Grlt, genel olarak, istenmeyen ve kulaa ho

gelmeyen rahatsz eden sesler olarak tanmlanr.

Endstrideki grlt ise, iyerlerinde alanlarn

zerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler brakan ve i
verimini olumsuz ynde etkileyen sesler olarak
tanmlanabilir.
 maddeden oluan bir ortamda
molekllerin skp genlemesinden
meydana gelen ve madde iinde
yaylabilen bir titreim olaydr.
 sal ve gvenlii
konusunda, bir baka ifade ile

grlty meydana getiren sesin

belirlenmesi yeterlidir.
 Basn birimi olarak kullanlan 1 cm2lik bir
yzeye 1 dynlik bir kuvvetin yapt basntr.

Ses basnc ok kk olduundan, ses basn birimi

olarak olan kullanlr.

Grlt Ynetmeliinde ise; ses basnc iin pascal

kullanlmaktadr.
 frekans olan seslerdir.
yaklak olarak, frekans
ile arasnda olan seslerdir.
frekans olan
seslerdir.
 Pompalarn, kompresrlerin, trbinlerin, vantilatrlerin,
jet motorlarnn ve vanalarn sv ve gaz
Frn ve motorlarn
Transformatr ve dinamolarn yaratt
evirici dili, motor ve makinelerden gelen
ile
Dvme, perinleme, akma makineleri ile kesici, ezici ve
biim verici makinelerin sesleri
 Grlt geici veya srekli iitme bozukluklarna yol aar.
Yaplan istatistiklere gre meslek hastalklarnn %10u
grltden ileri gelen iitme kayplardr.

Kan basncnn artmas, dolam bozukluklar, solunumda

hzlanma, kalp atlarnda yavalama, ani refleks.

Davran bozukluklar, ar sinirlilik, stres.

veriminin dmesi, konsantrasyon bozukluu,

hareketlerin yavalamas.
 Grlty meydana getiren sesin iddeti,
Grlty meydana getiren sesin frekans dalm,
Grltden etkilenme sresi,
Grltye kar kiisel duyarllk,
Grltye maruz kalann ya,
Grltye maruz kalann cinsiyeti nemlidir.
 Salkl bir insan kula, 20 mikropascal ile 200
pascal arasnda bulunan ses iddetlerine
duyarldr.
Kulak bu geni aralkta rahata duyar.

denir.
 dir.
Desibel bir fizik terimi olup, logaritmik bir ifadedir.
Ses alanndaki bu ifade dB=10log K/K0 olarak bilinir.
 20 mikropascal, 0 dB'e;
200 pascal da, 140 dB'e edeer gelir.

Bu nedenle;
0 dBe iitme eii, 140 dBe de ar eii
denir.
 0-15 dB Normal iitme
16-40 dB ok hafif derecede iitme kayb
41-55 dB Hafif derecede iitme kayb
56-70 dB Orta derecede iitme kayb
71-90 dB Ieri derecede iitme kayb
91dB ve st ok ileri derecede iitme kayb
Grlt Dzeyi (dB) Yer ve Konum
0 itme eii
20 Sessiz bir orman
30 Fslt ile konuma
40 Sessiz bir oda
50 ehirde bir bro
60 Karlkl konuma
70 Dikey matkap
Grlt Dzeyi (dB) Yer ve Konum
80 Yksek sesle konuma
90 Kuvvetlice barma
100 Dokuma salonlar
110 Haval eki aa ileri
120 Bilyeli deirmen
130 Uaklarn yan
140 Ar eii
ki Grlt Kaynann kard Toplam Grlty
Saptama Tablosu
ki grlt dzeyi Byk olan grlt dzeyine
arasndaki fark (dB) ilave edilecek miktar (dB)
0 3.0
1 2.6
2 2.1
3 1.8
4 1.4
5 1.2
6 1.0
 ki grlt dzeyi Byk olan grlt dzeyine
arasndaki fark (dB) ilave edilecek miktar (dB)
7 0.8
8 0.6
9 0.5
10 0.4
11 0.3
12 0.2
 Gen ve salkl bir insan kula, frekans
arasndaki seslere duyarldr.
Bu duyarllk, yarasada 60000 Hze, yunus balnda
ise 140000 Hze kadar kar.

nsan seslerinin frekans arasnda

olup normal artlarda konuma iddeti ise
arasndadr.
 Grltden olduka nemli bir faktrdr.
Grltden etkilenme, kiiden kiiye ok farkl sonular
gsterir.
kulan fonksiyon bakmndan durumu, evvelce
geirilen veya halen mevcut olan hastalklar, kiilerin
duyarll nemli faktrlerdir.

Grltden etkilenmede da nemli bir faktrdr.

zellikle iitme kaybnn tespiti iin yan dikkate alnmas
gerekir.
Grltden kaynaklanan iitme kayplar
ile orantldr.
 Grmede olduu gibi insanlar iitme kapasitelerini 40'l
yalardan itibaren kaybetmeye balamaktadr.
Bu nedenle iitme kaybnn hesabnda, olarak
alnr ve sonraki odyogramlarda iitme
kayb ya nedeni ile dlr.
 Konsantrasyon, dikkat ve reaksiyon kapasitesi zayflar.
Yorgunluk, uyku bozukluklar ve ge uyuma grlebilir.
Merkezi sinir sistemi bozukluklar, ba arlar ve stres
olabilir.
Metabolik ve hormonal bozukluklar da ortaya kabilir.
 Kan basnc (tansiyon) ykselmesi,
Kardiyovaskler (dolam) bozukluu,
Solunum hz deimesi ve
Terlemenin artmas grlebilir.
 Konuurken barma ihtiyac,
Sinirli olma durumu,
Karlkl anlama zorluu,
Kiiler arasndaki ilikilerde olumsuzluklar grlebilir.
D ve orta kulakta oluan sarlk tipidir.
Ses iddeti, d ve orta kulaktan geerken bir kayba urar
ve i kulaa aynen iletilmez.
Bu sarlk tipi, ani yksek bir
patlamann d kulak zarn
zedelemesi sonucunda grlr.
Bu sarlk tipi i kulakta grlen bir iitme kaybdr.

ile duyma sinirlerinin almamasdr.

Bu sarlk tipi daha ok yksek iddetli ve yksek frekansl
seslerin oluturduu sarlktr.
 Endstride, yksek grltye ksa bir
sre maruz kalan kiilerde
grlebilir.
 Endstride, yksek grltnn, iilerde meydana
getirdii iitme kayplar bir

Meslek hastal 506 sayl Kanunun 11/B maddesinde

yle tanmlanr:
 Hangi hastalklarn meslek hastal saylaca ve bu
hastalklarn, iten fiilen ayrldktan en ge ne kadar
zaman sonra meydana gelmesi halinde sigortalnn
mesleinden ileri geldiinin kabul edilecei
ne ekli listede
belirtilmitir.
1. Kimyasal maddelerle ortaya kan meslek hastalklar,
2. Mesleki cilt hastalklar,
3. Pnmokonyozlar ve dier solunum sistemi hastalklar,
4. Mesleki bulac hastalklar,
 Endstride grltnn sebep olduu iitme kayplar da
grubuna giren bir
meslek hastaldr.
Sosyal Sigorta Salk lemleri Tz ekindeki meslek
hastalklar listesinde;
Grlt zararlarnn meslek hastal saylabilmesi iin
grltl ite en az grlt iddeti srekli olarak
olan ilerde en az alm olmak
gerekir. denilmektedir.
Grlt iin ykmlk sresi de 6 ay olarak belirtilmitir.
 Endstride grlt en iyi ekilde
llerek deerlendirilmelidir.
Bir iyerinde grlt dzeyi lmeleri
ile yaplr.
 Bir iyerinde,

yaplmaldr.

Ayrca, iyerinde alan iilere, kiisel

Dozimetreler taklarak, kiilerin
altklar sre iinde
belirlenmelidir.
 itme kayplar gz nne alnarak,
grlt lmeleri yaplacaksa, grlt
lme cihazlar 'ya gre kalibre
edilmelidir.

Grlt lme cihaznda

 (Ptepe): C-frekans arlkl anlk
grlt basncnn tepe deerini,
(LEX, 8saat) [dB(A) re. 20
Pa]: TS 2607 ISO 1999 standardnda tanmland gibi
de dahil
olduu A-arlkl btn grlt maruziyet dzeylerinin,

(LEX, 8saat): TS 2607 ISO

1999 standardnda tanmland gibi A-arlkl gnlk grlt
maruziyet dzeylerinin,
 veya (Ptepe) = 112 Pa [135 dB(C) re. 20 Pa]

(20 Pa referans alndnda olarak hesaplanan

deer).

veya (Ptepe) = 140 Pa [137 dB(C) re. 20 Pa].

veya (Ptepe) = 200 Pa [140 dB(C) re. 20 Pa].

