hayatýn her alanýnda...

TM

Otomotiv
Endüstrisinde
CTP Kullanýmý

ISO 9001
Certified Copyright © 1983-2004 Poliya,Istanbul
Firm
 hayatýn her alanýnda...
TM

Otomotiv
Endüstrisinde
CTP Kullanýmý

ÝÇÝNDEKÝLER ÝÇÝNDEKÝLER
< DOYMAMIÞ POLÝESTER NEDÝR? <DOYMAMIÞ POLÝESTER NEDÝR?
Poliesterin Eldesi 2
Doymamýþ Poliesterin Uygulamalarý 3

< POLÝESTERÝN UYGULAMA-ÜRETÝM YONTEMLERÝ POLÝESTERÝN UYGULAMA-ÜRETÝM YONTEMLERÝ

A. CAM ELYAF TAKVÝYELÝ UYGULAMALAR A. CAM ELYAF TAKVÝYELÝ UYGULAMALAR
A.1. EL YATIRMASI 4
A.1.a. Kalýp Hazýrlanmasý 5
A.1.b. Jelkot Seçimi ve Uygulamasý 5
Jelkot Uygulama Sistemi 6
Jelkot Hatalarý 9-13
A.1.c. Jelkot Üzerine Cam Elyaf Uygulamasý 14
El Yatýrmasý Yönteminde Önemli Noktalar 15
A.2. PÜSKÜRTME YÖNTEMÝ ÝLE CTP ÜRÜN ELDESÝ 16
A.3. REÇÝNE ENJEKSÝYONU/ RTM ÝLE CTP ÜRÜN ELDESÝ 17
RTM Uygulamasý ve Optimum Rakamlar 18
A.4. SOÐUK PRES YÖNTEMÝ ÝLE CTP ÜRÜN ELDESÝ 19
A.5. SÜREKLÝ ÜRETÝM YÖNTEMLERÝ
A.5.a. Süreki Üretim (Continuous Laminating) 20
A.5.b. PULTRÜZYON /Profil Çekme YÖNTEMÝ 20
A.6. ELYAF SARMA/ Filament Winding YÖNTEMÝ 21
A.7. POLÝESTER KALIPLAMA BÝLEÞENLERÝ (SMC/ BMC) 22
(Sýcak Pres)
POLÝESTERDE ÖZEL RENKLER 23-24
B. CAM ELYAF TAKVÝYESÝZ UYGULAMALAR
B.1. DOLGULU DÖKÜM UYGULAMALARI 25
B.2. DOLGUSUZ DÖKÜM UYGULAMALARI 25
B.3. LAKLAMA ÞEKLÝNDE POLÝESTER UYGULAMASI 25

1
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
Doymamýþ Poliester Nedir ?

Göreceli olarak, doymamýþ poliester reçineleri yeni bir malzeme olarak

sayýlmaktadýr. Doymamýþ poliester reçinelerinin ilk pratik uygulama örneði
2.Dünya Savaþýndadýr. Fakat cam elyaf ile takviye edilmesi, çok saðlam ve hafif
bir malzeme olduðunun anlaþýlmasý 1950’dedir. Günümüzde doymamýþ
poliester reçineleri ilk hallerine göre çok daha üstün özelliklere sahiptirler.

Doymamýþ poliesterin üretimini kimyasal olarak basit þekilde anlatmak

gerekirse:

Poliesterin eldesi

Glikoller Asitler Diðer

Monoetilen G. Ftalik A. Girdiler
NPG vs. Maleik A.vs.

Esterifikasyon

Monomerler Aditifler
Stiren U.V. Stabilizer
Diðer vs. Esneklik vs.

Doymamýþ
Poliester
Reçinesi

Poliesteri oluþturan bu komponentlerin oranlarý, farklý asit ve glikollerin (NPG, vs.) kullanýlmasý ve farklý aditifler ile modifiye
edilmesi sonucunda poliester çok deðiþik özelliklere ve uygulama alanlarýna sahip bir ürün halini alýr.

2
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 Doymamýþ Poliesterlerin Uygulamalarý
Önemli noktalar ve öneriler
Poliesterlerin uygulama konusuna girmeden önce bütün yöntemler için geçerli
zorunlu olan temel uygulama kurallarýný hatýrlatmakta yarar vardýr. Çünkü
mükemmel hammaddeler kullanýlýrsa bile, bu kurallarýn dýþýna çýkýldýðýnda
beklenilen sonuç elde edilememektedir.

< ATMOSFERÝK ÞARTLAR

Soðuk sertleþme yöntemi ile ürün elde ediliyorsa, poliester kullanýmý sýrasýnda ortam sýcaklýðý + 16ºC ile +
32ºC arasýnda havadaki nem oraný ise %80'in altýnda olmalýdýr.

< HAMMADDELERDE ÝSTENÝLEN ÖZELLÝKLER

Kullanýlacak poliester ve diðer yardýmcý malzemeler, nihai ürünün kullanýlacaðý ortama göre seçilmiþ
olmalýdýr. Bu hammaddeler yabancý maddeler ve nem içermemelidirler. Özellikle uzun süre ambalajýndan
çýkartýlarak bekletilen cam elyaflar nem çekebilir.

< ÜRETÝM ARAÇLARINDA ÝSTENÝLEN ÞARTLAR

Poliester malzeme üretiminde kullanýlan araçlar (Fýrça, Ölçü kabý, poliester kabý, kalýp diðer püskürtme ve
iþleme ekipmanlarý vs. ) temiz ve amaca uygun olmalýdýr. Temizleyici olarak Aseton veya Metilen Klorit
kullanýlmalýdýr. Temizleme iþleminden sonra solvent ortamdan uzaklaþtýrýlmalýdýr.

< ÜRETÝM SONRASI ÝÞLEMLER

Poliester ürün elde edildikten sonra en yüksek dayaným deðerini kazanmasý için 60ºC ile 100ºC sýcaklýkta
birkaç saat ýsýtýlmalýdýr. Kapalý kalýplama yöntemi ile elde edilen RTM, Soðuk pres, BMC, SMC gibi çoðu kez
ýsýtma gerekmez.
Bu ýsýtma iþlemi oda sýcaklýðýnda baþlayýp, belirlenen en yüksek sýcaklýða ulaþtýktan sonra ýsýtýcý kapatýlýp,
ýsýtma bölmesinin kapýlarý açýlmadan kendi halinde yavaþ yavaþ soðutulmasý saðlanmalýdýr.

Mercedes-Benz MAN
Öko-Truck 2005 yýlý Otobüs montaj hattý
Kamyon Konsepti Ankara Fab.

3
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
Poliesterin Uygulama-Üretim Yöntemleri

Poliesterler elyaflý ve döküm olmak üzere iki ana baþlýk altýnda çok deðiþik
yöntemlerle kullanýlýrlar. Biz burada belli baþlý bütün kullaným yöntemlerini
kýsaca belirteceðiz konumuz olan CTP ilgili uygulamalarý daha ayrýntýlý vermeye
çalýþacaðýz.

A. CAM ELYAF TAKVÝYELÝ UYGULAMALAR

Poliesterler tek baþýna kullanýlabildikleri gibi, mekanik özeliklerini arttýrmak amacýyla, deðiþik lifli malzemelerle beraberde
kullanýlabilir. Takviye edici lifli malzeme asbest, keten, pamuk, sentetik elyaf, cam elyaf, karbon elyafý veya aramid elyafý
olabilir: Cam elyafý ile takviye edilmiþ poliester çok yüksek mekanik, deðerler kazanmaktadýr ve cam elyaf karbon elyafý ve
aramid elyafýna kýyasla daha ekonomiktir bu nedenlerle poliester için takviye malzemesi söz konusu olduðunda hemen cam
elyaf akla gelmektedir. Endüstri için çok önemli. olan bu poliester cam elyafý bileþimine cam takviyeli plastik yada kýsaca CTP
denmektedir.

