan nemsemeyen Amerikallar idari blge ismini ko
rudular, ama bu idari blgeleri ksmen tara meclisi gibi icra ettiler.
Bizimki gibi bir eitlik yzylnda kaltsal grevliler atamann haksz ve
akl d olacan kolaylkla kabul ederim, ama kimse bu grevlilerin yeri
ne belli bir lde seilmi grevlilerin gemesine engel olamaz. Seim, mer
kez iktidar karsnda grevlilerin bamszln, aristokratik uluslarda ka
ltsal snflarn gvence altna ald kadar ve hatta onlardan daha fazla g
vence altna alan demokratik bir yntemdir.
Aristokratik lkeler, kendi kendilerine ihtiyalarn karlamay bilen ve
kolaylkla ve gizlice bask altna alnamayan zengin ve etkili bireylerle do
luydu. Bu kiiler de iktidar genel olarak ll ve arbal alkanlklarla
yrtyorlard.
Demokratik topraklarda byle bireylerin doal olarak bulunmadm bili
yorum ama burada benzer kiiler yapay bir biimde yaratlabilir.
Dnyada yeniden bir aristokrasinin kurulamayacana kesin bir biimde
inanyorum; ama yurttalarn bir araya gelerek ok zengin, ok etkili, ok
gl, tek kelimeyle aristokratik kiileri ortaya koyabileceini dnyo
rum.
Bu ekilde aristokrasinin kusurlar ve tehlikeleri dnda onun en nemli
siyasal avantajlarna sahip olunabilecektir. Siyasal, endstriyel, ticari ve hat
ta bilimsel ve edeb bir rgtlenme, ne istenildii zaman boyun edirilebi-
len ne de kolaylkla zulmedilebilen ve iktidarn gereksinimlerine kar bi
reysel haklarn koruyarak, mterek zgrlkleri kurtaran aydn ve kudret
li bir yurtta gibidir.
Aristokrasi zamanlannda her bir insan kendi topluluunun iindeki dier
yurttalara her zaman ok sk bir biimde baldr, yle ki bir kiiye saldr
olduunda dierleri hemen onun yardmna koarlar. Eitlik alarnda ise
her birey doal olarak izoledir; onun yardmn isteyebilecei kaltsal arka
dalar ve duygudalk ba kurduu bir snf yoktur. Bu kii kolaylkla di
erlerinden ayrlr ve zarar grmeksizin ayaklar altna alnr. O halde gn
mzde zulmedilen bir yurttan kendisini korumak iin sadece bir yntemi
vardr: Btn olarak ulusa seslenmek ve ulus ona kulak asmazsa, beeriyete
hitap etmek. Yurttan bunu gerekletirebilecei tek arac ise basndr. By
lelikle basn zgrl demokratik uluslarda dier uluslarda olduundan
ok daha fazla deerlidir. Bu zgrlk tek bana eitliin retebildii kt
lklerin byk bir ksmn tedavi eder. Eitlik insanlar izole eder ve zayf
latr; ama basn her bir kiinin yanma ok kuvvetli bir silah koyar ve en za
yf ve en izole kii bile bu silah kullanabilir. Eitlik her bir bireyi yaknlar
nn desteinden mahrum brakr; ama basn, tm yurttalarn ve benzerle
rini yardma arma olanan onlara tanr. Basn yayn hem eitliin ilerle
mesini hzlandrd hem de onun en iyi dzeticilerinden birisi oldu.
Aristokrasilerde yaayan insanlarn basn zgrlnden gerekirse ya
rarlanabileceklerini dnyorum; ama demokratik blgelerde yaayanlar
iin bu geerli deildir. Bu kiilerin bireysel bamszlklarnn garanti alt
na alnmas iin, byk siyasal meclisleri, parlamenter imtiyazlar, halk ege
menliinin ilan edilmesini pek yeterli bulmuyorum.
 Tm bu eyler belli bir noktaya kadar bireysel kullukla uzla iindedir,
ama eer basn zgr olursa, bu kulluk da kusursuz hale gelemeyecektir. Ba
sn en lsndan demokratik bir zgrlk aracdr.
Yarg kuvvetiyle ilgili de benzer bir ey syleyebilirim.
Bireysel menfaatlerle megul olmak ve kendi gr alanna sunulan ufak
mevzular zerinde younlamak yarg kuvvetinin znde bulunan faaliyet
lerdir. Zulmedilen kiilerin yardmna kendiliinden komamak, ama onla
rn arasnda en mtevaz kiinin bile emrine amade olmak da bu kuvvetin
znde bulunur. Zulmedilen kii ne kadar zayf olursa olsun, yargc kendi
ikyetini dinlemeye ve bu ikyete cevap vermeye zorlayabilir: Bu durum
yarg kuvvetinin bizzat yapsyla ilgilidir.
O halde, egemenin gzlerinin ve ellerinin srekli olarak beer eylemle
rin en ufak ayrntlarna mdahale ettii ve kendilerini korumak iin zayf
olan bireylerin, benzerlerinin yardmna gvenmek iin an izole durumda
olduklar bir zamanda, benzer bir kuvvet zellikle zgrln ihtiyalarna
uyarlanabilir. Mahkemelerin gc her zaman iin bireysel bamszla bah-
edilebilecek en byk garantidir, ama bu durum zellikle demokratik yz
yllar iin geerlidir. Eer yarg kuvveti, koullar eitlendii lde bym
yor ve genilemiyorsa, bireysel haklar ve menfaatler burada her zaman teh
like altndadr.
Eitlik insanlara zgrlk iin ok fazla tehlikeli olan birok eilimi tel
kin eder ve yasa koyucu her zaman iin bunlara ok dikkat etmek zorunda
dr. Bunlarn sadece en nemlilerinden bahsedeceim.
Demokratik yzyllarda yaayan insanlar, formlarn faydalarn kolaylkla
kavramazlar; onlar igdsel olarak hor grrler. Bunlarn nedenlerini da
ha nce aklamtm. Formlar onlarn kmseme ve genellikle nefret duy
gularn kkrtr. Bu insanlar olaan biimde kolay ve ulalabilir hazlar ta
lep ettiklerinden, istedikleri amalara doru cokulu bir biimde atlrlar ve
en ufak bir gecikme onlar umutsuzlua drr. Siyasal yaama tadkla
r bu miza, niyetlerine ulamalarn her gn geciktiren veya engelleyen bu
formlara kar insanlarda bir honutsuzluk yaratr.
Demokrasilerde yaayan insanlarn formlara kar yapt bu itiraz yine de,
formlar zgrlk iin faydal hale getirir, zira bunlarn temel meziyeti zayf
ile gl olan, yneten ile ynetilen arasnda bariyer hizmeti grmek ve bi
rini frenlemek dierine de kendisini bulmas iin zaman vermektir. Egemen
daha aktif ve daha kudretli, bireyler ise daha enge ve daha zayf olduu
lde formlar da daha fazla zorunlu olur. Bylelikle demokratik halklarn
doal olarak dier halklardan daha fazla formlara ihtiyac vardr ve bu halk
lar doal olarak bunlara daha az sayg duyarlar. Bu durum zerinde durma
y hak eder.
 adalarmzn formlar sorununu kstah bir biimde kmseyen tav
rndan daha zavall baka bir tavr yoktur. nk en ufak form sorunlar bi
le gnmzde, imdiye dek hi olmad kadar byk nem kazand. Bee
riyetin birok nemli menfaati bunlarla balantl hale geldi.
Eer aristokratik yzyllarda yaayan devlet adamlar kimi vakit formlar
kolaylkla kmseselerdi ve kendilerini bunlarn zerinde konumlasalard,
bugn halklar ynetenler bu formlarn en ufaklarna bile sayg gstermek
zorunda kalrlard ve ancak buyurgan bir zorunluluk gerektirdii zaman on
lar hesaba katmazlard. Aristokrasilerde formlarla ilgili batl inanlar vard;
onlar bizim aramzda aydn ve akl banda bir hrmetle korunurlard.
Demokratik halklar iin ok doal ve ok tehlikeli olan bir baka gd,
bu halklar bireysel haklar kmsemeye ve onlara pek deer vermemeye
iten gddr.
tnsanlann genel olarak haklar vardr ve onlar uzun zamandr kullandk
lar iin veya bu haklar nemli olduklar iin, insanlar da onlara sayg du
yarlar. Demokratik halklarda karlalan bireysel haklar, genellikle pek az
nemli, ok yeni ve fazlasyla deikendir. Bu durum nedeniyle bu haklar
genellikle kolay bir biimde feda edilir ve neredeyse her zaman pimanlk
duymakszn ihlal edilirler.
Oysa ayn zamanda, insanlarn bireysel haklara kar doal bir kmse
me duyduklar bu uluslarda, iktidarn haklar doal olarak geliir ve kuvvet
lenir. Yani insanlar, en ufak bireysel haklan bile elinde tutmann ve savun
mann ok fazla zorunlu olduu bir anda, bu haklara daha az bal hale ge
lirler.
O halde zgrln ve insanlarn azametinin hakiki dostlarnn durmaks
zn ayaa kalkmalarnn ve toplumsal iktidarn kendi niyetleri uruna yava
yava baz insanlarn bireysel haklarn feda etmesine engel olmalarnn zorun
lu olduu zaman, zellikle iinde bulunduumuz demokratik zamanlardr. Bu
zamanlarda zulmedilmesi ok tehlikeli olmayacak kadar karanlk yurttalar
ve zarar grmeksizin oluruna braklabilecek kadar az nemli bireysel haklar
yoktur. Bunun nedeni basittir: Zihinlere bireysel haklarn neminin ve kutsal
lnn ilendii bir zamanda bir insann bireysel hakk ihlal edildiinde, sade
ce hakk elinden alnan kiiye ktlk yapm oluruz; gnmzde ise byle
bir hakk ihlal etmek demek, ulusal teamlleri derin bir biimde yaralamak ve
btn olarak toplumu tehlikeye atmak demektir, nk bu eit haklarn fik
ri bile bizim aramzda durmakszn zayflyor ve kayboluyor.
Devrim durumuna uygun olan, uzun bir devrim srecinden doan ve bu
devrimin karakteri nasl olursa olsun, onun kendi amacn ve kendisini ser
giledii alann genelletiren belli alkanlklar, belli fikirler ve belli kusur
lar vardr.
 Herhangi bir ulus ksa bir zaman iinde liderlerini, kanaatlerini, yasalar
n birka defa deitirirse, bu ulusu oluturan insanlar, deiim sevgisini ka
zanacak ve tm deiimlerin g kullanlarak hzl bir biimde gerekleti
rilmesine alacaklardr. Bylelikle bu insanlar her gn, gsz olduklarn
grdkleri formlar doal bir biimde kmser ve kurallarn hkimiyetine
ancak sabrsz bir biimde katlanrlar, zira bizzat onlar binlerce defa bu ku
rallarn ihlal edildiini gzleriyle grmlerdir.
Sradan hakkaniyetli ve ahlkl uluslar, devrimin her an gn yzne kar
d tm yenilikleri aklamak ve merulatrmak iin yeterli olmadndan,
toplumsal fayda ilkesi devreye sokulur ve siyasal zorunluluk dogmas yara
tlr. Bize nerilen genel amaca arabuk ulamak iin, endie etmeksizin bi
reysel menfaatlerimizi feda etmeye ve bireysel haklar ayaklarmzn altna
almaya kolaylkla alrz.
Tm devrimler bunlar rettii iin, devrimci olarak adlandrdm bu
alkanlklar ve fikirler, demokrasilerin iinde olduu gibi aristokrasilerin
iinde de grlr. Ama bunlar aristokrasilerde genellikle daha az kudretli ve
her zaman daha az kalcdr, nk burada kendilerine kar duran alkan
lklar, fikirler, kusurlar ve engellerle karlarlar. O halde devrim sonra erdi
inde bunlar da kendiliklerinden yok olurlar ve ulus kendi eski siyasal tavr
larna geri dner. Demokratik topraklarda ise durum her zaman byle deil
dir. Bu lkelerde, tamamen yok olmakszn daha lml ve daha dzenli ha
le gelen devrimci gdlerin, kademeli olarak hkmetle ilgili teamllere ve
idari alkanlklara dnmesinden her zaman korkmak gerekir.
Devrimlerin demokratik lkelerden daha tehlikeli olduklar baka bir l
ke bilmiyorum, nk devrimler, neden olduklar arz ve geici ktlkler
den bamsz olarak, kalc ve adeta ebed ktlkleri yaratma riskini her za
man iin tarlar.
Hakl direniler ile meru isyanlarn varlna inanyorum. O halde, de
m okratik zam anlardaki insanlarn asla devrim yapmamalar gerektiini
mutlak bir biimde sylemiyorum, ama bu insanlarn devrimlere girime
den nce dier halklardan daha fazla tereddt etmekte hakl olduklarn ve
bu kadar tehlikeli bir ynteme bavurmak yerine mevcut durumlarndaki
skntlara katlanmay tercih etmelerinin onlar iin daha iyi olacan d
nyorum.
Sadece bu ksmnda aklanm olan tm tikel fikirleri deil, ayn zaman
da bu kitabn aklamay ama edindii fikirlerin ounu da kendi iinde ba
rndran genel bir fikirden bahsederek bitireceim.
Bizim amzdan nceki aristokratik yzyllarda, ok kudretli bireyler ve
ok clz bir toplumsal otorite vard. Toplumun imgesi bile mulakt ve yurt
talar yneten tm farkl kuvvetlerin ortasnda durmakszn yitip gidiyor
du. Bu zamann insanlarnn temel abas ise, toplumsal kuvveti bytmek
ve glendirmek, onun imtiyazlarn arttrmak ve gvence altna almak ve
tersine bireysel bamszl belli snrlar iine kapatmak ve bireysel menfaa
ti toplumun genel menfaatine bal klmakt.
Gnmzdeki insanlar ise baka tehlikeler ve baka endieler bekler.
Modern uluslarn ounda, hkmet, kkeni, yaps ve ad ne olursa ol
sun, neredeyse kadir-i mutlak olur ve bireyler ise zayfln ve bamlln
nihai noktasna gittike daha fazla yaklarlar.
Eski toplumlarda her ey farklyd. Btnlk ve tek biimlilik bu toplum-
larda hibir yerde grlmyordu. Bizim toplumlarmzda ise, her ey o kadar
ok birbirine benzer hale gelir ki, her bir bireysel figr kendisini mterek
fizyonomi iinde tamamen kaybeder. Atalarmz, bireysel haklara sayg du
yulmas fikrini suistimal etmeye her zaman meyillilerdi; oysa biz ise, bir bi
reyin menfaatinin her zaman iin ounluun menfaatine boyun emesi ge
rektii fikrini abartmaya doal olarak eilimliyiz.
Siyasal dnya deiir; o halde bundan sonra yeni ktlklere yeni areler
bulmak gerekir.
Toplumsal kuvvetin etki alann geni ama aikr ve deimez snrlar
iinde tutmak; bireylere belli haklar vermek ve onlarn bu haklardan tam
olarak yararlanmalarn garanti altna almak; bireyin bamszl, gc, k
keni nasl olursa olsun onu korumak; bireyi toplum karsnda yceltmek ve
desteklemek: Bana yle geliyor ki ite tm bunlar iinde bulunduumuz a
da yasa koyucunun temel meseleleridir.
Zamanmzn egemenlerinin insanlar sadece byk iler yapacaklar za
man kullandklar sylenir. Oysa egemenlerin daha ok byk insanlar el
de etmek zerine biraz daha dnmelerini; iten ok iiye daha fazla de
er vermelerini; her bir yurtta bireysel olarak zayf olduu zaman, bir ulu
sun uzun sre gl olarak kalamayacan srekli olarak hatrlamalarn ve
halk ekingen ve yumuak huylu olan bir lkeyi daha gl hale getirebile
cek bir toplumsal formun veya siyasal dzenlemenin henz bulunmadn
hi unutmamalarn isterdim.
adalarmzda iki kart ama ayn dzeyde zararl fikrin bulunduunu
gryorum.
Birileri eitlikte sadece onun neden olduu anarik eilimleri fark eder
ler. Bu kiiler zgr iradelerinden kuku duyar ve kendilerinden korkarlar.
ok daha az sayda olan ama daha aydn olan dierlerinin ise, baka bir
bak as vardr. Bu kiiler ise, eitlikten yola karak anariye ulaan g
zerghn yannda, insanlar kanlmaz bir biimde kullua gtryor gi
bi grnen bir yolu kefederler. Bu zorunlu kullua peinen ruhlarn tes
lim ederler ve zgr kalma konusunda umutlarn yitirdikleri iin, yrek
lerinin derinliklerinde yaknda meydana kacak olan efendiye oktan hay
ran olurlar.
Birinciler zgrlkten vazgeerler, nk onun tehlikeli olduunu d
nrler; kinciler ise onun imknsz olduunu dndkleri iin zgrle
yz evirirler.
Eer bu son dnceye sahip olsaydm, okuduunuz bu kitab yazamaz
dm; yurttalarn alnyazlaryla ilgili gizlice zlmekle yetinirdim.
Eitliin beer bamszln karsna kard tehlikeleri gn yzne
karmak istedim, nk bu tehlikelerin, ok korkutucu ve ayn zamanda gele
cekte olabilecek tehlikelere gre daha az ngrlm olduuna kesin bir bi
imde inanyorum. Ama bu tehlikelerin alamaz olduklann dnmyorum.
iinde bulunduumuz demokratik yzyllarda yaayan insanlarn bam
szla dnk doal bir eilimleri vardr. Bu insanlar ister istemez kurallara
sabrszlkla katlanrlar: Kendilerinin tercih ettikleri konumlarndaki kalc
lk bile onlar tedirgin eder. Onlar iktidar severler, ama iktidar elinde bu
lunduran kmsemeye ve ondan nefret etmeye eilimlidirler. Ufak ve ha
reketli olduklar iin, iktidarn ellerinden kolaylkla kaarlar.
Bu eilimler srekli olarak kendilerini aa vurur, nk hi deimeye
cek olan toplumsal durumdan kaynaklanrlar. Bunlar, bir despotizmin yer
lemesini uzun zaman boyunca engelleyeceklerdir ve insanlarn zgrlkle
rinden yana mcadele etmek isteyecek her bir yeni kuaa yeni silahlar sa
layacaklardr.
O halde dileriz gelecekte, insanlarn cesaretini kran ve onun gcn ke
sen bir eit lml ve gereksiz terre deil de, insanlarn zgrle gz ku
lak olmalarn ve onun iin savamalarn salayan hayrl bir kaygya sahip
oluruz...
 Genel B r D eerlend rme

