Engelli Hakları - İnceleme Raporu

ENGELL HAKLARI
NCELEME RAPORU
24. Dnem 3. Yasama Yl

2013
Rapor, Komisyonun
4/7/2013 tarihli
toplantsnda kabul
edilmitir.
TRKYE BYK MLLET MECLS
NSAN HAKLARINI NCELEME KOMSYONU
NDEKLER
I. BALANGI ................................................................................................................................ 2
II. ENGELLLERE YNELK MEVCUT ALIMALAR VE NCELEMENN AMACI . 2
III. ALT KOMSYON ALIMALARI ......................................................................................... 4
1. Bilgi Edinme Toplantlar................................................................................................ 4
2. Yazl Olarak Talep Edilen Bilgiler ................................................................................ 4
3. l Ziyaretleri ve Yerinde ncelemeler .............................................................................. 5
IV. KONUYA LKN BLGSNE BAVURULAN SMLER .............................................. 5
1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdr Sayn
Aylin ifti ...................................................................................................................... 5
2. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdrl
Uzmanlar Sayn Keziban Karkay ve Erem lter ......................................................... 11
3. Beyazay Dernei Bakan Sayn Lokman Ayva ........................................................... 20
4. Trkiye Sakatlar Konfederasyonu Temsilcileri ............................................................ 24
V. YAZILI OLARAK EDNLEN BLGLER .......................................................................... 30
VI. L ZYARETLER VE YERNDE NCELEMELER .......................................................... 32
1. stanbul li ncelemeleri ................................................................................................ 32
2. Kayseri li ncelemeleri ................................................................................................. 49
3. Mersin li ncelemeleri .................................................................................................. 71
Ankara Saray Engelsiz Yaam Bakm Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezi
4.
ncelemeleri ................................................................................................................... 85
VII. NSAN HAKLARINI NCELEME KOMSYONUNA YAPILAN BAVURULAR .. 92
VIII. DEERLENDRME VE SONU ........................................................................................ 97
EKLER
EK-1: BYKEHR VE L BELEDYELER CEVAP YAZILARI
EK-2: YKSEKRETM KURULU YAZISI
EK-3: ALE VE SOSYAL POLTKALAR BAKANLII YAZISI
EK-4: BEYOLU 1. SULH CEZA MAHKEMES KARARI
Engelli Haklar nceleme Raporu 1

I. BALANGI
lkemizde insan haklarna verilen nem arttka engelli haklarna ilikin iyiletirici
almalar da hz kazanmaktadr. Bu deiimde engelliliin yalnzca tbbi yaklamla deil,
toplumsal ve hak temelli yaklam zerinden tanmlanmas da etkili olmutur. Her ne kadar
engelli haklar kavram, engelli bireylere ait bamsz bir hak kategorisi gibi alglanmakta
ise de, bu kavramla amalanan engellilerin tm temel hak ve zgrlklerden dier bireyler
gibi tam ve eit ekilde yararlanmasn tevik etmek ve insan onuruna olan saygy
glendirmektir.
Bu amaca katks olmas asndan konu nsan Haklarn nceleme Komisyonunda

deerlendirilmi ve 5 Aralk 2012 tarihli toplantda, engelli haklarnn ve engelli bireylerin
karlatklar hak ihlallerinin incelenmesi maksadyla bir Alt Komisyon kurulmas karar
alnmtr.
Alt Komisyon, Mardin Milletvekili Abdrrahim Akda, Ar Milletvekili Mehmet

Kerim Yldz, Diyarbakr Milletvekili Oya Eronat, Ankara Milletvekili lker Gzel, Ankara
Milletvekili Sinan Aydn Aygn, Ankara Milletvekili Mustafa Erdem ve Mersin Milletvekili
Erturul Krkden olumaktadr. Alt Komisyon, Mardin Milletvekili Abdrrahim Akdan
Komisyon Bakan olmas kararn almtr.
Alt Komisyona, almalarnda Yasama Uzman Zeynep Duran elik etmitir.
II. ENGELLLERE YNELK MEVCUT ALIMALAR VE NCELEMENN

AMACI
lkemizde son on ylda engelli haklar kapsamnda yaplan iyiletirici dzenlemelere

ksaca bakldnda, atlan en nemli admlardan birinin, 5378 sayl ve 1/7/2005 tarihli
Engelliler ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas
Hakknda Kanunun Geici 2 ve 3. maddeleri ile kamu kurumlar ile mahalli idarelere
getirilen fiziksel eriilebilirlik dzenleme ykmll olduu grlmektedir.
Yine bir baka dzenleme kapsamnda, engelli haklar konusunda alan birimler
yeniden ekillendirilmi ve 633 sayl ve 3/6/2011 tarihli KHK ile zrller daresi
Bakanl ilga edilerek bu kuruma ait i ve ilemler Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl

Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdrlne ve ilgili dier genel mdrlklere

aktarlmtr.
alamayacak durumda olan ya da i bulamayan engellilere balanan 2022 sayl

Kanun kapsamndaki aylklar % 200 ila 300 oranlarnda artrlarak anlaml bir tutara ulam,
aylk balananlarn kapsam geniletilmitir.
lk defa bakma muhta tm engelliler bakm hizmeti kapsamna alnm, engellilere

evde veya zel bakm merkezlerinde sunulan bakm hizmetinin cretlerinin denmesi
salanmtr. adaln nemli gstergelerinden olan bu hizmetlere ayrlan btede ok
nemli artlar salanmtr.
Engellilerin devlet memurluuna alnmalarna ilikin snavlarn kamu kurum ve

kurulularnca ayr ayr yaplmas yerine, 6111 sayl Kanunla ilk defa devlet memuru olarak
atanacak engelliler iin ayr ve merkezi bir snav yaplmas esas getirilmitir. Engel gruplarna
zg hkmler de ieren merkezi yerletirme snavna ilikin ynetmelik yrrle girmi ve
2012 yl iinde ilk merkezi snav gerekletirilmitir.
2002 yl itibariyle engelli kontenjannda memur olarak alan engelli says 5.777
iken bu rakam 2011 yl sonu itibariyle 20.829a kmtr. Kamuda ve zel sektrde engelli
kotasnda bir yl iinde istihdam edilen ii says 2002 yl sonunda 10.883 iken bu rakam
2011 yl sonu itibariyle 38.349a ulamtr. 2012 yl Temmuz ay itibariyle 19.905 kii
istihdam edilmitir.
2012 yl Haziran ay itibariyle Resmi Bakm ve Rehabilitasyon Merkezleri says

2002 ylna oranla 1,94 kat (% 194), merkezlerin kapasitesi 3 kat (% 300), bakm alan engelli
says da 1,35 kat (% 135) art gstermitir. Resmi Bakm ve Rehabilitasyon Merkezleri iin
ayrlan denek 2012 ylnda 2002 ylna oranlar 10,5 kat artmtr.
Bununla birlikte, dezavantajl gruplar ierisinde yer alan engelli bireylerin eitim,
istihdam, salk, adalete eriim, toplumsal yaama katlm, kamu hizmetine eriim,
ayrmclkla mcadele gibi alanlarda daha fazla desteklenmeleri ve uygulamalardaki
aksaklklarn tespit edilerek giderilmesi nemlidir. Alandaki iyiletirmeler takdirle karlansa
da almalarn yeterli olduklar dnlmemekte zellikle yaplanlarn denetimler yoluyla
kalc olmasna allmal ve yaanmakta olan sorunlara yeni zmler retilebilmelidir.

Dolaysyla hak temelli gelien yeni yaklamlar erevesinde, nsan Haklarn nceleme
Komisyonunun 3686 sayl Kanun uyarnca bu alanda alma yaparak konuya katk
salamas deerlendirilmitir. Bu kapsamda; ulusal ve uluslararas hukuki altyapnn
incelenmesi, yeni yasal dzenlemelerin ve uygulamalarn takibi, zel eitim ve rehabilitasyon
merkezleri ile 5378 sayl Kanunun 7/7/2013 tarihine kadar sre belirttii alanlarda
eriilebilirlik almalar yapan/yapacak kurum ve kurulularn denetlenmesi amacyla bir Alt
Komisyon kurulmasna karar verilmitir.
III. ALT KOMSYON ALIMALARI
1. Bilgi Edinme Toplantlar
Alt Komisyon ncelikle ilgili kamu kurumlarndan ve sivil toplum rgtlerinden ilgili
isimlerin bilgisine bavurmutur. Bu kapsamda,
17 Aralk 2012 tarihinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal

Hizmetleri Genel Mdr Sayn Dr. Aylin ifti,
17 Ocak 2013 tarihinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal

Hizmetleri Genel Mdrl Uzmanlar Sayn Kezban Karkay ve Erem lter,
28 ubat 2013 tarihinde 22. ve 23. Yasama Dnemi Milletvekili, AK Parti MKYK
yesi ve Beyazay Dernei Bakan Sayn Lokman Ayva,
28/3/2013 tarihinde Trkiye Sakatlar Konfederasyonu Bakan ile Konfederasyona

bal be federasyon temsilcisi dinlenmitir.
2. Yazl Olarak Talep Edilen Bilgiler
Alt Komisyon konunun nemi dolaysyla ve mevzuatta belirlenen srenin de sona

ermek zere olduu gereinden hareketle almalarn eriilebilirlik noktasnda
younlatrmtr. Yazmalar yoluyla, bu konu bata olmak zere engellilik konusuna dair
bilgi istenmitir.
nsan Haklarn nceleme Komisyonu, Alt Komisyon almalar kapsamnda

deerlendirilmek zere; btn valiliklerden ve bykehir ile il belediyelerinden, Yksek
retim Kurulundan (niversiteler hakknda) ve Adalet Bakanlndan (ceza infaz kurumlar
ve adliyeler hakknda) eriilebilirlik almalar ile ilgili bilgi talep etmitir.

Engelli haklar alannda alan sivil toplum rgtlerinin at kuruluu olan Trkiye
Sakatlar Konfederasyonu ile Engelliler Konfederasyonundan, bal federasyon ve derneklerin
alma alanlar, gerekletirilen almalar ve alanda tespit edilen sorunlar hakknda bilgi
istenmitir.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlndan yurt genelinde Bakanlk kurulularndan

hizmet alan ocuk, kadn, engelli ve yal bireylerin saylar; bu bireylerin ya, cinsiyet gibi
deikenlere ve illere gre dalmlar ve hizmet alnan kurulularn zellikleri hakknda bilgi
talep edilmitir.
Adalet Bakanlndan 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 122nci maddesinde

dzenlenen engellilik sebebiyle ayrmclk suuna ilikin verilen yarg kararlar talep
edilmitir.
3. l Ziyaretleri ve Yerinde ncelemeler
Alt Komisyon yerinde incelemeler araclyla eitli illerde, bata eriilebilirlik olmak
zere engelli politikalarnn uygulanmas hususunda denetimlerde bulunmutur.
Bu kapsamda 16-17 Mays 2013 tarihlerinde stanbul, 6-7 Haziran 2013 tarihinde
Kayseri ve 13-14 Haziran 2013 tarihinde Mersin illeri ziyaret edilmi ve ncelikle il genelinde
yaplan almalar hakknda bilgi alnm ve sonrasnda ilgili kurulular yerinde incelenmitir.
Ayrca 30 Mays 2013 tarihinde Alt Komisyon, Ankarada bulunan Saray Engelsiz
Yaam Bakm Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezine inceleme ziyareti
gerekletirmitir.
IV. KONUYA LKN BLGSNE BAVURULAN SMLER
1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdr

Sayn Aylin ifti
- Genel Mdrln grev ve yetkisi, mlga zrller daresi Bakanl ve Sosyal

Hizmetler ocuk Esirgeme Kurumunun bnyesinde yer alan engelli ve yal bireylerle ilgili
btn kurumsal bakm veren merkezleri ve belediyelere ait kurumlar kapsamaktadr.
- Genel Mdrlk 5 daire bakanl araclyla almalarn srdrmektedir. Engelli
Hizmetleri Dairesinde istihdam, eitim, salk, sosyal hayata katlm ve eriilebilirlik birimleri

bulunmakla birlikte, eriilebilirlik biriminin ayr bir daire bakanl eklinde

tekilatlanmas karar alnmtr.
- Aratrma ve Gelitirme (AR-GE) Dairesi Bakanlnda engellilere ynelik
projelerin oluturulmas, deerlendirilmesi ve yeni alma alanlarnn belirlenmesine ynelik
almalar yaplmaktadr. zellikle de engel gruplar tek tek ele alnarak ilgili sivil toplum
kurulular, akademisyenler ve katlmay arzu eden btn paydalarn katld engel gruplar
altaylar dzenlenmektedir. Eitim, istihdam, sosyal hayata katlm, salk gibi konular
etrafnda ulalan sonular daha sonra raporlara ve mevzuat deiiklii almalarna gr ve
neri olarak sunulmaktadr.
- 2005 tarihli ve 5378 sayl Engelliler ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde
Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunda deiiklik yaplmas gndemdedir.
Bu Kanun, dneminde ok iyi planlanm ve ana hatlaryla BM Engelli Haklar
Szlemesindeki hkmlere paralel dzenlemeleri iermekle birlikte, genel olarak hak
temelli yaklam eksiklii bulunmaktadr.
- Planlanan temel deiiklik BM Szlemesi paralelinde- engellileri yardma muhta
kiiler olmaktan karp kendi ayaklar stnde durabilir hle getirmekle ilgili onlara hizmet
sunmak ve bu hizmetten dier bireylerle ayn ekilde yararlanabilmelerini salamak olacaktr.
- Mevcut durumda mevzuat engelli bireyleri tbbi bak zerinden
deerlendirmektedir. Buna gre, engelli kii tbben fonksiyon kayb olan ve yzde 40 veya
zeri i grmezlik salk kurulu raporuyla bunu resmi olarak belgeleyen kii olarak
tanmlanmaktadr.
- Mill eitimle ilgili rehberlik ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanabilmek iin
gerekli oran ise yzde 20dir.
- Tbbi bak asyla uygulamada eitli sorunlar ortaya kmaktadr. lk olarak,
engelli kiiler, salk kurulu raporunu yzde 40n zerinde almaya almaktadr. Ancak
farkl hastanelerde farkl yzdelik oranlarnn verilmesi engelli kiilere ciddi bir zorluk
karmaktadr.
- Engelli kiiler, bu raporlarla haklardan ksmi olarak faydalanmaktadr. Salanan
hizmetlere gre belediyeler ve ilgili kamu kurulular tarafndan istenen artlar ve yzdelik
oranlar deimekte olup, bu durum da engelli bireylerin farkl rapor yzdeleri peinde
komalarna sebebiyet vermektedir.

- Yeni mevzuat almas ile yerletirilmeye allan sistemde, engellilik meselesi

tbbi deil sosyal bak as ile deerlendirilmekte, yzdeli tan koyma sistemi kaldrlmakta
ve hizmet almnda tek bir rapor istenmektedir. Salk Bakanl ile zerinde allan taslaa
gre, hastaneden alnacak salk raporu yalnzca kii hakknda tbbi tany bildirecek olup,
ardndan uzmanlar tarafndan kiinin fonksiyon kayb belirlenerek bu kaybn kiiye hizmet
olarak dnmesine allacaktr. rnein hareket kstll olan kiiye ulam destei,
renme gl bulunan kiiye ek eitim imkan, yemek yemede sorunu olan veya vcut
bakmn yapamayan kiiye bakm destei, vs. gibi ihtiyaca ynelik olarak destek salanmas
planlanmaktadr.
- Kiilerin fonksiyon kaybnn belirlenmesi hususunda bir lek hazrlanm olup pilot
almas sahada devam etmektedir. lek doktorlar tarafndan deil sosyal almaclar
tarafndan uygulanmaktadr. Zira mevcut uygulamada heyet raporu veren tp doktorlarnn
konuya ilikin eitimleri bulunmamaktadr.
- Planlama ve doru hizmet sunmay salama asndan daha nce farkl 5 devlet
bakanl tarafndan yrtlen sosyal yardm hizmetleri tek bir bakanlk ats altnda
toplanmtr. Bununla birlikte, sosyal yardmlar maddi yardm boyutundan karp, eitimi ve
istihdam destekleyecek tevik mekanizmalar ekline getirmeye gayret edilmektedir.
- Engelli kiilerin zrl ayl ve evde bakm creti alabilme imkanlar
bulunmaktadr. Bu iki yardmn toplam bedeli bin lira civarndadr. Bu miktar asgari cretten
daha yksek olduu iin, kiiler almak yerine bu yardmlarla geinmeyi tercih etmektedir.
Bu sorunu ortadan kaldrmak amacyla yardm mekanizmalarnn da artl destek eklinde
devam etmesi ve kiinin i teklifinden sonra ii yine kabul etmedii takdirde, yardmn da
sonlanmas ynnde mevzuatn deitirilmesi planlanmaktadr.
- Evde bakm creti, 2828 sayl Kanunun Ek 7. maddesi ve Bakma Muhta
zrllerin Tesbiti ve Bakm Hizmeti Esaslarnn Belirlenmesine likin Ynetmelikin 12.
maddesinin birinci fkrasnn () bendi uyarnca verilir. Bu creti almaya hak kazanmak iin
engellilik orannn yzde 50 ve zeri olmas, salk raporunda ar zrl ibaresinin iaretli
olmas ve hane ii kii ba gelirin asgari cretin te ikisinden az olmas gerekmektedir.
Ancak bu durum uygulamada eitli sorunlara yol amaktadr. rnein yzde 50 orannda
engelli olan baz kiilerin bakma ihtiyalar olmamaktadr.

- Baz illerde salk raporlarnn ok daha kolay verildii ynnde bilgi ve belgeler
bulunmaktadr.
- Yeni dzenlemede cret miktarlar da deiecektir. En st derecede creti, tamamen
yataa baml, ok ar engelli olan kii alacaktr. Kiilere engel dzeyine gre deien
arpan orannda destek salanacaktr.
- Daha nceki uygulamada, rehabilitasyon hizmetinden yararlanma durumunda
kiilerin evde bakm creti kesilmekte idi. Birok engellinin rehabilitasyon hizmetinden
yararlanmasn engelleyen bu uygulamaya son verilmi olup evde bakm creti rehabilitasyon
hizmetinden yararlanan bireylere de denmeye devam etmektedir.
- Engelli ayl ise 2022 sayl Kanun kapsamnda muhta engellilere ayda denen
bir aylktr. Kiinin bir iinin ve sosyal gvenlik kaydnn olmamas, aylk elde ettii gelirinin
ise 120 lirann altnda olmas gerekmektedir.
- Ancak bu uygulamann tamamen deitirilmesi planlanmaktadr. Buna gre
bavurucularn net gelirleri ve engel durumlar zerinden kiilere deme yaplacaktr.
- Evde bakm creti Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdrl tarafndan, engelli
ayl demesi ise Sosyal Yardmlar Genel Mdrl tarafndan uygulanmaktadr. Bu iki
farkl hizmeti birletirmek iin de bir alma yrtlmektedir.
- Anlan iki sosyal yardm mekanizmas ile Genel Mdrlk bnyesinde 2 milyon 600
bin civarnda kayt bulunmaktadr. Son bir yldr, Salk Bakanlndan alnan heyet raporlar
Mdrlk sistemine kayt olarak yanstlmaktadr.
- Kaytlarn tutulmas bakmndan ciddi bir sorun, hastaneden alnan rapor bilgisinin
veri giri eleman tarafndan girilmemesidir. Salk Bakanl rapor kaydnn tutulmasn
performans kriterine balayarak zmeye almtr.
- Ancak heyet raporunu bile alamayan, evinden kamayan, hibir hizmet getireni
olmayan muhta insanlar da bulunmaktadr. Esas olarak bu kiilere ulalmas ve hizmet
sunulmas gerekmektedir.
- Mevcut yzdeli ICD-10 kodlamas -tanlama sistemi- engellilik heyet raporlar ile
rtmemektedir. Salk Bakanl ile, tanya gre otomatik olarak fonksiyon kaybnn tespit
edildii ve bu tespiti engellilik olarak kaydedecek bir sistem zerinde allmaktadr.

- TKin yapm olduu istatistik almasnda Evinizde engelli var m, gzlk

takyor musunuz gibi sorular da sorulmutur. Kronik hastalklar da ieren bir soru zinciri
dolaysyla ortaya kan rakam gerein zerindedir.
- Dnya Salk rgt verilerine gre dnya nfusunun yzde 10u engelli olarak
belirlenmitir. Bunun dnda tespit edilmi gerek bir rakam bulunmamaktadr. Fakat Salk
Bakanl ile otomasyon sisteminin uygulamaya balanmasyla veriler de otomatik olarak
salanm olacaktr.
- Hibir bakm kurumunda bakm iin sra bekleyen engelli kii bulunmamakta olup
bu sonuca ulamada evde bakm cretinin kullanlmas da etkili olmutur.
- Bir dier mekanizma ise mesai saatleri iinde hizmet veren gndz destek
merkezleridir. Burada engelli kiiler eitim ve spor faaliyetleri, kltr-sanat almalar ile
vcut bakm gibi hizmetlerden faydalanabilmektedirler.
- Bakm merkezleri, eski byk kurumlardan farkl olarak aile ortamna en yakn
olabilecek evler eklinde hizmet vermektedir. Engelsiz yaam merkezleri adnda 12 - 16
kiilik evler anlan hizmeti salamaktadr. 4 kiinin paylat, herkesin kendi ihtiyalarna
gre zel eyalaryla donatt odasnn olduu, yemei birlikte piirdikleri, hangi yemein
pieceine, evin eyasna ya da kimlerle birlikte kalacaklarna kendilerinin karar verdii,
tamamen insan haklarna saygl bir ortamn saland umut evlerinin yaygnlamas
hedeflenmektedir. 2012nin banda 7 olan umut evi says yl sonu itibaryla 14 olmutur.
- Resm kurumlarda yaplan denetimler sonucu zel bakm merkezlerinde verilen
hizmetlerde daha fazla sknt yaand anlalmaktadr. Bu nedenle bu kurulular da ev
modeline gei konusunda tevik etmek amalanmaktadr.
- Piyasadaki i ortamlarna ynlendirilmesi nispeten zor olan zihinsel engelliler, akl
hastal bulunanlar ve otizm tanllar iin korumal iyeri modeli hazrlanmtr. Bunun iin
ilk olarak, sivil toplum kurulularnn, anlan engel gruplarnn istihdamna ynelik detayl
projelerini KURa sunmalar ve tamamen piyasa artlarna gre retim, sat, pazarlama
srelerini srdrmeleri gerekmektedir. Bununla birlikte varsa kira ve ekipman bedeli ile
engelli personelin maalarnn en az bir yl karlanmas, iletmenin vergiden muaf olmas gibi
baz konularda yaklak 150 bin liraya kadar devlet teviki sz konusudur.
- KUR engelli kii altrmayan iletmelerin ceza bedelleriyle derneklerin ve
vakflarn mesleki eitimlerini finanse etmektedir. Ama eitim tek bana yeterli olmamakta;

eitimli, sertifikal birok engelli olmasna ramen istihdam yaratlamad grlmektedir. Bu

nedenle srecin tersine evrilerek kiinin nce ie yerletirilmesi ve ardndan eitilmesi
planlanmaktadr. KURun iba eitim adn verdii bu uygulama korumal iyerlerinde
de gerekletirilecektir.
- Korumal iyerlerini amaya hazr olan 4-5 dernek ve vakf bulunmaktadr. lk etapta
pilot alma yaplacak ve daha sonra uygulama yaygnlatrmaya allacaktr. 2013 yl
hedefi 20 iyerinin almasdr.
- Engelli kiilerde yaratcln ok gelimi olmasndan hareketle kendi iini kurma
kapasitesi olan birok kiinin olduu bilinmektedir. KOSGEBin yllardr yrtt hibe
programnda engelli bireylere yzde 10 daha fazla destek salanmakla birlikte resmi verilere
gre faydalanan engelli kii oran yzde 1i dahi bulmamaktadr. Kiinin bilgi eksiklii, proje
yazm ve uygulama srelerinin zor gzkmesi gibi sebeplerle destek ve rehberlik
almasna ihtiya olduu aktr. Bu sebeple, anlan program destekleme karar alnmtr.
- Bu erevede, bavuran kiilere cretsiz giriimcilik eitimi verilecek ve proje
hazrlama srecinde de rehberlik hizmeti salanacaktr. KOSGEBin 70 bin liraya kadar kredi
destei salad uygulama Ankara, Gaziantep, Erzurum ve stanbulda balam olup
almann ksa srede btn Trkiyeye yaylmas planlanmaktadr.
- Kamuda istihdam tevik etmek amacyla zrl Memur Seme Snav (MSS)
uygulanarak alan 7.746 kadro saysnn yaklak 5 bini dolmu olup, salk teknisyenlii,
hemirelik, psikolog, mezzinlik gibi vasf gerektiren blmler ak kalmtr. Kurumlarn
istedikleri artlar deitirmesi ve iin gerektii vasflar hizmet ii eitimle kazandracaklar
ekilde yeni kadro talebinde bulunmas karar alnmtr. Ayn snavn sonularyla ikinci
yerletirmenin 2013n en ge ilk ay iinde tamamlanmas ve kadro saysnn yine en az 5
bin olmas planlanmaktadr.
- stihdam konusunda hem ynetici hem de engelli birey tarafnda birlikte alma
konusunda yabanclk olduu grlmektedir. u anda, yneticilere rehberlik salayacak bir
kitap zerinde allmaktadr.
- Uygulamada iverenin cezasn deyip engelli birey altrmad ya da kaytlarda
alyor gsterip maan yatrarak fiilen altrmad durumlar grlmektedir. Durumu
aresizce kabul eden kiiler yannda bu durumu suiistimal eden engelliler de bulunmaktadr.

Engelli birey tarafndaki yabancl ve suiistimalleri zmek amacyla hem devlet hem de
zel sektrde iba eitimlerinin nemli olduu dnlmektedir.
- Eitim hususunda Mill Eitim Bakanl yetkili olduu iin Mdrlk tarafndan
sadece tamal eitimin finansman noktasnda katk salanmaktadr. Uygulama bir proje
eklinde balam olmakla birlikte nmzdeki yldan itibaren Mill Eitim Bakanlnn
yerlemi bir hizmeti olacaktr.
- Genel anlamda engelli haklar kavram, sadece engelli bireyler iin ayr bir hak
alann iaret etmesinden bahisle doru bir kullanm olmamaktadr. Zira burada mesele,
herkes iin var olan haklarn eit ekilde kullanlabilmesi meselesidir. Ancak mevcut durumda
byle bir yaklam tam tersi sonu vereceinden zel uygulamalar devam etmektedir. rnein
ayr bir kota uygulamas mecbur klnmad durumda istihdam oranlar decektir. Bununla
birlikte engelli kiilerin, kota dolaysyla i edindikleri iin ayrmc davranlara maruz
kalabildikleri de bilinmektedir.
- Genel olarak sorunlarn zm, birlikte yaama becerisinden gemektedir.
Cumhurbakanlnn himayesinde, Eitim Her Engeli Aar kampanyas erevesinde
eitime dhil olan engelli says yzde 150ye yakn artmtr.
2. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri Genel

Mdrl Uzmanlar Sayn Keziban Karkay ve Erem lter
17/1/2013 tarihli Alt Komisyon toplantsnda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl

Uzmanlar Sayn Keziban Karkay ve Sayn Erem lter, Birlemi Milletler Engellilerin
Haklarna likin Szleme ve Avrupa Mktesebatnda Engelli Haklar konularnda
yelerimize aadaki bilgileri sunmulardr:
- Engellilik alannda gemiten gnmze yaanan temel bir bak as deiimi

vardr. Bu deiiklik uluslararas mevzuattaki geliim ve bunun da lkemizdeki politikalara
yansmas asndan nem tamaktadr. nk engellilik alan, dier btn dezavantajl
gruplar asndan olduu gibi, daha ok uluslararas politikalarla ekillenmekte olan bir
alandr. lkeler belli gruplar asndan kendi i dinamikleriyle politika retmektense
uluslararas kurulularn getirdii dzenlemeler erevesinde hareket etmektedirler.
- Engellilerin insan haklar sylemi iinde yer almaya balamasnn temel tarihsel
dinamikleri vardr. Engelli bireyler gemite gerek fiziksel grnlerinde gerekse toplumun

normal kabul ettii davranlarda farkllk gstermeleri nedeniyle toplumdan ayr tutulup
dlanarak dezavantajl bir grup olarak ortaya kmlardr.
- 1948de ilan edilen nsan Haklar Evrensel Bildirgesiyle birlikte, engellilerin de
insan haklar hukuku erevesinde ele alnmas gereken gruplardan biri olduu zmnen kabul
edilmitir. Dnemin bak asnn tbbi ve medikal boyutta olmas nedeniyle engellilik
konusuna Bildirgenin salkla ilgili maddesinde vurgu yaplmtr.
- Yine, zellikle kinci Dnya Sava sonras sava yorgunu lkelerin i gc ihtiyac
bu kiilerin de en azndan istihdam edilmesi fikrini dourmutur. Bunda bilimsel ve tbbi
gelimelerin de ok nemli etkisi olmu ve engelliler iin tedavi ve rehabilitasyon sylemleri
gndeme gelmeye balamtr.
- zellikle sava koullar nedeniyle zrl hle gelen insanlarn nceki
yaamlarndan edindikleri tecrbeleri, rehabilitasyon almalar ve tedavi edilmeleri ile i
gcne katlmalar, eitim imknlarndan farkl biimlerde de olsa yararlanmaya balamalar,
bu kiilerin dier insanlarla birlikte toplumda yer alabilme imknna sahip olabilecei
fikirlerinin glenmesini ve dolaysyla da bu amala rgtlenmelerini salamtr.
- zrller Hareketi ad verilen sivil toplum hareketinin gelimesi zrllk
alanndaki bak asnn deiiminde temel bir rol stlenmitir. Bylece, daha ok
rehabilitasyon ve tedavi zerine kurulduu iin zr durumunun kiiye indirgendii politika
anlay yerini, zrlln kiilerin yoksunluuna ek olarak evresel koullarla birlikte
ortaya kt sylemlerine brakmtr.
- 1980 ylnda ilk defa bir uluslararas sivil toplum rgt tarafndan frsat eitlii
kavram ortaya atlmtr ve btn bu gelimeler uluslararas rgtleri de harekete geirmitir.
1980lerde Birlemi Milletler zrllerin toplumda yer alabilmeleri iin evresel koullarn
deiimine vurgu yapmaya balam ve zrllk Dnya Programn oluturmutur. Program
ierisinde ngrlen kurumsal yaplanma ve koordinasyon vurgusu ile birlikte lkemizde
1983 ylnda, bakanlklar tarafndan zrllere salanan hizmetleri gelitirmek ve bunu
koordine etmek zere alma Bakanlna bal Sakatlar Koruma Mill Koordinasyon
Kurulu kurulmutur.
- Birlemi Milletler ilk Programdan sonra belli blgeler asndan yeterli dzeyde
gelime salanamadndan hareketle Asya Pasifik lkeleri iin Aralk 2012 tarihinde

ncs kabul edilen on yllk programlar oluturmutur. Bu on yllk programlar,

engellilerin insan hak ve zgrlklerinden yararlanmas iin alnacak tedbirleri planlamtr.
- 1993 ylnda yine Birlemi Milletler zrller iin frsat eitlii konusunda standart
kurallar oluturmutur. zrllerin toplumsal yaamda yer alabilmeleri iin yaam alanlarnda
neler yaplmas gerektii konusunda yol gsterici bir rehber olma nitelii tayan bu kurallar
lkelerde yank bularak politikalara yn vermeye balamtr.
- Avrupa Birlii de uluslar st bir kurulu olarak bu sreten bamsz kalmam ve
1996 ylnda zrllk Stratejisi oluturulmutur. Buna gre,
a) zrller iin zel dzenlemeler yapmaktan ziyade zrllerin dier bireylerle
eit olarak tm hak ve hizmetlerden yararlanmalar iin tm politika alanlarna zrllk
boyutunun dhil edilmesi,
b) Frsat eitlii,
c) Sivil toplumun rgtlenmesi ve karar mekanizmalarna katlm,
ilkeleri ne karlmtr.
- Avrupa Birliinin kurucu antlamalarndan Amsterdam Antlamas ile birlikte
1997de, zrllk de dhil olmak zere, pek ok nedene dayal ayrmclkla mcadele
meselesi gndeme gelmitir. Antlamann 13. maddesi ile Avrupa Komisyonu, bu alanda
mcadele etme konusunda yetkilendirilmitir. Avrupa Birlii ve engelli bireyler asndan bir
dnm noktas olma zelliini tayan bu admla, o gne kadar ltuf gibi grlen politikalar,
yaptrm olan bir dayanaa kavumutur.
- 2000 ylnda Avrupa Komisyonu tarafndan bahsi geen maddeye dayanlarak
Ayrmclkla Mcadele Paketi hazrlanmtr. Paketin bileenlerinden birini istihdamda eit
muamele konusunu dzenleyen bir direktif hazrlanmas oluturmaktadr. Avrupa Birlii her
ne kadar, zellikle 1990 sonras, sosyal politika konularnda aktif gzkse de temel dayana
ekonomik olmas nedeniyle daha ok istihdama arlk vermitir.
- Direktif her lkeye, kendi koullarna gre, engellileri ayrtrlm ortamlardan
ziyade dier bireylerle birlikte aktif i gc piyasasna dhil etme ve bu balamda gerekli
tedbirleri alma hususlarnda ykmllk getirmektedir.
- Direktifte yer alan temel kavramlardan biri makul uyumlatrmadr. Bu kavram
engellilerin i gc piyasasnda yer alabilmeleri iin zel bir dzenleme ihtiyac varsa bunun

salanmas gereine iaret etmektedir. AB mktesebatnn temel yaptalarndan birisi olan bu

Direktif lkemiz asndan da uyum salanmas gerekli bir dzenlemedir.
- Paket ierisinde yer alan ikinci bileen dorultusunda rk ve etnik kkene dayal
ayrmclkla mcadele etmeyi ngren bir Direktif yaymlanmtr. Bu, dorudan zrllkle
ilgili olmasa da belli etnik kkene sahip zrller asndan da anlamldr.
- Paketin nc boyutu ise 1999-2006 yllar arasnda yrtlen bir Ayrmclkla
Mcadele Topluluk Program oluturmaktadr. Btesi ye lkelerden ve ABden salanan bu
Program, lkelerin ayrmclkla mcadele faaliyetlerini tevik etmeyi hedeflemitir. Bu
Program kapsamnda lkemizde de alma Bakanl tarafndan bir proje gerekletirilmitir.
- Programn bitiminde ok ilevsel bir mekanizma olduu kabul edilerek, uygulama
2007-2013 yllar iin lerleme Program ad altnda bir ayrmclkla mcadele alt bileeni
tarafndan yrtlmeye devam etmitir. Yine bu Program kapsamnda zrller daresi
Bakanl tarafndan bir ayrmclkla mcadele projesi gerekletirilmitir. Proje
erevesinde lkemizde engellilerin maruz kald ayrmclk llerek aratrma sonularnn
paylald ve Avrupa Birlii ile lkemizdeki gelimelerin ve sorunlarn tartld bir
sempozyum gerekletirilmitir.
- Avrupa Birlii; fonlar, eylem planlar ve strateji belgeleri ile anlan Direktiflerinin
ve taraf olduu BM Engelli Haklar Szlemesinin uygulanmasn etkin hle getirmeye
almaktadr. Sz konusu Szleme mevcut direktiflerin tesinde olduundan ye lkeler ve
Birliin kendisi de bu Szleme erevesinde almalarn geniletmek ve bu dorultuda i
hukukunu dzenlemek durumundadr.
- Avrupa Konseyi de 2006-2015 yllarn kapsayan bir zrller Eylem Plan
oluturmutur. ye lkeleri tevik etmek zere oluturulan bu belgenin uygulanmas
periyodik raporlamalarla takip edilmektedir. lkemizin raporlar da zrl ve Yal
Hizmetleri Genel Mdrl tarafndan hazrlanmaktadr.
- Tm bu dzenlemeler engellilerin de herkesle eit ekilde insan haklarna sahip
olduu ve bu haklar kullanma konusunda da hak sahibi zneler olduklar anlaynn
yerlemesine yardmc olmutur.
- Bununla birlikte, balayc olmayan bu metinlerin lkeler tarafndan i politikada
yansma bulmas kendi inisiyatiflerine ya da bu alanda ne kadar prestij sahibi olmak
istediklerine bal olarak deimitir.

