BLM

ISI KAYBI HESABI RNE

AMA

Is kayb hesab yapabilme.

1
 5.ISI KAYBININ HESAPLANMASI

5.1. Is Kayb Hesap rnei

Aada mimari projesi verilen 5. kat 512 nolu salon iin s kayb hesab yle yaplr:

ekil 5.1. rnek daire (Mimari Proje)

Binann yapld il: Eskiehir (D Scaklk -12 0C)

2
 izelge 5.1. Yerlerine Gre Is Hesabnda Kullanlacak D Scaklk Deerleri

Scaklk Merkez Scaklk Merkez Scaklk Merkez Scaklk

0 0 0 0
Merkez C C C C
Ermenek -9 GMHANE -12 Kadky -3 R Kzltepe -6
Eruh -6 Gndomu -3R Kadnhan -12 Ki -18
ERZNCAN -18 Gney -6 Kazman -24 Kilis -6
ERZURUM -21 Grpnar -18 Kadirli -3R Kiraz -3
Eskipazar -15 Grn -15 KAHRAMANMARA -9 Koarl -3R
ESKEHR -12 Hacbekta -12 Kahta 9R KONYA -12

Hesab yaplacak oda: Salon (22oC)

izelge 5.2 Tesisat Projelerinde Kullanlan Hava Scaklklar

Istlacak Hacmin Ad Scakl 0C

Istlacak Hacmin Ad Scakl 0C
1- KONUTLAR 5- FABRKA YAPILARI
Oturma odas ( salonlar ) Ar i yapan atlye ve montaj yeri
22 15
Yatak odas Hafif i yapan atlyeler
20 18
Antre, WC, Mutfak Kadn iilerin alt rg, biki ve diki
18 20
atlyeleri
Banyo 26 6- CEZA ve TUTUKEV
Merdiven 10 Tek odalar, yatak odalar 20
2- ve DARE Hafif i atlyesi ve kou 18
BNALARI
Berber, Terzi dkkn 20 Banyo, du, soyunma hacimleri 26
Lokanta, Otel ve pansiyon odas 20 WC 15

Hesab yaplacak dairede seilen odann d ve i duvarlar iin malzeme cinsi ve

kalnlklar aadaki gibidir:
DI DUVAR

1 1 d d 1
1 ... n
U i 1 n d

3
 ekil 5.2. Yzeysel s tanm direnleri

DUVAR

1 1 d1 d 1
... n
U i 1 n d

4
 izelge5.3.eitli Malzemelerin Is letim Katsaylar
Gaz beton duvar bloklar ile
duvarlar( TS 453e uygun ) 1200 0.50 5-10
TS 704, TS 705e uygun dolu veya 1400 0.58 5-10
dey delikli tulalarla duvarlar
1600 0.68 5-10
1800 0.81 5-10
7.3 2000 0.96 5-10
7.3.1 Normal derz kalnlnda ve 400 0.20 510
normal harla yerletirilmi 500 0.22 510
bloklarla duvarlar 600 0.24 510
700 0.27 510
800 0.29 510

4 Svalar, aplar ve dier har

tabakalar
4.1 Kire harc, kire-imento harc 1800 0.87 15-35
4.2 imento harc 2000 1,4 15-35
4.3 Al harc, kireli al harc 1400 0,7 10
4.4 Yalnz al kullanlarak
yaplm sva 1200 0,35 10
4.5 Al harl ap 2000 1,2 15-35
4.6 imento harl ap 2000 1,4 15-35

5.2. Is Kayb Hesab izelgesinin Doldurulmas

Hesaba balamadan nce oda numaras ve oda ad ve odann scakl izelgeye yazlr.
512 SALON 22 0C

1.STUN: Hesaba seilen bir ynden balanr. Biz rneimizde kuzey ynnden
baladk. Seilen ynde karlan alan niteliinde pencere, balkon kaps, i kap gibi alanlar
hesaplandktan sonra ana yap malzemesine bir sonraki satra geilir.

izelge 5.3. Is Kayb Hesabnda Yap Bileenleri in Kullanlan Semboller

Sembol Anlam
TP Tek Pencere
P ift Pencere
CP ift Caml Pencere
DK D Kap
K Kap
BK Balkon Kaps
BDD Bitiik D Duvar
KD Komu Duvar
DD D Duvar
Ko Kolon
Ki Kiri
BP Beton Perde
TBP Toprak Temasl Beton Perde
D Duvar
Ta Tavan

5
Kuzey ynde ift caml pencere (CP) hesab 1. satrda yaplacaktr. aret: CP

2.STUN: Yn: K (KUZEY) yazlr.

3.STUN: Camlar iin kalnlk stunu bo braklr. Duvarlar iin ise yap bileenlerinin
kalnlklar toplanarak yazlr.

4.STUN: Mimari projeden pencere uzunluu yazlr: ( 2.1 m )

5.STUN: Mimari projeden pencerenin ykseklii yazlr: ( 1.2 m)

6.STUN: 4. ve 5. satr arplr ve toplam alan yazlr: 2,1x 1,2= 2,52 m2

7.STUN: Ayn lde bir adet pencere olduundan:1 ad

8.STUN: karlan alan pencere hesabnda yazlmaz eer duvar alanndan pencereyi
karacaksak ( ) iareti ile belirtiniz.

9.STUN: Hesaplanacak alan yazlr: ( 2.52 m2 )

10.STUN: izelgeden PVC ift caml pencere iin toplam s geirgenlik katsays
U yazlr: (2.6)

PLASTK (PVC) PENCERELER

Basit tek caml pencere (TP) ve d kap (DK) 5.0
zel birletirilmi ift caml pencere (CP) 2,6

11.STUN: Salon 22 0C d scaklk Eskiehir ili iin 12 0C

T= 22-(-12) = 34 0C yazlr.

12.STUN: 9, 10, 11. stunlarn arpm yazlr. Bu zamsz s

Qo= A.U. T= 2,52. 2,6. 34 = 223W

KUZEY YNNDEK DI DUVAR HESABI

1 ARET DD
2YN K
3 KALINLIK 21 cm
4 UZUNLUK 4.96 m
5 YKSEKLK 2.5 m
6 TOPLAM ALAN4.96. 2,5= 12,4 m2
7 MKTAR 1 ADET
8 IKARILAN ALAN. 2.52 m2

NOT:Pencere alannn duvar alanndan karlmas gerekir

6
 9 HESABA GREN NET DUVAR ALANI YAZILIR
12.4 2.52 = 9.88 m2

10 D duvarn s geirgenlik katsays nceden hesaplanmt.

Bu deer yazlr1.03 W/ m2K

11 SICAKLIK FARKI 34 0C
12 Q= A.U.T= 9,88. 1,03. 34=346 W

Mutfak, yatak odas ve antre ynndeki alanlar iinde bu hesaplamalar yapldktan sonra
toparlanarak artrmsz s kayb bulunur1218 W

ARTIRIMLAR ( ZAMLAR)

Z= 1+%ZD + % Zw+%Zh

13.STUN (ZD): Tesisat konutta olduundan, sistem srekli almakta ve yalnz

geceleri ate azaltlmaktadr.