Ele aldm konuyu tamamen sonlandrmadan nce, yeni dnyann grn

mnde kendini gsteren tm deiik zelliklere son bir defa gz atmak ve
nihayetinde eitliin insanlarn kaderi zerinde uygulad genel etkiyi de
erlendirmek isterdim. Ama byle bir giriimin gl bana engel oluyor.
Bu kadar muazzam bir konunun karsnda gzlerimin ardn ve aklmn
kartn hissediyorum.
Tasvir etmeye girimi olduum ve deerlendirmek istediim bu yeni top
lum, daha yeni gn yzne kyor. Zaman henz onun nihai formunu or
taya koymad. Bu toplumu yaratan byk devrim henz varln srdrd
nden, gnmzde vuku bulan meselelerde, devrimin kendisiyle birlik
te yok olmak zorunda olan ey ile onun ardndan kalc olmas gereken eyi
ayrt etmek neredeyse imknszdr.
Yeni domak zere olan dnya, nceki dnyann kalntlaryla henz bo
uur haldedir. Beer meselelerin ortaya koyduu muazzam karmaann or
tasnda, eski kurumlardan ve teamllerden geriye hangilerinin kalacan
ve hangilerinin ise yok olacan henz kimse syleyemeyecek durumdadr.
Her ne kadar toplumsal durumda, yasalarda, insanlarn fikirlerinde ve
duygularnda gerekleen devrim henz sona ermemi olsa da, bu devrimin
sonulan dnyada daha nce grlm olan hibir eyle karlatnlamaya-
caktr. Yzyldan yzyla en uzaktaki Antikiteye kadar gidiyorum ve gzleri
min nnde olan eye benzer hibir ey gremiyorum. Gemi gelecei artk
aydnlatmadnda, zihin ancak karanlk dehlizlerde ilerler.
Bununla birlikte, bylesine muazzam bylesine yeni ve bylesine mulak
bir tablonun ortasnda, kendisini aa vuran birka temel zellik fark edilir.
imdi bunlan aklayabilirim:
 yilik ve ktlklerin dnyaya yeterince eit bir biimde datldn d
nyorum. Byk zenginlikler yok olur; ufak servetlerin says artar; istek
ler ve zevkler eitlenir ve artk olaanst baarlar ve aresiz yoksulluklar
var olmaz. htiras genel bir duygudur ve artk pek az byk ihtiras vardr.
Her bir birey izole ve zayftr; toplum ise evik, n grl ve gldr; bi
reyler nemsiz eyleri, devlet ise muazzam eyleri yapar.
Ruhlar artk gl deildir, ama teamller lml ve yrrlkteki yasalar
beerdir. Her ne kadar ok az sayda fedakrlkla, en st dzey, en parlak ve
en temiz erdemle karlalsa da, alkanlklar dzenlidir; iddet nadiren g
rlr ve zalimlik ise neredeyse hi bilinmez. nsanlarn mrleri daha uzun
olur ve mlkleri de daha fazla gvende olur. Yaam ok ssl deildir ama
ok kolay ve ok dingindir. Fazla nazik ve fazla kaba olan pek az zevk var
dr; tavrlarda nezaket ve de zevklerde ise hoyratlk pek az grlr. ok bil
gili insanlarla pek karlalmaz, tpk ok cahil halklarla karlalmad gi
bi. Deha nadiren grlr ve bilgi daha fazla mterektir. Beer tin, birka in
sann kuvvetli birer itici g olmalaryla deil de, tm insanlarn ufak abala
rnn bir araya gelmesiyle geliir. lerde daha az mkemmellik ve daha fazla
verimlilik sz konusudur. Her trl rk, snf ve yurt balar zayflar; byk
beeriyete ballk ise glenir.
Eer tm bu deiik zellikler arasnda benim iin en genelini ve en dik
kat ekici olan bulmak isteseydim, servetlerde gzlenen eyin kendisini bir
ok farkl form altnda sunduunu fark ederdim. Neredeyse her trl ar
lk lml hale gelir ve krelir; neredeyse her trl u nokta, orta yola yer b
rakmak iin ortadan kalkar; bu orta yolda her ey dnyada daha nce gr
len durumdan daha az yksek ve daha az alak, daha az parlak ve daha az
karanlktr.
Baklarm, iinde hibir eyin ykselmedii ve alalmad benzer varlk
lardan oluan bu saysz kitle zerine evirmek istiyorum. Bu genel tek bi
imlilik grnm beni kederlendirip rktyor ve bylelikle artk var ol
mayan toplum iin ac duymaya meylediyorum.
Dnya ok byk ve ok ufak, ok zengin ve ok fakir, ok bilge ve ok
cahil insanlarla dolu olduunda, baklarm birinciler zerinde younlatr
mak iin kincilerden uzaklatryordum ve bu birinciler de bu duygudal
mdan memnunlard. Ama bu eilimin benim zayflmdan kaynakland
n anlyorum: Etrafm evreleyen her eyi ayn anda gremediim iin, bu
binlerce konu arasndan zerinde dnmekten holandm konular se
mem ve ayrt etmem gerekir. Kadir-i mutlak ebed Varlk iin ayn ey geer
li deildir; zira onun gzleri her eyi bir btn olarak kapsar ve beer tr ile
her bir insan ayn anda ak ve seik bir biimde grr.
Bu yaratcnn ve insanlarn bu gzlemcisinin baklarn en fazla tatmin
eden eyin, birka kiinin refah olmadna, herkesin genel rahatl oldu
una inanmak doaldr. Bana bir k olarak grnen ey, o halde onun
iin bir ilerlemedir; beni yaralayan ey, onun houna gider. Eitlik belki da
ha az ulvidir; ama daha adildir ve onun adaleti, onun grkemini ve gzelli
ini oluturur.
Tannmn bu bak asna nfuz etmeye abalyorum ve ite buradan hare
ketle beer eyleri dnmeye ve deerlendirmeye alyorum.
Yeryznde kimse, toplumlann yeni durumunun eski durumdan daha s
tn olduunu mutlak ve genel bir biimde iddia edemez; ama bu yeni duru
mun eskisinden farkl olduunu grmek kolaydr.
Aristokratik uluslarn yapsna bal kalan, ama yeni halklarn iine yerle-
tirilemeyecek olan ve bu halklarn dehasna kart olan belli kusurlar ve belli
erdemler vardr. Aristokratik halklar iin yabanc olan, oysa dierleri iin ise
doal olan iyi eilimler ve kt gdler; birincilerin tahayylnde kendilik
lerinden yer edinen, oysa dier halklarn reddettii fikirler vardr. Bu halklar
sanki iki ayr beeriyet gibidirler; bunlarn her birinin kendilerine has tikel
avantajlar ve sakncalar, iyilikleri ve ktlkleri vardr.
O halde toplumu, artk var olmayan bir toplumdan kardmz fikirler
le deerlendirmemeye dikkat etmek gerekir. Bunu yapmak yanl olacak
tr, nk kendi aralarnda farkllaan bu toplumlar karlatrlamazlardr.
Zamanmzn insanlarndan atalarnn toplumsal durumundan doan tikel
erdemleri gstermelerini talep etmek de pek akla uygun olmayacaktr, n
k bizzat bu eski toplumsal durum kmtr ve kyle birlikte de ken
di iinde barndrd tm iyilikleri ve ktlkleri belli belirsiz bir biimde
srklemitir.
Ama bunlar gnmzde henz tam olarak anlalmaz.
Eski toplumun aristokratik yapsnda kaynam bulan kurumlar, kanaat
ler ve fikirler arasnda bir seim yapmaya girien ok sayda adam g
ryorum. Bu kiiler bunlarn bir ksmn kolaylkla terk edecek, ama dier
lerini de ellerinde tutmak ve kendileriyle birlikte yeni dnyaya tamak is
teyeceklerdir.
Bu kiilerin erdemli ama verimsiz olan bu abalaryla zamanlarn ve g
lerini bouna harcadklarn dnyorum.
Artk, koullarn eitsizliinin insanlara salad tikel avantajlara geri
dnmek deil, eitliin sunabilecei yeni hayrlar gvence altna almak sz
konusudur. Atalarmza benzer hale gelmeye almaya deil de, bize zg
olan grkem ve mutluluk trne ulamaya abalamamz gerekiyor.
Kitabmn sonuna geldiimde ve kendi yolumda ilerlerken teker teker
zerinde dndm tm deiik konular uzaktan anlamaya altm
da, kendimi hem kayg dolu hem de umut dolu hissediyorum. nlemenin
mmkn olduu nemli tehlikeleri; kanabileceimiz veya snrlandrabi-
leceimiz nemli ktlkleri gryorum ve u dnceye gittike daha ok
inanyorum: Drst ve bahtiyar olmak iin demokratik uluslarn bunu iste
meleri bile yeterlidir.
Birok ada dnrn, halklarn bu dnyada kendi kendilerinin efen
disi olamayacan ve onlarn kendi dlarndaki olaylardan ve kendi rkla
rndan, topraklarndan veya iklimlerinden kaynaklanan bilinmez, alamaz
ve akl d glere zorunlu olarak itaat ettiklerini savunduunun farknda
ym.
Tm bunlar, ancak zayf insanlar ve rkek uluslar meydana getirebilecek
hatal ve korkaka retilerdir. Tann beeri tr ne tamamen bamsz ne de
tam olarak kle eklinde yaratt. u dorudur ki o, her bir insan iin ala
maz bir aln yazs belirlemitir; ama aln yazsnn bu geni snrlan iinde,
insan kudretli ve zgrdr, tpk halklar gibi...
Gnmzn uluslar, kendi ilerinde koullar eit deilmi gibi davra
namazlar; ama eitliin onlan kullua m yoksa zgrle mi, aydnla m
yoksa barbarla m, rahatla m yoksa sefalete mi gtrecei kendilerine
baldr.
 N otlar

