GIO DC TNH DC

GIO DC TNH DC
(Ti bn c b sung)

Tc gi: BS. O XUN DNG

- Thi h. TT HNG

LI GII THIU

Trong nhng thp k gn y, trn th gii cng nh trong nc ta,

mt s cuc vn ng x hi ln lm chuyn bin r rt nhn thc ca
chng ta v nhiu kha cnh thc t ca i sng.

- Cuc vn ng sinh c k hoch nng cao thc trch nhim

ca mi ngi i vi x hi, vi gia nh. Hu nh ai cng thc c rng
vn sinh khng phi l vn c nhn ring ca tng c nhn hay tng
cp v chng m c mi quan h hu c khng kht vi s phn vinh ca x
hi, vi tng lai ca cc th h mai sau. Ngi ph n (v c nam gii)
trong khi thc hin cc bin php sinh c k hoch tip cn vi nhng
hiu bit v k thut khoa hc lm ch bn thn mnh, ginh cho mnh ci
quyn c t do quyt nh vic c thai v sinh , thot khi s chi phi
nhng quy lut sinh l khc nghit. Chnh nh cuc vn ng sinh c k
hoch m nhng hiu bit s ng v sinh l sinh sn (kinh nguyt, th tinh,
thai nghn, sinh ) n c vi cp v chng cng nh nhng i
tng chun b lp gia nh.

Cuc vn ng tuyn truyn v cc nguy c ly nhim HIV, AISD v

nhng hu qu tai hi ca n i vi x hi v ging ni lm cho mi
ngi hiu rng cch phng chng tt nht i vi i dch th k l nng cao
s hiu bit v hnh vi tnh dc an ton (i sng v chng chung thy, s
dng bao cao su) v tham gia tch cc vo vic bi tr cc t nn x hi (tin
chch ma ty, mi dm). i sng tnh dc khng cn l vn ring t m
tr thnh mi quan tm ln ca x hi.
 Cuc vn ng bnh vc n quyn, gii phng ph n vn tip din
nhng mang mt ni dung mi l xc nh vai tr, v tr ngha v ca gii (n
v nam) trong x hi, trong gia nh, ng thi cng i hi x hi quan tm
n yu cu nng cao cht lng cuc sng cho con ngi. Nhng khi nim
v gii, v sc khe sinh sn, sc khe tnh dc c cng ng th gii
tha nhn trong nhng nm gn y th hin r s quan tm . Ni dung
ch yu ca nhng khi nim quy nh nhng iu nhm em li cho ph
n v nam gii s bnh ng, s an ton v hnh phc trong i sng x hi
v gia nh, lm phong ph hn theo hng tch cc mi quan h tnh yu,
tnh v chng v lm p hn nhn cch ca mi ngi.

Nh vy l do s tuyn truyn rng ri ngha v ni dung ca nhng

cuc vn ng ni trn m nhiu iu xa cm k hoc ln trnh th nay tr
nn thng thng v cn c tuyn truyn, gio dc trc din.

X hi ha nhng hiu bit v sinh l sinh sn, v mi quan h bnh

ng v c trch nhim gia nam v n thc t c ni n mc
nht nh trong x hi ta t nhiu nm nay qua cc phong tro vn ng sinh
k hoch, xy dng gia nh vn ha mi, phng trnh AIDS.

Thc t i sng hin nay, vi nhng mt tri ca c ch th trng,

ca mt x hi ang pht trin nhanh, vi yu cu y nhanh hn na cuc
vn ng sinh k hoch v phng chng AISD th vic cung cp nhng
hiu bit cao v su hn mi ngi t khm ph v mnh, bit d phng
li cng tr nn cp thit hn bao gi ht. chnh l l do thc y Trung
tm Gii, Gia nh v Mi trng trong pht trin (CGFED) cho ra i sm
cun sch Gio dc tnh dc (hay chnh xc hn tnh dc v i sng tnh
dc) do bc s o Xun Dng bin son (vi phn ph lc ca Thi h
Tt Hng).

Cun sch thc cht ch l s tip ni v nng cao nhng hiu bit m
mi ngi tip nhn trong nhng nm qua, ni dung ca n ch trng n
cc kha cnh khoa hc v x hi ca mi quan h nam n, lm cho mi quan
h tr nn lnh mnh, tt p v c trch nhim hn, gp phn vo s
nghip k hoch ha gia nh, n nh dn s v phng trnh ly nhim HIV,
AIDS.

Trng tm nghin cu Gii, Gia nh v Mi trng trong pht trin trn

trng gii thiu bn c cun sch ny vi hy vng rng n s c ch cho gii
tr chun b lp gia nh, cc cp v chng cng nh nhng ngi hot ng
trn cc lnh vc lin quan n gio dc, y t v vn ha x hi.

Trong qu trnh bin son sch, chc chn cn nhiu thiu st, chng
ti chn thnh cm n s gp b sung ca bn c cho nhng ti bn
sau c tt hn.

Gio s L TH NHM TUYT

Gim c Trung tm Gii, Gia nh v Mi trng trong Pht trin

Phn 1. L LUN C S V KHOA HC TNH DC

Tc gi: Bc s o Xun Dng

Chng 1. TN GI CHO MT KHOA HC

ti lc khng th n trnh hay ch c nhn nim s lc v mt
vn rt quan trng lin quan ti cht lng cuc sng con ngi. l i
sng tnh dc.

Trn kh nhiu sch v bi bo ngi ta chng minh s cn thit

phi cung cp nhng hiu bit khoa hc v tnh dc cho nhng ngi sp
bc vo thi trng thnh v c nhng ngi trng thnh: kt hn.

Cng c nhiu thnh kin v quan nim lch lc, thm ch h lu,
phn khoa hc phng hi nghim trng n hnh phc ca con ngi.

Chnh v l cho nn cn thit phi c mt cun sch cp mt

cch c h thng, khoa hc v nghim tc nhng vn gii tnh, tnh dc v
tnh dc nhm gip cho 2 c th nam n bit ng x tt hn trong i sng
x hi v gia nh.
 Gi tn mn khoa hc dy cho ngi ta bit v s hnh thnh v pht
trin bn nng tnh dc con ngi v mi quan h ca 2 c th khc gii
trong i sng x hi, i sng tnh cm v tnh dc nh th no cho ng,
n nay hnh nh vn cha r rng, vn cn lng tng. S d nh vy l v ta
cha xc nh c r ci ngha ch thc v ni dung ca mt s khi nim.

Trc ht ta hy bn v khi nim tnh dc. (Dsir hay Sexualit). Tnh

dc l xung lc ni ti ca con ngi mun c khoi cm, mun tha mn
nhng nhu cu tm sinh l rt phong ph ca con ngi (nhu cu thn th v
tinh thn) nh i mun n, kht mun ung, nh nhung mun gp g
Trong iu kin thng thng, nhu cu mnh m nht v cng em li khoi
cm cao nht l nhu cu quan h nam n. Mi hot ng sinh l, tm l c
tha mn u to ra khoi cm. Nh vy tnh dc l bn nng, l t nhin, l
sn c mi ng vt. V con ngi l mt ng vt c v co cp, c h
thn kinh pht trin hn mi loi khc cho nn tnh dc ngi cng pht trin
a dng, phong ph hn, khng nh nhng ng vt c v cp thp khc,
bn nng tnh dc ca chng c tnh bt bin, khun mu (Strotype) v b
chi phi bi thi k ng dc.

Nghin cu tnh dc ngi l nghin cu s hnh thnh v pht trin

ca n ngay t khi con ngi mi sinh ra cho n tui dy th, tui trng
thnh, tui cao, tui gi vi nhng nh hng ca mi trng xung quanh
(gia nh, x hi), ca bnh tt. Bn thn tnh dc c th b sai lc hay bnh
hon do nhng bt thng xy ra ngay t thi k phi thai cp gien, gy ra
nhng hu qu hnh vi tnh dc (nhng ngi c X hoc Y tha trong
nhim sc thng c tnh dc hung bo, ri lon b phn cm th
hcmn ca cc trung tm thn kinh l nguyn nhn ca tnh dc ng gii).

Tnh dc (Dsir Sexuel) l s pht trin t nhin v tt yu ca tnh dc

khi con ngi bc vo tui dy th ( c s trng thnh nht nh ca cc
tuyn v c quan sinh dc), khi s ham mun khoi lc tp trung vo mt i
tng khc phi km theo nhng tnh cm tt p. Tnh yu s ny n trn
c s nhng tnh cm tt p ny v trn mi quan h tnh dc.
 Tnh dc l ng lc sn c v tnh dc l s thay i v cht ca tnh
dc, tr thnh nhu cu sinh l cn thit cho s tn ti ca ging loi, cho hnh
phc ca c th, ngi ta khng c l do g phi h thn khi cp n n.
Nh vy, gio dc tnh dc trong bao gm c gio dc tnh dc (ni v sinh
l, hnh vi v mi quan h gia 2 c th khc gii trong vic tm kim khoi
lc) xng ng c v tr trong nhng c gng nhm nng cao cht lng cuc
sng con ngi.

Gii hay phi (Sexe) l mt khi nim rng trc ht l gii sinh vt
ngha l thuc nam hay n v mt sinh hc (ngoi hnh, nhim sc ) vi
nhng c tnh sn c, bm sinh, khng thay i. Cn gii tnh l hnh vi,
tm l theo kiu nam hay n, c hnh thnh do nh hng ca x hi hay
mt nn vn ho no , v vy n thay i theo tng thi i. Gio dc gii
tnh m ta thng ni ch yu l gio dc phm cht gii tnh do nn vn ha
ca x hi quy nh. Mi nn vn ha c nhng quy nh ring v gii tnh,
vn ho Khng gio coi CNG DUNG NGN HNH l bn yu cu v
gii tnh ca n.

Gio dc v gii c th tm chia ra 3 ni dung chnh nh sau:

1. Gio dc nhn cch (hnh vi, o c, php ng x ca tng gii):

Vi n ngay t b, ch gio dc s kho lo, s du dng, s t nh,

pht trin bn nng bm sinh ca ngi m tng lai cho n cc vn
trong mi quan h vi gia nh (cha m, anh ch em), vi ngi yu, vi
chng con Vi nam, cng c nhng im chung nh n nhng cng c
nhng im c th trong ni dung gio dc.

2. Gio dc sinh l, i sng sinh sn:

Ty thuc tui ca tng gii m cung cp nhng hiu bit t thp n

cao, t n gin n phc tp: s khc bit gia con trai v con gi, nhng
vn pht sinh ca bn nng tnh dc, ca tui dy th, ca tnh dc, ca
hn nhn v i sng v chng

3. Gio dc x hi:
 Cc ng x ca tng gii i vi x hi: Ngha v, trch nhim, quyn
li

Ton b 3 ni dung ni trn to nn h thng tri thc v gii. Nh vy,

ty thuc vo khu vc no trong ton b h thng tri thc v gii m ta c
nhng cch gi tn khc nhau. Nu nh ch cp n bn nng tnh dc,
hnh vi tnh dc th ch nn gi l Gio Dc Tnh Dc. Trong trng hp m
rng sang c nhng kha cnh tm l, o c, hnh vi th gi l gio dc
gii tnh. Nhiu sch xut bn trc y thng vp phi s ln ln .
Nhiu nc a gio dc tnh dc vo chng trnh ging dy ca nh
trng vi nhng tn gi khc nhau nh: Nhn vn ha mi quan h gia
nam v n Chun b cho cuc sng gia nh. Ni dung thch hp cho
tng trnh pht trin tr tu tm l v th cht khng qu thin v cc kha
cnh k xo ca hnh vi tnh dc, m tri li, ch trng ti nhng yu t tm
l, o l v x hi ca bn nng con ngi.

Mn hc ny thc s mang chc nng x hi c mc ch d phng r

rt v i sng sinh dc khng ch l vn ring ca c nhn m l mt
phm tr x hi ng quan tm.

Gio dc l mt qu trnh u tranh, u tranh vt qua nhng tr

ngi v mt tm l, nhng nh kin lc hu cho nn mc d khoa hc tnh
dc c ngha nhn vn v ni dung khoa hc nhng theo kinh nghim ca
cc nc th lc u khoa hc ny bao gi cng vp phi s bi xch chng
i ca nhng th lc x hi bo th (tn gio, cc nh o c) nhng cui
cng li vn c tha nhn nh s ng h ca tin b x hi v cc thnh
tu khoa hc.

Ti sao khoa hc tnh dc c phi tri qua mt thi k di lao ao, ln

n trc khi c chnh chc cng nhn? iu c lin quan mt thit vi
cc giai on pht trin ca x hi, vi phong tro bnh vc n quyn, i
bnh ng vi nam gii khng phi ch trn bnh din x hi m ngay c trong
i sng thm kn ca gia nh v c bit l vi nhng tin b ca khoa hc
k thut cc phng php trnh thai ra i gii phng ngi ph n
thot khi nhng quy lut sinh l khc nghit chi phi i sng sinh sn, em
li cho ngi ph n quyn lm ch bn thn v quyn c hng hnh
phc y trong cuc sng v chng.

Vi nt v s hnh thnh khoa hc tnh dc

Khng phi ch ring nc ta mi c hin tng khng r rng,

khng thng nht trong cch gi tn mt mn khoa hc. Ngay nhng nc
qu hng ca mn khoa hc ny lc u cng khng c nh ngha r rng.
Nhng ngi Anglo-saxons l nhng ngi u tin t ra tn sxology
ch mt khoa hc v tnh dc nhng cng c th hiu l khoa hc v gii.
Ngi Php cng mn lun thut ng ny.

Lc u, mn khoa hc m nhng ngi AngloSaxons t ra do

nhng ngi c i cht hiu bit v ngh thy thuc v tm l ph trch
cha tr nhng chng bnh lin quan n tnh dc, nh chng bt lc
(Impuissance) nam gii, chng lnh cm (frigidit) n gii v nhng ri
lon khc ca tnh dc.

Nhng ngi c suy ngh nghim tc v tnh dc ngi (sexualit

hunaine) u mun tm li gii p cho cu hi v sao v t bao gi con
ngi li mang mt mc cm ti li v bn nng tnh dc, t n di s
kim sot ca o c ngn nga s pht trin t do ca n. l mt
th mc cm siu hnh nh ci cht m nh mi chng ta v lm cho
nhng g lin quan n tnh dc tr thnh iu cm k bt k nc no v
ch khc nhau mc nghim khc.

Nn vn minh phng Ty c cng lm ny n nhng t tng

khoa hc, nhng cng l nn vn minh chu nh hng nng t tng kh
hnh ca o c c, mt h thng tn gio in hnh ca khu vc Trung
ng vi nhng cm on nghit ng v o c cao s hy sinh ca phn
xc cu ly phn hn. o C c ra i trong bi cnh ca vng sa mc
nng bc, thiu nc, thiu thc n, cho nn o ch trng ly phn hn,
phn tinh thn lm trng, coi thng nhng nhu cu ca th xc nh n,
mc, , truyn b mt li sng du mc, thanh m, tit dc. Cc tn phi
i ph thng xuyn vi nhng thch thc ca c th, nh hng n vic
hng th hnh phc cng nh n sc kho v tinh thn ca h.

Nn o c h khc gy ra tnh trng sa st nghim trng v

sc kho cho nhiu ngi khin cho ngi ta phi t cu hi vy th hnh
phc cuc sng ca con ngi ta trn tri t ny l g?

Chu u vo cui th k 19 u th k 20 chng kin mt nn dch

Hysterie v ri lon thn kinh chc nng (neyrose) v n lt cc thy thuc
cng phi t li vn v cc chun mc o c ang chi phi i sng
tnh dc ca x hi lc .

c bit l bc s Freud, mt thy thuc c thi thc bi t tng y

hc kch lit bc b nhng lut l ca tn gio v tnh dc, ng thi
Freud xy dng c mt h thng l thuyt v tnh dc vi nhiu chng
minh khoa hc, nhn mnh s pht trin dn dn ca tnh dc tng c nhn
v mi quan h ca n vi khoi lc, mt th khoi lc m ch ngha siu
hnh phng Ty bi xch. S dng cm v tham vng ca Freud xng
ng ngi ta coi Freud l ngi u tin nu ln nhng khi nim v
ton b nhng hin tng thuc v tnh dc ngi. Freud mong mun thit
lp nhng chun mc khoa hc v tnh dc phn bc li nhng lut l, o
c ca tn gio v lm c s cho vic cha tr. iu ngc nhin l mc
du Freud chng minh trong cc cng trnh nghin cu ca mnh tm
quan trng c tnh quyt nh ca nhng i hi c nhn v tnh dc, th m
Freud khng th pht biu c mt cch r rng chun mc bnh thng
ca mt chc nng khc hn vi chc nng sinh sn, chnh l chc nng
tnh dc ch sau ny nhng hc tr ca Freud mi ni n.

L thuyt ca Freud mc d c ra i mun so vi nhng t tng

khoa hc khc ca phng Ty nhng li qu sm so vi s pht trin ca
sinh hc. L thuyt y cng b hn ch bi nhng quan im ngu dn ca tn
gio cho nn khng tr thnh mt c s khoa hc vng chc ng vng
n ni Freud phi s dng n phng php ngoi suy (extrapoler), phi
xy dng l thuyt mt cch tru tng, qu gio iu v c bit l nh gi
qu cao phm tr dc nng (Libido) m Freud gi l bn nng cht ngi.
Freud qu thin v l thuyt, coi trng nhng khi nim m h hn thc
nghim, ly lm l thay cho thc t, c gng rt nhiu buc ngi ta phi
chp nhn tnh dc hn l lm cho ngi ta hiu n, v vy sau ny l thuyt
ca Freud b nhiu ngi cng kch. V thiu nhng khi nim vng chc v
tp tnh hc (khoa hc v hnh vi nn Freud ni qu nhiu n v thc
thay v phi ni n bn nng. Khng th xem nhng cm gic, ngh ch
quan ca mnh nh phn nh hot ng ca dc nng v thc. Hot ng
tnh dc ca ngi tun theo nhng quy lut sinh l ch khng phi nhng
quy lut trit hc.

Mt tri ca i sng tnh dc l nhng bnh v tit niu, ph khoa,

hoa liu, no thai, ph thai, v vy nhng ngi thy thuc l nhng ngi
u tin truyn b nhng kin thc v tnh dc c tnh cht d phng, nhng
quy tc ng x lnh mnh bit trnh nhng ni bt hnh v khng c
tha mn, trnh bnh hoa liu v trnh nhng thai nghn khng mong mun.
H ni v gii phu sinh l iu ha sinh sn v s cn thit phi trnh nhng
hnh vi tnh dc sai lc, phi o l.

V c y chng c v s tn ti ca nhng bnh v tnh dc cho

nn nhng nh phn tm hc (Psychanalyse) c tham vng xy dng mt
phng php iu tr mi mang nng nh hng ca y hc cha tr cho
nhng ngi b trc trc v thn kinh, bnh hysteria, bnh v tnh dc. Nhng
bnh nhn kiu ny tm n nhng thy thuc t xng l nh tnh dc hc,
nhng kt qu khi bnh bao gi cng hn ch v l do sinh hc lc cha
pht trin. Khi nhng nh tnh dc hc mi xy dng c liu php tnh
dc nhng cha xy dng dc khoa hc tnh dc.

Phi i n gia th k 20 khi sinh hc pht trin cho php gim

st c ton b nhng hin tng binh thng cng nh bt thng xy ra
trong con ngi v vi s ra i ca 2 thnh tu khoa hc ni bt l thuc
ung trnh thai v nhng cng trnh nghin cu ca Masters v Johnson th
tnh dc hc mi c c s khoa hc vng chc. Thuc trnh thai lm thay i
hn iu kin sng ca ngi ph n, gii phng ngi ph n khi nhng
quy lut khc nghit ca sinh hc, ch ng c trong vic sinh sn v v
th chc nng tnh dc c u th hn chc nng sinh sn.

Cn nhng cng trnh nghin cu ca Maters v Johnson th chng

minh c s sinh l ca chc nng tnh dc, ly ci chun l s bnh thng
v chc nng ch khng phi xut pht t ci bnh l ngoi suy mt cch
phiu lu.

Mt bc tin di na trong vic nghin cu khoa hc tnh dc l s

xc nh v bn cht con ngi, bn cht cng mang tnh x hi, l
iu m Freud khng nh gi ng, p dng nhng phng php thng
k cht ch v mt khoa hc. Alfred Kinsey v nhm Simon cung cp
nhng hiu bit qu gi v tnh dc ngi nhng d sao cng ch l nhng ci
nhn i th v hnh ng tnh dc ngi. Hn na hnh vi x hi bao gi
cng ch l mt phn trong tng th nhng hnh vi ca ng vt c thc.
Tnh ng vt (animalit) sn c mi con ngi cng nh ng lc ca bn
nng (determinisme instintif) mt thi gian di khng c m xa n
nhng ngy nay ngi ta phi tha nhn s tn ti ca nhng kiu hnh vi
gn lin vi cu trc sinh hc nm gien. Tp tnh hc gip cho con ngi
hiu mnh hn sng hnh phc hn.

Nh vy l tnh dc hc vi nhng khm ph v chc nng tnh dc

chim lnh mt phm vi rng ca sinh hc, v th n phi c xp vo kho
kin thc khoa hc ca nhn loi. Nhng khoa hc tnh dc mi ch bt u,
cn nhiu vn cha c gii quyt, nhiu cng trnh iu tra, thc
nghim sinh l, nghin cu di truyn, x hi hc v.v cn phi tin hnh.
Havelock Ellis vit ti 14 cun sch gii thiu nhng tch ly cng nh
nhng cng trnh nghin cu ca ng; ng c coi l ngi tin phong dng
cm ca ch ngha nhn o ng thi l nh khoa hc v tnh dc u tin
xng ng nht.
Chng 2. T BN NNG N TNH YU
Nhng hnh ng bn nng thng km theo nhng trng thi hoan
lc. Vi con ngi, l trng thi tha mn bn th, tha mn tp tnh.

Tuy nhin, trong mt s trng hp nht nh, hot ng bn nng

khng km theo trng thi hoan lc: v phi thch nghi vi mi trng sng,
nhng hnh ng bn nng thuc loi tn cng t v khng km theo hoan
lc. Kh c th coi bn nng no l hng u m ch c mt lot nhng bn
nng di truyn m bo 3 chc nng ln: duy tr s sng cn ca c
th, ca ging loi v thit lp trt t ca cng ng.

Dc nng ca loi ngi (libido) ch gii hn lnh vc tnh dc, th

hin s ham mun khoi lc mt cch c thc.

Hnh ng giao hp ca con ngi ch yu tha mn khoi lc,

t c khoi cc, v mt s lng m ni th ln hn nhiu so vi hnh
ng giao hp sinh sn. Ngi ta c tnh rng mt ngi khe mnh
sng ti 70 tui c hng 5.000 ln khoi cc, trong khi ch cn 15 ln
khoi cc l ti a sinh sn, mt con s l qu ln v ng phn nn v
mt sinh thi cho cuc sng cui th k 20 ny.

Trong iu kin bnh thng, nhu cu khoi lc tnh dc ng v mt

bn th v tm l m ni th mnh hn mi nhu cu bn nng khc v tnh
cht ca bn nng l khng thay th c cho nhau.

Chc nng tnh dc pht sinh trn c s hnh vi sinh sn: S thc tnh
bn nng, s la chn bn tnh, giao hp chc nng tnh dc c ngun gc
di truyn, trong s tm kim khoi lc l mt hnh ng nhm tha mn tp
tnh. S giao hp gia hai c th khc gii l hnh vi t nhin; cn nhng
hnh vi khc, nhm t c khoi cm ch l nhng kiu cch m phng,
mt kiu cch b ph phn ch trch, ring hnh ng t kch dc (auto
rotisme) c coi mt bc pht trin bnh thng ca chc nng tnh dc
v hnh ng ny lin quan ti s pht trin ca thc, hnh ng t kch
dc c trc khi c th pht trin y b my sinh dc.
 loi ngi, mi lin h gia hai c th khc gii d c da trn c s
sinh sn nhng ch yu vn l mi quan h tnh dc, em li khoi cm cho
nhau. Mi quan h ny hnh thnh ngay t bui bnh minh ca nhn loi,
nhm m bo s cn bng v mt tm l v th cht v to nn mt trng
thi thoi mi, hoan lc m ta gi l hnh phc.

Ham mun tnh dc con ngi khng ph thuc vo thi k ng

dc. N hnh thnh trong qu trnh tin ha vi s tham gia ca thc v s
ghi nh.

Nam biu l s ham mun khoi lc tnh dc bng du hiu cng ca

dng vt. N biu l mt cch kn o hn, khng ging nh ng vt
thi k ng dc, ngoi s xung huyt vng m h, tng sinh mn v bi
tit dch nhn m o, ch c nhng cm gic ro rc m h, nhng i hi
v thc v cng nh nam gii, chnh k c v nhng g c th lm du i
nhng ro rc ca c th ch dn ng li cho hnh ng t kch dc.

Mt i s ph thuc vo thi k ng dc, ng thi li c c s d

dng trong hnh ng giao hp do nhng c im v gii phu, v sinh l
ca gii nam v n (Nam ch cn c s cng cng, cn n th lun trng
thi d dng n nhn cho nn loi ngi thit lp c mt trng thi cn
bng sinh hc v nhu cu tnh dc. Khi s ham mun khng c tha mn
th nhu cu cng thi thc v ci ngng ca hnh vi tnh dc b h thp
xung. Cn vn tha mn tnh dc l vn ca tng c nhn. Con s
5000 ln khoi cc cho mt i ngi (70 tui) ch l mt con s trung bnh:
c th qu nhiu i vi mt s ngi, nhng li qu t i vi mt s khc;
hon ton ty thuc vo tnh dc ch quan ca mi ngi l chng mc hay
thi qu. Di mc cn thit c ngha l chc nng tnh dc cha c tha
mn. Nhng khi vt qu mc cn thit ngha l vt qu liu lng tha
mn th c th khng p ng na. C th t ng dp tt mi ham mun
tnh dc, kha li chu trnh sinh l ca nhng phn ng tnh dc din ra trong
c th d cho c nhng kch thch bn ngoi tc ng ti, c bit l nhng
kch thch th gic li ko s ch v tng tng.
 Cn khi nhu cu tnh dc khng c tha mn th c th gy ra trng
thi chn chng, , cu gt, kh chu vi bn thn mnh v vi mi ngi
xung quanh D cho c nhng khoi cc t nhin xy ra trong gic ng
cng khng lm du bt c nhng thi thc ca c th.

SINH L TNH DC C TH CA CON NGI c hnh thnh do

nhng thay i v gii phu (pht trin bao quy u, s di chuyn m vt ra
pha trc) to nn mt khu vc cm gic c li cho hnh ng giao hp
ca 2 c th khc nhau.

m vt tuy tch bit vi m o v khng trc tip tip xc vi dng

vt trong khi giao hp, nhng v c nhng b phn cm th v thn kinh dn
truyn cho nn tr thnh mt b phn kch thch chn lc v c th sinh ra
khoi cc.

V m vt vo mt v tr d s m ti cho nn mt em gi ngay t lc
c th v tnh cch cha trng thnh bit t gy thch th cho mnh bng
hnh ng gi l t kch dc c khoi cm v l b phn duy nht ca
c th em li khoi cc (khi cha trng thnh)

B phn cm th ca m o tuy hot ng nhng vn cn thit c

s kch thch chun b hoc cng lc vi hnh ng giao hp to c
trng thi tha mi cho phi n. Mc tha mn cng cao khi hnh ng
giao hp c thc hin vi mt bn tnh ng . n tui dy th, khi nhng
xung ng tnh dc thi thc vic tm kim bn tnh th nhng khoi cm n
c ca hnh ng t kch dc dn dn mt gi tr.

mt s ng vt, s xut tinh xy ra ngay sau khi dng vt a vo

m o. Nhng con ngi c mt khong thi gian gia s cng cng
hon ton v s xut tinh; l khong thi gian cn thit pht ng
nhng b phn cm th sinh ra khoi cc m o, l nhng ng tc
m dng vt tc ng n m o. Duy tr c s cng cng, khng
xy ra xut tinh trc khi bn tnh n c khoi cc l nh s c ch ca
nhng si thn kinh v no i th.
 S ha hp v mt tnh dc c vai tr ca s giao lu gia i bn
tnh. S kch thch m vt v m o gy ra nhng p ng d chu cho
ngi n: m o bi tit nhiu hn, rn la, on oi tt c nhng ci tc
ng tr li, kch thch s kho lo v iu chnh nhp ca ngi nam, v
th c th ni quyn lc tnh dc l s san s ca c hai pha, l cung cch
ng x c th ca mi ngi. T , mi lin h gii tnh tr thnh mi lin
h tnh dc, yu t c bn cho s ha hp v gn b ca i bn tnh.

Hnh vi tnh dc loi ngi, ngoi s khng l thuc vo thi k ng

dc, cn khng b tri buc vo mt t th nht nh, bt bin (nh ng
vt) khng i hi iu kin thi gian v khng gian cu k li c chun b
(bng hnh ng t kch dc) trc khi tr thnh mt trng thi sinh l n
nh vi s tham gia ca nhiu gic quan khc (tay, ming), nng cao v lm
phong ph thm a hai c th khc gii vo trng thi hng phn hoan
lc, dn n khoi cc.

TRONG MI QUYT NH LIN QUAN N hnh vi tnh dc. (tm

kim, la chn bn tnh tin n chung sng hay chm dt, quyt nh la
chn mt bin php trnh thai) u c s tham gia, dn dt ca thc,
ch v bn nng. Chnh v th, hnh vi tnh dc ca mi c nhn c tnh cht
c bit r rt.

Nhng tnh cm tt p din ra trong mi quan h tnh dc (n cn,

chiu chung, du dng) c m rng trong c i sng thng ngy, to
nn mi lin h c bit gia hai c th khc gii, hnh ng giao hp d
dng lp li, khc vi ng vt ch c mt s t sng c i c i, cn phn
ln sau thi k ng dc, chng tr li cuc sng c lp. Tnh yu l mt loi
tnh cm c th ch c con ngi, trong c s bn vng, s gn b, s
hi sinh cho nhau. Mi x hi c nhng quy c nh du mi quan h gn
b (tc hn nhn): Hnh v, hnh xm trn thn th, kiu tc (ph n dn
tc Thi khi c chng, tc bi trn nh u, khi cn con gi, tc bi sau
gy), trang sc v.v x hi vn minh th quy c l chic nhn ci
v mang h ca ngi n ng (x hi phng Ty) khi ngi ph n ly
chng.

V m c sng lu; sng hnh phc cho nn t xa xa con ngi

quan tm chm lo n nhng bn nng ch yu trong c bn nng tnh
dc. Con ngi tn dng mi phng tin t nhin sn c cng nh nhng
phng tin do con ngi to ra (khoa hc, ngh thut nng cao v lm
phong ph thm i sng tnh dc.

Bn nng tm kim, la chn bn tnh d thc y c hai gii lo gn gi

v p ngoi hnh hp dn i tng khc gii v biu l kh nng ti a
ca chc nng tnh dc. N bo v v p ca i v bng cch nui con
bng sa hp hoc nui v em, gi thn hnh cn i cho khi bo ph bng
ch n king v vn ng, gi ln da cho trng hng chng t v tr
quyn qu khng phi du sng di nng hoc i khi hnh din ph trng
ln da rm nng, khe mnh t ra l ngi a hot ng, a thin nhin.
Cn nam gii th ph trng sc mnh c bp (vo thi k sc mnh c bp
c cao nh thi k trng trt, sn bt) hoc v p qu tc (cao, vai
rng) nh trong thi k Ai Cp c i khi nhng cng vic nng nhc ch do
nhng ngi hu lm.

Con ngi c bit l phi nam, cn lun lun lo gi gn v tng cng

kh nng tnh dc v b m nh l s xut tinh gy ra s hao mn. V th,
nhng thc n c tm kim nhiu nht l nhng thc n em li s trng
sinh v sc mnh nam tnh. Nhng thc n c tnh cht tng cng v ko
di s cng cng c s dng t rt lu i v khp mi ni trn tri
t. Mt s c tc dng ph ngyy him nhng vn c ngi ta s dng v
th c hi v sau ny cn hn l khng th cng cng c vo lc cn
thit.

C mt s nguyn nhn bit n t lu l c hi cho hot ng tnh

dc: bnh tt i n nhng n ung qu nhiu, mt ng, i sng khng n
nh, lo phin cng c nh hng xu n tnh dc. C l mong mun c mt
trng thi tm l v th cht kho mnh ch yu l mong mun duy tr c
kh nng hot ng tnh dc. Ngi nht xa kia l nhng ngi i u trong
vic quan tm n chc nng tnh dc v h tng t chc nhng cuc thi
(gia nam gii vi nhau) xem ai c kh nng gi c s cng cng lu
nht.

Tha mn tnh dc mt cch iu ha bao gi cng l mt yu t gip

cho cc qu trnh sinh l hot ng tt. V vy hot ng tnh dc ngi c
tui vn cn thit, c bit ph n, m o nu khng phi duy tr
kh nng cm th khoi lc th cng l cung cp cht dinh dng cho n
l Prostaglandine c trong tinh dch,

C l xut hin t rt sm trong qu trnh tin ha ca loi ngi

nhng vt trang tr hay hnh v trn thn th khng nhm mc ch tn cng
m ch khu gi s hp dn.

Ngn tay, ngn chn c ct gt, t mu. Nam gii th my ru nhn

nhi hay ru cm, ru quai nn, ria mp. Tc c ct ngn, un, nhum
hay bung th c c hai gii rt ch . Lng nhng vng quan trng
nh nch, lng mi, lng my, chi di cng c co nhn, ta tt, nh.
Rng i khi c mi da li hay nh bng.

Da d, nht l do mt, mi, m, mi mt c thoa, bi bng nhng cht

mu c tc dng tm thi hoc xm trn lng, bng, ngc li nhng hnh
v c nh.

vch mi, cnh mi, sn ming, mi, di tai treo gn nhng vt

trang tr t loi rt th s cho n nhng vt qu. Ph n Min in c di v
phi eo nhiu vng c kim loi t b, cn ph n n li gn nhng vin
qu.

Thn th v nhng b phn trn thn th cng bin i i theo tp qun

ca tng x hi. Ph n Trung Hoa xa c tc l b chn chng t dng
di quyn qu.
 o qun cn thit cho cc dn tc sng ngoi vng nhit i, va
gi gn kn o c th nhng cng c th li tng v khu gi, hp dn (nt v
che c ci khim khuyt ca v b nh i do nui con).

Hi hng t nhin ca c th hoc mi nc hoa m mi ngi

thng sc l nhng du n ring bit, gi cm gic quen thuc v s hu.
Nhng mi kh chu, hi hm t thn th, rng ming; c ch bn nng tnh
dc, cn tr nhng hnh ng m c hai gii u a thch: hn mt, ming.

Tt c nhng ci tin ni trn l nhng yu t kch thch th gic v

khu gic nhm hp dn bn tnh ri c s phn tch, chp nhn ca h
khu gic dn ti hnh ng tnh dc. Mi s i thay v ngoi hnh u
xut pht t nhng tnh dc: hoc c ch (nhng ngi theo thuyt
kh hnh n mc li thi, bn thu, nhng thy tu n mc kn o) hoc
kch thch khu gi. Cng khng th cn c vo ngoi hnh nh gi kh
nng tnh dc ca mi ngi.

Ngoi nhng phng tin nhn to lm du bi nhng i hi tnh

dc (m o, dng vt), con ngi nh v no nn c kh nng t duy tru
tng, lu gi v ti to cho nn t mt li ni, mt hnh nh, mt mi hng
cng c kh nng nh hng, khi dy nhng ham mun tnh dc. V th,
tranh nh, sch bo l nhng tc nhn kch thch c th tc khc m cng c
th c lu gi trong k c v c ti hin v sau ny.

Mi x hi c cch nhn nhn, nh gi khc nhau v tc dng ca

nhng tc nhn ni trn ty thuc vo trnh pht trin ca x hi, phong
tc tp qun, o c, la tui tip nhn

Hot ng tinh thn v nhng cm gic bn th, c bit l nhng b

phn cm th tnh dc c mi quan h qua li khng kht tham gia vo qu
trnh lm tha mn nhng nhu cu ca bn nng. Khi nhu cu tnh dc khng
c tha mn th nhng hot ng tinh thn c bc l ra, hoc n
c hoc trong nhng gic m.
 Khng phi ch c con ngi mi c gic m nhng con ngi sinh vt
duy nht c kh nng tn dng nhng g tri qua trong gic m, thm ch
cn c th pht huy tr tng tng. V vy, nhng hnh nh din ra trong tr
tng tng c tc dng tha mn phn no nhng ham mun tnh dc: Khi
tr tng tng hot ng, bn nng tnh dc c pht ng v c nhu cu
thi thc v bn tnh.

Ham mun tnh dc l mt ham mun rt nhn bn, n c c s sinh l

ca n, thnh thong c khi dy mnh m bi nhng kinh nghim tri
qua hoc nhng d nh mi. Khi thiu vng bn tnh th tr tng tng v
hnh ng t kch dc c tc dng lm du bt trng thi c n.

Tuy nhin tr tng tng cng c nhng hn ch v khng th thay th

c khoi cm cng nh khng th em li khoi cc v tip theo nhng o
nh; ch c hnh ng tnh dc thc s mi kt thc c s ham mun.
Nhng khoi cm n trong gic ng l do nhng tc nhn kch thch ca c
th; (s xung huyt, s cng cng b phn sinh dc) ch khng phi do
gic m gy ra s kch thch. Tr tng tng d c cm d v gi thm n
my cng khng th nh hng c n mt trng thi sinh l no ,
tha mn (giai on tr ), khi c th khng p ng na.

Ch trong mt giai on rt ngn ca thi k bo thai mi c trng thi

lng tnh dc (bisexualit) con ngi. Trong tuyt i a s trng hp
con ngi thuc v gii nam hay gii n ngay t u v di tch ca gii
i lp khng cn tc dng g na. Cho nn nhng trng hp ra m gii
tnh gii phu khng r rng ch l rt him. Tr em gi v trai khc nhau v
hnh thi, nc da, ging ni, cch n mc, tn gi v khi ht 2 tui th chng
thc c chng thuc v mt gii no v gii tnh tm l hnh thnh
ngy cng r rt hn. S tch bit thnh hai gii vi nhng c im gii
phu v sinh l khc nhau dn n s hp dn, s ham mun tnh dc
gia hai gii vi nhau.

Nh vy, ngay t u con ngi ch coi trng tnh dc khc gii, v ch

c hnh ng tnh dc khc gii gia mt nam v mt n mi li trng thi
hoan lc y nht, hn na ham mun khoi lc ca con ngi khng
phi l mt nhu cu phi t c bng mi gi m c s tham gia ca
thc, vi nhng chun mc gi tr m o c x hi quy nh. Con ngi
hnh nh loi b khi hnh vi tnh dc ca mnh nhng hnh ng tnh dc
ng gii, khc vi ging kh, nhng con c khi thiu cn ci, chng thc
hnh tnh dc ng gii mt cch rt t nhin, bi v s pht trin v v no
ca loi kh cn lu mi t n mc hon ho nh loi ngi, cho nn c
th ni tnh dc khc gii l mt bc pht trin cao, hon ho hn trong s
pht trin hnh vi tnh dc ca loi ngi.

Con ngi ch c thin hng di truyn v hnh vi tnh dc khc gii v

n bo m cho s tn ti ca ging loi. Hnh vi tnh dc ng gii khng
da trn mt chng trnh gien hc no c trong bn nng ca ging c, n
ch l s sao chp, s m phng loi linh trng, n b x hi ch ci, nu
nh khng mun ni i khi b n p d di, b khinh b v lm o ln vai tr,
nht l mt ging loi thc rt r rt s bit ha gii tnh. T khi cn
cha c ch vit, t tin chng ta bit v, chm khc trn vch b phn
sinh dc ca con ngi vi chc nng ca n (sinh sn, tnh dc). Con ngi
cng pht trin, cng biu bit th cng coi trng khoi lc, tnh c, cng
cao tnh dc khc gii. Qu trnh tin ha ca con ngi hnh thnh mt
cu trc gien hc di truyn n nh l bn nng tnh dc khc gii, nhng
ng thi khc ch l thiu s hn ch. Ngi ta tng bit nhiu quan nim
k quc v gii tnh. C nhng ngi cm thy bt bnh v ch thuc v mt
gii duy nht, c nhng ngi khng th chp nhn c s phn chia v
mt gii phu, sinh l v hnh vi ca hai gii, c nhng ngi cho tnh dc
khc gii l lm ngho nn i tim nng lng gii ca con ngi, ti sao
li khng th l gii trung (neutre, asexu) c th thanh thn thnh thin,
c ngi li ch trng phn bit gii tnh gii phu v gii tnh tm l.

i vi nhng quan nim k quc v d dn th ch c cu tr li t

nhin duy nht ng l hy nhn vo cuc sng ca mt i bn tnh khc
gii; vi nhng iu thi v v c cc th mi hiu c l do tn ti vng bn
ca n trc mi th thch ca thi gian.

Hin nay, vn tnh dc ng gii vn l mt vn gy nhiu bn

lun. Mc du mt s nc phng Ty coi l hnh vi bnh thng
nhng cn phi ch nhng d kin khoa hc vng chc hn na mi sc
thuyt phc. Phi chng l vt tch cn st li ca mt hnh vi mang tnh
ng vt t rt xa xa, c hi hay khng c hi cho ging loi c l s l ct
li ca vn chp nhn hay khng chp nhn ca x hi.

MT TRONG NHNG C TNH CA CHC NNG TNH DC CA

LOI NGI l ham m khoi lc; nhng khng phi ch cho bn thn m
cn phi em li khoi lc cho bn tnh? ngha l phi c s ha hp, thch
ng gia cm th tnh dc n cc ca nam gii (erotique masculine
uniplaine): quy u vi cm th tnh dc lng cc ca n gii (erotique
minine -39 bipolaine): m o v m vt. Chnh v l , nn ngi nam gii
phi gi s cng cng lu ngi n t c khoi cc m o. Kh
nng km gi c s xut tinh l mt biu hin nam tnh mnh m cng cn
thit nh kh nng phc hi sm s cng cng. Tc l phi l v ng s
mt s vng thuc Phi Chu (ng bng sng Niger, Congo, Nil l ct b m
vt ca ngi ph n chng t t xa xa con ngi bit n kh nng
cm th tnh dc ca b phn ny.

Tc dng qua li v cm th tnh dc cn th hin ch ngi ph n

cng tr nn xung mn duyn dng; khi cng pht huy c quyn lc tnh
dc ca mnh: gy c s hng khi, tho mn c bn tnh. Nhng
ngi v ca nhng ngi n ng yu trong hnh ng tnh dc c mt dn
v phi phi xung mn l v h khng nhn c nhng p ng t ngi
chng. Trong i sng tnh dc: s im lng c th l ngun gc ca nhiu
trng thi ri lon chc nng tnh dc. Nu nh nhng mong mun c ni
ra mt cch thng thn th s em li khoi cm cho nhau cng d c tha
mn: v d nh cch v ni vut ve, t th, s ko di, cng ca nhng
ng tc... y, vai tr ca li ni, ca h thng tn hiu th hai sn phm
ca s pht trin ca no trc, tr thnh phng tin giao lu c tnh c
bit, to nn ci duyn ring ca mi ngi.

Mng trinh l mt b phn nhn thy v s m c. C l mng trinh

cn thit chng s xm nhp ca vi khun vo m o khi cc em gi cn
cha bit gi v sinh. Mng trinh s rch trong ln giao hp u tin v
thng gy ra au v chy mu i cht. V th, cc c gi thng rt r hn
trong ln u giao hp so vi con trai cng la tui.

Khng k nhng trng hp l gia mng trinh rng bm sinh, co dn

tt, khng li vt so rch sau ln giao hp u, cn mng trinh rch l
du triu chng t ngi ph n qua mt ln giao hp. Cng ging nh
nhiu loi ng vt khc, ngi n ng cng mun c quyn bn tnh v
khng d chp nhn mt s chung ch, v vy s trinh trng ca nhng c
gi tr thnh mt gi tr o c.

nhng x hi m gii n ng p t s thng tr th nhng c gi

b mt trinh khng cn l mt mt hng c gi tr g na, cc c gi y c th
b trng pht nng n, k c ci cht i vi c ta v c k gy ra vic
(Yrak, Yemen) Mt s nc qu quan trng vn trinh tit c tc l vo ti
tn hn ch r nhp phng c du, trong khi b con hai h v b bn vn ch
bn ngoi, mt lc sau ch r tr ra, hoan h vung mt cch c thng chic
khn trng c dnh mu, tc th mi ngi reo h, m hn chc mng ch r
ri nhy ma ca ht. H nh gi lc ny mi th pho nh nhm. Khng him
nhng trng hp gia m c du b a n bnh vin nh thy thuc
chng nhn mng trinh b rch lu hay vn cn trinh (trng hp l mng
trinh co dn) m khng thy chy mu. Giy xc nhn ca thy thuc v s
trinh tit ca c du lc ny tht c ngha sng cn vi hnh phc v danh
d ca c du v b m mnh.

Ni v nhng cch thc con ngi ngh ra tc ng n chc nng

sinh sn v chc nng tnh dc th kh phong ph nhng phi ch n khi c
nhng thnh tu y hc v s ra i ca khoa hc tnh c th mi c hiu qu
tht s. Tuy nhin con ngi quan tm n chng v sinh, chng bt lc,
cch phng thai nghn khng mong mun cng nh bit s dng cc bi
thuc tng kh nng tnh dc, cc ba php cu xin c con v.v c t
rt lu i.

Trong khi , nhng cch thc tc ng mt cch th bo n mt b

phn ca c th nhm hu dit chc nng sinh sn v chc nng tnh dc
cng c khai thc nh vic ct b tinh hon, dng vt (ca nhng k b
trng pht, b bin thnh n l, nhng hon quan chuyn trong coi ph n,
trong cung vua), ct b dng vt v v ca nhng k chin bi. Soudan
v Somalie cn c tc l l sau khi ct b m vt v hai mi nh ri th
khu 2 mp trong ca mi ln li vi nhau v n khi ly chng, trong m
tn hn mi dng dao tho ch m ra.

hy dit s cng cng, mt s ca s, lc s Hy Lp, La M eo mt

vng kim loi vo gc quy u. Soudan, mt s ng chng ch cho php v
ra ngoi sau khi nht mt ng tre vo m o, hoc c ni bt v phi
mang mt th lt bo v (cetnture de chastet) lm cho nhng k tnh ch
phi ngn ngm.

Vo th k th 18 , nh th tuyn chn mt s thiu nin ht

cho dn ng ca v gio hong cm s dng ph n. Nhng thiu nin ny b
thin trc tui dy th khng c s v ging. Ci ging n cao gi to
ca nhng thiu nin b thin ny li lm cho nhng thnh gi d tnh hi lng.

V ch c con ngi mi c ci tr t im, trang b thm cho b phn

sinh dc ca mnh. tng mc c xt vo nim mc m o, b phn
sinh dc ca nam gii eo thm mt chm lng hoc gn nhng vin bi trong
lp da bao quy u (Polynsi). Nam Phi, ph n ko di 2 mi nh ra ti
20 cm c th bao bc c ton b b phn sinh dc ca nam gii trong
lc giao hp.

Trc khi c s pht trin kh mun mng ca nhng hiu bit khoa
hc v tnh dc th nhng cch thc ni trn chu nh hng ca nhiu nhn
t. Trc tin l s thng tr ca nhng ngi n ng c quyn lc, c sc
mnh, p t s n p i vi nhng k bi trn, bc lt trn c th ngi
ph n (s trinh tit phi dnh cho vua cha trc tin), hnh h h n mc
li nhng di chng khng th sa cha c, nh hng n c s cm
th tnh dc ca nam gii (ct b m vt). Ch mu quyn cng ph ln
nhng chc nng c th ca ph n (th thai, thai nghn, sinh ) mt
mu sc thn b, phn khoa hc. Nhng quan nim siu hnh bin h cho s
ct b thanh lc (s cp phn sau) v cui cng l nh hng tn gio,
chnh tr hy cn thnh hnh th k 20 ny mun bin khoa sinh hc v tnh
dc ngi phi tun theo nhng quan nim bt chp c nhng d kin thc
nghim khoa hc.

Nh c thc, con ngi sm nhn ra mi quan h gia hnh ng

tnh dc v sinh sn, mc u bn nng tnh dc khng phi l bn nng sinh
sn nhng s thc khch quan l sau 9 thng mt c th ra i, kt qu ca
hnh vi bn nng nguyn pht kia! V nh vy bn nng nui nng trng nom
con ci c hnh thnh v trong mt s trng hp nht nh hnh ng
tnh dc mang mc ch r rng l bo m s tn ti ca ni ging.
Nhng ri s pht trin ca x hi buc con ngi phi quan tm n nhng
gii hn ca s sinh sn v nhiu khi nguy c sinh sn li tr thnh nguyn
nhn hn ch khoi cm tnh dc, c bit i vi phu n, v h lo s hu qu
c thai ca hnh ng tnh dc.

Mc du ngi ph n c hng nim hnh phc m nam gii

khng th c l mang trong mnh mt c th sng ng ln ln tng ngy,
do mnh to ra nhng cng thc c tt c nhng thit thi do thai nghn
em li: sc kho gim st, cng tc v hc tp gin on, sc p chng
phai tn, lm ngui lnh ham mun tnh dc ngi chng, sinh au n
v c th nguy him (nht l khi cha c nhng tin b ca sn khoa). Nhng
thai nghn lin tip li cn t hi hn na. V vy, nhiu ph n ri vo trng
thi lng nan: mt mt hnh vi bn nng vn dn dt ti hnh ng tnh dc:
mt khc li lo s hu qu, lo cho tng lai gn v xa (vt v sinh , nui
con, sm gi nua v tnh dc hn nam gii), cho nn nhiu ph n tr nn
km nng nhit i vi vic giao hp, c th dn n nhng ri lon chc
nng tnh dc, thm ch chng lnh cm (Frigidite), tt c ch v lo s c thai.

Trc khi c nhng phng php trnh th thai c hiu qu th nhiu

ph n li cm thy ham mun tnh dc mnh m hn vo nhng thng u
ca thai nghn hay khi mn kinh ngha l nhng thi gian khng phi lo
ngi na.

Khng ch ring ph n, ngay c nam gii cng c chng lo lng v

vic sinh ca v khi h phi suy ngh chn chn v c trch nhim v sc
khe ngi v, v kinh t gia inh (s lng con ci v ngn sch gia nh),
v vic nui dy, nh , tnh cm v chng nhiu khi ngi chng phi tm
cho mnh mt bin php trnh thi thch hp (xut tinh ngoi m o, bao cao
su), kim ch dc vng v cng c th b nhng ri lon chc nng do lo s
c thai.

Qua , ta thy rng bn nng tnh dc ca con ngi b cn tr,

nn do s hiu bit c thc v nhng hu qu ca n.

Trong s la chn bn tnh, con ngi khng ch da vo nhng tiu

chun v ngoi hnh m cn nhng tiu chun khc nh tnh cch, o c,
ngun gc gia nh, trnh vn ha, v tr x hi yu t sinh hc l yu t
quan trng hng u, n l c s ca tnh dc khc gii v thc dng vi
tr tng cng thm cho nhng ng lc ca bn nng.

V c s tham gia ca thc nn con ngi trong bn nng tnh dc c

s la chn, sng lc. Loi ngi vn lu truyn bn nng khng dung np
quan h tinh tc: b m con ci.

Quan h tnh dc gia anh ch em trong gia nh tuy khng c s bt

dung np nghit ng nh tnh dc b m con ci nhng ni chung cng
him xy ra v l do cng c nui dy v ln ln; trong mt gia nh c
nhiu nt ging nhau trong khi ham mun tnh dc v i tng khc gii
loi ngi c c im l khng dung np vi nhng g mang du n chung
ca cng mt mi trng nui dy v ln ln. Ngi ta nhn thy nhng a
tr c nui dy tp th trong nhm nng trng (Kibbouz) Israel tuy
khng cng b m, nhng khng bao gi ly nhau, c l cng v l do .

Ngi ta c th nhn thy trong tc l ngai hn mt ng lc pht

trin ca x hi loi ngi, to ra s pha trn cc nhm dn tc, s xo trn
gien ph hp vi nhng quy lut di truyn tch cc m khoa u sinh hc
(Eugenics) ngy nay ghi nhn. Tc l ngoi hn cm k vic la chn bn
tnh trong cng gia nh, cng dng h, thm ch trong cng b lc. Vic trao
i ph n xa kia gia nhng ngi n ng c quyn lc nhm mc ch
lin kt v qun s hay kinh t c l cng bt ngun t tc l ngoi hn.
nhng nc theo o Hi v nhng nc u Chu quanh vng bin a
Trung Hi, chnh nhng ngi anh em trong gia nh l nhng ngi lo bo
v s trinh tit ca ch em nh bo v mt mn hng qu trao i, nu nh
s trinh tit ny b mt i mt cch khng hp php th s dn n nhng
cuc tr th m mu.

Tc l ni hn i lp vi ngoi hn, nhng cng chnh s kt hn vi

ch, em m cho php kt hp vi con ch, con bc. Tuy nhin tc l ny cn
y s cm k ra xa hn na ti th h th 2, th 3. Tc l bt cc c du,
tht hay gi v nhng nc theo ch ni hn, ch l hnh thc cao
gi tr cho c du.

Chng 3. NHNG L THUYT SIU HNH V TNH DC V TNH

DC
Ch c loi ngi mi thc c cuc sng ca con ngi ta trn tri
t ny l c gii hn v ai cng phi cht. Ni lo v ci cht v s v thng
ca cuc sng ph mt bng en ln thc, ln hnh vi ca con ngi
bin con ngi thnh mt loi duy nht bit lo phin. V ni lo phin sut i
chc chn gy ra s mt thng bng, s ri lon su sc nht cho hnh
vi bn nng ca con ngi. Mi ngi chp nhn ni lo y khc nhau v n
xm chim c tui th. Khi mi ch bit ni, a tr hiu cht l s
trng pht thng qua nhng li qu mng ca b m.
 tm mt li thot cho mc cm ti li, cho ni lo ci cht c th n
bt c lc no, bt c ai v khng th trnh khi, cho cuc i ngn ngi trn
th gian ny, cho nim tin rng sau khi c th hu hoi, khng cn suy
ngh na tuy vn tn ti linh hn nhng linh hn cng vn phi chu nhng
hnh pht (y i a ngc, tip tc u thai, sang kip khc) do nhng s
tham lam, ch k, c c ca con ngi lc sng cho nn con ngi cn phi
bit hi sinh, bit tit dc c hng hnh phc i i th gii bn kia.

T l l cch thc cu xin ca con ngi vi ng Ti cao y quyn

nng m con ngi khng th nhn thy, cng khng th nhn thc c. L
vt dng cng cho ng Ti cao bnh thng, d kim l ca ci vt cht,
thc n, sinh mng ca k th..Nhng l vt xng ng nht li l s hi sinh,
t b nhng khoi lc ca c th, ngha l t nguyn t b nhng khoi lc
vt cht tng c hng nh n ung, tnh dc, nhng khoi lc gn lin
vi kip sng xc tht ca con ngi, vi tnh ng vt ca n. Chnh tnh
ng vt ca con ngi l th phm. V n xui khin nhng ham mun ti li.

V tin rng kip ngi ch l mt ha thn ngn ngi v ph du cho nn

khng nh tnh hn hn ca ch, chng minh s tm thng ca th
c so vi tnh siu vit tuyt i, bt t ca thc, ca tinh thn, con ngi
p xc v hy dit bn nng.

Bng cch con ngi biu th s khinh mit, s ch ng i vi th

xc ca mnh, t s trung thnh v tin tng vo s khoan dung ca ng
Ti cao thng qua cc thn linh.

V coi thng nhng khoi lc vt cht, cho l ham mun ng vt,

l bn nng thp hn cho nn t th ng thng ca con ngi (Homo
erectus); kt qu ca mt qu trnh tin ha lu di, c gii thch mt cch
ty tin l con ngi cng ngng cao u th cng coi thng nhng lc th
mang tnh ng vt tm thng v phn cao ca thn th c coi trng v l
v tr ca thc, ch, cn phn thp b coi khinh v l ni tp trung nhng b
phn bn thu: b phn sinh dc, tit niu, hu mn k lin v xen k nhau. T
coi thng ph n cng c dp pht trin, nht l hng thng ph n li c
kinh, iu b coi l bn thu, l c ti. Cho nn t c xa, nhng ngi
chuyn nghe t l, cu kinh nim ch hu ht u l nhng ngi gi, xu
hoc phi t b nhng lc th tnh dc. V chnh nhng ngi n ng
dnh dng n cng vic tn ngng, m tn d oan cng ngh rng c uy
quyn mu nhim th cng phi thanh khit, khng c sc dc.

D l n ng hay n b th con ngi vn b chi phi bi mt ng

lc di truyn c tnh ng vt l khng phi by b phn sinh dc ca mnh,
khng bung th cho nhng ham mun tnh dc, khng thc hnh giao hp
trc mt ngi th ba (ngi l, con ci) hnh ng ny thng ch din ra
trong khung cnh ring t, kn o v n xc phm n thn linh v o c.

Con ngi mang mt mc cm ti li i vi nhng lc th sinh vt m

ch c con ngi mi c th hng th mt cch c thc. Lc th cng
mang m mu sc dc vng bao nhiu th mc cm ti li cng ln. Nhng
hn ch v mt n ung (nhn n, n king, thng Rammadan ca o Hi)
khng nghit ng nh nhng hn ch v sc dc v con ngi phi n m
sng v n tui trng thnh th kim n tr thnh mt bn phn (sn bt,
trng trt, i lm thu v.v). Vic sinh sn cng vy, v phi ti to bo
m ni ging cho nn ngi ln c php c hnh ng giao hp nhng
li hn ch, cm on nhng thng tin lin quan n tnh dc i vi tr em.
Nhng ngay c hnh ng tnh dc ngi ln cng b gii hn trong c mt
l nhng iu king c, cm k nhm mc ch hn ch khng cho nhng
dc vng bn nng tha h honh hnh

Tn gio no cng c nhng quy nh cm k ring nhng tu trung

vn tot ln mt tinh thn l mc cm siu hnh v lc th tnh dc. Tn ca
tn gio no th phi tun theo nhng quy nh ca tn gio . Ch n tui
trng thnh vi s pht trin ca kinh nghim, ca tri thc, ngi ta mi c
kh nng ph b nhiu mc cm, mi sc hiu rng khng phi tt c
nhng g em li thi v cho cuc sng trn th ny u xu, u ng xu h:
sc p, sc khe, ca ci; tin nghi v.v
 Ta s xem xt sau y mt s nhng cm k v tnh dc, mt m l
thuyt mang mu sc tn gio to nn phong tc ca mt x hi.

Ct b c thanh khit

Bao quy u, m vt hay mi nh c ct b da trn nhng l do rt

n gin: v l nhng b phn pht sinh khoi lc, l ngun gc ca ti li
cho nn phi lm cho n au n, phi tr xong mn n siu hnh th mi
c php s dng n.

Ngoi ra cng cn nhiu l do khc na. Khi nim trit hc th thin

v tnh trng lng tnh dc (bisexualit), cho rng hai phi nam, n khng c
g khc nhau my, m vt ch l mt vt tch ca phi nam nn cn ct b i,
bao quy u cng vy, l vt tch ca phi n, i khi nm v ca nam cng
b ct b. Ngi ln mun chng t quyn lc vi lp con chu, nhiu ph n
ln tui c uy tin rt st sng vi vic ct b m vt cho cc c gi. S ngc
i ph n ca nam gii, tm cch hy dit c ch sinh l dn n khoi cc
ca ph n (ct b m vt), nht l khi c tin hnh sm, khng nh
hng g n nam gii, v nam gii ch cn c m o. Vic ct b cn l mt
nghi thc chng t bc vo tui trng thnh, to ra s t tin, s vinh
hnh, chng th m nhiu c gi Phi Chu i c ct b m vt
tr thnh ngi ln. V cui cng l v khng thng ni sc mnh ca phong
tc tp qun mc d c nhng hiu bit khoa hc nhng cho khi y
ny nn vin ra nhng l do gi to nh gi v sinh, phng bnh,
ch ng tnh dc cho nn nhng ngi Do Thi, tn o Hi, dn Phi
Chu vn cn thc hnh ct bao quy u. Mt tm gng xu cho nhng
ngi ny l nhiu nh h sinh M cho ct bao quy u ngay trong
nhng ngy va sinh coi nh mt ng tc sn sc bnh thng m khng
cn hi kin ngi m, ngi b, cng khng c mt l do y t ch thc
no.

T nguyn ct b b phn sinh dc tui trng thnh li cn l mt

mc qu khch hn na ca s coi r th xc. Hon, thin, ct b m vt,
ct b v tng c thc hin trong mt s gio phi t thi c xa cho
n tn th k th 19 nhng ngi khao kht c thanh khit.

Khng nghim trng nh vic ct b nhng ph bin hn l vic t

nguyn nn nhng ham mun v trnh mi s khu gi sc dc cho nn
nhng nh tu hnh ct tc, b ngc; nhiu ph n co lng m v n
v nch hoc lm mt i ci mi ring ca n gii.

Cm k ph by s trn trung v cnh tng lin quan n tnh

dc

Nhng ngi c mc cm v tnh dc kch lit phn i s phi by c

th v nhng hnh nh khu gi v n ch gy ra nhng t tng en ti, thc
y th tnh, nhi nht vo u ngi ta nhng hnh nh khuyn khch hnh
ng tnh dc, do phi cm trng by cng khai, nht l i vi tr em, v
chng cn ang sng trong tui th ngy, khng nn cho chng bit nhng
im yu ng tic v th xc ca ngi ln.

Tuy nhin, s ngi ngng ph by c quan sinh dc ca mnh ra trc

ngi khc cn c nhng nguyn nhn su xa ca n. l vng nhy cm
nht rt ng lo ngi nhng va p trong i sng thng ngy nht l khi
con ngi mt i s bo v ca t th i bng 4 chn ca ng vt. l
b phn gy thm mun m ch dnh ring cho bn tnh c la chn
nn cn phi che ch. l b phn ca khoi cm vi nhng mc cm siu
hnh l ng h thn do khng th phi by v lm mt phm gi ca con
ngi. cng l b phn c nhng bin i khng ch ng (s co ca bao
tinh hon, v cng, dng vt cng) chng t nhng hn ch ca thc;
ch i vi c th v bn nng cho nn phi che y i.

