You are on page 1of 112

Prelims.

indd 1 13-04-2016 PM 5:14:52


ISBN 978-93-5007-766-5

2016 1938

, , ,
PD 3T RA :


, ,

, 2016
()

. . . . .
.....

100 016 : 011-26562708
108 100
,
III
560 085 : 080-26725740
50.00


380 014 : 079-27541446
...

700 114 : 033-25530454
...

781021 : 0361-2676869


, :
:
80 ... :
:
, ()
, , :
110 016
. . -34, -7, 201301 (..) :


. .

Prelims.indd 2 13-04-2016 PM 5:14:52



, 21 2015,
,
,

,

, ,


,
,

, , ,


,




. . , ,
.....
, , ()
(....) (...)

Prelims.indd 3 13-04-2016 PM 5:14:52


iv





.....



5 2016

Prelims.indd 4 13-04-2016 PM 5:14:54



(.....)
21 2015

(
6 8)

.....

, 6

,




(, ,
)
6 ,
: 7 8 ,
,




Prelims.indd 5 13-04-2016 PM 5:14:54


vi


()
2016

Prelims.indd 6 13-04-2016 PM 5:14:54




.., , , ....., ,
., , , ,

, , ....., , ,
( ...,.. )
, , ,
,
, , , ,

, , ,
.. , , ,


. . , ( ), 17, , ,


, () ...., ...,
....,

Prelims.indd 7 13-04-2016 PM 5:14:54









, , ...., ....; . ,
, , ; ,
() , , ; , ,
, ; , ,... , ;
, ,
; .., , , ...., , ;
, . .. 1,
;
, , , ;
. .. 4, . . , ;
, , .., ...


. ., (), ,

, , ..., (), ....
.; . . , , () .....; ,
(), .....; ,
() ... ,
(..),
, , , ...

Prelims.indd 8 13-04-2016 PM 5:14:56


iii
v

1 110
1
? 1
2
2
3
5
5
6
7
8
8
/ ( ) 9
9
2 1142
11
12
17
18
20
22
23

Prelims.indd 9 13-04-2016 PM 5:14:56


x

25
27
28
30
- , 31
33
35
36
( ) 38
39
3 (Physical Fitness) 4369
43
? 43
44
45

45
46
46
47
48
50
51
53
54
56
58
58
60
61
63

Prelims.indd 10 13-04-2016 PM 5:14:56


xi

63
63
64
64
66
67
4 7096
70
72
72
73
74
76
77
79
( ) 80
82
82
84
85
87
89
89
89
91
- 91
91
93
94
9799

Prelims.indd 11 13-04-2016 PM 5:14:58


xii

Prelims.indd 12 13-04-2016 PM 5:15:01


1



,


, ,
, , , , ,
, ,
:

,

, :
,
?

,
-

, ,

Unit_1___ Introduction.indd 1 11-04-2016 PM 5:22:03


2


,

-




,


,





,

, -,
,
,




,

2700 ,

Unit_1___ Introduction.indd 2 11-04-2016 PM 5:22:07


3





11 2014 (. ...) 193
21



-



,

,
6

,


/
( ) ,

Unit_1___ Introduction.indd 3 11-04-2016 PM 5:22:09


4
; ,
, , , , ,
,

,


-


,



,




,
, ,
,

,
,

Unit_1___ Introduction.indd 4 11-04-2016 PM 5:22:09


5









,
: -


-



:
,

; , , , , , , ,
, , :




Unit_1___ Introduction.indd 5 11-04-2016 PM 5:22:09


6

,



: , ,



,





,


,


Unit_1___ Introduction.indd 6 11-04-2016 PM 5:22:09


7



, :


:

: ,




,





,
,
,

: ;


() :
1:2 -
, 1:2

Unit_1___ Introduction.indd 7 11-04-2016 PM 5:22:09


8



, , , ,


,
-


1:2 -
, :






, ,


-

Unit_1___ Introduction.indd 8 11-04-2016 PM 5:22:09


9

/ ( )
:




:
, ,
, , ,


: :




; , , ,




, ; ,




Unit_1___ Introduction.indd 9 11-04-2016 PM 5:22:10


10


,

,


: -
-

Unit_1___ Introduction.indd 10 11-04-2016 PM 5:22:11


2



,
,

- , ,
, ,




,


,

:

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 11 11-04-2016 PM 5:38:58


12
, :
-





( )

12

,

1.