%7 Zam verilir.

izelge 5.4.Birletirilmi Artrm Katsays (ZD)

D W/ m2 K
letme Durumu 0.12-0.34 0.35-0.80 0.81-1.73 > 1.74

%ZD
1. letme 7 7 7 7
2. letme 20 15 15 15
3. letme 30 25 20 15

1. letme: Tesisat srekli almakta yalnz geceleri ate azaltlmaktadr.(Genellikle Konutlar)

7
 izelge 5.5. Kat Ykseklik Artrm Kat says (Zw)
Kat
Artrm 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

0% 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 4.3.2.1 5.4.3.2.1
5% 4. 4. 5.4. 5.4. 5.4. 6.5.4 6.5.4 6.5.4 6.5.4 6.5.4 7.6.5 8.7.6
10% 5. 6. 6. 7.6. 8.7. 9.8.7 9.8.7 9.8.7 9.8.7 10.9.8 11.10.9
15% 7. 8. 9. 10. 10. 11.10. 12.11.10 13.12.11. 14.13.12.
20% 11 12 13 14 15

14.STUN (Zw): 7 katl binann 5. katndaki bu mahal iin %5 zam verilir.

15.STUN (ZH): Oda kuzey ynnde olduundan %5 zam verilir.

izelge 5.6. Yn Artrm izelgesi ZH

YN G GB B KB K KD D GD
%ZH -5 -5 0 5 5 5 0 -5
16.STUN (Z):

Z= 1+0,07+0,05+0,05
Z= 1,17

ARTIRIMLARLA ISI KAYBI: 1218x 1,17 = 1425

5.3. Hava Sznts ( Enfiltrasyon ) in Gerekli Is Gereksinimi( Qs )

QS =
1
3
.6
(
al
)
RH
TZe ( W)

Forml ile hesaplanr.

Denklem sembollerinin anlamlar aadaki gibidir;

a: Szdrganlk katsays ( m3/h)
l: Pencere veya kapnn alan ksmlarnn uzunluu(m)
R: Oda durum katsays,
H: Bina durum katsays (kj/m3K)
T: ve d scaklklar arsndaki fark (K)
Ze: Her iki d duvarnda pencere olan odalar iin 1.2, dier odalar iin 1.0 alnan
katsaylardr.

8
a Szdrganlk katsays:

izege 5.7. Kap ve Pencerelerin Szdrganlk Katsaylar: a

Malzeme Pencere veya kap ekli a (m3/mh)

Ahap ereve Tek Pencere 3.0
ift Caml Pencere 2.5
ift Pencere 2.0
Plastik ereve Tek veya ift Caml 2.0
ift Pencere
Pencere 1.5
elik veya Metal ereve ift Caml Pencere 1.5
ift Pencere 1.2
Kaplar Eiksiz Kaplar 40.0
Eikli Kaplar 15.0
D Kaplar Aynen Pencere Gibi Hesaplanr.
a: ift caml plastik ereve 2 alnr.

Pencere lleri bilinmiyorsa aadaki izelge yardm ile hesaplanr.

izelge 5.8. Pencerelerin Alan Ksmlarnn Uzunluunu Yaklak Olarak Belirleyen izelge

Yapnn ekli Pencere veya

kapnn ykseklii W
A
0.50 7.20
0.63 6.20
0.75 5.30
0.88 4.90
Muhtelif ok 1.00 4.50
kanatl
pencereler 1.25 4.10
1.30 3.94
1.50 3.70
2.00 3.30
2.50 3.00
ki kanatl kap 2.50 3.30
Tek kanatl kap 2.10 2.60

rneimizde pencere lleri bilindiinden aadaki gibi hesaplarz:

Kuzeydeki pencere iin L1=0.5+1.2+0.5+1.2+0.5+1.2+0.5+1.2

L1= 6.8 m

Batdaki pencere iin L2= 0.5+1.2+0.5+1.2+1+1.2+1+1.2+1.2

9
 L2= 9m

izelge 5.9. Oda Durum Katsays, R

Kap A (D pencere alan) R

DP

A K ( kap alan)
Tahta veya Aralkl A /A <3 0.9
DP K
Plastik ereve Aralksz 0.9
A / A < 1.5
DP K
elik veya Aralkl A /A <6 0.9
DP K
Metal ereve Aralksz 0.9
A / A < 2.5
DP K
Tahta veya Aralkl 3<A /A <9 0.7
DP K
Plastik ereve Aralksz 0.7
1.5 < A / A < 3
DP K
elik veya Aralkl 6 < A / A < 20 0.7
DP K
Metal ereve Aralksz 0.7
2.5 < A / A < 6
DP K

R Oda Durum Katsays

R, ieri giren havann akp gidebilme durumunu belirtir. ou halde pencereler vastas
ile ieri szan hava, kaplardan dar szar. R katsays hava akmna oda durumunun gsterdii
direnci belirtir. Bu durumda R katsays (al) ile hesaba katlan hava miktarn ksan bir fren
gibidir. Tam olarak hesab ok zordur.
Normal ebatta pencere ve kaplar olan odalar iin R= 0.9, byk pencereleri, buna
karlk bir tek i kaps olan odalar iin ise R=0.7 alnr.
***R: 0,9 ALINDI **
H Bina Durum Katsays
Bina normal blgede serbest bina ve bitiik nizam olduundan 1.72 alnd.

izelge 5.10. Bina Durum Katsays H

Bina Durumu Katsays
Binann Bitiik Nizam Ayrk Nizam
Blgenin Durumu Durumu
Mahfuz 1,00 1,42
Normal Blge Serbest 1,72 2,43
ok Serbest 2,51 3,52

10
Ze DEER

Her iki d duvarnda pencere olduundan Ze deeri 1.2 alnd.

T SICAKLIK FARKI

T= Ti Td = 22-(-12)=34 0C

QS =
3
1
.6

(al
)
RH TZ e ( W )

1
= ( 2. 15,8 . 0,9 . 1,72 . 34 . 1,2 )
3.6

= 555 W

17. SATIR

Toplam s gereksinimi yazlr.

Qh= Q+ Qs
= 14345 + 555
= 1989 W

Hesaplamalardan sonra tesisat kat projesi izilir

11
 ekil 5.3. Hesab yaplan rnek daire projesi

12
 BLM

ISITICILARIN BELRLENMES VE
YERLETRLMES

AMA

Istc ve radyatrlerin hesaplanmas.

13
6. ISITICILARIN BELRLENMES VE YERLETRLMES

Odann s yknn belirlenmesinden sonra, mterinin de istei dikkate alnarak

radyatr tipi veya soba tipi belirlenir.
Odaya konulacak radyatr miktar;

Radyatr Miktar= Odann Is htiyac / Radyatrn Birim Is Deeri

fadesiyle hesaplanr.

