^MACHAVELL

Machiavelli, ortaa ile olan balar kesme noktasnda en nemli kiilik olarak ortaya kar.
Ortaan baz temel fikir ve kuramlarnn reddedilmesiyle zdeleen Rnesansn sembolik
bakenti olan Floransada yaayan Machiavellinin; ortaa sonrasnda siyasete ynelik
algnn deimesinde byk pay vardr. Siyaset felsefesini, Antik dnemin zc, teolojik
balamndan ve Orta a dncesinin akn, akl st yapsndan bamszlatran
Machiavelli, onu ilk kez gereki temellerle yorumlayan isim olarak n kazanmtr.
Machiavellinin grleri genel olarak, devletin kendine zg ayr deerleri olduu, siyasal
davrann, ahlaka veya kiinin vicdanna gre deil, devletin bekas anlayna dayal bir
kar politikas zerinden yrtlmesi gerektii sav zerine ekillenmitir.

Machiavelli, talyada siyasal birliin salanamad, dolaysyla lke iinde

istikrarszln hkm srd bir zamanda yaamtr. Bu nedenle yaptlarnda her eyden
nce lke iinde istikrar salayacak gl ve srekli bir yaplanmann nasl oluturulacana
kafa yormutur. Bu anlamda Machiavellinin almalar birer siyaset felsefesi almas
olmad iin, Machiavellinin amac en iyi, ideal bir ynetim biimi ortaya koymak deildir.
Machiavelli, siyaset felsefecilerinin yaptnn aksine adil toplum idealinin peinde komak
yerine en gl siyasal yaplanmann nasl oluturulaca sorunu zerine odaklanmtr.

talyan dnr, siyasal zmlemelerine insan doasna ynelik saptamalarla balar. Ona
gre insan doasnn temeli bencilliktir. Bu nedenle hkmdar, her yerde ve zamanda iyi
olmaya kalkrsa yok olmaya mahkmdur. Bir hkmdar ne kadar adil ve iyi olursa olsun,
ynettii insanlar karlarn gzetecekler ve her an ona ihanet edebileceklerdir. Bundan
dolay Prens, ncelikle ynettii insanlarn genel zelliklerini gz nnde bulundurarak
hkm srmeli ve gerektiinde bir aslan gibi korkutucu, gerektiinde bir tilki gibi kurnaz
olmaldr ki iktidarn koruyabilsin.

Machiavelli siyasal amac iktidara gelme ve onu srdrme olarak belirler. yi olan ise bu
amacn gereklemesine yardmc olan eydir. Machiavelli ynteminin en arpc zellii de
bu noktada ortaya kar. Machiavelli zel alan ve kamu alan arasnda bir ayrma gider ve
zel alandaki ahlak kurallarnn ynetim srelerine uygulanmasnn devlete zarar vereceini
savunur. Machiavelli bu gryle siyaseti etikten, ahlaktan ve dinden ayrm; siyasetin
kendi i ileyi dinamiklerinin bulunduunu iddia etmitir. Machiavelliyi modern siyasi
dncenin kurucusu yapan ey de tam olarak budur.

Machiavelli, ilk kez, siyaset ve ahlak alanlarn birbirinden ayrarak, siyasete zerklik
kazandrmtr. Bylece bir yandan sekler bir hukuksal ereve gelitirmi, dier yandan
olmas gereken i deil olan inceleyerek siyaset almalarna bilimsel bir temel
kazandrmtr.

^JEAN BODIN^

Bodinde tpk Machiavelli gibi, kuramn byk lde yaad dnemin somut
gereksinimlerine yant vermek amacyla oluturmutur. Fakat Machiavelli den farkl olarak,
ahlaki ve hukuksal kayglarla hareket etmitir. Bu anlamda Bodinin teorisini olutururken
beslendii kaynaklardan bir tanesi de Machiavelli eletirisidir. Bodin aslnda bu eletirisi
araclyla talyan dnrn devlet kuramna ilikin sylediklerini bir adm ileriye
gtrm ve kendisinden sonra gelenlere bu kuramn yenilenmi bir versiyonunu brakmtr.