Hnh ng tnh dc l liu cng vp phi nhng e ngi c tnh di

truyn: khi con ngi mt i kh nng t bo v. Trong mt khung cnh c
th yn tm, nhng xc ng tnh dc vn d dng t c hn. Ngay c
gii ng vt, tr ch v ln, hnh ng giao hp cng c thc hin mt
cch kn o.
 cao s thanh khit v tit dc

con ngi, c nhng hot ng dnh cho tinh thn v c nhng hot
ng dnh cho th xc, hai loi hot ng tranh chp nhau. Thn thoi Hi
Lp cng ph mt mu sc thn thnh ln s phn chia , thm ch cn cho
rng dc vng ca con ngi cng do cc thn xui khin. Nhng quy tc o
c lun lun tm cch thu hp phm vi nhng lc th ng vt, ma qu
cao nhng hot ng tinh thn.

t ra nhiu thi k cm k lin quan n nhng thi im chnh trong

cuc i sinh sn ca ngi ph n: kinh nguyt (v l do khng sch s)
thai nghn (v nh hng n thai; c nguy c gy d dn). Cho con b (tinh
dch thm qua m o lm hng sa) Sau . x hi no c tc a th th
nhng cm k ni trn tr thnh l do cho ngi n ng ly thm v, lc
no cng c mt ngi v khng ri vo khu vc cm k. x hi m tc l
a th b cm th tn gio li a ra nhiu cm k khc nh king hot ng
tnh dc trong ma n chay, nhn n, trc nhng ngy l ln u c trong
sch, tp trung vo vic cu nguyn.

Nhiu chi tit lin quan n hnh ng tnh dc cng b cm, v d nh

cm vut ve, mn trn trc khi giao hp, cho nh th l khng ng n,
khng xng ng vi phong cch ca mt con ngi chn chnh (tn o
C c thi trung c v c mt s vng Phi Chu th k 20 ny). o Hi
phn i c t th n nm trn nam. Nhng thy tu o C c cn khuyn
thc hnh giao hp vi kiu o di chm ti chn ca thnh Joseph, khot
mt l b phn sinh dc, nh th l giao hp thanh khit.

V cui cng l bt buc nhng nh tu hnh phi tit dc hon ton

noi theo nhng thn tng mu mc ca tn gio, phi thc hnh cuc sng
kh hnh, hnh xc t ti mc siu thot ca tinh thn.

Nhng quy nh siu hnh cng c ngun gc t nhng ng nhn

ca mt s ngi. C ngi cho rng xut tinh l lm mt i nhng cht qu
bu v s tiu hao nng lng t c khoi cm hnh nh c hi cho
sc lc tim tng ca c th v cch giao hp c li hn l khng nn bung
th, hng hi qu (v lm tiu hao sinh lc) v khng xut tinh (coit rserv),
khi lng ph sc sng ca ngi n ng, ng thi cng khng ht sc
sng ca ngi ph n. V th s tit dc c gn cho ci ngha mu
nhim l tng cng sc mnh c bp, tng cng s kho lo v nng lc
tr tu v.v trc mi vic quan trng ca i sng (ra trn, i sn ra trng
u) ngi ta thc hnh tit dc.

Tht ra khng c mt bng chng khoa hc no chng minh cho

nhng iu m tn ni trn. Masters v Johnson thc nghim vi lc k v
khng ghi nhn c mt s thay i no v sc c bp gim st lin quan
n s hng th khoi cm tnh dc, cng khng gy ra trng thi bnh l
no. Freud vi khoa phn tm v nhng quan nim ca tn gio nhm hn
ch v mt lng v cht ca hnh ng tnh dc u mang du vt ca s
coi thng ph n. Ph n khng c i hi g hn na ngoi nhng g
nam gii mang li. Thn thoi Hi Lp cn quy kt dc vng ph n l nguyn
nhn gy ra nhng tc hi cho nhng nhn vt anh hng, lm cho h tn t
v cht.

Tch ri tnh cm yu ng vi c s sinh l ca n

Con ngi lun lun c mi quan h tnh cm vi hon cnh xung

quanh gn gi vi mnh: mnh t, ngi thn, h hng, lng xmTnh yu
l mt loi tnh cm c bit ca con ngi, n c c s sinh hc ca n v
khng th hy dit, ngi ta gi l bn nng giao cm, mi nhu cu gn
lin vi nhng khoi cm do tip xc th xc ca hai gii m nhng quan
nim siu hnh mun loi b bng hai kiu l lun nhng c chung mt tc
dng: mt l tch ri mi lin h tnh dc khi tnh yu hai l ng nht tnh
yu vi nhng tnh cm tt p khng mang cht no tnh trao i lc th tnh
dc nh tnh cha m con ci, tnh anh em, bn b, tnh on kt gn b ca
ng loi v.v R rng nhng l lun kiu l duy ch, phi l v tch ri
hai c ch sinh hc gn b cht ch vi nhau: cm xc tnh dc v s pht
sinh tnh cm yu ng, hai yu t to nn ci thi v ca mi quan h gii
tnh. L lun kiu cui cng s dn n mt loi hnh tnh cm lc lng, sai
lch: tnh yu thun khit, phi sc tht, khng i hi tnh dc, nhng li c
th tm cch tha mn nhng thm mun ca th xc bng mt cch khc.

Di nh hng ca nhng t tng trit hc (Platon) v tn gio

khng nh tnh u vit ca tinh thn, x hi phng Ty c mt thi k b
u c: ch c cuc sng tinh thn gia v chng l c coi trng, cn
quan h tnh dc bi coi thng mc du l c s to dng v duy tr
mi quan h v chng. Bng cch ba t ra mt th tinh cm gi to, ch c
trong tri tim, trong tinh thn khng c s can thip ca gic quan cho nn
cm on nhng ham mun tnh dc v s ng chm xc tht b coi l xa
l. Nhng ngi duy ch ca th k 18 mun p t gio l ca o C c
vo kiu Tnh yu tm tng, to ra mt sn phm v l nht ca hc thuyt
phn tnh dc.

Ch ngha coi thng ph n li c c hi li dng nhng quan im

ny: Ph n cng c phnh nnh th cng khng c quyn biu l nhng
ham mun tnh dc. Cui cng chnh cnh n ng v khng c tha mn
trong mi quan h v chng, sa vo ci by ca s ngoi tnh hay i tm
lc th ngoi x hi (hp m, nh cha).

Gii hn khu vc tm kim bn tnh

Ni chung, tn gio coi nhng quan h tnh dc ni b gia nh hoc

quan h tnh dc bnh hon (ng gii, vi ng vt, vi tr con) l tri vi
t nhin, vi chc nng tnh dc ca con ngi. S kt hp ca hai c th
khc gii trng thnh c tn gio th nhn l hnh thc t nhin v hp
php nht, phn nh nhu cu v nghi thc cng nhn ca con ngi (hn l
l nghi thc cng nhn ca x hi i vi mt cp bn tnh).

X hi t ra nhng nghi thc cho hn nhn, tn gio ch l cp tha

nhn ch khng phi l cp quyt nh. Ty theo tng x hi, tn gio tha
nhn ch a th hay ch c th, cm on hay bt buc hn nhn ni
tc: cm ly ngi khc chng tc, hay cho php kt hn bn ngoi v.v Tuy
nhin, v nhng l do thn b hay siu hnh mt s iu cm an li c
php v phm, v d cc Pharang ca Ai Cp bt buc phi kt hn vi ch
hoc em, o Tin lnh tha nhn hn nhn ng gii v.v...

Cm thay i bn tnh

Con ngi cng nh ng vt sau khi chn c bn tnh u c xu

hng s hu v ghen tung. Vo thi k m con ngi bit ra nhng lut
l x hi th iu kin sng ch cho php con ngi th c chng 3040
nm, con ngi thi k phi tri qua na i ngi c thn mi t
n s trng thnh v sinh dc v na cn li mi kt hn v sinh sn.
Mt cp v chng ch sng vi nhau chng 1520 nm.

Tn gio cm on tnh dc hn tp, ngoi tnh v ly hn. Trong thc t

cm on dn n s c quyn ca phi nam v s trung thnh bt buc
ca phi n. S ngoi tnh ca n b rn e bng nhng hnh pht nng n,
k c ci cht.

Li mt ln na ngi ta thy s thin v: ph n b i x nghit ng

hn nam gii v lp ti t nam b i x nghit ng hn cc ng ch c
quyn lc. Nh trn ni, nam gii thng i hi s trinh tit ca cc c
gi trong khi mt thanh nin cha v, nu nh c nm mi i vi mt ph
n no th cng chng sao. Vic ti gi ca nhng ph n chng cht
khng c x hi khoan dung (o C c dng thnh Paul) thm ch b
cm (o Hindou) v vic hin sinh ngi v ang sng l bnh thng
m bo s trung thnh vi ngi cht. Vn cn tn ti ngay th k ny
nhng qu ph Hindou b x hi b ri. o Hindou ch cho php ngi
chng b v v th nhiu ph n b chng b lm vo cnh sng lay lt, kh
s. m thanh nin ti t nu xc phm ti v ca lnh cha th b trng pht
to bo nhng lnh cha li c quyn hng s trinh tit ca v nhng
ngi hu trong m tn hn (droit de cuissage).

Nhng phong tc bin i dn theo thi gian, thot ly khi nh

hng ca tn gio, tui th ca con ngi cng tng ln, nhng cm on
ca tn gio t ra phn no thong hn v c hp php ha nhng vn c
nhng quy nh cht ch vo cui th k 20, mt s gio phi ch trng tnh
dc hn hp thi k cha kt hn nam n khng c gn b lu di,
khng c chim hu bn tnh v l ti sn cng cng. Nhng lut l
ph nhn bn nng t nhin ca con ngi l gy du n cho nhau v thch
s hu ring cho nn cui cng nhng cng ng tnh dc y tan v, cp
no cp y b ra i cng vi con ci ca h.

i lp chc nng sinh sn v chc nng tnh dc.

L sai lm nghim trng nht ca mt s nn vn ha v c thi k

khi lun im khoa hc nu ln c s ng vt trong hnh vi tnh dc ca con
ngi th lp tc b phn i kch lit v ch tha nhn vai tr ca l tr trong
vic chi phi i sng con ngi. i vi mt s ngi th hnh ng giao
hp l dung tc, l tm thng v ch c th coi l phng tin duy nht
duy tr ni ging, khng quan tm n khoi lc th xc ca c nam ln
n, xut tinh ch cn thit l th thai v ngi ta tin rng n cng phi xut
ging ca mnh. V l mi khoi cm v b, khng nhm mc ch sinh
sn u khng c coi l hp l mt kiu l lun khng cn m xa n
nhng ng lc sinh hc (determinisme biologigue) v ci am m trong
mi con ngi c gi mt cch r rng l am m ng vt. Chng l con
ngi c v no pht trin li c th phn xt mt cch bt cng nh vy i
vi hnh ng tnh dc ngi, mt hnh ng khc xa rt nhiu vi gii ng
vt, v sao khoi lc tnh dc b khinh thng v s sinh sn li c cao,
iu dc l gii trong qu trnh pht trin ca x hi loi ngi.

Trc ht v l do pht trin cng ng v nhng quan nim siu hnh

v mt cuc sng sau khi cht. Khc vi ng vt, con ngi bit phi lm g
sinh sn v hnh ng giao hp l phng tin t mc ch y ng
thi cng bit t rt lu phi lm g trnh c con nhng nhng l do
thc y ngi ta phi c ng con bp mun trnh thai. Xa kia, gia
nh cng ng c th cng c sc mnh, (v sc lao ng, v sc chin
u, v quyn lc trong cng ng), cng c hnh phc v cng c knh
n, iu cng c th hin trong thn thoi Hi Lp. Vic ci xin, sinh
, tnh dc ca nhng thnh vin trong gia nh c coi trng v n nh
hng n dng di. Tuy nhin mong mun c ng con ch thch hp trong
mt x hi ang cn nhiu lao ng, cn nhiu chin binh nhng khi x hi
pht trin cao hn th mt gia nh nhiu ming n t ra nhiu vn phc
tp khng ch cho gia nh m cho c x hi (thm nhiu s chm sc, nhiu
dch v x hi v phc li cng ng). Nhng nhn t mi pht sinh thin v
cht lng hn l s lng, thin v cao nam tnh v kh nng sinh sn
tim tng ca n, quan tm nhiu n s ni di tng ng, s th cng t
tin v cuc sng th gii bn kia, v nhiu quan nim duy tm, thn b
tr thnh nim tin ca cng ng. V d nh ngi ta tin rng cht m khng
c con l ni bt hnh ln: mt xch tip ni ca s th cng t tin b t
on v linh hn nhng ngi khut s khng c ai hng khi, tng
nh. Nhiu th l t ra m bo phi c mt a con ni di. Ngi Do
Thi c buc ngi em phi c con vi ch du nu nh ngi anh cht m
cha c con. Thn thoi Hy Lp k li tc l trn vi nhn vt Onan nhng
Onan khng chu v xut tinh ra ngoi m o ch du khng c thai.
Thut ng Onanisme ch phng php trnh thai bng cch xut tinh ra ngoi
m o c ngun gc t s kin .

S i lp gia sinh sn v tnh dc cn c dy ln mt mc cao

hn na bng vic thit lp c mt h thng l l n p nhng xung ng
bn nng m ch c s hiu bit khoa hc mi bin h c.

Khng cho tr em bit mi khi nim lin quan n tnh dc

V tr em cn th ngy, trong trng, c th cha pht trin y v

mt tm l, sinh l v tnh dc, vy khng nn lm vn c u c cc em
bng cc chuyn cha cn thit, v ch, thm ch c hi. Trong nhiu th k
qua, tr em khng c bit g v nhng iu lin quan n tnh dc v n
tui trng thnh cng vn ng ngn vin c l bo v tr em, khng xi
gic tui th, cho nn nhng sn phm vn ha d c ni bng gi n tnh
dc, n chc nng tnh dc u b kim duyt. Mt phong tc qu rt r
lm cho c ngi ln cng bin thnh tr em v nhng hiu bit s ng i
vi chc nng tnh dc.
 Bng bt v giu gim nhng hiu bit v chc nng tnh dc c nh
hng khng tt n s pht trin v cng lm cho con ngi thm mc
cm. Mi nn vn ha c cch gii quyt khc nhau v vn gio dc tnh
dc cho ph hp vi hon cnh ring, vi phong tc, tp qun lu i ca
mi x hi, c l khng th c mt m hnh chung. Vn l ch khng th
ngonh mt i trc mt thc t khch quan ca i sng, mc cho n pht
trin ty tin cui cng chnh x hi v gia nh phi gnh chu hu qu.
Cung cp nhng hiu bit cn thit v tnh dc v tnh dc mt cch nghim
tc, ph hp vi tng la tui, tng gii, tng khu vc x hi (min ni, min
xui, dn tc t ngi) s gp phn gio dc s tn trng nhn cch v s
bnh ng gia nam v n, bo v hnh phc gia nh v s nghip n nh
dn s. Chng ta khng c s la chn no khc khi m ngy nay chng ta
ang tch cc vn ng xy dng gia nh vn ho mi, sinh c k hoch,
phng chng cn bnh th k AIDS th vic xy dng mi quan h nhn vn,
bnh ng v c trch nhim gia nam v n, gia v v chng l mt yu
cu khch quan khng th b qua c, v cng chnh l ni dung v mc
tiu ca gio dc gii tnh ni chung v gio dc tnh dc, tnh dc ni ring.

Cm on hnh ng t kch dc

Tnh t m l mt c trng tm l ca tui thiu nin nhm khm ph

v tm hiu mi hin tng din ra xung quanh, trong t nhin v trong c
bn thn mnh. con ngi, nhu cu khoi cm xut hin t rt sm, ngay
t tui u th v biu hin bng hnh ng t kch dc, hnh ng ny ch l
h qu ca mt khm ph v cm gic ngay khi b my sinh dc cn cha
pht trin y , th m ngi ta khng ngn ngi xp hnh ng t kch
dc (cn gi l th dm) vo loi nhng hnh ng tnh dc i bi, v bnh
hon, l nguyn nhn gy ra bnh t ng kinh cho n lao phi, t trng c
cho n xanh lt (chlorose) thiu n. V vy, tr em v thiu nin c khi b
gim st nghim ngt v ngay phng Ty trong nhng thp nin u ca
th k 20 ngn nga hnh ng t kch dc n gii, ngi ta bt
chc ngi nguyn thy tin hnh ct b m vt.
 Cm on hnh ng t kch dc l hn ch s pht trin ca chc
nng sinh dc v l mt bc chun b cn thit cho hnh vi tnh dc, l
cch duy nht c khoi cm trong khong thi gian (gn 20 nm) khi b
my sinh dc cha trng thnh, cng l cch an i nhng ngi sng c
n. D cm on th no i na cng khng ngn c c hai gii bt c
la tui no n vi hnh ng t kch dc khi nhu cu khoi cm thi thc
gay gt.

Cm on nhng hnh vi tnh dc sai lch

Nhng hnh vi tnh dc sai lch thng l liu hn hnh ng t kch

dc v b ph phn v xut tinh khi khng c m o, nh th l tri vi
lut t nhin v sinh sn. Nhng hnh vi ny c gy hi cho x hi hay khng
l vn cn xem xt, s khng gy hi l phn ln nhng d sao cng
khng nn kch ng d lun ca qung i qun chng.

nhiu ni, nhng ngi tnh dc ng gii b trng pht, b b t

thm ch bi git. Nhng ngi mc chng thch ph by b phn sinh dc
(exhibitioniste) b tri vo ct v b thin.

Ngoi tr nhng ti phm tnh dc nh hip dm, bo dm, git ngi

th vic trng pht hng lot; khng phn bit, nhng hnh vi sai lc v tnh
dc l khng chnh ng v nhng ngi ch l nn nhn ca mt ng lc
bn nng mnh m khin h bt chp mi cm on d nghim khc n
my.

Cm hn ch sinh sn

Con ngi bit t rt sm lm th no trnh c con v bit s

dng nhng bin php th cng hay ma thut nhng vi hiu qu rt km.
Bao cao su ra i t th k th 18. Xut tinh ngoi m o c t c xa v
vn l phng php trnh thai c hiu qu th k 20. Nu l c thai th no
thai l phng php c s dng nhiu nc trn th gii.

Song, nhng quy nh v o c chng li mi can thip n chc

nng sinh sn v bao gi cng nhn danh mun ca Thng ch chp
nhn hnh vi tnh dc v mc ch sinh sn. Cho ti cui th k 20, o Thin
Cha La M ch cho php s dng phng php trnh thai tnh thi gian rng
trng king, mt phng php m ai cng bit l d v k hoch. T
chng th thai b cm ni n nam Irlande v cc phng php trnh thai
b cm s dng Rp X-t. Ph n i no thai v thy thuc lm vic
b trng pht nng. Nm 1942 Php, mt ngi lm vic ph thai b ln
my chm.

Nhiu ph n bt chp mi nguy him i ph thai chng t tnh

cht bt cng v phi thc t ca nhng cm on tn gio v x hi. Nhiu
nc vp phi s phn khng ca ph n phi bi b lut cm ph thai,
nhiu nc o Hi trc nguy c dn s tng nhanh v yu cu nng cao
i sng nhn dn cng phi chp nhn nhiu phng php trnh thai
nh bao cao su, dng c trnh thai, thuc ung trnh thai, thuc t hay kem
dit tinh trng (Algerie)

Cm on mi biu hin kch thch tnh dc

Nhiu tn gio c ngun gc t Thnh kinh i lp d di vi mi biu

hin tnh dc, nhng sn phm vn ha ni n tnh dc b kim duyt gt
gao, thm ch nhiu t ng khng c ni n. Nhng tn gio ch tha
nhn bn phn ca v chng, ngoi ra u l i bi. Nhng sch ni n
chc nng tnh dc b coi l by b, tc gi b b t, sch b t. D lun x
hi cng c khuyn khch khng ng h cch n mc l liu, phi n
mc ng n ngha l che kn hu ht c th, tr tay v mt (ph n Hi
gio cn phi che mt), khng cn thy ng cong no na ca c th.

Tuy cm on th nhng cng khng trit tiu c ham mun tnh

dc, khng dp tt c nhu cu khoi lc v khng ngn chn c s pht
hnh ln lt ca nhng n phm ni n hot ng tnh dc, mc d nhng
n phm ny rt thp v mt thm m vn ha, cp mt cch hoang
ng, phi khoa hc v i sng tnh dc, hnh nh ch b p cho s
trng tri, v v ca thng. Nhiu n phm ra i t trc Thnh kinh v c
nhng n phm ra i sau ny b tch thu, khng ti tay c qun chng
v b cc th vin, cc bo tng y xung a ngc.

Ngay c trong i sng hng ngy, nhng quan tm ng n, nghim

tc v hnh vi tnh dc cng khng c ni n, k c gia v chng, d
cho h c trc trc g th h vn phi km nn, che y gi v ngoi
oan trang, nghim tc. Ph n th ngy cng tn t i do nhng cuc sinh
n lin tip.

Cui cng, cuc sng vn pht trin theo nhng quy lut t nhin ca
n v s n p khoi lc tnh dc ko di 4 th k vn khng lm ngui lnh
c nhit tnh bn nng ca con ngi.

Cn tr vic tm hiu nhng kin thc v khoa hc tnh dc

Phi mt mt thi gian di khoa hc tnh dc mi xc lp c v tr

ca n trong kho tng kin thc ca nhn loi. u tin nhng ngi thy
thuc vi tnh khch quan vn c ngh nghip ca mnh nhn thy ci
u th ca tnh dc i vi sinh sn cho nn hng s nghin cu vo
tnh dc bng mt thi c lp, khng l thuc vo nhng iu kin tin
quyt v o c, v thc c rng khng phi mi biu hin ca tnh dc
ngi ch phc v cho sinh sn. V ti liu, sch bo vit v chc nng tnh
dc rt him v vic thc nghim trong lnh vc ny li cng kh khn cho
nn sut th k cc nh nghin cu khng h quan tm vic nghin cu su
hn na v vn ny, ch gii hn trong nhng nghin cu v th thai, thai
nghn, sinh , cho con b, chng v sinh v chng bt lc, cn nhng hot
ng khc nh khoi lc hnh vi tnh dc, mt phn c cp trong b
mn tit niu, tm thn v php y, nhng phn ln li do nhng ngi ngoi
o, khng c kin thc khoa hc lm, s dng t ng v kinh nghim ca
gii n chi ng im.

Phi i n gia th k 20, vi nhng cng trnh nghin cu khoa hc

ca Masters v Johnson th chc nng tnh dc ngi mi c chng minh
l mt chc nng c o. Cng trong thi k ny ra i nhng phng php
trnh thai (thuc ung, dng c t cung, mng ngn), m ngi ph n c
th t s dng d dng. Mt phong tro chng i ca tn gio (b phn
thin cn), ca gii siu hnh phng Ty, ca nhng ngi bt bnh vi cc
phng php trnh thai, ca nhng u c lc hu cc nc chm tin lp
tc ni ln, kch lit phn i vic tuyn truyn v s dng cc bin php
trnh thai y cho rng lm nh th l tiu dit nhn loi. Chnh nhng nh
khoa hc lc ny dm bt chp nhng gio iu o c c rch cng
khai khng nh vai tr hng u ca khoi lc trong nhng ng lc tnh dc.
V n c gio hi, cui cng cng phi tha nhn s tht khch quan .
Cn tr nhng hiu bit khoa hc v hnh vi tnh dc ngui cho ti nay vn
cha chm dt nhng may mn thay nh hng ca mi lun t tng siu
hnh thn b, ph nhn nhng ng lc sinh hc ny ch c tc dng hn ch.

NHNG NH HNG CA THC N CUC SNG HU HN,

N S PHT TRIN DN S V MI QUAN H NAM N

Khc vi mi loi ng vt khc, thc nh hng n cuc sng

ca con ngi v 3 mt.

Con ngi thc c cuc sng l hu hn khng ai trnh khi

cht, cho nn tm mi cch ko di cuc sng m nhng lc th trn
th chc khng tm thy c th gii bn kia, trong c khoi lc tnh
dc, mt lc th sinh l lm ngi ta qun i nhng lo lng, u phin, ng
thi em li thi v cho cuc sng bng tnh yu ch thc, bng s sinh con
nh l s ko di ca cuc sng, s tip ni t th h ny sang th h khc.
T thc v cuc sng hu hn, ra i 2 trn tuyn trit hc i lp: mt
bn l xy dng v c trch nhm v bn kia l hng th, hoi nghi, ph
phch.

Con ngi cng ph v mi quan h t iu chnh (auto

regulation) vi mi trng sng bng nhng tin b khoa hc va bo v va
c hi cho mnh nh cha bnh, ko di tui th, nng cao i sng lm cho
dn s tng ln khng kp vi s pht trin kinh t ca x hi. Bn cnh ,
ti nguyn thin nhin li b thu hp, ph hoi ( nhim, si mn, sa mc ha,
l lt). V s mu thun gia pht trin dn s v ca ci vt cht khng
tng kp cho nn t rt lu i con ngi bit s dng cc bin php hn
ch sinh nh ko di thi gian cho con b, ph thai bng cc phng
php th s hoc git sn nhi khi con ra khng ph hp mong mun (con
gi) hay yu t bnh tt (l do u sinh) hoc cm mt s ngi thuc gii ti
t khng c ly v hoc cho con i tu

Hin nay con ngi ch c mt la chn

Thay v l thuc vo nhng l thuyt siu hnh t chi cc phng

php khoa hc iu ha sinh sn, ph mc cho s iu chnh t nhin nh
dch bnh, i km, thin tai, chin tranh con ngi phi bit n nh s
pht trin dn s bng vic m rng tuyn truyn, gio dc v cung cp cc
phng tin mi ngi, mi gia nh thc hin sinh c k hoch (cc
nc c t l pht trin dn s cao) ng thi hnh ng theo xu hng thi
i l bo v ha bnh, hp tc quc t, nng cao i sng, bo v mi
trng, bo v quyn con ngi.

S bt bnh ng gia nam v n cng nh nhng hnh thc n p,

i x th bo vi ph n l mt di sn nng n ca loi ngi vn cn tn
ti mt s nc: ph n b t v tr ph thuc, hn nhn cng bc, ch
phc v cho tnh dc v sinh sn, phi sng t tng, ru r nh, phi chu
nhng phong tc tp qun xm phm n c th, b tc ot nhng quyn
chnh ng vi phm nghim trng mi quan h nam n.

Ngy nay, bnh vc cho n quyn, i s bnh ng nam n trong x

hi cng nh trong gia nh khng c ngha l ph nhn n tnh v lm o
ln chc nng c th ca mi gii, cng khng th i lp vai tr ca hai
gii, m tri li l s b sung hi ha, tuyt diu nht ca cuc sng con
ngi. iu cn thit trc tin l cn phi tha nhn c th ca mi gii v
mt sinh hc, hnh th v hnh vi gii, qua chp nhn mt gii php hp l
nht v phn cng lao ng trong x hi cng nh xy dng mi quan h
nhn vn, bnh ng ngay c trong cuc sng thm kn ca nam n. X hi
vn minh lun phi i ph, thanh ton nhng tn d t tng khng cng
bng i vi ph n: coi l mt yu cu ca s pht trin v thc t cng
 gt hi c nhng kt qu ng k: nam gii ngy nay coi s bo v che
ch cho ph n l mt ngha v, mt trch nhim biu th s tn trng ch
khng phi biu th mt quan h ca k mnh v k l thuc. Bt c x hi
no mt khi thot khi s lc hu, u coi trng vn xy dng mi quan
h nhn vn v bnh ng gia nam v n, cng l mc tiu v ni dung
ca gio dc tnh dc.

NH HNG CA S PHT TRIN K THUT, KHOA HC, CNG

NGH

Con ngi c nhng phng php khoa hc hn ch sinh .

Nhng phng php khng tun theo din bin bnh thng ca s pht
trin sinh l hay hnh ng tnh dc (sng c thn, xut tinh ra ngoi m
o) hoc nguy him (ph thai) hoc khng ph hp vi tnh cm nhn o
(git sn nhi) u b loi b.

Nhng bin php trnh thai hin i cn to ra c s thoi mi, yn

tm hn ch mc cm v hng th y lc th tnh dc. Nhng bin
php cho n lm cho n khng ph thuc vo mun trnh thai ca ngi
chng, t lm ch c vn mnh ca mnh khi khng mun thai nghn.

ng thi nhng tin b khoa hc cng bo m c nguyt vng c

con ca mt s ngi bng vic cha tr c kt qu mt s nguyn nhn gy
v sinh nam v n.

Tui th ca con ngi cng tng ln, nhng nc cng nghip, tui
th trung bnh l 35 u th k 19 tng ln 70 vo cui th k 20. Nh
vy, thi gian trng thnh v sinh sn cng ko di (t 18 n 30 tui). Qua
thi gian , con ngi ca x hi vn minh mi sng na cuc i m vo
thi im m con ngi ca thi k cht th con ngi hin i vn
sng ang sung sc v ang cn nhiu tham vng, trong c tham vng
hng th. Nhng cp v chng kt hn t tr s khi tri qua thi k sinh sn
vi nhng bn bu v vic nui dy con, c th gp nhng kh khn trong
quan h tnh cm v chng v s thch, tnh cch ca mi ngi nh hnh,
khc vi giai on u bng bt, thiu kinh nghim. Nhng chuyn gia nh
khng ha hp dn n ngoi tnh, ly d hoc tr thnh gnh nng ca nhau
thng xuyn xy ra lm cho nhng ngi chuyn chm lo cho hnh phc
gia nh phi quan tm (c ngi cho rng ch mt v, mt chng sut
i thch hp vi thi k m con ngi ch c tui th 30-40 nm, khi tui th
trung bnh ko di ti 70 th n tr nn li thi)

Cuc sng di lu ca con ngi tr nn v v nu nh cht lng

cuc sng khng uc ci thin, nu nh vn phi bn tm trin min vi
nhng nhu cu n gin v tm thng ca cuc sng. Chnh nhng thnh
tu ca khoa hoc k thut v cng ngh gii phng con ngi khi nhng
dn vt ca i thng khi nhng nhu cu ti thiu (n mc, , i li)
khng cn l nhng bn tm hng ngy khi nhu cu vui chi gii tr tr nn
quan trng v chnh ng, nht l thi gian lm vic li rt ngn trong x hi
cng nghip. Hnh ng tnh dc cng l mt trong nhng nhu cu ca x hi
pht trin. ng nn ni rng con ngi trong x hi nguyn thy c nhu cu
tnh dc cao hn. Tri li, cuc sng hoang d, vt v, vt ln kim tm
thc n cng b m nh bi nhiu iu king c th i sng tnh dc cng
ngho nn. V th nhng b tc nguyn thy thng phi t chc nhng l
hi tnh dc bt buc, thng qua nhng cp v chng buc phi giao bp
v thng ngy hot ng tnh dc ca h rt tha tht, s si

Tuy nhin, trong mt x hi m thi gian rnh ri ca mi ngi c

ch trng cng c nhng nguy hi: ngi v hu ri vo tm l c n, chn
chng ch mt ci cht ang n t t (vi nhng ngi khng bit tm cho
mnh mt vic g bn bu), ngi tr hn khng sc kim ch, bung
th cho nghin ngp, ma ty. Cho nn c th ni, mt bc tin ca x hi
u c gi ca n v ang t ra nhiu vn cho nhng nh x hi hc v
m hnh ca mt x hi tng lai, trong hnh vi, nhn cch, ngha v, bn
phn, trch nhim, quan h gia ngi v ngi mang nhng nt mi.

Ph n trong x hi vn minh cng that ra khi s l thuc v tr

thnh ngi c lp v kinh t (v lao ng ca h c tr lng) v cm
nm gi nhiu vi tr qun l x hi. Tuy nhin, ph n vn khng b c
chc nng c bit, c tnh sinh hc ca mnh, hn hn nam gii trong nhng
vic chm sc con ci, gia nh nhng thi gian dnh cho nhng cng vic
ny c gim bt i. Mi quan h v chng l bnh ng, cng chia s trch
nhim gia nh. Hnh nh mt ng chng nm ton quyn quyt nh mi vic
phai m trong khung cnh ca x hi hin i nhng ngc li, mt ngi
chng lp v, thua km v v nhiu mt, vn l mt ti ca s giu ct,
phi chng l tn d ca sc nng sinh hc vn coi trng c bp v cht
nam tnh ca ngi n ng.

Tui th ko di, ng nhin i sng tnh dc cng sng ng lu

hn cho c hai gii. Nhng tr ngi trong giai on mn kinh ca ph n du
bt i nh tin b ca y hc (hocmn liu php). Ph n c nhu cu hp
dn v ngoi hnh, chng li s bin i ca c th do sinh , nui con cho
nn cn c s ho nhong ca c th: (un tc, xoa bp, sa mng chn,
mng tay, thm m vin...). Bc vo giai on ca ngi c tui: (troisieme
age) nhng nhu cu vui chi, hng th (k c lc th tnh dc) vn tn ti,
iu ch c trc y gii giu c, c quyn, c li, khi cha ra i k
nguyn cng nghip.

Sau ht, x hi cng nghip vi nhp sng khn trng, li sng th,
mi ngi ch chm ch vo cng vic ring ca mnh, khng nhm ng n
i t ca ngi khc, to iu kin thun li cho s tip xc rng ri ca
nam n, tm kim v la chn bn tnh.

X hi vn minh bo m t do kt hn, to ra s pha trn ni ging.

Tuy nhin xu hng chung ca hn nhn vn l tm ngi cng ni ging,
gn gi v tng ng v mi mt pht trin vn ha, tm l, ngun gc x
hi.

Do yu cu pht trin, mi thnh vin ca x hi phi c chun b k

cng, c trang b kin thc vn ha, khoa hc y bc vo i..
iu lm cho khong cch gia s trng thnh v mt c th sinh
dc vi s trng thnh v mt tri thc cn thit cho hot ng x hi di ra
hay ni cch khc s trng thnh v mt tr tu n mun hn s trng
thnh v mt c th. Ngi tr ph thuc lu hn vo s bo tr ca gia
nh, ca x hi. Tuy nhin, do tm l ch quan, kiu cng ca gii tr mun
t lp, t quyt nh, mun vt ra khi s kim ch cho nn quy ph, bt
mn, nghi k v chng i x hi. Mu thun l ngun gc pht sinh tm l
ni lon ca tui tr c trong lnh vc i sng tnh dc.

V vy x hi phi t ra nhng nghi thc, nhng lut l gii tr

chun b, tp dt, lm quen vi vic tm kim bn tnh, vi hnh vi tnh dc,
nhm gim bt nhng ni lon ca bn nng d xy ra trong trng thi tm l
bt n, mt phng hng, khao kht t do c nhn.

Nghi thc nh u s chuyn tip t tui thiu nin sang tui dy th

din ra m i, vui v trong x hi vn minh bng nhng bui l x l tai cho
con gi, tng hp co ru cho con trai, ln u ct tc ngn, ln u thoa
son nhng trong nhng x hi nguyn thy hin cn b m nh bi nhng
tn ngng siu hnh th nghi thc y nhiu khi nguy him n tnh mng
(phi vt qua mt th thch, phi git c mt con th), hoc xm phm
n c th, n s pht trin ca chc nng tnh dc (ct b m vt).

Nghi thc chn bn tnh (tm hiu, kn v, kn chng) cng khc nhau
theo tng nn vn minh, tng thi i. Bc Phi c tc l ni hn th bt buc
phi chn v (hay chng) l anh em trong h. Nhiu nc khc cha m la
chn thay cho con, khng cn hi kin hoc thng thng p buc hoc
dm hi nh c ngay t khi cn nm trong ni

X hi t sn th k 19 tuy c bt nghit ng hn nhng cng cn

can thip vo vic hn nhn ca con ci, thng t chc nhng bui gp g,
nhng v hi trai gi lm quen nhau v ph trng ti sc, la chn bn
tnh. Sau trai gi dn dn thot khi quyn lc ca b m v t t chc
nhng bui gp g vui chi trong nh hoc d ngoi, thc cht l nhng bui
hn h.

Nghi thc hn nhn l biu th s chp nhn ca x hi vi cuc sng

tnh dc v sinh sn ca i nam n. X hi nguyn thu c nghi thc cng
khai ha s ph trinh ca c du trong ngy ci hoc ch t cng ph ra ci
khn dnh mu, x hi vn minh th nghi thc hn nhn l tic tng ch
chn, c du mc trng lng ly, ch r sang trong lch s, vi ph du,
ph r, chc tng, khng th thiu tc l cng vi t tin, cha m (phng
ng) hoc trnh din trc Cha Cui cng l cuc hnh trnh trng mt
ca cp v chng mi ci. 97% nhng cuc hn nhn Php lm l ci
chnh thc v mun c mt s m bo v mt x hi cho cuc sng bn lu
vi bn tnh ca mnh (Rappors Simon 1972). Ngc li, khi ly d cng phi
tri qua mt s th tc php l.

Tm li, ngi ta nhn thy ngay trong i sng ca con ngi hin i
nhng du vt ca qu kh xa xa cn vang vng di nhng nghi thc, d
ch l tng trng v si ch mong manh xuyn sut lch s tin ha ca loi
ngi vn tn ti. Khng nhn thy tnh lin tc ca s pht trin, ngi ta s
khng th xem xt ng bn cht v ngun gc ca s vt. V bng cch
nhn , ngi ta nh gi hnh vi tnh dc ca con ngi hin i.

S PHN CHIA CC X HI THEO PHONG TC TP QUN V

I SNG TNH DC

Cc nghi thc c t ra hn ch s phng tng ca bn nng,

cc lut l l nhng rng buc v o c chi phi mi quan h gia ngi
v ngi.

Do nh hng ca mc cm siu hnh v tnh dc cho nn nhng

nguyn tc o c, php lut c bit quan tm n chc nng tnh dc ca
con ngi, mt chc nng v hi v phng din tp tnh v ngi ta c th
phn chia cc x hi thnh 2 loi cn c vo nhng phong tc tp qun ca
x hi trong i sng tnh dc.

Nhng x hi c nhng quy nh cht ch

X hi b lc:

T khi ra cho n khi cht, mi c th u c c b lc (gm mt

s ngi hn ch) bit n v quan tm. i sng tnh dc c quy nh
di hnh thc nhng iu cm k. Nghi thc trng thnh thng l mt th
thut ct b no b phn sinh dc. Tui kt hn cng nh kt hn vi ai,
u, khi no khng c giao hp, khi no bt buc u c quy nh. Ngoi
tnh b trng pht nghim khc, v chng khng c bung ring v.v ni
chung, l mt h thng lut l nhm pht trin dn s, ch gia trng
v a th, coi ph n l thp km, hnh ng tnh dc th thin v lun lun
b nhm ng.

X hi c quc gio th Cha (c thn)

X hi ng c hn cho nn vic kim sot i sng tnh dc cng

lng lo hn nhng nhng x hi ny lai da vo mc cm ti li i vi
khoi lc tnh dc mi c nhn t kim sot mnh v kim sot ln nhau, t
gic nhau hoc phi t kim ch mi biu hin tnh dc ca mnh. Khng tun
theo nhng quy nh ca o c b coi l phm ti phi xng ti vi cha; nu
khng s b dn vt, au kh mi v tinh thn.

a C c cm t kch dc, hnh ng tnh dc trc hn nhn, trnh

thai bng phng php ha hc hay c gii, ph thai, ly d, tnh dc ng
gii, ngoi tnh.

o Hi quy nh tc l ct bao quy u v nhiu khi ct c m vt, hp

php ha vai tr b trn tuyt i ca n ng cho php a th, n phng
b v m khng cn ly d, trng pht nghim khc v ngoi tnh hoc con gi
h hng, khng cho v ra ngoi hoc bt phi che mng, chng cc phng
php trnh thai v ph thai, t ra nhiu iu cm k v quy nh cho vic kn
chng.

Tuy nhin, ngay trong th gii o Hi ngy nay nhng cm k ni trn

cng khng ging nhau tt c mi nc hay gia thnh th vi nng thn,
gia tng lp ny vi tng lp khc, l do l c nhng quan nim khc nhau
v nhng gio iu trng kinh Coran, nhng nh hng ca vn minh
phng Ty v nhng mu toan chnh tr.

o Do Thi chnh l gc ca hai o ni trn nhng li ci m hn

nhiu, tuu nhin vn cn trng pht d man ti ngoi tnh. (nm n cht),
vn c tc l ct bao quy u, cm ly d v khng ng h vic kt hn vi
ngi nc ngoi.

X hi c h t tng cc quyn.

Trong nhng x hi ny, mt h t tng chnh thng no thay th

cho tn gio, chi phi i sng x hi v c nhn, ai i sai lch vi h t
tng b coi l c ti. Ngi ng u h t tng ng vai tr nh
gio ch dn dt t tng, trong nhng x hi kiu ny tnh dc cng b n
p, nht l tnh dc ng gii, chung sng khng kt hn b ph phn

Nhng x hi tn trng t do ca i thng

l nhng x hi mi ngi c t do tn ngng v tn trng

cuc sng ring t. Mc du cha thot ra khi nh hung ca x hi c
thn nhng vn l nhng x hi duy nht mm do v phong tc tp qun.
Tnh cht nh nhm t h khc v mt t tng ca nhng x hi ny l mt
bo m cho s pht trin.

Th ch x hi cho php t do chung sng khng kt hn, ly d, trnh

th thai, truyn b v tnh dc, ni lng dn lut cm ph thai, tnh dc ng
gii v nhng sch bo phim nh v chc nng tnh dc. y l mt th ch
chnh tr t do, nhiu dng t tng khc nhau v ph n c hng y
v nhn quyn. c mt thi nhng x hi kiu ny l ci ni sinh ra
nhng li sng phng tng, t do tnh dc ba bi nhng ri con ngi vn
tr v vi xu th t m gia nh nim hnh phc mun thu v s n nh
ca x hi.

LI BN V HNH VI TNH DC NGI V S T DO

i sng tnh dc ca con ngi va pht trin mt cch a dng,

phong ph (nh c s pht trin ca v no) va b kim ch bi nhng l
thuyt siu hnh. Hai yu t to nn hnh vi tnh dc c th ca con ngi l
t th i bng hai chn v thi k cha trng thnh ko di. Con ngi
cng bt kh khn trong vic tm kim thc n, cng nng cao trnh vn
ho cng khao kht lm ch vn mnh ca mnh th cng i hi t do, k c
t do trong hnh vi tnh dc. Con ngi vn c tim nng tho mn nhng
nhu cu ca bn nng thng qua nhng ng lc sinh hc bn vng
(determinisme bilogique), nhng b phn gy hng khi v nhng c ch
gy khoi lc.

Mi tc ng c hi n c th, n trng thi sinh l, n iu kin

sinh hc ca con ngi u c th gy ra s thui cht, tn ho chc nng tnh
dc. Chc nng ny gn b vi chc nng sinh sn nhng khng th pht
trin thnh nhng loi hnh tnh cm bt chp bn cht gii tnh ca con
ngi. Nhng ham mun trong tm tng khng c con ngi bng xng
bng tht l iu khng th c c.

iu thng thy trong x hi l c ngi b nh nh mc cm phm

ti khi vi phm nhng iu cm k do nhng l thuyt siu hnh t ra v mt
mt ngi ta tha nhn nhng hn ch ca hnh ng tnh dc do nh
hng ca t tng siu hnh nhng mt khc ngi ta li bi xch nhng ai
mun sng tht vi bn nng ca mnh.

Trc y tng c nhng u c can m dm phn i c s siu

hnh ca o c v tnh dc nhng trong sut mt thi k di khng c
nhng khi nim sinh hc vng chc v y lm ch da. Hc thuyt
Freud trong khi tha nhn khng th n p c nhng i hi tnh dc li
va gii thch nhng hin tng bng l thuyt tm l kh hiu v phm
nhng sai lm ln v quan nim: coi hnh vi tinh dc l sao chp hnh vi tnh
cm gia b m v con ci, coi chng c dm (sadisme) v kh nhc dm
(masochisme) l s pht trin ca tnh dc, khng tha nhn vai tr ca m
vt, gn cho nh hng ngai cnh n tui th nhng quyn lc qu ln,
li du n vnh vin v dt khot n s pht trin nhn cch tui th.

Cng iu qu ng vai tr ca thc l phng hi n hnh phc

ca con ngi. Vn cn thit l phi xy dng c mi quan h cn
bng, hi ha gia nhng xung ng bn nng vi thc. Ch c khoa hc
tnh dc mi p ng c nguyn vng ny bng cch ch ra mt cch
chnh cc ci g l sinh hc, l tp tnh, l t nhin v khng th thay th.
 Nh s hiu bit ( thc) m con ngi uc hng mt i sng tnh
dc phong ph, tha mn hn. Ngi ta nhn thy rng hnh ng theo bn
nng cn t gy ra nhng sai lch v hnh vi tnh dc hn s c gng kim
sot, kim ch hay vt mt n.

Nhn thc c c ch hot ng ca bn nng nh nhng tin b

ca khoa sinh hc tnh dc (biologie sexuelle), con ngi tr nn t tin v t
do hn trong hnh vi tnh dc, san bng c nhng tr ngi do l thuyt
siu hnh t ra trn con ng pht trin lm ch thin nhin v lm ch
bn thn mnh.

Chng 4. B MY SINH DC I CNG V GII PHU V SINH

L
Nhng kin thc c s v gii phu v sinh l ngi gip chng ta hiu
bit r hn nhng thay i bnh l nh hng n i sng sinh dc ni
chung v chc nng tnh dc ni ring. Khng c mt hot ng sinh l no
m tc ng qua li gia tinh thn v th cht li r rt nh trong hot ng
tnh dc v sinh l tnh dc lun lun chu nh hng ca nhng yu t nh
sc khe, trng thi tm l, tnh cch, trnh vn ha v.v

V l nhng kin thc v gii phu v sinh l b my sinh dc nam

n s c trnh by mt cch i cng trong mi lin quan vi cc yu t
tm l ca hnh vi v chc nng tnh dc

B my sinh dc n

B phn sinh dc ngoi ca n bao gm:

n gii trng thnh, b phn sinh dc ngoi c th khc nhau v

mu, rm v cch mc lng m v n, v kch thc, sc t ca mi ln
mi nh, v kch thc v v tr nhn thy r hay khng thy r m vt, v v tr
ca l niu o v m vt. Trong trng thi khng hng phn, 2 mi ln
thng gp nhau ng gia bo v, che y cho l niu o v m
o.
 V phng din t chc hc, mi ln l 2 np da bn trong c t chc
m v mt lp c nhn mng (tng t nh cc si c bao tinh hon). Hai
mt bn ca mi ln c lng mu, c mt trong v mt bn ca mi ln u c
cc tuyn m hi v tuyn b. Mi nh c bi mch, t chc lin kt xp,
khng c t bo m, lp b mt l lin bo bong kp dp, vi nhiu tuyn b.

m vt nm ni gp g ca hai mi ln pha trc, c cu to bi

hai th hang nh c kh nng cng ln, bao bc bi mt mng s v tn
cng bng mt tuyn hay cn gi l u m vt. V mt cu trc, m vt rt
ging dng vt. m vt c rt nhiu mt on thn kinh, trong khi m o
th tha tht v mt on thn kinh ny l nhng b phn cm th v dn
truyn cm gic tnh dc.

B phn sinh dc trong ca n bao gm m o, c t cung, t cung

v vi trng (hai bn). Nhng thnh phn ny thay i v kch thc v v tr,
hnh dng ty theo tng ngi cng nh theo tiu s sinh v trng thi
bnh l.

trng thi khng hng phn; thnh m o xp v xt nhau, l ngoi

m o c mt mng mng gi l mng trinh (hymen), gia mng c mt l
nh mu kinh thot ra khi n tui dy th. Thnh m o ph mt lp
nim mc c kh nng xut tit lm cho m o trn t, mc du khng
c cc tuyn bi tit v rt nhiu mch mu. m o thc s l mt b phn
c v c kh nng co li v gin ra, cho nn c th cho lt qua mt a tr v
thu nh ch va vn nhng kch thc nh hn nhiu.

C t cung l phn li ra trong m o ca t cung. L t cung tinh

trng c th xm nhp vo phn trn ca b my sinh dc v cho mu
kinh thot ra. ng c t cung l ng ni lin c t cung vi khoang t cung c
nhiu tuyn bi tit to ra nim dch (mucus). nht ca nim dch ng
c t cung thay i theo tng thi k ca chu k kinh nguyt, di nh hng
ca cc hc mn. Ngay trc thi k rng trng (ovulation) nim dch lng v
mng, ngoi thi k ny, nim dch tr nn c dnh to nn mt ci nt bt l
c t cung.
 T cung l mt b phn c nm ngay pha trn m o. Lp nim mc
ph mt trong t cung gi l ni mc (endometrium) v lp c cu to t
cung (myometrium) hot ng hon ton tch bit nhau. C t cung l thnh
phn quan trng to ra s chuyn d v s x thai, do c ch pht ng
ca hcmn. Ni mc t cung thay i cu trc v chc nng theo trng thi
bi tit hc mn. Do nhng kch thch ngy cng tng ca estrogen, ni mc
t cung dy ln v pht trin nhiu mch mu hn chun b cho s lm t
ca trng (non th tinh). Nu trng lm t, ni mc t cung tham gia vo
vic cu to nn rau thai. Khi khng xy ra s th tinh v lm t, lp ni mc
t cung dy ln bt u rng, to ra kinh nguyt. Nh vy mu kinh
nguyt ni mc t cung rng v cng vi mu chy ra t nhng mch mu
nm di lp ni mc. Do nh hng ca hcmn, lp ni mc mi c
ti to trong k kinh nguyt tip theo. Sinh thit lp ni mc t cung l mt xt
nghim, trong chun on v sinh xem c hin tung rng trng v s bi
tit progesterone hay khng.

Vi trng pht xut t t cung v tn cng l loa vi (fimbiae) nm gn

bung trng. Vi trng thng l ni xy ra s gp g gia non v tinh
trng (th tinh). S vn ng ca lng mao bn trong vi trng v s nhu
ng ca lp c ca thnh vi trng to nn s di chuyn ca trng vo
bung t cung.

Bung trng l mt b phn nm trong bng, mi bn ca t cung,

ngay st loa vi, nh k hng thng gii phng mt non trng thnh v
bi tit hc-mn steroit, khi ngi ph n ang trong tui sinh sn.

B my sinh dc nam

Dng vt gm 3 th hnh tr cu to bng t chc c kh nng cng

cng. Hai th hang nm song song pha trn, th xp di, bn trong th
xp c niu o. T chc cng cng l mt h thng mm vi nhng
khoang cha mu xen k gia ng mch v tnh mch. Phn cui ca th
xp phnh to to nn quy u. Mi th hang v th xp u c v s bao
quanh v c 3 nm trong mt lp cn dy (fascia). Ti gc ca dng vt, th
hang tch i to nn cn i bm chc vo xng v v u ngi (ischion).
Mu nui dng dng vt xut pht t nhng nhnh tn cng ca ng
mch thn trong.

Cng cng l hin tng xung huyt trong t chc xp ca dng

vt. Khi dng vt mm, cc khoang trong t chc cng rt t mu. Khi cc
ng mch dn to, mu chy vo h thng khoang trong t chc xp v lm
tng p lc, lm cho dng vt to v cng. Khi lu lng mu ng mch
chy vo v lu lng mu tnh mch tr v tng ng ngha l c s cn
bng th s cng cng c duy tr. Khi lu lng mu ng mch tr v,
vt qu hin tng mu n th dng vt khng cng cng c na.

Nhng hin tng vn ng ca mch mu do nhng xung ng thn

kinh kim st. C l nhng nhnh thn kinh ph giao cm xut pht t t
sng cng th 2, th 3, th 4 iu ha s cng cng (c mt s ngi
cha ng ).

Phn da ph ln dng vt lng lo, di ng cho nn to ra bao quy

u. Khi bao quy u b vim, b nhim trng th gy au, lm cho vic giao
hp kh khn. Tc dng ca vic ct bao quy u i vi chc nng tnh dc
ca nam gii cn cha r rng v cha thng nht. Kch thc ca dng
vt vi chc nng tnh dc cng cn rt m h. Khi dng vt mm, kch
thuc khng khc nhau r rt nhng trng thi cng cng khc nhau rt
nhiu.

Bao tinh hon l mt ti da mng, bn trong c tinh hon. Bao tinh hon
c nhng th c t ng, co li khi gp lnh, ko tinh hon ln pha trn. Khi
nng, bao tinh hon dn ra lm cho tinh hon h xung v nh treo lng lng.
S thay i ca bao tinh hon c tc dng iu ha nhit cho vic sn sinh
tinh trng, qu trnh sinh sn ny rt nhy cm vi nhit . Khi lnh, tinh
hon co ln cao li dng s m p ca thn nhit. Khi nng, tinh hon h
thp ta nhit d dng hn. Bao tinh hon c 2 ngn, gia l mt vch
s.
 Mc du tinh hon bit ha ngay t thi k bo thai nh l mt c
quan trng bng nhng thng thng tinh hon tt xung bao tinh hon
trc khi a tr ra i. Tinh hon va l ni sn sinh ra tinh trng va c
chc nng quan trng l sn sinh ra hc mn sinh dc. Tinh trng sinh ra
trong cc ng sinh tinh cn cc hcmn li c sn xut ra t cc t bo
Leydig nm t chc k. Mc du cu trc ca nhng t chc ny nm k
lin nhau trong tinh hon nhng hot ng ca chng li chu s chi phi
ring r ca tuyn yn. S tng hp hcmn c th din ra hon ton bnh
thng ngay c khi hot ng ca cc ng sinh tinh b ri lon nhng vic
sn sinh ra tinh trng thng b nh tr khi s tng hp testosterone b thiu
ht nghim trng.

Tuyn tin lit bnh thng ch to bng qu ht d ty, mt phn l t

chc s c, mt phn l tuyn. Tuyn tin lit nm ngay di bng quang v
bao quanh niu o gc. Trc trng cng ngay sau tuyn tin lit cho nn
c th qua trc trng m thm d c kch thc bnh l ca tuyn tin lit.
Tuyn bi tit ra mt loi dch kim mu trong gp phn to nn tinh dch,
ng thi cng to ra Prostaglandin, mt cht c vai tr trong chuyn ha.
Kch thc v chc nng ca tuyn tin lit ph thuc nhiu vo androgen.
Ung th tuyn tin lit pht sinh phn tuyn, cn u lnh tuyn tin lit do
cng pht thng do phi i phn s c ca tuyn.

Ti tinh mi bn nm ngay sau nn ca bng quang, kt hp vi phn

cui ca ng dn tinh (vasa deferentia) o nn ng xut tinh, ng ny
vo phn niu o tin lit. Phn ln tinh dch l ca ti tinh. Tuyn COWPER
bi tit ra dch nhn trc khi xut tinh, c chc nng cha r rng.

S bit ha gii

Con ngi gm hai gii: nam v n. Tuyt i a s nam gii v n

gii u c kh nng sinh sn khi ti tui trng thnh khi b my sinh dc
pht trin bnh thng.

S bit ha mi c s tham gia ca nhng yu t sau:

 Nhim sc th: bn th nhim sc gm: 44 nhim sc th thng
(autosome) v mt cp nhim sc th gii (gonosome). N c 44 nhim sc
th thng v 2 nhim sc th gii ging nhau l XX. Nam c 44 nhim sc
th thng v 2 nhim sc th gii khc nhau l X v Y.

Yu t ny chi phi tt c nhng yu t khc.

Cht nhim sc (chromatin): trong cc t bo thn th ca gii n

nhn c mt ht nh c bit bm vo thnh trong l nhim sc th gii
tnh X khng hot ng (X dormant), nam gii khng c ht ny.

Tuyn sinh dc: tuyn sinh dc nguyn thu bit ha thnh bung
trng hay tinh hon

Hcmn: do cc tuyn sinh dc bi tit ra. Tinh hon bi tit

androgene v bung trng bi tit cc hcmn sinh dc n. Cc hcmn
ny chi phi nhng yu t sau y.

Cc ng sinh dc trung gian: to thnh cc tuyn sinh dc nh

ng Wolf nam gii v ng Muller n gii.

B phn sinh dc ngoi l gii v mt dn s, khai bo trn giy khai

sinh. N c m h Nam c dng vt v bao tinh hon.

Vng di i sn xut ra cc hc-mn kch thch s bi tit ca cc

tuyn sinh dc nam gii, cc hcmn kch thch (gi l cc kch dc t)
c sn xut ra lin tc, trong khi n, cc kch dc t c sn xut ra c
chu k. Hnh vi tnh dc b chi phi bi cc kch dc t vng di i.

Hnh th: tm vc, trng lng, h lng ru, cc c tnh sinh dc th

pht to nn s khc bit hon ton v hnh th gia nam v n sau tui dy
th.

Giao t: tinh trng v non l du hiu trng thnh v mt sinh dc,

kh nng th thai. Trong cc tuyn sinh dc, cc giao t c gim cht
nhim sc (chromatin) v chia cc nhim sc th thnh hai phn. Nam c cp
nhim sc th gii khng cn i XY cho nn nam to ra cc giao t mang X
hoc Y (tinh trng) quyt nh gii di truyn ca mt c th mi sau khi ngn
c th tinh.

Qu trnh bit ha gii din ra t t tri qua 3 giai on chnh. Giai

on trc khi sinh cho n khi ra i mt gi hay mt trai vi c tnh gii
khng bin i trong hn 10 nm cho nn khng thch hp vi hnh ng tnh
dc. Giai on dy th l giai on trng thnh mun v mt sinh dc ca c
th, em li s trng thnh cn thit v gii phu v sinh l c th sinh
sn. S trng thnh v mt sinh dc din ra trong nhng nm cui ca tui
20 nhng cha t ti trng thnh thc s m phi ch thm vi nm
na sau khi tip nhn thm nhng c tnh mi ca tui dy th.

GIAI ON TRC KHI SINH

Nhng bin i v mt gii phu v hnh thi ca b my sinh dc trong

thi k bo thai c m t bng 1 sau y. C ch quyt nh cho s bin
i ny l s kt hp cht ch ca gien v hcmn.

Bng 1. S bit ha gii tnh giai on bo thai

G CHA BIT HA BIT HA N BIT HA NAM

Tun l th 3: Cc t bo
Tun th 8: Cc t bo mm Tun l th 7: Bit ha cc t
mm tch ring ra.
di chuyn ra pha v v to bo tinh nguyn thy. Gii
Tun l th 4-5: Cc t thnh cc nang non nguyn tinh hon (dng TB mm).
Tuyn
bo mm di chuyn vo thy.
sinh dc T bo k (TB Leydig). Tinh
bn trong ca bo thai v
Thng th 3: Xut hin cc hon xung bao tinh hon
tp hp thnh tuyn sinh
t bo k ca bung trng vo thng th 8.
dc
Cc ng dn tinh: ng
thng hon
ng Wolff xut hin vo
Thoi ha ( li vt tch)
ng tun l th 4 ng tinh

trung ng phng tinh

gian Thoi ha ( li vt tch). Ti
ng Muller xut hin vo Vi trng t cung m o
c cung.
tun l th 6 (phn trn)
Ti nh tin lit
 Bng quan

T tun l th 4 n tun Bng quan Niu o, l niu Niu o tin lit (chn 1)
l th 8 l s tin trin o. Tuyn Skene
Khoang Tuyn tin lit (2 mm u
thnh khoang niu sinh
niu tin bn phi v tri)
dc v phn trn l tit
sinh dc Tin nh
niu v phn di l sinh
Niu o tin lit (chn 2).
dc Mng trinh
Niu o mng
Phn di ca m o
G sinh dc Mi ln Bao tinh hon
Tng
sinh Np sinh dc Mi nh Niu o dng vt
mn
C sinh dc m vt Dng vt

Ngay khi th tinh, gii ca trng c quyt nh bi nhim sc th

X hay Y do tinh trng em li. Trng s pht trin thnh mt c th nam vi
44 + XY hay c th n vi 44 + XX. Trc 8 tun l ca bo thai, cha th
phn bit c gii sinh hc tr trng hp xem xt s phn chia t bo
(mitose) nhng gii gien hc th c nh ri v s cha bit ha ca tuyn
sinh dc ch l b ngoi. Tuy nhin, s khc nhau v mt gii phu gia c
v ci cn l sn phm ca 9 thng thai nghn v nhiu ngu bin cn ch
i trong qu trnh pht trin ca phi.

Nh trn ni nhng tun l u ca thi k bo thai, b phn sinh

dc ngoi ca c 2 gii u ging nh nhau. Giai on m phi thai bit ha
thnh nam hay n l giai on quan trng. Trng hp phi thai pht trin d
dang, khng r nam hoc khng r n l do mt thiu st no ca qung
u ca giai on ny.

loi ngi, gii trung tnh hay gii c bn nu khng c mt cc yu

t nam tnh ha th s pht trin thnh gii n v s pht trin thnh kiu hnh
nam l trn c s ca gii c bn ch tc dng ca hcmn nam. S pht
trin thnh kiu hnh nam c th b cn tr gia ng hay sai lc ngay t
u cho nn gy ra nhng hnh thi gi i nam i n, nhng hnh thi lng
tnh ny l bnh l, khng ph hp vi s chuyn bin hi ho t n sang
nam qua cc bc chuyn tip.

D khng c s bi tit ca hcmn n, kiu gien XX vn m bo s

bit ha thnh kiu hnh n cho ti khi sinh. Tuy nhin s bi tit ca tuyn
sinh dc n l cn thit lm cho b my sinh dc c kch thc bnh
thng v m bo cho tui dy th c nhng bin i ca ngi trng
thnh. Nh vy, s bi tit hcmn ca tuyn sinh dc n hon thnh s
bit ha ch khng phi l yu t gy ra s bit ha. Hn na, ch mt X thi
cng m bo cho ra i mt c th n v trong cc t bo thn th ca
n, X th hai kia khng c hot ha, b y ra ra ca nhn t bo (cht
nhim sc). Trong cc t bo sinh dc, cc gien hot ng nm sut
chiu di ca mi X, X th hai trong cc t bo bung trng ng vai tr quan
trng v chuyn cc non nguyn b Io (ovocyte primaire) thnh cc non
nguyn bo II (ovocyte secondaire) giai on sau sinh, v ch c cc non
nguyn bo II ny mi c kh nng chuyn thnh cc non (ovoule). Trong
trng hp khng c cc non nguyn bo II (trong hi chng TURNER) th
ton b dng t bo mm (non nguyn bo I) s t nhin thoi ha. X th
hai c th cn c vai tr trong vic iu chnh nng cc hcmn bung
trng.