NOT A / Sayfa 593

Yine de cokuyla ticaret yapan ve baarl biimde endstriyi gelitiren aristokrasiler var
dr. Dnya tarihi bunun birok parlak rneini verir. Ama genel olarak aristokrasinin en
dstrinin ve ticaretin gelimesinden yana olmadm sylemek gerekir. Bu kurala istisna
tekil edenler yalnzca zengin aristokrasilerdir.
Bu aristokratlarn tm istekleri tatm in olm ak iin zenginlie ihtiya duyar. Zen
ginlik sevgisi beeri tutkularn adeta ana yolu olur. D ier yollar ya buraya v an r ve
ya buradan geer.
Para kazanm a istei ve itibar ile g elde etm e al in san lan n ru hlarnd a yle
o k birbirlerine kan m lard r ki, in san lan n ih tiraslan nedeniyle m i agzl oldu k
lar veya agzllkleri nedeniyle m i ihtirasl oldu klarm birbirlerind en ayrt etm ek
g hale gelir. Bu ngilterede olan eydir. Burada insanlar saygnla kavum ak iin
zengin olm ak isterler ve zengin lik gstergesi olarak saygnl isterler. B ylelikle drt
b ir taraftan ele geirilen beeri zihin, zenginlii elde etm enin en ksa y o llan olan ti
caret ve endstriye doru srklenir.
Bana yle geliyor k i bu durum istisnai ve geici b ir durum dur. Z enginlerin aris
tokrasisinin tek ay n c zellii olduu zam an, zenginlerin tek balarna iktid an s r
drm eleri ve dierlerini iktidardan uzak tutm alar zor olur.
K altsal aristokrasi ve salt dem okrasi ulu slarn toplum sal ve siyasal d u ru m lannn
iki ucunu olutu ru rlar; b u n la n n ortasnda zengin lerin aristokrasisi vardr. Bu aris
tokrasi, az sayda yurttaa nem li ayrcalklar verm esi konusunda kaltsal aristokra
siye yaklar; herk esin bu ayrcalktan elde edebilm esi konusund a ise dem okrasiye
benzer. Z enginlerin aristokrasisi genellikle bu iki sistem arasnda doal b ir gei s
recin i oluturur. Bu sistem in nihayetinde aristokratik k u ru m lan n egem enliine m i
varacan yoksa yeni b ir dem okrasi ana m alacan nceden syleyem eyiz.
Seyahat gnlmde, eleriyle le gitmeye raz olan Amerikal kadnlarn hangi snav
lardan getiklerini gstermeye yardmc olacak u paray buldum. Bu betimleme okuyu
cuya tam bir hakikati salk verir.
... Zam an zam an yeni alm topraklarla karlayoruz. T m bu yerler b irbirleri
ne benziyor. Bu akam m ola verdiim iz yeri tasvir edeceim . Bu dierleriyle ilgili de
bir fikir verecektir.
Y eni yerleen kiilerin orm anda hayvanlann bulm ak iin onlarn boynuna astk
lar n grak bize uzakta b ir tarla olduunun iaretini verdi; h em en sonra orm anda
ki aalan deviren baltann grltsn iittik. Yaklatka, ykm izleri bize m edeni
insanlarn varln h aber veriyordu. K esilen aalar y o llan kapatm t; atele yakl
m veya baltayla kesilm i k t k ler patikam zn zerinde ayakta duruyorlard. ler
lem eye devam e ttik ve iin d e tm aalarn yerind en sk lm halde bulunduu
b ir odunlua ulatk. B unlar yazn ortasnda k im gelerini hatrlatyorlard. Bunla-
n daha yakndan incelediim izde, aacn z suyunu durdurarak onu n h em en lm e
sin i salayan derin b ir d airenin aalan n k ab u k lan n n zerine oyulduunu fark et
tik. B unu n in san lan n yapt ilk harek et olduunu anladk. B irinci yl boyu nca, ye
ni b an n an ssleyen aalan kesem eyen ifti, aalann altna m sr eker ve son ra
dan o n la n keserek, rnlerine glge olm asn engeller. Issz topraklardaki m ed eni
yetin ilk ad m lan n n eksik b ir taslan oluturan bu tarladan sonra, m lk sahibinin
ku lbesini grdk. Bu kulbe dier yerlere gre daha zenle ilenm i olan b ir tarla
n n ortasna yerletirilm iti. Ama burada da orm ana kar eit olm ayan b ir m cade
le sryordu: A alar kesilm iti am a kk lerind en kopan lm am lard, nceden gl
ge yapan aa gvdeleri im di topra ssleyip kucaklyordu. Bu kuru k t k lerin et
rafnda, budaylar, m ee filizleri, her trl b itk i, farkl eitlerde otlar, inat ve ya-
n yabanl olan topran zerinde k arm ak an k biim d e birlik te geliip byyorlard.
iftin in evi ite bu zorlu ve eitli b itk i rt s nn ortasnda bulunuyordu ve A m e
rikada denildii gibi bu ev ise b ir log-housedu [aa ev]. K end isini evreleyen tar
la gibi, bu krsal k o n u t da yeni ve hzl yaplm bir eserin habercisiydi. Evin uzu n
luu otuz, ykseklii ise on be adm dan fazla deildi; d uvarlan tpk ats gibi b
y k aa k t k lerind en yaplm t ve ieriye souun ve yam urun girm esini engel
lem ek iin k t k lerin arasnda yosun ve am ur vard.
G ece yaklatndan, aa evin sahibine burada kalp kalam ayacam z sorm aya
karar verdik.
Ayak seslerim izi d uyunca y k n tla n n arasnda yuvarlanan ocu k lar h em en aya
a kalktlar ve bizi grnce de korkuyla evlerine katlar, y a n vahi iki iri k p ek ise,
k u lak lan havada ve b u ru n lan ak halde kulbelerinden k tlar ve havlayarak gen
efend ilerini korum aya getiler. ifti evinin kapsnda grnerek bize hzlca sorgu
layan gzlerle bakt ve kp ek lerine ku lbelerine d nm elerini iaret etti. Bizim gelii
m izin onda ne b ir m erak ne de b ir kayg uyandrm adn onlara gsterdi.
O n u n aa evine girdik; ierisi A vrupal kyl lerin ku lbelerin i pek andrm yor
du; burada daha fazla ihtiya fazlas ey ve de daha az zorunlu ey vard.
 stnde m uslinden bir perde bulu nan yalnzca tek bir pencere vard; m lek ten
yaplm ocan zerinde evin iin i tam am en aydnlatan b ir ate yanyordu. Bu o ca
n zerinde gzel b ir yivli tfek, geyik derisi ve kartal tyleri grdk. m inenin sa
nda, duvarlarn arasndan ieri szan rzgrn havalandrd b ir tane B irleik Dev
letler haritas aslyd. O nu n yannda baltayla kt biim d e kesilm i b ir tahta rafn
zerinde birka tane kitap bulunuyordu: n cil, M iltonun ilk alt kitab, Shakespea-
rein iki eseri. Duvar boyunca dolap yerine sandklar uzanyordu. Ortada ise kaba b i
im de yaplm bir m asa vard; bu m asann ayaklanndan birisi, kabu klan soyulm a
m olan henz taze b ir aatan yaplm t; yle ki ayaklar sanki burada bym
gibiydi. Bu m asann zerinde ise, ngiliz porselenind en b ir aydanlk, gm kak
lar, birka tane atlam ay barda ve gazete grdm.
Bu evin reisi, doutan N ew E ngland llara zg olan kem ik li b ir yapya ve ince
uzun bir bedene sahipti. Bu kiin in , kendisiyle karlatm z bu ssz topraklarda
dom ad akt. O nu n fiziksel yaps, onu n o cu k lu k yllarn en telektel b ir top
lum da geirdiini; tutkularn hevesle istedii eyleri soukkanllkla yapm asn b e ce
ren, tasal, iini bilen, m acerac b ir rka ait olduunu yeterince gsteriyordu. Bu k i
i, daha o k kazanm ak ve ssz top rak lan m ed eniletirm ek iin vahi yaam a bir s
re iin itaat ediyordu.
ifti, ev in in eiind en ie ri gird iim izi g r n ce, b izi karlad ve det olduu
zere elim izi skt, am a yz ifadesi sert kalm aya devam etti. N eler olup bittiin i
renm ek iin n ce o sz ald ve m erakn gid erdikten sonra, sustu; yersiz tavrlar
dan ve grltden bunalm gibi grnyordu. A rdndan biz ona sorular sordu k ve
o da bize ihtiyacm z olan tm bilgileri verdi. Sonra da isteksiz am a ham arat tavr
larla ihtiyalarn giderm eye koyuldu. H er ne kadar bu ihtiyalarn bizim iin gider
se de, ned ense m in n ettarlk duygum uzun sona erdiini hissettik ... Bu kii m isafir
perverliini gsterdiinde, kaderinin can sk c bir ykm lln yerine getiriyor-
mu gibiydi: Bu durum da, b ir hazz deil, kon u m u nu n kendisine dayatt bir de
vi yerine getirir.
E vin b ir dier ucunda, kucanda k k b ir ocuu oyalayan b ir kad n oturuyor
du; o da bizi b lm eksizin, kafasyla bize selam verdi. ifti gibi kars da yaam nn
baharndayd; onu n grnm koullarna gre daha iyiydi; kyafeti de pek de do
n u k olm ayan b ir beeniyi yanstyord u. Ama n arin ko llar k m , yz ifadesi de
yorgun ve gzleri ise lm l ve arbal grnyordu. Yz ifadesinin tm ne dinsel
bir tevekkl ve derin bir huzur yaylm t. O nda, yaam daki felaketlerd en korkm ak-
szn ve onlara m eydan oku m akszm gs geren b ir eit doal ve dingin bir m eta
n et bulunuyordu.
ocu k lar o nu n etrafnda ylm t; salk ve en erji dolu, kargaa iind e ocu k lar
d. ln hak ik i evlatlar onlard. A nneleri zam an zam an onlara m elan k olik ve seve
cen baklar atyordu. o cu k larn g lerini ve zayflk lan n grnce, kad nn onlara
yaam vererek kendisini tkettiini am a bunu yapm olm aktan dolay ise h i z n
t duym adn syleyebilirdiniz.
G m en lerin ikam et ettii evin ne ierisin de bir blm e ne de b ir at kat vard.
T e k gzl evde bt n aile geceleri b ir araya geliyordu. Bu b an n ak , tek bana k k
b ir dnya; yeillik d eryasnn ortasnda kaybolm u b ir m ed eniyetin sand gibiydi.
Yz adm tedeki usuz bucaksz orm an bu barnan etrafn evreliyordu ve ssz
lk yeniden balyordu.

