Feride Hanim Divani PDF

Baharzde
FERDE HANIM
DVANI
Hazrlayan:
Yrd. Do. Dr. Bnyamin ALAYAN
2006
ANKARA
Baharzde
FERDE HANIM
DVANI
Hazrlayan:
Yrd. Do. Dr. Bnyamin alayan
2006
Ankara
Btn haklar sakldr.
Bu eserin yayn haklar Bnyamin alayana aittir.
zinsiz kopyalanamaz, aktarlamaz, oaltlamaz.
Kapak resmi (motif) : Kltr Bakanl, Kltr ve Sanat

Say:4(Haziran 1976),s.92den alnmtr.
Bask: ahan Ofset Matbaaclk Ltd. ti.

Tel: 0312. 397 71 83 / ANKARA
Bnyamin alayan
E posta : bunyaminc@gmail.com
Cep Tel : 0 532 720 61 55
ISBN :9944-5317-0-7
NDEKLER
nsz..v-v
Ferde Hanmn Hayat..1-21
Kaynaklar .22
METN
Raif Beyin Notu 23
Fahri Bilgenin Notu. 23
Raif Efendinin Takrizi. 24
Tevfik Efendinin Takrizi. 35
Mukaddime 26-28
iirler.. 28-145
Tevfik Efendinin Tarihi. 146
ndeks 147-152
Ekler 153-155
iv
NSZ
Divan edebiyat, yalnz saltanat merkezi stanbulda
meydana getirilmemi, zengin tarih ve kltr hazinesine sahip
dier ehirlerde de ok sayda divan airi yetimitir. nceleri
beylik merkezi, Osmanl dneminde ise ehzade sanca olan
Kastamonu, yetitirdii ilim adamlar ve airler ile bu ehirler
arasnda ilk sralarda yer alr.
Ferde Hanm az saydaki kadn airlerimizdendir ve o da

Kastamonuda yetimitir. Yaad dnemde hazrlanan Fatin
Tezkiresinde yer almak suretiyle tannm olduu hlde
lmnden sonra adndan pek sz edilmemitir. Yirminci
yzyl banda birbirini takip eden uzun savalar neticesinde
yaanan skntlara ayn dneme rastlayan iir anlayndaki
deiiklik de eklenince bu durum ortaya kar.
Devrinde tannm bir air olan Ferde Hanm gelecek

kuaklara tantmak amac ile aratrmalar yaptk. almamz
sonunda hayat ile ilgili azmsanmayacak bilgiler elde ettik.
Ayn zamanda hattat olan airin kendi el yazs ile tertip ettii
ve stanbulda satldn rendiimiz divann u anda nerede
bulunduunu tespit edemedik. Bu almann metin ksmnda
yer alan iirlerin byk bir ksm airin torunu Raif Bey
tarafndan derlenebilenlerdir. Raif Beyin de ifade ettii gibi
burada yer almayan daha pek ok iir vardr.Biz de
bulabildiklerimizi mevcutlara ilave ettik. Eserin Raif Bey
tarafndan tertip edilen ekline mdahale etmedik. Eski
harflerle yazl metni yeni harflere aktardk.
Ekler ksmna Ferde Hanmn ve babas Raid Efendinin

el yazs rnekleri bulunan iki fotokopi ve airin mezarnn
resmini koyduk.
v
almalarmz srasnda eseri btn ile kontrol etmek

suretiyle yardmc olmak ltfunda bulunan kymetli hocam
Prof. Dr. Abdulkerim ABDULKADROLUna ve
yaymlanmasn salayan eyh aban- Vel Kltr Vakf
Bakan Fikri Yazana teekkr ederim.
Kastamonu, Temmuz 2006
Bnyamin ALAYAN
vi
Bnyamin alayan 1954 ylnda Ankarada dodu.

Atatrk niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve
Edebiyat Blmn bitirdikten sonra retmen olarak
Erzincan ve Krkkalede alt. Gazi niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits Eski Trk Edebiyat Bilim
Dalnda yksek lisans ve doktora yapt. Ankara
niversitesi Krkkale Meslek Yksekokulu ve Belgrad
niversitesi Filoloji Fakltesinde Trk Dili okutman
olarak grev yapt. Tiran niversitesi Yabanc Diller
Fakltesinde misafir retim yesi olarak alt. u
anda Kastamonu Eitim Fakltesi Trke Eitimi
Blm Bakan olarak grev yapmaktadr.
FERDE HANIM
(1253/ 1837-1321/1903)
Kastamonu eski alardan beri ilim, kltr ve ticaret

merkezi olmu bir yerleim merkezidir. Trklerin
Anadoluya ayak basmalarn takip eden birka yl iinde
fethedilen ilk ehirlerdendir. Seluklular dneminde
Bizans ve Trkler arasnda el deitirdikten sonra1
obanoullar ve Candaroullar dneminde beylik
merkezi, Osmanl dneminde ise ehzade sanca
olmasndan dolay nemini korumu ve eski alardan
beri sregelen ticaret ve sanat hayatndaki canllk devam
etmitir. Bunun tabii bir sonucu olarak Candaroullar
Beylii dneminden beri Kastamonu birok airin
yetimesine uygun bir muhit hline gelmitir. Burada
yetien 80 civarndaki air ile Kastamonu, Osmanl
corafyasnda en ok air yetitiren kltr merkezleri
arasnda n sralarda yer alr.2
Kastamonu, yetitirdii airler asndan mstesna

bir yere daha sahiptir. Biri Fatih zamannda olmak zere
iki kadn divan airinin burada doup bymeleri, bu
ehrimizin hem bakent hem de kltr ve sanat merkezi
olan stanbul ile Amasya, Karesi, Trabzon, Diyarbakr ve
Hersek yannda kadn divan airi bulunan az saydaki
kltr merkezi arasnda yer almasna yol aar.
1
Refik Turan, Kastamonunun Trkler Tarafndan Fethi ve skn,
Birinci Kastamonu Kltr Sempozyumu Bildirileri, (21-23 Mays
2000), Kastamonu 2001, s.1
2
Mustafa sen, telerden Bir Ses, Ankara l997, s.68
2
Ferde Hanm, az saydaki divan airlerimizden

olmasnn yannda Kastamonuda yetien iki airden biri,
divan sahibi ve divan gnmze ulaabilen nadir kadn
airlerimizdendir.
Baharzde Hamm Mehmed Rid Efendinin kzdr.

1253/1837te Kastamonuda dodu. Babas mderris,ir
ve hattattr. Kastamonuda cmi mescid ve hamamdan
ibret bir vakf bulunan Firenkah Cemleddin Aksary
ahfdndandr. Rid Efendi bir mddet vakf hamamn
bizzat idare ettii iin Hamm nam ile yd olunmutur.3
Aile teden beri Baharzde olarak tannmaktadr. Ferde
Hanmn annesi hakknda etrafl bilgi sahibi deiliz. Ancak
adnn Rahme olduunu divannda bulunan bir nottan
anlamaktayz.4
Tahsil seviyesi yksek bir aile iinde yetien Ferde

Hanm eitimini byk lde babasndan almtr. nce
Kurn- Kerm renip hfza alm ve yedi yanda hafz
olmutur. Daha sonra Arapa ve Farsay renip hat
dersleri de alm sls ve nesih mek ederek hat
icazetine sahip olmutur.
Tuhfe-i Vehb okuduu srada iire ilgi duyup kendisi

de iir yazmaya heves eder. iire ynelmesinde air bir
babann kz olmasndan dolay kabiliyeti yannda Rid
Efendiye zenmesi ve onun da bu yolda teviki rol
oynam olabilir. Babasnn, iirle ilgilenmesini olumlu
karlamasna ramen annesi tamamen tersi bir davran
sergiler. iire olan alakasndan dolay ona iddetle kar
kar. lk yazd bir iirden dolay onu azarlar. Ferde
3
bnl-Emin Mahmud Kemal nal, Son Asr Trk airleri, stanbul,
1969, cilt 1, sayfa 408
4
Divanda annesi iin yazd mersiyenin sonunda
3
annesinin kendisine iyi davranmamasna karlk iire

kar daha byk bir ilgi gsterir.
Duhterine byle ider mi mderi syle bana
Grmedim billah cihnda byle bir zr ana
beyti ile balayan be alt beyitlik bir manzme yazar.
ocuka yazlm bu manzme, iinde bulunduu g
duruma bir zm getirmesini istercesine babasnn
medresesindeki ekmecesinin zerine braklr. Bu srada
Ferde henz alt yedi yalarndadr.
Daha sonra da iire ilgisi artarak devam eder.

Babasnn iirlerine nazreler yazdktan sonra kendi tanzim
ettii iirlerini de meydana getirmee balar. Hat sanatna
kar duyduu ilgisi de iirle beraber yrmtr. cazet
aldktan sonra on kadar Kurn- Kerim ve ayn sayda
Muhammediye yazmtr. Yazd eserlerden birinin torunu
Rif Beyin ktphnesinde bulunduunu smail Hakk
nakletmektedir.5
Ferde Hanm 16 yalarnda iken Esbak Zabtiye Mri

Bolulu zzet Paann maiyetinde hcegn rtbesiyle
divan katibi ve sonra zabtiye azs olarak ayn grevle
Kastamonuya tayin edilen ve kendisi de aslen
Kastamonulu Ali Rif Efendi ile 1268/1852de evlendi.6
5
smail Hakk (Uzunarl), Feride Hanm, Dou Mecmuas 2 Cemaziyel-
ula 1340 Kanun- Sani 1338 say 1,sayfa 3
6
Feride Hanmn torunlarndan Cemal Baharolunun muhafaza ettii
kitaplar arasnda bulunan Raid Beyin yazd fotokopisi ekler ksmnda yer
alan bir not ile Atabey Camii mamndan kznn nikahn kymasn rica
etmektedir:
Atabe Gazi Mahallesi mam Efendi El-mkerrem bades-selm ric
olunur ki Mahallenizde skine erife Ferde binti Mehmed Rid nm bikr-i
bliann mni-i ersi yok ise velsi izniyle ibu tlibi olan Rif bin Mehmed
nm kimseye uhd mahzarnda tesmiye-i mihr idp vech-i er zre akd-i
nikh eyleyesiz.Ves-selm
Fi sene 268 H M 8 (Tarihin yannda mhr var)
4
Ayn yl iinde stanbula yerletiler. Daha sonra zzet

Paann Batumda grevlendirilmesi ile maiyetinde
bulunan Ali Raif Efendi ve Ferde Hanm da oraya gittiler.
Batum dn Rif Efendi fevkalde rahatszlanr.

Tebdil-i hava iin Kastamonuya dnerler. 1274/1858da
Ali Rif Efendi burada vefat eder. Ferde Hanm topu topu
be yl bile bulmayan mutlu evlilii sonunda henz yirmi
bir yanda iken hayat arkadan kaybetmi gen bir
hanm olarak ir hassasiyeti ile zntsn msralara
mersiye olarak u szlerle aktarr:
fitbm meh gibi olal emimden rak

Knc-i mihnet old bu breye imdi durak
hbzm ad bln bana virdi iftirk
Yumd emin bu fendan ba ak yaln ayak
Sylerim bu msra daim olup pr-ihtirk
Hasret v firkat eyvh efendim el-firk
Esdi n bd- ecel soldrd hayf ol gli

Ah zr iinde kald hare dek dil blbli
Eyledi zlim felek pejmrde nzik kkli
Ey dirg kara topraa konuld snbli
Alayup bu resmile dim iderim gulguli
Hasret v firkat sad el-ved ah el-firk
Mh- savmn onbeinde idi mevtin cmn

Hem salt- Cumada giydi kefen ihrmn
Kurb-i Hakda aup iftr eyledi bayramn
Mazhar- Gufrn rahmet eyleyp encmn
Dilerim ki vire Mevl ana Cennet kmn
Serv-i nzm bir merma irmeden irdi ecel

B- mrine iridi bed-nazar yavuz el
5
Mahmil-i tbta n old svr ol b-bedel

Cennet-i mevya vsl olma itdi emel
Rz () eb ah enn ile bun dirsem mahal
Ktib-i Dvn- Zabtiye mri iken ah

Hem ikinci rtbeden km almd b-gvh
Meclis-i Zabtiyeye az olup mnend-i mh
Dahi tomadan tolund dehr iinde ah ah
Dirdi dim ey Ferde anladm b-itibh
Hasret v firkat sad el-ved ah el-firk7
mr boyunca Ali Rif Efendiye kar sevgisini ve onu

gen yata kaybetmenin zntsn yreinde tayan
Ferde Hanm bir daha evlenmedi. (Prof. Dr. Abdulkerim
Abdulkadirolu kendisine ulaan bir silsilenamede eyh
Hac Mehmed Beyin Baharzade Ferde Hanmla evlenmi
olduuna dair bir kayt bulunduunu fakat ad geen
hanmn Baharzade olmasna ihtimal vermediini, evlilii
szkonusu edilen kiinin ayn ad tayan baka bir hanm
olduunu ve mezarnn Atabey Camii haziresinde Mehmet
Efendinin mezarnn yannda bulunduunu ve lm
tarihinin 1308 olduunu fotoraflarla da belgeler.)8
Hatralar ile teselli buldu. Aclarn ve duygularn dile
getirdii iirleri yannda kitap okumak ve hat sanatn icra
etmekle megul oldu.
Ferde Hanm 1288/1872de tekrar stanbula gelir. Bu

tarih Midhat Paann Sadrazamla tayinine denk der.
air bundan dolay kendisine u tebrikiyeyi takdim eder:
7
Divan,8/b-9/a
8
Prof.Dr.Abdulkerim Abdulkadirolu, Kastamonuda Bayrmlik ve
emszde Ailesi, Ankara, 2005, s. 110-112
6
Husrev-i devr-i zamn Abdul-Aziz ol hkn

Mlik-i mlk-i cihn zll-i Cenb- Mevl
eh-i Frk- adlet dahi Haydar-savlet

Meh-i burc- azamet pdieh-i b-hemt
Ztna dinse Sleymn- zamn yeste

nki bir safa kld yine mhrini at
Nice saflar ann dergehinin bendesidr

re-sz- zuaf melce-i al edn
Shib-i seyf kalem nil-i env- ulm

Km-bah-y milel Hazret-i Midhat Paa
Gl-i maksdna irimeye bd- hazn

Eyleye hfz amnnda an Br Hud
Didi trh Ferde ola sadrnda be-km

Lyk- mhr-i hmynla Midhat Paa
1289/1873
Sunduu tebrikiyeye karlk iltifata nil olan Ferde

Hanma Midhat Paa tarafndan verilen teekkrnme
yledir:
Emirnme-i Sm-i Sadret-penh Sretidir
Bu kere mesned-i sadrete vuku bulan memuriyet-i
muhibnin tebrkini hv Bahar-zde kermesi Ferde
Hanmn mebs ukkasyle manzme-i melffe vsl ve
mtlaasndan mahfziyet-i mtevfire hsl olmala
taraf- muhibden mumileyhya beyn- memnniyete
himmet eylemeleri siyknda ukka-i muhibb terkmine
ibtidr klnd.
Numara:30 Bahar-zde kermesi Ferde Hanma:
ffetl Ferde Hanm
7
Takdm olunmu olan tebrk-nmeye cevben

mahzziyeti hv bu kere eref-vrid olan emir-nme-i
sm-i cenb- veklet-penhnin sreti blya nakl
olunmala beyn- hl siyknda ukka terkm klnd.19
Receb sene 1289/12 Eyll sene 88
Midhat Paann teekkr tahrrtnn tarihi 28
Cemziyel-hir sene 89 ve 20 Austos sene 88dir.9
Babasnn yal olmas ve hastalanmas Ferde Hanm

stanbulda daha fazla kalamadan Kastamonuya dnmek
zorunda brakr.stanbula ikinci geliinde orada kald
sre iki yl kadardr.Pyitahtta bulunmas sebebi ile
devletin daha st seviyedeki zevt ile yaknlk tesisi ve
daha byk bir kltr merkezinde bulunmann getirdii
avantajlar ile bilgi ve grgsn artrm olduu
muhakkaktr.1290/1880de yukarda belirtilen sebeple
Kastamonuya dner ve hayatnn bundan sonraki ksmn
burada geirir.Be yl sonra Rid Beyin de vefat etmesi
zaten acl olan Ferde Hanm bsbtn aclara
garkeder.Babasnn lm zerine yazd mersiyede:
h kim bu felek-i bed-devrin
Elem-i mihneti cana yetdi10
szleri bu durumun Ferde Hanm zerinde nasl bir etki
uyandrdn ortaya koyar. Kklnde iirle
ilgilenmesine iyi gzle bakmayan annesi artk tek
dayanadr.Onun da lm Ferde Hanmn dnyasn
bsbtn ykar.Annesi iin yazd bir mersiyede onu
kaybetmenin zntsn yle ifade eder:
Nice ben itmeyeyim derd ile yas mtem
Mderim gz yumuben eyledi terk-i lem
Kim olur bilmezem ah derdime yar hemdem
Pend ile zahm- dile urur idi n merhem11
9
smail Hakk,Ferde Hanm,Ferde Hanm,Dou Mecmuas,2
Cemziyel-l 1340/Knn-I Sn 1338,say 1,sayfa 4
10
Divan,24/a
8
Kastamonu, barnda barndrd sahabe ve evliyalar

ile nemli bir ilim ve sanat merkezi olmutur.Halvetiliin
abaniye kolunun kurucusu olarak bilinen eyh aban-
Velinin dergah bu ehrin manevi etkisini ok uzaklara da
ileten bir kaynak gibidir.Devrin hayat tarznn icab olarak
birok insan kendisine uygun gelen bir tasavvuf anlayn
benimseyerek bir dergaha intisab eder.Ferde Hanm da
gen yalarnda syledii lem bu ya redifli gazelinin
maktanda syledii gibi o sralarda intisab ettii abaniye
ile ilgili evrd ve ezkr ile delil-i erfe okumakla megul
olarak nce gen yata kaybettii ei ve daha sonra da
kendisine destek olan dier yaknlarn kaybetmenin
acsn unutmaya alr.aban- Velye kar sevgi ve
saygs ile balln u beyti ile ortaya koyar:
Bu Ferde sitn- Pre kld intisb
Dest-gridir ann abn Baba lem bu ya12
air,divandaki 4 numaral iirinde ayn durumu syler.

