V..

Lenin
Ekonomist Emperyalizm

eviren: Yurdakul Fincanc

SOL YAYINLARI

V.. Lenin
Ekonomist Emperyalizm
eviren: Yurdakul Fincanc
Sol Yaynlar
V. . Lenin'in "The Nascent Trend of Imperialist Economism", "Reply to P. Kievsky
(Y. Piyatakov)" ve "A Caricature of Marxism and Imperialist Eonomism" (Collected
Works, vol. 23, Progress Publishers, Moscow 1977) adl yaptlarn Yurdakul
Fincanc ngilizcesinden dilimize evirdi ve kitap, Franszcasyla ["A propos de la
tendance naissante de l'conomisme imperialiste", "Rponse P. Kievski (I.
Piatakov)" ve "Une caricature du marxisme et propos de l'conomisme imperialiste"
(Oeuvres, tome 23, Editions Sociales, Paris - Editions du Progrs, Moscou 1977)]
karlatrldktan sonra, Emperyalist Ekonomizm Marksizmin Bir Karikatr ad ile,
Sol Yaynlar tarafndan, Eyll 1991 (Birinci Bask: Mart 1979) tarihinde,
Ankara'da, ahin Matbaas'nda bastrld.
ISBN 975-7399-05-5
Meritokrasi'de birinci srm: Ekim 2014

indekiler

1.SAVAA VE "ATA TOPRAKLARININ SAVUNULMASI"NA KARI MARKSST TUTUM

2. "YEN AI ANLAYIIMIZ

3. EKONOMK TAHLL NEDR?

4. NORVE RNE
5. "BRCLK VE KCLK

6. P. KEVSK'NN ORTAYA ATTII VE ARPITTII TEK SYASAL KONULAR

7. SONU. ALEKSNSK YNTEMLER

1.SAVAA VE "ATA TOPRAKLARININ SAVUNULMASI"NA KARI MARKSST TUTUM

Kievski, bizim parti programmzn, yalnzca ulusal kaderi tayin hakkna ilikin 9.
maddesiyle "gr birliinde olmad"na hem kendisi inanmtr, hem okurlarn
inandrmak istemektedir. Kievski ok fkelenmi; demokrasi sorununda genel olarak
marksizmin temel ilkelerinden uzaklat, temel noktalarda marksizme "ihanet
ettii" (fkeli trnak iaretleri Kievski'nin) sulamalarn reddetmeye alyor.
Ne var ki yazarmz, bir noktada, kendi iddiasnda snrl gr ayrln
tartmaya balad, kendi kantlarn, dncelerini, vb. ortaya koyduu anda,
marksizmden btn btn sapmakta olduunu hemen gsterivermektedir. Yazsnn (2.
blmndeki) b paragrafn alalm. Ata topraklarnn savunulmas eklindeki
"haince" slogann, "olduka [!!] mantkl [!] bir biimde, uluslarn kendi
kaderlerini tayin hakk"ndan ktn syleyerek yazarmz, "bu istek [yani ulusal
kaderi tayin istei] dorudan doruya [!!] sosyal-yurtseverlie yolaar" diye iln
ediyor. Onun grnce, kendi kaderini tayinin anlam, "elde silah bu bamszl
[Fransa'yla Belika'nn bamszln] savunan Fransz ve Belikal sosyal-
yurtseverlerin ihanetini onaylamaktr! Onlar 'kendi kaderini tayin' yandalarnn
yalnzca savunduu eyi yapyorlar" ... "Ata topraklarnn savunulmas, bizim en
kt dmanmzn silahlna aittir" ... "Bir insann ayn zamanda nasl hem ata
topraklarnn savunulmasna kar, hem kendi kaderini tayin hakkndan yana
olabileceini, hem ata topraklarndan yana, hem ona kar olabileceini anlamay
kesinlikle reddederiz."

Kievski'nin szleri bunlar. Anlalan, imdiki savata ata topraklarnn

savunulmas sloganna kart nerilerimizi kavrayamam. Bu nedenle, nerilerimizde
ortaya konan eyin ne olduunu bir kez daha anlatmak gerekiyor.
Partimizin 1915 martnda Bern Konferansnda,[24] "ata topraklarnn savunulmas
slogan hakknda" kabul ettii karar u szlerle balar: "imdiki sava
znde ..."
Kararn imdiki savala ilgili olduu bundan daha aik sylenemezdi. "znde"
szc de, grnenle gerei, grnle z, szle eylemi birbirinden ayrma
gereini belirler. Bu savata ata topraklarnn savunulmasna ilikin btn
szlerin amac, smrgelerin bllmesi, yabanc topraklarn yamalanmas, vb.
iin giriilen 1914-1916 emperyalist savan, yalanclk ederek, ulusal sava gibi
gstermektir. Grlerimizin en kk ekilde bile olsa arptlmas olasln
nlemek iin, karara, zellikle (zellikle szc, yalnzca anlamna deil!)
"1789'la 1871 arasnda grlen", "gerekten ulusal savalar" hakknda zel bir
blm ekledik.
Karar, bu "gerekten" ulusal olan savalarn "temeli"ni, "uzun bir ulusal kitle
hareketinin, mutlakiyete ve feodalizme kar bir savamn, ulusal basknn ortadan
yok edilmesinin" oluturduunu belirtiyor.
Grne gre ak. imdiki emperyalist sava, emperyalist an genel
koullarndan douyor; bir raslant sonucu, bir istisna, genel ve tipik olandan bir
sapma deildir. Bu nedenle, ata topraklarnn savunulmasndan szetmek, halk
aldatmaktr. nk bu sava ulusal bir sava deildir. Gerekten ulusal olan bir
savata "ata topraklarnn savunulmas" sz aldatmaca deildir; biz de byle bir
savaa kar deiliz. Byle (gerekten ulusal) savalar, "zellikle" 1789-1871
arasnda olmutur. Bizim kararmz, bu savalarn imdi de olas olduunu tek szle
bile yadsmakszn, gerekten ulusal olan bir sava, aldatc ulusal sloganlarla
sarlp sarmalanm emperyalist bir savatan nasl ayrmamz gerektiini
anlatmaktadr. Bu ikisini birbirinden ayrmak iin, zellikle, savan "temeli"ni,
"uzun bir ulusal kitle hareketi sreci"nin, "ulusal basknn ortadan yok
edilmesi"nin oluturup oluturmadna bakmamz gerekir. "Barseverlie" ilikin
karar aka yle demektedir: "Sosyal-demokratlar, devrimci savalarn, yani
emperyalist olmayan, fakat rnein ["rnein" szcne dikkat edin] 1789-1871
arasnda olduu gibi ulusal basky ortadan kaldrmak amacyla verilen savalarn
olumlu yann nemsemezlik edemezler ... " Bizim 1915 parti programmz 1789-1871
yllar arasnda verilen ulusal savalar trnden savalar bugn iin de olas
grmeseydi, bu tr savalardan szeder ve bu savalarn olumlu yann
yadsmadmz syler miydi? Elbette hayr.
Lenin'le Zinovyev'in Sosyalizm ve Sava adl brornde parti kararlar, herkesin
anlayaca bir dille aklanmi ya da yorumlanmtr. Bror, 5. sayfasnda,
"sosyalistlerin, 'ata topraklarnn savunulmas' iin verilen savalar ya da
'savunma' savalarn", yalnz "yabanc basksn yok etme" anlamnda, "hakl,
ilerici ve adil grdklerini" aka belirtir. Bror, Rusya'ya kar ran "vb."
rneini anar ve yle der: "Bu savalar, ilk saldran kim olursa olsun, hakl,
savunma savalardr; herhangi bir sosyalist, ezen, kleci ve yamac "Byk"
Devletler karsnda ezilen, eit grlmeyen ve baml devletlere zafer diler."
Bror, austos 1915'te yaynlanmtr; Almanca ve Franszca evirileri vardr.
Kievski, brorn iindekileri tam tamna biliyor. Ne o, ne bakas hi bir zaman,
hi bir vesileyle, ata topraklarnn savunulmas sloganna ya da barseverlie
ilikin kararlara ya da bunlarn brordeki yorumlarna kar durmu deildir. Hi
bir zaman, bir kez bile! Bu nedenle unu sormaya hakkmz var: Mart 1915'ten
balayarak, sava konusunda partimizin grne kar koymad halde, imdi
austos 1916'da kendi kaderini tayin hakknda, yani snrl olduu varsaylan bir
noktaya ilikin bir yazda, genel konuyu anlamadn hayret verici biimde ortaya
koyarsa, Kievski marksizmi anlayamamtr dediimiz zaman, kendisine iftira mi
etmi oluruz?
Kievski, ata topraklarnn savunulmas slogannn "haince" olduunu sylyor.
Kendisine senet veririz ki, anlamn kavramakszn, zerinde dnmeksizin bir
slogan papaan gibi yineleyen kiiler iin, anlamn tahlil etmeksizin ezberleyen
kiiler iin her slogan "haince"dir ve her zaman yle olacaktr.
Genel olarak, "ata topraklarnn savunulmas" ne demektir? ktisada, siyasete, vb.
ilikin bilimsel bir kavram mdr? Hayr. Sava hakl gstermeyi amalayan, hayli
arptlm geerli bir deyi, bazan basite, darkafalca bir szdr. Baka bir ey
deil. Kesinlikle baka bir ey deil. "Haince" szc, darkafalnn "ata
topraklarn savunuyoruz" diye yalvarp yakararak herhangi bir sava hakl
gsterebilmesinde szkonusu olabilir; oysa darkafalnn dzeyine inerek kendini
alaltmayan marksizm, belli bir savan ilerici saylp saylmayacan,
demokrasinin gerekleriyle proletaryann karlarna hizmet edip etmediini ve bu
anlamda hakl, meru, vb. olup olmadn belirlemek amacyla, her savan tarihsel
bir tahlilden geirilmesini gerektirir.
Ata topraklarnn savunulmas slogan ou zaman, ne yaptn kavramakszn,
savan darkafalca hakl gsterilmesinden baka bir ey deildir; belli bir
savan anlamn ve ne ifade ettiini tahlil etme ve onu tarihsel perspektif iinde
grme yeteneine sahip olunmadn ortaya koyar.
Marksizm bu tahlili yapar ve yle der: Eer bir savan "z", rnein yabanc
zulmne son vermekse (ki zellikle 1789-1871 Avrupa'snn tipik zelliiydi) o
zaman, ezilen devlet ya da ulus asndan byle bir sava ilericidir. Buna
karlk, eer bir savan "z" smrgelerin yeniden bllmesi, yamann
paylalmas, yabanc topraklarn yamalanmasysa (1914-1916 sava byledir), o
zaman ata topraklarnn savunulmasna ilikin btn szler, "halkn aldatlmasndan
baka bir ey deildir".
Peki, bir savan "z"n nasl tanmlayabilir, nasl ortaya koyabiliriz? Sava
siyasetin devamdr. yleyse sava ncesinde gdlen siyaseti, savaa yolaan,
sava ortaya karan siyaseti incelememiz gerekir. Bu siyaset emperyalist bir
siyasete, yani mali-sermayenin karlarn gven altna almak, smrgelerle yabanc
lkeleri soymak, ezmek amacn gdyorsa, o zaman bu siyasetten doan sava
emperyalisttir. Eer gdlen siyaset ulusal kurtulu siyasetiyse, yani ulusa
zulmedilmesine kar olan yn hareketinin ifadesiyse, o zaman bu siyasetten doan
sava, ulusal kurtulu savadr.
Darkafal, savan, "siyasetin devam" olduunu kavramaz; savata nelerin tehlikede
olduunu, sava hangi snfn verdiini, hangi siyasal amalarla verdiini
dnmek zere durmakszn, "dman bize saldrd", "dman lkemi istila etti"
gibi kalplarla yetinir. Kievski, Belika Almanlar tarafndan igal edilmitir,
yleyse kendi kaderini tayin hakk ynnden "Belikal banaz sosyal-yurtseverler
hakldr" ya da Almanlar Fransa'nn bir parasn igal ettiler, yleyse "szkonusu
olan ey Guesde'nin halknn (yabanc bir ulusun deil) bulunduu bir toprak
paras olduuna" gre, "Guesde tatmin edilebilir" diye ilan ettii zaman, ite tam
bir darkafalnn dzeyine alalmaktadr.
Darkafal iin nemli olan ey ordularn nerede olduu, o srada kimin
kazanddr. Marksist iinse nemli olan, o savata szkonusu eylerin ne
olduudur; o sava srasnda ilkin ordulardan biri, sonra teki bastryor
olabilir.
imdiki sava ne iin yaplyor? Bunun yant (savaan devletlerin savatan onlarca
yl nce izledikleri siyasete dayandrlan) kararmzda verilmitir. ngiltere,
Fransa ve Rusya, ele geirmi olduklar smrgeleri brakmamak, Trkiye'yi
soyabilmek, vb. iin savayorlar. Almanya o smrgeleri devralmak, Trkiye'yi
kendisi soyabilmek, vb. iin savayor. Almanlarn Paris'i ya da St. Petersburg'u
aldn varsayalm. Byle bir ey bugnk savan yapsn deitirir mi? Hi bir
ekilde deitirmez. Almanlarn amac ve daha nemlisi, kazandklar takdirde o
amac gerekletirecek olan siyaset smrgelere elkoymak, Trkiye zerinde
egemenlik kurmak, baka uluslarn, rnein Polonyallarn vb. oturduklar
topraklar kendine katmaktr. Amalar, Franszlar ya da Ruslar, yabanc
egemenlii altna sokmak deildir. imdiki savan gerek z, ulusal deil,
emperyalisttir. Baka deyile, sava, taraflardan birinin, tekinin srdrmeye
alt zulm ortadan kaldrmak amacyla verilen bir sava deildir. Sava,
zulmeden iki grup arasnda apulun nasl bllecei, Trkiye'yi ve teki
smrgeleri kimin soyaca konusunda, iki haydut arasnda verilen bir savatr.
Ksacas, emperyalist Byk Devletler (yani btn teki devletleri ezen ve onlar
mali-sermayenin ana dren, vb. devletler) arasnda ya da Byk Devletlerle
ittifak halinde verilen sava, emperyalist savatr. 1914-1916 sava byledir. Bu
savata "ata topraklarnn savunulmas" bir aldatmacadr; sava hakl gsterme
abasdr.
Emperyalist, yani zulmeden devletlere kar ezilen (rnein smrge) uluslarn
sava, gerekten ulusal bir savatr. Byle bir sava bugn de olasdr. Zulm
gren bir ulusun yabanc bir zalime kar verdii savata "ata topraklarnn
savunulmas" bir aldatmaca deildir. Sosyalistler byle bir savata "ata
topraklarnn savunulmas"na kar deildirler.
Ulusal kaderi tayin hakk, ilhaka kar tam ulusal bamszlk savamyla, tam
bamszlkla ayn eydir; sosyalistler sosyalist olmaktan vazgemedike hangi
biimde olursa olsun, bakaldr olsun, sava olsun, byle bir savam
reddedemezler.
Kievski, Plehanov'a kar ktn sanyor: Kendi kaderini tayin hakkyla ata
topraklarnn savunulmas arasndaki bantya iaret eden Plehanov'du! Kievski,
bantnn, gerekten Plehanov'un anlad trden bir bant olduuna inanm. Ona
inand iin de, Kievski rkm ve Plehanov'un vard sonulara varmamak iin
kendi kaderini tayin hakkn yadsmaya karar vermi. ... Burada Plehanov'a beslenen
byk bir inan ve byk bir rknt grlyor, ama Plehanov'un hatasnn z
konusunda hi bir dnce izine raslanmyor!
Sosyal-ovenistler, bu sava ulusal bir sava gibi gsterebilmek iin kendi
kaderini tayin hakkna snrlar. Onlarla savamann tek doru yolu vardr:
Savan, uluslar kurtarmak iin deil, ama daha ok sayda ulusu, byk
soygunculardan hangisinin ezeceini kararlatrmak iin verildiini gstermeliyiz.
Gerekten ulusal kurtulu iin verilen savalar yadsmak, marksizmin belki de en
kt karikatrn ortaya koymak demektir. Plehanov ve Fransz sosyal-ovenistleri,
Alman monarisine kar "savunuyu" hakl gstermek iin, durup dinlenmeksizin
Fransa'daki cumhuriyetten szediyorlar. Eer Kievski'nin mantk izgisini izlersek,
cumhuriyete ya da gerekten cumhuriyeti korumak amacyla verilen bir savaa kar
durmamz gerekir!! Alman sosyal-ovenistleri, arla kar "savunma"y hakl
gstermek iin, kendi lkelerinde genel oyun ve zorunlu ilkretimin varlna
dikkati ekiyorlar. Eer Klevski'nin mantk izgisini izlersek, ya genel oya ve
zorunlu ilkretime ya da siyasal zgrl yok etme abalarna kar o zgrl
gerekten korumak zere verilen bir savaa kar durmamz gerekir!
1914-1916 savana kadar Karl Kautsky bir marksistti; bellibal yazlar ve
konumalar, her zaman marksizmin modeli olarak kalacaktr. Kautsky, 26 Austos
1910'da Die Neue Zeit'ta[25] kapnn eiindeki sava iin yle yazmt:
"Almanya ile ngiltere arasndaki bir savata dava demokrasi deil, dnyaya
egemenlik, yani dnyann smrlmesi davasdr. Bu, sosyal-demokratlarn, kendi
uluslarn smrenlerin yannda yer alabilecekleri bir dava deildir" (Neue Zeit,
28. Jahrg., Bd. 2, s. 776).
te size mkemmel marksist bir forml, bizimkiyle tamamen uyuan ve marksizmden
sosyal-ovenizmi savunmaya kayan bugnk Kautsky'yi aka ortaya koyan bir forml.
Bu forml, (ki bu formle daha sonra baka yazlarda yeniden dneceiz) savaa
kar marksist tutumun temelindeki ilkeleri aka ortaya koyan bir formldr.
Sava, siyasetin devamdr. Bundan u kar: Bir kez demokrasi iin savam
balaynca, demokrasi iin sava olasdr. Ulusal kaderi tayin hakk, demokratik
bir istek olmaktan baka bir ey deildir; ilke olarak, teki demokratik
isteklerden farkl deildir. Ksaca sylemek gerekirse, "dnya egemenlii
emperyalist siyasetin zdr; emperyalist sava, o siyasetin devamdr. Demokratik
bir savata "ata topraklarnn savunulmas"nn yadsnmas, yani byle bir savaa
katlmann yadsnmas, marksizmle hi bir ortak yan olmayan bir samalktr. "Ata
topraklarnn savunulmas" kavramn emperyalist savaa uygulayarak onu ssleyip-
pslemek, yani emperyalist sava, demokratik bir sava gibi gstermek, iileri
aldatmak ve gerici burjuvazinin yannda yer almaktr.

