Professional Documents
Culture Documents
ELEMENTAL
R E N E MUOZ D E LA FUENTE
LATIN
ELEMENTAL
II EDICION
R. M. F.
PRONUNCIACION DEL LATIN
PRIMERA DECLINACION
MODELO: Rosa, rosae: La rosa.
SINGULAR
NOMINATIVO ros a la rosa
GENITIVO ros ae de la rosa
DATIVO ros ae para la rosa
ACUSATIVO ros am a ]a rosa
VOCATIVO ros a oh rosa!
ABLATIVO ros a en la rosa
PLURAL
NOMINATIVO ros ae las rosas
GENITIVO ros arum de las rosas
DATIVO ros is para las rosas
ACUSATIVO ros as a las rosas
VOCATIVO ros ae oh rosas!
ABLATIVO ros is en las rosas
1-Del mismo modo que "rosa", se declinan todas las pa-
labras cuyo Genitivo termine en ae.
2.El Nominativo d,e todas las palabras de esta Primera
Declinacin termina en a.
3.Todas las palabras de esta declinacin son de gnero fe-
menino, menos: nauta (marinero), poeta (poeta), ncola (habi-
tante), agrcola (agricultor), y otras pocas ms, que son de g-
nero masculino, por indicar oficio de varn.
4.Algunas palabras de esta declinacin tienen su Dativo y
Ablativo plural terminados en abus, para no confundirse con
otras semejantes de la Segunda Declinacin. Estas son: nima
(alma), filia (hija), fmula (empleada), serva (esclava), capra
(cabra), equa (yegua), y otras pocas ms.
VOCABULARIO:
ecclesia, ae iglesia quila, ae guila
columba, ae paloma aqua, ae agua
lcrima, ae lgrima laetitia, ae alegra
via, ae camino vita, ae vida
schola, ae clase puella, ae nia
aula, ae sala tbula, ae pizarrn
porta, ae puerta mensa, ae mesa
sapientia, ae sabidura fenstra, ae ventana
silva, ae selva sella, ae silla
Qu significa: eclesistico, va frrea, portero, silvestre,
acutico, vital, viaje?
SEGUNDA DECLINACION
MODELO: Dominus, dmini: El seor.
SINGULAR PLURAL
N. dmin us dmin i
G. dmin i domin rum
D. dmin o dmin i-s
A. dmin um dmin os
V. dmin e dmin i
A. dmin o dmin is
1.El Genitivo de esta Declinacin termina en i.
2.El Nominativo termina generalmente en us. Tambin
puede terminar en er y um. Hay una palabra en ir: Vir,
viri (varn).
3.Los nombres terminados en us siguen en todo al Mo-
delo; menos Deus (Dios), agnus (cordero), chorus (coro), ppu-
lus (lamo), y pinus (pino); cuyo Vocativo singular termina en
us.
4.Los nombres terminados en er tienen Vocativo en
er.
5.Filius (hijo), genius (genio), y los nombres propios ter-
minados en ius hacen el Vocativo en i: Antonius (Antoni).
6.Los nombres terminados en um son Neutros, y por lo
tanto hacen tambin en um el Acusativo y Vocativo del sin-
gular. En plural, estos tres casos terminan en a.
7.Todas las dems palabras son masculinas; excepto:
ermus (desierto), y otras pocas, que son de gnero femenino;
y virus (veneno), plagus (mar), y otras, que son Neutras.
VOCABULARIO:
SINGULAR PLURAL
N. bon US a um bon i ae a
G. bon i ae i bon orum arum orum
D. bon 0 ae o bon is is is
A. bon um am um bon os .as a
V. bon e a um bol i ae a
A. bon 0 a o bon is is is
V O C A B U L A R I O
SINGULAR PLURAL
N. sermo sermn es
G. sermn is sermn um
D. sermn i sermn ibus
A. sermn em sermn es
V. sermo sermn es
A. sermn e sermn ibus
VOCABULARIO
MASCULINOS:
homo, hominis hombre sacerdos, sacerdtis
leo, lenis len civis, civis ciudadano
rex, regris rey hostis, hostis enemigo
miles, mlitis soldado flos, floris flor
FEMENINOS:
lex, legis ley navis, navis nave
natio, natinis nacin fames, famis hambre
imago, imginis imagen ovis, ovis oveja
uxor, uxris esposa vestis, vestis vestido
NEUTROS:
caput, capitis cabeza animal, lis animal
corpus, corporis cuerpo tribunal, lis tribunal
onus, neris carga calcar, ris espuela
tempus, tmporis tiempo altare, ris altar
vulnus, vlneris herida mare, ris mar
SINGULAR PLURAL
N. lev is e lev es ia
G. lev is lev ium
D. lev i lev ibus
A. lev em e lev es ia
V. lev is e lev es ia
A. lev i lev ibus
SINGULAR PLURAL
N. felix felc es ia
G. felc is felc ium
D. felc i felc ibus
A. felc em felix felc es ia
V. felix felc es ia
A. felc i felc ibus
i
10
V O C A B U L A R I O
CUARTA DECLINACION
MODELO: Sensus, sensus: El sentido.
