KAYII

ERIUGRUL'UN OCAGI
Osman Gazi, Orhan Gazi, 1. Murad,
Yddum Baymd, Sultan elebi Mehmed
Ahmet imirgil

TIMA YAl'INLARI l 3274

Osmanl Tarihi Dizisi 1 88

PROJE EDtrR
AdemKoal

EDtrR
Zeynep Berkta

KAPAKTASARIMI
RavzaKzltu

1-13. basklar KTB Yaynlar

tarafndan yaplmtr.

14.BASKI
Aralk 2013, stanbul

ISBN
ISBN: 97&-605-08-1296-1

9 l!lll!lllJl UIHlltI
TIMA YAl'INIARl
Caalolu, Alemdar Mahallesi,
Alaykkii Caddesi, No: 5, Fatih/stanbul
Telefon: (0212) 511 24 24
P.K. 50 Sirkeci I stanbul

timas.com.tr
timas@timas.com.tr
facebook.com/timasyayingrubu
twitter.com/timasyayingrubu

Kltr Bakarl Yaynclk

Sertifika No: 12364

BASKI VE Cll'
Sistem Matbaaclk
Ylanl Ayazma Sok. No: 8
Davutpaa-Topkap/stanbul
Telefon: (0212) 482 11 01
Matbaa Sertifika No:l6086

YAYIN HAKL\111
Eserin her hakk anlamal olarak
Tima Basm Tcaret ve Sanayi Anonim irketi' ne aittir.
zinsiz yaynlanamaz. Kaynak gsterilerek alnn yaplabilir.
 KAYII
ERTUGRUCUN OCAGI

Osman Gazi, Orhan Gazi, 1. Murad,

Yldrm Bayezid, Sultan elebi Mehmed

Ahmet imirgil
 AHMET SMSRGL

1959'da Boyabat'ta dodu. lk, orta ve lise tahsilini ayn yerde tamamlad.
1978'de girdii Atatrk niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Tarih Blm'nden
1982'de mezun oldu. 1983'te ayn blmdeki YeniaAnabilim Dal'nda
Aratrma Grevlisi olarak vazifeye balad. 1985'te Yiksek Lisans eitimini
tamamlad. 1989'da Marmara niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Tarih
Blm' ne naklen gei yapt. 1990'da "Osmanl Tara Tekilat'nda Tokat
(1455- 1574)" isimli almasyla Tarih Doktoru unvann ald. 1997'de
"Uyvar'n Osmanllar Tarafndan Fethi ve daresi" isimli takdim teziyle
Doent oldu. 2003'te Profesr kadrosuna atanan imirgil'in Osmanl
ehir tarihi, siyasi hayat ve tekilat ile ilgili eserleri ve eitli dergilerde
yaynlanm ok sayda ilmi makalesi bulunmaktadr. Hilen ayn niver
sitede retim yesi olarak grevine devam etmektedir. Yenia Tarihi
Anabilim Dal bakandr. Ayrca Marmara niversitesi Osmanl Tarihi
Aratrmalar ve Uygulama Merkezi Mdrl' n de yrtmektedir.

Yaymlanm eserleri:

Kay I -Erturul'un Oca (Tma Yaynlar)

Kay II -Cihan Devleti (Tima Yaynlar)
Kay III -Haremeyn Hizmetinde (Tima Yaynlar)
Kay N -Ufuklarn Padqah Kanuni (Tma Yaynlar)
Kay V -Kudret ve Azamet Yllar (Tima Yaynlar)
Bir Mstakil Dnya: Topkap Saray
Ahmed Cevdet PQ,Ja ve Mecelle
Devr-i Gl Sohbetleri
SLovakyrida Osmanllar
stanbul, Fetih ve Fatih
Kaptan PQ,Jrinn Seyir Defteri
 NDEKLER

TAKDM ..... :............................................................................... 9

NSZ ....................................................................................... 11

BRNC BLM
OSMAN GAZ ........................................................................... 15
KAYI YGTLER SGT YOLUNDA ...................................... 16
KAYI BOYU VE OSMANLI ALES ........................................... 17
SGT1TE BAYRAM ................................................................... 19
DERGAH KLTR................................................................... 20
LK AK ......................................................................................... 21
LAH ARETLER ....................................................................... 23
EDEBAL ....................................................................................... 26
LK FETHLER ............................................................................. 28
AVA GDEN AVLANIR ................................................................ 30
DEVLETE GDEN YOL... ............................................................ 33
KAZANANDAN AL! . . .
...... .......................................... ......... ........ 36
BZANS ACZ KALIYOR ............................................................ 38
KSE MHAL, GAZ MHAL OLUYOR. .. ................................ 40
CHAT KOLLARI . . .
......... .......................... ............. ...................... 43
STANBUL'U A GLzAR YAP!.. .
............................ ................. 45
NASHAT MI, ANAYASA MI? ................................................... 47
OSMAN GAzi'NN AHSYET... .
........ .................................... 49
KNC BLM
ORHAN GAZ ..................................................... ..................... 53

