You are on page 1of 216

bghJ j

(br - ciueil - Jizghl)

nkiy - Kjyh ML

gF I - j

ghl nkghL FG gJiu


mogil UjglJ.

lhik xU ghtbra
lhik xU bgUFw
lhik kjjikaw bra

jehL ghl kW
fa gf fHf
f rhiy, brid - 600 006.
jehL muR
Ua g - 2007
kW g - 2017
FG jiyt

Kidt uh. F. ehF


(jJiw jiyt - X khy fYh)
169, ju bjU, mah FoU
brid-600 029.

nkyhthsf
Kidt bj. PhdRju Kidt Uk. . ^t
(jJiw jiyt - X, jJiw,
girag fYh) a njhg fa fYh,
149, fh rhiy, ntng,
mzhef nkF thf, brid-600 007.
brid-600 101.
Kidt nfh. bgaz
jiyikaha,
muR kf nkiy g,
brfgL, fhu khtl.

yhaf
Kidt . nfhkehaf yt. jf mt
KJfiy jHha, jiyikahia,
muR kf nkiy g, muR nkiy g,
thf, uhrhkl,
brid-600 049. jir khtl.

yt r. kfhf yt r. ey
jiyikaha, KJfiy jHha,
muR caiy g, v..X.V. siy fYh,
nrfhu, mzh ef nkF,
Uth% khtl. brid-600 101.

iy : %.

ghlf jah : jehL muRfhf


g f aff, jehL

60 .v.v. jh mlgLsJ.

Mbr Kiw mnlh :

ii
nja j
#d fz kd mehaf #a nA
ghuj gha jhjh

grhg J F#uhj kuhlh


uhl cfy gfh

a khry aKdh ffh


cry #y jufh

jt Rg ehnk #hnf
jg Rg M[ khnf
fhnA jt #a fhjh

#d fz kfs jhaf #a nA
ghuj gha jhjh

#a nA #a nA #a nA
#a #a #a #a nA!
- kfhf uuehj jhT
ehL g - bghU

a jhna! kf g Jgfis fw
na vyhUila kdY M brwh.

Ubga grhig, Jit, Truij


kuhoaij, uhlij, xrhit,
tfhsij, cs s mila brwJ.

Ubga a, ka kiy bjhlf


vbuhwJ; aKid, fif MWf
bdh xWwJ; a flyiyfsh
tzfgLwJ.

mit dUis ntLwd; fiH guwd.

ah g Jgfis fw jhna, cdF

bt! bt! bt!

iii
njaghl
tnj khju;
[&#yh, [&gyh kya# jyh
[a ahkyh khju

[&u {naheh yj ah
y F[&j U js n[h

[&Ah, [&kJu gh
[&fjh, tujh, khju!
tnj khju!
tnj khju!
- g ru rhl

cWbkh

ah vdJ ehL. a midtU vdJ clwf.

vdJ ehil eh bgJ nenw. eho gHbgUikfhf


gKf ku wfhf eh bgUj milnw. eho bgUikF
jFJ sl vW ghLgLnt.

vDila bgnwh, Maf, vdF ta _njh midtiu


kng. vyhlK m kahij fhLnt.

v ehoF v kfSF ciHl KidJ ng. mtf eyK


tsK bgWtnyjh vW k fhng.

nja xUikghL cWbkh

eho cik thit, xUikghil ng fhJ tYgLj


bragLnt' vW cskhu eh cW TWnw.

xUnghJ tKiwia ehnl' vW rka, bkh,' tlhu Kjait


fhuzkhf vG ntWghLfSF rfSF Vida mua - bghUshjhu
FiwghLfSF mik beY mua mik tY W
fhng' vW eh nkY cWanw.

iv
jjh thJ

uhU flYLj yklij bfbyhGF

uhU tjdbkd fguj fl

bjfzK mwj uhle UehL

jfW iwEjY jjeW yfKnk!

myf thridngh midJyF gKw

vir fkzf UjbgU jHznf !

jHznf !

c sik w aJ

bra kwJ thJJnk !

thJJnk !

thJJnk !

- kndhka bg. Rjuis

v
bghUslf
brgF
1. thJ : gf

(m) iw thJ * 1

(M) bkh thJ * 2

() ehL thJ * 3

2. bjhiff :

(m) weh}W * 11

(M) mfeh}W 13

() IFWW 15

3. mw ya : UFw

(m) mlfKilik * 24

(M) xutj 26

() fhykj 28

(<) taj * 31

4. bjhliy br :

(m) tfjhk (ghl 2, 10) * 37

(M) whuhz (ghl 15) * 47

() kndhka 55

(<) FghL 60

5. yaf :

(m) mHf isL J (ff 1-5) * 63

(M) ffJ gu (ghl 1-3) * 67

() KJFkhuRth is j 70

(<) bgjynf Fwt (ghl 2) * 72

vi
6. kWky ghlf :

(m) vehnsh (ghl 1) * 77

(M) fL Jik 79

() Ljiy isj cik 81

(<) jis 83

(c) f 85

(C) j tf 88

7. tghL ghlf : 90

(m) njthu

(M) Ughit

() uraahf

(<) unrha (nknfh)

(cLFlgl gFf kdghl gFia FF)

ciu eilgF

1. fna mah brt - kiwkiyaofsh 96

2. uRit - e.K. ntflrh ehlh 102

3. fhsntlD fifntlD - uh.. nrJis 109

4. Fokf fha - bj.bgh. dh Rjudh 116

5. X - nguP mzh 121

6. rkaf bghJ - FwFo mofsh 127

7. fbtLf - .it. rjht glhujh 134

8. jHf kf - m. fhkh Fkhurh 140


vii
Jiz ghl
(Wfij brt)
gf

1. xU eh fjJ ... 148

- Jikj

2. njfh JLf ... 157

- lhl K.t.

3. kWkz ... 164

- j

4. brfkyK xU nrh ... 169

- Rjuuhkrh

5. xU uKf ... 174

- b#afhj

6. k kf ... 177

- y. gkehg

7. mDk ... 181

- R#hjh

8. ... 189

- trf

9. mdjrad fhy ... 195

- njh KAkJ uh

10. fiu cUtf ... 203

- tzyt

viii
br gF
1. thJ

bjhlF bra nj iww iwia thJ kugo iwthJ,


ngR bkh, wj ehL miwnahL xg itJ vzgLj mtiw
thJjny Kiwahj bkh thJ ehL thJ gF l
bgWsd.

(m) iw thJ *
mUgGj gHRitna fUng njnd

Munj vfnz ma thd

bghUsidJ jUbghUns fUiz fh

uzkh wbthnw j thnt

fUja fUjjD fUjh nk

fhyKnj rKtFJ fU M

id Toc uis ML

GbghUns ahbrhY zg nfns.

- jhkhdt

iwthjhf mikJs ghl jhkhdtuh awglJ. jhkhdt


ghlf vD bjhifUJ ghl bj bragljhF.

1452 ghlfis bfhljhF. iwbeia tWJ


j bkh cglj vd nghw gLwJ.

jhkhdt vyhU Uf idjt. mg g bra


Mtbfhlt. mt ntjhua vdgL UkiwfhL vD C
nfoag is vghF, bf#t mikahUF kfdhf njhat.
Uuhg nfh bfhLs iwt bga jhkhdt. mbgUkh
mUsh wjikah bgnwh mtUF jhkhdt vd bgald.

nfoag is Uuhgia Ml #auf brhfehj ehaf


vw murl fzfuhf gJ tjh. mt kiwF d jhkhdt
mgia Vwh. #auf brhf ehj ehaf MY, mt kid uh
dh MY fzfuhf gahdh. kLthFH vD kifia
kzJ thjh. d Jw thif ehlbfhL Jw lh. U_y
ku tj bksdFU vgh mUS, M bgW wJ sdh. mt
K bgw l uhkehju xU gFYs yRukhF. mt thj
fhy ..18 M whlhF.
1
mUbrhbghU

Munj - ma mnj; uzkh - KGikah; j - ik; fU


M - fUf Kjyhd; cuis ML - midJ c Tlfis
MLF; fUja fUjjD fUjh nk - vghf Koahj
fUJfSF cbghUsh cs; G bghUns - nkyhd bghUns. ghtif
: v fbeoyo Ma Uj.

yfz

gHRit - Mwh ntWik bjhif - MuJ (mUik + mJ)


gbjhif; jU bghUns - br vD thghL bgabur ; fh
uzkh - <Wbfl vkiw bgabur ; fhyK njrK - vQik; cu
- Mwh ntWik bjhif ; brhY - brhY vgj ilFiw fhu ;
GbghU - c brhbwhl;

(M) bkh thJ *


ita wbjh kf Ssid
if dhYiu fhy l
iga ehita irj gHj
Iia jhliy bfhL gFth.

- gafu . fjrh yt

ghliy aat gafu . fjrh yt Mth. mt jir


wef gF, jbghGJ `gaufhu' vW tHfgL `gafu vD
C 9-6-1898 mW wjh. mt jijah ynkf is; jhah brsjut
mikah.

g W tF tiu gw mt, j brhj KaahY, gntW mP


bgUkf bjhlghY j yfz yafis fW njJ bgUytuhf
sdh. nkY mt jhnk KaW My, uR, y, tlbkh Ma
bkhfis fW mbkhfY yik ftuhf fjh.

gbkh ytuha mtP fuij j rf gy MLf


mikruhf ssh. MyY jY gy Ehfis gilJsh.
jknu vgh vGa My fij xiw j br to `ufgh'
vD jiy bkh bgaJsh. jHPf bgUkFatuh
fj . fjrhyt mtf 18.06.1977 kiwjh.

mUbrh bghU

ita - cyf; bjhkf - gHfhyJ thj kf; csid - j


kdfUij; ifdhYiu fhy - irifah ciuj fhy; l - yl
; iga - bky; ehitairj gHj - ngR bkhahf njha gHj; jh -
Uto; Iia - jh, ghtif ; f Uj
2
yfz

bjhkf - gbjhif; cs - MFbga; ciufhy - idbjhif;


gHj - g bjhif; Iiajh - Mwh ntWik bjhif; jh jiy - (jhis
jiyah) - ulh ntWik bjhif; gFth - (jik gik idKW)

() ehL thJ *
U iwjid jf buhiy
J jid ts rhjid
kU brf ega kFit
ts tjnjh igw thjid
bgUF g Kilia FWeif
bgbwh jid gg lid
U yJt bjK jhFit
vf jh gjf iwRth.

- Ruka ghuah
ghliy aat kfhf Ruka ghuah Mth. mt ghlf
`ghuah fijf' vD jiy bjhFfbgW bttJsd. m
nja jf vD gF ghl l bgWsJ. tf bkh g ru
rnlhghaha vGa tnj khju vD ghl bkhbgang ghlyhF.

njaf vW nghwgL ghuah vlau 11-12-1882- drh


maUF yF mkhSF kfdhf njhdh. siknyna fghL
w bgUjh. mt ghlf btisa M moikgL lj
a kf csf Ljiy ntif vD fhLia _L m
FRfsh mikjd.

ghuah kJiu cs nrJg caiy g Mauhf, d


bridUJ bttj Rnjru gifF cj Mauhf
`rfut' vw gifF Mauhf, 'ah' vw thugifF
Mauhf fJsh. mt jGF tsnrF yafis giljh.
ijia bkhbgaJsh. nkY, fz ghL, FghL, ghrhrgj
Ma W fhafis gilJsh. 11-09-1921 mW kiwjh.

mUbrhbghU

U - brt, ts; jf xiy - xL Tw Koahj caid


cilia; kU - bghUa; br - ta; kFj - iwj; FWeif - dif;
gg - gy mfyf; Uy - bga yF; lid - mJsh;
gjf - Utof; iwRth - tzFth. ghtif: vfbeoyo Ma
Uj.
3
yfz

iwjid, xid, jid, rhjid, thjid, lid - it


Kiy xUik idKWf; kU br - idbjhif; bgUF g -
br vD thghL bgabur; ega; igw - gbjhiff.

z f

1. iybkh <bwGJ bkahf tUbkh KjbyGJ cuhf


U mU brhfS zUbghGJ iybkh <W bkl tUbkh
Kj cs c nrJ L.
v.fh.
bghU + midJ
s
bghU( + m) idJ = bghUsidJ
: "cl nk ct bjhWt ang"

- e} 204

F : iybkh j beo K bk tjhY, gy vGJfis bjhlJ


W bk tjhY kLnk bghUJ. iybkh
jF K bkt vthW zUbkgij mLJtU
fhf.

2. iybkh j FbwG K bktJ, tUbkh Kj ct


Kj iybkh W bk uL.

v.fh.

v+c

v + c = vK
"jF K xW ct uL" d "clnk ct bjhWt
ang" vD go
K
v ( + c) = vK vW zU.
3. clgL bk

iybkh <W, tUbkh KjY cfshf U mU brhfS


z oirF. nrirf nto, clglhj muL
clgLj bghUL ilna afuK, tfuK clgL bkfshf tU.

iybkhpW, fu, <fhu, Ifhukh afu clgL bk, Vida cfsh


tfu clgLbk, Vfhukh afu, tfu Ma U clgL bkfS tU.


4
: , <, I t a Vid

ctt, VK Uik

ct clgL bkbawhF.

v.fh.

+
1. t + mah
a
t ( + m) ah = taah
+<
2. + vjJ
ba
( + v) jJ = bajJ
+I
3. ehit + mirj
a
ehit ( + m) irj = ehitairj
+m
4. w + xnw
bth
w ( + x)nw = wbthnw
(+V)
5. nr + mHF
a
nr ( + m) HF = nraHF
t
nr (+m) HF = nrtHF
thW clgLbk bgw clnk ct bjhW tang'' vD
go iybkh <W bkl tUbkh Kj cs c V zU.

F : iybkhW cuhf UJ FaYfukhfU

bghUjhJ. mjF nktU FaYfu zia fhf.

5
4. FaYfu z

iybkh W vGJ FaYfukhf UJ, tUbkh KjbyGJ


cuhf U FaYfu jh CJ tj td bkia f brJ
jh kL kiw. clnk ct bjhWtang'' vD go
iybkhpW td bkl tUbkh Kj cs cnu zU.

v.fh.
(+c)
fUJ + mjD
j
fU ( + m) jD = fUjjD
`ct cFw bknlhL'
- e}
iybkhW FaYfu, afu KjbkhnahL zU bghGJ fukhf
J zU.

v.fh.

(+c)

bfhF + ahJ = bfhahJ

mthW fu FafukhF.

`at ah'

y lf iybkh W KWfu c KjbkhnahL zUbghGJ


jh CJ tj bkiaL kiw. "clnk ct bjhWt
ang" vD go zU.

v.fh.

fj + mil = fj(+m)il = fjtil

( + c)

bry + ma = bryta.

ct cFw bk nlhL

at ah KWk bwhnuht

- e} 164

cFw - FaYfu; at - afu t; ah - fu khF; KW -


KWfuK; mW - FWfu nghy bknlhL. xnuh t - y lf.

6
beo bjhl FaYfu, c bjhl FaYfu MatW
lfuij, wfuij CJ tU FaYfuf tUbkhnahL zU
bghGJ mit CJ tU xW uoJ zU.

v.fh.

1. nfhL + c

nfhL + c - lfu xW uoaJ, d

ct cFw vD go

(+c)

nfhL + c = nfhL

vW zjJ.

2. tW + t = tWt

tW + t = wfu xW uoaJ d tW t vW zjJ.

: beonyhL L bjhl FWf ufS


lwbth uL ntWik fnt
- e} 183
(+M)
5. gyh + gH
iybkh W vGJ aghf cbuGjhf mikJsJ.
fhd + gwit
iybkh W kfu xwhF. mJ tUbkhnahL zU bghGJ k
bwhwJ vD dh kfubk mJ,
fhd + gwit
(+m)
fhd + gwit vg iybkh cwhf khWwJ.

Jngh aghf, dhY, cwhf F brhK tbyGij


(f, r, j, g) Kjyhfila brhf tJ z mtbyGJ F zU.

gyh + gH = gyhgH

fhd + gwit = fhdgwit

: aD D w cK
frjg Fj thjd knd

- e} 165

7
6. 1. ir bgafnshL ntW irbgafnsh, w brhfnsh tJ
zUbghGJ iybkh W cs c bkbaGJ (F) ffu
xW (), zU.

2. mit a iybkh W cs wfu () dfukhfnth ()


yfukhfnth () J zU.

v.fh.
tlF + nkF = tlnkF
<W cbk, ffu xW zjJ.
bjF + HF = bjHF
<W cbk wfu dfukhf J zjJ.
nkF + ehL = nkehL
<W cbk bfL wfu yfukhf J zjJ.

"irbahL ir w nr
iyp Wbk fbthW fY
wfu dyth jY Mw."
- e} 186.

g bgaz

"<Wnghj ilfu ahj

M l moafu Iahj

jbdh ul Kw bkj

df ida g ang. "

- e} 136

ega

eik + ga

<Wnghj e + ga

z, d td tu lw e + ga = ega

gHj

gHik + j

<Wnghj gH + j

8
df (tUbkh Kj jfuF dkha efu FjJ) gHj = gHj
a
Wik + m
<Wnghj W + m
+c)
ilfu ahj W + m
+ m
afu clgLbk bgW + m = a
bjhf bjhik + f
<Wnghj bjh + f
Kw bkj bjh + f
bjhf
igw gRik + w
<Wnghj gR + w
ida vwjdh ilfu
rfunjhL bflJ gR + w
moafu Iahj g = ig + w
`F t aj iabehJ Kbk fYkh'
vD go tUbkh Kj cs bkd () FjJ ig+w = igw.

I. bgUdh
1. F tiuf.

m) jhkhdt M) . fjrh yt ) Ruka ghuah

2. iwt afshf jhkhdt bjJsd ahit ?

3. . fjrhyt mtf jjh bgUikia vd ngh


fJsh ?

4. ghujjh bgUikfis ghuah vthW fJiuJsh ?

II. yfzF vGJf

fhuzkh fhyKnjrK cu bjhkf

ciufhy gHj gFth ega

igw
9
III. gFgj cWyfz jUf

w, nk, To, mirj,

gFth, iwjid, lid iwRth

IV. bghUJf

1. fP wj C
jhkhdt vlau
fjrhyt UkiwfhL
ghuah Utuf
gafu
2. fP
jhkhdt ghrhrgj
fjrhyt jhkhdt ghlf
ghuah UtUgh
ufgh
V. il njf :

1. j bkh cglj

m) fz ghL, M) ufgh ) jhkhdt ghlf

2. jhkhdt Ma g,

m) mikr M) giljiyt ) muRfzf

3. ghuah Mauhf Uj thugif

m) Rnjru M) ah ) rfut

4. ghuah bkh bgaj

m) uhkhaz M) ghuj ) ij

10
2. bjhif f

gJghL, vL bjhif rf yafshF. mtiw nkfzF


f vW tHFt. vLbjhif eiz, FWbjhif, IFWW, gW
gJ, gghl, fbjhif, mfeh}W, weh}W vD vL mlF. jid,
`eiz ey FWbjhif IFW(W)
xj gWg(J) XF gghl
fwjh VJ fnah(L) mfw v(W)
wj vL bjhif.'
vw gHghl czJwJ. f xbthY cs ghlf gntW
fhy thj yt gyuh gntW NHf ghlglitahF. vLbjhif
fS gWgJ, weh}W wbghU yafshF. Vida MW
mfbghU yafshF. vD bghGJ eil tHF gghl bjhif
Y wghlf Fahf csd. mjdh gghliy mfK wK fyj ghl
bjhF vdyh. gHbgU yfz yha bjhfha TW mfbghU,
wbghU yfzfSF vLbjhif f yafshf fwd.

wbghU yakhd weh}UJ xU ghlY, mfbghU


yafshd mfeh}W, IFWW MatUJ xbthU ghlYkhf _W
ghlf ghlkhf mikfgLsd.

(m) weh}W *

w + ehF + W = weh}W. wghbld, w vd tHfgLw


400 mftghfis bfhoyFwJ. m ghlf gyhu
MLfF KUJ .. ulh whL tiu cs fhygF thj
yt gyuh ghlglitahF. weh}W bjhF fl thJ ghliy
ghoat ghujghoa bgUnjtdh. t fhyJ thjt.

weh}W ghlf bt, fuij, t, fh, beh, ciP,


Jig, thif, ghlh, bghJa, ifis, bgUiz vd tHfbgW
wizfSFa JiwbghUf bfhL mikjitahF.

Koil _ntjf, wurf, mikrf, nrid jiytf, uf,


filbaG tsf, filrf ytf vd gyUila tuyhW FfS,
mfhyJshUila eil Kjad yh eF ygL. y
ghlfis mP ..ngh mtf My bkh bgaJsh.

weh}W ghlfis iz, JiwfnshL iaJ goj ntL.


mWFs JFJ kfta bghJ
cWl Jjth Jty _o
tiuah ku kh nghy

11
flhm ahid fHfh ngf
bfhilkl gLj yyJ
gilkl glhw gilka Fnd
- guz

iz : ghlh Jiw : abkh

ghonah :

ghliy aat guz. t tuyhW Ffis ghlfS


bghJ itJ ghLt tyt. fy nghy f fGl thjt. fy
guz vD bjhluh J sF. t gWg IjhgJ gho flw
nfhoa brFLtl cgfhL thia, mt kf FLt nruiy
gyhf bgwt.

ghlgnlh :

ghl itahnfhbgUngf vD FWy kdid fJ


ghoajhF. ngf filbaG tsfS xUt. fhd kiPF ff ea
fGFat; t kiyehil ilat. tdJ C e vgJ t
Ma Fo wjt vgJ bja tUwd.

izsf: ghlh iz.

xU kddJ f, tik, tsik, mU Kjyhdtiw MJ TWtJ


ghlh izahF. ghlgLw MkfdJ xGfyhiw TWtJ iz
nehfkhF.

Jiw sf : abkh.

xU ntjbdbrW mt jikia T ftJ abkh thJ


vD JiwahF. xUt aig fJT thJtJ Jiw
cghF.

mUbrhbghU

mWFs = ta Fs; cFJ = bgJ; cWlJ cjthJ = Fs,


ta Ma bghUjkhd lJ bgahJ; cty = fsy; Co = rhy
bgJ; tiuahku = viylhj Kiwik; kh = kiH; flhm ahid - kjfW;
fHfh = ufH mj fhf; bfhilkl = tiuaiw bfhLjyha
a; gilkl = ngh beF khWgL ngh jyha a; glh = (ngh)
brah; gilkaFWj = gilf xnwhL xW fyj, ghtif : neir
Magh

bfhilkl

yhjtF, cstF, ujtF, uthjtF ghFgho


tiuahJ bfhLj.
12
gilkl
u myhjh nkY, KJlh nkY, glh nkY, _jh isah
nkY brYj.
yfz
mWFs, mfta - idbjhiff; tiuah ku - <Wbfl vkiw
bgabur; flhm - iriwasbgil; fHfh - ulh ntWik cU
gaD clbjhfbjhif.
(M) mfeh}W
mf + ehF + W = mfeh}W. mfbghU yfzF
yakh fG 400 ghlf mikj mfeh}W MF. Eh
fahidiu, kilgts, ynfhit vD _W fisilaJ.
fahidiu 120 ghlfS, kilgts 180 ghlfS,
ynfhit 100 ghlfS csd. mfeh} mikJs ghlf 13 mo
Wik 31 mo bgUik bfhlit. Eh beLbjhif vW tHfgL.

Eh 1,3,5 vd xiwgil vfshf tUtd ghiyiz ghlfshf,


2, 8 vd tUtd Fiz ghlfshf, 4,14 vd tUtd Kiyiz
ghlfshf, 6,16 vW tUtd kUjiz ghlfshf, 10,20 vW tUtd
bejiz ghlfshf mikJ mHFw bjhFfgLsd. iy
bjhFjt, kJiu cFoHhkfdh cUurk Mth. bjhFnjh,
ghoa cubgUtG Mth.
ghiy
XFkiy y ll kyj
ntif btjiH ntWtF jd
Cbgh mHh nfhL FUis
_Wl <w Klf Hj
JWf luis zg Tbjd
bghs cGit nghth Viw
mWnfhL ciHkh MFu XF
begL ftiy ugh il
bt ia nghy eW
bryta dh ahnd gyyJ
czh cafbkhL cbry rhm
njhS bjhf bjhiya ehS
njh bga u
kUJ ik UJid ynd
- xsitah

13
iz : ghiy

Jiw : bryza njhF jiykf brhaJ.

ghliy ghoat xsitah. mt rffhy bgghytU wJ


sat; mt makh beLkhd vD FWy kdDl Mj e
bfhlt. mkd mitfs ytuhf fjt. leh thH br
mjij xjnjh ma befia jh czhJ makh xsitF
<J kj bria weh}wh mayh. Xsitah ghoa ghlfis
weh}Y, eizY, FWbjhifY fhzyh.

mUbrhbghU

XFkiy = cajkiy; y = kiyrhu; ntif l = kiyynj


tsU kuf; lt ntif l xU nru njhW fh FUisfF
ctikahW. Wbghfisila lt kr wJl cs ntif
mlj jiHfSl njhW nghJ ffhj s FUisf
tonthL xg njhW.

CbghaHh nfhL - jirgFW bttuhj eff (F


eff fh jirFns bghUF. iunkgh bghGJ mit bttJ
iuiaF. nf FUisf mbghGJjh wjitahjyh
mt eff jirgFW bttuhJ bghUjd vwthW) fj
- tikaW Xj, gTjd = g Fjjhf; cGit = M; Klf -
KLfhd l; XF - cW nfF ftiy - (ulhf sgl) ist;
czh caf - cz czhj tUj; rhm - bkW, bga - f
(Fj) kUJ J ik - ntW kUbjhW ikah; idny =
brayW nghnd.

z gF u ciHkh Fuiy XF cGitnaiw miy


ilna brwtuhjjh e jiyt enehF u iua tUth vD
fUJgl jiy Fgh czdh.

bg gF u ciHkh Fuiy cWnfF M


tHF Ru vwjh ejiytU ekJ Jg nehF u iua tUth vgJ
iw.
btah rf fhy thj bgghytfS xUtuht.
ffhy kf Mk vgt j fztid njo miyjJ nghy tS j
fztid njo miyjh vgjid rf ghlf yt fhnwh.
btah fztid njoaiyj bria ekF ghlkhf tJs xsitah
ghl fhnwh, `fhny gjdnt fnz, neh neh thHjdnt'
vw t ghliy FWbjhif goF bghGJ fngh ber cUF. t
ghoadthf FWbjhif vL eiz uL mfeh} uL
UtStkhiy xW fhz ilwd.

14
yfz
XFkiy - idbjhif; mHh nfhL - <Wbfl vkiw
bgabur; ugh il - <Wbfl vkiw bgabur; il - id bjhif;
czh caf - <Wbfl vkiw bgabur; rh m - iriwasbgil;
bjhf - gbjhif; njh - idahyiz bga.

() IFWW
IJ + FWik + W = IFWW IFW _wo Wik
Mwo bgUik bfhl 500 ghlf csd. kUj, bej, F, ghiy,
Kiy vD tirKiw mikfgL, xbthUiz 100 ghlfis
bfhLsJ. xbthUizYKs 100 ghlfS gJgJghlf bfhl
gJgFfshf jj jiyf gFfgLsd. cs
kUjizghlfis XunghahU, bejiz ghlfis m_tdhU,
Fizghlfis fyU, ghiyiz ghlfis XjyhijahU,
Kiyizghlfis ngadhU ghosd. jid
kUjnkh ungh bej y_t
fUJ F fy - fUa
ghiynahj yhij gKiy ngand
iynah ijFW W
vD gH ghlyh mayh. IJ Wfis bjhFjt yJiw Ka
Tl Hh. bjhFjt nfhnrukh ahidfnr khjunru
Ubghiw vD nrukd. F ghujghoa bgUnjtdh fl
thJ ghlbyhiw gho nrJsh.
ghonah
ghliy anah fy. ydG fw mjzhs vW fHglt
fy. ts gh mitfs ytuhf sat. ghJ mstw m
bfhlt.

FghL, IFW F izghlf W, gWg


VHhgJ, fbjhif F fYs 29 ghf Kjad t
aadthF. tuJ ghLtikF giHa yfz ciuf cjhuzkhf
fhlgL "fyuJ ghL" vD bjhlnu rhwhF.
kiPgJ
vkU ntif Uj njhif
iHa klij nwhW ehl!
Jbr jidah Eij tha
ekid tJit aaut
UTj kyu njhna
- fy
15
iz : F

Jiw : tJit bryh W jiykfF njh TaJ.

tJit jiyF kyua fl njh thwhgo mnw Noid


vd brhathwh.

kyj ntiff Uj njhif

bghd klij njhW ehl - vwJ

`jiytnd, cwd W jiyF Ukz fU No w


brjd; nah mtnshL gHUj ehfnyna mtSF kzkfnfhy nghy
`mHF brJ kUjid' vW cSiw ctk njhw wJ.

mUbrhbghU

vkUntif = beUigbahj ntifku; kU = ctkU;


njhif = k; kyj ntif bghiHF mjf cs njhif klijF
ctikf; M = miriy; tJit = Ukz; mau = fj; UTj
= dgl bga (fa) Tj; Eij tha vwJ jiyt bgnwhiu
thaJ. ~J ganjhgr vdgL. kyunjh ! Eij tha J
brjid vwthW ; njh fs fhyJw tUj dik ciujh.

yfzF

Ujnjhif - bgabur; kU -ctkU; iHa - idbjhif;


ehl - mik; Eij - Ejij vgj k%c bkh; tha - anfh
idKW; ekid - gbjhif.

z f

1. vD bga K td Kjbkh tJ zUlJ mtbyGJF


dkhd bkbyGJ F zU.

v.fh. + bfho = bfho

tUbkh Kj cs ' vD td vGJF dkhd ' vD


bkbyGJ F zjJ.

"bga Kd bkik njhW"

- e} - 200

bkik njhW vwjdh tbyGJ tUjY tH cL vgJ


bgwglJ. + Til = Til

2. 1. kfu <W brhf tUbkhnahL zUnghJ kfu bfL cwh


W, c KjbkhnahL clgLbk bgW, td KjbkhnahL
tbyGJ F zU.

16
2. y lf td KjbkhnahL zUnghJ kfu bflhJ.
tUbkh tbyGF dkhd bkdkhf J zU.

3. bkd, ild KjbkhnahL zUnghJ kfu bfL aghf


zU.

ku + mo

ku (+m) o = kuto

kfu bfL clgLbk bgW zjJ.

ku + is

ku + is = kuis

<WbfL tbyGJ F zjJ

gH + wh

gH + wh = gHwh

iybkh <W kfu bfL tUbkh KjYs ' vD td bkF


dkhd `' vD bkd bkahf J zjJ.

ku + nt = kunt

kfu <W bkh ild KjbkhnahL zUnghJ kfu bfL aghf


zjJ.

ku + eh = kueh

kfu <W bkh bkd KjbkhnahL zUnghJ kfu bfL aghf


zjJ.

k bwhw J bwhg

tik dkh g MF

- e} 219

3. ntWik z iybkhpW `z' fu td KjbkhnahL


zUnghJ `l' fukhf

k + fy = kfy

iybkhpW `d' fu td Kj bkhnahL zU nghJ `w' fukhf


.

bgh + Fl = bghFl
17
"zdt d tu lw wt
a MF ntWik ft
fidJbk tD agh Fnk"
- e} 209

4. ntWik z :

iybkhpW yfuK, sfuK, td Kj bkhnahL zUnghJ yfu


wfukhf sfu lfukhf

v.fh.
fH + fh = fHfh
f + Fl = fFl
iybkhpW yfuK, sfuK bkd KjbkhnahL zUnghJ yfu
sfukhf sfu zfukhf .

v.fh

brh + khiy = brhkhiy

mU + bkh = mUbkh
ysnt Wik wl mt
mtnwh Lw tt dhbk
nk dz ilt a
MF Ut ahD vg.
- e} 227

5. iybkh < dfunkh, yfunkh W tUbkh Kj jfu t mJ


wfukhf khW; efu t mJ dfukhf khW.

v.fh.
bgh + J = bghJ
f + J = fJ
bgh + eW = bghdW
f + eW = fdW
iy bkh < zfunkh, sfunkh W tUbkh Kj jfu t mJ
lfukhf efu t mJ zfukhf khW.

v.fh.
k + J = kOJ
K + J = KOJ
f + = f
18
K + eW = KzW
dyK wd zsK lz
MF jef M fhny. ''
- e} 237
6. gy vD brhK gy vD brhY y vD brhK y vD
brhY tJ zUnghJ
1. aghf zU
gy + gy = gygy
y + y = yy
2. F zU
gy + gy = gygy
y + y = yy
3. iybkh WYs mfu bfl v F yfu wfukhf J
zU.
v.fh.
gy + gy
(+m)
g + gy

g + gy = ggy
(+m)
y + y
+ y = y
4. gy, y vD brhf K w brhf tJ z iybkh W
mfu bfL zU; bflhkY zU.
(+m)
gy + g = gg
gy + g = gyg
(+m)
y + tis = tis
y + tis = ytis
gy y vDit jK jht
a fY mfu Vf
yfu wfu MfY wt
mfu fg MfY csw
- e} 170
19
g

I. Wdh

1. weh}W g F tiuf.

2. tiuah ku kh nghy - ctikia s bghUSl bghUJf.

3. fHfh ngfid guz vd fJiuJsh?

4. mfeh}W g F tiuf.

5. xsitah g F tiuf.

6. ugh il vjifaJ?

7. mfeh} mikj F bghUis bjgLJf.

8. IFW W g F tiuf.

9. fy g F tiuf.

10. jiykfF njh Tad ahit?

11. IFW Wghlyh matU cSiw bghUis bj gLJf.

II. beLdh :

1. bryza njhF jiykf brhatiw sFf.

III. yfzF tiuf.

mWFs, flhm ahid, fHfh,

XFkiy, ughil, bjhf, btkU

IV. J z jUf.

cWl, fHfh, nfhL, bryta

V. gFgj cWyfz jUf.

bghJ, <w, yJ,

bjhiya, njh u, kwjd.

VI. il njf.

1. weh} y ghlfis My bkhbgajt.

m) fhLbt M) bg ) .. ngh

2. filbaG tsf xUt

m) FLt nru M) ngf ) ghoa cu bgUtG

20
3. fhd kiPF ff <jt.

m) gh M) fh ) ngf

4. fahid iu cs ghlf vif.

m) 100 M) 120 ) 180

5. xsitF ma befia <jt.

m) makh M) M ) t X

VII. bghUJf

1. brh - bghU

c - bg

FUis - g

z - ef

nfH - jj

Fo

2. iz - Ma

kUj - Xjyhijah

bej - ngadh

F - Xunghah

ghiy - m_tdh

Kiy - fy

eu

gFgj cWyfz

idbfhs ntoait

wjfhy il iyf - , , ,

ffhy iliyf - W, W, MW

vfhy il iyf - ,

vkiw il iyf - M, m,

jik xUik idKW Ff - v, V, m, m, F,L, J, W

21
jik gik idKW Ff - v, V, m, M, x, X, F,

L, J, W.

Kiy xUik idKW Ff - I, M

Kiy gik idKW Ff - , <

Vt xUik idKW F -

Vt gik idKW F -

glif Mgh idKW Ff - m, M

glif bggh idKW Ff - m, M

glif gygh idKW Ff - m, M, g, kh

glif xwgh idKW Ff - J, W

glif gygh idKW Ff - m, M

anfh idKW Ff - f, a, a

bjiy bgabur Ff - m, (c)

bjiy idbar Ff - c, .

, , - vD _W vGJfS xnw bgUghY rahf tU. r


tuntoa l yhj vGJ tjh mjid rhia vd Fl
ntL.

m, m - vD ulD xnw rhiaahf tU, rhia tuntoa


l bgw vGJ c Vw lkJ tjh mjid vGJ ngW vd
Fl ntL. F jna tuhk Jizahf bgW tU vGnj vGJ
ngW MF.

22
3. mw ya
UFw
jkh a ciy vW cynfhuh ghuhlbgW UFw.
Jnt jH Ukiw; cyf bghJkiwkhF. Fw' vgJ ulo btghit
FF. J U vw mil bkh bgW iy FjJ. (milaLj fUahF
bga) J gbd fzF fS xW.

UFw mwJgh bghUgh fhkJgh vD _W bgU fis


bfhL sFwJ. W KgJ _W mfhufis mfhuF gJ
ghf j MuJ KW KgJ Fwghfis bfhLsJ.

mwJgh KgbjL mfhufis cilaJ. mJ ghua, ywa,


Jwtwa, Ca vD ehF afis bfhL sFwJ vg mP.

bghUgh vGgJ mfhufis mua, mfa, xa vD


_W afis bfhL mikJsJ.

fhkJgh UgijJ mfhufis fsa, fa vw uL


afis bfhL sFwJ.

"UtSt th isjtW

yhjiy iziy KghY ynj"

vW jHiu j KwitgJ bjt. Y TwgLs fUJf


ahtF vfhyF bghUJtdthf sFwd. cyf bgUbkhf
gytY bkh bgafgL gyuhY gofbgW tUwJ. cyf
KGtJ xg Toa wj fUJfis bfhLs cyf bghJkiwahf
nghwgLwJ. UFwisnah mj fUJfisnah vLjhshj mP bgUkf
y vW TWksF bgUik bgWsJ.

mQit Jisnj fliy fo

FWf jj Fw

vW mitah j gK EgK fU fJiujh. UFwis


UtStiu gHj ytf ghuho ghoa Eh UtSt khiy vW
miHfgLwJ.

jifa bgUiy ekF a jjt bjtyt UtSt


Mt. t filrf fhykha .. ulh whil nrjt vg.
UtStiu ga cik tuyhW ygliy. brt brfns
csd. UtSt thj fhy g fUJ ntWghLf cL. t .K.
31- njhatbuW mP y TWt. ij fz nrf bfhL
UtStuhL Kiw tH tUwJ.

23
UtStiu xbthU rkajtU jj rkaij rhjtbuW TWt.
j_y tSt ca bghJik bfhif W bgWJyFtij
czuyh. UFwSF Kgh, thiw thJ, cjuntj, bghahbkh vW
ntW bgaf tHFtJ nghynt UtStUF Kjghty, bgh yt,
bgUehty, brehnghjh, ehadh, njt, khjhDg vW ntW bgafS
tHFwd.

(m) mlfKilik *
mlf mkuU cF mlfhik
MU cJ L. 1

fhf bghUsh mlfij; Mf


mjDhc iy cF 2

brtJ ik gaF mt
jh dlf bg 3

iy ah jlah nwhw
kiyD khz bgJ 4

vyhF ewh gj; mtUS


brtnf brt jifJ. 5

xUik Mikngh Ijlf yh
vGik Vkh ilJ 6

ahfhth uhD ehfhf; fhthfh


nrhfhg brhGF gL 7

xwhD brh bghUga Dlh


ewhfh jh L 8

dh Rl cshW; Mwhnj
ehdh Rl tL. 9

fjfhJ fwlf yhWth br


mwghF M EiHJ. 10

24
mUbrhbghU

Fw : 1, 2, 3, 4, 5 it IJ ghlhY bghJtifah mlfdJ w TwglJ.

Fw : 6 - bk mlf TwglJ.

Fw : 7,8,9 bkh mlf TwglJ.

Fw : 10 kd mlf TwglJ.

1. mlf = kd bkh bkf atf bryhJ mlFj; mkuU = njt


cyf (Rtf); cF = brYJ; MU = euf; cJL vgij
xU brhyhf bfhf.

2. bghUsh = caj bghUshf fU; fhf = filoJ xGFf; mj CF


= m mlfijl.

3. br = mlf ; ik = Gg, w ; mtJ = mlUjny mthtJ


vwJ; M =neat.

4. iy - (ywbeaha) iy W; ahJ - iywHhJ;


njhw = ca; khz = f.

5. eW M = eikjUtnj M; gj = mlFj; brtjifJ = brt


vdjF widilJ.

6. IJ = Ibghf; xUik = xU w; vGik = VG w; Vkh= ghJfh.

7. ah = vtiw (vyhtiw); nrhfhg = JWt. brhGF = brhFw;


nrhfhg vgJ xU brh.

8. xwhD = (v ms) xwhf UD; bghUga - bghUsh


istJ (bghUsh tU Jg); clh = clhtJ M; ewhfhJ
ML = jhL.

9. c MW (cl zhf D) csnj ML; ehdh =


fLbrhfsh; tL = jG; ntWika. ML jikaJ Mjyh
dh Rljid vW MwhJ beDns lj ehdh
Rljid tL vW Tdh.

10. fj- d; fhJ = ml ; br = jFj fhy ; mw = mwfl;


M = mil t

yfz

1. mlfhik - vkiw bjhbga. MU - gbjhif.

2. fhf - anfh idKW; bghUsh - (bghUshf vgj) bjhFjfhu;


mjDhcF - irasbgil.

3. bg - br vD thghL idbar.

25
4. mlah - idahyiz bga; kiyD - ca wik.

5. vyhF - KWik; gj - bjhbga; jifJ - F idKW;


ewh - (ewhF) bjhFj fhu; brtnf - njnwfhu.

6. cilJ - F idKW; ctika.

7. vGik, IJ - MFbgaf; fhthfh - vkiw idbar.

8. bghUga - _wh ntWik cU gaD cl bjhf bjhif; MD -


MD vgj fhu; eW - (eik) gbga;

9. dh ... tL. ntWika (, fLbrhyh clha uL


RLifah xnw vW Kj T xWikgL, ML.
ehdh RlJ MwhJ vW ntWgLj ntWikaahW Rl , Rl
tL. - bgaburf.

10. mlf - bjhbga, MWth - idahyiz bga.

(M) xutj
ifkhW ntlh flghL khkh
bldhW bfhnyh cyF. 1

jhsh jj bghUbsyh jfhF


ntshik brj bghUL 2

nj SyfJ L bgwynj
xu dy w. 3

xj jthD thth; kiwah


brjhU itf gL. 4

CU iw jnw cyfth
ngu ths U. 5

gaku cS gGjwh brt


eaDil ahf go 6

kUjh jgh kujwh brt


bgUjif ahf go 7

l gUtJ xu bfhfh
fld fh at 8

26
eaDilah eTjh dhj bru
brah jikfyh thW. 9

xu dhtU nfbl d~bjhUt


Wnfh jf JilJ. 10
mUbrhbghU

Fw : 1, 2, 3 - xu w TwglJ.

Fw : 4 - xutah

Fw : 5, 6, 7 - xuthsdJ brt gagLjik.

Fw : 8, 9 - tWikah xu xjghwW vgJ.

Fw : 10 - xudh bfLtJ nflW vgJ.

1. ifkhW = vghJ br cj; flghL = flikah bfhL bragl;


kh = kiHia jU nkf; (ga fUjhJ bg kiHF cyf vd ifkhW
brwJ? Mfnt bjhLs bfhlt br cjfS gaid
vghgiy. vdnt ntWbghUitg kiwJ tjJ. ifkhW
ntlh flghL vD bghJ bghUis khkhL vdhW bfhnyh
cyF vw w bghU vLJfhLtjh ntWbghU itg vdyh.

2. jhsh - f Ka brJ; jj = <oa; jfhF - jFjtF;


ntshik = cj.

3. nj cyf = (g brilajhf fUjgL) njt cyfJ; <L =


yfJ, xu = xuit fhoY; eyw = eydtha wbraf.

4. xjJ = cyfeilaJ mjira brtJ; brjhU itfgL =


wjhU xUtdh fUjgLth.

5. CU= C kf cQFs; cyFmth = cyf eilia U br;


U = brt; mW = nghY; gaku = gagLku; cq = CeLnt.

6. eaDilah - ey csKilat (xuths)

7. kUjh = kUjh; jgh = jghj; kujW = kuij xgJ.

8. l = brt; l gUt = tWikwfhy; xfh = jsuh; fl = Kiwik;


fhat = milah.

9. eaDilah = xuths; eTjhdhj = tWik thgLj. br


u = br jikila xufis, brahJ = brabgwhJ. bra
ntoatiw brahJ Ujny xuthsDF eTjyhF; mt Jf
ntoatiw JfhkUgJ e Tj mW vgjh.

10. nfL = bghUnfL; nfhjfJ = bfhsjfJ.