CTP tek baþýna son ürün, olabilir (boru, Cam Elyaf

depo, ulaþým araçlarý gövdesi gibi ya da
klasik bir malzemeden (çelik, beton, ahþap
gibi) yapýlmýþ olan üniteleri korozyondan Karbon Elyafý
korumak amacýyla kaplama þeklinde
uygulanabilir. Bu konuya son bölümde Aramid-Kevlar
ayrýntýlý olarak deðineceðiz. Cam elyaf ile
takviye edilmiþ poliester çok deðiþik yollar
ile üretilebilir, bu yöntemlerden en yaygýn
olaný el yatýrmasý metodudur. Cam Dokuma

A.1. EL YATIRMASI YÖNTEMÝ

Poliester Reçinesi
Takviye Malzemesi
Jelkot
Bu yöntem çok geniþ dizayn seçenekleri vermesi ve ilk yatýrýmýn
düþük olmasý nedeniyle tercih edilmektedir. Çok geni þ yüzeyi
olan monoblok CTP ürün yapýmýnda el yatýrmasý yöntemi zorunlu
olarak kullanýlmaktadýr. El yatýrmasý yöntemi ile CTP ürün elde
edilmesinde kullanýlacak kalýplar, CTP veya çelik olabilir. El
yatýrmasý yöntemi ile ürün elde edilmesine kadar olan adýmlar
A.1.a. Kalýp hazýrlanmasý
A.1.b. Jelkot seçimi ve uygulamasý
A.1.c. Jelkot üzerine cam elyaf uygulamasý
þeklindedir.

4
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 A.1.a KALIP HAZIRLANMASI

CTP ürün elde edilecek kalýplar gerekiyorsa hatalarý düzeltilir, zýmpara ve polisaj iþlemleri
yapýldýktan sonra iyice temizlenir. Þayet elde edeceðimiz ürün düz plaka þeklinde ise kalýp
ile ürünü ayýrma vasýtasý olarak rulo filmler (doymuþ poliester, polivinil asetat, PVC
olabilir) kullanýlabilir. Bu filmlerle bir çok kez ürün elde edilebilir.

Elde edeceðimiz CTP ürün düz levha þeklinde deðilse ayýrma vasýtasý olarak vaks ve
polivinil alkol çözeltisi (Polivaks™ N ve Polivaks™ EKO PVA sývý kalýp ayýcý) kullanýlýr. Temiz
kalýba önce vaks sürülerek parlatýlýr daha sonra PVA çözeltisi tek yönlü hareketle bir kat
sürülür PVA filmi kuruduktan sonra jelkot uygulamasýna geçilir

A.1.b JELKOT SEÇÝMÝ VE UYGULAMASI

Elde edeceðimiz ürünün kullanýmý alanýna göre jelkot seçimi yapýlýr. Somut bir örnek vermek gerekirse istediðimiz ürün bir
otobüs karoser parçasý olsun, bu durumda jelkot seçeneðimiz parçanýn sonradan
boyanýp boyanmayacaðýna göre deðiþir. Eðer parça boyanmayacaksa en sert atmosferik
þartlara dayanýklý ve mekanik deðerleri yüksek bir jelkot Polijel™ 215 gibi seçilir. Bu
özelliklerin istenmesinin nedeni, bu otobüs ekvator bölgeleri gibi direkt güneþ ýsý/ýþýðýn
en yüksek olduðu bölgelerde de, kutuplara yakýn -50°C’da da kullanýlabilir.
Seçeceðimiz jelkot bu þartlarda en uzun süre hizmet verecek niteliklerde olmalýdýr.

Söz konusu otobüs karoseri parçamýz sonradan boyanacaksa o zaman, U.V. ýþýk
dayanýmý hiç önemli deðildir, jelkotumuz boyama iþlemini kolaylaþtýrýcý ve boyaya uygun
zemin verecek nitelikte olmalýdýr. Örneðin çok kolay zýmpara yapýlabilmeli, esnemelerle
ve darbe etkisi ile çatlamamalýdýr (böyle bir durumda çatlaklýk boya filmine de
yansýyacaktýr). Boyama prosedürünün gereði olan fýrýnlama iþlemine uygun olmalýdýr.
Bizim bu niteliklere sahip jelkotumuz Polijel™ 209-Z’dir.

Ýlk örneðimizde pistole kullandýðýmýzý varsayalým ve Polijel™ 215 jelkotunu

< Ürün boyanmayacak ise jelkot (pistole tipi P-215) alalým. CTP uygulamalarýnda jelkot kalýnlýðý 0.6 - 0.7mm
atmosferik þartlara maksimum dolayýnda olmalýdýr.
direnci gösterebilen tipte
olmalýdýr örn. Polijel™ P-215

< Ürün boyanacak ise jelkot

zýmparalabilir tipte olabilir örn.
Polijel™ P-209-Z

Üretimden sonra Renkli-jelkot ile üretilen

boyanacak parça sonradan boyanmayacak
Jelkot/ Polijel™ 209 parça
Jelkot/ Polijel™ 215
Paint Finish
(Tampon) Non-Paint Finish
(Traktör kabin ünitesi)
5
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 Jelkot Uygulama Sistemi
Airless-Havasýz Ekipmanlar
Havasýz dýþtan katalist
karýþtýrma sistemi diagramý

Katalizör (MEK-P) Katalizör (MEK-P)

Jelkot

Jelkot Katalizör
karýþmýþ jelkot

Havasýz ve dýþtan katalist

karýþtýrma sistemli bir jelkot
atma ekipmaný nozulu

Jelkot filmi kalýnlýðý arttýkça, malzemenin kimyasal

dayanýklýlýðý artar, ancak esneklik özelliðini
yitireceðinden çatlama tehlikesi ortaya çýkar.

Örneðimizde ele aldýðýmýz otobüs karoseri üretiminde

esneklik de önemli olduðundan jelkot kalýnlýðý
0.6mm’den daha kalýn olmamalýdýr. Genel kural olarak
CTP uygulamalarýnda (istisnai durumlar hariç) jelkot
kalýnlýðý, 0.4mm’den ince 1mm’den kalýn olmamalýdýr. Katalizör (MEK-P)

Özellikle tabanca tiplerinin uygulamasýnda hatýrlatmak Basýnç ve miktar

istedi ð imiz bazý noktalar var. Kullandýðýmýz tabanca ayarlama üniteleri
havasýz (airless) tipten olmalýdýr. Jelkotu basit boya
tabancalarý ile hava karýþýmlý olarak atarsanýz, jelkotun
içine karýþan mikronize hava kabarcýklarý kalýp Pompa
yüzeyinden tamamen ayrýlmayacaðý için, ürün iðne ünitesi
delikli olarak çýkacak ve bu nedenle düþük dayaným
deðerleri verecektir. Özellikle sonradan boyanacak
yüzeylerde zýmparalanacaðý için delikçikler ortaya
çýkacak, astarlama sýrasýnda üzerine gelen astarý iteceði
için çok fazla probleme neden olacaktýr.

Havasýz jelkot
atma ekipmaný

Havasýz jelkot Inline heater

atma ekipmaný
pompa sistemi
2 ve 4 (multi) renk
Jelkot atma ekipmanlarý Yüksek kapasiteye
sahip hava ile temassýz
sýkýþtýrma pompasý
Jelkot
atma ekipmaný
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
Hat ýsýtma sistemi
Sabit malzeme
sýcaklýðýný elde etmek
ve düþük basýnçlarda
çalýþarak yýðýlmanýn
(overspray) önüne
geçmek için kullanýlýr
6
 Jelkot Hatalarý
Önemli noktalar ve öneriler
JELKOT HATALARI
1.FÝLDERÝSÝ GÖRÜNTÜ
Asýl olarak jelkot tabakasýnýn üzerine uygulanan poliester veya
jelkot tatbikatýnýn ilk filmi yumuþatma þeklinde etkilenmesinden
kaynaklanmaktadýr.