1. Dkme Dilimli Radyatrler

a) Dkme dilimli kolonlu radyatrler b) Dkme dilimli perkolon radyatrler

c) Dkme dilimli ridem radyatrler 2. Dilimli elik Radyatr

3.Panel Radyatrler 4. Banyopan

ekil 6.1. Radyatr eitleri

14
6.1. Radyatr Ve Donanm Seimi izelgesinin Doldurulmas

izelge 6.1. Radyatr ve Donanm Seim izelgesi

15
 1.STUN: Odann nosu yazlr_______(512)
2.STUN: Odann ad yazlr_________(SALON)
3.STUN: Odann scakl yazlr_____(22 C)
4.STUN: Odann hacmi yazlr ______(m)
5.STUN: Odann hesap edilen s kayb yazlr(W)___(1989 W)

6. 2. Radyatr Seiminin Yaplmas

6.STUN: Radyatrlerin birim verimi stununda radyatr verimi hesaplanrken

firmalarn verdikleri kataloglardan faydalanlr.
rnek olarak Demirdkm firmasnn dkme dilimli kolonlu radyatr seilmitir.
Katalogun kullanmnda tesisattaki su scaklndan (Gidi C/ Dn C) ve oda scaklndan
(C) yararlanlr. Katalogda aranan tip radyatrn bir diliminin bir saatte verebilecei enerji
miktar bulunmaktadr.
rnekte, tesisat(90/70) lik sisteme gre almakta ve 512 nolu salon 22 C tr.

izelge 6.2. Ortalama Su Scaklnda Bir Dilim Radyatrn Is Gc

ekil 2. Radyatr dilim kesiti

4/65 (144/500) Radyatr tipi seilmitir. Birim verimi 114 Wtr. Ayn binada farkl
radyatr tipleri kullanlabildiinden bunun iin 9, 10, 11, 12 stunlar ayrlmtr.
Seilen 114 W 1 dilimin verebilecei s miktardr. ayet panel radyatr kullanlacaksa
bulunan rakam seilen radyatrn 1 m sinin verecei sy belirtir ve 7 stun kullanlr.

8. STUN: Bu stun 9. stundan sonra hesaplanr.

16
 9. STUN: Radyatrlerin cinsi rnek iin 4/65 (144/500) tipinde radyatr seilmiti
512 nolu salonun s kayb 1980 w tr. Birim radyatrn sl gc 114 w tr.
1989
Radyatr Miktar= =17,44 deeri bulunur.
114
O halde odann s ihtiyacn karlamak ancak 18 dilim radyatr karlayacaktr.
8. STUN: Radyatrlerin verimi yazlr. Hesaplanan radyatr dilim saysnn
toplamnn verebilecei s miktar hesaplanr. rnek iin;
1 dilim 118 W ve 18 dilim kullanlacakt.
18 x 114= 2052 W deeri bulunur.
Bu durum 1989W s kayb olan odaya 2052 W lk radyatr yerletirilecei sonucunu
karr.
izelge 6.3. Radyatr ve Donanm Seimi izelgesi

13.STUN: Radyatr grubu stunudur. rneimizde 18 dilim radyatr iin 2 grup

belirlenmitir iki grup radyatr iki cam altna konulabilir.
14.STUN: Radyatr konsolu stunudur. Her gruba 2 konsol hesabyla toplam 4
konsol belirlenmitir.
15.STUN: Radyatr kelepesi stunudur. Her gruba 1 kelepe hesabyla toplam iki
kelepe belirlenmitir.
16, 17, 18 STUNLAR: Radyatr vanas stunudur vanadan 2 adet kullanlmtr.
19, 20, 21 STUNLAR: Rekor stunudur rekordan 2 adet kullanlacaktr.

6.3. Radyatrlerin Yerletirilmesi

Radyatrlerin konulaca duvar, mutlaka yaltlmal, radyatrlerin yerden ykseklii en

az 7 cm, duvardan uzakl en az 4 cm olacak ekilde monte edilmelidir.
Radyatr verimi yerletirme biimi ile birlikte, radyatrn ni ile kapanma ekline de
baldr. Radyatrn ni ile kapatlmas %5 ile %25 arasnda verim dklne neden olabilir.
Ancak, dekoratif nedenlerle kapatlmas isteniyorsa alttan souk havann girmesine ve
stten scak havann kmasna izin verecek ekil dnlmelidir. Bunun dnda radyatr nne
perde, dolap, masa vb. eyalarn konulmamasna dikkat edilmelidir. Aadaki ekillerde ni
ebadnn ve eklinin radyatr verimine etkileri verilmitir.

17
 ekil 6.3. Radyatrlerin yerletirilmesi ve ni ebadnn radyatr verimine etkisi
Hem mimari hem de teknik adan radyatrlerin yerletirilebilecei en uygun yer olarak
pencere altlarndaki duvar nerilir. Pencere altlarndaki mevcut duvar yksekliine uygun
18
radyatr seilir. Bu nedenle mimarn pencere altlarndaki demeden ykseklii belirlenirken
standart radyatr tiplerini gz nne almas gerekir.

Radyatr arkalar bina yaltmnda yaltm yaplmamsa radyatr arkasna s yanstcl

d yzeyle kapl olan bir yaltm malzemesi konulmaldr. Bu yaltm malzemesi yerletirilirken,
radyatr ile levha arasndaki uzakln en az 4 cm olmasna dikkat edilmelidir.

Odann scaklk farknn en fazla olduu yer, radyatr arkasndaki duvar olduundan
birim alan bana en fazla kayp burada olacaktr. te bu nedenle bu noktada yaltm nemlidir.
Is kaybn nemli lde azaltr.

Radyatrlerin banyo gibi slak hacimlerde ve mutfak gibi mahallerde yerden yukarya
konulmas durumunda radyatr s gcnn % 10 azalacann hesaba dhil edilmesi uygun
olacaktr.

DEV:

rnek projedeki 511 Nolu mutfak iin radyatr seimini yapnz.

19
 BLM

KAZANLAR, KAZAN DARES VE

GENLEME DEPOLARI

AMA

Kazan ve genleme depolar seimi yapabilme.

20
7. KAZANLAR

7.1. Kazanlar, Kazan Dairesi ve Kazan Seimi

7.1.1. Kazanlarn Snflandrlmas

1.Kazan malatnda Kullanlan Malzemeye Gre

a) Dkme dilimli kazanlar
b) elik kazanlar

2. Kazan Ocak Tipi, Tasarm ekli ve Gazn Ocak Dna Atlna Gre
a) Tam yanl kazanlar
b) Alttan yanl kazanlar

3. Kullanlan Yaktn Cinsine Gre

a) Gaz yaktl kazanlar (Doalgaz, LPG)
b) Sv yaktl kazanlar (Motorin, Fuel-oil)
c) Kat yaktl kazanlar (Kmr)

4.Yanma Odas Basncna Gre

a) Kar basnl kazanlar (Ters basnl)
b) Kar basnsz kazanlar

5. Istc Akkann Cinsine Gre

a) Scak sulu kazanlar
b) Kzgn sulu kazanlar
c) Alak basnl buhar kazanlar
d) Yksek basnl buhar kazanlar

6. Kazann Yapsal Tasarm Asndan

a) Alev borulu kazanlar
b) Alev duman borulu kazanlar
c) Duman borulu kazanlar
d) Su borulu kazanlar
e) Radyasyon kazanlar

7. Kazan ekline Gre

a) Yarm silindirik kazanlar
b) Yatk konumlu tam silindirik kazanlar
c) Dik konumlu tam silindirik kazanlar
d) Prizmatik paket kazanlar