N OT C / Sayfa 6 4 4

insanlar ahlksz ve dinsiz hale getiren koullarn eitlenmesi deildir. nsanlar ahlk
sz ve dinsiz olm alannm yannda kendi aralannda eit de olduklarnda, ahlkszln ve
dinsizliin etkileri kolaylkla ortaya kar, nk insanlann birbirleri zerinde pek az et
kisi vardr ve toplumu dzen iinde tutmakla grevli olan bir snf burada yoktur. Ko-
ullann eitlii, teamllerin yozlamasna neden olmaz, ama kimi zaman bunlar gr
nr hale getirir.

NOT D / Sayfa 662

Eer dnmeyenleri ve dndklerini sylemeye cesaret edemeyenleri bir kenara ko

yarsak, Amerikallarn byk ounluunun kendilerini yneten siyasal kurumlardan
mem nun grndklerim fark ederiz ve ben de bunun gerekten de byle olduunu d
nyorum. Kamuoyunun bu eilim lerini, Amerikan yasalarnn mutlak iyiliinin bir
kant olarak deil de, bunun bir iareti olarak deerlendiriyorum. Ulusal kibir, belli h
kim tutkulara yrrlkteki yasalar tarafndan verilen nem, tesadfi olaylar, fark edil
meyen kusurlar ve hepsinden daha nemlisi muhalefetin konumasn engelleyen biro-
unluun menfaati, bir halk tpk bir insan gibi, uzun zaman boyunca olduundan ba
ka trl gsterebilir.
18. yzyldaki ngiltereye b akn z. Baka h i b ir ulus k en d isin i bu kadar been
m ez; baka h ib ir h alk ken disind en bu kadar m em nun olm az; onu n siyasal yapsn
da h er ey iyiydi ve en grn r hatalan n a kadar h er ey kusursuzdu. Bugn ise bir
yn ngiliz, o zam anki siyasal yapda b iro k ku su r olduunu kantlam akla m egul
ler. P eki o halde hangisi hak ld r, geen yzyln ngiliz h alk m yoksa gnm zn
ngiliz h alk m?
A yn ey Fransada da oldu. XIV . L ouisn in egem enliinde byk ulusal kitle, top
lum un h k m et b iim in e tutkulu b ir ekilde balyd. O zam ann F ran szlan n n ni
teliklerind e deer dren b ir eyler olduuna inanm ak b ir hata olurdu. Bu yzylda
b elli alardan k le bir Fransa sz konusu olabilir, am a k u llu k tini bu dnem de ke
sin likle burada yoktu. Zam ann yazarlar, kralln gcn dierlerinin stn e y k
selterek, b ir eit reel heyecan besliyorlard ve sam anla kapl kulbesind e egem enin
ih tiam n d an gu ru rlanm ayan ve Yaasn K ra l! diye bararak ken d in d en gem e
yen cah il b ir tek kyl bile yoktu. Kralla d n k bu tr yaklam lar u anda bizim
iin tiksin ti verici hale geldi. K im yanlyor, XIV . L ouisn in Fran szlan m yoksa g
n m zn Franszlar m?
O halde b ir h alk n yasalann d eerlendirm ek iin o nu n yalnzca eilim lerine bak
m am ak gerek ir, n k yzyldan yzyla bu eilim ler deiir. B ir h alk n yasalar
n d eerlendirm ek iin o n u n daha y ce ilk elerin e ve daha genel d en eyim ine b ak
m ak gerekir.
B ir halkn yasalar iin sergiledii sevgi yalnzca b ir eyi kantlar: Bunlar deitir
m ek konusunda acele etm em ek gerektiini.

NOT E / Sayfa 712

Bu notla ilgili olan ksmda bir tehlikeyi gsterdim; bundan daha nadir olan ama ortaya
karsa, daha korkutucu olan bir baka tehlikeye de iaret etmek istiyorum.
Eer eitliin insanlara doal olarak telk in ettii maddi haz sevgisi ve rah atlk is
tei, d em okratik b ir h alk n tin in i ele geirip , tam olarak onu kavrarsa, ulusal tea
m ller asker yaam a yle o k kart olacak tr ki, bizzat ordu, kendisine sava sev
diren tikel m enfaatlerine ram en, bar sevecek hale gelebilecektir. Bu genel geve
m e d uru m u nun iind e bu lu nan askerler de, sava alannda yorgunlu k ve sefalet pa
hasna hzl b ir biim d e y kselm ek yerine bar iind e kadem eli olarak am a kolay
lkla ve abalam akszn ykselm eyi tercih etm eye balayabileceklerdir. Bu durum da,
ordu coku d an yoksu n ekilde silaha sarlacak ve gcn isteksiz biim d e kullana
caktr; bylelik le dm ana kar kendiliinden yrm ek yerine, nihayetinde ken di
sini dm ana brakacaktr.
O rd un un bu b a n l e ilim in in onu devrim lerd en u zak tutacana inanm am ak
gerekir. nk devrim ler ve de zellikle o k h zl gerekleen asker devrim ler uzun
erim li abalarla deil de, genellikle b yk felaketlerle birlik te vuku b u lu rlar; sava
tan daha az b ir bedelle ihtiraslar tatm in ederler. Bu durum da yalnzca yaam riske
atlr; d em okrasilerd eki in sanlar yaam a ise ken di rah atlan n d an daha az zen gs
terirler.
B ir halkn zgrl ve sk neti iin savatan k o rkan b ir ordudan daha tehlikeli
baka h ib ir ey yoktur, n k sava alannda grkem ve kudret aram ayan bu ordu
b u n lan baka yerde aram ak isteyecektir. B ylelikle de dem okratik b ir orduyu olu
turan in san lan n , askerlere zg erdem leri kazanm akszn yurttalara m ahsus m en
faatleri kaybetm eleri ve sava tavrn yitiren ord unun g rltc tavrn korum as
sk sk grlecektir.
Y u kand a sylediim eyi burada syleyebilirim . Bu tr tehlikelere kar are o r
duda deildir, lkededir. E ril team llerini koruyan dem okratik bir halk, gerektiin
de askerlerinde sava team lleri bulacaktr.

NOT F / Sayfa 7 2 8

nsanlar ara olarak btnlk fikrinin ihtiam n, ama olarak Tanryla balarlar. Bura
dan u sonu kar: Bu ihtiam fikri bizi binlerce kk ihtiam fikrine gtrr. Tm in
sanlar ayn amaca doru ayn gzerghta yrmeye zorlamak, ite bu beer bir fikirdir.
nsanlarn edimlerinde sonsuz eitlilii ortaya koymas, ama tm eylemlerin binlerce de
iik yolla byk bir tasarnn gereklemesine katkda bulunmalarm salayacak ekilde
dzenlenmeleri, ite bu ise ilahi bir fikirdir.
B eeri bt nl k fikri neredeyse her zam an verim sizdir; T a n n fikri ise son derece
verim lidir. nsanlar aralarm yaln hale getirerek, kendi ih tiam lan n a tan k lk ettik
lerine inanrlar. Burada yaln olan ey T a n n dr; bu ko n u n u n aralan ise snrsz d
zeyde eitlidir.

NOT G / Sayfa 731

Dem okratik bir halk sadece istekleriyle iktidar merkezletirm eye ynelm ez; ayn za
manda iktidar yrtenlerin tutkular da halk bu yne doru durmakszn iter.
D em okratik bir lk en in kapsad neredeyse tm ihtirasl ve m uktedir yurttalarn,
h k m etin kuvvetlerini arttrm ak iin ara verm eksizin alacan kolaylkla ng
rebiliriz, nk bu kiilerin hepsi bir gn bu h k m eti ynetm eyi um ut eder. Onlara
an m erkeziyetin devlet iin zararl olabileceini kantlam aya alm ak zam an kay
bndan baka bir ey deildir, nk bizzat onlar h k m eti m erkeziletirirler.
D em okrasilerd eki kam usal grevliler arasnda, ik tid an adem im erkez hale getir
m ek isteyen, h i m enfaat gtm eyen veya orta dzeyde b ir yaam sren insanlar pek
az da olsa vardr. B irin ciler nadiren grlr, k in ciler ise kuvvetsizdirler.

NOT H / Sayfa 749

Dem okratik team llerin yum uaklyla ve ordunun kaygl tiniyle, gnm zn baz
uluslarnda asker bir hkmetin kurulup kurulamayacan sk sk kendi kendime so
rarm.
Byle b ir h k m etin , bu n otu n ilikili olduu blm de akladm tablodan ken
disini o k uzaklatram ayacan ve askeri oligarinin vahi zelliklerini ortaya k o
yam ayacan dnyorum .
Byle b ir durum da m em urlarn alkanlklaryla askerlerin alkanlklar arasnda
b ir eit kaynam ann gerekleeceine inanyorum . Y netim askeri tind en bir ey
ler alacaktr ve ordu da sivil idarenin baz alkanlklarn ken d ine m al edecektir. Bu
durum un sonucunda dzenli, ak, net ve m u tlak b ir kom u tanlk ortaya kacaktr.
H alk ord unun b ir im gesi, toplum ise o nu n klas haline gelecektir.

NOT I / Sayfa 752

Gnmzdeki en byk tehlikenin zgrln ktye kullanlmas veya tiranlk, anar

i veya despotizm olduunu kesin ve genel bir biimde syleyemeyiz. Bunlann her birin
den ayn biimde korkm ak gerekir ve bunlar tek bir nedenden kolaylkla ortaya kabilir
ler: Bireyciliin rn olan genel kaytszlk. te bu kaytszlk nedeniyle, yrtme kuv
veti glerini bir araya getirdii gn bask yapabilir hale gelir ve sonraki gn ise otuz ada
m kendi mcadelesine dahil eden bir parti de ayn ekilde bask yapabilir. kisi de kal
c herhangi bir eyi kuramadmdan, bu kuvvetlerin kolayca baarl olm alann salayan
nedenler, uzun sreli baarlarna da engel olur. Bu kuvvetler glenirler, nk kimse
onlara direnmez ve sonra kerler, nk kimse onlan desteklemez.
O halde kendisine kar m cadele edilm esi gereken ey, anari veya despotizm den
ok , bu ikisin i de ayrt etm eksizin m eydana getirebilen kaytszlktr.
 SONSZ