NEDENLERÝ

< Jelkot filmi yeterli sertliðe ulaþmadan üzerine poliester

uygulanmýþ olabilir.
< Jelkot filmi çok ince (0.3mm'nin altýndadýr) dir, bu nedenle
poliester jelkot filmini yumuþatmýþtýr.
< Jelkot üzerine tatbik edilen poliester içinde jelkot çözücü
solvent (Aseton, Metilen Klorit, Tiner gibi) vardýr.
< Sertleþtirme ilaveleri yeterli deðildir. Bu nedenle uzun süre
beklense bile yeterli sertleþme saðlanamaz.
< Jelkot çok yumuþak tiptendir.
< Jelkot üzerine uygulanan poliester çok reaktiftir. Bu
nedenle açýða çýkan ýsý jelkotu yumuþatmaktadýr.
< Ýlk katta uygulanan jelkotta fazla miktarda pigment pasta
vardýr. Bu da malzemenin yumuþamasýna neden
olmaktadýr.
< Jelkot üzerine takviye sýrasýnda kullanýlan poliester çok geç
sertleþmiþtir ve sývý halde kaldýðý sürece jelkot filmini
etkilemeye devam etmiþtir. Bu durumda tüm jelkot filmini
eritecek kadar etkiyebilir.
< Takviye iþleminde kullanýlan poliester çok fazla sitiren
ihtiva ediyor olabilir. Poliester ne kadar ince (viskozitesi
düþük) ise etkileme o ölçüde fazla olur.
< Özellikle kalýplarýn çukur kýsýmlarýnda jelkotlarda sertleþme
gecikmesi görülür. Bunun sebebi jelkot sertleþmeden
buharlaþan sitirenin yoðunluðunun havadan daha aðýr
olmasý ve çukur bölgeye çökerek jelkotu çözmeye
çalýþmasýdýr. Þayet jelkotun sertleþme kontrolü, kalýbýn
üzerinde hava sirkülasyonu olan bir bölgede yapýldýysa o
bölge sertleþmiþ olacaðý için bizi yanýltýr. Bu olayýn önüne
geçmek için kalýba jelkot uygulamasý yapýldýktan sonra jel
zamanýna kadar bekleyip bu sürenin sonunda 3-5' dakika
aralýklara çukur kýsýmlara, çok kýsa süreli hava tutulmalý ki
oluþan buharlar uzaklaþsýn. Jelkotun sertleþme kontrolü de
bu çukur kýsýmlarda yapýlmalý.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya birkaçý jelkot

yüzeyinde buruþmalara neden olabilir ve tamiri
mümkün deðildir.

7
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
JELKOT HATALARI
2.JELKOT YÜZEYÝNDE DÜZENLÝ OLMAYAN ÇATLAKLAR
Jelkot yüzeyinde meydana gelen düzenli olmayan çatlaklar.

NEDENLERÝ

< Kullanýlan jelkot çok sert.

< Fazla miktarda Stiren ve solvent ihtiva ediyor.
< Jelkot kullanýlan ortama uygun deðil.
< Fazla miktarda MEK-P ilavesi yapýlmýþ.
(%2,5’in üzerinde ilavesi söz konusu)
< Jelkot filmi çok kalýn.
< Jelkot çok fazla dolgu içeriyor.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya birkaçý jelkot

yüzeyinde çatlaklara neden olabilir.

JELKOT HATALARI
3.JELKOT YÜZEYÝNDE KÜÇÜK BOMBELER
Jelkot yüzeyindeki hava kabarcýklarýndan ileri gelen þiþkinlikler asýl
olarak jelkot ile üzerine uygulanan poliester arasýnda tam bir
baðdaþma saðlanamamasý arada hava boþluklarý kalmasýndandýr.

NEDENLERÝ

< Jelkot sertleþmemiþtir, üzerine uygulanan poliester daha

hýzlý sertleþtiðinden uyum saðlayamamaktadýr.
< Jelkot uygulamasýndan sonra jelkotlu kalýba su, yað,
yüksek nem veya yabancý solvent damlacýklarý gelmiþtir.
< Kötü iþçilik uygulanmýþtýr. Arada kalan hava kabarcýklarý
atýlmaya çalýþýlmamýþtýr.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya birkaçý jelkot

yüzeyinde küçük bombelere neden olabilir.

8
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 JELKOT HATALARI
4.YILDIZ ÇATLAKLAR
Yüzeyde meydana gelen yýldýz çatlaklar.

NEDENLERÝ

< Takviyede kullanýlan poliester reçinesi çok reaktif veya

kullanýlan reçine oraný çok yüksek.
< Ürün kalýptan çýkartýlýrken fiziksel olarak darbe görmüþ.
< Jelkot çok reaktif-sert karakterde veya çok yüksek oranda
dolgu içeriyor.
< Takviyede kullanýlan poliester çok sert.
< Takviyede kullanýlan elyaf oraný çok düþük.
< Jelkot filmi aþýrý kalýn.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya yüzeyde yýldýz

çatlaklara neden olabilir.

JELKOT HATALARI
5.BURKULMA ÇATLAÐI
Yüzeyde burkulma çatlaklarý.

NEDENLERÝ

< Ürün kalýptan çýkartýlýrken bükülerek çýkartýlmýþ.

< CTP ürün kullanýmý sýrasýnda fazlaca burkulmuþ.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya birkaçý

yüzeyde burkulma çatlamalarýna neden olabilir.

9
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
JELKOT HATALARI
6. JELKOT YÜZEYÝNDE GERÝLMEDEN DOLAYI ÇATLAMALAR
Yaklaþýk ayný doðrultuda paralel çatlaklar
Jelkot yüzeyinde meydana gelen yaklaþýk ayný doðrultuda paralel
görünümlü gerilmeden dolayý çatlamalar.

NEDENLERÝ

< Jelkot çok sert-reaktif.

< Jelkot çok fazla stiren ihtiva ediyor.
(Stiren aþýrý kýrýlgan yapar.)
< Jelkot aþýrý dolgu ihtiva ediyor.
< Jelkot kalýnlýðý çok fazla.
< Kalýptan sökerken aþýrý zorlama meydana gelmiþ.
< Jelkotun üzerine iþlenen poliester (CTP) ve döküm kýsmý
tam sertleþmeden kalýptan çýkartýlmaya çalýþýlmýþ, poliester
yumuþak olduðundan çok fazla esneyebildiði halde jelkot
sertleþmiþ olduðundan esnemeyip çatlamýþtýr.
< Takviye sýrasýnda homojen olmayan elyaf/poliester oraný
özellikle kalýbýn çukur kýsýmlarýndan çýkan CTP parçalarda
görülüyorsa, o kýsýmlarda poliester oraný çok yüksek
olduðundan çekmeler fazladýr. Bu nedenle ayný doðrultuda
çatlaklar oluþur. Çözümü itinalý iþçilik ve tiksotropik
poliester kullanýmýdýr.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya yüzeyde gerilme

çatlaklara neden olabilir.

JELKOT HATALARI
7.JELKOT YÜZEYÝNDE KRATERLER
Jelkot yüzeyinde krater görünümü.

NEDENLERÝ

< Uygulama sýrasýnda jelkotun kalýp yüzeyini tam

ýslatmamasýndan kaynaklanan bir yüzey hatasýdýr.
Genellikle püskürtme yöntemi ile yapýlan uygulamalarda
görülür.
< Püskürtme araçlarýna hava saðlayan kompresörden gelen
yað partikülleri jelkot ile baðdaþmadýðýndan, ýslak jelkotu
iterek o bölgenin jelkotsuz kalmasýna neden olur.
< Jelkot atýlmadan vaks sürülüp, parlatýldýktan sonra vaksýn
içindeki solventin buharlaþmamasýndan kaynaklanabilir.
Vaks mümkün olduðu kadar ince sürülmeli ve hemen iyice
silinip parlatýldýktan sonra en az 20-25 dakika
beklenmelidir.
< Jelkotun üretiminde kullanýlan veya inceltmek amacýyla
jelkota ilave edilen stiren, polimer ihtiva ediyor olabilir.
Polimer stiren jelkot ile baðdaþmadýðý için bu probleme
neden olur.

Havalý aletler kullanýlarak jelkot uygulamasýnda birçok

kusura, hatta proses cihazlarýnýn bozulmasýna, basýnçlý
hava kaynaklarý ve ekipmanlarý sebep olduðundan,
basýnçlý hava üreticisi çýkýþýna bir hava kurutucu akuple
ettirmenizi ve aþaðýdaki þekilde görüldüðü gibi hava
tesisatýnýzý her kullaným noktasýndan 2-3mt önce eðimli
olarak monte etmenizi ve her çýkýþa su, yað tutucu ve
ayrýca regülatör koymanýzý tavsiye ederiz.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya birkaçý

yüzeyde krater görünümlerine neden olabilir.

10
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 JELKOT HATALARI
8.JELKOT YÜZEYÝNDE KÜÇÜK DELÝKLER
Jelkot yüzeyinde meydana gelen küçük delikler.