21
 7.1.2. Kazan Dairesinin Yerletirilmesi

16 Ocak 1985 tarih ve 186637 sayl Resmi Gazetede yaynlanan ynetmelie gre,
kazan kenarlarnn duvardan veya duvara monte edilmi cihazlardan uzakl en az 70 cm, iki
kazan arasndaki uzaklk en az 40 cm olmaldr. Kazan dairesinin ykseklii kazan zerinde yer
alacak ekipmanlarn gerektiinde tamir ve bakmnn yaplmasnda zorluk karmamas iin en
yksek kazan aksesuarnn zerinde, en az bir metrelik bir serbest mesafe bulunmaldr. Kazann
eitli ynlerden braklacak mesafenin kazann L uzunluu cinsinden boyutlar iki ve
kazana ilikin yerletirme emalarnn verildii dzenlemeler aadaki ekillerde gsterilmitir.
Tek kazan olmas durumunda, kazan kenarnn duvarlardan uzakl iin iki kazann
kazan dairesine yerletirilme ekli esas alnr.

ekil 7.1. ki kazann kazan dairesine yerletirilmesi

ekil 7.2. kazann kazan dairesine yerletirilmesi

Bacalar duman geiine kolaylk salamak ve s transferini azaltmak iin i ve d

ksm sval olmaldr. Ayrca baca klarnn komu binalardan en az 6 m uzakta ve bina
22
mahyasnn en az 80 cm zerinde olmaldr. Baca yapmnda yn deiiminden kanlmal,
mutlaka yn deiimi gerekiyorsa en az % 60 eimli olmaldr.
Kazan dairelerinde yanma iin gerekli temiz havann girebilmesi iin zemin dzeyinde
ve baca kesitinin en az % 50si kadar kesitte bir temiz hava giriiyle d havaya balanmaldr.
Kazan dairesinin ierisinde toplanabilecek pis havann atlmas iin baca kesitinin en az % 20si
kadar kesitte ve kazan dairesinin tavan dzeyinde bir pis hava bacas bulunmaldr.

7.2. Kazan Kapasitesi Ve Istma Yzeyi Hesab

Sv yaktl (motorin, fuel-oil) ve doalgaz kazanlarnda kazan kapasitesi sl kapasite

olarak tanmlanr.
Bu durumda kazan kapasitesi yle hesaplanr.

Q =Q K h
( 1+ Z R
)
Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir:

Q K
: Kazan kapasitesi (W)

Q : Istclarn toplam s kapasiteleri (W)

h

Z R
: Is yk artrm katsays,

Z R
Katsays iin durum tanmlanmtr:
1. Ana datma ve toplama borular yaltlm, scak hacimlerden geiyor ve
Kolonlar duvarn i yzeylerinde bulunuyorsa , Z R : 0,05 alnr.
2. Ana datma ve toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden geiyor
ve kolonlar duvarn i yzeyinde bulunuyorsa, Z R : 0,10 alnr.
3. Ana datma ve toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden veya
kanallardan, kolonlar ise tesisat bacalarndan geiyorsa; Z R : 0,15 alnr.

Kmrl tip kazanlarda kazan kapasitesi, stma yzeyi ile tanmlanmaktadr. Kmrl
kazanlarda stma yzeyi hesabnda Q stclarn toplam s kapasiteleri deeri esas alnr.
h
Sistemde tek kazan kullanlacaksa ( DIN 4701 e gre ) kazan yzeyi hesabnda u
forml kullanlr:
Qh
AK = Kk (1+ Z R )

A : Kazann metrekare cinsinden alan (m)

K
Kk: Kazann birim stma yzeyine den sl gc (W/ m)

Kk deeri iin;

Sv yakt kullanlmas durumunda, 90/70 scak su kazan iin Kk= 9300 W/ m

Linyit kullanlmas durumunda 90/70 scak su kazan iin Kk= 7000 W/ m
Deerleri alnacaktr.
Hesap sonucu kazan stma yzeyi kesirli karsa bir st tam sayya ykseltilir.

23
 7.3. Kazan Seimi in rnek

Bir binann toplam s ihtiyac 198000 W ise buna karlk gelen kazan seimini
yapalm:
Binann s ihtiyac: 198000 W
Kazan kapasitesi Q :
K

Q = Q ( 1+ Z
K h R
)

Z = 0,10 Ana
R
datm ve toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden
geiyor ve kolonlar duvarlarn i yzeyinde bulunmaktadr
Z R = 0,10 alnr.
Q = Q ( 1+ Z )
K h R

Q = 198000(1+0,10)
K

Q =198000 . 1,1 = 217800 W

K
izelge 7.1. Teknik zellikler

Firma katalogundan MD7 kazan seilmitir.

7.4. Genleme Depolar ve Gvenlik Borular

Scak sulu stma sistemlerinde 90/70 ortalama su scakl 80 C dir. ehir ebekesi
suyu da 10 C civarndadr. Su 10 C dan 80 C scakla stldnda suyun zgl hacmi
Kazan Dilim G Kazan Su Baca Boyutlar Yaklak Yaklak
Tipi Says Doalgaz ve Motorin Fuel Oil Gaz Gidi- Balants Bo Su
No:5 Ksm Dn (D ap) Arlk Hacmi
Kcal/h kw Kcal/h kw Direnci (mm) ( mm) Gen Yk Der (kg) (lt)
(mmSS) (mm) (mm) (mm)
MN5 5 54000 63 - 2.0 42 150 620 1270 716 325 39
MN6 6 69000 80 - 4.1 42 150 320 1270 826 375 48
MD4 4 90000 105 - - 6.0 65 203 845 1165 815 430 65
MD5 5 124000 144 - - 7.0 65 203 845 1165 945 510 78
MD6 6 158000 184 103000 120 10.0 65 203 845 1165 1075 590 92
MD7 7 192000 223 125000 145 15.0 65 203 845 1165 1205 670 105
MD8 8 225000 262 147000 171 23.0 65 203 845 1165 1335 750 119
MD9 9 258000 300 169000 197 33.0 65 203 845 1165 1465 830 132
MK8 8 275000 320 193000 224 9.0 100 250 1122 1553 1414 1551 219
MK9 9 325000 378 244000 284 12.7 100 250 1122 1553 1542 1710 247
MK10 10 375000 436 281000 327 16.4 100 250 1122 1553 1670 1868 275
MK11 11 425000 494 318000 370 21.1 100 250 1122 1553 1798 2049 302
MK12 12 475000 552 355000 413 26.3 100 250 1122 1553 1926 2206 330
MK13 13 525000 611 392000 456 16.6 100 350 1122 1553 2054 2365 358
MK14 14 575000 669 429000 499 20 100 350 1122 1553 2182 2533 386
MK15 15 625000 727 466000 542 23.8 100 350 1122 1553 2310 2702 413
MK16 16 675000 785 503000 585 27.6 100 350 1122 1553 2438 2857 441
MK17 17 725000 843 540000 628 31.4 100 350 1122 1553 2566 3015 469
MK18 18 775000 901 580000 675 35.1 100 350 1122 1553 2694 3172 496
MK19 19 825000 959 618000 718 38.8 100 350 1122 1553 2822 3331 524
MK20 20 785000 1017 656000 762 42.5 100 350 1122 1553 2950 3489 552

yaklak % 3 orannda bir deiim gsterir.

Suyun younluk ve zgl hacmin scaklkla deiimi aadaki izelgede gsterilmitir.

