T.C.

ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII

Tefti Kurulu Bakanl

PATLAYICI
METALMADDELERN
SEKTRNDEK
MALATI LE PROTEKNK
YERLERNDE
MAMULLERN
MALATI VE DEPOLANMASINI
GAZ TPLERYAPAN
N RETC
KULLANIMVE THALATILARA
VE AT
YERLERNDE
GVENLK
SALII
ARTLARI
VE GVENL
TEFT PROJES
GENEL DEERLENDRME RAPORU

Yayn No.54
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

Metal Sektrndeki yerlerinde

Gaz Tpleri in Kullanm ve
Gvenlik artlar

2012 / Kasm
Ankara
NSZ
Yaam kolaylatran tm materyallerin retiminde kullanlan gazlarn,
tanmas ve depolanmas ihtiyac ortaya kmtr. Kullanlan bu gazlar
depolamak ve tamak iin retilen kaplar basnl gaz tpleri olarak
adlandrlmtr. Sanayide kullanlan basnl gaz tplerinin evre ve yaam
zerinde tehlike oluturmamas iin, kullanlan tplerin ve iinde barndrd
gazlarn zellikleri iyi bilinmelidir.
Gaz tplerinin hatal doldurulmas ve yanl kullanm sebebiyle meydana
gelen kazalarda, lmle neticelenen maddi ve manevi kayplar yaanmaktadr.
Yine gazlardan kaynaklanan meslek hastalklar da insann yaam kalitesini
drmekle birlikte kiinin i hayatndan da uzaklamasna sebep olmaktadr.
Tm bunlarn yaanmamas iin tplerin son kullancsna gelinceye kadar
ve son kullancnn uymas gerekli mevzuat ve standartlar vardr. Yllar iinde
tecrbelerle olumu bu standartlara ve mevzuata uyulmas ile zamanla
yenilenen standart ve teknik mevzuatn da takip edilmesi gerekmektedir.
Hazrlam olduumuz bu el kitab, teknik adan gazlarn zellikleri ve
korunma yntemleri ile bu gazlarn depoland tplerin retimi, periyodik
muayeneleri, kullanm, tanmas, montaj ve depolanmasna ilikin teknik
veriler ile uyulmas gerekli mevzuat ve standartlar iermektedir.
Basnl gaz tplerinin dolumunu yapan ve bu tpleri kullanan tm taraflarn
bavuru kayna olarak kullanacan dndmz bu el kitabnn
hazrlanmasnda grev alan Tefti Kurulu Bakan Yardmcs M. Nejdet
ARIKCI, Ba Mfettii Semih ZAKIR, Mfettii Yardmcs Murat YILMAZ
ile katk ve katlm olan tm taraflara teekkr ederim.

Mehmet TEZEL
Tefti Kurulu Bakan
 almadan, renmeden, yorulmadan, rahat yaamann yollarn
alkanlk haline getirmi milletler; nce onurlarn, sonra zgrlklerini,
daha sonra da geleceklerini kaybetmeye mahkumdurlar.
 NDEKLER
BLM A 11 BLM E 27
GAZ KATEGORLER DER APARATLAR
A.1. Andrc Gazlar E.1. Hortumlar
A.1.1. Andrc Gazlara Kar Genel E.2. Borular
Tedbirler E.3. alomalar
A.2. Yanc Gazlar
A.2.1. Yanc Gazlara Kar Genel Tedbirler BLM F 31
A.3. Asal Gazlar TPLERDE MUAYENE
A.3.1. Asal Gazlara Kar Genel Tedbirler F.1. Tplerin Periyodik Muayenelerine likin
A.4. Oksidanlar Standartlar
A.4.1. Oksidanlara Kar Genel Tedbirler F.2. Tplerin Gzle Muayenesi
A.5. Kriyojenik Gazlar
A.5.1. Kriyojenik Gazlara Kar Genel BLM G 33
Tedbirler GVENLK VALFLER
A.6. Zehirli veya Toksik Gazlar G.1. Genleme Valfi
A.6.1. Zehirli veya Toksik Gazlara Kar G.2. Kontrol Valfi (Check valf)
Genel Tedbirler G.3. Ak Snrlayc Kapama Valfi
G.4. Valflerle lgili Standartlar
BLM B 17 G.5. Giri Balantlarnda Alnmas Gerekli
TPLERN MALNE LKN STANDARTLAR Tedbirler
G.6. k Balantlar
BLM C 19 G.6.1. Valf k Balantlar ve Balant
MAL EKLNE GRE TPLER Paralarnda Alnmas Gerekli
C.1. Dikili Tpler Tedbirler
C.2. Dikisiz Tpler G.7. Alev Tutucu
G.7.1. Koruma Yntemleri
BLM D 21 G.7.2. Geri Tepmenin Genel Sebepleri
BASIN REGLATRLER
BLM H 37
D.1. Tek Aamal Reglatrler
D.2. ki Aamal Reglatrler KAPATMA YNTEMLER
D.3. Reglatrlerde Kullanlan Malzemeler H.1. Manifold Sistemi
D.4. Sznt Kontrol H.2. Uzaktan Kapatma
D.4.1. Sznt Testi ve Reglatr Arzasnn
Tesbiti BLM
LM I 39
D.4.1.1. Sznt Testi in Yaplacak BALIKLARIN HAVALANDIRILMASI
lemler I.1. Havalandrma
D.5. Reglatr Temizlii
D.6. Gzden Geirmek BLM J 41
D.7. Deitirme TP SSTEMLER
J.1. Tek Tpl Sistemler
J.2. oklu Tp Sistemleri
BLM K 43 N.2. Basnl Kaplar ve Bu Kaplarn Muayene
TPLERDE ARETLEME Yntemlerinin Ortak Hkmlerine Dair
K.1. Tplerde aretlemeye likin Standartlar Ynetmelik
K.2. Tp Boaznn Bir Yanal Yznde Olmas N.3. Basit Basnl Kaplar Ynetmelii
Gerekenler N.4. Dikisiz, Alamsz Alminyum Ve
K.3. Tp Boaznn Dier Yanal Yznde Olmas Alminyum Alaml Basnl Gaz Tplerine
Gerekenler Dair Ynetmelik
K.4. Etiketleme N.5. Dikisiz, elikten Mamul Basnl Gaz
K.5. erdii Gazn Cinsine Gre Tplerin Tplerine Dair Ynetmelik (84/525/AT)
Renkleri N.6. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas
Eitim Ynetmelii
BLM L 47 N.7. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas
Lisans Ynetmelii
TPLERN KULLANIMI
N.8. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG)
L.1. allan Maddenin Belirlenmesi ve
Piyasasnda Uygulanacak Teknik
zellikleri
Dzenlemeler Hakknda Ynetmelik
L.2. alrken Uygulanacak Kurallar
N.9. Parlayc, Patlayc, Tehlikeli Ve Zararl
L.3. Kullanmdan nce Tplerin Gvenlii
Maddelerle allan yerlerinde Ve lerde
L.4. Tplerin Kullanmnda Dikkat Edilmesi
Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
Gerekli Hususlar
N.10. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk Ve
L.5. Tpn Kullanma Alnmas
Gvenlik artlar Ynetmelii
L.6. Tplerin Servisten karlmas
N.11. Basit Basnl Kaplarla lgili
L.7. Servisten km Olan Tplerin Tanmas
Uyumlatrlm Ulusal Standardlara Dair
53 Tebli (Tebli No:SGM-2006/02)
BLM M
N.12. Mecburi Standard Teblii (Tebli No: sg-
BASINLI GAZ TPLERNN DEPOLANMASI 2011/2)
M.1. Depo Alan N.12.1. Mecburi Standart Teblii Ekl
M.1.1. Depolama Alannda Bulunmas N.13. Basnl Gaz Tplerinin Periyodik Muayene,
Gereken zellikler Deney, Bakm ve Tamiri Yeterlilik Belgesi
M.2. Birlikte Depolanabilen ve Depolanamayan Verilmesine likin Tebli
Gruplar N.13.1.lgili Standartlar
M.3. Depo Alanndaki Tplerin Gvenlii
M.4. Tplerin Depolanmasnda Uyulmas BLM O 69
Gereken nlemler
TABLOLAR
M.5. Ak Alanda Depolama
M.5.1. Ak Alanda Depolamann Yasak
BLM 73
Olduu Alanlar
M.5.2 Ak Alanda Mesafeler TP BALANTI EKLLER
M.6. Tp Scaklk Maruziyeti .1. Basit Bir Tp Balants
M.7. Bo Tpler .2. Bir Tp Regulatr Balantsna
T Brosunun Dahil Edilmesi
BLM N 59 .3. apraz Balantlar
.4. ki Aamal Reglatr Balants
TPLERLE LGL MEVZUAT
.5. Ak Snrlayc Kapatma Valf Balants
N.1. i Sal ve Gvenlii Tz
.6. Alev Tutucu Balants
Sadettin BAYSAL n ansna
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

GR
Gaz tplerinin neden olduu kazalar byk apl ve lmle
sonulanabilecek kazalardr. Bu rehberde basit kullanm nerileriyle
gaz tplerinin kullanm srasnda kar karya kalnan riskleri azaltmak
veya ortadan kaldrmak amalanmtr.

Bu rehber, gaz tp reten, sahibi olan, dolumunu gerekletiren ve

kullanan iveren, iveren vekili ve alanlar iin hazrlanmtr.

Gaz tpleri, mevzuatmzda basnl kaplar ana bal altnda

deerlendirilmektedir. Bu ana balk altnda ayrca basnl tanklar
(drum), kriyojenik kaplar, tp desteleri (bundle-batarya) saylabilir.
Ancak bu rehberde gaz tpleri gvenli kullanm zerinde durulmutur.

Gaz silindirleri, solunum ekipmanlar gibi farkl ama ve artlarda

kullanlmakta ve kullanmlar srasnda zel nlemler gerekmektedir.
Bu rehber her tip gaz tpleri iin geerli olsa da farkl periyotlarda
denetim gibi zel nlemler rehber ieriine dahil deildir.

Basnl tpler, gaz veya gaz karmlar ieren pek ok rnn basn
altnda tplerde depolanmas mmkn hale getirir. Bu gazlarn byk
bir ksm sktrlm gazlar olarak snflandrlr.

9
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

TANIMLAR
Svlatrlm gazlar
Normal scaklkta tp iinde basn altnda sv olarak depolanan
gazlardr. Tp iinde sv gaz denge halindedir. Balangta tp hemen
hemen sv ile doludur. Tpten gaz alndka, sv buharlaarak tp
doldurur, bylece tpn basnc sabit kalr. Susuz amonyak, klor,
propan, azot oksitler ve karbon dioksit svlatrlm gazlara rnektir.