BABAMIZIN DUASI SENNLEDR .................... .......... ............ 54

AYDOS'UN FETH ...... ................................................................ 56

PELEKANON SAVAI .................................................................. 58

BUNLAR BZE BEY OLAYDI! .................................................... 59

ALAADDN PAANIN TAVSYELER ...................................... 61

NCTME GEL DERVLER ........ ............................................. 62

SUYA SECCADE SALANLAR! .................................................... 64

GAZ SLEYMAN PAANIN FETHLER ............................... 67

YAAMAKTAN MAKSAT NE? ................................................... 69

HAYAT EMANET BR ELBSEDR! ........................................... 71

RUMELi'NN YEN BABUGU ..... ............................................ 74

OGUL! BZ YOLUN SONUNA GELDK. ................................. 76

ORHAN GAzi'NN AHSYET ............................................... 77

NC BLM
MURAD-1 HDAVENDGAR ............................................ 81

FETHLER VE SIRPSINDIGI . . ................................................... 82

YENERLER ..................... ................. ....... ................................ 84

DGN ........................................................................................ 93

GAzA.... EKBER. . . .......... ................................................................ 95

HSAN VE ADALET RNEKLER ............................................. 99

CENK NASIL OLUR GRSN! ................................................ 100

MEVERET SNNET- RESUL'DR ........................................ 103

AKINLA AGLAYAN GZLER HRMETNE ... ...................... 105

GAz- MUTLAK D. EHT- MUHAKKAK OLDU ............ 108

MURAD-I HDAVENDGAR.'IN AHSYET ........................ 110

DRDNC BLM
YILDIRIM BAYEZD HAN .................................................. 115
ANADOLU1DA BRLK MCADELES... .................................. 116
STANBUL KUATMALARI... ..................................................... 118
ANLI FETHLER ........................................................................ 120
HUND SULTAN ......................................................................... 122
BYK HALI TTFAKI ........................................................... 125
BRE DOGAN! 128
NGBOLU SAVAI 130
YEMNN ADE EDYORUM! ................................................. 131
ULU CAMi'NN AILII ........................................................... 132
YAKLAAN TEHLKE: TMUR .................................................. 134
VE YILDIRIM ............................................................................... 136
SAVA KIKIRTICILARI ............................................................. 137
ALMLERN GAYRET ..................................... ........................... 140
ANKARA SAVAI ......................................................................... 143
K HAKAN BR SEDRDE ........................................................ 148
CHANA VEDA KILDI ............................................................... 150
TMUR ANADOLU'DA ............................................................... 152
DZME HABERLER! .................................................................. 155
YILDIRIM BAYEZD HAN'IN AHSYET... ........................... 158

BENC BLM
SULTAN ELEB MEHMED ................................................ 163
AMASYA YOLUNDA ............. ...................................................... 164
FIRSAT DKNLER ................................................................ 165
TMUR HAN'IN ENDES... .................................................... 170
ACI HABER .................................................................................. 172
TACI TAHTI TERK EDELM! .................................................... 173
KARDELER MCADELES... .................................................... 175
YA DRS GELSEYD! ................................................................ 177
BR SYAN VE BR HANET! .................................................... 179
YEMNN BOZMANIN SONU!. . ... .......................................... 183
VAKIF MEDENYETNE DOGRU............................................. 186
BAZI FETHLER ........................................................................... 188
OSMANLI VEREN ELDR.......................................................... 190
SMAVNA KADISI OGLU EYH BEDREDDN ...................... 191
LK BYK SYAN 193
MURAD'IMA HABER SALIN..................................................... 197
SULTAN ELEB MEHMED1N AHSYET .......................... 198
HAKKINDA NE DEDLER ......................................................... 200

DPNOTLAR............................................................................. 203
BBLYOGRAFYA .................................................................... 212
NDEKS ...................................................................................... 215
 TAKD M
"ekilse suyu vadinin nian bir zaman gitmez"
Tarih sahnesinden ekilen devletlerin ve milletlerin izi, iareti,
tesiri, ve hatta ruhu yle kolay kolay silinmez. Tarih ilmi de bunun
iin nemlidir zaten.
Zira tarih, insanln lmsz romandr. Bu sebeple faydas
sayszdr.
Gemi mirasa en iyi ekilde tarihle sahip olunur ve ondan
istifade edilir.
Tarih, alimlerin zekasn keskinletirir, insanlarn basiret (gnl)
gzlerini aar.
Eskilerin ifadesiyle genlerde din u devlet, mlk millet gay-
retini arttrr.
Dnyann vefaszln gsterir.
Maln mlkn faniliine iaret eder.
nsan tefekkre, dnmeye davet eder.
Bu sebeple tarih ilminin ideolojiden, tarafl yorumlardan uzak
tutulmas ve ilmi kriterlerle deerlendirilmesi gerekir. Aksi halde
deil ibret ve ders karmak -klavuzu karga olann hesab- insan
lar bambaka ve yanl mecralara srkler. Devletler iin ise bir
felaket olur.
te KAYI serisi btn bu dncelerle, en yakn ve en nemli
tarihimiz olarak gemite kalan Osmanl Devleti'ni konu edindi.
Zira bu devlet, farkl din ve milletlere mensup eitli unsurlar
arasnda salam bir ahenk tekil etmitir.
lme, sanata ve insanla asrlarca faydal olmutur.
Yorulmu, zlm, kann dkm, kardeine kym, lm
ancak dini, insani ve vicdani ideal ve prensiplerinden asla taviz
vermemitir.
10 Kay I: E rturu l 'un O c a

Geni insan topluluklar nezdinde sosyal adaleti tesis etmekle

dnya tarihinde kudretli ve cihanmul bir siyasi varlk gstermitir.
Ancak onlar en ok zecek ve gerekten ldrecek olan darbe,
tm fedakarlklarna ramen kendi asli unsurlar olan Trkler ve
ayana diken batmasn diyerek abaladklar slam milleti tarafn
dan dahi anlalmamalar, iftiraya uramalar, yalan yanl ifadelerle
tantlmalar olacaktr.
KAYI serisi ile Osmanl tarihini sadece bir btn olarak oku
mayacaksnz, aklnza gelebilecek her suale cevap da bulacaksnz.
Osmanllar her ynyle ve gerekleriyle tanyacaksnz.
lmi kriterlerle ve objektif olarak kaleme alnan KAYI serisi, ay
rca insana elinden brakamayaca bir okuma zevki de verecektir.
Byk air Baki'nin ifadesiyle;