AMERKADA DEMOKRAS'M GNCEL SYASAL ANLAMI

SEKN SERTDEMR ZDEMR

Demokrasi, moderniteden bize miras kalan ok deerli ama beeriyetin ideal rejimi olarak bir o kadar
da mulak bir hazine gibi. Hepimiz demokratz ve bu nedenle hepimiz bu hzineyi sahipleniyoruz fa
kat ayn zamanda demokrasinin iinde tad nemli siyasal tehlike ve felaketler nedeniyle ona me
safe alp, Jacques Rancierein deyimiyle ondan nefret"1 edebiliyoruz. Demokrasi, kendisiyle kurduu
muz bu karmak ve elikili iliki nedeniyle, sadece bir rejim olarak deil, ayn zamanda kavramsal
olarak da felsefi ve siyasal bir sorun olmay brakmad ve brakmayacak gibi grnyor. Tocqueville,
daha modernitenin balangcnda, Fransz Devriminin hemen ardndan yapt demokrasi analizin
de, bize demokrasiyle ilgili bu elikili tavrlardan bahseden Hristiyan dnyann mukadderatnn as
kya alnd bu yzylda, birileri, demokrasi hl geliirken dman bir kuvvet olarak ona saldrmak
ta acele ediyor; bakalar da bir hilikten domu yeni bir tanr gibi demokrasiye tapyor. Ama bu iki
yaklam da nefretlerinin veya arzularnn nedenini yarm yamalak bir biimde biliyor. Bunlar karan
lkta birbirleriyle dvr ve sadece ans eseri birbirlerini vururlar.2 Antikiteden gnmze, doru
dan demokrasiden tem sil demokrasiye, demokrasinin gncel yorumlarnn, liberal, neo-liberal, bur
juva, ilerici, usul, biimsel, bakaldran, radikal gibi bu kadar farkl sfatlar almas da adeta Tocqu-
evillein bahsettii bu demokratik paradoksun bir baka gstergesi gibi. Zira gnmzde demokrasi
dnyada genel kabul gren mterek bir iyi ve ideal rejim haline gelmekle kalmad, ayn zamanda
kavramsal olarak daha mulak bir biim ald ve bylelikle onunla ilikimiz daha krlgan hale geldi.3

1 Jacques Ranciere, La haine de la democratie, La Fab riq u e, P aris, 2005; Demokrasi Nefreti, ev. U t
k u zm akas, le tiim Y a y n la n , stan b u l, 2015.
2 A le x is de To cq u e ville , Amerikada Demokrasi I, le tiim Y a y n la n , stan b u l, 2016. Bundan sonra
Amerikada Demokrasi k ita b n n b irin c i c ild i A D , ik in c i c ild i ise A D 2 olarak ksaltlacak tr.
3 D em o krasinin dnyada genel kab u l gren b ir re jim olm as, A n tik ve M odem dem okrasi anlay-
la n n k arlatran n l d n r Moses F in le y in vu rg ulad gibi, A n tik Y u n an da deil de, mo-
dem itede ve hatta F ra n sz D e v rim inden sonra gerekleir. Moses I. F in le y , Democratie antique
et democratie modeme, Payot, P aris, 2003, s. 56.
 Demokrasi ve onun paradokslar zerine yaplan tartm alarda, Tocquevillein demokratik devri
min hemen ardndan, birinci cildini 1835, kincisini ise 1840 ylnda yaynlad Amerikada Demok
ra s i kitab, sadece demokrasilerin tad olanaklar aklad iin deil, ayn zamanda ok erken
bir dnemde onun risklerini de ngrebildii iin de nemli bir yer edinir. Fakat onun fikirlerine bu
gnden ve gnmzdeki demokrasi tartm alarndan hareketle bakarken bir anakronizme dme
meye dikkat etmemiz gerekir. Eitlik ile zgrlk, aristokrasi ile demokrasi, despotizm ile demokra
tik toplumlar, merkeziyet ile ademimerkeziyet vs. gibi konular birbirleriyle karlatrm al olarak ele
alan Tocquevillein, demokrasilerde yeni bir tr despotizm riskini vurgulad iin, totaliter rejimle
ri ngrdn sylemek yanl olacaktr. Zira o bizim adamz olmaktan ok, Fransz Devrimine
ve demokrasilerin ina edilme srelerine tanklk ederek bunlar analiz etmi olan bir 19. yzyl d
nrdr. Aslnda byle bir anakronizme dmek demek, ayn zamanda gnmzn toplumsal, si
yasal, etik ktlklerini, felaketlerini, problematiklerini ve sorunlarn baka bir an paradigm ala
rna indirgemek demek olurdu.
Tocquevillein Amerika'da Demokrasi kitabnn gncelliini, demokrasiye bir z atfetm ek veya
onun doasn tanm lam ak yerine, demokrasiyi sosyolojik, ekonomik, kltrel, siyasal etkileriyle ve
tm farkl grnmleriyle birlikte olu halinde bir fenomen olarak ele almasnda aram ak gerekir.
Tocqueville demokrasinin bir rejim olarak deimez doasndan bahsetmez. Onun eitli ve benzer
siz ilkelerini karlatrm al bir biimde analiz eder ve demokrasiyi bir defa kurulduktan sonra tam a
mna ermi bir rejim olarak deerlendirmek yerine, onun yurttalarn siyasal katlmyla her an ayak
ta tutulm as gereken bir rejim olduunu vurgular.
Bana yle geliyor ki Amerikada Demokrasi kitabn gnmzde hl gncel klan unsurlar b
tnsel olarak kavramak iin, buradaki kltrel, tarihsel, ekonomik analizlerden ok siyasal analizle
ri sorgulamak gerekir, nk Tocqueville'in felsefesinde klasiklemi olan ey onun siyasal dn
me biimidir. Tocqueville, yaad dnemdeki Amerika'nn, ngilterenin ve Fransann demokrasi
deneyimlerini karlatrrken, sadece bu lkelerdeki demokratik ilkeleri ve avantajlar sorgulamakla
kalmaz, ayn zamanda demokrasiyi "olu halinde ortaya koyarak, onun bu lkelerde tad riskle
ri ve tehlikeleri de inceler. Bylelikle bizi aslnda demokrasiyi olgulardan hareketle ilkesel olarak ta
hayyl etmeye ynlendirir. Ancak bu dnce biiminde demokratik siyaseti ne iyimser ne de ktm
ser olarak ele aln Demokrasi ne sadece byk beklentilerin, ne sadece ok nemsiz bireysel karla
rn hkm srd ne de basite ounluun egemenlik kurduu bir rejimdir. O, insanlarn demok
ratik srelere katlm ve eylemleriyle olu halinde kendisini aa vuran, adeta bir birlikte yaa
ma biimidir.
Amerika'da Demokrasi kitabnn gncelliini kavramak iin bu kitaptaki ifade edilen demokrasi
nin avantajlarn ve risklerini iki aam ada ele alabiliriz: Birinci olarak bu rejimin avantajlarn, eit
lik ve zgrlk paradigmas iinde incelediimizde, Tocquevillein eitlii nasl hem demokrasilerin
ynlendirici bir ilkesi olarak hem de zgrlkle ilikisi iinde deerlendirdiini kavrayabiliriz, ikin
ci olarak demokrasilerin risklerini incelediimizde ise, eitlikle birlikte ortaya kan bireycilik ile si
yasal kaytszln demokratik toplumlar nasl ounluun tiranlna ve despotizme doru srkle
diini grebiliriz. Demokrasinin bu iki ynl incelemesinin ardndan, Tocquevillein Amerikan demok
rasisi analizinin ve siyasal dnme biiminin son elli ylda hem liberal hem de sol gelenek iinde
ki filozoflar zerinde nasl bir etkide bulunduunu incelediimizde ise onun fikirlerinin post-totaliter
dnemdeki aktelliini kavrayabiliriz.

Eitlik ve zgrlk Paradigmas Olarak Demokrasi

Tocqueville iin demokrasi kendisinden nceki rejimlerden bir zgrlk rejimi olmasyla deil, yn
lendirici ilke" olarak koullarn e itli fn e dayanmasyla ayrlr. nk Tocquevillee gre, zgrlk,
demokratik toplumlardan nceki toplumlarda da, her ne kadar sadece belli bir snfa, kasta ya da
toplulua ait olsa da bir biimde var olur. O halde demokrasi, iinde snfsal ayrmlarn ve aristokra
tik eitsizlik dogmasnn ortadan kalkt, tm insanlarn birbirlerine benzer hale geldikleri ve byle
likle koullarn eitlii"nin bir ilke olarak genel kabul grp, tm yasalara, teamllere ve alkanlk
lara nfuz ettii yeni bir toplum biimidir.4 Tocqueville iin ynlendirici ilke olarak koullarn eit
lii, demokrasilerin paradokslarn da ortaya kartr, nk demokratik devrimle birlikte insanlar
sadece ve basite eitlik sevgisine ynelmezler, ayn zamanda eitlii bir tutku haline getirip, eitli
i zgrle tercih eder ve bylelikle zgrlkten uzaklarlar. te demokrasinin temel paradoksu da
bu eitlik-zgrlk arasndaki mulak ilikide temellenir.
Tocquevillee gre insanlarn zgrl sevmekten ok eitlie tutkuyla balanmay tercih etme
lerinin nedenlerinden birisi, yasalar, teamller, alkanlklar ile siyasal teekklde eitliin kalc ve
srekli olarak var olmasn istemeleridir. Bu am ala demokratik toplumlarda yaayan insanlar, eit
sizlie dayal eski toplumsal durumu tam am en deitirip, yasalarn, alkanlklarn, team lleri
ni ve hatta kanaatlerini de bu eitlik ilkesine uyarlarlar.5 Eitlie drt kolla sarlan bu insanlar, z
grlkten ise kolaylkla vazgeerler, nk hem zgrln neden olduu tehlikeler e zamanl ola
rak kendilerini hissettirir, hem de zgrln avantajlar ancak uzun vadede kendisini aa vurur.
Oysa eitliin neden olduu riskler kendilerini ancak yava yava ortaya koyarken, onun avantajla
r ise hem zel hem de kamusal alanda dorudan varlklarn hissettirirler.6 Peki, sz konusu tehli
keler ve avantajlar nelerdir?
Eitlik tm insanlar arasndaki ayrmlar ortadan kaldrp, onlar benzer hale getirerek, bir yandan
onlarn bireysel isteklerini, taleplerini arttrrken, dier yandan ise bireysel kuvvetlerini snrlandrr.
Tocqueville eitliin bu ikili hareketini u szlerle aklan Aslnda eitlik iki eilim ortaya koyan Bi
rinci olarak eitlik insanlar dorudan bamszla doru gtrd iin bir anda onlar anariye
de itebilir; ikinci olarak ise eitlik daha uzun, daha gizli ama daha kesin bir gzergh kullanarak in
sanlar kullua doru srkler. Halklar birincisini kolaylkla fark ederler ama ona direnirler; kincisi
ni ise fark etmeksizin ona kendilerini brakrlar.7 0 halde Tocqueville iin eitliin avantaj, insan
larn kendi menfaatleri zerine dnmelerini salayarak, onlara bireysel bamszlklarn ve zerk
liklerini vermesidir. Demokratik alarda koullarn eitlii sayesinde yurttalar kendi balarna be
lirledikleri am alarna doru bamsz, kararl ve hatta Tocquevillein deyimiyle dik bal bir biim

4 A D 2 , s. 532.
5 A D 2 , s. 532-533.
6 A D 2 , s. 533.
7 A D 2 , s. 723-724.
de ilerlerler. stelik bu bamszlk duygusu, bireysel istekler ile menfaatleri, akn ve ulvi hale getir
mek yerine onlar ulalabilir ve bu dnyada mevcut istek ve menfaatlere ynlendirerek, aslnda eit
liin tehlikelerine ve risklerine kar da areler sunar.8
Bylelikle, insanlarn aristokratik alardaki eitsizlie dayal dnme, eyleme, yarglama bi
imlerini dntren eitlik, demokrasiyi biricik klan yrtc ilke haline gelir. O, hem insanlar
da yeni gdler uyandrr, hem de onlar bireysel alanlarnn iine kapatr. Fakat Tocqueville'e gre,
demokrasilerin tad risklere kar eitlik sevgisiyle ve bu sevginin bir ileri dzeyi olan eitlik tu t
kusuyla are bulmak imknszdr. nk eitliin dourduu bireycilik ar bir forma ulatnda,
bireyler ncelikle kamusal ileriyle ilgilenmekten vazgeip, ounluun kararlarna kendilerini tes
lim edecek ve bylelikle de sz konusu demokratik toplum yava yava kendisini yeni bir tr tiran l-
n kollarna teslim edecektir. Bu nedenle diyebiliriz ki, demokrasinin kendi varln srdrebilmesi
ve despotizme dnmemesi iin, ynlendirici ilke olarak eitliin yannda, kurtarc bir baka ilke
ye daha ihtiyac vardn Bu da zgrlktr. O halde Tocquevillein eitlik alarnda yapt zgrlk
ars, onun demokrasi anlaynn da eitlik ve zgrlk paradigmasnda temellendiini bize gs
terir: [...] bana kalrsa, eitliin rettii ktlklerle mcadele etmek iin sadece tek bir etkili are
vardn O da siyasal zgrlktr.9 Bu durumda eitlik tek bana deil de, zgrlkle ilikisi iinde
ele alndnda, zgrln anlam da siyasal bir ierik kazanr.10
Zira Amerikada Demokrasi kitabnda bahsedilen zgrln, bireylerin seme zgrlnden da
ha ok siyasal bir zgrlk kavrayna dayandn syleyebiliriz. Bu kitapta siyasal zgrlk adeta
tm demokratik toplumlarn zerinde serbest bir biimde hareket etmesini salayan ilkesel bir ze
mini oluturur. Aslnda Tocqueville'e gre demokrasilerin en nemli fazileti, koullarn eitlii ilke
si gereince, siyasal haklarn tm yurttalara eit bir biimde tannm asdr.11 Tocquevillein burada
bahsettii zgrlk anlay, ilk defa Benjamin Constantn aklad eskilerin zgrl" ile mo
dernlerin zgrl arasndaki ayrm pozitif zgrlk ile negatif zgrlk 12 arasndaki bir ba
ka ayrma indirgeyen saiah Berlinin zgrlk anlayndan farkldr. Berlinin nclk ettii bu mo
dern yaklama gre, Antikitenin zgrl, yurttalarn dorudan kamusal meseleler zerinde sz
sahibi olduu bir siyasal zgrlk iken, modernitenin zgrl ise, bireysel bamszlktan haz al
maktan ibarettir, nk modern dnyada artk insanlarn kamusal alana dorudan katlm imkn
sz hale gelmitir. Bylelikle bu yaklamda, Berlinin bireyin tam olarak kolektif otoriteye baml ol
mak eklinde yorumlad Antikitenin pozitif zgrl yerini modernitede negatif zgrlk"e ya
ni insanlarn kamusal alana katlm am a, bireysel olarak serbest kalma ve bamsz olma zgrl
ne brakr. zgrlk, tm siyasal vehelerinden soyutlanarak bireysel bir seme zgrlne indir
genir. Oysa Tocquevillee gre insanlarn kamusal alana katlm a olanaklarn ortadan kaldrp, onlar
bireysel m enfaat alanlarnn iine hapsetmek demek, demokrasiyi geri dn olmayan byk tehli-

