mer Karibi Dede hz.

Alaaddin Kalfa Mezarl

Gelibolu'daki en nemli mezarlk, ehrin batsnda yer alan Alaaddin Kalfa Mezarldr. Onun dnda
lenin muhtelif sokaklarnda tekke, t r b e , eme gibi yaplar n etrafnda 10-15 mezardan oluan hazreler
mevcuttur. Feneraltu'ndaki ilehane haziresi. Karamanlar Caddesindeki Zadeler Mezarl, Tekke Mezarl.
Neati eme Mezarl bunlar arasnda saylabilir (Tuna 202: 154-162).

anakkale Kitabeleri Kentsel Kltr Varlklar Envanteri 2003

Nasuhi nal KAR A A R S L A N * / Glgn YAZICI*

********

Kutub mer Dede (Karibi)

Gelibolulu Bir Halveti-Uki eyhi ve iirler

Kendisinden bahseden yuegane kaynak olarak Hseyin Vassaf Efendinin (.1929) Sefinetl-
evliyasndan rendiimize gre Kutub mer Efendi ve Dede mer Karibi adlaryla mehur bir
Halveti Uki eyhi olan eyh mer efendi aslen Saruhanl olup Geliboluya sonradan yerlemitir.
Pir-i tarik Hsmeddin Hasan- Ukinin (.1001/1593) halifelerinden Muhammed Memi-Can
Efendinin (.1008/1599) halifelerindendir. eyhi Memi Can efendininde aslen Saruhanl olmas eyhi
ile memleketinde tanm olma ihtimalini kuvvetlendirmektedir.
Uki silsilesi Memi-Candan sonra bu mer efendiden yrmtr. Vassaf mezkr eserinde onun
ancak drt halifesinin ismini verebilirken bir dnem Melis-i Meyh Reislii yapan Ahmed Muhyiddin
efendi (.1909) Osmanl Tasavvuf yolllarnn silsileleri zerine pek mhim bir almas olan Tomr-
Kebirinde Osman Geliboluvi, Mehmet Geliboluvi, mruf dede Geliboluvi , Mamd Kadavi, Hasan
Esiri, Sleyman Kastamoni, Gazanfer Mehmed Dede, Mfti Abdullatif Efendi, Cneyd Mehmet Efendi,
Muhyiddin Efendi, Kemaleddin Efendi, Mehmed Nuri Efendi, Aziz Efendi, Ali Efendi, mer Efendi,
mer Efendi, Hamza Efendi, Mustafa Dsski, lim Sinan Efendi, ve Ahmed Cahidi Efendi adlaryla
toplam 20 Halifesini listeler.
Sz konusu her iki kayna incelememizden eyh mer Efendiden sonra tarikatn iki yola ayrldn
reniyoruz. Birincisi, Keanda medfun halifelerinden lim Sinan Efendiden (.1050/1640) yryen
kolki gnmze kadar devam eden silsile buradan yrmtr. kincisi ise kimi aratrmaclarca
kendisine Ukiyye ubeleri ierisinde Cahidiyye diye bir kol nisbet edilen Kilidbahirde medfun
Ahmed Cahidi Efendidir (.1070/1660). 1013/1605 tarihinde Geliboluda vefat eden Kutub mer
Dedenin kabri bugn belli deildir.
Ahmed Muhyiddin Efendi yukarda ad geen eserinin ilgili sayfasnn derkenarna Dedem
Karibimahlasn almtr. Divan vardr. Canm kurban olsun senin yoluna ilahisi onundur eklinde
bir kayt dmtr Ancak iirleri incelendiinde onun bu mahlaslar birleik olarak deil Karibi ve
Dedemekillerinde ayr ayr kullandu grlr. Hakknda ok fazla bilgi bulunmayan bu tekke airi
iin kendiside bir uki olan Hseyin vassafBir divanesielime gemi, mutaala etmi idim, kemal-i
arifanesine ahid oldumder ve

Karibi mazhar- irfan olan bir eyhi alidir

Onun divanesi esrar- Kuran ile mlidir.