2. "YEN AI ANLAYIIMIZ

Balk Kievski'ye ait. Kievski, durup dinlenmeksizin "yeni bir a"dan szediyor;
ama ne yazk ki, burada da savlar hataldr.
Bizim parti kararlarmz, imdiki savan, emperyalist an genel koullarndan
kaynaklandn syler. Biz, "a"la "imdiki sava" arasndaki ilikinin doru,
marksist bir tanmn veriyoruz: Marksizm, her savan ayr ayr somut bir
deerlendirmesinin yaplmasn gerektirir. Emperyalist bir savan, yani siyasal
sonular bakmndan tamamen gerici ve anti-demokratik olan bir savan, kanlmaz
olarak, neden, 1789-1871 yllar arasnda, ou demokrasi savamna nderlik eden
Byk Devletler arasnda patlak verdiini, verebildiini anlamak iin, emperyalist
an genel koullarn, yani ileri lkelerde kapitalizmin emperyalizme dnmesini
anlamalyz.
Kievski, "a"la "imdiki sava" arasndaki ilikiyi aka arptmtr. Onun
mantkna gre, sorunu somut olarak dnmek, "a" incelemek demektir. Yanld
nokta da budur.
1789-1871 dnemi Avrupa asndan zel bir nem tayordu. Bu yadsnamaz. O dnemin
genel koullarn anlamadka, zellikle o dneme zg ulusal kurtulu
savalarndan birini bile anlayamayz. Bu, o dnemdeki btn savalarn, ulusal
kurtulu savalar demek olduu anlamn m tar? Kukusuz hayr. Byle bir gr
tamak, ii samala vardrmak demektir, herbir sava somut bir tahlilden
geirmek yerine gln bir kalba bavurmak demektir. 1789-1871 dneminde de
smrge savalar vard, birok ulusu ezen gerici imparatorluklar arasnda savalar
vard.
leri Avrupa (ve Amerika) kapitalizmi, yeni bir emperyalizm ana girdi. imdi
bundan, artk yalnzca emperyalist savalar olasdr sonucu mu kar? Byle bir sav
sama olur; belli bir dnemde olas eitli grnglerin (phenomena) btn iinden
belli, somut bir grngy ayrdetmekte yetersiz kalndn ortaya koyar. Bir
aa, tipik olan ve olmayan, kkl-bykl, bazs ileri bazs geri lkelere
zg eitli grnglerin ve savalarn toplamn ierdii iin a denir.
Kievski'nin yapt gibi, "a" hakknda genel szlere balanarak, bu somut
sorunlan bir yana koymak, "a" kavramnn kendisini ktye kullanmaktr. Bunu
tantlamak zere, birok rnekten yalnzca birini anacaz. Ama ondan nce, hatal
olduu apak ortada bulunan bu nermeyi, bir Solcular grubunun, Alman
Enternasyonal grubunun,[26] Bern Ynetim Kurulu Blteni'nin 3. saysnda (29 ubat
1916'da) yaynlanan tezlerinin 5. maddesinde yle ortaya att belirtilmelidir:
"Bu gemi azya alm emperyalizm anda artk ulusal savalar olasl szkonusu
deildir." Bu ifadeyi Sbornik Sotsial-Demokrat'da tahlil ettik. Burada belirtmemiz
gereken tek ey u: Bu teorik nermeyi, (bizim, Bern Ynetim Kurulunun, uzatlm
toplantlarnda 1916 ilkyaznda kar ktmz nermeyi), enternasyonalist
hareketi izlemi olan herkes oktan beri biliyor, ama bir tek grup bile o nermeyi
yinelememi, kabul etmemitir. stelik, Kievski'nin, austos 1916'da yazd
yazda, bu nerme ya da benzer bir nerme dorultusunda tek szce raslanmyor.
Bunun, u nedenle belirtilmesi gerekli: Eer bu nerme ya da benzeri teorik bir
nerme ortaya atlsayd, o zaman teorik ayrlklardan szedebilirdik. Ama byle bir
nerme ortaya atlmadna gre sylemek zorundayz ki, karkarya olduumuz ey,
"a" kavramnn deiik bir yorumu, ya da teorik ayrlk deil, ama yalnzca
dikkatsizce sylenmi bir sz, yalnzca "a" szcnn ktye kullanlmasdr.
te bir rnek. Kievski yazsna u soruyla balyor: "Bu [kendi kaderini tayin]
Merih'te bedavadan 10.000 akrlk bir toprak alma hakkyla bir deil midir? Soru,
ancak en somut biimde, yalnzca bugnk an yaps erevesinde yantlanabilir.
Uluslarn kendi kaderlerini tayin hakk, ulusal devletlerin kurulu anda,
retici glerin, o zamanki dzeyinde gelitirilmesinin en iyi biimi olarak baka
bir eydir, imdi bu biimin, yani ulusal devletin, retici glerin gelimesini
engelledii bugn, tamamen baka bir eydir. Kapitalizmin ve ulusal devletin
kurulu ayla, ulusal devletin k a ve kapitalizmin kendisinin knn
hemen ncesindeki dnemi geni bir zaman aral ayrmaktadr. Sorunlar zamandan
ve yerden soyutlayarak 'genel olarak' tartmak, bir marksiste yaramaz."
Burada, "emperyalist a" kavramnn karikatrletirilmesi rneiyle
karkaryayz. Bu karikatrle savalmaldr, yeni ve nemli bir kavramdr!
Ulusal devletler ayakba haline gelmitir falan derken neyi kastediyoruz?
Kapitalist lkeleri ve hepsinin tesinde, bugnk savan emperyalist bir sava
haline gelmesine o savaa katlmalaryla yolaan Almanya, Fransa ve ngiltere'yi
kastediyoruz. imdiye dek, zellikle 1789-1871 arasnda insanln ncs olan bu
lkelerde, ulusal devletler kurma sreci tamamlanmtr. Bu lkelerde ulusal
hareket artk geri gelmeyecek olan bir gemie aittir, bu hareketi canlandrmaya
almak sama, gerici bir topya olur. Fransz, ngiliz, Alman ulusal hareketi ok
uzun sre nce tamamlanmtr. Bu lkelerde tarihin bundan sonraki adm farkldr:
Kurtulmu uluslar, baskc uluslar haline, emperyalist yamac uluslara,
"kapitalizmin k arifesi"nden gemekte olan uluslara dnmlerdir.
Peki ya teki uluslar?
Kievski, ezberlenmi bir kural gibi, marksistlerin sorunlara "somut bir tutumla"
yanamalar gerektiini yineliyor, ama bunu kendisi uygulamyor. Buna karlk,
biz, tezlerimizde, hesapl-kitapl, somut yaklamn meini verdik. Kievski,
herhangi bir hata buldu mu bilmem, ama bizim hatamz gstermedi.
Bizim tezlerimiz (6. madde), kendi kaderini tayin hakk zerinde dururken, somut
bir tutum iinde olabilmek iin, en azndan deiik tr lkenin birbirinden
ayrlmas gerektiini belirtir. (Genel tezlerde herbir deiik lkeyi tartmak
olanakszdr.) Birinci tr: Bat Avrupa'nn (ve Amerika'nn) ileri lkeleri.
Buralarda ulusal hareket gemiin maldr. kinci tr: Dou Avrupa. Buralarda
ulusal hareket bugnn olaydr. nc tr: Yar-smrgeler ve smrgeler.
Buralarda ulusal hareket, daha ok gelecein olaydr. Bu doru mu deil mi?
Kievski'nin eletirisini yneltmesi gereken nokta budur. Ama o, teorik sorunlarn
zn grmez. Bizim tezlerimizin yukarda anlan nermesini (madde 6) rtmedike
stelik bu doru olduu iin de rtemez Kievski, "a" hakkndaki yazlarn,
durup dinlenmeden klcn akrdatan, ama hi hamle yapmayan bir kiiyi
andracan grememektedir.
Kievski, yazsnn sonunda, "V. lyin'in grnn tersine" diyor, "bat [!]
lkelerinin ounluu [!] iin ulusal sorunun zmlenmi olduunu kabul
etmiyoruz ... "
Demek ki, Franszlarn, spanyollarn, ngilizlerin, Hollandallarn, Almanlarn ve
talyanlarn ulusal hareketleri 17., 18., 19., yzyllarda ya da daha nce
tamamlanmamtr, yle mi? Yazsnn banda, ulusal hareketin stelik yalnzca
ileri bat lkelerinde deil, genel olarak tamamland grnmn vermek iin,
"emperyalizm a" kavram arptlmt. Ayn yaznn sonunda "ulusal sorun"un hem
de bat lkelerinde "tamamlanmad" ilan ediliyor!! Bu, ileri yzne-gzne
bulatrmak deil midir?
Bat lkelerinde ulusal hareket, uzak gemiin maldr. ngiltere'de, Fransa'da,
Almanya'da, vb. "ata topraklar" l bir szdr; tarihsel roln tamamlamtr,
yani ulusal hareket buralarda ilerici herhangi bir ey ortaya karamaz, yeni
ynlar yeni bir iktisadi ve siyasal yaama yceltecek herhangi bir ey ortaya
koyamaz. Buralarda tarihin bundan sonraki adm, feodalizmden ya da ataerkil
zulmden (savagery) ulusal ilerlemeye, olgun, siyasal ynden zgr bir ata
toprana dnm deil, ama mrn doldurmu olan "ata topra" olma durumundan,
kapitalist adan fazlasyla olgunlam olmaktan, sosyalizme dnmdr.
Dou Avrupa'daysa durum farkldr. rnein Ukraynallarla Beyaz Ruslar szkonusu
olduu zaman, oralarda ulusal hareketin henz tamamlanmadn, ynlarda kendi
ana dillerinden ve yaznlarndan tam olarak yararlanma (ve bu kapitalizmin tam
gelimesinin ve deiimin, son kyl ailesine kadar uzanmasnn mutlak kouludur ve
kapitalizmle birlikte oluan bir eydir) dncesinin daha hl olumakta olduunu
hi kimse yadsmaz, ancak Merihli bir hayalperest yadsyabilir. Oralarda "ata
topra" szc henz tarihsel olarak l bir szck deildir. Oralarda "ata
topraklarnn savunulmas" henz demokrasinin, ana dilin, baskc uluslara kar,
ortaa anlayna kar zgrln savunulmas olabilir. Buna karlk ngilizler,
Franszlar, Almanlar ve talyanlar, imdiki savata ata topraklarn savunmaktan
szettikleri zaman yalan sylyorlar. nk gerekte savunduklar ey ana dilleri
deildir, ulusal gelime haklar deildir, ama kleci devletler olarak haklardr,
smrgeleridir, kendi mali-sermayelerinin yabanc lkelerdeki "etki alanlar"dr,
vb.
Yar-smrgelerle smrgelerde ise ulusal hareket, tarihsel olarak, henz Dou
Avrupa'dakinden de yenidir.
"leri lkeler" ve emperyalist a szleri ne ifade ediyor? Rusya'nn "zel" durumu
(Kievski'nin yazsnn ikinci blmndeki paragraf bal) nerede yatyor ve neden
yalnzca Rusya deil? Ulusal kurtulu hareketi nerede sahte bir szdr, nerede
canl ve ilerici bir gerektir? Kievski bu noktalarn hi birini anlamadn
gsteriyor.