Minnet Huda'ya devlet-i dnya fena bulur

Baki kalur sahife-i alemde admz
Prof. Dr. Ahmet imirgil
 N S Z
Ortaa, Yenia ve Yakna ... aa damgasn vurmu,
ktaya yaylm, dnyann grmedii hamet ve azameti yakalam
en byk Trk imparatorluu ...
Ancak dnya devletleri ierisinde anlalmas bakmndan Os
manl kadar talihsiz bir devlet yeryznde var mdr bilemiyorum.
Osmanl Devleti'nin ise bu konuda grlmemi derecede nasipdar
olduunu gayet iyi biliyorum. Yaklak yirmi be yldr da bunu
bizatihi gerek derslerimde gerekse her yl katldm panel ve top
lantlarda yayorum.
Gnmzn mehur tarihilerinden Halil nalck bu durumu
u ifadeleriyle ortaya koyuyor:
Bir milletin veya devletin tarihi yazlrken dnya kamuoyunda
yerlemi belli bir imaj, dostluk ve dmanlk, siyasi ideolojiler, yeni
kltr ynelileri gerei saptrr, abartr veya karalar. Bu kanlmaz
bir aln yazsdr. Osmanl tarihi, bu bakmdan en ok saptrlm,
tek yanl yorumlanm tarihtir.
Oysa onu tanmak iin yerli-yabanc herkesin hayranlkla gez
dii, inceledii abidevi eserlerini grmek yeterli. Onu tanmak iin
yerli-yabanc objektif tarih aratrmaclarnn eserlerine bir gz
atmak kafi Onu tanmak iin mehterini dinlemek, fermanndaki
.

ihtiam hissetmek, camilerindeki ku evlerinin manasn anlamak,

kad sicillerindeki adil hkmleri takip etmek yeterli. Onu tanmak
iin cihana hkmeden padiahlarnn yaadklar, adeta bir glgelik,
bir tekke gibi mtevaz ancak manevi ve uhrevi havasyla vakur ve
ihtiaml Topkap Saray'n gezmek kafi .

Allah iin tevazu edeni, Allahu Teala yceltir sznn srrna

ne kadar uygun.
Onu tanmak iin 30-400 yl aras idarelerinde yaam ve bugn
krktan fazla lkeye blnm devletlerin niversitelerindeki tarih
blm yelerine sormak yeterli. Dillerini, dinlerini, kltrlerini,
12 Kay I : E rturu l 'un O c a

yaaylarn ve geleneklerini yzyllarca bozulmadan korumala

rnn srr nedir?
"Dinde zorlama yoktur" hkm ile Trk'n hogr anlayn
kavrasnlar. Btn bunlara ramen TV'lerde, gazetelerde ve mec
mualarda Osmanl'ya hakaret edenler, amur atanlar, ktleyenler,
kfredenler kacaktr. Bunlar her devirde, her zamanda ve her
asrda var olacaktr. Bunu nlemek mmkn deil. Zira bu dnyada
her ey zdd ile var. Gnmzde de devletimiz zaman zaman ayn
tehlike ile kar karya kalmyor mu?
Ancak bu ilmi disiplinden uzak ve ideolojik sebeplerle ortaya
atlan temelsiz fikirlerin mr saman alevi gibidir. Bir mddet
gndemi megul ettikten sonra gerekler ve ilmi deliller karsnda
tutunamayp ortadan kaybolurlar. u ifadeler bu tip fikir sahiplerini
ok gzel tarif etmektedir:

Gne balk ile svanmaz ey dil

Bi-zeb.n da olsa bellidir kamil
Kendinden gayry beenmez cahil
Kendi alar kendi oynar demiler
zntm bunlara deil; Osmanl'y, atasn yukarda saydm
ve herkese bilinmesi kolay olan zellikleri ile de olsa tanyama
yanlara, tantamayanlara ve cahillerin hezeyanlarn doru gibi
kabul edenlere...
te Osmanl tarihi serisini bu maksatla kaleme alyorum. Evet
piyasada bu konuda birok eser var. Ancak dorusunu sylemek
gerekirse, Osmanl'y anlatabileni pek az.
Bir ksm yazarlar Osmanl'ya pein hkmle yaklayor. Deil
Trk, hatta dnya tarihinin en byk, en erefli ve en devaml
devleti olan bir yce imparatorluu tek kalemde silip atmak gibi
dmanca bir tavr sergiliyorlar.
Bir ksm rk bir taassupla yaklap onun cihan mul/evrensel
hedeflerini kavrayamyor ve karalama yolunu tutuyorlar.
Nihayet son yzylda ortaya kan, kk darda baz din sim
sarlar da bunlara ilave olarak Osmanl padiahlarn karalama
furyasna katlyor.
 nsz 13

Neticede Osmanl'y renmek isteyenlerin akl fikri karyor.