NEDENLERÝ

< Uygulamanýn yapýldýðý ortam çok soðuk, jelkotun

viskozitesi aþýrý artýyor.
< Kullanýlan jelkotun viskozitesi yüksek.
< Havalý pistole ile püskürtüldüðünde kompresör basýncý çok
yüksek (ortalama 3-4 atü olmalý). Air-less havasýz
ekipmanlar tercih edilmeli.
< Kullanýlan jelkot amaca uygun deðil, hava kabarcýklarýný
atýcý katký ihtiva etmiyor.
< Çok hýzlý sertleþtiriliyor, mikronize kabarcýklar çýkmaya
fýrsat bulamýyor.
< Kullanýlan jelkot inert solvent (tiner gibi) ihtiva ediyor.
< Kullanýlan MEK-P miktar çok yüksek. Peroksitler
bozunurken oksijen gazý oluþturur.
< Kullanýlan MEK-Peroksit yüksek oranda su ihtiva ediyor.
< Uygulamanýn yapýldýðý ortam aþýrý rutubetli (%80'nin
üzerinde)

Kullanýlan basýnçlý kava kaynaðý suyu yoðunlaþtýrýp jelkotla

birlikte püskürtüyor bunun önüne geçmek için ya
kompresör çýkýþýna kurutucu konulmalý veya aþaðýdaki
düzenek hazýrlanmalýdýr.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya bir kaçý yüzeyde

yýldýz çatlaklara neden olabilir. Bu tür yüzey kusuru
özellikle atmosferik þartlara ve kimyasal maddelere
dayanýmý düþürür bu nedeni is temas yüzeyinin çok
fazla artmýþ olmasýdýr.

KOMPRESÖR BAÐLANTI ÞEMASI

Kompresör

Su, yað tutucu ve regülatör

Su akýþýný
saðlayacak eðimli
baðlantý

Tabancaya çýkýþ
Su çýkýþý
Hava kurutucu

11
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
JELKOT HATALARI
9.YÜZEYDE ELYAF DOKUSU GÖRÜNTÜSÜ
Yüzeyde elyaf dokusu görüntüsü

NEDENLERÝ

< Jelkot yeterli sertliðe ulaþmadan elyaf takviyesi yapýlmýþ.

< Jelkot kalýnlýðý yeterli deðil. (0,4mm’den daha düþük
olmamalý.
< Jelkot çok fazla pigment pasta ihtiva ediyor.
< Ýlk elyaf takviyesi yapýlýrken, kalýn dokulu elyaf kullanýlmýþ,
ilk olarak düþük gramajlý 300 gr/m² elyaf kullanýlmalý veya
tercihen yüzey tülü kullanýlmalý.
< Takviye sýrasýnda kullanýlan poliester, çok uzun sürede
sertleþtirilmiþ, bu nedenle jelkotu yumuþatarak elyaf
gölgelerinin yüzeye vurmasýný saðlamýþ. Genel olarak fil
derisi kusuruna neden olan etkenler, elyaf görüntüsü
kusuruna da neden olurlar.
<

Yukarýdaki sebeplerden biri veya birkaçý yüzeyde

elyaf dokusu görüntüsüne neden olabilir. Genel
olarak fil derisi kusuruna neden olan etkenler, elyaf
görüntüsü kusuruna da neden olurlar.

JELKOT HATALARI
10.YÜZEYDE DÜZENSÝZ DALGA GÖRÜNTÜSÜ
Jelkot yüzeyinde düzensiz dalga görüntüsü

NEDENLERÝ

< Bu kusur genellikle elyaf / poliester oranýnýn dengesiz

olduðu kýsýmlarda ortaya çýkar. Poliesterin az olduðu
bölgelerde çekme(hacimsel küçülme) daha az olacaðý için
bu kýsýmlar, üründe tümsek, poliester oranýn çok olduðu
bölgelerde çukurcuk olarak gözükür. Çözümü, kolay
ýslanan elyaf türlerini seçmek, tiksotropik ve ýslatma
özelliði iyi olan poliester kullanmaktýr. Ayrýca homojen
þekilde rulolamak gerekmektedir.

Yukarýdaki sebeplerden biri veya birkaçý

yüzeyde düzensiz dalga görünümüne neden olabilir.

12
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 JELKOT HATALARI
11.YETERSÝZ ÜRÜN PARLAKLIÐI
Yetersiz ürün parlaklýðý

NEDENLERÝ

< Kalýp yeterince parlak deðil. Kalýp parlaklýðýndan öte ürün

parlaklýðý alamazsýnýz. Kalýp parlaklýðýný kaybettiyse,
polisaj ile parlaklýk vermek çözüm olmayabilir. Çünkü
polisaj, aþýndýrarak kalýp jelkotu içindeki hava
kabarcýklarýný açýða çýkararak daha mat bir ürün
alýnmasýný saðlar. Bu nedenle polisaj yerine parlak bir
model kullanýlarak yeni kalýp üretilmelidir.
< Kalýp ayrýcý, özellikle vakslar fazla oranda kullanýldýðýnda
mat ürün alýnmasýna neden olur.
< Jelkot tam sertleþmeden, ürün kalýptan sökülürse ilk olarak
parlak gibi gözükse de hýzla matlaþýr.
< Kirli-tozlu kalýp, mat ürün alýnmasýna neden olur.
< Aþýrý derecede stiren veya solvent içeren jelkot, mat ürün
alýnmasýna neden olur. Çünkü kalýptan söküldükten sonra
bu fazla incelticiler jelkot yüzeyini terk edeceðinden
matlýða neden olur.
Parlak Görünüm Yetersiz Parlaklýk
Yukarýdaki etkenlerden biri veya bir kaçý yetersiz
ürün parlaklýðýna neden olabilir.

< Yukarýda 11 madde halinde sýraladýðýmýz yüzey kusurlarýnýn genellikle nedenleri birden daha
fazladýr.
< Ayný kusuru doðuracak iki veya daha fazla neden bir araya geldiðinde, kusur açýða
çýkabilemektedir.
< Kusur nedeni veya nedenleri belirlendikten ve gerekli önlemler alýndýktan sonra üretime devam
edilmelidir.

13
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
A.1.c JELKOT ÜZERÝNE CAM ELYAF UYGULAMASI

Herhangi bir yöntemle kalýp üzerine uygulanan jelkotun yeterli sertliðe ulaþmasýndan sonra elyaf uygulamasýna
geçilir.

< Elde edeceðimiz ürün kalýbý çok girift ise ilk kat olarak kolay iþlenebilen (ýslanabilen) ince lifli cam elyaf
uygulanýr.
< Kalýp boyutuna göre biraz büyükçe kesilen yüzey tülü veya 300gr/m²'lik ince lifli cam elyaf aðýrlýðýnýn 2 katý
kadar ürüne uygun olan poliester alýnýr.
< Poliestere %1 hýzlandýrýcý (%1'lik Co) ilave edilip karýþtýrýldýktan sonra %1 MEK-Peroksit ilave edilip
karýþtýrýlýr.
< Sertleþmeye hazýr duruma gelmiþ poliester bir fýrça yardýmýyla jelkotlu kalýp yüzeyine çok ince olarak
sürülür.
< Daha sonra takviye malzemesi kalýbýn içine yerleþtirilir.
< Artan poliester bir keçe rulo ya da fýrça yardýmýyla cam elyafýn ýslatýlmasýnda kullanýlýr.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta poliester ile ýslanmýþ cam elyafýnýn belli bölgelere fazla
yýðýlmamasýdýr. Fýrça kullanýlýyorsa, dikey olarak bastýrma þeklinde ve hafif darbelerle elyaf ýslatýlmaya
çalýþýlmalýdýr. Rulo kullanýlýyorsa fazla bastýrarak kullanýlmamalýdýr aksi taktirde poliester tarafýnda ýslatýlmýþ
elyafýn baðlayýcýsý çözülmüþ olduðundan kolaylýkla kayabilir.

Dikkat edilmesi gerek diðer nokta da ilk katta hiç hava býrakýlmamasý gerektiðidir. Görülen hava
kabarcýklarý fýrça veya metal rulo ile dýþarý atýlmalýdýr.

Burada kullanýlacak metal rulolar deðiþik çaplarda olabilir. Kenar ve köþelerde ince tipte olanlar tercih
edilmelidir. Bu rulolar yan yana dizilmiþ halka görünümündedir ve aradaki boþluklar hava kabarcýklarýnýn
atýlmasýný kolaylaþtýrýr. Ayný maksatla kirpi rulolarda kullanýlabilir.

< Ýlk kat cam elyaf takviyesi bittikten sonra 2. ve 3. katlara devam edilebilir.

Ancak girintili çýkýntýlý kalýplarda henüz sertleþmemiþ ilk kat üzerinde çalýþmak tekrar hava kabarcýklarý
oluþmasýna sebep olabilir. Bu sebeple fazlaca girintili kalýplarda ilk katýn sertleþmesi tamamlandýktan sonra
diðer katlara geçilmesi daha uygundur. Ýlk kattan sonra uygulanacak cam elyaf takviyeleri için ayný kurallar
geçerlidir.