8 A D 2 , s . 724.
9 A D 2 , s . 543.
10 ada filo zo flard an Etie n n e B a lib a rn e itlik ile zgrl b irb irle rin e eklem leyen e-zgr-
l k (tgaliberti) kavram da b enzer b ir nerm eden h areket ed er. E tie n n e B a lib a r, ha propostion
de l'igaliberti, P U F , 2010.
11 A D , s . 249 .
12 saia h B e rlin , Liberty, O xfo rd U n iv e rsity P re ss, 2002.
kelerin iine atm ak demektir. nk ona gre demokrasi bir defa kurulduktan sonra kendi bana i-
leyebilen bir rejim deildir. Onun temelinde bireysel zgrlklerin yannda kamusal alana katlm z
grl de vardr. O halde Tocquevillein analizinde zgrlk, ne negatif ne de pozitiftir, bireysel z
grl de ieren siyasal bir zgrlktr; demokrasiler de ancak eitlik ilkesinin yannda byle bir z
grl srdrerek kendilerini kalc hale getirebilirler.
Tocqueville'in Amerikallarn demokrasi anlaynda zellikle vurgulad ey, onlarn eitlik ile z
grl bir arada srdrebiliyor olmalardr. Amerikallar ne devrim yapmak zorunda kalmlardr ne
de birbirlerine eitlik ilkesini dayatmaya ihtiya duymulardr; onlar Tocqueville'in gznde, ngiliz-
lerden miras olarak aldklar siyasal zgrlk geleneini srdrerek, eitlie dayal demokratik bir
toplumsal durumu kalc hale getirebilmi bir halktr. Amerikallarda o halde eski olan ey zgrlk
tr, eitlik greceli olarak yenidir. Mutlak iktidarla ve krallarn gzleri nnde devreye giren eitliin,
zgrlk daha insanlarn aklna gelmeden uzun zaman nce halklarn alkanlklarna nfuz ettii
Avrupada ise tersi sz konusudur." Tocqueville iin Amerikallar zgrln iine doup, toplumsal
durumlarnda eitlik ile zgrl birlikte srdrrlerken, AvrupalIlar eitliin iine doup, toplum
sal durumlarnda eitlii hkim klmak adna zgrlklerini reddederler.
Tocquevilie, Amerikallarn siyasal zgrlkle balantl olan u iki tr zgrl de srarla savun
duklarn vurgulan Basn zgrl ve rgtlenme zgrl. Aslnda gnmzde demokrasi zeri
ne yaplan tartm alarda bu zgrlklerin srekli olarak yeniden gndeme gelmesi, bunlarn demok
rasilerimiz iin tali deil, birincil zgrlkler olduunu gsterir.
Amerika'da Demokrasinin yazar iin basn, benzer grte olan insanlarn fikirlerini ifade et
melerine olanak tanyan ve gerektiinde onlarn bir araya gelmesini salayan demokratik bir aygt
tr. Aslnda basn zgrl de tpk rgtlenme zgrl gibi, demokratik toplumlarda siyasal z
grln varln srdrmesi iin gerekli olan bir zgrlktr, nk demokrasiler ancak bireylerin
zel alanlarndan karak kamusal meselelere katlm laryla ayakta kalrlar. Bunun iin de demokra
silerde ademimerkez bir siyasal yapnn oluturulmas gerekir. Tocqueville'in gznde basn zgr
lyle ilgili en nemli ey, bu zgrln suiistimal edilebilecek olmas veya belli gruplan kkrta
bilecek ve karmaa yaratabilecek olmas deildir, onun bizzat despotizm tehlikesine engel olmas
dr.13 Bir demokrasi kendisini merkeziyete teslim etmeye baladnda, ncelikle basma ynelik dar
kapsaml olduunu iddia ettii bir sansr uygulamaya balar, fakat bu sansr merkez bir iktidar
iin asla yeterli olmaz, nk merkez kuvvet her zaman basn zerindeki etkisini daha fazla arttr
mak ve onu daha fazla kontrol etmek ister. Demokrasilerde iktidarn merkezilemesiyle bask ve san
sr dzeyinin aam al olarak artm as nedeniyle Tocqueville, zellikle bu tr toplumlarda basma her
hangi bir snrlam a getirilmemesi gerektiini u szlerle aklar: Halk egemenliinin aka ege
men olduu bir lkede, sansr sadece bir tehlike deildir, ayn zamanda byk bir sam alktr.14
Sansr sam alktr, nk insanlarn demokratik ve hatta beer ilkelerin dna kmasna ne
den olur. Basn, insanlara gazete ve dergiler araclyla kamusal meselelerle ilgili kendi kanaatle
rini dierleriyle paylama olana sunan en lsndan demokratik bir zgrlk arac 15 iken; san

13 A D , s. 192.
14 A D , s. 193.
15 A D 2 ,s . 757.
sr ise merkez hkmetin bireyleri kul haline getirmesini kolaylatran ve bylelikle de demokrasi
lerin temelini sarsan bir bask aracdr. Demokratik toplumlarda merkeziyete meyleden bir hkme
tin en nemli bask aralarndan birisi olarak sansr, demokrasiyi srdrme olanan yani siyasal
zgrl tehdit eder.
rgtlenme zgrlne gelince, Tocqueville Amerikada Demokrasimn iki cildinde de rgtlen
me meselesini, modern devletlerin merkeziyet eilimine engel olabilecek bir gvence olarak ele alr
ve Amerikallarn dinsel konulardan ekonomik meselelere, ahlki sorunlardan endstriyel giriimle
re kadar nasl her konuda rgtler oluturduklarn an latr.16 Ona gre, demokrasilerde rgtlenmek
hem zordur hem de zorunludur; zordur, nk demokratik alarda insanlar arasndaki balar kop
mu ve her bir kii kendi zel alanna kapatlmtr; zorunludur, nk bu alarda bireyler benzer
leriyle birlikte eyleyemezlerse sadece demokrasiyi deil, ayn zamanda bizzat beeriyeti de tehlikeye
atarlar.17 Tocqueville iin demokratik alarn iinde tad byk bir tehlike olarak, hkmetlerin
kadir-i m utlak bir g oluturmalarna engel olmak amacyla ynetenlerin tek balarna eylememele
ri gerekir. 0 halde aristokratik alarda snflar ve insanlar arasnda hkm srm olan kat ve de
imez balar demokratik zam anlarda kopmasnn ardndan, bu balar yerine koymak iin, birey
sel yaamlarna itilen insanlarn bir araya gelmelerine olanak tanyacak yeni bir iliki biimi bulmak
gerekir. Bu iliki biimi de insanlarn bir aradaln, birlikte eylemelerini gerektiren her konuda sivil
rgtlenmeler oluturmalaryla ortaya kabilir.18 yleyse Tocqueville aslnda demokrasilerde eitlik
ve zgrlk paradigmasn ele alrken, insanlarn mterek olarak kamusal meselelere katlm ze
rine dnr,19 nk ona gre demokrasilerin kar karya olduklar riskler ancak yeni bir tr ade-
mimerkeziyeti birlikte yaama biimiyle alabilecektir.

Demokrasilere zg Yeni Bir Tr Despotizm Tehlikesi

Tocqueville Amerikada Demokraside demokrasiyi eitlik ve zgrlk paradigm as asndan ele

alrken sadece demokrasinin sunduu olanaklardan deil, ayn zamanda onun iinde ortaya ka
bilecek yeni bir tr despotizm tehlikesinden de bahseder. Tocquevillee gre bu despotizm demokra
tik toplumlara zg u tehlikelerle balantldr: bireycilik, ounluun tahakkm, merkeziyet ve si
yasal kaytszlk.
Aslnda demokratik toplumun iinde insanlarn birbirleriyle balarnn koparlarak, zel alanlarna
terk edilmeleriyle demokrasilere zg tehlikelerin fitili de atelenmi olur. Yeni demokratik toplum
sal durumda, insanlar kendi aralarndaki aristokratik dnemlerden kalan, eitsizlie dayal bala
r kopardktan sonra, bunlarn yerine yeni, kalc ve srekli bir ba kuramadklar ve kendilerini o
unluun tahakkm ne teslim ettikleri takdirde, demokrasi gittike daha fazla merkez bir iktida

16 Zam anm zda rgtlenm e zgrl, ounluun u ranl n a k a r zo ru n lu olan b ir garanti o l

m u tu r. A D de k in c i K sm n IV . B l m ne ve A D 2 de ise k in c i K sm m V ., V I. ve V II . b
l m lerin e baknz.
17 A D 2 ,s . 545.
18 A D 2 ,s . 547.
19 A D , s. 201.
ra sahip olur. Yava yava yeni bir despotizme trne dnme riski tar.20 O halde Tocquevillee
gre, egoizmden farkl olarak bireycilik21 yani insanlarn kamusal meselelerden uzaklaarak sadece
zel ileriyle ilgilenmesi, demokratik toplumlara zg bir tehlikedir. Bireycilikle insanlar gittike da
ha fazla kendi ilerine kapanmaya doru iten demokrasi, nihayetinde onlar tam olarak kendi vicda
ni yalnzlklarna22 terk eder. O halde demokratik toplumlarda insanlar koullarn eitlii sayesinde,
bir yandan bamszlklarna ve zerkliklerine kavuurlarken, dier yandan ise hem kendilerini dier
lerinden izole eden bireycilik, hem de demokratik toplumsal durumlarn yok eden despotizm tehlike
leriyle kar karya kalrlar. Tocqueville'in gznde, bireycilikle birlikte yaygnlaan kamusal mese
lelere kar kaytszlk nedeniyle despotizm, bilhassa demokratik toplum lar iin tehlikelidir: Eitlik
insanlar birbirine balayan mterek ba oluturmakszn onlar yan yana yerletirir. Despotizm in
sanlar arasndaki engelleri kaldrarak onlar birbirlerinden ayrr. Eitlik insanlar hemcinslerini d-
nmemeye iter ve despotizm ise kaytszl adeta kamusal bir erdem haline getirir. Tm zam anlar
da tehlikeli olan despotizm o halde bilhassa demokratik yzyllarda korkulacak bir eydir.
Fakat burada Tocquevillein bahsettii demokratik alara zg despotizmin kendisine has zel
liklerini geleneksel despotizmden ayrt etmemiz gerekir: Eski tiranlklarda dar kapsaml ve aikr
bir boyunduruk kurma biimi varken, demokrasilerden doabilecek despotizm, yurttalarn sadece
kamusal alanlarna deil, zel alanlarna da hkim olmak ister ve bu nedenle de geni kapsaml
dr. Ayn zamanda bu despotizm, geleneksel tiranlktan farkl olarak, insanlarn zerinde ak bir bi
imde deil, yumuak tavrlarla tahakkm kurduu iin, lm l gibi grnen bir boyunduruk tr
dr; yle ki Tocquevillee gre aslnda bu tahakkm biimine despotizm ve tiranlk gibi eski kavram
lar yerine yeni bir ad bulmak gerekir23 Demokratik yzyllarda egemenler, insanlarn zgr seim
lerini ve zerkliklerini yadsmakszn, toplumun tm alanlarna nfuz etmeye alp, bunlar gittik
e daha fazla merkeziletirerek, yurttalar zerinde lm l bir biimde tahakkm kurmaya alr
lar. Demokrasiler genellikle az saydaki kiinin menfaatinin ok sayda olanlarn menfaati adna fe
da edilmesi olarak anlaldndan, egemenlerin hkim olduu ounluk toplumsal durum zerin
de egemen g haline gelir.
Tocquevillee gre ise, ounluktan farkl fikirlere sahip olanlarn ve bu fikirleri nedeniyle haksz
la uradn ifade edenlerin hepsi zerinde ounluun kurduu tahakkmden daha m utlak bir
hkmdarlk tr yoktur.24 Aslnda Tocquevillein ounluun tiranlna25 ynelik olarak yapt
eletiri, onun demokrasiyi basite ounluun ald kararlar uygulayan ve bunlar mutlak ola
rak kabul eden halk egemenlii dogm asna dayal bir rejim olarak tanm lam adn bize gsterir.
Ona gre, koullarn eitlenmesi neticesinde sadece kendi zel ileriyle megul olup, kamusal mese
lelerden uzaklaan insanlar, merkez iktidara gittike daha fazla baml hale gelerek, ounluun