 Maruziyet snr deerleri uygulanrken,
alanlarn maruziyetinin tespitinde, alann
kulland kiisel kulak koruyucu donanmlarn
koruyucu etkisi de dikkate alnr.

Maruziyet eylem deerlerinde kulak

koruyucularnn etkisi dikkate alnmaz.
Kulak Koruyucularnn Grlt Engelleme Deerleri

Cinsi Azaltma derecesi

Pamuk 5 16 dB
Parafinli pamuk 20 35 dB
Cam pamuu 7,5 32 dB
Kulak tkac 20 45 dB
Kulaklk 12 48 dB
 Gnlk grlt maruziyetinin gnden gne belirgin ekilde
farkllk gsterdiinin kesin olarak tespit edildii ilerde,
maruziyet snr deerleri ile maruziyet eylem deerlerinin
uygulanmasnda gnlk grlt maruziyet dzeyi yerine,
haftalk grlt maruziyet dzeyi kullanlabilir.
Bu ilerde;
a) Yeterli lmle tespit edilen haftalk grlt maruziyet
dzeyi, 87 dB(A) maruziyet snr deerini aamaz.
b) Bu ilerle ilgili risklerin en aza indirilmesi iin uygun
tedbirler alnr.
 veren, Gereken Durumlarda Grlt lmleri Yaptrarak
Maruziyeti Belirler.
Grlt lmnde kullanlacak yntem ve cihazlar;
a) zellikle llecek olan grltnn nitelii, maruziyet
sresi, evresel faktrler ve lm cihaznn nitelikleri dikkate
alnarak mevcut artlara uygun olur.
b) Grlt maruziyet dzeyi ve ses basnc gibi
parametrelerin tespit edilebilmesi ile maruziyet snr deerleri
ve maruziyet eylem deerlerinin alp almadna karar
verilebilmesine imkan salar.
c) alann kiisel maruziyetini gsterir.
 Grltden Kaynaklanabilecek Riskleri Deerlendirirken;
a) Anlk darbeli grltye maruziyet dahil maruziyetin tr,
dzeyi ve sresine,
b) Maruziyet snr deerleri ile maruziyet eylem deerlerine,
c) Bata zel politika gerektiren gruplar ile kadn alanlar
olmak zere tm alanlarn salk ve gvenliklerine olan
etkilerine,
) Teknik olarak elde edilebildii durumlarda, ile ilgili
ototoksik maddeler ile grlt arasndaki ve titreim ile grlt
arasndaki etkileimlerin, alanlarn salk ve gvenliine olan
etkisine,
 Grltden Kaynaklanabilecek Riskleri Deerlendirirken;
d) Kaza riskini azaltmak iin kullanlan ve alanlar
tarafndan alglanmas gereken uyar sinyalleri ve dier seslerin
grlt ile etkileiminin, alanlarn salk ve gvenliine olan
dolayl etkisine,
e) ekipmanlarnn grlt emisyonu hakknda, ilgili
mevzuat uyarnca imalatlardan salanan bilgilerine,
f) Grlt emisyonunu azaltan alternatif bir i ekipmannn
bulunup bulunmadna,
 Grltden Kaynaklanabilecek Riskleri Deerlendirirken;
g) Grltye maruziyetin, iverenin sorumluluundaki
normal alma saatleri dnda da devam edip etmediine,
) Salk gzetiminde elde edinilen gncel bilgilere,
h) Yeterli korumay salayabilecek kulak koruyucularnn
bulunup bulunmadna,
zel nem verir.
 veren, risklerin kaynanda kontrol edilebilirliini ve
teknik gelimeleri dikkate alarak, grltye maruziyetten
kaynaklanan risklerin kaynanda yok edilmesini veya en aza
indirilmesini salar ve hangi tedbirlerin alnacan belirler.
veren, maruziyetin nlenmesi veya azaltlmasnda,
risklerden korunma ilkelerine uyar ve zellikle;
a) Grltye maruziyetin daha az olduu baka alma
yntemlerinin seilmesi,
b) Yaplan ie gre mmkn olan en dk dzeyde grlt
yayan uygun i ekipmannn seilmesi,
 c) yerinin ve allan yerlerin uygun ekilde tasarlanmas
ve dzenlenmesi,
) ekipmann doru ve gvenli bir ekilde kullanmalar
iin alanlara gerekli bilgi ve eitimin verilmesi,
d) Grltnn teknik yollarla azaltlmas ve bu amala;
Hava yoluyla yaylan grltnn; perdeleme, kapatma,
grlt emici rtler ve benzeri yntemlerle azaltlmas,
Yap elemanlar yoluyla iletilen grltnn; yaltm,
snmleme ve benzeri yntemlerle azaltlmas,
 e) yeri, iyeri sistemleri ve i ekipmanlar iin uygun
bakm programlarnn uygulanmas,
f) Grltnn, i organizasyonu ile azaltlmas ve bu
amala;
Maruziyet sresi ve dzeyinin snrlandrlmas,
Yeterli dinlenme aralaryla alma srelerinin
dzenlenmesi,
hususlarn gz nnde bulundurur.
 yerinde en yksek maruziyet eylem deerlerinin
aldnn tespiti halinde, iveren;
Bu maddede belirtilen nlemleri de dikkate alarak,
grltye maruziyeti azaltmak iin teknik veya i
organizasyonuna ynelik nlemleri ieren bir eylem plan
oluturur ve uygulamaya koyar.
Grltye maruz kalnan alma yerlerini uygun ekilde
iaretler. aretlenen alanlarn snrlarn belirleyerek teknik
olarak mmkn ise bu alanlara girilerin kontroll yaplmasn
salar.
 veren, alanlarn dinlenmesi iin ayrlan yerlerdeki
grlt dzeyinin, bu yerlerin kullanm artlar ve amacna
uygun olmasn salar.
veren, bu Ynetmelie gre alnacak tedbirlerin, zel
politika gerektiren gruplar ile kadn alanlarn durumlarna
uygun olmasn salar.
 Grltye Maruziyetten Kaynaklanabilecek Riskler, Kaynakta
nlenemiyor se veren;
a) alann grltye maruziyeti en dk maruziyet
eylem deerlerini atnda, kulak koruyucu donanmlar
alanlarn kullanmna hazr halde bulundurur.
b) alann grltye maruziyeti en yksek maruziyet
eylem deerlerine ulatnda ya da bu deerleri atnda,
kulak koruyucu donanmlarn alanlar tarafndan
kullanlmasn salar ve denetler.
c) Kulak koruyucu donanmlarn kullanlmasn salamak iin
her trl abay gsterir ve bu madde gereince alnan
kiisel korunma tedbirlerinin etkinliini kontrol eder.
 veren Tarafndan Salanan Kulak Koruyucu Donanmlar;
a) Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas
Hakknda Ynetmelik ve Kiisel Koruyucu Donanm
Ynetmelii hkmlerine uygun olur.
b) itme ile ilgili riski ortadan kaldracak veya en aza
indirecek ekilde seilir.
c) alanlar tarafndan doru kullanlr ve korunur.
) alana tam olarak uyar.
d) Hijyenik artlarn gerektirdii durumlarda alana zel
olarak salanr.
 veren, iyerinde en dk maruziyet eylem deerlerine eit veya bu
deerlerin zerindeki grltye maruz kalan alanlarn veya
temsilcilerinin grlt maruziyeti ile ilgili olarak ve zellikle;
a) Grltden kaynaklanabilecek riskler,
b) Grltden kaynaklanabilecek riskleri nlemek veya en
aza indirmek amacyla alnan tedbirler ve bu tedbirlerin
uygulanaca artlar,
c) Maruziyet snr deerleri ve maruziyet eylem deerleri,
) Grltden kaynaklanabilecek risklerin deerlendirilmesi
ve grlt lmnn sonular ile bunlarn nemi,
 veren, iyerinde en dk maruziyet eylem deerlerine eit veya bu
deerlerin zerindeki grltye maruz kalan alanlarn veya
temsilcilerinin grlt maruziyeti ile ilgili olarak ve zellikle;
d) Kulak koruyucularnn doru kullanlmas,
e) yerinde grltye bal iitme kayb belirtisinin tespit ve
bildiriminin nasl ve neden yaplaca,
f) Bakanlka salk gzetimine ilikin karlacak ilgili
mevzuat hkmlerine ve alanlarn hangi artlarda salk
gzetimine tabi tutulaca ve salk gzetiminin amac,
g) Grlt maruziyetini en aza indirecek gvenli alma
uygulamalar,
hususlarnda bilgilendirilmelerini ve eitilmelerini salar.
 Grltye Bal Olan Herhangi Bir itme Kaybnda Erken Tan Konulmas Ve
alanlarn itme Kabiliyetinin Korunmas Amacyla;
a) veren;
Kanunun 15 inci maddesine gre gereken durumlarda,
yerinde gerekletirilen risk deerlendirmesi sonularna gre gerekli grld
hallerde,
yeri hekimince belirlenecek dzenli aralklarla, alanlarn salk gzetimine tabi
tutulmalarn salar.
b) En yksek maruziyet eylem deerlerini aan grltye maruz kalan alanlar iin,
iitme testleri iverence yaptrlr.
c) Risk deerlendirmesi ve lm sonularnn bir salk riski olduunu gsterdii
yerlerde, en dk maruziyet eylem deerlerini aan grltye maruz kalan alanlar iin
de iitme testleri yaptrlabilir.
 itme le lgili Salk Gzetimi Sonucunda, alanda Tespit Edilen itme
Kaybnn e Bal Grlt Nedeniyle Olutuunun Tespiti Halinde;
a) alan, iyeri hekimi tarafndan, kendisi ile ilgili sonular hakknda
bilgilendirilir.
b) veren;
yerinde yaplan risk deerlendirmesini gzden geirir.
Riskleri nlemek veya azaltmak iin alnan nlemleri gzden geirir.
Riskleri nlemek veya azaltmak iin alann grltye maruz
kalmayaca baka bir ite grevlendirilmesi gibi gerekli grlen
tedbirleri uygular.
Benzer biimde grltye maruz kalan dier alanlarn, salk
durumunun gzden geirilmesini ve dzenli bir salk gzetimine tabi
tutulmalarn salar.
 mekanik bir
sistemdeki salnm
hareketlerini tanmlayan bir
terimdir.