Dorulara ulamas olduka gleiyor.
Bu itibarla ok nemli bir noktaya da okuyucularmn dikkatini
ekmek istiyorum. Eserdeki hemen her blmn sonuna istifade
ettiim kaynaklarn isimlerini verdim. Bylece bilgilerin doru
ve gvenilir olduunu, rastgele yazlmadn belirtmek istedim.
Tartlan konulara ise geni aklamalar yapmaya altm.
Byk Trk hakan Timur Han kendinden sonra saltanata ge
ecek oullarna nasihat olmak zere, kaleme aldrd dsturlarn
u ekilde ifade etmektedir;
"Tecrbe bana gsterdi ki, din ve kanunlar zerine istinat et
meyen bir hkmet uzun mddet payidar olamaz. Byle hkmet
plak olup kendini gren herkese kar gzlerini yere diken ve her
kes yannda hi hrmet ve itibar olmayan adama benzer. Kezalik
yle hkmet tavan, kaps, avlu duvarlar olmayan ve her nne
gelenin ieriye dalabildii eve de enzetilebilir."
te bir devletin tarihini yazarken onu devlet yapan unsurlar,
deerleri de yazmak gerekir. Bir padiah, devlet adamn anlatrken
onun dnce yapsn, maksadn, ideallerini, sevdalarn belirtmek
lazmdr. Yoksa tahta k ve ini tarihi, fethettii yerler, kaybettii
blgeler gibi kuru ifadeler okuyucuya tarih zevki, tad, uuru ve
sevgisi vermekten uzak kalacaktr.
Ayrca tarih bir ibretler hazinesi, milletlerin hafzas, hadiselerin
ilmi, insanln roman ise ondan istifade etmek en nemli husustur.
Bu dnceler ierisinde adaleti, efkati, hogrs ve ihsan
ile kalpleri kazanan; yiitlii, cesareti, mertlii ve ecaati ile dosta
gven, dmana korku veren; dnya siyasetini ynlendiren; kltr
ve medeniyet hamleleri ile gz kamatran atalarmzn alt asrdan
fazla ktada sren devlet servenini, bir tarih ziyafeti halinde
vermek dileiyle...
KAYI serisi bugne kadar KT B yaynlar vastasyla okuyucuya
ulayordu. Kaylarn baslp datmnda emei geen hemen her
kese ve KT B mensuplarna teekkr bor bilirim. Ancak youn
taleplere karlk kitaplar datm irketlerine verilmedii iin geni
14 Kay 1: Erturul 'un O c a

kitlelere bir trl ulatrlamad. Bu eksiklii giderebilmek ve KAY!

serisini okuyucuyla buluturmak artk Tima Yaynlar'nn tecrbe
sine braklmtr. lim dnyamza byk katklar salayan ve dn
yada kitapla okuyucuyu buluturan en ilek kprlerden biri olarak
grlen Tima Yaynlar'nn bu hasreti dindirecei inancndaym.
Bu itibarla yeni bir tasarmla Kay kitaplarn gzelletiren Tima
Yaynlar yetkililerine ve Tarih Blm Proje Editr Adem Koal'a
en iten teekkrlerimi sunuyorum.
Prof. Dr. Ahmet imirgil
 BRNC BLM
OSMAN GAZ
Matlabmz din,i Hda'dr bizim
Mesleimiz rah, Hda'dr bizim
Yoksa, kuru mihnet ve kavga deil
f, cihan olma dava deil
 KAYI YiGiT L E R SGT YO LU N DA
Rahmetli Prof. Erol Gngr'n deyimiyle "Bizim medeniyet
eserlerimizin ve kltr kymetlerimizin adeta imbikten gemi,
numunelerini vermi ve yapc gcmzn en yksek sembol
haline gelmi Osmanl Devleti'nin baarlarndaki sr': bugn dahi
tam olarak zlememektedir. Zira yetmi iki millete kendini sev
dirmek ve onlar yzyllarca huzur ve refah ierisinde idare etmek
yle klla, topla, tfekle, ake ile olacak iler deildi. Peki nasl
olmutu? Nasl gereklemiti? Gelin, Kay yiitlerinin St'e ge
lilerine doru bir uzanalm.
Osmanllarn atas Gndz Alp'in oullar Sungur Tekin, Gn
dodu, Erturul ve Dndar babalarnn vefatndan sonra bir mddet
Pasin Ovas'nda oturmulard. Bunlardan Sungur Tekin ve Gn
dodu buradan tekrar geriye ata yurduna dnerken, Erturul ile
Dndar Anadolu'ya doru harekete getiler. Erturul Gazi'nin
yannda seme drt yz kadar cengaveri bulunuyordu. Sohbet ede
rek yol alan gaziler bir tepeyi amlard ki ovada kzlca kyametin
kopmu olduunu grdler.
Tam bir lm kalm sava veriliyordu. Biraz daha yaklatk
larnda byk bir Mool birliinin Seluklu kuvvetlerini kskaca
alm, mahvetmekte olduunu anladlar. Seluklu askerlerinin hfili
gerekten periand. Ac bir akbetin onlar bekledii belli oluyordu.
Erturul Gazi yoldalarna seslendi:
"Hey gaziler! Cenge rast geldik. Yanmzda kl tarz. Korkak
gibi geip gitmek erlik deildir. Ne yapalm?" diye sordu. Bazlar:
"Malup durumdakine yardm etmek ok zordur. Kendimizi
tehlikeye atmayalm" dediler. Erturul Bey ise:
"Bu sz merdaneler kelam deildir. Erlik zor durumda olan
kardelerimize yardm etmektir. leri kolay olsa yardma ne gerek
vard. Haydi bu dar gnde Hzr gibi biarelerin imdadna yetielim."
 O s m a n Gazi 17

Beylerinin bu szleri zerine Kay yiitleri kllarna el attlar.