SINGULAR PLURAL
N. sens us sens us
G. sens us sns uum
D. sens ui sns ibus
A. sens um sens us
V. sens us sens us
A. sens u sns ibus
11
V O C A B U L A R I O
MASCULINOS:
auditus, us odo fructus, us fruto
cantus, us canto metus, us miedo
exrcitus, us ejrcito motus, us movimiento
fluctus, us ola risus, us risa
FEMENINOS:
man us, us mano socrus, us suegra
NEUTROS:
cornu, us cuerno genu, us rodilla
QUINTA DECLINACION
SIGULR PLURAL
N. di es di es
G. di i di erum
D. di i di ebus
A. di em di es
V. di es di es
A. di e di ebus
V O C A B U L A R I O
ORDINALES
19 primus 7 sptimus
29 secundas 8? octavus
39 tertius 99 nonus
49 quartus 10? dcimus
59 quintas 119 ttndcimus
69 sextas 12? duodcimus
DEMOSTRATIVOS Y DETERMINATIVOS
Hic - Haec - Hoc: Este.
SINGULAR PLURAL
N. hic haec hoc hi hae haec
G. hujus horum harum horum
D. huc his
A. hunc hanc hoc hos has haec
V.
A. hoc hac hoc his
. 1
Is - Ea - Id: Este, l.
N. is ea id ei eae ea
G. ejus eorum earum eorum
D. ei eis
A. eum eam id eos eas ea
y
A. eo ea eo eis
15
Ile - Illa - Illud: Aquel.
PRONOMBRE RELATIVO
Qui - Quae - Quod: Que (quien, el cual).
1.
N. qui quae quod qui quae quae
G. cujus quorum quarum quorum
D. ci quibus
A. quem quam quod
V. quos quas quae
A. quo qua quo
quibus
Igual que "qui", se declina: Qudam, quaedam, quoddam
(algn), cuya terminacin dam es invariable.
ORACIONES DE RELATIVO
16
V E R B O S
17
V O C A B U L A R I O
PRIMERA CONJUGACION
Laboro laborvi labortum laborre trabajar
Porto portvi porttum portare llevar
Pugno pugnvi pugntum pugnare pelear
Hnoro lionorvi honortum honorre honrar
Laudo laudvi laudtum laudare alabar
Postulo postulvi postultum postulare pedir
D dedi datum dre dar
SEGUNDA CONJUGACION
Dceo dcui coctum docre ensenar
Hbeo hbui hbitum liabre tener
Nceo ncui ncitum nocre daar
Dleo delvi deltum delre borrar
Vdeo vidi visum vidre ver
TERCERA CONJUGACION
Credo crdidi crditum crdere creer
Dico dxi dictum dcere decir
Lego legi lectum lgere leer
Scribo scripsi scriptum scrbere escribir
Vivo vixi victum vvere vivir
CUARTA CONJUGACION
Sco scivi sctum scire saber
Nscio nescvi uesctum nescre ignorar
Obdio obedvi obedtum obedre obedecer
Aprio aprui aprtum aperre abrir
Venio veni ventum venire venir
VERBOS DEPONENTES
Hrtor horttus sum hortri exhortar
Confteor confssus sum confitri confesar
Mrior mrtuus sum mri morir
Lrgior largtus sum largri dar
18
VERBO "Esse": Ser, estar, haber.
fuissem
essem fuera fuisses hubiera sido
esses fueras fuisset hubieras sido
esset fuera fuissmus hubiera sido
essmus furamos fuisstis hubiramos sido
essetis furais hubirais sido
fuissent
essent fueran hubieran sido
19
1* Conj.: Amo - Amavi - Amatum - Amare: Amar.