11 numaral iiri eyh aban- Veliye medhiye olarak
yazmtr.12 numaral iiri Halvetyiz rediflidir.28 numaral
iirini ise aban- Veli dergahnn 1261 ylnda tamiri
mnasebetiyle yazmtr.
Ferde Hanm devlet ricline eitli vesleler ile iirler

sunmaya Kastamonuda da devam eder.Bu ahsiyetler
Kastamonu vlileri ile hkmet diresindeki nemli kiiler
ve bunlarn hanmlardr.Kendisine iir sunulanlar
unlardr:Kastamonu Valisi Srr Paa,Kastamonu Valisi
Said Paa, kinci Defa Kastamonu Valisi Olan Mehmed
Reid Paa,Kastamonu Merkez Naibi kr Efendi,Sadr-
Esbak Hamdi Paa(2 adet),Aye Hanmefendi,Srr
Paann Hanm Leyla Hanmefendi.
11
Feride Hanm,Divan,9/a
12
Ferde Hanm ,Divan,13/b
9
Bu kiilere, Kastamonudaki grevlerine

gelme(kudmiye), ylba tebriki(nev sl),
Ramazan(Ramazniye), derecelerinin ykselmesi veya
Kastamonudan ayrlmalar sebebi ile iir yazlmtr. Hdv-
i Msr Hanednndan Cemle Fzla Hanmn kendisine
yazd mektuba cevaben manzum bir mektubu vardr.
Hafz Ziya Efendinin Atabe Gazi Cami-i erifinde Hac
Bayram- Vel Tekkesi Postnini olmasna ve Kastamonu
Defterdar Esbak Refik Bee rtbe-i l ihsan
buyurulmasna birer tarih yazmtr. Kastamonu Vlisi Srr
Paann hanm Leyl (Saz) Hanm bir yandan hemcinsi
bir yandan ir olmas dolaysiyle Ferde Hanmn
kendisine yaknlk duyduu kiilerin banda yer alr. Leyl
Hanm Kastamonuya gelmeden nce Fatin Tezkiresinde
kendisinden bahsedilen ve bir gazeline yer verilen Ferde
Hanm gyaben tanmtr. Daha sonra 8 Kasm 1881-4
Ocak 1883 tarihleri arasnda ei Srr Paann Kastamonu
vlilii13 srasnda Kastamonuda bizzat tanma imkn da
bulur.Ferde Hanm ,einin vali olarak grevlendirilmesi
mnasebeti ile Kastamonuya gelen Leyl Hanma
tegazzl blm de ihtiva eden bir kudmiye sunar.14 Bu
kasidenin tegazzl blmndeki u szler Leyl Hanma
kar nasl muhabbet duyduunu ifade eder:
Baharn mjdesin virdi sab by- letfetle
Ald gonce-i tabm bu peygm- meserretle
Nola gs-y cnn grp bend olsa bu gnlm

Aceb midir cnn balana zencr-i mahabbetle
Leyl Hanmn iirlerini takdir eden Ferde Hanm onun

iki gazeline nazre yazm bir gazelini mstezad haline
getirmitir.Bir iirinde Kastamonudan ayrlna duyduu
13
Mustafa Eski,Kastamonu Valileri,Ankara,2000,s.17-23
14
Divan 12/a
10
znty u szleri ile ifade ettii kii Leyla Hanm olsa

gerektir:
Hatra gelmek firkn olmu idi pek muhl
Hl-i zrmdan eer i eyler isen bir sul
.......
Ben Ferdim derd mihnetdir nasbim dim
Hecr-i ahbb ile alarm subh mes
Bu eb ire ol meh-i tbn gidiyor el-ved15
Leyl Hanm yllar sonra damad Mehmet Ali Ayn

Beyin mektupuluk grevi dolaysiyle tekrar
Kastamonuya gelir. Ferde Hanmla grmek ister. O
artk iyice yalanmtr. Ekmeini kalemi ile kazanmak
zorunda kalm stelik de evresinde anlayla
karlanmamtr. Leyl Hanm sorup soruturarak evini
bulur ve iki eski dost yirmi sene sonra tekrar buluurlar.
Bu grmeyi Leyl Hanm yle anlatr:
Mntehabt- Mr-i Nazfde yahud Tezkire-i Fatinde
gazelini grdm Ferde Hanmla Kastamonye ilk
gidiimde grmtk.kinci defa gidiimde birok
aradm.Nihayet chil kadnn biri Bahar-zde kz diye
ekmeini kalemi ile kazandn ho grmeyerekkka
yazar,nme yazar,yazsn hkmetde erkekler okur
takbihi ile yerini haber verdi.Gitdim.Odacnn kesinde
buldum.Dall koyu pembe entrisinin stne kk bir al
paras kuanm,kesik sal ban oyal koyu renk
yemeni ile kundalayp incecik rg san yandan
kundan arasna sokmu, stanbulda grd yal
hanmlarn kyafetinde derli toplu tertemiz odasnn erkn
iltesine oturmu bir kitap mtlaa ediyordu. Beni kap
eiinde grnce mlktmz yirmi seneyi getii halde
derhal tanyp istikble itb niyetiyle yerinden frlad.
15
Divan 18/a
11
Fakat ilk admda sendeledi, derken kavradm,

kucaklatk. O hal-i metrkiyette kendini arayp buluum o
derece memnun etti ki teessrnden titriyordu. Birka
dakika sren skttan sonra hasbhale baladk,raftaki
kitaplarn sordum. Eslfn divanlar ve tarihler dedi.
Kendi srn istedim. Eser sahibi olmak haddim mi?Ben
kimim ki eserim olsundedi.Kimsiniz sulime hi deyince
hi de bir eydir,fakat yn- hrmet, edibe bir
hanmsnzdedim.Gzleri yaard,mlktmzn ydigr
olmak zere mterek bir ey yazmamz teklif ettim.Ben
ne yazabilirim,uzun senelerden beri kalemim...diyerek
skt etti ise de ibram ve recamla mterek bir gazel
yazdk.Ertesi gn bana mkemmel bir kasde
gnderdi.Bedbaht hatunla bir daha grmedik.rtihlini
stanbulda rendim.16
Leyla Hanmn szn ettii Ferde Hanmla mterek

yazdklar gazel yledir:
Ferde Hme kim destimde derd mihneti tahrr ider
Leyl Ehline hl-i dil-i n-rm takrr ider
F. Sohbet-i feyz-verinden haylidir mahrm idim

L. Ltf ol cnnmn bu gnlmi tefhr ider
F. Ltf idp bu klbe-i ahznm terf ile

L. Hemdemin oldum bu devlet kalbimi tesrr ider
F. te bir ho dem ki gnlm daima hasret-kei

L. Halimi her dem zebnm ol mehe tefsr ider
F. Ey Ferde yd eyle bu klbe-i ahznma

L. Gelse Leyl bu dil-i trkimi tenvr ider 17
16
Mahmud Kemal nal,SonAsr Trk airleri,stanbul,1969, cilt
1,sayfa 409-410
17
Leyla Hanm(Saz),Solmu iekler,1928,sayfa 9
12
Leyl Hanm (Saz)dan bahseden bir gazete yazsnda

Ferde Hanm hakknda syledii u ifadeler yer
almaktadr:
iir alannda en ok Fitnat Hanm ve benden bir ya
kk olan Abdulhak Hamidi beenirim.Hayran olduum
kadn airler arasnda yine benden bir ya kk olan ve
gen yata len Makbule Leman ile air Nigar Hanm yer
alr.Her ikisinin lmne ebcedle tarih yazdm.Fakat
Anadoluda yle bir kr iei grdm ki,kokusu beni mest
etti.Bu kadn Kastamonuda tandm Baharzde Ferde
Hanmdr.O dar evrede ylesine kltrl bir kadnn
yetimi olmas gs kabartcdr.O,benim grme
gre,Anadolunun sessiz bir tepesinde nefis kokusu ile bir
vadiyi dolduran kr iei gibidir.18
iirlerini o zamana kadar bir divan haline getirmeyi

dnmedii anlalan Ferde Hanmn divan tertip etme
fikrine sahip olmasnda bu grmenin olumlu bir etki
uyandrd dnlebilir.
Kastamonuya da gelip burada evlenen ve ehrin ileri

gelenlerinden Alian Beyin konanda hrmet ve himaye
grm olan Erzurumlu Emrah ve Ferde Hanm da
karlkl iirler sylemilerdir.19Ferde Hanmn kendisiyle
maarede bulunduu bir baka isim de Azm Efendidir.20
Ferde Hanm 10 Cumdel-l 1321/1903te

ahm(vcutta ya birikmesi) hastalndan 66 yanda
vefat etti.Kastamonuda Aa mreti ad ile de bilinen
18
Bu metin Cemal Baharolunda bulunan tarihsiz bir gazete
kuprnden alnmtr.
19
Gney, Efltun Cem, Erzurumlu Emrah, Hayat ve iirleri,1953,
s.15
20
Uzunarl,smail Hakk (Hazrlayan:Mustafa Eski), Kastamonu
Meahiri, Ankara 1990, s.104
13
Yakup Aa Camii hazresinde baba ve annesinin yanna

defn olundu.lm zerine Sofu-zde Mehmet Tevfikin
syledii ve mezar tana yazlm olan tarih ktas
yledir:
Esp bd- ecel ban baharn eyledi ifn
Btn ehl-i kalem nazm teessf eylesn in
Ferd-i asr idi tab- nezhet-perveri

Saf-y rh bah eyledi her dil mrdeye gy
Kadnken bezm-i manda ricli eyleyp rcil

Denildi zr-i nvnnda std- shan-pr
Getirdim r tekbir eyledim trhini tam Tevfk

Ferde Hanmn olsun makam Cennet-i al
1321
ki defa Kastamonu niybetinde bulunmu olan

Trnak-zde Zver Bey de Ferde Hanm hakknda u kta
ile bir deerlendirme yapar.
Bahar-zde-i Dniverin kermesidir
Shn-ins hner-ver Ferdet-l eyym
Nisda ehl-i shan ndirttandr an

Hd o pr-i shandna eylemi inm21
Kendisinden bahseden kaynaklarda zarif, nzik,

hosohbet, nktedan, hazrcevap gibi iyi sfatlarla anlan
Ferde Hanm,iinde bulunduu durum ve evrenin de
etkisi ile bilhassa stanbula ikinci gidiinden sonra
dnmek zorunda kald Kastamonuda adeta mnzev bir
21
Mahmud Kemal nal, Son Asr Trk airleri, stanbul, 1969, cilt 1,
s. 409
14
hayat yaamtr.Darya nadiren ve ancak bir davet

vukuunda kt sylenir.
Bir divan tekil edecek kadar iir yazm olan Ferde

Hanm hayatnn sonlarna kadar bunlar bir kitap olarak
tertip etmeyi dnmyordu.Dostlarnn kendisini tevik
etmek iin kitaplar arasnda bulunan gazellerini kendisine
hatrlatmak iin gndermeleri ve aadaki drtlkte ifade
edildii gibi insanlarn isimlerinin anlmasna eserlerinin
sebep olaca, yoksa unutulaca gerei Ferde Hanmn
bir divan tertip etmesine sebep olur.Divann nsznde
nakledilen
Nmn andran ancak eseridir kiinin

Eser-i hayr olan kiinin lmez nm
Nmn andracak bir eseri olmayann
Kurur asl- eceri izzeti olmaz nm
eklindeki drtln kendisini etkiledii grlen Ferde

Hanm iirlerini lmszletirmeye tevik edenlerin Azm
Efendi,bnl-shak Fevz ve Hce-zde Tevfik Efendi
olduklar belirtilmektedir.Henz elde edilemeyenler ile n-
tamam olan iirlerin ikinci tertipte yer alacaklar
kaydedilmitir.Hattat olmas dolaysyla Ferde Hanmn
kendi el yazs ile dzenlenen bu divann nerede olduunu
tesbit edemedik.
Ferde Hanm Divannn bizim incelediimiz nshas

airenin olu Cemal Efendinin olu Raif Bey tarafndan
msveddelerden faydalanarak tertip ettii nshadr. Bu
eser Ankara Mill Ktphanede Yazma Eserler
Blmnde 436 kayt numaras ile muhafaza
edilmektedir. Raif Bey ilk sayfada yer alan notunda bu
iirlerin tesadfen ele geirilenler olduunu ve baka
iirlerin de olacan tahmin ettiini belirtir. Yine ilk
15
sayfada yer alan bir baka notta bu nsha ile Ferde

Hanmn kendi eli ile yazlm nshann cnk ve dier
mecmualarn airenin torunlarndan lk Mektep Muallimi
Hamid Cemal Beyden satn alnd kayd yer alr. Divann
ba tarafnda Muhasebe-i Vilayet Ketebe-i
Mtemeyyiznndan Rif Efendi22 ve Kastamaonu deb-
y Nevresdnndan Hce-zde Tevfik Efendinin
23
syledikleri manzum takrizler yer alr. Bundan sonra yer
alan iirlerin balklar sras ile yledir:3 Mnacat,
Estze-i Ulem ve uardan Pederim Rid Efendinin
Nat-i erfine nazre, Gazel-i Emrah Tahms-i Ferde,
Nat- Hazret-i Nebev, Mersiye-i Cenb- ehd-i Kerbel,
Mersiye-i Meydn Tahms-i Ferde, Cenb- Dergh-
Mfessir Alaaddin (Sdk) Tahms-i Ferde, Kasde-i
Hazret-i Pr abn- Vel(Mseddes), Ecille-i Ulemdan
Kastamonulu Srtl Ali Efendinin Veftnda Sylenilen,
Zevcem Ali Rif Efendinin Veftnda Sylenilen, Vlide-i
Mfikemin Hn-i Veftnda Sylenilen, Kasde-i Kudmiye
Vli-i Kastamon Der Hakk- Srr Paa,Mrn-
Kirmdan Said Paann Kastamon Vliliinde Sylenilen,
Efhim-i Vzer-y Saltanat- Seniyyemiz (Srr) Paann
Kastamon Valiliinde Sylenen, Mehmed Reid Paann
Kastamonuya Defa-i Sniyede Vlilie terflerinde
Sylenilen, Kasde-i Ramazniye Der Hakk- Kastamon
Merkez Nibi kri Efendi, Der Hakk- Sadr- Esbak
Hamdi Paa, Kasde-i Ramazniye Der Hakk- Aye
Hanmefendi, Kudmiye der Hakk- Leyl Hanmefendi
Halle-i Vl-i Vilyet Srr Paa,Kasde der n-y Dergh-
Hazret-i Pr abn- Vel Kaddese Srruhul-Cel, Kasde-
i Nev-sl,Sadr- Esbak Hamdi Paaya, Gazel-i Rfat
Tahms-i Ferde.Gazeliyyt blmnde 48 gazel ile 2 n-
tamam gazel yer alr.Aralarda birisi kendi gazelini, de
22
Divan 2/a
23
Divan 2/b
16
Rmiz, Hfz Said Be ve Rfatn gazellerini tahmis, l

terkib-i bend,1 ark,1 mstezad,1 mesnev, 3 kta ve 1
beyit yer almaktadr. Eser iine ayr olarak konulmu
katlarda da Pdiah Abdulhamid iin yazlm bir kasde
bulunur. Gazellerinin 4 tanesi Raid Efendi, 2 tanesi Leyl
Hanm, 2 tanesi Smih Molla, birer tanesi Vsf, Said
Efendi, Mhir Efendi, Hfz Bey, Meydn ve Tevfik
Efendiye nazre olarak yazlmtr. Gazeller blmnde
yer alan iirler dier nazm ekilleri de birlikte dnlerek
harflerine gre tertip edilmitir.
lim, iir ve sanatla iie bulunan bir ailede yetien, bu

durumun avantajlarn iyi deerlendirip ayrca baka
airleri de okuyup kendisini gelitirdii yazd
nazrelerden anlalan Ferde Hanm kk yalarnda
iken ayak bast iir dnyasnda ksa zamanda
tannr.stanbula ilk geldii sralarda syledii bir gazeli o
sralarda yazlan Fatin Tezkiresinde kendisine de bir
madde ayrlmasna ve bylece airlerden bahseden bir
kaynakta iir rnei ile birlikte yer almasna imkan
hazrlar.Ferde Hanmn Fatin Tezkiresinde yer alan
gazelinin matla yledir:
Fikr idp baht- siyhm kat yandm bu gice

Cevr cnn ile canmdan usandm bu gice
Ferde Hanm Fatin Tezkiresinde kendisine Hammm-

zde kermesi denilmesinden dolay bir dzeltme yapmak
zere aadaki ekilde bir tashih yazmtr:Dersadete
ibtid-y seyhatimde sylediim zrde muharrer gazel
Fatin Efendi Tezkiresine derc buyurulmudur fakat
tecme-i hl-i criynm Bahr-zde kermesi yazlmak
lzm gelir iken sehven Hammm-zde kermesi
yazlmdr bu da ecdd- izmmz evkfndan
Kastamnda vki Firenkah Cemleddin Hamamn
17
tevliyeti teden ber hnednmz uhdesinde

bulundndan iler geldii vrid-i htr- criynmdr.24
iirleri ierisinde ac dolu hayatn yanstan ifadelere sk

sk rastlanr:
Sor bana cevrin ile ey nahl-i nz ekdiklerim

Elleri balu kapunda pr-niyz ekdiklerim
Kays Leyl kssasn basdrd gussam neyleyim

Firkatinle ey gzi sehhr-bz ekdiklerim
beyitleri ile o da Fuzl gibi bir elem airi grnmndedir.
Kimi zaman da Bkyi andran ifadeleriyle fahriye

yapar:
h- akn bendesiyiz emr ider sultnmz
Rh- cnna ann in feddr canmz
Biz o ankyz ki grmez dde-i ayr bizi

lem-i lhtda nkim bizim seyrnmz
Aaya aldmz beytindeki h szleriyle Nedmane

bir tarzda bir gzele nasihat etmekte ve onu uyarmaktadr:
Kimler itdi gzelim dmene hem-rh seni

Uradr varta-i uzmya o bed-hh seni
Ferde Hanmn yaad dnemde Kastamonuda

hareketli bir edeb muhit bulunduunu divanda ad
zikredilen airlerden anlyoruz. airler birbirlerine nazire
yazarak kendilerini gelitirmektedirler. Nazire yazma
gelenei bunun yannda bir airin takdir edildiini
24
Divan21/a
18
gstermeye vesile de olmaktadr. Halk airlerinin

atmalarn andracak ekilde airlerin baka airlerden
kendisine nazire yazmalarn istediklerine de ahit
oluyoruz. Bu istek ifade edilirken kullanlan nezaketli
szlerden bir meydan okuma havasnn deil, ltuf
ricasnn hakim olduu grlmektedir. airin torunlarndan
Cemal Baharolundaki evraklar arasnda bulduumuz bir
iirde Samih yazd u gazele Ferde Hanmn nazire
yazmasn istemektedir:
Ol uh gr ki fitne-i hir zaman olur

Gitdikce hsni gbta-i hr-i Cinn olur
Kayd eyleme cefsn levh-i ikyete

Hatt gelince ol gzelin mihribn olur
Srdke zr-i pyna r ek-i intizr

Br- nihl-i maksad- dil b-gmn olur
Tedbr-i pr-i arh ile celle ken olan

Ebr-y nev-civn gibi kaddi kemn olur
Hubb-i Alide nefsini Smih fed iden

zde-i avrz her du cihn olur
Tanzr ider ise Cenb- Ferde ger

Bu nazm- dil-ninimi ok fahr u n olur
1302 27 L
Ferde Hanm bu istee uyarak bir nazire yazar:
Ol dil-rby gr ki ne h- cihn olur

Gitdikce hsn n ile b- cn olur
19
Levh-i cemli sde iken cevr iderse ger

Hatt- lebinde vef yazlur zamn olur
Bir glnihl-i ive gerek hkipyna

Blbl misli c-y sirikim revn olur
tdi bel-y trine bu arh beni hedef

Mecrh- gamze olan geri b-nin olur
Bir dilde ki cevln iderse hubb- Murtaz

Olmaz esr nefsine shib-krn olur
Afv eyler ise Hazret-i Smih kusrn

Elbetde Ferde-i n-km kmrn olur
(15 Zilhicce 302)
Bir airin kendisine nazire yazlmas arzusunun emir

telakki edildii yine nazik ifadelerle belirtilir:
Emr itdi Ferdeye Sad l-himem-kr

Tanzrini bu ir-i drer-brma uydur25
airler arasnda yerlemi bulunan bu gelenek

erevesinde birok aire nazre yazm olan Ferde
kendisi de bir iirine nazre yazlmasn istemektedir.
stersem eer bu gazele ben dahi tanzr

Erbb- marif bana bilmem darlr m
Bu gazele nazre yazlp yazlmadn bilemiyoruz.

airin olur redifli gazeline yazlan bir nazire, Sultanden
M.rif imzas ile yaynlanmtr:26
25
Divan 15/a
20
klara emelleri bir gn hazn olur

