MIZRAKLI iLMiHAL

selam.org
selam@selam.org
14.07.2015

Yayma hazrlayan smail Kara

dam Yaynlar Kaynak Kitaplar 1
Dizgi - Kapak: Ayan Grafik
Bask-Cilt : Bayrak Matbaas
Birinci Bask : Kasm 1989
kinci Bask : Nisan 1990
ataleme Sk. retmen Han
Kat:l No:106
Caalolu/STANBUL
Tel: 513 65 16

NDEKLER
Sunu
nsz
1. Namaz
2. Oru
3. Gusl
4. Teyemmm
5. stinca Ve stibra Ve stinka
6. Abdest
7. Namazlarn artlar
8. Yoksulluun Sebepleri
9. 54 Farz
10. slmn Binas Betir
11. Cenaze Namaz
12. Ehl-i Snnet Olanlarn On Almeti
13. Ahkm- erriye Sekizdir
14. Sfat- mn Altdr
15. mnn Bizde Bak Kalp kmamasnn art Ve Sebebi
16. mn Ve slm
17. er Deliller | Din | Mezheb
18. Drt Cevher
19. Peygamberimizin 20 Vasf
20. Tafsil-i mn
21. Misvak Tutunmann OnBe Faidesi Vardr
22. Yemekten nce Ve Sonra Elleri Ykamak
23. Yemein Farz, Snnet, Mekruh Ve Haram
24. Scak Yemein Zarar Ve Az Yemenin Faidesi
25. lim mi efdaldr
26. ehadet Okumann Faidesi
27. Gzel Ahlk Hakknda
28. Byk Gnahlardan Bazlar
29. Kfr Bahsi
30. Hayz Ve Nifas
31. Mminin Hayrls
32. Evlilik Ve Kar-Koca
33. lm
SUNU
Mzrakl lmihal'le ilk tanklm ok ho olmad: ocukluun verdii cesaretle ilmihal bilgilerimle
biraz vndm zamanlarda mahalle camimizin hocas bana, ilk bakta zor gzkmeyen baz
sorular sordu. Bunlara mantk cevaplar vermeye altm ama bouna. Hoca ekmecesinden cildi ve
yapraklan hayli eskimi Osmanlca kck bir kitap kard ve nce ortadaki metinden sonra da sayfa
kenarlarndaki ek bilgilerden okumaya balad. Bana iir gibi gelen, retici taraf ve aklda kalma
oran ok yksek bu bilgilerin Mzrakl ilmihal'de yer aldklarn sonradan rendim.
Yllar sonra Boaz hatt vapurlarndan birinde, bir akamst smet zel Bey'le, Mslman okur-
yazarlarn pek de bilmeden eski kltrel deerlere kar kaytsz ve tenkiti bir tavr taknmalarnn
mant (belki de mantkszl) zerine konuuyorduk. ahit olunmu ortak olaylardan biri Namk
Kemal'in iirinin deeri, dieri de dudak bklerek geilen Mzrakl lmihal'di.. Neticede karar verdik:
Mzrakl lmihal'i ben yayna hazrlayacaktm, dam Yaynlar da basacakt.
lk frsatta bir Mzrakl ilmihal edindim ve yllar sonra yeniden okudum. tiraf edeyim, kitapta yer alan
bilgi, zihniyet, bak as ve dnya grnn Mslman Trk halk arasnda srf muhteva olarak deil
kalp olarak da gnmze kadar bu lde yaadn grmekten hem etkilendim hem de holandm.
Bu topraklarda yaayan insanlarn dn-ahlk, sosyolojik ve siyas davranlar zerinde kafa yormak
isteyenler iin kitapta hayli malzeme var diyebilirim.
Mzrakl lmihal Hz. dem'le/ilk insanla balayp lmle/insann bu dnyadan ayrlyla bitiyor. Bu
aradaki konularn anlatl tarz modern anlamda metodik deildir. Bir bakma Kur'an'n meseleleri
anlat tarzna benzer bir yol izlenerek inanlar, ibadetleri, ahlk kurallarn vs. hayatn ayrlmaz ve
blnemez birer paralar gibi iice, yanyana verme tarz seilmitir. Klasik dnemde byk
kalabalklara ynelik olarak dnlen btn kitaplarda olduu gibi burada da "terb ve terhb" yani
okuyucuyu tevik etmek/heveslendirmek veya sakndrmak/korkutmak iin zel bir usl ve ifade
kullanld grlecektir. Bunu -genellikle yapld gibi- bir abartma grmek yerine hedefe ulamak iin
bilerek yaplan bir davran olarak grmenin daha doru olacan sanyorum.
Merhum Seyfettin zee kataloguna gre ilk basks 1842'de yaplan (katalogda 1922'ye kadar
yaplm 26 basmn tantm yaplyor), halen de Osmanlca basklar devam eden Mzrakl lmihal
anonim bir eser mahiyetindedir. -Bir ok basksnn kenarnda namazlar, dualar ve tasavvuf-ahlkla
ilgili kk risaleler de yer almaktadr. Yazmalarna bakma imknmz olmadndan telifinin tarihi
hakknda kesin bir bilgiye ulaamadk. Bununla beraber dili itibariyle ilk basksndan bir iki asr evvel
yazld tahmin edilebilir. Kesin olan ey Birgiv'den (l. 1573) sonra yazlddr, nk kitapta
Birgiv'ye atflar bulunmaktadr.
Kitab baskya hazrlarken, -anlalmas mmkn olduu mddete- diline ve ifade biimine
dokunmamaya altm. Az saydaki Arapa metinlerin tercmelerini aktarrken baz kelime ve terkipler
iin parantez iinde karlklar verdim, yine parantez iinde baz kelimeleri bugnk kullanllarna
gre tamamladm, bir ksm terimler iin de dipnot eklinde aklamalar koydum. Metinde olmayan
paragraf ve noktalama iaretleri gibi dzenlemeler yaplmtr. Bununla beraber tabir yerinde ise bir
"roman" gibi okunmasna mani olmamak iin konu balklar koymay tercih etmedim, yalnz aranann
kolay bulunmas iin konu bal olabilecek kelime ve ksmlarn altn izdim, (bunlar metinde siyah
dizilmitir).
Bugne kadar okumadysanz ilmihal bilgilerinizi bir de Mzrakl'dan okuyun. Hidayet ve baar Yce
Allah'tandr.
Dergh, 18 Ekim 1989 smail KARA
KNC BASKI N
Mzrakl ilmihal beklediimizden daha fazla ilgi grd ve az sayda gerekletirilebilen birinci basks
tkendi. Bunun kadar nemli bir ey daha oldu: Benim gibi yllar nce Mzrakl'y okuyan arkadalar
eski bir dosta yeniden kavutuklarn, yeni okuyanlar da bu kitabn bugne kadar nasl hafife alndn
veya ihmal edildiini anlayamadklarn belirttiler. Byle bir paylamaya "ba zre yerin var"dan baka
ne denir?
zellikle gen arkadalarn istekleri dorultusunda bu bask iin metindeki parantez ii aklama ve
karlklarla dipnotlar oalttm.
Bu arada Ahmetli/Manisa merkez vaizi Ahmet Kurucan'dan bir mektup aldm. Dier mektuplardan
farkl olarak bu mektup noktaya dikkati ekti, bir yanlm da dzeltti. Ahmet Bey'e teekkr
ediyorum.
.K. 9 Mart 1990

nsz
Bismillhirrahmnirrahm.
"Bizi ilmi isteyenlerden ve ona rabet gsterenlerden klan Allah'a hamd olsun. Salt ve selm
lemlere rahmet olarak gnderdii Muhammed'e, O'nun line ve btn ashabna olsun".
Ve ba'du cmle peygamberlerin evveli Hazreti dem aleyhi'sselm, hiri bizim peygamberimiz
Muhammedeni'l-Mustafa sallallhu aleyhi ve sellem. Bu ikisinin arasnda ok peygamberler gelmitir.
Onlarn saysn Allah Tal bilir. Kur'an- azimu'-an'da ism-i erifleri beyan olunan yirmi sekiz
peygamberdir; herkesin bilmesi vaciptir dediler: dem, dris, Nuh, Hd, Salih, shak, brahim, smail,
Yakup, Yusuf, uayb, Lt, Yahya, Zekeriya, Musa, Harun, Davut, Sleyman, Yunus, lyas, Elyesa',
Zlkifl, s, Eyyb, Muhammed; salavtullahi l nebiyyina ve aleyhim. zeyir, Lokman, Zlkarneyn;
bu nde ihtilaf olundu: Kimi nebidir, (peygamberdir) dediler ve kimi velidir dediler.
Ve dahi Hazreti dem aleyhi's-selm zrriyetindenim ve hir zaman peygamberi Muhammed aleyhi's-
salt ve's-selm dinindenim ve mmetindenim. Elhamdlillah, itikatta mezhebim Elh-i snnet ve'1-
cemaat. Ehl-i snnet ve'l-cemaat demenin mnas, Reslllah'n ashab ve cemaat her ne itikat zere
oldular ise ben dahi ol itikat zere oldum demektir. Amelde mezhebim mam- zam Ebu Hanife; ben
mam- Azam' imam edindim ve onun Kitabullah'tan ve hadis-i eriften anlayp kard meseleleri
kabul ettim ve onun szyle ameli ihtiyar ettim.
"La ilahe illallah" demenin mnay erifi oldur ki ibadete lyk ve mstahak bir zat yoktur ancak Allahu
azimu'-an vardr ve birdir, eriki (orta) ve nazri (benzeri) yoktur, mekndan mnezzehtir.
"Muhammedn reslllah" demenin mnas oldur ki hir zaman peygamberi Muhammed aleyhi's-
selm Allahu azim'-an'n kuludur ve hem resuldr. Biz dahi O'nun mmetiyiz, elhamdlillah.

1. Namaz
Ve dahi namaza drt ey ile girilir: Farz ile, vacip ile, snnet ile, mstehap ile. Namazda ellerin(i)
kulana kaldrmak snnet, eli ayasn kbleye tevecch ettirmek snnet, er kii ba parman kula
yumuana de(d)irmek ve hatun kii omuzuna beraber kaldrmak mstehap, "Allahu ekber" demek
farz, tekbir aldktan sonra el balamak snnet, sa elin(i) sol elinin zerine komak snnet, er kii
ellerin(i) gbeinden aa komak ve hatun kii gsne komak snnet, bileini peke kavramak
mstahap.
Ve dahi namazda imam olsun, muktedi (imama uyan) olsun, yalnz olsun "Sbhaneke" okumak
snnet; eer imam (ise) yahut yalnz ise "ezu' okumak snnet; "Besmele" okumak snnet; "Ftiha-y
erife" okumak vacip; bir sre komak vacip; yet yahut yet kadar bir uzun yet okumak farz.
Ve dahi rkda farz da var, vacip de var, mstehap da var: Belini edin farz bulundu, kere
"sbhanellah" diyecek kadar elendin vacip bulundu, kere "sbhne rabbiye'l-azm" dedin snnet
bulundu, be kere (ve)ya yedi kere dedin mstahap bulundu.
Rkdan kyama doruldukta, kezlik iki secde arasnda dorulup oturdukta bir kere "sbhanellah"
diyecek kadar elenmesi mam- Ebu Yusuf'a gre farz, mameyn{mameyn: iki imam. Bu terim
genellikle mam- Azam'n iki byk talebesi imam Ebu Yusuf ve imam Muhammed iin kullanlr.
Fakat burada olduu gibi bu imamdan birinin ad anlyorsa mameyn terimi dier ikisini ifade eder.
Aslnda teknik olarak mam- Azamla mam- Muhammed iin "Tarafeyn" (iki taraf), mam- Azamla
imam Ebu Yusuf iin "eyhayn" (iki eyh) terimleri kullanlr.} kavline gre vacip; -snnet demesi dahi
var, esah olan vciptir.-
Dahi secdede farz da var, vacip de var, snnet de var, mstehap da var: Ban secdeye koydun farz
bulundu, kere "sbhnellah" demek kadar elendin vacip bulundu, kere "sbhne rabbiye'l-a'l"
dedin snnet bulundu, be kere ya yedi kere dedin mstehap bulundu.
Ka'de-i lda (ilk oturuta) oturmas vacip, ka'de-i ahrede (son oturuta) oturmas farz, ikisinde de "et-
Tehiyyat" okumas vacip. Farzlarn ve vaciplerin ve lenin ve cumann evvel snnetlerinin ve
cumann son snnetinin yalnz ka'de-i ahrelerinde ve sir namazlarn her ka'desinde "salavt"
duasn() okumak snnet, selm lafz vacip, iki yanna bakmak snnet, peke bakmak mstehap.

2. Oru
Ve dahi orucun farz olduuna delil "Ey iman edenler! Sizden ncekilere farz klnd gibi oru size de
farz klnd" (Bakara 2/43) yet-i kelimesidir. Ve orucun farz tr:
1. Niyet etmek,
2. Niyetin evvel ve hir (son) vaktini bilmek,
3. afak yeri aarmazdan evvelce vaktinden t gn batncaya kadar orucu bozan eylerden kendini
hfz etmek (korumak).
Ve dahi kiinin zerine oruc(un) farz olmasnn art yedidir:
1. Mslman ola,
2. Bali (ergin) ola,
3. Akll ola,
4. Sa ola,
5. Mukm ola (yolcu olmaya),
6. Hayz olmaya,
7. Nifas (lohusalk) zere olmaya.
Ve dahi orucu alt ey bozar:
(1) Yemek yemek,
(2) Ve iecek eylerden bir ey imek,
(3) Cima (cinsi mnasebet),
(4) Hayz,
(5) Ve Nifas,
(6) Az dolusu kusmak.
Bu alt ey orucu an-asl (esastan) giderir. Ve bir ka ey dahi vardr ki an-asl gidermez, zerinden
farz sakt olur (der) amma fazla olan sevabn giderir, ektii alk ve susuzluk yanna kalr dey
haberde varit olmutur. Ol sonraki eyler kizb (yalan), gybet, nemime (kouculuk), yalan yere yemin
etmek gibi.
Ve dahi yedi nefer kimse orucu er'an yer:
1. Hasta,
2. Msafir,
3. Hayz,
4. Nifas zere olan hatun,
5. Gebe hatun -kudreti yetmezse-,
6. Emzikli hatun -ocuuna zarar olursa-
7. eyh-i fni (ok yal kimse).
Ve dahi oruta niyet iki nevidir:
1. Ramazan (orucu), nafile (oru), nezr-i muayyen (belirli adak orucu). Bu nn niyeti birdir. Evvel
vakti gnn dolunmas, hr (son) vakti gn zevale{Zeval: Gnein tam ortada olduu farzedilen, dik
duran bir cismin glgesinin sfir olduu vakit. Gnein hataya doru gemeye balamasyla lenin
vakti de girmi olur.} gelmeksizin yememi imemi olsa niyet eder. Orucu tutarken gn zevale
geldikten sonra niyet caiz olmaz.
2. Kaza (orucu), keffaret (orucu), nezr-i mutlak (mutlak adak orucu). Bu nn niyeti birdir. Evvel vakti
gnn dolunmas, hir vakti tan yeri aarmazdan evvel niyet caizdir; tan yeri aardktan sonra ne
dahi niyet caiz deildir.
Ve dahi oru tutanlar nevidir: Cahiller(in) orucu, limler(in) orucu, enbiyalarn) orucu. Cahiller orucu;
yemezler, imezler, cima etmezler, gayr masiyeti (dier gnahlar) ilerler. limler orucu; yemezler,
imezler, cima etmezler, gayr masiyeti de ilemezler. Enbiya orucu; onlar pheli olan eylerden
kaarlar.
Oru tutanlarn bayram nevidir: Cahiller(in) bayram, limlerin) bayram, enbiya ve evliya(nn)
bayram. Ve cahiller bayram; akam oldukta iftar ederler, istediklerini yerler ve ierler, "bizim
bayrammz budur" derler. limler bayram; akam oldukta iftar ederler, "eer llahu azim'-an
tuttuumuz orutan raz oldu ise bizim bayrammz budur, eer raz olmad ise bizim halimiz nice
olur?" dey tefekkr ederler. Amma enbiya ve evliya bayram r'yetullahtr (Allah' grmektir), onlar
Allahu azim'-an'n rzasna mtakdrlar.
Ve dahi cmle mminlerin bayram be nevidir:
1. Oldur ki kaan bir mminin sol yanndaki melek kt amel olarak yazmaa bir ey bulamaz ise,
2. Sekertu'l-mevtte (lm srasnda) mjdeci melekleri gelip "merhaba ya mmin sen Cennetliksin"
dey mjde ederler ise,
3. Kabre vardkta kabrini Cennet bahelerinden bir bahe bulur ise,
4. Aru'r-Rahman (Allah'n Ar) altnda enbiya ve evliya ve ulema ve suleha (salih kiiler) ile glgelenir
ise,
5. Kldan ince ve kltan keskince ve gecenin karanlndan karanlk, bin yl eni ve bin yl yoku, bin
yl dz olan Srat Kprs zerinde yedi yerde olan suale cevap verip geerse. Eer veremez ise her
birinde bin yl azap olunsa gerektir. Ol yedi sual:
1. mandan,
2. Namazdan,
3. Orutan,
4. Hacdan,
5. Zekttan,
6. Kul hakkndan,
7. Guslden ve istinca{stinca: Dar ktktan sonra su ile temizlenmek.} dan ve abdestten.
Ve dahi bir kimse Ramazan- erifte kast ile bir gn oru yese keffaret ve kaza lazm gelir. Keffaret; bir
kul (kle) azat eder, ona gc yetmezse Ramazan ve oru tutmak haram olan gnlerden mda
gnlerde arasn kesmeden altm gn oru tutar, ona da gc yetmezse altm fukaray doyurur, Bir
gn kaza; ol gnn yerine bir gn oru tutar.
Alt kimseye keffaret lazm gelmez:
1. Marz (hasta),
2. Misafir,
3. Emzikli hatun -ocuuna zarar olup tutmad ise
4. eyh-i fni (ok yal kimse),
5. Alktan yahut susuzluktan helak olmaktan havf eden (korkan) kimse.
Bu alt kimseye keffaret lazm gelmez, zr gittikten sonra ancak gnne gn olarak kaza lazm gelir.
Ve dahi yevm-i ek{Yevm-i ek: phe ve tereddt gn; Ramazan olmas muhtemel olan fakat
Ramazan hillinin grlmedii, abann son gn m yoksa Ramazann ilk gn m olduu tam
kestirilemeyen gn.}te niyet bir ka nevidir: Bir nevi kerahetle caizdir; yevmi-i ekte Ramazana niyet
etmek yahut vcip-i hara (baka bir vacip oruca) niyet etmek yahut Ramazan ise Ramazan, deil ise
nafileye veya gayr vacibe niyet etmek. Bunlar kerahetle caizdir. Bir nevi dahi kerahetsiz caizdir; ol
mutlak oruca niyet etmi yahut abana yani nafileye dey niyet etmi. Bunlar kerahetsiz caizdir. Bir
nevi dahi hi caiz olmaz; ol "Ramazan ise niyet ettim, deil ise niyetsizim" dese hi caiz deildir.
Ve dahi bir kimse Ramazanda savma (oruca) niyet etmese, geru leden (leden nce) yese mam-
Azam'a gre keffaret lazm deil, mameyn katnda keffaret lazm gelir. Ve eer leden sonra yese
bi'l-ittifak (ittifakla) keffaret lazm gelir -ktb-i fikhyede mesturdur-.
Ve dahi bir kimse iki (ve)ya Ramazandan birer gn oru yese, her birinden tr birer keffaret mi
eder yoksa ne bir keffaret mi eder, ihtilafldr. Ehvat (en ihtiyatl) olan her birinden tr birer
keffaret eder.
Ve dahi bir adamn Ramazandan borcu olsa, ol adam tutmasa, zerinden yl gese baz ulemann
beyanna gre ol adam gnahkr olur.
Ve dahi bir kimse keffaret tutar iken Ramazan- erif gelse Ramazandan sonra tekrar tutmak lazmdr,
evvelkiler saylmaz.
Ve dahi bir kimse mddet-i sefere (yolculuk mddetine){Bir kiinin -oru tutma, Cuma namaz klma
mecburiyetlerinin kalkmas, namazlarn ksa klnmas gibi-yolculuk (sefer) kolaylklarndan
faydalanabilmesi, yani er'an yolcu saylabilmesi iin normal aralarla en az 18 saatlik bir yolculua
km olmas gerekir. Gidilen yer vatan veya oturulan yer deilse ve 15 gnden az kalnacaksa
seferlik (yolculuk) hkmleri devam eder.} niyet etmeksizin orucun(u) yese, badehu (sonra) sefere
niyet etse, gitse hem kaza ve hem keffaret lazm gelir.
Ve dahi bir kimse Ramazanda sefere niyet etse, orucun(u) yese, badehu sefere gitmese kaza lazm
olur, keffaret lazm olmaz. Velkin akama kadar yemek haramdr, sonra gnne gn olarak kaza
tutar.
Ve dahi bir kimse sefere niyet etmeksizin orucun(u) yese, badehu cebren sefere srseler ihtilafldr;
esah (en doru) olan hem kaza ve hem keffaret lazm olur.
Ve dahi bir kimse Ramazanda yirmi alt gn yahut eksik yahut ziyade; el-hsl btn Ramazan
olmakszn mecnun (akl hastas) olsa badehu ifakat bulsa (aylsa, iyilese) ol gnleri kaza eder. Eer
Ramazann evvelinden hirine kadar hi ifakat bulmayp cnunu (akl hastal) mstemir (devaml)
olur ise ol Ramazann orucu sakt olur (der).
Ve dahi bir kimse sehven (unutarak) yese yahut sehven cima etse savm (orucu) fast olmaz. Eer
savm fast olur zan edip yese kaza lazm olur, keffaret lazm olmaz. Eer savm(nn) bozulmadn
bilip yese hem kaza ve hem keffaret lazm olur.
Ve dahi bir kimse deriyi yutsa yahut bir kimse boyal iplii inese, boyasn yutsa yahut bir her
(baka) kimsenin tkrn yutsa yahut kendi tkrn tara (darya) karp yutsa yahut diinin
arasnda olan taam (yemek parasn) yutsa, nohuttan ziyade olduu takdirde bu suretlerin
cmlesinde kaza lazm olur, sret-i ahrede ihtilafldr, esah olan bozar.
Ve dahi bir kimse avu miktar tuz yese, savm bozar lakin yalnz kza lazm olur, amma azack yese
orucu fasit olur -Ebah'da mezkrdur- Bir kimse hizmeti ilemek ile bunalsa, ikindiden sonra savm
yese hem kaza ve hem keffaret lazm olur; amma bir avret (kadn) ya cariye bunalsa, yese ancak kaza
lazm olur -eer hizmet ilemese erkei yahut mevls decek ise-.
Ve dahi bir kimse susam tanesini yalnz inese savm fasit olmaz, amma yutsa-inesin inemesin-
her halde savm fasit olur, kaza lazm olur.
Ve dahi oru on be nevidir: farz, vacip, bei haram, drd snnet. Farz olan; Ramazan,
kaza, keffaret, bu farzdr. Vacip olan; nezr-i muayyen, nezr-i mutlak (adak orular) ve nafileyi geri
evirmek (balanp bozulan nafile bir orucu kaza etmek), bu vacip. Haram olan; Ramazan
bayramnda bir gn, kurban bayramnda drt gn, ylda be gn oru tutmak haram. Snnet olan;
eyym- beyiz{Eyym- bz (veya beyiz): Ay takvimine gre her ayn 13, 14 ve 15. gnleri.}, ve savm-
Davud (gn an oru) ve denbe (pazartesi) ve perembe ve yevm-i aura ve yevm-i arefe emsali
eyym- mbarekede oru tutmak snnet.
Ve dahi oru tutmann on bir faidesi vardr:
1. Cehennem'e kalkan olur,
2. Sir ibadeti kabul olur,
3. Bedeninin zikri olur,
4. Kibri krar,
5. Ucbu (kendini beenmilii) krar,
6. Huu ziyade eder,
7. Sevab, mizan (tarty) doldurur,
8. Allah Tal ol kulundan raz olur,
9. man ile vefat ederse Cennet'e erken dahil olur,
10. Kalbi nurlanr,
11. Akl nurlanr.

3. Gusl
Ve dahi gusln farz tr:
1. Bir kere azna su vermek,
2. Bir kere burnuna su vermek,
3. Bir kere cem-i bedenini (btn vcudunu) ykamak.
Gusl dahi onbe nevidir: Bei farz, bei vacip, drd snnet, biri mstehap. Farz olan: Hatunun
hayzdan ve nifastan kesildikte, dahi (erkein) snnet yeri avretin fercine (tenasl uzvuna) dahil
oldukta, ve ehvetle meni geldikte, ve ihtilm olup deinde (ve)ya donunda meni buldukta; bu be
yerde gusl etmek farzdr. Vacip olan: Meyyiti (ly) gasl etmek, dahi bir sabi (ocuk) bula ermi
gusl etmek, ve eriyle avretin arasnda meni bulunmu, hangisinin olduu bilinmese, ikisi de gusl
etmek, ve bir adamn zerine meni bulam ne zamandandr bilmese gusl etmek, ve bir hatun
dnyaya sabi getirmi kan gelmedi ise gusl etmek -eer kan gelmi ise gusl farzdr- Snnet olan:
Cuma gn() ve bayram gnleri, ve ihram vakti -hangi niyete olursa-, ve Arafat vakti gusl eylemek.
Mstehap olan: Bir kfir imana gelmi; kfr halinde cnp ise gusl farz, deilse mstehaptr.
Dahi gusln haram tr:
1. Erler erlere ve avretler avretlere gusl vaktinde gbei altndan dizi altna gelince olan mahalli
birbirlerine gstermek,
2. l kavlin (bir gre gre) Mslman hatunlar kfir avretlerine gusl ederken grnmek -sir
vakitlerde de hkm byledir-,
3. Suyu israf etmek.
Ve dahi gusln snnetleri on drttr:
1. Su ile istinca etmek,
2. Ellerin(i) bileine kadar ykamak,
3. Bedeninde necaset-i hakikiye (gerek pislik) var ise gidermek,
4. Mazmaza ve istinakta (aza ve burna su vermede) mbalaa ederek (gusln) evvelinde adeta
abdest almak,
5. Gusl abdestine niyet etmek,
6. Her azasn, suyu dokunurken outurmak,
7. Evvel sana sonra soluna sonra bana er kere su dkmek,
8. Eli ve aya(nn) parmaklarn hilallemek,
9. Ardn, nn kbleye dndrmemek,
10. Gusl ederken dnya kelm sylememek,
11. Mazmaza ve istinak er kere etmek,
12. Her azada sadan balamak,
13. Gusl ettii yerde bevl etmemek (iememek),
14. Gusl ettii yerde namaz klmamak.
Bundan mda gusln dahi nice snnetleri Haleb'de ve gayride zikr olunmutur.