27
yfz

1. ntlhflghL - <Wbfl vkiwbgabur. cyF - lthFbga.

2. jjbghU - bgabur; bghUL - F idKW; ey - gygh


idahyiz bga.

3. bgw - bjhbga; <L - cik vQ bghU.

4. mth, thth - idahyiz bgaf; kiwah - F


idahyiz bga.

5. ngu - gbjhif; (ctika) mth - mth; br vD vr;


CU - fhuzbga.

6. gaku - ulh ntWik cU gaD cl bjhf bjhif (gaid


jUku) (ctika) cq - CU vgJ Kdhf bjhf Mwh
ntWikbjhif.

7. jghku - <Wbfl vkiw bgabur; bgUjif = gbjhif.

8. fldfh - idbjhif; xfh - idahyiz bga; gUt -


gbjhif.

9. Mj - bjhbga; u - gygh bga (ik gF) br - br vgj


bjhFj fhu.

10. nfL, nfh - Kjiy j bjhbgaf.

() fhykj

gfbtY Tifia fhif; fbtY


ntjF ntL bghGJ. 1

gUtnjh blhl xGf Uid


uhik MF fW. 2

mUid bag snth fUah


fhy kJ br. 3

Phy fUD ifTL fhy


fU ljh br. 4

fhy fU Ug; fyfhJ


Phy fUJ gt. 5

Cf Kilah bdhLf bghUjf


jhfF ngU jifJ. 6
28
bghbsd Mnf wntuh; fhy gh
Jntg buh at. 7

brWeiu fh Rkf; Wtiu


fh Hfh jiy. 8

vj fa iajfh yiyna
brj fa bra. 9

bfhbfhf T gUtJ; kwj


Fbjhf j lJ. 10

mUbrhbghU
Fw : 1 - fhyjJ w TwglJ

Fw : 2, 3, 4 - fhykj ga

Fw : 5 - fhy thuht brajfJ

Fw : 6, - fhy thuht fhUgj w

Fw : 7, 8 - fhUFfh j csgifik njhwhJ mlFf vw

Fw : 9, - jFj fhy tJ iuJ bragLf vw.

Fw : 10 - fhUF, bragLjYF yfz.

1. Tif = u aF gwitfS xW (nfhlh); f = gif; bghGJ =


jFjfhyK NHY.

2. gUtnjhL = fhynjhL; xl = ira; uhik = fhk; MF = F.

3. mUid = ma bra; csnth = cnlh (iy); fUah = fhykJ =


fhykJ jf fUah brj.

4. fUD = idD; ifTL = ifafjjhF.

5. fyfhJ = jtwhJ.

6. Cf cilah = kdbtG cilat; xLf = mlUj; jf =


MLlh; jhfF = jhFtjfhf; ngU = nd fh thF; jifJ =
jikJ.

7. bghbsd = cldoahf; wntuh = btgilahf fho bfhskhlh.


cntg = gifikia cns itUg; xat = milat
(mila mur).

29
8. brWe - gift ; Rkf = gf; Wtiu = (mfhd) W eh tjnghJ;
Hfh = Gtjh; njhWt vgJ bghU (jiyHhf J gift
mt).

9. iajfh - TotUbghGJ; bra = brf; miyna = mj fhy


ftjFns.

10. T gUtJ = idnk bryhUF fhyJ;

bfhF xf = bfhF ngh Uf;

j lJ = idnk brw lJ; fhy thjnghJ; Fbjhf = myF


bfhL FJtJ nghy jhFf.

yfz

1. vLJfhLtika. ctik xU bjhluhf bghU xU bjhluhf


f ctkU kiwJ gJ vLJfhLikaah. Tifia fhif
gfbtY (mJnghy) gif bty fUJthF jFj fhyka w
ntL vwthW. gfbtY - VHh ntWik bjhif, fbtY -
ulh ntWik bjhif.

2. xGf - bjh bga; uhik MF - vkiw idbar

3. mUid - gbjhif; csnth - Xfhu vkiw.

4. br - idbar.

5. fUJgt - idahyiz bga.

6. xLf - bjh bga; bghUjf - idbjhif; ngU - bgaU vgj


k%c.

7. bghbsd - Fbkh (iu F) - J ilbrh; xat -


idahyiz bga.

8. Rkf - anfh idKW; vjfh - fhW idbar.

9. bra - mW clghL anfh idKW ; vjF ma - vjF -


vfhy idbar.

10. bjhYtika, TjY FJjY Ma bjhfis ctjjh


bjhYtk; xf - anfh idKW.

30
(<) taj *

(gif btYj bfhLj, brhTWj, ntWgLj, xWj vD ehtif


cghafS xWj Fnjh ehtif tikia mJ bragLj)

idt jt khwh t
Jizt Jh bra 1

xt jt jjj fj
brthF bryhj . 2

cilj taah Cf C
ilf Kjh gy. 3

mikjh bfhGfh mstah jid


ajh iuJ bfL. 4

bg rhfhL kW kgl
rhy FJ bg. 5

Ebfhg nudh u~w


DW ah L. 6

M dst f mJbghU
ngh tHF be. 7

Mfh wso jhD nfoiy


nghfh wfyh fil. 8

mstJ thHhjh thif csnghy


yh njhwh bfL. 9

cstiu fhj xu thik


tstiu tiy bfL. 10

mUbrhbghU

1. idt = jh brafUa bra tik, khwh = gift; Jiz =


jdF giftF Jizahdh; = ; bra = bragLf.

2. xtJ = jkhawJ; mtJ = ma ntoa tik; mjf


j = mbra f kd bkhfis KWkhf <LgL; brthF =
gifnkbrthF.

31
3. cilj = jKila; ilf - eLnyna. Cf = kd vG; C =
braiy bjhl, Kjh - mjt (njhwt)

4. MF mikJ xGfh = ma ntjnuhL bghU xGfhJ; mstah =


jtik msit mahJ; jidajh = jhnd jid cathf
fU brUFWgt.
5. = knjhif; rhfhL - to; W = K, bg = Vdh, J
bkhjy. EtyhEt, xl vD mJ. xUt j giftiu
tikawtbuW fj MfhJ. tikawtnuahD fgyuhf xW
To bfhthuh tiks murD mtfis xU bghUlhf kahJ
fj fhuzjh njhw neU vgJ bgwglJ. thW fPjh
fUa bghUSF xjjhf ntbwhiw T mbghUis ygLJtJ
J bkhjyhF.
6. bfhg = Wngh; Ebfhg = is E; m~wJ = mtsid
flJ. J J bkhj. giftiu bty fUJgt jh bryjf
viy tiu kLnk bry ntL. khwhf nkY nkY brthdh j
cUF W njo bfhgt Mth vgJ bgwglJ.
7. MW = be ; M = bfhLF be; ms mJ = jkFs bghU
viyia mJ.
8. MF MW -bghU tU t; oJ = aJ; nghF MW = bryt t;
mfyhfil = bgUfhjh.
9. csnghy = csd nghy.
10. cstiu = jdFs bghU ms; fhj = MuhJ ghfhj; tiy =
iu; tstiu = brt viy.
yfz
1. idt, Jizt - Mwh ntWikbjhiff; bra - anfhidKW.
2. brth - idahyiz bga.
4. mah - vkiwidahyiz bga; xGfh, mah - (KWf vr
bghU tjd) Kbwr.
5. bgrhfhL - idbjhif; rhyFJ - cbrhbwhl; FJ - FJ
vgj wid.
6. bfhg - <Wngh; Ebfhg - Kdhf bjhf MwhntWik
bjhif.
7. <f - anfh idKW; tHF be -bgaburbjhl.
8. MfhW, nghfhW - id bjhiff; mfyh fil - <Wbfl vkiw
bgabur; nfL - Kjiy j bjhbga.
9. njhwhbfL - brah vD thghL idbar; thif - bjh bga.

32
g

I. Wdh :

1. UFw gFf ahit?

2. UFwSF tHF ntWbgaf ahit?

3. UtStUF tHF ntWbgaf ahit ?

4. mkuU cgJ vJ?

5. MU cgJ vJ?

6. kiyD khz bgaJ vJ?

7. xUik Mikngh - sFf.

8. nguths U vjifaJ?

9. eaDilah fgL brtF TwgL ctikia RLf?

10. bgUjifah fgL brt vjF xghdjhF?

11. WnfhjfJilJ vJ?

12. xUt Muha ntoa ehtif tikf ahit?

13. ilf Kjh gy - ah?

14. bghUis ngh tHF beahf tSt ciugd ahit?

15. bgrhfhL czJ cikahJ?

16. Tifia fhif gfbtY - sFf.

17. CfKilat xLfF fhlgL ctikia RLf.

18. bfhF fhykjYF Vw ctikahj ahd?

II. bgUdh :

1. mlfKilik wid tSt vd Jiuwh?

2. xUt ehtlf ngzntL vgjid Fw tna vLJ fhLf.

3. xuthsdJ brt gagL khid sFf.

4. tu bry xg tHFkhW tSt ciugd ahit?

5. xuntahD mstJ brf vW tSt ciuFkhW ahd?

6. Ebfhg Vdh m~wJ C cWahL - j


fzikj mid sFf.

7. J bkhjyia s FwnshL bghU fhLf.


33
8. gfbtY Tifia fhif fbtY ntjF ntL bghGJ -
jf mikj mid sFf.

9. ntWika vwh vd? ghlgF tJs FwghfUJ


vLJfhL jUf.

10. bfhF xf T gUtJ kwj

Fbjhf j lJ - jf mikj mid sFf.

III. beLdh :

1. mlfKilik g tSt TW fUJfis bjhFbjGJf.

2. xutj vw jiy tU fUJfis xU fLiu to tiuf.

3. fhykj - tSt ciugdtiw UgJ tf sf tiuf.

4. taj vD mfhu tSt TW fUJfis bjhFbjGJf.

IV. il njf :

1. j kh a ciy vW ghuhl bgWtJ?

m) Manrh M) ygfhu ) UFw

2. UFw vgJ,

m) milaLj fUahF bga M) gbga ) mbkhbjhif

3. mwJgh cs mfhuf vif


m) 133 M) 38 ) 35

4. mwJghfzikj af

m) mua mfa xa M) fsa fa

) ghua, ywa, Jwtwa, Ca

5. UFw bgUikia czJ Eh.

m) gHbkh ehDhW M) UtStkhiy

) eht ehkkhiy

V. bghUJf :
m Fw
ctika dh Rl cshW Mwhnj
ehdh Rl tL
ntWika bfhbfhf T gUtJ kwj
Fbjhf j lJ.
34
J bkhjy CU iwjnw cyfth
nguths U.
bjhYtika bg rhfhL kW kgl
rhy FJ bg
ait a gajyh ait
D kr gL
VI. nfhol lf Vw brhfis mikJ vGJf.
1. xUik ___________ Ijlf yh
___________ ilJ.
2. ahfhth uhD ___________ fhthfh
nrhfhg ___________ gL.
3. cilj ___________ Cf C
___________ gy.
4. idt ____________ khwh t
____________ bra.
5. gf btY _____________ fbtY
ntjF ______________ bghGJ.
6. CU _____________ jnw cyfth
_____________ U.
7. bg ___________ kW kgl
___________ FJ bg.
VII. yfzF vGJf.
mjDhcF bgw uhik MU
mth mfyhfil gj nfL
bghUsh cyF csnth bfhg
mlfhik bgrhfhL rhy tHFbe
mstJ njhwh bfL Ebfhg
nfh idt
VIII. J z jUf.

MU jhsh brtJ bghUbsyh

nguths mW Ijlf Ebfhg

bghUga bfhbfhf MfhW brh

35
IX. gFgj cWyfz jUf.
fhf Ug EiHJ Kjh
mlah thth ntuh MWth
thHhjh ajh mJ nrhfhg
gj brth <f FJ
Vdh Rl fhj
X. bkhw tsg :

brhyHF bghUsHF iaJ aWJ ghlf j Fahf csd,


brh brh Rit fhf. uK ifgHf brjG ehgHf
itjbjhU f kdgHf vg. jGnfa wbgGJfis xJ
gHFf.
vYila mkid vduf dKj
FHyHf thaHf fzHf bfh
vGfky tHf vkhdh vDila
fH tisia jhnk fHtisa ahdnu

GFbe brhf mnlf brhf fu brhf


mHa brhf flgtd brhf mfaf
jGa rf j brhf bubwW rjj
gHa brhF ganjJ thbf igna

tna bdwtw CUiujh ahDkt


tah bdgjdh th nenj - tah
tna tna baWiuJ tjh
tah tah nfh.

Tl bgUkhid Tlyh nfhkhid


Tl bgWntnd TblW - Tl
iHgh nghfho iHah UF
iH iHgh fJ.
ynjUF Knah tna itngh gy ghlf nffyh. mnghL
mfiwnahL mQdh VblLJ gofhkny vzw j fijfis
Ritfyh.

"fh kzF kif; fh kzF brj" vw cikaJ ctif


bajyh.

36
4. bjhliy br
(m) tfjhk
j bkhf sF IbgUfhafS xW tf
jhkahF.

jhk vgjF xFwhj k vgJ bghU. FWjyhj mHF


jeil bgUgjhY j khj j be itJ nghWtjhY
jhk vd jFilajhW.

fhaij a jHidF m brjt Ujfnjt vD


yt bgUkhdht. t nrhH ehil nrjt. rkz rkarhj Jw. t
eUj vw iy vGsh.

tfjhkF kz vw bgaU cL. ~J ehkf ygf


Kjyhf Kygf <whf g_W ygffis bfhoyFwJ.
Uj vD ghdjh mikj Kj j fha jhkna. EhYF
ciu flt cnk ytbfh edha Mth.

tf wj bghGJ mt jh ria jhkna' vW mtid miHjh.


mFHij Ja bghGJ 't' vw thbjh nflJ. mjdh mt tf vW
miHfglh. tf tuyhiw TW fhakhj m tfjhk
vd tHfyhW.

fhjUtjijah ygf

bt kiyYs ahju ntj fYHntf vgh. mt kf


fhjUtjijF uhrkhujh Ukz fG vgij f _y
mjh. vdnt, jj vD tfgh j kfis xJ tis
ahnghny btthDF kzbrJ bfhLf vd ntodh. jj
miHJtu jij jnjh zhg vgtnshL uhrkhu tjh. jj,
tis ahnghny btth vtndh mtDF kzbrJ bfhLng
vW Kuriwjh. mjdh mtis mila gy ehL kdU FGd.
ahklgny jij ah thjh. mj a ir du JdfS
bkkwJ wd. zhg murfis ahnghUF miHjh. murf ahU
jijF fuhf ah irf ayhJ kad. thW MW ehf fjd.

~jj tf jijia ah ngh bty fU j egfnshL ah


klg miljh. muny zhg FwKila ah gy bfhzJ itf
tf mtiw ydh. wF xU ahiH bj brJ mY euny jiyk
Ujij cz j njhH ey ifUJ eu th fodh. d
ahir o ghodh. gUJ HY ngh ghL ahir TL xUjd.
jij vghL ghl KaW Fu eL njhwh. tfDF khiy
Nodh.

37
jij ah klgny ahir lY mir jik
iybjh WEj bjt ghitngh
fiybjh glbt gho dhf
iybgh Fud; <w l
yil gwitbk kwJ jnt. 1

jij ir kunfgghLj

fUbfho Ut Vwh
fabdL fQ Mlh
mUfo lW kh
jk baW njhwh
Ufl gts brth
wt gho dhnsh
eubghL iz eh
eljnjh btW iejh. 2*

murf ahtU jijl njhw

Uky fky jf
nld Kut bjhg
ky nfhij ghl
vHh tif u njhwh;
vky gts brth
du su ikj
eu irbfh ghl
ciljd bghd dhnf. 3

tf ahngh fU ah klg milj

Lfiz ir bta
sbfh nl
fLeil ft be
fha u fhJ
to Eid bahW khiy
thgil kwt NH
mLiu rf khg
mef Kdhnd. 4

38
jij tfl ahiHju gj
fjntnyW bgw
flil iz kh
Jbt JJ bky
eLj njh Tj
Gt oa nrnjh
bfhoY bfho
vwif khg ah
JJ bfhLnkh vwh. 5

tf ahid Muhj

jlfzh gdh
jhd iz bahid
beLfzh via
J odh
klfyd bkhdh
tUif btW bfhLj
ljPhd bjiyia
sf YW nehdh. 6

tf ah Fw mj

RuJ thd NKJ


bkbeh w Jna ngh
guj nf Jiwngha
igjh khg gRbghah
eu njdh bjdo
eyh iz bghyhik
Uj vyh whis
neh ir J brhdh. 7

s Jntlh;
tj Jnghf;
th sF v eyjh
th Qw Jelf;
39
XU cUnk J l
bjhf xbgh DFbfhona
rh fif Wtngh
w wk Jbtwh. 8

gytifahD MuhJ ah ebww


fnr bfh mHah
fhk ah btjtngh
bfhiy Ht RlgL
Fu btj J;fW
y Kj bjdngh
k khj JYiw
eah l mJbfhL
eif eyj Jbtwh. 9

Uy klij pw
UR bgD ifjh
Uey D bghPh
KyU kh gh
xUey f l
cLneh ehF
mUey f thth
mJ tj bjwh. 10*

mjahY Fw cik

bjhil eu ik
jyh bghGJ X
bjhil ait fhz
bP Jnuhk fhl
njfk X njhwh
brtD bfd ikj
thF ey if
th eu bfhlh 11

40
tf ah o ghLj
gtU igbgh gj
gid gts M
kfil kU thsh
khlf tu nj
mbgw xG ad
mJw eu eah
ff fhis bfhL
flyf tisf Ywh. 12

tf irf jij v ir bjhlf


gUJ HYngh ghL vHhY
UJjh tfnf nrjdbt bw
Ujhf ahg izjh njhgh
Ujh skngh ViHnt fzh 13

jij Fu eL njhWj
gbzhW ghl yJbthW gtisif
kbzhW bkuY theu nkelth
a lW eLeL
v khj irnjh Ujdns. 14
- Ujfnjt

mUbrhbghU

1. iy = ; iy bjh - (bjh iy) ngh eh Va ; WEj


= a beila fhjUt jij; bjt ghit = bjtjh brj
bfh ghit; fiy = irfiy; v = ahiH thJ; bgh =
nrhiy; Fud = tisjd; gwit = duJd vD gwitf;
it irnahL xg wjit. xiwbahW izah; MQ
bgQkh sFtd. fiybjh bghUj ghLj - gz,
gtliz, Muhj, ijtu, bry, isahL, if, FWnghF vw
v tifahd KiwikaJ ghLj. ah thjyh nrhiyf tisjd;
f jiu <wd ; ghl fUjkhF.

2. fUbfho = fa xGF, (fa k xGFila Ut); lW = fGJ;


bfho = xGF; fo = sf; vW = g; khJ = ilfhJ; iz eh =
ruij izahfTWtJ ir ku (clnghL itJ ah odh)
tz ghLtJ irku vg.

41
fikah fl Joah bfhowirah
gzs thnjhwh gbjah vit
fsh eWbja ifjtnd fjUt
cshs ghl cz. - vgJ ir ku.
ghtif : mWfbeoyo MaUj. 2 - 12 MaUjf.
3. nfhij = fhjUtjij; KutJ = Muthj; njd = tLf Tl;
vHh tif = ah TWghL; u = (njhailjtiu u vwJ) f
F; u = nghoF tj mjz; vky = KUfky; du = ah
a eu; brth = fhjUtjij; csu = jlt; ciljd = njhwd;
ghl = lWghl; bgh mdh = Ukf nghth (jij).
4. Lfiz = W l m (vagl m); ir = ntf nghy;
bta = Ugjf; = Fiu; fh = fhW; fhau = fLfhWnghy
iuj eilidila Fiuf; fhJ toEid = bfhy ciyfsjH
KUffhJ tofgl Ta E; mef = mHa klg; Eid = Tik.
5. fj nt = ciwW vLj nt; fl - fhL; nt VW bgw = nt VWjiy
bgw; iz = bgkh; kh = ka; btJJ = bgU_brJ. G =
j; bfhoY bfho = xU bfhoia jG kbwhU bfhoia nghy
zhgia jG; njh = zhg; a = y Xl; bfhLnkh = bfhLgh;
cJ bfhLjyhtJ = ntW gy ahfis bfhLJ ahH mtdit
cjJ wF ey ahiH bfhLj.
6. jlfzh = mfw ffisila fhjUtjij; v = ciw; bkh
= tik; klf = f; beLfzh - zhg; sfYW = mf
v.
7. bkbehJ <w J = nkf cltU bghj kiHJ; RuJ =
iwJ; J = (F) bgUkiH; njdhbjd = tLKuwJ nghy; o =
euig bjJ; bghyhik = FwKilik; eu wj bghyhikahtd,
brgif, M, Tl, m vgd. brgif vgJ = g Xir;
M vgJ mswirgJ; Tl vgJ kGirgJ. m vgJ
jiuFe crir; thW irbahGF khWgLj kuFwjh
vg. kuFwkhtd, nyw, mGFj, beUny ntFj, ghny w,
oGj Kjad. itna gf kaFtjF fhuz vg.
8. bfho = zhgia FF; sW = bkjJ; tjJ = lJ
mGaJ; fif bghJkf, ntir; th cwJ = thsh btL glJ;
cUnkW clJ = odh jhfglJ. xbghDF bfhona = xa
bgh nghw kfujfis cFF bfho nghwtns.
9. bfhiy = Kiyy; Fu = tisJ; y = jGt; k = mif; eif
eyjJ - jij nghynt Fy Kjatwh wilaJ.
10. yklij = bgw jh; (guj Mfha) UR = brjh; ifjh =
brjh; D bgheh = d Ma bghdiu Ph; K kh

42
= nkfjU kiH (kiHaha gh) f = mHF bghU; nehehF
= fbt, mf, fLfhW, jbzw H; it ehdhY
jhfgL j brHj; thth mJ = thdh btlgL.
11. jyhbghGJ = beLneu; X = brh; = KWF; bjhil
= fshyha khiy; be = js, cilJ; th eu = l
KWfkikj eu; mit = eif; ah ewhf Uj jdF nrkkhf
euig kL bfhlh; ikj = tf; ey = tf j; X = Tj
(Tjiyilat)
12. gj = ah X cW; th M = xbghUa; ff fhis = ffsh
fHgl tf; gid = gytha ntiyghL cs; flyf = flyh
NHgl cyf; khlf = ah euig GJ fL fU; gtU = thj
bjhny tU.
13. ghL = thah ghL ghL; vHh = ahHh clhF ir; gUJ
HY nghghL vHhY - gUJ mj HY nghy ghL
ahir izahJ xUj. gUJ gwFlnj Kiwna
caJ myfW MJ D mKiwna nknk cawh
nghy ghl ntLj thW ctfglJ; Ujhf = (Jtiu
yhj) Jikahf.
14. khj = fhjUtjij; gbzhW ghlyJbthW = ghL ahir ntW
ntwhUj; lW eLFj = Fu eLFj; v = vz
idHJ; kQj = gQj. (thj) 13, 14 M ghlf fUjkh.

yfz

1. v - brhirasbgil; WEj = mbkhbjhif; ghit -


ctikahFbga; iybgh - ulh ntWik cU gaD clbjhf
bjhif; iy bjh - Mwh ntWik bjhif;
2. fUbfho - gbjhif; Ufl - gbjhif; folW - cbrhbwhl;
fabdLf, gtsbrth - ctkbjhiff.

3. ky - idbjhif; nfhij - ctikahFbga; vky - ctkbjhif;


brth - mbkhbjhif; (fhjUtjij) xg - ctkU; du -
gbjhif; csu ... ciljd - brabt thghL idbar; eug -
idbjhif; bfhghl - idbjhif.

4. Lfiz - idbjhif; nl - gbjhif; toEid, sbfh


- idbjhiff; thgil - UbgabuhL gbjhif; mLiu -
idbjhif.

5. fj nt - bgabur; bfhLnkh - 'nkh' Kiyair; ah - gbjhif.

6. md - ctkcU; , cJ - idbarf; beLf - gbjhif;


lj Phd - bgabur; jlf - cbrh bjhl.

43
7. RuJ, KJ, behJ - idbarf; vd - ctkcU; bghyhik -
vkiw bjhbga; wh - idahyiz bga; vyh - F
idKW.

8. nghf, elf, xf - anfh idKWf; mk - Kiyair; xbgh


- g bjhif; XU - mir.

9. fif Wt - ehfh ntWik bjhif Kiw bghU tjJ; eah -


g bjhif; eyjJ - F idKW;

10. ifjh - VH bjhif.

11. thF - br vD thghL idbar; fk X - mbkhbjhif


(idbjhif wJ wjJ).

12. fhis - ctk MFbga.

13. UJjh - idbjhif; nt fzh - ctk bjhif.

14. elth - brah vD thghL idbar; eLeL - uils;


lW - wjJ ja vrik.

I. Wdh :

1. jhk - bga fhuz jUf.

2. jhkF tHfgL ntW bga ahJ?

3. jhk vjid ygff csd?

4. Ujf njt idj ntbwhU ahJ?

5. jij ahirah fjd ahit?

6. jij irkunfg ir tHaik ahd?

7. bfhoY bfho - sFf.

8. gUJ HY ngh - ctikia sFf.

II. bgUdh :

1. tfjhk - ya tuyhW jUf.

2. tf ahgh fl Fwf vit?

3. tf ebwW fl ah wf ahit? m fl Fw ahJ?

4. jij tfF njhwij sFf.

44
5. lRo bghU sFf.

1. eubghL iz eh eljnjh

2. JJ bfhLnkh.

3. eif eyjJ J.

4. njfk X njhwh brtDF.

III. beLdh :

1. tf fhjUtjijia ah ngho btw fia bjhFJ


tiuf.

IV. yfzFbgGJf.
ntf, Lfiz klfyd bjhil
bfhLnkh fjnt njdhbjd v
ifjh gRbgh thF eah
eu csu bfhlh
V. J z jUf.
iybjh ntnyW th bjt ghit
mJw njd l gbzhW
thgil gRbgh sbfh vwif
igjh cUnkW bjhil
VI. gFgj cWyfz jUf.
iejh xf thF bfhlh
ghodh KjJ njhgh Ujh
ciljd cwh odh brhdh
Kdh nrjd nehdh
VII. tU mofis bghU sFkhW bjGJf.
1. Uky fky jf nld Kutbjhg
2. s J ntlh; tj Jnghf
3. XU cUnk Jl bjhf bth bghDFbfhona
4. Ujhs kngh nyiH nt fzh.
5. gbzhW ghltJ bthW;
VIII. nfhol lfis Vw brhfsh uf.

1. tfjhkia aat __________________

2. jhkna vW miHfglt _____________


45
3. tfjhkF ciuflt _________________

4. tfjhk gW tU ghd _______________

XI. bkhw tsg mf.

1. Ukz vgJ u mogilwh mikUjJ. uf VWjGj,


fwbtj, bfhy Kja u brafsh ftugL kf mufis
khiyljhf yaf TWwd.
bfhnyW nfhlR thid kWik
yhns Makf
-fbjhif

2. vGJfis Xir FwhJ fhJ xJ gHFj ntL. e mUik


jbkhf mikj brfis brh ghJ Xir ea gHFf.

F :
catw caey cilat atdt
katw key kUd atdt
matW kkuf sg atdt
JauW Rluo bjhGbj bH kdnd
- ekhth

beo
ahjhD ehlhkh uhkh bybdhUt
rhJiz fyhj thW
- UtSt
nfshe is isF nfLglu wkU
nfhsha Fgt nfhba bgUkhnd.
- UPhdrgj

KLF
$k tsh cy khlk VJ nghbyhU
nrizid neU ;
nfhfdf ndhj mju!
kyth wbjhU thij brhyhnsh.
- ghujhr

46
(M) whuhz
iwt Uj ef ehaf mtf a tuyhid vLa
a j whuhz.

w vD mu brh j kunfg wh vW tHfglJ.

wh vgjF thif vgJ bghU. uhz vgJ tuyhW. vdnt


whuhz vgjF ef ehaf thif tuyhW vdyh. yhjJ
fhl, E tJ fhl, {uJ fhl vw _W bgU fis
5027 Ujghfis bfhL yFtJ; it Kiwna wafhl,
brbghUfhl, bryafhl vd gL. bgUkhdh wjJ sik
ffS UkzK yhjJ fhl ciufgLwd. thdt wh
_y Ukiw ef bgUkhdhF mUsglJ mj kf eljit
EtJ fhl ngrgLwd. kfij L bgUkhdh kd
brwJ iy Wjfhf fj nghfS w {wJ fhl
tiuagLsd. whuhz ef ehaf th KYkhf gho iw
bragliy.

g} mFkJ kiufha vgtjh bgUkhdh a Uth KGik


ghoKojh. m~J d wh vW tHfgLwJ.

whuhzij aat ckWyt. t vlau foif KJ yt


khzt. brF mJ fh kiufha vw ts jfh ntLnfh
tznk ckW yt whuhzij vGj bjhldh. KWW Kdnk
jfh kiwjh. m fh vw ts cjah whuhz iw
bgwJ. ckWyt m fh mtfis gy lf id TJ
nghWtJ FljfJ.
ckWyt KJbkhkhiy vw vgJ ghfsh Ma iy
giljJsh. fhy gndHh whL.
ll gly

giftfSF yglhthW ef bgUkhdh mgf vw j JiztnuhL


bjs kiyFif jUjhf. xU rka mgf ko jiyrhJ
bgUkhdh J bfhlhf. mj kiyFif iwa tisf Ujd.
mtW xU tis tahf ghbghW jiy oW. mgf bgUkhdh
cwfJF ilW thuhtz jkJ nkyhilia J mj bghid
miljh. gh ntbwhU bgh tna jiyia l mjid JJ
mgf miljh. go tisfbsyhtiw milJ L xU bgh
tna gh bttjJ. nkyhilJ KY J nghdjh mgf jkJ
csfhiy itJ mj iHia miljh. dKw gh mgf fhiy
gyKiw oW. bgUkhdh J fiyJ l Tlhnj vw fnthL
mgf jkJ fhiy mfwhkY mirahkY Ujh. eR jiynf kaFW
bghGJ ehaf Unk f jhf. enr mykU j Jiztiu ghJ

47
cwJ ddhf. mgfU fjJ ciujh. bgUkhdh ghid
ghJjh VJ F brahUj nghJ dJ oabjbdd dhdhf.
gh bgUkhdh UKf fhQ nehnfhL fhJ ljij UKfij
fhzayhjthW mgf jLjjh oaij vLJiujJ. bgUkhdh
ghF mU JLjhf. enr kaUj j Jizt ghjny
jkJ Uth Ca v mKjjh eR Ugo mUdhf. bgUkhdh
v mKj jlt bgwJ nk Va eR J mgf iw ey s
bgW ehaf Unkia gJ bjhGjh.

ll gly

ehafUnk mtf mgf ko gLJ JYj


efiu lfW fhN efl JiwJ njL
fyt f fhzh Ujt UF fhiy
fy gf br koir bghUj thr
fu nr ts brGJ t jhdh. 1
gh jiyLj
kiwe Jyh w kiyKiH aj fnz
FWtis andf khnfh tis bfhLf btth
bjWJis iug zh Wbgh glj brN
blWt fa ghj Ujiy o wnw. 2
mgf tisia ailj
goao gug brah KfkJ g Tu
koir Jwh j tisl ju fnlh
otbj thnwh btd btU beRisJ nghj
lit J R ngJwh jilJ wh. 3
tisf xW kL milglhUj
xUtis a ah kiljd cuf <F
tUbk kiwg ahJ iy U tsyh
iukW Lj ew bwdl Lnl
gUtu RkJ wh gtu t yhnu 4
tisUJ gh jiyl mgf fhiy o milj
koir Uj fh kKf mir lhk
foeiw bghJS br fkybk kyjh o
ltu iw gu btaQ btD njhwh
ldw s fhbfh oldw tiljh unw. 5

48
gh mgfiu Lj
wgl fjh ntf bghf brtJ
kiwgL tisF shj tYl beJ o
FbghL bfj ehF FiHtw J th
Lwgl s jh fa Juf knw. 6

mgf fhiy vLfhUf gh L L Lj


gL tis fhiy Ly foJ vd
bfhbghL bfj ehF Fiwgl
gbghL cliy gLl kidJ
abghL ntf bfh lofo foj jnw. 7

e ntf V mgf kaFjY bgUkhdh jY


gdU bfhoa ntf guJl midJ jh
br gug rnw ij kaf njhw
jiy jsuh Js jhis bga lhk
miy Ujh br aFkJ jh unw. 8

kafK Uj mgfl ef dhj


kl uL br kiuky j bjd
at j ff j gf jik
ba nehf rnw kafK Ujh fL
a fhuzfnsJ csbt fY bkwh. 9
mgf gh oaij TWj
Kl oUS shj KiH bah wiyia l
jlbfhnfh of yhjh whid J fhY
bjhlyh tz fh jiljd Jisg ghj
lf fhw btF foj jnw. 10

ef ghl dht
mUkiw bghUsh nwh mikj gdfnk ahf
tiundh Lf QW tU jdk yhk
gl cdahJ FwK gw Jnlh
jiubd Kndh Kdh aa jtW Knlh? 11

49
VbjhU Fiw brj it f bjzhk

j ytiu nghy beLil aj tJ

Jw bfhoa ntf jiy bfhs dJ

ntjid glth itj bjbdd iu nflh. 12

gh kWbkh TWj

beoa fhyKbwhU ga idjt fLJ

Ko ngh jLgt butiu Ku

joj ebwD mdh jojnj a

go ndhjt ybdd iujJ ghj. 13

ef ghD fU a mgf eR f bgWj


mut fw vy gfbr kyjh
jU bfhL th bfhLl kfy
kiu j J id udh th
iua wjl dbrG fKf kJnt. 14

Us fa fut fbud j
g bgL mj clbyyh guj
fa btl midij mQtw foJ
brh fhbfh labk khrw Jilj. 15*

gd fbfhL lbgU gUtu J


D brf nty gfU wyh
kd kdt KfkJ el tiu
irf bHhL aidbjhG Ujh. 16
- ckWyt

mUbrhbghU

1. fh = fhL; ef = kiy, <L bjs kiyfQs xU Fifia FjJ;


u = jiy.

2. KiH = Fif; tis = W; gh js l. iug = Jisiaila g;


eh = ngh sj ehF; brNL = gh gl; ghj = gh.

3. lit = (khig nghUj) J; btU = m; cisJ = kd tU;


ngJwh = kd fy (ngJw = kaFj); bgh = f.

4. cuf, g = gh; gUtu = Jg; iu = f; fo = kz.


50
5. fh = ngbuh; eiw = nj; bghJS = u; gu = f; ldw = l
yhjthW.

6. bfj = gf; ntf = d; csjh = csfh; thLs =


thiasJ; faJ = gaJ;

7. mbghL = dnjhL; bfhL = fbfhL; gL vgJ


brnshir fU gL vd tJsJ.

8. gdU = brhyayhj; ntf = e ntf; br = jiy.

9. kiuky = jhkiuky; at = iwt; fY = brhY;

10. nfhof = Mil; fh = fhW; fhW = cJ.

11. gdf = gh; tiu = kiy jiu = .

12. il = tis, bghJ; jyhjt = yhjtd

13. joj = bfhYj; Ku = khWgL, gifikbfhL

14. iuaw = Fwkw; kiu = jhkiu (<L Kf); j = cjL; fJ = v.

15. mQtw = mQts yhk; foJ = ; btl = bfhoa eR;

16. a = iwt.

yfz

1. brGJ - gbjhif; fyt - F idahyiz bga; fu


= idbjhif.

2. Jyhw = J + MW + m ffhy bgabur; kiyKiH - VHh


ntWik bjhif; FWtis, bfhLf, btth, Wbgh = gbjhiff

3. btU, cisJ, J, f, milJ - idbarf. nghj lit


- bgabur; ngJwh - brah vD thghL idbar; iy - iy
vgj ilFiw fhu;

4. miljd - csghL jik gik idKW; myh - vkiw


idahyiz bga; m++M+M - m-gF, - Mw czJ
iliy, M-vkiw iliy (zJ bflJ) M = gygh idKW
F.

5. kKf - ctkbjhif; foeiw - cbrhbwhl; kyjh = ctik bjhif;


mnw - miriy; bkky - gbjhif.

6. tYl - gbjhif.

7. - mLFbjhl, gLl - idbjhif;

8. guJ, jh - idbarf; jsuhJ, gulhk - vkiw idbarf.

51
9. kiuky - KjFiw; vd - ctkU; k - KfJFM tjJ ctk
MFbga.

10. Jisg - ulh ntWik cU gaD cl bjhf bjhif.

11. mUkiw - g bjhif; nwh - idahyiz bga; cdahJ -


cdF + ahJ - Fafu. ( = + )

12. beLil - g bjhif;

13. idjt, jLgt - idahyiz bgaf.

14. brky - g bjhif; brGf - gbjhif; kyjh - ctik


bjhif; kiu - jhkiu, KjFiw

15. btl - g bjhif.

16. brf - g bjhif; D brf - id bjhif

I. Wdh :

1. whuhz vw bjhl bghU ahJ?

2. whuhz vjid fhlfisilaJ? mit ahit?

3. whuhz bjhlf KW bgw Jiz w ts bgUkf


aht?

4. ckWyt - Ma F tiuf.

II. bgUdh :

1. mz bgUkh kiyFif J bfhlJ ahd?

2. gh braY mgf brif ahit?

3. milglhUj tis thia mgf vthW miljh?

4. gh mgfiu oaJ V?

5. JYzj ef dh njhHil ahit?

6. ef bgUkh ghl daJ gh kWbkh ahit?

7. mgfUF bgUkh eR jUaJ ahd?

III. beLdh :

1. mgfUila m Mwiy ef bgUkh mtiu eR


jUaij s tiuf.

52
IV. tU mofis bghU sFkhW bjGJf.
1. efiu lfW fh N efl JiwJ
2. otbj thnwh btd btUbeR isJ
3. ltuiw gh btaQ btD njhwh
4. Kl oUSshj KiH bah wiyia l
5. VbjhU Fiw brj it f bjzhk
6. beoa fhyKbwhU gyidjt fLJ.
V. nfhol lfis Vw brhfsh uf.
1. ckWyt Ma __________ Mth.
2. bryafhl vdgLtJ __________ MF.
3. dwh vwiHfgL iy aat __________ Mth.
4. ckWyt aa kbwhU __________
5. ef bgUkh mgfUl jUj Fifs kiy bga
__________
6. ghj, cuf, gdf, g, mu vD brhf bghU __________
vgjhF.
7. ll gly __________ fhl csJ.
VI. yfzF tiuf.
kKf gLl foeiw
Jisg ir vWt kiyKiH
myh kiuky FWtis beLil
mUkiw fyt jsuhJ

VII. J z jUf.
bfhLf kiuj brky tyjh
btl brGf ldw khrw
Wbgh tYl mUkiw iuaw
Jisg kyjh

VIII. cWyfz jUf.


ciwJ R Jilj btU
fhzhJ miljd Ujh vzhk
nr jld J Kl
fnl myh cisJ

53
IX. bkhw tsg:

ll gly csJ ngh mj bjhk br ntW U


xLf.

v.fh.

xL :

1. guRuhk j khzhf fd ko jiyitJ cwf, tblhW


bjhilia FilJ FU bgUf brjJ. fd j Ma cwf
fiyjyhfhnj vW fU mj bfhoa Jgij jh bfhL
mkUjJ khghujbr.

2. maof ikj _j UehfuR gh l bgwJ fL


mguof `xW bfhyh' vw njthugf irJ fSny ca
bfhlJ bga uhz tuyhW.

cL
ntWgL rkabkyh FJ gh
sFgu bghUns isahlyh
khWgL fUiy Ko nkhd
th eungh tawkh
- jhkhdh

ehw g

illhJ brh gHFf


1. fu tl tiu Fa jU
brUbyhU bghU byd nfhod

2. j.J ful fl jl
j iwT kU is
jus jdF iyL.

3. ndW bfhoKiy Lbfhiy foKiy


btis gis MndW.

4. KJj c tUbkhU Ukf.

54
() kndhka

ehlfj fS jiyaha widilajhf sFtJ


kndhka. ehlf fhafsh w bgW sF tlbkhF <lhf
eo br ya br xUnf mika bgwJ. ehlf l
u vgh My vGa ufa t vw iy jG mikjJ. vD
J t vdhJ Kj vdnt bfhsbgW ikilaJ. bgUfha
fSFa aif tzid, fgidba, jJt br, cya cik
Kja fUJf mika vGj bgUD br eil LFlD
ehlfjiknfw ciuahl wfSlD jfuW sFwJ.

mffis fhfis mikJ vGJtJ ehlf e} ku. ehlf


IJ mffis UgJ fhfis bfhL sFwJ. ilna tfh
rj vD Jiz fij xW l bgWsJ.

ehlfij jHidF aajt, nguha bg. Rjuis


Mth. t nfus khyij nrj MyiH vD C wjh. jij -
bgUkh is, jh - khl mikah. t Utdju mur f
jJt nguhauhf gjh. nfhlf e Rju Rthf vgtiu jkJ
Phdhauhf bfhL xG tjh. t fhy 1897 (19 M whL)

taa w f: bjhif sf, UPhdrgj fhy Muh,


UjhT gil kd fhy Muh vgd. mehisa brid khfhz muR
tUF uhgf gl tH wjJ. jehL muR kndhka Rjudh
gfiyfHf vD bga gfiyfHf xiw W bgUikgLsJ.
tuJ uhUflYLj vw j thJghlny jHf mu jjh thjhf
VfgLsJ.

ghlgF
kJiuia Ml ghoa kd tf. gFngh fskw csd.
MD trf mikr Foy NfSF MgLwh. mtDila
gHgaha kJiuiaL Ubentny nfhilaikJ jFwh.
a nfhil tikawjhf Ugjid gift tJ jhFthuh iu
JL vgjid czj Rju Kt jkF X miwia nto bgW
mj tna Rufghij xW mikwh. tf xnu kf kndhk, nru
ehlur Unlhjkid fd fL fhj tagLwh. mtSila eid
fl RjuKt kndhkF iu Ukz fJj ntL vW
nrukdnd mtSF Vwt vW mtDF JnghFf vW tfid
gwh. FoyDila jiypodh mtkf gynjtnd nrul J
brYwh. gynjtDila Kiwaw ngrh dbfhl nru ghoa eho
J gilbaLJ tUwh. nghbu bfhs tf j gilufSF ciuF
uiuna ekJ ghlgF.

55
tf uiu

mf :4
fs :1
fhy : fhiy - gilgfs. khj - tftG - uf
tf : mjz tsF brjH jY
ehl khdK _oa d
mnwh thndh bfWnk ct!
tj fatE ij bfhSa
btjH ftnu jd MFf!
uf : MFf ! MFf !!

tf : W J ujnkh J
Wf gy fJnk j
ghoa cik ghuhL gd
l Uj mtj brUF
Rjju mtF; Rthrk wW
id ewh fdD jid
vdKu riwnk vir ahF!
j ngh VL fha
j fJ brakh JkF
Kj lj Kiu ah
vjid jiyKiw yfh F!
uf : n# ! n# !!

tf : nghF fhank f fha


ahfJ thF M! M! nehF
mdj jiyKiw tUj khf
dd jhkD gF Rjju
jjj Kndh behj bz
ija U Jt f
vwh y uJnfh lfJ
mnwh miw mnah mJ
nzh f fnz vtnu

56
glh Jy fGl giljh.
fGl g fGl nghbk
fzfz njh fzfz kiw
zgy tbuyh wjh bugnth!
- nguha bg. Rjuis

mUbrhbghU

brjH = nf _Lw beU; thndh = njtf ehlkd =


ehLgW; jd = wF; cf = f; (C) Uj = giftfns; Rthr =
_RfhW; nf ciHUgJ. brakhJ = (rayR) btUkf;
yfh = Fah; milahskh, nghFfha - ngh <Lglj
milahskha ; f fha - fGl; mdj = KotwJ; uJ nfhlfJ
= UifnaW bgwjfJ; miw = ciu; ff = f
milahs; fGl = (neh, tWik Kjatwh fgL Jgfhsh
kiw) fHjf cl.

yfz

brjH, btjH - gbjhiff MFf - anfh idKW MFf


MFf - mLF bjhl; l - Kiy gik Vt idKW; nghF
- VHh ntWik cU gaD clbjhf bjhif; fzfz - mLFbjhl;
vgnth - Xfhu dh.

