Kesikli Reaktörler PDF

YILDIZ TEKNK NVERSTES
KMYA-METALRJ FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM
KMYASAL REAKTR TASARIMI
ZOTERMAL ve ZOTERMAL OLMAYAN KESKL

REAKTR TASARIMI
Proje Yneticisi: Prof. Dr. Belma Kn zbek
rencinin Numaras, Ad, Soyad

06051601-Baak Pnar
1
stanbul, 2008
Gz Dnemi
1. GR
Kesikli reaktrler endstriyel proseslerde geni kullanm alan olan; rn kartrmas,

kimyasal reaksiyonlar, kesikli distilasyon, kristalizasyon, sv-sv ekstraksiyon,
polimerizasyon gibi ok eitli proseslerin gereklemesine yardmc olan birimlerdir.
Tipik bir kesikli reaktr bir tank, kartrc ve i stma-soutma sistemi bulundurur. Bu
kaplar 1 litreden az hacimde olduklar gibi 15000 litre hacimlerine kadar yksek hacimlerde
de olabilir. elik, paslanmaz elik, cam ya da eitli kompozit malzemelerden retilirler. Sv
ve katlar genel olarak reaktrn en st noktalarnda ilem grrken buhar ve gaz deiimleri
de yine ayn ekilde st ksmlarda gerekleir. Svlar genellikle en alt ksmda deiime
urarlar [1].
www.KimyaMuhendisi.com
2
1.1 Kesikli Reaktrler
Kesikli reaktrlerde reaksiyon mkemmel bir homojenlikte gerekleir. Proses istenilen

dnm oranna eriildiinde durur. ekilde reaktanlarn yklendii nozller grlmektedir.
Reaktr boyutlar kk lekte alan pilot tesisler iin 5 galon, daha geni lekte alan
iletmelerde bu deer 10.000-20.000 galon arasnda deimektedir. Geni hacimler gerekli
olduunda dizayn bu duruma paralel olarak ok eitli operasyon niteleri kullanmn da
beraberinde getirir.
ekil 1.1 Kesikli-Homojen Tip Reaktr (Coker, A.,K.,2001)
Kk lekteki pilot tesislerde kesikli reaktrler n bilgi elde etmek amacyla kullanlabilir.
Kesikli reaktrler ayrca daha yksek saflkta verimde gelimi kk miktarlarda yeni rn
retiminde tercih sebebidir. Endstride kesikli reaktrler ila biyokimyasal ya da boya
endstrisinde yaygn olarak kullanlr. Bu reaktrler mkemmel kartrc sistemlerini ve
baz dahili temizleme nitelerini de ierir (Coker, A.,K.,2001).
3
Kesikli reaktrlerin avantajlar

Kolay kurulum,
Kk maliyetler,
Rahat operasyon artlar olarak sralanabilir.
Kesikli reaktrlerin en en nemli dezavantajlar iletim maliyetidir.

letim maliyeti reaktrn doldurulmas boaltlmas srasnda geen zaman kaybn, yeni
bir besleme yaplmadan nce temizleme ilemlerinin yine ayn ekilde zaman kaybna
neden olmas byk bir sorundur.
Ayrca bir reaksiyon oluurken belirli bir scakla stlmas gerekebilir. Reaksiyon
tamamlandnda ise rnn soutulmas istenebilir.Bunlar salamak iin de ciddi bir
enerji ve zamana ihtiya duyulur.
Dier bir dezavantaj da s transferinin kontrolnn zorluu ve rn kalitesinin
devamlln salayabilmenin gldr. Kimyasal reaksiyon hz genellikle scaklk
art ile artar ve reaktanlar arasndaki baskn temaslar da hz artrr. Mekanik kartrclar
ktle iletimini s ak itici gc ile salayarak kap eperlerinde film direncinin
olumasn azaltmaya alrlar. Buna ek olarak kartrclar kk kat paracklarn da
topaklanmasn nlerler.
Kartrmann nemli bir kullanm nedeni maddelerin homojen bir karm halinde temas
etmelerini salamaktr. ki ya da daha fazla akkan emlsiyonlar halinde kartrlrlar
(Coker, A.,K.,2001).
ekil 1.2 Buhar ceketli stmal kesikli reaktr
4
(D. B. Gooch, Autoclaves PressureTemperature Reactions, Ind. Eng. Chem., 35, 927
946, 1943).
ekilde organik kimyasallar retiminde kullanlan 2.000 psi basn ve 300 F scaklkta alan
buhar stma ceketli kesikli reaktr grlmektedir. Bu reaktr 120 galon hacmindedir.
1.2 Kesikli Reaktr Elemanlar
1.2.1 Kartrclar
ok eitli bak tasarmlar kullanlr ve genellikle reaktr apnn iki kat uzunluktadr.
Eer viskoz rnler elde edilecekse apa eklinde baklar olan kartrclar bak ve reaktr
eperlerinde birikme olmamas amacyla kullanlr.
Bir ok reaktrde ayrca baffle denilen birimler bulunur. Bu birimler kartrcnn dnmesini
salayan sabit baklardr. nemli kartrc ba ve baffle tasarmlarna ramen uygulanan
enerjiye bal olarak geni reaktrlerdeki karma snrlanabilir.Geni kaplarda soutma
sistemine her 1 litre iin 5 Watt g binecek eklinde kartrma enerjileri uygulamas kabul
edilebilir.Kesikli reaktrlerde kartrma kritik bir parametredir. zellikle yksek
kartrmalarda aft stabilite problemleri vardr. Daha iyi kartrma hzlar yksek hz
kartrclar gibi (ultrasonik kartrclar, statik mikserler gibi) kk sistem
parametrelerinin kullanmyla elde edilebilir [1].
1.2.2 Istma-Soutma Sistemleri
Kesikli reaktrlerde oluan rnler genellikle proses sresince sy absorblar.ayrca svlarn