Kullanýlacak cam elyaf kalýnlýðý (birim alan aðýrlýðý) giderek artýrýlýr. Mekanik mukavemetin yüksek olmasý
gereken CTP ürünlerde bir kat cam elyaf keçe bir kat cam elyaf dokuma kullanýlmasý tercih edilir. Ancak
dokuma kullanýldýðý takdirde poliester/cam dokuma oraný 1/1 olmalýdýr. Çok kalýn CTP çalýþmalarýnda 3 - 4
kat elyaf uygulamasýnda sonra bu katlarýn sertleþmesi beklenip daha sonra tekrar 3 - 4 kat tatbiki yapýlmalýdýr.
Aksi halde 7 8 katýn ayný anda iþlenmesi halinde poliester bir blok oluþturmuþ olacaðýndan sertleþme
sýrasýnda açýða çýkan ýsý ürün içinde çatlaklara veya iç gerilmelere neden olabilir.

< Yeterli kalýnlýða eriþtikten sonra tam sertleþme oluþmadan kalýp dýþýna taþan parçacýklar kesilir ve CTP ürünün
olgunlaþmasý beklenir. Barkol sertliðinin 50 - 60'a ulaþmasý (Barber Collman Impressor 935 ile) baþka bir
deyiþle kopolimerizasyonun % 75 - % 85 tamamlanmýþ olmasý kalýptan ürünün çýkabilmesi için yeterli sertliktir.

< Ancak CTP ürünün son sertliðe ulaþmasý için oda sýcaklýðýnda 20 25 gün beklemek gerekecektir.

Bu süre içinde CTP ürünün deforme Poliesterin Deðiþik Sýcaklýklardaki Kür Zamaný
olmamasý için mastarlamak
gerekmektedir. Þayet son sertliðe
ulaþmak için 20-25 gün beklemek 30
istenmiyorsa kalýptan çýkardýktan 24 saat
25
Zaman (Saat)

sonra yine mastarlanmýþ olarak 80 -

90°C'da 2-3 saat tutmak gerekir ancak 20
bundan sonra CTP malzeme fiziksel ve
kimyasal en yüksek dayaným deðerlerini 15
kazanýr. Aþaðýda deðiþik sýcaklýklarda 10
post-kür zamaný gösterilmektedir.
40°C'de 30 saat olan kür zamaný 90°C'de
2-3 saate inmektedir. Post kür iþleminden
sonra poliester - stiren kopolimerizasyon
reaksiyonu %94 - %96 tamamlanmýþ 30 40 50 60 70 80 90 100
demektir. Sýcaklýk (°C)

14
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 El Yatýrmasýnda Önemli Noktalar
El yatýrmasý yöntemi kullanýlarak CTP ürün eldesinde hatýrlatmalar

< Küçük boyutlu çalýþmalarda reaktivitesi yüksek poliester Polipol™ 340-R gibi, büyük boyutlu çalýþmalarda
reaktivitesi düþük poliesterler Polipol™ 339-TA gibi kullanýlmasý uygundur.

< Hýzlandýrýcý olarak kullanýlacak kobalt çözeltisinde inceltici ortamý stiren olmalýdýr.

< Hýzlandýrýcý olarak %1 Kobalt (%1'lik)

ve sertleþtirici olarak %1 MEK-Peroksit (%50'lik) optimal deðerlerdir.

< Deðiþik poliesterlerde ve deðiþik uygulamalarda bu oranlar

Kobalt için %0.3 - %3
MEK-Peroksit için %0.5 - %2
sýnýrlarý içinde kalmak þartý ile istenilen kombinasyon yapýlabilir.

< Kobaltýn fazla ilave edilmesi jel zamanýný kýsaltýr. Ancak son sertlik zamanýna bariz etkisi görülmez.

< MEK Peroksit ilavesinin fazlasý ise jel zamanýný biraz kýsalttýðý halde, son sertlik (kür zamanýný) çok fazla
kýsaltýr.

Özet olarak poliesterin jel zamaný (kullanýlabildiði zaman) mümkün olduðu kadar uzun, sertleþme zamaný kýsa olsun
isteniyorsa kobalt ilavesi minimum, MEK-Peroksit ilavesi maksimum dolayýnda alýnmalýdýr. Ancak bu alternatif
seçildiðinde açýða çýkan ýsý fazla olacaðýndan et kalýnlýðý fazla olan çalýþmalarda tavsiye edilmez.

Fazlaca dikey olan CTP çalýþmalarýnda poliester akma tehlikesine karþý tiksotropik poliesterler kullanýlmalý veya
kullanýlacak poliestere tiksotropi maddesi ilave edilmelidir. (Herhangi bir CTP tipi poliestere %10 kadar Polijel™ TIX
ilave edilmesi yeterli tiksotropiyi saðlayacaktýr) veya pratik olarak Polipol™ 339-T poliesterimizi kullanabilirsiniz.

El yatýrmasý yöntemi ile bir kalýptan günde 1-2 ürün alýnabilmektedir. Daha seri almak gerekiyorsa ileride
bahsedeceðimiz CTP üretim yöntemlerini kullanabilirisiniz.

CTP malzemeyi kalýptan çýkarmak için kalýp ile

ürün arasýna zayýf bir basýnç uygulanýnca (0.3
atü) ürün kolaylýkla ayrýlýr.

El yatýrmasý yolu ile bir yüzü düzgün ürünler

elde edilir. Þayet iki yüzde de düzgünlük
isteniyorsa ayrý ayrý kalýplardan elde edilen iki
(veya daha fazla) kýsým birleþtirilerek saðlanýr.
Doðrudan iki yüzü düzgün ürünler veren CTP
üretim yöntemleri ileride anlatýlacaktýr.

15
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
Püskürtme Uygulama Sistemi
Spray-up teknolojisi

A.2. PÜSKÜRTME YÖNTEMÝ ÝLE CTP ELDE EDÝLMESÝ

El yatýrmasý yönteminin makineleþmiþ þeklidir. Bu amaçla
hazýrlanmýþ cam fitiller bir býçak yardýmýyla belli boyutlarda
kesilip, püskürtme anýnda poliester, peroksit ve cam fitil
kýrpýntýlarýnýn jelkotlanmýþ kalýba püskürtülmesi esasýna
dayanýr.

Cam fitili

Kýrpýcý
(Chopper)

Kýrpýlan fitil

Bu yöntem özellikle büyük boyutlu çalýþmalarda verimlidir.

Ancak Cam-Poliester karýþýmýnýn kalýbýn bütün noktalarýnda
homojen olmayýþý ve firesinin yüksek olmasý
dezavantajlarýdýr. Diðer iþlemleri el yatýrmasý yöntemi ile
aynýdýr. Püskürtme yöntemi ile üretilen CTP parçalar da el
yatýrmasýnda elde edilenler gibi post-kür iþlemine tabi
tutulmalýdýr.

Poliester reçinesi

Katalizör (MEK-P)

Kýrpýcý
(Chopper)

Kýrpýlan fitil
çýkýþ yolu

Reçine çýkýþý
Katalizör çýkýþý
(MEK-P)
Tetik
Mekanizmasý

Püskürtme (Spray-Up)
Tabancasý

Püskürtme (Spray-Up)
Uygulama Ekipmaný
16
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 REÇÝNE ENJEKSÝYONU ÝLE CTP ELDESÝ
RTM teknolojisi

A.3. REÇÝNE ENJEKSÝYONU PÜSKÜRTME YÖNTEMÝ ÝLE CTP ELDE EDÝLMESÝ

Seri ürün veren, ilk yatýrýmý çok yüksek olmayan bir CTP prosesidir. Ýki yüzü düzgün seri ürünler verir.
Kalýplar çelik, alüminyum veya CTP olabilir. RTM metodu ile 1 veya 2 yüzü jelkotlu ürünler elde
edilebilir fakat genellikle uygulanan yöntem, iyi görünümün istendiði yüz jelkotlu diðer yüz ise
jelkotsuz olmaktadýr. Fakat kullanýlacak reçineye az miktar pigment ilavesi ile hem genel örtücülük
saðlanabilir hem de jelkotsuz yüzey renklendirilmiþ olmaktadýr.

RTM yöntemi ile elde edilen CTP parçalarýn bir baþka üstün tarafý da elyaf / reçine oraný el yatýrmasý
veya elyaf püskürtme yöntemlerine göre daha iyi kontrol edilebildiði ve ayrýca kalýnlýk kontrolü de
daha kolay olduðundan daha standart ürün alýnmasýna imkan verir.