I. Wdh :

1. thndhF vW ctghf UgJ ahJ?

2. Kuriw nghJ Twntoad ahit?

3. f fha - vJ ?

4. uJnfhlfJ ahJ?
II. bgUdh :

1. nguha Rjuis - FbgGJf.

2. kndhka - F tiuf.

3. n#. n# vW gilP MF goahf tf ciujd ahit?

4. fGl thfbgnwh bgUikia Ma vd Tsh?

5. wjh vdglhjh ah?

57
III. beLdh :
1. giluid neh tf ciuj uiuid bjhFbjGJf.
IV. yfzF tiuf.
btjH fGl MFf MFf vgnth
l nghF dd id
V. J z jUf.
btjH nghF bz ehlkhd
fGl ahfJ d tbuyh
mtF Kuriwnk
VI. cWyfz tiuf.
l miljh MFf njh
thF Uj bfhSa
VII. il njf :
1. kndhkaij aat.
m) Rjuis M) RjuKt ) Rju
2. kndhka ftU Jizfij.
m) tfh rgj M) tfhrj ) tfh brt
3. Rjuisia nghW KfkhfjHf muR WaJ.
m) gfiyfHf M) muritfPg ) mwflis
4. kndhka ehlf MfF Jiz w My
m) ufa t M) Xbjnyh ) nkhrgaz
5. tf Jtjh nfhil Wa l
m) Jnfhil M) kJiu ) Ubent
VIII. bkhw tsg :

tf ciuj uiu nghy ehLgid tsF u bkhfis f


njo gYf.
ghuj ehL gHbgU ehL
uj jt idtf wh
ghuj ehL ghbfyh yf
uj jt idtf wh!
jhU ehil jfL nyriu
khl Ugh thnkh thbfh
- ghuah
58
U tubgLj taY MW
njae thfhY tifg L
benru cGJGJ ga isF
iwiH njhfbsyh vt njhf?
fsJ kiysJ ff bto
fUbayh brJjj ifjh ahif?
bghWfis flKij kF yij
nghbaLf mla _ brt _R?
- ghujhr

rj mf
ejhjk efhjy...
enrw ejhiu
enjank tnje
behjhJa jnjt
jh be wht
jjht jhH
mongh mlbfLngh Kf
ongh FlbyLngh L
bghongh tirJil nghK
Fongh tjLngh
elngh beho
vd thF
bgUKuru bgaU.
- Rju is.

Ma ehaU gu
NaU brhY a thrf - tnjkhju!
btnj nghD
behnj khD
enjrj!
Utnj brhtJ
tnjkhju!!
- ghuah

59
(<) FghL
ghoidngh Mra gh ir iyalh! vW ajt fP
Ruka ghuah Mth. JFo khtlJ vlau drh IaUF
yF mikahUF kfdhf wjt. moikgL lj ah
WbfhblGj Ljiy ntifF j fijfsh cu Coat. njaf
vW kfhf vW nghwglt. ah, #ah vw jfis btL
fLiufshY fUJ glfshY Mnya Mahsfis zw brjt.
Rnjru jHhauhf y eh sat.

ghuah fijf, ghrh rgj, fz ghL, FghL Kja


fijf kL Phduj, rif fij, juhR Kja ciueil fis
vGat. tUila trd fijf thk f uh Kja fPf
fijfnshL xl jfit.

jya tuyh xU a gF ghunahL bjhlFwJ vdyh.


Kid gH bghUsh id Jik thjjha j bkhia wfjh
MF mP bgUkfS ghuF X j l cL.

ghuah ghrhrgj, fz ghL, F ghL vD KbgU


ghlfS xwhd Fgho xU W gF ekJ ghlgFahf l bgWwJ.

fhd gwit fyfbyD nkhirY


fhW kufil fhL irY
MW nuhir mU bahY
y bgUflby neuKnk jhirF
Xy ilna F irY
khDl bgf tsUbkhU fhjdh
CDUf ghLt CLnj thY
Vw gho irY beoF
nfhbwhoah FFbtd bfhR irY
Rz oghj RitFj gfY
giz klth gHFgy ghoY
tlL bgf tisfuf jhbkhf
bfho irLnkh TlKj ghoY
nt FHnyhL iz Kjyhkj
thY ifY thF gfU
ehoY fhoY ehbsyh ebwhF
ghoY beir gbfhLnj ghna.....
- ghuah

60
cyf irah uUwJ. irbagJ muFf irfgL
bra irkLkW, Vo vGjglhkY fUfsh irfglhkY
fhW KGJ fyUgJ irjh. thbkh yakh kf yakh
gu lF irj bjhl lbkyh jLgLtJ cL. mj ir
cUtfkhf eh bfhStJ F. FghL vw ghu gil ir
bgUik ngrgLwJ. ghu F irkany fLL lj gF ekJ
ghl gFahf jugLsJ.
mUbrhbghU

th = fl; nfhbwhoah = bgf (cyifia bjhoaj if


bfhl bgf); FFbtd = (beoF bgf br) xF; giz
= tabt; ntFH = yhFH; gf = irghLf.

yfz

fhdgwit - VHh cU gaD cl bjhf bjhif; tisfuf -


ulh ntWik cU gaD cl bjhf bjhif; fyfbyd, FFbtd -
uils ; nuhir - Mw bjhif; bgUfl - g bjhif; ghna -
jik xUik idKW; gHF, ghL - id bjhif; thF fU - brbk
thghL bgabur.

I. Wdh :

1. ghuah KbgU fshf Rl bgWtd ahit?

2. ghuah ela jf ahit?

3. ghuah trd fijf ahahUila fijfnshL xlgLwd?

II. beL dh :

ehoY fhoY ehbsyh ebwhF ghLfshf ghuah


vtiw FLwh?

III. yfzF tiuf.

bgUfl, fyfbyd gizklth, tisfuf

ghna, thF gfU.

IV. cWyfz jUf.

bfhLnj oF CL thF

xF

61
V. J z jUf.

fhdgwit, TlKj, mUbah khDlbgf

bgUfl, nuhir tisfuf, gfU,

ebwhF.

VI. bkhw tsg :

Vwghil mJ bfhf
_iy nkny
F gnu
F giu
thF fnuhnd
<rkz nyhil
Uw rnghil
jhiH kz nyhil
jw rnghil
rnghil fho
rk bfhYUf
<Fjh wbfho
l jfhL
bfhR Fjh wbfho
bfh sfhL
fuo miy td
fhlhid F td
Wij miy td
We F td
Xoy gha
xUgah byhQ
(gJrh j iwfgL lJ)

62
5. yaf
(m) mHf isL J
mur xUt knwh murDF Jtiu mDtJ gHfhy Kj
UJtU tHfkhF. makh juhf xsit brwij weh}W TWwJ.
kjfis kLk cUs, cuw wbghUfis jDtjhf fgid
brJ ghL tHfK mW UjJ. Jnt fhy xU ya tifahf
cUthW.

J bjhwhW tif yafS xW. jiyt xUtid


fL fhj bfhl jiy xU j fhjiy thwhikia btgLj
U jiytgh J mDtjhf ghLtJ J yakhF.

gwU fbt gh dhny

caiz bghUis m~iz bghUis

r Lj KJW bjd

ghoa yt ehod bjnj

vW yfz sf gh, yfz TWwJ. btlis ua


fbtghth J ya ghl bgw ntL. md, k, , F, tL,
ber, K, bjw, kh, j KjatW ahjhD xiw jhf mDt.

UkhUnrhiy kiy nfh bfhoUF mHflJ gyglil


brhfehj is vw yt ia JLtjhf mikJ ghoUgJ mHf
isL J MF.

~J VwFiwa 250 MLfSF Ka yhF. fh btgh xiw


239 ffis cilaJ. gho ulofis f vg.

brhfehj is kud gyglilfzF vD xUtif gia


brJ tjd. t jijah bga brhff is. kJiu Kknfhit,
bjw L J vgd t aa ntW y f MF.

mHf w
mto kh duto kh
bgabjhU wJ - fa 1*

tiu jl njhsz tfha To


miu L nrid aU - cUudh 2*

gQ bjhiy gifJy fhk


JQ gobayh KlU - btbzl 3*

63
jid jjgh nghjhk nygJ
ntjid bgW btW - ghjtij 4*

jSeil L jtJ isahL


isik fhj bgah - xiHah 5

bfhiy bgiz FiuahF Uajh


fiybg zhF kyfhdh - brhfF 6

ghu KJfilj ghayh - ztfh


Mu KJfilj tifah - ehl 7

tfh dfflj thljh ntLtF


bkfh dfflj odh - v fhj 8

bts jndh ntiyF nkjnjh


csJ shDyF fghyh - bj 9
btl btWbt nyW njhwhjh
l UJ ilahjh - jlhbj 10
vny kha bdDng dhbyhngh
fzbdD bgauh fhngh 11
- gyglil brhfehjis

mUbrhbghU

1. f - 1 m = f; mu = t; eu tokhbad J, eubdD
mtjhu brbjW bfhSjY MF. f euf mtjhuij
RoaJ. fto kjtokhd X mtjhu; wjJ.

2. mz = ua; fha = cl, czbghUnshL nrF gytif bgho;


nrid = ira, nrid (wj FHijF KjKj ehL );
mU = cL; cUudh = iybgw toit cilatdh; cUu vw
flsh.

3. gQ bjh = fhj bjh, yfh - kiz FiHl


bghL; yij fhj. yij fhj FHijfSF kbghoLj
ku ; gobayh clU = CfhyJ cyfij j thD nghL
mfJ mla bra; go = cyf; goah = goah msfgL mah Ma
urhj; jid = fzDF gh bfhLgJ ngh eR bfhLJ fzid
bfhy frdh mDgglt.

4. ntjid = Jgij, uknjtid; ghjtij - kUj kufis; ghjtij =


Mufhfisila rfu oa toia, rfl.
64
5. xiHah = xa Mguzij mj kf.

1-5 tof FHij wjY nridaUjY yfhgjY gh


nto mGjY jtjY eilLjY Ma is gUt ff uLw
bkhjyhf brhygLsd.

6. bgiz - gidku (bfhiyYs gidia FiuahFjF fhuzkhd;)


kf klnyWj; a ugj cs bga Ukl Kjatwh
magL. atHif fL kf klnyWt vgJ fUJ. bg = mfif;
fF = Ukirahth khzhfuhd ffz bghUL.

7. ghu = gS, Rik; KJF milj ghayh = gh gLifia njh


ffzF nd brwt; M mKJ filj = ma mKjij
filj; njtF Ughfl mKJ filj uhz br; ehnahL =
jhuhonahL.

8. tfhdf flj = ta jlfhuaij flJ brw; ntLtF =


rubdD ntlDF; bkfh eff jj = bka fh effis jj
(fzuhDila fhiy khdhf idJ ruij vJ fzuhDila
ghjbkW mJ tUa mtDF il mjh vgJ tuyhW);
klf.

9. Kjyo Ku mikJsJ; (mndh, jnjh) ntiy = fl


(ghfl); csJsh = f mikUgt; cyFF mghyh
= f nrikUgt (nra, ma v ij wkha -
Ukifahth ghRu)

10. kha = fa wKilat, khiaia cilat; fz = vyh fY


cst (vyhF f nghwt)

yfz
tfha - gbjhif; miuL nrid - vfhy bgabur; jjgh,
filj ghayh - wjfhy bgaburf; kyfh - ctikbjhif,
tfhdf - gbjhif.

65
g

I. W dh :

1. jhf mDgjf bghUf ahit?

2. gyglil brhfehj is aa wf ahit?

II. bgUdh :

1. J ya yfz vGJf.

2. uLw bkhj vD c isL gW tU ghid


t.

3. tfhdf flj thljh ntLtF bkfhdf flj odh -


tof mikj mid RLf.

III. beLdh :

1. mHfj wfshf mHf isL J TWtd ahit?

IV. yfzF vGJf.

wJ fhj MuKJ

tfha kyfh ghayh mto

V. J z jUf.

tiu jl, nridaU, yfh bk fhdf,


csJsh, clU

VI. gFgj cWyfz jUf,

jtJ, fhj, fhngh, njhwhjh

66
(M) ffJ gu
gu vgJ j tHF bjhwhW tif yafS xW.
ngh Kid Mu ahidfis bfhW bt bfhl uiu ghLtij gu
vwd.

Mid Mu mkil btw

khd tDF tFgJ gu

vW yfz sf ghoa gu yfz TW.

gu vw eh fhia akid j bjtkhf bgwJ vW


mehdh tj bganu YF bgauhf tjJ vW jjhjh c.nt.rhehj
Ia TWt. njhwt bga gu tHfbgW.

j Kj Kj vGj gu ffJ gu. 509 jhirfis


bfhlJ, . xl Tj ffJguia `bjj bjtgu' vW
wJsh.

ffJ guia ghoat brabfhlh. t Kj FnyhJf


nrhHDila mitfs ytuhf fjt. tuJ fhy 11M who
Wahfnth 12- who KgFahfnth Uj ntL. fhy
ytuhd gyglil brhfehj tiu gunfh rabfhlh vd fJ
ghosh.

e ghlgF fhF T TaJ vw gF l bgwjhF. IJ


fjhirf l bgWsd.

ff ehoUJ tj ng fhnjF Ta ngh btikahd


jikf gy gF TwgLwd.

iwa xrh khy gL ff vW tHfglJ. meho J


ngh bjhLf Kj FnyhJf nrhH j giljsg fUzhfu bjhilkh
vghiu mDdh. mtj bt FJ ghLtnj ffJ gu MF.

tiuff jiknru khir ba


tW gjk Fiw th
miuff cl ff buyh
mkzbud iHjhU mnef uhnf! 1*

ntljh FiwahJ K Mf
btiy eh koL ah fif
Mlngh jfgnl funj vnw
mjid LiHjh mnef uhnf! 2*

67
nridko fsfnlh ifJ nwh
bjYfnu vW y ff jf
Midk idjhs oJ F
loghz vd iHjh mnef uhnf! 3*

tfnk bahUt iHjh iy


vGff njhaf vG itj
Rtfnk cly lf vF
bjhlJo jWjhK mila thnf! 4

flff vJra jg eho


flf takh jdK bfhL
Rlgilth mgado mU ndhL
Nodh tila nfh bjhil khnd! 5
- brabfhlh

mUbrhbghU

1. tiu = kiy; nru = KW; khir = gig; v = clh;


tW = ta jf; Fiw = vs midJ kiu; miu - L;
ff - Mil; ff = ff uf (ff iwa xrh khykh);
cl = fisagl; mkz = rkz,

2. K - K yhd ; iy = ; eh = ( Kid flgL)


fW; L = jJ, funj = kiwnjh; mjid = gifia; mnef = gy

3. ko - wj; fs = nghfs = ff = ff uf; FL mo = mof


J tz; ghz = Mogho thG ir thzf.

4. tf nk = tfis ju; vG ff = VG fis bfhl ff


ehL; m = myhk; mila = KGik.

5. vJ = mJ; rajg = bt; eho = W; flf = kjahid;


takh = Fiu; mga = KjFnyhJf nrhH. mUndhL = mUshY,
tila nfh = fUzhfu bjhilkh; ffngh btF
fhuzkhd jsg.

yfz

khir v - ulh ntWik ; tW = gbjhif; btiy -


gbjhif; nghJ - idbar; fs fnlh - ulh ntWik bjhif;
FL, vJ, eho, bfhL - idbarf. flff - ulh ntWik
cU gaD cl bjhfbjhif; mUndhL - cU kaf; jik - ilFiw;
gjk = bgabur.

68
g

I. W dh :

1. ghoa TW guFa yfz ahJ?

2. gu FJ c.nt.rh TWtd ahit?

3. brabfhlh FJ F tiuf.

II. bgUdh :

1. mkz vW T iHjh bra ahJ?

2. ghz vW T iHjh bra ahJ?

3. ff eho j iHjd ahit?

III. beLdh :

1. ff uf vthbwyh j iHjd vgJ FJ


bjhilkh bt FJ t?

IV. yfzF vGJf.

tiuff jik khirba gj k

vGff btiy nghJ vJ

fsbfhnlh

V. J z jUf.

K MlnghJ iHjhiy flff

btiy

VI. gFgj cWyfz jUf.

mfgnl funj ifJ iHjh

nghJ mWjh.

69
() KJFkhuRth is j

flsiunah muriunah wiunah FHijahf ghJ mtj FHij


gUtij gJ gUtfshf gFJ bfhL gUtJF gJ Ma
Ujf mika ghLtJ isj yakhF. isj 96 tif
yafS xW. mJ Mgh isj, bggh isj vd
UtifgL. fh, briu, jh, rgh, Kj, tUif, m, , Wgiw,
Wnj Ma gJ gUtfis mikJ ghLtJ Mgh is j vW
W cs _W gUtfSF gyhf mkhid, uhl, Cr Ma gUtf
mikJghLtJ bggh isj vW TWt.

KJFkhuRth isjiH ghoat FkuFUgu Mth. jhugu


efiuYs UitFl rKffhk fuhaUF tfhk
RjF kfdhf wjh. wjJ Kj IjhL tiu ng Ujh.
d Ubr KUf bgUkh UtUsh ngRwbgwh. mt
fjfbtgh, dhaik isj, kJiu fygf, be sf,
fh fygf Kjyhd gy yafis gilJsh.

ekF ghlkhf tUgJ briu gUt cs ghlyhF. briu


gUt isj ulh gUtkhF. bghU bjahj xia FHij vG
gUtij FgJ J. sFHij f f vW TwnfLjh cfF gUt
J, bth kHiyia fhoY s gUtij cilaJ. ( - brh) bjho
is jiyiaa ifah C clig mirjiy briuahLj vg.
u Rit L fjK a bkj yuhnk
bghU GjG jy bkFu fkhnk
fiuW krd EL fky tthnk
fYfY d yU goJl fUto zhnk
cUt kW bjho YijJ bdhgj nehthnk
xUjh S baGU if xUF gJ
jU bgh UKf kira tir jhLf briu
M ta ehj Ff MLf briu.
- FkuFUgu
mUbrhbghU

yuhnk = twL lhk, fhahk; fKj = Fu njJ kFj; u =


bgUu; fkhnk = f bfhshk; tthnk = tfhk; mrd = fik;
fYj = mGj; fYd = ikia fiuJ tU fyf f; jh = fh;
briu = FHij ngr bjhlFK brw xFf; taehj =
UFntq (itRunfh)

70
yfzF

bkj, bkFu - gbjhif; EL - gbjhif; fky -


cUtf; dyU, mUbkh - ulh ntWik cU gaD clbjhf
bjhiff; bgh UKf - idbjhif; MLf - anfh idKW.

I. W dh :

1. isj yfz vGJf.

2. FkuFUgu g WF tiuf.

II. bgUdh :

1. MLf briu vW FkuFUgu ntLkhW ahd?

III. yfzFbgGJf :

uRit bkFu Ca

GJ xgj MLf

IV. J z jUf.

RitL, mKa, bkj, EL,

briu
V. gFgj cWyfz jUf.

, Gj, gJ, MLf

71
(<) bgjynf Fwt
yafis bjhwhW tifdthf ciug. nfhit,
cyh, mjh, gS, Fwt, J, isj Kjad mtWslF.
ya tif bjhfhadh td vW ciuF tif itfgL.

cyh nghj kdidnah bjtijnah fL jiy ikabfhtJ,


mjdh kd etJ, ny Fw tUif, jiy mtis miHJ
Fnff KgLtJ, Fw jdJ rJughLfisbayh J jdJ
kiyts ehLts g idJ jiy ifia fJ ifF,
KfF, gbrh Kjatwh kdfUij fLzJ ciujY, jiy
kJ tirajY, Fwtdha f tUif Fwt Fw Ma
Ut ciuahlY flis th il bgWjYMa fhf ehlf tony
totikfgoUgJ Fwt ehlf MF.

~J bgjynf Fwt. cyhtU kd naRthf njtnkhaha


jiy nah kfshf, Fwt Rthrkhf F TWj f jrdkhf,
f FUthf, t cgnjahf, mtf oF gwitfshf
kfS mjF gagLjgL tiyahf iwthF vw ebr
cUtfgLsd. KWUtfkhf ftJ jwghF.

j Ma jir ntjehaf rhah Mth. Ubent


njtrfha Phd mikah MnahF kfdhfwjh. jir mnghJ
kjnghjfuhf sa Rth ghah tiujkJ khzhf xUtuhf
Vwh. t iwa, tha, cla, r_fa vw gntW mJiwf
fWJiwngha mPuhf fjh. jiria Ml rungh kdUF
cw eguhf sdh. jkJ f sgUtnyna 25 M Mo Fwhy
FwtF fuhf bgjynf Fwtia a mah f bgwh. nkY
mahj gy fis irbe nghW jdfis ash. fhy
..18-M whL.

t vGa w f Phdjr, Phdyh, Muzhj, gntW


jdf MaitahF.

Rthr Fwt njtnkhF kiyts TWj


thdtf TotJ njhuf gogh
tiks jbuyh mUjtf ogh
PhdKl Kiyy jiyttJ bjhGth
enru rhf fhiff jUth
jhd jk ViHfL ahtfS bfhLgh
rlhs ghtbkyh mlhJ jLgh
<dKs ngfzf kaanf Jogh
VfkD thdbtiy baf kiy ank. 1
72
Mkiy bafSnfh Vjkiy ank
Mltdh vfisjh mikjkiy ank
baw ehtuK bfhLjkiy ank
aK rhfhk wkiy ank
rhjidah ngwF bfLj kiy ank
jgud vikanf rj kiy ank
ngjfkh ehfsij lj dnk
bgjynf vfSF bgakiy ank. 2*
- jir ntjehaf rha

mUbrhbghU

1. njhuf = Jghlf; Kiyy jiyt = fhL fhL rhj lKkha


iy yJ thG nkgf; enru rhf = naR bgUkh
bgynf khL bjhGt wjnghJ th X obt njhW.
mjobtia fl fjf cyf g njhdh vW cyFF
czd; m fjfis ciujthW; Vf - iwt. mlhJ -
beUflhJ.

2. Mkiy = KjKjyhf sa kiy; Vj kiy = Vnj njhl sF


Vnj kiy; jgu - iwt.

yfzF

mUjt - gbjhif; jhdjk - cik bjhif. ngfzf -


Mwh ntWikbjhif; mikj, bfhLj, w, rj - bgaburf.

I. W dh :

1. jir ntjehaf rhah vGa wf ahit?

2. vtif m mik bgjynf Fwt mikJsJ?

3. yaf vjid tifgL? vitnaD IJ vGJf.

II. bgU dh :

1. Fwt - bghJ mikid vGJf.

2. Fw Vj kiyia g ciugd ahit?

3. Vj kiy g mtd ahit?

73
III. beL dh :
1. Rthr Fwt njtnkhF Ta kiytsij t?
IV. yfzF vGJf.

mUjt jhdjk

mikjkiy ngfzf

V. J z jUf.

jbuyh, yjiyt, mUjtf, ehfsij,

<dKs, vikanf

VI. gFgj cWyfz jUf.

ogh bjhGth w
VII. rahd ilia bj brJ vGJf.

1. gyglil brhfehj is vGa kbwhU J

m) md LJ M) bjw L J () K L J

2. yfz TW

m) yfz sf M) fhif

) wbghU btghkhiy

3. j Kj vGj gu

m) jfahf gu M) ffJgu ) tfJgu

4. bjj bjt gu vW ffJ guia nghat

m) brhfehjyt M) fnH ) xlTj

5. nghKid Mu ahidfis btw uiu ghLtJ

m) gu M) J ) cyh

6. briu gUt, is j

m) _wh gUt M) ulh gUt ) ehfh gUt

7. jir ntjehaf rhah wj whL

m) 17 M whL M) 18 M whL ) 19 M whL

8. isL cs ff

m) 269 M) 239 ) 293

74
9. KjFnyhJf giljsg

m) mUbkhtk M) etk ) fUzhfu bjhilkh

10. Mgh isjGF bggh is jGF bghJthd


gUtf

m) 7 M) 6 ) 8

VIII.bkhw tsg.

Ritf yafis njo gYf. J, Fwt, gS, is j


Kjat Rit Eff.

v.fh.

fhdUF tayUF faUF flyUF

a tUd iu njbt klehuh!

njdkjh Wbjhl brfhl Fonka

thdkU rilahbf tUjbr Wiuahna. (J)

- njthu

thduf f bfhLJ kbahL bfhR

kJ ffSF thff bfR

- Fwhy Fwt
MW bts ehistu njhWnj F -

kiyahs d <Hd NH Dnj

- KTlgS

75
6. kWky ghlf

giley Jyik gHbgUik mjid gilgh eh! bjhL


brth jGF JiwnjhW JiwnjhW JobjGnj vgh ghntj.

gHik bgUikia mojskhf JiwnjhW KF a fsfis


ghLbghUshf bfhL vGjitjh kWkyyafshF. tiw
RitJ bghUJ mahjnrhf etfij vdyh. it khl
GbghUfis mtyfis a nehFl ghF; j a fiyfis
irnjhW njJ brjGF nrF.

a mQFKiwf, j a fgidf, goknehF tiwila


iwehghtyfsh j ya a bridbgW vW egyh.

ghtyf ekJ kubgD kQF nt%atf; JikbaD


QF is Lgtf. a vGia ig mthgtf. mtj
gilf y nf ghlgFahf jugLsd.

u fP vW ghntj vW mP bgUkfsh ghuhl bgWgt


ghujhr. ghuah J bfhl mstw g fhuzkhf Rud vw
bgaiu ghujhr vW kh bfhlt.

29-04-1891- Jnr fdfrig - yFakh vgtUF kfdhf


wjt. siknyna buR bkhY j bkhY wj yik bgwt.

j bkhlJ j kflJ Muhj m lt. j eho


uN frnjh vW ghuhl bgWgt, (uN frnjh cUa eho khfP)

`ciu czit tsgJ jnH' vW g j f ahtU fwt


vWiuF iy v lh Jgf F Rf tU be ik
clhL u tU vW jHfhf vGat.

FLgsF, ghoa gR, UlL, jH f, nrujhlt,


uhijah, mH , FL Ma fhafis wth f
bgw vzw ghlfis aat. taa uhijah ehlf rha
mfhbj gR bgwJ.

th brikia brgt na vw t jthJ ghliy


Jit muR jdJ jjh thjhf VWbfhLsJ. jHf muR ghujhr
gfiy fHf W t fiH nghsJ.

F vw ya jiH eltj j Jit F 21-4-1964 mW


aif baaJ.

76
(m) vehnsh?
vdU jeh of
vnyhU f fW
gdU fiyPh djh
guhu kjh, mgh
cdj kkiy ngh
XL ba
wh vW knwh
ag nfol vehnsh! 1*

ifw uf
fjf thd f
bkw f g
Phd fh af
itJs jH f
ita Jik vd
jf rhiy vF
JFeh vj ehnsh? 2

jhba wiH, vw
jH fij jid
Mu bkh fhz
mth bww
njhW kJ MW
bjhlbjw br tJ
gheh vj ehnsh?
Mij gfth nf. 3

btsngh jH Tl;
ubfh Tl; mdh
cs jhxU tnuk
Wldh gyuh fhgh
fsjh beUbfh zhnj
vdita fyf fL
JSeh veh? cs
brhFeh vj ehnsh? 4

ffS x nghy
fky thr nghy
bgfS Mf jhK
bgUj ehL j
jfl fj mgh

77
rkhdjh Mdh vw
gtJ fh gha
gUFeh vj ehnsh? 5

- ufP ghujhr

mUbrhbghU
guhuk = u; cdj = ca; kkiy = kakiy; = f; fj
= nghw; rkhdj = xjcik cilat; g = ghl ; JF eh = ajhf
mikF eh; brhF eh = kah kaF eh; ghtif : mW fbeoyo
Ma Uj.
yfz
ag nfol - brabt thghL idbar; mUj -
gbjhif; JFeh, gUFeh, gh eh - idbjhiff; gfth -
idahyiz bga; jfl - gbjhif.

g
I. Wdh :
1. jehlh vjifa ia bgw ntL vd fP fd
fhwh?
2. jf rhiyf Uf ntoa J fshf ghntj ciugd
ahit?
3. fP br tJ gha ntoa br ahJ ?
4. ita fyFkhW jH brajfJ ahJ?
5. MltU kfU rkhdj Mf ntL vw fUid fP vd
Tsh?
II. bgUdh :
1. vehnsh vD jiy fP TUgit ahit?
III. yfzF tiuf.
gfth, agnfol, gheh
IV. J z jUf.
vw, ba, ifw, bgUj,
bkw
V. cWyfz jUf.
ag, gfth, fhg, wh.

78
(M) fL Jik

w kyfbsyh f my
adth tUtbtyh Jik my
<w kzgu kyf isjh
vnyhU nghLt; eyg u
fhw Jikiajh Vg rhnwh;
fhj ngh Jik vyh
nghFjny milik; ka W
JikvD bgauhny j ntlh.

brfuh jhkiuf UF
nrkah mky th F
bghtU kiHtuth g F
bghahj bkhFwsh y F
JfKw UF mth MJ
adt brh t bghJik fhz
eh KaYtnk Jik F
yoik njJrk iyna thF
- Koaur

ghujhr gugiu _jjiyKiw fPfS xUt fauR


Koaur Mth. kJiu khtl bgaFs RguhaY - jhyR vghUF
7-10-1920- wjt. JiuuhR vw jkJ bgaiu Koaur vW khbfhlt.
ghujhrndhL f beU gH mtUila KnghF vzfis VW ghoat.
jij bgahlY nguP mzhlY beU gHat. rh
kW Ukz brJ bfhlt. rlFfis kWgt. jkJ kiw bghGJ
vrlFfS ntlh vnw ciuJ, mthnw iwntw brjt. fhiuFo .R.
caiy g jHhauhf gjt.

bfho, fhaghit, ufha vD fhafis Koaur


fijf vw fij iy vG btLsh. tuJ fijfis rha
mfhbj Y MyY bkhbgaJ btLsJ. bfho vw
fha 1966 jHf mu gir bgWsJ. gw kiy elj Hh
fauR vw gl tUF tHfglJ.

79
mUbrhbghU

<w = ftw; y = m; yoik = it nrF moikjd;


JfKw = ikw.

yfz

w, <w, fhw - ffhy bgaburf; brf, yoik -


gbjhiff; fhj - _wh ntWik cU gaD cl bjhf bjhif.

I. Wdh :

1. Jik vthW Uf ntL vW fP Uwh?

2. Jik vnghJ F vwh?

II. bgUdh :

1. fL Jik vD jiy mikJs fij mHid t.

III. yfzF tiuf,

yoik, fhj

IV. J z tiuf,

fhj, bkhFw, yoik,


brf

V. cWyfz jUf.

nghLt, Vg

80
() Ljiy isj cik

flW thny jtw fhid


ifJ brjhU iy
fhykh Htid Phynkh flnsh
fLiw itj iy
bkhblW tJbt kyuhF Kiyia
_oit jhU iy
_thj PhW btyh fS
Kiw gl iy!

jo itaf jjnjh cikia


jilbra Kiwik ahnkh?
jhaf, jhaf Jst fJs
jkij kWf yhnkh?
btLf jisid vwnth Funy
jnj moik vz
Ljiy! Ljiy! vDnkh irny
isjnj cik vz!

moikf vbfyh UD mdt


fhdj jUt njheh
Mf btaj fhny tgt
fwbkyh tHF nkheh
oik mrK Gnkh ehsnj
Ljiy sF nkheh
ajF a Jizfl k ~ijna
Wl bgw njheh!

FofS bkhfS dfS gtif


F fl KW
TLw bthdh thGnk ayhJ
bfhLikah tht iy!
moikba bwhUtU vzhj tifny
mtut cik fhJ
ML cwid mikL ehid
mdh bfhL nrngh.
- fauR fzjhr
81
khw vdJ khl jJt vW ghoa faur fzjhr
WTlgony njha ghL gwit. go bjhof vyh jkJ iuir
ghlfsh fj fP. gHj ya crhuijbayh jkJ
ghlfny vLjhlt. jHf mu murit fPuhf sat.

rhjg-rhyh vghUF kfdhf 24-6-1927- wjt. Kijah


vw bgaiuna fzjhr vW khbfhlt. bjw, bjwiu,
rlkhUj, Kiy, fzjhr Ma jf Mauhf sdh.
IjhuF nkgl iugl ghlfis vG f bgwh. tUila
fijf fzjhr fijf vw bga gy bjhFfshf bt tJsd.

mjKs Jkj vD fLiubjhlfS, naRfha vD


Y t fiH vW iyWJ.

ka khy muRf UJfis, rha mfhbj gid


mzhkiyaur id gid bgwt.

17-10-1981- aif vdh.

mUbrhbghU

jo = Fiw; fhykhHt = fhy. _thj = _gilahj; =


; jis = yF; tgt = thgt; oik = tWik.

yfz

btKiy - gbjhif; _thj PhW - vkiw bgabur, Ljiy


Ljiy - mLF bjhl; tgt - idahyiz bga. FofS bkhfS
dfS - vQik.

g
I. beLdh :

1. `Ljiy isj cik' baw jiy faur fzjhr


ciugdtiw bjhFbjGJf.

82
(<) jis

Kdh bjtJ
KJ bfhil
nrhs bfhiy;
gf UgJ
gGj beta
bjhiy mj
njhlJ ntF
FSFS btw
bfhGfil !
mLj giz
mfy bjho
FoJ Ritf
zhF j
ghF irbayh
gir miH
f bt
ehny %W
Mdh
ehndh
jis a nfhiH
Kis foa fhis!
- ghyRuka
nfhit khtl MJ bghsh vw Ciu rhjt
ghyRuka. bgnwh - bghDrh, foakh. fUnjhafis
totikF brhnyUHt. brhiy njJ brJ jghl MF .
ghuah gfiy fHf jJiw jiytuhf gahat.

j KJf, y, xgwit, rgahf, Na H, Miu Kja


gy fij fis Mat. ya jid, kiyahs fij, miy
RtL, xU uhkJ efiu vD ciueil fis vGat.

`xU uhkJ e' vw YF rha mfhj gR tHfgLsJ.


jHf mu ghntj gR, jir j gfiy fHf My ya
gR nghw gRfis bgWsh.

83
jis

cyf KGJ gka - tsK eyK thbtW ifo miHwd.


mtiw brbwj Mt JowJ ekF.

njit eik loJ cJwJ. kJ lF itaJ gfis


EfJ kH, milaKoahjtiw jj ta Kaah bgWbfhs
el nguhw cL. Mdh vJjh jisgLJwJ eik? rhah? kjkh?
bkhah? ehlh? vjid jilf? vjid jisf ?

flW bry fbtny Js g Efu jilgLJ jisf


ahit? V w Koaiy ekh? w Tlhjh eh? fLgL gHUF
gHfjh btWehitRH iw bgWnwhkh? vjid dhfis vGwJ?
j fij! fP nguhw J. ghl xgwit vw UJ
vLfgLsJ.

yfz
FSFSbtW - uil s

I. bgUdh :

1. jis vD ghl _y fP czj U bria sFf.

II. J z tiuf :

nrhs bfhiy, %W, mfybjho

84
(c) f

ff
j ugr
td gf f
ik ija
bfhlh ehoa eLtdh!

Ut bfhoaUnf
bghik cns
cUth RHY
cs Kiuf!

Mkh
m itj njid
cbgW J
Cik tLf!

knk Kj Kj
kj eilnghl
ghij brhjj
ghy gf
jh fU fh
uh# trj
Kifah jitf!
bksd gf ntis brhgdf!

gf Uil ghgjF
giljtnd V itj
ghit sFf
FULF bghL itj
nfhy xgidf
fiy ghit fuf
f Ukhf!

ikjhs bfhobahU
irya ruhL
85
bksd eldf
kdeho Jtf

iunjo kdgwit
vnwh wJ itj
U thf
Kf s U Rlf!

fhwh mizw
ifsF gyL - itnah,
_R
fh mizw
f sF.
- eh. fhkuhr
eh. fhkuhr 1942- kJiu khtl ngho-dhu uhk wjh.
jij ehKJ; jhah yR mkh.

kWky f fPdhf fG fhkuhr mtf ku fijfis


J fijfis vG j bkhF ts nrJsh. uha rjfSl
Jghit fH gok fijf gytiw vGsh. 1971- bttj fW
kyf bjhF , fij cy xU Ugij cUthabjd mPf
ft.
Nafh, rfhuhit jhlhj xlff, jh{kfhY buhoJL
Kjad tj gilfshF. t j jid J; jJt thjJ.

ff

gokfshfnt tot bfhoUF fijf mHif fhf. cUtf


vw tHF J fijfny gok vW tHfgL. mjF gokf a a
mffhfis njhWF. brhYF MjhJ lF Uik
JyfK j gokf thyh njh njh kiw. J fijfSF
c th tHFtd gokfns vdyh. fJt fhfis tF
brhyhfns gokfshF.

mUbrhbghU

ugrtd = cyfkhafhL; ikija = ikfSFns ijJ


lF bgUbrt; Cik tLf = Fuyh fUjfhk bksdjh
bghUSzJ fa wJ tLf nghY ff. Mkh bkhia ngR
f Jf; gf = tfhof.

86
jhfU ... jitf = jh fUigaha nrhiy Ijh khjkha
trj fhy bkhlh kygit. FULF bghLitj nfhy xgidf =
ghitawt f; f Ukh = fiu njhWgit; kdeho
Jtf = kd fUij mf tjit ff; fhwh miz
ifsF. J _Rfh miz sF -Kubjhil.

yfzF

gff - VHh ntWik bjhif; Utbfho, kdgwit - cUtff

I. bgUdh :

1. ffis vthbwyh fhkuhr fgid brJsh vgij s


fhLf.

87
(C) j tf

iww bghf shny


Uw iu vyh
iwJnk bfhL tnjh
izyh gRik vD
u brJ btnwh
F Uj j
twljh Fo Tl
thjh gUFnwh!

t gzij nghL
tsgij nghW j
tf ekF ntL
thkiH zh fhk
jL tz L
jiuid mikj ntL
bghL Fsf V
F mikJ fhngh
- e. fUzh

fP e. fUzh 28-03-1939- fl khtl jgu wjt.


bgnwh u.enlr, tfhakh Mth.

mzhkiy gfiyfHf yt gl nj Kj tF nj
bgwt. Ujt muR nkiyg KJfiy jHhauhf gah
X bgWsh.

bjhfha KGikF ciubaGsh. brid thbdh


iyajhuh xguggL bkirghlf gytiw t vGsh.
ekFns kyuL ezf vD tuJ fij UJ ghl
vLfbgWsJ. j tf vD brhyh ghuhljfJ.

yfz F

izyh gRik - <Wbfl vkiw bgabur; yh - (yhj) -


ilFiw, fhu; thkiH - Ij ntWik cU gaD clbjhf bjhif.

88
g

I. bgUdh

j tf vw jiy e. fUzh ciugd ahit?

II. yfzF tiuf.

izyhgRik, thkiH

III. cWyfz jUf.

gUFnwh, mikj, fhngh, btnw

IV. bkhw tsg :


csij csgo btisah ghlyh - go
mz vgt jF _jt
iz vgJ bjUD ajJ
j vgJ jhf jgJ
m bagt mz kidna
ghfhtJ fKf gH; gUghtJ Jtiu
nkfhtJ H W ghjhyJ bj.

89
7. tghL ghlf
j yaij gntW rka rhj ytf tsgLsd. gyrka
gghL bfhL a bgUehL nknyh sFwJ. j d
jytf jj rka flis th tz ghosd. irt,
itzt, jt, bgsj Ma rkaf rhj ghlf gF l
bgWsd.
(m) tbgUkh
ehkhF Foanyh ekid anrh
euf lgnlh eliy nyh
Vkhngh anah gnth knyh
gnk baehS Jg iy
jhkhF Foayh jik ahd
rfue rfbt FiHnah fh
nfhkhnf ehbkW sh Msh
bfhkynr toizna FW ndhnk.
- Uehfur

(M) Ukh
MkiH fzh! xW iffunt
M F KfJ bfhlhJ V
C Kjt cUt ngh bkfWJ
gha njhSil ggehg if
Mngh , tyngh wJ
jhHhnj rhf cijj rukiH ngh
thH cy bglh, ehfS
khf uhl knjnyh vghth!
- Mlh

() naR uh
_thj Kjytid KJRU bkhbghUis
Xthj bgUFzj jkid yfidJ
rhthj gofhf JEbtLJ JrfL
njth njtidah Yitir fnlnd.
- v. V. UZzis
90
(<) j
mU Uj UH ngh
KGJz Kt guJ bjhGjf
xUkd v Uid bfl
Kgif flJ ehtif bghUSz(J)
XF cyil ahtU
fh gbkhL Lth bfdnt.
- unrha nknfh

(m) tbgUkh

br Uehfur aa njthu l bgwjhF. irt


UKiwf Kj VG UKiwf njthu MF. mtW Kj _W UKiwf
UPhdrgjuhY, ehF, IJ, MW UKiwf UehfuruhY VHhUKiw
Rju_ ehadhuhY ghlglit MF.

Uehfur bjdhfhL khtlYs, Uth_ vD C


wjh. t jij fHdh; midah khah, jkifah yftah.
UehfurUF bgnwh l bga kU ah vgjhF. thr, mguof
vd tHfgLwh. irtbe njhj t rh ntWikfis fisa
Kgl rKjha gwhsuhf fhzgLwh. t `v fl g brJ lgnj'
vD Uthif jjtU mjgona thjtUkhth. tUila fhy ..
7- whL.

mUbrhbghU

ek = vk; eliy = w; = neh; Vkhngh = ghJfhl cnsh.

yfz

ekid anrh - cU kaf; efu lgnlh - VHh ntWik ;


btFiH, nrto - g bjhiff; bfhky - idbjhif.

(M) Ukh

Ukhiy nghW ghl Ughit lbgw ehfh ghlyhF.


Ughit vgJ g fhy vGjbgw caa g yakhF.
Ughitia ntj midF J vW ft. ehyhu a ugj
bjhF _whtJ ugjkhf itfgoUgJ Ughit. ghit vgJ
ya tiffS xW. ghit vw brh bghik nghw gokij FjJ.
ghitia FJ bragL nehF M, d mnehig bjF
yaJfhaJ. mjdh ghit, UkoahFbga. Ughit ghf
KgJ btlisah tj vlo eh bfhrf fgh tifia rhjit.

91
Ughit mUa Mlh vlh who W gF thjt.
gU MthfS xUtuh bgahth ts kf. ehah Ubkh,
Ughit vw U bjtgDtfS Mlh mU brjitahF.

mUbrhbghU

MkiH fzh - kiHbjtnk! kiHF mg (g#a vW


TWt.) M = fl; C Kjt = fzuh; M = rfu; rhf = ;
ghanjh - tikila njh (gh = tik)

yfz

funt - vkiw Vt idKW; cijj - bgabur; thH - brabt


thghL idbar; bglh - Vt idKW.

() naRuh

naRuhid thJ ghliy ghoat v.V. UZzis Mth.


Ubent khtl fiuU vD C 1827 M ML wjh. tj
bgnwh rfu ehuhaz is bjt ehaaik Mt. bA MuL
vw bgaf RUfnk v.V MF. j Mauhf gaha tuJ
gilf ngh Utft, ura ahf, ura kndhfu Mait.
t vGadthf brhybgW ura Fw, ura ghy nghjid
vgd bghGJ ily. ekF ghlkhf tJs ura kndhfughl
f Uj mikYsJ. ura kndhfu f kdij fiua br
g ghlf bjhFghF. ura ahfK ura kndhfuK
KY ntW ntwhd f my. ura kndhfu bgUgF ura
ahfUJ vLJbjhFf bgwJ MF. tiu Jt fg vd
ft.

mUbrhbghU

jEbtLJ JrfL = ifoahf W KKabaLw


(JrfLj - lhoahf xU braiy KW elfhLjYF tHfgL
tlhu tHF)

yfz

bgUFz - g bjhif; fL - br vD thghL bgabur.