Svlamam gazlar
Svlamam gazlar, bunlara ayn zamanda sktrlm veya basn
altnda gazlar da denir. Bu gazlar normal scaklkta cok byk basn
altnda bile svlamayan gazlardr. Oksijen, azot, helyum ve argon bu
gazlara rnektir.

znm gazlar
Asetilen en bilinen tek znm gazdr. Asetilen kimyasal olarak
ok kararszdr atmosfer basncnda bile asetilen patlayabilir. Bununla
beraber asetilen yksek basnta (250 psiye kadar basnta ve
21 0C scaklkta) tplerde depolanabilir ve gvenle kullanlabilir. nk
asetilen tpleri inert, ve gzenekli absorsiyon malzemesi ile tamamen
doldurulur. Bu malzeme aseton veya uygun dier zeltilerle
doyurulur. Asetilen gaz tpe eklendiinde gaz asetonda zlerek
kararl hale gelir.

BALICA SIKITIRILMI GAZ GRUPLARI

Tplerde depolanan sktrlm gazlar ana grupta snflandrlabilir.
Svlatrlm, sktrlm ancak svlatrlmam ve znm
olanlar. Bu snflandrmann dnda sadece basn uygulayarak
svlatrlamayan, svlamas iin dk scaklklar gereken kriyojenik
gazlar bulunmaktadr.
Genellikle tp basnlar kilopaskal (kPa) veya (psi) olarak verilir. Ancak
tpteki basncn 0 olarak okunmas bile tpn bo olduu anlamna
gelmez tp hala atmosfer basncnda gaz ieriyordur.
10
 A
BLM

GAZ KATEGORLER
A.1. Andrc Gazlar
A.1.1. Andrc Gazlara Kar Genel Tedbirler
A.2. Yanc Gazlar
A.2.1. Yanc Gazlara Kar Genel Tedbirler
A.3. Asal Gazlar
A.3.1. Asal Gazlara kar genel tedbirler
A.4. Oksidanlar
A.4.1. Oksidanlara Kar Genel Tedbirler
A.5. Kriyojenik Gazlar
A.5.1. Kriyojenik Gazlara Kar Genel Tedbirler
A.6. Zehirli veya Toksik Gazlar
A.6.1. Zehirli veya Toksik Gazlara Kar Genel Tedbirler
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

A) GAZ KATEGORLER

Gazlar; andrc gazlar, yanc gazlar, asal gazlar, oksidanlar, kriyojenik

gazlar ve toksik gazlar olmak zere 6 snfta kategorize edilebilir.

A.1. Andrc Gazlar

Malzeme ya da dokuyla temasa getiinde bunlara zarar veren gazlar
andrc gazlar olarak snflandrlrlar. Bunlar ayrca reaktif, toksik ve
yanc veya oksitleyici olabilirler. Bunlarn ou dk konsantrasyonlu
da olsa uzun sreli temaslarda tehlikeli sonular doururlar. rn: Azot
dioksit, fosgen, kkrt dioksit vb.

A.1.1. Andrc Gazlara Kar Genel Tedbirler

Bu gazlarla alrken gerekli donanmn kullanlmas esastr.
Su veya dier inorganik maddelerin tp iine geri emilme ihtimali
bulunan sistemlerde kontrol valflerinin kullanlmas gerekir.
Mide, gz ve barsaklara zarar verme ihtimali olduu iin gaz eik
deeri sk sk gzlemlenmelidir.
Bu gazlara maruziyeti azaltmak iin uygun koruyucu giysi ve kiisel
koruyucu donanmlar kullanlmaldr.
Maruziyetten sonra tm vcut veya gzler iyice ykanmaldr.
alanlar ile ilgili bilgilendirilmelidir.
Gzle gazn temas etmesinden sonra, gz ve du banyosuna
ulamak iin koridorlar engelsiz olmaldr.

12
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

A.2. Yanc Gazlar

Atmosferik basn ve scaklk altnda hava ile kartnda %13 veya
daha az oranda yanc gaz karm oluturan veya alt yanc limitine
baklmakszn havada %12 den fazla yanclk oran olan gazlar yanc
gaz olarak snflandrlr. Bunlar yksek basnlarda zehirli, reaktif olabilir
veya havadaki oksijenin yerini alabilirler. rn: Asetilen, hidrojen, btan,
propan, metan vb.

A.2.1. Yanc Gazlara Kar Genel Tedbirler

Tm olas ateleme kaynaklar; tesislerin uygun tasarm, sigara ve
ak alevlerin kstlanmasyla giderilmelidir.
Bu gazlarn tahliyesi iin elikten yaplm havalandrma ve alev
tutucu kullanlmaldr.
Bu gazlarn depoland ve kullanld alanlarda yangn sndrc
ve uygun dedektr bulunmaldr.
Kullanlan ekipmann zerinde ayrca sznt dedektr olmaldr.
Yanc gaz kaynann kullanlmad zamanlarda kapal tutulmas
gerektii srekli hatrlanmaldr.

13
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

A.3. Asal Gazlar

Olaan scaklk ve basn altnda dier maddelerle reaksiyona
girmeyen gazlar olarak snflandrlrlar. Bunlar yanmaz ve zehirsiz
olmakla beraber renksiz ve kokusuzdurlar. Bu gazlar genellikle 2000
psi (138 bar) ve zerindeki basn altnda depolanrlar. rn: Helyum,
argon, Xenon, neon vb.
A.3.1. Asal Gazlara Kar Genel Tedbirler
Asal Gazlarla temasa kar daima koruyucu gzlk ve eldiven
kullanlmaldr.
A.4. Oksidanlar
Yanmayan fakat yanmay destekleyen gazlar olarak snflandrlan
gazlardr. rn: Oksijen, Amonyum slfat, baryum klorat vb.
A.4.1. Oksidanlara Kar Genel Tedbirler
Oksijen ve dier oksidanlarn hzl tepkimeye girme olaslklarnn
olduu durumlarda tm ateleme kaynaklar iptal edilmelidir.
Yanc malzemelerle birlikte depolanmamaldrlar
Bu tr gazlarla yaplan almalarda kullanlan tplerin ya da dier
ekipmanlarn yalanmamasna dikkat edilmelidir. Ayrca gres ya
da dier yanc maddelerle bu gazlarn temas engellenmelidir.
Sadece yaplan ie uygun ekipman kullanlmaldr
Sadece yaplan i iin aka belirtilmi olan reglatr kullanlmaldr.
Reglatrler etiketlenmelidir.

14
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

A.5. Kriyojenik Gazlar

Atmosferik artlarda kaynama noktas 90 C nin altnda olan gazlardr.
Bu gazlar son derece souktur ve youn alevde retilirler ve ok
iddetli doku nekrozlarna sebep olabilirler. Kriyojenik svlar yksek
basnta elde edilirler. Kriyojenik scaklklarda sisteme ait paralar
krlabilir yada atlayabilirler. rn: Azot, nitrojen, oksijen, argon vb.

A.5.1. Kriyojenik Gazlara Kar Genel Tedbirler

Krojenik svyla dolu bir hat asla bloke edilmez nk scaklktaki
ufak bir art muazzam bir basn artna ve hattn yanmasna
neden olabilir.
Sistem gvenilir bir tahliye vanasna ve gazn cinsine gre uygun
bir havalandrmaya sahip olmaldr.
Yaralanmaya kar el ve kollar korumak iin i eldiveni ve vcudun
n ksmn korumak iin ie uygun nlk giyilmelidir.
Svnn ayakkabya girmesini engellemek iin ayakkaby kapatacak
ekilde pantolon giyilmelidir.
Kriyojenik svlar dklrken yukar srayacandan gzlk ya da
yz siperi kullanlmaldr.

A.6. Zehirli veya Toksik Gazlar

nsanlar zerinde ldrc yada zararl etkileri olan gazlar toksik yada
zehirli gazlar olarak snflandrlrlar. Toksisiteye gre yksek basn
altnda reaktif, yanmaz, alevlenir ve/veya oksitleyici olabilirler. Gaza
bal olarak toksisite derecesi ve etkileri deiebilir ama yeterli miktarda
solunduunda lme yol aabilir. rn: Fosgen, hidrojen florr vb.

A.6.1. Zehirli veya Toksik Gazlara Kar Genel Tedbirler

zin verilen maruziyet deerleri kesinlikle belirtilmelidir.
Gaz kullanmadan nce malzeme gvenlik bilgi formu okunmal
15
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

ya da bu gaz daha nce kullanm olan bir kimseye danlmaldr.

Toksik gazla tek bamza deil yedek gvenlik personeliyle
almalyz.
Toksik gaz ieren montaj yada sistem iyice incelenmeli ve
kullanlmadan nce bir asal gazla sznt olup olmad test
edilmelidir.
Balantlar ayrmadan veya tp vanasn amadan nce tm hat
soygazla tasfiye edilmelidir.
Toksik gazlar ok iyi havalandrlm alanlarda kullanmalyz.
Maruziyeti azaltmak ve gvenlik iin gaz dedektrleri
bulundurmalyz.
Acil bir durumda iinin alana direk girip kapy kapatp solunum
cihazn gvenli bir ekilde takmas iin alma alanna bitiik
gvenli bir yerde solunum cihaz bulundurulmaldr.
alma alannda vcut ykama, gz ykama, yangn alarmlar ve
yangn sndrme cihazlar kullanma hazr halde bulundurulmaldr.
Toksik veya zehirli gazlar en az miktarda depolanmaldr.
Gazn kullanmndan sonra yeni bir kullanm iin depolanmamaldr.

16
 B
BLM

TPLERN MALNE LKN STANDARTLAR

 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

B) TPLERN MALNE LKN STANDARTLAR

Piyasada en ok elikten imal edilen tpler kullanlmaktadr. Bunlar

mecburi uygulamaya konulmu TS EN 1964-1, TS EN 1964-2 ve TS
EN 1964-3 standardlarna gre imal edilmektedir. Yksek basnta
sktrlarak ya da svlatrlan gazlar bu tplere doldurulmaktadr.
Standardlara gre imal edilmi olan tpler sanayi kullanmna
uygundur. Ancak yanl kullanmdan dolay kazalar yaanmaktadr.
Bu tr kazalarn yaanmamas iin kullanma koullar yannda alnan
tpn hangi zellikleri tamas gerektiinin bilinmesi ve kontrol
edilmesi gerekir.

18
 C
BLM

MAL EKLNE GRE TPLER

C.1. Dikili Tpler
C.2. Dikisiz Tpler
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

C) MAL EKLNE GRE TPLER

C.1. Dikili Tpler

ki veya tane sacn kaynatlmasyla elde edilirler

C.2. Dikisiz Tpler

Ham metalin scak haddelenmesiyle ya da uygun kimyasal ve fiziksel
zelliklere sahip borularn scak ekillendirilmesiyle imal edilirler.