- nsan haklar szlemelerinin tamamnda aka engellileri dlayan hkmler

olmadndan hareketle bu belgelere st kapal olarak engellilik konusunun da dahil edildii
sylenebilmektedir. Ayrca, kadnlar, ocuklar, medeni ve siyasi haklar, kltrel haklar gibi
fark alanlarda kabul edilen szlemelerin zellikle ayrmclkla ilgili maddelerinde
ayrmcln trleri sralanrken belirtilen dier nedenlere dayal ayrmclk da yasaklanr
hkm ile st kapal olarak engellilik de szlemelerin kapsamna girmitir.
- Ancak engelli kiilerin verdikleri mcadele ile, her ne kadar bu szlemelerin
engellileri de kapsad varsaylsa da engellilerin grnr olma isteklerine karlk gelmedii
anlalmtr.
- Ayn zamanda zrllk konusunda yaratlan farkndalk, tavsiye niteliindeki
program ve planlarla yetinilmeyip taraf devletlere ykmllkler douracak zorunlu bir
szleme oluturma tartmalarn beraberinde getirmitir.
- te bu tarihsel sre ierisinde engellileri grnr klarak taraf devletleri balayc
hkmler getiren ve her eyden nemlisi, devletlere asgari standartlarn belirlendii bir yol
haritas sunan BM Engellilerin Haklarna likin Szleme 13 Aralk 2006 tarihinde kabul
edilmi ve 30 Mart 2007de imzaya almtr. lkemiz Szlemeyi 30 Mart 2007 tarihinde
ilk imzalayan lkelerden biri olmu ve 5825 sayl Kanunla Szlemenin onaylanmas uygun
bulunmutur. Onay belgelerinin Birlemi Milletler yazmanlna tevdi edilmesi ile 28 Ekim
2009 tarihinde Trkiye asndan Szleme yrrlk kazanmtr.
- Szlemeye Ek htiyari Protokol de imzalanm olup onay sreci devam etmektedir.
- Engelliler bu Szlemenin mzakere srecine bizzat katldklarndan Szleme
insan haklar hukuku literatrnde zel bir yerde bulunmaktadr.
- Btn almalarn temelini oluturmas planlanan BM Engelli Haklar Szlemesi,
taraf devletlere engellilie dayal herhangi bir ayrmclk yaplmakszn engelli kiilerin temel
hak ve zgrlklerden tam ve eit ekilde yararlanmasn salama, tevik etme ve onurlarn
saygy glendirme sorumluluu vermektedir. Bu amala da engelli kiilerin insan haklarna
sayg temel alnm ve engellilerin zerklii ve bamszl Szleme boyunca
vurgulanmtr.
- Engelliler, muhtalk ve yardm balamnda dnldnde devletlerin onlara
sunaca hizmetlerin de yardmla snrl olaca deerlendirilerek, engellilerin toplumsal

yaamn her alanna dier vatandalar gibi aktif katlmlarnn salanmas gerektii
vurgulanmaktadr.
- Szlemenin tamamna hkim olan gr, engellilerin ayrtrlmam, btncl
ortamlarda dier bireylerle eit ekilde toplumsal yaama katlmlarnn salanmasdr.
- 21inci yzyln ilk insan haklar szlemesi olan Szleme, ocuk Haklar
Szlemesi ve Kadn Haklar Szlemesinden sonra grup haklaryla ilgili olarak gndeme
getirilmi son szlemedir. Buna karlk toplumsal yaam dzenlemeyle ilgili hkmler
ngrmesi nedeniyle toplumdaki dier bireylerin de hayatn kolaylatrc bir ereve sunma
niteliindedir.
- Her ne kadar insan haklarnn blnmezlii her zaman vurgulanan bir konu olsa da
uluslararas hukukta bu konu tartlmaya devam etmitir. Medeni ve siyasi haklarla birlikte
ekonomik ve sosyal haklarn yan yana ele alnd bu Szlemeyle birlikte ilk kez BM yesi
devletler insan haklarnn blnmezliini kabul etmilerdir.
- Dier insan haklar szlemelerinden farkl olarak Szleme, yaam hakk maddesi
ile deil tanm, ama ve dier yardmc hkmlerin yer ald maddelerle balamaktadr. Buna
gre, Szlemede eriebilirlik ya da ayrmclkla mcadele maddeleri yaam hakkndan daha
nce sralanmtr. Zira engellilerin haklarnn tanmlanabilmesi ve anlalabilmesi asndan
ayrmclk, eriebilirlik ve farkndalk gibi konular temel referans noktalarn oluturmaktadr.
- Engelliler iin zel tedbirler alnmasnn gerekli olduunu vurgulayan ve bunun
ayrmclk olarak deerlendirilemeyeceini vurgulayan Szlemede zihinsel engelliler ve
ruhsal tan alm kiiler de dhil olmak zere tm insanlarn kendileriyle ilgili kararlar
almasna verilen nem de kendini gstermektedir.
- Engelliler asndan yeni haklar ngrmeyen Szleme, mevcut haklarn engelliler
asndan korunmas ve tevik edilmesine aklk getirmektedir. Bu bakmdan baz
maddelerinde engellilerin zel durumlar dolaysyla haklarnn bir btn olarak
uygulanmasn salayacak k noktalar vermektedir. Bunlar kiisel hareketlilik, bamsz
yaam ve topluma dhil olma, adalete eriim ve habilitasyon ve rehabilitasyon gibi konulardr.
- Szlemenin tanm maddesi olmasna ramen, metinde engelli tanmnn
olmamasna oy birliiyle karar verilmitir. Zira engellilik zamana ve mekna gre deiiklik
gsterebilen bir kavram olduundan snrlar belli bir tanmn zamanla birok kiiyi darda

brakaca kaygsyla yalnzca Szlemenin ama maddesine engelli tabirinin kimleri

kapsadyla ilgili bir aklama konulmutur.
- Buna gre, engelli kavram, dier bireylerle eit koullar altnda topluma tam ve
etkin bir ekilde katlmlarnn nnde engel tekil eden, uzun sreli, fiziksel, zihinsel,
dnsel ya da algsal bozukluu bulunan kiileri kapsamaktadr.
- Szleme, engellilie dayal ayrmcln tanmland ilk uluslararas dokman olup
bu hkm dier btn uluslararas mekanizmalara da yol gsterici olmutur. Buna gre,
engellie dayal ayrmclk, siyasi, ekonomik, sosyal, kltrel, medeni veya baka herhangi
bir alanda insan hak ve temel zgrlklerinin tam ve dierleri ile eit koullar altnda
kullanlmas veya bunlardan yararlanlmas nnde engellilie dayal olarak gerekletirilen
her trl ayrm, dlama ve kstlamay kapsamaktadr. Engellilie dayal ayrmclk, makul
dzenlemelerin gerekletirilmemesi dhil her trl ayrmcl kapsamaktadr.
- Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) bu tanma dayanarak 2009 ylnda
svireyi tazminata mahkum etmitir. svire Szlemeye taraf bir lke dahi olmamasna
ramen, Mahkeme, evrensel bir nitelik tayan Szlemenin temel referans belgesi olmas
dolaysyla AHMnin yarg yetkisini kabul etmi bir devletin Szleme hkmlerini salama
ykmllnden kanamayacana hkmetmitir.
- Dolaysyla engellilik konusunda Avrupa nsan Haklar Szlemesinin hkmlerini
genileten BM Szlemesi, AHMnin de kabul ederek davalarnda referans ald bir belge
olmutur.
- Szlemede ayrmcln ortadan kaldrlmasna ilikin ykmllkler; tm politika
ve programlarda engellilerin haklarnn korunmas ve gelitirilmesi, engelliler iin yardmc
teknoloji ve eriilebilir bilginin salanmas, engellilik konusunda alan ya da engellilii
kapsama ihtimali olan herkesin engelli haklar konusunda eitilmesi, farkndalk
oluturulmas, mevzuat ve politikalarn oluturulmas ve uygulanmas srelerinde
engellilerin bizzat kendilerinin sivil toplum araclyla katlmlarnn salanmas olarak
sralanmtr.
- Btncl bir bak asyla tm politika alanlarnda ve her dzenlemede engellilerin
grnr klnmas beklenmektedir. Sadece salk ya da sosyal gvenlik konusu deil, risk
durumlar ve insani bakmdan acil durumlar asndan da engellilik konusunun akla gelmesi
tavsiye edilmektedir.

- Szlemede engelli kadn ve ocuklarn ifte dezavantaj yaad ve bu gruplara

ynelik zel tedbirler alnmas gereklilii vurgulanmaktadr.
- Bir hak olup olmad tartlmakla birlikte bilinlendirme ve farkndalk oluturma
konusu da Szleme iinde yer almaktadr.
- Topluma tam ve etkin katlm noktasnda Szlemenin nem verdii hususlardan
birisi olan eriilebilirlik konusu da lkemizin gndeminde olan bir konudur. Eriilebilirlik,
meknlarn ya da yaplarn eriilebilirlii kadar bilgiye ve adalete eriim anlamnda da
deerlendirilmelidir.
- Bir dier nemli madde yasa nnde eit anlma maddesidir. lkemizde de ok
tartmal bir konu olmasyla birlikte zellikle zihinsel engelli ve ruhsal, psikolojik,
psikiyatrik tan alm bireylerin yasa nnde dier vatandalarla eit olarak var olabilmeleri
ve kendileriyle ilgili kararlar almalar asndan desteklenmeleri gerektii vurgulanmaktadr.
- Szleme ehliyet ve vesayetle ilgili prosedrlerin gelitirilmesini ngrmektedir.
Konuyla ilgili zellikle Avrupa Konseyinde ciddi tartmalar devam etmektedir. Bu anlamda
zellikle zihinsel engelli ve/veya psikiyatrik tan alm bireylerin toplumsal yaama tam ve
etkin katlmlar noktasnda kendi kararlarn almalarn destekleyecek mekanizmalarla ilgili
almalar devam etmektedir.
- Eitim hakk kapsamnda, eitim sisteminin engelliler de dhil herkesi kapsamas,
btnletirici olmas ve ayrtrlm deil, btnletirilmi ortamlarda engellilerin eitim
almalar ykmll getirilmektedir.
- Szlemenin 33nc maddesi ile, uygulama ve denetlenme hususunda lkelerin
bamsz bir odak kurum veya koordinasyon kurumu oluturmas nerilmektedir. lkemizde
sz konusu odak kurum Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdrldr.
- lkemizde insan haklaryla ilgili bamsz mekanizma almalar devam etmektedir.
Bu anlamda, nsan Haklar Kurumunun da engellilik konusunu kapsayacak ekilde almalar
yapacan mit edilmektedir. Nitekim Paris lkelerine vurgu yapan ilk uluslararas belge olan
Szleme bamsz bir mekanizmada engellilik konusunun deerlendirilmesini
ngrmektedir.
- Szleme taraf devletlere engelliler konusunda veri ve istatistik almalar
gerekletirilmesi konusunda da ykmllkler getirmektedir. Tm dnyada engellikle ilgili
karlatrlabilir ve gvenilir veriyle ilgili eitli skntlar mevcuttur ve bunu gidermek adna

almalar da devam etmektedir. Szlemenin tamamnda engellilerin ayrtrlmam

ortamlarda haklardan yararlanmas nerilirken ayrtrlm veriye ihtiya olduu
vurgulanmaktadr.
- lkemizde ve dnyada veri ve istatistik almalar ile ilgili olarak, yntem sorunu
dolaysyla kafa karkl devam etmektedir. Bu alanda gerekletirilebilecek yntemlerden
biri insanlara anketler zerinden ulaarak bir saym yapmaktr. Dieri ise o kiileri belirli
sistemler ile derecelendirerek ilgili idarenin sisteminden salk kaytlarnn alnmas
yntemidir. Dnyada yaplan btn aratrmalarda ilk yntemde istatistikler daha yksek
olmakta ama resmi rapor ve kayt zerinden bir aratrma yapldnda bu oran dmektedir.
- lkemizdeki zrllerin says idari kaytlardan tam olarak bilinmemekle beraber, u
anda 1 milyon 600 bine yakn kayt bulunmaktadr. Salk Bakanl ile yaplan ortak alma
ile sistem tamamen deitirilerek kronik hastalklar da dahil olmak zere tm salk kurulu
raporlar zerinden bu bilgilere ulalacaktr.
- Szlemenin izlenmesi ve denetlenmesi amacyla BM bnyesinde bir Engelli
Haklar Komitesi kurulmutur. Komite, taraf devletlerin karlatklar zorluklar ve
kaydettikleri gelimeleri ierecek ekilde hazrladklar ulusal raporlar incelemekte ve
farkndalkla ilgili almalar yrtmektedir.
- Farkl lkelerde farkl uygulamalar olan, ou zaman da devletlerin uhdesine
braklm sosyal konular olarak gndeme gelen engellilik konusunda, raporlama sayesinde
dnyadaki genel profil de ortaya kacak olup bu erevede iyi uygulama rnekleri ve/veya
karlalan zorluklar dier lkelere de yol gsterici olacaktr.
- BM Szlemesine Ek htiyari Protokol engellilere ve onlar temsil eden sivil toplum
kurulularna lkelerinde uradklar ihlallerle ilgili bireysel ya da kolektif bavuru hakk
salamaktadr. u an Protokol araclyla Komiteye yaplm bavuru says ok azdr.
- Szlemenin amac dorultusunda engelli bireylerin dier bireylerle eit koullarda
toplumsal yaama katlmnn salanmas iin lkemizde de bata insan haklar kurumlar
olmak zere toplumun tm kesimlerinin gl bir ibirlii iinde olmas gerekmektedir.

3. Beyazay Dernei Bakan Sayn Lokman Ayva
- Komisyonunuzun daveti engelli vatandalarn meselelerinin artk insan haklar

balamnda ele alndn gstermektedir. Korumac yaklamdan hak temelli yaklama
geii gsteren bu durum insanln gelmi olduu ok nemli bir noktadr ve ok onurlu bir
tutumdur.
- Mehter yrynn iki ileri bir geri olduunu biliriz. Oysa yry iki ileri bir
yerinde sayma eklinde gerekleir(mi) ve bu gerei gzleri gren insanlar fark etmemitir.
Baka bir deyile, grmek her zaman gerekle ilikimizi kurmamakta, insanlar sorgulamadan
benimsedikleri dncelerin tesine kolay gidememektedir. zrllk konusu da maalesef bu
kalplarn bulunduu alanlardan birisidir.
- zrllk meselesi balkta ele alnabilir. Birincisi, zrl vatandalar

kapsamayan sistem meselesidir. Dnyada sistemler belli standartlara gre kurulmutur. Bu
standartlarn dnda yer almak sizi sistemin de dna itmektedir. Baka bir deyile farkl olan
kii her zaman sknt eker. Bu farkllk fiziksel ya da biyolojik olduu kadar ideolojik de
olabilir.
- rnein kilolu ya da uzun boylu kimseler iin otobs veya uak yolculuu yapmak
ok zahmetlidir. eker hastas ocuklara zel ikolata-eker bulunmas zordur. Yemekler hep
tuzlu yaplr oysa tansiyon hastas iseniz tuzsuz yemeniz gerekmektedir. Ya da sehpal
sandalyeler sa elini kullanan insanlara gre dnlm, solaklar dikkate alnmamtr.
- Farkl olan kii sisteme uymak zorunda kalnca i yapamaz duruma dmektedir.
Sistemin kimi kapsamasna karar verilirse (tm insanlar, glleri, ie yarayanlar,
sevdiklerimizi vs.) dzen bu ekilde kurulmaktadr. Dolaysyla bu durumda iki seenek
vardr: nsanlar iyiletirerek normalletirerek mevcut dzene uyum salatmak ya da
sistemleri deitirerek, dzeni zrllere uygun hle getirmek.
- Krlerin gzn at, fellileri yrtt ksaca insanlar iyiletirerek zm

rettii ifade edilen Hz.sann tutumu birinci tr yaklama bir rnektir. Hazreti
Peygamberimiz dneminde ise sorun sistemleri zrllere uygun hle getirerek zlmtr,
evinden camiye ip germe rneinde olduu gibi.

- Bu tercihler dnemsel ya da kltrel olarak deiebilir. u anda Trkiyenin artk

btn vatandalarn kucaklamak istediini, sistemlerini de buna gre kurmak istediini
anlamaktayz.
- Bunu planl yapmak yksek maliyetli de deildir. Avrupa merkezli bir kuruluun
aratrma sonucuna gre yaplar balangta zrllerin eriebilirliine gre ina edildiinde
maliyet art on binde 7dir. Ama balangta yaplmayp sonradan deitirince maliyetler
ok ykselmektedir. Ancak bu zorluun da esiri olunmamaldr. zellikle zrl
vatandalarn kenarda beklememeleri ve mcadelelerine devam etmeleri gerekmektedir.
- Ksaca sistemin geniletilmesi iin grme engelliler iin yazlmlar, kabartma

yazlar, ortopedik engelli arkadalar iin eitli dzenlemeler, aralarda deiiklikler vs.
gerekmektedir.
- kinci balk ise harfi ile ksalttmz brlerinin tutuklar adn verdiimiz
alandr. nsanlarn engellilere dair olumsuz alglar zrller iin hayatn her alannda sorun
tekil etmektedir.
- rnein Amerikada yaayan grme engelli bir arkadam bir elinde baston dier
elinde byk kt bardaktaki kahvesiyle durakta otobs beklerken nndeki arabadan inen
bir hanm kendisini dilenci zannedip bardan iine 1 dolar atarak arkadamn yanndan
gemitir.
- nsanlar, bizi aciz olarak algladklar iin bize, mesela, eitim frsat
verilmemektedir. Ailemizin ar korumac yaklam ya da evrenin tutumu da bu durumu
pekitirebilmektedir. ocuunu eitime gnderen aileye, ocuu balarndan atmaya
alyorlar bak ile yaklalmas son derece yanltr ve olumsuz sonular dourmaktadr.
- Dnyadaki bu alg deiiklii ok yava salanmtr. 1910lu yllarda Amerikada

24 eyalette rklarn arletirilmesi projesi kapsamnda doutan zrllerin ldrlmesi
serbesttir ve uzun sre uygulama devam etmitir. Ayn projeden dolay 1930larda Hitler
zrlleri ldrtmtr. nsan saylmadmz bu olaylarn zerinden henz yz yl gemeden
u anda engelli haklarn nsan Haklar Komisyonunda konumamz memnuniyet vericidir.
- Abese Suresi, Hazreti Muhammedin yanna kr bir kiinin gelmesinden honut

olmamas zerine inmitir. Surede Peygamberimize, kimseye yzn ekitemeyeceini,

grevinin sadece tebli etmek olduunu hatrlatan 10 ayet bulunmaktadr. Bu ayetler, imann
insanlara anlatlan bir mesele olmas dolaysyla bir zrlnn tartmasz bir insan olduu
belgesidir. Ben ahsen insanln bu mesaj doru almad iin bin, bin be yz yl nemli bir
kaypta olduunu dnmekteyim.
- Genellikle zrlleri dlayan, yok sayan bir anlayn normalletirilmesi de kolay

deildir. rnein mevzuatmz da olduka yasaklayc bir anlay ierisindedir. Mesela 657
sayl Devlet Memurlar Kanununun 48. maddesinin (A) bendinin 7nci alt bendinin
deitirilmesi ok zor gereklemi, zellikle brokrat arkadalar bu deiiklie itiraz
etmilerdir. Madde, devlet memurunun grevini yapmaya engel olacak vcut sakatl,
hastal veya akl hastalnn olmamas hkmn iermekte idi. Hkm bu haliyle ok
mantkl grnebilir fakat uygulamada ok fazla istismar edilmitir. rnein ben niversite
mezunu olarak santral memurluuna bavurmak istediimde telefon kullanamayacam
dnlerek bavurum alnmamtr. Deiiklikle birlikte maddede yalnzca akl hastal
hususu saylmtr.
- Gnmzde zrllerin hkim olmas yasaktr ancak Osmanl Devletinde son

derece baarl kr kadlar bulunmaktadr. rnein, 1600l yllarn sonunda stanbulda
doan, Sultan Ahmetin ocuuna ok nemli bir tarih dt iin snnet treninde
dllendirilen ve Suriye ile Msr Kadl grevlerinde bulunan Osmanzade Ahmet Tayyip
Efendi 30 kadar da kitap yazmtr. Fakat sonunda brahim Paa, kendisini bir tehlike olarak
grerek zehirletmitir.
- Hkimin nihayetinde karar verdii, doruyla yanl, haklyla haksz ayrd

dnlecek olursa, idari hayatmzda da karar verdiimiz gereinden, gerektiinde engelli
vekillerin sava karar verebilecei gereinden yola karak engelli birinin karar verme
melekeleri yerinde olduu srece hakim olmasnn ne mahsuru vardr?
- Toplum, sizi o grevi yerine getirmeye ehil grmediinde maalesef sorun

balamaktadr. Burada temel bir yasaklayc bak vardr. Bunun yerine, kiinin o iin gereini
yerine getirip getirmediinin deerlendirilmesi gerekmektedir.

- Ek olarak, zrllere iyi eyler layk grlmemektedir. stanbulda zrller iin

yaptrlan okul, kaymakamn binay beenmesi zerine okulu kaymakamlk binas yapmak
istemesi ile sonulanmtr.
- nc olarak, sorunlar zrl bireylerin kendilerinden kaynaklanmaktadr.

Sistemin engellileri kapsamamas, ailenin ve toplumun bak as ile birletiinde engelli
bireyler de zgvenlerini yitirmekte, baarsz olacaklarna inanmaktadr. Bunun da zm
eitim, rehabilitasyon, olumlu rnekler, engellilere i sahasnda kendini ispatlama gibi
frsatlar vermekten gemektedir.
- rnein bir vesileyle karlatm engelli bir kz ocuu, babasnn kendisinden hi

su istemediini bana zlerek sylemitir. ocua negatif mesaj veren bu davran
kalplaryla yetitirilen engelli bireyler de nihayetinde hibir ie yaramadklar duygusuna
sahip olmakta ve kendilik alglar da olumsuz olmaktadr.
- Engellilik konusunda Trkiye ok iyi bir noktadadr. Avrupa ve Amerikada

salanan ekonomik ve ayni destek ayn dzeyde lkemizde de salanmaktadr. Bu alandaki
sorunumuz engellilerin ihtiyac olan aletlerin Trkiyede retilmemesidir. Bu alann tevik
edilmesi gerekmektedir.
- Avrupada yalla bal sakatlk dolaysyla zrl oran lkemizden daha yksek
olup yzde 20lere yakndr. Yal nfusun fazlal da engellilik konusundaki dier
alanlardaki gelimelere nazaran daha ok bakm ve korumaya ynelik hizmetlerin arlkl
olmasna sebebiyet vermektedir. Bu anlamda lkemizde ihtiyaca ynelik olarak gelien
izgide engelli politikalar retilmektedir.
- zrller Kanununun eriilebilirlik konusunda kamu kurumlarna ve yerel

ynetimlere ykmllk getiren ilgili maddelerinde belirtilen srenin 1 yl uzatlmas k
olmamtr. lkemizde zellikle TBMMnin baz eylerde geri adm atmamas gerekmektedir.
nk bu tip kuralszlklar iin ciddiyetini sarsmaktadr. nsan haklarndan taviz vermemek
ve bu ciddiyetsizlie frsat vermemek gerekmektedir.
- zrl kavram 1990lara doru kullanlmaya balanmtr. zr, mazeret

kelimesi ile ayn kkten gelmekte, dolaysyla bugn bizim anladmz anlamda zrl
olmak, defolu olmak anlamna gelmemektedir. Ama bu kelime bizim iin kullanlmaya

balandktan sonra anlam genileyerek kusurlu, defolu, bozuk rn ve hizmetler iin de

kullanlmaya balanmtr. imdi bu anlam deitirmek maksadyla geilen engelli
kelimesinin bana da benzer eylerin gelmemesini dilemekteyim.
- Ayn zamanda tm kelimeleri engelli ile deitirmek lke genelinde hizmet veren
sivil toplum rgtlerinin isimleri konusunda sknt douracaktr. ahsen bu konunun
siyasetin gndeminde deil ncelikle halkn gndeminde yer almas gerektiine
inanmaktaym. Halkn ciddi bir talebi olmadan yaplan bu deiikliin hizmet olarak
sunulmas da mmkn olmayacaktr.
- Engellilik konusuna ilgi gsterenler, bir gn siz de engelli olabilirsiniz ya da

hepimiz potansiyel engelliyiz mant ile yola kabilmektedir. Oysa kadn haklarn
savunan erkekler ya da hayvan haklar iin mcadele eden insanlar asndan bu yaklam
komik gzkmektedir. Zaten bir hakk savunmak ya da hakszlklarn karsnda durmak bal
bana bireysel karn tesinde bir anlama sahiptir.
- Toplumumuzda ak iletiim kltr olmad iin maalesef engellilik konusunda da

gizli bir gerginlik bulunmaktadr. rnein insanlar engelli biriyle konuurken kelimelerini
haddinden fazla zenle semekte ve ona engelliliini hatrlatacak benzer kelimelerden bile
kanmaktadr.
- Vekilliim srasnda bir konferansa katlmak iin Edirneye gitmitim. Baka bir
milletvekilimiz beni arad ve Edirnede olduumu renince, Bir de grseydin ne olurdun?
deyiverdi. Ben ise en fazla sizin gibi olurdum diye yantlamtm. nk kr bir milletvekili
grrse gren milletvekili olur. Aslnda hayat bu kadar basittir ama biz onu
zorlatrmaktayz.
4. Trkiye Sakatlar Konfederasyonu Temsilcileri
Alt Komisyon 28/3/2013 Perembe gn, Trkiye Sakatlar Konfederasyonu ve bal

bulunan federasyonlarn temsilcilerini dinlemek zere toplanmtr. Konfederasyon Bakan
Sayn Yusuf elebi yelerimize aadaki bilgi ve nerileri sunmutur:
- Konfederasyon, 1986 ylnda 2908 sayl Kanunla kurulmu, lkemizdeki zrllere

hizmet eden sivil toplum kurulularnn en st kuruluudur. Trkiye itme Engelliler Milli
Federasyonu, Ortopedik zrller Federasyonu, Zihinsel zrller Federasyonu, Grme

Engelliler Federasyonu, Spastik ocuklar ve Erikinler Dernekleri -Cerebral Plasy-

Federasyonu ye federasyonlar olup lke genelinde ye dernek says ise yaklak 600dr.
- Hak kavramna bak ncelikle insan odakl olmaldr. Kadn, ocuk, yal ve
genlerin haklarndan bahsederken aslnda hepsinin iinde engelli bireyler de bulunmaktadr.
Baka bir deyile engelli hakk mstakil bir hak deil bal bana bir insan hakkdr.
- Yeni Anayasada engelliler lehine pozitif ayrmclk ilkesi korunmas ve gelitirilmesi
gerekmektedir. BM Engelli Haklar Szlemesinin, Ek Protokolnn, Avrupa Sosyal
artnn ve AB mktesebatnn kacak olan sivil anayasada dayanak olarak gsterilmesi
salanmaldr.
- karld dneme gre olduka iyi bir Kanun olan 5378 sayl Kanunun da artk
deimesi gerekmektedir. Anayasa deiikliklerine uygun, AB standartlarnn stne kan,
mstakil bir Engelliler Kanunu kabul edilmelidir.
- Eriilebilirlik konusu hala zmlenmi deildir. Okullarn binalar uygun
olmamakta ya da okulun iine girilse de uygun eitim alnamamaktadr. rnein Trkiyede
bir iki okul dnda iaret dilini bilen retmen bulunmamaktadr. Bu anlamda engellilere
tannan kaynatrlm eitim uygulamalar da istenen dzeyde fayda salamamaktadr.
- lkokul 3. snftan itibaren iaret dili dersleri semeli olarak verilmelidir. nk
iitme engelliler Milli Eitim standartlarnda iaret dilini renememekte, yarm bir dille ve el
hareketleriyle anlaabilmektedir. Bu da bilgiye eriemeyen insanlardan kalifiye bir alan
olmasn beklemeyi anlamsz klmaktadr.
- Engellilik tanm ve ltleri yeniden ele alnmal, lkemiz engellilik zelliklerine
gre standartlar gelitirilmeli, srekli mevzuat deiikliklerine gidilmemeli, mstakil anlamda
karlacak olan Engelliler Kanununda bu hususlara yer verilmelidir.
Trkiye itme Engelliler Milli Federasyonu Bakan Sayn Namk Topu aadaki
bilgileri Alt Komisyona iletmitir:
- lkemizde 2 milyon iitme engelli bulunmaktadr.

- 1950 ylnda iaret dili yasaklanmt. Bugn de iitme engellilerin okullarnda dahi
hibir retmen iaret dilini tam anlamyla bilmemektedir. Trkiyede iitme engellilerin
szel eitimi maalesef istenilen seviyede deildir. zel Eitim retmenleri yetitiren Eitim

Fakltelerinde iaret dili dersi zorunlu olmal ve halen ders veren zel eitim retmenlerine
iaret dili kursu verilmelidir.
- zellikle 0-6 ya okul ncesi eitimler de iitme engellilere uygun deildir. Bu
ocuklarn eitim alaca yalnzca zel okullar bulunmakta ve zel sektr de bu ii istismar
etmektedir. Bu nemli eitimin devlet eliyle salanmas gerekmektedir.
- Milli Eitim Bakanlna bal iitme engelliler okullarnn mfredat normal eitim
okullaryla ayndr. Oysa sar ve dilsiz olan, kavram yeterliine sahip olmayan ocuklarn
dierleriyle eit eitimi alarak ayn snava tabi tutulmalar adil olmamaktadr. Bunun
sonucunda doal olarak niversite snavlarnda birok iitme engelli kt puan almaktadr.
itme engelliler ayr bir snava tabi tutulmal ve niversitede okuyanlara destek verilmelidir.
- itme engelli okullarnda szel eitim verildiinden eitimin grsel (video vb.
cihazlar) materyallerle desteklenmesi gerekmektedir.
- Salk Uygulama Tebliinde dzenleme yaplarak kaliteli iitme cihazlarnn fark ve
katk pay denmeksizin temin edilebilmesi salanmaldr. Zira kalitesiz iitme cihazlar hem
iitme kayplarn artrmakta hem de kulak iltihaplar gibi eitli hastalklara sebep
olmaktadr.
- zel Eitim Rehabilitasyon Merkezlerinde dil geliim dersleri alan engellilere eitim
destei saatleri arttrlmaldr. Dil ve konuma terapistlerinin (logoped) yetitirilmesi iin
eitim fakltelerinde ilgili blm almaldr.
- Mevzuata gre engelli saylan bireyler zrl Memur Seme Snavna girmitir.
Ancak eker ya da bbrek yetmezlii hastalar gibi kronik rahatszl olanlar ile doutan
gelen grme, iitme ya da ortopedik engellilerin ayn yntemle ie alnmalar eitliki
olmamaktadr. Ayn snavla farkl durumda olan insanlar lerek puan vermek ve buna gre
ie yerletirmek adil deildir.
Spastik Engelliler Federasyonu Bakan Sayn Rfat Emeki u hususlara deinmitir:
- Bir ortopedik engelli yurtta olarak, yasalarmza, kurumlarmza,

dzenlemelerimize ramen toplumsal yaam iinde engelli bir yurtta olarak var olduumu
hissedememekteyim.

- Spastik engelliler (SPli bireyler), zihinsel olarak herhangi bir engeli olmayan, fakat
beyin fonksiyonlar vcut organlarna hkmetmeyen insanlardr. nsanlarn olumsuz alglar
dolaysyla SPli bireyler toplumsal yaama katlmda daha ok sknt ekmektedir.
- Bu durum, SPli bireylerin psikolojik durumlarn da son derece olumsuz
etkilemektedir. Geen yl, Ynetim Kurulu yesi ve ok deerli bir SPli arkadamz, ehir
ii bir otobste kendisine yer verildikten sonra son duraa kadar kimsenin yanna oturmamas
olay sonras girdii bunalm sonucu intihar etmitir.
- Mfetti olmak istememe ramen askerlik art dolaysyla olamadm. Memuriyet
hayatmda da yaplan atamalarda hep engellilere kar ayrmclk yapldn gzlemlemi
bulunmaktaym. eitli engelleri aarak mdr olduum Sosyal Hizmetler ve ocuk
Esirgeme Kurumunda dahi personelin benimle almak istemediine, memurlarn engelli
birinden emir almak istemediklerine ahit oldum.
- u andaki bakm ve rehabilitasyon hizmetlerinde, zellikle kurum bakmnda
fiziksel koullar olduka iyi olmasna ramen bu insanlar kurum bakm iinde de drt duvar
arasna hapsedilmektedir.
- SPliler iin zel tasarm gerektiren birtakm gerelere ihtiya duyulmaktadr. zel
tekerlekli sandalye, yatak, bardak gibi her alanda kullanlan aralarn, ergoterapi ad verilen
kiiye zel tasarmlarnn hayata geirilmesi gerekmektedir.
- lkemizde 8,5 milyon engelli olmasna ramen Konfedesyonumuz bnyesinde
rgtlenebilen engelli says 500 bini gememektedir. Kiilere ulaabilmek iin ciddi anlamda
maddi kaynaa ihtiya duyulmaktadr.
- Primli Bakm Sigorta Kanununun kabul edilerek, Ben lrsem zrlme kim
bakacak kaygsnn giderilmesi gerekmektedir.
- Sadece engelli kavramnn kullanlmasn ngren Kanun ile birlikte sivil toplum
rgtlerinin isim sknts doacaktr. Zira ayn alanda birden fazla dernek-vakf
bulunduundan anlaml ve farkl isimler bulmak gerekecektir.
Grme Engelliler Federasyonu Bakan Haldun Krkk aadaki hususlar dile
getirmitir:
- Hareket kabiliyetlerinin ve kendini ifade edebilme yeteneklerinin olmas dolaysyla
grme engelliler engelli camiasnn daima lokomotifi olmulardr. rnein hukuk alannda
ok baarl olmu ve kamuda ya da zel sektrde grev yapan birok grme engelli avukat

bulunmaktadr. Fakat hukuk eitiminin szelden eit arlkl snava tabi tutulmasndan sonra
saysal eitim alamayan grme engellilerin hukuk fakltesine girmelerinin n kesilmitir. Bu
da ciddi bir hak kayb dourmu olup grme engellilerin de zel bir snava tabi tutulmalar
gerekmektedir.
Zihinsel zrller Federasyonu Bakan Aynur Dankaz yelerimize aadaki bilgileri

sunmutur:
- lkemizde says 2,5 milyon kadar olan zihinsel engelliler, engelliler iinde en
dezavantajl gruptur. ki zihinsel engelli ocuk annesi olarak bu grup iin bakmn ok nemli
olduunu ve ngrlen evde bakm cretinin yeterli olmadn rahatlkla syleyebilirim.
- Evde bakm destei ltnn asgari cretin 2/3 ltnden kartlarak,
zrllk derecesi ltne gre belirlenmesi ve kademelendirilerek bakma muhta olan her
engelli vatandaa verilmesi gerekmektedir.
- Bakma muhta zrllere ynelik bakm merkezleri ile ve gndzl bakm
merkezlerinin saylar ve kapsam artrlmal ve hizmet kalitesi ykseltilmelidir.
- zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinin ilgili maddesinde zihinsel zrllere 17
yana kadar eitim hizmeti verilecei belirtilmektedir. Oysa 18 ya ve stnde zihinsel
engelli olanlara devletin bu hizmeti vermemesi insan haklarna aykr bir uygulamadr.
- Yeni eitim mevzuat ile getirilen 4+4+4 sistemi 23 ya snrn ngrmekte ve i
okullarnda bu yatan sonra eitim verilmemekte, bu grev Hayat Boyu renme Genel
Mdrlne braklmaktadr. Ancak Halk Eitim Merkezlerinin byle bir hizmeti verecek
personeli ve altyaps bulunmamakta, engelliler 23 yandan sonra evlerine ya da
kurulularna kapanmaktadr. Yaplan mevzuat deiikliklerinde bu iin iinde fiilen yer alan
biz sivil toplum temsilcileri ile daha sk ibirlii yaplmas gerekmektedir.
- zel eitim kurumlarnda uygulanan damar okuma sistemi ile ocuun takip
edilmesi dzenlemesi, telafi eitimle desteklenmedii takdirde sona erdirilmelidir. Zira
ocuklar bazen nbet geirip derse girememekte ve eitim almadklar halde kurum eitim
vermi gibi cretini alabilmektedir.
- Zihinsel engellilerin cinsel taciz yoluyla istismar edilmeleri de azmsanmayacak
lde gereklemektedir ve nlem alnmaldr. Bu anlamda zrlnn ve zrlln

istismar edilmesine yksek yaptrm getirilmeli, Trk Ceza Kanunu yeniden gzden
geirilmelidir. Tazminat davas almas iin istenen yksek har bedelleri kaldrlmaldr.
- Trk Ceza Kanununun 32nci maddesi ve 57nci maddesi, mevcut hliyle eitlik
ilkesine aykr olduu gibi ceza ilkelerine ve insan haklarna da aykrdr. Zira zihinsel
engellilik srekli olan ve eitim ve retim yoluyla iyileme salanabilen bir rahatszlk iken,
akl hastal tedaviyle dzelebilen bir durumdur. Ancak Kanunun 32nci ve 57nci
maddeleri ile zihinsel engelliler ile akl hastalar ayn hkmlere tabi tutulmaktadr.
Trkiye Sakatlar Dernei Konfederasyon Genel Sekreteri Bilal Kzartc aadaki

bilgileri Alt Komisyona sunmutur:
- 2022 sayl Kanuna dayanlarak karlan 28539 sayl yeni Ynetmelik hak
kayplarna sebep olduu iin deitirilmelidir.
- Birlemi Milletler Engelli Haklar Szlemesi kapsamnda sunulacak olan
raporunun hazrlk aamasnda nsan Haklarn nceleme Komisyonunun ve Trkiye Sakatlar
Konfederasyonunun gzlemci olarak bulunmas nerilmektedir.
- zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinde ilkretim ya 14tr. Halbuki engelli
ocuklar ge geliim gsterdikleri iin bu ya snr ilkretim andaki engellilerin hak
kayplarna sebep olmaktadr.
- 5378 sayl Kanunun Geici 2. ve 3. maddelerindeki deiiklikle eriilebilirlik
almalarnn 1+2 yl daha uzatlm olmas engelli bireyleri zor durumda brakmtr. Bu
konuda belediyelere bu hizmetleri yerine getirmesi iin gereken talimatlarn verilmesi, Aile ve
Sosyal Politikalar Bakanl ve ilgili bakanlklarn katklaryla ilgili ynetmeliklerin acilen
kartlmas gerekmektedir.
- Salk Uygulama Tebliinin; engelli aralar, protezler, medikal ara gereler, beyaz
baston vb. almlarnn reeteye dayal olmasna ve engelli vatandalarmzdan katk paylarnn
alnmamasna imkan verecek ekilde deitirilmesi gerekmektedir.
- Salk Uygulama Tebliinde sa kol, sol kol, sa bacak, sol bacak ve tek gz
kayplarnda engelli bireylerin aleyhine olan haksz deerlendirmelerin ortadan kaldrlmas
iin gerekli almalarn yaplmas gerekmektedir.