24
 ekil 7.4. Suyun younluk ve zgl hacminin scaklkla deiimi

Genleme depolar sistemdeki basncn kontrol ve sisteme gerekli su desteinin

salanmas bakmndan ok nemlidir.
Genleme depolar iki tiptir. Bunlar;
1.Ak tip genleme depolar
2.Kapal tip genleme depolar

7.4.1. Ak Tip Genleme Depolar

Atmosfere ak olarak altrldklar iin ak genleme depolar olarak adlandrlr.

Genleen su hacmini toplamak zere datm sisteminin en yksek noktasndan biraz daha
yksee yerletirilirler. Eer genleme deposu datma sisteminden daha yksek bir noktaya
yerletirilmezse zellikle pompann dnte olduu sistemlerde st kat radyatrler hava yapar.

25
 ekil 7.5. Ak tip genleme depolu alttan datmal alttan toplamal stma sistemi

Kazanlarda genleen su gidi emniyet borusu vastasyla genleme deposunda toplanr.

Tesisattaki su souduu zaman tesisatn eksilen suyu dn emniyet borusu vastasyla genleme
deposu tarafndan tamamlanr. Ak genleme depolar atmosfere ak olduundan sistemde
basn ykselmesi durumunda sistemin emniyetini salar.
Sistemin ilk devreye alnmas srasnda ehir ebeke suyu ile sistem doldurulur. Bu
doldurma srasnda sistemdeki havann alnmas gerekir. Sistemin havas genelde tesisatn en st
noktasnda havalk borularnn topland hava tplerinden yaplr. Baz sistemlerde direkt
genleme deposuna da balant yaplarak sistemin havas atlabilir.
Sistemde herhangi bir sebeple tkanma olursa basn tehlikeli noktalara kabilir. Bu
durumda genleme deposu emniyet borular vastasyla tehlikeyi ortadan kaldrabilir.
Tesisattaki genleen su hacmi aadaki forml ile hesaplanr.

Vg= 0,08 Vs (lt)

Vg: Genleen su hacmi (lt)

Vs: Tesisattaki su hacmi (lt)
Ak genleme deposunun hacmi;

Vgen.dep.ak = 0,00215 Qk (lt) forml ile hesaplanr.

Qk: Kazann sl kapasitesi (W)

Tesisatta bulunan her kazan kapasitelerine gre ayr genleme deposu konulmas
nerilmektedir. Fakat uygulamada genelde 2 veya 3 kazan 1 genleme deposuna balanr.
Emniyet gidi, emniyet dn borularnn zerine vana kesinlikle konulmamaldr.
26
 Haberci borusu vastasyla tesisattaki su seviyesi kontrol edilir. Eer haberci
borusundan su gelmiyorsa tesisata su takviyesi yaplr.
Gidi ve dn emniyet, boru aplar u formlle bulunur:

d gidi= 15+ 1.5x 0,86Qk / 1000 (mm)

d dn= 15+ 0,86Qk / 1000 (mm)
Qk: Kazann sl kapasitesi (W)

eitli tipteki genleme deposu balant ekilleri aada verilmitir.

ekil 7.6. Ak tip genleme depolarnn tesisata balant ekilleri

eitli genleme depolar iin gidi emniyet ve dn emniyet boru aplar aadaki
izelgede gsterilmitir. Haberci boru ap genellikle tir.

izelge 7.2. eitli Genleme Depolar in Gidi Ve Dn Emniyet Boru aplar

ap Kazan Kapasitesi (W)

Gidi Dn
Borusu Borusu
Halinde Halinde
25-1 58150 116300
32-1 " 151190 337270
40-1 325640 732690
50-2 639650 1430490
60-2 1046700 2326000
70 1628200 3489000
80 2209700 4652000
90 2907500 6512800
100 3721600 8373600

Tesisattaki su miktar Vg=0,08 Vs forml ile hesaplanr. Ancak kazan, radyatr ve

boru ilerindeki su miktar iin retici firma kataloglarndan yararlanlr. Borularn su
kapasiteleri, kazan ve stclardaki yaklak su hacimleri aadaki izelgelerde gsterilmitir.

27
 izelge 7.3. Kazan ve Istclar Yaklak Su Hacimleri
Dkm radyatrler 900 mm 3.5 lt/m
Dkm radyatrler 200-500 mm 4.0-5.0 lt/m
elik radyatrler 900 mm 5.0 lt/m
elik radyatrler 200-500 mm 6.0 lt/m
Panel radyatrler 1.0-5.0 lt/m
Konvektrler 0.2-0.4 lt/m
Dkm kazanlar 0.5-1.0 lt/m
elik kazanlar 2.0-4.0 lt/m

izelge 7.4. Borularn Su Kapasitesi

Genleme depolar TSE 713 te boyutlandrlmtr. Depo hacmine gre standart genleme
deposu boyutlar ve kazan kapasitesine bal olarak tesisattaki su hacmini veren diyagram
aada gsterilmitir.

izelge 7.5. Ak Tip Genleme Deposu Boyutlar

28
 ekil 7.7. Kazan kapasitesine bal olarak tesisattaki su hacmi

Yerletirme problemleri, ok souk blgelerde donma olaylar ve sistemde daha fazla korozyon
yapmas ayrca ek boru maliyeti gibi nedenlerle gnmzde kapal genleme depolar tercih
edilmektedir.

7.4.2. Kapal Tip Genleme Depolar

Kapal tip genleme depolar kazan dairesine yerletirilir. Bu nedenle sistemdeki su

seviyesi her an kontrol edilebilir. Ayrca donma problemi de ortadan kalkar. Tesisata emniyet
gidi, emniyet dn ve haberci borularnn da ekilmesini ortadan kaldrr.
Kapal genleme depolar diyaframl veya byk kapasiteli olanlar gaz yastkl olabilir.
Diyaframl tip kapal genleme deposu aada gsterilmitir.

ekil 7.8. Diyaframl tip kapal genleme deposu

Sistemde mutlaka emniyet ventili ve manometre bulundurulmak zorunludur. Sistemde

yayl veya diyaframl emniyet ventili kullanlabilir. Bu ventillerin boyutlar aada verilmitir.

29
 izelge 7.6. Diyaframl Emniyet Ventili Seimi ( 3 Barlk letme Basncna Kadar Kullanlr)

Emniyet Istma Gc kcal/h

ventili ap Kw
DN 15 (R ) 50 (45000)
DN 20 (R ) 100 (90000)
DN 25 (R 1) 200 (175000)
DN 32 (R 1 ) 350 (300000)
DN 40 (R 1 ) 600 (ca.500000)
DN 50 (R 2) 900 (ca.750000)

izelge 7.7. Yayl Emniyet Ventili Seimi ( Sistem s gcne gre)

Efektif 1 1 1 2 2 3 4 Emniyet
Basn 20 25 32 40 50 65 80 100 Ventili
(bar) ap
1.0 119 186 310 477 746 1261 1910 2984
Sistem
1.5 157 245 406 626 978 1653 2504 3912
2.0 173 270 448 691 1080 1825 2765 4320
Is
3.0 234 366 608 936 1463 2472 3745 5852
3.5 264 412 685 1055 1648 2786 4220 6593 Gc
4.0 292 456 758 1168 1824 3083 4670 7297
4.5 318 497 826 1273 1989 3361 5092 7957 kW

5.0 344 538 894 1378 2154 3640 5514 8615

5.5 370 578 960 1480 2313 3908 5920 9251

7.4.3. Kapal Genleme Depolarnn Faydalar

1. Sistem atmosfere kapal olacandan korozyon azalacak, dolaysyla sistemin mr

uzayacaktr.
2. Sistemde basn dalm eit olacandan, tm radyatrlerde snma dengeli hale gelecektir.
Bylece sistemde az snma problemi ortadan kalkacaktr.
3. Kazan dairesine monte edileceinden, atya ekilen emniyet borular ve haberci
borularndan, genleme deposu ve emniyet borular yaltmndan ve iilikten tasarruf
salanacaktr.
4. atdaki genleme deposu kalkacandan buradaki s kayb nlenmi olur.
5. Ak genleme depolarnda donma problemi, kapal genleme depolarnn kazan dairesine
yerletirilmesiyle ortadan kalkar.
6. Sistemdeki su seviyesi her an gzetim altndadr.