20
 D
BLM

BASIN REGLATRLER

D.1. Tek Aamal Reglatrler

D.2. ki Aamal Reglatrler
D.3. Reglatrlerde Kullanlan Malzemeler
D.4. Szn Kontrol
D.4.1. Szn Tes ve Reglatr Arzasnn Tesbi
D.4.1.1. Szn Tes in Yaplacak lemler
D.5. Reglatr Temizlii
D.6. Gzden Geirmek
D.7. Dei rme
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

D) BASIN REGLATRLER

D.1. Tek Aamal Reglatrler

Bu reglatrlerin performans ksa sreli kullanmlarda gayet iyidir.
Bunlar tp basncn, k basncna kadar tek aamada azaltr.
Bu reglatrler k basncnn tam deerinin belirlenmesinin
gerekmedii durumlarda tavsiye edilir.

D.2. ki Aamal Reglatrler

Bu reglatrler uzun sreli kullanmlarda daha iyi performans salar.
Bunlar tp basncn kullanm basncna iki aamada indirirler. Tp
basnc birinci aamada orta seviyeye ikinci aamada kullanm
basncna indirirler. Bu sebeplerden dolay k basnc,tp iindeki
basn deiimlerinden etkilenmez. Bu yzden bu reglatrler
tkenen gazn tam kontrolne olanak salarlar.

D.3. Reglatrlerde Kullanlan Malzemeler

Andrc olmayan gazlarda; alminyum, prin, paslanmaz elik, teflon,
viton, naylon, neopran vb. malzemeler kullanlr.

Andrc gazlarda; alminyum, paslanmaz elik, teflon, monel, nikel

vb. malzemeler kullanlr.

Yksek saflktaki gazlarn kullanmnda en ideal reglatr paslanmaz

elik diyaframa sahip olan reglatrlerdir.

22
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

Reglatr kontrol periyotlar





 





 


 
  

 









"

 
 


 

 



#




 

!

 




!


 







 

 

Basit Bir Tp Balant emas

D.4. Sznt Kontrol

Bu kontroller basn altndaki bir reglatrn btn balantlarna bir
gaz dedektryle uygulanr. Kontrol sonucu gaz sznts tespit edilirse
gaz kayna kapatlr ve basn atmosferik basnca dntrlr ve
balantlar yeniden yaplr.

Tehlike: Zehirli yada andrc gazlarla kullanlan reglatrlerin

balantlar yenilendiinde ilk olarak asal gazlarla azotta olduu gibi
temizlenmelidir.
23
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

D.4.1. Sznt Testi ve Reglatr Arzasnn Tespiti

k basnc, belirlenmi noktann zerine kt durumda reglatr
sznts var demektir. Sznt iki ekilde meydana gelir:
1) Gaz ak kesildiinde, reglatr kaynanda meydana gelen
deiiklerden
2) Yabanc materyallerin dikey valflerinin ve valf yuvalarnn arasna
yerlemesinden kaynaklanr. Bu durumu nlemek iin valfler sk
kapatlmaldr.

24
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

D.4.1.1. Sznt Testi in Yaplacak lemler

Reglatr k valfinin yan taraflar ak ynnde izole edilmeli,
Ayar topuzu saatin tersi ynde durana kadar dndrlmeli,
Yavaa gaz beslemesi almal,
Reglatr giri sayalar maksimum k basncna geldiinde gaz
destei kesilmeli,
Ayar topuzu saat ynnde
gstergede yaklak olarak 50 psi-
100psi (3 bar-7 bar) okunana kadar
dndrlmeli,
Ayar topuzu saatin tersi ynde
dndrlerek reglatr kapatlmal,
k basn gstergesindeki deer
not edilmeli ve 15 dakika beklenerek
tekrar gsterge deeri okunmaldr.
Eer bu esnada k basncnda
ykselme fark edilirse, reglatr
arzaldr ve yenisiyle deitirilmelidir.

D.5. Reglatr Temizlii

Reglatr temizliine yksek saflktaki gazlar ve kalibrasyon gazlarnn
kullanmnda gereken nem verilmez. Toksik, korozif, alevlenir ve
oksitleyici gazlarn kullanld zaman zel nlem alnmas gerektii
anlalr. Reaktif olmayan gazlarn ve karmlarn kullanmndan elde
edilen sonular ayrca gaz k sistemlerinin nasl hazrlandna da
baldr.
Tp btnln korumak ve en iyi sonular elde etmek iin son
kullanc tm reglatr temizlemelidir. Balant hatlar ve temizleme
durumu gaz kalitesini etkiler.
25
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

D.6. Gzden Geirmek

Tm reglatrler periyodik olarak servis tarafndan gzden
geirilmelidir.

D.7. Deitirme
Reglatrde sistemi altrmayacak bir arza varsa bu reglatr
yenisiyle deitirilmelidir. Bununla birlikte bir reglatrn ortalama
kullanm mr alrsa, reglatr yenilenmelidir. Belirli bir reglatrn
ortalama mrn hesaplamak iin yetkili temsilciyle grlmelidir.

26
 E
BLM

DER APARATLAR

E.1. Hortumlar
E.2. Borular
E.3. alomalar
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

E) DER APARATLAR

E.1. Hortumlar
Gereinden uzun hortumlar kullanlmamaldr.
Hortumlar iyi artlarda muhafaza edilmelidir.
Hortumlar atlaklar, bozunum, hasar ve szntlar iin kullanmadan
nce incelenmelidir.
Yetkili kii deilseniz hortumlar tamir etmeye almayn
Tor yaklmaya balanmadan nce hortumlar batan sona
temizlenmelidir.
Hortumlarn etrafn bantla sarmayn, bu bantlar yanc
hidrokarbonlar ihtiva edebilir.
Asetilen gaz iin bakr boru kullanmayn, potansiyel patlama
tehlikesi olabilir.
Hortumlar scaktan, yadan, gresten mekanik zararlardan koruyun.

28
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

E.2. Borular
Datm hatlar ve klar anlalr bir ekilde etiketlenmeli ve bu
etiket allan gaz belirtmelidir.
Borulama sistemleri szntlar iin dzenli olarak kontrol edilmelidir.
Balant paralarna zel dikkat gsterilmelidir. Buradaki muhtemel
atlaklarn ilerleme olasl vardr.

E.3. alomalar
Kullanmadan nce durumu kontrol edin, u tarafta bir tkanma
olmadndan emin olunmaldr.
Kullanlan alomalarn periyodik testleri yaplmal, yaplmayanlar
kullanlmamaldr.
Kullanlan alomalarn ek valfleri olmadan kullanlmamaldr.
alomaya balanan oksijen grubunun ve LPG tpne de ek valf
taklmas gerekmektedir.
alomaya balanan hortumlarda kaak olmamaldr.
alomalarda gaz kaaklar olmamaldr.

29
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

alomaya balanacak hortumlar kelepe ile balanmal gaz

karmamalar salanmaldr.
Kullanlan oksijen kolektr de mavi renkli olmaldr. Kolektre
balanan ana oksijen hortumu da mavi renkli olmaldr.
Kullanlan hortumlarnn gaz karmadklarna dikkat edilmelidir.
Delik yrtk yerler tamir edilmelidir.
Atelenebilir maddeleri zellikle yalar oksijenden uzak tutunuz.
Vana ve aksamlarn kendiniz deitirmeyiniz. Tpleri kullanrken
ve naklederken herhangi bir darbeye maruz brakmaynz. Balksz
tp nakletmeyiniz.
Tpn zerine tp cidarn zedeleyecek ekilde yaz yazmaynz.
Dolu tpleri scaklk deimelerine, gne nlarna ve radyasyon
na kar koruyunuz. Sktrlm hava yerine kesinlikle oksijen
kullanmaynz.
Tpleri kullanrken ve bekletirken daima dik tutunuz.
Tp iindeki gaz tamamen kullanldktan sonra, vanay skca
kapatnz ve tp baln vidalaynz. Bakasnn yangn sahasna
girmesini engelleyiniz.

30
 F
BLM

TPLERDE MUAYENE

F.1. Tplerin Periyodik Muayenelerine likin Standartlar

F.2. Tplerin Gzle Muayenesi
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

F) TPLERDE MUAYENE

F.1. Tplerin Periyodik Muayenelerine likin

Standartlar
Sanayi gaz tplerinin mecburi uygulamaya konulmu TS EN 1803
ve TS EN 1968 standartlarna gre periyodik muayene ve deneyleri
yaplm olmaldr.
inde bulunan gazn cinsine gre tpler genellikle 5 veya 10 ylda
bir periyodik testleri yaplarak tp zerine deney tarihleri kalc olarak
iaretlenmelidir. (Kitapn son ksmnda ierdii gaza gre test
aralklar belirtilmitir.)

F.2. Tplerin Gzle Muayenesi

Tpn yzeyinde ezikler varsa,
Kalc iaretleri korozyona uramsa,
Belirgin olamayan bir markalama varsa (arl, test tarihi vb.)
Tpn iinde bulunan gaz ile d yzeyinin rengi uyumsuz ise,
Gaz dolumu yapan firmadan tp teslim alnmamal ve uygun olmayan
tpler iade edilmelidir.

32
 G
BLM

GVENLK VALFLER

G.1. Genleme Valfi

G.2. Kontrol Valfi (Check valf)
G.3. Ak Snrlayc Kapama Valfi
G.4. Valflerle lgili Standartlar
G.5. Giri Balan larnda Alnmas Gerekli Tedbirler
G.6. k Balan lar
G.6.1. Valf k Balan lar ve Balan Paralarnda Alnmas
Gerekli Tedbirler
G.7. Alev Tutucu
G.7.1. Koruma Yntemleri
G.7.2. Geri Tepmenin Genel Sebepleri
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

G) GVENLK VALFLER

G.1. Genleme Valfi

Bu valfler baland hattaki ar basn
artn nleyen gvenlik cihazlardr.
Reglatrn k ynne balanan
bir genleme valfi, ar basn artn
engeller ve sznt olduu taktirde ya da
ak ynnde belirlenen orann tesinde
basn artna sebep olan kayplar nler.
Bu valfler uygun olarak ayarlandnda
alan ve sistemi koruyacaktr.
G.2. Kontrol Valfi (Check valf)
Gerekte tm uygulamalarda zellik-
leri belirlenmi olan gazlarn risk
oluturabilecekleri yerlerde atmosfere
karmalarna izin verilmemesi nemlidir.
Atmosferik atklarn dalmas istenmeyen
bir durumdur ve bu potansiyel problemden
kontrol valflerinin gerektii gibi
kullanlmasyla kanlabilir.
Kontrol valfleri tek yne gaz akna izin
vermek zere dizayn edilirler. Genellikle
reglatrlerde atmosfere gaz kn engellemek zere bir sistem
kullanlr ve bu sistem abuk devreye girerek ters basn oluturur.
Valflerin zerindeki esnek halkalar abuk ve etkili bir kapatma salarlar.