3. EKONOMK TAHLL NEDR?

Kendi kaderini tayin hakkna kar olanlarn btn yazlarndaki temel nokta, bu
hakkn kapitalizm ve emperyalizmde genel olarak "eriilemez" bir ey olduu
savdr. "Eriilemez" szc ou zaman, birbirinden ok farkli anlamlarda ve
yanl bir tanmlamayla kullanlmaktadr. Tezlerimizde, teorik herhangi bir
tartma iin nemli olan bir nokta zerinde, "eriilemez" derken neyin
kastedildiinin izah zerinde srar etmemizin nedeni budur. Bununla yetinmedik.
Byle bir aklamay yapmaya altk. Emperyalizmde btn demokratik istemler,
siyasal bakmndan elde edilmelerinin zor oluu ya da bir dizi devrimlere
bavurmakszn elde edilemeyileri anlamnda "eriilemez" istemlerdir.
Ne var ki, kendi kaderini tayin hakknn ekonomik anlamda eriilemez olduunda
srar etmek byk lde yanltr.
Bizim savmz bu. Teorik ayrlmzn ana dayanak noktas bu. Ciddi herhangi bir
tartmada, kartlarmzn bu soruna gereken dikkati gstermeleri gerekirdi.
Oysa bakn Kievski sorunu nasl ele alyor. Eriilemezlii, siyasal olarak
"eriilmesi gtr" anlamnda kesinlikle reddediyor; ekonomik bakmdan
eriilemezlik anlamnda dolaysz bir yant veriyor.
Kievski, "bu, emperyalizmde kendi kaderini tayin hakknn, tpk meta retiminde
emein karlnn (labour money) elde edilememesi gibi, elde edilemez bir ey
olduu anlamna m gelir?" diye soruyor ve yantlyor: "Evet tam o anlama gelir.
nk bizim tarttmz ey, iki toplumsal kategori, yani 'emperyalizm' ve
'uluslarn kendi kaderini tayin hakk' kategorileri arasndaki mantk elikisidir,
tpk teki iki kategori, yani emein karl ve meta retimi arasndaki mantk
elikisi gibi. Emperyalizm, kendi kaderini tayin hakknn yadsnmasdr, hi bir
sihirbaz bu ikisini uzlatramaz."
Kievski'nin bize savurduu "sihirbaz" fkeli szc ne kadar rktc olursa
olsun, biz gene de onun, ekonomik tahlilin ne anlama geldiini anlamadn
sylemek zorundayz. Ne ekonomik, ne siyasal tahlilde kukusuz ortada doru-drst
bir mantkl dnce varsa "mantk elikisi"nin olmamas gerekir. yleyse,
tarttmz ey siyasal bir tahlil deil, fakat ekonomik bir tahlilken, genel bir
"mantk elikisi"ne snmann konuyla hi bir ilgisi yoktur. Hem ekonomik, hem
siyasal grngler "toplumsal kategoriler" iinde yer alr. Dolaysyla daha en
banda, Kievski "Evet tam o anlama gelir" (yani kendi kaderini tayin hakk, meta
retiminde emein karlnn elde edilemez oluu kadar elde edilemez bir eydir)
gibi dorudan ve kesin bir yant vererek, herhangi bir ekonomik tahlil ortaya
koymakszn, tm sorunu bir yana atmak iin rpnmaktadr.
Meta retiminde emein karlnn elde edilmesi olanakszln nasl kantlarz?
Ekonomik tahlil yoluyla. Ekonomik bir tahlil, btn teki tahliller gibi, "mantk
elikileri"ni darda tutar, ekonomik kategorileri ve yalnzca ekonomik
kategorileri (genel olarak "toplumsal kategoriler"i deil) dikkate alr ve onlardan
hareket ederek emein karlnn elde edilemezlii sonucuna. varr. Kapital'in
birinci blmnde politikadan, politik biimlerden ya da "toplumsal kategoriler"den
bir kez bile szedilmemitir: Tahlil yalnzca ekonomik grnglere, meta
deiimine, onun geliimine zg tutulmutur. Ekonomik tahlil, sylemenin gerei
bile yok, "mantkl" savlar araclyla meta retiminde emein karlnn elde
edilemez bir ey olduunu ortaya koyar.
Kievski ise, ekonomik tahlile benzer bir eye bile bavurma abas gstermiyor!
Yazsnn ilk paragrafnn ilk tmcesinde aka grld gibi, emperyalizmin
ekonomik zn, onun siyasal eilimleriyle kartryor. te o tmcesi:
"Sanayi sermayesi, kapitalist-ncesi retimle tefeci-tccar sermayesinin
bireimidir (synthesis). Tefeci sermayesi sanayi sermayesinin hizmetkr haline
gelir. Daha sonra kapitalizm, sermayenin deiik biimlerini hkm altna alr ve
buradan onun en yksek, birleik tr, mali-sermaye ortaya kar. Bu nedenle tm
aa, mali-sermaye a denebilir; ona denk den d siyaset sistemi
emperyalizmdir."
Ekonomik ynden bu tanmlama kesinlikle deersizdir: Doru-drst ekonomik
kategoriler yerine yalnzca bir sr laf. Ne var ki, imdi bu nokta zerinde durma
olana yok. nemli olan u: Kievski emperyalizmi "d siyaset sistemi" olarak
iln ediyor.
Her eyden nce bu, znde, Kautsky'nin yanl fikrinin yanl biimde
yinelenmesidir.
kincisi, bu, emperyalizmin tamamen siyasal ve yalnzca siyasal bir tanmdr.
Emperyalizmi bir "politika sistemi" olarak tanmlamak suretiyle, Kievski, meta
retiminde emein karlnn elde edilemez "oluu gibi" emperyalizmde de kendi
kaderini tayin hakknn elde edilemez" yani ekonomik bakmdan elde edilemez
oluundan szederken vaadettii ekonomik bir tahlili yapmaktan kanmak istiyor.
Sol'la tartmasnda Kautsky, emperyalizmin "yalnzca bir d siyaset sistemi"
(yani ilhak) olduunu ve kapitalizmin gelimesinde belli bir ekonomik aamay ya da
eriilen dzeyi emperyalizm diye tanmlamann yanl olduunu iln ediyordu.
Kautsky hataldr. Kukusuz, szckler zerinde tartmak yersizdir. Emperyalizm
"szc"nn bu anlamda ya da baka bir anlamda kullanlmasn yasaklayamazsnz.
Ama bir tartma yrtmek istiyorsanz, terimlerinizi doruca tanmlamalsnz.
Ekonomik adan emperyalizm (ya da mali-sermaye "a" szckler nemli deil)
kapitalizmin gelimesindeki en yksek aamadir, retimin ok byk ve engin
boyutlara ulamasyla serbest rekabetin yerini tekele brakt aamadr.
Emperyalizmin ekonomik z budur. Tekel kendini, trstlerde, birliklerde
(syndicates), vb., dev bankalarn mutlak kudretinde (omnipotence), hammadde
kaynaklarnn kapatlmasnda, vb., banka sermayesinin birikiminde, vb. ortaya
koyar. Her ey ekonomik tekele dayanr.
Bu yeni ekonominin, tekelci kapitalizmin (emperyalizm tekelci kapitalizmdir)
siyasal styaps, demokrasiden siyasal gericilie deiimdir. Demokrasi serbest
rekabete tekabl eder. Siyasal gericilik tekele tekabl eder. Rudolf Hilferding,
Finance Capital'inde gayet hakl olarak "mali-sermaye, zgrlk iin deil,
egemenlik iin abalar" der'
D politikay i politikann karl gibi gstermek bir yana, "d politika"y
genel olarak politikadan ekip ayrmak esas itibariyla yanltr, marksist ve
bilimsel deildir. Gerek d politikada, gerek i politikada emperyalizm
demokrasiyi ihll etme abasndadr, gericilie yneliktir. Bu anlamda emperyalizm,
genel olarak demokrasinin, yalnzca onun istemlerinden birinin, yani uluslarn
kendi kaderlerini tayin isteminin deil, her trl demokrasinin sugtrmez biimde,
"yadsnmas"dr.
Genel olarak demokrasinin "yadsnmas" oluundan tr emperyalizm, ayn zamanda
ulusal sorunda da (yani ulusal kaderi tayinde de) demokrasinin "yadsnmas"dr:
demokrasiyi ihlal etmenin yollarn arar. Emperyalizmde, demokrasinin
gerekletirilmesi (tekelci kapitalizm ncesiyle karlatrld zaman) tpk
cumhuriyetin, milis gcnn, grevlilerin halk tarafndan seilmesinin, vb.
gerekletirilmesinde olduu gibi ayn anlamda ve ayn lde daha zordur.
Demokrasinin "ekonomik bakmdan" elde edilemezliinden szedilemez.
Belki de Kievski'yi yanltan ey (genel olarak, ekonomik tahlilin gereklerini
kavray eksikliinin yansra) darkafalnn, toprak ilhaklarn (yani yabanc
topraklara, ora halknn arzusuna karn elkonmasn, yani kendi kaderini tayin
hakknn ihlalini) mali-sermayenin daha geni ekonomik bir topraa "yaylmas"yla
(genilemeyle) bir tutmasdr.
Ne var ki teorik sorunlara, darkafal kavramlarla yaklalmamas gerekir.
Ekonomik ynden emperyalizm tekelci kapitalizmdir. Tam tekele ulamak iin,
yalnzca (belli bir devletin) i pazarnda deil, ama ayn zamanda d pazarlarda,
tm dnyada her trl rekabet safd edilmi olmaldr. "Mali-sermaye anda"
yabanc bir lkede rekabetin safd edilmesi ekonomik bakmdan olanakl mdr?
Elbette olanakldr. Bu, rakibin mali bakmdan baml hale getirilmesiyle,
hammadde kaynaklarnn ve sonunda btn iletmelerinin ele geirilmesiyle yaplr.
Amerikan trstleri, emperyalizm ya da tekelci kapitalizm ekonomisinin en st
ifadesidir. Bunlar, hasmlar safd brakmak iiri yalnzca ekonomik aralara
bavurmakla yetinmezler, srekli olarak siyasal, hatta su saylan yntemlere
bavururlar. Ne var ki, trstlerin, salt ekonomik yntemlerle kendi tekellerini
kuramayacaklarna inanmak ok byk bir hata olur. Gerek, bunun "elde
edilirlii"ni gsteren birok kant saklyor: Trstler, hasmlarnn kredisini
bankalar araclyla baltalarlar (trstlerin sahipleri, hisse senetlerini satn
alarak, bankalarn sahipleri haline gelirler); hammadde elde etmelerini baltalarlar
(trstlerin sahipleri, hisse senetlerini satn alarak demiryollarnn sahipleri
haline gelirler); belli bir sre iin trstler maliyetin altnda sat yaparlar,
bir rakibi ykmak ve sonra onun iletmelerini, hammadde kaynaklarn (madenler,
toprak, vb.) satn almak zere milyonlar harcarlar.
te size, trstlerin gcnn ve genilemesinin salt ekonomik bir tahlili. te
size, genilemenin salt ekonomik yolu: fabrikalarn ve iletmelerin, hammadde
kaynaklarnn kapatlmas.
Bir lkenin byk mali-sermayesi, bir baka lkedeki, siyasal bakmdan bamsz
olan bir lkedeki rakiplerini her zaman kapatabilir ve srekli olarak byle
yapmaktadr. Ekonomik bakmdan bu tam olarak gerekletirilebilir. Siyasal ilhaka
bavurmakszn ekonomik "ilhak" tam olarak "gerekletirilebilir" ve bu yola geni
lde bavurulmaktadr. Emperyalizme ilikin yaznda sk sk, rnein Arjantin'in
iin aslnda Britanya'nn bir "ticaret smrgesi" olduuna, ya da Portekiz'in, iin
aslnda, Britanya'nn "vasal" olduuna vb. ilikin ifadelere raslarsnz.
Gerekten de byledir: Britanya bankalarna ekonomik bamllk, Britanya'ya borlu
olma, demiryollarn, madenleri, topra, vb. Britanya'nn ele geirmi olmas,
siyasal bamszlklarn ihlal etmeksizin bu lkeleri Britanya'nn kendine "ilhak
etmesi"ni mmkn klar.
Uluslarn kendi kaderini tayin hakk, siyasal bamszlk demektir. Emperyalizm
byle bir bamszl ykmak ister, nk siyasal ilhak ou zaman ekonomik ilhak
daha kolaylatrr, daha ucuzlatr (yetkililere rvet vermek, ayrcalklar
koparmak, lehte yasalar karttrmak, vb. daha kolaydr), daha rahat hale getirir,
daha az glk karr tpk emperyalizmin, genel olarak demokrasi yerine
oligariyi koymann yollarn aramas gibi. Ama emperyalizmde kendi kaderini
tayinin ekonomik bakmdan "elde edilemezlii"nden szetmek tepeden trnaa
samadr.
Kievski teorik glklerden, Almancada "burschikose" gevezelii denen, yani (doal
olarak) rencilerin iki alemlerinde duyulan basit, ham szlerle, ok basit ve
yzeysel bir kaamakla syrlyor. te bir rnek: "Genel oy" diye yazyor Kievski,
"sekiz saatlik ign ve hatta cumhuriyet, her ne kadar emperyalizm bunlar
glmsemeyle karlamazsa [!!] ve bu nedenle elde edilmeleri ok gse de, btn
bunlar emperyalizmle mantkl olarak uzlaabilir eylerdir."
Emperyalizmin cumhuriyeti "glmsemeyle karlamad" hafifmerep bir sz, bazan
bilimsel bir polemie renk katabilir yollu burschikose ifadelerine, ciddi bir
sorundaki bu polemikte, ayrca szkonusu kavramn ekonomik ve siyasal bir tahlili
de yaplrsa, hi bir itirazmz yoktur. Ne var ki, Kievski'de burschikose
gevezelii byle bir tahlilin grevini ykleniyor ya da tahlil yokluunu gizlemeye
yaryor.
"Emperyalizm cumhuriyeti glmsemeyle karlamaz" demek ne demektir? Neden?
Cumhuriyet, kapitalist toplumun siyasal styapsnn olas biimlerinden biridir,
stelik bugnk koullar altnda en demokratik biimidir. Emperyalizmin cumhuriyeti
"glmsemeyle" karlamadn sylemek, emperyalizmle demokrasi arasnda bir
eliki olduunu sylemek demektir. Kievski bu sonucu "glmsemeyle"
karlamayabilir, hatta "glmsemeyle karlamaktan ok uzak" olabilir. Ama gene de
bu sonu rtlemez.
Devam edelim. Emperyalizmle demokrasi arasndaki bu elikinin yaps nedir? Bu
mantkl bir eliki midir, yoksa mantksz bir eliki mi? Kievski "mantkl"
szcn durup dnmeksizin kullanmtr; bu nedenle de bu sorunda, o szcn,
tartmaya giritii sorunun kendisini (hem okurun hem yazarn gznden ve
aklndan) gizlemeye yaradna dikkat bile etmemitir. Tartma konusu sorun,
ekonominin politikayla ilikisidir: Emperyalizmin ekonomik koullarnn ve ekonomik
ieriinin belli bir siyasal biimle ilikisi. nsanlar arasndaki tartmada
ortaya kan her "eliki"nin bir mantk elikisi olduunu sylemek totolojiden
baka bir ey deildir. Kievski bu totolojinin yardmyla sorunun znden kayor:
Bu, (1) iki ekonomik grng ya da nerme arasndaki "mantk" elikisi midir?; (2)
yoksa siyasal iki grng veya nerme arasndaki "mantk" elikisi mi?; (3) ya da
ekonomik ve siyasal grngler ve nermeler arasndaki bir "mantk" elikisi mi?
u ya da bu siyasal biim erevesinde ekonomik elde edilemezlii ya da elde
edilebilirlii tarttmza gre, iin canalc noktas buradadr.
Kievski, iin bu canalc noktasndan kamasayd, emperyalizmle cumhuriyet
arasndaki elikinin, yakn zamanlar kapitalizminin (yani tekelci kapitalizmin)
ekonomisiyle, genel olarak siyasal demokrasi arasndaki eliki olduunu belki de
idrak edebilirdi. nk bellibal ve temel herhangi bir demokratik nlemin
(grevlilerin ve subaylarn halk tarafndan seilmesi, tam dernekleme ve toplant
zgrl, vb.), emperyalizmle, cumhuriyetten daha az eliir (ya da dilerseniz,
daha ok "glmsemeyle" karlanan) bir ey olduunu Kievski hi bir zaman
kantlayamayacaktr.
O halde geriye, bizim tezlerimizde ne srdmz ey kalyor: emperyalizm, genel
olarak, tm siyasal demokrasiyle eliir, "mantksal olarak" eliir. Kievski bu
nermeyi "glmsemeyle" karlamyor, nk bu nerme onun btn mantk yapsn
ykyor. Ama elimizden ne gelir ki? Belli baz nermeleri rtt varsaylan, ama
aslnda "cumhuriyeti glmsemeyle karlamaktan uzak olan emperyalizm" trnden
ifadeler kullanarak o nermeleri gizlice gelitiren bir yntem mi kabul edeceiz?
Dahas var. Emperyalizm cumhuriyeti glmsemeyle karlamaktan neden uzaktr? Ve
emperyalizm, kendi ekonomisini cumhuriyetle nasl "uzlatrr"?
Kievski bunlar hi dnmemitir. Kendisine, Engels'in, demokratik cumhuriyetle
ilgili aadaki szlerini anmsatrz. Zenginlik, bu ynetim biiminde egemen
olabilir mi? Sorun ekonomiyle siyaset arasndaki "eliki"yle ilgilidir.
Engels [bu soruya -.] u yant verir: "Demokratik cumhuriyet [yurttalar
arasnda] servet ayrmlarn artk resmen tanmaz. Zenginlik, demokratik
cumhuriyette, iktidarn, dolayl, ama o kadar da gvenli bir biimde gsterir. Bir
yandan, ki Amerika'nn klasik rneini sunduu, memurlara dpedz rvet
yedirerek, bir yandan da, hkmetle hisse senetleri borsas arasndaki ittifak
biiminde..."
te size, kapitalizmde demokrasinin "elde edilebilirlii" sorunu zerinde mkemmel
bir ekonomik tahlil rnei. Emperyalizmde, kendi kaderini tayin hakknn "elde
edilebilirlii", o sorunun bir parasdr.
Demokratik cumhuriyet, kapitalizmle "mantksal olarak" eliir, nk demokratik
cumhuriyet, zenginle yoksulu "resmi olarak" eitler. Bu, ekonomik sistemle siyasal
styap arasnda bir elikidir. Emperyalizmle cumhuriyet arasnda da ayn eliki
vardr. Serbest rekabetten tekelcilie dnmn, siyasal zgrlklerin
gerekletirilmesini daha da "gletirmi olmas" gerei bu elikiyi
derinletirir ve arlatrr.
yleyse, kapitalizm demokrasiyle nasl uzlar? Sermayenin mutlak kudretini dolayl
yoldan yrterek. Bunun iki ekonomik yolu vardr: (1) Dorudan rvet; (2) hkmet
ile hisse senetleri borsas arasnda ittifak. (Bu bizim tezlerimizde ifade
edilmitir burjuva sistemde mali-sermaye "herhangi bir hkmete ve herhangi bir
memura diledii gibi rvet vererek [onlar -.] satn alabilir!")
Bir kez meta retimi, burjuvazi ve para gc egemen olunca, hangi hkmet, hangi
demokrasi olursa olsun, (dorudan ya da hisse senetleri borsas yoluyla) rvete
"ulalabilir".
Peki yleyse, kapitalizm yerini emperyalizme brakt zaman, yani tekelci
kapitalizm-ncesi, yerini tekelci kapitalizme brakt zaman, bu adan deien
ey nedir, diye sorulabilir?
[Deien ey -.] yalnzca hisse senetleri borsasnn gcnn artdr. nk
mali-sermaye, banka sermayesiyle, kaynam olan en yksek, tekelci dzeydeki
sanayi sermayesidir. Byk bankalar hisse senetleri borsasyla kaynar ve onu
iine emer. (Emperyalizm hakkndaki yazn, hisse senetleri borsasnn gerileyen
rolnden, ancak her dev bankann bizzat bir hisse senetleri borsas oluu anlamnda
gerileyen rolnden szeder.)
Dahas var. Eer genel olarak "servet", rvet ve hisse senetleri borsas yoluyla,
herhangi bir demokratik cumhuriyet zerinde egemenliini tam olarak kurabiliyorsa,
o zaman Kievski, ok garip bir "mantk elikisi"ne dmeksizin, nasl olur da,
emirlerinde milyarlar bulunan trstlerle bankalarn engin servetinin, yabanc, yani
siyasal bakmdan bamsz bir cumhuriyet zerinde mali-sermayenin egemenliini
"gerekletiremeyecei" grn srdrebilir?
Evet? Yabanc bir devlette memurlara rvet verilmesi "gerekletirilemez" mi?
Yoksa "hkmet ile hisse senetleri borsas arasndaki ittifak" yalnzca kiinin
kendi hkmeti iin mi szkonusudur?
*
Okurlarn oktan grm olaca gibi, on satrlk bir karkl zmek ve
herkese anlalabilir bir biimde aklayabilmek iin aa yukar on kitap
sayfas gerekmektedir. Kievski'nin btn savlarn ayn biimde inceleyemeyiz.
stelik karklk gstermeyen tek sav da yoktur. Kald ki ana savlar
incelendikten sonra buna gerek de yok. Geri kalan savlara ksaca deineceiz.
4. NORVE RNE