- Anayasann 65. maddesi ile dzenlenen devletin iktisadi ve sosyal devlerinin

snrlar hususu engelliler asndan hak kayplarna sebep olduu dolaysyla yeni Anayasada
byle bir hkme yer verilmemelidir.
- Yurdun her yerinde ve tm ulam otoritelerinde cretsiz olarak geerli olacak
Ulam zrl Kimlik kart gelitirilmelidir.
- Engellilerin, noter, hakim savc, kaymakam, vali, genel mdr, mstear, bakan
olmas nndeki engeller kaldrlmaldr.
- zrllere uygulanan gelir vergisinde sakatlk indirimi gelir matrah zerinden deil,
vergi matrahndan dlmelidir.
- zrllere uygulanan TV yeniden yaplandrlmal, motor hacmi snrlamas
olmadan kademeli bir TV uygulamas getirilmelidir.
- zrllerin i hayatna adaptasyonunda nemli grevleri olan korumal iyeri saylar
artrlmaldr.
- Salk Kurulu Rapor Ynetmelii sadeletirilmi ve kolaylatrc bir ekilde
dzenlenmeli ve engelliliin artmas durumu hari engelli salk raporu olan vatandalardan
tekrar tekrar rapor istenmemesi hkme balanmaldr.
- Erkek engelli genlerin srekli engelli salk kurulu raporlar olmasna ramen
askere arlarak yeni rapor almalarnn istenmesi gibi yeniden bir eziyete dnen
uygulamaya son verilmelidir.
- Engelli vatandalarmzn tam teekkll hastanelerden alm olduu engelli salk
kurulu raporunun, emeklilik veya malulen emeklilik durumlarnda ikinci bir kurumun
denetlemesine gerek kalmakszn dorudan kabul edilmesi gerekmektedir.
- Her zr grubu dikkate alnarak kaynatrma eitiminin uygulamasndaki eksikler
giderilmeli ve eitici destek hizmeti veren personelin says artrlmaldr.
- Ebeveynlerden kalan yetim maann cinsiyet ayrm yaplmadan engelli bireylere
denmesi salanmaldr.
V. YAZILI OLARAK EDNLEN BLGLER
Belediyelerden ve Yksekretim Kurulundan eriilebilirlik almalar hakknda

alnan cevabi yazlar rapor ekinde yer almaktadr (EK-1, EK-2). Yine Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlnn yurt genelinde Bakanlk kurulularndan hizmet alan engelli

bireylerin saylar; bu bireylerin ya, cinsiyet gibi deikenlere ve illere gre dalmlar
bilgilerini ieren 28/6/2013 tarihli yazs da ekte sunulmutur (EK-3).
Trkiye Sakatlar Konfederasyonu Alt Komisyon tarafndan ayrca dinlendiinden

grlerine ilgili balk altnda yer verilmitir. Engelliler Konfederasyonundan gr
alnamamtr.
Adalet Bakanlndan 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 122nci maddesinde

dzenlenen engellilik sebebiyle ayrmclk suuna ilikin verilen yarg kararlar talep
edilmitir. Adalet Bakanlnn 16/4/2013 tarihli cevabi yazsna gre, sz konusu sutan bir
kez mahkumiyet karar verilmitir. Kararda, Beyolu 1. Sulh Ceza Mahkemesinin 2009
tarihli kararnda, halk otobs ofrnn tekerlekli sandalye sahibi engelli bir vatanda
otobse almayarak ayrmclk yaptna hkmedilmitir. Anlan karar rnei ekte yer
almaktadr (EK-4).
Cezaevleri ve adliyelerdeki eriilebilirlik almalar hakknda Adalet Bakanlndan

talep edilen bilgilere ilikin Bakanln 29/3/2013 tarihli yaz ile verdii cevapta ise;
- 14/2/2013 tarihi itibariyle ceza infaz kurumlarnda bulunan engelli hkml ve

tutuklu saysnn 138 olduu,
- Tekerlekli sandalye ve sedye bulunmayan ceza infaz kurumlarnda bu malzemelerin

bulundurulmas gerektiine dair tm Cumhuriyet basavclklarna yaz gnderildii,
kurumlardan bu malzemelerin alnmas iin denek talepleri geldiinde ilgili harcama
kaleminden deme yapld,
- lke genelinde 369 ceza infaz kurumu bulunduu ve kurumlarn ok katl olmamas
dolaysyla engellilerin yaam artlarna mani bir durumun bulunmad,
- Bununla birlikte, yeni ina edilen tm ceza infaz kurumlarnda (T, L ve F tipi gibi)
zrllerin kurum ierisindeki maduriyetlerinin giderilmesi iin zrl mahkum giriinin,
ceza infaz kurumu ana giriindeki boy turnikelerinin bulunduu yerdeki gz biyometrisine
bal 120 cm. genilikte bir elik kap alarak bu kapdan zrl ziyareti ve sedye giri
knn gerekletirildii,
- Ayrca, zrl mahkum kouu yaplarak iindeki tuvalet ve dularn tekerlekli

sandalye kullanmna uygun hale getirildii, ziyareti grme mahalli ile mahkum

koridorlarndaki kaplarn da 120 cm. genilikte yaplarak zrl mahkum ve ziyaretilerin

maduriyetlerinin giderildii bildirilmektedir.
Yaplan sz konusu yazmalar neticesinde alnan cevaplar Alt Komisyon

almalarna k tutmu ve zellikle fiziksel eriilebilirlik ile ilgili deerlendirmelerine katk
salamtr.
VI. L ZYARETLER VE YERNDE NCELEMELER
1. STANBUL L NCELEMELER
Alt Komisyon, 16-17 Mays 2013 tarihinde stanbula gerekletirdii ziyarette

ncelikle stanbul Valiliinde Sayn Vali Hseyin Avni Mutlu bakanlndaki ilgili Vali
Yardmcs Sayn Hayrullah Sun ve il mdrlerinin bulunduu heyet ile bir toplant
gerekletirerek il genelinde engellilerle ilgili yaplan almalar ve karlalan sorunlara dair
bilgi almtr. Ardndan Tuzla Ord. Prof. Dr. Cahit Arf lkokulu, Pendik Engelsiz Yaam
Bakm Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezi, stanbul Bakm Rehabilitasyon ve Aile
Danma Merkezi ile Salk Bakanl stanbul Eitim Aratrma Hastanesinde yerinde
incelemelerde bulunulmu, son olarak da stanbul Bykehir Belediyesi ziyaret edilerek
tespit ve gzlemler paylalmtr.
A) stanbul li Genelindeki almalar Hakknda Alt Komisyona Sunulan Bilgiler

stanbul Valisi Sayn Hseyin Avni Mutlu toplantda aadaki hususlar dile
getirmitir:
Engellilik, toplumun da artk yava yava hatrlad ve zen gstermeye balad
bir konudur. 39 ilesi ile lke nfusunun bete birinin yaad ehir olan stanbulda da bu
konuda yaplan almalar gn getike artmaktadr.
Bakm hizmetlerinin bir paras olan engelli aylnn bavuran her engelliye
verilmesi gerekmektedir.
Engellilerin en fazla eitime ihtiyac bulunmaktadr. Bu nedenle Milli Eitim
Bakanlnn btesinden belli bir ksm ayrlarak engelli eitimi iin zorunlu tutulmaldr.
Milli Eitim Bakanlna bal olan zel eitim ve rehabilitasyon merkezleri talebe
karlk gelmemektedir. zellikle ocuunu tam gn eitime vermek isteyen ailelerin
isteklerini karlayacak ekilde bu merkezlerin saysnn artmas gerekmektedir.

Fiziksel artlara odaklanlmaktadr ancak hizmeti veren kadrolarn da nitelikli olmas

gerekmektedir. zellikle eitimde gerekli mekanlar, eriilebilir binalar ya da zel eitim
snflar mevcuttur fakat eitimci sknts yaanmaktadr. zel eitim veren retmenlerin
byk ksm emekli retmenlerden olumaktadr. Her ne kadar mevcut retmenlerimiz
byk bir zveriyle alyor olsalar da konunun uzman olan niversite mezunu retmene
ihtiya duyulmaktadr. Bu anlamda, zlk haklarnn iyiletirilmesi ile birlikte personel
standardnn ykseltilmesi gerekmektedir.
Fiziksel ihtiyalarn karlanma oran ile insan ihtiyacnn karlanma orannn
kyasland 2 boyutlu bir analiz yapmak meseleyi daha doru anlamamza yardmc olabilir.
Meslek edindirme kurslar bakmndan sivil toplumun da hizmeti bulunmaktadr. ISO
belgeleri alarak eitim veren bu kurulularn banda Darafaka gelmektedir. Standard
ykseltilerek ve saylar artrlarak sivil toplumun bu alanda almas tevik edilmelidir.
Belediyeler her yl btelerinden belli bir miktar engellilik konusuna ayrmaldr. Bu
bteyi ayrmayan ve uygulamayan belediye hakknda bir meyyide uygulanmaldr. Bu
miktar o yl kullanlmad takdirde ertesi yl yine o kalemde kalmal, dier alanlara
aktarlmamaldr. st ste iki yl kullanlmad takdirde ise sz konusu miktar mlki amirin
btesine aktarlmaldr.
lkemizde sivil toplum oran dnya geneline nispeten dk kalmaktadr. Engellilik
konusunda zellikle sporla ilgilenen STKlar tevik edilmeli, antrenmanlar cretsiz
yapmalar salanmaldr.
Eitim gren tm engellilere eitimleri boyunca artan miktarda burs destei
salanmaldr.
l zel darelerinden hizmet alm yoluyla nitelikli meslek eleman (sosyolog, sosyal
hizmet uzman, psikolog, retmen gibi uzman personel) altrlmakta ve bu oran engelli
bireylere hizmet veren kadrolarn %20-25ini oluturmaktadr. Genel Mdrlk hizmet alm
erevesinde ise nitelikli personel alm yaplamamaktadr.
6360 sayl ve 12/11/2012 tarihli Kanun ile l zel darelerinin bykehirlerde tzel
kiiliklerinin sonlandrlmas ve bu uygulamann ilk mahalli idareler seiminde yrrle
konulaca dzenlenmitir. Bylece illerde Aile ve Sosyal Politikalar l Mdrlnn l
zel daresi btesi imkanlar ile karlanan yatrm, personel, ara ve bina kiralama ilerinde
2014 yl itibariyle herhangi bir bte ayrlmas mmkn olmayacaktr.

Bu nedenle verilen hizmetlerin aksamamas ve zellikle korunma ve bakm altnda

bulunan engelli, kadn, ocuk ve yallarn olumsuz etkilenmemeleri iin gerekli denein
temin edilmesi ve 2014 yl planlamalarnn alternatif bir yntemle yaplmas gerekmektedir.
Aile ve Sosyal Politikalar l Mdr Sayn nal naltekin aadaki hususlara

deinmitir:
Valilik Talimat ile, ilgili kamu kurum ve kurulularndan, 5378 sayl Kanunun
yaynland 07/07/2005 tarihinden itibaren eriilebilirlik almalar hakknda
hazrlayacaklar raporlar 6 aylk dnemler ierisinde Aile ve Sosyal Politikalar l Mdrl
bnyesinde oluturulan sekretaryaya gndermeleri istenmitir. Tm ilelerin belediye ve
kaymakamlklarna bal birimler tarafndan raporlama yaplmtr.
stanbul Valilii zel Kalem Mdrlnn 08.08.2011 tarih ve 182 sayl yazs
ile, ngrlen srenin azalmas ve konunun daha da nem kazanmas nedeniyle raporlama
sresi 3 aylk dneme indirilmitir. Buna gre hazrlanan 6 adet rapor stanbul Valilii zel
Kalem Mdrl, l Planlama ve Koordinasyon Mdrl ile Engelli ve Yal Hizmetleri
Genel Mdrlne sunulmutur.
Sz konusu hususlarla ilgili mevcut tablonun deerlendirilmesi amacyla 09/05/2013

tarihinde Vali Yardmcs Sayn brahim Hayrullah Sun bakanlnda, ile belediye
bakanlklar, il mdrlkleri ve blge mdrlklerinden yaklak 90 temsilcinin katlm ile
toplant yaplmtr.
Yaplan toplant sonrasnda Kanunda emredilen sreci doru ynetmek amacyla

kamu kurum ve kurulular ile yerel ynetimlerin kendi hizmet binalar ve hizmetleriyle ilgili
i denetimi yapabilmeleri iin 3 kiilik bir komisyon oluturulmasna karar verilmitir.
Yine, uygulamalarn Trk Standartlar Enstitsnce kabul edilen standartlara uygun

yaplabilmesi ve konuyla ilgili denetleme ve takibin yaplmas iin kaymakamlklar
bnyesinde 7 kiilik bir komisyon kurulmasna karar verilmitir.
Konuyla ilgili cezai ilem uygulanmas ya da tekrar sre verilmesi konusunda bir
belirsizlik vardr. Belediyelerin sre talebi olabilir ancak fiziksel eriilebilirlik dndaki
sorunlarn da ne kmas salanabilir. rnein bilgiye eriim de olduka nemli bir alt
balktr.

l genelinde evde bakm creti iin yaplm 80.902 bavuru bulunmaktadr. Bu

bavurulardan 44.687sine deme yaplmaktadr.
10 yllk uygulama ierisinde 131.269 kiiye engelli kimlik kart verilmitir. Kimlik
kart kiinin bavurusu ile verilmekte olup zorunlu bir uygulama deildir.
Sosyal yardmlarda en skntl alan, ylda bir yaplan denetimler sonucu verilen iade
kararlardr. Yardm alanlar, taahhtnamelerine gre maddi gelir ve engelli yzdelerinde bir
deiiklik olduunda bunu kuruma bildirmek zorundadrlar. Bu konuda bilerek haber
vermeyenlerin suiistimalleri olduu kadar habersizlii dolaysyla madur olanlar da
mevcuttur. Yarg kararlar dorultusunda mnferit uygulamalar olmakla birlikte genelde
denen miktarn geri istenmesi sz konusudur.
Evde bakm cretinden yararlananlarn %49,31i kadn, %50,69u erkektir. Bu

kiilerin %45i zihinsel, %19u ortopedik, %11i ruhsal veya duygusal, %5i grme, %2si
iitme, %1i dil ve konuma engelli olup %17si sreen hastalk sahibidir. En fazla hizmet
alan grup 60 ya zeri olup oran artmaktadr.
l genelinde 2si erkek dierleri karma olmak zere 9 adet bakm ve rehabilitasyon
merkezi bulunmaktadr. zel bakm merkezlerinin says 8dir.
Bakm ve rehabilitasyon merkezleri iin Mavi Bayrak uygulamas gibi tevik edici
bir uygulama ya da eitli vergilerden indirim gibi maddi adan destekleme tevikleri
salanabilir.
Milli Eitim l Mdr Yardmcs Sayn Ahmet Koibar tarafndan aadaki bilgiler
verilmitir:
l genelinde Milli Eitim Bakanlna bal zel ve devlet kurumlarnda toplam 80

binin zerinde engelli renciye hizmet verilmektedir.
Ar ve orta dzeyde zrller bamsz snflarda eitim grmekte, hafif zrller

ise zel eitim ya da kaynatrma eitimi almaktadr.
zel eitim ilkokulu, ortaokulu ve zel eitim mesleki eitim merkezlerinde eitim
gren renci says 1979dur. 3041 renci ise grme engelliler ilkokulu/ortaokulu, iitme

engelliler ilkokulu/ortaokulu, zel eitim meslek lisesi ve bilim ve sanat merkezlerinde eitim
grmektedir.
Okullarn zel eitim snflarnda, baml otistik ocuklar eitim merkezlerinde

(OEM) ve kaynatrma snflarnda eitim gren toplam 36.475 engelli renci
bulunmaktadr.
zel Eitim Uygulama Merkezi ve zel Eitim Uygulama Merkezlerinde toplam

2.582 renci bulunmakta 3 bin engelli ise srada beklemektedir.
Resmi tm okullarda ve kurumlarda engelli bireylerin eriimleri ile ilgili olarak

mevcut durum ve ihtiyalar tespit edilmi, konunun takibi iin l Milli Eitim Mdrlnde
3 kiiden oluan Eriebilirlik Komisyonu oluturulmutur.
Ayrca ilelerimizin ihtiya durum analizleri resmi yaz ile kaymakamlklara

gnderilmi, yerel ynetimler, sivil toplum kurulular, hayrseverler vb. aracl ile
eksikliklerin giderilmesi istenerek, konunun takibi iin le Milli Eitim Mdrlklerinde de
3er kiilik komisyonlarn kurulmas ve Haziran aynn ilk haftasnda son durumun
raporlanmas talep edilmitir.
Eriilebilirlikle ilgili en skntl alan eski binalarn dntrlmesi meselesidir.

Yenilerin tamam ise uygun projelendirilmektedir.
Veliler ocuklarnn daha ok eitim almalar iin haksz rekabetlere uyarak ska
kurum deitirmektedirler. Bu da byk skntlara neden olmaktadr. Destek eitimi
saatlerinin artrlmasnn kurum deiiminin nne geeceine inanlmaktadr.
Okullarda ciddi anlamda retmen ve yardmc personel a bulunmakta, retmen

aklar, cretli retmen marifetiyle giderilmektedir. Dier taraftan engelli renciler ve
ailelerin youn problemleriyle kstl imkanlarla ba etmeye almak eiticileri
ypratmaktadr.
zel Eitim alannda alan retmenlerin zlk haklarnn iyiletirilmesi ile

meslein cazip hale getirilmesi gerekmektedir. Ayrca niversitelerin ilgili blmlerinin
kontenjan artrlmal, bran retmenlerinin niversite eitimlerinde zel eitim alanyla
ilgili ders almalar da salanmaldr.

Engelli bireylerin sahip olduu sosyal ve mali haklar zel eitim okullarnda alan
retmenlere de salanmaldr. Eiticiler ayrca yaratc drama, sosyal faaliyetler ve paylam
toplantlaryla desteklenmelidir.
zel eitim okullarnda z bakm becerilerinin verilmesinde retmen dnda

herhangi bir personel bulunmamaktadr. Bu sebeple velilerden gn boyunca yardm
alnmaktadr. zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinin 66. maddesinde 1 ifade edilen usta
retici normunun kurumlara verilmesi ve buralara usta retici atamasnn yaplmas
gerekmektedir.
Haftalk alma sresi (30 saat) ayn olmasna ramen, zel eitimde alan snf
retmenleri ile rehber retmen ve bran retmeni ek ders saatleri farkldr. Bu saatlerin
eitlenmesi ile cret farknn ortadan kalkmas beklenmektedir.
Uzun zamandr zel eitim okullarnda grev yapan retmenler iin yeterli hizmet
ii eitim seminerleri verilmemektedir. Bazen verilen uzaktan eitim veya mahalli seminer
almalar da ierik ve katlmclktan genelde uzak olmakta ve bu kurslar katlmclar
asndan skntyla karlanmaktadr. retmenler, gnn deien artlarna gre kendilerini
yenileyememekte ve son bilimsel gelimeleri takip edememektedir.
zel eitim alannda hizmet ii eitim seminerleri ihtiyaca uygun olarak

dzenlenmeli ve gerekirse bu kurslar da kendi iinde konulara ayrtrlmaldr. Bu konuda
niversitelerle i ibirliine gidilmelidir.
zel eitim okullarnda derse giren alan retmenleri ve yardmc personel iin de
hizmet ii programlar dzenlenmelidir.
evre ve ehircilik l Mdr Sayn Ahmet Ayyldz tarafndan Alt Komisyona sunulan
bilgiler aadaki gibidir:
Mevcut ve yeni yaplan/projelendirilen kamu binalar iin; 5378 sayl Kanun,

12.07.2006 tarih ve 2006/18 sayl Babakanlk Genelgesi, 3194 sayl mar Kanunu, stanbul
1
MADDE 66 (1) Usta reticiler, zel eitim okul ve kurumlarnda eitim-retim hizmetlerinin yrtlmesinde
retmenlerle birlikte ve retmenlik sorumluluu iinde grev yapar. Ayrca, ilgili mevzuat erevesinde okul ve kurum
ynetimince verilen dier grevleri de yerine getirir.

mar Ynetmelii ve TS 9111 zrller ve Hareket Kstl Bulunan Kiiler in Binalarda

Ulalabilirlik Gerekleri Standard ve ilgili standartlar dikkate alnarak projelendirme / yapm /
denetim almalar yaplmaktadr.
Konunun hayata geirilmesinde en nemli rol mahalli idareler stlenmektedir. Zira

sorumluluk kendilerine aittir. Yasal srenin uzamas ya da meyyide eksikliinin, sreci
uzatarak hizmetleri aksataca deerlendirilmektedir.
l Salk Mdr Yardmcs Sayn eref Kara tarafndan aadaki hususlar dile
getirilmitir:
Engellilerle ilgili eriilebilirlik almalar il genelinde tm hastanelerde devam

etmektedir. Tm kurumlarda olduu gibi eski binalarda yenileme skntlar mevcuttur.
Gnll salk personeli iaret dili eitimlerine katlmaktadr. Engellilere refakat
edecek personel de eitim almaktadr.
Dantay 10. Dairesi, vermi olduu Yrtmeyi Durdurma Karar ile
muayenehanelerin zel salk kuruluu olarak deerlendirilemeyeceine, hekimin hastaya
ulamasnn esas olduuna dolaysyla bu merkezlerin eriilebilirlik hususunda zorunluluu
bulunmadna hkmetmitir.
l genelinde bulunan toplam 62 hastanenin eriilebilirlik oran bilinmemekle birlikte
17 hastane sfrdan projelendirilmi olup tamamen eriilebilir bir ekilde planlanan yapmlar
devam etmektedir.
Engelli raporlar iin yzdelik standartlar olmasna ramen hekimler cetvelleri farkl
deerlendirmektedir. Bu farkl deerlendirmeler sonucu ortaya kan farkl raporlar
dolaysyla hastalardan youn olarak ikayet alnmaktadr. ki hastane raporunda farkllk
olduunda kii, hakem hastane olarak nc bir hastaneye gnderilmektedir.
l genelinde engelliler iin rapor veren toplam 5 hastane bulunmaktadr.
Genlik Hizmetleri ve Spor l Mdr Yardmcs Sayn Tamer zgven yelerimize,

zellikle grme engellilerin msabakalar takip edebilmeleri iin yaplan almalar hakknda
bilgi vermitir.

l Dernekler Mdr Sayn Eyp Ergr Alt Komisyona, kaydn basitletirilmesi ve

dernek kuracak kii saysnn e indirilmesi ile birlikte l genelinde engelli dernekleri
saysnn 3,5 kat arttn bildirmitir.
B) YERNDE NCELEMELER
1. Tuzla Ord. Prof. Dr.Cahit Arf lkokulu/Ortaokulu Ziyareti
ncelemede Tuzla Kaymakam Sayn Mmin Heybet, l Milli Eitim Mdr

Yardmcs Sayn Ahmet Koibar, Okul Mdr Sayn Hasan Ate ve zel eitim snf
retmenleri de hazr bulunmutur.
Alt Komisyona, Tuzla ilesinde engellilere ynelik yaplan almalar, yrtlen

projeler ve eitim hizmetleri hakknda aadaki bilgiler verilmitir:
1.1. lede Yaplan almalar Hakknda Sunulan Bilgiler
Eriilebilir Tuzla Projesi, stanbul Kalknma Ajansnn Sosyal erme ve
Toplumsal Btnleme Mali Destek Program kapsamnda gerekletirilmitir.
Proje, Tuzla Kaymakaml ve Tuzla Belediyesi ibirliinde 18 ay boyunca
yrtlmtr. Projede stanbul Bykehir Belediyesi Engelliler Mdrl (SEM) itiraki
olarak yer almtr.
Projenin amalar; dezavantajl konumda olan sosyal dlanmaya maruz kalan
engellilerin ekonomik ve sosyal hayata katlmn ve toplumla btnlemesini salayarak
sosyal kalknmaya katkda bulunmak ile kamu hizmeti eriimine engel tekil eden alt yap
almalarn dzenlemektir.
Proje kapsamnda, 26 eitim kurumu, 8 salk kurumu eriilebilir hale getirilmitir.
Proje tantm filmi ekilerek ilgili yerlerde gsterimi yaplmtr. Tantm ve yaygnlatrma
faaliyetleri gerekletirilmitir. Proje Kapan Toplants 2 Mart 2013 tarihinde
gerekletirilmitir.
Projeden vatandalar bilgilendirmek ve daha geni kitlelere ulaabilmek iin engelli
aileler tek tek telefonla arlmtr. Katlmlar salanarak iletiim bilgileri alnmtr.
Brorler, barkovizyonlar, bilbordlar ve belediyeye ait aralardaki reklamlar yoluyla
projenin duyurulmasna allmtr.
stanbul iin bir ilk olan bu proje sadece eriilebilirlik konusunda deil ama salkl
bireyler iin de farkndal artrma amacna hizmet etmitir.

Tuzla ilesi genelinde 44 eitim kurumu bulunmakta olup tamamna yakn (zellikle
yeni olanlar) eriilebilir durumdadr.
Bununla birlikte empati konusunda eksiklikler bulunduu sylenebilir. Eriilebilir
durumda olmayan ve tarihi bir bina olduundan asansrn de yaplamad bir okulda,
annesinin srtnda ikinci kata karlan engelli bir ocuk iin dersliin, alt katta bulunan baka
bir derslie tanmas fikri gndeme geldiinde dier velilerden itiraz gelmitir. Veliler, para
harcayarak bir anlamda yatrm yaptklar derslii terk etmek istememilerdir.
Bu proje kapsamnda okul ve salk kurumlar eriilebilir hale getirilmesine ramen,
kiinin evinden kp bu binalara ulamnda zellikle belediyelerin yetkisinde olan alanlarda
sorunlar hala mevcut olduundan, henz yzde yz bir eriimden sz etmek doru deildir.
lenin baz mahallelerinde hi okulla buluamam renciler vardr. Buna karlk,
kaynatrma snfndaki salkl rencilerin engelli ocuklarla iletiim kurmalar konusunda
kayglar bulunmakta, karlkl temas az olmakta, bu durumun almas iin retmenler
tarafndan her ey yaplmakta ve yava yava bu tutumun krlmas beklenmektedir.
Yine, ilede iletiim sorunlar yaayan ve kamu hizmetlerine ulaamayan iitme
engelli vatandalara ve kamu hizmet birimlerinin bavuru masalarnda grev yapan personele
iaret dili kursu verilmektedir.
1.2. Okul ncesi zel Eitim Snf ncelemesi
nceleme, nsan Haklarn nceleme Komisyonuna Glsm Tokun yapm olduu

28/2/2013 tarihli ve 4300 sayl bavuru zerine yaplmtr. Bavuru ile Komisyon Bakanl
stanbul Valiliinden konuyla ilgili deerlendirme talep etmi olmasna karn stanbul
ilindeki incelemeler srasnda ikayet konusu snf Alt Komisyon tarafndan bizzat grlmek
istenmi ve bavurucu dinlenmitir.
Bavurucunun 26/1/2009 doumlu torunu rem Tok atipik otizm tans almtr. Bu
tan konmu ocuklarn tek tedavisi erken eitim ve psikolojik destektir. Bavurucu,
torununun okul ncesi eitim hakknn kstlandn ve uygun eitim alamad iin geliim
gsteremediini iddia etmektedir.
Bavurucunun eitli kurumlara iletmi olduu dilekeleri zerine Ord. Prof. Dr. Cahit
Arf lkokulu bnyesinde bir okul ncesi zel eitim snf almtr. Ancak bavurucu, snfta
kullanlan materyallerin ocuklarn ihtiyalarna karlk gelmediini ve grevli retmenin

(emekli ana snf retmeni) eitimin gerektirdii donanma sahip olmad beyannda
bulunmaktadr.
Alt Komisyon tarafndan yaplan incelemede ncelikle okul ncesi zel eitim snf
ziyaret edilmitir. Ardndan renci velisi Glsm Tok ve retmen Zbeyde Nalncolu
dinlenmitir. Glsm Tok ikayetini yinelemitir.
retmen Zbeyde Nalncolu anaokulu retmenliinden emekli olduunu, cretli

olarak bu okulda altn, otizmle ilgili katld eitim programlarndan sertifikalarnn
bulunduunu, okul ncesi blmde 2 renci bulunduunu, okulda hafta ii her gn saat 9:00-
14:00 aras eitim verildiini, ocuklara gnde 1,5-2 saat ana snfnda kaynatrma eitimi
verildiini belirtmitir. Sorulan sorular zerine retmen ilk geldiinde rem Tokun kimsenin
yzne bakmadn, tek kelimelik cevaplarla yetindiini, eitimle birlikte iletiiminin
kuvvetlendiini, retmeniyle de daha iyi iliki kurduunu, zellikle kaynatrma eitiminden
son derece mutlu olduunu ifade etmitir.
stanbul l Milli Eitim Mdr Yardmcs Sayn Ahmet Koibar tarafndan; okul
ncesi eitim ile ilgili olarak rencilere beceri kazandrma eitimlerine arlk verildii,
okuma ve yazma ile ilgili faaliyetlere yer verilmedii, dolaysyla retmenin ocuun snf
seviyesine gre yeterli deneyim ve tecrbeye sahip olduunun gzlemlendii ifade edilmitir.
Alt Komisyonun Gzlem, Tespit ve nerileri:
Okulun duvarlarnda yer yer bakmszlk ve ocuklara tehlike arz edecek ekilde
elektrik kablolarnn akta olduu gzlenmitir. Okul bnyesinde bulunan OEM ve zel
eitim snflar da ziyaret edilmi ve retmenlerle yaplan grmede eitim materyallerinin
burada da eksik olduuna dair bilgi edinilmitir.
zel eitim hususunda zellikle nitelikli personel eksii Bakanln ve Komisyonun

bilgisi dahilindedir. Sz konusu bavuruda da anlan eksiklik bizzat mahede edilmitir. Bu
a gidermek iin bata retmenlerin zlk haklarnn iyiletirilmesi ile niversitelerin
ilgili blmlerinin saylarn ve kontenjanlarn artrma hususlar bata olmak zere kapsaml
eitim politikalarna ihtiya duyulmaktadr. Ek olarak, fiziksel artlardaki eksikliklerin
uzmanlarca tespit edilerek btnyle karlanmas gerekmektedir. Zira bu tr eksikliklerin

giderilmesi, iyilemesi sadece uygun eitime bal olan bu ocuklar iin milli eitim
uygulamalarnn bir gereidir.
Ek olarak, ailelerin de zerine den rol yerine getirmeleri, retmenlerle ibirlii

iinde olmalar, anne babann ocuun zerinden sevgi ve ilgisini eksik etmemesi, gerektii
takdirde annelere daha fazla eitim verilmesi de nemlidir.
2. Pendik Engelsiz Yaam Bakm Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezi

2.1. Kurulu Hakknda Sunulan Bilgiler
Kurulu Mdr Vekili Sayn Hasan Salim tarafndan aadaki bilgiler sunulmutur:
Kurulu, Zeytinburnu Zihinsel Engelliler Rehabilitasyon Merkezi Mdrlnn

faaliyetlerine son verilmesiyle ve bu merkezde kalan ocuklardan 48 ocuun nakliyle birlikte
15/12/2009 tarihinde fiilen hizmete balanmtr. Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme
Kurumu ile Pendik Belediye Bakanl arasnda imzalanan Protokol neticesinde hizmete
giren Kuruluun eksik kalan inaat ileri TOK tarafndan srdrlmektedir.
60 kii kapasiteli Engelsiz Yaam Merkezi ve 6 kii kapasiteli Umut Evinden oluan
Kuruluta 13 ya ve zeri korunmaya, bakma ve rehabilitasyona ihtiyac olan toplam kaytl
71 kiiden, 26 kz, 43 erkek toplam 69 engelliye yatl hizmet verilmektedir. Kaytl 1 kii
sosyal-ekonomik destekle (ayni nakdi yardmla) ailesi yannda bulunmakta, 1 kii de korunma
kararnn kaldrlmasn talep eden annesinin yannda ilemleri tamamlanmak zere izinli
olarak kalmaktadr.
Bireyler mmkn olduunca zr durumuna gre snflandrlarak ayn odalarda
kalmalar salanmaktadr.
Kurulu, bakm hizmeti alan engelli bireylerin gnlk normal yaamsal faaliyetlerini
srdrd, yatakhanelerin ve ortak kullanm alanlarnn olduu 5 yaam nitesiyle 1 idari ve
sosyal amal binadan olumaktadr. Her bir yaam nitesinin nnde en az 100er m2 bahe
ve salncak, kaydrak gibi bahe oyun grubu malzemeleri bulunmaktadr.
Kuruluun hizmetinde kullanlmakta olan 2 adet minibs mevcuttur. Aralar
ncelikle ocuklarn salk hizmetlerinin grlmesi srasnda hastanelere gidi gelilerinde
kullanlmaktadr. Ayrca, okul servis hizmetlerinde, sosyal incelemeler ve dier kamu
hizmetlerinde, sosyal ve kltrel etkinliklere katlmlarnn salanmasnda kullanlmaktadr.

Kuruluta 88 kii almaktadr. 17 kii devlet memuru statsndedir. 8 kii l zel

daresi hizmet alm personeli, 58 kii Genel Mdrlk zel hizmet alm personeli ve 1 kii
stanbul Valilii Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf personelidir.
Kuruluta kalanlarn 4 snr zeka, 22si hafif zeka gerilii, 14 orta zeka gerilii,
23 ar zeka gerilii ve 6s ruhsal engelli (izofreni) tansna sahiptir.
Kuruluta, 13-18 ya aras 34, 19-30 ya aras 22 ve 30 ya zeri 13 kii
bulunmaktadr.
Pendik le Milli Eitim Mdrlnden grevli bir el sanatlar retmeni
nezaretinde kuruluta bulunan engelliler boncuk- tak ileri yapmaktadr. Ayrca, halk eitimi
retmeni nezaretinde ritm ve folklor almas yrtlmektedir.
Hafif ve orta dzeyde zihinsel engelli olan bireyler ile 2010 yl Eyll ayndan bu
yana, zaman zaman Kafkale Spor Kompleksinde basketbol almalar srdrlmektedir.
lgisi ve yetenei olan ocuklar ile masa tenisi almalar srdrlmektedir.
zel gn ve haftalara ynelik sosyal ve kltrel faaliyetler dzenlenmektedir.
Vizyondaki filmler, sergilenen tiyatro gsterileri takip edilmekte, hafif ve orta dzeyde
zihinsel engelli ocuklar zihinsel durumlarna uygun sinema ve tiyatro gsterilerine
gtrlmektedir.
2011 ve 2012 yaz dneminde, Kurulu imkanlarnn yannda gnll katk ve
katlmlarla Mula ili Ula ilesi Akyaka Beldesinde birer haftalk yaz kamp dzenlenmitir.
Her ayn sonunda ay iinde doan ocuklarn doum gnleri kurulu iinde ya da
kurulu dnda yaplan organizasyon ile kutlanmaktadr.
2.2. Alt Komisyonun Gzlem ve Tespitleri
Ziyaret edilen birimlerde bulunan engellilerle sohbet edilmi ve ayn zamanda farkl
iyerlerinde istihdam edilen engellilerin de olduu renilmitir. Sosyal aktivitelere katlmn
ve yarmalarda alnan derecelerin ocuklar son derece mutlu ettii gzlenmitir.
Kuruluun fiziksel imkanlarnn (odalar, demeler, yaam alanlar, bahe) ve

yemeklerinin standartlarn zerinde olduu sylenebilir.