Gnmzde artk stma sistemlerinde kapal genleme depolar kullanlmaktadr.

Kapal genleme depolar sv ve gaz yaktl stma sistemlerinde kullanlmaktadr.
ift kazanl bir sistemdeki kapal genleme deposunun sistemdeki yeri ve sisteme
balants aadaki ekillerde gsterilmitir.

30
 ekil 7.9. ift kazanl bir sistemde kapal genleme deposunun sistemdeki yeri

ekil 7.10. Kapal genleme deposunun sisteme balant ekli

Kapal genleme depolarnn hacmi u formlle hesaplanr;

V .e
Vgdk= (lt)
1 Pst / Pst

Vgdk.: Kapal genleme deposunun hacmi (lt)

V: Tesisattaki su hacmi (lt) (Kazan kapasitesine bal olarak tesisattaki su
hacmi diyagramndan)
e: Suyun 10C ile 90 C aras zgl hacim art ( e: 0,0355 dm/kg)
Pst: Sistemdeki statik su seviyesine karlk gelen basn ( bar)

H st (mSS )
Pst= +1
10(mSS / Bar )
Pst: Maksimum iletme basnc (bar)
Pst=Pst+1

Pst ve Pst basnlar, kapal genleme deposu hacmi forml kullanlrken, 1 bar
eklenerek mutlak basn olarak yazlmaldr. st basn hesaplanrken de statik basnca 1 ile 2
bar arasnda bir deer eklenmelidir.

31
 7.4.4. Kapal Genleme Deposu Seimi in rnek

105 KW kapasiteli bir kazan iin genleme deposu belirleyelim

1. Sistemde panel radyatr kullanlm olsun
2. Sistem 90/70 lik bir sistemdir
3. Statik su ykseklii 10 mSS
4. letme basnc: 2 bar
5. Emniyet ventili ama basnc: 2.5 bar
Not: Emniyet ventili ama basnc iletme basncndan 0.5 bar byk ayarlanmaldr.
6. Tesisattaki su hacmi 105 KW g ve panel radyatr iin V: 1100 lt

7. Statik basn
Hst 10
Pst= +1= +1=2 Bar
10 10
8. st basn
Pst=Pst+1=2+1=3 Bar

9.Kapal genleme deposu hacmi

V .e 1100 x0.0355
Vgdk= = =117.15 lt
1 Pst / Pst 1 2 / 3

Not: Katalogdan ERM 200 genleme deposu seildi. Bu seim tablo ve diyagramlar
yardmyla yaplmtr. Teknik eleman tesisatn durumunu gz nne alarak kapasiteyi
artrabilir.

32
izelge 7.8. Standart Uygulamalar iin Kapal Genleme Deposu Seimi

izelge 7.9. Genleme Deposu Katalogu

Maksimum Max.
Tank
letme letme ap Ykseklik Balant
Model Hacmi
Basnc Scakl (mm) (mm) R
(lt)
(bar) (C)
ERM 50 50 6 110 375 555 1
ERM 80 80 10 110 460 870 1
ERM 110 110 10 110 460 940 1
ERM 200 200 10 110 590 1215 1
ERM 300 300 10 110 640 1375 1
ERM 500 500 10 110 750 1560 1
ERM 750 750 10 110 800 1980 2
ERM 1000 1000 10 110 900 1980 2
ERM 1500 1500 10 110 1200 1560 2
ERM 2000 2000 10 110 1200 1960 2
ERM 2500 2500 10 110 1200 2830 3
33
 ekil 7.11. Kapal genleme deposu

7.4.5. Kapal Genleme Depolarnn zellikleri

Standart uygulamalarn yan sra konforlu uygulamalar iin daha yksek kapasiteli
genleme depolar nerilmektedir.
350 kW kapasitesinin altnda diyaframl tip genleme deposu olan sistemlerde uyulmas
gereken kurallar unlardr.
1. Sadece sv veya gaz yaktl iin kullanlabilir.
2. Statik ykseklik 15 m yi gememelidir.
3. Sistem, termostatik kontrole ve limit termostatna sahip olmaldr.
4. Kazan dairesinde emniyet ventili olmaldr.
5. Sistemde termometre ve manometre bulunmaldr.

350 kW kapasitesinin stnde ya da 350 kW nn altnda olup, statik su ykseklii 15

metreyi geen tesislerde uyulmas gereken kurallar unlardr;
1. Maksimum su gidi scakl 100 C ve basn maksimum 5 bar olmaldr.
2. Termostat ve limit termostat kontrol bulunmaldr.
3. Sadece sv veya gaz yakt kullanlmaldr.
4. Emniyet ventili bulunmaldr.
5. Prosestat ve su seviyesi kontrol bulunmaldr
6. Sistemin basnlandrlmas genleme deposundaki basnl gazla, hava
kompresr ile veya basnlandrma pompas ile gerekletirilir.
7. Tesisatta manometre ve termometreler bulundurulmaldr.
8. Sistemde basn testi yaplmas gerekir.

34
 BLM

BORU API HESABI

AMA

Kalorifer sistemlerinde boru aplarn hesaplayabilme.

35
 8. BORU API HESABI
8.1. Scak Sulu Istma Sistemlerinde Boru aplarnn Belirlenmesi Ve Pompa
Seiminin Yaplmas
Tesisatta kullanlan boru aplarnn belirlenmesi ve pompa seimi yapabilmek iin boru
ap hesap izelgesinin doldurulmas gerekir.
izelge 8.1. Boru ap Hesab izelgesi

Pompa seiminde kazanda yatayda en uzak ve deyde en yukarda olan radyatre giden
boru hatt esas alnr. Bu hatta kritik devre denilir.
Dolam pompas basn kayb hesab yapabilmek iin;
Boru ap hesab izelgesi doldurularak pompann toplam basn deeri hesaplanr.
Pompal stma sistemlerinde toplam basn aadaki gibidir.
H= (LR)+ Z (mm SS)
Yukardaki denklemde geen deikenler unlardr:
L: Boru paralarnn uzunluklar (m),
R: Metre boru bana basn kayb (mmSS/m)
Z: zel diren kayplar,