Titreim bir cismin

hareketidir.
Bir baka ifade ile;
potansiyel enerjinin kinetik enerjiye,
kinetik enerjinin potansiyel enerjiye
dnmesi olayna
denir.
 Endstride bir ok vardr.
Titreim; ara, gere ve makinelerin alrken
oluturduklar salnm hareketleri sonucu meydana
gelir.
almakta olan ve iyi dengelenmemi ara ve
gereler genellikle titreim olutururlar.
1. Frekans

2. iddeti
Birim zamandaki titreim saysna titreimin frekans
denir.

Birimi: Hertz (Hz)

 Titreimin olutuu ortamda, titreen enerjinin
hareket ynne dikey birim alanda, birim zamandaki
akm gcne titreimin iddeti denir.

Birimi: W/cm2
 , iilerin
salk ve gvenlii iin risk oluturan ve zellikle de
damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarna yol
aan mekanik titreimlere
denmektedir.
Ta krma makinalar, kmr ve
madencilikte kullanlan pnmatik (haval)
ekiler, ormanclkta kullanlan
testereler, parlatma ve rende makinalar.
Vcudun tmne aktarldnda,
iilerin salk ve gvenlii iin risk
oluturan, zellikle de bel blgesinde
rahatszlk ve omurgada travmaya yol
aan mekanik titreimlere
denmektedir.
Btn vcut titreimi iin;
Sekiz saatlik alma sresi iin
,

Sekiz saatlik alma sresi iin

dir.
Traktr ve kamyon kullanm,
dokuma tezgahlar, yol yapm,
bakm ve onarm makinalar, zellikle
elik konstrksiyonlu yaplarda
titreime sebep olan makine ve
tezgahlar.
 Titreimin etkisi en fazla dk frekanslarda grlr.

Titreimin frekans arttka, titreimin ivmesinin iddeti

ve oluan etki azalr.

Titreim ile llr.

 Titreim tek frekansl ve
sinzoidal olabilecei gibi
kompleks frekansl ve
rastgele bir tipte de olabilir.

nsanlar
arasndaki titreimleri alglarlar.
 nsan, dk frekansl titreimlere maruz kaldnda,
sarsnt hisseder.

Buna karlk yksek frekanslarda karncalanma

hatta yanma hissi duyar.
Titreim etkileri;

Fiziksel ve biyomekanik,
Psikolojik veya sensoryel,
Fizyolojik ve
Patolojik etkiler eklindedir.

Bu etkiler birbirleri ile sk ilikilidirler.

 Titreimin zelliklerini oluturan faktrlerden en
nemlisi frekansdr.
Titreimin tbbi ve biyolojik etkisi
byk lde iddetine ve maruz kalnan
sresine baldr.
nsan vcuduna belirgin etkisi olan
titreimin frekans 1 Hz ile 100 Hz
arasndadr.
 Titreime neden olan el aletlerini kullanan kiilerde
yaplan lmelerde;
El-kol ve vcudun titreim geirme oran 5 Hzde en
yksek olarak bulunmutur.
kinci maksimum dzey ise;
20 Hz ile 30 Hz arasdr.
 Titreim enerjisi avu iinden
el srtna, elden kola ve koldan
omuza geerken nemli lde
g kaybna urar.

Bu g kayb omuz eklemlerinde

en fazla olur.

Bu gcn azalarak seyretmesi,

memnuniyet verici bir husustur.
Vcudun mekanik titreime gsterdii reaksiyon kark bir
olay olup ok iyi bilinmemektedir.

Buna ramen;
vcutta baz doku yaplarnn deformasyonuna,
solunum hznn artmasna,
oksijen tketiminin artmasna bal olarak enerji
harcamasnn artmasna,
 kalp atm saysnn artmasna bal olarak da kan
basncnn artmasna (5 Hz frekansl titreime maruz
kalan kiilerin % 50sinden fazlasnda kan basncnda
artma grlmektedir),
performansta gerilemeye,
sbjektif alglamada bozulmaya,
merkezi sinir sistemi hcrelerinin fonksiyonlarnda
aksamaya neden olduu bilinmektedir.
 veren, alanlarn maruz kald mekanik titreim
dzeyini, iyerinde gerekletirilen risk deerlendirmesinde ele
alr, gerekiyor ise lmler yaptrarak mekanik titreime maruziyeti
belirler.
Bu lmler, Hijyeni lm, Test ve Analizi
Yapan Laboratuvarlar Hakknda Ynetmelie gre yaplr.
 a) Kullanlan yntemler mekanik titreime maruz kalan alanlarn
kiisel maruziyetini belirleyebilecek nitelikte olacaktr.
b) TS EN ISO 5349-1 ve 2 standartlarna ve bu standartlarn en gncel
hallerine gre, kullanlan cihazlar ve yntemler, llecek mekanik titreimin
karakteristiine, evresel etkilere ve lm aygtlarnn zelliklerine uyumlu
olacaktr.
c) ift elle kullanlan aygtlarda, lmler her el iin ayr ayr
yaplacaktr.
Maruziyet, her iki eldeki en yksek deer esas alnarak belirlenecek ve
dier el ile ilgili bilgiler de verilecektir.
 Ynetmelie gre yaplan lmde kullanlan yntemler, sz
konusu mekanik titreime maruz kalan alanlarn kiisel maruziyetini
belirleyebilecek nitelikte olacaktr.
Kullanlan yntemler; llecek mekanik titreimin zelliklerine
, evresel etkilere ve lm aygtlarnn zelliklerine uygun olacaktr.
 a) Kullanlan ekipmanla yaplan almalardan elde edilen
gzlem sonular.
b) Ekipmann reticisinden elde edilecek bilgi
de dahil olmak zere, ekipmanda veya ekipmann kullanld zel
koullarda oluabilecek titreimin bykl hakkndaki bilgiler.
 veren; Sal ve Gvenlii Risk Deerlendirmesi
Ynetmelii uyarnca iyerinde gerekletirilen risk
deerlendirmesinde, mekanik titreimden kaynaklanabilecek riskleri
deerlendirirken aada belirtilen hususlara zel nem verir;
a) Aralkl titreim tekrarlanan veya oklara maruziyet de dahil
maruziyetin tr, dzeyi ve sresine,
b) Maruziyet snr deerleri ve maruziyet eylem deerlerine,
c) Bata zel politika gerektiren gruplar ile kadn alanlar
olmak zere tm alanlarn salk ve gvenliklerine olan etkilerine,
 ) Mekanik titreim ile alma ortam arasndaki veya mekanik
titreim ile dier i ekipmanlar arasndaki etkileimlerin, alanlarn
salk ve gvenliine olan dolayl etkisine,
d) ekipmanlarnn mekanik titreim dzeyi hakknda, ilgili
mevzuat uyarnca imalatlardan salanan bilgilere,
e) Mekanik titreime maruziyet dzeyini azaltacak ekilde
tasarlanm alternatif bir i ekipmannn bulunup bulunmadna,
 f) Btn vcut titreimine maruziyetin, iverenin
sorumluluundaki normal alma saatleri dnda da devam edip
etmediine,
g) Dk scaklk gibi zel alma koullarna,
) Salk gzetiminden elde edilen uygun en gncel bilgilere.
 Riskler ile kaynanda mcadelenin uygulanabilirlii ve teknik
gelimeler dikkate alnarak, mekanik titreime maruziyetten
kaynaklanabilecek riskler kaynanda yok edilir veya en aza
indirilir.
Bu Ynetmeliin maruziyet eylem deerlerinin aldnn
tespit edilmesi halinde; iveren, mekanik titreime ve yol aabilecei
risklere maruziyeti en aza indirmek iin zellikle aadaki
hususlar dikkate alarak teknik ve organizasyona ynelik nlemleri
ieren bir eylem plan oluturur ve uygulamaya koyar:
 a) Mekanik titreime maruziyeti azaltan baka alma yntemlerini
semek.
b) Yaplan i gz nnde bulundurularak, mmkn olan en dk
dzeyde titreim oluturan, ergonomik tasarlanm uygun
i ekipmann semek.
c) Titreime maruziyeti azaltmak iin btn vcut titreimini etkili bir
biimde azaltan oturma yerleri, el-kol sistemine aktarlan titreimi azaltan el
tutma yerleri ve benzeri yardmc ekipman salamak.
) yeri, iyeri sistemleri ve i ekipmanlar iin uygun bakm
programlar uygulamak.
 d) yerini ve alma ortamn uygun ekilde tasarlamak ve dzenlemek.
e) Mekanik titreime maruziyetlerini azaltmak amacyla,
i ekipmann doru ve gvenli bir ekilde kullanmalariin alanlara gerekli
bilgi ve eitimi vermek.
f) Maruziyet sresi ve dzeyini snrlandrmak.
g) Yeterli dinlenme aralaryla alma srelerini dzenlemek.
) Mekanik titreime maruz kalan alana souktan ve nemden
koruyacak giysi salamak.
 alann maruziyeti, hibir koulda bu maruziyet snr
deerlerini amayacaktr.