Medhiyesini yazar. Vassafn incelediini syledii bu kk divan muhtemeldirki Bugn stanbul

Bykehir belediyesine bal Atatrk Kitapl, Osman Ergin Yazmalar, nu:332/2 de kaytl bulunan
nshadr. Ayrca baz Ukiyye mntesiblerinin Ellerinde bulunan baz mecmualarda da bir iki
nutkuna tesadf ettim. Dede mer Karibinin hem Hseyin Vassaf tarafndan nakledilen ve hemde
sz konusu bu perakende mecmualardan aldmz baz nutuklarn Osmanl tasavvuf iirinin
bilinmeyen bir stadndan nmuneler olmak zere aaya alyoruz.

lm-i vahdete erip benliini mahvetmeyen

Ba- hsne ermeyen seyrann asln ne bilr
Bi- vcud ilmiyle hikmet crasn n etmeyen
Hab- gaflette kalan irfann asln ne bilr
Gah seyran gah hayran ol Karibi dembedem
Vasl- Hak olmayan insann asln ne bilr.

http://www.ussaki.com/old__/modules.php?name=News&file=article&sid=66

https://groups.yahoo.com/neo/groups/ussaki-yolu/conversations/messages/5599

Chid, gen yata Edirneden gelip Gelibolulu eyh mer Karib (Kutub mer) Efendiye
intisab eder. Seyr slkn tamamladktan sonra icazetini alr ve o zamanki ismi ile
Kiludul-Bahre gelerek imdi bulunduu yere tekkesini kurar ve irad faaliyetlerine
balar.

http://www.evliyalar.net/cahidi-sultan/

**********************
Ukiyyeden Gelibolu Uk Dergh

Hasan Hsmeddin
Uk (. 1000/1592) tarafndan tesis edilen Uklii Geliboluda mer

Karb Efendi, eyh lim Sinn Efendi, eyh Emin Dede ve Kulolu Mustafa
Efendi temsil etmitir.
mer Karb Efendi, Kutup mer Efendi diye mehr olup, eyh Seyyid
Muhammed Memicn Efendi (. 1008/1599) hazretlerinden hilfet almtr. Geliboluda
medfndur40.
Hseyin Vassf Efendi, Sefnede bir Dvnesinin41 eline getiini, mtalaa
ettiini ve rifne kemltna hit olduunu kaydederek iirlerinden rnekler
vermektedir:
Bu Karb kul olubdur ol makmn ehline
Varln ona virp nmn insn eylemi
***
Karb fazl- kudretten arb- ilm-i hikmetten
Tark- Hak sadetten ira olma mualldan
***
Seni medh eylemek ister bu gnlm y Reslallah
Aceb vasfna kdir mi bu dilim y Reslallah
***
Karb bir zaf kuldur ayrma Sen an Senden
Bana senden yakn Sensin yazdn kalbe Kurn42
eyh lim Sinn Efendi, eyh mer Karbnin halfelerinden olup, Aydnda
Mentee civarnda Mula kylerinden Linelidir. Meyhn byklerinden
olan lim Sinn Efendi, Msr, Halep, am ve Irak geip bir ok fazlet
shibi ile grtn eserlerinde yazmaktadr. Gelibolu Bolayrda otuz sene
gibi olduka uzun bir zaman ikmet etmitir. Bundan dolay da Gelibolulu
diye hret bulmutur. Keanda medfndur. Hadis ilminden Mesbihi43 tercme
eden eyh Sinn Efendinin manzm Akidnmesi44 de vardr. Mesbihin
sonunda, Diyr- Menteedendir ki Line hkidir hkim/Hsmeddin Fakh olu Sinn
adm Ebut-taksr. Manzm Akidnmesinin sonunda ise, Meyhdan budur
nakd u rivyet/Gtrdm Trki dilce kl diryet/Gezb Msr u Haleb m u

Irak/Bulunmaya bu nsha ittifk/Gelibolu Bolayrdan Sinn/Du- hayr ile yd it

sen an45.
Dimetokal Hasan Efendi, Gelibolulu Nuh Efendi, Keresteci Mustafa Efendi,
Selanikli Mahmud Efendi ve Dramanl (Keanl da denilmitir) Muhammed
Efendi eyh lim Sinnn halfelerindendir.
eyh Emin Dedeye gelince, Sefne mellifinin verdii bilgiye gre, Gelibolu
Uk Derghnda ird ile memur olup, k bir nefes shibidir. Gayet hararetli
zikredermi46.
eyh Kulolu Mustafa Efendi ise, IV. Murad devrinde yaam olup, eyh
Sinn- Uknin halfelerindendir. Mesbihi47 nazmen tercme etmitir.
1045/1635te tamamlayarak Dvn- Hmyn48 adn verdii byk dvn,
Etvr- Seba49 ve bir de Mevlid-i Neb manzmeleri vardr.
lhilerinden:
Sensin kerm zn-nevl Sendin kadm-i l-yezl
Sensin Hakm-i b-misl yok hkmne n u er
nzl idp ytn kim biliser gytn
Klgl mcell ztn memen alel-aristev
Eyle inyetden eser irgr hidyetten zafer
Lutf eyleyp klgl nazar ald bizi nefs hev50

40 Vassf, a.g.e., IV, 238.

41 Bkz. eyh mer Karb, Dvne, Sleymaniye Ktp., Uaki Tekkesi No: 245/2.
42 Vassf, a.g.e., IV, 237.
43 Bkz. lim Sinan Efendi, Terceme-i Mesbih-i Snne, mst. Mahmud b. Mustafa, Manisa Akhisar
Zeynelzde Koleksiyonu, No: 261/1, 1b-245a vr.
44 Bkz. lim Sinan Efendi, Tercme-i Akid, Sleymaniye Ktp., Pertev Paa No: 613, 136-146 vr.