3. stanbul Bakm Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezi
Kuruluun tarihesi 18.02.2008 tarihinde Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme

Kurumu Genel Mdrl ile Trkiye Otistiklere Destek ve Eitim Vakf (TODEV) arasnda
imzalanan Otistik Bireylere Ynelik Bakm, Rehabilitasyon ve Aile Danma Hizmeti
Sunacak Merkezin Almas ve letmesine likin Protokol ile balamaktadr.
Eitim Mfredat Uygulama ve Gelitirmeye Ynelik imzalanan Protokol ile de

TODEV Kurulua hizmet vermekte, maddi manevi desteini srdrmektedir.
Vakf Bakan Prof. Dr. Mustafa Usta, Kurulu Mdr Vekili Ahmet Aktrk ve Mdr
Yardmcs Tolga Kele Alt Komisyona Kurulu hakknda bilgi vermi, ayn zamanda otizmli
bireylerin ve ailelerin yaadklar skntlara dair bilgileri Alt Komisyona iletmitir.
3.1. Kurulu Hakknda Verilen Bilgiler

Merkez 18 ya ve zeri otizmli kadn ve erkek bireylere yatl ve gndzl bakm ve
rehabilitasyon hizmeti vermek zere Trkiyede alan ilk ve tek kurulutur. Acil durumlarda
ocuklar da kurum bakmna alnmaktadr.
Nisan 2011de gndzl blm, Ekim 2011de yatl blm faaliyete balamtr.
Yatl blmde halen 4 kz ve 15 erkek olmak zere 19 yetikin otizmli birey bakm
hizmeti almaktadr. Gndzl blmde ise, yatl bireylerle beraber 12 yetikin otizmli bireye
hizmet sunulmaktadr.
Merkez, biri idari hizmetlerin ve gndzl rehabilitasyon hizmetlerinin verildii
dier ikisinde ise bakm hizmetlerinin verildii yatakhaneler olmak zere birbirine bitiik 3
bloktan olumaktadr.
Gndzl blmde rehabilitasyon amal olarak, fiziksel egzersiz programlar,
geliimsel destek programlar, eitsel destek programlar, bamsz hareket programlar, i
becerisi kazandrma programlar, sportif programlar, sosyal etkinlik programlar ve bamsz
yaama gei programlarnn uygulanmas planlanmtr.
Ancak mevcut meslek elemanlarnn snrl sayda olmas nedeniyle bu programlarn
uygulanmas konusunda aksaklklar yaanmakta, gndzl hizmet talebinde bulunan zrl
birey ve aileleri hizmet alabilmek iin srada beklemek zorunda kalmakta ve bu durum

Merkezin mevcut fiziki kapasitesinin ve olanaklarnn verimli ve etkin kullanlabilmesini

engellemekte ve atl kalmasna neden olmaktadr.
Asgari olarak 4 salk memuru/hemire, 6 retmen, 8 gvenlik eleman ve 1
psikoloa ihtiya duyulmaktadr.
Kuruluta gruplar 12 kiilik olarak tasarlanmtr. Oysa, otizmin doas gerei 12
otizmli yetikin bireyin bir arada yatl olarak kalmasnn messir olaylara ve muhtemel
sorunlara sebebiyet verebilecei nedeniyle her bir grupta kalabilecek zrl birey saylarnn
6-8 kiilik olmasnn uygun olaca dnlmektedir.
Hizmet verilen 18 ve zeri ya otizmli bireyler zorunlu renim a dnda
kaldklar ve genel eitim programlarndan yararlanamayacak durumda olduklar iin, rgn
eitim kurumlarna gidememektedir. Sadece bu merkezde topluma uyum salamak ve i ve
meslee ynelik beceriler kazanmak amacyla alan rehabilitasyon programlarndan
yararlanma imkanlar olmaktadr.
Ek olarak, otizmin bilinen tek aresi younlatrlm bireysel eitimdir. Ancak bu
alanda uzman eitimci bulmak ok gtr. Mevcut durumda bu ihtiyaca niversitelerin zel
Eitim retmenlii Blm ve Zihinsel Engelliler Snf retmenlii Blm cevap
vermektedir. Ancak blm mezunlar otizmli bireylerle ancak mezun olduklarnda
karlamakta ve Milli Eitim Bakanlna bal resmi ve zel okul ve kurumlar tercih
etmektedirler.
retmenlerin ASPB bnyesinde grev almay tercih etmemesinin nedenleri
arasnda; ASPBnin Milli Eitim Bakanl (MEB) gibi mstakil bir snav amamas
olabilecei gibi, bal kurulularda alma artlarnn daha ar olmas ve cretlerinin daha
dk olmas da saylabilir.
Bu ihtiyacn giderilmesi iin acil olarak farkl kurum ve kurulularla ibirlii yoluna
gidilerek, zel eitim retmeniyle beraber mzik, beden eitimi gibi bran retmeni
ihtiyacna cevap aranmas nem arz etmektedir.
rnein niversitelerin zel eitim blmleriyle yaplabilecek ibirlii protokolleri
yannda zellikle Milli Eitim Bakanl ile yaplacak ibirlii sorunun almasna katk
salayabilir.
Ayrca taraflar arasnda yaplabilecek muhtemel bir ibirlii ile; yetikin otizmlilere
ynelik atlye, mesleki eitim, yatl bakm, sosyal rehabilitasyon ve aile danma ve

ynlendirme hizmeti ASPBye bal Kurulular tarafndan, zel eitim ve rehabilitasyon

hizmetleriyle beraber, zel eitimci ve bran retmenleri ihtiyac MEB tarafndan, sosyal
rehabilitasyon, aile danma ve ynlendirme hizmetleri ise Vakf tarafndan karlanarak
yrtlebilir.
Yine, otizmli ocuklar iin bir Aratrma Enstits almas durumunda burada hem
eitim verilmeli hem de zm yollar gelitirilmelidir. Buradan mezun olanlar otizmli
bireylere hizmet edecek misafirhanelerde ya da krelerde eitimci ve ynetici olmaldrlar.
Tm zr gruplarna ayr ayr salanacak bu uygulamalar yaygnlatrlabilir.
Mteahhit firmann yapt birok bakmdan sonra halen yatl ksmlar zeminden ve
duvarlardan, cam kenarlarndan su almaktadr. Binann d cephe etekleri ile zeminin birletii
yerlerde kmelere bal aklklar meydana gelmitir. Bu durum halen dzeltilmemitir ve
bu alanlar ayrca estetik adan da kt bir grnt sergilemektedir.
Mevcut durumda otizmli bireyler iin Umut Evi uygulamas bulunmamaktadr. Ev
sahipleri evlerini bu ocuklara kiralamak istemedikleri iin uygun ev bulunmas konusunda
zorluklar bulunmaktadr.
Otizm konusunda toplumun bilgi eksiklii bulunmaktadr. lkemizde toplam otizm
tanl yaklak 400 bin kii bulunmakta ve gnmzde 88 ocuktan biri otizmli domaktadr.
Oranlarn ykselmesinde evre ve hava kirlilii, nfus art, mevcut vakalarn bilinirliinin
artmas gibi etkenler yer almaktadr.
3.2.Otizmli Bireylerin ve Ailelerin Sorunlar
Otizmli ocuu olan ailelerin yaad en byk sorun kendilerine ait zel
hayatlarnn olmamasdr. Zira otizmli bir ocua sahip olan aileler hayat boyu yanlarndan
hi ayramayacaklar ve hi bymeyen bir bebee sahiptirler. Tiyatroya gitmek, ma
seyretmek, kitap okumak ve hatta hasta olmak bu aileler iin bir lkstr.
Bu sebeple otistik ocuk sahibi ailelerin i hayatna katlmalar ok gtr.
Genellikle anne ya da babadan birisi alamamakta ve evde ocua bakmak zorunda
kalmaktadr. Oysa, bu aileler normal ailelere gre daha ok maddi kaynaa ihtiya
duyduundan daha fazla almaya ihtiyalar vardr.
Dolaysyla otistik ocuk aileleri ocuklarn zaman zaman gvenle brakabilecekleri
bir dost eline ihtiya duymaktadr. Bu soruma en iyi zm belediyelerin engelli aileleri iin
misafirhane hizmeti salamasdr. Burada ocuklarn, ailenin ihtiya duyduu sre boyunca

eitimli bakm elemanlar tarafndan baklmalar aileye byk bir rahatlk salayacaktr.
Devlet kurulular brokratik ilemler ynnden gecikmeli hizmet verdiinden ancak halkn
en yakndan tanyan belediyeler tarafndan ailenin ihtiyac karlanabilir.
Otistik ocuk sahibi ailelerin bir dier sorunu benden sonra ne olacak? sorusuna
yant bulunamamasdr. Bu sorunun cevab yalnzca otizmli bireylere hizmet veren
merkezlerinin saysnn artmas ve iinin uzman meslek elemanlar ile desteklenmesi ile
verilmelidir.
Bununla birlikte hala bu ocuklara ve ailelere kar negatif tutum ve davranlar
vakidir. rnein baz aileler baka areleri olmad iin ocuklarn i yerlerine gtrmek
istemekte ancak patronlarndan veya idarecilerinden gelen tepki ile bundan
vazgemektedirler. En somut rnek TODEV Bakan Mustafa USTAnn lahiyat Fakltesine
otistik ocuunu gtrmesi nedeniyle Faklteden dland, uzaklatrma ald durumdur.
3.3. Alt Komisyonun Gzlem ve Tespitleri
Komisyon verilen bilgiler nda Kurulu binasn gezmitir. Fiziksel anlamda

tarafmza iletilen ikayetlerin dnda bir eksiklie rastlanmam olup aksine Kuruluun
dzenli ve bakml birimlerden olutuu grlmtr.
Kuruluta bakm altnda olan otistiklerin ok ar vakalar olmas ve ziyaretimizden

rahatsz olarak saldrgan tavrlara ynelmeleri dolaysyla ocuklarn bulunduklar
birimlerdeki incelemeler ksa tutulmutur.
Yalnzca otizm zerine uzmanlam olan byle bir kuruluun olmas son derece
memnuniyet vericidir. Ancak sadece 48 kapasiteli olan bu Kurulu elbette yeterli deildir. Bu
kurulularn saysnn artrlmas gerekmektedir.
Otistik ocuklarn ve ailelerinin en nemli ihtiyalar ocuklarn zaman zaman

brakabilecekleri merkezlerdir. Bu anlamda yerel ynetimlerin de inisiyatif alarak bu hizmeti
sunmalar ok yerinde olacaktr.
Bu kurulularn says kadar verilen hizmetin niteliinin de artrlmas gerekmektedir.

Otizmli bireylerin tek tedavi yntemi uygun eitim olduundan gerek bu Kuruluta gerekse
ileride alacak olan muhtemel gndzl ya da yatl merkezlerde mutlaka uzman zel
eitimcilerin grev almas gerekmektedir. Aksi takdirde bu ocuklar iin bakm hizmetinin

tesine geilemeyecei baka bir deyile ocuklarn hayata katlmlarnn salanamayaca

deerlendirilmektedir.
4. Salk Bakanl stanbul Eitim Aratrma Hastanesi
ncelemede Salk Bakanl l Mdr Yardmcs Sayn eref Kara, Hastane

Bahekimi Do. Dr. Mehmet Salih Grel, Hastane Yneticisi Do. Dr. zgr Yiit ve dier
yetkililer hazr bulunmulardr. Alt Komisyonun yetkililerle yapm olduu grmede
aadaki hususlar dile getirilmitir:
zellikle eski binalarda gemiin izleri devam etmektedir. stanbulun tarihi dokusu
da bu durumu pekitirmektedir. Ancak hedef zor da olsa tm binalarn eriilebilirliinin
salanmasdr.
Bakanlk mevzuatna gre yal ve engellilerin hizmet alm ncelii bulunmaktadr.
Salk personeli de buna uygun olarak almakta, hastann doktora eriimi mmkn
olmadnda doktor hastaya ulamaktadr. MR, tomografi gibi tetkiklerde de ncelik engelli
ve yal bireylere verilmektedir.
itme engelliler iin personel gnlllk temelinde iaret dili eitimi almaktadr.
Hastanede gnde ortalama 4500 kii muayene edilmektedir.
Ayda ortalama 1-2 hasta engellilik yzdelerine itiraz etmektedir.
Alt Komisyonun Gzlem ve Tespitleri:
Alt Komisyon verilen bilgiler nda hastanede yaplan almalar incelemi, engelli
hastalar ve hasta yaknlar ile sohbet etmitir. Asansrler, rampalar, grme engelliler iin
dzenlenen kabartma yollar ve haritalar, otoparklar, merdivenler, bina ii zemini, tuvalet-
lavabolarda yaplan dzenlemeler memnuniyet vericidir. Ancak rampalar, kaldrmlar, tuvalet-
lavabolar ve banyolarda standard karlamayan dzenlemeler mevcuttur.
Esasnda hastanelerde engelli bireylere ynelik en faydal eriim hizmeti, giriten
itibaren muayene ve tetkiklerin tamamlanmasna kadar geen sre iinde bir refakat
personelinin grevlendirilmesidir. Bu hastanede de byle bir uygulamann eksiksiz yerine
getirilmesi gerekmektedir.
Genel olarak hastanenin eriilebilirlik konusunda emek verdii ve bu konuda
farkndalk sahibi bir ynetimden olutuu sylenebilir.

5. stanbul Bykehir Belediyesi Ziyareti
Belediye Bakan Vekili Sayn Gksel Gmda Alt Komisyona engelliler konusunda
Belediye almalar ile ilgili olarak aadaki zet bilgileri vermitir:
Gemite stanbul Bykehir Belediyesi hizmet alanlarnda Aile ve Sosyal

Politikalar Bakanlna nispeten daha ileride olmasna ramen artk Bakanlk daha fazla
alanda aktif rol almaktadr. rnein evde bakm hizmetlerinden Belediye yava yava
ekilmektedir.
Belediye zrl Bilgi Bankasnda kaytl 115 bin engelli bulunmaktadr.
Belediye binalarnn tamam engelli eriimine uygundur.
Ynetici kadrosunda hi engelli bulunmamaktadr.
Tm projelerde engelli eriilebilirlik standartlarna uyum salanmasna zen
gsterilmektedir.
zel halk otobsleri ve minibslerin bete biri engelli eriimine uygundur.
Engellilere ihtiyaca gre ara tahsis hizmeti bulunmaktadr.
2. KAYSER L NCELEMELER
Alt Komisyon 6-7 Haziran 2013 tarihinde nsan Haklarn nceleme Komisyonu
Bakan Sayn Ayhan Sefer stnn de katlmyla Kayseride konuyla ilgili incelemelerde
bulunmutur. ncelikle Kayseri Valiliinde Vali Sayn Orhan Dzgn bakanlndaki insan
haklarndan sorumlu Vali Yardmcs Sayn Haluk Tunsu ve ilgili il mdrlerinin bulunduu
heyet ile bir toplant gerekletirilerek il genelinde engellilerle ilgili yaplan almalar ve
karlalan sorunlara dair bilgi alnmtr. Ardndan Nimet Bayraktar Az ve Di Sal
Merkezi, Kadir Has ehir Stadyumu, 75. Yl stikbal Rehabilitasyon ve Aile Danma
Merkezi, Emel Tarman Grme Engelliler lk ve Orta Okulu, Kayseri Eitim ve Aratrma
Hastanesi Emel-Mehmet Tarman ocuk Hastalklar Klinii ve zel htisas zrl Bakm
Merkezinde incelemeler yaplmtr. Kayseri Bykehir Belediyesi de ziyaret edilerek tespit
ve gzlemler paylalmtr.

A) Kayseri li Genelindeki almalar Hakknda Alt Komisyona Sunulan Bilgiler

Vali Yardmcs Sayn Haluk Tunsu tarafndan aadaki hususlara deinilmitir:
nsan Haklar l Kurulu 2011 ylnda il genelindeki engelli eriilebilirlii ile ilgili bir
komisyon kurmutur. Komisyon, konuyla ilgili problemleri inceleyerek rapor haline
getirmitir. Mezkur rapor, 29 Kasm 2011 tarihinde l Genel Meclisi ve Bykehir Belediye
Meclisine projelendirme ve btelendirmede dikkate alnmak zere sevk edilmitir.
Bykehir Belediye Meclisince konu grlm ve toplu ulamdaki eriilebilirlik
kapsamnda otobslerin ve duraklarn dzenlenmesine ynelik ihale almas balatlmtr.
l zel daresi de kamu kurumlarnn projelerinin btelendirilmesi asndan bir
alma yrtmektedir.
l genelinde engelli envanterinin karlmas iin Salk Mdrlnn bir proje
almas finansman beklemektedir.
Yeni binalar iin eriilebilir standartlar mevcut iken eski ve tescilli binalardaki
asansr ve rampa gibi eklentilerin hayata geirilmesi iin de projelendirmeler tamamlanmtr.
Bu projelerin bu yl btelendirilmesi ve 2014 ylnda da hayata geirilmesi planlanmaktadr.
l genelinde engelli bir ynetici bulunmamaktadr.
Aile ve Sosyal Politikalar l Mdr erafettin AKYZ tarafndan aadaki bilgiler

verilmitir:
Merkezi idarenin engellilerle ilgili yaptklar almalar, talimatlar ve emirler Aile ve

Sosyal Politikalar Bakanl araclyla dier kamu kurum ve kurulularna iletilmektedir.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlnn 12/12/2011 tarihli 2755 sayl Engelliler iin
ulalabilirliin salanmas konulu yazsna istinaden, 20/12/2011 tarihli Valilik yazs ile
kaymakamlklara, belediye bakanlklarna, kamu kurum ve kurulularna Kanunun Geici 2.
ve 3. maddeleri hakknda bilgi verilmi, yaplan almalar hakknda cevabi yazlar
istenmitir.
Mdrlmz yazs ile kurumlarn yapm olduu almalar izelge haline
getirilip Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri Mdrlne
27/12/2011 tarihli ve 4023 sayl yaz ile iletilmitir.
23/1/2012 tarih ve 622 sayl Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl yazs ile
Bakanlmz, evre ve ehircilik Bakanl ve Trkiye Belediyeler Birlii ibirliiyle

belediye bakanlar, bakan yardmclar ve teknik personele ynelik blgesel paylam

toplantlarndan ilki 28/1/2012 tarihinde Kayseride, ikincisi 31/5/2012 tarihinde Malatyada
gerekletirilmitir.
7/6/2012 tarih ve 1531 sayl Valilik yazs ile kurumlara, Kanunda ngrlen
srenin 7/7/2012 tarihinde sona erecei ve bu tarihten sonra engellilerin hizmet alrken
doabilecek kazalar sonucunda mahkemeye gitme ve tazminat davas ama haklarnn olaca
hatrlatlmtr.
Bu itibarla 7/7/2012 tarihine kadar ilimizdeki tm belediye bakanlklar, l zel
daresi Genel Sekreterlii, tm ile kaymakamlklar ile kamu kurum ve kurulularnn
ulalabilirlik alannda yapt almalarn Valilik makamna bildirilmesi istenmitir.
Kamu kurumlarndan gelen bilgilere gre ok katl kurumlarn asansr ve rampa
yaptrd, sosyal tesisler, pazar yerleri ve yaya yollar, evre yollarnn ve kamuya ak
tuvaletlerin dzenlendii, baz okullarda asansr ve rampalarn yapld, ulamda indirimli
cret uygulamasnn balad ve eksik kalan almalarn ise devam ettii anlalmtr.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlnn 12/12/2012 tarih ve 2560-13481 sayl
Engelliler iin ulalabilirliin salanmas konulu yazsna istinaden; 28/12/2012 tarih ve
4018 sayl Valilik yazs ile, tm kaymakamlklara, belediye bakanlklarna, kamu kurum ve
kurulularna konuyla ilgili yaptklar almalarn zrl ve Yal Hizmetleri Genel
Mdrl internet sayfasnda bulunan formun doldurularak iletilmesi bildirilmitir.
l genelinde evde bakm hizmetleri iin 9139 bavuru yaplm olup 5935 kiiye evde
bakm creti verilmektedir. Bunlarn karl olarak aylk 4.143.230 TL deme
yaplmaktadr.
lde 18 ya ve zerine hizmet veren drt zel bakm merkezi bulunmakta olup
buralarda toplam 560 ar engelli kalmaktadr.
12-18 ya engelliler iin bir bakm ve rehabilitasyon merkezi bulunmaktadr. Burada
30 hafif engel durumu bulunan ocuk kalmaktadr. ocuklara rehabilitasyona ynelik
eitimler verilmekte, ayrca engelli ocuu bulunan ailelere ynelik olarak gndzleri kre
hizmeti verilmektedir.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlnn KOSGEB ile yapm olduu Giriimci
Engel Tanmaz Protokol erevesinde engellilerin giriimcilie dair eitim almalar
salanmtr. Bu kapsamda 80 engelliye iki hafta sreli bir kurs dzenlenmitir.

l genelinde engelli envanterimiz bulunmamaktadr.

l genelinde hangi kurumlarn neye ihtiyac olduu ve yaklak maliyeti hakknda bir
envanter bulunmamaktadr. Kamu kurum ve kurulularnn online ortamda doldurup
Bakanlka gnderdikleri formlara l Mdrlnn bir eriimi bulunmamaktadr.
Eriilebilirlikle ilgili yaplan almalarn bazsnn standartlara uygun olmad
grlmektedir. rnein yaplan rampann eimi kiinin tek bana aracn kullanmasna izin
vermeyen lde yksek olmaktadr.
Genlik Hizmetleri ve Spor l Mdr Sayn Mehmet Metin ZEN tarafndan

aadaki bilgiler verilmitir:
l genelinde Genlik Hizmetleri ve Spor l Mdrlne bal tesislerde ve idari

binalardaki eriilebilirlik seviyesi yzde 80lerdedir. Sadece Talas ilesinde bulunan spor
salonunda yaplacak olan dzenlemeler henz ihale aamasndadr.
lelerdeki spor salonlarna engellilerin eriimi ve spor yapmalar konusunda her
trl alma Bakanlk projesi kapsamnda yrtlmektedir.
Sporda Engelleri Kaldryoruz Projesi kapsamnda l Mdrlnn talebi ve
Valilik onay ile l zel daresinden bir engelli arac (27+1 kiilik) Devlet Malzeme Ofisine
sipari verilmi olup Temmuz aynn ilk haftasnda teslimi beklenmektedir. Bylece engelli
vatandalarn spor salonlarna rahat eriimi hedeflenmektedir.
l genelinde 11 engelli spor kulb bulunmaktadr. 2 ampute spor takm sper ligde
oynamaktadr. 1 tekerlekli basketbol takm basketbol liginde oynamaktadr.
Fiziksel ve grme engelliler iin yaklak 8 aydr l Mdrlnn yzme
havuzlarnda kurs verilmektedir.
Yrekten Dans Et AB Genlik Projesi ile grme engelli kiilere halk oyunlar,
ritim almas ve trk retilecektir.
evre ve ehircilik l Mdr Sayn Fethi AHNOLU yelerimize aadaki

bilgileri sunmutur:
5378 sayl Kanunun getirdii ykmllklere ek olarak, mar Kanununun Ek-

1inci maddesi ile, fiziksel evrenin zrller iin ulalabilir ve yaanabilir klnmas iin

imar planlar ile kentsel, sosyal teknik alt yap alanlarnda, Trk Standartlar Enstitsnn
ilgili standartlarna uyulmas zorunludur hkm getirilmitir.
Sz konusu Kanun kapsamnda, talepler dorultusunda tm kamu kurum ve
kurulularna ait okul, yurt, spor salonu, lojman vs. binalar incelenmekte, engellilerin
ulamnn salanmas iin % 6 eimli rampalar, rampann uygun olmad durumlarda
platform asansr, katlar aras ulam salayacak uygun yerlere asansr projeleri (iten veya
d cepheden) hazrlanmakta ve projeler ilgili kuruma gnderilmektedir.
Yeni binalarn projelendirilmesi olduka kolay olmakla birlikte binalarn eski olmas
genelde bir sknt dourmaktadr. Ayrca binalar depreme dayanakllk bakmndan da
incelenerek engellilik konusunda gr ve nerilerle raporlanmaktadr.
Dernekler l Mdr Sayn Osman BAL aadaki bilgileri vermitir:
Dernek i ve ilemleri gvenlik birimlerince yrtlmekte iken Avrupa Birlii uyum

yasalar erevesinde, dernekler mevzuatnda ve ileri Bakanl Tekilat ve Grevleri
Hakkndaki Kanunda yaplan deiiklik ile ileri Bakanl bnyesinde Dernekler Dairesi
Bakanl, illerde l Dernekler Mdrl, lelerde ise le Dernekler Bro eflikleri ihdas
edilmitir.
2004 yl itibariyle gvenlik birimlerindeki dernek dosyalar alnarak l Dernekler
Mdrl ve le Dernekler Bro eflikleri fiilen oluturulmutur.
31/12/2003 tarihi itibariyle il merkezinde 13, ilelerde ise 2 adet engelli dernei
faaliyet gstermekteydi. Bu derneklerin 11i merkez, 4 ise ube konumunda idi. 10u
sosyal, 3 sportif ve 2si eitim alannda almakta idi.
6/6/2013 tarihi itibariyle il genelindeki engelli dernekleri says merkezde 23,
ilelerde 4 adet olmak zere toplam 27ye ulamtr. Derneklerin toplam 1332 yesi
bulunmaktadr. Yine bu derneklerin 23 merkez 4 ube konumundadr. 15i sosyal, 11i
sportif, 2si eitim alannda hizmet vermektedir.
Yrtlen denetimler sonucu bu derneklerle ilgili 9 adet adli ilem, 31 adet idari
ilem uygulanmtr. dari ilemler genel olarak; genel kurul toplantsnn zamannda
yaplmamas ve dernek beyannamesinin sresi ierisinde verilmemesi sebebiyle yaplmtr.

Adli ilemler ise Alnd Belgesi kaybedilmesi, mal bildiriminin yaplmamas, izinsiz
lokal faaliyeti ve genel kurul toplantsnn iki defa st ste yaplmamas sebebiyle
uygulanmtr.
Dernekler l Mdrl Valilik binas ierisinde faaliyette bulunduu iin engellilere
ynelik fiziksel dzenlemesi bulunmamaktadr. Ancak bina ierisine engelli vatandalar
tekerlekli aralar ve koltuk denekleri ile asansr vastasyla kolayca ulaabilmektedirler.
Dernekler Mdrl olarak engelli derneklerine i ve ilemlerinde gerekli kolaylk
gsterilmekte olup, hangi engelli dernee hangi personelin bakt kendilerine bildirilmitir.
Mdrlk ve personel iletiim bilgileri kendilerine verilmitir. Gnn her saatinde iletiim
kurulma imkan salanmtr.
Derneklere mevzuat bilgisi verilmekte, genel kurul zaman ile beyanname
bildirimlerinde mesaj sistemi ile bilgi verilmektedir.
Kamu kurum ve kurulularnca yaplan projeler de derneklere tarafmzdan
duyurulmaktadr. Derneklerimiz zellikle KUR projelerine katlmaktadr. Ayrca yelere
her yl bir gn temsili askerlik eitimi verilmektedir.
Anadolu Sakatlar Dernei Avrupa Birliince finanse edilen Engelsiz Engelli
Toplum Projesini yrtmtr.
ldeki engelli derneklerinin bir araya gelmesi iin belediye bakanlar ve mlki
amirler alm olmasna karlk bugne kadar dernek says daha da artmtr. Bu
derneklerden bazlar engelli olmayan ya da engellilik ile ilgisi olmayan kiilerden olumakta
ve engelli ismini kullanarak sat yaparak para toplamaktadr. Ya da ok daha ciddi
boyutlarda dolandrclk vakalar yaanmaktadr. Bu konuda sadece engelli kimselerin dernek
kurmas ynnde bir dzenleme yaplabilir.
l zel daresi Genel Sekreter Yardmcs Sayn Ltfullah ZBA aadaki bilgileri
vermitir:
Grme engellilerin kullanaca donanmda olan 10 adet bilgisayar, Grmeyenler

Dernei ile yaplan ibirlii protokol kapsamnda l Genel Meclisi kararyla alnarak, nsan
Kaynaklar Daire Bakanl tarafndan dernek yelerinin kullanmna sunulmutur.
l zel daresi tarafndan ihalesi yaplan okul, hastane ve resmi binalarn ve i
donanmlarn mutlaka engellilerin eriebilecei artlarda yaplmas salanmakta ve daha nce

yaplm olan binalarn da tadilatla engellileri kullanabilecei hale getirilmesine zen

gsterilmektedir. Yine, yaplan park ve dier alanlarda da bu husus dikkate alnmaktadr.
l zel daresi bnyesinde Ampte Futbol Takm oluturulmutur. Genlik
Hizmetleri ve Spor l Mdrl ile ibirlii kapsamnda ampte takmlarnn malzeme
almlar ve ulam ihtiyalar imkanlar lsnde giderilmektedir.
l zel daresine ait iki hizmet binasnda da engelli vatandalarn i ve ilemleri
sonulandrlncaya kadar teknik nezareti personel grevlendirilmitir.
l Salk Mdr Sayn Ahmet KSZKAYA aadaki bilgileri vermitir:
2 Kasm 2011 tarihli 663 KHK ile illerde Kamu Hastaneleri Birlii Genel
Sekreterlii, Halk Sal Mdrl ve l Salk Mdrl olarak tekilatlanlmtr.
Salk Bakanlna bal kurum ve kurulularn yaklak yzde 60nda engelli
ulalabilirlii konusunda yapm ii tamamlanm bulunmaktadr. Kalan ksmlar iin
projelendirme ve yaklak maliyet tespiti almalar tamamlanm olup denek skntlar
bulunmaktadr.
Bazen de binalarn fiziki yetersizlikleri dolaysyla skntlar yaanmaktadr.
zellikle eski binalarn dntrlmesi ok maliyetli ya da imknsz olmaktadr.
l iinde ve aslnda lke genelinde bir engelli envanteri bulunmamaktadr. Kiilerin
hizmet almak iin eitli kurumlara bavurmalaryla tutulan kaytlar zerinden belli bir
veriden sz edilebilmektedir.
2012 yl sonunda Kalknma Ajans Destek Projeleri kapsamnda bir proje
hazrlanmtr. Projenin amac Orta Anadolu blgesinin engelli veri tabann oluturmaktr.
Pilot olarak Kayserinin Haclar ve ncesu ilelerindeki nfus hedef seilmitir. Aile ve Sosyal
Politikalar l Mdrl ve Haclar ve ncesu Kaymakamlklar ortakl ile bu ilelerde
yaayan 36.251 kiiye anket yoluyla ulalmtr. Bu ilelerdeki almann 65 bin lira
civarnda maliyeti olup almann tm il iin hayata geirilmesi iin yaklak 500 bin liralk
finansmana ihtiya bulunmaktadr.

Halk Sal Mdr Sayn Yunus KARADAn Alt Komisyona verdii bilgiler
aadaki gibidir:
Engelli bireyler iin Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberinde yer alan standartlar
esas alnarak gerekli dzenlemeler iin, ierisinde engelli personelin de bulunduu bir
komisyon oluturulmutur.
Mdrle bal kurum binalar komisyon marifetiyle denetlenmi, her bina iin
Birinci Basamak Salk Kurulularnda Ulalabilirlik Tespit Formu doldurulmu ve
formlar Kurum Bakanlna gnderilmitir.
Teknik personel tarafndan yaklak maliyet dosyalar hazrlanm olup ihale
aamasna gelinmitir.
Mdrlk bnyesinde her ilede 1 adet olmak zere toplam 16 adet Toplum Sal
Merkezi (TSM), 61 adet Aile Sal Merkezi (ASM), 1 adet Verem Sava Dispanseri, 4 adet
Entegre le Hastanesi ve 116 adet Salk Evi bulunmaktadr.
l zel daresi Genel Sekreterliinde engellilere ynelik ayrlm olan 200.000 TL
denek ile 10 adet Aile Sal Merkezinin engelli rampa ve tuvalet almas
tamamlanmtr. 5 adet ASM/TSM binas iin yapm ii halen devam etmektedir. 4 adet
ASMnin almas hazrlanm olup imza aamasndadr.
4 adet le Entegre Hastanesinin (Sarz, zvatan, Sarolan, Felahiye) yaklak
maliyet almalar hazrlanmaktadr. Bu hastaneler ok eski binalar olduklar iin skntlar
yaanmaktadr.
Kylerde bulunan Salk Evleri ile ilgili teknik personelin vermi olduu raporlar
dorultusunda binalarn eski olduu, birounun giriinin hemzemin olduu, fiziki yapdan
dolay engelli tuvaletlerinin dzenlenemeyecei tespit edilmitir. Bundan tr kylerde
komisyon kararlar dorultusunda engelli vatandalara salk personeli tarafndan yerinde
salk hizmeti verilecektir.
Grme engellilere ynelik bina iinde hissedilir yzey yaplmas ve her kurulu iin
en az 1 adet Braille alfabeli kat plan emas yaplmas ile ilgili keif almas tamamlanm
olup denek dorultusunda en ksa srede ihalesi yaplacaktr.
Her kuruluun bina giriine engellilere ynelik birer adet acil ar butonu
yerletirilecektir. Bu ar butonu danmadaki personeli engelli vatandaa ynlendirecek ve

personel kurum iinde kiiye refakat edecektir. Valilik Talimat dorultusunda bu yndeki
almalar balatlmtr.
Aile sal merkezlerinde giri katlarda engellilere ynelik poliklinikler
oluturulmu olup uygun olan alanlara engelliler iin otopark alan ayrlmtr. Bununla
birlikte uygulamada salkl kiilerin de bu otoparklardan yararland grlmektedir.
Plakalardan engelli iaretinin kaldrlmas da bu davranlarda etkili olmutur.
Verem Sava Dispanseri hizmet binasna engelli rampas yaplm olup, binann eski
ve yma bina olmas nedeniyle engelli tuvaleti oluturulamamtr.
Eski binalar genellikle yola dorudan almakta ve buralarda rampalarn eimi
standarda uygun olmamaktadr.
l engelli envanteri aile hekimlii sistemi zerinden tutulabilir. Her ailenin bir
hekiminin olmas ve her hekimin nfusunu her yl en az bir kez grme zorunluluu bu imkan
kolaylatrmaktadr.
Kamu Hastaneleri Birlii Genel Sekreteri Sayn Ahmet GDEKMERDANn Alt

Komisyona aadaki bilgileri sunmutur:
Genel Sekreterlie bal 7 ile devlet hastanesi ve 2 merkez devlet hastanesi (Eitim
Aratrma Hastanesi ile Az Di Sal Merkezi) olmak zere toplam 9 hastane
bulunmaktadr. Hastaneler yaklak 5500 personel ve 1700 yatak kapasitesi ile almaktadr.
Hastane binalarnda engelli eriimi konusunda yaplacak almalar tespit edilmitir.
Ancak binalarn birounun eski olmas almalar zorlatrmakta ve maliyeti artrmaktadr.
Binalar ksmen yeni olan Yahyal, Bnyan ve Develide ise her trl ulalabilirlik almas
tamamlanmtr.
Engelliler iin tm salk tesislerinde otopark alannn oluturulmas, lavabo, tuvalet
ve banyolarn engelli kiilerin kullanmna ynelik dzenlenmesi, k rampalar ve tutunma
barlarnn bulunmas ve engelin trne gre dier dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir.
Bu standartlara ek olarak; iitme engelli hasta ve hasta yaknlarna ynelik iaret dili
bilen personel istihdam, grme engellilere ynelik asansrlerde Braille alfabesi ve sesli uyar
sistemi, ankesrl telefon dzenlemeleri amalanmaktadr.
Bununla birlikte engelli sivil toplum temsilcileri ile grldnde belirlenen
standartlarn engellilerin taleplerini karlayamad grlmtr. rnein grme engelli

kiiler kabartma yollarda taklp dme tehlikesinin olduunu, zellikle kn kar yadnda
zeminin kayganlamasnn da tehlikeli olduunu, kl sesli uyarlar ya da destek personelinin
nemli bir ihtiya olduunu belirtmilerdir.
Nimet Bayraktar Az ve Di Sal Merkezinde engelli trne gre hemen tm
dzenlemeler tamamlanmtr. Engelli otopark, asansr, alarml engelli tuvaleti, giri
parkuru, hastane giriindeki kabartmal hastane kat plan, grme engelliler iin kabartma
yollar, engelli danma birimi, merdivenlere eklenen profil gibi.
Poliklinik muayenelerinde ve rntgen ekimlerinde ncelik sras alacak gruplara
engelliler de tanmlanmtr. Engelli vatandalar sra listesinde en st srada yer almaktadr.
Eitim ve Aratrma Hastanesi ise 6 ayr yerlekede 20 ayr bloktan olumaktadr.
Binalarn birou ok eski ve dzenlemeye uygun olmayan yaplardr. Buna karlk mevcut
yap ierisinde dzenlenebilen alanlarda iyiletirmeler yaplmtr.
Engelli kiilerin salk hizmeti konusunda ncelikli kayt yaptrmalar, poliklinik
alanlarnda ncelikli oturabilmeleri ve ncelikli muayeneleri salanmaktadr.
Hastanede bir adet engelli poliklinii mevcuttur. Ankesrl telefonlarn yerden
ykseklii engellilere uygun olarak dzenlenmitir. Personele (1638 kiiye) engellilere
ynelik dzenlemeler konusunda eitimler verilmitir. Hastane yerlekelerinde otopark alan
ayrlmtr.
Bina girileri engelli vatandalarn rahat geilerine uygundur. htiya duyulan bina
girilerinde rampa mevcuttur. Bina ii yatay dolam alanlarnda engellerden arndrlm
kolay hareket salayan dz, sert ve sabit malzeme kullanlmtr. Dolamn srekliliini
engelleyici kot farkllklar giderilmitir. Tm dolam alanlar iyi aydnlatlmtr. Asansrler
ve merdivenler engellilere ynelik dzenlenmitir.
Acil servis, poliklinikler ve tm yatakl servislerde engelli hastalar iin kiisel
temizlik alanlar mevcuttur. Ynlendirme erit ve iaretlerinin alm iin planlama yaplmtr.
Hastane bahesinde engelli yolu proje almalar tamamlanm olup, almalar en ksa
srede balayacaktr.
35 personel iaret dili eitimi alm ve engelli bireylere refakat edebilecek personel
grevlendirilmitir.

l Milli Eitim Mdr Vekili Sayn Ali ERDOAN Alt Komisyona aadaki bilgileri
vermitir:
Bykehir statsnde olan Kayseri ili 5 merkez ile ve 11 tara ile olmak zere
toplam 16 ileden olumaktadr. Toplam nfus 1.234.745dir.
Kocasinan, Melikgazi ve Develi lesinde birer tane Rehberlik ve Aratrma Merkezi
bulunmaktadr.
l genelinde 2 itme Engelliler lkokulu, 2 itme Engelliler Ortaokulu, 1 zel
Eitim Uygulama Merkezi (1. kademe), 1 zel Eitim Uygulama Merkezi (2. kademe), 1
zel Eitim Uygulama Merkezi (3. kademe), 1 zel Eitim Mesleki Eitim Merkezi, 1
zel Eitim Meslek Lisesi, 1 Grme Engelliler lkokulu, 1 Grme Engelliler Ortaokulu
olmak zere 11 resmi zel eitim okulu ve 1 Bilim Sanat Merkezi bulunmaktadr.
lde 31 ilkokul ve 29 ortaokulda 60 zel eitim snf mevcut olup, 2 tane de hastane
snf bulunmaktadr. zel eitim snflarnda 323 renci eitim almaktadr.
2917 renci kaynatrma eitimi almaktadr.
lde 2 zel zel eitim okulu bulunmaktadr. Bu kurumlarda toplam 331 renci
eitim almaktadr.
lde 16 zel eitim ve rehabilitasyon merkezi bulunup bu merkezlerde toplam 2404
renci destek eitimi almaktadr.
19 renci evde eitim hizmetinden faydalanmaktadr.
Resmi eitim kurumlarnda 4045, zel zel eitim kurumlarnda 2735 engelli renci
eitim almaktadr.
lde u ana kadar eitsel tans yaplm, engelli tans konan fakat eitim alamayan
ya da srada bekleyen engelli renci bulunmamaktadr.
zel Eitim Mesleki Eitim Merkezi ve zel Eitim Uygulama Merkezi olmak
zere iki zel eitim okulu alm olup 2013-2014 Eitim-retim Ylnda eitim-retime
balayacaktr.
Ulalabilirlik dzenlemeleri kapsamnda resmi yazma ve duyurular le Milli
Eitim Mdrlkleri vastasyla okullarda yaplarak il genelinde bina girileri, i kaplar,
tuvaletler, bina ii yatay ve dikey dolam, ynlendirme ve iaretlemeler gibi konu balklarn

ieren Bina Tespit Formu dzenlenmi ve tespit edilen ihtiyalar zel Eitim ve Rehberlik
Hizmetleri Genel Mdrlne bildirilmitir.
Toplam 728 binada ulalabilirlik tespiti yaplm olup bu binalarn 450sinde
uygulama projeleri gerekletirilmitir. halesi tamamlanan bina says ise henz 46dr.
Yeni yaplan tm eitim kurumlarnda standart olarak asansr, engelli rampas gibi
engellilerin eriimini kolaylatracak uygulamalar projelendirilmektedir.
Engellilerin eitimi ile ilgili toplumun genelinde farkndalk ve bilgilendirme
oluturmaya ynelik il genelinde; 3 Aralk Dnya Engelliler Gn ve 10-16 Mays Dnya
Engelliler Haftasnda sportif yarma ve faaliyetler, gezi programlar, seminer, konferans, TV
programlar gibi almalar yaplmtr.
Alt Komisyon ayrca Trkiye Kurumu l Mdrlnden il genelindeki almalar

hakknda bilgi talep etmi, alnan bilgilere gre Kayseride 2012 yl iin engelli mracaat
1732, ie yerleen 1469 kii olmutur. 2013 yl iin ise bu rakamlar 760 bavuruya 690 ie
yerleimdir. 2013 yl iinde grme engelli bireyler iin mesleki eitim kursu kapsamnda web
tasarm eitimi verilmitir.
Toplant srasnda sunulan konulara ek olarak Alt Komisyon ibadet alannda da engelli
eriiminin nemine dikkat ekerek bu konuda bir alma olup olmadn sormutur. Vali
Sayn Orhan Dzgn l Mfts ile bu konuda grtn ve iitme engelliler iin 20
imamn iaret dili dersi aldn ve Diyanet leri Bakanlnn her ilede ve ilin byklne
gre belirlenecek ekilde illerde bu projeyi balatabileceini belirtmitir.
B) Yerinde ncelemeler
1. Nimet Bayraktar Az ve Di Sal Merkezi:
Hastane ziyaret edilerek tarafmza verilen bilgiler nda yaplan dzenlemeler

incelenmitir.
Hastane Bahekimi Sayn Tamer enelin verdii bilgiye gre, Trkiyede bir ilk olan
hastane yllk 350 bin kiilik yatak kapasitesi ile hizmet vermekte olup, il nfusuna oranla
yetersiz kalmaktadr. Bu amala yeni bir bina yaplarak kapasitenin artrlmas
hedeflenmektedir. Engellilerle ilgili hasta kayd olmasna karlk bu say bir istatistie
dntrlmemitir.