iveren;
a) Maruziyeti, maruziyet snr deerinin altna indirmek zere
gerekli olan tedbirleri derhal alr.
b) Maruziyet snr deerinin almasnn nedenlerini belirler ve
bunun tekrarn nlemek amacyla, koruma ve nlemeye ynelik
gerekli tedbirleri alr.
 veren; iyerinde mekanik titreime maruz kalan alanlarn
veya temsilcilerinin, iyerinde gerekletirilen risk deerlendirmesi
sonular ve zellikle de aadaki konularda bilgilendirilmelerini
ve eitilmelerini salar;
a) Mekanik titreimden kaynaklanabilecek riskleri nlemek veya
en aza indirmek amacyla alnan nlemler,
b) Bu Ynetmeliin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet snr
deerleri ve maruziyet eylem deerleri,
 c) Mekanik titreimden kaynaklanabilecek risklerin
deerlendirilmesi ve lm sonular ile kullanlan i
ekipmanlarndan kaynaklanabilecek yaralanmalar,
) Mekanik titreime bal yaralanma belirtilerinin niin ve nasl
tespit edilecei ve bildirilecei,
d) lgili mevzuata gre, alanlarn hangi artlarda salk
gzetimine tabi tutulaca,
e) Mekanik titreime maruziyeti en aza indirecek gvenli alma
uygulamalar.
 Mekanik titreime maruziyet sonucu ortaya kabilecek salk
sorunlarnn nlenmesi ve erken tan amacyla, iveren;
alanlarn aadaki koullarda salk gzetimine tabi
tutulmalarn salar:
- Mevzuat hkmlerine gre gereken durumlarda.
- yerinde gerekletirilen risk deerlendirmesi sonularna gre
gerektirmesi halinde.
- Maruziyet eylem deerlerini aan mekanik titreime maruziyetin olduu
her durumda.
 Salk gzetimi sonularn dikkate alarak, gerekli
koruyucu nlemleri alr.
Salk gzetimi, aadakilere uygun olarak yrtlr;
- Sala zararl bir etki ya da belirli bir hastalk ile maruziyet arasnda
bir iliki olduu tespit edilebildii durumlarda alanlarn titreime
maruziyeti,
- Hastaln veya etkilenmenin alann zel alma koullarndan
ortaya kma ihtimalinin olmas,
- Hastalk veya etkilenmenin saptanmas iin geerli yntemlerin
bulunduu durumlar.
 Salk gzetimi sonucunda, alanda mekanik titreime maruz
kalmann sonucu olarak tanmlanabilir bir hastalk veya olumsuz bir
salk etkisi saptanmas halinde:
- alan, iyeri hekimi tarafndan kendisi ile ilgili sonular hakknda
bilgilendirilir. alanlarn zellikle, maruziyetin sona ermesinin ardndan
yaplacak salk gzetimi ile ilgili bilgi ve nerileri almas salanr.
- veren, tbbi gizlilik dikkate alnarak, salk gzetiminde saptanan
dikkate deer bulgular hakknda bilgilendirilir.
- veren;
yerinde yaplan risk deerlendirmesini gzden geirir,
Riskleri nlemek veya azaltmak iin alnan nlemleri gzden geirir,
alann titreime maruz kalmayaca baka bir ite grevlendirilmesi
de dahil, riskleri nlemek veya azaltmak iin gerekli tm tedbirleri alr,
Benzer biimde maruz kalan alanlarn salk durumunun gzden
geirilmesi iin dzenli bir salk gzetiminin uygulanmasn salar.
Byle durumlarda iyeri hekimi, maruz kalan alanlar iin tbbi
muayene isteyebilir.
 TERMAL KONFOR

Termal konfor;
genel olarak
bir iyerinde alanlarn byk
ounluunun scaklk, nem, hava
akm gibi iklim koullar asndan
gerek bedensel gerekse zihinsel
faaliyetlerini srdrrken belli bir
rahatlk iinde bulunmalarn ifade eder.
 TERMAL KONFOR

Kapal bir ortam ierisinde

termal konfor rahatlnn hemen
farkna varlmaz, ancak bir sre
getikten sonra termal konfor
hissedilmeye balanr.

Eer termal konfor koullar mevcut

deilse; nce sknt hissedilir ve daha
sonra rahatszlk duyulur.
 TERMAL KONFOR

yerlerindeki alma ortamlar iin termal konfor denilince

ne anlalr?

Bir iyerinde termal konfor denilince; o iyeri atmosferinin

scakl, nemi, hava akm hz ve radyan ss akla
gelmelidir.
 TERMAL KONFOR

alma ortamlarndaki s etkilenmeleri

ve konforsuz ortam artlar, i kazalarnn
artmasna ve retimin azalmasna bir baka
deyile verimin dmesine sebep olmaktadr.
 ISININ DEERLENDRLMES

nsann ortamla s al-veriine etki eden drt ayr faktr

vardr:

1. Hava scakl

2. Havann nem younluu

3. Hava akm hz

4. Radyan s
 ISININ TANIMI VE TRLER
Scaklk:

Scaklk, alma hayatnda alanlar olumsuz ynde

etkileyen fiziksel faktrlerden birisidir.

Bir standarda gre; bir cismin ne kadar souk ve lk

olduunu ifade eden nicelie, o cismin scakl denir.

yeri ortamnn scakl ile llr.

Birimi; santigrat, fahrenheit veya kelvindir.

 ISININ TANIMI VE TRLER

Serbest yaam iin insan kapasitesini

oluturan ve fizyolojik gereksinmeler
dediimiz; insan vcudunun s al-verii,
oksijen, tuz ve asit-baz dengesi gibi baz
fiziksel ve kimyasal faktrlerin belli snrlar
iinde srekli stabil olmalar gerekir.
 ISININ TANIMI VE TRLER

rnein;

nsan vcudunun scakl 36,5-37 0C

arasnda deimezlik gsterir. Bu durum
vcut ile evre arasndaki s al-verii
ile salanr.
 ISININ TANIMI VE TRLER

Is d evrede devaml olarak

bulunan bir eit enerjidir.

Normal koullarda havann

kuru termometre ile llen
scaklk derecesi hava scakl
hakknda bir fiziksel ldr.
 ISININ TANIMI VE TRLER

alan bir insan, bulunduu evre

ile srekli olarak s al-verii iindedir.

evre scakl vcut scaklndan

dk ise kii s kaybetmekte,
evre scakl vcut scaklndan
fazla ise kii s kazanmaktadr.

Hem s kayb hem de s kazanc alan olumsuz

etkiler.
 ISININ TANIMI VE TRLER

evre ile s al-veriini etkileyen faktrler aadaki

:
 ISININ TANIMI VE TRLER

H: Vcudun s ykdr.