Norve, elde edilemeyecei varsaylan kendi kaderini tayin hakkn, 1905'te

emperyalizmin en ok ahland bir dnemde "elde etti". Bu nedenle, [kendi
kaderini tayin hakknn -.] "elde edilemezlii"nden szetmek, teorik adan,
yalnzca sama deil, ayn zamanda glntr.
Kievski bizi fkeli bir biimde "rationalists aklclar" diye adlandrarak, bu
noktay rtmek istiyor. (Bunun o noktayla ne ilgisi var? Aklc, almalarnda
salt soyut tezlerle yetinir, oysa biz somut gerein ta kendisini ortaya koyduk!
Ama belki de Kievski bu yabanc "rationalist" szcn daha yumuak biimde nasl
syleyebiliriz, bilmiyorum yazsnn banda kulland "extractive doal
maddelerin karlp ilenebilirlii" szcn kulland zaman, kendi savlarn
"extractive biimde" ortaya koyduu zaman yapt gibi "beceriksiz" bir biimde
kullanyordur.)
Klevski bizi paylyor. Bizim iin "nemli olan eyin, grnglerin znden ok
grn olduunu" sylyor. Peki yleyse, gerek z inceleyelim.
Kievski bizi rtmeye kalkrken u rnekle balyor: Trstlere kar yasa
yaplmas, onlarn yasaklanmasnn baarlamaz bir ey olduunun tant deildir.
Yeter lde doru. Ne var ki bu talihsiz bir rnek; Kievski'ye kart bir rnek.
Yasalar, siyasal nlemlerdir, siyasettir. Ekonomik grngleri, hi bir siyasal
yasa yasaklayamaz. Polonya hangi siyasal biimi kabul ederse etsin, ister arlk
Rusya'snn ya da Almanya'nn bir paras olsun, ister zerk bir blge, ister
siyasal bakmdan bamsz bir devlet olsun, bu onun, emperyalist glerin mali-
sermayesine bamlln ortadan kaldrmaz ya da nlemez ya da o sermayenin,
Polonya sanayiinin hisse senetlerini kapatmasn engellemez.
Norve'in 1905'te "elde ettii" bamszlk yalnzca siyasald. Bu bamszlk
Norve'in ekonomik bamlln etkileyemezdi; niyet de bu deildi. Bizim
tezlerimizde belirtilen nokta, ite tam bu noktadr. Kendi kaderini tayinin
yalnzca siyaseti ilgilendirdiini gsterdik. Bu nedenle kendi kaderini tayin
hakknn ekonomik ynden elde edilemezlii sorununu ortaya atmak bile yanl olur.
Ama burada Kievski, siyasal yasaklarn, ekonomiye kar gszln rnek
getirerek bunu "rtyor". Ne "rtme", ne "rtme"!
Devam edelim. "Kk-lekli sanayiin byk-lekli sanayie egemen olduunu
gsteren bir ya da birok rnek, kapitalizmin genel geliiminin, retimin [belli
ellerde -.] toplanp merkezilemesiyle birlikte yrdne ilikin, Marx'n ne
srd doru nermeyi rtmek iin yeterli deildir."
Bir kez daha, sav, talihsiz bir rnee, (okurun ve yazarn) dikkatini sorunun
znden uzaklatrmak zere seilmi bir rnee dayandrlyor.
Biz, tpk kapitalizmde emein deerinin elde edilemezliinden szediimiz
anlamnda, kendi kaderini tayin hakknn ekonomik bakmdan elde edilemezliinden
szetmenin yanl olduunda srar ediyoruz. Byle bir elde edilebilirlie ilikin
tek bir "rnek" bile verilmiyor. Kievski, "elde edilemezliin" bir baka yorumuna
atlayarak, bizim bu noktada hakl olduumuzu aktan sylemeksizin kabul ediyor.
Bunu neden aka yapmyor? nermesini neden aka ve kesinlikle biimlendirmiyor:
"Kendi kaderini tayin hakk, her ne kadar, kapitalizmde ekonomik bakmdan mmkndr
anlamnda elde edilebilir bir ey deilse de, gelimeyle eliir ve bu nedenle ya
gerici bir eydir ya da yalnzca bir istisnadr"?
Byle yapmyor. nk bu kar-nermenin aka kalba dklmesi, yazarn derhal
ele verir. Bu nedenle Kievski nermesini gizlemeye alyor.
Ekonomik toplama (concentration) yasas, geni-lekli retimin kk-lekli
retim zerinde zaferi, bizim kendi programmzda ve Erfurt programnda kabul
edilmitir. Kievski, siyasal toplama ya da devlet toplamas yasasnn hi bir
yerde kabul edilmedii gereini gizliyor. Eer bu ayn tr bir yasaysa eer byle
bir yasa varsa o zaman Kievski bunu neden bir kalba dkmyor ve neden bizim
programmza eklenmesini salk vermiyor? Eer devletin toplamas konusunda byle
yeni bir yasa bulduysa, programmz hatal sonulardan kurtaraca iin pratik
nemi olan byle bir yasa bulduysa, bizi kt ve eksik bir programla babaa
brakmas doru olur mu?
Kievski byle bir yasay kalba dkmyor, programmza eklenmesini salk vermiyor;
nk byle yaparsa herkesin maskaras olacana ilikin puslu bir duygu
tamaktadr. Eer aka ifade edilseydi ve eer, byk-lekli retimin kk-
lekli retimi kovduuna ilikin yasayla yanyana, (bu yasayla balantl olarak
veya onunla yanyana) byk devletlerin kk devletleri kovduuna ilikin bir baka
"yasa" ne srlseydi, bu elendirici emperyalist ekonomizme herkes glerdi.
Bunu aklamak iin Kievski'ye yalnzca bir soru ynelteceiz: (Trnak iareti
koymakszn) ekonomistlerin, modern trstlerin ya da byk bankalarn
"dal"ndan szetmeyileri nedendir? Ya da byle bir dalmann elde
edilebilirliinden ya da olaslndan szetmeyileri nedendir? [Buna karlk .],
(Trnak iareti iinde) "Emperyalist Ekonomist"in bile, yalnzca genel olarak
deil, ama rnein "kk ulusal-topluluklar"n (ltfen dikkat edin!) Rusya'dan
(Kievski'nin yazsnda II. Blmn e maddesi) ayrlnn, byk devletlerin
zlnn hem olas, hem elde edilebilir bir ey olduunu itiraf etme zorunluunu
duymas nedendir?
Son olarak, yazarmzn nerelere kadar gittiini daha da ak biimde gstermek ve
kendisini uyarmak iin, aadaki noktaya dikkati ekelim: Geni-lekli retimin
kk-lekli retimi kovduuna ilikin yasay hepimiz kabul ediyoruz, ama hi
kimse "kk-lekli sanayiin byk-lekli sanayie egemen olduu" zel bir
"durumu" gerici bir grng olarak tanmlamaktan korkmaz. Kendi kaderini tayin
hakkna kar kan hi kimse, her ne kadar biz sorunu daha 1914'teki yaznmzda
ortaya attysak da, henz" Norve'in sve'ten ayrln gerici bir durum olarak
niteleme cesaretini gstermedi.
rnein kol gcyle iletilen makineler (hand-worked machines) kalmaya devam ederse
geni-lekli retim gerekletirilemez. Mekanik bir fabrikann elzanaatlar
retimine "ayrmas" dncesi alabildiine samadr. Byk imparatorluklara
ynelik emperyalist eilim tam olarak gerekletirilebilir ve pratikte, egemen ve
bamsz siyasal ynden bamsz devletlerin emperyalist ittifak eklinde sk
sk gerekletirilmektedir. Byle bir ittifak olanak erevesindedir ve yalnzca
iki lkenin mali-sermayesinin ekonomik kaynamas eklinde deil, ama onun yansra
emperyalist bir savata askeri "ibirlii" biiminde de grlmektedir. Ulusal
savam, ulusal bakaldr, ulusal ayrlma da tam olarak "gerekletirilebilir" ve
pratikte emperyalizm altnda bununla karlalmaktadr. Kald ki emperyalizm,
kapitalizmin gelimesini ve halk ynlar arasnda demokratik eilimlerin
bymesini durdurmad iin, [ulusal hareketler -.] daha da kuvvetle ortaya
konmaktadr. Emperyalizm, tam tersine, halk ynlarnn demokratik zlemleriyle,
trstlerin anti-demokratik eilimleri arasndaki kartl daha da iddetlendirir.
Kii yalnzca emperyalist ekonomizm, yani karikatrletirilmi marksizm asndan
bakt zaman, rnein, emperyalist siyasetin bu zgn yann grmezlikten
gelebilir: Bir yandan, bugnk emperyalist sava, mali balarn gcnn ve ekonomik
karlarn, kk, siyasal bakmdan bamsz bir devleti, Byk Devletlerin
savam iine nasl ektiine (Britanya ve Portekiz) ilikin rnekler ortaya
koymaktadr; te yandan kk ve emperyalist "patronlar"na bakla (hem ekonomik,
hem siyasal ynden) daha zayf olan uluslarla ilgili olarak demokrasinin ihlal
edilmesi, ya bakaldrya (rlanda), ya da tm askeri birliklerin dmann yanna
gemesine (ekler) yolamaktadr. Bu durumda, kk uluslarn herbirine diledikleri
kadar demokratik zgrlk vermek, siyasal bamszl izin vermek, bylece "kendi"
askeri giriimlerini zarar grme tehlikesine atmamak, mali-sermaye asndan
yalnzca "gerekletirilebilir" bir ey olmakla kalmaz, ama bazan trstler iin,
onlarn emperyalist siyaseti iin, onlarn emperyalist sava iin daha krldr.
Siyasal ve stratejik ilikilerin kendine zg niteliini grmezlikten gelmek ve
ezberlenmi bir "emperyalizm" szcn ayrm gzetmeksizin yinelemek, marksizmden
baka her eydir.
Norve konusunda Kievski bize "bu lkenin teden beri bamsz bir devlet olduunu"
sylyor. Bu doru deildir ve ancak yazarn burschikose savrukluuyla ve siyasal
sorunlara nem vermeyiiyle aklanabilir. Her ne kadar geni bir zerklie sahipse
de, Norve 1905'ten nce bamsz bir devlet deildi. sve, Norve'in siyasal
bamszln, ancak ayrlndan sonra tand. Eer Norve "teden beri bamsz
bir devlet" olsayd, sve hkmeti, Norve'in bamszln tandn 26 Ekim
1905'te teki devletlere bildirmezdi.
kincisi Kievski, Norve'in batya, sve'in douya dnk olduunu, birinde daha
ok Britanya mali-sermayesinin, tekinde Alman mali-sermayesinin "iledii"ni, vb.
kantlamak iin baz ifadeleri anyor. Bundan, u utkun sonucu karyor: "Bu rnek
[Norve] gayet ak-seik, bizim kalbmza uygun dyor."
te size emperyalist ekonomizm mantnn bir rnei! Bizim tezlerimiz, mali-
sermayenin, "herhangi" bir lkede, "hatta bamsz bir lkede" egemen olabileceini
gsterir; bu nedenle, kendi kaderini tayin hakknn mali-sermaye asndan "elde
edilemez" bir ey olduuna ilikin btn savlar, dpedz aknlktan baka bir ey
deildir. Bize, yabanc mali-sermayenin ayrlktan nce ve sonra Norve'te oynad
rol hakknda bizim nermemizi dorulayan bilgiler veriliyor. Ve bu bilgilerin,
bizim nermemizi rtt varsaylyor!
Siyasal sorunlara nem vermemek iin mali-sermayeyi abartmak siyasal konular
tartmann yolu bu mudur?
Hayr. Ekonomizmin mant sakattr diye siyasal sorunlar ortadan kalkmaz.
Norve'in ayrlndan nce de sonra da, ngiliz mali-sermayesi orada
"faaliyette"ydi. Alman mali-sermayesi, Polonya'nn Rusya'dan ayrlndan nce
orada "faaliyette"ydi; Polonya'nn siyasal stats ne olursa olsun orada
"faaliyette bulunmaya" da devam edecektir. Bu, iin o kadar abecesi ki, yinelemek
canskc. Ama abece unutulursa, kiinin elinden baka ne gelir ki?
Bu durum, Norve'in siyasal stats sorununu, sve'in bir paras olmas sorununu,
ayrlma szkonusu olduu zaman iilerin taknd tutumu ortadan kaldrr m, bu
sorunlardan vazgememizi gerektirir mi?
Kievski bu sorunlardan kayor, nk bu sorunlar ekonomistleri kt arpyor. Ama
bu sorunlar ortaya atlmtr, yaam tarafndan ortaya atlyor. Yaamn kendisi
sorunu ortaya koymutur: Norve'in ayrlma hakkn tanmayan bir ii, Sosyal-
Demokrat Partinin yesi olarak kalabilir miydi? Kalamazd.
sveli aristokratlar Norve'le savalmasn istediler, din adamlar da yle. Bu
gerek, Kievski, Norve halknn tarihinde bunu okumay "unuttu" diye ortadan
kalkmyor. sveli ii, Norvelilerin, ayrlmaya kart oy kullanmalarnda srar
ederken bir sosyal-demokrat olarak kalabilirdi. (Ayrlma sorununa ilikin Norve
referandumu 13 Austos 1905'te yapld, referanduma semenlerin yzde 80'e yakn
katld, 368.200 kii ayrlktan yana, 184 kii kart oy kulland.) Ama
svelilere ve onlarn arzusuna bakmakszn, sorunu kendi kendilerine kararlatrma
hakkn Norvelilere tanmayan sveli ii, sve aristokrasisi ve burjuvazisi
gibi, Sosyal-Demokrat Partinin kendi saflarnda bulunmasn hogremeyecei bir
sosyal-ovenist ve bir gaddar olurdu.
Bizim partimiz programnn 9. maddesinin ite byle uygulanmas gerekir. Ama bizim
emperyalist ekonomistimiz, bu maddeyi atlamaya alyor. ovenizmin barna
dmeksizin, bu maddeyi atlayamazsnz baylar!
Peki ya Norveli ii? Ayrlk iin oy vermek, entemasyonalist adan, o iinin
devi miydi? Kukusuz hayr. O ii ayrla kar oy kullanabilir ve gene de bir
sosyal-demokrat olarak kalabilirdi. O ii ancak, Norve'in ayrlma zgrlne
kar duran Kara Yzlerden bir sveli iiye yardm sunsayd, ite o zaman
Sosyal-Demokrat Partinin yesi olarak grevine ihanet etmi olurdu.
Baz kiiler, sveli ve Norveli iinin durumundaki bu temel fark grmeye
yanamyor. Ama, onlar, nlerine aka koyduumuz siyasal sorunlarn, bu en somut
olanndan kandklar zaman, kendilerini ele veriyorlar. Sessiz kalyorlar,
solucan gibi kvr-kvr kvranyorlar ve bylece mevzilerini teslim ediyorlar.
"Norve" sorununun Rusya'da da ortaya kabileceini kantlamak zere u nermeyi
bile bile ortaya attk: Tamamen askeri ve stratejik nitelikteki koullar altnda
imdi bile ayr bir Polonya devleti tam olarak gerekletirilebilir. Kievski bunu
"tartmak" istiyor ve sessiz kalyor!
unu ekleyelim: Finlandiya da, tamamen askeri ve stratejik dncelerle ve bugnk
emperyalist savan belli sonulara varmas kouluyla (rnein, sve'in Almanlara
katlmas ve Almanya'nn yar-yarya zafer elde etmesiyle), mali-sermayenin tek bir
giriiminin bile "gerekletirilemez" hale gelmesine yolamakszn, Fin
demiryollarnn ve snai hisse senetlerinin kapatlmasn "gerekletirilemez" bir
duruma sokmakszn, ayr bir devlet olabilir.
Kievski, btn "savlar"nn hayret verici biimde karakteristii olan hayret verici
u szle, tatsz siyasal sorunlardan kurtulmaya alyor: "Herhangi bir anda
[Blm I'in e paragrafnn sonunda syledii harfi harfine budur] Demokles'in
klc inebilir ve 'bamsz, bir imalthanenin (kk sve ve Norve'i "ima"
ediyor) varlna son verebilir."
Galiba gerek marksizm udur: sve'ten ayrln sve hkmetinin "devrimci bir
giriim" olarak tanmlad ayr bir Norve devleti, dnyaya gzlerini aal henz
yalnzca on yl kadar oldu. Hilferding'in Finance Capital'ini okuduysak ve onu,
"herhangi bir anda" eer ii abartacaksak tam yapalm kk bir devlet ortadan
kalkabilir anlamnda "anladysak", o zaman Norve'in ayrlnn ortaya kard
siyasal sorunlar incelemenin bir anlam var mdr? Marksizmi ekonomizme
saptrdmz ve politikamz, szmona sertlemi Rus ovenistlerinin eski
konumalarn piirip yeniden kotarmaya dntrdmz gereine dikkati ekmenin
bir anlam var mdr?
1905'te cumhuriyet isteyen Rus iiler meer ne byk hata ilemiler: Fransa'da,
ngiltere'de, vb. mali-sermaye oktan bu istee kar harekete geirilmiti ve
"herhangi bir anda", "Demokles'in klc", eer gerekleecek olsayd o
cumhuriyetin tepesine inebilirdi!
*
"Asgari programda, ulusal kaderi tayin hakknn ne srlmesi topya deildir; bu
istek toplumsal gelimeyle elimez; bu istein gerekletirilmesi o toplumsal
gelimeyi durdurmaz." Kievski, Norve hakkndaki "grler"i and blmde,
Martov'dan aldmz bu szlere kar koyuyor. Bu szler, Norve'in "kendi kaderini
tayin edii"nin ve ayrlmasnn, genel olarak mali-sermayenin gelimesini ya da
zel olarak faaliyetlerini geniletmesini ya da ngilizlerin Norve'i kapatmasn
durdurmad eklindeki bilinen gerei tekrar ve tekrar ortaya koyuyor!
Bizim aramzda, tam hakl olduu bir srada Martov'la tartan bolevikler, rnein
1908-1910 arasnda Aleksinski, vard. Tanr bizi byle "dostlar"dan korusun!