4. Teyemmm
Ve dahi teyemmmn farz tr:
1. Niyet etmek -bu arttr,
2. Ellerin(i) pak topraa vurup yzne kaplayu mesh etmek,
3. Ellerin(i) bir dahi topraa vurup evvel sa koluna sonra sol koluna bura bura mesh etmek. Bunlar
(ikisi) rkndr.
Ve dahi teyemmmn farz olduuna delil: "Temiz topraa teyemmm ediniz" (Maide 5/6). .
Ve dahi teyemmm alt eyden caiz deildir -meer stlerinde toz ola- :Demirden, bakrdan, tuntan,
kalaydan, alfandan, gmten. Bu alt eyden mda her eyden caizdir, lakin yer (toprak) cinsi olmak
artndadr. Suyu aramak ve arayp bul(a)mamak ve bir dile (gvenilir kiiye) sormak ve ol dil dahi
salih olmak artndadr.
Ve dahi teyemmmn art betir:
1. Niyet etmek,
2. Mesh etmek,
3. Teyemmm ettii ey yer cinsinden olmak -yer cinsinden olmazsa zerinde toz olmak lazmdr-,
4. Yer cinsi yahut toz pak olmak,
5. Suyun istimaline hakikaten yahut hkmen kudreti olmamak.
Ve dahi snneti yedidir:
1. Besmele okumak,
2. Ellerin(i) pak topraa vurmak,
3. Ellerini vurdukta bir kere te beri(ye) ekmek,
4. Parmaklarn() amak,
5. Elini silkmek,
6. Evvela yzne mesh etmek,
7. Kollarn() bura bura mesh etmek.
Ve su aramann art drttr:
1. Mamurluk ola,
2. Su haber verdilerse,
3. Zann- galibi (kesin bilgiye yakn zann) var ise,
4. Korkuluk deil ise su aramak artndandr.
Dahi bir kimse suyu bulsa amma suyun olduu mahal bir milden ziyade ise, eer (namaz) vakti
geecek ise ol zaman teyemmm caizdir; eer bir milden eksik ise ve vakit gemeyecek ise ol zaman
teyemmm etmek caiz deildir.
Dahi bir kimse suyu arasa, bul(a)masa, teyemmm etse, namaz kldktan sonra su grse, namaz
iade eder mi etmez mi? ihtilafldr, esah olan etmez.
Ve dahi bir kimse slansa amma abdest almaa su bulmasa, teyemmm edecek yer dahi bulmasa, bir
para amur kurutup ondan teyemmn eder.
Ve be kii teyemmn etse iinden birisi suyu grse beinin de teyemmm bozulur. Dahi bir kimse bir
bardak su getirse, "iinizden biriniz abdest aln" dese beinin de teyemmm fasit olur. Amma "beiniz
de abdest aln" dese, halbuki o su bir adama kifayet etse beinin de teyemmm sahih olur.
Dahi bir kimse cnp olsa, bir yerde su bul(a)masa, illa camide bulsa, teyemmm eder, ondan suyu
almaa girer. Eer camiye girip su bulamazsa namaz iin baka teyemmm lazmdr. Bir kimse cami
iinde oturur iken ihtilm olsa teyemmm eder ondan kar.
Dahi bir kimsenin elleri kesik olsa teyemmm eder, lkin ol kimsenin istinca edecek kimsesi var ise
istinca sakt olmaz (dmez), eer yok ise sakt olur. Ve eer elleri ve ayaklar kesik olsa mameyn'e
gre namaz dahi sakt olur, mam- Ebu Yusuf a gre klar.
Ve dahi cuma namaznda teyemmm caiz deildir, yani abdest alsa, ge kalp cuma fevt olur dey
acele teyemmm eylese caiz deildirbedeli olduundan tr{Klnamad zaman Cuma namaznn
bedeli le namazdr.}-. Hurma suyu ile abdest almak caizdir.
Bir kimse yolda ihtilm olsa, teyemmm eder namaz klar. leye dek gider, ikindinin vakti gelip
lenin vakti kacak, ol zaman teyemmn eder, leyi klar. kindiden sonra su bulsa sabah namaz
ile le namazn iade eder mi etmez mi? ulema ihtilaf ettiler; bir kavilde evirir, bir kavilde evirmez, -
bu mesele sahib-i tertibe{Sahib-i tertib: zerinde kaza namaz bulunmayan veya en fazla be vakit
namaz kazaya kalm olan kii.} gre olmak muhtemeldir-.
Bir adamn merkebinde su olsa, merkebi gaip etse, teyemmm eder, namaz klarken himar (merkep)
arsa (barsa) adbesti bozulur.
Dahi bir adam binekli olsa, ayakdalar onu beklemese, atnn zerinde iken teyemmm eder, m ile
namaz klar. Amma korkuluk yok imi lkin hava ziyadesiyle souk; eer gusl eylese donacak,
teyemmm ile namaz klar. Lakin yola giden adam heybesinde kiremit (ve)ya bir tula tamak
lazmdr, zira teyemmm edecek olsa ortalk ya ise ol zaman tula ile teyemmm eder, namaz klar,
-kiremit ve tula ile teyemmm caizdir diyenlere gre-.
Dahi bir kimse bayram namazna dursa, abdesti bozulsa; eer tekrar abdest alsa, bayram namazna
yetiemez ise yahut ziyade izdiham olmak havf (korkusu) olsa teyemmm eder, namaza durur mam-
Azam'a gre, mameyn kavline gre abdest alr.

5. stinca Ve stibra Ve stinka

Ve dahi istinca ve istibra ve istinka: stinca, (dar ktktan sonra) su ile mahall-i mahdu (makat)
ykamak; istibra, sadekrlktan sonra mesanenin yal gidinceye kadar gerek gezinerek ve gerek
her (baka) vehile elenmee; istinka, pak olduuna kalbi mutmain olmaa derler.
stinca dahi alt nevidir: Biri farz, biri vacip, biri snnet, biri mstehap, biri mendup, biri bid'at. Farz
olan: Esvabnda (elbisesinde) ve bedeninde ve namaz klacak meknnda bir dirhemden ziyade
necaset (pislik) olsa su ile gidermek farzdr. Kezlik gusl ederken de istinca farzdr. Vacip olan:
Esvabnda ve namaz klacak meknnda dirhem miktar necesat olsa gidermek vaciptir. Snnet olan:
Dirhemin yars kadar olsa gidermek snnettir. Mstehap olan: Cz necaset olsa gidermek
mstehaptr. Mendup olan: Bir kimsenin makat ya iken yellense ykamak menduptur. Bid'at olan: Bir
kimse kuru iken yellense ykamas bid'attir.
stincann snnetleri: Ta ile (ve)ya toprak ile silinmek, bundan sonra su ile ykanmak da snnettir-.
Eer ta ve toprak ile necaset gitmeyip dirhemden ziyade kalrsa yahut dirhemden ziyade makatn
etrafna bulam ise su ile ykamak farz olur. Ve pak bez ile silmek; eer bez yok ise eliyle
kurutmaktr.
Dahi stincann mstehab birdir: Ta tek tutmak yani ya ya be ya yedi olmaktr.

6. Abdest
Ve dahi abdestin farz drttr:
1. Yzn yumak (ykamak),
2. Kollarn dirsekleriyle bile (beraber) yumak,
3. Bann drt blkte bir blne mesh etmek,
4. Ayaklarn topuklaryla bile yumak.
Abdestin farz olduuna delil; "Ey iman edenler! Namaza kalkacanz zaman yznz, dirsekleriyle
beraber ellerinizi ykayn, banz mesh edin ve ayaklarnz topuklaryla beraber ykayn" (Maide 5/6)
yet-i kerimesidir.
Ve dahi abdest drt nevidir: Biri farz, biri vacip, biri snnet, biri mendup. Farz olan: Drttr; Mushaf-
erife yapmak iin ve be vakit namaz klmak iin ve cenaze namaz klmak iin ve tilavet
secdesi{Tilavet secdesi: Kur'an'daki secde yetleri okunduktan sonra yaplmas vacip olan secdeye
tilavet (okuma) secdesi denir.} etmek iin abdest almak. Vacip olan: Tavaf- ziyaret etmek iin abdest
almak. Snnet olan: Ezberden Kur'an okumak iin ve mezaristan ziyaret etmek iin ve guslden evvel
abdest almak. Mendup olan: Uykuya yattkta ve uykudan kalktkta, dahi yalan ve gybet syledikte,
dahi alg dinledikte, bu eylere tevbe ve istifar edip abdest almak mendup, dahi ulema meclisine
giderken abdest ile gitmek mendup, abdest zerine abdest almak mendup -eer arada abdestsiz caiz
olmayan bir amel iledi ise-, ve eer ilemedi ise mekruhtur.
Ve dahi sular drttr: M-i mutlak (mutlak, tabii su), m-i mukayyet (mukayyet, baka bir maddeden
elde edilen su), m-i mekk(pheli su), m-i mstamel (kullanlm su). M-i mutlak yamur suyu ve
deniz suyu ve akar pnar suyu ve kuyu suyu. Bu sular murdar pak eder, ne yapsan olur. M-i
mukayyet kavun ve karpuz ve asma ve iek suyu ve bunlara benzer. Bunlar murdar pak eder amma
abdest ve gusl olmaz. M-i mekk hmarn (eein) ve anas hmar olan katrn itii suya derler. Bu
sudan hem abdest ve hem gusl olur, herhangisini evvel eder ise muhayyerdir. (M-i) msta'mel gusl
ve istinca ve abdestten akan (su) -eer ol suyun iinde necaset-i hakikiye yok ise-. Amma m-i
msta'mel yere den midir yoksa bedenden ayrlan mdr bunda ihtilaf vardr. Esah olan bedenden
ayrlandr ve onda dahi kavil vardr: mam- Azam'a gre necaset-i galizadr (ar pisliktir), mam-
Ebu Yusuf a gre necaset-i hafifedir (hafif pisliktir), mam- Muhammed'e gre paktr, esah olan budur.
Dahi abdestin vcubun art dokuzdur:
1. Mslman ola,
2. Bali (ergin) ola,
3. Akll ola,
4. Abdestsiz ola,
5. Abdest suyu pak ola,
6. Abdest almaa kudreti ola,
7. Hayz olmaya,
8. Nifas zere olmaya,
9. Her namazn vakti olan -bu dokuzuncu sahib-i zre{Sahib-i zr (zr sahibi): Devaml kan gelmesi
veya yarann akmas gibi abdesti bozan eylerden birinin srekli olmas zr halini dourur, zr
sahibine de sahib-i zr denir. Her ibadet iin sahib-i zre ait zel ve hafifletici hkmler vardr.}
gredir-.
Ve dahi abdestin yirmi be kadar snnetleri beyan olunur:
1. "Ez" okumak,
2. Besmele okumak,
3. Ellerin(i) ykamak,
4. Parmaklarn(aralarn) hilallemek,
5. Azna su vermek,
6. Yzne su vermek,
7. Niyet etmek,
8. Kbleye dnmek,
9. Sakaln hilallemek -eer sk ise-,
10. Sakalna mesh etmek,
11. Sa yanndan balamak,
12. Sol elinin sere parma ile sa aya, sere parmann altndan yukarya doru hilallemek,
13. Bana kaplay (ban btnn) mesh etmek,
14. Bandan artan su ile kulaklarna ve boynuna mesh etmek,
15. Tertip zere almak (sray gzetmek),
16. Arasn kesmeyip biribirine ulatrmak,
17. Bana mesh verdii vakit nnden bed' etmek (balamak),
18. Misvak tutunmak,
19. Gznn kenarna ve kana suyu ulatrmak,
20. Abdest zerine abdest almak,
21. Abdest azalarn kere yumak,
22. Yksecik yere durmak,
23. Abdest aldktan sonra ibrii doldurmak,
24. Abdest alrken dnya kelm sylememek,
25. Daim bu niyet zere olmak.
Ve dahi abdestin mstehaplar vardr:
1. Niyeti dil ile sylemek,
2. Kulandan artan su ile boynuna mesh etmek,
3. Mmkn olursa abdestten artan suyu ayak
zerine durup kbleye kar imek,
4. Mmkn ise abdestten sonra alvarna biraz su serpmek,
5. Pak pekir (havlu) ile silinmek,
Ve dahi abdestin mekruhlar on sekizdir:
1. Suyu yzne pek vurmak,
2. Abdest ald suyu frmek,
3. ten eksik ykamak,
4. ten ziyade ykamak,
5. Abdest ald suya tkrmek,
6. Suyun iine smkrmek,
7. Gargara etmek,
8. Arkasn kbleye dnmek,
9. Gzn yummak,
10. Gzn pek amak,
11. Soldan balamak,
12. Sa eliyle smkrmek,
13. Sol eliyle azna su vermek,
14. Sol eliyle burnuna su vermek,
 15. Ayan yere vurmak,
16. Gnete snm su ile abdest almak,
17. M-i msta'melden (kullanlm sudan) saknmamak,
18. Dnya kelm sylemek.
Ve dahi abdesti bozan eylerden bu makamda yirmi drt kadar beyan olunur :
1. Ardndan (arkasndan) kan,
2. nnden kan,
3. Kurt ve ufak ta ve ir nden ve arkadan ksa,
4. Hukne (rnga) ettirmek,
5. Hatunlar fercine (tenasl uzvuna) mualece (ila) aktm olsa, verasndan (arkasndan) gelirse,
6. Bir adam kulana mualece aktm olsa azndan ve burnundan gelirse,
7. Bir adam zekerine (tenasl uzvuna) pamuk tkam yars slanp dm olsa -pamuun d taraf
slanmam olsa dmedike bozmaz-,
8. Zekerine tkad pamuk btn slansa -dse de dmese de-,
9. Az dolusu kusmak,
10. Gznn birisinde zr olup abdest aldktan sonra ahar (dier) gznden yeni zr zuhur edip
zrl gznden gelmek zere olan bahs (para) zrsz gznden dahi gelmek,
11. Burnunun deliinden zr gelir olup abdest aldktan sonra ahar deliinden gzdeki tafsilat zere
gelmek,
12. Tkrm, tkrnden kan grm -eer kan ziyade olursa-,
13. Bir ey kendi(ni) srm, mahallini yoklar, eer kan bulursa,
14. Bir yerinde yine ya kan grm,
15. plak hayvan zerinde dalgn uyuyup yoku aa inse,
16. Abdest ald m almad m dey ek (phe) etmi ve zann- galibi abdestsizlie olursa,
17. Erler, avretini plak iken kousa (kucaklasa),
18. Abdest azalarndan bir yerini unutmu, hangisi olduun(u) bilmez ise,
19. Bir yerinde kabarck var imi, skp cerahat ve kan ve sar su tara (dar) ksa,
20. Bir yerinde yaras var imi, orta yerine su veya kan birikmi, sa yerine bulam ise,
21. Bir yere dayanm uyumu, eer o yerden ayrlsa decekleyin ise,
22. Rk ve scdu olan namazlarda kendi ve yanndaki iitecek kadar glmek, -eer yalnz kendi
iitecek kadar gler ise yalnz namaz fasit olur, abdesti bozulmaz-,
23. Sara tutsa yahut baylsa,
24. Burnundan kan gelmi, guslde yumas lazm olan yere inerse.
Abdest duas budur:






(Azamet Sahibi Allah'n adyla. slam dini zere yaratt, imana muvaffak kld iin
Allah'a ham dolsun. Suyu temiz yaratan ve slam' nur klan Allah'a ham dolsun.)
Azna su verdikte bunu okuya:
Yzn yudukta bunu okuya:




(Allah'm! Peygamberinin Havuzu'ndan bana yle bir kadeh su ikram et ki ondan
sonra ebedi olarak bir daha susamayaym.)
Burnuna su verdikte bunu okuya:



(Allahm! Bana Cennet kokusu koklat ve onun nimetlerinden beni rzklandr,
Cehennem kokusunu ise koklatma.)








(Allahm ! Dostlarnn yzlerinin nurland gnde benim de yzm nurunla
nurlandr; dmanlarnn yzlerinin kara kaca gnde gnahlarmla benim yzm
de kara karma.)
Sa kolunu yudukta bunu okuya:



(Allahm! Amel defterimi sa tarafmdan ver ve benim hesabm kolaylatr.)
Sol kolunu yudukta bunu okuya:






(Allahm! Amel defterimi solumdan ve arkamdan verme ve beni zorlu hesaba ekme.)
Bam mesh ettikte bunu okuya:




(Allahm! Sam ve yzm ateten koru ve Senin glgenden baka glgenin
olmad gnde Arnn glgesinde beni de glgelendir.)
Kulana mesh verdikte bunu okuya:




(Allahm! Beni sz dinleyen ve onun gzeline uyanlardan eyle)
Boynuna mesh verdikte bunu okuya:






(Allahm! Boynumu Cehennem'den azad et ve beni zincir ve bukalardan koru.)
Sa ayan ykadkta bunu okuya:




(Allahm! Ayaklarn kayaca gnde Srat zerinde iki ayam sabit kl.)
Sol ayan ykadkta bunu okuya:






(Allahm! Bana kredilen alma, affedilen gnah, kabul edilmi amel ve
tkenmeyen kazan nasip eyle.)
Abdest tekmil olduktan sonra bunu okuya:






(Allahm! Beni ok tevbe edenlerden, temizlie ok dikkat edenlerden, salih
kullarndan ve kendileri iin korku ve hznn olmad kimselerden eyle.)
Badehu (ardndan) semaya nazar ederek bunu okuya:









Bundan sonra dahi bir ya iki ya defa evvelinde besmele ile "nna enzeln..." (Kadr)
sresini tecvid ve tertl ile okuya.