20 A D 2 ,s . 536.
21 Amerikada Demokrasin in I I. cild inde ise k in c i K s m n I I ., I I I ., IV . ve V II. blm lerine baknz.
22 A D 2 ,s . 537.
23 To cq ueville yeni despotizm in ze llik le rin i Amerikada Demokrasin in I I. cild inde D rd nc K -
sm n V I. B l m nde aklar.
24 A D , s. 264.
25 Amerikada Demofcrasin in I. cild in de ise k in c i K s m m V II. ve V II I . blm lerine baknz.
kadir-i mutlaklnn etkisine girerler. Bylelikle kendi kendilerine yargda bulunma yetilerini kaybe
den bu insanlar sadece demokratik toplumsal durumu yok etmi olmazlar ayn zamanda kendileri
ni beeriyet seviyesinin de altna" drrler.26 Tocquevillee gre ounluun tiranln snrlan
drmann tek yolu ise, yukarda bahsettiimiz siyasal zgrlklerin ve zellikle rgtlenme zgrl
nn kullanlmasdr.
Demokratik toplumsal durumda ounluu cezbederek halkn btn zerinde uygulad tahak
km yava yava arttran egemen g, artk sadece ok sayda insan ilgilendiren kamusal ileri
ynetmekle yetinmek istemez ve aam al bir biimde toplumsal sfatlarn ve insanlar zerindeki ta
hakkmn arttrarak kadir-i m utlak bir devlete dnr.27 Tocquevillein demokratik toplumsal du
rumun daha yeni yerlemeye balam olduu bir dnemde kaleme ald Amerika'da Demokrasi ki
tabnn zgnl, gnmzde yaygn olarak kabul gren ounluku ve halk egemenlii dogmasna
dayal demokrasi anlayna kar siyasal zgrle dayal bir demokrasi fikrini ortaya koymasnda
bulunur. Zira Tocquevillee gre demokratik toplumlarn kar karya kald en nemli tehlike, de
mokrasinin bir anda despotizme veya tiranla dnmesinden ok, demokratik toplumsal durumun
iine, bireyciliin siyasal kaytszl"28 yaygnlatrmasyla aam al olarak lm l grnen yeni bir
tr tahakkm rejiminin yerlemesidir.

Post-totaliter Dnemde Tocqueville'in Dncesinin Etkisi

1950li yllara kadar Tocqueville'in Amerika'da Demokrasi kitab byk bir ses getirmezken, bu ta
rihten sonra hukuktan tarihe, siyaset biliminden sosyoloji ve felsefeye, tarihten antropolojiye birok
farkl alandan dnrleri etkiledi. Fakat ilgin olan nokta zellikle totaliter sistemlerin ortaya k
masndan sonra Tocquevillein siyasal zgrlk fikrine dayal demokrasi anlaynn nce Ameri
kada sonra ise Fransada poplerlik kazanm olmasdr. Jean-Claude Lamberti, Amerika'da Demok-
ra si kitabyla ilgili Tocquevillein notlarnn ve elyazmalarnn, nl tarihi George Wilson Pierson29
tarafndan Yale niversitesine tandn belirtir.30 Amerika'da Demokrasi, her ne kadar Fransz-
lara hitaben yazlan bir kitap olsa da, 20. yzylda ve ikinci Dnya Sava'ndan hemen sonra nce
likle Yale niversitesi'nde Piersonn nclndeki ekol tarafndan yeniden gndeme getirilip ince
lenmi.31 Bu dnemde Birleik Devletlerde Tocqueville'in son kitabna pek rabet gsterilmezken,
Fransz dnrler -zellikle de Georges Lefebvre, Andre Jardin, Franois Furet gibi ta rih ile r- ise,
Tocquevillein bu kitabyla deil de, daha ok Eski Rejim veDevrim\e ilgilenirler. Aslnda Tocquevil-
26 A D 2 , s. 752.
27 To cq u evillein m erkez ik tid ar eletirisi i in ze llikle sayfa 738e baknz.
28 A D 2 , N otlar, s. 771-772.
29 George W ilso n Pierson, Tocqueville and Beaumont in America, O xfo rd U n iv e rsity Press, 1938.
30 Jean-C laude Lam b erti, Tocqueville et les deux dtmocraties, P U F , P aris, 1983, s. 9-10.
31 A m e rik ada To cq u e ville zerin e y azlan baz kitap lar: M arvin Zetterbaum , Tocqueville and the
problem ofDemocracy, Stanford U n iv e rsity Press, 1967; Seym our D rescher, Tocqueville and Eng-
land, H arvard U n iv e rsity Press, 1964 ve Dilemnas of Democracy, Tocqueville and modemization,
U n iv e rsity o f Pittsburgh Press, 1968; Jam es T . Schleifer, The making of Tocqueville's Democracy
in America, U n iv e rsity o f N orth C aro lin a Press, 1980. (K a y n a k : Jean-C laude Lam b erti, Tocque-
ville et les deux dtmocraties, P U F , Paris, 1983, s. 9 .)
 Amerikada Demokrasite sadece Amerikan demokrasisinden bahsetmiyorsa, Eski Rejim
le nasl ki
ve Devrimte de sadece Fransz Devrimi'nden bahsetmez. Tocqueville iki kitabnda da karlatr
mal bir almayla sadece tarihsel deil, ayn zamanda sosyolojik ve felsefi bir demokrasi fikri ze
rinde younlar.
Tocquevillein demokrasi analizinin zellikle Fransa'da daha geni evrelere ulamasn salayan
kii ise nl Fransz sosyolog Raymond Arondur.32 Tocquevillein tm eserlerinin Gallimard Yayn
larmda yeniden baslmasn salayan Aron, onun fikirlerini Maraa alternatif bir yaklam olarak li
beral bir erevede ele alr ve bylelikle Tocquevillein 1970li yllardan sonraki ada siyaset fel
sefesi dnrleri arasnda bir ilham kayna olmasna olanak tanr.33 Fakat Tocquevillein analiz
lerinin etkilerini sadece liberal cam iann iinde deil, ayn zamanda totaliter sistemler ile demokra
si arasndaki ilikiyi sorgulayan ve sol adna fikir yrten filozoflar arasnda da gsterdiini vurgu
lam am z gerekir.
Son elli yldr Tocqueville'in zellikle frankofon siyaset felsefesinde, tpk Spinoza, Montesquieu,
Machiavei ve Mara gibi, nemli bir yer edinmi olduunu gzler nne sermek ve onun fikirlerinin ak
telliini gstermek iin, u ada filozofun analizlerine ksaca deinmemizin ufuk ac olaca
n sanyorum: Demokrasi ve din arasndaki ilikiyi Tocqueville'den hareketle ele alan Marcel Gau-
chet, demokrasinin fenomenolojiyle ban Tocquevillein fikirlerinde temellendiren Robert Legros ve
son olarak siyasallk ile demokrasi arasndaki ilikiyi Tocqueville'in demokrasi analizleriyle birlikte
inceleyen ve post-totaliter sol dncede ok nemli bir iz brakan Claude Lefort.
Fransz Devrimi'nden eitime, demokrasi fikrinden psikiyatriye farkl alanlarda alm alar yr
ten Marcel Gauchetnin dncesinde Tocqueville nemli entelektel kaynaklardan birisidir. Gauc-
het, 68 hareketini deneyimleyen Fransa'da din aleyhtarlnn ok popler olduu bir dnemde, To-
cquevillein din ve demokrasi arasnda kurduu ilikiden hareketle dinsellik konusunu inceler. To-
cqueville, Birleik Devletler rneinde dinin insanlar nasl bireysel isteklerinden uzaklatrarak on
lara ahlki bir bak as sunduunu ve aslnda onlarn zgrlklerini kullanmasn nasl kolayla
trdn aklar. Gauchet, 1980 ylnda Libre dergisinde yaynlad Tocqueville, Amerika ve biz34
balkl ufuk ac makalesinde, Tocquevillein Birleik Devletler'deki toplumsal durumla ilgili yapt
bu analizin genel olarak demokratik fenomeni aklam ak iin yeterli olmadn belirterek, demok
rasilerin oluumunu siyasal modernite ve din arasndaki iliki erevesinde yeniden ele alr. Tocqu-
eville demokratik toplumlarn ahlki ilkelerini bulabilecei din olarak Hristiyanla referans yapar
ken, Gauchet genel olarak dinler ile din inanlar arasnda yaplan zdelii reddedip, dinlerin tarih
sel olarak beer topluluklarn bir araya gelmesine vesile olan balayc yann vurgular ve demokra

32 Raym ond A ro n , To cq ueville re tro u v i , The Tocqueville Review/La Revue TocqueviIle, c ilt 1. no.
1, sonbahar 1979. A y n ca bk z. Raym ond A ro n , Les itapes de la penste sociologique, G allim ard Y a
y n la n , P aris, 1967.
33 The Toapcrillc Review/L a Revue Tocqueville ad l dergi U n iv e rsity of Toronto Press tarafndan Ka-
nada'da 1979 y ln d a yaynlanm aya balad. Bu derginin ilk saysnda da A ro n u n n l Tocque-
ville retrouve ad l m akalesi yayn la n d . A y n c a 70li ylla rd an sonra To cq u evillein sadece d
n rle r arasnda deil, Fransan n e ski cu m hu rbakan lann dan V ale ry G iscard dEstaing ve Fran-
ois M itterrand da d h il olm ak zere devlet adam lan arasnda da popler olm aya balad.
34 M arcel G au ch et, To cq u e ville , lAm erique et N ou s , Libre, no. 7, P aris, 1980.
tik alarda dinden k fenomeninden bahseder.35 Gauchet, Tocquevillein dncesinden ilham
alarak, gnmzde liberalizmin siyasallktan yoksun zn, siyasalln anlam n ve zgrle da
yanan bir demokrasi olanan inceler.
Bir baka ada filozof Robert Legros36 ise, Aydnlanma ve Romantizm akm larn eletirerek,
Tocquevillein demokrasi anlayndan hareketle yeni ve fenomenolojik bir beeriyet fikrinden bahse
der. Lidee d'humanite kitabnda Legros, 18. yzyln temel felsefi yaklamlarnn insan doas ge
rei hibir eydir" nermesinde temellendiini belirtir. Ona gre Aydnlanma filozoflar iin insann
doasnn bir nemi yoktur ve modern insan beeriyeti ancak kendi kendisine ina eder. Bu nedenle
ideal veya doal bir model erevesinde veya belli bir toplumun, ulus-devletin iinde insanlarn ey
lemlerinin snrlandrlmas bir yabanclama ve beeriyetten uzaklamadr. Bylece Aydnlanma bi
reysel zerklii en nemli norm olarak deerlendirir. Romantizme gelince, bu akmn ncleri de, tp
k Aydnlanma filozoflar gibi, insanlarn doalar gerei hibir ey olduunu vurgularlar; fakat Ro
mantikler, Aydnlanmann nclerinden farkl olarak, insann tikel bir beeriyetin dnda bir hi ol
duunu iddia ederler. Onlara gre insann iine doduu toplumdaki varl onun dncelerini, is
teklerini ve inanlarn belirler. O halde tikel bir aidiyet fikri, Aydnlanma filozoflarnn iddia ettii gi
bi bir k deil, insanolunun kkeninde bulunan bir durumdur. 0 halde byle bir tikel aidiyetten
kama bir yabanclama ve beeriyetten uzaklamadr. Bylelikle Romantik filozoflar kkleme ( en-
racinement edimini en nemli norm olarak deerlendirirler. Legrosa gre, ayn nermeden hareket
eden bu iki akm birbirlerine taban tabana zt iki ayr yaklam ortaya koyar, nk Aydnlanma bi
reysel bamszla, zerk biimde dnme, yarglama ve eylemeye vurgu yapp, evrensel bir bee
riyet fikrine dayanrken, Romantizm ise, evrensel bir beeriyet fikrinin bo bir soyutlama olduunu ve
tarihsel olarak meydana gelmemi hibir eyin beer olmadn savunur. Romantiklere gre gele
nekten, gemiten kopma, iine doulmu olan toplumda dierleriyle birlikte yaamaktan kama be
er yetilerin yitirilmesine neden olur.
Tocquevillein dncesine gelince, Legrosa gre o bu iki akmdan da etkilenir: Tocqueville asln
da hem beer olann bireysel otonomi veya bamszlkta bulunduunu vurgular, hem de beeriyetin
siyasal ve tarihsel olarak meydana getirildiini belirtir yani ona gre tarihsel olarak ve tikel bir va
rolu biiminde meydana gelmemi hibir ey beer deildir. Legros, bu iki yaklam Tocquevillein
dncesinde bir arada deerlendirirken, onun fenomenolojinin dnyada-varlk ( etre-au-monde)
olarak insan fikrini temellendirdiini belirtir. nk Tocqueville bu iki akmdan etkilenerek, hem bi
reyciliin risklerini ifade edip, Aydnlanma filozoflar gibi, bireysel eylem ve otonomi zerine tefek
krde bulunur, hem de Romantik filozoflar gibi, mterek bir dnyann oluturulmas ve korunma
s zerine akl yrtr.37
Tocqueville'in analizlerinden hareketle baka birok alternatif modernite okumalar yapld ve ya