G.3. Ak Snrlayc Kapama Valfi

Genleme ve Kontrol valflerinin gerektii gibi kurulmasna ramen gaz
szntlar meydana gelebilir. Bu szntlara hattaki bir atlak, tasfiye ya
da havalandrma valfinin dikkatsizce almas neden olabilir. zellikle
toksik ya da yanc gaz karm olduunda, sznty engellemek iin bir
ara gerekir. deal bir ak snrlayc kapatma valfi, tple reglatr girii
arasna kurulmaldr. Bu valf belirlenmi gaz ak snr aldnda tm
ak otomatik olarak kesmelidir. Sadece bir yada iki kullancya hizmet
34
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

veren sistemlerde, tp kyla reglatr girii

arasna basit bir kapama valfi kurulmaldr.
Daha geni sistemlerde ek olarak, daha
dk limitlere ak indiren kapatma valfleri
sistemin gbeine kurulmaldr.
Bu valfler sznty alglar ve basn snr
fark ykseldiinde valf sznt blgesini
aniden kapatr. Daha ileri seviyede gvenlik
operasyonu iin, ak srdrmeye ynelik
el ayar gerekir. Ayar, ayrca balangta
tp valflerinin almasnda gaz sznts
olduu srada ve proseste bir ak problemi
dzeltildikten sonra yada ar ak istendii zaman gerekir.
G.4. Valflerle lgili Standartlar
Tp valfleri mecburi uygulamaya konulmu TS EN ISO 10297
standardna gre imal edilmi olmal ve zerinde bu standarda gre
retildiini belirtir iaret olmaldr.
G.5. Giri Balantlarnda Alnmas Gerekli Tedbirler
Tp reglatrleri tp valfleriyle uyum iinde alabilen valf
balantlarn gerektirir. Bu balantlarn montajnda g
harcanmamaldr.
Tp valflerinin balantlarnda teflon bant ve macun
kullanlmamaldr.
Tplerdeki szntya karn valf balantlar yenilenmelidir.
Yksek basnl tplerde bir balantya ait ara paras dier
balantlarda kullanlmamaldr.
Bir hat reglatr tarafndan desteklenen giri balants tipik bir
sktrma nitesidir ve bu ayrca erkek veya dii boru tesisat olabilir.

G.6. k Balantlar
Tp reglatrleri ak ynndeki ekipmandan itibaren tp ve reglatr
iin izolasyon salayan bir k valfiyle sk sk desteklenir. Bir tp ya da
hat reglatryle desteklenen k balants bir tp sktrma tesisat
ya da tipik bir inlik dii boru tesisatdr.
35
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

G.6.1. Valf k Balantlar ve Balant Paralarnda

Alnmas Gerekli Tedbirler
Tm para ve balantlarnn gerektii gibi yapldna emin
olunmal ama asla kuvvet kullanlmamaldr.
Farkl gazlar iin tasarlanm dahi olsa reglatre bir basit valf
balants tahsis edilmelidir.
ou tp valfinin d balantlar metal mhrle iaretlenir bu
durumlarda ykayc sadece iaretlenmi yerlerde kullanlmaldr.
Valf dileri zerinde sznt nlemek iin teflon bant kullanlmamaldr.
Boru dileri zerinde asla boru macunu kullanlmamaldr.
Boru dileri ters ynde dndrlmemelidir.

G.7. Alev Tutucu

Yakc gaz ya da oksijen kullanldnda, bir potansiyel alevin geri
dn yangn olayna sebep olabilir. Bu duruma kar alev tutucu
kullanlmaldr. Alev tutucu yanc gaz veya oksijen alevlenip geri
tepmesine kar yntemle koruyan basit bir mekanik cihazdr.

G.7.1. Koruma Yntemleri

1) Ters Ak Engeller: Bu durumda kontrol valfi gazn ters akn durdurur.
2) Geri Gelen Alevi Bastrr: Alevi baka yne ynlendirerek reglatr,
borular ve tpteki patlamalar engeller.
3) Gaz Akn Durdurur: Alev geri gelmeden nceki ok dalgas
valfleri kapatr ve kilitler.

G.7.2. Geri Tepmenin Genel Sebepleri

Hortumlarn veya torun iyi temizlenmemesi
Yanl gaz basnc
Yanl nozl
Zarar grm tor vanalar
Torta gaz geiinin tkanmas
Hortumlarn dirsek yapmas
36
 H
BLM

KAPATMA YNTEMLER

H.1. Manifold Sistemi

H.2. Uzaktan Kapatma
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

H) KAPATMA YNTEMLER

H.1. Manifold Sistemi

ou kullanm talimatnda, akll manifold sistemi, bir otomatik gei
sistemi ya da bir basit manifold nerilir.

H.2. Uzaktan Kapatma

Baz uygulamalar byk riskli artlar ortaya kt zaman tm datm
sistemini kapatmann yetenek gerektirdiini ortaya koymutur. Acil
uzaktan kapatmaysa ayrca yetenek gerektirir. Bu gereksinimler
genellikle belirli bir toksik ya da yanc gazlarn dalmasndan
kaynaklanr. zellikle daha geni sistemlerde oklu kullanclarda bu
tip sistem gerektii zaman, akll kontrol salayan manifoldlar tm
detaylaryla belirtilmelidir.
Aslnda herhangi bir kapatma modu gereksinimi dijital elektronik
sistemlerle salanabilir. rnein; Yangn ya da duman dedektr akll
manifoldun sinyalle sistemi kapatmasnda kullanlabilir. Ayrca bir
manuel kesme alteri operatrn gaz akn kesmesine izin vererek
buna dahil edilebilir.

38
 I
BLM

BALIKLARIN HAVALANDIRILMASI

I.1. Havalandrma
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

I) BALIKLARIN HAVALANDIRILMASI

I.1. Havalandrma
Reglatr diyaframnn yrtlmas zor bir ihtimal olmasna ramen,
yrtlmann ve bunu takiben gaz szntsnn hayati tehlike oluturaca
yerlerde ihtiyaten reglatr balklar havalandrlmaldr.
Otomatik gei manifoldlar kullanld zaman reglatr balklarnn
havalandrlmas genel gereksinimdir. Reglatr balklar genel
prensiplerle havalandrlabilir ve her bir balkla havalandrma hatt
arasna bir kontrol valfi yerletirilmelidir.

Havalandrma ematik Gsterimi

40
 J
BLM

TP SSTEMLER

J.1. Tek Tpl Sistemler

J.2. oklu Tp Sistemleri
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

J) TP SSTEMLER

J.1. Tek Tpl Sistemler

Baz uygulamalarda zel retim gazlar sadece kalibrasyon cihazlarnda
kullanlr. rnein; Srekli emisyonlu monitrl sistemlerde her gn
birka dakikalna kalibrasyon gazlarnn ak gerekebilir. Bu gibi
bir uygulamada geni lekli bir otomatik gei manifoldu aka
gerekmez. Bununla birlikte k sistemi kalibrasyon gaz atklarna kar
korumak zere dizayn edilmelidir.
Bu tip uygulamalarda tekli manifoldu kebentle desteklemek ideal
bir zmdr. Bu hem bir gvence salar ve maliyeti drr hem
de tp deiimini ve reglatrle ilgili ilemleri kolaylatrr. Kalibrasyon
gaz andrc paraya dahil olursa, korozyondan korumak iin bir asal
gazla reglatrn tasfiyesi iin manifold iine dahil edilmelidir. Tekli
manifoldlar ayrca bir ikinci pigtail (spiral boru) ve izolasyon valfleriyle
donatlmaldr. Bu dzenleme bir ilave tpn balanmasna ve
yedeklenmesine msaade eder.

J.2. oklu Tp Sistemleri

Pek ok uygulama bir tek manifold sistemi tarafndan makul bir
ekilde desteklenen gaz aknn tesinde ak gerektirir. Bu durumda
genellikle bir balant manifoldu tercih
edilir.
Balant manifoldu, gaz desteini
devaml salamak iin ayn hat zerine
balanan iki ya da daha fazla tpn
balanmasnn maliyetini drr.
Her bir tp balant noktas, bal bana
tplerin d etkilere kar izole edilmesi
iin valfle denmitir. Sistem safln
korumak iin, oksijen, azot, su buhar ya
da dier atklarn izinsiz girmesine karn
bu valfler packless tip olmaldr.
Balant manifoldlar tek sra ya da ift
sra kullanlabilirler.
42
 K
BLM

TPLERDE ARETLEME

K.1. Tplerde aretlemeye likin Standartlar

K.2. Tp Boaznn Bir Yanal Yznde Olmas Gerekenler
K.3. Tp Boaznn Dier Yanal Yznde Olmas Gerekenler
K.4. E ketleme
K.5 erdii Gazn Cinsine Gre Tplerin Renkleri
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

K) TPLERDE ARETLEME

K.1. Tplerde aretlemeye likin Standartlar

Tpler mecburi uygulamaya konulmu TS EN ISO 13769 standardna
gre kalc olarak iaretlenmelidir. Bu iaretlemeler tp boaznda 0,5
mm derinliinde oyma yaz ile yaplm olmaldr.

K.2. Tp Boaznn Bir Yanal Yznde Olmas Gerekenler

Firmann ticari unvan, ksa ad, adresi veya varsa tescilli markas
Bu standardn iaret ve numaras
Isl ilemi
eliin akma snr; (N/mm2)
En kk et kalnl (mm)
Tpn bo ktlesi (kg) (Valf ve kapak hari)
Muayene yapan firma veya kuruluun tescilli markas
Tp imal eden firma tarafndan kalc olarak iaretlenmelidir.

K.3. Tp Boaznn Dier Yanal Yznde Olmas

Gerekenler
Tp sahibi, firmann ad ve markas
Tp sahibi firmaya ait tp numaras
Deney basnc (DB), (bar)
letme basnc (B), (bar)
Tp bo ktlesi (kg) (Valf ve kapak dahil)
Gazn eidi
Tpteki gazn net ktlesi, (kg)
lk muayenenin yapld yl ve ay
44
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

Muayene yapan firma veya kuruluun tescilli markas

Sonraki muayeneleri; yl ve ay
Muayene yapan firma veya kurulusun tescilli markas
Tp sahibi tarafndan kalc olarak iaretlenmelidir.

K.4. Etiketleme
Tpn ierii aka yazmyorsa kullanma izin verilmemelidir.
Gaz tplerinin zerinde mecburi olarak TS EN ISO 7225 standardna
gre uyar etiketleri olmaldr.
Gaz tpleri zerinde uyar etiketlerinin kullanlmasnn amac, her
tpn ve iindeki gazn tantlmasn kolaylatrmak ve ierisindeki
gazdan kaynaklanacak temel tehlikeler iin uyarda bulunmaktr.
Bu etiketler gaz veya gaz karmlarnn ad ve kimyasal forml ile
nceden alnmas gerekli tedbirler konusunda yardmc talimatlar
gibi dier gerekli bilgilerin verilmesinde de kullanlabilir.
Uyar etiketleri, aka grlebilir ve okunabilir ekilde
tasarmlanmal, dolum iin herhangi bir kalc iaretin zerini
kapatmayacak ekilde yerletirilmeli ve korunmaldr.
Etiketin zerinde tehlikelerle ilgili gsterimler tpn ve
muhtevasnn depolama ve kullanm srasnda gz nnde
bulundurulacak tedbirler olmaldr.