7. Namazlarn artlar
Ve dahi namazn farz on ikidir. Yedisi tarasnda (dnda), bei iinde:
Tarasnda olan: Hadesten taharet, necasetten taharet, setr-i avret, istikbal-i kble, vakit, niyet, iftitah
tekbiri. inde olan: Kyam, kraat, rk, scd, ka'de-i ahrede teehht miktar oturmak.
Dahi hadesten taharet (manev temizlik); abdesti yok ise abdest almaa, cnp ise gusl etmee,
abdest ve gusl iktiza ettikte su bulunmazsa teyemmm etmee derler. Hadesten taharet ey ile
tamam olur:
1. stincasna dikkat etmekle,
2. stibrasna dikkat etmekle,
3. Abdest azalarn ykamada ve bana meshte farz olan yerlerde (kuru) bir yer brakmamak ile,
Necasetten taharet (madd temizlik) ey ile tamam olur:
1. Namaz klarken giydii esvabn necasetten pak etmekle,
2. Namaz klarken bedenini pak etmekle,
3. Namaz kld mekn pak etmekle.
Setr-i avret (rtnme) ey ile tamam olur:
1. Erkekler gbei altndan dizi altna varncaya dek olan azalarn rtmek ile,
2. Hrre (cariye olmayan) hatunlar yz ve el ve ayaktan mda cmle bedenlerini rtmek ve
gstermemek ile,
3. Azatsz cariyeler arka ve gbekten diz altna varnca rtmekle.
stikbal-i kble (kbleye dnmek) ey ile tamam olur:
1. Kbleye durmakla,
2. Namazn tekmiline kadar gsn kbleden ayrmamakla,
3. Allahu azim'-an'n divan- mnevisinde zelil olmak ile.
Vakit ey ile tamam olur:
1. Her namazn evvel vaktini bilmek ile,
2. Her namazn hir vaktini bilmek ile,
3. Namaz vakt-i mekruha (mekruh vakte) var durmamak ile.
Niyet ey ile tamam olur:
1. Kld namaz farz mdr, vacip midir, snnet midir, mstehap mdr bilmek ile,
2. Dnya umurunu (ilerini) kalbinden karmakla,
3. Allahu azim'-an' grm gibi bilip ibadet etmekle.
ftitah tekbiri (balama tekbiri) ey ile tamam olur:
1. Ellerini kulana kaldrmak,
2. Tekbiri tazim zere etmekle,
3. Kalbinden hazr olmak ile.
Kyam (ayakta durma) ey ile tamam olur:
1. Kyama durmakla,
2. Secde yerine bakmak ile,
3. Kyamda iken iki tarafna sallanmamak ile.
Kraat (Kur'an okuma) ey ile tamam olur:
1. Cehr (aktan ve sesli) okunur ise sadasn karmak, gizli okunur ise sar olmayan kimse kendi
iitecek kadar hurufat (harfleri) tashih ederek okumak ile,
2. Kur'an- Kerim'in mnasn tefekkr etmekle,
3. Tecvit zere okumak ile.
Rk ey ile tamam olur:
1. Rkya kemaliyle varmak ile,
2. Bel ile ba beraber olmak,
3. Tumannet (itminan) zere durmak ile.
Secde ey ile tamam olur:
1. Secdeye snnet zere varmak ile,
2. Burnu ile aln beraber olmak ile,
3. Tumannet zere olmak.
Ka'de-i ahire (son oturu) ey ile tamam olur:
1. Erkekler sa ayan dikip sol aya zerine oturmak ile ve hatunlar makatn yere koyup ayaklarn
sa tarafndan karmak ile,
2. "Tahiyyat' tazim zere okumak,
3. Ka'de-i ahrede salavat ve dua okumak ile.
Ve dahi namazn kemali mertebe kabul olmasnn art: Huu ve takva ve malyaniyi terk ve terk-i
kesel ve ibdd. Huu, Allahu azimu-an'dan havf etmee; malyaniyi terk demek, dnyasna ve
ahretine yaramayan sohbeti terk etmee; terk-i kesel, namazn eflini edada enmeklii terk etmee;
ibdad, ezan- Muhammedi okunduu vakit her ii terk edip cemaata mdavemet etmee derler.
Namazn iinde riayeti ehem olan alt ey bunlardr: hlas, tefekkr, havf, reca, r'yet-i taksir,
mcahede. hlas, amelinde huls etmee; tefekkr, namaz iinde olan meseleleri dnmee; havf,
Allahu azim'-an'dan korkmaa; reca, Allahu azim'-an'n rahmetini ummaa; r'yet-i taksir,
kendini taksirat zere bilmee; mcahede, nefis ile ve eytan ile cenk etmee derler.
Ezan- Muhammedi okundukta srafil aleyhis's-selm Sr'a fre(yor) dey ve abdeste kalkarken
kabrimden kalkyorum dey, camiye giderken maher yerine gidiyorum dey, mezzin ikamet edip
cemaat saf saf olurken bu insan(lar) maher yerinde yz yirmi saf olup seksen saf bizim
peygamberimizin ve krk saf sir peygamberlerin mmetleri olsa gerektir dey, imama uyduktan sonra
imam Fatihay erifeyi okurken samda Cennet, solumda Cehennem, ensemde Azrail, karmda
Beytullah, nmde kabir, ayam altnda Srat, acaba benim sualim asan (kolay) olur mu, ettiim
ibadet hirette bama ta ve yanma yolda ve kabrimde era olur mu, yoksa kabul olmayp eski bez
gibi yzme vurulur mu dey tefekkr etmek gerek.
Ve namazn vacipleri yirmibir kadar beyan olmutur:
1. mamn arkasnda "Sbhaneke"den gayr bir ey okumamak,
2. mam ve yalnz klan, farzlarn iki rektnda ve sair namazlarn her rektnda birer kere Fatiha-y
erife okumak,
3. Drt ve rektl farzlarn iki evvelki rektlarnda ve sir namazlarn her rektnda zamm- sre
etmek,
4. ve drt rektl farzlarda Fatiha-y erifeyi iki evvelki rektlarda tahsis etmek,
5. Bir farzdan bir farza intikal etmek,
6. Fatiha'y (zamm-) sreden evel okumak,
7. Ka'de-i l (ilk oturu) da oturmak,
8. Ka'de-i lda Tahiyyat okumak,
9. Ka'de-i ahre (son oturu) de Tahiyyat okumak,
10. Selm lafz ile namazdan kmak, 11. Salat- vitir (vitir namaz) de Kunut duasn okumak,
12. Bayram namazn klarken zait (ilave) olan tekbiri almak,
13. hfa (gizli) ile okunacak yerde ihfa ile okumak,
14. Cehr (aktan, sesli) ile okunacak yerde cehr ile okumak,
15. Tadil-i erkn{Tadil-i erkn: Namaz belli tertip ve dzene uygun olarak klmak, namazdaki beden
hareketlerin, okumalarn vs. hakkn vermek, aralklar dzgn yapmak vs.} zere klmak,
16. Kendi namazda okursa yahut imamndan iitirse tilavet secdesin(i) etmek,
17. ktiza etmi ise secde-i sehv {Secde-i sehv (yanlma secdesi): Namaz klarken unutma veya
yanlma yoluyla bir farz geciktirilir, bir vacip geciktirilir veya terkedilirse namazn sonunda bir tarafa
selm verilir, bir secde daha yaplr, oturulur, dualar okunur ve selm verilir. Bu fazla secdeye secde-i
sehv denir.} etmek,
18. Drt rekt olan farzlarda ka'de-i lda Tahiyyat okuduktan sonra elenmeyip kalkmak,
19. Her halde imama tbi olmak,
20. zr yok iken farzlar cemaatle klmak bir kavle gre-,
21. Kurban bayramnn arefesinin sabah namazndan drdnc gnn ikindi namazna kadar farzlarn
akabinde tekbir almak,
Ve dahi namazn otuz drt kadar snnetleri beyan olunur:
1. Misvak tutunmak,
2. ftitah tekbirinde ve vitrin Kunut tekbirinde ellerin(i) kulaklarna ve avretler omuz beraberine
kaldrmak,
3. ftitah ve Kunut tekbirlerinde avularn kbleye tevecch ettirmek,
4. Kyamda ellerin(i) balamak,
5. Sa elini sol eli zerine komak,
6. Erler gbeinden aa ve avretler gs beraberine balamak,
7. Her namazn evvelki rektnda imam olsun, cemaat olsun, yalnz olsun "Sbhneke" okumak,
8. mam ve yalnz klan her evvelki rektnda "Sbhneke"den sonra "ez" okumak,
9. Kezlik imam ve yalnz klan cmle rektlarda Fatiha-y erifin evvelinde "besmele"-i erife okumak,
10. mam "ve le'd-dlln" dedikte imam ve cemaat ve yalnz klan kendisi Fatiha-y erifeyi bitirdikte
yabcack (yavaa) "min" demek,
11. Kyamdan rkya iner iken tekbir almak,
12. Rkda ellerin(i) dizlerinin zerine koyup parmaklarn() amak,
13. Rkda kere "Sbhne Rabbiye'l-azm" demek,
14. Rkda beli ile ba beraber tutmak,
15. mam ve yalnz klan rkdan kalkarken "semiallhu limen hamideh" demek,
16. Cemaat ile ve yalnz klan rkdan kalktktan sonra "rabben leke'l-hamd" demek,
17. Kyamdan secdeye inerken"Alluhu ekber" demek,
18. Secdede kere "sbhne Rabbiye'l-a'l" demek,
19. Evvelki secdeden kalkar iken "Allah ekber" demek,
20. kinci secdeye iner iken "Allah ekber" demek,
21. Secdede el parmaklarn() bititirmek,
22. Erler secdede dizi zerine secde edip oyluklarn karnndan ayrmak ve hatunlar oyluklarn karnna
yaptrmak,
23. kinci secdeden kalkar iken "Allah ekber" demek,
24. Sa ayan dikip sol ayann zerine oturmak erkeklere gre, nitekim yukarda geti,
25. Ka'de-i ahrede "salavt" duasn() okumak,
26. Sa yanna ve soluna selm verirken ba() evirmek,
27. Tahiyyatta ellerin(i) dizlerinin ucuna beraber tutup parmaklarn() kendi haline brakmak,
28. Secdede elleri ve ayak parmaklarn kbleye evirmek,
29. Secdeye vardkta ellerini kulaklarna beraber tutmak,
30. Yedi aza zerine secde klmak (aln-burun, iki el, iki diz, iki ayak),
31. Drt rekt olan farzlarn son rektlarnda yalnz Ftiha-y erife okumak,
32. Snnet-i erife zere ezan- muhammed okumak,
33. Cemaatla olsun, yalnz olsun farzlarda ikamet (kamet) etmek,
34. mam olan adam namazdan sonra yzn cemaata dndrmek.
Ve dahi namazn on sekiz kadar mstehaplar beyan olunur:
1. Mezzin ikamette "hayye ale's-salah" dedii zaman cemaat elenmeyip kalkmak,
2. ftitah (balama) ve Vitrin Kunut tekbirlerinde erkekler baparman kulann yumuana
dokundurmak,
3. Kyamda ellerini baladkta bileini peke tutmak,
4. Kyamda secde yerine bakmak,
5. Rkda ve secdede be (ve)ya yedi kere tebih etmek,
6. Rkda ayak zerine nazar etmek (bakmak),
7. Rkda ayaklarn() kavuturmak,
8. Kyama kalkar iken (ayaklar) amak,
9. Yznden evvel elini yere koymak,
10. Secdede yznn iki yanna nazar etmek,
11. Selm verirken omuz bana nazar etmek,
12. mamn solunda olan kimse selm verirken imama ve Hafaza meleklerine ve cemaata niyet etmek,
13. mamn sanda olan kimse Hafaza meleklerine ve cemaata niyet etmek,
14. Sanda ve solunda kimse yoise ancak Hafaza meleklerine niyet etmek,
15. Namaz iinde terini silmek,
16. ksr terk etmek,
17. Esnemei terk etmek,
18. Tahiyyata oturdukta oyluklar zerine bakmak.
Ve dahi namazn daplar:
1. Yalnz klm yahut imam ile klm selmn akbinde "Allhumme ente's-selmu ve minke's-selm
tebarekte y ze'l-celli ve'l-ikrm" demek,
2. yete'l-krs okumak,
3. 33 kere "sbhanellah" demek,
4. 33 kere "elhamdlillah" demek,
5. 33 kere "Allahu ekber" demek,
6. Bir kere "la ilahe illallhu vahdehu la erike leh lehu'l-mlk ve lehu'l-hamdu ve huve l klli ey'in
kadr" demek,
7. Ellerini kble-i dua (dua kblesi) olan Ar'a kaldrp huls zere dua etmek,
8. Cemaatle ise duay beklemek,
9. Dua esnasnda "mn" demek,
10. Duann hitamnda (sonunda) elini yzne almak.
Ve dahi namazn mekruhlar:
1. Boynunu eip iki yanna bakmak,
2. zerinde bir ey ile oynamak,
3. zrsz secde yerini sprmek,
4. Erler ellerini gsne beraber tutmak,
5. Parmaklarn tlatmak,
6. zrsz bada kurup oturmak,
7. Secdede bir ayan kaldrmak,
8. Ekbirden birinin yanna varamayaca esvap (elbise) ile namaz klmak,
9. Adam yzne kar klmak,
10. Atee kar klmak,
11. Bedeninde ve libasnda suret (canl resmi) olma,
12. Esnemek,
13. Ellerin(i) kbleden evirmek,
14. Kelb (kpek) gibi inciklerin(i) dikip oturmak,
15. Gzlerini yummak,
16. Ba kabak (ak) klmak,
17. Ellerin(i) kbleden evirmek,
18. Cemaatle klarken nnde bo saf var iken geriki safta klmak. Eer yannda adam var ise kerahet-
i tenzihiyye, yalnz kalrsa kerahet-i tahrimiyye ile mekruhtur. Bu surette vacibi terk etmi olur, cebren
li'n-noksan (eksii tamamlamak ve dzeltmek iin) ol namazn iadesi lazm gelir,
19. Hil (engel) yoiken kabre kar klmak,
20. Necasete kar klmak,
21. Er ile avret (erkek ile kadn) yanyana namaza durmu, baka baka klmak,
22. Ayak yolu haceti (tuvalete gitme ihtiyac) var iken klmak. Bu dahi eer iddetli ise kerahet-i
tahrimiyye ile mekruhtur,
23. Secdeye iner iken zrsz ellerin(i) evvel komak,
24. Bir rknde iki kere bir yerin(i) kamak. Eer bir rknde elini kaldrarak kere karsa namaz
fasit olur,
25. mamdan evvel rkya varmak,
26. mamdan evvel rkdan kalkmak,
27. mamdan evvel secdeye varmak,
28. mamdan evvel secdeden kalkmak,
29. Bir eye dayanp kalkmak,
30. Secdeden kalkarken ellerinden evvel dizlerin(i) kaldrmak,
31. Yznde ve gznde toz var imi, sprmek,
32. kinci rektta, evvelki rektta okuduu sreden bir sre atlamak,
33. Evvelki ve ikinci rektlarda yahut bir rektta bir sreyi iki kere okumak -nafile namazda caizdir-,
34. Aadan yukar yani mesel evvelki rektta "Tebbet" sresini ve ikinci rektta "z ce" sresini
okumak,
35. kinci rektta evvel okuduu sreden yet miktar yahut ziyade okumak,
36. zrsz bir yere dayanp kalkmak,
37. Sinek komak,
38. Omuzlarn() ap namaz klmak,
39. Sahrada ise streyi{Stre: Ak alanda veya insanlarn geebilecekleri yerlerde namaz klmak
mecburiyeti olursa namaz klan secde edecei yerin nne ta, tahta, ayakkab gibi bir ey koyar ki
buna stre denir.} terk etmek,
40. Adam geecek yere durmak,
41. El parmaklar ile rkda ve secdede tebihleri saymak,
42. mam mihrabn iinde olup nnde bir perde ekilse ieride kalacak mertebe derin olan mihrapta
olmak.
43.mam mihraptan gayr yere durmak,
44. mam bir arn miktar yalnz olarak cemaattan aada cemaat yukarda durmak,
45. mini cehr (yksek ses) ile demek,
46. Kyamda okuduunu rkda tamam etmek,
47. Rkda okuduunu kyamda tamam etmek,
48. Bir aya zerine durmak,
49. Namazda sallanmak,
50. Namaz iinde bir ey koklamak.
Ve dahi 55 kadar namaz bozanlar beyan olunur:
1. Dnya kelm sylemek,
2. Kendisi iitecek kadar glmek (bakas iitecek kadar glmek namazla birlikte abdesti de bozar),
3. Amel-i kesr{Amel-i kesr: ok ve fazla i, davran anlamna gelen bu terim namaz bozan
unsurlardan biri olarak birka ekilde aklanyor ise de en yaygn ve kolay anlalr tanm udur:
Namaz klann yapt baz namaz d hareketler (el kol hareketi, kanma, sallanma vb.), dardan
bakan birine onun namazda olmad intiban verirse bu hareketler amel-i kesirdir ve namaz bozarlar;
vermezse amel-i kalil (az i ve davran)dr ve mekruh olmakla beraber namaz bozmazlar.} ilemek,
4. zrsz farzn birini terk etmek,
5. htiyarsz farzn birini terk etmek,
6. Dnya hususu iin alamak,
7. zrsz boazn aytlamak,
8. Sakz inemek,
9. Bir rknde kere bir yerini kamak yahut elini kaldrarak birbirine vurmak,
10. Musafaha etmek (tokalamak),
11. Kendi iitecek kadar iftitah (balama) tekbirini almamak,
12. Kendi iitecek kadar okumamak,
13. eride namaz klarken dardan birisi ardkta "la havle vel kuvvete ill billhi'l-aliyyi'l-azm"
yahut "sbhnellah" demek. Lkin murad haber vermek ise namaz fasit olur, eer namaz iinde
olduunu bildirmek ise fasit olmaz,
14. Kast ile selm almak,
15. Aznda eker olup lezzet verip suyu boazna kamak,
16. Darda namaz klarken azn havaya ap dolu ve yamur boazna kamak,
17. Hayvann yularn kere tartmak,
18. kere elini kaldrarak yahut kere burarak kehle (bit) ve pire emsali hayvan ldrmek,
19. Bir rknde kl koparmak,
20. harf olarak oof demek,
21. Bir ayayla davan yani at stnde er'a mutabk olarak namaz klarken bir rknde zengiyi
kere tepmek,
22. ki ayayla bir kere davan yani evvelki suret gibi zengiyi tepmek,
23. mamdan ileri durmak,
24. zrsz bir saf kadar yrmek,
25. San ve sakaln taramak,
26. Er ile avret beraber imama uyup ve imam dahi avrete niyet etmi iken yanyana klmak. Ve
aralarnda perde yok ise erin namaz fasit olur, eer perde yahut bir adam namaz klacak kadar ak
mahal var ise erin namaz tamamdr,
27. Kendi imamndan gayrya feth etmek (okuma srasnda tkanlan veya yanl okunan yeri
sylemek),
28. Bir avret bo yerde imama uyarak durup sonradan cemaat gelip saf doldukta erlerin saf avrete
yetise avretin sanda ve solunda ve arkasnda olan ademin namaz fasit olur.
29. ocuunu kucaklamak,
30. Bir ey yemek yahut bir ey imek,
31. Diinin arasnda kalan nohut kadar ziyade ey yutmak,
32. ki eliyle yakasn() kavuturmak, banda olan kisvesini eliyle karmak yahut karp giymek,
33. Bir musibet iitmekle "inn lillhi ve inna ileyhi rcin" (Biz Allah'a aitiz ve O'na dneceiz) demek,
34. Bir srr iitmekle "elhamdlillah" demek,
35. Bir adam namaz iinde aksrp "elhamdlillah" demek -bir rivayette-,
36. Namaz klarken yannda aksrana "yerhamkellh" demek,
37. Aksran adam namazda iken "yehdkmullh" demek,
38. Er avretini namazda pmek,
39. Namazda duada altun ve gm ve sir dnya metma mteallik bir ey istemek,
40. Gsn kbleden zrsz evirmek,
41. Secdede iken ayan() yerden kaldrmak,
42. Okuduu Kur'an' yanl okumak -mnas bozulacak kadar olur(sa)-,
43. Avret ocuunu emzirmek,.-eer st bir kerede karsa namaz bozulur; eer iki kere, kere
emzirse st karsa da kmazsa da namaz fasit olur-,
44. Namaz iinde ayaklarn() srmek,
45. Hayvana kam vurmak,
46. Kapal kapy amak,
47. harf yaz yazmak,
48. Kaftann giymek,
49. Dizliini giymek,
50. Hayvan zerinde zrle farz namaz klarsa hayvann ynn kbleden karmak,
51. Hayvann zerinde yk yapmak,
52. Kalbinden mrted olmak (dinden kmak),
53. Cnp olmak yahut avretler hayz grmek,
54. mam abdestim bozuldu zanniyle yerine hari (bakas) gemek,
55. Mna teayyr olunarak (bozularak) bir harfin yerine ahar (baka) harf okumak,
Ve dahi namaz bozmayanlar; nnde bo saf varise, bir ya iki admda varrsa veya min dese -eer
bir ahar (baka) kimseye cevap deil ise-, kayla gzyle bir kimsenin selmn alsa, birisi gelip ka
rekt kldnz dese, parmaklaryla iaret etse, bu suretlerin cmlesinde namaz bozulmaz. Bir yere bevl
olunmu (ienmi), kuruyup pak olsa orada namaz klnr, amma teyemmm olmaz.
Salat'da lgat mnas da var stlah mnas da var. Lgat mnas Allahu azim'-an'dan rahmet ve
meleklerden istifar ve mminlerden dua etmeye derler. Istlah mnas efl-i malume ve erkn-
mahsusaya derler ki Trke namaz denilen ibadete salat tlk bu mnayadr. Efl-i malume namazn
tarasnda (dnda) ilediimiz fiillere, erkn iinde olan rknlere derler ki ancak namaza mahsustur.
Ve dahi bir gn Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem Hazreti Ali kerremellhu vechehu ve radyallhu
anhu hazretlerine saadetle "Ya Ali namazn farzna, vacibine, snnetine, mstahabna riayet etmek
gereksin" dedikte ensardan bir zat buyurdu ki "Ya Reslellah, Hazreti Ali bunlarn cmlesini bilir, bize
bu namazn farzna, vacibine, snnetine, mstahabna riayet etmenin faziletini beyan eyle, biz dahi
ona gre amel edelim". Reslullah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri buyurdular ki, "Ey benim
mmet ve ashabm, namaz Allahu azm'-an'n honut olduudur, feritehlerin (meleklerin)
sevdiidir, peygamberlerinin snnetidir, marifetin nurudur, amalin efdalidir (amellerin en faziletlisidir),
bedenin kuvvetidir, rzkn berektdr, cann nurudur, duann kabuldr, Melek'l-mevt (lm melei:
Azrail) arasnda efaatidir, kabirde eradr, Mnker ve Nekir hazeratnda cevaptr, yevm-i kyamette
(kyamet gnnde) zerine sayeban (glgelik), Tamu (Cehennem) ile kendi arasnda perdedir, Srat'
yldrm gibi geiricidir, Umak'ta (Cennette) bana tacdr, Cennet'in miftah (anahtar)dr. Bir kimse
cemaat ile iki rekt namaz kusa, bal bana yirmi yedi rekt namaz klsa yine cemaat ile klnan ikinin
sevab ondan ziyadedir". Bir rivayette "bal bana bin rekt namaz klsa yine cemaat ile klnan ikinin
sevab ziyadedir".
Cemaat ile klmann sevab oktur, lakin birkan beyan etmiler:
1. Mminler bir araya geldikte birbirlerine muhabbet hasl olur,
2. Cahiller limlerden namazn mesailini renirler,
3. Baznn namaz kabul olur ve baznn olmaz, kabul olanlarn hrmetine olmayanlarn namaz dahi
kabul olur.
Reslullah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri aytt (dedi): "Ey benim mmetim ve ashabm. Sizin
iin iki tarik (yol) koydum; (biri) Kur'an- azim'-an, biri snnetimdir. Bunlardan gayr yol tutan
mmetim deildir".
Ve dahi namaz vakti ile klmann fazileti oktur amma bir kan beyan etmiler:
1. Yznn nuru olur,
2. mrnn berekt olur,
3. Duas kabul olur,
4. nsann hayrls olur,
5. Cmle mminler ona muhabbet eder.
Ve dahi namazn vaktini geirip klmann on be zarar vardr; bei dnyada, vefat ederken,
kabirde, drd meydan- Arasat'ta. Dnyada olan be zarar:
1. Yznde nur olmaz,
2. mrnde berekt olmaz,
3. Duas kabul olmaz,
4. Bir mmin karnda dua emanet eylemi olsa o da kabul olmaz,
5. Sair ettii ibadetlerin sevab eline girmez.
Sekert- mevtte (lm srasnda) olan zarar:
1. A,
2. Susuz,
3. Hor lr.Ne kadar taam etse (yese) doymaz, ne kadar su ise kanmaz.
Kabirde olan zarar:
1. Kabri skar, kemikleri biribirine geer,
2. Kabri ate dolar,
3. Onun zerine bir ejderha musallat olur, onun adna akra' derler. Onun elinde bir kam ola, ateten
bir gnlk uzunluu ola, onunla bir kere vurur, yerin dibine geer, yine kar, bir dahi vurur bylece
kyamete kadar ol kimseye azap etse gerektir.
Meydan- Arasat'ta olan drt zarar:
1. Hesab edit olur,
2. Allahu azim'-an'n gadabna mstahak olur,
3. Cehennem'e dahil olur,
4. Alnna satir yaz yazlr; evvelki satr "bu kimse Allah'n gadabna mstahaktr", ikinci satr "Allah
Tal'nn hakkn zayi edicidir", nc satr nitekim "sen Allahu azm'-an'n hakn zayi ettin ise
bugnk gnde Allah'n rahmetinden badsin (uzaksn)".
Ve dahi "namaz dinin direidir", bir adam namaz klar, dinin direini diker, zerine sayeban kurar,
altnda selamet bulur. Bir adam drt vakit namaz bile bile terk eylese, sonra kaza etmese mezhebe
gre katli lazm gelir. Bizim mezhebimize gre katli lazm gelmez ama ekber-i kebirden bir byk
gnah ilemi olur ve habs-i medid (uzun ve devaml hapis) lazm gelir. Bir adam bir vakit namaz bile
bile terk eylese sonra kaza etse bir hafta miktar yani ahrette seksen yl yansa gerektir. -Ahretin bir
gn bu dnyann bir yl kadardr, ahretin yllar ona gre hesap olunur-.
Ve dahi imama uyanlar drt nevidir: Mdrik, muktedi, mesbk, lhk. Mdrik: ftitah tekbirini (namaza
balama tekbirini) imam ile beraber alana; mukted: ftitah tekbirini imam ile beraber almayp sonra
alana; ve mesbk: mam rektlarn birini ya ikisini kldktan sonra uyana; ve lhk: ftitah tekbirinde
beraber uymu ama sonra hades vaki olup (abdesti bozulup) tekrar abdest alp, gelip, imama uyar
yine mukaddem uyduu gibi bila kraat rk ve scud tesbihlerin(i) eder, namaz klar ona derler (ki)
imamn ardndaki gibidir. Eer dnya kelm sylemediyse bylece klar. Lakin camiden ktktan
sonra pek yakn mahalden abdest almal, zira ileriye giderse namaz fasit olur demi var.
Ve dahi bir adam gelip imam rkda bulsa, rkya yetieyim dey acele edip tekbiri iner iken alsa,
imama uymu olmaz, imam rkda buldukta imama uyup tekbiri ayakta tekmil edip sonra rkya
gider, (rkda) imamn beli ile beraber olup tebih ederse ol rekta uymu olur. Amma rkya iner
iken imamn beli dorulsa ol rekta erimi olmaz.
Ve dahi namazn be yerde tadil-i erknn terk etse mam Ebu Yusuf a gre namaz fasit olur. Amma
mameyn'e (mam Azam ve mam Muhammed) gre fasit olmaz, lakin vacibi terkten cebren li'n-noksan
(eksii tamamlamak ve gidermek iin) iade lazm olur. (Tadil-i erknn) terkinin yirmi alt kadar zarar
vardr:
1. Fakirlie sebep olur,
2. Ahret ulemas ona buz eder,
3. Adaletten der, ahadeti makbul olmaz,
4. Namaz kld mekn yevm-i Kyamet'te aleyhine ehadet eder,
5. Bir kimse tadil-i erknsz namaz klarken te yannda biri grp sylemese gnahkr olur,
6. Ol namaz geri evirmek (iade etmek) zerine vacip olur,
7. mansz gitmesine sebep olur,
8. Namazn hrsz olur,
9. Allah Tal'nn nazar- rahmetinden sakt olur,
10. Kld namaz eski bez gibi yevm-i cezada (ahirette) yzne vurulur,
11. Allah Tal'ya mnacatta s-i edep etmi olur,
12. Namazn fazla olan sevabndan mahrum olur,
13. Sair ibadetlerin sevab verilmemee sebep olur,
14. Nra (atee) mstahak olur,
15. Cahiller(in) onu grp tadil-i erkn terk etmelerine sebep olur,
16. mamna muhalefet etmi olur,
17. ntikaltta (geilerde) olan snnetleri terk etmi olur,
18. Allahu azim'-an'n gadabna mazhar olur,
19. eytan sevindirmi olur,
20. Cennet'ten rak olur,
21. Cehennem'e yakn olur,
22. Kendi nefsine zulm etmi olur,
23. Thir (temiz) olan nefsini mlevves etmi olur,
24. Sanda ve solunda olan melikelere eziyet etmi olur,
25. Reslllah sallallhu aleyhi ve sellemi mahzun etmi olur,
26. Cem-i mahlkata (btn yaratklara) zarar dokunmu olur, zira ol adamn gnah sebebine
yamurlar yamaz ve yerlerde ekinler bitmez ve yamur vaktiyle yamaz olur.
Ve dahi imamn arkasna durana yz sevap ve sanda durana yetmi be sevap ve solunda durana
elli sevap verilir. Evvelki safta durana yirmi be sevap, ikinci saftan t geri safa varncaya kadar
durana on sevap verilir. Bu sevaplarn bir tanesi bin vukyye, o vukyyenin her bir tanesi bin dirhem ve
o dirhemin her bir tanesi Uhut dandan ar gelse gerektir.
Ve dahi bir adam iftitah tekbirini imam ile beraber alsa, gz gnlerinde aalarn yapra rzgr
estike ne ekil dklrse ol adamn gnahlar da yle dklse gerektir.
Bir gn Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem namaz klarken bir kimse sabah namaznda iftitah
tekbirine yetimedi, vard bir kul azad eyledi, gelip Reslllah sallallhu aleyhi ve selleme aytt: Ya
Reslallah ben bugn, iftitah tekbirine yetimedim, bir kul azad ettim, acaba iftitah tekbirinin sevabna
nail olabildim mi?
Reslllah hazretleri Hazreti Ebu Bekir'e "sen ne dersin bu iftitah tekbirinin hakknda" dey buyurdu.
Ebu Bekir-i Sddk radyallhu anhu buyurdu ki 'Ya Reslallah, krk deveye mlik olsam, krknn da
yk cevahir olsa, cmlesini fukaraya tasadduk etsem yine imam ile beraber alnan iftitah tekbirinin
sevabna nail olamam."
Ondan Reslllah hazretleri "Ya mer sen ne dersin bu iftitah tekbirinin hakknda" dedikte Hazreti
mer radyallahu anhu aytt:" Ya Reslallah, Mekke ile Medine aras dolu devem olsa, yk cevahir
olsa, cmlesini fukaraya tasadduk etsem yine imam ile beraber alnan iftitah tekbirinin sevabna nail
olamam".
Ondan Reslllah hazretleri "Ya Osman, sen ne dersin bu iftitah tekbiri hakknda" dedikte Hazreti
Osman zi'n-nureyn radyallahu anhu aytt: "Ya Reslallah, ben gecede iki rekt namaz klsam, her br
rektta Kur'an- azim'-ani hatm eylesem yine imam ile beraber alnan iftitah tekbirinin sevabna nail
olamam".
Ondan Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri "Ya Ali, sen ne dersin bu iftitah tekbiri
hakknda" dedikte Hazreti Ali kerremellhu vechehu aytt: 'Ya Reslallah marip ile merk (bat ile
dou) aras kffar ile dolu olsa, Rabbim bana kuvvet verse, cmlesini krp katl eylesem yine imam ile
alnan iftitah tekbirinin sevabna nail olamam".
Ondan Reslllah hazretleri "Ey benim mmet ve ashabm, yedi kat yerler ve yedi kat gkler kt olsa
ve deryalar mrekkep olsa ve btn aalar kalem olsa ve cmle melikeler ktip olsalar, kyamete
kadar yazsalar yine imam ile alnan iftitah tekbirinin sevabn yazamazlar" deyi buyurmu.
Ve eer Allahu azim'-an'n yaratt melekler bu kadar mdr dersen, Reslllah hazretleri Mirac'a
kt gece Cennet'i ve Cehennem'i ve Beyt-i mamur'u seyran ettikte bakp grd; Beyt-i mamur'u
melike tavaf edip giderlerdi. Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem aytt: 'Ya karndam Cebrail, bu
Beyt-i mamur'u tavaf edip giden melike geri dnmyor, onlar nereye giderler?" Ol vakit Cebrail
aleyhi's-selm aytta: "Ya Habiballah, ben halk olduum gnden bugne gelince(ye) kadar bu Beyt-i
mamur'u tavaf edip giden melike(nin) geri dndn() grmedim, bir kere tavaf edene kyamete
kadar bir dahi nevbet gelmez" dedi.
Ve dahi bir adam namazda "ez besmele" okudukta Allahu azim'-an o kula bedeninde olan
kllarn saysnca sevap verir. Ve "Fatiha-i erife" okudukta Allah Tal hazretleri ol kula kabul olmu
hac sevab verir. Ve rkya vardkta Allahu azim'-an ol kula nice bin altn sadaka etmi sevab ve
rkda snnet zere kere tesbih ettikte ol kula Allahu azim'-an hazretleri gkten inen yzdrt
kitab okumu kadar sevap verir ve birer "semiallhu limen hamideh" dedikte ol kulu Allahu azim'-
an rahmet deryasna gark eder. Ve secdeye vardkta ol kula Allahu azim'-an insanlar ve cinler
adedince sevap verir, secdede snnet zere kere tebih ettikte ol kula Allahu azim'-an'n fazileti
oktur amma bir kan beyan etmiler:
1. Ar ve krs an kadar sevap verse gerektir,
2. Allahu azim'-an ol kulunu mafiret etse gerektir,
3. Ol kul ldkte Mikil aleyhi's-selm ol kulun kabrini gnde bir kere ziyaret etse gerektir, t kyamete
kadar,
4. Kyamet gnnde Mikil aleyhi's-selm ol kulu mbarek kanad zerine alp efaat edip Cennet-i
a'lya gtrse gerektir.
Ve ka'de-i ahreye oturdukta Allahu azim'-an ol kula fukara-i sabirn sevab verir, - fukara-i sabirn
sevab aniya-y sakilinden (kreden zenginlerden) be yz yl evvel Cennet'e girse gerektir-. Aniya-
y akirn onu grp nolayd biz dnyada iken fukara-y sabirnden olaydk dey temenni etseler
gerektir. ki yanna selm verdikte ol kula Allahu azim'-an "Cennet'in sekiz kaps ald, ya mmin,
her hangisinden girersen gir" dey hitap etse gerektir.
Sekiz Cennet'in sekiz kaps vardr, sekiz de miftah (anahtar) vardr: Evveli be vakit namaz klan
mminlerin imandr, ikinci besmele-i erifedir, alts dahi Fatiha-y erife'nin iinde dhildir.
Sekiz Cennet'in evvelkisi Dr- cell, ikinci Dr- karar, nc Dr- selm, drdnc Cennet'l-huld,
beinci Cennet'l-me'v, altnc Cennet adn, yedinci Cennet'l-firdevs, sekizinci Cennet nam'dir.
Dr- cell beyaz nurdandr, Dr- karar krmz yakuttandr, dr- selm yeil zeberceddendir,
Cennet'l-huld mercandandr, Cennet'l-me'v gmtendir, Cennet adn altndandr, Cennet'l-
frdevs hem altndan ve hem gmtendir, Cennet nam krmz yakuttandr.
Cennet'e giren mminler ebedi onda kalrlar, hi kmazlar. Onda olan huriler hayzdan ve nifastan ve
yaramaz hulktan (huydan) berilerdir ve ne trl taam ve arap (yemek ve iki) isterler ise hazr
nlerine gelir. Piirmek ve kortarmak (kotarmak) olmaz. Balar zerinde kular uar. Mminler
kklerinde oturur iken bunlar grr, eer sen dnyada iken bana byle yakn gelsen ben seni kebap
ederdim dey kalbine geldii anda nurdan tabak iinde henz pimi nne gelip ttp durur. Onu
yemee balar, kemiklerini bir yere yar, kalbine gelir ki imdi bu yine ku olsa idi dey kalbine geldii
anda evvelki gibi ku olup uup gider.
Ve dahi Cennet'in topra miskten, binasnn bir kerpici gmten ve bir kerpici altndandr. Cennet
ehlinin her birine yz er kuvveti verilir. Ehl-i Cennet'in en ednsna yetmi huri ve iki de dnya hatunu
verilse gerektir, her birine cima ettikte lezzeti yetmi yl baki kalsa gerektir, daima bakire bulunsa
gerektir.
Ve dahi Cennet'te drt rmak akar, ba birdir, aya baka bakadr. Her birinin lezzeti birbirine
uymaz. Onun birisi safi su ve birisi halis st ve birisi Cennet arab ve birisi safi baldr.
Dahi Cennet'te yksek kkler vardr, eilir, mmin ona biner nereye isterse gtrr, bunun dnyada
misli devedir.
Dahi Cennet'te Tuba aac vardr, kk yukarda, budaklar aada. Onun dnyada misli ay ve gne.
Dahi Cennet ehli yer ier, tebevvl ve taavvut etmezler (kk ve byk dar kmazlar). Allah
Tal Cennet'te mmin kullarna hitap edip "kullarm, benden dahi ne istersiniz vereyim, zevk'u safada
olun" diye, kullar dahi "ya Rabbi bizi Cehennem'den azad eyledin ve Cennetine idhal edip bu kadar
huri ve lman ve vildan verdin, akla gelmedik ve gzler grmedik ve kulaklar iitmedik bu kadar
nimetler verdin, dahi bir ey istemeye hay ederiz" dedikte Rabb'l-lemn yine hitap edip "kullarm,
sizin benden bunlardan baka isteyeceiniz var" dedikte kullar dahi "ya Rabbi bizler dahi istemeye
yzmz yoktur ve hem ne isteyeceimizi bilmeyiz" dedikte Rabb'l-lemin buyursa gerek: "Kullarm,
size dnyada bir mesele iktiza edince ne yapardnz?". Onlar dahi "ulemaya varrdk, ol meseleyi
renip mkilimiz hal olurdu" dedikte Hak Tel hazretleri "imdi yle ise sizler ulemaya dannz,
haber alnz, ne haber verirler ise size vereyim" dey buyurdukta ulema "ya sizler cemalllh
unuttunuz mu, dnyada iken derdiniz ki Rabbimiz Cennet'te mekndan mnezzeh olduu halde
cemalini bize gsterse gerek dey arzu ederdiniz, onu isteyin" deyip onlar dahi r'yet-i cemalllh
(Allah'n cemalini grmeyi) istediklerinde Allahu azim'-an mekndan mnezzeh olduu halde
cemal-i b-kemlini gsterse gerek Hak Tal'nn cemal-i pkini grdkte nice bin yl hayran kalsalar
gerekdir.
Ve dahi Cennet'te kii kknde otururken etrafndan pencereler, nlerinde meyveler vardr. Kullar
onu grdkte uzanaym, ol dal ekeyim, meyveyi koparp yiyeyim dey hatrna geldikte oturduu
yerden kalkmaa ve dal koparmaa hacet kalmaz, heman oturduu yere dal nne gelir, meyveyi
koparr, azna kor, ineyip dahi lezzeti boazna gitmeden kopard yerden bir dahi biter, azna
koyduundan olgun ve leziz. Bylece Rabb'l-izzet bitirse gerektir.
Ve dahi cuma namaznn art on ikidir:
1. Msr (ehir) olmak ya msra tbi olmaktr,
2. Hutbe okumaktr,
3. Onda imam, padiah- slm hazretleri yahut (onun) tarafndan mezun naibi (vekili) olmaktr,
4. Zuhr (le) vaktinde klnmaktr,
5. Cemaat,
6. zn-i mm (umumi izin) olmaktr.{Burada saylan artlar Cuma namaznn geerli olabilme artlardr.
Cuma namaznn farz olu artlar ise unlardr. 1. Erkek olmak, 2. Hr olmak, 3. Yolcu olmamak,
mukim olmak, 4. Namaza gidemeyecek lde hasta olmamak, salk, 5. Akll ve bali olmak.}
Ve dahi cemaat mam- Azam'a ve mam- Muhammed'e gre bali ve kil ve erkek ve imamdan gayr
adam ve mam- Ebu Yusuf a gre imamdan gayr iki adam olmaktr -esah olan imameyn kavlidir-.
Dahi bir kimse imama cuma namaznn ikinci rektnn rkunda yetise mam- Muhammed'e gre
le namazn klar amma mam- Azam'a ve mam- Ebu Yusuf'a gre teehhdde dahi yetise
cumay klar.
Ve hatip hutbe okurken bir kimse nafilede bulunsa (nafile namaz klsa) iki rekt klar ziyade klmaz ve
eer cuma snneti ise iki rekt klardam selm verir yoksa drt rekt tekmil eder mi, ihtilafldr, esah
olan drd tamam eder.
Ve dahi cumann vacibi betir:
1. Ezan vaktinde her eyi terk etmek,
2. Camiye sa'y etmek (komak),
3. Hatip hutbede iken nafile (namaz) klmamak,
4. Dnya kelm sylememek,
5. Her eyden skt etmek.
Ve dahi cumann mstahab betir:
1. Tb-i rayiha (gzel koku),
2. Misvak
3. Pak libas (temiz elbise),
4. Tebkir: Tebkir dey cuma namaz iin camiye erken gitmeye derler. Zaman- saadette (Hz.
Peygamber'in zamannda) ashab- kiram sabah namazndan sonra dalmayp cumadan sonra
dalrlar idi. Bu mmetten ibtida (ilk nce) terk olunan snnet tebkirdir.
5. Gusl etmek.
Ve dahi cumann mekruhlar betir:
1. Hatip hutbede iken selm vermek,
2. Kur'an okumak,
3. Aksran adama "yerhamkellh" demek,
4. Yemek ve imek,
5. Her amel-i mekruhu ilemek.
Ve dahi bayram namaznn tekbirleri dokuzdur: Biri farz, birisi snnet, yedisi vacip. ftitah tekbiri farz,
evvelki rk tekbiri snnet, zevaid tekbirleri vacip ve ikinci rektn rk tekbiri vacibe mukarenetle
(bitiik olmakla) vacip.
8. Yoksulluun Sebepleri
Ve dahi hadiste yle gelmitir: Peygamberimiz aleyhi's-salt ve's-selm buyurmu ki: "nsana
yoksulluk yirmi drt eyden hsl olur:
1. Ayakta bevl etmek (iemek),
2. Cnp iken taam etmek (yemek),
3. Ekmek ufan() hor tutup basmak,
4. Soan ve sarmsak kabuun(u) atee yakmak,
5. limlerin nnce yrmek,
6. Atasna ve anasna adyla armak,
7. Rast geldii aa ve sprge pyle diin(i) kurcalamak,
8. Elin(i) balk yumak,
9. Eik zerine oturmak,
10. Bevl ettii (iedii) yerde abdest almak,
11. ana ve mlei yumadan (ykamadan) taam (yemek) koymak,
12. Esvabn (elbisesini) stnde dikmek,
13. Yzn etei ile silmek,
14. A iken soan yemek,
15. Evinde rmcek komak,
16. Sabah namazn() klp mescitten ivelik kmak,
17. Erken pazara varp ve pazardan ge kmak,
18. Yoksul kimseden ekmek satn almak,
19. plak yatmak,
21. Kapkaa rtsz komak,
22. era frmek,
23. Her eyi "bismillah" demeden ilemek,
24. alvarn ayakta giymek." Bunlar cmle yoksulluk getirir, mminler hazer etmek (saknmak)
lazmdr.
Dahi bir adam sabah namazna erken uyanaym derse, yatacak vakit "nna a'taynke"
sresin(i) okusa sonra "ya Rabbi beni sabah namazna vaktiyle uyandr" dese bi-iznillhi tal
ol adam sabah namazna vaktiyle uyanr.