RTM ÝÞLEME DIAGRAMI

Pompa
Karýþtýrma
Kafasý

RTM Ekipmaný
Reçine
Enjeksiyonu
Üst
Kalýp

A B Elyaf
Taþma
çýkýþlarý

Alt
Kalýp
Üst kalýp enjeksiyondan önce
Katalizör yarým aþaðýya indirilir.
Reçine

Takviye malzemesi kalýba yerleþtirilir

Reçine enjekte edilir

RTM yönteminin diðer bir üstünlüðü, reçineyi %40 kadar

dolgulandýrmaya imkan tanýdýðýndan kolayca alev direnci RTM KALIP ÖRNEÐÝ
(Alüminyum Hidroksit kullanýlarak) saðlayabilmesidir. El yatýrmasý
veya sprey yöntemi ile bu özelliðin saðlanmasý hemen hemen
imkansýzdýr.

RTM yöntemi el yatýrmasý ve spray-up'a göre daha seri ürün verir.

Kalýplara ýsýtma soðutma sistemi adapte edilirse daha da seri
üretim saðlanabilir. Fakat kalýp maliyeti el yatýrmasý ve spray-
up'a göre çok yüksek olduðu için (özellikle büyük parçalarda)
benzer üründen belli sayýda ürün yapýlacaðý veya talep edileceði
kesinleþmeden RTM yöntemi ile üretime geçilmemelidir.

17
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 Bir Kalýptan Alýnacak Ürün Sayýsý
Optimum Rakamlar

SMC-BMC
RTM
Sýcak pres
Püskürtme Soðuk pres
10.000 ürün
Spray-up 2.000 ürün
El yatýrmasý
500 ürün 1.000 ürün

Söz konusu üretim yöntemleri ekonomik açýdan ele Yukarýdaki bu rakamlar sadece fikir vermek içindir. Örneðin
alýndýðýnda, hangi üretim sayýsý hangi üretim yöntemi ile benzer üründen toplam 300 adet isteyen CTP müþterisi, bunun
gerçekleþtirilmesi konusuna indikatif cevaplar bulmaya iki yüzünün de düzgün olmasýný talep ediyorsa bunu
çalýþalým. Bu konuda birbirinden çok farklý görüþler saðlayacak RTM veya Soðuk pres kalýplarýndan gelecek maliyet
olmakla birlikte ülkemiz þartlarý da göz önünde alýnarak, artýþlarýný saðlamak zorundadýr.
vereceðimiz indikatif rakamlar, ekipman yatýrýmý ve kalýp
yatýrýmýný birlikte göze alarak ortalama 1m² büyüklükteki
ürünler için geçerlidir. Kalýp boyutu arttýkça, kalýp
maliyetlerindeki farklar logaritmik þekilde artmaktadýr.

RTM Uygulamasý Çukur kalýba bu amaç için özel hazýrlanmýþ olan, kolay
ýslanabilen fakat sürüklenmeyen (genellikle sürekli elyaf) cam
elyaf yerleþtirilir.

Üst kalýp indirilerek cam elyafýn uç noktalarýný tutar. Sonra

sertleþtirme ilaveleri yapýlmýþ poliester basýnçla enjekte edilir.
Uygulanacak basýnç parça büyüklüðü ile orantýlý olmakla
beraber 5 – 6 atüyü geçmez. Kalýp birleþim yerlerinden
poliester sýzmaya baþlamasý ile enjeksiyon biter. Malzemenin
kalýpta kalma süresi sertleþtirici ilave miktarýna, poliesterin
reaktivitesine ve
parça büyüklüðüne
göre 3-30 dakika
arasýndadýr. RTM
yöntemiyle, CTP
üretiminde parça
kalýnlýðý 3mm veya
daha fazla ise
kalýplama sýrasýnda
ulaþýlan en yüksek
sýcaklýk 60°C’nin
üzerine çýktýðýndan son sertleþtirme amacýyla ayrýca ýsýtmaya
(post-kür) gerek yoktur. Ancak elde edilen ürünlerin kalýnlýðý
3mm’nin altýnda ise ya RTM kalýplarý önceden 40-45°C ýsýtýlýr ve
enjeksiyon yapýlarak reaksiyon sýcaklýðýnýn (60°C’nin) üzerine
çýkmasý saðlanmalý veya bu uygulanamýyorsa ürün kalýptan
alýndýktan sonra mastarlanarak el yatýrmasý yönteminde
anlatýlan ýsýtma iþlemine tabi tutulmalýdýr. Bu amaç için
önerdiðimiz poliester Polipol 336™ RTM’dir.

18
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 A.4. SOÐUK PRES YÖNTEMÝ ÝLE CTP ÜRETÝMÝ

Bu yöntem RTM yöntemine o kadar benzemektedir ki kullanýlan ham maddeler, ürün alýnma hýzý, ürün kalitesi, uygulanan
basýnç, kullanýlan kalýplarýn özellikleri hemen hemen aynýdýr. Soðuk pres yönteminin RTM e göre tek dezavantajý
kullanýlacak kalýbýn veya alýnacak ürünün mutlaka çanak-havuz formunda olmasý zorunludur.

Jelkot uygulanmýþ alt kalýba elyaf yerleþtirilip ürüne yetecek kadar poliester kalýbýn ortasýna boþaltýlýr. Üst kalýp pres
yardýmýyla alt kalýbýn üzerine indirilerek her cm² ye 3-6 kg kadar basýnç uygulanacak þekilde presin basýnç ayarý yapýlýr. Üst
kalýp aþaðýya doðru indikçe poliester yan duvarlardan yukarýya doðru çýkarak tüm elyaflý kýsmý doldurur. Sertleþme süresi
sonunda kalýp açýlarak ürün alýnýr.

Soðuk Pres Uygulamasý

Üst kalýp

PRES

Poliester reçinesi
Takviye malzemesi
Taþma
çýkýþlarý

Jelkot tabakasý

Alt kalýp

Soðuk Pres Ürünler

19
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 Sürekli Üretim Yöntemleri
Uygulama sistemleri ve ürünler
A.5.a SÜREKLÝ ÜRETÝM
SÜREKLÝ LEVHA ÇEKME
Bu yöntemle fabrikasyon olarak CTP, çatý ve sera örtü malzemeleri elde edilir. Ýþlem esas olara, sýcak sertleþtirme katalizi
ilave edilmiþ poliester ile ýslatýlmýþ cam elyaflarýnýn alttan ve üstten ayýrýcý rulo filmlerle kapatýlarak bir fýrýna gönderilmesi
esasýna dayanýr. Fýrýnýn bir ucundan giren cam elyaf poliester karýþýmýna istenilen form verilerek fýrýnýn öbür ucundan
sertleþmiþ olarak çýkar. Ürün rulo halinde tutulabileceði gibi istenilen boyutta kesilerek parça haline getirilebilir. Bu yöntemle
elde edilen ürünlerin iki yüzü de düzgün olacaktýr.

A.5.b PULTRÜZYON
PROFÝL ÇEKME

Profil çekme yöntemi, içi boþ veya dolu Cam fitili bobinleri
profil kesitli CTP malzemenin sýcak
sertleþtirme yöntemiyle sürekli üretimidir. Takviye malzemesi
Cam fitili
ReçineCam fitili havuzu
Reçine
Bu amaçla sýcak sertleþtirme ilaveleri
yapýlmýþ bir reçine banyosundan geçirilen Isýtýlmýþ kalýp
cam elyaf fitilleri ýsýtýlmýþ kalýptan geçerken Profil
sertleþmekte ve istenilen boyda
kesilmektedir.

Profil çekme yöntemi ile daha çok Pultrüzyon Çalýþma Diagramý

boylamasýna takviye yapýlabildiði için elde
edilen malzemenin mekanik deðerleri de
boylamasýna daha fazla olmaktadýr. Her ne
kadar, takviye amacýyla enlemesine
mukavemet verecek þekilde dokumalar fitil
ile birlikte kullanýlabilse de dayaným
deðerleri hiçbir zaman boylamasýna olan
deðere ulaþamamaktadýr.

Profil çekme yöntemi ile cam elyaf takviye

oraný %90’lara kadar çýkabildiði için
olaðanüstü mekanik deðerler elde
edilebilmektedir. Pultrüzyon Ekipmaný

Söz konusu yöntemle elde edilen profiller,

korozyon problemi olan fabrika binalarý
yapýmýnda (asit fabrikalarý gibi) ve aðýrlýðýn
istenmediði ancak yüksek mekanik
dayanýmýn önemli olduðu yerlerde
kullanýlýrlar.