Eer, H pozitif ise s kazanc, negatif ise s kayb meydana

gelir. H sfr ise vcudun s dengesi sabit kalr.

M: Metabolik s kazanc olup, vcudun bazal ve fiziksel

almas srasnda aa kar.

Her zaman Hyi pozitif ynde etkiler.

 ISININ TANIMI VE TRLER

R: Radyan enerjidir ve s merkezinden nan

elektromagnetik enerji yaylmas eklinde oluur.

Ortama bal olarak, insan radyant enerji kayna olarak s

yayabilir (souk ortamlarda) veya s (scak ortamlarda)
kazanabilir.

Bu nedenle, R pozitif veya negatif olabilir.

 ISININ TANIMI VE TRLER

C: Konvektif s ykdr.
Is enerjisinin hava moleklleri yoluyla yaylmas
sonucunda meydana gelir.
Ortam scakl cilt scaklndan fazla ise cilt scakl
artar, tersi durumda ise cilt scakl der.
Konvektif s, Hyi pozitif veya negatif olarak etkiler.
 ISININ TANIMI VE TRLER

E: Buharlama (terleme) yoluyla vcuttan atlan sdr.

Her zaman vcudun Hyi negatif olarak etkiler
ve s kayb salar.
D: Vcudun herhangi bir madde ile direkt temas yoluyla
s kazanmas veya kaybetmesidir.
D pozitif veya negatif olabilir.
 ISININ TANIMI VE TRLER

Vcudun s dengesini salayan ve yukarda saylan be

faktr ile s yknn sabit tutulmas (H=0) alanlara
konforlu bir ortam salar.
 ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

nsann vcudunun scakl ok kk

limitler ierisinde kendi kendine
kontrol edilebilir.

Vcut scaklndaki art, alma ykne

veya alma srasnda harcanan kaloriye
bal olarak deiir.
 ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

Uyku ve oturma halinde 63-100 Kcal/Saat

Hafif ilerde (Oturma, ayakta makinalar kontrol etme,
hafif el ve ayak almas) 200 Kcal/Saat
Orta ar ilerde (Oturarak ar el ve ayak hareketi,
ayakta makina kullanmak, orta derecede bir arlk
tamak) 200-350 Kcal/Saat
Ar ilerde (Ar bir malzemeyi tamak veya itmek)
350-500 Kcal/Saat
 ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

Hafif ve orta ar ilerde, vcudun s al-verii, almann

30-40. dakikalarnda bir dengeye ular. Oluan bu yeni scaklk
dengesi kiiden kiiye deimekle birlikte, temel olarak kiinin
O2 alm dzeyine baldr.
Maksimal O2 alm azaldka vcut scakl der.
rnein, yksek O2 almna sahip bir ii; kapasitesinin daha
az ile alarak, O2 almn drebilir, dolays ile vcut ss
daha az artar.
 ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

Vcut scakln etkileyen ikinci faktr ise vcuttaki su

ann meydana gelmesidir.

Su ihtiyacnn karlanm olduu durumlarda, vcut

terleme yoluyla cilt ssn drr ve bylece buharlama
ile oluan s kayb artar.

Eer vcutta yeteri kadar sv yoksa yeterli terleme

olmaz ve kan hacmi ile cilt altndaki kan akm hz der.
 ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

Vcut s reglasyonunun bozulmas ile, vcut snn 410Cye

kadar ulamas sonucu, olur.

Ar terleme nedeni ile kaslarda ani kaslmalar eklinde

olabilir.

Ar ykleme sonucu tansiyon dklne,

ba dnmesine yol aan olabilir.
ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

kantl krmz lekeler eklinde deri bozukluklarna,

moral bozukluklarna,
konsantrasyon bozukluklarna ve
ar duyarllk ile endieye sebep olabilir.
 ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

Yaplan aratrmalar, kiilerin balangta scakla

kar duyarl yani dayanksz olduklarn gstermekte
ise de; scakla kar zamanla altklarn yani uyum
saladklarn da gstermitir.
 ISI ALI-VERNN NSAN ZERNDEK ETKLER

Endstride dk sya daha az rastlanr.

Souk iyeri ortamlar, daha ok souk hava depolarnda
yaplan almalarda ve kn akta yaplan ilerde grlr.
Dk scaklk, yani souk, insan zerinde olumsuz
etkiler yapar.
Uyuukluk, uyku hali, organlarda hissizlik ve donma gibi
haller ar souun insanlar zerindeki olumsuz
etkileridir.
 ISININ DEERLENDRLMES

yeri ortamlarnda termal konfor iin ana faktr

scaklktr.

Ancak termal radyasyon, nem ve hava akm

hznn da bilinmesi ve dikkate alnmas gerekir.

Scaklk ile birlikte termal radyasyon, nem ve hava

akm hzna denilmektedir.
 ISININ DEERLENDRLMES
1. Scaklk:

Havann scaklnn kuru termometreler ile llr.

Kuru termometreler genellikle

cam hazneli cval veya
alkoll termometrelerdir.

Bu termometreler radyan enerji

kaynaklarndan etkilenmeyen
cinsten olmaldr.
 ISININ DEERLENDRLMES

2. Radyan Is:

Is kaynaklarndan ma yolu
ile yaylan s olup glop termometre
ile llr.

Glop termometre ince ve d yz mat siyah boya ile

boyanm 15 cm apnda bakr bir kre merkezine
yerletirilmi bir kuru termometreden oluur.
 ISININ DEERLENDRLMES

yerinde iin gerei olarak scak yzeyler

bulunabilmekte ve bu yzeylerden s radyasyonu
olabilmektedir.
Termal radyasyon yani radyan s absorblanaca bir
yzeye arpmadka, scaklk meydana getirmeyen
elektromanyetik bir enerjidir.
Dolaysyla hava akmlar radyan sy etkilemektedir.
Ancak, ortamdaki hava akm alana biraz rahatlk
verebilir.
 ISININ DEERLENDRLMES

Termal radyasyondan korunmann tek yolu, alanla

kaynak arasna s geirmeyen bir perde koymaktr.

Ancak konulan perde sy yanstmyorsa, sy

absorblayarak s kayna haline de gelebilir.
 ISININ DEERLENDRLMES

(psikrometreler) ve
ile llr.

Kata termometreler, birisinin haznesine

slak bez yerletirilmi bir ift
termometreden oluur.
 ISININ DEERLENDRLMES

Havada belli bir miktarda nem bulunur. Havadaki nem

miktar mutlak ve bal nem olarak ifade edilir.

birim havadaki su buhar miktardr.

ayn scaklkta doymu havadaki mutlak

nemin yzde kan ifade ettiini gsterir.
 ISININ DEERLENDRLMES

i sal asndan bal nemin nemi byktr.

Bir iyerinin bal nemini deerlendirilirken scaklk, hava
akm hz gibi dier termal konfor artlarnn da gz nnde
bulundurulmas gerekir.
Genel olarak bir iyerinde bal nem oran %30 ile % 80
arasnda olmal ve bu snrlar amamaldr.
Yksek bal nem (%80-%100) ortam scaklnn yksek
olmas halinde bunalma hissine neden olur ve kiinin
alma gcn drr.
Yksek bal nem, scakln dk olmas halinde ise me
ve rperme hissi verir.
 ISININ DEERLENDRLMES

eitli ile llr.

Pervaneli veya sya duyarl elemanl

olan eitli tipleri vardr.
 ISININ DEERLENDRLMES

yerinde termal konforu salamak ve sala zararl olan

gaz ve tozlar iyeri ortamndan uzaklatrmak iin uygun bir
hava akm hz temin edilmesi gerekir.
Ancak hava akm hz iyi ayarlanmaldr. nk vcut ile
evresindeki hava arasnda hava akmn etkisi ile s
transferi olur.
Bu transferin yn scakln deimesine baldr.
Hava vcuttan serinse vcut ss kaybolur. Hava
vcuttan scaksa vcut ss artar.
Byle durumlarda meydana gelir.
 ISININ DEERLENDRLMES
Uygun bir evre scaklnn seilmesinde hava
akmlarnn da dikkate alnmas gerekir. yerinde hava
akmlarnn varl bir serinlemeye neden olur.

nk, daha hzl hava

akmlar rahatsz edici esintiler halinde hissedilir.
Bu hususa iyerlerinde sklkla rastlanr, iiler genellikle
me nedeni ile var olan havalandrma sistemini
altrmaktan kanrlar.
Byle durumlar incelendiinde havalandrma sistemlerinin
hava akm hzlarnn yksek olduu gzlenmitir.
 ISININ DEERLENDRLMES

nsanlarn bulunduklar ortamlardaki hissettikleri

scaklk, kuru termometre ile llen scaklk deil,
fizyolojik olarak hissettikleri scaklktr.