45
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

K.5. erdii Gazn Cinsine Gre Tplerin Renkleri

46
 L
BLM

TPLERN KULLANIMI

L.1. allan Maddenin Belirlenmesi ve zellikleri

L.2. alrken Uygulanacak Kurallar
L.3. Kullanmdan nce Tplerin Gvenlii
L.4. Tplerin Kullanmnda Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar
L.5. Tpn Kullanma Alnmas
L.6. Tplerin Servisten karlmas
L.7. Servisten km Olan Tplerin Tanmas
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

L) TPLERN KULLANIMI

L.1. allan Maddenin Belirlenmesi ve zellikleri

Hangi gazla altnz
renmek iin tpn etiketini
dikkatle okuyun ve tpn
veya gazn kullanma uygun
olup olmadn dikkatle
kontrol edin.
eriini zerindeki etikette
yeterli ekilde aklamayan
tpleri kullanmayn.
Tpn etiketi silinmi ve/veya
okunmayacak kadar zarar
grmse, tp Bilinmeyen
erik diye iaretleyin ve
retici firmaya geri gnderin.
Tplerin belirlenmesi iin tp renklerini kullanmayn. Bu renkler
reticilere gre deiebileceinden gvenilir deildir. Tp
balklar da buna dahildir.
Eer tpn rengi ile etiketi arasnda bir uyumsuzluk var ise tp
kullanmayn ve reticiyle irtibata gein.
Gazn zellikleri hakknda bilgi edinin (Malzeme Gvenlik Bilgi
Formunu okuyun).
Tpn ierii, tpn her kullanmnda belirlenmelidir (Dolu, bo
veya servisteyken).

48
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

L.2. alrken Uygulanacak Kurallar

Tplerin devrilmemesi iin gerekli tedbirleri aln.
Tpn kullanlmad zamanlarda, vanalar kapatn ve koruyucu
kapaklar takn.
Tp baka bir ekipmana balarken veya borulama yaparken,
reglatr ve borularn basncnn uygun olduuna emin olun.
Tp kesinlikle drmeyin.
Vanalar ve gvenlik aralarna zarar vermemesi iin tpleri
dzensiz mekanik oklarn olabilecei yerlerden uzak tutun.
Tplerdeki hasarlar grmezden gelmeyin, hatal olduunu
gstermek iin tespit ettiiniz tpleri etiketleyin ve retici firma
ile irtibata gein.
Tp tamir etmeyi kesinlikle denemeyin.
Tpleri hurdaya gndermeyin.
Tpleri yksek ve alak scakla maruz brakmayn.
Tp iinde kesinlikle gazlar kartrmayn.
Tp doldurmay denemeyin.
Hibir zaman zemin zerinde yuvarlayarak bir yerden bir
yere gtrmeyin, ayrca baka bir ama iin destek olarak da
kullanmayn.
Manyetik kaldrclarla tamay denemeyin.

49
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

L.3. Kullanmdan nce Tplerin Gvenlii

Tp kullanmdayken bir ba ile gvenli hale getirilmelidir.
Tp hareket ettirilmeyecei zaman yer veya duvar braketleri
kullanlmaldr.
Tp hareket ettirilecei zaman portatif tezgah braketi
kullanlmaldr.
Hangi tip tp sabitleyicisi kullanlmas gerektii yetkili temsilciye
sorulmaldr.

L.4. Tplerin Kullanmnda Dikkat Edilmesi Gereken

Hususlar
Tplerin dmesi veya yuvarlanmamas iin gerekli tedbirler
alnmal.
Tpler amac dnda hibir i iin kullanlmamal.
Tplerin tanmasnda hibir zaman vanalarndan tutulmamal.
Kaynak topraklamas olarak kullanlmamal.
Tpler direk gne ndan korunmal 50 derecenin zerindeki
scaklklarda muhafaza edilmemeli.
Kaynak alomas tpe yanar vaziyette aslmamal.
Asetilen tpleri hibir zaman yatk kullanlmamal.

50
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

Vanalar zorlamadan yavaa almal ya da kapatlmal.

Tp vanalar kesinlikle sklmemeli.
Vanalar kesinlikle yalanmamal.
Vanaya reglatr taklmadan nce temizlenmesi ile dilerde
yabanc madde bulunmamas salanmal.
Tp balants yaplmadan nce borularn, detantrlerin ve dier
balant elemanlarnn gazla ve kullanlan basnla uyumlu olduu
test edilmeli.
Bir tpteki gaz dier tpe nakletme giriiminde bulunulmamal.

L.5. Tpn Kullanma Alnmas

Koruyucu balk karlmadan nce tp gvence altna alnmaldr.
Tpn vanas, ya, gres, kir ve hasara kar kontrol edilmelidir.
Temiz bir bezle kir ve tozlar arndrlmaldr.
Oksijen veya dier oksidanlar ieren tplerin vanasnda ya ve
gres bulunan tpler kesinlikle kullanlmamaldr.
Bu malzemelerin oksijenle temas patlamaya neden olur.

51
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

L.6. Tplerin Servisten karlmas

Uzun sreli kullanlmayan tplerin balantlar sklp koruyucu
balklar taklmaldr.

L.7. Servisten km Olan Tplerin Tanmas

Tama esnasnda tpler birbirine arpmayacak ve devrilmeyecek
ekilde sabitlenmelidir.
Daima bir tpn dahi tanmas iin zel donatlm ve zincir
balamal el arabas kullanlmaldr.
Bir tp kendine bal durumdaki reglatrle birlikte tanmamaldr.
Bir tp valf koruyucu bal tam olarak balanmadka
tanmamaldr.
Tpler, tama aracyla birlikte depolanmamaldr.

52
 M
BLM

BASINLI GAZ TPLERNN DEPOLANMASI

M.1. Depo Alan

M.1.1. Depolama Alannda Bulunmas Gereken zellikler
M.2. Birlikte Depolanabilen ve Depolanamayan Gruplar
M.3. Depo Alanndaki Tplerin Gvenlii
M.4. Tplerin Depolanmasnda Uyulmas Gereken nlemler
M.5. Ak Alanda Depolama
M.5.1. Ak Alanda Depolamann Yasak Olduu Alanlar
M.5.2 Ak Alanda Mesafeler
M.6. Tp Scaklk Maruziye
M.7. Bo Tpler
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

M) BASINLI GAZ TPLERNN DEPOLANMASI

M.1. Depo Alan

Gaz tpleri; havalandrlm, iyi aydnlatlm ve yanc maddelerden
uzak bir yerde muhafaza edilmelidir.
Gazlar tiplerine gre belirlenmi ve kolayca ayrt edilebilen yerlerde
depolanmaldr.
Yanc gaz ieren tpler; oksijen ve dier oksidan tplerinden
yanmaz bir duvarla ayrlmal ya da aralarnda en az 6,1 metre
(Kaynak: Yap talar) mesafe olmaldr.
Zehirli, kriyojenik ve asal gazlar ayr yerlerde depolanmaldr.
Tplerin etiketleri kesinlikle sklmemelidir.
Tpler yetkisiz personelin ulaamayaca bir yerde depolanmaldr.

M.1.1. Depolama Alannda Bulunmas Gerekli zellikler

Depo alanlar; fazla s ve ak ate kaynaklarndan uzak bir yerde,
kapal veya yeraltnda olmaldr.
Kuru, souk ve iyi havalandrlm olmaldr.
Ak havada depolama, kuru ve havadan korunmu olmaldr.

M.2. Birlikte Depolanabilen ve Depolanamayan Gruplar

Grup 1 ve Grup 2 birlikte depolanmaz.
Grup 3 ve Grup 4 birlikte depolanmaz.
Grup 2 ve Grup 4 birlikte depolanmaz.

54
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

1.GRUP 2.GRUP 3.GRUP 4.GRUP 5.GRUP 6.GRUP

Yanc
Toksik
Olmayan Yanc
Yanc Korozif
Korozif Korozif Kendiliinden
Korozif Yanc ok Toksik
Olmayan Olmayan Tutuan
Toksik Olmayan
Az Toksik Az Toksik
Yakc
Yakc
Amin,
Merkabtan
Argon, Hidrojen
Asetilen, ve Halojenli
Karbondioksit, Klorr, Flor Arsin, Fosfin,
Hidrojen, Hidrokarbonlar Slan
Helyum, Azot, ve Florrler, Azot Oksitler
Propan, Btan eren
Oksijen Asit Gazlar
zel Gaz
Karmlar

M.3. Depo Alanndaki Tplerin Gvenlii

Tpn devrilmemesi iin zincirle veya keten kayla balanmas
gerekir. Aksi halde devrilme sonucu vanas zarar grebilir. Bu
durum byk kazalara sebep olabilir.
Tpler depo alanndayken valflerin bal kesinlikle bal olmaldr.

55
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

M.4. Tplerin Depolanmasnda Uyulmas Gereken

nlemler
Yaknnda yanc madde olmayan, alt ve stten hava akmna ak
olan alanlarda, tpler dik olarak depolanmal,
Tplerin depoland yerde ak alev olmamal,
Tplerin yaknnda sigara iilmemeli,
Gaz cinsine gre depolama sahasnda uyar levhalar olmaldr.

M.5. Ak Alanda Depolama

M.5.1. Ak Alanda Depolamann Yasak Olduu Yerler
Dar avlular,
Yaya ve trafik geileri,
Kaz, kanal, akarsu kenarlar ve zeminde bulunan mekanlardr.

M.5.2. Ak Alanda Mesafeler

Depo yaknlarnda s yaylm olaslna kar 5 m gvenlik mesafesi
olmaldr.
yeri binasnn duvarna bitiik yaplan depolarn gvenlii iin,
depo olarak yaplm yerlerin sandan ve solundan en az 2 m
kapsz yangna dayankl duvar olmaldr.

56
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

M.6. Tp Scaklk Maruziyeti

Tp scaklnn 52 oCyi gemesine msaade edilmemelidir.
elik tpler alminyum tplerden daha dayankl olmasna
ramen buhar boru hatlar yannda veya direk gne na maruz
kalacak ekilde depolanmamaldr. (elik tpler andrc gazlarn
depolanmasnda kullanlrlar)
Alminyum tpler belli bileenleri ieren karmlarn kararlln
artrmak iin kullanlr ve 177 oCnin zerinde bir scakla maruz
kaldnda zarara urarlar.
Tpn evresinde, herhangi bir parasn 52 oCnin stne
karacak bir kaynak bulundurulmamaldr.

57
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

M.7. Bo Tpler
ncelikle, eski retim tplerin kullanlabilecei ekilde tpler
depo alanna sralanmaldr.
Bo tpler, ayr ve kolay tespit edilebilecek ekilde depolanmaldr.
Boalan tpler derhal depo alanna getirilmelidir.
Boalan tpn havay geri emip, nem ve toz almamas iin biraz
basnl braklmaldr.