Bodinin yaad dnem, feodalizmin zayflayp yerine merkeziyeti krallklarn kurulduu

bir dneme rastlar. Bu dnemde krallar iktidarn tek sahibi durumuna gelmilerdi. Fakat
kraln somut olarak eline ald bu gcn hukuksal karl ise henz aka tanmlanm bir
durumda deildi. Otorite ile hukuk arasndaki bu ilikinin kurulmas ve bylece modern
devletin merutiyet kazanmas ise egemenlik kavramnn literatre girmesi ile olacaktr.
Bu ise Bodinin Devletin Alt Kitab isimli yaptn yaymlamasyla olmutur.

Bodin devleti aklamak iin aileyi temel balang noktas olarak ele almtr, bu ekilde
devlet otoritesi toplumsal ilikilerin doal ve zorunlu bir sonucu olarak grlmekte, bu
otoriteyi aklamak iin tanrsal ve metafizik unsurlara gerek kalmamaktadr. Bu ekilde
kraln otoritesi babann aile iindeki otoritesi ile zdeletirilerek doal bir zemine
oturtulmaktadr.

Bodin egemenlik kavramyla siyasal iktidar tekletirme ve dnyevi ilikiler asndan en

ste yerletirme hedefini gtmekteydi. Bu balamda Latincede en st, en yksek anlamna
gelen superanus terimini kullanmtr ve egemenlii bir devletin yurttalar ve uyruklar
zerindeki en yksek, en mutlak ve en srekli gc olarak tanmlar. Yani egemenlik, en
byk buyurma gc demektir. Bu da devlete ait bir erktir. nk yine Bodine gre egemen
erk ya da egemenlik, devleti dier topluluk biimlerinden ayran edir. Devletin niteliini
(gl olma) belirten bir kavramdr. Devlet iin olmazsa olmaz koullardandr.

Bodin egemenliin bir siyasal toplum iin nemini vurgulamak amacyla bir gemi
rneinden bahseder. Nasl ki bir gemiyi eitli ksmlaryla bir arada tutan onun
omurgasdr, siyasal toplumu da bir arada tutan egemen erk ya da egemenliktir ve egemen
erki olmayan bir devlet, devlet deildir. Yani egemenlik devletin mantki ve mutlak
ltdr. Bodine gre; ksacas egemenlik, yeryzndeki mutlak otoritedir, kendi zerinde
hibir g tanmaz.

Bodine gre devletin zn oluturan egemenlik, tek bir merkezde olmaldr, yani tek bir
iktidarla badar. nk doal sistemin temelinde tek merkez vardr. Hkmetme-
hkmedilme ilikilerini akla kavuturan temel ilke budur. Dolaysyla Bodin siyasal
toplumda hkmetmenin kaynan egemenlik ilkesine dayandrm olur. Buradan hareketle
egemenliin niteliklerini mutlaklk, sreklilik, blnmezlik, devredilmezlik ve g, ilev ve
sre bakmndan snrsz olmak olarak sralar. nk egemenlik, siyasal toplumun zdr ve
herhangi bir snrlama, onun doasna aykrdr, dolaysyla snrlamann olmas egemen
gten bahsetmeyi anlamsz klar. Bodin bu nitelikteki siyasal toplumun sreklilii
dncesinden hareket ederek egemenlii kurgulamtr.

Bodinin srekli ve gl bir siyasal iktidar yaratma kaygs onu mutlakyetilie ve birlie
gtrmtr. Bunun sonucunda da Bodinde devletin hkmdarla zdelemesi sz
konusudur. Baka bir deyile devlet kraldr anlay hkimdir.

Bodin bu sonuca ulamak iin ve egemenliin kimde olduunu belirlemek iin doadan
hareket etmektedir. Siyasal toplum da insan rn olmakla birlikte yine doal dzenin bir
parasdr ve her doal dzenin temelinde tek bir merkez ve g bulunduundan devletin
de tek egemeni olmaldr ve egemenliin en iyi ekilde prensin/kraln kiiliinde somutlap
temsil edildiini sylemektedir. Baka bir anlatmla egemen g tektir hi kimseyle
paylalmaz aksi takdirde egemenliin mutlak olmas anlamsz olur, buyurma-ynetme gc
blnr. Bu da egemenlie snr getirmek olur, dolaysyla en stn g olan egemenliin
zne ters der. Dolaysyla Bodinin kurgulad egemenlik doal olarak monarilerde
kendini gstermektedir. Bu kurgunun pratik yaamda ifade ettii anlama baktmzda bir
bakma monarilerin kilise ve imparatorluk karsnda ykseliini savunmasnda ara olarak
kullanldn gryoruz. Kendisinin de en iyi ynetimin mutlak monari olduunu sylyor
olmas bunun gstergesidir.