kartrlmasyla da bir miktar s retilir. Reaktr ieriklerini istenilen scaklkta tutabilmek
iin s soutma ceketleriyle ya da soutma borular ile uzaklatrlr.Istma soutma
ekipmanlar ya da dahili i ceketler kesikli reaktrlerde stma ya da soutmay ayarlamak iin
kullanlr.Is transferi ceket iersinden geen akkann soutma ya da stma zelliine
dayandrlarak gerekletirilir.
zellikle ila endstrilerinde i soutma ceketleri reaktrn daha kolay temizlenmesi

asndan tercih edilir. Bu ceketlerin performans parametreyle belirlenir.
Ceket scaklna ayarlama zaman
5
Uniform ceket scakl

Ceket scaklnn stabillii yani kararll
Is transfer katsays ayrca ok nemlidir. Geni hacimdeki kesikli reaktrlerde d soutma

ceketleri tasarmn deerine bal olarak ciddi ekilde snrlandrlr. Mkemmel ideal s
transfer koullarnda bile 100 Watt/litre deer elde etmek olduka gtr. Buna zt olarak;
srekli reaktrlerde soutma kapasiteleri 10000W/litre dolaylarna kadar kar. ok yksek s
oluturan proseslerde kesikli reaktrlere gre daha iyi zm retirler. Scaklk kontrolnn
hzl olmas ve stma-soutma ceketleri zellikle scakla duyarl olan kristalizasyon gibi
proseslerde olduka nemlidir [1].
ok eitli soutma ceketleri bulunmaktadr:
1.2.2.1 Tek d ceketi
Tek soutma ceketi tasarmlar reaktrn dnda

konumlanmtr. Is transferi nozllerden yksek hzla
enjekte edilen akkan yardmyla gerekletirilir.
Ceket ierisindeki scaklk kontrol edilen stma ya da
soutma deerine gre dzenlenir. Tek ceketli bu
sistem d soutma ceketlerinin muhtemelen en eski
tasarmlarndan birisidir. Denenmi ve test edilmi
zmlerine ramen baz snrlamalar vardr. Geni hacimdeki reaktrlerde soutma
ceketindeki akkann scakln ayarlamak uzun zaman alr. Bu sonu scaklk kontroln
zorlatrr. Is transferini salayan akkann datm ideallikten uzak bir ekilde gerekleir
ve snma ve souma eilimleri kabn eperlerinde ve orta noktasnda deiiklik gsterir. Yani
niform scaklk sz konusu olmaz [1].
1.2.2.2 Yarm Bobin ceket
Yarm bobin ceket reaktrn dnda konumlanan bir

borunun yar dngl ak kanallaryla balantsyla
oluturulur. Is transfer akkan boru ak kanallarndan
geer. Byk bir reaktrde s transfer svsnn tamn
salamak iin ok sayda bobin kullanlabilir. Tek d
6
ceketli sistemde olduu gibi ceket iindeki scaklk kontrol stma ya da soutmaya bal
olarak dzenlenir.
Yarm bobin ceketin boru ak karakteri ceket ierisindeki s aktarm akkannn genel olarak
60 saniyeden daha ksa bir srede sonu vermesine olanak tanr. Bu iyi scaklk kontrolnde
istenilen bir durumdur. Ayrca reaktr eperleri ve ortasndaki uniform olmayan stma ya da
soutma problemini de scakl ok iyi bir ekilde datarak ortadan kaldrr [1].
1.2.2.3 Sabit Akl Soutma Ceketi
Sabit akl soutma ceketi dierlerine gre daha yeni

