Evrim Yilmaz Yl Tez PDF

MMAR SNAN GZEL SANATLAR NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
TRKYEDE KENTSEL DNM UYGULAMALARINDA

SRE VE AKTRLER:
SULUKULE RNE
YKSEK LSANS TEZ
ehir Plancs Evrim YILMAZ
Anabilim Dal: ehir ve Blge Planlama

Program: Kentsel Tasarm
Tez Danman: Yrd.Do.Dr. Dilek AKTRK
Mays 2009
ncelikle, bu almann hazrlanmasnda iyi niyeti ve anlayyla bana destek olan
danmanm Yrd. Do. Dr. Dilek Aktrke ve ehir ve Blge Planlama ile tantm
gnden beri n zerimden esirgemeyen Do. Dr. clal Dinere sonsuz
teekkrlerimi sunmay bor bilirim.
Hayatmn her annda yanmda olarak beni bugn olduum insan haline getiren
annem Ayfer Ylmaz ve babam Mustafa Ylmaza; anneannem Bedriye Gldikene;
en yakn arkadam, her eyim biricik kardeim Murat Ylmaza btn kalbimle
teekkr ederim.
Ayrca, bir yandan ok alyorum diye kzp bir yandan da yardm eden, en
yorulduum ve skldm anlarda bana destek olan Vural Gzeye; gece ge
saatlerden sabah erken saatlere kadar bilgisayar bandaki bana gz kulak olup, beni
besleyen, arkam toplayan, almalarmn en sk takipisi kk hrsz Zeynep
Barlasa; btn gn tez hakkndaki konumalarma tahamml eden Eda Tekine; 2,5
yllk Sulukule maceramda tandm ve almam srasnda yardmlaryla yanmda
olan gzel insanlar sevgili Nee Ozan ve Hacer Foggoya, Sulukule Platformuna ve
tm Sulukulelilere teekkr ederim.
Evrim Ylmaz
Mays, 2009
NDEKLER
Sayfa
KISALTMA LSTES ................................................................................................ i
HARTA LSTES ..................................................................................................... ii
EKL LSTES ........................................................................................................ iii
FOTORAF LSTES ............................................................................................. iv
TABLO LSTES ....................................................................................................... v
POSTER LSTES .................................................................................................... vi
ZET ........................................................................................................................ vii
ABSTRACT ............................................................................................................. viii
1. GR ................................................................................................................................. 9
2. KENTSEL DNM KAVRAMI VE DNYADAK GELM SREC 11

2.1. Kavramsal ereve ........................................................................................ 11
2.2. Kentsel Dnm Srecinin Evrimi ............................................................... 18
2.2.1. Devlet Eliyle Gerekleen Uygulamalar (19. yy. 1960) ....................... 19
2.2.2. ok Boyutlu Yeniden Gelitirme ve Salklatrma Uygulamalar
(1960 1970) .......................................................................................... 20
2.2.3. Gayrimenkul Eksenli Kamu-zel Sektr Ortakl Uygulamalar
(1970 1990) .......................................................................................... 21
2.2.4. Ortaklk Modellerine Dayanan Sosyal ncelikli Dnm Uygulamalar
(1990 Sonras) ......................................................................................... 23
2.3. Blm Sonucu ................................................................................................ 27
3. TRKYEDE KENTSEL DNM SREC VE AKTRLER .............. 28

3.1. Trkiyede Kentsel Dnm Sreci ............................................................. 28
3.1.1. Cumhuriyetin lan ve Kentlerin Yeniden Yaplandrlmas Sreci (1923
1950)..................................................................................................... 28
3.1.2. Yasal Dzenlemeler Sonucu Oluan Kentsel Dnm (1950 1990) .. 28
3.1.3. Kente Mdahale Arac Olarak Kentsel Dnm (1990 sonras)............ 30
3.2. Yasal Ynetsel ereve............................................................................... 30
3.2.1. Toplu Konut Kanunu (2985) .................................................................... 31
3.2.2. Bykehir Belediyesi Kanunu (5216) .................................................... 33
3.2.3. Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu (5226) ............................ 35
3.2.4. l zel dareleri Kanunu........................................................................... 37
3.2.5. Kentsel Dnm ve Geliim Kanunu Tasars ....................................... 38
3.2.6. Ypranan Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak
Kullanlmas Hakknda Kanun (5366) .................................................... 44
3.2.7. Belediye Kanunu (5393) .......................................................................... 46
3.3. Blm Sonucu ................................................................................................ 49
4. SULUKULE RNENDE KENTSEL DNM SREC VE

AKTRLER ............................................................................................................. 52
4.1. Sulukulede Kentsel Dnm Sreci............................................................ 64
4.2. Sulukulede Kentsel Dnm Sreci Aktrleri ............................................ 96
4.2.1. Kamusal Aktrler ..................................................................................... 96
4.2.1.1. TOK ................................................................................................ 96
4.2.1.2. Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu....................... 99
4.2.1.3. stanbul Valilii .............................................................................. 100
4.2.1.4. stanbul Bykehir Belediyesi ..................................................... 101
4.2.1.5. Fatih Belediyesi .............................................................................. 103
4.2.2. Yar kamusal Aktrler ............................................................................ 105
4.2.2.1. niversiteler ................................................................................... 105
4.2.2.2. TMMOB ehir Planclar Odas..................................................... 105
4.2.2.3. TMMOB Mimarlar Odas .............................................................. 106
4.2.2.4. stanbul Tabip Odas ...................................................................... 107
4.2.2.5. Ulalabilir Yaam Dernei ............................................................ 107
4.2.2.6. nsan Yerleimleri Dernei ............................................................ 107
4.2.2.7. Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei .... 108
4.2.2.8. Nesliah Mahallesi Dernei ........................................................... 108
4.2.2.9. Sulukule Platformu ........................................................................ 108
4.2.3. Uluslararas Aktrler .............................................................................. 113
4.2.3.1. UNESCO ........................................................................................ 113
4.2.3.2. AGFE (Advisory Group on Forced Evictions) .............................. 114
4.2.3.3. IAI (International Alliance of Inhabitants) .................................... 115
4.2.3.4. ERIO (European Roma Information Office).................................. 115
4.2.3.5. COHRE (Centre on Housing Rights and Evictions) ...................... 115
4.2.3.6. ERRC (European Roma Rights Centre)......................................... 116
4.2.3.7. ABD Helsinki Komisyonu ............................................................. 116
4.2.3.8. UCL (University College of London) ............................................ 117
4.2.4. Dier Aktrler ........................................................................................ 117
4.2.4.1. Sulukuleliler ............................................................................. 117
4.2.4.2. Proje ile srece dhil olan 3. ahslar / yatrmclar ............................ 123
4.2.4.3. Taoluklular.............................................................................. 123
4.2.4.4. Ulusal / Uluslararas Basn ....................................................... 123
4.3. Blm Sonucu .............................................................................................. 124
5. DEERLENDRME .................................................................................. 130
KAYNAKLAR ....................................................................................................... 140
EKLER .................................................................................................................... 149

EK 1. Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei kr
Pndke ait Osmanl mparatorluu tarafndan verilmi tapu. ................... 149
EK 2. TOK BB Fatih Belediyesi arasnda imzalanan Protokol ..................... 150
EK 3. Taoluktan ev alma hakk kazanan kiraclar ile TOK arasnda imzalanan
belge. ............................................................................................................ 161
EK 4. Sulukule iin Acele Kamulatrma Karar. .................................................. 162
EK 5. Mimarlar Odas tarafndan alan Sulukule davas dilekesi. ...................... 163
EK 6. Fatih Belediye Bakanl tarafndan kabul edilmeyen ok Ortakl Komisyon
metni tasla. ................................................................................................ 171
EK 7. Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei ve
Sulukuleliler tarafndan alan yrtmenin durdurulmasna ilikin dava
dilekesi. ....................................................................................................... 173
EK 8. TC Babakanlk nsan Haklar Bakanlnn stanbul Valiliine
Sulukuledeki ykmlar nedeniyle oluan insan haklar ihlallerinin
incelenmesini bildiren yazs. ....................................................................... 177
EK 9. TC Babakanlk nsan Haklar Bakanlnn stanbul Valiliine
Sulukuledeki ykmlar nedeniyle oluan insan haklar ihlallerinin
incelenmesini bildiren yazsna istinaden ilikin stanbul Valiliinin cevap
yazs. ............................................................................................................ 178
EK 10. Akademisyenlerin kentsel dnm ve yenileme uygulamalar hakkndaki
duyuru ve daveti. .......................................................................................... 180
EK 11. Sulukule Platformu tarafndan ULInin dzenledii Baarl Kentsel
Dnm Uygulamalar toplantsndan datlan manifesto. ..................... 182
EK 12. YD tarafndan blgede yaklak 80 konutun daha tescillenmesi iin yaplan
bavuruya 9 yapnn kabul edildiine dair stanbul Yenileme Alanlar Kltr
ve Tabit Varlklarn Koruma Blge Kurulu Mdrlnden gelen cevap.183
EK 13. stanbul IV Numaral Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge
Kurulunun YD tarafndan yaplan tescil bavurusu ve ykmlar hakkndaki
cevap yazs. ................................................................................................. 186
EK 14. Sulukule Platformu tarafndan Kkeme Sokakn dokusuyla birlikte
korunmasna ilikin bavuru sonucunda stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve
Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu karar. ........................................ 187
EK 15. 2008 OECD Raporundan Sulukule ile ilgili olan blm.............................. 188
EK 16. Helsinki Yurttalar Dernei tarafndan Babakan Recep Tayyip Erdoana
gnderilen mektup. ....................................................................................... 189
EK 17. Avrupa Parlamentosu'ndan Babakan Recep Tayyip Erdoana gnderilen
mektup .......................................................................................................... 191
EK 18. UNESCO Heyeti Bakan Francesco Bandarinin Trk basnnda kan
haberlere ilikin dzeltme metni .................................................................. 192
EK 19. stanbul Tabipler Odasnn Sulukule Raporu .............................................. 193
EK 20. ERRC Helsinki Yurttalar Dernei Sulukule Roman Kltrn Gelitirme
ve Dayanma Dernei UYD ve Edirne Roman Kltrn Aratrma,
Gelitirme, Dayanma ve Yardmlama Derneinin ortaklaa gnderdikleri
mektup. ......................................................................................................... 196
Ek 21. Sulukule Platformunun desteiyle Sulukuleliler tarafndan Fatih
Belediyesine verilmi dilekelere ait baz cevaplar. ................................... 202
EK 22. IAI ve AGFE tarafndan Sulukule hakknda gnderilen mektup. ................ 205
EK 23. YD tarafndan tescilli bir konut iin yaplm bavuruya KUDEBten gelen
cevap. ............................................................................................................ 207
EK 24. Sulukule Kentsel Dnm Projesindeki Aktrler ...................................... 210
ZGEM ............................................................................................................ 211

KISALTMA LSTES
AB Avrupa Birlii
ABD Amerika Birleik Devletleri
AGFE Advisory Group on Forced Evictions
AGT Avrupa Gvenlik ve birlii Tekilat
BM Birlemi Milletler
COHRE Centre on Housing Rights and Evictions
DPU The Development Planning Unit / University College of London
ERIO European Roma Information Office
ERRC European Roma Rights Centre
IAI Internatioanl Alliance of Inhabitants
ICOMOS International Council on Monuments and Sites
BB stanbul Bykehir Belediyesi
HD nsan Haklar Dernei
HK nsan Haklar Komisyonu
NSEV nsan Sal ve Eitim Vakf
SK stanbul Su ve Kanalizasyon daresi
YD nsan Yerleimleri Dernei
KTVKK Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulu
KUDEB stanbul Bykehir Belediyesi Koruma Uygulama Denetim Brosu
MSGS Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi
OECD Organization for Economic Co-Operation and Development
STK Sivil Toplum Kuruluu
STOP Snr Tanmayan Otonom Planclar
TBMM Trkiye Byk Millet Meclisi
TC Trkiye Cumhuriyeti
TMMOB Trk Mhendisler ve Mimarlar Odalar Birlii
TOK Toplu Konut daresi
UCL University College of London
ULI Urban Land Instutit
UN United Nations
UNESCO United Nations Educational , Scientific and Cultural Organization
UYD Ulalabilir Yaam Dernei
vd. ve dierleri
YT Yldz Teknik niversitesi
yy. yzyl
i
HARTA LSTES
Harita 4.1 Sulukulenin stanbul iindeki konumu ........................................... 52

Harita 4.2 Sulukulenin Tarihi Yarmada iindeki konumu ............................. 53
Harita 4.3 Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri ............................................. 55
Harita 4.4 Plan de Constantinople..................................................................... 56
Harita 4.5 Sulukule - Taoluk ilikisi................................................................ 58
Harita 4.6 Tarihi Yarmada Koruma Blgeleri Dalm .................................. 60
Harita 4.7 Tarihi Yarmada Mevcut Arazi Kullanm ........................................ 62
Harita 4.8 Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan ....................... 63
Harita 4.9 Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri Yenileme Avan Projesi ....... 67
Harita 4.10 Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri Yenileme Avan Projesi
Snrlar ve Proje Revizyonlar ......................................................... 68
ii
EKL LSTES
ekil 2.1 Kentsel dnm srecinin dinamik ve alt srelerden oluan

karakteri............................................................................................ 14
ekil 2.2 Kentsel Yeniden retim Sreci Aktrlerinin Tipleri .................... 17
ekil 2.3 Kentsel Yeniden retim Sreci Kamu zel Sektr
Ortaklklarnn Tipleri ...................................................................... 17
ekil 2.4 Yerel Strateji Gelitirme Admlar ................................................... 25
ekil 3.1 5366 sayl kanunun ileyi biimi ................................................... 47
ekil 4.1 STOP tarafndan hazrlanan Sulukule Toplumsal Gelime
Ekonomik Kalknma Plan ve Mekansal Gelime Stratejileri
almas Aktr Analizi Paftas ...................................................... 129
iii
FOTORAF LSTES
Fotoraf 4.1 Sulukuleden bir grnm ............................................................... 54
Fotoraf 4.2 ok Ortakl Komisyon Toplants .................................................... 71
Fotoraf 4.3 stanbul Yenileme Alanlar Blge Kurulunun Sulukule ziyareti .... 72
Fotoraf 4.4 stanbul milletvekillerinin Sulukule ziyareti .................................... 73
Fotoraf 4.5 Sulukule projesi Avrupa Parlamentosunda ..................................... 75
Fotoraf 4.6 ok Ortakl Komisyon Toplants olmas gerekirken Fatih Belediyesi
tarafndan dzenlenen Sivil nisiyatif Platformu toplants .......... 76
Fotoraf 4.7 Trkiye-AB Karma Parlamento Komisyonu E Bakan Joost
Lagendijkn Sulukule ziyareti ......................................................... 79
Fotoraf 4.8 Yklmak zere iaretlenmi evler.................................................... 80
Fotoraf 4.9 Taoluk toplu konutlar kura ekilii ............................................... 81
Fotoraf 4.10 7 Nisan 2008de Sulukulede yaplan ykm sonrasnda mahalleden
bir grnt. ....................................................................................... 83
Fotoraf 4.11 8 Nisan 2008 gn yaplan ykmlar ................................................ 84
Fotoraf 4.12 Tony Gatlif Sulukuleli mzisyenlerle dans ederken. ....................... 85
Fotoraf 4.13 UNESCO Heyetinin Sulukule ziyareti ........................................... 85
Fotoraf 4.14 Gogol Bordello ve Sulukule Roman Orkestras ............................... 87
Fotoraf 4.15 Sulukule ocuk Atlyesinin al. ............................................... 87
Fotoraf 4.16 STOP Yerel Kalknma Projesi basn toplants ................................ 90
Fotoraf 4.17 Sulukule ocuk Atlyesine gelen ykm ekiplerine protesto ......... 93
Fotoraf 4.18 Sulukule ocuk Atlyesinin yklm duvarlar arasnda ocuklarn
yapt resimleri ............................................................................... 94
Fotoraf.4.19 Yklan tescilli evlere nlem olarak Sulukuleliler tarafndan Tarihi
evdir ykmaynz yazan bir konut ................................................... 95
Fotoraf 5.1 KUDEB tarafndan basit onarm yaplan 3 tescilli yapdan
uygulamas tamamlanan bir konut ................................................. 133
iv
TABLO LSTES
Tablo 2.1 Kentsel Dnm Srelerinde ne kan Aktrler ve Roller ....... 18
Tablo 3.1 Trkiyede kentsel dnm ve kamu ynetimi hakknda yasal
dzenlemeler .................................................................................... 31
Tablo 4.1 TOKnin dahil olduu kentsel dnm projeleri .......................... 99
v
POSTER LSTES
Poster 4.1 40 Gn 40 Gece Sulukule Etkinlikleri posteri ................................. 70
Poster 5.1 Sulukule Platformu tarafndan hazrlanp stanbula datlan
etiketler. .......................................................................................... 131
Poster 5.2 Sulukule Platformu tarafndan hazrlanan posterlere bir rnek. .... 132
vi
ZET
Dnyadaki geliim sreci iinde kentsel dnm yaklam; sefalet mahallelerinin

yklp temizlenmesi anlayndan ortaklk modellerine dayal sosyal ncelikli
dnm uygulamalarna evrilmitir. Tm bu zaman iinde, yaplan uygulamalarda
ba aktr devlet olmakla birlikte, yerel katlmclarn yer almad projelerin baarya
ulaamayaca anlalmtr.
Trkiyede benimsenen yaklam ise, yanl devlet politikalar sonucu kent
eperlerinde gecekondu olarak kurulan mahalleleri ve kent merkezlerindeki eskimi
tarihi dokular ykp yeniden yapmaktr. Yaayanlarnn, yerel zelliklerinin, sosyal
ve ekonomik yapsnn hie sayld, fizik mekn deitirme projelerinden ileri
gidemeyen bu yaklam elbette ki sadece mevcut sorunlarn artarak bir blgeden
baka bir blgeye tanmasna neden olmaktadr. Yasalarn; merkezi ve yerel
ynetimlerin ellerini glendiren, mdahalelerini kolaylatrc aralar olarak
dzenlendii bu ortamda, katlm fikrinin gerekirse bilgilendirme olarak
nitelendirilmesi doaldr.
lkemizdeki dnm uygulamalarnn hangi yaklamla, ne tr aralar kullanlarak,
kimler tarafndan uygulandn inceleyen bu alma, sreteki yasal dayanaklarn
ve kanunla tanml aktrlerin davran biimlerini, stanbul Sulukuledeki Kentsel
Yenileme Projesi zerinden deerlendirmektedir.
Devam eden tm uygulamalardaki aksaklklar sebebiyle; aslnda dnmesi gereken
Trkiyedeki Kentsel Dnm anlaynn kendisidir. Kentlerdeki yoksulluk ve
yoksunluk alanlarndaki sorunlarn tmne mdahale edebilecek, bu alanlardaki
farkl sorunlarn tmne cevap verecek kurum ve kurulular, hem devlet yaplanmas
iinde hem de STKlar balamnda mevcuttur. nemli olan konu bu kurum ve
kurulularn kendi sorumluluklar ve yetki alanlarn zmseyip, uygulama aralar
ile sorun alanlar ilikisini doru ve ivedi bir biimde kurmalardr. Ellerindeki yasal
yetkiyi ve kaynaklar kullanarak bu alanlarda yaayan halk madur etmeden, grev
alanlarn uygulamaya dntrme niyetini gsterebildikleri ve bunu katlmc
srelerle hayata geirebildii takdirde Trkiyedeki kentsel dnm srecinin
evrimi gerekleebilir.
Anahtar Kelimeler: Kentsel dnm, kentsel yenileme, 5366 sayl yasa, katlm,
Sulukule.
vii
ABSTRACT
The approach of urban regeneration has been evolved from the perception of
clearance of poverty quarters to the regeneration implementations with the social
priority based upon the partnership models. Within this time, while the main actor of
all implementations is the state, it has been understood that the projects that local
participants did not attend, would not be successful.
Besides, in Turkey, the urban fringes that have become slum areas as a result of
incorrect state policies and decayed city centers have been demolished and rebuilt.
This approach which the inhabitants, local features, social and economical structures
have been underestimated only cause the present problems increasingly move from
one region to another. Since the laws seen as agents that strengthen central and local
governments hand and enable their interferences, it is natural that the idea of
attendance has been described as inform if necessary.
This study has been examining with which approaches the regeneration
implementations have been applied in our country, what kind of agents have been
used and by whom they have been implemented. So it shall evaluate the legal basis
in process and the behaviour patterns of actors that are defined by law basing upon
Urban Regeneration Project in Sulukule, stanbul.
Due to the faults in the implementations going on, it is the approach of Urban
Regeneration in Turkey that should be evolved actually. The institutions and the
organizations that can be able to interfere to all the problems in the deprivation areas,
to respond all the problems in these areas exist both in state settlement and in the
context of nongovernmental organizations. The point is these institutions and the
organizations should absorb their own responsibilities and their span of authority, set
the relation between application agents and problematic areas in a correct and in an
urgent way. The evoluation of urban regeneration process in Turkey will be able to
become real without making the people living in these areas suffer using the legal
authority and the resources as long as they show the intention to transform their
responsibility areas to implementation and accomplish this via attendant processes.
Key Words: Urban regeneration, urban renewal, law 5366, attendance, Sulukule.
viii
1. GR
Trkiyedeki Kentsel Dnm Uygulamalarnda Sre ve Aktrler: Sulukule

rnei balkl yksek lisans tezi Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi Fen
Bilimleri Enstits ehir ve Blge Planlama Anabilim Dal Kentsel Tasarm
Program bnyesinde 2008 2009 retim ylnda hazrlanmtr. Tez konusunun
saptanmasnda, kentsel dnm kavramnn zellikle yerel ynetimler leinde
kent gndemine oturmas etkili olmutur.
almann Amac
Kentsel dnm, 1990larn ortalarndan itibaren hem akademik evrelerce hem de

yerel ynetimlerce olduka tartlan bir konudur. Bu kapsamda hazrlanan projelerin
uygulamaya gemesiyle birlikte basn yoluyla kamuoyunun da bilgilendirilmesi
sonucunda tm ilkenin gndemine oturan kentsel dnmn lkemizdeki alglanma
biimi Avrupa ve Amerika rneklerinden olduka farkldr.
lkemizde 5366 sayl Ypranan Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve

Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun ile, halk arasndaki kullanm biimiyle
ivi bile aklamayan kentsel blgelerin 1/25.000 lekli evre dzeni planlarnn
dahi delinerek birer birer kentsel dnm / yenileme alan ilan edilmesine frsat
yaratlmtr. Bunun sonucunda, zellikle stanbulda, tarihi kent ekirdei ierisinde
kalan konut alanlarnn farkl sosyal ve ekonomik yaplar gz nnde
bulundurulmakszn projeler hazrlanmaktadr.
Bu alma, zellikle stanbulda, uzun zamandan beri mdahale edilmek istenip de

bir sebeple dokunulamayan blgelerin teker teker kentsel yenileme alan ilan
edilmesi ve bu alanlar iin hazrlanan projelerin uygulama aamasna gelindiinde
hangi aralarn kullanld ve srecin hangi kurum ve kurulular zerinden
ilediinin anlalmasna ynelik bir almadr. almada; dnm alanlarnda
izlenen sreler, yasal dzenlemeler ve srece katlan aktrlerin yerlemeleri nasl
ekillendirdii (ya da ekillendiremedii), bu almalarda katlmn ne kadar
salanabildii stanbulun ilk kentsel yenileme alan rnei olan Sulukule zerinden
incelenmitir.
9
almann Yntemi, Snrlar ve Kapsam
Dnya ve Trkiyeden kentsel dnm zerine literatrn taramas yaplmtr.

Yaplan okumalar, yaklak 2 yllk bir alan almas ve grsel ve yazl basnda
yaplan incelemelerle desteklenmitir. Literatr taramalarnda Avrupadan rnekler
ayrntl olarak incelenmitir. Trkiyeden ise yalnzca Sulukule rnei seilmitir.
Bunun sebebi 5366 sayl yasa kapsamnda ilk kez uygulamaya geilen proje olmas
ve hem zel mlk hem tapulu yerleik alan hem de UNESCOnun Dnya Kltr
Miras Listesinde bulunan Tarihi Yarmada ierisindeki bir yenileme alan olmas
nedeniyle kendi bana bir vaka olmasdr. almada, kentsel dnmn nne
aan yasalar, bu yasalar ile yetki verilen kamusal ve herhangi bir yetkisi olmad
halde dnm ilan edilen alanda etkin bir biimde inisiyatif kullanan yar kamusal
kurulular, dnm srecinde kendilerine biilen ya da bitikleri roller zerinden
deerlendirilmitir.
almann Giri blmn takip eden 2. blmnde kentsel dnm kavramnn

ne olduu, ilerleyen zaman iinde bu kavramdan ne anlald ve hangi
uygulamalarla hayata geirildii dnyadaki geliimi zerinden anlatlmtr.
3. blmde, bu srecin Cumhuriyetin ilannda gnmze kadar Trkiyede nasl

algland, ne tr uygulamalar yapld ve hangi dinamikler zerinden iledii;
srecin ilerlemesinde merkezi ynetimler tarafndan karlan yasa ve ynetmelikler
ile bu yasalarla tanmlanm aktrlerin yetki ve sorumluluklar, varolu amalar
irdelenmitir.
4. blmde ise, rnek alan incelemesi olan Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri
Kentsel Yenileme Alannda (Sulukule), 2005 ylndan bugne nasl bir sreten
geildii, bu sre ierisinde hangi aktrlerin hangi rolleri benimsedii, varolu
amalarn aklayan kanunlarla tanmlanm grevlerini nasl yerine getirdikleri ya
da getirmedikleri anlatlmtr.
Son blm olan Deerlendirme blmnde de nceki blmlerde yaplm anlatm

ve incelemeler sonucunda Trkiyede kentsel yoksunluk alanlarna kentsel dnm
aracyla nasl yaklald ve baka bir yaklam biiminin mmknl tartlmtr.
10
2. KENTSEL DNM KAVRAMI VE DNYADAK GELM SREC
2.1.KAVRAMSAL EREVE
TDK (2009), dnm kelimesini, olduundan baka bir biime girme, baka
bir durum alma, tahavvl, inklap, transformasyon olarak tanmlamaktadr. Bu
tanmdan hareketle, kentsel dnm, kentsel alanlarn var olan durumundan
baka bir biime girmesi, baka bir durum almas olarak tanmlanabilir.
Kent planlama literatrne bakldnda, tanmlamay yapan bilim insanlarnn

sahip olduklar dnya gr ve konuya yaklam biimleri dorultusunda farkl
tanmlar yaptklar grlmektedir.
Akkar (2006) kentsel dnm, bir olgu olarak, belirli bir zaman aralnda
srekli gerekleen bir olgu olduunu sylemi, ancak, kent planlama yaznnda,
kentsel dnmn, kentsel alanlardaki belirli bir zaman aralnda ekonomik,
toplumsal, fiziksel ve evresel kme ve bozulmaya kar verilen bir cevap
olarak grldn belirtmektedir.
Akkarn (2006) yapt tanmla kentsel dnm, kme ve bozulma olan

kentsel meknn ekonomik, toplumsal, fiziksel ve evresel koullarn kapsaml
ve btnleik yaklamlarla iyiletirmeye ynelik uygulanan strateji ve
eylemlerin btndr.
Yine Akkarn (2006) aktard biimiyle; Lichfielda (1992) gre, kentsel

dnm, kentsel bozulma srelerini daha iyi anlama ihtiyacndan doan ve
gerekletirilerek dnmde elde edilecek sonularn zerinde bir uzlama;
Donnisona (1993) gre ise, kentsel dnm, kentsel knt alanlarnda
younlaan sorunlar egdml bir biimde zmlemek iin ortaya konulan
yeni yol ve yntemlerdir.
Roberts (2000) ise kentsel dnm, kapsaml ve btnleik (entegre) bir

vizyon ve eylem olarak, bir alann ekonomik, fiziksel, toplumsal ve evresel
koullarnn srekli iyiletirilmesini salamaya almak olarak tanmlamaktadr.
Bir baka deyile, yitirilen bir ekonomik etkinliin yeniden gelitirilmesi ve
canlandrlmas, ilemeyen bir toplumsal ilevin iler hale getirilmesi; toplumsal
11
dlanma olan alanlarda, toplumsal btnlemenin salanmas; evresel kalitenin
veya ekolojik dengenin kaybolduu alanlarda, bu dengenin tekrar salanmas
olarak tanmlamaktadr.
Yldrm (2006) deiime urayan kentsel bir blgenin ekonomik, fiziksel, sosyal
ve evresel sorunlarna kalc bir zm salamaya alan kapsaml bir bak
(vizyon) ve eylem olarak zetlemitir.
Kurtulu (2006), kentsel dnm kavramn plansz ve kontrolsz mekansal

gelimenin zellikle kentli yoksul snflar asndan olumsuz yaama ve barnma
koullarnda belirli iyilemeler salayacak, sosyal ve ekonomik maliyeti yoksul
snflar tarafndan fazlasyla denerek, ancak salksz evre ve barnma koullar
iinde kentsel araziye dnm bu alanlarn yine bu snflar iin daha
yaanlabilir bir kentsel evreye dntrlmesi; sadece mekansal olarak deil
sosyal ve kltrel lekler olarak da ina edilmi olan bu mahallelere yaplan
dardan mdahalelerin merulatrlmas olarak tanmlanabileceini; sula
btnletii varsaylan kentsel knt alanlarnda, kentsel dnm srecinde
bozulacak mlkiyet, kiraclk, komuluk ve dayanma ilikilerinin, varsaylan
suun organizasyonunu bozacan ve dolaysyla kentsel iddeti azaltacan da
kentsel dnm kavramna olumlu anlamlar yklenmesinin bir dier nedeni
olarak grlebileceini belirtmektedir.
Bu tanmlarn nda, kentsel dnmn kavramsallatrlmas ve kentlerde

byle bir mdahaleye ihtiya duyulmasna neden olan sreten bahsetmek
gerekmektedir. Bu dnm mekanizmasnn anlalmas, ileriki blmlerde
anlatlacak olan rnek alan Sulukulenin de nasl bir sreten geerek kentsel
yenileme alan ilan edildii, yenileme alan ilan edilme gerekelerinin hangi
temellere oturtulup, ne derece hakl olduklarnn anlalabilmesi ve
tartlabilmesi asndan zorunludur.
Kentlerin kendi fiziksel zellikleri ve kullanm biimlerinin deiimi ile

yaadklar dnm ve kentsel yeniden retim srecini, Grler (2002) u
ekilde anlatmtr:
1. Kentsel durgunluk, politiko-ekonomik krizlerin ve sosyal hareketlerin kentsel alan

zerinde olumsuz yansmas durumudur. Bu semptom, kent ii tarihi alanlarn
12
mekansal ypranma srecine dahil olmas bakmndan balca sebeptir. Bu nedenle,
zgn nfus karakteristiklerinde kesin bir azalma ve kentsel evre kalitesinde
belirgin bir d ortaya kar.
2. Kentsel k, dsal politiko-ekonomik faktrler ve sosyal kuvvetlerin kentsel

alanlarda olumsuz sonulanmas (etki) durumudur. Bu semptom, kenti ii tarihi
alanlarn arazi deerlerinde rant boluu oluumu bakmndan balca sebeptir. Bu
nedenle, marjinal getto alanlarnn yaylm olduu kadar zgn nfus
karakteristiklerin ve konut ile arazi deerlerinde deiken bir dalgalanma ortaya
kar.
3. Kentsel yeniden geliim, isel politiko-ekonomik ve sosyal kuvvetlerin kentsel

alanlarda olumlu sonulanmas (tepki) durumudur. Bu semptom, kent ii tarihi
alanlarn sosyo-ekonomik yeniden yaplanma ve mekansal olarak ykseltme
srecinin oluumu bakmndan balca sebeptir. Bu nedenle, nfus younluunda
belirgin bir art ve konut ile arazi deerlerinde sreklilik gsteren bir dzen ortaya
kar.
4. Kentsel deiim, politiko-ekonomik glenmenin ve sosyal hareketlerin kentsel alan

zerine olumlu yansmasdr. Bu semptom, kenti ii tarihi alanlarn gentrifikasyon ve
sosyal filtreleme srelerine dahil olmas bakmndan balca sebeptir. Bu nedenle,
nfus karakteristiklerinin reformasyonu ve kentsel evre kalitesinde bir geliim
ortaya kar.
Durgunluk ve onun pei sra k srecine giren kentlerin bu durumdan syrlp

yeniden geliim ve deiime doru geebilmeleri iin, gnmze kadar izlenen
farkl mdahale biimleri bulunmaktadr.
Kentlerin dnm aslnda, mevcut kent yapsnn yenilenmesi iin uygulanan

farkl mdahale biimlerini iinde toplayan genel bir kavramdr. Bu mdahaleler,
zaman zaman kent paralar, zaman zaman da tek yap leindedir. Bu ksmda
tanmlar verilen mdahale biimlerinin, kentsel dnm alan ilan edilen bir
blgede uygulanabilecek / uygulanmas gereken yntemlerin karar aamasnda
blgelerin iinde bulunduklar fiziksel, ekonomik ve sosyal durumlarn ve
hlihazrda uygulanm yntemlerin deerlendirilmesi balamnda nemlidir.
13
ekil 2.1 Kents
ntsel dnm srecinin dinamik ve alt srelerden olu
luan karakteri
Kaynak: Grler, 2002
Alansal Temizlem
leme (Urban clearance); temizleme, kn
ntye urayan bir
ehirsel alan par
parasndaki dokunun tmyle yklp, yerin
erine yeni bir doku
getirmesidir. Kele
ele (1998), yoksul konutlarndan oluan al
alanlarn ya da bu
yerlerdeki yaplar
larn sala aykr niteliklerinin giderilmesi olarak
ol tanmlamtr.
Temizleme ynte
nteminde genellikle bavurulan yol, arazi
azinin ve yaplarn
kamulatrlmasd
sdr. Kamulatrma kesinletikten sonra, alan
landaki tm yaplar
ykp ya alann kendisini
ke yeniden gelitirmek ya da yenidenn geliim
g iin satmak
veya kiralamak,, yyerel ynetimin ykmllndedir ve bunuu oolabildiince abuk
yerine getirmek durumundadr
du (zden, 2002).
Yeniden canlandr
drma (Revitalization); ekonomik, sosyal ya da fiziksel alardan
bir knt dnem
nemi yaayan ya da bu knt dnemi sonu
nucunda terkedilmi,
babo braklm
m ehirlerin ya da ehir paralarnn, knt
ntnn kayna olan
faktrlerin ortad
tadan kaldrlmas ya da deitirilmesi iile tekrar hayata
dndrlmesi anla
nlamna gelmektedir (zden, 2002)
Sosyo-ekonomikk yenileme (gentrification); sosyal anlam

amda bir knt,
deformasyon yaa
aayan ehirsel alan paralarnda, bu durumunn nne geebilmek,
14
ehirsel korumay, ehirsel konut piyasasnda slah salayabilmek ve salkl
ehirsel geliimi, ehir yenileme ilkeleri dorultusunda gerekletirebilmek
amacyla bu alann sosyal dokusunun deitirilmesi, yeni ve nitelikli bir sosyal
tabakann bu alanda geliiminin salanmasdr.
Yeniden gelitirme (redevelopment); Kele (1998) tarafndan, ekonomik ve

yapsal zellikleri, iyiletirilmesine olanak vermeyecek lde ktlemi olan
yoksul konutlarnn yklmas ve bunlarn oluturduu kent blmlerinin yeni bir
tasarlama dzeni iinde barndrlmas olarak tanmlamtr.
Yeniden oluum (regeneration); yokolmu, bozulmu, kntye uram

alanlarda yeni bir dokunun yaratlmas anlamna gelmektedir. Yeni dokunun
oluumu esnasnda slah edilebilecek alanlarn iyiletirilmek suretiyle dokuya
kazandrlmas da yeniden oluum srecinin bir parasdr (zden, 2002).
Salklatrma (rehabilitation); eski kent dokusunun ve knt alanlarnn ksmi

yenileme ile kullanma almas olarak ifade edilmektedir (Polat, 2008). Kele
(1998), esenletirme olarak tanmlamtr. Bu yntemde, ehirsel alann zgn
niteliine zarar veren, aykr tm oluumlar ayklanr (zden, 2002).
Koruma (preservation conservation); kentlerin belli kesimlerinde yer alan

mimari deeri yksek yaptlarla, antlarn ve doal gzelliklerin kentte bugn
yaayanlar gibi gelecek kuaklarn da yararlanmas iin her trl ykc
eylemler karsnda gvence altna alnmasdr (Kele, 1998).
Kentlerin dnmesi srecinde, yukarda anlatlan mdahale biimlerinin kim ya

da kimler tarafndan uygulanaca hususu da byk nem arzetmektedir. Kentsel
dnm srecinde ve 4. blmde incelenecek olan Sulukule rnei zelinde,
srece dhil olan aktrlerin kimlikleri ve dhil olu biimlerinin anlalabilmesi
iin dnm / yenileme srecine girmi bir kentin girdii bu knt srecinden
knda tercih edilen farkl ortaklk, kentsel yeniden retim modelleri ve
ortaklk biimlerinden bahsetmek gerekmektedir. Grler (2002)nin tanmyla
bunlar:
15
- Kamu ynetimli liderlik modelleri:
Hkmet ve yerel ynetim iindeki lider politik aktrler ve planlama
profesyonellerinden oluur. Kentsel yeniden-retim srecinde hem
operasyonel hem de meknsal dzeyde en otoriter tipte mdahalelerin
retildii modeldir. Bu tip liderlik modelinde, iki alt-grup bulunur: kamusal
liderlik ve srdrlen liderlik. Her iki alt-grup iin de temel benzerlik, kamu
tarafndan belirlenmi kentsel yeniden-retim srecini esas almalardr.
- Kamu zel sektr ortaklk modelleri:
Her iki sektrden aktrler ile yar-kamusal temsilcilerden oluur. Kentsel
yeniden-retim srecinde en etkin, verimli ve dengeli ortaklk modelidir.
Ortalk tarafndan belirlenmi kentsel yeniden-retim srecinde hem
organizasyonel hem de meknsal dzeyde mdahaleler esas alnr. Bu tip
ortaklk modelinde, aktrler sektrel ortaklk koalisyonlar oluturarak srece
zg yeniden-yaplandrma stratejileri retirler.
- zel sektr ynetimli liderlik modeli:
zel sektrden yatrmclar, mlk sahipleri ve/veya yar-kamusal
temsilcilerden oluur. Kentsel yeniden-retim srecinde hem operasyonel
hem de meknsal dzeyde en liberal tipte zg stratejilerin retildii
modeldir. Bu tip liderlik modelinde, iki alt-grup vardr: denetimci-danman
liderlik ve bte destekli liderlik. Her ikisinde de yeniden-geliim
koalisyonlar olutururlar. Denetimci-danman liderlik modelin, kentsel
dnme ynelik aktiviteler kentsel politikalara ve yasalara bamldr.
Bte destekli liderlik modelinde, aktiviteler ayrca finansal destee de
bamldr.
- Blnm ortaklk modeli:
Her iki sektrden aktrler ile yar-kamusal temsilcilerden oluur. Kentsel
yeniden-retim srecinde en pasif, elverisiz ve vasat modeldir. Ortaklk
tarafndan belirlenmi kentsel yeniden-retim srecinde hem organizasyonel
hem de meknsal dzeyde mdahaleler esas alnr. Bu tip liderlikte, aktrler
ok-sektrl ortaklk koalisyonlar oluturarak srece zg yeniden-
canlandrma stratejileri retirler (ekil 2 ve ekil 3).
16
ekil 2.2 Kentsel Yeniden retim Sreci Aktrlerinin Tipleri
Kaynak: Grler, 2002
ekil 2.3 Kentsel Yeniden retim Sreci Kamu zel Sektr Ortaklklarnn Tipleri
Kaynak: Grler, 2002
17
2.2.KENTSEL DNM SRECNN EVRM
Kentsel dnm kentin fiziksel koullar ile toplumsal problemleri arasnda

dorudan bir iliki kurmak, kent dokusunu oluturan birok enin fiziksel
olarak srekli deiim ihtiyacna cevap vermek, kentsel refah ve yaam
kalitesini arttrc baarl bir ekonomik kalknma yaklamn ortaya koymak,
kentsel alanlarn en etkin biimde kullanmna ve gereksiz kentsel yaylmadan
kanmaya ynelik stratejileri ortaya koymak ve toplumsal koullar ve politik
glerin rn olarak kentsel politikann ekillendirilme ihtiyacn
karlamak olan 5 temel amaca hizmet etmek zere ortaya kmtr (Roberts,
2000den aktaran Akkar, 2006).
Kkeni 19. yy. temellenen kentsel dnm kavram zaman iinde kentsel
yenilemeden (urban renewal) kentsel canlandrmaya (urban regeneration)
doru gelimi; salt fizik mekn odakl bir eylem alan olmaktan sosyal,
ekonomik ve evresel sorunlar da kapsayan daha btnleik bir yaklama
doru evrilmitir (Diner, 2007).
Bu balamda kentsel dnm kavram farkl dnem aralklarnda, yukarda

sz edilen evrim srecine sadk kalnarak Tablo 2.1 Kentsel Dnm
Srelerinde ne kan Aktrler ve Roller (Grgl vd., 2006)de
zetlendii biimiyle incelenmitir.
Tablo 2.1 Kentsel Dnm Srelerinde ne kan Aktrler ve Roller (Grgl vd., 2006)
Dnem Kamu Kesimi zel Sektr Toplum
Yeniden yapm,
19. yy. ortas - 1960 Ykm X
yeniden gelitirme
ok boyutlu yeniden
1960 1970
geliim ve salklatrma
Kamu zel sektr ortakl

1970 1990 erevesinde gayrimenkul eksenli X
dnm
Srdrebilir yerel gelimenin salanabilmesi iin ekonomik yeniden
1990lardan itibaren yaplanma, fiziksel yeniden yaplanma ve sosyal yeniden yaplanma
almalarnn birlikte yrtlmesi
18
2.2.1. Devlet Eliyle Gerekleen Uygulamalar (19. yy. 1960)
1800lerin ortalarndan 1945lere kadar kentlerdeki fiziksel ve toplumsal

bozulmaya kar en nemli mdahale biimi, kentsel yenilemedir. Endstri
Devrimi sonrasnda, sanayi kentlerinde hzla artan evre kirlilii, sanayi
alanlarnn dzensiz yaplamas, kalabalk ve yaam standard dk konut
alanlar ve yetersiz altyap hizmetleri, salksz kentlerin gelimesine neden
olmutur (LeGAtes ve Stout, 1998; Madanipour, 2000; Oc ve Tiesdell,
1997den aktaran Akkar, 2006).
Devlet eliyle gerekletirilen ilk geni kapsaml kentsel dnm rnei 1850
1870 arasnda dnemin valisi Baron Haussmann ynetiminde Pariste
gerekletirilen ve kentte ortaa dokusunun yklp geni bulvarlarn ald,
yeni kent meydanlarnn oluturulduu ve konut alanlarnn ina edildii
uygulamadr (Grgl vd., 2006). Pariste balayan bu hareketler tm Avrupa
kentlerine yaylmtr. Salgn hastalklar ve benzeri nedenlerle sefalet
mahallelerinin birer birer temizlenmesi (!) bata ngiltere ve ABD olmak
zere tm Bat kentlerinde nemli bir kentsel politika olarak uygulanmtr
(slum clearance).
Kentlerdeki yenileme stratejilerine nclk eden bir dier gelime ise, 20.
yyn ilk yarsnda, ngilteredeki Bahe Kent Hareketi ve Yeni Kentler
Hareketine paralel olarak gelien Modernist Harekettir (Akkar, 2006).
Modernist Hareket, kinci Dnya Savandan sonra, kentlerin yeniden
yaplanmas srecinde de etkili olmu, sava sonras Avrupa kentlerinde
oluan byk ykmlar, kentlerin yeniden inas (urban reconstruction)
stratejisini gndeme getirmitir (Akkar, 2006).
kinci Dnya Sava srecinde kesintiye urayan bu sre, sava sonras

ekonomik kalknma ve kentlerin yeniden ina edilmesi dneminde tekrar
gndeme gelmitir. Kamu eliyle gerekletirilen bu kentsel yenileme
faaliyetleri, modernist prensiplere dayal yksek yaplardan oluan yeni konut
alanlarnn ve ofis yaplarnn ina edilmesi, ulam sistemini yeniden
dzenleme ynelik geni yollarn almas gibi bir dizi dnm beraberinde
getirmi, kentlerin ehresini nemli lde deitirmitir (Eraslan, 2007).
19
1940larn ikinci yarsndan itibaren kentsel geliim (urban development)
stratejisinin de uyguland grlmekte; Bat kentlerinde geliimin, kent
eperlerine de sramasyla, birok mevcut kent ve kasaba evresinde
banliyleme olumutur.
1960lar ve 1970lerin balar, kentsel iyiletirme (urban improvement) ve

kentsel yenileme (urban renewal) projelerine ncelik verilen yllardr (Akkar,
2006).
2.2.2. ok Boyutlu Yeniden Gelitirme ve Salklatrma Uygulamalar

(1960 1970)
1960larn ortalarnda, knt alanlarnn temizlenmesi, yklp yeniden ina

edilmesine odaklanan kentsel yenileme politikalarnn kent sorunlarn
zemedii, aksine bu sorunlar kentin baka blgelerine tad ve yansma
biimlerini deitirdii grlmeye balanmtr. Ayrca, salt fizik mekan
odakl topyekn kentsel yenilemenin yan sra kentsel salklatrma
konularna da nem verilmeye balanmtr (Roberts, 1998).
1970lerin ilk yarsna kadar kentsel bozulma toplumsal bir hastalk olarak
grlrken, 1970lerin sonlarna doru yapsal ve ekonomik nedenlere bal
olarak aklanmaya balanmtr (Balchin ve Hull, 1987den aktaran Akkar,
2006).
Yoksul mahallelerin temizlenmesi, yenilenmesi ve yeniden deerlenmesi

sonucu, eski merkezler, fonksiyon ve nfus kompozisyonlar asndan
deimitir. En byk mlkiyet geii ngilterede meydana gelmitir.
rnein; 1960l yllarn ortalarnda kent nfusu ounluu kirada
oturanlardan kendi evinde oturana doru deimitir. Mlkiyet ve banliylere
tanma, yksek dzeyde zelletirme ve zelcilie dayaldr
(Saunders,1990dan aktaran Thorns, 2004). Bu dnmdeki nemli faktr,
endstriyel retimin deien eklidir. Eski kapitalist giriimler kk lekli
aile irketleridir. 20. yy. ilerledike, balangta ulusal lekte olup daha
sonra ok uluslu ve milenyumun sonunda doru kresel olan yeni irketler
egemen olmutur. Ford Oto irketi, otomobil endstrisinde kurulan bu tip
irket organizasyonlarndan biridir (Thorns, 2004).
20
Sava sonras ekonomik gelimelerin byk lde hz kazanmaya balad
dnem, toplumun tm kesimlerinin bu gelimeden eit dzeyde pay
alamamas nedeniyle yoksulluk olgusunun da ortaya kt bir dnemdir
(Grgl vd., 2006). Ancak toplumsal eitsizliin boyutlarndaki art,
kentsel mdahalelerin yaklam biimlerinde bir deiiklie sebep olmam,
yalnzca fizik mekna yaplan uygulamalar sonucunda ekonomik kalknma
gerekletirilememitir.
Bu dorultuda 1960l yllarn banda, kentlerin kurtarcs olaca

dncesiyle konut alan esasl yenile(tir)me programlar gelitirilmitir.
Bu programlarla, yeniden yaplandrlan alanlarda younluun azaltlmas ve
bu balamda bu blgelerde yaayan ailelerin ksmen blgede yeniden
barndrlmas ngrlmtr. Bu ksmen yeniden barndrma anlayyla
birlikte, zellikle alt gelir grubuna dahil olan pek ok aile kent eperlerindeki
yeni konut bloklarna gnderilmitir (Kocabatan aktaran Eraslan, 2007).
Ancak bu eilimin mr ksa olmutur ve takip eden dnemde egemen hale

gelen gayrimenkul eksenli dnm politikalar 1960larn ortalarndan
itibaren ortaya kan bu toplumsal ierikli politikalarn abucak
etkisizlemesine yol amtr (Grgl vd., 2006).
2.2.3. Gayrimenkul Eksenli Kamu-zel Sektr Ortakl Uygulamalar

(1970 1990)
1960lar ve 1970 balarnda egemen olan khnemi kent dokularnn

topyekn yklp yeniden ina edilmesine odaklanan bir kentsel yenileme
yaklam yerini, 1980lerle birlikte, kent merkezinde ya da merkezin yakn
evresindeki ilevini yitiren alanlarn kent ekonomisine kazandrlmasn
hedefleyen yaklamlara brakmtr. Ancak gayrimenkul eksenli ve prestij
projelere odaklanan bu modeller de kentlere gvenilir, istikrarl ve
srdrlebilir bir ekonomik dnm ortam salayamamtr (Diner, 2007).
20. yy.n bu dneminde baka bir dnm grlmektedir. Bu seferki

dnm, toplu pazar iin byk lekli mal retiminden doan servet
etrafnda kurulan, sanayilemi modern ehir sistemlerinden, ulusal
olmaktansa, kresel olarak organize olan bilgi hizmetlerinden retilen servet
21
etrafnda kurulan yeni bir sistemdir. ehirler artk, dnyann bilgi ve sper
finansal trafiin merkezi olan New York, Londra ve Tokyo gibi asl kresel
ehirlerden blgesel ve yerel merkezlere, yeni g ve frsat hiyerarilerinin
olduu uluslararas sistemde rekabet etmeye balamtr (Thorns, 2004).
Kapitalist ekonominin 1970 ekonomik krizini ama almalaryla birlikte

gelen sanayisizleme, giriimci kent, dnya kenti kavramlarnn
poplerlemesine neden olan globalleme ve izlenen gayrimenkul eksenli
politikalar, sosyal ve ekonomik sorunlar zmlemekte yetersiz kalmtr.
Yeniden yaplanan sanayi retiminin uluslararas dzlemde desantralize
olmasyla, sanayisizleme eilimi iine giren Bat lkelerinde ekonomileri
imalat sanayine dayal olan kentlerde nemli istihdam kayplar yaanm,
kent ekonomileri kntye uramtr (Grgl vd., 2006).
Kentsel dnm, ken kent ekonomilerini yeniden canlandrmaya ynelik

bir ara olarak kullanlmaya balam, yaplan yatrmlarn hemen hemen
tm uluslararas i evrelerine yeni alanlar (modern ofis binalar, kapal
konut alanlar, lks oteller, kongre merkezleri ve alveri merkezleri)
yaratlmasna dnk olarak gerekletirilmitir. Tm bu kentsel ekonomiyi,
ve dolaysyla da global yartaki kentleri, canlandrmay hedefleyen projeler
tpk ykp yeniden yapma modelinde olduu gibi hedeflerine ulaamam,
umutsuzluk denizindeki prltl adacklar (Hall, 1998den aktaran Grgl
vd., 2006) olmaktan ileri gidemeyerek toplumsal ayrmay gzle grlr hale
getirmitir.
1980ler birok konuda olduu gibi kentsel dnm konusunda da nemli

deiimlerin olduu bir dnemdir. Kentsel yenileme (urban development)
politikasnn yaygn olarak kullanlmas, bu dnemin kentsel dnm
projelerinin en nemli zelliidir. 1980lerin dnm projelerinin odanda,
kentlerde boaltlm, atl ve knt haline gelmi alanlarda, ekonomik
canlanmay salamak bulunmaktadr (Akkar, 2006). Ancak bu projeler kamu
yararndan ok yatrmcnn kar maksimizasyonunu ne karan, knt
alanlarn mevcut karakterinden tmyle farkl bir bak asyla dntren,
dnemin kreselleme politikasyla retilmi turistik projeler olmutur.
22
20. yyn sonlarnda, birok lkede refahn geriledii ve durumun tekrar
biimlendii (evrensel haklarn birinin etrafndan olmaktan ziyade neo-liberal
haklar etrafnda vatanda ilikisi ve sorumluluk modeli) grlmektedir.
Bunun sonucu, kamu ile zel yaam arasndaki ilikinin yeniden yaplanmas
ve sivil toplumun yeniden kuruluudur (Thorns, 2004).
2.2.4. Ortaklk Modellerine Dayanan Sosyal ncelikli Dnm

Uygulamalar (1990 Sonras)
nceki dnemde gz ard edilen isizlik, artan yoksulluk vb. toplumsal

problemler artm ve yaplan yatrmlarn da nemli bir ksm boa harcanan
yatrmlar olarak ortaya kmlardr. Kentin yoksul dezavantajl
kesimlerinin yaad mahallelerde artan sosyal problemler toplumun
yeniden kefedilmesi olgusunu gndeme getirmitir. Ekonomik yeniden
yaplanma, fiziksel yeniden yaplanma ve sosyal yeniden yaplanma
almalarn birlikte yrtlmesi gereklilii geni lekte kabul edilmitir.
Bu gelimeler nda kentsel politikalar alannda da deimeler yaanm ve
ortaklk kurgusunda, sadece kamu ve zel sektrn yer almad, gnll
kurulularn ve toplumun da almalara dahil edildii bir modele geilmitir
(Grgl vd., 2006).
1990 sonrasnda gnmze kentsel dnmde kullanlan en yaygn

mdahale biimi, kentsel yenileme ya da kentsel canlandrma (urban
regeneration)dr. Bu dnemin nce gelen zelliklerinden biri, ok-aktrl ve
ok sektrl ibirliklerine bal kentsel dnm srelerinin var olduunun
kabul edilmi olmasdr. Kamu ve zel sektr yannda, gnll kurulularn
ve toplumun deiik kesimlerinin kentsel dnm srelerine katlmlarnn
salanmasnn nemi vurgulanm; ve buna ynelik yeni yasal dzenlemeler
ve kentsel dnm programlar getirilmitir (Akkar, 2006).
1990 sonras, kentsel dnme yaklam deimitir. 1980lerde kentsel

dnmde meknn fiziksel ve ekonomik boyutlarna vurgu yaplrken;
1990lardan itibaren, ancak meknn fiziki, ekonomik, toplumsal ve evresel
boyutlarna, ayn zamanda kentsel dnmn yasal, kurumsal rgtlenme,
izleme-deerlendirme srelerinin btnleik olarak ele alan bir yaklam
23
gelitirildiinde kentsel canlandrmada kamu yararnn en st dzeye
karlabilecei gr yaygn olarak savunulmaya balanmtr (Akkar,
2006). zellikle Avrupada, hem dnm kavramnn kurumsallamas,
farkl leklerde birimlerin kurulmas hem de zel sektr, sivil toplum
rgtleri ve toplumun farkl kesimlerinin dnmn iine katlmas
asndan yaanan gelimeler nemlidir.
Yukarda bahsedilen, kentsel dnm srecine yaklamdaki deiimler

sonucunda uygulanan kentsel projeler de deimektedir. Ancak bu durum,
kentlerin pazarlanmas fikrini ortadan kaldramamtr. Halen devam
etmekte olan bu fikir, kendine farkl uygulama alanlar yaratmtr. Akkarn
(2006) da belirttii zere, kent pazarlama programlarnda, kentlere yeni
imajlar yaratmaktan ok, kentlerin var olan tarihi ve kltrel miraslarn
kullanmakta; tarihi ve kltrel miras ile ekonomik gelime arasndaki gl
ban neminin anlalmas, 1990lardan itibaren kentsel korumann
(urban conservation) kentsel dnmde n plana kmasna neden olmutur.
Bu kapsamda ngilterenin A New Commitment to Neighbourhood Renewal:

National Strategy Action Plan (2001) almas, bu dnemin
karakteristiklerini yanstmas bakmndan nemlidir ve Trkiye asndan
arpc yaklamlar tamaktadr.
2001 ylnda merkezi hkmet tarafndan 1980 sonrasnda toplumun farkl

gelir gruplar arasndaki uurumlarn artmasnn nn kesmek amacyla
balatlan almann vizyonu: 10 ile 20 yl aras bir zaman dilimi sonunda,
yaad yer nedeniyle dezavantajl kimsenin kalmamas; toplumun dier
kesimleri gibi alt gelir grubundan insanlarn da iyi yaam koullar ve iyi
hizmete eriebilmesidir. ncelikle ulusal lekte problem tanmlarn yapp,
bu problemlerin sebeplerini ortaya koyan alma, ksa ve uzun erimli
hedefleriyle srdrlebilir yaam alanlarn gelitirilmesini hedeflemektedir
(ekil 2.4 Yerel Strateji Gelitirme Admlar).
24
2. ADIM
1. ADIM "ncelikli
"ncelikli Mahalleler"in
Mahalleler"in problemlerinin
tanmlanmas tanmlanmas ve
anlalmas
3. ADIM
DIM
5. ADIM
"ncelikli Mah
ahalleler"de
zerinde anlalan
ak salay
layacak
eylemlerin
kaynakla
klarn
uygulanmas ve takibi
haritalandr
drlmas
4. ADIM
Daha fazla ne
yaplabilecei
zerinde
uzlama
ekil 2.4 Yerel Strateji Gelitirme Admlar
Kaynak: A New Comm

mitment to Neighbourhood Renewal, National Strategy
gy Action Plan (2001)
Birok knt
nt alannn ortak zellikleri, yoksul insanlar
arn bir sokak arkada
yaayan insan
sanlarn sahip olduu temel standartlarn ok
ok ok altnda hayat
srdrmeleri;
ri; yksek su ve isizlik oranlar ana proble
blemler olarak tespit
edilmi ve bbu problemlerin sebepleri olarak da yok
oksulluk alanlarnda
yaanm ek
ekonomik deiimler, sanayisizleme sonucu
s insanlarn
isizlemesi,
i, kalifiye
k igcne olan talebin art vb. ol
olarak sralanmtr.
almann uzun
u erimli hedefleri bu yoksulluk mahall
allelerindeki su ve
isizlik orann
nnn drlmesi ve daha iyi salk, eitim,
m, konut ve fiziksel
evre imknla
nlarnn salanmasyla lke snrlar dhilind
inde tespit edilen en
yoksul mahal
halleler ile lkenin geri kalan arasndaki
aki uurumun yeni
politikalar, fonlar,
fo yerel lekte koordinasyonun salan
lanmas, daha iyi i
blm ve ulusal
ulu ve blgesel lekte desteklerle kapatlma
lmasdr. st lekte
uzun erimlii oolarak koyulan bu hedeflere ularken belir
lirlenmi ksa erimli
hedefler isee ayn balklar tamaktadr. Bu hedefler
ler, ncelikli olarak
belirlenecek 330 alt blgede 3 yl iinde yeni i alanla
nlar ve yatrmlarn
gerekletirilm
ilmesi; su orannn polis gcnn ve su bbildirim oranlarnn
arttrlmas ile drlmesi; hem ocuklar hem de yetiki
kinler iin eitim ve
beceri kazand
ndrmada desteklerin salanmas; salk alan
anndaki yatrmlarn
arttrlmas, bblgelere has salk hizmetlerinin getirilm
ilmesi ve konutlarn
yenilenmesi,
i, yyeni konut retiminin gerekletirilmesi ile konut ve fiziksel
25
evrenin iyiletirilerek bu blgelerin yaanmaya deer yerler haline
getirilmesidir.
Merkezi hkmet leinden mahalle rgtlenmeleri leine kadar,

belirlenmi her konu bal altnda grevlendirilmi veya oluturulmu
birimlerin bulunmas, mahalle rgtlenmelerinden veriler nda her alt
blge iin blgeye has sorunlarn tanmlanmas ve bu sorunlara ynelik
zm alternatiflerinin retilmesi ve alternatiflerin arlkl olarak fizik
meknn yenilenmesi/deitirilmesi deil, sosyal ve ekonomik problemlerin
giderilerek blgelerin yaanabilir yerler olmasn hedefleyen yaklamlar
iinde barndran National Strategy Action Plan, 1990 Sonras Ortaklk
Modellerine Dayanan Sosyal ncelikli Dnm Uygulamalarnn tipik
zelliklerini gstermektedir.
26
2.3.BLM SONUCU
19. yydan gnmze kadar, hem kentsel dnmn tanmlar hem de

kentsel dnme yaklamlar gerek mdahale biimleri gerekse ortaklk
modelleri asndan birok farkl evre geirmitir. Ancak, 1990larla birlikte
bir kentsel dnm yaklam olarak izlenen canlandrma, daha nceki
dnemlerde egemen olan yaklamlardan bariz biimde farkllamaktadr
(Grgl vd., 2006). Tamamyla devlet eliyle gerekletirilen uygulamalar,
bugne yaklatka, sermaye ve sivil toplum rgtlerinin de eklenmesiyle
farkl ok ortakl modellere doru evrilmitir. Gerek parsel leinde gerekse
kentsel bir blgenin yenilenmesi / dntrlmesinde artk srecin sosyal ve
ekonomik boyutlarnn en az fiziksel boyut kadar nemli olduu yurtd
uygulamalarnda tartlmaz bir gerek olarak kabul edilmitir.
Dnyada kentsel dnm / yenileme projelerine yaklam bu biimde

ilerlerken, lkemizde halen devam eden tm almalar hibir sivil toplum
kuruluunun gr ve destei alnmadan ya da bu projelere maruz kalan
yerel halkn katlm salanmadan srdrlmektedir. Devlet ve sermaye eliyle
yrtlen tekil projeler, ne ilerinde bulunduklar kente ne de uygulandklar
blgelerin sakinlerine bir art deer katmayan, yarattklar rant halkla
paylalmayan, kamu yarar fikrinden uzak projelerdir. Sulukulede devam
eden sre, ise kamu ynetimli liderlik modeline gre uygulanyor gibi
grnse de bu modellerde plan proje srecine katlan planlama
profesyonellerine rastlanlmamakta; kt stnde kamunun farkl
birimlerinin devam ettirdii bir proje iken, yalnzca ile belediyesinin aktif
olarak devam ettirdii, son gnlerin popler tabiriyle, hem sre hem de halk
zerinde orantsz g kullanmaktadr.
27
3. TRKYEDE KENTSEL DNM SREC VE AKTRLER
3.1.TRKYEDE KENTSEL DNM SREC
3.1.1. Cumhuriyetin lan ve Kentlerin Yeniden Yaplandrlmas Sreci

(1923 1950)
Tek partili rejimde Cumhuriyeti liderlik ve merkezi ynetim arlkl

ekonomik gelime modeli Trkiyenin ulus devlet olarak kentlemesini
retmitir. Trkiyenin geliim ynelimli, merkezi ve bamsz politiko-
ekonomisi, kentsel yenileme yaklamn ortaya karmtr. Bu balamda,
kent ii alanlar 1930dan 1970e kadar kamulatrma, arazi kullanm
deiimleri ve ykp yeniden yapma gibi yntemler, kentsel dnm
srecinde temel aralar olmutur (Grler, 2002). Yeni bir ulusun inas
srecinde, dnm srecindeki en etkili hareket Ankarann bakent ilan
edilmesidir. Yzyllarca bakentlik grevi gren stanbul, bu mdahale ile
nemini yitirmi, tm dikkatler Ankaraya ve dolaysyla Anadoluya
evrilmitir. Buna paralel olarak balayan yurdu demir alarla rme
stratejisi, gelime ynn daha belirgin bir hale getirmitir. Ayrca, 1929
Byk Bunalm sonrasnda gelien devletilik politikas sonucu,
uygulanmaya balayan sanayi alanlarnda yaplmas ngrlen fabrikalarn
yerlerinin demiryolu gzergh zerindeki kk Anadolu kentleri olarak
seilmesi de ayn politikalarn devam niteliindedir (Tekeli 1998den aktaran
Eraslan, 2007).
3.1.2. Yasal Dzenlemeler Sonucu Oluan Kentsel Dnm (1950

1990)
1950 1965 dneminde, ok partili rejimdeki siyasi ekimeler ve

liberalleme odakl ekonomik gelime modeli Trkiyede emek gcnn
kentlemesini retmitir. Kentsel planlamann metodu, endstriyel geliim ve
askeri yeniden yaplanmay gerekletirme amac ile modern harekete
dayanmaktadr. Bu nedenle, kentsel dnm srecindeki fikir endstriyel
modernist imaj ynelimli kentsel yenileme yaklamna dayandrlmtr.
Balca kent meydanlarna alan bulvarlar, tarihi MA iindeki konut alanlar
ve Hali kysndaki kenti ii endstri alanlar ehirde dnen kentsel
28
alanlardr (Grler, 2002). Sanayilemeyle birlikte krdan kente doru
balayan hzl g, kentlerde ciddi barnma sorunlarna yol amtr. Bu g
yalnzca bir nfusun gelmesi deil, onunla birlikte tm yaam
alkanlklarnn gelmesi eklindedir. Mevcut nfus artna paralel olarak
gle hzlanan ehirlerdeki kalabalklama, farkl ve kendine has zm
yntemi olan gecekondular da beraberinde getirmitir. Krdan kente gn
giderek hzlanmasyla bir gecede kondurulan bu barnaklar, kent eperlerinin
ve plansz, zensiz konulanm fabrikalara komu hazine arazilerinin birer
gecekondu yerleimi haline gelmesine neden olmutur (Ekinci, 2005).
1960tan itibaren hzla artm gecekondu alanlarna ynelik 775 sayl
Gecekondu Kanununun yrrle girmesiyle ilk gecekondu aff
gerekletirilmitir. Bundan sonra da gecekondu sorununun nne
geilememi; ard ardna kan aflarla gecekondu alanlar, i gle balad
zamanlardaki masum barnma ihtiyacndan saparak bir rant aracna dnt
sylenebilmektedir.
Kentin eperlerinde bylesi bir dnm yaanrken, kentin merkezinde

modernlemenin etkileri hzla hissedilmeye balamtr. Artan nfusla birlikte
balayan tek katl konutlardan apartmanlamaya dnm arsa karl
daire eklinde tanmlanan sistemle ilemeye balamtr. Bu gelimenin
yannda yine 1950lerin sonlarnda, eski evlerin daire karlnda
yklenicilere verilerek apartmanlara dntrlmesini balatan Kat
Mlkiyeti Kanunu yrrle girmitir. Bu kanunla arsa pay ile
mlkiyet olgular ilikilendirilmitir. Arsa pay ile mlkiyetin
ilikilendirilmesi ise, kanun yrrle girmeden nce gerekletirilmesi
olduka uzun bir prosedr gerektiren baz ilerin ve ilemlerin hzlandrlarak
kolaylkla yaplmasna neden olmutur. yle ki; bu kanunla tarihi pek ok
kentin karakteri byk bir hzla dntrlm, ksa zaman iinde tarihi
yaplarn pek ounun yerini ok katl apartmanlar almtr. Hzl kentleme
olarak tanmlanan bu sre; kentlileememe, ikili toplumsal yap gibi ar
sosyal skntlar da beraberinde getirmitir (Eraslan, 2007). 1955 1960
arasnda devam eden imar operasyonlar stanbulun ehresini tamamen
deitirmeye balamtr. Geni yollarn almasyla birlikte otomobil
29
kullanmna arlk verilmesi, o gne kadar stanbulun en nemli ulam
arac olan tramvaylarn kaldrlmas hep bu dneme denk gelmektedir.
3.1.3. Kente Mdahale Arac Olarak Kentsel Dnm (1990 sonras)
1980lerde; kreselleme srecine eklemlenerek dnya kentleri hiyerarisinde

rol almak hedefiyle ulusal ve uluslararas sermayeyi tevik ederek giriimcilik
balatlmtr (Grler, 2002). Bu dnemle birlikte kresel sermayeyi kendine
ekme yaryla birlikte kent merkezlerinde ciddi bir fonksiyon deiimi
yaanmtr. Ayrca, yavalayan g dalgas ile artk mevcut kent stokunun
deerlendirilmesinde yeni anlaylar gelitirilmesi ynnde admlar atlmtr.
Bylece de kentsel dnm kavram ortaya kmtr. Eraslann (2007) da
belirttii zere 2000li yllarn banda ise deprem riskinin youn biimde
tartlr hale gelmesi ile kentsel dnm bir zorunluluk olarak grlmeye
balanmtr.
Gerek merkezi hkmetin gerekse belediyelerin bir kurtarc olarak sk sk

sarldklar bu kavram yoluyla, Ankaradan yasalarn kartlmas,
belediyelerin de mdahale etmek isteyip de edemediklerin alanlar birer birer
kentsel dnm / yenileme alan ilan etmeleriyle hzla ilerleyen bir srece
girilmitir. Aada ayrntl irdelemesi yaplan yasalarda da grlecei zere
katlmdan yalnzca bilgilendirme olarak bahsedilen bu mdahalelerde;
yenileme/dnmn sosyal, ekonomik ve ynetsel boyutlar farkl akademik
evrelerce de yaplan basklara ve verilen tepkilere1 ramen yalnzca kt
zerinde kalan ve hibir zaman ele alnmayan ksmlar olarak kalmtr.
3.2.YASAL YNETSEL EREVE
Bu balk altnda kent ynetimi, planlama ve bunlara bal olarak kentsel

dnm/yenileme uygulamalarna ve bu uygulamalarda sz sahibi olan
kurumlara ynelik kanunlar incelenmektedir (Tablo 3.1 Trkiyede kentsel
dnm ve kamu ynetimi hakknda yasal dzenlemeler).
1
http://www.akademi-kentsel-donusum.blogspot.com/
30
Tablo 3.1 Trkiyede kentsel dnm ve kamu ynetimi hakknda yasal dzenlemeler
2985 sayl kanunla onaylanmtr.