Amo Am IMPERATIVO
am o amv i ama t
am as amav sti ama
am at amv t amars t
am mus amv imus amto
am tis amv stis amad vosotros
am ant amav runt amate
Amaba Haba amado . . INFINITIVO
am bam amv eram amar
am bas amv eras amre
am bat amv erat haber amado
am abmus amav ermus amav sse
am abtis amav ertis haber de amar
am bant amv erant amatrum esse
Amar Habr amado GERUNDIO
am bo amv ero amando
am bis amv eris G. amandi
am bit amv erit D. amando
am bimus amav rimus A. amandum
am bitis amav ritis A. amando
am bunt amv erint
Ame Haya amado PARTICIPIO
am em amv erim
am es amv eris el que ama
am et amv erit amans, amntis
am mus amav rimus
am tis amav ritis el que amar
am ent amv erint amaturus-a-um
Amara Hubiera amado SUPINO
am rem amav ssem
am res amav sses para amar
am ret amav Isset amtum
am armus amav issmus
am artis amav isstis de amar
am rent amav ssent amtu
20
2^ Conj.: Moneo - Mnui - Monitum - Monre: Avisar.
21
Conj.: Mitto - Misi - Missum - Mttere: Enviar.
22
Conj.: Audio - Audvi - Audtum - Audi re: Or.
Oigo O IMPERATIVO
ud io audv i oye t
ud is audiv sti udi
ud it audv it oirs t
aud mus audv imus audito
aud tis audiv stis od vosotros
ud iunt audiv runt audite
Oa Haba odo INFINITO
aud ibam audv eram or
aud ibas audv eras aud re
aud ibat audv erat haber odo
aud iebmus audiv ermus audiv sse
aud iebtis audiv ertis haber de or
aud ibant audv erant auditrum esse
Oir Habr odo GERUNDIO
ud iam audv ero oyendo
ud ies audv eris G. aud indi
ud iet audv erit D. aud indo
aud imus audiv rimus A. aud indum
aud itis audiv ritis A. aud indo
ud ient audv erint
Oiga Haya odo PARTICIPIO
ud iam audv erim
ud ias audv eris el que oye
ud iat audv erit ud iens, entis
aud imus audiv rimus
aud itis audiv ritis el que oir
ud iant audv erint auditrus-a-um
Oyera Hubiera odo SUPINO
aud rem audiv ssem
aud res audiv sses para or
aud ret audiv ssei audtum
aud irmus audiv issmus
aud irtis audiv isstis de or
aud rent audiv ssent audtu
23
Voz pasiva: Amor - Amatus sum - Amari: Ser amado.
24
Voz pasiva: Mneor - Mnitus sum - Monri: Ser avisado.
25
Voz pasiva: Mittor - Missus sum - Mitti: Ser -enviado.
26
Voz pasiva: Audior - Audtus sum - Audri: Ser odo.
27
ADVERBIOS
Hay Adverbios que se forman agregando e a la Primera
Clase d Adjetivos (amre: amargamente) y ter a la Segunda
(facliter: fcilmente).
hdie hoy nunquam nunca
eras maana sicut como
her ayer hic aqu
semper siempre ibi all
nunc ahora ubi donde
postea despus procul lejos
tune entonces tique s
quando cuando non ne no
aliquando alguna vez sclicet a saber
ubique en todas partes frsitan tal vez
mane en la maana an acaso
merdie a medioda cur por qu
quotidie diariamente multum mucho
saepe frecuentemente parum poco
sttim inmediatamente satis bastante
PREPOSICIONES
DE ACUSATIVO:
ad a, para post despus de
apud en casa de prope cerca de
ante antes de propter a causa de
circum alrededor de trans al otro lado de
lntra dentro de infra debajo de
inter en medio de extra fuera de
DE ABLATIVO:
a ab por coram en presencia de
cum con clam a escondidas de
sine sin pro en favor de
DE ACUSATIVO Y ABLATIVO:
in hacia (Acus.) en (Ablat.)
super sobre (Acus.) acerca de (Ablat.)
28
CONJUNCIONES
et y aut o quamvi9 aunque
si si sed pero tamen sin embargo
nec ni ut para quia porque
NOCIONES DE SINTAXIS
OFICIO DE LOS CASOS EN LA ORACION
El Sujeto de la oracin gramatical debe estar siempre en
Nominativo. El Complemento Directo debe estar en Acusativo.
El Complemento Indirecto debe estar en Dativo.