Du hiu u tin ca s bit ha trong giai on phi thai ca tuyn

sinh dc xy ra vo gia tun l th 7 v tun l th 8. Theo kin thc c
in nhng t bo mm ca tuyn sinh dc pht trin thnh tinh hon vo
tun l th 7 nm vng ty ca tuyn, nhng nu c s bit ha thnh
bung trng vo tun l th 8 th t bo mm vng ty teo i v c s pht
trin cc t bo mm vng v. Nh vy l phi thai nam, tinh hon pht
trin t vng ty v phi thai n trng pht trin t vng v, iu gii
thch s chnh lch v thi gian trong s bit ha ca tuyn sinh dc.

Vai tr ca nhim sc th Y l quyt nh trong vic hnh thnh gii

nam. Nhng gien quyt nh nm cnh tay ngn ca nhim sc th gii
ny, chng hot ng vi tnh cch l c ch hot ng ca nhim sc th
gii X, m bo s li vng ty ca cc t bo mm to ra s bi tit
androgen t cc t bo Leydig. Nhim sc th gii Y cn c vai tr nh mt
yu t pht ng h thng endim to ra s bi tit cc hcmn nam, hc
mn cn thit cho s pht trin kiu nam ca ng trung gian v b my sinh
dc, to ra s bi tit hcmn chng li s pht trin ca ng Muller t cc
t bo Sertoli ca cc ng sinh tinh.

S bit ha ng trung gian l mt hin tng phc tp ca nhng nh

hng qua li. Trong thi k cn l gii trung tnh, cc ng Wolf lun lun
pht trin di tc dng ca nhim sc th gii X cng c ch i vi phi thai
nam, nhng khi khng c s bi tit ca androgen th cc ng Wolf t nhin
bin mt, v Testosterone duy tr s tn ti ca cc t bo trn thnh ng v
s pht trin theo hng nam gii. ng Muller cng lun lun c mt mi
phi thai nhng cn phi c ng Wolf xut hin trc n th mi pht trin
c. ng Muller sau khng pht trin dc na v t tru di tuyn sinh
dc nam bi tit ra hcmn chng li ng Muller

GIAI ON SAU SINH

Tr s sinh c nhng du hiu r rt ca s bit ha:

Nhng c tnh gii ch yu nht l hnh nh nhim sc vi cp

nhim sc th gii l XX hoc XY.

Nhng c tnh gii nguyn thy: bung trng hoc tinh hon.

Nhng c tnh gii nguyn pht: b my sinh dc ngoi.

- Giai on chu sinh l giai on quyt nh hnh thnh vai tr ca

vng di i. Nhng nhn ca vng di i chi phi s bi tit cc kch
dc tuyn yn l:

Nhn trc: nm vng trc th gic v trn giao thoa, c hot ng

kim sot theo chu k.

Nhn sau: nm vng cung bng gia hot ng lin tc, c tnh c
bn.
 Khi khng c androgen hai nhn ni trn cng pht trin. Tc dng ca
androgen ln nhn trc lm c ch s pht trin v hot ng ca no.
gii n, s pht trin t nhin ca 2 nhn gy ra s bi tit c chu k, ln
xung ca cc kch t sinh dc c th hin bng chu k ca bung trng.
gii nam, s gii phng cc kch dc t l thng xuyn, khng c chu k.

Ch cn mt liu rt nh hcmn androgen l c ch s pht

trin ca nhn trc. trng thi bnh thng hot ng kch dc ca tuyn
yn bt u t nhng ngy sau khi sinh, hot ng gy ra tr s sinh
nam gii s tng testosteron trong mu do t bo Leydig bi tit ra bt u t
tun l th 2 cho ti ngy th 50 (Bertrand), s bi tit ny ht vo thng th
6, nhng gii ha hot ng ca vng di i.

GIAI ON DY TH

L giai on tht s nhiu bin ng, s trng thnh mun v t

ngt v mt sinh dc l do n lc ny vng di i v tuyn yn mi c
nhng hot ng thn kinh ni tit. S khi ng mun ny ca vng di
i v tuyn yn l c trng ca loi ngi. V tuyn tng (epiphyse) v cc
nhn hnh nhn (noyaux amygdaliens) c ch hoi ng kch dc ca vng
di i cho n sau 10 tui mi thi c ch cho nn gii phng hot
ng ca nhng trung tm ny theo hng gii. Khi trng lng c th t
n mt ngng nht nh no th b c s c ch chc nng kch dc
ni trn, mt gi thuyt cn cha chnh xc gii thch hin tng ngng
pht trin v mt gii v s ngng pht trin v tm vc trng lng tui
thiu nin sau giai on pht trin ton din tui nhi ng.

S bi tit t ngt ca cc tuyn sinh dc lm cho tui dy th t n

ngng v lng tc ng n cc b phn cm th m by lu nay
nm yn khng hot ng. Cng chnh vo lc ny hot ng sinh dc ca
vng di i trc y tng n nay bc l ra. Ngi ta bit r v tc dng
ca hc mn sinh dc n cc b phn cm th. Androgen lm pht trin cc
c quan sinh dc nam, thanh qun, h thng lng rau trn thn th v mt, c
bp v.v hcmn sinh dc n lm pht trin m h (mi nh), m o, t
cung v vi trng, tuyn v, t chc m di da, tc v.v

Cn ch l nu nh liu nh estrogen c bi tit ra c th nam

gii trng thnh hnh nh khng ng vai tr g th ngc li androgen c
bi tit ra tuyn thng thn trong c th n lm mc lng b my sinh
dc v nch, dinh dng m vt, duy tr hot ng ca cc b phn cm th
khoi lc.

Tui dy th cn to ra nhng c tnh gii th pht. Tui dy th bt

u vo khong 13 tui i vi con gi v khong 15 tui vi con giai. iu
kin y t v dinh dng tt cn c nh hng mnh hn c yu t ni ging
v kh hu i vi s xut hin sm ca tui dy th. Nhng bin i v hnh
th hon thnh sau mt giai on t 3 n 5 nm. Lc ny c th pht
trin ton din, non v tinh trng kh nng sinh sn ngha l c th
giao hp, th thai, thai nghn, sinh v cho con b. Nhng s trng thnh
tht s v mt sinh vt v hnh vi phi ch thm vi nm na.

TUI TRNG THNH

S bit ha gii tui trng thnh l mt giai on n nh, ko di

vi chc nm (bng 2). duy tr nhng c tnh v hnh th ch cn mt hm
lng nh hcmn, tuy nhin kch thch hnh vi tnh dc v hn na
c th sinh sn li cn phi c mt hm lng hcmn cao hn (ti mt
ngng no ). S giao hp lm cho m o v t cung ca ngi ph n
t c hnh th trng thnh, hiu qu c c va l nh tc dng c
gii va l nh tc dng dinh dng ca prostaglandine c trong tinh dch m
m o hp th c, nhng c gi cn trinh tit vn cn mt s cha trng
thnh no v mt sinh dc.

Nhng du hiu ca s gi nua xut hin sm hay mun ty tng

ngi, vo khong 60 tui. nam gii, chc nng sinh dc gim t t, tinh
hot c th sn xut ra tinh trng hot ng cho ti cui i v v mt hi tit
hcmn thi hnh nh khng c s ngh tht s vic bi tit androgene. Tri
li n gii, bung trng ngng hot ng vo qung 50 tui. Tui mn kinh
c l c quy nh v mt gien hc theo tng ging loi, tng ng vi
tui th trung bnh c gii hn. Mc d kho d tr cc nguyn bo con vn
cn v vn c th trng thnh nhng bung trng khng p ng na
i vi cc lnh di h thng di i tuyn yn, v th dn n nhng ri
lon ca tui mn kinh m mi ngi u bit. Vt qua gii hn kh
khn ny ngi ph n khng cn th thai c v s bi tit hcmn ca
bung trng cng cn kit. Hot ng sinh sn chm dt c th s nh
hng n chc nng tnh dc, mt hng khi tnh dc, gim khoi cm, m
h m o teo v.vnhng nh hng ny rt khc nhau ty theo tng
ngi v cng cng nh v thi gian xut hin.

NAM TNH N TNH

Mc du qu trnh hnh thnh c th nam n l mt qu trnh phc tp

v chm chp, nhng nhng du hiu sinh vt khc bit gia nam v n l
n nh v khng th thay i. Trng thi gii khng r rt ch l mt s rt
nh bnh l. Ngay trong giai on cha bit ha ca tuyn sinh dc trong thi
k bo thai cng khng h tn ti 2 tim nng v cc nhim sc th gii ca
t no u tin quy nh l nam hoc n mt cch nguyn pht ri. Mi
can thip bn ngoi hoc mi qu trnh bnh l c th lm thay i tin trin
bnh thng nhng khng bao gi c th bin mt cu trc nam hay n v
mt gien hc pht trin ngc li c. S pht trin ri rm ca ng Wolff
v ng Muller cho thy rng mi ng c vai tr ca n trong gii c s v nu
khng c nhim sc th X lm pht trin ng Muller th ng Wolff, ng trung
gian ca tuyn sinh dc nam khng th xut hin c.

Bng 2: Bit ha v hnh thi ngi trng thnh

N NAM
B phn m h: M v n. Mi ln. Mi Dng vt tp hp 4 c quan
sinh dc nh. m vt. gip cng v phn cui ca
ngoi Tin nh: L niu o, m niu o. Bao tinh hon cha
mn tinh hon v phn cui ca
thng tinh
B phn m o. T cung. Vi trng. ng tinh v ng pht tinh.
sinh dc Bung trng Tuyn tin lit. Ti tinh.
trong
V V pht trin v c kh V v qung v ang th s.
nng hot ng Tuyn v teo
Lng tc ( H lng: m v (hnh tam H lng: xng v (hnh
ngi da gic), nch (hnh bu dc). qu trm), gc dng vt
trng) mt, thn v cc chi rt t. gn bao tinh hon, tng sinh

Tc: dy, mt, nh, ng mn, rnh mng, nch

bm cong v pha trn, gy cc chi: mt trc, ngn
thnh hnh 3 rng tay, ngn chn

Tc: dy, tha hn, ng

bm trn hnh ch M, gy
thng ng thng
Da Mm, mn, nhn Dy, th, nhn, kh
T chc t Pht trin, lm trn trnh cc t pht trin, phn b u
bo di da u xng, lm dy cc vng
mng, v, m v n, i
Tm vc Trung bnh, ng knh vai Cao hn, ng knh lng
bng hoc to hn mt cht to hn r rt ng knh mu
ng knh lng mu
Cc c Di, mnh d Dy, pht trin
chi
Xng Mnh, t li lm (mt, chi), To, li lm r (cung lng my,
xng chu rng, loe, cc ch cc chi), xng chu hp v
tip ni nh nhn (c tay, c dt
chn)
Thanh qun Ngn, khng ni, m sc cao Di, ni r, m sc cao hoc
hoc trung bnh trm
 Nhng vt tch cn li ca ng Wolff n trng thnh v ng Muller
nam trng thnh khng cn chc nng g na. Mt thi gian di ngi ta
tng m vt l mt b phn tha hay dng vt b thoi ha nhng m vt
l mt b phn ca n gii: khi cn l gii c s n l c sinh dc, n khng
b hcmn sinh dc n ngng hm trong khi pht trin ging nh dng vt;
trng thi trng thnh, cc hcmn nam bnh l hoc thuc ch c nh
hng rt t n n, khng c kh nng bin n thnh niu o, ch c v
nam gii l vn trng thi trung gian ngha l c nm v, qung v v cc
ng dn sa, c l l vt tch ca nhng ging loi m con c nui con.
Androgen c ch s pht trin ca v nam gii nhng di tc dng ca
hcmn sinh dc n, v nam gii c th pht trin n mt mc nht
nh, nhng ch l s ph i ca ng dn sa, khng th tin trin n tit
sa c.

S bit ha gii v mt hnh vi v tm l l h qu tt yu ca s bit

ha v mt gii phu sinh l. L d nhin trong phm vi tnh dc s khc bit
li cng r rt: hnh vi t kch c, hnh vi quyn r nhau, hnh vi giao hp,
nui con v.v Nam tnh v n tinh xt v tng th l 2 tnh cch khng th
thay th cho nhau, cng khng mu thun nhau, khng ging nhau trong
nhng mi lin h vi mi trng x hi, nhng qui lut sinh hc cng nh
trong nhng tnh cch ring nh s thch, tnh cm, quan nim v cuc
sng nhng li b sung cho nhau, lm phong ph thm v tng sc hp
dn i vi nhau.

Bng 3: Bit ha v sinh l ngi trng thnh

N NAM
Hot ng To ra non theo tng chu k. Lin tc to ra tinh trng v
ca tuyn Bi tit estrogene v hc-mn testoserane. Khng
sinh dc progestabif theo chu k. c giai on ngh bi tit
Khong 50 tui th ngng bi androgena
tit.
Chc nng Lun sn sng cho hnh ng Khng thng xuyn sn
sinh sn giao hp nhng hng phn t sng cho hnh ng giao
nhin t xy ra. hp nhng hng phn t

Kinh nguyt. Thai nghn. Sinh nhin d xy ra. Xut tinh.

. Cho con b.
Chc nng Hai cc vi 2 vng sinh khoi n cc, vi mt vng sinh
tnh dc cc: m vt v m o. Giai khoi cc duy nht: quy u
on tr ngn. ca dng vt. Giai on tr
di.
Chuyn ha Yu hn Cao hn
c bn
H hp Th lng ngc Th bng
Dng i Uyn chuyn, mm mi. Thng lng, bc di
ng tc C ch duyn dng, gn gng. Kh, mnh bo, dt khot.
Bnh l d To bn, rn tnh mch, si Bnh tim mch, lot d dy,
mc ng mt, au bng quang, t trng, hi trn, trng c,
bo ph na di c th. bo ph na trn c th.

Bng 3 bis: Bit ha v hnh vi

N NAM
C thin hng v nui con, C thin hng chng li vi mi trng xung
lm m, giao tip, ni tng. quanh, bo v k yu (ph n, tr em), tranh

Kh bnh thn trc nhng u, sng to.

hnh vi tn tnh, nhng li i hi hnh ng tnh dc thng xuyn hn,
nhy cm vi s mn trn. nhy cm hn vi nhng kch thch th gic v

a thch cuc sng mt v khu gic.

mt chng, khinh ght Thch a th, chp nhn mi dm, gi im.
nhng hnh vi tnh dc m D xung t, gy g, d c nhng ri lon v
khng c tnh yu. hnh vi tnh dc.
 PHN X KHOI CC

nam gii, khi t n nh im ca khoi lc tnh dc, vt

qu ngng hng phn th phn x xut tinh l iu kin cn thit th thai,
ng thi th hin s tha mn tp tnh. Nhng n, s phng non li
khng gn vi nh im khoi lc. S phn ly gia phng non v khoi cc
khng phi l l do c th xem nh khoi cc ph n v khoi cc l du
hiu chng t hnh vi tnh dc c tha mn, gp phn cng c v tng
cng mi quan h tnh cm gia v chng.

Nh mi loi phn x khc, khoi cc cng bt ngun t nhng vng

cm gic pht sinh phn x, nhng con ng hng tm, nhng trung tm
tc ng, nhng con ng ly tm v c quan vn ng p ng. Nh vy,
khoi cc ch l kt qu ca nhiu phn x khc to thnh mt vng khp kn
t c hiu qu cui cng. Chng ta s xem xt sau y nhng biu
hin khch quan cng nh nhng biu hin ch quan ca vng khp kn dn
n khoi cc.

H THNG PHN X GY KHOI CC

Nhng vng cm th

Nhng vng gy cm gic tnh dc trc ht b mt da v nim mc

v gm 2 loi: Vng cm gic nguyn pht v vng cm gic th pht.

Vng cm gic nguyn pht khi c kch thch c th gy ra c

phn x khoi cc nhng thng thng vng cm gic nguyn pht cn
c chun b trc tip nhn vi hiu qu ti a nhng kch thch pht
sinh t vng cm gic th pht, nhng kch thch y cha gy ra khoi
cc nhng cn thit cho vic khi ng c th hng phn, l khu u tin
ca phn ng dy chuyn dn n khoi cc.

C 3 khu vc nhy cm:

Vng ngoi b phn sinh dc: phm vi v tnh cht khc nhau ty
tng ngi v hnh nh nhy cm n mnh hn nam gii: mi, gy, mt
bn c, mt trong cnh tay, mt trc c tay, hai bn sn, bng, mng, mt
trong i, bng chn

Vng cn k b phn sinh dc: mt s vng c tnh cht nhy cm

ging nhau c hai gii: bng di, bn, tng sinh mn (n c cm gic
thch th hn nam khi a mt ngn tay vo hu mn) v v n c vai tr
c bit hn nam, kch thch tnh dc rt mnh, c kh nng t n khoi
cc hoc gn nh th ( mt s ngi) trong khi v ca nam gii th rt t
cm gic, hnh nh ch c li cho vng ngc ca nam khi tip cn vi cp v
ca n t th trn di, n nm trn.

Vng b phn sinh dc: bao gm ton b c quan sinh dc ngoi,

bao tinh hon, bao dng vt, mi ln, mi nh, tin nh, m v n.

C nhiu cch kch thch vng cm gic th pht: vut ve, s nn, nn
bp, lim, mt l nhng im ging nhau gia vng cm gic nguyn
pht v th pht. Qu tht l nhng kch thch vng cm gic th pht
khng gy c khoi cc v hiu qu ca nhng kch thch khng t
n nh im nhng cng khng lm cho ngi ta chn. S cm th ca
nhng vng th pht ny rt phong ph a dng, c bit nhy cm vi s
th bo, ch nn c nhng kch thch nh nhng vng ny.

Nhng vng gy cm gic nguyn pht

Ch khu tr khu vc b phn sinh dc. Nam gii ch mt: l quy

u v th gi l n cc. N c 2 khu vc gy cm gic nguyn pht l m
vt v m o em li khoi cc nhng thng thng 2 khu vc c tc dng
hip ng: khoi cc m vt ng vai tr cm ng cho khoi cc m o v
s tha mn trn vn ca n l s xut hin khoi cc c 2 khu vc trn
cng mt lc.

C ch cm th v pht sinh khoi cc l mt c ch phc tp khoi

lc tnh duc l mt thng tin cm gic c o, khng g so snh uc, v
khng thay i v bn cht.
 V phng din vi th, ngi ta pht hin thy quy u v m vt
nhng tiu th mang tn l tiu th Krauser finger, hay tiu th ca khoi
lc. Nim mc m o khng c nhng tiu th ny. C ch cm gic c
thc hin thng qua nhng hot ng phn x ca phn ng tnh dc, bt
u t nhng b phn cm th thn kinh thc vt.

Nhng c im hot ng ca cc trung tm trong vong khp kn ca

c th cm th khoi lc:

c im ha hc: tc dng ca progesterone v andgrogene. c

hai gii, androgene cn thit lm cho cc b phn cm th hot ng tt.
Do ngng hm hot ng ca men 5 alpha-reductase, Juteine cn tr s
chuyn ha ca testosterone thnh dihydrotestosterone hot ng lm gim
cm th tnh dc (trong nhng thng cui ca thai nghn hoc do nh hng
ca thuc trnh thai c hm lng progesterone cao).

c im in: chung cho tt c cc b phn to ra khoi cc. Nhng

b phn ny hot ng nh nhng t in. Sau giai on hng phn ban u
(giai on kch thch), nhng b phn cn phi np thm mt tim nng
no (trong giai on cao tro) khi nhng kch thch dn nn, ln n
nh cao kh nng pht sinh khoi cc th t ngt bung ra. Nh vy l
phi vt qua 2 ngng: ngng giai on cao tro v ngng giai on
khoi cc.

Sau khi c khoi cc, cc b phn phn x trong vng khp kn ca

c ch cm th khoi lc t ra c s mi mt cho nn cn ly li sc trong
giai on tha mn (tr , khng hng phn na) giai on ny khc nhau v
thi gian ty theo tng b phn, tng trng thi c th.

Vi m vt v nht l m o, thi gian tr rt ngn, iu lm cho

m vt c th c khoi cc 2 ln v m o c th c khoi cc nhiu ln,
quy u hi phc s hng phn chm hn nhiu.

Vi nhng yu t lin quan n tui tc, n tnh trng sc khe, n

gii tnh: n c khoi cc mnh vo qung 30 tui, nam vo qung 20 tui.
 Nhng vng cm gic nguyn pht cn c 2 c im sinh l na l:
Cn c mt giai on chun b (khi ng) th mi c th hng phn c,
nhng kch thch vi v, th bo khng nhng khng c hiu qu m cn gy
kh chu.

Ngng cm th i vi cm gic au tng ln rt cao, iu gii

thch s chu ng c nhng hnh ng mnh bo do giao hp gy ra
vng cm gic nguyn pht. Khi hnh ng giao hp gy ra au, l au
pht sinh t nhng vng cn sinh dc, hoc sinh dc (au khi giao hp,
chng au ca nhng cp tnh nhn).

Cch kch thch nhng vng cm gic nguyn pht l nhng cch
phi hp v thay i, khng n iu, ngoi hnh ng giao hp, cn dng
n bn tay, cc ngn tay, li, mi. Mi vng nguyn pht c nhng yu cu
ring: m vt cn c kch thch ngay c trong lc c khoi cc, nu khng
c th lm gim bt khoi cm. Ngc li, khi sp xut tinh, trong khi v sau
khi xut tinh, khng nn kch thch dng vt m nn gi nguyn trong m
o.

Cng v nhp iu kch thch cng khng ging nhau, kch thch
m vt cn t tn, nh nhng, trong khi dng vt v m o li phi
mnh dn ln gy khoi cc.

V c nhng c im khc nhau gia tng c nhn cho nn cn thit

phi c s tm hiu, trao i vi nhau trong i sng tnh dc ca hai i
tng khc gii. Nhng h thn sai lm, tnh ch k hay s khng hiu bit
u c th l nguyn nhn dn n nhng chu ng thit thi, thm ch dn
n nhm bi kch gia nh.

NHNG CON NG DN TRUYN I LN

Nhng ng dn truyn ny va c thc va v thc, l ng

thn kinh ty sng v thn kinh thc vt. khu vc tiu khung tng sinh
mn, cc thng tin cm gic mn 2 con ng dn truyn sau:
 + Con ng noty: c nhng dy thn kinh thn trong (hay cn
gi l giy thn kinh pht sinh cm gic tip nhn (c tc gi ngh gi l
giy thn kinh tnh dc), cc si thn kinh ny i n gc thn kinh cng th
t, m ri thn kinh thn cng tip nhn nhng mng ni gia gc thn kinh
cng th hai v th ba.

+ Con ng thn kinh thc vt, Tip ni vi m ni thn kinh h v

ri i n cc hch giao cm ca chui hch tiu khung v qua m thn kinh
lin lc i n nhng hch thn kinh giao cm v ph giao cm ca ng ty
pha di.

Tt c nhng thng tin dn truyn ni trn vn rt ri rm v:

C s tip ni gia m ri thn kinh thn vi m ri thn kinh cng

v m ri thn kinh cngct.

C s nhng nht gia thn kinh giao cm v thn kinh ph giao cm.

C s giao lu gia m ri thn kinh h v vi m ri thn kinh tng

tiu khung.

Trong ty v trong chui hch giao cm, c thng tin cm gic i theo
con ng c in, n vng i th trn ng i cc thng tin tr nn
phong ph thm nh thu thp nhng thng tin t nhng vng cm gic th
pht n, vng cm gic th pht l nhng nhnh bn ca vng khp kn
pht sinh khoi cc. n, v l ni xut pht nhng nhnh rt quan trng
(nhng giy thn kinh lin sn 2 v 6).

NHNG KHU VC CM TH

Ngi ta ngh m t nhng khu vc cm th nh 3 cp tng ng

vi 3 tng v no m tc dng bit ha ca mi tng trong hnh vi tnh dc
c ni n trong phn: c s sinh l ca bn nng tnh c.

Tng v no c

Trc khi i ti i th, cc si cm gic thn kinh thc vt i qua t

chc li ca hnh ty sng lc, chnh s sng lc ny ca h thn cao
cp gii thch tc dng phn tnh dc ca ni s hi, ni lo lng, n lm tt
ngm ngay t gc ca thn no nhng cm gic ca khoi lc tnh dc.

i th tip nhn ton b nhng thng tin cm gic v ng vai tr

mt bn quay chuyn sang phn x khoi cc thng qua nhng si dy
thn kinh ta ra t nht l 3 hng sau:

V pha nhng nhn di i

V pha nhng nhn xm trung ng

V pha v no ngay pha trn.

Vng di i thc s chi phi mi hnh vi tnh dc, ng thi cng chi
phi i sng tm hn, nhng lin h gia hot ng bn nng v tnh cm,
to nn trng thi tng t hay trng thi tht tnh

Tng v no gia

Do h vin (limbique) to nn thng c coi l h khu v c lin h

mt thit vi khu vc ch huy khu gic. Tng ny sng lc nhng thng tin
tnh cm t trung no n.

Trung tm ca khoi cc nm tng v no gia, trong vng cung pha

trn, i lp vi trung tm ca hnh tnh nm vng pha di. Trung tm
ca khoi cc hot ng khng c s tham gia ca v no, thc.

Tng v no mi

c trng cho loi ngi, s pht trin ca v no thc bt ngun t

chc nng tnh dc v ham mun khoi lc. Do nh hng ca nhng cm
gic tnh dc v nhng thay i thn kinh km theo, tng v no mi to ra tr
tng tng (fantasme)

Tiu thy cn trung tm (lobule paracentral) l ni nhn nhng thng tin

cm gic t c quan sinh dc n li tng i nh, khng gii thch c
nh hng mnh ca nhng cm gic tnh dc n tng v no gia, cho
nn ngi ta vin ra hai l do:
 Mt l tnh cht hn hn ca khoi lc tnh dc ln t mi thng tin
cm gic khc, tr cm gic au. Ch c cm gic au mi cnh tranh c
vi cm gic khoi lc.

Hai l s lan ta trong mt bn cu v no v gia hai bn cu vi

nhau ca nhng cm gic xut pht t vng tiu khung, tng sinh mn thng
qua s dn truyn ca kiu si thn kinh phi hp.

Nhng trung tm tc ng

Khoi cc l nh im ca mt lot nhng phn x an xen nhau t

thp ln cao, cho nn c nhng trung tm tc ng khc nhau ca h thn
kinh.

Cc trung tm phn cn

Bo m nhng p ng u tin ca c th i vi nhng kch thch

tnh dc, thng qua nhng cung phn x n gin, nhng cung phn x ny
khi ng t t giai on u ca phn ng tnh dc: s dn mnh lm tng
kh nng dn truyn ca nhng b phn cm th v nhng cm gic tng
ln li lm dn mnh v.v

Nh vy c 3 trung tm chnh ty sng:

Trung tm lng tht lng: nm vng t sng lng th 12 cho n

t sng tht lng th 2. Ch yu l hot ng giao cm, chi phi s bi tit
adrenaline: gy co cc tinh mch lin lc ca cc th hang, gy xut tinh.

Trung tm tht lng: nm vng t sng tht lng th 3, lin h vi

cung phn x ca khoi cc m o v khoai cc ca nam gii (phn su,
niu o sau) iu ha nhng vn ng t ng trong giao hp.

Trung tm cng: nm t t sng cng th 4 ch yu l hot ng

ph giao cm chi phi s bi tit acetylcholine ca phn ng tnh dc: gy
gin mch, gy tng trng lc c vng tng sinh mn, gy bi tit m
o) lin h vi vng cung phn x ca khoi cc m vt v khoi cc ca
nam gii (phn nng, quy u).
 Nhng trung tm phn on ny c mt kh nng t ng nht nh,
ngha l c th t lm vic khng cn bit n cc trung tm pha trn, nht l
trong lc ng: v vy s xut tinh c th t ng xy ra: khng km theo cm
gic khoi cc thc s. Ph n cng c hin tng tng t trong gic ng
vi nhng hnh ng v thc.

CC TRUNG TM PHN TRN ON (SUPRA-EGMENTTAIRES)

Nhng trung tm ny ch c hai tng u tin ca no:

Vng di i: cc nhn bn ch huy hot ng sinh l ca phn ng

tnh dc thng qua cc hin tng thn kinh thc vt

Cc nhn xm trung ng chu trch nhim v nhng phn x cp

cao: v nhng thng tin xut pht trc tip t vng i th n: locus niger v
nhn (noyau rouge) chc chn cng c tham gia vo nhng phn x cp
cao y:

Trung tm khoi cc ca h khu ng vai tr phi hp v iu chnh:

mi hot ng thn kinh thc vt v no ty trong lc c khoi cc u do
trung tm ny iu phi. Trung tm khoi cc l mt vng no duy nht m
ngi ta c th ghi c nhng tn hiu hot ng ca n bng in no .
Tng th 3 l tng v no mi vi nhng khu vc ch huy vn ng c thc
khng c mt tc dng c hiu no n phn x khoi cc. Tng v no cao
cp, d nhiu nng lc v nhiu tham vng nhng vn khng th iu khin
ni phn x khoi cc. Phn ng tnh dc phi tht s nhp cuc cho mi
qu trnh sinh l din ra hi ha, ph hp vi tng thi im, khi th c ch,
khi thi bung th. Vai tr r rt nht ca thc l pht ng cung phn x
khoi cc (vi s tham gia ca tr tng tng). Tr tng tng c th c
ch hoc kch thch qu trnh sinh l nhng bn thn n khng dn n
khoi cc.

Hn na vai tr kim sot ca tng v no mi d c mnh nhng

cng khng th ngn cn ni nhng din bin sinh l trong nhng giy trc
khi c phn x khoi cc, khoi cc p n nh mi th phn x khc (ho,
ht hi) khng th kim ch ni.

NHNG NG DN TRUYN THN KINH QUAY V

l nhng ng dn truyn thn kinh ca vn ng v thc:

ng ngoi b thp cho h thng thn kinh no ty, thn kinh thn
trong thc hin chc nng dn truyn quay v tiu khung tng sinh mn. N
phn b cc nhnh thn kinh cho cc c tng sinh mn chu trch nhim
gy xut tinh, c nn hu mn nhn nhnh thn kinh ca m ri thn kinh
thn.

ng vn ng ca h thn kinh thc vt, giao cm v ch yu l

ph giao cm, tc dng chnh n b my sinh dc thng qua nhng thn
kinh gy cng (nerf erecteur) i qua m ri thn kinh h v ri mi i n b
my sinh dc. Trn thc t, tan b s phn b thn kinh vng tiu khung
tng sinh mn (c tnh cht cholinergique v adrencrgique) l th hin s
cng cng v s di chuyn ca tinh dch trong ng sinh dc ca nam
gii.

PHN NG TNH DC (HOC DIN BIN TNH DC)

L ton b nhng bin i c hiu v mt gii phu v sinh l do nh

hng ca nhng kch thch tnh dc.?

Hon cnh xut hin: Phn ng tnh dc c th xy ra do nhng kch

thch bn thn, c ch hoc khng ch .

Kch thch bn ngoi: Mt s c hi ng chm, tip xc (qun o

cht, chn gi), mt s c hi gy xung huyt vng tiu khung (rung khi
ngi xe, n ngi bt cho chn, ci nga, p my khu, leo dy) l nhng
kch thch tnh dc v c th l nhng c hi u tin ngi ta c kinh
nghim.

V phng din tm l, xut hin mt trang thi thm mun sinh l,

hng khi tnh dc.
 Kch thch ni ti: ty tng ngi; c th l c nh trong hnh ng
t kch dc, hoc xy ra trong gic m.

Yu t thun li vn l nhng yu t tng c nhc n. Vi mt

s ngi, l nhng yu t lin quan n chu k sinh hc. Trong hot
ng ca thn kinh ph giao cm (ph v) chim u th (gic ng tra sau
ba n, gic ng ti), giai on trc khi hnh kinh (vng tng sinh mn gin
n), thi tit nng m vo ma xun, k ngh h ngoi tri. Mt s khc li
lin quan n trng thi tinh thn th thi, qun i nhng u phin. S cng
cng trong lc ng khng phi l biu hn ca s thm mun m l du hiu
ca s that ly khi tc dng km hm ca vng di i cho nn thn kinh
ph giao cm kch thch cc trung tm t sng cng.

Trng thi nh nhung l yu t kch thch ni ti mnh nht v mt tnh

dc.

Thng thng, nhng kch thch ni ti ni trn a ngi ta vo trng

thi hng phn, sn sng cho hnh ng tnh dc hoc vi bn tnh hoc kch
dc c khoi cm. Nhiu trng hp cng cng t nhin nam gii vo
lc tnh gic c th qua i d dng, khng gy trng thi kh chu, l du
hiu ca s khe mnh, bnh thng, nu nh lc bn tnh khng ngay
bn cnh. Nhng ngi b chng bt lc c th li dng tnh cht ny hn
ch s kh khn trong i sng tnh dc cn nm chung ging v s cng
cng c th n bt cht.

Nhng din bin tnh dc dng nh c th xy ra mt cch t nhin,

t pht, khng ch , c bit l trong gic ng, c th trong mt trng thi
ging ht nh hnh ng tnh dc c thc. Nhiu trng hp xut tinh trong
lc ng nhng ngi n ng tit dc (tu hnh) c th em li nhng khoi
cm thc s, ph n cng vy ngay c nhng nh tu hnh, thng nht
khng c php ngh ti, nhng nhng cm gic n vo ban m,
iu chng t s khng th nn ni ca c th i vi nhu cu khoi
cm cho nn c th phi t dn xp mt cch ti thiu bng cch .

NHNG DIN BIN B MY SINH DC

 Din bin tnh dc th hin r rt nht b my sinh dc v tri qua 4
giai on: hng phn cao tro - khoi cc v tha mn (lng du). Ngi ta
cng c th chia din bin tnh dc thnh 2 thi k: Hng phn v ht hng
phn: Gia hai thi k ny l khoi cc (hoc khng c khoi cc)

Qu trinh sinh l ph thuc vo 2 c ch: Nhng bin i mch mu

va tng trng lc c nhn v c vn. Hai c ch ny nm ngoi s kim
sot ca ch. Tuy vy nhng c vn b my sinh dc v quanh b my
sinh dc vn hot ng mt cch bn t ng: ngha l ch c th gy ra s
co tht c trng thi ngh ngi hoc khi t n mt ngng no ca
s hng phn nh 2 trng hp sau y:

Nhng vn ng c ch ca cc c ngi hang lm cho dng vt

cng cng 10/10.

Nhng co tht tng lc ca c honh tiu khung trong hnh ng t

kch dc n gii.

H thn kinh thc vt vn kim sot ch yu qu trnh hng phn bng

con ng phn x, phi ch thng qua tc dng ca ph giao cm
cholinergique, 2 ng lc tin quyt trn khng th thiu c.

Nhng bin i mch mu iu ha 2 qu trnh:

Gin mch: gy cng, gy xng huyt mi ln v m ri tnh

mch phn thp ca m o, gy bi tit cht nhn m o v cc tuyn.
Lm nng v lm ln phn da v nim mc cc b phn: mi nh, tin
nh, tng sinh mn, nim mc m o, quy u. S xung huyt mnh trc
khi c khoi cc lm cho nim mc v da mi nh v quy u c mu
ta, thm ch hi tm. Tinh hon cng ln cng l do nguyn nhn gin mch.

Co mch: ch lin quan n nhng tnh mch ph ca th hang

nam gii nhm gi mu trong cc hc (alvole).

Co tht c:
 u tin l nhng co tht kiu tng trng lc (torique) ca nhm c
gy cng (c ngi v hnh hang, c ngang), c nng hu mn:(b c ct
lm co tht mt phn ba di ca m o), ng c vng bng quang v c
vng hu mn, lm tinh hon co rt ln ca (c bu) v lm cho bao tinh hon
chun li. S tng trng lc c ca b my sinh dc v cc b phn xung
quanh cn hp ng vi mt s c vn k cn c thng bng, c mng, x
khp i cho c hai gii, khoi cc n vi t th dng i c l l mt hin
tng sinh l th pht.

Tip theo l co tht tng lc, c nhp (clonus) trong giai on khoi cc:
c nng hu mn; ng dn tinh, c vng vn cu niu o:(nam gii).

C ch cng cng

Do mu ng mch dn n nhiu ln, gp 20 ln so vi lc bnh

thng v mu tnh mch b kt li mng trng. Mch mu gin do nh
hng ca cht xc tc thn kinh ti ch. p lc tng cao, trong cc hc kt
hp vi sc cn ca mng trng lm cho dng vt dng ln v c th thay
i hng.

m o t

Khng phi do s bi tit m o v nim mc ca m o c cu

to bng cc t bo khng c mt tuyn no, m n l nguyn sinh cht ca
t bo c hc (cellule a pore) to nn lp lin bo b mt tit ra, lc u l
tng git sau thnh mt mng lin tc lm trn m o. l du hiu u
tin ca s hng phn n m yu t pht ng c th l yu t tm l, c
th l tc ng ti ch trc tip.

Cng m o gin ra ngay sau khi m o c cht nhn, nguyn

nhn l do nhng co tht ch ng lp c nhn ca m o i ngc chiu
vi s tng p lc bng b hng phn tnh dc lm cho c t cung co rt ln
cao vo trong tiu khung.

Sinh l m vt
 Cn c nhiu iu cha r rng. Kh nng cng cng ca m vt rt
t v t thay i v hnh thi khi hng phn. m vt co li trc khi c khoi
cc, iu ngc vi dng vt khi hng phn li to ra. Ngoi ra khng
nn tin vo mt s huyn thoi v gii phu sinh l ca m vt nh: m vt rt
to mt s chng tc, c mi quan h nhn qu gia di ca m vt i
vi tinh dm ng, c th to ra c khoi cc m vt mt cch gin tip
bng nhng kch thch mi nh.

Cn nhng co tht tng lc, c (8/10 giy) mt ln tiu khung ch c

khoi cc (76 ln trong mt pht) ch l mt lon nhng rung ny c vi nhp
iu u n.

THI GIAN CA CC GIAI ON TNH DC

Khc nhau ty tng ngi v ty theo gii.

Giai on kch thch: ko di t 2-5 pht, n gii thng di hn.

Giai on cao tro: rt khc nhau nhng ngi nam c kinh nghm
hay khng, c th t vi pht cho n 1 gi hoc hn. Giai on cao tro
m vt li khng thay i v s kch thch phi lin tc nu khng th gy ra
kh chu, bc bi. Giai on cao tro m o l thi im c nhng kch
thch mc cao nhng sau khi t c khoi cc th li d dng t
c khoi cc tip theo.

Giai on khoi cc ch ko di vi giy. nam gii t xut tinh u

trong s 3-5 t l mnh nht, tinh dch phng ra c th xa ti 60cm, nhng
t sau yu hn v kh nng sinh sn cng km hn. Khoi cc m vt cng
c t 3-5 t, t th 2 hoc th 3 c th t mnh nht: nhng t co ca
khoi cc m o thng c hnh sin (hnh t sng) v ni chung phi c
nhiu t co gy cm gic khoi cm mi du bt c s hng phn m
o, t th 2 hoc th 3 l mnh nht.

Giai on lng du cng lu khi giai on kch thch cng mnh, ko

di t 2 n 10 pht, n lu hn nam.

NHNG DIN BIN KHC TRN TON C TH

 y ch ni n nhng g c th quan st c. Ngoi v, nhng
din bin ngoi b my sinh dc ny ging nhau c hai gii.

V: nhng thay i xy ra cng lc vi nhng vng sinh cm gic

nguyn pht: r rt hn ngi khng cho con b.

Th tch v tng ln trong giai on kch thch, nhng c nhn ca

qung v v nm v co li. l s cng nm v (thelotisme). Nm v
cng li v nh i, qung v thu gn li v nh ln, n cui giai on cao
tro c th chm lp nm v. Qung v v nm v c mu nu sm hn.
Trong giai on khoi cc, nhng ph n cho con b, nht l sau khi va cho
con b xong c th ra sa thnh tia nh do co tht nhng c quanh ng dn
sa.

Da: c 2 biu hin: Hng ln tng mng: do gin mch di da to

nn nhng mng ngc, bng, c, m, trn, ngay c mng i v.v..
nhng ngi c phn ng mnh. i khi da ni gai c.Mi mt hi qung tm.

V m hi: trn khp c th, nht l ni tip xc nhiu trong lc

giao hp. Du hiu tt chng t s nng nhit, hng phn.

H tim mch: nhp tim khng thay i nhng bin v tn s tng

ln t 100120 ln trong mt pht trong giai on bnh nguyn. Giai on
khoi cc c th tng n 160180 ln. ng thi huyt p ng mch cng
tng ln, nht l huyt p ti a tng t 34 cm/Hg. Cc ng mch nng
p rn rp vo lc sp c khoi cc, tim p mnh n mc bn tnh n c
th cm thy nhp tim p lng ngc.

Thn kinh ph giao cm kch thch mnh gy ra s gin mch ton c

th lm cho nng bng n mc phi tung chn, vt b qun o

H h hp: ging nh nhp tim, nhp th cng nhanh su hn ti 40

ln trong mt pht vo giai on khoi cc. Cc ph qun gin ra, l mi
php phng, ming tht ra nhng li din cm d chu, i khi th mnh,
chun b c khoi cc, nhiu lc li ngng th, nn hi. Mt nhp th vo
mnh nh du s hi phc tm tr, tha mn.
 Nhng c vn ng: t ra cng c s tham gia ca 5 loi c vn ng
trong lc giao hp.

Nhng c gy kch thch nhng vng sinh cm gic nguyn pht: chi
trn s dng cho hnh ng t kch dc. Nhng c bo m nhng ng tc
giao hp (ln xung), c th iu khin d ko di giai on cao tro nhng
ngi c kinh nghim bng cch thay i nhp v cng cc ng lc.
Gn lc c khoi cc, nhng c ny t ng tng nhp , cng c t
35 ln co trong giai on khoi cc.

Nhng c ph gip cho phn ng tnh dc: c khp i, c mng, c

bng phi hp vi nhng c tiu khung tng sinh mn (c nng hu mn,
c vng hu mn v.v..). ch c th ch huy tng cng cho nhng c duy
tr tnh trng hng phn.

Nhng c gi cho t th thoi mi: Hnh ng tnh dc thoi mi

khng th thc hin c nu nh khng c t th thch hp v n nh v
trong lc giao hp, ton b h c u phi hot ng. T th ngi d dng
hn t th ng v th nm d chu hn t th ngi v ngi nam cm
thy thoi mi hn khi nm cnh hay nm pha sau ph n hn l nm trn
(c l v chng trnh di truyn lu i t ging ng vt 4 chn). V th ci
ging vn l ni thch hp nht cho hnh ng tnh dc.

Nhng tc ng n bn tnh: m gh (mt cch u ym), s m

nhng khu vc sinh cm gic nguyn pht (m vt) hoc thc pht (v,
mng, bao tinh hon). Chi trn khng tham gia vo vic duy tr t th (trong
nhiu trng hp). Lc chun b c khoi cc thng c phn ng bm vu,
nm cht.

Nhng c khng lin quan n cc hnh ng ni trn: c c, c

mt, c trn, c bn chn nhng tham gia nhng ng tc nh nghin
rng, nhn mt, co rt c bn chn chng t c s lan ta ca phn ng tnh
dc ra ton b khu vc vn ng ca no.
 Cc c, p ng mnh trong trng thi hng phn tnh dc l do tc
dng lan ta ti cc trung tm vn ng ngoi b thp, nhng ng nhin
c s tham gia ca vn g c thc. Ngay sau khi t c khoi cc:
thng c hin tng run ry mt cht trong cc ng tc c thc khng
phi du hiu cu s kit sc, m l triu chng ca s phc hi hot ng
ca b thp vi nhng c va chu s chi phi mnh ca c ch t ng.

Ngoi ra cn c nh hng tiu no i vi hot ng tnh dc, v th

c nhng ngi thng ngy rt vng v bng tr nn hot bt, kho lo.

Nhng c nhn: chu nh hng khc nhau ty tng b phn: nh

ng rut hnh nh b c ch, ng mt v nc tiu li tng ln. ng t
gin ra ngay giai on kch thch, l mt l do ngi ta khng thch nh
sng v phi nhm mt.

H thng tuyn: Tuyn nc bt bi tit nhiu do nh hng ca s

thm mun v khoi cm tnh dc. Nc mt cng d a ra nn lm cho mt
t, i khi ci cng chy nc mt.

C l tuyn sinh dc cn chu nh hng ca vng di i - tuyn

yn v phng din ni tit v hnh nh s rng trng khng xy ra khi c
khoi cc.

Cc trung tm thn kinh thc vt: Ngoi s iu chnh v phi hp

nhng din bin xy ra trong hnh ng tnh dc, nhng trung tm ny cn c
nh hng n ton b h thng thn kinh thc vt gy ra mt trng thi
hng phn giao cm ln ph giao cm nhng ch yu, l ph giao cm v c
th mt nhiu nhit lng cho trng thi hng phn ny hn c bn thn
hnh ng giao hp (hay hnh ng t kch dc), ra m hi nhiu, th gp,
tim p mnh, da hng ho ln v.v

Ngi ta c th lm bng so snh gia tc dng adrenergique (tng

nhp th v nhp tim, gin ph qun, tng huyt p.v.v..) v tc dng
cholinergique (xung huyt tiu khung, gin mch, ra m hi, tit nc bt
v.v) th thy tc dng ca ph giao cm mnh hn r rt.
 Cn v tiu hao nng lng nh th no trong hnh ng tnh dc th
cha o lng c y . Nhng ngi ta nhn thy rng c th chu
ng c d dng s tiu hao nng lng trong hnh ng tnh dc v trong
thc t c nhiu ngi hon ton khng bao gi tham gia c mt cuc thi
u th thao no nhng li c th giao hp c mt tun 23 ln. V vy m
cc vn ng vin phi king c mt cch nghim khc cha hn l hp
l. Mt s nhng thay i khc trong c th khi din ra hnh ng tnh dc
vn cha bit r. V d nh: s thay i v nng ng trong mu
(glycmie), cn bng kim toan (c th l thin v trng thi kim) v:v..

NHNG HIN TNG CH QUAN KHOI CM TNH DC

nam gii: c cm gic nng v cm gic su

Cm gic nng l cm gic quy u v nhng th hang. Th hang

to ra s cng cng, gy cm gic mnh m, t tin ca nam gii (ngi bt
lc v tnh dc khng c cm gic ny). Quy u l ni sinh ra khoi cm, d
hng phn hn, nhng th ng v ph thuc vo s cng cng. Nu
cng cng nhiu th s hng phn ca quy u cng tng ln.

Cm gic su l nhng cm gic niu o. Ging nh m o: ng

niu o ca nam gii ch pht i nhng thng tin cm gic trong khi din ra
hnh ng tnh dc. Khu vc chnh sinh ra cm gic nm phn niu o
sau gm 2 th ca giai on khoi cc. Th u l th chun b c khoi cc:
ngi ta cm thy sp c khoi cc v khng th no km hm c qu
trnh sinh l ca n. Cc c nhn ca ng dn tinh tng trng lc to ra cm
gic trn v ch 23 giy sau l xut hin khoi cc (th th hai).

Cm gic khoi cc va c quy u va c sut dc ng niu o.

t phng tinh u v mnh nht va d chu nht, nhng t sau km hn,
sau khoi cm tt nh trn ni. Yu cu cm th khoi cc ca nam
gii l dng vt cn c gi yn trong khonh khc y cho nn khoi cc
ca nam gii din ra trong m o, tip xc vi nim mc m o mm mi
v t l iu kin tt nht.
 Nhn y cng cn ni thm rng s xut tinh khng phi l nguyn
nhn duy nht ca khoi cm. Bi v th cm ca nam gii cng nh ca n
gii l do s pht i nhng cm gic tnh dc t nhng b phn cm th ch
khng phi do nhng t co tht phng tinh, cng khng phi do s di
chuyn ca tinh dch trong ng dn tinh v niu o.

Nguyn nhn to ra khoi cc thng thng l nhng kt hp ng

thi cng xy ra, nhng n c th xy ra ring r v trong trng hp
ngi ta khng c cm gic khoi cc. V d nh trng hp xut tinh ban
m khng to ra khoi cc v ngc li, c khoi cm m khng c xut
tinh ( tr em) hoc c khoi cc nhng khng th xut tinh v tht ng
dn tinh, ct b u x tuyn tin lit hoc trong nhng ri lon chc nng
tnh dc: xut tinh trn dng vt khng cng v khng c khoi cm.

Sau khi t c khoi cc, nhng b phn cm th ca nam gii

tr nn tr , v cm, khng th pht i nhng thng tin cm gic mi, ko di
nm by pht

n gii: khoi cm sinh ra t m vt v m o. 2 vng sinh cm

gic nguyn pht c nhng c im ring.

Khoi cm m vt: mc du c nhiu ngi cho rng m vt cng

cng ln nh nam gii nhng tht ra n gii khng c hin tng cng
m vt khi ham mun tnh dc m s hng phn ca m vt din ra t t,
lng l.

Trong giai on kch thch v cao tro, khoi cm m vt tng dn v

lan to, cho n lc no th bng n khoi cc. S kch thch m vt cn
lin tc, u n, nu khng s gy cm gic kh chu. Khoi cc m vt
ln th 2 hoc th 3 thng l mnh nht v d chu nht.

Khoi cm m o: s xung huyt vng tiu khung trong thi k

trc kinh nguyt i khi to ra s hng phn nh thnh m o, gy cm
gic d chu nhng cn phi c s kch thch trc tip c khoi cm m
o. m o c 2 c ch pht sinh cm gic: mt l b mt nim mc m
o, m r rt nht l mt im (gi l im G) pha sau tam gic bng
quang (trigone vesical) do s tip xc, c st vi dng vt. Hi l trng thi
cng y v va chm mnh vi dng vt. Trong c ch ny c 2 im nhy
cm nht l cng sau (im b ng chm nhiu nht trong mi t th) v
vng bt cho ca b c ct v, chnh vng ny cng sinh ra nhng co bp
khi c khoi cc m vt.

Hai c ch pht sinh khoi cc m o hot ng lin tc trong lc

giao hp. Khoi cm b mt c ngay khi c mn trn v khi tip xc vi
dng vt nhng ch c cm gic cng y mi lc thm r rt v mnh m
do ng tc giao hp mi c kh nng gy ra khoi cc v rt ng iu vi
nhng cm gic ca nam gii. Thng thng, cung sau phi b ng chm
ti vi chc ln th nhng b phn cm th thn kinh thc vt cng m
o mi kh nng t bin nhng cm gic d chu m h, cha r rt
thnh cm gic khoi cc.. Khoi cm m o cn c kh nng lan ta ra c
vng tiu khung v trong giai on khoi cc, nhp mch ca ph n p ti
trn 70 ln trong mt pht.

c im u tin ca khoi cc m o l s lan ta v d lp li: nu

m o tip tc c kch thch th c kh nng t c nhiu t khoi
cc, t 2, t 3 l nhng t m m nht, v c sau ny na, ngi ph
n c kh nng c hng mt trng thi m c th ko di vi chc
giy. l mt u th hon ton c o ca n gii.

c im th hai ca khoi cc m o l kh nng tha mn nhng

xung ng bn nng v ngi ph n c th ch ng to ra cm gic v
khoi cc bng chnh bn th mnh nhng t th khc nhau. Khc vi
khoi cc m vt c tnh cht th ng, cng nhc lun ph thuc vo mt t
th v mt cch kch thch nht nh.

Nh vy ngi ph n c th c hng 2 loi khoi cc vi c ch

sinh l khng nhng khng mu thun m cn hip ng vi nhau. Khoi cc
m vt pht sinh trong qu trnh pht trin ca chc nng tnh dc, m vt
va c vai tr dn dt va c kh nng t ng pht sinh khoi cc. Di tc
dng ca khoi cm v khoi cc m vt, m o gin ra, xut tit, b p
bi c honh tiu khung v pht sinh khoi cm nhng nhng khoi cc m
o ch mnh v em li cm gic tha mn sau khi c khoi cc m vt.
Hai loi khoi cc ny cng c th din ra gn nh cng mt lc. Tuy nhin,
ngi ta vn li dng tnh cht c trc ca khoi cc m vt trong nhng
liu php v tnh dc nh thc bn nng tnh dc ca nhng ph n lnh
cm cha thit lp c khoi cm m o.

NHNG NH HNG N V NO

Nu dc nng (libido) ca loi ngi l s ham mun khoi cm mt

cch c thc, ngha l c vai tr ca v no. Nhng thc khng ch huy
c nhng din bin sinh l dn n khoi cc, thc ch gp phn lm cho
hnh ng tnh dc c th din ra mt cch yn tnh, an ton v hnh ng
tnh dc hon ton tng k vi hnh ng t v (cnh gic, thn trng).
Gia thc v bn nng cng c hip ng: khng th c hng phn nu
khng c tng tng nhng cng khng th c khoi cc nu khng c kch
thch sinh l. C th mi chnh l phong v biu ca s thm mun khoi lc
ch khng phi l ci u. Mt khc ci u cng c nh hng n s cm
th khoi lc ca hnh ng tnh dc (nhng lo phin, s hi).

Trong giai on khoi cc, ngi ta khng th ghi nhn c trn v

no mt hot ng c hiu no th hin trn in no . iu chng t
s khc nhau gia khoi cc v trng thi ng kinh m mt s tc gi
ng ha hai ci l mt.

Sau y l mt vi nh hng ch yu ca khoi lc tnh dc n v

no.

THAY I NGNG CM TH CA MT S GIC QUAN

S NH SNG: ng t gin ra trong trng thi hng phn tnh dc,

ngi ta s nh sng chi chang nn phi nhm mt li. Vi n gii nhm
mt c trong bng ti v m mt lm phn tn, lm gim kh nng bung th
cho khoi cm tnh dc. Tri li, nam gii a m mt quan st nhng din
bin bn tnh.

Thnh gic nhy bn hn: nghe ngng ng tnh xung quanh: pht
hin s t nhp (bn nng cnh gic lu truyn t gii ng vt). Trong
hnh ng tnh dc, ngi ta thng ni nh, thm th khng thch gy ting
ng, k c ting ng st sot ca qun o, chn m. V vy hnh ng
tnh dc trong khung cnh chung, gn vi b m, con ci lm gim khoi
cm, thm ch khng c.

CM GIC AU: lun lun tng k vi vic cm th khoi lc tnh dc

nhng trong hnh ng tnh dc, ngng cm th vi au n tng ln v vy
chp nhn c nhng ng chm, nn mnh m khng cm thy au,
ch sau ny, khi kt thc, ngi cm th tr li bnh thng mi thy m.
Tuy nhin, nu vt qua ngng chu ng th li lm sp , tan bin mi
cm gic tnh dc.

B NHNG CM GIC KHOI LC XM CHIM: nhng cm gic tnh

dc cng tng ln, cng lan ta ra ton b v no c thc, ngha l khi trng
thi khoi cc sp xy ra th mi d dt quyt tm u dn dn tan bin ht,
lc ch c trng thi hng phn tnh dc v nhng cm gic d chu l
ng k, k c lo lng v nhng him nguy trc mt v sau ny cng b
khoi cm v khoi cc ln t.

V vy nhng bin php trnh thai tr nn kh khn trong giai on

chun b c khoi cc. Bin php trnh thai c hiu qu nht l bin php
thc hin ngoi thi k tnh dc. S xut tinh ra ngoi m o ca nam gii
thng kh khn v ng lc phi bung th theo quy lut sinh l th li lm
mt vic ngc li.

THAY I CM GIC V THI GIAN: trong lc hng th khoi cm

tnh dc, tun theo s chi phi ca nhng c ch sinh l c hnh vi, thc v
thi gian lu m.
 S thot ly thc v thi gian khch quan ny l mt c th ca hnh
ng tnh dc, phn no c th so snh vi trng thi ha nhp vo thi gian
ca ngi m nhc. Tuy nhin, s thot ly ny khng phi l s qun lng v
thi gian vn tn ti, vn sng c hai pha: ngi nam gii mun ko di
giai on cao tro cho ngi n c c nhiu ln khoi lc v ngi n
cng mun p li nhng nh im khoi cm. Nh vy mun vt qua ci
ngng sinh l th nhng cm gic tnh dc cng phi c tch lu dn dn.

T PHT NHNG C CH U YM, TRU MN: Hnh nh nhng

trung tm di i chi phi hnh ng tnh dc thc y s pht sinh
nhng c ch u ym, tru mn mt cch t pht v khng th cng ni.
l c ch sinh hc cn i vi tnh v k ch bit i hi khoi cm tnh dc,
v ngi bn tnh khng phi ch l i tng hng th. Khng th c
hnh ng giao hp say m nu khng c tnh yu.

Nhng li ni v c ch u ym, tru mn trc, trong v sau hnh

ng tnh dc lm tng mc tha mn v p ng nhu cu ca bn nng
cn nhng tnh cm du dng.

Tuy nhin, vi nhng cuc tnh mua bn v nhng i bn tnh c

xung t th kh c s pht trin t ng ca nhng trung tm chi phi tnh
cm.

Trong nhng hnh ng t kch dc, v khng c i tng biu l

tinh cm cho nn hiu qu gy tho mn ca hnh ng ny c gim i, d
cho c ch sinh l vn c m bo. Cho nn c th ni c th hng
y d v ngt ngo ca khoi cc th phi chia s n vi mt bn tnh khc
gii.

NHNG NHN NH TNG QUT V PHN NG TNH DC

Ngoi nhng khoi cm ch quan khng g so snh c, phn ng

tnh dc cn c nhng c trng sinh l rt ring bit:

1. c trng sinh l ti ch. Qu trnh vim bao gi cng c 4 tnh cht

c th l sng, nng, , au. Trong hnh ng tnh dc tinh cht au c
thay th bng khoi cm nh vy hnh ng tnh dc l hot ng sinh l duy
nht gy cng phng xung huyt, nng ln b phn sinh dc ging nh
vim nhng li sinh khoi cm d chu.

Khi hng phn, cc c vng niu o v hu mn khp kn li, c bit

l vng c nhn ca niu o nam gii: tinh dch khng i vo bng
quang: c vng niu o ca n gii mnh c th chng li c s
tng p lc bn trong bng v tiu khung trong giai on kch thch v khoi
cc, v vy nc tiu khng th thot ra c d ch mt git.

2. i lp vi nhng din bin ca phn ng t v. Nhng din bin

ca phn ng tnh dc v phn ng t v th hin y 2 mt hot ng
tri ngc nhau ca h thn kinh thc vt. Hai loi phn ng ny c tc dng
bo v ni ging v bo v c th vi cht trung gian ha hc l adrenalin v
acetylcholin, gy ra nhng hiu ng i lp nhau trn cng nhng b phn
cm th.

Con ngi, ging nh nhiu loi ng vt c v khng sn mi, thng

kn o trong hnh ng tnh dc. Tuy nhin, chnh s t l ging sn mi
cng khng thch b quan st, b quy ry trong lc hnh ng tnh dc. Bi v
hnh ng tnh dc dn n trng thi mt kh nng t v, v n ch thch
hp trong mt khung cnh an tan, thoi mi, hng phn, khi c ch ca
phn ng t v hon ton ngh ngi, li lng.

Hot ng u tri khi th nghing v ph giao cm, khi th giao cm gy

ra nhng biu hin i lp nhau. Ph giao cm lm cho m ao xut tit v
lm cng dng vt. Giao cm li lm co tinh hon v lm xung huyt cc
khoang ni tng su gy ra xanh ti, bi tit m hi, c khi c cht phn v
nc tiu. Khi hot ng ca ph giao cm tr nn u tri nh trong hnh
ng tnh dc th ngi ta c cm gic tin tng c hnh vi du dng v ci
m. Khi hot ng ca giao cm u tri th li gy ra tm l cnh gic, ng
vc, sn sng i ph. Trong hnh ng tnh dc c mt phn tc dng ca
adrenalin (kch thch giao cm), nhng nh hng ny c chng trnh
ha v cng v thi im tc ng (bi cc trung tm ch huy thn kinh
thc vt cp cao) khng mu thun vi nhng tc dng ca acetylcholin
(kch thch ph giao cm).

C hai qu trnh thn kinh ni trn u cn thit v c quan h bin

chng cht ch vi nhau trong vic phng v c th v bo v ni ging.
Trong giai on u ca hnh ng tnh dc v c giai on cao tro:
adrenaline v nhn bng gia ca vng di di lun lun gi vai tr cnh
gii, phn ng mau l cho nn bo v cho c th khi nhng him nguy
tc th. Bt c mt tc ng t xut no (ting ng, nh sng, au n)
cng c th lm tt ngay tc khc cao tro hng phn. Tuy nhin, khi khoi
cc sp bng n th nhng phn ng phng v li phi nhng bc v
khng g ngn ni qu trinh sinh l ny.

3. Vai tr ca khoi cc

Khoi cc l nh im ca khoi lc tnh dc, li trong thc mt

s ghi nh, thc y ngi ta lp li cm gic y. l mt tnh cht c th
ca loi ngi.

Khoi cc c cm nhn mt cch c thc nhng khng th bng

ch (s tng tng) m to ra khoi cc. l kt qu ca hot ng thn
kinh thc vt v thc, hot ng duy nht c kh nng a c th vt qua
ngng sinh l dn n khoi cc. Bn thn c th cng vn ng, cng
phn ng to thnh mt phn x pht sinh khoi cc khi cc cm gic
tch ly n mt mc no . Hnh nh khoi cc l s nng ln gp bao
nhiu ln cm gic d chu khi ngi ta vn vai, dui thng chn tay. Ngi
ta cng ni nhiu n hiu qu gy ng ca khoi cc, nhng nu khoi cc
din ra ngoi thi im thng thng l sau gic ng bui ti th lm cho
ngi ta cm thy sng khoi, hng hi. Ngi ta cng so snh khoi cc
nh trng thi ng kinh nhng l s co git ngoi b thp v c s khc
nhau r rt (tin triu lo lng, vi i, chn thng khng ch v.v) Cn
trng thi chn chng, trm ut sau giao hp cng thng c nhc n
ch l s ba t.
 Con ngi l sinh vt duy nht c thc v s hu hn ca s tn ti;
mi trng sng v thi gian bt c lc no cng c th em li nhng him
nguy, s tn t v ci cht. i sng tnh dc v khoi cc khng nhng tho
mn tp tnh v bn nng m cn tha mn c thc, tinh thn. Mt th gii
ring c thit lp trong hai c th m chm trong nhng tnh cm m
du v khoi lc nht, qun i thi gian, qun i ni u phin, ri tr li vi
thc t ca cuc sng nhng vi ngun vui v ngh lc mi.