9. 54 Farz
Ve dahi elli drt farzlar beyan edelim:
1. Allah Tel'y bir bilip zikr etmek,
2. Helalinden yemek ve imek,
3. Abdest almak,
4. Be vakit namaz klmak,
5. Cnplkten gusl etmek,
6. Kiinin rzkna Allah Tel(nn) kefil olduunu hak bilmek,
7. Helalden pak libas (elbise) giymek,
8. Hakk'a tevekkl etmek,
9. Kanaat etmek,
10. Nimetlerin mukabilinde Rabbi Tel'ya kr etmek,
11. Cenab- Bri'den gelen kazaya raz olmak,
12. Belalara sabr etmek,
13. Gnahlarndan tevbe etmek
14. hlas zere ibadet etmek,
15. eytan dman bilmek,
16. Kur'an- azim'-an' hccet (delil) tutmak,
17. lm hak bilmek,
18. Allahu azim'-an'n sevdiini sevip sevmediinden kamak,
19. Babaya ve anaya iyilik etmek,
20. Emr-i maruf eyleyip emr-i mnkeri nehy etmek,
21. Akrabay ziyaret etmek,
22. Emanete hyanet etmemek,
23. Daima Allah Tel'dan havf edip (korkup) ferah terk etmek,
24. Allahu azim'-an'a ve Resulne itaat etmek,
25. Gnahtan kap ibadet(l)e megul olmak,
26. Padiaha mut (itaatkr) olmak,
27. leme ibret nazaryla nazar etmek,
28. Tefekkr etmek,
29. Dilini fuhu kelmdan hfz etmek (korumak),
30. Kalbini pak etmek,
31. Hi bir kimseyi maskarala almamak,
32. Harama bakmamak,
33. Her halde mmin szne sadk olmak,
34. Kulan mnkirat dinlemekten men etmek,
35. lim talep etmek,
36. Kilesini ve terazisini (l ve tartsn) hak zere tutmak,
37. Allahu azim'-an'n azabndan emin olmayp daima korkmak,
38. Fukaraya sadaka vermek, yardm etmek,
39. Allahu azim'-an'n rahmetinden midin(i) kesmemek,
40. Nefis hevasna tbi olmamak,
41. F sebilillh (Allah yolunda, Allah iin) taam yedirmek,
42. Kifayet miktar rzk talep etmek,
43. Malnn zektn() vermek,
44. Hayz ve nifas halinde ehline yakn olmamak,
45. Cem-i masiyetten (btn gnahlardan) kalbini pak etmek,
46. Tekebbrl (byklenmeyi) terk etmek,
47. Bali (ergin) olmadk yetimin maln hfz etmek (korumak),
48. Taze gulama (olana) yakn olmamak,
49. Be vakit namaz hfz etmek,
50. Zulm ile kimsenin maln yememek,
51. Allahu azim'-an'a irk komamak,
52. Zinadan kamak,
53. arap imemek,
54. Yok yere kasem (yemin) etmemek.

10. slm'n Binas Betir

Ve dahi slmn binas betir yani slm be ey zerine bina klnmtr:
1. Kelime-i ehadet getirmek,
2. Be vakit namaz klmak,
3. Ramazan- erif orucun(u) tutmak,
4. Eer farz ise ylda bir kere zekt vermek,
5. Kudreti var ise mrnde bir kere hacca gitmek.
Ve dahi zektn farz olmasna delil "Namaz klnz, zekt veriniz." (Bakara 2/43) yet-i kerimesidir.
Ve dahi oniki kimseye zekt vermek caiz deildir:
1. Mecnuna,
2. Meyyit (l) kefenine,
3. Borcuna tuta,{Verirken zekta niyet etmek gerekli olduundan bor olarak verilen bir mebla
sonradan zekta saymak doru olmaz.}
4. Kfire,
5. Aniyaya (zenginlere),
6. Uslne ve furuna,{Bir kiinin ana-baba, dede-ninesi usln, evlad ve erkek ocuundan
torunlar furunu meydana getirir.}
7. Zevcesine (eine),
8. Klesine,
9. Mktebesine {Mkteb: Belli bir bedeli demek karlnda azat olmak zere efendisiyle anlam
kle;
10. Mdebberesine, Mdebber: Azat olmas efendisinin lmne bal kle demektir. Zekt verilecek
sekiz snf insan sayan yette (bk. Tevbe 9/60) kleler de saylmakla beraber burada kiinin kendi
klesi istisna edilmektedir. Yazar aada zekt verilenler arasnda da kleleri saymamtr.}
11. Avret erine (kadnn kocasna) vermek ihtilafldr, esah olan vermez.
Ve dahi bir kimseyi yabanc zan etmi evlad (km) veya Mslman zan etmi kfir km olsa bu
mezkr olan kimselere zekt vermi olsa esah olan iade etmez.
Zekt yedi kimseye vermek caizdir:
1. Istlah- eriat zere olan miskine,
2. Fukaraya,
3. Borluya,
4. Zekt devirmeye memur olana -creti mikdar-,
5. Vilayetinde mal var, burada fakir olana,
6. Seferden mnkat olana,
7. Hacdan mnkat olana.{Kur'an'da zekt verilecek sekiz snf insan yle sralanmtr:
"Sadaka(zekt)lar, fakirler, miskinler, zekt toplamakla grevli olanlar, kalpleri slama sndrlacak
olanlar, kleler, borlular, Allah yolunda olanlar ve yolcular iindir..." (Tevbe 9/60). Hz. mer'in artk
islm glenmitir gerekesiyle kalpleri slma sndrlacak olanlara zekt vermeyi kaldran itihad
daha sonraki uygulamalara esas olmusa da baka bir zamanda ayn ihtiya duyularak bu gruba giren
insanlara da zekt verilebilecei sz konusu edilmektedir.}
Ve dahi zektn farz olmasnn art altdr:
1. Mslman ola,
2. Bali ola,
3. Akll ola,
4. Hr ola,
5. Nisaba{Nisab: Dinen, zengin saylmann, dolaysyla zekat, kurban, sadaka-y fitar, hac gibi
ibadetleri yapmakla ykml olmann asgari snrna nisab denir. Nisab altn olarak 20 mskal (96 gr.)
gm olarak 200 dirhem (640 gr.) dir.} mlik ola,
6. zerinden (bir) yl gee.
Ve dahi kurbann art tr:
1. Mslman ola,
2. Mukim ola (yolcu olmaya),
3. Gani (zengin) ola.
(Kurbann) rkn koyun ve deve ve sr olmak. Bir deve veya bir sr yedi kurban yerine geer; yedi
kii kurban etmek caizdir. Bir ahar (baka) kii ben de zam olaym dese cmlesinin kurban fasit olur.
Ve dahi haccn rkn tr:
1. Niyet-i ihram yani hacca niyet etmek,
2. Arafat'ta vakfeye durmak,
3. Tavaf- ziyaret etmek.
Arafat'ta vakfeye durmann evvel vakti Zilhiccenin dokuzuncu gn zeval vaktinden ertesi sabah
oluncaya dekdir.
Ve dahi tavaf yedi nevidir:
1. Tavaf- ziyaret,
2. Tavaf- umre -bunlar farzdr-,
3. Tavaf- kudm -snnettir-,
4. Tavaf- veda,
5. Tavaf- nezr -vaciptir-,
6. Tavaf- nafile,
7. Tavaf- tatavvu -mstehaptr-,
Ve dahi hac iin ihrama niyet etmek farzdr, ihram bezi tutunmak snnettir, cemi dikilmi esvaptan ri
olmak vaciptir.
Ve hac(cn) farz olmasnn art yedidir:
1. Mslman ola,
2. Bali ola,
3. Akll ola,
4. Sa ola,
5. Kle olmaya,
6. Havic-i asliyesinden (temel ihtiyalarndan) ziyade ey ola,
7. Yola emin ola.

11. Cenaze Namaz

Ve dahi cenaze namaz ve defin etmek ve ykamak ve kefen, cmlesi farz- kifayedir.
Ve dahi kefen nevidir: Kefen-i farz ve kefen-i snnet ve kefen-i kifaye. Kefen-i snnet erlere ve
avretlere betir. Kefen-i kifaye erlere iki, avretlere tr. Kefen-i farz erlere bir, avretlere birdir. Kefen
bulunmayp harir (ipek) bulunsa erlere bir kat, avretlere iki kat kifayet eder.
Ve dahi cenaze namaznda imamete evl olan evvel padiahtr, ondan sonra kad-i belde (belde
kads), ondan sonra cumaya mezun olan hatip, ondan sonra imam- hay {mam- hay; esas olarak
mahalle imam demektir} -imam- hay dey meyyitin (lnn) hayatnda hsnzan ettii lim kimsedir-,
ondan sonra meyyitin velisidir. Velisi gelmeyince zikr olanlardan mda bir ahar (baka) kimse
kl(dr)m olsa velisi muhayyerdir, dilerse evirir (yeniden kldrr) dilerse evirmez; -sair tafsilat ktb-i
mutavveltta mesturdur-.
Ve dahi bir adamn yars ortasndan biilmi olup yalnz yars bulunsa onun namaz klnmaz. Bir
adamn ba yok gvdesi var, onun namaz klnmaz. Bir meyyit bulsalar her yeri para para olmu,
her paras bir yerde olsa onun namaz klnmaz, ol paralar bir yere getirseler namaz klnr.
Bir cenazeyi ykasalar, "bir yeri kuru kald" deseler, eer ba balanmad ise onu ykarlar ama kabre
vardktan sonra, "bunun abdest azalarndan bir yeri kuru kald" deseler ol yeri ykarlar, namazn()
klarlar. Kabre koyup zerini rttkten sonra haber verseler ol vakit karmazlar.
Ve dahi bir cenazeye teyemmm ettirseler gtrrken su bulunsa muhayyerdir. Bir beldede ok
adamlar fevt olsa hepsinin birden namazn klmak caizdir -er'a tatbik olunarak-, lakin evl olan birer
(birer) klmak gerektir.
Ve dahi cenaze namazna "Allah Tel'nn rzas iin namaza, meyyit iin duaya, uydum u hazr olan
imama" dey niyyet ede.
Ve dahi bir adam hrszlk ederken tutsalar re'y-i hkim ve vali (hkim ve valinin gr ve karar) ile
ldrseler yahut bir adam padiaha si olup ldrseler yahut bir adam kendi anasn yahut babasn
ldrse bunlarn namazlar klnmaz.
Ve dahi bir adam kendi kendini ldrse onun namaz klnmaz, -mam Ebu Yusuf indinde klnr-.

12. Ehl-i Snnet Olanlarn On Almeti

Ve dahi Ehl-i snnet olanlarn on alameti vardr:
1. Cemaata mdavemet eder,
2. Fsk (gnahkr) demeyip imama uyar, {Ehl-i snnete gre mmin ve imamlk artlarna sahip fakat
gnah ileyen kiilerin arkasnda namaz klnr. Gnahkrln gereke gstererek imamn arkasnda
namaz klmamak bir fitne unsuru olarak grlm ve uygun bulunmamtr.}
3. Edik zerine meshi caiz grr,
4. Ashaba ve Reslllah'a ar verir sz sylemez,
5. Padiaha kl ekmez,
6. Dinde bi -gayr- hakkn mcadele etmez,
7. Dinde ek (phe) etmez,
8. Hayr, erri Allah Tel'dan bilir,
9. Ehl-i kbleyi tekfir etmez (namaz klana kfir demez),
10. Drt ashab dier ashab zerine tercih eder,
te ol on alamet bunlardr. Ondan sonra drt ashab'n iinde Ebu Bekiri's-Sddk cmlesinden uludur
ve ondan sonra Hazreti mer uludur, ondan sonra Hazreti Osman uludur, ondan sonra Hz. Ali uludur.
Ebu Bekir radyallhu anhu iki yl ay ve yirmi gn hilafet etti. meru'l-Faruk radyallhu anhu on
sene alt ay drt gn hilafet etti. Osman- Zi'n-Nureyn radyallhu anhu on bir sene on bir ay ve on
sekiz gn hilafet etti. Hazreti Ali radyallhu anhu drt sene on ay ve bir gn hilafet etti. Ve olu Hasan
radyallhu anhu alt ay hilafet etti. Cmlesi otuz yldr.
Ve dahi keramet-i evliya (velilerin kerameti) haktr. Cmle velilerin efdali (en faziletlisi) Hazreti Ebu
Bekiri's-Sddk' tir, hilafeti haktr, icma- mmet ile sabittir, Reslllah sallallhu aleyhi ve sellemin
kayn atasdr, kz Aie anamz Reslllah'a tezvic eylemitir, hakikat ilminde mahirdir, cmle malm
hak yolunda sarf etti, ta kim bir habbe kalmad, hurma lifinden enine setr-i avret edecek kadar ey
giydi. Cebrail aleyhi's-selm dahi onun giydii gibi giyip Reslllah sallallhu aleyhi ve selleme geldi,
Reslllah onu bu halde grecek saadet ile "Ya karndam Cebrail, bu halde ben seni grmedim idi,
bu hal ne aceptir" dey buyurdukta Cebrail aleyhi's-selm "Ya Reslallah, imdi sen beni bu halde
grdn, ne kadar melekler var ise cmlesi bu haldedir. Sebebi oldur ki Allahu azim'-an hitap etti ki
Ebu Bekir kulum cmle emlkn benim rzam iin benim yoluma sarf eyledi, hurma lifinden dona girdi,
ey benim meleklerim sizler dahi o dona girin dey emr eyledi. Cmle melekler bu haldedir" dey
buyurdu. Onun iin "sddk"denildi.
Onun ardnca efdal-i evliya Hazreti mer radyallhu anhudur, hilafeti icma- mmet ile sabittir, eriat
ilminde mahirdir. Bir gn Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretlerine bir mnafk ile bir Yahudi
dava ile geldiler, Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri davalarn hkm etti, hak yahudinin
elinde kt. Ol mnafik raz olmayp Reslllah ol dem onlara "Ey kii mer'e varn, sizin davanz
grsn" dey buyurdu. Onlar Hazreti mer'e geldiler.
Aytt (dedi): Ey kii neye geldiniz? Mnafk aytt: Bu yahudi ile davam vardr.
Hazreti mer buyurdu: Sahib-i eriat (Peygamber) var iken ben davay nasl greyim?
Mnafik aytt: Biz Reslllah sallallhu aleyhi ve selleme vardk, davay yahudiye hkm eyledi, ben
raz olmadm.
Heman mer radyallhu anhu onlara "Siz elenin, ben sizin davanz fasl edeyim" dedi. eriye girdi,
satr eteinin altna alp bunlarn yanna geldi, hemen ektii gibi ol mnafn kellesini uurdu,
"Reslllah'n hkmne raz olmayann hali budur" dedi. Onun iin ona meru'l-Faruk denildi ve
Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri "Hak ile btl ayrt edici mer'dir" dedi.
Onun ardnca efdal-i evliya Hazreti Osman- Zi'n-Nreyn radyallhu anhudur, hilafeti haktr, icma-
mmet ile sabittir. Reslllah ona birbiri ardnca iki kzn() vermitir, kz vefat ettikte "Bir dahi olsa
verirdim" demitir. Sonraki kzn verdikte Hazreti Osman' gayet medh etmi idi. Tezvic ettikten sonra
kz buyurdu ki "Ey benim gzm nuru atam, siz Hazreti Osman' gayet medh eylediniz, buyurduunuz
kadar deil" dedikte Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri kzna "Ey benim kzm, Hazreti
Osman'dan gkteki melekler hay ederler" buyurdu. Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri
ona iki kzn() verdikten tr Osman- Zi'n-Nreyn (iki nur sahibi) denildi. Reslllah'n damaddr,
marifet ilminde mahirdir.
Onun ardnca efdal-i evliya Hazreti Ali kerremellhu vechehu ve radyallhu anhudur, hilafeti icma-i
mmet ile sabittir, Reslllah'n damaddr. Kz Fatma anamz ona tezvic etmitir, tarikat ilminde
mahirdir. Bir gulam var idi, bir gn gulam murad eyledi ki u efendimi tecrbe edeyim. Vakta ki Hazreti
Ali tarada idi, gdamn katna gelip bir hizmet buyurdu. Gulam skt eyledi. Ondan Hazreti Ali
kerremellhu vechehu gulama "Ya gulam ben sana ne yaptm ve hatrnz neden mnkesir oldu
(krld) ve benim nemden incindin" dedikte gulam gelip elin pt "sen bana bir ey yapmadn, ben
bugn senin abdinin (klenim), muradm seni tecrbe etmek idi, hakka (hakikaten) velisin" dedi.

13. Ahkm- erriye Sekizdir:

Ve dahi ahkm- er'iyye sekizdir: Farz, vacip, snnet, mstehap, mubah, haram, mekruh, mfsit.
Farz oldur ki onu Allahu azim'-an buyurmu ola, buyurduu "phesiz delil" ile belli olmu ola;
iman, Kur'an, abdest almak, namaz klmak, oru tutmak, zekt vermek, hacca gitmek, cnplkten
gusl etmek gibi.
Farz dahi nevidir: Farz- dim, farz- muvakkat, farz- ale'l -kifaye. Farz- dim "Ament billahi il
ahrihi" bilip ve inanp daim ittikat etmeye derler. Farz- muvakkat amelin vakti geldikte ilediimiz farz
olan amellere derler. Farz ale'l-kifaye onu elli adamdan yahut yz adamdan birisi ilese sairlerinden
sakt olur; selm almak ve selm vermek gibi, cenaze namaz klmak ve cenazeyi gasl etmek
(ykamak) gibi, sarf ve nahiv (Arapa dilbilgisi) okumak ve hafz olmak ve ilm-i vch (Kur'an'n deiik
okuma ekilerini veren ilim) renmek gibi.
Ve dahi bir farz iinde be farz, vardr: Bu farzn ilmi farz, ameli farz, miktar farz, itikad farz, ihlas
farz, inkr kfrdr.
Vacip oldur ki onu Allahu azim'-an buyurmu ola, buyurduu "pheli delil" ile belli olmu ola.
Vacip olduuna inanmayan kfir olmaz lakin ilemeyen Cehennem azabna layk olur. Mesel salat-
vitirde (vitir namaznda) Kunut duas okumak ve haclar (kurban) bayramnda kurban kesmek ve
Ramazan- erif bayramnda fitre vermek gibi.
Ve dahi bir vacip iinde drt vacip bir farz vardr: lmi vacip, ameli vacip, miktar vacip, itikad vacip,
ihlas vacip, riyas haram.
Ve dahi snnet; onu Reslllah sallallhu aheyhi ve sellem hazretleri bir kere (ve)ya iki kere terk
etmi ola. Terk edene azap olmaz lakin itaba ve efaattan mahrum olmaa layk olur. Mesel misvak
istimal etmek ve ezan ve ikamet ve cemaatla namaz klmak ve evlendii gece taam (yemek) yedirmek
ve ocuunu snnet etmek gibi.
Snnet dahi nevidir: Snnet-i mekkede, snnet-i gayr mekkede, snnet-i ale'l-kifaye. Snnet-i
mekkede olan sabah namaznn evvel snneti ve akam namaznn ve yats namaznn son
snnetleri ve le namaznn evvel ve son snnetleri gibi. Bunlar snnet-i mekkededir, asla terk
olunmaz. Snnet-i gayr mekkede olan ikindi ve yats namaznn evvel snnetleri. Bunlar bazan terk
olunursa bir ey lazm gelmez ama her zaman terk olunur ise itaba ve efaattan mahrum olmaa
sebep olur. Snnet-i ale'l-kifaye be, on adamdan birisi ilerse sairlerinden sakt olur; selm vermek ve
itikfa {tikf: Ramazann son on gnnde mescidin veya evin bir kesine ekilerek dnya ilerinden
uzaklamak, yeme ime, konuma ve uykuyu en aza indirerek ibadetle megul olmak.} girmek ve
meru olan ilerinin evvelinde "besmele-i erife" demek gibi.
Eer taam (yemek) evvelinde besmele-i erife demezse zarar vardr:
1. eytan beraber eki eder (yer),
2. Yedii taam bedenine maraz (hastalk) olur,
3. Yedii taamda bereket olmaz.
Eer besmele der ise faidesi vardr:
1. eytan beraber eki etmez,
2. Yedii taam bedenine ifa olur,
3. Taamda bereket olur.
Ve dahi mstehap; onu Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem mrnde bir kere yahut iki kere ilemi
ola. lemeyene azap da ve itab da olmaz, efaattan mahrum kalmak da olmaz lakin ileyene sevap
oktur demiler. Nafile namaz klmak ve nafile oru tutmak ve nafile sadaka vermek gibi.
Mstehap dahi nevidir: Mstehap, dap, mendup. Bu nn de sevab birdir lakin bazlar()
bazndan ziyadedir demi.
Ve dahi mubah oldur ki onun ne ilemesinde sevap var ve ne terkinde azap var; yrmek ve oturmak
ve ev almak ve helalinden trl taam yemek ve helalden trl libas giymek gibi.
Ve dahi haram olur ki onu Allahu azim'-an hazretleri nehy etmi ola yani kullarna ileme(yi)n
demi ola.
Haram dahi iki nevidir: Biri haram l-aynihi ve biri haram li-gayrihi. Evvelki adam ldrmek ve zina ve
livata etmek ve hamr(arap) imek ve hnzr(domuz) eti yemek gibi. Bir adam bunlar iler iken
besmele-i erif dese yahut helaldir dese kfir olur, ama bunlar dememi olsa kfir olmaz ama
Cehennem azabna layk olur. Ve eer musir olup tevbesiz lrse imansz gitmeye sebep olur, (haram
li-aynihinin haramlna) inanmayan kfir olur. Haram li-gayrihi olan; bir adam bir adamn bana girip
sahibinin izni yok iken meyvesini koparp yemi ve eyasn ve akesini alp harcam. Ol adam
besmele dese yahut helaldir dese kfir olmaz. Ol adamn (mal sahibinin) hakkdr, alr. Bir adamda alt
buuk arpa an hakk olsa yarn yevm-i kyamette cemaat ile klnm yedi yz rekt kabul olmu
namazn sevabn Hazreti Mevl alverse gerektir.{Haram li-aynihide haram olan eyin bizzat kendisi
haramdr, haram Ii-gayrihide ise eyin bizzat kendisi helaldir ama elde edili ve kullanl tarz
haramdr; alnt meyve rneinde olduu gibi. Onu haram klan meyve oluu deil alnt oluudur}
Ve dahi mekruh, kiinin iledii amelin sevabn gideren eye derler. Mekruh dahi iki nevidir: Biri
kerahet-i tahrimiye ve biri kerahet-i tenzihiye. Kerahet-i tahrimiye vacibin terkidir, harama karib
(yakn)dir; kerahet-i tenzihiye snnetin terkidir, helale karibdir. Kerahet-i tahrimiye ileyen eer kast ile
ilerse si ve gnahkr olur, Cehennem azabna layk olur ve namazda ise ol namazn cebren li'n-
noksan (eksii tamamlamak ve gidermek iin) iadesi vacip olur; eer sehiv (yanlma) ile ilerse secde-i
sehiv ile sakt olur. Kerahet-i tenzihiye ileyene azap olmaz lakin itaba ve efaattan mahrum kalmaa
mstahak olur, -eer musir olur ise-; at eti ve kedi ve fare art yemek gibi.
Ve dahi mfsit, kiinin iledii amelleri temelinden giderene derler; iman ve nikh ve hacc ve zakt
ve bey'i ve iray (alm ve satm) bozan gibi.