Toplu Konut Kanunu
(Resmi Gazete tarihi: 17.03.1984)
Bykehir Belediyesi 5216 sayl kanunla onaylanmtr.
Kanunu (Resmi Gazete tarihi: 23.07.2004)
Kltr ve Tabiat Varlklarn 5226 sayl kanunla onaylanmtr.
Koruma Kanunu (Resmi Gazete tarihi: 27.07.2004)
l zel dareleri Kanunu
01.03.2005 tarihinde TBMM gndemine girmitir.
Daha sonra alm olduu tepkiler zerine Ypranan
Kentsel Dnm ve Geliim Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve
Kanunu Tasars Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun olarak
deitirilmitir.
Ypranan Kent Dokularnn
Yenilenerek Korunmas ve 5366 sayl kanunla onaylanmtr.
Yaatlarak Kullanlmas (Resmi Gazete tarihi: 05.07.2005)
Hakknda Kanun
Belediye Kanunu
(Resmi gazete tarihi: 30.05.2005)
3.2.1. Toplu Konut Kanunu (2985)
2985 sayl kanunla 1984 ylnda yasalaan Toplu Konut Kanunu, 5162 sayl
kanunla yenilenmitir.
Kanunun Ama ve Kapsam balkl 1 numaral maddesinde;
Konut ihtiyacnn karlanmas, konut inaatn yapanlarn tabi olaca usul ve

esaslarn dzenlenmesi, memleket art ve malzemelerine uygun endstriyel inaat
teknikleri ile ara ve gerelerin gelitirilmesi ve devletin yapaca desteklemeler bu
kanun hkmlerine tabidir.
denilmektedir.
Kanunun 5162 sayl kanunla deitirilen 4. maddesine gre Toplu Konut

daresi (TOK) mlkiyeti kendisine ait arsa ve arazilerden konut uygulama
alan olarak belirledii alanlar veya valiliklerce toplu konut iskan sahas
olarak belirlenen alanlar dnda ayrca gecekondu alanlarnda da her trl
ve lekteki imar planlarn yapmaya, yaptrmaya ve tadil ettirmeye
yetkilidir.
31
Ayrca, Ek Madde 6ya gre TOK, gecekondu blgelerinin tasfiyesine veya
iyiletirilerek yeniden kazanmna ynelik olarak gecekondu dnm
projeleri gelitirebilir, inaat uygulamalar ve finansman dzenlemeleri
yapabilir.
Toplu Konut Kanununun deitirilmesi sayesinde merkezi hkmetin kentsel

yenileme konusunu sahiplenmesi ilk etapta olumlu bir gelime olarak
deerlendirilebilir; zira sz konusu ek maddeyle TOK, Kentsel Dnm
kapsamnda aslnda Kentsel Yenileme uygulamalar asndan yetkili
klnmtr. Ancak bu yetkinin, madde metninde gecekondu alanlarnn
tasfiyesi olarak belirtilmesi merkezi ynetimin konuya bakn net olarak
zetlemektedir. Kanun metninde, ad geen maddede sz konusu alanlarn
iyiletirilerek yeniden kazanmna ilikin hibir detayl hkm
getirilmemitir (Grgl vd., 2006).
Maddenin devamnda gecekondu alanlarndaki hak sahiplerinin mevcut

ekonomik durumlar gz nnde bulundurularak, yapm maliyetlerinin altnda
bedellerle konutlarn verilebilecei belirtilmise de uygulamaya ynelik
herhangi bir ayrnt verilmemi olmas maddenin uygulanabilirlii konusunda
dndrcdr2.
Kentsel dnm uygulamalarnn yan sra TOK, gelir ve harcamalarnn ve

bunlarn denetimin akland 2. madde ile;
2
Ek Madde 6 Babakanlk gecekondu blgelerinin tasfiyesine veya iyiletirilerek yeniden
kazanmna ynelik olarak gecekondu dnm projeleri gelitirebilir, inaat uygulamalar ve
finansman dzenlemeleri yapabilir. Bu amala gecekondu blgelerinde, gerek kiilerin ve zel hukuk
tzel kiilerinin mlkiyetinde bulunan gayrimenkuller ile 24.2.1984 tarihli ve 2981 sayl mar ve
Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplara Uygulanacak Baz lemler ve 6785 sayl mar Kanununun
Bir Maddesinin Deitirilmesi Hakknda Kanuna gre hak sahibi olan kiilerin haklarna konu
gayrimenkullerin deeri Babakanlk tarafndan tespit edilir ve Babakanlk bu kiilerle proje
erevesinde anlamalar yapabilir. Bu anlamalarn usul ve esaslarn belirlemeye babakanlk
yetkilidir. Gecekondu Dnm Projesi erevesinde idare tarafndan yapm gerekletirilen
konutlarn bedelleri proje uygulamalarnn yapld illerdeki mevcut ekonomik durum, doal afetler,
konut rayi bedelleri ve gecekondu blgesindeki kiilerin gelir durumu gz nnde bulundurularak
gerekli grldnde kamuoyuna ilan edilerek yapm maliyetlerinin altnda tespit edilebilir. Bu
madde uyarnda konut bedellerini, deme eklini ve sresini belirlemeye Toplu Konut daresi
Bakannn nerisi zerinde Bakanln bal bulunduu bakan yetkilidir.
32
Toplu Konut daresinin gelirleri;
a) dare tarafndan satl yaplacak konut, iyeri, arsa ve arazilerin sat

ve kira gelirlerinden,
b) dare tarafndan alacak kredilerin geri demelerinden,
c) Hazine arsalar zerine yaplan konut ve iyerlerinin arsa maliyet
bedellerinin en ok yzde 2sine kadar alnacak katlm payndan,
d) Hazine Mstearlnn uygun gr zerine yurt dndan
salanacak kredilerden,
e) Faiz gelirlerinden,
f) dareye yaplacak ba ve yardmlardan meydana gelir.
Toplu Konut daresinin kaynaklar aadaki amalar iin kullanlr:
a) Ferdi ve toplu konut kredisi verilmesi, ky mimarisinin
gelitirilmesine, gecekondu alanlarnn dnmne, tarihi doku ve
yresel mimarinin korunup, yenilenmesine ynelik projelere kredi
verilmesi ve kredilerde faiz sbvansiyonu yaplmas,
b) Toplu konut alanlarna arsa temin edilmesi,
c) Aratrma, turizm alt yaplar, konut alt yaplar, okul, karakol,
ibadethane, salk tesisleri, spor tesisleri, ocuk parklar, benzeri
tesisler ve konut sektr sanayinin tevik iin yatrm ve iletme kredisi
verilmesi,
d) ve istihdam yaratmak zere esnaf ve sanatkarlara ait iyerleri ile
kk sanayi teebbslerinin kredi yoluyla desteklenmesi,
e) Afet mahallelerinde konut yapmnn tevik ve desteklenmesidir.
Bu maddelerden da anlalaca zere, TOK yalnzca toplu konut yapm

deil, belli zelliklere sahip ky ve kent yaplarnn yenilenmesine ynelik
kredilerin verilmesi, i ve istihdam yaratlmas ve bu istihdam salayanlarn
tevik ve geliimi amal kredi salanmas konularnda da grevli ve
yetkilidir.
3.2.2. Bykehir Belediyesi Kanunu (5216)
Bykehir belediyesi; 10.07.2004 kabul tarihli ve 5216 sayl Bykehir

Belediyesi Kanununun 3. maddesinde;
En az ile veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasnda

koordinasyonu salayan; kanunlarla verilen grev ve sorumluluklar yerine getiren,
yetkileri kullanan; idar ve mal zerklie sahip ve karar organ semenler
tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiisi eklinde tanmlanmaktadr.
33
Yine ayn kanunun 3. blmnde bykehir belediyelerinin yerine
getirmesi gereken sosyal, ekonomik ve fiziksel yapya ilikin sorumluluklar3
3
Madde 7 - a) le ve ilk kademe belediyelerinin grlerini alarak bykehir belediyesinin stratejik
plnn, yllk hedeflerini, yatrm programlarn ve bunlara uygun olarak btesini hazrlamak,
b) evre dzeni plnna uygun olmak kaydyla, bykehir belediye ve mcavir alan snrlar iinde
1/5.000 ile 1/25.000 arasndaki her lekte nazm imar plnn yapmak, yaptrmak ve onaylayarak
uygulamak; bykehir iindeki belediyelerin nazm plna uygun olarak hazrlayacaklar uygulama
imar plnlarn, bu plnlarda yaplacak deiiklikleri, parselasyon plnlarn ve imar slah plnlarn
aynen veya deitirerek onaylamak ve uygulanmasn denetlemek; nazm imar plnnn yrrle
girdii tarihten itibaren bir yl iinde uygulama imar plnlarn ve parselasyon plnlarn yapmayan
ile ve ilk kademe belediyelerinin uygulama imar plnlarn ve parselasyon plnlarn yapmak veya
yaptrmak,
i) Srdrlebilir kalknma ilkesine uygun olarak evrenin, tarm alanlarnn ve su havzalarnn
korunmasn salamak; aalandrma yapmak; hafriyat topra, moloz, kum ve akl depolama
alanlarn, odun ve kmr sat ve depolama sahalarn belirlemek, bunlarn tanmasnda evre
kirliliine meydan vermeyecek tedbirler almak; bykehir kat atk ynetim plnn yapmak,
yaptrmak; kat atklarn kaynakta toplanmas ve aktarma istasyonuna kadar tanmas hari kat
atklarn ve hafriyatn yeniden deerlendirilmesi, depolanmas ve bertaraf edilmesine ilikin hizmetleri
yerine getirmek, bu amala tesisler kurmak, kurdurmak, iletmek veya ilettirmek; sanayi ve tbb
atklara ilikin hizmetleri yrtmek, bunun iin gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, iletmek veya
ilettirmek; deniz aralarnn atklarn toplamak, toplatmak, artmak ve bununla ilgili gerekli
dzenlemeleri yapmak,
k) Bykehir belediyesinin yetkili olduu veya ilettii alanlarda zabta hizmetlerini yerine
getirmek,
m) Bykehirin btnlne hizmet eden sosyal donatlar, blge parklar, hayvanat baheleri,
hayvan barnaklar, ktphane, mze, spor, dinlence, elence ve benzeri yerleri yapmak, yaptrmak,
iletmek veya ilettirmek; gerektiinde amatr spor kulplerine malzeme vermek ve gerekli destei
salamak, amatr takmlar arasnda spor msabakalar dzenlemek, yurt ii ve yurt d
msabakalarda stn baar gsteren veya derece alan sporculara belediye meclis kararyla dl
vermek,
n) Gerektiinde salk, eitim ve kltr hizmetleri iin bina ve tesisler yapmak, kamu kurum ve
kurulularna ait bu hizmetlerle ilgili bina ve tesislerin her trl bakmn, onarmn yapmak ve
gerekli malzeme desteini salamak,
o) Kltr ve tabiat varlklar ile tarih dokunun ve kent tarihi bakmndan nem tayan
meknlarn ve ilevlerinin korunmasn salamak, bu amala bakm ve onarmn yapmak,
korunmas mmkn olmayanlar aslna uygun olarak yeniden ina etmek,
r) Su ve kanalizasyon hizmetlerini yrtmek, bunun iin gerekli baraj ve dier tesisleri kurmak,
kurdurmak ve iletmek; derelerin slahn yapmak; kaynak suyu veya artma sonunda retilen sular
pazarlamak,
v) Salk merkezleri, hastaneler, gezici salk niteleri ile yetikinler, yallar, engelliler, kadnlar,
genler ve ocuklara ynelik her trl sosyal ve kltrel hizmetleri yrtmek, gelitirmek ve bu
amala sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandrma kurslar amak, iletmek veya ilettirmek,
bu hizmetleri yrtrken niversiteler, yksek okullar, meslek liseleri, kamu kurulular ve sivil
toplum rgtleri ile ibirlii yapmak.
z) Afet riski tayan veya can ve mal gvenlii asndan tehlike oluturan binalar insandan tahliye
etmek ve ykmak.
le ve ilk kademe belediyelerinin grev ve yetkileri unlardr:
a) Kanunlarla mnhasran bykehir belediyesine verilen grevler ile birinci fkrada saylanlar
dnda kalan grevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.
b) Bykehir kat atk ynetim plnna uygun olarak, kat atklar toplamak ve aktarma istasyonuna
tamak.
c) Shh iyerlerini, 2 nci ve 3 nc snf gayrishh messeseleri, umuma ak istirahat ve elence
yerlerini ruhsatlandrmak ve denetlemek.
d) Birinci fkrada belirtilen hizmetlerden; otopark, spor, dinlenme ve elence yerleri ile parklar
yapmak; yallar, zrller, kadnlar, genler ve ocuklara ynelik sosyal ve kltrel hizmetler
34
ve sahip olduklar yetkiler tanmlanmtr. Fakat belirtilen grev ve yetkiler
arasnda bykehir belediyelerinin kentsel yenileme/dnm
konusunda sahip olduu yetkilerden bahsedilmemektedir.
Ancak; bykehir belediyelerine, 03.07.2005 tarihli ve 5393 sayl Belediye

Kanununun 73. maddesinde yer alan;
Belediye, kentin geliimine uygun olarak eskiyen kent ksmlarn yeniden ina ve
restore etmek; konut alanlar, sanayi ve ticaret alanlar, teknoloji parklar ve sosyal
donatlar oluturmak, deprem riskine kar tedbirler almak veya kentin tarih ve
kltrel dokusunu korumak amacyla kentsel dnm ve geliim projeleri
uygulayabilir. Kentsel dnm ve geliim projelerine konu olacak alanlar, meclis
ye tam saysnn salt ounluunun karar ile iln edilir. biimindeki ifade
dorultusunda kentsel dnm ve geliim projeleri uygulama yetkisi verilmitir.
Ayrca, l zel darelerinde de olduu gibi; 5366 sayl Ypranan Tarihi ve

Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak
Kullanlmas Hakkndaki Kanunun 2. maddesinde bykehir
belediyelerinin kentsel yenileme konusunda yetki sahibi olduu ifadesi yer
almaktadr. Bu ifadeye gre; ile ve ilk kademe belediye meclislerince alnan
kentsel yenileme karar, bykehir belediye meclisince de onaylanmaldr.
Bu da ile belediyeleri ile bykehir belediyeleri arasnda yetki karmaasna
sebebiyet vermektedir. Ayrca, Dnm Alanlar Hakknda Kanun
Tasarsnn 6. maddesinin 3. fkrasnda yer alan ifade ile bykehir
belediyelerine, bykehir belediye snrlar iinde kalan dnm
alanlarnda, il evre dzeni planlarnda yaplacak deiikliklerin onaylanmas
yetkisi de verilmektedir.
3.2.3. Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu (5226)
5226 sayl kanunun amac korunmas gerekli tanr ve tanmaz kltr ve

tabiat varlklar ile ilgili tanmlar belirlemek, yaplacak ilem ve faaliyetleri
dzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarn alacak tekilatn
kurulu ve grevlerini tespit etmektir.
sunmak; mesleki eitim ve beceri kurslar amak; salk, eitim, kltr tesis ve binalarnn yapm,
bakm ve onarm ile kltr ve tabiat varlklar ve tarih dokuyu korumak; kent tarihi bakmndan
nem tayan meknlarn ve ilevlerinin gelitirilmesine ilikin hizmetler yapmak.
e) Defin ile ilgili hizmetleri yrtmek.
35
Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Yksek Kurulunun 51. madde ile
belirlenen grev ve yetkileri:
a) Korunmas gerekli tanmaz kltr ve tabiat varlklarnn korunmas ve

restorasyonuyla ilgili ilerde uygulanacak ilkeleri belirlemek,
b) Koruma kurullar arasnda gerekli koordinasyonu salamak,
c) Uygulamada doan genel sorunlar deerlendirerek gr vermek

suretiyle, Bakanla yardmc olmaktr.
Koruma kurullar, Koruma Yksek Kurulunun ilke kararlar erevesinde

olmak kaydyla aadaki ileri yapmakla grevli ve yetkilidir:
a) Bakanlka tespit edilen veya ettirilen korunmas gerekli kltr ve

tabiat varlklarnn tescilini yapmak,
b) Korunmas gerekli kltr varlklarnn gruplandrlmasn yapmak,
c) Sit alanlarnn tescilinden itibaren bir ay iinde gei dnemi yap
artlarn belirlemek,
d) Koruma amal imar planlar ile bunlarn her trl deiikliklerini
inceleyip onamak,
e) Korunmas gerekli tanmaz kltr ve tabiat varlklarnn koruma
alanlarnn tespitini yapmak,
f) Korunmas gerekli tanmaz kltr varlklarndan zelliklerini
kaybetmi olanlarnn tescil kaydn kaldrmak,
g) Korunmas gerekli tanmaz kltr ve tabiat varlklar ve koruma
alanlar ile ilgili uygulamaya ynelik kararlar almak.
5226 sayl kanunla grev, yetki ve sorumluluklar tanmlanan Koruma

Yksek ve Koruma Blge Kurullar, Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz
Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakkndaki
Kanunun 12. maddesiyle4 yenileme alanlarnda grevlendirilmilerdir.
Yenileme alanlarnda hazrlanacak avan projeler 5366 sayl kanun
uyarnca oluturulacak kurullar tarafndan onaylanmak zorundadr.
Ancak bu durum, yenileme alanlarnn ayn zamanda sit koruma alanlar

ierisinde de bulunmas nedeniyle Koruma Blge Kurullar ile Yenileme
Alanlarndan Sorumlu Koruma Blge Kurullar arasnda yetki karmaalarna
4
Madde 12 - Yetki ve sorumluluklar yenileme alanlar ile snrl olmak ve yenileme projelerini karara
balamak amacyla, 2863 sayl kanunun 51. maddesine gre gerektii kadar koruma blge kurulu
oluturulur
36
neden olmaktadr. Yeni oluturulacak kurullarn, yenileme alanlar
ierisindeki grevlerinin yalnzca proje onaylamak zerinden tanmlanm
olmas, bu kurullarn ayn blge ierisinde baka bir uygulamada (rnein
tescilli olmas nerilen bir yapnn tespitinde) da yetkili olup olmad
hususlular gibi birok farkl konuda boluklara yol amaktadr.
3.2.4. l zel dareleri Kanunu
Kentsel dnm boyutundan nce, l zel daresinin hukuksal yapsna

bakacak olursak, Madde 3te de belirtildii zere l zel daresi, l halknn
mahalli mterek nitelikteki ihtiyalarn karlamak zere kurulan ve karar
organ semenler tarafndan seilerek oluturulan, idari ve mali zerklie
sahip kamu tzel kiisidir. Belediyelerden farkl olarak darenin banda
bulunan vali atamayla gelmektedir.
Grevleri arasnda, mahalli mterek nitelikte olmak kaydyla, Madde 6da

sralanan;
a) Salk, tarm, sanayi ve ticaret; ilin evre dzeni plan5, bayndrlk ve

iskan, topran korunmas, erozyonun nlenmesi, sosyal hizmet ve
yardmlar, yoksullara mikro kredi verilmesi, ocuk yuvalar ve
yetitirme yurtlar; ilk ve orta retim kurumlarnn arsa temini,
binalarnn yapm, bakm ve onarm ile dier ihtiyalarnn
karlanmasna ilikin hizmetleri il snrlar iinde,
b) mar, yol, su, kanalizasyon, kat atk, evre, acil yardm ve kurtarma,
kltr, turizm, genlik ve spor; orman kylerinin desteklenmesi,
aalandrma, park ve bahe tesisine ilikin hizmetleri belediye
snrlar dnda yapmak gelmektedir.
l zel dareleri, yalnzca merkezi ynetimin sembolik birer temsilcisi olarak

deil, tpk belediyeler gibi aktif olarak alan; kente sosyal, ekonomik ve
fiziksel mdahale kararlarn alan ve uygulayan nemli bir idari birim olmas
gerekirken, il snrlar ierisinde en yetkili mlki amir olan valilerin, halkn
5
Madde 6 ... l evre dzeni plan, valinin koordinasyonunda, bykehirlerde bykehir
belediyeleri, dier illerde il belediyesi ve il zel idaresi ile birlikte yaplr. l evre dzeni plan
belediye meclisi ile il genel meclisi tarafndan onaylanr...
37
nne arlkl olarak emniyete ve buna bal olaylar meydana geldiinde
kmalar, kurumun varolu amac asndan dndrcdr.
Kanunun htisas Komisyonlar balkl 16. maddesinde Kaymakamlar ve

ildeki kamu kurulularnn amirleri ve ildeki kamu kurumu niteliindeki
meslek kurulular, niversite ve sendikalar ile gndemdeki konularla ilgili
ky ve mahalle muhtarl ile sivil toplum rgtlerinin temsilciler, oy hakk
olmakszn kendi grev ve faaliyet alanlarna giren konularn grld
ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilir ve gr bildirebilir.
denilmektedir. Bu maddeye bakldnda ihtisas komisyonlar toplantlar
katlm anlamnda bir adm atlm gibi grnmektedir. Ancak, bu toplantlara
katlmn gndem maddesinin bilinmesi halinde gerekletirilebilmesi,
bunlarn birer danma deil daha ok bilgilendirme toplants izlenimi
vermesi katlmclk yaklam ile badamamaktadr.
l zel darelerine bu grevlerin yannda, 05.07.2005 tarihli Resmi Gazete'de

yaymlanan, 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn
Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakkndaki Kanunun 2.
maddesinde yer alan ifadeler dorultusunda kentsel yenileme uygulamas
yapma yetkisi verilmitir.
Her ne kadar bu kanunla verilen yetkiler dorultusunda l zel darelerinin

kentsel dnm/yenileme uygulamalarnda aktif olarak dahil olmas
ngrlmse de, darenin yetki ve sorumluluklar olduka kstldr. le ve
bykehir belediyeleri snrlar dnda kalan alanlarda yenileme
uygulamalar yapmaya yetkili olan dare, zellikle stanbul gibi, arlkl
olarak bykehir belediyesi tarafndan kararlarn verildii bir alanda, pasif
ve kalmaktadr.
3.2.5. Kentsel Dnm ve Geliim Kanunu Tasars
Dnm Alanlar Hakknda Kanun Tasars 22.06.2006 tarihli

Babakanlk yazs ekinde TBMMye gnderilmi, 23.11.2006 tarihinde ilgili
komisyonda byk tartmalarla grlm, muhalefet oylarna ramen
uygun grlerek Meclis Bakanlna iletilmi, ancak Aralk 2008 tarihi
itibariyle henz yasalamamtr (Grgl vd., 2006).
38
Tasarnn 1. maddesinde;
Bu kanunun amac, imar plan bulunsun veya bulunmasn kentsel ve krsal tm

alanlarda bilim, teknik, sanat ve salk kurallarna uygun olarak, afet ve kentsel
risklere dayankl yaam evrelerinin oluturulmas iin veya fiziki khneme ve
sosyal ve teknik altyapnn yetersiz ve niteliksiz olduu alanlarn iyiletirme, tasfiye,
yenileme ve geliimini salamak zere dnm alanlarnn tespitine ve dnmn
gereklemesine dair her trl i ve ilemler ile ilke ve esaslar belirlemektedir.
denilmektedir. Bu madde ile 2. madde6 birletirildiinde Trkiye

Cumhuriyetinin askeri alanlar hari, Hazine adna kaytl topraklar dahil,
Hazine tarafndan ynetilen devletin hkm ve tasarrufu altnda bulunan
sahipsiz mallar (dalar, kylar, ormanlar, tabi servet ve kaynaklar vs.) ve orta
mallar (meralar, yaylak ve klaklar, harman yerleri, hayrat vakflar, yollar ve
kltr ve tabiat varlklar vs.) gibi mallar, bal olduklar sistemler ve
niteliklerindeki farkllklar dikkate alnmakszn dnm alan ilan
edilebilmektedir.
Her iki maddede de afet riskleri ve fiziki khneme srelerinden doan teknik
eksiklerin giderilmesi gerekliliinden bahsedilmektedir. Bu da yasann
yalnzca fiziki mdahalelerde bulunaca, bu alanlarda yaayanlarn ihtiya
duyduu sosyal ve ekonomik yoksunluklarn giderilmesi konusunda
herhangi bir kayg tamadn gstermektedir.
Yine 2. maddede yer alan iyiletirme, tasfiye, yenileme ve gelime

kavramlarna bakldnda; mevcudun korunarak daha iyi hale getirilmesi,
mevcudun tamamen ortadan kaldrlmas ve mevcudun ortadan kaldrlarak
yeni kullanm alanlarnn yaratlmas anlamna gelen kavramlar ile bo
alanlarn yerleime almas anlamndaki gelime kavram dier 3 terimden
6
Madde 2 (1) Bu kanun, dnm alan olarak belirlenen alanlarda Hazine, l zel dareleri, kamu
kurum ve kurulular, belediyeler ve vakflar adna kaytl olanlar da dahil her trl arsa ve arazilerin
ve bunlarn zerinde bulunan btn yaplarn bu kanun uyarnca hazrlanan dnm amal imar
planna uygun olarak iyiletirilmesin, tasfiyesini, yenilenmesini, gelitirilmesi ve kentin konut, ticaret,
sanayi, rekreasyon, teknik altyap, sosyal donat alanlar ve dier yatrm ihtiyalar iin; proje
gelitirilmesini toplu ortaklk ve proje ortaklklar kurulmas, finansal destek salanmas ve
ynetilmesi, her trl snrl ayni hak, ahsi haklarn tesis ve devri, trampa da dahil olmak zere bu
konuda yaplacak her trl i ve ilemleri kapsar.
Madde 2 (2) Trk Silahl Kuvvetlerine ait harekt, eitim ve savunma amal alanlar hakknda bu
kanun uygulanmaz.
39
ayr bir noktada durmaktadr. Bir kentsel dnm yasas ierisinde
yerleime alacak alanlar iin kullanlan gelimenin bulunmas
terminolojik adan uygun deildir.
Tanmlar balkl 3 numaral maddede dnm alan, Bu kanunun

ngrd amalar gerekletirmek zere snrlar idare meclisince resen
belirlenen alan olarak tanmlanmaktadr. Sz konusu tanmn, dnm
uygulamas yaplacak blgenin fiziksel, sosyal ve/veya ekonomik herhangi
bir kriter belirtilmeden belirlenecek olmas planlama disiplini asndan sorun
tekil etmektedir.
Tasarnn Kapsam balkl 2. maddesi, 3. maddesinin (e) bendi ve 7.

maddesinin 2. fkras7 yetkili idarenin Gayrimenkul Yatrm Ortaklklar
kurmasna ilikin hkmler iermektedir. Ancak bu konuda da reaktif bir
karar alma ve uygulama mekanizmas sz konusu olduundan, zel sektrn
(sermayenin) karn enoklatrma eilimine kar yalnzca dnm
alanna ve projesine itiraz edebilmesi sz konusu olduundan yeterli bir
toplumsal inisiyatif dzeyi ortaya kamayacaktr. Bu durum zgrlkler
asndan eitliki bir tutuma iaret etmemektedir (ok aktrllk yerine tek
aktrllk...) (Grgl vd., 2006)
Tasarnn 3. maddesinin (e) bendinde tanmlanm olan Proje Ortakl

terimi de ok tartlan ve eletirilen dier bir konudur. Bu tanma gre;
Proje ortakl; dare dahil, kamu kurum ve kurulularnn itirakleri ile proje
alannda tanmaz sahibi olsun veya olmasn gerek ve tzel kiilerin, dnm
amal imar plan kararlarna uygun olarak hazrlanan projeleri gerekletirmek
zere ayr ayr veya birlikte oluturduklar adi ortaklk temelli hukuki ilemlerle bir
araya gelmi bir veya birden fazla ortaklktr.
Bu tanmla orada tanmaz olmayan gerek ya da tzel kiilerin de proje

ortaklna dhil edilmesi ve bu ortaklkta yer alan aktrlerin tamamna eit
7
dare... kamu ve zel sektr ibirliine dayal yntemler uygulamaya, herhangi bir izne tabi
olmakszn bu amala irket kurmaya, kurulmu irketlere katlmaya ve mevcut irketleri eliyle
uygulamalar yapmaya, kamu tzel kiilii olarak veya zel sektrler birlikte proje temelli
gayrimenkul yatrm ortaklklar kurmaya, kurulmu olanlara katlmaya, kat karl inaat yapmaya
veya yaptrmaya, ayrsa paylarn belirlemeye, 23.06.1965 tarihli ve 634 sayl Kat Mlkiyeti Kanunu
esaslarna gre paylatrmaya, hisseleri ayrmaya veya birletirmeye yetkilidir.
40
dzeyde yetki verilmesi, ou zaman kamu yarar ilkesinin gz ard
edilmesine ve ortaklktaki temel aktrlerin yerel kamu gc yerine
banka-inaat sermayesi (zel sektr) temsilcileri haline gelmesine neden
olacaktr.8
Yasa tasarsnn Genel Esaslar balkl 4. maddesinin 1. fkras ... Kltr

ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu Milli Parklar Kanunu evre
Kanunu Ky Kanunu Boazii Kanunu Orman Kanunu Toprak
Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu Mera Kanunu... vb. Kanunla
kapsamnda kalan yerlerde ilgili kurum, kurulu ve kurullarn grleri ve
nerileri alnarak uygulama yaplr... hkmn getirirken, bu yasalarla
getirilen zel statlerin korunduunu iaret ediliyor gibi gzkmesine karn
ayn maddenin 3. fkrasnda niyetin bu olmad u ifadelerden
anlalmaktadr (Grgl vd.,2006):
... Dnm amal imar planlar kapsamnda kalan alanlarda, idare farkl kurum
ve kurulularla ilgili kanunlar ile verilen planlama ve uygulama yetkiler, Bakanlar
Kurulu karar alnmak kaydyla, anlan kurumlarn gr ve nerileri alnarak idare
tarafndan bu kanuna gre yrtlr...
Dnm alanlarnn belirlenmesi balkl 5. maddenin 1. fkrasnda;
Dnm alan snr, toplam be hektardan kk olmamak zere, belediye ve

mcavir alan snrlarnda belediye meclisi, belediye ve mcavir alan snrlar
dnda il genel meclisi, bykehir belediyelerinde, ilgili ile veya ilk kademe
belediyesinin gr alnarak bykehir meclisi tarafndan ye tamsaysnn salt
ounluu karar ile belirlenir. Dnm alan snrlarna ilikin olarak gr
istenilen ile ve ilk kademe belediyeleri grlerini en ge bir ay iinde bykehir
belediye bakanlna bildirirler.
denilmektedir. Bu hkmler ile ile ve ilk kademe belediyelerin kendi idari

snrlar ierisinde plan yapma yetkileri ellerinden alnmtr. Ayrca,
bykehir belediyeleri tarafndan belirlenen alanlar iin verecekleri grn
olumlu ya da olumsuz olmasnn bir nemi bulunmadndan ile
belediyelerinin gr, kurumlar aras yazma formalitesi erevesiyle
snrlandrlmaktadr.
8
http://www.yayed.org/genel/bizden_deyat.php?kod=241&tipi=9&sube=0
41
Maddenin 2. fkrasnda9 ise, dnm alan snrlarna 30 gn iinde itiraz
edilebilecei belirtilmektedir. Ancak bu itirazlar deerlendirilerek, yeniden
askya karlmadan alan snrlarn kabul edilmesi, yaplacak itirazlarn alan
snrlarnn deimesine ynelik bir etki yaratp yaratmayaca konusunu
aydnlatmamaktadr. Katlm olgusunu da ortadan tamamen kaldran bu
madde, kentlilerin yaadklar yer hakknda sz syleme haklarn ellerinden
tamamen almaya yneliktir.
Ayn maddenin 4. fkrasnda 5366 sayl kanun kapsamnda yenileme alan

ilan edilen blgelerin de dnm alan ilan edilebilecei sylenmektedir. Bu
durumda yenileme alanlarnda yetkili bykehir belediyesi hari tm kurum
ve kurulular etkisiz hale getirilecektir. lgili koruma kurullarnn sit alanlar
iinde sz syleme yetkilerinin ellerinden alnmas kltr ve tabiat
varlklarnn korunmas konusunda tehlike arz edecektir. Ayrca bu durumu,
kurum ve kurulular arasnda yetki karmaasna yol aacaktr.
Dnm Alanlar Hakknda Yasa Tasarsnn 6. maddesinin 1. fkrasnda;
Dnm alan snrnn kesinlemesiyle birlikte, dnm amal imar planlar

kesinleinceye kadar bu alanlarda, plan, plan deiiklii ve plan revizyonu,
parselasyon ifraz, ifraz, tevhit, irtifak hakk tesisi, terkini, cins tashihi, yap ruhsat
ve yap kullanma izin belgesi dzenlemesi ve onaylamas, kat irtifak ve kat mlkiyeti
tesisine ilikin ilemler durdurulur ve kararn onayndan evvel ruhsata balanm
olanlar dahil btn yapm faaliyetlerine geici olarak son verilir. Gerekli hallerde
yeniden deerlendirme yapmaya, ruhsatl inaatlarn devamna ve ilgili hususlarda
karar vermeye idare meclisi yetkilidir. (...) Dnm alanlarnda parselasyon
tescilinden itibaren her bir uygulama etabnn en fazla be yl iinde ve
uygulamann tamamnn en fazla on yl iinde tamamlanarak yap kullanma izin
belgelerinin dzenlenmesi zorunludur.
9
(2) Dnm alan snrlar, idarece tespit edilen ilan yerlerinde karar tarihinden itibaren 30 gn sre
ile ilan edilir. Bu sre iinde dnm alanlarna itiraz edilebilir. tiraz edilmesi ile, ilan sresi
sonunda kesinleerek yrrle girer. tirazlar, ilan sresini mteakip ilk meclis toplantsnda
incelenerek en ge otuz gn iinde karara balanr ve askya karlmakszn kesinleerek yrrle
girer. Dnm alan snr karar, bu snrlar iindeki gayrimenkullerin tapu ktnn beyanlar
hanesine kaydedilmek zere tapu sicil mdrlne, paftasnda gsterilmek zere kadastro
mdrlne bildirilir. Sz konusu gayrimenkullerin kaydnda meydana gelen deiiklikler derhal
idareye bildirilir. Kesinleerek yrrle giren dnm alanlar idarece usulne gre ilan edilir.
42
hkmleri bulunmaktadr. Bu hkmler balamnda, kentsel dnmn
tamamyla fiziksel algland, toplam almann 10 yl ierisinde
tamamlanmas zorunluluu ile bir kez daha anlalmaktadr. Ayrca belli bir
sredir alanda yer alan bir yap (haksahibi) ile henz inaat halindeki bir yap
(haksahibi) ayn kefeye koyulmakta; ruhsatl inaatlarn devamna ynelik
izin verilebilecek gerekli hallerin ise ne olduu hakknda bir bilgi
verilmemektedir.
Yine 6. maddenin 2. fkrasnda;
Dnm alan snrlar iinde, 12/10/2004 tarihinden nce yapldn belgeleyen

gecekondu sahiplerine, ruhsatsz yap sahiplerine 12/10/2004 tarihi ncesinde ve
halen dnm alan snr iinde ikamet ettiini elektrik, su, telefon faturas ve
benzeri belgelerle belgeleyenlere, dnm alan iinde veya dnda bedeli yirmi
yl amamak zere borlandrlmak kaydyla yaplacak sosyal konutlardan,
yaplardan, bamsz blm veya arsa verilebilir.
denilmektedir. Bu fkra ile hangi hukuki sebeplere bal olduu belli olmayan
bir tarihten itibaren yaplm, gecekondular yasallatrlmtr. Ayrca fkrada
verilebilir denilmesi, yasallatrlmas planlanan gecekondu sahiplerinin
tam olarak hak sahibi olup olamayacaklar hususunu da mulk brakmakta;
Anayasann Eitlik ilkesine de aykrlk iermektedir.
Ayn maddenin 3. fkrasnda ... Dnmn st kademe planlarda revizyon

veya deiiklik yaplmasn gerektirmesi halinde, ay iinde gerekli
deiiklikler yaplr. Dnm alanlarnda il evre dzeni olanlarnda
yaplacak deiiklikler, bykehir belediye snrlar iinde bykehir
belediyesinde, il belediyeleri snrlar iinde il belediyesinde, bunun dndaki
alanlarda il zel idaresince onaylanr denilerek il evre dzeni plannda
deiiklik yapma yetkisini dnm alan ilan eden idareye brakmaktadr. Bu
da st lekten alt lee doru inen plan hiyerarisini bozmaktadr.
Tasarnn uygulama konusunda getirdii hkmler arasnda en dikkat ekici

zellik, yukarda da belirtildii gibi idarenin dnm alanlarnda karar verici
ve uygulayc roln engelleyecek tm faktrlerin ortadan kaldrlmasna
allmasdr. Bu konuda 7. maddenin 3. fkras ... dnm alanlarndaki
mlkiyet dzenlemelerinde dzenleme alan iinde gayrimenkullerin
43
dzenleme ncesi ve sonras deerler gayrimenkul deerleme kurulularna
yaptrlarak resen belirlenir... hkmn ve 4. fkrada da ... irtifak hakk
kurma, toplu ortaklklar kurma, toplu projelendirme, toplu iletme ynetim
biimleri gelitirme ve uygulama, arazi kullanmlarn zendirici ve caydrc
artlar koyarak ynlendirme ve yapya zorlama gibi yollarla tanmaz
tasarruflarna geici veya kalc kstlamalar getirmeye yetkilidir...
hkmn getirerek dnm srecini hzlandrma yoluna gitmektedir
(Grgl vd., 2006).
Yine 7. madde ile getirilen dnm alanlarnda, mevzuata uygun yaplarn

da kaldrlmasnn mmkn olmas durumu ve idarenin, maliklere, proje
gerekletirilinceye kadar olan sre iinde geici konut tahsisi veya kira
yardm yapmaya zorunlu klnmay tartma yaratan konulardr. Ayn
ekilde bu tanmazla hakknda kamulatrma ilemi yaplma durumunda
itirazn sadece kamulatrma bedeline yaplabilmesi de tartlan konu
balklarndan bir dieridir (Grgl vd., 2006).
Tasar yrrlk maddesi ve 24/02/1984 tarihli ve 2981 sayl mar ve

Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplarak Uygulanacak Baz lemler
Hakknda Kanunu yrrlkten kaldrm olmas nedeniyle olumlu
deerlendirilmekle birlikte, geici madde ile getirilen ... bu konuda
yrrlkten kaldrlan 2981 sayl kanuna gre bavuruda bulunmu ancak
sonulandrlmam olan hak sahipliinin tespit edilmesine ilikin ilemler bir
yl iinde sonulandrlr. Hak sahibi olarak tespit edilmesine ramen
tapular verilmeyenlere, bu kanun uyarnca yaplacak dnm alanlarnda...
dnmn finansmann engellemeyecek ekilde... bamsz blm verilir...
maddesi ile kendi iinde yeniden bir af srecini balatmaktadr (Grgl vd.,
2006).
3.2.6. Ypranan Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve

Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun (5366)
16.06.2005 tarihinde kabul edilen yasa ile sit koruma alanlarnda sz

konusu blgede yetkili idarece (belediye ve il zel idarelerince) kentsel
yenileme alan ilan etme ve uygulama yetkisi verilmektedir.
44
Kanunun 1. maddesinde;
Bu Kanunun amac, bykehir belediyeleri, bykehir belediyeleri snrlar

iindeki ile ve ilk kademe belediyesi, il, ile belediyeleri ve nfusu 50.000in
zerindeki belediyelerce be bu belediyelerin yetki alan dnda il zel idarelerince,
ypranan ve zelliini kaybetmeye yz tutmu; kltr ve tabiat varlklarn koruma
kurullarnca sit alan olarak tescil ve ilan edilen blgeler ile bu blgelere ait
koruma alanlarnn, blgenin geliimine uygun olarak yeniden ina ve restore
edilerek, bu blgelerde konut, ticaret, kltr, turizm ve sosyal donat alanlar
oluturulmas, tabii afet risklerine kar tedbirler alnmas, tarihi ve kltrel
tanmaz varlklarn yenilenerek korunmas ve yaatlarak kullanlmasdr.
denilmektedir. Bu madde ile ypranm ve zelliini kaybetmeye yz

tutmu olarak tanmlanm olan yenileme alanlarnn, ki bu alanlar 2.
maddede yeniden tanmlanmaktadr, 5366 sayl kanunun ilgili uygulama
ynetmeliinin 8. maddesi incelendiinde
Yetkili idare ncelikle yenileme uygulamas yapaca blgeyi tespit ederek

halihazr harita zerinde koordinatl olarak yenileme alan snrlarn belirler.
Belirlenen yenileme alannda tm almalar yapmak zere uygulama birimini
grevlendirir. Yenileme alannn tespitinde, tarihi ve kltrel zellikler ile afet
riskleri dikkate alnr.
denilmektedir. Bu iki madde gz nnde bulundurulduunda, bir sit koruma

alannn belli tarihi niteliklerini kaybetmeye balam alanlar olmas
nedeniyle yenileme alan ilan edileceinin, uygulama ynetmeliinde de
ayrntl bir biimde anlatlmas nemlidir.
Kanunun 2. maddesinde alann belirlenmesi ve bunu mteakip etaplamalarla

ilgili koullar aklanrken, yenileme alan ilan edilen blgenin mevcut
durumunun, meri planlarn ve st lek kararlarn yok saylmas,
planlamann alt st lek ilikisini ve alan iin daha nceden alnm
kararlar yok saylmaktadr. Bu da yenileme alann hem evre ilikilerinin
hem de st lek kararlarnn gz ard edilmesine neden olmaktadr.
Yine 2. maddesine gre Bykehir Belediye snrlar ierisinde yenileme

alanlarnn belirlenmesinde ile ya da ilk kademe belediye meclisi ve
sonrasnda da Bykehir belediye meclisi kararlarnn alnmas
gerekmektedir. Ancak uygulama aamasnda Bykehir Belediyesi, ile ya
45
da ilk kademe belediyesinden bamsz ve ncelikli grev alabilmektedir
(Grgl vd., 2006).
5366 sayl kanunun uygulama ynetmeliindeki Katlm ve kamuoyunun

bilgilendirilmesi balkl 7. maddesinde Yetkili idareler tarafndan
yenileme alan iinde kalan mlk sahiplerini veya blge halkn uygulama
konusunda bilgilendirmek zere toplantlar yaplarak grler alnr ve
bunlarn katlm salanr. Yetkili idare ihtiya halinde niversite, meslek
kurulular, sivil toplum rgtleri, kamu kurum ve kurulular ve
muhtarlarla danma toplantlar dzenleyebilir, projeler hakknda basn ve
yayn aralaryla bilgilendirme yapabilir. hkmleri bulunmaktadr. Bu
madde irdelendiinde, yenileme alan proje almalarnda katlm iin bir
adm atlm gibi grnmekle birlikte, bu katlm yalnzca blge halknn
bilgilendirilmesi ve ihtiya halinde ilgili kurum ve kurulularla danma
toplantlarnn, yetkili idare isterse, yaplabilecei anlalmaktadr. Bu da,
katlm srecinin net tanmlanmam olmas nedeniyle, hakknda proje
gelitirilen kent paras sakinleri ve proje gelitirmek konusunda donanml
kurumlarn yenileme sreci dnda brakldn gstermektedir.
3.2.7. Belediye Kanunu (5393)
03.07.2005 tarihinde yrrle giren kanun 1984 ylnda kabul edilen

Belediye Kanununun deiiklikler yaplm halidir.
5393 sayl kanun, yalnzca kentsel dnm/yenileme alanlar balamnda

deil ayn zamanda belediyelerin yetki ve sorumluluk alanlar kapsamnda da
irdelenmitir.
Kanunun 3. maddesindeki Tanmlar balnda Belediye: Belde sakinlerinin

mahalli mterek nitelikteki ihtiyalarn karlamak zere kurulan ve karar
organ semenler tarafndan seilerek oluturulan, idari ve mali zerklie
sahip kamu tzel kiisi olarak tanmlanmtr. Bu maddeden de anlalaca
zere belediyelerin asli grevi/varolu nedeni, snrlar dhilinde ikamet
etmekte olan kamunun ihtiyalarn karlamaktr. Ancak, gereklemekte
olan eitli kentsel dnm/yenileme almalar kapsamnda bakldnda
buna ynelik uygulamalar gzlenememektedir.
46
Bykehir Belediyesi l / le / lk Kademe l zel daresi
Belediyesi
Bykehir Belediyesi
Meclisi
Belediye Snr
Belediye Snr
Sit Alan
Yenileme Alan
Sit Alan
Yenileme Alan
Bakanlar Kurulu Onay
Bykehir / l / le / lk
l zel daresi
Kademe Belediyesi
Avan Proje hazrlanmas
Yenileme Alanlar
Blge Kurulu
Uygun Gr
le / lk Kademe Belediyesi Meclis Karar
Bykehir Belediye Bakan / Valilik Onay
Yenileme Alanlar
Blge Kurulu
Uygun Gr
Uygulama
Mahalle ve Ynetimi
ekilbal
3.1 5366altndaki 9. maddede,
sayl kanunun Muhtar, mahalle
ileyi biimi
47
Mahalle ve Ynetimi bal altndaki 9. maddede, Muhtar, mahalle
sakinlerinin gnll katlmyla ortak ihtiyalar belirlemek, mahallenin
yaam kalitesini gelitirmek, belediye ve dier kamu kurum ve kurulularyla
ilikilerini yrtmek, mahalle ile ilgili konularda gr bildirmek, dier
kurumlarla i birlii yapmak ve kanunlarla verilen dier grevleri yapmakla
ykmldr. denilmektedir. Gnlk yaamdaki uygulamalara baktmzda,
kanunla kamu kurumlar ile mahalleliler arasndaki balantlar
salamakta son derece etkin grevler verilen muhtar, ikametgh belgesi
tahsis edilen ofislerden ileri gidememektedir.
Ayrca, yasann Belediyenin grev ve sorumluluklarn tanmlad 14.

maddesinin a bendinde belediyelerin yerine getirmesi gereken altyap
hizmetleri, sosyal ve ekonomik hizmetler ayrntl bir biimde aklanm
olmasna ramen, yakn zamana kadar yaynlanan eitli belediyelere ait
faaliyet raporlar incelendiinde, nemli sosyal sorumluluklar olan
belediyelerin snrlar dhilinde yalnzca fizik mekana ynelik
uygulamalarndan bahsettikleri aka grlmektedir.
5393 sayl yasann kentsel dnmle ilgili tek maddesi Kentsel dnm
ve geliim alanlar balkl 73. maddesidir. Bu maddeye gre Belediye,
kentin geliimine uygun olarak eskiyen kent ksmlarn yeniden ina ve
restore etmek; konut alanlar, sanayi ve ticaret alanlar, teknoloji parklar ve
sosyal donatlar oluturmak, deprem riskine kar tedbirler almak veya kentin
tarihi ve kltrel dokusunu korumak amacyla kentsel dnm ve geliim
projeler uygulayabilir.
Maddenin devamnda Kentsel dnm ve geliim proje alanlarnda

yklarak yeniden yaplacak mnferit yaplarda ilgili resim ve harlarn drtte
biri alnr. denilerek, bu madde ile belediyeler tarafndan gerekletirilecek
kentsel dnm uygulamalarndan yalnzca ykp yeniden ina etmek
anlald aka grlmektedir.
Yine ilgili maddede yer alan kentsel dnm ve geliim proje alan olarak
ilan edilebilecek bir alann en az elli bin metrekare olmas gerekliliinin
48
nasl bir bilimsel temele dayand da tartma konusudur (Grgl vd.,
2006).
Kanunun 24. maddesindeki htisas Komisyonlar ve 76. maddesindeki

Kent Konseyi balklarnda katlm konusundan bahsediliyor gibi
grnmekle birlikte, zellikle kentsel dnm uygulamalarnda ve genel
olarak belediyelerin tm hizmet salama yaklamnda kanun btnnde
katlmn hibir maddede aka tanmlanmamas, yalnzca gerekleecek
tasfiye srelerindeki anlama yolunun esas alnmas hkm, halkla birebir
dirsek temasnda bulunan belediye gibi bir kurumun iin byk bir eksiklik
tekil etmektedir.
3.3.BLM SONUCU
Cumhuriyetin ilannn ardndan izlenen devleti politikalar ve eski olan her

eyden kurtulma yaklamlar, yabanc ehir planclar getirilerek kentlerin
planlarnn hazrlatlmas ve yeni Cumhuriyete yeni imaj yaratma
abalar lkemizdeki ilk dnem kentsel dnm yaklamlar olarak kabul
edilebilir.
Ekonomik kalknma iin sanayileme ynnde atlan admlar, tarmdaki

makinesizlemeyle birlikte kentlere youn bir g hareketine neden olmu;
ancak doru gelitirilmeyen politikalar nedeniyle artan nfusun konut ihtiyac
karlanamayarak gecekondulama balamtr. 1960a kadar gecekondularn
yklmas ynnde politikalar izlenmesine ramen, 1966 ylnda Gecekondu
Kanununun kartlmas olumlu bir yaklam gibi grnse de bu kanunla
gecekondular yalnzca olduklar yerlerden tanarak yenilerinin bir nebze
olsun engellenmesini salayabilmitir. Fakat gn durdurulmasna ynelik
politikalar gelitirmek yerine 1985ten itibaren kartlan imar aflar ve
yaplan slah imar planlaryla gecekonduyu engellemek iin deil
gecekondu zerinden kazan iin politikalar yaplmaya balanmtr.
Oy ve rant kaps olarak benimsenen yoksulluk mahalleleri 1990larla birlikte

izlenen gayrimenkul eksenli kentsel dnm yaklamyla devlet ve sermaye
el ele vererek kente paracl mdahaleleri balatmtr. Kreselleme ve
49
dnya kentleri yaratma projeleri; Grgl ve dierlerinin (2006) de belirttii
zere devletin hizmet reten alanlardan ekilmesi ve kamuya kar salayan
kurumlarn zelletirilmesi ile sosyal devlet uygulamalarnn zayflamas;
imar planlarna bal deer artnn Bat rneklerinde olduu gibi kamuya
aktarlmasna ynelik hibir dzenlemenin bulunmamas ve btnlk
planlama sisteminin paracl uygulamalarla delinmesi ve bir takm gruplara
imtiyazlar tanyabilen antidemokratik yaplarn kentsel siyaset ierisine bile
sinmi olmas nedeniyle planlama arazi rantnn eit dalmna ilikin eksikli
ve sorunlarn meydana gelmesi; plan yapan kurumlar arasndaki yetki
karmaalar ve planlar aras hiyeraride uygulamaya dnk boluklar ve
planlamada katlm mekanizmalarnn kurulamamas nedeniyle kentsel
dnm durdurulmas imknsz bir sorun haline gelmitir.
Planlama srecinde salklatrma, finansman ilkeleri, katlmc alan ynetimi

modellerinin gelitirilmesi, hedefler, aralar, stratejiler nermesi
beklenmektedir (Diner, 2007).
Trkiyede 2000li yllarn bandan itibaren gelecee ynelik ok nemli

yapsal deiiklikler getirecek olan kamu ynetimi eksenli yasal
dzenlemelerin yan sra gncel kent sorunlarna zm retecei ngrs
ile kentsel dnm ekseninde hazrlanan yasalar byk tartmalar
yaratmaktadr (Diner, 2007). zellikle yukarda ayrntl olarak incelenen
5366 sayl Ypranan Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve
Yaatlarak Kullanlmas ya da kamuoyundaki ksa adyla Kentsel
Dnm Yasas; mdahale edilemeyen alanlara dokunabilmek iin yerel ve
merkezi ynetimlerinin gl bir silahna dnmtr. Kentsel dnm
yalnzca fizik meknn yenilenmesine ynelik alglar; yaplan dzenlemenin
kentsel kimlikten referansla yola kmam olmasnn sonucunda kentin
kendine ve zamanna yabanclamasyla sonulanacaktr. Yaplan projelerde,
son 10 yldr Bat rneklerinde gzlemlenen kamu-sermaye-sivil toplum
ortaklklar gnmzde yaplan uygulamalarda gz ard edilmektedir. Oysa ki
kentsel dnm ancak katlmn saland ve odanda insan barndran
projelerle, farkl etaplar ieren programlar dhilinde gerekletirildiinde
srdrlebilir olabilecektir. Yasadaki tanm bir sit alannda yer alan
50
korunmas gerekli kltr ve tabiat varlklarna ncelik vererek bu yan sra
yeni yaplacak yaplar da ierecek ekilde dzenlenmitir. Buna karn
ynetmelikte tescilli yaplarla ilgili sreler ikinci aama olan uygulama
projesi aamasna atlmakta ve yenileme alan ilan edilen blgelerin mevcut
dokusu yokmuasna yenileme avan projesi hazrlanmasndan sz
etmektedir. Yenileme Alan ilan edilen blgelerde tipoloji analizleri
gerekletirmeden, tescilli yaplara yaplacak mdahalelere karar verilmeden
yenileme avan projesi hazrland takdirde blgenin morfolojisinin
kaybedilmesi kanlmazdr (Diner, 2007). Aada irdelenen Sulukule
Kentsel Yenileme Projesinde bu aka gzlenebilmektedir.
Yenileme alanlarnn seilmesinde ltlerin belirli hale getirilmesi,

sosyoekonomik sreleri ieren eylem planlarnn ncelik kazanmas, her
blge zelliinin gerektirdii modellerin kurulmas, katlm, effaf
projelendirme ve uygulama srelerinin hayata geirilmesi, btncl
planlarn ve sorun odakl projelerin egdmle ynetilmesi zor, fakat
gerekletirilemeyecek bir sre deildir. Kent yneticilerinden bu konudaki
profesyonel birikimi bu temel zerine oturtmas beklenmeli, talep edilmelidir
(Diner, 2007).
51
4. SULUKULE RNENDE KENTSEL DNM SREC VE
AKTRLER
2005 ylnda kentsel yenileme alan ilan edilmesiyle birlikte kamuoyunun

gndeminde olduka geni bir yer tutmaya balayan Sulukuledeki kentsel dnm
srecinin ayrntl irdelenmesi konusuna geilmeden nce, Sulukulenin stanbul ve
Tarihi Yarmada ierisindeki konumu, rol ve ksa tarihesinden bahsedilecektir.
Sulukule yerlemesi Tarihi Yarmadadaki Fatih Belediyesi snrlar ierisinde

bulunmaktadr.
Harita 4.1 Sulukulenin stanbul iindeki konumu
Ortayl (1994), Sulukuleyi stanbulun sur dibi semtlerinden Topkap ve Fatih-

Karagmrk Nahiyesinin Nesliah Mahallesi arasnda yer alan; Topkap-Edirnekap
arasndaki surlarn hemen nnde Sulukule Caddesi diye bilinen yolun kenarnda,
1960larn banda tamamen yklp tahliye edilen mahalle olarak tarif eder ve
52
Sulukule sakinlerini stanbul Ayvansaray Lonca Mahallesinden sonra yerleik ikinci
ingene grubu olarak tanmlar.
Harita 4.2 Sulukulenin Tarihi Yarmada iindeki konumu
Gnmzde Sulukule olarak tasvir edilen blge; Fevzi Paa Caddesinin

gneybatsnda kalan Hatice Sultan ve Nesliah Mahallelerinden olumaktadr.
Yerlemeyi gneybatda Vatan Caddesi, kuzeydouda Fevzi Paa Caddesi,
kuzeybatda 10. Yl Caddesi, gneydouda ise Sofal eme Caddesi snrlamaktadr.
Yerlemenin komular kuzeydouda Kariye, gneybatda Fatma Sultan, kuzeybatda
Topular, gneydouda ise Karagmrktr. Yerlemenin kuzeybatsnda dier bir
nemli snr eleman ise kara surlardr.
eitli kaynaklarda, gebe olan ve Hindistandan gelen Romanlarn, 1054 ylnda

yerleik hayata Sulukule civarnda getikleri belirtilmektedir. Bizans dneminde
buraya yerleen insanlar, zellikle dnemin Ortodoks Kiliseleri tarafndan, falclk,
sihirbazlk gibi faaliyetleri yznden stanbul ehrinin snrnda, kara surlarnn
53
dnda yaamaya zorlanmlardr. Sur dnda yaayan Romanlar, sadece ehre akn
olduu zamanlarda sur iine yerlemilerdir10.
Fotoraf 4.1Sulukuleden bir grnm

Kaynak: UCL, Placing Sulukule Yerel Kalknma Plan almas, 2006
Tarihsel sre iinde nereye kadar uzand kesin olarak bilinmemesine karn baz
kaynaklarda, stanbulun fethi sonrasnda Romanlarn bir ksmnn Ayvansaray
Lonca Mahallesine bir ksmnn da Sulukuleye yerletii ifade edilmektedir11.
Blgede yaayan birok ev sahibinin Osmanl tarafndan verilmi tapular olduu
bilinmektedir (Ek 1).
1957 ylnda Menderes Operasyonlar srasnda Vatan Caddesinin almas

nedeniyle, Edirnekapda surlarn bir blm ve Sulukulede 29 ev yklmtr.
Neredeyse yars yok olan Sulukule, Sultan Mahallesinin iine karmtr. Bu
dnemde evleri yklan birok Roman, Gaziosmanpaada en Mahallesini kurarlar.
Bir ksm da, Ahrkap, Kutepe, Hac Hsrev gibi Roman mahallelerine yerleir.
Ykmla beraber dalan Sulukuleliler, her eye ramen balarn koparmazlar ve
tekrardan bir araya gelmenin yollarn ararlar. Bu dorultuda, Turizm Bakanlnn
da desteiyle 1969da Sulukule Turizm Yaatma ve Koruma Dernei kurulur.
Dernein amac Sulukuleyi tantmaktr; ama ncelii Turizm ve mar skn
Bakanlnn izniyle Sulukule Mahallesini, verilecek yeni arazide kurmaktr.
Dernek, 1969da Uluslar aras igan Festivalini dzenlemitir. Bu nemli ve zor
10
http://www.mimarizm.com/KentinTozu/makale.aspx?ID=338&sid=328
11
54
etkinlii gerekletiren dernek, asl amalar olan, yeni bir mahalle kurma
almalarndan bir sonu alamaynca 1971 ylnda kendini feshetmitir.12
Harita 4.3 Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri

Kaynak: sehirrehberi.ibb.gov.tr
Ardndan Sulukuleliler, 1985 ylnda, Turizm Bakanlna Gsteri Evleri Projesi

ile bavururlar. Bakanlktan olumlu yant alan ve Bakanln desteini kazanan proje,
yerel belediye tarafndan onaylanmad iin yasallaamamtr. Buna ramen proje,
Elence Evleri olarak Sulukulede faaliyete geer. Bu dnemde, says sadece
tane olan Elence Evlerinin says, bir anda 34e kar. Yasal olmasalar da, bir
ekilde belediye ve polisle bir orta yol bulunmu ve iletmeler yar-yasal varln
srdrmtr. O tarihte elence evleri, 3500 kiinin alt bir yerdi ve mahallenin
ekonomik kalknmasn salayan bir yapya sahipti. Sulukulenin en zengin
12
55
zamanlarn yaad
bu dnemde ina edilen apartmanlar da, mahalle
ma zenginliinin
birer kantdr.13
Harita 4.4 Plan

P de Constantinople: F. Kauffer and I.B. Lechevali
alier, 1807
Kaynak: www.akademiktarih.com
Saadettin Tantann 1990

1 ylnda, Emniyet Genel Mdrl Tef
efti Kurulu stanbul
Blge Bakan seilm
ilmesinin ardndan, Sulukuledeki Elence Evlerine
E basknlar
balamtr. Hortum
m Sleyman olarak bilinen Bakomiser Sle
leyman Ulusoy, bu
basknlar yrtmt
tr. Operasyonlarn sonucu olarak 1992dee E
Elence Evlerinin
byk ounluu kapanmtr.
kap Saadettin Tantann 1994te Fatih
tih Belediye Bakan
seilmesiyle de, kala
alan birka tane Elence Evi de boaltlmt
tr. En nemli gelir
kaynaklarn yitiren S
Sulukuleliler, marjinal sektre ynelmilerdir.
ir.
13
http://www.mimarizm.c
.com/KentinTozu/makale.aspx?ID=338&sid=328
56
13 Temmuz 2006 tarihinde Nesliah ve Hatice Sultan (Sulukule) Mahalleleri
Kentsel Yenileme Projesiyle 5366 sayl kanuna dayanarak yenileme alan ilan
edilen mahallenin tarihine yeni bir dnm noktas eklenmitir. Kentsel srgn
eletirilerine maruz kalan projeden etkilenen 571 aileden, yasal olarak mstakil
mlk (konut-iyeri) bulunmas nedeniyle hak sahibi kabul edilenler yine buradan
birer mstakil mlk, kirac durumunda olanlara ise TOKnin Sulukuleye yaklak
45 km. uzaklktaki Gaziosmanpaa lesi Taoluk Beldesinde yapm olduu sosyal
konutlardan birer konut verilecektir (Harita 4.5).
Sulukuledeki kentsel dnm srecinin nasl ilerlediine gemeden nce,

hazrlanan avan proje ile mevcut ve 1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma Amal
mar Plan ve 1/1000 lekli Tarihi Yarmada Koruma Amal Uygulama mar
Planndaki durumlarn karlatrlmas yaplmas Fatih Belediyesinin blgeye
yaklamnn ve projenin ald tm bu tepkilerin nedenlerinin anlalmasnda faydal
olacaktr.
ncelikle, Tarihi Yarmadann 1990 sonras yakn tarihli planlama srecine ksaca
bir gz atldnda, 1990 ylnda onaylanan 1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma
Amal Nazm mar Plan, 1994 ylnda yaplan bavurular sonucunda ilgili
mahkeme tarafndan iptal edilmitir. 1995 ylnda Dantay tarafndan iptal kararnn
iptal edilmesiyle plan yeniden yrrle girmitir. Fakat yine 1995 ylnda Tarihi
Yarmadann tmnn sit alan ilan edilmesiyle birlikte yeni bir plan hazrlama
srecine girilmi; yeni plan hazrlanncaya kadar 1990 onayl plan gei dnemi
yaplama koullar olarak kabul edilmitir. 2005 ylnda 1/5000 lekli Tarihi
Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan ve 1/1000 lekli Tarihi Yarmada
Koruma Amal Uygulama mar Planlar, 26.01.2005 tarihinde stanbul 1 Numaral
Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulunun uygun grn alarak. BB
Meclisi tarafndan onaylanmtr. Ayn yl iinde Mimarlar Odas tarafndan Tarihi
Yarmada 1/5000 lekli Koruma Amal Nzm mar Plan'na ve plan hkmlerine
dava almtr. Yrtmesinin durdurulmas ve planlarn iptali istemiyle alan dava
sonucunda, stanbul 8 Numaral dare Mahkemesinin 29 Ocak 2007 tarih ve
57
2007/2444 sayl kararyla sz konusu Kurul karar iptal edilmitir14. Bu karara
istinaden 2005 ylnda hazrlanm plan kararlarn gei dnemi yaplama koullar
olarak kabul eden Kurulun bu kararnn da mahkemeye verilerek iptal edilmesiyle
birlikte 2008 yl itibariyle Tarihi Yarmada iin yeni planlarn hazrlanmas
almalarna balanmtr.
Harita 4.5 Sulukule - Taoluk ilikisi
Tarihi Yarmadaya ilikin en son karar olan stanbul Bykehir Belediye