58
 N
BLM

TPLERLE LGL MEVZUAT

N.1. i Sal ve Gvenlii Tz

N.2. Basnl Kaplar ve Bu Kaplarn Muayene Yntemlerinin Ortak
Hkmlerine Dair Ynetmelik
N.3. Basit Basnl Kaplar Ynetmelii
N.4. Dikisiz, Alamsz Alminyum Ve Alminyum Alaml Basnl
Gaz Tplerine Dair Ynetmelik
N.5. Dikisiz, elikten Mamul Basnl Gaz Tplerine Dair
Ynetmelik (84/525/AT)
N.6. Svla rlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Ei m Ynetmelii
N.7. Svla rlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Lisans Ynetmelii
N.8. Svla rlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasasnda Uygulanacak
Teknik Dzenlemeler Hakknda Ynetmelik
N.9. Parlayc, Patlayc, Tehlikeli Ve Zararl Maddelerle allan
yerlerinde Ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
N.10. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk Ve Gvenlik artlar
Ynetmelii
N.11. Basit Basnl Kaplarla lgili Uyumla rlm Ulusal
Standardlara Dair Tebli (Tebli No:SGM-2006/02)
N.12. Mecburi Standard Teblii (Tebli No: sg-2011/2)
N.12.1. Mecbur Standart Tebl Eki
N.13. Basnl Gaz Tplerinin Periyodik Muayene, Deney, Bakm ve
Tamiri Yeterlilik Belgesi Verilmesine likin Tebli
N.13.1. lgili Standartlar
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

N) TPLERLE LGL MEVZUAT

N.1. i Sal ve Gvenlii Tz

Tzn 223, 224, 225, 226 ve 227. maddeleri basnl kaplarla ilgili
olup bu maddelerde basnl kontrol, kimler tarafndan yaplaca,
kabn zerinde olmas gereken ekipmanlar, bu ekipmanlarn
nasl kullanlaca ve kap zerinde yaplacak deneylerle ilgili bilgi
vermektedir.

N.2. Basnl Kaplar ve Bu Kaplarn Muayene

Yntemlerinin Ortak Hkmlerine Dair Ynetmelik
Bu ynetmelik; Amac dorultusunda ierisindeki gaz, buhar veya sv
akkanlarn 0,5 bardan daha fazla basnca maruz kalarak muhafaza
eden sabit ya da hareketli kaplarn imalini ve bu kaplarn muayene
yntemlerinin belirleyerek, kullancnn korunmasn salamak
amacyla usul ve esaslar belirlenmitir.

N.3. Basit Basnl Kaplar Ynetmelii

Bu ynetmelik, yakma amac dnda kullanlan ve i basnc 0,5 ile 30
bar arasnda olan, iine hava veya azot gaz konulmak zere seri olarak
retilen ve atee maruz kalmayan, kaynakl basit basnl kaplarn
uymas gereken asgari artlarn belirlenmesi, snflandrlmas, tasarm,
imali, montaj, datm, piyasaya arz, hizmete sunulmas, kullanm,
muayene ve belgelendirme ilemleri ile ilgili usul ve esaslar belirler.

N.4. Dikisiz, Alamsz Alminyum Ve Alminyum

Alaml Basnl Gaz Tplerine Dair Ynetmelik
Bu ynetmelik; bir tek paradan yaplan, tekrar doldurulabilir ve
tanabilir, i hacim kapasitesi 0,5 litre ila 150 litre olan sktrlm,
svlatrlm veya znm gazlarn doldurulduu dikisiz, alamsz
ve/veya alaml alminyumdan imal edilen basnl tplerin ierisine
sktrlm, svlatrlm veya znm gazlarn doldurulduu
60
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

dikisiz, alamsz alminyum ve alaml alminyumdan mamul

basnl gaz tplerinin uymas gereken asgari artlarn belirlenmesi,
snflandrlmas, tasarm imali, montaj, datm, piyasaya arz, hizmete
sunulmas, kullanm, muayene ve belgelendirme ilemleri ile ilgili usul
ve esaslar belirler.

N.5. Dikisiz, elikten Mamul Basnl Gaz Tplerine

Dair Ynetmelik (84/525/AT)
Bu Ynetmeliin amac; ierisine gaz depolanmak zere kaynaksz, tek
para elikten imal edilmi yeniden doldurulup kullanlabilir, Basnl
Kaplar ve Bu Kaplarn Muayene Yntemlerinin Ortak Hkmlerine
Dair Ynetmelik gereklerini yerine getiren tplerin kullanlabilmeleri
bakmndan uyulmas gereken asgari artlarn belirlenmesi,
snflandrlmas, tasarm, imali, montaj, datm, piyasaya arz,
hizmete sunulmas, kullanm, muayene ve belgelendirme ilemleri ile
ilgili usul ve esaslar belirlemektir.

N.6. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Eitim

Ynetmelii
Bu Ynetmelik; svlatrlm petrol gazlarnn yurtii ve yurt dndan
temini, datm, tanmas, depolanmas, dolumu, bayilii ile LPG
tp imalat, LPG tp muayenesi, tamiri ve bakm ile LPG tesisat
projelendirme ve imalat faaliyetlerinde yer alan personelin eitimine
ilikin usul ve esaslar dzenler.

N.7. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Lisans

Ynetmelii
Bu Ynetmelik, yurt ii ve yurt d kaynaklardan temin edilen
svlatrlm petrol gazlarnn (LPG) gvenli ve ekonomik olarak rekabet
ortam ierisinde kullanclara sunumuna ilikin piyasa faaliyetlerinin
effaf, eitliki ve istikrarl biimde srdrlmesi iin gerek ve tzel

61
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

kiilere verilecek lisanslara, Kuruma yaplacak bildirimlere ve kayt

dzenlerine ilikin usul ve esaslarn belirler.

N.8. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasasnda

Uygulanacak Teknik Dzenlemeler Hakknda
Ynetmelik
Bu Ynetmelik, svlatrlm petrol gazlar (LPG) piyasasna ilikin
faaliyetlerin, bu faaliyetlerin yrtld tesislerin, donanmlarn ve
piyasaya arz olunan rnlerin teknik dzenlemelere ve standartlara
uygunluuna ilikin usul ve esaslar belirler.

N.9. Parlayc, Patlayc, Tehlikeli Ve Zararl Maddelerle

allan yerlerinde Ve lerde Alnacak Tedbirler
Hakknda Tzk
Bu ynetmeliin 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 120,
123, 125, 128. maddeleri tplerin zerinde olmas gereken bilgiler,
muayene, yerleim, donanm, doldurum, depolama, Asetilen tpleri,
tplerin tanmas gibi konular ile ilgili esaslar belirler.

N.10. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk Ve Gvenlik

artlar Ynetmelii
Bu ynetmeliin EK-I deki maddeleri asgari gerekler hakkndaki
esaslar belirlemektedir.

N.11. Basit Basnl Kaplarla lgili Uyumlatrlm Ulusal

Standartlara Dair Tebli (Tebli No:SGM-2006/02)
Uyumlatrlm Avrupa Standartlarn uyumlatran ve Trk Standartlar
Enstits tarafndan Trk Standard olarak kabul edilip yaymlanan ve
Basit Basnl Kaplarla ilgili olan Uyumlatrlm Ulusal Standartlarn
adlar ve referans numaralarnn listesi aada gsterildii gibidir.

62
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

1- TS EN 286-2 Tanklar-Basnl-Hava ve Azot Depolamak in-Blm 2:

Motorlu Tatlar ve ekicilerinde Kullanlan Hava Freni ve Yardmc
Donanm in Tasarmlanm
2- TS EN 286-3 Tanklar-Basnl-Hava veya Azot Depolamak in-elik-
Blm 3: Demiryolu Tatlarnda Kullanlan Hava Freni ve Yardmc
Pnmatik Donanm in Tasarmlanm
3- TS EN 286-4 Tanklar-Basnl-Hava veya Azot Depolamak in-
Alminyum Alamndan-Blm 4: Demiryolu Lokomotif ve
Vagonlarnda Kullanlan Hava Freni ve Yardmc Pnmatik Donanm
in Tasarmlanm
4- TS EN 571-1 Tahribatsz Muayene-Penetrant Muayenesi-Blm 1:
Genel Kurallar
5- TS EN 583-1 Tahribatsz Muayene-Ultrasonik Muayene (UM)-
Blm 1: Gei Teknii
6- TS EN 1011-1 Kaynak-Metalik Malzemelerin Kayna iin Tavsiyeler-
Blm 1: Ark Kayna in Genel Klavuz
7- TS 1203 EN 286-1 Tanklar-Basit-Alev almayan-Basnl-Hava veya
azot depolamak iin tasarmlanm-Blm 1: Genel amalar iin
basnl tanklar
8- TS EN 1290 Kaynaklarn Tahribatsz Muayenesi-Kaynaklarn
Manyetik Parackla Muayenesi
9- TS EN 1714 Kaynaklarn Tahribatsz Muayenesi-Kaynakl
Birletirmelerin Ultrasonik Muayenesi
10- TS 7536 EN ISO 6520-1 Kaynak ve lgili lemler-Metalik
Malzemelerde Geometrik Kusurlarn Snflandrlmas-Blm 1:
Ergitme Kaynak
11- TS 8824 EN 1330-3 Tahribatsz Muayene-Terimler Ve Tarifleri-
Blm 3: Endstriyel Radyografik Muayenede Kullanlan Terimler
Ve Tarifleri
12- TS EN 12062 Kaynaklarn Tahribatsz Muayenesi-Metalik Malzemeler
in Genel Kurallar
63
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

N.12. Mecburi Standart Teblii (Tebli No: sg-2011/2)

MADDE 1 (1) Bu Tebli 8/1/1985 tarihli ve 3143 sayl, 10/6/1930
tarihli ve 1705 sayl, 18/11/1960 tarihli ve 132 sayl kanunlara istinaden
hazrlanmtr.
MADDE 2 (1) Bakanlmzca deiik tarihlerde mecburi uygulamaya
konulan, bu Tebli Ek: 1, Blm 1deki standartlar mecburi uygulamadan
kaldrlacaktr.
MADDE 3 (1) Trk Standartlar Enstitsnce hazrlanan, bu Tebli
Ek: 1, Blm 2de belirtilen ve yaymlanan standartlar imalat ve sat
safhalarnda mecburi olarak uygulanacaktr.
MADDE 4 (1) Ek: 2 listede yer alan standartlar mecburi uygulamadan
kaldrlacandan, 4/2/2000 tarihli ve 23954 sayl Resm Gazetede
yaymlanan SG-2000/13-14 sayl Trk Standartlarna Uygunluk
Belgesi ve TSE Markas Hakknda Tebli ekinde yer alan Trk
Standartlarna Uygunluk Belgesi ve TSE Markas Aranacak Mamuller
Listesinden kartlacaktr.
MADDE 5 (1) Bu Tebli Ek: 1, Blm 2deki standartlar kapsamna
giren mallar reten ve satanlarn bu Tebli hkmlerine uymalar
zorunludur.
MADDE 6 (1) Bu Tebli yaym tarihinden 6 (Alt) ay sonra yrrle
girer.
MADDE 7 (1) Bu Tebli hkmlerini Sanayi ve Ticaret Bakan yrtr