45 Bkz. Vassf, a.g.e., IV, 237-238.

46 Vassf,a.g.e., IV, 289.
47 Bkz. Kulolu Mustafa, erh-i Divan- Mesbih, Mst. Hamza Nurettin, H. 1128, Beyazt Devlet
Ktp., Beyazt No: 1222, 266 vr.
48 Bkz. Kulolu Mustafa, Dvn, Beyazt Devlet Ktp., Beyazt No: 3596, 281 vr.
49 Bkz. Kulolu Mustafa, Manzm Etvr- Seba, Sleymaniye Ktp., Reid Efendi No: 1003, 350-392
vr.
50 Bkz. Vassf, a.g.e., IV, 238.
51 eyh Mehmed, Vakyl-Fuzal, nr. Abdlkadir zcan, st. 1989, III, 146, 576; Ahmed
Ziyeddin, Glzr- Suleh Vefeyt- Uref, BEYBEK, Orhan No: 1018/2, vr. 97b; Ayvansaray,
Mecmu-i Tevrih, haz. F. . Derin-Vahid abuk, st. 1973, s. 163; Bursal, OM, I, 53; Mehmed
emseddin, Ydigr- emsi (Bursa Derghlar), haz. Mustafa Kara-Kadir Atlansoy, Uluda
Yay., Bursa 1997, s. 100; Vassf, a.g.e., IV, 252; Nihat Azamat, Chid Ahmed Efendi, DA,

Chid Efendi, kendi eserleri olan Tevhd-i Zt ve Dvnnda eyhinin mer

Karb Efendi olduunu aka ifade etmektedir. Yine Dvn ve Nashatnmenin
giriinde silsilesi hakknda bilgiler verilmitir. Buna gre mer Karb Efendi
Saruhanl Memican Efendiden, o da Hsmeddin Ukden hilfet almtr 56.
Ayrca Silsile-i Evliy adl eserde de Chidnin ehinin mer Karb Efendi olduu
zikredilmektedir57. eyhi mer Karb, yukarda Ukiyye ksmnda da
belirttiimiz zere Geliboluludur. Dolaysyla Chid Efendi, Edirneden
Kilitbahire geldikten sonra, onun mridi olmas ihtimali kuvvetlidir.
VII, 16; M. Serhan Tayi, Chid Ahmed Efendi, Sahabeden Gnmze Allah Dostlar (SGAD),
VIII, 251; Nuran Altuner, Chid Ahmed Efendi (. 1070/1659), Tasavvuf lm ve Akademik
Aratrmalar Dergisi, Yl: 9, Say: 6, Mays 2001, s. 159; Ramazan Eren, anakkale ve Kilitl-Bahir
Kymzn Sultan Chid Efendi, st. 1984, s. 8; Necdet Ylmaz, a.g.e., s. 154.
52 Bkz. Chid Ahmed Efendi, Nashatnme, Sleymaniye Ktp., Uk Tekkesi No: 119, vr. 1b.
53 M. Sdk Vicdn, Tomr- Turuk- Aliyye (Tarkatler ve Silsileleri), Haz. rfan Gndz, Enderun
Kitabevi, st. 1995, s. 247.
54 Bkz. Vassf, a.g.e., IV, 252-253; Saadettin Nzhet Ergun, Trk airleri, st. 1945, II, 894; Hseyin
Ayvansaray, Tercmetl-Meyh, Sleymaniye Ktp., Esad Efendi No: 1375, vr. 20b.
55 Azamat, a.g.m., ayn yer; Tayi, a.g.m., ayn yer.
56 Bkz. Chid Ahmed Efendi, Dvn, Sleymaniye Ktphanesi, Uk Tekkesi No: 245, vr. 1b;
A.g.mlf., Nashatnme, vr. 1b.
57 Bkz. Silsile-i Evliy, Sleymaniye Ktp., Badatl Vehbi No: 1314, vr. 35b-36a.

Avrupa le Asya Arasnda nemli Bir Geis

Noktas Geliboluda Tarkatlar ve Tekkeler
Selami MEK

*********************************