(<) j

ekF ghlkha ghl unrha vD yfz ciu gF


cs nknfh ghlyhF. unrha Iyfz TW yfz MF.
uuhnru nrhH UgF Vg juuh vGjbgw YF
bgUnjtdh ciu vGsh.

92
mUbrhbghU

Uj = jUj, kJ bgUjJl Uj; Uid =


eid, id; guJ = ah bjhGJ; xUkd = khWghL yhJ xU iygl
kd; XF = fl; flJ = btW; bjhGjf = tzFjFa; ehtif bghU
= mw, bghU, g L, ngh = murku; Kgif = fhk, btF, kaf Ma
_W giff; Kt = Jw; F jbgUkhid FwJ.

yfz

guJ - jik gik idKW; H ngh - ulh ntWik cU


gaD clbjhf bjhif; xUkd, Uid, Kgif, ehtif - ms g
bjhiff; fh g - <Wbfl vkiw bgabur; ahtU - KWik.
Uj - bgabur; id - cUtf.

I. Wdh :

1. njthu - WF vGJf

2. ntjkidF J vwiHfgL ahJ?

3. ju FJ FbgGJf.

4. ju xW, uL, _W, ehF vD v tir vbttiw


Fwh?

5. JrfLj - sbaGJf.

II. bgUdh :
1. mg bgUjK jdif bgha ghoa ghlfUij sFf.

2. kiHbga nto kf Ukhiy tgl ghlRitia sFf.

3. Yitir fl iwtdJ gghf v.V. UZzis TWtd


ahit?
4. unrha nknfh jbgUkhid tgL mHif t.

III. yfzF vGJf

btFiH cijj cyfidJ ahtU

bfhky bglh Yitir XF

nrto _thj xUkd Kgif

XF fh

93
IV. J z jUf.

Jgiy cyfidJ anah btFiH

KJRU nrto bkhbghUis

V. gFgj cWyfz jUf.

mnrh fhf FWndh v

F flJ cijj fh

VI. bghUJf

1. Kj _W njthu UKiwf Mlh

2. 4,5,6 M UKiwf Rju

3. VHh UKiw UPhdrgj

4. Ughit Uehfur

khfthrf

VII. bghUJf.

1. Jt fg mg

2. kU ah Mlh

3. bgahth ts kf ju

4. unrha ghoat UZz is

UPhdrgj

VIII.bkhw tsg.

brhisaho gHFf.

1. bfhah gHJF bfhL; fhYL;

TW vUJnfh uL iy

2. njfh kuny khfh gf bthU

idk bfhif nehF

3. xUfh vGjl Ufh KogjF Kfhiy


bfhL eh ehfhYF VFif IJjiy

ehf bkhW mrhk fojjlh. (neh)

mjF gJuju u rJU

g fh thnj. (kUJ)
94
1. bfhah gH - bfh - xiw bfh, JizbaGJ

(bfhL, fhYL)

vUJ - uL iy

2. nj + fh + ku = njjJw nrhiyF UF ku;

bfhF - khku, nrhiy sF khku fh gf id k


kuijna ghJ wJ.

3. xUfh - Na; Ufh - fhiyfl; Kfh - ifoF nfh;


ehfh - jRy; IJ jiyehf - beUK; fojJ - FaJ.

gJuj - jruj; u - uhk; u - Rt; rJU - th


g - jhiu; fh thFj - jhiu vg cs JizbaGij Fj
(jiu)

Ko: beUK Fajh? jiuny nj.

---------------

95
ciueil gF
1. fna mah brt
- kiwkiyaof
btsjh mahJ bt jHyh
ntfhJ ntj uhY
bfhsjh KoahJ bfhLjhY
iwt Fiw whJ
fsnfh gaiy fhtYnfh
fvJ f baD
csnj bghUUf wghf
bghUnjo H whnu.
y eh njh y ehUJ yeh kiwJ nghtjha
kfSl wjtfshf eh vjtifahd brtij bgWjF Kay
ntLbkwh, vW mahjjh, cl mjhY jh mahk ekJ cbuhL
nrJ eik vyh wfY bjhlJ tUtjh cs myh bgU
brtijna miljF fQ fUJkh Uf ntL. V? mahj
brtijna bgw ntLbkD Ug e xbthUtlJ aifahfnt
fhzgLjyhY, mUg yhjtfis vlJ vfhyJ fhl
TlhikahDbkf. xU f, uL fJ nghF ikJfis
thf Unwhkh? guL gidJ f ahk mGjkhUF
ehL litfis thf Unwhkh? iy J Fah UjhY
mGjkh oUF Milfisaynth thf Mtbfhnwh! J
ifjtdhY GJ behW nghF kghlfis Hf Unwhkh?
nH jt GjhY cilahk tYth cs br fyf jis fyfis
ifahs Unwhkh? iy VUjhY l eh gagL brfyf
jis fyfis aynth bghU bfhLJ thf iHnwh. dnk eh
ehnlhW ifahL tU bghUfY Tl iu mJ nghfhk leh
iyUF bghUfisna eh mila Ujyh, e xbthUtUF
mah brtijna bgwntLbkD mth aifahfnt nt% wJ.
d mah brtijna mila ntLbkD mth ebkyhlJ
aifahf UjhY, KJ cs K x, gh _oa gts
wK, kh kiwj k JyfK, Til fj s x ngh eik
_obfhoUF mahik vD U mfgltfsh e mit HJ,
mJ nghF bghUfisna iyahf iHgl idJ, mtiw bgWtY
mtiw EftYnk ekJ fhyij fJ tUnwh ghUf! ektf
bgUghyh khlkhiffis Mil mfyfis jLKLfis
glfis ehlffhfis ntoif isahLfisnk
nkyhd brtfshf fU mtiw bgWtY mtiw EftY
96
lhKailatfsh Uf fhnwhnkayhk, J neukhD
mlf xLfnjhoUJ eik gilj tbgUkhid idf, eiknghynt
mthltdh gilfgl cf eikia fUj, mit gahY
nehahY tUJtij fL kdfJ u jkh aw ms mtF
xU ifo czthtJ xUfhR kUjhtJ cj mt Jgij nghf
bjtyik UtStehadh, xsit uhoah, fhiufh mikah,
nrHh bgUkh Kjyhd caj milnahuh mUbragLs mUbgU
fis X czu Ka thjtfsh cs Mbg ghyhiu fhgJ
mD mjh nghlnj!
M! eh iyahf idj khlkhiff Mil mfyf jLKLf
Kjyhditf vyh eh idjtz iyahf Ugitjhkh? iy.
iy. y MLfSFK IjuhghfY thaghoY nej
bgabjhU bts bgUdh vjid Lf vjid khiff yklkhf
JilfgL Uj lK bjahk mJnghd! mnghJ mnf bgU
brtfshUjt fbsyhU jkh mUtUJ xJfgl ViH Fokfis
fhoY jiyia miljtfsh, cz nrhW cLf J
jjj bjyh eh nfL ber beFU tUd mynkh? MuJ
bjhshuJ vlh Mo nkF ir cs wj efukha bkdh
godkhdJ y mdh mJ UF beUF iuahdJ, mnghJ
mgodUj IjLF MwLF khiffS, mt Uj mabga
glfS, mt Uj whufzfhd khjfS, mstw brtfS
beU btJ mnghd tuyhWfis bayh idFnghJ, eh
iyahf idUF brtfS brtfbsW fhzgLkh? mtiw
kF ekJm mbtW brhygLkh?
y ehf K nknfs Inuhgh fl eilbgw btisfhu
rildh isj mid, Inah! v xU ehdh vd brhnt! vnf
ghjhY brf brntbyw br fs, zfhL, u bto TFu
xkh Ujdnt! mnjafYs gJ gidJ khlkhiffSF
njtnfhlfSF ekJ bridgod KGJ <lhf itjhY <L mtF
xthnj. mgogl caj folfbsyh u btofsh jffgL
ghHh lwd! vjid murf! vjid brtf! vjid nghuf!
ril khJ nghdhf! neW Mil afyf mJ mWRit
z cL jik kwJ mffUjtfbsyhU W mtiw KW
HJ kidbahUw kf xUwkh ifaWJ fhyWJ fjdnu! Ianfh!
rildh neJ tj mfis mJ itJ, D eh bt
Muthufis brtfbsW vzyhkh? J ganwh,
bjt jgu njthc j U lh
bghitj brhgdkh kd th bknf
bkitj brtbknf kl fj nkil banf
ifitj ehlf rhiy banf J fkanf
vW godJ isahU mU brjh.
97
d btsjh mJnghtJ btbeUgh btJnghtJ
murfsh ifgwgLtJ bfhLf bfhLf FiwJ nghtJ ftfhf
eik mRgJ ghJfhgjF Fj tUjij jUtJkhd brt ekh
vneuK UgjfjbwgJ jdh J sFwjnwh? thW
brhYjiy bfhL eh brtij ntlhk tWikgL j kQy
tUna fhyff ntL bkW f idj TlhJ. ekJ kQyf
thif J elgjF, w cf Jgij nghF <if mwfis
brtjF, kw ey Kafis brtjF aikahJ ntlgL
bghUis nrJ, Muthu yhkY, vyh jdnf vW vzhkY
jdF wF gytifah ey gaf isgo mjid gagLj
ntLbkgnj vdJ fUjhF.

D, tJnghF bghUis giljtfS gilahjtfSkha


vyhU btsjh mahjjh btjHyh ntfhjjh murfshY
ifgwglhjjh bfhLf bfhLf Fiwahjjh ftfSfhf mr
ntLtJ yhjjh ekJ mDns Ujyh f bghUis bgWjF
f Kailatfsh Uf ntL. Jgna btsjh mahJ
vD ma ghL j fLiuF Kjyhf vLJ bfhsglJ. brtkhdJ
btnas gUbghUshjyh btsjh m; btjHyh ntF; fahdJ
ekJ ciug cnsUF EbghUshifah bts mahJ;
btjH ntfhJ. brtkhdJ bgh y L Kja gUbghUshUjyh
murfsh ifgw gL; fahdJ mUthd EbghUshifah
mtfsh ftugl khlhJ. brtkhdJ wF vLJ bfhLf bfhLf
FiwJ nghF; fahdJ wF vLJ brhybrhy msyhk bgUF.
brtij ghJfhgjF ms flj Ka ntL; fia ghJfhgjF
mjifa tUj ntLtiy. dbkyh fahdJ brtD
wila mah brtkh Ujdhnyna bjtyik UtSt ehadh,
nfo Gbrt f bahUtF
khly kiw ait.
vW, xsituhoah.
kdD khrw fnwhD
kd fnwh wila - kdDF
jnwr kyh wiy fnwhF
brwl bkyh w
vW mU brjd.

Mdh y fahdJ MkfSFjh ntLnk ayhk bg


kfSF ntLtiybaW, giHa eh khjf vtU f ffiy
baW, bgf fff ntLbkW f brhygliy baW
TWthf. cf vw bghJtif yFfS kfS xghdtfns
aht. cz njLj, njoa czit cl, cwf, Wj vD bjhf
98
yFfSF cL; Mdh, kf yFfD cajtf vW brhtJ
V vwh, eyJ J aJ J vW gFJzjyhD jiknghw cF
u jkhyhd cj brajyhD, flis bjhGjyhD, dbkyh
jkJ mit tsu brjFa gyfis fwyhDnk kf yFfD
cajtuhf vzgLwd. aj m braf iyahdh
yFfnsaht vW fyhjtfSF Egkhd m y neuf
fhzglhY mjid mthf bgnahf bfhskhlh fbsW
filatfns fQilatf Mthf myhk kwtf Kf uL
Qilatfns MthfbsW sFjfnwh UtStehadh,
ybfhL kf mida yF
fwhnuh nlid at
vd
fQila bugt fnwh KfuL
Qila fyh jt
vd Uth kyjUdh.

d mthf Mnwh, kfsh wj vyhF f


aikahJ ntlghynjahbkW TUf, m~J MkfSFjh
ntLnk ayhk bg kfSF ntLtiy baW ciungh cik
mjhuhtnuh brhYf! mUik jhkhfns, bgghyh kfD jhj
yFfsh Ujhynwh mtfF f ntlh vdyh? yf
thifia ewhf elJ Kiw Mkfis fhoYFj bghWik
Mj Ez ntoa mtfF fbaD lh ksif juhk
mtfis mahik vD ngU nghf brhYgtf cik mjhuhtnuh
brhf!

KfhyUj xsitah, j ghoa bgUnjah,


fhiufhyikah, kifafuah Kjyhd bgkfbsyhU f f
wjtfsh Ujik bjjt giHa eh bgkf vtU f ffiy
baW TWtnuh brhf!
bgUj lf iwEj yhbfyh
bghUJ brtK f jyh
tU tjt jY itfY
UJ k istd ahitna
vW f wj fg TUjyh Kfhy Uj bgkf vyhU
f tytfsh UjhfbsgJ J sfiyah?

, dbkyh MH idJ ghFfh M kfSF f


aikahjjh Uj nghynt, mtngh kf wduhd bg kfF
fahdJ aikahj m brtkhFbkgJ eF bgwgLwJ.
99
, mah brtkha fia bgW bfhtjF eh f
KaW tUtnjhL, caj fis fW tUnghnj mf brhygl
ebyhGffY eh gH tUj ntL. fwth flJ mlf
mlfhjh bghrhJ jik fJiug vwgo eh J bgUik
ghuhlhkY brUF milahkY, gj brhY gj braY cilakh,
vyh cflJ m ufKfho, ebyhGf tGthJ vyh
ty KGKj flshd tbgUkhid kdbkh bkfsh idJ th
tz cyfthifia J elh ehK gabgW w cfis
ga bgw brJ tUjny eh bgw mah brtkha fia gagLJ
KiwahF.

I. bgUdh

1. myhj brtij bgw ntL vgnj kj aif vgjid


kiwkiy aofsh ahd Jiuwh?

2. eh iyahditbaW kF brtf majfitna vgjid


kiwkiyaofsh vd fhosh ?

3. fna mah brt vgjid kiwkiy mofsh vd


vLJiuwh?

4. kf yFfD cailatf vgjid vthW fhosh?

5. bgghyF f aikahjnj vD fUid kiwkiy


mofsh sFtJ ahd?

6. mah brtkha fia gagLJ Kiwahf kiwkiyaofsh


ciugd ahit?

7. Inuhgh fl elj rildh isj m FJ


kiwkiyaof TWtd ahit?

II. beLdh

1. btsjh mahJ vw ghl tna f wig


kiwkiyaofsh ahd Wwh?

2. bg fia tW mofsh ciugdtiw fLiuahf


bjhFbjGJf.

100
III. bkhw tsg

1. bgfia tWa rhnwh gy. jbjw U..f. ghuah


ghujhr nghnwh ghlfis fLiufis nknfhshf fho
ya kw mik ng gHFf.

2. ekJ wf f mUik czuhJ gy thth. rhJs


ehLeygl, isP brYit rf, rhuz rhua af,
Kja mikf ngu, bjhl KHf nghw braghLf
Kidf. Kfh mikfgL bghGJ, gtaJ FHijfis g
nrgJ ilw yhJ g fia iw brtJ nehfkhf
guiu fJf.

3. cf C u neug (m) yhg Tl mikfgoU


khzhffis nrg ckJ gfid jUf. gWeuhf,
CFeuhf f g brf.

4. yfF brW cWduhFf. gyJiwfY mnjl <LgLf.

IV. Gs bjhlf fhQ iHfis UbaGJf.

1. ngUJ UJl gTl UwJ

2. W e eho bgWthahd kf cshfny

3. Vf kiy nrjh zUf twhJ

4. Msku Sid ghbgW FwF maJ

5. bfhr bt itJ jjh viz njJ bfhnt.

V. njitahd lf td bkfis blGJf.

1. yit oJ y fiwf JilJ FWKWt gj Kf

2. bfhiy zny btyh gJ

3. vS brony btis jJ.

4. bgo filny btiyF Rzh nfLth.


5. kufil gf nghfhnj iH xthJ.

(aD D w cK frjg F;

ulh ntWik Y ehfhntWik Y t F.)

101
2. uRit
- e.K. ntflrh ehlh

Rit vD j brhY, u[ vD tl brhY xnu bghU cilad.


ehdh EfugL Rit MW tifgL vg. brah EfugLtd Fz,
myfhufsha brhRitfS, xgJ tifahd bghURitfS M. ehth
RitJ clit mbghGnj mWL. brah RitJ clit csnj
vbghGJ iybgW g gaF.

bghU Rit xgjhtd: eif, mty, a, mr, u, btF,


ctif, rkiy vgd. Rit zf nkFj br thyhf m f
thyhf fHhF.

j xUt cl KGJ rhg j Jfis Rfis


bjhLJ il cL my, vUf nfhJ kh mJ,
mGjY, bjhGjY, GjY vGjY Kjad brJ tUjiy fhQlJ,
mt xnwhblhW iaahj brhf gytiw ngRjiy nfFlJ eif
fwJ. ehlftu xUt jdhf eoFfh mtdJ brhfis
nflyhY eif vD Rit fG. kW mt afis mikJ eir
yt xUt ghoa ghoid nflyhY mRit fG. Vid RitfS thnw
ahD brahD EfugLtdthF, U bghfshY gKw czU
Egzilahf VidnahF Ritf czjfad vW Ma
bjhfhadh Tsh.

nkFj xgJ Rit rkiyahtJ rhj. mjhtJ Ibgh


mlfbgW w itD thD thshnghD jh tzD
kdahJ mtiw rkkhf bfhL F iyik. mJ cya dh
bgahf Vida vLnk fhaf gW tUtdthF.

Rit vgJ bkghL vW TwgL. bkghlhtJ cyfjh cs


f ML fjthnw wjhF ygLtnjhuhwh btgLj vg
nguha. wJ btgLtJ mfJznt Mf RitF bkghL vD
bga bghUanj. VwFiwa ehyhu MLf Kgl bjhfhany
bkghL brSWfS xwhf FfgLtnjhL, jahf X a
Jiuf bgW csJ. tlbkhthzf fhy jid D
J ciufyhd.

bjhfha xbthU Rit njhWtjF _ykhd bghUf eehF


TWwd. mt u vgjid bgUj vD brhyh Fwd.
ahtbuhL xg yhJ nkgL w bgUj vD brhyh u
FfgLwJ. f, jWf, ir, bfhil vw ehFg bgUj wF
vd mt Tsh. vdnt, ngh bra fhL Mikia kLnk mt u
vd bfhoy vgJ bgwgL. ehDS gil uK, bfhil uK
giHa yaf gy lJ xUF TwgLsd.

102
ey vw nrhH kd giftUl ngh bjhlFK TWw
td
bky tbj eyo bghU
<bad uFt uh, Uil
KuRbfG jhaJ munrh jr
D uhD bfhLFbt; yJ
MwYilnah Mw nghwhJv
cs va klnth bj
JR la jl nghy
cjd bgajnyh mnj.
vW awd. giftuhdh v mo xJ W < vd
uguh j murhia bfhLgJ bgjW. v ciuna ntoD
bfhLng vgJ mtdJ bfhil uij, v Mwiy Jit kahJ
fj mahdt Fia la FUl nghy iHJ Sj mJ
vgJ mtdJ gil uij eF ygLJj fhf.

xU fhy jehL _ntjU gh vD ts gw muiz


KWifl bjhld. mbghGJ gh MU eguha fy vD
yt bgUkh mnf nghJ mturfis neh tUkhW TWwh:
ntjfh ! _U E nridl xUF uL ngh bruhD gw
Ekh gWjfaJ; gwehL KW CfisilaJ. m KW Cid
gy bgWld. TjU ghzUkh Mogho t vs gw
kiy EkF gyhf ntoD kwhJ tHFt mts vwd. jf
gh giluK bfhil uK x xW wJ sFj maghW.

, bfhilnaa jid bfhfbtW xUt t bfhLf


mjid bfhns vW kW m~J u ghgLtnjahF. giHa rf
ytfgh jifa bgUj cz jJUjik mndh ghLfsh
ma lwJ.

, gil ukha jWfikiakL jJ nehFnthkhf! cyfJ


ntW vbkhD fhzglhj bghUyfz vgbjhW j Ujiy
fnwh mt. myfz mfbghU wbghU vd U idilaJ.
giHa j brfbsyh mtF yankahF. Utif
ya yfzfshY czjgLtd. mw bghU g L vD
cW bghUfSF VJtha fhjbyhGf ubthGf M. vdnt,
bgUghikg fhjY uK jH jiy wj g vd Ko fLj
bghUJ. jHUila gilkhia Twtj UtSt,
TWlW nktD To baF
Mw yJnt gil

103
vwh. giftiu btFL neha f mt ntbfhL vlJ
ikJLkhD uF mJnt njhahFkh!

jid jhftUw fJ if ntiy vJ mj ciu ngh


nkY jJ tU fid vjF nt eho ubdhUt j khny
ijJ lj ntid fL mjid gJbfhL kGwhdh! vnd
jHUila Mik!

j kwt ngh w fhLtJ vgJ vfhyJ iy. bt


gwjiy vD nghfs nrhH ffhyndhL ngh j bgUnruyhj
vD nru kd j khny ijJ cUd Q wzhF vd eh
thnshL tlUJ c jh vwh, mtDila uij khdij
vthW mslyhF?

KJFo wj kfU fuw u thifduht. euf nkbyGJ


njh iuj Ka xU j kf nghny wbfhLjd vW y Tw
nflh. mtSF clha dF msiy. v kf ngh wfhoaJ
cikah mt ghYl v mfij ijLnt vW nghfs
miljh; jh if bfhl thdh m fsnj lj zfis uo
ghJ tjh ; j kf, gift ntdh UTwhf ijJ ljiy
flh M! mtid bgw ehD ngUtif bfhlh!

kbwhU u kf Kjdh nghY mjF Kdh nghY j fztid,


jkakhiu Hjt, mW ngh Ku KHf nfL j FoF xUt
ngh brantLbkd U j xnu kfid miHJ FL vbz
btshil cL ntid if bfhLJ brUKf neh brf vd
Ljh!

weh}Ys uL brf d Twhwd. j kf


izaw uzF jD ntbwd rhW ntL?

jH jifa kww cilauhD mwJiw tG ngh brgtuy.


U bgU ntj ngh brtJ fUdh xUt xUt ehL thG FUfkhuha
mjzU bgoU HnjhU kz J kf bgwhnjhU vD
tfF MdfF VjKlhfhthW, ahngh bjhlFJ; Mf
EkF ghJfhtyha lij miluhf vW bjF aduht. kW
bghUfsY Kjf mownlhU, gilHnjhU Kjyhdhiu mt
bghUJ bfhthuy. vdnt, kD fhF mil ntjF kwJiwD
mwnk fG vf.

giftnk br tfikia nguhik vW brht; mtF


xU jh tjjh mJ J bfhSj bghUL fnzhlKl cj
brjiy mthikF Tik vW brht vD bghUsikJ tSt
Ta

104
nguhik bag jWf xWwfh
Cuhik kwj v~F
- vD br <L maghyJ.

brw brw nghbjhW btna idj muf nfhkhdha uhtz


uhkDl j Kj nghny gilf ah gblha, Fil bfho Fbwha,
nj mJ KobahJ Y m btW ifadh ehzjh Kf
fJ fhfsh yid whdhf mbghGJ mtdJ iyiia
foua bgUjifaha uhk mtid neh mwdh m mjF
khwha kwdh, mk btYj mkuF mJ vgjid kd cWahf
bfhth; c CYs isPUl nrUkhW gwJ brth; gh! bghGnj
v - ifah wUgh; jikia fL u ah mbraiy
idny cdF Jizahf mikj nridfS w bgU fhdh
nkhJl isngh Mdik flhanwh? W ngh ngh brjF ehis
tUth vd mU jd vD bria fg ehl bjF
mw dhy mkuF mUgif flj
kw dhy bjgJ kdil t
gw bdL f isnahL gh
w ahdJ idy wikf ou

Mis ah cd fikjd khUj miwj


is ahd flid Wngh nghF
ehis thbtd ed ehs fK
this jhW nfhry ehLil ts
- vD brf mJ wghyd.
uRit jJ y brfis bjhlfis T iuia
Kongh. nru brFLtdhdt fzF iy bfhzjbghUL t
NotlirF wgl JjbghGJ mt mikrdha yt nfhij
TWtJ.
fifng ahW fLd j
vnfh kfis Moa meh
Ma kd <iu WtF
xU aha brUbt nfhy
fJ flJ fLf Tw
fl ntia jeh lha
J fUid ah Vgt
KJ cy KGtJ iy.
vgJ.
105
W btgl euf bgUkh mz Tlijbayh
ikgs bfhW FJ W Mj iyfl ufyhj, D c
cs xW cziy nghY; M ntij tzFah c bwh
bghWg vW Twh g, ua mtid neh,
nfJ fhz sjnfh s nf
njhbshL jhS id JJ bd
thid bjhGt jyh tzFj kf Cl
ehD csnjh vdh mlf eLf efh

fg thah btgl ubkhf jHUila Mik is


vg Iaiy.

jifa brfis gW uRitia EfJ bgUj bkJj j


kf fldh.

I. bgUdh :

1. bghURit xgJ ahit? mtW eif njhW NHiy Ma vd


fhosh?

2. Rit vgjF sf ahJ?

3. u vD Rit FJ Ma Tsd ahit?

4. ey giluij bfhil uij vGJf.

5. gh gil uK bfhil uK FJ sFf.

6. KJFo wj kfUF uz FUjJ vgjid


rhWfSl Wf.

7. gHjH gilkh FJ Ma vGUgd ahit?

8. gil jH ngh beahJ? mjid fg j fha vd


fhosh?

II. beLdh :

1. Rit vD jiy xgh Rit g bkghL g xU


fLiu tiuf.

2. KJFowj kf ugig UFw fhL jH


gilkhia ngh befis s fLiuahf jUf.

106
III. bkw tsg :

1. uRitjJ ciuahlfis ng/eoJ kLf. EkJ


ciueil ghl f tU nghfsfh / ujh / tiw
ehlfkhf totikJ eoJfhLf. ughoa fl bghk, njFuhr
ehlff EkF gHfkhd uiufis ng fhLf.

2. fhQ fij jiyf fij vG egfnshL brh


gHFf.

1. fhgff - kHiyF KJikF.

2. bjho FHij - bg kf.

3. bjhyh - nkir JilF is.

3. njitaw lf td bkfis vGJf.

1. xsitna RlgH ntLkh ? RlhjgH ntLkh? vW nflh


KUf bgUkh.

2. CWfh itjh giHanrhW cns nghfhjh?

3. gofhj bgdh ik! vd ga isgh mj Mik.

4. u gf ghuhJ goJ nj bgwiyna.

5. brid brW Ug vts brythF?

(idbjhif, cikbjhif bgabur t t fhJ)

4. My brhfis j brhfis gagL vGJf.

1. T lJ Or iy nghf brhdhf

2. Kj mbl gh vwh r[jh.

3. j bghnf bfhLJ gth.

4. lhl mitgo fhu nrf TlhJ.

5. bu thl Ahbt g vyhF brhnth.

5. njitaw lfYs td bkfis vGJf

1. fzh fzh nf tJgh vW miHjh br.

2. goFgo brhdh fL bfhshk Ugjh?

3. KobfG ntj _tUF caJ. nugho aUSf vW nto


bfhlh rhjdh.

4. mGj fQ j FHY G goj clYkhf fz


nflh.
107
5. uhkdJ nrit mkJ wf xUglhj jdJ Fiwia
idJ Rt tUdh.

6. gygybtW bghGJ ojJ.

(ulh ntWik bjhif t fhJ, ntWik, Mwh ntWik,


idbarf y, uils, bgabur bjhlf Mat tfh)

6. wbkh brhfis j brhfisL vGJf.

1. ehis unjh[t Mjyh [fy fhahyafSF LKiw


mfgLwJ.

2. ehis Unthz eu Toa Rgd thA Rg KTj.

3. jhf gJ ufSl tUJ tJ-tufis Mtf


ntLnwh.

4. jh v maj ndj vW T rnjhjh.

108
3. fhsntlD fifntlD
- uh.. nrJis

jehL fhs kiyny njhdh xU ntl. tlehL fif


fiuny wjh kbwhU ntl. mUtuhY ntl FybgUikwJ. fhs
ntlid fzg vW, fif ntlid Ff vW ya cyf nghW.
UtU caa m beia filoJ mah f bgwd.

fhsehjgh itj mdh j fiz bgabjLj


fzg bgUik jehblF guwJ. viyaw mF mntl
bgUkhnd vLJfhlhdh.
fzg xgnjh mik fl
vdg vbdh vid M bfhlU
tz gbjid thbtw thfUiz
Rz bghwnf brjh nfhJ.
vW til neh ghL ghik fzgdJ viyaw m wid
khfthrf eF ssh. UthrfY njthu UghRufY
fzg bgUik ngrgLjyh irt rkaij iy Wa ehtUF mt
Kat vgJ eF sFwJ. fhs ehjid tza UPhdrgj
Fl ga fhgh ngh ntl bgUkhdha fzgid if bjhGjhbuW
nrHh mHfhf vG nghjh.

fF ehafuha fg uhk fhijia tlbkh fhaW


vLJbfhlhnuD mjid j ehlhUF Vw Kiw J abjhU
Ujhf mJsh. uhkl m l fif ntlid cUthF bghGJ,
fg cs fhs ntl tot fJ yfW. fhs ntlid fUthf
bfhL fif ntldha Ffid mt thJ toJshbuW njhWwJ.
jF ublhU rhWf fhLnt.

nfhry ehL sturdha uhk, jh brhiy jiybfhL jdFa


ehL JwJ fif fiuia tjiljh vW mj Ff, mFiy fhz
wglh. thf Kt vGa tlbkh fha Ff uhkid
fhz wgL nfhy, X mur knwh murid fhz vGw jik
mikUwJ. Mdh fg, Mltid fhz brY moatdhf Ff
nfhyij U mikJsh.
njth fH nrf tjbd
ehth ntLt ehaona
vW Ffnd TWjyh ik sF.

fhs ntl jda iwna j jiytdha iwtDF


ajhF vW mjid vLJ Coathnw Ff jda fifahW id
bfh njidnk vLJ bfhL brwh. muil uhk UK
109
itJ, Iand! njD D U bfhznj. njt UtKJ brjUs
ntL vW iw wh. mbra fG nghJ uhkDl Uj khjt
y ciuahobfhoUjd. mtf FfdJ kdghikia mahjtuh,
jfhj bghUfis ntl vLJ tJ mgrhu brJ lh vbw btJ
nehd. mtf kd fj fUid mj uhk,

majh ctg csJ mdh mikj fhj

bjju bfhzj vwh mKD j tnw

vW Uj khjtiu bjUo aUdh. jF neuhd bra fzg


ru cL. fzgDF a fhsehjid tnfhrah vD
nta Kiwgo rid brJ tjh; fzg iwia bfhL
Unfh lij fL brtbjhwahJ ftiybfhoUjh. mij
czj iwt mt fdny njh,
mtDila tobtyh egf mbgW
mtDila mbtyh eika mbtW
mtDila brabyyh eka thbkW
mtDila iythw ba wUbrth
JnrHh bgUkh UthF.

fhsehjgh m l fzgid nghynt FfD uhkid


Ufyhwhj kdghik bgwh. m khiy tjiljbghGJ uhk
Ffid neh, mgh! u c CUF brW ehis fhiy fif
ahiw flgjF glFf bfhL tUf vW brha bghGJ FfDila kd
mdilgl bkGF ngh cUFtjhW. v Ia, v Mlt, vid ngh
vwhnd! mtid L eh vthWnghnt? mtDlUjny vdF ngg.
mtid Ujh bgUJg vW v uhkid neh, Iand! eh
nghfyhnw; <oUJ vdh aw bjhL brnt, vwh.
fhFyh wjh Tw
fhjy czJ th
ghFyh brt id
d ghj fiz
<yh ft ndah
d Uif neh
ny Md ija
brFt moik vwh.
vW Ff bgUikia mF fg ghL f mHF thjjhF.

110
v bgUkhnd! mnah khef mahrd kd kddh kKo
jJ brnfhny murhS nfhy fhz ntoa cid ril Ko
ku jJ fhdf mkUf fnlnd! v f brj ght
flD bgjnwh? j nfhy cid fl v ffis gbjahj
ghna eh. MD, Iand! cid L nghf vdh ayhJ; vdhaw
WbjhL brJ bfhL <Ljh Ung vW kdfJ ngdh.
fif ntl nga thrf Ritia mj uhk,
ijia neh j
UKf neh uh
fhjy MF vW
fUiz kyj fz
ahD a eg
U<L vnkh blwh
ahD a eg vW miHjikah Ff uhkDF bghD
a Mdh; fD a Mdh; kbwjD a Mdh vgJ
btgilahf sFwJ. d Mbfhsgl Ff mfK KfK
kyjh. mu ehz gha uhkD ij gLJwf, yFt iy
a ifnahL mUtiu fhJ f, m totha Ff Kiwahf _tiu
fhJ ewh. u KGtJ fikahJ fht brj Ff, ggny
<Lglh. fhs ehjid uhbghG fikahJ fhJw fzgid
nghynt uhkid fhJwh FfD.

D fhs ntldJ mF fif ntldJ mF xU wj


xWikL. UtU iwtl ga fUjh g ltf; TL m
FLj j fl vW bfhltf. jifa gna rhywjJ vW
rhnwh TWt. uhk, ehL JwJ fhL Fjd mtgh m bfhlt
_t. fif fiuny Ff uhkid nrjh; Zij Rt tJ
nrjh; yif z tJ miljh. jid tjilj _tiu
jDila FLgny nrJ bfhlh uhk. vD Rt uhkl
m ljF ifkhwhf Zij muir bgwh. z uhkid
ruzilJ yifauir bgwh. Ff xUtnd gfhf g brJ ifkhW
fUjhj m ikia eF sfhodh.

thW fj m thj fhs ntlid, fif ntlid


Fnfhshf bfhL iwtid idJUa mg, iy ngwila fUa
Mnwh U moahuJ m bgUikia idJ vnw tF eh! vW
cs cUd.

Kw Jwj godjof vW jHf ngh fG bgah, fzgdJ


mUbraiy idJ fiuJ cUFthuhd, fhs kiyykj <rDF
Mshf fUa mof.

111
thsh kftJ Clt nydny khJ brhd

Nsh sik Jwft ny mny bjhL brJ

ehsh flJ mgt nydny eh brW

Msht bjgo nahU fhs mgUnf

vW mf FiHjh. Inah! bgw isia thshyJ iwtDF dKl


tnydh? Uyfl ngh kidah, itj Miz flthJ siknyna
Ibghfis btW, g Jwf tnydh? MW eh gHa ghik
Muhj m thJ fiz gJ, iwt ff mg tnydh? jifa
bghfdha ahD, bkaoahngh eoJ, lfnj Fl iHnw vW
cs Jwtikj caa mof cUFthuhd. flnjhF fljyjha kf
ghr j xU bjhl, bga W bjhluh ngW bgwh. kidah J itj
ghr Jwj kbwhU bjhl iwtdJ mFauhdh. f wj
cWiy vwJ, <rgh itj mdh, U ffis <jf
irj xU bjhl khyh g kjh. thW mf wbkD
Utif giw mwnt fisJ, iwtgh mig tsj moahuJ iyia
idJ godjof cUF ghik mJ nghw jfjhF.

fhs ntlid Fnfhshf bfhL mof fiuJUathnw, fif


ntlid yfhf bfhL, thdu ntjdhd Rt tho tUdh. Uik
jU bgUkhdha uhkl v gaid fUjhJ Ga m l ntldJ
bgUikia jdJ Wikia idJ Rt ij jsjh. thdunrid
yif khefw vanghJ, m gil w mkhW j ef W
neha yif ntjid flh thdu kd. mt cs w bgh
vGjJ g bkyo ghitaha ijia tridah ftJ, iw itj
mufnfhid bfhW g f fU mt J ghjh. uuha UtU
beL bghGJ fLngh isjhf. yif ehjdJ mswj tikia mj
thdu jiyt mtid bty ayhJ mt jiy Uj k Koia ftJ
L uhkdJ ghriw tjiljh. fhyDF fhydh aikj muf
ifW j tjthdu uid fL uhk f Tjh. miy
mdh mf FiHj thdu kd, Iaid neh
`fhony fG ntj
brjJ fhl khnl
ehony Ffdh brj
eikia eaf khnl
nfony mny W
fL m a dhis
ony jiyf gJ
bfhzny btWif tnj'
112
vW kd tU bkhjh. mnjh! fho thG fG ntjD, eho
thG e ntlD, fhoa mig eh fhl ayhjt dhnd. yif khef
iwUj nrhfjhsha eifia nf bfhL tu taW btWikahf fL
tnjnd! eyhF l isF mufid vJ, mt ufis bfhJ
bfhzuhJ btW ifadh tnjnd vW thdu kd tUdh.

fhony fG ntj Ma flikia ehony fif ntl Ma


eikia mnthkh, thdu udJ brhbghU J sF.
fhdf jash Uj ijaiy yif ntj tridah ftJ kndh
ntfkhf brY bghGJ, MjutW mua kif mGFu nfL fG
fhty fhD fL tjh; mwbe jta mufDl beLbghGJ fLngh
J M Jwjh. thW Mjutw ijfhf mwngh J M j fG
ntj, bjt kuz vdh vW uhk ngh fjh. jD
fF w rlh vW brh brtdha mDk fJiujh. mu
mj thSilahid btW myFilah btYj ayhbjwJ, mwbe
wa mufndhL bghUJ M Jwjny j flik vW mJ fG ntj
c bfhLJ fbfhlh. thW uhkdJ nrit mk J wf
xUglhj jdJ Fiwia idJ thdu u tUdh.

fif fiu fhtydha Ff gujdJ guj nridia


flnghJ, mt uhkid bty fU tjh vW v jDiu xU
bghUshf fUjhJ ngh nfhy idJ
MHbe Liu ahWf lt nghthnuh
ntH beLgil fL yL yhnsh
njhHik vwt brha brhbyhU brhynwh
VHik ntl wy vbwid Vrhnuh
vW ubkh gfJ j njhHDfhf ciu bfhLf irJ wh. v
fht mikj fif ahiw flJ t nghthnuh? njhH vW ehaf
ciuj brh xU brhynwh? e kwthj eh ngh jiytdJ Mizfl
fht ViHna, mkfs wj dnwh guj uhkid ghf
ntL vW Ff Ta bkhf jiyaha m jiHyf fhzyh.
thW Ffid ngh c bfhLf Ja ayhj jdJ Wikia idJ
Rt tUdh.

Mfnt fhs ntlD fif ntlD m be xgh caW


Vid mgF xU fyfiu sfkhf mikyF jik J sF.

113
g

I. bgUdh :

1. fhs ntldha fzg bgUikia kthrf vthW ghLwh?

2. fif ntlD fhs ntlD iwtDF mj fhiffis


sFf.

3. fzgid nghynt FfD uhkid jyhwhjt vgij sFf.

4. godjof ngha _t aht? mtj mU braf ahit?

5. thdu ntjdha Rt mfFiHJ ghuhL Ut aht? mtj


braf ahit?

6. uhkid bty fU gil bfhL tjjhf fUa fif ntl


ubkhf ahit?
7. ifkhW fUjhj m fif ntlD fhs ntlD jiy wik
ahd?

II. beLdh :

1. caa m beia filoJ mah f bgwd fhs ntlD


fif ntlD vgjid s fLiu xW vGJf.

III. bkhw tsg :

1. fzgD FfDnghy iwany jiyw bgUkf tuyhWfis


uLf. wrka rhnwhgyU tznk m be wtf
vgjid f thyhf mJ kf. md uoa rka ezf
brfis egfnshL gJ bfhSf.

2. ku iHfis mJ Ff.

1. bjid iyah W Dthf.

2. m khFoia fhagLdh.

3. njhl cs thiH bro ghf mHfhf csJ.

4. gdnjhl Mij mftJ nf.

5. f rhlh fhrYF eyJ.

3. y - s - H xntWghlJ xf; bghU ntWghL czJ ga gLJf.

myF - gwit _F

msF - bg k

mHF - f, td, v

114
miy - fl miy

mis - W

miH - TL

iy - ku, bro, bfhof iy

is - (cl) isj

iH -

fiy - f fiyf

fis - F, gfis

fiH - _

jiy - X cW

jis - yF

jiH - jiHj

t - tik, tj

t - fhW

t - ghij

115
4. Fokf fha
- bj.bgh. dh Rjudh

ehgJ MLfSF K fj v sik thif, idf idf


wJ. sik nfl fijfis idjhY gmnwh bghFwJ?
rhu sFf tUtjF K DFDF vd D fnshL bjU
sFf nghoL fhy m~J. mY X mHF; X g. bghGJ rhjJ
C ml L. xUbksd - vF iwj bgUbksd xnw, mik bghF
u g TjhL. khiy MWkbfyh nrhW KoJL. eL
mLJs rhufh FHijf vyh ToLnth. vf o giHa
ntiyahis R, ehadh! ehadh! xU fij! xU fij! vW m fa
T NJ bfhnth. fij cy FJ eifahLnth. Uoid kwngh;
oid kwngh; j cyidna kwngh. murD mu, uU NuU,
bghD k, mHF flS, ngR yFfS ghL kufS vfis
R R tu, mj jUy ahfS xUtuh thnth. vnghJ, X C
X mur Ujh vnw mj ntiyah fij Tw bjhlFtJ tHf. M,
mur ju ntbwtU kdJ v tufhnzh. vd vd fijf vd nghJ
v ghnw: ukhj fij; kjdfhkuhr fij; Uisahlf;
es fij; mrrju fij; Jnahjd fij; uhk fij; vyh Kokf
fijfns. Fokf fij xW nfljhf idF tuiy. Fokfis
g vQtjnf l yhk nghlJ. W idjh bga aghf
njhWwJ.

d gY fY fW nfL tj fijfS Kokf


fijf myth? uhkhaz, ghuj, mru uhz, esbtgh, ielj
vgitna vnghJ ghlkhf tU. My na ehlff vwh
murfis ga ehlffns ghlkhf tU. tuyhW vwhY murf tuyhw
ntbwhW tuyhwhf mW njhWtnj iy. vfis fij vGj
brhdnghJ, X C X mur Ujh vW vGj bjhlajhfnt
idF tUwJ. KgjhLfSF Kd Uj iy ~J. j dnu
ghlhyf wJ tsJsJ. ghlh vw brhny tHfhjfhy mJ.

jkLkh jiy UJtjJ? cyf njhaUJ cyf


KGtJ fij vwh Kokf fijjh. tlbkh Mfha vW f
bgWtJ th uhkhaznk. nuff gHfha vd ghuhLtJ nAhk
ghoa a vgnjah. bkdy vw mur bgUkh mHa kidahbAy
bgUkhoia gh vw a ehL stur iw vLjjh _l nghidna
ghLwJ mj gHfha. t vw ghthz ghoa < vgnj y
bkh gHfhakhF. cnuhk nguuid njhWj <a vw mur
bgUkhdJ tuyhid Twnt mfha vGjJ. thW vj ehL
gHfhaid MuhjhY mur myJ uuJ tuyhidna gho fH
fhnwh.