Chng 5. S HNH THNH HNH VI TNH DC

Cng nh nhng ng vt c v khc, hnh vi tnh dc con ngi
c m ha, mang tnh di truyn, nhm m bo vic duy tr ni ging.

im khi u cho s hnh thnh hnh vi tnh dc con ngi sau ny

l s pht hin tnh c, t nhin nhng vng cm gic ca c th. Ngay t
nh khi ngi m vut ve, v v, m p con l v tnh nh thc mt s
vng cm gic, lm cho a tr cm thy d chu, khoan khoi v d dng i
vo gic ng. Sau tr dn dn t bit gy cm gic d chu cho mnh bng
cch mn m, s m vo b phn sinh dc. Tuy l ngy th, khng c thc,
nhng lm nh vy, a tr bt u khi ng mt h thng cm gic dn
n khoi cm.

n tui thiu nin th vic t gy thch th cho mnh tr thnh mt

nhu cu v c th t c khoi cm. Ch n tui trng thnh th hnh
ng t kch dc (auto erotism) mi c ngha mt s thay th cho hnh
ng giao cu. Nh vy t kch dc l mt b phn ca hnh vi tnh dc.

T tui dy th tr i, nhu cu tm mt i tng khc gii tha mn

tnh dc vt ln nhu cu tha mn nhng i hi bn nng chnh mnh.
Nhu cu tm kim ny cng mnh m khi trong c th xut hin mt hm
lng hcmn sinh dc nht nh. Trong cuc tm kim v tip cn, c th
chp nhn v thm mun nhau, hai i tng khc gii phi tm thy nhau
nhng im ph hp v hp dn, y vai tr ca nhng yu t th cht v
gic quan c ngha quan trng.

Trc ht, s tng hp v tui tc ngha l mt s chnh lch

khng nhiu. Nu nh trong ch a th mt ng gi c th ly mt c v
tr v c quyn lc, c tin th ngay trong mt x hi hin i khi tnh yu l
hon ton t do v t nguyn th cng c nhng ngoi l v iu chng t
s a dng v kh hiu ca sc hp dn nam n.

Th hai, v p ngoi hnh cng khc nhau theo quan nim ca tng
ngi, tng thi k, tng quc gia, khng c mt chun mc v ci p, biu
hin trn nhng nt cn xng ca khun mt, mu tc, mu da, tm vc v
tng b phn c th. Ci p ca ph n thi k Phc Hng khc nhiu vi
ci p ca cc ngi mu thi trang ngy nay. V p ca n ng cng
thay i t to b n thn hnh lc s v ngy nay l cao gy (ngi dy). Tuy
nhin, im chung t xa ti nay l nam gii a thch bn tnh n nh hn
mnh: iu ph hp vi s bit ha t nhin v tm vc nam n v to ra
nhng t th giao hp t nhin v thoi mi nht.

Ging ni, nc da, mi c th ring bit ca tng ngi, trng thi

sc khe cng u l nhng nt hp dn c sc thu ht c bit. Nhng cn
nh rng khu gic ca con ngi, khng dung np c vi mi hi hm,
nht l trong khung cnh tnh t. V vy, hi th hi l mt yu t phn hp
dn.

Sau cng l kh nng tnh dc, ci to nn s hp dn, quyn r nht

cho gii kia, ci c th xa nha s bt cng ca to ha v hnh th, san
bng c s chnh lch v tui tc v c khi cn mnh hn c l tr, nhng
kh nng tnh dc mang tnh ph bm, t nhin, khng ph thuc vo cc yu
t th cht, kh cht v ngi ta ch c th nh gi c kh nng tnh dc
sau khi c nhng kinh nghim u tin, khi mi quan h tnh dc c
thit lp.

Tm li, con ngi mc d c trang b ngay t khi mi sinh ra

mt h thng thn kinh cao cp c trng ca loi ngi nhng vn phi ch
mt thi gian kh di mi kin to c mt th cht hon chnh v bn nng
tnh dc n nh. V s phc tp ca cu trc v no cng nh v s tn ti
ca nhiu nn vn ha khc nhau cho nn hnh vi tnh dc ca con ngi
cng rt a dng, thm ch sai lch. Nghin cu hnh vi tnh dc con ngi
theo hng thng thn, nghim tc ch l nhm hn ch s ny n nhng
khuynh hng c hi, a nhng iu xa nay king c, cm k ra trc s
xem xt ca khoa hc.

Biu hin hnh vi tnh dc tr em

Hnh vi tnh dc, nh bit, c hnh thnh dn dn, mt cch t

nhin, gn lin vi nhng i thay pht trin ca c th.

tr em, vic t gy thch th cho mnh c rt sm, t 2 tui, mang

tinh cht th ngy v khng thng xuyn. Tr em lm vic mt cch
khng ngng ngng ngay trc mt ngi ln v b qu mng, tr phi
giu gim vic lm ca mnh. Ti 45 tui, khi tr c thc v bn thn th
thc v hng th khoi cm cng hnh thnh mt cch t nhin.

Ti tui i hc, tr vn tip tc t m v cc vn lin quan n gii

sinh hc v vic t gy thch th khng nhng khng chm ht m cn tr
thnh mt th vui cho ring mnh nhng ln lt. Tr thn trng vi c bn b
cng la tui, khng cn mun t nhin ph by ci ca mnh ra nh trc
na. S kn o y th hin thc ban u v nhn cch ring ca mnh.

Tr cng hc c t ngi ln nhng s khc bit gia nam, n

(hnh th, phong cch) v qua nhng tr chi ca tr vi nhau, tr m rng
thm s hiu bit v c im, chc nng ca b phn sinh dc nam, n mt
cch ngy th. S u ym, vut ve ca ngi ln i vi tr v nhng tr
nghch ngm ca tr cng tui cng c nh hng n s hnh thnh hnh vi
tnh dc. Hnh vi tnh dc non nt y c c im:

Gii hn bn thn, khng hp tc.

Bt u bit ngng ngng khi ph by trn trung.

 V t ngy th, cha mang mu sc tnh dc, ch thin v tnh cm
ngay c khi tr chi tr v chng vi anh ch em, bn b.

Nh vy l nhng thu nhn ca tr v gii gii phu ca mnh l t kinh

nghim bn thn v t mi trng x hi xung quanh. Cn gii tnh tm l
ca tr c hnh thnh bi nhiu yu t phc tp hn.

Hnh vi tnh dc thiu nin Tui dy th.

Tui thiu nin l tui t n s trng thnh v mt sinh dc l v

tui y bin ng tm l

Hnh vi tnh dc tui thiu nin chm dt khi thit lp c mi

quan h tnh dc vi mt i tng khc gii: sm hay mun tu thuc vo
s pht trin ca tng c nhn.

tui thiu nin, vic t kch dc vn tip din, i khi cn mnh m

nhng vn kn o v hon ton c thc v vic t gy khoi cm cho
mnh.

T kch dc thiu nin nam l dng tay hoc nm xp km theo tr

tng tng (ngh ti nhng hnh nh, nhng cu chuyn) tha mn
nhng rung ng tnh dc bn nng. Nhng ln xut tinh u tin c th xy
ra trong trng hp ny hoc trong khi ng (mng tinh). Du hiu ca s hnh
thnh nam tnh l mc ru v v ting.

T kch dc thiu nin n hnh nh cng khng thua km, theo mt

vi cng trnh iu tra nc ngoi: khng loi tr c nhng c gi c v
ngoi hin lnh, nht nht, nhng t khi t c khoi cm. V cc em gi c
thc v s trinh trng ca mnh nn s b mt trinh, s au, khng dm
ng n m vt v m o hoc rt rt r. K kinh nguyt u tin c th
lm cho cc em hoc kinh s, hoc t ho hoc ln c hai tu theo mi nn
vn ha x hi, nhng t nhiu cng lm cho cc em ht hong trc mt
hin tng sinh l ca mt b phn gii phu m cc em cha bit r tim
nng tnh dc ca n. Khi ngm c th mnh trc gng cc em nhen nhm
ngh tnh dc, pha ln hnh din trc s ny n ca mnh. Cc em cng
bi ri khi nhn thy s bi tit ca m o li trn qun lt nh s bo
trc mt giai on mi ca cuc i: T kch dc ca cc em gi cng kn
o hn v khng cn nhiu yu t b tr nh cc em trai, n khng ho hc
xem cc tranh nh khiu dm nh nam.

c hai gii, t kch dc l tt nhin tha mn c s thm mun

khoi cm. Khng phi v nhng quy nh o c, vn ha ca x hi khin
cc em t b vic t kch dc m v s thc dy ca mt nhu cu khc nhu
cu c mt i tng khc gii. Tuy nhin ngay c khi c nhng hnh
ng giao hp u tin, vic t kch dc cha chc chm dt, n cn tn
ti mt thi gian na. Cho ti khi c quan h tnh dc tha mn vi mt i
tng khc gii.

Khi bc vo tui thiu nin, cc em khng cn c hng tinh

cm c bit u tin ca cha m: cho nn thay th vo s mt mt bng
tnh yu nam n. Tnh yu ca thiu nin khng cn l tr a nh hi con nt
na m phi l s trao i tnh cm thc s c hai pha. Qu trnh chuyn
tip khng phi l khng c nhng bin ng, nhng trn tr, qu khch.

V mt tnh cm, tui thiu nin thng gp 3 kiu qu khch: Thn

tng ha i tng yu hoc gn cho ngi mnh yu nhng u im
qu ng. Bi kch ha nhng ni bun, nhng tm trng ring ca mnh coi
nh khng th no qun c Tm s gii khuy trong nhng quan h bn
b xu, nhiu khi dn ti nhng quan h nam n phng tng.

V mt tnh dc, s lng l d dt ca tui thiu nhi qua nay nhng

cho s n o, ph trng ca tui thiu nin, t cch n mc, ni nng cho
n tc phong u t nhiu t ra lp d, khiu khch v iu ng nhm thu ht
s ch ca i tng khc gii. Nhng trong hnh vi tnh dc thc s vi
nhau th cn rt vng v, ngng ngng. Sau ny, khi dn d hn th li rt
say sa, ko di hn bnh thng, nhng t khi t n s tha mn. V th
bnh ca nhng cp tnh nhn sau nhng hot ng tnh dc kiu y (cha
i n giao hp) l cm gic au do xung huyt b my sinh dc v vng
ln cn.
 Tui thiu nin tui dy th l tui m c quan sinh dc trng
thnh nn c kh nng giao hp nhng li cha trng thnh v mt tm l,
cha c kinh nghim cho nn nhng ln giao hp u tin tui ny c c
im:

NAM: d xc ng, d ri vo trng thi cc lc v th xut tinh sm,

cha bit kim gi. Cha phi l hnh ng c suy ngh chn chn ca tnh
yu, mang tinh cht tho mn lng t i nhiu hn l tha mn tnh dc
ch thc.

N: rt r, s au, ni m nh s c thai nn khng t c khoi

cm, c tm l tht vng.

May mn thay, tui thiu nin non nt y li l ci tui d qun v ci

tnh ng nh li b p cho s tht vng v tnh dc sinh ra nhng ln
giao hp u. Tuy nhin nhng trc tr tui ny ch l tm thi khng phi
l mt trng thi n nh, mt th bnh. N l ci gi phi tr c c s
trng thnh cn thit v sau ny. Mt thi k nhiu bin ng m nhng
ngi bnh thng u c th vt qua d ng.

Hnh nh to ha ph cho i ngi mt thi k ng dc duy nht

l tui dy th mt thi k d di, ro rt, khng suy ngh, khin cho hai gii
tm n vi nhau.

Ch n tui trng thnh, hnh vi tnh dc mi l hnh vi c suy ngh

chn chn: c trch nhim v hnh phc ca mnh.

Hnh vi tnh dc ngi ln

i sng tnh dc ngi trng thnh va c tnh ring bit, va a

dng. C rt nhiu kinh nghim khc nhau, nhng y ta ch bn n
nhng nt chnh.

1. Hnh vi tnh dc nhng ngi sng c thn

C mt s ngi; c nam ln n, hon ton t b hot ng tnh dc,

l nhng ngi tu hnh hoc nhng ngi khng may c khuyt tt v
hnh thc khng c ai ch ti hoc c s pht trin khng y v bn
nng tnh dc.

h, c th c mt nhu cu no v bn nng nhng yu t v ngy

cng gim dn i theo tui tc. Cng c ngi tm li thot trong vic t kch
dc, nhng vi mt mc cm ti li, c ngi khng h bit g khc ngoi
nhng khoi cm cht cm thy trong gic ng.

n ng c thn do ga v thng tr li vic t kch dc nh thi

nin thiu, i khi i tm th vui xc tht ngoi i.

Ph n ga chng c nhiu ngi t b hon ton nhu cu tnh dc,

mt s khc vn phi tm s tha mn bng t kch dc. Kch thch vo m
vt hay a mt dng c vo m o thay th cho dng vt, cch t kch
dc ny c t lu i v khng ai ph nhn tc dng hu hiu ca n.

C ngi qu a thch cuc sng c lp, s b rng buc th sng

bung th vi nhng cuc tnh mua bn, xen k vi nhng thi k t kch
dc, h thng sng vi tm trng c n, chn chng. Ph n thuc din
ny thng tr thnh ngi tnh ca nhng ngi n ng c v.

2. Hnh vi tnh dc v chng

V chng l s kt hp ca hai c th khc gii trong mt cuc sng

chung c trch nhim, c php lut tha nhn, hng ti s ha ng
v tm hn v th xc. Mi quan h tnh dc ca v chng cn t ti s n
nh v gn b khng kht m bo hnh phc lu bn. Nhng hiu bit v
i sng tnh dc c ngha rt quan trng. Cn c nhng khm ph v nhau
thch nghi, ha hp hn v i sng tnh dc ca mi ngi c nhng nt
ring. Tnh dc hin i c xu hng i ti s hng th trit , khng e d,
khng n iu cho nn quan h tnh dc ca v chng khuyn khch s ci
m thnh thc c nhng iu thm kn nht: nhng s thch ring, nhng
thay i t th, nhng tc ng n cc khu vc gy cm gic, nhng km
gi v ko di cn thit t c s tha mn cho c nai. Trong cuc
sng tnh dc ca v chng nu khng c s hiu bit cn k v nhau th c
th xy ra tnh trng s tha mn ch c mt pha, iu vn thng gp
mt s cp v chng trong giai on u khi cha thch nghi c vi nhau
trong i sng tnh dc.

Ty theo tng thi k ca cuc sng v chng, i loi ngi ta phn

chia ra ba hnh thc hot ng tnh dc.

Nhanh: t 10 n 15 pht ca nhng cp v chng qa ha hp

nhau, d t c tho mn cho c hai, khng cn nhiu nhng hnh ng
u ym b sung.

Trung bnh: t 2030 pht c kh nng em li khoi cm nhiu ln

cho v, bit thay i t th, bit u ym gy hng phn bng nhiu cch khc
nhau.

Ko di: c th c gi hoc c m. Trng hp xy xa vi nhng

cp v chng mi ci hoc xa nhau lu

tng hng v cho i sng tnh dc ca v chng, cng c ngha l

phi gim bt nhng tc nhn lm hn ch khoi cm c nh hng mnh
nht l ni lo s c thai khi cha mong mun, ngy nay cc bin php trnh
thai gip cho ngi ph n ct b c ni lo ny, khng c mt khng
gian thch hp, thun li, nhng cng thng v tinh thn v th xc, nhng lo
toan, bn bu hng ngy trong i thng

Him c nhng cp v chng ly nhau ch v mc ch sinh con ci

m khng quan tm ti tnh dc. To ra khoi cm tnh dc cho nhau mt
cch c thc l s khc bit trong hnh vi tnh dc ca ngi v ng vt.
Nhng rung ng tnh dc con ngi khng xut pht t nhu cu sinh ;
khng theo ma v chu s chi phi ca nhiu yu t.

Trong giao hp, nam gii ch c khoi cc (orgasme) khi xut tinh trong
m o nhng n gii c khoi cm c m o v m vt. C ph n trong
nhiu nm khng h bit n khoi cc m ch c nhng cm gic d chu
m h, thm ch hon ton khng c cm gic, bng nhin mt lc no
c hng khoi cc - s thc tnh tnh c v mun mng. Trong trng
hp , m vt thay th m o em li khoi cm, lm du nhng rung
ng tnh dc bn thn; ng thi to c khoi cm cho bn tnh.

Hot ng tnh dc khng chp nhn s bt bnh ng: ngha l ngi

ny phi phc v hay chu ng ngi kia m c hai u phi trong trng thi
cao tro, say sa, ht mnh nht v v tha mn ly nh hng qua li rt
mnh cho nhau.

Tm li, hnh vi tnh dc ca v chng thng tri qua ba giai on:

thch nghi nng nn v lng du. Ch c thi gian mi kim chng c hnh
vi tnh dc y c phi l tnh yu ch thc gia hai ngi hay khng, ngoi
yu t tnh dc rt c bn em li s thoa mn cho nhau, cn c s ht lng,
s tn trng v tin tng ln nhau. Khi t ti ci kt qu qu bu y (s
gn b tm hn v th xc) th mi quan h v chng tr thnh im ta ca
nhau v cuc sng chung ngy cng tr nn hnh phc v phong ph hn.

Nhng h qu ca cuc sng v chng

Cuc sng v chng bn vng nh nhng yu t bn nng v thc.

Tnh dc l c s cn thit em li cho v chng cuc sng yn vui, thanh
thn, hnh phc, ho hng lo ton nhng cng vic khc ca x hi.
Khng th quan nim c con ngi khng c nhng quan h x hi cng
nh khng th quan nim c mi quan h v chng m ch da trn s
knh trng, tnh thng hoc ngha v.

Khi thit lp c mi quan h tnh dc gn b th nhu cu sng

chung vi nhau v xy dng mt khung cnh gia nh l mt trong nhng nhu
cu mnh m ca ngi v ng vt. T m gia nh l ni v chng tm
s ngh ngi, nng ta, che ch cho nhau, cng l ni chm sc con ci.

Ch c con ngi mi c thc l hot ng tnh dc cho ra i th h

con ci v mong mun con ci tha k c nhng c tnh di truyn tt cho
nn ny sinh tm l la chn ngi bn i ca mnh. X hi cng pht
trin th nguyn vng c con lnh mnh v thng minh khng cn l nguyn
vng ring ca cc cp v chng m tr thnh mt trch nhim ca x hi.
Khoa u sinh hc nghin cu cc bin php sao cho cc th h sau ngy
cng lnh mnh, tt p hn.

Cuc sng v chng l hnh thc dung ha gia s g b, phin toi

ca cuc sng x hi vi mong mun t do, c lp, lm ch vn mnh ca
mnh ca mi c nhn.

S ha hp ca v chng l s ng iu v tnh cch v nhng xu

hng tr tu, vn ha (thm m, n mc, nui dy con ci, trit l cuc
sng...). Nu nh c s khc bit hoc khng cn xng ko di th l
nhng nguyn nhn si mn n dn s ha hp. Tuy nhin trong nhiu
trng hp, s thng minh, tnh yu v n lc hc tp b p c cho
s chnh lch ni trn.

S tan v

Cuc sng v chng lun phi i ph vi nhng tnh hung rt khc

nhau, rt a dng m mi ngi gp phn ng x ca mnh. i hi mt s
ha hp tuyt i, trn vn l o tng cng nh tht ng lo ngi khi kt hn
vi mt ngi m mnh cha bit r tnh cch li sng. S bn vng ca v
chng v s tan v ty thuc vo kh nng chp nhn nhau v kh nng chu
ng ln nhau ca tng trng hp c th, khng c mt p n chung.

Tuy nhin mt s nguyn nhn sau y vn thng c nu ln

gii thch cho nhng trng hp tan v:

i sng tnh dc khng ha hp: x hi hin i tha nhn mt l do

tan v l v chng khng em li s tha mn tnh dc cho nhau hoc
mt trong hai ngi khng tha mn. Tuy nhin ngi ta nhn thy c nhiu
ph n khng c tha mn nhng vn khng ly d cho n cui i. Vi
nhng ngi ny th tnh dc khng phi l vn quan trng nht.

V s xa cch: v chng tng c nm thng hnh phc nhng v

ngh nghip, v v tr x hi m phi xa cch, t dn n s tan v.

Tnh tnh khng hp: mt l do c in gy ra cnh gia nh khng m

m, lun xung t nhng cng c nhng cp v chng ly d nhau sau nhiu
nm sng ha thun v nhng cp v chng lun xung t, hnh h nhau
nhng li chung sng vi nhau sut c i: nhu cu tnh dc v vn tnh
cm khng nht thit c nh hng n nhau.

Phn bi nhau: C nhiu cp v chng sng hnh phc, tha mn

m ngi chng vn ngoi tnh l vn thuc bn cht gii tnh. Theo
mt cng trnh iu tra, nam c khuynh hng a th v t l ngoi tnh l
30%: trong khi n c khuynh hng mt v mt chng v t l ngoi tnh l
10%. Nam ngoi tnh xut pht t bn nng thch chinh phc, chim ot, v
hnh din cn n ngoi tnh thng do b phnh nnh, nh mt kh nng
phn bit gi tr ch thc v gi tr ngy to.

Tuy nhin, cng khng c li gii p chung cho s ngoi tnh, l

vn thuc trch nhim c nhn, cng nh s dung th cng rt khc nhau,
ty tng ngi. Cn lu l s ngoi tnh ca ngi ny l s xc phm ti
ngi kia.

Nhng dn vt ca s ghen tung cng gh gm hn khi nhng bng

chng cng r rt, lm tri dy tnh hung bo. V vy s ngoi tnh thng
vn l vic ln lt, va trnh tan v gia nh va trnh xc phm ti
lng t i ca ngi b la di.

Chn nhau: Cuc sng ha hp ban u c th tr thnh t nht, so

rng, cng thc v mt tnh hung ngoi tnh c th xy ra do s dao ng
gia mt bn l ngi v hon ho nhng nht nho v mt bn l s mi
m, ho nhong.

Thay i tnh tnh: iu bt ng ln nht ca cuc sng chung. S la

chn thi tr l do sc mnh ca bn nng nhng ti mt lc no , tnh
cch ca v chng bng thay i. Tui 40 khng cn ging tui 20, thm ch
30, k c nam ln n. Ngoi s khc nhau v s thch, v tnh cch m thi
k u ha hp, by gi cn c c s khc nhau v ngoi hnh, v mc
hp dn sinh dc i vi nhau, nht l sau k sinh lm cho ph n thay i
tn ho i trong khi ngi chng vn phi phi. Tnh yu s ngui tt dn khi
dc vng khng thi bng n ln na.
 D cho nguyn nhn g th s tan v bao gi cng l mt thi k nng
n nht. Khc vi loi vt, ngoi thi k ng dc, chng ri xa nhau mt
cch thanh thn, con ngi cn b dn vt bi nhng du n ca qu kh,
ngay c ngi mun chia tay hn. Luyn tic mt thi k qua, nhng k
nim khng th phai m trong cuc i ca mi ngi u c th li v
ng cho c nhng k hoch tng lai ha hn nht. Cp v chng chia tay
d c nhng bin i v hnh vi tm l theo hng ni lon, kch ng

Nguy c phi chu ng mt trng thi tm hn tan nt v mt cuc i

chp v l ci gi phi tr cho nhng ngi phi ly d.

Th no l hnh vi tnh dc bnh thng

Hnh vi tnh dc ngi trng thnh mun hnh mun v. Mt thi

khoa hc v s bnh thng phi rt thn trng.

Hnh phc l tiu chun ng n nh gi ngha l mt trng thi

cn bng trong hai ngi yu nhau v tha mn.

V nhng quan nim rt khc nhau ca mi ngi v hnh phc cho

nn cn phi tn trng y cuc sng ring t ca con ngi, khng nn
p t nhng khun mu v hnh vi.

Tuyt i a s con ngi c hnh vi tnh dc do bn nng sinh hc

quy nh sn, khng c hi cho ging loi. V th chun mc bnh thng c
tnh khoa hc l nhng hnh vi v hi. Cn nh mt s nhng sai lch v
hnh vi th s c s chn lc t nhin loi tr dn, cn hiu qu hn
nhng lut l khc nghit ca o c v x hi. Bao gi cng c nhng gii
php ring cho nhng hon cnh c bit. Hnh phc khng phi l th c th
ban pht m ch c th to iu kin thun li cho hnh phc ny n. T chc
y t th gii tha nhn khi nim: Sc khe tnh dc mt trng thi thoi
mi v tinh thn v th xc cm thy trong hnh vi tnh dc.

Nhng h thng x hi b tc nguyn thy hoc x hi mang nng tnh

cht tn gio hoc ch ngha no thng cng iu chun mc bnh
thng ca hnh vi tnh dc, bt chp nhng khc bit ca c nhn v coi
thng c gio hun ca sinh hc.

Mt s nhn xt v hnh vi tnh dc 2 gii

Nam bo dn v ch ng hn trong hnh vi tnh dc. Cn n th

phn ln b ng, ph thuc v phc tng.

V mt p ng tnh dc th n cng c kh nng t ti khoi cc

nhanh nh nam.

Hot ng tnh dc mnh nht nam gii l 4 nm sau khi bt u

tui dy th, cn n th mun hn, khong 30 tui.

S qun l, gio dc ca gia nh c nh hng hn ch n s pht

trin hnh vi tnh dc ca n nhiu hn nam. V vy nhng c gi ni lon l
nhng c gi vt ra khi nh hng ca gia nh.

Tui dy th gy ra hai gii mt trng thi hng phn v tnh dc cn

c tha mn, n c xu hng c ch nhu cu thnh cng hn nam.
Tuy nhin nn vn ha ca x hi hin i c nh hng n s pht trin
hnh vi tnh dc tui dy th theo hng khuyn khch s tha mn nhng
nhu cu ca bn nng.

Hcmn nam Androgen ng vai tr quyt nh cho vic hng khi

tnh dc c nam ln n (Libido).

Ngi ta vn cho rng nam d hng khi hn n nhng mt cng trnh

iu tra v ngng hng khi nam v n trc nhng kch thch th gic
cho thy khng c s khc nhau nhiu lm.

N t b nhng sai lch v hnh vi tnh dc hn so vi nam gii (ng

tnh luyn i, thch kho thn). Trong phm vi ny, c vai tr ca nhng yu
t sinh hc, nhiu sai lch v hnh vi tnh dc pht sinh t mt kch thch rt
bnh thng nhng bng nhin li tr thnh mt phn x c iu kin. Paul
Gebhard, khi bn v yu t hon cnh trong vic hnh thnh hnh vi tnh dc
ngi k li cu chuyn mt cu b n tui dy th cha h bit hng
khi tnh dc, v mt hon cnh no phi vt nhau vi mt c gi to khe
hn mnh. Trong khi vt nhau nh vy, ln u tin cu con trai y b kch
thch tnh dc ri sau cu ta lun b hp dn bi nhng c gi to kho
c vt ln nhau trong lc giao hp. Loi phn x c iu kin thng
gp nam gii, c hnh thnh t rt nhiu loi kch thch (b lt mu
en, mu tc; i tt mng) v li du n v no.

Tnh cch cng c lin quan n khoi cm. Ngi ta nhn thy
nhng ph n nht nht, thiu t tin v d xc ng thng t c khoi cc.
Nam gii cng vy, nhng ngi rt r thng c nhiu vn tnh dc hn
nhng ngi mnh bo, to tn. N c tnh cch mnh bo cng c
hng khoi cm nhiu hn.

V cui cng s khc bit v hnh vi tnh dc gia nam v n l do

nhng phn x c iu kin v qu trnh tip thu kin thc ch khng phi do
nhng yu t bm sinh. Nhiu cng trnh nghin cu v cc nn vn ha x
hi cung cp nhng d kin chng minh rng hnh vi tnh dc hai
gii c quyt nh bi nhng kinh nghim vn ha x hi. X hi cng
nghip dnh cho nam gii nhiu quyn u i v kinh t - chinh tr v uy tn
trong khi ph n li khng c y nhng quyn . V th mt cuc ni
lon ca ph n n ra tp trung phong tro gii phng ph n cui th
k 19 v u th k 20. Tuy nhin, ch nhng ph n no thc c nhng
quyn chnh ng ca mnh v thc dc khuynh hng gia trng trong
x hi th mi u tranh cn nhng ph n khc phn ng li bng mt cch
khc. H s dng tnh dc nh mt phng tin chinh phc nam gii,
c quyn lc v do nhn cch ca h cng bin dng. Tnh dc bn thn
h l th yu m ch cn cho nam gii v h t coi mnh nh mt nhn vt
ph, cp di, yu t. iu gii thch v sao ph n c tnh cch mnh bo
c hng khoi lc nhiu hn nhng ph n c tm l phc tng, nhng
ph n ny khng dm ni ln iu cn thit cho bn thn mnh.

Hnh ng giao hp
 Hnh ng giao hp l ci ch ca hnh vi tnh dc, n i hi mt s
iu kin t ti s tha mn.

Nhng yu t ni sinh: l trng thi i hi tnh dc bn thn v s

thm mun ln nhau, ng thun nhau.

Nhng yu t hon cnh: V s khng dung np gia phn ng t bo

v v phn ng tnh dc cho nn hnh ng giao hp cn mt hon cnh an
ton, kn o, thoi mi, sch s, tin nghi.

Thi gian hai c th khc gii hon ton ha hp vi nhau trong

hnh vi tnh dc, k t khi c nhng du hiu ng thun u tin cho n khi
c hnh ng giao hp thc s c th t vi pht n vi gi, vi ngy vi
tun.

CC GIAI ON CA HNH NG GIAO HP

Giai on do u: cn t ti s hng phn cao c hai gii,

dng vt cng v m o bi tit nhiu dch nhn. i bn kch thch nhau
bng s u ym, vut ve (bng cc gic quan) trn nhng vng khc nhau
ca c th, bt u t nhng vng t cm gic ri vng gy cm gic th pht
(vng xung quanh v k lin vi b phn sinh dc) v cui cng l vng gy
cm gic nguyn pht (quy u, m vt, m o) s hng phn tng dn t
nhng kch thch ngoi b phn sinh dc, khng nn vi v th bo ngay tc
khc vng gy cm gic nguyn pht.

Nhng c ch u ym nhau ni trn khng c lm cho i bn t

n s hng phn cao chun b cho hnh ng giao hp chnh thc m cn
l hnh ng gy du n cho nhau, to ra ci nt ring ca mt ngi. S
tip xc ca bn tay, ngc, bng, mt, mi, li gia hai ngi l qu trnh
hai c th lm quen vi nhau v thuc v nhau. V th, c th ni giao hp
l s chim hu ln nhau, hai c th nh ha vo lm mt. thi im m
hai c th ng trong trng thi cao tro hng phn, sn sng dng hin v
n nht th nhng li ni u ym cng c nh hng tm l mnh n nhau,
lm tng s thm mun v tnh yu. Ngoi ra, hnh th v hi hng ca
nhau cng lm tng s kch thch. Lc ny, khoi cm m v c nhm
ln chun b cho khoi cm m o v cui cng l s bung th hon ton
cho nhau, vt b mi s d dt, vi nhng kch thch t mt pha, t c hai
pha cng mt lc.

Giai on giao hp chnh thc: Hnh ng giao hp loi ngi

cng c tnh bn nng v khi hai c th gn vo nhau, dng vt a vo m
o, l tc khc v t nhin to ra nhng ng tc c st c khoi cm
cho c hai pha. ng tc giao hp l nhng ng tc c bit, khng gp
trong i sng thng ngy, c lin quan n s vn ng ca xng chu,
trc khp hng, vng ct sng tht lng v mt s nhm c nh c mng
ln, c thnh bng, c ai chu, c rnh ct sng, c vng tng sinh mn.

T th giao hp ph hp v mt gii phu l t th mng- bng, nhng

n thng a thch t th mt p mt, t ra cng l trong nhng ln giao hp
u. Nhiu t th khc na lin quan n thch c nhn hn l s hp l v
mt gii phu sinh l. Nhng t th thng dng nht l nhng t th em li
khoi cm m khng bt h c phi mi mt v phi lm vic nhiu mt cch
khng ng lc, hn na cng nn thay i t th trong lc giao hp, va
trnh s n iu va khm ph ln nhau.

D vi t th no, vic giao hp cng din ra qua 4 giai on:

Giai on kch thch: iu chnh t th cho cn bng, cho thoi mi v

b phn sinh dc ca i bn, tip xc cht ch vi nhau, ton b dng vt
nm trong m o.

Giai on cao tro: tin hnh nhng ng tc ng b dn ti khoi

cc. Nhng ng tc ny nhanh chm ty lc, c khi dng trong chc lt v
thng dn dp vo lc sp xut tinh.

Giai on khoi cc: nhng ng tc tr nn mnh m nht c

khoi cc trong nhng xut tinh thi im ny, duy tr khot cm dng
vt vn c gi trong m o.
 Khoi cc ch ko di trong nm mi giy xut tinh cng mnh, cng
nhiu ln th khoi cc cng lu. Vi nam gii, phi sau mt thi gian nht
nh, ty tng ngi (tui tc, sc khe) mi c th lm li vic giao hp
c khoi cc na, nhng n gii, mt s ngi t c 2 khoi cc lin
nhau trong mt thi gian ngn.

Giai on tha mn: khng nn ri nhau ngay, c th gy cm gic

hng ht, hn na nn lp li mt vi ng tc nh nh tn hng khoi
cm v cho tnh trn hng phn lng du dn.

Mc du tha mn nhng vn nn c nhng c ch u ym nhau

trong lc nm ngh bn nhau. S lng du gy trng thi thiu thiu ng cn s
dng gic ng ngn lc ny hi phc sc khe.

C s sinh l ca bn nng tnh dc

Con ngi c quy nh mt chng trnh sinh hc rt t m, chu

o m bo mt lot nhng hnh ng phc tp nhm dn ti vic sinh
sn ra ging loi. Hnh ng ch yu nht l hnh ng giao hp v chnh l
bn nng giao hp (chi phi nhng hnh ng tnh dc ca con ngi. Bn
nng giao hp i hi s tham gia ca mt s c quan c bit (c quan sinh
dc) trong mt trng thi sinh l c bit (sau khi t ti s pht trin y
v th cht) vi mt i tng khc gii c bit, thc hin mt hnh
ng c bit v em li mt s tha mn tp tnh cng c bit.

Xung nng tnh dc l mt lot nhng xung nng ring l, b phn t

pht v s phi hp ca ton b nhng xung nng ring l to nn trng thi
thm mun, hng khi tnh dc (dng vt cng, m o bi tit dch
nhn). Tng xung nng ring l khng th tha mn c hon ton trng
thi thm mun.

Bn nng i hi s kt hp vi mt i tng khc gii tha mn

tnh dc l bn nng mnh m nht v cn nhc li l bn nng giao hp
khng lin quan n bn nng sinh , s th thai l hu qu ca hnh ng
giao hp ch khng phi l mc ch ca giao hp. V th, tnh dc khng
cn phi sinh d, cc bin php trnh thai t xa khng phi l nhng bin
php phn t nhin, khng gy cho con ngi mc cm vi phm tp tnh.

Vn pht sinh bn nng tnh dc ca con ngi vn l mt vn

c bit v n gn lin vi vic phi vt qua lin tip nhiu ngng sinh hc.

C 3 mc thi gian ch yu l vic pht trin ra khoi lc tnh dc. Tui

dy th Nhng hnh ng giao hp u tin.

Nhng iu kin sinh hc tha mn bn nng.

Nhng khu vc cao cp ca h thn kinh v nhng trung tm ch huy

hnh vi ca con ngi c vai tr rt quan trng.

Vai tr ca v no nguyn thy (archicortex) chc nng ca n l

to ra nn tng cho nhng hnh vi thng trc, bm sinh.

Vng di i (hypothalamus) vi cc nhn ca n, iu chnh nhng

hot ng ca thn kinh giao cm v ph giao cm; duy tr v kim sot mc
thm mun tnh dc (Libido) c kch thch bi cht acetyl cholin c
lin quan cht ch vi cc trung tm th gic v chu nh hng ca cc hc
mn sinh dc; iu ha s bi tit cc hcmn sinh dc thng qua tuyn
yn, pht ng tui dy th, kim sot bi tit ni tit ngi ln ca cc
tuyn sinh dc (gouade); ch huy hnh ng giao hp v c ch xut tinh;
to ra trng thi thm mun v cc trng thi tm hn ca tnh yu.

Vai tr ca v no trung gian (mesocortex) gim st v iu chnh tt

c nhng g din ra trong i sng tnh dc v i sng tnh cm (khoi lc,
lng tt, s hn th, au n) nhn bit v ghi nh nhng tn hiu ca i
tng khc gii c du n l c s ca mi biu hin tnh cm ch quan
v khch quan.

Vai tr ca v no mi (neo-cortcx): 2 thnh phn ni trn mi ch m

bo cho chc nng tnh dc v sinh sn ca ng vt cp thp cn v no
mi c bit quan trng cho i sng tnh cm ca con ngi. Nhng ngi
km pht trin v tr tu (n n, ngu xi) v mt kh nng phn bit cc gi tr
cho nn s dng nhng hnh thc tha mn tnh dc th s nh t
kch dc v nhng ngi bnh tm thn d c ri lon v hnh vi tnh dc
hoc khng h bit n hot ng tnh dc.

V no mi ch huy nhng hot dng c thc (hi c, ch, phn

on gi tr, thm mun khoi lc) bit phn bit nhng ci xu, ci tt trong
i sng tnh dc.

Tm li, bn nng tnh dc lun l vn ca nhng tranh ci trit hc,

nhng yu t quyt nh v nhng yu t chi phi kim ch v gii phng v tr
ca n trong cc hnh thi vn ha x hi tt c lm cho vn bn
nng tnh dc lun sinh ng.

Chng 6. NHNG C TH CA TNH DC NGI

Bn nng sinh dc hay tnh dc ngi (sexualite humaine) thng
c nghin cu mt cch ln ngc ngha l bt u t ci bnh l, t
nhng nh hng tm l ca n hoc t nhng hin tng vn ha x hi
suy ra ci bnh thng trong khi li b qua ci ngun gc xu xa ca n
bt u t gii ng vt. Con ngi l ng vt c xng sng, c v, c
nhau thai thuc b linh trng (primat) nhng li khng ging bt c loi
no trng b ny mc du con ngi vn k tha di sn di truyn ca ng
vt 4 chn li trong cu trc sinh hc ca con ngi. Hnh vi tnh dc ca
con ngi hin i (homo sapiens) pht trin cho ph hp vi x hi vn
minh nhng ngi ta vn nhn ra nhng g cn lin quan n vi ng vt v
nhng g bin i.

Ba nguyn nhn sinh hc ln lm bin i hnh vi sinh dc ca gii

ng vt pht trin thnh hnh vi sinh dc ngi l:

T th ng thng, i bng hai chn

Giai oan cha trng thnh ko di:

S pht trin mnh ca no trc.

Nhng h qu ca t th ng thng
 Con ngi khng phi lc no cng ng thng m c khi ngi, l 2
t th ch yu trong hu ht cc hot ng: kim thc n, lao ng, chin
u ngay c loi vn ngi cng ch thnh thong mi ng, nhng t th
i bng 2 chn thng xuyn trong mi hot ng lm pht trin con
ngi gic quan th gic v nhng thao tc ca i tay. T th ng thng v
s tin b ca chc nng th gic v i bn tay nh hng n bn nng
sinh dc ngi.

U TIN PHT TRIN CHC NNG TH GIC

Con ngi c cp mt gn nhau pha trc cho nn th trng hp

nhng nhn r. Vng v no ch huy c quan th gic pht trin n mc n
chim c mt khu vc ln vng ch huy nhng hnh v tn cng v t v.
t v con ngi phi i mt vi k th, hon ton b trng pha sau, khng
c c hu nh ng vt 4 chn v cng khng c ui vi kh nng ng
ngi ca n.

Thnh gic tuy vn gi c kh nng cnh gic ngay c trong gic ng

nhng kh nng phn bit v khu tr km hn so vi ng vt v khng th
vnh tai, cng nh khng th nhn t pha sau.

Khu gic ca ng vt 4 chn pht trin hn nhiu, nh hng v

nhn bit cn trc c th gic.

S phi hp ca ming v mi trong hot ng mt v nut l bn

nng c lu gi li c tnh cht sng cn ca con ngi s sinh. Tuy nhin
khi u cng xa vi mt t, khi mi cng xa vi tm thc n i tm kim, vi
b phn sinh dc th khu gic vi v gic u km i, con ngi ch cn li
mt kh nng nht nh nhn bit mi v v nhng nh mt kh nng
nh hi, mt bn nng c tnh cht phng v t xa.

S PHT TRIN CA I BN TAY

i bn tay pht trin v mt xc gic v s dng cng c. Vng v

no ch huy cm gic ca i bn tay rt rng cho nn i tay c kh nng
nhn bit rt tinh t. ng thi tay cng tr nn mt phng tin tn cng
v phng ng cn trc c bit s dng cng c. Nhng vng m i tay d
vi ti tn cng cng l nhng vng i tay phi bo v nh mt mi, c,
bng v c bit l b phn sinh dc, chnh t th ng thng lm cho b
phn ny khng c bo v nh ng vt 4 chn. Khi b tn cng con
ngi c phn x gp ngi, khp i li, hai tay che mt, li ra xa i
phng. Ngc li, du hiu ca s mi cho, bung th l ng nhng
vng cn bo v.

NHNG NH HNG N BN NNG SINH DC

T th ng thng v nhng s pht trin v th lc v bn tay nh

hng n bn nng sinh dc 3 khu vc:

i tm bn tnh

Nhn ra bn tnh t xa (khc vi ng vt bng khu gic). Nhng c

tnh sinh dc th pht ca n (mng, v, m v n) d thu ht s ch ca
phi nam ngay thot u.

Thnh gic cng gp phn nhn ra bn tinh t xa nhng th gic thng

i trc. loi ngi khng c nhng tn hiu m thanh gi bn tnh nh
mt s ng vt. Nhng ging ni cng c kh nng khi gi nhng tn hiu
c lu gi trong khu vc thc ca no v khi m thanh quan trng
hn ni dung.

Khu gic c tc ng mnh n s ham mun v hnh ng tnh dc

nhng cng c th c tc dng ngc li. Vai tr hot ha sinh l ca khu
gic ch l v sau ny khi i bn tnh gn nh chp nhn nhau v ci hn
l nghi thc do u v l du hiu tng trng ca mt tnh yu bt u.

Tm li, th gic vn c u th trong vic nh hng nhn bit; v pht

sinh ham mun i vi bn tnh. Kh nng gy hng khi t nhng thng tin
th gic c s lng rng ri trong cc liu php v tnh dc (hnh nh, xem
biu din, ngm mnh trc gng), nhng sn phm vn ha (sch bo,
phim nh) cng c tc dng nh mt th khai v.

Gy hng khi cho bn tnh

 Do m rng kh nng ca bn tay v nhng thay i v gii php do t
th ng thng cho nn hnh vi tnh dc bin i.

Vic giao hp thng din ra sau mt giai on c th c kch thch

ton thn ri n b phn sinh dc, a c th vo trng thi thun li nht,
vic ny thng do ngi nam gii thc hin bng bn tay khc vi ng vt
4 chn dng thn mnh c st vo nhau v dng li lim lp vo c vng
cm gic nguyn pht v th pht (b phn sinh dc v ngoi b phn sinh
dc nh c, mt, ming v.v), nhng kiu cch kch thch nh th vn cn
rt hiu qu con ngi, tuy nhin bn tay vn l phng tin lm nhng
cng vic khi u.

Nhng vng gy cm gic ca bn thn v ca bn tnh u nm trong

tm tay: dng vt, bao tnh hon, v, m vt.

m vt l b phn c th ging ci ca ng vt c v: l ngun gc

ca khoi cm dn ti s hon thnh nhng nhu cu ca bn nng. T
th giao hp ca ng vt 4 chn lm cho m vt lun c kch thch; trong
khi m vt ph n tng i xa m o (cn cch bi l niu o) cho nn
trong khi giao hp t th mt i mt, m vt t b ng chm ti, v vy mt
s ngi thay i t th giao hp cho ph hp v mt gii phu v sinh l
khng phi l hnh vi sai lc.

T th ng thng lm cho xng chu phi di chuyn ti 90 nn

m o khng cn nhn thy na khi ngi n ng t th ny. ng vt
4 chn, con ci t s mi gi con c bng cch l ra b phn sinh dc
ngoi ca n: cong ui ln, hai chn sau hi dng ra, lng thp xung
Cn con ngi th s hp dn ca phi n vi phi nam cng bt ngun t
t th i bng 2 chn: c mng pht trin, vi t chc m bao ph, dng i
uyn chuyn v pha trc l v v lng m v n V s pht trin ca t
chc m di da mng pht trin cho nn rnh gia 2 mng cng r, cng
su, nh biu hin ca s khu gi, gy s thm mun nam gii.

T th nm nga v t th nm chng mng trong giao hp l s b

sung cho nhng bt li v gii phu do t th ng thng gy ra.
 Mc du t th ng thng v i bng 2 chn l mt bc tin b trong
lch s tin ho ca loi ngi nhng cng gy ra cho ngi ph n mt
s bnh l m ngi ta khng thy ng vt.

Sa sinh dc do m o phi chu ng sc nng do p lc bng v

khng c im ta vng chc.

Gin tnh mch chi di do s chn p ca thai nghn, c khi chi

di b bin dng gh gm.

V cng chy v nho ra sau nhiu ln tha nghn v cho con b. Nu

nh sng trng thi t nhin th nhng ph n sinh nhiu ln chc chn
s b gi nua v i sng tnh dc sm hn nam gii

B phn sinh dc ca nam gii khng b thay i v tr trong t th ng

thng, m pht trin to hn nhiu nht l khi cng cng so vi nhng
loi linh trng gn con ngi nht. Cng gy khoi cm khng ph
thuc vo mc pht trin ca dng vt. Ngi ta cho rng m vt dch v
pha trc v bao quy u khng nhng khng mt i, thm ch cn pht trin
cng l phc v cho s pht sinh khoi cm.

Nh vy l bn tay cng tr thnh mt b phn sinh dc ph, c 3 vai

tr: t dm, kch thch bn tnh v i khi dn ng cho dng vt i ng
hng.

Hnh vi giao hp

T th giao hp ca hu ht cc ng vt c v l con c ph ln con

ci t pha sau, trong khi con ci ng trn 4 chn ca n. Con ngi khng
my thc hnh t th ny, cng nh t th ng, v cn c im ta, mc
du t th vn cn hp dn phi nam.

T th giao hp thng thng ca con ngi l to ra s thoi mi cho

i tay v cc c bp, l t th nm. Trong t th nm, do bn nng t v,
con ngi quan st c nhau, mt i mt. Trong trng hp cn thit,
chng , chi t, ngi n c th dng tay hoc khp i li bo v
mnh.
 T th gn ging t th ca ng vt 4 chn khi giao hp l tu th
ngi n nm mng cao, hai i hi gp to ra c mt dc thoai thoi,
rnh gia v m h hi l ra, thun li cho phi nam. ng nhin t th
ny phi n mt hon ton c hi t v. Ngi nam cn c th thc hin
c ng thi s kch thch 2 khu vc gy cm gic nguyn pht phi n
l v v m vt.

R rng t th ni trn l t th m phng hnh vi giao hp ca nhng

loi linh trng khc, ngi ph n khng d chp nhn ngay t th ny
nhng ln u, m ch chp nhn t th mt i mt v l do nh trn nu
v khng cm thy mnh ch nh mt phng tin cho ngi nam tha mn,
m vn l ngi t nguyn v t ch. Thng thng phi sau mt thi gian
nht nh no th ngi ph n mi quen c vi chuyn giao hp, mi
ht nhng d dt e ngi v khi mi c thi ht mnh v tin cy hn.

D t th no i na th cng ch l bin dng ca 2 kiu chnh: mt i

mt (bng p bng), mt vi bng (bng p mng) do cu trc sinh hc ca
con ngi, kh c th ni t th no l t th t nhin hn.

Xem xt s bin i ca hnh vi tnh dc ngi trong s pht trin ca

bn thn con ngi v s pht trin ca vn ho x hi thy mi lin h
xa xi v dai dng vi gii ng vt, nhiu ngi qu ng theo nhng c
tnh ca s pht trin m b qua nhng c tnh mang tnh ngun gc, c s
hnh thnh bn nng tnh dc Mt s mc nhng ri lon chc nng
trong i sng tnh dc cng ch v khng tun theo nhng i hi bn nng
.

Nhng nh hng do giai on cha trng thnh ko di.

Con ngi mun t n trng thnh t v v t kim sng

cng nh c th sinh sn phi mt mt thi gian di, khi s pht trin
v mt gii phu v sinh l mi t ti n nh v ch c tui gi mi lm
cho bin i i. ng thi, vi s pht trin v c th l s tch ly kinh
nghim; hiu bit v trng thnh v hnh vi.
 Phi mt vi nm na sau tui dy th (15 16 tui) th mt c th mi
chn chn i ph vi nhng bin c ca mt i sng t lp v c
trch nhim, l giai on chuyn tip t tui thiu nin sang tui trng
thnh, trong giai on ny c th do phi tip th nhng tp tc ca th h i
trc v v th c nh hng ln n s hnh thnh hnh vi sinh dc.

Trc ht, phi ghi nhn rng s chm sc, nui dy con ca ngi
m l kho lo v tt hn ngi b. Kh nng ca ngi m cng
c quyt nh bi nhng yu t sinh hc (gien, hcmn). Thi gian m
a tr nhn c s chm sc ca ngi m di hn nhiu so vi nhng
ng vt khc v nhng c ch u ym, v v, m p, ht ru, ni nng vi con
ca ngi m lm cho a tr dn dn bit quan st v tip xc vi th
gii xung quanh. Tuy nhin vai tr ca ngi b cng khng km phn quan
trng v khng tch ri vai tr ca ngi m hnh thnh nhng phm cht
tt p a tr ( thc trch nhim, lng dng cm, thc t chc v.v..).
Nh vy l con ngi ngy nay tha hng c t t tin nhng kh
nng di truyn, s thch nghi vi hon cnh v hng ngoi nam gii, s
chm lo gia nh, con ci v hng ni n gii.

Hnh ng giao hp ch c th c nhng ngi trng thnh

v mt gii phu v sinh l. Tr em ch c th chi tr nghch ngm; c tnh
cht t m, tm hiu, ch khng phi l hnh vi tnh dc. Tuy nhin vic tha
mn khoi cm nhng vng gy cm gic tr em v thiu nin (t kch
dc) li l mt giai on bnh thng ca pht trin sinh hc ca con ngi...

Vo giai on cui ca tui dy th, di tc dng ca s bi tit hc-

mn, nam i tm bn tnh, mt cuc tm kim ch ng, bnh ng ch khng
phi l s p t hoc ban pht v khng c s chnh lch qu ng v mt
sinh hc. Thng thng n phi t 1415 mi t ti s pht trin y v
mt gii phu c th giao hp, cn nam khong 1320. Hnh ng tnh
dc tri vi quy lut pht trin s phng hi n tm l v sc khe.

Khc vi loi ng vt, loi linh trng hnh thnh tnh di truyn v
v cm k quan h tnh dc m con, iu do 2 nguyn nhn: th nht l
s khc nhau v thi im c mt quan h mcon v thi im xut hin
mi quan h tnh dc, th hai l cng vi s nui nng, chm sc ca ngi
m vi s rn dy, e nt nghim khc, hon ton khng ph hp vi tnh
cht ca mi quan h gii tnh l bnh ng v cng tin n vi nhau. Tuy
nhin s tip xc gn gi vi ngi m l m hnh u tin v mi quan h
tnh cm, l s tha mn nhng nhu cu v tp tnh khi a tr cha th
sng c lp. a tr tha hng c tnh di truyn, ging nh cc
ng vt khc, v thot ly s ph thuc vo b, m khi n tui trng thnh,
tui c trch nhim, d cho quan h tnh cm vi b m vn cn c sc mnh
v vn thing ling, v l c th ca loi ngi. Mi quan h tnh cm vi
ba m hon ton khng c mu sc gii; khng phi l mc cm Oedipe m
trng phi Freud gn cho mi quan h cha m con ci.

S pht trin ca no trc

thc v ch th (Subjectivit) mi ch mnh nha ng vt c v cao

cp, phi i n loi ngi mi t c s pht trin c tnh quyt nh, v
con ngi c kh nng ghi nh; khi qut, phn x, suy din v nhng nng
lc ci to thc tin. Tuy nhin s hnh thnh thc li lm cho con ngi ri
vo mt trng thi mt cn bng su sc vi i sng bn nng, tr nn u
t, lo lng, khc hn vi gii ng vt hn nhin, v t l. Nhng b p,
con ngi sng to c nhng thnh tu siu phm, ch ng c
hon cnh xung quanh, m rng khng gian sinh sng, ko di tui th i
sng con ngi phong ph hn nhiu so vi ng vt.

l nh s pht trin ca khu vc no c thc, tng v no mi, c

s sinh ra ngn ng - b m tn hiu mi. Di tng v no mi ny c
no trung gian (cervenu intermdiatire) v h khu (Rhinencphale). No
trung gian ch huy cc hnh vi t ng v pht trin cc trng thi tnh cm
tng ng. Tng no trung gian (Msocortex) ng vai tr thng bo cho khu
vc thc nhng nhu cu bn nng, trong c nhu cu tnh dc. Hai tng
ny c nhng trung tm t ng chi phi i sng tnh dc.
 Nhng nhng trung tm ny ch iu ha cc hot ng t nhin ca
ni tng, cn tng v no mi ch huy nhng hot ng ca thc (l l, lp
lun, khi qut, quy np..) v ton b nhng hot ng c thc hin
bng ngn ng c ngha.

Tng v no mi va l c s ca mi cm gic tinh t va l c s

ca kh nng suy xt v ch. Vi cu trc thn kinh ca n, tng v no mi
em n cho con ngi s dng cng c (Homo faber) kh nng chinh
phc thin nhin nhng vi hnh vi bn nng th li ch c tc dng hn ch,
thm ch bt lc trc nhng xung nng v thc.

nh hng ca no trc, s can thip ca tng no mi (ch yu l

ch v phn xt gi tr) lm cho hnh vi tnh dc ca loi ngi pht trin
theo 3 hng:

Bit loi tr v ph phn: hn ch nhng mc cm ti li c tnh cht

siu hnh, ph phn s ph nhn vai tr ca ph n trong i sng tnh dc

Bit pht trin, nui dng chc nng tnh dc: lm phong ph tr
tng tng bng cc sn phm vn ha, to iu kin thun li cho phn
ng tnh dc.

Bit tinh lc v nng cao: coi l thp km nhng hnh vi tnh dc sai
lc, cao i sng tnh dc ca tng c nhn, quan tm n yu t thm
m

Hnh vi tnh dc ca loi ngi l hnh v nhm tha mn tp tnh, i

hi 2 iu kin: S pht trin y xung nng mi c th v s ng thun
ca bn tnh khc gii. Nhng hai iu kin li khng th c ngay trong
chc lt m hai c th khc gi phi tri qua mt thi k tm kim, thu ht,
chinh phc nhau v tt c nhng ci to nn v p cho i sng.
Nhng tc phm vn th tuyt vi nht phi chng ra i trong khung
cnh ? V ngi ta c quyn tin rng s pht trin mnh ca no trc, c
s ca thc v ngn ng tht s nng cao cht lng ca hnh vi tnh
dc ngi.
Chng 7. NHNG SAI LCH V HNH VI TNH DC
Nhng sai lch v hnh vi tnh dc c 4 c im:

TNH CNG BC, KHNG KIM CH C

i vi chnh bn thn mnh (thch tnh dc ng gii, thch coi mnh l

gii khc, thch au n) v vi bn tnh (bo dm, lm dng quyn nng
hnh ng mt cch v thc nh bi bn ln bn tnh).

THNG XY RA NAM GII: c l do qu trnh ring bit ha thnh

nam gii di hn v phc tp hn so vi qu trnh bit ha thnh n thi k
phi thai nn d gy khuyt tt.

CH BC L MT CCH Y SAU TUI DY TH. Mt s trng

hp tnh dc ng gii bc l r rt vo tui 30-40. Ch c th coi l sai lc v
hnh vi tnh dc ch thc sau tui trng thnh.

CNG NHC: Ngoi tr trng hp tnh dc ng gii l a dng

trong mi quan h vi bn tnh, cn nhng sai lc khc th ph thuc cng
nhc vo mt s iu kin, hon cnh g b mi c th hng phn c.

Sai lc v i tng

TNH DC NG GII

L s thnh hnh mi quan h tnh dc v tnh cm gia 2 c th cng

gii. Loi sai lc ny c th gp c nhng con ngi c tn tui, c a v
x hi cao v c nam v n cho nn ng quan tm nhiu hn.

S liu thng k thng kh chnh xc, c l c t l khong 3 6%

dn s.

Dng thc tha mn: loi linh trng c th t c khoi cc

bng cch xut tinh vo trc trng, nhng linh trng ci th s kch thch
m vt ca nhau khng bao gi t n im khoi cc cho mt pha hoc c
2 pha (theo Chauvin).
 Ngc li, loi ngi th tnh dc ng gii bao gi cng em li
khoi cc cho nhau.

Gia n gii vi nhau: bng s kch thch m vt (tay, hay ming)

thay phin nhau hay ng thi. Bin php kch thch m o bng tay hay
dng c khng phi l bin php ca nhng ngi ng tnh luyn i n ch
thc m ch l bin php ca nhng ph n khng kim ch ni dc tnh khi
thiu vng bn tnh nam.

Gia nam gii vi nhau: Bng s kch thch dng vt (tay hay
ming) ca nhau, t khi bng ng hu mn hay bng cch kp gia 2 i.
Mt s ngi hnh ng theo kiu lun phin nhau xut tinh vo trc trng,
mt s khc li chuyn nhn hay chuyn cho. Vic a dng vt vo trc
trng cha gy ra khoi cc m ch gy p vo b my sinh dc
trong (tuyn tin lit, ti tinh) cho nn phi kt hp vi s kch thch dng
vt. C vng trc trng v th b gin ra sau nhiu ln l du hiu lm
sng duy nht nhn thy ng tnh luyn i nam dng chuyn nhn.

V em li khoi cc cho nhau cho nn nhng ngi ng tnh luyn i

rt yu nhau, mt s cp nam, cp n tr thnh nhng cp v chng bn
vng, lu di.

Nhng bt thng kt hp

BT THNG V HNH THI: Nhng ri lon ch yu ca qu trnh

bit ha sinh dc khng c nh hng r rt no n s nh hng tm kim
bn tnh. Phn ln nhng ngi ng tnh luyn i ca c 2 gii u c c
quan sinh dc ngoi v trong bnh thng, d kh nng c hot ng tnh
dc bnh thng v c th sinh sn. Nhng ngi tnh dc ng gii nam c
dng n v nhng ngi tnh dc ng gii n c dng nam bc l s thch
tnh dc ca h cn r rt hn.

SAI LC V MC CH: Ngi ta nhn thy nhng ngi tnh dc

ng gii nhng hnh ng bo dm hoc thch ng nhn b phn sinh dc,
hnh ng tnh dc ca ngi khc (Voyeuriste) hoc thch ph by b phn
sinh dc ca mnh (exhibttioniste) v.v vi mt t l hnh nh khng khc g
so vi qun th tnh dc khc gii. Cn chng thch n mc kiu khc gii
(Travestissment) th khng phi l c tnh m l hu qu ring ca nhng
ngi tnh dc ng gii.

RI LON TINH THN: C nhng ngi tnh dc ng gii km pht

trin tr tu, b bnh tinh thn, thn kinh, thch t t v.v... Nhng nhng ri
lon ny hnh nh cng khng phi l nguyn nhn hay hu qu ca chng
tnh dc ng gii.

RI LON V TNH CCH: Thng v tnh cm pht trin theo 2

hng: hoc ghen tung qu mc (hay gp n) hoc trai l thch quyn r,
thch thay i (hay gp nam).

Ni chung, t l thc s ca nhng ri lon gp tnh dc ng gii

hnh nh hi b phng i ln mt cch ty tin khng c cn c bi v nhng
nh o c cng nh nhng nh tm l thch gn cho bnh cn ca tnh dc
ng gii nhng ngi trong gii ngh s, tr thc, coi hot ng ngh thut
l s thng hoa ca nhng xung ng tnh dc khng c tha mn hay
khng th tha mn ni.

Nhng ngi tnh dc ng gii c tm trng dn vt, mc cm, hoi

nghi x hi, i hi quyn li ca mnh, cng khai tha nhn mnh, c l
khng chim s ng m tri li a s l nhng ngi c cuc sng cch
bit, khng c ri lon no khc. H thng b nhng x hi nghit ng r
rng, khinh b mt cch khng chnh ng, phi cam chu khng c con ci
cho n khi cht, nht l nam gii v h vn c nhng s thch ca h nh
yu ngh, yu cng vic tr tu v ngi thn. Cng cn phi ni thm rng
nhng ri lon chc nng tnh dc nhng ngi ny thng nh v hu
nh l nhng ri lon th pht do nhng bin c ci i sng tnh cm.

Nhng gi thuyt v bnh cn

 Cho ti nay cha c mt l thuyt chc chn no v bnh cn. im
quan trng nht l phi xc nh tnh dc ng gii l do cu trc ca c th
(constitutionnelle) hay mc phi (acquise).

GI THUYT V TNH DC NG GII DO MC PHI: Gi thuyt

ny xem nh khng c sc thuyt phc mc du n c cc nh tm l x
hi hc ng h. Theo thuyt hon cnh th trong nhng nm u ca cuc
sng, con ngi chu nh hng mnh m ca mi trng nui dy ca gia
nh, mi quan h m con. S pht trin ca tng ngi, hon cnh x hi
v.v c nh hng rt khc nhau n nhng ngi tnh dc ng gii v
khng th a ra mt c s chung v iu kin pht sinh bnh. Nu nh xu
hng sai lc ny qu thc s l do mt diu kin no th n cng c th
mt i khi ph b iu kin . Nhng nhng bin php tm l v tm th
thng tht bi trong vic nh hng li cho nhng ngi tnh dc ng
gii, mc d i khi bnh nhn mun c cha khi. c t vo trong
mt khung cnh c s tn vinh tnh dc khc gii, hoc mt khung cnh
nghim cm cht ch mi hnh ng tnh dc khng c mc ch sinh sn,
ngi b sai lc vn gi nguyn c tt chng li mi s p buc. iu cng
ging nh nhng ngi tnh dc khc gii ri vo cnh b d d, b p buc
c hnh ng tnh dc ng gii thng khng bao gi chu khut phc d
cho khng c iu kin tip xc vi ngi khc gii (tu vin, nh t, tri lnh,
trn tu thuyn) th th t kch dc v tng tng v bn tnh khc gii cn
hn.

Trong nhiu trng hp, xu hng tnh dc ng gii hay khc gii l
khng th thay i c. Tuy nhin, c nhng ngi nam v n b coi l c 2
bn nng tnh dc (bisexualit) v h c hnh ng tnh dc vi c 2 gii,
hoc trong cng mt thi k hoc 2 thi k khc nhau ca i h.