Bu scaklk, iinde bulunulan ortamdaki kuru termometre

ile llen scaklk, ortamdaki havann nemine ve hava akm
hzna bal olarak oluan scaklktr.

Bu faktrn etkisi altnda duyulan scakla

denir.
 ISININ DEERLENDRLMES

Efektif scakln llmesi iin;

kuru termometre scakl,

ya termometre scakl,
ortamdaki hava akm hz ve ayrca
bu i iin hazrlanm diyagramlara ihtiya vardr.
ISININ DEERLENDRLMES
 ISININ DEERLENDRLMES

Yaplan iin nitelii (ar ve hafif i gibi),

alann fiziki ve ruhi yaps (zayf, iman, sakin ve
heyecanl gibi),
Kiinin salk durumu (hasta ve iyi olma hali gibi)
alma srasnda giyim durumu (ince ve kaln giyimli),
alann beslenme durumu (yaplan ie uygun veya
uygun deil gibi).
 ISININ DEERLENDRLMES

Deiik iyerlerinde alanlarn %80ine yakn byk

ounluunun, s hissi bakmndan kendilerini en rahat
durumda hissettikleri blgenin tespitine allm ve
kavram ortaya kmtr.

i yapma ve faaliyeti srdrme

asndan en rahat durumda olabilmek iin gerekli termal
konfor koullarnn st ve alt snrlar arasndaki blgedir.
 ISININ DEERLENDRLMES

Ortam scakl
Ortamn nem durumu
Ortamdaki hava akm
Yaplan iin nitelii (hafif i, orta i, ar i)
inin giyim durumu
inin ya ve cinsiyeti
inin beslenmesi
inin fiziki durumu
inin genel salk durumu vb.
Bu faktrlerin deimesine bal olarak termal konfor
blgesi de az ya da ok deiiklik gsterir.
 ISININ DEERLENDRLMES

nsanlarn vcutlarndan s atmalarnn glemesi

sebebiyle, hava akm olmayan bir ortamda, bunalma
hissettikleri scaklk ve bal nem kombinasyonlar blgesi
olarak tanmlanr.
 ISININ DEERLENDRLMES

Bunalm Erisi

Konfor Blgesi
 ISININ DEERLENDRLMES

Hafif ilerde rahat alma iin scaklk, hava akm hz ve

bal nem deerleri:

Scaklk (0C) Hava akm hz Bal Nem

19.0 21.0 0,1

% 30 - % 60
19.5 21.5 0,2
21.5 23.5 0,5
23.5 25.0 1,0
Daha yksek scaklk Daha fazla hava akm
 ISININ DEERLENDRLMES

Yaplan ie gre alma ortam scaklklar:

%50 nem seviyesinde

Faaliyetin ekli
hava scakl (0C)
Oturarak yaplan hafif el ileri 20
Oturarak yaplan hafif kol ve el almalar 20
Ayakta yaplan ar kol ileri 17
ok ar iler 15-16
 ISININ DEERLENDRLMES

D scakln yksek bulunduu bir yerde oturarak yaplan

bir i iin rahatlk blgeleri:

D scaklk (C) 20 24 28 32 35
Uygun alma yeri scakl (C) 20 22 24 26 27,5
Bal nem (%) 75 65 57 50 45
 ISININ DEERLENDRLMES

Efektif scaklk; 29 C olursa, performans % 5 der.

30 C " " % 10 "
31 C " " % 17 "
32 C " " % 30 "
ISININ DEERLENDRLMES
ISININ DEERLENDRLMES
 ISININ DEERLENDRLMES

ekli meslek
hastalklar listesinde termal konfor artlar ile ilgi her hangi
bir meslek hastal verilmemitir.
 ISININ DEERLENDRLMES

Bir iyeri ortamnda yksek ve dk scakln olumsuz

etkilerinden korunmak iin iyerinde yaplan ie uygun
termal konfor artlarnn en iyi ekilde salanmas gerekir.

Bu nedenle, iyeri termal konfor artlarnn incelemesi

iin gerekli lmeler ve deerlendirmeler yaplr, iyerinin
 ISININ DEERLENDRLMES

lkemizde, iyerlerinde termal konfor artlarn

llmesi byk lde alma ve Sosyal Gvenlik
Bakanl Sal Genel Mdrlne bal
tarafndan
yaplmaktadr.
yerlerinde i kazalarnn ve
meslek hastalklarnn nlenmesi
iin asgari artlardan birisi de,
iyerinin yaplan ie uygun olarak
aydnlatlmasdr.
 Aydnlatmann uygun ve yeterli olmas
alanlar psikolojik olarak da etkiler.

Dolaysyla i veriminin ve i kalitesinin

de artmasna sebep olur.
 doru ve hzl grmeyi dolaysyla
zaman kazanc salar ve bylece i verimin ve kalitenin
armasna sebep olur.

ise, verim ve kalitenin dmesinin

yannda psikolojik olarak iinin moral ve fiziksel sal
zerinde de kt sonular dourur.
 Ik iddeti
In rengi
In yaylmas
In yn
Aydnlatlmak istenen yzey
Aydnlatlmak istenen ara gere
 Aydnlatlan yzeyin yaps da nemlidir.
o Kirli ve koyu renkli,
o Mat veya parlak yzeyler gibi.
Kirli ve koyu renkli bir yzey zerine
den n ancak % 10-12sini yanstrken,
temiz ve ak renkli bir yzey % 90ndan
fazlasn yanstabilir.
Aydnlatma kolay grmeyi ve
ayrt etmeyi salayacak derecede
parlak ve yksek, yaylma yn de
gzleri kamatrmayacak ve
yormayacak ekilde yumuak
olmaldr.
 Gr alan iinde grmeyi
engelleyen ya da rahatszlk
yaratan n parlakldr.
Parlaklk dorudan ya da
yansma ile olabilir.
Gz kamamasnn nlenmesi iin
k kayna gr alannn yeterince
dnda olmal veya donuk (opak)
ya da yar effaf bir malzeme ile
kaplanmaldr.
 In gz kamatrmas, parlak bir
yzeyin k kaynann grntsn
direkt olarak gr alan ierisine
yanstmasndan da kaynaklanabilir.
Parlatlm veya dzgn yzeyler
yerine biraz daha mat yzeyler tercih
edilerek bu yansmalar nlenebilir.
 Yansmalar nlemek iin makinalarn,
ara ve gerelerin yzeyleri ok parlak
yerine biraz daha ak mat veya koyu bir
renkte seilebilir.
 aydnlatmann
alt ayda % 50 azalmasna,
tozlu ortamda ise daha ok
azalmasna neden olabilir.
 :

Grme keskinliini (gzn ayrt edebilirliini) artrr.

Baklan eya daha iyi grlr.
kazas nlenebilir veya azalr.
ilerin baarsn ve performansn artrr.
grmede abukluk ve kalite salar.
 Aydnlatma iddetinin birimi tr ve
denilen cihazla llr.

Aydnlatma iddeti llmek

istenen yzeye doru lxmetrenin
detektr evrilerek gstergeden
lx deeri okunur.
 inin iyi performans gsterebilmesi iin iyeri
olmas gereklidir.

lenen materyalin
Minimum deer (Lx) nerilen deer (Lx)
bykl
0,2 mmden kk 200 280
0,2 1 mm 150 200
1 10 mm 100 150
10 100 mm 60 100
100 mmden byk 40 60
ri ve hacimce byk 20 40
 Baklan Yerdeki En Az
Grme ekli Tipik rnekler
Aydnlatma iddeti LX

Emin olarak yrmenin salanmas. (rnein: Az gidip gelme olan

Genel grme 20
koridorlar).
Kazan dairesi (Kmr verme ve kl alma ileri), kaba malzeme
Genel grme 100
ambarlar, depolar, soyunma yerleri.
masalarnda ve ve tezgahlarda yaplan kaba iler ve ayklama ileri,
Baya, kaba 150 depo edilmi malzemelerin genel incelenmesi ve saym, ar
makinalarn montaj.
 Baklan Yerdeki En Az
Grme ekli Tipik rnekler
Aydnlatma iddeti LX

masalarnda ve tezgahlardaki orta derecede zor iler, ayrca ayn

Olduka kritik 300 derecede montaj ve kontrol ileri, genel ofis-bro ileri, okuma yazma
ve kaydetme ileri.

masalarnda ve tezgahlardaki hassas iler, ayn derecede montaj ve

Kritik 700
kontrol ileri, ok hassas boyama ileri, koyu kumalarn dikilme ileri.