Meclisince onaylanan 1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar
Plannda Sulukule; arlkl olarak Az Youn (200-300 kii/ha) Konut Alan ve
Orta Youn (400-500 kii/ha) Konut Alan olarak tanmlanmtr. Bununla
beraber proje alan ierisinde Dini Tesis Alan, lkretim Tesis Alan, Belediye
Hizmet Alan, Kre ve Park fonksiyonlar da yer almaktadr. Fatih Belediye
Meclisince 21/05/2005 tarihinde onaylanan, 1/1000 lekli Tarihi Yarmada Fatih
14
http://www.mimarist.org/mmektup/index.cfm?sayi=74&RecID=1891
58
lesi Koruma Amal Uygulama mar Plannda ise; hmax: 6,50 m ve hmax: 9,50
m olarak belirlenen konut alan olarak tanmlanmtr.
1985 ylnda UNESCO tarafndan Dnya Miras Listesine alnan stanbulun Kara
Surlarnn ICOMOS tarafndan hazrlanan teklif dokmannda 6650 m. uzunluunda
olmasna, 447 ylna tarihlenmesine ve askeri mimari olarak tad neme vurgu
yaplmakta, Tarihi Yarmadada tm eserlerden nce surlarn yaplm olduu
belirtilere, bu surlar olmad takdirde blgede (Avrupa ve Asya) yaayan kltrlerin
ve rettikleri sanat ve mimarlk eserlerinin olamayaca mesaj verilmektedir.
Surlarla ilgili yaplm almalardan, 1981 ylnda stanbul Bykehir Belediyesi
Tarihi Alanlar ve Surlar Koruma Brosu tarafndan hazrlanan stanbul Surlar
Koruma Projesinin aklama raporunda: Blge hudutlar izilirken; yakn
evredeki tarihi eserler, bugnk doku ve ada snrlar, bo alanlar ve yeil alanlar,
meydanlar ve zellikle kent meknlar gz nnde tutulmutur denilmektedir
(Diner, 2007). Bu bilgiler nda yeniden 2005 ylnda onaylanm 1/5000 lekli
imar planna baktmzda, surlarn korunmas hususunda daha nce verilmi
kararlar kabul edilen ve etrafndaki yaplamann (ada snrlar, doku vb.)
korunmasna ynelik yaklamn devam ettirildii gzlenmektedir.
1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plannda Hatice
Sultan ve Nesliah Mahalleleri, 3. derece koruma alan kabul edilmitir (Harita 4.6).
lgili plann raporunda bu alanlar: 3.A Derece Koruma Blgeleri; geleneksel
dokunun bozulduu, +50 kotu zerinde yer alan ve siluete giren alanlar, nemli
antsal yaplar ve yakn evreleri, Kara Surlar Koruma Alan iinde yeil dokusu
bozulmu ve kentsel yenileme gerektirecek bostan alanlar, 3.B Derece Koruma
Blgeleri; yaplamas byk lde yenilenmi olmakla birlikte ant eser yaplar ve
sivil mimarlk rneklerinin seyrek bulunduu kentsel alanlar, Cumhuriyet dnemi
yaplanma zellikleri asndan nem arz eden alanlar, dolgu alanlar olarak
tanmlanmtr. Ayrca yine raporda: bugne kadar doku zelliini ksmen
korumu Erikap, Edirnekap, Topkap, Kale ii, Sulukule, Mevlanakap, Silivrikap,
Yedikule gibi kentsel alanlar zgn ekilde geleneksel mimari kimliine
kavuturulacaktr. denilmekte; 3.A Derece Koruma Blgeleri Ksa Vadeli
Dnm Alanlar, 3.B Derece Koruma Alanlar ise Uzun Vadeli Dnm
59
Harita 4.6 Tarihi Yarmada Koruma Blgeleri Dalm
Kaynak: 1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan
60
Alanlar olarak kabul edilmektedir. Buradan, 3. Derece Koruma Alanlarnn
aslnda koruma alan olmad, birer dnm alan olduu anlalmaktadr. Bu
sonu, Fatih lesinde kentsel yenileme alan ilan edilen blgelere bakldnda ok
rahat bir biimde okunabilmektedir. 1. Derece Koruma Alan olan Kara Surlarnn
hemen dibinde yer alan Sulukule ve dier benzer blgelerin, ad koruma amal
imar plan olan bir planda dnm alan olarak gsterilmeleri olduka
dndrcdr. Sit alan olmas nedeniyle dokunulamayan alanlar, surlarn
etrafndaki doku ile birlikte korunmas gerekliliine, bu haliyle Dnya Miras
Listesine alnm olmasna ramen tm planlardan bamsz birer proje alan ilan
edilerek, kriterleri ve geleneksel kimliine kavuturulacaktr denilirken hangi
dneme atfta bulunulduu belirsiz bir biimde tahrip edilmektedir. Bu durum
yalnzca yenileme alanlarnn ve orada yaayanlarn deil, tm stanbulun
problemidir.
Harita 4.7de verilen Tarihi Yarmada 1/5000 Mevcut Arazi Kullanm Paftas
incelenmeye devam edildiinde, Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri Kentsel
Yenileme Projesi ile plann arazi kullan paftalarnda kahverengi bir leke olarak
grlen ve Harita 4.8deki 1/1000 Koruma Amal Uygulama Plannda da bu
zellii deitirilmeyen, herhangi bir younluk arttrm ya da azaltmna gidilmeyen,
yeni fonksiyon eklenmeyen her iki mahallenin de mevcut dokusunu gz ard eden,
yzyllardr korunmu olan yol ada parsel oranlarna sayg gstermeyen, 13 kat
arasnda deien villa tipi konutlar, zemin alt otoparklar ve ticaret alanlaryla
yeniden dzenlenmesi, koruma amal imar plan dorultusunda alnan kararlarn
tamamen tersine ve bu kararlar hie sayar ekilde farkl fonksiyonlar getirmesi,
plan-proje hiyerarisinin gzetilmediinin, st lek kararlarn dikkate alnmadnn
ve alanda yeterince analiz yaplmadan, herhangi bir blgede uygulanabilecek bir tip
proje hazrlanm olduunun gstergesi niteliindedir.
61
Harita 4.7 Tarihi Yarmada Mevcut Arazi Kullanm
Kaynak: 1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan
62
Harita 4.8 Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan
Kaynak: Tarihi 1/5000 lekli Koruma Amal Nazm mar Plan
63
4.1.SULUKULEDE KENTSEL DNM SREC15
Sulukule Kentsel Yenileme Projesi, ilk gndeme geldii andan, uygulanmaya

balama aamasna kadar kentsel dnm gndeminin ok hareketli gemesine
neden olmutur. Bu blmde yaanan sre kronolojik bir srayla aktarlmaya
allmaktadr.
Eyll 2002de stanbul Bykehir Belediyesi, Romanlarn yaad blgeleri

'Kentsel Tasarm Projeleri' kapsamnda rehabilite etmek iin 2002 ve 2003
yatrm programna dhil etti. Proje kapsamnda ilk olarak Sulukulenin rehabilite
edilmesi dnld.
Bu tarihte dnlen projenin balca hedefleri; Romanlarn altyap

olanaklarndan daha fazla faydalanmalarnn salanmas, mahallelerine ocuk
parklar yaplp yeil alanlarn yerleim alanna indirilmesi, binalarn elden
geirilmesi, bunlar yaplrken Romanlarn elence kltrne zarar verilmemesi,
Romanlara, elencelerini sergileyebilecekleri, sinema ve geleneksel oyunlarn
sergilenebilecei genel toplu salonlarn tahsis edilmesi olarak kararlatrld.16
16 Haziran 2005 tarihinde 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz

Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda
kanun kabul edildi ve 5 Temmuz 2005te de Resmi Gazetede yaynland.
Sulukule yenileme alan ilan edilmeden nce; Ek 2de verilen 08 Eyll 2005
tarihinde stanbul Bykehir Belediyesi, Fatih Belediyesi ve TOK arasnda
stanbul Fatih 2 Nolu Kentsel Yenileme (Gecekondu Dnm) Projesine
likin Protokol adyla bir anlama gerekletirilmi; bu protokoln tanmlar
bal altnda; stanbul li Fatih Belediyesi Sur Koruma Band esas alnarak
belirlenen Nesliah ve Hatice Sultan Mahallelerinin yaklak 86.760 m2
byklndeki alan ,toplu konut alan ise Gaziosmanpaa Taoluk
15
Bu alma, Sulukule Platformu tarafndan yaplan kronoloji almasnn, yazar tarafndan
dzenlenmi halidir.
16
http://www.radikal.com.tr/veriler/2002/09/26/haber_51292.php
64
Blgesinde bulunan yaklak 197.923 m2 yzlml alan eklinde
tanmlanmaktadr.
Protokoln konusu ve kapsam baln tayan 3. maddede ise hali hazrda

zerinde gecekondular, arpk yaplamalar ve kentsel standard yksek olmayan
yaplarn bulunduu Fatih 2 Nolu Yenileme Alanndaki hak sahiplerine TOK
tarafndan Toplu Konut Alannda yaplacak konutlardan faydalandrmak yolu
ile Bykehir, TOK ve Belediye ibirlii erevesinde mevcut arpk yerleme
alanlarnn tasfiye edilerek tarihsel dokuya uygun, ada standartlarda kentsel
bir alan oluturulmas hkm bulunmaktadr (Diner, 2007).
Kasm 2005te, Sulukule, Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri 5366 sayl

Ypranan Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas
Hakknda Kanun kapsamnda Kentsel Yenileme blgesi olarak ilan edildi.
03 Nisan 2006 tarih ve 2006/10299 karar says ile Fatih Hatice Sultan
Nesliah Mahalleleri Yenileme Alan olarak Bakanlar Kurulu tarafndan kabul
edildi (Diner, 2007).
Haziran 2006da Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma

Dernei kuruldu ve Sulukuleliler, Kale Kaps giriinde yaplan mzikli
eylemde; "Eer belediye buray tarihi bir mekn olarak korumak istiyorsa
evlerimize bakm ve tamir iin maddi imkn ve mimari destek salasn" diye
aklama yapld (etingz, 2006).
13 Temmuz 2006da TOK, Bykehir Belediyesi ve Fatih Belediyesi kentsel

yenileme projesi ile ilgili protokol imzaladlar. Bu protokole gre 5366 sayl
"Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve
Yaatlarak Kullanlmas" balkl kanun kapsamnda, Fatih Belediyesi tarafndan
kentsel yenileme alan olarak belirlenen Sulukule'de TOK ile ortaklaa
gerekletirilecek bir proje n grld.
Daha nce (2005) imzalanm olan protokoln yenilenmi hali olan bu

protokoldeki deiiklikler unlardr: Bu Protokoln kapsam, hak sahiplerinin
65
TOK tarafndan Yenileme Alan ve Toplu Konut Alanlarnda (12) yaplacak
sosyal konutlardan faydalandrlmalarnn salanmas amac ile BYKEHR,
TOK ve BELEDYE ibirlii erevesinin olumas, mevcut knt ve arpk
yerleme alanlarnn tasfiye edilerek, tarihsel dokuya uygun, ada ve
yaanabilir bir kent haline dntrlmesinin salanmasna ilikin her trl
mlkiyet, proje, yapm, alm, satm, hizmet ve datm standartlardr.
Grld zere birinci protokolde blgede mlk sahibi olanlarn Toplu Konut
Alan olarak tanmlanan Taoluk Blgesinde yaplacak konutlardan
faydalandrlacaklar hkme balanmakta ve Fatih 2 no.lu Kentsel Yenileme
Alan olarak tanmlanan blgede retilecek konutlarn kimler tarafndan ve nasl
deerlendirilecei hibir ekilde sz konusu edilmemektedir. kinci Protokolde
ise hak sahiplerinin Yenileme Alan ve Toplu Konut Alanlarnda (12)
yaplacak sosyal konutlardan faydalandrlmalar ifadesinde Yenileme
Alannn ad gemekle birlikte konu yeterince aklk kazanmamaktadr (Diner,
2007).
mzalanan bu protokolle resmiyet kazanan Nesliah ve Hatice Sultan (Sulukule)

Mahalleleri Kentsel Yenileme Projesi, kamuoyuna yansdktan sonra dier
kentsel dnm projelerinden daha fazla yank uyandrmtr. Konuyla ilgili
kiiler ve kurumlar genel olarak projeyi destekleyenler ve desteklemeyenler
olarak iki ayr taraf durumuna gelmilerdir (etingz, 2008).
Sz konusu kanun erevesinde Fatih Belediyesi ve TOK ile ortaklaa

gerekletirilecek proje, tam 571 aileyi etkilemektedir (Harita 4.9).
TOK'nin mteahhit rolnde gerekletirecei bu projenin btesi ise yaklak 40

milyon TLdir.
Mahallede yasal olarak mstakil mlk (konut-iyeri) bulunan herkese yine

buradan birer mstakil mlk verilmesi, kirac durumunda olan herkese de
TOKnin stanbulun baka bir blgesinde (Gaziosmanpaa -Taoluk) yapm
olduu sosyal konutlardan birer konut verilmesi, bu konutlardan hibir peinat
alnmamas, konut tesliminden sonra balamak kaydyla 180 ayda (15 yl) konut
bedellerinin denmesi dnlmtr (Ek 3).
66
Harita 4.9 Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri Yenileme Avan Projesi
Kaynak: www.fatih.bld.tr
Fatih Belediyesi, Dnyann en sosyal projesi olarak grd projenin konutlarda

ve alanda yaam kalitesini arttracan iddia etmitir.17
Temmuz-Austos 2006, Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma,

nsan Yerleimleri Dernei, Ulalabilir Yaam Dernei, Mimarlar Odas, Bilgi
niversitesinin katlmyla youn bir direni, gsteri ve tartma dnemiyle geti.
19 Ekim 2006 tarihinde Bakanlar Kurulunun 2006/11296 sayl karar ile Fatih
Belediyesine Hatice Sultan Mahallesinde 5 adet, Nesliah Mahallesinde yedi adet
adann acele kamulatrma yetkisi verildi.
13 Kasm 2006da stanbulun 2010 ylnda Avrupa Kltr Bakenti olmas Avrupa
Birlii Konseyinde onaylad.
17
http://www.fatih.bel.tr/haber_detay.asp?id=1478&tur=334
67
Harita 4.10 Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri Yenileme Avan Projesi Snrlar ve Proje Revizyonlar
Kaynak:www.fatih.bld.tr
68
13 Aralk 2006 Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri iin Bakanlar Kurulundan
"Acele Kamulatrma Karar" kt (Ek 4). Ayn gn Sulukule Roman Kltrn
Gelitirme ve Dayanma Dernei ve baz Sulukuleliler
12 ubat 2007de Dantay Bakanlna gnderilmek zere, stanbul dare

Mahkemesinde Acele Kamulatrma Kararnn iptali ve yrtmenin durdurulmas
iin stanbul dare Mahkemesi Bakanlna dava ald. Sulukuleliler ve Mimarlar
Odas stanbul Bykkent ubesinin at bu davaya, birok sivil toplum kuruluu
destek oldu (EK 5).
22 ubat 2007de Fatih Belediyesi Sulukulede bir evi yanllkla (!) ykt. Fatih
Belediye Bakan Mustafa Demir ise "Arkadalar byk metruk binay ykarken o ev
de hasar grm. Camlar krkm, hasar grmken indirmiler. Belediyenin
operatr yapm, bir sknt olmu tabii. Kurumumuz muhakkak onlarn zararn
karlar. Gerekirse mahkemeye de gidilir." eklinde aklama yapt.
26 ubat 2007de nsan Haklar Dernei (HD) stanbul ubesi tarafndan

Sulukule'deki ykmlarla ilgili Fatih Belediye Bakan Mustafa Demir'e mektup
gnderildi. Mektupta ykma ilikin aratrma yaplmas ve evi yanllkla (!) yklan
ailenin maduriyetinin giderilmesi istenildi.
24 Mart11 Mays 2007 tarihleri arasnda, ykma 40 gn kald denildii srada

STKlarn, gnlllerin, blge halknn, akademisyenlerin, rencilerin katlmyla
40 gn 40 gece Sulukule Etkinlikleri dzenlendi. Etkinliklerde blgenin
zelliklerini farkl ynlerden ele alan paneller, mzik atlyeleri, ocuklarla resim-
fotoraf-dans atlyeleri, sergiler, syleiler, konserler yer ald. Bu sayede blgenin
potansiyeli ortaya kt ve tantld. Sulukulenin kar karya bulunduu tehlike
olumlu bir bak asyla kamuoyuna duyuruldu. Konu grsel ve yazl ya basnda yer
ald. 9
9
http://40gun40gece-sulukule.blogspot.com
69
Poster 4.1 40 Gn 40 Gece Sulukule Etkinlikleri posteri
Kaynak: 40gun40gecesulukule.blogspot.com
17 Mays 2007de Sulukuledeki kentsel dnm projesi stanbul 2010 Avrupa
Kltr Bakenti Ajansna tand ve Ajans ats altnda bir toplant yapld.
Toplantda, Mays aynda blgede katlmc planlama zerine almalar yapan DPU
(The Development Planning Unit / University College London) gelitirdikleri neri
planlama yaklamn sundu. Fatih Belediyesinden Mustafa ifti, Sulukule iin
yaptklar 30. projeyi ve konuyu nasl ele aldklarn aktard. DPUdan Prof. Yves
Cabannes, konu ile ilgili genel bir ereve izen bir konuma yapt; 40 Gn 40 Gece
Sulukule Platformu, Blgede etkinlikler ncesi ve sonras yaplanlar, tespitleri ve
nerilerini aktard. Toplant sonucunda; ok ortakl bir protokol antlamasnn hzla
gndeme alnmas, ok aktrl bir komisyon oluturulmas ve bu srete ykm ve
sat srecinin durdurulmas gndeme geldi. Toplant ardndan, stanbul 2010
Avrupa Kltr Bakenti Ajans, Fatih Belediyesini ziyaret ederek, ok ortakl
protokol konusunda ilk grmeleri gerekletirdi10 (Ek 6).
20 Eyll 2007de mahallede yaplan ykmn ardndan, Roman mzisyenler ve

sanatlarn nderliinde "Sulukule Yok Olmasn" ad altnda imza kampanyas
dzenlendi. 7 gn ierisinde 332 imza topland.
10
http://www.arkitera.com/interview.php?action=displayInterview&ID=&year=2007&ID=68
70
5 Ekim 2007 gn konuyla ilgili STKlar, stanbul Yenilemee Alanlar
A Kltr ve
Tabiat Varlklar Bl
lge Koruma Kurulu toplantsna katlarak,
k, blgede
bl yaplan 40
Gn 40 Gece Sulukul
ukule etkinlikleri ve sonular, Eyll aynda yap
plan anket almas
ve alan almalar sonu
sonular, balayan ykmlar ve etkileri ve blgede
blg yaayan halkn
aduriyetleri dile getiren bir sunum yapld11.
srele balayan madu
Fotoraf 4.2 ok Ortakl Komisyon Toplants
Kaynak: sulukulegunlugu.blogspot.com
1 Kasm 2007de STKlarn

ST daveti zerine, stanbul Yenilemee Alanlar Kltr ve
Tabiat Varlklarn
n K
Koruma Blge Kurulu ve belediye yetki
etkilileri Sulukuleyi
mahalleliyle grme
me ve proje alann yerinde incelemek iin bl
blgeyi ziyaret ettiler.
Blge halknn ihtiy
htiya ve taleplerini, sreten kaynaklanan
nan maduriyetlerini
dinlediler ve avan proj
rojeye yanstmak iin not aldlar.
2 Kasm 2007de S
Sulukule Yenileme Avan Projesi, stanbul
nbul Yenileme
Y Alanlar
Kltr ve Tabiat Varl
arlklarn Koruma Blge Kurulu tarafndan 1 ye eksik katlml
yaplan oturumda onayland.
ona
5 Kasm 2007de zgrlk

z ve Dayanma Partisi (DP) stanbul
nbul milletvekili Ufuk
Uras, Cumhuriyet Ha
Halk Partisi (CHP) stanbul Milletvekili etin Soysal ve Prof. Dr.
Baskn Oran Sulukule
ukuleyi ziyaret ederek semt halknn skntlarn
n dinlediler. Soysal,
11
http://www.arkitera.com
om/interview.php?action=displayInterview&ID=&year=
ar=2007&ID=68
71
sorunun Trkiye By
yk Millet Meclisi nsan Haklar Komisyonu
yonu'nda ele aldn
syledi. Toplantnnn ardndan
a semt sakinleri ikyetlerini komisy
isyona vermek zere
dilekelendirdi. Uras
as iise Sulukule sorununu TBMMye tayacan
n aklad.
Fotoraf 4.3 stanbul Yenileme Alanlar Blge Kurulunun Suluku

kule ziyareti
6 Kasm 2007 gn
n projenin gelitirilmesine ne gibi katk
tklar sunulabilecei
konusunda bir toplant
oplant dzenlendi. stanbul 2010 Komitesi Toplant
Topl Salonunda
gerekleen toplantya
ntya Sulukule Platformu adna Asl Kyak ngin,
gin, Sulukule Roman
Kltrn Gelitirmee ve Dayanma Dernei adna kr Pndk,
ndk, stanbul
Yenileme
Alanlar Kltr ve Ta
Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu adna
ad Mehmet Erdal,
Fatih Belediyesi adna
dna Fatih Belediye Bakan Mustafa Demir
ir ile danman ve
projenin koordinatr
r Mustafa
M ifti ve blge sakinleri katld. 12
Tartmal geen topl

oplant sonunda; maduriyetleri nlemenin yollarn
yol aratrlmas
ve alma prensiple
plerinin belirlenmesi iin bir komisyon oluturulmasna
olu karar
verildi. Mustafa ift
ifti, belediyeden, Belediye Bakannn veya
ya onu temsil edecek
bir kiinin katlaca
komisyonun bir karar mekanizmas olutura
turamayacan ancak
komisyonda grle
lecek her olumlu grn dikkate alnacan
n belirtti. Toplant
12
http://sulukulegunlugu.b
u.blogspot.com
72
komisyonun toplanaca tarihin ve komisyona katlacak kurum isimlerinin
belirlenmesiyle sona erdi13.
Fotoraf 4.4 stanbul milletvekillerinin Sulukule ziyareti

8 Kasm 2007de kentsel yenileme projesi Avrupa Parlamentosuna tand.

Brkselde yaplan toplantya konuyla ilgili olarak Fatih Belediye Bakan Mustafa
Demir ve danmanlar ile Korhan Gm ve Hacer Foggo katldlar. Toplantnn
bakanln Trkiye-AB Karma Parlamento Komisyonu E Bakan Joost Lagendijk
yapt.
14 Kasm 2007de Sulukulede uygulamaya konulan kentsel dnm projesi

kapsamnda evleri ykld iin madur olan Romanlar, Trkiye Byk Millet
Meclisi'nde destek aradlar. evre ve Orman Bakan Veysel Erolu ise "Sulukule
halkna deer veriyoruz. Proje, orada gzel bir evre olumak iin hazrlanm
muhteem bir projedir" szleriyle almay savundu.14 CHP stanbul Milletvekili
etin Soysal TBMMde Sulukule ile ilgili bir konuma yapt.
13
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2007/11/httpwwwarkiteracomhaber21857sulukule.html
14
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=238839
73
22 Kasm 2007 tarihli Gazeteport haberinde, Fatih le Bakan Yardmcs Avukat
Recep Karaolunun ve iktidar partili bir grup milletvekilinin Sulukulede yaplacak
evlerden satn ald ve parti ynetimi tarafndan kurulan Etik Kurulunun bu
isimlerin istifasnn istedii iddia edildi.15
23 Kasm 2007de, 6 Kasm 2007de stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajans
ofisinde yaplan toplantda alnan karar zerine ok ortakl yerel plan gelitirme
komisyonun ilk toplants yaplmtr. Sulukule Platformu tarafndan hazrlanan
protokol taslak metni katlmclarn grlerine sunulmutur.
Komisyon toplantlarna katlan Fatih Belediyesi yetkilileri Sulukule ile ilgili

yaplacak her almann ok ortakl komisyon tarafndan karar alnacan belirtmi;
Fatih Belediyesi Bakan Danman Mustafa ifti, Fatih Belediyesinin Sulukule
ilgili yapaca btn almalarda komisyonun karar olmakszn hibir adm
atmayacan taahht etmitir. Ancak, taraflar arasnda herhangi biri protokol
imzalanamadndan, yaplan toplantlardan bir kt elde edilememitir (Ek 6).
Kasm 2007de yaynlanan Avrupa Birlii lerleme Raporunda Sulukule iin unlar
sylendi: Nisan 2006da Bakanlar Kurulu kararnn ardndan knt
alanlarna ynelik bir kentsel yenileme program uygulamaya konmutur. Bu
balamda, eitli yerlerde, zellikle stanbulda Roman mahalleleri yklmtr.
stanbul belediyeleri ykmlarn ardndan Romanlar iin barnak, temel salk
hizmetleri ya da dier sosyal ve ekonomik hizmetler konusunda hibir adm
atmamlardr. stanbulda Sulukule blgesinde yaayanlar ve sivil toplum rgtleri
kamulatrma ve semtin boaltlma kararnn durdurulmas iin dare Mahkemesine
bavurmulardr. Trkiye kltrel haklar alannda hibir gelime gstermemitir.
zellikle haber yaynclnda, politik yaamda ve kamu hizmetlerinden
yararlanrken Trkeden baka dillerin kullanlmas ynnde daha ileri, kayda deer
abalarn gsterilmesi gerekmektedir. Romanlar, elverili konut, eitim, sosyal
korunma, salk ve istihdama ulama konusunda ayrmc uygulamalara muhatap
olmaya devam etmektedir.
15
http://www.gazeteport.com.tr/YAZARLAR/NEWS/GP_111943?WebsiteSearch=true
74
Fotoraf 4.5 Sulukule projesi Avrupa Parlamentosunda
Aralk aynn banda (2007) Fatih Belediyesi tarafndan Nesliah ve Hatice Sultan
Mahalleleri Dernei kuruldu. Fatih Belediyesinin blgedeki bir ofisi gibi alan bu
dernek, yenileme projesinde yaplacaklarn duyurulduu bir mekn olmaktan ileri
gidemedi.
2 Aralk 2007de Fatih Belediyesi tarafndan sekiz otobsle Gaziosmanpaa

Taoluka gtrlen Sulukuleli bir grup kirac henz bitmeyen TOK bloklarn
gezdiler.
4 Aralk 2007de Fatih Belediyesi Taolukta TOK bloklarn gezdirdii kiraclara

yeni evlerini belirlemek zere kura ektirdi.
7 Aralk 2007 tarihinde ok Ortakl Komisyon'un almas ile ilgili hazrlanan

protokol metninin grlp karara balanmas iin ok Ortakl Plan Gelitirme
Komisyonu toplants, Fatih Belediyesinin Zbeyde Hanm Kltr Merkezinde ad
ve ierii deitirilerek Sivil nisiyatif Platformu Toplants ad altnda
gerekletirildi. 30 Kasm 2007de yaplmas ngrlm olan toplant Fatih
Belediyesi tarafndan 7 Aralka ertelenmiti. Ancak bu geen bir hafta ierisinde
Belediye, Sulukuleli kiraclar Taoluka gtrmek ve kura ektirmek gibi iki nemli
uygulamay devreye soktu. Bylece ok ortakl plan gelitirme komisyonu tarafndan
75
talep edilen ve prot
protokolde belirtilen protokoln kesinlem
mesi ve ortaklarn
almaya balamas
asna kadar geen sre iinde Sulukule
le Kentsel Yenileme
Projesinde hak sahip
hiplerinin statlerinde deiiklik yapacak uygu
ygulamalar da dhil,
atlacak admlarn aaskya alnmas bir zorunluluktur maddes
ddesi ihlal edildi. Bu
srete Fatih Belediy
diyesi tarafndan taslak protokol ile ilgili hi bi
bir neri getirilmedi
ve protokole imzaa atlmad.
a Fatih Belediyesi Bakannn da olduu 6 Kasm
toplantsnda ortakk alnan
al Komisyon oluturma ve alma karar bylece
b delinmi ve
ilemez hale getirilmi
mi oldu.
Fotoraf 4.6 ok Ort

rtakl Komisyon Toplants olmas gerekirken Fatih Belelediyesi tarafndan
dzenlenen Sivil nisiyatif Platformu toplants
de Jeoloji Mhendisleri Odas hazrlad raporda,

18 Aralk 2007de rapor blgede ilk
gnden beri byk
k afet riski olduunu iddia eden Fatih Bel
elediyesinin aksine
Sulukulenin jeolojik
ojik zemin zellikleri asndan stanbulun gve
venli blgelerinden
nd16.
birisi olduu akland
16
u.blogspot.com/2007_12_01_archive.html
76
31 Aralk 2007de Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri Kentsel Yenileme
Projesinin iptali iin Romanlar ve Roman haklar savunucular tarafndan dava
ald. Davada, ncelikle projenin yrtmesinin durdurulmas, devamnda ise iptali
istendi. Davann avukat Hilal Key, stanbul 2. dare Mahkemesinin 8 Kasm 2007
tarihinde 1/100.000 lekli imar planna ilikin olarak yrtmeyi durdurma karar
verdiini anmsatarak, Bu karara ramen ykmlarn srmesi, mahkeme kararnn
ak ihlalidir. Belediye bu uygulamaya derhal son vermelidir grn savundu.
5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek
Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakkndaki Kanunun, kamulatrmay
dzenleyen 4. maddesinin de Anayasaya aykr olduunu ne sren Key, ayrca,
Fatih Belediyesinin projesine onay veren Yenileme Alanlar Blge Kurulunun iki
yesinin Fatih Belediyesi alan olduunu, bu durumun da hukukta tanmlanm
objektiflik ve tarafszlk ltleri ile elitiinin altn izdi (EK 7). 17
4 Ocak 2008de nsan Yerleimleri Dernei stanbul Yenileme alanlar Kltr ve

Tabiat Varlklarn Koruma Blge kuruluna blgedeki 85 neri tescilli yapnn
incelenmesi ve tescil edilmesi iin ayrntl bir dosya ile stanbul 4. Numaral Kltr
ve Tabiat Varlklarn Koruma Kuruluna bavurdu. Ancak daha sonra, blgede sz
sahibi olan 2 kurul olmas nedeniyle yaanan yetki karmaalar sonucunda, sz
konusu dosyann Yenileme Alanlar Blge Kuruluna verilmesi gerektii anlald.
8 Ocak 2008de Sulukule'deki kentsel yenileme projesiyle ilgili bir soru nergesini
yantlayan Kltr ve Turizm Bakan Erturul Gnay, mahallenin, Osmanl
mimarisiyle yeniden ekilleneceini ve bu yap tiplerinin niversite retim yesi
olan proje tasarmclar tarafndan belirlendiini aklad18.
17 Ocak 2008de Kasm 2007de Sulukuleliler tarafndan yaplan bavuru zerine

ilem balatan TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu, 'Sulukule Kentsel
Dnm Alan' dosyasn kapatt. Fatih Belediyesi'nin, Sulukule'de gerekletirmek
istedii kentsel dnm projesi ile ilgili ikyetleri deerlendiren TBMM nsan
17
http://www.bianet.org/bianet/kategori/bianet/104225/romanlar-sulukulede-yikimin-iptali-icin-dava-
acti
18
http://www.arkitera.com/h23919-sulukule-yeniden-sekillenecek.html
77
Haklarn nceleme Komisyonu son kararn verdi ve AKP ve MHP'li yelerin
oylaryla Sulukule'de yaatlan Roman kltrnn yok edileceine dair bir veri
bulunmad; Sulukule sakinlerinin evlerinden karlmalarnda insan hakk ihlali
olmadna karar verildi (Ek 8 ve Ek 9).
29 Ocak 2008de niversiteler aras alma grubu kentsel dnm

uygulamalarndan duyduklar kaygy duyurmak iin imza kampanyas balattlar.
eitli disiplinlerden 167 akademisyen ve 448 desteki imzas topland19 (Ek 10).
9 ubat 2008de Trkiye-AB Karma Parlamento Komisyonu E Bakan Joost

Lagendijk Brkselde yaplan toplantda grlen meseleyi ve sorunlar yerinde
grmek iin Trkiyeye gelerek Sulukuleyi gezdi. Lagendijk, blge yenilenirken
sosyal yapnn korunmasnn da nemli olduunu vurgulayarak, Avrupada da benzer
projeler gerekletirildiini ve birok hatalar yapldn anlatt.20
11 ubat 2008 tarihinde Fatih Belediyesi tarafndan ykmlara baland. lk etapta

daha nceden belirlenen ve boaltlan dokuz ev ykld. Sulukule Roman Kltrn
Gelitirme ve Dayanma Dernei Bakan kr Pndk "Henz hukuki sre
devam ediyorken neye dayanarak ykma baladlar. Burada yaayan insanlar var.
Eer projenin durdurulmas karar karsa bu ykmlarn hesabn nasl verecekler?"
diye aklama yapt.
21 ubat 2008de Fatih Belediyesi Sulukulede stanbul IV Numaral Kltr ve

Tabiat Varlklarn Koruma Kurulunun kararyla sivil mimari rnei olarak
tescillenmi iki adet yapy ykt. Bu binalarn kurul tarafndan restorasyon karar ve
bu kararn ekli olumadan ykmlarn gerekletirilmi olmas ise hukuka aykr bir
durum tekil etmekteydi. Durumla ilgili olarak harekete geen Sulukule Platformu
ise, 2863 sayl yasa gereince yasal ilemlerin balatlmasn talep eden dilekesini,
koruma kuruluna iletti. Yine ayn gn, basnda youn ekilde yer alan projenin,
Ankara Gazi niversitesi ehir ve Blge Planlama Blmnden gelen bir davet ile
Sulukule Platformu tarafndan yaanan srece dair sunumu yapld.
19
http://www.akademi-kentsel-donusum.blogspot.com/
20
http://www.ntvmsnbc.com/news/435107.asp
78
Fotoraf 4.7 Trkiye-A
AB Karma Parlamento Komisyonu E Bakan Joost La
Lagendijkn Sulukule
ziyareti
24 ubat 2008de ICOMOS

IC Eski Bakan, Uluslararas Kltr Varlklarn
V Koruma
Onarm Aratrma M
Merkezi eski Genel Direktr, UNESCO zleme
z Komitesi ve
ICOMOS Trkiye U
Ulusal Komitesi yesi Prof. Dr. Cevatt ERDER,
E Sulukule
Platformu yeleriyle
le be
beraber mahalleyi ziyaret etti.
27 ubat 2008 gn
n Urban Land Institut (ULI) tarafndan stanbul
tanbul Swiss Otelde
Baarl Kentsel Dnm
Dn Uygulamalar konulu bir toplant
nt dzenlendi. Fatih
Belediye Bakan Mus
ustafa Demirin de davetli olduu toplantda,
da, S
Sulukule Platformu
Sulukuledeki projeni
ojenin neden baarl bir kentsel dnm
projesi olmadn
vurgulayan bir manife
nifesto datt (Ek 11).
7 Mart 2008 tarihinde

hinde Fatih Belediyesi grevlileri iinde halenn ki
kiraclarn yaad
halleden zorunlu g anlamna gelen X ve Y iaretleri koydu21,
evlerin kapsna maha
22
.
21
http://www.mimdap.org
org/w/?p=4786
22
http://www.gazeteparc.c
rc.com/h26145-kipkirmizi-bir-carpi-sirtimda-alnimda.htm
html
79
Fotoraf 4.8 Yklmak zere iaretlenmi evler
13 Mart 2008de Fatih

F Belediyesi tarafndan iaretlenen evle
vlerden 7si ykld.
Ykmlarn devam edecei
ede sylenirken, Sulukule Platformu ykm
kmlar protesto etmek
iin mahalle halkyla
yla birlikte basn aklamas yapt. Mahallede
de Eyll ayndan bu
yana yklan ev says
s toplam 47'ye ulat. Ayrca Fatih Belediyesi
sinin ykm ekipleri
tarafndan ikinci kez "yanllkla"
" nesi ykld.23
mahallenin 42 yllk kahvehane
19 Mart 2008de Sul

Sulukuleli kiraclar, kentsel yenileme projesi erevesinde
e verilen
Gaziosmanpaa Taol
aoluktaki TOK konutlarnn kap numar
aralarn belirleyen
kuralar ekti. Projey
ojeyi, hazrland gnden bu yana eletiren
en Sulukule Roman
Kltrn Gelitirme
me ve Dayanma Dernei Bakan kr P
Pndk de sahneye
ine katld.24
karak kura ekimine
19 Mart 2008de B
Babakan Recep Tayyip Erdoan, Sulukul
ukule'yi ucube olarak
niteledi ve projeye kar
ka kanlara "Bunun hakknda da byle
yle garip garip eyler
konuuyorlar. Bunu
unu kon
konuanlar daha bir kere gidip Sulukule"y
"yi grm deildir.
Grm olsalar byle
le konumazlar.
ko imdi yaplan Sulukule projesi
ojesine bak. Bu projeyi
23
http://www.bianet.org/b
g/bianet/kategori/bianet/105565/sulukulede-7-ev-yikildi--romanlar-sokakta
24
www.fatih.bel.tr
80
grdn zaman, eer samimiysen, aklselim sahibiysen diyecein ey; "Arkada
tebrik ederim. Burada gzel bir eser meydana getiriyorsun" dedi. 25
Fotoraf 4.9 Taoluk toplu konutlar kura ekilii

20 Mart 2008 tarihinde Sulukuleyi ucube halinden kurtaracaz diyen

Babakana, Sulukule Platformu: Sulukule ucubesi, kendinden menkul bir ucube
deildir! Ne bu insanlar ucube domutur, ne de mahalle ucube olarak tasarlanp
ina edilmitir. Mahallenin bu hale gelmesi bizzat ynetimlerin aybdr ve bu
ayplar silsilesine bir yenisi daha eklenmek zeredir.26 eklinde cevap verdi.
26 Mart 2008, stanbul 4 Nolu Kltr ve Tabiat Varlklar Koruma Kuruluna nsan
Yerleimleri Dernei tarafndan yaplan 85 neri yapdan 25 tanesinin tescil
edilebilir olduu ve konuyla ilgili 2 Kasm 2007de onaylanan avan projede
belirlenen bu 25 evle ilgili ykmlarn durdurulmas karar alnd. Karar 04 Nisan
2008 tarihi ile ilgili kurumlara gnderildi (Ek 12 ve Ek 13).27
Mart 2008de yaynlanan OECD (Organization for Economic Co-Operation and

Development) raporunda Fatih ve Beyolunda yenileme alan ilan edilen
25
http://www.hurhaber.com/news_detail.php?id=111862
26
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2008_03_01_archive.html
27
26 Mart 2008 tarihli 4 Nolu Kltr ve Tabiat Varlklar Koruma Kurulu Karar
81
blgelerden bahsedildi, Sulukuleye ise ayrntl olarak yer verildi. Yeterli katlmn
salanmad ve projenin UNESCO uyarlarna ramen devam ettii konusunda bilgi
verildi28 (Ek 15)
4 Nisan 2008de ABD Helsinki Komisyonu ebakanlar Alcee Hastings ve Ben

Cardin, Babakan Recep Tayip Erdoana bir mektup gndererek, yenileme projesi
yerine, eski mahallenin korunmasn ve Roman halknn o blgede yaamasna izin
verilmesini istediler ABD Kongresinin en etkili kurulularndan biri olan Helsinki
Komisyonunun ebakanlar, Babakan Recep Tayyip Erdoana bir mektup
gndererek, Sulukulenin yklmamasn istedi. Mektupta, Avrupa Gvenlik ve
birlii Tekilatnn (AGT) 1999 stanbul zirvesinde, Trkiye ve dier btn AGT
lkelerinin, bu toplumun kar karya kald zorluklar kabul ederek, tam frsat
eitliinin salanmas ynnde etkili tedbirler almay kararlatrd hatrlatld.
ABDli parlamenterler, AGT kurallarnn izlenmesi grevini stlenen ABD Helsinki
Komisyonunun, zellikle stanbuldaki Roman halknn durumundan endie
duyduunu belirttiler29 (Ek 16).
7 Nisan 2008 tarihinde Fatih Belediyesi ekipleri, proje kapsamnda 12 evin daha
ykmn gerekletirdi. inde yaayanlarn bulunduu baz ev sahiplerine ise 24 saat
sre verildi.
8 Nisan 2008 Dnya Roman Gnnde Sulukuleliler dozer sesleriyle uyand. 7

binann ykld gnde bir basn aklamas yapan Sulukuleliler: Bugn 8 Nisan
Dnya Roman Gn ve biz Sulukuleliler bu gn kutlamak yerine, matemle
karlyoruz Bin yl akn bir tarihi olan mahallemiz, artik bir hayalet blge haline
geldi... Her yerde yklm evler, komusuna, akrabasna snm evsizler, ortada
sokakta kalm oksuz ve yetimler, grdnz yetersiz salk koullar ve iki yldr
28
http://www.oecd.org/document/34/0,3343,en_2649_33735_40268386_1_1_1_1,00.html
29
www.milliyet.com.tr
82
suren korkular, baskl nsanlar, var artik... 30.
klar nedeniyle ruhen ve bedenen km insa
eklinde devam edenn bir
bi basn aklamas yapt.
Fotoraf 4.10 7 Nisan

san 2008de Sulukulede yaplan ykm sonrasnda maha
halleden bir grnt.
15 Nisan 2008de
ingeneler zerine yapt filmlerle pek ok dl alan nl
Roman ynetmen Ton
Tony Gatlif, Sulukuleyi gezdi, halk dinledi
nledi, Roman mzii
eliinde dans etti.31
24 Nisan 2008 gn
n Babakanlk nsan Haklar Komisyonu tarafndan stanbul
Valilii l nsan Haklar
Ha Kuruluna Sulukule ile ilgili Basnda
snda kan haberler
dorultusunda Fatih
ih le nsan Haklar Kurulu tarafndan ya
yaplan incelemeler
sonucunda cevap verildii
ver ancak cevabn nsan Haklar Kurulu
uluna getirilmemesi
nedeniyle kurul karar
rar alnmadn belirtildi. Bu sebeple, gerekl
rekli incelemelerin l
nsan Haklar Kurulu
ulunca yaplmasn ve Babakanla bilgi verilmesini
veri talep eden
bir yaz gnderdi (EK
K 8 ve Ek 9).
30
http://www.bianet.org
org/bianet/kategori/bianet/106193/romanlar-gununde-sul
sulukuleden-muzik-degil-
dozer-sesi-yukseldi
31
u.blogspot.com/2008/04/dn-tony-gatlif-sulukuledeydi.ht
i.html
83
Fotoraf 4.11 8 Nisan 2008 gn yaplan ykmlar
4 Mays 2008de Sulukule Platformu ve Sulukuleliler tarafndan kt hava

koullarna ramen kalabalk bir grubun katlmyla gerekleen Hdrellez enliine
sanatlar katlmlaryla Sulukule halkna destek verdiler. Sezen Aksunun da
bulunduu enlik basnda byk yank uyandrd.
6 Mays 2008de Avrupa Parlamentosundan 3 ye Babakan Recep Tayyip

Erdoana, yaklak 1 yldr Sulukuledeki durumu takip ettiklerini ve insan
haklarna dair ihlallerin takibinden memnuniyet duyduklarn ancak daha ok
uluslararas nitelikteki bu konuyla ilgili olarak olumlu ve nlem alc bir tavr
oluturulmasn ve taraflarn karlarn gzetecek ortak bir zm bulunmasn
dileyen bir mektup gnderdiler (Ek 17).
11 Mays 2008 tarihinde UNESCOdan bir heyet stanbula, verilen taahhtlerin

yerine getirilip getirilmediini kontrol etmek amacyla geldi. Sulukule Platformunun
basksyla Sulukuleye de urayan heyet, proje alann yerinde grp, mahalle
halknn sorunlarn dinledi.
84
Fotora
raf 4.12 Tony Gatlif Sulukuleli mzisyenlerle dans eder
derken.
F
Fotoraf 4.13 UNESCO Heyetinin Sulukule ziyareti
Kaynak: Yazarn kendi arivi
12 Mays 2008dee bir basn toplants dzenleyen UNESCO

CO Heyeti Bakan
Francesco Bandarinin bu tr projelerin de hem fiziki hem
m de sosyal adan
deerlendirilmesi gerektiini
ge vurgulayarak "Koruma faaliyetle
etlerine bakldnda
poplasyon ihtiyalar
larnn dikkate alnmak zorunda olduunu gryoruz
gr ve fiziksel
ve sosyal yap boyutunun
boy orantl olmas gerekiyor. Oradaki
aki younluk belki
85
azaltlabilir. Ama orada yaratlan ruhun kaybolmamas gerekiyor. Zaten bir ehri
oluturan o ehrin vatandalardr. Onlara uygun koullar salayabilmeliyiz. Bu
durum fiziksel ve sosyal yapnn deitirilmesini de gerektirebilir. Ama oradaki halka
da danlmas gerekiyor. u an bakldnda demokratik olduunu dnyorum,
olumlu bir sonu kacana inanyorum." eklinde devam eden aklamas, ilgili
belediyeler tarafndan Bandarin Sulukule projesini onaylad eklinde yorumland.
Bykehir Belediye Bakan Kadir Topba, Bandarinin aklamalarnn kendilerini
rahatlattn, UNESO Heyetinin ziyaretinin olumlu getiini bildiren aklamalarda
bulundu.
15 Mays 2008 tarihinde Heyet Bakan Francesco Bandarin, Vali ve Belediye

Bakan'na gnderdii mektupta basn ve yerel ynetimler tarafndan yanl
anlaldn belirterek, Sulukule projesi hakknda u szlere yer verdi: "UNESCO,
bir kentin yalnzca antlar ve yaplardan olumadn; kent iindeki topluluklarn,
tm koruma sreci ierisinde temel bir rol oynadklarn ve kentlilerin yaamlarnn
iyiletirilmesinin kentsel korumann nemli bir temel hedefi olduunu savunur. Bu
nedenle UNESCO, bir takm basn organlarnn yaynlad gibi, verimli bir ekilde
dengelenmi hale gelmesi iin zerinde hl allmas gereken bir projeyi
onaylam deil.(Ek 18)
25 Haziran 2008 gn dnyaca nl Roman grup Gogol Bordello bir konser iin
geldii stanbulda Sulukuleyi ziyaret etti. Grubun vokalisti Eugene Hutz, Buradaki
insanlarn bizim iin ok deerli kltrleri vardr. Buras Roman kltrne beiklik
etmi yer. Bu anlamda bunun duyurulmas ve burann yklmas deil, korunmas
gerekiyor dedi32.
31 Temmuz 2008 gn, uzun sredir almalar devam eden Sulukule ocuk
Merkezi Sulukule Platformu ve dier desteki sivil toplum rgtlerinin katklaryla
ald. Bu merkezde ocuklarn kiisel geliimlerine ynelik eitim ve retim
almalar gnll gelen birok uzman ve katlmcyla bugne kadar devam
etmektedir. Sre iinde haksahibi saylmayan kiraclarn hak elde edebilmeleri
32
http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/451087.asp
86
adna Platform ve di
dier gnll hukukularn desteiyle Fatihh B
Belediyesi, stanbul
Bykehir Belediyes
yesi, stanbul Valilii ve TOKye birok dilek
leke yazld. Olumlu
cevap gelen kiraclar
lar, proje srecinde verilen toplu konut alanlarnda
ala ev hakk
kazanmalar saland.
nd. Olumlu
O cevap gelmeyenlerle almalar deva
evam etmektedir.
Foto
toraf 4.14 Gogol Bordello ve Sulukule Roman Orkestra
tras
Fotoraf 4.15 Sulukule ocuk Atlyesinin al.

87
28 Austos 2008de Sulukulede yeni bir ykm yapld33.
29 Austos 2008 gn ykmlarn ardndan bir nceki gn bo bir evin ykm

srasnda ierisinde yaayanlarn bulunduu baka bir evin hasar grmesi
mahallelilerin tepkisini ekti.
Basna yansyan bu tepkiler zerin, Mehmet Sevigen, etin Sosyal ve Ufuk Uras
Sulukuleye destek ziyaretinde bulunarak, halkn madur edilmeden sorunun
zmn istedi. Yaplan basn toplants esnasnda, Sulukule Platformu szcs
Hacer Foggo, dn ona yakn binann ykldn belirterek, "Bu evlerden birinin
ykm srasnda halen mahkemesi sren ve yklmayacak olan bir ev kullanlamaz
hale geldi. Buradaki insanlar artk enkazlar arasnda farelerle yaamak zorunda
brakld. Taoluk'taki evlerin anahtarlar verilmeden ykmlar alelacele yaplyor.
Taoluk'ta verilen 620 dairenin 570'i bakalarna satld" dedi.
DP Genel Bakan Ufuk Uras da "Sulukule'de ne yaplacaksa mahalle sakinleri

madur edilmeden gerekletirilmeli" dedikten sonra, Taoluk konutlar
tamamlanmadan ykm almalarnn yaplmasnn yanl olduuna dikkat eken
Uras, "Sulukulelinin iradesi olmadan bu iler yaplamaz. Kentsel dnm projesinin
altnda Sulukule'yi brakmayz. Bundan sonra somut olarak ne yaplabilir onu
dnmek lazm" diye konutu34.
2008 Austos aynda balayan ve yrtcln Mimar Sinan Gzel Sanatlar

niversitesinden Yrd. Do. Dr. Murat Cemal Yalntan ve Yrd. Do. Dr. Erbatur
avuolunun yapt, kendilerine STOP (Snr Tanmayan Otonom Planclar) adn
veren MSGS ve Yldz Teknik niversitesinden farkl bilim dallarndan birok
renci ve akademisyenin hazrlanmasnda katkda bulunduu Sulukule Toplumsal
Gelime - Ekonomik Kalknma Plan ve Meknsal Gelime Stratejileri 23 Eyll
2008de Sulukulede yaplan bir basn toplantsyla duyuruldu35.
33
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2008/08/ykm.html
34
http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=Detay&VersionID=&Date=30.08.2008&ArticleID=
896162
35
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2008/09/sulukule-toplumsal-gelime-ekonomik.html
88
24 Eyll 2008de alann hem fiziksel, hem ekonomik hem de sosyal olarak
dnm iin nemli noktalar ieren bu proje Yldz Teknik niversitesinde Fatih
Belediyesi ile birlikte eitli sivil toplum kurulularna sunuldu. Yaplan almayla
ilgilendiini syleyen Fatih Belediyesi, daha sonra gerekletirilen grme
giriimlerine yant vermedi.
07 Ekim 2008 gn alanda ykm yapld.
10 Ekim 2008 gn STOP tarafndan hazrlanan projenin duyurulmas ve

Sulukuledeki ykmlarn durdurulup yeni bir srecin balatlmasn talep eden bir
internet sitesi ald ve imza kampanyas balatld36. Yine ayn gn, henz hak sahibi
kabul edilmeyen yaklak 200 aile ile basn toplants yapld. Kirac ya da blgedeki
organik balar nedeniyle kiracln ispatlayamam olan bu aileler: Biz
Sulukule'nin en yoksullar, kiraclaryz. Bizleri ne Fatih Belediyesi'nin ne TOK'nin
Sulukule'de yaptraca lks konut listelerinde ne de ne de Taoluk ev listesinde
grebilirsiniz. Evet, bizleri "kentsel yenileme projesi"nde gremezsiniz, nk insan
yerine koyulup, hesaba katlmadk, hak sahibi yaplmadk. Bugn burada yok
saylmaktan kurtulmak, grnr olmak iin sizlerin karsna kyoruz.
cmleleriyle, iinde bulunduklar durumu kamuoyuna anlattlar37.
13 Ekim 2008de Sulukulede, iinde Fatih Belediyesi ile henz szleme

imzalamam bir ev sahibinin oturduu konutta stanbul Bykehir Belediyesi
Koruma Uygulama Denetleme Mdrl ile yaplan grmeler sonucunda
iskeleler kurularak basit onarm sreci balad.
Blgedeki evlerden tescilli olanlarna yaanan ykmlarda, yaplarn zarar grmesi ve

boaltlan evlere zarar verilmesi nedeniyle 06 Kasm 2008 Bu ev tarihi evdir
yazlan ktlar asld. Ancak ayn gn yaplan ykmda tescilli olmas iin bavurusu
yaplm ve inceleme sreci devam eden neri yaplardan biri ykld.
36
www.alternatifsulukule.org
37
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2008/10/bugn-belirsizlik-iinde-kalan-aileler.html
89
Fotoraf 4.16 STOP Yerel Kalknma Projesi basn toplants
15 Kasm 2008 gn Taoluka giden Ayim Trkmen oradaki durumu kendi

gzyle: Neredeyse her konutuum 'mahalleli' hava paras alarak geri dnmeyi
dnyor. Maddi skntlar sebebiyle olduka ikyetiler. Bir sr satlk, kiralk
ilan var. Orada bizimkiler bir kahvehane kurmu. 1012 gn olmu. O kahvenin
sakinleri hep tandk. Orada karlamak da biraz enteresan oluyor Evler
holarna gidiyor da evler karn doyurmuyor ki diyorlar. Yaam balam ama
devam etmesi zor gzkyor mahalleli iin. eklinde anlatt38.
25 Kasm 2008de Niyazi Msri Sokakta, iinde tescilli olmas nerilen yaplarn da
bulunduu birok bina ykld.
29 Kasm 2008de mahalleye gelen gnll ehir planclar ve hukukular ile hak
sahibi kabul edilmeyen aileler grerek, nasl bir hukuki sre balatmalar
gerektiini tarttrlar.
38
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2008/11/taoluk-tan-haberler.html
90
19 Aralk 2008 gn Yenileme Alanlar Blge Kuruluna yaplan bavuru ile
blgenin karakteristik dokusunu yanstmas nedeniyle tamamyla korunmas nerilen
Kk eme Sokanda, Kurul tarafndan talebin deerlendirilecei belirtilmesine
ramen ykm yapld (Ek 14).
Uzun bir sredir duraklam olan ykm sreci, 15 Aralk 2008de yeniden balayp,
ksa aralarla 2 hafta kadar devam etti.
Kuru nar Sokakta 26 Aralk 2008 gn Kurul yazsna ramen ykmlar devam
etti.
Yine Kasm 2008de, 2007 ylnda olduunu gibi Sulukulede devam eden sre
Avrupa Birlii lerleme Raporunda yer ald. Raporda: "Barnma ile ilgili olarak,
aka hesap sorulabilir hibir hukuki ileme bavurulmadan, Roman nfus, birok
kez mahallelerinin ykm ve zorla tahliyeler ile yoksul ve salksz yaam artlarna
maruz braklmtr. Ykmlar sonucu mlksz braklan Romanlar birok vakada
lke- ii yerinden edilmi insanlar-IDP (internally displaced persons) grubuna
katlarak bu durumun getirdii tm sosyal sorunlar da beraberlerinde
tamaktadrlar. stanbul Sulukule Mahallesi'nin 2008 lkbahar'da balayan ykm
ve mahallelinin yeniden yerletirilmesi ile ilgili olarak, Babakanlk nsan Haklar
Kurulu olas insan haklar ihlalleri iin tahkikat yaplmas talebinde bulunmutur.
Ayrca, sivil toplum rgtleri de Sulukule'deki kentsel yenileme projesinin iptali iin
dava amlardr Yeterli barnma, eitim, sosyal gvenlik, salk ve istihdam
konularnda ayrmclk gren Romanlarn durumlarnda hibir ilerleme olmamtr.
Roman mahallelerinin ykm, bazlarnn zorla tahliyelerle ykmlar devam
etmektedir. " denildi.
09 Ocak 2009, Sulukule ocuk Atlyesinin de bulunduu sokakta ykmlar yapld.
23 Ocak 2009, ykm ekipleri Sulukule ocuk Atlyesinin bulunduu binay

ykmaya alt. Gnlerinin byk bir ounluunu yaklak 5 aydr burada geiren
ocuklar, ykm engellemek iin kendilerini atlyeye kilitleyip darbukalarla protesto
gsterisi yaptlar.
91
27 Ocak 2009 sabah erken saatlerde mahalleye gelen ykm ekipleri, ocuklar henz
uyurken Sulukule ocuk Atlyesinin bulunduu binay ykt.
29 Ocak 2009 gn Sulukule ocuk Atlyesi gnllleri mahallede boaltlm bir

yapda almalarna devam etme karar ald.
11 ubat 2009 gn CHP Fatih Belediye Bakan Aday Can zyedierler Sulukuleyi
ziyaret etti.
20 ubat 2009da Fatih Belediyesi Kk eme Sokanda 4. kez ykm yapt.