GI THUYT V TNH DC NG GII L DO TH TNG: Nhng

gi thuyt ny xem ra d chp nhn hn ph nhn, nhng cch gii thch
thin v s thoi ha ca o c.
 Gi thuyt c tnh cht thc t v hp l nht xem tnh dc ng gii
nh l s ri lon cu trc bn nng v hnh tng bn tnh. Hnh tng ny
l s kt hp chng cho nhng tn hiu, th gic, khu gic v.v.. thu ht li
ko 2 i tng khc gii li vi nhau. V vn cn lu gi mt bn nng tnh
dc ng gii ca gii ng vt cho nn c nh hng ti con ngi:
nhng ngi tnh dc ng gii c s ri lon v nhn bit cm gic i vi
bn tnh. Mi ca b phn sinh dc (dng vt, tinh dch, m h) thng gy
kh chu hoc gh s cho ngi cng gii nhng trong trng hp nhng
ngi thch tnh dc ng gii th nhng mi y li chu ng c, thm ch
a thch, thm mun. nhng ngi ny c s mt kh nng phn bit hoc
o ngc hon ton nhng phn ng gic quan vi c nhng tn hiu khu
gic kh chu nht. iu lm cho nhng ngi tnh dc khc gii v nhng
ngi tnh dc ng gii khng th ha hp.

S ri lon chc chn khng phi l do nhng bin i ln v hnh thi

nhim sc th, cng khng phi do s sn xut hcmn, v ngi ta thy
dung mo nhim sc v nng hcmn cc loi hnh nh vn bnh
thng nhng ngi tnh dc ng gii. C th c nhng thay i kh
nhn bit hn bn thn cc gien, tc dng qua li gia cc gien v b
phn cm th hc-mn ca cc trung tm thn kinh (vng di i, no gia)
ni cu to nn hnh tng v bn tnh.

loi ngi, ta bit rng qu trnh nh hnh hnh vi tm kim v

chim hu bn tnh l mt qu trinh lu di. thi th u, tr chi no cng
hp dn tr em, k c trai ln gi, chng vui chi hn nhin khng phn bit.
Ch n tui dy th v c th n giai on cui ca tui thiu nin khi s sn
xut hcmn vt qua ci ngng v lng th mi c nhng biu hin
thu ht s ch ca nhau, kch thch s ham mun i n hnh ng tnh
dc. Hnh vi tnh dc khc gii ch hnh thnh khi c th trng thnh, khi
mi bt u dnh lu vo chuyn tm kim bn tnh.

V th khng th ni n bn nng tnh dc ng gii, hnh vi tnh dc

ng gii khi c th cha hon thnh s trng thnh. tui thiu nin th
ngy c th c nhng em cng gii yu nhau nhng khng lu bn: bi v
ngay t trc tui dy th cc em bit rng c 2 gii l nam v n (con trai
v con gi) v ngoi tr nhng ngi pht trin na vi v mt sinh dc, tnh
dc ng gii hu nh khng bao gi em li cho ngi ta cm gic b p.
C th c 1 hoc 2 thi k m con ngi c hng thin v hnh tng bn
tnh thuc gii no , mt l vo tui th u v hai l khi chia s nhng
khoi cc u tin. Nhng ngi ch lun lun lm bn vi nhng ngi cng
gii d c kh nng hnh thnh tnh dc ng gii. Nhng nhng trng hp
nh th cc k him v nhng cng ng gia nh v x hi d nh b nhng
vn bao gm 2 gii. Ch c nhng hon cnh bt thng mi sinh ra nhng
hnh vi bt thng. La chn bn tnh thuc gii no c l cng c vai tr
ca hon cnh bn ngoi.

Mt gi thuyt c v hp l na cho rng c ri lon v s cm nhn

vi tt c nhng cm gic t bn ngoi, ri lon thc v bit ha gii tnh
cho nn cn tr vic chuyn ha, vic gii m cc tn hiu pht ng
ham mun tnh dc theo hng duy tr s tn ti ging loi. mt s ngi
tnh dc ng gii c s o ngc t l ging ha ca hc mn nam trong
nc tiu: T l androsterone cao gp 2 ln thyleholanolone ngi tnh
dc khc gii, nhng ngi tnh dc ng gii nam t l tt xung
khong 0,8 v o ngc tnh dc ng gii n (lesbiennes). Hnh tng
gic quan ngi tnh dc ng gii v bn tnh hnh nh cng khng bnh
thng v cm th vi hc mn b bin i v chuyn ha sai lch v.v v c
th cn c nhiu s bt thng khc na.

Hnh tng v bn tnh c th b o ngc mt cch vng chc cho

nn c nhng ngi tnh ng gii khng th no thay i c, h kinh s
i tng khc gii, chp nhn cuc sng khng sinh sn.

Vai tr ca cha m trong vic pht sinh tnh dc ng gii: Trc ht

phi k n yu t di truyn, do nh hng ca nhng gien lp (recesssive)
lm sai lc i hnh vi tm kim bn tnh, ng l tm i tng khc gii li tm
i tng cng gii. Cn cch thc gio dc ca cha m m trc y ngi
ta quy trch nhim ch l yu t lm nng thm.

nh hng ca di truyn cn th hin nhng trng hp sinh i mt

trng (Homozygte) c cng mt khuynh hng pht trin v mt hnh vi tnh
dc, hoc vi ngi khc gii hoc vi ngi cng gii c tnh cht nht thi
hay vng bn n mc l nu khuynh hng pht trin khc bit li b coi
l bt thng, k c vi nhng tr sinh i mt trng c nui dy mt cch
ring bit. Hnh nh ngi ta cng tha nhn l c nhng gia nh mc
chng tnh dc ng gii (Heston v Shields).

Cn mt im quan trng na cn c chng minh, l s khc

nhau v bn cht gia nhng ngi pht trin hnh vi tnh dc ng gii na
vi v nhng ngi c hnh vi tnh dc ng gii vng bn. Nhng ngi
ny c tnh cch n nh, ha nhp thnh cng vo cng vic x hi - ngh
nghip, c khi cn xut sc na, trong khi nhng ngi na vi c tnh cch
do d; hoang mang, mc cm, bt mn. S nh hnh tnh cch l mt thuc
tnh ca nhng ngi c bn lnh, nhng ngi na vi l nhng ngi
khng dt khot. Nhng ngi na vi n thng nhng b trc p lc
x hi chuyn sang hnh vi tnh dc khc gii c th c con, trong khi
nhng ngi na vi nam d c min cng ly v ri thng li ly d, t khi
chu ni cuc sng hn nhn.

Yu t chng tc: hnh nh cng gp phn to nn hnh vi tnh dc

ng gii; v d thi trng nam khinh n mt s nc Arp. Tuy th ngay
t th k th 5, mt s b tc Arp i xm lt trng pht nghim khc
nhng ngi tnh dc ng gii v bit dn cng cho nhng th lnh khng
phi l nhng chng trai m l nhng c gi v chnh thnh Mahomet cng
ha hn vi nhng chin s ca tn ngng Hi gio rng trn thin ng ch
n h l nhng tin n trinh trng ch khng phi l nhng tiu thin thn
b bm.

Tm li, tnh dc khc gii tr thnh mt di sn di truyn bnh

thng ca loi ngi, trong khi mt s loi linh trng khc chng c th
c hnh ng tnh dc ng gii mt cch khng ngng ngng, mt hnh
ng m a s loi ngi khng dung np. V sao vy? C l c 2 yu t
quyt nh nm ngay trong qu trnh tin ha thnh con ngi. H qu ca s
i bng 2 chn hnh thnh kh nng phn xt cc gi tr:

Mt i du hiu chu khut phc kiu ng vt khi i bng 2 chn,

con ngi t s knh trng, khut phc bng thi ci u, cp mt, khoanh
tay, qu gi ch khng bng cch quay lng, dng mng nh ng vt 4 chn
na (gia 2 con c). l t th ca con ci chp nhn giao cu vi con
c. T th ng thng v i bng 2 chn to ra s thch hp v thun li
cho hnh ng tnh dc khc gii

Bit nhn nh, phn xt cc gi tr: con ngi bit nh gi v xp

loi cc lc th, trong n ung cng nh trong tnh dc, khng phi ch cn
y d dy hay ch c khoi cc l . Ngay ng vt, xung nng tnh dc
hng u vn l tnh dc khc gii, v l hnh vi duy tr s tn ti ca
ging lai.

Tr em t 78 tui tr i l tui c tr khn s t b dn nhng tr

chi ln ln cho c 2 gii nam v n v pht trin tnh cch theo gii sinh vt
(tm kim bn tnh khc gii, hnh ng tnh dc). Hnh vi ny hp dn hn
mi khoi cm do nhng hnh vi khc em li (t kch dc chng hn).

Con ngi cng khng c nhu cu tnh dc ng gii khi khng c bn

tnh khc gii (nh ng vt v c s pht trin chn lc v mt di truyn
to ra nhng th h tip ni c s bit ha dt khot v gii v ch c ham
mun tnh dc khc gii. Hn na con ngi cn c s pht trin v thc,
tr tu un nn li nhng sai lc v hnh vi ca mnh.

Nhiu ngi xem xt vn tnh dc ng gii di gc o c

hay tm l m khng quan tm n cc yu t di truyn, sinh hc mt cch
nghim tc hiu r hn chng sai lc tnh dc hay gp hn c ny. Sai lc
ny khng c hi l bao nhiu v tuy khng th sa c nhng khng c kh
nng ly lan. Sai lc ch thuc v mt s ngi hn ch, n khng e do
s tn ti ging loi cng ch lin quan n mt s n ng v n b thng
rt hin lnh v vy khng th l mc tiu phi chu s n p ca x hi.

Nhng loi sai lc khc v i tng

L nhng biu hin khng my ph bin, t quan trng, hi c tnh cht

giai thoi nhng cng chng t rng nhng sai lc ny thuc v mt trng
thi bnh l khc vi nhng triu chng v hu qu khc nhau.

Thch hnh ng tnh dc vi tr con (Pedophilie)

Xy ra ngi ln vi tr em, c th khc gii, nhng thng l cng

gii v thng nam gii (pderastie). C nhiu dng, t kiu yu qu cu
b ca mt ph n trng thnh cho n vic ngi n ng cng bc mt
b gi, hoc d d bng tin. Dng hay gp l khuyn khch l tr nghch
ngm b phn sinh dc ca nhau. D dng no th hnh vi ny cng thuc
loi ngi ln lm dng uy th ca mnh.

Thch bi vt (Ftichisme)

Thng xy ra trong hnh ng t kch dc, ngi thch bi vt phi

c nhn thy, c s m, ht mt bi vt no thuc nhiu loi khc
nhau.

Mt b phn ngoi b my sinh dc c kh nng gy thch th: bn

chn, bn tay, tai, tc, rn v.v

Mt b phn da tc: bm tc, mng tay, lng.

Qun o lt hoc giy dp tip xc vi bi vt

trang im, gng lc v.v

Bi vt cng hp dn: cng gy thch th nu nh n c ly trm

(kleptomanie).

Thch hnh ng tnh dc vi ng vt (Zoophilie)

 Sai lc kiu ny i khi mang mu sc thing ling, lin quan n
nhng huyn thoi. Nam s dng m o ca cc con vt d tnh nh d,
nga, lc v.v

Ni thng dng li ca nhng con vt nui trong nh (ch, mo)

hoc b phn sinh dc ca ch.

Thch hnh ng tnh dc vi xc cht (Ncrophilie)

Thng xy ra vi nhng ngi lm cng vic p xc: vi nhng xc

ph n mi cht.

Tt c nhng sai lc trn l do bnh l v vic gii m (decodage) hnh

tng bn tnh. Thng phi hp vi nhng ri lon v hnh vi khc. iu tr
cn nguyn thng rt kh c l v l bnh ca th tng.

Thch hnh ng tnh dc tp th (Pluralisme)

nhng ngi m c ch tm l ca s ghen tung: s chim hu

yu. Khng c hi v c th cha c, bnh khi ngun khi ri vo hon
cnh b buc, mt cuc truy hoan min cng.

Nhng sai lc v mc ch

Nhng sai lc ny em li khoi cm thay th cho khoi cm tnh dc,

thng nhng ngi thch t kch dc. Khi h c hnh ng tnh dc thc
s th h li khng cm thy c khoi cm bng hnh ng sai lc, n em li
cho h s hng phn v h cm thy thoi mi hn.

Thch ph by b phn sinh dc (Exhibitionisme)

mt s nam gii thch ph by dng vt cng ng ca mnh

trc ph n hoc cc c gi mt cch bt ng, t ngt nhng ni cng
cng nhng kn o, cng thch th hn khi thy h git mnh hong s, c
th thch th n mc xut tinh trc mt h do kt hp vi hnh ng t
kch dc. Hnh ng sai lc ny d b pht hin nhng vn ti phm. iu tr
bng thuc chng hc mn androgen (acetate de cyproterone) c th c hiu
qu nht nh.
 Thch nhn trm (Voyeurisme)

Cng l mt sai lc ca nam gii, nhng ngi ny np nhng ch

kn o nhn trm ph n thay qun o hay tm ra hay i v sinh hoc
nhng cp trai gi giao hp vi nhau.

Nu nh tnh cht bt ng l c trng ca thi thch ph by th tnh

cht vng trm b mt ca cnh tng tnh dc l c trng ca sai lc bnh
hon ny. V th mt s c s kinh doanh tnh dc to ra nhng iu kin
tng t cho loi khch hng thch nhn trm ny.

Thch bn (coprophilie)

Nhng ngi b sai lc ny cm thy c kch thch tnh dc khi nhn

thy ngi khc i tiu hoc i i tin (cng gii hoc khc gii). Mc
nng hn l thch chi v n nhng bn (phn, nc tiu) n nguyn
dng hay pht vo mt n khc (lt bnh m).

Thch n tinh dch (Spermatophagie)

Vn nam gii, nhng ngi ny thch s dng tinh dch ca mt

ngi khc va xut ra m h ph n (vng tin nh) v vy thng phi
nh n gi im v nhng c gi ny li thng nh la h bng hn hp
lng trng trng nh vi nc Javel.

Hnh ng tnh dc hung bo

Hay gi ngn gn l bo dm; ngha l c hnh ng bo lc trong khi

tm kim khoi lc tnh dc vi 3 trng thi khc nhau ty theo k gy ra bo
lc c hnh ng tnh dc hay khng vi nn nhn ty theo bo lc t
vo ch th hay khch th.

Cng dm (Viol)

L hnh ng cng bc ngi ph n phi chp nhn hnh ng tnh

dc. Cng dm tp th khin cho vic thc hin hnh ng tnh dc d dng
hn l cng dm c nhn, mt hnh ng i hi phi c s hnh hung
trc. Hnh vi ny hon ton ngc vi bn nng di truyn v sinh l thuc
loi hnh vi ti li, nht l cng dm th nhng k thc hin hnh vi ny
thng phm phi nhng ti khc na.

c dm (Sadisme)

Hnh ng bo lc l iu kin c kch thch tnh dc i khi s hi

tng v nhng hnh ng bo lc cn thit khi thc hnh t kch dc.
Ngi c dm l ngi c tr tng tng phong ph nht v c hnh ng
th bo, thuc kiu t n gin n phc tp vi: hiu loi i tng khc
nhau: n ng, n b, tr con, ngi gi, sc vt. Tuy nhin, cch thc hnh
ng th bao gi cng nh nhau ngha l gy au n cho nn nhn, i khi
c th git ngi.

Hnh h mnh (Masochisme)

Ngi thch b hanh h cm thy c kch thch tnh dc, khi b ngi
khc nh, h thng thu ph n lm vic hoc mt nam gii khc.
Thng thng l dng roi qut nhng cng c khi h i nhng kiu cch
hnh h tinh vi hn. Trong hoc sau nhng trn n h phi t kch dc nu
khng th cng xut tinh v qu hng phn.

Chng c dm v chng thch b hnh h c mt thi c coi l 2

mt ca hnh vi sai lc, mt ch ng v mt b ng. Thc ra khng phi
l loi bnh sinh i xng.

c dm l ri lon v chng trnh hnh vi gy ra s ln ln (s chp

mch) gia hnh vi quyn r v hnh vi chim hu bng bo lc. Cn thch b
hnh h hnh nh l mt ri lon v chuyn ha lin quan n sinh l ca cc
cht trung gian thn kinh, cc b phn cm th trong phn ng tnh dc, c
th tc dng ca adrenaline ln t tc dng kch thch bnh thng ca
acetylcholine cho nn sinh ra hng phn v khoi cc.

Mi trng thi bo dm u l nhng ri lon bnh l nghim trng.

Chng c dm hnh nh pht sinh t mt cn nguyn thuc th tng v ngi
ta nhn thy trong nhng ti c lin quan n tnh dc th hay gp nhng
ngi c tha nhim sc th gii tnh (XYY, XXY). Liu php tm l t ra bt
lc. Bt giam cng chng c tc dng rn e hay lm cho phm nhn n hn.
Ngi ta ch cn hy vng vo mt vi phng php iu tr vi thuc lm thay
i hnh vi v cng ch vi mc ch khim tn l gi cho bnh khng nng
thm.

Nhng ri lon v nhn bit gii tnh (Troubles de l'identit

Sexuelle)

Thay i gii tnh (Trans sexualisme)

l s khng ph hp gia gii gii phu v gii tnh tm l. Thng

xy ra nam gii, nhng ngi c s pht trin bnh thng v y v b
my sinh dc nhng li c tt c nhng c im ca bnh lon tm hoang
tng (Psychose dlirante). Ngi bnh hon ton l phi nam v mt nhim
sc th, tuyn sinh dc, hcmn v.v.. nhng li nht nh cho rng mnh phi
l n. H quan tm nhiu n vic thay i con ngi mnh ging nh n
hn l vic tm kim bn tnh trong phi n. Hot ng tnh dc ca nhng
ngi ny rt a dng: thch ngm nhn v yu c th mnh, thch t kch dc,
tnh dc ng gii (vi n ng) v c khc gii, c ci xin hn hoi, c con
v h thc s l nhng ngi n ng bnh thng v c kh nng sinh sn.

Ty theo mc mun chuyn thnh n, ngi ta chia ra loi sau:

Thch n mc kiu n (Travestissement)

Nhng ngi thch chuyn thnh n loi ny i khi hoc thng

xuyn s dng nhng vt trang sc ca ph n: qun o, son phn, un
tc, nh mng ty v.v... v rt kho bt chc iu b, ngoi hnh ca n: i
ng un o, ni ging n, v gi. Nu c v th mn ca v, ngay t b
mn qun o ca bn gi, thch chi ca tr em gi.

Stoiler cn xc nh r rng l nhng ngi thch n mc theo li n

ny cm thy c kch thch tnh dc khi c lm nh vy v mt s cn cm
thy yn tm v gii tnh v vai tr ca mnh. C ngi ch th hin thch
ca mnh khi nh nhng c ngi thch ho trang ph n i ra ni cng
cng (qun ru, cu lc b) c th c tnh dc ng gii.
 i khi c s lm ln hoc ln ln trong vic xc nh 2 dng ri lon
ni trn.

Loi thch n mc theo li n khng mun thay i vnh vin v gii

phu b phn sinh dc hay ngoi hnh ca mnh, thng thin v tnh dc
khc gii mc du thch n mc kiu n (khng hon ton) c hng khi
tnh dc (theo Stoller) l tiu chun phn nh 2 loi.

Cn loi thay i gii tnh khi c xu hng tnh dc ng gii r rt, c

gii tnh n y hn (n mc, tm l, hnh vi), thch nh phu thut can
thip thnh n v ngoi hnh.

Tm li, ri lon v tnh cch c ni n t hng ngn nm trc

trong cc huyn thoi nhng c nghin cu nhiu t nm 1953, ri lon
ny phn ln thuc v gii n ng nhng cng c nhng ph n mun
thnh nam gii. Ngay c tr em v thiu nin c 2 gii cng c nhng du
hiu bt thng v tnh cch, hnh vi gii tnh th hin t n thun, thay i
cch n mc cho n mc ni thng ra mun ca mnh.

Mc d cn nhiu vn cha sng t trong bnh cn ri lon v gii

tnh nhng bng liu php tm l (psychotherapie) ngi ta t c mt
s kt qu trong vic ci to gii tnh tm l cho mt s thiu nin. Nu nh
c th xc nh c nhng c im tm l tr em c nguy c sau ny
mc bnh th c th lp c mt k hoch d phng c hiu qu.

Hin nay, ngi ta c xu hng thin v ngoi khoa phc v mun

thay i gii tnh ca bnh nhn. Tuy nhin cn lu rng ri lon ny l mt
bnh ch khng phi l mt biu hin bnh thng ca tnh dc ngi. V vy
trc khi quyt nh chuyn gii cho mt ngi bng can thip phu thut
cn phi cn nhc k lng v nhiu mt: php l, tm l, y hc em li li
ch ti a cho bnh nhn ch khng phi ch l cung cp phng tin lm
p. S phi hp lm vic vi nhiu ngnh chuyn khoa l rt cn thit, trc
khi i n mt quyt nh chuyn gii.
Chng 8. NHNG BT THNG DO BIT HA SINH DC
Nhng bt thng nguyn pht:

L nhng bt thng bm sinh, kh ra c.

NHNG BT THNG DO GIEN

Khong 4 phn nghn nhim sc ca ngi c bt thng v s

lng th nhim sc gii tnh hoc thiu (44XO) hoc tha (XXY,. XYY v.v..)
hoc c hnh khm (XO/XY, XXY/XX v.v..).

Hi chng Tumer

Kiu gien l 44XO. Khng c Y cng khng c tiu th Barr. Tuyn sinh
dc l mt bung trng teo. Ngi bnh lun trong tnh trng cha pht
trin y v mt ngoi hnh n ng thi cn c nhng bt thng v hnh
th (mng tht mt).

Hi chng Klinefelter

Tuyn sinh dc l tinh hon nhng trong nhim sc c mt th

nhim sc gii tnh X tha: 44XXY. Kiu hnh l mt ngi nam o l v pht
trin v tinh hon b. Dng tinh khng pht trin, khng th sinh , ch s
thng minh thp (IQ).

Thuc v hi chng Klinefelter cn c nhim sc vi 2 Y: 44XYY c

kiu hnh cao gy t 1m80 tr ln, mt d b trng c. QI thay i ty tng
ngi.

B ba X

C 2 hnh thi:

Nhng ph n c kiu gien 44XXX tc l nhiu tnh cht n nhng

dung mo li hi nam gii. Nhng ngi ny thng thiu nng tm thn
nhng li c kh nng sinh .

Nhng nam gii c kiu gien 44XXXY thiu nng tinh thn vi 2 tinh
hon nh.
 Biu hin hnh vi ca nhng hnh thi nhim sc th khng in hnh
ny khc nhau ty tng ngi. Tuy nhin ngi ta nhn thy nhng ngi c
X hoc Y tha thng l nhng ti phm tnh dc (bo dm, git ngi) vi
t l 10 ln nhiu hn so vi ngi bnh thng.

iu tr

Cng cn c s tham gia ca thn nhn gia nh bnh nhn trc khi
quyt nh cng vic iu tr, phi bo trc cho bnh nhn bit v kh nng
v sinh (vi i nam i n gi kiu n), nhng vi ngi bnh c tinh hon
khng nam tinh ha th li tuyt i khng c ni c l mt ngi n
ng hng. Ngi thy thuc trong vai tr gip cho ngi bnh n nh
mt gii no cn thit phi l ngi ht sc t nh v c hiu bit su sc
v tm l, php lut.

NHNG D DNG NG NIU SINH DC

L nhng bnh thuc ngoi khoa nhng lin quan n nhng vn v

tnh dc khi cn phi x tr phu thut.

Ln bng quang: thng km theo teo dng vt lm cho vic giao

hp kh khn hoc khng th thc hin c. y c ch nh to hnh vt
bn trong ct hang. ph n, tnh trng m vt ch i (bifidit) gp trong
ln bng quang, l i lch trn khng nh hng n chc nng m vt, m
o pha trc nhng vn giao hp c.

L i lch trn, l i lch di nam gii: c th km theo vi gy

dnh dng vt lm cho dng vt cong, nu c sa cha li l i cho
ng ch th vn c th c con bnh thng.

NHNG D DNG SINH DC

Trng hp 2 m h, khng c dng vt v.v.. l nhng trung hp rt

him gp, thng ch gp nhng qui thai.
 Nhng d dng nh hay trung bnh thng gp hn. Mt s khng cn
can thip: mo m o, m o i Tuy nhin cn phi sa cha nhng d
dng nh hng n i sng tnh dc.

Ngn dy hm dng vt, dnh bao quy u (Phimosis): c th iu tr

d phng bng cch ln bao quy u sm v u n, cha lun c dnh.

Dnh bao m vt, mng trinh khng thng hoc vng lng thuyn,
khng c m o: c ch nh to hnh li c khi rt n gin; c khi rt phc
tp.

Nhng bt thng th pht:

t gp hn nhng bt thng nguyn pht.

DY TH SM

Thng l hu qu ca nhng khi u tuyn:

Nu l khi u tuyn tng th chc nng km hm ca tuyn tng b

ph v (frein piphysaire).

Nu l khi u tinh hon th bi tit androgene.

Nu l khi u bung trng th bi tit cc hcmn bung trng.

Khi khi u ch chim mt tuyn sinh dc th bnh nhn sng st c

sau khi ct b khi cc tnh cht sinh dc th pht xut hin sm s thoi
trin dn cho ti khi hnh thnh tui dy th thc s.

S THIN HON

Trc tui dy th: thng do tai nn, ti phm hay hn hu do liu

php iu tr (khi u c tnh c 2 bn). Ngoi ra cn do l do x hi: tn gio
v thng con trai. S hon thin lm cho b my sinh dc khng pht
trin, k c cc c tnh sinh dc th pht (lng khng pht trin, khng c
hin tng v ting), to ra v c bit ca ngi n ng b hon.
 Sau tui dy th: nam gii khng lm mt i hon ton v ngoi, ch
c tuyn tin lit v ti tinh l thoi trin. S thm mun tnh dc chc chn c
nh hng va l do yu t tm l va l do gim bi tit testosterone.

n gii ang thi k cn hnh kinh th gy ra nhng nh hng ca

tnh trng mn kinh sm: bo hiu nhng ri lon ca tui mn kinh, v
thng l rt gay gt.

NH HNG CA HC-MN KHC GII

nam gii: hc-mn estrogen c dng vo mc ch iu tr (ung

th tin lit tuyn) hoc v l do nghin nh nghin ma ty (cho ngi chuyn
gii tnh) lm cho dng vt khng cng c, c th dn n s teo
dng vt v tinh hon v nu dng liu cao khi lm pht trin cc ng dn
sa t chc m di da, tc. Hcmn progesterne khng c tc dng g
trn nam gii.

n gii: mt vi khi u (bung trng, tuyn v nht l tuyn thng

thn) l nguyn nhn gy ra s bi tit qu nhiu androgene to ra tnh trng
nam tinh ha (lng mc kiu nam, ging ni trm i, c bp pht trin, m vt
to ra v.v), cng c th do liu php iu tr bng androgene (ung th v).

Liu nh androgene c th c ch nh nh l mt cht gy hng

khi tnh dc nhng kt qu khng my chc chn. Tri li dng qu nhiu
androgene, nht l trong mt bi cnh bnh l, th tc dng xu nh l nh
hng n hng khi tnh dc ca bn thn cng nh ca bn tnh v ngi
ph n c dng n ng th khng my hp dn.

Chng 9. NHNG RI LON CHC NNG TNH DC

y ta ch xem xt nhng ri lon v chc nng tnh dc ch khng
phi nhng ri lon v chc nng sinh sn nhng ngi nam v n c b
my sinh dc bnh thng. Nhng ri lon ny cn tr s dn n khoi cc,
thm ch cn tr c hnh ng giao hp. Nh vy l xung ng bn nng v
h qu ca n l s tha mn ca bn thn u khng thc hin c.
 nam gii

Gm c nhng ri lon v cng cng v nhng ri lon v xut tinh.

NHNG RI LON V CNG CNG

Mt hon ton s cng cng, t nhin hoc khi tip xc vi ngi

tnh.

Cng cng khng y : thun tin cho ngi bnh t nh gi;

ngi ta phn loi cng cng t 0 cho n 10. Cng cng hon ton
10/10 l khi ch ng lm cho dng vt c ng c do lm co tht b c
ngihang. Cng cng 50 phn trm l khi dng vt a qua c l m
o v vo su. Di mc l khi dng vt qu mm khng th a vo
m o c. Ngi bnh b trng thi cng cng khng y v c
ngi bn tnh ca anh ta u phn nn l cm thy dng vt lnh.

Cng cng khng n nh: dng vt khi cng khi nhu ngay trong
lc ang giao hp hoc lc do u cng ri sau li xp. Ngc li, c khi
cng 5/10 lc u ri li tng dn.

Cng cng tht thng: cng cng t nhin hoc khi c kch
thch (t kch dc) nhng khi tip xc vi bn tnh th khng th bit trc
c s c th cng cng hay khng vo hon cnh bn ngoi, vo tng
bn tnh v.viu ny cng ng vi c ph n v mt hng khi tnh dc.

Cng cng au: thng gp trong mt hon cnh bnh l (vim

nhim) v trong bnh cng cng tht thng cng c lc b au.

NHNG RI LON V XUT TINH

Xut tinh sm: l xut tinh khi bn tnh cha t c khoi cm, cng
c khi cha kp giao hp (cha n ch ht tin) nhng thng gp nht
l mi vo cuc xut tinh v khng km hm c.

Xut tinh chm: l khng th no c c khoi cc trong lc giao hp

mc d hnh ng giao hp vn mnh m m li xut tinh sau trong lc t
kch dc hay trong gic ng mng m:
 Khng xut tinh: c khoi cc trong giao hp nhng khng c xut tinh,
c chng ch l mt git u niu o (rose urtrale): c khi ngi bnh
tng l xut tinh trong m o nhng khi lm tinh dch mi bit l
khng c.

Xut tinh khi dng vt khng cng: cng c th l mt dng ca xut

tinh sm, thng xy ra nhng ngi b ri lon v cng cng, i khi t
c khoi cc nhng thng khng c hng mt cht khoi cc no.

Xut tinh ngc chiu: xut tinh v pha bng quang thng xy ra sau
nhng can thip phu thut (bc tin lit tuyn, ct b c bng quang) hoc
trong mt s bnh v thn kinh (bnh l thn kinh trong i ng).

ph n

Gm nhng ri lon trong hnh ng giao hp hoc ri lon phn x

khoi cc.

Co tht m o (vaginisme): do co tht c nng hu mn (b v ct).

Khng th giao hp c hoc rt au khng th no chu ni. S co tht li
ch xy ra khi sp giao hp trong khi m o c th chp nhn d dng khng
cht au n mt cuc khm xt bng tay hay bng m vt. Bnh nhn c th
c thai m vn cn trinh v sau s co tht li vn c th xy ra.

Giao hp au (dyspareunie): au trong khi giao hp nhng vn chp

nhn c thm ch vn c khoi cc. Cm gic hn hp c nh hng
nhiu n tinh thn ngi bnh. Nhng cm gic au li cng rt tht thng
v v tr, v cng , v di, v thi gian, ty thuc vo tng hon cnh.

Lnh cm tng b phn: c nhng ph n ch c khoi cc mt vng

cm gic nguyn pht, thng thng chnh m vt l vng duy nht gy cm
gic khoi cc: m o tr nhng vi nhng ph n khc th ch c khoi cc
m o cho nn coi nhng kch thch m vt l tha.

Hon ton khng c khoi cc: ngha l khng bao gi t c khoi

cc d kch thch bt c vng gy cm gic no bi bn tnh hay bi chnh
mnh. Bnh tng i him gp, nhng ph n b bnh ny th nhn khng
h bit t kch dc l g.

Khng c khoi cc tht thng: mt hi chng thng gp hn ging

nh nam gii b mt cng cng tng lc, trng thi ny xy ra do tng hon
cnh, tng bn tnh

Vi c 2 gii nam v n

Kh nng tnh dc c mt khong dao ng rt rng vn c coi l

bnh thng, hon ton ty thuc vo tng ngi, min sao khng c nh
hng xu n h. Ngi hon ton khng c hng th, khng mng n
tnh dc (anaphrodisiaque) thng l nhng ngi c mt trng thi bnh l
no : thiu nng ni tit, chuyn ha, tinh thn.

Thng thng c nhng ri lon chung cho c 2 gii nh:

Hng khi tnh dc suy gim:

Thng xy ra v ch thong qua, gp trong cc bnh nhim trng,

bnh gan v.v

C th l hu qu ca mt bnh mn tnh nh suy gim ni tit (mn

kinh, thin hon.v.v), suy gim chuyn ha (i ng), tui gi v.v

C th ch l do qu quen vi bn tnh, xung t trong cuc sng

chung, khng ha hp.

Trng thi kch pht v tnh dc:

Him gp: thng do hu qu bnh l nh:

Dng cc cht kch dc, ngoi nhng tc dng c ca thuc cn gy

ra tnh trng suy nhc v sau ny.

Cn cung dm do trng thi in di trong chc lt, i hi tnh dc

mt cch cng bc th bo ch khng phi l khoi cm c tng ln nh
mt php l.

Nhng c im bnh l
 Bnh l tnh dc c nhng c th v phi xem xt n trong mi tng
quan vi bn tnh, l mt d kin ch yu. Mt ngi n ng b bnh xut
tinh rt sm vn c th hnh phc nu nh bn tnh ca anh ta tha mn vi
nhng khoi cm do kch thch m vt lc khi u v dn n khoi cc m
o ngay . Tri li mt ngi c kh nng xut tinh chm v cm thy cha
cn thit c khoi cc s cm thy bi ri nu nh bn tnh c mun anh ta
phi xut tinh. Mt ph n khi tha mn vi nhng khoi cm m o
hay m vt ri s cm thy mi mt nu nh c phi ko di vic giao hp
mc du khng phi l ngi lnh cm

Do cn lu ti mt s c th ca i sng tnh dc:

Mc du c s khc bit rt nhiu v kh nng v s thch tnh dc

mi ngi nhng iu quan trng cho s ha hp l s chp nhn v hi
lng v nhau. C nhng cp v chng bng lng vi cuc sng tha tht v
tnh dc: mt thng i ln, c ph n hi lng vi ngi chng b bnh xut
tinh sm, cng nh c ngi n ng khng phn nn g v ngi v b
chng lnh cm, tt c ty thuc vo tnh cch ca mi ngi c ngi
rng lng vi nhng yu km ca bn tnh, c ngi cm thy hm hc,
bun phin. Tuy nhin, khi c th tm thy s ha hp v i sng tnh dc
gia mt ngi ph n a s th mng, t nh vi mt ngi n ng qu
thin v xc tht v th bo, cng nh gia mt ngi chng ti tin vi mt
ngi v nhy cm, c tm hn cao thng v.v

nh hng qua li ln nhau trong i sng tnh dc: nhng ngi v b

bnh co tht m o, au khi giao hp, lnh cm s lm cho ngi chng b
nhng ri lon v cng cng hoc v xut tinh, ngc li nhng ngi n
ng b bnh xut tinh sm cng gy cho v chng lnh cm, n mc t chi
c nhng mn trn c tnh cht b p v.v Rt cc th c 2 v chng u b
bnh (50 phn trm).

nh hng qua li ca nhng trc trc v tnh dc v nhng trc trc

trong quan h v chng: trong vn ny cn phi c cch nhn rt thc t v
mt s ha hp v tnh dc cha m bo ha hp v mi vn khc
ca cuc sng: cng nh c s tng ng su sc v tm l tnh cm
cng cha c nhng hot ng tnh dc tt p. Khng phi khng c
nhng trng hp ha hp v tnh dc lm tiu tan i nhng xung t
gia v chng v nhiu trc trc v tnh dc do nh hng n cuc sng
chung. Mi quan h v chng mt khi phai nht dn theo thi gian v s
khc bit v tnh cch cng tng theo th s ha hp v sinh l s gim dn
v trong trng hp nh th, mt ngi khng th bt chp v c bung th
cho nhng i hi ca xc tht, ca bn nng, thay v phi bit t kim ch,
nu khng s ch lm cho tnh th thm nghim trng.

Cn nhc li l s em li khoi cm cho nhau mt cch c thc l

c trng khc bit trong hnh vi tnh dc ca ngi vi ng vt: Hnh vi
tnh dc loi ngi khng chp nhn s bt bnh ng, s n phng; s
p buc.

C s khc nhau ch yu gia nhng ri lon nguyn pht v th pht:

Bnh cn v phng php iu tr rt khc nhau i vi nhng ri lon

nguyn pht v t ra khng ci thin c vi nhng ri lon mi xy ra sau
mt thi k c hot ng tnh dc bnh thng. Nhng ri lon nguyn
pht v cng cng, v phn x khoi cc l nhng bnh kh cha nht.

Hu qu ca nhng trc trc sinh l lc khi u

Lm cho ngi bnh mt s t tin, mt tin tng vo kh nng tnh dc

ca mnh, s lo lng cng l lng thn nhng ri lon sinh l. Mi ln nh
hot ng sinh l l mi ln cm thy nh phi vt qua mt th thch v
cm gic lo ngi li lm ti din mt ln tht bi mi v sau mt thi gian c
gng m khng thnh cng thng dn n cm gic s hot ng tnh dc,
s nhng xung ng bn nng vn khng mt cho nn vn c th i th li
mt cch nhc nhn, loc choc v vn khng thnh cng cui cng to
thnh mt phn x c iu kin khng thay i c.

V bnh cn
 C 3 nguyn nhn chnh tham gia vo bnh cn ca nhng ri lon
ny, i khi cn cha r lm v hnh nh rt khc nhau gia gii nam v gii
n:

NHNG NGUYN NHN THC TH

C th nm trong mt khung cnh bnh l ton thn r rt nhng cng

c th ch gii hn nhng tn thng ti ch.

Nhng nguyn nhn chuyn ha

i ng: l nguyn nhn c in ca tnh trng bt lc lnh cm

do vim cc mao mch t chc cng cng v c nhng mch ca thn
kinh.

Nhng ri lon chuyn ha lipide: tng lipide trong mu (trigycride,

cholesterol), bnh bo ph d gy ra tnh trng bt lc.

Nhng ri lon v chuyn ha cht m: tng cht m trong mu

(Hyperazotme), tng axit uric trong mu (Hyperuricemie), albumin niu mn
tnh u l nguyn nhn dn n bt lc.

Tng co git (spasmophilie): hnh nh hay xy ra nhng bnh nhn

b co tht m o.

Nhng nguyn nhn ni tit

- Thng gp nht trong nhng trng hp thiu hcmn n nh

nhng ngi mn kinh. Ngoi ra cn c th nu ra nhng trng hp ri lon
hcmn nng ca tuyn yn, tuyn sinh dc, tuyn thng thn, tuyn gip
trng (bnh Addison, cng nng v thng thn, thiu nng tuyn gip).

Nhng nguyn nhn thn kinh

- Mt s trng hp r rng v ai cng bit nh lit 2 chi di, di

chng sau phu thut ct b tiu khung, v xng chu km theo t hay
khng t niu qun v.v

- Mt trng hp khc t gp hn ch gy tn thng cc giy thn kinh

gy cng cng, thn kinh thn trong, c th c nhng trng hp vim giy
thn kinh khng r nguyn nhn m ngi ta pht hin ra t trong nhng
nghim php kch thch.

Nhng nguyn nhn do c t v do dng thuc men

Nhng c t ngoi lai

Thuc l, cht nicotine lm thay i dn truyn thn kinh.

Ru, gy ri lon hnh vi, vim thn kinh, ri lon chuyn ha hc

mn v.v

Nhng cht kch thch: thuc phin, hroine, cocaine v.v

Nhng cht kch dc: gy ra nhng ri lon v hhh vi, ng thi to ra

mt phn x ph thuc, lm cho ngi bnh khng th no hot ng tnh
dc c nu khng c thuc kch dc, trong mt thi gian di. Cht
haschich tng c xem nh l v hi hnh nh gy ra bnh vim tc ng
mch.

S dng hcmn tri gii tnh qu nhiu trong trng hp chuyn

gii, dng nhiu hc-mn estrogene.

Mt s liu php nh hng n s xung huyt vng tiu khung v

tng sinh mn:

iu tr cao huyt p: thuc h huyt p, btabloquants.

Thuc c nh hng n thn kinh, chng suy nhc v.v

Nhng nguyn nhn mch mu

Bn cnh nhng tn thng r rt ng ba ng mch ch ch (Hi

chng Leriche, tc ng mch h v v.v) cn c nhng bnh ring ca ng
mch thn trong( phn thn v cc nhnh ca n) v c bit l nhng ng
mch hang. Cn phi c k thut chp ng mch mi pht hin c chnh
xc bnh, hoc k thut Doppler v phng php o th tch dng vt v
ban m.
 Bnh v ng mch hang chim n 1/3 nguyn nhn ca nhng
trng hp bt lc. Ch tn thng ng mch hang thi cng gy ra
tnh trng cng cng km. V c th l du hiu u tin ca bnh vim
ng mch ngi tr m Buerger m t.

V sang chn ct hang ca dng vt c th gy ra bt lc vnh

vin do thot mu tnh mch.

Chng cng au dng vt thng lm cho dng vt lun lun

mm hoc thnh so, cong v s cng.

Bnh La Peyronie: tn thng khng ch v bc ca ct hang m c

bn trong (cng, vi ha).

Nghn tc tnh mch tng sinh mn, tiu khung. Thot mu tnh mch,
pht hin bng chp ct hang.

Ung th mu mn tnh: hng cu u sc (hmochromatose), bnh tng

hng cu.

Nhng nguyn nhn tit niu

nam gii khi u b phn tit niu sinh trc. Nhim trng ng
sinh dc (vim mo tinh hon, vim tuyn tin lit, vim niu o v.v...) u l
nguyn nhn ca bnh cng cng au v i khi gy ra bt lc do tc
mch. Giy hm ngn ca dng vt cng thng gp nhng ngi xut
tinh sm

ph n: vim bng quang m nc tiu vn trong l mt du hiu

trong bnh giao hp au, mt s trng hp vim bng quang mn tnh do l
i thp.

Nhng nguyn nhn ph khoa

Rt thng gp mt tn thng thc th no gy ra tnh trng giao

hp au, co tht m o, nht l th pht sau cc vt rch sn khoa mng
trinh, vim m h m o, khi u t cung, bung trng v.v soi bng c
th pht hin c lc ni mc t cung tiu khung, rch hoc rn tnh mch
giy chng rng m khm lm sng nghi ng.

Nhng nguyn nhn ton thn

Tt c nhng trng hp st ko di, nhim trng lu, thiu mu

mn tnh v.v u lm suy nhc kh nng tnh dc, ch khi no khi th kh
nng tinh dc mi hi phc.

Nhng nguyn nhn do bnh l tinh thn

Nhng nguyn nhn ny tng ln rt nhanh trong s nhng nguyn

nhn gy ra ri lon chc nng tnh dc. Khng c ln ln nhng trng thi
lo u, hong ht, bt rt, kh chu do ri lon chc nng tnh dc gy ra vi
nhng ri lon tinh thn ca mt bnh tinh thn thc s m nhng ri lon v
tnh dc ch l kt qu ca bnh ch khng phi l nguyn nhn gy ra bnh,
mt iu m ngi bnh v c mt s thy thuc cng c xu hng lm
tng nh vy.

Nhng ri lon v chc nng tnh dc ch c th coi l do bnh l tinh

thn khi km theo nhng ri lon v hnh vi vt qu hnh ng tnh dc
ngha l trong mt s hnh ng khc ca c th nh: n ung, bi tit, ng,
giao tip v.v v trong nhng quan h gia nh, x hi, ngh nghip v.v..
Nhng ri lon xy ra cng mt lc vi nhng ri lon tnh dc hoc xy ra
trc, loi ri lon ny ch chim mt t l rt thp (di 10 phn trm) trong
s nhng ri lon tnh dc khin bnh nhn phi i khm bnh.

V mt lm sng ngi ta phn chia ra nhng loi:

Ri lon trm ut: suy nhc v chn ngn hot ng tnh dc, mc
du i khi vn hot ng c bnh thng.

Ri lon thuc v chng s hi: s lo s c ch mi ham mun tnh

dc vi i tng khc gii.

Ri lon hoang tng: bnh nhn lun c cm tng b bn tnh hoc

ma qu m hi v.v
 Ri lon dng bn th (somatiforme): bnh nhn gi v mt bnh thc
th no .

NHNG NGUYN NHN CHC NNG

y l mt khu vc ln nht v bnh cn chim t l khong 50 phn

trm i vi nam gii v 80 phn trm i vi n gii. l nhng con ngi
lnh mnh v th cht v tinh thn th m khng t c hoc khng t
c na s ha hp v tnh dc vi nhau.

Nguyn nhn c th l do s khc bit c bn v kh nng tnh dc: s

thch tnh dc v nhng quan nim khc v.v cho nn s bt ha hp c
th xy ra tc th hoc sau ny v thng nm trong mt bi cnh nhiu xung
t mc du khng c nguyn nhn g ng k.

c im chung ca nhng ngi bnh ny l c tnh cch yu t,

nhiu mc cm v tnh dc, rt r, ngoan o v.v... Tuy khng phi l mtn
bnh tinh thn thc s gy nguy him cho cuc sng ca bnh nhn nhng
lm cho bnh nhn bt hnh, khng c hng khoi lc tnh dc.
Nhng ngi bnh ny rt cn cc thy thuc chuyn khoa tinh thn v tnh
dc sn sc, cha tr.

Cui cng l nhng di chng chc nng sau nhng ri lon thc th.
Nhng di chng ny cng cn c sa cha li trong mt liu php v tnh
dc sau khi cha phn thc th v nhng ri lon thc th gy ra mt
phn x c iu kin xu.

V vic chn on cn nguyn

Chn on quyt nh nhng phng hng iu tr rt khc nhau

Mt s liu php khng sa li c mt khi bt u v vy vn chn
on cho ng l rt quan trng mc d i khi c nhng vn rt phc tp.

Nhng bnh thc th l nhng bnh cn pht hin sm trc tin,

nhng phi bit pht hin nhng nguyn nhn thc th nhng ngi b
ngoi bnh thng. Khng bao gi nn hi v khm xt qu k lng nhng
bnh nhn ny, cng khng cn liu php tm l i vi mt bnh thc th v
nim tin sn c ca ngi bnh l mnh vn bnh thng v th cht c vai
tr rt quan trng trong vic phc hi li s thng bng v tm th. Khi s
dng nhng phng php thm d nng, phi rt cn nhc.

NHNG RI LON V CNG CNG

Do nguyn nhn thc th: s ri lon v cng cng xut hin t t

nhng ngi vn sng ha hp vi s cng cng t ra khng y , vi
cm gic dng vt lnh, mt s cng cng t nhin v s t kch dc
khng em li hiu qu g. Nhng triu chng nh th hng ngi ta n
vic thm d v mch mu v thn kinh.

Do nguyn nhn chc nng: din bin bt thng, xen k khi th khng
cng cng c, khi th cng cng y ty tng hon cnh, thng
nhng ngi c xung t gia nh thc s.

VI NHNG RI LON V XUT TINH

Xut tinh sm l mt ri lon chc nng gp trong rt nhiu trng

hp. Giy hm ngn ca dng vt cng c th c coi nh l mt nguyn
nhn lm nng thm bnh nhng khng phi l nguyn nhn quyt nh.

Xut tinh chm cng thng l mt ri lon chc nng: thng do c

vn v ha hp.

Khng xut tinh hon ton, xut tinh dng vt mm, xut tinh ngc
dng u phi tm mt nguyn nhn thc th.

VI N GII

t khi do nhng cn nguyn chc nng. c bit l nhng trng thi

lnh cm, khng c khoi cc b phn v tht thng, i khi c trng thi co
tht m o au.

Nguyn nhn thc th gy ra a s cc trng hp giao hp au v

phn ln cc trng hp co tht m o. Tuy nhin cn phi bit rng nhng
tn thng ban u c th c cha khi nhng li mt s di chng nh
s qu nhy cm, s lo s c tnh cht phn x. Tnh trng khng c khoi
cc thng xuyn khng r nguyn nhn cng nh mt s trng hp lnh
cm b phn c th thuc v nhng bnh thn kinh c bit hin cn cha r.

Cc phng php iu tr

NHNG LIU PHP BN TH

Cho nhng ri lon do nguyn nhn thc th, hoc iu tr trit

hoc iu tr b sung hay iu tr bc u trc khi tin hnh mt liu
php tnh dc:

Phng php ni khoa:

Sa cha nhng ri lon v chuyn ha: trong bnh i ng, thiu

canxi trong mu, tng axt uric trong mu v.v

Sa cha nhng ri lon v ni tit.

IU TR BNH NI TIT CHNH

S dng kho lo cc hc-mn tnh dc testosterone c th c ch cho

nam gii, t nht cng v mt tm l. Kch dc t A (gonadostimuline A) c
th c hiu qu trong trng hp nghi ng thiu nng nam tnh, tuy him gp.
n gii, c ngi ngh dng thuc m c cht androgene bi vo
vng m vt. Folliculine rt c tc dng cha trng thi kh chu ca tui
mn kinh. Oestroprogestatif lm gim nh tnh trng giao hp au do
nguyn nhn bung trng hoc xung huyt va lm cho cp v chng yn
tm khi s mt thai nghn khng mong mun.

Trnh nhng cht c hoc thuc men: nhng cht c ch nn b dn

dn, tun theo nhng nguyn tc ca phng php gii c. Cn i vi
nhng thuc cha tinh thn hoc cha cao huyt p th khng phi lc no
cng b c v cng khng nn b v l do tnh mng ca bnh nhn l trn
ht.

iu tr bnh La Peyronie vitamine E, nhng cht lm tan t bo, nhng

cht khng gy phn ng xphng ha.
 iu tr nhng ri lon do km ti mu vng tng sinh mn: thuc
gin mch, thuc nh hng n mch mu c hiu qu mnh n cc bnh
v mch mu tnh dc nam gii: tim vo c hang papavrin gy cng
cng c th c tc dng tt cho vic phc hi chc nng cng cng.

Lm gim au vng tiu khung tng sinh mn: nhng thuc gim
au cho vng tiu khung, nhng thuc gin c c ch nh cho nhng bnh
nhn b chng giao hp au, co tht m o, trc khi hot ng tnh dc, t
nht cng c tc dng tm l, thuc gy ng v thuc an thn khng nn
dng.

Phng php ngoi khoa:

- Vi nhng tn thng thc th mng trinh nh mng trinh khng

thng, mng trinh c giy dnh (bride) th mnh dn m rng, g dnh.

- Vi nhng tn thng bung trng, nu l nhng tn thng lnh

tnh th cn c thi bo tn, d ch bo tn c mt bn bung trng.

- Nu bo tn c t cung th vn theo di v t bo m o ( phng

ung th). C t cung c bo tn trnh c tnh trng giao hp au v
lnh cm th pht.

- Nu c sa sinh dc v t cung gp sau th sa li nhng vn phi

m bo kh nng hot ng bnh thng ca m o.

- Bo tn bao quy u, sa li giy hm ca dng vt l nhng

nguyn tc ca can thip ngoi khoa.

- Nu v do sang chn ct hang th phi khu kn mng trinh.

- Cng au dng vt l mt cp cu chc ht ct hang qua vng

quy u tim ti ch adrnaline, aramine

iu tr chng bt lc: l nhng bt lc thc th khng t phc hi

c, nu t mt vt bng cht do trong ct hang theo phng php
Subrini th khng bao gi cn c c hi khi phc li chc nng cng cng.
V vy phi dnh phng php cho nhng trng hp tc ng mnh,
di chng ca chng cng au dng vt, v ct hang, v xng chu,
phu thut vng tiu khung, ri lon - v thn kinh, bnh La Peyronie. Nu
d r mu tnh mch th phi buc tht li tnh mch . C khi phi ti to li
s ti mu cho cc ct hang trong trng hp suy ng mch.

NHNG LIU PHP TM L

Nhng bin php c in ch p dng cho nhng bnh tinh thn thc
s, trong nhng ri lon tnh dc ch l mt b phn. Gim bt c
nhng ri lon tnh dc l khi bnh mt phn. C khi phi cha cho n
nh v mt tinh thn trc ri tip tc bng liu php tnh dc (cure
sexotherapique).

Vic s dng cc thuc chng trm cm, thuc an thn v.v s v hiu
ha mi c gng phc hi chc nng tnh dc, v vy phi c s la chn v
u tin cho tnh trng no khn cp nht.

C mt s phng php nh liu php Gestalt, liu php nng lng

sinh hc v.v c xu hng c dng cho nhng bnh nhn c tnh cch
yu t rt r rt thng gp nhng ngi c bnh chc nng. t c
hiu qu cha bnh chnh l do s phi hp cc phng php tm l, sinh l
v tnh dc.

LIU PHP TNH DC

Ch p dng cho nhng ri lon thun ty chc nng v cho nhng di

chng ca nhng ri lon do nguyn nhn thc th hay tinh thn v vy n ch
l mt liu php iu tr triu chng.

Phng php ny nhm lp li s iu ha cho nhng bnh nhn nam

v n, nhng ngi khe mnh v th cht v tinh thn nhng khng tng
ng v sinh l tnh dc.

Sau y l nhng im ch o chnh ca phng php ny:

iu tr cho c i
 Ri lon tnh dc ch xy ra trong mi quan h vi bn tnh v ngi
bnh mun c hot ng tnh dc bnh thng vi ngi bn tnh , cho nn
d bn tnh l mt ngi hon ton bnh thng (him gp) th vn cn thit
phi c s h tr ca ngi iu tr cho ngi bnh. V vy, thng
thng, phi iu tr c hai.

Vn s phc tp v kh khn hn nu phi iu tr cho mt c nhn

ring l (thng ch gp n ng), ngi bnh phi t tm c mt ngi
gip mnh, v vic iu tr nhng ri lon tnh dc ch c kt qu lu di khi
c tin hnh vi bn tnh

Lp mt ch iu tr nghim tc

Vic hi bnh phi trnh s lan man, k l m phi xc nh c triu

chng hc chnh xc, phn loi bnh.

Tm hiu thin ch cha bnh ca c 2 ngi. Cp no c xung t

khng th ha gii c th khng nn s dng phng php tnh dc v vic
iu chnh li hnh vi tnh dc ch c th c hiu qu trong mi quan h yu
thng, lo lng cho nhau. V ch hai ngi mi bit c l h c th tip tc
chung sng hay phi chia tay.

Ngi thy thuc phi theo di st nhng bc tin b ca vic iu

tr, phi bit khch l, ng vin kp thi.

Ngi bnh phi nghim tc i vi vic iu tr, phi tun theo li ch

dn ca thy thuc (nhng bi tp sinh l), i khi c thy thuc ln bnh
nhn cng tham gia mt cuc i chi di ngy, xa lnh mi bn bu, u phin
v cng vic, v gia nh nhm mc ch cha bnh.

Chn mt bin php trnh thai

Ni lo lng c thai khi cha mun c rt nhiu khi l nguyn nhn chnh
dn n tnh trng trc trc trong hnh ng tnh dc. Phng php xut tinh
ngoi m o d gy ra chng xut tinh sm v chng bt lc th pht, bn
tnh lo lng cng d lm cho chng bt lc xut hin v chng xut tinh
mun. S c thai d gy ra au khi giao hp, lnh cm v.v
 Ni chung nn p dng mt phng php trnh thai nh: mng ngn
m o, boa cao su, dng c t cung hoc thuc ung trnh thai.

Ht sc trnh s ti din tht bi

Ngha l phi tm cch xa b i nhng c hi, nhng tnh hung khin

ngi bnh lp li tht bi tnh dc. Khuyn ngi bnh khng nn vi v, m
phi c nhng bc chun b v tm l, sinh l trc khi bc vo giao hp
thc s, khng c ti din nhng cuc giao hp qua qut, thm hi nh
trc kia v iu c th dn n tnh trng ngi bnh d t bng lng v
khng mun vt qua nhng kh khn ca vic cha tr na.

Vi nhng ngi ch thnh thong mi gp nhau th nn khuyn h phi

sng chung v mi ln gp g l mi ln nh ti tht bi ln trc, nu sng
chung i khi c nhng hng khi tnh dc t nhin bn nhau v iu
thun li cho s phc hi.

Thng tin v ph b nhng mc cm

Nhng ngi bnh theo phng php tnh dc tr bnh cng cn

phi c cung cp nhng kin thc v gii phu sinh l, trnh th thai, o
l gia nh, v chng v.v tt nht l pht cho h nhng cun sch cm nang
v vn ny, khuyn h c v cho bit kin.

Nhng phng php sinh l c s dng phc hi li chc nng

tnh dc li l nhng phng php m xa nay vn b ngi ta ln n, cm k
khinh r (t kch dc, kch thch m vt v.v), ngi thy thuc phi bit s
dng uy tn v o c ca mnh thuyt phc cho ngi bnh hiu rng
nhng ng tc lc ny li thc s c tc dng cha tr.

Ngay trong phm vi v chng cng phi c s thng tin ln cho nhau.
Rt nhiu khi ngi bnh l nn nhn ca s im lng do rt r, ngng
ngng. Cn khuyn khch ngi bnh ni thng, ni tht vi nhau nhng i
hi, cm gic, tnh cm v phn ng ca mnh cho ngi kia bit. Ngi thy
thuc cng nn t nh cung cp cho ngi bnh bit cch din t mt s t
tnh dc quen thuc. S hng dn ca thy thuc c khi c tin hnh trn
m hnh.

Duy tr v phc hi s hng khi tnh dc

To cho cp bnh nhn mt trng thi yu i, hng khi, thch khoi

lc tnh dc bng vic s dng cc phng tin vn ha gy hng khi nh
sch bo, phim nh, ng thi cng l nhng phng tin c tnh cch gio
dc.

Gng trong phng ng cng cn cho vic t khm ph, t kch thch
i vi nhng ngi lnh cm v gip cho nhng ngi b chng xut tinh
sm lng qun i. Trong thi gian cha nn giao hp, cp bnh nhn vn
chun b cho nhau bng tt c nhng c ch u ym, vut ve, kch thch cn
tt hn l i vo mt cuc giao hp khng tha mn cho c 2 pha.

Mi quan h thy thuc - bnh nhn

Thy thuc phi tn trng v m bo b mt ngh nghip cho bnh

nhn, theo di, khm xt v ra nhng ch nh iu tr nhng khng nn t ra
qu quan tm n i t ca h.

NHNG NG DNG C BIT

Nhng bi tp p dng cho nhng ri lon chc nng tnh dc khc

nhau ty theo tng bnh, nhng cn nh rng s khi bnh phi tri qua
nhiu giai on, chng ny cha xong th li xut hin chng khc, v d
ngi bt lc va tm c s cng cng th li xut tinh qu sm, ngi
b chng co tht m o khi th li mc chng lnh cm v.v V vy
nhng bi tp phi nng cao dn cho thch hp vi tng trng hp, tng
cp, tng kiu ri lon (mt pha hay c hai pha).

To ra s cng cng vi s c mt ca bn tnh.

Ch kch thch vng ngoi b my sinh dc, vng gy cm gic th

pht, u tin do chnh ngi nam, trc mt bn tnh, ri mt ln khc
cho bn tnh kch thch.
 Km hm s xut tinh: Bp vo u dng vt d lm gim cng
cng cng v s khoi cm, do ngi v thc hin.

cho ngi ph n ch ng thi im xut tinh: bng nhng cch

ring ca ngi n.

Tp cho m o quen vi s cng gin: cho nhng bnh nhn b

chng co tht m o.

Tm mt t th thoi mi nht, t au nht: cho nhng bnh nhn b

chng giao hp au, kt hp vi thuc gim au.

Phc hi khoi cm m vt, phi hp vi chng, vi l liu php, cc

phng tin kch thch.

Phi hp khoi cm m o v m vt cho nhng bnh nhn b lnh

cm.

Tp to ra nhng co tht lp c honh tiu khung: nhm gy khoi

cm cho nam gii ch bng nhng co tht ch ng .

PHNG PHP LM VIC

Bin php tt nht gip mt cp v chng gp kh khn trong i

sng tnh dc l s gip ca mt cp thy thuc, mt nam v mt n. Hai
thy thuc phi hp trong cng vic, tng ngi gp bnh nhn ca mnh sau
gp c hai v chng.

Mt t iu tr t 152O ngy vi nhng ch nh iu tr v ghi nhn

kt qu. Kim tra nh k trong vng 5 nm xem c n nh khng, nu cn
thit th iu tr b xung.

Chng 10. BNH LY TRUYN QUA NG TNH DC

Trc y ngi ta ngh rng nhng bnh ly truyn qua ng tnh
dc (LTTD) ch l lu v giang mai ta quen gi l bnh hoa liu. Thc ra ngy
nay bnh LTTD bao gm mt lot bnh v l nhng bnh nhim trng thng
gp nht M, hng nm c hn 12 triu bnh nhn b bnh LTTD, nhng
th bnh t nh cho n nng e da tnh mng v c kh nng gy ra
nhng bin chng nh hng n kh nng sinh sn.

iu ng lu l nhng ngi c triu chng nhim bnh LTTD li

khng dm nhn vi bn tnh v khng c cha tr kp thi v ng cch
cho nn tr thnh mt ngun ly bnh tai hi.

Bnh LTTD l nhng bnh g? l nhng bnh mc phi ch yu do

hnh ng tnh dc, m nguyn nhn c th l vi khun, virt, cn trng nh
hay k sinh trng.

Nhng bnh LTTD thng gp nht trong s hn 20 loi bnh c

xc nh l:

1. Chlamydia

2. Lu (gonorrhea).

3. Si do virt b phn sinh dc

4. Herpes b phn sinh dc

5. Vim niu o khng phi do lu

6. K sinh trng doi (trichomoniasis).

7. Nhim khun m o (cn gi l, haemophilus).

8. Nhim HIV (AIDS hay SIDA)

9. Giang mai

Vt th gy bnh (b, k sinh trng, vi khun) thng xm nhp vo c

th qua ng nim mc m t nh nim mc m o, niu o, hu mn
v ming. Do khi giao hp vi bn tnh b mc bnh LTTD v s dng
n nhng b phn ni trn trong hnh ng tnh dc th b nhim bnh. Nu
bn tnh nhim hn mt bnh LTTD th cng truyn cho ngi khc nh
th, v d bnh lu v bnh Chlamydia thng gy ra ly nhim cng lc.
Ngoi con ng ly nhim qua ng tnh dc, nhng cch ly nhim khc
nh i chung toilet, c th mi mt, bn thu, do tip xc vi sc vt u
khng c cn c v vt th gy bnh ch tn ti c mi trng m v m
t (nim mc b phn sinh dc, hng). Ra ngoi c th con ngi, chng
cht sau 12 pht.