bir tasarmdr. Tek ceketli deildir ancak 20 ya da daha
fazla sayda kk ceketler serisinden oluur. Scaklk
kontrol valfi istenilen kanallarn alma ya da kapanma
ilemlerini yrtr. Is transfer alann bu ekilde
eitlendirerek proses scakl ceket scaklnn
deitirilmesine gerek kalmadan dzenlenebilir.
Sabit akl cekette ok hzl kontrol scaklklarna ulalr.(tipik olarak 5 saniyeden ksa bir
srede) Bunda kk uzunluklardaki ak kanallarnn ve yksek hz olumasn salayan s
aktarm akkannn etkisi byktr. Yarm bobinli cekette olduu gibi stma/soutma ak
uniformdur. Dier ceketlerde akkan giri scaklklarnda salnmlar yani kaymalar
grlmesine ramen bu tip cekette bu sorun da ortadan kalkar. Bu tip ceketlerin bir baka
farkl zellii de proses ssnn hassas olarak llebilmesidir. Bu da sonu olarak
kullanclara reaksiyon hznn bir monitr araclyla belirtilmesini salar [1].
1.3 Kesikli Reaktr Seimde Gz nnde bulundurulmas Gereken Etmenler
rn retim hz
-Eer retim kapasitesi 5x106 kg/saatden dk olan bir proses ise baz durumlarda
kesikli reaktr tercih edilebilir.
-retim kapasitesi 0.5x106 kg/saatden dk ise ou zaman (genellikle) kesikli reaktr
tercih sebebidir.
-Ayn ekipmann kullanld ok bileenli rn retiminde de kesikli reaktr kullanlr.
Market kstlamalar
7
-rnlerin mevsimlik retilmesi gerekiyorsa (rnein gbre endstrisinde olduu gibi)

-rnlerin ksa raf mrleri varsa (rnein organik pigmentler)
letme problemleri
-Kimyasal reaksiyonlar yava olduu zaman uzun reaksiyon sreleri gerekir.
-Dk hzlarda karm oluturulur.
-Reaktr eperlerindeki kirlenme/birikme faktr reaktrn sk aralklarla temizlenmesini
ve dolaysyla zaman kaybn beraberinde getirir.
Kesikli reaktrlerin avantaj ve dezavantajlar bir yana kesikli reaktrlerin endstrideki
kullanm sebebi ou zaman spesifik bir reaksiyon sistemi zerine alma
mekanizmasdr.
Endstriyel reaktrlerin performans ayrca bir dizi reaksiyon hakknda doru tahminler
yapabilmeye dayandrlr. Bu pilot lekteki bir reaktrn konsantrasyon ve scaklk
tahminlerindeki hassas lmlerinin ileride daha byk lekte kurulacak olan
iletmelerde de ayn hassas lmleri yapabilmesini gerekli klar.
Kimyasal retiminde nemli bir bak as da ekipmanda bir proses gerekleirken tam
gvenlik koullarnda gerekletiinden emin olmaktr. Birok kimyasal madde
zehirli,toksik,patlayc ya da yancdr. Polimerleme, slfonasyon, nitrolama,alkilleme
gibi birok organik reaksiyonlar kesikli reaktrlerde gerekletirilirler ve bu reaksiyonlar
genel olarak ok yksek scaklklara klmasna neden olan egzotermik tepkimelerdir.
Scaklk arttka reaksiyon hz da logaritmik olarak artar.Dolaysyla retilen snn hz
absorblanan s hzndan yksek olursa tehlikeli sonular dourabilir. Kesikli reaktrler bu
s dengelemesini baarl bir ekilde gerekletirir (Coker, A.,K.,2001).
1.4 Kesikli Reaktrlerin Uygulama Alanlar

Endstride kesikli reaktrler ila biyokimyasal ya da boya endstrisinde yaygn olarak
kullanlrlar. nemli kullanm alanlarndan birisi de enzim reaktrleridir.
1.4.1 Kesikli Enzim Reaktrleri
Sabit hacimde iyi kartrmal reaktrlerdir.