14. Sfat- mn Altdr

Ve dahi sfat- iman altdr:
"ment billahi": Ben Allahu azim'-an'n varlna ve birliine inandm, iman getirdim. Allahu
azim'-an vardr ve birdir, eriki (orta) ve nazri (benzeri) yoktur, mekndan mnezzehtir, kemal
sfatlaryla muttasftr ve noksan sfatlardan beridir; kemal sfatlar Allahu azim'-an'da bulunur,
noksan sfatlar bizlerde bulunur. Bizlerde bulunan noksan sfatlar elsizlik ve ayakszlk ve gzszlk,
hastalk, salk, yemek, imek; buna mabih eyler oktur, bunlar bizlerde bulunur. Ve Allahu
azim'-an'da bulunan yedi kat gkleri direksiz durdurduu gibi ve yerde ylanlar ayaksz yrtt
ve havada kular uurduu ve cmle mahlukat yaratp rzkn verdii gibi bu da Allahu azim'-an'n
kemal sfatlarndan bir eserdir.
Ve dahi Allahu azim'-an hakknda bizlere bilmesi vacip olan sfat- nefsiyye birdir: Vcud (var
olmak). Allahu azim'-an'n var olmasna naklen delil "phesiz ben Allah'm" (Tha 20/14) kavl-i
erifidir. Aklen (delil), bu lemleri halk eden mevcuttur, olmamas muhaldir.
Ve dahi sfat- nefsiyye; zat onsuz ve ol zatsz tasavvur ve mlahaza olunmaz.
Ve dahi Allahu azim'-an hakknda bize bilmesi vacip olan sft- zatiyye betir:
Kdem: Allahu azim'-an'n varlnn evveli olmamak,
Beka: Allahu azim'-an'n varlnn ahiri (sonu) olmamak. Buna Vcib'l-vcud derler. Naklen delil
Allah Tal'nn "O Evvel'dir, hr'dir, Zhir'dir, Btn'dr" (Hadid 57/3) kavl-i erifidir. Aklen delil;
varlnn evveli ve hiri olsa, sonra olmu olup ciz ve naks (eksik) olurdu. ciz ve naks olmak
Allahu azim'-an hakknda muhaldir.
Kyam bi-nefsihi: Allahu azim'-an'n zatnda ve sfatnda ve ef linde (fiillerinde) kimseye muhta
olmamas. Naklen delil Allah Tal'nn "Allah ganidir (ihtiya sahibi deildir), siz ise muhta
fakirlersiniz" (Muhammed. 47/38) kavl-i erifidir. Aklen delil; bu sfatlar O'nda olmam olsa ciz ve
naks olurdu, ciz ve naks olmak Allahu azim'-an hakknda muhaldir.
Muhalefettin li'l-havdis: Allahu azim'-an'n zatnda ve sfatnda kimseye benzememesi. Naklen
delil Allah Tal'nn "Yeryznde ve gkyznde O'nun benzeri bir ey yoktur" (ra 42/11) kavl-i
erifidir. Aklen delil; bu sfatlar O'nda olmam olsa ciz ve naks olurdu, ciz ve naks olmak Allahu
azim'-an hakknda muhaldir.
Vahdaniyyet: Allahu azim'-an'n zatnda ve sfatnda ve ef linde eriki (orta) ve nazri (benzeri)
yoktur. Naklen delil Allah Tal'nn 'Deki O Allah Bir'dir" (hlas 112/1) kavl-i erifidir. Aklen delil; eer
orta olsa lem fena olurdu, biri yaratmasn() diler ve biri yaratmamasn() dilerdi. Sfat- zatiyye
mefhumunda zatiyyet (zata mahsusluk) olduu iin sft- zatiyye dediler.
Ve dahi Allahu azim'-an'n hakknda bizlere bilmesi vacip olan sft- subtiyye sekizdir: Hayat, ilim,
sem', basar, irade, kudret, kelm, tekvin. Bu sfatlarn mnalar budur ki:
Hayat: Allahu azim'-an'n diri olmas. Naklen delil Allah Tal'nn "Allah kendisinden baka tanr
olmayandr, diridir, kayyumdur" (Bakara 2/255) kavl-i erifidir. Aklen delil; Allahu azim'-an diri
olmasa bu mahlukat vcuda gelmezdi.
lim: Allahu azim'-an'n bilmesi. Naklen delil Allah Tal'nn "Grnmeyeni ve grneni bilendir"
(Ra'd, 13/9) kavl-i erifidir. Aklen delil; Allahu azim'-an'n bilmesi olmasa ciz ve naks olurdu; ciz
ve naks olmak Allahu azim'-an hakknda muhaldir.
Sem': Allahu azim'-an'n iitmesi. Naklen delil Allah Tal'nn "O iitendir, bilendir" (Bakara 2/137)
kavl-i erifidir. Aklen delil; iitmesi olmasa ciz ve naks olurdu, ciz ve naks olmak Allahu azim'-
an hakknda muhaldir.
Basar: Allahu azim'-an'n grmesi. Naklen delil Allah Tal'nn "O iitendir, grendir" (ra 42/11)
kavl-i erifidir. Aklen delil; grmesi olmasa ciz ve naks olurdu, ciz ve naks olmak Allahu azim'-
an hakknda muhaldir.
rade: Allahu azim'-an'n dilemesi, Naklen delil Allah Tal'nn "phesiz Allah dilediini yapar"
(Hac 22/18) kavl-i erifidir. Aklen delil; eer dilemesi olmasa ciz ve naks olurdu, ciz ve naks olmak
Allahu azim'-an hakknda muhaldir.
Kudret: Allahu azim'-an'n gcnn yetmesi. Naklen delil Allah Tal'nn "phesiz Allah her eye
kadirdir" (Bakara 2/20) kavl-i erifidir. Aklen delil; eer gc yetmese ciz ve naks olurdu, ciz ve
naks olmak Allahu azim'-an'n hakknda muhaldir.
Kelm: Allahu azim'-an'n sylemesi. Naklen delil Allah Tal'nn "Allah Musa'ya konutu" (Nisa
4/164) kavl-i erifidir. Aklen delil; eer sylemesi olmasa ciz ve naks olur idi, bu Allahu azim'-an
hakknda muhaldir.
Tekvin: Allahu azim'-an haliktr, her eyi yaratan O'dur, O'ndan gayr yaratc yoktur. Naklen delil
Allah Tal'nn "Allah her eyin yaratcsdr" (Zmer 39/62) kavl-i erifidir. Aklen delil; yerlerde ve
gklerde acaip mahlukat vardr, cmlesini yaratan O'dur.
Ve dahi Allahu azim'-an'n hakknda bize bilmesi vacip olan sft- maneviye sekizdir. Hayy, alm,
sem, basr, mrd, kadr, mtekellim, mkevvin. Bu sft- eriflerin mnalar budur ki : Hayy, Allahu
azim'-an diri olucudur. Sem, sem'-i kadmiyle (balangc olmayan iitmesiyle) iiticidir. Basr,
Allahu azim'-an basar- kadmiyle grcdr. Mrd, Allahu azim'-an irade-i kadmesiyle
dileyicidir. Alm, Allahu azim'-an ilm-i kadmiyle bilicidir. Kadr, Allahu azim'-an kudret-i
kadmesiyle gc yeticidir. Mtekellim, Allahu azim'-an kelm- kadmiyle syleyicidir. Mkevvin,
Allahu azim'-an halk edicidir.
Allah Tal hakknda muhal olan sfatlar bunlarn zdddr.
'Ve meliketihi": Dahi ben Allahu azim'-an'n meleklerine inandm, iman getirdim. Allahu azim'-
an'n melekleri vardr, onlar nurdan halk olunmutur. Yemezler ve imezler, onlarda erkeklik ve diilik
olmaz. Gkten yere inerler ve yerden ge karlar ve bir halden bir hale girerler ve gz ap yumunca
onlar Allahu azim'-an'a si olmazlar ve bizcileyin (bizim gibi) gnah etmezler ve onlarn iinde
mukarrebler (Allah'a yakn olanlar) ve peygamberler vardr. Cmlesinin efdali Cebrail, Mikil, srafil,
Azrail leyhim's-selmdr. Bunlar cmle meleklerin peygamberleridir ve onlann her-birisini Allahu
azim'-an bir hizmete komutur, kyamete kadar bir hizmete dahi nbet gelmez.
'Ve ktbihi" : Dahi (ben) Allahu azim'-an'n kitaplarna inandm, iman getirdim. Allahu azim'-
an'n kitaplar vardr, cmlesi yz drt kitaptr; yz suhuftur ve drd byk kitaptr.
Tevrat Hazreti Musa aleyhi's-selma, Zebur Hazreti Davud aleyhi's-selma, ncil Hazreti sa aleyhi's-
selma, Kur'an bizim peygamberimiz Muhammed aleyhi's-selma nazil olmutur.
Yz suhufun
10 suhufu Hazreti dem aleyhi's-selma,
50 suhufu t aleyhi's-selma,
30 suhufu dris aleyhi's-selma,
10 suhufu brahim aleyhi's-selma,
Bunlarn cmlesini Cebrail aliyhi's-selm indirmitir, cmlesinden sonra Kur'an- azim'-an nazil
olmutur, az az, yet yet yirmi senede tamam olmutur, hkm kyamete dein bakidir; nesihten
(hkmsz braklmaktan) ve tebdilden (deitirilmeden) beridir.
'Ve rusulihi": Dahi ben Allahu azim'-an'n peygamberine inandm, iman getirdim. Allah Tal'nn
peygamberleri vardr; evveli Hazreti dem aleyhi's-selm, hiri bizim peygamberimiz Hazreti
Muhammedeni'l-Mustafa sallallhu aleyhi ve sellem. Bu ikisinin arasnda ok peygamberler gelmi ve
gemitir, onlarn saysn Allahu azim'-an bilir.
Ve dahi peygamberler hakknda bizlere bilmesi vacip olan sfatlar betir : Sdk, emanet, tebli, ismet,
fetanet.
Sdk: Cmle peygamberlerin szlerinde sdk olmas,
Emanet: Onlar emanete hyanetlik etmezler,
Tebli: Onlar(n) Allahu azim'-an'n emrini ve nehyini bilip mmetlerine beyan edip ulatrmas,
smet: Byk ve kk gnahlardan beri olmak,
Fetanet: Cmle peygamberlerin nastan (insanlardan) akll olmas.
Caiz olan sfatlar betir: Onlar yerler ve ierler ve hasta olur ve dnyalarn deitirirler, onlar bizim gibi
dnyaya muhabbet etmezler.
' Ve'l-yevmi'l-hri": Dahi ben kyamet gnne inandm ve iman getirdim. Cmlemiz lp yine dirilsek
gerektir. Cennet ve Cehennem, mizan, srat, har ve neir, azab- kabir (kabir azab), Mnker ve Nekir
suali haktr ve olacaktr.
'Ve bi'l-kaderi hayrihi ve errihi minallhi tal": Dahi hayr ve er, olup ve olacaklarn cmlesinin
Allahu azim'-an'n takdiriyle ve dilemesiyle ve yaratmasyla ve Levh-i mahfuz'a yazmasyla
olduuna inandm, iman getirdim, asla kalbimizde ek ve phe yoktur.
"Ehed ell ilahe illallah ve ehed enne Muhammeden abduhu ve reslh."
Ve dahi itikatta mezhebim birdir; ehl-i snnet ve'l-cemaat mezhebidir ki bu mezheptenim. Amelde
mezhep drttr: mam- Azam, mam- afi, mam- Mlik, mam- Ahmed b. Hanbel. Bu drt
mezhepten her hangisine olursa taklit etmek caizdir. Lakin biz mam- Azam mezhebindeniz. mam-
Azam mezhebi savaptr (dorudur), hata olmak ihtimali var; gayr mezhepler hatadr, savap olmak
ihtimali vardr.

15. mnn Bizde Bak Kalp kmamasnn art Ve

Sebebi
Ve dahi imann bizde baki kalp kmamasnn art ve sebebi altdr:
1. Biz gaibe iman getirdik; bizim imanmz gaibedir, zahire deildir. Zira biz Allahu azim'-an'
gzmz ile grmedik, dahi peygamberleri grmedik lakin grm gibi inandk, iman getirdik, asla
phemiz yoktur.
2. Yerde ve gkte, insanda ve cinde ve meleklerde ve peygamberlerde gaibi bilir yoktur; ancak gaibi
Allahu azim'-an bilir. Her kes bu itikat zerine olmak gerektir.
3. Haram haram bilip itikat etmek,
4. Helali helal bilip itikat etmek,
5. Allahu azim'-an'n azabndan emin olmayp daima korkmak,
6. Her ne kadar gnahkr ise Allahu azim'-an'n rahmetinden midin(i) kesmemek.
Bu alt eyden birisi bir adamda bulunmasa bei bulunsa yahut birisi bulunsa bei bulunmasa ol
adamn islm sahih deildir.
Ve dahi imansz gitmenin sebepleri krk kadar beyan olunmutur:
1. Yaramaz itikat,
2. Zayf iman,
3. Dokuz azasn doru yoldan karmak,
4. Gnahna musir olmak,
5. Nimet-i islmdan krn kesmek,
6. mansz gitmeden korkmamak,
7. Nahak (haksz) yere zulm etmek,
8. Snnet zere okunan ezan- muhammedyi dinlememek,
9. Anaya ve babaya as olmak,
10. ok ok yemin etmek,
11. Namazda be yerde ta'dil-i erkn terk etmek,
12. Namaz kolay sanp alak i gibi tutmak,
13. Hamr (arap) imek,
14. Mmin karndana eziyet etmek,
15. Yalan yere evliyalk satmak,
16. Gnahn unutmak,
17. Kendisini beenmek,
18. lim ve amelim ok demek,
19. Mnafklk etmek,
20. Haset etmek,
21. stadnn er'a muhalif olmayan yerde szn tutmamak,
22. Bir adam tecrbe etmeden iyi demek,
23. Yalana musir olmak,
24. Ulemadan kamak,
25. Erkekler harir (ipek) giymek,
26. Byklarn() kitaba uydurmamak,
27. Gybete musir olmak,
28. Komusuna eziyet etmek,
29. Dnya umuru (ileri) iin ok gadaba gelmek,
30. Riba (faiz) yemek,
31. Sihirbazlk etmek,
32. Kaftann yenini ve eteini uzun etmek,
33. Allahu azim'-an'n sevdiini sevmemek, sevmediini sevmek,
34. Sla-i rahmi (memleketi, yaknlar ziyareti) terk etmek,
35. Mmin karndana gnden ziyade kin tutmak,
36. Zinaya musir olmak,
37. Livata etmek,
38. Livata ettirmek,
39. Hatununu haramdan saknmamak,
40. Mnkiri (kt ve gnah eyi) men etmemek.

16. mn Ve slm
Ve dahi iman ve islm ikisi birdir: Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri(nin) Allahu azim'-
an'dan getirdii eyleri dil ile ikrar ve kalp ile tasdik etmektir; buna iman ve islm derler.
Ve dahi din ve millet ikisi birdir. Reslllah sallallhu tal aleyhi ve sellem hazretleri(nin) Allahu
azim'-an'dan itikada mteallik getirdii eylere din ve millet derler. eriat: Peygamberimiz aleyhi's-
salt ve's-selmn Hak Tal'dan a'mle (muamelt, ibadet) mteallik getirdii eylere eriat derler.
Ve dahi iman- icmali kfidir, tafsil dahi lazm deildir.{cmali iman: Peygamberin tebli buyurduu
eylerin hepsine birden, toptan inanmak; Tafsili iman: iman esaslarna, Kitap ve snnetle gelen
eylerin hepsine, hkmlerini bilerek, tasdik ederek inanmaktr.} Mukallidin iman, sahihtir ve baz
yerde tafsil dahi lazmdr.
man dahi ksmdr: man- taklidi, iman- istidll, iman- hakik.
man- taklidi; farz, vacibi, snneti, mstehaplar bilmez, anasndan babasndan grd gibi yatar
kalkar, onun imanndan korkulur.
man- istidlali; farz, vacibi, snneti, mstehab hem bilir hem amel eder ve hem bildirir, staddan
varm renmi, onun iman kuvvetlidir.
man- hakik; cmle lem bir yere gelse Rabbisini inkr etseler ol etmez, asla kalbine ek ve phe
gelmez, onun iman enbiya (peygamberler) iman gibidir, (dier iman nevilerinin) cmlesinden ldr.
Ve dahi ahkm- er'iyye (er hkmler) amele mteallkdr, imana mteallik deildir. Yalnz iman ile
Cennet'e girilir, yalnz amel ile Cennet'e girilmez; iman amelsiz makbuldr amma amel imansz kabul
deildir; iman husemaya (yaknlara) verilmez, amelin sevab verilir; iman vasiyet olmaz, amel vasiyet
olur; ameli terk eden kfir olmaz, iman terk eden kfir olur. Cem-i enbiyalarn (btn peygamberlerin)
iman birdir, ahkmlarnda ihtilaf vardr.
Ve dahi iman iki nevidir: Biri iman- hlk, biri iman- kesb.
man- hlk ahd-i msak vaktinde kullarn bel (evet) demesidir.{man- hlk: Yaratltan gelen iman.
Kur'an'da ifade edildiine gre Yce Allah ruhlar yaratt zaman onlara "Ben sizin Rabbiniz deil
miyim?" diye sormu, onlar da "bel" (evet) demilerdir. Bu konumaya "elest bezmi" denir (bk. A'raf
7/172). man- kesb: Kazanlan, elde edilen, farkna varlan iman.} man- kesb ba'de'l-bl (bula
erdikten sonra) cem-i mminlerin (btn mminlerin) iman birdir, amelleri bir deildir.
Ve dahi iman ile amel beyninde (arasnda) fark: man kfir ile mslime tbidir; iman farz- dimdir,
amel farz- muvakkattr; iman kfir ile mslime farzdr, amel yalnz mslime farzdr.
Ve dahi iman sekiz nevidir:
man- metb: Melekler imandr; man- ma'sm: Enbiya imandr; man- makbul: Mminler imandr;
man- mevkuf: Ehl-i bidat imandr; man- merdut: Mnafklar imandr; man- taklit: Anasndan
babasndan grm, stattan grenmeyenin imandr, onun imanndan korkulur; man- istidlali: Mevl-
y mteli delil ile bilendir, onun iman kuvvetlidir; man- hakik: Cmle lem bir yere gelseler,
Rabbisini inkr etseler ol inkr etmez ve asla kalbine ek ve phe gelmez, bu cmleden a'ldr.
Ve dahi imann hkm tr:
1. Boynu kltan kurtulur,
2. Mal haratan{Hara: Mslman bir lkedeki gayr mslimlerden alnan toprak vergisi.} kurtulur,
3. Cesedi Cehennem'de muhalled (ebedi) kalmaz, yanar ise de kar.
"ment billahi... il ahrihi": Buna sft- iman ve m'menn bih ve zat- iman ve asl iman denilir, -
ululuuna binaen ve erefine binaen-
Ve dahi imann medar ikidir: Akl olmak, bali olmak (akll olmak ve bulu ana girmi olmak).
mann asl ikidir: lemin yaratlmas, Kur'an- azim'-an'n inmesi. Delili ikidir: Delil-i akl, delil-i nakl.
mann rkn ikidir: krarm bi'l-lisan (dil ile ikrar) ve tasdkun bi'l-cenan (kalp ile tasdik); bunlarn da
art ikidir: Kalbin art ek olmamak, dilin art temyiz etmek.
Ve dahi iman mahlk mudur, gayr mahlk mudur (yaratlm mdr, yaratlmam mdr?) Allahu
azim'-an'n hidayeti olduu haysiyetten gayr mahlktur amma abdin (kulun) tasdik ve ikrar etmesi
cihetiyle mahlktur. man cemi' midir, tefrik midir? Kalpte cemi'dir, azada tefrkdir.{man kalpte bir
btndr, btn iman esaslar bu btnln iindedir, fakat imann, iman esaslarnn insann
organlar zerindeki grnmleri, tezahr ve tecellileri farkl olabilir.}
Yakn: Allahu azim'-an'n zatn kemaliyle bilmek,
Havf: Allahu azim'-an'dan korkmak, Reca: Allahu azim'-an'n rahmetinden midin(i) kesmemek,
Mahabbetullah: Allah'a ve Resulne muhabbet etmek,
Haya: Allah'tan ve Resulnden utanmak, Tevekkl: Cem-i umurunu (btn ilerini) Allah'a
smarlamak.
Ve dahi iman ve islm ve ihsan neye derler?: man alt eye inanmaa derler,
slm Allahu azim'-an'n emrini tutmaya ve nehyinden ictinab etmeye (kanmaya) derler,
hsan: Allahu azim'-an' grr gibi ibadet etmeye derler.
Ve dahi iman ve marifet ve tevhid ve eriat ve din ve millet neye derler?:
man: Luatta mutlak tasdik etmeye derler, er'de alt eyi tasdik etmeye derler,
Marifet: Allahu azim'-an' kemal sfatlaryla muttasf ve noksan sfatlardan beri bilmektir.
Tevhid: Allahu azim'-an' birlemektir,
eriat: Allahu azim'-an'n emrine inkyad (uymak) ve nehyinden ictinab etmektir (kanmaktr),
Din ve millet: Bu cmlesi zerine lnceye dek dim olmaktr.
Ve dahi iman be kalenin iinde hfz olur (korunur):
1. Yakn,
2. hlas,
3. Eda-y farz (farzlar yerine getirmek),
4. tmam- snnet (snnetleri tam yapmak),
5. Hfz- edep (edebi muhafaza)dir.
Her kim bu be eyi hfz eder ise imann hfz etmi olur, birini terk eder ise dman galip olur. (mann
dman) drttr: Sada neva, solda nefis, nde dnya, ensede eytan iman almak diler. manmz
Allah Tal dmanlarn errinden emin eyleye.
"La ilahe illallah" demenin mna-y erifi, ibadete layk ve mstahak, Allahu azim'-an'dan gayr bir
zat yoktur, ancak Allahu azim'-an vardr ve birdir, eriki ve nazri yoktur, mekndan mnezzehtir.
"Muhammedun reslllh" demenin mnas Hazreti Muhammed Mustafa sallallhu tal aleyhi ve
sellem Allahu azim'-an'n hak resuldr, biz de O'nun mmetiyiz, elhamdlillah.
Ve dahi kelime-i tevhidin sekiz ismi vardr:
1. Kelime-i ehadet getirmek,
2. Kelime-i tevhid,
3. Kelime-i hlas,
4. Kelime-i takva,
5. Kelime-i tayyibe,
6. Davet'l-hak,
7. Urve-i' vska,
8. Kelime-i semeret'l-Cennet.
Ve dahi (kelime-i tevhidin) art; ihlas, niyet, ve mnasn bilmek ve tazim ile getirmek(tir).
Ve zikir eden kimse drt eye muhtatr: Tasdik, tazim ve halavet (tat ve zevk almak) ve hrmet.
Tasdiki terk eden mnafktr, tazimi terk eden mbtedi'dir, halaveti' terk eden mraidir, hrmeti terk
eden fsktr, eer inkr ederse kfir olur.
Ve dahi zikir nevidir: Zikr-i avam ve zikr-i havas ve zikr-i ehass. Zikr-i avam cahillerin zikri ve zikr-i
havas limlerin zikri ve zikr-i ehas enbiya(nn) zikri(dir).
Ve dahi zikir edecek aza tr:
1. Lisan ile zikir ki kelime-i ehadet getirmek,
2. Tevhid ve tebih ve Kur'an okumak,
3. Kalp ile zikirdir.
Ve dahi kalbin zikri nevidir:
1. Allahu azim'-an'n sfatlarna dll olan (dellet eden) delilleri tefekkr etmek,
2. Ahkm- er'iyyenin delilerini tefekkr etmek,
3. Mahlkatn srrn tefekkr etmek, -sar karncadan kla varnca(ya kadar)-.
Ve dahi Allahu azim'-an hazretleri "Kullarm, siz beni taat ile zikr ederseniz ben de sizi rahmet ile
zikr ederim. Ve eer siz beni dua ile zikr ederseniz ben de sizi icabet ile (duanz kabul etmek ve ona
karlk vermekle) zikr ederim. Ve eer siz beni taat ile zikr ederseniz ben de sizi namim (nimet ve
Cennetim) ile zikr ederim. Ve eer siz beni tenhalarda zikr ederseniz ben de sizi cemiyet-i kb-rada
zikr ederim. Ve eer siz beni yoklukta zikr ederseniz ben de sizi yardmm ile zikr ederim. Ve eer siz
beni icabet ile zikr ederseniz ben de sizi hidayet ile zikr ederim. Ve eer siz beni sdk ile ve hlas ile
zikr ederseniz ben de sizi halas ve necat ile zikr ederim. Ve eer siz beni Fatiha-y erife ile ve Fatiha-
y erife'nin iinde olan rubbiyet (rablk) ile zikr ederseniz ben de sizi rahmetim ile zikr ederim" dey
buyurur.
Ve dahi zikir etmenin yz kadar faidesini ulema beyan etmi, bazsn zikr edelim: Allahu azim'-an
ondan raz olur, melekler raz olur, eytan gamlanr, kalbi dakik ve yumuak olur, ibadete haris olur,
kalbinden gam gider, kalbini ferahlandrr, yzn nurlandrr, ecaat sahibi olur, muhabbe-tullha
vasl olur, ona marifetulahtan bir kap alr ve dahi seksen ahlk- hamideyi (vlm huyu) cem etmi
olur.
"Ve ehed enne Muhammeden abduhu ve reslhu" demenin mna- erifi dahi budur ki, hr zaman
peygamberi Muhammed Mustafa sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri Allahu azim'-an'n hem
kuludur ve hem resuldr. Yedi ve iti ve hatunlar nikahlad, oullar ve kzlar oldu -cmlesi Hazreti
Hadice'den olmutur, brahim'den gayr, brahim Mriye adl cariyeden olmutur, memeden
kesilmeden vefat etmitir-, cmle evlatlar kendisinden evvel vefat etmitir, -Fatma radyallhu tal
anhadan gayr-, onu Hazreti Ali kerremallhu vechehuye tezvic etmitir. Hazret-i Hasan ve Hazreti
Hseyin radyallhu tal anhum Hazreti Ali'den olmutur. Bu cmle kzlarn iinde Hazreti Fatma
efdaldir ve Raslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretlerinin sevgilisidir.
Resl-i Ekrem'in on bir hatunu vardr: Hazreti Hadice ve evde ve Aie ve Hafsa ve mm Seleme ve
mm Habibe ve Zeyneb bt. Cah ve Zeyneb bt. Huzeyme ve Meymne ve Cveyriye ve Safiyye
radyallhu tal anhnne.
Dahi (Hazreti Muhammed) insan ile cine hak ile btl, haram ile helali, dnya fani ahret baki
olduunu, ilmihal-i dini talim ile gelmi hak peygamberdir.

17. er' Deliller | Din | Mezheb

Ve dahi edille-i er'iyye (er' deliller) drttr: Kitap, snnet, icma-i mmet, kyas- mctehid. Kitap,
Allahu azim'-an'n kelmna; snnet, kavl-i Resul, fiil-i Resul, takrr-i Resul{Kavl-i Resul: Hz.
Peygamberin sz fiil-i Resl: O'nun davran, takrir-i Resul: Bakalarnn yapp da Hz
Peygamberin uygun grd veya ses karmad eylerdir. Bu Snnet'i meydana getirir.}, bu
ne; icma- mmet, mmetlerin bir yere cem' olmasna; kyas, mctehitlerin bir eyi bir eye
benzetmesine derler.
Ve dahi enbiyann (peygamberlerin) Allahu azim'-an tarafndan itikadda yani inanmaya mteallik
getirdii eylere din ve millet derler. mmetlerin kabul ettiine eriat derler.
Ve dahi mezhep dey yola derler. Bizim iki yolumuz vardr; biri itikad yolu ve biri amel yolu. tikad
yolunda kulauzumuz Ebu Mansur Matrid, amel yolunda kulauzumuz mam- Azam Ebu Hanife. Ve
dahi Ebu Mansur Matrid'nin ad Muhammed, babasnn ad Muhammed, dedesinin ad Muhammed,
hocasnn ad Ebu Ridil bad. Ebu Ridil bad'nin hocasnn ismi Ebu Bekir Crcan ve onun hocasnn
ismi Ebu Sleyman Crcan, Ebu Sleyman Crcan'nin hocasnn ismi Ebu Yusuf ve mam-
Muhammed, bunlarn cmlesinin hocasnn ismi mam- Azam Ebu Hanife rahmetullhi aleyhi
rahmeten vsiaten.
Cmle nsn (btn insanlarn) imam vardr ki onlar bilmek farzdr: Emirde, nehiyde imammz
Kur'an- azim'-an, eriatta imammz Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri, nizam-
lemde imammz padiah- lem-penah hazretleridir.
Ve dahi mam- Azamn ismi Numan, babasnn ismi Sabit, Sabitin babasnn ismi Hrmz, Hrmz'n
babasnn ismi Tavus, mam- Azam'n hocasnn ismi Hammd, Hammd'n hocasnn ismi brahim
Neha, ibrahim Neha'nin hocasnn ismi mam- Alkame, mam- Alkame'nin hocasnn ismi bn Mesud
radyallhu tal anhu, bn Mesud, Reslllah sallallhu aleyhi ve sellemden ahz etmitir, Reslllah
aleyhi's-selm dahi Cebrail aleyhi's-selmdan ahz etmitir, Cebrail aleyhi's-selma Allahu azim'-an
emr eylemitir.