ahin kargaya girer gibi Moollarn iine daldlar. Kllar imek
gibi akyor, her alevinde bir Mool'un yldz snyordu. imdi
galipler malup, maluplar galip duruma gemiti. Az sonra da
Moollar selameti kamakta buldular. Meer Kaylar'n yardm
ettikleri Seluklu birliinin banda bizzat Sultan Alaaddin Keykubat
bulunuyormu. Erturul Gazi gelerek hrmetle elini pt. Az evvel
Moollar arasnda olanca heybetiyle yiitlik ve merdanelik gsteren
ve bir volkan gibi kaynayan gen, imdi Sultan'n huzurunda el
pene divan duruyordu.
Sultan asil soylu, pehlivan yapl, alnnda saadet nurlar parlayan
bu gen muharibi hayranlkla szd. Alnndan pt, sonra bat
cihetine iaretle:
"Domani ve Ermeni dalarn yaylak, St' ise klak olarak
size verdim. Cenab- Hakk muininiz (yardmcnz) olsun'' diyerek
uurlad.1 Kay yiitleri St'e doru atlarn aha kaldrp uarca
sna yol alrken, Sultan Alaaddin'in gzleri ok uzaklara dalmt.
Bu gidiinViyana kaplarna kadar uzayacan m grmt acaba?

Kim bilir? .Darda olan kardelerine yardm elini uzatanlara

Cenab- Hakk ne devletler, ne hil'atlar, ne servetler ihsan etmezdi.

KAYI B OYU VE O S MAN L I A L E S

Osmanl ailesinin tarihi kaytlara, etnik incelemelere, gelenek
lere ve mevcut damgalarna gre Ouzlarn sa kolu olan Gn
han kolunun Kay boyundan geldikleri kabul edilmektedir. Ouz
boylarnn listesini veren Reideddin ve Yazcolu Kay'y birinci
srada, Kagarl Mahmud ise ikinci srada gstermektedir. Bu durum
Kaynn siyasi ve itimai mevkii itibariyle Ouzlarn en mhim ve
en asil boyu sayldn gsterir. Kaynn manas; muhkem, kuvvet
ve kudret sahibi demek olup ongunu (sembol, armas) ahindir.
Damgas iki ok ile bir yayl oktur.2

Kaylarn Seluklularla birlikte miladi IX. asrdan itibaren

Ceyhun Nehri'ni geerek ran'a geldikleri sanlmaktadr. Bu srada
18 Kay I : E r t urul 'un Oca

Horasan'da Merv Mahan taraflarna yerleen Kaylar, Mool istilas

srasnda Azerbaycan ve Dou Anadolu'ya hicret etmilerdir.
Mool basknlar zerine Dou Anadolu'ya gelen Kaylardan
bir ksm ileride Osmanl Devleti'ni kuracak olan ubedir. Tarihi
ananelere gre Kay boyunun bu ubesi Sultan I. Alaaddin Key
kubat zamannda (1219-1236) Ankara'nn batsndaki Karacada
taraflarna yerletirilmilerdir. Bu olayn ya 1230 ylndaki Seluklu
Harezmah sava sonunda veya I. Alaaddin'in son dnemlerinde
ilk Mool aknnn bu havaliyi vurduu srada gerekletii tahmin
edilmektedir.
Kaylarn Anadolu'ya geldikten sonra ne suretle daldklar hak
knda deiik rivayetler mevcuttur. Mehur olan yledir: Ahlat'a
yerleen Kaylar oradan Erzurum ve Erzincan'a, daha sonra Halep'e
gmlerdir. Ancak Caber Kalesi civarnda reisleri Sleyman ah
Frat' geerken boulmutur. Bu hadise zerine bir ksm oraya
yerleirken dier bir ksm ukurova'ya gelmitir. Burada da ikiye
blnen Kaylardan bir blm Erzurum civarna Pasin Ovas'ndaki
Srmeli ukura gelmitir. Burada da aralarnda ihtilaf km, bir
ksm anayurtlarna geri dnerken Erturul ile kardei Dndar'n
emrindeki drt yz adr halk bir mddet Srmeli ukurda kal
dktan sonra batya doru harekete gemitir.3
Yine mehur bir gelenee gre Erturul Bey PasinlerCien kalka
rak Karacada'a doru gelirken mevkii belli olamayan bir mahalde
Seluk ve Mool kuvvetlerinin muharebe ettiklerini grmler ve
yukarda naklettiimiz savaa girimek zorunda kalmlard.
Sultan Alaaddin onlarn bu yardmlarna mukabil Erturul Bey'e
St' klak, Domani ve Ermeni dalarn ise yaylak olarak
vermitir.
Osmanl vekayinamelerinin bazlarna gre ise 1230'lu yllarda
Erturul Bey'in reisliindeki Kaylar, Seluklularn u kuvvetleri
olarak Karacada mntkasnda bulunuyordu.
Bu rivayetleri inandrc bulmayan baz aratrclar Kaylarn
Seluklularla birlikte Anadolu'ya geldiklerinden ve muhtelif mn-
 O s m a n Gazi 19

tkalara daldklarndan bahsetmektedirler. Nitekim Erzurum,

Erzincan, Kemah, Amasya, oruh, Kastamonu, Ilgaz, ankr,
Gerede, Bolu, Dzce, Eskiehir, Balkesir, Mula, Manisa, Afyon,
Konya, Ankara, Aydn, Ktahya ve Sivas'ta Kay adyla kylerin
mevcudiyeti bunun gstergesidir.4 Ancak Anadolu Seluklu tarihi
boyunca birtakm Ouz airetlerinin faaliyetlerine ahit olduumuz
halde Osmanl Devleti'nin kuruluundan evvel Kay ismini tayan
veya bu boyun etkili olduu hibir hareket gsterilemez. Dolaysyla
Anadolu'nun Malazgirt Sava sonrasnda Anadolu'da iskan edilen
Kaylarn belki sayca yksek olabilir ama dank bir ekilde yer
lemeleri neticesinde gleri krlmtr. Dolaysyla Seluklularn
zayflad ve ykld bir dnemde de hibir yerde faal deildirler.
Bu itibarla Osmanl beyliini kuracak olan Kay kabilesinin, yine
Osmanl kaynaklarnda belirtildii zere, Mool istilas neticesinde
Erturul Gazi liderliinde bu blgeye hareketlenen, topraa bal
olmayan, zinde, faal ve etkin bir g olduklar en kuvvetli ihtimal
olarak karmza kmaktadr.