Hastane giriinde bulunan rampann eiminin standarda uygun olmayp ok dik

olduu ve hastann tek bana kullanamayaca grlmtr.
Hastanenin giriinde kabartma yaz ile hastane kat plan yer almakta, yerde grme
engelliler iin kabartma yolu bulunmakta ve yol kiiyi dorudan engelli danma birimine
gtrmektedir.
Bir yemiz engelli danma biriminde alan personel ile iaret dili ile konumu ve
asansr, tuvalet, merdiven ve engelli klinii gibi dier dzenlemeler yerinde grlmtr.
Hastanenin genel olarak temiz ve dzenli olduu, girite bulunan rampa hari olmak
zere engellilerin fiziksel eriebilirlii iin istenen dzenlemelerin yerine getirildii
sylenebilir.
2. Kadir Has ehir Stadyumu
Stadyumun mlkiyeti 10 yllk bir sre iin Genlik Hizmetleri ve Spor l

Mdrlne, ynetimi ise Bykehir Belediyesine aittir.
Alt Komisyon statta gerekletirdii incelemelerde Kayseri Bykehir Belediyesi

Spor Etkinlikleri A.. Genel Mdr Ali stnel tarafndan bilgilendirilmitir.
33 bin kapasiteli stadyumun engellilere ait blmnde engelli refakatilerine 54 koltuk

ve her bir koltuun yannda da tekerlekli sandalyeli engellilere yer ayrlmtr. Bu blme
giri ayr bir kapdan salanmaktadr. Kiiler zel asansrle ayrlan zel blme ulamaktadr.
Bu blmde engelli tuvaleti de bulunmaktadr.
Toplamda yaklak 200 kiiyi almakta olan engelli blmnde zaman iinde gelen
taleplere gre koltuklarda yeni dzenlemeler de yaplmtr. Stadyumun engelli otopark
ayrca dzenlenmitir.
Verilen bilgilere gre her mata bu blm dolmamakta fakat derbi malar gibi talebin
yksek olduu msabakalarda bu blm iin de talep yksek olmaktadr.
Engelliler deil ama refakatiler bilet creti demektedir. Ancak bilet satnn Futbol
Federasyonunca spor kulplerinin insiyatifine braklmas sonucu eitli sorunlar
yaanmaktadr. Mevzuatmzda yer alan engelli tanm medikal bir tanmlama olmasna
karlk burada salk raporlar dikkate alnmamakta bu da keyfi uygulamalara ve dolaysyla

karkla yol amaktadr. rnein talebin yksek olduu msabakalar iin spor klpleri
keyfi olarak kontenjan drebilmekte, kiinin engelliliini tanmamakta ve bu da engelli
bireylerin maduriyetine sebep olmaktadr. Bu uygulamalarn, yasal dzenlemelerden ziyade
vicdan ve farkndalk ile zmlenebilecek bir sorun oluu deerlendirilmektedir.
3. 75. Yl stikbal Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezi
50 kii kapasiteli Merkezde 13-18 ya aras hafif zihinsel engelli erkek ocuklar
barnmaktadr. Halihazrda yatl 29 kayt ve 25 fiilen kalan ocuk bulunmaktadr. Gndz
bakm hizmeti ile bu say 50yi bulmaktadr.
Alt Komisyon ocuklarn yaam alanlarn ve yatak odalarn ziyaret etmi, ocuklarla
sohbet etmi ve ziyaret edilen bir grup odasnda ocuklar yelerimize bir tiyatro oyunundan
ufak bir blm sergilemilerdir.
Genel olarak binann ve bahenin temiz, bakml ve dzenli olduu grlmtr. Bina
ev tipi deil klasik yurt tipinde olmakla birlikte ferah ve scaktr. Grup odalarnda saks
iekleri, renkli duvarlarda el ii sslemeler, ocuklarn kendi yaptklar puzzle tablolar,
akvaryumda balklar, sehpalarn zerinde yine kendi yaptklar vazolar vs. zengin ve canl bir
grnt oluturmaktadr.
Yatak odalar olduka dzenlidir. ocuklarn rehabilitasyonun bir paras olarak

dolaplarndaki eyalarn ve yataklarn son derece dzenli tuttuklar grlmtr.
Hidroterapi havuzu, banyo ve hamamn bulunduu alt katn duvarlarnn ise nemden
yer yer kabard grlmtr. Buras da temiz ve bakmldr.
ocuklarn yatak odalar ve tuvalet-banyo hari olmak zere 24 saat ak kamera

sistemi bulunmaktadr.
ocuklarn eitli sportif msabakalarda madalya kazandklar renilmitir.

4. Emel Tarman Grme Engelliler lk ve Orta Okulu
4.1. Kurulula lgili Bilgiler:
Okul Mdr Sayn Mustafa Telli tarafndan Alt Komisyona aadaki bilgiler
sunulmutur:
Okul, Kayseri ve civar illerde (Nide, Nevehir, Yozgat, Sivas) ikamet eden grme
engelinden etkilenmi eitim retim ana gelmi (5-14 ya) ocuklarn okuma yazma,
bamsz yaama ve kendi kendilerine yeterli olma, toplum iindeki rollerini gerekletirme,
yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri dorultusunda bir st renime ve hayata hazrlama amacyla
almtr.
Okul, 1999-2000 Eitim-retim Ylnda grme engellilere ynelik gndzl ve
yatl olmak zere Grme Engelliler lkretim Okulu ad ile almtr. Mevzuat deiiklii
sonras ad Emel Tarman Grme Engelliler lkokulu ve Emel Tarman Grme Engelliler
Ortaokulu olarak deimitir.
lk etapta 20 renci ile eitime balayan okul, 2012-2013 Eitim ve retim Yl
itibaryla, 50 gndzl (31 erkek 20 kz) ve 7 yatl renci (3 Erkek- 4 Kz ) ile toplamda
57 renci ile eitime devam etmektedir. lkokul ksmnda 13 erkek - 13 kz renci olmak
zere, toplam 26 renci (1 yatl kz renci), ortaokul ksmnda 21 erkek - 11 kz renci
olmak zere toplam 32 renci (3 erkek, 3 kz yatl) eitim almaktadr.
Okulda 10 derslik, 1 ana snf, 2 zel eitim snf, 1 mdr odas, 4 mdr
yardmcs odas, 1 retmen odas, 1 memur odas, 1 yazc odas, 1 ktphane, 1
yemekhane, 1 bilgisayar laboratuvar, 1 dinlenme odas, 1 ara gere odas, 1 dinlenme ve
mzik odas, 1 spor salonu, 1 bireysel eitim odas, 1 teknoloji tasarm odas, 1 modelaj-i
snf bulunmaktadr.
200 renci kapasiteli pansiyon Mehmet Tarman YBO ile ortaklaa
kullanlmaktadr.
Okulda jaws (konuan) program ykl 11 adet bilgisayar ve adet Braille yazc
mevcuttur. Dokmanlar Braille yazl olarak oaltlp (yazl sorular, testler vb.),
rencilerin istifadesine sunulmaktadr.

Okulda her snfn kendine ait kk kitaplklar olup, ayrca rencilerin

faydalanabilecei 28.000 sayfalk kabartma yazl kitaplarn ve 1.800 adet sesli kitabn
bulunduu bir ktphane mevcuttur.
rencilerin yl boyunca yapt el ii ve modelaj-i dersinde yaptklar almalar,
10-16 Mays Engelliler Haftas etkinlikleri ierisinde bir sergiyle halka sunulmaktadr. Yine
bu hafta iinde okulu tantc ve rencilerin almalarn gstermelerine imkan salayan bir
program yaplmaktadr. Ayrca renciler yln belli dnemlerinde Grme Engelliler
Federasyonunun dzenlemi olduu spor msabakalarna ve Bakanlkn organize ettii bilgi
yarmalarna katlmaktadr.
lkokul ksmnda 1 mdr, 1 mdr ba yardmcs, 1 mdr yardmcs, 5 zel
eitim grme engelliler snf retmeni, 1 rehber retmen, 1 ana snf retmeni grev
yapmaktadr. Ayrca 1 memur, 1 hemire, 3 yardmc hizmetli (1i grme engelli) ve 1 ofr
(grevlendirme) olmak zere toplam 6 personel bulunmaktadr.
Ortaokul ksmnda ise, 1 mdr ve 2 mdr yardmcs, 5 bran retmeni
(Matematik, Fen ve Teknoloji, Trke, Din Kltr ve Ahlak Bilgisi, ngilizce) ve 1 Rehber
retmen grev yapmaktadr.
dareci, bran retmenleri ve Braille yazy bilmeyen personele, 2012 ylnda Braille
yaz kursu dzenlenmitir.
Ana snf, okul ncesi renciler iin alan Trkiyedeki ilk ana snflarndan
birisidir.
renci ve personel lavabolar yenilenmi olup kullanm ve hijyen asndan
kazanm salanmtr.
Grme engellilerin eitimi alannda yetimi personel olan idari personelin baka
okula nakledilmeleri sonucu okulda yetimi eleman kayb yaanmtr. Grme Engelliler
Eitimi alannda yetimi idari personelin, kadrosu ilkokulda ise ortaokula, ortaokulda ise
ilkokula atanmas ve/veya grevlendirilmesi yaplarak, yetimi elemann okulda kalmas
salanmaldr.

4.2. Alt Komisyon ncelemeleri
Alt Komisyon ziyareti erevesinde okulda derslikler gezilmi, rencilerle sohbet

edilerek onlarn sorunlar dinlenmi ve Braille alfabesi ile yazl kitaptan okuduklar iirleri
dinlenmitir. rencilerin gayretli ve gler yzl olduklar grlmtr. Bununla birlikte
renciler sk sk bozulan daktilolarndan ikayet etmilerdir.
Yine okul idaresi ve retmenlerle sohbet edilerek okul hakknda bilgi alnm ve
retmenlere sorunlar olup olmad sorulmutur. Bu toplantda aadaki hususlar dile
getirilmitir:
Okul, yurt apnda bulunan 14 grme engelliler okulu ierisinde en modernidir.

Fakat bu okullar arasnda bir iletiim eksiklii bulunmaktadr. Bu eitimi veren okullarn
zaman zaman bir araya gelerek bilgi paylamnda bulunmalarnda fayda vardr.
rencilere Braille alfabesi retmek dnda mfredatta bir farkllk
bulunmamaktadr.
Grme engelliler lisesi olmadndan okulumuzdan mezun olan renciler dier
liselerde okumaktadrlar. Anadolu liselerini kazanan rencilerin baar oran yzde yz,
normal liseler iin ise bu oran yzde 80 civarndadr.
Grme engellilerin normal liselerde eitime devam etmeleri rencilerin dier
rencilerle kaynamasn salamaktadr. Bununla birlikte, okullar salkl kiiler iin
dzenlendiinden grme engelli rencilerin eitli skntlar olabilmektedir.
ocuklarla yaanlan en byk sorun ailelerin bilinsizlii dolaysyla ocuklarn
kaslarnn gelimemesi olmaktadr. Aileler ocuun her iini kendileri stlendiinden
ocuklar ellerini kullanamamakta ya da tuvalet alkanlklar olmamaktadr.
Okulda kullanlan ara gereler, zellikle daktilolar kalitesizdir. Bakanlk ucuz ara
tercih ettiinden daktilolar sk sk bozulmaktadr.
kinci kademedeki ocuklarn Braille alfabesi desteinin devam etmesi iin okullar
fiziksel olarak ayrlmamtr. Mevcut retmenler iyi bir dayanma iinde olduklarndan ve
uzun sredir Kurumda altklarndan dolay bu eksiklik fazla hissedilmemekle birlikte tayin
durumlarnda zorluk ekilecei ngrlmektedir.
Yeni eitim sistemi, ocuklarn ilkokul ve ortaokul rencileri olarak farkl binalarda
eitim grmelerini ngrmektedir. Ancak zel eitim veren bu okullarn eski sistemi devam

ettirmesi daha faydaldr zira ok az sayda olan renci olmas bu ekilde daha da azalmakta
ve ocuklar birbirlerinden kopmaktadrlar.
Kendisi de grme engelli olan Sosyal Bilgiler retmeni ve Mdr Yardmcs
Mesut Hekimhan ise Alt Komisyona u hususlar iletmitir:
- Ankara, stanbul gibi byk illerde yaplanlarn ilimizde de uygulanmasn
beklemekteyiz. zellikle gren gz uygulamasn gpta ile takip etmekteyiz.
- Kayserideki en byk skntmz ehir iinde bamsz hareket edemememizdir.
Toplu tamada sesli uyarnn olmamas, yollarn eriilebilir olmamas bir yana otobs
ofrlerinin dikkatsizlii, kabal ve duyarszl da bizi zmektedir. stanbulda
uygulamalarn seviyesinin yksek olmasnn yan sra ofrler de engelli kiilere kar
daha duyarl, nazik ve yardmseverdir.
- Baz kurumlardaki kabartma yaz uygulamalar gzeldir fakat grme engellilerin
birou bu yazlar okuyamamaktadr. rnein bir hastaneye girdiimde ben kabartma
yazlar takip ederek gideceim yere ulaamam. Canl destek yani personelin yardm ve
refakati bizim iin en uygun olan destektir. Ancak en son ocuk Hastanesine gittiimde
hibir personel yardm alamamaktan tr sknt yaadm ifade edebilirim.
Canl destek konusunda Valilik Talimat olduu hatrlatlarak toplantda hazr bulunan
ilgili Vali Yardmcs tarafndan gerekenin yaplmas ve takibi istenmitir.
5.Kayseri Eitim ve Aratrma Hastanesi Emel-Mehmet Tarman ocuk Hastalklar

Klinii
183 yatak kapasiteli klinikte engelli vatandalarn btn hizmetlerden yararlanabilmesi

iin gerekli dzenlemeler yaplm ve engelli-engelsiz ayrm yaplmadan btn hizmetlere
annda ulalabilirlik salanmtr.
Bu kapsamda engelli otopark (hastane giri-acil giri), engelli hasta bekleme

koltuklar, engelli tuvalet-banyo, grme engelliler iin asansr ii sesli uyar sistemi ve
kabartma yazlar, engelli hastalara hosteslik yapabilen servis salayc danmanlar ve
tekerlekli hasta tama sandalyeleri ile hizmet verilmektedir.
Sz konusu dzenlemeler Alt Komisyon tarafndan yerinde mahede edilmi ve genel

olarak hastanenin temiz, dzenli ve ilevsel olduu grlmtr.

Alt Komisyon ayn zamanda hastane bnyesinde hizmet vermekte olan ocuk zlem
Merkezin 2 de ziyaret etmitir. stismara urayan ocuklara hem rehabilitasyon hizmeti verilen
hem de haklarnda adli ilemlerin balatld Merkezde engelli vakalarn 21 yaa kadar
alnd renilmitir.
6. Kayseri Bykehir Belediye Bakanln Ziyaret
6.1. Alt Komisyona Sunulan Bilgiler
Alt Komisyon Kayseri Bykehir Belediye Bakan Sayn Mehmet zhasekiyi de

ziyaret ederek il genelinde engelliler konusunda yaplan ve yaplmas planlanan almalar
hakknda bilgi almtr. Buna gre,
Kayseri Bykehir Belediyesi snrlar ierisinde ikamet eden sosyal ve ekonomik

yoksunluk ierisinde bulunan veya toplumsal yaama katlmda sosyal, ekonomik, kltrel
destek ve rehberlie ihtiya duyan engellilere hizmet vermek amacyla Sosyal Hizmetler
Daire Bakanlna bal olarak Engelliler Koordinasyon ube Mdrl 3 ay nce
kurulmu olup mevzuat erevesinde hizmetleri yrtmektedir.
Sunulan hizmetler; sosyal hizmet ve yardmlar, sosyal-kltrel faaliyetler/kurslar,
ulam hizmetleri ve ulalabilirlik ile engelsiz yaam merkezi projesi balklar altnda
incelenebilir.
3 yl ierisinde toplam 135 akl ara, 205 tekerlekli sandalye ve 250 beyaz baston
yardm yaplmtr. 733 muhta engelliye gnlk scak yemek ve ekmek ve iae paketi
yardm yaplmtr.
2 yl iinde 146 engelliye 76.242 TL ve 120 kiiye 60 ton yakacak yardm
yaplmtr.
3 Aralk Dnya Engelliler Gn ve 10-16 Mays Engelliler Haftas mnasebetiyle
engelli ailelerine ynelik seminer, panel, konferans, trafik eitimi ve sosyal etkinlikler
dzenlenmitir.
Trkiyede aktif olarak alan ocuk zlem Merkezleri (M) Ankara, Antalya, Bursa,
2
Gaziantep, Kocaeli, Samsun, Diyarbakr, Kayseri, zmir, Elaz ve Adana illerinde

bulunmaktadr.

l genelinde engellilere hizmet veren dernek, vakf ve spor kulpleri ile ibirlii
ierisinde futbol, atletizm, satran, k sporlar turnuva ve yarmalar dzenlenerek
engellilerin toplumsal yaama katlmlarn salayacak faaliyetler organize edilmitir.
Ampute Futbol Sper Liginde mcadele eden ve bu yl ikinci olan Ampute Futbol
Takmna ulam ve malzeme destei verilmitir.
Erciyes A.. bnyesinde Engelliler K Sporlar Kulb kurulmu ve 2013 k
sezonunda engelli sporcularn yetitirilmesine balanmtr.
Erciyes niversitesi karsnda bulunan 33.000 metrekarelik alan zerinde tm
engelli gruplarna hitap edecek sosyal donatlarn ve sportif faaliyetlerin yaplaca Engelsiz
Yaam Merkezi Projesi planlanm olup kamulatrma ve detay proje almalar
tamamlanmtr. Merkez, tek katl, ulalabilir, merdiven yerine rampalardan oluan, engelli
bireylerin tm sosyal-kltrel faaliyetlerini, eitimlerini, toplantlarn gerekletirebilecekleri
bir alan olarak tasarlanmtr. 2014 yatrm programna alnmas planlanan Merkezin rayl
sistemin tam karsnda olmas da ehir iine ulamn eksiksiz yapmaktadr. Bundan sonraki
srete bu merkezlerin saysnn artrlmas hedeflenmektedir.
9000 engelli ve 2260 refakatisi toplu tama ve rayl sistem aralarndan indirimli
veya cretsiz yararlandrlmaktadr. Ayrca 3 adet engelsiz toplu tama arac engellilerin her
trl sosyal ve sportif etkinliklerinde kullanlmak zere tahsis edilmitir.
Otobs duraklarnda blootooth sistemi ile alacak ve engelli kiiyi alglayacak bir
sistemin uygulanmas da planlanmaktadr.
6.2. Alt Komisyonun Tespit ve nerileri
Grme engelli kabartma yollarnn eksiklii ve toplu ulamn engelli eriimine uygun
olmamas tespitlerimiz Belediye Bakanna iletilmi ve toplu tama aralarnn engelliler iin
dzenlenmesi projesinin ihale aamasnda devam ettii ve Bykehir Belediyesi
snrlarndaki tm cadde, sokak ve parklardaki ihtiyalarn belirlendii bir master plan
zerinde alld renilmitir.
Yine Alt Komisyona iletilen otobs ofrlerinin duyarszl ve hatalar ile ilgili
ikayetler de zikredilmi ve ofrlere engelliler zelinde halkla ilikiler alannda srekli
eitim verilecei renilmitir.

nsanlarn duyarsz olmas bir kez daha gndeme gelmi ve rnein duraklara konan
sesli ikaz sisteminin vatandalarn ikayeti zerine kaldrld renilmitir. Bu durum,
aslnda devlet eliyle yaplan fiziksel dzenlemelerin toplumda bir karl olmad srece
atl kalaca ve yksek maliyetli bir i haline dneceinin bir gstergesidir. Dolaysyla
insan faktrne de yatrm yaplmal ve bu kapsamda toplumun her kesimini bilinlendirme
kampanyalar yrtlmelidir.
7. zel htisas zrl Bakm Merkezi
7.1. Kurulula lgili Bilgiler:
zel htisas zrl Bakm Merkezi; 18 ya st kadn ve erkek ruhsal, zihinsel,

bedensel yzde 50 orannda ar engeli olan ve alzheimer, demans, parkinson gibi yalla
bal bedensel faaliyetlerini yerine getiremeyen hastalara 7/24 hizmet vermektedir.
253 engellinin bulunduu kuruluta toplam 121 personel 3 vardiya halinde

almaktadr.
Merkez, 150 zrl odas, yemekhane, ktphane, amarhane, kuru temizleme
servisi, 3 adet asansr, zemin kattan 3. kata devam eden yry band, 2 adet hamam, 7/24
scak su hizmeti ve spor alanlarna sahiptir.
Merkez, bahe duvar ve bahe teli ile izole edilmi olup, bina evresi ve bina ii tm
ortak alanlar kapal devre kamera sistemi ve 24 saat grev yapan gvenlik personeli ile
kontrol edilmektedir. Tm odalar, duman alglayclar ve merkezi yangn gvenlii sistemi
ile donatlmtr.
Yemekler, farkl gruptaki zrllerin ek hastalklar ve ihtiyalar da gz nne
alnarak diyetisyen planlamalar dorultusunda hazrlanmaktadr. Hareket kapasiteleri snrl
zrllerin yemek ihtiyalar ise odalarnda karlanmaktadr.
z bakm ve dier hizmetler "Bakma Muhta zrllere Ynelik Bakm Hizmetleri
Ynetmelii" kapsamnda planlanmakta olup zrllerin hobilerine ynelik ahap ileri, grup
etkinlikleri, resim, mzik, masa tenisi, basketbol, futbol, voleybol vb. sosyal faaliyet alanlar
oluturulmutur.

Kuruluta kiilerin 3,5 saati gememek zere tutulduklar tm duvarlar sngerle

kapl fke kontrol odas bulunmaktadr. Burada kiiler kamera sistemi ile gzlenmektedir.
Nbetin devam etmesi durumunda kiiler psikiyatri kliniine gnderilmektedir.
7.2. Alt Komisyonun Gzlem, Tespit ve nerileri:
Merkezde ncelikle ruhsal engellilerin bulunduu odalar ziyaret edilmitir.

Barnanlarn bir ksm bahede vakit geirmekte olduundan odalar botur. Yataklarn ve
dolaplarn dzenli tutulduu grlmtr. Ancak zellikle baz odalarda ar koku hemen fark
edilmektedir.
Duvarlarn bo, badanann eski ve yer yer dkld binann duvarlarnda yer yer
kurun kalemle yazlm yazlar dikkati ekmitir.
Odalarnda bulunanlarla ba baa yaplan grmelerde, yemekten memnun

olunmad ynnde ve personel iyi almyor, yzmze bile bakmyor eklinde
ikayetler alnmtr.
4 katl binann merdiven boluklarna herhangi bir tehlikeye kar ihtiyaten geni alar
gerilmitir.
Ar zihinsel engellilerin tutulduu kilitli ksmda da incelemeler yaplmtr. Burada

da ncelikle ok ar bir koku fark edilmitir. Fiziksel ortamn i karartc olduu, badanann
eski ve duvarlarn bakmsz olduu grlmtr. Telefon ve elektrik kablolarnn duvarda
akta olmas ya da pencerelerde cam bulunmas yelerimiz tarafndan hayretle karlanmtr.
Hastalarn akta bulunan kablolarla temas nlenecek ekilde dzenleme yaplmal,
pencereler cam yerine tehlikesi olmayan zel bir materyal ile duvarlar da yine yaralanmay
nleyecek uygun yumuak dokularla kaplanmaldr.
Yukarda aklanan hususlar erevesinde, engelli bireylerin hastalk derecelerinin ar

olmas, hasta saysnn fazlal, farkl engel gruplarnn ayn yerde barnmas gibi unsurlar bir
araya geldiinde, Kuruluun kendi ierisinde bir risk barndrd ve Bakanlka yerinde bir
n inceleme yaplmasnda fayda mtalaa edilmektedir.
Ek olarak, grlen engellilerden bazlar engelli aylklarnn kesilmesinden ikayet

etmilerdir. Bu yeni uygulama ile, ayl vasisi tarafndan alnan engelliler bakmndan ksmi
bir avantaj salanm olsa da ayl engelli kii iin kurulua teslim edilen ya da ayln

kendisi kullanan engelliler maduriyet yaamaktadr. Kurulu idaresinin kiiler hakknda bir
rapor hazrlayarak bu iki kii grubunu ayrmas ve bylece ayl kendileri iin kullanlacak
olan engellilerin bu haktan yararlanmas salanabilir.
Yine Alt Komisyona, engellilerin salk kurulularndaki yatl tedavilerinde refakati

grevlendirilmesine dair net bir dzenlemenin olmad, bu hizmeti Merkezde alan bakm
elemanlarnn ya da dardan grevlendirilen kiilerin salad bilgisi iletilmitir. Refakati
konusunun ilgili ynetmeliklerce netletirilmesinin ve bu konuda her kurum iin uygulanacak
yol haritasnn belirlenmesinin uygun olduu dnlmektedir.
3. MERSN L NCELEMELER
Alt Komisyon 13-14 Haziran 2013 tarihinde Mersin ilinde incelemelerde bulunmutur.
Bu kapsamda ncelikle Mersin Valiliinde Vali Yardmcs Sayn Kadir Okatan
bakanlndaki ve ilgili il mdrlerinin bulunduu heyet ile bir toplant gerekletirilerek il
genelinde engellilerle ilgili yaplan almalar ve karlalan sorunlara dair bilgi alnmtr.
Ardndan Vali Sayn Hasan Basri Gzelolu ziyaret edilerek Mersin ili hakknda detayl bilgi
edinilmitir.
ncelemeler erevesinde Nihat Szmen zrl Bakm ve Rehabilitasyon Merkezi ve

Umut Evi, Mavi Yaam zrl Bakm Merkezi, Mersin zrl Bakm ve Rehabilitasyon
Merkezi, Mersin niversitesi, Akdeniz Oyunlar Spor Tesisleri ve Hseyin Polat Uygulama
ve Okulu ziyaret edilmitir.
A) Mersin li Genelindeki almalar Hakknda Alt Komisyona Sunulan Bilgiler
Mersin Valisi Sayn Hasan Basri Gzelolu Alt Komisyona aadaki bilgileri
sunmutur:
Valilik binasna engelli eriiminin salanmas amacyla ilk olarak d cephe engelli
asansr yaplmtr.
Valilik Sosyal Destek Program (SODES) kapsamnda ailelere ve engelli bireylere
ynelik eitli eitim, konferans, seminer, kurs, oyun alanlar inas, tekerlekli sandalye alm,
spor malzemeleri alm, futbol takm ve mzik korosu oluturulmas, tiyatro grubu kurulmas
gibi faaliyetleri ieren projeler 2012 ylnda ilgili ile Milli Eitim Mdrlkleri ve ilgili

derneklerce yrtlmtr. SODES projeleri Valilik tarafndan en ok nemsenen ve

desteklenen projeler olmutur.
ukurova Kalknma Ajans tarafndan desteklenen ve Mersin niversitesinin
yrtt Engelsiz Kltr Sanat Merkezi Projesi kapsamnda, yal ve engellilerin sosyal ve
ekonomik hayata katlmn kolaylatrmak iin Mersin niversitesi Yeniehir Kamps
Yerlekesinde Engelsiz Kltr Sanat Merkezi oluturulacaktr.
Yine Mersin niversitesi ve Mersin Bykehir Belediyesi ortaklnda Milli Eitim
Mdrl tarafndan yrtlen ve ukurova Kalknma Ajans tarafndan desteklenen
Engelsiz Okullar Engelsiz Yaam Projesi kapsamnda 10 okulun ve 2 Halk Eitim
Merkezinin engelli eriimine uygun hale getirilmesi ve 5 sosyal etkinlikle 300 engellinin
toplumsal hayata dhil olmasna katk salanmas planlanmaktadr.
2013 yl iin ise engellilere ynelik toplam 8 okul ina edilmesi projesi
bulunmaktadr. Okullarn 15-20 derslik saylarna ek olarak geni baheleri ve dier sosyal
alanlar da bulunmaktadr.
Vali Yardmcs Sayn Kadir Okatan tarafndan aadaki hususlara deinilmitir:
Mersinde engellilere ynelik hizmet veren kurulular hem fiziksel olarak hem de
hizmet kalitesi bakmndan olduka iyi durumdadr.
Bu kurulularda alan personelin de rahatlamas ve motive edilmesi iin eitli
programlar dzenlenmektedir.
lde toplam 7 adet zel engelli bakm merkezi bulunmaktadr. Valilike yaplan son
denetimde iki merkez hakknda kapatma karar verilmitir. Ancak kararlar yargya intikal
etmi ve haklarnda yrtmeyi durdurma karar verilmitir. Yarg sreci devam etmekte olup
iki kurulu da faaliyettedir.
2010 ylnda Salk Mdrl bnyesinde bir envanter almas yaplm ve ilde
30 binin zerinde engelli birey olduu tespit edilmitir.
evre ve ehircilik l Mdr Sayn brahim nverin yelerimize vermi olduu
bilgilere gre;
Eriilebilirlikle ilgili blge toplants Adanada gerekletirilerek yol haritas
izilmitir.

l Mdrl istee bal olarak ilgili kamu kurum ve kurulularna projeler

retmektedir.
Kaldrmlarda yaplmas gerekli dzenlemelerin belirlenen standarda uygun olmas
gerekmektedir. Ancak kaldrm dzenlemeleri yerel ynetimlerin sorumluluunda olduundan
ve Mdrln bu konuda denetim grev ya da yetkisi bulunmadndan, standart d
uygulamalara herhangi bir mdahale edilememektedir. ehir genelinde kaldrmlarn zerinde
panolar, elektrik direkleri, aalarn bulunduu ve Akdeniz Oyunlar mnasebetiyle yaplan
kaldrmlarda bile standartlarn gz ard edildii grlmektedir.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl l Mdr Yardmcs Sayn Cenk Koray Karaka
tarafndan aadaki bilgiler sunulmutur:
2007 ylnda balayan engelli bakm hizmeti kapsamnda 2013 ylnn ilk 6 ay
itibariyle toplam 12.600 kiiye evde bakm creti verilmektedir. Bavurular en ge 2 ay
ierisinde sonulandrlmaktadr.
lelerde Mdrlk tekilatlanmas olmad iin 2010 ylnda inceleme komisyonlar
oluturulmu ve bu komisyonlarn almalar, evde bakm hizmeti hakknda kiilerin
bilgilenmesine fayda salayarak hizmet alanlarn saysn artrmtr.
Engelli kimlik kart bulunan kii says 7386dr.
Nihat Szmen Bakm Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezi 1993 ylnda alm
olup 5-57 ya aralnda korunmaya muhta olan zihinsel engellilere hizmet vermektedir.
80 kapasiteli kurulutaki engelli says 89dur.
Kuruluta grevli kadrolu personel says 17 olup, zel hizmet alm yolu ile de 81
personel 3 vardiyal olarak 24 saat hizmet vermektedir.
Kuruluta kalan engelli bireylerin zgvenlerini artrmak ve desteklemek iin aa
ileri, hal-kilim, tak tasarm, resim atlyeleri ile bilgisayar odas bulunmakta ve seraclk
faaliyetleri srdrlmektedir.
Sosyal hayata adaptasyonu kolaylatrmak amacyla sinema salonu, fitness-jimnastik
salonu ve hayvanat bahesi oluturulmutur. Masa tenisi ve yaz kamp etkinlikleri de her yl
dzenli olarak devam etmektedir.

Mersin zcilik Kulb bakanlnda yrtlen izcilik almalar da, ocuklarn

yaayarak kavrayabilmeleri, sorumluluk alabilmeleri ve gnlk yaamlar ierisinde
rendiklerini uygulayabilmeleri asndan nemlidir.
Mersin Engelli Bakm ve Rehabilitasyon Merkezi ise 2008 ylnda alm olup her
yata ve her engel grubunda bulunan kiilere bakm ve rehabilitasyon hizmeti vermektedir.
80 kapasiteli kuruluta 81 yatl ar zihinsel engelli ve spastik ocua hizmet
verilmektedir.
Kadrolu personel says 12 olup zel hizmet alm yolu ile de 65 personel 3 vardiyal
olarak 24 saat hizmet vermektedir.
Hizmet binas 2 kat ve 2 bloktan olumakta ve bina kamera sistemi ile 24 saat
izlenmektedir.
Kurulu, ar zrllere hizmet verdiinden ana hedef bakm hizmetidir.
l zel daresi Genel Sekreter Yardmcs Sayn Hasan Gkbel aadaki bilgileri
sunmutur:
Tm projelerde engellilerin fiziksel eriebilirlie titizlik gsterilmektedir.

l zel daresinde, 7 memur 14 ii olmak zere 21 engelli personel almaktadr.
Hizmet binas tm engellilerin eriimine uygundur.
Engellilerle ilgili ukurova Kalknma Ajansna proje teklifi yapan kurumlara l
Genel Meclisi kararyla e finansman salanmtr.
Arlkl olarak krsal altyap almalar srdrlmektedir.
Milli Eitim l Mdr Sayn Hasan Gl tarafndan Alt Komisyona aadaki bilgiler
verilmitir:
l dahilinde 2008 ylnda resmi zel eitim okulu says 3 iken 2013 eitim retim
yllnda engel trlerine gre ilkokul, ortaokul ve ortaretim dzeyinde okul says 9a
ulamtr.
Toplam 1.497 renci resmi zel eitim okullarnda, 477 renci ise zel zel eitim
okullarnda eitim grmektedir. Eitim gren toplam engelli renci says 7.587dir.
Eitim mevzuatndaki deiik ile haftalk ders saatinin artrlmas ve zel eitim
veren retmen yetersizlii dolaysyla zel zel eitim okullarnn kapanmas

beklenmektedir. Buralardaki eitim gren rencilerin resmi zel eitim okullarna

ynlendirilmesi gerektiinden kapasitenin yetersizlii sorunu doacaktr.
2013 yatrm program kapsamnda 3 okul yatrm tamamlanm (Kuyuluk Eitim
Merkezi, Yenice Eitim Uygulama Okulu ve Eitim Merkezi, Silifke Eitim Merkezi)
olup 5 okul (itme Engelliler lkokulu, Eitilebilir ocuklar lkokulu, Otistik ocuklar
lkokulu, Engelliler Anaokulu Ve itme Engelliler Meslek Lisesi) iin ise projeler devam
etmektedir.
Engelsiz Okullar Engelsiz Yaam Projesi kapsamnda 9 kuruma asansr, 12
kuruma rampa ve 12 kuruma tuvalet yaplmas planlanmakta olup almalar 800 bin lira
olarak btelendirilmitir.
Yunus Emre itme Engelliler lk/Ortaokulunda 37si yatl olmak zere toplam 107
renci eitim grmektedir. Binas depreme dayankl olmadndan itme Engelliler Okulu,
Mevlana lkretim Okulu binasna nakledilmi ve ayn binada iki ayr okul hizmet vermitir.
Bu yl Mevlana lkretim Okulunun baka bir binaya nakledilmesine karar verilmi ancak
iki okul rencileri birbirlerinden ayrlmak istememilerdir. Zorunlu bir sebepten de
kaynaklansa iki okulun ayn mekanda olmas renciler arasnda kaynama salam,
rencilerin birbirlerini benimsemesini ve normal rencilerin iaret dili renmesini
salayan gzel bir rnek olmutur.
bn-i Sina Meslek Lisesinde de 77 kz (73 yatl 4 gndzl) ve 29 erkek gndzl
olmak zere toplam 106 renci eitime davam etmektedir
Hseyin Polat Eitim Uygulama Okulu ve Eitim Merkezi birinci kademede 60,
ikinci kademede 50 ve Uygulama Merkezinde (ortaretim) 96 renci eitim grmektedir.
Rifat Argn Otistik ocuklar Eitim Merkezinde 16 derslikte toplam 114 renci
eitim almaktadr.
Bununla birlikte okullarda retmen a bulunmaktadr. zel eitimci yetitiren
niversitelerin ve blmlerin artmas ve bu meslein tevik edilmesi gerekmektedir.
Milli Eitim l Mdr Yardmcs Sayn Mahmut Akgl aadaki hususlara

deinmitir:
Okullarda farkl engel gruplarn birbirinden ayrarak eitimde uygun yntemi

seebilecek ve ocuklarn ihtiyalarna karlk gelecek eitimli bir beyin gc

bulunmamaktadr. Hizmet ii eitimle sertifika verilen snf retmenleri zel eitimci sfatn
alarak derslere girmektedir. Oysa ocuklarn bu konularda uzmanlam niversite mezunu
retmenlere ihtiyac bulunmaktadr.
Eitimde 23 ya snr engellilerin bu yatan sonraki durumlarn zora sokmaktadr.
Halk Eitim Merkezlerinde verilmesi ngrlen eitimler yetersizdir. Meslek liseleri ise bu
ocuklarn seviyesine uygun deildir. En az lise mezunu olabilmeleri iin her okulda norm
fazlas kadro ile zel eitime muhta ocuklar iin retmen bulunmaldr.
Engelli ocuu olan ailelerin en byk endiesi kendileri ldkten sonra ocuklarnn
nasl baklacadr. Her ne kadar bakm kurulular olsa da eitilebilecek durumda olanlarn
uygun eitimle istihdam edilerek kendilerine bir hayat salanmas en iyi zmdr.
Genlik Hizmetleri ve Spor l Mdrl ube Mdr Sayn Ahmet Tarak

yelerimize aadaki bilgileri sunmutur:
Engellilerin rehabilitasyonlar Mdrlk yetkisi altndadr.

lde 2si Mersin Merkez, 1i Silifke, 1i Tarsusta olmak zere 4 bedensel engelli
basketbol kulb vardr. Ayrca iitme engelli bir futbol kulb, grme engelli 1 futbol ve 1
satran kulb bulunmaktadr.
Zihinsel engellilerden oluan zel sporcu kulpleri masa tenisi, yzme ve futbol
msabakalarna katlmaktadrlar.
zel sporculara ynelik olarak ilde 6 kez Trkiye ampiyonas yaplmtr.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlna bal bakm ve rehabilitasyon merkezlerinde
kalanlar iin Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf btesinden 43 bin liralk bir projeyle
malzeme alm salanmtr. Kuruluta kalanlarn bazlar Mdrlk tesislerinde bazlar da
kuruluta antrenrler eliinde almaktadr.
Mersin Paralimpik Yelken Klb, 2012 Londra Olimpiyatlarna Yelken
Federasyonunun ge bavurusu dolaysyla katlamam ancak 2016 Brezilya Olimpiyatlar
iin hazrlklar balatlmtr.
Salk l Mdr Sayn Yrd. Do. Dr. Kemal Baaral yelerimize aadaki bilgileri
sunmutur:

Kamu ve zel hastanelerde Haziran 2012 tarihinde yaynlanan Salk Kurumlarnda

zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler Rehberi dorultusunda almalar
srdrlmektedir.
Ancak kamu hastanelerinin birounun eski olmas dolaysyla skntlar
yaanmaktadr. Buna karlk mdahale edilebilen binalar asndan %70-80 orannda uyum
mevcuttur.
zel hastanelerin ruhsatnda da bu konuda asla taviz verilmemektedir.
l Kamu Hastaneleri Birlii Genel Sekreterlii Tbbi Hizmetler Bakan Sayn Uzm.
Dr. brahim anlalp aadaki hususlara deinmitir:
lde 11 devlet hastanesi ve 1 az di sal merkezi hizmet vermektedir. 2012 yl
banda 116 nitelikli yatak kapasitesi bugn 550ye ulamtr.
Her hastanesinin giriinde engelliler iin ynlendirme ve refakat eleman yer
almaktadr.
Salkta Dnm Program kapsamnda 2016 ylna kadar tm hastanelerin
yenilenmesi ngrlmektedir.
Mevcut tesislerin ou eski yap olduundan fiziki altyaplar yetersiz gelmektedir.
Bu nedenle eski yapl hastanelerin uyumluluk oran dk olmakta fakat yeni hastanelerin
uyum oran yksektir.
Ancak yeni yaplan hastane binalarnn baz zelliklerinin (engelli hasta odas,
rampa, tuvalet vb.) Salk Kurumlarnda zrl Bireyler in Ulalabilirlik Temel Bilgiler
Rehberine uygun olmad grlmektedir.
Yeni yaplacak bir tesisin mimari, elektrik, mekanik ve dier projeleri Salk
Bakanl Salk Yatrmlar Genel Mdrl naat Onarm Daire Bakanlnn hizmet
satn ald taeron firma tarafndan hazrlanmaktadr. Hazrlanan projeler Bakanlk teknik
personellerince incelenmekte ve ilgili protokol gerei uygulanmak zere Babakanlk Toplu
Konut daresi (TOK) Bakanlna devredilmektedir.
Teslimi esnasnda da projeler TOK tarafndan incelenmekte ve gerektiinde Salk
Bakanlna dzeltilmek zere iade edilmektedir.
TOK proje yapm ilerini taeron firmalara yaptrmaktadr. Salk Bakanl ve
TOK personeli denetleyici ve kontrolr olarak grev yapmaktadr.