18. Drt Cevher

Ve dahi Allahu azim'-an hazretleri beni deme (ademoluna) drt cevher vermitir:
1. Akl,
2. man,
3. Haya,
4. Amel-i slih.
Bu drd drt eyi giderir: Akl gadab, iman hasedi, haya ucbu (kendini beenmilii), amel-i slih
gybeti.
Ve dahi amelin kabul olmasnn art ve sebebi drttr:
1. lim,
2. Niyet,
3. Huls,
4. Sabr.
lim olmaynca amel olmaz, niyet olmaynca amel olmaz, huls olmaynca amel makbul olmaz amma
sabr cmleden akdemdir (hepsinden ncedir). Allahu azim'-an "phesiz Allah sabredenlerle
beraberdir" (Bakara 2/153) buyurdu.

19. Peygamberimizin 20 Vasf

Ve dahi bizim peygamberimiz sallallhu aleyhi ve sellem hazretlerine mahsus yirmi kadar sfatlar
vardr, beyan olunur:
1. nsanla cine gnderilmi hak peygamberdir,
2. eriatnn hkm kyamete dein bakidir,
3. eriat evvel geen peygamberlerin baz hkmn nesh etmitir, imdi onlar ile amel etmek caiz
deildir,
4. Htemu'l-enbiyadr,
5. efaati ehl-i kebire (byk gnah sahiplerine) ve ehl-i saire (kk gnah sahiplerine) mdr,
6. Validesinden snnetli domutur,
7. Tebevvl ve taavvut ettikte (kk ve byk abdest bozdukta) yer yutup misk gibi kokar idi,
8. Mbarek glgesi asla yere dmedi,
9. nnden grd gibi ardndan dahi grr idi,
10. Mbarek aya kuma bassa iz olmaz, taa bassa iz olur idi
11. Mbaret cesedine mezziyat olan (eziyet veren) hayvanattan bir ey konmaz idi,
12. Asla ihtilam olmad,
13. Her nereye gitmek murad eyleseler O'nun nur- pki kendinden evvel varr idi,
14. Her kimin yanna dursa mbarek boyu drt parmak yksek gsterir idi,
15. O'nun zerinden bir beyaz bulut eksik olmad,
16. Salt- evvbn ve kuluk ve teheccd (gece) namazlar O'na vacip idi, bize snnet oldu,
17. Teyemmm ile namaz klmak ancak O'nun eriatncadr,
18. Uyusa, uyansa abdesti bozulmaz idi, zira peygamberlerin gzleri uyur kalpleri uyumaz,
19. Doduu gibi secdeye vard,
20. O'nun vcud- pak dnyaya gelmezden evvel eyatn (eytanlar) gklere karlar idi, O'nun vcud-
pak dnyaya geldikten sonra eyatn gklere kamaz oldu. Nice hasis- Nebi (Peygamber'e
mahsus haslet ve zellikler) vardr, -ktbi mutavveltta tafsil olunmutur-.
Ve'dahi mucizatlar ve sfatlar vasfa gelmez ve vasf kabil deildir. Ve gazada ashap suya sklp "Ya
Reslallah su yoktur" dedikte mbarek parmaklarndan sular akmtr, ol sudan itiler ve krbalarn()
doldurdular. Ve dahi mbarek parmayla aya iaret edip iki pare ettii gibi. Ve O'nun mutizat oktur,
biz O'nun vasfn bilmekte ciziz.
Ve dahi silsile-i Reslllah sallallhu tal aleyhi ve sellem, Hazreti brahim aleyhi's-selmn olu
Hazreti ismail aleyhi's-selma mntehidir. Muhammed b. Abdillah b. Abd'l-Muttalib b. Him b. Abdi
Menaf b. Kusayy b. Kilb b. Mrre b. Ka'b b. Leyy b. Glib b. Fihr b. Mlik b. Nadr b. Kinane b.
Huzeyme b. Mdrike b. lyas b. Mudar b. Nezr b. Mu'add b. Adnan'dr. Bundan yukars ihtilafldr. Ve
Muhammedeni'l-Mustafa sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri araptan Beni Haimden Kurey
kabilesindendir, Mekke-i mkerreme'de domutur, Medine-i mnevvere'ye hicret etmitir, krk
yanda nbvvet gelmitir, altm yanda dr- fenadan dr- bekaya intikal etmitir.

20. Tafsil-i mn
Ve dahi tafsil-i iman on ikidir: Rabbim Allahu azim'-an'dr, delilim Allah Tal'nn "Hamd lemlerin
rabbi olan Allah'adr" (Fatiha 1/1), "Tanrnz bir tek Tanrdr, O'ndan baka tanr yoktur, Rahman'dr,
Rahim'dir" (Bakara 2/163) kavl-i erifidir: Nebim (peygamberim) Hazreti Muhammed aleyhi's-selm,
delilim Allah Tal'nn "ahit olarak Allah yeter; Muhammed Allah'n resuldr" (Fetih 48/28-29) kavl-i
erifidir. Dinim din-i islm, delilim Allah Tal'nn "Gerekten Allah katnda din slmdr" (li imran
3/19) kavl-i erifidir. Kitabm Kur'an- azim'-an, delilim "Elif lam mm. Bu phe gtrmeyen
Kitap'tr" (Bakara 2/1-2) kavl-i erifidir. Kblem Kbe-i erif, delilim "yle ise yzn Mescid-i haram
tarafna evir" (Bakara 2/144) kavl-i erifidir. tikadda mezhebim ehl-i snnet ve'l-cemaat, delilim Allah
Tal'nn "Bu benim dosdoru yolumdur, ona uyun, sizi Allah'n yolundan ayr drecek yollara
uymayn" (En'm 6/153) kavl-i erifidir. Zrriyetim: Hazreti dem zrriyetindenim, delilim Allah
Tal'nn "Rabbin demolunun sulbnden zrriyetini ald, onlara 'Ben sizin Rabbiniz deil miyim' dedi
ve buna kendilerini ahit tuttu. Onlar da 'evet ahidiz' dediler. Bu, kyamet gn 'bizim bundan
haberimiz yoktu' dersiniz diyedir" (Araf 7/172) kavl-i erifidir. Milletim millet-i slm, delilim Allah
Tal'nn "...babanz brahim'in milleti. O (Allah) sizi mslman olarak isimlendirdi" (Hac 22/78) kavl-i
erifidir. mmet-i Muhammed'denim, delilim Allah Tal'nn "Siz, insanlar iin ortaya karlm,
doruluu emreden, fenalktan alkoyan, Allah'a inanan hayrl bir mmetsiniz" (li imran 3/110) kavl-i
erifidir. Mminin hakka, delilim Allah Tal'nn "te hakikaten inanm olanlar bunlardr, onlar iin
Rableri katnda dereceler vardr" (Enfal 8/4) kavl-i erifidir. Elhamdlillhi ale't-tevfk ve estafirullhe
min klli taksir.

21. Misvak Tutunmann On Be Faidesi Vardr

Ve dahi misvak tutunmann on be faidesi vardr, -Sirac'l-vehhc'da mezkrdur-. Ve gayr yerde
yetmi iki faidesi var, bn Hacer Heytem Ubb erhinde zikr etmitir. On be faidenin;
1. Sekert- mevtinde (lm annda) ehadet kelimesini getirmee sebep olur.
2. Dilerin etini pekitirir,
3. Balgam giderir,
4. Safray keser,
5. Az arsn giderir,
6. Az kokusun(u) giderir,
7. Ban damarlarn() pekitirir,
8. Allahu azim'-an ondan raz olur,
9. eytan gamlanr,
10. Gzleri nurlanr,
11. Hayr ve hasenat ok olur,
12. Snnet ile amel etmi olur,
13. Az pak olur,
14. Fasihu'l-lisan (doru ve ak konuan) olur,
15. ki rekt misvak ile klnan namazn sevab misvaksz yetmi rekt klnan namazn sevabndan ok
olur.

22. Yemekten nce Ve sonra Elleri Ykamak

Ve dahi taam (yemek) yemezden evvel el ykamann on kadar faidesi vardr. Bir kimse taam yemek
iin ellerini ykadkda silmezden evvel parmaklar(nn) ucuyla gzlerini pnarndan koyup geriye doru
sse ol bi-iznillh-i tal gz ars grmez. On faidenin;
1. Aru'r-Rahman (Allah'n Ar) altnda bir melek nida eder: "elin pak olduu gibi cem-i gnahlarndan
pak oldun.",
2. Kur'an- azim'-an'da olan yetler mukabelesince nafile namaz klma sevap olur. -Kur'an'daki
yetler alt bin iki yz ile yzn arasndadr. Halk beyninde (arasnda) alt bin alt yz altm alt
dey mehurdur lakin vk'n hilafdr. Aded-i yt- Kuraniyeyi (Kur'an yetlerinin saysn) beyan eden
ktb-i mutebere nazara alnp hatadan mbaadet oluna (uzaklala)-,
3. Bedeninde olan kllarn adedince sevap olur,
4. Sddkler sevabna nail olur,
5. Melike (melekler) onun iin istifar ederler,
6. Bir lokmasnn mukabelesine bir kul azad etmi kadar sevap olur,
7. Her halde gnahtan beri olur,
8. Gece ve gndz hct kaza olur (ihtiyalar karlanr),
9. Gece vefat ederse ehit olur, 10. Gndz vefat ederse ehit olur.
Ve dahi taam yedikten sonra el ykamann alt faidesi vardr:
1. Aru'r-Rahman altnda bir melek nida eder ki "Ya mmin senin gnahlarn af oldu",
2. nsann bedeninde olan damarlarn saysnca sevap olur. -nsann bedeninde olan damarlar yz
altm damardr-,
3. Bedeninde olan kllarn saysnca sevap olur,
4. Rahmet deryasna gark olur,
5. Elinden akan damlalarn saysnca sevap olur,
6. Vefat ettikte ehit olur.

23. Yemein Farz,Snnet,Mekruh ve Haram

Ve dahi taam yemenin farz altdr:
1. A olmayacak kadar yemek,
2. Ol taam yedikte azna lezzet gelmesini Allahu azim'-an'dan bilmek,
3. Yedii zaman doymay ve itii zaman kanmay Allahu azim'-an'dan bilmek,
4. Helalinden yemek,
5. Ol taamn kuvveti geinceye dek Allah Tal'ya kulluk etmek,
6. Kanaat etmek,
Ve dahi yemenin snnetleri: Pabucun(u) karp yemek, diz kp yemek, sofray aa kurmak,
sirke yemek, hirinde (sonunda) hamd etmek, taama balarken besmele demek, taam evvelinde tuz
yemek, arpa ekmei yemek, ekmei eliyle paralamak, parmayla yemek, nnden; yemek
kabn(n) kenarndan yemek, ekmek ufan devirmek, kab parmayla syrmak, kere
parmaklarn() yalamak, diini kurcalamak, lokmay kk almak, oka inemek.
Ve dahi taam yemenin mekruhlar: Sol eliyle yemek, taam koklamak, pimi eti bak ile kesmek,
besmeleyi terk etmek.
Ve dahi taam yemenin haram: Karn doyduktan sonra yemek, -eer misafir, yemek sahibi yemedike
yemezse yahut sahur taamnda kuvvet ziyade olsun iin olursa doyduktan sonra yemek caizdir-, israf
etmek, haram li-gayrihinin evvelinde besmele demek -ulema kfrnde ihtilaf ettiler-, davetsiz yere
gitmek, izinsiz gayrn ekmeini almak ve izinsiz gayrn bana girmek ve meyvesin(i) koparmak,
bedenine maraz (hastalk) olacak eyi yemek, altn ve gm tabaktan yemek, riya (gsteri) ile
hazrlanm taamdan yemek, nezr ettii (adad) taam yemektir.

24. Scak Yemein Zarar Ve Az Yemenin Faidesi

Ve dahi scak taam yemenin dokuz zarar var-
1. Kula sar olmaa sebep olur,
2. Benzi sar olur,
3. Gzlerinin feri olmaz,
4. Dileri sararr,
5. Aznn lezzeti olmaz,
6. Karn doymaz,
7. Fehmi (anlay) az olur,
8. Akl az olur,
9. Bedenine maraz rz olur.
Ve dahi taam az yemenin on faidesi vardr:
1. Bedeni kavi olur,
2. Kalbi nurlu olur,
3. Hfz (ezber gc) kavi olur,
4. Geinmesi asan (kolay) olur,
5. Amelinde lezzet bulur,
6. Allahu azim'-an' ok ok zikr etmi olur,
7. Ahreti tefekkr eder,
8. badetinde lezzeti ziyade olur,
9. Her eyde isabet ve irad ok olur,
10. (Ahrette) hesab asan olur.

25. lim mi efdaldr

Ve dahi ilim mi efdaldr, amel mi efdaldir? Be sebep ile ilim efdaldr, zira metbdur, amel ona tbidir,
ilim lazmdr amel melzmdur, ilim yalnz nef (fayda) verir amel ilimsiz nef vermez, ilim enbiya
makamdr.
Ve dahi ilim mi efdaldir akl m efdal? lim efdaldr zira ilim kadmdir, akl hadistir (sonradan olmadr).
Ve dahi insann zineti ihlas iledir, ihlasn zineti iman iledir, imann zineti Cennet iledir, Cennet'in zineti
huriler, glmanlar iledir, dahi cemalullh mahede iledir.
Ve dahi iman amelden cz mdr veyahut deil midir? Eer cz olayd avretlere hayz grdkleri vakit
namaz balanmazd zira iman balanmaz.

26. ehadet Okumann Faidesi

mrnde bir kere ehadet getirmek farzdr, delil Allah Tal'nn "Bilki Allah'tan baka tanr yoktur"
(Muhammed 47/19) kavl-i erifidir. Ve kelime-i ehadet getirmenin drt art vardr:
1. Dil ile getirirken kalbi hazr olmak,
2. Mnasn bilmek,
3. Huls-i kalp ile getirmek,
4. Tazim ile getirmek.
Ve dahi ehadet getirmenin yz otuz kadar faidesi vardr. Amma zikr olunacak drt eyden biri
bulunmasa ehadet kelimesinin faidesi olur, eer bulunursa faidesi yoktur. Ol drt eyin biri irk
(Allah'a ortak komak), biri ek (phe), biri tebih (Yce Allah' varlklardan birine benzetmek), biri
ta'tl (Allah'n varln veya kinata mdahalesini inkr etmek). irk Allahu azim'-an'n zatnda irk
komaa, ek dinde meks etmee (tereddt gstererek durmaya), tebih vehminde Allah Tal'y bir
mahlka benzetmee, ta'tl Allahu azim'-an leme karmaz, her bir ey vakti geldikte kendi
tabiatyla olur demee derler.
Ve dahi yz otuz faidenin otuzu bu mahalde zikr olunmutur. Otuzdan bei dnyada ve bei lr iken
ve bei kabirde ve bei Arasat'ta ve bei Cehennem'de ve bei Cennet'te.
Amma dnyada olan be faide: smi gzel arlr, ahkm- er'iyye zerine farz olur, boynu kltan
kurtulur, Allahu azim'-an raz olur, cmle mminler ona muhabbet eder.
Ve dahi lr iken olan be faide: Azrail aleyhi's-selm ona gzel surette gelir, sar yadan kl eker gibi
ruhunu alr, Cennet kokular gelir ve dahi lliyyn'e kar mjdeci melekler gelir "merhaba ya mmin,
sen Cennetliksin"dey haber verirler.
Ve dahi kabirde olan be faide: Kabri geni olur, Mnker ve Nekir hazretleri gzel surette gelir, Allahu
azim'-an ona bir melek tayin eder, bilmediini talim eder, Allahu azim'-an bilmediini hatrna
getirir, Cennet'te makamn() grr.
Ve dahi meydan- Arasat'ta olan be faide: Sual ve hesab asan (kolay) olur, kitab sandan verilir,
mizanda sevab ar gelir, Aru'r-Rahman altnda glgelenir, Srat' yldrm gibi geer.
Ve dahi Cehennem'de olan be faide; Eer Cehennem'e girer ise Cehennem ehli gibi gzleri gk
olmaz, eytan ile atlmaz, ellerine ateten bilecek, dahi boazna zencir vurulmaz, Hamim suyundan
iirmezler, ebedi Cehennem'de kalmaz.
Ve dahi Cennet'te olan be faide: Cmle melekler ona selm verir, sddklar ile refik (arkada) olur,
ebedi Cennet'te kalr, Allah Tal ondan raz olur, Allahu azim'-an'n didrn grr.

27. Gzel Ahlk Hakknda

Fbeyani'l-ahlk'l-hamde (Gzel ahlkn beyan hakknda):
Ve dahi kiinin seksen yedi gzel huylar vardr: man, itikat, ehl-i snnet, ihlas, ihsan, tevazu, zikr-i
minnet (iyilikleri anmak), nasihat, tasfiye (kt sfatlardan arnma), gayret, gpta, seha (cmertlik), sr
(bakalarn kendine tercih etme), mrvvet, ftvvet (mertlik, yiitlik), hikmet, kr, rza, sabr, havf
(Allah'tan korkma), reca (Allah'tan mitvar olma), buz- fllh (Allah iin buz etme), hubb-i fillh
(Allah iin sevme), tevekkl, huml (hretten kanma), istivay zem ve medh (yerme ve vmede orta
yolu tutmak), mcahede, sa'y (gayret gsterme, alma), kasd (bir eye niyet etmek, azimle
ynelmek), amel, zikr-i mevt (lm hatrlama), tefviz (ii Allah'a havale etme), teslim, talebu'l-ilm (ilim
elde etmeye ynelme), selamet-i sadr (kalbin salim olmas), ecaat, hilm (yavalk, yumuaklk), rfk
(yumuaklk), inabet (Allah'a ynelme), vefa-y ahd (ahde vefa), incz- va'd (vaadi yerine getirme),
husn-i hulk (iyi huylu olma), zhd, kanaat, rd (gidiat ve dncede doruluk), sa'y- fi'l-hayrat (hayr
ilerinde alma), rikkat (incelik, merhamet), evk, haya, isabet f emrillh (Allah'n emrinde,iinde
doru olmak), ns-i billh (Allah'la nsiyet), evk il likillh (Allah'a kavuma konusunda evk ve
istekli olma), vakar, zekvet (zekilik), istikamet, edep, feraset (ileri grllk), tevekkl, sdk
(doruluk), murabata (kalbi Allah'a balama), marata, murakabe, muhasebe, mu'atebe (nefsi
azarlama), kezm- gayz (gayz ve kini iine ekip intikam peine dmeme), hubb- tli'l-hayat li'l-
ibadet (ibadet iin uzun mr isteme), tevbe, huu, yakn (kesin bilgiye ulama), ubudiyet, mkfat.
Tevazu gnl alaklna, zikr-i minnet her taa-ti Allahu azim'-an'n tevfk ve ltf olduunu anp
kr etmee, nasihat mmin karndana nasihat etmee, tasfiye kalpten ahlk- zemmeyi (kt
huylar) karp ahlk- hamde (iyi huylar) ile muttasf olmaa, gayret dine gayret etmee, gpta ahret
amellerine zenmee, seha cmertlie, sr mmin karndalarnn iin(i) bitirmee, mrvvet sahib-i
mrvvet olmaa, ftvvet hakk sylemee, hikmet ilmihalini bilip amel etmee, rza Allahu azim'-
an'n tarafndan kendisine gelen takdirata raz olmaa, sabr Allahu azim'-an'n tarafndan gelen
belalara sabr etmee (derler).

28. Byk Gnahlardan Bazlar

Ve dahi gnah- kebirin (byk gnahlarn) nevi oktur, bu mahalde yetmi ikisi beyan olmutur:
1. Adam ldrmek,
2. Zina etmek,
3. Livata etmek,
4. arap imek,
5. Hrszlk etmek,
6. Keyif verecek ey yemek,
7. Elin maln cebren almak,
8. Yalan yere ahitlik etmek,
9. Ramazan orucun(u) zrsz yemek,
10. Riba (faiz) yemek,
11. ok ok yemin etmek,
12. Valideynine (ana babasna) si olmak,
13. Sla-y rahmi (ana babay, yalanlan ziyareti) terk etmek,
14. Hn-i muharebede (harp srasnda) bir muslindin) bir kfirden kamas,
15. Yetim maln yemek,
16. Kilesin(i) ve terazisin(i) (l ve tartsn) hak zere uydurmamak,
17. Namaz vakti getikten sonra klmak,
18. Mmin karndann hatrn() ykmak,
19. Reslllah sallallhu tal aleyhi ve selleme hilaf sz isnat etmek,
20. Rvet almak.
21. Hak ahadetine varmamak (doru ahitlie gitmemek),
22. Malnn zektn() vermemek,
23. Mnkeri (ktl) men etmemek,
24. Ruh sahibi olan hayvanat atee yakmak,
25. Kur'an- azim'-an' ezberleyip yine unutmak,
26. Allahu azim'-an'n rahmetinden mit kesmek,
27. leme (bakasna) hyanetlik etmek,
28. Hnzr (domuz) eti yemek,
29. Ashab- Reslllah'a seb etmek (kt sz sylemek),
30. Karn doyduktan sonra yemek,
31. Avretler(in) ehlinin (kadnn kocasnn) deinden kamas,
32. Avretlerin erinin ziyanna varmas,
33. Bir saliha hatuna fahie demek,
34. Kouculuk etmek,
35. Kendisine livata ettirmek,
36. lm hayvan eti yemek,
37. Emanete hyanet etmek,
38. Gybet etmek,
39. Haset etmek,
40. Allahu azim'-an'a irk (ortak) komak,
41. Yalan sylemek,
42. Tekebbr etmek (byklk taslamak),
43. Vristen mal karmak,
44. Buhl(cimrilik) zere musir olmak,
45. Dnyaya muhabbet etmek,
46. Allah Tal'nn azabndan korkmamak,
47. Haram haram bilip itikat etmemek,
48. Helali helal bilip itikat etmemek,
49. Falclarn falna inanmak,
50. Dininden dnmek,
51. zrsz elin avretine nazar etmek (bakmak),
52. Avretlerin erkeklerin libasn (elbisesini) giymesi,
53. Erkeklerin avretlerin libasn giymesi,
54. Harem-i Kabe'de gnah ilemek,
55. Namaz vaktinden evvel klmak,
56. Ehlinin (karsnn) oyluunu anasnn oyluuna benzetmek,{Kocann, karsn annesi, kayn
validesi, kzkardei gibi kendisiyle evlenmesi ebediyyen haram olan bir kadnn baklmas caiz
olmayan yerine benzeterek ona yaklamamaya yemin etmesine zhar denir. Byle bir sz kullanan
koca, keffaret vermedike -nikh devam etmesine ramen- karsyla cinsi mnasebette bulunamaz.}
57. Padiaha si olmak,
58. Ehlinin anasna smek,
59. Birbirine nian dkmek,
60. Kelb (kpek) artn() yemek,
61. Bir adama iyilik edip sonra bana kakmak,
62. Erlerin harir (ipek) giymesi,
63. Allah Tal'dan gayrya yemin etmek,
64. Cahil kalmak,
65. Cahillik zerine musir olmak,
66. Cahillik ne musibettir bilmemek,
67. ok ok gnahna musir olmak,
68. Zaruri olmayarak kahkaha ile ok glmek,
69. Cnp gezmek,
70. Hayz ve nifas halinde avretine yakn olmak,
71. Teanni etmek (makamla ark-trk sylemek),
72. Kendine zina ettirmek.