Cam elyaf fitil bobinleri

Pultrüzyon ile
elde edilen profiller

Cam elyaf fitili

Kalýp sistemi 20
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 ELYAF SARMA
Filament Winding
A.6. ELYAF SARMA YÖNTEMÝ
FILAMENT WINDING

Elyaf sarma yöntemi ile boru üretimi:

Kalýp olarak kullanýlacak silindir temizlenir, vaks ile
parlatýlýr. PVA esaslý ayýrýcý sürülür. Borunun kullanýlacaðý
ortam dayanýklý (Örneðin: kuvvetli bazik ortam için
Dianol esaslý, asidik ortam için Ýzoftalik esaslý) jelkot
tabanca ile homojen bir film verecek þekilde püskürtülür.
Jelkot filmi sertleþtikten sonra poliester havuzu borunun
kullanýlacaðý ortama dayanýklý poliester ile doldurulur.
Hýzlandýrýcý (%1 Kobalt Naftenat) ve sertleþtirici (MEK-
Peroksit) ilavesi yapýlarak karýþtýrýlýr.

Diðer taraftan 5-6 adet cam elyaf fitil bobininden alýnan

uçlar, paralel olarak jelkotlu kalýba baðlanýr. Kalýp
döneye baþladýðýnda, elyaf fitillerinin silindir üzerine
düzenli olarak sarýlmasýný saðlayacak, yönlendirici
düzenekler bulunmaktadýr.

Bu yönlendiriciler, bir kat elyaf iþlemi tamamlanmadan

bazý kýsýmlarda birden fazla kat yýðýlmasýna engel
olurlar. Ayrýca elyaf fitillerinin 45°lik açý ile kalýp üstüne
gelmesini saðlarlar. Bir taraftan 45°lik sarma bittikten
sonra, diðer taraftan 45°lik sarma baþlar. Böylece son
ürünün lifleri bir kumaþ görünümünü alýr. Bu özellik
borunun enlemesine ve boylamasýna dayanýklýlýðýnýn
ayný olmasýný saðlar. Yeterli kalýnlýða eriþinceye kadar
sarma iþlemine devam edilir. Sarma iþlemi sonunda
kalýp üzerindeki poliesterin sertleþmesi beklenir,
sertleþtikten sonra kopolimerizasyonun tamamlanmasý
için 80°C de iki saat fýrýnlanýr. Fýrýnlama iþlemi sonunda
boru kalýptan çýkarýlýr.

Bu yöntem ile elde edilen ürünlerde, cam oraný %65 -

%70 dolayýndadýr. Bu nedenle mekanik özellikleri el
yatýrmasýna oranla daha üstündür. Bu yöntemle elde
edilen borular, hattýn döþeneceði yere getirilip, ayný tür
poliester ve cam elyaf kullanýlarak uç uca birbirlerine
eklenir.

Cam Elyaf fitili

21
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 Poliester Kalýplama Bileþimleri
Sýcak Pres SMC/ Sheet Moulding Compound
A.7. POLÝESTER KALIPLAMA BÝLEÞÝMLERÝ

Bu tür malzemeler çok çeþitli olmakla birlikte örnek

olarak levha presleme bileþimini vereceðiz. (SMC)
Kýrpýlmýþ cam elyaf, poliester, dolgu, polivinil, asetat,
metal stearat belli oranlarla Polietilen filmin üzerine
homojen olarak yayýlýr.

Bu karýþýmýn üzerine ikinci bir polietilen film

kapatýlarak, ezici valslerden geçirilir. Bu þekilde
hazýrlanan ön karýþým rulolanarak kaldýrýlýr. Dolgu
maddeleri içinde bulunan Mg.O-Mg (OH)2 poliester
ile reaksiyona girmeden viskozitesinin artmasýný
saðlar.

Birkaç hafta bekleyen karýþým ele bulaþmaz, akmaz

hale gelecektir. Bu karýþýmdan kesilen parçalar, sýcak
preslerde preslenerek iki yüzü düzgün ürünler verir.
Kalýpta kalma süresi 2-7 dakika dolayýndadýr.
Bu yöntem kullanýlarak ancak 3-4 m² yüzeyi olan
CTP parçalar üretilebilir. Daha geniþ alanlý CTP
ürünler için pres teknolojisi yeterli gelmeyeceðinden
el yatýrmasý yöntemi zorunlu olur. Çünkü her cm²
için gerekli basýnç 50 kg dolayýndadýr.

SMC Rulolarý SMC Rulo hazýrlanýþý SMC-BMC SMC Ürünler

ve BMC hamurlarý Sýcak Pres Ekipmaný Endüstriyel mobilya/sandalye
Destek parçalarý
Duþ tekneleri
Elektrik parçalarý
Paneller vs.

22
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 Poliesterde Özel Renkler
Custom Colours
< Bu gruptaki pigment pastalar, özel istek üzerine
üretilmektedir. Renk örneði, RAL ya da Pantone
kodu sayesinde istenilen renk kesin olarak
alýnabilir. Özel olarak talep edilen renkler her
kullanýcýya özel ve kullaným þartlarýna uygun olarak
tekrar dizayn edilmektedir.
< The colour pastes in this section are made on
special request. A colour sample,RAL or Pantone
colour code is required. The colours are specially
re- designed for each user according to usage
field. In order to get most suitable colour for the
environment.

< Tasarlanan renk modelleri spektrofotometrik analiz < Colours are matched with spectrophotometric
ile gerçekleþtiðinden dolayý, stoklarýmýzda analysis and not available in our stocks.
bulunmamaktadýr.

Nasýl özel bir renk isteyebilirim?

Polipigment™ özel renklerinden istediðiniz rengi
elde edebilmeniz için

< 3cm x 3cm boyutlarýnda renk örneðini

(istenen parlaklýkta)
< veya Rengin RAL® renk kodunu
< veya Rengin Pantone® renk kodunu
< ve Ürünün kullaným yerini

bildirmeniz bu rengi elde edebilmeniz

için yeterlidir.

How can I get a custom colour paste?

When you need a Polipigment™ custom colour

< A sample with 3cm x 3cm dimension

(with required gloss)
< or RAL® colour index code
< or Pantone® colour index code
< and Specify the field where the product
will be used.

is all the required information.

< RAL name, logo and colour codes registered to RAL

Deutsches Institut für Gütesicherung und
Kennzeichnung e.V
< Pantone name, logo and colour codes are registered
to Pantone Inc.
These names and colours referenced herein are either
their trademarks and/or registered trademarks of
their own and protected by international laws.

23
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
190+ RAL

Dünya standartý renk

Global standard colours
Ýletiþim kurabilmek için ayný dili,
Açýk? Koyu? iþaretleri veya alfabeyi
Biraz koyu? Ne kadar koyu?
kullanabilmek bazen yeterli
olmayabilir. Özellikle konu renkse.

Dünyanýn her yerinde ayný renk dilini konuþmak.

Üretimde ve dizaynda beklentilerinizi tam olarak
karþýlayabilen standart renkler, Polipigment™ RAL serisi
içinde mutlaka vardýr. Endüstriyel çerçevede dünyanýn
konuþtuðu standart renk dilini bizimle konuþabilirsiniz.

Ayný renk dilini konuþuyor muyuz?

Are we speaking the same colour language?

< Polipigment™ RAL renk kartelasýný

Poliya’dan isteyebilir veya bayilerimize
danýþabilirsiniz.
< You can ask for the Polipigment™ RAL colour
swatch from Poliya or request assistance from our
distributors.

Polipigment™
RAL 5015
Himmelblau

Polipigment™
RAL 6024
Verkehrsgrün

Polipigment™
RAL 1018
Zinkgelb
24
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
 B. POLÝESTERÝN CAM ELYAF TAKVÝYESÝZ UYGULAMALARI
CTP dýþýndaki poliester uygulamalarý bu grupta toplanýr ve kendi içinde üç guruba ayrýlýr.