S=Substrat konsantrasyonu
Km=Menten Sabitini,
E=Enzim konsantrasyonunu ve
8
vmax=maksimum hz ifade etmek zere reaksiyon hz substrat konsantrasyonundaki

deiime bal olarak ifade edilebilir.
dS v S
r= = max
dt K M + S
t=0 ve t=t iin integrasyon yaplrsa;
Kmln (S0/S) + (S0 -S) = vmax t
9
Kesikli reaktrler gelime srecinde olan analizlerde kolay operasyon artlarnda

almalarndan dolay sklkla kullanlrlar (Smith,J.M.,1996).
1.5 Kesikli Beslemeli Reaktrler (Yar Kesikli Reaktrler)
Klasik kesikli reaktr tanmndan biraz farkl olarak bu reaktrlerde bir n besleme
yaplr. Fakat sistemde k akm yoktur.
Genel Reaktr Dizayn Eitlii:
V dN A
FA0 FA + rA dV =
dt
FA=0 ve iyi kartrma sz konusudur.

rA dV arpm integral terimi dnda kabul edilir.
dN A d (C A V )
FA0 + rA V = =
dt dt
Ktle yani NA terimi konsantrasyon terimine evrilerek paral integral ayrlmas
uygulanrsa;
dC A dV
FA0 + rAV = V + CA
dt dt
dV
= FA0 olduundan;
dt
dC A
FA0 + rAV = V + C A FA0 elde edilir.
dt
Yeniden dzenlenirse;
dC A FA0 C F Eitlii elde edilir.

= + rA A A0
dt V V
dC A FA0
= (1 C A ) + rA
dt V
10
Bu tip reaktrler canl hcrelerle allan biyoreaktrlerde substrat inhibisyonu olduu

zaman tercih edilir (Smith,J.M.,1996).
1.6 Kesikli Biyoreaktr Sistemlerinin Daha ok Kullanlma Sebepleri
Kesikli ve srekli operasyon seimi istenen rn mktar ve endstriyel biyoraktrlerin

boyutlarn etkileyen bir faktrdr. Srekli operasyon genellikle tek hcre proteini, etanol
retimi ve atk su artm iin uygulanr. Hemen hemen dier btn endstriyel prosesler
kesikli veya yar kesikli sistemler kullanlarak gerekletirilir. Kesikli sistemlerin daha ok
kullanlma sebepleri ise:
1. rnlerin verilen belli bir zamanda ve az miktarda istenmesi

2. Piyasa ihtiyalarnn arada bir kesilebilir olmas
3. Belli rnlerin raf mrlerinin ksa olmas
4. Fermantasyon sonras ilemler iin fermantasyon svsnda yksek rn
konsantrasyonunun istenmesi
5. reme srasnda belli baz rnlerin sadece kararl fazda retilebilir olmas
6. Baz su (mikroorganizma trlerinin) kararszlklarndan dolay bunlarn dzenli
aralklarla yenilenmesinin gerekmesi
7. Srekli proseslerde hala birok teknik zorluklarla karlalmas (zbek, B., 2008).
11
2. ZOTERMAL KESKL REAKTRLER
Gerekte pek ok sistem ideal kabul edilir. Aslnda izotermal sitemler ok azdr.
2.1 deal Sistemlerde Reaktr Dizaynnn Temelleri

Genel Ktle Dengesi
Giren-kan+retim-Tketim=Birikim
ekil 2.1 Birim reaktr hacminde genel ktle denklii (Coker, A.,K.,2001)
2.2 Kesikli Reaktrlerde Ktle Denklii

Reaktr iinde ya da dnda madde ak sz konusu deildir.
Zamanla reaksiyon hz deiir. Zamann fonksiyonudur.
12
ekil 2.2 Kesikli reaktr (Coker, A.,K.,2001)
Reaksiyonlar iin genel tasarm denklii

Giren-kan+retim-Tketim=Birikim
V
dN A
FA0 FA + rA dV =
dt
Reaktr iine ve dna herhangi bir ak sz konusu olmadndan;

FA0=FA=0 olmaldr.
dN A V
= rA dV
dt
dN A
= rAV
dt
t=0 NA = NA0
t = t1 NA = NA1
Hacim sabitse mol says/hacim=konsantrasyon teriminden faydalanlr.
d (N A V ) dC A
= = rA
dt dt
Reaksiyonunun gerekletiini ve Ann limit reaktan olduu

kabul edilirse;
Dnm=Reaksiyona Giren A maddesi/Beslenen A maddesi
olarak tanmlanr.
13
NA=Reaksiyon sonucunda kalan Ann mol says