2.

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 12 11-04-2016 PM 5:39:01


13

3. ,



4.


5.

-,




Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 13 11-04-2016 PM 5:39:04


14
6. - ,
, , , ,

7. ,


8. ,




Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 14 11-04-2016 PM 5:39:06


15

9. ,




10.

,



11. ,



Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 15 11-04-2016 PM 5:39:08


16
12.








,


,





-

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 16 11-04-2016 PM 5:39:09


17

,




:

,

, ,

1.

2. -
,
,


3.

4.

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 17 11-04-2016 PM 5:39:10


18




:


,



,










,
, ,
,

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 18 11-04-2016 PM 5:39:11


19

,


1.
( )
2. ,

( ) 10-15

3.
4.
5.









,



Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 19 11-04-2016 PM 5:39:11


20







,



1. , 8-12

2.

3.

4. 5-10


5. ,
6. ,

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 20 11-04-2016 PM 5:39:14


21

7.

8.











,

( ), , (), ,
()






Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 21 11-04-2016 PM 5:39:15


22




,


,
1.

2.
3.
4.
5.
6. ,
10-15

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 22 11-04-2016 PM 5:39:16


23

7. ,

8.














,




/

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 23 11-04-2016 PM 5:39:17


24
,

1. - (Groin)
2. -

3.


10


4.
5.
6.
7.

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 24 11-04-2016 PM 5:39:18


25






(Sciatica)



,





Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 25 11-04-2016 PM 5:39:19


26
,
-

1.

2.
3. -



4.
5.
6.







(pelvic)

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 26 11-04-2016 PM 5:39:19


27










() ,
,

,






1. - ,
, ,
2. ,
3. ,

4.

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 27 11-04-2016 PM 5:39:20


28

5.
6. ,









,












Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 28 11-04-2016 PM 5:39:20


29

, :

,

,
, ,

1. ,
5-10

2. -
3. , -
(5-10 )



-



Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 29 11-04-2016 PM 5:39:20


30



, , ,


, , ,




,

1.


2. :
-

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 30 11-04-2016 PM 5:39:21


31

3.

4.
5.

6.



-





-


,
- ,

:

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 31 11-04-2016 PM 5:39:21


32


,
-
(/) , ,

1. 30, 45 60 -
5-10

2. , - 45 30



, ,

1. - 30, 45 60
5-10

2. , 45 30 -

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 32 11-04-2016 PM 5:39:22


33




:



,


, ,











Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 33 11-04-2016 PM 5:39:22


34
,
, ,

1. ,
2.
3. ,

4.
5.
6.
7. ,




:






Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 34 11-04-2016 PM 5:39:22


35

()


,




,
,


,
8-12

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 35 11-04-2016 PM 5:39:23


36



- , :








,


,







( :)
()

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 36 11-04-2016 PM 5:39:23


37




:

,

1. , ,

2. :

3.
( )
,
4. - ,
( )


, ,
,




Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 37 11-04-2016 PM 5:39:23


38







(
)

-




,


23




1.

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 38 11-04-2016 PM 5:39:24


39

2.



3.














,




Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 39 11-04-2016 PM 5:39:24


40
, ,
, :

,
,


1. -




2. ,
-
,










Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 40 11-04-2016 PM 5:39:24


41


()
1. ?
2.
3.
4. , , : -

5. ?
6.
?
7.
?
8. ?
9. ?
10.
() ()
1. (/)
2. (/)
3. (/)
4. (/)
5.
(/)

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 41 11-04-2016 PM 5:39:24


42

()
1. ..............................
2. ..............................
..............................
3.
4. : .............................
5. .............................