36
 Yukardaki denklemde Z nin izelge ile belirlenmesinde kullanlan sirklasyon hz ve
boru ap bilinmemektedir. Ayrca H basncda bilinmemektedir. Sadece tesisat hakknda bilgi
vardr.
Tesisat oluturan kazan, kollektr, boru, vana, radyatr, genleme deposu ile dier
donanmlarn dey grntl ve iki boyutlu olarak gsterilen proje izimine kolon emas denir.
Kolon emalarnda dey ller kat plan leinde fakat yatay ller leksizdir. Yatay
lleri farkl olan radyatrler deiik ykseklikte izilir.
Tesisat emasnda borularn zerinde tad s miktar yazlr. Bu halde tesisatn
almas bakmndan birbirine edeer olan farkl ap deerlerinin kabul edilmesi mmkndr.
Ekonomik adan ap deerleri kk seilirse maliyet decektir. Kk ap semekle
sirklsyon hzlar da artar. Fakat bu durum basn dmn artracandan pompann tkettii
enerji miktarn da artrr. Aksi durumda dk hzlar boru ebekesinin pahalya mal olmasna
fakat iletme giderlerinin dmesine neden olur.
Kazan knda hz, maksimum 0,80 m/sn olmal ve radyatr devresine doru dzgn
bir ekilde dmelidir. Radyatr devrelerinde ise hz maksimum 0,30 m/sn olmaldr. Kritik
devre radyatrnde maksimum hz 0,20 m/sn olmaldr.
Ayrca sistemde 3 yollu vana, fan coil v.b. ok zel direnler varsa bunlar gerek
diren deerleri kritik devre hesabna eklenmelidir.
R Basn dmn semek yaygn olarak kullanlr. Scaklk d T= 9070= 20
C iin yaklak olarak u R deerleri alnabilir.
a) Sistemin pompa durduu durumda da almas bekleniyorsa, R= 2,5 3 mmSS/ m

b) Pompa devre d kaldnda tabii sirklsyonla almas beklenmiyorsa,

Kk tesisler iin; R= 5- 8 mmSS/ m

Byk tesisler iin; R= 1015 mmSS/ m

deerleri alnabilir.

37
 8.2. Hesap Yntemi
Boru ap hesab yaplrken boru ap hesap izelgesi doldurulmaldr.

izelge 8.2. Boru ap Hesap izelgesi

a stununa, para numaras,

b stununa, boru parasnn tad s miktar,
c stununa s miktar
d stununa, boru parasnn uzunluu,
e stununa, boru parasnn ap,
f stununa, boru parasndaki su hz,
g stununa, boru parasnn metre bana basn kayb,
h stununa, boru parasnn srtnme kayb,
i stununa, boru parasnn toplam zel diren says,
k stununa, boru parasnn zel kayplar yazlr.
e ve k stunlar yaklak boru apna gre yaplr. Boru ebekesinde dzensizlikler
grld taktirde elde edilen ilk boru ap deitirilerek uygun bir ak salanmaldr.
Deitirilmi boru apna gre yaplan hesaplar l ve q stunlar arasna kaydedilir. Boru
hesab, yaygn olarak daha sonra anlatlaca gibi R balang kabul ile yaplr. Deitirilen
boru apna gre hesap yapmann bir amac da seilen 2 farkl R deeri ile yaplan
hesaplamalarn karlatrlmasn yapmaktr. Kayplar arasndaki fark boru ap hesab
izelgesinin r ve s stununa kaydedilerek en uygun R seimi yaplr.
Tesisatn zel direnlerinin hesaplanabilmesi sirklsyon hz deerinin
belirlenmesinden sonra mmkn olabilir. (Toplam kizi) deerleri , (kizi) deerleri hesabnn
yapld deerlerini hesaplama izelgesinin hazrlamasndan sonra bulunur.

38
 izelge 8.3. Deerlerini Hesaplama izelgesi

Boru ap hesaplanrken hesaba esas olarak bir R deeri seilir. Bu arada ap seilirken
su hzna da baklmaldr. Branmanlarda en kk deerinde olan su hz, boru aplar
bydke dzgn ekilde artrlmal ve kazan giriinde en byk hza ulalmaldr.
Kk apl borularda sessiz alma iin su hz 0,8 m/sn den byk olmamaldr.
Daha hassas bir alma iin ana boruda su hz W< 0,5 m/s ve kolonlarda W< 0,3 m/s
alnmaldr. Bu kriter dikkate alnarak:
1- Kolon projesi izilir.
2- Her boru blmnn s miktar bu blmlerin zerine yazlr.
3- Kritik devre bulunur. Kritik devredeki kritik radyatr seilir. Kritik radyatr, yatay
dorultusunda en uzak ve bu devre zerinde dikeyde en stteki radyatrdr. Bu radyatrden
hesaplanmaya balanr.
4- nce bu radyatrlerden balanarak devre zerindeki btn ksmlar numaralandrlr.
Numaralandrma iine radyatrn dn borusundan balanabilir. Her iki T paras arasndaki
ksma ayr bir numara verilir.
39
 5- Gidi ve dn boru iftleri birletirilerek, boru ap hesab izelgesinin a stununa
boru paras numaras, b stununa s miktar ve d stununa boru paralarnn uzunluu yazlr.
6- Bundan sonra, pompal scak su ile stmada borulardaki basn kayb izelgesinden
boru ap deerleri aratrlr.
izelge 8.4. Vidal Yar Ar Borularn ap Belirleme Basn Kayb ve Hz izelgesi

7- Pompal scak sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesi (20 C lk scaklk
fark iin) izelgesinden R deeri bulunur. Bu R deerinden yatay olarak gidilir ve borudan
geen s miktarna en yakn snn byk olannn yazl olduu stun bulunur. Bu stunun
banda olan ap deeri aranan boru apn verir.
8- Pompal scak sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesinden tayin edilen boru
apnn bulunduu stundan aa inilir ve bu borudaki s miktarna karlk gelen en yakn s
miktar bulunur. Buradan yatay olarak giderek bu borudaki gerek R deeri tespit edilir. Boru
ap hesab izelgesinin g stununa yazlr.
9- Pompal scak sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesinde s deerinin
altnda m/sn olarak su hz da yazdrlr. Bu hz alnarak boru ap hesab izelgesinin f stununa
yazlr.
10- Gerek R basn dm ile buna ait boru boyu arplarak bu ksmdaki toplam
basn dm bulunur ve boru ap hesab izelgesinin h stununa yazlr.
11- deerleri hesaplama izelgesi yardmyla zel diren saylar toplam deeri
bulunarak boru ap hesab izelgesinin stununa kaydedilir.
deerini hesaplama izelgesi aadaki admlarla doldurulur.

40
 izelge 8.5. (Kizi) Deerleri Hesap izelgesi

a) 1 stununa para numaras yazlr

b) 2 stununa boru ap hesab izelgesinden boru ap yazlr
c) 2 den 21 stununa kadar boru ap hesab izelgesindeki deerler bulunarak
yazlr.
d) 22. stuna ise zel direnlere ait kayplarn toplam yazlr
12) Hz ve yardmyla scak sulu sistem iin borularn Z zel direnleri tespit edilerek
boru ap hesab izelgesinin k stununa yazlr.
13) Srtnme (LR) ve zel direnler (Z) bir boru iin boru hesab izelgesinin h ve k
stunlarna tek tek yazlr. h ve k stunlarnn toplam, LR ve Z yi verir. LR ve Z nin
toplam H= LR + Z denklemine yerine konularak H toplam basnc bulunur. Pompa basnc H
basncn yenebilecek gte olmaldr.