NA0=Balangta A maddesinin mol says olmak zere;
NA = NA0 - NA0X
Kesikli reaktrde dnm ifadesi: denklemi ile ifade edilir.
Reaksiyonunu temel alarak; Ann limitleyen madde

olmas durumunda oluacak sitokiometrik tablo;
Basncn ve scakln deimedii kabul edilerek aadaki tablo oluturulmutur [2].
Madde Sembol Balang Deiim Kalan
A A
B B
C C
D D
Inert I -------
________ ____________
ve denklikleri yukardaki tabloda uygulanmtr.
14
Eer reaksiyon sv fazda gerekleiyorsa ya da gaz faznda gerekleen reaksiyonlarda

herhangi bir mol deiimi sz konusu olmuyorsa reaktr hacmi sabit olarak alnr.
ve olmak zere
rnein reaksiyon hz iile tanmlanmsa dnm cinsinden ifadesi:
olur.
UYGULAMA: elementer sv fazdaki reaksiyon iin eit molde A

ve B beslemesi CA0 = 2 mol/dm3 yapldnda reaksiyon hzn dnm cinsinden ifade
ediniz. kA= .01 (dm3/mol)41/s [2].
ZM:
1) Hz ifadesi: -rA=kC3AC2B
2) Sitokiometri:
A maddesi iin:
Sv faz, v = vo (hacim deiimi yok)
B maddesi iin:
15
A maddesi reaksiyon sitokiometrisine gre limit reaktandr.
Reversible yani geri dnml reaksiyonlarda dnm faktrn bulmak daha

karmaktr. Hesaplamalar bir uygulama zerinde detaylandrlacaktr.
UYGULAMA: elementer reaksiyonunda Kc=20 dm3/mol ve CA0 = 0.2

mol/dm3tr.Kesikli reaktrde denge dnm oran Xeyi hesaplayn [2].
ZM:
Dengeye eriildiinde reaksiyon hz
ve reaksiyon sitokiometrisine gre
izelge 2.1 Mol deiim oranlar
Madde Balang Deiim Kalan
16
A NA0 -NA0X NA = NA0(1-X)
B 0 +NA0X/2 NB = NA0X/2
NT0 = NA0 NT = NA0 - NA0X/2
Sabit hacimde V = V0
2.3 Kesikli reaktrde Seri Reaksiyon Hesaplamalar
Bu seri reaksiyonlar u ekilde de yazlabilir:
Reaksiyon (1) : -r1A=k1CA
Reaksiyon (2) : -r2B=k2CB
Her Madde in
17
A maddesi
Yeni reaksiyon Hz
rA=r1A+0
Hz eitlii
r1A=-k1ACA
Greceli Hz
r1B=-r1A
T=0 zamannda
CA=CA0 integrasyonu
yaplrsa:
Mol Denklii
B maddesi
Bye Gre Net Reaksiyon Hz
Reaksiyon
18
r2B=-k2CB
Greceli Hzlar
Birletirilirse
ntegral
t = 0, CB = 0
Maksimum miktarda B elde etmek iin reaksiyon ne zaman durdurulmaldr?
stenilen rn Bnin Optimize Edilmesi
19
C Maddesi CC = CA0 - CB - CA
Seri Reaksiyonlarn ntegrasyonu
(1)
(2)
Eitlik (2)nin diferansiyeli alnrsa;
Eitlik 1 terimine blnrse;
imdi Eitlik (2) integre edilirse;
K1 integrasyon sabiti integre edilirse;
elde edilir.
20
Seri reaksiyonlarda optimum verimin alnabilmesi iin;

stenilen rn olan Bnin miktarn maksimum tutabilmek iin CBnin diferansiyelinin
alnmas gereklidir. Diferansiyel eitlii sfra eitleyerek optimum zaman (t opt ) hesaplanr
[2].
topt zm:
2.4 Deiken Hacimli Kesikli Sistemde Gaz Faz Konsantrasyonlar in

Konsantrasyonlarn Dnm Cinsinden fade Edilmesi
aA + bB cC + dD denkleminin kesikli sistemde gerekleen bir gaz faz reaksiyonu

olduunu ve reaksiyon srasnda bir miktar inert maddenin bulunduunu temel alarak
sitokiometrik tablo oluturursak;
izelge 2.2 Deiken hacimli kesikli sistemde bileenlerin konsantrasyon ifadesi
Konsantrasyon
Bileen Balang Deiim Mol Kalan Cinsinden
Mol fadesi
A NA0 NA0 x NA0 NA x cA0 ( 1 x)
B NB0 b b
cA0 QB
b
NA0 x NB0 NA0 x
a a a
C NC0 c c
cA0 QC +
c
NA0 x NC0 NA0 X
a a a
D ND0 d d
cA0 QD +
d
NA0 x ND0 NA0 x
a a a
21
I(inert) NI0 -- NI0 ( )

cA0 QI
Toplam NT0 1 b + c + d N x N NT NT0 + NA0 x

a a a Ao Ao
Tabloda Q deerleri ilgili bileenin mol saysnn A bileenin mol saysna orann
gstermektedir.
NB NC ND NI
QB QC QD QI
NA NA NA NA
Tablodan reaksiyon sonrasnda toplam mol saysnn NT NT0 + NAo x olduu anlalr.
Bu denklemin tretilebilmesi iin bir takm ksaltmalara gidilirse;