Sokakta Yenileme Alanlar Blge Kurulunun tescilli yaplarla ilgili incelemeler,
sokan btn olarak korunmasnn deerlendirilmesi srecinin devam etmesine kar
yaplan bu ykm zerine Kurul, su duyurusunda bulunaca bildirdi (Ek 14).
Hak sahibi kabul edilmeyen Sulukuleli kiraclarn bir ksm ve Taoluka gnderilen
ancak ar ekonomik ykmllkler altnda orada yaamaya devam edemeyen
kiraclar 23 ubat 2009 gn Fatih Belediye Bakanl binas nnde toplanp,
"Sosyal bir proje" rnei olarak Taoluk'a gnderilen madurlar ne altna
sokulduklar bor demelerini yapabildiklerini, ne de evlerinin zorunlu faturalarn
(doalgaz gibi) deyebildiklerini ve icra tehdidiyle kar karya olduklarn dile
getirdiler39.
Blgedeki evlerden tescilli olanlarna yaanan ykmlarda, yaplarn zarar grmesi ve

boaltlan evlere zarar verilmesi nedeniyle 06 Kasm 2008 Bu ev tarihi evdir
yazlan ktlar asld. Ancak ayn gn yaplan ykmda tescilli olmas iin bavurusu
yaplm ve inceleme sreci devam eden neri yaplardan biri ykld.
Kltr ve Turizm Bakanl stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat Varlklarn

Koruma Blge Kurulunun 02.11.2007 tarih 20 sayl kararnn ve bu kararn
uygulanmasna onay veren Fatih Belediyesi'nin 10.12.2007 tarih ve 2007/156 sayl
meclis kararnn, yrtmesinin durdurularak, iptali iin alan davann durumas 4
Mart 2009 aramba gn yapld.
39
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2009/02/belediyeye-yuruyus.html
92
Fotoraf 4.17 Sulukule ocuk Atlyesine gelen ykm ekiplerine protesto
Kaynak: www.sulukulegunlugu.blogspot.com
Davaclarn avukat Hilal Key davann gerekelerini zetledi ve yenileme alan ilan
edilen mahallede hisse sahipliinde son senelerde olan deiiklikler konusunda
mahkemeye bir rapor sundu. Kltr Bakanl temsilcisi orada bir kltr olmadn,
mzisyen zanaatlar olduunu syleyerek projenin mzisyenleri blgeden
datmasnda bir saknca grmediini belirtti. Mahkeme kendisini kiisel grlerini
belirtmemesi konusunda uyard. Belediyenin szcs Mustafa ifti kimseyi
madur etmediklerini, hak sahipleri ile anlatklarn syledi. ifti, Orada yaamn
medeni olmadn, evlerde ailelerin kalabalk nfuslarla yaadklarn, bu sebeple
proje ile oradaki insanlara medeni yaama olanaklar sunmak istediklerini syledi.
Belediyenin avukat projenin 5366 sayl kanuna uygun olduunu ve oradaki
insanlarn evlerinin iyiletirildiine, dolays ile kamu yarar da olduunu belirtti.
Davac Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei Bakan

kr Pndk, "Taoluka gnderilen kiraclarn madur olduklarn, kendisine de
Taoluk ta ev edinme hakk tanndn, bu szde sosyal proje yznden doal gaz
borcu sebebi ile evine haciz geldiini" syledi. Pndk Ben 3 kuaktr bu
mahalledeyim, ister beenin ister beenmeyin bizim bir kltrmz var. Bu kltrde
mzisyenlik, dans ve elence evi iletmecilii var dedi. Av. Hilal Kuey, Uygulama
93
Projesi henz onaylanmamken, btn mahallenin yklmasnn ve bunca
maduriyet yaratlmasnn hukuki bir temeli olamayacan belirtti40.
Fotoraf 4.18 Sulukule ocuk Atlyesinin yklm duvarlar arasnda ocuklarn yapt resimleri
Kaynak: www.sulukulegunlugu.blogspot.com
18 Mart 2008 gn Hrriyet Gazetesi Sulukulenin yeni sahipleri haberini

manetten verdi. Sulukulede el altndan balayan dnm srecinde mlk satn
alanlarn bir ksmnn isminin bulunduu haberde proje srecinde yolsuzluklar
yapld iddia edildi41.
25 Mart 2008de yaplan ykmlar srasnda tescilli yaplarn da zarar grmesi

zerine Sulukule Platformu bir basn aklamas yaparak Sulukule yenileme
projesinde btn hukuk d uygulamalar tek tek ortaya kmaya devam eden Fatih
Belediyesi yasalar inemeye devam ediyor. Mahallenin byk blmn yok eden
dozerler, tarihi tescilli sivil mimari rneklerini sessice bir bir ykyor Belediye
yetkilileri, sorulunca, mahalledeki tescilli evlerin projede korunduunu, restore
edileceklerini tekrarlayp duruyor ama sre iinde tam aksine bunlar bir bir
40
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2009/03/durusma.html
41
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/11232807.asp?gid=229 ve devamnda
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/11232808.asp?gid=0&srid=0&oid=0&l=1
94
ortadan kaldryor. Kimi evler icin yant "yanllkla oldu" oluyor, kimisi iin de
"yandaki ev yklrken kt, istemeden oldu" pikinlii... Bylece saylar zaten
olmas gerekenden ok daha az olarak tespit edilen ve projede restore edilecei
belirtilen tarihi evler, geri dnsz bir ekilde ortadan kaldrlyor. Son olarak dun
de dozerler, krlemesine kepe sallarken KUDEB'in restore etmeye hazrland bir
evin yars kertildi. Oysa evin sahibi, bana gelecekleri ok iyi tahmin ettiinden,
penceresine "DKKAT tarihi evdir ve restore edilecektir. Ykmak yasaktr!"
ibaresiyle bir duyuru da asmt. Ama bu da tarihi evi kurtarmaya ve
dozerleri durdurmaya yetmedi. Belediye ekipleri, TOK'ye bombo bir arsa olarak
teslim etmeyi taahht ettii Sulukule'yi "yanllkla ve istemeden" dmdz ederken,
Koruma Blge Kurulu'nun kararlarn da hie sayyor. Kurulun, 23.10.2008
tarihinde, "projede deerlendirilmesi gerekir" seklinde hakknda bir karar
kartt ve mimari tipolojinin tm zelliklerini tayan Kk eme Soka da
kepelerin hmndan kurtarlamad. Fatih Belediyesi'ni, hic bir hak, hukuk, karar,
yasa durduramyor! cmleleriyle durumu anlatt42.
Fotoraf 4.19 Yklan tescilli evlere nlem olarak Sulukuleliler tarafndan Tarihi evdir ykmaynz
yazan bir konut
Kaynak: Hacer Foggo
42
http://sulukulegunlugu.blogspot.com/2009/03/tarihi-tescilli-sivil-mimari-ornekleri.html
95
Yine ayn gn, ulusal basnda kan haberlerde, Sulukuleyi kurtarma projesi
erevesinde Roman vatandalar iin Taolukta TOK tarafndan 300 Roman aileye
kurayla datlan konutlarda bugn sadece 27 aile kald, dierlerinin ise doalgaz,
elektrik, su ve kapc cretlerini deyemedii iin konutlar yok pahasna satp eski
mahallesine dnd, Taolukta kalanlarn ise, salk hizmetleri ve sosyal
uyumsuzluk gibi problemler yaad belirtildi43.
4.2.SULUKULEDE KENTSEL DNM SREC AKTRLER
4.2.1. Kamusal Aktrler
4.2.1.1. TOK
TOK 1984 ylnda, Trkiyede yaanan hzl nfus art ve hzl kentleme
sebebiyle oluan konut ve kentleme sorunlarnn zlmesi ve retimin
artrlarak isizliin azaltlmas amacyla kurulmutur. Bu tarihte yrrle
giren 2985 sayl Toplu Konut Kanunu ile zerk Toplu Konut Fonu
oluturulmutur44.
Toplu Konut daresi Bakanlnn ilevi Trkiye'de konut retim sektrnn

tevik edilerek hzl artan konut talebinin planl bir ekilde karlanmasn
salamak ynnde belirlenmitir. 2985 sayl Toplu Konut Kanunu Toplu
Konut daresi Bakanlna zerk ve esnek hareket etme imkn salamtr.
Ayn zamanda, Genel Bte dndaki Toplu Konut Fonu ile de dare konut
uygulamalar iin srekli ve yeterli kaynaa sahip olmutur.
1990 ylnda 412 ve 414 sayl Kanun Hkmnde Kararnameler ile Toplu
Konut daresi Bakanl ve Kamu Ortakl daresi Bakanl eklinde iki
ayr idare olarak rgtlenmitir. 1993 ylndan itibaren de Toplu Konut
Fonu'nun Genel Bte kapsamna alnmasyla dare kaynaklarnn azalmas,
dareyi konut retiminden uzaklatrmtr. dare son yllarda gittike azalan
43
http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/egazetenews.aspx?id=11282561&tarih=2009-03-25
44
http://www.toki.gov.tr/page.asp?id=2
96
saylarda konutun retimine destek verebilmitir. Dolaysyla, dar ve orta
gelirli vatandalarmzn nitelikli konut ihtiyac da tam olarak
karlanamamtr.
Toplu Konu Fonu, 20.6.2001 tarih ve 4684 sayl Kanunla da tamamen

yrrlkten kaldrlmtr. Fonun kaldrlmas Toplu Konut daresi
kaynaklarn byk lde azaltm ve bteden aktarlan deneklere baml
hale getirmitir. Hlihazrda, Toplu Konut daresi gelirleri, gayrimenkul sat
ve kira gelirlerinden, kredi geri dnlerinden, faiz gelirlerinden ve bte
deneklerinden olumaktadr.
Kuruluundan itibaren, Toplu Konut Fonu'nun da salad imknlarla,

lkemizde yerleim ve konut politikalarnn belirlenmesi ve uygulanmasnda
en nemli kurum olan Toplu Konut daresi Bakanl, kuruluundan 2002
ylna kadar yaklak 950 bin konuta kredi yoluyla finansman destei
salam, ayn zamanda kendi arsalar zerinde 43.145 konutun inaatn da
tamamlamtr.
2985 Sayl Kanunda Yaplan Deiiklikler Ve Toplu Konut daresi'nin

Grevleri
Toplu Konut daresi Bakanl'nn temel grevleri 2985 sayl Toplu Konut
Kanunu ile belirlenmitir. darenin kurulu aamasnda 2985 sayl Kanunun
verdii grevler unlardr:
a) Devlet garantili ve garantisiz i ve d tahviller ile her trl menkul kymetler

karmak;
b) Yurt ii ve yurt dndan, Toplu Konut daresi'nce kullanma alanlarnda
yararlanmak zere kredi almaya karar vermek;
c) Konutlarn finansman iin bankalarn itirakini salayacak tedbirleri almak, bu
amala gerektiinde bankalara kredi vermek, bu hkmn uygulanmasna ilikin
usulleri tespit etmek;
d) Konut inaat ile ilgili sanayi veya bu alanlarda alanlar desteklemek;
e) zellikle kalknmada ncelikli yrelerde bulunan konut inaatyla ilgili irketlere
itirak etmek;
97
f) Gerektiinde her eit aratrma, proje ve taahht ilemlerinin szlemeyle
yaptrlmasn temin etmek;
g) Kanunlarla ve dier mevzuatla verilen grevleri yapmak.
Ancak, darenin kuruluundan bugne kadar olan srete konut ve kentleme

sorunlarnn zmne ynelik nceliklerde deiiklikler olmu ve darenin
konut ve kentleme meselesinin tm boyutlarnda faaliyette bulunmasna
ihtiya duyulmutur. Nitekim Hkmetimiz de Acil Eylem Plannda yer
verdii konut seferberlii kapsamnda konut retimi ve planl kentlemeyi
birlikte ele almtr.
Bu erevede, 06/08/2003 tarih ve 4966 sayl kanunla45 yaplan

deiikliklerle, Toplu Konut daresinin 2985 sayl kanunla tanmlanan
grevleri arasna yeni grevler eklenmitir. Bu grevler unlardr;
a) Konut sektryle ilgili irketler kurmak veya kurulmu irketlere itirak etmek;
b) Ferdi ve toplu konut kredisi vermek, ky mimarisinin gelitirilmesine, gecekondu
alanlarnn dnmne, tarihi doku ve yresel mimarinin korunup yenilenmesine
ynelik projeleri kredilendirmek ve gerektiinde tm bu kredilerde faiz
sbvansiyonu yapmak;
c) Yurt ii ve yurt dnda dorudan veya itirakleri araclyla proje gelitirmek;
konut, altyap ve sosyal donat uygulamalar yapmak veya yaptrmak;
d) dareye kaynak salanmasn teminen kar amal projelerle uygulamalar yapmak
veya yaptrmak;
e) Doal afet meydana gelen blgelerde gerek grld takdirde konut ve sosyal
donatlar, altyaplar ile birlikte inaa etmek, tevik etmek ve desteklemek.
Bununla birlikte Toplu Konut daresi, uygulama yapt blgelerde birim

kurabilme ve gerektiinde bu birimlerde valilik, belediye ve dier kamu
kurumlar personelinden geici grevli istihdam etme yetkisine sahip
olmutur. Bu itibarla, Bayndrlk ve skn Bakanl Makam onay ile
stanbul, Bingl, Erzurum, Diyarbakr ve Van'da birim kurma karar
alnmtr.
45
06.08.2003 tarih ve 4966 sayl Baz Kanunlarda ve Bayndrlk ve skan Bakanlnn Tekilat ve
Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamede Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun
98
Ayrca yine yaplan yasal dzenlemelerle dare, Hazineye ait arazileri bal
olduu Bakan ve Maliye Bakan teklifi ve Babakan onayyla bedelsiz olarak
devralma yetkisine sahip olmutur.
Bugn TOK, lke genelinde 67 ayr ilede (altblgede) kentsel dnm

projelerine devam etmektedir. Bu 67 ileden 6s stanbul snrlar iinde yer
almaktadr. stanbul snrlar dhilindeki alt blgeler unlardr:
Tablo 4.1 TOKnin dahil olduu kentsel dnm projeleri
LE YAKLAIK KONUT SAYISI

Kkekmece 7640
ili 250
Tuzla 4000
Kadky 1500
Fatih 600
Maltepe 2206
Kaynak: www.toki.gov.tr
4.2.1.2. Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu
2863 ve 3386 sayl kanunlarla Kurullarn Grev ve yetkileri:
a) Bakanlka tespit edilen veya ettirilen korunmas gerekli kltr ve tabiat

varlklarnn tescilini yapmak,
b) Korunmas gerekli kltr varlklarnn gruplandrlmasn yapmak,
c) Sit alanlarnn tescilinden itibaren bir ay iinde gei dnemi yap artlarn
belirlemek,
d) Koruma amal imar planlar ile bunlarn her trl deiikliklerini inceleyip
onamak, Korunmas gerekli tanmaz kltr ve tabiat varlklarnn koruma
alanlarnn tespitini yapmak,
e) Korunmas gerekli tanmaz kltr varlklarndan zelliklerini kaybetmi
olanlarnn tescil kaydn kaldrmak,
f) Korunmas gerekli tanmaz kltr ve tabiat varlklar ve koruma alanlaryla ilgili
uygulamaya ynelik kararlar almak
olarak tanmlanmtr.
99
5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek
Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun ilgili uygulama
ynetmeliinin 17. maddesi ile Yetkili idareler tarafndan yaplan veya
yaptrlan yenileme avan projesi koruma blge kurulu kararn mteakip
yetkili idarelerin meclis ye tam saysnn salt ounluunun karar ile;
belediyelerde belediye bakannn, il zel idarelerinde valinin onay ile
yrrle girer. denilmektedir. Bu madde ile hazrlanan yenileme alan
projelerinin yine ayn ynetmelikle oluturulan kurulun, ynetmeliin ilgili
maddesi gerei46, onayna sunulmas gereklilii ile Koruma Kurullar da
kentsel yenileme/dnm srecinin birer aktr haline getirilmitir.
Sulukulenin kentsel yenileme alan ilan edilmesiyle birlikte, Fatih Belediyesi

tarafndan hazrlatlan proje kurula sunulmutur. Projenin kamuoyunda
yaratt yanklarn meydana getirdii basklar nedeniyle proje alann
incelemek ve blge sakinlerinin ihtiya ve ikyetlerini dinlemek amacyla 1
Kasm 2007de alana gelen Kurul, yapt alan almas sonrasnda 2 Kasm
2007de 1 yenin katlmad oturumda oy okluuyla projeyi onaylamtr.
4.2.1.3. stanbul Valilii
Sulukule Yenileme Alan, stanbul Bykehir Belediyesi snrlar iinde

kaldndan yenileme alan ilan edilmesi ve projelendirme aamasnda
herhangi bir grev ve yetkisi bulunmayan Valilik, TBMMden gelen basndan
kan haberlerde blgede insan haklar ihlali olduuna dair haberlerden
oluan bir dosyann incelenmesi hususunda l nsan Haklar Kurulu srece
dahil olmutur. Ancak blgeye gelen Komisyon, herhangi bir insan hakk
ihlali olmadna dair bir rapor hazrlamtr (Ek 8 ve Ek 9).
46
Koruma blge kurulunun kurulmas
MADDE 12- Yetki ve sorumluluklar yenileme alanlar ile snrl olmak ve yenileme projelerini karara
balamak amacyla, 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 51 inci maddesine
gre gerektii kadar koruma blge kurulu oluturulur.
100
4.2.1.4. stanbul Bykehir Belediyesi
5366 sayl kanunla Bykehir Belediyelerinin kendi snrlar ierisinde

yenileme alan ilan etme ve ile belediyelerinin ilan ettikleri yenileme
alanlarn onama yetkisi bulunmaktadr.
Sulukulenin Fatih Belediyesi tarafndan yenileme alan ilan edilmesinin

ardndan Fatih le Meclisinde kabul edilerek stanbul Bykehir
Belediyesi (BB)nin onayna sunulan yenileme alan Bykehirce kabul
edilmitir. Fatih Belediyesi, Bykehir Belediyesi ve TOK arasnda
imzalanan protokol uyarnca BBnin de sre ierisinde aktif olarak rol
alaca izlenimi olumusa da ncelikle protokol, ek protokol ve
muvafakatnameler incelendiinde stanbul Bykehir Belediyesi ibaresi
yalnzca 19 kez gemekte olduu ve yaplan almalar kapsamnda da
BBnin herhangi bir mdahalesi bulunmad gzlenmektedir.
Protokollere gz atldnda47;
Madde 6 Hazine, Vakf ve Dier Kamu Kurulularna Ait Tanmazlar

()
Vakf ve dier kamu kurum ve kurulularna ait tanmazlarn devrine ilikin usul ve esaslar
BYKEHR, TOK, BELEDYE ve ilgili kamu kurum ve kuruluunun bal olduu
Bakanlk veya Genel Mdrlnce mtereken belirlenecektir.
Madde 7 Yenileme Alannda Yaayan Hak Sahiplerinin Belirlenmesi

()
Hak sahiplerinin belirlenebilmesi iin gerekli kriterler ve hak sahiplerinden istenecek belgeler
Ek-3te sunulan kriterler erevesinde TOK, BYKEHR ve BELEDYE tarafndan
belirlenecektir.
Madde 9 Yenileme Alannn Deer Tespiti ve Komisyon Oluturulmas
TOK, BYKEHR ve BELEDYE arasnda 08/09/2005 tarihinde imzalanan stanbul
Fatih 2 Nolu Kentsel Yenileme (Gecekondu Dnm) Projesine likin Protokol
erevesinde teekkl ettirilen Komisyon i bu Protokol kapsamnda grev yapabilir.
47
stanbul Fatih lesi 1. Grup 2 Nolu Yenileme Alanlar ve Proje Uygulamalarna likin Protokol
101
Taraflar arasnda gerek grlmesi halinde, Yenileme Alannda bulunan ahslara ait arsa,
bina ve eklentilerin deerlerini tespit etmek zere TOKden 1(bir), BYKEHRden 2
(iki) ve BELEDYEden 2 (iki) kiiden oluacak toplam 5 (be) kiilik yeni bir KOMSYON
teekkl ettirilecektir. Bu komisyon ayni zamanda kat karl, yap-ilet, yap-ilet-devret
gibi modellerin uygulanmas halinde de grev yapacaktr.
Madde 10 Yenileme Alannn Tasfiyesi, Ykm ve Temizlenmesi
()
Yenileme Alannda bulunan hak sahiplerinin (anlama salananlar iin) yeni konutlarna
gei aamasna kadar geecek sre ierisindeki nakliye ve kira yardmlar BYKEHR
veya BELEDYE tarafndan karlanacaktr.
Madde 12 Yenileme Alanna Ait Jeolojik ve Jeoteknik Zemin Etd Raporlar
Yenileme Alanna ait jeolojik ve jeoteknik zemin ettleri BELEDYE tarafndan yaptrlacak,
ilgili kurululara onaylatlarak TOKye sunulacak ve bu ilemler iin TOKden herhangi bir
cret talep edilmeyecek olup, bu cret BYKEHR tarafndan karlanacaktr.
Madde 13 Yenileme Alanna Ait ncelikli Teknik Altyap Hizmetleri
TOKye devredilen Yenileme Alan snrlarna kadar olan imar yollarnda ncelikli teknik
altyap, projelendirme ve inaat ileri (imesuyu, kanalizasyon, yamursuyu, yol, iletiim vb.)
BYKEHR tarafndan yaplacak ve bunlarla ilgili TOK den herhangi bir bedel talep
edilmeyecektir. Yenileme Alan iersindeki her trl teknik altyap projelendirme ve yapm
ileri TOK tarafndan yaplacaktr.
Maddelerden de anlalaca zere BB, Hazine ve Vakf arsalarnn

kamulatrlmas, haksahiplerinin belirlenmesi iin tespit edilecek kriterler
esnasnda ve yine haksahipleriyle yaanacak anlamazlklar zmek zere
oluturulacak komisyonda, kira yardm ve gerekli zemin ettlerinin
yaplmas esnasnda ihtiya duyulacak giderlerin karlanmasnda ve
yenileme alan snrlarnn hemen dndaki altyap eksiklerinin
tamamlanmasnda grev almaktadr.
Ayrca, 5366 sayl kanunun 2942 sayl Kamulatrma Yasasna referans

veren 4. maddesi uyarnca l zel idaresi ve belediye, yenileme alan ilan
edilen yerlerdeki tanmazla zerinde, her trl yaplama, kullanm ve
iletme konularnda proje tamamlanncaya kadar geici kstlamalar
uygulayabilir dendii halde, ne l zel daresi ne stanbul Bykehir
Belediyesi ne de Fatih Belediyesi blgede bu hkme ynelik herhangi bir
uygulamada bulunmamtr. dalerelerin toplumun tm kesimlerine eit
102
mesafede durmas gerektii gz nne alndnda bu yaklamn kamu
yararna uygun bir tavr olduunu kabul etmek mmkn grnmemektedir
(Diner, 2007).
4.2.1.5. Fatih Belediyesi
mzalanan protokol gereince, Madde 5te belirtildii zere Fatih

Belediyesine den grevler unlardr:
Rlve, Restitsyon ve Restorasyon Projelerinin uygunluu: Bu projelerin

uygunluu ve kontrol Belediyece salanacaktr.
Yenileme Avan Projelerinin Onay: Belediyenin uygun grnn alnmas kaydyla
TOK tarafndan hazrlanacak olan Yenileme Avan Projelerinin Koruma Blge
Kurulunca karara balanmas ve Belediye Meclisince kabul Belediyece
salanacaktr
Yenileme Uygulama Projelerinin Onay: Belediyenin uygun grnn alnmas
kaydyla TOK tarafndan hazrlanacak olan Yenileme Uygulama Projelerinin
Koruma Blge Kurulunca onaylanmas Belediyece salanacaktr.
Ayrca, alandaki hazine, vakf ve dier kamu kurulularna ait tanmazlar

devri, 6. madde gereince ile belediyesi tarafndan gerekletirilecektir.
Blgedeki en kritik kararlardan biri olan haksahipliinin belirlenmesi konusu

yine arlkl olarak Fatih Belediyesinin kontrolndedir. Yenileme Alannda
Yaayan Hak Sahiplerinin Belirlenmesi balkl Madde 7de:
Fatih 1. grup 2 Nolu Yenileme Alanndaki tanmazlara ilikin her trl mlkiyet
ve mlkiyetin gayri ayni hak sahiplerinin tespiti ve bu tespite ynelik almalar
BELEDYE tarafndan yaplacak olup, tanmazlar hak sahiplilik durumuna gre
deerlendirilmeye alnacaktr. Bu protokol koullarna gre hak sahiplerine
denecek bedellerin ve/veya verilecek konutlarn deerlendirilmesinde bu kstas
dikkate alnacak ve tapudaki tahsislerin kaldrlmas ve hak sahiplerine konutlarn
teslimi BELEDYE tarafndan yaplacaktr. Hak sahiplerinin belirlenebilmesi iin
gerekli kriterler ve hak sahiplerinden istenecek belgeler Ek-3te sunulan kriterler
erevesinde TOK, BYKEHR ve BELEDYE tarafndan belirlenecektir.
denilmektedir. Bu maddeden de anlalaca zere kiilerin belirlenmesine

ynelik aratrma almalar ve konutlarn teslim edilmesi ileri ile
103
belediyesinindir. Maddede her ne kadar haksahiplii kriterlerinin TOK ve
Bykehir Belediyesinin ortak almalaryla tespit edileceinden sz etse
de, tm aratrmann tek bir kurum elinde bulunmas, yaplacak bu
aratrmann denetim ve bamszlktan uzak olaca konularnda endieler
yaratmaktadr.
Yenileme Alannn Tasfiyesi, Ykm ve Temizlenmesi balkl 10. madde

her ne kadar ok teknik ve aktr davranlarnn tespiti asndan nem tekil
etmez grnse de, yaanan sre asndan olduka nemlidir. Yenileme
Alannda yer alan tm gecekondu, yap ve eklentilerin tasfiyesi, ykm ve
molozlarn temizlenmesi 9. madde de belirtilen esaslar dhilinde yaplacak
anlamalar ve/veya kamulatrma ilemi sonucunda BELEDYE tarafndan
yaplacaktr. TOK tarafndan ihalesi yaplacak alanlarn ihale sonras
mteahhitlere yer teslimi yaplncaya kadar geen sre zarfnda tapulu,
tapusuz her trl igalden arndrlarak bo olarak TOKye fiilen teslimi
BELEDYEnin sorumluluundadr. hkmleri, alann fiziksel olarak temiz,
hukuksal olarak problemsiz bir ekilde TOKye teslim edilmesi grevinin
ak bir ekilde Fatih Belediyesinde olduunu belirtmektedir.
Tahliye ve ykmlar esnasnda blge halknn madur edilmemesi, halen

Sulukulede yaayanlarn salk ve hijyen koullarnn bozulmamas yaklak
2 yldr devam eden srete Fatih Belediyesi tarafndan dikkate alnmam,
ilgili mdrlklerince grev ve sorumluluklar tam olarak yerine
getirilmediinden halk ciddi sorunlar yaamtr. leriki maddelerde sz
edilen Tabipler Odas raporu bu konuda gsterilmeyen hassasiyete kant tekil
etmektedir.
Ayn maddede bahsi geen hak sahiplerinin (anlama salananlar iin)

yeni konutlarna gei aamasna kadar geecek sre ierisindeki nakliye ve
kira yardmlar BYKEHR veya BELEDYE tarafndan karlanacaktr.
hkm stanbul Bykehir Belediyesine de grev verse de esas aktr olarak
Fatih Belediyesi ne km ve tm sreci o ynetmitir. Ancak kira
yardmlarnn dzenli denmemesi, alanda uzun sredir yaayan ancak devam
104
eden organik ilikiler nedeniyle kirac olduunu kantlayamayan ya da
mlkn satmak istemeyip belediye ile anlama yoluna gitmeyen alt gelir
grubu blge sakinlerini zor durumda brakmtr48, 49.
4.2.2. Yar kamusal Aktrler
4.2.2.1. niversiteler
Sahip olduklar deneyimler, donanml uzmanlar ile yaplacak uygulamada

en byk destei salayabilecek kurumlardr.
Eyll 2008 de sre ierisinde bilgi birikimlerine bavurulmayan stanbulun

farkl niversitelerinin renci, mezun ve retim elemanlarnn bir araya
gelerek oluturduklar STOP grubu, Sulukule Yenileme Alan iin farkl
yaklamlar ieren bir yerel kalknma projesi hazrlamlardr. Yaplan
almalarla ilgilendii belirten Fatih Belediyesi, almann sunumuna
gelmise de sonrasnda ykmlara devam etmitir.
Ayrca, sunumdan birka hafta sonra Yldz Teknik ve Mimar Sinan Gzel
Sanatlar niversitesinden katlmclarla STOPun yerel kalknma projesinin
deerlendirilmesine ynelik bir toplant yaplmas kararlatrlm ancak Fatih
Belediye Bakan katlacan belirttii halde bu toplantya gelmemesi, proje
mellifleri ile sunumu yaplan projenin katlmclarn kar karya getirerek
gergin bir ortam yaratmtr.
4.2.2.2. TMMOB ehir Planclar Odas
ehir Planclar Odas;
lke ve kamu karlar erevesinde ehir ve blge planlamas

meslei ile ilgili btn konularda meslein ve meslektalarn grev ve
yetkilerini dzenlemek,
48
http://www.haber3.com/news_detail.php?id=192337
49
istanbulmap.org/articles/Sulukule.doc
105
lke iinde ve dnda tm resmi ve zel kurulularla ibirlii yaparak
uygulama ve kuram alannda meslein gelimesini salamak zere her
trl etkinlikte bulunmak,
lkenin ve kamunun karlarnn korunmas dorultusunda meslek
alanna giren konularda doal kaynaklarn ve kamusal varlklarn
korunmas ve gelitirilmesi, lkenin sanatsal ve teknik gelimesi iin
gerekli grd tm giriim ve etkinliklerde bulunmak iin farkl
almalar yrtmektedir50.
Kentsel dnm ve buna bal olarak Sulukule Kentsel Yenileme srecinde,

yrtmenin durdurulmas, projenin iptali ve 5366 sayl yasa hakknda dava
amtr. Ancak talepleri kabul edilmemitir. Ayrca blgede yaplan eitli
basn toplantlarna ve STOP tarafndan yrtlen almalara destek
vermitir.
4.2.2.3. TMMOB Mimarlar Odas
Mimarlar Odas, lkenin her yerindeki kentsel sorunlarn mimarlk ilkeleri

nda mcadelesini vermektedir. Kentlerdeki ulam, altyap, kentsel
yenileme, koruma projeleri, yeni yap izinleri, imar plan vb. uygulamalar
kamu yarar asndan deerlendiren Mimarlar Odas bu konularda
kamuoyuna ynelik kampanyalar srdrmektedir. Kent, toplum ve lke
karlarn gzetmeyen imar kararlar ve uygulamalarna kar da gerektiinde
yarg yoluna giderek davalar amaktadr
Kentsel dnm ve buna bal olarak Sulukule Kentsel Yenileme srecinde,

acele kamulatrma, yrtmenin durdurulmas ve projenin iptali hakknda
dava amtr (Ek 5). Ayrca blgede yaplan eitli basn toplantlarna ve
STOP tarafndan yrtlen almalara destek vermitir.
50
www.spo.org.tr
106
4.2.2.4. stanbul Tabip Odas
Blgede proje srecinden nce ve proje sreci ile ortaya km kt salk

koullarn inceleyerek, yaplmas gereken acil mdahaleleri belirten bir rapor
sunmutur (EK 19).
4.2.2.5. Ulalabilir Yaam Dernei
Herkes iin eit ve ulalabilir yaam iar ile yola kan UYD, yoksullaan
insan topluluklarnn, etkin katlmlar ile znel sorunlarna ynelik zm
gelitirebilme olanaklarn tevik eder. htiya alanlar etrafnda sivil toplum
kuruluu, kooperatif, iktisadi iletme, vakf gibi kurulular kurarak ve/veya
olan kurulular da ynlendirerek birlemelerini desteklemektedir. Yrtt
programlarn aktif uygulaycs olmann yan sra benzer amalar
dorultusunda alan baka kurum ve kurulularn programlarna destek
olup, ibirliinde bulunmaktadr.51
Srecin en banda Avrupa Roman Haklar Merkezi (ERRC) ve Edirne

Roman Kltrn Aratrma, Gelitirme, Dayanma ve Yardmlama
Dernei ile birlikte alanda sorumlu tm ynetim organlar, kurum ve
kurululara srecin durdurulmas ve farkl zmlerin aranmas ierikli
tavsiye mektubu gndermitir (Ek 20).
4.2.2.6. nsan Yerleimleri Dernei
Yenileme alannda, proje srecinin balamasyla birlikte, bir sivil toplum

kuruluu olarak farkl analiz almalar ve bunlar sonucunda da blgenin
hem fizik hem de sosyal meknnn korunmasna ynelik almalar yrtm
ya da yrtlen almalara katlmtr.
stanbul Bykehir Belediyesi Koruma Uygulama Denetim Mdrlne

bavurarak 5366 sayl yasa kapsamnda kendi konutunu onarma hakkna
51
http://www.uyd.org.tr/amaclar.htm
107
dayanarak, blgede 1 evin restorasyon almasn balatm, 3 evin de
bavuru srecini devam ettirmektedir.
4.2.2.7. Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei
Yenileme alan dhilindeki etnik ounluun/yenileme alan halknn

temsilcisi olarak, yaplacak bir projenin hangi ihtiyalara cevap vermesi,
hangi eksikleri gidermesi gerektii konusunda bilgi verecek en donanml
sivil toplum rgtdr.
Sulukulede yaplacak fiziksel, ekonomik ya da sosyal her trl projede yerel

halkn sesini duymak ya da duyurmak adna bavurulacak en nemli sivil
toplum rgtlerinden biri olmasna ramen srece dhil edilmemitir. Buna
ramen, Fatih Belediyesi ile yaplan tm grme, toplant ve haksahiplilii
konusundaki almalarda bulunmu, ayrca Sulukuleliler ile birlikte
yrtmeyi durdurma davas amtr (Ek 7).
4.2.2.8. Nesliah Mahallesi Dernei
Yenileme projesi tamamlanp, uygulama aamasna geildikten sonra

kurulmu bir dernektir. Bu dernek, Fatih Belediyesinin blgedeki bir ofisi
gibi almtr. 2008 ylnn banda kapatlmtr.
4.2.2.9. Sulukule Platformu
Sulukule Platformu, 2005 ylndan bugne kadar Sulukule'nin yok olmasna,

mahallelilerin yer deitirmek zorunda kalmasna kar yaplan btn
almalar ve bu konuda dnen, alan herkesi kapsamaktadr.
Platformun mahalleye dayatlan dnm srecini sorgulayan, alternatif
yaklamlar aratran, gncel acil sorunlara zm retmeye alan bir
yaps bulunmaktadr. Farkl konu balklarnda uzmanlam birok meslek
insann destek verdii bir sivil toplum kuruluudur.
Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri Kentsel Yenileme Projesinin balad

2005 ylndan itibaren blge halkna yasal sreler ve haklar konusunda
108
teknik destek vermek, sosyal ve ekonomik ihtiyalarn karlanmas iin
destekiler bulmak gibi birok farkl alanda almalar Platform tarafndan
yrtlmektedir. Bu balamda Platformun bugne kadar Sulukulede
yklenmi olduu en temel grev, kamuoyu, eitli STKlar ve yerel
ynetimlerle mahalle arasnda bir kpr grevini grm olmasdr.
Kamuoyu ile mahalle arasnda kurduu bu kpryle; Platform alana yerli

ve yabanc basnn ilgisini ekmeyi, gazetecilerin, belgesel yapmclarn
mahalleye ynlendirmeyi baarm ve yaplan haberlerin birbirini
tetiklemesiyle kamuoyunda bir etkileim ve durum aktarm salanmtr.
Bunlarn dnda, yukarda anlatlan srete blgeye nl Roman sanatlarn
getirilmesi, yurtdndaki Roman haklar savunucularn srele ilgili
bilgilendirilmeleri sonucunda eitli kurumlara endie ve tavsiyelerini
bildiren mektuplarn verilmesi ve blgeye gelen yerli ve yabanc kii, kurum
ve kurululara rehberlik yaplp, durum anlatlarak blgeyle ilgili tm
almalara destek verilmesi gibi birok uluslar aras balantnn
kurulmasnda da Sulukule Platformu nemli rol oynamtr.
STKlar ile mahalle arasnda kurduu kpr sayesinde de; mahallede

tespit edilen skntlarn belirlenerek bunlar ilgili STKlara tamak suretiyle
bu skntlara zmler bulunmas ya da en azndan grnr hale getirilmesi
salanmtr.
Bu almalara rnek olarak 2008 ylnda blgedeki mevcut ve uygulama

srecinde gittike salkszlaan evre koullarnn deerlendirilmesi iin
stanbul Tabip Odasnn ve blge sakinlerine hukuksal srete destek amal
ada Hukukular Derneinin blgeye arlmas saylabilir. (EK 19).
Yerel ynetimler ile mahalle arasnda kurulan kpr ile; ncelikle

kamunun dilinin Sulukulelilerin diline evrilmesi ve srecin
anlalmasnda bir arac grevi grmtr. Mahallede birok eksiin tespiti ve
bu eksiklerle ilgili kurumlara ynlendirmeleri salamtr. Bu almalar:
109
Hayatlar boyunca a olmam ocuklarn Fatih Kaymakamlna
bal nsan Sal ve Eitim Vakf (NSEV) ile balant kurularak
salk ocaklarna ynlendirilmeleri ve alanmalar,
le Milli Eitim Mdrl ile yaplan grmeler sonucunda eitli
nedenlerle okula gidemeyen ya da okulu brakm ocuklar Yetitirici
Snf retim Programna katlmalarnn salanmas,
Mahallede nfus czdan ve ihtiya sahibi olmasna ramen yeil kart
bulunmayanlarn Fatih Kaymakaml ile grlerek izlemeleri
gereken yollarn anlatlmas,
Madur durumdaki ailelerin Fatih Kaymakamlna bal Sosyal
Yardmlama Vakfna, acil mdahale edilmesi gereken hastalarn
ilgili salk kurulularna ynlendirilmesi, mahalleye bire bir doktor
getirtilmesi,
Mahalle saln tehdit eden kanalizasyonlarn kapatlmas iin
SKye bavurularn yaplmas ve takibi,
Mahallede devam eden ykmlar nedeniyle ortalkta kalan ve insan ve
evre saln tehdit eden molozlarn kaldrlmas iin Fatih
Belediyesine dileke yazlmas ve zabta ekiplerinin mahalleye gelip
molozlar kaldrana kadarki takibi,
Proje srecinde ortaya kan kiraclarn hak sahiplilii, blgenin
fiziksel yapsndaki sorunlarn giderilmesi konular bata olmak zere
tm skntlarn giderilmesi iin Fatih Belediyesine gerekli
bavurular yaplmas ve bunlarn takibi,
Yallk ve zrl ayl iin Fatih Kaymakamlna bavurularn
yaplmas, yaplm olan bavurularn takibi,
Blgedeki tescilli mlk sahiplerinin, mlklerini kendilerinin de
onarabilecekleri konusunda bilgilendirilmesi, mlklere ait tescil
kaytlarnn KTVKKdan alnmas, KUDEBe bavurularn yaplmas
(Ek 23),
Basit onarm yapmak zere gerekli projelerin hazrlanmas iin Yldz
Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi Restorasyon Anabilim
Dalndan destek alnmas,
110
Hak sahipliliin yan sra, veraset ilam kartlmas, intikal ilemlerini
halledilmesi, yanllkla (!) yklan evler hakknda tazminat davas
almas konularnda gerekli kii ve kurumlara eriilmesi,
Acele Kamulatrma ve projenin iptali konularnda Sulukule Roman
Kltrn Gelitirme ve Dayanma Derneinin dava amas iin
gerekli ilemler konusunda ynlendirilmesidir.
Fatih Belediyesi ile yrtlen en nemli srelerden biri olan hak sahiplilii
konusu Platformun destek verdii en kritik konulardan biridir. Bu srete,
ncelikle mahallelinin ne olup bittiinin anlamas ve yerel bir dernek
kurularak (Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei)
mcadelenin tzel kiiler zerinden devam ettirilmesi amalanmtr. Bu
dernein kurulmasnn hemen ardndan Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri
Dernei bir tepki olarak ortaya kmsa bile, sreteki katlm fikrinin
olumas asndan etkileyicidir. Projenin uygulamasnn ve dolaysyla
ykmlarn, balamas zerine umutsuzlua kaplan hak sahibi kabul
edilmeyen kiraclarn bu srete aslnda hak talep edebilecekleri anlatlmtr.
Platform tarafndan blgeye davet edilen gnll avukatlarla hak sahibi
olunabilecei fikrinin yaratlmas, mahallelinin harekete geirilmesi
salanmtr. Kirac olduklarn, Fatih Belediyesi tarafndan talep edilen
fatura vb. ile salayamayan mahalle sakinleriyle teker teker grmeler
yaplarak 2005 yl itibariyle Sulukulede yaadklarn ispatlayacak
belgelerin bulunmas amacyla onlarn hayat hikyelerini dinleyen Platform
yeleri, 400 akn kiracnn bulunan belgeler ve 2 ahidin de ifadeleriyle
Fatih Belediyesine bavurmalar konusunda yol gsterici olmutur.
Avrupa Birlii Uyum sreci kapsamnda 24 Ekim 2003 tarihli Resmi

Gazete'de 25269 Sayl yasa olarak yaymlanan Bilgi Edinme Yasasna
dayanarak Neden hak sahibi kabul edilmediini soran Sulukulelilere Fatih
Belediyesi tarafndan 3 farkl cevap gelmitir. Bu cevaplardan birincisi kirac
olduunu ispatlayacak daha fazla belge getirilmesini, ikincisi bavuru
sahibinin mlk sahibi olduu ve kiraclara tannan haklardan
faydalanamayacaklarn, ncs ise bavuru sahibinin blgede
111
yaamadn ve 15 gn iinde evini boaltmas gerektiidir. Fatih Belediyesi
tarafndan verilen bu cevaplar zerine bandan sonuna ilgin anekdotlarla
devam eden kentsel yenileme projesinde Sulukule Platformu ve Sulukuleliler
tarafndan bir belge keif yolculuuna52 klmtr. Birinci ve nc
cevaplarn geldii mahallelilerle birlikte yeniden son 5 yla ait bir hafza
tazeleme almas yaplarak proje balamadan nce blgede yayor
olduklarnn nasl ispat edilebilecei dnlmtr. Bu dnemde, gelir
durumu nedeniyle deyemedii senetler sonucunda gelen icra katlar,
blgedeki daha nce iledii sular nedeniyle hapse girenlerin mahkeme
katlar, yeil kart bavurularnda kullanlan evraklar gibi birok farkl resmi
evrak, belge gndermesi istenilen kiraclar tarafndan Fatih Belediyesine
yeniden iletilmitir. stnde mlk olduu iddia edilen kiraclar ise, Tapu
Mdrlne ynlendirilmi ve zerlerinde herhangi bir mlk olmadna
dair belge alarak yeniden Fatih Belediyesine bavurmulardr. Bu ilgin ve
bir o kadar da etrefilli sre sonunda 2009 Nisan ay itibariyle 90 kirac
ailenin hak sahibi kabul edilmesi salanmtr. Yaklak 70 80 ailenin ise
Fatih Belediyesi ile yazma ve belge tedarik etme sreleri devam etmektedir
(Ek 21).
Her ne kadar tm bu almalar projenin uygulama srecini henz

durduramam olsa da Sulukule Platformunun yeleri ve blgeye eriimini
salad bireysel ve kurumsal destek veren STKlarn abalar sonucunda:
Sulukuleliler, daha nce kendilerine gtrlmeyen ya da nasl

ulaacaklarn bilmedikleri salk, temizlik gibi birok hizmetten
faydalanmaya baladlar,
Blge halk maruz kald durumda tek zmn sessiz kalmak
olmadn fark etmi,
52
Sulukulelilere gnll olarak destek veren Avukat Erbay Yucak bu sreci belge icat etme olarak
tanmlamaktadr. Ancak bu, olmayan belgelerin yaratlmas deil, hzla ilerleyen proje srecinde Fatih
Belediyesi tarafndan talep edilen elektrik, su vs. faturas gibi belgelere mahallenin organik ilikileri
nedeniyle sahip olmayan kiraclarn, yaadklar kiisel olaylar zerinde kendilerine gnderilen ya da
bizzat bavuru yaparak aldklar belgelerin, hak sahibi kabul edilmek adna 2005 ylnda Sulukulede
yaadklarn ispat iin kullanlabileceklerinin ayklanmas olarak kullanlmtr.
112
Kentsel hak kavramnn gelitirilmesine destek olunmu,
ncelikle stanbul zelinde ve st lekten bakldnda Trkiye
genelinde balam ve devam etmekte olan kentsel dnm
uygulamalarnda blge halknn yaadklar hakknda kamuoyunda bir
farkndalk yaratlmas salanm,
Blge halk ile STKlar arasnda yaplan almalar sonucunda yeni
kamu-STK ilikileri yaratlm, mevcut ilikiler glendirilmi,
Kentsel dnme maruz kalan halkn ve onunla birlikte alan
Sulukule Platformu ve dier STKlarn mzakere srelerini,
izlenmesi gereken yollarn kefetmesi, renmeleri ve halka
anlayabilecekleri biimde anlatlarak uygulamaya geirilmesi
baarlm,
Kamu kurum ve kurulularna bavurular srasnda yaplan ahitlikler
ile mahalle sakinleri arasndaki sosyal ilikilerin daha glenmesini
salanmtr.
4.2.3. Uluslararas Aktrler
4.2.3.1. UNESCO
UNESCO, toplumlar ve kltrler arasnda, anlalm ortak deerler

zerinden hareketle, bir diyalog ortam yaratmay amalar. Dnyann
ihtiya duyduu srdrlebilir kalknma iin bir vizyon yaratmak, insan
haklar ihlallerini denetlemek ve yoksunluun stesinden gelebilmek iin
farkl misyonlar yrtmektedir53.
UNESCO Heyeti, 2008 ylnda stanbula gerekletirdii ziyaretinde

Sulukuleyi de ziyaret etmi ve burada yaanan srecin aksaklklar
hakknda endielerini belirten ve 210 Temmuz 2008 tarihleri arasnda
Dnya Miras Komitesinin 32. oturumunda sunduu raporunun 17.
sayfasnda:
53
www.unesco.org
113
2. Sulukule Kentsel Yenileme Alan 2005 ylnda Bakanlar Kurulu kararyla ilan
edilmitir ve Theodosios Surlarnn hemen yanndadr. Fatih Belediyesi, stanbul
Bykehir Belediyesi ile TOK arasnda yaplan bir anlama erevesinde
yrtlmektedir. . Proje, alann soylulatrlmasn ve uzun bir zamandr burada
yerleik olan bir Roman topluluunun, ehrin geleneksel mzisyenlerinin
yerlerinden edilip ehrin batsna, uzaktaki Taoluka gnderilmesini iermektedir.
Romanlara zg tek katl avlulu evlerin yerini, blgenin mevcut kentsel dokusunu
kkten bir biimde deitirecek olan, aralarnda yeni bir otel ve yeralt otoparknn
da olduu daha yksek binalar alacaktr. Bu, Avrupa Parlamentosu ve Trkiye
Cumhuriyeti Bakanlar Kuruluna tanm son derece duyarl bir konudur. Plan 2
Kasm 2007de Yenileme Kurulu tarafndan kabul edilmi ve tescilli yap says,
antlar da dhil, 22den 44e ykseltilmitir. Bu proje nemli bir tartmaya neden
olmutur. Heyet, koruma, sosyal gereksinimler ve yerel topluluklarn kimliinin
dengelendii bir zmn bulunmasn nermektedir.
Fakat bu aklamalara ve sonu raporunda yer alan ...Fatih

Belediyesinin yapt, geleneksel mzik icra eden eski bir Roman
yerleimini yerinden etmeyi ieren soylulatrma projesi... ifadelerine
ramen proje sreci ve ykmlar devam etmektedir.
4.2.3.2. AGFE (Advisory Group on Forced Evictions)
AFGE Misyonu, Dnya apnda devam eden zorla yerinden edilme

uygulamalarnda madurlarnn haklarnn savunulmas ve yaplan
uygulamalar hakknda ulusal hkmetlere tavsiyelerde bulunmaktadr54.
2008 ylnn Ekim aynda Birlemi Milletler HABITAT'A bal Zorunlu

Tahliyeler Danma Kurulu (AGFE) Trkiye Cumhuriyeti devlet
yneticileri ve ilgili yerel ynetimlere Sulukulede devam eden projenin
bir yerinden edilme projesi olduu ve sre devam ederse BM-Habitat
AGFE, BM Haklar Komitesi, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi ve
54
http://ww2.unhabitat.org/campaigns/tenure/taskforce.asp
114
Avrupa Sosyal Haklar Komitesine bavurulaca hakknda uyarmtr55
(Ek 22).
4.2.3.3. IAI (International Alliance of Inhabitants)
Herhangi bir blgede yaayanlar, topluluklar, kiraclar, ev sahipleri,

evsizler, knt alanlar sakinleri ve yerlilerin global a olan
organizasyonun amac, ncelikle barnma ve ehirli olma hakknda
balayarak baka bir dnya yaratmann mmkn olduunu
gstermektedir56.
Yukarda belirtilen ve AGFE tarafndan imzalanan mektubun aynsn IAI

de gndermi, konut hakk ve insan haklar konusunda nerilerde
bulunmutur (EK 22).
4.2.3.4. ERIO (European Roma Information Office)
Katlmclarnn byk lde Romanlardan meydana geldii, uluslararas

lekte Roman haklarnn gzetilmesi konusunda alan bir sivil toplum
kuruluudur.
Sulukuledeki srecin balangcyla birlikte alanda sorumlu tm ynetim

organlar, kurum ve kurululara srecin durdurulmas ve farkl zmlerin
aranmas ierikli tavsiye mektubu gndermitir (Ek 20).
4.2.3.5. COHRE (Centre on Housing Rights and Evictions)
Tamamen bamsz olarak, hibir kar amac gtmeyen insan haklar

organizasyonudur. Konut edinme (barnma) hakkn savunan ve bu
konuda eitli kampanyalar yrten bir sivil toplum kuruluudur.
55
http://gaydaistanbul.com/gunluk/?p=29
56
http://eng.habitants.org/who_we_are
115
4.2.3.6. ERRC (European Roma Rights Centre)
Romanlara kar uygulanan rklk ve insan haklar ihlallerine kar

alan sivil toplum kuruluudur. Bu haklarn uluslararas alanda
savunulmas, bu haksz davranlara kar politikalarn oluturulmas ve
Roman aktivistlerin yetitirilmesi konusunda almalar yrtmektedir.

4.2.3.7. ABD Helsinki Komisyonu
Helsinki Yurttalar Dernei, temel hak ve zgrlkler, bar, demokrasi,

oulculuk alanlarnda almalar yapan bir sivil toplum kuruluudur.
Siyasi partiler, hkmet ve devletlerden bamsz olarak alan Helsinki

Yurttalar Dernei (hYd) uluslararas szlemelerle belirlenen bar, insan
haklar, evreyi tahrip etmeyen bir ekonomi, demokrasi ve hukukun
stnl gibi evrensel deerlerin hayata geirilmesini ve sivil tabanda
yaygnlatrlmasn hedeflemektedir.
Helsinki Yurttalar Dernei'nin Trkiye'deki faaliyetinin balangcna

kaynaklk eden ve uluslararas bir alma konferans olarak nitelenen
Helsinki Yurttalar Meclisi (hCa - Helsinki Citizens' Assembly) ise, bar,
insan haklar, evreyi tahrip etmeyen bir ekonomi, uluslararas demokrasi
ve hukukun stnl erevesinde faaliyet gsteren toplumlar aras bir
dayanma ve iliki adr57.
57
http://www.hyd.org.tr/?pid=82
116
Trk Hkmetinin Sulukule'de yaayan Roman cemaatinin zorunlu
gn ve yerinden edilmesini ortadan kaldran ve onun yerine onlara
alma, ailelerinin barnmasn ve eitimini salama ve topluma tam
olarak katlma frsatlarn sunan bir zm bulmas zorunludur58
mesajn ieren bir tavsiye mektubunu Trkiye Cumhuriyeti
Cumhurbakan, hkmeti ve yetkili yerel ynetimlerine gndermiti ve
bu ulusal ve uluslararas basnda byk yank uyandrmtr (Ek 16 ve Ek
20).
4.2.3.8. UCL (University College of London)
Londrada bulunan niversite, tm dnyadan rencileri bulunan, hukuk,

mimarlk ve tp alanlarnda eitim vermektedir59. Sulukule yenileme
alanna 2007 ve 2008 yllarnda 2 kez gelip, blgesel kalknma plan
almalar yapmlardr.
Her iki alma da Fatih Belediyesi tarafndan izlenmi olsa da bu

almalarn hayata geirilmesine ynelik bir adm atlmamtr.
4.2.4. Dier Aktrler
4.2.4.1. Sulukuleliler
Blgede yaplacak tm almalarda esas sz sahibi olmas gereken

mahalle sakinleri, projenin karar alma sreleri bata olmak zere
hibir srecine dahil edilmediler. nsan Yerleimleri Dernei ve
Sulukule Platformunun destei ile sre ierisinde hak sahibi olmak,
mevcut haklarn koruma ve arttrmak amacyla gerek Fatih
58
http://csce.gov/index.cfm?FuseAction=Blogs.List&ContentType=L
59
http://www.ucl.ac.uk/about-ucl/
117
Belediyesine gerek Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kuruluna
gerekse TOKye dilekeler vererek srece katlmaya almaktadrlar.
Proje sreci ile alanda farkl kullanc tipleri ortaya kmtr. Aada
ayrntl olarak anlatlacak olan 13 Temmuz 2006 tarihli protokoln
eki Muvafakatname ile hak sahibi olarak kabul edilen mlk
sahipleri ve 31.07.2005 ncesinden beri Sulukulede oturduunu
ispatlayan kiraclar ve kirac olduunu ispatlayamayanlar bu ksmn
konusudur.
Protokol ile burada yasal olarak mstakil mlk (konut-iyeri)

bulunan herkese buradan birer mstakil mlk verilmesi, kirac
durumunda olan herkese de TOKnin stanbulun baka bir
blgesinde (Gaziosmanpaa -Taoluk) yapm olduu sosyal
konutlardan birer konut verilmesi, bu konutlardan hibir peinat
alnmamas, konut tesliminden sonra balamak kaydyla 180 ayda (15
yl) konut bedellerinin denmesi kararlatrlmtr. Ayrca burada
ikamet eden mlk sahipleri ve kiraclara proje uygulama sresince
(kendilerine yeni konutlar verilene kadar) kira yardm yaplmas
kararlatrlm ve kira demelerine balanlmtr.60
Sulukule yenileme alan iin imzalanm protokoln eki olan

muvafakatnamede:
stanbul ili, Fatih ilesi, 1. Grup 2 No lu Yenileme Alan

kapsamnda kalan, Fatih Belediye Bakanl, stanbul
Bykehir Belediye Bakanl ve Babakanlk Toplu Konut
daresi Bakanl (TOK) arasnda imzalanan Protokol
gerei avan proje tasarmlar tamamlanm olup, uygun
grlen avan proje modeli kapsamnda hak sahipleri (arsa,
daire, yap, enkaz, mtemilat vb. mlkiyet sahipleri ile
60
http://www.fatih.bel.tr/kate_detay.asp?id=46&tur=387
118
kiraclar) ile 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz
Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak
Kullanlmas Hakknda Kanun ve uygulama ynetmelii, 2985
sayl Toplu Konut Kanunu, 5393 sayl Belediye Kanunu, 2942
sayl Kamulatrma Kanunu ve ilgili dier mevzuat hkmleri
dorultusunda hazrlanm olan ibu muvafakatname
szleme esaslar ieriinde taraflar aras mutabakat
salanmtr. denilmektedir.
Bu muvafakatnamenin 1. maddesinde alanda hak sahibi olarak kabul

edilen mlk sahiplerine ynelik uygulama anlatlmaktadr. Bu
maddeye gre;
Proje alan ierisinde bulunan tanmaz malikleri her bamsz tanmaz

(konut veya iyeri) bedeline karlk ayni blgede avan projedeki saylar
erevesinde konut veya iyeri alma talebinde bulunabileceklerdir. Hisseli
tanmaz malikleri ise, hisseleri bedelleri toplamna denk gelecek sayda
konut veya iyeri talebinde bulunabileceklerdir.
()
Talep edilen konutun bedelinin tanmaz bedelinden fazla kmas
durumunda; aradaki miktar TOKce belirlenecek artlarda borlanarak
denmek kaydyla hak sahipleri ile szleme yaplacaktr
1.1. Tanmaz bedelinin, TOKnin Yenileme Alannda yapaca konutlarn
bedelinden fazla kmas ve hak sahibinin ikinci bir konut almay talep
etmesi halinde;
a) Hak sahibi ilave konut bedelinin tamamn TOKye pein deyerek
ikinci bir konut alabilecektir.
b) Hisseli tanmazlarda hak sahiplerinin ilave konut talebi de ayn ekilde,
ikinci konutun bedelinin TOKye peinen denmesi halinde gerekleebilir.
c) Hisseli tanmaz malikleri, hisseleri toplam ile orantl olarak en ok iki
konut iin sat szlemesi imzalayabileceklerdir.
1.2. Tanmaz bedelinin TOKnin Yenileme Alannda yapaca konutlarn
bedelinden dk kmas durumunda, tanmaz bedelinin pein deme
(peinat) saylmas ve geriye kalan ksmn hak sahibi tarafndan
borlanarak denmesi kaydyla bir konut alabilecektir.
1.3. Tanmaz bedelinin TOKnin Yenileme Alannda yapaca
dkknlarn bedelinden dk kmas durumunda, tanmaz bedelinin
119
pein deme (peinat) saylmas ve geriye kalan ksmn hak sahibi
tarafndan borlanarak denmesi kaydyla bir dkkn alabilecektir. Ticari
yaplara ait (dkkn-iyeri) deme plan TOK tarafndan belirlenir.
1.4. Tanmaz bedelinin TOKnin Yenileme Alannda yapaca
dkknlarn bedelinden yksek kmas durumunda, hak sahibinin yalnz
bir dkkn alma hakk doacak; aradaki fark malike pein olarak (nakden)
denecektir. Ticari yaplara ait (dkkn-iyeri) deme plan TOK
tarafndan belirlenir.
()
1.6. Ayn parsel zerinde fiilen ayr bamsz blmlerde ikmet eden ve
tapu kaydnda hisseli olan hak sahipleri, kat mlkiyeti veya kat irtifak
kurmam olsalar bile hisseleri ile orantl deer karlnda bir konut iin
yukarda belirlenen artlar dhilinde ayr ayr konut sat szlemesi
imzalayabilirler
1.7. Hak sahipleri TOKnin stanbul Kkekmece ilesi Kayaba veya
Gaziosmanpaa ilesi Taolukta yapaca sosyal konutlardan talep
etmeleri halinde de ayn sat ve borlanma artlar geerli olacaktr.
1.8. Hak sahipleri Yenileme Alannda, Kkekmece Kayaba, veya
Gaziosmanpaa Taoluk Blgesinde yaplacak konutlarn kendilerine
teslimini takip eden aydan balamak zere 180 aylk vade ile kendilerinden
tahsil edilecek demeye balayacaklardr.
()
1.10. Konut karl anlaarak muvakafat imzalayan hak sahipleri imza
tarihinden itibaren 15 (on be) gn ierisinde elektrik, su, doalgaz, emlak,
tv vb. borlarn kapatarak ve tanmaz zerindeki her trl takdiyatlar
kaldrarak, tanmazn yap ve eklentileri ile birlikte TOK ye devredilmek
zere bo olarak Belediyeye teslim edeceklerdir.
Hak sahiplerinden bu tr borlarn deyemeyecek durumda olanlarn
borlar Belediye tarafndan tespit edilecek; tanmaz karl nakit para
isteyen hak sahiplerinin borlar Belediye tarafndan ilgili kurumlara
aktarlmak zere kesilecek ve kalan miktar hak sahibine denecektir.
1.11. Hak sahiplerinden konut talebinde bulunmayacak olanlar bunu beyan
etmeleri, tanmaz TOKye devir etmeleri ve Fatih Belediyesine bo
olarak teslim etmeleri art ile, tanmaznn bedelini ilem srasna ve
TOKnin finansman imkanlar erevesinde 45 gnlk sre ierisinde
pein olarak alabileceklerdir.
()
120
Ayn maddenin 1.9 nolu bendinde kiraclarn Taoluk Toplu
Konutlarndaki deme artlar u ekilde belirtilmektedir:
1.9. Kiraclar kendilerine sat yaplacak stanbul li Gaziosmanpaa lesi

Taoluk Toplu Konutlar iin TOK ile peinatsz ve konut teslimini takip
eden aydan balamak zere180 ay vadeli konut sat szlemesi
imzalayacaktr.
Szlemenin 3 numaral maddesinde kamulatrma yaplmas halinde

denecek miktarlara ynelik bilgiler:
Kymet Takdir Komisyonunca plak arsa m bedeli 500 - 600 YTL, kat
mlkiyetli veya kat irtifakl bamsz birim daire m2 fiyatlar, bodrum
katlar 700YTL/m2, zemin katlar 800YTL/m2, normal katlar 900YTL/m2
olarak; kat mlkiyet/kat irtifak tapusu edinmemi olan bamsz blmler
iin ise bodrum katlar 500YTL/m2, zemin katlar 600YTL/m2, normal katlar
700YTL/m2 olarak belirlenmi olup, enkaz bedelleri Bayndrlk Bakanl
birim fiyatlar esas alnarak hesaplanmtr.
hkmyle belirlenmitir. Ayrca, 5. maddede de
Konut alma tercihinde bulunup tanmaznda (bamsz bir dairede/evde)

ikamet eden ve stanbul hudutlar dhilinde kendisine, ei ve reit olmayan
ocuklarna ait mstakil oturabilecekleri konutlar bulunmayan hak
sahiplerine, tanmazlarn belediyeye teslim ettikleri tarihten balayarak,
yeni konutlarn teslim alacaklar tarihe kadar geecek sre iersinde Fatih
Belediyesi ve stanbul Bykehir Belediyesinin belirleyecei miktarda
kira yardm belediyeler tarafndan yaplacaktr.
denilerek, Sulukuleden ya da dier toplu konut alanlarndan konut

sahibi olacaklar iin salanacak kira yardmlar hakknda bilgi
verilmektedir.
Ancak, 31.07.2005 ncesinden beri Sulukulede ikamet ettiini

ispatlayamayan kiraclar iin herhangi bir haksahiplilii uygulamas
yaplmamaktadr. Bu durumun 2 kritik noktas bulunmaktadr.
Birincisi, yzyllardan beri Sulukulede yaayan blge sakinlerinin
birounun ok nceki kuaklardan itibaren burada ahbaplk
121
ilikilerine dayal bir gven erevesinde kira kontrat imzalamadan,
su-elektrik gibi faturalarn da ev sahipleri zerinden devam ettirilerek
dendii organik balar gz ard edilmi, birok kirac madur
edilmitir. Bir dier nokta ise, kendi parseli ierisinde aile
geniledike ya da ihtiya sahipleri iin yaplan ve ok czi fiyatlarla
kiraya verilen ek birimlerde yaayanlar hak sahibi kabul edilmemitir.
Bu avlulu konut biimi Sulukuleye has bir dokudur. Tek parselde
yaayan birden ok haneden, yalnzca tapuda ad geenin haksahibi
kabul edilmesi; yine yzyllardr buraya organik balarla bal dier
hanelerin ise hibir ey elde edemeden alandan karlmalarna neden
olmaktadr.
Yaplan anket almalar61 sonucunda, blgedeki ortalama gelir

durumunun, %24 oranla 300 YTL ve alt, %20 oranla 300-500 YTL
aras, %22 oranla 500-750 YTL, %17 oranla 750-1000 YTL aras,
%17lik bir oranla ise 1000 YTL ve st aralklarnda seyrettii tespit
edilmitir.
Bu balamda, alann %44nn aylk gelir seviyesinin 500 YTL ve

altnda olmas hem haksahibi saylp alandan tahliye edilen kiraclara
verilen kira yardmnn, imece usulyle devam eden bir hayatn
olduu Sulukuleden karlmas ve TOK toplu konut alanlarna
yerletirilmesiyle hem de haksahibi saylmayarak alandan tahliye
edilen/edilecek kiraclarn ise Trkiyenin en pahal kenti olan
stanbulda hayatlarna devam ettiremeyecekleri aikrdr.
Yukarda tm maddeleriyle incelenen protokol ve muvafakatnamenin

yenileme alanna ynelik yalnzca fiziksel mdahalelerde bulunmas
yap stokunun iine girmi olduu khneme srecine ynelik
projelendirme almalarndan ileriye gidemeyen bir yaklam olarak
kalm; %7sinin isiz, istihdam edilen %37sinin ise birounun
61
nsan Yerlemeleri Dernei Anketi, 2007
122
marjinal sektrde alt bir kent parasnda, mevcut sosyal ve
ekonomik problemleri grmezden gelerek Fatih Belediye Bakannn
dnyann en sosyal projesi iddialarna youn tepkiler almasna
neden olmutur62.
4.2.4.2. Proje ile srece dhil olan 3. ahslar / yatrmclar
Yenileme alan ilan edili srecinden itibaren, ncelikle Acele

Kamulatrma Yasas'nn oluturduu bask ile evlerini satan mlk
sahipleri zerinden srece dhil olan ve yeni mlk ve hak
sahiplerinden oluan bu grubun profili hakknda herhangi bir bilgi
bulunmamaktadr.
4.2.4.3. Taoluklular
Kamuoyundaki olumsuz "Sulukule" imaj nedeniyle, daha nce

yerlemi/yerlemek zere konut edinmi kiiler, sonradan ortaya
km durum karsnda byk oranda tepkili davranm; bu
tepkilerini de Taoluk'ta yaplan toplu konut alan hakkndaki web
sitesinde dile getirmilerdir63.
4.2.4.4. Ulusal / Uluslararas Basn
Sulukule Yenileme Alannda gerekleen, ve zellikle ncelikle insan

haklar ihlali balamnda yurtdndan gelen ya da yurtdnda
tepkilere yol aan haberleri, global anlamda duyurmaktadr.
62
http://www.haberfatih.com/detay.asp?hid=1490
63
http://www.arnavutkoyrehberi.com/detay.asp?hid=845
123
4.3.BLM SONUCU
stanbulun Tarihi Yarmadasnn Fatih lesindeki Hatice Sultan ve Neliah

Mahallerinden oluan Sulukule, eitli kaynaklara gre Romanlarn 1054
ylndan itibaren tarihte ilk olarak yerleik hayata getikleri blge olmas
asndan byk nem tekil etmektedir. Yerlemedeki mlk sahiplerinin
birounun Osmanl mparatorluu dneminden kalma tapulara sahip olmas
da bu verileri dorular niteliktedir (Ek 1).
Geim kaynaklar arasnda saylan falclk, ay oynatcl, kalayclk,

sepetilikten gnmze kalm olan dans ve mziktir. Ancak 1957 ylnda
Menderes Operasyonlar ile Vatan Caddesinin almas srasnda sekteye
urayan mahalle hayatnn, 1990l yllarda Emniyet Mdrl tarafndan
balatlan temizliin, 1994te ylnda esas geim kayna olan Elence
Evlerinin tmnn kapatlmasyla mahalle fakirlemi, geim kaynaklar
majinal sektre doru kaymtr. Maddi kaynaklarn eksiklii alann sadece
ekonomik deil fiziksel olarak da ypranmasna neden olmutur.
Salksz yaam koullar, imkanszlklar nedeniyle konutlarn

yenilenememesi nedeniyle kntye urayan mahalle, her eye ramen son
derece gl ve organik akrabalk ve komuluk ilikileri sayesinde ayakta
kalmaya almtr.
1985 ylnda UNESCO tarafndan Dnya Kltr Miras ilan edilen Surlarn
hemen bitiiinde yer alan mahalle, tarihsel srecindeki en temel darbelerden
3.sn 2005 ylnda kabul edilen 5366 sayl Ypranan Kent Dokularnn
Yenilenerek Korunmas ve Kullanlarak Yaatlmas Hakknda Kanun
kapsamnda yenileme alan ilan edilmesi ile almtr. 13 Temmuz 2006da
TOK, BB ve Fatih Belediyesi arasndan imzalanan protokolle tem bir
resmiyet kazanan srece bandan itibaren dhil edilmeyen Sulukulelilerin
kendi durumlarn basndan renmeleriyle birlikte, sahip olduu renkli ve
farkl kltrel dokunun korunmas konusunda hassasiyet gsteren tm sivil
toplum rgtleriyle birlikte projeden etkilenecek olan 571 aile youn ve
ypratc bir dneme girmitir. Farkl kurum ve kurululara verilmek ve
124
kamuoyunu bilgilendirmek zere hazrlanan raporlar, dilekeler ve
dzenlenen basn toplantlar yaplan almalardan arasnda saylabilir (Ek 4
14 ve 16).
Sre iinde ne kan aktrler olan Fatih Belediyesi, Sulukule Roman

Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei ve Sulukule Platformu arasnda
devam eden etrefilli mcadele, 5366 sayl yasann yrtmesinin
durdurulmas ve projenin iptal edilmesini talep eden davalarn almas
ardndan bir ksm Sulukulelinin Taoluka Fatih Belediyesi yardmlaryla
tanmas eklinde devam ederken; stanbulun Dnya Kltr Miras
Listesinde kalmasna ynelik almalarn tetkiki iin 2008 Maysnda
ziyarete gelen UNESCO Heyetinin srecin demokratik ilerlemedii, ok
kltrlle zarar verdii ynndeki eletirileri dahi mahalledeki ykmlar
durduramam, aksine, Fatih Belediyesi ve BB tarafndan olumlu olarak
nitelendirilmitir.
Ayrca yaplan szl grmelerde, mahalle sakinlerinin dzenli gelirinin

bulunmamas, geliri olanlarn ise stanbul kent merkezindeki i yerlerinden
uzak kalmalar nedeniyle alma olanaklarnn kstlanacana ynelik
zellikle Sulukule Platformu tarafndan srecin bandan itibaren yaplan
uyarlarn dikkate alnmamas nedeniyle, Taoluka tanan yaklak 300
aileden yalnzca 27sinin halen orada yaamaya devam edebildii,
dierlerinin ise tahsis edilen TOK konutlarnn sabit giderlerini
deyemedikleri iin haklarn sattklar ya da icralk olduklar renilmi, bu
haberler basnda da yer almtr.
Devam eden uygulama srecinde, yukarda ayrntl olarak incelenen

aktrlerden Fatih Belediyesi, 5366 sayl kanunla tanmlanan ve Ek 2de
verilen protokol kapsamnda tanml yetki ve sorumluluklar balamnda;
Sulukule Platformu ise herhangi bir yasal yetki ve sorumluluunu
bulunmamasna ramen, daha nce de belirtilii zere, ne kanlar olmutur.
Fatih Belediyesi, BB ve TOK arasnda imzalanan protokol gz nne
alndnda kamu ortalk modeline dayal bir yaklam izlenmi gibi grnse
125
de TOK bir mteahhit gibi davranmas, BB ise sadece Kadir Topban bir
ka basn aklamas ile konuya dahil olmas nedeniyle, Fatih Belediyesi
sreci yneten tek kurum ve u anki durumu gz nnde bulundurulduunda
gnmz popler tabiriyle orantsz g kullanan bir yerel ynetim olarak
karmza kmaktadr.
Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri Kentsel Yenileme Alanndaki aktrleri

kamusal / yarkamusal kimliklerinin haricinde, srece dhil olma / ol(a)mama
ve davran biimleri zerinden farkl bir gruplama yapmak da mmkndr.
Ek 24de hazrlanm olan kurum, kurulu ve bireyler:
1. Yenileme alan ilan edilmesinden ok daha nce blgeye mdahale

etmi olmas gerekenler,
2. Yenileme alan ilan edilmesinden sonra grev tanmlar balamndan
srece dhil olmas gerektii halde katlmayanlar,
3. Srece mdahil edilmeyen aktrler olarak da gruplanabilir.
1 numaral balk altnda belirtilen kurum ve kurulular, tabloda sar renk ile
gsterilenlerdir. Merkezi hkmet, stanbul Valilii, stanbul Bykehir
Belediyesi, Fatih Kaymakaml ve Fatih Belediyesi gibi, bu hiyerari iinde
mahallede sregiden sosyal, ekonomik ve fiziksel sorunlarn tespiti ve
giderilmesi hususunda kendilerine ait kanunlarla tanml grevleri
kapsamnda herhangi bir alma yapmam olan bu kurumlar, blgenin
bugnk halini almasndan birinci derece sorumludurlar.
2 numaral balk altnda ise tabloda turuncu renk ile gsterilenlerdir. Yine
ayn hiyerari ile yerletirilmi olan bu kurum ve kurulular, Sulukulenin
yenileme alan ilan edilmesiyle birlikte devam eden srete yaanan
skntlarn giderilmesi ve eksiklerin tamamlanmas gibi konularda grev
almalar gerektii halde bu gruptakiler de tpk 1. gruptakiler gibi kanunla
tanml grevlerini yerine getirmemilerdir. rnein, Fatih Belediyesine
bal eitli birimlerin, blgedeki ykmlardan sonra kamu saln tehdit
eden molozlar kaldrmamas hem fiziksel hem de psikolojik olarak alanda
skntlar yaratmtr. Mahallede yaayan kk ocuklarn, bu molozlar
126
etrafnda oyun oynamalar sonucunda birok ocuk yaralanm, bir ocuk
molozlar zerinden derek tek parman kaybetmitir. Ayrca, her gne bu
ykntlarn arasnda uyanan blge sakinleri zerinde ciddi psikolojik basklar
yaratan bu durum, blgeye eitli nedenlerle gelenler iin de rahatsz edici
olmutur. Bu ayn zamanda, komularnn tanmasyla yalnz kalm, hemen
yan balarndaki yaplarn ykntlar iinde hayatlarn srdrmeye alan
Sulukuleliler iin ayn zamanda bir bezdirme ve blgeyi daha hzl terk
ettirme politikas olmutur. Bir baka rnek ise, hali hazrda yetersiz olan
altyapnn, ykmlar srasnda zarar grmesiyle mahallede kanalizasyon
atklarnn tm sokaklara yaylmasna seyirci kalan SK olarak gsterilebilir.
Bu da, tpk ykntlarn kaldrlmamas gibi izlenen baka bir yoldur. Yaplan
basn aklamalarnda mahallenin iinde bulunduu kt koullardan
bahseden yerel ynetimler, bunlarn iyiletirilmesi iin herhangi bir giriimde
bulunmadklar gibi daha da kt hale gelmesine seyirci kalmlardr.
Bir son rnek olarak da, Fatih Belediyesi tarafndan, Taoluk ve stanbulun
muhtelif dier blgelerine tanan kiraclara yaplaca sylenen kira
yardmlar aylarca yaplmam, daha sonra toplu olarak verilecei
bildirilerek, dzenli geliri olmayan Sulukuleliler madur edilmi, stanbul
Bykehir Belediyesi de bu duruma seyirci kalmtr.
3. balktakiler ise, zellikle 5366 sayl kanunda sembolik olarak ad geen

Katlm maddesinde ad geen kii, kurum ve kurululardr. Avan proje
tamamlandktan sonra evlerini satmalar ve ya alanda kalmalar ya da
Taoluka gitmeleri konusunda bilgilendirilen Sulukuleliler, proje hazrlama
srecinde bilgi birikimleri ve tecrbelerinden herhangi bir ekilde
faydalanlmayan meslek odalar, niversiteler, sivil toplum kurulular ve
uluslar aras kurum ve kurululardr. Bu grubun iinde yer alanlar tabloda
yeil renkle gsterilenlerdir. Bu balk altndaki birok grup, 5366 sayl
yasann ilgili maddesinde belirtilen, istenildii takdirde yaplabilir denilen
katlm toplantlarnn, yerel ynetimler tarafndan kastl olarak yaplmamas
sonucunda, Sulukule Platformunun yaratt etkileim ortamyla srece
katlmtr. stanbul Tabip Odasnn blgeye gelip incelemeler yapmas ve
127
basn duyurusu yaynlamalar, eitli niversitelerin blgede farkl almalar
yrtmesi, blgedeki yerel rgtlenmelerin glenmesi ve hak sahiplilii
konusunda almalarn yaplmas, yurtdndaki eitli organizasyonlarn
sre hakknda bilgilendirilerek devam eden projeye tepkilerin yerel ve
merkezi ynetimlere iletilmesi, basnda projenin geni yer almas bu grubun
rneklerindendir.
128
ekil 4.1 STOP tarafndan hazrlanan Sulukule Toplumsal Gelime Ekonomik Kalknma Plan ve Mekansal Gelime Stratejileri almas Aktr Analizi Paftas
129
5. DEERLENDRME
Bu blmde, ikinci blmde kavramsal olarak aklanan kentlerin dnm ve

kentsel dnm sreci, bu sreteki mdahale biimleri, nc blmde anlatlan
Trkiyedeki kentsel dnm olgusu ve yasal uygulama aralarnn aklamalar
nda Sulukuledeki kentsel yenileme projesi, aktrlerinin davran biimleri
zerinden yeniden deerlendirilecektir.
Grlerin (2004) tanmlad kentsel dnmn dinamik srelerden oluan

dngsnde, 1994 ylnda Elence Evlerinin tamamen kapatlmasyla ekonomik bir
k yaamtr. Bunun sonucunda ise kentsel kriz dnemine girmi olan
Sulukulede, kentsel alann yeniden retimi iin kentsel yenileme ad altnda bir
proje hazrlanmtr. Bu projenin uygulanmasnda ise kamu ynetimli bir liderlik
modeli tercih edilmitir. Ancak burada bahsedilen kamu, srece yalnzca birka
basn aklamas zerinden katlan stanbul Bykehir Belediyesi ve alann
temizlenmesini bekleyen mteahhit rolndeki TOKnin varlk gstermemeleri
nedeniyle yalnzca Fatih Belediyesine iaret etmektedir.
Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri Kentsel Yenileme Projesi, 1800lerde

balayp 1900lerin ortalarna kadar devam eden kentsel yenileme yaklam ile
sadece adyla deil, 2005te yenileme alan edilmesinden nceki karar sreci ve
gnmze kadarki uygulamalarda izlenen yollaryla da birebir rtmektedir. O
dnemdeki sefalet mahallelerinin temizlenmesi yaklam bir bakma bugnk
Sulukulenin yklp yeniden ina edilmesine denk gelmektedir. Bir kent parasndan
istenmeyen bir etnik grup ve onun yaama biimi, kentin baka bir blmne
telenerek mevcut sorunlarn sadece gz nnden kaldrlmas fakat ayn sosyal ve
ekonomik problemlerin artarak devam ettirilmesi bir zm (!) olarak grlmektedir.
Hlbuki 1990 sonras dnm projelerinde yalnzca fizik meknn iyiletirilmesinin

kentsel alan da iyiletirecei anlamna gelmedii anlalmtr. Dnya rneklerinde,
kentlerdeki yoksulluk, eitimsizlik, su gibi sorunlarla ancak tm bunlar bir btn
olarak ele alndnda mcadelenin baarl olabileceini benimseyen ortaklk
modellerine dayal sosyal ncelikli dnm uygulamalar yer almaya balad
130
halde Trkiye ve stanbulda kamunun bu yaklamlardan henz haberdar olmad
izlenmektedir. kinci blmde ele alnan ngiltere rneinde de olduu gibi, sosyal
ncelikli dnm projeleriyle, hem st lekte temel prensip kararlar alnarak tm
dnm alanlarna merkezi bir politika retmek yoluyla dnm kavramnn
kurumsallatrlmas hem de sorun alanndaki tm aktrlerin katlmnn
salanmasyla yerelliin n planda karlmas salanmaktadr. Sulukulede yaplan
ise kentsel dnm alan ilan edilen blgede halkn katlmndan anlalan ve
uygulanan insanlarn yalnzca evlerini nasl satacaklar konusunda yaplan katlm (!)
toplantlardr. Sosyal ncelikli hibir hedefi olmayan, kentteki bir knt alannn
kente yeniden kazandrlmas, bunu yaayanlaryla yaparak projeden elde edilecek
ktlar yine yaayanlaryla paylama kaygs gtmeyen bu proje stanbulda
uygulamaya geirilmi, zel mlke konu edilen ilk alan olmas asndan da ok
nemli bir emsal tekil etmektedir. 2010 Avrupa Kltr Bakenti olan stanbulun ve
Fatih Belediyesinin gsn gererek sunaca bir proje olmaktan ne yazk ki ok
uzaktr. UNESCO tarafndan Dnya Kltr Miras ilan edilen ve kimliiyle, sosyal
yapsyla ve dokusuyla bir btn olarak korunmu alanlar olmalar gerekten Kara
Surlarnn komuluunda olan blgede, yaayanlarn blgeden bilerek ve isteyerek
rant amal uzaklatrlmas sonucunda alann kimlii tamamen silinmektedir.
Poster 5.1 Sulukule Platformu tarafndan hazrlanp stanbula datlan etiketler.