S GT'TE BAYRAM
St'te o gne kadar grlmemi bir bayram yaanmaktadr.
Kuzular kesiliyor, kazanlar kaynyor, etrafa tarifi mmkn olmayan
lezzetli yemek kokular yaylyordu. imenler stne yayglar seril
mi; pilavlar, zerdeler, meyveler, yourtlar, ayranlar datlmaktadr.
Kzarm etler fetir ekmeklerine sarlyor, drmler gen-yal, o
luk-ocuk herkese ikram ediliyordu. Meydan yeri ise tam bir panayr
alan ... Kaynn kara yaz yiitleri at yarlar, kl msabakalar
ve ok atlar yapyorlard. htiyarlarn gzleri nemli, azlarndan
sadece maallah nidalar dklyordu. Yarmaya katlan herkese
mkafatlar veriliyordu. Zira Erturul Bey' in kesin emri vard. "Bu
gn kimse hznl olmamal!"
Erturul Bey' in sevinci sonsuz, yerinde duramyor. enliin her
kesimiyle zel ilgileniyor. Bu byk kendisinin Bey'in kk olu
Osman'n doumu iin ... St'te dnyann grmedii bir saltanata
temel atacak ocuk iin .. .
20 Kay I: E rturu l 'un O c a

Herkes Osman'n doumuna sevinir, beylerinin neesine katlr

ken Erturul Bey' in hafzas aylar ncesine oktan kaymt. Henz
olunun doumuna aylar vard. Bir gece ryasnda a ocandaki
byk tencerenin suyunun kaynamaya baladn grd. Su kay
nadka oalyor, drt bir yan dolduruyor ama hi eksilmiyordu.
Nihayet bir deniz haline gelerek yeryzn kaplad.5
Erturul Gazi uyandnda "Hayrdr inallah" diyerek bir md
det dnd. Zaman zaman Seluklu sultann ziyarete gittiinde
hkmdarn katibi Abdlaziz Mstevf. ile uzun uzun grr,
sohbetler ederdi. Ryasn hi kimseye amadan bu alim zata an
latmaya karar verdi. Nitekim ilk grmelerinde bir trl tesirin
den kurtulamad ryasn aynen nakletti. Abdlaziz Mstevf bir
mddet dndkten sonra bu asil yzl, heybetli, vakar sahibi
dostuna sevgiyle bakt.
Onu candan kucaklad ve: "Mjde ey Erturul! Bir erkek ocuun
olacak ve onun soyundan gelenler yeryzne hkmedecekler." 6
Erturul Gazi'nin bu byk alimi ve szlerini hatrlamasyla bir
kez daha yz aydnland. Kazanda pien yemeklere bakt. Sanki
St halk deil, dnya ordan doyuyordu. Sonra gzleri meydan
yerine takld. Allah! Allah! Yiitlerinin nnde Osman'n grr
gibi oldu. Yalnz at oynattklar yerler neresiydi?

D E RGAH K LT R
Erturul Gazi, olu Osman'n en iyi ekilde yetimesi iin gayret
sarf etmekte, btn imkanlarn seferber etmekteydi. Osman'n
ilim, ahlak, edep, kuvvet ve cesaret bakmndan en yksek seviyeye
ulamas Erturul Bey' in biricik arzusuydu. Bu maksatla Aka Koca,
Konur Alp, Abdurrahman Gazi ve Turgut Alp gibi silah ve sava
ustalarn grevlendirdi. Bunlar gece gndz Osman'a ata binmeyi,
ok atmay, kl kullanmay, karg savurmay retiyorlard. Onun
gl, kuvvetli, disiplinli ve tahammll bir yiit olmas iin gayret
sarf ediyorlard.
Sonra eyh Edebali. .. Karaman'da doan ve nce doduu ehir
de sonra am'da ilim tahsil eden ve sonunda Bilecik'e gelerek yerleen
 O s m a n Gazi 21

byk veli... Eb'l-Vefa el-Badadi'ye nispet edilen Vefaiyye tarika

tna mensup olan Edebali, ayn zamanda ahi tekilatnn da reisi...
Bilecik'teki zaviyesi hi bo kalmyor, yzlerce talebesi var. Ayrca
gelip geen fukarann her trl ihtiyacnn grlmesini de zerine
alm. Bu maksatla zaviyede byk bir koyun srs bulunuyor.
Edebali'nin iki talebesi var ki gzde mi gzde, yaman m yaman!
Onlarn eitimlerine zel bir itina gsteriyor. Sanki onlar ok b
yk, vazifelere hazrlyor. Bilecik'e gelip yerlemesindeki sr hu imi
gibi davranyor.
Bu talebelerden biri anlalaca zere Ertur Bey' in kk olu
Osman, dieri ise Dursun. Gelecein Dursun Fakih'i. Yine gelecekte
Osman Gazi adna ilk hutbeyi okuyacak olan byk Afim ... Hatta
bu iki gzide talebe daha sonra hocalarna damat olarak bacanak
da olacaklar. Osman'da eyhin sohbetlerinin cazibesine kaplm.
Fkh bilgisinin yannda Peygamber Efendimizin yaayn, gzel
ahlakn ve cihatlarn dinlemek yok mu? Osman zevkten yerinde
duramyor. te eyh Edebali'nin zaman zaman Osman'a ve onun
ahsnda ileride gelecek olan torunlarna istikamet veren nasihatleri:
"Mslman olsun, kafr olsun herkese iyilik yapn, affedici olun.
Byklerinize ve Afimlere hrmetkar davrann. Bereket byklerle
beraberdir. Her iinizi Allahu TeAfann rzas iin ileyin. Sznz
ne ise iiniz o olsun. Doruluktan ayrlmayn. Allah iin cihad terk
etmeyin. Vefa sahibi olun, dostlarnz unutmayn, meveretsiz i
yapmayn. Sabrl olun vaktinden nce iek amaz."
eyh Edebali kk Osman' sanki byk bir devletin temelini
atacak usta olarak yetitiriyordu.7 Zira temel ne kadar salam olursa
devlet o kadar gl, kudretli ve uzun mrl olacaktr.