5. "BRCLK VE KCLK

Bizi, "istemi ikici [bir anlayla -.] yorumlamakla" sulayan P. Kievski yle
yazyor:
"Enternasyonal birci eylemin yerine ikici propaganda konmutur."
Bu ok marksist ve materyalist gibi grnyor: birci eylemle "ikici" propagandann
ztl. Ne var ki, daha yakndan bir inceleme, bunun, Dhring'in "bircilii" gibi,
szde kalm bir "bircilik" olduunu gsteriyor. Dhring'in "bircilik"ini gzler
nne sererken Engels: "Eer bir kundura frasn memeli hayvanlar birliine
katsam, bundan tr onun memeleri kmaz" diyordu.
Bu, ancak nesnel gereklik asndan bir birlik oluturan eylerin, niteliklerin,
grnglerin ve eylemlerin, "birlik" olarak iln edilebileceini ifade eder.
Yazarmzn grmezlikten geldii ey de bu "ayrnt"dr!
Bizim "ikici" olduumuzu dnyor. Neden? nk bizim her eyden nce, ezilen
uluslarn iileri iin istediimiz ey bu yalnzca ulusal sorunda szkonusu ezen
uluslarn iileri iin istediimiz eyden farkllk gsteriyor.
P. Kievski'nin "bircilik"inin, Dhring'inkiyle ayn olup olmadn saptamak iin,
nesnel gereklikleri inceleyelim.
Ulusal sorun asndan, ezen ve ezilen uluslar iilerinin fiili koulu ayn mdr?
Hayr, ayn deildir.
(1) Ekonomik bakmdan farkllk udur: Ezen uluslarn ii snf iindeki
kesimler, bu uluslar burjuvazisinin, ezilen uluslar iilerini fazladan smr
yoluyla elde ettikleri ar krdan (superprofits) krntlar alrlar. Bundan
baka, ekonomik istatistikler, ezilen uluslara bakla, burada iilerin daha geni
bir yzdesinin "kattan patron" ("straw bosses") haline geldiini, daha geni bir
yzdesinin ii aristokrasisine ykseldiini gsteriyor. Bu bir gerek. Ezen
uluslarn iileri, ezilen uluslarn iilerini (ve halk ynlarn) yamalayan
kendi burjuvazilerinin, belli bir lde ortadrlar.
(2) Siyasal bakmdan farkllk udur: Ezilen uluslarn iilerine bakla, ezen
uluslarn iileri, siyasal yaamn birok cephesinde ayrcal olan yerler
tutarlar.
(3) deolojik olarak ya da manen farkllk udur: Ezen uluslarn iilerine okulda
ve yaamda, ezilen uluslar iilerine tepeden bakmalar, onlar kk grmeleri
retilir. rnein bu, Byk-Ruslar arasnda domu, ya da onlar arasnda yaam
her Byk-Rus'ta grlmektedir.
Demek ki, bireylerin istek ve bilinlerinden bamsz olan nesnel dnyada, nesnel
gereklikte, yani "ikicilik"te, her bakmdan farkllklar vardr.
Byle olduuna gre, P. Kievski'nin "Enternasyonalin birci eylem" savna nasl
itibar edebiliriz?
Bu sav, kof, tantanal bir szdr, daha baka bir ey deil.
Gerek yaamda Enternasyonal, ezen ve ezilen uluslara blnm iilerden
olumaktadr. Eer Enternasyonalin eylemi birci olacaksa propagandas her ikisi
iin ayn olmamaldr. Sorunu, gerek "bircilik"in (dhringci bircilik deil),
marksist materyalizmin altnda, byle grmemiz gerekir.
rnek mi? (ki yl akn bir sre nce yasal basnda) Norve rneini verdik.
Kimse buna kar kmad. Yaamdan alnan bu somut olayda, Norveli ve sveli
iilerin eylemi "birci" idi, birleikti, enternasyonalistti; nk sveli
iiler, Norve'in ayrln koulsuz olarak desteklemiler, buna karlk
Norveli iiler, ayrlma sorununu yalnzca baz koullar erevesinde ortaya
atmlard. sveli iiler, Norve'in ayrlmasn koulsuz olarak
desteklemeselerdi, ovenist olurlard, Norve'i kuvvet zoruyla, savala "elde
tutmaya" alan ovenist sveli toprak sahiplerinin su orta olurlard.
Norveli iiler ayrlma sorununu baz koullara bal olarak, yani Sosyal-Demokrat
Parti yelerinin bile ayrla kar propaganda yapma ve kart oy kullanmalarna
izin vererek ortaya atmasalard, entemasyonalist grevlerini yerine getirmemi
olurlar, dar, burjuva Norve ulusalclna gmlrlerdi. Niin? nk ayrlma
proletarya tarafndan deil, burjuvazi tarafndan yrtlmt. nk Norve
burjuvazisi (btn tekiler gibi) kendi iileriyle "yabanc" bir lke arasnda her
zaman ayrlk sokmaya alr. nk snf bilinci tayan iiler iin (kendi
kaderini tayin hakk dahil) her trl demokratik istem, sosyalizmin yce karlar
karsnda ikinci derecededir. rnein, eer Norve'in sve'ten ayrl,
Britanya'yla Almanya arasnda bir sava olaslna yolasayd ya da kesinlikle
byle bir durum yaratsayd, Norveli iilerin, salt bu nedenle ayrlmaya kar
durmalar gerekirdi. sveli iiler, Norve'in ayrlma zgrl iin sve
hkmetine kar, ancak sistemli, tutarl ve srekli bir savam vermeleri
kouluyla sosyalistlie ihanet etmi olmakszn, ayrlmaya kar propaganda yrtme
hakkna sahiptiler. Aksi takdirde Norveli iiler, sveli iilerin tlerini
zden saymazlard, sayamazlard.
Kendi kaderini tayin hakkna kar olanlarn derdi, gerek yaama ait tek bir olay
bile sonuna kadar tahlil etmekten korkarak, cansz soyutlamalarla yetinmeleridir.
Yalnzca askeri ve stratejik koullarn belli bir biimde birlemesi halinde yeni
bir Polonya devletinin imdi "gerekletirilebilecei"ne ilikin tezlerimizde ne
srdmz somut ifadeye ne Polonyallar ne P. Kievski kar kmtr. Bizim hakl
olduumuzu gsteren bu sessiz itirafn sonular zerindeyse kimse kafa yormak
istememitir. o sessiz itiraf izleyen ey, apak ortada olduu zere, udur: eer
enternasyonalist propaganda hem Polonyallar hem Ruslar "birci bir eylem"
dorultusunda eitecekse, her iki ulus iin de ayn propaganda olamaz. Byk Rus
(ve Alman) iinin koulsuz grevi, Polonya'nn ayrlma zgrlnde srar
etmektir; aksi takdirde o ii gerekte, Nikola II'nin ya da Hindenburg'un ua
olur. Polonyal ii de ayrlma hakknda ancak baz koullar erevesinde srar
edebilir; nk (Fracy'nin yapt gibi) emperyalist u ya da bu burjuvazi-zaferi
zerine hesaplar yapmak (speculate), o emperyalist burjuvazinin ua olmakla
birdir. Enternasyonalin "birci eylemi"nin nkoulu olan bu fark anlayamamak,
Moskova yaknlarndaki arlk ordusuna kar "birci eylem"in neden, devrimci
glerin, rnein Nijni-Novgorod'dan batya ve Smolensk'ten douya yrmeleri
gerektirdiini anlayamamakla, aa-yukar birdir.
*
kincisi, Dhring birciliinin yeni temsilcisi, toplumsal devrim olaslna kar,
bizi, "Enternasyonalin eitli ulusal kesimlerini en yakn bir rgt birlii iinde
birletirme" abas gstermemekle suluyor.
Sosyalizmde, diye yazyor P. Kievski, devletin varl sona ereceine gre, kendi
kaderini tayin hakk gereksiz hale gelir. Bu bize kar bir sav olsun diye ne
srlyor. Ne var ki tezlerimizde, birinci blmn son satrnda, "demokrasinin
de bir devlet ekli olduunu ve devlet ortadan kalkt zaman, onun da var olmaktan
kmak zorunda bulunduunu" aka ve kesinlikle belirttik. Yazsnn (birinci
blmnde) "r" maddesinde, kukusuz bizi rtmek iin sayfalar boyunca P.
Kievski'nin yineledii ey ve stelik arptarak yineledii ey, ite herkese
bilinen bu gerektir. "Biz sosyalist sistemi" diye yazyor Kievski, "o sistem
iinde, devletin, nfusun bir kesimi zerinde teki kesimin egemenlik arac oluu
niteliiyle ortadan kalkt, kesinlikle demokratik [!!?], merkezi bir ekonomi
sistemi olarak dnyoruz." Bu bir akn deyitir; nk demokrasi de "nfusun
bir kesimi zerinde teki kesimin egemenlii"dir; o da bir devlet eklidir. Aka
grlyor ki, yazarmz, devletin zlp gzlerden silinmesiyle neyin
kastedildiini ve bu srecin neyi gerektirdiini anlamamtr.
Ancak, asl nemli nokta, onun sosyalist devrim ana ilikin "itirazlar"dr.
Yazar bizi "kendi kaderini tayin hakknn talmudcular" diye adlandryor ne
korkutucu bir sfat ve unlar ekliyor: "Biz bu sreci [toplumsal devrim srecini]
btn [!] lkelerin, burjuva [!] devletlerin snrlarn ortadan kaldran, snr
karakollarn ["snrlar ortadan kaldrmaya" ek olarak] ykan, ulusal birlii
kknden havaya uurup [!] snf birliini kuran proleterlerin birleik eylemi
olarak dnyoruz."
"Talmudcular" yarglayan bu sert yargcn fkesi bir yana, sylemeliyiz ki, bu
szlerde birok szck vardr, fakat "fikir" yoktur.
Sosyalist devrim, btn lkeler proletaryalarnn birleik eylemi olamaz. Basit bir
nedenle olamaz: lkelerin ou ve dnya nfusunun ounluu kapitalist gelime
aamasna ulamamtr ya da henz ulamtr. Biz bunu, tezlerimizin altnc
blmnde belirttik, fakat Kievski, ya dikkatsizlikle, ya da dnme yeteneinde
olmad iin, bu blme, bile bile, zellikle marksizmin arptlm karikatrn
reddetmek zere, yer verdiimize "dikkat etmemitir". Sosyalizm iin olgunlaan
lkeler, yalnzca Bat Avrupa'nn ve Kuzey Amerika'nn ileri lkeleridir; Kievski,
Engels'in Kautsky'ye yazd mektupta ( Sotsial-Demokrat'da), "btn lkeler
proletaryalarnn birleik eylemi"ni dlemenin, sosyalizmi kmaz ayn son
arambasna, yani sonsuza doru ertelemek demek olduunu ortaya koyan, vaat deil
gerek "fikrin" somut bir aklamasn bulacaktr.
Sosyalizm, btn lkelerin deil, ama lkeler aznlnn, yani gelimenin ileri
kapitalist aamasna ulam lkelerin proletaryalarnn birleik eylemiyle
gerekletirilecektir. Kievski'nin hatasnn nedeni, bunu anlamaynda yatyor. Bu
ileri lkelerde (ngiltere, Fransa, Almanya, vb.) ulusal sorun ok nceleri
zmlenmitir; ulusal birlik, uzun zaman nce, mrn doldurmutur; nesnel olarak,
baarlacak "genel ulusal amalar" kalmamtr. Bundan tr, ulusal birlii
"kknden havaya uurmak" ve snfsal birlii kurmak, imdi ancak bu lkelerde
olanakldr.
Gelimemi lkeler ayr bir konudur. Dou Avrupa'nn tm, btn smrgeler ve
yar-smrgeler bu gruba girer. Bunlar (ikinci ve nc tr lkeler) tezlerin
altnc blmnde ele alnmtr. Bu blgelerde, kural olarak, hl ezilen ve
kapitalist adan gelimemi uluslar vardr. Nesnel olarak, bu uluslarn nnde
henz baarmalar gereken genel ulusal amalar, zellikle demokratik amalar,
yabanc basksnn ortadan kaldrlmas amalar vardr.
Engels, byle uluslardan biri olarak Hindistan' rnek gstermi, Hindistan'n
utkun sosyalizme kar bir devrim yapabileceini belirtmiti. nk Engels, ileri
lkelerde zafer kazanan proletaryann, belli demokratik gelimeler olmakszn, her
yerde ulusal baskya "otomatik olarak" son vereceini dleyen aklalmaz
emperyalist ekonomizmden uzakt. Utkun proletarya, zafer elde ettii lkeleri
yeniden rgtleyecektir. Bu bir anda yaplamaz; burjuvazi de bir anda "yenik
drlemez". Bunu, tezlerimizde dnp-tanarak, bile bile ortaya koyduk; ama
Kievski, bir kez daha, durup, bunu ulusal sorunla balantl olarak neden srarla
belirttiimizi dnmedi.
leri lkeler proletaryas burjuvaziyi devirir ve onun kar-devrim abalarn boa
karrken, az gelimi, bask altndaki uluslar durup beklemezler, var olmaktan
kmazlar, ortadan silinmezler. Bu uluslar, 1915-1916 sava gibi ki bu, toplumsal
devrimle karlatrlrsa ufak bir bunalmdr burjuva emperyalist bunalmlardan,
ayaklanmak iin (smrgeler ve rlanda) yararlanrlarsa, kukusuz, bakaldrmak
iin, ileri lkelerdeki i sava byk bunalmndan daha kolaylkla
yararlanacaklardr.
Sosyalist devrim, ancak, ileri lkelerde proletaryann burjuvaziye kar i
savayla, gelimemi, geri ye ezilen uluslarda ulusal kurtulu hareketi dahil, bir
dizi demokratik ve devrimci hareketi iinde birletiren bir a biiminde skn
edebilir.
Neden? nk kapitalizm eit olarak gelimez ve nesnel gereklik, st dzeyde
gelimi kapitalist uluslarn yansra ekonomik ynden bir para gelimi ya da
tmden gelimemi uluslarla karkarya olduumuz gereidir. P. Kievski toplumsal
devrimin nesnel koullarn, deiik lkelerin iktisadi ergenlii asndan tahlil
etmekte tmden baarszla uramtr. Bizim, kendi kaderini tayin hakkn
yaktrmak zere olaylar "uydurduumuz" sulamas, bu nedenle, yanl kap
almaktr.
Kievski, daha olumlu bir dava urunda gsterilmesi gereken bir aba harcayarak,
Marx'la Engels'in, "kii kendi kafasndan bir eyler icadetmemeli, fakat mevcut
maddi koullarda kafasn" insanl toplumsal ktlklerden kurtaracak aralar
"kefetmek zere kullanmal" eklindeki szlerini, arka arkaya yineliyor. Sk sk
yinelenen bu szleri okuduum zaman, elimde olmadan, ardndan kimsenin yas
tutmad, mteveffa ekonomistleri anmsyorum. Onlar da ayn usandrc tutumla,
kapitalizmin Rusya'da zafer elde ettii eklindeki "yeni keifleri"ni srarla ne
srerlerdi. Kievski bu alntlarla bizi "vurmak" istiyor: Emperyalizm anda,
kendi kaderini tayin hakkn yaktrmann koullarn, kendi kafamzdan
uydurduumuzu iddia ediyor. Ama onun kendi yazsnda u "ihtiyatsz itiraf"
buluyoruz:
"Ata topraklarnn savunulmasna kar durduumuz [italikler yazarn] gerei,
ulusal bakaldrnn bastrlmasna btn gcmzle (actively) direneceimizi,
bylece de amansz dmanmz emperyalizmle savaacamz ok ak biimde
gsterir" (Blm II., madde "r").
Bir yazar eletirmek iin, onu yantlamak iin, kii, hi deilse yazarn
yazsndaki ana nermeyi tam olarak aktarmaldr. Ama Kievski'nin nermelerinin
tmnde, her tmcenin marksizmi arptan iki ya da hatay ya da mantkszl
ierdiini grrsnz.
1) Kievski, ulusal ayaklanmann ayn zamanda "ata topraklarnn savunulmas" demek
olduunun farknda deildir. Bir para dnlrse, bunun byle olduu aka
grlecektir. nk her "ayaklanm ulus" kendini, dilini, lkesini, ata
topraklarn, ezen ulusa kar "savunur".
Uluslara yaplan her bask, geni halk ynlarnn direncini davet eder; ulus
olarak bask altnda kalan halkn direnci, her zaman, ulusal ayaklanma eilimi
gsterir. Ezilen ulus burjuvazisinin (hele hele Avusturya ve Rusya'da) bir yandan
pratikte, kendi halkndan gizli olarak ve ona kar, ezen ulusun burjuvazisi ile
gerici anlamalara girerken, bir yandan da ulusal ayaklanmadan szetmesi hi de
seyrek grlen bir ey deildir. Byle durumlarda devrimci marksistler,
eletirilerini, ulusal harekete deil, ama onun alaltlmasna,
bayalatrlmasna, o hareketi kk bir kavga dzeyine indirgeme eilimlerine
yneltmelidirler. Yeri gelmiken syleyelim, Avusturya'da ve Rusya'da birok
sosyal-demokrat, bunu gzden karyor ve kk, baya ve kirli ulusal ekimelere
rnein iki dilde yazlan bir sokak tabelasnda hangi dilin bata gelecei
sorunundan kan tartma ve kavgalara duyduu hakl nefretle, ulusal savam
desteklemeyi reddediyor. rnein, Monako Prensliinde bir cumhuriyetilik
gldrsn, ya da Gney Amerika'nn ya da baz Pasifik adalarnn kk
devletlerinde "generaller"in, "cumhuriyeti" servenlerini "desteklemeyeceiz". Ama
bu, ciddi demokratik ve sosyalist hareketler iin, cumhuriyet slogann bir yana
koymaya izin verildii anlamna gelmez. Rusya'yla Avusturya'daki kirli ulusal
kavgalar ve ekimeli pazarlklar alaya almalyz ve alyoruz. Ama bu, uluslara
yaplan baskya kar ciddi bir halk kalkmasna ya da ulusal bir ayaklanmaya
destek gsterilmemesine izin verilecei anlamna gelmez.
2) Eer "emperyalist a"da ulusal ayaklanmalar olanakszsa, Kievski'nin byle
ayaklanmalardan szetmeye hakk yoktur. Eer bu ayaklanmalar olanaklysa o zaman
da, "bircilik" hakknda ne srd inceden inceye rlm szleri ve bizim
emperyalizmde, kendi kaderini tayin hakkna ilikin olarak rnekler "icat
ettiimiz"e, vb. ilikin szleri sapr sapr dklr. Kievski, kendi savlarn
kendisi yere vuruyor.
Eer "ulusal bakaldr"nn Kievski'nin "kendisi" byle bir durumun olanakl
olduunu dnyor bastrlmasna btn gcmzle direneceiz" dersek, bu ne
demektir?
Bu, eylem iki ynl demektir, ya da yazarmzn yanl kulland felsefe terimini
ayn yanllkla kullanrsak "ikici" demektir: (a) Birincisi, ezen ulusa kar,
ulusal olarak ezilen proletaryann ve kyllerin, ulusal olarak ezilen burjuvaziyle
ortaklaa giriecei "eylem"i demektir; (b) ikincisi, ezen ulusun iindeki
proletaryann ya da onun snf bilinci tayan kesiminin, o ulusun burjuvazisine ve
onun ardndan giden btn elere kar giriecei "eylem" demektir. P. Kievski'nin
"ulusal blok"a, ulusal "dler"e, ulusalclk "zehiri"ne, "ulusal nefretin
krklenmesi"ne kar kulland saysz szlerin hi bir anlam yoktur. nk
Kievski ezen uluslar proletaryasna (anmsayalm ki, bu proletaryay, Kievski ciddi
bir g olarak grmektedir), "ulusal bakaldrnn bastrlmasna btn gcyle
direnmeyi" tlerken, ulusal nefreti krklyor ve ezilen uluslar iilerinin
"burjuvaziyle bir blok" kurmasn destekliyor.
3) Eer emperyalizmde ulusal bakaldr olanaklysa ulusal savalar da olanakldr.
Bu ikisi arasnda maddi siyasal hi bir fark yoktur. Askeri tarihi yazanlar,
bakaldrlar sava kategorisine sokarken ok hakldrlar. Kievski yalnzca
kendisini rtmekle kalmyor, ama emperyalizmde ulusal savalar olasln
yadsyan Internationale grubunu ve Junius'u da farkna varmadan rtyor.
Emperyalizmde uluslarn kendi kaderlerini tayin hakkn yadsmann, akla sar tek
teorik temeli, ite bu yadsmadr [emperyalizmde ulusal savalar olasln
yadsmadr -.].
4) Peki, "ulusal" ayaklanma nedir? Ezilen ulusun siyasal bamszln elde
etmesi, yani ayr bir ulusal devlet kurulmasn amalayan bir ayaklanmadr.
Ezen ulusun proletaryas (yazarmzn hakl olarak varsayd zere emperyalist
ada) ciddi bir gse, bu gcn "ulusal bakaldrnn bastrlmasna btn gcyle
direnme" azmi, ayr bir ulusal devlet yaratlmasna yardm etme anlamna gelmez mi?
Elbette gelir.
Bizim yiit yazarmz, her ne kadar, kendi kaderini tayin hakknn "elde
edilebilirlii"ni yadsyorsa da, imdi ileri lkelerin snf bilinci tayan
proletaryasnn, bu "elde edilemez" amac elde etmeye yardmc olmasn savunuyor!
5) "Biz", ulusal bir bakaldrnn bastrlmasna neden "btn gcmzle
direnmeliyiz"? Kievski yalnzca bir neden ileri sryor: "... bylece amansz
dmanmz emperyalizmle savaacaz." Bu savn btn gc, kuvvetli "amansz"
szcndedir. Bu, onun, gl savlar yerine gl szcklere, "burjuvazinin
titreyen gvdesine kazk akmak" gibi tantanal ve Aleksinski'nin kulland trden
szlere duyduu eilime uygundur.
Ama Kievski'nin bu sav yanltr. Emperyalizm, bizim kapitalizm kadar "amansz"
dmanmzdr. Bu byledir. Ne var ki hi bir marksist, feodalizmle
karlatrld zaman kapitalizmin ilerletici olduunu, tekelcilik ncesi
kapitalizmle karlatrld zaman emperyalizmin ilerletici olduunu
unutmayacaktr. Bundan kacak sonu, bizim, emperyalizme kar her savam
desteklememizin gerekmediidir. Gerici snflarn emperyalizme kar savamn
desteklemeyeceiz. Gerici snflarn emperyalizme ve kapitalizme kar
bakaldrsn desteklemeyeceiz.
Sonu olarak, yazar bir kez ezilen bir ulusun ayaklanmasn destekleme (bastrmaya
"btn gcyle direnmek" ayaklanmay desteklemek demektir) gereini itiraf ettii
zaman, ulusal bakaldrnn ilerletici olduunu, baarl bir ayaklanmann
douraca ayr ve yeni bir devlet, yeni snrlar, vb. kurulmasnn ilerletici
olduunu da itiraf etmi oluyor.
Yazar siyasal savlarnn hi birinde tutarl deildir. Bizim tezlerimizin
Vorbote'nin 2. saysnda yaynlanmasndan sonra ortaya kan 1916 rlanda
ayaklanmas, yeri gelmiken syleyelim, Avrupa'da bile ulusal ayaklanmalar
olaslndan szetmenin aylaka konumak olmadn kantlamtr.