Tesislerin geici ve kesin kabulnde engelli bireylere ynelik dzenlemelere dikkat

edilmedii ifade edildiinde, yapm stlenen taeron firma kendisine verilen projede bu
niteliklerin ayrntl olarak belirtilmediinden ve bu aamada bunlarn yaplmasnn ek mali
yk oluturmasndan dolay bu dzenlemeleri yapmadn belirtmektedir. Salk Bakanl
ve TOK yetkilileri projede dzenleme olmadndan uygulanamayacan belirtmektedirler.
Bu durum da Genel Sekreterlie ek mali klfet oluturmaktadr. TOKnin, Rehberde yer alan
artlar ihale artnamesine eklemesi gerekmektedir. Projeyi hazrlayan ve denetleyen personel
bu hususlar gz ard etse bile uygulama iin denetleyen personelin de ayn hassasiyetle
inceleme yapmas gerekmektedir.
l Halk Sal Mdr Sayn Dr. Aytekin Kemik Alt Komisyona aadaki bilgileri
vermitir:
TOKnin sz konusu inaatlar yaklak 5-6 yl nce balamtr. Eski projeler

belirlenen standartlarla uyumsuz olduundan bu skntlar yaanmaktadr.
ehir genelinde Mdrle bal 300e yakn hizmet binas bulunmaktadr.
Binalarn ok byk ksm eski salk ocaklar olup ortalama yalar 40 civarndadr.
Dolaysyla fiziki artlar mdahale etmeye msait deildir. Bakanlka salanan denekler
dahilinde son 2 yl iinde ancak yaklak 20 tanesinde dzenleme yaplabilmitir.
Salk Bakanlnn sz konusu denei artrmas talep edilmektedir.
Halk Sal Genel Mdrl lke genelinde engelli envanteri karmaya ynelik
almalar planlamaktadr.
Dernekler l Mdr Sayn Turgay Esen aadaki hususlar dile getirmitir:
Mdrlke, dernek kurma aamas ve sonrasnda rehberlik ve denetim hizmetleri

yrtlmektedir.
Mevzuat konusunda bilgi vererek ve engelli dernekleri iin ilemleri hzlandrarak
pozitif ayrmclk yaplmaktadr.
l genelinde 32 engelli dernei bulunmakla birlikte ounun ye says 25-30u
gememektedir.
Engellilik istismara ak bir konu olduundan dernek saysnda srekli bir art
yaanmaktadr. Ancak bu da etkinlik ve gc azaltmaktadr.

dari ilemleri uygulamamak adna derneklere seminerler, SMSler yoluyla rehberlik

hizmetleri verilmekte olup bu zamana kadar hibir engelli dernek idari para cezas ile
karlamamtr.
Dernekler projeler hakknda da bilgilendirilmektedir.
Engelli bireylere ara almnda salanan eitli muafiyetlerin derneklere de tanmaz
ya da ara almnda da salanmas ynnde bir dzenleme uygun olacaktr.
Zaman zaman dernekler hakknda yolsuzluk, dolandrclk gibi ikayetler
yaanmaktadr. zellikle engelli olmayan kiilerin engelliler zerinden yardm ad altnda
para kazanmalar vakalar yaanmtr. Bu nedenle derneklere modern dilencilik
yaptrmamaya allmakta ve insanlarn duygularn smrmelerine izin verilmemektedir.
Mersin niversitesi yetkililerince Alt Komisyona Sunulan Bilgiler:
Mersin niversitesinin engellilerle ilgili pek ok almas ve projesi olup konuyla

ilgili detayl bilgiyi Engelli Destek Danma Hizmetleri Komisyonu Bakan Prof. Dr. lk
melekolu vermitir:
Mersin niversitesi; ulusal ve uluslararas dzeyde verecei eitim-retim,

retecei bilgi, teknoloji ve sanat ile rencilerini, mezunlarn, alanlarn ve toplumu
yaam boyu renmeyle btnletiren, kalite odakl, engelsiz ve uluslararas tannrla sahip
bir niversite olma vizyonuna sahiptir.
Temel hedeflerden biri engelli rencilerin dier rencilerle eit koullarda eitim
grmesini salayan, engellilie dayal her trl ayrmcl ve kstlanmay ortadan kaldran,
engelliler iin ekim merkezi bir niversite olabilmektir.
niversitede 2012 yl sonu itibariyle eitim gren toplam 63 engelli renci
mevcuttur.
Bu rencilerin 22sini iitme engelli, 17sini ortopedik engelli, 6sn grme engelli,
13n ise dier engelli grubu oluturmaktadr. itme Engelliler Lisesinden n lisans
programna dorudan gei imkan olduundan iitme engelli renci says nispeten fazladr.
3000 personel iinde 6 engelli personel bulunmaktadr.
lk olarak 2009 ylnda Selanik Aristo niversitesi ile yrtlen ACTUS Projesi ile,
niversite kampsndeki fiziksel engeller saptanarak engellilerin hareket ve eriimlerinin
salanmasna katkda bulunulmutur.

Engelli rencilerin ihtiyalarn belirlemek amacyla her eitim retim ylnda en

az iki altay yaplmaktadr. altaylarda rencilerin yaadklar sorunlar tartlmakta, bu
sorunlarn zm iin neriler yine kendilerinden alnmaktadr.
2011 ylnda yaplan ilk altay sonucunda ortaya kan baz sorunlar u ekildedir:
- Akademik ve idari personelin engellilere ynelik farkndalnn yeterli olmamas,
- Banka alanlarnn ve dier sosyal alan alanlarnn duyarl olmamas,
- Spor yapma olanaklarnn olmamas,
- Baz zeminlerin kaygan olmas,
- Yurtlardaki odalarn ve malzemelerin engelliler iin uygun olmamas,
- Dersleri anlamakta glk ekilmesi.
zm nerileri ise aadaki gibidir:
- Engelli akademik danmanlar ile rencilerin dzenli toplantlar yapmas,
- Sesli ATM ve sesli trafik lambas uygulamasnn hayata geirilmesi,
- Kaygan zeminlere hal denmesi,
- Yurtlardaki odalarn engellilerin ihtiyalarn da karlayacak ekilde dzenlenmesi,
- niversitede iaret dili tercmanlarnn olmas,
- Not tutucu sisteminin daha da gelitirilmesi.
Fiziksel engellerin kaldrlmasna ynelik olarak 2009 ylndan itibaren eitli
almalar srdrlmektedir. 2013 yl sonuna kadar herkes tarafndan btnyle eriilebilir
bir niversite hedeflenmektedir.
Mersin niversitesini tercih etmek isteyen renciler ve mevcut rencilere eriim
kolayl salamak iin Mimarlk Fakltesi tarafndan Mersin niversitesi Eriebilirlik
Haritas dzenlenmitir. Alannda bir ilk olan ve niversite web sayfasnda yaynlanacak bu
harita ile dileyen herkes niversitenin eriilebilirlii konusunda bilgi edinebilecektir.
Akademik engellerin kaldrlmasna ynelik olarak, grme engelli renciler iin,
rencilerden ve retim elemanlarndan oluan gnll okuyucu gruplar tarafndan ders
kitaplarnn CDye okunmas salanmtr.
Ayn zamanda dersleri anlamada ya da not tutmada zorluk yaayan engelli renciler
iin gnlllk esasna gre not tutma ve ders altrma uygulamalar mevcuttur.
niversite ktphanesinde grme engelliler blmnde 3 bilgisayar, 1 tarayc, 1
kabartma yazc ve 259 sesli kitap bulunmaktadr.

Akademik eriilebilirlik konusunda atlan ikinci nemli adm Mersin niversitesi

Engelli Eitim ve Snav Esaslarnn kabul edilmesidir. Bylece engelli rencilerin derslere
eriimde ve snavlarda yaadklar sorunlarn zlmesi amalanmtr.
Snavlarda engelli rencilere snav ve eitim ortamn uygun hale getirmeye ynelik
olarak pozitif ayrmclk uygulanmaktadr. Muafiyet gibi uygulamalar kesinlikle sz konusu
olmamaktadr. rnein %93 orannda grme kayb olan bir renciye ayn salonda ama bir
masa lambas altnda snav yaplmaktadr. itme engelliler iin daha ok ekillerle
uygulanacak bir eitim almas hazrlanmaktadr.
Sosyal eriilebilirlik konusunda atlan en nemli adm rencilerimizin spor yapma
konusundaki destek taleplerinin karlanmasdr. Bunun iin bu rencilere basketbol,
voleybol ve yzmede destek salayacak retim eleman ve gnll rencilerden oluan bir
ekip oluturulmutur.
Talepte bulunan engelli rencilere yemekhanede yemek alma konusunda destek
olunmaktadr.
Kampse geli-gidilerde ulam destei salanmaktadr.
Mali destek programlar erevesinde yllk 2 proje sunma hakk, her yl
engellilerden yana kullanlmaktadr.
ukurova Kalknma Ajans destekli Zihinsel Engelliler Spor Eitim Merkezi
Projesi, zihinsel engellilerin sosyal ve kltrel uyum sorunlarnn azaltlmasn, zihinsel
kapasitelerinin gelimesini, fiziksel yeterliliklerinin artmasn, baklk sistemlerinin
glenmesini ve ailelerin yaam kalitelerinin arttrlmasn hedeflemektedir.
ukurova Kalknma Ajans destekli Fiziksel Engelliler Mesleki Eitim ve Destek
Merkezi Projesi, fiziksel engelli kiilerin ekonomik ve sosyal yaama tam eriimlerine,
kiisel ve mesleki yeterliliklerinin gelitirilmesine, toplumsal adan uyum sorunlarnn
azaltlmasna katkda bulunmaktr. Proje 2012 ylnda 4 ay iinde tamamlanarak 60 fiziksel
engelliye kuafrlk, tak tasarm ve santral operatrl konusunda eitim verilmitir.
Kapaklar Toplayalm Engelleri Kaldralm Projesi toplumsal farkndaln
artmasnda nemli rol oynam ve toplanan kapaklarla 9 adet tekerlekli sandalye ve bir iitme
cihaz alnarak ihtiyac olan engellilere verilmitir.

Engelsiz Kent, Engelsiz Oyunlar Uygulama Projesi kapsamnda 2013 Mersin

Akdeniz Oyunlarnda kullanlacak spor ve konaklama tesislerinin (60a yakn tesis) engelli
sporcu ve misafirlerin eriimine ve kullanmna uygun hale dntrlmesine ynelik ettler
yaplm ve projeler hazrlanmtr.
Engelsiz Yaam Engelsiz Okullar in Elele Projesi kapsamnda, 10 pilot okulda
btnyle eriilebilirliin salanmas hedeflenmektedir.
Engelsiz Kltr ve Sanat Merkezi Projesi ile Yeniehir kampsnde tm engel
gruplarnn ve yallarn eriebilecei bir kltr sanat merkezi kurulacaktr. Merkezde 1
engelsiz ktphane, 1 sanatsal el yapm atlyesi, 1 adet sergi salonu yer alacaktr.
Engellilerin hem fiziksel hem de ruhsal durumlarn ortaya koymay hedefleyen
Mersinde Engelliler ve Aileleri ne Yapar? Nasl Yaar? projesinin uygulanabilmesi iin
hazrlklar tamamlanmak zeredir. Anketler hazrlanarak onay iin niversite Etik Kuruluna
bavurulmutur.
almann gnll renciler ve retim elemanlar araclyla yrtlmesi
planlanmakta olup engelli bireylere ulaabilmek iin Valilik desteine gereksinim duyulabilir.
Mersin niversitesi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri
Genel Mdrl ile de yakn temas halindedir. Her trl almada niversitenin gnll
olarak katk salayaca eitli vesilelerle iletilmitir.
Engellilik konusunda yaplan almalar dolaysyla Mersin niversitesi 2011 Aralk

tarihinde Uluslararas Kalite Tevik dl almtr. Tm bu yaplan almalar takdirle
karlanm, Alt Komisyona gsterilen ilgi ve ilk kez niversite dzeyinde bilgi alnmas son
derece memnuniyet verici olmutur. niversite ynetimi bu konuda tm paydalarla
ibirliine ak olduklarn bizzat gstermilerdir.
B) Yerinde ncelemeler
1. Nihat Szmen zrl Bakm ve Rehabilitasyon Merkezi
Merkezdeki ocuklar, yeleri bahede cokuyla karlamlardr. Ardndan bina iine

geilerek birimler ziyaret edilmi ve ocuklarla oturulup sohbet edilmitir. Spor
msabakalarnda dereceye girenler Komisyon yelerine ufak hediyeler sunmulardr.

ocuklar zellikle bir proje kapsamnda Almanyaya yaptklar ziyaretten ve msabakalardaki

baarlarndan sz etmilerdir.
Fiziksel olarak Kuruluun temiz ve bakml, duvarlarn ve kaplarn canl renklerle

boyal olduu grlmtr. ocuklarn yaptklar resimler erevelenerek duvarlardaki
panolarda sergilenmekte ve resimlerin sahipleri bunlar gstererek vnmektedir.
Spor salonunun temiz ve dzenli olduu, geni kapsaml alma salayan pek ok
spor aletine sahip olduu grlmtr.
Yatak odalar da dzenli ve temiz olup rengarenk denmitir. Yataklarda ocuklarn

oyuncaklar ve komodinlerin zerinde kendi fotoraflar yer almaktadr. Her bir odaya ayr bir
renk ismi verilmitir.
Atlyelerde de geni bir yelpazede alma frsat olduu grlmtr.
Genel olarak ocuklarn hayatlarndan mutlu olduklar, baba olarak hitap ettikleri
Kurulu Mdrn ve arkadalarn ok sevdikleri, atlye almalar ve spor gibi sosyal
aktivitelerden ve zellikle spordaki baarlarndan gururlanarak sz ettikleri grlmtr. Bu
ocuklarn anlan faaliyetlerle desteklenmesinin zgvenlerini ve kiilik alglarn olumlu
olarak etkiledii sylenebilir.
Ayrca, Kurulua ok yakn bir binada alan bir Umut Evi de ziyaret edilmitir. 6
kiinin yaad ev, modern bir tarzda denmi olup olduka temiz ve dzenlidir. Bir st
katta oturan ev sahibi de davet edilerek evin balkonunda oturulup sohbet edilmi, genellikle
evlerini bu amala kiralamaktan ekinen ev sahipleri hatrlatlarak ev sahibi tebrik edilmitir.
2. Mavi Yaam zrl Bakm Merkezi
4,5 yldr faaliyette olan Kurulu, bedensel ve zihinsel engellilerin barnd zel
bakm merkezidir. 48 kii kapasiteli olan Kuruluta 45 kiiye hizmet verilmektedir.
4 katl bir binada hizmet veren Merkezin her kat ayr bir engelli grubuna ayrlmtr.
Her kat ortak yaam odas ve bir adet 6 kiilik ve 2 adet 3er kiilik yatak odalarndan
olumaktadr.
Genel olarak Kuruluun bakml, dzenli ve temiz olduu gzlenmitir ancak katlarda
hafif koku fark edilmektedir.

Ayn katta kalanlarn aralarndaki byk ya fark da dikkati ekmitir.
Bakc personel, kyafetlerinin zensizlii ve erkeklerin sakal tra olmamalar

dolaysyla uyarlmlardr.
Valilik tarafndan yaplan son denetimde alnan uyarlar dorultusunda gerekli
dzenlemelerin yaplmaya baland ve bu kapsamda ilk olarak karyolalarn deitirildii
renilmitir.
Kuruluta i atlyeleri bulunmakla birlikte ileri yatakiler ilgi duymadklar iin
buradan ancak 13-25 ya arasnda bulunan 10-11 kii yararlanabilmektedir.
Komisyon ziyareti esnasnda kalanlarn, yaam odalarnda TV dizisi izledikleri ve
izole bir grnt sergiledikleri grlmtr. Bu anlamda Kuruluun bir bahesinin olmamas
eksikliktir. Ayn zamanda Kurulu Sorumlu Mdrne kalanlar darya karp
karmadklar sorulmu, en son piknie gittikleri ve fakat ay bahesi gibi mekanlara gitmek
istendiinde mekan sahiplerinin engellileri istememesi dolaysyla her yere rahata
gidemedikleri renilmitir.
Yine de Merkezin zel bakm ve rehabilitasyon merkezlerinin standardna gre
fiziksel arlar ve hizmet anlamnda iyi bir rnek olduu sylenebilir.
3. Hseyin Polat Uygulama ve Okulu
Ziyarette ncelikle okulun faaliyet alanlar hakknda ksa bir sunum yaplm, ardndan
derslikler ziyaret edilerek rencilerle sohbet edilmi ve bir ksmna karneleri verilmitir.
Okulda down sendromlu, orta ve ar zihinsel ve bedensel engelli renciler eitim

grmektedir. l genelinde otistik ocuklar iin lise eitimi olmadndan otizmli ocuklar da
lise aamasnda buraya ynlendirilmitir. Oysa otizmliler iin ayr bir eitim gerekmektedir.
Bu anlamda farkl geliim zellikleri sergileyen ocuklarn bir arada ayn eitime tabi
olmalar neticesinde gerektii gibi eitilememeleri ve birbirlerini olumsuz etkileyebilmeleri
sz konusudur.
okullarnda hafif zihinsel engelli bireylerin eitimi yaplarak bu kiilere istihdam

imkan salanabilmektedir. Ancak bu okuldan mezun olanlarn byle bir ans olamamakta,
bazen salk durumunda deiiklik olup da hafif engelli raporu alan renciler i okullarna

nakil olabilmektedir. Eitimde getirilen 23 ya snr ile birlikte bu ocuklarn en byk

sknts okuldan sonra atl bir hayata mahkum olma endiesidir.
300 kii kapasite ile hizmet veren okulun eitim mevzuatndaki deiiklik dolaysyla
rehabilitasyon merkezlerinin okul ksmlarnn kapanmasnn ardndan kapasite fazlas talep
olmutur. Bu nedenle ikinci bir okula ihtiya duyulmaktadr.
4. Mersin zrl Bakm ve Rehabilitasyon Merkezi
2008 ylnda alan Kurulu her yata ve her engel grubunda bulunan kiilere bakm ve
rehabilitasyon hizmeti vermektedir. 80 kapasiteli kuruluta halen 81 yatl ar zihinsel engelli
ve spastik ocua hizmet verilmektedir.
Kadrolu personel says 12 olup zel hizmet alm yolu ile de 65 personel 3 vardiyal
olarak 24 saat hizmet vermektedir.
Hizmet binas 2 kat ve 2 bloktan olumakta ve her odada klima bulunmaktadr. Ayrca
bina kamera sistemi ile 24 saat izlenmektedir.
Kurulu, ar engellilere hizmet verdiinden ana hedef bakm hizmetidir.
Kuruluun hijyen artlarn karlad ve personelin olduka ilgili olduu
gzlenmitir.
4. ANKARA SARAY ENGELSZ YAAM BAKIM REHABLTASYON VE

ALE DANIMA MERKEZ NCELEMELER
Alt Komisyon 30/5/2013 tarihinde Ankara Saray Engelsiz Yaam Bakm

Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezinde incelemelerde bulunmutur. ncelemeye Aile ve
Sosyal Politikalar l Mdr Sayn Lale cal da elik etmitir.
A) Kurulu Hakknda Sunulan Bilgiler:
Kurulu Mdr Sayn Bekir Demirylmaz yelerimize aadaki bilgileri sunmutur:
25.11.1988 tarihinde hizmete alan Kurulu, ilk aamada engelliler iin 966 kapasiteli
olarak planlanmtr. Kuruluta rehabilitasyon hizmetlerinin yrtlmesi de planland iin
yurt ve yuvalarda kalmakta olan kimi davran veya duygusal problemleri olan ya da uyumsuz
kiiliklere sahip vakalar, engelli kabul edilerek Kurulua nakledilmitir. Sonraki srete,
engeli bulunmayan ocuk, kadn ve yetikin gruplara da hizmet verilmeye devam edilmitir.

Merkez ilk yllarda hizmet birimleri, personel ve donanm eksikleri nedeniyle etkin
kullanlamamtr. 1996 ylnn ikinci yarsndan itibaren sadece engellilere ynelik hizmet
verilmeye devam edilmitir. Grme engelliler 2003 ylndan itibaren kendi kurulularna
nakledilmitir.
2005 ylndan itibaren Kuruluun fiziki altyapsnn, hizmetin srdrlmesi ile ilgili
ihtiyaca cevap veremeyeceinin anlalmas zerine, yeniden yaplandrma sreci
balatlmtr. 2007de kademeli olarak bina ve bloklar yklarak yeni projede belirlenen 73
adet, her biri 12 kiilik engelsiz yaam evi, idare binas, 300 kiilik konferans salonu, eitim
ve rehabilitasyon nitesi, atlyeler, yemekhane ve salk birimi binalar ina edilerek hizmete
sunulmutur. Mevcut sera ve spor salonunun tadilat yaplm ve ak basketbol futbol
sahalar, parklar ve sosyal alanlar ina edilmitir.
Kesin kabul yaplmamakla birlikte yeni projenin ayrt edici zellii, Kuruluun
engellilerin gnlk yaamlarndaki ihtiyalarna cevap verebilecek bamsz ve rahat hareket
edebilecekleri, geni bahesi bulunan tek katl, ev niteliinde binalardan ve engellilere gre
dzenlenmi mekanlardan oluan bir yerleke olmasdr.
Altan 2010 ylna kadar ortalama 650 civarnda bakma muhta bireye hizmet
vermi olan Kuruluun, 14/06/2010 tarih ve 135 sayl Genel Mdrlk Makam Onay ile
toplam 876 yatak kapasiteli olarak, Saray Engelsiz Yaam Bakm Rehabilitasyon ve Aile
Danma Merkezi ismi ile yatl ve gndzl olarak hizmete devam etmesi uygun
grlmtr. Trkiyenin en byk engelsiz yaam merkezi olan Kuruluta 765 engelli
barnmakta ve 646 bakm eleman grev almaktadr.
Kuruluta korunma ve bakm altnda bulunan bedensel, ruhsal ve zihinsel engelliler,

zihinsel performanslar, yalar, cinsiyetleri, geliim dzeyleri ve birbirlerine uyum durumlar
gz nne alnarak gruplandrlmaktadrlar.
Evlerde 6-12 kiilik gruplar halinde kalnmaktadr. Kendi ihtiyalarn karlayabilecek

durumda olanlar en fazla 12, kendisine ve evresine zarar verecek durumda olanlar ise 6
kiilik evlerde kalmaktadr.

Tbbi rehabilitasyon erevesinde, her trl takip devlet hastaneleri ve niversite

hastanelerinde yaplmaktadr. Yatl tbbi bakma ihtiya duyan ve devaml salk gzetimi
gereken 14 kiilik engelli ise 30 yatak kapasiteli Kurulu revirinde kalmaktadr.
Cafe Down Projesi ile okul eitimlerini ve kurulu ii rehabilitasyon almalarn

kapasitesi lsnde baar ile tamamlam, grev ve sorumluluk bilinci kazanm engelli
bireylerin istihdam hedeflenmitir. Kafede alabilme becerisine sahip olabilecei belirlenen
genler, Ankara Anadolu Otelcilik Turizm Meslek Lisesi ile yaplan ibirlii erevesinde
servis ve garsonluk eitimini tamamlayp sertifika almalar ile kafede alarak mesleki
rehabilitasyondan yararlanmaktadr.
Bamsz Yaama Gei ve Bamsz Yaam niteleri Projeleri ile, Kurulu

bnyesinde oluturulan model alanlarda bamsz yaama geebilecek durumda olan
engelliler iin uygun ortam oluturularak bu kiilerin i yaamna ve gnlk hayata almalar
amalanmtr.
Zihinsel Yetersizlii Olan Bireye Uygulamal Bamsz Yaama Gei Becerileri

Kazandrma Projesi (Altnoluk/Balkesir) kapsamnda, Kuruluta kalmakta olan eitilebilir
dzeydeki engellilerin Balkesir-Altnoluk beldesinde ay sresince muhtelif i yerlerinde
alma ve tatil yapma imkanlar salanarak toplumla her alanda btnlemesi salanmtr.
Engelsiz Yaam Evleri Projesi ile engellilerin, Kurulu bnyesinde ina edilen
baheli tek katl villa tipi evlerde daha rahat ve gvenli yaamalar amalanmtr.
Yaplan spor etkinliklerini tek bir organizasyon altnda yrtmek amacyla, 2008
ylnda Saray Rehabilitasyon Spor Kulb kurulmutur. Kuruluta korunma altnda bulunan
68 lisansl engelli sporcu; atletizm, basketbol, futbol (bayan ve erkek), yzme, masa tenisi,
voleybol, atletizm, yzme, futsal, bocce, bowling gibi branlarda ulusal ve uluslararas
msabakalara katlmakta ve ok iyi dereceler almaktadr. Ayrca Kuruluta 252 engelli beden
eitimi faaliyetlerine katlmaktadr.
Kurulu bnyesinde 20 adet yeni atlye ina edilmitir. Oluturulan ve Meguliyet

Atlyelerinde 145 engelli, seramik, ahap, boyama ve meyve sabunculuu, bilgisayar, batik,
mzik, resim, galo, kilim, oyuncak, aa, ileri, terzihane ve tak tasarm gibi eitli atlye
faaliyetlerine katlmaktadr. Atlye faaliyetlerinden elde edilen rnlerle farkl mekanlarda

sergiler almakta, eitli kermes ve festivallere katlarak satlar yaplabilmektedir.

Atlyelerde 180e yakn engelli sabah ve leden sonra 2er saat olmak zere meguliyet
terapisi ad altnda el sanatlar ile ilgilenmektedirler.
Yeni yaplanmada eitim ve rehabilitasyon binas da ngrlmtr. Binada fizik

tedavi ve rehabilitasyon almalar iin fizyoterapi egzersiz salonlar ve rehabilitasyon
havuzu, zel eitim birimi almalar iin snflar, ocuk geliimi irimi almalar iin okul
ncesi eitim mekanlar, duyu odas, karanlk oda, psikolojik hizmet birimi almalar iin
grme ve test odas ile tm birimlerin ortak kullanaca ok amal nro-motor eitim
odas, bir toplant salonu ve hem kuruluta kalanlar iin hem de eitim atlyesi olarak uygun
genlerin alabilmesine imkan salayacak bayan ve erkek kuafr birimleri de
oluturulmutur.
Tarmsal rehabilitasyon kapsamnda engelli bireylerle yaplan almalarn

srdrld sera yeniden yaplandrlarak faaliyete geirilmi olup almalara engelli
bireylerle birlikte devam edilmektedir.
Kurulu bnyesindeki halkla ilikiler birimi, nite talepleri dorultusunda piknikler

dzenlemekte, eitli kamp organizasyonlar yapmakta ve ocuklarn tatil yapmalar
salanmaktadr. Ayrca sinema ve tiyatro etkinlikleri ile eitli geziler ve elenceler
dzenlenmektedir.
Okula devam eden ocuklarn durumlar takip edilmekte ve okul baarlarn artrmak
iin almalar yaplmaktadr. Eitim Uygulama Okulunda 65, ilkretimde 8, itme
Engelliler Okulunda 2 (lkretim), Ortopedik Engelliler Okulunda 2 (lkretim), Mesleki
Eitim Merkezinde 6, Ak lkretimde 5, Ak Lisede 2, Ak retim Fakltesinde 1 ve
okul ncesi eitimde 1 olmak zere toplam 90 engelli eitim ve renimine devam
etmektedir.
Yeni yaplanmada 12 kiilik iki ev, erkek ve bayan misafirhane eklinde kullanlmak
zere Aile Danma Birimi ad altnda dzenlenmitir. Birim, aileleri ile yaayan engelli
bireyler iin, ailelerin tatil ya da hastalk nedeni ile bakmda zorlandklar dnemlerde, ylda
bir defa veya paral olarak en fazla bir ay sre ile misafir edilerek yatl bakm verilmek
zere hizmete geirilmitir.

zellikle bakm sosyal rehabilitasyon merkezlerinde bulunan su maduru kz

ocuklar iin haftada iki gnlk psikiyatri doktoru iin grevlendirme talep edilmi ancak
personel yetersizlii dolaysyla talep karlanmamtr.
2004n sonundan beri psikiyatri tedavilerinin Kurulu iinde salanmas konusunda

mcadele verilmi ve eitli giriimlerde bulunulmutur. Ancak bu konuda bir ilerleme
salanamamtr.
B) Revir ve Evlerin Ziyareti
Bir tara hastanesi donanmnda olduu belirtilen 30 yatak kapasiteli revirin ncelikle
spastik engelli kronik vakalarn bulunduu blmleri ziyaret edilmitir. lk ziyaret edilen
odada Ankara niversitesi Tp Fakltesi Hastanesinden nakledilen SPli, epilepsi hastas ve
solunum zorluu bulunan 5 aylk bir bebein (A.E.) makineye bal olarak bakm ve
tedavisinin yapld grlmtr. Alt Komisyona verilen bilgiye gre, doumda solunumu
durmas nedeniyle hastann nefes borusuna grtlak alt ksmndan darya delik alm,
solunum kaslar olumad iin hasta mekanik ventilatre balanmtr. Hasta az yoluyla
gda alamamakta ve karn duvarndan geirilerek mideye yerletirilen tp ile beslenmektedir.
Hastann buraya nakledilme sebebi sorulduunda, revir doktoru bebei almamak iin
uzun sre direndiklerini fakat srekli bakm amacyla bebein sonunda buraya nakledildiini
belirtmitir.
Ardndan ar zihinsel ve fiziksel engelli kronik vakalarn olduu odalar ziyaret

edilmitir.
Revirin genel olarak temiz ve dzenli olduu, duvarlarn resimlerle kapl olduu,
tefriatn ocuklara ynelik canl renkte olduu, odalarda oyuncaklarn bulunduu, dolaplarda
bulunan malzemelerin dzenli olduu gzlenmitir.
Ardndan rastgele seilen 4 engelsiz bakm merkezi ziyaret edilmitir.
Evlerin giriinde galolar bulunmaktadr. Bu evlerde ocuklar engel ve geliim

durumlarna gre ayrlan gruplar halinde kalmaktadr. Genel olarak evler dzenli, bakml ve
temizdir. Ortak yaam alanlar canl ve renklidir. Duvarlarda, kalanlarn zevklerine gre
fotoraflar, kendi yaptklar sslemeler, el sanatlar rnekleri, zerine bilmecelerin yazld

renkli kartonlar vs. gzlenmitir. Yatak odalarnda, kalanlarn ahsi fotoraflar, oyuncaklar
bulunmaktadr.
Alt Komisyonun ziyaret ettii 0-6 ya zihinsel ve bedensel engelli ocuklarn

bulunduu bir evde ocuklarn bazsnn yerdeki minder zerinde bazsnn kendi arabasnda
yatarak televizyon izledikleri grlmtr.
Erkek zihinsel engelli grubunun barnd bir dier merkezde temizlik nedeniyle hal
ve perdelerin olmad, ocuklarn yemek odasnda olduka kalori ykl bir ara n
yedikleri grlmtr. Fazla yemein nedeni sorulmu ve idarenin yalnzca ayda bir dl
niteliinde byle bir uygulama gerekletirdii cevab alnmtr. Bu evin duvarlarnn
nispeten bo olduu gzlenmitir.
Ziyaret edilen 4 evde de genel olarak tuvalet, banyo ve odalarn temiz, bakml ve
dzenli olduu grlmtr.
Alt Komisyon atlyeleri de ziyaret etmitir. El sanatlar atlyesinde hamur almas

yapan, seramik atlyesinde boncuklar renklerine gre gruplayan, bilgisayar atlyesinde film
seyreden engellilerle sohbet edilmitir. Konuulan hemen her ocuun daha nce tatile
gittiin i anlatt ve bir daha gitmek istediini syleyerek heyecanland dikkat ekmitir.
Ancak duvarlarn salam olmamas kaynakl lavabo-tuvalet desteklerinin baz

kullanmlarda ocuklarn aslmas ile yerinden karak tehlike yaratt bu sebeple bu
desteklerin kaldrld renilmitir.
Yine ustalk hatalar, zensiz almalar ya da benzeri sebeplerle sk sk binalarda

sorunlarn yaand bunun da maddi manevi maliyetleri artrd renilmitir. Bahedeki bir
alanda kaz almas yapld grlm ve revire giden scak su borularndaki szma
sebebiyle tamir almas yapld renilmitir.
Alt Komisyonun ziyaret ettii merkezlerden birinde yelerimizi karlayarak

ikayetlerini ileten bir ocukla zel olarak ilgilenilmitir. ocuun (Z.O.) ar bir zihinsel ya
da fiziksel engeli bulunmamasna karlk ar engelli grubuyla ayn evde kald grlmtr.
ocuk beraber kald ocuklara fke duyduunu, kendisinin buraya ait olmadn,
Kastamonuya geri dnmek istediini belirtmitir.