Hassas paralarn montaj ve kontrol, takm ve mastar imali, bunlarn

ok kritik 1500
kontrol, hassas talama ileri.
ok zor veya
3000 Saat imali ve tamiri, buna benzer ok hassas iler.
nemli
 Gn nn odaya dorudan girmesini nlemek iin
pencereler uygun yerde olmal, mat camlar, ak renk ve

kullanlmaldr.
Pencerelerin, kolonlarn, tavanlarn, duvarlarn ve
blmelerin yzeyleri ak renge boyanmaldr.
 Demeler de ak renkte olmaldr, ancak dardan
gelebilecek veya ilem annda ortaya kabilecek tozlarn
renginden ak olmamaldr.

Genel olarak gvenlik iaretlerinin dnda kalan mble ve

makine paralar, ak ve mat renklere boyanmaldr.
 Yapay k kaynaklar iilerin gr asnn dna
yerletirilmeli veya gerekli glgelikler kullanlmaldr.

Aydnlatma tekdze olmaldr.

Aydnlatma sabit olmaldr.

allan yzeye den glgelerden saknlmaldr.

 Mekanik ve elektrik bakmndan amaca uygun bir ekilde
yaplm olmaldr.
Ik verme olana aydnlatma prensiplerine uygun
olmaldr.
kazalarna meydan vermeyecek ekilde yaplm
olmaldr.
Salam olmal, taklmas, bakm ve temizlii kolay ve
basit olmaldr.
 Seyyar aydnlatma lambalarnn (el ve tezgah lambalar)
el ile temas eden ksmlar elektrik kaaklarna kar korunmu
olmal ve

zellikle kazan ve madeni kaplar ierisinde kullanlan el

lambalarnda da elektrik gerilimi 42 Voltu gememeli (24
Volt olmal) ve voltaj drmek iin kullanlan transformatrn
balants salam ve izole edilerek topraklanm olmaldr.
 alma (iyeri
(gaz ve tozlar)
patlama ve yangna neden olmayacak koruyucu lambalar
kullanlmaldr.

Tesisatn kuruluunda daima bakm kolay, kullanl

basit ve salam olan aydnlatma elemanlar seilmelidir.
 Aydnlatma dzeyi yeterli olmaldr.

(Tzkler, ynetmelikler ve standardlarda

belirtilen deerlere uygun olmaldr.)

Kullanlan n nitelii uygun olmaldr.

(En iyi k beyaz k veya gn dr.)

 Aydnlatma tek dze olmaldr.
(Tm alma alannda ayn seviyede aydnlatma
olmaldr.)
Aydnlatma sabit olmaldr.
(Akkor telli lamba, ya da zt fazda balanm en az ikili
floresan lambalar kullanlmaldr.)
Aydnlatma gz kamamasna neden olmamaldr.
allan dzeylere den glgelerden saknlmaldr.
 nn 18. maddesine
gre;
Avlular, ak alanlar, d yollar, geitler vb. yerler en az 20
lx,
Kaba montaj, balyalarn almas, hububat tlmesi ve
benzeri ilerin yapld yerler ile kazan dairesi, makine
dairesi, insan ve yk asansr kabinleri, malzeme stok
ambarlar, soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane ve helalar
en az 100 lx,
 Kaba malzemelerin tanmas, aktarlmas, depolanmas
ile geit koridor yol ve merdivenler en az 50 lx,
Normal montaj, kaba iler yaplan tezgahlar, konserve ve
kutulama ve vb ilerin yapld yerler en az 200 lx,
Ayrntlarn yakndan seilebilmesi gereken ilerin
yapld yerler en az 300 lx ile,
Koyu renkli dokuma, bro ve benzeri srekli dikkati
gerektiren ince ilerin yapld yerler en az 500 lx,
Hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000
lx ile aydnlatlacaktr.
 inin
23, 35 ve 36. maddelerinde;
YG hcreleri ve AG pano odalarnda
Transformatr odalarnda
Tesislerde 250 lx ve 60 lx olmas ile ilgili deerler
verilmektedir.
 Atomlardan, Gneten ve dier yldzlardan yaylan
enerjiye radyasyon enerji denir.

Radyasyon enerji dalga modeli veya parack modeli ile

yaylr.
X-nlar, k nlar,
s, radyoaktif
maddelerin sald
nlar ve evrenden
gelen kozmik nlar ile
mikro dalgalar ve radyo
dalgalarnn hepsi birer
radyasyon biimidir.
 Grnr ile ve
de
olarak alglayabilmekteyiz.
Ancak, bunlarn dndaki radyasyonlar
alglamamz mmkn deildir.
Radyo dalgalarnn varl radyo alclaryla,
dier radyasyonlarn varl da eitli
yntemlerle belirlenir.
Radyasyonu meydana getiren
paracklar veya elektromanyetik
dalgalar ses dalgalarndan farkl
olarak bolukta yol alabilir ve
saniyede 300.000 km gibi olaanst
bir hzla yaylr.
 Radyasyon vcuda yksek dozda
girdiinde insan sal iin zararldr.

Btn dokulardan kolayca geerek

derine ileyen nlar ise en tehlikeli
olanlardr.
 Elektromagnetik dalgalarn dndaki radyasyonlar
yksek hzda hareket eden paracklardan oluur.

Bunlar kararsz atomlardan yaylan elektronlar,

protonlar, ntronlar ve alfa paracklardr.
 Kozmik nlar, alfa nlar, beta nlar, ntron ve
proton nlar, x-nlar ile gamma nlar bir ortamdan
geerken ortamla etkileerek dorudan veya dolayl
olarak iyon iftleri olutururlar.

Bu nedenle, bu nlara da denir.

yonizen Inlar:

Kozmik Inlar
Alfa Inlar
Beta Inlar
Ntron Inlar
Proton Inlar
Gamma Inlar
X-Inlar
 Helyum atomunun pozitif ykl ekirdeidir.
Alfa nlar yapay olarak meydana
getirilebildii gibi teknolojinin gerei
olarak istenmedii halde yan rn
olarak da ortaya kabilmektedir
(elektron tplerinde olduu gibi).
 Alfa nlar, 5 cmlik mesafedeki bir kat tabakasn
veya alminyum levhay geemezler.
evreden gelebilecek alfa nlar nemli bir tehlike
yaratmazlar.
Kaynandan ktklarnda hcreler zerinde ok zararl
etkiye sahiptirler.
Solunduklar veya yutulduklar takdirde zararldrlar.
 Pozitif ve negatif ykl hzl
elektronlardr ( -, +).

Yapay olarak izotop elde etmekte

hzlandrlm elektronlar kullanlr.

Bunlardan korunmak iin ince

alminyum levhadan yaplm bir
zrh malzemesi yeterlidir.
 Beta nlar madde iine fazla nfuz etmezler.

Bu nlar, cilt zerinde yank etkisi meydana getirirler

ve adale iine birka milimetre mesafeye kadar etki
ederler.

Beta nlarnn yutulmas ve solunmas ise tehlikelidir.

 Atom ekirdeinde bulunan yksz
paracklar olup nemli ve zellikleri
olan bir radyasyon tipidir.

Nkleer ekirdek blnmesi ve

reaksiyonlar srasnda meydana
gelirler.
 Ntron nlar, olduka tehlikelidir.

Vcudun derinliklerine girebilirler.

Doku hcrelerinin, atom ekirdekleri

ierisine nfuz edebilirler.

Bu nedenle dokulara zarar verirler.

Proton Inlar:

Atom ekirdeinde bulunan

ve pozitif elektron ykl
partikllerdir.

Bu nlarda nkleer ekirdek

blnmesi reaksiyonlar srasnda
meydana gelirler.
 Proton nlar, vcudun derinliklerine girebilir ve
dokulara hafif derecede nfuz edebilir.

Bu nedenle, vcuda zararldr.

Hem uranyum ve radyum gibi doal radyoaktif maddelerin
paralanmalar srasnda, hem de bir nkleer reaktrde ya
da bir atom bombas patlatldnda atom ekirdeklerinin
paralanmasyla meydana gelir.
 Gamma nlar, nitelik
bakmndan x-nlarna benzerler.

Bu nlar canllar iin zararldr.

Dokulara derinliine girerler

ve tahrip ederler.

Tpta urlar yok etmekte,

ara ve gerelerin mikroplardan
arndrlmas gibi yararl ilerde
de kullanlr.
Rntgen cihazlarnda meydana gelen nlardr.
 X-nlar, vcuda derinlemesine kolayca girebilir ve
dokulara nfuz ederek tahrip edici etki gsterir.

X-n tpta i organlarn incelenmesinde ya da bir

kemikte krk olup olmadnn izlenmesinde ok sk
kullanlr.
 yonizan nlarn biyolojik tesirleri ok eitlidir.