Bu anlatlanlar dorultusunda dikkat edilmesi gereken nokta Bodinde egemenliin devlete

ikin olmasdr. Yani egemen olan devlettir ve yasay yapan da devlettir. Bu dncesiyle de
o dnemin eitli iktidar odaklarna (kilise-imparatora) kar Fransa kralln savunmak iin
gc bir elde toplamaya alr: Kraln kiiliinde; yani tek bir iktidarda. Egemenlii kraln
somut bedeninde toplamas Bodini skntya sokar. nk kraln lml olduunun
farkndadr. Bu sorunu amak iin de krala iki kiilik ykler: somut ve soyut kiilik.
Egemenliin kraln soyut kiiliinde olduunu savunur ve somut kiilii egemenliin ve
gcn tezahr ettii yer olarak grr. Bodinle birlikte egemenlik, sadece somut bir bedeni
deil ayn zamanda kurumsallam siyasal iktidarn meruiyet temelini de temsil etmektedir.

^UTOPYALAR^

topyalar, mevcut toplumsal dzene kar hayal krklnn elik ettii bir rahatszl,
eletiriyi, bakaldry, ksaca bir olumsuzlamay niteler. Bu olumsuzlama evrensel insan
doasna duyulan mthi bir inan ve iyimserlikle ykldr. Var olan olumsuz dzenin ne
ynde ve neden deimesi gerektiini, sunulan alternatif toplumsal modelin ayrntl
tasarsn, nerilen yeni dzenin maddi ve manevi tm kurumlarnn betimlemelerini ve
bunlarn stnlne dair aklamalar barndrr. Tm bunlar baz nemli n kabullerden
kaynaklanr: nsan zsel olarak iyi bir doaya sahiptir ve sonsuza kadar gven iinde, mutlu
yaamaya layktr. Mevcut btn insani ve toplumsal ktlklerin sebebi, toplumsal
sistemin, btnyle yanl dzenlenip kurulmasdr. Sistemi, hemen ykmak ve yeni sistemi,
imdi ve bu dnyada kurup her eyi sil batan yeniden dzenlemek gerekir. topya znde
toplumsal dnce biimidir ve iyi insan ancak iyi bir toplumsal dzenleme ile mmkndr.
Sorun, mevcut sistemdedir, are de yine sistemde ama alternatif bir sistemde olmaldr.

topyalarn tarihsel olarak kendi zamannn sosyo ekonomik gerekliiyle belirlenmi

olmas gereini de hesaba katarak topyalar zerine dnmenin, siyasal zerine imdiki
zamann siyasetini daha iyi btnsel bir sisteme nasl dntrlebileceinin potansiyel
zeminleri zerine dnmek olduu sylenebilir.

Toplumun her ynyle ahlaki ve rasyonel planlamas, her trl bireyselliin ald doal
ve organizmac toplum gr, ortak ahlaki ve rasyonel ncller temelinde hem gnll
salayacak hem de dzeni yeniden retecek olan eitime verilen nem, doutan gelen
toplumsal statden ok yetenek ve bilgelik zerine dayanan sekinci bir ynetim anlay
topyalarn temel zellikleridir.

topya lkesinin meknsal olarak da kapatlmas, deiimlerden, zellikle de olumsuz

olaca kabul edilen deiimlerden uzak tutulmas gerekmektedir. Bu da genellikle
topyalarn ina edildii adalar yoluyla olur. Bylece nerilen iyi toplumun d dnyayla
kirlenmesi nlenmi olur ve ayn zamanda btnle zarar verici, uyum ve istikrar bozucu
tm unsurlar adann dnda tutulur.