29. Kfr Bahsi

Ve dahi kfr tr: Kfr-i inad, kfr-i cehl, kfr-i hkm. Kfr-i inad: Ebu Cehil ve Firavun ve
Nemrud ve addad (in bildikleri halde inat ederek yaptklar) kfr gibi. Bir adam bunlar
Cehennemliktir dey hkm eylese hkm caizdir.
Ve kfr-i cehl: Avam- kfirlere, bu dinin hak olduunu bilir ve ezan- Muhammedi okunur iken iitirler
de "gel mslman ol" desen "biz atamzdan ve babamzdan byle gideriz" derler.
Kfr-i hkm dey tazim olunacak yerde tahkir, tahkir olunacak yerde tazim eder ise buna kfr-i hkm
derler, bu dahi kfrdr.
Ve tazim olunacak eye; Allahu azim'-an'n evliyasna ve enbiyasna ve ulemasna ve ilm-i fkh
kitaplarna ve fetva-y eriflere tazim edecek iken tahkir eder ise ol dahi kfrdr. Ve tahkir olunacak
eye tazm; kfirlerin yin-i dinlerini beenmek ve znnarn kuanmak ve apka giymek ve muhabbet
edip onlara el kavuturmak gibi, bunlarn cmlesi kfrdr demiler.
Kfrn yedi zarar vardr:
1. Dini ve nikh gider,
2. Boazlad yenmez,
3. Helali (hanm) ile ettii cima zina olur,
4. Ol adam ldrmek vacip olur,
5. Cennet ondan rak olur,
6. Nar- Cehm (Cehennem atei) ona yakn olur,
7. Ol halde lrse namaz klnmaz.
Rzasyla "filan ey filan adamdadr yahut yoktur kfir olaym, cehd olaym" dey yemin eylemi olsa,
ol ey ol adamda ister olsun ister olmasn rzay kfrdr (kfre raz olmaktr), tecdid-i iman ve nikh
(iman ve nikh yenilemek) lazmdr. "Zina ve livata helal olayd, ben de ilese idim" dey temenni
ederse bu dahi kfrdr. Allahu azim'-an saknmaktan mnezzehtir. Bir adam dese ki "cem-i
peygamberlere inandm amma dem aley-hi's-selm peygamber midir deil midir bilmezin
(bilmiyorum)" dese kfir olur. Bir kimse Hazreti Muhammmed aleyhi's-selm'n hr zaman peygamberi
olduunu bilmese kfir olur. Bir kimse "peygamberlerin dedii gerek ise biz kurtulduk" dese kfir olur
demiler. -Birgiv merhum diyor ki: "Bu fakirin anlad, bu sz ek (phe) tarikiyle derse kfrdr,
eer ilzam tarikiyle derse kfr deildir-. Bir kimseye "gel namaz kl" deseler ol da klmazn dese kfir
olur demiler, amma murad senin sznle klmazn Allah Tal'nn emri olduu erilden klarn dese
kfir olmaz.
Bir kimseye "gel tra ol ve trnaklarn() kes, zira snnet-i Resl'dr" deseler o da yapmasa) kfir olur
demiler. Sair snnetler de byledir. Hususan ol snnetler ki snnetlii maruf ve sbtu tevatr ile
sabit ola; misvak gibi. -Birgiv merhum buyurur ki:" Bu fakirin anlad, bu sz, snnetlii inkr
tarikiyle deseler kfrdr ve eer murad senin emrinle ilemezin belki Reslllah'n snneti olduu
ecilden ilerin dese kfr deildir". Nitekim muhakkkn (tahkik ehli limler) byle tafsil etmilerdir-. Bir
kz ile bir olan kil ve bali olsalar, onlar nikh etseler ve sft- iman sual etseler, bilmeseler onlar
mslman deildir. Ve onlar mslman edip imann ve islmn retip badehu (sonra) nikhlarn
kyarlarsa nikhlar nikh olur.
Ve dahi bir kimse byklarn() krkdkda yannda duran adam "bir eye yaramad'" dese kfrden
korkulur, zira snneti tahfif etmi (hafife alm) olur.
Ve dahi bir adam harir esvap (ipek elbise) giyse, bir ahar (baka) kimse dahi mbarek olsun dese
kfrden korkulur. Ve dahi bir kimse bir mekruhu ilese -mesel kbleye kar ayan() uzatp yatmak
yahut tkrmek, kbleye kar bevl etmek (iemek) gibi- bunlar ileyen adama "bu mekruhtur, ileme"
deseler, ol adam da ona "her gnahmz bu kadar olsa" dese kfrnden korkulur yani mekruhu bir
eyden saymad iin. Ve dahi bir adamn hizmetkr kapdan ieri girse, efendisine selm verse,
efendisinin yannda bir adam olsa da dese ki "sus, edepsiz efendisine selm verir mi?" dese ol adam
kfir olur, amma murad db- tarikat olup selm kalpten vermek gerek idi demek ise kfr olmamas
zahirdir. Ve dahi bir adam bir adamn gybetinde bir ey sylese, yannda birisi" ne lazm gybet etme"
dese, ol adam "bu bir ey midir?" dese kfir olur demiler, haram istihsan ettii (gzel grd) iin.
Bir kimse dese ki "Allah Tal bana Cennet verirse sensiz girmezem" dese yahut "filan ile Cennet'e
girmee emr olunsam girmezem" yahut "Allah Tal bana Cennet verse dilemezin lakin ddarn
grmesin dilerim" dese bu cmle kfrdr demiler.
Bir kimse "iman artar veya eksilir" dese kfrdr demiler. -Fzl Birgiv bu makamda buyurur ki : "Bu
fakirin anlad oldur ki, m'menun bih (inanlan ey) itibariyle artar eksilir dese kfrdr demiler
amma yakn ve kuvvet-i sdk itibariyle kfr deildir. Zira mtehidnden ok kimseler imann ziyade ve
noksanna kaildirler"-.
Bir kimse kble ikidir; biri Kabe biri Kuds'tr dese kfrdr demiler. Birgiv merhum buyurur: Bu
fakirin anlad, imdiki halde ikidir dese kfrdr amma "Bey- t-i mukaddes kble idi sonra nesh olup
kble Kabe oldu" dese kfr deildir-.
Bir kimse bir lime buz etse ya sse bir sebepsiz, onun zerine kfrden korkulur.
Bir kimse "kfirlerin ii gzeldir" itikat etse kfrdr demiler.
Bir kimse taam yer iken "sylemek mecuslerden iyi nesnedir" dese yahut "hayz ve nifas halinde
avretiyle yatmak mecuslerden gzel nesnedir" dese ol kii kfir olur demiler.
Bir kimse "sen mmin misin?" dese ol dahi "inaallah" dese, teviline kadir olmasa kfrdr demiler.
Bir kimse evlad len kimseye "Tanr'ya senin olun gerek oldu" dese kfir olur demiler.
Bir avret beline bir kara ip balasa, "bu nedir?" deseler, "znnardr" dese kfire olur demiler ve erine
haram olur.
Bir kii haram taam yedikte "bismillah" dese kfir olur demiler. -Birgiv hazretleri buyurur ki: Bu fakirin
anlad haram li-aynihi olursa; sc (arap) gibi ve murdar olmu hayvan eti ve ya gibi, eer haram
li-aynihi olduunu bilirse. Zira ismullh (Allah'n ismini) tahfif etmi olur, zira manssdur (nasla tayin
edilmitir). mamlarmzdan mervidir ki bir kimse bir taama gadap edip "bismillah" dese kfir olmaz-.
Bir kii bir gayrya beddua etse ki "Allah Tal senin cann kfrle alsn"dese kfir olmasnda ulema
ihtilaf ettiler. Asl budur ki, kendinin kfrne rza bilittifak kfrdr amma gayrn kfrne rza bazlar
katnda ol dahi mutlak kfrdr ve bazlar katnda istihsanen (iyi ve gzel grerek) rza ise kfrdr,
amma "zulm ve fisktan tr azab dim edid olsun" dey rza ise kfr deildir. -Birgiv merhum
buyurur ki: Bu kavli esah anlarz, zira Kur'an- azim'de Hazreti Musa aleyhi's-selm kssasnda buna
delil vardr-.
Bir kimse "Allah Tal bilir, filan ii ilemedim" dese, hlbuki ii ilediini bilse ulema kfrnde ittifak
ettiler, esah budur ki kfir olur, vechi budur ki Hak Tal hazretlerine cehl-i mrekkep isbat etmi
olduu teemml ile (dnmekle) zahir olur.
Bir kimse bir avreti ahitsiz nikh etse, ol er ile avret "Tanr ve peygamber ahidimiz" deseler ikisi de
kfir olur demiler. Zira Peygamber aleyhi's-selm gayb bilmez, gayb bilir demek olur.
Peygamberimiz aleyhi's-selt ve's-selm diri iken gayb bilmez idi, ahrete rhlet buyurdukta
(gtkte) kanda (nasl) bilir demiler.
Bir kimse "ben uurlananlar ve yitikleri bilirim" dese, byle diyen ve buna inanan kfir olur. Bir kimse
"bana cin haber verir, onun ile bilirim" dese yine kfir olur. Zira peygamberler gayb bilmezler, cin(ler)
dahi gayb bilmezler, ancak gayb bilmek Allah Tal hazretlerine mahsustur ve O'nun bildirdiini bilir.
Bir kimse Allah Tal'ya and imek dilese bir ahar (baka) kimse "Ben senin Allah Tal'ya and itiini
dilemem, talaka ve itka (boamaya ve azat etmeye) andn dilerim" dese ulema kfrnde ihtilaf ettiler,
ekseri kfir olur demiler.
Bir kimse bir kimseye "senin ddarn (grme ve bakn) bana can alc gibidir" dese ulema bunda
ihtilaf ettiler, ekseri kfir olur demiler. Zira can alc Allah Tal'nn ulu meleidir ve melei tahfif
kfrdr.
Bir kimse "beynamazlk ho itir" dese kfir olur demiler.
Bir kimse bir adama "gel namaz kl" dese ol da "bana namaz klmak kat itir" dese kfir olur demiler.
Bir kimse "Allah Tal gkte benim ahidimdir" dese kfir olur. Zira Allah Tal'ya mekn isbat etmi
olur, Allah Tal mekndan beridir.
Bir kimse Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem "her yemek yedikte parman() yalard" dese bir ahar
(baka) kii "bu edepsizliktir" dese kfir olur.
Bir kimse "rzk Allah Tal'dandr lakin kuldan hareket de gerektir" dese bu sz irktir, zira hareket de
Allah Tal'dandr demiler.
Bir kimse "Nasran (Hristiyan) olmak Yahudi olmaktan hayrldr" dese kfir olur demiler, 'Yahudi
erlidir Nasranden" demek gerektir.
Bir kimse "kfir olmak yedir hyanet olmaktan" dese Ebu'l-Kasm rahmettulahi aleyh kavline gre kfir
olur demiler.
Bir kimse haramdan sadaka verse ve ondan sevap umsa, alan fakir de haramdan olduun(u) bilse,
dua etse, veren dahi min dese ikisi dahi kfir olur demiler.
Bir kimse "benim ilim meclisinde ne iim var" dese yahut "limlerin dediini etmeye kim kadir olur"
dese (ve)ya fetvay yere braksa da "nedir bu?" dese kfir olur demiler.
Bir kimse hasmna "er'a gidelim" dese ol dahi "bir muhzr (mahkeme mbairi) getirmeyince gitmem"
dese yahut "eriat ben ne bileyim" dese kfir olur demiler.
Bir kimse kfr sylese, bir kii dahi glse, glen dahi kfir olur. Meer glmesi zaruri olsa, yle olsa
kfr deildir.
Bir kimse "Tanr'dan hli yer yok" dese kfir olur demiler.
Bir kimse "ervh- meayh (eyhlerin ruhlar) hazrdr, bilirler" dese kfir olur demiler.
Bir kimse "ben er'i bilmem" dese kfir olur demiler.
Bir kimse "dem aleyhi's-selm bez dokurdu" dese, birisi dahi yle dese; "biz ulha olanlar imiiz"
dese kfir olur demiler.
Bir kii kk gnah ilese, birisi dahi ona "tevbe et" dese, ol dahi "ne iledim ki tevbe edeyim" dese
kfir olur demiler.
Dahi iki kii ekiseler, birbirine "gel ilme gidelim" dese, ol dahi "ben ilmi ne bileyim" dese kfir olur
demiler, zira ilmi istihfaftr demiler.
Bir kimseye "zrriyetin kimdir, miletin kimdir, itikatta mezhebin kimdir, amelde mezhebin kimdir?" dey
sual etseler, bilmese, ol adamn zimmden{Zimm: slm devletinin uyrukluu ve himayesi altnda
bulunan gayr mslim kii} fark yoktur.
Bir haram- katiyi -ki sc (arap) ve hnzr (domuz) eti gibi- helaldir dese ya helal-i katiyi haramdr
dese kfir olur demiler. Cem-i edyanda (btn dinlerde) haram olup hilli (helal oluu) hikmete muhalif
olann helal olmasn arzu etmek kfrdr; zina ve livata ve karn doyduktan sonra taam yemek gibi.
Amma arabn helal olmasn temenni etmek kfr deildir.
Bir kimsenin Kur'an- azim'-an' muhavere (konuma) ve laf ve latife arasnda istimal etmesi
kfrdr demiler.
Bir kimse mesel bir Yahya adl kimseye "Ey Yahya (peygamber), Kitab' al" (Meryem 19/12) dese
kfir olur, demiler.
Bir kime "imdi sana ssem smenin adn gnah koymular" dese afattr.
Bir kimse "Cebrail buzas gibi rplak olmusun" dese afattr.
Bir kimse Allah Tebareke ve Tal'dan gayr eyaya yemin etse haramdr. Haram ileyen, mrted
(dinden kan) ve kfir olmaz, meer manss aleyh olan (nasla tayin edilmi olan) harama helal dese
kfir olur.
Ve dahi "olum ba iin" veya "bam iin" kelimelerine yemin billahi atf etse, mesel "Vallahi olum
ba iin" dese korkulur.

30. Hayz Ve Nifas

Ve dahi mesele-i hayzn (hayz meselesinin) ekalli (en az) gndr, ekseri (en ou) on gndr.
Nifasn (lohusaln) ekalline had yoktur; ne vakit kesilir ise gusl edip namaz klana klmak gerek ve
oru tutmak gerek. Ekseri krk gndr. Eer kan gnden eksik de kesilse hayz sanp namazn()
klmad ise kaza ede, gusl lazm deildir. Ve eer (gn) tamam oldukta kesilse gusl edip vakit
namazn() kla. On gn tamam oldukta kesilse de ve kesilmese de gusl edip namazn() kla.
Nifasn krk gn tamam olunca kla. Gusl ettikde kesilse de kesilmese de hayz ve nifas gnlerinde
her ne trl kan gelirse saf kan hkmndedir, -san olsun, bulank olsun-. Hayzn on gn iinde
(ve)ya nifasn krk gn iinde bir iki gn kan gelmese, kesildi sanp, gusl edip oru tutsa, sonra geri
mddet iinde kan gelse ol orucu kaza etmek gerektir, kesildikte geri (yine) gusl etmek gerek. Eer
detinden evvel kesilse lakin gnden sonra olsa gusl edip namazn() kla, lakin eri ile cima
etmeye. deti gemeyince nifas dahi byledir. Eer detinden ziyadede kesilse lakin on gnde ya dahi
eksikte kesilse hep hayzdr. Eer on gn tamam oldukta kesilmeyip aksa, detinden ilerisi hayz
olmaz lakin ol gnlerin namazlarn() kaza ede. Nifasn krk dahi hayzn onu gibidir.
Ramazanda sabah yeri aardktan sonra hayz ve nifas kesilse ol gn yemeye ve imeye, imsak ede
lakin oru olmaz, kazas lazmdr. Ve eer irte (tan) yeri aardktan sonra kan gelse ol gn yiye ve
ie. Eer ikindiden sonra grrse de ve bilcmle bir avret kan grse namazdan ve orutan vaz gele.
Ve eer gn olmadan kesilse, namazn hr (son) vaktine dek sabr ede, vaktinde geri kan grse
namaz klmaya ve eer gelmez ise abdest ala, namazn() kla, eer geri kan gelse yine namazdan
vaz gee. Eeri kesilse yine namazn hr vaktine dek eleye, gelmez ise abdest ala, namazn() kla.
gne dek byle eyleye; gusl lazm deildir, yalnz abdest kifayet eder. gnden sonra kesilse
geri namazn hr (son) vaktine dek elene, gelmez ise gusl ede namazn() kla, gelir ise namazdan
vaz gee. Kyas zere on gne varnca ondan sonra gusl ede, namazn() kla, kan akarsa da. Nifas
da byledir. Lakin her kesildike gusl lazmdr, bir gnde kesilir ise de. Eer irte yeri aarmadan
kesilse niyet edip orucun(u) tuta, eer kuluun (ve)ya ikindiden sonra geri kan gelse ol oru olmaz, ol
gn() yine sonra kaza ede.
Eer dk derse parma ya sa ya az ya burnu belli olsa btn olan dourmu gibi olur. Eer
hi bir yeri belli deilse nifas olmaz lakin gn (ve)ya dahi ziyade akarsa hayz olur. Eer hayzdan
eksileli on be gn (ve)ya dahi ziyade olup da drd ise eer gnden eksik de kesilse (ve)ya
hayz kesileli on be gn olmam olsa hayz deildir, burun kan gibidir; namazn() kla ve orucun(u)
tuta, eriyle yata, gusl lazm deildir. Mesele: Vakti iinde namaz klmazdan evvel hatun hayzn grse
ol vakit namaz kaza etmek lazm deildir, -Hulast'l-Fetva'da Kitab- hayzn fasl- snisinde
mezkrdur-.

31. M'minin Hayrls

Ve dahi mminin mminde yedi hakk vardr:
1. Davetine varmak,
2. yadesine varmak (ziyaret edip hal hatr sormak),
3. Cenazesine varmak,
4. Nasihat etmek,
5. Selm vermek,
6. Bir zlimin elinden bir mazlumu kurtarmak,
7. Aksrdkta "yerhamkellh" demek.
Ve dahi mminin hayrls be haslet(i) bulunandr:
1. Taata ikbal edici ola,
2. lm-i nfi'a sa'y edici ola (faydal ilmi elde etmeye alma),
3. Ns (insanlar) onun errinden emin ola,
4. Elin malna tama' etmeye,
5. Mevt (lm) iin hazr ola.
Ve dahi bir kimse drt eyi gizlese nsn hayrlsdr:
1. Fakirliini,
2. Sadakasn,
3. Musibetini,
4. Belasn,
Ve dahi Cennet drt kimseye mtaktr:
1. Dili zikr edici ola,
2. Hafz- kelmullah ola,
3. t'm- taam edici (yemek yediren) ola,
4. ehr-i ramazanda sim (ramazan aynda orulu) ola.
Her kimse bu yedi eyi dillerinden kesmeyeler:
1. Her iinde besmele-i erifi diyeler,
2. Her ii tamam edip kurtulduktan sonra "elhamd lillh" diye,
3. Bir kimseye filan yere gideceksin "inaallah" diye,
4. Bir musibet iitmi "inn lillhi ve inn ileyhi rcin" (Biz Allah'a aitiz ve muhakkak O'na dneceiz",
(Bakara 2/156) diye,
5. Lisanndan bir hata sdr olmu tevbe ve istifar ede,
6. Lisannda "la ilahe illallhu vahdehu la erke lehu lehu'l-mlk ve lehu'l-hamd ve hve l klli
eyin kadr" kelime-i tayyibesini kesmeye,
7. "Ehed ell ilahe illallah ve ehed erme Muhammeden abdhu ve resuln" kelime-i erifesine
huzur- kalp ile gecede ve gndzde ok mdavemet edeler. "Sbhnellhi ve'l-hamd lillhi ve la
ilahe illalllhu vallhu ekber vel havle vel kuvvete ill billhi'l-aliyyi'l-azm".
Ve dahi ehl u iyal hakkna lazm olan mesaili rene ve rete ki kyamette avretler erlerinden sual
olunur.

32. Evlilik Ve Kar-Koca

Ve dahi evlenmekte ok faide vardr, tafsili kabil deildir, baz faziletlerinden diyelim: Evveli dinini hfz
etmi (korumu) olur ve huyu gzel olur ve krnda (iinde) bereket olur. Ve dahi snnet ile amel etmi
olur. Nitekim Peygamberimiz aleyhi's-salt ve's-selm buyurur: "Nikh edin ve ok evladnz olsun.
Zira ben kyamette mmetimin okluuyla sair meme (mmetlere) iftihar ederim."
Dahi faide-i kesresi (ok faydas) vardr, sylesek ok olur. mdi kiiye layk olan cem-i hakkna riayet
ede. Ve dahi hem dnyada ve hem de ahrette yz ak ola. Ve dahi bir kimse evlendii zaman sual
edip dinine kavi olan ala, asl yaramaz olan almaya ve eer gzel dahi olursa-. Ve dahi malndan
ve hsnnden (gzelliinden) tr almaya zira sonra zelil olur. Nitekim Peygamberimiz aleyhi's-
selm buyurdu ki: "Bir kimse malndan (ve hsnnden) tr bir hatun alsa onun malndan ve
hsnnden mahrum kalr. Ve bir kimse dininden tr bir hatun alsa Hak Tal onun maln ve
hsnn ziyade eyler." Ve bunun hakknda olan fezili (faziletleri) sylesek sz ok olur, murat heman
bir tenbihtir.
Ve dahi avretleri fsklara ve yaramazlara vermeyeler.
Ve dahi demiler ki avret erinden drt mertebe aa olmak gerektir: Biri ba ve biri boyu ve biri mal
ve biri hsm ve akrabas.
Ve dahi drt eye avret erinden ziyade gerek: Biri gzel ola ve biri edepli ola ve biri huyu gzel ola ve
biri haramdan ve phelilerden saknc ola.
Ve dahi gen kzlar koca (yal) kimseye vermeyeler, adeta fesada sebep olur.
Ve dahi snnettir ki sorup sual ettikten sonra nikhtan evvel emin olduu bir hatun vastasyla grc
gndere. Ve grmekte faide vardr:
1. kisinin arasnda ta lnceye dein muhabbet eksilmeye,
2. Rzknda berekt ola,
3. Snnet-i Resul ile amel etmi olur. Bundan sonra nikh ede ve dahi nikhtan sonra iyice eyler
gndere, -kesret-i muhabbete (sevginin artmasna) sebeptir-.
Ve dah avretler, yzne stveyc ve kzlca dzgn srnmek erinden tr caizdir ki belki hasendir,
-Ebusuud Efendi'nin Fetva'snda mezkrdur-.
Ve dahi gerdek gecesi taam etmek snnet-i Resuldr.
Ve dahi ibtidaki (ilk) gecesi gveyinin gelinin iki ayan() yumak, ol suyu samak snnet-i Resl'dr ve
evde bereket olmaa sebeptir.
Ve dahi iki rekt namaz klp dua eyleye ki snnet-i Resl'dr, terki reva deildir.
Ve dahi her ne dua eder ise duas makbuldr.
Ve dahi gveyi grenler bunu diyeler: "Allah Tal sana mbarek eylesin ve senin zerine mbarek
olsun ve sizin ikinizin arasn hayr ile cem eylesin, bir hoa geinin." "Oullu uakl olasz" demek
cahillerin) cevabdr ki bu szde Mevl'dan niyaz ve temenni yoktur.
Ve dahi ol mahalle mahsus ve gayet gerekli dualar okumak snnettir lakin kelm uzar dey yazmadk.
Bizim muradmz anlatmaktr, cmlesini beyan etsek sz ok olur.{Baz nshalarda u ek bilgi
mevcuttur:
"Ve dahi cimadan (cinsi mnasebetten) evvel ehli (hanm) ile mla'abe yani musahabet (sohbet) ve
oynamak snnet-i Resl'dr. Zira rivayet olunur ki oynamaktan evvel cima etmek hatununa cefadr."
"Ve dahi besmeleyi terk eylemeyeler. Rivayet olunur ki besmele demese eytan onunla cem olur. Ve
dahi mcamaatn (cinsi mnasebetin) dab ktb-i mutavveltda mesturdur, erbabndan tahsil
eyleyeler."
"Ve dahi cimadan sonra uyursa abdest alp ondan sonra uyuya, zira snnettir..."} Hsl- kelm cem-i
umr- diniyeyi (din konularn hepsini) bilip ve avretine dahi rete, zira ahrette sual olunur, bilmezem
demek zr olmaz.
Ve dahi avretini er'-i erifin cevaz vermedii yere gndermeye. Zira Hazreti Peygamberimiz aleyhi's-
selm hadis-i erifinde buyurmu ki: "Bir avret gzel kokular ile namaz klmak iin mescide gelse ol
avretin namaz kabul olmaz t ki varp cenabetten gusl eder gibi gusl etmeyince". mdi onlara, gzel
rayiha ile camiye ve mescide gitmek caiz olmaynca ya darya kp halka grnmek iin ne mertebe
olmak gerek, ona gre kyas eyle, ne kadar azaba mstahak olur.
Ve dahi Peygamberimiz aleyhi's-selm bir hadis-i erifte buyurmutur: "Cennet ehlinin ou fukara ve
Cehennem ehlinin ou avretlerdir." Hazreti Aie radyallhu anhaya sual eylediler: Avretlerin ounun
Cehennem'de olmasna sebep nedir? (yle cevap verdi:) "Reslllah sallallhu aleyhi ve sellem
buyurdu ki: Bunlar belaya sabr eylemezler ve on iyilik grp bir kemlik (ktlk) grdkte ol on iyilii
unutup bir kemlii daim sylerler ve zinet-i dnyay ziyade ok severler ve ahrete sa'y etmezler
(almazlar) ve gybeti ok ederler. Erlerden ve avretlerden her kim bu sfatlar ile muttasf olursa ehl-i
Cehennemdir". Hsl- kelm mmin ve mmineye lazmdr; din ilminde lazm olan eylerin cmlesini
renip bilmek gerektir.
Ve dahi Hazreti Ali kerremellhu tal vechehudan rivayet olunur ki bir gn Resl-i Ekrem hazretleri
huzuruna bir avret gelip: "Ya Reslallah bir ere varmak isterim ne buyurursunuz?" dedi. Saadetle
buyururlar ki : "Erin hakk avret zerinde oktur, hakkndan gelebilir misin?" dedi. Ol avret: "Ya
Reslallah erin hakk nedir?" dedi. Buyurdular ki: "Sen onu incitir isen Allah'a si olursun ve namazn
kabul olmaz." Avret aytt: "Dahi var m?". Resl-i Ekrem aytt: "Hangi avret erinden destursuz darya
ksa her adm bana gnah yazlr." Avret aytt: "Dahi var m?". Resl-i Ekrem aytt: "Erine bed sz
sylese kyamette dilini ensesinden karalar". Ol avret aytt: "Dahi var m?". Resl-i Ekrem buyurdu:
"Hangi avret ki mal ola da erinin hacetini bitirmeye, ahrette ol avretin yz kara ola." Ve aytt: "Dahi
var m?". Resl-i Ekrem buyurdu: "Hangi avret erinin malndan unlasa, bir hara (bakasna) verse,
eriyle helallik dilemese Allahu azim'-an ol avretin zekt ve sadakasn() kabul eylemez". Ve aytt:
"Dahi var m?". Resl-i Ekrem buyurdu: "Hangi avret erine sse yahut kar (sz) sylese Tamu
(Cehennem) iinde dilinden asalar ve hangi avret cengi ve eaneye (alp oynamaya) varsa (ve)ya
bir ake verse kk yandan beri kazand sevap mahv ola ve zerinde olan libaslar davac olup;
bizi mbarek gnlerde giymedi ve helaline kar giymedi, haram yerlerde giydi dedikte Hak Tal
buyurur: Byle olan avretleri bin yl yaksana gerektir". Ol avret bu cevaplar iidicek (iitince) aytt: "Y
Reslallah, bu zamana gelince ere varmadm, geri varmam" dedi.
Bu kere Hazreti Resl-i Ekrem saadetle buyurdular ki: "Ya hatun, ere varmann dahi sevabn() haber
vereyim dinle: "Hangi avret kim eri, Allah senden honut olsun dese altm yl ibadet etmekten yedir
ve erine bir iim su verse bir yl oru tutmaktan efdaldir. Erinin deinden kalkt gibi gusl eylese
bin kurban etmie sevap bula ve helaline hile etmeden lse onun iin gkte melekler tesbih ederler.
Ve helali ile oynasa altm kul azat etmeden hayrldr. Erinin rzkn saklasa ve helalinin (kocasnn)
akrabasna merhamet (etse) ve be vakit namazn() klp orucun(u) tutsa bin kere Kbeye varmadan
efdaldir."
Fatmatu'z-Zehra radyallhu anha: "Bir avret helalini incitse hali nice olur?" dedikte, "Bir avret erine
si olsa Allah'n laneti iinde kalr ta eriyle helallemeyince kurtulmaz. Ve erinin deinden kasa
cem-i sevab gide. Erine tekebbrlk eylese Hak Tal ona hm eyler. Ve erine sen benim
kethudamsn dese ve senden ne grdm dese Allah Tal ona nimetini haram eyler, erinin kann
diliyle yalasa henz erinin hakkn yerine getirmeye. Erinin desturuyla seyre ksa erinin defterine bin
gnah yazlr. Destur vermedii iin destursuz kan avretleri bundan kyas eyle".
Resl-i Ekrem buyurur: Ya Fatma eer Allah Tal bir ehadin bir ehade (birinin baka birine) secde
etmesini emir buyursa idi ben de avretin erine secde etmesini buyurur idim".
Hazreti Aie-i Sddka radyallhu anha aytt: "Ya Raslallah bana vasiyet eyle". Resl-i Ekrem
buyurdular ki : "Ya Aie ben sana vasiyet ederim, sen de mmetimin hatunlarna vasiyet eyle: Yarn
kyamet gnnde evvel imandan, ikinci abdestten, nc eri hakkndan sual olunur. Hangi er kim
avretinin yavuzluuna sabr eylese Hak Tal ona Eyyp Peygamber sevabn vere. Bir avret dahi
erinin yavuzluuna sabr eylese Aie-i Sddka mertebe-sin(i) bula. Ve dahi bir er avretini susuz dse
kyamette ben davac olurum. yerde kii hatunun(u) dmek caizdir: Namazdan tr ve deine
gelmediinden tr ve izinsiz dar ktndan tr. Sair kabahatlerde bir ka tenbih etmek
gerektir, eer olmazsa brakmak gerek t ki azapta olmamak iin".