64
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

N.12.1. Mecburi Standart Teblii Eki













 


























 











 




 















 




 


















 



















 





























 




 








 












65
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

N.13. Basnl Gaz Tplerinin Periyodik Muayene,

Deney, Bakm ve Tamiri Yeterlilik Belgesi Verilmesine
likin Tebli
N.13.1. lgili Standartlar
Aadaki standartlar ve bu standartlarn yerini ald eski standartlar
kapsamnda retilen basnl gaz tplerinin periyodik muayene,
deney, bakm ve tamiri zorunludur.
a) TS EN 13322-1 Tanabilir Gaz Tpleri Tekrar Doldurulabilir
Kaynakl elik Gaz Tpleri Tasarm ve malat Blm 1: Karbonlu
elikler,
b) TS EN 13322-2 Tanabilir Gaz Tpleri Tekrar Doldurulabilir
Kaynakl elik Gaz Tpleri Tasarm ve malat Blm 2: Paslanmaz
elikler,
c) TS EN 1964-1 Tpler-Tanabilir-Su Kapasitesi 0,5 Litreden 150
Litreye Kadar-Tekrar Doldurulabilir-Dikisiz elik Gaz Tplerinin
Tasarm ve Yapm zellikleri-Blm 1: Rm Deeri 1100 MPadan
Kk Dikisiz elikten Yaplm Tpler,
) TS EN 1964-2 Tpler-Tanabilir-Su Kapasitesi 0,5 Litreden 150
Litreye Kadar - Tekrar Doldurulabilir-Dikisiz elik Gaz Tplerinin
Tasarm ve Yapm zellikleri-Blm 2: Rm Deeri 1100 MPa ve
zeri Dikisiz, elikten Yaplm Tpler,
d) TS EN 1964-3 Tpler-Tanabilir-Su Kapasitesi 0,5 Litreden 150
Litreye Kadar-Tekrar Doldurulabilir-Dikisiz elik Gaz Tplerinin
Tasarm ve Yapm zellikleri-Blm 3: Rm Deeri 1100 MPadan
Kk Dikisiz Paslanmaz elikten Yaplm Tpler,
e) TS EN 1800 Tanabilir gaz tpleri - Asetilen tpleri - Temel gerekler,
tarifler ve tip deneyleri,
f ) TS EN 1975 Tanabilir gaz tpleri - Yeniden doldurulabilir Dikisiz
- Alminyum ve alminyum alaml - Su kapasitesi 0,5 litreden
150 litreye kadar - Tasarm ve imalat zellikleri.
66
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

(2) Basnl gaz tplerinin dolumunu yapan kurum ve kurulularn, TS

EN 13322-1 ve TS EN 13322-2 standartlar veya bu standartlarn yerine
getii eski standartlar kapsamnda retilen basnl gaz tplerini,
TS EN 1803 Tanabilir gaz tpleri Dikili - Karbon eliinden gaz
tpleri iin periyodik muayene ve deney standardna; TS EN 1964-1,
TS EN 1964-2 ve TS EN 1964-3 standartlar veya bu standartlarn yerine
getii eski standartlar kapsamnda retilen basnl gaz tplerini, TS
EN 1968 Tanabilir gaz tpleri Dikisiz - elik gaz tpleri iin periyodik
muayene ve deney standardna; TS EN 1975 standard veya bu
standardn yerine getii eski standartlar kapsamnda retilen basnl
gaz tplerini TS EN 1802 Gaz tpleri Tanabilir Dikisiz alminyum
alaml gaz tpleri iin periyodik muayene ve deney standardna; TS
EN 1800 standardna veya bu standardn yerine getii eski standartlar
kapsamnda retilen basnl gaz tplerini ise TS EN 12863 Tanabilir
gaz tpleri znm asetilen tplerinin periyodik muayene ve
bakm standardna gre periyodik muayene, deney, bakm ve tamirini
yapmalar zorunludur. lgili standardna gre periyodik muayene tarihi
gelen basnl tplerin standartlara uygun yaplan periyodik muayene
sonras ilgili tp muayene tarihi ve standartlara gre dier ilemlere
tabi tutulur ve periyodik muayene kapsamnda yaplan tm ilemleri
kapsayc bir rapor dzenlenir.

(3) TS EN 1968, TS EN 1803, TS EN 1802 ve TS EN 12863 standartlar

kapsamnda verilecek olan, Basnl Gaz Tpleri Periyodik Muayene,
Deney, Bakm ve Tamiri Yeterlilik Belgesinin kapsam blmnde tp
trne bal olarak, birden fazla standart ayn Belge ierisinde yer
alabilir.

(4) Bu maddenin (1) nci fkrasnda yer alan standartlar ile benzer
standartlar kapsamnda retilen basnl gaz tplerinin dolum
esnasndaki muayenelerinde, aada yer alan ilgili standart veya
standartlarn n grd kurallara uyulmas zorunludur.

67
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

a) TS EN 1801 Tpler Tanabilir- Mstakil Asetilen Tpleri in

Doldurma Kurallar,
b) TS EN 1919 Tanabilir gaz tpleri Svlatrlm gazlar iin (asetilen
ve LPG hari) Dolum srasnda muayene,
c) TS EN 1920 Gaz tpleri Tanabilir Sktrlm gazlar (asetilen
hari) iin Dolum srasnda muayene,
) TS EN 12754 Tanabilir gaz tpleri-znm asetilen gaz iin-
Dolum muayeneleri,
d) TS EN 12755 Tpler- Tanabilir- Asetilen Tp Demetleri in Dolum
artlar,
e) TS EN 13096 Tanabilir Gaz Tpleri-Doldurulan gazlarnn dolum
noktalarndaki artlar-Tek birleenli gazlar,
f ) TS EN 13099 Tanabilir Gaz Tpleri-Doldurulan gazlarnn dolum
noktalarndaki artlar,
g) TS EN 13365 Gaz Tpleri-Tanabilir-Srekli ve Sktrlabilir Gazlar
in (Asetilen Hari)-Dolum Srasnda Muayene,
) TS EN 13385 Gaz Tpleri-Tanabilir-Srekli ve Svlatrlm Gaz
(Asetilen Hari) in Bataryal Tatlar-Dolum Srasnda Muayene,
h) TS EN 13720 Gaz Tpleri-Tanabilir-Asetilen Bataryal Tatlar in
Dolum artlar.

(5) Bu Teblide yer alan standartlarn tadil edilmesi veya deitirilmesi

durumunda, bu standartlarn yerine geen yeni standartlar dikkate
alnr.

68
 O
BLM

TABLOLAR
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

O) TABLOLAR

25/01/2011 27826 sayl mkerrer Resm Gazetede yaynlanan ve mecburi

standartlar arasnda yer alan TS EN 1968 (dikisiz tpler iin) ve TS EN
1803 (dikili tpler iin) gaz tpleri iin muayene ve deney standartlarn
dzenlemektedir. Bu standartlarda yer alan ve gaz tpleri iin; gaz tiplerine
gre muayene ve deney aralklar, fiziksel ve malzeme kusurlarna sahip tpler
iin ret snr ve korozyona urayan tpler iin ret snr ile ilgili dzenlenen
tablolar aada yer almaktadr:
a
Dikili ve Dikisiz Tplerin Periyodik Muayene ve Deney Aralklar
c ADRnin Sonraki Revizyonu in
b Normal Aralklar
Tarif Gaz Tipi (rnekler) Bilgi Amal Tavsiyeler
(Yl/Periyot)
(Yl/Periyot)
Ar, N2, He vb. 10 10
d
H2 10 10
Hava, O2 10 10
Mstakil solunum e
Sktrlm Gazlar 5
havas, O2 vb.
Su altnda solunum e f
2,5 (i gzle) ve 5 (tam)
dzenei iin gazlar
g
CO 5 5
h
Svlatrlm Gazlar CO2, N2O vb. 10 10
i k
Andrc Gazlar NO2, SO2, vb. 3 3 (i gzle) ve 5 (tam)
Toksik Gazlar CH3Br 5 10
ok Toksik Gazlar AsH3, PH3 vb. 5 5
a) Herhangi bir bileenin en ksa
deney periyodu
a) Aadaki b) kk Snflandrmaya gre 3, 5
b) Karmn son hlinin toksiklii,
dndaki tm karmlar veya 10 yl -6
LC50 200x10 lk bir hacim
b) Toksik ve/veya ok TC, TFC, TOC gruplar iin yzdesi biiminde olan karmlar
toksik bileenleri ieren 3 yl iin 10 yllk periyot uygulanr ve
tmyle gaz T, TF, TO gruplar iin 5 yl karmn son halinin toksiklii,
durumundaki karmlar A, O, F gruplar iin 10 yl -6
LC50 < 200x10 lk bir hacim
yzdesi biiminde olan karmlar
iin 5 yllk periyot uygulanr.
a
Btn periyotlarda, rnein gazn i noktas scakl, polimerleme tepkimeleri ve bileeninin bozulma
reaksiyonlar, tp tasarm zellii, gaz ieriinin deimesi gibi nedenlerle daha ksa bir srede baz zellikler
gerekebilir.
b
Bu liste gazlarn tamamn iermez. Gazlarn tam listesi RID/ADRden temin edilebilir.
c
Bu aralklar RID/ADRnin 1999 basksn karlar.
d
Hidrojen gaz ile ilgili zellikler ve kullanm amacndaki deiiklik iin EN 1795e gre yaplan muhtemel ilave
deneye zellikle dikkat edilmelidir.
e
RID/ADRde henz listelenmemitir.
f
Su altnda mstakil solunum dzenei iin kullanlan tpler iin 5 yllk btn yeniden yaplan deney periyoduna
ilaveten, her 2,5 ylda bir gzle muayene aralnn uygulanmas gereklidir.
g
Bu rn ok kuru gaz gerektirir (EN ISO 11114-1).
h
Bu deney periyodu, rnn kuruluu ve doldurulan tpn herhangi bir su iermemesinin salanmas ve
doldurma ilemini gerekletirenin bir kalite sistemi dhilinde kantlanmas ve belgelendirmesi artyla
kullanlabilir. Bu artlar salanmazsa alternatif veya daha sk deneme uygun olabilir.
i
RID/ADR amalar iin Ek Ideki gibi, anma insan dokusu ile ilgili olup, tp malzemesi ile ilgili deildir.
k
Tp malzemesinde korozyon meydana getirdii grlen gaz karmlar iin tekli korozyon gazlarna ait zaman
periyodu uygulanr.
70
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