^THOMAS HOBBES^

Dnemindeki bilimsel gelimelerden, zellikle Galileonun yeni bilimi nden

etkilenerek, siyasal dnceyi materyalist bir temele dayandrmay amalayan
Hobbes, ann en byk sorunu olan dinsel, siyasal atmalar ve i sava
sona erdirmenin mutlak bir egemen sayesinde gerekleeceini kabul etmitir.
Hobbesun snrsz ve blnmez yetkilerle donatt egemen, karlar nedeniyle
savaan insanlar barl bir dzen iinde bir araya getirmekte ve gcnn
kaynan, szleme yaparak kendisine rza gsteren bu insanlardan almaktadr.

Yeni Bilim Anlay

Yeni doa bilimine gre fiziki dnya, iinde olup biten her ey geometrik bir kesinlikle
aklanabilecek olan tamamyla mekanik bir sistemdir. Bu anlaya gre, kompleks
eylemler o eylemi meydana getiren daha basit paralarn, eylemlerin anlalmas ile
aklanabilir. En temel hareket kanunlar bir kez bulunduktan sonra geometrik dnce
sayesinde gittike daha karmak hareketler, eylemler ve davranlarda aklanabilir.
Dolaysyla bu bilim anlayla beraber olaylar ve olgular arasnda neden-sonu
ilikileri kurulmaya ve bunlar akl yoluyla aklanmaya balanmtr.
Dneminin yeni bilim anlayndan etkilenen Hobbes, karmak bir btn olan
siyasal toplumu anlamak iin de tpk doa bilimlerinde olduu gibi, toplumun
paralarn oluturan insandan ve onun doasndan hareket etmitir. nsann
temel zelliklerinden yola karak doa durumu tasarmna varan Hobbes,
insann doas gerei toplumsal olduunu dnen dnrlerden ayrlr.

nsanlar doalarndaki rekabet ve gvensizlik zellikleri nedeniyle doa

durumunda srekli bir atma halindedirler. Doa durumunda herkesin her ey
zerinde hakk vardr ve herkes herkese kar sava halindedir. Bu nedenle doa
halinde insan hayat kaba, vahi ve ksadr. Doa durumunda, lm ve iddet
korkusu iinde geen bir yaam, aklc hesaplama yeteneine sahip olan insan
bar salayacak ve srekli klacak devleti kurmaya doru iter. Devlet ise,
bireylerin sahip olduklar doal haklar bir kii ya da kurula yani bir egemene
devretmesiyle kurulur. Bu sayede insanlar, szlemeye dayal olarak yani yapay
bir uzlama ile toplumsallarlar ve devleti kendi zgr seimleri sonucu kurarlar.
Dolaysyla Hobbes, devletin varoluunu onu kuran bireylerin rzasyla
temellendirmektedir.

DOA DURUMU

En genel hali ile bireylere yaptrm gc uygulayacak bir stn otoritenin

bulunmad durum olarak betimlenen doa durumunda, dnr insan
doasndan hareket ederek, devletin ne kadar gerekli olduuna dair grlerine
dayanak bulabilecektir. Doa durumunda insann hak ve zgrlklere sahip
olduu dncesi pozitif hukukun zgrlk bir ekil almasna temel
hazrlayacakken kt ve sava bir insan tasavvuru da insann bu karakterinin
dizginlenmesi ve snrlandrlmasna ynelik baskc bir pozitif hukuka esin
olacaktr.

Bu ekilde szleme yaplarak insanlarn bir araya gelmesi ile oluan devletin
gcn elinde bulunduran kii ya da grup EGEMEN dir. Egemenin yetkileri
devredilemez ve blnemez. Ayrca egemen szlemeye taraf olmadndan, bir
anlamda tek bana doa durumunda bulunur ve onun doal zgrln
snrlayan hibir g ve ykmllk yoktur. Bu mutlak egemenlik anlay
devleti yklmaktan korumak iin gerekli arttr. Egemenlii ypratacak bir baka
etkende din-devlet ayrmdr. Hobbes byle bir ayrm reddeder ve kilis enin bir
devlet organ olduunu ve kutsal kitaba kamusal yorum getirilmesini savunur.
Hobbesun egemeni her ne kadar snrsz bir gce sahipse de kendi mant ve
devlet ynetiminin gerekleri ile snrldr. nk insafsz baskc bir rejim sava
durumundan insanlar kurtarmaya alan Hobbes iin anlaml bir teori ortaya
koymayacaktr.
Sonu olarak Hobbes ile beraber modern devlet teorisinin sistematik ve
derinlikli bir kurgusu ortaya kmtr. Fakat Hobbes, bir Leviathan ortaya
karmtr. Ondan sonra gelecek olan dnrler, bu canavar kstlanmaya
alacaklar ve zgrlkler konusunu ileri noktalara tayacaklardr.