L K A K
Osman byyp gelimi karayaz bir delikanl olmutur. Sa
lar ve kalar simsiyah olduu iin "Kara Osman'' demektedirler.
Erturul Gazi seferlerde onu da yannda gtrmektedir artk. Frsat
bulduka da eyhi Edebali'nin sohbetlerine ve derslerine devam
etmektedir.
22 Kay I: Erturu l 'un O c a

Ancak son zamanlarda Osman' ince bir dnce sarmtr. Dal

gndr ve bazen saatlerce atyla gezmektedir. eyhin kz Malhun
Hatundur bu dncenin sebebi. Malhun Hatun ahlak ve cemal
yniinden btn gzellikleri tamaktadr. Kara Osman bu sev
daya fazla dayanamaz. Malhun Hatun'u babas Edebalien istetir.
Dizi dibinde yetitii eyhinin kendisini krmayacandan o kadar
emindir ki ...
Oysa gelen cevap bekledii gibi deildir. eyh: "imdi zaman
deil" diyerek bu isteini geri evirivermitir. Kara Osman mah
zun olur. Ancak eyhine kar syleyebilecek ne sz olabilir ki...
Bey ocuuydu, ne dese olur sanrd. Acaba hocasnn yllardr
nefsine muhalefet etmesi ynnde yapt telkinlerin imtihann
m veriyordu?
Bir gn Sultann (Eskiehir) beyi ile sohbetlerinde bu konu
gndeme geldi. Eskiehir beyi konu ile ilgileneceini ve bu hususta
arac olacan bildirdi. eyh Edebali o srada Sultann'ne bal
tburnu kynde kalyordu.
Oysa Eskiehir beyinin asl maksad ok farklyd. O meziyetle
rini dinledii bu kz Osman yerine kendisine isteyecekti. Bylece
bu nfuzlu eyhin kudretinden de istifade edebilecekti.
eyhin, kendisini reddedecei hatrna dahi gelmiyordu. Oysa
Edebali'nin cevab bu ikiyzl beyin yzne tokat gibi arpld.
"Hayr kesinlikle olmaz" Dneyim bile dememiti Edebali.
Eskiehir beyi huzurdan kzgnlkla ayrld. Kafasnda alaka
planlar vard. Gzellikle olmazsa zorla almaya da muktedirdi. Ancak
eyh Edebali o sabah erkenden; "Geme namert kprsnden ko
aparsn su seni" diyerek Eskiehir beyinin topraklarn terk etti ve
dostu Erturul Bey'in arazisine kondu.
eyhin Erturul Bey'in topraklarna gmesi Eskiehir beyini
mthi fkelendirdi. Kskanlk ve intikam ateiyle yanmaya balad.
Osman' ilk frsatta ortadan kaldracakt.
Nitekim Osman'n, aabeyi Gndz ve birka arkadayla nn
tekfurunun hisarnda olduunu duyar duymaz adamlaryla gelerek
 O s m a n Gazi 23

kaleyi kuatt. Tekfura adam gnderip Osman'n teslimini istedi.

Tekfurun adamlar Osman' teslim edip etmemek hususunda tar
tadursunlar; Osman Bey, aabeyi Gndz Alp ve yoldalaryla
kaleden sratle kt. Ne olduunu anlayamayan Eskiehir beyinin
adamlarna ilk darbeyi indirdikten sonra aknlklarndan istifade
ile St'e doru kamaya balad.
Mthi bir kovalamaca balamt imdi. Osman ve yoldalar bir
taraftan aray amaya alrken, dier taraftan evredeki tandk
larn yardma aryorlard. Kovalayan glerin birbirinden iyice
koptuunu gren Osman, arkadalaryla bir kez daha dn yapt.
iddetli arpma sonucunda Eskiehir beyinin adamlar bozguna
urayp kamaya baladlar.
Ancak Harmankaya tekfuru Kse Mihal kaamayp yakaland.
Osman Gazi huzuruna getirilen Kse Mihal'e bakt. Bahadr bir
yiide benziyordu. Edebali'nin "Zaferin zekat affetmektir " szn
hatrlad. Ona serbest olduunu, istedii yere gidebileceini bildirdi.
Kse Mihal canna kastettii Trk'n kendisini af ve azad et
tiini grnce sevinten ellerine sarld: "Bundan byle en yakn
yardmcn ve dostun ben olacam, ne olur bana gvenin'' dedi.
leride Avrupay titretecek aknc kollarndan birine adn verecek
olan Kse Mihal, Osman ve yoldalarn selamlayp uzaklat.8