< B.1. DOLGULU DÖKÜM UYGULAMALARI

< B.2. DOLGUSUZ DÖKÜM UYGULAMALARI
< B.3. LAKLAMA ÞEKLÝNDE POLÝESTER UYGULAMARI

B.1. DOLGULU DÖKÜM UYGULAMASI

%30-80 kadar dolgu malzemesi (Kalsit, kuvars, dolamit vb.) karýþtýrýlan poliester, sertleþtirme katkýlarý yapýlarak önceki
bölümlerdeki gibi jelkot uygulanmýþ kalýplara dökülür. Þayet kullandýðýmýz kalýp çift taraflý ise elde edeceðimiz ürünün iki yüzü
düzgün olacaktýr. Burada kullanýlan poliester dolgu karýþýmýnýn viskozitesi çok yüksek hamur kývamýnda olduðundan kalýp
içinde kalan hava habbecikleri-boþluklarý ürün kalitesini bozacaktýr. Bu nedenle sertleþme baþlamadan, dökümden hemen
sonra, çok yüksek titreþim uygulanarak hava boþluklarýnýn dýþarý atýlmasý saðlanýr. Bu yöntemle banyo küvetleri, suni mermer
plakalarý, sütunlar üretilir. Dolgulu dökümde dolgu olarak kuvars kullanýlacak. olursa elde edilecek ürünün kimyasal ve fiziksel
dayaným deðerleri daha da yüksek olacaktýr. Poliester + kuvars kombinasyonu ile elde edilmiþ ürünlere özel olarak
poliesterbeton denilir. Poliesterbeton, klasik beton ile ulaþýlamayan fiziksel ve kimyasal dayanýmlar istendiðinde endüstri için
aranan bir malzeme olmaktadýr. Poliesterbeton, fabrika artýklarýnýn atýlacaðý kanal ve kanaletler ile rögar elemanlarýnda,
korozif maddelerle çalýþan makine temellerinde, kimyasal, maddelere dayanýklý boru üretiminde, telekomünikasyon sahasýnda
özellikle büyük tesislerde, kablo kanallarý yapýmýnda,. korozyon konusunda klasik betonun yeterli olmadýðý her sahada
kullanýlabilir.

Bu iþ için ahþap, CTP, beton veya alçýdan yapýlmýþ bir kalýp ve poliesterbetonun hazýrlanacaðý karýþtýrma tertibatlý bir kap
yeterlidir. Karýþtýrma kabý olarak beton hazýrlama makinesi veya hamur makinesi olabilir.

Gerekli diðer malzemeler ise poliester, sertleþtiriciler kuvars-kum ve kalýp ayýrma maddelerinden ibarettir. Burada kullanýlacak
kumun yýkanmýþ ve iyice kurutulmuþ olmasý gerekmektedir. Kum yerine mineralden öðütülmüþ kuvars kullanýlýrsa kurutma
iþlemine gerek yoktur. Tipik polimer beton hamurunda kullanýlacak kuvars taneciklerinin büyüklüðü þu daðýlýmda olmalýdýr.

%30 3-5 mm çapýnda

%20 2-3 mm çapýnda
%30 0.1-0.3 mm çapýnda
%10 0.05-0.1 mm çapýnda
%10 daha küçük çapta olmalýdýr.

Burada kullanýlan dolgunun deðiþik çaplarda olmasý ürünün mekanik deðerinin yüksek tutmak içindir. Serbest daðýlým
prensiplerine göre büyük kuvars parçalarýnýn arasýna küçük parçacýklar girerek reçinenin de bu iki büyük parça arasýna
girmesini kolaylaþtýrmaktýr. Büyük parçalar arasýna girebilen reçine baðlayýcýlýk görevi yapacaðýndan ürün homojen dayaným
deðerlerine sahip olacaktýr. Yapýlan mekanik testler poliester betonda en yüksek mukavemet deðerlerini yukarýdaki kuvars
karýþýmýnýn verdiðini göstermiþtir.(SCADO poliesterbeton bülteninden )

B.2. DOLGUSUZ DÖKÜM UYGULAMASI

Bu yöntemle, poliester hammadde olarak kullanýlýp, düðme süs eþyalarý, kapý kollarý, dekoratif eþya üretiminde ve elektronik
malzemelerin, izole edilmesinde kullanýlýr, Poliesterin bu þekildeki uygulamalarý korozyon konusu ile ilgili olmadýðýndan
sadece yüzeysel deðineceðiz. Amaca uygun olarak hazýrlanmýþ silikon kauçuk, polietilen veya naylon kalýplara, sertleþtirme
ilaveleri yapýlmýþ, gerekiyorsa renklendirilmiþ poliester dökülür. Sertleþtikten sonra çýkarýlarak parlatýlýr.

B.3. LAKLAMA ÞEKLÝNDE POLÝESTER UYGULAMASI

Poliester ile kaplanacak malzeme önce 50°C - 60°C’ ta 1-2 saat tutularak kurutulur. Kaplanacak malzeme tam yatay olacak
þekilde terazilenir. Gerekli sertleþtirme katkýlarý yapýlarak pistoleye konur. Pistolenin meme çapý 2mm – 2,5mm arasýnda olmalý
ve 2-3atü basýnç uygulanarak yüzey kaplanýr.

25
Poliya® /Otomotiv Endüstrisinde CTP Kullanýmý
www.poliya.com.tr

Sadece ürün
sizin için
yeterli mi ?

P O L I E S T E R
ve Yardýmcý Maddeleri Sanayi

Poliya Merkez Ofis Poliya Avrupa Ofisi

Head Quarters
Esenyurt yolu, No:72
Avcýlar, 34320
Istanbul, TURKEY
+90 (212) 5093190-Phone
+90 (212) 5093194-Fax
poliya@poliya.com.tr
European Liaison Office
TEB, Postfach 1310 83037
Bad Aibling, GERMANY
+49 (8061) 939 40 26-Phone
+49 (8061) 939 40 25-Fax

Poliya
Çerkezköy Üretim Tesisleri
Cerkezkoy Production Plants
2.Organize San. Bölgesi
Veliköy, Çerkezköy
Tekirdað, TURKEY
+90 (282) 7477001-Phone
+90 (282) 7477005-Fax
 YETKÝLÝ DÝSTRÝBÜTÖR/BAYÝ
AUTHORIZED DISTRIBUTOR/RESELLER

ÖNEMLÝ TELÝF HAKLARI

Bu doküman/belgede yer alan bilgiler uzun süreli laboratuar testleri ve
kurumsal bilgi birikimimizle hazýrlanmýþtýr. Ýyi niyetle yol gösterici olarak verilen
bu bilgilerin kullanýmýndan kaynaklanan hiçbir zarardan Poliya sorumlu
deðildir. Kullanýcý hatalarýndan veya yanlýþ depolamadan kaynaklanan sorun
ve zararlardan Poliya sorumlu deðildir. Ayrýca ürünlerimizi üretimde kullanmaya
baþlamadan önce, çalýþma ortamýnýzda uygulama denemelerini yapmanýz
gerektiðini önemle hatýrlatýrýz.
Dokümanlarýmýzda yer alan hiçbir logo, grafik, ticari isim, metin veya bilgiyi Poliya’nýn
yazýlý izni olmadan kullanamazsýnýz. Poliya® yani Poliya Poliester ve Yardýmcý Maddeleri
Sanayi ismi tescillidir. Poliya’nýn logosu, amblemini (® ile belirtilen), ayrýca ürün
isimlerini ™ içeren Polipol™, Polijel™, Polipigment™, Polivaks™, Poligranul™ ve Grapol®
ticari isimlerini kullananlar hakkýnda yerel ve/veya uluslararasý yasal iþlem yapýlýr.
Copyright © 1983-2004, Poliya-Istanbul

IMPORTANT COPYRIGHT NOTICE

The information provided on this document are prepared with long term
laboratory tests and our own experiences. The information is given with goodwill
to act as a guide but not as reference, also Poliya is not responsible from any
damages occur by using this document or the user faults or from the unsuitable
storage conditions. Also we highly recommend you to make tests in your own
working conditions before using the product on your production. Poliya shall
not be liable for technical or editorial errors or omissions contained herein.
Doc OtmtvCTP- Ver04 April 2004
No logo, graphic, data, colour code or image from this document may be copied or
used unless having the written permission given by Poliya. Poliya® name and logo also
the names of Poliya products referenced herein Polipol™, Polijel™, Polipigment™,
Polivaks™, Poligranul™ and Grapol® are either trademarks and/or registered trademarks
of Poliya and protected by local and international laws.
Copyright © 1983-2004, Poliya-Istanbul

Poliya Poliester ve Yard. Mad. San. Tel: +90 (212) 509 31 90 pbx
Esenyurt yolu N.72 Avcýlar Fax: +90 (212) 509 31 94
®
www.poliya.com.tr Copyright © 1983-2004, Poliya-Istanbul
34320 Istanbul, TURKEY Doc OtmtvCTP- Ver04 April 2004
P O L I E S T E R
poliya@poliya.com.tr
ve Yardýmcý Maddeleri Sanayi