^John Locke^

Liberalizmin kurucusu Locke, insann dnyaya ilikin bilgisini deney ve gzlem

araclyla edindiinden sz eder. Lockea gre, dnyaya yeni gelen bir insann
zihni bo bir levha (tabula rasa) gibidir. Bu anlamda Locke pek ok dnrn
aksine insanlarn doutan bilgiye sahip olmadklarn savunur. Dolaysyla
Locke a gre, Platonun dncesindeki gibi insanlarn zihninde her zaman var
olan idealar yoktur.

John Lockeda, tpk Hobbes gibi ngiliz Savana tank olmu ancak bu
tecrbesinden farkl sonular karmtr. Lockeda yine Hobbes gibi siyaset
felsefesini farazi bir doa durumundan hareketle ortaya koyar. Fakat onun doa
durumu bir bar durumuna karlk gelir. Doa durumunda insanlar, doa
yasasnn (akln) izdii snrlar iinde zgr ve eit bir ekilde yaarlar. Doa
durumunun en nemli zellii olarak da insanlarn hayat, hrriyet ve mlkiyet
haklar bata olmak zere dokunulamaz, devredilemez ve vazgeilemez
haklarnn olmasdr.
 Doa durumu, bir bakas zerinde hkimiyet kurma ve yarglama asndan da
herkesin eit hakka sahip olduu bir durumdur. Tam da bu nedenle insanlar
devleti oluturmak zorundadrlar. nk insanlarn kendi davalarnn yargc
olmas akla aykr bir durumdur. Byle bir durumda insanlar hakkaniyet
llerinin dna kabilirler. Bu ihtimalin nne gemek iin de insanlar nce
toplumu daha sonrada devleti tesis ederek; yarglama ve cezalandrma
haklarn devlete devrederler. Bu nedenle Lockea gre, mutlak olmamas
kouluyla siyasal iktidar gereklidir, nk otoriteye sahip bir yargcn yokluu
btn insanlar bir sava durumuna sokar. nsanlarn hakszla uramas
durumunda bavuracaklar bir makamn olmamas, taraflar aras anlamazlklar
uzlatracak bir otoritenin bulunmamas durumu, insanlar toplum haline
gemeye iten temel nedendir. Ksacas, insanlarn eit bir biimde kendini
koruma ve bakalarn cezalandrma hakkna sahip olmas sava durumuna yol
aar ve bu durumu sonlandrmak iin bu haklar kendilerinden vazgeilerek st
bir otoriteye devredilmelidir.

Bu nedenle Lockea gre devletin birinci grevi, insanlarn doal haklarnn

korunmasn ifade eder. kincisi ise, kamu dzenini bozan kiileri cezalandrmay
ierir. Bu iki grev ayn zamanda devletin meruiyet snrlarn da tayin
etmektedir. Bu snrlar iinde kalan ynetim merudur. Bu anlamda iktidar
meruiyetini Tanrdan veya kaba gten deil halkn rzasndan almaktadr.
Devletin asli amac olan bireyin doal haklarn korumak grevini yerine
getirmekte baarsz olmas veya bizatihi bu haklara kendisinin tecavz etmesi
halinde, bireyler asndan szleme hkmsz saylp, devlete/siyasal iktidara
bakaldrma hakk doacaktr. Lockeun direnme hakk dncesi zamannn
ilerisinde bir kavray olarak, keyfi ve snrsz bir ynetime kar halkn
ayaklanma hakk olduu ve bunun da tesinde bir siyasal ilke olarak, halkn
hesap sorma hakk bulunduu dncesini yerletirmesi asndan olduka
nemlidir.