Tt c nhng ai c hnh ng tnh dc vi hn mt bn tnh u c

nguy c cao mc bnh LTTD, nht l mi trng thnh ph. Tt nhin nguy
c mc bnh cn ph thuc vo iu kin c thc hnh nguyn tc tnh dc
an ton hay khng (mang bao cao su, t mng ngn m o hay m c t
cung km theo thuc dit khun).

Bnh lu

Do lu cu gy ra, c hnh th ging nh ht c ph, ly truyn qua

hnh ng tnh dc v nh hng ti nhng b phn c tip xc nh b phn
sinh dc, ming, hu mn. Mt cng c th b ly nhim nu nh tay c mang
lu cu. Tr s sinh c th b nhim lu cu t ngi m trong khi sinh .
Ph n cha v sinh khi tip nhn tinh trng ca ngi cho b bnh lu cng
c th mc bnh.

Bnh lu hnh nh d mc v nng hn n gii, d gy ra nhim

khun nng, km theo au (nhim khun vng tiu khung) dn ti v sinh.

Ngoi ra, cn c th gy ra bin chng vng hu mn, trc trng, van

tim, mng no.

Bnh lu c th iu tr khi bng khng sinh liu php bt c giai

on no phng nga nhng tn thng thc th. Nhng khi tn thng
thc th xy ra ri th thng kh phc hi.

Cn lu l bnh th hin mt cch lng l ph n giai on u cho

nn cn phi iu tr sm, c tnh cch d phng. Ch n khi ngi ph n
c du hiu au phi i khm bnh th lc s nhim khun lan rng
ri.

80% ph n khng cm thy c triu chng g sau khi nhim hoc ln

ln vi cc bnh khc. Bnh th hin sau t 2 ngy cho n 3 tun k t khi
nhim bnh. C t cung l ni d b tn thng nht: nim mc c t cung
lot hoc trt (erosion) nhiu khi h. Niu o cng b tn thung, gy i
but, cm gic nng rt.

Nhim khun c th lan ti tuyn Skene ( 2 bn l niu o) v tuyn

Bartholin ( 2 bn m h) gy sng, au hoc lan ti t cung v vi trng 2
bn gy au 1 bn hoc 2 bn h chu; nn st, ri lon kinh nguyt.
Nhim khun cng nng th nhng triu chng ni trn (au; st) cng r
rt. l trng thi nhim khun vng tiu khung.

Nhim khun lu cu ph n c th din bin thnh nhim khun lan

to (13%) gy pht ban gai rt, st, au cc khp c tay, bn tay..

Nhim khun lu nam gii thng th hin bng du hiu ra m

quy u, i au v nng rt. Bnh lu nam gii thng lm vi vim niu
o khng do lu cu, cng gy bnh cnh tng t nhng iu tr khc.

IU TR

ph n c mang dng c t cung th nn tho ra trc khi tin hnh

iu tr trnh nhim khun lan ta vng tiu khung.

Cc loi thuc khng sinh thng dng l:

Ceftriaxone phi hp vi Doxycychine (7 ngy) iu tr lun c

chlamydia thng phi hp vi lu. Nu c thai, thay th bng Erythromycine
km hiu qu hn nhng an ton hn cho thai.

Hoc Trobicine 2g cho nam gii tim bp, t cho n tim mi bn

hng 2g, dng mt liu duy nht khi trong 95% trng hp.

Ngoi ra Peniciline G pricaine vi liu 4,8 triu n v tim bp mt

ln cng l phng php hay c s dng.

Chlamydia

L mt bnh LTTD thng gp, do vi khun chlamydia trachomatis gy

ra. ph n, chlamydia khng ch nh hng n niu o, c t cung, vng
tiu khung, vi trng m cn c nhng triu chng nguy him trong lc thai
nghn v sinh . nam gii, chlamydia cng gy vim nhim niu no
trc trng v hu mn.

Hnh ng tnh dc qua ng m o v hu mn l con ng l

con ng ly nhim chnh ca chlamydia nhng cng c th ly nhim bng
bn tay nhim khun a ln mt, t m sang con trong lc sinh .

Phn ln ph n nhim chlamydia khng th hin triu chng g. Triu

chng thng gp nht l kh h nhiu, xut hin sau khi nhim khun: t 7
14 ngy. i but, chy mu m o sau khi giao hp, au vng bng di.
C t cung c th vim c th khng. Nu khng c triu chng khc bit m
ch c kh h nhiu c th cn c vo tin s ca bn tnh nam tng b
vim niu o khng lo lu, do Ureaplasma urealyticum gy ra (hay cn gi
T Mycoplasma), mt loi vi khun ca bnh LTTD, thng c mt trong
ng sinh dc ca nhiu nam gii khe mnh, khng h c du hiu nhim
khun.

Nam gii nhim Chlamydia c triu chng nng rt khi i v ra m

niu o, xut hin sau khi nhim khun khong 13 tun. Cc triu chng c
th tng t nh cc triu chng ca bnh lu nhng nh hn, thi gian
bnh cng thng di hn t nht l 7 ngy mi pht bnh. Khong 10% nam
gii nhim Chlamydia khng th hin triu chng g, mc d h vn c kh
nng lm ly bnh. Thng thng ch c mt ngi trong cp bn tnh c
triu chng. cn ngi kia mang ngun bnh. Do c hai u phi c
iu tr.

IU TR

Tetracycline tng l thuc khng sinh chun iu tr nhim khun

chlamydia v ureaplasme. Ngy nay doxycycline l thuc thay th v ch phi
ung hai ln mi ngy thay v 4 ln nh i vi Tetracyline. Erythromycine c
chng ch nh nh khi ang c thai.

Nhiu loi khng sinh vn c dng cho cc bnh LTTD t ra khng

c hiu qu k c vi peniciline.
 Nhim khun chlamydia mt, dng thuc nh mt chlortetracycline.

Thng thng, liu php tetracyline hay Doxycline phi ko di 3 tun,

nu ti pht phi gp li thy thuc hoc ko di t iu tr thm na.

Chlamydia, Urgaplasma v thai nghn

Nhiu cng trnh nghin cu cho thy t 8-10% ph n c thai b nhim

chlamydia nu khng c iu tr c th ly nhim cho con khi sinh . Tr
b nhim chlamydia c th b au mt (vim mng tip hp) hoc vim phi.
Chlamydia cng lin quan ti nhng nguyn nhn gy sy thai, non, cha
ngoi t cung v nhim khun sau . V nhng nguy c cho nn cn pht
hin c h thng ton b nhng ph n c thai xem c nhim chlamydia hay
khng.

Ureaplasma cng l nguyn nhn gy non, v sinh cho nn bt c

ph n no c tin s v sinh hoc cha ngoi t cung cng nn c xt
nghim pht hin Ureaplasma hoc nhn Mycoplasma khc.

Herpes

Do mt loi virt gy ra, nhng nm gn y c nghin cu nhiu.

Virt xm nhp vo c th qua da v nim mc ca ming, b phn sinh dc
ri theo ng thn kinh i ti gc thn kinh ty sng v c tr , dinh
dng bng nhng sn phm do t bo c th to ra. C 2 chng virt mt l
HSVI (herpes simplex virus I) gy nt phng u, st mi, mt, ming v hai
l HSV II thng gy tn thng au b phn sinh dc, HSV I gy bnh t
tht lng tr ln, HSV II gy bnh t tht lng tr xung, nhng cng c th
gy bnh qua li c 2 vng d hnh ng tnh dc sinh ra. y ta ch
cp ti loi bnh vng b my sinh dc.

Bnh ly truyn mnh nht vo thi im ngi mang bnh c triu

chng r rt (da ty , tn thng, ng vy) nhng hu ht s ly nhim
xy ra khi cha c triu chng g ngi mang bnh.

Thi gian bnh t 2-20 ngy khng bc l triu chng g. Bnh

thng khi pht bng du hiu nga hoc t nhi nh kim chm mt vng
da b phn sinh dc. Giai on bo hiu ny ko di t vi gi n vi ngy
trc khi bnh tr nn r rt, cng c khi khng c nhng du hiu bo hiu
m bnh bt pht ngay.

u tin l cm gic nng rt, au mng, cng chn, b phn sinh

dc km theo cm gic xng n.. Sau xut hin cc tn thng, bt u l
cc vt sn ri chuyn thnh cc phng nc, hay gp vng b phn
sinh dc (m h, m o, c t cung) hoc mng i, tng sinh mn. Sau vi
ngy, cc phng nc v ra l ra cc vt lot, r nc hoc chy mu. 34
ngy sau, cc vt lot c vy v t khi khng cn iu tr.

Trong giai on bt pht, ngi bnh i but, i rt, c cm thy au

hoc nng rt vng b phn sinh dc, c khi lan xung c cng chn. Ra
kh h nhiu. St, nhc u, ni hch bn. Ln pht bnh u tin thng
au nhiu nht v cng ko di nht phi mt 2-3 tun mi khi.

nam gii, trong giai on bo hiu au tinh hon sau th hin

cc tn thng quy u v dng vt hoc bao tinh hon, tng sinh mn,
mng i, hu mn, cng c khi kn o trong ng niu o nn khng nhn
thy. C th c xut tit m quy u.

KH NNG TI PHT

Bnh c th ti pht sau 3 12 thng, thng nh hn ln u, ko di

t 3 ngy n 2 tun. Phn ln nhn bit c s ti pht ca bnh (75%);
mt s khc khng bit. Nguyn nhn pht ng t ti pht thng do gim
st sc khe v bnh tt (nhim trichomonas, vim bng quang, vim m
o) thiu n, thiu vitamin chng virt HSV II gy bnh b phn sinh
dc d ti pht hn chng HSV 1.

CCH T SN SC V IU TR

Ngm mng v vng b phn sinh dc vo chu nc m c pha

bicarbonate de soude 35 ln mt ngy.
 Lun lun gi cho sch v kh vng tn thng, cng tip xc vi
khng kh cng chng khi, v vy hoc phi dng lt bng thm nc
hoc khng dng g.

Nu i but th nn x nc (vi nc hoa sen) trong khi i hoc

dng mt loi chai nha no bp c to ra p lc tia vo vng niu o.

Nu phng nc v ra th dng dung dch thuc tm c tc dng lm

kh.

Ngoi ra, cn b sung thm vitamin, khng sinh (nu c bi nhim) v

hi kin thy thuc chuyn khoa v cc bin php b tr.

Herpes cng l nguyn nhn gy sy thai, non v ly truyn cho con

khi qha ng m o lm cho a tr b tn thng no, gy m v cht
(khong: 6070% trng hp).. Ly truyn mnh nht cho thai khi ngi m
b Herpes bt pht ln u v vy c ch nh m ly thai khi cha v i.

Giang mai

Do mt loi vi khun hnh xon gy ra cho nn gi l xon trng

(spirochete). Bnh ly qua ng tnh dc hoc ng da khi tip xc vi
ngi mang bnh gia on u, giai on 2 hoc c th c thi k u
ca giai on tng n khi cc triu chng vn tn ti. Ph n c thai b giang
mai c th truyn bnh cho con ngay t khi cha ra.

Giang mai ly truyn t cc tn thng h hoc giang mai mang vi

khun ri xm nhp vo nim mc b phn sinh dc, ming, hu mn v vng
b tn thng trn c th.

Bnh c th pht ra qua 4 giai on nhng cn ph thuc vo vic

ngi bnh iu tr nh th no.

Giai on u: Du hiu u tin l mt tn thng khng au, thng

gi l chanare ging nh mt bn hay mt phng nc, mt vt thng
h. Tn thng ny xut hin vng b phn sinh dc hay gn ni vi
khun xm nhp: u ngn tay, mi v, hu mn hay ming. i khi tn
thng li kn o trong np nim mc ca m o hay gia mi ln, mi nh
cho nn ngi bnh khng nhn thy. Giai on ny bnh c kh nng ly
truyn mnh, d c iu tr hay khng tn thng cng s khi sau t 15
tun nhng vi khun th xm nhp vo c th, v pht trin lan rng.

Giai on 2: xy ra t 1 tun n 6 thng sau khi vi khun lan trn

khp c th. Giai on ny c th ko di t vi tun n vi thng, nhng
cc du hiu c th n ri li i trong nhiu nm. Bnh th hin bng vt ban
trn ton c th hoc chi lng bn tay, bn chn c tn thng ming,
khp sng v au. Tm li, cc triu chng ging nh cm. C th rng tc t
nhiu hoc pht hin thy mt vng sn ln b phn sinh dc v hu mn.
Trong giai on 2 ny, giang mai c th ly truyn qua nim dch hoc qua
tip xc vi vng nt sn.

Giai on tng n. Ko di t 1020 nm, khng c du hiu th hin

ra bn ngoi. Tuy nhin vi khun xm nhp vo ni tng, k c tim v no.
Sau vi nm u ca giai on ny, bnh khng c kh nng ly truyn
na

Giai on mun: l lc th hin bin chng ca giai on tng n. Vi

khun tn cng vo c quan ni tng no th nay bc l cc triu chng
bnh nhn c th b bnh tim nng, m hoc mt kh nng tr tu. Tuy nhin,
vi nhng kh nng iu tr v chn on ca y hc ngy nay, khng my ai
b bnh giai on mun ny. Giai on ny cng khng ly bnh.

Triu chng bnh nam gii cng tng t nh n. V tr thng

gp nht l ni ban giang mai (chancre) dng vt v bao tinh hon hoc
n du kn o di np da quy u, bao tinh hon hoc gc dng vt.
Trong giai on u, nam gii ni hch bn r rt hn n.

IU TR

Giang mai c th iu tr bt k giai on no. Penicicline tim (nu d

ng vi Penicicline th c th thay th bng Tetracycline hoc Doxycycline),
dng mt liu duy nht cng c th khi trong nhiu trng hp.
Biclynocilline, Bipenicilline (5 triu n v) 1 ln tim bp cho giang mai giai
on 1. Biclynocilline, Bellocycline (1 triu n v mi ngy tim bp, trong 15
ngy) cho giai on I v II. Cn xt nghim huyt thanh 6 thng v gim sau
t iu tr xem tht s khi cha.

Ph n c thai b giang mai c th truyn cho thai nhi vi ngi ln,

nht l trong my nm u mc bnh. Thai c th cht, hoc d dng cc b
phn. Nu ngi m c iu tr trc tun l th mi su ca thai nghn
th thai c th khng b nh hng. Penicilline c th lm ngng s pht trin
giang mai thai nhng khng lm hi phc c cc tn thng hnh
thnh.

Si b phn sinh dc

Do mt chng virut gy ra, tng t nh cc virt gy ra cc t chc

si trn da. C hn 20 chng virt (HPV) lm pht sinh cc tn thng si
hoc khng si vng b phn sinh dc. HPV thung ly truyn qua ng
tnh dc khi tip xc vi mt bn tnh c mang virt HPV. Hoa K, nhim
HPV chim mt t l cao trong s nhng bnh ly truyn qua ng tnh dc.
Mt s nhng tn thng trn c t cung do HPV gy ra thng km theo
nguy c cao b ung th ha, tuy th loi tn thng ny li t khi c pht
hin ra, k c thy thuc ln ngi bnh.

Thi gian bnh t 3 tun cho n 8 thng. Trong giai on khng c

triu chng cng nh trong giai on bnh pht, kh nng ly truyn rt
mnh. V vy nu mt trong hai ngi bn tnh nhim HPV th ngi nam
gii phi s dng bao cao su. T chc si thng pht m h, thnh m
o v c phn su ca m o, trn c t cung, quanh hu mn nn d
lm vi tr. mi trng m v m, t chc si d pht trin v trng ging
nh xp l. Nhng tn thng trn c t cung thng gp hn tn thng
si nhng li khng th nhn thy bng mt thng v khng c triu chng
g.
 nam gii, tn thng si thng thy di np da quy u trn
dng vt hoc i khi trn bao tinh hon. Dng bao cao su l cch phng
chng nhim bnh do HPV.

IU TR

Dng ha cht (podophilox hoc trichloracetic TCA) bi cho rng

hoc ct b bng dao in hay bng in dng. Bnh d ti pht v khng th
ly ht t chc si.

Tn thng si hnh nh pht trin mnh hn trong thi k c thai c l

do nng progesterone tng ln. Nu t chc si pht trin nhiu thnh
m o, gy km co gin; lm cho cuc kh khn. Khng nn dng dung
dch Podophyline lm rng t chc thng si v ha cht ny c th hp
th qua da gy d tt hoc gy t vong cho thai.

Vi iu tm tt v nhng bnh LTTD

1. Nu khng theo mt cuc sng mt v mt chng mt cch nghim

chnh th bn rt d mc bnh LTTD.

2. Cch tt nht trnh mc bnh LTTD khng c quan h tnh dc

vi hn mt bn tnh. Nu khng c nh vy th phi s dng cc bin
php an ton (bao cao su).

3. Nu bn cm thy c nhng du hiu nh nht ca bnh LTTD th

cn phi hi kin thy thuc ngay. ng thi, c gng tm bit bn tnh va
gp c mc bnh LTTD khng.

4. Ngng hnh ng tnh dc cho n khi no thy thuc (hoc xt

nghim) cho bit bn tht s khi bnh.

5. Trc khi chp nhn mt phng php iu tr bn cn bit bn

c dng thuc g, trong bao lu theo di ra sao, xt nghim g phi lm. V
dy l vn h trng i vi mnh ch khng phi ai khc.

6. Cn nh rng nu nh bn cha khi mt bnh LTTD no th

khng c ngha l bn khng mc nhng bnh LTTD khc sau ny.
Chng 11. NHNG HIU BIT I CNG V AIDS
SIDA (ting Php) hay cn gi l AIDS (ting Anh) l hi chng suy
gim min dch mc phi, hin nay c coi l mt cn bnh th k, mi e
da ca nhn loi v tnh cht d lan truyn ca n v cha c thuc iu tr
c hiu.

Ngun gc lch s:

Tc nhn gy hi chng AIDS ngi l mt loi virt c gi l HIV.

(Human immunodeficiency virus tc virt gy suy gim min dch ngi)
HIV c xp vo phn h cc virt chm (lentivirus) thuc h rentrovirus,
mt loi virt thng gy ung th mt s loi ng vt.

Ngy nay ngi ta xc nh c HIV.1 v HIV.2. HIV.1 c phn

lp u tin nm 1983 bi Luc Montagnier v Francose Barre Sinoussi (vin
Pasteur, Paris) t nhng bnh nhn c hi chng sng hch bch huyt.

Cng trong nm 1986, Luc Montagniler li phn loi c HIV.2 trn

nhng bnh nhn AIDS GuineaBissau (Ty phi). HIV.2 ang l nguyn
nhn gy bnh rng ri Ty Phi v HIV.1 gy bnh ph bin Trung phi.

Din bin ca AIDS trn th gii c th chia lm 3 giai on.

THI K YN LNG: T 1970 N 1981

i dch yn lng bt u t nhng nm 1970, ngi ta khng nhn

bit c s lan truyn ca HIV c 5 lc a v ngi ta khng c thc
bo v. Hng ngn trng hp AIDS hin nay l kt qu ca vic nhim HIV
bt u mt cch lng l nhng nm 70 trc khi AIDS v HIV c pht
hin ra. Qua nghin cu cc mu mu c bo qun Zaira nm 1959 v
M nhng nm 70, ngi ta tm thy cc khng th HIV trong . V ngun
gc HIV ang cn gy bn ci. AIDS ln u c m t M, trong khi
HIV ln u tin phn lp Trung Phi, lan qua vng Caribe, c bit l Haiti
n M v t lan sang cc nc Chu u.
 V s xut hin t ngt ca AIDS hin nay trn th gii cng c nhiu
gi thuyt, mt s gi thuyt d c chp nhn cho rng do s thay i v
li sng ca chng ta cho php virt t mt ni bit lp no lan truyn
ra. l do:

S pht trin mnh m ca du lch lm quc t ha tc nhn gy

bnh.

S gii phng tnh dc, nht l quan h tnh dc ng gii nam

Truyn mu v tim chch ma ty.

S di dn v cc thnh ph, cng vi cc t nn tim chch, c bit

Chu phi.

T chc y t th gii hp i hi ng nm 1981 cng b rng HIV

l Retrovirt xy ra t nhin, c ngun gc a d khng xc nh.

THI K PHT HIN AIDS: 1981 1985

Nhng trng hp AIDS u tin c m t vo nm 1981 kt

thc thi k yn lng, m u cho thi k th hai ca lch s AIDS v hi ngh
quc t u tin v AIDS hp vo nm 1985. Vo nm 1982, thut ng AIDS
chnh thc c a vo t in ca th gii.

Trong thi k ny, phng thc lan truyn bnh c xc nh, virt
c phn lp, k thut pht hin khng th khng HIV trong mu
thnh hnh. Nm 1985, thuc iu tr AIDS ln u tin c dng trn bnh
nhn l Aziddothymidi (AZT).

THI K TON TH GII CHNG AIDS

1985 n nay. Vo u nm 1986, do c s nh gi khc nhau v t l

nhim HIV v s bnh nhn AIDS, s thiu thn phng tin k thut pht
hin HIV, s suy on trn lan v ngun gc AIDScho nn t chc y t th
gii (WHO) thy cn thit phi chi ph v phi hp cc hot ng quc t
trong vic phng chng AIDS, mi e da cc k to ln i vi sc khe ca
nhn loi.
 Chng trnh AIDS ton cu (GPA - global program on AIDS) c
thit lp vo ngy 1 thng 2 nm 1987 vi 3 mc tiu:

Phng nhim HIV

Gim nh hng ti c nhn v x hi nhim HIV

Hp nht cc c gng quc gia v quc t chng AIDS

Lch s t nhin ca nhim HIV

Khng phi tt c nhng ngi nhim HIV u s pht trin tt c cc

du hiu v triu chng lm sng. Mc d bnh cnh lm sng ca nhim
HIV2 c th t gy bnh hn v thi gian bnh ko di hn.

NHIM KHUN CP TNH

Nhim khun ban u c th khng c bt k mt du hiu no. Mt s

ngi (cha xc nh c t l) c th c biu hin ging nh bnh tng
bch cu n nhn trong mt thi gian ngn (st, mt mi, c th c ban trn
da). Cc triu chng ny xut hin vo thi gian pht hin khng th, thng
t vi tun n 23 thng sau nhim khun, t khi mun hn.

GIAI ON NHIM KHUN KHNG TRIU CHNG

Nh nu trn, khng phi tt c mi ngi u c du hiu nhim

khun cp tnh. H s tri qua mt thi k khng c bt c mt triu chng
no c lin quan n nhim HIV. Thi gian ny c th thay i t vi thng
n vi nm. Nhn chung l 2 nm, mt s ngi c th c sng hch ton
th.

GIAI ON C BNH CNH LM SNG

+ Bnh cnh lm sng cha chn on AIDS: mt s ngi,

vim hch ton th km v m hi v m, st, a chy, st cn, mt mi v
cc nhim khun him gp nh nm Candida v Zona ming. Cc triu
chng ni trn, nht l st cn v a chy ko di lm cho bnh nhn hao
mn, suy km, i khi dn n t vong.
 Nhn chung, cc triu chng trn cha chn on AIDS. Mt s
ngi c nhng t bt pht nhng triu chng trn, mt s khng c triu
chng g trong mt thi gian di, mt s khc tip tc tin trin tr thnh
AIDS.

Thi gian trung bnh t khi nhim HIV cho n khi pht trin AIDS, giai
on cui cng ca qu trnh nhim khun, c th khong t 89 nm (50%
cc trng hp c HIV dng tnh s pht trin ln thnh AIDS trong 10
nm).

T l t vong ca AIDS rt cao, c th 100%. Khong thi gian t lc

chn on AIDS cho n khi cht rt khc nhau. nhng nc pht trin,
khong 50% bnh nhn cht trong vng 16 thng s sau khi c chn on v
khong 80% trong vng 36 thng. Chu Phi v Haiti, thi gian sng st
ngn hn, c th do chn on AIDS giai on mun hoc do thiu cc
iu kin iu tr tt c nhng nhim khun v ung th ch im ca AIDS.

NHNG CH IM CHN ON AIDS

Mt mi ko di nhiu tun m khng c nguyn nhn r rng

St cn hn 10% trng lng c th sau 2 thng.

St ko di khng gii thch c, run n lnh, v m hi t m v

ko di nhiu tun.

Nhng vt xut hin bm tm trn da, c th sng ty ln, khng

au nhng cng v lan rng. Nhng vt ny c th bt k ni no trn da,
bao gm ming, mi, trc trng hay mi mt. Thot u chng trng nh
nhng vt thm tm nhng chng khng mt i.

Sng hch c bit c v nch, khng c nguyn nhn v ko di

trong hn 2 tun.

Th nng v tin trin xu dn sau vi tun, ho khan ko di khng

do lnh hay cc nhim khun h hp khc.

Nhng m trng ko di v nhng bt thng ming.

 a chy ko di.

Tin trin t HIV n AIDS

Khong thi gian t khi nhim HIV n khi pht trin thnh AIDS rt
thay i. Trung bnh l 8-9 nm.

Nh trnh by phn trn. 50% nhng ngi nhim HIV s pht

trin thnh AIDS trong 10 nm.

Nhng yu t thun li lm tng qu trnh tin trin t nhim HIV thnh

AIDS l:

Nhim cc loi vi sinh khc nh virt Epstein Barr, virt Herpes (typ
6), Mycoplasma, Schistosome

Ph n c thai.

Tim chch ma ty.

Li sng bung thtrc tng, ru, v sinh km

Bun ru, s hi, lo u qu mc.

Nhng bnh nhim khun c hi ph bin trong AIDS

Nhim HIV c th dn n nhiu bnh cnh lm sng khc nhau v

nhiu phc hp bnh bt thng.

Do h thng min dch b tn thung v suy yu nn c th khng c

kh nng khng li bnh m thng c cc nhim khun c hi. Hu ht
bnh nhn AIDS mc nhiu nhim khun c hi, ung th. Bnh nhn t vong
v h thng min dch suy yu mt sc khng vi nhim khun v khng
p ng vi iu tr.

Nhng nhim khun c hi ph bin nht l vim mng no do

Crypotoccus, vim phi do Pneumocystis Carinii, a chy do Cryptosodium,
sarcoma Kaposi (mt bnh ung th thnh mch hay gp nht trong AIDS),
bnh lao, bnh do Herpes Simplex, bnh do nm Candida.

Cc phng thc ly truyn HIV

 Bnh nhn AIDS v ngi nhim HIV l ngun gy bnh duy nht.
Khng c cha HIV trong gii ng vt. Tt c mi ngi u c th cm
th vi nhim HIV.

HIV c phn lp t mu, tinh dch, dch tit m o, nc bt,

nc mt, sa m, nc tiu v cc dch khc ca c th. Nhiu nghin cu
v dch t hc v xt nghim cho thy ch c mu, tinh dch v dch tit m
o ng vai tr quan trng trong vic lm lan truyn HIV. Do ch c 3
phng php lm lan truyn HIV.

Ly truyn theo ng tnh dc

Cch lan truyn HIV quan trng nht l qua giao hp vi ngi b
nhim HIV. S lan truyn xy ra do kt qu ca s giao hp m o dng
vt t nam sang n v t n sang nam. Cng c quan h tnh dc vi nhiu
ngi, nguy c nhim HIV cng cao. HIV cng c th lan truyn qua ng
giao hp dng vthu mn nhng ngi tnh dc ng gii nam v
ngi nhn tinh dch c nguy c nhim HIV nhiu hn ngi khng nhn.

Nhng vi nhng vt sc nh (khng nhn thy bng mt thng

trn b mt ca lp nim mc m o, hu mn hay dng vt c th xy ra
trong lc giao hp s l ng vo ca virt v t vo mu. Nguy c
nhim HIV qua mt ln giao hp vi ngi nhim HIV l t 1 n 10%.
Khng c bng chng no ng tin cy v s lan truyn HIV qua ng sinh
dc ming.

Phng thc tnh dc ming b phn c th ly truyn HIV nhng

hin nay ngi ta c t ti liu xc nh nguy c ca phng thc tnh dc
ny. Hn khng c nguy c ly truyn HIV. V mt l thuyt ngi ta cho rng
hn su v mnh c th lm ly truyn HIV.

Ngy cng c nhiu bng chng cho rng nhng bnh ly truyn theo
ng tnh dc (LTTD) c lin quan vi nguy c ly truyn HIV. c bit l
nhng bnh c vim lot ng sinh dc nh lu, giang mai c th lm tng
cm th vi nhim khun hay lm tng kh nng ly truyn hn.
 Nhn chung, nam truyn HIV cho n nhiu hn trong quan h tnh dc.
Tuy nhin, ngay c nu truyn t n sang nam thp hn nam sang n th vic
quan h tnh dc vi nhiu ph n b nhim HIV s to nn mt nguy c tng
cng rt ln.

Khng c nguy c ly truyn qua ng sinh dc vi nhng ngi

khng c hnh ng tnh dc hoc c hai ngi bn tnh u khng nhim
HIV.

Ngoi nhng tnh hung trn, tt c nhng ai c quan h tnh dc u

t chnh bn thn h hay bn tnh ca h vo nguy c nhim HIV.

Ly nhim theo ng mu

HIV c th truyn qua ng mu hay cc sn phm ca mu c

nhim HIV. Nguy c lan truyn HIV qua ng mu chim t l rt cao 90%.
HIV cng c th truyn qua vic s dng kim tim, kim tim b nhim HIV m
khng c dit trng cn thn, c bit xy ra nhng ngi nghin chch
ma ty theo ng tnh mch. Vic s dng cc dng c y t khc thc
hin cc th thut iu tr nh dao, dng c nh rng, kim chm cu, tim
phng vcxin, xm trn da cng c th lm lan truyn HIV. Cch ly truyn
theo ng ny cng nh i vi vim gan B. Cho n nay ngui ta thng k
c 11 trng hp nhn vin y t b nhim HIV trong qu trnh iu tr v
sn sc bnh nhn, do da b tn thng, xy xc. Nguy c lan truyn cho
nhn vin y t khong 0,5 1%.

Truyn t m cho con trong thi k cha sinh

Khong 30% tr so sinh b ly truyn HIV t ngi m c mang HIV. S

ly truyn ny xy ra trong lc mang thai (t tun 21) trc, trong v mt thi
gian ngn sau .

Ngi ta phn lp c HIV trong sa m v thng bo 3 trng

hp m b nhim HIV do nhn mu truyn trong lc v ly sang con sau
khi cho con b. S c thai ca cc b m nhim HIV s y mnh qu trnh
tin trin t nhim HIV khng c triu chng thnh AIDS ngi m.
 Ngoi 3 phng thc ly truyn HIV nu, hin nay khng c bng
chng no v mt phng thc ly truyn khc nh: qua ng h hp (ho,
ht hi) qua nc, thc phm, dng chung bt da, qua cc vt t ca cn
trng nh mui, qua tip xc trong sinh hot gia nh, trng, ni cng cng
nh bt tay, m hn, in thoi, b bi, rp ht

Phng php phng nhim HIV

Hin nay cha c thuc iu tr v vcxin phng bnh c hiu qu cho

nn bin php gio dc y t l v kh ch yu trong vic hn ch s lan truyn
nhim HIV. Ch bng li sng c nhn ng n mi c th hy vng hn ch
s tn ph ca AIDS.

Phng lan truyn qua ng sinh dc: Thc hin li sng mt v mt

chng. iu tr trit cc bnh vim nhim ng sinh dc gim nguy c
ly nhim HIV. Tng cng s dng bao cao su ng tiu chun, ng
phng php (s dng bao cao su latex, t lc bt u cho n lc kt thc
hnh ng tnh dc). C th cho thm cht dit tinh trng c kh nng bt
hot HIV.

Phng lan truyn qua ng mu: kim tra ngi cho mu, cho tinh
dch xem c nhim HIV khng. Kim tra cc mu mu v cc sn phm mu
xem c nhim HIV khng. Cc dng c tim chch, chm cu phi dit
trng tht k, nh i vi vim gan B. C bin php v chnh sch ci to,
gip nhng ngi nghin chch ma ty.

Phng lan truyn t m sang con trong giai on cha sinh: HIV c th
ly truyn t m qua con trong thi k thai nh hay khi sinh . V vy, m b
nhim HIV phi trnh c thai. Ly truyn HIV qua sa m rt him gp, vn
ngng cho con b sa m nhng b m b nhim HIV ch t ra khi c
nhng phng php ng tin cy v hp l thay th sa m. Thuyt phc
cc cp v chng tui sinh t nguyn kim tra pht hin HIV. Nu xt
nghim dng tnh khuyn h khng nn c thai v dng cc bin php trnh
thai.
 Hin nay c nhiu loi vcxin phng nhim HIV hay ngn nga nhim
HIV ri khng pht trin thnh AIDS, nhng u trong giai on thc nghim,
ang kim tra mc an ton trn ngi v kh nng p ng min dch.

ng Jonathan Mann, gim c chng trnh AIDS ton cu ni:

bng nhng bin php phng bnh c nhn tch cc, chng ta c th gip
phn ngn chn c s ly truyn HIV, mc d chng ta cha c vcxin
phng bnh.

iu tr

Gm cc thuc chng HIV, cc thuc kch min dch v cc thuc

chng nhim khun c hi. Thuc iu tr nhim HIV hin nay l loi thuc
chng virt, c nhiu loi, nhng mi ch s dng 2 loi:

Zidovudin hay Retrovir (AZT)

DDI, DDC

Hin nay cha c thuc c hiu chng HIV, cc thuc trn ch lm

chm thi gian pht trin ca bnh.

Thuc kch min dch: Hin nay Immutiol v ASS - 101

Thuc chng cc nhim khun c hi, ty theo tc nhn gy bnh m

la chn thuc thch hp.

Chm sc bnh nhn nhim HIV/ AIDS

Vic chm sc bao gm chm sc v th lc v tinh thn. m bo ch

dinh dng tt. Thay chn chiu, ga tri ging thng xuyn. Khi c cc
nhim khun c hi th thuc men y . iu cn thit l phi c trch
nhim v thng yu ngi bnh, nh kin v s hi s khng th chm sc
tt. ng thi phi m bo an ton khi chm sc bnh nhn.

Ngi bnh phi c gi b mt khi h c HIV dng tnh, l quy

ch cng nh o c y hc. Ch cch ly ngi bnh khi h mc mt bnh c
hi cn cch ly. H s ngi bnh ch c ngi c trch nhim mi c
xem. m bo cc nguyn tc chm sc an ton cho nhn vin phc v. n
cn v khng phn bit i x vi bnh nhn nhim HIV hoc l mc
AIDS.

Chng 12. TNH DC NGI C TUI

Tui tc c nh hng n tng b phn ca c th, ng nhin n
c b phn sinh dc v chc nng tnh dc ca n. Xa nay, x hi vn
thng coi vn tnh dc l mt vn ca tui tr v ca tui trung nin.
Nhng ph n c tui bc vo tui mn kinh (khong 52 tui) hnh nh
khng c quyn c i sng tnh dc na, nu ai t ra cn nhu cu
th d b coi l l lng, khc thng, km o c. Cch nhn nhn pht
sinh t nhiu l do.

Trc ht ngi ta cho rng tnh dc gn lin vi sinh sn. Nhng ph

n mn kinh v khng sinh na cho nn b loi khi phm vi hnh ng
tnh dc.

Tnh dc l c trng ca tui tr lng mn v bao hm s hp dn v

hnh th. Ngi ph n mn kinh khng cn s hp dn na

V cui cng, nh hng ca l gio phong kin xa kia, tnh dc b

xem thng ph n ni chung, k c ph n tr, hung h nhng ph n
c tui.

Chnh nhiu ph n cng khng thc c quyn c hnh phc ca

mnh, phi t kim ch, giu gim nhng nhu cu chnh ng ca c th v
tnh dc t lu vn l iu cm k, king c bao trm nhiu x hi, t ng
sang ty, ch khc nhau v mc nghim khc.

Ngy nay nhng tin b v khoa hc (nhn quyn, bnh ng, nam n,
sinh hc) cho php ngi ta cch nhn cng bng hn.

Nu nh ta ni ngi n ng c tui khng cn nhu cu tnh dc

l sai, vi ph n li cng sai hn na. Qu tht l tui tc c nh hng
n chc nng tnh dc ca ph n c tui nhng khng lm mt hn, k c
khi ht kinh.
 Nhng thay i v sinh hc ngi c tui lin quan n kh
nng tnh dc:

PH N C TUI: Kh nng sinh sn v s hot ng c chu k

ca hcmn (kinh nguvt) chm dt l c trng ca ph n c tui, trc
t 2050 tui, l giai on sinh sn, nhng t 30 tr i c s gim dn
dn kh nng sinh sn, d sy thai hoc non. Tui cng cao th nhng ri
lon ca chu k kinh nguyt cng nhiu hn. Ht kinh l du hiu chuyn tip
sang mt giai on mi ca cuc sng vi nhng thay i v mt sinh hc v
tm l. Tui mn kinh thng bt u vo qung 48 tui cho n 51 tui,
nhng cng c th sm hn ty tng ngi. Ngy nay tui th ca ph n c
th ti 70 tr ln cho nn thi gian mn kinh khng di hn. V vy cn quan
tm ti giai on c bit ny ca i sng ph n cho ph hp vi nhng
bin i sinh l v tm l.

NHNG NGUYN NHN C NH HNG N CUC SNG TNH

DC

Nhiu cng trnh iu tra, nghin cu cho thy trong thi k mn kinh
v nhiu thng sau , lng bi tit hcmn sinh dc vn khng thay i.
Hai nh nghin cu tnh dc hc M ni ting l Masters v Joimson cng
b 3 trng hp (1966) c ph n hn 60 tui vn c hot ng tnh dc 12
ln mi tun mc du c nhng bin i thnh m o do gim nng
hcmn estrogen (hcmn sinh dc n) v nghin cu t m nhng bin
i sinh l ph n tui t 5070, so snh vi nhng ph n tui t 2040.
Nhng s khc bit ghi nhn c ph n c tui l s bi tit m o t
hn, khoi cm ngn hn, m v n xp hn, m vt nh i.

Ph n tui mn kinh phi chu nhng kh chu do ri lon vn mch

(bng nng mt, v m hi v m, m o kh) do thay i v tm l (chn
nn, cu knh, gim hng khi tnh dc) v do thiu ht v hcmn sinh dc
n (giao hp au, tiu but, cm gic tr trong khi giao hp). Chnh nhng
thay i v tm l bn thn v nh hng ca mi trng gia nh v x hi
 tc ng n i sng tnh dc nhiu hn l do chnh nhng thay i
bn thn b my sinh dc.

Nhn y cng nn nhc li vai tr ca hc-mn sinh dc (estrogen,

progesteron ca n v androgen ca nam) trong i sng tnh dc ca c
nam ln n.

Estrogen hnh nh ch gii hn s iu ha nhng thay i t cung

lin quan n kinh nguyt, rng trng th thai v thai nghn, gip m o c
nhn. Estrogen khng kim sot xu hng tnh dc, khng kch thch
tng, cm gic tnh dc hoc kh nng c khoi cc. Sau mn kinh v sau
m ct t cung v bung trng nhiu ph n vn c nhu cu tnh dc.

Progesteron v estrogen dao ng trong chu k kinh nguyt to nn hi

chng tin kinh, lm thay i hnh vi tnh cm ca ph n t mc nh
(bun chn, cu knh, mt mi, v cng, tng cn, d nh con) cho n
nghim trng (phm ti, t t).

Androgen l hcmn quyt nh xu hng tnh dc c nam ln n.

Nam mt tinh hon th kh nng tnh dc b e da, n mt bung trng vn
khng mt kh nng tnh dc. Ngc li, n c tim androgen, tng i hi
tnh dc. Androgen n c ngun gc thng thn, cho nn nu n mt c
bung trng v thng thn th xu hng tnh dc mi gim hoc mt hn.

C th ph n mn kinh cn s b sung, h tr v hc-mn sinh dc.

Mt s nhng bin i b phn sinh dc ca ph n mn kinh c th hi
phc nh s dng hc-mn liu php. Nhiu ph n c rt t triu chng ca
tui mn kinh (thm ch khng c) v vn c khoi cm khi tui 60. Trong
trng hp ny l nh m o vn m bo nhn bnh thng v b
phn sinh dc ngoi t thay i, v th hot ng giao hp vn bnh thng.
Du hiu m o kh l ch nh ca hcmn liu php. Thng thng
ngi ph n c dng loi thuc m (pommade) c cht estrogen bi
vo m o, m h hoc lai thuc ung (estrogen kt hp t nhin 1,25
mg/ngy) hoc loi thuc cy estradiol 50mg (Organon).
 Cch iu tr ton thn c u im hn cch dng ti ch l lm cho da
d ti tn;m mng, v cng hn v m o bi tit nhiu hn. Hcmn
liu php phi hon ton do thy thuc ch nh v theo di v c mt s
chng ch nh: Tin s vim tc tnh mch, tin s bnh gan, ti mt, lc ni
mc t cung, u x t cung.

PHN NG I VI TUI MN KINH KHC NHAU TY THEO

TNG NGI

C ngi lo s, coi mn kinh l bc ngot ca cuc i, khng dm

bo cho chng bit ht kinh, v to ra nhng ngy c kinh trong thng
duy tr i sng tnh dc bnh thng ca v chng, c ngi bun chn suy
sp, coi ht kinh l du n ca tui gi, c ngi vng vng bnh tnh thch
nghi vi nhng thay i ca c th.

Nh vy tui mn kinh thc s l mt giai on th thch vi ngi

ph n c tui. Gip ngi ph n c tui c v mt tm l v tnh dc
c mt cuc sng thng bng, hnh phc l s tn trng nhn cch ca ph
n c tui. Vai tr ca ngi chng lc ny rt quan trng. Ngi chng cn
lun lun l ch nng ta ca ngi v trong nhng lc kh khn. Mt thi
hiu bit v s quan tm t nh i vi ngi v lc ny l quan trng hn
c, tuy nhin vn nn duy tr hot ng tnh dc mc ph hp gia 2
ngi. C l l cch tt nht d phng nhng ri lon v tnh dc
thi mn kinh. Khng nn b nhng thi quen thit lp t lu ca v
chng: ng chung mt ging, t chc sinh nht, k nim ngy ci, nhng
cuc i chi xa cng nhau Pascal ni: tnh yu khng tui, iu c
ngha l tui no v chng cng phi th hin s cn thit cho nhau ch
khng phi ch cn thit cho con ci. S gn b thng yu ca v chng
tui m con ci trng thnh, c cuc sng ring l mt hnh nh p
trc mt ca con ci v x hi.

ngi n ng c tui: khc hn ph n, nam gii khng c hin

tng chm dt kh nng sinh sn theo tui tc, mc d c s gim sn xut
tinh trng, k t 50 tui tr i nhng tinh dch vn c cho n 90 tui. Khong
60 tui testosterone trong mu gim dn nhng hcmn sinh dc khng
gim r rt nh ph n. Kch dc t tuyn yn tng dn t sau tui 40 ging
nh n.

Nam gii vo tui 60 tr i cng biu hin nhng du hiu ca mt

hi chng m chng ta c th gi l hi chng tt dc nam gii, vi s c
mt y hay khng y cc triu chng sau y: Th , lnh m vi
s i, st cn hoc n km ngon hoc c hai. Kh nng tnh dc gim, i
khi bt lc. Gim kh nng tp trung t tng. Suy nhc, d mt mi, d
cu gt. Ngi c hi chng ni trn phi c t nht 4 du hiu va nu. Tt
nhin nhng triu chng ny cng c th thuc v mt bnh ton thn no
nh bnh su ut, thiu mu mn tnh, ung th ng tiu ha. V vy mun
chn on chnh xc phi kt hp vi o nng testostrone trong mu
xem c thp hay khng (di 25mg trong 100ml) v theo di sau 2 thng iu
tr bng testostrone b sung th cc triu chng thuyn gim nh th no.

Nhng thay i v phn ng tnh dc nam gii c tui rt a dng.

Mun t c s cng cng phi mt thi gian lu hn v cn c nhng
kch thch trc tip ti ch, mc cng rn cng km hn. Sc phng tinh
cng gim i, c th do gim tinh dch cng nh gim hot ng ca tuyn
tin lit v thn kinh vng b my sinh dc. Thng khng c nhu cu xut
tinh, nhiu ngi tui 60-7080 khi hot ng tnh dc vn cm thy hng
khi v tha mn m khng cn xut tinh. Cui cng, giai on tr sau xut
tinh (khong thi gian khng th xut tinh ln na) cng ko di hn.

Kh nng tnh dc khng ch ph thuc vo tui tc m cn lin quan

n chng tc v trnh pht trin kinh t - vn ha x hi. V d, Pfeiffer
nhn thy nhng ngi n ng thuc tng lp trn ca x hi ngoi 60
tui nhng 75% vn hot ng tnh dc t nht mt ln (hoc hn) trong mt
thng

Nhng nhn xt chung v hnh vi tnh dc ngi c tui

S quan tm n tnh dc v kh nng tnh dc ngi c tui rt

khc nhau. Mc du vn c th duy tr c hot ng tnh dc tui 70
hoc hn nu cn sc khe tt, cn bn tnh a thch, nhng cng c mt s
nguyn nhn nh hng n hnh vi tnh dc ngi c tui.

Th vi tnh dc: mt trng thi c ngun gc t thi tr, ngay t thi

tnh dc khng em li s tha mn c v c th ln tnh cm.

i khi s th c to ra che lp mt khuyt tt hay mt ri lon

chc nng no .

Chn tnh dc cha c nghin cu k nhng cha chc do tui

tc m do nhm chn trong hnh ng tnh dc, khng c s thay i v t
th, cch thc kch thch, cch gy n tng bng li ni, c ch v.v
Thng km theo nhng bin i khc nhau v tui tc: Gim lng tin, mc
cm, thay i sc khe dn ti nhng ri lon chc nng.

Bnh mn tnh nh hng n tnh dc mt cch gin tip hay trc

tip, v d gim ti mu ti b phn sinh dc hoc ri lon v phn b thn
kinh vng tiu khung l nhng nguyn nhn nh hng trc tip, thng
gp hn l nhng bnh mn tnh gy mi mt, th nng, hn ch kh nng
tnh dc.

Phong tc x hi: bi xch tnh dc ngi c tui, do nhiu ngi

khng dm biu l nhu cu ca h, c ngi cn c mc cm v o c,
thm ch mt s cp v chng c tui v chu sc p nng n ca phong
tc m phi trnh c hnh ng tnh dc gi uy tn. Rt may l xu hng
ci m v tn trng i sng ring t ca c nhn ang thay th dn l thi
c.

Khng hnh ng tnh dc ko di c nh hng xu n chc

nng tnh dc

Vi ph n th m o b co hp li, nam gii th kh cng cng. Cn

lu rng tc li ca s khng s dng, ngi gi cn nghim trng hn
ngi tr nhiu ln.
 S hiu bit nhng thay i sinh l ngi c tui l cn thit cho cp
v chng, nht l t tui 50, trnh sa vo nhng ng nhn lm ln cng
nh gip nhau c mt i sng tnh dc thch hp.

Cng khng dt du bng gia i sng tnh dc v i sng tnh cm

ca v chng. Nhu cu tnh cm c th c tha mn hon ton m khng
nht thit phi dn n hnh ng tnh dc. Nhu cu che ch v c che
ch, nhu cu gn b vi ngi khc, nhu cu c chia s nhng nim vui,
ni bun l nhng nhu cu khng bao gi tn ho i theo thi gian.

Chng 13. THUC V HA CHT VI I SNG TNH DC

Nhiu ngi c tm kim nhng loi thuc c kh nng tng cng
hot ng tnh dc nhng khng my ai t c kt qu. Ngc li, mt s
thuc dng cho ngi bnh li gy c ch chc nng tnh dc nhng nguyn
nhn v sao li t c cng trnh nghin cu no cp n.

Trc khi gii thiu nh hng ca mt s thuc n hnh ng tnh

dc, ta cn bit rng tc dng ca thuc khc nhau ty tng ngi, ph thuc
vo nhiu yu t nh s hp th, s chuyn ha, trng lng c th, s o
thi, thi gian s dng, liu lng, tc dng qua li vi cc thuc khc Cho
nn y ch nu ln nhng tc dng c th c i vi tnh dc ch khng
phi l nhng iu khng nh.

Hn na, phn ln nhng tc dng ca thuc li ch ni v nam gii,

iu r rng l mt s thin lch v khim khuyt nhng ng thi cng
phn nh mt thc t l vic nh gi chc nng tnh dc nam gii (cng
v xut tinh) d dng nhn thy hn n gii.

Thuc li tiu v h huyt p

Cc thuc loi thiazide c dng rng ri trong phc iu tr bnh

cao huyt p. Tc dng c bn ca thuc li tiu loi thiazide l tng bi tit
Na l Cl, tng thm thu nc. Thuc c tc dng h huyt p l do lm gim
sc cng ca tun hon ngoi bin nh s gin cc c nhn ca mch mu.
V thng dng phi hp vi thuc h huyt p cho nn kh nh gi c
nh hng ca thuc n chc nng tnh dc. Nhng nhng nhn xt lm
sng ghi nhn rng 5% nhng ngi dng thuc li tiu thiazide c hin
tng bt lc. Nguyn nhn c th l do tng glucose hoc gim kali trong
mu.

Ethacrynic acid v furosemide khng thuc loi li niu thiazide

nhng 5% nhng ngi dng thuc ny thng xuyn cng c hin tng
bt lc. Nu c nhng tr ngi v chc nng tnh dc do gim Kali trong mu
th c th iu tr b sung Kali.

Spironolactone mt th thuc tng k vi aldosterone khng lm

gim Kali trong mu, c tc dng chng cao huyt p, c ng n c
hoc phi hp vi thuc li niu. Thuc lm gim dc nng (libio) gy bt
lc, gy hin tng v to (gynecomastie) nam gii, gy kinh nguyt khng
u v cng v n gii. Tuy nhin cn ph thuc vo liu lng dng,
100mg mi ngy t nh hng, 400mg mi ngy gy v to v gim dc nng
( nam). Cht lng tinh dch cng thay i. C th l do gim Testosterone
trong mu. Hn na, spironolactone c nhiu tnh cht ging nh
progestorone, mt hcmn c xem nh c ch tnh dc.

Alpha methyldopa: Thuc h huyt p khng gy li niu c tc dng

c ch giao cm nh, c dng nhiu trong iu tr cao huyt p v c kh
nng c ch tnh dc, t gim dc nng cho n mt khoi cc, bt lc,
chm xut tinh, gim hng phn. Nguyn nhn cha r rng nhng c th
lin quan n s suy gim catecholamin h thn kinh trung ng vi s bi
tit cht dn truyn thn kinh gi, c nh hng trc tip n qu trnh
cng cng v co mnh m o. Alphamthyldopa khng nh hng
n nng testosterone trong mu. Dc nng gim c th do tc dng ph
ca thuc gy bun ng v mt mi. Nhng nh hng ni trn c th ht
sau khi dng thuc khong hay tun v aphamthyldopa gy tng prolactin
cho nn c th c hin tng v to v chy sa (glactorrhea).
 Guanethidine: l mt loi thuc chng giao cm, c ch s gii phng
norepinephrine t cc mt on thn kinh giao cm. Do tnh cht ny nn c
ch s xut tinh liu lng t 25mg/mi ngy. 50-60 phn trm bnh nhn
b chm xut tinh, hay khng th xut tinh c, i khi c th gy kh cng
cng.

Hydralazine: c tc dng gim huyt p; do nh hng trc tip n

s gin c nhn ca mch mu. liu nh khng nh hng n tnh dc
nhng liu cao hn 200mg/mi ngy c th gy gim dc nng hoc bt
lc.

Rserpine: v mt s alkaloid ca cy ba gc gy gim tr lng

catecholamie nhiu t chc, k c no, cho nn c tc dng an thn v v
th gy gim dc nng mt cch gin tip. Vi liu nh cng c th gy trm
ut (dpression), khi c th c ri lon chc nng tnh dc v gim dc
nng; v rserpine c tim nng ni tit cho nn gy tng prolactine; do c
th sinh ra hin tng v to v chy sa.

Propranolol: (loi betaadrenergic blocking) dng ch yu trong ri

lon nhp tim nhng cng c dng trong iu tr cao huyt p. Cng c th
gy bt lc, tuy nhin propanolol v hydralazine tng i t gy tc dng ph
cho chc nng tnh dc cho nn thng c dng cho nhng ngi b nh
hng v mt tnh dc khi dng nhng th thuc khc.

Clomidine: mt th thuc chng huyt p mi hn nhng thuc ni

trn, tc dng n giao cm c th gy bt lc v gim dc nng. Pentolinium
v mecamylamine l nhng thuc thuc loi c ch hch thn kinh, dng
nhiu M gy ri lon chc nng tnh dc nhiu bnh nhn.

Hcmn

Androgen: thng thng khng gy tng dc nng hoc kh nng

tnh dc nam gii c s bi tit Testosterone ni sinh bnh thng nhng
khi c s thiu ht bi tit Testostrone th iu tr bng androgen thng
phc hi c dc nng v kh nng tnh dc. Androgene ngoi sinh ngng
hm hot ng ca trc di i - tuyn yn - tuyn sinh dc cho nn c th
gy teo tinh hon v suy gim sn xut tinh trng, nu dng ko di v vi
liu lng trung bnh hoc cao. Do tnh cht ny nn vn ng vin dng liu
cao cc cht tng cng qu trnh ng ha, l cht c tc dng androgen
nh s d b v sinh. Nam gii bnh thng nu dng Testosterone c th
cm thy hi tng dc nng nhng ch l hiu qu tm l, v androgen c
th chuyn ha mt phn no thnh estrogen cho nn c th gy ra v to. Phi
i tuyn tin lit v pht trin ung th kch pht tuyn tin lit cng l nhng
nguy c c th gp ngi s dng androgene.

ph n: liu cao androgene gy tng dc nng nhng c nhng tc

dng ph lm cho vic s dng thuc b hn ch: mc ru, lng nhiu; trng
c, pht trin m vt, gi Na trong c th gy kh chu. Dng androgene khi
c thai, ty theo thi im, thi gian v liu lng, c th gy nam tnh cho
thai n.

Estrogene: Nam gii c iu tr bng estrogene trong bnh ung

th tuyn tin lit b gim dc nng v gy bt lc, c l do estrogene gy
gim bi tit testosterone, xut tinh km, tinh trng t hay c hin tng v to,
lng mt pht trin. N gii khi dng estrogene th khng thy nh hng
trc tip n dc nng, nhng thiu ht s bi tit estrogene trong c th th
vic s dng estrogene thay th c tc dng lm cho m o c nhn,
dinh dng nim mc m o v duy tr ln ca v.

Cyproterone acetate: l cht c tc dng dc l tng k vi

androgene, c ch cnh tranh vi androgene mi c quan ch, k c no,
cho nn ngng hm hot ng ca trc di i tuyn yn tinh hon. Gy
gim dc nng, gim kh nng cng, gim kh nng c khoi cc nam
gii. Nhng tc ng ni trn khng phi l nhn tc dng ph m l tc
dng iu tr. Chu u ngi ta s dng nhng tc dng trong iu tr
nhng sai lc v tnh dc hoc ti phm tnh dc. Ngy nay, ngi ta ang
nghin cu phn lp tc dng n tnh dc v tc dng n s sinh sn ca
thuc c loi thuc trnh thai cho nam gii. Sau khi ngng thuc, kh nng
sinh dc bnh thng phc hi c.

M, thuc Cyproterone acetate khng c s dng nhiu do nhng

vn o c cng nh v tc dng ph v s an ton cho con ngi.

Medroxyprogesierone acetate (MPA) cng l mt loi tng k vi

androgene c s dng iu tr dy th sm nam gii, hnh vi tnh dc
hung bo. MPA gy gim bi tit Testosterone v gim dc nng. Tc dng
n chc nng ca tuyn yn, ngng hm s bi tit kch dc t
(gonadotropine) l tc ng c hiu nht ca MPA mc du trc tuyn
yn thng thn cng b nh hng. MPA s dng di hn c th lm gim
nhng hoang tng tnh dc bnh l nh trong bnh thch c hnh ng tnh
dc vi tr em (pedophilie).

Corticosteroid: Dng ko di mt liu cao hn 20mg gy ngng hm

hot ng ca trc di i tuyn yn Thng thn v nu dng liu cao
hn na th dn n nhng bin chng tc ng n chc nng tnh trc:
tng glucote trong mu, i ng, d nhim trng (vim m o) yu c v
teo c, suy gim v ri lon tinh thn, ngng hm bi tit kch dc t tuyn
yn. Liu 30mg mi ngy ca Prednisolone gy gim sn xut tinh trng
nhng khng nh hng n chc nng khc ca tinh hon. Nhng c th
nh hng n hot ng ca bung trng. Tuy nhin cn lu l bn thn
nhng bnh mn tnh i hi phi c iu tr lu di bng corticosteroid
cng gy gim dc nng v gim p ng tnh dc nam v n.

Thuc an thn

Kh nh gi nhng thuc an thn v mt tnh dc v thuc gy trng

thi yn tnh nhng d gy bun ng v cng cha c nghin cu su. Tuy
nhin, ngi ta cng c mt s nhn xt trn nhng thuc sau:

Meprobamate: Lc u c s dng nhiu, nay t dng, dc tnh

ging nh barbiturate v nhiu mt. Hnh nh c tc dng c hiu n h
vin (limbique) cho nn c th lm gim dc nng v kh nng tnh dc.
 Loi benzodiazipine gm c chlordiazepoxide v diazepam l loi
thng c dng nhiu nht hin nay. C th va lm tng va lm gim
dc nng do thuc c tc dng chng lo lng (antianxit) v an thn
(sedatif). Dng liu cao c th gy bt lc.

C mt bo co nu ln nguyn nhn d dng thai khi dng

meprobanate hoc chlordiazepoxide trong 3 thng u ca thai nghn.

Baribiturate: l loi thuc gy ng an thn v chng co git, c ch

thn kinh trung ng v c thn kinh ngoi bin ca c nhn v c bm
xng. Barbiturate c th c ch tc dng ca androgen trn s bit ha gii
tnh no v nu dng liu cao c th ngng hm cc kch dc t ca tuyn
yn.

Ph n dng nhiu barbiturate thng b ri lon kinh nguyt. Nhng

ngi dng barbiturate thng xuyn th nng testosterone v estrogene
lu hnh trong mu thay i v gn bi tit ra nhiu enzyme chuyn ha 2
hcmn ni trn. Barbiturate thng gy gim dc nng, bt lc hoc mt
phn x khoi cc. Tuy nhin, khng phi xy ra trong mi trng hp.

Methaqualone: l thuc gy ng khng thuc loi barbiturate gn y

ni ting v c th lm tng kh nng tnh dc (kinh nghim ca nhng ngi
dng thuc vng trm).

Nhng loi thng gp khc trong x hi:

Ru: T lu vn l mt ti c bn ci nhiu v tc dng ca

n n tnh dc. Trong v kch Macbeth, Shakespeare vit rng: Ru
gy ham mun nhng li ly i kh nng thc hnh (hi 2, cnh 3). T ,
c nhiu cng trnh nghin cu c tin hnh chng thc nhn xt
ca nh th. Vi nhng nng khc nhau, ngi ta nhn thy c s gim
cng cng v gim p lc mu ca m o. C l do tc dng c ch ti h
thn kinh trung ng t nh hng ti cung phn x dn ti hng khi
tnh dc. Ru cng lm gim nng testosterone v hcmn hong th
ngi khe mnh. Tuy nhin, tc dng ru trong thc t li tri ngc vi
thc nghim khoa hc. Ru c tc dng ph c ch (lo lng phin mun), v
vy c hng khi tnh dc. Nhiu nam n c phng vn v tc dng
ca ru ni rng ru lm tng khoi cm. Phng ng cng c nhng
nhn xt v nh hng ca ru i vi tnh dc. Tuy nhin cn nhn thy
rng liu lng ru v khung cnh ung ru c vai tr quan trng.

Nu ung va phi cha ti mc ri lon nhn cch th ru c tc

dng tt trong hnh ng tnh dc.

Thuc l: Ai cng bit tc dng c hi ca thuc l i vi sc

khe nhng v mt nh hng n chc nng tnh dc th t c nhng cng
trnh nghin cu nghim tc. Ph n ht thuc l c th sm bc vo tui
mn kinh, trong giai on sinh th d sy thai, non, con d dng, con nh
cn so vi tui thai, tng t l t vong chu sn.

Marihuana (mt loi ma ty) mt loi thuc bt hp php, thng

dng ln lt mt gii no trong x hi v thng cho l c kh nng tng
tnh dc.

Nghin cu trn ngi nghin marihuana nhn thy c hin tng bt

lc v nu ngng thuc vi tun th phc hi kh nng tnh dc. Ngai ra cn
c s c ch sn xut tinh tng.

N gii s dng marihuana thng xuyn c hin tng kinh nguyt

ngn hn so vi ngi khng s dng, mc du LH v FSH 2 nhm khng
khc nhau my.

Vin nghin cu mang tn Masters v Johnson v phng vn v tc

dng ca marihuana vi tnh dc 800 ngi nam v 500 ngi n tui t
1830. Mi hi s qua th a s c nam ln n cho rng marihuana lm tng
xc cm tnh dc nhng hi chi tit th pht hin ra rng phn ln nam gii
khng thy tng thm mun tnh dc v nhng kh nng khc nh cng
cng, xut tinh, khoi cc cng khng ci thin hn. N cng vy, khng cm
thy hng khi hn hay c nhn m o nhiu hn. Tuy nhin, h li thy
tng cm gic ve vut, tng mc th gin c v th cht ln tm hn v
ha nhp nhiu hn vi bn tnh.

iu r rng nht l Marihuana lm tng xc cm, tng trng thi thanh

thn v tinh thn, i khi s thanh thn pht trin nhanh dn n bun ng,
lm nh hng n hnh ng tnh dc.

Heroine v matadone: T lu ngi ta bit rng nhng ngi

nghin Heroine c s suy gim chc nng tnh dc nhng nguyn nhn v
sao th cha r rng. Hnh nh thuc thay th c cho nhu cu tnh dc.
Khi heroine c tim vo tnh mch, n gy mt trng thi khoi cc do
thuc tng tm l t tin v gim nhu cu tnh dc. Ngoi ra, ngi nghin v
bn bu sut ngy vo vic tm kim thuc v kim tin mua thuc, t giao du
x hi cho nn cng nh hng n hnh vi tnh dc, khng quan tm lm
n tnh dc na.

Nhng nghin cu gn y cho thy ngi nghin heroine v

methadone c s gim nng testosterone, kch dc t tuyn yn trong
huyt thanh. Do heroin v mathadone c nh hng n s bi tit hcmn
cho nn lm suy gim hot ng tnh dc.

