Dr.

Tevfik Erdem Gazi n BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm 2013

SOSYOLOJ II Ders notu:4

Eitim bireyi sosyalletirerek ona iinde bulunduu toplumun kltrn, deerini, bilmesi gereken
bilgileri kurumlar arclyla renmesini salayarak toplumun salkl devamllm salar. Eitim,
vatandalar aile, hkmet ve ekonomi gibi dier kurumlarn talep ettikleri rollere hazrlayan geni ve
karmak bir toplumsal kurumdur.
Eitimin en bilinen tanm: bireyde istenilen ynde davran deiiklii meydana getirmektir.
Tanmlarn ortak yn eitimin bir sosyalletirme sreci olduu ynndedir. nsann igdsel olarak
davranlar ynlendirilmedii iin davranlar renmek zorundadr ayn zamanda sosyal adan da
eitime muhtatr

Eitim ve retim arasndaki iliki nedir?

Eitim: Okullarda planl programl ekilde yrtlr.
retim: zaman snrlamas var ve tek tarafl olarak belli konularda bilgi verme-aktarma
retim renmenin gereklemesidir.
Eitimin ilevi gen kuaklar sosyal hayat hazrlamaktr.
Eitimin planl programl yrtlen ksm retimi oluturur.
kisi birbirini tamamlayan sretir.

Eitim
1- Formal eitim: okullarda gerekleen
a. rgn eitim: resmi rgtler araclyla yaplan eitim
b. Yaygn eitim: Yaanlan sosyal hayat iinde verilen eitim, ksmen eitim kurumlan
iinde olabilir. Okulu terke tmi olanlara, mesleklerinde kendini ilerletmek isteyenlere
uygulanan eitim
2- nformal eitim: Hayat iinde kendiliinden oluan eitim sreci. Genelde gzlem ve taklide
dayanr.
Bunlarn yannda hizmet ii eitim (ksa sreli ile ilgili eitim) ve i banda eitim fabrika, atlye veya
kurumlarda alma saatleri iinde grev yrtlrken bireysel veya grup halinde verilen eitim gibi
trleri de vardr.

Eitimin ilevleri:

1- Sosyalletirme, toplumun deerlerini aktarma, stlenecekleri rolleri retme bylece ibirlii ve

uyumu salama, sosyal dayanma ve btnlemeyi salama
2- Kltrel yenilie, insann kiilik geliimine yardmc olma
3- Ekonomik ilev: ihtiya duyulan igcne ynelik eitim sunmak (Ekonominin ihtiya duyduu
igcn yetitirmek)
4- Siyasi ilev: a- siyasal btnlemeye katk salar. Vatan, millet sevgisi, devlet ve hukuka sayg
gibi milli ve insani deerleri kazandrma
5- Dengeleyici rol: hzl toplumsal deimelerde ortaya kan gvensizlik ve anomiyi dengeler.
Sosyal tabakalar arasnda dengeleyici ve btnletirici rol oynar
6- Seicilik fonksiyonu: (Yeteneklileri seerek yukar doru sosyal hareketlilii salamak
7- Kltrel yenilik: niversiteler kltr yaratr bunu rencilere aktarr. Tp yaam beklentisini
arttrr. Sosyolog ve psikologlar yaamdan nasl zevk alacamz retirler
8- Toplumsal konumlama : Liyakat-meritokrasiyi gelitirir.
9- Stat kazandrma (ancak bu eitsiz bir biimde gerekleir ve atmaclar da bu sorun etrafnda
alr)

1
Dr.Tevfik Erdem Gazi n BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm 2013
SOSYOLOJ II Ders notu:4

Eitimin rtk-gizil ilevleri:

rtk ilev:
a. piyasasnda kstl imkanlar iin mcadele edecek onlu yirmili yalardaki onbinlerce
gence meguliyet salar (gizli isizlii ortadan kaldrr-erteler)
b. Evlenme ana gelmi insanlar bir araya getirir (e seimi iin alternatifler sunar)
c. Anne-baba alr: ocuk bakm salar
d. Yaam boyu deerli bir kariyer kayna olarak hizmet edecek alar yaratr
e. Kltr aktarm,
f. Arkada edinme

Okullar sosyo-ekonomik eitlii salar m yoksa eitsizlii pekitirir mi?

atmac teoriye gre, eitimdeki frsat eitlii baz rk ve etnik topluluklar iin geerli olabilir. Ancak
genel bir eitlikten bahsetmek mmkn deildir. atmac teorisyenlere gre, eitim sistemi rencilere,
iktidardakilerin dikte ettikler deerleri retir. Okullar dzenin devamlln salamak iin bireycilik ve
yaratcl bastrr. Okullar tevik ettikleri deiimin nemsiz olduunu ileri srerler. Eitimin
engelleyici etkileri zellikle gizli mfredat ta ve rencilere stat kazandrmada izlenen farkl yollarda
grnrlk kazanr.
Teoriye gre okul eitsizlie neden olur ve bunu srekli hale getirir. Okul insanlar tabakalara ayrr (yani
yetenek ve beceriyi gelitirmez).
-Toplumsal kontrol: Okul insanlar kontrol etmenin, onlar statkoyu onaylamaya zorlamann yoludur.
Bazlar eitim yaygnlamasyla fabrikalarda istenen itaatkar ve disiplinli igc talebi arasnda iliki
kurar.
-Standart test: Test sorular baat kltr (orta snf kltrn) yanstr. Aznlklar ve dezavantajllar
kullanlan kavram-terminolojiyi anlamakta zorlanrlar.

Gizli mfredat: Toplumun doru bulduu davran standartlarnn okullarda ok belli etmeden
retilmesidir. Bu mfredata gre renciler retmen istemedike konumamal,
Aka itaate odaklanan bir snfta deer verilen ey, yaratc dnme ve akademik renme
deil, retmeni memnun etmek ve sessiz durmaktr.
(Milgramn otoriteye itaat deneyini dnn: Otoriteye itaat tehlikeli olabilir mi?)

Eitimin kltr aktarma yn onun muhafazakar ynyle ilgilidir. Aktarlan kltrel kodlar
hakim kltre ait olanlardr.
Mao zedongun inde krsal ekonomiden sanayiye geite baarszlkla sonulanan talihsiz
giriimi Byk leri Atlmn (1958-1962) sonucunda alktan len 30 milyon inliyi iermez. 3

Kltr aktarmnda internetin rol nedir?

Okul kltrel deerleri ve normlar retir. rnein yurttalk dersi rencilere politik yaam
biimini ve vatanseverlii tevike den bayra selamlamay retir.

Kitap: Ivan llich. Okulsuz Toplum:

lliche gre en nemli eitim okul dnda gerekletirilen eitimdir. Okulu eya satan merkezler olarak
sular. Okullardaki mfredatlar rencinin hayal gcn snrlamaktadr. Okullar yetkeci (otoriter) ve
katdr. Okullar insan renime yabanclatrmtr. Okullar zgr ve modern bir toplum oluturmaya
katk salayamaz nk okullarn kendisinde bireysel zgrlk yoktur. Eitim varolan eitsizlikleri
arttrp pekitirir.