Dilber ki gururna gnller mekn olur
Dnyada sevgi sevgiyi davet ider szi

Mans en aslsz olan bir beyn olur
Dilberde grmeyince seven sevgiden eser

Akn mekn nefrete bir iyn olur
En sonra ak anlmaz olursa da glgesi

irlerin dilinde yarm bir fign olur
Dirler ki hi lr m onun gizli varl

Olm grnse makberi bir sumn olur
irlerin bu fikri yakn olsa doruya

Gnlm zemni gkler olan bir cihn olur
Trk hakimiyetine girdiinden bu yana nce beylik

merkezi olan Kastamonuda bir saray gelenei teekkl
etmi ve bu gelenek, ehir Osmanl dneminde ehzade
sanca olduunda da gelierek devam etmitir. Ferde
Hanm kendisinden nce de bir ok airin yetimesine
uygun bir hale gelmi olan bu zengin kltr hazinesi
iinde yetimi ve yaamtr. Devlet adamlarna sunduu
iirler ve tarihler ile devrine k tutar. Yayna hazr hale
getirilmi olan iirlerinin kitaplatrlmas ve u an elimizde
olmayan yazlarnn da gn na karlmas ile hem
Ferde Hanm hem de yaad dnemin Kastamonusu
hakknda daha fazla bilgiye sahip olacaz.
26
Dou (Mecmua),17 Cemziyel-hire,1340, 15 ubat 1338 say
4,sayfa 27 (Nazreyi yazan o sralarda Kastamonuda tahsil
yapmakta olan Arif Nihat Asyadr.)
21
Szlerimi Ferde Hanmn gnlk hayattan izlerin bile

iire gzel bir rnek olacak biimde yanstldn gsteren
bir gazeli ile bitirmek istiyorum.iir Ferde Hanma ei Ali
Rif Beyin ydigr olan ve yirmibe yl kulland saatin
kaybolmas zerine yazlmtr. Son beyitte ise ektii
skntlar dile getirirken adeta hayatn zetler:
h kim kd elimden koynumun zer saati

Hasretiyle kalmamdr gnlmn hi rhat
Ydigr- yr idi tor gider gam-hr idi

Yirmibe yldanberi itmi idim nsiyeti
Zer gibi zerd ola ry hem ayar noksan ola

Mekr ile ger bgneler eylediyse sirkati
Yelkovan-ve rz eb rzk in eksn taab

Soksun akrebler vcdn gre renc mihneti
Kld rakks- felek arh gibi sergerdn beni

Nie tolablar ile virdi bana ok zahmeti
Yedirir zencr-i zlf-i yr ile bend olmas

Kayd olup derd-i gama ekmekden ise firkati
Ben Ferde-ve gam u mihnetle ferdim dehrde

Gemedi lmsz b-renin bir saati
22
KAYNAKLAR
Abdulkerim, Abdulkadirolu, Kastamonuda Bayrmlik ve

emsizde Ailesi, Ankara, 2005
Ahmed Muhtar Begzde, ir Hanmlarmz, stanbul, 1311
Birinci Kastamonu Kltr Sempozyumu Bildirileri,
Kastamonu 2001
Bursal Mehmed Thir, Osmanl Mellifleri, Matbaa-i mire,
1333
Cunbur, Mjgan -Dursun Kaya -Niyazi nver, Mill
Ktphne Yazmalar Katalou, Ankara, 2001,VI. Cilt
Eski, Mustafa, KastamonuValileri, Ankara , 2000
Fatin, Htimetl Er, stanbul , 1271
Gney, Efltun Cem, Erzurumlu Emrah, Hayat ve iirleri,
1953
nal, bnl-Emin Mahmud Kemal, Son Asr Trk irleri,
stanbul, 1988
sen, Mustafa, telerden Bir Ses, Ankara , l997
smail Hakk (Uzunarl), Ferde Hanm, Dou Mecmuas 2
Cemaziyel-ula 1340 Kanun- Sani 1338 say 1,s. 3
Kzltan, Mbeccel, Divan Edebiyat zelliklerine Uyarak iir
Yazan Kadn airler, Sonbahar (ki Aylk iir Dergisi),Ocak-
Nisan 1994,No21-22,s. 104-169
Leyla Hanm(Saz), Solmu iekler, 1928
Mehmed Sreyy, Sicill-i Osmn, stanbul,1311
Mehmed Zihn, Mehirn-Nis, stanbul 1924
Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, stanbul,1979, cilt 3
Uras,Murad, Resimli Kadn ir ve Muharrirlerimiz,
stanbul,1957
Uzunarl, smail Hakk (Hazrlayan:Mustafa Eski),
Kastamonu Meahiri, Ankara 1990
Zelal Naime-Leyla Oval, Cumhuriyet Dneminde Aydn
Kadnlarn Durumu ve Kadn airler, Sonbahar, ki Aylk iir
Dergisi,Ocak-Nisan1994.No:21-22,S.170-181
Tuman,Nail,Tuhfe-i Naili,cilt 2 sayfa 769
23
(RAF BEYN NOTU)
1/b tede beride unun bunun elinde ve kitaplar

arasnda perakende daha baka er olaca cihetle
onlar da tahrir idilecekdir.Kendinin dest-i hattyle olan
mecmuay bulamadm.naallah mecmua-i mezkre ile
sir mecmuadan derc olunacaklar da ibu mecmuaya
yazlacakdr.Bunlar yan mnderic er ve ebytdan
kitaplar arsndan b-tesdf ele geirebildiim
iirdir.Kendi pederleri mteveff byk pederim ve Srr
Paa merhmun zevceleri Leyl Hanmefendi ile gerek
burada ve gerek Dersadetde zamannn uarsyle
mtereken vey nazre sretiyle sylenmi daha bir
ksm er olaca midindeyim.
FAHR BLGENN NOTU

Bu dvan ayrca Ferde Hanmn kendi eli ile yazlm
dvann ,cngi ve dier mecmularn ve evraklarn 28
Eyll 1924 tarihinde stanbulda Sahhaflar arsnda
Kitap Rif Beylerin dkkannda irenin torunlarndan ilk
mekteb muallimi Hmid Cemal beyden satn aldm.
Bu nsha yukardaki mrekkeble yazlm,yazdan da

anlaldna gre irenin olu Cemal Efendinin
mahdum Rif Bey tarafndan tahrr idilmitir.Ferde
Hanmn dvannda ve evrk- peran arasnda bu
nshada yazl olmayan baz manzumeleri daha vardr.
mza
24
2/a MUHSEBE- VLYET KETEBE-

MTEMEYYZANINDAN RF EFENDNN
SYLED TAKRZ
Mef ln/mef ln/ mef ln/me f ln
Ferd-i rzgrdur duhter-i pk Bahr-zde

Ferde mahlas ancak Huddandr firestde
Eer bk olayd Fitnat Zeynep bu asr ire

derler idi mek-i iri ztndan bu esnda
Man-i haf v zhiri tefsr idp her dem

Mrn bil-benndur zt n kef-i mezyda
Bu dvnun hurft- drerbrn grp lem

Diyeler nna b cmle gftr Hud-dde
Bu devr ire o rtbe ire muciz-beyndur kim

olsayd ki zinde gbta eylerdi Leyl da
Veliyy-i nimetim hcem efendim Hazret-i Rid

Benim takrzimi iderdi tashh olsa dnyda
Peder cennet-mekndur n ki hep sermye-i feyzim

Benim gibi nice tullb memr idi irda
Hrler kuma- nazmn seyritseler Rif

Brakmazlard kadr kymeti zer-tr- klda
25
2/b KASTAMONU DEB-YI

NEVRESDNINDAN HCE-ZDE TEVFK
EFENDNN SYLEDKLER TAKRZ-
BLEND
Fe i l tn/fe i l tn/fe i l tn/fe i ln
ire-i pk-dil ndire-i rzgr

Kevkeb-i eflk-i dil ems-i belgat-medr
Szlerinin her biri murg- zarfet peri

Olsa nola mteri rh- Kelm Bahr
te bedne sz ite Senhne sz

te Nedmne sz ite kelm- kibr
ir-i revne-bahn mressem hsn n

Merdmek-i Sfahn gleker-i Kandehr
Her gazel bir usl lem-i manya yol

Ehl-i dil eyler kabl ehl-i suhene ydigr
hid-i dil yeter byle gzel bir eser

St-i latfe ider her tarafa itihr
Dehre braksa ad ite ziyd pr ziyd

tmee Tevfki yd zikrini leyl nehr
26
MUKADDME
3/a Zerre kadar meziyyet ve deeri olmayan ve szler gibi

intizmdan r bulunan bir mecmuy enzr- mmeye arz
itmek gibi bir cretde bulunuum pek byk bir hadd-i n-
inslkdr.Criyeleri her sretle aczimi ve behresizliimi itiraf
ve teslim idenlerdenim. Byle musarrf- kusur olanlara ise
ashb- ilm ve kemli bir nazar- afv ve istin gstermekle
karn-i efdl iderler.Bunda dahi erbb- marife enzr- liye-i
hat-pnnda bulunmak ulviyyetini ibrz iderler ise ne byk
ltuf u inyeti evkdir ki ltf u efk zll u ilhsi mme
hakknda mebzl olan ve gice ve gndz du diyben ve
tevfr-i n u ikbl ve muvaffakyat- hneleriyle megl
olduum pdih- marifperver ve ehriyr- adletgster
pdih- b-medn El-Gz Abdulhamid Han- Sn
efendimiz hazretlerinin revc-gh- marif ve kemlt olan ibu
devr-i dilrsna mrm yetip de mutalaaya deeri olmayan
mahsus tab- nciznemi lem-i matbata vaz itmekliim gibi
ahvl bi-hakkn iftihar ve bahtiyarlmn derece-i
gyesidir.Byle bir gazeliyt mecmuas ner itmek bir vakitde
hayal ve fikrimden gemezdi.Hatta hibir erm bir yerde
bile mukayyed deil idi.Kitap aralarnda kalan ve unun bunun
elinde bulunup da bery- tevik taraf- nziye gnderilen be
on para gazeliytn bir yerde grvirince criyelerine bir
cret ve Srr Bey merhmun da :
Nmn andran ancak eseridir kiinin
Eser-i hayr olan kiinin lmez nm
Nmn andracak bir eseri olmayann
Kurur asl ecer-i izzeti olmaz nm
zeminindeki 3/b nashat- hakmnesini p-i nazara aldmda
cretimde daha ziyde ittisa hsloldu.Hatta badet-tebyz baz
gazelini daha elde ettiimde anlar da hri brakma gnlm
istemedi.Ann in mecmuama sktrmaa gayret eyledimse
27
de bir mikdr mehm- emken derc idilebilp bir haylisi ve

derdest ermn n-tamam olanlar itmm olunmayarak girye
brakld.nalahu Tel sye-i marif-prye-i cenb- hilfet-
penhde mevki-i inhisra vaz itdiim ibu eser gayr-
muntazaman niznem mazhar- ragbet buyurlur ise ikinci
nerinde geride kalanlar ile nevks itmm idilemeyenler bil-
itmm bunlar ve daha elde idebileceimi mid itdiim
gazellerimle std- kirmm olup edb-i z-iktidr Raf
Efendinin galeyn- teessrnden olmal ki bly- takrzinde
n- ulviyetini beyn eyledii alem-i ulemdan pederim
merhm Bahar-zde Rid Efendinin erndan bazlarn da
derc ile intizmna alacamdr.Birka gn iinde bir kerecik
olsun nazar- mtlaadan geirp de deil tashhine intizma
koymaa dahi meydan brakmamak suretiyle bit-tevik byle
azm hadd-i n-insla sebebiyet viren ve memleketimizin
ulem ve uarsnn m-bihil-imtiyz bulunan Azmi Efendi
ile istidd- Hud dd syesinde bi-hakkn edip dinmee sez
bnl-shak Fevzi ve Hce-zdeTevfk Efendiler
olmutur.Hemn Cenb- Hak pdih- mal unvan efendimiz
hazretlerini il-nihyetiz-zamn erke-i saltanat ve hilfetde ve
hnedn- celll-unvanlarn izz fiyetde berdevm
buyurmas ediye-i hayriyesini tekrr ile hatm-i kelm eylerim.
28
4/a BSMLLHR-RAHMNR-RAHM
1
MNCT
Me f ln/me f ln/me f ln/me f ln
Hals eyle bel-y hecrden al canm y Rab

Myesser eyle yhud vuslat- cnnm y Rab
Bana bu ke-i gamda bel-y ak ekdirme

Saf-y vasl ile d it dil-i nlnm y Rab
O dildr ile ben sdkile peymn eyledim zr

Hilf itme reh-i akndaki peymnm y Rab
Habbin hakkn bana terahhumla nigh eyle

Aman adya tutdurma benim dmnm y Rab
Beni n mbtel itdin o mahbbe Zleyh-ve

Girsin vsl eyle Ysuf- Kennm y Rab
Ferde istemez derdine dermn gayrdan asl

Viren sensin yine bu derdime dermnm y Rab
29
2
DER
Vcdum nr- aknla yakup y Rab pr enver it

Siv hubbn kar y Rab gnlden kef-i esrr it
Gider bu benlii benden bi-hakk- Hazret-i Ahmed

Ziy-i mihr-i aknla beni benden haberdr it
Bihr- rahmetn y Rab temevvc eyleyp her dem

Bak ender bak ile visline heveskr it
Mnevver it gnl mirtn nr- cemlinle

Bu emim hb- gafletden aman y Rab bdr it
Tark- halvet iinde bana hem yr kl prim

Tutam dmnn dim rzsn talebkr it
r akn arbndan Ferde cize y Rab

Geir dny ve ukbdan ana sen akn yr it
30
3
4/b MNACAT
F i l tn/f i l tn/fi l tn/ f iln
Ey btn mahlk yokdan var iden Mevl meded

Gizli iken yed-i kudretin izhr iden Mevl meded
Knt kenzin srrn f itmeden bu leme

Mustafy mahrem-i esrr iden Mevl meded
Ahsen-i takvmde halk idp bu insan nevini

Cmlesinden Ahmed-i Muhtr iden Mevl meded
Nha tfandan nect ihsn idp klan at

Atei brhime glzr iden Mevl meded
Dest-i hayret k k itdi vcdum cbbesin

Kimisin berdr kimin tayyr iden Mevl meded
Derdine lutf it dev kl bu Ferde ahkarn

Dim derd ssna tmr iden Mevl meded
31
Ta elest bezmindeki peymna bam baldr

Ol zamanda itdiim mna bam baldr
Hak Tel emrine bir boynu balu bendeyim

Her cihetle yet-i Kurna bam baldr
r yrna Resl-i Ekremin canm fed

Ol erat shibi Sultna bam baldr
tikdda mezhebim ancak Eb Mansur olup

B Hanfedir amel Numna bam baldr
Halvetyim intisb itdim tark- esleme

Dir Ferde Hazret-i abna bam baldr
32
5
ESTZE- ULEM VE UARDAN PEDERM
RDEFENDNN NAT- ERFNE NAZRE
Mnevver itdi fk dil-i ems-i cihn hsnn

derler vasfn evc-i lda kudsiyn hsnn
Reh-i akda klar iderler can fed her an

Ki zr old elhak fitne-i hir zaman hsnn
Sen ol sultn- lemsin il ey dilber-i mmtz

Deil dnyda belki grmedi hr- cinn hsnn
5/a Esr itmi hezrn hlar ol gamzeler cn

Nice Rstemleri pml ider shibkrn hsnn
Ne haddidr Ferde mmetin vasfn beyn itsn

Bu sz hakdur virr Nakk- Kudretden nin hsnn
33
6
GAZEL- EMRH TAHMS- FERDE
Gel ey k tefekkr eyle bir kez sun- Mevly

Virp bir kabza hke can idp talm esmy
Koyupdur ahsen-i takvme an kl temy
Bana ta bezm-i vahdetde sunan bu cm- sahby
Unutdrd beni sermest idp dnyay ukby
Esr-i bend-i hzn olmaz senin bir lahza mesrrun

Srr- l yezliye irimez hi makhrun
Bana ll eyleyp arzyleme ol em-i mahmrun
Nidem ey sk-i devrn senin ol b- engrun
en nks kalur bulmaz dilry dilry
Olamaz her dil-i pejmrde bezm-i vuslata lyk

Sivdan el ekp olmak gerekdir slik-i sdk
Gre Hakk kamu eyda ola hak szi ntk
arb- l-yezlden ezel n eyleyen k
Olur Mecnn- Mevl terk ider sevd-y Leyly
Ne bilr srr- vahdetden ular kim oldlar gmrh

Kalur kayd- alykda fendan itmez istikrh
Buyurmudur gzel fehm eyleyp bir k- gh
Geen dny v m-fhdan olmu rif-i billh
Ne tutdun drt elinle ey gnl bilmem bu dnyy
34
Olan lde-i dny bakdan gfil olmular

Gelp bir bir fen glzrna nevbetle tolmular
Vefsn bulmayp encm- gller gibi solmular
Bu yzden k- sdk olanlar hak bulmular
Ne mandr bu man zhid hal it bu many
5/b Nashat g idp kalma vlsn gmn ire

Den dnyy terk eyle er isen bu zenn ire
Yerin bl olageldikde bezm-i rifn ire
Tekebbr perdesin k eyleyen cihn ire
Azzim kande baksa bir grr aly edny
Frzn eyle ak ile dern- dilde misbh

Bulup gencne-i snende ta kim srr- mifth
Ferde sen slknde unutma nm- Fetth
Bu meslekden dilersen ahz-i irfn itmek Emrh
Slk it bir tarka ara bul bir pr-i dny
35
7
NAT- HAZRET- NEBEV
Senin akn kulbda pr-ziydr ya Reslallah

zin nr gzme ttiydur ya Reslallah
u can kim rh- aknda fed klmayan mrini

Ann kr btn bd- hevdur ya Reslallah
Du lem h sensin taht-gh- milk-i het zre

En edn kerin tahta sezdur ya Reslallah
Yaratd kendi nrndan vcd- envern Mevl

Ann n hdmet-i lem sanadur ya Reslallah
Ne dillerle seni vasf itmee kdir ola bir kes

Seni vasf eyleyen ancak Huddr ya Reslallah
md-i ltf eyleyp senden der-i ihsnna geldm

Gubrn derd-i isyna devdur ya Reslallah
36
Sana mahss olan dim uste afv ihsndr

Bana mutd olan crm () hatdr ya Reslallah
Ne haddim var efendim nat-i pkin eylemek tahrr

Garaz derghna bir ilticdr ya Reslallah
efat itmez isen rz- maherde nola hlim

Hcm dzahn ancak bkdr ya Reslallah
Penhsn btn halkn ey sultn- ins cin

midi lemin senden yanadr ya Reslallah
Kefl ol rz- maherde bana nakd-i efatla

Ferde mmetin ahkar geddur ya Reslallah
37
8
MERSYE- CENB-I EHD- KERBEL
Mef l/me f l/me f l/fe ln
Dksn yine kan alayarak em-i terim nem

Yansun yeniden atee bu sne-i pr-gam
Ald dernumda olan yara berem
Lokmn Feltn dahi bulmaz ana merhem
6/a Bu vaka-i dil-sz ile yanmaz m cier hem
Grm m buna benzer acep bir keder lem
Ah eyle gnl geldi yine mh- muharrem
Giy karalar eyle bu dem yas ile mtem
Ol hin Mervn- humr ile Yezd-i murdr

Olup bir alay it srsi ceyine serdr
Hayf ki o r-zdeleri kld giriftr
Zin Haseni eylediler zehrile bmr
Leb-tene ehd itdi Hseyn h o gaddr
Kor m size bu ileri ol Haydar- Kerrr
Gr Sk-i Kevser sana maherde ne eyler
Ya Hazret-i Zehrya cevbn nedir ey har
Ey bn-i Ziyd ulu kpek bu ne ekvet