116
Koaurffhy VwFiwa KoJlJ vW brhlyh. J FoauR
fhy. mJ kLkh? Kjyh vW fjbjyh kiyna nghljnwh?
ghlh vw brhny ghilnghy w fhy ~J. jifa eh,
Kokfis g ghoa f thF KW itf KatJ a
mW. mik jyaid Muha va isa mP Kjyh
yaK Kokf yaK m Fokf ya vd VnjD clh?
vW ber FKWwh. Fw ghodhY, mJ dh Fwkhf KowJ. Fwt
ghodhY mJ rungu Fwtahf L XLwJ.
Mdh bgnahiu ajY ynk; nahiu fj mjD ynk vW
gHjH ghosJ idF tUwJ. gHjH thgj nghLwhdh?
cikiajh TWwhdh? vjh ghnghnk! j M fha
vJ? ghujkh? mJ dh vGjJ. uhkhazkh? mJ fgdh xbgwJ.
jya tuyh Kj Kjyhf fha vd ww njhaJ ygfhunk
M. mJ ahUila fij? mnf nrhH ffhy tUwh: Mdh mtDila
fij mW.
ghoa beLbra mur fo Uwh; fz vnu
c Lwh: Mdh, mt fij mW. nru brFLt tleho
ngh wh: fzF nfh fl kaUJ f vLJ tUwh:
Mdh, mt fij mW. KuR KHFjhid _tU fij tJ mj
Kokf fijahf ygfhu sfiy. Fokf xUt fij: mY
xU bg fij: fz fijanwh ygfhu! nfhty FokfS
xUt: khj guija xU. tfSila f thifna ygfhu
u.
J, eh ntW vF fhzhj xU a! Kokf tuyhnw M fhakhf
w ehLfbyyh mikJ sf, Fokf tuyhnw Mfhakhf j
eho mikJ sFwJ. FoauR cyY j fhaij ghuhl l
cL. ghlhyfK jid gl tuntF. Ma Fuit, FwFuit,
ntLt t vW ghlhfis ghLt ygfhu ghoa snfhtofSF
vts k! vts f! KuR KHFjhid Kokf _tU jeho
xUikghoid ijJtjd. Fokf tahfnt jeho xUik
X tsu fhwh snfhtof. nrhH eho wwh fz, gho
eho fztidHwh; nrueho bjtkhwh. _tur nguhirah,
KbgUJlh btLL lF jHid, fz thif tna X
cUth cbgW sFwh.
v thehSFnsna xU uia fhnw. Kokfis gna
fijia nfL vG tj ehnd, nghJ Fokf fijia nfL vG
tUnw. v sik ehf jid eh eUf KoahJ. Mdh, VwFiwa
ulhu MLfSF Kdnu, jid edh snfhtof; mur Fo
wJ mur brt thjt edh; eaJ kLkh? eago Fokf
fijid fhakhf vGdh! vGaJ kLkh? jh vGago jehL mj
fhaij mW Kj W tiu ghuhLgo brJ lh!
117
snfhtof brj u bgjnwh? rf fhynk xU u fhy.
mj ehisa ytf gHikF moikahfhJ bt bgw Kawhf. mtf
TUF ctikfis flh j cik sF. jhf ne fl
nghfis Cfisnk ctik TWw Jikia mF fhzyh.

tkh ef nghy mHa jiy, btngh Muthu nghy gbrh


mgy MuthukhwJ, vbwyh ghLw xU Jkuid rf ytf
iyeholjid v vgJ? j u gadhf is uf gy.
Kokf th fhQ wf vyh, Fokf thY flh mnwh
fha F! fhjY, mGif, uK fha bgURitf. khj
nfhtyD xUU <UlYkhf thw fhj thnt ygfhu fh fhl.
fztid Hj fzna mty Rit MHij fhLwh. mj
fijjh kJiu fhl. fzfhf vLj fid tltur jiyJ Vtj
brFLtdJ uij ghLtnj t fhl. murl u flh Fokf
fha vGtjF l iy. nfhtylK u fhwh snfhtof. W
cyf nghW u; fhaof fhoa u - jid ulhu MLfSF
K fhwh snfhtof. ahidia bfhyhkny ahid fhUJ
Katid fhghWwh nfhty; fUiz kwtdhf fhawh.
fz - ilL bttuhj bg bteho ghoaid btwh
- flshf khWwh. <bjhU Jik! guijaiu ggnj mW W
tHf. guija Fobgzhd khj, fguahf XFwh; Jwtw
Kokahf wwh. mt kf cyf FUthf sFtjid knkfiy
ghLwJ. Fokf wid jF nkY vthW TWtJ? UtSt,
jkJ bghUgh FofsJ wid fil g_W mfhu TWtj
Eg nghJ sFwJ mnwh? Fokf wid ilfhy jehL
kwjJ cL, mnghJ UtSt Ta Foa Egid czukhlhJ,
mj mfhufis xa vW xJ itjJ Jiknah? xa vgJ
mdhkJ fzfh? eho c iyah bghUgh Kokahf sFtJ,
xayhf xJfgLtJ fhy nfhshwnwh? W Fokf fha
bgUikia czJ tUnwh. Foau mnwh thnwh? giHa fis
a fbfhL cik czu tnagL.

118
g

I. bgUdh :

1. bj.bgh. mtf sikfhy nfl fijf vjifad?

2 gY fY fW nfL tj fijf Kokf fijfns


vW bj.bgh. TWtnj?

3. cyf KGJ fij vwh Kokf fijahfjh UUwJ


vgjid bj.bgh. vthW fhosh?

4. Kokf fijahf ygfhu yhk Fokf fijahfjh csJ


vgij Ma vd s fhosh?

5. gHjH thgj nghliy vgjid Ma vthW


bkwh?

6. UtSt xa g Ma fUij sFf.

II. beLdh :

1. snfhtof brj u FJ bj.bgh. mtf Tstiw


tf.

III. bkhw tsg :

1. ygfhu Kj fha vW mUf. fha


fij ffis mUf. y gFfis ehlfkhf M eoJ
ir gFfis ghoghJ Ritzf.
v.fh.
ehlf : fz tHFiuj
ir : f khiy btFilah
br brnfhyJ nth
fif jid zjhY
yth th fhnt
fif jid zjhY
yth bjhj fafzh
kif khj bgUfbg
wnj th fhnt
- fhdt

2. kabfh mJ bjhluikfgHFf
bty bts
ghiy ghis
119
fhiy fhis
iy iH
iu iw
jis jiH
3. ca lf td bkfisL vGJf.

1. ngho njfSF eF goJ wghf vGdh clnd gj ca


ilF.

2. fz bjtF fathF kd g nfhl vLJ


wjh,

4. u - w - x ntWghlJ xf; bghU ntWghL czJ gagLJf.


m - Ukh, f, fhfis m
m - mJ bfh
my - my
my - mGJ
uj - irbaLj
wj - rhj
cu - tik
cw - Rw
ciu - brh
ciw - jiyaiz ciw
v -
v - R
f - ahid
f - fhf, sF
FuF - thdu
FwF - bjhil
Tiu - L Tiu
Tiw - J
a - wj
a - dj
guit - fl
gwit - gwgdtha cd
kiu - kh; jhkiu
kiw - ntj
120
5. X
- nguP mzh

ghLgLgtDF X neu ntL vw fUid nghJ


VWbfhLsd; K X neu vgJ ca iydUF kLnk
illjfJ. illntoaJ vW fU bfhoUjd; mjid xU
jJt vW Tl Ttjd.

X neu iljh jh ciHJ mYjt, jdJ mYig ngh


bfhs Ko, kWgo ghLgl, mY nghfntL.

ntiyna iy, ehbsyh thshUwh, X my mJ -


gagLjgliy; bfhLik!

ntiy UwJ - ntiy brahk thshUwh - X my - nrhg!

ntiy UwJ - ntiy brj mYdh ntiy neu KojJ, fil


nghy nH Gwh - Lwh. - X my J; nrh.

xU ntiy bra ntoa iy iy, vnghJ Rkh Uwh;


J X my, J xahu!

X vgJ xU cik; brjt, j mYig ngh bfhL, Hj


crhfij L bgW, kWgo ntiyny <LgLtjfhd khkUJ.

X neu vgJ ntiy brahUF ntis vW kL bghU bfhs


Toajy. xUt j thifF njitahd tria bfhtny <LgLtnj
ntiy, mj ntiy Koj wF mt kd xU k bgW bj bgwntL.
mj thig bgW jUtnj X. fhiy Kj khiy tiu ghLgl bjhyh,
u wjJ maJ Fwh, mjdh mtDila cl mY ra Fiw;
Mdh, csny VLs ghu, nrh-Fiwkh? Fiwlt iy;
Vbd mjfhd t njoliy mt, brayW lwh; f, Mdh,
X vgJ fjh cl mYig ngh bfhtJ kLky; csny
cs nrhid ngh bfhs mt cytJ, ciuahLtJ, ghLtJ, MLtJ,
Ml fhgJ, ghl nfgJ, FHijfSl bfhRtJ, jkhd Vjhtnjh
bra <LghL bfhlhf ntL.

ntiy brj mYnghf mt vGUgJ gy k neu


XobfhoUj auij yk neu WitgJ nghwnj.

fjh kL ghlh kdny cs nrh nghLtiy.

J neu cw lgjh kL au ntiy brjjh Vgl nj


Uwnj, mJ nghlhJ. J t tlhJ.

ciHdh VgLL csJ nj Uwnj, mjid


fdh kL nghl KoahJ - kdJF bj jujf jkhf mt
J neuij bryl ntL; Xthf!!
121
ciHj mYdh L tjJ gLJ cwL ghlh ojJ L
aukhwh - kdny nj tsjgo UwJ; Fiwl t iy.
md ciHjYjt, cldoahf cwfij kLnk njo bfhshk,
egfSl ng ktJ, FHijfSl isahLtJ vw VnjD xUbghGJ
nghny <Lglh, cl mY kLky csny _L l mY Fiw.
mnghJ mt a crhf bgWwh.

khiy MWk tiu khlhf ciHjhnr, ngrhk ngh gLj Ftij


LL, oa oa fJbfhL bjUTJ ghJL tjh, cl
vdJF MF? vW fl jh nfwh kid. Mdh, gfbyyh
ghLglt, u fgJ clYF js bfLjiy TljuTL
vwhY, TJ ghj, fQF fhJF UJ bgwh, k bgwh,
kwtf kUf fhwh; jh, kwtf l flh,
ny mtDF f Uwnj, mJ mtDila kdny _Llj nrh
Rikia FiwJ lJ; kd JLwJ.
Jjh j X. GJ nghJ bfhL gLJ FtJ kL
my.
TJ ghgnyjh j UJ ilL vgiy. iur Fj
bjhrhiyia mny gugul RHW bfhoUF Mfis ghJ
ghJ rJnghd ffSF, xU fhu Xil, mny J lF ky,
fiuny X tsj ku, mny FYL f, mj fia bfhL ,
mjid VfJl ghJ bfhoUF m jifa fhia flh,
fQ fUJ UJ bgW, nrh bgUks L.

ftiynjhj KfJl bjh Tl jndhL UL ghlhfis


fL fL mt kdny FobfhL Lwnj xU ftiy, mJ, bty xU
nkfUJ kbwhWF CJ brtJ nghw fhia flh jsntD
fiyajh br. fhJ FilL xia bghfUJ nfljh,
csJF X mY; mj mY xUbjkhF nfol bgUks FiwJ
nghF! jjkhd thfis bgLtnj X! ntiy brahkUgJ,
myJ bfhoUgJ my.

tWfhf ghLgLtijl fodkhdJ jh kiy c VWtJ, Mny


JtJ nghwit; Mdh, mit kdny cs nrhit nghL khkUJ; f
f njit.

ntW ntiyna brahk, bghGid Xol ntilahLtJ X my;


ntiybrj wF, kdJF bj bgw whid gwfLghJ ghJ
Jnghwhnd, mJ X!

ciHJjh thH ntL - th, cik; flik! Mdh ciHJ thH


Koaiy vwh, mJ r_f cs bfhLikia fhLwJ. thtjF
ciHwh, wUF th mf ciHwh. Mdh mj ciHng mtid
cUFiya brJ, thit Efunt Koahjgo MLkhdh, mt ciHJ
vd ga?
122
jlthsJ brL u nghFnghnj jlthsijna
njJLkhdh wF gaz vgo elL? mJnghynt, ciHJ cUFiyJ
nghdh, thifny g bgw Koahj iydh, ciH mtid
bghWjko, c FoF erhwJ, ciHj wF mt thit mDgF
iydjhf Ul ntL.

Xaijo KojJ, mt ff mJ nghL vnwh gj


Kiw U Xa fiyny vt <LgLt?

ciHnjh iHnjh; cWghL iyba ciHL cs


vd VglKo?

ciH, j! csij cliy xnu moahf KJl Toajhf


UJo, cyf bgUfij nrhf Wfijah nghF, myJ gafu
gLbfhiy fijahf KoL.

ciHjh Vgl cl nrh nghf, co, ciw, cwf njit;


ciHjjh Vgl csnrhnghf X, bghGJ nghF njit.

ciHjjh brythdJ nghf, Xid mDgfjf msF t


r iftr Uf ntL. thH t njLtnyna fhy KGtJ, t KGtJ
bryth nghLkhdh, cUFiy VgL Lkhdh, njhif jJ
brJL kyhth; mU kyjJ mWJgL bfhoahth; ga fhzh,
gadl khlh.

Mfnt ghlh X bgWtJ, r_f xW; mogil .

X neu - X jik Matid bfhL, xU r_f iyia


kLwhf mths. bgUghyhd kfSF ilF X Uwnj,
mjid ehff msnfhyhf bfhwhf, eythsf.

X neu xnth eho xnth fhy MF mikUj aF


Vwjkhd totbkLUjJ.

btnk bt bgl ungh J tj nuh ehlt clfLstf.


xUtUl xUt kngh, thngh brJ Mwiy fhoL u isahLfis
fhgny kLky, uf UffSl nghL mitfis bfhtJ myJ
mitfsh bfhygLtJ vw ufkw isahLfis fhgjid
cyhrkL Xthf fUd.

m brtij bgW fj nuff X neuij fha


vw jubgw a ehlffis fhgny fUJ bgWtny X neuij
bryld.

KuL fhisl nghLtJ bg ehltF uisahL; Xneu


mjnf bgUgF brylglJ.

123
gHjH jkJ X neu VW jGj, kngh nghw uisahony
bryld vW mnwh.

nfh ril, fuoril itfis el X neu bghGJ


nghd yhJ ehlt, _W whLfSF K tiu.

X neuij gagLJt xU ey Kiw mikfhlh fahl


btahl zhlkh, a bj wgjF gyhf kdny nghij
fhLz bfhjf brJL.

nkdhLf gytny X neuJfhf vW mikf gLs ehoa


TlfS, NjhlrhiyfS eaig tsgdthf csd vw cz
nghJ tYbgW tJ bfhoUwJ.

Mdh, itfny <LgLnth bgUghY cyhr njoL gz


gilnjhnu - bgUghyhd eLju iyd, fhgJ, f, M nghw
u isahLfis fhgnyna bgU Ug bfhLsd. FJril
fL fgjid, vG jujf bghGJ nghfhf bfhLs mbkfh
jbfd bgUgz brylgL tUwJ.

brw f ns vD FJril u, jDl nghoF w l


vghid xnu xU FJ bfhLJ nH dh. Gjt Flgl
neuF vGUfiy. vdnt, ns btu vw UJ mfbgwh,
yrfzfhd lhyf Fjd. j FJ rilnghJ, xnu dho!
xnu FJ! FJ ril KoJ ns bgUbghU bgwh gR bjhifahf.

ns - l UtUnk nuhf.

itnghw isahLf, fhnghUF fL; u cz jU,


maiy, Mdh a fUJ jLkh? fUJF Ujhf vw nf gykhf
vGJ oUwJ.
kw ehLfny, X neuij vj tifny brylh, fUJF g
ilF vgJ ga lf lgL tUwd. nfh, j! X neu
vgJ, th aig, bjh aigjuKsjhL vw cznt
bgwiy. X vgJ ntiy brahj neu vw msnyjh mjfhd
yfz UJ tUwJ. XbtgJ fUJF UJ bgW X th vw
iy mikaiy. mikLj ntL.

124
g

I. bgUdh :

1. ciHJ mYjtDF X vgJ mogil vgjid mP mzh


vd vLJiuwh?

2. xbthU ehoY X neu vjkhf mikJsJ?

3. X FJ mP mzh ciugjid vGJf?

4. ciHgh Vgl csnjit F Kiw FJ mzh TWtd


ahit?

II. beLdh :

1. X neuij gagLJ Kiw g mzh Tadtiw bjhFf?

2. mzh xU a jidahs vgjid X vD fLiu vd


bj gLJwJ?

bkhw tsg :

ghlf vLjhsgLs j eilia khztf cWzf.


bkh t R brhygL fUid bkUnfWtij ghl
t czuyh thW btntW tifahd bkh eil mikj fLiufis
goJ mf. mLFbkh, cz bkh, Kjait fUJ brit tik
bratyit.

u Kja iwat gjfS mj gJ m L


beaJ vJjFa khjF cWbad canjh ciufgl bghUf
ehF. mit ij bkh bryh iyikjhf Jwtwkha fhuz
tifah TwgLtjyJ yfz tifah Twglhik fsh TwgLtd
Vid _Wnkah. mtW mwkhtJ kD Kja f jd brjY
yad xjYkh. m~J xGf tHF jl vd _tifgL.

- gnkyHf ciughu -

- UFw -

nrhiyny Fnt; kuf TL; UJ itF, Myku H mknt;


M, v Gij gh, mj muRF ~J clh? vD. muR fgL ah
G thDw X nw, vid kf R brwhf, fh vD.
nt, vH eybr v Fzfis brhnw; th vD; m,
ehif, sh, kh, t Kja kuf ahkUFnkh? jid mitf
Egf sF; kiy vid mofo miHF.

- U..f.

125
1. bfhir brhfis vGJf

1. rhaju neunjhL tuho mkh L;

2. j eh cfhU, jh tlnw.

3. mkh nrhW Mirglh bfilfhJ.

4. btisahonyna fzh Ufhnj

5. mkh bghQF fzhy; mtut Lny rhghL

2. bghUjkhd Wj FfisL vGJf

1. kdtD nah tsehL cdnjh cidanjh jiH Xnd


vW djh fg.

2. ehFzK ehgilah IyD eyikrh MF yng mKurh


- ntgil

thSnk fzh tjd kFil MSnk bgik auR

3. jtah jh bgw ngtotjh ngah vW iwt mikna


vwiHjjh mikah vW jh wj fhiufhYF bgUik
nrjjh fhiufhyikah vW miHfgLwh.

126
6. rkaf bghJ
- FwFo mofsh

y fodjikia s beHbrJ gagL bghUf


isF jFahFtJ cH. Ritiladthf, Mdh Ritf Koahjdthf
xnwhblhW khWgl Ritiladtha bghUfis RitjFa
Ritiladthf MFtJ rikj. kj csfis g m is
ykhfjFgL gFt gLJ jJtF, thif KiwF rka
vgJ bga. kj thifia rikJ gFtgLJtnj rka nehf.

j Ga nehfnjhL, guj yyf f, njhs rkaf


gygy. rkaf gygythD mit aidF nehf xnwah. X
irau gy gy thafis a irbaGwd. md vG
irbah ntW ntW xaikiladntah. MD, RU, g, jhs khWglhJ
vgij id bfhs ntL. mJnghynt, rkaf bkhah khWglyh,
fhL fl bga, tot khWglyh. MD, kj Fy xnw vw RU
khWghLf iy, xnw Fy xUtnd njt vgJ rka a; .

cyf thG kjf midtU, V kiwa cfSTl


iwtDila mFait. j cdfis ng ghJfhgijna iwt
jDila Fnfhshf bfhLsh. cdf JgW , Muh
g m isJ kH ntL vgnj iwt Us. Mdh,
cf iyj g kH ntLkh g tHFjiy l, Jg f
brtnj Kjfl.

Jgij Tl nkbyGjthahf FtJ iwthd gaidjuhJ.


JgF fhuzkhd mahikia c gifia monahL mfw ntL.
HFf btoa l nkY jgij nghy, mahik gif nkY
nkY th ilJbayh jiHJ tsU. mjdhynwh nrHh, ghr
gKj ggh nghy vwh. y fodkhf Ujh Kisj iu xonj ifF
tU. L fil jF. y juh eidJ k sUFkhdh iu
LF bghGJ ntnuhL tU. mJnghy ber fyhf UFkhdh, Jgf
khwglhY JgJFa fhuz Ftiy. beR UtUdyh eidJ,
mdh beJ bfhLFkh mbghGJ Jg kL Ftiy;
JgFa fhuzfS Fwd. g JkJ btsK ghwJ. it
midJ cl fG ff MF. Jnt, thif Vgl ntoa
khWj vW rkaf xU Fu XJwd.

cF cWid jJ, <yh gjf ahit flj gid


jJ thH itF Fzf gygy. mitaidJS m vw Fz,
f f wjJ. m, Jg nehF kUjhf UwJ, g isF
CW fzhf UwJ. m jid bfhltid kwJ;
rhnjhid kwJ. V vyh ty iwtid Tl mng
kwJ; iy, m mtid igakh LwJ. Mltdha mt

127
mF moikahwh; ughiu fhgt, ugtdhf khWwh vnd,
mra! j mid bgW ththF thH itaYnshiu t elJ
Jikia bghJikia vbdngh!

cy ghtij jkJ bruh fGa VRbgUkh m UUt.


mtuUa kiy brhbgh m bgh. xUtiubahUt m bfhL
xGFf; gifik ghuhlhf; kF Fzid bgWf; vnyhUF
vbghGJ m fhLf. vW itafij t eldh. `fUiz cstf
ghathf; mtf J fUiz bghagL'. vw a miu
vzjfJ. m ~uh vw bgah iwth eh m ijia
ijngdhf! vW kf vl m brYJtjF K, eh mtfl
m fhLntdhf vW Ts ciu czujfJ.

KfkJ rhnf mU thFf m ey wJ sFwJ, w


m ghuhlhkY w mF ghukhfhkY Ugtl eFzf uh
vgJ KfkJ rhnf mU thF. fl gilYs kf midtiu j
isfisngh fU midt g Jgfis xUt vbghGJ jdjhf
fUJwhndh mbghGnj mt [& Mth vgJ mU thF. khj Fy
xnw vgJ mtf midtU xU Fykhf thH flikgoUwd vgnj
j F - M cgnjr.

myh Fj jiast; fUizfl; Ugh rKu; guk jahS


vgJ j F M thrf. Mjyh cyfJ cfSF ahuh mf g
ilwnjh mtfisna mt mfkhf newh vgJ yha kj
izaw bfhif

Mah ghujF izahd Mf tsf Phf wj y


d ehL. d njr fa vw Ph njhdh. mt xU rkaij
njhWfhJ nghdhY mt d eho gy whLf xU rka Phahfnt
ghuhlbgwt. mt thif _y jJtnk mjh vW FLwh.
mt vyh kjfis UtJ xbthU kjlK nerkh UgJjh
m vW, eh m fhLtJ mfhfnt fhl ntLnk baha bjhU
eikfhf fhl TlhJ vW TWwh fa. j m be kf
kw yt xU _y kuij fW bfhLwh.

`cdF ofhj xiw, wUF oFbkW idJ brahnj!'

t tWa IJ eFzfS R vgJ ulhtJ, mjhtJ, eh


wUl rahf gHfntL; vtUlD Kiw jt elf TlhJ; e cs
fUiz m Uf ntL vgjhF.

a k njha rkaf y; mtW j kjK xW.


jhjiu juhanj mjh. j m be J wF
Kng nghyhj mik beia itafJF jjJ. j m totkhfnt
thjh. mt kj FyJF c beahf fhoaJ m benaah. jh j
cUF MgJ tUtij fUjhJ, j xnu isia ghJfhgJ nghy kj
128
vyh cflK viyaw m bfhoUf ntL vW jF jil
gifnah nuhjnkh yhk kj jkF nkY G, mF F, my
cylK viyaw m bfhL thH ntL vW j rka ntjkha
lf bgUikl TWwJ.

a rkafS rkz rkaK xW. rkz rka uhzf jiana


jk nt vW tWJwd. ndu njt jk W viyahUgJ
fUiz vW TUwh. fUizyhj kjl jk as uhJ
vW TWwJ. kfhu giftndh egndh nuhnah ntoatndh vyh
cfis vyh kjfis xWngh kJ vnyhiu jhkhf fUJjny
mir vW mU brJsh.

J rka ntjf midna ikakhf bfhL thif beia


sFwd. J ntjfS f gHikaha ntj ntj vyh khjU
zfkh thJ tUthfshf. vnyhU ml ciuahlL; midt
csfY xWik cz ytL. f vnyhU xUt kwtUF cj
bfhL thfshf; vW telJwJ.

jHf jj xU beaha tbe midna vyhkhf vLJfhL


beahF. j kiw jj U_y gubghUsha tij m vnw
FLwh. gubghUis mng! mng! baW mGJ mudh milayh
vW FLwh. mnghL cU mf FiHjh iwtid v bgW
mDgfyh vW FLwh.
m tK ublg myh
mng tkht jhU myh
mng tkht jhU mj
mng tkh mkU jhnu
m tK - bghUS bghU gaD nghy vW bjthf
FLwh. nkY, iwgij <uKilatfns mDgf Ko vW
FLwh. rka thif af, xGffbsd Uku tFJ ciuF
brfshtd.
ahtF kh iw tbfhU giy
ahtF khgR bfhU thiw
ahtF kh cQ nghbjhU ifo
ahtF kh w Diu jhnd
U_y vLJ fhL rka tgl flikf ehF. mtW xW
flSF br tghlhF. kw _W cdf khL m brtnjahF.
gRF bfhLgJ, gjtF nrhW tHFtJ nfgt g ey bgW
a brhfis tHFjY rka tgl flikfnsah. U_y bjthf
- cWahf vF mghf Ugnj <rDF mghF vW Tsh.
irt cyf brPhW vd fG mguof vF <r Uwh vW
129
fU, vyh khL m brahjtf rka rlFfsha fif, fh Kja
a MWf _dhY ca gaid bgw Koahbjwh. be XL
trid MW, tdhnyna UtUd bgh t vgJ mguof Ga
fUJ.

d cyil y vyh rkafS kj Fyij g m fyj


miz xU Fykhf KaYwd. kj Fy, xW vgnj bghJ ; il
y ntWghLf ntoif kj isahL mikfns MF. rkaf
xUj Fu m fhL; cj br; gifia kw; g ghuhL; m dyh
jdJ khwh kd Maitfis FghL; c tf k dyh
vyh ty iwt Ughjfis FghLf vgnjahF.

I. bgUdh :
1. rka vD brh bghU MHij Fw Fo, mofsh vthW
sFwh?

2. rkaf gythD, mt nehf xnw vgij mofsh vthW


sFwh?

3. vjid Kjfl vW FwFo mofsh FLwh?

4. m vD g wid mofsh vthW sFwh?

5. VR bgUkhid, m UUtkhf mofsh vthW fhLwh?

6. yha kj izaw bfhif vW FwFo mofsh RLtJ


ahJ?

7. m be g juh TWtd ahit?

8. rkz vLJiuF beahJ?

9. mguof Ga fUjhf mofsh TWtd ahit?

10. rkaf xUj Fu vd, FwFo mofsh TWtd ahit?


II. beLdh :

1. thif Vgl ntoa khWj myJ rkaf xU Fu


XJtdthf FwFo mofsh TWtd ahit?

2. dehL Ph fa fhL m beiia bjhFJ vGJf.

3. U_y fhL m beia thif afis bjhFJ vGJf.

4. kjFy xW vgnj rkaf bghJ vgij FwFo


mofsh tW Wf.
130
III. bkhw tsg :

ghl thf czU rkaezf fUJfis g


Mfhnf vG itf. jhkhdt, tsyh Ma rhnwh ghlfis
goJ rka bghJik mJ kf.

2. mil Ffis gagLJj :

J TWj, s TWj, nknfhSfhd Mjhu f


vLJ fhLj nghwtiw FgjF brhbwhlUF iwtot
milFL vGJj ntL.

1. fG UtStuhL 2034 itfhf Kgjh eh (11.06.2003)


btHik fhiy 8.30 Kj 10.00 kF Ukz

2. au ehffK bghUftiy vyhiu (brt, tat vw


ntWghoyhk) Mo gilwd.

3. izoF jiyka (ghu ghlf: brjehL-9)

3. j gHbkhfSF izahd My gHbkhfis fL vGJf.


1. fhWsnghnj bfh
2. Dtbjyh bghiy
4. WJ bgUbts
4. fGijF bjkh fu thrid
5. jhdhlhlhY j jirahL
6. jhia ngh is iy nghy nriy.

4. ez -d x ntWghL mJ xf; bghU ntWghL czJ gagLJf.


mz - jho
md - beU
M - Ugh Md M
M - jkhj
C - cz
C - iw
fz - Tl
fd - ghu
ng - fhghW
ng - jiy thG ng
kz - eWkz
kd - cs
131
kiz - cfhU gyif
kid - L
kh - bgUik
kh - kh
Keh - _W eh
Kdh - Kija eh
nj - njiy
nj - njnghY a
id - (jhtutif) jhatif
iz - xGf, y
fiz - Fiu fidwJ
fiz - m
ku - kw
kjF caJ kw; (u)

mnw mt ku!

C - C

C cf cz;

C cf cl gF.

f - f

kiy UgJ f;

gid UgJ f.
guit - gwit

guJ Ugjh fliy guit vwd;

gwJ tUtjh dij gwit vwd.

uj - wj

gila ynth

ujD wj (cLj)

ebwd thjd

g - g

mfhy ftf g (Fiu) tJ,

(tg) gj brjd
132
f - f

f mL f riknghU cL.

5. bghU ntWghL czJ thaf mikJ vGJj

m - m

fhF fl m; (Ukh)

vgij ewh m. (id)

g - g

g eidJ (gfhy)

g brjh tU (ntiy)

f - f

esid oUj f aJ (r)

esD fgiljh (k)

iy - is

isr Fjjh

iy FiwjJ

x - x

brah nfF x eW

fzh ghF x eW

x nfnl (miH)

fis wnj (f)

xU - xW

xU %gh xW flz

(jlid)

kd - kz

ky kz kdij gbfhLnj.

133
7. fbtLf
- .it. rjht glhujh

tlntfl bj FkF ilgl e jHfkhdJ bgad ad


Ma Unfhf gytiw jdfJ bfhL sFtij ahtU
mt. e eho mJiz nfhf UgjF fhuz, gil j
ntjfS, FWy kdfS murhfg j mua jiytfS,
rkagWilatfsh fj j ehL brtfS, w - mgfS
jkF bjhlila efufY CfY j tgL flsF
Unfhf mikJ Hh fjbjhlaikna ahF. mnfhf
vyh e KndhUila rka giw bgUikia endhF mWJ
id dfshf, thdsht caJ fhngh ffis ftU bgUj
Kiladthf fhyJ W yj fhzyh.

nfhf cns brW, fUg vGjUs iwtid tz,


mfUg iy NJs ufhuij RtUnghJ fUf Rtf nk
tir tirahf vGJff tiuagoUjiy ghfyh. mbtGJf
W bfhL fjrfsh bghfldthF. mitfns fbtLf vd
yhrhrdf vd TwgLwd. mtiw ghjtf vGJf jkF
sfhikah, mitfbsyh njtf j bjt bkh Kfhy tiuJ
itjitahj ntL vWbrh tjd.

mjifa iy ehUj fhy mfbtLf e jhbkhaha


j vGj bgwitfns vgij eFzJ ekF mWatf nk ehL
nguPfnsaht. mtfS uhg bt, lhl yAh. lhl gd, lhl y,
lhl Z Kjyhndh Fljft Mt. mtfSila CfK, ciH
iyna mitf fhyngh mJ gaglhk nghUF vgJ z.
a murhfdU gbjhgjh who gF fbtoyhfh
ijbghU Muh yhfh W jf mPfis bfhL nfhfYs
fbtLfis go vLJ, ijbghU Muh brJ mtwh ma
lF giHa tuyhWfis MuhJ btLkhW brjd. mt gadhf
gy whLfshf eh mJ bfhs Koahj iy kiwJ lj e jHf
tuyhW J jhf bttu bjhlaJ. ma Mdh e eho gy
ikf Vglit cikbaD, mjdh y eikfS ilJsikia
eh v kwJlKoahJ. mjifa eikfS ekJ giHa tuyhiw eh
mJ bfhSkhW murhfd fbtoyhfh _y brJ tj mUbraf
ekndhuh bgJ ghuhlFadthF.

, fbtLf e eho Kj vd njhd vgij MuhJ


fhngh. gift KW MwnyhL nghJ c Jwj ufis
id Tj bghUL mtf wj lfyhj myJntW bjhlila
lfyhj eLf xwikJ Hh el ghuhLj, Kfhy j kf
if bfhoUj xU giHa tHfkhF. ikia giHa j yha
bjhfhaYs,
134
fh fhnfh gil eLf
jF w bgUgil thjby
U_W tiu fbyhL zu
btiz - 5

vD NugFdh eFzuyh. meLf nk nghfs wj


u bgaU bgUik tiuagL tHf gil fhy UjJ vgJ
filrf ytf ghlfsh ygLwJ. mjid,
eyk flj ehQil kwt
bgaU L vG ajbjhW
Noa wF iy eLf
- vD mfeh}W ghlY,
mk No bga bgh
e ldnu fY
- vD weh}W ghlY;
et bfhLj ehQil kwt
bryh eir bgabuhL el
enyR ftiy baQf gynt. - tf 387 - 389
vD kiygLflh mofS bj czJj fhzyh, mfis EQ
MuhlJ gift KW mrhk nghJ fGl wj uf
eLff nk bghfgl mtfSila bgaU Lnk e eho Kj
njha j fbtLf vgJ Ia JagL.

.. VHh who WY vlh who bjhlfY ya


nguurU irtrka Futuha Rju_f ma egU Ma nrukh
bgUkh ehadh jh as Uth% Kk nfhit,
gnlh bgaU MwY vG
el fY _ ejK
Uth% Kk - 16

vW TUjyh filrfehUj mtHf mrffhyF dU


bjhlJ tJsJ vgJ eF ydhwJ. mfhy gF e jeho
rkz Ktf j MfhF rff mikJ j rkaijahL
gu tj br tuyhwP gyU mjbjhwh. mKtf czh
neha cj lf mtf gh m blhGa mua
jiytfS khztfS mdh bgafis mUbrafis
bghJitUwd. mjifa fbtLfis kiyghiwfY FWfY
FiffY ghfyh. brfLj Uehj FY Ubent khtl
cs Mid kiyY Uuhg FY mfbtLf fhyJ
135
fhzgLwd. vdnt, e jHf gila ehf mUbraJ
wj gl ngh uf bgaiu Mwiy czJ Kiw eLff
nk Kj njha jfbtLf, wF rkzKtf rkhfY
fUfgLiffY bghfgL, mj d murfS wU, vLj
fUfnfhf gytY tiuagld vgJ bjaJ. nfhf
fbtLfis bghf bjhlaikF fhuz ahJ vgij Muhnth.

.. VHh whL Kj xgjh whL Koa e j eho M


j gyt murf Kj fUf nfhf mikjd. mtfSF wF,
murhl nrhH kdf irt rka bgJ <LghLilatfshUjikah
jHf ahL fUf nfhf vLJ bgU f vdhf.
md ghontjfS j MFgoUj ehLf fUf nfhf
gytiw mikjhf. nguurf braiy g FWy kdfS
mua jiytfS jkF bjhlila Cf gy nfhf fodhf.
mnfhf vyhtY eh tghL f HhfS ML HhfS
wghf eilbgWtUbghUL mtiw vLj bgU ntjfS wurfS
bgU bghUS yfS tHd. mtfis ngh rkagWila w
mgfS nfhfSF tjf mJ gytifgl mwf a K
tjd. mtf vnyhU jhnfhfSF tjkhf mjtiw sfkhf
mt nfhf fUf Rtf tiuJ itghuhd. y rkaf
mt gobahiw brngLf bghJ ca nfhYF bfhLgJ cL.
mtf mthW brJ tjikF fhuz mtwf il Wnghfhk
vfhyY eF eilbgW tUj ntL vw Mtnkah. m mit
nfhfSFa jf Mjhukhf mikJ vW gagl ntL vgJkh.

nfhfSF lgLs tjfis gyU czJ mF eilbgw


ntoa eh tghL, f Hh, ML Hh Kjyhd vyh Kiwgo jtwhk
iwnt tUwdth vW MuhtjF gagLkhW bghJ kf vyhU
ghf Toa w Rtf nk fbtLf tiuagLsik majfjhF.
mfhy nfhfSF Uga U mgf Kj
murhfdl cju bgW, mnfhfYs fbtLf vyhtiw
go vLJ itJbfhL, Ug Kobta d, mua mfhf
ghJ Fl lf mtiw L vGJj ntL. J gil
j ntjfsJ MizahF. jdh, fbtLf nfhfSF vJiz
aikah Mjhufshf murfsh fUjgL meh ghJfhfgL tjd
vgJ bj ydhj fhf.

, nfhf ehnjhW fjFa tghLfS, Hh fhyf


eilbgw ntoa w ffS, gfY, u ilpo vfgL
ejhsFfS, mF g njtff flikfS, mFs
mfyf, bt fyf, brfyf Kjat bgafS mt
vilfS, nfh, nfhu, klg URW khifgok Kjat bgafS,
mtid miknjh bgafS fbtLf sfkhf FfgoUj
fhzyh.
136
d nfhfSF bjhlila brf gytiw zJ
fbtLfnsayhk ntW brfis TW fbtLfS nfhf
bghfgLsd. mt murf C rigfSF nfhfSF mDa
UKffS murhf miffS, FWy kdf jkF brJ bfhl
clgoiffS, murf bghJ kfS y tFdUF tHa cik
gufS, uhk rigf mik jFa fS, m cWduhjFatf
jF mndh flik, mrigah brj y Fljf KofS,
murf mua mfhf Kjyhndh u brafiszJ ghlfS,
mua jiytfSF ytfSF kUJtfF f fF
iyafF murfS wU tHa iw yfS tiuagoUwd.
mtwh gil j ntjf mua KiwfS, uhk M rKjha
thif, rka iy ehffK, f, ifbjh, thf Kjad
meh vthW Ujd vgij efayh.

bghJthf fbtLfis neh Kj t$ vw kfy thrfK,


wF mf btL njha fhyF, d fbtL brfS,
mj d mjF bjhlilatf ifbaGJfS, W J
gkhnftu uiTB ; J $ itZztuiB; twfhjh Uto v jiy
nkyd; mwkwtf; - mwkyJ Jiziy; vw Xgilsf xwhD
ythD fhzgL. y fbtLf XgilsnahL mtwij
ijjh m brayh mil g ghtfS nrJ tiuagLsd. mit `J
wFth fifil Fkil vGWfhjK brjh brj ghtK vJth
jF F ntLth t mWf; J yFth fifil Fkil VG
WfhjK brjh brj ghtK vJth jF F ntLth t mWf;
J yFth, fifil Fkil Fuh gR bfhwh brj ght bfhth
vgd wkh.

fbtLf fhzgL fhyFf vyh mehL ntjuJ


MahnlahF. y fbtLf murdJ MahnlhL rfhjK
fajK bfhy ML FfgLsd. murdJ MahoF K
mtDila ubraY w bgaU a bgaU bghfgLtJ giHa
tHf. mnjhL yhk bk mikJ MahL tU Kiw, Kj
uhruhrnrhHdh . 893- Mo Kj bjhlfglJ. mtid g
kw murfS bk mikJ fbtLf tiua bjhld. murDila
MahL VwVw bk a a brfnshL tsJ bfhnl
nghF. mj Jiz bfhL xbthUntjUila MY vbttho
vj vj ff fjd vgij MuhJ mJ bfhsyh. Mfnt
bkfnshL mikj fbtLf vyh tuyhW MuhF wj
Mjhufshf Uj czughyjhF.

e ehL tuyhW MuhF aikahjdthf cs fbtLf


vyh gobaLJ mlbgW btt, cikahd gy gy tuyhWfis eh
mJ kHyh vgJ z.

137
g

I. bgUdh :

1. yhrhrdf vdgLtd ahit?

2. fbtLJiwah jHF ilj eyf ahit?

3. eLf vgJ ahJ? mj ga FJ vGJf.

4. fbtL tsF rkz Ktf vtif fhuzkhd?

5. fbtLf bghJthd afis s vGJf.

6. bk - F tiuf.

II. beLdh :

1. fbtLa tsF jHf Unfhf cja ghid t.

2. jHf tuyhiw mJ bfhtjF fbtL vthW cjwJ vgjid


s vGJf.

III. bkhw tsg :

1. guf, gidK, FoTK Kjait jgl bkheilf


mikJ sFwd. khzhf mtifgl Mtzfis goJ
ghf vGj gYf.

2. gf aF kwf tahf khdf aw bjhlila


JiwfSF Lf gHFf.

v.fh: gidJ ehfSF xUKiw ya kw TLtJ


vdkhfgLwJ.

2. FHijf d Hh - fia khztf KY gnfW elJtJ


vW khfgLwJ.

X ciueil gFia goJfhL bghGJ bghUSz nfg Fu


Vw jh, iu, mGj, Wj nghwtiw ifahSj ntL.
mtz goJgHFf.

(v.fh)

cyd ghtij jkJ bruh fGa naR bgUkh m


UUt; mtuUa kiybgh mbgh; itafij
xUtiubahUt m bfhL xGFf; gifik ghuhlhf;
kF Fzid bgWf; vyhUF vbghGJ m fhLf
vW itafij teldh. fUizstf ghathf mtf
J fUiz bghagL vw a ciu vzjfJ. m. uh
vD bgah, `iwth eh m ijia ijngdhf vW kf

138
vl m brYJtjF K eh mtfl m fhLntdhf'
vW ciuj ciu czujfJ.

2. fyeil jJ j gLJf.

1. mj ngh tj kiH fL #df rnjh miljhf.

2. kfhfSila Mthjjh nBkkhUgh!

3. gha thA rfhuh jil bragLlJ.

4. cdJ Phgd vdF [kjiy

5. Fghnf itgt ahW.

139
8. jHf kf
- m. fhkh Fkhurh

kidF sfha thQj vgjF zf o sif nghy


sFgt kf. LnjhW brik s ehL jhdhfnt brikW vgJ
cyf fl cik. vdnt o sif ngh sa kf mUik
bgUikfis Muhnth.

jHf vgJ fhyflj brhbwhluh fD, fhy jHf


gghoF jhafkh saJ rffhy gghL. vdnt, mfhyJ kf
jikfis Muhtnj jFilajhF. gil j kfiu idj
khunj bgU gil nghw kf bjhFna kdf K tJ wJ.
mTl wwnjh KnghU xsitah nghw bggh yt gy.
nfhbgUnj, jghoa kid nghw mua y; fz, knkfiy
nghw fha jiytU cs. tj gfisbayh W fLiu
vLaj ayhJ. vdnt bfhUtU mbfhUtUkhf L thifY
ehL thifY sa jHf kf jikfis fhngh.

L thif

kidiw kf, cbud sa j fztiu ng, bg


bgUikahj a fidfhJ, kdij kaFW kfis khw
tsJ, tU tU Udiu X, Ligbad fUjhJ FLg
Rwij jG, flis tz, f fiy tsJ Jg JilJ
g bgU thjd.

fztid ngz

fzt kidbaw Ut bjhlig gtif ctikfsh TWt


yt.
clbgh Lil ad kwd
klijbah blil e

vWiug tSt. ijna - fzt aik ahikia - knwh ctikah


eiz FF,
wikah yf nghy
j wikah eea jU

vW jiy T fG fUJ, fztidHj kid thif


twL Ltij sFwJ.
fztid HnjhF fhLt byW
izao bjhGJ jdns klbkh

140
vw ygfhu mofsh, brt bfhF mu th fztwf
twLLtij mayh. mnj nghy mP jLJ cl filnaw Jj
j ghoa kid braY jid tWJ.

mYJ tj MU fztDF mWRit cztJ ktJ kid


KjflikahF. jh rikjij J! J! vd fzt RitJgij
fL mkf koyh kailth vgij
jhWH jl ghf
bjd fzt Dl
E kj bwhQj Kfnd
vD FWbjhif ghtof (167) vLJfhL, jifa
cikadhny, tik f Mltiu bkik f kf Jld.

kf ngz

e eho W nghy vWnk brt bgUik yh tWik


xUnfUjd. khlkhif Tlnfhufilna Tiu Fiwj FoirfS
Ujd vgij rf ghlfsh mayh. rah bghUbrt
Fiwj lnj kfbrt iwJ njhW. fhj thifia f
bgw bjhla fzF kfngW Ffgliy. khjF xU j
kfnsahth knkfiy. Mdh, tWik thoa bgUudh kidnah,
kU bfhl gFWkhfis cilatsh fhlgLwh. mklij
czik fhuzkhf j FHijF aif cztha gh bfhLf ayhJ
nghfnt, braif cztha nrhid eho brw mFHij, cns btW
fyndUf fL gah mH, mt mtGifia Wj kw T gagL
ghjh; kafho eagLj ayhJ, jij tjh vd Kf
d bfhnth? fhL! vd nfL ghjh. FHij gJgfL
ffy F fh xU w (w 160)

jF KY khwhf kbwhU fh cL. brt Foahdjh, bgw


jh xU w Uf, ts jhahd brjh, nj fyJ ghnrhid
bghz itJ bfhL Wnfhnyh mRW, bry
FHijahj g cz kWJ fhygu njhl gj KD
Dkhf XoahL fh kbwhU w (eid.110)

vnd U fhf U ntW jikf! KidaJ, FHij


gia nghF Ka; idaJ, FHijF gia clhF Ka, MD
thY jhY jHf jhkh, j kf rhnwh vd nfl nghJjh, <w
bghGD bgJ kjd! jhik jifikF Kuzhf wbghj j
kfS milnahiuna f nghdbugij,

wngh ud l t WS

w ghyh jhkd

141
vw weh}wof (183) sF. mJ kLkh? jF KY khwhf
j kf rhnwh gF nah vwh, mij nfL thtijl mtid
bgw tW gbaa, tWl thtij fhoY- tiwna J
g th d wng vd KHdh jh xU vwh, jHf jhkh
jhik flikzjh vnd!