2005 ylndan itibaren yaayanlarnn yok sayld, btn birikimleriyle

niversitelerin ve STKlarn dhil edilmedii projede, katlm fikrini yeerten
Sulukule Platformu olmutur. Platform, sre hakknda nce blge halknn daha
sonra da tm stanbulun bilgilendirilmesinde iletiimi etkin bir biimde
kullanmtr (Poster 5.1 ve Poster 5.2). Uluslar aras rgtlerin olaylardan haberdar
131
edilmeleri, yerel ve merkezi ynetimlere tepki, tenkit ve uyarlarnn iletilmesi hep
bu yolla gerekletirilmitir. Ayrca, Sulukuleye farkl bir yaklamn
gelitirilebilmesi amacyla DPU ve stanbuldaki niversiteler ile ortak almalar
yaplm, Sulukuleyi evresi, sosyal dokusu ve ekonomisiyle bir btn olarak
dnen yerel kalknma projeleri hazrlanarak, Fatih Belediyesi tarafndan hazrlanan
projeye yalnzca hayr demek yerine, neden hayr dendii ve nasl olmas gerektii
gsterilmitir.
Poster 5.2 Sulukule Platformu tarafndan hazrlanan posterlere bir rnek.

Ancak srecin tek hkimi olan Fatih Belediyesi, bu kurumlara ncesinde danmad
gibi sonrasnda da yaplan almalar desteklememi, sahiplenmemi, kendisinin
balatm olduu projelendirme srecini de hibir ekilde durdurmamtr. Bu
almalardan alnan Roman, mzik, konservatuar, 25 kiilik meslek
edindirme kursu gibi kavramlar altlar boaltlarak projeye sosyal ierik
kazandrlm izlenimi vermek zere Belediyenin sylemlerine eklenmitir. Sre
durdurulmayp, btn Sulukulelilerin alandan tahliye edilmesine engel olunmadka
da bunlar alt bo kavramlar olarak kalacaktr. Sulukulelilerin hak sahiplikleri
konusunda desteklenmeleri, bilgilendirmeleri sonucunda projeye kar bir direni
meydana gelmi, ykmlar durdurulamasa da uygulama sreci uzamtr. 2005 ylnda
imzalanan protokoln Yenileme Alannn Projesinin Sresi balkl 14.
maddesinde Projelerin yapm ve onayn mteakip hak sahipleri ile anlama sreci
balatlacak ve anlama salanamayanlarn kesinletirilmesinden sonra
kamulatrma almalar 6 ayda tamamlanacaktr denilmektedir. Ancak avan
132
projenin 2007 ylnda onaylanmasna karn sre henz tamamlanamam; 2009 yl
Nisan ay itibaryla Protokol gerei alann tmnn inaatlar yapmak zere
TOKye devredilmesi gerekletirilememitir.
Byle bir direni ve kamuyou basksnn farkl alanlarda farkl sonular olmutur.
ncelikle, bu durumu ngremeyen Fatih Belediyesi, 5366 sayl yasann ilk
uygulama alan olmas nedeniyle sreci ynetmekte sorunlar yaamtr. Ayrca,
srecin grnr klnmasyla yaplan almalara gsterilen tepkiler ve alann
korunmasna ynelik giriimler (YD tarafndan Yenileme Alanlar Blge Kuruluna
sunulan neri tescilli yap almalar, BB KUDEBe yaplan bavurular sonucunda
baz yaplarn basit onarmlarnn balamas vb.) sreci yavalatmtr. Ayrca, alanda
hak sahibi kabul edilmeyen yzlerde kiracnn gerekli belgeleri temin etmek yoluyla
srece dhil olmalar, yalnzca temel uygulama maddelerinden oluan protokolde
bulunmad iin tanma ve ykmlar birok kez durdurulmu ya da ertelenmitir.
Fotoraf 5.1 KUDEB tarafndan basit onarm yaplan 3 tescilli yapdan uygulamas tamamlanan bir
konut
Bir baka sonu ise, stanbulun UNESCO Dnya Miras Listesindeki yeri
hlihazrda sorunluyken, blgede bylesine bir uygulama yaplmas, gerek UNESCO
gerekse dier kurum ve kurulular (AGFE, COHRE, IAI gibi) tarafndan tepki
toplam, Trkiyenin imaj zedelenmitir.
Sulukuledeki kentsel dnm projesi bu alandaki ilk uygulama olmas ve yine

basnda ska yer almas nedeniyle, kamuoyu gndeminde de geni yer bulmu,
133
gnlk hayata dhil olmutur. 2009 yerel seimlerinde CHP Beyolu Belediye
Bakan Adaynn, 5366 sayl yasaya dayandrlarak proje yaplan bir baka alan
olan Tarlaban hatrlatarak: Tarlaba Sulukule olmayacak eklinde propaganda
yapmas; yine CHP Maltepe Belediye Bakan Adaynn Rantsal Blm Deil,
Kentsel Dnm demesi; Ankaradaki bir projede yaanan sre ve yeni
sahiplerine atfta bulunarak Ankarann Sulukulesi balkl haberler64 yaplmas da
Sulukulenin bir ekilde kentsel dnm literatrne girdiini gstermektedir.
Ancak, srece kar yaplan tm mdahaleler ve gsterilen direnilere ramen, 2009

Nisan ay itibaryla Taoluka tanan yaklak 300 aileden yalnzca 27si orada
tutunmay baarabilmitir. Dierleri ise maddi imknszlklar iinde olmalar ve
TOKnin baka blgelerde imzalad szlemelerinde yer alan konutun belli bir
sreden nce satn engelleyen maddesinin bu szlemeye konulmamas nedeniyle,
bu haklarn ellerinden karmaya bir bakma tevik edilmi ve Taoluktaki konut
haklarn satarak buradan ayrlmlardr. 275 ailenin bir ksm stanbulun muhtelif
blgelerinde konut kiralayp, oradaki giderleri de karlayamayp borlu olarak baka
konutlara tanmaktadr. Bir dier ksm kira ve fatura giderlerini karlayacak
gelirleri olmadndan Taoluktan Sulukuleye geri dnerek boaltlm ya da yknt
halindeki yaplarda igalci durumuna dmtr. Dzenli geliri olup da yine
stanbulda, genel olarak Sulukuleye yakn muhitlerde kirac olarak yaayanlar ise
Fatih Belediyesinden aldklar kira yardmlarnn da desteiyle eski evlerinden ok
daha yksek maliyetleri karlayarak yaamaya almaktadrlar. Bir ksm ise
dzenli gelirleri olmadndan stanbul ve Trkiyenin eitli blgelerinde yaayan
akrabalarnn yanna snmak durumunda kalmlardr65.
Sulukulenin yenileme alan ilan edilmeden nceki durumu gz nne alndnda,

blge yaad ekonomik skntlar sonucu sosyal ve fiziksel olarak knt alan
haline gelmitir. Bu durum ancak, dardan kamu yarar gden mdahaleler yoluyla
dzeltilebilecek bir durumdur. Ancak bunun yerine blgeye kar amal bir proje
getiren siyasal irade, alann tamamen yok olmasna neden olmaktadr. Oysaki
Grgl vd.nin (2006) belirttii zere srdrlebilirlik, insan odakl olma,
katlm, aktrlerin kentsel sorunlar karsnda ortakl, stratejik yaklam,
64
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/11246136.asp
65
Bu bilgiler, Sulukule Platformunun yapm olduu arazi ve haksahiplii almalar sonucunda
elde edilmitir.
134
program ve planlama gibi yeni, ncelikli kavramlar, kentsel dnmn
vazgeilmemesi gereken ncelikli bileenleri olarak gndeme tanmtr.
Dolaysyla, sz konusu yaklamlarla kentsel yeniden retim olarak
deerlendirilen kentsel dnm sreci; bu kavramlar iin yaratlacak uygulama
alanlaryla birlikte, mutlaka btnsel bir planlamaya dayal, korumadan
salklatrmaya, yenilemeden yeniden canlandrmaya kadar olan kapsaml bir
ereveyi kentin fiziksel, toplumsal, ekonomik ve kltrel meknlar asndan iaret
etmektedir.
Kentsel bu rnek alan incelemesinde her ne kadar ad yenileme projesi olarak

gese de planlama literatrndeki kullanmyla yenileme; yerel ekonomiyi
canlandran, fiziksel ve sosyal alardan knt srecine girmi kent paralarnn
yeniden yaanabilir alanlar haline getirerek kente kazandrmay hedefleyen bir kent
planlama ve kentsel koruma yaklamdr. Erdenin (2006) de belirttii zere kentsel
yenileme drt temel kriteri salamay hedeflemektedir:
1. Kentlerdeki fiziksel k durdurmak ve tarihi dokunun srdrlebilirliini
salamak
2. Ekonomik yaam canlandrmak
3. Kentsel yaam kalitesini arttrmak ve kltre dayal dinamikleri harekete
geirmek
4. Her lekte katlm salamak.
ngiltere rnei zerinden anlatlan lke leinden mahalle leine kadar inen
politikalar btn bu srecteki en nemli konulardan biridir. Kentsel yenilemenin,
kentsel politikalar iindeki nemi, ekonomik, fiziksel ya da sosyal adan knt
sreci yaayan ya da byle bir sre sonucunda terk edilmi olan kent paralarndaki
kntye neden olan faktrlerin ortadan kaldrlmas ile birlikte o alann yeniden
yaam kazanmasn ve zellikle de tarihi kimliin korunmas ve kltrel srekliliin
salanmasn hedeflemesidir (Erden, 2006).
Birok ortak zellik barndrmakla birlikte, kentin her ilesi, her mahallesi ve hatta
her soka kendine has fiziksel, demografik, sosyal ve ekonomik eitlilie sahiptir.
te tam da bu nedenle, her bir kentin / kent parasnn farkllklarnn eksiksiz tespiti
ve btncl bak asn destekleyen st lekten gelecek kararlarn alt lee
yanstlmas gerekmektedir. Bu kapsamda retilecek her proje, retildii alana zg
135
sorunlar bertaraf etmek veya o blgenin potansiyellerini gelitirmek iin spesifik
yntemler izlemelidir. zellikle konut alanlarnda uygulanan projeler, kullanclarn
kendi meknlarnda yaama veya kendi istekleri ile oradan ayrlma haklarna bal
olmaldr. Bu nedenle planlamann projelerin kendine zg ve btncl yaplarn
kurmalarn salamak iin daha esnek bir yapya sahip olmas, tabandan katlm
rgtleyici, zel yasalar gelitirici stratejiler retmesi gereklidir (Erden, 2006).
Ancak gnmz Trkiyesinde gelitirilen projelere bakldnda uygulamada bu tr

yaklamlara rastlanmamaktadr. Sylem dzeyinde tm kentli sosyal snflar iin
avantajlar ortaya konularak merulatrlan dnm kavram, proje ve
uygulamalarn balamasyla bu meruiyet dzlemini hzla yitirmekte ve eliki
aka grnr hale gelmektedir (Kurtulu, 2006). Bu durumu, Burann (2006)
kulland tabirle kentsel dnmn ahlaksz ekonomisi olarak tanmlamak
mmkndr.
Bu kapsamda Trkiyede kentsel dnm srecinin kuram ve pratii oluturulurken

ncelikle bu srecin planlama kurumunun dnda alglanmamas ve kent btnnden
koparlmamas gerektii tm ilgili kesimler tarafndan benimsenmelidir. Ayn ekilde
sre tek eksenli deil ok faktrl, sorunlara temellenen bir yaklamla planlanmal
ve ynetilmelidir. Ancak Trkiyedeki kurumsallam planlama kltr ve pratii
bu srelerin bu ekilde gereklemesinde yeterli ortam hazrlayamamaktadr. Bu
nedenle Trkiyedeki planlama sreci ncelikle stratejik, esnek, ok aktrl ve
katlmc pratikleri iselletiren bir biimde yeniden kurgulanmal ve kentsel
dnm sreleri bu kurgu iine yerini almaldr (Grgl vd., 2006).
ok aktrllk kavram Sulukule zelinde irdelendiinde, kentsel dnm

srecinde yer alan ve yer almas gereken aktrleri ieren EK 18de verilen tablodan
da okunabilecei zere, bir kentsel alana knt alan haline gelmeden nce
mdahale edebilecek ve bu mdahaleler iin yeni kanunlara ihtiya duymayacak
kurum ve kurulularn, lke leinde ve yerel lekte mevcut olduu grlmektedir.
Kentsel knt alanlarnn belli bal sorunlar olarak kabul edilen ekonomik
yetersizlik ve buna bal olarak ortaya kan iyi beslenememe, yeterli barnma
olanaklarndan mahrum olma, eitimsizlik, ocuklarn almak zorunda kalmalar,
kentin dier blgelerine gre daha yksek su oran, da kapal gruplarn ikamet
etmesi nedeniyle zrllk orannn kent btnne gre daha yksek olmas,
136
bakmszlktan kaynaklanan dier salk sorunlar gibi temel problemlerin o blgeye
has durumu tespit edilmelidir. Tespit edilen bu problemlerin zmne ynelik
projeler gelitirebilecek tm kamu kurumlar ve sivil toplum kurulular, kamu
nderliinde oluturulacak merkezi politikalar nda bu blgelere ynlendirilerek;
bu alanlarn ncelikle sosyal ve ekonomik olarak kalkndrlmas gerekletirilmeli;
fizik meknnn da buna bal olarak iyiletirilmesi salanmaldr.
Bunlarn yaplabilmesi iin merkezi ynetimden mahalle leine kadar

oluturulacak bir rgtlenme modeli ve bu rgtlenme modelinin ele ald konularla
ilintili STKlar ile gbirlii oluturulmaldr. Yerel halk ile kamu kurumlar ve
STKlar arasnda kpr kuran Sulukule Platformu, bu gbirlii ortamnn
yaratlmasnn en baarl rneklerinden biri olmutur. Her ne kadar Sulukuledeki
dnm projesinin ortaya kmasyla byle bir oluum meydana gelmise de,
yalnzca projenin durdurulmas deil blgede yeil kart edinmeden, ilkretim
andaki ocuklarn okula gitmelerinin salanmasna kadar birok sosyal sorunun
zmnde etkin rol oynamtr.
Bu balamda, bir kentsel yenileme projesi ortaya atarak yalnzca fizik meknn
dnmn salamak yerine, ekonomik olarak tamamen km alanlarda
ekonominin yeniden canlandrlmas iin alma ve Sosyal Gvenlik
Bakanlnca bu problemle zel olarak ilgilenen, st lek politikalar belirleyecek
bir birim oluturulmaldr. Bu politikalar temel alnarak, yerel lekte,, Sulukule
blgesine zg ekonomik aktivitelerin tanmlanmas, halihazrda devam ettirilen,
ounlukla marjinal sektrdeki gelir getirici aktivitelerin dzenlenmesi ve bu srece
girilmeden nce yaplan aktivitelerin canlandrlmas iin stratejiler gelitirilerek,
yaayanlarnn yetenekleri ve bilgileri ile yapabilecekleri i olanaklar yaratlmaldr.
Milli Eitim Bakanl tarafndan lke genelindeki knt alanlarnda eitimle

balantl sorunlarla mcadele kapsamnda politikalar belirlenmeli ve bu politikalar,
blge / mahalle leklerinde projelere dntrlmelidir. rnein Sulukulede
mesleki geliim kurslarnn almas, mevcut yeteneklerin gelitirilmesi yoluyla i
olanaklarnn arttrlmas nemlidir. , eitli nedenlerle okula gidemeyen okuma
yazma andaki ocuklarn ncelikle zorunlu temel eitimlerini tamamlamalar, lise
eitimine devam etmek isteyenler iin imknlar yaratlmas Milli Eitim
137
Bakanlnn nemli projeleri olarak kabul edilmeli, bu konudaki STKlarn ok
nemli grevler stlendikleri unutulmamaldr.
Bir baka sorun alan olan salk alannda yaplacak almalarda Salk
Bakanlnn sorumluluk stlenmesi gerekmektedir. Ekonomik zayflk ve yerel
ynetimlerin ilgisizlii sonucunda meydana gelen kt hijyen koullarna bal
olarak ortaya kan hastalklar ortadan kaldrmak amacyla Salk Bakanl
tarafndan politikalar ve uygulama aralar gelitirilmelidir. rnein Sulukulenin
maruz kald salk problemleri hem yerel lekteki kamu kurumlar hem de onlarla
koordine alacak STKlar ile yaplacak ortaklaa almalarla zmlenmelidir.
Babakanlka bal zrller daresi Bakanl Sulukule gibi alanlarn nemli

problemi olan zrl saysnn kentin btnne oranla fazla olmas sorununa ynelik,
yaklamlar ve uygulamalar gelitirmeli ve kendine bal birimler tarafndan
yereldeki uygulanmasn gerekletirmelidir.
Babakanlka bal Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu, grev

tanmnda da belirtildii zere knt alanlarndaki bakma muhta farkl ya
gruplarndaki vatandalarn temel ihtiyalarn gidermesi, yaam kalitelerini
arttrmas gerekmektedir. rnein Sulukulede yksek su oran nedeniyle ailesiz
kalan bakma muhta ocuklarn gvence altna alnmas konusunda mahallenin
sosyal yapsna hakim olan Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma
Dernei ile ortak almalar yrtmelidir. Ayrca, blgeye has bir sorun olan madde
bamll sorunun ortadan kaldrlmas iin ilgili kurum ve kurulular blgeye
ynlendirmeli, yerinde gerekli hizmetleri vermeli; ocuk ve genleri bu konuda
bilinlendirmelidir.
ileri Bakanl ve ona bal stanbul l Emniyet Mdrl, Fatih le Emniyet

Mdrl ve BB ve Fatih Belediyesine bal Zabta Mdrlkleri, blgede
gvenlik ve asayiin salanmas, su orannn azaltlmas amacyla gerekli nlemleri
almaldr.
Babakanlka bal Darlaceze Mdrl ve onunla ortak almas gereken

BB Darlaceze Mdrl, blgede yalnz ve bakma muhta yallarn tespit
edilmesi, salk ve dier sosyal hizmetlerden cretsiz faydalanmalar iin gerekli
138
ilemlerin yaplmas konusunda yerel rgtlenmelerle ortak alarak bu sorunu
ortadan kaldrmaldr.
stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajans, Fatih Belediyesinin kentsel

yenileme projesini benimsemek yerine; sosyal dokusuyla bir btn olan Tarihi
Yarmadada kamu kurumlar, yerel rgtlenmelerle ve Sulukuleliler ile blgenin
yaayanlaryla iyiletirilmesine ynelik yaplan almalarda bir uzlatrc olmaldr.
Byle ortak uzlamac bir zemin saland takdirde, Sulukulede proje srecinde
blge halkna mevcut koullarnn iyiletirilmesinde, projenin durdurularak bir yerel
kalknma projesinin hazrlanmasnda destek ve emek veren tm niversiteler ve
STKlar da srece katlabileceklerdir.
Son sz olarak, devam eden tm uygulamalardaki aksaklklar sebebiyle aslnda

dnmesi gereken Trkiyedeki kentsel dnm srecinin kendisidir. Sulukule
rneinde ayrntl olarak incelendii zere, kentlerdeki yoksulluk ve yoksunluk
alanlarnn tmne mdahale edebilecek, bu alanlardaki farkl sorunlarn tmne
cevap verecek kurum ve kurulular, hem devlet yaplanmas iinde hem de STKlar
balamnda mevcuttur. Bu erevede nemli olan konu bu kurum ve kurulularn
kendi sorumluluklar ve yetki alanlarn zmseyip, uygulama aralar ile sorun
alanlar ilikisini doru ve ivedi bir biimde kurmalardr. Ellerindeki yasal yetkiyi
ve kaynaklar kullanarak bu alanlarda yaayan halk madur etmeden, grev
alanlarn uygulamaya dntrme niyetini gsterebildikleri ve bunu katlmc
srelerle hayata geirebildii takdirde Trkiyedeki kentsel dnm srecinin
evrimi gerekleebilir.
139
KAYNAKLAR
2985 sayl Toplu Konut Kanunu, (1984), Ankara
5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu, (2004), Ankara
5226 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu, (2004), Ankara
5302 sayl l zel dareleri Kanunu, (2004), Ankara
5366 sayl Ypranan Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak

Kullanlmas Hakknda Kanun, (2005), Ankara
5393 sayl Belediye Kanunu, (2005), Ankara
Kentsel Dnm ve Geliim Kanunu Tasars, (2005), Ankara
Aar, D., 2007. stanbul'un Kltr Endstrileri zerine (clal Diner ile rportaj),
Kent Gndemi, Aralk 2007, 35-38.
Akbalk, E., 2007. Maaza Vitrininden Satlk Kent Seyri ve Biz Kimliksiz
Mteriler, l, Mart 2007, 167-169.
Akkar, Z.M., 2006. Kentsel Dnm zerine, Batdaki Kavramlar, Tanmlar,

Sreler ve Trkiye, Planlama, 2006/2, 29-38.
Alkan, A., 2006. 29. Dnya ehircilik Gn Kolokyumu'nun Ardndan: Trkiye'de

Mekan almalar "Riskler ve Frsatlar"n Peinden Giderken "Toplumsal Adalet,
Eitsizlik ve ktidar" Nereye Der?, Planlama, 2006/1, 33-42
Apak, S., 2003. Komuluun Zayflad Bir Semt ve Gvenlik, Uluslararas 14.
Kentsel Tasarm ve Uygulamalar Sempozyumu, MSU / Fndkl, stanbul, Trkiye,
28-29-30 Mays
Aykut, M., 2007. Trkiye'de Kentsel Dnm Kavramnn Ortaya k Sreci,

Uygulanm Projeler ve Alternatif zm Aray. (Kkekmece Ayazma Blgesi
ve Portakal iei Vadisi rnekleri), Lisans Bitirme devi, M.S.. Mimarlk
Fakltesi, ehir ve Blge Planlama Blm, stanbul
Bala, H.A., 2004. Evaluation of the Changes in Space Organization Considering The
Contribution to the Urban Space, Uluslararas 15. Kentsel Tasarm ve Uygulamalar
Sempozyumu, MSU / Fndkl, stanbul, Trkiye, 26-28 Mays.
140
Balamir, M., 2005. Trkiyede Kentsel yiletirme ve Dnme likin Gncel
neri ve Modeller,
http://old.mo.org.tr/mimarlikdergisi/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=35&Rec
ID=570, 2008.
Bayraktar, E., 2006. Gecekondu ve Kentsel Yenileme, Ekonomik Aratrmalar

Merkezi Yaynlar, Ankara.
Bayraktar, E., 2007. Neden kentsel dnm?,

http://www.emlakkulisi.com/13_Neden-kentsel-donusum-_m.asp, 2008.
Bayraktar, E., 2007. Orta ve alt gelir grubunu nasl ev sahibi yapacaz?,
http://www.emlakkulisi.com/19_Orta-ve-alt-gelir-grubunu-nasil-ev-sahibi-
yapacagiz-_m.asp, 2008.
Bayraktar, E., 2007. Trkiye'de konut ihtiyacnn nitelii, 2008.

http://www.emlakkulisi.com/88_Turkiye%27de-konut-ihtiyacinin-niteligi-_m.asp,
Bayraktar, E., 2008. Hedefimiz 500 bin konut!,

http://www.emlakkulisi.com/293_Hedefimiz-500-bin-konut_m.asp, 2008.
Bayraktar, E., 2008. stanbulda neler yapacaz?,

http://www.emlakkulisi.com/191_Istanbul-da-neler-yapacagiz-_m.asp, 2008.
Bayraktar, E., 2008. stanbullular konuta doyacak,

http://www.emlakkulisi.com/273_Istanbullular-konuta-doyacak_m.asp, 2008.
Bayraktar, E., 2008. TOKnin ii kira der gibi ev sahibi yapmak,

http://www.emlakkulisi.com/203_TOKI-nin-isi-kira-oder-gibi-ev-sahibi-
yapmak_m.asp, 2008.
Behar, D. ve slam, T., 2006. stanbul'da "Soylulatrma" Eski Kentin Yeni Sahipleri,
stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul.
Bilgin, ., 2004. Byk Kentin Bakalam stanbul'un Deiimi ve Ynetimi,

ID=366, 2008.
Bilsel, C., 2006. Kentsel Dnm, zlen Kentler ve Paralanan Kamusal Alan,
ID=1014, 2008.
Bozdoan, S., 2002. Modernizmin ve Ulusun nas Erken Cumhuriyet Trkiye'sinde

Mimari Kltr, Metis Yaynlar, stanbul.
141
Cabinet Office Social Exclusion Unit, A New Commitment to Neighbourhood
Renewal, ngiltere, 2001.
Cokun, M., 2005. Son Dnemde kartlan Yasalar erevesinde Trkiye'de Doal,
Tarihi ve Kltrel Deerlerin Korunmasnda Yerel Ynetimlerin Deien Rolleri,
Planlama, 2005/1, 42-48.
aklcolu, M. ve Cebeci, .F., 2003. Kentin knt Alanlarnda Uygulamada

Yetersiz Kalan mar Planlarnn Yerine Alternatif Planlama Sreleri,
http://www.kentli.org/makale/donusum.htm, 5 Ocak 2009.
anga, A., 2002. Konut Varlnn Kuaklar Aras El Deitirme Sreci, Konut
Kurultay, YTU / stanbul, Trkiye, 22-23-24 Mays.
etingz, M., 2008. Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri (Sulukule) Kentsel

Yenileme Projesinin Srdrlebilirlik ve Katlm Balamlarnda ncelenmesi ,
Lisans Bitirme devi, M.S.. Mimarlk Fakltesi ehir ve Blge Planlama Blm,
stanbul.
Demirdizen, E., 2007. stanbul Plannn Getirdikleri, Gtrdkleri, Kent Gndemi,

Aralk 2007, 42-44.
Devecigil, P.T., 2002. Konut Politikalarnn Gelitirilebilmesinde Srdrlebilirlik,

Yaanabilirlik ve Hakalk, Konut Kurultay, YTU / stanbul, Trkiye, 22-23-24
Mays.
Diner, ., 2007. Tarihi Yarmada Sempozyumu, T / stanbul, Trkiye, 15-16

Kasm.
Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, 1994, Cilt 7, S:70-71
Ekinci, O., 2005. Kentsel Dnmn Akla Getirdikleri,

ID=571, 5 Ocak 2009.
Eraslan, .G., 2007. Ynetim Mekanizmalarnn Kentsel Dnm Algs ve

Uygulamalar zerindeki Etkisi: ngiltere, Almanya ve Trkiye rnei, Yksek
Lisans Bitirme Tezi, Y.T.. Fen Bilimleri Enstits ehir ve Blge Planlama
Anabilim Dal Kentsel Dnm ve Planlama Program, stanbul
Ergun, N., 2003. stanbul ehir Merkezi Yakn evresinde Kullanm ve Kullanc
Farkllamas, Uluslararas 14. Kentsel Tasarm ve Uygulamalar Sempozyumu, MSU
/ Fndkl, stanbul, Trkiye, 28-29-30 Mays.
142
Gibson, Michael S., 2003. Safe Neighbourhoods For Istanbul, Uluslararas 14.
28-29-30 Mays
Gibson, Michael S., 2003. Safe Neighbourhoods For Istanbul, Uluslararas 14.
28-29-30 Mays
Grgl, Z., 2005. Kentsel Dnm Kentsel Rantn Yeni Ad Olmamal,

http://www.tarihikentlerbirligi.org/icerik/haberDetay.asp?newsID=99, 2008.
Grgl, Z., 2005. Planlamada Bir Ara: Kentsel Dnm,

ID=569.
Gm, K., 2007. 2010 stanbul in Bir Frsat Olabilir mi?, Mimarist, Gz 2007, 50-
54.
Grler, E., 2004. 1980 Sonras Kentsel Dnm Srecinde Kresel Perspektiften
stanbul rnei: Kent i Tarihi Alanlarn Yeniden retim Modelleri, 8 Kasm
Dnya ehircilik Gn 28. Kollokyumu Deien - Dnen Kent ve Blge, ODT/
Ankara, Trkiye, 8-9-10 Kasm
Hamamcolu, C. ve Zeybekolu, S., 2007. Kentsel Bir Laboratuvar Olarak stanbul

ve eitlenen(!) Konut Alanlar, Kent Gndemi, Aralk 2007, 73-76.
stanbul Bykehir Belediyesi Planlama ve mar Mdrl, 2003. Fatih 1/1000

lekli Koruma Amal Uygulama mar Plan Raporu.
stanbul Bykehir Belediyesi Planlama ve mar Mdrl, 2003. Tarihi Yarmada

Eminn - Fatih 1/5000 lekli Koruma Amal Nazm mar Plan Raporu I-II Cilt.
stanbul Bykehir Belediyesi, Stratejik Plan 2007 - 2011.
Kahraman, T., 2006. stanbul Kentinde Kentsel Dnm Projeleri ve Planlama

Sreleri, Planlama, 2006/2, 93-101.
Karada, D., 2008. Kentsel Dnm, http://www.arkitera.com/g67-kentsel-

donusum.html, 2008.
Kaya, ., 2007. Bir Dekor Olarak stanbul Surlar, l, Mart 2007, 170-174.
Kele, R., 1998. Kentbilim Terimleri Szl, mge Kitapevi, stanbul.
143
Kele, R., 2005. Snrlar Olmayan Kentleme Hakknda Notlar: Topran Sahibi
Kimdir? Kentin Sahibi Kimdir?,
ID=979, 2008.
Kray, M.B., 1998. Deien Toplum Yaps, Balam Yaynlar, stanbul.
Kray, M.B., 1998. Kentleme Yazlar, Balam Yaynlar, stanbul.
Kilcullen, J., 2005. Milenyum Kalknma Hedefleri: Kentin Yoksul Blgelerinin

yiletirilmesi zerine,
ID=980, 2008.
Kurban, D., Ykseker, D., elik, A.B., nalan, T. ve Aker, A.T., 2007. Coming to
Terms with Forced Migration: Post-Displacement Restitution of Citizenship Rights
in Turkey, TESEV Yaynlar, stanbul.
Kurtulu, H., 2006. Kentsel Dnme Modern Kent Mitinin k erevesinden

Bakmak, Planlama, 2006/2, 7-11.
Kurtulu, H., 2007. Devlet, Sermaye ve Kentsel Arazi Balar erevesinde Kentsel
Dnm, l, Mart 2007, 72-77.
Krkolu, F., 2008. "Biz artk turistik olduk!",

http://www.turnusol.biz/public/makale.aspx?id=462&pid=19&makale=%22Biz%20a
rtik%20turistik%20olduk, 2008.
zaydn, G. ve Yavuz, N., 2003. Bir Kentsel Dnm Srecinin Hikayesi Siyasal
ktidarn Sanat Yaptlar Aracl le Kamusal Alana Mdahalesi Taksim Meydan
Nasl zld?, Uluslararas 14. Kentsel Tasarm ve Uygulamalar Sempozyumu,
MSU / Fndkl, stanbul, Trkiye, 28-29-30 Mays
zaydn, G., 2004. stanbul rnekleri zerinden Kentsel Tasarm Projelerinde

"Yer"in Anlam, Uluslararas 15. Kentsel Tasarm ve Uygulamalar Sempozyumu,
MSU / Fndkl, stanbul, Trkiye, 26-28 Mays.
zdemir, M.Z.D, 2005. Trkiye'de Kltrel Mirasn Korunmasna Ksa Bir Bak,
Planlama, 2005/1, 20-25.
zden, P.P., 2001. Kentsel Yenileme Uygulamalarnda Yerel Ynetimlerin Rol

zerine Dnceler ve stanbul rnei,
http://www.istanbul.edu.tr/siyasal/dergi/sayi23-24/20.htm, 2008.
144
zden, P.P., 2005. Yasal ve Ynetsel erevesiyle ehir Yenileme Planlamas ve
Uygulamas: Trkiye rnei, Doktora Tezi, .T.. Fen Bilimleri Enstits, stanbul
zekren, . Ve Yirmibeolu, F., 2002. Konut Alanlarnn Gelitirilmesi ve

Srdrlebilmesinde Kamu-zel Ortaklklar, Konut Kurultay, YTU / stanbul,
Trkiye, 22-23-24 Mays.
Polat, S., 2008., Kentsel dnm: Tanmlar, nedenler, uygulamalar,

http://www.dijimecmua.com/index.php?c=sw&v=35&s=93&p=56, 2008.
Roberts, P.W. ve Sykes, H., 2000. Urban Regeneration, Sage, Londra.

Skmen, P., 2003. Kentsel Yenilemede rgtleyici Kapasitenin Belirleyici Rol,
Uluslararas 14. Kentsel Tasarm ve Uygulamalar Sempozyumu, MSU / Fndkl,
stanbul, Trkiye, 28-29-30 Mays.
en, B., 2007. Soylulatrma: Tarihi Kentsel Alanlarn Dnmnde Artan Snfsal
elikiler, l, Mart 2007, 60-66.
Tan, P., 2005. Avrupa Kentlerinin Gelecei,

ID=981, 2008.
Thorns, D.C., 2004. Kentlerin Dnm Kent Teorisi ve Kentsel Yaam, CSA
Global Yayn Ajans, stanbul.
Ulu, A. ve Karako, ., 2004. nsana Yabanclaan Kent Sokaklarnn Gemile

Gelecek Arasndaki Yeni Kimlik Aray, Uluslararas 15. Kentsel Tasarm ve
Uygulamalar Sempozyumu, MSU / Fndkl, stanbul, Trkiye, 26-28 Mays.
Uysal, Y., 2007. stanbul Nereye Gidiyor?.., l, Mart 2007, 45-53.
lken, G., 2003. Tarihi evrede Kentsel Dnmn Dinamikleri, Uluslararas 14.
28-29-30 Mays
Yamak, Y., 2006. mar (Yaplanma) Haklarnn Devri: Model-Uygulama Alanlar ve

Sonular, Planlama, 2006/1, 63-73
Yldrm, A.E., 2006. Gncel Bir Kent Sorunu: Kentsel Dnm, Planlama, 2006/1,
7-24.
Yldz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi ehir ve Blge Planlama Blm, 3.

Blm Mahalle leinde Kentsel Dnm Modeli Kkbakkalky rnei, 2006
145
INTERNET KAYNAKLARI
URL-1, http://www.peyzaj.org/haberdetay.asp?HABER_ID=1265&haber=10, 10
Soruda Kentsel Dnm, 2008.
URL-2, http://nin-lil.blogspot.com/2008/04/kentsel-dnm-nedir.html, Kentsel

Dnm Nedir?, 2008.
URL-3, http://www.emekdunyasi.net/tr/article.asp?ID=2156, Sulukule tarihiyle

birlikte yklyor, 2008.
URL-4, http://www.toki.gov.tr/habitat/habitatvetoki/index.html, Habitat ve TOK,

2008.
URL-5, http://www.istabip.org.tr/icerik/agustos-2008-tk-toplanti-tutanagi/, Austos

2008 TK Toplant tutana, 2008.
URL-6, http://www.mimdap.org/w/?p=4079, Romanlar haklarn arad, nsan

Haklar rahatsz oldu!, 2008.
URL-7, http://www.milliyet.com.tr/2007/11/28/son/sonsiy41.asp, TBMM nsan

Haklar Komisyonu, Sulukule sakinlerini dinleyecek, 2008.
URL-8, http://fatihaktuel.com/haber_detay.php?haber_id=1982, Sulukule

Sakinlerinin nsan Haklar Komisyonu'na Yapt Bavuru, 2008.
URL-9, http://www.haberfatih.com/detay.asp?hid=1490, Sulukulelileri Taksitler

Kara Kara Dndryor, 2008.
URL-10, http://supportingsulukule.blogspot.com, Respecting the Human and

Housing Rights of All Residents of Sulukule/stanbul, 2008.
URL-11, http://www.ihb.gov.tr/haberler.htm, Sulukule'deki ykmlar insan haklar

ynnden aratrlacak, 2008.
URL-12, http://www.toki.gov.tr/page.asp?id=4, TOK - Toplu Konut Kanunu, 2008.
URL-13, http://www.toki.gov.tr/page.asp?id=6, TOK - Organizasyon emas, 2008.
URL-14, http://www.toki.gov.tr/page.asp?id=7, TOK - tirakler, 2008.
URL-15,http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/kurumsal/VizyonIlkeler/Pages/Vizyon
MisyonIlke.aspx, .B.B. - Vizyon Misyon ve lkelerimiz, 2008.
146
URL-16, http://www.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=452, stanbul'un Deniz
Yldzlar, 2008.
URL-17, http://portal.unesco.org/en/ev.php-
URL_ID=3328&URL_DO=DO_TOPIC& URL_SECTION=201.html, What is it?
What does it do? About UNESCO, 2008.
URL-18, http://www.unhabitat.org/content.asp?typeid=19&catid=282&cid=3480,
Advisory Group on Forced Evictions, 2008.
URL-19, http://www.fenerbalat.org/content.php?ct=The%20Programme&chlang=_t,
Fener ve Balat Semtleri Rehabilitasyon Program, 2008.
URL-20, http://www.ozida.gov.tr, T.C. Babakanlk zrller daresi Bakanl,

2008.
URL-21, http://www.shcek.gov.tr/hizmetler/Kadin_Aile_Toplum/, Kadn Aile

Toplum, 2008.
URL-22, http://www.fatih.gov.tr, T.C. Fatih Kaymakamligi Resmi Web Sitesi, 2008.
URL-23, http://www.basbakanlik.gov.tr, T.C.Basbakanlik Resmi Web Sitesi, 2008.
URL-24, http://www.darulaceze.gov.tr, Darleceze Messesesi, 2008.
URL-25, http://www.saglik.gov.tr, T.C. Salk Bakanl, 2008.
URL-26, http://www.adalet.gov.tr, T.C. Adalet Bakanl, 2008.
URL-27, http://www.iem.gov.tr, stanbul Emniyet Mdrl, 2008.
URL-28, http://www.meb.gov.tr, T.C. Milli Eitim Bakanl, 2008.
URL-29, http://cygm.meb.gov.tr/tanitim/index.html, raklk ve Yaygn Eitim

Genel Mdrl, 2008.
URL-30, http://cedb.meb.gov.tr, raklk, Mesleki ve Teknik Eitimi Gelitirme ve

Yaygnlatrma Dairesi Bakanl, 2008.
URL-31, http://www.istanbulkulturturizm.gov.tr, T.C. Kltr ve Turizm Bakanl

stanbul l Kltr ve Turizm Mdrl, 2008.
URL-32, http://www.errc.org/About_index.php, What is the European Roma Rights

Centre?, 2008.
147
URL-33, http://www.cohre.org/aboutus, COHRE - Centre On Housing Rights and
Evictions, 2008.
URL-34, http://erionet.org/site/basic149.html, European Roma Information Office,

2008.
URL-35, http://www.hyd.org.tr/?pid=82, Helsinki Yurttalar Dernei, 2008.
URL-36, http://www.iyilikneredebizorada.com/site/index.php, 2008.
URL-37, http://www.mesev.org/index.php, Mesev, 2008.
URL-38, http://www.isocarp.org/index.php?id=about, ISOCARP, 2008.
URL-39, http://www.mev.org.tr, Milli Eitim Vakf, 2008.
URL-40, http://eng.habitants.org/who_we_are/who_we_are, International Alliance of

Inhabitants, 2008.
URL-41, http://csce.gov/index.cfm?FuseAction=Blogs.List&ContentType=L,
Turkish Government Must Find a Common Solution for Roma in Sulukule, 2008.
URL-42, http://www.mimarizm.com/KentinTozu/makale.aspx?ID=338&sid=328,
Sulukule'nin tarihesi, 2008.
URL-43, http://www.arkitera.com/h34380-sulukule-icin-alternatif-proje.html,
Sulukule iin alternatif proje, 2008.
URL-44, http://www.akademi-kentsel-donusum.blogspot.com, Kamuoyuna Kentsel

Dnm ve Yenileme Uygulamalar Hakknda Duyuru ve Davet, 2008.
URL-45, http://www.alternatifsulukule.org, Baka Bir Sulukule Mmkn!, 2008.
URL-46, http://40gun40gece-sulukule.blogspot.com, 40 Gun 40 Gece Sulukule,

2008.
URL-47, http://www.sulukuleyasasin.blogspot.com, Sulukule Yok Olmasn, 2008.
148
EKLER
EK 1. Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei kr Pndke ait

Osmanl mparatorluu tarafndan verilmi tapu.
149
EK 2. TOK BB Fatih Belediyesi arasnda imzalanan Protokol
STANBUL FATH LES 1ci GRUP 2 NOLU

YENLEME ALANLARI PROJE VE UYGULAMALARINA
LKN PROTOKOL
BLM I
lk Hkmler
Taraflar ve Mevzuat
Madde 1 T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl, T.C. stanbul Bykehir Belediye
Bakanl ve T.C. Fatih Belediye Bakanl arasnda, 16.06.2005 tarihinde kabul edilen 5366
Sayl Ypranan Tarihi Ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas Ve
Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun ve Ynetmelii gerei Yenileme Alan olarak
belirlenen ve Bakanlar Kurulu Karar ile uygun grlen alanda, 5366 Sayl Kanun, 2985 sayl
Toplu Konut Kanunu ile 12.05.2004 tarih ve 25460 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrle giren 5162 sayl Kanun, 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunun, 5393 sayl
Belediye Kanunu ve ilgili dier Kanunlar kapsamnda i bu Protokol yaplmtr.
T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl, T.C. stanbul Bykehir Belediye
Bakanl ve T.C. Fatih Belediye Bakanl arasnda 08.09.2005 tarihinde imzalanan stanbul
Fatih 2 Nolu Kentsel Yenileme (Gecekondu Dnm) Projesine likin Protokolde yer alan
hkmler i bu Protokol ile yeniden dzenlenmi olup, bu Protokoln imzalanmas ile
08/09/2005 tarihli Protokol hkmlerinin geerlii kalmayacak, Fatih lesi 1 inci grup 2 nolu
Yenileme Alanna ait tm almalar i bu Protokoln yasal dayanaklar ve hkmlerine gre
yrtlecektir.
Tanmlar ve Ksaltmalar
Madde 2
BYKEHR : T.C. stanbul Bykehir Belediye Bakanln
TOK : T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanln
BELEDYE : T.C. Fatih Belediye Bakanln
YENLEME ALANI : 2863 Sayl Kanun gerei Sit alan olarak tescil ve ilan
edilmi Koruma Blgeleri ierisinde, 5366 Sayl Kanun
gerei BELEDYEnin teklifi zerine Bakanlar
Kurulunca kabul edilerek belirlenen alanlar,
FATH 1 ci GRUP 2 NOLU
YENLEME ALANI : stanbul li, Fatih Belediyesi, Nesliah ve Hatice Sultan
Mahallelerinin Bakanlar Kurulunca Tasdik edilen brt
78942,16 m2, net (mlkiyetli) 46091,19 m2
byklndeki Alan (Ek-1)
RLVE PROJES : Tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn ve yakn
evresinin mevcut durumlarnn belgelenmesi iin
hazrlanan farkl leklerdeki projeler ile aklama
raporlarn,
RESTTSYON PROJES : Tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn ve yakn
evresinin analizi, benzer yaplarla karlatrlmas,
zgn ve belli bir dneme ilikin belgeleri ve izimleri
ieren neri projelerini,
RESTORASYON PROJES : Tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn onarm, zgn
ilevi ve yeni kullanm iin getirilen mdahale
biimlerinin rapor ve projelerini,
YENLEME AVAN PROJES : Yenileme uygulama projelerine esas tekil edecek, 5366
Sayl Kanunun 2 nci maddesi uyarnca Kltr ve Tabiat
Varlklarn Koruma Kurulunca karara balanan, mimari
avan proje ile statik, tesisat, elektrik, ulam ve alt yap
n raporlarn,
YENLEME UYGULAMA PROJES :Yenileme alan ierisinde bulunan tarihi ve kltrel
tanmaz varlklarn, 5366 Sayl Kanunun 3 nc
maddesi uyarnca kltr ve tabiat varlklarn koruma
kurulunca karara balanan, rlve, restitsyon,
150
restorasyon projeleri ile onarlacak veya yeniden ina
edilecek yaplarn, imar mevzuatnda ngrlen kentsel
tasarm, evre dzenleme, mimari, statik, mekanik-
elektrik tesisat ve alt yap projelerini,
TOPLU KONUT ALANI 1 : Gaziosmanpaa lesi, Taoluk Blgesinde TOK
tarafndan yaptrlan konutlardan bilgileri Ek-2de verilen
yaklak 396 adet konutluk alan (Ek-2)
TOPLU KONUT ALANI 2 : TOK tarafndan stanbul li Avrupa Yakasnda
gelitirilecek sosyal konut projelerinden bu projedeki hak
sahipleri iin ayrlacak alanlar
KORUMA BLGE KURULU : Kanunun 3 nc maddesi uyarnca, 2863 sayl Kltr
ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 51 inci
maddesine gre oluturulacak Kltr ve Tabiat
Varlklarn Koruma Blge Kurulunu
ifade eder.
Protokoln Konusu ve Kapsam

Madde 3 - Bu Protokoln konusu, stanbul li, Fatih Belediyesi snrlar ierisinde bulunan ve
halihazrda zerinde gecekondular, arpk yaplamalar ve kentsel standart dk yaplarn
ounlukta bulunmas nedeni ile knt alanlarn olutuu ve Belediye tarafndan 5366 Sayl Kanun
ieriinde Yenileme Alan olarak belirlenip Bakanlar Kurulunca karar altna alnm olan 1ci Grup 2
Nolu Yenileme Alanndaki (Ek-1) hak sahiplerinin mlkiyet haklarndan doabilecek olan sorunlarn
zmlenmesidir.
Bu Protokoln kapsam, hak sahiplerinin TOK tarafndan Yenileme Alan ve Toplu Konut
Alanlarnda (1-2) yaplacak sosyal konutlardan faydalandrlmalarnn salanmas amac ile
BYKEHR, TOK ve BELEDYE ibirlii erevesinin olumas, mevcut knt ve arpk
yerleme alanlarnn tasfiye edilerek, tarihsel dokuya uygun, ada ve yaanabilir bir kent haline
dntrlmesinin salanmasna ilikin her trl mlkiyet, proje, yapm, alm, satm, hizmet ve
datm standartlardr.
BLM II
TOK nin Ykmllkleri
Yenileme Alannda Yaplacak Konutlara ait Bilgiler
Madde 4 - 5366 Sayl Kanun ieriinde Yenileme Alan olarak belirlenip Bakanlar Kurulunca karar
altna alnan ve bu Protokol kapsamnda Ek-1 de ve Ek-2 de belirtilen blgelerde, i bu protokoln
konusuna uygun olarak 5366 Sayl Kanun, 2985 sayl Toplu Konut Kanunu ve ilgili dier Kanunlar
ve mevzuat erevesinde TOK tarafndan gerekletirilecek projelere uygun yaplamalar ve bunlara
ait sosyal donatlar yaplacaktr.
Belediyenin gr alnarak, i bu Protokol kapsamnda yaplacak tm yaplamalar, sosyal donat
alanlar ve evre dzenlemelerine ilikin projeler ve yapm ileri;
a) Rlve, Restitsyon ve Restorasyon projeleri TOK tarafndan hazrlanacaktr.
b) Yenileme Avan Projesi: TOK tarafndan hazrlanacaktr.
c) Yenileme Uygulama Projesi: TOK tarafndan hazrlanacaktr.
d) Koruma Blge Kurulunca projelerde talep edilen deiiklikler ve neriler TOK tarafndan
yerine getirilecektir.
e) naat ihaleleri, yapm ekli, mahal listeleri, Yenileme Uygulama Projesine bal kalmak
kaydyla TOK tarafndan belirlenecek, yaplara ilikin imalat deiiklii ile malzeme
onaylar da TOK tarafndan yaplacaktr.
f) Yenileme Avan Projesi ve Yenileme Uygulama Projesi kapsamndaki tm yaplanmalar
anahtar teslimi olarak TOK tarafndan yaplacak veya yaptrlacaktr.
Yenileme Alannda ve Toplu Konut Alannda yaplacak yaplarn hak sahiplerine verileceklerin
dnda kalan tm yaplarn tasarruf hakk TOK ye aittir. Yenileme Alannda ve Toplu Konut
Alanlarnda (1-2) TOK tarafndan ina edilecek konutlarn ve ticari yaplarn satna ilikin usul ve
esaslar ile fiyatlarn belirlemeye yetkilidir. Hak sahiplerinin faydalandrlaca konutlarn satna
ilikin usul ve esaslarn belirlenmesinde ise BELEDYEnin gr alnacaktr.
TOK uygulamaya ynelik ihalelerinde hak sahiplerine ilikin mlkiyet ve muvafakat sorununun
zmlenmesi ile tahliye ve ykm srecinin tamamlanmas artn arayacaktr.
151
BLM III
Belediyenin Ykmllkleri
Yenileme Avan ve Yenileme Uygulama Projelerinin Onay

Madde 5
a) Rlve, Restitsyon ve Restorasyon Projelerinin uygunluu: Bu projelerin uygunluu ve kontrol
Belediyece salanacaktr.
b) Yenileme Avan Projelerinin Onay: Belediyenin uygun grnn alnmas kaydyla TOK
tarafndan hazrlanacak olan Yenileme Avan Projelerinin Koruma Blge Kurulunca karara balanmas
ve Belediye Meclisince kabul Belediyece salanacaktr
c) Yenileme Uygulama Projelerinin Onay: Belediyenin uygun grnn alnmas kaydyla TOK
tarafndan hazrlanacak olan Yenileme Uygulama Projelerinin Koruma Blge Kurulunca onaylanmas
Belediyece salanacaktr.
Hazine, Vakf ve Dier Kamu Kurulularna Ait Tanmazlar

Madde 6 Mlkiyeti Hazineye ait tanmazlarn Belediye adna devri Belediye tarafndan
yaplacaktr.
Vakf ve dier kamu kurum ve kurulularna ait tanmazlarn devrine ilikin usul ve esaslar
BYKEHR, TOK, BELEDYE ve ilgili kamu kurum ve kuruluunun bal olduu Bakanlk
veya Genel Mdrlnce mtereken belirlenecektir.
Yenileme Alannda Yaayan Hak Sahiplerinin Belirlenmesi

Madde 7 Fatih 1. grup 2 Nolu Yenileme Alanndaki tanmazlara ilikin her trl mlkiyet ve
mlkiyetin gayri ayni hak sahiplerinin tespiti ve bu tespite ynelik almalar BELEDYE tarafndan
yaplacak olup, tanmazlar hak sahiplilik durumuna gre deerlendirilmeye alnacaktr. Bu protokol
koullarna gre hak sahiplerine denecek bedellerin ve/veya verilecek konutlarn
deerlendirilmesinde bu kstas dikkate alnacak ve tapudaki tahsislerin kaldrlmas ve hak sahiplerine
konutlarn teslimi BELEDYE tarafndan yaplacaktr. Hak sahiplerinin belirlenebilmesi iin gerekli
kriterler ve hak sahiplerinden istenecek belgeler Ek-3te sunulan kriterler erevesinde TOK,
BYKEHR ve BELEDYE tarafndan belirlenecektir.
BELEDYE, Yenileme Alannda ikamet eden tapu sahibi olan veya olmayan vatandalardan,
mlkiyetlerinde, igallerinde veya zilliyetlerinde bulunan arsa, bina ve eklentilerini, ayn Alanda veya
Toplu Konut Alannda yaplacak konutlardan mahsuplama veya borlandrma yoluyla konut edinmek
zere TOKye devir edilmesi artyla Muvafakatname alacaktr.
Yenileme Alannda bulunan BYKEHR ve BELEDYE ye ait tanmazlar ile proje uygulamas
gerei BELEDYE adna mlkiyete konu olabilecek (ihdas edilebilecek) tanmazlarn bedelleri
Madde 9da ifade edilen ekli ile grev yapacak olan Komisyon tarafndan belirlenecektir. Belirlenen
bedele denk gelmek ve hak sahiplilii ilkesi ieriinde deerlendirilmek kaydyla TOK ve
BELEDYE arasnda yap (konut-iyeri) baznda mahsuplama yaplacaktr.
Arsa ve Arazi Dzenlemeleri

Madde 8 Her trl arsa ve arazi dzenlemeleri (tevhit, ifraz, terkin, ihdas, irtifak, st hakk vb.)
Yenileme Avan Projesi kapsamnda BELEDYE tarafndan yaplacaktr.
Yenileme Alannn Deer Tesbiti ve Komisyon Oluturulmas

Madde 9 TOK, BYKEHR ve BELEDYE arasnda 08/09/2005 tarihinde imzalanan stanbul
Fatih 2 Nolu Kentsel Yenileme (Gecekondu Dnm) Projesine likin Protokol erevesinde
teekkl ettirilen Komisyon i bu Protokol kapsamnda grev yapabilir.
Taraflar arasnda gerek grlmesi halinde, Yenileme Alannda bulunan ahslara ait arsa, bina ve
eklentilerin deerlerini tespit etmek zere TOKden 1(bir), BYKEHRden 2 (iki) ve
BELEDYEden 2 (iki) kiiden oluacak toplam 5 (be) kiilik yeni bir KOMSYON teekkl
ettirilecektir. Bu komisyon ayni zamanda kat karl, yap-ilet, yap-ilet-devret gibi modellerin
uygulanmas halinde de grev yapacaktr.
BECAY YNTEM
BELEDYE, Madde 7de belirlenen esaslar dahilinde Yenileme Alannda ikamet eden hak sahibi olan
vatandalardan, tanmazlarn mlkiyetini ayn alanda veya Toplu Konut Alannda yaplacak
konutlardan faydalanmak zere ncelikle becayi yntemini benimseyerek devir alacaktr. Becayi
152
ynteminde; Komisyon tarafndan belirlenecek tanmaz deeri ile TOK tarafndan ayn alanda veya
Toplu Konut Alannda yaptrlacak konut inaatlarnn maliyetleri dikkate alnarak belirlenecek konut
sat fiyat karlatrlarak, deer ve fiyat arasnda kalabilecek miktar iin TOK ve ahslar arasnda
mahsuplama yoluna gidilecektir.
Komisyonca takdir edilen tanmaz deerinin TOK tarafndan belirlenecek konut sat fiyatndan
dk kmas durumunda konut edinmek istediini muvafakat yolu ile beyan eden ve mevcut
mlkiyet haklarndan TOKye devir art ile BELEDYE lehine feragat eden hak sahipleri TOK ve
BELEDYE nin ortaklaa belirleyecei deme koullarn kabul edecekler ve bir (1) konut iin konut
sat szlemesi imzalayacaklardr.
Komisyonca takdir edilen arsa ve bina deerinin, belirlenecek konut sat fiyatndan yksek kmas
durumunda, tanmaz deerine karlk gelecek sayda konut verilip verilmesine ilikin dzenlemeler
TOK tarafndan yaplacaktr. Konut verilememesi durumunda yksek kan deer TOK tarafndan
nakit olarak denecektir.
KAMULATIRMA LEM
Yenileme Alannda Bulunan yaplarn boaltlmas, ykm ve kamulatrlmasnda anlama yolu

esastr. Ancak becayi ve benzeri yntemler ile hak sahipleriyle anlama salanamayan durumlarda
Kamulatrma yaplacaktr. Kamulatrmaya ynelik yasal ilemler BELEDYE tarafndan
yrtlecek, ancak kamulatrma bedelleri TOK tarafndan denecektir.
Yenileme Alannda Madde 7deki esaslara gre hak sahibi olarak belirlenen kiilerin TOK tarafndan
ayn alanda veya Toplu Konut Alannda yaplacak konutlar yerine Komisyonca takdir edilen bedelin
taraflarna denmesini talep etmesi durumunda, sz konusu bedeller TOK tarafndan hak sahiplerine
nakit olarak denecektir.
Yenileme Alannn Tasfiyesi, Ykm ve Temizlenmesi

Madde 10 Yenileme Alannda yer alan tm gecekondu, yap ve eklentilerin tasfiyesi, ykm ve
molozlarn temizlenmesi 9. madde de belirtilen esaslar dahilinde yaplacak anlamalar ve/veya
kamulatrma ilemi sonucunda BELEDYE tarafndan yaplacaktr. TOK tarafndan ihalesi
yaplacak alanlarn ihale sonras mteahhitlere yer teslimi yaplnca kadar geen sre zarfnda tapulu,
tapusuz her trl igalden arndrlarak bo olarak TOKye fiilen teslimi BELEDYEnin
sorumluluundadr.
Yenileme Alanndaki tm igallerin kaldrlmas ve Alanlarn temizlenmesi BELEDYE tarafndan
stlenilecek olup, TOK tarafndan yaplacak ihale srecinde Alandaki igallerin temizlenmi olmas
art aranacaktr. Aksi taktirde darenin urayaca her trl zarar ve ziyandan BELEDYE sorumlu
olacaktr.
Yenileme Alannda bulunan hak sahiplerinin (anlama salananlar iin) yeni konutlarna gei
aamasna kadar geecek sre ierisindeki nakliye ve kira yardmlar BYKEHR veya
BELEDYE tarafndan karlanacaktr.
Yenileme Alan iersinde bulunan kirac ve igalcilerin, TOKce yaplacak deerlendirme sonucunda
TOK tarafndan stanbulun herhangi bir yerinde ina edilen sosyal konutlarndan tercihli konut alma
haklar olacaktr. Bu hakkn deerlendirilmesinde igalcilerin enkaz bedeli dikkate alnacak ve bu
bedel konut fiyatndan dlerek deerlendirilecektir. Kirac ve igalcilerin bu haklardan
faydalanabilmesi iin, en az 31.07.2005 tarihinden nce bu alanda oturduunu veya igalinde
olduunu ispat etmesi gerekmektedir. spata ilikin belgeler genel esaslar dhilinde
deerlendirilecektir.
Yenileme Alan Mlkiyetinin TOK ye Devri

Madde 11 BELEDYE, Madde 7de tanmlanan hak sahipleri tespit srecini ve Madde 9da
tanmlanan deer tespiti srecini tamamladktan sonra, Yenileme Alannda yer alan ve muvafakat
vererek becayi yntemini, ya da mlkiyetleri karl para miktarn almay kabul eden hak sahipleri
ile kat karl, yap-ilet, yap-ilet-devret vb. yntemlerle anlama yapan hak sahiplerine ait, yap ve
eklentileri Madde 10daki esaslar uyarnca tasfiye edip temizleyecek ve mlk sahibi tarafndan
tapudaki tm tahsis ve takyidatlarn kaldrlmasndan sonra ada bir kentsel yerleimin yaplmas
iin TOKye devredecektir.
Anlama salanamayan tanmazlar iin ise, Madde 9da belirtilen esaslar dahilinde BELEDYE
tarafndan Kamulatrma yaplp ayni ekilde TOK ye devredilecektir.
TOKye devredilecek Yenileme Alan zerinde TOK tarafndan uygulamaya balanncaya kadar
geebilecek zaman zarfndaki her trl igaller ile TOK nin rzas dndaki kullanmlara kar
engelleyici tedbirler BELEDYE tarafndan alnacaktr.
153
Yenileme Alanna Ait Jeolojik ve Jeoteknik Zemin Etd Raporlar
Madde 12 Yenileme Alanna ait jeolojik ve jeoteknik zemin etdleri BELEDYE tarafndan
yaptrlacak, ilgili kurululara onaylatlarak TOKye sunulacak ve bu ilemler iin
TOKden herhangi bir cret talep edilmeyecek olup, bu cret BYKEHR tarafndan
karlanacaktr.
BELEDYE tarafndan hazrlanan ve ilgili mercilerce onaylanan Protokol ekindeki Alanlarn zemin
etdlerinin, TOKce incelenmesi ve Alann projelendirilmesi srecini mteakip, Alann elverdii
yaplama koullar erevesinde, TOK tarafndan yaptrlacak toplam inaat alan netletirilecek
olup, maliyetler ile BELEDYE tarafndan Madde 7de tanmlanan hak sahiplilii tespitinin
tamamlanmas neticesinde, Yenileme Projesi iin; TOK tarafndan Fizibilite Analizi yaplacaktr.
TOK tarafndan, yaplan sz konusu Fizibilite Analizi sonucuna gre Projenin TOK tarafndan
uygun grlmesi halinde i bu Protokol yrrle girecektir. Uygulamann balatlmas erevesinde
alanda etaplamaya da gidilebilir.
Yenileme Alanna Ait ncelikli Teknik Altyap Hizmetleri

Madde 13 TOK ye devredilen Yenileme Alan snrlarna kadar olan imar yollarnda ncelikli
teknik altyap, projelendirme ve inaat ileri (imesuyu, kanalizasyon, yamursuyu, yol, iletiim vb.)
BUYUKEHR tarafndan yaplacak ve bunlarla ilgili TOK den herhangi bir bedel talep
edilmeyecektir. Yenileme Alan iersindeki her trl teknik altyap projelendirme ve yapm ileri
TOK tarafndan yaplacaktr.
Yenileme Alan Projesinin Sresi

Madde 14 Projelerin yapm ve onayn mteakip hak sahipleri ile anlama sreci balatlacak ve
anlama salanamayanlarn kesinletirilmesinden sonra kamulatrma almalar 6 (alt) ayda
tamamlanacaktr.
Yenileme Uygulama projesinin onaylanmas, inaat ruhsatlarnn temini ve uygulama alannn
sorunsuz bir ekilde TOK ye devrini takiben TOK 40 (krk) gn ierisinde inaata balayacaktr.
naata balanlmasndan itibaren proje 18 (onsekiz) ay iersinde anahtar teslimi olarak tamamlanacak
ve yaplar hak sahiplerine teslim edilecektir.
TOK, projenin btnl itibar ile bir proje ynetim ve sre planlamas yapacak ve bunu
BELEDYE ye sunacaktr. Bu plan szlemenin eki olacaktr.
Bu maddede ifade edilen yenileme alannn proje sreleri mcbir sebeplerden dolay TOK tarafndan
deitirilebilir.
BLM IV
Dier Hususlar
Protokolde Bulunmayan Hususlar
Madde 15 - Protokol yrrle girdikten sonra bu Protokoln yrtlmesinde Protokolde
bulunmayan hususlarn ortaya kmas veya detaylara ihtiya duyulmas halinde ilgili taraflar
Ek Protokoller dzenleyebilirler. Dzenlenen Ek Protokoller ibu Protokoln ayrlmaz
paras haline gelir.
Protokoln Feshedilmesi
Madde 16 - bu Protokolden doan ykmllklerin, taraflardan biri tarafndan ihlal edilmesi veya
makul sre iersinde yerine getirilmemesi; yerine getirilmesi hususunda taraflardan biri
tarafndan yaplan ihtarname keidesine ramen verilen sre iersinde yine yerine
getirilmemesi durumunda, ihtarname ile verilen sre sonunda bakaca ihtara gerek
kalmakszn Protokol kendiliinden feshedilmi olur.
Taraflarn fesih nedeniyle doabilecek zararlarn, zarara neden olan taraftan talep etme haklar
sakldr.
Anlamazlklarn zm
Madde 17 Bu Protokoln uygulamasnda doabilecek anlamazlklarn zm yeri stanbul
Mahkemeleri ve cra Daireleridir.
Madde 18 - bu Protokol bu madde ile birlikte on sekiz (18) maddeden ibaret olup taraflar arasnda
../.. /2006 tarihinde (3) nsha olarak imzalanmtr
EKLER:
1. Fatih 1 inci grup 2 Nolu Yenileme Alanna ait Bilgiler,
154
2. Taoluk Toplu Konut Alanna ait bilgiler,
3. Hak sahiplii ve Kymet Takdirine ilikin Kriterler Listesi.
STANBUL FATH LES - 1.GRUP 2 NOLU

YENLEME ALANLARI PROJE VE UYGULAMALARINA
LKN EK PROTOKOL
Tanmlar ve Ksaltmalar
Madde 1-
BYKEHR : T.C. stanbul Bykehir Belediye Bakanln

TOK : T.C. Toplu Konut daresi Bakanln
BELEDYE : T.C. Fatih Belediye Bakanln
LAVE YENLEME ALANI : stanbul, Fatih Belediye Bakanl tarafndan, 1. Grup 2
Nolu Yenileme Alanna ilave olarak belirlenen yaklak
(brt) 12.554,00m2 lik (2524 adann geriye kalan ksm)
Alan (Ek-1),
fade eder.
Ek Protokoln Konusu ve Kapsam
Madde 2 - Bu Ek Protokol, 08.09.2005 tarihli stanbul Fatih 2 Nolu Yenileme (Gecekondu Dnm)
Projesine likin Protokoln geerliliini ortadan kaldran 13.07.2006 tarihli stanbul-Fatih lesi
1.Grup 2 Nolu Yenileme Alanlar Proje ve Uygulamalarna likin Protokoln (Ek-3) 15. maddesi
uyarnca hazrlanm olup 13.07.2006 tarihli Protokolde belirtilen Yenileme Alanna lave yeni
alanlarn belirlenmesiyle Protokoln 2. , 3. ve 4. maddelerine ek hkmler getirmektedir. Bu Ek
Protokol, ilgili Protokoln ayrlmaz bir parasdr.
Madde 3 - 13.07.2006 tarihli stanbul-Fatih lesi 1.Grup 2 Nolu Yenileme Alanlar Proje ve
Uygulamalarna likin Protokoln 2. maddesiyle belirlenen Nesliah ve Hatice Sultan
Mahallelerindeki yaklak 78.942,16 m2 byklndeki Yenileme Alanna, Ek Protokoln bu
maddesiyle Ek-1 haritada snrlar, Ek-2 tabloda ise Ada, Parsel numaralar belirtilen yaklak (brt)
12.554,00 m2 lave Yenileme Alan dahil edilmitir.
Madde 4 - 13.07.2006 tarihli stanbul-Fatih lesi-Fatih 2 Nolu Yenileme Alan Projesine likin
Protokoln 6 nc ve 11 inci maddelerindeki mlkiyet devirleri, 7 inci maddesindeki hak sahiplii
belirleme ve muvafakat, mahsuplama, 8 inci maddesindeki arsa ve arazi dzenlemeleri, 9.
maddesindeki deer tespiti, becayi, kamulatrma gibi i ve ilemler, 10 uncu maddesindeki
tasfiye,12.maddedeki jeolojik-jeoteknik zemin ett raporlama ile 13 nc maddesindeki ncelikli
teknik altyap hizmetlerine ait tm taraflar aras yetki ve grevleri tanmlayan hususlar, bu Ek
Protokoln 3.maddesinde tanmlanarak ilave edilen Ek Yenileme Alan iinde geerlidir.
Dier Hkmler
Madde 5 bu Ek Protokolden doan ykmllklerin taraflardan biri tarafndan ihlal edilmesi

veya makul sre ierisinde yerine getirilmemesi veya yerine getirilmesi hususunda (dier taraflardan
biri tarafndan) ihtarnameye ramen verilen sre ierisinde yerine getirilmemesi halinde, ihtarname
ile verilen sre sonunda bakaca ihtara gerek kalmakszn Ek Protokol kendiliinden feshedilmi
saylr.
Taraflarn fesih nedeniyle doabilecek zararlarn, zarar neden olan taraflardan talep haklar sakldr.
Madde 6 - Bu Ek Protokoln uygulanmasndan doabilecek anlamazlklarn zm yeri stanbul

Mahkemeleri ve cra Daireleridir.
155
Madde 7 Yedi (7) maddeden ibaret olan i bu Ek Protokol taraflar arasnda ....../..../2007 tarihinde
(3) nsha olarak imzalanm ve yrrle girmitir.
EKLER:
1. Yaklak 12.554,00m2 yzlml lave Yenileme Alanna ait haritas,

2. lave Yenileme Alanna ait ada - parsel numaralar tablosu,
3. 13.07.2006 tarihli stanbul-Fatih lesi 1.Grup 2 Nolu Yenileme Alanlar Proje ve Uygulamalarna
likin Protokol
4. Hak Sahiplilii Deerleme almas Form ve Evraklar
T.C. T.C. T.C.