Ph n nghin thuc cng c hin tng gim dc nng, v kinh, v

sinh, chy sa v v thu nh li. S v kinh c gii thch l do bin i c
ch; ch huy ca vng di i vi s gii phng c chu k ca kch dc t.

Nhiu ph n nghin thuc phi i vo con ng lm im kim

tin mua thuc, v v th ny sinh nhng tnh cm tiu cc: mc cm ti li,
hn th n ng, t r rng mnh. Ngi nghin n ung khng y ,
chnh mng cng gp phn gy ra nhng bin i trong hnh ng tnh dc.

Vn phc hi nhn phm v cai nghin l c mt chng trnh tinh

t bao gm tm l liu php, dinh dng v to ra mt mi trng tt
ngi nghin cai khng tr li. Kh nng tnh dc cng s phc hi dn
dn sau nhiu thng cai thuc.
 Amphetamine: t c nghin cu v mt nh hng n tnh dc:
C tc dng ch yu n s bin i v nhn cch trong gii nghin thuc, t
ngi dng amphetamine tng kh nng tnh dc.

Cocaine: vn thng ni ting l cht c kh nng nng cng chc

nng tnh dc: tng ham mun, tng s cng cng v cht lng v thi
gian, tng khoi cc cho c nam v n. Tuy nhin c nhiu ngi dng
cocaine l khng th cng cng c hoc b au. Nhng nghin cu v
tc dng n tnh dc ca cocaine cn rt t cho nn cha nn rt ra kt lun
g lc ny.

Amyl Nitrate: l thuc gy gin mch nhanh cng ni ting l th kch

dc mnh gy tng khoi cm cho c nam v n. Thuc c dng dng
ht, gy tim p nhanh v gin mch cc b, nhc u, h huyt p, c khi
gy ngt. Thuc khng th dng ty tin, ngi c bnh tim, bnh v mt,
bnh v tun hon no khng nn dng.

Lysergic acid diethylamide (LSD) cng c coi l c tc dng kch

dc nhng cha c tha nhn hon ton. C ngi nhn xt: Dng LSD
m u hnh ng tnh dc l v ch v sau ngi dng khng th tp
trung vo ci m anh ta bt u. Ch c khong 15% nhng ngi c
phng vn (c nam ln n). tr li l LSD gy tng kh nng tnh dc.

Kt lun chung

Nhiu th k qua, ngi ta nghin cu tm ti cc loi thuc c tc

dng kch dc nhng khng thu c my nhng kt qu r rng. Tc dng
ca thuc rt khc nhau ty tng ngi v ngay chnh mt ngi cng
khc nhau ty tng thi im khi dng nhng thuc ni trn. Cn lu n
nhng tc dng xu c th c n chc nng tnh dc v nhng tc dng
nh hng n cht lng cuc sng ca ngi dng cng nh ca bn
tnh.
Chng 14. TNH DC V K HOCH SINH
Nhng hiu bit v sinh l v hnh vi tinh dc gip cho cp v chng
thm hnh phc, gp phn nng cao cht lng cuc sng. Tuy nhin, nu
khng c nhng hiu bit v cc bin php sinh theo mun th ni lo
s nhng thai nghn khi cha mun c li nh hng n tm l tnh dc,
lm gim khoi cm.

Hn na s phong ph ca nhng phng php trnh thai ngy nay

gip cho mi cp v chng d dng la chn mt phng php thch hp
v hnh vi tnh dc ca mi ngi bao gi cng c tnh c bit. V vy, s hiu
bit v cc bin php trnh thai l cn thit, b sung cho i sng tnh dc.

Trc khi ni n cc phng php trnh thai, c l cng nn nhc li

s qua v hin tng th thai.

Hin tng th thai xy ra nh th no?

th thai cn c mt non lnh mnh, mt tinh trng lnh mnh v

nim dch c t cung thun li. Nim dch thun li th thai l nim dch
xut hin c t cung vo giai on u ca chu k kinh nguyt khi hm
lng estrogene trong mu ang tng ln.

Trong lc giao hp, tinh dch t dng vt ca nam gii c phng

vo m o ca n gii. Nu khng b cn tr th mt s tinh trng vi s hp
dn ha hc ca nim dch c t cung s chui qua l ngoi c t cung, qua
bung t cung tin vo vi trng. Tinh trng s gp non mt phn ba
ngoi ca vi trng v ch c mt tinh trng xm phm c vo non to
thnh trng (non th tinh). Hin tng kt hp gia tinh trng v non
gi l hin tng th thai hay th tinh.

Trng s di chuyn dn vo bung t cung (phi mt khong 1 tun

mi thc hin xong vic di chuyn) v lm t lp ni mc t cung (1,5 2
ngy) sau pht trin trong sut 9 thng tip theo.

Tinh trng cng c th ch tp trung khu vc m h nhng do nim

dch hp dn m i qua m o, l c t cung, t cung m gp non. iu
 gii thch hin tng c thai m mng trinh khng rch hoc khng c giao
hp thc s ngha l dng vt khng thc s cho vo m o.

Trc ngy hnh kinh non c phng ra khi bung trng (s phng
non) khong 2 tun trc khi bt u chu k kinh nguyt tip theo v ch c
th th thai trong khong thi gian t 12 n 24 gi. Ngi ph n c th th
thai khi s giao hp xy ra 5 ngy trc phng non nu nh c nim dch
thun li v cng c th th thai khi giao hp trong giai on hnh kinh (him
gp) nu nh nim dch thun li c ngay t khi , nht l vi nhng
ngi c chu k kinh ngn.

Tinh trng c sn xut ra t tinh hon. Kch thch tnh dc lm cho

mu dn vo t chc cng ca dng vt v lm cho dng vt cng rn.
Git tinh dch xut hin u dng vt khi cng cng cha ng nhiu
tinh trng, nu tip tc b kch thch tnh dc, ngi nam gii s phng tinh v
c khoi cc. Phng tinh l hin tng tinh dch i qua ng dn tinh, tuyn
tin lit v vo niu o ri c phng ra khi niu o do nhng t co
bp, em li khoi cm cao cho nam gii.

Trong mi ln phng tinh c chng 300 cho n 500 triu tinh trng. S
lng tinh trng nhiu nh vy l m bo cho s th thai, nhng ngay
trong nhng iu kin tt nht th cng ch c 200 tinh trng ti c non v
ch c 1 tinh trng chui c vo.

Tinh trng di chuyn nhanh v ty thuc vo nim dch c th gp non

ch sau 30 pht. Tinh trng khng th sng nu khng c mi trng an ton
ca m o. Nu khng c nim dch nui dng v bo v, tinh trng s
cht sau chng 1,5-4 gi. Khi c nim dch c t cung (trong lc hoc sau
khi hnh kinh), tinh trng c th sng trong c th ngi ph n t 35 ngy.

thc hin c s kim sot sinh th phi cn tr mt khu no

trong qu trnh th thai ni trn.

Ngy nay ngi ta phn chia cc phng php trnh thai ra lm ba

loi:
 1. CC BIN PHP TRNH TH THAI BNG CCH TRNH NGY
PHNG NON HOC KHNG CHO PHNG NON

T lu ngi ta bit ngi ph n ch c th th thai c trong mt

s ngy ca vng kinh. l nhng ngy phng non (thng gi l rng
trng). nhng ngi ph n bnh thng thi k non trng thnh, giai
on sau trn 37 mt cht. Phng non xy ra vo ngy cui ca giai on
nhit thp. V vy mun trnh th thai, cn trnh 2-3 ngy k t ngy thn
nhit bt u tng.

Phng php o thn nhit c s khng nh c phng on sau khi

tng thn nhit v xc nh nhng ngy khng th th thai sau phng non
nhng khng xc nh c khi no giai on th thai bt u hoc nhng
ngy no trc phng non l an ton c th giao hp.

Quan st nhng thay i c t cung: nhng thay i v v tr v mt

ca c t cung. Khi th thai c t cung tr nn mm v cao hn. L c
t cung h m. Khi nim dch c t cung chuyn t t sang kh, c t cung
tr nn cng chc, thp xung v ng l thi k an ton.

Nhng thay i c t cung khng ni ln nhng ngy d th

thai bt u v kt thc hoc an ton hay khng an ton cho vic giao hp.
Tuy nhin, cng l mt phng php b tr c gi tr cho vic nh gi nim
dch c t cung v theo di thn nhit c s.

Ba du hiu ni trn u c th theo di c n gin, ch mt vi

pht mi ngy.

KHNG CHO PHNG NON HAY C CH S PHNG NON

L phng php trnh thai s dng hcmn. Phng php ny c

hiu qu cao nhng tn km. Ngi ph n phi ung u n hng ngy
mt vin thuc c cha mt hm lng nh hcmn c ch s phng
non.

Nhc li lch s thuc trnh thai

 Cch y hn 60 nm: ngi ta bit rng bn thn nhng hc mn
sinh dc do bung trng tit ra li c ch bung trng phng non. Ngoi ra
nhng hc mn sinh dc nam cng c xc nh l c ch sinh sn. Nm
1921, Haberlandt c kin ngh c ch sinh sn bng hcmn. Nhng
kin ny b b lng. Tht ra cng c nhng kh khn c bn. Trc ht,
nu dng estrogen c ch phng non th chng bao lu s b quen thuc
th phi dng liu ln. M tng liu cao qu, c th s khng chu ng c.
Nu dng progesteron th phi tim, va phin phc, va gy au n. Cc
hcmn nam cng khng th dng lu di cho ph n c v s gy tnh
trng nam tnh ha. Mi ti nm 1952, Colton v Djerassi mi tng hp c
mt cht c tc dng ging progesteron, ung c v c tc dng mnh gp
nhiu ln so vi progesteron. y l mt s kin quan trng nh du mt
bc pht trin mi, to iu kin trnh thai bng hcmn.

Nm 1956, th nghim c tin hnh trn sc vt, sau theo di

trn ngi. Tnh cht c ch phng non cng c xc nh.

Nm 1959, hcmn trnh thai u tin c s dng. T y nhiu

loi ha cht tng hp khc c tc dng ging progesteron ln lt c
tng hp v c gi di mt tn chung l progestagen. Tt c cc
progestagen tng hp u c tc dng mnh v ung c. Chng l thnh
phn c bn ca cc thuc trnh thai hc-mn hin nay.

Cc dng thuc tranh thai s dng progestagen

Vic s dng cc progestagen vo mc ch trnh thai v c ch tc

dng trnh thai ca cc progestagen rt a dng, ph thuc ch yu vo loi
thuc v liu dng

Progestagen c th dng liu cao 150 mg n 250 mg tim mt ln,

c tc gng trnh thai t 2-3 thng.

Progestagen cng c th dng liu thp, dng hng ngy lin tc k

c nhng ngy hnh kinh. Liu hng ngy hay c ni n nht l 0,5mg
mi ngy, cng c th c dng vi liu thp 0,007mg mi ngy nh
nogestroel chng hn. Hin nay Vit Nam ang dng Ogilin, liu mi ngy
mt vin 0,35mg. Nh vy l rt thp so vi liu dng trong nhng nm u
dng progestagen. Khi y phi 10mg mi ngy. Vi liu ny, ngi ph n
dng thuc hay b ri lon kinh nguyt, ra huyt nh git v huyt bt thng
gia vng kinh

Dng thuc c s dng ph bin nht hin nay l dng kt hp

progestagen vi estrogen. Ung hng ngy, mi ngy 1 vin. Phn ln mi
chu k ch ung 21 ngy, ngh 7 ngy. Trong nhng ngy ngh thuc s hnh
kinh. Liu thuc trong mi vin ngy nay gim i rt nhiu. C loi thuc trong
mi vin ch cha 0,15mg progestagen v 0,03mg estrogen. Th d vin
Microgynon ca c v vin Rigevidon ca Hungari. Nhng vin thuc liu
thp ny c xp hng vo loi vin nh, ni vin liu thp. Nhng loi
vin c liu trung bnh thng cha 0,25mg hoc 0,5 progestagen v cha
0,05mg estrogen. Th d vin Oxidon ca Hungari cha 0,25mg Norgestrel v
vin Eugynon ca c cha 0,5mg Norgestrel. Cng phi ni rng Norgestrel
l loi progestagen ngy nay c s dng ph bin nht trong cc vin
thuc hcmn trnh thai d di dng dng n c hay phi hp vi
Estrogen. Nogestrel cho php h liu xung thp m vn m bo trnh
thai cao.

S d ngi ta hay trnh by thuc trnh thai theo v 21 vin ung

trong 21 ngy l c cho ung chn trong 3 tun, sau ngh 1 tun. Bt u
ung thuc vo ngy th my ca tun th thng sau li bt u ung vo
ngy th y ca tun cho d nh. Vng kinh nh th s l 28 ngy. Ngoi ra,
gip cho qun thuc hn na ngi ta cn trnh by thuc theo nhng
ba 28 vin trong c 7 vin m, khng cha hc mn trnh thai, nhng
vin m ny ch cha ng, st hoc vitamin. Vi cc bia thuc loi ny,
cch ung s n gin hn, ngy no cng ung mt vin, ln lt t nhng
vin cha hcmn (21 vin) v tn cng bng 7 vin m. Ngi ph n s
hnh kinh vo nhng ngy ung cc vin m y.

Phn tch tc dng cc loi thuc trnh thai

 Thuc trnh thai liu dng trung bnh vi progestagen dng n c
ngy nay khng cn c s dng na v hay gy nhng bin chng rong
kinh, chy mu gia vng kinh v dng lu di s gy v kinh.

Thuc trnh thai liu thp vi proogestagen n thun l phng php

c nhiu tc gi quan tm nghin cu nhng cng t ra t c a chung
v t l v k hoch kh cao. L do cng d hiu. Cc thuc progestagen liu
thp khng c ch phng non. Tc dng trnh thai ch yu trong ch
kh nng lm c cht nhy c t cung ngn cn tinh trng thm nhp ln
ng sinh dc trn v phn no da vo tc dng ln nim mc t cung
khng thun li cho s lm t ca trng. Dng lu cng c th dn ti v kinh
th pht.

Progestagen dng liu cao t 150 n 250 mg c tc dng trnh thai

hng 23 thng cng l phng php khng c nhiu nc a chung.
Lc c c mt s nc ang pht trin c dng, da vo kh nng s dng
d dng cho ngi ph n, khng phi ung thuc hng ngy. Nhng
phng php ny c my nhc im cn bn. Trc ht liu thuc a vo
qu ln, t ngay t ban u. Mc du hy vng rng thuc s thm dn vo
c th theo tc u u, nhng trn l lun v thc t thuc c gim dn
hiu qu v ti nhng ngy cui cng th ht tc dng.

Mt khc nu ti bin do thuc gy ra, khng th mi chc rt thuc ra

khi c th c d l dng di dng thuc cy, thuc ghp. Ngoi ra thuc
gy v kinh tng i ph bin sau mt thi gian iu tr. Dng thuc sinh
k hoch m li chm kinh th tht khng yn tm. Nhiu trng hp phi
theo di, khm i, khm li.. theo di nhiu ln xem c phi c thai hay
khng.

Vin thuc kt hp gm estrogen v progestagen trong cng mt vin

thuc l mt dng c dng ph bin nht. S khc v sinh l t nhin
khng nhng khng c hi m c v cn c li. S c mt ca progestagen
trong sut vng kinh c kh nng hn ch bt hin tng qu sn nim mc
t cung. iu ny c khng nh qua cc thng k trn th gii. Nhng
vin thuc kt hp liu nh (cha itestrogen) l dng thuc dng thch hp
nht.

Dng thuc ung kt hp ng km theo nhng vin m nhm gii

quyt vic ung lin tc, n gin ha vic ung thuc, qun l mt dng
thuc ngy nay c nhiu hng sn xut. Mt s hng thuc cn ghi c th
t cc ngy th trong tun nh th hai, th ba. v.v...

V ch nh c th ni l qu rng ri. Hu ht nhng ph n khe

mnh mun trnh thai m bo u c th dng thuc trnh thai ung dng
vin kt hp vin liu thp cng tt. Mt s ph n c ch nh thun li hn,
th d nhng ngi c kinh t, kinh qu nhiu, kinh tha, kinh qu mau v.v
vin trnh thai kt hp c tc dng a vng kinh v lng huyt kinh tr li
bnh thng. Tuy nhin, thuc trnh thai ung cng cn c ch nh mt
cch thn trng. Mt s khng nh nhng trng hp c chng ch nh dng
thuc.

Nhng chng ch nh tuyt i l nhng trng hp c khi u d c

hay lnh tnh c lin quan n b phn sinh dc nh cc khi u v, khi u
c t cung, thn t cung nh ung th c t cung, u tuyn v, ph i tuyn
v.

Nhng trng hp c bnh tim mch nhu cao huyt p, tc mch,

phnh tnh mch, bnh van tim, bnh v chuyn ha nh bo bu, i tho
ng. Basedow u khng c dng hcmn trnh thai. Nhng trng
hp b bnh gan, thn lm nh hng n kh nng o thi ca thuc cng
khng c dng.

Ngoi ra c nhng chng ch nh tng i nh con gi midy th,

ph n trn 35 tui, ang cho con b, gy yu v.v

Trong qu trnh dng thuc trnh thai dng kt hp ung nu b ra mu

bt thng th phi tng liu ln 2 vin mi ngy. Khi ht ra huyt, li rt
xung 1 vin mi ngy. Nhng nu b nhiu thng nh vy th nn ngng
thuc v thay th bng bin php trnh thai khc.
 Ch nn dng thuc trnh thai hcmn trong thi gian 1 nm, 2 nm
ri thay bng phng php trnh thai khc. Tt nht c sau mi nm dng
thuc ngh 2 thng theo di tnh hnh kinh nguyt. Nu kinh nguyt khng
b bin ng th tip tc dng thuc. Nu c bin ng nh kinh qu tha, v
kinh th nn thay th bng phng php trnh thai khc.

Kt lun

Thuc trnh thai hcmn tuy c t l tht bi thp nht nhng li l

mt phng tin trnh thai cao cp, t tin ng thi cng i i phi c
trnh v kh nng theo di ca ngi thy thuc v c ca ngi ph n
dng thuc.

2. CC PHNG PHP NGN KHNG CHO TINH TRNG GP

NON

Cc phng php ni trn c t lu. 1850 nm trc cng nguyn

cc sch y hc c m t cc vch ngn trnh thai t trong m o.

Trong nhiu nm, cc bin php ny l cc bin php trnh thai duy
nht. T khi c cc bin php mi hn nh dng c t cung v vin thuc
ung trnh thai nhng nhiu ngi vn ng s dng cc phng php c.
Cc loi c s dng thng thng nht l:

1. ph n:

Cc thuc dit tinh trng: di dng kem, gel, vin n, vin n si

bt, vin nn

Cc vch ngn c hc khng c thuc: mng ngn m o, m c t

cung.

Cc vch ngn c hc c thuc: bt bin t m o.

2. nam gii:

Xut tinh ra ngoi m o (onanisme, coitus nhe interruptus).

Bao dng vt.

 C ch tc dng ca cc bin php ngn

Trong phn ln thi gian ca chu k kinh nim dch c t cung thng
qunh c v tinh trng khng sng c. Vo trc lc phng non
nim dch tr thnh long nh nc, thot ra khi ng c t cung v bm vo
mt ngoi c t cung. Mun c thai, tinh trng phi chui qua nim dch long
ny di chuyn ln phn trn ca ng sinh dc n. Khi ti vi trng, mt
tinh trng chui vo non v th tinh cho non. Cc bin php vch ngn lm
gin on s kin ny.

Vo lc phng tinh, nhng git u tin ca tinh dch phn ln cha y

tinh trng c phng vo m o, v ch sau vi giy tinh trng vo nim
dch c t cung.

Chc nng ca cc bin php trnh thai bng vch ngn l ngn khng
cho tinh trng vo nim dch c t cung. Mng ngn m o hoc m c t
cung ngn khng cho cc git u tin ca tinh dch cha y tinh trng tip
xc vi nim dch c t cung. phng tinh trng vt qua c cc
vch ngn nu chng may vch ngn b thng ngi ta cn dng thuc dit
tinh trng.

Thuc dit tinh trng ring cng to nn mt vch ngn ha hc. Ngoi
tc dng ngn cn trc tip tinh trng vo c t cung, thuc dit tinh trng
cn ph v mng ca tinh trng, lm bt ng v lm cht tinh trng.

Cc bin php vch ngn c th khng ngn ni ton b tinh trng tip
xc vi nim dch c t cung, nhng chc chn chng cng lm gim c
s lng tinh trng n gp non hoc lm mt kh nng th tinh ca tinh
trng. Ring bao dng vt bng cao su mng c tc dng ngn cn tinh
trng vo m o.

Xut tinh ngoi m o

L cch trnh thai c l lu i nht. Trong lc giao hp, khi sp ti lc

xut tinh, ngi nam gii cho tinh dch chy ra ngoi. Cch trnh thai ny n
gin khng i hi dng c g phc tp ch cn mt iu kin duy nht l
ngi chng c quyt tm, c thc bo m k hach sinh ca v
chng. Nu thc hin nhiu ln c kinh nghim th phng php ny cng
khng lm gim khoi cm ca v chng. Theo mt ti liu nc ngoi u
Chu c 100 cp v chng c 36 cp s dng cch xut tinh ngoi m o
thc hin sinh c k hoch.

Bao dng vt:

t lu, ngi ta ch to bao dng vt bng rut cu; hoc bng

da ng vt. Cc loi bao dng vt ny hnh nh truyn khoi cm tt hn,
nhng an ton khng bo m v t tin.

T gia th k th 19 do tm cch ch bin m cao su vi lu hunh

nn ch to c cc bao dng vt bng cao su. Tuy vy loi bao
dng vt ny cn dy, chun gin cha tht tt v cn nhiu ngi c
thnh kin vi bao dng vt.

T cc nm 30 ca th k 20 do tm c cch ch bin latex (m cao

su c c c v lm n nh) nn ch to c cc bao dng vt
mng hn, bn hn v phm cht ngy cng cao. Thng thng c hai loi
bao dng vt, loi tn cng bng ti nh hng tinh dch v loi khng tn
cng bng ti. Phn ln c ng gi di dng cun sn, ng trong ti
kn. C khi trong ti c sn du lm trn. Nn bo qun bao dng vt
ni mt v kh. Trnh ln vi cc cht c du ha:

Khi s dng, t vo dng vt ang cng ri tho cun dc theo

thn ca dng vt. Nu bao c ti cui, th phi tho ht khng kh ra. Nu
l loi khng c ti th phn cui cng phi hi chng m khng b st vo
quy u tinh dch khi thot ra ngoi mp bao v vo m o.

Khi rt dng vt r, khng c li bao trong m o. iu ny d

xy ra, mt khi dng vt khng cn cng na. Ngi n ng lun phi
nh gi ly mp bao, trong lc rt dng vt ra bao khi tut. Sau khi
dng xong th vt b, khng dng li.
 Li ch ca bao dng vt l s dng. N ngn khng cho tinh trng
vo m o, ng thi n cng gip trnh c cc bnh ly truyn do giao
hp.

Mt vi c nhn khng thch dng bao dng vt v phi ngng giao

hp eo bao hoc h cho rng bao lm gim khoi cm. Mt s t nam v
n b d ng vi latex hoc vi cht bi trn. Nu l loi bao khng bi trn th
h c th thy kh chu do c st gia bao v dng vt hoc m o.

Hiu qu trnh thai ca bao dng vt l t 2 n 10 thai nghn cho

100 cp/nm nu s dng ng n. T l ny s thp hn nu dng thm
vi thuc dit tinh trng.

MNG NGN M O

Mng ngn m o l mt loi dng c trnh thai dng cho ph n,

trn, c hnh mt chic chn ch to bng latex. Vnh pha ngoi ca mng l
mt l xo kim lai. C ba loi mng ngn m o: mng c l xo dt, trong
l xo l mt bn kim loi dt, mng c l xo xon m l xo l mt dy xon, v
mng vng cung m l xo l mt phi hp l xo xon v l xo dt. Mng ngn
m o c ch to theo cc c t 50 n 105 mm ng knh. Mi c
cch nhau 5mm. C mng ngn cho tng ngi phi do thy thuc xc nh
bng cch thm m o. Cho ngn gia vo ti cng sau m o ri cnh
ngn ci vo xng v. o khong cch t u ngn gia n ch ngn ci
chm vo xng v. S o l ng knh ca mng. C ny thay i do s
pht trin ca c th. Thng thng c to nht lp kht m khng lm mt
thoi mi l tt.

Trc khi t, mt tha c ph gel dit tinh trng vo ch hm ca

mng, bi trn cc mp vnh, v mt trc ca mng. Ngi ph n c th
t t ly mng. Nm nga hoc ngi xm hoc ng, mt chn ghch ln
mt chic gh nh. Bp hai cnh ca vnh vo vi nhau ri nh nhng lun
vo m o. Khi vo ng ch, mng phi chim ng knh cho ca m
o, mt u sau xng v, cn u kia ti cng sau m o. Nh vy,
dng c s ph kn c t cung v phn ln thnh trc m o.
 Mun m bo, sau khi ngi ph n t t xong, ngi thy thuc
kim tra li v hng dn thm. Sau khi t tt, ngi ph n phi s thy c
t cung b mng latex che ph v s thy vnh l xo ca mng ti cng
sau.

Nu sau khi t 3 gi m khng giao hp th phi bm thm thuc dit

tinh trng vo m o hoc nu giao hp nhiu ln th mt ln phi bm thm
thuc dit tinh trng sau khi giao hp phi mng ngn ti ch t 68 gi
m bo tinh trng cht ht.

Khng c mng ngn qu 24 gi trong m o. Sau khi ly ra,

phi ra sch bng nc v x phng, thm kh v bo qun trong hp.
Trc khi dng phi kim tra xem mng c thng, rch khng. Li ch ca
mng ngn l c th t mng mt thi gian trc khi giao hp. Tuy vy, bao
gi cng nn dng thm thuc dit tinh trng.

Cc tc dng ph c th c ca mng ngn l d ng vi thuc dit tinh

trng; hoc vi latex. Dng c c th gy kh chu khi lu trong m o.
Nu kh chu nn thay i c. Do vnh vo niu o nn c th gy nhim
khun ng tit niu. Nu c triu chng ny phi iu tr ngay. Dng c c
th gy phn ng vim m o, nht l hai bn. V vy khng nn
mng lu qu 6-8 gi sau khi giao hp.

T l c thai khi dng mng ngn m o cng vi thuc dit tinh trng
l 2 thai nghn cho 100 ph n/nm. Nu dng ng quy nh.

M C T CUNG

M c t cung l dng c trnh thai dng cho n, chp kn ly c t

cung.

Trc khi t, vo hm ca m thuc dit tinh trng chim 1/4 th

tch ca hm. Hng dn ngi ph n t nhn bit c t cung ca mnh.
Sau , ngi ph n ngi xm, kp m c t cung gia ngn gia v ngn
tr ri a vo m o, y m vo tht su ng thi cho trt m trn
thnh sau m o cho ti lc m chp vo c t cung. Sau ngi ph n
phi kim tra xem c t cung c ph kn cha. Khi tho m cng cho
ngn gia v ngn tr vo v kh ny vo g m m ko ra. C ngi phi
rn (nh lc i ngoi) c t cung nh ra gn ca mnh d t v tho.

Khng nn m c t cung trong m o lu qu 24 gi. Mt ln giao

hp thm phi bm thm thuc dit tinh trng vo m o. Sau khi giao hp
xong phi m c t cung ti ch nhiu gi m bo tinh trng b tiu
dit ht.

M c t cung c li ch l c th t trc lc giao hp. M c t cung

c th thay th c mng ngn m o cc ph n do gii phu bt
thng m khng dng mng ngn c.

Bt li ca m cng nh mng ngn l phi s m n b phn sinh

dc. Trong chu k kinh, c t cung thay i kch c nn mt c c khi khng
thch hp cho c chu k. S c m c hn nn khng tho mn yu cu ca
mi ngi.

T l c thai khi dng m c t cung l 2 thai nghn cho 100 ph

n/nm nu dng ng n.

THUC DIT TINH TRNG

Thuc dit tinh trng c trnh by di dng kem, gel, bt khi dng,
vin n ha tan hay si bt, vin si bt. Trong m o, thuc dit tinh trng
to nn vch ngn ha hc che ph c t cung. N lm bt ng v git cht
tinh trng.

Thuc n v vin c gi ring, cn cc loi khc ng trong ng.

Thuc n v vin phi nhng nc trc khi vo m o. Sau khi c thuc
vo m o thng phi ch 1015 pht vch ha hc c to thnh ri
mi giao hp. Thng thuc ch c tc dng tt trong thi gian 1 gi sau khi
t. Qu thi gian phi cho thm thuc.

T l c thai khi dng thuc dit tinh trng l 35 thai nghn cho 100
ph n/nm nu dng ng n.
 BT BIN TRNH THAI

Bt bin (pollyurethane) mang thuc l mt vch ngn mm hnh cu

dt mt pha c mt ch hm lp vo c t cung v mt kia c mt
vng dy ly dng c ra. Bt bin cha khong 1 gam thuc dit tinh
trng. Thuc dit c t vo t lc ch to. Trc khi t, cho bt bin
vo nc ri vy nc i. Loi bt bin polyvinyl m sn th khng cn cho
nc. Gp bt bin li, ngi xm hoc ng, mt chn chch ln mt chic
gh thp. Banh kh 2 mi v lun dng c vo m o. y su vo trong
cho ch hm lp kht vo c t cung, cn vng dy th pha m o. Khi ly
dng c, th cho ngn tay vo mc vng dy v li ra.

Li ch ca dng c l c th t trc khi giao hp 24 gi v c th

t ti ch trong 30 gi. Khng cn phi bm thm thuc dit tinh trng. Dng
xong, vt b, v nu s dng li th phi c ra s lm mt ht thuc dit tinh
trng.

Bt li ca dng c l gy mn nga mt t ph n do khng chu

c thuc dit tinh trng. Cng c khi kh ly dng c do khng thy vng
dy. Gi t nn kh ph cp.

T l c thai khi dng bt bin trnh thai l 20 thai nghn cho 100 ph
n/nm. So vi mng ngn m o th hiu qu khot hn.

KT LUN

Cc bin php trnh thai bng vch ngn an ton v tng i tin cy
nu cc cp nam n c quyt tm trnh thai cao v bit cch s dng ng.
Mc d chng khng hiu qu cao nh cc bin php trnh thai khc nhng
chng vn c vai tr quan trng trong sinh c k hoch.

Li ch chnh ca chng l khng nh hng n ton c th, khng c

cc tc dng ph ngn hoc di hn v khng nh hng n s tit sa.
Nhng cp nam n dng bin php trnh thai t nhin nn dng thm bin
php vch ngn trong thi k phng non.
 Hiu qu ca bin php vch ngn cn ty thuc vo phm cht ca
dng c v vo s bo qun.

PHNG PHP CN TR S LM T CA TRNG TRONG T

CUNG

Dng c t cung trnh thai

Lch s pht trin ca DCTC trnh thai

T lu ngi ta bit t mt vt vo t cung trnh thai. Nhng

ngi Rp bit t mt hn si nh vo t cung lc ci trnh thai
khi i qua bi sa mc.

T nm 1940 1959 s ngi p dng DCTC khng ngng pht trin.

Cc loi DCTC ln lt ra i. Nm 1934 T.Ota ngi Nht ci tin to ra
vng trnh thai mang tn vng Ota.

Cng t nhiu loi DCTC xut hin vi hnh khc nhau, cht liu
khc nhau. Ngy cng tin b vi tc dng trnh thai cao v t l bin chng
t.

Nm 1962 ngi ta thy cn thit phi nh gi li DCTC trnh thai v

ln u tin m Hi ngh quc t bn v DCTC trnh thai ti Nu c. Nh
vy trong 10 nm gn y DCTC t ch b phn i kch lit n ch c
xc nhn gi tr trnh thai cao v c nhiu nc s dng.

Trong hi ngh quc t Stockholm v iu ha sinh sn thng 21984

cc nh khoa hc kt lun rng DCTC l phng php trnh thai an ton nht
so vi cc phng php thuc trnh thai, trit sn v ph thai.

nc ta trong cuc vn ng SKH nhiu nm qua, DCTC trnh thai

c coi l phng php n gin, r tin, t mt ln c tc dng trnh thai
c nhiu nm, c nhiu ch em p dng. Hin nay nc ta hng nm
c trn 35 vn ch em dng DCTC trnh thai. T l c thai khi mang DCTC t
2-5%. T l ri cng t 25%. Cc tc dng ph khng ng k nu ng
ch nh, ng c DCTC so vi kch thc t cung v thao tc dng k thut
v khun.

Cc loi DCTC

Cho n nay c khong trn 30 loi DCTC trnh thai. Mi nm xut

hin nhng kiu DCTC nh vi nhng u im mi nhng khng khi nhng
nhc im nht nh.

C dng c thng, h nh Lippes Loope Saf.T. Coil - C loi kn nh

Ota, Super Dana. C loi c hnh dng tip xc nhiu vi cc in ca ni
mc t cung, c loi gn vi kim loi, ha cht tng tc dng trnh thai. C
gn ng nh Graviguard7 Cu.. c gn ng cha progestagen.

C ch trnh thai ca DCTC

Gn y, hu ht cc nh nghin cu c nhng quan im chung nh

sau:

DCTC trnh thai khng c nh hng g n trc di i tuyn

yn bung trng trong c ch iu ha kinh nguyt.

Mt lp lun cho rng s c mt ca dng c trong t cung lm cho

trng th tinh di chuyn qu nhanh t vi trng n t cung gy nn tnh
trng trng cha pht trin y i n t cung lm t khi t cung cha
c chun b tt. Nhiu cng trnh nghin cu hin nay khng thng nht
vi quan im ny.

Hin nay c nhiu tc gi cho rng: tc dng trnh thai ca DCTC l

s thay i ti ch trong t cung hoc to ra mt mi trng khng thun li
cho tinh trng hay phi, hoc ngn cn qu trnh dnh phi vo ni mc t
cung, hoc phi hp c hai tc dng ni trn. Ngi ta cng nhn thy rng
c s thay i t bo ni mc t cung khi c dng c t cung. Trong nhng
cng trnh nghin cu hin nay ngi ta nghi ng rng: cc i thc bo i
n bm vo b mt DCTC to ra mi trng khng thun li cho trng th
tinh hoc DCTC bng cht do gy hin tng xm nhp cc bch cu a
nhn vo ni mc t cung lm cho ni mc t cung tit dch ging nh s
xut tit ca hin tng vim do ngn cn s lm t ca trng.

Tippen cn cho bit ng v kim loi khc m thp cng c th

c tc dng trnh thai tt mt khi c gn vo DCTC.

DCTC c cha medroxyprogesteron hoc levonogestrol cn c thm

tc dng lm thay i nim mc t cung v mt t chc hc khng thch hp
cho s lm t ca trng.

Nhng thun li v khng thun li ca DCTC

1. Thun li

t DCTC l phng php trnh thai c th phc hi ngha l khi ly

DCTC ra th thai nghn c th tr li d dng.

t DCTC, c hai v chng u yn tm khi giao hp, khng lo lng

v khng cn nhng thao tc khc.

Khng nh hng n sc khe ton thn. Khng gy nhng khi u

ni mc t cung nh thuc ni tit trnh thai. DCTC rt thch hp vi nhng
ngi c chng ch nh dng thuc ni tit trnh thai.

DCTC c tc dng trnh thai cao (95-97%) ng hng th 3 sau trit

sn v ung thuc ni tit trnh thai u.

DCTC l phng php trnh thai tng i r tin, t mt ln c th

trnh thai c nhiu nm.

2. Khng thun li:

C th b ri DCTC, t l ri 23% thng hay xy ra trong 3 thng

sau khi t nu ngi ph n khng bit th thai nghn c th xy ra.

Ra mu: rong huyt thng xy ra ngay sau khi t DCTC v ko di

12 tun, ra mu t mt, mu hng nht. l phn ng bnh thng vy
ngi thy thuc phi bo trc cho ngi t DCTC bit. Cc k kinh u
sau t DCTC cng thng ko di. T l phi iu tr rong kinh sau khi t
DCTC 20%. Nhng c khong 1,5% phi ly DCTC ra v c nh hng n
sc khe ton thn v iu tr ni khoa khng kt qu.

au bng: ngay sau khi t DCTC c th c triu chng nng bng,

au tht v cn co t cung, au lng (c th khi sau vi gi hoc sau ung
thuc gim au), nu au nhiu v ko di phi khm xem DCTC c bi xon,
b tt hoc nm sai t th trong bung t cung khng? Hoc kch thc
DCTC khng thch hp vi bung t cung? T l tho DCTC do au t 2-3%.

Ra nhiu khi h: a s trng hp thy hin tng tit dch nhiu (do
phn ng nim mc t cung) v hin tng ny s gim nu khng c nhim
khun km theo.

Nhim khun l bin chng c th gp do dng c v khi thao tc

thiu v khun; hoc t DCTC cho ngi b vim nhim m o, c t cung
v t cung m cha c iu tr chu o. T l vim nhim tiu khung v
cha ngoi d con gp ngi mang DCTC nhiu hn ngi bnh thng.

Thng t cung: l bin chng him gp thng xy ra do DCTC chui

t t vo mt l sang chn nh xuyn qua thnh t cung vo bng - thng
ch pht hin c khi n tho m khng ly ra c. Pht hin bng chp
X quang.

C thai trong khi mang DCTC: c th gp vi t l 25% cng c th

do k thut hoc chn khng ng c (DCTC nh qu so vi t cung hoc
lu DCTC qu thi gian cho php. Thai nghn trong khi mang DCTC c th
tin trin bnh thng. T l sy thai hnh nh khng cao hn so vi nhng
ngi khng mand DCCT nhng thng nn khuyn nhng ngi mang
DCTC c thai nn no trnh sy thai, nhim khun.

Sau khi tho DCTC kh nng c thai v sinh khng gim. Theo
thng k ca nhiu tc gi tho DCTC cho nhng ngi mun th trn
90% c thai ngay trong nm u sau tho DCTC.

Nhng trng hp chng ch nh t DCTC

1. C thai hoc nghi ng c thai

 Thng thng nn t DCTC ngay sau ngy ht kinh hoc ngy th 5
ca vng kinh. Nu t sau 6 tun phi bo m no sch.

2. Nhim khun: tt c cc trng hp nhim khun ang tin trin u

khng c t DCTC (vim m o, vim c t cung, vim phn ph, vim
phc mc tiu khung) cc trng hp vim mn tnh do nm, trng roi
cng nn iu tr cho khi hn ri hy t DCTC.

3. Cc d dng t cung: i vi t cung i, t cung hai sng, t cung

c vch ngn vn c th c thai v sinh nhng t DCTC trn nhng t
cung ny d gy chy mu v thng t cung v hnh th bung t cung khng
tng xng v thch hp vi cc loi DCTC.

4. Cc khi u lnh tnh t cung v bung trng nhng chng ch nh

tng i, cn iu tr khi u ri s t DCTC sau.

5. Cc ung th sinh dc: l chng ch nh tuyt i.

6. Rong kinh rong huyt cha r nguyn nhn: cn thm khm k cng
tm nguyn nhn v iu tr khi trc khi t DCTC.

7. Thng kinh cha r nguyn nhn: cng cn tm r nguyn nhn v

iu tr khi.

8. Thiu mu do cc bnh ni khoa: nu t DCTC th rong kinh v

rong huyt sau t c th lm thiu mu hn.

9. Ri DCTC nhiu ln lin tip sau khi t. C th do h eo c t cung

nn p dng phng php trnh thai khc.

10. Cc trng hp c bnh ni khoa cp hoc mn tnh nh suy tim,

suy thn, vim gan cp u khng nn t v d gy chy mu v nhim
khun nng.

11. Cui cng cng khng nn t DCTC cho nhng ngi cha ln
no v t cung nh d gy au.

Theo di sau t DCTC

1. Ch sau t DCTC
 Khuyn ngi t DCTC nn ngh ngi 3-7 ngy trnh lao ng nng 3
thng, khi c kinh nn theo di xem DCTC c ri ra khng.

Gi gn v sinh hng ngy

Hng dn cch ghi lch kinh nguyt: Ung thuc khng sinh sau t
DCTC trong 3 ngy.

2. Hn khm li trong 3 thng u. Nu c g bt thng n khm

ngay.

Khi khm li hi k bnh nhn v kinh nguyt xem c ko di khng. C

au bng khng v DCTC c ri khng.

Khm ph khoa sau khi t DCTC, xem tnh trng m o c t cung,

t cung v phn ph. Tm xem DCTC cn dy khng (nn l loi c dy). Nu
nghi ng DCTC xon hoc ri c th kim tra bng X quang.

3. Ch nh tho DCTC

Ngi ph n mun c thai li

Chng i vng trong thi gian di

Ht tui c con

Thi gian qu 5 nm

C bin chng nh nhim khun, bng huyt, au bng ko di, st

cn, thiu mu

Ngoi ra cn mt s phng php c tnh cch kinh nghim, khng

hon ton khoa hc v t hiu qu.

Tht ra m o ngay sau giao hp: dng nc hoc mt dung dch

no tht ra m o sau giao hp vi mc ch a tinh dch ra khi
m o trc khi tinh trng xm nhp vo t cung.

Tht ra tinh trng di chuyn nhanh, mt s tinh trng ti t cung

trc khi ngi ph n ra ti bung tm. Dung dch tht ra vi p lc li c
th y mt s tinh trng vo t cung nhanh hn.
 Tht ra l phng php t hiu qu trnh thai nht trong s cc
phng php sinh k hoch khng nn dng.

Trnh khoi cc: Mt s ngi ngh rng trnh thai, ngi ph n

phi c khoi cc. iu khng ng. iu khc bit cn bn gia nam v
n trong hot ng sinh sn l nam phi c s cng cng v xut tinh mi
c th gy ra thai nghn trong khi n c th c thai m khng c bt c s
hng khi tnh dc no.

Cho con b: mc d ko di thi gian cho con b khi a b c th

phi n thm thc n khc m sc pht trin c th ngn nga c s
phng non mt s ngi, nhng phng php ny khng ng tin cy.

TRIT SN

T 1973 phng php trit sn c s dng nh mt phng php

cai vnh vin v c nhiu ngi s dng. Ngy nay l phng
php thng c cc cp v chng s dng nhiu. Trit sn em li hiu
qu sinh k hoch 100%, p dng cho c nam v n.

n, vi trng c ct hay tht cn tr s gp g gia non v tinh

trng.

nam ct v tht ng dn tinh tinh trng khng th ha ln vi tinh

dch.

Trit sn n

Trit sn l chm dt vnh vin kh nng sinh ca ngi ph n, l

bin php trit nht trong s cc bin php sinh k hoch.

Cho n nay, trong nhng phng php trit sn n, ngi ta vn

tc ng ch yu n vi trng v vi trng l ni xy ra s th tinh v ng
dn non th tinh (trng) tr v t cung. Cho nn nu tht hoc ct mt
on no ca vi trng th s th tinh s khng xy ra c.
 Ct tht vi trng: phi p dng phng php phu thut. Mt vi trng
b tht v ct trong trng hp cn thit vn c kh nng ni thng li, tuy
nhin t l thnh cng ca loi phu thut ny thng rt thp.

Gii phu vi trng: vi trng xut pht t sng t cung ri i vo b

trn dy chng rng nm gia dy chng trn pha trc v dy chng t
cung, bung trng pha sau.

Chiu di ca vi trng thay i ty tng ngi, tu theo lc c thai hay

khng. Bnh thng vi trng di khong 1012cm l hai ng nm i xng
nhau v pha sng t cung. Khu knh khon 2mm pha loa ng knh vi
trng rng dn ln. Vi trng c chia ra lm bn phn.

Phn k: phn vi trng nm trong thnh t cung

Phn eo: hp v thng, nm ngang di khong 1cm

Phn bng: tip phn eo, y vi trng rng hn chy ln trn vo

trong ri ra sau to thnh mt ci quai m ly cc trn v mt sau bung
trng.

Phn loa: l phn cui ca vi trng, ta rng nh hnh ming phu.

Vi trng c nui dng bi mt vng cung mch mu do ba nhm

ng mch to thnh.

Khi ct v tht vi trng gia on eo v on bng th hon ton

khng nh hng g n tun hon bung trng v vn bo m tun hon
vi trng c tt.

Tht ng dn tinh

1. Mt vi nt v gii phu v sinh l b phn sinh dc nam

B phn sinh dc nam c:

Hai tinh hon sn xut tinh trng v ni tit t nam (androgen)

Nhng ng dn tinh

Cc tuyn tit ra tinh dch: Tuyn tin lit, ti tinh.

 Niu o vi 2 chc nng: va dn nc tiu, va dn tinh dch.

Hai tinh hon tuy nm ngoi bng nhng c ni vi c th bng

nhng ng mch, tnh mch, dy thn kinh, ng dn tinh kt thnh mt b
gi l b thng tinh.

Tinh hon c phn chia thnh nhng thy nh. Mi thy nh cha
mt s ng rt nh, di gp khc gi l ng sinh tinh di khong 30-60cm,
ng knh 0,10 - 0,20mm. Mi tinh hon c khong 100 ng sinh tinh. ng
sinh tinh sn sinh ra tinh trng v mt dch c (dch tinh hon), cn thit cho
s pht trin v di chuyn ca tinh trng. Tinh hon cn sn xut androgen,
ni tit t to nn gii tnh c trng ca nam.

V vy tinh hon c 2 chc nng:

Ngoi tit: to ra ni tit sinh dc nam (androgen).

ng sinh tinh tp trung vo mo tinh hon, mt ng di 56m, gp

khc nn c cm ch cn khong 5cm p vo tinh hon pha trn. Tip theo
mo tinh hon l ng dn tinh t bu qua ng bn vo bng, vng ra pha
sau bng quang ri i xung, xuyn qu tuyn tin lit, phnh to ra thnh ng
phng tinh ri vo niu o. Trn ng qua tuyn tin lit, n tip nhn
mt nhnh t ti tinh i ti mang thm nhng cht b sung cho tinh dch.

Ti tinh di 5cm, rng 2cm cu to nh mt ng nhiu nhnh gp khc,

sn xut ra mt dch gp phn lm long dch tinh hon vn cn qu c.
Phn ng dn tinh phnh to gi l bng. Tinh dch c cha trong bng ny,
ch khi no qu nhiu mi tro vo ti tinh.

Tuyn tin lit cng tit dch tin lit b sung cho tinh dch.

Tinh dch c kim pH

ngi bnh thng mi ln phng tinh ra khong 3-5ml tinh dch. Mi

ml tinh dch cha khong 20 triu tinh trng.

Nh vy tuyn tin lit v ti tinh u tit dch di tc dng ni tit ca

androgen.
 Dng vt c t chc xp c cu to bi nhng th hang (rng).
Di tc dng thn kinh v ni tit, mu t trong cc th hang lm cho dng
vt to v cng. S thay i tm thi v hnh th ny cho php a c
dng vt vo trong m o lm chc nng sinh dc. Khi c tht c
bng quang co li khng th tiu tin c. Ht chc nng sinh dc, dng
vt mm i v khi c tht vng bng ng lm cho tinh dch khng th ra
cng vi nc tiu c.

2. Tht ng dn tinh

Tht ng dn tinh l mt k thut thc hin cho nam gii khi tui khng
mun c con na.

So snh vi cc th thut nhm mc ch sinh c k hoch c bit

l thi khng mun c con na, tht ng dn tinh l bin php n gin nht,
r tin nht v t kh nng gy tai bin nht:

Tht ng dn tinh khng phi l thin, hon.

triu nh phong kin ngy xa, hon l ct b hai tinh hon i lm

cho chc nng ni tit v ngoi tit u mt v kh nng sinh dc cng mt.

Tht ng dn tinh trong SKH khng ct b i mt b phn no c, m

ch ct v tht ng dn tinh, lm cho tinh trng khng vo ti tinh c

Chc nng ni ngoi tit cn nguyn vn.

Androgen vn hot ng v tnh nam vn cn trn vn; ti tinh, tuyn

tin lit vn tit tinh dch v trong tinh dch ny khng c tinh trng.

Sau khi tht ng dn tinh dng vt vn cng; vn giao hp c

bnh thng v vn phng tinh nhng v tinh dch khng c tinh trng nn
khng th thai.

Do chc nng cn nguyn vn nn khng c nh hng g n sc

kho v kh nng tinh thn, tr thng minh, v
 Trn th gii hin nay c khong 40 triu ngi tht ng dn tinh.
n v M, s ngi tht ng dn tinh nhiu nht, xp x ngang nhau.
Bnh qun mi nm khong 20 vn ngi tht.

Bin php tht ng dn tinh, ngy cng c thc hin rng ri cc

nc trn th gii khng phn bit nc pht trin hay ang pht trin.

Theo di xa nht l 20 nm: nhng i tng tht ng dn tinh H

Ni u t ra hi lng v khng c iu g ng than phin. Trong s 124 nam
tht ng dn tinh nm 1984 n ht 1985 khng c trng hp no gp tai
bin gn hoc xa.

Phn 2. TNH DC HC C I PHNG NG

Li dn

Vn ha tnh dc xut hin ng thi vi s sng ca con ngi trn

tri t. T xa, ti phng ng, vn ha tnh dc rt c coi trng.
Phng ng c i quan nim rng, tnh dc vn nm trong bn tnh ca
con ngi, cng ging nh vic n ung vy! (Thc sc tnh d- Mnh T)

Cc kin thc ban u v tnh dc Phng ng hnh thnh t rt

sm. Cng vi thi gian chng hi t thnh mn Phng trung thut.
chnh l mn khoa hc v tnh dc trong thi c i.

Phng trung thut l mt lnh vc th v, huyn o v n tng nhiu b

mt cha c khm ph. N khng ch n thun mt tp hp cc kin
thc: Khng ch bao gm cc l lun v cc phng php thc hnh ni
phng the.

Thc cht, l c mt th o sng. o cung cp cho chng ta

mt trit l sng giao ha cng thin nhin, mt ngh thut trong sinh hot
tnh dc. c bit l phng trung thut rt coi trng thc hnh l mt h
thng thc hnh N coi trng v m t k lng cc chi tit v nhng hnh
vi tng nh l rt tm thng trong sinh hot thng ngy ni phng the.
Tuy nhin, khi thc hnh hon ho tt c nhng th , con ngi s cm
nhn c hnh phc, tr nn khe mnh v trng th.

Trong nhng nm gn y, phng trung thut c i khng cn b xem

nh mt th phng thut huyn hoc, mang mu sc m tn d oan na.
Ngc li n tr thnh mt i tng nghin cu khoa hc. N cng
khng cn l ti sn ring ca cc dn tc Phng ng, m tr thnh ti
sn chung ca ton th nhn loi.

Tic rng, nc ta tnh dc hc cn t c gii thiu. Theo s tm

hiu ca chng ti cho n nay vn cha c mt b sch v phng trung
thut, vit bng ting Vit. Cc kin thc v tnh dc hc c i ca phng
ng mi ch thy ni n trong mt s trang sch v ng y hc hoc l t
trong mt s bi bo.

c th gip cho bn c nc ta tm hiu v lnh vc k th ny

c thun li hn, phn no chng ti su tm v tm hiu c mt s
ti liu v mnh dn bin son thnh chng sch ny. Ni dunh chng
sch bao gm c mt s bi bo ca chng ti, ng trn Ton Cnh,
Tin Phong Ch Nht, nguyt san Gio dc Thi iMc d trong
chng sch ny c nhiu ni dung cn t c bit n, song y mi ch l
s pht ha cn rt s si v cha chc phn nh c nhng nt c
trng nht trong phng trung thut c i. Mc d vy chng sch cng kh
c th hon thnh, nu khng c s ng vin v tr gip nhit tnh ca
Trung Tm Nghin Cu Gii, Gia nh V Mi Trng Trong Pht Trin.

Do ngun ti liu rt hn ch, thi gian v trnh li c hn, cho nn

chng sch khng th trnh khi nhng sai st, rt mong c bn c ch
bo, lng th.

Thi h TT HNG

LAI LCH
A. KHI NGUN
 Tnh dc vn thuc v bn nng ca con ngi l mt trong nhng ni
dung quan trng trong i sng ca nhn loi. V vy nhng kin thc trong
lnh vc ny hnh thnh t rt sm.

C th ni, vn ha tnh dc xut hin ng thi vi s sng ca con

ngi trn tri t. Ti phng ng c i, vn ha tnh dc rt c coi
trng v y cng l mt trong nhng nt c sc trong vn ha phng
ng.

C iu l, do l gio phong kin, nhng kin thc v tnh dc b che

y rt kn. N ch c ph bin trong nhng tng lp, nhng phm vi rt
hp. V cng l mt nguyn nhn to ra nhng kh khn trong vic tha
k v pht huy nhng di sn trong lnh vc ny.

Thi xa nhng hiu bit v tnh dc hc, c xp vo mn Phng

trung thut (cn gi l m o). Trong thin Ngh vn chi cu sch Hn
Th, phng trung thut c xp cng vi Y kinh. Y phng v Thn Tin
vo loi Phng k.

Thi c xa, s giao hp gia nam v n xem nh l nhng vic

trong phng kn cho nn gi l phng s (vic trong phng). c cc sch
c, chng ta cn thy nhng cch gi tn khc nhau nh: Phng tht, nhp
phng, hp phng, m dng, hp m dng, giao cu, giao hp,
giao tip, tinh hnh v.v Mt s cch gi tn hnh vi tnh dc cho n
nay vn cn thng dng.

Trong t in ting Vit, do Vin ngn ng hc thuc y ban khoa hc

x hi Vit Nam bin son (Nh xut bn khoa hc x hi, H Ni 1988) t
tnh dc c gii thch l bn nng gii tnh. Trong cc bi vit, chng ti
s s dng t tnh dc theo ngha .

Cn t tnh dc, trong t in ting Vit ni trn gii thch l s ham

mun th nhc dc (trang 1029). Tuy nhin, chng ti s dng t ny theo
ngha rng hn, c th l s s dng trong nhng trng hp khi bn nng
gii tnh gn lin vi nhng nhn t tnh cm.
 Theo cc ti liu kho c, phng trung thut hnh thnh t thi k
Chin Quc v thnh hnh trong thi nh Tn v nh Hn. Trong thi k ny
Phng trung thut c h thng l lun ring. Bao gm cc php v sinh v
phng bnh trong sinh hot phong s. ng thi, cng xut hin nhng
phng php dng sinh c o ni phng the.

Sch Hn Th cn k tn 8 b sch ln c lu hnh trc thi

k v Phng trung thut:

Dung Thnh m o

Vu Thnh T m o

Nghiu Thun m o.

Thang Bn Canh m o.

Thin Lo Tp T m o.

Thin Nht m o

Hong Tam Vng Dng Dng Phng

Tam Gia Ni Phong Hu T Phng

Tng cng l 186 quyn

Cng thi vi sch Ni Kinh b sch kinh in ca ng y hc, cn

c cc sch chuyn kho v phng trung thut nh:

T N Kinh

Ngc phng ch yu, (cc ch dn chnh yu ni phng the, phng

ngc).

Ngc phng b quyt (cc b quyt ni phng the - phng ngc)

v.v

Hn chc nm trc, vo nm 1973, ti khu M Vng i Trung

Quc, ngi ta khai qut c nhiu di sn thuc thi k Ty Hn cng vi
14 loi y th vit trn la (bch th) v trn cc th tre (trc gin). Trong s
nhng sch trn, c mt s b cp nhiu n sinh hot tnh dc, cc php
u sinh v dng sinh nh:

Dng sinh phng

Hp m dng phng

Thp vn

Thin h chi o mv.v

Tuy vy, thi im xut hin ca Phng trung thut kh c th xc nh

c chnh xc. Sch Hn Th coi b Dung Thnh m o l cun sch
u tin ca phng ng trong lnh vc ny.

B. THNG TRM V BIN DNG

Thi k Tn Hn c nhiu nh nghin cu coi l thi i hong

kim ca phng trung thut. Tuy nhin cng trong giai on ny, bn cnh
nhng ni dung lnh mnh nh nu cn lu truyn nhiu th phng
thut mang tnh thn b, hoang ng hoc dm ng. Loi sch ny, lm
nh hng n nhng gi tr chn chnh ca phng trung thut.

T th k th X, do nh hng ca L hc phong kin v mt s hc

phi khc, phng trung thut b suy thoi dn. Ch trong cc tc phm ca
phi o gia v l t s sch khc, l cn tip tc ni n sinh hot tnh dc.

Mt s chng bnh nh suy gim sinh dc, di mng tinh, v sinh v.v
vn nm trong phng trung thut, dn dn chuyn ha thnh Nam khoa v
Ph khoa ca ng y hc.

My chc nm qua, cng vi s pht trin ca Tnh dc hc hin i,

cc di sn trong lnh vc Phng trung thut c i li ang c ch c
bit.

KINH DCH VI VN HA TNH DC C I.

Trong phn trc, chng ta im qua mt s b sch chuyn kho
v tnh dc hc c i. Tuy nhin, ni n nhng ghi chp u tin v vn ha
tnh dc phng ng, chc chn phi ni n Kinh Dch mt k th
b sch v i nht ca phng ng c i.

A. K TH V TNH I

Ni n Kinh Dch, nhiu ngi vn quan nim l b sch v bi

ton hoc v trit hc c i. Thc ra, t xa nhiu ngi suy tn Kinh
Dch nh mt bch khoa ton th. Trong b bch khoa ny cng c nhiu
thng tin v vn ha tnh dc. Qua nhng cu vn huyn b trong cc Ho
t, Qui t H t Thoi truyn, Vn ngn v.v c th pht hin thy
nhiu iu li ki v k th v vn ha tnh dc trong thi c i.

iu lm cho ngi ta ngc nhin nht l: Ton b lu i s vi

dung lng thng tin cc k phong ph ca Kinh Dch li c th c xy
dng nn ch nh vo hai loi vt liu: m v dng. Trong , Dng
c biu tng bi mt hnh v ch vi mt nt lin: (gi l ho
dng). Cn m c biu tng bi nt t - - (gi l ha m).

My nghn nm qua, nhiu hc gi au u v a ra nhiu cch

l gii v ngun gc ca hai tranh v k l . Mi cho n thi hin i, vi tr
tng tng ca mt thi s v lng dng cm ca mt nh ph bnh. Quch
Mc Nhc (Trung Quc c i x hi nghin cu) dm a ra mt l gii
c tnh t ph, i thng vo thc cht vn Theo ng: ho dng
khng phi l ci g xa l v tru tng, chnh l biu tng ca b phn
sinh dc nam! Cn ho m - - l biu tng ca b phn sinh dc n!. V t
hai biu tng ti s phc hp thnh cc qu, cc tng, cc cc
din, cc khi nim v m Dng Tri t Cng Nhu Nhn ngha v.v
trong Kinh Dch!.

Hai ch ci cht liu c bn ca Kinh Dch l hai c quan m c th

con ngi s dng thc hin ci bn nng sinh tn mun thu. Hai cht
liu tinh dc hin din khp ni, t tiu tit n i th, lm cho Kinh
Dch tr thnh mt k th v tnh dc!.

B. TNH DC L GC SINH TN
 Dch vit: sinh sinh v ch dch

Kinh Dch l bn tnh ca huyn o v s sng. Dch l vn ng, l

bin i. Chnh qu trnh vn ng khng bao gi ngng lm cho s sng
tr nn vnh hng sinh sinh bt dit?.

Mi qu trong Kinh Dch biu tng cho mt trng thi ca thin nhin
mt tnh hung ca cuc i mt cc din thi th trong x hi. ng lc
ca cc vn ng l s giao cm. m Dng c giao cm vi nhau th
s sng mi tn ti v pht trin c. Chnh vi th m qu Thi, ng vi
trng thi p nht, c biu tng bng s giao cm ca m Dng Tri
t. Ngc li, trng thi khn kh nht c biu tng bng qu B khi
m Dng khng giao cm vi nhau.

Giao cm m Dng cng l giao cm ca nam n!.

Mt iu c bit na l: Kinh Dch nhn vo th gii qua lng knh

tnh dc!. Tht vy, c Dch ta thy cc trng thi vn ng ca V tr Tri
t rt thng c miu t bng nhng hnh vi i tnh. V d nh nhng
cu: nam n cu tinh, vn vt ha sinh (H t): Vn hnh v thi, phm vt
lu hnh! (Thon truyn, Cn), Thin a cm nhi vn vt ha sinh (Thon
truyn, Hm), Thin a bt giao nhi vn vt bt hng (Thon truyn, Quy
mui), Ph Cn, k tinh d chuyn, k ng d trc, thi d i sinh yn. Ph
Khn, k tnh d hp, k ng d tch, thi d qung sinh yn (ngha l: Cn lc
tnh th chuyn, lc ng th thng, nn sc sinh ra ln. Khn tnh th thu li,
ng th m ra, nn sc sinh ra rng, H t). Nhng ting my, ma,
giao, cm, nam ng th thng, n ng th m ra v.v u l nhng
thut ng ca phng trung thut!.

C. HN NHN V TRINH TIT

Thi xa, khi phng Ty ngi ta mi ch ni rt m h v vic

Thng to ra con ngi, th Phng ng vn sinh tn ca nhn loi
c ni n rt c th v duy vt trong Kinh Dch: m Dng Nam N c
giao cu vi nhau th vn vt m con ngi l th ti linh trong , m sinh
thnh c v.v (Nam n cu tinh, vn vt ha sinh v.v).

c im ni bt l, thi k x hi trong Kinh Dch, ngi ta rt coi trng

l ngha nghi thc. C gi ng nghi thc, c tun theo nhng php tc
nht nh th ni ging mi kho mnh, dng mu t tin mi tinh khit. Chnh
v th m, ngi xa sng bi s trinh tit v coi trng np sng v chng
thy chung lu bn.

Trong Kinh Dch c th c thy nhng li khuyn rng, nhng quy tc

ng x c th khi ly v g chng. Nh qu Tim ni rng: ngi con gi cn
thun theo (c biu tng bng qu Tn thng phn nm pha trn
trong qu Tim), nhng phi trit ngng li ng lc (biu tng bng qu
Cn h phn nm pha di trong qu Tim); C nh vy mi bo tn
c trinh tit, cuc sng v chng mi tt p (n quy ct, li trinh).

Ci c ln nht ca ngi con gi l thy chung tit hnh. Thi ,

trc khi thnh hn, ngi con gi phi c kim tra v mt trinh tit. Trong
triu nh c mt th quan chuyn cng vic gi l n b, cn trong dn
gian cc b mi cng ng thi m nhim lun cng vic ny. C iu l
ngi ta ch quan st dng iu, da tht bn ngoi (tt nhin phi c ngh)
ch khng lm theo li nh gii phu hc hin nay.