Unjhg :

fiz ftU tz gyifahY, _ifpJ ehTW br


eWkzjhY, fhij JisF fhd ghlhY, Cf EiHthiu
thbtwiHF cLiw cz Lf yh fhynj thg gnah
ntW id gnah L njo tU UdF (mfhuz gna mfhy
UJ vw brh Jik vd bghU glJ) twhu cztJ, clyhw ciwl
bfhLJ, csFu KWt j Kffho ait T Unjhg,
LnjhW ywjh aikah flikah yW. tWik
thoatUTl Figiu bfhJ cyhk mnlD Unjhd vd
gHghl TW.

jdh, thth ikahd flikfSns Unjhg vJiz


wwJ vgij mayh. Unjhgyh Udnfa, lhuha
jiyt jiyaF jglnjh mU gaDL. ~J mt jKns
njhW Cl TLtjF jf thgwjnwh! Mifahnyjh
xfhf bjhfhadhU jid Cl F thfS xwhf Fjh.
vnd Unjhg bgUjik!

fiya
yw flikfnshL kf fiy gy fWUjd; fiyz bghUj
jik xgid brJ bfht; j Wt WaF fgid iwj xgid
brJ kt, Xa l, fha idj, Ml ghl Ma fiy JiwfY
kf wJ sd vgjF rf ghlf rhW gfU. khj Ml,
ghl w, fiy wDnfh kiyfu. iddfhj fbahU j
irah kjfia ka caf brjh vW mfeh}W ghblhW
TW. tUfiyfnsa, fhy Foir ifbjhf vd bgJ
ngrgL , Xiy ntiy Kjad eilbgwd vgij gU
bgo, UgdFil vD brhbwhlf sF. jhkh LbghUf,
njhlbghUfshd bjid, gid Kjat sfhf Kjatwh W
nj Kjad whF brJ bfhLjd.

aifnahoiaj a th

gilfhyJ jHf kf, aifnahL iaj a theld.


Wa WtnuhL MnwhufY, Fs fiufY uho HUJ Muthu
brJ ghuho fGkhW Wt FsfiuYs caj ku c V
J Fs mo tiughJ, mo k bfhL fiu nrJ, bt
bfhlho kt vd bjhojiyGjodh, weh}Wghblh
142
(243) vLJ fhLt. sgUtnyna Mlt btfhd Cf_oat
kf vgJ jdh sFwjnwh! ita Mwfiukz ghit
isahL, flfiu eLfis ojhL myt ML, kz L fl,
, KjatnwhL isahl MatY kf <LgLt. gUt kfU
fhnwhlKs guUJ g fhjd vgJ, KGk edhfY, khiy
neuY MltU kfU To tlkh W if nfhJ Fuit TjhLt
vgJ mnwh. brt bgoU khiy neuY, yh fhyY,
fhid KGyid Jf yhKwfUJ kt.

iw tghL

thW aifnahoiaJ thj kf, aif cUtha


iwtid gy tifah bjhGjd; t, Ukh, Fkunt, j MyafF
brW tgld; oY khiy kif kyjJ sidna beY
kyU tgldbud beLethil vD TW.
ehL thif

thW L thif sF kfU y eho eyY


ehlbfhL, bt thifY bt fld.

m MwY

ehL L ehL brW eagl Jiujd xsit _jhoah. tHfP


Jiz ehlhJ, kddJ khbgU kwY tHif jhdhfnt j wgl
Ta fz brhtik nghwFaJ. ffh nrhHD bgUnruyhjD
bt ngh bghUjnghJ tst vj th, nrudJ kh t brW KJF
wY brJ l m KJF GFFa w m Gnz
vD, wzhfnt bfhL tlUJ c l Jjh nru. mnj
rka gyU ngh fG tst j btia bfhlhodh. bt,
gift gik kwf brJ btahf khWtJ cyfaif. mkhbgU
bt KHf TlY giftid ghuhL g bgghyt xUtlJ
fhzglJ. bt Faah v JJ vLJiujh.
`btnwh D ey dnw
fbfh ahz bt gwjiy
f f cyf v
w zh tlU njhnd' (w 66)
vgJ mt ghoa ghl. mtikah m MwY mrhik, eL
iyik vnd!

jifa f wnda bghJ m aifny bgW


sd, jHf kf. bghzJnj fyj ghnrhiw cz
kWJ brjhF Xlfhoa nkFf bgw brt bgQ Tl
UkzF wF vfhuzjhnyh fztdJ bghUts RUl jij
143
bfhLjDa bfhGnrhiw bfhs UghJ, jbfhlh tsnfg
ehSF xU ntis cznt cQ iyia fl brjh mtsJ mit
aJ ghoajhf fhL, mgho gF (eiz,110) eaFaJ.

mt m xGfK vnf fwh? gY, fY my;


thifg; j gghL g; FLg f fW m bgw
xGf.

Jw bjhL

jdyfUjhJ kf eyfU kf bjhlha knkfiy,


JwF bjhLF wj vLJfhL. j thif jhdhfnt mikJl
f bgoU jafhJ bjhlhw Ktuyh vgij fhL mtsJ
ma th. co bfhLnjh c bfhLnjhnu vW cz bfhil J
iwnfhlbkyh mw nfhlkh mU bfhL bgUbjhlha kif
knkfiy.

KJFo kf u
Mltiungh KJFo kfF kwkha uz cL vgijna
mlnt Mlt f m
kltu kfF kwF jW
vw _ Kiy yfz br FF. yfzF yakh
vwj ghlf weh} cL. fztD jikaD fs wf,
ikjid nghnfhy idJ nghUF mDa jh uK (w 179) eiu
_jho j KJikgUtJ mUikah bgw xU j kfD nghwf tUjhJ,
<w PhD bgJ kj jh uK (w 277) ghlf bghJ
njhW.

thW oY ehoY fGl bgh kf jkF kidauh


thgijna bgU ngwhf fUd Mlt vD fUJ, FWbjhif
ghblh (14) wJ sF. jiyt xUt j} bgUbjU brY
nghbjyh gyU mtidRofho, e_ eyh dh fzt njh
brwh, vd TWtJ, rW ehzij jUtbjwhY, mjidna bgU ngwhf
fUddh. j msF jHf kf j fztkhUF bgUik njojjd.

thnjhFf jHf kf j bgU gghL.

144
g

I. bgUdh :

1. kidF sfha kf L thif wf MW gf ahit?

2. fzt kid Ma UtUF ilna Uj cw nkikia


Ma vthW twh?

3. gil jHf tWik fh tskhFLg fh rf


ya vthW f bgWsd?

4. jHf kf wj fiyPfsh sd vgjid rhWfSl


Wf.

5. aifnahL iaj a thit eld jHf kf vw fUij


sFf.

6. KJ Fo kf u FJ fLiuaha TWtd ahit?

7. m MwY mrhik bgghyl Ujd vgjF vLJ


fhlhd fit vGJf.

II. beLdh :

1. L thif kf vw bghU FJ fLiuaha TW


fUJfis sFf.

2. j kf ehL thifY bt fld vgij bj gLJf.

III. bkhw tsg :

1. jya tuyh lbgWs bggh ytf bgafis


goaLf.

2. ghl l bgWs KJFokf uij mogilahf bfhL


ujh vD Xuf ehlf xW mikJ eoJ fhLf.

3. Fghf vGjgL brhfSF thd bghU mJ gHFf.

j.eh..th. - jehL rhu tha

j.eh.F.t.th - jehL Fo tofh tha

m/ brsjutjhah - mUF brsjutjhah

m..F v - mriya FpL v

(nfhL)

bjh.ng.v - bjhiyng v

145
M.fh.f - M fhL fHf

(v.I.)

.M.g - a M g

v.v.V (rth mah) - midtUF f af

.vV. - bjhyhs <LW fHf

la - khtl Ma g Wtd

DIET

o.. - khtl bjhlf fl

DPEP

bg.M.fHf - bgnwh Ma fHf

DTERT

oo < Mo - Ma f Muh kW g
aff.

4. fhQ gf WjFfL gHFf.

m) v bgUkhnd mnah khef mahrd kd kddh kKo


jJ brnfhny murhS nfhy fhz ntoa cid
ril Ko ku jJ fhdf mkUf fnlnd
v fbrj ght flD bgjnwh j nfhy cid
L nghf vdh ayhJ vdhaw WbjhL brJbfhL
<Ljh Ung vW kdfJ ngdh

M) cy ghtij jkJ bruh fGa VRbgUkh m


UUt mtuUa kiy brhbgh m bgh xUtiubahUt
m bfhL xGFf gifik ghuhlhf kF Fzid
bgWf vnyhUF vbghGJ m fhLf vW itafij
t eldh fUiz cstf ghathf mtfJ fUiz
bghagL vw a mwiu vzjfJ

) yw flikfnshL kf fiy gy fWUjd fiyz


bghUj jik xgid brJbfht j Wt WaF fgid
iwj xgidbrJ kt Xa l fha idj Ml ghl
Ma fiy JiwfY kf wJ sd vgjF rf
ghlf rhW gfU khj Ml ghl w fiywDnfh
kiyfu iddfhj fbahU j irah
kjfia ka caf brjh vW mfeh}W ghblhW
TW.

146
5. fhQ bjhlf fhzgL bfhirbrhfis vGJf.

m) jiyF fh njR KGtdh xlF F.

M) beYnrhW tJF neh juhJ.

) bghQ fzhyJF brd nr tUah?

<) ofhy VU btshk ghf nghdh.

c) khd ghj y kH bgR gy tUrkhR

C) fhjho l khrh fW fGj mWj oR.

6. fhQ bjhlfis ey j vGJf.

m) nuhL % ~ghnyh gzD

M) ly ngrQD eh oiu gnw

) vf ngk Rkh ngk

<) kh uZ gL th nghnt

c) xU bA v[ir

147
Jizghl
1. xU eh fjJ
Jikj

fky! mj T#hny j vLjh! btiy bry vnf? trJ


tr l Ujhjhnd? vW KQKQjh KUfjhr.

if UF nfhiu ghia gnj xU #hyij. beLeh cikahf


ciHJ bg bfhLfglhjjh mJ k ulhf J, xU
nfho koY xo bfhoUjJ. mij gJ vwh Kj cj
jiu nghLL. J lF uL JLfis nrJ bghUjitf
ntL. mJjh thf ntiy. Ljiy bgw KaF mj nfhiu
Wf KJ Fjhk Uf xU Jilnah myJ kid litianah
myJ FHij ghthilianah vijahtJ vLJ nkny f ntL.

KUfjhriu bghWjtiu - mJ mtuJ id bga - mJ uL ng


brantoa fha.

kWgo, fkyh! vW Tlh.

rika + cuhz + ehd miw, _W ehF fLf jho, Jlhf,


myhahf Ugjh tUila gh fZlf mj mikahUF
vliy.

brid `xL Fojd' vgJ xU urkhd a. L


brhjfhu, FoUf tUwtf vyhU `UfGFwJ fGF' vW
idJbfhSthndh vdnkh!

`Fojdfhu FoUf uL % fh' vW bt nghoUj nghil


ejh KUfjhr L-ntil nghJ mnf EiHjh.

cns o ghf trjh ukhf UjJ. Kgf, xiw rd


gilj wiw. mjfw vnfh gy fLf jho kbwhU miw. mJjh
rika tifawhF. Kj miw gof. gLf. ehY ng tjh ngr - it
vyhtF bghJ l. Kj, KUfjhr bghUshjhu rYifia cnjnj
m FoUfyh vW Jjh. mjdh jkF j rfjF go
ujukhd `s' UF vW J vo nahfiy; nkY mt nahf
ToatU my.
gf Uj mf sif vLJbfhL mt rika gFia
neh uahzkhdh.

ilt, FHhao cs tGF unjr. mLj gFfhu wF


bfho Kja gJf cs `uhnt' ia vyh bghUgLjhJ, xUthW
tJ nrjh. rika miw thr xnu ifka. fky! vW fa Fu
TLbfhL cns EiHjh.
148
cns if iuF mghUJ, nlh yrznkh! wifjh ghJ
ghJ thbfhL tans! xfSQ jny K FLjhdh?
vant khLiy? nf vd bgh? wF thd iu ghJ kH
toashF! vW tunt gu thfglJ.
bgoia go vL! mJfhfjh tnj! vW eil gfkhf
neh eljh.
nf Fiy, iy! myKbt bgo thf mDnr.
kbzbz snf fjh JilRbfhsD! vwh fky.
FHijia mny btny mDirna, eh tj wF
thbfhs glhjh? vW mjodh KUfjhr.
Mkh brhy kwnj nghLnj... broah tJ Lnghdh; ehis
~oaid tUthuh! vwh fkyh.
KUfjhr j ghRgjhuij vghfiy.
tjh, btWifia L nghfntoaJjh! tuJF neu fhy
iy? vW KQKQJbfhnl btnaw Kajh.
mnf, vnf nghoa, xfisjhnd! bfhr ebyiz thL
thUfns!
vfl bgh JLby, fhRiy vW U W gyjh
KUfjhr.
mJ mgoah! dh jh ~~sbthony ~~~ _Q JL UF;
mbj vLJL nghf!
tjJF xU ntiyah? mnf xU ghL vG bjhiyfQ; nf cdF
gjh vbz zhF. gfbyyh vd brJL Unj? Ud
bghwth viz thfwJ! vyh ehisF ghJfyh!
nrhg tjh rhuK tU, vyh tU. V mizF ngh thL
tuah? - vyh xfSFjh. gjh mgsfhu tJ bfhLJL
nghdh; akh rhLntbsD brhnd. bd mj d bfhunf
vd D fhzby! nghdh nghdJjh; fjh j ghUfns!
tsF mt Ujhjhnd! wF unjrij jho tGF
unjrij volh.
ifia ngir j tjh nghJ vwhlJ. KUfjhr
Mjhd miw xU u vdbtwh brid `iyo il'
mltiziaTl kfhk mJ ULL.
-----------------------------------------------------------------
* oK vgj k%c.
** sbtho (sF bgo) - Ijiu bgo vgJ rf#khd bga.
*** _Q JL - X mzh; xU JL vgJ gho eho ehF jo.

149
kh kbzbz beUfo Vglhj fhyf mj miwFjh
Kj uh. Mdh, vbz beUfo fhyf tuh xiw f
nghw mj miw rd, vgf F rhu sF fgjUJ
bfhr btrij ir thF fhbghnu ja tUtiu. $ KUfjhr
ntW tyhk bjU eil W myK tUifia vnehUf
ntoajhW.

KUfjhr thdij msF fijfis fLt f rkj; `rhfhtu


bgw' fijfS vGJth. mj wikia cnjJ, xU sgu fbg
khj KgJ %ghF, thdijasF mtuJ fgid wikia Fjif
vLJbfhlJ. mjdh mt u Ufis, mahj ufis
vGnjhakhf Ltij L L, nrhah Kj bkGFt tiuY
btehLfUJ tJ F glf fhafis a
bfhoUwh. `lgh[h' a khiu J ghoa gu, njiy ghd
Rarij, mj j bjahj btisfhuid tJ mDjhg fhLgo
brJld. mjfhfjh mj KgJ %gh!

L v F rhu s cjiabfhL isatfsh


myKit fLof ayiy. btiy, ntiy, FHij tuhj fhuz
vyh mtuJ kd ftiyia bfhL bfhod. eilUJ nH w
r _iy tiu brW ghJ tuyhkh vW wglh.

g khf Vfhuf ijia g ukhjkhf twhf.


kd xnu a yJlh nghJkh. isatfis bghWjtiu mt
j `gz' vw _bwGJ ku u ij brYJgt. gzij th
nrJ Fngudhl ntL vw vz xWiy. ftiyyhk Vnjh
rhnlh, ntiy ghnjh, tnjh vW Uf ntL vgjfhf vjidnah
ijfisbayh brJlh. mtUila FLg tu bry lij
koY mtuh vbghGJ rk bra Koaiy. kahf Ujh
gb#o JLGtjF bghUshjhu fhuzf fhoL, cgkhafis
ijakhf nffyh. ftiyyhk, bfhrK cl ofhk fl nfL
wgLtjF Kokh? FLgbry vwh, rfh brythFkh?

ftiy UfglhJ vw cW ngjh eif vw yaij


kL U brf, `rhfhtu bgw' fijfis vGJtij bfhr
foitJL, j `l njiy,' fh, bfhnfh Mat khafis
mt vGj Mujh. xU bga eht koY vGlh mJ xU bgh fhF
kukhL vW mt berGjJl idj fhyfS cL. bghGJ
mJ xU beLu yakhfnt khlJ.

KghtJ, mjhtJ eif fhy, Vnjh idjij Witf


fhj grkhtJ yhk UjJ. mbghGJ xU gif M ntiy.
Mdh, bghGJ fhR bfhLJ thfhlh KJjh vGbfhs ntL.
KUfjhr ey rh; mjdhjh KJ vGbfhsiy. ahuhtJ xU
egiu fLlh nghJ, jkJ u yaij g mtl IJ khtJ
150
ngrhk mtiu lkhlh. egf v...V. (tir thuz rf)
mfdfnsh vdnth, mjid rJbfhoUghf.....

r U ghjh myK uh{a elJ bfhoUjJ.

Vo, vd! nah, c yrznkh? vW Mujh KUfjhr.

xU h to, Vfh gf tofhu cfhJbfhoUwh.


myK, xU Rbl kh #bkW bkij cfhUwh. hfhuDl
Vnjh l rghiz elJbfhoUjJ nghY!

Vo! vwh KUfjhr kWgo.

iyagh? nk vid myKD TLntna! vW


brhbfhnl toUJ wf uk uajd brJ bfhoUjh.

bgo vfO? vwh KUfjhr.

filfhu FLfkhnlfwh, mgh!

FLfhbj nghdh nenu LF tuhJ! nf vd U?

mgo nfSf rh! ek bfhsbjD bkulhnk brh ghnjDf.


Lf tony bfhlhJlQKQ bkho gQJf. vdF fhYny
RSF. mj dhgany fhQ... vW obfhnl nghdh hfhu.

mgh, mt gf#bj khu ToL nghuhnd! vwh myK. gf#


vL ruh FHij. mJ hY nghF, nkhlhY nghF! mj
a hFjh kh, FHijFjh kh?

myK! uhny bfhHijf hny nghfglhJO! vw th! vW


FHijia bfhL thoif filfhul brwh KUfjhr.

isatf filia vL Kng filfhu, rh j khUjh


fLkh? nghd khrny fna! ehD brh brh ghjhR. ghia
KoR, fzbf JLf! vdF FLJ flhJ. eh bghisf tjt!
vwh.

ehD iHf tjtjh. vyhU rhfth tUwhf! bd


ndjh UF. eh vd bfhLf khnl vW brhYnwdh?

nghf rh! mJ xQjh gh %.2 MR: vg tU?

bgoba FL, brhnw!

bgobfd ukhj! jhUf, vg tU?

vgth? rgs ehisF nghLUthfD idnw; ehis


yhlh fHik.

151
fHbk rajhnd? eh L flD! vwh.

r, ghnw! vW Udh jhr.

ghnwD brhy ntlh, rakhf ntL!

xU ftiy jJ... mjhtJ fHik tiu.

ght nghif, mgh! vwJ FHij.

mt vijnah idJ bfhoUjjh, jidaahk bfhr


fodkhf, vdo! vwh.

jh nfhna, mgh! eh brhykhnl, ngh!

nfht vdo, nfht! Rkh brhY!

mnjh gh, gY khkh?

KUfjhr eg Ruka isF bfhr caj gf, mit


btna LbfhL jkJ Uig mdhtakhf cyfF mwJ
bfhoUjd. mjdh myK mtUF l fhuz LF bga mJ.

vfo!

mnjh gh, L enlny! vid vw lgh! vW mtuJ ifUJ


tG LJbfhL, oF Xl MujJ.

bkJth! bkJth! vwh is; FHijah nfF?

khnl! vwJ. mjfw Vf fnsgu. ghthil jLanjh vdnkh!


myK tYflhakhf mf ujBz bra Mujh.

isatf Xongh FHijia th vLjh. Mdh t gjlF


Vg mF, FHijF xW Vgliy.

njhSF nkny bjhW, bjhlR ghjh xQny! vW


ghobfhL FHij vGjJ.

vd [h, FHijia f go lyhkh? vW brhbfhnl


Ruka mt gf tjh.

vd [h braL! vd brhdhY nfwiy vw cW kdny


VnghUF. btny wglhrh, mw njobfhL ndhl gJ ng.
tis filfDRlh jhah. ts neu mj hfhundhnl jf
- vd brwJ! thUf [h, cns! x ! sif VJnw.

FHij myK mjF oF, gY khkh tJlh! vW bghJthf


cr jh sgu brJ bfhL Xolh.

FHij JUJUbtW tUwnj! g TlfhtJ mDg Tlhjh?


vwh eg.
152
Mkh [h, bjhu rfny. mnfjh bfhL jsD. taJ bfhr
MfL vW ghnw vwh KUfjhr, sF ia ca bfhnl.

neJ RF nghUnj! Rjuij ghnj... vW Mujh


Ruka is.

mj uhf tJlhdh! viwF mt bjhiy jh bga bjhiyahf


UwJ. nf tjhdh MF tJ ahUfhtJ t tRL nghluJ...
nd tjngh, vd vH brhdhndh, mj Mo `g' Ujhnd mtDF
L bfhLf t glh... vW glgl btW ngbfhnl nghdh
KUfhjhr.

mgo ghjh cyfny ahjh [h eyt! mt cfis g


buhg ukhjkhf myth fl lbyyh fJ bfhoUwh?

rtbj jSf, [h! ng ghjhY ghF, fhij mWjhY mWF.


mt rfhjnk ekF ntlh... f vd brhy thbaLf?
mJjh cfbs gjh xU Zfhul ukhjkhf
ngbfhoUjh...

tsjhdh! fijia vGjnu myJ fjfhia mWnw.


tDbfd?...

mnj rka btUJ, KUfjh! KUfjh! vW ahnuh


Tlhf.

mJjh! mtjh tUwh nghUwJ! gaYF EhW taR...

irjh idF Kdh tJ gh' vgJjh! vW KQKQjh


KUfjhr.

wF mt vGJ W bt jiyia o, ahuJ? vwh.


vd! eh jh Rju, D v Fu bjaiyah? vW cuj
Fu flflbtW J bfhL cns EiHjh tjt. mtUila F
irjgo fh nghoUF n#hL jhs nghlJ.

vd! Rjukh? th! th! bghjh cid g ngbfhoUnjh.


tjh! fh nghl brhyLkh? myK! myK! vW cuf Tdh
KUfjhr.

vUnjh. vdgh! vW myK Fu tjJ.

mkhit _Q f fh nghl brhY. u MfQ!

vd gifiana Llhahnk! gjh nfgnl.

tW iHF v Ujh vd? iyng FJwJ xU


`d' Mf UJ, m xU `rh' iljh mij lh itwJ? eh

153
gifia Llh fij vGjhk UJLntndh? xU bga ehtYF
`sh' nghoUnf. jHfSF mZl Ujh vdF fhj
thfthtJ fhR ilF. m brlu Ioah vd bjkh?...

f neW bghUfhF nghfshnk! vW ngir khw Kawh


Ruka is. j aij bjhLlh, KUfjhr w Gj
uhkngh ns kh lhk U U mijna fijJ bfhoUgh!

mgh! fhahLJ. jh tJ vLJL nghfQ. RLJ! vW


brhbfhL, iygo uL gfij bjhltzkh xiw fhiy
Mo bfhL wh myK.

mkh vnf?

mkh rhjbj toRoUfh, mgh!

r! njh thnu, ngh!

thna!

tnudh, nghO cns!

fh MnghL, mgh!

njh xU ! vW brhbfhL cns brwh.

khkh! vd bfhlhnj! vW nfLbfhL, Ruka is


ko cfhJ, fGUF be ilia oJ isahl Mujh myK.

mbj oJ Gfhnj! khkhF fGJ tF! vwh Rju is.

tfhnj! vW kWgo Mujh.

KUfjhrU nkJo cjah xU brig Va tz cns


EiHjh.

vdgh, _Q ls bfhlhnj! vdiyah?

cdbfdo nf! mkh Tl ngh rhL.

khnl vW xU lsiu vLJ itJbfhlJ FHij.

KUfjhr fhia M, Rju if xU lsiu bfhLjh.

Rju th klklbfW kUJ FogJngh FoJL, fh btF


n#h! vW ronf bfhLjh.

kbwhU ls Ruka isl bfhLfglJ. khkh!


vdiyah? vW mtl brW xodh myK.

tho, ehk buL ngU rhLnth! vwh KUfjhr.

154
khkhTljh! vwJ FHij. Ruka is ifUj ls
myKit Fof brjh.

ghahdJ nghJ vwJ FHij.

jhUf [h! vW kw lsiu odh KUfjhr.

ntlh! ntlh! Jnt nghJ! vwh Ruka is.

ehbr! vW brhL, FHij vgLaij jh th


bfhlh jhr.

neukhwJ. ko xU egiu ghf ntL! vW vGjh Rju.

mjFshfth? btiy nghL bfhL nghfyh! vwh KUfjhr.

if vLJbfhnl. neukhwJ! mw ghnw! vW


brhbfhL btnadh Rju.
if Uj ifiyia th xJL, J ukJl jkF
neukhtij bjJbfhlh Ruka is.

bjhilia J fidJ bfhL Ruka, cfl VjhtJ


`nr' Uwjh? xU _W %gh ntL vwh KUfjhr.

VJ mtru!

rgs nghlny; F bfhr mtakhf ntoUwJ... fHik


bfhLJLnw!

mjbfd? gi[ vLJ ghJL ngh v if Jjh


UwJ! vW X vlzhit bfhLjh Ruka.

J nghjhnj! vW brh, mij th itJbfhlh KUfjhr.

mbgh... vW L Vnjh Mujh.

ghngh! vdF bfhr ntiyUwJ vW RukaK


ilbgW brwh.

KUfjhr jkJ Mjhd miw khrdkhd giHa nfhiu gh


cfhJbfhL, mj vlzhit U U ghJbfhL, l
nahrid MUjh.

mbf vd braf? vw kid Fu!

jh nf thna!

fky cns tJ, mghlh vW cfhjh. mt if UF


yiwia ghJL njJ? vwh.

Rukal thnd!

155
cfSF ... ntiyiy? vW Kfij Qdh fky. wF
ObuW vijnah v bfhL, Mkh, gjh id tjJ. ehisF
fh bghoiy, mbj tR th thUfns! vwh.

mj filfhuDfhf myth thnd! mijbfhLJlh?

fHik bfhLgjhfjhnd brhfsh!

mjbfd bghGJ!

ngh u th thUf!

fHikF?

fHik ghJbfhSwJ!

1. xUeh fjJ vD fijia fUbghUS Rit ijahk RU


vGJf.

2. xUeh fjJ vD fij tU KUfjhriu g thvGJf.

3. KUfjhr Rukal cj bgw wF th cajjhf c fgid


wij izJ xU fij vGJf.

156
2. njfh JLf
lhl K. t.

khiy neu FoJL rhiy Xu GJ lgtfis


ghUnwh. Mdh J vd bfhLik! gf xU kF ey bt jh
btJ cUF btg j rhiy Xu go xUt GJ lwhnd vW
vbfhnl mj khak nfhiy mQ elJ nghbfhoUnj.
btf f, rhuha filfis _ol wF, mnf cs Fofhu y mofo
bridF wgL tJ, Vnjh ntiy UgJ ngh efuij R J,
Mir u FoJ kaUJ, wF CUF UtJ vdF ewhf bj.
vf C Unj gy mgo wgL tJ brid FoJL nghtJ
bj. xU Kiw LF tJ vid ghJL, efu gy ntiy Ugjhf
brhL nghLthf. czF xU ntisahtJ tUkhW miHjhY
tUtiy. mtfSF Ugkhd UJ fSfilfY rhuhafilfY
ilFnghJ, btj m nrhiw njoah tJ fhUghf? ehLw
_iyKLFf fhR UL rhuha nghjhJ vW j fil ruif eho
tUwtf, mij L ey m nrhiw bghUgLjhk j gL
m nrhiw, <unjhL beLeh UJ bfL mG gy w bgW sF
mah rikj nrhiwah eho tUthf vW ehD tWjhk L
Lnt. Mdh rhuto tU ntis jlths ghynk elJ
to mfgL bfhL koj uL elJtj y mtfis Fofhu
vW mJ, mnf elJ nghf ntlh vW brh jLJ nffiyah.
mj Fobt jsho elJ, rhu toF gahdhfns vW mW v
ber f tUanghJ, nghFtu Fj bridjh f, rhuha filfis
Kj _l ntL vW cznj.

j khak nfhyUnf rhiy Xu, gf xU k bt gLJ


RUoUj clig flnghJ j vznk clhdJ. eLgfny
go Fowt, bghGJ nghdh vts Fogh vW J btWnghL
vbfhnl elnj. mtid ghJbfhnl isP Ut W
bfhoUjhf. vd iyik vWjh ghfyhnk vW ehD mtf Uj
gfkhf elJ brnw.

Fofhudh? vW mtfis ghJnfnl.

iyf vwh xUt.

ntW vd? fhif tgh? vnw.

mJ iyf. fhif tghf Ujh, go _R ngR yhk


Rkh GJ lghdh? vwh kbwhUt.

mtDF taJ UgJ Ufyh. ey flhd cl UjJ. Mdh


mGnfa Mil thoa KfK flnghJ, ntW nehahf Uf Kokh vW
v ghnj. a t elJ bgw grhu nehahf (nkf Kja nehahf)

157
UJ, cUnf ciyitF msF KUfyh vW, j fhyJ
isPf f bfL nghdtf vW vnd. r, fk id, eh
vd bra Ko? vW xU tif btWnghL elf bjhlnd.

mjF ahnuh j bfhL tJ Kf bjfnt, mt ntyh,


ntyh vW Mj Fu uL Kiw brhdh. ij nflJ fhbyLJ
y mo bjhiy elJ brw eh mj lnyna nw. mnghJ mj
l vidngh tnghf xUt vo ghJ, J vd mah! ghrhF,
btW ghrhF; th wJ ntyh ntyh vW fl bgaiu brhwhnd! eh
j kh ghrhF irfhu vtsnth ngiu ghUnw. neW
FHij bgWL, iwF gJ khj fgt ngh ghrhF brJ ir
nfgij ghjiyah? vwh. clnd mUj kbwhUt, Jjh mah
glz! nghwtf nghf Tlhjh? vo ghjl ghrhF bjJLkh?
mtutf tWF yhk goah brjh bj vwh. `go' vw
brhiy nfll vdF uf njhaJ. VjhtJ th jubrhyyh
vW rilig if L fhR vLnj. mjF xUt-f khzt
vW mgh bjJ bfhnl-xU if fh kbwhU if uL
thiHgHK bfhL tUtij fnl. vd elwJ, bghWJjh ghngh
vW U tJ vo ghnj. mjF mtid R gJ ngUF nk W
bfhoUjhf.

fh Fof brhtjF mtid mirJ ghjhf; TL


ghjhf. xbthU ntis bka Fu Vnjh x tjJ. Mdh f
wfiy. jU ifkhf w X M kWgo mt Kf jiu
bjJ thia wJ bfhr j cns lh. bky f wJ ghF
fhia fnlh. clnd xU khzt vG cfhuitjh. bdhUt if
Uj fhia odh. mj fhia flJ, kaf Uj mtDila
iff xnu Mtyhf mj fh Ftisia GJ th itJ bfhld.
NL, NL, ghJ, ghJ vW v Ujt brhtjF fh KGJ
vgonah thD brWlJ. mnghJ mtDila ff ygl Mtiy
ntifia eh vnghJnk fliy. mj ff fhia Ftisia
nrJ thF bfhLfhk, jhfns GLtd ngh mj ghit UjJ.
clnd mtDila Kf thl UjhY Jg iy; fis UjhY,
g bfhLik iy. nghnjh giy J bfhL, jiyia bjhfL
bfhL, rhJ rhJ, Vnjh brhdh. ah fhY mj brhf nffiy.
jiu rhJl Udh. ntlh vW jLJ xUt khak nfh
Rt gfkhf efu brh mj Rt rha brjh. mjF bdhUt
kbwhU Ftis fh buho JL th tJ odh. mtDila
gbfhLikah clnd mitfS kiwjd. thiH gHfS clnd kiwjd.
`mghlh' vW maJ rhJ, R ghJ kUL f lh. vnyhUF
uf FJlJ.

vj C mgh? vwh xUt.

158
kJiu vwh J bjthd Fu.

vnf tjh?

iHfjh mah! v f...!

nghfL; vd clF?

IJ ehshR mah vW brh tiw moJbfhL f


fydh.

clnd Tl bky bky fiya bjhlaJ. ehF ngf whf.

vGJ elf Kokh? vW nfnl.

D bfhr neu bghWf, rh vW bfR Fu brh KfJ


aitia JilJ, fhfis o bfhL kl bfhL Ujh.

wF mUj yU bky efjhf. fh bfhLj khzt kL mnf


W bfhoUjh. gf Uj f k mojJ. mj k xia
nflJ, mtU U U ghjh, W mtU wgL nghfnt, eh
kL mnf nw. mj isPDila czikahd iyia nfL bjJ
bfhs ntL vW Vnjh xUtif ntif v kdUJ oaJ. mjdh
jh eh wgl Koahk mnf W nl.
vH Kokh? vW kWgo mtid nfnl.
cl mrahf UwJ, rh vwh.
L tiuF tjh twhu rhL tuyh vw miHnj.
L vnf? brhYf. bfhr fis jJ ehnd tUnt vwh.
ts fis Vgl wF V j t elJ tu ntL? mJ
eLgf bt go jh rhiy elJ tuyhkh? vnw.

D bfhr u jhnd? j khak nfhYF vgoahtJ ngh


nrJl ntL vW jsho bfhnl tnjDf! vW brh L
mik Mdh. wF f fy j mGF Milfsh ffis JilJ
bfhlh. Vnjh cik fhuz Uf ntL vW ehD bghWUnj.

xU bgU _R L eh iHf khnlDf vW mGjh. vdh


Md tiu njWj Tnd. brhj C rhfhk go glz rhf
ntLkh? vW brhdh. mjdhjh j nfhYF tJ
ciu lyh vW tnj vW fy brhdh.

jh fwt Mnr, cdF vnf wjh vd? j nfhnk


g vd? vW bky nfnl.

g iy rh, vndhL tjt-vf Cuh nf mofo tJ


njfh, gH itJ ir brJL nghtJ tHf. mt tUth. rhFnghJ
mtdhtJ gf UJ ghJbfhth vWjh F tnj vwh.
159
ij nflJ, D bga fijf UF vW e ngir W,
vGJ LF tUkhW brhnd. bky vGjh. fhf bfhS
iy jsJ mo vLJ itJ elJ tjh. t cs xU ghy Rt
nkY, xU L iz nkY UKiw cfhJ _RL vgonah
L tJ nrjh. rhL Ko tiu xW nfgiy vW Unj.
cl wF mt Kf fis bj fyJ sd. iz nH
bky rhjh. rh! cfSF vtsnth a! bfhrneu nf
gLUJL nghLnt vwh. Jjh th vW ehD v Ia u
nff bjhlnd.

cf Cuh nfhYF tUtjhf brhdhna, mtDF vd ntiy?


mt ehnjhW nfhYF tUwhdh! vW gy nff nfnl.

mt vgoahtJ u gLgjFK, xbthU ehS j nfhYF


tuhk nghtiy. xUntis jtlhY, mt UF lF gf
cs vj nfhYfhtJ ngh FLL gLJ bfhth. mnghJ
j nfh nkjh id UF vW nfljbfyh il Tdh.

tsbtyh brh mtDila bjhiy bgaiu brhyhk


kiwJtjh. mjdh mtiw bjJbfhs ntL vw MtY vdF
FahW. tW nflj wF, jid nghynt T ntiy brJ
iHgt vW, Mdh jidngh fhR ilfhk, T ntiy ilfhk,
cz ilfhk lhLtnj iy vW, mt bga nty vW
bjjh. bga nty vW mjJ, ka GJ ljnghJ ntyh ntyh
vW mt th jaJ idF tjJ. mtDila egl vts
eif itUjh, czHj fhyY mt bgaiu brh FHw Ko
vW, mgogl cik eg eh jtwhk ir br ey iyik
UFnghJ, t kL V thl ntL vW eh aJ mikahnd.
mjF j isPid cwf Mbfhs tjij cznj, J neu
Fwil L cwF iyik miljh.

eh vGJngh v flikfis KoJbfhL UtJ, mj


iznk rkfhs J gLJbfhL, mtid g mj ntyid
g, nty bjh vJthf UF vgij g vtsnth v
ghnj. cik ma Koahk ka bfhoUnj. vgoahtJ nfL
bjJ bfhs ntL vW Jnj. J neu fjJ.

ObuW mt vGJ cfhJ, f yhlh, eh iwF


brnj nghUng. vndhL tjt Krh vW xUt mgojh glzJ
kQF gahdh vW gf Uj xU fiyna cW ghJ
bfhoUjh. vGj Iaf tjF Knd bdhU Krh fij
FJlnj vW vbfhL, mtD ntyndhL tjhdh? ntyDF
gzK rhghL iljnghJ j Krh kL V goah rhf ntL?
vW nfnl.

160
nty ija vfSF tuhJ. nty g TlY y khj
goUwh. eh gofnt iy. Krh _whtJ goJ W lh.
ju, nty brtbjyh KrhF ogiy. mJ eyJ my, ght
vw Krh mofo brhYth. mjdh ntyDF nfhg. mt KrhF
cj brtnj iy. vdF bfhLF gz bfhr vLJ ntyDF
bjahk KrhF bfhLng. mt mij thf khlh. nty bfhLj
fhR ght fhR, mJ vdF ntlh, mijl ciu lyh vW othjkh
thf kWJLth. mjdh gy eh goUf nto VglJ. xU eh
u tUnghJ jiy bfhLJlh. mJ vdF bjahJ. nty jh
mj zij ghjjhf uL eh fJ brhdh. vdfhtJ, mkh
iy, mgh iy. eh brjh mGthU iy. mj KrhF mkh
yhlhY, mgh Uwh. mt ViH. UjhY nfglh vd
ghLgLthnuh vW brh gy gy vW f lh. Jjh ey rka
vW, eh njWj brhtJngh, mtrugL igafhuid ngh ciu
ngh bfhshnj, vdh Md cj brnt. fLgahf UF nghbjyh
nf tJ ngh. cikia kiwfhk brh vW gyKiw nfnl. ahlK
btgLj khnl vW, ik xW neuhk ghJ bfhnt vW cW
Ta wnf mijg th wjh. mnghJ, l KfiuF wnf brhy
bjhldh.

f ahUF brhy TlhJ, rh. brhdh v cUF Kojh.


Krh vfhtJ nghrhl jid g brhLthndh vW mt gy
eh gaglh. mjdh Krhnk rnjfK bfhlh. Mdh Krh f
eyt; gifahF F bra khlh. ntyD eytjh. ntW tiy
vWjh j bjh brwh. vdF mij idjhY gakhf UwJ.
xUeh xU iyaj ngdhit bfhLJ itUf brhdh. mbwyh
eh btna ahk xU _iy KlUnj. ngh[hiu flhY
eLfkhf UjJ. nty ija tuhJ. ahUF brhyhf, rh vW brh
KoJ bfRtJ ngh v Kfij ghjh. kWgo cW bfhLnj. F
mF U ghjgona ngdh.

mt glzJF tj ehyh ehns xU Tl nrJlh. mj


Tl IjhW nghf Uwhf. mtf vj neuK irdh grhUJ
_ khbf tiuY vfhtJ W bfhL, J bfhL Ughf. y
ntisf g F lf ghf. Mf Tlkhf nrU lfny
mtf eL J bfhoUghf. nty mtfnshL nrJlh.
vdnfh Krhnfh mJ ofiy. Mdh, ehf T ilfhk go
Ujnghbjyh vfSF fh, gH vyh th bfhLJ fhghdt
mtjh. xU eh ntyl gJ %gh nehL IJ ghnjh. ahnuh ril
ig gzig (k g) itJbfhL nghdjhf, mij mj IjhW ng
xUt fjJ bdhUt if bfhLjjhf, mJ mgona ifkh khl
fngUJ brlu nl tiu tjjhf, mJ nty ifF tjnghJ,
mUJ IJ nehL vLJ itJ bfhljhf brhdh. ij nflJ

161
Krh vfnk nfhgnjhL wglh. nty Xongh mtDila uL
iffis oJ bfhL, ngh[hl brhyhUFkhW bfdh. nk
mj bjh brtiy vW thFW bfhLFgo Krh nflh. nty
thFW bfhLjh. Mdh brhdgo fiy. xU eh cfis ngh
xUt gzig nghljhf, UW %gh Hjjhf mGJbfhnl
irdh grh brhdh. mij nflnghJ Krh vid jna miHJ
bfhLngh, nty go gyiu mH itJ ght njobfhwhnd vwh.
ntyid eh jna xUeh cUfnjhL nfnl. jh xW brtiy
vW, kwtfSF Jizahf UJ, Uoa bghU ifkhWgo brtjhf
brh ra brjh. Krh wj wF eh ntyid xWnk nfgiy.
vgoahtJ nghfL vW Lnl. Mdh, eh go Ujij g
tUjgliy, IJ ehshf mtid ghfiy. j nfhYF
mt IJ ehshf tuiy. tUjh vdF bj. HF wthzJ
_iy fr njfh bfhrkhtJ itfhk nghfkhlh. IJ
ehshf mnf njfh iy. irdh grhY, _ khbfoY njond.
vF ilfiy. vdhY elf KoahjnghJjh j nfh UJ
ciu l tnj. u neu fJ tjh ghf Ko vW tnj. if
fhR mfglhj fhuzjh njfh thf Koahk nghdnjh myJ Tlhf
Julhfnsh, myJ ngh[h oJ iw itJlhfnsh, vd
Mdhndh, xW bjaiy. v kd xnu ftiyahf UwJ.
bfhnl Unj. mij idJjh LL vGnj.

viwF MgJ ghbf vW brh KogjF, mt vGJ


v uL fhfis oJ bfhL, rh, brh lhf vW f
L bfdh.

kWgo mtDF eif CLtjF nghJ nghJ vW MlJ.

bfhr neu vijnah cW ghJ bfhoUjh. wF, mtnd vid


ghJ xU Kiw ngh[hl vid bfhLngh nrJ, uL eh iw
UFgoahf, _wh eh btna miHJ tJ Ltjhf cWahf
brhdh. xU FwK brahj eh, mtDfhf iw milgL Unj.
Mdh brhd brh jtwhk mt _wh eh tJ vid miHJ bfhL
nghdh. ngh[h ahU mtDF gifah my, ehnjhW iwa gz
itUwgoah mtl vyhU mghf gHFwhf. Mdh Krh
ehD elgjF Tl ganjh. mgo UJ vfis vyhU uodhf.
nty cfisngh btisbtns vW ko nto, ko brhfh y
ntisf nfhL nghLbfhL th. y ehf filf thlifF
lr th ey brU nghL bfhL th. ts ija UJ,
IJ ehshf tuiyna, f gliyna vgij idFnghJ, tW
g vwJ. vfhtJ MRg Uwhndh myJ iw Uwhndh
bjaiy. eh nehahahf UjhY mt ghJ bfhth; iw
UjhY mt tJ Ljiy brJ bfhL nghth. mtl gz UwJ.
Mdh eh mtid vnf njLtJ? vd cj brtJ? vgo Ljiy brtJ?
162
vl gz VJ? vW brh xnu fyfkhf iga ojtngh giHa
fiyna cW ghJ bgU_R lh.

mjF xUt vid njobfhL il neh tJ cns EiHJ,


ey fhy; btna nghOfnsh vW eif yhk tnj vW
brhbfhnl mQdh. mtiu cns miHJ brW ngbfhL
Unj. ngR KojJ btna tJ ghjnghJ mj isP mnf iy.
vts cW T vnk mtDF eif iy vW cznj. `nghdJ
eikna, ekF V j bjhiy?' vW ehD mik milnj.