STANBUL BYKEHR BABAKANLIK FATH ELEDYE
BELEDYE BAKANLII TOPLU KONUT DARES BAKANLII
BAKANLII
156
MUVAFAKATNAME (n Szleme)
stanbul ili, Fatih ilesi, 1. Grup 2 No lu Yenileme Alan kapsamnda kalan, Fatih Belediye
Bakanl, stanbul Bykehir Belediye Bakanl ve Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl
(TOK) arasnda imzalanan Protokol gerei avan proje tasarmlar tamamlanm olup, uygun grlen
avan proje modeli kapsamnda hak sahipleri (arsa, daire, yap, enkaz, mtemilat vb. mlkiyet
sahipleri ile kiraclar) ile 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek
Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun ve uygulama ynetmelii, 2985 sayl Toplu
Konut Kanunu, 5393 sayl Belediye Kanunu, 2942 sayl Kamulatrma Kanunu ve ilgili dier
mevzuat hkmleri dorultusunda hazrlanm olan ibu muvafakatname szleme esaslar
ieriinde taraflar aras mutabakat salanmtr.
Buna gre:
1. Proje alan ierisinde bulunan tanmaz malikleri her bamsz tanmaz (konut veya iyeri)
bedeline karlk ayni blgede avan projedeki saylar erevesinde konut veya iyeri alma
talebinde bulunabileceklerdir. Hisseli tanmaz malikleri ise, hisseleri bedelleri toplamna
denk gelecek sayda konut veya iyeri talebinde bulunabileceklerdir.
Her iki durumda da, tanmazlarnn toplam deerleri ile talep edecekleri konutun / iyerinin
arsa pay ve inaat maliyet bedeli dikkate alnarak oluacak bedel karl mahsuplama
yoluna gidilecektir.
bu muvafakatnamedeki tanmaz bedeli; arsa / enkaz / kat mlkiyetli ya da kat irtifakl daire
veya bamsz blm / mtemilat vb. tm eklentilerin Kymet Takdir Komisyonunca o
tanmaza ait tespit edilen bedeller toplamdr.
Mahsuplama sonucu talep edilen konutun (iyerinin) bedelinin, tanmaz bedelinden az
kmas durumunda; hak sahibinin yalnz bir konut alma hakk doacak, aradaki fark
malike pein olarak (nakden) denecektir.
Talep edilen konutun bedelinin tanmaz bedelinden fazla kmas durumunda; aradaki
miktar TOKce belirlenecek artlarda borlanarak denmek kaydyla hak sahipleri ile
szleme yaplacaktr
1.1. Tanmaz bedelinin, TOK nin Yenileme Alannda yapaca konutlarn bedelinden
fazla kmas ve hak sahibinin ikinci bir konut almay talep etmesi halinde;
a) Hak sahibi ilave konut bedelinin tamamn TOKye pein deyerek
ikinci bir konut alabilecektir.
b) Hisseli tanmazlarda hak sahiplerinin ilave konut talebi de ayn ekilde,
ikinci konutun bedelinin TOKye peinen denmesi halinde
gerekleebilir.
c) Hisseli tanmaz malikleri, hisseleri toplam ile orantl olarak en ok iki
konut iin sat szlemesi imzalayabileceklerdir.
1.2. Tanmaz bedelinin TOKnin Yenileme Alannda yapaca konutlarn bedelinden
dk kmas durumunda, tanmaz bedelinin pein deme (peinat) saylmas ve
geriye kalan ksmn hak sahibi tarafndan borlanarak denmesi kaydyla bir konut
alabilecektir.
1.3. Tanmaz bedelinin TOKnin Yenileme Alannda yapaca dkknlarn
bedelinden dk kmas durumunda, tanmaz bedelinin pein deme
(peinat) saylmas ve geriye kalan ksmn hak sahibi tarafndan borlanarak
denmesi kaydyla bir dkkan alabilecektir. Ticari yaplara ait ( dkkan-
iyeri) deme plan TOK tarafndan belirlenir.
1.4. Tanmaz bedelinin TOKnin Yenileme Alannda yapaca dkknlarn
bedelinden yksek kmas durumunda, hak sahibinin yalnz bir dkkan alma
hakk doacak; aradaki fark malike pein olarak (nakden) denecektir. Ticari
yaplara ait ( dkkan-iyeri) deme plan TOK tarafndan belirlenir.
1.5. Bir konut iin borlanma durumunda mevcut tanmaz bedelinin TOKce peinat
saylmas, bakiye borcun konutlarn teslim tarihinden balamak zere 180 ay vade
ile aylk taksitler halinde denmesi, bakiye borcun ve taksit tutarnn vade sresince
her 6 (alt) ayda bir, bir nceki 6 (alt) aylk dnemdeki memur maa art oranna
gre art uygulanmas artyla TOK ile bir konut iin szleme imzalanmas
eklinde olacaktr.
157
1.6. Ayn parsel zerinde fiilen ayr bamsz blmlerde ikmet eden ve tapu kaydnda
hisseli olan hak sahipleri, kat mlkiyeti veya kat irtifak kurmam olsalar bile
hisseleri ile orantl deer karlnda bir konut iin yukarda belirlenen artlar
dahilinde ayr ayr konut sat szlemesi imzalayabilirler
1.7. Hak sahipleri TOK nin stanbul Kkekmece ilesi Kayaba veya
Gaziosmanpaa ilesi Taolukta yapaca sosyal konutlardan talep etmeleri halinde
de ayn sat ve borlanma artlar geerli olacaktr.
1.8. Hak sahipleri Yenileme Alannda, Kkekmece Kayaba, veya Gaziosmanpaa
Taoluk Blgesinde yaplacak konutlarn kendilerine teslimini takip eden aydan
balamak zere 180 aylk vade ile kendilerinden tahsil edilecek demeye
balayacaklardr.
1.9. Kiraclar kendilerine sat yaplacak stanbul li Gaziosmanpaa lesi Taoluk
Toplu Konutlar iin TOK ile peinatsz ve konut teslimini takip eden aydan
balamak zere180 ay vadeli konut sat szlemesi imzalayacaktr.
1.10. Konut karl anlaarak muvakafat imzalayan hak sahipleri imza tarihinden
itibaren 15 (on be) gn ierisinde elektrik, su, doalgaz, emlak, tv vb. borlarn
kapatarak ve tanmaz zerindeki her trl takdiyatlar kaldrarak, tanmazn yap
ve eklentileri ile birlikte TOK ye devredilmek zere bo olarak Belediyeye teslim
edeceklerdir.
1.11. Hak sahiplerinden bu tr borlarn deyemeyecek durumda olanlarn borlar
Belediye tarafndan tespit edilecek; tanmaz karl nakit para isteyen hak
sahiplerinin borlar Belediye tarafndan ilgili kurumlara aktarlmak zere kesilecek
ve kalan miktar hak sahibine denecektir.
1.12. Hak sahiplerinden konut talebinde bulunmayacak olanlar bunu beyan etmeleri,
tanmaz TOKye devir etmeleri ve Fatih Belediyesine bo olarak teslim etmeleri
art ile, tanmaznn bedelini ilem srasna ve TOK nin finansman imkanlar
erevesinde 45 gnlk sre ierisinde pein olarak alabileceklerdir.
2. TOK, stanbul Bykehir Belediyesi ve Fatih Belediyesi arasnda imzalanan protokol
(13/07/2006) tarihinden sonra veraset ve intikal sonucu oluan yeni hissedarlar dnda,
mlkiyet blnmesi yoluyla yaplacak satlar nedeni ile oluacak yeni hissedarlar ile konut
szlemesi yaplmayacaktr.
3. Kymet Takdir Komisyonunca plak arsa m bedeli 500 - 600 YTL, kat mlkiyetli veya kat
irtifakl bamsz birim daire m2 fiyatlar, bodrum katlar 700YTL/m2, zemin katlar
800YTL/m2, normal katlar 900YTL/m2 olarak; kat mlkiyet/kat irtifak tapusu edinmemi
olan bamsz blmler iin ise bodrum katlar 500YTL/m2, zemin katlar 600YTL/m2,
normal katlar 700YTL/m2 olarak belirlenmi olup, enkaz bedelleri Bayndrlk Bakanl
birim fiyatlar esas alnarak hesaplanmtr.
3.1 Hak sahiplerinin (mlk sahibi):
3.1.1. Yenileme Alan iersinden alabilecekleri konutlarn ve i yerlerinin alanlar ile
yaklak maliyet hesabna dayal bedelleri ekte sunulmu (Ek : 1.1 ve 1.2) olup, bu bedeller
TOK nin projeye ilikin yapaca inaat ihalelerinin kesinlemesini mteakip gerekleecek
m2 birim fiyat dikkate alnarak artacak veya azalacak ekilde deiebilecektir.
3.1.2. Talep edilen bamsz birimin yeri ve alan, talep srasna gre kura usul ile
belirlenecek ve bu belirleme esasna gre TOK tarafndan kati szleme yaplacaktr.
3.1.3. Kkekmece Kayaba blgesinden alabilecekleri konutlarn alanlar ile yaklak
maliyet hesabna dayal bedelleri ekte sunulmu (Ek : 1.3) olup, bu bedeller TOK nin
projeye ilikin yapaca inaat ihalelerinin kesinlemesini mteakip gerekleecek m2 fiyat
dikkate alnarak deiebilecektir.
3.1.4. Kiraclarn, isterlerse mlk sahiplerinin Gaziosmanpaa Taoluk blgesinden
alabilecekleri konutlarn alanlar ile yaklak maliyet hesabna dayal bedelleri ekte
sunulmutur (Ek : 1.4).
158
Talep Edilen
Talep Blgesi B. Birimin Oda Says Alan Yaklak Bedeli
Cinsi
Fatih / Nesliah -
Haticesultan
Kkekmece / Kayaba
Gaziosmanpaa / Taoluk
3.2 Hak sahiplerinin konut veya iyeri tercihlerini sahip olduklar hisseye karlk gelen en
byk m lik alandan balayarak yapacaklardr.
Uygulamaya Konu Tanmazn Talep Edilen Tanmazn

Mahallesi Blgesi
Ada No Brt Alan
Parsel No B. Birim Y.
Bedeli
Alan (m2) Otopark Y.
Bedeli
Maliki T. Yaklak
Bedel
Talep Edenin
Hissesi
Borcu
Nitelii deme Sresi
Kat Kat Fiili
Bamsz Mlkiyeti rtifak Bamsz Tapu Talep Edenin
Birim (BB) Blm Alaca
Tr (K) () (F) (T)
BB. Alan deme Sresi

BB. Kullanm
ekli (Dkkan/ Cinsi
Konut)
Takdir Bedeli Not:
Anlama
Bedeli
Borlar
Toplam
Mahs. Esas
Bedel
3.3 Yenileme Alan blgesinden konut veya i yeri alma tercihinde bulunan hak sahipleri
herhangi metrekarelik bir (1) adet bamsz konut ile birlikte, isterse konuta tahsis edilecek
bir (1) adet kapal otopark yerini, i yeri alma tercihinde bulunan hak sahipleri ise i
yerlerinin alanna gre tahsisi gereken say kadar kapal otopark yerini de satn alm kabul
edileceklerdir. Ancak talep edilen otopark says projede bulunan otopark saysn at
takdirde, otopark tahsisi kura usul ile belirlenecektir.
4. Belediye avan proje btnl ieriinde kalmak ve hak sahiplerinin mlkiyet haklarnda
herhangi bir deiiklik yapmamak kaydyla tanmazlarn ekil, konum, stat, kullanm, alan
ve yerlerini deitirebilir, tevhid, ifraz, terkin ilemlerini yapabilir, uyulandrabilir, kat
irtifak veya kat mlkiyeti esas ieriinde yeniden ekillendirebilir.
5. Konut alma tercihinde bulunup tanmaznda (bamsz bir dairede/evde) ikamet eden ve
stanbul hudutlar dhilinde kendisine, ei ve reit olmayan ocuklarna ait mstakil
oturabilecekleri konutlar bulunmayan hak sahiplerine, tanmazlarn belediyeye teslim
ettikleri tarihten balayarak, yeni konutlarn teslim alacaklar tarihe kadar geecek sre
iersinde Fatih Belediyesi ve stanbul Bykehir Belediyesinin belirleyecei miktarda kira
yardm belediyeler tarafndan yaplacaktr.
6. Taraflar arasnda herhangi bir ihtilaf meydana geldii takdirde stanbul Mahkemeleri ve cra
Daireleri yetkilidir.
159
7. Hak (Tapu) sahipleri aadaki seeneklerden birini tercih edeceklerdir.
7.1. Konut almay, gerekirse borlanmay kabul ediyorum. .... m2
7.2. Dkkn (iyeri) almay, gerekirse borlanmay kabul ediyorum. .....m2
7.3. Arsama/daireme/yapma/mtemilatma karlk komisyonca takdir edilmi olan .

(..) YTL miktar almay kabul ediyorum.
Tapu Sahibi Adna Fatih Belediyesi Adna TOK

Ad-Soyad Ad-Soyad Ad-Soyad
mzas mzas mzas
EK: 1. Muvafakatname Ekleri:

1.1. Yenileme Alan Konut Sat Bedelleri
1.2. Yenileme Alan yeri Sat Bedelleri
1.3. Kayaba Konut Sat Bedelleri
1.4. Taoluk Konut Sat Bedelleri
2. Hak Sahibi Ekleri:
2.1. Nfus Czdan fotokopisi
2.2. kametgh rnei
2.3. Tapu Senedi Asl
2.4. TC Kimlik Numaras : .
160
EK 3. Taoluktan ev alm
alma hakk kazanan kiraclar ile TOK arasnda imza
zalanan belge.
161
EK 4. Sulukule iin Acele Kamulatrma Karar.
13 Aralk 2006 ARAMBA Resm Gazete Say : 26375
BAKANLAR KURULU KARARI
Karar Says : 2006/11296

Ekli listede bulunduu yer, pafta, ada ve parsel numaralar gsterilen alanlarn Fatih Belediye
Bakanl tarafndan acele kamulatrlmas; ileri Bakanlnn 4/9/2006 tarihli ve 46186 sayl yazs
zerine, 2942 sayl Kamulatrma Kanununun 27 nci maddesine gre, Bakanlar Kurulunca 19/10/2006
tarihinde kararlatrlmtr.
Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAKANI
Recep Tayyip ERDOAN
Babakan
A. GL A. ENER M. A. AHN B. ATALAY

Dileri Bak. ve Bab. Yrd.Devlet Bak. ve Bab. Yrd. Devlet Bak. ve Bab. Yrd. Devlet Bakan
A. ENER M. AYDIN N. UBUKU K. TZMEN

Devlet Bakan V. Devlet Bakan Devlet Bakan Devlet Bakan
A. AKSU M. V.GNL A.AKSU K. UNAKITAN

Adalet Bakan V. Milli Savunma Bakan ileri Bakan Maliye Bakan
B. ATALAY F. N.ZAK R.AKDA B. YILDIRIM

Milli Eitim Bakan V. Bayndrlk ve skan Bakan Salk Bakan Ulatrma Bakan
M. M. EKER M. BAESGOLU A. COKUN

Tarm ve Kyileri Bakan alma ve Sos. Gv. Bakan Sanayi ve Ticaret Bakan
M.H.GLER A. KO M. H. GLER
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Kltr ve Turizm Bakan evre ve Orman Bakan V.
162
EK 5. Mimarlar Odas tarafndan alan Sulukule davas dilekesi.
DANITAY SAYIN BAKANLIINA
letilmek zere
STANBUL NBET DARE MAHKEMES

SAYIN BAKANLIINA
MUHABERE NO: 2008/3250
25.02.2008
YRTMENN DURDURULMASI STEMLDR
PTAL STEMNDE
BULUNAN DAVACI : TMMOB Mimarlar Odas stanbul Bykkent ubesi
Yldz Saray D Karakol Binas

Beikta stanbul
VEKL : Av. . Can ATALAY

Yldz Saray D Karakol Binas
Beikta stanbul
DAVALI DARE : Kltr ve Turizm Bakanl

Ankara
KONU stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma
Blge Kurulunun , Tarihi Yarmada, Fatih lesi, Nesliah Sultan
Mahalleleri (Sulukule) Yenileme Avan Projesini onaylayan
Projesini onaylayan 02.11.2007 tarih ve 20 no.lu kararnn ve
eki avan projenin YRTMESNN DURDURULMASI ve
PTAL STEM; anlan idari ilemin dayana olan 5366 Sayl
Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek
Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun
ANAYASANIN 5, 35, 46 ve 63 nc MADDELERNE
AYKIRILII TRAZIDIR.
RENME TARH : 26.02.2008
AIKLAMALAR :
stanbul ili, Fatih ilesi 2484 (bir ksm) ada, 2489 ada, 2490 ada, 2492 ada, 2493 ada, 2494 ada,
2495 ada, 2497 ada, 2498 ada, 2499 ada, 2525 ada, 2524 adalar kapsayan, stanbul 1. numaral
Kltr ve Tabiat varlklarn Koruma Blge Kurulunun 12.07.1995 gn ve 6848 sayl karar ile
belirlenen Kentsel ve Tarihi Sit alan ierisinde kalan 22.04.2006 gn ve 26147 sayl Resmi
Gazete ve 13.10.2006 gn ve 26318 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren
Bakanlar Kurulu Kararlaryla ilan edilen Nesliah ve Hatice Sultan Mahallesi (Sulukule)
Yenileme alanna ilikin Kltr ve Turizm Bakanl stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat
Varlklar Koruma Blge Kurulunun 02.11.2007 tarih ve 20 nolu kararnn (Ek 1) ncelikle
yrtmesinin durdurulmas ve iptalini istemek; 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz
Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlark Kullanlmas Hakknda Kanunun
Anayasayaya aykrl itirazdr.
I- YARGILAMA KONUSU DAR LEMN DAYANAI OLAN 5366 SAYILI

YIPRANAN TARH VE KLTREL TAINMAZ VARLIKLARININ
YENLENEREK KORUNMASI VE YAATILARAK KULLANILMASI
HAKKINDA KANUN ANAYASAYA AYKIRIDIR.
5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilerek Korunmas ve Yaatlarak
Kuyyanlmas Hakknda Kanun Anayasaya aykr hkmler iermektedir. yle ki;
163
Yasann kinci Maddesinin Drdnc paragrafnn son cmlesi Buna gre kamulatrma ve
uygulama yaplr cmlesindeki kamulatrmann yaplabileceini ve bu durumda
kamulatrma kararnn bir proje ile alnm olduunu ortaya koymaktadr ki bu durum
Anayasann 46. maddesine aykrdr.
Yasann Drdnc maddesindeki ikinci paragrafnda getirilen dzenleme ile Kamulatrma
ilemleri 2942 sayl Kamulatrma Kanununun 3. maddesinin ikinci fkrasndaki iskn
projelerinin gerekletirilmesi amal kamulatrma saylaca ynndeki dzenlemesi yine
Anayasamzn 35. maddesi, 46. maddesi ve 5. maddesine aykrdr.
Yasann drdnc madde hazine arazilerinin konut veya i alan olarak deerlendirilerek
proje ile satlabilecei hkmn getirmi olup bu dzenleme Anayasaya aykrdr
5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve
Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun sit alanlarnda uygulanacak olmasna karn,
Koruma Planlarna hi deinmeyerek yalnzca Yenileme projeleri nden sz etmektedir.
Bir ST alannn btn iin koruma plan olmadan, ya da varsa bu plan hi gz nne
alnmadan herhangi bir kesim iin hazrlanacak kentsel yenileme projesinin sit alanlarnda
geri dnlmez tahribatlara neden olaca aktr. Bu yaklamn, koruma kavram ve
anlay ile hibir ilikisi yoktur. Bugn, sadece Sulukulede deil, bata Tarihi Yarmada
olmak zere stanbulun eitli blgelerinde sit alanlar iindeki bir ok alan 5366 sayl
Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak
Kullanlmas Hakknda Kanuna dayanarak yenileme alan ilan edilmekte ve bu alanlara
ilikin yenileme projeleri hazrlanmaktadr.
Konusu sit alanlar olmasna karn, 5366 sayl yasada koruma ile ilgili hibir hkm yoktur.
nerilen yenileme projeleri doa, tarih ve kltr korumay deil, bunlar rant getirici
aralara dntrmeyi hedeflemektedir.
Hukukumuzda, doal ve kltrel varlklarn korunmas ile ilgili yasa 2863 sayl yasadr . Sit
alanlarnda yaplacak her trl uygulama temelde bu yasaya uymak zorundadr. Ancak, 5366
sayl yasa koruma ile ilgili hibir hkm tamamann yan sra, 7. maddesinde yer alan :
.dier kanunlarn bu kanuna aykr hkmleri uygulanmaz ibaresi ile de 2863
sayl yasann koruma dan yana kural ve snrlamalarn amay amalamtr.
2863 sayl Koruma Yasasnn yok sayld bylesi bir uygulama sonucunda, 5366 sayl yasa ile
yenileme alanlarnda koruma salamak mmkn deildir. Bu nedenle, 5366 sayl yasann 7.
maddesi korumay olanaksz klan bu zelliiyle Anayasann 63. Maddesine aka aykrdr.
II- DAVA KONUSU DAR KARARIN NTEL; ST DERECE PLANLAR VE

LGL DER KORUMA KURULU KARARLARI LE KARILATIRILMASI
1. Tarihi Yarmadann tamam, stanbul 1 no.lu Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma
Kurulunun 12.07.1995 gn ve 6848 sayl karar ile Kentsel ve Tarihi Sit, Kentsel ve
Arkeolojik Sit ve 1. Derece Arkeolojik Sit olarak ilan edilmitir. Ardndan, stanbul
Bykehir Belediyesi tarafndan koruma amal plan almalar balatlm; 1/5000 lekli
Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan stanbul Bykehir Belediye
Meclisinin 09.05.2003 gn ve 307 sayl karar ile tadilen uygun bulunarak, 03.07.2003 tarih
ve 2450 sayl yaz ile onay iin 1 No.lu Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kuruluna
iletilmitir. Fatih ve Eminn 1/1000 lekli Koruma Amal Uygulama mar Planlar ilgili
ile belediyelerine gnderilmi; 1/1000 lekli Fatih Koruma Amal Uygulama mar Plan
Fatih Belediye Meclisinin 10.03.2004 gn ve 2004/6, 14.06.2004 gn ve 2004/27 sayl
kararlar ile tadilen uygun bulunarak, onay iin 1 no.lu Kurula gnderilmitir. 1/5000 ve
1/1000 lekli planlar Kurulca birlikte incelenerek, 26.01.2005 tarihinde, hibir deiiklik
yaplmadan, olduklar gibi onaylanmlardr. 1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma
Amal Nazm mar Plan stanbul Bykehir Belediye Bakan tarafndan imzalanarak
20.05.2005 tarihinde stanbul Bykehir Belediyesinde, 1/1000 lekli Fatih Koruma
Amal Uygulama mar Plan ise ( 20 Mays 2005te stanbul Bykehir Belediye Bakan
tarafndan imzalanarak) 27.05.2005 tarihinde Fatih Belediyesinde askya karlmlardr.
2. 05.07.2005 tarih ve 25866 sayl sayl Resmi Gazetede 5366 sayl Ypranan Tarihi ve
Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakkndaki
Kanun yaynlanarak uygulamaya girmitir. Bu kanun dayanak alnarak, Kentsel ve Tarihi
164
Sit Alan iinde kalan ve Sulukule olarak bilinen Nesliah ve Hatice Sultan Mahalleleri,
13.10.2006 gn ve 26318 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Bakanlar
Kurulu karar ile yenileme alan ilan edilmitir.
3. Bakanlar Kurulu, blgeye ilikin acele kamulatrma karar da alm olup, 13.12.2006 tarih
ve 26375 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 19.10.2006 tarih ve 2006/11296 tarihli bu
Bakanlar Kurulu kararnn ve bu karara dayanak oluturan, 14.12.2005 tarih ve 26023 sayl
Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz
Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun
Uygulama Ynetmeliinin acele kamulatrma yaplabileceine ilikin 24. maddesinin son
fkrasnn iptali istemiyle alm olan dava da Dantay 6. Dairesinde srmektedir.
4. Yenileme Kurulu tarafndan onaylanan ilk yenileme avan projesi olan bu proje, st planlar
olan 1/5000 lekli Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan ile 1/1000 lekli
Fatih Koruma Amal Uygulama mar Planna uymamaktadr. 1/5000 ve 1/5000 lekli
koruma amal nazm ve uygulama imar planlar mevcut yerleim dokusuna uygun olarak
hazrlanm; mevcut konut alanlar gene konut alan olarak gsterilmi; bo alanlara yeil alan
ve eitim alan fonksiyonlar getirilmitir. Avan proje ise bu planlar yokmu gibi
hazrlanm; mevcut yerleme dokusu ise hi dikkate alnmamtr. Bu erevede;
2524 adann ortasnda kalan byk bo alan koruma amal planlarda park olarak
gsterilmiken, avan projede park alanndan karlarak Sulukule Ticaret, Kltr ve
Elence Tesisi ve Konut Alan na dntrlmtr. Avan projede, koruma
amal planlarda da kre alan olarak olarak gsterilen mevcut kre alan konut
alanna, planda park olan mevcut yeil alan kre alanna, planda park olarak
gsterilen Mihrimah Sultan Camii Klliyesi yanndaki mevcut yeil alann yars da
konuta almtr. 2524 ada ve batsndaki 2484 ve 2595 adalardaki mevcut yerleme
dokusu deitirilerek yap adalar yeniden oluturulmu; mevcut konut alan olan ve
koruma amal planlarda da konut alan grlen 2484 ve 2495 adalarn bir ksm
zerine Sulukule Konaklama Tesisi fonksiyonu getirilmi. 2492, 2493 ve 2494
sayl konut adalar birletirilerek tek bir konut adasna dntrlmtr.
Avan Proje Raporu sayfa 70de, ..dzenleme alannda ocuk oyun alanlar ile
parklar yer almaktadr denmesine karn, avan projede sadece tek bir yeil alan
ayrlmtr. Koruma amal planlarda yeil alan olarak gsterilmi olan bo alanlar
avan projede yaplamaya alm; sadece, Mihrimah Sultan Camii Klliyesi
yanndaki yeil alann yars, park olarak braklmtr.
Yenileme alannn, dolaysyla da avan proje alannn tamamna yakn Kara
Surlar Koruma Alan iinde kalmaktadr. 1/1000 lekli Fatih Koruma Amal
Uygulama mar Plannda bu alandaki yaplama iin getirilen ykseklik ise h=6.50,
yani 2 kattr. Avan proje alannn ok kk bir ksm- sadece 2524 adann bir ksm
ise Kara Surlar Koruma Alan dnda kalmaktadr ve Koruma amal Uygulama
mar Plannda bu alanda bina ykseklikleri h=9.50, yani 3 kat olarak belirlenmitir.
Yenileme Avan Projesinde ise, Kurul karar ile belirlenmi olan Kara Surlar
Koruma Alan Snrnn projeye ilendii, bunun yan sra, Kara Surlar Koruma
Alan iinde kalmak zere, ikinci bir snr daha geirildii ve bu snrn da, Sur
Koruma Band 2 Kat olarak tanmland grlmektedir. Bu yeni snr avan projeyi
hazrlayanlarca oluturulmu yasal dayana olmayan bir snr olup, avan projede,
bu suni snrla Kara Surlar arasnda 2 kat, Kara Surlar Koruma Alannn geri
kalannda ise 3 ve 4 kat yaplama getirilmitir. Avan projenin Kara Surlar
Koruma Alan dnda kalan kesimindeki bina ykseklikleri de gene 3 ve 4 kat
olarak planlanmtr. Getirilen bu yaplama koullar, sadece koruma plann
inemenin deil, alnm Koruma Kurulu kararlarn da inemenin ak
gstergeleridir.
Koruma Amal Uygulama mar Plannda, yenileme alannn en batsnda, Kapal
Spor Alannn yannda Fatih Belediyesi Belediye Hizmet Alan bulunmakta olup,
yaplama hakk Hmax=2 kat olarak belirlenmitir. Avan Proje de bu alan da konut
alanna dntrlm; alann tamam Kara Surlar Koruma Alan iinde
165
kald halde, yaplama ykseklikleri de artrlarak, alann byk ksmna 3 ve 4
katl binalar getirilmitir.
Avan proje raporunda da belirtildii zere, avan proje ile , 1/1100 lekli Fatih
Koruma Amal Uygulama mar Plannn blgeye getirdii nfus artrlmtr.
Koruma Amal Uygulama mar Plan nfusu 1 753 kii iken (Bak sayfa 88- tablo
22), Yenileme Avan Projesinin nfusu 3120 olmaktadr (Bak sayfa 91- tablo 25).
Yenileme Avan Projesi ile, blgeye, Koruma Amal planlarda da nerilmeyen yeni
fonksiyonlarn getirildii grlmektedir.
Koruma Amal mar Planlarnda Park olarak gsterilen, 2524 adann ortasnda
kalan byk bo alann bir ksmna Ticaret, Kltr ve Elence Tesisi, mevcut
konut alan olan ve koruma amal planlarda da konut alan grlen 2484 ve 2495
adalarn bir ksm zerine de Sulukule Konaklama Tesisi fonksiyonu getirilmitir.
Bu byk ktlesel yaplar, fonksiyonlar ile olduu kadar, lleriyle de
bulunduklar evre ile tmyle uyumsuzdurlar. Bu yaplarn, Tarihi Yarmadann
UNESCO Dnya Miras Listesinde yer alan drt blgesinden biri olan stanbul
Kara Surlar dibinde yer almas ise, bu avan projenin Koruma anlay hakknda
yeterli bir aklama saylabilir.
Koruma Amal Nazm ve Uygulama mar Planlarnda olmad halde, avan projede
zemin alt otoparklar getirilmitir. Bu otoparklar dokuz blgede konumlandrlm
olup, Avan Proje Raporunun 77. sayfasnda da vurguland gibi, tabii zeminden
dokuz kotuna kadar inilmitir.
5. Korumay etkileyen en nemli kararlardan biri ulamla ilgili kararlardr. Tarihi
Yarmadann korunarak yaatlmasnn olmazsa olmaz koullarndan biri de, sre iinde,
lastik tekerlekli aralardan, zellikle de zel oto trafiinden arndrlmasdr. Aksi takdirde,
plann dier tm kararlar korumaya ynelik en doru kararlar olsa dahi, bu kararlarn
yaama geme olasl byk lde ortadan kalkmaktadr. Blgede kapal otopark alanlar
getirmek ise, karayolu ve zel oto ulamn tevikten baka bir ey deildir. 1/5000 lekli
Tarihi Yarmada Koruma Amal Nazm mar Plan ve 1/1000 lekli Fatih Koruma Amal
Uygulama mar Plannda bu blgede hibir ekilde kapal otopark alan ngrlmemi
olduu halde, Yenileme Avan Projesi ile getirilen ok saydaki yer alt otopark ayrlm
olmasnn Tarihi Yarmaday zel oto trafiinden arndrma hedefi ile ne kadar tutarsz
olduu aktr. Bu yaklam, tarihi evrelerin planlama ve koruma ilkesini daha batan yok
sayarak zel oto ulamn tevik edecek ve younlatracaktr.
6. Bunun yan sra, Suriinin yer alt envanterinin tamamlanmam olduu, yer alt envanter
almalarnn sadece bilinen tescilli deerlerle snrl olduu ve bu konudaki envanter
eksikliinin Suriinin korunabilmesi asndan ok ciddi bir tehlike oluturduu, neredeyse
her kazlan yerden kalntlarn kt hatrlanrsa, yer alt otoparklarnn yer alt
zenginliklerine kar da ciddi bir tehdit oluturduklar da aktr. Suriinde 0.00 kotu altnda
yeralt otoparklar nermenin arkeolojik kltr katlarna olabilecek olumsuz etkileri yarg
kararyla iptal edilmi olan 1990 plannda getirilmi katl otoparklarda aka ortaya
kmtr. Bu planla nerilmi olan 17 adet katl otoparkn hepsinin altnda da zengin
arkeolojik kalntlar yer almakta idi.
7. Ayrca, Sulukulenin Bizans ve Osmanl zamanlarnda ok nemli bir yerleim alan olduu
biliniyor. Oysa evrede ciddi bir arkeolojik kaz hi yaplmam, blgedeki kalntlar hibir
zaman aratrlmam Arteus ak sarnc ve Kariye gibi nemli Bizans yaplarnn
Sulukulenin kuzey snrlarnda yer ald dnldnde, blgenin arkeolojik adan ciddi
bir zenginlik barndrma olasl ok yksek. Baz kaynaklara gre, 569-570 yllarnda ina
edilen Deuteron Saraynn Sulukulede olmas yksek bir olaslk. Bu nedenlerle, avan proje
ile neredeyse her yere yer alt otopark getirmek son derece sakncal gelimelere neden
olacaktr.
Yenileme Avan Projesini onaylayan Kurul kararnda, Yenileme Avan Projesinde gerekli
yeil alan ve sosyal donat alanlarna yer verildii, zgn ada morfolojisi ve sokak rejiminin
yeterli dzeyde (!) korunduuna vurgu yaplmtr. Oysa yukarda, Avan Projenin
deerlendirilmesi yaplrken, Kurul Kararndaki bu vurgunun aksine, koruma amal nazm
ve imar planlarndaki yeil alanlar, mevcut parkn yars dnda ortadan kaldrarak
yaplamaya at; zgn ada morfolojisi ve sokak rejimini bozduu ak biimde ortaya
166
konmutur. Burada, Kurulun zgn ada morfolojisi ve sokak rejiminin yeterli dzeyde (!)
korunduu saptamasndaki yeterli dzeyde vurgusundan ne kastettii ve ne dzeyde bir
korumay yeterli kabul ettii ciddi bir problemdir. Bin yl akn tarihi olan bir sit alannn
korunmas ve yaatlmas sz konusu olduunda, mevcut dokuyu, yeterli dzeyde korumak
gibi belirsiz bir tanmlamann arkasna snarak byk lde deitirmek, ada ve
evrensel korumaclk anlayna aka aykrdr.
8. Koruma sadece fiziki anlamda korumadan ibaret deildir. Olayn sosyal ve kltrel boyutlar
da vardr. Koruma, orada yaayan insanlardan, orann kltrnden soyutlanamaz. UNESCO
Dnya Miras listesinde yer alan surlar ve evresinin korunmasndan anlalan, anlalmas
gereken, sadece fiziksel evre ile snrl deildir. UNESCOnun da belirttii gibi, yaplmas
gereken ve beklenen, blgenin var olan sosyal-kltrel yaps ile de korunmas gerektiidir.
Oysa avan proje bunu tamamyla bir kenara itmi grnmektedir. Blgede bugne kadar
yaplan uygulamalar da bunun ak kantlardr. Bu proje ve proje erevesinde yaplacak
konutlar, fiziksel zellikleriyle olduu kadar deme koullaryla da Sulukule halknna hitap
etmiyor.
9. Burada yaplmas gereken yre halknn yaam evrelerini iyiletirmelerini, gelitirmelerini
de salayacak gerek bir koruma modeli ve bu erevede, Koruma Amal Planlara uygun bir
proje gelitirmek olmaldr. Oysa yaplan tam da bunun tersidir. Dnyann ilk Roman
yerleim birimlerinden biri olduu sylenen Sulukulenin bin yllk tarihini sona erdiren bu
proje uygulanrsa mahalle sakinleri buray terk etmek zorunda kalacaklar ve Sulukule
tanmn kt anlam ile tarih (!) olacaktr.
10. Yukardaki aklamalarda ortaya konmaya alld gibi, Sulukule Yenileme Avan Projesi
plan, planlama ve koruma kavramlarn yok sayan bir anlayn rndr. Proje, Koruma
Amal Nazm ve Uygulama mar Planlarn yok saymakta; yenileme alannn, Tarihi
Yarmada gibi bir dnya miras iinde yer alan, korunarak yaatlmas gereken bir blge
olduunu unutmu grnmektedir.
11. Bir ST alannn btn iin koruma plan yaplmadan ya da yaplm koruma planna
uymadan herhangi bir ksm iin projeler retmek, bu projeleri onaylamak ve uygulamaya
sokmak, ciddi ve geri dnlmez kltr, evre ve doa katliam yaratacak, hukuku ve
uluslararas normlar hie sayan bir uygulamadr. Blgede yaayan insanlar, yrenin tarihi,
sosyal ve kltrel yapsn hi dikkate almadan, sanki bir bo alan planlyormuasna
kararlar reten sz konusu avan proje uyguland takdirde Tarihi Yarmadada geri dn
olmayan bir tahribat yaratacak; bin yl akn bir tarihi olan Sulukule yerlemesinde geriye
sadece ve sadece ad kalacaktr.
III- DAVALI DARENN LEM NEDEN, KONU VE MAKSAT YNNDEN

HUKUKA AYKIRIDIR. DAR LEMN UYGULANMASINDA KAMU
YARARI BULUNMAMAKTADIR.
1. Yarglama Konusu dari lem, Dayana Olan 5366 Sayl Yasa ve lgili Ynetmelik
Hkmlerine Aykrdr.
5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak
Kullanlmas Hakknda Kanunun 3. maddesinin son paragrafnda Yenileme projeleri, uygulama alan
ierisinde bulunan tanmaz kltr ve tabiat varlklarnn rlve, restitsyon, restorasyon projeleri ile
onarlacak veya yeniden ina edilecek yaplarn imar mevzuatnda ngrlen projelerinden oluur
denilmektedir.
Bu hkm, ulusal mevzuat ve taraf olunan uluslararas belgeler gerei; evre dzenleme projeleri,
kentsel tasarm projeleri de dahil olmak zere retilecek tm mimari projeler, imar planlarna ve
zellikle de koruma imar plan kararlarna aykr olamazlar.
Yaplacak projeler de bu planlar ile ilgili bir uyumsuzluk ve veya dzeltme karar ngrlyor
ise; bu kararlarn ncelikle sz konusu planlarn tabi olduu usuller ile bu uyumsuzluk yada
dzeltmenin planlar zerinde yaplmas gerektii bilimsel bir gerektir.
te yandan; 5366 sayl yasann uygulama ynetmeliinin 11. maddesi gereince Bakanlar
kurulunun kararnn Resmi Gazetede Yaynlanmasndan sonra bir yl iinde uygulamaya balanmas
167
gerekirken, proje anlan sre iinde balatlmamtr. Ak dzenlemeye karn anlan koula
uyulmamas da ak bir hukuka aykrlktr.
2. Yukarda (II) Numaral Balk Altnda Ayrntl Olarak Akland Gibi Yarglama
Konusu dari lem Daha nce Usulne Uygun Olarak Alnm Korumu Kurulu
Kararlarna Aykrdr.
Kltr ve Turizm Bakanl stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat Varlklar Koruma
Blge Kurulu, 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek
Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunu gereince kurulmu olmakla birlikte
2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklar Koruma Kanunu gereince alma esaslar belirlenmitir.
Ancak Ad geen kurul, 1. numaral Kltr ve Tabiat varlklarn Koruma Blge Kurulunun
12.07.1995 gn ve 6848 sayl karar ile belirlenen alanda alnm olun Kentsel ve Tarihi Sit alan
karar gereine aykr olarak karar almtr. Kurul ilgili kanun gereince Koruma Yksek Kurul
Kararlarna uygun karar almas gerekirken alm olduu karar bu kararlara aykrlk
oluturmaktadr.
te yandan, 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklar Koruma Kanunu gereince koruma karar
alnm bir yer iin edeerde bir kurul tarafndan alnan karar ile kararn etkisizletirilmesi
yoluna gidilmektedir.
3. Daval Kurul alm olduu karar ile daha nce usule uygun olarak onanm, usulnce
kesinlemi ve yrrlkte olan plan kararlarna aykr ilem tesis etmitir.
Yukarda (II) numaral blmde ayrntl olarak akladmz gibi; 2863 sayl Kltr ve Tabiat
Varlklar Koruma Kanunu gereince koruma karar alnm bir yer iin edeerde bir kurul
tarafndan alnan karar ile kararn etkisizletirilmesi yoluna gidilmektedir.
Kurulun karar st ilem olan Plana aykrlk oluturmas nedeniyle sebep ynnden sakattr.
4. Yarglama Konusu dari lem Genel Dzenleyici lemlere Aykr Niteliktedir.

Yenileme projesi 5366 sayl yasadaki tanm ile tanmaz kltr ve tabiat varlklarnn rlve,
restitsyon, restorasyon projeleri ile onarlacak veya yeniden ina edilecek yaplarn imar
mevzuatnda ngrlen projelerinden oluur demek suretiyle mar Kanunun 22 maddesindeki ve
mar Kanunu gereince kartlm ynetmeliklerdeki tanmlanan projeleri tanmlamaktadr. Bu
nedenle 5366 sayl yasaya gre kartlm bulunan 14.12.2005 tarihli ve 26023 sayl Resmi
Gazetede yaymlanan Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas
ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun Uygulama Ynetmelii bir st genel dzenleyici
ileme aykr olmas nedeniyle iptali gerekmektedir.
5. Yarglama Konusu dari lem ehircilik Teknii Asndan Dahi Yanltr, Geri
Dnlemez Zararlara Neden Olacaktr
Bilindii gibi Avan proeler salam, gvenli, kullanl, evresi ile uyumlu yaplarn
gerekletirilmesi amacyla, uygulama projelerinin hazrlanmasna geilmeden nce hazrlk
almalar srasnda belirlenmi ihtiya programnn, ilev emasnn, arsa, alt yap, iklim,
kadastro, imar durumu doal yap, evre dzeni, iveren/i sahibi istekleri vb verilerin ve mimarn
ald kararlarn kesinletirildii projelendirme aamasdr. Ve nasl yaplaca ilgili
artnamelerde akla tarif edilmitir. Avan proje almalar, ayn zamanda mimar ile iveren/i
sahibi arasnda tasarma ynelik mutabakatlarn saland, onaylanmas durumunda mimarn
telif hakkn kazand i amasdr. 3386 ve 5226 sayl Kanunlar ile deiik 2863 Sayl
Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu uyarnca belirlenen sit alanlarnda, alann
etkileim-gei sahasn da gz nnde bulundurarak, kltr ve tabiat varlklarnn
srdrlebilirlik ilkesi dorultusunda korunmas amacyla arkeolojik, tarihi, doal,
mimari, demografik, kltrel, sosyo-ekonomik, mlkiyet ve yaplama verilerini
ieren alan aratrmasna dayal olarak; hali hazr haritalar zerine, koruma alan
iinde yaayan hane halklar ve faaliyet gsteren i yerlerinin sosyal ve ekonomik
yaplarn iyiletiren, istihdam ve katma deer yaratan stratejileri, koruma esaslar ve
kullanma artlar ile yaplama snrlamalarn, salklatrma, yenileme alan ve
projelerini, uygulama etap ve programlarn, ak alan sistemini, yaya dolam ve tat
ulamn, alt yap tesislerinin tasarm esaslar, younluklar ve parsel tasarmlarn, yerel
sahiplilik, uygulamann finansman ilkeleri uyarnca katlmc alan ynetimi modellerini
de ierecek ekilde hazrlanan, hedefler, aralar, stratejiler ile planlama kararlar,
tutumlar, plan notlar ve aklama raporu ile bir btn olan nazm ve uygulama imar
planlarnn gerektirdii lekteki planlar olan koruma imar plan kararlarna uygun olarak
168
hazrlanm ve ele ald alanda nerilecek her trl projenin (5366 sayl kanunu
3.maddesine gre de) hazrlanacak olmas esasna uygun olarak amacyla arkeolojik,
tarihi, doal, mimari, demografik, kltrel, sosyo-ekonomik, mlkiyet ve yaplama
verilerini ieren alan aratrmasna dayal olarak alnm olmas gereken plan kararlarna
uygun olarak hazrlanmas ve uygulama projelerine esas tekil edecek her trl evresel,
yapsal ve fiziksel ve sosyal karar iermesi ve gerek mesleki gerekse idari olarak ilgili
artnamelerde tanmlanan ve ngrlen her trl mesleki ve teknik koulu yerine
getirmesi gerekmektedir.
Bu nedenle 5366 sayl yasaya gre kartlm bulunan 14.12.2005 tarihli ve 26023 sayl Resmi
Gazetede yaymlanan Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas
ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun Uygulama Ynetmelii tm imar mevzuat ve
yasalarna ve mimari mesleki ve bilimsel ilkelere ve mevzuata aykr olmakla birlikte bir st
genel dzenleyici ileme de aykrdr.
Anlan kurul kararlar gerei retilen projeler ve uygulamalar ile geri dn mmkn olmayacak
hatalara neden olaca gibi, bu uygulama gerei yaplacak kamulatrma ve uygulama ilemlerine
dayanak tekil edecektir.
Bylesi bir uygulamann, uluslararas szlemeler uyarnca da yaplm bulunan tarihi yarmada
planlar ve evresini tahrip edecek ve sit alanlarmz bu usulsz, hukuka ve ehircilik ilkelerine
aykr uygulama ile yok edilecektir.
6. lgili dari lem le Belediye Meclisi Tarafndan Yetkisi Dahilinde Olmayan Bir
Dzenleme Yaplmtr
Yarglama konusu idari ilem ile Belediye Meclisi bir mimari projeyi inceleyip onaylayarak kendi
grev ve yetkilerini belirleyen mevzuatta ifadesini bulmam bir grevi stlenmitir.
Nasl adlandrlrsa adlandrlsn mimari projelerinin onaylama ve uygulama prosedrleri gerek
ulusal mevzuatta gerekse taraf olunan uluslararas belgelerdeaka tanmlanmtr. Belediye
Meclisinin projeler konusunda alm olduu karar mimarlk mesleinin evrensel uygulama etik
kriterlerine,taraf olunan ulusal st belgelere ve imar mevzuatna aka aykrdr. dari ilemin
bu nedenle de iptali gerekmektedir.
7. Konuya Taraf olan Kurum Ve/Veya Kurulu yelerinin Dava Konusu dari lemin
Tesisinde Oy Kullanm Olmas Hukuka Aykrdr.
Kamu yararna kararlar almas ve bu kararlara ngelen grmeler sresince zerk olmas ve
bilimsel normlar deerlendirmelerinde esas almas gereken Koruma Kurullarnda grlen
konuya taraf olan kurumlardan asil ye atanmas Kurul kararlar ile ilgili kamu yararnn elde
edilmesi asndan kayglar artrmaktadr.
Bu balamda, yarglama konusu idari ilemi tesis edenYenileme Kurulu bakannn TOKde
grevli bir kii olmas ve sz konusu yenileme avan projesinin TOK tarafndan gerekletirilecek
olmas kurul karar objektifliine ciddi bir glge drmektedir. Yenileme Kurulu bakan,
grevli olduu bir kuruluun hazrlad ve yrtecei bir projenin kuruldaki grmelerine
katlm ve oy kullanmtr. Bu, etik olduu kadar hukuk ve yasa d bir uygulamadr. Bu husus,
Kltr ve Turizm Bakanl Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlnn stanbul
Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulu Mdrlne gndermi
olduu 3 Aralk 2007 tarih ve B.16.0.KVM.0.11.01.00/ 201844 sayl yazda da (Ek 2) aka
dile getirilmekte ve Yukarda bahsedilen Kanun ve ynetmelik hkmleri dorultusunda,
koruma blge kurullarnda grlen konularla ilgisi bulunan, kurula sunulan dosyalarda
ahsi yetki ve sorumluluu olan koruma blge kurulu yelerinin ilgili olduklar gndem
maddesi grlrken toplantya katlmamalar ve oy kullanmamalar konusunda uyarda
bulunulmaktadr.
lgi yazda konu ile ilgili kanun ve ynetmelik hkmlerine deinilmesine karn anlan
dzenlemelerin Yenileme Kurulu bakan ve yelerince bilinmedii dnlemez. Oysa,
Yenileme Kurulu bakan bu yasal ereveyi yok sayarak TOKnin yapt avan projenin
grld toplantlara katlm ve oy kullanm; bu durum projenin onayna oy veren dier
kurul yelerince de dikkate alnmamtr. Bu durum, aka hukuka aykrdr.
SONU VE STEM
1) 5366 Sayl Yasann yukarda ayrntl olarak akladmz hkmlerinin PTAL iin
ANAYASA MAHKEMESne ANAYASA AYKIRILIR itiraznda bulunulmasna,
169
2) Yarglama konusu idari ilem ve eki avan projenin hukuka aykr olmas ve idari
ilemin uygulanmas durumunda telafisi g zararlarn doaca ak olduundan
ncelikle olarak YRTMENN DURDURULMASINA,
3) Yukarda aklanan nedenlerle, stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat
Varlklarn Koruma Blge Kurulunun, Tarihi Yarmada, Fatih lesi, Nesliah Sultan
Mahalleleri (Sulukule) Yenileme Avan Projesini onaylayan Projesini onaylayan
02.11.2007 tarih ve 20 no.lu kararnn ve eki avan projenin PTALNE,
4) Sayn Mahkemenizce yrtmenin durdurulmas karar verilmesi durumunda
gerektiinde bilirkii incelemesi yaplmas ve tamamlayc aklamalarmzla
kantlarmz sunmamz iin sre verilmesine
5) Yarglama giderleri ve avukatlk cretinin kar yan zerinde braklmasna karar
verilmesini talep ederiz. Sayglarmzla.
Davac
TMMOB Mimarlar Odas stanbul ubesi
Vekili Av. . Can ATALAY
170
Ek 6. Fatih Belediye Bakanl tarafndan kabul edilmeyen ok Ortakl Komisyon metni
tasla.
OK-ORTAKLI YEREL PLAN GELTRME KOMSYONU KURULUU VE