6. P. KEVSK'NN ORTAYA ATTII VE ARPITTII TEK SYASAL KONULAR

Tezlerimizde, smrgelerin kurtuluu, uluslarn kendi kaderlerini tayin

etmeleridir, demitik. Avrupa'llar smrge halklarn da ulus olduunu ou zaman
unuturlar. Bu "unutkanl" hogrmek, ovenizmi hogrmektir.
P. Kievski "itiraz ediyor":
Saf smrge tipinde "terimin ifade ettii anlamda proletarya yoktur" (Blm II,
madde "r"nin sonu). "yleyse kendi kaderini tayin slogan kimin iin? Smrge
burjuvazisi iin mi? Fellahlar iin mi? Kyller iin mi? Elbette deil.
Sosyalistlerin [italikler Kievski'nin] smrgeler iin kendi kaderini tayin hakk
istemeleri samadr. nk iisi olmayan lkeler iin bir ii partisinin
sloganlarn ortaya atmak, genel olarak samadr."
Kievski'nin fkesine ve grmz "sama" diye yermesine aldrmakszn, onun
savlarnn hatal olduunu syleme cesaretini gstereceiz. Bir "ii partisine ait
sloganlar"n yalnzca iiler iin ne srldne, yalnzca, ardndan kimsenin
gzya dkmedii mteveffa ekonomistler inanmtr. Hayr, bu sloganlar tm
emekiler iin, tm halk iin ortaya atlmtr. Programmzn demokrasiye ilikin
blm Kievski o blmn anlam zerinde "genel olarak" hi durmamtr zellikle
tm halka seslenmektedir; o blmde "halk"tan szetmemizin nedeni budur.
Smrge ve yar-smrge uluslar, bir milyarlk bir halktr, dedik. P. Kievski, bu
somut ifadeyi rtmek zahmetine girmedi. Bu bir milyardan 700 milyonu (in,
Hindistan, ran, Msr), iilerin var olduu lkelerde yaamaktadr. Ama iisi
bulunmayan, yalnzca kle sahipleriyle klelerin, vb. bulunduu smrge lkeler
iin bile "kendi kaderini tayin" isteiyle ortaya kmak, sama olmak yle dursun,
her marksist iin zorunludur. Eer konuyu biraz dnseydi, Kievski, ola ki bunu
kavrard; "kendi kaderini tayin"in her zaman iki ulus "iin", ezenle ezilen iin
ortaya atldn anlard.
Kievski'nin "itirazlar"ndan bir bakas:
"Bu nedenle, smrgeler iin negatif bir sloganla, sosyalistlerin kendi
hkmetlerinden, 'smrgelerden kn!' isteinde bulunmalaryla yetiniyoruz.
Kapitalizmin genel erevesi iinde gerekletirilmesi olanaksz bu istek,
emperyalizme kar savam koyulatrmaya hizmet edecek, ama sosyalist bir toplum
smrgelere sahip olmayacaki iin gelime eilimiyle elimeyecektir."
Yazarn, siyasal sloganlarn teorik ierii zerinde bir para olsun dnme gc
ya da istei gstermemesi, yalnzca hayret vericidir. Teorik bakmdan tam ve doru
olan siyasal bir terim yerine propaganda sz kullanlmasnn, ii deitireceine
mi inanacaz? "Smrgelerden kn" demek, teorik bir tahlilden kanmak ve
propaganda szlerinin ardna saklanmak demektir. Ukrayna'ya, Polonya'ya,
Finlandiya'ya, vb. deindikleri zaman, bizim parti propagandaclarmzdan
herbirinin, arlk hkmetinden ("kendi hkmeti"nden), "Finlandiya'dan, vb. kn"
isteinde bulunmaya hakk vardr. Ne var ki, akll bir propagandac, salt savam
"koyulatrmak" gibi bir amala pozitif ya da negatif sloganlar ortaya atmamamz
gerektiini kabul edecektir. Belli bir musibete kar savam "koyulatrma"
arzusunun, "Kara Yzler dumasndan kn" yollu "negatif" bir slogan hakl
klaca grnde, ancak Aleksinski trnden kiiler direnir.
Savamn koyulatrlmas, bir slogann, ekonomik gereklerle, siyasal durumla ve
o slogann siyasal anlam ve neminin tam ve kesin bir tahliliyle dorulanmas
eklindeki marksist gerei unutan znelcilerin (subjectivists) bo bir sznden
baka bir ey deildir. Bunu nemle belirtmek zorunda kalmak dorusu utan verici,
ama yapacak baka bir ey yok.
Biz, teorik bir soruna ait teorik bir tartmay propaganda lklaryla ksa
kesme eklindeki Aleksinski alkanln gayet iyi biliriz. Bu kt bir
alkanlktr. "Smrgelerden kn" slogannn bir tek, evet yalnzca bir tek
siyasal ve ekonomik ierii vardir. O da smrge uluslar iin ayrlma zgrl,
ayr bir devlet kurma zgrldr! P. Kievski'nin inand gibi, eer
emperyalizmin genel yasalar, uluslarn kendi kaderlerini tayin etmelerini nlyor,
bunu bir topya, bir hayal, vb., vb. haline getiriyorsa, o zaman kii, nasl olur
da, durup bir an bile dnmeksizin, dnya uluslarnn ounu bu genel yasadan
istisna edebilir? Apak ki, Kievski'nin "teorisi" bir teori karikatrdr.
Smrge lkelerin byk ounluunda meta retimi, kapitalizm ve mali-sermaye
balants vardr. Bu durumda, "smrgelerden kn" slogan meta retimi,
kapitalizm ve emperyalizm bakmndan "bilim-d" ve "topik" bir istekse, Lensch,
Cunow ve tm geri kalanlar tarafndan bile "rtlmse", nasl olur da
emperyalist lkelerin, onlarn hkmetlerinin "smrgelerden kmas" iin srar
edebiliriz?
Yazarn savlarnda dncenin zerresi bile yoktur.
Yazar, smrgelerin kurtuluunun, yalnzca "birbirini izleyen bir dizi devrim
olmakszn salanamayaca" anlamnda "salanamayaca" gereini hi
dnmemitir. Smrgelerin kurtuluunun Avrupa'daki bir sosyalist devrimle
ilintili olarak uluslar da kendine baml hale getirmeyeceini hi dnmemitir.
Tartlan konuda, Rusya'nn Polonya'ya "sahip olmasyla" Trkistan'a sahip olmas
arasnda, hi bir ekonomik ya da siyasal farkllk olmad gereini aklndan bile
geirmemitir. Bir "sosyalist toplum"un, "smrgelerden kma"y, kesinlikle,
ayrlmay salk verme anlamnda deil, ama yalnzca onlara zgr ayrlma hakkn
verme anlamnda arzu edecei gereini hi dnmemitir.
Ayrlma hakkyla ayrlmay salk verme arasndaki bu farkllk nedeniyle P. Kievski
bizleri "hokkabazlar" diye suluyor ve bu yargsn iilerin gznde "bilimsel
olarak kantlamak zere" yle yazyor:
"Bir ii, proletaryann, samostiinost'u [Ukrayna'nn siyasal bamszl] hangi
gzle grmesi gerektiini bir propagandacya sorduu ve sosyalistler ayrlma hakk
iin alyorlar, ama propagandalar ayrlmaya kardr, yantn ald zaman ne
dnecektir?"
Bu soruya, sanrm, olduka doru bir karlk verebilirim: Diyebilirim ki,
aklbanda her ii, Kievski'nin dnme gcnde olmadn dnecektir.
Aklbainda her ii yle "dnecektir": ite P. Kievski biz iilere,
"smrgelerden kn" diye barmamz sylyor. Baka deyile, biz Byk-Rus
iiler kendi hkmetimizin, Moolistan'dan, Trkistan'dan, ran'dan kmasn
istemeliyiz; ngiliz iiler, ngiltere hkmetinin Msr'dan, Hindistan'dan,
ran'dan, vb. kmasn istemelidirler. Ama bu, biz proleterlerin, kendimizi,
Msrl iilerden ve Fellahlardan, Moolistanl, Trkistanl ve Hintli iilerden
ve kyllerden ayrmay arzu ettiimiz anlamna m gelecektir? Bu, bizim
smrgelerdeki emeki ynlara, snf bilincine sahip Avrupa proletaryasndan
"ayrlmay" salk verdiimiz anlamna m gelecektir? Asla. Her zaman olduu gibi
imdi de, ileri lkelerin snf bilincine sahip iileriyle ezilen tm lkeler
iilerinin, kyllerinin ve klelerinin yakn ibirliinden ve kaynamasndan
yanayz ve hep bu grten yana olmaya devam edeceiz. Her zaman, smrgeler dahil,
btn ezilen lkelerin tm ezilen snflarna, bizden ayrlmalarn deil, bizimle
olabildii lde yakndan iliki kurmalarn ve kaynamalarn salk vermiizdir.
Bundan sonra da ayn eyi salk vermeye devam edeceiz.
Kendi hkmetlerimizden, smrgelerden kmalarn istiyoruz ya da kkrtc
feryatlardan ok, tam, kesin siyasal terimlerle belirtmek gerekirse, smrgelere
tam ayrlma zgrl vermelerini, gerek bir kendi kaderini tayin hakk
tanmalarn istiyoruz; biz kendimiz iktidar ele geirir geirmez bu hakk
gerekletirecek, bu zgrl vereceiz. Bunu bugnk hkmetlerden istiyoruz;
kendimiz hkmet olduumuz zaman da ayn eyi yapacaz; ama bunu ayrlmay "salk
vermek" zere deil, tam tersine, uluslarn demokratik birliini ve kaynamasn
kolaylatrmak ve abuklatrmak iin yapacaz. Moollarla, ranllarla,
Hintlilerle, Msrllarla birlemeyi ve kaynamay desteklemek iin elden gelen her
abay gstereceiz. Byle yapmann hem grevimiz, hem de yararmza olduu
kansndayz. nk byle olmazsa, Avrupa'da sosyalizm gven iinde olmayacak.
Bizden daha geri ve daha ok ezilmi olan bu uluslara, Polonyal sosyal-
demokratlarn deyiiyle, "kendi karn gzetmeyen bir kltrel yardm" yapmak
iin alacaz. Baka deyile, makine kullanmna, emein ykn azaltmaya,
demokrasiye ve sosyalizme gemelerinde onlara yardm edeceiz.
Moollar, ranllar, Msrllar ve btn teki ezilmi, eit olmayan uluslar iin,
ayrm yapmakszn, ayrlma zgrl istiyorsak, bunu, ayrlmadan yana olduumuz
iin deil, ama zoraki birlikten farkl olarak, yalnzca zgr, gnll birlikten
ve kaynamadan yana olduumuz iin istiyoruz. Tek neden budur.
Ve bu bakmdan, Mool ve Msrl kyl ve iilerle Polonyal ve Finlandiyal kyl
ve iiler arasndaki tek fark, bizim grmze gre, ikincilerin daha fazla
ilerlemi olduu, Byk-Ruslara bakla siyasal ynden daha fazla deneyim
kazand, ekonomik adan daha fazla hazrland, vb.'dir. Bu nedenledir ki,
Polonyal ve Finlandiyal kyl ve iiler, bugn cellat roln oynayan Byk-
Ruslara duyduklar hakl nefreti sosyalist iilere ve sosyalist bir Rusya'ya kar
da srdrmenin akllca bir i olmayacana, byk bir olaslkla pek yaknda,
kendi halklarn inandracaklardr. ktisadi bakmdan isabetli davranmann,
enternasyonalist ve demokratik igd ve bilincin, btn uluslarn en ksa srede
birliini ve sosyalist bir toplum iinde kaynamasn gerektirdiine, kendi
halklarn inandracaklardr. Polonyallarla Finlandiyallar hayli kltrl halklar
olduklarna gre, byk bir olaslkla, ok yaknda bu davrann doruluunu
grecekler ve sosyalizmin zaferinden sonra, Polonya'yla Finlandiya'nn olas
ayrl, ksa srecektir. Onlara bakla karlatrlamayacak lde daha az
kltrl olan Fellahlar, Moollar ve ranllar daha uzun bir sre iin
ayrlabilirler, ama yukarda belirttiimiz gibi, kendi karn gzetmeyen kltrel
yardmla, bu sreyi ksaltmaya alacaz.
Bizim Polonyallara ve Moollara kar davranmzda bundan baka bir farkllk
yoktur, olamaz da. Bizim, ayrlma zgrl hakkndaki propagandamz ve hkmet
olduumuz zaman bu zgrl gerekletirme kararmzla, uluslarn birlii ve
kaynamas hakkndaki propagandamz arasnda herhangi bir "eliki" yoktur, olamaz
da. Kesinlikle inanyoruz ki, bizim P. Kievski'yle anlamazlmz hakknda,
aklbanda her iinin, gerek her sosyalistin ve enternasyonalistin "dnecei"
ey budur.
Yazsnn bandan sonuna Kievski'ye egemen olan temel kuku u: Gelime eilimi
uluslarn kaynamas dorultusunda olduuna gre, uluslarn ayrlma zgrln
neden savunmal ve iktidara gelince neden uygulamal? Buna biz, tm gelime
eilimi, toplumun bir kesiminin teki kesim zerinde zora dayal bir egemenlik
kurmasnn ortadan kaldrlmas dorultusunda olduu halde, proletarya
diktatrln hangi nedenle savunuyorsak ve iktidara geldiimiz zaman hangi
nedenle uygulayacaksak, ite o nedenle diye karlk veriyoruz. Diktatrlk,
toplumun bir kesiminin, toplumun geri kalan kesimi zerinde, dorudan doruya zora
dayal egemenliidir. Tutarl tek devrimci snf olan proletaryann diktatrl,
burjuvaziyi devirmek ve kar-devrim abalarn defetmek iin gereklidir.
Proletarya diktatrl ylesine byk bir nem tamaktadr ki, byle bir
diktatrlk gereini yadsyan ya da yalnzca szde kabul eden kii, Sosyal-Demokrat
Partinin yesi olamaz. Bununla birlikte, baz durumlarda, istisnai olarak, rnein
baz kk lkelerde, komu byk bir lkede toplumsal devrimin
gerekletirilmesinden sonra, kk lke burjuvazisinin, eer direnmenin
bounalna ve postunu kurtarmay ye tutmasnn daha doru olacana
inandrlrsa, iktidar barl yoldan teslim etmesi olasl da yadsnamaz.
Kukusuz, kk lkelerde bile sosyalizmin, i sava olmakszn baarlamamas daha
olasdr; bu nedenle, her ne kadar iddet bizim lklerimize yabancysa da
uluslararas sosyal-demokrasinin tek program, i savan tannmas eklinde
olmaldr. Ayn ey mutatis mutandis (gerekli deiikliklerle) uluslar iin de
dorudur. Biz uluslarn birleip kaynamasndan yanayz; ne var ki, ayrlma
zgrl olmakszn, zora dayal birlikten ve ilhaktan gnll birlie geilemez.
Ekonomik enin her eyin nnde geldiini hakl olarak kabul ediyoruz, ama bu
eyi Kievski gibi yorumlamak marksizmin karikatrn yapmak demektir. Modern
emperyalizmin trstleri ve bankalar, her ne kadar gelikin kapitalizmin paras
olarak her yerde kanlmaz biimde dal budak salmlarsa da, somut grnmleri,
lkeden lkeye deiiyor. leri emperyalist lkelerin Amerika'nn, ngiltere'nin,
Fransa ve Almanya'nn siyasal yaplar arasnda, her ne kadar temel elerde trde
(homogeneous) iseler de, yine de daha byk farkllklar vardr. Ayn trllk,
insanln, bugnk emperyalizmden yarnn sosyalist devrimine gidite izleyecei
yolda da kendini gsterecektir. Btn uluslar sosyalizme varacaktr. Bu kanlmaz
bir ey. Ama hepsi, bunu ayn yoldan yapacak deildir. Herbiri, demokrasinin u ya