Dardan gelebilecek nlarn zararlar; nn cinsine,

enerji miktarna ve etkiye maruz kalan yere bal olarak
deiir.

Radyoaktif maddelerin vcuda girmesi ve baz organlara

yerlemesi neticesinde ise organizma i radyasyona
maruz kalabilir.
 Bu tr nlar deri, troid ve kan yapc organlar bata
olmak zere dier btn organlar zerinde olumsuz
etkilere sahiptirler.

Canlln azalmasna, halsizlie, ba arsna, anemi ve

lsemiye yol aarlar.
 Ayrca, genetik etkileri de vardr.

Bu nlar tohum hcreleri zerinde kromozom saysnda

deime, paralanma, ikiye blnme ve inversiyon
halleri gibi deimeler sonucunda hayati tehlikeye
sahiptirler.
 Mor tesi (Ultraviyole) Inlar
Grnr Ik
Kzltesi (nfrared) Inlar
Ksa Dalga Inlar
o Mikro Dalgalar
o Televizyon Dalgalar
o Radyo Dalgalar
 Gne n ierisinde bulunduu
gibi yapay olarak da elde edilebilen
nlardr.

X-nlarna gre dalga boylar

daha uzun nlardr.
 Mortesi nlar; derinin yzey hcreleri ve gzn kornea
tabakas zerine etki yapar.
Deri zerindeki etkileri; gne yanna benzer yanklar,
pigment hcrelerinde deimeler ve deri kanserleridir.
Bu tr nlara hassas olan kiilerde ayrca, ekzema,
sivilce gibi deri hastalklar da grlebilir.
Baz deri hastalklarn ise arlatrlabilirler (uuk gibi).
Gzlerde ise, gz sulanmas, ar, konjuktivit, iritis,
kornea lseri gibi hastalklara yol aabilir.
 Dalga boyu 400 nmnin altnda olan mor ktan yaklak
740 nm dalga boyundaki krmz a kadar uzanr.

Grnr k, gne ierisinde bulunduu gibi yapay

olarak da meydana getirilebilir.
 Yapay olarak elde edilebildii
gibi gne nlarnn iinde de
bulunur.

Gne nlarndaki s, kzl tesi nlardan kaynaklanr.

 Kzltesi nlar; vcuda kolayca girer ve ar s
verirler.

Vcudun ak ksmlar snr ve fiziki gerginlik meydana

getirir.

Bu nlarn iddetine, maruziyet sresine ve na maruz

kalan vcut blgesine bal olarak deri yanklar,
katarakt gibi baz gz hastalklar da meydana gelebilir.
 Dalga boylar kzltesi nlardan daha byk olan
nlardr.
Yksek frekansl akmn kullanld elektronik
cihazlarda ve radar sistemlerinde meydana gelir.
Bu nlara radyo dalgalar da denir.
Mikro dalga frnlarda kullanlan nlarn dalga boylar
genellikle 12 cm dolayndadr.
Televizyon yaynlarnda ise, 1 km ya da daha uzun olan
radyo dalgalar kullanlr.
 Uzun sre bu nlara maruziyet sonucunda
baz organlarda (krmz kemik ilii) s
ykselmesi meydana gelir.

Bu nlara uzun sre maruziyet halinde

katarakt da grlebilir.
 Endstride, radyasyonun iilerde meydana getirdii
akut ve kronik olumsuz etkiler meslek hastal olarak
deerlendirilir.

Bu hastalklar
ekindeki meslek hastalklar listesinde; hastalk ve
belirtileri, ykmllk sresi ve hastalk tehlikesi olan
balca iler olarak geni bir biimde belirtilmitir.
 Dtan etki yapan nlar, parsiyel global
yaplarak llr.
kontaminasyon ise, total veya parsiyel beden
yaplarak llr.
Ina maruz kalnan ilerde alanlarn zel kurulular
tarafndan srekli denetlenmesi ve hastalklar halinde
bu denetimin sonularndan yararlanlmas gerekir.
 Radyasyonun, iyerlerinde kullanlmas ve
denetlenmesiyle ilgili tm hususlar
tarafndan yrtlmektedir.

Ancak; alma Bakanl Mfettileri tarafndan da iyerinde i

Sal ve Gvenlii Tznn 83. maddesine gre ilem
yaplabilir.
 Birim alana yaplan
kuvvete basn denir.

Birimi: Bar veya Newton/cm2dir.

 Kuvvetin tatbik edildii her
noktada bir basn vardr.

Sal ve Gvenlii konusunda

basn ise; normal hava basncnn
(atmosfer basnc) daha fazla veya
daha az olmas gereken veya olan
iyerlerindeki basntr.

Normal artlarda hava basnc

76 cm cva basncna eittir.
 Kalp, dolam, solunum rahatszlklar grlebilir.

Normalde 4,5 N/cm2 kadar basn deiimi organizmada

rahatszlk hissi dnda salk sorunu yaratmaz.
 Balon ve uak gibi aralarla sratle ykseklere klmas
halinde, doal olarak atmosfer basncnn dmesi
nedeniyle, normal atmosfer basnc altnda dokularda erimi
olan gazlarn serbest hale gelmesi ile karncalanma, kol ve
bacaklarda arlar ile bulank grme, kulaklarnn i ve d
tarafndaki basn farkndan dolay kulak arlar gibi
belirtiler meydana gelir.

Vcuttaki oksijenin parsiyel basncnn dmesi sonucu

anoksemi, taikardi grlebilir.
 TTREM
Denizalt personeli, dalglar, gemi kurtarclarnda ise,
deniz dibine inildike vcut zerindeki basn artmas
grlr.
Bu basncn 4 atmosferi amas halinde, kii solunum ile
fazla azot alacandan azot narkozu iine debilir.
Karar verme, dnme ve istemli hareketler
ktleebilir ve su stne klmazsa, uur ekilmesi ba
gsterebilir.
Kii normal basnca dnd
takdirde bu belirtiler hemen kaybolur.
 Soluma apareyi iine verilen basnl havann
bileimindeki azot yerine helyum ikame edilirse azot
narkozunun ortaya kmas nlenmi olur.

Yksek basn altnda, vcuttaki oksijen parsiyel

basncnn artmas balangta hafif bir rahatszlk hissi
verir. Daha sonra ciddi semptomlar izler. leri safhada koma
hali grlebilir.
 Dk ve yksek basncn iiler zerinde meydana
getirdii olumsuz etkiler bir

ekli meslek
hastal listesinde E-4 Hava basncndaki ani
deimelerden olan hastalklar bal ile verilmitir.

Basn deiiklii nedeni ile grlen akut hadiselerde

dier hadiselerde ise,
 Dk ve yksek basncn gerektirdii ilerde, alanlar
mmknse gen ve tecrbeli iilerden seilmelidir.
Ayrca, bu ilerde alacaklar iman, alkolik ve
solunum sistemine ilikin kronik hastalklara sahip
olmamaldr.
Bu ilerde almann devam sresince periyodik
muayeneler olduka hassas yaplmal ve kulak, burun,
boaz ve solunum sistemine ilikin akut yaknmas olanlar
iyileinceye kadar iten uzaklatrlmaldrlar.
 e giri muayenelerinde tam sistemik muayene
yaplmal, akcier ve sins grafisi ekilmelidir. Byk
eklemler ki periyodik muayenede
radyolojik olarak incelenmelidir.
Bu inceleme ii iten ayrldktan sonra da iki yl
tekrarlanmaldr. Basn altnda kazaya urayanlar ile
hastalananlar yeniden ie dndrlmemelidirler.
Basn altnda alrken uyulmas gereken kurallar ve
alnmas gereken nlemler, basncn insan vcudundaki
etkileri konusunda eitilmelidirler.
 Basncn etkisine bal bulgularn iki yl sonra bile ortaya
kabilecei dnlerek, ilk yardmn ve acil mdahalenin
yaplabilmesine olanak salayan bilgiler iinin srekli
tayabilecei biimde zerinde bulundurulmaldr.
Yksek basn altnda almalarn yapld iyerinden
de kompresyon odas bulunmaldr.
Basn altnda yrtlen ilerde alma srasnda sigara
ve iki iilmesi, gazl ieceklerin iilmesi yasaklanmaldr.
 Normal atmosfer basncndan dk veya daha yksek
basn altnda alan isiler, dk ve yksek basncn
sebep olduu olumsuzluklar ok iyi bilmeleri gerekir.
verenler dk ve yksek basnl yerlerde
altrdklar iilere tm riskleri retmeli ve
nceden gerekli nlemleri almaldrlar.
 in 2. maddesinin XXI. kknda, basn altndaki
almalara snrlama getirilmitir.