ALIMALARI N PROTOKOL
06 Kasm 2007de stanbul 2010 AKB Komitesi Binasnda 2. kez (ilki 17 Mays 2007)
gerekletirilen toplantda stanbul 2010 AKB Komitesi temsilcileri, Fatih Belediyesi Bakan,
Belediye yetkilileri, KentselYenileme Kurulu Bakan ve yesi, Sulukule Roman Kltrn
Gelitirme ve Dayanma Dernei, nsan Yerleimleri Dernei, Anadolu Kltr, Helsinki Yurttalar
Dernei, Sulukule Platformu, ok ortakl bir yerel plan gelitirme komisyonu kurulmas karar
almtr. Bunu takiben 23 Kasm 2007de konu ile ilgili bir toplant daha yaplmtr. Bu toplantda
ok ortakl komisyonun n protokol nerisi sunulmu ve taraflar bu tasla gelitirme karar
almlardr.
Sz konusu dernek ve kurumlarn balatt giriim; Sulukule mahallesini kapsayan mevcut plann
yeniden gzden geirilerek katlmc bir srele, Sulukule Mahallesinin sakinleri tarafndan
benimsenen ve srdrlebilir bir sonu elde etmek zere, ok-ortakl bir komisyon kurulmasn, ve bu
komisyonun taraflar arasnda yaplacak bir protokol ile sorumluluklarnn tespit edilerek almaya
balamasn nermektedir.
ok-ortakl komisyon almalar sonunda mevcut plann yeniden gzden geirilerek mahalleli
ihtiyalar erevesinde adaptasyonu yaplacak, ve bylece btn taraflarn istek ve yaklamlar
dikkate alnarak, mzakere yntemiyle ve uzmanlarn destei ile, yeni plan dzenlemesi
salanabilecektir.
nerilen ok-Ortakl Yerel Plan Komisyonunun almas taraflarn aralarnda imzalayacaklar bir
protokolle balayacaktr.
Protokol Anlamas
1. Protokoln amac: Sulukule mahallesini kapsayan mevcut plann gzden geirilerek
katlmc bir srele, Sulukule Mahallesinin sakinleri tarafndan benimsenen ve
srdrlebilir bir sonu elde etmek zere, ok-ortakl bir komisyon kurulmasn, bu
komisyonun taraflarnn sorumluluklarnn tespit edilerek belirtilen sre zarfnda taraflarca
uyulacak prensipleri belirlemek, ve ok-ortakl komisyon almas sonucu plana ilikin elde
edilecek nerilerin deerlendirilmesine ilikin ilkeleri belirlemektir.
2. Protokoln taraflar: Protokole imza atacak kurum ve kiiler Sulukule Mahallesini
kapsayan mevcut plann gzden geirilerek yeni nerilerle gelitirilmesi almasnda
stlerine den sorumluluklar yerine getireceklerini beyan etmektedirler. Protokol taraflarna
ait bilgiler EK.1 de yer almaktadr.
3. alma Modeli: Protokol taraflarnn atayaca birer sorumlunun biraraya geldii ok-
ortakl Komisyon toplantlar gerekli iletiim ve koordinasyonu salayacaktr. Protokol
taraflar zerlerine den sorumluluklar Komisyonca belirlenen zaman zarfnda
tamamlayarak nerilerini Komisyona rapor halinde sunacaktr.
4. alma Etaplar ve Takvim: Plan Gzden Geirme almasnn etaplarnn ne olaca ve
alma takviminin ne olduuna ok-ortakl Komisyon ilk toplantsnda karar verecektir.
5. Sorumluluklar: Protokole imzasyla katlanlarn taraflarn Plan Gzden Geirme
almasna ilikin sorumluluklarnn neler olduuna ok-ortakl Komisyon ilk toplantsnda
karar verecektir. Protokol taraflar almalar boyunca gerekli bilgi ve verilerin paylalmas
konusunda yardmc olacaklardr. Taraflar protokolle tesbit edilen plan gelitirme almalar
nihayetleninceye kadar geen sre iinde Nesliah ve Hatice Sultan Mahallelerindeki hak
sahiplerinin statsn deitirecek (kamulatrma, kura ekimi, ykm vb.) uygulama ve
giriimlerden kanacaklarn taahht eder.
6. almalarn Kamuoyu ile Paylalmas: Komisyon almalar sresince alnan kararlar ve
ortaya kan rnlerin kamuoyu ile paylalmas esastr. Bu paylam gerek yurtiindeki
kurumlar ve basn organlar gerekse Avrupa Parlementosu, UNESCO zleme Grubu,
Birlemi Milletlerin ilgili organlar gibi yurtd platformlara yazl duyurular, web siteleri
gibi platformlarla gerekletirilecektir. Komisyonca zerinde anlamaya varlan rapor basn
toplants ile kamuoyuna duyurulacaktr.
171
7. Uygulama Sreci ve Takibi: Sulukule Platformu Komisyonun toplanmas ve almalarn
kolaylatrcln ve koordinasyonunu stlenmek konusunda sorumluluk almaya hazrdr.
Protokoln ngrd alma nihayetlendikten sonra uygulama srecinin takibi ve
deerlendirmenin yaplmasn Sulukule Platformu stlenmektedir.
EK 1:Protokoln taraflarnn unlar olmas nerilmektedir:

stanbul Valilii
stanbul Byk ehir Belediyesi
TC Kltr ve Turizm Bakanl l Kltr Mdrl
Fatih Belediyesi
Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei
Sulukule Platformu
ICOMOS Trkiye Milli Komitesi
UNESCO stanbul zleme Komitesi
stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajans
stanbul Mimarlar Odas
stanbul ehir Planclar Odas
nsan Yerleimleri Dernei
Anadolu Kltr
Helsinki Yurttalar Dernei
Boazii niversitesi Sosyal Politikalar Forumu
niversiteler
172
EK 7. Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei ve Sulukuleliler tarafndan
alan yrtmenin durdurulmasna ilikin dava dilekesi.
Dava Dilekesi.
DANITAY BAKANLIINA
Gnderilmek zere
STANBUL DARE MAHKEMES BAKANLIINA
Yrtmenin durdurulmas taleplidir.
DAVACI:
1- Sulukule Roman Kltr Gelitirme ve Yaatma Derneini
Temsilen kr Pndk - Nesliah Mah. Kaleboyu Cad. Kurunar Sok.No:7 Fatih
2- Aye Glen Gkrmak Sarmak Sok.No:30 Daire:7 Karagmrk /Fatih
3-Zekiye Gveyler Edirnekap Kaleboyu Cad. Zuhuri Sok.No:5 Fatih
4- Mehmet Asm Halla-Edirnekap Kkeme sok.No:23Fatih
5- Glsm Bitirmi- Karagmrk Sarmak Cad.Nesliah Mah.No:48 Fatih
6- Hasan Yceturanl Edirnekap kaleboyu cad.Cad.No:71Fatih
VEKL: Av.lyas Bulcay Altunizade Srmaperde Cad. Yetimhane Sok. 4/2 skdar stanbul
DAVALI:
1- Babakanlk ANKARA
2- ileri Bakanl ANKARA
3- FATH Belediye Bakanl Fatih- STANBUL
KONUSU: Acele kamulatrlmaya ilikin olarak alnan ve 13.12.2006 tarih ve 26375 sayl Resmi
Gazetede yaynlanan 19.10.2006 tarih ve 2006/11296 tarihli Bakanlar Kurulu karar ve ekli listesinin
(EK-1), bu kararn dayana olarak Fatih Belediye Bakanlnca alnm kamu yarar ve
kamulatrma karar varsa bu kararn ve 5366 Sayl Kanuna dayal olarak 14.12.2005 tarih ve 26023
sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz
Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun Uygulama
Ynetmeliinin (EK-2), acele kamulatrma yaplabileceine ilikin 24. maddesinin son fkrasnn
hukuka ve yasaya aykr olmas nedeniyle PTALNE ve ncelikle YRTMELERNN
DURDURULMASINA karar verilmesi istemidir.
LAN TARH: 13.12.2006
AIKLAMALAR
I- OLAYLAR:
1- Mvekkillerim dava konusu Bakanlar Kurulu kararnn eki listede bulunan tanmaz listesinde
gayrimenkul sahibidirler. Mvekkillerimden Sulukule Roman Kltr Gelitirme ve Yaatma Dernei
ise gerek mvekkillerimin, gerekse dava konusu alanda yaayan Romanlarn haklarn korumak
maksadyla kurulmu bir tzel kiiliktir.
2- Sz konusu tanmazlar, 20.05.2005 tasdik tarihli ve 1/5000 onanl Tarihi Yarmada koruma amal
Nazm imar Plan ile 27.05.2005 tasdik tarihli 1/1000 lekli Eminn ve Fatih Koruma mar Plannn
kapsamnda kalmakta olup meri plan kararlarna gre iskana ynelik kullan ilevleri bulunan ve
herhangi bir yenileme ya da kamusal kullana ilikin plan karar getirilmeyen blgede
bulunmaktadrlar.
3- Fatih lesinde bulunan bir ok yap adasyla birlikte davaclara ait parsellerin de iinde bulunduu
Hatice Sultan ve Nesliah Mahalleleri dahil olmak zere 6 mahalle stanbul ili kent merkezinde yer
alan baz alanlarn yenileme alan olarak kabul edilmesine ilikin karar zerine ileri Bakanlnn
10.03.2006 tarihli ve 57465 sayl yazs zerine 5366 sayl Kanunun 2. maddesine gre, 2006/10299
tarihli Bakanlar Kurulu karar ile
yenileme alan olarak belirlenmi ve bu karar 22.04.2006 gn ve 26147 sayl Resmi Gazetede
yaynlanmtr. Ayrca ileri bakanlnn 06.09.2006 tarihli ve 58807 sayl yazs zerine Fatih
ilesine bal 163 yap adas ve toplam 29 mahalle yenileme alanna dahil edilmitir.
4- Bu kararlarn ardndan ileri Bakanlnn 04.09.2006 tarihli ve 46186 sayl yazs zerine
Bakanlar Kurulu tarafndan, yenileme alan olarak belirlenmi Fatih lesindeki 163 yap adas ve 29
mahalleden sadece davaclara ait parsellerinde iinde bulunduu 27 adet yap adas ve alt mahalle,
yenileme almalar kapsamnda Fatih Belediyesi tarafndan, 2942 sayl Kamulatrma Kanununun
27. maddesine gre acele kamulatrlmasna karar verilmitir. Anlan karar 06.07.2006 tarih ve 26220
sayl Resmi Gazetede yaynlanmtr.
5- Dava konusu Bakanlar Kurulu kararnn Resmi Gazetede yaynlanmasyla acele kamulatrma
kararn renen mvekkillerim, Fatih Belediyesine yapt mracaatlarla sz konusu kararn
dayana olan yenileme alanna ilikin olarak meri plan ve mevzuata uygun olarak hazrlanarak
173
onanm projelere ve Belediyece alnm kamu yarar ve kamulatrma karar bulunup bulunmadna
ulamaya alm, ancak ifahi olarak byle bir onanl proje ve karar olmadn renmitir. Bunun
zerine, hukuksal ve yasal dayanaktan yoksun acele kamulatrma kararnn, bu kararn dayana
olarak Fatih Belediye Bakanlnca alnm kamu yarar ve kamulatrma kararnn varl halinde
bu kararn ve 14.12.2005 gn ve 26023 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Ypranan
Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas
Hakknda Kanunun Uygulama Ynetmeliinin 24. maddesinin son fkrasnda yer alan Olaan
kamulatrma srecinin projenin uygulanmasnda gecikmeye neden olacann anlalmas halinde,
2942 sayl Kanunun 27nci maddesi hkmlerine gre acele kamulatrma yoluna gidilebilir.
dzenlemesinin ve ilgili ynetmeliin 24.maddesinin (EK/2- Ynetmelik), hukuka ve yasaya aykr
olmas nedeniyle iptali ve yrtmelerinin durdurulmas iin Yksek Mahkemenizde bu davann
almas zorunlu olmutur.
II- PTAL NEDENLER:
1- Davaclara ait tanmazlarnda iinde bulunduu alan, 5366 sayl Ypranan Tarihi ve Kltrel
Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun uyarnca
yenileme alan olarak belirlenmitir. 05.07.2005 tarihinde yaynlanarak yrrle giren sz konusu
Yasann amaca ilikin 1. maddesi ypranan ve zelliini kaybetmeye yz tutmu; kltr ve tabiat
varlklarn koruma kurullarnca sit alan olarak tescil ve ilan edilen blgeler ile bu blgelere ait
koruma alanlarnn, blgenin geliimine uygun olarak yeniden ina ve restore edilerek, bu blgelerde
konut, ticaret, kltr, turizm ve sosyal donat alanlar oluturulmas, tabii afet risklerine kar tedbirler
alnmas, tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn yenilenerek korunmas ve yaatlarak kullanlmasdr.
hkmn iermektedir. Buna gre, bir blgenin yenileme alan olarak belirlenmesindeki temel ama;
ypranan ve zelliini kaybetmeye yz tutmu sit alan ya da bu alanlarn koruma blgesi iinde yer
alan blgelerdeki ypranm tarihi ve kltrel varlklarmzn belli bir plan ve proje kapsamnda
yenilenmesi, korunmas, yaatlmas ve bu yolla kullanlabilir alanlar haline dntrlmesidir.
zellikle davaclarn yaamakta mahalleleri kapsayan ve Osmanl dneminde Edirnekap ve Sulukule
olarak adlandrlan blge 1054 yllarndan beri yaayanlarnn kltrel ve yaamsal zelliklerini
yaatarak koruduu ve bu anlam ile toplumsal zenginliimizin uluslararas dzlemde sesini duyuran
ve uluslararas camiann ilgisini ekmi kltrel bir mirasmzdr. Aktr ki ilgili kanun, tarihi ve
kltrel tanmaz varlklarn yenilenerek korunmas ve yaatlarak kullanlmasdr derken tarihi ve
kltrel varlklar ieren alanlarda yzyllardr yaayan ve anayasamz dahil olmak zere uluslararas
szlemelerle de gvence altna alnan barnma ve konut hakkna el konulmasn ve yaayanlarn
yaadklara yere ilikin kararlara ncelikli ve sahici katlm hakknn ortadan kaldrlmasn
kastetmemektedir. Acele kamulatrlmasna karar verilen davaclara ait tanmazlar hakknda alnan
ve meri koruma planlarnda da ngrlmeyen ve herhangi bir kamusal kullana dair proje ve karara
da dayanmayan yenileme ve kamulatrma kararnn, bu parsele ilikin ksmnn ama bakmndan
hukuka ve kamu yararna uygun olduundan sz etmek mmkn deildir. Bu nedenle, yenileme alan
kararna dayal olarak alnan acele kamulatrma kararnn ncelikle bu nedenle hukuka ve yasaya
aykrl aktr.
2- Ayrca lkemizce de kabul edilmi Uluslarararas szlemeler olan Avrupa Kentli Haklar
Deklarasyonu Ve Avrupa Kentsel art, Dnya Kltrel Ve Doal Mirasnn Korunmasna Dair
Szleme, Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar (CESCR )Szlemesi, Unesco
ICOMOS Dnya Miras Komitesinin 30. dnem Dnya Kltrel Ve Doal Mirasnn Korunmasna
ilikin Vilnius toplants Trkiye Kararlarna da aykr olarak tarihi kimliinden, kltrnden ve
olumu tm deerleriyle bir btn olan yapsndan soyutlanarak basit bir yenileme mantyla
yokedilmek istenmesi nedeniyle de iptali gerektii aktr.
3- 5366 sayl Yasann 2. maddesinin 4. fkras, yenileme projelerinin ile belediyelerince
hazrlandktan sonra belediye meclisinde kabulnn ardndan Bykehir Belediye bakannca
onaylanarak yrrle girecei ve Kltr Ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulunca karara
balandktan ve bu alanlardaki tanmazlarn yenileme projesi hkmlerine tabi olacaklar
dzenlendikten sonra, kamulatrma ve uygulamann bu sreten geen projeye gre yaplaca
hkm altna alnmtr. Bu kapsamda; Yenileme uygulama projelerine esas tekil edecek, Kanunun 2
nci maddesi uyarnca kltr ve tabiat varlklarn koruma kurulunca karara balanan, mimari avan
proje ile statik, tesisat, elektrik, ulam ve alt yap n raporlarn, Yenileme alan ierisinde bulunan
tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn, Kanunun 3 nc maddesi uyarnca kltr ve tabiat varlklarn
koruma kurulunca karara balanan, rlve, restitsyon, restorasyon projeleri ile onarlacak veya
yeniden ina edilecek yaplarn, imar mevzuatnda ngrlen kentsel tasarm, evre dzenleme,
mimari, statik, mekanik-elektrik tesisat ve alt yap uygulama projelerini, Yenileme alan ierisinde
belirlenecek alt alanlar, Yenileme alan iindeki etap alanlarnda yaplacak projelendirme ve
uygulamalarn ncelik sralamas ve zamanlamasnn belirlendii program, Tarihi ve kltrel
174
tanmaz varlklarn ve yakn evresinin mevcut durumlarnn belgelenmesi iin hazrlanan farkl
leklerdeki projeler ile aklama raporunu, Tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn ve yakn evresinin
analizi, benzer yaplarla karlatrlmas, zgn veya belli bir dneme ilikin belgeleri ve izimleri
ieren neri projesini, Tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn onarm, zgn ilevi ve yeni kullanm
iin getirilen mdahale biimlerinin rapor ve projesini ve Yetkili idarelerce kurulan yenileme alanlar
ile ilgili i ve ilemleri yrtecek yetkili ve sorumlu birimin kurulmasn n grlmektedir. Ve btn
bu hazrlk, projelendirme ve rgtlenme srelerinde, Katlm ve Kamuoyunun Bilgilendirilmesi,
niversite, meslek kurulular, sivil toplum rgtleri, kamu kurum ve kurulular ve muhtarlarla
ibirlii yaplmas ve projeler hakknda basn ve yayn aralaryla toplumun bilgilendirilmesi esas
alnmtr. Ancak dava konusu acele kamulatrmaya ilikin Bakanlar Kurulu kararnn Resmi
Gazetede yaynlanmasndan sonra daval Fatih Belediye Bakanlndan yenileme projesi hakknda
bilgi almak isteyen davac, ifahi olarak henz byle bir projenin usulne uygun bir ekilde
onaylanmad ve ilgili ynetmelikte ngrlen uygulama biriminin dahi henz kurulmad yantn
almtr. Bu nedenle, henz yasann ngrd ekle uygun olarak hazrlanp onaylanmayan bir
yenileme projesi ve rgtlenme yokken alnan acele kamulatrma karar, bu ynyle de hukuka ve
yasaya aykrdr.
4- 5366 sayl Yasann Uygulama balkl 3. maddesinin 3. fkras Yenileme alan iinde yap
parsellerindeki uygulamalarda kendi parseli ve yaps aynen korunarak yenilenecek yaplar, projenin
btnln bozmamak artyla belediyece kabul edilen projeye bal kalmak ve il zel idaresi ve
belediyenin belirleyecei amata kullanlmak kaydyla parsel sahibince yaplabilir. hkmn, 4.
maddesinin 2. fkras ise Yenileme alanlarnda bulunan yaplarn boaltlmas, ykm ve
kamulatrlmasnda anlama yolu esastr. Anlama salanamayan hallerde gerek ve zel hukuk tzel
kiilerinin mlkiyetinde bulunan tanmazlar ilgili il zel idaresi ve belediye tarafndan
kamulatrlabilir. hkmn iermektedir. Anlan maddeler ve sz konusu yasa bir btn olarak
incelendiinde, ypranan ve zelliini kaybetmeye yz tutmu tarih ve kltr varlklarmzn
yenilenmesi, korunmas ve yaatlmasnn hedef alnd, bu almann varsa onanl bir proje
kapsamnda ve btnlk arz eden biimde yaplmasnn ngrld, anlalmaktadr. Bu btnsel
deerlendirmeden yola kldnda, yenileme alanlarnda parsel bazndaki uygulamalarn parsel
maliklerince onanl ve zerinde toplumsal mutabakat salanan ve maliyet ve fizibilite raporlar
hazrlanm bir projeye bal kalmak kouluyla kendi imkanlar ile de yaplabilecei, bu nedenle de
kamulatrmadan nce anlama yolunun ncelikle kullanlmas gerektii esas alnmtr. Esasen ve
zellikle; kltrel ve tarihi adan zellik arz eden yerleme alanlarn iinde yaayanlar ile birlikte
gelitirilip korunmas konusunda uluslararas ilke ve szlemelerin varl inkar edilemez bir
gerektir. Ekonomik ve sosyal adan gsz gruplarn korunmas ve onlara bu konuda yardm
ngren Tarihi ve Kltrel Mirasn korunmas konusunda kullanlacak hibe ve fonlar da
bulunmaktadr. Bu konuda her hangi aratrmaya ve teknik almaya dayanmayan maliyetler
karsnda insanlar acele kamulatrma kavram ile korkutarak katlanmayacaklar maliyetler
karsnda mlkiyet ve yzyllardr yaadklar semtlerini terk etmek durumunda brakmak en azndan
kamulatrma ve kamu yarar kavramnn toplum vicdannda yara almasna neden olacak ve farkl
gelir gruplar arasnda eitsiz bir uygulamaya yol verecektir ki sadece bu adan dahi alnan acele
kamulatrma karar kamu yararna aka aykrdr. Davaclarn parsellerinin de iinde bulunduu
yap adalarnn kamulatrlmasnn, hangi gerekelerle aceleliine karar verildii dava konusu
Bakanlar Kurulu kararndan anlalamamaktadr. Henz bir yenileme projesi hazrlanmadan ve bu
proje kapsamnda parsel malikleriyle anlama yoluna dahi gidilmeden, 5366 sayl Yasada
kamulatrma en son aamada bavurulacak yol olarak ngrlmken, ilk i olarak sz konusu yap
adasnn acele kamulatrlmasna karar verilmesi, yasaya, hukuka ve kamu yararna aka aykrdr.
Dava konusu acele kamulatrma kararna ilikin Bakanlar Kurulu kararndan nce Fatih Belediye
Bakanlnca alnm bir kamu yarar ve kamulatrma karar olup olmad da renilememitir. Bu
nedenle, byle bir kararn varl halinde, Bakanlar Kurulu karar ile birlikte bu kararn da davacnn
parseline ilikin ksmnn iptalini istemek zorunlu olmutur.5- 5366 sayl Yasada yenileme alanlarna
ilikin olarak kamulatrma yolunun ngrld, ancak yukarda sunduumuz yasa maddelerinden
de anlald zere, sz konusu ypranan tarih ve kltr varlklarnn yenilenmesinin tek ve ncelikli
yolunun kamulatrma olmad, hatta kamulatrmann, yenileme projeleri onaylanp yrrle
girdikten sonra ve parsel malikleriyle anlama salanamamas halinde bavurulacak bir yol olduu
grlmektedir. Buna karn, 5366 sayl Yasaya dayal olarak ileri Bakanlnca hazrlanan
Kullanlmas Hakknda Kanunun Uygulama Ynetmeliinin 24. maddesinin 4. ve son fkras;
Olaan kamulatrma srecinin projenin uygulanmasnda gecikmeye neden olacann anlalmas
halinde, 2942 sayl Kanunun 27nci maddesi hkmlerine gre acele kamulatrma yoluna gidilebilir.
175
hkmn iermektedir. Ynetmelikte yer alan bu dzenleme, 5366 sayl Yasada yer almad gibi,
yasann lafzna ve amacna uygun bir dzenleme de deildir.
2942 sayl Kamulatrma Kanununun 27. maddesinde; yurt savunmas ihtiyacna, aceleliine
Bakanlar Kurulunca karar alnacak hallerde veya zel kanunlarla ngrlen olaanst durumlarda,
kymet takdiri dndaki ilemler sonradan tamamlanmak zere acele kamulatrma yaplabilecei
ngrlmektedir. 5366 sayl Yasann uygulamasn dzenleyen dava konusu ynetmeliin 24.
maddesinin 4. fkras hkm, dayand yasada yer almayan acele kamulatrma yolunu ngren bir
dzenleme iermektedir. Acele kamulatrma karar Bakanlar Kurulunun keyfi olarak alabilecei bir
karar deildir. Mlkiyet ilikisine dair sonular olan bu kararn gerekeli olarak alnmas ve
gerekesinin Anayasa ve yasalara uygun bulunmas olmazsa olmaz kouldur. Acele kamulatrmaya
ilikin bu dzenlemenin, hem dayand 5366 sayl Yasaya aykr olmas ve hem de 2942 sayl
Kamulatrma Yasasnda zellikle olaanst haller iin ngrlm yntemle badamamas
nedeniyle iptaline karar verilmesi gerektii kansyla dava konusu edilmesi zorunlu olmutur.
6- Dava konusu ilemler nedeniyle, davaclarn tanmazna ilikin mlkiyet ve tasarruf hakknn
kstlanaca gzetilerek, telafisi g zararlarn nlenmesi bakmndan ncelikle ve ivedilikle
yrtmelerinin durdurulmasna karar verilmesini istemek zorunluluu domutur.
HUKUKSAL NEDENLER : 2577 S.K., 2575 S.K., 5366 S.K., 2942 S.K. Avrupa Kentli
Haklar Deklarasyonu Ve Avrupa Kentsel art, Dnya Kltrel Ve Doal Mirasnn Korunmasna
Dair Szleme, Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar (CESCR )Szlemesi,
Unesco ICOMOS Dnya Miras Komitesinin 30. dnem Dnya Kltrel Ve Doal Mirasnn
Korunmasna ilikin Vilnius toplants Trkiye Kararlar ve ilgili tm mevzuat.
DELLLER: 13.12.2006 tarih ve 26375 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 19.10.2006 tarih ve
2006/11296 tarihli Bakanlar Kurulu karar ve ekli listesi (EK-1) , 14.12.2005 tarih ve 26023 sayl
Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Ypranan Tarihi ve Kltrel Tanmaz Varlklarn
Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanunun Uygulama Ynetmelii (EK-
2) , 3.4.2006 tarih ve 2006/10299 tarihli Bakanlar Kurulu karar (EK-3) , 13. Ekim 2006 tarihli resmi
gazetede yaynlanan 13.09.2006 gn ve 2006/10961 sayl Bakanlar Kurulu Karar ve ekleri (EK-4) ,
Tapu Fotokopileri, daval idarelerden ilem dosyalarnn celbi, gerektiinde keif ve bilirkii
incelemesi yaplmas ve dier tm yasal deliller.
SONU VE STEM: Yukarda ksaca sunulan nedenlerle;
1-13.12.2006 tarih ve 26375 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 19.10.2006 tarih
ve 2006/11296 tarihli baz tanmazlarn acele kamulatrlmasna ilikin Bakanlar Kurulu karar ve
ekli listesinin,
2-Dava konusu Bakanlar Kurulu kararndan nce Fatih Belediye Bakanlnca alnm kamu yarar
ve kamulatrma kararnn varl halinde bu kararn ve
3-ileri Bakanlnca hazrlanarak 14.12.2005 tarih ve 26023 sayl Resmi Gazetede yaynlanan
Kullanlmas Hakknda Kanunun Uygulama Ynetmeliinin ve 24. maddesinin 4. fkrasnn Hukuka,
Anayasaya, Avrupa Kentli Haklar Deklarasyonu Ve Avrupa Kentsel art, Dnya Kltrel Ve Doal
Mirasnn Korunmasna Dair Szleme, Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar
(CESCR )Szlemesi, Unesco ICOMOS Dnya Miras Komitesinin 30. dnem Dnya Kltrel Ve
Doal Mirasnn Korunmasna ilikin Vilnius toplants Trkiye Kararlarna yasalara ve kamu
yararna aka aykr olmalar nedeniyle PTALLERNE ve telafisi g zararlarn nlenmesi
bakmndan ncelikle ve ivedilikle YRTMELERNN DURDURULMASINA karar verilmesini,
yarglama giderleri ile vekalet cretinin daval idarelere yklenmesini vekil olarak sayglarmla arz ve
talep ederim.12.02.2007
Davaclar vekili
Av.lyas BULCAY
EKLER :
1- 13.12.2006 tarih ve 26375 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 19.10.2006 tarih ve 2006/11296
tarihli Bakanlar Kurulu karar ve ekli listesi (EK-1)
2- 14.12.2005 tarih ve 26023 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Ypranan Tarihi ve
Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda
Kanunun Uygulama Ynetmelii (EK-2)
3- 3.4.2006 tarih ve 2006/10299 tarihli Bakanlar Kurulu karar (EK-3)
4- 13. Ekim 2006 tarihli resmi gazetede yaynlanan 13.09.2006 gn ve 2006/10961 sayl Bakanlar
Kurulu Karar ve ekleri (EK-4)
5- Tapu fotokopileri (EK-5)
6- Vekaletnameler (EK-6)
176
EK 8.TC Babakanlk nsan Haklar Bakanlnn stanbul Valiliine Sulukuledeki ykmlar
nedeniyle oluan insan haklar ihlallerinin incelenmesini bildiren yazs.
177
EK 9. TC Babakanlk nsan Haklar Bakanlnn stanbul Valiliine Sulukuledeki ykmlar
nedeniyle oluan insan haklar ihlallerinin incelenmesini bildiren yazsna istinaden ilikin
stanbul Valiliinin cevap yazs.
178
179
EK 10. Akademisyenlerin kentsel dnm ve yenileme uygulamalar hakkndaki duyuru ve
daveti.
KAMUOYUNA
KENTSEL DNM VE YENLEME UYGULAMALARI HAKKINDA
DUYURU VE DAVET1
Yerel ynetimler tarafndan zellikle tarihi kent merkezlerine ve yasad yaplam konut blgelerine
ynelik olarak balatlan kentsel mdahaleleri kaygyla izlemekteyiz. Bu kayglarn altnda, sz
konusu mdahalelerin uzun vadede telafisi zor sosyal ve meknsal sorunlar yarataca endiesi
yatmaktadr. Bu mdahaleler, planlama disiplininin temel ilkelerinin gz ard edildii yasalar
zerinden gerekletirilmektedir. Yerel ynetimler; niversitelerin, sivil toplum kurulularnn ve
meslek odalarnn eletirilerini dikkate almadan, hazrlama ve onay srelerinde tek yetkili olduklar
planlar / projeleri acil olarak hayata geirmektedirler. Btn tepkilere ramen, paylamc olmayan,
katlm ve toplumsal uzlamay bir kenara iten yerel ynetimler, merkezi idarenin de desteini alarak
kentsel dnm ve yenileme projelerine imza atmakta; bunu yaparken de yaayanlar dlamakta,
grmezden gelmekte ve onlarn rzalarn aramamaktadr.
Yerel ynetimler, toplumun en fazla dlanmlk sorunuyla kar karya olan gruplarn hedef
almakta, rgtlenemeyen ve rgtlenemedii iin de hakkn arayamayan insanlar zerinde baskc bir
anlayla mdahalelerini gerekletirmektedirler. Bugn, ounlukla gecekondu ve/veya eskimi tarihi
konut alanlarnda yaayan, sosyal gvenceleri olmayan ve dk gelir grubunda bulunan insanlar, ne
yapacaklarn, kime bavuracaklarn ve balarna ne geleceini bilmeden aresizce beklemektedirler.
Kentte tutunmann, enformel igc piyasasnda var olabilmenin bir yolu olarak dayanma
ilikileriyle ayakta durabilen ya da bu tr ilikileri dahi kuramam gruplardan oluan bu insanlarn,
yakn gelecekte kentin eperlerinde kurulmakta olan toplu konut adacklarna tanmalar halinde, bu
yeni yaama alanlarnda toplumsal uyum sorunlar ve yeni yoksulluk sreleriyle karlamalar
kanlmazdr.
Bizler, srdrlebilir ve yaanabilir kentler yaratmak zere eitim veren, bilimsel aratrmalar yapan
akademisyenler ve ayrca bamsz aratrmaclar olarak, yaanan srecin yaratt kayglarla, kentsel
dnm ve yenileme srelerinde izlenmesi gereken aadaki temel ilkeleri kamuoyu ile paylamay
gerekli gryoruz:
Planlamann Btnl
Olaanst planlama olaylar gibi ele alnan kentsel dnm ve yenileme projeleri, btncl
planlama yaklam hie saylarak, kentlerin deer kazanm ya da deer kazanmaya aday paralarna
ynelik olarak kurgulanmakta, bu durum kentlerin dengesiz ve salksz bymesine yol amakta,
dolaysyla da sorunlara kkl zmler retilememektedir. Oysa kentsel dnm ve yenileme
sreleri, planlama srecinin olaan paralar olarak ele alnmal, btncl planlarn iaret ettii
ekilde ynetilmelidir. Bu amala ivedi olarak planlamaya ynelik paralanm mevzuat tek bir
emsiye altnda toplayacak geni kapsaml bir ehircilik Yasas hazrlanmal ve dnm / yenileme
srelerinin erevesi de bu yasa ile izilmelidir.
ok Boyutluluk ve Uzun Dnem

Kentsel dnm / yenileme uygulamalar yalnzca fiziki deil, ekonomik ve sosyal boyutlar da
kapsayacak ekilde ok bileenli olarak kurgulanmal ve uygulanmaldr. nsanlarn kurduu sosyal ve
ekonomik ilikiler, iinde yaadklar fiziki mekn biimlendirmede etkilidir. Bu ilikileri yeterince
sorgulamayan ve zmlemeyen bir fiziki mekn tasarm kabul edilemez. Dahas, kentsel dnm
ve yenileme uygulamalarnn hazrland yer iin tespit edilen sosyal ve ekonomik sorunlara zm
oluturmas beklenir. Toplumsal ve iktisadi kapasiteyi gelitirecek, srdrlebilirlii salayacak ve
yeni i alanlar oluturacak etkin sosyo-ekonomik programlar, kentsel dnm ve yenileme
srelerinin temel unsurlar olmaldr. Bu programlarla beslenmeyen kentsel dnm ve yenileme
sreleri kabul edilemez.
Bugne kadar yaplan uygulamalarn hibirinde bu tip programlar gelitirilmemitir. Oysa
yaayanlarn sosyal ve ekonomik ihtiyalarn karlamaya ynelik programlar gelitirmek ve
uygulamak da yerel ynetimlerin grevleri arasndadr. Kentsel dnm ve yenileme sreleri siyasi
dnemlere ya da ksa ihale srelerine sdrlamayacak kadar kararl, ciddi ve uzun erimli almalar
gerektirir.
1
Bu davet yaklak 600 kii tarafndan imzalanmtr.
180
Katlm ve Karar Alma
Kentsel dnm ve yenileme sreleri yaayanlar ile birlikte kararlatrlmal, gelitirilmeli,
planlanmal ve ynetilmelidir. Sreten herhangi bir kesimin herhangi bir gerekeye snlarak
dlanmamas gerekir. Katlm modelleri, yaayanlarn sosyo-kltrel ve ekonomik zelliklerine
uygun olarak kurgulanmal, bu tip pratiklere alk olmayanlara kar sabrl davranlmal ve yaratc
yntemler gelitirilmelidir. darenin alk olmamas halinde ise meslek ii eitimler uygulanmaldr.
Katlm pratiklerinin karlkl renme ile glendii hibir aamada unutulmamaldr.
Katlm modelleri iyi kurgulanm ve karar alma sreleri bu modeller zerinden gerekletirilmi bir
kentsel dnm ya da yenileme sreci, hem daha uygulanabilir olacak, hem de toplumsal uyumun
artmasna ve demokrasi kltrnn yerlemesine olanak tanyacaktr.
effaflk ve Hesap Verebilirlik

Kentsel dnm ve yenileme srelerinin effaf, dolaysyla hesap sorulabilir ekilde ynetilmemesi,
kentsel dnm uygulamalarna ve dnmn uygulayclarna olan gveni sarsmaktadr. Hlbuki
effaflk hem hesap verebilirlii salayacak, hem de gndeme gelebilecek speklasyonlarn nn
kesecektir. effaflk sayesinde uygulayc ile yaayanlar ve sivil toplum arasnda gven ortam
yaratlacak, bylece katlmc planlama pratiklerinin n alacaktr. Katlmla alnan kararlar ve
bunlarn gerekeleri konusunda da her aamada herkese ak, doru ve zamannda bilgilendirme ve
belgeleme yaplmaldr.
Uzmanlk
effafln ve katlmn salanmas koulu ile kentsel dnm ve yenileme srelerinin bilgi, birikim
ve deneyim sahibi uzmanlar tarafndan ynetilmesi, sreci speklatif ve politik mdahalelerden
arndracaktr. effafln ve katlmn salanamamas halinde en iyi uzmanlarn bile yapabilecekleri
snrl olacaktr. Dier yandan, kentsel yenileme ve dnm projelerini yrten uzmanlarn ok
boyutluluk ve katlm ilkelerine inanmalar ve bunlar uygulayabilecek donanmda olmalar nem
tamaktadr.
Yer Seimi, zgnlk ve Gereksinimler

Kentsel dnm ve yenileme alanlarnn yer seim kararlar katlmc yaklamlarla verilmeli,
snrlarn saptanmasnda, modellerin seilmesinde bilimsel ltler kullanlmal ve ilgili blgelerin
sorunlarn yanstan veriler temel alnmaldr. Sre, bu blgelerin zgn niteliklerine ve
gereksinimlerine uygun olarak planlanmal ve ynetilmelidir. Mevcut uygulamalar hemen her blgede
birbirine benzeyen ya da zgnlk ve gereksinimlerden bamsz zm nerileri getirmektedir. Bu
uygulamalar yalnzca deiim deeri hzla artmak suretiyle rant oda haline gelen / gelebilecek
alanlara younlamtr. Oysa kentsel dnm ve yenileme sreleri kullanm deeri zerinden,
gereksinimlere ve zgnlklere uygun olarak kurgulanmaldr.
Etaplama
Temel ilkelerden kopmadan srdrlebilir bir proje ynetiminin salanmas ve hedefe ulalmas,
doru bir etaplamann yaplmas ve effaf sreler ierisinde uygulanmas ile mmkn olabilir. Etkin
bir etaplama, projelerin uygulanabilirliini de arttracaktr. Mevcut uygulamalarda tatmin edici bir
etaplama tespit edilememitir.
Uygulamann zlenmesi
Kentsel dnm ve yenileme, uygulama sonrasnda da izlenmesi gereken srelerdir. Yerel
ynetimler projelerin tamamlanmasndan sonraki sreci de dzenli olarak izlemeli, gerekli hallerde
projelerin hedeflerine uygun olarak ya da katlmc bir yaklamla proje hedeflerini revize ederek
srece mdahale etmeli ve projenin gidiatn kamuoyu ile paylamaldr. lkemizde sk
gremediimiz baar hikyeleri ancak bu izleme sreleri ile gerekleebilir.
Bizler, aada imzas bulunan akademisyenler ve aratrmaclar olarak, toplumsal ve mesleki
sorumluluklarmz uyarnca, mevcut kentsel dnm / yenileme uygulamalarndan duyduumuz
endieyi kamuoyu ile paylayor; ncelikle merkezi ve yerel ynetimler olmak zere, ilgili btn
uzmanlar, meslek odalarn, sivil toplum rgtlerini ve basn - yayn organlarn, bilinli, duyarl ve
hep birlikte konunun takipisi olmaya davet ediyoruz.
Kamuoyuna saygyla duyurulur.
29.01.2008
181
EK 11. Sulukule Platformu tarafndan ULInin dzenledii Baarl Kentsel Dnm
Uygulamalar toplantsndan datlan manifesto.
182
EK 12. YD tarafndan blgede yaklak 80 konutun daha tescillenmesi iin yaplan bavuruya
9 yapnn kabul edildiine dair stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabit Varlklarn
Koruma Blge Kurulu Mdrlnden gelen cevap.
183
184
185
Ek 13. stanbul IV Numaral Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulunun YD
tarafndan yaplan tescil bavurusu ve ykmlar hakkndaki cevap yazs.
186
EK 14. Sulukule Platformu tarafndan Kkeme Sokakn dokusuyla birlikte korunmasna
ilikin bavuru sonucunda stanbul Yenileme Alanlar Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma
Blge Kurulu karar.
187
Ek 15. 2008 OECD Raporundan Sulukule ile ilgili olan blm.
(OECD Territorial Reviews, Istanbul, Turkey, 2008, p. 171, www.oecd.org/gov/urbandevelopment)
The Fatih and Beyolu sub-provinces represent clear indicators of ageneral lack of a comprehensive
regulatory and financial framework that integrates urban regeneration, housing and urban
development objectives, and protects low-income dwellers. These two sub-provinces are the first to
operate within the provisions of the law, having designated the neighbourhoods of Nesli_ah and
Hatice Sultan as renewal zones. Within the limits of these zones, 571 owners and 391 tenants have
been invited to participate in the programme, aimed at protecting historical buildings and improving
urban design patterns in the areas. Under the current negotiations framework, tenants without property
bills have been simply invited to leave the neighbourhood without financial compensation, while the
571 owneroccupied dwellers have received a lump-sum compensation of YTL 500/m (around USD
350/m). Although the municipality of Fatih declared itself open to alternative proposals, the
negotiations framework is too restrictive (only open to owner-occupied dwellers) and complex to
allow for effective civil society participation as the inhabitants lack the necessary know-how,financial
resources and time to contribute. Another deficiency is that the historical and community networks of
some local groups are ignored by the authorities, forcing individuals and families to leave the
historical peninsula. These intangible costs of breaking up community networks are not calculated by
the local authorities, and are also not followed-up by programmes aimed at financial compensation for
the more vulnerable neighbourhood segments. Notwithstanding the UNESCO warnings regarding the
consequences of urbanisation on cultural heritage in the historic peninsula, large construction projects
are foreseen in the so-called protection programmes of cultural heritage.
188
Ek 16. Helsinki Yurttalar Dernei tarafndan Babakan Recep Tayyip Erdoana gnderilen
mektup.
189
190
EK 17. Avrupa Parlamentosu'ndan Babakan Recep Tayyip Erdoana gnderilen mektup.
6 Mays 2008, Brksel
Sayn Babakan Recep Tayip Erdoan,
Yaklak bir yldr stanbul Sulukuledeki Romanlarla ilgili srekli olarak bilgiler ve eitli raporlar
almaktayz.
Dn, Bakanlar Kurulunuza bal nsan Haklar Komisyonunun Sulukuledeki insan haklar
ihlalleriyle ilgili olarak grevlendirildiini renmi bulunmaktayz. Bu vesileyle kararnz
memnuniyetle karladmz bildirir aadaki konulara dikkat ekmek isteriz.
ncelikle, stanbul belediyesinin evlerin sistematik olarak ykmn srdrrken adil bir yntem
uygulama ve yeterli bedeli deme konusundaki anlay eksikliine dikkat ekmek isteriz. Ykmlara
balamadan nce stanbul belediyesi yerel Roman topluluunu karar retme ve Sulukulede konut
planlamas srecine dahil etmemitir. nc ve ok nemli kaygmz ise Sulukulenin (Avrupadaki
Roman topluluunun bir baka rnei olmayan tarihi kltr mirasnn) ykmnn Romanlar iin
olduu kadar gemiten saysz hazineye ev sahiplii yapan Trkiye iin de bir kayp olacadr.
Daha ok uluslararas nitelikteki bu konuyla ilgili olarak olumlu ve nlem alc bir tavr oluturmanz
ve taraflarn karlarn gzetecek ortak bir zm bulmanz bekleriz.
Sayglarmzla,
Els de Groen (Avrupa Parlamentosu yesi)

Cem zdemir (Avrupa Parlamentosu yesi)
Gisela Kakkenbach (Avrupa Parlamentosu yesi)
191
EK 18. UNESCO Heyeti Bakan Francesco Bandarinin Trk basnnda kan haberlere
ilikin dzeltme metni.
From: Bandarin, Francesco <F.Bandarin@unesco.org>
Date: Thu, May 15, 2008 at 1:48 PM
Subject: UNESCO Mission
To: cumhurguven@istanbul.gov.tr, baskan@ibb.gov.tr
Cc: ertugrul.gunay@kulturturizm.gov.tr, mehmet.gurkan@kulturturizm.gov.tr, Nurtactuba@istanbul.gov.tr,
mustafademir@fatih.bel.tr, mciftci52@gmail.com, niluferturedi@fatih.bel.tr, nurgunkut@gmail.com,
erder@arch.metu.edu.tr, denizincedayi@superonline.com, "Rossler, Mechtild" <M.Rossler@unesco.org>, "Sorosh, Junaid"
<j.sorosh@unesco.org>, "Rao, Kishore" <k.rao@unesco.org>, "Amelan, Roni" <R.Amelan@unesco.org>, "Doubleday,
Gina" <g.doubleday@unesco.org>
Dear Mr Mayor
Dear Mr Vice-Governor
I would like to thank you again for the warm welcome the UNESCO Mission has received during its
stay in Istanbul.
I think we have been able to get very detailed and complete information on the many issues currently
under discussion.
I sincerely appreciated your openess and frankness and your committment for an effective
conservation of the heritage of Istanbul.
Also, I was happy to see that progress has been made in some of the sensitive issues raised by the
2006 UNESCO Mission.
In particular, I appreciated your committment for the protection of the urban landscape, and your
decisions to cancel the Galataport and Hyderpasha projects.
I was also very happy to meet the Press during my stay, and I hope we have been able to provide a
clear view of the scope of the Mission.
As I am still travelling in Turkey, I have been able to see some of the articles published by the local
and national Press following the press Conference.
While truly appreciating the accuracy of most of the press articles, I would like to clarify my views
on two points that I feel have been reported incompletely.
1) On the discussion concerning the Sulukule project, I clearly said that a balance must be found
between needs of coservation and social needs. UNESCO does not consider that a city is only made
up of its monuments and buildings, but that the communities play a fundamental role in the
conservation process and that the improvement of their life is a fundamental goal of urban
conservation.
Hence, it is inappropriate to report - as some papers did - that UNESCO has "approved" the project
as it stands today, as we think that more work needs to be done to make the project effectively
balanced.
We insist that a truly democratic and participatory process has to accompany any decisions on this
area.
2) On the issue of the new construction of the 4 Seasons Hotel in Sultanahmet, I have indicated that
UNESCO did not consider the construction of the new building as the best solution for an
archaeological site of this importance.
But now we have to come to terms with the fact that the building has been completed, and I consider
that, due to its limited height, the building does not have major impacts on the city's skyline.
I still consider, however, that a different solution could and should have been found to allow a full
respect of the heritage values and at the same time ensure the economic viability of the Hotel.
Hence, also in this case UNESCO has not "approved" the project as some papers reported.
On the same issue, I expressed my appreciation for the fact that the site will be soon opened to the
public.
I hope that this clarifies our position, and I hope to be able to continue our cooperation with the same
spirit of openess, in the interest of the conservation of your extraordinary city.
As I had the opportunity to say, the result of the Mission will be transmitted to the World Heritage
Committee, that has the ultimate decision-making authority on these issues.
Regards
Francesco Bandarin
Director
Unesco World Heritage Centre
192
EK 19. stanbul Tabipler Odasnn Sulukule Raporu
KENTSEL DNM PROJESNN LK SONULARI:

KENTSEL AFET BLGES OLARAK SULUKULE
Kasm 2005te stanbul Kentsel Dnm Projesi kapsamna alnan Fatih Belediyesine bal
Edirnekap Semtinde Nesliah ve Sulukule olarak da bilinen Hatice Sultan mahallelerinde projenin
onayland Kasm 2007den sonra evler istimlak edilerek yklmaya ve blge boaltlmaya
balanmtr. Bu tarihten sonra blge halk eitli sivil toplum kurulularnn da desteiyle projeye
engel olmak amacyla rgtlenerek eitli etkinliklerle projenin sosyal ve kltrel hayata etkilerine
dikkat ekmi ve blgede yaamaya devam etmitir. Marmara ve stanbul Tp Faklteleri halk sal
uzmanlar ve asistanlarnn oluturduu bir ekip ile TO heyeti olarak, 4 Temmuz 2008de, yerleim
yerlerinde yaayanlarn halk sal sorunlarn yerinde gzlemek ve deerlendirmek iin bir ziyaret
gerekletirilmitir.
Blgenin Demografik zellikleri2:

Blgenin dikkat ekici bir zellii sakinlerin nemli bir blmnn semtin yerlisi olmasdr. Ya,
cinsiyet, medeni durum, aile biimi gibi deikenler itibariyle stanbul geneliyle benzeen demografik
zellikler, ocuk says, hane bykl, eitim dzeyi, gelir getiren i sahiplii ve sosyal gvence
anlamnda dk sosyo-ekonomik zelliklere iaret etmektedir.
Blgede yerleik yaam sren semt sakinlerinin dnda Adana, Hatay gibi blgelerden geldikleri
belirtilen bir grup daha yaamaktadr. Blgenin geri kalanndan izole, aklk bir alan zerine
kurulmu 7-8 adet byk adrda yaayan bu kiilerin belirgin bir ekilde blge genelinden daha
yoksul olduklar ve daha da zor koullarda yaamaya altklar gze arpmaktadr.
Barnma Koullar:
IBBnin aratrmasna gre1, Nesliah Mahallesinde ikamet edenlerin %52si oturduu konutun mal
sahibidir. Hem mal sahibi hem de kirac olmayan yani yaknlaryla oturanlarn oran %9dur. Geriye
kalan %39 oranndaki semt sakini kiracdr . Mevcut ailelerinin %52-%61 arasndaki bir blmnn
ok uzun yllardan beri bulunduklar konutlar kullandklar anlalmaktadr.
Sz konusu mahallelerde yaayan 571 haneden halen yaklak 475 ailenin blgede yaamaya devam
etmekte olduu bildirilmitir. Genellikle ortak bir avluya alan 5-8 haneden oluan mekanlarn
koullar evleri yklan ailelerin akrabalarla ayn haneyi paylamas nedeniyle daha da glemi
durumdadr.
Blgede yaklak 80 ev boaltlm ve yklm durumdadr. Evler sonradan oturulmay engellemek
amacyla pencereleri krlm ve atlar yar yklm durumdadr. Bu durumda olup da duvarlar ve
kolonlar ayakta olan baz binalarn iinde hala yaayan insanlar bulunmaktadr. Yine ayn amala
uvallara konmu molozlar, boaltlm evlerin girilerine doldurulmutur.
Blgede 25 evin proje kapsamnda tescillendii belirtilmitir.
Temiz me ve Kullanma Suyu:

Ev sahiplerinin semti terk etmesi ve/veya boaltma kararna onay vermesi kiraclar da zor durumda
brakmtr. Dk sosyoekonomik dzeye sahip ve bu nedenle dk bedellerle oturduklar
evlerinden kmak istemeyen ve ounluu semt doumlu kiraclar ebeke suyunun eitli
gerekelerle kesildiini ve yaklak 7-8 aydr temiz ime kullanma suyuna sahip olmadklarn
belirtmektedirler. Borcu nedeniyle suyu kesik olan kiraclar bor bedelini taksitlendirerek deme
giriiminde bulunmalarna ramen kendilerine sularnn almayacann bildirildiini ifade
etmektedir. me ve kullanma sular mahallede bulunan iki adet emeden tama yoluyla
salanmaktadr. Bu nedenle ok sayda evin giriinde kk pet ieler iinde istiflenmi sulara
rastlanmtr. Bunun yannda baz ev ve i yerlerinde alm kuyulardan da su temin edildii
bildirilmitir.
Kat ve Sv Atk ebekeleri:

Mahalle sakinlerinin bildirimlerine gre kanalizasyonlar sklkla tkanmaktadr. 2005ten bu yana
kanalizasyon ebekesi ile ilgili sorunlarn defalarca kez belediyeye bildirilmi olduu bavuru
tarihleriyle belirtilmitir. ncelememizde baz evlerin gider borusu uclarnn ak olarak dorudan
2
Tuna K, atrolu A, alayandereli M. Nesliah Mahallesi Toplumsal Yap Aratrmas Mays
2006
193
sokaa verildii, sokaktaki bir kanalizasyonun zerinin de tahta bir kapak ve tala salksz bir
biimde kapatld belirlenmitir. Kiiler kendi imkanlar dorultusunda tkanan kirli su sisteminin
onarm iin giriimde bulunduklarn inceleme ekibine rnekleriyle gstermitir.
evre Sal ve Belediye Hizmetleri:

Blgedeki ykmlarn hafriyat ve molozlar, komu evlerde barnanlar iin solunum rahatszl
risklerinin yan sra bina statiine dair riskleri de ortaya karmaktadr. zellikle ocuklarn oyun alan
haline gelen ykntlar eitli fiziksel yaralanma ve kaza riski de yaratmaktadr. TO Heyetinin
incelemeleri srasnda mahalle sakinleri ile yaplan grmelerde hafriyat alanlarnda meydana gelen
kafa ve uzuv yaralanmalar nedeniyle tedavi gren ocuklar olduu ifade edilmitir. Nitekim 22 Nisan
2008 tarihinde belediyeye hafriyatn kaldrlmas iin dileke verilmesinden bir gn sonra hafriyat
alannda oynayan bir ocuun yaraland belirtilmitir. Ayrca mahalle sakinleri ykntlar arasnda
fare lleri ve eitli trden haaratn bulunduunu ifade etmilerdir.
Yklan evlerin molozlarnn uzaklatrlmamasnn yannda blge, dardan getirilen hafriyatn
dkld bir ak alana dnmtr. Grmeler srasnda her iki mahalleyle Fatih belediyesi
GDA Yzme ve Spor Tesisleri ile snrndaki blgeye dardan getirilen hafriyatn dkld
belirtilmitir. Sz konusu blgede mevcut yolun orta eridini de iine alacak ekilde siyah plakal
kamu aralarnca yaya ve ara trafiini aksatacak ve gvenlii tehlikeye sokacak ekilde hafriyat
boaltld ve herhangi bir gvenlik nleminin de alnmad inceleme srasnda da gzlenmitir.
Hafriyat alanna yaklak 50-100 metre yaknlktaki evlerde yaam devam etmekte olup hafriyat
alannn hemen yannda tescil edilmi evde yaayanlarn tozdan rahatsz olduklar iin sahibi olduklar
evi terk edip yine ayn mahallede baka bir eve kirac olarak tanm olduklar renilmitir.
Blgede birinci basamak salk hizmetlerinin sunumunda da aksaklklar olduu gze arpmaktadr.
Baklamas olmayan veya yarm kalan ok sayda ocuun bulunduu ve blgeye baklama
hizmeti iin herhangi bir salk ekibinin gelmedii ifade edilmektedir. ocuklarn baklanmas
amacyla gnlllerden oluan bir ekibin ancak 15 ocuu blgenin yararland Karagmrkteki
salk ocana gtrebildii renilmitir. Blgedeki salk sorunlarnn incelenmesine ynelik l
Salk Mdrlne 6 Haziran 2008 tarihinde verilen dilekelerine bugne kadar herhangi bir cevap
alamadklarn belirtmilerdir.
Blgede halen srdrlmekte olan tek belediye hizmeti plerin toplanmasna ilikindir.
Projenin toplumsal yaama ve kltre etkileri:

Blgede yaayan ok sayda semt sakini ile inceleme heyetimizce yaplan syleilerden kentsel
dnm kapsamnda blgede gerekletirilen almalarn insanlar zerinde dlanmlk hissi
yaratt, blge halknn byk bir ksmnn projeye ramen yerleim yerini terk etmek istemedii
anlalmaktadr. Bu bulgu daha nce yaplan aratrmalarda da belirtilmektedir.
Blge halknn ounluu gelenek-grenekler asndan mahallelerinin kendine zg bir kltr
olduunu dnmekte ve dayanma-yardmlama ilikilerinin gl olduuna inanmaktadr ve
bundan sonra yaamalar iin adres olarak gsterilen Taoluk blgesinde bu yapnn devam edeceine
dair inanlar zayftr.
Blge sakinleri, proje sreci ve gelinen noktadaki sonularn da etkisiyle, blge dndan herhangi bir
amala gelen ekip, kurum, vb. ye kar tepkilidir. Gerek Proje kapsamnda srekli alma yrten
proje tespit ekiplerinin, gerekse blge halkyla dayanma ve yerleim yerinin koullarnn
deerlendirilmesi amacyla blgeyi ziyaret eden inceleme ekiplerinin fazlal blge halknn da
dikkatini ekmektedir. Bu durumun blge halknda sosyal ve kltrel dokunun korunmasna ynelik
gvensizlii ve gelecek endiesini tetiklemi olmas olasdr. TO Heyetinin Sulukule Platformu ve
Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma gnllleriyle birlikte yapt inceleme ve
gzlemler srasnda bu tr bir gven veya iletiim sorunu yaanmamasna ramen grmeler
srasnda blge sakinleri bu trden tepki ve endielerini dile getirmitir. Sekiz-on yalarnda iki kz
ocuunun incelemelerimiz srerken yanmza yaklap, evlerimiz yklacak m? diye sormalar bu
endie ve gvensizlik ortamnn ocuklar da dorudan etkilediini gsteren arpc bir rnektir.
Blge halk, olumsuz salk koullar altnda daha da arlaan fiziksel ve evresel salk risklerinin
yan sra; doup bydkleri evlerini ve alkn olduklar sosyo-kltrel evrelerini kaybetme
endiesiyle ruhsal salk riskleriyle de kar karyadr. zetle Dnya Salk rgtnn salk
tanmyla yaklaldnda blge halknn salnn ok ynl olarak risk altnda bulunduu, zme
ynelik acil bir eylem planna gereksinim olduu sylenebilir.
194
SONU VE NERLER:
Yaklak 3 yldr Fatih Belediyesi Edirnekap Semti, Nesliah ve Sulukule Mahallerini de

kapsayan Kentsel Dnm Projesi blge halk tarafndan desteklenmemektedir.
Projenin blgenin yeni dokusunda blge sakinlerinin yaam alanlarna ve tercihlerine izin
vermeyen hedefleri, blge halknda dlanmlk ve sosyokltrel yaam alanlarn koruma
duygusuyla blgeden ayrlmaya kar diren oluturmutur.
Blge dnda baka bir yerleim yerinde yeni bir hayat kurmak iin yeterli gelire sahip
olmayan, ounluu yoksul ve sosyal gvenceden yoksun kirac ailelerin blgeden ayrlmas
yaamsal bir tehdittir.
Yerleik halk ykmn srd blgede nemli salk riskleriyle kar karyadr. ok katl
binalarn ksmen yklm olmas ve hafriyatn toplanmam olmas zellikle ocuklar iin
fiziksel yaralanma ve kazalar beraberinde getirmektedir. Ksmen yklm binalar, evredeki
evlerin yap gvenliini tehdit etmektedir.
Evlerin ounda ebeke suyu kesiktir ve halk mahalle emelerinden tama yoluyla ime
kullanma suyunu temin etmeye almaktadr. Bu durum zellikle iinde bulunduumuz yaz
aylarnda bulac hastalk riskini artrmaktadr.
Blgede Belediye tarafnda srdrlmekte olan tek hizmet plerin toplanmasdr.
Blgenin atk su sistemindeki sorunlar onarmna ynelik bavurulara ramen uzun bir
sreden beri devam etmektedir. Onarlmam alt yap sistemi nedeniyle yol stnde aktan
akan atk sular zellikle yaz aylarnda evre sal iin nemli bir tehdit oluturmaktadr.
Blgede aksayan birinci basamak salk hizmetlerinin ivedilikle yeniden iler hale gelmesi
iin stanbul l Salk Mdrlnn gerekli dzenlemeyi yapmas zorunludur.
Blgede hala yaamaya devam eden halkn saln tehdit eden fizik evre sorunlarnn
Bykehir Belediyesi ekipleri tarafndan ivedilikle giderilmesi ve blge halknn sosyo-
kltrel yaam ve yerleim tercihlerini dikkate alan dzenlemelerin yaplmas temel salk ve
insan haklar balamnda bir zorunluluktur. Bu balamda blge halknda ruhsal knt
yaratan ykmlarn durdurularak, insanlarn kayglarn, gelecek endielerini ve olumu
bulunan maduriyeti giderecek giriimlerin planlanmas gereklidir.
STANBUL TABP ODASI HEYET

Dr. zlem Sarkaya (Marmara niversitesi Tp Fakltesi)
Dr. Selma Karabey (stanbul niversitesi stanbul Tp Fakltesi)
Dr. lker KAYI (stanbul niversitesi stanbul Tp Fakltesi)
Yeim Yasin (stanbul niversitesi stanbul Tp Fakltesi)
Gzde Yeiltepe (stanbul niversitesi stanbul Tp Fakltesi)
Dr. Hseyin Demirdizen (TO Genel Sekreteri)
Teekkr:
Sulukule Platformundan Nee Ozan ve Hacer Foggoya ve Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve
Dayanma Dernei Bakan kr Pndke inceleme srasndaki rehberlikleri ve katklar iin
teekkr ederiz.
195
EK 20. ERRC Helsinki Yurttalar Dernei Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve
Dayanma Dernei UYD ve Edirne Roman Kltrn Aratrma, Gelitirme, Dayanma
ve Yardmlama Derneinin ortaklaa gnderdikleri mektup.
AVRUPA ROMAN HAKLARI MERKEZ (EUROPEAN ROMA RIGHTS CENTRE)

Macaristan, Budapete H-1016, Naphegy ter. 8; Tel.: +36/1/4132200; Faks: 4132201; errc@errc.org
HELSNK YURTTALAR DERNE (HELSINKI CITIZENS ASSEMBLY)
nn Caddesi 77/13, Gmsuyu 34437 Beyolu, stanbul; Tel: +90 212 292 68 42 & 43;
Faks: +90 212 292 68 44, info@hyd.org.tr
ULAILABLR YAAM DERNE (ACCESSIBLE LIFE ASSOCIATION)
Liva Sok. No 13/4 Cihangir stanbul; Tel. 90 212 243 99 80; info@uyd.org.tr
SULUKULE ROMAN KLTRN GELTRME VE DAYANIMA DERNE
(SULUKULE ROMANI CULTURE AND DEVELOPMENT ASSOCIATION)
Edirnekap Kaleboyu Cad. nar Sok. No:7, stanbul, Trkiye, Tel. 0090 212 531 73 44, Faks: 635 68
18, sulukuleliler@gmail.com
EDIRNE ROMAN KLTRN ARATIRMA, GELTRME, DAYANIMA VE
YARDIMLAMA DERNE
(FOUNDATION OF THE ROMANI ASSOCIATIONS FEDERATION EDROM )
Cavubey Mah. Horozlubayr Sok. Polat Han No: 5, Edirne, Trkiye, Tel: 90 2842123357,
edrom70@mynet.com
Sayn Recep Tayyip Erdoan