35 M arcel G au ch et, La religion dans la dimocratie, G a llim a rd , P aris, 1998. A y rc a M arcel G auc-
hetn in b elli bal m akale le rin in T rk e ye e vrild i i Yurttam Arayan Demokrasi (d er. ve ev.
Zeynep Savan , le ti im Y a y n la n , 2 0 1 3 ) ad l kitapta z e llik le T lin B u m in in nszne ve
Zeynep Savanm G auchet ile yapt syleiye baknz.
36 Robert Legros, Lidie dhumanite, Grasset ve Fasquelle, P aris, 1990 ve Lavenement de la democra-
tie, G rasset, P aris, 1999.
37 Robert Legros, a.g.e., s. 251.
plmaya devam edilecek gibi grnyor, ama bunlarn arasnda Tocqueville'in nl Fransz filozof Cla-
ude Lefort zerinde brakt etki, gnmz demokrasi fikri asndan zellikle incelemeye deerdir. Le-
forta gre, Tocquevillein dncesinde yurttalarn zgrlyle bireysel zgrlk ayn dinamik iin
de bulunur38 ve bireysel zgrlk ancak siyasal zgrlkle, siyasal zgrlk de ancak bireysel zgr
lkle garanti altna alnabilir. Bylelikle Lefort, zgrln birtakm pratiklere, daha nceden belirlen
mi kurumsal edimlere indirgenemeyeceini vurgular. Leforta gre, Amerika'da Demokrasi'nin yazar
ne bireyi her trl siyasal teekkln temel amac haline getirir ne de am a-ara ilikisinde temelle
nen bir siyaset anlay ortaya koyar; Tocqueville kamusal meselelere katlmayan yurttalarn demok
rasileri tehlikeye attn syleyerek, yurttalarn eylemlerini belli bir alanda snrlandrmay reddeder
ve demokrasiyi riskleri ve elikileriyle ele alr. Lefort'un monarilerden demokrasilere ve demokrasi
lerden totalitarizme nasl bir gei olduunu inceledii eserlerinde Tocquevillein demokratik toplum-
lardaki elikilerle ilgili fikirlerinin ve de zellikle onun siyasal dnce biiminin izlerini bulmak zor
deildir. Lefort, demokrasiyi monariden farkl olarak bir "bo yer olarak analiz ederken, tpk Tocqu-
eville gibi, onu bir ynetim ve hkmet biimi olarak deerlendirmek yerine ilkesel olarak ele alr. Fa
kat Lefort'a gre Tocqueville, demokrasiyi nceden grlmemi bir rejim olarak tanm lasa da, onun
orijinalliini aklamaz. Koullarn eitlii her ne kadar demokratik toplumlar iin nemli olsa da, Le-
fortun dncesinde, demokrasinin asl anlam, hibir tikel teekkln iktidarla zdeleip, onun ye
rini igal edemiyor oluunda ( desincorporation)39 temellenir. Demokratik toplumlarda iktidarlar ke
sinlik iaretlerini yitirmi40 ( dissolution des reperes de la certitude) olduklarndan, Leforta gre, bu
toplumlarn orijinallii, monarilerden farkl olarak, iktidar, hukuk ve bilgi alanlarnn birbirlerinden
ayrmasnda (desintrication du pouvoir, du droit et du savoir) bulunur.41

Sonu

Tocqueville ne bir aristokrat ne de bir monari yanlsdr, ne basit bir liberaldir ne de sradan bir
egemenlik dnrdr. 0 kendisini yeni bir tr liberal olarak tanm lar.42 Kadri sonradan bili
nen Amerika'da Demokrasi kitabnda yasalardan teamllere, aile ilikilerinden kurumlara, snfsal
ayrmlardan siyahlarla ilikiye, ekonomik gdlerden dinsel tavrlara, kadnlarn haklarndan kle-
efendi, ii-patron ilikisine kadar birok farkl problematik asndan Amerika ile Avrupa demok
rasilerini birbirleriyle karlatrr. Her ne kadar Tocquevillein yapt bu karlatrm alarn bazlar,
gnmz dnyasndan bakldnda nemli eletirileri hak etseler de, onun eseri post-totaliter d
nemde aktelliini hl korumaktadr. Zira demokrasinin iinde doduu ve srdrld zgl ko

38 C laude Le fo rt, R e ve rsib ilite : liberte p o litiq ue et liberte de lin d m d u , Essais su r le politique,
XIXe-XXe siicles, S e u il, P aris, 1986, s. 220.
39 Claude Lefo rt, Perm anence du theologico-poIitique?\ Essais su r le politique, XIXe-XXe siecles,
Seu il, P aris, 1986, s. 290-292.
40 Claude Lefo rt, L a question de la dem ocratie , Essais su r le politique, XIXe-XXe siicles, Seu il, Pa
ris, 1986, s. 30.
41 A.g.e.,s. 28.
42 A le x is de T o cq u e ville , Eugene Stoffelse m ektup , 24 Tem m u z 1836, Correspondance et omvres
posthumes, c ilt V , 1866, s. 431.
ullar inceleyerek, bu sistemde ortaya kabilecek, eski tiranlklardan farkl olan yeni bir tr lm
l despotizm tehlikesinden bahseden Tocqueville zerine son elli ylda yaplan alm alar Gauchet,
Legros ve Lefort gibi filozoflarla snrl kalmamtr. Post-totaliter dnemde Tocquevillein fikirleri et
kilerini sadece Aronun ncln yapt liberal gelenein iinde deil, ayn zamanda Lefortcu eko
ln tesiriyle sol dnce dnyasnda da gstermitir. Onun dncesinin Hannah Arendtten43 Ulrich
Becke,44 Ronald Dvvorkinden45 Friedrich Hayeke,46 Franois Furetden,47 Pierre Manent'a48 Louis
Dumonta49 ve Raymond Boudona50 kadar birok farkl alandan filozof, sosyolog, antropolog, siya
set adam ve tarihi tarafndan ilgi grmesinin nedeni, onun dnme biiminde ve demokratik bir
devrimin hemen ardndan olu" halinde bir demokrasi fikrini ortaya atarak, zgrlk arsnda bu
lunmasnda temellenir: Aslnda ben zgrl tm alarda sevebilirdim, am a iinde bulunduu
muz alarda ona hayran olmaya meylediyorum.51

43 H annah A re n d t, D evrim zerine, ev. O n u r E y l l K a ra , ile ti im Y a y n la n , sta n b u l, 2 0 1 2 . Se

k in S ertd em ir zd e m ir, L a lib e rte p o litiq u e selo n A le x is de T o cq u e v ille et H annah A re n d t ,
The TocqueviIle Rewiev/La Rivue Tocqueville, U n iv e rsity o f To ro n to P re ss, T o ro n to , c ilt 3 4 , sa y
1, 2 0 1 3 , s . 193-208.
44 Serge A u d ie r, n e o -To cq u e ville ci d n rle ri a y rn tl b ir biim d e in ce le d i i Tocque\ille retrouvi,
genie et enjeux du renouveau tocquevillien franais a d l k ita b n d a , U . B e ckin Kinder der Freiheit
(S u h rkam p , F ra n c fo rt, 1997) k ita b n a gnderm e yap ar.
45 R o n ald D w o rk in , Is Democracy possible? Principles Jor a New Political Debate, P rin ce to n U n iv e r
sity P re ss, 2008.
46 F rie d ric h H aye k, Individualism: True and False, Lo n d ra , Routlege & Kegan P a u l, 1949.
47 Fra n o is F u re t, Penser la revolution franaise, G a llim a rd , P a ris, 1978; Devrimin yorumu, Fransz
Devrimine Yaklam B iim i, e v. A hm et K u y a , Dogu B at Y a y n la n , sta n b u l, 2009 .
48 P ie rre M anent, Tocqueville et la nature de la democratie, G a llim a rd , P a ris, 1982 ve Histoire intel-
lectuelle du liberalisme: dix leons, C a lm an n -Le vy, P a ris, 1987.
49 L o u is D u m o nt, Essais sur lindividualisme. Une perspective anthropologique su r l'ideologie moder
ne, Le S e u il, P a ris, 1983.
50 Raym ond B oud on, Tocquevllle aujourdhui, O d ile Ja co b , P a ris, 2 0 0 5 ; R enouveler la democratie:
iloge du sens commun, P a ris, O d ile Ja co b , 20 0 6 ; L exig ence de T o cq u e v ille : la Science p o litiq u e
n o u velle , h ttp ://w w w .asm p .fr/fich es_acad em iciens/textacad /b o u d o n /to cq u eville.p d f
51 A D 2 ,s . 754.
 A!exis de Tocqueville!
kitab hakknda,
tiraf edeyim ki, Amerikada
Amerikadan daha fazlasn
grdm der. Orada demokrasinin
kendi imgesini, eilimlerini,
karakterini, nyarglarn ve
tutkularn aradn ilave eder.
19. yzyln ilk yarsnda
yaymlandnda ok ilgi eken,
sonra epey unutulan ve 1960larda
Tocqueville ABD'ye yeniden kefedilen Tocquevillein
(...) bir sorunu tasvir eserleri arasnda Am erikada
Demokrasi ilk srada yer alr.
etmek ve zmn Sadece olaanst bir siyasal
bulmak iin gitti. gzlemcinin eseri deildir bu
Soru uydu: kitap. Ayn zamanda baat bir
siyaset felsefesi eseri ve sosyoloji
Demokrasi, bir toplumun klasiidir. Modern demokrasinin
esas zellii olduunda, kendine srekli sorduu sorular
hangi koullarda anlamaya, yantlamaya yardmc
olur. Tocqueville, koullarn
ynetimin de nitelii eitlii, zgrlk fikriyie din ve
olur ve diktatrle efendilerle hizmetkrlar arasndaki
gtrmez. ilikiler, ademi merkeziyet ve
merkeziyetilik gibi konulara
FRANOIS FURET Amerikada verilmi yantlar
inceleyerek, demokrasi felsefesinin
bugn hl geerli olan erevesini
Tocqueville iziyor. Demokrasinin kendi iinden
liberal demokrasinin yeeren despotik eilimleri ve
bunlara kar retilen demokratik
kuramcsdr. engelleri gstererek, gnmzn
RAYMOND AR ON acil sorularna k tutuyor.

iletiim