J elJ uL thu fJ, xU eh khiy ey ybth il


neh tJbfhoUnj. t mj khak nfhiy fl f, v giHa
idit oaJ. mnf xU isP GJ tz bfhoUjh. vnu
xU thiHgHK bga njfh xW Ujd. njfhia cilJ fu
Vdh. iffis Fjgona beLneu W Vnjh ghJ bfhoUjh.
vdF mj nty id tjJ. UfhJ, t ahnuh cikahd mg vW
elf vnd. vjF ghJL nghfyh vW isghw tjtngh
eoJ nfhiy mLj iz nk cfhJ ghJ bfhoUnj.

mj thiHgH ig vLJ bjU ngh bfhoUj y isfis


miHJ, MSF xwhf bfhLjh. xU _o njfhia njho MSF
bfhr bfhLjh. Wtf nghl wF kw _oia vLJ bfhL
HF wthzJ _iyF tjh. mj fr if itJ vLJ vLJ bky
vjh. xbthU Kiw xU bgU_R lJ vdF nflJ. fil
bky efjh. J bjhiy eljJ, ifFilia vLJ ffis
JilJbfhnl brtij fnl. v ber Vnjh Jau FobfhlJ.
J neu fJ vGJ, mj frij mQ if L ghnj. mj njfh
_oia mgona itUjij fnl. vid mahk, v th `mnah' vW
xjJ. mgh tnj. mt vijnah vLJ vjhnd, mJ vd ghfyh
vW mj lF ngh ghnj. nkff y bry, KY ewh
yh x guaJ. mj l njfh JLf GJ ljd; tho ljd;
vW bkhJ ljd; vLgh ljd; fuh eidJ ljd.

1. njfh JLf vD fijia fU bghUS Rit Fwhk RU


vGJf.

2. Krh, nty Ma ghufis g vGJf.

3. viwF MgJ ghbf vW f L bfat kdU,


cajjhf c fgid wdh xU fij vGJf.

4. bt gLJ RUoUj clig fltf ngRtjhf ciuahl xW


jahLf.
163
3. kWkz
j

mt nghlh - vt nghlh? jid bgW tsj bgnwhiu


cUl kwJ, na f! vW kzgj gJufSF Kdh
v fuij vt, j kyfujh gdhnsh, mt; L, thr xW VgL,
Vfhahf vF nghflhk vt vid jLjhbfhlhnsh, mt;
vdF nehbeho tj nghbjyh jdnf tJljhf idJ mY
gfY v mUnyna UJ vt vdF nrit brJ tjhnsh, mt; m
fhLt jh, jhuK xWjh vW vt vid idf itjhnsh mt;
v thif mtbghGJ Vgl Rf Jf uoY, jid ehS
vt gbfLJ bfhoUjhnsh, mt; thif u #hy nghwJ vW
bjUJ vDl vfhyijg vt vdbtyhnkh l nghL
bfhoUjhnsh, mt!

mt bgw brt uF njh Uwh; mt bgw fk uhij, njh


Uwh.

ehD Unw. v mkh Uwh; mt? - nghna ngh lh!

mt ngh Wl MW khjfsh ld, eh V Unw? - `mt


nghdh nghwh!' vW bdhU bgiz fahz brJ bfhsth? mkh
V Uwh? - v jiy bdhUia fo itfth? uF, uhij
V Uwhf? - `f ulh jhu fahz brJbfhs ntoaJ
mtajh!' vW w vid tWjth? - vgo Ko?

jhga thif kjtfijl kwhf vtsnth


nkyhditahf njhWwd. mit vj fhuzij bfhL Vf
g ujij ifLtiyah. Mwh, bgwhit L jh
CQwf ciu LLkh; bgwh Mwhit L jh
cnghF tiu czhujUFkh - ehK mtiw gWtJ rhakh? -
mJ vgo rhakhF! uFit uhijia L L eh vgo CQwf
ciu lKo?
mw mkh? - ekF mt f? mj whfSFjh ghrbkW
gjbkW xW iy. bfhr gwF r tjJ mit jf FRfis
uo Lwd. eKila FHijfis eh mgo uol Kokh? - Inah
vgo Ko?
Koah lh vd? ulhjhu fahz brJ bfhshkny eh thH
Koahjh?
V KoahJ?
mkhnfh tajhlJ; mtsh vj fhaij ftf
KoahJjh - mjdh vd, rikaYFjh rfuid itjh lnj!
ghngh:
164
ehsil vid mahk Vnjh xU kdftiy Vf: V go?

jid ehS ghgjF yrzkhUj rfuid nghJ ghfnt


ofiy. mt rikaiy rhj gkhWtij rfnt Kotiy.

fh bfhL tuLkh? - rhj nghlLkh? vW mt nfF


nghbjyh fhij milJbfhs ntLngh njhWwJ. af W Wf
mt v tJ wh v clng g vtJngh UwJ.

rhil ngh jiykiu L bfhL, jiy iwa it itJ


bfhL, VjhtJ xU ghil KQKQJ bfhL if tisf fyfybtW
rf, mgo gokhf `md eil' nghL bfhoUj mj mHF bjt
vnf, j mtyrz vnf?

fhah? njh, bfhLtJ nl,

rhjkh? njh, nghL nl! vW mt Fiynghy bfhRtJ


vnf? t fGij nghy fJtJ vnf?

mt brantoaJ ntiy; thfntoaJ T - tiw ju


mtDF vdF vd rgj?

gogl thif mF lKlh? mF liy vwh


j thif vdF? j cyfjh vdF?

gobayh vkd bghGJ vzLwJ; vzL VFwJ.

o csitbayh nghlJ nghl l lwd; Vw l


mit vLJ itfgliy; nl btbrW lwJ. jidF mtis
ju o vyh Uwd; UJ vd? xWnk yhjJ nghyyth
UwJ!

ey ntisahf FHijfis guhkgjF kL j ne jhit


mt itJL nghUjh.

v o FoUgt mt; thif dbjW bjKng jitah


lh. mtSF jfgdh iy. jhah Ujh. tf UtUF
tndhgha mJtjJ xnu xU au - ija bk czawJ! - M.
czs cwdf gy mtfSila fw iyia ghJ ghfhjJ
ngh UJ lhf! mj jhjh nghJ uFF uhijF jhah!

FHijf UtU jiyth bfhsntLkh? - mtljh


brthf. bghoL bfhs ntLkh? - mtljh brthf. ril
nghL bfhs ntLkh? - mtljh brthf.

vjjkhd ugyid vghuhk mt jid fhafis


brJ tjh.

165
xU eh khiy, ntiyUJ LF tnj. cns jh ngR Fu
nflJ, brkLnj.

nkhahth; r bfhLjh! vwh mt.

mtsjh; ahUF nkhah vW clnd nfLl v kd JojJ.

mjF fhiy gTlF nghFnghJ ewhf jhnd nghdh?


mjF go tJlnj? vW mfyhajh v jhah.

vyh rah nghL kh! vW njWj brhdh jh.

eh cns brnw. uhij fo gLJ bfhoUjh. bjhL


ghnj. ey fhr.

_W k neuF xU Kiw kUJ bfhLf. Mfhu Mnuh%


fia ju ntbwhW bfhLf ntlh vW vrJ L, jh vid
flJ `U'blW btna nghlh.

gf guL kF gTlUJ tUnghJ FHijF ey


#&u. jhjh lhl oF mtis TobfhL nghdh. vdbfd
fzh bjwJ! vwh jhah.

mjF rfu fia fh vLJbfhL tjh. mij


MwitJ FHijF Foghl Kanw. mt Fofiy. mkh, mkh
vW mydh.

cdF mkh nyo fQ. vW brhbfhnl, fiu uL tj


fiu lit jiygh JilJ bfhlh jhah.

V iy? gjh vid lhl LF To bfhL nghdhns


mkh! vwh FHij.

mj mkh tho? njh miHL tnw! vW jL jLkh brW,


vL jhit miHJ tjh mkh.

mt tJ FoghoanghJjh FHij f FojJ!

Jneu UJ, uhij fzaj wF jh nghlh.

mLjgo kUJ bfhLF ntis tjJ. eh bfhLf Kanw. FHij


Fofiy. mjF jhjh tuntoUjJ.

Inah, mtSF ntiy jiyF nkUFnk vW mkh tUdh.

mjbfd kh, guthiy vwh mt. uhij #&u FtjF


_W thufshd. mj _W thufS jh, uhijlndna Ujh.

j rkajh v kd xU rgy joW. Vbfdnt r_f


Uj gW bfhoUj v kd jhit ehoaJ - mt rkghsh?
mt rkjhY mtSila jhah rkghsh?
166
ah rkflh vd? vid ghJ mtS, mtis ghJ ehD
rkjh nghjhjh? - j makhd cyf wUila U, btW
ahUF vd nto lwJ?

xU eh JJ j aij v jhahl btnl.

mt t th! vW fhij bgh bfhL, buhg ewhjh


UwJ; j kh bdhU ju brhyhnj! vW brh lh.

mW khiy oF EiHnghJ, jhF jhahUF ilna tU


rghid elJbfhoUjJ.

vd UjhY bgis yhj L xU L MFkh? - J jh


Fu.

ehD mijjh brhYnw; nflhjhnd? J v mkh.

Vdh? tiul tajhdtf, VbHL is bgwtf vyh


ulh jhukhf fahz brJ bfhsiyah?

t vdnkh r_fij Ul nghwhdh; jitf


Jauij Jl nghwhdh. mjfhf ulhjhukhf fahz
brJbfhtbjwh t vtshtJ xU jitiajh fahz brJ
bfhthdh. D vdbtyhnkh brhwh; mtiwbayh bt
brhynt vdF btfkh UwJ!

vj jit tiu fahz brJ bfhtjF fhJ


bfhoUwhsh? j Ufjh `jth thf, jth thf' vW
vnghJ ghjhY moJbfhwhf. vj bgzhtJ mgo brhwhsh?
- igajh.

ij nflkhu v kdnfhil oJ GjJ. vzf


_iyF xwhf jd.

MdhY Mir mJl vid Lliy. vjF xU foj vG


nfLLtbjW khnj. mj foj Kj jth thf
mtaij tW eLnt v Mtiy btL, fil foj ojhY,
ofhlY ja brJ guk ufakhf g vGJkhW nfL bfhoUnj.

nkgo fojF tj g Jjh:

tzf.

kWkz brJ bfhlh jit Jau JL vW y brhtij


f efsh? - vdh mij eg Koaiy. mjfhf ttahf thJ
tU fhjiy bfhWl eh Ugiy.

vdnt vid bghWjtiu, eh bfhl krS, itJbfhl


FFk yfK, Noa kyU, mj tisaY `mt'Ufhfjh.

167
ntbwhUtUfhf mtiw L mJ bfhtbjgJ j b#k
Koahj fha.

kf.

jh

nkgo fojij goJ KojJ bgf rgy j cstf vW


brhd nkjhf nkijia v eh nj. itu beRl mt
thG Kiwikia g vbaanj. mnghJ fhny jJ tj
jbkhW.

f iybaW brhy tjh - U

fF m~ij bghJ itngh

vW irJ, kWkz my Ukz, xU kznk Ukz! vw KoF


vid GJ brwJ.

1. kWkz vD fijia fUbghUS Rit Fwhk RU tiuf.

2. kWkz vD fij jh vD ghuij Mf.

3. jhF mt ne khahUF il elj ciuahliy vGJf.

4. fij ehaf jitia fahz brJ bfhL th


cajjhf fgid wjh fij vGJf.

168
4. brfkyK xU nrh
Rjuuhkrh
cyfbkF ah Uf ka. nyrhf brhlyh. ehiyJ
MLf ij g Muh brJ gl bgw brfkyF myth mj
gafu isahLf bj. ah Ufis jfzho t nrhjid
brJ, v fzLtJ mt ntiy.
nuhfhQf rfhu Uisahlfis g vjid jlit
bfsFol brhdhY mYfhJ brfkyF, miuk neu _R
lhk brhbgh ML nff bjhLgh.
W Jilgfilia nyh L fGdhnah?
.
bfhiy khkujo gJ m j nj wJ. j cyf
ma mJnt mf.
ftnw,
W fhiy Fjhnah?
Mkh
kUJ nrh njJjhnd?
Mkh
thr fh tJ wJ. brfky s lh. jfzho t
mQit v fzl.
bfsFo ntiyF tJ IjhW khjf jhdhwJ. ntiyfh vW
tjt. bghGJ njh vw gj ca bgWlh.
ntiyF tj Kj eh elj Tijbayh jik cfhUw
bghGJ v ghJ gh bfs Fo.
Kj eh tJ wJ l MugkhlJ.
brfky : cyfbkF ah mQf iwUwJ vgJ bjkh?
bfsFo : bjahJ.
brfky : bjJbfh. cyfbkF nuhfhQf ka. vj K
wJ nghfyh. ehD mggona.
bfsFo fiz cUo cUo jh. ngo bjhlJ eilbgwJ.
brfky : njtnyhf Kg_W nfho njtf Uwhfsh.
nyhf mnj ms mQf cdJ csif Uwd. f ftdkhf
Uf ntL.
bjhlJ, bfsFo mwhl mYtf g y brhdh
brfky:

169
RL j kUJ nrh njJ Ff ntL. rhghL iyfis
_wiu dho Ueh Cw itf ntL. IJ jlit g sf
ntL. thFUF Uf uL yB ahidfis HjLtjF
nghJkhdjhF.
kWeh u miwa mYt Fah fbzrnyhL LF tj
brfky bfsFoia miHjh. mt tjh.
FJ Wbfh,
wh.
KJ lj diy nH j jiykiu misJ ghjh brfky.
brfky :nwhL Wbfh. fzF J rgs jJLnw.
bfsFo : vd a ?
brfky : jiy ng UwJ.
bfsFo ff iwJ lJ. ij ghjJ kdu
lJ brfkyF.
brfky : r, uL eh mtfhr jUnw. xJ fol ntL.
bfsFo : xJfLnt. cW.
bjyh giHa fij. dh bfsFo vtsnth khngh
lh. jfzho yhkny vF mQf iwUgJ mt ffSF
bjjJ.
brid brfkyK nrJ buhg khlhf bfsFoia,
giHa gofhL bgzh mt!
kh_ cilia fH vJL th[h fo bfhlh. btna
sdh if ig RHY. Filia RHbfhnl Xyh eljh.
UKwbghGJ ufis RUo th mUnf itJbfhS mHF mjkhf
UF. Z Tl bjJ bfhlh. ahuhtJ miHjf bfhL
bfhLjh v vgh. g uahf fhiy Jlh
`jh' vgh. njh FYf thL gh. brfkynjhL itaf
rf UJF brwh rfy glfis v ML mgo mgona
itJL tu bjJbfhlh. etehff t Mdh bfsFo.
brfky mtis njhahf VWbfhLlh.
bfsFo brfkyK xnu c vwhlhf. u UtU
J J Fkhs nghLthf. Kj eh ghj kh tj Aha
eof ngh eoJ fho, j trdfis kiyahs bfhirl ng fhLth
bfsFo, brfky gh J, tiw oJbfhnl `nghJO
nghJ' vW FHaoJbfhL bfsFo thia bghJth.
vD l ehfshfnt brfkyF xU rnjf. bfsFo dK
kUJ nrh njJ Fwhnsh? myJ fs ghl nghLwhnsh? j
rnjfij vgo gJ? nahJ ghf ntoaJjh.
170
Mdh xU f. fhiy vL kFjh f gh brfky.
UgnjG MLfshf j gHf. mfhiy bfsFo kUJ nrh
njJ Fwhsh vgij vgojh bjJ bfhtJ?
brfky ey _isfh. nahjh. t wjJ. brhlF L, jdnf
rghZ nghLbfhlh.
o bfsFoF j miw. m Rt mykh. Rt mykhF
kUJ nrh, kUJ vbz, U eh Kjad.
mW u eLtiu f Ujh brfky. k xwojJ.
miw sif mizjh. lh sif vLJbfhL fh mut
bfsFo miwF tjh. beR glglbtwojJ. ma o
UlbrtJngh .
bfsFo Mdj iu yUjh. mt mUnf FJ lh
xia jiuia neh mojh. fGJ khiy rh bjjJ. bkJthf
rhia fHdh. gjl if Mo nkhth ojJ. bfsFo clig
cRdh. rknahj ifyhF bfhLjJ. mUUj ah dh
brfky.
bfsFo mykhia wJ xnu t kUJ nrhig
ko fo bfhlh. mLj F giHago rh bfsFo
khiy bjhJ.
bghGJ ija wjJ- FW Tlnt wjJ.
miwfjit wJ bfhL, thriy ghjgona ifia o
bfsFo ghj xU FJ LL xnu Xlkh j miwF
tjh. kUJ nrhig jdJ mykh itJ odh. gLif GJ
f majh.
fhiy vGjJ Kj eh u elj ehlfjh PhgfF tjJ.
J bfhlh. `bfsFo guil jiynahL gh% thr cfhJ
bfhoUF ghnghnk?'
fLF tjbghGJ, jiy cSJ tilfL nghLbfhL
a myfhunjhL mkJ kh gifia uo bfhoUjh
bfsFo.
nfhg LbfhL tjJ brfkyJF.
bfsFo, W Fjhah
X Fnjnd!
nrh njjh?
Mkh
vd berGj! mogh, gir SF SFwhna! ehF mG
nghfhjh?

171
rblW xU F wjJ brfkyF. bksd rhngh. gona
vjid ehfjh kUJ nrh njJ Fghsh?
kWeh fhiy vL k.
brfky f jJ Kj nf:
bfsFo, W Fjh myth?
MAh Fnj.
nrh njjh?
Mkh. Mkh
ngZ. mUikahd ! U cid xU if ghnw.
kWehS mnj nf. mnj g.
brfky ff nfhit gHfshd.
V, fGij! nf th. W nrh njJ Fjhah?
Fnj,
r nrhig fhL ghfyh vW rth lh brfky.
bfsFo jdJ miwia neh iujh. mt KJF dh
mHF fho brwh brfky. ngJ mofnghwJ fGijF!
bfsFo gblW mykhia wJ ygbfW t nrhig vLJ
fhodh. brfky Kf btW.
vdkh J? vd a?
v mykh eh vLJ itUj nrh giHago c mykhF vgo
tjJ?
ehjh vLnj. ObuW nrhig fhziy. ifjt
itJnlhnkh vW njo ghnj fhnzh; fil cf mykh
fblLnj.
v mykhia eh oayth itUnj?

oafhiy ntis vGg ntlhbkW cfSF bjahkny,


khiyUJ rhia fH vLJ bfhnl.
brfky bfh' byW jh. bfsFo nrJ Jitjh.
cid zhf rnjfgL vJ GJnl kd nghL
bfhshnj. th nfu isahLnth
bfsFo U fufis g GJbfhL nghdh brfky.
UtU nfu Ml cfhjd. mbghGJ bfsFo bkJthf nflh;
eh xW nflh nfhJbfhs TlhJ f uL _W
ehfshfnt Fgiynah?
172
rblW g brhdh brfky.
Fnwnd ehdh FfhkUng?
nrh njjh?
m vd rnjf?
nrhig fhLf ghfyh
brfky jdJ miwia neh Xodh. J bfhnl dh
brwh Fo.
brfky mykhia wJ nkY G ghjh mtSila nrhig
fhziyna!
nrhig fhziyna!
v if myth UwJ. mW v nrhig njl cf mykhia
wnj myth? mbghGJ cf nrhig vLJ KfJ ghnj.
ukhjkhf UjJ. r, ij njJjh FJ ghnghnk vW vLJ
itJ bfhnl. cf nrh njJjh uL ehfshf FJ
bfhoUnw. MAh vd kz !
jdJ csifia Kfj ghJ bfhlh bfsFo.
brfky bkJthf miwiaL eGdh. mt dhnyna tJ
oJbfhlh bfsFo.
Mkh uL ehfshf f vgo Ffsh
Kf tjJ brfkyF, bjhil lW. Tiuia ghJbfhnl
brhdh mt;
Fwhnah vW nrhJ ghJ bfhoUj eh Ff
kwJnghnl.
brh KojJ ff <u fJlJ.
bfsFo brfky tyJ ifia jdJ fufsh oJbfhL
brhdh:
vdkh J! bjyh bga akh? uL ehf Ffhk
UgjFTl ekF Rju ilahjh? mQf mlhkny vjidnah
ahf cL ekF. thUf, rnjhkhf nfu isahLnth,
mLj y dhof uL ngfS fhfis FF j
bfhoUjd.
g
1. brfkyK xU nrh vD fijia fUbghUS Rit Fwhk
RU tiuf.
2. bfsFo vD ghuij Mf.
3. brfkyK bfsFo ngRtjhf mikj ciuahliy vGJf.
173
5. xU uKf
b#afhj

mU xU uhkJ rhiy! mj rhiyny xU gh klg. mj


gh klgJF vnu xU nty ku. mj ntyku ja mij g
glUwJ Vnjh xU fhLbfho. fhLbfho jL K, jiy HL
joljh, xU gG iy kL cuhk ia neh tu nfwJ. jo
nt gFia xo nty ku xU bghJ. bghJ th, gG iyF nenH
xU W kQUil!...

iria LbfhL fukhd MUl btna tjJ xU bga


fblW!

cyfij ghJ buhg ehshR... vW Kdbfhnl Vfhjkhd


td jirl xU fijngh jiyia xU nfhoUJ kW
nfhoF U cyfij nehl lJ vW!
mtru mtrukh mj vnu tjJ xU bwW.

vdlh gany brsakh? vW f#id njhuiz bwWig


ghJ Fry ngaJ fblW!

nfl nfF gTl brhy Koahk eL eL ngh, tj tia


ghJbfhL Xl ojJ bwW.

cl gaUwjh? iHJbfhth ngh! vW Kd bfhnl


kWgo iria Lbfhl fblW, vGJ W, cyfij ghf
jiyia J nghJ...

bjd FWnf vdnth kiwwnj...

X... j kiyjhdh? ulo K efJ tJ kQUilnk jdJ


K ifia itJ bfhL jiy J, rijUJ U tU kjfis
ghjJ.

fjhfij CbfhL F knrdid g mjF


bjnkh vdnth? mj ghtid mgojh UjJ.

ahuJ. kDrgrfsh? Rj nrhngf...


ObuW mjF xU rnjf tJlJ. cy kDrgrf #hah?
ek vWTl #hah?

nahJ nahJ ghjJ. mj fzF mjF r tuiy. `mtf


ahiuahtJ TL nflh vd? mJ rjh'.

kQUilF nd W, jiyia o uL iffis


cabfhL fLF sjdd thia wJ V, kDr gafsh... cf
xUt nf thUf vw f#id jJ.
174
mtsjh! rhiy ngh bfhoUj kjf vyh j Xod....
gh klg Xo xJ bfhld.

mnlnl, vid fL cfSF ts gakh? ml nfhiH


gafsh?... vW iffis jo MuthJ bfhL kQUilia R
R Xo tjJ fblW.

vd J, j bta fhyny OD kiH oLnj?

nfhil kiH mgojh.

gh klgUj kjf ng bfhl thijf vWF


nflJ. kiHah? vW mrjJ vW.

J vdlh, Rj igafhujdkh Unf... kiHahny, eh Tl


btnajhnd fnw; thd vdnkh Uo UFfwJ thjtjh.
mJFns ts gakh? Rj gajhbfh grf, kiHah kiH! vW
mlfhrkhf JbfhL FjJ vW...

j kDrfns gojh; xQyhjJF vyh


ukhjgLJthf vW kjfis idJ aJ bfhoUif thd
gbud xL ufhjJ.

gh klg xJa kjf eilia fod. vW nf


mtf fh Hiy.

rW neu, goj tiyfUJ M saJ, cZz


jjJ.

kbwhU Tl rhiy elJ bfhoUjJ!

c... mgh vd Gf! vW xUt bfhlh.

ntyku glUj bfhoYs gG iy goUj Jf


xbwhwh cUL eLfh nrJ bga Kjh ulJ... ul KJ
bksbks cUlJ...

nH Uj kQUil J MnuhfUj fblW jiy


Gj Kij bjhlJ gG iy cJ kQUil J GjJ.

Inah... usa... usa..... thd oJ GJ lnj.... vW


fjathW gG iyia bfhL btna tj fblW kQUil
fiuUgij fL, TFulJ.

mnl kjfns, iHJ nghf... u XLf. usa tJ lJ...


XLfslh XLf... vW myathW vd brtJ vW bjahk guguJ
KD D XoaJ!

mgh vd cZz vW nk Jil bfhL xUt kujo


xJdh.
175
ml igafhu kjfns! xWyhbjbfyh cyfnk uL ljhf
XLfns - bghGJ nguhgJ isJl rka Klh jdkhf elJ
bfhfns... ... cf Kf f Tl btfkhUwJ. eh bghGJ
vgo vid ghJfhJbfhSnt? usa tJL nghUwnj... vW
TathW wGjoJ Xo jdJ bghJF ngh FJbfhlJ fblW!

1. xU uKf vD fijia fUbghUS Rit Fwhk RU vGJf.

2. `xU uKf' fij gFia ehlf to vGJf.

3. cUtfkhf fij czJ bria sf tiuf.

176
6. k kf
y. gkehg

btnrhoa J guj jthD fiu tJ nkh U brY


miyf vG Xir jF Kng gHfgoUgij nghw xU uik...

ntiy khwyh, Kj Kiwah tUF j l Kng


grakhdjh njhW j u kdkaf...?

gUJ j flfiu w M[& Fthnl[& xwh


aF mnjh bj W fol ngh bgo gLifia nghL L nf
tJ go cfhUif...

kd tJf dbjW bjahj makhd czf.

ehis fhiy vLkF ntiy oo ngh glh,


wF L au thif.

bjhiy KKukh a bfhoUF auf. MH kziy


th tirah F yhf iwF iuf.

njh eh cfhUF j l kLnk j flfiu fl


kl nghJ UwJ. lUbjyh kz Vbfdnt
mwgLjgL lJ.

D y ehf J...!

tiyfis mbfhL tU fh F cl ciwf


bjhllJ. miwFngh Kll bfR cl... vGUfyh vW
nahJ bfhoUF nghJ L aoF thilfhW.

fbkW tJ fkG ghiy kz.

j flfiu ntis j kz.

ahnuh gf tJ gij nghw cz...

LL U ghj nghJ, Cik y X isP. Kf rtu


bjaiy.

rh fjh mjuh{ rh ns Jrh tUF rao Mruh?

Mkh ahU?

nf gfjh Unw.

rW mt cfhJ bfhlh.

V rh. j flfiu kz KGtij go gidro MH


njhobaLJ th bfhL nghfns j #df gjhg yikia kL
f ahU idR ghfhk Ufns J aha jhdh?
177
vd j. gfjh UnfQ brhnw mgoUJkh xQ
bjahjJ ngh go nfnw? vjidnah khrfsh rnt Muh vyh
elJ KoR mw nfUJ kz thu bjhl g buL tUJFnk
MLR. CUF Jrhd MSnghy go vnl nflh?

j flfiu kz kik ikiangh nrjJ g fz


gugiuah nff nej br Phgf tUwJ.

brgh tsU bjid kufSF bganghd j CUJ K


VWk br tl f vilia Tofhl cS ahghf j
kz uobaLJ mDg anjirah ik fgUJ wFif
ela gnrhjid fafnyhf mlUgij fLofgL, wF
j kQF tj nahf...

rh, f brhwhngh j CUF ah ahuyhnkh Jrh Jrh... MSf


tJ kziy mL nghdhf, MHkh njho ghjhf. mijbayh
j Cthf, ViH Foahdtf. brgltf ehf ghJLjh Unjh.
nyQ brhyny. Mdh, ahUnk a vdhQ be#ij vfbl
thia bjhwJ brhyny. rhF nghF brh rkhrhf fil iu,
bk, yh tJ kziy thubjhld mwjh csij Rnlh.

mj beLeh nf elj ufis yhfh vnyhUF


bjjJjhnd! xW nrJ ka brjhf. Mghl brjhf. fil
yhfh mfhf, muathf, cS kf uf tf il
gy ehf elj ngRthijgo vyh Rgkh Ko bgwJ. mjgo, j
kz thuyh l HjtfSF gYF ntW l bfhLgJ, bjhY ntW
tUkhd khffS HJ nghdtfSF nf J rgjkhd ntiyf
Kjl bfhLgJ nghw f U jughY xbfhsgL iwntwgL
bfhoUwnj...
nghJ gfJ khjhnfh knahir ObuW nfl xdhyh,
iy btlbtlF F fhuzkhfth j isP eLf...?

rW bjhiy H nfhykh xoah jiy F khjhnfh


ka njhw Cik y...

ehmr tiu j rirTl mgona L itf mgOQ


f nghl foidTl rkUnfhnk mw vd?

mt nghir ...

L Fobkyh Fs njhlgLnghJ HJ, brdf FobgaJ


nghdwF nf UF rhF ghah kLjh bjhiz.

V...? buhg ngUfSF nfna ntiy bfhLfgoUFnj...


mfSF uhjid bra trah Ufhjh?

178
nghJ, ukhlkhd X fWj yfh L J lF
rKu kWKid bjhLthd d btr, Tl Xo tU
onahir...

kiH bganghFJ nghUFJ, mJjh jid F.

eh vGnj.

mtD vGjh.

nghJ, Kf U bjaiy. Mdh ey M#hDghF vgJ kL


bjwJ.

bky elJ bfhoUj v dh, rW Tlnt tJ bfhoUF


mt Fu.

flfiu kziybayh go gJ gidroF njho yh


mL nghdh fl CUFisna V tUtij cf yhfh V Rf
khnlFJ? Fgh, kiH fhy j Cnu flYFns nghLnj...

mt Fu nfhkh cajJ ngh...

j... j k kf c nfhgij jhgij Rf vdh


KoJ. Mdh... j Ciu nrj cfSF nej j fZl - eZlfY
ehLF y eikf isUgij V v ghfiy?

L U mt .

f vij brhYfQ vdF bj. cfSF K nf Uj


mjuh#] mt TlhfS mij brhjh vfis tjhf.

mf vd brhdhf?

mQr e eho bjh Tlfis cUthF, btr jU, neh


irF gagL.

mbjyh bkhj e ehLF! Mdh, Fgh j CUF ilF


bga xU eik UF! nf UF j kz faf nyhf
fyUjjh j C FHijf, bgatf gutyh bjgl Cd,
Wneh nghwit ehshtl FiwJL. fhuz, g ehf UJ
m bfhL nghF kz Uj mj faf nyhf nkhdi[il
mwgL L kWgo nj kziy nj l bfhL nghL Lnth.
mw j gsf uL. faf mghaK L.

rh. f brhw j eikbayh vjid tUrfSF mw


elfnghF fhaf. mJtiu ViH rdf j bfhLikbayh jhFoR
cnuhnl nf UfQnk... mij vdhD nflh mgo nfltid
Litf khOf...

179
r K xU fz W cSF iwth vW uhJ
bfhnl.

L elnj. nghJ bksd, mt Fu nfliy. U


ghjnghJ ijF fyiwf kL ka y...

mtid fhnzh....

rW Tl eljnghJ v thnk rhKnt tJ bfhoUjh.

mJFns vnf rh nghOf ... gfJ C ngh og thL


tUnf. kiHntW bganghFJ. u thf...

miwF tJ og rhL bfhoUif rhKnt brhdh.

rh f oo nru tj clndna brhyntzhKQjh Unj.


Mdh flfiu f xoah xfhUj vlij eh nfUJ ghnj.
mJjh mnf XoahJ bfhoUnj.

xoahfth? Tl Uj Mis ghfiyah?

mt Kf xU u.

rh... vJF go xoah mnf ngh xfhu ntzh?

v Kf tj nf Fia ghJL mtnd Fuiy jh


brhdh.

j C kz thUtij vJ ufis elJoUjJ cfSF


bjUF. m, Ka gF trt mnjh, j uhknyna
ehY vGJ gor mt J vnyhUFnk buhg k. kahij, m... ufis
KorwF mtDF nfna ntiy bfhLjhf... Mdh... mj wF, nf
mgo ntiy ghF kjtfis nrJL mofo nkhjf. mnghJjh
xUeh uh L kz VL Uj yh V, g f xfhUf
iyah, mj l itR mt kuz. m mjuh{ rh if cLQ
brhFwhf. mnjhia mj r gfjh rh C #df
vnyhU f lgo bghijrhf. rf rh. buhg neukhR. gLJFf.

1. k kf vD jiyig g RU vGJf.

2. `mjuh{' ghu gilid sFf.

3. ro Mr j fijia TWtJ nghy vGJf.

180
7. mDk
R#hjh

uhkJiu, muh mjh ga njo njoghjh. eij


PhdK bgw, jt xW nru, mfhy kuzK J kuzK clhfhUf
vW W gyf nghoUjhY isF ntiy ilfnjhjhf vj
ghL iy. muh gl fhy ntiy ilgJ mjid fZliy
nghY vW vdh. mnjrka thW vQtnj ght, j vW gL
rnjfJF bfhns kd nfhy kyhJ vW bjhlJ brh
L, i# miwUJ btna tjnghJ nki# nk kjhu iy
ro bghly fhUjJ. kfhyR mLj o lh o. ghf
brUf, ghyh mnghJjh vGJ g Jy bfhoUjh. bghWyhk
Uwhnd vW Mu tjhY fhj, j vW vJ Mufhk xGfhf
iyu ngh ghil brJL LF tUwhnd, mJnt gha vW
kd k UjJ. tDF fahz gz ntL. mjF muh
mjh ey ghL UwJ. `f gR kz ehW wo br itf'
- Mdh kf ghyh vD RtehjDF ntiy ilgJ uL tU
GjoJ bfhL nghlJ. nghd tU gy WtdfSF kD nghL,
mDk gir vGdh. vY ilfiy. uijl gofiy
vWjh njhaJ. mij nff jafkhf UjJ. nfhgfhu, ril
nghLbfhL ilL Xongh lhdhdh? xnu iga. j tU
vgoahtJ bfhr fZlgL goRnl ghyh vwh. mt `vshbk
i[' ul ghJbfhL vdgh jid tU goR gh g
kWgo ntiyF girdh ngh moR nghRgh, vwh. yR Ahfh
gzfhuf yfis JwJL mnghJjh cns tjh.

d vdjh brawjh cnjr?


eh cfSF ghukh Unf?

iy; UjhY go KoR buL tU MnrD

ntiy, fahz is bgJfwJ. mgh jhdh thif Fnfh.

ntw VjhtJ Ujh brhY

rhahuh nghfQwhahvwh kfhyR.


brhnw vwh nuhjkhf.

RkhU vW kidia mjoL ghu gir vGj nghw iy.

j tU mtid ghu fbgF gir vGj brhtjnf bga


nghuhlkhlJ.

vdF mj gir vyh gh gz bjiygh buhk l~gh UF.


nghd tU vGndnd xnu kj ehY M[ bfhLUfh; m vyhnk

181
r nghy UF. buhg fZlkhd gir. ngg br gwt vyh JF K
vknyhf utij oghbko Ujt nghy.

D xU Kiw vG ghnu bfhr uijah goR.

Vnjh f brhfD vGjnw vwh.

ilrh ey ntiyjhnd?

ey ntiyjh ahnyna wjJ. Mdh gjhu ngdh vGjwhf

mijg cdF vd?

vdF vf ilf nghwJ.

bfhr goR ghnu; bfhr v~g?

unkZ vG gh gziy?

unkZ kfhyR j iga.

mkh! vjid jlit brhUnf unkZ ntw eh ntwD

csnghwah iyah? vW mtis Mfho uyh ir fhodh.

Mkh vyhU nrJ vid mjLnfh

iu gnwgh, vdfhf f buL ngU ril nghl ntlh vwh.

mtid ghf gjhgkhf UjJ. vL b[kl, VwFiwa vgJ


ngg vG fisJ mYJ kWgo gir vwh vjid mYghf UF !
vjid ngho! xU ntiyF vjid zgf!

j cyf nky btWyhk eh elkhooUgnj Mra vW


gaid khobfhL wglh!

vnf nghwh! bjUnfhoy fbu of!

M mtiu njobfhL ZQ_ vgt tUjh. uhkJiu


nkir nk M gHfis, bg bril itjnghnj chuhdh. vd
a bjyh vJF? ZQ_ vgt mKfkhtjF Kdhnyna
jt. mj TiHig uJ brahk tu brhdh. mt nkyfhF
nfhukfsh xU i[ myh MUjJ. mJ D byluh tuiy;
rhj vnjh ngbk o~gh Ujjh myhbk fh[ M
fdUF kDnghoUF mj kD uhkJiu nlSF tUgjhf
brhdh.

Mkh eh vd braQ vwh.

f idjh myhbk bfhLf ghR brayh vwh.


ntQbkwh ftJ bfhsyh vwh miw RW KW ghJ.

182
uhkJiu mtiu neuhf neh yrkh vwh.

mgoD iy, xU flnu

vGJ nghah, eh j oghbkoy UgijJ tU


ciHUnw; LF xU F^ Tl vLJ brykhnl bjkh?

brhdhf

d vd ija vl yr bfhLf tU? g ngh[&F


ngh gdh cik mu gQthf bjkh? vwh.

bks... bks ngRf; g eh vd brhnl?

vid yr thFgt vW vgo kh?

mj Mrh uhkJiuia neuhf ghJ l uhkJiu vid f jgh


idfTlhJ. eh yr bfhLf tuiy, xUjkhd gugu cjfhf
tnj. v nkyfh `ghu'y bga Mr

ghu vwh.

cf iga a ntiyF mDk gir vGJwhnd mnj ghu


fbg

n[h

ZQ_ kWgo l tykhf nulh nghy jiyia U ghJL,

f j myhbk nghL bfhLjh, gir nggiu bfhL tJ


bfhLnw
uhkJiu if eLFtij mt ftJ gir KoJ myhbk
bfhLjh nghJ

uhkJiu; KoahJ e L vW brhdhY mij mjid fLikahf


brhyiy.

ghUf [h cfshy Korh r; iy d nky nghfQdhY


nghfyh

mbjyh vJ uh gz KoahJ Kjy nf il ghfQ

eyh ghUf. uhkJiu ik M~r Xg. xnu xU nggjh bta


tU, ntW ahUF ilfhJ v-v-bg nf uhkJiu bgyh gythW
nkir nk fJ bfhoUf.

fHikFs nahR itnfh; [nl oyjh Ung; ngh


gzyh vW o fhil bfhLjh. gir gjh nj xU ehY ehshtJ
la ntQiyah? vW brhbfhL brif Tl J yr iy
vW brhLjh nghdh. uhkJiu mt nghdJ U bfhshk

183
nahjh. mj ~giy ghjh. bfhr fyhd nfjh ngbk o~gh
MUwJ. o~gh iy vW t ronf bfhLjh fha MF.
byl bfhLf Ko.

Kj jtizfisbayh foUwh. eL _W jilgL


myhbk fh[ M; MDF nghUwJ. D `M' Mfiy;
btehL nghUnj vW rhF brh giHa nf x yF, nghd
tU bfhLjJ, Phgf tjJ, UJ...

vd eh gz thFnwndh, yr thfiy xU bl
gojh myh gz nghnw vbwyh gyj rkhjhd brJ
bfhlhY, Mjhukhf J j vgJ cWaJ. vjjy j!

iwa njF mj i[o k f mf. M nghdh vL


yr tU.

j yhfhF UgijJ tU ciHjJF xU d rYif


vLJ bfhtJ nghyjh J. vjid ng bfhisaowhf; mtut
Munfho, ulhu nfho vwhf. lh CH ghF nkyfhfis
gh! mgobayhkh J? Vnjh xU d yF g; xU myhbk
tonahL fol brh Lkidia bfhLf nghnw. mjF
ugfhukhf mt xU nfjhis junghwh!

gjhujh ngbk, Mdh iwF mj irnfhukfsh vL


yr nghF vgijg mt idf kWjh.

LF tjnghJ yRl brhdh.

ngrhk brRLnfh. vd gzkh fhrh? tDF ukh ntiy


ilRL. ilrh fahzJF bgh bfhLf fhJoUfh, ek fZl
ftiybayh J nghL tD vid bjhju gwij WJth.
bjhju gwhdh?

vij nflhY vJJ ngrwh. cf is F vid mofnt


tJlh!

vnf mt?
iyuF nghUfh cf nky Uw Muij vl
fhlwh.

eh vd brnrdh.

rah ntiy th bfhLfiyD mtDF Fiwnah, vdnth.

vJ bra ntlh. tDF mj nggnuh vdnth brhfns, mij


th gh gz btRUnfh. ek bghW KorJ. mw fahz gdh
gwh; ydh vnfnlh bfL nghfL. th bfhLJUnfh.

184
oy Ujh vdF igank oRL. dgoF UgJ %ghia
bfhlhfwh. vJflhD nflh, ah nfwJ. mgh rghwhfwh.
Kul. vdF j y vd cik UF?

yghnj Kjy igaid g fhiu Korhrh iyah

cfSF isahlh UF. ehjh oy UgJ ehY k neuK


fZlglwt. vd vJJ ngrwh bjkh?

mtidg nff nff mt nk iy, ij jo nff Koahj


myJ Ughj j ifahyhfh jdnk Mu tjJ.

r, r rhafhy tjJ nfLnw vwh.

nffkhof. mJbfyh ija vf UF? ngrhk mj nggnuh


vd vHnth mij th bfhLJUnfh

uh ghyh tjnghJ mtl fhlkhf fbu thrid mojJ,


nff Ugiy; fbujhnd u gHf iyna vW v bfhlh.
UJ mt nk nfhg tjJ. vd xU bghWyhjt. ig bkjhf
bjj ghbf mtiu oaJ vd ghyh girF vgo gonw.

nkjh MufQ. j tU ghlid khUfhsh vdF


vdnth rhn[ ygh

vdF bjrt xUj ghuy ntiy ghfwh. mt y Ff


kh bfhLfnwUfh.

mgoah vwh guthiyna mt mu bfhLfgh eh ngh ghJL


tnu

mtnu vid ghf tUth

VjhtJ ilR mZl moR gh gzhjh r. buhg


fZlkhd gir vwh.

j jlit gh gLnt ghyh

V muh mjh buL ntis brhy MuUfns mjdhyah?

mkh Tl vd ril? vJJ ngahnk

mkh eh brhwijbayh cfl brhwh; mt vl nffw


nffis vyh brhwhnsh? brhykhlhgh. mkh yntis vid
vgobayh lwh bjkh? bjl nrhWfw nghbjyh vd Mu tU
bjkh?

UjhY c mkjhndlh mt

mij brhYnfh PhgfgLJnfh tDF d tay khj tJ


vjid fZlgoUnfD brhYnfh! vwh cns EiHjJnk.
185
vyhJF UF iyah. xbthU Kiw gz bfhLfwg
irfhu kh ~ gz btwh. vg ghjhY unknhl fgh[

nk mtDF gz bfhLfw fhaij vl xgilf ntlh


brhnl.

m vwh.

ghfsh nfLnl Ufns

vd gz brhnw? tsj igaid mof Kokh?

mJ xQjh gh.

uhkJiuF tj nfhg tid V bgnwh vW njhaJ. xnu rtL


rtlyh vw Mu ZQ_ tjjh mllJ.

ghyh j miwF nghlh.

vd [h ghfsh? ekfhu mkh vW Til Mis nki# nk


itjh.

nf il ghnj; xU tU btehL nghUjjhy gz


fl KoaiyD kDit kh bfhLJUnfh. myhbkil bunlh
gnw.

ij nflJ mt Kf g nghlh ngh ufhrkhaJ.

a; btF mg fha Korhgyjh.