Trkiye Cumhuriyeti Babakan
Babakanlk
14 Eyll 2006
Budapete / stanbul
Saygdeer Babakan Erdoan,
Bizler, aada imzas olan kurulular, stanbulda ve Trkiyenin baka yerlerinde yzlerce Roman
ailesini derinden etkileyen, ehir yenilemesi ve rehabilitasyon projelerinden kaynaklanan yeni zorunlu
tahliyeler dalgasyla ilgili kayglarmz ifade etmek iin size yazyoruz. Avrupa Roman Haklar
Merkezi (ERRC), Romanlara kar rklkla ve Romanlarn insan haklarnn inenmesi ile mcadele
etmeyi amalayan uluslararas lekte, kamu karna faaliyet gsteren bir hukuk kuruluudur.
Helsinki Yurttalar Dernei, Trkiye ile komu lkelerde barl siyasi diyalogu, demokratiklemeyi,
toplumsal srelere sivil katlm ve insan haklarn ilerletmek ve "daha geni bir Avrupa"nn sivil
tabanda yaygnlatrlmas iin almaktadr. Ulalabilir Yaam Dernei (UYD), Trkiyedeki
dezavantajl topluluklar destekleyerek onlarn toplumsal ve ekonomik haklarna daha ileri dzeyde
erimelerini gvence altna almay amalamaktadr. Sulukule Roman Kltr Dernei, Trkiyedeki
Romanlara kar nyarg ve ayrmclkla mcadele etmek ve Romanlar ile dier topluluklar arasnda
hogrye dayanan ilikiler gelitirmek amacn tayan bir Roman sivil toplum kuruluudur.
stanbulun eitli mahallelerinde ok sayda Roman vatanda ile birlikte sregelen denetim
almalarmzn yan sra birtakm saha aratrma almalar sonucunda, Romanlarn zorunlu
tahliyelerinin, Trkiyenin uluslararas insan haklar yasalar uyarnca ykmllklerinin ak bir
ihlali olduunu belirtmek durumundayz. Gerekleri saptama almalarmz sonucunda, zorunlu
tahliyeler nedeniyle, aralarnda ocuklarn da bulunduu ok sayda Romann, u anda evsiz olduunu
ve temel haklarndan mahrum brakldn saptam bulunmaktayz. Bildirildiine gre Romanlarn
zorunlu tahliyeleri srasnda baz durumlarda polis tarafndan iddet uygulanmaktadr ve bu zorunlu
tahliyeler, yasal prosedrler ve kanunlar ihlal edilerek gerekletirilmektedir.
Trkiyede Romanlara kar uyguland bildirilen insan hakk ihlallerinin ciddiyeti nedeniyle, bu
durumla acilen ilgilenmeniz ve Roman ailelerin iskn meselesine makul bir zm bulununcaya kadar
zorunlu tahliyelerin durdurulmas iin mdahale etmeniz gerekmektedir.
Zorunlu tahliyelerden etkilenen ve/veya bu konuda tehdit alm olan Romanlarn ifadelerine
dayanarak yaptmz tespitlerin zetini aada sunmaktayz.
Raporlara gre 20 Temmuz 2006 tarihinde, stanbul Bykehir Belediyesinin Kentsel Dnm
Projesi kapsamnda stanbul Kadkyde, Kkbakkalky Mahallesinde 120 Romann evi polisler
ve belediye memurlar tarafndan ykld. Bu mahallenin bir blmnde 200 kadar Roman aile
yaamaktayd. 26 Temmuz 2006 tarihi itibariyle, dokuz Roman aile, alternatif barnma imknlarna
196
sahip olmadklar iin, ykmdan sonra sz konusu blgede kalmaya devam ediyordu. Bildirildiine
gre belediye tarafndan ailelere maddi tazminat verilmiti ve 15 Austos 2006 tarihine kadar blgeyi
boaltmalarna ynelik tebligat yaplmt. 26 Temmuz tarihinde, yaklak 30 Roman, son derece kt
koullar ierisinde, derme atma yaplarda, moloz ve p ynlar arasnda yaamaktayd. Sular
yoktu ve shhi tesisat mevcut deildi.
Romanlarn ifadelerine gre 2005 Kasm tarihinde belediye memurlar, orada oturanlara, yaklaan
yeniden ina projesi nedeniyle blgeyi terk etmeleri gerektii bildiriminde bulundular. O dnemde,
evlerinin mlkiyetini ispatlayan yasal belgelere sahip olan Roman ailelerin ou, evlerini, blgede
apartman daireleri ina etme izni alm olan bir firmaya satt. Baz Romanlar, evlerin ok kk
olmas ve bu evler karlnda alacaklar parann baka bir ev almaya, hatta anlaml bir sre boyunca
bir ev kiralamaya bile yetmeyecei gerekesiyle, evlerini satmay kabul etmedi. Evlerini satmayan
aileler tahliye tebligatna ramen blgede kalmaya devam etti. Mlk sahibi olmayp kirac olan baz
Roman aileler de blgede kalmaya devam etti. Bunlarn evleri, 20 Temmuz 2006 tarihinde bir tahliye
operasyonu srasnda ykld.
Orta yal bir Roman kadnn verdii ifadeye gre 20 Temmuz 2006 tarihindeki tahliye
operasyonunda, polis sabahn erken saatlerinde, bildirildiine gre be sularnda, mahalleye girdi ve
Romanlara evlerini terk etmelerini emretti. nsanlarn yanlarna herhangi bir eya almalarna izin
verilmedi. Polis daha sonra evleri ykt; bu srada mobilyalar, kiisel eyalar ve belgeler yklan evlerin
iinde kald. Baz kiilerin verdii ifadelere gre, polis, insanlar evlerinden kmaya zorlamak iin
biber gaz kulland. Bildirildiine gre biber gaz, tahliyeyi takip eden gnlerde ocuklarda salk
sorunlar yaratt. Ayrca baz Romanlarn verdii ifadeye gre, polis memurlar Kendinizi savunun ki
size vurabilelim! diyerek Romanlar polise kar iddet uygulamaya kkrtt.
Yeterli toplumsal destek ve/veya alternatif barnma imknlar olmad iin tahliye edilmi aileler
evsiz kalmtr ve temel haklarndan ciddi bir ekilde mahrum edilmitir. Ayrca bildirildiine gre 20
Temmuz tarihindeki tahliyeden sonra belediye memurlar topluluu ziyaret ederek, evleri yklan
ailelere tazminat vermeyi nerdi. Ailelerin belirttiine gre bu tazminat yeni bir ev satn almak ya da
kiralamak iin gereken miktardan ok daha azd. Bildirildiine gre mlk sahibi olmayp kirada
oturan baz ailelere herhangi bir tazminat verilmedi.
stanbul, Kadkyde Hasanpaa Mahallesinde yaayan Roman aileler, ayr fakat grnd
kadaryla balantl bir tahliye operasyonuna maruz kald. 8 Temmuz 2006 tarihi itibariyle, yaklak
10 aile, Fenerbahe Deresinin yaknnda ok byk bir bo arazide yaamaktayd. Etrafta ielerin,
teneke iecek kutularnn, plastik eyalarn ve ktlarn dalm olduu, ple benzeyen alann
etraf tel rgyle evrilmitir ve birka orta snf apartmann ve araba tamir dkknlarnn hemen
altnda bulunmaktadr. Aileler, 1,3 metre yksekliinde ve 2 metre geniliinde branda bezinin
aalara iple balanmasndan yaplan barnaklarda yaamaktayd. Elektrik ve su yoktu. me suyu
ak bir kapta bekletilmekteydi. 50 yanda bir Roman kadnn ifadesine gre, 2006 k mevsiminde
karl bir gnde, belediyeye ait buldozerler yaklak 70 yldr bu blgede yaamakta olan 40 kadar
ailenin gecekondularn ykmt. Romanlara blgeyi terk etmeleri iin 15 gn mhlet verilmiti.
Mhletin sona ermesinden sonra sabahn erken saatlerinde, yaklak olarak saat 77.30da, henz
ou insan yataktayken, 200 kadar polis blgeyi embere almt. Bunun ardndan drt buldozer evleri
ykmt. Ailelere evlerin iindeki eyalarn toplamalar iin zaman verilmemiti. Mobilyalar, kiisel
eyalar ve belgeler evlerle birlikte yok edilmiti. Evlerin yklmasndan sonra baz aileler blgeyi terk
etmiti. 10 kadar aile barnaklar oluturarak blgede kalmaya devam etmiti. Baz Romanlar,
gidebilecekleri baka bir yer olmad ve bir ev satn alacak ya da kira deyecek imknlar olmad
iin bulunduklar yerde kalmaya kararl olduklarn ifade ettiler. Bildirildiine gre belediye bu
kiilere yardm teklif etmedi. Bir adamn iddiasna gre, kn gerekleen tahliyeden sonra
belediyeden yardm istemi ancak bir belediye memuru bu isteini reddetmiti. Romanlarn verdii
ifadeye gre, son haftalarda belediye memurlar kendilerini ziyaret ederek yeni bir tahliye ile tehdit
ettiler.
9 Temmuz 2006 tarihinde, Kadkyde bir baka mahalle olan Yldzbakkalda basit derme atma
barnaklarda yaklak 60 Roman aile yaamaktayd. Bu ailelerin yaad ufak arazinin etraf; byk
apartmanlar, evler, vinler ve yeni bir i merkezi iin inaat malzemeleri ile evriliydi. Bildirildiine
gre ailelerin bazlar 60 yldr bu noktada yaamaktayd. Baz dier aileler ise 1999 ylnda
Kkbakkalky Mahallesinden zorla tahliye edildikten sonra buraya gelmiti.
Blgede yaayan Romanlarn ifadesine gre, Yldzbakkal Mahallesindeki arazinin sahibi olan
Kadky Belediyesi, bu arazide i merkezleri ina etmek istemektedir. ay nce Belediye
temsilcileri mahallede yaayan 8 aileyi evlerinden tahliye etmiti. Bildirildiine gre tapu sahibi olan
kiilere tazminat verildi ancak kiraclara herhangi bir tazminat verilmedi ya da alternatif barnma
imknlar sunulmad. Baz Roman aileler ayda yaklak 15 Yeni Trk Liras (yaklak 8 Euro) gibi
sembolik cretler karlnda aile yelerinin veya arkadalarnn evlerinde kirac olarak oturmaktadr;
197
bu kiiler sz konusu evlerden tahliye edildiklerinde, fiyatlar ok daha yksek olduu iin baka bir
yerde ev kiralamaya imknlarnn yetmeyeceinden korkmaktadr. Romanlar yakn gelecekte
tahliyelerin srmesini beklediklerini ifade etmektedir. Romanlar, yaklaan yerel seimler yznden
tahliyelerin geici olarak durduuna inanmaktadr. Blgedeki ailelere henz resmi tahliye tebligat
ulamamasna karn, bildirildiine gre belediye temsilcileri blgede yaayanlar ziyaret ederek
yaklaan tahliye hakknda kendilerine bilgi vermitir. Bir Roman iftin ifadesinde, bir mlk sahibi
olmadklar ve eer tahliye edilirlerse, bir adr kurup ayn blgede yaamaya devam etmek zorunda
kalacaklar belirtilmektedir.
Zorunlu tahliyeler kapsamnda hedeflenen bir dier blge ise, stanbul Fatih Belediyesine bal
Hatice Sultan (Sulukule) Mahallesidir. Bu mahalle, Romanlarn Avrupa ktasna 11. yzylda
ulamalarndan bu yana yzyllardr yaadklar tarihi bir blgedir. Hatta bu blgenin Avrupadaki en
eski Roman yerleimi olmas ihtimali da bulunmaktadr. Blgede yaayan Roman topluluu
yelerinin verdii bilgilere gre, ou Roman olan 1000den fazla ailenin yaad 571 evin, 2006
Eyll aynda zorunlu tahliyesi ngrlmektedir; medya kaynaklarna gre bunun nedeni blgede
yrtlecek olan yenileme almalardr. Ekim 2005 tarihinde Fatih Belediyesi, blgede
rehabilitasyon almas yrtmek ve blgeyi gelitirmekle ilgili planlar deerlendirmeye balad. 13
Temmuz 2006 tarihinde, Trkiye Toplu Konut daresi (TOK) ile Fatih Belediyesi arasnda blgede
yeni binalar ina edilmesine dair bir anlama imzaland; bildirildiine gre bu anlama kapsamnda
mevcut evler yklacakt. Sulukule Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Derneinin
temsilcilerine gre, Sulukuledeki ailelerin tahliye edilmesi karar verilirken herhangi bir fizibilite
almas yaplmad veya olas alternatif zmlerle ilgili topluluk yelerine hibir ekilde
danlmad. Bildirildiine gre 2005 Ekim tarihinden bu yana Fatih Belediyesi blgede yaayan
ailelere, blgeden tahliye edilmelerini gerektiren kentsel yenileme projesiyle ilgili bildirimde
bulunmaya balad.
Bu tahliyeden etkilenecek ok sayda ailenin yeterli dzeyde alternatif barnma imknlarna sahip
olmamas ciddi kayglar douran bir meseledir. Arazi ya da ev tapusuna sahip olan kiilerin says
bildirildiine gre 300 civarndadr. Mlk sahibi olmayan, dolaysyla da tahliye sonrasnda tazminata
hak kazanamayacak olan birka bin kii, toplu konutlara tanmak ve kira demek zorunda kalacaktr.
Dzenli bir ii olmayan, hatta hibir ii olmayan birok insan, bir ev satn almak veya kiralamak
imknna sahip olamayabilir. Tahliyenin ardndan bu kiiler, sonuta evsiz kalacaklardr.
Trkiyenin baka blgelerinde de zorunlu tahliyelerin gerekletirildii bildirilmektedir. stanbul
merkezli sivil toplum rgt Ulalabilir Yaam Dernei tarafndan salanan bilgilere gre, 2006
ylnda Mays-Austos dneminde aada sralanan zorunlu tahliye olaylar gerekleti:
Ankara, Altnda Belediyesine bal Gltepe Mahallesinde Romanlarn yaad 170 ev
ykld ve buna ek olarak 400 evin daha yklmas ngrlyor;
Ereli-Zonguldak, Mft Mahallesinde, 45 Romann yaad iki katl bir bina ykld.
Zorunlu tahliyeler uygulamas, Trkiye Cumhuriyetinin uluslararas yasalar nezdinde stlendii bir
dizi ykmll ihlal etmektedir. Bunlardan en nemlisi Trkiyenin kabul etmi olduu
Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesidir (ICESCR). Bu Szlemenin 11.
Maddesinin 1. fkrasnda Bu Szlemeye Taraf olan Devletler herkesin, kendisi ve ailesi iin yeterli
bir yaam standardna sahip olma hakkn tanr. Bu standart; yeterli beslenmeyi, giyinmeyi, barnmay
ve yaama koullarnn srekli olarak gelitirilmesini de ierir. Taraf Devletler bu hakkn
gerekletirilmesini salamak iin, kendi serbest iradelerine dayal uluslararas ibirliinin esas
olduunu kabul ederek, uygun tedbirleri alrlar3 denmektedir.
Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Komitesi (CESCR), yeterli barnma hakk
(yukarda belirtildii gibi, mlkiyetin yasalar temelinde gvence altna alnmas konusu da dhil
olmak zere) ile zorunlu tahliyeler arasndaki ilikiyi ele ald 7. Numaral Genel Tavsiyesinde,
zorunlu tahliyelerin Szlemenin gerekliliklerini prima facie ihlal ettiini belirtmektedir.4 7.
Numaral Genel Tavsiyenin 3. Paragrafnda zorunlu tahliyeler kiilerin, ailelerin ve/veya
3
Trkiye, CESCR Szlemesini 23 Aralk 2003 tarihinde onaylamtr.
4
"7. Numaral Genel Tavsiye (1997), Yeterli Barnma Hakk (Szlemenin 11. Maddesinin 1 Fkras): Zorunlu
Tahliyeler"; BM Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Komitesi tarafndan 20 Mays 1997 tarihinde
benimsenmitir, BM belgesi E/1998/22, IV. Ekte yer almaktadr.
198
topluluklarn; uygun yasal veya dier koruma biimleri olmakszn veya bunlarn uygulanmas imkn
olmakszn, yaadklar evlerden ve/veya topraklardan kendi rzalarna ramen karlmalar olarak
tanmlanmaktadr. Nihayet 7. Numaral Genel Tavsiyenin 16. Paragrafnda Komite unu ifade
etmektedir: Tahliyeler sonucunda bireyler evsiz kalmamal veya baka insan haklarnn ihlal
edilecei bir durumda braklmamaldr. Sz konusu durumdan etkilenenlerin kendilerini koruma
imkan olmadnda, Devlet Taraf, elindeki kaynaklar azami dzeyde kullanarak durumun
gerektirdii ekilde yeterli alternatif barnma imkan salanmas, baka bir yere yerletirme veya
verimli topraa eriim imkan salanmas gibi tm gerekli nlemlerin alnmasn gvence altna
almaldr.
Bunlara ek olarak CESCR, savunmasz bireylerin veya gruplarn, baka kesimlerin yan sra, etnik ve
dier aznlklarn zel olarak korunmas gerektiini; nk bu bireylerin ve gruplarn, zorunlu tahliye
uygulamalarna genellikle oransz olarak yksek dzeyde maruz kaldn vurgulamtr.5
CESCR zorunlu tahliyelerle ilgili olarak bir dizi usule dair koruma nlemi tavsiye etmitir. Bunlar
arasnda unlar da mevcuttur: (a) Durumdan etkilenen kiilere etkin bir ekilde danlmas; (b)
Durumdan etkilenen tm kiilere, ngrlen tahliye tarihinden nce, yeterli ve makul bir mhlet
verilmesi; (c) Durumdan etkilenen tm kiilere, ngrlen tahliyelerle ilgili makul sre ierisinde
bilgi verilmesi ve geerli olduu durumlarda, sz konusu arazinin ya da meskenlerin hangi alternatif
ama iin kullanlaca hakknda bilgi verilmesi; (d) zellikle grup halinde insanlar sz konusu
olduu durumlarda, tahliyenin gerekletirilmesi srasnda hkmet yetkililerinin veya temsilcilerinin
hazr bulunmas; (e) Tahliye eylemini yerine getiren tm kiilerin kimliklerinin usulne uygun
ekilde, tam olarak aklanmas; (f) Durumdan etkilenen kiilerin izin vermedii durumda, tahliyelerin
zellikle kt hava koullarnda ya da gece saatlerinde gerekletirilmemesi; (g) Yasal yollara
bavurma imknnn mevcut olmas ve (h) Mahkemelerden tazminat talep etmek iin hukuki destee
ihtiya duyan kiilere, mmkn olduu durumlarda, bu destein salanmas.6
Birlemi Milletler nsan Haklar Komisyonu, zorunlu tahliye uygulamasnn insan haklarnn,
zellikle de barnma hakknn aikr bir ekilde ihlal edilmesi anlamna geldiini dorulamtr.7 Buna
ek olarak Ayrmcln nlenmesi ve Aznlklarn Korunmas iin BM Alt Komisyonu unu
belirtmitir: Zorunlu tahliye uygulamas geni bir dizi insan hakknn aikr bir ekilde ihlal edilmesi
anlamna gelmektedir, zellikle de yeterli barnma hakk, kiinin bulunduu yerde kalma hakk,
serbest dolam hakk, mahremiyet hakk, mlkiyet hakk, yeterli yaam standartlarna sahip olma
hakk, konut gvenlii hakk, kiisel gvenlik hakk ve mlkte yasal ikamet hakk ve eit muamele
hakk [].8
Buna ek olarak Avrupa nsan Haklar Szlemesinin baz maddeleri zorunlu tahliyelere kar koruma
salar ve yeterli barnma hakknn temel unsurlarn gvence altna alr. Avrupa nsan Haklar
Szlemesinin 8. Maddesinin 1. fkrasnda Herkes zel ve aile hayatna, konutuna ve
haberlemesine sayg gsterilmesi hakkna sahiptir denmektedir. 8. Maddede salanan koruma, baka
eylerin yan sra u haklar da gvence altna almaktadr: Eriim hakk9, oturma hakk10 ve
5
CESCR. 7. Numaral Genel Tavsiye, 11. Paragraf.
6
CESCR. 7. Numaral Genel Tavsiye, 15. Paragraf.
7
Birlemi Milletler nsan Haklar Komisyonu. 1993/77 Numaral Karar, 1. Paragraf.
8
Ayrmcln nlenmesi ve Aznlklarn Korunmas iin BM Alt Komisyonu. Zorunlu Tahliyeler zerine 1998/9
numaral Alt Komisyon Karar (E/CN.4/SUB.2/RES/1998/9). 20 Austos, 1998, 1. Paragraf. Buna ek olarak,
uluslararas organlarn verdii hkmlere gre, zorunlu tahliyeler ve mlkiyetin yokedilmesi, belirli durumlarda,
zalim, insanlk d ya da onur krc muamele dzeyine ulaabilir. rnein, Trkiyeye kar Seluk ve Asker
davasnda, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, evlerin yklmasnn ve bunlarda yaayanlarn tahliye edilmesinin,
Avrupa nsan Haklarn ve Temel zgrlkleri Koruma Szlemesinin 3. Maddesini ihlal eder nitelikte kt
muamele olduuna karar vermitir (24 Nisan 1998 tarihli karar, Bavuru Numaralar 00023184/94 ve
00023185/94). Yine buna benzer bir ekilde, BM kence ile Mcadele Komitesi (CAT) tarafndan verilen bir
karara gre, mlkiyetin yokedilmesi, belirli koullar altnda, zalim, insanlk d ya da onur krc muamele
dzeyine ulaabilir ve kenceye ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele veya Cezaya Kar
BM Szlemesinin ihlal edilmesi sonucunu dourabilir. (kence ile Mcadele Komitesi. 161/2000 Numaral
Belge: Yugoslavya. 02/12/2002. CAT/C/29/D/161/2000 (tihat)).
9
Birleik Krallka kar Wiggins, No. 7456/76, 13 D & R 40 (1978).
10
Age.
199
karlmama ile tahliye edilmeme hakk; bu temelde bu gvenceler, mlkiyetin yasalar temelinde
gvence altna alnmas ilkesiyle yakndan ilikilidir.11 Bunlarn dnda, Avrupa nsan Haklar
Mahkemesi, 8. Madde ile ilgili itihatlarnda pozitif ykmllk kavramn kapsaml bir ekilde
ortaya koymutur: Bu balamda, Szlemeye Taraf olan bir Devletin, kendi mdahalelerini 8.
Madde ile uyumlu olacak ekilde snrlamas gereinin tesinde, ayrca bu haklardan yararlanlmasn
gvence altna almas ve lke kanunlarnda bu haklara sayg gsterilmesini salamas gerekebilir.12
Bunlara ek olarak, Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 1. Protokolnn 1. Maddesinde gvence
altna alnan bir kiinin mal ve mlk dokunulmazlna sayg gsterilmesini isteme hakk, barnma
haklarnn da gvence altna alnd ynnde yorumlanmtr.13 Zorunlu tahliyeler ve ar derecede
kt barnma koullar, baz durumlarda, Szlemenin 3. Maddesinde yasaklanan, insanlk d ya da
onur krc ceza veya muamele dzeyine ulaabilir.14
Zorunlu tahliyelerin sonular, tahliye eyleminin ok tesine geer ve sk sk, medeni ve siyasi haklar
ile baka ekonomik ve sosyal haklarn ihlal edilmesine yol aan bir dizi sonu dourur. Bu haklarn
bazlar unlardr: Yaam hakk; kiisel gvenlik hakk; kiinin zel ve aile hayatna, konutuna ve
haberlemesine sayg gsterilmesi hakk; mlkiyet hakk; yeterli bir yaam standardna sahip olma
hakk; konut gvenlii hakk ve mlkiyetin yasalar temelinde gvence altna alnmas hakk.
Evlerinden ve/veya topraklarndan haksz bir ekilde tahliye edilen bireylere yasal koruma salanmas
ve yasad bir ekilde gerekletirilen zorunlu tahliye madurlarna yasal tazmin imknlar
salanmas arttr. Zorunlu tahliyelerin kanlmaz olduu durumlarda, devlet yetkilileri, uygun
alternatif barnma zmlerinin salamasn gvence altna almak durumundadr. Gereklilii ortaya
konulabilen tahliyeler sz konusu olduunda, bu tahliyelerin ilgili yasalara uygun bir ekilde
gerekletirilmesini ve durumdan etkilenen kiilerin yasal yollara bavurma imknna sahip olmasn
salamak, devlet yetkililerinin grevidir. Zorunlu tahliyelerin gerekletirilmesinden nce, zor
kullanlmasn nlemek amacyla, durumdan etkilenen kiilerle tm alternatifler grlmelidir.
Nihayetinde, Roman yerleimlerinin zorunlu tahliye operasyonlarnda pe pee hedef alnmas, bu

eylemlerin gerekte rk ayrmclna dayand konusunda ciddi kayglara yol amaktadr. Barnma
alannda rk ayrmcl, Trkiyede yrrlkte olan bir dizi uluslararas yasa maddesiyle
yasaklanmtr. Bu yasa maddelerinin bir ksm aada sralanmtr:
Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin 2. ve 26. Maddeleri;
Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesinin 2. Maddesinin 2. fkras;
Her Trl Irk Ayrmclnn Ortadan Kaldrlmasna likin Uluslararas Szlemenin 5.
Maddesinin (e) fkrasnn nc bendi;
Avrupa Sosyal artnn 16. Maddesi.
Son olarak, Irk ve Etnik Kkene Baklmakszn Kiilere Eit Muamele Edilmesi lkesinin
Uygulamaya Konmasna likin 2000/43 Sayl Konsey Direktifi uyarnca; barnma alannda
ayrmcln yasaklanmas ve kurbanlarn haklarnn korunmas iin yasal zmlere bavurmalarn
salayacak etkili hukuki imknlarn salanmas, Avrupa Birliine katlm dorultusunda yrtlen
almalar kapsamnda Trkiyenin bir ykmlldr.
Hkmetinizi, stanbul ve Trkiyede yaayan Roman topluluklar zerinde ciddi bir olumsuz etki
yaratan kentsel geliim projeleriyle ilgili durumu deerlendirmeye, zorunlu tahliyeleri hemen sona
erdirmeye ve ilgili topluluklara danarak, durumdan etkilenen Romanlarn barnma sorununa etkili bir
zm gelitirmeye ve bu zm uygulamaya aryoruz. Buna ek olarak sizi, evleri zaten yklm
olan Roman ailelere en ksa zamanda alternatif barnma imkanlar salanmasn ve mlklerinin yok
edilmesi ve/veya hasar grmesiyle ilgili gerekli tazminatn verilmesini gvence altna almaya
aryoruz.
11
Trkiyeye kar Kbrs, 4 EHRR 482 (1976).
12
rnein. Birleik Krallka kar Costello-Roberts, 25 Mart 1993, A Serisi, No. 247-C; 19 E.H.R.R. 112, 26
paragraf.
13
Baknz Trkiyeye kar neryldz, 48939/99 [2002] AHM 491, 18 Haziran 2002, 28, 80, 86 paragraflar.
14
Baknz Trkiyeye kar Mente ve dierleri, 58/1996/677/867 ve Trkiyeye kar Seluk ve Asker,
12/1997/796/998-999.
200
Sayglarmzla,
Dimitrina Petrova
cra Direktr, Avrupa Roman Haklar Merkezi
mit Frat
Ynetim Kurulu yesi, Helsinki Yurttalar Dernei
Belgin Cengiz
Bakan, Ulalabilir Yaam Dernei
kr Pndk
Bakan, Roman Kltrn Gelitirme ve Dayanma Dernei
Erdin eki
Bakan, EDROM
Bilgi: Kadir Topba

stanbul Bykehir Belediye Bakan
stanbul Bykehir Belediye Bakanl
Sarahane / stanbul
Faks: +90 212 455 27 00
Bilgi: Mustafa Demir

Fatih Belediye Bakan
Fatih Belediyesi
Byk Karaman Cad. No: 69
Fatih tfaiyesi Yan
Fatih / stanbul
Faks: +90 212 532 53 71
Bilgi: Miloon Kothari

Birlemi Milletlerin Barnma Hakk Konusundaki zel Raportr
nsan Haklar Yksek Komiserlii Brosu
Palais Wilson
1211 Geneva 10, svire
Faks: +41-22-9179010
Bilgi: Thomas Hammarberg

Avrupa Konseyi nsan Haklar Komiseri
Avrupa Konseyi
F-67075 STRASBURG CEDEX
Faks: +33 (0) 3 90 21 50 53
commissioner@coe.int
201
EK 21. Sulukule Platformunun desteiyle Sulukuleliler tarafndan Fatih Belediyesine verilmi
dilekelere ait baz cevaplar.
202
203
204
EK 22. IAI ve AGFE tarafndan Sulukule hakknda gnderilen mektup.
ABDULLAH GL
T.C. Cumhurbakan
RECEP TAYYP ERDOAN

T.C. Babakan
ERTURUL GNAY
Kltr ve Turizm Bakan
MUAMMER GLER
stanbul Valisi
KADIR TOPBAS
stanbul Bykehir Belediye Bakan
MUSTAFA DEMR
Fatih Belediye Bakan
ZAFER SKL
TBMM nsan Haklar Komisyonu Bakan
HASAN TAHSIN FENODGLU

Basbakanlik Insan Haklari Komisyonu Bakan
MUSTAFA ALTINTAS
stanbul Vali Yard.
nsan Haklar Komisyonu Bakan
CC:
YVES CABANNES
BM- Habitat, Zorla Yerinden Edilmeler Danman Grubu Bakan (UN-Habitat AGFE),
ve
University College London
Kalknma Planlama Bolumu Bakan,
34 Tavistock Square
London WC1H 9EZ - United Kingdom
ycabanes@mac.com
ILGI: Edirnekap Hatice Sultan ve Nesliah Mahallelerinin (Sulukule, stanbul) tm sakinlerinin

insan ve barnma haklar hakknda
Size International Alliance of Inhabitants - IAI (Uluslararas Mukimler Birligi) adna yazyorum.
Birliimiz, uluslararas toplumsal dernekler (mukim dernekleri, kirac birlikleri, evsiz ve yetersiz
barnaklarda yaayanlar komiteleri, konut kooperatifleri, toplum merkezleri, gnlller ve gmen
dernekleri) a olarak, yllardr barnma hakkn "snr tanmaz" bir ekilde savunmaktadr. Bunun
yan sra BM-Habitat'in Zorla Yerinden Edilmeler Danmanlar Grubu AGFE'nin yesiyim.
rgtmz, dnyann en eski Roman Mahallesi olan Sulukule'de 28 Austos 2008'de balayan ve
yaklak onu askn ailenin, ok sayda kiinin zor kullanlarak yerinden edilmesiyle sonulanan
ykmlarla ilgili Sulukule Platformu, Barma Hakk iin Koordinasyon, nsan Haklar kurulular ve
Trk medyasndan son derece rahatsz edici bilgiler almtr.
Sabah saat 6'da uygun duyuru yaplmadan, ocuk kadn ve yallarn varlna ramen balatlan
ykm zellikle Roman halkna kar ayrmcl gz nne sermitir. Bir ksm hak sahibine
Taoluk'ta alternatif zm sunulurken, bir ksm kiraclar ve Belediye'yle anlama imzalamay
reddeden ev sahibi ailelere herhangi bir yerleme yeri gsterilmemi ya da tazminat nerilmemitir.
205
Bunun yannda, 28 Temmuz 2008'de Sulukule Roman Kltr Dayanma Derneinin daveti zerine,
birou ocuk yzlerce insann, ayn alanda, zellikle ocuklar asndan ciddi tehlike arz eden
yklm evlerin molozlar arasnda aylarca yaadklarna dorudan tanklk etme olanan buldum.
stanbul Valilii nsan Haklar Kurulu Raporunda da bahsedildii gibi, mahallede su, elektrik
bulunmamakta, baz yerlerde telefon hatlar kesilmi durumdadr. Hibir salk nlemi
alnmamaktadr. Fare ve eitli trden haere mahalleyi istila ederek mahallenin saln tehdit
etmektedirler. Yeni retim yl ilkretim rencileri iin 1 Eyll ve lise rencileri iin bunu takip
eden hafta balamaktadr. Sulukule'deki genler ve ocuklar ne Taoluk'ta, ne de Sulukule'de okula
devam edemeyeceklerdir. Sulukule'de bu imknszdr, nk evleri ya hali hazrda yklm
durumdadr ya da yaknda yklacaktr. Taoluk'ta da okula gitmeleri mmkn deildir, nk oradaki
evlere henz tam tanmamlardr. Ksacas, genlerin ve ocuklarn eitim haklar ihlal edilmektedir.
Bu nedenlerden dolay, her eyden nce size bu durumun ulusal ve uluslararas hukukun aadaki
maddelerini ihlal ettiini hatrlatmak isterim:
-T.C. Anayasasnn barnma hakkn tanyan 57. maddesi,
-Birlemi Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralk 1948 tarih ve 217 A (III) sayl karar ile
benimsenmi ve ilan edilmi olan nsan Haklar Evrensel Beyannamesi'nin 12. maddesi
-Trkiye tarafndan 23 Aralk 2003 tarihinde imzalanan Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklara likin
Uluslararas Szlemesi'nin barnma haklarna dair 11. maddesi, zellikle de 4 ve 7 nolu genel
yorumlar.
-Trkiye tarafndan 4 Mays 1995 tarihinde imzalanan ocuk Haklarna Dair Szleme'nin 27.
maddesi
-Trkiye tarafndan 18 Mays 1954 tarihinde imzalanan nsan Haklarnn ve Temel zgrlklerin
Korunmasna likin Avrupa Szlemesi'nin aile ve zel hayata sayg hakkn dzenleyen 8. maddesi
-Trkiye tarafndan 27 Eyll 2006 tarihinde imzalanan Gzden Geirilmi Avrupa Sosyal art (tek
bana ya da ayrmclk kart E maddesi ile birlikte), ailenin sosyal, yasal ve ekonomik koruma
hakkn dzenleyen 16. maddesi, yoksullua ve sosyal dlanmaya kars haklar dzenleyen 30.
maddesi ve barnma hakkn dzenleyen 31. maddesi.
Bu nedenlerle, Sulukule Platformu'nun Sulukule sakinlerinin ihlal edilmekte olan tm haklarnn

tannmas talebini destekliyoruz. Bu talepler unlardr:
1. UNESCOnun da nerdii gibi katlmc bir model temelinde ve mahalle sakinlerinin
onayyla hazrlanacak alternatif bir proje retilinceye dek her trl zor kullanlarak tahliye
veya ykm giriimi durdurulmaldr.
2. Sulukule'de, su, acil salk nlemleri ve dier kamu hizmetlerinin salanmas son mahalleli
gidene kadar srmelidir.
3. Projenin ilan edildii 2005 ylnda kirac olanlarn tm de dahil olmak zere, Sulukule'de
halen yaamakta olan btn ailelerin haksahipligi tannmal ve yerine getirilmelidir.
Bu taleplerin yerine getirilmesinde beraber almaya hazrz, ancak bu taleplerin gz ard edilmesi
veya derhal ele alnmamas halinde yaygn bir uluslararas duyuru ve dayanma kampanyas
balatmaya da kararlyz.
Son olarak, BM-Habitat AGFE, BM Haklar Komitesi, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi ve
Avrupa Sosyal Haklar Komitesi'ne bavurmaktan ekinmeyeceiz.
Sayglarmla,
Cesare Ottolini
IAI koordinatr
206
EK 23. YD tarafndan tescilli bir konut iin yaplm bavuruya KUDEBten gelen cevap.
207
208
209
Ek 18. Sulukule kentsel dnm projesindeki aktrler
AKTRLER YETKLER / SORUMLULUKLAR DAVRANI PLANLAMA N ANLAMI

ANKARA STANBUL FATH
MERKEZ YNETM STANBUL VALL FATH KAYMAKAMLII
a) Uluslararas alanda genel kabul gren insan haklar konusundaki gelimeleri izlemek,
b) Trkiye'nin insan haklar alannda taraf olduu uluslararas anlamalarla T.C. Anayasas ve dier milli mevzuat ve uygulamalar arasnda
uyum salamak amacyla yaplmas gereken deiiklikleri tespit etmek ve bu amala yasal dzenlemeler nermek,
c) Trkiye Byk Millet Meclisi komisyonlarnn gndemindeki konular hakknda, istem zerine gr ve neri bildirmek, nsan haklar konusunda yaplan ikayetler ve
d) Trkiyenin insan haklar uygulamalarnn, taraf olduu uluslararas anlamalara, Anayasa ve Kanunlara uygunluunu incelemek ve bu amala, basnda kan haberler dorultusunda ilgili komisyon
- STANBUL L NSAN HAKLARI - FATH LE NSAN HAKLARI aratrmalar yapmak, bu konularda iyiletirmeler, zmler nermek,
TBMM NSAN HAKLARI KOMSYONU yenileme alanna inceleme yapmaya geldi.
NCELEME KOMSYONU NCELEME KOMSYONU e) nsan haklarnn ihlale uradna dair iddialar ile ilgili bavurular incelemek veya gerekli grd hallerde ilgili mercilere iletmek,
f) Gerektiinde d lkelerdeki insan haklar ihlallerini incelemek ve bu ihlalleri o lke parlamenterlerinin dikkatlerine dorudan veya mevcut
Yaplan inceleme sonucunda blgede insan
parlamenter forumlar araclyla sunmak, haklar ihlali olmad tespit edildi.
g) Her yl yaplan almalar, elde edilen sonular, yurtii ve dnda nsan Haklarna sayg ve uygulamalar kapsayan bir rapor hazrlamak.
Ailenin btnlnn korunmas, glendirilmesi ve sosyal refahnn artrlmas iin ulusal ve uluslararas dzeyde bilimsel aratrmalar yapmak veya yaptrmak;
bu konularda projeler gelitirerek uygulamaya konulmasn salamak.
lkemizdeki sosyal sorunlarn tespiti ve zmne ynelik ulusal ve uluslararas alanda bilimsel aratrmalar yapmak veya yaptrmak, projeler gelitirmek,
desteklemek, sosyal bilimlerin gelimesine katkda bulunmak.
Mevcut aile yapsn; ana, baba, e, ocuklar ve akraba ilikilerinden kaynaklanan problemler ile ekonomik, sosyal ve kltrel faktrlerin aile zerindeki etkilerini
aratrmak, aile bireylerinin eitim frsatlarndan eit olarak yararlanmalarn salamak, bu konularda eitim programlar hazrlamak veya hazrlatmak.
- ALE VE SOSYAL ARATIRMALAR Aileyi ve aile bireylerini tehdit eden, aileden veya aile dndan kaynaklanan sorunlar, aile ii iddet ve istismar, tre cinayetlerini, kt alkanlklar ve bamllklar,
GENEL MDRL tm bunlar douran sebepleri, evresel-sosyal etkilerini incelemek, aratrmak, bunlarn nlenmesine, zmlenmesine ynelik ve aileyi destekleyici eitici programlar
ALE VE SOSYAL ARATIRMALAR GENEL MDRL hazrlamak veya hazrlatmak. Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
- SOSYAL HZMETLER VE
Ailelerin madd kaynaklarnn rasyonel kullanmn temin maksadyla almalar yapmak, bu konuda ilgili kamu kurum ve kurulular ile koordineli eitim programlar
OCUK ESRGEME KURUMU
hazrlamak veya hazrlatmak.
nceleme ve aratrma alanlarnda elde edilen bilgileri deerlendirmek ve sonularn sosyal ve kltrel tedbirler haline dntrecek mill bir politikann oluumuna
katkda bulunmak, bunlar uygulayc kurum ve kurululara aktararak hizmetlerin gelitirilmesini ve yeni hizmet modellerinin oluturulmasn salamak.
Ailenin ve aileyi oluturan bireylerin karlatklar sorunlara ilikin kamuoyundaki eilim ve istekleri tespit etmek amacyla kamu veya zel kurum ve kurulularla
ortak almalar yapmak.
zrllk alannda ulusal ve uluslararas kurum ve kurulular arasnda ibirlii ve koordinasyon salamak, zrller ile ilgili ulusal politikann olumasna yardmc olmak,
zrllerin problemlerini tespit etmek ve bunlarn zm yollarn aramak suretiyle zrllere ynelik hizmetlerin dzenli, etkin ve verimli bir ekilde yrtlmesini temin etmektir.
ZRLLER DARES BAKANLII - ZRLLER DARES BAKANLII Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
BABAKANLIK
Bakma muhta farkl ya gruplarndan vatandalarn, temel ihtiyalarnn giderilmesi, yaam kalitelerinin arttrlmas birinci grevidir. Sahip olduu farkl kurum ve
kurulularla bu hizmetleri vermesi, sosyal devlet anlaynn temelinden gelmektedir.
- SOSYAL HZMETLER VE
SOSYAL HZMETLER VE OCUK ESRGEME KURUMU GENEL MDRL Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
OCUK ESRGEME KURUMU
MERKEZ YNETM
Darlaceze Nizamnamesine gre amac : stanbul da domu ve yerlemi olup ta mall, i gremez durumda olan geinmesini temin edecek miktarda mala malik olmamakla
beraber kazanabilme imkanlarndan da aciz olduu halde stanbul da veya tarada kanunen kendisine bakacak kudrette ve mkellefiyette bulunmayanlar ve sokakta bulunmu olanlara
DARLACEZE MESSES MDRL - DARLACEZE MESSESES MDRL hizmet etmektedir. Fakru zaruret erisinde ve muhta durumda bulunan vatandalar ile gerektiinde her ne surette olursa olsun Trkiyeye kabul edilmi veya gelmi kiilere yardm etmek, Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
sosyal adaleti pekitirici tedbirler alarak gelir dalmnn adilane bir ekilde tevzi edilmesini salamak, sosyal yardmlama ve dayanmay tevik etmektir.
TOK'nin Grevleri:
- zellikle kalknmada ncelikli yrelerde bulunan konut inaatyla ilgili irketlere itirak etmek;
- Gerektiinde her eit aratrma, proje ve taahht ilemlerinin szlemeyle yaptrlmasn temin etmek. Yalnzca bir mteahhit gibi davranarak, varolu amac
Ancak, darenin kuruluundan bugne kadar olan srete konut ve kentleme sorunlarnn zmne ynelik nceliklerde deiiklikler olmu ve darenin konut ve kentleme meselesinin tm boyutlarnda olan sosyal konut konut retimi amacndan uzak tavr
TOPLU KONUT DARES BAKANLII faaliyette bulunmasna ihtiya duyulmutur. Kanunla tanmlanan grevleri arasna yeni grevler eklenmitir: segiliyor. Ayrca, koruma altndaki yaplarn tamir ve
- Ferdi ve toplu konut kredisi vermek, ky mimarisinin gelitirilmesine, gecekondu alanlarnn dnmne, tarihi doku ve yresel mimarinin korunup yenilenmesine ynelik projeleri kredilendirmek ve tadilat ilerinde salayabilecei fon ve teknik yardmlar
gerektiinde tm bu kredilerde faiz sbvansiyonu yapmak;
konusunda alandaki mlk sahiplerine destek olmuyor.
- dareye kaynak salanmasn teminen kar amal projelerle uygulamalar yapmak veya yaptrmak;
- Bununla birlikte Toplu Konut daresi, uygulama yapt blgelerde birim kurabilme ve gerektiinde bu birimlerde valilik, belediye ve dier kamu kurumlar personelinden geici grevli istihdam etme
KLTR VE TURZM - STANBUL 4 NUMARALI KLTR VE TABAT

VARLIKLARINI KORUMA BLGE KURULU 5366 sayl kanunun TBMM'de kabul edilmesiyle
birlikte blgede balayan sre, alanda sorumlu
- STANBUL YENLEME ALANLARI
2 farkl kurulun bulunmasyla nedeniyle yetki
KORUMA BLGE KURULU karmaalarna sahne oldu. Yenileme Alanlar Koruma
Blge Kurulu alan somut olmayan kltrel miras
ile birlikte deerlendirmedi.
KAMUSAL AKTRLER
Proje sreci ve ncesinde yaanan gvenlik sorunlar

LER zerine eilinmedi. Blge ykmlarla birlikte
- L EMNYET MDRL - LE EMNYET MDRL kaderine terkedildi. Sosyal devlet olmann getirdii sorumluluklarn
MLL ETM Her ya grubundaki rencinin, gerekli eitim ve retimi almasn salamak, eitim alamayanlar iin ayni ve nakdi yardmlar salamak, okul a dndakiler iin okuma-yazma kurslar amak ve meslek edindirme hizmetleri yerine getirilmemesi blgeyi u anki haline getirmitir. st
eitli nedenlerle okula gidemeyen/gitmeyen ocuk
BAKANLIKLAR
vermek ana grevleri arasndadr. lekten gelen bir politika ve kararlar btnl
ve genlerin eitime kazandrlmas iin gerekli
almalar yrtlmedi. olmamas, krurumlar aras koordinasyonsuzluk ve yetki
karmaklklar nedeniyle yenileme alanlar ynetilemiyor.
Kaynaklarmz etkin ve verimli kullanarak, alma hayatn dzenlemek, alma barn salamak, i yerlerinde i sal ve gvenliini gelitiren tedbirler almak, toplumun tm kesimlerinin sosyal gvenliini salayacak ve
yeni istihdam frsatlar yaratacak artlar gelitirmektir.
Kentin merkezinde yer almalarna ramen, bo bir alanda
alma yaamn dzenleyici, ii iveren ilikilerinde alma barnn salanmasn kolaylatrc ve koruyucu nlemler almak, projelendirme yaplyormu gibi, mevcut durum ve yerel
Yenileme alannda yalnzca bir mteahhit gibi
alma yaamndaki mevcut ve olas sorunlar ve zm yollarn aratrmak, gereksinimler
Ekonominin gerektirdii insan gcn salamak iin gerekli nlemleri aratrmak ve uygulamasnn salanmasna yardmc olmak,
davranarak, kurulu amalarndan olan sosyal
karlanamayarak rant alanlar yaratlyor.
ALIMA VE SOSYAL GVENLK Sosyal adalet ve sosyal refahn gereklemesi iin gerekli nlemleri almak, konut retimi ve tarihi dokunun yenilenmesinde
eitli fizyolojik, ekonomik ve sosyal risklere kar sosyal sigorta hizmetlerini uygulamak, eitli krediler salanmas konusunda blge
Sosyal gvenlik olanan salamak, yaygnlatrlmas ve gelitirilmesi iin gerekli tedbirleri almak, sakinlerine tannmas gereken frsatlar tannmad.
Yabanc lkelerde alan Trk iilerin alma yaam ve sosyal gvenlikle ilgili sorunlarna zm.
SALIK - STANBUL L SALIK MDRL - FATH SALIK GRUP BAKANLII Grevi, farkl konu balklar altnda insan ve evre sal ile ilgili her trl hizmeti salamaktr.
Blgedeki mevcut ve proje sreciyle ortaya kan
- L HIFZISSIHHA MDRL salk sorunlarna gerekli mdahaleler yaplmad.
- Kamu davasnn almas ile ilgili olarak kanunlarn Adalet Bakanna verdii yetkinin kullanlmas ile ilgili alma ve ilemleri yapmak,
- Adalet hizmetleriyle ilgili konularda, gerekli aratrmalar ve hukuki dzenlemeleri yapmak, gr bildirmek, Farkl kurumlarca projeye alan yrtmeyi durdurma
ADALET ve AceleKamulatrma Yasas'na alan davalarn
- MAHKEMELER - MAHKEMELER reddetti.
STANBUL BYKEHR BELEDYES FATH BELEDYES
stanbuldaki btn ihtiya sahiplerine imknlar nispetinde ayni ve nakdi yardm yaplarak skntlarna ortak olmak, yardmlar tek elden sevk ve idare etmek maksadyla hizmet vermektedir.
stanbul daki tm ihtiya sahiplerine ulaabilen bir umut merkezi olmak.
Kadnn sosyal ve kltrel hayat iindeki yerini salamlatrmak ve kltrel geliimine katkda bulunmak.
Kadn ve aile hakknda sosyolojik aratrmalar yapmak ve kadnlarmzn ehirle uyumunu salamak.
Kadnlarla ilgili haklarn tarihsel geliimini de bir araya getirerek ilgililerin dikkatine sunmak.
- SOSYAL HZMETLER MDRL stanbulda zor artlarda yaam mcadelesi veren insanmzn; beklentileri ve uyum sorunlaryla ilgili zm retmek maksadyla projeler yapmak ve hayata geirmek. Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
Eitim Yardm salayarak, imknlar dorultusunda niversite rencilerini gelecee hazrlamak.
Genlere ve ocuklara ynelik her trl sosyal ve kltrel hizmetleri yrtmek, gelitirmek; bu amala da meslek ve beceri kazandrma kurslar amak, iletmek bu hizmetleri yrtrken niversiteler,
yksek okullar, meslek liseleri, kamu kurulular ve sivil toplum rgtleri ile ibirlii yapmak.
- KLTR VE SOSYAL LER MDRL
Kayda Darlaceze tesislerinde yaamn tekerlekli sandalyeye baml olarak srdren, demansl ve alzheimerli sakinlerin, yataa baml sakinlerin, zihinsel engelli sakinlerin ve kendi kendine yetebilen
sakinlerin kald blmler ile ocuk Evi bulunmaktadr. stanbul Sokak ocuklarn Meslek Edindirme Merkezi olarak bilinen ISMEM, Darlaceze bnyesine dahil edilmitir.
- STANBUL DARLACEZE MDRL Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
- ZRLLER MDRL Blgede bugne kadar hibir almas olmad.

- SALIK VE HIFZISSIHHA MDRL - SALIK LER MDRL Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
- VETERNER HZMETLER MDRL Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
- ZABITA DARE BAKANLII - DESTEK HZMETLER MDRL Blgenin gvenliini salamak, yaplan hafriyat almalarnda tm birimleriyle alma yapan mdrlklere yardmc olmak, molozlarn tanmas ve sulanmas ilemlerini gerekletirmek.
Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
- ZABITA MDRL
YEREL YNETM
Yaplan ikayetler dorultusunda zaman zaman

- ALTYAPI HZMETLER MDRL - FEN LER MDRL hafriyat kaldrma almalar yapld.
- ATIK YNETM MDRL - TEMZLK LER MDRL Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
Mdrlk, park, bahe, ocuk bahesi, park sahalar, yaya blgeleri ve yeil alan olarak tesis edilecek yerleri tespit eder ve buralarn kamulatrma tekliflerini yapar.
Mevcut yeil alanlarn bakm - onarmn yapar.
Ayrca yap blgesi tanzim eder ve ehrin estetii iin ssleyici materyalleri (ieklik, havuz vb.) uygular.
- PARK VE BAHELER MDRL badethane, dernek, yurt,ve vakf gibi sosyal kurumlardan gelen talepleri imkanlar lsnde deerlendirmek. Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
Gnll kurulularla stanbulun aalandrlmas konusunda ibirlii yapmak ve koordineyi salamak.
Uygun kamu alanlarnda kentin estetik grnmn destekleyici nitelikteki ss havuzu, kent mobilyalar, iek saati ve ieklikler tesis etmek. bu konularda ile belediyelerine de
- PARK VE BAHELER MDRL teknik destek vermek.
5216 sayl Bykehir Belediye Kanunu yetki alan iinde, 2863, 3386 ve 5226 sayl Kltr ve Tabiat Varlklar Kanunu kapsamnda koruma amal plan, proje, uygulama ve programlar yapmak,
yaptrmak, yrtmek, tanmaz kltr ve tabiat varlklarn deerlendirmek ve gelitirmek ile grevli ve yetkilidir. Sz konusu alanlarla ilgili tm almalarn egdmnden sorumludur.
Tanmaz kltr ve tabiat varlklaryla, sit alanlar ve tarihsel evreler iin koruma amal alt lekli uygulama planlarn; gerektiinde bu amala eylem programlarn yapacak veya yaptracak,
- TARH EVREY KORUMA MDRL her yaplan proje iin uygulama programlarn hazrlayacak, cephe dzenlemeleri ile ilgili notlar koyduracak, ncelikleri belirleyecek, proje tarifleri yapacak ve proje konularn belirleyecektir. Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
Sit alanlar, dini yaplar, eitim yaplar, konutlar, salk yaplar, sanayi yaplar, su yaplar, tek eserler, savunma yaplar, tarihi mezarlklar, hazireler, trbeler, kmbetler ve nekropoller ve doal ve
arkeolojik emanetler iin envanter, tipoloji ve belediye mlkiyetinde olan yaplar iin rlve, restitsyon, restorasyon , yeni kullanm ve evre dzenleme projelerinin yaplmas.
Tanmaz kltr ve tabiat varlklarnda yaplacak olan tadilat ve tamirat uygulamalar ncesinde yapy incelemek ve yaplacak onarma ilikin koullarn belirtildii onarm n izin belgesini dzenlemek.
Tarihi eser olarak tescillenmi yaplar ile komuluklarnda yer alan tescilsiz yaplarn bakm ve onarmlarna izin vermek.
Onarm, prosedre uygun olarak tamamlananlara uygunluk belgesi dzenlemek.
Restorasyon ilerine teknik yardmda bulunmak.
Bakanlka yaplacak mali yardmlarla ilgili dzenlemeleri gerekletirmek.
nsan Yerleimleri Dernei'nce yaplan bavurular
- KORUMA UYGULAMA VE DENETM
Koruma Blge Kurullarnca (IV, V, VI) onayl projelerin uygulamasn denetlemek ve tamamlananlar hakknda gr belirtmek. sonucunda alanda 4 tescilli yapnn basit onarm
MDRL
Koruma Yksek Kurulu veya Blge Kurulu kararlarna, sit ve imar artlarna aykr uygulamalarda; imar, koruma ve ceza kanunu gereklerini uygulamak. almalarn balatt.
Koruma amal imar planlarnn uygulanmasn denetlemek.
Tarihi mekanlarn korunmas iin proje ve programlar yrtmek.
- MAR VE EHRCLK MDRL Fatih Belediyesi'nin blgedeki yenileme sreciyle ilgili

- ETD PROJE MDRL ilerinin yrtlmesi, koordinasyonu grevini
- EMLAK STMLAK MDRL stlendiler ancak sreci ynetemediler.
stanbul'un 2010 Avrupa Kltr Bakenti seilmesi ile 2010 AKB Ajans'nn misyonu; her trl uygulamada kurumlar, hizmet reticileri ve hizmet alanlar arasnda bir
STANBUL 2010 AVRUPA KLTR BAKENT AJANSI uzlatrc olmas ve ok ortakl bir sreci ynetmektir.
Blgede bugne kadar hibir almas olmad.
Srece katlmak istedikleri halde, yalnzca proje

NVERSTELER Sahip olduklar deneyimler, donanml uzmanlar ile yaplacak uygulamada en byk destei salayabilecek kurumlardr.
tamamlandktan sonra sunumlar izleyebildiler.
lke ve kamu karlar erevesinde ehir ve blge planlamas meslei ile ilgili btn konularda meslein ve meslektalarn grev ve yetkilerini dzenlemek, Yaplacak bir yenileme projesinde, alanda nasl
lke iinde ve dnda tm resmi ve zel kurulularla ibirlii yaparak uygulama ve kuram alannda meslein gelimesini salamak zere her trl etkinlikte bulunmak, hareket edileceine dair bir ngr/vizyon
TMOBB EHR PLANCILARI ODASI lkenin ve kamunun karlarnn korunmas dorultusunda meslek alanna giren konularda doal kaynaklarn ve kamusal varlklarn korunmas ve gelitirilmesi, lkenin sanatsal ve teknik gelimesi iin gerekli grd tm
belirlenmesinde yetkili kurumlara danmanlk yapmas
giriim ve etkinliklerde bulunmak.
gerektii halde srece katlmasna izin verilmedi. Farkl konularda davalar at.
Mimarlar Odas, lkenin her yerindeki kentsel sorunlarn mimarlk ilkeleri nda mcadelesini vermektedir. Kentlerdeki ulam, altyap, kentsel yenileme, koruma projeleri, yeni yap izinleri, imar plan vb. uygulamalar kamu
yarar asndan deerlendiren Mimarlar Odas bu konularda kamuoyuna ynelik kampanyalar srdrmektedir. Kent, toplum ve lke karlarn gzetmeyen imar kararlar ve uygulamalarna kar da gerektiinde yarg yoluna Yaplacak bir yenileme projesinde, alanda nasl
giderek davalar amaktadr. hareket edileceine dair bir ngr/vizyon
TMOBB MMARLAR ODASI
ULUSAL AKTRLER
belirlenmesinde yetkili kurumlara danmanlk yapmas gerektii halde

srece katlmasna izin verilmedi. Farkl konularda davalar at.
Blgede proje srecinden nce ve proje sreci ile ortaya km kt salk koullarn inceleyerek, yaplmas gereken acil mdahaleleri belirten bir rapor sunmutur. Mevcut ve proje nedeniyle ortaya kan salksz
STANBUL TABPLER ODASI
koullar hakknda inceleme yapp bir bildiri yaynlad.
Yenileme alannda, proje srecinin balamasyla birlikte, bir sivli toplum kuruluu olarak farkl analiz almalar ve bunlar sonucunda da blgenin hem fizik hem de sosyal mekannn korunmasna ynelik almalar yrtt
Blgede hibir yetki ve sorumluluu bulunmad halde sosyal ve
NSAN YERLEMLER DERNE ya da yrtlen almalara katld.
fizik mekana ynelik birok farkl alma yrtt.
Yenileme alan dahilindeki etnik ounluun/yenileme alan halknn temsilcisi olarak, yaplacak bir projenin hangi ihtiyalara cevap vermesi, hangi eksikleri gidermesi gerektii konusunda bilgi verecek en donanml sivil Yenileme alan dahilindeki etnik ounluun/yenileme alan halknn
toplum rgtdr. temsilcisi olarak, yaplacak bir projenin hangi ihtiyalara cevap vermesi,
SULUKULE ROMAN KLTRN GELTRME VE DAYANIMA DERNE
hangi eksikleri gidermesi gerektii konusunda bilgi verecek en
donanml sivil toplum rgt olmasna ramen, proje srecine dahil edilmemitir.
Yenileme projesi tamamlanp, uygulama aamasna geildikten sonra kurulmu bir dernektir. Yakn zamanda kapatlmtr. Blgede, Fatih Belediyesi'nin bir ofisi gibi alarak
NESLAH MAHALLES DERNE
Belediyece yaplan duyurular yaynlad.
Sulukule Platformu, 2005 ylndan itibaren bugne kadar Sulukule'nin yok olmasna, mahallelilerin yer deitirmek zorunda kalmasna kar yaplan btn almalar, bu konuda dnen, alan herkesi kapsar ve zemin
oluturur. Blgede bir yaptrm ya da yetkisi olmad halde
Platformun mahalleye dayatlan dnm srecini sorgulayan, alternatif yaklamlar aratran, gncel acil sorunlara zm retmeye alan bir yaps bulunmaktadr. Farkl konu balklarnda uzmanlam birok meslek
insann destek verdii bir sivil toplum kuruluudur. Yaanan kentsel dnm srecinde Platform, mahalle ile kamuoyu, yerel ynetim ve STK'lar arasnda bir kpr vazifesi grmtr.
blge sakinlerinin ihtiyalarna ynelik birok alma
SULUKULE PLATFORMU yrtt, Fatih Belediyesi ile yeni bir proje sreci iin
uzlama ortam arad, srecin tm kamuoyunda
farkndal iin farkl basn duyurular yapt; kampanyalar yrtt.
UNESCO, toplumlar ve kltrler arasnda, anlalm ortak deerler zerinden hareketle, bir diyalog ortam yaratmay amalar. Dnyann ihtiya duyduu srdrlebilir kalknma iin bir vizyon yaratmak, insan haklar
SAL AKTRLER
ihlallerini Projenin bir soylulatrma projesi olduunu raporunda

UNESCO (UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION) Ulusal kurulularn duruma mdahale etmemeleri, uluslar
denetlemek ve yoksunluun stesinden gelebilmek iin farkl misyonlar yrtr. belirtti, katlmc bir ortam salanmasn tavsiye etti.
aras kurumlarn ise mdahale etmek yetkileri bulunmamas
nedeniyle tavsiye vermekten ileri gidemeyen eletiriler proje
Amac, tarihi antlar ve sitlerin korunmas, muhafaza edilmesi ve deerlendirilmesine ynelik teoriler, yntemler, teknikler ile ilgili her trl aratrmay desteklemek ve ynlendirmek olan Uluslararas ve hkmetler d bir
organizasyondur.
srecini etkileyemiyor. Tavsiye ve tenkitler birer medya
haberi olarak kalyor. niversitelerin bilgi birikiminden, sivil
YARI KAMUSAL
Grevleri, uluslararas dzeyde ant ve sitlerin incelenmesini zendirmek, korunmasn ve deerlendirilmesini kolaylatrmak olarak ksaca tanmlanabilir. ICOMOS bu amacn yerine getirebilmek iin:
a) Antlarn ve Sitlerin incelenmesinde, korunmasnda, restorasyonunda ve deerlendirilmesinde uygulanacak Uluslararas nerilerin hazrlanmasna ve kabul edilmesine alr. toplum kurulularnn
b) Antlar ve Sitler ile ilgili dokmantasyon merkezleri kurulmas ve gelitirilmesi iin Ulusal ve Uluslararas dzeyde ibirlii yapar ve bu belgeleri ICOMOS yelerinin ve ilgili uzman ve kurulularn yararna sunar. farkl uzmanlk ve yenileme alanlar hakkndaki geni
ICOMOS (INTERNATIONAL COUNCIL ON MONUMENTS AND SITES) c) Antlar ve Sitler ile ilgili liste, envanter, plan, topografik harita, fotoraf ve fotogrametri arivlerinin hazrlanmasnda ulusal ve uluslararas ibirlii yapar. Yaplan almalarda, bilgi birimikinden faydalanlmad. tecrbelerinden faydalanlmyor. Kamu kurumlar ile
d) Antlarn ve Sitlerin korunmas, restorasyonu ve degerlendirilmesi iin en yeni teknik bilgileri inceler ve yayar.
e) Yukarda aklanan amalar gerekletirmek iin srekli veya geici aratrma komisyonlar ve uzman komiteleri kurar, bnyesi iinde ve dnda kurulmu ve kurulacak olanlarla ibirlii yapar.
halk arasnda bir kpr kurulamyor. Yaplan almalar,
f) UNESCO'ya bal merkezi Roma'daki Kltr Eserlerinin Korunmas ve Restorasyonu Etd Merkezi ICCROM, ile, Uluslarars Mzeler konseyi, ICOM ile ve ulusal ve milletleraras kurulularla ibirlii yapar ve devam ettirir. kat zerindeki tasarmlar olmaktan ileri gidemiyor.
g) Antlar ve Sitlerle ilgili yaynlar yapar ve bu gibi yaynlarn yaplmasna yardmc olur ve korur.
h) Bu alanda eleman yetitirmek zere alma yapar, teknik malzeme bakmndan yardmc olur.
Yaplan almalarda, bilgi birimikinden ve

UNDP (UNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAMME) Birlemi Milletlerin kresel kalknma adr. Deiimi savunan ve insanlarn daha iyi yaamlara sahip olmalar iin lkeleri bilgi, tecrbe ve daha birok farkl kaynak ile birbirine balar.
fonlarndan faydalanlmad.
Dnya apnda devam eden zorla yerinden edilme uygulamalarnda madurlarnn haklarnn savunulmas ve yaplan uygulamalar hakknda ulusal hkmetlere Tm ynetim organlarna srecin durdurulmas iin
AGFE (ADVISORY GROUP ON FORCED EVICTIONS) tavsiyelerde bulunur.
tavsiye mektubu gnderdi.
ULUSLARARASI AKTRLER
Herhangi bir blgede yaayanlar, topluluklar, kiraclar, ev sahipleri, evsizler, knt alanlar sakinleri ve yerlilerin global adr. Organizasyonun amac, ncelikle barnma ve ehirli olma hakknda balayarak baka bir dnya
yaratmann Tm ynetim organlarna srecin durdurulmas iin
IAI (INTERNATIONAL ALLIANCE OF INHABITANTS)
mmkn olduunu gstermektir. tavsiye mektubu gnderdi.
Katlmclarnn byk lde Romanlardan meydana geldii, uluslararas lekte Roman haklarnn gztilmesi konusunda alan bir sivil toplum kuruluudur. Tm ynetim organlarna srecin durdurulmas iin
ERIO (EUROPEAN ROMA INFORMATION OFFICE)
Tamamen bamsz olarak, hibir kar amac gtmeyen insan haklar organizasyonudur. Konut edinme (barnma) hakkn savunan ve bu konuda eitli kampanyalar yrten bir sivil toplum kuruluudur. Tm ynetim organlarna srecin durdurulmas iin
COHRE (CENTRE ON HOUSING RIGHTS AND EVICTIONS)
Romanlara kar uygulanan rklk ve insan haklar ihlallerine kar alan sivil toplum kuruluudur. Bu haklarn uluslaras alanda savunulmas, bu haksz davranlara kar politikalarn oluturulmas ve Roman aktivistlerin
yetitirilmesi konusunda Tm ynetim organlarna srecin durdurulmas iin
ERRC (EUROPEAN ROMA RIGHTS CENTER)
almalar yrtmektedir. tavsiye mektubu gnderdi.
Helsinki Yurttalar Dernei, temel hak ve zgrlkler, bar, demokrasi, oulculuk alanlarnda almalar yapan bir sivil toplum kuruluudur. Siyasi partiler, hkmet ve devletlerden bamsz olarak alan Helsinki Yurttalar
Dernei (hYd) uluslararas
szlemelerle belirlenen bar, insan haklar, evreyi tahrip etmeyen bir ekonomi, demokrasi ve hukukun stnl gibi evrensel deerlerin hayata geirilmesini ve sivil tabanda yaygnlatrlmasn hedefler. oulcu
demokratik yaplarn ve sivil toplum
inisiyatiflerinin gelitirilmesini amalayan hYd'nin temel alma ilkesi, sorunlarn karlkl anlay ve diyalog yoluyla zmdr. hYd, yaamlarn biimlendiren karar ve eylemlerde, yurttalarn bizzat sz sahibi olmalar Tm ynetim organlarna srecin durdurulmas iin
USA HELSINKI COMMISION
ilkesinden hareket eder. tavsiye mektubu gnderdi.
Toplumsal sorunlarn zmnde, taraflarn bu sorunlar tartabilecekleri ve birlikte zm retebilecekleri ortamlar yaratmaya zen gsterir. Diyalog, zm retme ve uzlama izgisini oluturmaya alr.
ISOCARP (INTERNATIONAL SOCIETY OF CITY AND REGIONAL PLANNERS) Dnya apnda profesyonel planclardan oluan IsoCaRP, Birlemi Milletlerce de tannmaktadr. Kurulu amac, kentlerin ve blgelerin planlama pratii, eitim ve aratrmalar nda gelitirilmesidir. Yaplan almalarda, bilgi birimikinden faydalanlmad.
Londrada bulunan niversite, tm dnyadan rencileri bulunan, hukuk, mimarlk ve tp alanlarnda eitim vermektedir. Sulukule yenileme alanna 2007 ve 2008 yllarnda 2 kez gelip, blgesel kalknma plan almalar Sulukule yenileme alanna 2007 ve 2008 yllarnda
yapmlardr.
2 kez gelip, blgesel kalknma plan almalar
UCL (UNIVERSITY COLLEGE LONDON)
yapp almlarn Fatih Belediyesi'ne sundu, ancak
bir sonu alnamad.
Sulukule Yenileme Alannda gerekleen, ve zellikle ncelikle insan haklar ihlali balamnda yurtdndan gelen ya da yurtdnda tepkilere yol aan haberleri,
ULUSLARARASI BASIN global anlamda duyurmaktadr. Kamuoyunu bilgilendirdi.
SULUKULELLER ok uzun yllardr mahallede yaam olan ancak kirac olduklarn belgeleyemeyen aileler alanda hak sahibi kabul edilmemilerdir. Ancak, yaplacak herhangi her almada orada yaayan insanlar olarak her konuda sz sahibi
olmaldrlar. Blgede yaplacak tm almalarda esas sz sahibi
- MLK SAHPLER Fakat sre byle ilerlemedii, almann amac mevcut durumun iyiletirilmesi olmad iin, yllar boyu zerilerindeki bulunan basknn da etkisiyle, halk her gelimeden en son haberdar oldu ve srece yeterli tepkiyi olmas gereken mahalle sakinleri, projenin hibir
- HAK SAHB OLARAK TANINAN KRACILAR gstermedi.
srecine dahil edilmediler. Projeye maruz kalan yenileme alan sakinleri, bu sakinlerin
- HAK SAHB OLARAK TANINMAYAN KRACILAR tanacaklar blgedeki halk ve srece dahil olmu 3.
Yenileme alan ilan edili srecinden itibaren, ncelikle Acele Kamulatrma Yasas'nn oluturduu bask ile evlerini satan mlk sahipleri zerinden srece dahil olmu yeni mlk ve hak sahiplerini oluturan bu grubun profili ahslar alanda sz sahibi olan kamu kurumlar ile iletiime
hakknda herhangi bir bilgi bulunmamaktadr.
DER
geemediklerinden, basnda yer alan haberler zerinden

PROJENN BALAMASI LE SRECE DAHL OLAN 3. AHISLAR / YATIRIMCILAR sreci takip ediyor. Tm haberler basn zerinden
Kamuoyundaki olumsuz "Sulukule" imaj nedeniyle, daha nce yerlemi/yerlemek zere konut edinmi kiiler, sonrada ortaya km durum karsnda byk oranda tepkili davranm; yayldndan bilgi karmaas ve eksik / yanl
bu tepkilerini de Taoluk'ta yaplan toplu konut alan hakkndaki web sitesinde dile getirmilerdir. bilgilendirmeler ortaya kyor. Yoksun halkn ihtiyalar
TAOLUKLULAR karlanmyor, kent iindeki problemler yalnzca yer
Yenileme alanndaki mdahalelere yurtii ve yurtdndan gelen tepkileri, Sulukule Platformu, Fatih Belediyesi ve stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan yaplan aklamalar sunarak deitiriyor.
kamuoyunu bilgilendirmektedir.
Kamuoyunu bilgilendirdi.
ULUSAL / YEREL BASIN
LEJAND
Sulukule'nin kentsel dnm alan ilan edilmesinden nce alana mdahale etmi olmas gereken ve dnm alan ilan edildikten sonra alanda kanun ve protokoller gerei grevini yerine getirmi olmas gereken aktrler
Sulukule'deki kentsel dnm projesinde srece dahil edilmemi ya da kendi inisiyatifleriyle dahil olan aktrler
210
ZGEM
Kiisel Bilgiler
Ad Soyad : Evrim Ylmaz
Doum Yl :1980
Doum Yeri : stanbul
Eitim Durumu
lkokul : Kartal Eczacba lkokulu
Ortaokul : zel Marmara Koleji
Lise : zel Bilfen Lisesi
Lisans : Yldz Teknik niversitesi ehir ve Blge Planlama Blm
(1998 2004)
Yksek Lisans : Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi Fen Bilimleri
Enstits ehir ve Blge Planlama Anabilim Dal Kentsel
Tasarm Program (2006 2009)
Grev Yapt Kurum Unvan

stanbul Bykehir Belediyesi
Ulam Daire Bakanl Ulam Koordinasyon Mdrl
Blge Raportr / ehir Plancs
(2005 Halen)
211

Evrim Yilmaz Yl Tez PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Evrim Yilmaz Yl Tez PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MMAR SNAN GZEL SANATLAR NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

TRKYEDE KENTSEL DNM UYGULAMALARINDA

YKSEK LSANS TEZ

ehir Plancs Evrim YILMAZ

Anabilim Dal: ehir ve Blge Planlama

Tez Danman: Yrd.Do.Dr. Dilek AKTRK

2. KENTSEL DNM KAVRAMI VE DNYADAK GELM SREC 11

3. TRKYEDE KENTSEL DNM SREC VE AKTRLER .............. 28

4. SULUKULE RNENDE KENTSEL DNM SREC VE

5. DEERLENDRME .................................................................................. 130

KAYNAKLAR ....................................................................................................... 140

EKLER .................................................................................................................... 149

ZGEM ............................................................................................................ 211

Harita 4.1 Sulukulenin stanbul iindeki konumu ........................................... 52

ekil 2.1 Kentsel dnm srecinin dinamik ve alt srelerden oluan

Dnyadaki geliim sreci iinde kentsel dnm yaklam; sefalet mahallelerinin

Trkiyedeki Kentsel Dnm Uygulamalarnda Sre ve Aktrler: Sulukule

Kentsel dnm, 1990larn ortalarndan itibaren hem akademik evrelerce hem de

lkemizde 5366 sayl Ypranan Kent Dokularnn Yenilenerek Korunmas ve

Bu alma, zellikle stanbulda, uzun zamandan beri mdahale edilmek istenip de

Dnya ve Trkiyeden kentsel dnm zerine literatrn taramas yaplmtr.

almann Giri blmn takip eden 2. blmnde kentsel dnm kavramnn

3. blmde, bu srecin Cumhuriyetin ilannda gnmze kadar Trkiyede nasl

Son blm olan Deerlendirme blmnde de nceki blmlerde yaplm anlatm

Kent planlama literatrne bakldnda, tanmlamay yapan bilim insanlarnn

Akkarn (2006) yapt tanmla kentsel dnm, kme ve bozulma olan

Yine Akkarn (2006) aktard biimiyle; Lichfielda (1992) gre, kentsel

Roberts (2000) ise kentsel dnm, kapsaml ve btnleik (entegre) bir

Kurtulu (2006), kentsel dnm kavramn plansz ve kontrolsz mekansal

Bu tanmlarn nda, kentsel dnmn kavramsallatrlmas ve kentlerde

Kentlerin kendi fiziksel zellikleri ve kullanm biimlerinin deiimi ile

1. Kentsel durgunluk, politiko-ekonomik krizlerin ve sosyal hareketlerin kentsel alan

2. Kentsel k, dsal politiko-ekonomik faktrler ve sosyal kuvvetlerin kentsel

3. Kentsel yeniden geliim, isel politiko-ekonomik ve sosyal kuvvetlerin kentsel

4. Kentsel deiim, politiko-ekonomik glenmenin ve sosyal hareketlerin kentsel alan

Durgunluk ve onun pei sra k srecine giren kentlerin bu durumdan syrlp

Kentlerin dnm aslnda, mevcut kent yapsnn yenilenmesi iin uygulanan

Kaynak: Grler, 2002

Sosyo-ekonomikk yenileme (gentrification); sosyal anlam

Yeniden gelitirme (redevelopment); Kele (1998) tarafndan, ekonomik ve

Yeniden oluum (regeneration); yokolmu, bozulmu, kntye uram

Salklatrma (rehabilitation); eski kent dokusunun ve knt alanlarnn ksmi

Koruma (preservation conservation); kentlerin belli kesimlerinde yer alan

Kentlerin dnmesi srecinde, yukarda anlatlan mdahale biimlerinin kim ya

Kaynak: Grler, 2002

Kaynak: Grler, 2002

Kentsel dnm kentin fiziksel koullar ile toplumsal problemleri arasnda

Bu balamda kentsel dnm kavram farkl dnem aralklarnda, yukarda

Dnem Kamu Kesimi zel Sektr Toplum

Kamu zel sektr ortakl

1800lerin ortalarndan 1945lere kadar kentlerdeki fiziksel ve toplumsal

kinci Dnya Sava srecinde kesintiye urayan bu sre, sava sonras

1960lar ve 1970lerin balar, kentsel iyiletirme (urban improvement) ve

2.2.2. ok Boyutlu Yeniden Gelitirme ve Salklatrma Uygulamalar

1960larn ortalarnda, knt alanlarnn temizlenmesi, yklp yeniden ina

Yoksul mahallelerin temizlenmesi, yenilenmesi ve yeniden deerlenmesi

Bu dorultuda 1960l yllarn banda, kentlerin kurtarcs olaca

Ancak bu eilimin mr ksa olmutur ve takip eden dnemde egemen hale

2.2.3. Gayrimenkul Eksenli Kamu-zel Sektr Ortakl Uygulamalar

1960lar ve 1970 balarnda egemen olan khnemi kent dokularnn

20. yy.n bu dneminde baka bir dnm grlmektedir. Bu seferki

Kapitalist ekonominin 1970 ekonomik krizini ama almalaryla birlikte

Kentsel dnm, ken kent ekonomilerini yeniden canlandrmaya ynelik