Kldn Yezdin line etbna rabet
Ne lyk idi sbt- Resle bu ihnet
ehzdelerin ceddi iken h- Rislet
Ol imr-i lan hnzr ide byle hynet
yeste-i afv deilsiz ekiniz nice nedmet
mmet mi dinr sizlere ey millet-i merdd
38
tdikleriniz itmedi Firavn ile Nemrd
ol dem ki ola rz- cez meclis-i kbr

Hakkn taleb eyleyiser Hazret-i Zehr
Bir yandan dahi davya tura r-i Hud
Ol kavm-i lemi ide Hak yle ki rsv
Hep ehl-i cahm eyleye bu kavmden iby
z hline kr ide Yehd ile Nasr
Mervn ile Yezdin idelim canna lanet
Dnyada ve ukbda olan nesline lanet
Ey l-i Ab akn dav iden ihvn

Ya ehr-i muharremde aceb ola m handn
Gel alayalm inleyelim dil ola szn
Derdiniz gz yamz eyleye dermn
Ta bize efat kla Sultn- ehdn
Bu vsta ile olalm mazhar- gufrn
Ey dr-i d menge-i ar eyle inyet
B-re Ferde ola ta vsl- rahmet
39
9
6/b MERSYE- MEYDN TAHMS- FERDE
Ey Yezd oldun cihnda ekynn ekberi

Mehd-i pkinde mlk-i ebed anun mstemendi
Nice hn-lde kldn yle zt- efham
Gulgule virdi cihna h Hseynn mtemi
eme-sr- hn-fen itdi du emim bdemi
Zl-fikr- Hayderden didilerdi elaman

Kerbelda ahz-i sr in grh- bgyn
l evldn ehd itdiler anda b-gmn
Geldi n mh- muharrem hznile told cihn
Kaplad zulmet ser--p onsekiz bin lemi
Zmre-i ebrra rcidr belnn iddeti

Anlara ihsn kld Hak Tel Cenneti
Mcernn zikri tecdd eyler eski mihneti
h Hseynin Kerbelnn nr- ak hasreti
Yakd yandrd dern- cmle cism-i demi
Ehl-i diller derd ile mersiyeler ind ider

Hnednn halini fikr eyleyp feryd ider
Ah girye itmei kendlere mutd ider
Ehl-i beyte yr olanlar lanet ile yd ider
imr-i Zil-ceven Yezd-i melun bn-i Mlcemi
40
Hikmet-i mahfiyedir irmez ana akl- beer

lem iinde acyibden neler olmu neler
Ey Ferde vahy-i reyyn iledir cmle kelm muteber
Virdi Meydn ezel keyfini bir bir haber
Shib-i nr- nbvvet enbiynn htemi
10
CENB-I DERGH-I MFESSR ALADDN
(SIDK) TAHMS- FERDE
Slikna feyz bah eyler heme evliy

Srr- Hakka anlar olmulardr ancak in
syim klsun efat ol Habb-i Kibriy
Ey Mfessir Aladin kl himmet bana
Vd-i isynda kaldm lutf idp ol reh-nm
7/a yle bir medh hayrnm ki rz- harde

yle bir hli pernm ki rz- harde
yle bir nln- girynm ki rz- harde
yle gark- bahr-i isynm ki rz- harde
Olur ahvlim usta det ibret-nm
41
tmede nefs-i hev bin drl mekr ile fiten

Virmez asl el ibdet itmee derd u mihen
Ge gnhmdan Gufrn ism-i Gaffrnla sen
ciz s v mcrim bir gnahkrm ki ben
Rahmetin ger dest-grim olmasa hlim fen
Men arafe srrn bilmez merd-i n-dndr gnl

iddet-i nr- cahme geri yndr gnl
Lk hamdolsun efendim ehl-i mndr gnl
llet-i crm gnh ile perndr gnl
Eyle ltfunla mretteb derdime sen bir dev
h kim lde-i isyn idp dmnm

Ate-i crmile yakdm sne-i rynm
Dest-i ihsnnla tamr it dil-i vrnm
Dmen-i ltfun eer setr itmese isynm
Ola mkil hl-i mahznum benim rz- cez
Kl terahhum bendeki bu em-i girynm in

Hkipynda olan bu zr u efgnm in
Halvetler rehberi ol Pr abnm in
Dergeh-i Gaffrda hl-i pernm in
Bir efatle bana imdd-bah ol server
Arz-y rahmet-i Hakla gnl feryd ider

Rehber olmazsa veller bize kim imdd ider
Arz- hl eyler Ferde hlini ind ider
Sdk rh- akdesinden ite istimdd ider
Can u dilden hk-i derghna idp iltic
42
11
KASDE- HAZRET- PR ABN-I VEL
F i l tn/f i l tn/f i l tn/ f i ln
lim-i kef kermt ire h- kmrn

Mazhar- nr- hviyyet kif-i srr- nihn
Matla- ems-i hidyet rz-dr- kudsiyn
ns cinnin mridi zt- erfi b-gmn
Hazret-i abn Efendi kutb- aktb- cihn
Dergehi nr iktinh phesiz feyz-iyn
7/b Ol tark- halvetnin serfirz- pridir

Pe-zr- srr- tevhdin hakkat ridir
Slik-i rh- Hud olan anun nahcridir
Hn- feyz-i himmetinin bu cihn dil-sridir
Terk-i tecrd illerinde seyr-i fillah eyleyen

Zhir () btnda zikr-i Hakk gh eyleyen
Himmet-i kudsiyesiyle sili h eyleyen
Nice binler mridini Hakdan gh eyleyen
43
phe yokdur ol velyet Kafnn Anksdr

Msivya bakmayan hem dde-i bnsdr
Halvet glzrnn bir gonce-i zbsdr
Sliki klan muattar b-y mstesnsdr
Ger dilersen olasn her du cihnda kmyb

Gir tark- Halvetye sdkile kl intisb
Pyml ol sen bu yolda ref ola ta kim hicb
Htif-i gaybdan irdi g- cana bu cevb
Mutekd ol slik kesretde iste vahdeti

Hn-kh- pre gel celvetde eyle halveti
sitnna yzn sr eyle arz- hceti
Eylemi ehl-i tasarruf an ol Hak hazreti
Nil-i srr- tecelliyt olur dervleri

Msivy terk idp ak- Huddr ileri
Hnkhnda eb-i Cuma olur gerdileri
Ey Ferde kim dir isen yd-i cnbleri
44
12
8/a Hamden lillah biz dahi ez slikn- Halvetiz

Lbl rind-mereb sdkn- Halvetiz
Sfdr ynemiz reng-i riydan ta ebed

Pertev-i mihr ile pr-nr muhlisn- Halvetiz
Glen-i sdk u safdr name-gh- kn

Andelb-i honev-y glistn- Halvetiz
Himmet-i pr ile bizler seyr-i dil-sr olmuuz

Matbah- feyz-i Huddan kirn- Halvetiz
Biz gn-y ak bulduk hk-i pynda bugn

Es-sal muhtcgna tenegn- Halvetiz
Meylimiz ikbl-i lemden mberrdr bizim

Redd-i birch- cihn mukayln- Halvetiz
Knt kenzin srrn grm Ferde pr-kusr

L maallah leminde mahremn- Halvetiz
45
13
ECLLE- ULEMDAN KASTAMONULI

SIRTLI AL EFENDNN VEFTINDA
SYLENLEN
Mef l/me f l/me f l/fe ln
Ey arh- den vir haberin szi-i eserden

Erbb- mahabbet yaka canlar bu ererden
Clar gibi yalar dkeler dde-i terden
Leyl nehr ah ideler can cierden
Ol nr- d em-i ulem kd basardan
lem niye kim alamasun byle kederden
Srtl Ali Efendi gibi zt felek ah
Srtndan atup eyledi pes mrini kth
Hem-nm idi n ztna ol h- velyet

Merkz idi hulknda ann ahsen-i sret
Dny in itmez idi bir kimseye minnet
ndinde berber idi zillet ile devlet
Her ahsla eylerdi telattuf ile sohbet
Pr-gevher-i yekt idi ol kn- fazlet
46
Kef olmuidi gnlne esrr- hakyk

Hal eyleridi ilmile maan-y dekyk
Her vechile olmu idi akrnna fik
Tefsr ehdsle olup Hak szi ntk
Tahrr-i zamn dinse idi nna lyk
Olmudu ceml-i Hakka bir k- sdk
8/b Bir hsn- hasn idi grh- ulemya

Bir melceidi zt- erfi zuafya
Bezl eyler idi varn dim fukarya
Mekf idi bb heme n by gedya
Bend itmi idi gnlini ol habl-i rzya
B-emr-i Hud kld sefer semt-i Hudya
d ide Hud rhn kabrini mnevver

lm ameli olsun ana hemdem yver
B Bekr mer Hazret-i Osman dahi Haydar
Yd ide efat ile Sultn- Peyember
Mevlnn ola cmlemiz ihsnna mazhar
Bu matla yd itdi Ferde gibi ahkar
47
14
ZEVCM AL RF EFENDNN VEFTINA
SYLENLD
fitbm meh gibi olal emimden rak

Knnc-i mihnet old bu breye imdi durak
hbzm ad bln bana virdi iftirk
Yumd emin bu fendan ba ak yaln ayak
Sylerim bu msra daim olup pr-ihtirk
Hasret v firkat eyvh efendim el-firk
Esdi n bd- ecel soldrd hayf gli

Ah zr iinde kald hare dek dil blbli
Eyledi zlim felek pejmrde nzik kkli
Ey dirg kara topraa konuld snbli
Alayup bu resmile dim iderim gulguli
Mh- savmn onbeinde idi mevtin cmn

Hem salt- Cumada giydi kefen ihrmn
Kurb-i Hakda aup iftr eyledi bayramn
Mazhar- Gufrn rahmet eyleyp encmn
Dilerim ki vire Mevl ana Cennet kmn
48
Serv-i nzm bir merma irmeden irdi ecel

B- mrine iridi bed-nazar yavuz el
Mahmil-i tbta n old svr ol b-bedel
Cennet-i mevya vsl olma itdi emel
Rz () eb ah enn ile bun dirsem mahal
9/a Ktib-i Dvn- Zabtiye mri iken ah

Hem ikinci rtbeden km almd b-gvh
Meclis-i Zabtiyeye az olup mnend-i mh
Dahi tomadan tolund dehr iinde ah ah
Dirdi dim ey Ferde anladm b-itibh
49
15
VLDE- MFKAMIN HN- VEFTINDA
SYLENLEN
Fe i l tn/fe i l tn/fe i l tn/ fe i ln
Yine ey arh- den aksine devrn itdin

Seng-i cevrin ile dil hnemi vrn itdin
lem ire iimi nevha v efgn itdin
T- gamla cierim lle gibi kan itdin
emenistn- cihn bana zindn itdin
Blbl-s beni hasret ile nln itdin
Ey felek anladm sende mrvvet youmu
Zmre-i ehl-i dile sende mahabbet youmu
Bis-i fahr-i haytm bu fendan hayf

Nice firkatde koyup eyledi n azm-i bak
Krm h old firk ile iim vveyl
Hemdemim yok bu cihnda nideyim ben asl
Mderim gzme karanu old dnya
Hasret firkatine kalmad sabrm hl
Hey meded neyleyeyim bana musbet old
zge gam zge firk zge melmet old
Talarla dnp alar isem n yeri vr

Mderi gibi olur m kiiye bir gam-hr
Kalmm ke-i mihnetde zaf bmr
50
Ey aceb hlimi imdi ne arar var ne sorar

ok cef itdi bana ah bu arh- gaddr
Anszn eyledi o ksz bu hakri n-r
imdiden sonra aceb kimlere mder diyeyim
Ya bu derd-i dilime kimleri mahrem ideyim
Nice ben itmeyeyim derd ile yas mtem

Mderim gz yumuben eyledi terk-i lem
Kim olur bilmezem ah derdime yar hemdem
Pend ile zahm- dile urur idi n merhem
h anasz nideyim ben bu fenda bilmem
h hasretle iim old benim derd elem
Dndi ol murg- hakre ki per bli ikest
Yan pervz idemez kalm ayakda sermest
Ya lh an sen mazhar- gufrn eyle

Hemdem-i mnisini nr ile mn eyle
Koma b-kes yerini Ravza-i Rdvn eyle
eb-i mtem hakkin sen an mihmn eyle
Hem efini dahi h- ehdn eyle
Bize sabr ana sen rahmetin ihsn eyle
Meded Allah meded ltf u inyet senden
Bu Ferde kulunun haline efkat senden
(Vlidesinin adnn Rahme Hanm oldn eli ile

yaznn sonunda tasrih eylemidir.).........
51
16
KASDE- KUDMYE VL- KASTAMONI
DER HAKK-I SIRRI PAA
Mjde ey dil ki zi-feyz-i eser-i ltf- lh

Buld syi-i lem be-nizmt- ul
Yan ol h- cihn nuhbe-i l-i Osmn

Fikr-i skbla klup nice adlet icr
evket saltanatn Hazret-i Vehhb- Kerm

Gn be gn eyleye efzn il yevm-i cez
ntihb eyledi bir zt- ma-l kadri

Kastamonuya eref virdi annla hl
B Ali fikret Aristo-y Feltn- tedbr

Dver-i madelet-r-y pesendde ed
Nutk- pkinde nice remz-i mezy merkz

Dil-i gh ann kenz-i knz- man
hid-i bezminin ftesidir ehl-i hred

Hsn-i ahlk pesendde nzed ukal
52
yle bir lim-i tahrr Feltn- tedbr

Tab- pkzesi mirt- Sikender-s
Mazhar- sdk u saf v emn-i devlet

Dr-i dery-y diryet gl-i gl-zr- zek
Eyledi mjde-i terfi iin isticl

Hk-i pyna srp yz didi ehlen (ve) sehl
Virmedi kimseye tebr-i kudme nevbet

Srat-i tm ile irdi yelerek bd- sab
Yan geldi o hmemkr- marif-perver

Makdem-i madeleti old meserret-bah
Ch- vls mbrek ola mri atvel

Gn be gn rtbe v kadrin ide Mevl bl
Hsn-i tedbre muvaffak dahi shib- temkn

Ehl-i dil ehl-i hner munsf- kl dn
mr ikbli fzn ile cihan banda

Gl-i mli alsun ola fahrl-vzer
Yalnz ben deilim hayr dusnda ann

Yek-zebn old benimle nice bin by ged
Vasfnn binde birin yazmada ciz hmem

rt femin eyle Ferde ana sdkla du
53
17
MRN-I KRMDAN SAD PAANIN
KASTAMONI VLLNDE SYLENLEN
Pdih- bahr ber ol Hazret-i Abdul-Hamd

mr-i icll-i hmynn ide Mevl mezd
yle bir h- cihn kim evket n ile

Fikul-eslf dinse zerrece olmaz bad
Bir mr-i l-nazr Kastamon vlisi

Eyleyp adlini icr kld fermnn ekd
yle bir ndde etvr- pesendde hisl

Dr-i yekt gibi yok hemts olmudur ferd
Nil-i drr-i mkrim mazhar- srr- dakk

er knna muvfk her ii ran cedd
10/a emm olund hk-i pyndan anun b-y srr

Var ise bir emme gam dillerden old n-bedd
Eyleyp ihsn- menr- hmynn ana

Pdih- heft-kiver Hazret-i Abdul-Hamd
54
Chn terf-i kudmiyle idp kesb-i eref

Eyledi sr- gngn sr- bedd
Merhab ey revnak-efz-y serr-i izz ch

Merhab ey zb-bah- mesned-i ch- sad
Server hakk ki ehr-i Kastamon ehline

Makdem-i pkin iridi sanki old rz- d
saf ren-i dil destr- vl gevher

Ztn Hak eylesn dim hatlardan bad
te ez-cmle benim ifrt- neemden dile

Sl-i nev tebrki in geldi bir evk-i ekd
mr ikbli fzn ile ztn her nice sl

Sye-i hde mesrr eyleye Rabb-i mud
Olmasun hm b midhatin blblleri

Dim ahkar Ferde-ve idp gft () end
55
18
EFHM- VZER-YI SALTANAT-I
SENYYEDEN SIRRI PAANIN KASTAMONI
VLLNDE SYLENEN
Tt-i tabm yine rek-ver-i irfn olur

Glistn- ltfun ire blbl-i gyn olur
saf vl-y kadr ey hdv-i gevher

Bahr-i ltfun katresinden nice bin ummn olur
Sensin ol zt- ulvv meziyet ibu cihn

Mesnedinde sbit olmak nna yn olur
Adle makrndur senin her bir umrun saf

Hayr-hhn kutb- lem Nsrn Yezdn olur
Dver-i Cem menkabet paa-y mahmdl-hisl

Ltfun ile htr- vrne bdn olur
Bahsidersen mebhas-i ilmiyeden ol rtbe sen

bn-i Sn bezmin ire chil ndn olur
Fehm idrk ile tahsn eyler elbet kiln

Hsn-i tedbrin Feltn grse hayrn olur
56
Her ne c olsa kararghn ey zt- gzn

Kesb-i feyz eyler mbht eyleyp dn olur
Gh arka gh garba mihr-i ikblin irp

Dergehine intisb iden meh-i tbn olur
B-huss bu Kastamonuya kudm-i devletin

Hep ahlsi ser--ser hrrem handn olur
Server ikbl-i vl ch- l menzilet

Eyler istikbl-i hkipyna erzn olur
lemin rh cihnn pdih pr-himem

Hsn-i tedbrinle ads btn lerzn olur
Ey vel-nimet afvinle setr it crmmi

Yazsam evsfn tammen bir azm dvn olur
Maksad ancak Ferde ahkarn itmek du

G idince ol duy cmle mn-hn olur
57
19
MEHMED RED PAANIN KASTAMONUYA

DEFA- SNYEDE VLLE
TERFLERNDE SYLENLEN
Sad hezrn mjde ey dil ltf- Yezdndr gelen

Bis-i emniyet-i zevk- firvndr gelen
Zr-i p-y rahn iclline yzler srelim

Misli yokdur bir vezr h- devrndr gelen
Sye-endz olcak bu Kastamon stne

Zll- Mevldan didiler mh- tbndr gelen
Reyine hayrn Aristo fikr-i makbl-i enm

Mazhar- feyz-i Huddan medha yandr gelen
Rahm- efkatden dier gelmez mbrek tabna

Gelse de bregna lutf u ihsndr gelen
Zt- z-n tabb-i ehl-i derd olmu ann

em-i bmra kudmi birle dermndr gelen
Sensin ol makbl-i dergh- ehenh- cihn

Ol sebebden sana her dem hrmet ndr gelen
58
nna yn ne haddim var kasde syleyem

Maksadm ancak dinile kang nlndr gelen
Bakma noksanma devletl efendim lutf idp

Red klma bb- lutfundan bu giryndr gelen
Yok biza bende zr medhinle gz idem

Nazm in asam dehnm ayb (u )noksndr gelen
Bir gazel tarh eyledim sultnma tuhfe in

Diye ltfndan grp bir turfe-gyndr gelen
Mjde ey dil bezmine ol h- hbndr gelen

Mrde cisme cn balar ite cnndr gelen
Zulmet-i hicrile ekmidik nice derd bel

Hb- gafletden uyan ol mh- tbndr gelen
ne-ve sad k olur dmn- sabrm el-aman

Ey gnl grdn mi ol zlf-i perndr gelen
El-hazer ey dil sakn ol gamzesi cellddan

Hli hind sde r bir em-i fettndr gelen
Gelmez old klbe-i ahznma ol mh-r

Ann in hatra hep zr u giryndr gelen
Bu Ferde ahkara eyle nigh- iltift

Ehl-i diller kemterinden bir duhndr gelen
59
20
KASDE- RAMAZNYE DER HAKK-I
KASTAMONI MERKEZ NB KR EFEND
Mjde fk yine geldi mbrek Ramazn
Makdem-i pk ann bis-i afv-i gufrn
Hamden lillah yine Mevl bizi irgrdi ana