(Bu denklem tretilerek reaksiyon sonras son konsantrasyonlara geilecektir.)
NA0
ReaksiyonTamamlandigindaToplamMolSayisindakiDegisim yA
NTo
ReaktoreBeslenenToplamMolSayisi ve olmak zere,
d + c b 1 NAo 1 b + c + d
a a a N y A
T a a a
NT NT0 + NAo x NT0

denkleminde her iki taraf ile sadeletirisek;
NT NA0
1 + x
NTo NTo
NT
1 + y A x
NTo
NT
1 + x
NTo
.elde edilir.(1*)
22
Reaksiyon ncesi ve sonras sistemin basn,scaklk,hacim ve mol saylar deiecektir

ancak oran ayn kalacaktr.Sistem ncesi ve sonrasna PV=NRT uygulanrsa ve bu iki
denklem oranlanrsa;
P V NT R T
P0 V0 NT0 R T0
...Elde edilir.(2*)
V NT T P0

V0 NT0 T0 P (1*) ve (2*) birletirilirse; aadaki (3*) denklemi elde edilir.
T P0
V V0 ( 1 + x)
T0 P
..........denklemi elde edilir.(3*)
NA NA0 ( 1 x)
cA
V V V yerine (3*) denklemini koyulursa;
T P0
NA NA0 ( 1 x)
cA0
( 1 x)
cA
V T P0 ( 1 + x) T0 P
V0 ( 1 + x)
T0 P
elde edilir.
Benzer ekilde B,C,D ve inert madde konsantrasyonlarna ulamak iin tablodaki veriler
ve V tanmlamas birletirilerek denklemler elde edilir.
NB0 b NB0 b
NA0 x x
NB
NA0 a
NA0
T P0
a
(1 + x) T0 P
cB cA0
V T P0
V0 ( 1 + x)
T0 P
NC0 c NC0 c
NA0 + x + x
NC
NA0 a NA0
T P0
a
( 1 + x) T0 P
cC cA0
V T P0
V0 ( 1 + x)
T0 P
ND0 d ND0 d
NA0 + x + x
ND
NA0 a
NA0 a
T P0
(1 + x) T0 P
cD cA0
V T P0
V0 ( 1 + x)
T0 P
23
NI0 NI0
NA0
NI NA0 T P0
NA0
(1 + x) T0 P
cI cA0
V T P0
V0 ( 1 + x)
T0 P
Deiken hacimli sistemde gaz faz reaksiyonlar gerekleirken konsantrasyonlar ifade

ederken hacim deiiklii gz nnde bulundurulmal ve N deerleri balang hacminin
T , P, x ile ilikili olduu yeni V deerine blnerek konsantrasyona geilmelidir.
2.5 Reaksiyon Derecesinin Bulunmas
Arn reaksiyonunun kesikli reaktrde gerekletii varsaylarak [2] :
Mole Denklii:
Hz Eitlii:
Sitokiometri:
2.5.1 ntegral Metod
Sfrnc Derece Birinci Derece kinci Derece

a=0 a=1 a=2
24
Eer verilerle a=0,a=1 ve a=2ye uymuyorsa diferansiyel metodla reaksiyon derecesi

aramaya gidilir.
2.5.2 Diferansiyel Metod
Hz ifadesi ile gsterilmek zere:
Reaksiyon derecesi dCA/dt -CA grafiinden hesaplanabilir.
Bununla birlikte kesikli reaktrlerde genellikle konsantrasyon zamannn finksiyonu

eklinde deneysel datalarla kaydedilir. Grafikten ilgili zaman aralklarnda reaksiyon
hzna ilikin okumalar yaplr. Bulunan hz ifadeleri denklemde yerine konulduunda
reaksiyon derecesine ulalr [2].
A) Grafik Yntem
Zaman (s) 0 t1 t2 t3
3
Konsantrasyon (mol/dm ) CAo CA1 CA2 CA3
25
B) Polinom Yntem
CA = ao + a1t + a2t2 + a3t3 +a4t4 eklindeki denklemler bir bilgisayar program

yardmyla zme kavuabilir.
C) Denklem Formlleri Yntemi
olarak denklem zmlerinden hesaplamalara