Alt Komisyon, ziyaretleri sonras idari binada toplanarak deerlendirme toplants

yapmtr. Burada ikayet eden kz ocuunun dosyas da temin edilerek incelenmitir. Buna
gre, ocua 03/08/2011 tarihinde Kastamonu Devlet Hastanesinin vermi olduu raporda
davran bozukluu tehisi konulmutur. 08/12/2011 tarihli bn-i Sina Hastanesinden alnan
raporda ise ocua orta zeka gerilii tehisi konulmu ve Kurulua nakli yaplmtr.
Kastamonu Kz Yetitirme Yurdundan nakil nedeni Ankaradaki bir hastanede tedavisinin
srdrlmesi ve kurumda donanml bir revirin bulunmasdr.
Kurulu Mdr de ocuun ya, cinsiyet ve engel durumlarna gre yaplan ayrmlar
neticesinde kalabilecei en uygun yerin salandn ancak burasnn da uygun olmadn
belirtmitir. Bu nedenle ailesinin de ocuu talep etmesi dikkate alnarak ocuun nakli
istendii ve tekrar psikiyatri muayenesine gnderildii renilmitir.
C) Alt Komisyonun Tespit ve nerileri:
Kurulu evre dzenlemesinin iyi olduu, bahe iindeki tek katl evleri ve kamps
boyunca aalar ve iekler ile sakin ve dzenli bir banliy grnmndedir. Rehabilitasyon
iin son derece uygun bir yerleim yeri olan kamps iinde ocuklarn toprakla i ie olmalar
memnuniyet vericidir. Sohbet edilen ocuklarn bu durumdan honut olduklarn belirtmeleri
ve bahede yetitirdikleri rnlerden heyecanla bahsetmeleri de memnuniyetle karlanmtr.
Bununla birlikte, Kurulutan hastaneye gitmek hasta, personel ve hastane iin

maliyetlidir. Bu yntemin aksine, birer psikiyatr ve nrolog en az haftada bir gn Kuruluta
grevlendirilerek burada bulunan engelli bireyleri kontrol etmelidir.
Genel Mdrlk dosya zerinden karar verdii iin engelli bireylerin uygun kurulua
ynlendirilmesinde eitli skntlar doabilmektedir. Z.O. gibi rnekler uygun ortamda
bulunmadklarndan geliimleri engellenebilmektedir. Ayn zamanda A.E. gibi hastalarn da
bu Kuruluta deil hastanelerin youn bakm nitesinde tedavisinin srmesi gerekmektedir.
Son derece vicdan odakl ve ciddi emek isteyen bir i olan engelli bireylerin bakm ve
rehabilitasyonlarnda personelin ypranmasndan ya da duyarszlk yaamasndan tr
birtakm problemler yaanabilir. Bunun iin personelin de zlk haklarnn iyiletirilmesi ve
sosyal aktivitelerle desteklenmesi fayda salayabilir.

TOKnin yapy hala teslim etmemesi de bir sorun kaynadr. Byle bir hizmeti
veren kurulular iin bu ekilde geici zmler retilmesi sknt dourmaktadr. Bu nedenle
bu kurulularn kesin kabullerinin bir an nce yaplmas gerekmektedir. Ayn zamanda
binalarn yeni yaplmasna ramen eitli sebeplerle kullanmnda (engelli tuvaletleri, su
borular vb.) sk sk sorunlarn yaanmas maalesef yapmda gereken zenin gsterilmediine
iaret etmektedir.
Son olarak, eitim merkezinin malzeme alm tamamlanmad iin henz hizmet
veremiyor olmas da temel bir eksiklik olarak tespit edilmitir. Eksiin bir an nce giderilerek
merkezin eitime balamas gerekmektedir.
VII. NSAN HAKLARINI NCELEME KOMSYONUNA YAPILAN

BAVURULAR
nsan Haklarn nceleme Komisyonu, Kurulu Kanununun 4. maddesinin (e) bendi

uyarnca bireysel bavuru almaktadr. 24/06/2013 tarihi itibariyle Komisyon 24. Yasama
Dneminin bandan itibaren (11 Haziran 2011) toplam 4776 bavuru almtr. Bu saynn 90
adedi engelli bireylerin sorunlarna/taleplerine ilikindir.
Bu bavurularn byk bir ksm sosyal yardmlar ve maddi yardm talebi merkezlidir
(engelli ayl talebi, evde bakm creti talebi, i talebi, akl engelli arac talebi, maddi
yardm talebi, psikolojik destek talebi, eitli sosyal yardmlardan yararlanamama itiraz, SGK
ilemlerine itiraz, engelli aylnn ya da evde bakm aylnn kesilmesi ve iade itiraz). Baz
rneklerde de yardm talepleri genel olarak aresizlikten kaynaklanmakta ve bavurucular
engelli olarak yaamann ne kadar zor olduunu anlattktan sonra somut bir talepte
bulunmakszn bana yardm edin eklinde dilekelerini tamamlamaktadrlar.
Yine engellilere tannan haklardan yararlanlmasna mani olunduu iin salk kurulu
raporuna itiraz, engelli saylma talebi, iyerindeki engelli kadrosunun iptaline itiraz
bavurular bulunmaktadr.
Cezaevlerinden gelen bavurular; tutukluluk itiraz, tahliye talebi, nakil talebi, cezann
ertelenmesi talebi, zihinsel engelli mahpuslarla ayn mekan paylamaya itiraz, tedavi talebi
gibi snflandrlabilir.

Eitim hakk balamnda iitme engelliler lisesi almas talebi, zel eitim ihtiyac
olan ocuklarn kaytlarndan cret alnmamas talebi, okulda verilen zel eitimin
niteliinden ikayet konular saylabilir.
Yine ayrmclk bal altnda, engellilik dolaysyla idari greve atanamama, Engelli
Memur Seme Snav sonucuna gre atamann yaplmasna karlk idarenin (niversite)
kiiyi reddetmesi, bezdiri (mobbing) ikayetleri ve ayrmclk ieren mevzuat hkmlerinin
deitirilmesi (2802 sayl Hakimler ve Savclar Kanunu gibi) talepleri mevcuttur.
Fiziksel eriilebilirlik ve toplumsal hizmetlere eriim ihtiyac balamnda ise yollarn

eriime uygun olmamas, ocuklarn okul ulamndaki aksaklklar, otopark ihtiyac
saylabilir.
Ayrca bavurular arasnda tayin talebi, zel bakm merkezinde kt muamele iddias,
pozitif ayrmclk ilkesi kapsamnda giriimcilikte engellilere tannan haklardan faydalanma
talebi, kayp vakalar, engelli ocuuna taciz iddias karsnda mahkeme kararna itiraz,
askerlik srasnda salk sorunlar ya da kt muamele dolaysyla engelli olunduu ikayeti
de yer almaktadr.
Anlan bavurular incelenerek gerekli grld hallerde ilgili mercilere iletilmitir.

Bununla birlikte, bu bavurular ierisinde yer alan aadaki rnekleri ayrca ele almak
yerinde olacaktr:
Kurum bakm iin istenen 2/3 asgari cret artnn kaldrlmas talepli 4490 sayl
bavuru:
Bavurucu Mustafa Yldrmhan, kz kardei ve annesinin ar zihinsel engelli

olduunu belirterek Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlna kurum bakm iin mracaat
ettiini ancak gelir art dolaysyla mracaatnn reddedildiini ifade etmektedir. Bununla
birlikte bavurucu, saldrgan olan ve evden kama, kaybolma, taciz edilme gibi ihtimali olan
ar engelli gruplar iin daha salkl bir bakm hizmeti vermek adna sz konusu gelir
artnn kaldrlmasn talep etmektedir.
Bavuru incelenerek ilgili Valilikten bilgi talep edilmi olup sre tamamlanmamtr.
Ek olarak sz konusu talebin olduka makul olduu ve sosyal devlet ilkesi gereince bu
ynde gerekli dzenlemelerin yaplabilecei deerlendirilmektedir.

Engelli ocuk sahibi olan erkeklere erken emeklilik hakknn verilmesi talepli 4110
sayl bavuru:
Bavurucu Mustafa Erten 9 yanda ortopedik engelli bir ocuk sahibi olduunu, aile
olarak ocuklarn evlerinden bir kilometre uzakta bulunan ilkokula her gn gtrp getirmek
zorunda olduklarn ve einin bu srete hastalandn belirterek erkeklere erken emeklilik
hakknn tannmas halinde ocuuyla daha rahat ilgilenebileceini ifade etmektedir.
Sz konusu bavuru ilgisi nedeniyle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlna iletilmi

olup bu ynde bir dzenlemenin belli artlar dahilinde (rnein sadece babann almas
durumunda) ve engel durumuna gre hayata geirilmesinin yerinde olaca
Engellilere uyumlu tatlarn ithalinde tannan gmrk muafiyetlerine ilikin

mevzuat hkmlerinin snrlayc olmas ikayetini ieren 3423 sayl bavuru:
Bavuru sahibi Erdal Tonbul, tekerlekli sandalye ile hareket ettiini belirterek
engelliler iin tasarlanan otomobillerin ithalinde gmrk muafiyetlerine dair hkmlerin
yaatt maduriyeti u ekilde zetlemektedir:
1. Aralarn dahil olduklar snf: Binek otomobil snf ile snrl olan dzenleme,
arac kendisi kullanan tekerlekli sandalye sahibi olan engellilerin beklentilerini karlamaktan
uzaktr. Zira bu kiiler ancak kendilerine hareket esneklii salayan, tavan yksekliine sahip
aralar bamsz kullanabilmektedir. Bu nedenle muafiyet salanan snfn hafif ticari snfa
geniletilmesi yerinde olacaktr.
2. Ya ve motor hacmi snrlamas: Bu hkm de uygun ara teminini zorlatrmakta,
zaten snrl sayda olan ara tercihini daha da snrlamakta, engelliye kolaylk salayacak
gerekli donanmlarn bir arata bulunmasna imkan vermemekte ve aralarn piyasa fiyatn
ykseltmektedir.
Bavuru Gmrk ve Ticaret Bakanlna iletilerek konuyla ilgili bir deerlendirme

talep edilmitir. Komisyona iletilen yazda ise 2009/15481 sayl Bakanlar Kurulu Karar eki
4458 Sayl Gmrk Kanununun Baz Maddelerinin Uygulanmas Hakknda Kararn ilgili
maddeleri tekrarlanmtr. Konunun anlan gerekeler dorultusunda incelenerek bir mevzuat

deiikliine gidilmesinin ve bylece tannan muafiyetin tm engellileri kapsamasnn yerinde

olaca deerlendirilmektedir.
Sosyal Gvenlik lemlerinden ikayet Konulu Bavuru

nsan Haklarn nceleme Komisyonuna ulaan bir bavuruda Sosyal Gvenlik
Kurumu Bakanlna bavuran Cevdet Beiki, 1997 doumlu olunun konjenital katarakt
problemi nedeniyle yksek dereceli gzlk kullandn, son olarak Eskiehir Orhangazi
niversitesi Tp Fakltesi Gz Ana Bilim Dal tarafndan dzenlenen reetenin (+13.50,
+15.50) yksek numara olmas nedeniyle salk gvencesi kapsam dna kartlmasndan
ikayet etmektedir. Sosyal Gvenlik Kurumu Bakanlnca verilen yantta sz konusu talebin
deerlendirilerek gerekli mevzuat almalarnn yaplaca bilgisi yer almaktadr.
TV muafiyeti uygulamasnda yaanan hak kayplar
TBMM Bakanlna yaplan ve ilgisi nedeniyle nsan Haklarn nceleme

Komisyonuna bilgi amacyla iletilen bir bavuruda sol kolu olmayan bir bavurucu %56
orannda engelli olduunu, ara satn almnda TV muafiyetinden mevzuatn ayrmc
hkmleri dolaysyla faydalanamadn belirtmektedir.
Bu konu Alt Komisyon almalar srasnda da gndeme gelmi olup gerekli

aratrmalar yaplmtr. Bu balamda;
Engelli bireylerin zel Tketim Vergisinden (TV) muafiyetleri, zel Tketim

Vergisi Kanununun 7nci maddesinin 2 numaral bendi uyarnca dzenlenmektedir. Buna
gre,
- 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm' aanlar hari), 87.04 (motor silindir hacmi
2.800 cm' aanlar hari) ve 87.11 G.T..P. numaralarnda yer alanlarn, engellilik
oran %90 veya daha fazla olan mall ve engelliler tarafndan,
- 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm' aanlar hari), 87.04 (motor silindir hacmi
2.800 cm' aanlar hari) ve 87.11 G.T..P. numaralarnda yer alanlarn, bizzat
kullanma amacyla engelliliine uygun hareket ettirici zel tertibat yaptran mall ve
engelliler tarafndan,
be ylda bir defaya mahsus olmak zere ilk iktisab vergiden mstesnadr.

Maliye Bakanl Gelir daresi Bakanlnn 30/4/2010 tarihli ve TV-2/2010-3

sayl zel Tketim Vergisi Sirklerine gre, engellilik oran %90 ve zeri olan engelliler
iin bu kiilerin aralar kullanmas art aranlmamakta ve dolaysyla zel tertibat
yaptrlmasna da gerek bulunmamaktadr.
%90n altnda engellilii bulunan kiiler iin ise anlan muafiyet, kiinin "H" snf
src belgesini haiz olmas ve arata engelliliine uygun hareket ettirici zel tertibat
yaptrmas artyla uygulanmaktadr. Hareket ettirici aksam olarak debriyaj, fren ve gaz
pedallar ile vites kolunda sabitlenmi bir ekilde zel tertibat yaplmas gerekmekte olup,
yaplan zel tertibatn kiinin engel durumuyla uyumlu olmas da yasal bir zorunluluktur.
Dolaysyla mevzuat engel durumu %90a kadar olan kiilerin aralar kendilerinin
kullanacan varsaydndan, %56 orannda engel durumu olan bavurucunun TV
muafiyetinden yararlanmas, H snf src belgesine sahip olmas ve araca, engel
durumuna uygun zel tertibat yaptrmas halinde mmkn olacaktr.
Ancak, bavurucunun engelliliinin sol kolunda olmas dolaysyla araca zel tertibat
yaptrlmasna gerek olmamas, kiinin arac salkl bir birey gibi kulland varsaymn
dourmaktadr. Bu durum da, ilgili mevzuata gre engelli saylan ve haklarndan dier
engellilerle eit olarak yararlanan bireyin, TV mevzuatna gre engelsiz deerlendirilmesi
anlamna gelmektedir.
Yine engelliliin sa kolda olmas dolaysyla aralarda yaplan dzenlemeler, Maliye

Bakanl tarafndan mevzuatta belirtilen hareket ettirici zel tertibat kapsamnda
deerlendirilmediinden bu kiiler de anlan muafiyetten istifade edememektedir.
Otomatik vitesli ara almnda ayak veya bacaktaki engellilik durumunda yaanan
ayrmc uygulamalar ise, Maliye Bakanlnn mezkur Sirkleri dorultusunda nlenmitir.
Buna gre, sa ayak veya bacaktaki engellilik dolaysyla otomatik vitesli aralarn gaz veya
fren pedal ya da vites kolunda engellilie uygun olarak yaptrlan tadilatlarla kiiler
istisnadan yararlanabilmektedir. Sol ayak veya bacakta engellilii olanlar iin ise otomatik
vites, hareket ettirici zel tertibat olarak saylmakta ve bu kiiler yalnzca "H" snf src
belgesini haiz olmas halinde, bakaca zel tertibat yaplmasna gerek olmakszn istisnadan
yararlanabilmektedir.

Ayn eitliki yaklam koldaki engellilik durumu iin mmkn grnmemektedir.

Toplumsal hayata bir engelli olarak katlmaya alan bireyin engellilii dolaysyla her
alanda haklarndan yararlanmas ve pozitif ayrmcla tabi tutulmas esastr. stelik anlan
muafiyet, engelli bireylerin ulamlarnda yaadklar zorluklarn bir nebze olsun nlenmesi,
bu kiiler iin toplu tama yerine zel ara kullanmnn zendirilmesi ve bylece engelli
bireylerin rahat yolculuk yapmalarnn salanmas amacn tamaktadr. Ancak bu rnekte
grld gibi, bu ama baz engelli bireyler asndan gerekletirilirken dierleri iin sz
konusu olamamaktadr. Anlan ayrmc uygulamann ortadan kaldrlmas iin Kanunda tm
engelli vatandalarn sz konusu haktan yararlanmalarn salayacak ve farkl yorumlar
nleyecek ekilde deiiklik yaplmas uygun olacaktr.
VIII. DEERLENDRME VE SONU
lkemizin de taraf olduu Birlemi Milletler Engelli Haklar Szlemesi uyarnca

engellilik gelimekte olan bir kavramdr ve sakatl olan kiilerin topluma dier bireylerle
eit koullarda tam ve etkin katlmn nleyen tutum ve evre engelleriyle etkileiminden
kaynaklanmaktadr. Baka bir deyile engellilik, kiinin fiziksel ya da zihinsel/ruhsal
bozukluunun yan sra evresinin de kendisine engel olmasn ifade etmektedir.
Kiilerin yalnzca salk durumlarna odaklanan yaklamdan vazgeilerek engelliliin

toplumsal adan ve hak temelli olarak tanmlanmas, bu meselede bir paradigma deiikliini
ortaya koymaktadr. Bu deiiklik ile engellilerin yalnzca bir yardm nesnesi olduu fikri
terkedilerek sistemin engellilere gre yeniden ayarlanmas, bu kapsamda gerekli
dzenlemelerin/deiikliklerin yaplmas ve her politika alanna engellilik boyutunun dahil
edilmesi talep edilmektedir.
Bu yeni yaklam bir anlamda, tarihsel srete yaam haklar ihlalleri dahil olmak
zere eitli hakszlklara maruz kalan engelli bireylerin insanlk onurlarn iade etmeyi
hedeflemektedir. Bunun tesinde ise temel hak ve zgrlklerin tm insanlar iin
vazgeilmez olduu bir kez daha vurgulanmaktadr.
lkemizde de bu ynde atlm admlar mevcuttur. ncelikle, engellileri grnr

klarak taraf devletleri balayc hkmler getiren ve her eyden nemlisi, devletlere asgari

standartlarn belirlendii bir yol haritas sunan Birlemi Milletler Engelli Haklar Szlemesi
lkemizde 28 Ekim 2009 tarihi itibariyle yrrlk kazanmtr.
Szlemenin lkemize getirmi olduu ykmllklerin salkl bir ekilde yerine

getirilmesi iin ncelikle engelli envanterine ihtiya bulunmaktadr. 2002 ylnda Babakanlk
zrller daresi Bakanl (Mlga) tarafndan Devlet statistik Enstitsne (yeni adyla
Trkiye statistik Kurumu) yaptrlan ve lkemizde engellilik alannda en kapsaml tek
alma olan Trkiye zrller Aratrmasna gre, lkemiz toplam nfusunun %12.29unu
engelli bireyler oluturmaktadr. Ortopedik, grme, iitme, dil ve konuma ile zihinsel
engellilerin oran %2.58 iken, kronik hastal olanlarn oran ise % 9.70dir.
Bununla birlikte, bu verilerin gncelliini yitirmesi ve baz lme hatalar dolaysyla

gerein zerinde olduu tahmin edilen rakamlar vermesi dolaysyla salkl bir bilgiye sahip
olunamamaktadr. Alt Komisyonun ziyaret ettii illerde de yalnzca, kiilerin hizmet almak
iin eitli kurumlara bavurmalaryla tutulan kaytlar ile karlalm, sadece Mersinde bu
ynde bir anket almas yapld ve bir veri tabanna sahip olunduu renilmitir. Dier
illerde de eksik fark edilmekte ve eitli projeler retilmekte ancak bu projeler bte ksnts
dolaysyla hayata geirilememektedir. Bu konuda Halk Sal Kurumunun, her ailenin bir
hekiminin olmas ve her hekimin nfusunu ylda en az bir kez grme zorunluluu dolaysyla
bir envanter karma plan memnuniyetle karlanm olup bu programn bir an nce
uygulamaya geilmesi salanmaldr.
Alt Komisyonun almalar sonucu ulalan bilgiler, tespitler ve zm nerileri

konuyla ilgili temel balklar zerinden aada deerlendirilmitir.
1. Fiziksel Eriilebilirlik:
Alt Komisyon 5378 sayl Engelliler ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde
Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun Geici 2. ve 3. maddelerinde
ngrlen srenin azalmas dolaysyla fiziksel eriilebilirlik konusuna zel nem vermitir.
nsan Haklarn nceleme Komisyonu, Alt Komisyon almalar kapsamnda

deerlendirilmek zere, btn valiliklerden ve bykehir ile il belediyelerinden, Yksek
retim Kurulundan (niversiteler hakknda) ve Adalet Bakanlndan (ceza infaz kurumlar
ve adliyeler hakknda) eriilebilirlik almalar ile ilgili bilgi talep etmitir.

Her ne kadar bu almalar kat zerinden deerlendirebilmek zor olsa da bu ynde

bir yazma yapmann dahi ilgili kesimlerde bir duyarllk oluturulmas asndan nemli
olduu deerlendirilmektedir.
Bununla birlikte, Komisyonun yerinde incelemelerinde fiziksel eriilebilirlik

konusunun yeterince zmlenmedii grlmtr. Kanunun ngrd srenin 1 yl
uzatlmas zc olmutur. Yeni sre 7/7/2013te sona ermektedir ancak geen 8 yl ierisinde
ne yazk ki istenen dzeyde bir deiim gerekleememitir. Bu konuda yaanan skntlar
unlardr:
- Bte sknts: Kurumlar gerekli tespitlerini yapm olmalarna ramen zellikle

eski binalarn dnm ok maliyetli olduundan yetersiz bte ile almalar yarm
kalmaktadr.
- Fiziksel imkanszlk: zellikle stanbul gibi tarihi ehirlerde yklmas ya da tadil
edilmesi mmkn olmayan ok eski binalar engelli eriimine uygun hale getirilememektedir.
- Belediyelerin zensiz yaklam: Mahalli idareler bu konuda ya ge adm atmakta
ya da standartlara uygun olmayan dzenlemeleri ile maddi manevi ek klfet
oluturmaktadrlar.
- Farkndalk eksiklii: Mezkur Kanun 2005 ylnda yrrle girmi olmasna
ramen dzenleme almalar ok ge balatlm, yaklak olarak son iki yldr bu konuya
nem verilmeye baland grlmtr. Bu ar gidiatta farkndalk eksikliinin de nemli
olduu dnlmektedir.
Fiziksel eriilebilirlik konusunda bte politikalar genel ekonomi durumu ile

ilikilidir. Dnme uygun olmayan eski binalar konusunda da yine bte imkanlar
dorultusunda yenileme projeleri gelitirilebilir. Ancak tarihi binalar iin elbette bu sz
konusu olamamaktadr. Burada belki bu fiziksel eriilebilirlik hkmnn son derece iyi niyetli
bir uygulama olduunu vurgulamak ancak baz maddi engellere taklmann da doal olduunu
belirtmek gerekmektedir.
Fakat yollar, kaldrmlar, kprler gibi insanlarn toplumsal hayatta dorudan iinde
bulunduklar alanlar ok daha ncelikli ele alnmaldr. Dolaysyla aslnda bu konuda en
nemli rol mahalli idarelere dmektedir. Ancak ne yazk ki belediyelerin engelli kiiler bir
yana salkl vatandalara dahi engel karan styap dzenlemelerinin olduu bir gerektir.

te yandan belediyelerin standartlara uygun olmayan eriilebilirlik dzenlemeleri de

maddi manevi maliyet oluturmaktadr. Kaldrma eklenen bir rampa kiinin tek bana
hareketine imkan vermeyen bir eime sahipse rampann orada bulunmas anlaml deildir. Ya
da grme engelliler iin topyekun planlanmadan yaplan kabartma sar izgiler kiiyi baka
bir engele gtryorsa bu da hedeflenenin gereklemediini gstermektedir. almalara,
arzulanan zenin gsterilmesi de resmi meyyidelerden ziyade bu konudaki duyarlln
artmas ile mmkn olacaktr. Zira ancak uygulayclarn ehliyetli, vicdanl, basiretli ve
ferasetli olmalar ile dnyann en kt kanunu dahi adil bir ekilde uygulanabilir.
7/7/2013te sona erecek olan srenin Kanunun Geici 3. maddesinin ikinci fkras
uyarnca iki yl daha uzatlabilecei ngrlmektedir. Bu sreden sonra ise ykmllklerini
yerine getirmedii tespit edilen idarelere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl tarafndan idari
para cezas uygulanaca hkme balanmaktadr. Her eye ramen bu cezai hkmlerin de
almalara katk salamas umulmaktadr.
Bununla birlikte, engelli sivil toplum temsilcileri ile grldnde belirlenen baz
standartlarn engellilerin taleplerini karlayamad bilgisi edinilmitir. rnein grme
engelli kiiler kabartma yollarda taklp dme tehlikesinin bulunduunu, zellikle kn kar
yadnda zeminin kayganlamasnn tehlike dourduunu, kendileri iin sesli uyarlarn ya
da zellikle resmi kurumlardaki ilerinde destek personelinin nemli bir ihtiya olduunu
belirtmilerdir. Bu dorultuda, anlan kabartma yollarn ihtiyaca ne kadar karlk geldii
zerinde yeniden allmas ve kan sonuca gre bir deerlendirme yaplmas da faydal
olabilir.
Yine, zellikle hastanelerde uygulanan duvarlardaki kabartma yazlarn da istenen

ileve sahip olmad bilgisi edinilmitir. Gerekten de bir grme engellinin duvarlar elleriyle
yoklayarak istedii yere gitmesi mmkn olsa da olduka zahmetlidir. 3
Bu anlamda
hastaneler bata olmak zere kamu kurum ve kurulularnda refakati personelin bulunmalar
nemlidir. Her ilde ziyaret edilen hastanelerde de bu konudaki hassasiyet sevindiricidir.
Yine Salkta Dnm Program kapsamnda 2016 ylna kadar tm hastanelerin
yenilenmesinin ngrlmesi de memnuniyet vericidir.
3
Alt Nokta Krler Derneinin verdii bilgilere gre grme engelliler arasnda Braille alfabesinin bilinme oran
yzde 10-15 civarndadr.

Toplu tama konusunda ise zellikle stanbulda son derece modern uygulamalar
mevcuttur. Maalesef ziyaret edilen dier illerde bu alanda istenen seviyede olunmad
mahede edilmitir. Belediyelerin bu konuda plan ve projelerinin olduu renilmi olup bir
an nce hayata geirilmesi beklenmektedir. zellikle Kayseride yapm planlanan, otobs
duraklarnda blootooth sistemi ile alacak ve engelli kiiyi alglayacak bir sistemin son
derece ilevsel olaca dnlmektedir.
Son olarak yurdun her yerinde ve tm ulam birimlerinde cretsiz olarak geerli
olacak Ulam Engelli Kimlik kart uygulamas da yerinde olacaktr.
2. Mevzuat- Yarg:
Birlemi Milletler Engelli Haklar Szlemesinin Ek Protokolne taraf olmak iin

gerekli almalarn devam ettii bilinmekte olup ilemlerin hzlandrlarak bir an nce
sonulanmas beklenmektedir.
1/7/2005 tarihli ve 5378 sayl Kanun, dnemi iin iyi planlanm olmakla birlikte hak
temelli yaklama sahip olmamas bata olmak zere eitli bakmlardan eksiklikleri haizdir.
Bu konuda da bir Kanun Tasars zerinde alld renilmitir. lgili alanlar iin bu
raporda yer verilen hususlarn da dikkate alnmas fayda salayacaktr.
lkemizde, 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 122nci maddesinde tanmlanan

engellilie dayal ayrmclk suuna ilikin bir kez mahkumiyet karar verilmitir. Kararda,
Beyolu 1. Sulh Ceza Mahkemesinin 2009 tarihli kararnda, halk otobs ofrnn
tekerlekli sandalye sahibi engelli bir vatanda otobse almayarak ayrmclk yaptna
hkmedilmitir.
Ceza davalarna ek olarak engelli bireylerin ve daha ok sivil toplum rgtlerinin-

istihdam, eitim, salk, eriilebilirlik gibi alanlarda ilgili idare aleyhine atklar snrl sayda
dava rnekleri de bulunmaktadr. stanbul Bilgi niversitesi nsan Haklar Hukuku Uygulama
ve Aratrma Merkezinin yrtt bir Avrupa Birlii projesi kapsamnda hazrlanan
Trkiyede Engellilik Temelinde Ayrmcln zlenmesi Raporuna gre okuryazarlk orannn
dk olmas, toplu tama aralarnn ve adliye binalarnn eriilebilir olmamas ve hukuki

danmanlk hizmetinin ekonomik yokluktan tr alnamamas gibi sebepler yarg

bavurularnn saysn azaltmaktadr. 4
Dolaysyla dava ve mahkumiyet kararlarnn saysna bakarak engellilie dayal

ayrmcln da olmad sonucuna ulamak yanl olacaktr. Nitekim anlan rapora gre gerek
devlet kurumlar gerekse toplum, engellileri yardma muhta ve edilgen kiiler olarak
grmeye devam etmektedir. Bu kabuln sonucu olarak engelliler tekiletirilmekte ve en ok
eitim ve istihdam alanlarnda ayrmcla maruz kalmaktadrlar. 5
Bu bakmdan zellikle tazminat davas iin istenen yksek har bedellerinin engelliler
iin kaldrlmas ve danmanlk konusunda engellilere ynelik zel imkanlarn salanmas
faydal olabilir. Elbette engelli bireylerin adalete eriimde yaad skntlar genel olarak
yarg sistemindeki aksaklklardan bamsz olmamakta, yarg reformlar neticesinde
gerekletirilen iyiletirmelerin engelli bireyler asndan da olumlu sonu douraca
beklenmektedir.
Bir dier nemli husus zellikle zihinsel engellilerin cinsel taciz yoluyla istismar
edilmesi gereidir. Engellilere kar ilenen bu tr sularda ek yaptrm getirilmeli ve cezalar
arlatrlmaldr. Ayrca hazrlanmakta olan sivil Anayasada da engelliler lehine pozitif
ayrmclk ilkesi korunmaldr.
lkemizde halen engelli bireylerin hakim-savc olmasn engelleyen 2802 sayl

Kanunun 8. maddesinin (g) bendi 6 yrrlktedir. Gnmzn deien koullarnda ak bir
ayrmclk douran bu maddenin kaldrlmas yerinde olacaktr.
nsan Haklarn nceleme Komisyonuna yaplm olan bir bavuru ile gndeme gelen
ve engelli ocuk sahibi erkeklerin de, ocuklarn engel gruplar ve ailelerin ihtiyalar gz
nnde tutularak, belli artlar altnda erken emekli olmas ynnde bir mevzuat deiikliine
gidilmesinin de uygun olaca deerlendirilmektedir.
4
Trkiyede Engellilik Temelinde Ayrmcln zlenmesi Raporu (1 Ocak-30 Haziran 2010), stanbul Bilgi
niversitesi, 2011, s. 53.
5
a.g.e., s.54.
6
Hakimlik ve savclk grevlerini srekli olarak yurdun her yerinde yapmasna engel olabilecek vcut ve akl
hastal veya engellilii, allmn dnda evrenin yadrgayaca ekilde konuma ve organlarnn hareketini
kontrol zorluu ekmek gibi engeli bulunmamak

Yine, engellilere uyumlu aralarn ithalinde tannan gmrk muafiyetleri mevzuatnda

da ayrmc ve snrlayc hkmler yer almaktadr. rnein muafiyetin binek arala
snrlanmas, arac kendisi kullanan ve bunun iin tavan yksekliine sahip aralara ihtiya
duyan tekerlekli sandalye sahibi engellilerin kapsam d kalmasna sebebiyet vermektedir.
Ya ve motor hacmi snrlamas ise uygun ara teminini olduka zorlatrmakta, bulunan
aralarn ise fiyatn ykseltmektedir.
Bir dier ayrmc uygulama TV muafiyeti iin geerlidir. lgili mevzuat, engellilii
sa ve sol kolunda bulunan %90n altnda salk raporu olan engellileri dlamaktadr. Baka
bir deyile mevcut dzenleme, dier bir alandaki mevzuata gre engelli saylan ve
haklarndan dier engellilerle eit olarak yararlanan bireyin, TV mevzuatna gre engelsiz
deerlendirilmesi anlamna gelmektedir.
Anlan muafiyetler, esasen engelli bireylerin ulamlarnda yaadklar zorluklarn bir

nebze olsun nlenmesi, bu kiiler iin toplu tama yerine zel ara kullanmnn
zendirilmesi ve bylece engelli bireylerin rahat yolculuk yapmalarnn salanmas amacn
tamaktadr. Ancak bu iki rnekte grld gibi, bu ama baz engelli bireyler asndan
gerekletirilirken dierleri iin sz konusu olmamaktadr. Anlan ayrmc uygulamann
ortadan kaldrlmas iin ilgili mevzuatta tm engelli vatandalarn sz konusu haklardan
yararlanmalarn salayacak ve farkl yorumlar nleyecek ekilde deiiklik yaplmas uygun
olacaktr.
3. Salk:
Mevcut durumda engellilerin kendilerine sunulan haklardan yararlanabilmeleri iin en

az yzde 40 orannda engelli olduunu gsterir salk raporuna ihtiyac bulunmaktadr. Ancak
kiilere farkl hastanelerde farkl yzdelikler verilmesi dolaysyla sk sk itirazlar
yaanmaktadr. Bunda baz kurulularn kiilerden tekrar salk raporu istemesi etkili
olmaktadr. Bu durum, hem hak kayplarna sebep olabilmekte hem de kiilerin tekrar tekrar
hastanelere gelmesi ynnde bir eziyete dnmektedir.
Yeni mevzuat almas ile yerletirilmeye allan sistemde yzdeli tanlamann

kaldrlaca ve hizmet almnda tek bir rapor istenecei bildirilmitir. Engelli bireylere sknt
yaratan mevcut uygulamann bu ynde bir an nce deitirilmesi beklenmektedir.

Alt Komisyonun hastanelerde gerekletiini grd refakat sistemi son derece

yerinde bir uygulama olup tm lke apnda hayata geirilmesi istenmektedir.
Salk gvencesi ile karlanan dk kaliteli medikal ara gerelerin ilevsiz olmas
ve hatta zaman zaman engelli bireylerde eitli hastalklara sebep olmas dolaysyla, imkanlar
dahilinde daha kaliteli ve ilevsel cihazlarn gvence kapsamna alnmas salanmaldr.
Son olarak, lke genelinde ihtiya duyulan engelli veri taban oluturulmas iin Halk
Sal Kurumunun, aile hekimleri yolu ile bir envanter karma plannn gerekli
dzenlemeleri yaplarak bir an nce uygulamaya geilmesi beklenmektedir.
4. Eitim:
Eitim engelli bireylere sunulmas gereken belki de en nemli hizmettir. Zira her
engel grubu farkl olmakla birlikte kii ancak eitim yoluyla rehabilite edilir, sosyalleir,
kendisi ve dnya hakknda bir gr sahibi olur ve dolaysyla toplumsal hayata katlabilir. Bu
bakmdan engelli bireylerin dier bireylerle birlikte eit koullarda tam ve etkin olarak eitim
almalar hayati nem tamaktadr.
Yine, engelli ocuu olan ailelerin en byk endiesi kendileri ldkten sonra
ocuklarnn nasl baklacadr. Her ne kadar bakm kurulular olsa da eitilebilecek
durumda olanlarn uygun eitimle istihdam edilerek kendilerine bir hayat salanmas en iyi
zmdr.
Ancak engelli eitiminde ok eitli skntlar olmakla birlikte ilk ve en nemli sorun
nitelikli eitimci saysnn yetersizliidir. Hemen her okulda uzman retmen a
bulunmakta, zel eitim veren retmenlerin byk ksm ise hizmet ii eitim alm emekli
retmenlerden olumaktadr. Her ne kadar mevcut retmenler de zveriyle alyor olsalar
da her engel grubu iin konunun uzman olan niversite mezunu retmene ihtiya
duyulmaktadr.
Bu nedenle ncelikle meslei zendirmek adna zel eitim retmenlerinin zlk

haklarnn iyiletirilmesi gerekmektedir. Yine, niversitelerde farkl engel gruplar iin zel
eitimci yetitiren blmler almal, mevcut blmlerin kontenjan artrlmal, bran
retmenlerinin niversite eitimlerinde zel eitim alanyla ilgili ders almalar
salanmaldr. Ayn zamanda niversitelerde ya da ayr olarak farkl engel gruplar iin

aratrma enstitlerinin almas da hem konuyla ilgili bilgi birikimine hem de uygulamalarn
niteliine katk salayabilir.
Mevcut durumda devam eden hizmet ii eitimler ise ihtiyaca uygun olarak
dzenlenmeli ve gerekirse bu eitimler de kendi iinde konulara ayrtrlmaldr. Bu konuda
niversitelerle ibirliine gidilmesinde fayda mtalaa edilmektedir.
aret dilinin retmenler tarafndan dahi tam anlamyla bilinmemesi sorununa karlk
zel eitim retmeni yetitiren eitim fakltelerinde iaret dili dersi zorunlu olmal ve halen
ders veren zel eitim retmenlerine iaret dili kursu verilmelidir.
itme engelliler okullarnn mfredat dier okullarla ayndr. Oysa sar ve dilsiz
olan, kavram yeterliine sahip olmayan ocuklarn dierleriyle ayn eitim alarak ayn snava
tabi tutulmalar adil olmamaktadr. Bunun sonucunda doal olarak niversite snavlarnda
birok iitme engelli kt puan almaktadr. itme engelliler ayr bir snava tabi tutulmal ve
niversitede okuyanlara destek verilmelidir.
Ayn husus grme engelliler iin de geerlidir. rnein, niversite snavlarnda hukuk
blmnn eit arlk puan ile renci almas sonucu saysal eitim alamayan grme
engellilerin hukuk fakltesine girme oranlar dmtr. Bu da ciddi bir hak kayb
dourmakta olup grme engellilerin de zel bir snava tabi tutulmalar gerekmektedir. Ayn
zamanda grme engelliler arasnda Braille alfabesini bilme orann artrmaya ynelik
eitimlerin de verilmesi gerekmektedir.
Yeni eitim mevzuat ile getirilen 4+4+4 sistemi eitimde 23 ya snrn ngrmekte
ve bu yatan sonraki eitim Hayat Boyu renme Genel Mdrlne verilmektedir. Ancak
bu merkezlerin byle bir hizmeti verecek personeli ve altyaps bulunmamakta ve engellilerin
23 yandan sonra evlerine ya da kurulularna kapanaca endiesi bulunmaktadr. Bu
sorunun zlmesi iin ya snr kaldrlmal veyahut Halk Eitim Merkezleri, sivil toplum
rgtleri veya niversitelerle ibirlii kurmaldr.
Ayn zamanda uygulama ve i okullar talebe karlk gelmemektedir. Buna karlk bu

okullarda uzmanlam bir eitim de bulunmamaktadr. Uygulama okullarnn mezuniyet
sonras istihdam imkan salamamas en skntl durumdur. Bu okullar gzden geirilerek
ihtiyaca uygun bir ekilde yeniden yaplandrlmaldr.