Mkh mgw mj..

girjhnd? eh brhd thijia fhghJnt mt j


ifigia JHh fhj ciwia vLjh.

ij igal bfhLJL Jkh tUD brhLnfh

ntw vJ brhy ntlh

mbjyh uhs iy

mnghJ ghyh cns tjh. ghyh eh brhyiy ghuy e


buLD tjh.

ekfhu [h. cf fbg gir buhg l~gh UF

tjh gir g bfhLfwh.

ghyh mj ftiu ghjh.

Uw khj tU nff vyh. J khl ngg kh...

186
mgoah buhg jh [h j KiwahtJ Mdlh Ka g
ghfyh vW mt mij th bfhlh.

eh tuLkh? ahHHik tjh myhbk byl buoahLkh?

kahd thnfh. mgjh nrk My Ugh; ifbaGJ thf


Ko.

fha MLnkhnah?

ML

cfSF ML Mdgwjhnd bylnu bfhLf nghnw

ghyhF mj gir jHik UjJ. ZQ_ bfhLj


nffSl kw gy gFfis gogjhf brhdh. mijg mt mf
ftiygliy. ZQ_ nff gYl Ujjhf brhdh.

mij KGf ghJly

ghJnlgh J kh tjh vGj KoD njhwJ: ghfyh vwh.


uhkJiuF cSF ctifahf UjJ iga gh gLth... ntiy
ilJL; J nk nkha nghlyh.

Non Baradwaja match for handsome boy Age27. Employed in Premier Public.

jHik M nghUjjh rhafhy tiu rhf Koaiy.


U tjJ ghyh tjhdh? vwh.

tjhR; khoy gLJoUfh

gir vgo vGdhdh

mtidna nfSnfh; gir vGj nghL unk tJlh. vouh


vGndD nflJF cntiyia ghJL nghdh

Kjnyna ilf bjjjh u vG KoJ L tJ lh.


igank vW kdy brh bfhlh.

ghyh MW kF kahd fjh cd fdfSl tjh.

vd ghyh vgo UjJ ngg?

mt vnu cfhjh.

mgh buhg bga riu. mj ngg khl ngg iy. mnj ngg;
mF mj MS bfhL bfhLj mnj ngg, xU nfTl jtwhk W
nf mnj tjJ.

mgoah j y! vGlnahnah? mjh unk vGL


tJoah?

187
iy vGjhk tJnl

mJ ngh vdJ vwh

Mkh btW jhis bfhLJL vGJ tJnl

vdlh brhnw igafhuh! Vlh

vdbfdnth J ahaiyD gLJ; gjhu ng vGjwhf.


xGfh net khR khR vGjwhf. eh kL Ulgl, Md nggiu
btR vGjwJ, eh ~ng. mgh f mF ngoUjij ftrg
mjhSF Vnjh fha brjJF yr khjh j nggnuhD
njhJ: vdF ofiygh!

vdlh ofiy

mgh f vts RjkhdtD bj. vdfhf f cfis


fiwgLfwij eh Ugiy. mw j kh girbayh brhj
Kajh gh gz Ugnw. cfis rhJ UjJ nghJ vdF!

kfhyR oJngh fd ifitJ jiu cfJlh.


j kh xU igaij bgJ btUnfhnk; mtid mofns KJy.
Mu u xU rhJ rhJfns vwh.

uhkJiu nl ngh mtid mizJ bfhlh.

1. `mDk' fijia fUbghUS Rit Fwhk RU vGJf.

2. ghyh ghuij Mf.

3. uhkJiuF ghyhF elj ciuahliy vGJf.

4. ghyh cikahf ciHJ cajjhf xU fij vGJf.

188
8.
trf

bjU btnrho ljJ. tHfkhf fhzgL rjo, #d elkhl


mrakh mikah UjJ.

btiy bghUgLjhk thrgo mkJ bjUit guhF ghJ


bfhoUj ifyhrJF mY joaJ. vGJ cns nghfyhkh vW idj
beho x xwhf bjUnfho EiHj ehf mt ftdij
<jd.

bjU ehfjh. xW fW, mLjJ gG ... Kdh tjJ bfhr


nrhahf n vW UjJ. dh tj gG eh, ir bgR - Mdh
fW eh fukh, xUj mfhu KfghtJl elf, dh tj bgR
FiHJbfhL, nyrhf mrL ta tUw kh ifyhrJF glJ.

cjLf RQf, gf fhukh btgl fW eh dij ghJ t


vW Gjij ya gzhk mtnghJ beU tJ Kjyhtij Kfu
gf ulhtJ Kida...

X! bgQ, MQkh? nf vrY fyj ifyhr cjLfis


cwkh aJ.

mt LF v rhUJ Fig bjho mUnf tjJ


bg eh lgbfW V rWK ahnuh L nghd v iyia
mtrukha_fh J rij cl ehif, M eh fdfhakh fht
fhw kh mnj mrLfis khwhk thiy MobfhL f f vW
Fu bfhLjgo Fig bjhoia xo wJ.

XU f rij W KojJ nH FJ bg eh Xl,


M eh j Kfj gjYl kWgo mij bjhljJ.

ir iwa mYa ghufis foago, vJ ahk Fu


bfhLJbfhnl ghufhu xUt brwh.

vbz fhzhj brgil Ko, j mGfhd cilf, mijl


mGfhd rhF, if xU U f rj tj bgk Fig bjho
mUnf tJ mjD Uj Figfis btna th iwjh. d, jdF
ntoa nggfis kL U fah FvLJ rhF igF nghlh.

mt vj v iyf, j sho igf, JL fhjf


fh F mF gwf Kgl, ifyhrJF rblW mij vo ghjh.

mij vwh tDila brhj mij iy; Jrhf mKfgLjgl


eg ehzh mij. gojt. jkhf ngr bjjt, ahrkhdt.
Kakh isa jiyKiwd kdir JbfhL gHFgt. jid
tUfshf eh Uj ehzh jrka mij o j .V. bra
189
tUwh. eg RnuZ _y _W khrfSFK ehzh grakhf, mt
LF nghtU ifyhrJF, j _W khrfsh mij beUfkhdh.

mijF taJ 45. Ukz brJ bfhshk jJ thwh. gf


uh jah fbg mbfsllhf cnahf. khiyY, r, PhW
ju LKiw ehfY f bjahj uL grfSF iughf cj, bjhG
neh fL gagl njitiy. ko u bju _y mij FzgLJtJ
btF vJ vW C Cuhf brW Tlf ng, bridia mHFgLJ
Ka w UF afnjhL, fhntia RjkhFnth vw
TlnjhL mauhJ izJ bragL....

jidia kd itJbfhL, mijF fj lit R, eiuj


jiy, FFkbghL, if Filkh fgid bra Kidjh Vkhwjh.

nfhlh lit, brU, ftahd , jhnd XL to vW


mKfkhF mij d bg RWRW, mHFl ahiu ulh ju
Ug ghf brtJ #...

mijF mtiu r_f nrt vW Flh ofhJ. e clig, e


il, e cilikfis Rjkhf mHfhf itJbfhs ghLgLnwh. Mdh
jh thF fhiw, tF bjUit guhkf xUt KtUnghJ kL
vjdh mtUF r_f nrt gl? ? go Tl To xJ ngRtjdhnyna
ekbfyh vJ e flik, bghW vgJ Tl kwJngh vyhtWF
murhfij, mLjtiu Fiw brhY Fz tJlJ. bjU djhf
xU F UJ, m xU FHij jL GjJ eh vd brnwh ? -
Kj kUJ fhgnu filiy Ca tiu o nwh - mw
mJl e ntiy KojJ vW Rkh UJ Lnwh. iu? ij jJ
xU Til kiz vLJtJ mj F nghLtJ uridF ekhyhd
cjahf UF vW vjid ng bragLnwh. iy idJjh
ghnwh? .
Utf KoR nghl, ukhd mfiul mij xUju ngaJ
idF tu, vGJ ngh gwF fhjfis bghW Fig bjho
nghlyhkh vW ifyhr idjh. Mdh Tlnt Mkh - eh Rj brtjh
kL j bjU Rjkh l nghwjhF! vw Mahr vH, U Rt
rhJ cfhjh.
gofLf mj nfho nyrhf bto foUj jiu rhah
vW Cty...
fW isah vWjh...
UUbtW rjh Xobfhnl UF RWRWghd vWf...
j isah vWfSF UFw RWRWy, rkJy, bghWy
ghTl j fhyJ isfSF UFwiy vW uL ehf
K mnj vW Tlij ghJL nggU ifkh cfhUj mgh
kjJ idF tu, ifyhr g vW nfhgJl N bfhodh.
190
wF, mj nfhg khwhknyna Kdh efJ vW Cty eL
uyh xU nfhL Gjh nkhg r cjl x xwhf brW
bfhoUj vWf Cty jilgL nghf, Lbkd clhd FHgJl
vWf jhWkhwhf F mF XoaJ Foahf xUj kia clhf,
ifyhr bghJF mU bdhUju nfhL J, D bfhr FHgij
kw vWf eLY VgLdh.

nl ifyhr ... rhl thnalh ... k gulhJ...

cUJ xj mkh Fu fh Hhj kh ifyhr bjhlJ


vWfisna btjh; d ghitia Fig bghWF bgkl
dh...

ntoaij bghW bfhLl iwl mt efu, j Fig


bjhojh vjid ngUF ntoajhf UwJ vw id nfhg
FiwJ mtDF vGjJ.

v iyfhf tU ehf...

JL nggfis eho tU bgk...

mw mgh...

ehmjfhy l... MdhY KidR ntiy njodJy goR Kor kW


khrnk ify ntiy. rgs... Mdh; ? ntlhj byhL byhRF brhL,
FL roy Fiu Xlw! cdhy ahUF Mjha ? VJlh, mgh jid
fZlglwhnu, ehk if bfhLgD J mfiw ilahJ... Ujh, go tw
ntiy vyh `M mJ v goF VjJ iy... jl crj nty vdF
tU'-D behlhF moah? vyh eh brr ghtlh... nghd #kJ ght..
ngrhk o, kj [onfLfis R Fig bjhoy nghLL ... cndhl
bjhlJ Kofhk eh th _olhtJ Ung.
Fig bjho nghL - J v - ij ju ntW ngnr ilah...

nl... cdbfd fhJ brlh? bjhl a fjwJ nffy? tJ


rhLL nghnalh....

mkh bjh nghJ mY, nfhgK fyJ xgij


Jbfhs KojhY, ifyhr vGUf ofhk mgona rydyhk
mkUjh.

mgh o Ujh, Vlh rhUF bfhofwJF Tl btjiy


ghF tR miHfQkh? vW efyh nfoUgh - ra.

vjid ju vjid ju, vdbtyh nflh lJ!

ntfkhf a fh mGF sho ngg xW gwJ tJ fil


gofo xobfhlJ.

191
e clig, e il Rjkhf itJ bfhS eh, e L Figia
bjU bfhLtij V jLf khnl vnwh? Vbdwh bjU eKilaJ
vw mfiw iy - mjhnd? mLjtfis gd frd ekF FiwJ
tUwJ... nf m n... mfiw gJ bfhSjY kwJl kdR
FWngh Raey jiy vLg Mra vd?

L mij ngRf idF tu xUj j clhW.

sho nggiu vLJ Fig bjho nghL lyhkh?

bjhlJ nahF Kd bjU Kid xU f to v.. 118, Ug,


ah, ghth vw MtJl Kdh rhJ ghjh.

iy... ulhtJ L thr W ahiunah wl to


wgL brW kiwjJ.

gh mgh bga . nfhaK , vngh bd vW


jll thif. v..118 I nghd wJ ehSF Kgjhu %gh a
bfhLJ ghF grhf thjU msF gz ugt.

mgh mYtyf ntiy ghnw vW ghyh fhoL, J


mtfhr iljJ to, gzJl gh tJLth. gh, ehzh, RnuZ, ifyhr
- mjid egfS xW nrJlh mw mtf ghi brhtJ
kh Rjh

kAh, fl Fa, a, fbu vyh j glghL...

gJ ehfSF K Rnu&F ntiy iljij bfhlhl gojh


to vLJbfhL va nghL, vLgho aiu ghbf
ghbflh fbuil FoJL tjnghJ, Kj Kiwah tifah ehzh
o mijl khobfhlhf.
vd ntiy iljjF b[nudh

v mij....

vbdd brf?

mij Jbfhthf vw ija cblgjh ehzh cikia


brhdh.

mij miu bksjh. , d Fu nflh:

cfis vyh bghWjtiu bfhlhlf vwh FogJ, fbu


FogJ jhdh?

mij Lgtnuh, btWF k brhy Kidgtnuh my -


mfiwl ngRgt vw ahr id Uf, mW ehtUnk th
milJjh whf.

192
mij vGJ fjtU brwh. U eif iwj Fu, Mdh
bkikah nflh:

f vyhnk mrhf - ukh nahf bjjtf. n[h,


eh xU nf nffLkh? cfis bgwtf rghay go vyh
brytgJ cfSF cWjiy? nlh M ~ o mbgs ?

mij ngd wF buhg neuJF ehtU bksjJ, j gJ


ehfshf fbuil ifah kah bjhlKoahjgo cns vdnkh
cWJtjhf ghnt brhdJ nghJ PhgfJF tu, Ubfhshik
mfkhf ifyhr vGJ wh.

nfhL nghldh clhd FHg kiwJ kWgo jf Ctyij


fk uijl vWf nkbfhtij ghjthW iffis jiyF nk ca
nrhg Kj , L mkh D bfhr fjyhf miHgJ fh
GjJ.

vW Cty ehY vWf fZlgL xU mia bghJF mU


GJ brtij ghj nghJ fhuz ahk xU ekek vH, ifyhr rblW
Fjh. Mfho uyh mj miria nyhrhf Rolh. m
ulo brW _iy H, vWf czit gbfhLj ftiynahL vdnth
Vnjh vW gaJ jbfL Xoa fh djhf Mdh, F%ukhd kia
cSF gutij czu Koa, bky elJ LF brwh.

rika miw rhl jil itJL fhUj ehif ka


Wofhf btfha mJ bfhoUj mkh, tid flJ L
Ljh.

Vlh, go vJF cgnahfyhk UJ Uwtf fGj mWfnw?


k guL MR... fhyhfhyJy nrhJ fila Korhjh nkbfhL
ntiy MF. ehY kbfyh gksht bg ghf tu nghwhf...
mtfSF og gahfQ... bgaghit Mgy nrUfhfsh...
mnf xU eil nghL tuQ... vdhy Koaho MW rhJFo gHfs
thL nghL tu TlhJ? khr fil f K JFJ... g ghJ
nkynky ntlhj brybtyh...

FiwgL, FiwgL...gL Rl ffh kh Rd nghl


mkh Kfij VL ghf ofhk ifyhr rhl cfhjh.

nrhiw irJ FHl fyJ cUo, ftsij thaUnf bfhL


nghdnghJ brhnlbuW kdRF rF xW brhLaJ.

nf m n... mfiw gJ bfhSjY kwJl iy


kdR FWngh, Raey jiy vLg Mra vd?

th nghl rhjij Gf Koahk L L rF tf tf


cSF brhLaJ...

193
bjhilFF nk fil xW itJ milJl kh nrhW wf
kWjJ.

ifia cjbfhL vGjh. `nl...' vw mkh fjiy ya


gzhk thrYF ntfkh brwh. _iy lj mia njo vLJ,
bghjU FJ bky, ftdkh cns nghlh. d Fu `[h' vW
KdL J, thrgo, bjU F mF lj sho ngg
Jlfis mtrukh bghW gjhf RUo Fig bjho nghLL,
L cns tJ vdthW cdF? vw ghitl w mkhit
J ghjh.

tHfkhf bjgL Rzf yglhk mj fisJ nghd Kfij


ghf ghtkhf Uf, buhg ehfSF wF ehD nrJ rhlyhkhkh?
vwh jkhd Fu.

1. vD fijia fUbghUS Rit Fwhk RU tiuf.

2. ifyhr - ghuij Muhf.

3. ehzh mijF ifyhrF elj ciuahliy vGJf.

4. ifyhr bjhL brJ, cajjhf E fgid fyJ xU fij vGJf.

194
9. mdjrad fhy
njh KAkJ uh

iuJ tU gh g Xukhf cfhUj nghJ Jjkhf XLtJ


nuhnlhuJ kfsh ngUjh vw rnjf kd foJ bjh bfhoUjJ.
vid jho XobfhoUF kjfis kufis Uffis
KJ ghJ bfhoUnj. be fkfis No F tafS
Fiy j F thiH njhlfS xU rfu RHW bfhoUjd.
nuhnlhuJ kuf jiyUJ cj fh fu xU brjh JL
jaJ. mnghJjh eh njobrY nguha thr, mtUila Kft
vG jUj fhj JL id r Ts J lij czJ
Lnl. `s ^' nja kfid idjnghJ, Kid Tikahd xU Fw
cz kdij aJ.

buhgr thr L VJD nflh gr FHij Tl brh jUthf


rh - nguha eg mW ngRth brhd j O id J. X
Myku H mnghJ jJ. f bgw nguha Mdjh fj vQ, bjU
bgaU njit iy vw MWj kdir Fu itjJ. gir FHijf Tl
bjJ bfhoUf Toa xU nguha eg eh vw mkhd cz
vid kgh nghaJ.

fl ra vgJ nghJ ftfukhd ghl, s ^ nja v


kfid mj ft oJ lJ vgij mtDila mloUJ CJ
bfhnl. fl Jiw cs fia mj Jiw jiyt nguha
thr vDila xU giHa eg vgij, mt vgo ydh brJ
bjJbfhlh vW vdF g xU .

gy ikff bjhiy vndhL tw v kfTl nguha


thr L mdjrad fhy vgij bjJbfhl iy,
fkhfS ca muR mfhfS lhlfS afS nghw
nk kf j tU mj fhy cs jh jijafSF mtfsJ
isfSF foghf nguhaiu bjahkUf KoahJ. tf
bgUghikd jf isf mDfhf nguhaiu MnlhlhL
mQUf ntL; myJ mQf ntotU vw bjhiyneh K
gra VgL bfhtjfhf t ghF nghbjyh mtUF My
gh tzfkhtJ brhyhkUf khlhf.

ugykhd nguha eg il Kft yhknyna fLof


miyr nto tuhJ vw kdiw g Uif FWif rhnj.
F kafF ilyhd CL t, xiw fh othjkhf F
kf Kf bjjJ. mtDila jaakhd Kf, Mir xU ff! il
L wFif mt cjoUJ Gj vrif - ehis bry
mj Xir vid mtnghJ eL f itjJ. Kija u Uj

195
fisig, j beLu gaz rW cw flhk ilr
gbfhoUjJ mJ.

g wa l, c bt jh cUF nuho w wnghJ


nlhnkh vW mr kdij cWaJ. mt ah ahUbfyh thfJ
lij uUghnuh?

gy KoRfSFns kd FH bfhoUF nghJ Fil oJ


bfhL mF tj xUtl nfnl.

Iah, mdjrad fhyF ngh g vJ?

Xongh. mj oiut V Uw 39 jh, mj clh uL


kT fRjh g. cUL bfhoUj g xU khztDila
RWRWnghL bjh Vnl. gsf GJ vGa g, efu
beUJ, fh KoUJ u KidUJ vid bgaJ bfhL
nghdJ. Vnjh D-M, v ffis fo VHh flYF mfiu bfhL
brtJ nghw uik. kj elkhl yhj xU rhiy Xu v ffUJ
fil mJ mJ lJ.

l gUJ wa l v ir mdjrad fhy vw


bga gyif mij xo xU Ofil. OfiliajhUj ehF f xW
g Wj gyif khl goUj , mj jla OfilF mdjrad
fhyF ilyhd beUfij RoaJ. fhy kfis, Fghf, ugykhd
nguha thrid Ofil cikahs bjahkUf KoahJ.

mnz, buhgr thr CL vj gf?

buhgr thr? fil cikahs rW Mnyhrid brJL,


nguha cUt mikig brhfsh tiujh. ir tr M.

Mkh

fny fzho, bfhr fo jiy, fW. caukhd M.

Mkhnz, mtnujh. wa lnyna il fLoJ l


k beF kjh bfhSaJ.

Ms ghUnf. CL fhynyjh. Mdh vnf jUfhUD


bjahJ.

nrh kdij fraJ.

fhyF cns EiHjnghJ, ff xa xU sgu gyif


vidmRWaJ - bjUfis mRj brahf. dh eltoif
vLfgL. mj mRWjYF vdFns xU gfhuUjJ. D y
dhof nguha thr LF bryUgjh, trahf mnfna
W ffyhnk.

196
mF Uj nghJ ghit gu RHwJ. d iwj bjUf,
kho folf, bjUf JtFl krw bkL gyif, fW
vGJfSF neuhf vf-V 1-100, - 20-60, go

vj bjU Kj EiHtJ vw FHg. IaghLf kdij sd.


btnrho lF bjUf; kahd mik. ahl ngh rhgJ?

LKiw ehf v kfD mtDila egfS vf bjU kz


bf kilah moJ s TghL nghLtij idnj
Vidnahfis fogJL. Vlh bjUny lJ fnah
CLFns ngh gofns... ij mtf fh th bfhtnj iy.
vryhfnt UF, mtf J.

mnghJ, mdjrad fhy VnjD bjU isf bf


isahLwhfsh vW TJ nehf njhaJ. M mirf mW
fhzgl bjUfis flnghJ, mFs folf kj thr iynah
vW njhaJ.

mfu tir Kj V - ia neh fhf efjd. L thrf


fiz Xo elnj. bga gyiff cs Lf, yhj Lf, vj jiy
btna bjaiy. elJbfhnl UFnghJ mj bjU; mj k
uL isf oUjd - .. rW jafF , -Fns EiHnj.
elJ bfhoUFnghJ xU Tj, vgonah f gLlJ. rlhbuW
mJ kiw K Tnl.

akh... Xo thr gf brnw. jiy thr cgf bgabjhU L


bjh bfhoUjJ.

buhgr thr L...?

bjahJ. mt btLbfW cns VbrW fjit rhlh.


nghwh mt. -tahfnt elnj uL fh vonghlJ, -UJ
L U isf - .o.

xnu FHg. vF EiHtJ? -Fns EiHnj. bjU UkUY


fl bgagyiff midij thJbfhnl elnj. _lgl
thrf ehf glf.

nkY bghWJ bfhoUf Koahj iy. fhyF cns EiHnghJ


fl vrif gyif fiz cWaJ. nguha il fLoF
tiu ukfis mlbfhshk ntW khfiy vw KoF tnj.

fhf K neh efjd. rW bjhiy xUt U thriy wJ


nuh nAhlhit btna cUo wdh. mij flJ _R tjJ. mtiu
btna L X mH thriy cns lh odh.

197
fhiy gfkhf vLJnghL to cfhJ mt toia lh
br dhofSF Xo mt gf brnw.

[h, buhgr thr L?

bjahJ. v KfijTl ghfiy. brhdij nflhnuh?


bjaiy, fifia v _F J bfhL ghJlh.

mj fifia Rthf ntoajhW. Rthr ehs koa mj


ifia btna bfhL elnj. bjU Xu ku Kisfhj
X l itJ v jiy ulhf sjJ. o. j s, v bghWik
bj fiy nghL Fs fyaJ.

oila bebrY fhnyh J elF nghJ Vnjh x beir


gjhf njhaJ. vdF Kdh kyhJ lgJ vJ? aiy. vyh
eufUJ C wa d ul fhyh X, X, JbfhL
mjJ elJ bfhoUnj. xU ghiytd ga fis fhf
clhdJ. _iu.

U kho fol H Gj bjU Xu mj Rt rhJW


fhyhnd. fbz bjj L viz thnj. o-89 fhgoF
Uj ntg ku jiu gua F u ehfh mkJ xUt
My gif w ky thJ bfhoUgJ bjjJ. mt ko
J cfhJbfhoUj xU #il ehF jl bfhLJ bfhoUjh.
fhgL Rt cs U thr cgf bga L xW bjh
bfhoUjJ.

tiuna nfL ghngh. bky thriy milnj. mJ LUj


_W ehf cns gy irfUJ FJ tjd. mt ko cfhJ
bfhoUj eh fhfis thr f itJ bfhL br btoJ
sFgo Fiujd. vid foJ FjWtjF jilahf UjJ, v ms
caukhd U nf.

rh, v Fuiy nfL btLbfW Kfij thrYF neuhf mt


Udh.

buhgr thr L...?

bjahJ. Kfij kWgo w ky tzgffSF ijjh.


thJl t Lnghd vrnyhL vdnth, jiyia brhjh. myJ
ntW Kf f gLl btWngh? bjaiy. thriy wJ ehfis
VL vid fof itfiy. mt brj mj xU eikfhf mtUF
e brhy jtnl. o fh folgl neu dh eh
elJbfhoUjJ. o-tahf F bjahkY Kff bjahkY, bjj
xnu Kf, Mir xU v kfDila liy Kf.

198
o - yhUJ U vYf RHW L bjUfshf gzj
if, mj r W nl; .V. ehr! j mdjrad fhyF
Kont iyah? bjUf lF j fhy, ngh ngh myW fl
iuf Eiuf fF ig bjhLLnkh?

gir FHij Tl brh jUthbfh!! f vj FHij tuhj


Vffis bfhgJ bfhoUjJ kd.

o-UJ -ia neh UnghJ bjhil jUj fil


J <uK twLlJ. nghija njit nguha L my; twL
RUF bjhilia eidJ, Fuiy cU vLf xU nfhig j. ril
ait bghJUjJ. cUj toj , Kf rhf d. nto
Kjhidia Kfij JilJ bfhnl. Uj l fh
F mDgtglJ. v o bt kilUJ j toJ bjUF
tJ bfhoUjJ. mj o Rt xoUj bga gyifia ff
jld. v.nf. rf I.V.v (ilaL) muir kfnshL, kfis munrhL
bjhlgL njJnghd f. mj <u mj beYUFbkw eif
mj thr mU vid GjJ. KwJ j FHh gGjilj
eUJ j moJ bfhoUjJ.

rh...

rh ehfh cfhJ bfhoUj mtUila jiy tGifia R


ehiyJ btis idf ghJfh.

ahuJ, vd ntQ X ca mfh fut ghit. nf fLik.


mj Ta ghit Kid eh xU Uldhf GJ bjh nw.
Fof bfhr j...

ntw vfahtJ nfLghU


r rh buhgr...

bjhil RSUJ cUa v Fu fh HhkUf,


ehfhUJ vG mt cns ngh lh. eh U elJ bfhoUjJ
ngLfis UkUY jh F xU gh elif thdij
ghnj. neu bjJ bfhs, Naid thd fhziy. mJ v
ffSFUJ vjJ.

md Ja v fbz mnghJ mF tJ bfhoUj Ht


njh UjJ xU brthiH Fiy. Ht fh Kls G mUjJ.
brthiH Fiy v tF xU ia fl J lJ.

ghlh v ghit brthiH Fiyia e v tojJ.

mkh X MWjYl Ht Fiyia njhUJ w itjh.

fth?
199
iy. Ht Kf tho nrhJ fhzglJ. mt u nflh.
ns, fyluhny ntiy ghFj ghtf CL vnf? brh jh kfbs,
orUJ ehah miynj.

fl ra tF nrUtjfhf o tiu UJ ghl goJ


nja v kfDila Kf v kd xU cz bfhjig cL gaJ.
kfDfhf nguha il nkY miyJ fLogjh myJ Ht njo tj
il fLof mtUF xjhir brtjh??

V ngrby?

bjahJ.

Mul nflhYK bjahJ bjahJ. mbth v khbth bs ng nk


yhr vG jhD nflngh, ntlh ghlh, nflh grFHijTl brh
jUbkD brhdh.

v jiy vGJ njjh.

f vfahtJ bfhr j Fof bflFkh ghlh?

j ghiy tdny %W VJ ghlh

kbth bs ng FHbj clhUfhQ mtbs ghf j Fiy


brhkJnl tj j mtbj.

ghlh

xdF igFjh?

v ghit thrfij ghit ka ff thjd.

gFJ
dh R D

ngF...

mbth lgh mbf vbd ehah miya tRnghlh iyah?

gHij njh itJbfhL Ht eljh. eh mtiu


bjhlnj. bjhlJ bfhoUj v jiy FjJ. xU Jf
H vid bjhltJ nghy Vnjh wJ lF Jf kd. mdjrad
fhyia NJ bfhoUjJ. v kfDF vd g brhtJ!

V gHfhuh, gH vd iy?

Fu nflJ Ht W lh ehD Tl. Ht mt W bfhoUj


khoia ghjh.

gHkh? mgJ igrh?

200
gJ gH FL.

mt w tjh, mtsJ njhuizia Vw wf ghjh. Ht.

vts gz tUfh?

mR %gh.

mR %ghF xU gHjh jUnt. kDr khUFjh mgJ


igrhF FLng. mgJ igrh bfhL gH behltahF, ehbfh
VjhtJ bjahj l nflh brhYf cdF ehF vsthJ, mR %gh gHij
mgJ igrhF behoL nght xdbfyh ehf vs

ghlh xQ ngrhbjbfh muR mfhfS nk kfS thHToa


l. eh ntond. ehia mJ LLthfnsh vw ga vdF.

vtdhdh vdF vdlh? Ht Kf ghtid khlJ. Kf uj


t ff nfhg KHf eh myr myr vdFjh ny bj Ht
vid nfhgkhf KiwJ bfhL WWbtW eljh.

ghlh

nrhba ghUlh - myw nfL Lnl.

beR iwa gSit V bfhL OfilF tnj. l g tU


iria neh nuhnlhu F cfhJ bfhoUj Ht if
gHFiy iy.

ghlh gH?

ny nghd FHbj aSF R bfhLnj.

l g mUfUnf cfhJ bfhoUFnghJ Ht Fj Fu


jhdkhf brhdh.

kfh vbf CUF nuhL iy nfonah, xU ghy nghlhjh nuhL


tU. tsby V mfiu ngh xU ik elJjh nl fh VwQ. vfSF
goiy nfonah, UjhY mj RW tlhuby MU, vtU, vbf vbf
jUfhbfD ehbfh vJF bjR tUnfhbkD g cdF
kdyhrh nl?

l g wa l UtU Uirfshf njh.

gh ^ gh g fUigF eh RUnl. g tj tna


iuJ ghJ mf, eh Ht dh XobfhL Unj.

u o vnyhU F neu J bfhoUj kf Xo tJ


MtnyhL nflh.

thgh buhgriu ghJ brhsh?

201
mt KfUJ v Kfij U bfhnl. eh v miwia
neh elF nghJ, gYfhf mt vid bjhlhJ tjh.

brhnd brhanghJ xU fhiu K Kid v ja JisJ


VaJ. kah xU ghil Kd bfhL v kf gLif Gjh.

nki# tig wnj. nguha thr mtUila Kft vG jj


fhj Jil njo vLnj. o-90 mdjrad fhy.

_W ehfis mJ oUj m il xoa Ukho


fol mJ.

1. mdjrad fhy vD fijia fUbghUS Rit Fwhk


RU vGJf.

2. buhgr thr il fLof Ma gl Jaufis vGJf.

3. nguha thr mtfSila Kftia fLoJ, mtUl


mstshajhf xU fLiu vGJf.

202
10. fiu cUtf
tzyt

jiyia Fj gona elJ tJ bfhoUjh. mj bjU elkhl


FiwJlJ. xU LFUJ, `uhij bernk... ' nflJ. tHfkhf vj
l mj ghliy nflhY W uJ nfgt, W fhk nghwh.

bjU Ug kL xU oiy vJ bfhoUjJ. Ofilfhu


rhkhfisbayh buhg brhjJl, bjU guitJ fG
bfhoUjh.

vd mzh... glJF nghL tfsh?

nygh... vW njlj f jiu jho Fjh. brU


mWJ lJ. uL ehfshf gaKW tj brU, W LfU M
elkhlkw uh ntis mWJ nghdJ Xus kah UjJ; MdhY
ehisF ijf ntL. gidJ igrhthtJ MF...

FJ mj brUig kbwhU brUig fH if


vLJbfhif kdJ bgha ntjidia, `nr' vd T Fiwf
Kawh. gyruF fil Kdh gyif bg fhah ljJ. mnyTl
gLJlyh. v. v. v. . gofhUjh xUntis m gLf ija
tUf TL.

bjhlJ eljh.

LF osF kL vJ bfhoUjJ mLgo sbfh


bjwJ. fjit jl TrgL btna wh. bjUthr #dUo
Kf bjwJ ahbuW bjwJF thr fj wJ bfhlJ. mfhjh
fjit wjJ. mj miu Uo mt jiyUj thrid jna
F jjJ.

Vlh Cikah thrny DoUnf? fjit jodh vdlh?


ts neukhnr, btna tJ ghJL gLnghnkD, thrYF tnj...
vts neukh go w...? Vlh o Mnl.. fjit jodhjhnd ahU
wghf... ey islh ? r... r... th...

izF mo FJ bkJthf rj nffhk brUig nH


itjh. mfh fjit jhgh nghl rj J bfhl mgh jiyia
ghjh.

ahU rfudh? vnflh ts neukh RLthnu? fhyhfhyJy tJ


flid gL gLjh vd? bghls vL neuJlh KL
Ugh...?

203
RtnuhL Rtuh xJ wtid ghJ thlh vd T cns nghdh
mfh. mLgoia fG oUf ntL. s gir tz gsgs
btUj y lf <u fhJ nghUjJ. xU rhF Jil J,
rfuid cfhu brhdh.

vdF rhghL ntzh vW iygoaUnf tJ brhL U


nghf Kawh mt. ntfkhf tJ, mt ifia oGJ Wdh.

mtdJ Kfijna bfhr neuJF ghjh. mt jiyia


bjhfnghL bfhlh.

vJFlh ntlhw... th tJ rhLLgL... bga t khjh...

Gfhj Fiwahf GJ tJ, njhis oJ mK, rh J


cfhugdh. jahuh irJ itUj rhghL jil mtK
itJL a kugyifia nghL bfhL vnu cfhJ bfhlh.

mt rhliy. jilna KiwJ ghJ bfhoUjh.

vdlh ghJnlUnf... rhL... ... kahd rhlJjhnd...


rhaju fhTl FoUf khona... rhL.

mtSila mGjkhd aij mtdh jhbfhs Koaiy.


bgh tj mGif bjhil F kufil kh jLbfhL wJ,

gyifia GJ gf nghL cfhJ bfhlh. ... ifia


fhL... nrhiw cUo if nghlh.

xdF kLkhlh ntiyyhnk Cy Unf? vts isf


ntiyyhk cidkh goR nghL y UF. LF L thrgo.
vdF jh taR, bghGJ Vnl nghFJ. eh ahnllh ngh mHL?...
ifia eyh , nrhW nH u nghFJ... ah Lnfh tw kh ja ja
thnu... ah nynah rhLw kh TrgLnw... ... th nghL.

D bfhr nrhW nfL th rhlh. mfz iffGt


j Cdh.

ghJ ngh... Jjh fhkhL jiykhLkh gLJbflF, jh,


bjyh vLJ tL thnu. ngh gLJnfh...

nto ifia Jiljgo miwF nghdt sif nghlh. bga


j uL gLjh. Cr rj vG njjJ. mj rjij mtDF
id bjj ehUJ nfL tUwh. mJ mtDF buhg ojkhd rj.
mj Cr j, mfh, mt vnyhU ehf g isahLthf.
mtjh oiut if iwa fhyl jhis J itUF j fll.
Criy Xo Xo MoLL fil VbfhSnghJ, xU Kiw jt
GJ be btolJ. be jGF mtdJ if jhdhfnt nghW.

204
j jlj jff vyh vLJ mL itjh. ewhf
goF jia fZlnjhL fZlkh mgh gof itwh. Mdh mtDnfh...
goiy, ntiyiy.

rilia fH bfho nghlh. gLif Rtnuhukhf rhJ


cfhJ bfhlh. f nghwiy. UjhY gLnj MfntL. J
vd fZl? LFUfnt rflkhf UjJ.

mfh tjh, mtDila jiykhojh mtSF gLif. D


vd nahrid goUnf! gLf ntlhkh?

bgU_Rlh.

t jiyaizY mt jiyaizYkhf nrJ cfhJ


bfhlh. ka o sF btr buhg mHfhf Ujh. o
vyhiul mt ey fjh. UJ fahz Mfiy.

mj fbgy ahnuh c u Ufh, ntiy akh tubrhdhD


brhna, ghah?

bfhrneu ngrhk UJL bkJthf ngr Mujh.

ghnj. ehsidF tubrh oUfh. t yhyh ru K


MWKfJ khkht ghnj. ehisF jhisJF th. vf Ngitrl
brhyyhD brhdh...

buhg gaJ jhj Fu ngdh.

mA Ly vnyhU brsajhdh? mA iga ntiyny


nrjhrhnk... nd ek mghit khah? ASF Uw brthFF
ahlahtJ brhaoR Kawh ilF...

mj khkh igaidTl mfhF ng L, xW elfiy.


ehisF jhsJF vg nghfnghw?

vdij nghf brhYnj. mnfdhgny ntiyia btRL


fhUfhAshF.
nghlh Klh. mj khkh xida bkdbfL ghJToUfh ;
nghL tUah... g[&F fhR itUah? fhR yhlh brhyhk
bfhshk elnj Tl nghUna...

UF...

bgh... brhyhnj, bfho lj mt rilia cfhjgona ifia


o Gjh. xU IJ igrh nH GjJ. ril UJ xnu ait thil...
igF ifia L njodh. uL frnghd g obfil vLJ
btna nghlh.

205
vflh fhR tUf! vdF xida bjahjhlh vW vGJngh
nuhit wjh. mtSila Jf Uj joUJ xU rhby lghit
vLjh. lghUj d FFk brhig vLJbfhL btrF
tjh. kl itUj xU %gh nehil J mtl odh.

vJF mfh... bky brhdh mtis mzhJ ghJ.

rjhlh... buhg F glhnjlh... vW brhL jh.


L mU tJ mkjt, rilia vLJ ifkoig jh.
mtlUj %ghia th mj koF Rdh.

idFjhnd j rilia nghnl... mJFns xnu ntitah


ML tUna, nrh nghL Fwij Iah lhR nghUF.

mtis neUF ne ghjh.

vyh eh ghJLjhnd Unf. t y bflftjhnd


tSF vd bjD bedRL Uah?... nrhnghL Ffwij
Lnl.. vyhU ng vLJ gY njwhf. gidJ igrhF
gbgho thL njnf... mkhF bjyh ftR ghf bjahJ...
cdF vdlh tR? ntiy yhnk UfJfhf ts nuhnjhl
UfDkhlh? mfhitghU, Ly cfhJ gJ tU KoanghFJ.
vj brsfaijahtJ bfhiwUnfdh? MdhY nuhfhu galh?
Rgyhf FiwjJ Fu.

rblW, Kfij mt ko Fw itJ bfhL gLjh. mt


mtDila jhG KJif jl bfhLJ bfhoUjh.

1. `fiu cUtf' vD fijia fUbghUS Rit Fwhk RU


vGJf.

2. rfu fjhghuij Mf.

3. fiu cUtf vD fij Ma goJ L ntiyyhk


Ugt kdiyia gl oJ fhos ghid sFf.

206
Wfij vGJtJ vgo?
m khzhffns! Jtiu gJ fijfis gof. fij vGj
ntL vw Mtij bgUf. mjfhd tf g tYef
TWtij goJghUf.

Wfijf FWa fhy goJ Kogjfhfnt njhd; vD, mJ


xW kLnk mt yfzkhliy. ya gy fis cilaJ:
xbthU F xbthU tot cL; jjna y yfzf csd.
vdnt, FWa fhy goJ Kof ToaJ, vgJ Wfijf bt tot
mikFa yfznka, mj csikFa yfzf ntW. j
Utif mikfSF ca yfzfis xW nrJ, [hkb[ kh vw
nkiy ehL Wfij Ma TWwh:

wj Wfij ey fijar Uf ntL. mJ VjhtJ xU


fia kLnk tgjhf Uf ntL. xU _ goJ KofToajhf
mij mikf ntL. mJ jdbfd xU jgig bfhoUf ntL.
gongh kd MH gJ SSig VgLj ntL. MugUJ
Ko tiu bjh xnu uhf bry ntL.

- [hkb[ kh

Wfij vgJ ya, xU gF; ya xU tot. ya


vgJ xU fiy. fiyia gilgJ gilw. gilwid xUt
bdhUtDF ff KoahJ; xUtlUJ bdhUt fWbfhs
KoahJ. mgo ff KoahkY fWbfhs KoahkY UgJjh
gilw.

gilwid ff Koahjh? J vd ? vW y
Mraglyh. M! mij ff KoahJjh. Ujghit aWtJ
vgo vW xUt kbwhUtDF ffyh. fW bfhlt Ujghit
alyh. Mdh mj Ujgh xU fiygilghf, xU wj fijahf
miktJ, aat wikia bghWj a. cy vyh ehLfY
nfho fzfhdtf ya yfzfis fUwhf. Mdh
fPf nfhofz Ufiy. fg, na, fhjhr, jhnj vW
xU ytiu jh kfhff vW brhnwh. mj kfhff kwtfl
yfzij, yaij, mj eafis jh fWbfhlhfns
xa gil wid ffiy.

fij ikakhd mrnk, mj fUnt, fij cUtij eilia


zfToajhF. vdnt fij wF _yfhuzkhf UgJ mj
fUjh. fU U iybawh, fijY ts uhJ. vdnt fU gykhdjhf
Uwjh vW ghJbfhs ntL. mLjgo mj fUF bfhLfgl
fij - cUt - rjhdh vW ghfntoaJ mta. mj cUt
fij fU wghf KG ts bgW, fijF wig bfhLwjh, myJ
ntbwhU cU fijia vGUjh D ewhf UFkh vW ftf
207
ntL. vGjgl fijF bfhLfgl cUtijl, ntnwh cUt ewhf
UFbkW njhdh mj cUt vGjntL. jF, cUtij ga
cz vGjhsDF UfntoaJ mta. cUt vwh vd? ika
fUij fjkhf, FwhkY, FiwahkY rahd l bjhl rahd
l KogJ cUtF nknghfhd xU sfkhF.

ntlhj sffnsh, tzidfnsh UfTlhJ. ntoa


sffS, tzidfS yhk nghl TlhJ. cUt miktjF
aikahj af it. fij y gFfis FiwJ lh cUt
bflhJ, myJ cUt mik, myJ cUt D fjkhf mik vW
njhdh mj gFfis FiwJl ntL. brhynghdh, xU
Wfij njithk xU gF kLky, xU thijnah, xU fhnah
(`fkh') Tl UfTlhJ. Ujh mj msF mJ fijF nfL br.

fij fUJ, cUtK, eil wghf UgJl, jFjilaw


XlK Uwjh vW ftfntL. fijia mju W itF
vj mj ahahdK r, tzid r fijF mwnt Mfhj a vW
bfhsntL.

filahf y Ka fUJf tUkhW :

1. W fij vGJwt th ehbsyh kwtfSila Wfijfis


goJbfhnl Uf ntL.

2. WfijfnshL, fha, eht, ehlf nghw yafis cyf


mDgtfis fWbfhnl Uf ntL.

3. jh fhw, nfw, gow, mDgw xbthDila cikia


rhuij fltjF KayntL.

4. yafis gognjhL ya krdfis gof ntL.


5. w brahj xU fhaij myJ xU Jikia rhgjF kLjh
Wfij vGj ntL.

6. brhj ia cgnahfhk w fUij mgona VF f_ojdnkh


myJ myakhf cjhd br mfghtnkh Tlnt TlhJ.

7. vGJ gia ujukhf itJbfhs ntL. l fhy vGjhk


WitgJ jtW. vGj vGjjh vGJ wF. `uK ifgHf'
vgJ ngh, vGJ uK ifgHfjh jh wF.

8. eilKiw thifia Mjhukhf itJ vGJ fijf elfKoahj


rgtfis, fhz Koahj ghufis nfglhj bgafis
Fjnt TlhJ.

- F. mHrh

208

You might also like