da bu biimine, proletarya diktatrlnn u ya da bu trne, toplumsal yaamn
baka baka ynlerinde, sosyalist dnmn birbirinden farkl derecelerine,
kendisinden bir eyler katacaktr. Teorik bakmdan hi bir ey, gelecein bu
ynn, "tarihsel materyalizm adna" tekdze (monotonous) griye boyamaktan daha
ilkel deildir; pratik bakmdan da hi bir ey bu kadar gln olamaz. Sonu Suzdal
ressamlndanfarkl olmaz. Gerekler, sosyalist proletaryann ilk zaferinden nce,
imdi bask altnda bulunan uluslardan ancak 500'de l'inin zgrlne kavuup
ayrlacan, sosyalist proletaryann tm dnyada sonal (final) zaferi
kazanmasndan nce de (yani sosyalist devrim olaylar boyunca), bask altndaki
uluslardan ancak 500'de l'inin, o da ok ksa bir sre iin ayrlacan ortaya
koysa da, bu durumda bile, iilere, imdi yaptmz gibi, ezilen tm uluslarn
ayrlma zgrln savunmayan, ve tanmayan zulmedici lkeler sosyalistlerini
kendi sosyal-demokrat partilerine kabul etmemelerini salk verirken, biz, hem
teorik, hem siyasal pratik bakmdan gene hakl olurduk. nk gerek u ki,
demokrasinin farkl biimlerine, sosyalizme farkl gei biimlerine kendisinden
bir eyler katmak zere, imdi zulm gren uluslardan kann ayrlma gereini
duyacan bilmiyoruz, bilemeyiz. Bizim bildiimiz, her gn grp hissettiimiz ey
udur: Ayrlma zgrlnn yadsnmas, teorik bakmdan bandan sonuna yanltr,
pratik bakmdan da ezen uluslarn ovenistlerine kle olmaya varr.
Yukarya aldmz blmn dipnotunda P. Kievski "Biz, 'zora dayal ilhaklar'a
kar klmasn btn gcmzle desteklediimizi nemle belirtiriz" diyor.
Ne var ki, P. Kievski, bu "istein" kendi kaderini tayin hakkn tanmakla ayn ey
olduunu ve kendi kaderini tayin erevesi iinde dnlmedii srece "ilhak"
kavramnn doru bir tanmnn yaplamayaca eklindeki ak ifademizi, tek
szckle olsun yantlamyor. Belki de Kievski, bir tartmada kiinin, herhangi bir
destekleyici tant gstermeksizin kendi savlarn ve istemlerini ortaya koymasnn
yeteceini sanyordur.
P. Klevski szn yle srdryor: " ... Biz, onlarn negatif formllerinde [yer
alan ve -] proletaryann emperyalizme kar bilincini keskinletirecek olan bir
dizi istei tamamen kabul ediyoruz; ne var ki, bugnk sistemde, buna uyan pozitif
formller bulunmas olasl kesinlikle yoktur. Savaa, kar olmaya evet, ama
demokratik bir bar iin verilen savaa kar olmaya hayr ... "
Yanl! lk sznden son szne kadar yanl! Kievski (Sosyalizm ve Sava
brornde, s. 44-45) "Pasifizm ve Bar Slogan" hakkndaki kararmz okumu ve
hatta, sanrm, onaylamtr. Ama anlalyor ki, o karar kavrayamamtr. Biz
demokratik bir bartan yanayz; yalnzca, kararn da ortaya koyduu gibi, "bir
dizi devrim olmakszn" bugnk burjuva hkmetlerin ynetimi altnda byle bir
barn olas olduu aldatmacasna kar iileri uyaryoruz. Soyut bar
savunusunu, yani savaan lkelerde imdiki ynetimlerin gerek snf yapsn ya da
zellikle emperyalist yapsn dikkate almayan savunuyu, iileri aldatmak olarak
gryor ve knyoruz. Sotsial-Demokrat'daki (n 47) tezlerde, eer devrim, imdiki
sava srasnda partimizi iktidara getirirse, savaan taraflara partinin derhal
demokratik bir bar nereceini kesinlikle belirtmi bulunuyoruz.
Ama genel olarak demokrasiye deil, "yalnzca" kendi kaderini tayine kar
durduuna hem kendini, hem bakalarn inandrmaya alan Kievski, bizim
"demokratik bir bartan yana olmadmz" iddiasna varp dayanyor. Garip bir
mantk!
Kievski'nin szn ettii btn teki rnekler zerinde tek tek durmann ve onlar
rtmek iin yer israf etmenin hi bir anlam yok. nk onlar da ayn bn ve
yanl mantk dzeyinde kalm eyler; okurlar yalnzca gldrecek trden eyler.
ktidar ald zaman, sosyal-demokrasinin, sorunu nasl zmleyeceine ilikin
olumlu bir yant beraberinde getirmeksizin, yalnzca "emperyalizme kar
proletaryann bilincini keskinletirmeye" hizmet edecek "negatif" bir sosyal-
demokrat slogan diye bir ey yoktur, olamaz. Belirli, olumlu bir zmle ilintili
olmayan "negatif" bir slogan, bilinci "keskinletirmez", kreltir. nk yle bir
slogan bo bir szdr, salt kuru-grltdr, anlamsz cafcafl bir szdr.
P. Kievski, siyasal musibetlerle, iktisadi musibetleri damgalayp tehir eden
"negatif" sloganlar arasndaki fark anlamyor. Fark uradadr: Baz iktisadi
musibetler, kapitalizmin ylesine ayrlmaz bir parasdr ki, siyasal styap ne
olursa olsun, kapitalizmi ortadan kaldrmadka o musibetleri, ekonomik olarak
yoketmek olanakszdr. Bunun tersini kantlayacak tek olay gsterilemez. te
yandan, siyasal musibetler, "var olan sistemde", yani kapitalizmde iktisadi adan
tamamen olanak erevesinde bulunan ve baz ynleri bir lkede, belli baz ynleri
bir baka lkede olmak zere kapitalizmde istisnai olarak gerekletirilen
demokrasiden uzaklamay ifade eder. Bir kez daha, yazarn anlayamad ey, genel
olarak demokrasinin uygulanmas iin gerekli olan temel koullardr.
Ayn ey boanma sorununda da szkonusudur. Bu konunun, ulusal sorun zerine
yaplan tartmalarda, ilk kez Rosa Luxemburg tarafndan ortaya atldn okurlar
anmsayacaktr. Rosa Luxemburg, gayet doru olan u gr dile getirmitir:
demitir ki, eer bir devlet iinde (belli bir blge, bir yer, vb. iin) zerklii
destekleyeceksek, merkeziyeti sosyal-demokratlar olarak, bellibal btn ulusal
sorunlarn boanmaya ilikin yasa da onlardan biridir merkez hkmetle merkez
parlamentonun yetki alan iinde olduunda srar etmemiz gerekir. Bu rnek aka
gsteriyor ki, tam boanma zgrln istemeksizin, kii, demokrat ve sosyalist
olamaz; nk byle bir zgrln yokluu, zaten ezilen cinsin daha da
ezilmesinden baka bir ey deildir. Kald ki, bir kadnn kocasndan ayrlma
zgrlne sahip olmasn tanmann, btn kadnlar ayn eyi yapmaya davet etmek
demek olmadn kavramak da g olmasa gerektir.
P. Kievski "itiraz ediyor":
"Byle durumlerda [yani kadnn kocay brakmak istedii durumlarda] kadn hakkn
kullanamazsa, ya da bu hakkn kullanlmas nc kiilerin isteine, hatta daha
kts kadnn sevgisi zerinde hak iddia edenlerin isteine balysa, bu hak
[boanma hakk] neye yarar? Byle bir hakkn iln edilmesini savunmal myz?
Kukusuz hayr! "
Bu itiraz, genel olarak demokrasiyle kapitalizm arasndaki ilikinin hi bir
ekilde anlalmam olduunu ortaya koyuyor. Kapitalizmde, ezilen snflarn kendi
demokratik haklarn "kullanmalarn" olanaksz hale getiren koullar istisna
deildir, sistemin tipik zelliidir. Kapitalist dzende, birok durumda, boanma
hakk gerekletirilememi olarak kalacaktr; nk ezilen cinse, iktisadi ynden
baedirilmitir. Kapitalist sistemde ne kadar demokrasi olursa olsun, kadn "evcil
bir kle" olarak yatak odasna, bebek odasna, mutfaka kapatlm bir kle olarak
kalmaya devam etmektedir. Kapitalizmde halkn "kendi" yarglarn, resmi
grevlilerini, okul retmenlerini, jri yelerini, vb. semesi de ayn biimde,
iilerle kyllerin iktisadi ynden boyunedirilmi olmalar nedeniyle, birok
durumda gerekletirilememektedir. Ayn ey demokratik cumhuriyet iin de
szkonusudur: Bizim programmz demokratik cumhuriyeti "halk tarafndan ynetim"
diye tanmlar. Ama btn sosyal-demokratlar pek iyi bilirler ki, kapitalizmde en
demokratik cumhuriyette bile, burjuvazinin, grevlileri rvetle ayartmasndan,
hisse senetleri borsasyla hkmet arasndaki ittifaktan kurtulmann yolu yoktur.
Buna bakarak, ancak, doru-drst dnemeyenler ya da marksizm hakknda hi bir
bilgisi olmayanlar, yleyse cumhuriyet olmann hi bir anlam yok, boanma
zgrlnn hi bir anlam yok, demokrasinin hi bir anlam yok, uluslarn kendi
kaderlerini tayin etme hakknn hi bir anlam yok sonucuna varrlar. Marksistlerse
demokrasinin snfsal basky ortadan kaldrmadn bilirler. Demokrasi yalnzca
snf savamn daha dorudan, daha geni, daha ak, daha belirgin hale getirir.
Gerek duyduumuz ey de budur. Boanma zgrl daha tam hale geldike, kadnlar
"evcil klelikleri"nin kaynann hak eksiklii deil, kapitalizm olduunu daha iyi
greceklerdir. Ynetim sistemi daha demokratik hale geldike iiler, musibet
kaynann, hak eksiklii deil, kapitalizm olduunu daha iyi anlayacaklardr.
Ulusal eitlik daha tam hale geldike (ayrlma zgrl olmakszn bu eitlik tam
olamaz) ezilen uluslar iileri, ezili nedenlerinin hak eksiklii deil,
kapitalizm olduunu daha aka greceklerdir, vb..
Bir kez daha belirtelim: Marksizmin abecesinden szetmek zorunda kalmak insana
utan veriyor. Ama Kievski bunlari bilmediine gre, elden ne gelir ki?
Kievski boanma sorununu, yurtdndaki Hazrlk Komitesi sekreterlerinden
Semkovski'nin, eer doru anmsyorsam, Paris'te yaynlanan Golos'da ele ald
biimde tartyor. Semkovski'nin mantk izgisi uydu: Dorudur, boanma
zgrl, btn teki kadnlara kocalarndan ayrlmalar iin ar yaynlamak
demek deildir, ama sayn bayan, btn teki kocalarn, sizin kocanzdan iyi olduu
ortaya konursa, o zaman i ayn kapya varr!!
Bu sava sarlan Semkovski'nin unuttuu ey udur: Kak dnce, sosyalist ya da
demokratik ilkeleri ihlal eden bir ey deildir. Semkovski bir kadna, btn teki
kocalarn onun kocasndan daha iyi olduunu syleseydi, hi kimse bunu, demokratik
ilkelerin ihlali saymazd. Olsa olsa, byk bir partide byk kaklar olmasndan
saknlamaz der, geerlerdi. Ama Semkovski, boanma zgrlne kar duran ve
karsnn kendisinden ayrlmasn nlemek zere mahkemeye, polise ya da kiliseye
bavuran kiiyi bir demokrat olarak savunmay kafasna koyarsa, kesinlikle
inanyoruz ki, Semkovski'nin Yurtd Sekretaryasndaki arkadalar, her ne kadar
pimanlk getirmi sosyalistlerse de onu desteklemeyi yine de reddederlerdi.
Gerek Semkovski, gerek Kievski, boanma "tartmalarnda", konuyu anlayamadklarn
ve konunun znden kandklarn ortaya koymulardr. Bu z udur: Kapitalizmde,
istisnasz btn teki demokratik haklar gibi, boanma hakk da baz koullara
balanmtr, snrldr, biimseldir, dardr ve gerekletirilmesi ar lde
g bir haktr. Ama gene de kendine kar saygs olan hi bir sosyal-demokrat,
boanma hakkna kar duran bir kiiyi, sosyalist olmak yle dursun, demokrat bile
saymayacaktr. Konunun z budur. Btn "demokrasi", kapitalizmde ancak ok ufak
lde ve yalnzca greli olarak elde edilebilen "haklar"n ilnn ve
gerekletirilmesini ierir. Ama bu haklar iln etmeksizin, bu haklar hemen imdi
getirmek iin savam vermeksizin, ynlar bu savam ruhuyla eitmeksizin,
sosyalizm olanakszdr.
Bunu anlayamayan Kievski, onun zel konusunun temel sorusunu, yani biz sosyal-
demokratlarn ulusal basky nasl yok edeceimiz sorusunu atlamaktadr. Dnyann
"kana boulduu" yollu szlerle (ki bu szlerin tartlan konuyla hi bir ilgisi
yok) soruyu bandan atmaktadr. Bu durumda geriye tek sav kalyor: Sosyalist
devrim her eyi zecektir! Ya da bazan, onun grlerini paylaan kiilerin ortaya
att sav kalyor: Kendi kaderini tayin hakk kapitalizmde olanaksz, sosyalizmde
gereksizdir!
Bu gr teorik bakmdan sama, pratik siyasal bakmdan ovenisttir. Bu gr
demokrasinin nemini takdir etmez. Oysa demokrasi olmakszn sosyalizm
olanakszdr, nk: (1) proletarya demokrasi savam iinde, sosyalist devrime
hazrlanmadka o devrimi yapamaz; (2) utkun sosyalizm, tam demokrasiyi
uygulamakszn, zaferini pekitiremez ve insanla, devletin zlp dalmasn
getiremez. Kendi kaderini tayin hakknn sosyalizmde gereksiz olduunu iddia etmek,
bu nedenle, sosyalizmde demokrasinin gereksiz olduunu ne srmek kadar anlamsz ve
deva bulmaz bir aknlktr.
Kapitalizmde genel olarak demokrasi ne lde olanakszsa, kendi kaderini tayin
hakk da o kadar olanaksz; sosyalizmde genel olarak demokrasi ne kadar gereksizse,
kendi kaderini tayin hakk da ancak o kadar gereksizdir.
Ekonomik devrim, her trl siyasal basky ortadan kaldracak nkoullar
yaratacaktr. Bu nedenledir ki, her eyi ekonomik devrime gtrp balamak
mantksz ve yanltr. nk soru, ulusal bask nasl yokedilecek sorusudur.
Ulusal bask, ekonomik devrim olmakszn yokedilemez. Bu, sugtrmez bir gerektir.
Ama bununla yetinmek, samaya ve rezil emperyalist ekonomizme saplanmaktr.
Ulusal eitlii gerekletirmeliyiz; btn uluslar iin eit "haklar" iln etmeli,
formller halinde biimlemeli ve uygulamalyz. Belki de P. Kievski dnda herkes
bunu kabul eder. Ama bu, Kievski'nin saknd bir soruya yolaar. Soru udur:
ulusal bir devlet kurma hakknn yadsnmas, eitliin yadsnmas demek deil
midir?
Elbette yledir. Ve tutarl yani sosyalist demokratlar bu hakk iln edecek, forml
haline koyacak ve uygulayacaktr. Bu hak olmakszn, uluslarn tam ve gnll
uzlam ve kaynamas salanamaz.
7. SONU. ALEKSNSK YNTEMLER