1. ,
2. ,

Unit_2___Yoga for Health_Hindi.indd 42 11-04-2016 PM 5:39:24


3


(Physical Fitness)



: ?
: ,



, -




?
-
,
, ,

; ,
, , ,

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 43 07-04-2016 PM 2:57:06


44
;
, ,

--
















, (stretching)
(flexibility)
10

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 44 07-04-2016 PM 2:57:08


(Physical Fitness) 45











2
, ;
, - ,

12



,

2 2

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 45 07-04-2016 PM 2:57:10


46


(stretching)
,











, , , ,

2


2
2
:

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 46 07-04-2016 PM 2:57:11


(Physical Fitness) 47


,
,
:

,
,
1. - ,
2.


3. ,
5-10

4.
5.

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 47 07-04-2016 PM 2:57:12


48








,



,



, :
,

,

1. 1-2
2.

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 48 07-04-2016 PM 2:57:13


(Physical Fitness) 49

3.
4.
5.
,
180


5-10

,
90

6. , ,

7.
8.
9.





,

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 49 07-04-2016 PM 2:57:13


50

,






,
,


:

,


12
1. ,
-
2. , -
-,
,

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 50 07-04-2016 PM 2:57:15


(Physical Fitness) 51

3. ,


4. ,
5.











, , , ,





Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 51 07-04-2016 PM 2:57:15


52
,


1.
(pelvic)


2.



3.


4.


5.









Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 52 07-04-2016 PM 2:57:17


(Physical Fitness) 53







(Sciatica)


,
,


1. ,

5-10

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 53 07-04-2016 PM 2:57:20


54

2. ,



















, :
,
-
1.

2.

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 54 07-04-2016 PM 2:57:20


(Physical Fitness) 55

3.
4. ,
5-10

5. -
6.

7.
8. -







-

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 55 07-04-2016 PM 2:57:20


56






, , ,




,


1. ,
-

2.


3. , ,




5-10

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 56 07-04-2016 PM 2:57:22


(Physical Fitness) 57


4.


5. , ,
-



,

-




,


, , , , ,





, , , ,

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 57 07-04-2016 PM 2:57:23


58

2


,





,



1.
-

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 58 07-04-2016 PM 2:57:23


(Physical Fitness) 59

2.





3.
4.





/









, ,

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 59 07-04-2016 PM 2:57:24


60


, :
,

,

,
12
1. , ,
,
2. -
3. ,
5-10

5. -
,






Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 60 07-04-2016 PM 2:57:24


(Physical Fitness) 61







, , , ,


Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 61 07-04-2016 PM 2:57:25


62
,
, - , ,

1. : 30, 45, 60
2. , , 90
10

3. : 60, 45 30
4. -



: 30, 45, 60 90








, ,

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 62 07-04-2016 PM 2:57:25


(Physical Fitness) 63


2


2











,

,

1. ( )
2.

10

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 63 07-04-2016 PM 2:57:26


64



:





,



,



, , ,


-



-

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 64 07-04-2016 PM 2:57:27


(Physical Fitness) 65

, -

,

1.
2.
3. -
4.


5. -
-


-

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 65 07-04-2016 PM 2:57:27


66
; , , ,
, :
, ,


,
,
:

,

,


1.

2.
3. ,




,

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 66 07-04-2016 PM 2:57:28


(Physical Fitness) 67





-


, , ,




:

6
2

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 67 07-04-2016 PM 2:57:28


68


()
1.
?
2. ?
3.

4.
5.
?
6.

7. -
8.
9. ?
10.
11.
() ()
1. (/)
2. , (/)
3. (/)
4. (/)
5. : (/)

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 68 07-04-2016 PM 2:57:28


(Physical Fitness) 69

()
1. ..........................
2. ................... ..................
3. ..................
4. .......................
5. ......................

1

2.

3.



( )

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Unit_3___Yoga for Physical Fitness_Hindi.indd 69 07-04-2016 PM 2:57:28


4








,


,
:

,
, , , ,




(1) , (2) , (3) (4) , (5)

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 70 07-04-2016 PM 4:07:26


71

(1) (), (2) ,


(3) , (4) ( ), (5) (
) ,
, ,
/ ,

,

()



,
, , ,
, , ,


:,
,



,
,
,

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 71 07-04-2016 PM 4:07:28


72
: , , ,
,





,

,


, ;
, , , ,
, 2


,
-, , ( ) ( )

,


Unit_4___Yoga for Concentration.indd 72 07-04-2016 PM 4:07:30


73






,

,
,
1. ,
,

2.