Direnme hakk dnda, Lockeun siyasal iktidar snrlandrmak iin dnd

ikinci yol, kuvvetler ayrldr. Hobbes bu prensibe egemenin gcn
zayflataca ve sava durumu olarak betimledii doal duruma geri dnlecei
gerekesiyle kar kmtr. Locke ise, yasama, yrtme ve konderatif g olarak
sayd devlet erkleri arasnda yasamann hiyerarik adan stn olduu bir
gler ayrl anlayn savunmutur. Yasamann stnln savunmasnn
temel nedeni, yrtmenin edimleri bakmndan yasamaya bal olmasdr.
Yrtmenin uygulamalar, yasama gc tarafndan ortaya konulan normatif
dzenlemelerin dna kamaz ve bunlarla snrldr. Bylece Locke, yasalarn
tek kayna olarak monarkn iradesini gsteren mutlak monari anlayndan
dnsel bir kopuu simgeler. Lockeun gler ayrl ilkesi konusunda yapt
bu ayrmlar, gnmzdeki devlet ynetimlerinin demokratik yap ve ileyilerini
tam anlamyla karlamyor olsa da, Lockeun devletin ynetim ileyiini farkl
gler arasnda ayrm olmas, demokratik toplum yapsnn oluumu iin
olduka nemli bir aamadr.

Sonu olarak Locke, siyasi meselelere bak itibaryla kendinden nce gelen
Machiavelli ve Hobbesun modern bak asn devam ettirmektedir. Lockea
gre devlet artk iinde erdemli bireylerin yetitirilecei toplumsal koullar
yaratmak yerine, birbirleriyle atan karlara sahip bireylerin, birbirleriyle
atmaya tutumadan bu farkl karlarn tatmin edebilecekleri istikrar ortamn
tesis etmek misyonuyla snrlanmtr. Bireysel haklarn korunmas gerekesiyle
Locke, dnemin ruhu gz nnde bulundurulduunda hi de alk olunmadk bir
biimde, mutlak monariye kar kmtr. Lockeun demokrasi kuramna en
nemli katks, siyasal iktidarn ynettii insanlara kar sorumlu ve doal
haklarla snrl olduudur. Locke, kendinden sonra gelen liberal dnrler kadar
 liberal kurumsallamalar da dikkate deer lde etkilemitir. Amerikan
Bamszlk Bildirgesinde ve Amerikan Anayasasnda Lockeun etkisi ak bir
biimde grlr. Bunun nedeni kukusuz Lockeun anayasal ynetimin temel
ilkelerini az ok ekillendirmi olmasdr. Dier haklar bildirgeleri gibi
Amerikan Bamszlk Bildirgesi de doutan kazanlm, vazgeilmez ve
devredilmez haklar kendisine temel alr ve bunlarn siyasal iktidar tarafndan
ortadan kaldrlmayacan belirtir.
Locke-Hobbes: Locke, Hobbes'la ayn siyasal dil daarcn kullanr. Tpk onun gibi "doa
durumu" tasarm ile balar ve siyasal toplumun yani devletin "neden gerekli olduunu" doa
durumunun zelliklerinden karsar. Ne var ki Hobbes la arasnda nemli bir fark vardr: Hobbes,
mutlak siyasal iktidar, doa durumundaki belirsizliklere ve anariye ye tutar. Locke ise ne
olursa olsun snrsz ve keyfi bir iktidardan yana tavr koymaz ve hatta Hobbes'un savunduu
trden bir iktidar anlayn rtmeye alr. Ona gre bir hkmetin yurttalarn sava
du rumundan uzak tutmas, hem meru olmas ve hem de ona itaat edilmesi iin yeterli deildir.