EL HIPERBATON
El Latn es muy frecuente el Hiprbaton: las palabras tie-
nen un orden no-lgico. Generalmente, el verbo estar al final
ce la oracin.
CONCORDANCIA
El adjetivo concuerda con el substantivo en Caso, G-
nero y Nmero. Cuando un adjetivo se refiera a varios substan-
tivos de gnero diferente, que designen cosas, se colocar en
terminacin neutra plural; o bien, se le hace concordar con el
substantivo ms prximo:
Etiam ludi et requies utilia sunt.
Ecclesia et horti deleti erant.
Cuando un substantivo hace las veces de adjetivo con res-
pecto a otro substantivo, se dice que est en Aposicin, y ambos
deben concordar en Caso:
Vidi regem Herodem.
29
aboedire (obedecer), nocere, placere (agradar), vacare (carecer),
invidere (envidiar), persuadere, maledcere, y otros: "Cur
maledixisti Lupo?
ACUSATIVO:
1. Complemento Directo: "Urbem ingentem vidi".
2. De Direccin (precedido de in o ad): "Ad Italiam
venimus". Domus, (casa), rus (campo), y los nombres de ciu-
dades y pequeas islas, se usan sin preposicin: "Ibo Cretam".
ABLATIVO:
1. De causa o Instrumento (sin prp):
"Amore libertatis" (Por amor de la libertad).
"Oculis videmus" (Vemos con los ojos)
2. De Comparacin (se suprime el quam): "Vests
albior nive (Un vestido ms blanco que la nieve).
ABLATIVO ABSOLUTO
El Participio de Presente (terminado en -ans, -ens o -iens)
se traduce comnmente en Castellano como un Gerundio:
Faber laborans mortuus est (El obrero muri trabajando).
Cuando el Participio no modifica al Sujeto de la oracin
principal, sino a un sujeto distinto, ambos se colocan en Abla-
tivo (Ablativo Absoluto):
Rege veniente, milites fortiter pugnant (Llegando el rey,
los soldados pelean valientemente).
Cuando el suceso es anterior, se usa el Participio de P r e -
trito:
Incensis navibus, dux militibus d i x i t . . . (Una vez que-
madas las naves, el jefe dijo a sus s o l d a d o s . . .
ORACIONES DE RELATIVO
El Pronombre Relativo concuerda con su antecedente en
gnero y nmero. El caso, depende del oficio que tenga el re-
lativo dentro de su oracin:
"Puella, quam vdimus in via, pulchra erat" (La nia que
vimos en la calle era hermosa).
30
ORACIONES DE INFINITIVO
Son aquellas oraciones dependientes que en Castellano v a n
precedidas de la conjuncin subordinante "que". En Latn se
construyen generalmente del siguiente modo:
a) El "que" no se traduce.
b) El sujeto se pone en Acusativo.
c) El verbo va en Infinitivo, conforme a las siguientes
reglas:
1. Se usa el Infinitivo de Presente cuando la accin e x -
presada por la Oracin dependiente es simultnea a la de l a
dominante: "Medici sciunt morbum esse mortalem" (Los m -
dicos saben que la enfermedad es mortal).
2. Se usa el Infinitivo de Pretrito cuando es anterior:
"Credo pueros legisse hunc librum" (Creo que los nios h a n
ledo este libro).
3. Se usa el Infinitivo de Futuro cuando es posterior:
"Milites dicunt regem pugnaturum esse in bello" (Los soldados
dicen que el rey pelear en la guerra).
ORACIONES FINALES
Son aquellas oraciones dependientes q u e expresan la fina-
lidad o intencin de la dominante. En Castellano van precedidas-
de para, a fin de, etc. En Latn se traducen con el Gerundio
Acusativo, precedido d e ad; o con el verbo en Subjuntivo, p r e -
cedido de ut, o ne (si es negacin); o con el Gerundio Genitivo,
precedido de causa o gratia:
"Rex venit ad honorandum (ut honoraret, o gratia bono-
randi) bonos milites" (El rey vino a honrar a los buenos sol-
dados).
ORACIONES DE OBLIGACION
31
"Pax postulanda est regi" (El rey debe pedir la paz).
ORTOGRAFIA CASTELLANA
1.Las palabras derivadas se escriben como las primitivas.
2.Las palabras castellanas conservan la ortografa latina.
3.Hay ciertos cambios konstantes en el paso de las pa-
labras del Latn al Castellano:.
32