Muntazrdk biz ann gelmesine bunca zamn
Ehl-i mn gelp cmle merref kld

Hazret-i Br-i Hud eyledi ltf u ihsn
Silsile-bend olunur bunda eytn dahi

Der-i dzah kapanr feth olur ebvb- cinn
11/a Mafiretdir vasat evveli rahmetdir ann

Ne keremdir ki ann ahiri tk- nrn
Simne o Kadr olsa gerek ltf- lh

Hasr- vahdeti beyn itmee yokdur imkn
Her ebi Kadr Bert her gni iyd-i ekber

Dinse sultn- uhr ana sez v yn
Nr- env- ibdetle mnevver old

Her cevmi mescidle teky-y cihn
Bd-i afv kerem oldna phe mi var

Mh- savmn ne bilir kadrini ehl-i isyn
60
Giceler cmle menr zre yanp kandiller

Cmin olmada rek-ver-i hrn- cinn
Rahmet mafiretin bd-vezn olduka

Dkilr berk-i maslerimiz bunda hemn
Ramzniye kasde nerede ben nerede

Lk emr eylemi ol zt- ulvv-n
Yan revnakdih-i seccde-i er-i garr

O kerm-iyem-i menba- fazl irfn
Gl-i gl-zr- fezil dr-i dery-y keml

eref kadri ziyde ola beynel-akrn
Nev-nihl-i emenistn- hkmet zt

Ola yrn fyztile dim reyyn
Muhlis-i pkin anup ana teekkr idelim

Hidmet-i hayr dusnda olalm her yan
tme itnb- suhen hme yeter eyle du

Ol du kim ola makbl-i Cenb- Yezdn
fitb- emeli bedr ola mri mzdd

Her du lemde mkerrem ola misl-i Ramazn
Ey Ferde el ap eyle du sen dim

Vire km- dilini Hazret-i Rabb- Mennn
61
21
DER HAKK-I SADR-I ESBAK HAMD PAA
Gz-i Hkn- Azam ol eh Abdul-Hamid

Cevher-i ztdr ann htem-i adle nign
b- ltf ile revnak buld gl-zr- cihn

Yd- adliyle heme glen olur her zemn
Akl u tedbr-i hmynn deil grm zamn

Dd- Hakdr zt- lsine her rey-i metn
Her ii ilhm- Rabbn o zt- akdesin

Kuvve-i kudsiye var ztnda bil hakkel-yakn
Klmada erbbna tefvz mehm- devletin

Asdik-y bendegnn itmede hep km-bn
B-huss ol saf- devrn destr- be-nm

Himmet-i hnesiyle olmada mesned-nin
Tuhfe-i erkn- devletdir emn-i saltanat

Yan ol l-himem Paa-y Hamdi ber-gzn
62
Meclis-i vlsna meftndur erbb- hred

Rd-i irfnna dir rh- Feltn fern
eme-i ltfndan itmi ebr tahsl-i kerem

Derdmendna der-i ihsn bir hsn- hasn
saf ren-zamr ey mal-hemt

Sensin ol destr- efham rif dn Fatn
Bir zamanlar ltfunun ermendesi olm idim

sterim ki hkipyna srem yine cebn
Bulmadm gerdn- dn iinde asl km- dil

Eyledi ahvlimi gnden gne h enn
11/b Hkip-y devletinden ner olur her mkbr

B-y ltf u merhamet n nfe-i h-y n
Geri devrndan teekk itdi Leyl v eref

Bencileyin grmemidir dde-i arh- drn
Dver bu arz- hlim Kastamondan benim

Eyledim takdme cret hkipyna hemn
ltift- devletin iksr-i azam saf

Bb- eltfnda derbn bu Ferde kemtern
63
22
KASDE- RAMAZNYE DER HAKK-I
AYE HANIMEFEND
Diller ald yine old bu lem hurrem

Glen-r-y vcd buld gl-i b- rem
Ol kadar geldi dil-i mmine envr- srr

Ki er ile bulunmaz eser-i zulmet-i gam
Sen eer bilmez isen ey gnl fk bilir

Ki kimindir bu mbrek eser-i feyz-i kadem
Geldi ol mh- mbrek Ramazn ismi ann

Basmd kademin bir sene bundan akdem
Glen-i rahmet-i Hak ire alm bir gl

Gneh-i ehl-i mas ana nisbet nem
Geri hdmetde kusr itmidik biz o zamn

Hamden lillah yine afveyleyerek geldi bu dem
Meh-i nev dndi hille nazar it bir kere

Suumuz afvi in kld felek kaddini ham
Cmi ire grinen sanma ki yer yer kandl

em-i gufrnn yakd yine Hallk- mem
64
Dahi vardr bu dem ire yine bir zevk-yb

kn vuslat gzler giceyi ehl-i ikem
Ben de bu zevke gre bir gazel itdim in

Ramazniyye kasdeme ola n-hemdem
Ey tabb-i dil cn derdime rahm it hemdem

Firkatin zahmna ur ltfunla ho merhem
Savm- hicrnn dil tutd nice mh ile sl

Vuslatn ydine irgr bu dili kl hurrem
Top- sahur deil cmleyi bdr klan

Nara-i ahm ile byle inilder lem
Nice bir hasret ile bu gnl imsk itsn

Sun lebin ekerini eyleyem iftr bu dem
Olmaz ise gzelim senden eeri imdd

Bende bir rifeye hlimi tarf idem
Nice rif ki ann zt- erfi ndir

Yan hem-nm- halle-i Resl-i Ekrem
Shib-i iffet smet dahi temkn-i vakar

Pertev-i mihr-i nezket ana olmu mahrem
Bu zarfet bu nezket bu letfet sende

Hsl Hak seni itmi bu cihnda mkerrem
65
Nie ben vasfn tahrr ideyim Sultnm

u kadar var ki duya dehen ad hmem
Yeter itnb- suhen itme Ferde artk

Kl du kim ana mn diye cmle lem
12/a Eylesn mr ile ikblini Mevl efzn

Mh- rze gibi lemde olasn ekrem
Bakma noksnma devletl efendim kerem it

Afv ihsnna marrum ey kn- kerem
Eyleye mh- symn mbrek Mevl

Gele iftara sana nice srr-i peygam
66
23
KUDMYE DER HAKK-I LEYL

HANIMEFEND HALLE- VL- VLYET
SIRRI PAA
Bi-hamdillah sipihr-i devletin emsi mehi bu dem

Mukrin old bir burcda hezrn nr- behcetle
Ey gl-en-ser-y smetin verd-i mbrek yd

Saf geldin efendim zz ikbl () sadetle
Kudm-i devletin terfi in bir seher ngh

Gelp peyk-i sab virdi bize ry-i beetle
iden izz terfin varup dmna yz srdi

Dil-i b-reyi irsl kldm ben de sratle
Didim var hkipya sen de yz sr arz- hl eyle

Sakn tasra cret eyleme zinhr sikletle
Ki zr ol ulvv-n be-gyet nzikterdir

Marif ire b-hemt nazri yok kemletle
Melek-sret per-haslet kaderdn- hnerperver

derdi ll eer bahs eylese Leyl v Fitnatla
67
Telallah zih hisnet-i raht- Cennet meni-i hr

Leb kevser suhen drst yegne pk tnetle
Gazel tarh eyledim sultnmn terfine tebrk

An takdm kldm hkipya ok hacletle
Bahrn mjdesin virdi sab b-yi letfetle

Ald gonce-i tabm bu peygm- meserretle
Nola gs-y cnn grp bend olsa bu gnlm

Aceb midir cnn balasa zencr-i mahabbetle
n ol Leyl-y zlfn olmuum ben dahi Mecnn

Nin dvnesin seyr itmez y em-i efkatle
Tabb el urmayup zahm- dile kat cevb aldm

Hayatdan n-mdim klca canm kald hasretle
Pern olmd gnlmz zlf-i dilr-ve

Kerem-kr an cem eyle sen dest-i inyetle
Efendim tt-i tabm neler sylerdi vasfnda

Eer mirt- dil kesr olmasa seng-i kudretle
Yeter ey hme-i ciz hemn kat- suhen eyle

Du-g ol Ferde-ve huls (u) istikmetle
68
24
KASDE DER N-YI DERGH-I HAZRET- PR

ABN-I VEL KADDESE SIRRUHUL-CEL
Zih sultn- ren-r melek-r-y dery- dil

mm- mslimndir hem cenb- h- zllullah
ehenhn- lem Hazret-i Abdul-Mecd Han kim

Res-i pdihn eylemi an Telallah
12/b Felek rifat melek haslet neb tnetde halk olmu

Zulm-i sr yok devrinde kimse eylemez hi ah
Dem--dem dest-i adliyle cihn eyleyip mamr

Su gibi harc ider sm zeri hayrtna her gh
Hussan Kastamonda eyh abn Efendinin

mret eyledi dergh- vlsn dahi ol h
Hm-y rhuna nkim makmdr Sidre-i Tb

Vel ol sitn slikna old ho dergh
Yapp ol sitna bir sary- kasr- zby

Ki mihmn-hne-i derv in kurd bin ngh
69
u resme eyledi ahkm- ess- hn-kh kim

Ulvv-nna brhn o Prin byle menzil-gh
O hkn- cihn-bnn fzn it mrini Y Rab

Dimekde sye-i hnesinde ehl-i zikr Allah
Ess- evketin lemde ann pydr eyle

Refk it ana tevfkn heme Hzr ola hem-rh
Bu dergh- mcessem old mabed ehl-i tata

Ferde trhin syle ne vakt old bu cy-gh
Sene bin ikiyz altm birinde ol eh-i lem

Bu hankh- Pri itdi ihy hasbeten lillah
70
25
KASDE- NEV-SL
Ol penh- mlk-i devlet nsr- er-i mbn

Pdih- heft-kiver husrev-i r-yi zemn
Hazret-i Hkn- Azam Gz ol Abdl-Hamd

Hak an itmi adlet taht stinde mekn
b- ltf klsa bir dem milh u zehri terbiyet

Birisi olur eker birisi sf engbn
Satvetiyle lerze-nk eyler btn dmenlerin

Sye-i ltfnda lem old ekdrdan emn
Bil-umum adya old adli bir sedd-i sedd

cizne dergeh-i vls bir hsn- hasn
Br-gh- evketinde bendesidr her mlk

Olmak ister keri bbnda elbet melek-n (cebn)
Adl ddn grm olsayd eer Nirevn

Hrmen-i ltfnda olmak ister idi dne-n
71
tism eyler heme er-i pk-i Ahmede

Eylemi ihsn cihna nki Rabbl-lemn
tiyk- bezm ile devr iderse rz () eb

tmem istirb asl vech-vr arh- bern
Cevher-i zt olupdur b-fyzt- ezel

Vkf- srr- tarkat hm-i er-i mbn
Geldi hengm- du ile Ferde el-cevb

Bir du kim diye mn ana Cibrl-i Emn
fitb- evketin itsn ziy-dr lemi

Kim olduka tnnb- arh turduka zemn
Kalb-i hnen mcelldr senin mirt-ve

Hfz ider cism-i hmynun o Hayrul-Hfizn
Her ebin kadr ola her rzun dahi yd-i srr

Ola her slin mbrek ltf u Hakka hem karn
72
26
13/a SADR-I ESBAK HAMD PAAYA
Ey felek kevkebe meh mertebe sadr- pr

G kl arh- sitem-gerle benim davm
Her cihetden bana gadr itmei klm mutd

Kudreti olsa virr destime pr-sem cm
Gh olur haner-i bdrn eyler uryn

Gh yazar katlim in kneli bir ilm
Haps idp gh beni mahbese-i iflsda

Gldirr bana zlletle hs u m
Hsl olmuum ende elinden feryd

eb-i gadr ile ziy-gster ider ahm
Ddm al o cef-peden ey Ddger

Tesliyet-bahile n-d idesin n-km
Dest-i ltfunla gnl hnesin imr eyle

Ta ki bd ola vrne dilim encm
73
Himmetin bedrakasn yver idp criyene

d olup ta bula menzil-geh-i ho-rm
Hak seni b- cihnda ide dim hurrem

Grme gam ekme elem geldi du hengm
Revnak-efz-y suhen old Ferde dun

Var mdim ki kla Hak ana ho ilhm
74
GAZELYYT
27
GAZEL- RFAT TAHMS- FERDE
Mef l/mef l/me f l/fe ln
Bir ha gnl murg- ikr old cedd

nkr idemem hreti lemde hveyd
sr- mahabbet dile n old resd
Grdm o kermn-neseb olmud Mecd
Kad kult lehu ahsen Allahu hamd
em-i ruhn cn u dil itdikde tem

Pervne gibi sziin eylerdi temenn
Vuslat kaddimi neyleyim alvirmedi hayf
Yz srmek idi pyna maksdumuz amm
Y veyleten kne rakbn- sedd
Virmek ne idi ak ile cn ile seri kim

Mesned bana ger olsa idi hk-i deri kim
Rahm eyleyp ahvlimi sord o per kim
Didm ola m km- dile re didi kim
Isbir fe-seyet leke min ind-i sad
75
13/b Dil glen-i hsnnde alup derd bely

G eylemi o gonce dehen renc u any
Derbna dimi bana bulun siz o gedy
Ltfn iidp murg- dil okur bu nevy
Ycalh lenl-ahde ill-vakt-i bad
Btb zaf itdi beni derd-i mahabbet

Arzitmee yok hlimi dil-drma kudret
Katlitse Ferdeyi eer cnna minnet
ldrse ne gam yr seni cevr ile Rifat
Men mte minel-aki fekad mte ehd
76
28
RE- MERHME LEYL HANIMIN
GAZELNE NAZRE
Gh dilber cevr ider gh vef lem bu ya

inlar yd olur yd in lem bu ya
Ltfuna mesrr olma kahrna asl mell

Ber-karr olmaz bilrsn ey dil lem bu ya
Mest-i nzm pek de marr olma hsn nna

Sen de ben gibi olursun mbtel lem bu ya
ekdiim lm- dehre olmasn dn abdim

Ol dahi olur giriftr bel lem bu ya
Olamazsam peyrevi merhme Leylnn i gam

Tabma bir gn gele avn-i Hud lem bu ya
Bu Ferde sitn- Pre kld intisb

Dest-gridir ann abn Baba lem bu ya
77
29
GAZEL
Firkn ile cn inliyor snem rebb-s

D emim hn ile prdr iki ie arb-s
Beni bezm-i erfe mahrem idp d-gm eyle

Ki zr nr- hicrinle yeter yandm kebb-s
Emn olma sakn ayrdan rzn ayn itme

Hemn hm olup dim alma hi kitb-s
Senin aknda cn nehr-i b-pyn olup gnlm

Dernumdan kopup hm gelr her dem habb-s
Ferde fikrini eyle refk ndna yz virme

Dersin seng ile snen dem--dem siyb-s
78
30
MURABBA
Ey meh-i l neseb afv it suum ksme bana

Eyleme gayr gazab afv it suum ksme bana
Bu dil-i bmrm kahr odna yakma aman
14/a Leker-i gam mlk-i gnlm eyledi gyet harb

Ey mrvvet-kr sultnm sen an ltfunla yap
Bilmeyp ger syledim ise dahi bir bed cevb
Canm yakd efendim nr- hicrn neyleyim

Eyledin ben blblini zr u nln neyleyim
Htr- mecmuum kldn pern neyleyim
Levha-i gnlmde vardr nak u tasvrn senin

Mrdeler ihy ider her demde tedbrin senin
Ne sebebdir ben fakre byle tekdrin senin
tme ok cevr sitem artk dil-i dvneye

Merhamet eyle Ferde gibi bir b-reye
Geri sz haddim deildir sen gibi meh-preye
79
31
GAZEL
Hayli dem old fergat geldi bu akdan bana

ok kdret ok felket geldi bu akdan bana
Gh Vmk gh Azr gh Leyl eyledi

Gh Mecnn-ve hakret geldi bu akdan bana
Nr- akdan bir erre nice bin canlar yakar

Ben bilrm ne hikyet geldi bu akdan bana
Ak deil mi gonce in blbli zr eyleyen

Dir fign idp mellet geldi bu akdan bana
Ak idi hem Ysuf zindana ilk itdiren

n Zleyh-ve melmet geldi bu akdan bana
Dnmedi gnlmce devrn bulmadm km- dili

Annndr nedmet geldi bu akdan bana
Azm idp tabm bahrna Ferde feyz-i ak

Verd-i ter-s etret geldi bu akdan bana
80
32
14/b GAZEL
Yeter bu nz u istin behey sultnm insf it

Bunald br- gam ile miynm cnm insf it
Merref eylesen nola beni bu klbe-i gamda

Muf eyle ne ise crm ile isynm insf it
Klup ahvlime gh ady eylemek mesrr

Rev mdr sana hey cevri ok sultnm insf it
Fed olsun yoluna ba ile cnm kabl eyle

Tek ayr bana gldrme gel cnnm insf it
Efendim bezme terf it bu eb sen de Ferde-ve

Niyzm guna al br- lnm insf it
81
33
RE- MERHME LEYLNIN GAZELNE
MSTEZAD
Mef l/me f /me f l/fe ln
Yakd yine yandrd beni ate-i firkat

Hem derd-i mahabbet
Fikr eylese reftrn dil zge kymet
Bulmaz o selmet
Rahm itmedin uk- bel-kelere kat
Noldun yine y
Ayra vef eyleyp itdin beni mehcr
Vaslndan idp dr
Yetmez mi a zlim ekilen derd meakkat
Gel eyle mrvvet
Ekim nola alar ise clar gibi her br
Ey yr- sitem-kr
Snmez yine snemdeki bu tb- harret
Yanmak bana det
Ey h- cef-pe yeter zulm felket
Gel eyle mrvvet
Mahrem idp ayrn ol bezm-i sade
Fehm itdi Ferde
Leyly idersin yine vakf- gam- hasret
Hayf ola be-gyet
82
34
GAZEL
Kerem kl dil-ber bu meclis-i rindna terf it

Hezrn garryile gel mecma- yrna terf it
itdim ehl-i dil kadrin bilr bir zt- vlsn

Annn bunda geldim ps in dmna terf it
Nesm-i tab- pr-remzin kd olsun bu gl-ende

Seran gel yeti bu klbe-i ahzna terf it
Suhen meydnna k esb-i tabn ile sultnm

Hner talm idp bze-i evgna terf it
Ferde ehl-i diller zmresi kemterlerindendir

Kul olmakdr merm gel der-i irfna terf it
83
35
15/a TAHMS
Kl terahhum ka eyle sez-y iltift

sitn- ltfuna geldim ber-y iltift
Yok mdur ftdene asl vef-y iltift
S-y cnndan olursa ibtid-y iltift
Eylerim nakdne-i cnm fed-y iltift
Kan ol demler iderdim ben seninle iftihr

Ltfunla ihsnn grmdi bu dil sad hezr
Eylemi idi cd senden beni bu rzgr
Bu kadm inndr bakma gel bgne-vr
Olmu idi bir zamn mahrem-ser-y iltift
Kimseler d olmasun sen ddesi sehhreye

Mest-i eminde olan ol gamze-i hnhreye
Merhamet etmez misin bu k- b-reye
Arz- hl idp efendim sen eh-i dildreye
Dim klmakdadr senden ric-y iltift
Grmeyelden mihr-i ruhsrn ey ka hill

Kevkeb-i bahtm karard cismim old bir hayl
Her gnm hicrinle gelmekde bana bin mh sl
tmez isen ben fakrine eer arz- ceml
Razym eyle bana sret-nm-y iltift
84
Bilmezem nitdim aceb ben sen meh-i smn-bere

Cevrile sald beni bu vd-i firkatlere
Turra-i rnine ilidi dil birden bire
Gam ebiyle rz- d gelmez asl bir yere
Grmedi em-i Ferde ren-y iltift
36
GAZEL
Fign kim ey gnl lem sana ayr olmular