Lockeun Mlkiyet Anlay: Kendi bedeninin ve emeinin zel mlkiyetine sahip olan birey
hayatta kalabilmek iin Tanrnn insanlara ortaklaa bahettii varlklara kendi emeini katarak
onlar zel mlkiyeti haline getirir. Dolaysyla bir eye benimdir demenin koulu ona emek
katmaktr. Locke zel mlkiyete snrlamalar getirmitir. Birey israf etmeden
kullanabileceinden daha fazlasn zel mlkiyeti haline getirmemelidir. Fakat Locke, mlkiyet
kuramna paray sokarak, zel mlkiyet zerindeki snrlamalar pratik olarak kaldrmann
zmn bulmutur. nk insan, tketemeyecei mallarn bakalarnn kullanmas iin para
karlnda onlara verir. Bu nedenle para insann tketemeyecei kadar mal edinmesinin kapsn
aar.
Mlkiyet doa durumunda kazanlm bir hak olduu iin ve para ile mlk edinme zerindeki
snrlar ortadan kalkt iin, siyasal iktidar tpk yaam ve zgrlk haklar gibi bu hakk da
ortadan kaldrmak ynnde bir mdahalede bulunmaz. Hatta Locke iin insanlarn siyasal
birlikler ierisinde bir araya gelmelerinin ve kendilerini hkmetlerin ynetimi altna
sokmalarnn yce ve temel amac mlkiyetlerinin korunmasdr.

^ L a Boetie^
Machiavelli, iktidarn nasl ele geirileceini, nasl elde tutulacan ve nasl yeniden
retileceini inceler. Fakat La Boetie iktidar ortadan kaldrlmas gereken bir ey olarak
grr. nk ona gre nerede iktidardan sz ediliyorsa orada insanlarn mutluluundan sz
etmek mmkn deildir. ktidar, mutluluun en temel gereksinimi olan zgrl ortadan
kaldrmaktadr.

La Boetie egemeni bir heykele onu ayakta tutan kurumsal yap olarak devleti ise onun
kaidesine benzetir. Bu anlamda dikkat edilmesi ve asl anlalmas gereken ey heykelden
ziyade onu ayakta tutan kaidedir. Bu nedenle La Boetie siyasal iktidarn biimleri arasnda
da bir fark grmez. Onun inceledii temel nokta, iktidarn biimi ne olursa olsun bir olarak
grlmesini mmkn klan, kaide ile heykelin oluturduu btnlktr.

Bu btnlk ise iktidarn kendisinden kaynaklanmaz. ktidarn altndaki herkesin birbirleri

stnde iktidar kurma arayndan kaynaklanr. ktidar ilikileri btn toplumsal ilikilerin
temelinde olduundan herkes birbirine bu iktidar balaryla baldr.

"Size bylesine hkim olan kiinin iki gz, iki eli, bir bedeni var ve
herhangi bir insandan daha fazla bir eye de sahip de deil. Yalnzca
sizden fazla bir eyi var: O da sizi ezmek iin ona salam olduunuz
stnlk. Eer siz vermediyseniz, sizi gzetledii bu kadar gz nereden
buldu? Sizden almadysa, nasl oluyor da sizleri dvd bu kadar ok eli
olabiliyor? Kentlerinizi inedii ayaklar sizinkiler deilse bunlar
nereden almtr?"
Devleti veya iktidar mmkn klan eyin toplumun tmne yaylm olan iktidar ilikileri
olduunu vurgulayan La Boetie, iktidar ykmak iin ona hi bir ey verilmemesini yeterli
grr. Ksacas, halk itaat etmekten vazgetiinde; iktidara rza gstermediinde, iktidarn
kaidesi alnm bir heykel gibi deceini vurgular. Bu anlamda ak ve etkin bir itaatsizlii
ya da direnii deil sivil itaatsizlii savunur.

Peki, halk nasl ve niin iktidara boyun emektedir? Boetie, bu sorununun cevabn henz
tarih sahnesinde hegemonya terimi yokken vermi ve iktidarn bata gelenek grenek ve
eitim yoluyla kendi dorularn, hkm altnda olanlarn dorular haline getirdiini
vurgulamtr. Halkn iktidara boyun emesinin dier nedenleri ise;

Halkn zevke ve elenceye ynlendirilerek, kaybettii zgrln farkna

varamamas,
 Halkn klece alkanlklarn tehdit edebilecei dnlen bilginin ve kltrel
retimin denetlenmesi,
Halkn itaatini ve onayn retebilmek iin dine bavurarak, cehaletin ve hurafeler in
yaygnlatrlmas,

zetle, La Boetiee gre halk aslnda kendi yaratt iktidara tapmaktadr. nk bu iktidar
kendisinin yaptn unutmutur; kendisinin yapt unutturulmutur.