P. Kievski'nin ne srd savlarn pek kk bir ksmn tahlil ettik. Kievski'nin

sylemek zorunda olduu eylerin tmnde tek bir doru gr bulunmad iin,
btn savlarnn tahlil edilmesi, bu yazdan be kat daha uzun bir yazy
gerektirirdi. Eer verdii rakamlarda yanllk yoksa, doru olan tek ey bankalar
hakkndaki dipnotunda yer alan maddi bilgilerdir. Geri kalanlarn tm, "titreyen
gvdesine kazk akmak" gibi, "fatih kahramanlar yalnzca yarglamakla
kalmayacaz, lme ve tasfiyeye mahkum edeceiz" gibi, "yeni dnya strapl
kvranlarla doacaktr" gibi, "sorun, haklar bildirgeleri, haklar bahetme ya da
uluslara zgrlk verildiini iln etme sorunu deil, fakat gerekten zgr
ilikiler kurma, asrlk klelii ve genel olarak toplumsal basky, zel olarak da
uluslara kar yrtlen basky ykma sorunu olacaktr" gibi szlerle
renklendirilmi bir kemeketen ibarettir. Bu szler, iki eyin, ayn zamanda,
ifadesi ve peesidir: Birincisi bu szlerin altnda yatan ey, 1894-1902 arasnda
grlen mteveffa ve yas bile tutulmam ekonomizm kadar irkin olan bir marksizm
karikatr ve sosyalizmle demokrasi arasndaki ilikiyi o ekonomizm kadar tmden
yanl yorumlam emperyalist ekonomizmdir.
kincisi, bu szlerde Aleksinski yntemlerinin yineleniini gryoruz. Kievski'nin
yazsnda bir blmn tm (Blm II, madde f, "Yahudilerin zel Durumu") btn
btn bu yntemler zerine kurulduu iin, bu noktann zellikle belirtilmesi
gerekiyor.
1907 Londra Konferansnda, teorik savlar yantlarken, bir kkrtc gibi
davrand ve u ya da bu tr smr ve baskya kar, ilgisiz, fakat byk lde
yanltc szlere bavurduu iin bolevikler Aleksinski'den kopmulard.
Temsilciler "Gene barp-armaya balad" diyorlard. "Barp-armak"
Aleksinski'ye yarar getirmedi.
Kievski'nin yazsnda da ayn "barp-arma"yla karkaryayz. Kievski,
tezlerde aklanan teorik sorunlara ve savlara hi bir yant vermiyor. Bunun
yerine, bir kkrtc gibi davranyor ve dnen herkesin grecei gibi, barp-
armalarnn ve genel olarak Yahudi sorununun, tartma konusuyla hi bir ilgisi
olmad halde Yahudilere bask yapldn haykryor.
Aleksinski yntemleri insan hi bir olumlu sonuca gtrmez.

Austos-Ekim 1916'da yazld.

Collected Works, Vol. 23, s. 28-76.
lk kez Zvezda n 1 ve 2de 1924'de yaynland.
mza: V. Lenin