Seni gamz eyleyp cnnna hep yr olmular
Sakn blbl gibi ol gonce in sne k itme

Bu ban glleri zr btn pr-hr olmular
Hazer eyle o hun hl-i zlf-i b-amnndan

Dil gret ider bir merdm-i cerrr olmular
Tabbim erbet-i ltfun saknma mbtellardan

Dev eyle terahhum kl kat bmr olmular
Ferde rite-i taba dizerken ll-i nazm

Grr kim her suhen bir nev zemn-i er olmular
85
37
EFHM- RCL- DEVLET- ALYYEDEN
ATFETL SAD EFEND HAZRETLERNN
GAZELNE NAZRE
Ey murg- seher namelerin zrma uydur

gzn elhnn gftrma uydur
n gonce firkdr iden nleni efzn

Hrn sitemin sen dahi ayrma uydur
Akn ayn eyleme ey blbl-i mehcr

Pervne-sfat rzn esrrma uydur
Ey dil talebin vuslat- Mevl ise her eb

Ezkrn bu dde-i girynma uydur
Emr itdi Ferdeye Sad l-himem-kr

Tanzrini bu ir-i drer-brma uydur
86
38
MEYDNNN GAZELNE NAZRE
Ney urup nze dern- ny gm gm gmledir

Mey-perestler nevesi sahby gm gm gmledir
Kays-ve derdile sayha eylese k eer

Ser-te-ser her vd-i gayzy gm gm gmledir
El-hazer bir derdmendin h- serdinden hazer

yle kim germbe-i bly gm gm gmledir
C idp dery-y tabm nutka gz eylese

Gr- endemde bin many gm gm gmledir
Atma top ey Ferde marifet meydnna

Drr vehme dil-i dny gm gm gmledir
87
39
GAZEL
F i l tn/ f i l tn/ f i l tn/ f i l tn
Deli firk- yra yine baht- karamz var

O ruh- kamerden ayru ne siyeh sitremiz var
Griniz o yr- hod-bn bize eylemi yine kn

dinir zulmi yin dil-i seng-yremiz var
Kurlur dvn- akn srilr zamn- akn

Oknur ezn- akn ne aceb minremiz var
Elem ile b-mecliz sitem ile pr-melliz

Yine pek ikeste hliz dil-i pre premiz var
Nice itmeyem ehle zr beni yre gemi ayr

nanursa ol cef-kr nidelim ne remiz var
Tenimizde cism cn ola yd-i vaslna kurbn

Nazarnda hzr el-n grinr kanaramz var
riince t- hasret o meh itdi kat- lfet

Eer eyler ise efkat ana ok mdramz var
Yanarz enr- akz salur err- akz

Coarz bahr- akz yem-i b-kenremiz var
88
der ise ltf u ihsn bu fakre eyh abn

Der-i himmetinde pinhn bize bes idremiz var
Bu asrda biz vahdiz gam u derdile Ferdiz

Reh-i akda ehdiz bu cierde yaramz var
40
16/a BR ORMAN ARASINDA BL-BEDHE
SYLENLEN
idp h- dernum inlerler talar

Dnr talar ile ahvlime rmalar
Rad brn sanma cn dde-i ibretle bak

Ehl-i eflk karalar giyp benimn alar
h efgnm grp tan eylemi ad beni

Bu dil-i mecrhumun derdin bilr mi salar
Olal Mansr-ve berdr zlf-i dilbere

Hi dil-i dvneyi bend eylemez bir balar
Firkatiyle ol meh senin dilim her rz u eb

Ek-i emim ey Ferde seyl gibi alar
89
41
KASTAMONI NB- ESBAKI SMH
MONLANIN GAZELNE NAZRE
Mef l/f i l t/me f l/fi ln
Ol dil-rby gr ki ne h- cihn olur

Gitdikce hsn n ile b- cn olur
Levh-i cemli sde iken cevr iderse ger

Hatt- lebinde vef yazlur zamn olur
Bir gl-nihl-i ive gerek hkipyna

Blbl misli c-y sirikim revn olur
tdi bel-y trine bu arh beni hedef

Mecrh- gamze olan geri b-nin olur
Bir dilde ki cevln iderse hubb- Murtaz

Olmaz esr nefsine shib-krn olur
Afv eyler ise Hazret-i Smih kusrn

Elbetde Ferde-i n-km kmrn olur
(25 Zilhicce 301)

90
42
YNE NB MRN-LEYHN GAZELNE
NAZRE
Keml-i nahvetinden ol meh-i nevres selm almaz

un mihrden zr ki mh- n-tamm almaz
den bezm-i elestde bde-i ak- hakkat n

Bu iret-gh- pr-gamda ele cm- mdm almaz
Olursa nter-i mihnetle sad pre dil-i mecrh

Ki arh olmazsa fass- mihr-i cevher tm nm almaz
Sadefdir tab- kmil nazmdr gy dr-i ehvr

Bilr erbb- irfn kymetin lkin avm almaz
O meh-ve dil-bere hl-i dil ger eylesem takrr

Ferde ol melek-sm nidem arz- merm almaz
91
43
GAZEL
h- akn bendesiyz emr ider sultnmz

Rh- cnna ann in fedd(r)cnmz
Biz o ankyz ki grmez dde-i ayr bizi

lem-i lhtda nkim bizim seyrnmz
16/b Derd hicr-i yr ile h eyleyp eb-ta-seher

Ney gib eyler fign bu sne-i sznmz
Blbl-s gl-en-i kynda yrin alarz

B-y vuslatla kd olmaz gl-i handnmz
lm irfndan Ferde olmadk n behre-yb

Bri tolsun dsitn- akla dvnmz
92
44
GAZEL
Firknla du emimden akan hnbdr sensiz

Sirikim mevcini gren sanur seylbdr sensiz
Esirge ey tabbim gel bana kl ltfile dermn

Ki zr derd-i hicrile bu ten b-tbdr sensiz
Meknm b- cennet olsa da yok zerre rmm

Klur lerze cesed ire bu cn smbdr sensiz
u resme derd-nk oldum firknla a sultnm

Gnl turmaz fign eyler gzm b-hbdr sensiz
Sul eyler isen yed Ferde noldn cn

Efendim derd gam dim bana ahbbdr sensiz
93
45
GAZEL- RMZ TAHMS- FERDE
Gerekmez seyr-i gl-en bana ey rn-zebn sensiz

Gerekmez ey melek-sm bana sahn- cinn sensiz
Gel ey nr- basar emim dker her demde kan sensiz
Gel ey rh- revnm hastadr cismimde cn sensiz
Bana zindndr hicr firknla cihn sensiz
Uyup ayra ey gl rh- cevre ltf kl gitme

Cef-y hr- hicrinle dil-i mecrhum incitme
Sirikim s-be-s Nl-ve firkn ile aktma
Gel ey dil Msrnn fermn-beri ltfun dir itme
Ne hsl taht- dilde ey Zleyh-y zamn sensiz
Cemlin emine pervne-s bu gnl mil

Fitl-i akla yanmakdaym mnende-i kandl
Yed-i ltfun ile ek-i du emimi efendim sil
Beni bu dde-i hasretle alatma terahhum kl
Revndr gzlerimin ya cn an be an sensiz
Hayl-i zlf-i hlinle grp bin drl manlar

Bu eb fikr-i vislinle geirdim nice hulylar
Meknm old ey mh imdi Mecnn gibi sahrlar
Hev-y kklnle bama d old sevdlar
Helk eyler beni zlim bu ak ngehn sensiz
94
17/a Bozuld leker-i sabrm aman sultnm imdd it

Harb old gnl mlki keremler eyle bd it
Esr-bend-i firkatdir Ferde zrn zd it
Vef-y mjde-i vaslnla cn Rmizi d it
Ne yapsun neylesn mecbr ey hb- cihn sensiz
46
GAZEL
Kiminndr benim bu kl ile klim mrvvetsiz

Kiminn makdem-i ayra pmlim mrvvetsiz
Kiminn bunca demler h u vh eyledi sziler

Kiminn rz (u) eb h old ahvlim mrvvetsiz
Kiminndr aceb bir sormadn m nle v zrm

Kiminn grmedin mi kmet-i dlim mrvvetsiz
Kiminn byle muhrik oldm nr- gam- aka

Kiminn nle ile gemede hlim mrvvetsiz
Kiminn ser-fr eyler idim ndna insf it

Kiminn htr- ayra meyylim mrvvetsiz
Kiminn terk idp ahbbm gurbetlere ddm

Kiminn alamakdr mh ile slim mrvvetsiz
Kiminndr Ferde ahkarn nln efgn

Kiminn zehr-i gamlar yutdum ey zlim mrvvetsiz
95
47
MSL- BK V NEF DNMEKLE B-HAKK-
I SEZ ESTZE VE EBLA- ULEM VE
UAR KASTAMONILI EL-HC MHR
EFEND HAZRETLERNN GAZELNE
NAZRE
Dil pervneyi gr nezd-i cnnda ne hl olmu

Yanup em-i cemle mahv olup b-per bl olmu
Aceb karna irmi var m bilmem kulzm-i akn

Bilenler bir haber virmez gerekse bin sul olmu
Olup cevher-fr rs-y ilm irfnda

Bu nev-gftr- Mhir dr-i eh-vra misl olmu
Deildir rife sn hemn ref-i hicb itmek

Annn bezm-i ukda dem--dem kl kl olmu
Hakkat rhna azm eyleyenler hep be-km old

Azzim gr mecz ehlini mahrm- visl olmu
Suhen gl-zrna revnak viren tabm bahrdr

Bu ir-i ter Ferde bir gl-i rengn-hayl olmu
Kemlt ire b-hemt o Mhir Azm-i yekt

Ferdl-asr-ve nazm btn nkte-mel olmu
96
48
17/b ESTZE- UARDAN HIFZI BE EFEND
HAZRETLERNN GAZELNE NAZRE
Safha-i ruhsra gelmi didiler mgn hat

Baht kara old ukn deil ise galat
Ek-i emim akarak her eb olur bir cybr

Murg- hbm b iinde raks ider mnend-i bat
Hldir rynda yrin srr- hsni kef iden

Mushaf okunmaz yazlsa anda harf b-nukat
Hr-ve ayr alup ol goncenin etrfn

Gricek herkes didi l tenzur ill fil-vasat
Peyrev oldum Hfziy hfzmdadr ilm-i suhen

Mekteb-i nazm ire zr ben Ferdeyim fakat
97
49
ESTZE- ULEM VE UARDAN PEDERM
BAHR-ZDE RD EFENDNN GAZELNE
NAZRE
Nasb idelden hsrev-i ak dilde bir l ot

Msiv ehline gnlm eyledim muhkem yasa
Ddr- ak olan bakmaz fen gl-zrna

Sylenr darb- meseldir ka da sti ba
in-y lem-i ulv isen ank-sfat

Le-i sflye rabet itme asl hem z
Kalma zulmet ire gir dil hnesine mrdin

Kalb-i rif gibi olmaz ey gnl ren er
Peyrev olmaklk Ferde gfteh-y Ride

Benzemekdir blbln vzesine k k
98
50
Ala gzm ala hemn yrn gidiyor el-ved

Ehl-i derdin derdine dermn gidiyor el-ved
Hak selmetler vire cnn gidiyor el-ved
ehrimizde hem iki vl-neseb mihmn idi

Bezm-i k ire anlar bir gl-i handn idi
Firkatin eksn gnl cnn gidiyor el-ved
Htra gelmek firkn olmu idi pek muhl

Hl-i zrmdan eer i eyler isen bir sul
h kim dil derdine dermn gidiyor el-ved
Ey felek nitdim sana ben dim zr eyledin

Gh firkat gh mihnet ile gam-hr eyledin
Firkatim tecdd in mihmn gidiyor el-ved
Ben Ferdim derd mihnetdir nasbim dim

Hecr-i ahbb ile her dem alarm subh mes
Bu eb ire ol meh-i tbn gidiyor el-ved

99
51
GAZEL
k isen slik yne-i ddra bak

Msivnn zulmetinden kurtlup envra bak
Drr-i pendim guna meng idersen ey gnl

Men arefden dem-be-dem kef olunan esrra bak
Msivnn kesretinden fri ol itme niz

Hazret-i eyhin tutup destin hemn bu kra bak
Nara-i srr- Enel-Hakdan haberdr olmaa

Ak yolunda terk-i cn itmi olan berdra bak
Tlib-i ak- hakkat buld encm nect

Ey Ferde sen hemn ihls ile ezkra bak
100
52
PEDERM RD EFENDNN GAZELNE
NAZRE
Nice demdr ki ky-i yrdan ey dil haber gelmez

Gidp elendi peyk-i ha nold debeder gelmez
Niest-i yra sahn- snemiz mdedir her dem

Dirg hi tenezzl eylemez kat eser gelmez
Firb-i dil-bere aldanmamak mmkin midir ey dil

Eer i ite geldim vade eyler de gider gelmez
Feresrn- feshat nev-zemnde nazm nesr eyler

Vel bel hm edalln mazharndan hi hner gelmez
Yine sevd-y zlf-i yr ile pr-ztrbm ben

Hayl-i hb- rhat ddeme eb-ta-seher gelmez
Gnl zr- tana in bgneye sabr it

Garbin bana garb diyrnda neler gelmez
Nice tanzr-i nazm- Rid stda kdirsin

Bu gnlerde Ferde tabna hi ir-i ter gelmez
101
53
18/b PEDERM MUM LEYHN GAZELNE
NAZRE
Hads-i ak syler perdeden tanbr syletin

der meclisde gulgul sgar- fafr syletin
Neyin vzesinden bezm-i iret-ghda grsen

Ne resme darb- mutrb- hurdedir santr syletin
Ne kanlar yutdn lle gibi sahr-y aknda

Bilrdk hkipynda dil-i meksr syletin
Sul itme yri Msya esrr- tecellden

Ne srr idi o srr bilmez idi Tr syletin *
Sleymn- ins cinne ltfn mebzl ider iken

Yine kurtulmad havfden Ferde mr syletin
*
Bu drt beyt irenin cngnde babas nmna kaytldr
102
54
TERKB- BEND
Dd elinden senin ey zlim gaddr felek

Eyledin ehl-i dile kneni izhr felek
Kime feryd ideyim senden ey ayr felek
Devrini aksine itdin yine bed-kr felek
Hlede mhir imisin yri iy ayyr felek
Anszn itmedesin rife zr felek
hretin cevri nedir syle sitemkr felek
Vakti mi imdi nedir byle bu etvr felek
Ne rev eylemek ehl-i dile bin cevr cef
Unsurunda yok imi zerre kadar mihr vef
Garazn nr- firka yakasn ehl-i dili

desin bd- hmmtla pejmrde gli
d handn idesin tife-i mbtezeli
Yan zumnca idersin yine ber-haber ameli
T- kahrnla kesp imdi hayl-i emeli
Kimse mmd-i vef eylemez ill ki deli
Senden erbb- ukl havf hazer eylemeli
Bad ez-n gayret idp sana gnl virmemeli
ltift- keremin ile ferah-nk sefele
Ne in bunca advet bilemem ehl-i dile
103
Yanna sanma kalur eylediin bunca vebl

Siteminden gice gndz ider h ehl-i keml
Gsterp frka-i dnlara ruhsr- Cell
Bir alay chil ndna olursun meyyl
ltift- nigehin rife bir emr-i muhl
Zerrece sende vef olmas beyhde hayl
Seng-i hmla delem sneni grbl-misl
arhna ta tokunup krla mnend-i sifl
19/a Himmetin var ola ki ehl-i dili d itdin
Kahrna mazhar idp anlar berbd itdin
Ey veliyy-i niam dd-resm-i sultnm

Nktednm kerem-ld mrvvet-knm
Rek ider idi Ferde bana her akrnm
Yeridir olsa fed yoluna cism cnm
Her cihet ben dah asrnda suhen-sencnm
Bir tesell kerem it benzime gelsn kanm
b- ltfunla syndr bu dil-i sznm
Koyma lde v hicrnda beni cnnm
Defter-i criyegna kerem it kayd eyle
hin-i ltfun ile murg- dili sayd eyle
104
55
GAZEL
Sf-dil olmak dilersen bir cemle k ol

Vuslat ister isen aknda ann sdk ol
Hubb-i dny terkini it gir erenler rhna

Ol ceml-i b-misli grmee pes lyk ol
b- tevhd ile pk eyle gnl mirtn

Zikr-i Hakk ile dem--dem her seher uyank ol
Bde-i irfn n itmi isen bezm-i ezel

Terk idp laf- dr Hak kelm ntk ol
Blbl-s hr- mihnetden fign itme gnl

em-i aka can atan pervne-s yank ol
Ger Ferd-i asr olam dirsen cihnda ey gnl

Rh- Hakda ba cndan dim usank ol
105
56
GAZEL
Sor bana cevrin ile ey nahl-i nz ekdiklerim

Elleri balu kapunda pr-niyz ekdiklerim
Kays Leyl kssasn basdrd gussam neyleyim

Firkatinle ey gzi sehhr-bz ekdiklerim
Vuslatn mdi ile det sahrda gezp

Germ serd cevrin ile k yaz ekdiklerim
Vir cevb bu nme-i dil-szuma ltf eyleyp

Sen lisnmdan hemn ey hme yaz ekdiklerim
........
106
57
GAZEL
Ms tef i ln/ms tef i l /ms tef i ln /ms tef i ln
ridi firkat od hayf derdile snem dalarm

eyd olup hecrinle h mnend-i dery alarm
Sanma beni kim sensizin bir lahza gnlm d olur

Leyl nehr hi turmayup firkatle dim alarm
Bir hlete irgrdi kim derd gamn b-reyi

Zencrler zabt eylemez gnlmi sana balarm
19/b Billah cnnm inan sanma beni syler yalan

Ak atei yakd beni szdrd tende yalarm
Bilmem Ferde-ve bu dem sen de aceb nln msn

Bildir efendim ltf idp yohsa teh mi alarm
107
58
GAZEL
Ezel takdr-i Hak bahtm dil-i mahzna uydurmu

Akan hn-be-i emimi bahr-i hna uydurmu
Pr itmi cevher-i derd mihenle yok teh bir yer

Gnl sandkasn gencne-i Krna uydurmu
Beni bir gamzesi cd kemn-ebrya kul itmi

Annn nle-i ferydm knna uydurmu
Melhat cmesin hayyt- kudret-fern olsun

Bip an be-gyet kmet-i mevzna uydurmu
Ne hikmetdir Ferde zaferna r-y uk

Ruh- cnneyi reng-i mey-i gl-gna uydurmu
108
59
GAZEL
Bir vad-i dr eyledi cnnm inandm

Sad hayf ki hicrn ile gzyana kandm
Bilmem o cef- pe aceb yr olacak m

Ol itdii ahdini tamm subha dek andm
Grdm o sitem-krm ben lem-i hbda

Yanmda sanp bateten etrfm arandm
Ayr- siteme eyledim env- teemml

Uykuya varr varmaz o fikr ile uyandm
Dimidi bana hlini arz eyle Ferde

n ben dah sen gibi bu ak nrna yandm
109
60
GAZEL
Felekden ol kadar mihnet dil-i mehmme gelmidir

Ne bir erbb- ikble ne bir mezmme gelmidir
Gelir her gn mevlt zre gam- taynimiz vardr

Ezel taksm olunan murgdur san bme gelmidir
Cef dersin alurm dim ayrdan ol h

Annn sarf- inkrm hemn mefhma gelmidir
Olupdur mjde-i vasln dil-i bmrma dermn

san tiryke iksrdir ki bir mesmme gelmidir
Aceb mi eylesem meml efendim ltfun zr

Fakr olan ganlerden keremler uma gelmidir
Tahamml kalmad artk Ferde mihnet-i dehre