Gaz Tpleri zerindeki Fiziksel ve Malzeme Kusurlarna Bal Ret Snrlar

a Tamir veya Kullanm
Kusur tipi Tarif Gzle Muayene Ret Snrlar
Dna Alma
Tpn gzle grnr ekilde
ikinlik Byle bir kusura sahip btn tpler Kullanm dna alma
ilii
Ezilme derinlii, tpn d apnn Kullanm dna alma
Tpte, metalin iine girmesi
% 3n atnda
veya ayrlmas sonucu
Ezilme veya
olumam ve tp d apnn %
Ezilme ap, ezilme derinliinin 15
1inden daha derin bir knt
katndan daha kk olduunda Kullanm dna alma
Kesik veya oyuk derinlii et b
Mmknse tamir
kalnlnn % 10unu atnda
Metalin ayrld veya veya
paraland yerde ve derinlii Kesik veya oyuk uzunluu tp d b
Kesik veya oyuk Mmknse tamir
tp et kalnlnn % 5ini apnn % 25ini atnda
gemeyen keskin bir iz veya
Et kalnl en dk tasarm
Kullanm dna alma
kalnlndan kk olduunda
atlak Metalde yark veya yrtk Byle kusurlara sahip btn tpler Kullanm dna alma
Genellikle aadakilerle beliren,
tpn genel veya lokal olarak
ar snmas: a) ve b) kategorisindeki btn
Kullanm dna alma
a) Tpn ksmen ergimesi, tpler
b) Tpn erilmesi,
Ate hasar
c) Boyann siyahlamas veya c) ve d) kategorisindeki btn
yanmas, tpler, muayene ve/veya
Mmknse tamir
d) Vanada ate hasar, plastik deneyden sonra kabul edilebilir
kapan veya tarih halkasnn
ergimesi,
lavenin, onayl tasarmn paras
Kapak veya muf Tp mufu, taban veya yan
olduu aka anlalamad Mmknse tamir
gemeleri yzeylere tutturulmu gemeler
tpler dndaki btn tpler
Okunaksz, deitirilmi veya
Bir metal zmbayla yaplan c
Mhrleme yanl ya da yanl deitirilmi Kullanm dna alma
iaretleme
iaretlemeler tayan btn tpler
pn ksmen ergimesi,
Ark veya torch entikleme veya ukur ama
Byle kusurlara sahip btn tpler Kullanm dna alma
yanklar yoluyla kaynak metaline ilave
veya metalin kopartlmas
lve muayeneden sonra
Tp imalat ilemi veya onayl
Kukulu iaretler Byle kusurlara sahip btn tpler mmknse kullanmaya
tamir dnda olumu
devam
Kullanm srasnda risk meydana
Mmknse tamir veya
Dikey denge getirebilen, diklikten sapma
kullanm dna alma
(zellikle ayak tutturulmusa)
a
Bu izelgede verilen ret kriterleri uygulandnda, tpn kullanma artlar, kusurun ls ve tasarmdaki
emniyet faktrleri dikkate alnmaldr.
b
Bu ilem, uygun bir metal kaldrma teknii kullanlarak tamir yapldktan sonra elde edilen et kalnlnn en
azndan tasarmdaki en kk et kalnlna eit olmas artyla mmkndr.
c
Tpn ilgili artlar tamamen karlad aka belirlenebiliyorsa, karkla yol amamas artyla, tamamen
deitirilen veya zerinde deiiklik yaplan iaretleme kabul edilebilir veya yetersiz iaretleme dzeltilebilir.

71
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

Gaz Tpleri zerindeki Korozyon in Ret Snrlar

Gzle Muayene Ret Tamir veya Kullanm
Korozyon Tipi Tarif a
Snrlar Dna Alma
Metalin orijinal yzeyi
tanmlanamyorsa Mmknse tamir
veya
Tpn toplam yzey Nfuziyet derinlii, tpn
alannn % 20sinden daha orijinal et kalnlnn % Mmknse tamir
Genel korozyon b
fazla bir alan zerinde et 10unu ayorsa
kalnlnda azalma veya
Et kalnl, tasarmdaki en
dk et kalnlndan daha Kullanm dna alma
kkse
Nfuziyet derinlii, tpn
Dier yerel korozyon tipleri
orijinal et kalnlnn %
dnda, tpn toplam b
20sini ayorsa
Lokal korozyon yzey alannn % 20sinden Mmknse tamir
veya
daha az bir alan zerinde et
Et kalnl, tasarmdaki et
kalnlnda azalma
kalnlndan daha kkse
Dar bir dorusal veya Herhangi bir yndeki
dairesel hat veya erit toplam korozyon uzunluu,
Zincirleme oyuk veya eklinde ya da hemen tp apn ayorsa ve c
Mmknse tamir
izgisel korozyon hemen bitiik izole edilmi derinlik, orijinal et
ukurlar veya oyuklar kalnlnn % 10unu
b
biiminde korozyon ayorsa
Kapsaml bir temizlikten
Bir aklkta veya hemen
d sonra, nfuziyet derinlii, c
atlak korozyon yaknnda meydana gelen Mmknse tamir
tpn orijinal et kalnlnn
korozyon b
% 20sini ayorsa
a
Tabandaki kusur grlemiyor ve uygun tertibat kullanlarak genilii belirlenemiyorsa, tp kullanm dna
alnmaldr.
b
Korozyon, derinlik veya genilik snrna ulamsa, ultrasonik cihazla kalan et kalnl kontrol edilmelidir. Bu et
kalnl, muayene eden kimsenin kabul etmesiyle, rnein izole edilmi oyuklarn kkl (derinlik veya
genilik) gibi, en dk et kalnlndan daha az olabilir. Bu izelgede verilen ret kriterleri uygulandnda, tpn
kullanma artlar, kusurun iddeti ve tasarmdaki emniyet faktrleri dikkate alnmaldr.
c
Bu ilem, uygun bir metal kaldrma teknii kullanlarak tamir yapldktan sonra elde edilen et kalnlnn en
azndan tasarmdaki en kk et kalnlna eit olmas artyla mmkndr.
d
Sadece dikili tpler iin geerlidir.

72

BLM

TP BALANTI EKLLER

.1. Basit Bir Tp Balan s

.2. Bir Tp Regulatr Balan sna T Brosunun Dahil Edilmesi
.3. apraz Balan lar
.4. ki Aamal Reglatr Balan s
.5. Ak Snrlayc Kapatma Val Balan s
.6. Alev Tutucu Balan s
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

) TP BALANTI EKLLER

.1. Basit Bir Tp Balants

Tek istasyonlu bir manifold sistemi braketle gvenli hale getirilir.

Bu hem ucuzdur hem de balants kolaydr. Ayrca bu sistemlerde
reglatr deiimi kolaydr. Bu sistemlerde balantlar doru bir ekilde
yapldktan sonra sisteme gazn geri ak yapmamas iin bir kontrol
valfi balanmaldr. Pigtailin balant yerine borunun genlemesi iin
S ekli verilir.

74
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

.2. Bir Tp Reglatr Balantsna T Borusunun Dahil

Edilmesi

Bir tp reglatr balantsna T borusunun dahil edilmesi reglatr

ve balant hatlarnn tasfiyesine destek salar. Reaktif olmayan gazlar
ve karmlarla kullanlan bu proses istenmeyen oksijen ve nemi
sistemden uzaklatrr.

75
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

.3. apraz Balantlar

apraz balantlar sayesinde korozif ve toksik gazlarn kullanld

sistemlerin k ekipmanlarnn mrn uzatmak iin asal gazla
tahliyeye olanak salar ve bu gazlarn zararl etkilerinden alanlar
korur.

76
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

.4. ki Aamal Reglatr Balants

ki aamal reglatr kullanld zaman bazen ar basnlardan 2.

aamay korumak iin 1. aamada bir genleme valfi gerekebilir. Ayrca
bu uygulama 2.aama zerine, sistemi ar basnlardan korumak iin,
ayarl genleme valfi kurulmas iin gzel bir yntemdir.

77
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

.5. Ak Snrlayc Kapatma Valfi Balants

Ak snrlayc kapatma valfi nceden belirlenmi gaz aknn ar

artmas durumunda otomatik olarak devreye girerek tm gaz akn
kapatarak sistemi potansiyel tehlikeden korur. Bu valfler tp kyla
reglatr arasna kurulmaldr.

78
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

.6. Alev Tutucu Balants

Bir alevin tpe ulamasn nlemek iin reglatrn ak ynndeki

yanna bir alev tutucu yerletirilmelidir. Bu alev tutucu:
1)Gaz akn kontrol etmelidir.
2)Alevi geri bastrarak reglatr, borular ya da tpteki patlamay
nlemelidir.

79
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

KAYNAKA
1. Safe Use Of Gas Cylinders, Guidance Issued By The Health and Safety
Executive, Issue 1, June 2004
2. Design and safety handbook for specialty gas delivery systems
3. Compresed gas safety training-july 2005
4. GAS CYLINDER SAFETY GUIDELINES- Prepared by: Iowa State University
Environmental Health & SafetyAmes Laboratory Environment, Safety,
Health & AssuranceCopyright August 1997
5. Environmental Health & SafetyChemical Safety DivisionUniversity of
Texas Health Science Center at San Antonio
6. Compressed Gas Cylinder Safety- Oklahoma State University
7. Kaynak yapmak iin kullanlan aloma da alrken dikkat edilmesi
gereken gvenlik tedbirler
8. Yap Talar, SGGM
9. Sal ve Gvenlii Tz
10. Basnl Kaplar ve Bu Kaplarn Muayene Yntemlerinin Ortak Hkmlerine
Dair Ynetmelik
11. Basit Basnl Kaplar Ynetmelii
12. Dikisiz, Alamsz Alminyum Ve Alminyum Alaml Basnl Gaz
Tplerine Dair Ynetmelik
13. Dikisiz, elikten Mamul Basnl Gaz Tplerine Dair Ynetmelik (84/525/AT)
14. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Eitim Ynetmelii
15. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Lisans Ynetmelii

80
 T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl

16. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasasnda Uygulanacak Teknik

Dzenlemeler Hakknda Ynetmelik
17. Parlayc, Patlayc, Tehlikeli Ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde Ve
lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
18. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk Ve Gvenlik artlar Ynetmelii
19. Basit Basnl Kaplarla lgili Uyumlatrlm Ulusal Standartlara Dair
Tebli (Tebli No: SGM-2006/02)
20. Mecburi Standard Teblii (Tebli No: sg-2011/2)
21. Basnl gaz tplerinin periyodik muayene, deney, bakm ve tamiri
yeterlilik belgesi verilmesine ilikin tebli

81
ALIMA ve SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
nn Bulvar No:42 B Blok
Kat:5 Emek / ANKARA
Tel : 0312 296 62 31
web : www.itkb.gov.tr
e-posta : isteftis@csgb.gov.tr