Yine mevzuat deiiklii ile ilkokulun 4 ylla snrlandrlmas, grme ve iitme

engelliler okullarndaki ocuklarn kendilerine asl eitimi veren snf retmenlerinden erken
ayrlmalarna sebep olmaktadr. Ortaokul blmnde grevli bran retmenleri grme ya da
iitme engellilerin eitimi konusunda bilgi sahibi olmadklar iin bu durum ocuklarn
eitimini yavalatabilmektedir. Dolaysyla yeni eitim sisteminin zel eitim okul ve
kurumlarnda ne kadar ilevsel olduu ynnde bir aratrma yaplarak sonu dorultusunda
gerekli dzenlemeye gidilmesi nem arz etmektedir.
Mevzuat deiiklii ile haftalk ders saatinin artrlmas ve zel eitim veren retmen
yetersizlii dolaysyla zel zel eitim okullarnn kapanmas beklenmektedir. Bu
okullarda eitim gren rencilerin resmi zel eitim okullarna ynlendirilmesi
gerektiinden kapasitenin yetersizlii sorunu ortaya kmaktadr. Halihazrdaki okul
eksikliklerinin yan sra bu gelime de mevcut ihtiyac artracak olup eitimin ciddi olarak
aksamas sonucunu dourabilir. Bu konuda da gerekli almalarn Bakanlk tarafndan acil
olarak ele alnmas fayda salayacaktr.
Eitim gren tm engellilere eitimleri boyunca artan miktarda burs destei

salanmas konusu Komisyon almalarnda sklkla gndeme gelmi olup bte imkanlar
dorultusunda hayata geirilmesine allmaldr.
Mersin niversitesinin engellilere ynelik fiziksel, sosyal ve akademik eriim

almalar da takdir edilmitir. zellikle rencilerin ihtiyalarn belirlemek amacyla her yl
yaplan altaylar son derece faydaldr. Grme engelli renciler iin ders kitaplarnn
CDye okunmas ve gnlllk esasna gre not tutma ve ders altrma uygulamalar da
memnuniyet vericidir.
Yine, engelli rencilere snav ve eitim ortamn uygun hale getirmeye ynelik olarak
pozitif ayrmclk uygulamalar da tam olarak BM Engelli Haklar Szlemesinin 2.
maddesinde belirtilen makul dzenleme 7 kavramna karlk gelmektedir. Bu uygulamalarn
dier niversitelere de rnek olmas beklenmekle birlikte niversitelerimizin projeler
zerinden dier kurumlarla ibirlii yapmas da tevik edilmelidir.
7
BM Engelli Haklar Szlemesi m.2: Makul dzenleme, engellilerin insan haklarn ve temel zgrlklerini dier
bireylerle eit artlarda kullanmasn veya bunlardan yararlanmasn salamak zere belirli bir durumda ihtiya duyulan,
orantsz veya ar bir yk getirmeyen, gerekli ve uygun deiiklik ve dzenlemeleri ifade eder.

Son olarak, nsan Haklarn nceleme Komisyonuna 17/5/2013 tarihli yaz ile
sonular iletilen Sabanc niversitesi yrtclnde Engelsiz Trkiye in: Yolun
Neresindeyiz? balkl proje kapsamnda, be temel bala (eitim, eriilebilirlik, istihdam,
siyasal katlm, tbbi tanlama ve rehabilitasyon) ilikin mevcut durum tespiti yaplarak
iyiletirmeye ynelik politika ve uygulama nerileri sunulmutur. Bu akademik almalar,
yaplacak dzenlemelere kaynak salamas asndan nemlidir.
5. stihdam:
657 sayl Devlet Memurlar Kanununda ve 4857 sayl Kanununda belirtilen

engelli istihdam ykmll yava yava olumlu sonular vermeye balamtr. Buna
karlk bu ykmll kat zerinde yerine getiren ancak fiiliyatta engelli altrmayan
zel iyerleri de hala varln srdrmektedir. Bu sorunun almasnda da denetim faaliyetleri
kadar toplumsal duyarlln artmas faydal olacaktr.
Eitilebilir engelli bireyler asndan i sahibi olmak hayati bir nemi haiz olduundan
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl bnyesinde 23 ya zeri bireylerin eitimlerine gre
uygun yerlerde istihdam konusunda zel bir alma balatlmasnn da yararl olaca
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlnn KOSGEB ile yapm olduu Giriimci Engel
Tanmaz Protokol erevesinde engelli giriimciliinin desteklenmesi memnuniyet
vericidir. Yine, Bakanln korumal iyeri destei sunmas da son derece nemlidir. Bu
alandaki almalarn srdrlerek baarl rneklerin toplumla paylalmas da engelli
bireylere model olmas ve toplumsal duyarlln artmas asndan nemlidir.
25/6/2013 tarihi itibariyle Milli Eitim Bakanlnn 46 branta 600 engelli retmen
kadrosu atn ilan etmesi uzun zamandr beklenen son derece olumlu bir gelimedir.
Engelli bireylerin bata kamu kurumlarndaki uzmanlk kadrolar olmak zere dier meslek
gruplarnda da istihdam edilebilmesine ynelik gerekli admlarn atlmas gerekmektedir.
Dier taraftan, Engelli Memur Seme Snavna hem eker ya da bbrek yetmezlii
hastalar gibi kronik rahatszl olanlarn hem de doutan gelen grme, iitme ya da
ortopedik engellilerin girmesinin eitliki olmad dnlmektedir. Bu nedenle ileride bu
snavn da engel durumuna gre ayrlmas yerinde olacaktr.

2012 ylnda yaplan Engelli Memur Seme Snav ile eitli kamu kurum ve
kurulularna 14/3/2013 tarihi itibariyle atamas yaplan engelli memur says 10 binin
zerindedir. Bugn gemi yllara nispeten olduka yksek sayda engelli memur istihdam
salanmtr. Buna karlk atama yaplan baz idarelerin eitli gerekelerle bu kiileri ie
balatmad ynnde ikayetler zaman zaman nsan Haklarn nceleme Komisyonu
Bakanlna iletilmektedir.
6. Sosyal Yardmlar:
Bata zihinsel engellilik ya da otizm olmak zere ar engel gruplarnda engellinin

bakm ok daha nemli olmaktadr. Engelli ocuun zel ihtiyalarnn karlanmas ihtiyac
yannda anne babadan biri (genellikle anne) zaten ocua bakt iin para kazanamamaktadr.
Dolaysyla her hlkrda bu ailelerin maddi destee ihtiyac bulunmaktadr. Bu bakmdan
ailelere engelli bakm creti verilmesi son derece faydaldr. Uygulamalarn bilinir olmasyla
da birlikte eskiden engelli ocuunu gizleyen ailelerin bu creti alabilmek iin ocuklarn
grnr kldklar rnekler mevcuttur. mkanlar lsnde bu cretin artrlmas yerinde
olacaktr.
Bu creti almaya hak kazanmak iin engellilik orannn yzde 50 ve zeri olmas,
salk raporunda ar zrl ibaresinin iaretli olmas ve hane ii kii ba gelirin asgari
cretin te ikisinden az olmas gerekmektedir. Ancak bazen yzde 50 orannda engelli olan
kiilerin bakma ihtiyalar olmamaktadr. Bazen de muhta insanlar gelir artn ok az bir
farkla kararak bu haklarn kaybedebilmektedirler.
Dolaysyla evde bakm destei ltnn asgari cretin 2/3 ltnden kartlarak,
denecek miktarn engellilik derecesine gre kademelendirilerek bakma muhta olan her
engelli vatandaa verilmesi ynnde gerekli dzenlemelerin yaplmas yerinde olacaktr.
Engelli ayl da 2022 sayl Kanun kapsamnda, kiinin bir iinin ve sosyal gvenlik
kaydnn olmamas ve aylk gelirinin ise 120 lirann altnda olmas art ile muhta engellilere
ayda bir denmektedir. Ancak bu uygulamada da benzer sorunlar yaanmakta olup
muhtal belgelenen kiilere gelir miktar ve engel durumlarna gre kademelendirilerek
deme yaplmas uygun olacaktr.

Kurulu bakmnda olan engellilerin aylklarnn kesilmesi sonucu, ayl vasisi

tarafndan alnan engelliler bakmndan ksmi bir avantaj salanm olsa da ayl engelli kii
iin kurulua teslim edilen ya da ayln kendisi kullanan engelliler maduriyet yaamaktadr.
Kurulu idaresinin kiiler hakknda bir rapor hazrlayarak bu iki kii grubunu ayrmas ve
bylece ayl kendileri iin kullanlacak olan engellilerin bu haktan yararlanabilmesi
ynnde bir uygulama gerekletirilebilir.
Son olarak, ebeveynlerden kalan yetim maann cinsiyet ayrm yaplmadan engelli
vatandalara denmesi salanmaldr.
7. Bakm ve Rehabilitasyon Kurulular:
Alt Komisyonun ziyaret ettii resmi bakm ve rehabilitasyon kurulular gemi

yllarla kyaslandnda fiziksel artlar itibariyle olduka iyi durumdadr. zellikle ev tipi
yerlekelerin artrlmas ve umut evleri uygulamasnn hayata geirilmesi son derece faydal
olmutur. Ancak bu yeni binalarn bazlarnda rastlanan kt altyap hizmetinin kard
sorunlar maddi manevi maliyet dourmaktadr.
Burada barnan ve baklan engelliler iin en nemli hizmet eitim ve sosyal

faaliyetlerdir. rgn eitimden faydalanabilecek durumda olanlarn okullarna devam ederek
bir i sahibi olmalar nemlidir. Ziyaret edilen kurululardaki eitimlerine devam eden ya da
eitli ilerde alan engellilerle karlamak memnuniyet verici olmutur.
Bunun yan sra el ii atlyelerinde ya da spor gibi sosyal faaliyetlerle desteklenen ya

da bahe ileriyle uraan bireylerin daha aktif, canl ve neeli olduklar gzlenmitir.
Bylece ocuklar televizyon karsnda kapal bir ekilde vakit geirmeleri yerine
sosyallemekte ve zgvenleri artmaktadr. Benzer uygulamalarn zel bakm merkezlerinde
de hayata geirilmesi iin gerekli dzenlemeler yaplmaldr.
zel bakm ve rehabilitasyon merkezlerindeki fiziksel artlarn ve hizmet kalitesinin

artrlmas gerekmektedir. Bu kapsamda, denetim faaliyetlerinin de sklatrlmas yerinde
olacaktr.
Bu merkezler hakknda yeni ynetmelik almasnn devam ettii renilmitir. Yeni

ynetmelik ile bu kurulularn daha disiplinli olmas ynnde allmal ve bu kapsamda
dzenlemeler, kurulu bakmna alnan kii saysnn azaltlmas ve ya ya da engel gruplarna

gre ayrlarak bakm ve rehabilitasyonda uzmanlamann salanabilmesi ynnde hkmler

iermelidir.
zel bakm ve rehabilitasyon merkezleri iin Mavi Bayrak uygulamas gibi tevik
edici bir uygulama ya da eitli vergilerden indirim gibi maddi adan destekleme tevikleri
de salanabilir.
Bu kurulularda kalanlarn tedavi ve takipleri iin hastaneye gitmek hasta, personel ve

hastane iin maliyetlidir. zellikle byk ehirlerde imkanlar dahilinde, bu yntemin aksine,
birer psikiyatri ve nroloji uzmannn en az haftada bir gn kurulularda grevlendirilerek
burada bulunan engelli bireyleri kontrol etmelerinin yerinde olaca deerlendirilmektedir.
stanbulda bulunan ve lkemizde ilk ve tek olarak yalnzca 18 ya zeri otistik

bireylere hizmet veren Bakm Rehabilitasyon ve Aile Danma Merkezi engellilik alannda
uzmanlama salamas asndan son derece nemli bir ileve sahiptir. Ancak sadece 48
kiilik kapasite yeterli olmamakta, bu kurulularn saysnn (0-18 ya araln da ierecek
ekilde) artrlmas arzu edilmektedir.
Ek olarak, bu kurulularn says kadar verilen hizmetin niteliinin de artrlmas

nemlidir. Otizmli bireylerin tek tedavi yntemi uygun eitim olduundan bu tr kurulularda
mutlaka uzman zel eitimcilerin grev almas salanmaldr. Aksi takdirde bu ocuklar iin
bakm hizmetinin tesine geilemeyecei dier bir ifadeyle ocuklarn hayata katlmlarnn
salanamayaca deerlendirilmektedir.
zel eitim retmenleri genellikle Milli Eitim Bakanlna bal okul ve

kurumlarda grev aldklarndan dolay Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlna bal
kurulularda da retmen eksiklii sz konusudur. Bu ihtiyacn giderilmesi iin niversiteler,
Milli Eitim Bakanl ya da sivil toplumla ibirlii yoluna gidilebilir.
Yine, engelli ocuk sahibi ailelerinin en nemli ihtiyalarndan biri olan, ocuklarn
geici olarak brakabilecekleri gndzl bakm hizmeti veren merkezlerin yerel ynetimler
tarafndan hayata geirilmesi gerekmektedir. lk bakta kolay fark edilmeyen bu ihtiyacn
karlanmas durumunda ise ailelerin ciddi anlamda desteklenerek rahatlayaca

Son derece vicdan odakl ve ciddi emek isteyen engelli bireylerin bakm ve
rehabilitasyonlarnda personelin ypranmasndan ya da duyarszlk yaamasndan tr de
birtakm problemler yaanmaktadr. Bunun iin personelin zlk haklarnn iyiletirilmesi ve
sosyal aktivitelerle desteklenmesi fayda salayabilir.
Bu kurulularda hizmet alm yoluyla da ok sayda personel almakta olduundan

ayn grevi stlenip farkl hkmlere tabi olan personeller asndan adaletsizlikler de
yaanmaktadr. Bu sorunun giderilmesi iin ise tm kurumlar kapsayan byk lekli
personel politikalarnn gerektii dnlmektedir.
Son olarak, kurum bakm iin gerekli olan 2/3 asgari cret tutarndaki gelir art da
bavurular deerlendirmek adna yerinde bir talep olarak gzkse de baz durumlarda engelli
ailelerin maduriyetine yol amaktadr. zellikle saldrgan olan ve evden kama, kaybolma,
taciz edilme gibi ihtimali olan ar engelli gruplar iin daha salkl bir bakm hizmeti
vermek adna sz konusu gelir artnn kaldrlmas dnlebilir.
8. Sivil Toplum Kurulular:
Her alanda olduu gibi engellilik meselesi zerine alan sivil toplum kurulularnn
da olmas sevindiricidir. Bununla birlikte meselenin suiistimale ak nitelii dolaysyla bu
alanda alan kurululara daha fazla dikkat etmek gerekmektedir. Ziyaret edilen illerde de bu
husus l Dernekler Mdrleri tarafndan dile getirilmitir.
Bu konudaki en dikkat ekici nokta engelli derneklerinin saysnn gn getike

artmasdr. Dernekler arasnda ideolojik blnmeler olduu kadar baz derneklerin konuyu
suiistimal ederek dolandrcla kadar varan llerde su iledikleri de vakidir. darenin
gerekli denetimleri sklatrmas bu bakmdan nemlidir. Ayn zamanda engelli
konfederasyonlarnn maddi anlamda glendirilerek daha doru yntemlerle hem engelli
kiilere hem de toplumun geneline ulaabilmelerine yardm edilmelidir.
Dier yandan engellilik konusunda alan ve zm reten derneklerin tanmaz ya

da ara almnda olduu gibi engelli bireylere salanan eitli muafiyetlerin kendilerine de
salanmas ynnde talepleri bulunmaktadr. Derneklerin iyi ayrt edilerek bu tr
muafiyetlerden yararlanmalar almalarnda fayda salayabilir.

Ayrca planlanan mevzuat deiikliklerinde, bu iin iinde fiilen yer alan sivil toplum
temsilcileri ile sk ibirlii yaplmas, mevzuatn ihtiyaca dnk olarak dzenlenmesine katk
salayacaktr.
Son olarak, 6462 sayl Kanun ile mevzuatta kullanlmas ngrlen engelli
kavramn sivil toplum rgtleri de almalarna yanstmal ve bu kavramn yaygnlamasn
salamaldr.
9. Toplumsal Duyarllk:
Engellilik meselesinde yukarda saylan balklar altnda ele alnan konular ayr ayr
nemli olduu kadar aslnda tm bu alanlarda iyi ya da kt uygulamalar insan faktrne
baldr. Baka bir deyile engellilik konusuna ne kadar ilgi gsterir ve engellilerin toplumsal
hayata dier bireylerle eit ekilde katlm konusuna zen gsterirsek eldeki imkanlar azami
olarak engelliler iin kullanm oluruz.
Ziyaret edilen illerde Alt Komisyona iletilen; talebin yksek olduu msabakalar iin
spor kulplerinin keyfi olarak tribndeki engelli kontenjann drmesi, duraklara konan
sesli ikaz sisteminin vatandalarn ikayeti zerine kaldrlmas, engelli otoparklarnn salkl
kiilerce kullanlmas, iletmecilerin engelli gruplarn mekanlarnda istememeleri, engelli bir
ocuun rahat girip kmas iin snflarn deitirilmesi gndeme geldiinde dier velilerin
mevcut snfa harcama yapmalar dolaysyla itiraz etmeleri, engelliler iin yaplan bir binann
beenilmesi ile kaymakamla tahsis edilmesinin istenmesi ya da zaman zaman otobs
ofrlerinin engelli yolculara ynelik duyarszl vb. bilin eksikliinin ve engellie dair
olumsuz algnn gstergesidir.
Doal olarak bu olumsuz alg engellilerin zgvenini de olumsuz etkilemektedir. Ne

yazk ki benzer rnekler yaayarak dlandn hisseden engelli kiilerin intihara kadar giden
hikayeleri mevcuttur.
Yine ailelerin de bilinsiz olmalar engelli ocuklar zerinde baz sorunlara yol
amaktadr. Genellikle aileler merhamet temelli yaklaarak ocuklarn her iini kendileri
stlenmekte ve onlardan hibir ey talep etmemektedir. rnein tm iini ailesinin grd
ocuun kaslar gelimemekte, ocuk elini kolunu dahi zorla kullanabilmektedir. Ya da
kendisinden hibir ey istemeyen ebeveyni dolaysyla ocuk kendisine farkl davranldn

idrak etmekte ve kendisini aciz olarak grmeye balamaktadr. Bu negatif kalplarla

yetitirilen ocuklar da hayata atlma konusunda maalesef isteksiz olmaktadrlar.
Esasen yaplan ufak dzenlemelerle engellilerin hayat son derece

kolaylatrlmaktadr. Fakat mesele yalnzca kaldrma bir rampa yapmak deil ncelikle onu
standarda uygun yapmak ardndan ise onu kullanacak olan engelli kiiyi tek bana zgrce
dar karmaya yreklendirmektir. Dier bir ifadeyle, fiziksel dzenlemelerin toplumsal bir
karlnn olmas gerekmektedir.
Engelli haklarn savunmak ya da engellilere dikkat ederek onlarn ihtiyalarna

karlk gelecek dzenlemeler yapmak iin bir gn biz de engelli olabiliriz dncesine
ihtiya bulunmamaktadr. Zira insan haklar mutlaktr ve bunu savunmak bireysel menfaatten
te bir anlam tamaktadr.
Bu nedenle insan faktrne de yatrm yaplmal ve toplumun her kesimini

bilinlendirme kampanyalar yrtlmelidir. lkokuldan itibaren tm eitim yllar boyunca
engelli haklar ve engellilerle iletiim konularnda eitim verilmelidir. Yine engelli ailelerinin
de bu durumla nasl ba etmesi gerektii konusundaki eitimleri de nem tamaktadr. Ayn
zamanda konu medyada da gndemde tutularak farkndalk artrlmasna hizmet edilmelidir.
Toplumsal duyarll artrma konusunda herkese ve her kuruma grev dmektedir.

Bu meselenin hayatmzdan uzak bir yerde durmad tam tersine insan haklar syleminin bir
gerei olarak her politika oluumunda mutlaka dahil edilmesi gereken bir husus olduu
hatrlanmaldr.

'lJj
TRKYE BYK MiLLET MECLS
NSAN HAKLARJNI NCELEME KOMiSYONU
Toplant No : 23 04.07.2013
Konu : Engelli hakiarm ve engelli bireylerin karlatklar hak ihlallerini aratrmak
amacyla kurulan Alt Komisyonca hazrlanan "Engelli Haklar nceleme Raporu"
kabul edilmitir.
A
_::;; Bakan Bakanvekili Bakanvekili
Ayhan Sefer STN Mehmet Naci BOSTANCI Mustafa Sezgin TANRlKULU
Sakarya Milletvekili Amasya Milletvekili stanbul Milletvekili
Alu~
Szc
Yaln AKDOGAN
Ankara Milletvekili
al~~Kayseri Milletvekili
M~~ILDIZ
Ar Milletvekili
ye
lkerGZEL
Ankara Milletvekili
\Af\.. r
~~)
Uye ye
HamzaDAG NevzatPAKDiL
zmir Milletvekili Adyaman Milletvekili Kabramannara Milletvekili
ye l)7 ~n1-osUye
Kerim ZKUL Abdurrabim AKDAG
Konya Milletvekili Mardin Miiletvekili
)
ye
Glen ORHAN
V an Milletvekili
ye ye ye
LeventGK Sinan Aydn AYGN Re!k ERYILMAZ
Ankara Milletvekili Ankara Milletvekili Hatay Milletvekili
ye ye
Hseyin AYGN Mustafa ERDEM
Tunceli Milletvekili Ankara Milletvekili
C?=-e\.;___,.p~C
ye <;
AtilaKAYA
stanbul Milletvekili
TB:Mlvf Tren Salonu st Bakanlklar-ANKARA t_..-Bilgi iin: KenanALTA

TeL Noo (O 312) 420 54 06 Fakso (O 312) 420 53 94 Tel. No: (0312) 420 53 99 e-posta: insanbakkom@tbmm.gov.tr
-----.-t~G.f:7:!:1.
i, 2~1 -~,. u l:r,km!G
... 0~-0':}. '2-0l3 ]

. . . .. , . 62.-G j
TBMM Insan Haklar Inceleme Komsyonn Ba~kabl1;v~~ -~---"- :
Engel li Haklar nceleme Raporu'na dair muhalefet erhim aadaki gibidir.
Bilgilerinize sunarm.
f.~~
. v
Erturul
Krk
Mersin Milletvekili
1. Raporun bir dizi meziyeti yannda muhalefet erhi dmen gerektiren en nemli yn bir btn
olarak soruna engelli penceresinden ok, idare asndan bakmas, gerek gzlem ve denetim yntemi
gerekse zm nerileri konusunda sorunun idari dzenlemeler ile zleceine ilikin tutum udur.
BM Engelli Haklar Szlemesi taraflkelere engelli haklarna u ltlerle yaklanay nermektedir:
(e) Engeliiliin verilen bir kavram olduunu ve engeliiliin sakat kiilerin, onlarn dier
bireyler ile birlikte eit bir temelde topluma tam ve etkili katlmalarna olanak tanmayan
tutumlar ve evre koullarla etkileiminden kaynaklandn tanyarak,
(f) Engelliler iin Dnya Eylem Program ve Sakatlar iin Frsat Eitlii Konusunda Standart
Kurallar' da yer alan ilke ve politika nerilerinin engelli!ere frsat eitlii salanmasna
ynelik ulusal, blgesel ve uluslararas seviyede politikalarn, planlarn, programlarn ve
eylemlerin gelitirilmesi, tasariannas ve deerlendirilmesine katksn gz nnde
bulundurarak,
(l)Engeli i olduu iin bir kiinin aynncla uramasnn kiinin doutan sahip olduu
onuru ve deeri ihlal ettiini de gz nnde bulundurarak,
(i) Buna ek olarak engellilerin eitliliini tanyarak,
(j) Daha youn bir destee ihtiyac olan engeli iler dahil olmak zere, tm engeliiierin insan
haklarnn glendirilmesi ve korunmas gerektiini gz nnde bulundurarak,
(k) eitli belgelere ve ykmllklere ramen engeliiierin toplumun eit yeleri olarak
topluma katlmda engeller!e karlamaya devam ettiklerini ve dnyann her yerinde insan
haklarnn ihlal edildiini dikkate alarak,
(n) Kendi seimlerini yapma zgrl dahil olmak zere engeliiierin bireysel zerkliinin ve
bamszlnn nemini kabul ederek,
(o) Engellilerin kendilerini dorudan ilgilendiren ve dier politika ve programlarn karar alma
srelerine etkin olarak katlabilmeleri gerektiini dikkate alarak,
(p) Irk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da baka fikir, ulusal, etnik veya toplumsal kken,
mlkiyet, doum, ya veya baka bir stat bakmndan birden fazla nedene dayal olarak veya
ar aynncla urayan engeliiierin karlat zor koullar dikkate alarak,
(q) Engel li kadnlarn ve kzlarn hem ev iinde hem de ev dnda iddete uramaya,
yaralanmaya veya istismara, ihmal e, ihmalkar muameleye, kt muameleye veya smrye
kar daha byk bir risk altnda olduklarn gz nnde bulundurarak,
(t) Engeliiierin ounluununyoksulluk koullarnda yaadnn altn izerek ve bu

bakmdan, yoksulluun .e~elliler zerindeki olumsuz etkisine dikkat ekmenin kritik nemini
kabul ederek,
(v) Fiziksel, sosyal, ekonomik ve kltrel evreye, salk ve eitim hizmetlerine, bilgiye ve
iletiime eriimin engellilerin tm insan haklarndan ve temel zgrlklerden tam
yararlanmasn salamadaki nemini kabul ederek,
(y) Engellinin toplumun doal ve temel birimi olduuna ve toplum ve devlet tarafndan
korunmaya hakk olduuna ve engellilerin ve aile yelerinin, engeliiierin haklarn tam ve eit
kullanabilmesini salamak iin gerekli korumay ve destei almalar gerektiine ikna olarak ...
Trkiye'nin de imzas olan bu szleme ayrmclk, temel haklar ve iktisadi yaklama dikkat
ekmektedir. Ancak rapor bunlarn birauna deinmekle birlikte, sorunlar idari tedbirler boyutundan
ileriye tamamaktadr.
2. Komisyon, incelemelerini dzenlerken gerek tabioyu ortaya karacak ekilde, kurumlarn

uyarlmakszn denetlenmesi yerine, haber vererek, iyi rnekleri tercih ederek, gzlem sonularnn
kanlmaz olarak ok iyi olacak ekilde elde edilmesini salamtr. Oysa engellinin bakt yerden
bakan bir rapor neyin olduuyla deil neyin olmadyla ilgilenmelidir.
Bu arada gzlenen kurumlarn esasen gayretli bir personel kadrosuna sahip olduu ve ilerini iyi
yapma gayreti iinde olduklar, istenen bilgileri hzla ve dzgn bir biimde sunduklar, kusurlar
saklama eiliminde olmadklarn teslim etnek gerekir. Hatta kimi kurumlarda kimi ounluk
yelerinin standardn snrlarndaki uygulamalar "Avrupa' dan, Amerika'dan ilerdeyiz" vb. ifadelerle
apolojetik bir tavrla gklere karmalarna karn yneticiler tevazu ile kusurlarndan sz etmeyi
srdrmlerdir.
Komisyon incelemelerinde Valilik, belediye dahil konuyla ilgili tm birimler bilgilendirilmi, ister
istemez rutinden daha olumlu uygulama rnekleriyle karlalmtr. Bunun politik bir motivasyondan
bamsz olduunu sylemek gtr. Oysa aratrnann Trkiye' de en ge Ili kurumlar iin gerek
durumun ne olduu, bu rneklerin genelierne yapabilmek iin yeterli olup olmad sorular yantsz
kalmtr.
rnein stanbul'da belediye aralarnn J/3' engelliler iin dzenlemi olup halk otobslerinde bu
oran ok daha azdr. Oysa bu durum geride kalan 2/3 ' ve tm ulam aralarn kapsayarak
gelitirilmesinin nerilmesi yerine, ileri bir uygulama olarak kabul grmtr.
3. Komisyon grmeleri srasnda, hizmet alanlarn sorunlarn yneticilerden ve idarecilerden

dinlemitir. Bu durum soruna yaklamda ve zm yollarnda yeterli bilgi ve veriye sahip olmay
zorlatrm, hizmet alaniann iktisadi, gndelik ve hayat boyu sorunlar kendi erevelerinden deil,
ynetici ve idarecilerin szgecinden geerek komisyona yanstlmtr.
4. Engelliler arasnda eitlilik ayrm yani fizksel, zihinsel. .. vb ayrm yeterince raporda ilennemi ,
genel olarak fiziksel engeliii er raporda arlk gstermi dier alanlar daha az yer bulabilmitir.
TBMM NSAN HAKLARINI NCELEME KOMiSYONU BAKANLIGINA
TBMM NSAN HAKLARINI NCELEME KOMiSYONU ENGELLi HAKLARI

NCELEME RAPORUNA MUHALEFET ERHDR
TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu Engelli Haklar nceleme Raporunda belirtilen
hususnlar engelli vatandalarmzn yaad hak ihlallerini, yaadklar zorluklar yeteri kadar
yanstmamaktadr. Raporun bu haliyle kabul ile komisyon yeleri byk bir hakszla belge
oluturmu olacaktr.
TBMM NSAN HAKLARINI NCELEME KOMiSYONU ENGELL HAKLARI

NCELEME RAPORU LE LGL TESPTLER
1- TBMM nsan Hakiarm nceleme Komisyonu Engelli Haklarn nceleme Raporunda,

son yaplan kanun dzenlemesine ramen halen zrl kavram kullanlmtr.
2- Yasal dzenlemelerle kamu ve zel kurulularda engelli personel alrma

zorunluluu getirilmitir. Ancak bu yasal dzenlemelere aykr olarak engelli personel
alrma zorunluluuna kamu ve zel kurulular yeteri kadar yer vermemektedir.
Trk Ceza Kanunun 257, maddesine aykr olarak bir nevi grevi ktye kullanma
suu ilenmektedir. Bu nedenle engelli personel alrma zorunluluu olduu halde
altrnayan, kanunu ihlal eden birimlere, iverenlere: TBMM nsan Haklarn
nceleme Komisyonu Bakanlnca gereken uyarlar yapmal, bu ihlali yapanlar
hakknda da gerekirse su duyurusunda bulunmaldr.
3- Engeliiierin istihdam
konusunda hak ihlalleri vardr. Bu alanda engelli haklar gz
ard edilmitir. Engeliilere denen aylk ile kiiler sosyal hayattan bir nevi
uzaklatrlm, almadan yaamiarm srdrmeye tevik edilmitir. Engeli i
vatandalarmiZ alarak geimlerini salamak istemektedir, Engelli
vatandalarmzn ailelerinin en byk istei, onlarn alma hayatnda var olup,
sosyal hayata katlmalar ynndedir.
4- zel kurululardaki fiziki artlarn denetlenmesi iin ilgili bakanln yeteri kadar i
mfettii grevlendirip grevlendirmedii ve i mfettilerinin oluturduklar
raporlarnn komisyon tarafndan incelemeye alnmas gereklidir. Raporda engelli
vatandalarmzn alma koullar adeta grmezlikten gelinmitir
5- Sosyalleme sorununa deinecek olursak, lkemizin eitli yerlerinde yaayan engelli

vatandalarmzdan bu gne kadar henz hi deniz grneni olanlar var, Bakanlk
engeliiierin denizle tanmas iin kamp olanaklar salamaldr, 2012 yl Saryer
Belediyesi, 2013 ylnda ise ili Belediye'si rneklerinde yer ald gibi dier
belediyelerin engelli vatandalarmza salad imkan ve sosyal faaliyetlere yer
vernesi salarunal ve bu olanaklar artrlmaldr.
6- Grme ve iitme engelli vatandalarmzn 155 Polis mdat, 112 Acil Servis vb, acil
hatlardan yararlanmalar n gereken teknik dzenlemeler yaplmal ve
ya ygnlatr Imal d r.
7- Tekerlekli sandalyedeki vatandalarmzn kardan karya
gemek iin, trafik
klarnda, krmz kta dmeye basmas sz konusu olduunda dmeler yksekte
bulunmaktadr, Bu dmeler alakta olmal. tekerlekli sandalye kullanan
vatandalarmza uygun hale getirilmelidiL
8- Engelli vatandalarmzn gerek alma birinlerinde gerek sosyal hayata katlm

hususunda kullanabilecekleri engeli i tuvaleleri bulunmaldr.
9- Yaya yollar, Kamu kurum ve kurulularnn, okullarn fiziki koullar engelli

vatandalarmza uygun hale getirilmelidiL Kald ki TBMM nsan Haklarn nceleme
Komisyonuna dahi engelli bireylerin ulam mmkn olmamakta, ulamlar bir nevi
engellenmektedir.
SONU OLARAK :
nsan Haklarn nceleme Komisyonu Engelli Haklar nceleme Raporunun, gereke

hassasiyet gsterilmeden hazrland grlmekte olup tm bu aklamalar nda ko
raporunun bu haline katlmadn sayglarmla arz ederim.05.07.20 13
Mahm
Komisyon raporlarna, http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/index.htm

adresinden ulaabilirsiniz.
Adres: TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu 06543 Bakanlklar-ANKARA

Tel: 0 312 420 5406 420 5399 Faks: 0 312 420 5394
E-posta: insanhaklari@tbmm.gov.tr

Engelli Hakları - İnceleme Raporu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Engelli Hakları - İnceleme Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ENGELL HAKLARI

24. Dnem 3. Yasama Yl

Engelli Haklar nceleme Raporu 1

Bu amaca katks olmas asndan konu nsan Haklarn nceleme Komisyonunda

Alt Komisyon, Mardin Milletvekili Abdrrahim Akda, Ar Milletvekili Mehmet

Alt Komisyona, almalarnda Yasama Uzman Zeynep Duran elik etmitir.

II. ENGELLLERE YNELK MEVCUT ALIMALAR VE NCELEMENN

lkemizde son on ylda engelli haklar kapsamnda yaplan iyiletirici dzenlemelere

Engelli Haklar nceleme Raporu 2

Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdrlne ve ilgili dier genel mdrlklere

alamayacak durumda olan ya da i bulamayan engellilere balanan 2022 sayl

lk defa bakma muhta tm engelliler bakm hizmeti kapsamna alnm, engellilere

Engellilerin devlet memurluuna alnmalarna ilikin snavlarn kamu kurum ve

2012 yl Haziran ay itibariyle Resmi Bakm ve Rehabilitasyon Merkezleri says

Engelli Haklar nceleme Raporu 3

III. ALT KOMSYON ALIMALARI

1. Bilgi Edinme Toplantlar

17 Aralk 2012 tarihinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal

17 Ocak 2013 tarihinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal

28/3/2013 tarihinde Trkiye Sakatlar Konfederasyonu Bakan ile Konfederasyona

2. Yazl Olarak Talep Edilen Bilgiler

Alt Komisyon konunun nemi dolaysyla ve mevzuatta belirlenen srenin de sona

nsan Haklarn nceleme Komisyonu, Alt Komisyon almalar kapsamnda

Engelli Haklar nceleme Raporu 4

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlndan yurt genelinde Bakanlk kurulularndan

Adalet Bakanlndan 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 122nci maddesinde

3. l Ziyaretleri ve Yerinde ncelemeler

IV. KONUYA LKN BLGSNE BAVURULAN SMLER

1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri Genel Mdr

- Genel Mdrln grev ve yetkisi, mlga zrller daresi Bakanl ve Sosyal

Engelli Haklar nceleme Raporu 5

bulunmakla birlikte, eriilebilirlik biriminin ayr bir daire bakanl eklinde

Engelli Haklar nceleme Raporu 6

- Yeni mevzuat almas ile yerletirilmeye allan sistemde, engellilik meselesi

Engelli Haklar nceleme Raporu 7

Engelli Haklar nceleme Raporu 8

- TKin yapm olduu istatistik almasnda Evinizde engelli var m, gzlk

Engelli Haklar nceleme Raporu 9

eitimli, sertifikal birok engelli olmasna ramen istihdam yaratlamad grlmektedir. Bu

Engelli Haklar nceleme Raporu 10

2. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl Engelli ve Yal Hizmetleri Genel

17/1/2013 tarihli Alt Komisyon toplantsnda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl

- Engellilik alannda gemiten gnmze yaanan temel bir bak as deiimi

Engelli Haklar nceleme Raporu 11

Engelli Haklar nceleme Raporu 12

ncs kabul edilen on yllk programlar oluturmutur. Bu on yllk programlar,

Engelli Haklar nceleme Raporu 13

salanmas gereine iaret etmektedir. AB mktesebatnn temel yaptalarndan birisi olan bu

Engelli Haklar nceleme Raporu 14

- nsan haklar szlemelerinin tamamnda aka engellileri dlayan hkmler

Engelli Haklar nceleme Raporu 15

Engelli Haklar nceleme Raporu 16

brakaca kaygsyla yalnzca Szlemenin ama maddesine engelli tabirinin kimleri

Engelli Haklar nceleme Raporu 17

- Szlemede engelli kadn ve ocuklarn ifte dezavantaj yaad ve bu gruplara

Engelli Haklar nceleme Raporu 18

almalar da devam etmektedir. Szlemenin tamamnda engellilerin ayrtrlmam

Engelli Haklar nceleme Raporu 19

3. Beyazay Dernei Bakan Sayn Lokman Ayva

- Komisyonunuzun daveti engelli vatandalarn meselelerinin artk insan haklar

- zrllk meselesi balkta ele alnabilir. Birincisi, zrl vatandalar

- Krlerin gzn at, fellileri yrtt ksaca insanlar iyiletirerek zm

Engelli Haklar nceleme Raporu 20

- Bu tercihler dnemsel ya da kltrel olarak deiebilir. u anda Trkiyenin artk