Yeter ekdim ki billahi bu cn hulkuma gelmidir
110
61
LEYLNIN GAZELNE NAZRE
Kiver-i tende bugn sultn kim gnlmdr ol

Cevher-i feyz-i kemle kn kim gnlmdr ol
Arz-y nr- ruhsrnla ta bezm-i ezel

Kfr-i zlfnle iden mn kim gnlmdr ol
sitn- aknn prmeninde rz (u) eb

Bl aup pervz iden elan kim gnlmdr ol
Glen-i kyunda clar gibi feryd eyleyp

Nle-i cn-sz ile giryn kim gnlmdr ol
Selsebl-i iltiftndan Ferde dr olup

b- hicr-i mihnete reyyn kim gnlmdr ol
111
62
GAZEL
Mef l/f i l t/me f l/f i ln
Dil sz- em-i ak idi pervne yoiken

Pervz- evc-i nz bir hne yoiken
Kar- yem-i akda gy sadef idim

Shil-ser-y kevnde drdne yoiken
h- mahabbet zre gnl lne-dr idi

Ank-y akalede hi iyne yoiken
Cm- mey-i vahdetle mest idi gnl

Bu encmende sk v meyhne yoiken
bret-nm-y lem isem Kays-ve nola

Ben mbtel idim kil dvne yoiken
Znnr- ak ol sanemin der-miyn idi

R-yi zemnde rhib () bt-hne yoiken
Tenh-nin-i derd idi her br Ferde n

Bu dehr iinde bm ile vrne yoiken
112
63
GAZEL
Ey Tb seh kmet ey mmtze-i devrn

Yzn hr szn kevser dehnn gonce-i handn
Senin kkllerin ebb mdr reyhn mdr ey

D em-i nergisin cd v gamzen bir aceb fettn
zrn gl san snbl boyun serv-i hrmndr

Ser--p gl-sitn- hsn ate ey meh-i tbn
Dr-i dendnn seyreyleyenler neylesn lli

Lebin ykt- ahmer mi veyhud rite-i mercn
Huss gerden-i smn iffn hi nazri yok

Den ch- zenahdna halsa bula m imkn
Telallah zih hisnet zih iffet zih ismet

Meger tertb itmi ztn Cennetdeki Rdvn
Vcdun gl-bn-i ran sa gonce nahl-i pkindir

Hemn bd- nazardan hfz ide ol Hazret-i Mennn
Nezket cmesin ser-t-kadem giymisin enine

Refk itmi Hud tevfkn sultnma her n
Ferde cizen nev-slini tebrke gelmidir

Yetidirsn nice sle sizi ol Hlik- Yezdn
113
64
GAZEL
Nice bir derd-i aknla yanam cn gzm tolsun

Terahhum eyle sultnm garbin d-mn olsun
Nasl cn virmeyem ben rh- aknda o cnnn

Dimi ben alar isem gam deil ol dim glsn
Gnlde nr- hasret snede d- gam- hicrn

Benim derdimle imden ger snbller san yolsun
Rakbe f ider esrrm bu r-yi zerdim h

Nice ben soldum ise ol ad dahi beter solsun
Bana cevr eyleyp ayra meyl eyler ise ol yr

Ferde isterim Hakdan bana itdiklerin bulsun
114
65
GAZEL
Bir hmdr gnl ey meh hele laklak deil

Kati bldan uarsa ne var alak deil
Tek gzel sen bana yr ol bu hususda zr

Rakb htrn saymasa mutlak deil
Bana itdikleri cevri heme-n yd idiim

O cef-pe in bana kakmak deil
Sen beni merhamet-i ltfa sez-vr eyle

Hkipyn olurum kyuna varmak deil
deb kemteridir geri Ferde amma

Chel frkasna hamd ola mlhak deil
115
66
20/b ECLLE- DEVLET- ALYYEDEN
ATFETL HFIZ SAD BE EFEND
HAZRETLERNE TAHMS
Mef l/f i l t/me f l/f i ln
Aldanma bu lemin hazn bahrna

Dil virme gl-enindeki verd hezrna
Demez net- y bu bezmin humrna
Olmaz tahamml zamnenin kr u brna
Tkat gelr mi kibrnn istikbrna
Mutd- devr-i felek byle her zaman

tmez marif ehlini hi km-rn
Hayf ki km-ver olur chil () ndn
Evz- arh- sfle-perveri gr ki hemn
Takdm ider erzili asrn kibrna
Eyler isen hline ey dil sen insf

Mirt- kalbini eyle jeng-i sivdan sf
Kenz-i haytn eyleme yok yere telef
lemde sakn eyleme sen lf ile gzf
Bak mr-i azzin zarar krna
Ehl-i kemlin olmasa ger ltf mezd

Afv-i keremin Ferde-i zr eylemez md
Pehn-y marif ire olup destine cerd
pk-svr- kemiyyet hme-i Sad
Sratle girdi nazmile in diyrna
116
67
GAZEL
Derde dd bu gnl muhtc- dermn old h

Kalmayup sabra mecli zr u nln old h
em-i r-yi itiykile bu dil pervne-ve

Nr- hicrna dp biryn (u) szn old h
G idp dil-drnn gftrn bu mrde dil

Ber-hayt olup hemn mebht hayrn old h
Vad klmd bana ltfum dir itmem diy

Anladm ki itdii vade pemn old h
Hayli demler gnlmn knesi mamr iken

Te-i gamla Ferde imdi vrn old h
117
68
GAZEL
Mef l/f i l tn/ mef l/f i l tn
Virmi iken sana dil ey h- mh-pre

T- sitemle kldn snemi pre pre
Senin firkn ile kalmad zerre hbm

Rhat ider mi insan olsa fir- hre
Girdb- gamda kald dil-ketesi sad eyvh

Bd- ferah esp h kmaz m bir kenre
Cismim hille dndi ey mh nigh- ltf it

Km almaa cihnda hi yok m bana re
nsf kl efendim hasret odna yandm

Ltf eyle dil-pesendim rahm it Ferde-zre
118
69
UAR-YI NEV-RESDEGNDAN
KASTAMONILI TEVFK EFENDNN GAZELNE
NAZRE
Mef l/fa ln/ mef l/fa ln
Ey hsn-i n-yb ins perde

Grmez mislin hi frde
Kldm takaddm rz- elestde

Seyyr- akm kalmam geride
Feyz-i mahabet c eyleyince

Jeng-i sivy dilden az ide
Lemen ederse nr- tecell

Yak nr- aka cn u seri de
Pervne isen em-i cemle

Mahveyle cismin bl peri de
Ey hal-i anber vey r-yi ate

Dil micmerine bes ahker ide
Bu kesret ire ger kaldm ise

Vahdet elinden oldum brde
119
Nst gemek lhta irmek

Olur myesser sdk mrde
Kl olduumn ak potasnda
Fark itmez oldum sm zeri de
Ehl-i kemlin bir nm nigh

Eyler shendn nev iri de
Tevfka mazhar eyler ise Mevl

Km ver eyler bu ahkar da
Pr-i tarkat himmet iderse

Halvetde vuslat bulur Ferde
120
70
GAZEL
h ider miydim ele karu merkm olmasa

Neyler idi dilde gam u bu merkm olmasa
Ket-i det klmaz idim sevd ile vah-sfat

Bir peri-r gzleri h merkm olmasa
Tr-i gam amac eyler mi idim ben snemi

Dilde h kim ol siyeh ebr merkm olmasa
emm ider miydim bu dehrin gonce dest-bsn

rz- cnn ile gs merkm olmasa
lfet itmezdi gnl belki Ferd ile dahi

Tze mazmn ir-i ho-g merkm olmasa
121
TASHH
Dersadete ibtid-y seyhatimde sylediim

zrde muharrer gazel Fatin Efendi Tezkiresine derc
buyurulmudur fakat tercme-i hl-i criynm Bahar-
zde kermesi yazlmak lzm gelr iken sehven
Hammm-zde kermesi yazlmdr bu da ecdd-
izmmz evkfndan Kastamonda vki Firenkah
Cemleddin Hamamnn tevliyeti teden ber
hnednmz uhdesinde bulundndan iler geldii
vrid-i htr- criynmdr
71
GAZEL
Fikr idp baht- siyhm kat yandm bu gice

Cevr cnn ile canmdan usandm bu gice
Seni bir h- sitem-ker diy g itmi idim

Ben dr sanur idim imdi inandm bu gice
21/b ol kadar hicrinle akd gzmden hn-b

Badan ayaa dein kana boyandm bu gice
122
Hb iinde grp ol mh olunca b-dr

evk- hsni ile etrfm arandm bu gice
Kasem itmidim o yre dimeye hlimi ben

Dd frsat yerine geldi o n bu gice
Harac kldmsa nola sm sirikim yoluna

Sen gibi cevher-i ndde kazandm bu gice
eb-i firkat uzad derd mahabbet gibi h

Gh hbde olup gh uyandm bu gice
h u zrma bakup kld terahhum bana yr

Ey Ferde hele ben andan utandm bu gice
123
72
GAZEL
Grmedim bir gzel ol r-y kamerden baka

Bulmadm hma dem-sz seherden baka
Sm-i ekim reh-i cnnma sr itdim

Mjde-i vaslna yok cn ile serden baka
Chilin ch ise rifati bu lemde

Olmaz izzet kiiye ilm hnerden baka
Pister-i hk-i mezelletde kalur rifler

Yokdur syi olan ahmak hardan baka
Nr- akla bu dil hnemiz old vrn

Nle-i h gelr sz- cierden baka
Cevher-i ak u gam mihnet-i lm bana

Kimse bah itmedi sultn- kaderden baka
Gl-en-i dehri Ferde gibi ok get itdim

Grmedim blble yr gonce-i terden baka
124
73
GAZEL
Bu k- b-reni cnnm unutma

Evrdm olan h ile efgnm unutma
Yd it beni ghce gzel bezm-i safda

Hem-sohbet iken dde-i girynm unutma
Dil fark idemez old gamn ile cihn

Zulmetde kalan bu dil-i nlnm unutma
Ey hb- cihn Hazret-i Allah seversen

Yoluna nisr eylediim cnm unutma
B-re Ferden heme-n nle-gnndr

Nezdinde olan ahd ile peymn unutma
125
74
GAZEL
Kevkeb-i bahtm uyand r-y mhm bu gice

Hkipya varmm ryda hm bu gice
Fikr idp hecrin ile gemi olan gam gnlerin

Aladm derd ile ey em-i siyhm bu gice
Zulmet-i eb sanmanz yer yer cihn tr iden

Kaplad nkim cihn derd-i hm bu gice
Msr- dilde tutd mesken akn ey Ysuf-ceml

Nl-ve ekimle told hb-ghm bu gice
Vasl- cnn ile oldum ey Ferde d-mn

Zil old hamd ola hl-i tebhm bu gice
126
75
22/a MERHM ZEVCEMN YDGRI OLAN
SAATN GB OLMASI CHETYLE GYETLE
DLSZ OLMAKLIIMDAN N
SYLENMDR
h kim kd elimden koynumun zer saati

Hasretiyle kalmamdr gnlmn hi rhat
Ydigr- yr idi tor gider gam-hr idi

Yirmibe yldan beri itmi idim nsiyeti
Zer gibi zerd ola ry hem ayar naks ola

Mekr ile ger b-gneler eylediyse sirkati
Yelkovan-ve rz u eb rzk in eksn taab

Soksun akrebler vcdn gre renc mihneti
Kld rakks- felek arh gibi sergerdn beni

Nie tolablar ile virdi bana ok zahmeti
Yedirir zencr-i zlf-i yr ile bend olmas

Kayd olup derd-i gama ekmekden ise firkati
Ben Ferde-ve gam u mihnetle ferdim dehrde

Gemedi lmsz b-renin bir sati
127
76
GAZEL
Kimler itdi gzelim dmene hem-rh seni

Uradr varta-i uzmya o bed-hh seni
Ney gibi sne-i ayr hasedinden delinir

Gricek meclis-i ukda ey mh seni
h feryd niyzm eser itmez mi sana

Yohsa klmaz m fignm aceb gh seni
Hb- nahvetde ise em-i siyhm imdi

Uyarr bir gn olur h- seher-gh seni
El-aman eyle hazer nvek-i hmdan hazer

Hedef eyler bu Ferde gibi n-gh seni
128
77
GAZEL
Y Rab acab kyna yrin varlur m

Hk dr-i ek-i terim ile karlur m
Cn istese vir derdine dermn ider ol h

snlla zahm- muhabbet sarlur m
Pek inceden ince arama her szi ey dil

Hi bahs-i miyn ile kl krk yarlur m
stersem eer bu gazele ben dahi tanzr

Erbb- marif bana bilmem darlur m
Pek vesveseye zhib olupdur bu Ferde

Y Rab acab kyna yrin varlur m
129
78
KASTAMONIDA DEFN- HK- ITIR-NK
HAZRET- PR EYH ABN-I VEL
KADDESE SIRRUHUL-CEL HAZRETLERNN
POST-NNLNE BOLIDAN GELEN E-
EYH BRHM EVK EFEND
HAZRETLERNE
GAZEL
Sabdan geldi bir peygam bahra ho letfetle

Kd old gl-i tabm bu tebr-i meserretle
Aceb mi tt-s nameler klsam srrumdan

vahdet gl-eninin blbli geldi sadetle
22/b Getrdi kuvve-i kudsiye zencri ile el-hak

Cenb- Prden memrdur irda hakkatle
Yegne gevher-i yektdr ol zt- ulvv-n

Toldur genc-i kalbi cevher-i ilm fazletle
Dil-i vrnemiz zulmetde idi leyle-i gamda

Ziy bah itmeyeydin slikna evk-i himmetle
Azzim eyledin klarn dil-i mrdesin ihy

Mesh-ve iridi makdem-i feyzin mehbetle
Bu derghn Ferde ahkar byle du eyler

Yaa ey mrid-i gh yaa dim hilfetle
130
79
HIDV- MISR HNEDNINDAN CEMLE
FZILA HANIMEFEND HAZRETLERNN
TARAF-I CRYNIMA RSL
BUYURDUKLARI MANZUM NMELERNE
CEVB
Yri ey nme yri h- seher-gh gibi

Hk-i pyna eri nle-i cn-gh gibi
desin hl-i dil-i zrm bir bir takrr

Yohsa haddim deil ol ha klam ben tahrr
Ey ulv-hmem maaden-i ilm irfn

Ey ceml-iyem Fazla devr-i zamn
Ps idp sne-i dilber gibi srdm yzme

Sonra tazm ile hrz eyledim an zme
Grdm env iekler ile znetlenmi

Sanmm kendimi firdevs-i berne girmi
Hzr-ve mjde-i cism buld hemn b- hayt

evk- ihsnnla gitdi gnlden zulmt
Varmaa bezm-i muallsna tacl eyle

Dmen-i devletini acz ile takbl eyle
131
Evvel eyle kusrn sen istirhm

Sonra syle ne ise arz- merm
Sad hezr hamd-i firvn bu mh- abn

Eyledin criyeni nme-i ltfa yn
B-huss nezd-i fakrneme ihd olunan

Cr deh kta varak-pre-i l bulunan
Bu inyt bu ihsn bu ltfa yetdim

Der-akab secde-nihd ile teekkr itdim
em idp b-yi kermnenizi vel-hsl

Gyiy dergeh- lynza oldum vsl
23/a Sen bugn msr- melhatde oluben sultn

d kl criyeni bi-izz be-misl-i ihvn
Bir niyzm dahi var zt- ulvv-nndan

tme meys beni nme-i ihsnndan
Ser-levha-i nmem ki ne tersm itsn

Znet-i elfz- hurf ile ne terkm itsn
tmesn dest-drzlk yed-i bgne aman

Kl kerem her ne ise yaz bana emr u fermn
Vadini itme ferm ey l-neseb

ltift- nigehin bana cihnda matlab
132
Nmemin zarfna elkb ne yolda yazaym

Nerede kang mahal semtine takdm ideyim
Bunlar bildir efendim yazaym arz- hl

Zde-i tabm olan nev-gazeliyn ll
tme tasd Ferde yeter itnb- kelm

Arz- hlini du eyleyerek it itmm
Nil-ve devlet-i mrn kla Mevl vfir

Hnednnla berber olasn km-ver
133
80
23/b ERF-I MEMLEKETDEN SHBL-
HAYRT EMS-ZDE EL-HC MUSTAFA
BEN TAMR TDRD CM- ERF
HAKKINDA
Es-sal ey mminn gelp kln bunda namaz

Mazhar- gufrn ide sizleri de Rabb- Mecd
Bin ikiyz dahi seksen drtde tamiri bilin
Eyleye mimrn Mevl kederlerden bad
81
KUTB-I AKTB-I CHN HACI BAYRM-I
VEL KUDDSE SIRRUHUL-CEL
HAZRETLERNN TARKAT-I ALYYES NISF-
I KASTAMONIDA ATABE GZ CM-
ERFNDE BR HAYL SENELERDR TATL
OLMU KEN HASBETEN LLLAH- TEL
ERKN-I MEZKREY HY BUYURAN
SHBL-HAYRT ERFDAN EL-HC
MUSTAFA BEN HAFD E-EYH HFIZ
ZY EFENDNN POST-NNLKLERNE
DR TRH
Ms tef i l tn/f i ln/ms tef i l tn/f i ln
Kutb- cihnn serveri ehl-i hakkat rehberi

Ol Hac Bayrm- Vel Serdr- cey-i evliy
134
rd fka yetp ems-i kermt irp

Bu Kastamon ehrine virmi idi nr- cil
Yani Atabe eyhi ol ems Efendi-i be-nm

Olmu halfe ced-be-ced bu dergeh ire dim
Ftih Atabe Cmii olmud irfn mecma

Pr u civnn her biri ird olurd c-be-c
Hayli zamanlardan ber bu hdmetin fsna

Kimse muvaffak olmayup n-bd idi bir reh-nm
Ol zt- lnin yine gl-en-serynda bugn

Bir goncesi ald kim blbl der isem de sez
lm u tarkat marifet ztnda mder-zddr

smi gibi virdi ziy meh gibi old ren
l-neseb vl haseb shib-i tevzu pr-edeb

Erbb- ak derghna elbetde eyler iltic
Kld erenler himmetin yazd Ferde trihin

Cevher gibi olup azz postunda pr ol ok yaa
mr fyztn ile gnden gne ide fzn

n em-i rh- ceddini ihy ider nr- Ziy
1306
135
82
KASTAMONI DEFTERDR-I ESBAK REFK
BEE RTBE- L HSN
BUYRULDUUNA DR
Didi htif Ferde yaz hemn trh-i cevher-dr

Ki gnderdi Refk Bee ehenh rtbe-i l
1304
136
83
CENNET-MEKN PEDER-
BOZORKVRIMIN
FEVTNE SYLENLEN *
Fe i l tn/ fe i l tn/fe i ln
h kim bu felek-i bed-devrin