510

3.
4.





Unit_4___Yoga for Concentration.indd 73 07-04-2016 PM 4:07:32


74


( )




, ,




,



( )
1.


510

2.
3.
4.

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 74 07-04-2016 PM 4:07:34


75













(pelvic)


,


Unit_4___Yoga for Concentration.indd 75 07-04-2016 PM 4:07:36


76



, :
,



1. ,

2.

3.


4. 1015

5.

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 76 07-04-2016 PM 4:07:38


77

6.
7. ,













,






, :

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 77 07-04-2016 PM 4:07:38


78
,



1.


2.


3.

4. 5-10


5.
6.
7.

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 78 07-04-2016 PM 4:07:40


79













, , ()





(hood)
,


,

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 79 07-04-2016 PM 4:07:40


80
1. ,
2. , ,
1015


3.

4.










,
( )

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 80 07-04-2016 PM 4:07:41


81

,



,
,
,

1.


2. 510


3.

4. ,







Unit_4___Yoga for Concentration.indd 81 07-04-2016 PM 4:07:42


82

, , , , ,

, ,
()




, ,





2



,
:

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 82 07-04-2016 PM 4:07:43


83

,


1.


2.


3. , ,







,



Unit_4___Yoga for Concentration.indd 83 07-04-2016 PM 4:07:45


84






, ,






, :


,

,
()


1. 45

2. 5-10

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 84 07-04-2016 PM 4:07:47


85


3.
4.









,






, ,
,
:

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 85 07-04-2016 PM 4:07:47


86
,
,
,

1. ,


2.

3.

4. ,


5.
6.
7.
8.




,


Unit_4___Yoga for Concentration.indd 86 07-04-2016 PM 4:07:49


87




,




,


( ) ,


1.
30

2. 60

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 87 07-04-2016 PM 4:07:51


88
3. 90 ,

4.




510


5. 90







Unit_4___Yoga for Concentration.indd 88 07-04-2016 PM 4:07:52


89


, ,




2



2

( )

,

1.

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 89 07-04-2016 PM 4:07:52


90

2.
,

3.
23




Unit_4___Yoga for Concentration.indd 90 07-04-2016 PM 4:07:52


91


, ,







3





:
,



1.

2.

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 91 07-04-2016 PM 4:07:55


92
3.
4.
5.
6.
7.



,








, ,

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 92 07-04-2016 PM 4:07:55


93




,
,

,





1.
2.


3.

4. 24




Unit_4___Yoga for Concentration.indd 93 07-04-2016 PM 4:07:57


94


,






,




2

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 94 07-04-2016 PM 4:08:01


95


()
1.
?
2.

3.
?
4. ?
5.
?
6. ?
7.
8.
9. () ?
10.
() ()
1. (/)
2. (/)
3.
(/)
4. (/)
5.
(/)

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 95 07-04-2016 PM 4:08:01


96

6.
(/)
7. (/)
8. (/)
()
1. ..........................
2. ..........................

3. .......................... :

4. ..........................
5. ..........................
6. 1,.............. , 2 ............. , ,
7. ,.................,,...............,
8. ..........................


1. ,
2.
,
3.

Unit_4___Yoga for Concentration.indd 96 07-04-2016 PM 4:08:01




/
/

VI
,
,
, ,


?










Unit_4___Yoga for Concentration.indd 97 07-04-2016 PM 4:08:03


98
/
/

VII
, ?
? ,
, ,




?














Unit_4___Yoga for Concentration.indd 98 07-04-2016 PM 4:08:03


99

/
/

VIII
,
,
, ,


?











-


Unit_4___Yoga for Concentration.indd 99 07-04-2016 PM 4:08:05


Unit_4___Yoga for Concentration.indd 100 07-04-2016 PM 4:08:05

You might also like