gidilir.
2.5.3 Lineer Olmayan Analizlerin zm
a,k,E gibi parametre deerleri llen deer Pm ve hesaplanan deer Pc arasndaki farkn
toplamn minumum verecek ekilde bulunmas istenilir.
n minimum olmas istenir.
Zaman(s) 0 t1 t2 t3
3
Konsantrasyon (mol/dm ) CAo CA1 CA2 CA3
Konsantrasyon-zaman datalar iin Pm llen deer cA konsantrasyonudur.Hz denklii

integre edilirse;
26
Bu denklem yardmyla k ve a deerini tabloda gsterilen her CACi deerine karlk

hesaplatlr ve daha sonra llen deerle arasndaki farktan yararlanlr.
Btn data deiiklikleri toplanrsa:
k ve a deerlerinin tahmini minimize olan S2 deerleri iin bilgisayar hesaplamalar

yardmyla bulunur [2].
2.6 Reaktr Boyutlandrlmas
Kesikli reaktr pilot tasarmn ticari boyutta rn reten bir reaktre uygulayabilmek iin
reaktr boyutlandrlmas iin gerekli
olan parametrelerin ok iyi incelenmesi
gerekmektedir.
D Reaktr ap
J allan hacimdeki uzunluk
Wv alma hacmi
L Reaktrn toplam uzunluu
F Kullanlan hacmin reaktr toplam
hacmine oran
27
alma hacmi eitlik yardmyla hesaplanabilir (Coker,A.,K,2001).
2.7. Kesikli Reaktrlerde Enerji Denklikleri
28
zet olarak iyi kartrmal kesikli bir reaktrdeki enerji dengesi:
Adyabatik kesikli bir reaktrde i terimi ihmal edildiinde W=0 olduunda:
Yukardaki eitliklerin anlam kazanabilmesi iin bir uygulama zerinde dutulacaktr.
1)
2)
3)
4)
5)
29
6)
7)
Parametre Deerleri:
8) Adyabatik Reaksiyonu
Soutma:
30
UYGULAMA
Kesikli reaktr 0.2 C/dak olarak stlmaktadr. Scaklk

ve zaman parametrelerini ilikilendirerek balang
scakln bulunuz (Coker,A.,K,2001).
ZM
Her iki taraf Vye blnr.
31
3. ZOTERMAL OLMAYAN KESKL REAKTRLER
Birok reaksiyon ekzotermik veya endotermik bir dereceye sahiptir.

Eer scaklk oynamalar varsa bu reaksiyonun hzn etkiler.
Gerekte pek ok sistem ideal kabul edilir. Aslnda izotermal sitemler ok azdr
(Coker,A.,K,2001).
Q = UA(Th T)
Q = s transfer hz, J/s
U = Toplam s transfer katsays, J/m2 s K, W/m2 K
A = Istma/soutma yzey alan, m2
Th = Istma scakl, K (sabit say)
T = Sistemin reaksiyon scakl, K
P = toplam basn
dVR/dt = hacim genileme hz
Sistem tarafndan yaplan i:
ekil 3.1 zotermal olmayan reaktr (Coker, A.,K., 2001 )
Kartrcnn yapt i
Eitliin diferansiyeli alnrsa
32
UYGULAMA: zotermal kesikli reaktrde adyabatik ilemin gerekletiini varsayarak sv

faznda gerekleen bu reaksiyon ARNLER ile gsterilmektedir. Reaksiyonunun hz ifadesi
(rA) = kCA ve k=k0.e-E/RT eklinde belirtilmitir.
CA = Ann konsantrasyonu
E = Reaksiyon aktivasyon enerjisi
R = Gaz sabiti
T = Mutlak scaklk
kO = sabit say
cA0=1.0 gmol/L ve T0=300K E/R=300 K olmak zere 180 dakika sonraki CA ve T deerini
hesaplayn.
ZM
ncelikle gerekli eitlikler tretilir. Eitlikler elde edildikten sonra bilgisayar simlasyon
programlar yardmyla zme gidilir (Coker,A.,K,2001).
33
34
4. KAYNAKLAR
Coker, A.,K., Modelling of Chemical Kinetics and Reactor Design, Texas, 2001
Smith,J.M.,VanNess,H.C., Introduction to Chemical Engineering Thermodynamics, 3rd

Ed.,McGraw Hill,NewYork,1996.
zbek, B., Biyokimya Mhendislii Esaslar, Y.T., 2008-2009
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Batch_reactor
[2] http://www.engin.umich.edu/~cre/course/lectures/

Kesikli Reaktörler PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kesikli Reaktörler PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YILDIZ TEKNK NVERSTES