Elem-i mihneti cna yetdi
Hce-i ehl-i ulm Rid Efendi n **

Ki bu dem medrese-i hirete azm itdi**
Pr olup hsn- marifle hemn

Yz yanda ise de ol bitdi
yle bir zt- fazlet kn

bret al erh-i sitem-ker nitdi
Bin ikiyz tok(u)san bede h

Glen-i ilm kemlin de bahr gitdi**
Rhuna okuyalm Ftihay

Umarz Hak ana rahmet itdi
*
Ferde Hanmn eli ile yazl cnginden nakl edilmidir
**
aretli yerlerde vezin bozuktur.
137
84
24/b GAZEL
Fe i l tn/ fe i l tn/fe i l tn/fe i ln
Dil dp kulzm-i aka ne aceb c itdi

ekdii derd gam cmle ferm itdi
Tr-i mjgn cier-ghm yard gedi

Dde-i mest ayk gnlm serho itdi
Nevesi bende zuhr itdi geen eb y Allah

Yan mahfce efendim yine mey n itdi
Cn u dilden o mehin bendesi oldumsa nola

Arz- hlime bakp nlemizi g itdi
Dd elinden dilimin h kime derdim diyeyim

Sabr g resi g derde beni d itdi
Ol gazle nice ben derdimi takrr ideyim

em-i mesti dil-i pr-gym hm itdi
Yoiken ruhsat- cnne Ferde ksth

Mest iken dilrini p der-g itdi
138
85
GAZEL
h kim bir k- rde hl oldum yine

Gnlm elden kardm py-ml oldum yine
Tk- ebrsn grelden gitdi rmm benim

Tkatim tk old gamdan b-mecl oldum yine
Gnlmn mamresi vrn olaldan hecr ile

Knc-i gamda tlib-i genc-i visl oldum yine
Hasret-i lalinle yand gam beybnnda dil

Sun lebin kim tene-i b- zll oldum yine
B-veflar sretin dilde Ferde nak idp

Yanarm bir ema fns- hayl oldum yine
139
86
PEDERM MERHMUN GAZELNE NAZRE
Vefsn grmedik nkim biz o dilberden el ekdik

Uup blbl gibi nln gl-i ahmerden el ekdik
Olal tabmz merdm zen-i dnyy terk itdik

Bi-hamdillah bu dem bizler zer zverden el ekdik
Bulunmaz dersimiz talm ider hce bu lemde

Lednn ilmine kldk heves ezberden el ekdik
u- ems-i lem syesin arzu idp her br

Gzme zerre grnmez meh-i enverden el ekdik
Drahn oldyn gnlme bir eber- nazm

Ferde annn ll gevherden el ekdik
140
88
VSIFIN GAZELN TANZR
Nr- hecrinle gnl nice giyinsn yrisn

Demidr vaslnla gayr salnsun yrisn
Gricek ltfn kan tola dern- ad

tdiin bulsun o da varsun ounsun yrisn
Kl ucyla gzelim bala dil-i uk

Ser-i kyunda kebter gibi dnsn yrisn
Gelecek olur ise sahn- emen-zra o h

Dim gl gibi al ala brinsn yrisn
Kat ok ekdi Ferde elem mihnetini*

Gayr yetmez mi firknla srinsn yrisn
(*) Ferde Hanmn eli ile yazl cnginde bu msra yledir:

Merhamet eyle Ferde kuluna sen hm
141
89
25/b N-TAMM BR GAZEL
Zlfne dvne-ve bend old dil zencrsiz

Dde-i ehbz ile sayd eyledin nahcrsiz
Snemi pr-yre kld tr-i mjgnn meded

Niyetin katl eylemek ftdeni emrsiz
90
FERD
Mtem itsem hecrinle ol ad eyler dn

Balasam bir derdimi takrre tkenmez du gn
142
26/a Bo.
Bu sayfalar arasnda para kat var.
Birinci kat
91
Gz-i Hkn- Azam Hazret-i Abdul-Hamd

Cevher-i ztdr ann htem-i adline nign
Ann ltf ile revnak buld gl-zr- cihn

Bd- adliyle heme gl-en olur her zemn
Her ii ilhm- Rabbn o h- akdesin

Kuvve-i kudsiye var ztnda bil hakkel-yakn
Klmada erbbna tefvz mehm- devletin

Asdik-y bendegna itmede hep km-bn
Bahtiyr itmekligin bu vilyet halkn

Gnderpdr bir vezri kim ann reyi metn
B-huss ihsn idp bu Kastamon ehrini

Bir vezr-i l-nazri ki ann reyi metn
Tuhfe-i erkn- devletdr emn-i saltanat

Hem ens-i madeletdir zt- vls mekn
143
Hkip-y devletinden emm olur b-gmn

B-y ltf- merhamet n nfe-i h-y n
Hnesin gnlm gibi hem-dem idp devrn benim

Neyleyim tamre asl yok liykat hi mun
kinci kat:
Bir teh dest kasr b-vyeyim h kim

Vay eer olmazsa bize ltf u ihsnn karn
Geri devrndan teekk itdi Leyl v eref

Bencileyin grmemidir dde-i arh- bern
Bulmadm gerdn- dn devrinde asl km- dil

Eylerim beytl-hazende dim h enn
saf ren-i zamr ey hm-y b-hemt

Sensin ol destr- ekrem rif dn Fatn
Kesb-i feyz eyler mbht eyleyp hep m hs

Her ne c olsa kararghn ey zt- gzn
eme-i ltfundan eyler ebr tahsl-i kerem

Bb- ihsnn heme cize hsn- hasn
Byle mi eyler idim glzr- medhin dver

Blbl-i tabm eger i olmasa idi hazn
144
tme itnb- suhen ey dil-i ciz kl du

Bir du kim ana mn-hn ola Cibrl-i Emn
mr ikbl-i fznla ztn her du cihn

Sye-i hde mesrr ide Rabbl-lemn
Kl nigh- ltfuna mazhar Ferde ahkar

Bb- ihsnna gelmi srmede r-y cebn
(Bu sayfann sonundaki iki satr ok silik

olduundan okunamamaktadr.)
145
(Cemal Baharolundaki evraklar arasnda)
92
TRH- VELDET
Me f ln/ me f ln/ me f ln/ me f ln
. Fahr-i lem ol cenb-mahmidet-pr

Olupdur Kastamonda sadet birle defter-dr
Marif-in bahr-i keremdir zt- vls

Yine ihsn klmdr Hak bir dr-i h-vr
Zuhr itdi melhat havzasndan bir gl-i zb

Nola handn olup blbller itse name-i tekrr
Mbrek mh- mevlidin beinci gni ymniyle

Meh-i nev gibi ol hayrl-halef arz eyledi ddr
O bir dr-i girn mye hasb-i pk gevherdir

Ola hfz- Hdda pertev-efrz- eref her br
Peder mder birder hherine ol nahl-i pkzin

Muammer eyle y Rab olalar izzete ber-hordr
Didi hatf Ferde hme-i cevherle yaz trh

Kamer gibi tul itdi cihna Ysuf ruhsr
1285
146
nc kat
Esp bd- ecel ban bahrn eyledi ifn

Btn ehl-i kalem nazm- teessf eylesn in
Ferd-i asr idi tab- nezhet-perveri ,iri

Saf-y rh-bah eylerdi her dil-i mrdeye gy
Kadn iken B- rem-i manda ricli eyleyp

rcil
Dinildi zr-i unvnnda std- suhen-pr
Getrdm r tekbr eyledm trh-i tm Tevfk

Ferde Hanmn olsun makm Cennet-i al
1317
+ 4
1321 sene (Hicr)
Hmi:Bu trih Kastamonl Sofu-zde Tevfik Efendi

tarafndan yazlmdr.Yaz da Sofu-zdeTevfik Efendinin el
yazsdr.
NDEKS
A Atabey 3,5,9,133,134
Abdulhamid 16,26,142 yet 31
Abdulkerim Abdulkadirolu yne 44,99
5 Aye Hanm 8,15,63
Abdulmecid Han 68 Azm Efendi 12,14,95
b- engr 33 Azr 79
b- hayt 130
Ahmed Muhtar Beyzde 22
Ahsen-i takvm 30,33 B
lem-i lht 17,91 Bizans 1
l-i Osman 51 Bolu 3,129
Ali Raif(Ferde Hanmn Batum 4
Beyi) 3,4,15,20 Bk 17,95
Ali(Haydar- Kerrr ,Sk-i Bahr
Kevser, r-i Hud,Murtaza) 16,24,25,67,79,87,95,97,
6,18,19,37,38,46,89 115,129,136,146
l-iAb 38 Bak 29,33,49
Alian Bey 12 B Ali 51
Amasya 1 Berat (kandili) 59
Anadolu 1,12 B- rem 63,146
Ank 17,43,69 Bde 90,104
Ankara 1,5,9,12,14,22, Badem 39
rif 33,34,62,64,95,97,102, Baharzde 2,12
103,115,123,143 Bezm 13,31,33,51,55,58,71,
Aristo 51,57 77,80,81,90,95,98,101,104,
saf 37,38,46,89 110,115,124,130,145
sitn 8,43,68,76,83,91,110 Blbl 4,19,47,54,55,59,
k 20,32,33,44,46,64,83, 78,79,84,85,89,91,97,104,
86,97,99,104,124,129,138 123,129,134,139,144,145
148
C Ehl-i Beyt 39
Candaroullar 1 Elest bezmi 31
Cm 16,17,283118,32,33, Erzurumlu Emrah 12,15,22,
35,38,41,43,45,58,64,67,74, 33,34
75,77,78,79,80,83,87,88,89 Evc 32,111
,91,92,94,99,103,104,109,
110,113,118,121,123,124,
128,130,136,137
Cem 55 F
Cemal Baharolu 3,12, Fruk 7
18,145, Ftih 1
Cemal Efandi(airenin olu) Fatin(Tezkireci)
14,23 11,12,19,20,26,68,127,149
Cemaleddin Aksaray 2 Fatma(Hz.Zehr) 37,38
Firavun 38
Fitnat 12,24,66
Fuzl 17
r Yr 31
obanoullar 1
G
Ged 36,46,52,75
D Gl 4,6,19,25,33,47,52,55,
Ddr 99,145 60,63,84,89,91,95,98,102,
Diyarbakr 1 107,112,129,139,140,145
Dou(Mecmua ) 19,22,37
Dursun Kaya 22
Dnya 7,16,20,33,38,49
H
Hac Bayram- Vel 9,133
Hads 101
E Halvet 29,43,44,119
Ebu Bekir 46 Halvet 8,31,41,42,43
Eb Hanfe 31 Hamdi Paa 8,15,61,72
Eb Mansur 31 Hme 11,52,60,65,67,105
Eflatun Cem Gney 12,22 115,145
Eflatun(Felatun) 37,51,55,62 Hamid Celal Bey 15
149
Hayrn 40,55,57,116 Karesi 1

Hersek 1 Krn 107
Hfz Bey 16,96 Kastamonu 1,2,3,4,5,7,8,
Hzr 69,130 9,10,12,13,15,17,19,20,22,2
Hr 24,67,112 5,45,51,53,54,55,56,57,59,6
Hm 68,114,143 2,68,89,95,118,121,129,133,
Hseyin(Sultan- ehdn) 134,135,142,145,146
37,38,39 Kelm 25
Kerbel 15,37,39
Kudmiye 9,15,51,66
Kurn 2,3,31
I Kutb 42,43,55,133
Isfahan(Sfahan) 25 Klbe-i Ahzn 11,58,82
Knt kenzi 30,44
bn-i Mlcem 39
bn-i Sn 55 L
bn-i Zyad 37 Leyl Hanm(Saz ) 9,10,12,
bnl-shak Fevz 14,27 15,16,23,66,76
brahim 30 Leyl 11,24,33,67,75,105
brahim evk Efendi 129 Leyla Oval 2
ksr 62,109 Lokmn 37
skender(Sikender) 51
smail Hakk Uzunarl
3,7,12,22
stanbul(Dersadet) M
1,2,4,5,7,10,11,13,16,22,23, M:Arif(Arif Nihat Asya) 19
121 Marif 19,26,27,52,66,
zzet Paa 4 115,128,136,145
Mhir Efendi 16,95
Mahmud Kemal nal 2,11,13
Mansur 88
K Manzum mektup 9,130
Kadr Gecesi 59,71 Msiv 43,97,95
Kaf Da 43 Mazmn 120
Kandehr 25
150
Mecnn(Kays) 17,33,67,79, Nazre3,9,15,16,19,23,32,76,

86,93,105,111 85,86,89,90,95,96,97,100,
Medh 40 101,110,118,139
Mehmed Ali Ayni Bey 10 Nedm 17,25
Mehmed Reid Paa 8,15,57 Nef 95
Mehmed Sreyya 22 Nemrud 38
Mehmed Tahir(Bursal) 22 Nl 93,125
Mehmed Zihni 22 Niyazi nver 22
Men arafe 41,99 Numn(Eb Hanfe 31
Mersiye 2,4,7,15,37,39 Nuh 30
Mervn 37,39 Nr 29,35,40,42,43,44,45,
Meydn 15,16,33,40 50,59,66,93,110,118,134
Msr 93,125130,131 Nirevn 70
Midhat Paa 5,6,7
Mirt 29,51,67,71,104,115
Muhammed (HzAhmed,
O
,Sultn- Peygamber,Resl-i Osman(Hz.) 46
Ekrem, Mustaf, Ahmed-i Osmanl 1,20,22
Muhtr, Sultn,Resl,
Habb-iKibriy)
29,30,31,35,36,37,40,46,71 mer Faruk 6,46
Muhammediye 3
Ms 101
Mustafa Eski 9,12,22 P
Mustafa sen 1 Peyrev 76,96,97
Mbeccel Kzltan 22 Pr 8,13,15,18,27,29,34,41,
Mfessir Alaaddin (Sdk) 42,43,44,68,69,72,76,119,
15,40,41 129,134,136,145,146
Mjgan Cunbur 22
Mnct 23 R
Refik Turan 1
Rahme(Ferde Hanmn
N annesi) 2,50
Nat 15,32,35 Rif Efendi(Muhasebe-i
Naime Zelal 22 Vilyet Ktiplerinden) 24
Nasr 38
151
Rid (Bahar-zde Hamm ems Efendi 134

Mehmed) 2,3,7,15,24,27, emszde El Hac Mustafa
97,100,136 Bey 133
Ramzniye19,15,59,63,64 eref Hanm 62,143
Refik Bey 9,135 imr 38,39
Rif Bey (airenin torunu) rn 83,93
3,23 kr Efendi 8
Rifat 75
Rmiz 16,94
Rif Bey(Kitap) 23
T
Rstem 32 Tab 9,13,26,51,55,57,67,76,
Rdvn 50,112 79,82,84,86,90,95,100,129,
Rz- elest 118 132,139,144,146
Tahmis
15,16,33,39,40,74,83,93
Takrz 15,24,25,27
S Tark 29,31,34,42,43,72,119,
Said Bey(Hfz) 16,115 133,134
Said Paa,8,15,18,19,89 Tefsr 11,24,46
Smih Molla 16,18,19,89 Tegazzl 9
Seluklular 1 Tevfik(Sofuzde Mehmed,
Senh 25 Hcezde) 13,14,15,16,146
Srr Paa 8,9,15,23 Trnakzde Zver Bey 13
Srr Bey 26 Tiryk 109
Sidre 68 Trabzon 1
Siv 29,33,115,118 Tb 68,112
Sleyman 6,101 Tuhfe-i Vehb 2
Tr 54,101
Ttiy 35
Trk1,2,11,13,20,22
aban- Veli 8,15,31,41,43,

44,42, 68,69,76,88,119,129
arb 29,33,77
ehd 15,37,39,75,88
U
em 63,74,93,95,104,111, Ukb 29,33,38
118, 134,138
152
V
Vahy-i reyyn 40
Vmk 79
Vsf 16,140
Y
Yakup Aa 13
Yehd 38
Yezd 37,38,39
Ysuf 28,79,125,145
Z
Zeynep 24
Zl-fikr 39
Zleyh 28,79,93
E K L E R
Raid Efendinin kz Feride Hanmn nikahnn kylmas

ile ilgili olarak Atabey Camii mamna hitaben yazd
not
Feride Hanmn msvedde hlindeki bir iiri
Baharzade Feride Hanmn Yakup Aa Camii Minaresi yaknndaki mezar
Anadoluda yle bir kr iei grdm
ki, kokusu beni mest etti. Bu kadn
Kastamonuda tandm Baharzde
Ferde Hanmdr. O dar evrede
ylesine kltrl bir kadnn yetimi
olmas gs kabartcdr. O, benim
grme gre, Anadolunun sessiz
bir tepesinde nefis kokusu ile bir vadiyi
dolduran kr iei gibidir.
Leyla Saz

Feride Hanim Divani PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Feride Hanim Divani PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Baharzde

Kapak resmi (motif) : Kltr Bakanl, Kltr ve Sanat

Bask: ahan Ofset Matbaaclk Ltd. ti.

Ferde Hanmn Hayat..1-21

Tevfik Efendinin Tarihi. 146

Ferde Hanm az saydaki kadn airlerimizdendir ve o da

Devrinde tannm bir air olan Ferde Hanm gelecek

Ekler ksmna Ferde Hanmn ve babas Raid Efendinin

almalarmz srasnda eseri btn ile kontrol etmek

Kastamonu, Temmuz 2006

Bnyamin alayan 1954 ylnda Ankarada dodu.

Kastamonu eski alardan beri ilim, kltr ve ticaret

Kastamonu, yetitirdii airler asndan mstesna

Ferde Hanm, az saydaki divan airlerimizden

Baharzde Hamm Mehmed Rid Efendinin kzdr.

Tahsil seviyesi yksek bir aile iinde yetien Ferde

Tuhfe-i Vehb okuduu srada iire ilgi duyup kendisi

annesinin kendisine iyi davranmamasna karlk iire

Daha sonra da iire ilgisi artarak devam eder.

Ferde Hanm 16 yalarnda iken Esbak Zabtiye Mri

Ayn yl iinde stanbula yerletiler. Daha sonra zzet

Batum dn Rif Efendi fevkalde rahatszlanr.

fitbm meh gibi olal emimden rak

Esdi n bd- ecel soldrd hayf ol gli

Mh- savmn onbeinde idi mevtin cmn

Serv-i nzm bir merma irmeden irdi ecel

Mahmil-i tbta n old svr ol b-bedel

Ktib-i Dvn- Zabtiye mri iken ah

mr boyunca Ali Rif Efendiye kar sevgisini ve onu

Ferde Hanm 1288/1872de tekrar stanbula gelir. Bu

Husrev-i devr-i zamn Abdul-Aziz ol hkn

eh-i Frk- adlet dahi Haydar-savlet

Ztna dinse Sleymn- zamn yeste

Nice saflar ann dergehinin bendesidr

Shib-i seyf kalem nil-i env- ulm

Gl-i maksdna irimeye bd- hazn

Didi trh Ferde ola sadrnda be-km

Sunduu tebrikiyeye karlk iltifata nil olan Ferde

Takdm olunmu olan tebrk-nmeye cevben

Babasnn yal olmas ve hastalanmas Ferde Hanm

Kastamonu, barnda barndrd sahabe ve evliyalar

air,divandaki 4 numaral iirinde ayn durumu syler.

Ferde Hanm devlet ricline eitli vesleler ile iirler

Bu kiilere, Kastamonudaki grevlerine

Nola gs-y cnn grp bend olsa bu gnlm

Leyl Hanmn iirlerini takdir eden Ferde Hanm onun

znty u szleri ile ifade ettii kii Leyla Hanm olsa

Bu eb ire ol meh-i tbn gidiyor el-ved15

Leyl Hanm yllar sonra damad Mehmet Ali Ayn

Fakat ilk admda sendeledi, derken kavradm,

Leyla Hanmn szn ettii Ferde Hanmla mterek

F. Sohbet-i feyz-verinden haylidir mahrm idim

F. Ltf idp bu klbe-i ahznm terf ile

F. te bir ho dem ki gnlm daima hasret-kei

F. Ey Ferde yd eyle bu klbe-i ahznma

Leyl Hanm (Saz)dan bahseden bir gazete yazsnda

iirlerini o zamana kadar bir divan haline getirmeyi

Kastamonuya da gelip burada evlenen ve ehrin ileri

Ferde Hanm 10 Cumdel-l 1321/1903te

Yakup Aa Camii hazresinde baba ve annesinin yanna

Ferd-i asr idi tab- nezhet-perveri

Kadnken bezm-i manda ricli eyleyp rcil

Getirdim r tekbir eyledim trhini tam Tevfk