41
 izelge 8.6. Scak Sulu Istmada Borularn Z zel Direnleri

42
43
 8.3. Dolam Pompas Hesab

Pompa seimi yapabilmek iin debi ve basn karakteristik zelliklerinin bilinmesi

gerekir.

Dolam pompas sistemde meydana gelecek srtnme kayplarn yenebilecek gte

seilmelidir.

44
 8.4. Dolam Pompasnn Debisi (Vp)

Dolam pompas debisi kazan gc Qk (W) ve suyun gidi- dn scaklklar Tg- Td

deerlerine baldr.

3.6.Qk
Vp=
C.g.(Tg Td )
Bu denklemdeki semboller aada tanmlanmtr:

C: Suyun zgl snma ss (C= 4.186 kJ/ kg K),

g: Suyun younluu (10kg/m),
(T g -T d ): Sisteme gidi ve dn scaklklar arasndaki fark (K)

Pompann basnc;
H P = (LR) + Z (mmSS)

olacak ekilde seilmelidir. Emniyetli alma iin bu basnca %10 ilave yaplr.
Kazan dairesi kayplar dikkate alnmadysa hesaplanan basn 300- 800 mmSS kadar
artrlr.

H P =( ( LR) Z ) 1.1 (mmSS)

H P = ( LR) Z +(300800) (mmSS)

Basn artrm kapasitenin bykl de dikkate alnarak yaplr.

Uygulamada byk ve yaygn ve s ihtiyac fazla olan tesislerde pompa basncna %
50 ye varan ilaveler yaplr.
Pompann basn kayb belirlendikten sonra boru ap hesab tekrar gzden geirilip;
daha sonra uygun ap geilerini ve su hzlarn salayacak dzeltmeler yaplmaldr.
Ayrca nce pompa seimi yaplp sonra boru ap ve hz hesab da yaygn olarak
kullanlr.

45
 8.5. Boru ap Hesab in rnek

Aada gsterilen 2 katl binann boru aplarn belirleyip pompa seimini yapalm.

ekil 8.1. Kolon emas

46
 Kolon emas zerinde her parann tad s miktar o parann zerine yazlr.(*)
KR sembol ile kritik radyatr belirlenir. Kritik radyatrden itibaren her para
numaralandrlr (1, 2)
Boru ap hesab iin, boru ap hesab izelgesi ve deerlerini hesaplama izelgesi
doldurulmaya balanr. Boru ap hesab izelgesinin h stununa kadar gelindikten sonra
deerlerini hesaplama izelgesi doldurulup stununa yazlr. Z zel direnler hesab izelgesi
kullanlarak, W hz ve diren katsays yardmyla Z zel direnci bulunur.
imdi rnek kolon emas iin boru ap hesab izelgesinin 1. satrn dolduralm.
a stunu Para no yazlr. Kolon emasndan___________1
b stunu 1 Numaral parann s yk yazlr_______2622 Watt
d stunu 1 Numaral parann uzunluu yazlr________8m
e stunu Bu stunlarn doldurulmas iin 20 Clk scaklk fark iin pompal scak sulu
stma borularndaki basn kayb izelgesinden yararlanlr.
R basn kayb 3 mmSS/m balang kabul deeriyle hesaba balanr. (a)
R deerinden itibaren saa doru giderek 1. borunun s yk olan 2621 W dan byk
ve en yakn deer 5688 seilir. Bu deerden yukar klarak boru ap 3/4 " olarak belirlenir.
Seilen boru apndan aaya doru inilir 2621 W a en yakn deer olan 4664 W seilir. Bu
deerin altndaki 0,16 m/sn deeri borulardaki su hzn vermektedir. Buradan sola doru
gidilerek R basn kayb deeri olan 2,2 mmSS/m deeri bulunur.

izelge 8. 5. Vidal Yar Ar Borularn ap Belirleme Basn Kayb ve Hz izelgesi

Boru ap yazlr_________________________ 3/4"

Hz deeri yazlr_________________________ 0,16m/sn
Basn kayb deeri yazlr_________________ 2.2 mmSS/m
47
 LR arpm deeri ______ d stunundaki boru boyu ile (8m), g stunundaki basn
kayb deeri (2,2 mmSS/m) arplr ve h stununa yazlr. L x R= 8 x 2,2 =17,6 mmSS deeri
yazlr.
deerinin bulunmas iin deerlerini hesaplama izelgesinin doldurulmas
gerekmektedir. Bunun iin kolon emasna baklarak kritik devredeki kayplar ve bu kayp
katsaylarn bulalm.

ekil 8.2. Kolon emas kesiti

Yukardaki deerler kullanlarak deerlerini hesaplama izelgesi doldurulur. imdi

deerlerini hesaplama tablosunun 1. satrnn doldurulmasn grelim

1.STUN Para numaras yazlr ______1

2.STUN Boru ap yazlr___________3/4"

3- 21 STUNLAR Bu stunlar kayp ekilleri stunlardr.

Hangi tr kayplar varsa o kayplar yazlr.
48
(*) Radyatrlerden dolay ______ 3.00

(**) T ayrlmadan dolay_______ 1.5

(***) Dirsekten dolay_________1.7

(****) Radyatr ventilinden dolay___3.0

ekil 8.3. Diren hesaplamas

22. STUN Toplam diren yazlr

= 9,2

Stunu Devam; deerlerini hesaplama izelgesinde hesaplanan deeri boru

ap hesab izelgesinin i stununa yazlr.
k Stunu Devam; Z zel diren deeri yazlr.
k stunu u ekilde bulunur. Borudaki su hz 0,16 m/sn ve
= 9,2 olarak bulunmutu. Bunun iin scak sulu stmada borularn 2 zel direnleri
izelgesinden enterpolasyon yaplr.

10 9.2 12.70 Z 0.8 12.70 Z

10 9 12.70 11.40 1 1.3

1.04 12.70 Z
Z 12.70 1.04
Z 11.66

49
 izelge 8.6. Scak Sulu Istmada Borularn Z zel Direnleri

50
2, 3, 4, 5 numaral paralar iinde boru ap hesab izelgesi ayn ekilde doldurulur
h stunundaki LR ek stunundaki Z deerleri toplanr.

izelge 8.7. Boru ap izelgesi

51
 izelge 8.8. rnek Boru Hesab Cetveli

LR = 95,4 mmSS

Z = 80,03 mm SS

Toplam Diren = LR+ Z= 95,4+80,03= 175,43 mmSS

Pompa basnc kazan dairesindeki kayplarda gz nne alnarak

Hp= LR+ Z+(300-800) formlnde kazan dairesindeki kayb 500 mmSS kabul
ederek

Hp= 175,43+500

Hp=675,43 mmSS hesaplanr

Dolam pompasnn debisi ise

Vp = 3,6 . Qk = 3,6. 27900 = 1,2 m/h

C.g.(Tg-Td) 4,186.10.(9070)

52
 8.6. Sirklsyon Pompas Seimi

Hp= 675 mmSS ----- Vp=Q pom= 1,2 m/h

DEV: Radyatrlerin s yklerini iki katna karp boru apn hesaplaynz ve

pompa seimini yapnz.

ekil 8. 4. Sirklsyon pompas katalogu

53
54
izelge 8.8. Boru ap izelgesi

55
56
izelge 8.9. Deerlerini Hesaplama izelgesi

57