KMYASAL REAKTR TASARIMI

ZOTERMAL ve ZOTERMAL OLMAYAN KESKL

Proje Yneticisi: Prof. Dr. Belma Kn zbek

rencinin Numaras, Ad, Soyad

Kesikli reaktrler endstriyel proseslerde geni kullanm alan olan; rn kartrmas,

1.1 Kesikli Reaktrler

Kesikli reaktrlerde reaksiyon mkemmel bir homojenlikte gerekleir. Proses istenilen

ekil 1.1 Kesikli-Homojen Tip Reaktr (Coker, A.,K.,2001)

Kesikli reaktrlerin avantajlar

Kesikli reaktrlerin en en nemli dezavantajlar iletim maliyetidir.

ekil 1.2 Buhar ceketli stmal kesikli reaktr

1.2 Kesikli Reaktr Elemanlar

1.2.2 Istma-Soutma Sistemleri

Kesikli reaktrlerde oluan rnler genellikle proses sresince sy absorblar.ayrca svlarn

zellikle ila endstrilerinde i soutma ceketleri reaktrn daha kolay temizlenmesi

Ceket scaklna ayarlama zaman

Uniform ceket scakl

Is transfer katsays ayrca ok nemlidir. Geni hacimdeki kesikli reaktrlerde d soutma

ok eitli soutma ceketleri bulunmaktadr:

1.2.2.1 Tek d ceketi

Tek soutma ceketi tasarmlar reaktrn dnda

1.2.2.2 Yarm Bobin ceket

Yarm bobin ceket reaktrn dnda konumlanan bir

1.2.2.3 Sabit Akl Soutma Ceketi

Sabit akl soutma ceketi dierlerine gre daha yeni

1.3 Kesikli Reaktr Seimde Gz nnde bulundurulmas Gereken Etmenler

-rnlerin mevsimlik retilmesi gerekiyorsa (rnein gbre endstrisinde olduu gibi)

1.4 Kesikli Reaktrlerin Uygulama Alanlar

1.4.1 Kesikli Enzim Reaktrleri

Sabit hacimde iyi kartrmal reaktrlerdir.

vmax=maksimum hz ifade etmek zere reaksiyon hz substrat konsantrasyonundaki

t=0 ve t=t iin integrasyon yaplrsa;

Kmln (S0/S) + (S0 -S) = vmax t

Kesikli reaktrler gelime srecinde olan analizlerde kolay operasyon artlarnda

1.5 Kesikli Beslemeli Reaktrler (Yar Kesikli Reaktrler)

FA=0 ve iyi kartrma sz konusudur.

dC A FA0 C F Eitlii elde edilir.

Bu tip reaktrler canl hcrelerle allan biyoreaktrlerde substrat inhibisyonu olduu

1.6 Kesikli Biyoreaktr Sistemlerinin Daha ok Kullanlma Sebepleri

Kesikli ve srekli operasyon seimi istenen rn mktar ve endstriyel biyoraktrlerin

1. rnlerin verilen belli bir zamanda ve az miktarda istenmesi

2. ZOTERMAL KESKL REAKTRLER

2.1 deal Sistemlerde Reaktr Dizaynnn Temelleri

2.2 Kesikli Reaktrlerde Ktle Denklii

ekil 2.2 Kesikli reaktr (Coker, A.,K.,2001)

Reaksiyonlar iin genel tasarm denklii

Reaktr iine ve dna herhangi bir ak sz konusu olmadndan;

Hacim sabitse mol says/hacim=konsantrasyon teriminden faydalanlr.

Reaksiyonunun gerekletiini ve Ann limit reaktan olduu

NA=Reaksiyon sonucunda kalan Ann mol says

Kesikli reaktrde dnm ifadesi: denklemi ile ifade edilir.

Reaksiyonunu temel alarak; Ann limitleyen madde

Madde Sembol Balang Deiim Kalan

ve denklikleri yukardaki tabloda uygulanmtr.

Eer reaksiyon sv fazda gerekleiyorsa ya da gaz faznda gerekleen reaksiyonlarda

rnein reaksiyon hz iile tanmlanmsa dnm cinsinden ifadesi:

UYGULAMA: elementer sv fazdaki reaksiyon iin eit molde A

Sv faz, v = vo (hacim deiimi yok)

A maddesi reaksiyon sitokiometrisine gre limit reaktandr.

Reversible yani geri dnml reaksiyonlarda dnm faktrn bulmak daha

UYGULAMA: elementer reaksiyonunda Kc=20 dm3/mol ve CA0 = 0.2

ve reaksiyon sitokiometrisine gre