33. lm
Ve dahi lm hali beyan olunur: Ey biareler, siz lmden kaarsnz, "filan ld, ben dahi yannda
olacak bana dahi yapr" ve "taun filan mahalleye geldi" dey ahar (baka) yere kaarsnz. Bu itikat
da haramdr, saknn imannz noksan edersiniz.
Ey biareler, ne kaarsnz, lm size va'd olunmutur, ileri geri gitmez. Hallk- lem, size eceliniz
geldikte gz ap yumunca kadar vade vermez, mukadderden ne ziyade ve ne de eksik olur. Hak
Tal emrini her ne yerde hkm ettiyse ol kii maln ve evladn ve iyalini cmle brakp ol diyara
gider, toprana varmaynca cann() almaa emr olunmaz. Her kimseye lm vadesi geldikte lr.
Nitekim Hak Tal buyurur: "Ecelleri gelince ne bir saat gecikebilir ne de ne alabilirler" (A'raf 7/34)
Ve dahi lme artk ve eksik vakit olmaz. u vakit takdir olmutur ki domazdan evvel -yetmi bin yedi
yz yetmi yl evvel- ve kii ne yerde lr ve tevbe ile mi ve tevbesiz mi ve nasl marazdan ve iman ile
mi yoksa imansz m gider, cmlesi Levh'a yazlmtr. Nitekim bu yet-i kerimede buna iaret vardr:
"Kyamet saatini bilmek Allah'n katndadr. Yamuru O indirir, rahimlerde olan O bilir. Hi kimse yarn
ne kazanacan bilmez ve hi kimse nerede leceini bilmez. phesiz Allah bilendir, haberdardr"
(Lokman 31/33).
Hallk- lem lm yaratt sonra dirilii yaratt, ondan (sonra) rzkmz yaratt ve Levh'a yazd, -
Dibace erhinde mesturdur-. mdi Hak Tal sizin gnde ka nefes alp verdiinizi bilicidir ve Levh'a
yazmtr. yz altm melek gzetirler, tamam vakti gelince Melek'l-mevt'e (lm melei: Arzail'e)
haber verirler. Eer hayatnda Kur'an ile sabit olan szleri inanp tutmu isen saadetle gidersin. Cmle
eyi Allah'tan bil. Ve ardnca feryat etmeye(ler). Bunlar gibi eyler imansz gitmene sebeptir, -nez
billh (Allah'a snrz)-. Gnah ve hata vaki olursa tevbe-i nash (samimi tevbe) eyleyin.
Pes Hak sbhanehu ve tal Azrail aleyhi's-selma buyurur: "Dostlarmn cann asan al,
dmanlarmn cann g al. el-iyaze billh (Allah korusun) eer si olursa". Ve yevm-i kyametin
(kyamet gnnn) bir gnnn miktar bin ylca ola (ve)ya yet hkmnce elli bin ylca ola. Bu babta
tefsir oktur: "Gkten yere kadar olan ileri Allah dzenler, sonra iler -sizin saymnza gre bin yl
kadar tutan- bir gn iinde O'na ykselir" (Secde 32/5). Ondan ol feritehler (melekler) sinin cann()
ol azap ile alrlar ki dil ile vasfa gelmez. -Bizi yoktan var eden Allah'a sndk-. Nitekim baz meyyit
(l) deinde yay gibi o yana bu yana dner. Nitekim Allah Tal buyurur: "Canlar boarcasna
iddetle ekip alanlara and olsun, canlar kolaylkla alanlara and olsun, yzp yzp gidenlere and
olsun" (Nziat 97/1-3).
Pes ol feritehler azaplar edip biribirine syleirler. Cebrail aleyhi's-selm ol meleklere der ki:
Merhamet etme(yi)n. Mnafklarn can burnu ucuna gele yine koyuvereler. Her azasn yle skalar ki
gzlerinin nuru dkle. Nitekim Hak Tal buyurur: "Havada olan burnunu yaknda yere srteceiz"
(Kalem 68/16). Feritehler derler ki: Sen cennetlik deilsin, Hallk- cihan sana azap etti, sana inayet
yoktur, sen diri iken ilediini unuttun mu? Ey yaramaz kii, sana hazrland ol azap kim mnafklar ve
kfirler azabdr. Zira sende namaz yok, zekt yok, sadaka yok, fakirlere merhamet yok idi, kendini
haramdan saknmaz idin, cmle iin fesat idi, gybet eder idin, yine Allah kerimdir der idin, ite azap
dahi kerimdir. Nitekim Hak Tal buyurur: "Dikkat edin, can boaza gelip kprck kemiklerine
dayand zaman 'are bulan yok mu?' denir. Artk ayrlk vaktinin geldiini sanr" (Kyamet 75/26-28).
Pes Hak sbhanehu ve tal hazretlerinden hitap gele ki: "ol mnafklar bir gn lmlerin(i)
anmadlar, mtekebbir olurlar idi, farz, snneti, vacibi tutucu deiller idi. imdi benim azabm()
grsnler" diye. Yine zebaniler trnaklar dibinden yapp cann gsnn damarlarndan karalar,
hulkma getirip yine koyuvereler.
Pes hitap gele ki: limler size bildirmedi mi, Kitabmz okumadnz m, gafil olma(y)n, eytana
uyma(y)n demedi mi, her eyi Allah'tan bilin demedi mi? Dnya cifesine haris olma(y)n, Allah'n
verdiine kanaat edin, fakir kullarna merhamet edin, miskinleri taamlandrn. Allah ol padiahtr ki sizi
yaratt ve zerine ald ki (sizi) besleye. Ve sana O'ndan bir bela gelse yine O'na arasn, derman
O'ndan dileyesin, "ben hekimlere bir ake verdim de iyi oldum" deme, Allah'n inayetinden bil. Ol senin
malm dediin sana dahi emanettir, ondan sizin derdinize derman yoktur, helal ise hesabn() vermee
memursunuz.
Dahi Hak sbhanehu ve tal sana ne kadar takdir etti ise alrsn. Ne maldan ve ne evlattan ve ne
dosttan her ne kadar feryat etsen ve hangi sahraya kasan kurtulamazsn, ancak topran kande ise ol
yerde defn olursun. Ecelin gelmedike sana kimseden ziyan gelmez. Byle itikat ederseniz imannz
kmil olur.
Ve kaan Hak Tal sizi snasa, size salk gibi, mal gibi, evlat gibi nimet verse sevinip "elhamdlillh
bizim Rabbimiz bize ikram eyledi" (demezsiniz). Kaan Allah Tal size musibet verse yani bir bela
verse gam ekersiniz, sabr etmezsiniz, kr unutursunuz.
Pes Hak Tal'dan hitap gele kim: 'Ta meleklerim, onu tutun". Pes melekler onun cann cem-i kllar
dibinden alp yine koyuvereler. Hak Tal'nn azap ettiim kimse etmeye kadir deildir.{Esas metinde
bu cmle "Hak Tal'nn azap ettiini kimse etmemeye kadir deildir" eklindedir. Bu cmle Allah'n
azap iradesini kimse geri eviremez anlamnda dorudur. Fakat alttaki yete uygun olarak "etmeye"
demeyi tercih ettim.} Nitekim Hak Tal buyurur: "O gn hi kimse Allah'n azap ettii gibi azap
edemez. Hi kimse O'nun vurduu ba gibisini vuramaz" (Fecr 89/25-26).
Ol lm deinde yatan kimse bu azab grp "ah ah, keke dnyada iken amel klaydm, bugn bu
siyaseti ekmezdim" diye.
Yine pes ol hasta(y) bekleyen kiilere hitap gele kim: Ey benim mtekebbir kullarm, ite bu dostunuzu
mal hare edip (harcayp) kurtarnz. Dnyada benden korkmazsnz, Kitabmla amel etmezsiniz,
benden gelen belaya sabr etmezsiniz, benden ikyet edersiniz. te bu kul azapta ve can hulkuma
geldi, benim kudretimden melekler bu niday iitip; ey rabbim senin azabn haktr deyip secdeye
varalar. Nitekim Hak Tal buyurur: "Can boaza dayannca ve siz o zaman bakp kalrken biz ona
sizden daha yaknzdr, fakat siz grmezsiniz" (Vaka 56/83-85).
Ondan yine feritehlere nida gele kim "ttn" dey. Pes yle tutalar ki her endamndan bir kl dibi bo
kalmaya, yz on melek bir azdan haykrp: Ey Allah'n si kulunun can gel k teninden.
Bugn ol gndr ki sana azap ola. Allah'tan gayriye muhabbet eylediinden tr mtekebbir olup
fakirlere selm vermezdin, haram olan eyleri ederdin, btl hak grrdn, hakk btl grrdn
diyeler. Allah Tal buyurdu: "Bu zlimleri can ekiirlerken melekler ellerini uzatm 'canlarnz verin,
bugn Allah'a kar haksz yere sylediklerinizden, Onun yetlerine byklk taslamanzdan tr
alaltc bir azapla cezalandrlacaksnz' derken bir grsen" (Enam 6/93).
Pes ondan ol kii meleklere diye kim: Bir dem aman verin, aklm bama getireyim deyince gre kim
Melek'l-mevt (lm melei) zerinde durur. Onu grnce bu azaplar unutup titremee balaya.
Yine ol kii Melek'l-mevt'i grdkte diye kim: Bunca melekler azap eder iken sen kimsin ve niye
geldin diye. Ondan lm bir heybetli avaz ile arp diye kim: Ben ol lmn ki dnya yznden
(seni) karsam gerek ve evlatlarn yetim klsam gerek ve dnyada sevmediin akrabana maln miras
etsem gerek.
Heman ki lmden bu szleri iitip lecek bir miktar titreyip yzn() te beri evire, zira alameti
budur. Hadis-i Buhar'de Resl-i Ekrem buyurur: "n (sesi iite) gzn duvara evirip lm yine
onda gre". Her ne tarafa dnerse lm onda gre. Yine arkas zerine dne, Melek'l-mevt bir kat
avaz ile arp diye ki: Ben ol lm meleiyim ki atann ve anann canlarn aldm, sen hazr
dururdun, ne faide eyledin. Cmle dostlarn bakarlar ne faide? Dahi ben ol lm meleiyim ki tahkik
ldrdm, senden evvel gemilerin kuvvetleri senden ziyade idi.
Bu yatan kii melekler ile bu kadar syledikte azap feritehleri ekilip giderler. Azrail aleyhi's-selm
bu heybetle grdkte ol saat akl zail olur. Azrail aleyhi's-selm sual ede ki: Dnyay nice grdn diye.
Nitekim hadis-i erifte gelir: "Sonra Mele-k'l-mevt lm deinde olana sorar: Dnyay nasl grdn?
yle cevap verir: Onu hileci ve gaddar grdm". Onda olacak kii diye ki: Dnya mekrine (hilesine)
aldandm, bu hale geldim diye.
Ve Hallk- cihan dnyay bir kan ekline koya; gzleri gk, dileri kz boynuzu gibi. Bir kabh (kt,
pis) raiha ile gelip bu lecek kiinin gs zerine otura. Ondan ol kiinin maln karsna getireler.
Kan ile kahr ile haram ve helal demeyip kazand mal varislerine vereler, gz nnde. Ondan ol
kendi sahibine diye ki: Ey si beni kazandn, n-hak yere verdin, sadaka vermedin, imdi senden
ktm, istemediin kiiler eline girdim, senden minnetsiz aldlar.
Pes bu hal iinde iken susayp, yrei yanp tutuup drt yanna baka. Ondan bu halde iken eytan
fursat bulup imann() almaa ba ucuna gelir. Ol merdut (eytan) elinde bir kadeh tutar, iinde buzlu
su, hastann ba ucunda alka(la)r. Ol yatan kii onu grp iite. Ol mahalde bay ve gedarm (efendi
ve klenin) hali belli olur. Cenab- Hak sait kullarndan eyleye; eer saadetsiz isen "getir u sudan
ieyim" dersin. Ol meln-i ebednin canna minnet der ki: H "lemlerin yaratcs yoktur" de. Eer
ak ise dediini der, el-iyaze billh (Allah korusun) iman gider. Lakin her eyde yine hikmet
Hda'nndr. Ol halde olan hastann yannda su tutmak gerek ve ska ska azn ap su vermek
lazmdr. Eer hidayet yetiir ise eytana lanet edip red eder.
Pes vadesi tamam oldukta eer mmin ise emr olunur, Azrail aleyhi's-selm cann alr, yz altm
melek ol can Azrail aleyhi's-selmn elinden alp cmle yaran ve dostlar suretine girip Umak
hullelerin(i) (Cennet elbisesini) giydirip cann Cennet sarayna ileteler, yine derhal meyyitin yanna
getireler. Ve eer imansz gitti ise yz altm siccn melekleri Cehennem'den katrandan kara
zakkum yaprakl getirip ol imansz kan can ona sarp derhal Cehennem'e iletip yerin(i) gsterip yine
yanna getireler.
Ve dahi bir kii bali olup dnyada ne kadar yaarsa ve isyan dahi edip tevbesiz giderse -nez billh-
bu ukubetleri grr, kyamette rsvay olur, Cehennem dahi mukarrerdir, meer Allah'tan hidayet erie,
yahut efaat- Muhammedi erie.
Bu bap masum{Masum: Gnahsz ve susuz kimse. Burada erginlik ana gelmeden vefat eden,
dolaysyla gnahsz olan ocuk kastedilmektedir.}larn lmn() beyan eder: Bir masum ki hasta ola,
lm deine gire, makam- illiyyn -ki yani Cennet makamdr- ondan yz altm melek gele, saf
saf olup karsnda duralar. Diyeler: Ya masum, mutuluk olsun sana, bugn ol gndr ki gemi
analarn ve dedelerini ve cmle komularn Hak Tal'dan dileyesin deyip yz melek bana bir
efaat tac giydirip ve yz melek dahi ak tc giydirip ve yz melek dahi gayret ve kuvvet gmlein(i)
giydirip, altm melek dahi gznn perdesini ve hicabn kaldra. Cmle hicaplar kalkt gibi ta
Hazreti dem'den beri gemi mminlerin ba ve ecdatlarn gre. Onlarn bazs iin azap
hazrlanm, bunlarn bu halin(i) grp alaya ve haykra ve titreye. Onu bilmeyenler can ekiir
sanrlar. Ondan can alc melekler gelip greler ki efaat tacn ve gmleini giymi ve gznn
perdesi kalkm, cann almaa kuvvet getirmeyeler, diyeler ki: Ya masum, Hallk- lem sana selm
eyledi ve buyurdu ki: "Ben onu yarattm, yine bana gelsin. Zira ol can emanetini ben verdim yine bana
versin. Onun mukabelesinde ona Cennet ve ddar (Allah' mahede) vereyim. Eer inanmazsan
yzn evirip gklerden tarafa nazar eyle, grrsn" dediklerinde masum dahi nazar edip melikeleri
ve Allah Tal'nn cemalini mahede eyleye, esirip (mest olup) ca gelip titreye ve kkreyip, kzarp,
srayp deinde can vermee atla. Yine ol azap iinde olan ecdatlar gzne irie, yine cann()
vermeye, melekler diyeler ki: Ya masum niin cann vermezsin? Masum diye ki: Ey melekler, Cenab
Allah'a rica edin, ba ve ecdadm bana balasn. Feritehler diyeler ki: Ya Rab, bu masum ile bizim
ahvalimiz sana malumdur. Hazreti Allah celle nuhu hitap ede ki: "zz(et)im hakk iin baladm".
Yine melekler diye ki: Ya masum, mutuluk sana, Hak Tal onlar af eyledi ve cmle rican makbul
eyledi ve gnahlarndan geti dedikte masum dahi ad olup bu halde iken Hak Tal Cennet'ten iki
huri gnderip anas ve babas suretinde gelip, kollarn ap diyeler ki: Bizim olumuz yahut kzmz,
bizim ile gel, biz sensiz olmazz Cennette diyeler. Ondan Cennet elmalarndan bir elma karp
masumun eline vereler, al oul diyeler. Elmay koklar iken Hazreti Azrail aleyhi's-selm kendi gibi bir
hb (gzel) masum olup fi'l-hal cann() ala. Bir rivayette elmay koklar iken can elmaya yapa,
Melek'l-mevt cann elmadan ala, -ikisi dahi caizdir-.
Ondan Melek'l-mevt ol can alp gkleri seyr ettirip Cennet'e gtre. Ondan, bir sahra vardr yeil
zebercetten, masum ona geldikte, beni bunda niye getirdiniz diye. Melikeler diye ki: Ya masum,
kyamet yeri vardr, kat ssdr (scaktr), ibu sahrada yetmi bin rahmet pnar vardr. Hazreti Resl-i
Ekrem aleyhi's-selm havznn banda durup nurdan bardaklar doldurup kaan ki atanz ve ananz
kyamet yerine geldikte bu bardaklar su ile doldurup onlara veresiz ve yapp salvermeyesiniz ki
Cehennem yoluna gitmeyeler, azap ve ikap grmeyeler. Zira sizin duanz Hak Tal katnda
makbuldr. Ve cuma geceleri yeryzne inersiniz, ol vakit Tanr'nn selmn() mmet-i Muhammed
zerine dekresiniz (dkesiniz) ki kabirde olanlarn azaplar def olur ve onlarn zerine nur veresiniz ve
onlarn kr beratn Hak Tal'ya gtresiniz dey tenbih ederler.
Pes masumlarn canlarna bu makamlar seyr ettirip tez yine getirip meyyitin ba ucuna koyalar.
Namaz klnp kabre girip soru ve hesap oluncaya kadar ol can kabir zere durur. Eer babas anas
tevbesiz lrse kyamette olu ile onlarn mabeyninde (arasnda) bir perde ola, ol masum onlar arayp
bulamaya, birbirlerine hasret kalalar. te bali olmadklar halde bylecedir.
Bu bab da hatunlarn lmn() beyan eder: imdi ol hatun ki lehusa ya hamile ya taun ya i arsndan
yahut hi bunlardan birisi olmasa ancak helali (kocas) honut olsa ol hatun lrken Cennet melekleri
gelip saf duralar, ona izzet ikram ile selm vereler ve diyeler ki: Allah'n sevgili ehide cariyesi, gel k,
neylersin dnya sarayndan, senden Allah Tel raz oldu ve sana bu hastaln bahane edip
gnahn balad, sana Cennet ihsan etti, gel emaneti teslim eyle diyeler.
Pes hatun bu mertebeyi grp cann vermek istedikte drt yanna bakp diye ki: Benim ile dostluk
edenleri yarglayp rahmet etsin sonra teslim edeyim dedikte melekler dahi recasn Cenab Hakk'a arz
ederler. Htab- izzet gele: "zzetim hakk iin cmle duasn() mstecap eyledim" diye. Melekler dahi
mutuluk eylerler. Ondan Melek'l-mevt yz yirmi rahmet melekleri ile gele. Yzlerinin nuru Ar'a
km, balar(nn) tac ve arkalarnda nurdan hlleler ve ayaklarnda altn nalinler ve yeil kanatlar
ola ve ellerinde Umak yemileri rayihalar misk gibi gelip izzet ve ikram ile selm vereler, diyeler ki:
Hallk- lem sana selm eyler ve Cennet verip habibi Muhammed aleyhi's-selma komu eyler,
Hazreti Aie'ye musahip eyler.
Pes bu hatun bu kelmlar iitip ve gznn perdesi alp ehl-i iman hatunlarn gre ve gnah olup
azab olanlar gre, onlarn gnahlarn bala Rabbim dey niyaz ede. Cenab zzet'ten hitap gele ki:
'Ta cariyem, cmle muradn hasl eyledim, ver emaneti, Habibimin hatunu ve kz sana muntazrlar"
diye. Heman bu hitab iiticek can titreye, elleri ve ayaklar atla ve terler dke. Can vermek zere iken
iki melek gele, ellerinde ateten birer omak. Sa yannda ve biri sol yannda dura. eytan- aleyhil-
la'ne koup gele, diye ki: Geri bundan bize faide yok amma hele bir greyim deyip elinde bir cevahir
iinde buzlu su. Bu suretle gelip suyu gstere. Ol melekler habis merdudu grp omak ile vurup
elindeki ana krp kovarlar. Ol hatun bunu grp gle. Ondan ol huri kzlar ona cevahir kse ile
Kevser arab vereler, ie. Cennet arabnn lezzetinden can srayp kadehe yapa, Melek'l-mevt
can kadehten ala. Feritehler arp "inn lillhi ve inn ileyhi rcin" (Biz Allah'a aitiz ve O'na
dncleriz, (Bakara 2/156) diyeler. O can alp cem-i gkleri seyr ettirip Cennet'e gtreler,
makamn() gsterip derhal yine ba ucuna getireler. Kaan kim esvabn (elbiselerini) karalar ve
san() zeler heman cesedin ba ucuna gelip can diye ki: Ya yuyucu (ykayc), yab yab (yava
yava) tut zira Azrail penesinden can zahm yemitir (yara almtr), tenim gayet zahmet ekmitir,
sarslmtr. Ve teneire geldikte yine ara: Suyu ss (scak) etme, tenim gayet zayftr, tez beni
elinizden halas eyle(yi)n, rahat lem diye. n ki yuyup (ykayp) kefene saralar, bir miktar dura, yine
ara; diye ki: Bu cihan son grmdr, hsm ve akrabalarm greyim ve beni grsnler, ibret
alsnlar, dahi yaknda benim gibi olurlar, ardmdan feryat etmesinler, Kur'an ile anp beni unutmasnlar
ve miras iin ekimesinler, ta ki kabirde azap grmeyem. Ve cumalarda ve idlerde (bayramlarda)
unutmasnlar.
Ondan musalla zerine kondukta can ara ki: Asan kaln ey benim olum ve kzm, anam ve babam,
bunun gibi firak gn yoktur, hasret kyamete kald, elveda olsun size ey ardmca gzya dkenler
diye. Namaz klnp omuza alndkta yine ara, ide ki: Beni yab yab gtrn, eer kasdnz sevap ise
bana zahmet verme(yi)n, sizden Allah Tal'ya honutluk gtreyim. Ondan kabir kenarna kondukta
yine ara diye ki: Grn benim ahvalimi de benden ibret aln. imdi beni karanlk yere koyup
gidersiniz, ben amalime (amellerime) gre kalrm. Bu demleri grp vefasz dnyann mekrine
aldanma. n ki kabrine koyalar can ba ucuna gele. Zinhar bir meyyiti telkinsiz komayalar.
Allah Tal emriyle meyyit kabirde uykudan uyanr gibi uyana, gre ki bir karanlk yerdedir. Kuluna
(ve)ya cariyesine arp bana mum getirin diye, asla ada gelmeye. Heman ben kendim kalkaym der
iken elleri topraa gele, ba tabut tahtasna dokuna. Hay ben lmm dedikte kabir yarlp iki sual
melekleri gele. Azndan, yaln ateler saarlar, burunlarndan siyah duhanlar (dumanlar) kar. Ona
yakn gelip ide: "Men rabbke vema dnke ve men nebiyyke" diyeler. Yani "Rabbin kimdir ve dinin
hangi dindir ve peygamberin kimdir?" Ona cevap verir ise ol melekler onu Hak Tal'nn ona
rahmetiyle tebir edip (mjdeleyip) giderler. Heman ol dem kabrin sa tarafindan bir pencere ala, bir
ay suretli kii kp yanna gele, bu hatun bakp ad ola ve sen kimsin dey sual ede. Cevap vere ki:
Ben senin dnyada sabrndan ve krnden hsl oldum, kyamete kadar sana yolda olurum diye.
Bu bab mazlumlarn ve sabrllarn lm beyanndadr: Bunlarn lmleri birdir, birini diyeyim, sairleri
dahi ona benzer. Garip dahi iki trldr: Biri rak iklimde kalp yannda akrabas ve ins bulunmaya
ve biri meknnda amma fakirdir, kimse tenezzl edip yanna varmaz; bunlar dahi gariptir ve ehittir.
Prlik (ihtiyarlk) dahi iki blktr: Biri altm yan() gee ve be vakit namazn terk etmeye; bu dahi
ehittir. Yoksa namaz yok niyaz yok ehit deildir. Ve kfir elinde esir olduu halde len dahi ehittir.
Kaan bu kiiler lm yastna ban() koyalar, gkler kaps alr, yere ol kadar melike iner ki
hesabn() Mevl bilir. Ellerinde nurdan ta ve hlleler ola. Ol kiinin cann izzet ile davet edeler.
Nitekim Hak Tal buyurur: "O senden, sen de O'ndan raz olarak Rabbine dn. Kullarmn arasna gir,
Cennetime gir" (Fecr 89/28-30).
Bir ehit dahi budur ki, yzn() dergh- izzete tutup diye ki: Ey benim mabudum, ne ki mrm olsa
bir nesneye mit tutmadm ill hazretine ve kimseye boyun vermedim, dnya mekrine aldanmadm,
ancak hazretine. Ya Rab imdiki halde senden midim budur ki cem-i mmet-i Muhammedi
yarlayasn dey dua ve niyaz ede. Bu dahi ehittir.
Ol has melekler ol hlleler saralar, ol dem Hak'tan nida gele ki: "Cennet'e gtrn cmleden (evvel)".
Zira dnyada namaz klard ve misafiri sever, sululard) balar idi ve istifar eder idi ve kendisini
pak eder idi. Nitekim buyurur: "phesiz Allah ok tevbe edenleri ve temizlie ok dikkat edenleri
sever" (Bakara 2/222) ve beni ok zikr eder idi. "Allah'a itaat ediniz, Peygamber'e ve sizden emir
sahiplerine itaat ediniz" (Nisa 4/59), "Sabah akam (O'nu) tebih et" (l-i imran 3/41), ve
peygamberlere ve padiahlara mt (itaatkr) idi. Pes va'd eyledim bunun gibi kullarm Cennet'e
koya(y)m, ebed'l-ebed muhalled (sonsuza kadar daimi) kala. Ve ben byle kullarmdan raz olam.
Nitekim buyurur: "Allah mmin erkek ve kadnlara altndan nehirler akan ve ebedi olarak orada
kalacaklar Cennetler va'd etti" (Tevbe 9/72).
mdi ol iki melekler ki insann iki omuzunda dnyada hayr ve erlerin(i) yazarlar, onlar diye ki: Ya
Rabbi, bizi dnyada bu kuluna mekkel (vekil) eyledin. imdiki demde izin ver bu kulun can ile ge
kalm. Htab- zzet varit ola ki: "Siz onun kabri katnda durun, tebih ve tekbir edip bana secde edin,
sevabn ol kuluma bala(y)n" dey. Onlar dahi kyamete kadar zikir ve tebih edip sevabn() ol
kulun defterine yazalar.
Bu bab kfirlerin lmn() beyan eder: Bir kfir lm yastna ban() koya, halet-i nez'inde (can
ekime srasnda) gznn perdesini kaldrrlar. Cenneti karsna getirir bir hb suretli feriteh
(melek) gele, ayta ki "Ey kfir Mslman ol yoksa azap ekersin. Kfir dini btldr, Mslman dini
hakr. Ehed ell ilahe illallah ve ehed en-ne Muhammeden abdhu ve reslh. Dahi kfir
dininden ktm, hak dine girdim. Cennet ve Cehennem hak, Srat ve Mizan hak, Kur'an hak
buyurduklar gerektir ve mminlere namaz ve oru ve zekt haktr diye. Kfir, eer benim ile bu hak
kelmlar syler isen Mslman olursun ve Allah Tal senin kfrnden geer".
Bu Cennetteki makamlar ve hurileri gre. Kfir dahi Cennete baka, altndan ve gmten kkler gre
ve iindeki ay suretli huriler diyeler: slam'a gel, kyamete dek karnda duralm. Ol feritehler ona
iman telkin edeler, bir saat gee, imana gelmezse brakp gideler.
Bu kez eytan- lan bir kei suretine girip gele: Ya flan ol sana gelenler eytandr, sen zinhar
dininden dnme, ol grdn makamlar imdi senindir. Ol dahi yzn evirip eytana meyi ederse
makamlar kapanp ol saat Cehennem makamlar alr. Ateten dalar grleyip gele, iinde katrlar gibi
akrepler ve iyanlar. Nitekim hadiste gelir: "Cehennemde katrlar gibi akrepler vardr." Bunun zerine
zebaniler haykrp ateten omakla vuralar. Her birinin azlarndan ateler kar, burunlarndan
ttnler kar. Boylar minare gibi, dileri kz boynuzu gibi. Ra'd u berk (gk grlts ve imek) gibi
haykra, haykrdka azlarndan zebaniler ka. Bu kfirler bu(n)larn sadasndan titreyip yzn
eytana evire, gre kim eytan dahi korkup kam, ardndan zebaniler kovar: Bire melun, sen
Allah'n feritehlerine eytan dersin dey yldrm misli yetiip k ayandan tutup yere yle vuralar ki
yer yarlp yere gee. Dnp bu kfirin zerine haykrp "Ey kfir ol meleklerin gsterdii makamlara
inanmadn, ol melunun szne inandn, gr halini" deyip boynuna ateten zincirler takp ve ayaklarn()
bandan arp sa elin(i) sol brne sokup ve sol elin(i) sana sokup arkasndan karalar. Nitekim
Hak Tal buyurur: "Boyunlarnda halkalar ve zincirler, kaynar suya srlrler" (Mmin 40/71-72). Bar
bar ara, zebaniler arp diyeler ki: Ey kfir imd(id)en sonra makbul deildir, kfrn galiptir dey
dilini ensesinden eke, gzlerini karalar, trl trl azab- elm ile cann() alp Cehenneme atalar, -
nez billahi tal (Yce Allah'a snrz)
Temmet