Kinh Dch ch trng xy dng mt gia nh bn vng lu di (phu

ph ch o bt kh bt cu. T qui). Bo m trinh tit, chng dm tht
tht xut cng l t n mc tiu ny. Ngoi ra, tui tc v chng cng
cn tng xng, khng nn chnh lch qu nhiu. Kinh Dch v gia nh
chng gi v tr, nh mt cy dng kh vi kh nng sinh sn yu t (kh
dng sinh hi, lo phu c k n th. Qu i Qu)

NI DUNG V NGHA CA PHNG TRUNG THUT.

A. NGHA

Ti phng ng c i, tuy Nho gio rt nghim khc, coi trng l

ngha o c, nhng sinh hot tnh dc vn c coi l mt nhu cu ln.
Tnh dc s ham mun v th xc gia nam v n c xem nh l mt
bn tnh ca con ngi, cng ging nh vic n ung vy. Sch Mnh T
vit: n ung sc dc l bn tnh (thc sc tnh d), sch L K cng vit: n
ung, quan h nam n l dc vng ln trong bn nng sinh tn vy (m thc
nam n, nhn chi i dc tn yn).

Theo quan nim ca trit hc phng ng c i: Nam l dng v

n l m. m dng phi giao tip, nng ta, gip cho nhau (h cn)
mi c pht sinh v pht trin (c m bt sinh, c dng bt trng). Chn
l mun thu c cc hin trit ca nhiu thi i l gii ht sc cn
k, y , v trn nhiu phng din khc nhau ca sinh hot ni phng
khu.

m dng khng giao nhau th sinh ra nhiu th bnh tt v tn th.

(T n vit: m dng bt giao, tc sinh thng chi tt... a bnh bt th.
T n kinh). Ct Hng cng ni: m v dng khng giao cm vi nhau s
lm tn thng sinh mnh. (m dng bt giao, thng d. Bo phc t).
Nam v n cn tip xc, giao ha vi nhau, c nh vy mi khng sinh ra
bnh tt, khng u ut, con ngi mi kho mnh v trng th (nhn phc
bt kh d tuyt m dng, m dng bt giao, tc ta tri ung t chi bnh, c
u b on khong, a bnh nhi bt th d. Bo phc t).

Tnh dc khng ch l nhu cu ca tui thanh xun, ngay c khi

bc sang tui x chiu, vn l mt i hi khng th thiu c. Trong
sch Ngc phng ch yu c thut li cuc i thoi l th v iu gia
Hong v T n:

Hong hi T n: Nay ngi trng thnh ri, khng giao hp

na c c khng?

T n p: l iu khng th c. Tri t phi c lc ng lc

m, m dng phi vn ng chuyn ha. Con ngi cng tun theo quy
lut ca m dng, ging nh bn ma thay i trong mt nm vy. Nay li
khng giao tip th thn kh khng th khong t, m dng b li cch, vy
lm sao m b ch c?
 (Hong vn T n vit: Kim dc trng bt giao tip, v chi ni h?
T n vit: bt kh. Thin a hu khai hp, m dng hu thi ha. Nhn
php m dng, ty t thi, lnh dc bt giao tip, thn kh bt tuyn b, m
dng b cch, h d t b. Ngc phng ch yu)

Chnh v th cc nh dng sinh cc thi i u phn i cm dc:

Nam khng th khng c n, n khng th khng c nam. Khng c n th
ngh khng n nh, ngh khng n nh th tinh thn suy mn, tinh thn suy
mn th tn th (nam bt kh v n, n bt kh v nam, v n tc ng,
ng tc thn lao, thn lao tc tn th. Tn T Mc. Thin kim phng)

B. NI DUNG

Phng trung thut bao gm tt c cc hin tng tm l, sinh l v

bnh l trong sinn hot tnh dc: n cp n c cc php v sinh, bo v
sc khe v cha tr cc bnh c quan sinh dc.

Ni dung ch yu ca tnh dc hc phng ng bao gm cc vn :

1/ ngha ca np sng khoa hc trong tinh hnh.

2/ Ngh thut tit ch tnh dc.

Ni dung ny khng ch bao gm cch hn ch tnh dc phng

nhim phi s phng tng trc tng, n cn dy k thut va khng hao
tn tinh lc va t c khoi cm cao nht.

3/ Nhng vn cm k trong sinh hot tnh dc.

4/ Cc phng php luyn tp iu chnh chc nng sinh dc.

5/ S dng thc n v thuc (ng dc) iu chnh chc nng sinh

dc.

C. PHNG TRUNG THUT L MT NI DUNG TRNG YU TRONG

DNG SINH

Ct Hng (283343) nh khoa hc, ng thi l nh dng sinh ni

ting, sng vo thi nh Tn, trang Bo phc t. Vi chi thin vit: d cho
c ung trm ngn th thuc m khng bit thut phng trung th cng ch l
v ch (phm phc dc thin chng, tam sinh chi dng, nhi bt tri phng
trung thut, dit v s ch d). ng cn ni thm: l phng php, hoc l
b cu thng tn hoc l tr cc th bnh, hoc l b m ch dng, hoc l
tng nin ch th (phng trung chi php, hoc d b cu thng tn, hoc d
cng tr chng bnh, hoc d thi m ch dng, hoc d tng nin ch th).

Nm c phng trung thut s hu ch cho bo v sc kho. Khng

bit cc php tc nhip sinh ni phng the d lm tn hi thn th v sinh
mnh. Sch Ngc phng yu quyt vit: Phm i, thn th ngi ta
thng b suy mn do khng nm c php tc giao tip gia m v dng
(n v nam) Ngi bit o m dng th c c nhng s vui v, ngi
khng bit th thn th v sinh mnh s b hy hoi (Phm nhn s d suy vi
gi, giai thng vu m dng giao tip chi o nng tri m dng ch o
gi thnh ng lc, bt tri gi, thn mnh tng ph.). Sch Huyn n kinh,
li vit. Tnh dc khng iu , nam b pht ung c, n tn thng kinh
nguyt, trm th bnh sinh ra, sinh mnh b tiu vong. Ngi nm c php
tc, vui th m li khe mnh, tui th ko di, dung sc nh hoa ti (dung
chi tht , nam pht ung th, n hi nguyt kinh, bch bnh sinh trng, th
mnh lin vong. Nng tri k o, lc nhi th cng, th tc tng din, sc nh
anh hoa).

Cc php tc ca phng trung thut nhm gip cho ngi ta bit cch
sinh hot tnh dc theo ng vi cc quy lut ca t nhin gii (theo ng vi
o ca tri t). l ni dung khng th thiu c ca php trng sinh
trng th. Lm ng th khe mnh v trng th. Lm sai s m yu v
on th.

D. I TNG CA PHNG TRUNG THUT

ng y hc khuyn ngi ta nn thc hnh dng sinh ngay t khi cn

tr tui. V mi tui u c nhng php tc ring. i vi phng trung
thut cng vy.

Thi thanh xun, thn th ang khe mnh, s ham mun v sc dc

ang trong giai on cao tro. Do thiu kinh nghim, li ang bng bt kh
t kim ch nhng ham mun nhc th, nhiu i v chng tr v tnh t
lm tn hi n sc khe v hnh phc gia nh. Cho nn, nhng hiu bit v
ngh thut ni phng khu l rt cn thit.

Tuy nhin, phng trung thut c gi tr c bit quan trng vi tui

x bng. Sch Thin kim yu phng vit: n 40 tui cn bit phng
trung thut (nin ch t thp, tu thc phng trung chi thut). T tui trung
nin thn kh (ch kh nng sinh dc) bt u suy thoi, phi bit iu tit
phng s th mi c th bo v c sc kha v tui th. Sang n tui gi,
ni chung phng trung thut khuyn ngi ta xa lnh ni phng the v duy tr
hnh phc gia nh trn c s iu ha v tnh cm.

TINH KH THN.
Tnh dc l mt bn nng trong hot ng sinh mnh ca con ngi.
Cho nn tm hiu quan nim ca phng ng v tnh dc cng cn tm
hiu mt s vn lin quan n nhng lun im v sinh mnh trong khoa
dng sinh c truyn.

Theo quan nim ca php dng sinh phng ng, tinh, kh v

thn l nn tng ca sinh mnh. l ba th qu nht ca con ngi c
mnh danh l tam bo. Nguyn l c bn ca dng sinh l nui dng v
bo v ba th qu bu .

Sinh hot tnh dc cng phi tin hnh sao cho ba th qu bu

khng b tn hi. C di dng tt, tinh, kh v thn, mi c th khe
mnh v sng lu c.

Tinh vn l mt khi nim ca trit hc c i v c vn dng t

lu i trong ng y hc.

Tinh c ngi xa coi l ngun gc ca sinh mnh v l vt cht

c bn cu to nn c th con ngi. C tinh th sinh mnh bt u xut
hin, c tinh ri mi c no ty, xng ct (nhn thy sinh, tin thnh tinh,
tinh thnh nhi no ty sinh, ct vi can Linh khu. Kinh mch thin). Thin
Kim qu chn ngn lun sch. T vn cng vit: Tinh l gc ca thn hnh
(tinh gi, thn chi bn d) Ni mt cch khc: tinh l cht liu xy dng nn
ton b c th. Tinh tuy l mt th cht liu xong khng phi l vt
cht, khng phi l ci xc khng hn. Tinh gn lin vi hot ng sinh
mnh. V d, cc b phn ca c th nh u tc da tht, chn tay, tai mt
u do tinh cu to nn. Cc b phn u c sc sng da c th h hp,
c th tiu dit cc vi khun, lng tc cng khng ngng thay i, rng bt v
mc thm

Kh cng l khi nim ca trit hc c i, c vn dng vo ng y

hc.

Kh l mt loi vt cht v cng nh b, mt thng khng th nhn

thy c. Mi th trong tri t u do kh cu to nn. Kh bin ha sinh
ra vn s vn vt: Thin a bt nng v kh, kh bt nng bt t nhi sinh vn
vt. Kh cng l cht cu to nn ton b c th con ngi. Ni cch khc:
Kh l gc r v l ng lc ca sinh mnh.

Tinh v Kh u l vt cht; u l nhng th c bn nht cu to

nn nhn th. Tuy nhin, gia hai th cng c s l khc bit nht nh.
Tinh l cht hu hnh c th nhn thy c cn kh l cht v cng nh
b, mt thng khng th nhn thy, nn gi l v hnh. chnh l im
khc bit cn bn gia tinh v kh.

Thn cng l mt khi nim, mt thut ng thng dng trong ng y

hc. Sch Ni Kinh vit: c thn gi xng tht thn gi vong. Sch Linh
Khu cng vit tng t: tht thn gia t, c thn gia sinh. Ngha ca nhng
cu ni trn l: c thn th c s sng v nhn th thnh vng, mt thn
th s sng cng tiu vong: Thn l ch t ca sinh mnh. Thn l biu
tng tng hp ca tt c nhng hnh thc hot ng sng. Tinh v kh l
c s vt cht ca thn. Thn sn vt ca tinh v kh nhng n li ng
vai tr ch o. Thn chi phi, iu khin hot ng ca tinh, kh cng
nh ton b c th.
 Ni tm li, tinh l c s vt cht, kh l ng lc duy tr v thn l
biu hin ca sinh mnh. Gia ba th c nhng mi quan h mt thit,
mang tnh nhn qu.

Quan nim v s hnh thnh tnh dc trong ng y hc

(thin qu vi s pht trin tnh dc)

Sinh Trng Trng Lo - T (sinh ra, ln ln, trng thnh, gi i

v cht) l lch trnh t nhin ca sinh mnh. Lch trnh ca sinh mnh gn lin
nhng chu trnh pht trin ca tnh dc. Tnh dc cng cn l ng lc duy
tr ni ging s k tc sinh mnh. Nhn thc v s hnh thnh tnh dc
ny n t rt sm phng ng.

Chng ta hy tr v vi thi i ca b y th kinh in b Hong

Ni Kinh. C th thy t thi xa xa , cha ng chng ta quan st qu
trnh t sinh trng n bin lo, ht sc c th, tng tn v tinh t.
Nhng quy lut m h c kt c, cho n ngy nay vn lm cho ngi
ta thn phc.

Thin Thng c thin chn lun, sch Ni Kinh vit v lch trnh
ca sinh mnh nh sau:

Con gi 7 tui, Thn kh bt u thnh, rng thay v tc di.

Mi bn tui (hai ln 7 mi bn), thin qu n, mch Nhm

thng, mch Xung Thnh, bt u hnh kinh v c th c con.

Hai mi mt tui (3 ln 7) thn kh iu ha, rng mc .

Hai mi lm tui (5 ln 7) gn xng rn chc, tc cc di v thn

th ang thnh vng.

Ba mi lm tui (5 ln 7) mch Dng Minh bt u suy, mt bt u

kh v tc bt u rng.

Bn mi hai tui (6 ln 7) ba mch Dng (tam dng mch) pha

trn c th suy, mt kh ho v tc bt u bc.
 Bn mi chn tui (7 ln 7) Nhm mch h. Thi Xung mch suy
thiu. Thin qu kit, m o ht thng, cho nn khng cn c th c con
c na.

Con trai 8 tui, thn kh bt u thnh, tc mc i v i rng.

Mi su tui (2 ln 8) Thn kh thnh, Thin qu n. Tinh kh bt u

tit ra. m Dng ha hp v c th c con.

Hai mi t tui (3 ln 8), Thn kh iu ha, gn ct cng mnh,

rng mc v tc cc di.

Ba mi hai tui (4 ln 8) c th xung mn, cc thnh.

Bn mi tui (5 ln 8) thn kh bt u suy, tc rng v rng kh.

Bn mi tm tui (6 ln 8) dng kh phn trn suy kit, mt kh

ho v tc hoa rm.

Nm mi su tui (7 ln 8) Can khi suy, gn yu

Su mi t tui (8 ln 8) Thin qu kit, Thn kh suy, tinh t, rng v

tc rng.

Nh vy, theo ngi xa, lch trnh sinh mnh gn lin vi Thin qu.

Vy thin qu l g?.

Theo cch din t trong cc sch c, c th nhn thy, thin qu

khng phi ch n thun l mt vt hoc cht c th; khng n thun l
tinh dch, cng khng n thun l kch thch t sinh dc (sexual hormene)
v.v Thin qu gn lin vi chc nng sinh dc ca c th, song n c mt
ngha tng hp hn. Theo y hc hin i, chc nng sinh dc ca c th
c iu tit bi c h thng, bao gm: i no phn tuyn tuyn yn
tuyn sinh dc (sexual giand).

Nu em i chiu vi y hoc hin i, c l, thin qu s tng

ng vi nhng chc nng cng nh nhng sn vt ca h thng . V,
tuy tn gi khc nhau, song nhng iu m ngi xa m t, cn bn
thng nht vi y hc hin i. C th l:
 Lch trnh sinh mnh din ra theo tng giai on tng chu k. Mi chu
k n gii l 7 nm v nam gii l 8 nm. Chu k th hai n 14 tui,
nam 16 tui, ng vi giai on trng thnh. C th l n mi bn tui
thin qu n, mch Nhm thng mch.Xung thnh, bt u hnh kinh
v c th c con. Nam mi su tui thn kh thnh, thin qu n, tinh kh
bt u tit ra. m Dng ha hp v c th c con. l tui trung bnh
khi con gi bt u hnh kinh v con trai bt u xut tinh. Vi nhng biu
hin ca s trng thnh v tnh dc nh vy, con gi v con trai c th c
con. Nhng y mi ch l bc u trong giai on trng thnh, mi l c
th c con. Phi ch n nhng chu k sau, con gi v con trai mi trng
thnh y , khi mi c th sinh ra mt th h ni tip vi y cht
lng. n chu k th t: n 28 v nam 32 tui l giai on thnh vng
nht. N 28 tui, gn xng y chc, tc mc cc di v thn th ang
thnh vng. Nam 32 tui, c th xung mn cc thnh.

Vt cc tc phn: pht trin n cc th phi chuyn bin theo

hng ngc li. Sau thi k thnh vng phi n thi k suy lo. Cui cng
ht 7 vng quay; n 49 tui th Thin qu kit, m o ht thng, cho nn
khng cn c th c con c na. Ht 8 chu k, nam 64 tui Thin qu kit,
thn kh suy, tinh t, rng v tc rng. l giai on kh nng sinh dc
ht (mn kinh ph n v ht kh nng sinh con nam gii). Ngy nay, do
iu kin sng c ci thin ln nhiu, nhng chu k suy gim xut hin
mun hn, xong ci m ngi xa gi l thin qu cng vn phn nh ng
nh quy lut chung ca s pht trin sinh dc.

Tm li, quan nim v thin qu nh trn chnh l mt cch nhn thc

ca ngi xa v s hnh thnh, pht trin, lo ha ca tnh dc. Quan im
ny cng l mt trong nhng lun im cn bn trong phng trung thut. N
qun trit ton b cc phng php trng sinh trong phng trung thut c
i.
NGH THUT TIT CH TNH DC
T thi xa xa cc nh dng sinh rt ch n vn tit ch
tnh dc. Tit ch khng c ngha l n thun ch l hn ch. Thc cht l
ngh thut iu tit, bao gm c mt h thng cc ch dn, cc quy tc thc
hnh c th, gip ngi ta t ti mt np sng hi ha trong sinh hot tnh
dc.

Mc ch cui cng ca phng php iu tit tnh dc l em li s

khoi lc v tinh thn v thn th, ng thi li c ch cho sc khe, di dng
v ko di sinh mnh.

Ngi xa quan nim rng, sinh hot tnh dc khng ch n thun l

thc hin nhim v pht trin ging ni, khng ch l cung cp con
ngi, nhm bo m cho s pht trin ca x hi. Sinh hot tnh dc cn
nhm mc ch tha mn nhng nhu cu tt yu ca con ngi v sinh l v
tm l. S n i, giao hp gia nam v n l mt th vui ca con ngi trn
trn th v cng l mt chn l mun th.

Sinh hot tnh dc mt cch iu s c ch cho sc khe v tui th.

Bi l, tnh dc c iu , th m dng mi giao cm vi nhau, con trai mi
khng b suy mn, con gi mi b mc bnh, tm tnh sng khoi v thn
th mi khe mnh.

Mc tiu quan trong bc nht ca cc phng thc iu tit tnh dc l

bo v tinh kh. Mun vy cn tit tinh. Khi ni n tinh th ch tit c
ngha l tit kim v iu . Bi v, lng ph tinh kh s lm cho c th mau
b suy yu, nhng b tinh qu mc cng sinh ra bnh tt. Vn ch yu l
phi c iu .

Mc d vy, s giao lu tnh cm ca nam v n ni phng khu th li

khng nm trong vi phm ca ch tit . Ngi ta phn i li giao hp
thun ty th xc, ho coi s giao cm y v tm tnh mi l mc tiu cui
cng trong sinh hot phng s. Trc khi tip xc v th xc, phi t c
trng thi m ngi xa gi l thn giao cm . Ngi xa coi l tin
v ngi hiu o l khng c php coi thng.
 Trong cc bi tip sau, chng ta s ch tm hiu mt s ni dung c th
v ngha v phng php iu tit tnh dc ca phng ng c i. C
th l:

Tit dc c li cho sc khe v tui th.

Tit dc c li cho u sinh.

Kt hn tui thch hp.

Ha nhp vi thin nhin.

Nhp phng c mc .

iu tit tm tnh.

Tht tn bt ch vi sinh hot tnh dc.

Hn ch xut tinh (s giao nht t)

King k trong sinh hot tnh dc.

Tit dc c li cho sc khe v tui th

Tnh dc vn nm trong bn nng ca con ngi l th khng th thiu

c trong hot ng sinh mnh. Sinh hot tnh dc cho con ngi pht trin
nhng cng c th lm hi s sng. Tnh dc cng nh thy v ha vy,
bit s dng c th dng sinh, khng bit s dng c th gy cht ngi.

c bit l, nu bit iu tit cn thn, sinh hot tnh dc cn c tc

dng ko di tui th.

C nhn rt coi trng s tit dc. Nh chng ta bit, tit dc

khng n thun ch l hn ch, tit cn c ngha l iu tit, l iu , l
tit lun, tc l c nhp iu. Khi sinh hot tnh dc c iu tit hp l th
m dng trong c th s gi c cn bng, c th s khe mnh v t
bnh tt.

Di y, chng ta s tm hiu chi tit hn v tc dng ca vic iu

tit tnh dc i vi sc khe.

Tit dc c li cho sc khe v tui th.

 Trong bi 4, chng ta tm hiu v tam bo, tinh, kh v thn.
Trong tam bo, tinh l th lin quan trc tip vi sinh hot tnh dc. Theo
php dng sinh, bo v s sng trc ht phi gi gn tinh. Tinh l gc r
ca kh v thn. Tinh y th kh thnh vng. Kh thnh vng th
thn c bo ton, con ngi mi khe mnh, t bnh tt, cao tui m vn
cng trngtt c u bt r t tinh. (Loi Kinh)

Theo ng y hc, tinh trng t trong thn. Thn trong ng y

khng n thun l hai qu thn trong c th nh trong sinh l hc hin i.
Thn l mt trong ng tng (tm, can, t, ph, thn. Mi tng l mt nhm
chc nng: Thn cha ng tt c nhng tinh ty ca lc ph ng tng nn
ni l thn tng tinh. Thn c vai tr quyt nh i vi s thnh suy ca sinh
mnh. Thn khng tng tinh th ng tng u suy, thn hnh nng n, i
ng xiu vo, gn ct khng mun nhc nhch, tc bc (T vn. Thng
c thin chn lun).

ng y hc cho rng, tng Thn gn lin vi chc nng sinh dc. Tnh
dc phng tng, lm cho tinh hao tn, th tui th cng s b gim bt Tnh
dc v , khng nhng lm cho tinh kit, m cn lm tn thng chinh
kh. Chinh khi cn gi l chn kh, l tng hp cc c nng sinh mnh, l
kh nng phng ng v chng li bnh tt ca c th. Chinh kh tn thng
s lm ny sinh cc th bnh.

Tm li. tinh sung, Kh tc, thn ton th sng lu khe mnh.

Tinh suy, Kh h, thn hao th yu t, nhiu bnh tt v cht sm.

Mun bo v sinh mnh, mun sng lu v khe mnh, cn bit cch

iu tit tnh dc. Tit ch tnh dc theo ng php dng sinh th s di
dng c tinh kh thn v nh vy l hp vi o (quy lut) ca tri
t.

Tit dc c li cho u sinh

Nh chng ta bit, u sinh hc l ngnh khoa hc chuyn nghin

cu cc bin php ci to, hon thin c tnh di truyn ca nhn loi. Ni
n gin, l khoa hc gip cho loi ngi sinh ra c nhng a con
khe mnh v thng minh.

u sinh hc do nh khoa hc kit xut ngi Anh l Galton. Sir Francis

(1822- 1911) sng lp ra vo nm 1883 v hin ang pht trin rt mnh.

Thi xa cha c danh t u sinh hc. Tuy vy nhn thc v nhng

nhn t tc ng n phm cht ca con ci hnh thnh t rt sm. Ngay
trong b sch u tin v l lun ca y hc phng ng. Ni Kinh (thnh
sch vo khong thi Chin Quc) cp n nhng vn m ngy nay
chng ta gi l u sinh.

Th d:

Hong hi: Ngi ta sinh ra b mc bnh in l do u?

K B p: l bnh ca bo thai. Khi thai ang cn trng bng,

ngi m s hi qu lm cho kh nghch ln khng i xung c, tinh kh t
li khng lan ta ra c, do con sinh ra b in. (Ni Kinh. K bnh lun)

c li y th c, c th tm thy nhng thng tin qu gi lin quan n

u sinh hc.

Trong phng trung thut, ngi xa cng cho bit: cch thc sinh hot
tnh dc khng nhng ch c tc ng trc tip n sc khe ca v chng
m cn c nh hng rt ln n sc khe ca con ci. Phng dc phng
tng qu thm ch c th lm suy mn c th n mc b tuyt t (mt kh
nng sinh con).

Thi xa, c nhn cha bit n tinh trng v non t, h cho rng con
ci sinh ra c l nh vo tinh ca cha v huyt ca m. Tinh ca cha l
dng v huyt ca m l m. m dng tinh huyt giao cm vi nhau
to nn bo thai. Nu nh tinh v huyt cng thnh th thai nhi s khe
mnh. Cho nn, o sinh con phi ly dng tinh v dng huyt lm trng.
 iu tit tnh dc thc cht cng l bo v tinh cha v huyt m. Ngh
thut iu tit tnh dc s c ni k trong cc bi tip sau. Ti y, ch gii
thiu mt vi chi tit c lin quan trc tip nht n u sinh.

Mun c con ci kho mnh, cn phi bit cch tit ch tnh dc. Theo
ng y hc, nam ch tinh v n ch huyt. Mun c con khe mnh, nam
gii nn gi cho tinh thn thanh tnh, trnh ham mun xng by dng
tinh, n nn bnh tnh n nh dng huyt. (Tn T Mc)

Tinh nn cho tit ra iu , l nhu cu bnh thng v sinh l,

nhng khng nn phng tng, ba bi m thnh ra hao kit. Huyt cn h
xung hng thng (kinh nguyt), nhng phi u n, ng k.

Ngc li, nam gii phng tng qu s lm cho tng thn suy yu.
Ngi thn yu th tinh kh khng y , hot lc ca tinh cng suy gim.
Ngi xa gi nh vy l tinh b nht (tinh bc), cng nh ru nht vy.
Ngi tinh nht thng khng sinh c con, hoc gi nu c th con cng
yu t, kh nui, kh dy, thm ch cht non. Ph n phng tng ba bi th
lm cho m huyt hao tn v hu qu cng tng t.

Thi xa, cc thy thuc thng khuyn cc cp v chng nn ngh

sinh hot phng s mt thi gian trc khi mun th thai. Lm c nh vy
thi tinh v huyt s c ngh ngi, di dng y . Khi thai nghn,
ngi m s t tt bnh, con ci s kho mnh v th lc v tinh thn.

T thi xa, ng cha ta cng bit l mun cho con chu khe mnh,
trai gi cn cn phi kt hn tui thch hp.

KT HN TUI THCH HP.

Chn tui kt hn cng l mt ni dung ca vn iu tit tnh dc.

T thi xa, ng cha chng ta rt quan tm n tui kt hn v

hnh phc ca con ci. Theo sch Thi nh dng sinh ch lun, thi xa
con trai 30 tui th ci v, con gi 20 tui th g chng. Li cn theo sc
kho mnh hay yu m ci sm ln hoc mun i, ty theo tnh tnh chn
chn hay nng ni m quyn bin, nh vy mi trnh cho trai ln tui m
khng c v, gi qu th m cha c chng.

Ti sao con trai 30 tui mi nn ci v, con gi 20 tui mi nn g

chng?.

Theo ng y hc, trai 16 tui th tinh thng (nam thp lc nh tinh

thng). Tinh thng l c tinh dch. Tuy 16 tui (2 ln 8 = 16) thn kh bt
u thnh ln, thin qu n, tinh kh bt u tit ra v c th c con.
Con gi 14 tui (2 ln 7 = 14) thin qu n, mch Nhm thng; mch
Xung thnh, bt u hnh kinh v c th c con. Nhng lc ny thn kh
mi ch bt u pht dc, y mi ch ni l c th, ch cha c coi l
tt. Trong giai on ny m tin hnh giao hp nam n th ch lm tn hi
n sc khe bn thn v con ci sinh ra cng cha th khe mnh c.

Ngi xa gi nh vy l ph dng v ph m sm.

Con trai ph dng sm th tinh kh b thng tn, con gi ph m sm

th huyt mch b hao mn nam t ph dng thi to tc thng tinh kh,
n t ph m qu to tc tn k huyt mch. Th th bo nguyn).

Ngi xa cn so snh hin tng to hn vi nhng bng hoa trong

vn, hoa sm n th cng mau tn. y l, cn cha ni n nhng ngi
sinh ra m yu sn.

Phi sau vng thin qu th ba, th thn kh ca trai v gi mi t

n thnh vng. Nh chng ta bit, nam 24 tui (3 ln 8 = 24). Thn
kh iu ha, gn ct cng mnh, rng mc v tc cc di. 32 tui (4
ln 8 = 32) c th sung mn cc thnh. Gi 21 tui (3 ln 7 = 21) thn kh
iu ha. Khi m dng y , iu ha, nam n giao hp th th
c thai, c thai th sinh con, sinh con th cng cp, khe mnh v sng lu.

Kt hn sm l c hi. Xong khng phi l cng mun cng tt.

L to ha, tip sau thnh t phi n suy, theo ng vi quy lut sinh
trng trng lo t.
 Trai sau 40 tui (5 ln 8 = 40) thn kh bt u suy, tc rng v rng
kh. Con gi 28 tui (4 ln 7 = 28) tc cc di v thn th ang thnh vng.
Sang 35 tui (5 ln 7 = 35) mch Dng Minh bt u suy, mt bt u kh
v tc bt u rng. Vo tui bt u x bng nay mi bt u kt hn v
sinh con th mun.

Ngi xa cng lu nhiu n s chnh lch v tui tc v v sc

khe ca cp v chng. Cc c thi xa gi nhng cp v chng chnh lch
qu nhiu v tui tc l kiu hn phi lo dng thiu m hoc thiu dng
lo m. Trai trng thnh m gi cn non nt, sng vi nhau s lm
ngi v b tn hi. Gi trng thnh m con trai non nt th trai b thng
tn. (Y tm phng)

Chnh lch v tui tc v sc khe cha m cn lm nh hng c

n sinh mnh ca con ci. Theo ngi xa, cha tr m gi th con gi sinh
ra yu t, m khe cha yu con trai sinh ra bc nhc.

C th thy, nhng kinh nghim ca ngi xa v tui ly v g

chng v cn bn ph hp vi khoa hc hin i. Tm hiu k nhng kinh
nghim , c th mang li nhng ch li thit thc cho cuc sng gia nh
ngy hm nay ca chng ta.

Ha nhp vi thin nhin.

Trit l c bn trong thut dng sinh phng ng l thun theo Tri

t m iu ha thn th.

Tri Dng, t m, cho nn dng sinh cng chnh l thun theo m

dng trong Tri t bn ma m iu tit c th. tng cng sc khe,
ko di tui th v phng chng bnh tt.

m Dng cng l nng lnh, v th m ngi xa c cu. o dng

sinh ca ngi tri thc l thch nghi vi nng lnh trong bn ma. (Linh
Khu/bn thn thin).

Dng sinh theo ma xut pht t quan nim hnh th ca ng y hc,

con ngi v thin nhin l mt th thng nht. Con ngi tn ti trong t
nhin gii v lin tc chu nhng tc ng t mi trng bn ngoi. Nhng
nhn t thi tit kh hu, nh nhit khng khi, kh p, m, sc gi,
chiu sng, in t trng v.v c nh hng trc tip n c th con
ngi.

m Dng trong Tri t V Tr vn ng theo mt trnh t: Sinh,

Trng, Thu, Tng. Lp i lp li nh mt vng tun hon vnh cu.

Ni c th hn: Mt nm chia ra bn ma, mi ma 3 thng, mt thng

c 2 tit kh, mi tit c 3 hu. Tng cng l 24 tit kh v 72 hu: Thi tit kh
hu trong mi nm c lin quan mt thit vi 4 tit kh. Lp xun, Lp h, Lp
thu v Lp ng l nhng khi im ca bn ma. Xun phn. Thu phn, H
ch v ng ch l nhng im chuyn tip trong qu trnh bin ha. Tiu th,
i th, X th. Tiu hn v i hn l 5 tit kh biu th cho cc mc
nng lnh. Bch l, Hn l v Sng ging biu tng cho s ngng t ca
hi nc trong giai on nhit xung thp. V thy, Cc v, Tiu tuyt
v i tuyt biu tng cho lng nc ti xung mt t. Cn Kinh trp,
Thanh minh. Tiu mn v Mang chng biu bin cho s bin i ca cnh vt
trong thin nhin khi bn ma thay i.

Kh hu bn ma thay i l s vn ng tun hon ca m dng

Nng Lnh Theo quy lut: Xun sinh, h trng, Thu thu, ng tng. Vng
tun hon chuyn ng theo tng bc cng vi 14 tit kh t nm ny
sang nm khc, vnh cu khng bao gi ngng!. m Dng trong c th
cng vn hnh ng b cng vi vng tun hon v php tc c bn ca
php dng sinh trong mt nm l: Xun H dng Dng, thu ng
dng m. Trong bn ma l: Xun dng sinh kh, H dng trng kh.
Thu dng thu kh v ng dng tng kh.

Tun theo thin nhin cng l nguyn tc cn bn, bao trm ln ton b
phng trung thut c i. Con ngi v thin nhin l hp nht, cho nn nhp
phong s phi thun vi s bin i ca kh hu v thi tit trong bn
ma. Ma Xun ma H Dng kh thng pht phn thnh, ma Thu ma
ng ng Dng kh thu lim b tng. Sinh hot phng s ca con ngi
cng nn thch ng vi nhp iu . T Xun n H tng ln, sang Thu
gim bt v vo ng ngng hn, bo ton Chn kh. Chnh v l m
cc nh dng sinh thi xa a ra li khuyn: Xun nht, H nh, Thu
nht, ng v. C sch vit l: Xun nh, H tam, Thu nht, ng v.

Thi xa, cc nh dng sinh cn khuyn nn chn ngy ttcho sinh

hot phong s. Cn trnh cc ngy Bnh ngy inh, trnh cc ngy Huyn,
Vng, Hi, Sc trong tun trng. Nhng ngy Nguyt thc, Nht thccng
khng nn nhp phng.

V sau, nhiu nh ng y hc ph phn quan nim qu kht khe .

Tuy nhin h u tha nhn rng m Dng ch nn giao hp trong nhng
ngy p tri, cn trnh nhng nhy ging bo, ma to gi ln, ng t
v.v Trong nhng ngy iu kin mi trng t bin th trng thi c th
cng ang phi bin ng thch nghi. Khi khng nn lm cho tinh kh
kit xut. C bo tn tinh lc th Chn kh mi khng b hao tn iu ng
ngc nhin l cc nghin cu v Thi sinh hc trong nhng nm gn y cho
thy nhng li cn dn trn l hon ton hp l.

Nhp phng c mc

Sinh hot tnh dc em li ngun vui v ch li cho sc khe.

Tuy nhin cng vn cn bit gi iu . Gi c iu cng chnh

l bit iu tit tnh dc.

iu th hin trc nht s ln nhp phng. Theo cc thy thuc

thi xa, s ln nhp phng nhiu hay t ty thuc vo tui v tnh hnh
sc khe c th ca tng ngi. Vy th, bao nhiu ngy nn nhp phng
mt ln?

Trong thin Phng trung b ch ca sch Thin kim yu phng

danh y Tn T Mc (581 682) xut c th v nhp phng s nh
sau:

Tui 20 (t 2029 tui) cch 4 ngy mt ln: Tui 30 cch 8 ngy mt

ln: Tui 40 cch 16 ngy mt ln: Tui 50 cch 20 ngy mt ln: Tui 60 nn
ngng, nu vn cn khe mnh c th 30 ngy mt ln: Nhng ngi tinh lc
sung mn khc thng khng nn c ch qu mc m sinh ra cc chng ung
nht.

S ln nhp phng do Tn T mc ra c phn ln cc nh

dng sinh i sau tn ng. Ni chng, tui ang sung sc, tun mt
i ln nhp phng khng nh hng xu n sc khe m li to ra cm
gic sng khoi c li cho sinh hot v cng vic. Khi tui cng nhiu, nn
gim bt dn v n mt tui nht nh li nn ngng hn. Ni nh vy khng
c ngha l ngi gi phi tit dc. Nhiu ngi su by mi tui vn
duy tr tt kh nng phng s. Tuy nhin, tui cng cao cng nn ch n
vic tit ch tnh dc. S ln nhp phng do Tn T Mc xut d sao cng
ch c gi tr tham kho. Nhp phng nhiu hay t cn ph thuc rt nhiu vo
th trng ca tng ngi. iu ch yu l phi xem tinh thn v cm gic
trong bui sng ngy hm sau c thoi mi, vui v hay khng?

i vi mc nhp phng, c nhn c bit ch trng n nhng

ngi tr tui v nhng ngi mi bc qua tui 40.

Nhng ngi bnh hon, lc tr tui thng khng nm c php tc

ca phng trung thut, m c bit cng khng chu lm theo. n khi tui gi
mi hiu ra th qu mun ri, bnh kh m iu tr c na.

Nhng ngi qua tui 40 thng khng bit thn kh bt u suy,

vn c sinh hot tnh dc nh khi cn tr, lm cho tinh kh hao kit, bnh
tt p n trong giy lt, tr tay cng khng kp.

Lm th no gi c mc nhp phng thch hp?

Mt trong nhng bin php tit ch tnh dc l ng ring. Chnh ng

ring l mt trong nhng b quyt gip cho Bnh T sng c n 800
tui.

Theo sch Thn tin truyn ca Ct Hng v Lit tin truyn ca

Lu Hng: Bnh T tng sng t thi nh H n cui thi nh n. Trong
cuc i trn 800 nm, ng sng vi 49 i v v chng kin s ra i ca
54 ngi con.

y l truyn thuyt, xong n cng ni ln tc dng quan trng ca vic

ng ring ging. Sch: Thin kim dc phng dn li khuyn ca Bnh
T nh sau: trn mt t th ng ring ging, nm di t th ng ring
chn, ung hng trm thang thuc khng bng ng ring. Sc lm cho mt
m, thnh lm cho tai nghnh ngng, v ngon lm cho sng ming, nu nh
bit tit ch thch hp, bit bt bit thm lm cho c th c sng khoi, th
c th tng thm tui th. C nhn cho rng, ng ring lm cho tm thn an
nh, trnh cho tai mt khi b kch thch, nh vy s d tit ch tnh dc hn.
c bit, tui tr nn s dng phng php ny khng ch tnh dc c
d dng hn.

THUT IU TIT TM TNH

Phng ng xa coi con ngi l vt linh thing nht trong Tri t.
Con ngi linh thing hn ng vt l nh c linh hn, l tr v tnh cm.
Chnh v l , s giao ha cao v tm tnh, t ti trng thi thn ha
cm, mi l mc ch ti cao ca vic phng s.

t c mc ch , trc khi giao tip v thn th, cn bit

nhng php tc chun b v mt tnh cm. Qu trnh chun b ny, trong
phng trung thut gi l hi o (php tc vui a). Hi o mang nhng nt
c sc ca vn ha phng ng.

Trc nht, tinh hnh phi l s ha hp v tm tnh. Tinh hnh ch

em li s khoi lc v c ch cho sc khe khi tnh cm nam n hi ha.
Sch Ngc phng ch yu vit: Nam mun tip m n khng vui: n mun
tip m nam khng mun, hai tri tim khng ha ng th tinh kh cng khng
cm ng c. (Nam dc tip nhi n bt lc, n dc tip nhi nam bt dc,
nh tm bt ha, tinh kh bt cm).

Giao tip min cng, ln xung th bo.(tht thng bo h), khi

mt bn khng ng thun l mt trong nhng iu nghim cm trong phng
trung thut. Hnh ng nh vy cn lm tn thng kh huyt, kinh lc dn
n nhng chng bnh nh dng nuy, m lnh v.v Theo ngi xa,
trc khi giao tip, hai bn nam n cn chun b y v tnh cm cho:
tinh hp ng. m dng tng cm, nam dc cu n, n dc cu
nam, nh vy mi c th t c cm gic m mn v c li cho tinh thn
v thn th. Ngi xa l gii trng thi giao ha rt chi tit v c th:

Theo php tc trong tnh dc hc truyn thng, trc khi giao hp hai
bn nam n cn chun b y v tm l v sinh l. Nam v n ch nn giao
hp khi t n trng thi m ngi xa gi l thn ha cm. Trng
thi cng cn duy tr lin tc trong qu trnh tinh hnh.

Thn ha cm l trng thi khi nam c y ba th n (= tam

ch) v n c nm th n = ng chi); (tam l ba, chi l n, ng l
nm). Trc khi giao hp, cn thc hin hi o, cho nam c tam chi
v n c ng chi d. Sch Thm thi tn sinh th m t c th v cc
loi ch nh sau:

- Tam ch nam: dng o khi dy v rung ng l can kh n

(can kh ch), dng o n to v nng l tm kh n, dng o rn
chc v cng lu l thn kh n. C tam chi th bn n s c vui
sng.

- Tam ch khng nhng gip cho i bn t ti trng thi thn ha

cm m cn c tc dng bo v thn th. Bi l: can kh cha n m
min cng giao hp th hi gn, tm kh cha n th hi huyt, thn kh
cha n th hi xng.

Ng chi n: Nt mt ng hng, m lm ng tin, l tm kh ch.

Mt lung linh nh git nc, lic nghing a tnh, l can khi ch. u ci
khng ni, nc mi chy ra, l ph kh chi. Nghing u ng mnh, c th
t ng, l t kh ch. Ngc h m ra, qunh dch thm t, l thn kh
ch c nm ci n th nm kh ca ng tng cng y , khi giao
hp vi con trai th tnh cm hi ha m mn.
 Nh vy l, trc khi giao hp bn nam cn khi ng ba tng tm,
can v thn. Cn bn n cn khi ng ton b ng tng tm, can, t,
ph, v thn. N cn chun b lu hn.

Tam chi v ng chi th hin quan nim tm thn hp nht ca y hc

phng ng: tinh thn, tnh cm gn lin vi thn th, ni tng vi th cht
ca tng ngi. Tnh cm th hin ra bn ngoi l nhng biu tng phn
nh v hot ng tm sinh l ca ng tng bn trong c th.

ng thi, c nhn cng cnh bo nhng th cn trnh v phng

din tm tnh trong khi giao tip nam n:

Khi tm tnh ang trong nhng trng thi bt n, cn tm thi xa

lnh chn phng khu.

Khi giao tip cn trnh nhng trng thi thn kinh cng thng, tnh
cm ang qu b kch thch.

Theo ngi xa, tht tnh lc dc nm trong bn tnh ca con

ngi, xong nhng khi qu vui, qu bun, qu lo, qu s v.vcng khng
c nhp phng.

Nh khi ang cu gin m nhp phng th kh huyt bt nh, c th

lm cho ngi ta mc chng ung thng.

Tnh hnh kh ang qu lo s lm cho m dng thin h: m hi v ra

v lm cho ngi ta mc chng lao

Tht tn bt ch

Tht tn bt ch c ngha l 7 th hao tn v 8 th c ch.

l mt trong nhng php tc c bn ca thut iu ho m dng

trong trng sinh hc. Phng trung thut cng l mt b phn trong trng
sinh hc v php tc ny cng c p dng trit .

Trong sinh hot tnh dc, c nm vng tht tn bt ch mi c th iu

ha s giao hp gia m dng nam n. Khng bit php tc th s sm
b suy mn v tn th.
 Php tc c bn ny c chp trong thin m dng ng tng
i lun ca sch Ni Kinh T vn. Xong tht tn bt ch c th l g vn
cha ai bit r. Cc y gia nhiu thi i l gii n theo nhiu quan im
khc nhau v cha a ra c kin thng nht. Mi ti nm 1973, sau khi
khai qut c mt s sch thuc c vit trn la v trn cc th tre trong
nhng ngi m c cu hi trn mi c li gii p c th.

Mt trong nhng sch thuc ni trn l cun thin h chi o m,

trong gii thiu php tht tn bt ch trong sinh hot tnh dc.

Ni dung bao gm ba vn chnh nh sau:

1. Nu khng bit dng bt ch b p cho tht tn th n 40 tui

c nng sinh l ca ngi ta b gim i qu na, 50 tui nh ngi gi,
60 tui tai nghnh ngng v mt m, 70 tui b dng nuy bt khi,
thn hnh tiu ty, nc mt nc mi t chy ra khng iu tit c.

Phng php khi phc li sc khe l: tiu tr tht tn cu tr

bnh tt, s dng bt ch bi dng tinh kh. Lm nh vy, ngi ang
suy lo c th tr nn khe mnh, ngi tr tui c th ko di c tui
xun.

2. NI DUNG C TH CA THT TN L:

Nam n giao hp vi vng th bo gy nn au n m lm thng

tn ng tng, l ci tn th nht, gi l b hoc ni b.

Khi giao hp m hi v ra lm thng tn tn dch (cc th cht lng

trong c th) l cai tn. Th 2 gi l tit hoc ngoi tit.

Giao hp qu nhiu, lm cho m tnh (nhng cht tinh ty bn trong

c th) tiu hao ht, l ci tn th 3, gi l kit.

Tuy c s ham mun nhng cha cng cng m min cng giao
hp, s d sinh ra chng bnh khng cng cng mi mi, l ci tn th
t, gi l vt (c ngha l cho nn, khng nn.
 Khi giao tip m tinh thn ang ri lon khng yn gi l phin tn
th 5:

Mt bn khng mun m bn kia c c cng p giao hp s gy nn

cc chng trng ni thng, gi l tuyt tn th 6.

Khng c s chun b trc, khng n i giao tnh giao hp ngay,

thng dn n tinh hao kh tn, l tn th 7, gi l phi.

3. NI DUNG C TH CA BT CH:

Nht vit tr kh, nh vit tr mt, tam vit tri thi, t vit sc kh, ng vit
ha mt, lc vit thit kh, tht vit tr doanh, bt vit nh khonh.

Ngha l: Khi nam n giao tip cn dng php o dn iu ha

nguyn kh, lm cho nguyn kh thnh vng, l ci ch th nht gi l
tr kh.

iu ha hi th, lm cho c hu mn co ln v nut tn dch xung

(nhng thao tc ca php kh cng o dn) dn tinh xung pha di,
l ch th hai, gi l tri mt (mt l cht nc c bt).

Khi tnh giao ha, cn tranh th thi c m tin hnh giao hp,
nh vy gi l tri thi - ch th 3.

Trong qu trnh giao hp, dng php o dn lm cho tinh kh t li

di, l ch th t, gi l sc kh (sc l tch ly, tp trung li).

Trong qu trnh giao hp, nn vo ra va phi, khng qu nhanh qu

nhiu, iu ha ng mc, l ch th 5, gi l ha mt (cht dch nam
n iu ha)

Sau khi xut tinh, dng vt vn cn cng, rt ra ngay v ngng

giao hp, l ch th 6, gi l thit kh (ly li khi) hoc sinh phn.

Nm yn tnh, ngh ngi, ch cho kh huyt, tinh lc khi phc li, l

ch th 7, gi l tri doanh (i n khi y ).
 Th u lm cho tinh thn n nh li, b phn sinh dc vn cha ti
khonh khc mm nhn th ri i ch khc, nh vy l nh khonh (xc nh
khonh khc), ch th 8).

Ni chung tht tn d thc hin. Trnh c tht tn th gim bt

c nguy c suy lo qu sm. Bt ch i hi phi tri qua luyn tp cng
phu, phc tp theo php kh cng o dn, mi c th thc hin c y
. Tuy nhin nm trc ni dung ca tht tn bt ch, mi ngi u c th
ty theo iu kin c th ca mnh m iu ha sinh hot tnh dc mt cch
hp l.

Php tn tinh.

Gi gn tinh kh l mc tiu quan trng bc nht ca php dng sinh

ni phng khu.

C nhn thng ni: Php dng sinh ni phng the ct l bo tn

c tinh kh.

Phng php dng sinh trong sinh hot tnh dc ca phng ng

cng da trn cc nguyn l ca ng y hc. ng y hc rt coi trng vai tr
ca tinh i vi sinh mnh.

Sc khe v tui th ca con ngi gn lin vi tinh. Tinh l g

chng ta tm hiu phn trc. Khi bn v tinh, cc nh y hc thi xa
hay nhc n tinh kh. Tinh kh thc cht cng l tinh, ngi xa thm
ch kh vi ng : tinh tuy l vt cht, xong n l th c sc sng, lun
lun hot ng (kh ha).

Mt trong nhng mc tiu c bn ca k thut sinh hot ni phng the

l bo v, gi gn tinh kh. Thi trc gi vic l c tinh.

Mun c tinh cn nm vng cc phng php ca phng trung

thut, ng thi li cn thng xuyn, kin tr luyn tp. Ngoi nhng yu
cu v mt thao tc, cn cn tu dng o c, cng c v n nh cc nhn
t tm l, rn luyn tinh thn ch ng, kh nng t khng ch v.v Phi qua
nhiu thng, nhiu nm kin tr tu luyn, phi tri quu cng phu mi c th
t c. Khi t ti trnh , sinh hot tnh dc s tr nn ha giai v cc
lc, ng thi sc khe v tui th s c bo m.

c tinh, cc nh dng sinh a ra quy tc thc hnh c th:

hy giao hp nhiu ln nhng ch xut tinh mt ln (s giao nht t)

Bo v, gi gn v nui dng tinh khi trong phng s l mt tng

hnh thnh t rt lu i.

Trong nhng sch thuc c vit trn cc tm la, cc th tre v.v thuc
giai on 200 nm trc Cng nguyn, thy ni n vic bo tr, di dng
tinh kh trong tinh hnh nam n. Qua nhiu th h, tng trn tr thnh
mt nguyn tc quan trng. Nhiu nh dng sinh coi n nh tn ch ca
phng trung thut.

Trong b Thin kim yu phng, Tn T Mc ni rt c th: Thng

thng, tinh t th sinh bnh, tinh ht th sinh mnh khng cn, l iu
khng th khng ngh n, khng th khng thn trng. Giao hp nhiu ln
m ch xut tinh mt ln th tinh kh theo m sinh ra dn dn v khng
lm suy yu thn th. Nu khng giao hp trc vi ln, mi giao hp
xut tinh ngay th khng c ch li g. Xut tinh ra th tinh kh s t sinh ra
bn trong, nhng hi chm. Giao hp m khng xut tinh th tinh kh s
sinh ra nhanh hn.

Ni dung ca nguyn tc trn l phi bit ch n khi tinh y ri hy

cho xut, nu khng tinh trong c th s hao kit ht. Yu quyt trong giao
hp l phi gi c tinh (c tinh), tinh phi bn, phi cht, khng xut
ba ra ngoi, c nh vy sinh khi mi mnh, mi duy tr c lu bn. (Ni
Kinh T Vn, ch gii ca Vng Bng)

Khi tinh xut ra cn nhanh chng b p li, c nh vy mi duy tr

c s cn bng v m dng trong c th. m dng mt cn bng cng
nh trong mt nm ch c ma xun m khng c ma thu, c ma ng m
khng c ma h. Gi c m dng qun bnh hi ha l duy tr c np
sng ca bc thnh nhn. (Ni Kinh T Vn).
 Gi c m dng hi ha bn vng th tinh thn cng thnh vng.
Ni Kinh T Vn).

Tinh kh v tinh thn c quan h nhn qu, phn hi. Tinh kh di do

bn vng th tinh thn lnh mnh. Ngc li tinh thn c vai tr iu tit cc
hot ng tnh dc bo tn tinh kh. Cc sch v phng trung thut thi
c xa cng tng vit r iu .

Nh T n Kinh vit: php tc giao hp m dng l iu ha hi

th, lm cho trong lng yn tnh, ngh thnh thi: t c 3 th th tinh
thn ng tr y trong nhn th. Thn th yn nh th hnh vi tnh dc
cng t tn, tinh kh c bo ton.

Sch Ngc phng yu quyt cng vit l khi nam n giao tip, phi
gi c tinh thn yn tnh, ngh khng phn tn th mi c th lm cho m
dng hi ha.

Theo php dng sinh, xut tinh sm rt nguy him i vi sc khe,

trong giao hp phi nn ht sc thn trng, cho nn sch Ngc phng ch
yu cnh bo: khi giao hp, nam gii cn nh l ang phi trn con nga
m dy cng mc, ang i trong hm su, pha di c nhng li dao,
rt xung tht ng s!.

Ni tm li, mun thc hnh c php tc s giao nht t giao hp

nhiu ln mt ln xut tinh, cng cn tun theo nguyn tc c bn trong o
giao hp m dng l ly s giao ha v tnh cm lm gc (thn ho
cm). C nh vy mi gi c tinh kh di do, bn vng, mi duy tr
c sc khe v tui th.

MT S IU CM K
Mun khe mnh v sng lu, mun chng li s suy lo qu sm,
ngay t tui thanh xun khng nhng cn ch tit ch tnh dc m cn cn
hiu r nhng iu cm k khi nhp phng.

Cm k c ngha l trong mt s trng hp khng c nhp phng.

Cm k thc cht l mt hnh thc d phng. Cc bc hin trit thi xa c
bit coi trng vic phng bnh. Tt hn ht l phi phng nga trc, ng
cho bnh pht ra ri mi dng thuc hoc chm trch.

Ngi xa coi vic phng tr bnh tt, cng tng t nh qun l quc
gia. Phi lo iu chnh t trc khi sinh ra ri lon. Phi lo c binh kh trc
khi cha c chin tranh. i khi chin tranh bng n mi lo c binh kh
th cng ging nh khi kht nc mi i o ging.

Qun trit tinh thn d phng , trong nhiu th k, trn c s cc

quan st thc t, cc nh y hc pht hin thy rng: rt nhiu chng bnh
c th do sinh hot tnh dc thiu thn trng dn n. V vi mc ch d
phng, cn a ra mt s iu cm k.

Cm k bao gm nhiu loi. Trong chng ny chng ta s tm hiu mt

s ch dn ca ngi xa trong nhng trng hp c th nh sau:

1. TINH THN, TH XC MT NHC KHNG C NHP PHNG.

T xa, cc nh y hc phng ng c bit coi trng nhn t tnh

cm trong sinh hot v cng a ra nhng li khuyn thit thc i vi
vic nhp phng.

S ri lon v tm tnh trc ht lm cho kh trong c th b ri lon,

cu gin lm cho kh nghch ln, vui qu lm cho kh hon, b thng lm kh
b tiu i, s hi lm cho khi hm xung, hong ht lm cho kh lon, lo ngh
lm cho kh kt li. (T vn: c thng lun)

Khi ri lon l u mi sinh ra mi th bnh. Khi c th mt nhc, kh

cng b hao tn, trong nhng trng thi nh vy m c gng p nhp phng
th ch mang li hu qu xu cho thn th. Chnh v th m ngi xa a
ra iu cm on l: ang mt nhc khng c nhp phng.

Danh y Tn T Mc ni: khi ngi ta cu gin, kh huyt ang khng n

nh, nu m giao hp th s sinh ra ung c Mi i xa v ang cn mt
nhc ch c nhp phng, nu khng s lm cho c th b thng tn sinh m
sinh ra cc chng ng lao (bnh lao tn ca 5 tng) v con ci khng c
vn ton.
 Trong thin K bnh lun sch T vn cng c on hi p v bnh
tt gia Hong v K B nh sau:

Hong hi: Ngi ta sinh ra b mc bnh in l do u?.

K B p: Do l bnh ca bo thai. Khi thai ang cn trong bng,

ngi m s hi qu lm cho kh nghch ln khng i xung c, tinh kh t
li khng lan ta ra c, nn lm cho con sinh ra b in.

Nh vy l khi tm tnh khng n nh m nhp phng khng nhng d

dn n bnh tt cho bn thn m cn nh hng n sc khe ca con ci.

2. SAY RU, N NO CM NHP PHNG

T thu xa, ngi ta nhn thy r rng, tu v sc thng ng

hnh. Ru lm cho ngi ta vui v v kch thch ham mun nhc th. Chnh
v th m thi c i, cc y gia thng a ra nhng li cnh bo.

Trong Hong ni kinh c mt on cnh bo ch l, thng c

cc nh dng sinh ca nhiu thi i nhc li nhm khuyn ngn s phng
tng ca ngi i trong sinh hot phng s:

Ngi thi nay khng th hng ht tui tri l v ung ru nh

nc, phng tng v , ru say nhp phng, lm cho tinh kit, cha
c na tui tri suy kit.

Sch Thin kim phng cng cn dn: Say ru khng c nhp

phng, n no ung say m giao hp th ngi tr tui mt s en sm v sinh
hen suyn, ngi ln tui th tn thng tng ph v on th.

Cn sch Cnh Nhc ton th phn tch: Ru c tnh thp nhit,

khng lm lon tinh th cng lm lon tnh tinh b ru lm lon, thai nhi
khng sung sc, t v bc nhc m hay b cc chng u chn, kinh
phong

Mi n no, cng khng nn nhp phng. Khi kh huyt ang tp

trung vo vic tiu ha thc n, nu li ty thch nhp phng th cng c th
sinh ra cc chng bnh.
 Sch Y tm phng vit: n no m nhp phng th sinh ra chng
ngc bng y trng, mng sn au rt, khi rn tch trong bng, n vo
th khng c, thng e ra nc xanh, nc vng

Cc nghin cu trong y hc hin i cho thy sau khi ung ru, lng
mu dn n c quan sinh dc nhiu hn, to ra cm gic hng phn kh
kim ch, d dn n s phng tng qu trong tnh dc. l nguyn
nhn lm cho chc nng cu thn b tn thng, cc ni tit t sinh dc hao
tn qu mc m sinh ra nhiu th bnh. Cc quan st trn lm sng cho thy:
cc chng bnh nh xut tinh sm (to tit), lit dng, tiu ng v.v
thng c quan h vi vic tu hu nhp phng. Trong ru c nhng cht
c lm tn hi bo thai, ph n say ru nhp phng thng sinh ra nhng
a tr m yu, hay mc cc chng bnh vim nhim v mang theo nhng
khuyt tt v tr tu tnh cm v.v Hn na, ru vo lm gim s minh
mn, mt c kh nng t khng ch, d dn n nhng hnh ng th bo
gy nn s kh chu cho i phng, lm tn thng tnh cm, thm ch c
th lm tan v c tnh yu. V vy, tt nht khng ung ru v ru say
tuyt i khng nhp phng, nh ngi xa cn dn.

3. MT S CM K KHC

Ngoi nhng vn ni trn, cng xin nhc n mt s iu cm k

khc m ngi xa cn dn.

Ph n khi ang hnh kinh khng nhp phng.

Trc khi nhp phng, nu cn, nn gii quyt i tin v tiu tin.

Theo sch Y tm phng: nu dng cn i tiu m c nhn giao

hp th c th sinh ra chng lm (tiu tin nh git, lt nht v.v), kh co rt
trong bng, tiu tin kh khn, ngc hnh au nhc.

Khi ang cn i tin m nhn giao hp th sinh ra bnh tr, i tin

kh khn.
 Khng nn giao hp lc sng sm. C nhn cho rng thi gian nhp
phng thch hp nht l bui ti. Sau gi T khng nn giao hp na. Khi tri
tang tng sng cng khng nn giao hp.

C nhn khuyn: K ng canh chi sc. Ng canh = Canh 5, l lc tri

gn sng. (Canh mt ng vi gi Tut = t 19 n 21 gi, Canh 2 = gi Hi =
2123 gi, Canh 3 = gi T = 23 01 gi. Canh 4 gi su = 01 03, Canh 5
= gi Dn = 03 05 gi).

Theo ngi xa, bt u t gi T, dng kh trong c th bt u sinh

ra, tng ln dn v cc thnh vo gi Ng = 11 13 gi. Dng kh cng
ging nh mt tri. l ngun sng ca vn vt: Nu t na m n sng
m tin hnh giao hp s lm tn hi n ci dng kh non nt ang hnh
thnh v chng lm suy mn sinh mnh. Cn nu gn sng mi giao hp,
sau phi thc dy i lm, th chng cn thi gian cho c th hi
phc li c na.

TI LIU THAM KHO

Ting Vit

1) Tu Tnh Hng Ngha gic t y th. NXB Y hc, H Ni 1978.

2) Tu Tnh Nam dc thn tin. NXB Y Hc, H Ni 1972.

3) B Y T, Vin y hc dn tc H Ni.

25 nm tha k v nghin cu y hc dn tc, H Ni 1-1983

4) Trn Vn Tch T tng Lo Trang trong y thut phng ng, An

Tim 1974.

Ting Hn:

1) Tinh tri thc t sch. Khoa hc k thut vn hin XBX 1988

2) Thc dng tinh bnh hc. Nhn dn v sinh XBX 1991

3) Tnh i chi o. Bc Kinh XBX 1991.

 4) Tn hn hnh phc chi nam. H Bc KHKT XBX 1991.

5) Dng sinh thut, Hi Nam XBX 1990.

6) TQ dng sinh ton th. Hi Nam XBX 1990.

7) Dng sinh th lo tp. Thng Hi KHKT XBX 1991.

8) Din nin ch th tinh phng tuyn. T Xuyn KHKT XBX 1991.

9) Din nin ch th iu phng. Hc thut th san XBX 1989.

10) Trung Quc y hc bch khoa ton th. Thng Hi KHKT XBX
1989.

11) Thc dng y hc kh cng t in. Thng Hi KHKT XBX 1989.

12) Trung Quc chm cu s phng i thnh. Giang Ty KHKT

XBX, 1991.

13) Trung y nhn vt t in. Thng Hi t th XBX, 1988.

14) Trung quc y s tam t kinh. Sn ng khoa hc k thut xut bn

x, 1991.

15) Hong Ni Kinh T Vn Dch Thch. Thng Hi KHKT XBX,

1991.

MC LC
Phn 1. L LUN C S V KHOA HC TNH DC

Chng 1. Tn gi cho mt khoa hc

Chng 2. T bn nng n tnh yu

Chng 3. Nhng l thuyt siu hnh v tnh dc v tnh dc

Chng 4. B my sinh dc i cng v gii phu v sinh l

Chng 5. S hnh thnh hnh vi tnh dc

Chng 6. Nhng c th ca tnh dc ngi

 Chng 7. Nhng sai lch v hnh vi tnh dc

Chng 8. Nhng bt thng do bit ha sinh dc

Chng 9. Nhng ri lon chc nng tnh dc

Chng 10. Bnh ly truyn qua ng tnh dc

Chng 11. Nhng hiu bit i cng v aids

Chng 12. Tnh dc ngi c tui

Chng 13. Thuc v ha cht vi i sng tnh dc

Chng 14. Tnh dc v k hoch sinh

Phn 2. TNH DC HC C I PHNG NG

- Lai lch

- Kinh dch vi vn ha tnh dc c i.

- Ni dung v ngha ca phng trung thut.

- Tinh kh thn.

- Ngh thut tit ch tnh dc

- Kt hn tui thch hp.

- Thut iu tit tm tnh

- Mt s iu cm k

TI LIU THAM KHO

---//---

GIO DC TNH DC

(Ti bn c b sung)

Tc gi:
BS. O XUN DNG - Thi h. TT HNG

TRUNG TM NGHIN CU GII, GIA NH V

MI TRNG TRONG PHT TRIN
NH XUT BN THANH NIN
H NI - 1996