LAHI ARET L E R
eyh Edebali'nin kz Malhun Hatun'u, nce Osman Bey ve
ardndan Eskiehir beyi nikahlamak istemiler ancak ret cevab
almlard. Eskiehir beyinin intikam almasndan ekinen Edebali,
bu beyin arazisini terk ederek Erturul Gazi'ye ait blgeye gerken
bu hareketi ile beyin gazabn daha da zerine ekmiti.
Nitekim kskanlk atei ile yanan Eskiehir beyi derhfil Osman
Gazi'yi ortadan kaldrmak iin harekete gemi ancak hi ummad
bir bozguna uramt. te yandan Osman Bey ise sanki Edebali
ile arasnda hibir olay gememi, sanki onun kzn isteyip de ala
mam bir inan deilmi gibi asaletine yakr bir tarzda hocasyla
eski rabtasn, ilikisini aynen devam ettiriyordu.
24 Kay I: Erturu l 'u n O c a

Bu arada gen bahadr Osman da baz ryalar, zel haller g

rnmeye balad. Nitekim bir gece dostuna misafir olmutu. Ge
vakte kadar sohbet ettiler. Arkada yatan hazrlayp iyi geceler
diledi ve odasna ekildi.
Osman Gazi tam yatacakt ki zel muhafaza iindeki Kur'an-
Kerim gzne iliti. Kelam- kadim odada dururken ayaklarn
uzatp yatamad. Mushaftan yana mteveccihen diz kp sabaha
kadar huu ve edep ile oturdu.
Ev halknn uyanma vakti gelirken, bu haline ahit olmasnlar
dncesiyle ayaklarn uzatmadan ban yataa doru yle bir
korken gzleri dalverdi. te o anda Cenab- Hakk tarafndan bir ses
gelerek: "Ey Osman, n sen benim kelamma hrmet ta'zim idb
izzet ikram eyledin. Ben dahi sen ve senin evladn ve etban ve
eyan alemde ebedi muazzez ve mkerrem ve muhterem kldm:'9
Osman Gazi, bu ryadan sonra eyh Edebali'nin dergahna daha
sk gelmeye balad. yle ki sohbet ge vakitlere kadar sryor ve
ou kez dergahta yatyordu.
te dergahta geceledii gnlerden birinde yine acayip bir rya
grd. yle ki:
Ryasnda hocas Edebali'nin koynundan birdenbire bir hilal
zuhur etti. Gzle his olunacak surette byyp bedir halini bula
rak kendi gsne girdi. Ondan sonra yanlardan bir aa karak
gittike byd. Yeillii ve gzellii gittike artyordu. Dallarn
glgesi kta ufkunun nihayetlerine kadar karalar ve denizleri
kuatt. Kafkas, Atlas, Toros, Emos dalar bu yapraklar denizinin
drt rkn gibi gzkyordu. Aacn kknden, deniz gibi gemilerle
rtlm olarak Dicle, Frat, Nil, Tuna kyordu. Ovalar ekinlerle
dolu, dalar byk ormanlarla dalga dalga kaplyd.
Bu dalardan kan bereketli sular gl ve servi baheleri iinde
dolana dolana akyorlard. Bu pnarlara kol kol insanlar gitmekte,
kimi bunlardan bostanlara su vermekte, kimi onlar ab- hayat gibi
imekte, kimi banda bahesinde ekin bimekte, kimi emeler
hayrlar yapmakta, kimi de ayrlarda safa srmekte idiler. Ovalarda
 O s m a n Gazi 25

uzaktan kubbeler, dikili talar, stunlar, latif minareler ve kulelerle

ssl ehirler grlyordu.
Bu ulu binalarn hepsinin zirvelerinde birer hilal parlad gibi,
minare erefelerinden yaylan ezan- Muhammedi sedalar saysz
blbllerin namelerine karyordu. O srada iddetli bir rzgar
karak aalarn taze ve gzel kokulu yapraklar dnyann btn
ehirleri zerine, zellikle iki deniz ile iki karann kavanda iki
yakut ve iki zmrt arasna yerletirilmi bir cevhere benzeyen
ve btn dnyay kuatan en kymetli ta hkmnde bulunan
istanbul'a doru yayld. Osman halkay parmana geirmek zere
iken uyand.
Ryasn sabah olunca hocasna anlatt. eyh Edebali, ona: "Mj
de ey Osman! Hak Teala sana ve senin evladna saltanat verdi. Btn
dnya, evladnn himayesi altnda olacak ve kzm Bala Hatun da
sana e olacak" diyerek ryasn tabir etti.10
Bylece Osman Gazi on dokuz yanda iken eyhi Edebali'nin
kz Malhun Hatun la evlendi, nikahlarn Edebali'nin mritlerinden
Turgut kyd.
Artk frsat ve nusret senindir
Hidayet menzili nimet senindir
Sana verildi taht dmesin baht
Ezeli ta ebed devlet senindir
Yansn eralarn dlem iinde
Dene sofralar davet senindir
ki cihanda hayrla anlmak
Nesep ve nesil ile burhan senindir
ocukken erdi sana baht- devlet
Cihanda olan devran senindir
Sleyman zamannn menbasn
Hem inse hem cinne ferman senindir11
26 Kay I: Ertugru l 'un O c a

E D E BAL
Erturul Bey uzunca bir mcadele hayatndan sonra doksan
yanda ahirete intikal etti. Kendisini St'e defnettiler.
Airet mensuplar beylerinin vefatndan sonra ailenin en k
olmasna ramen idareyi Osman Gazi'nin almasn istediler.
Henz babasnn salnda gsterdii muvaffakiyetler, yiitlik ve
cesaretteki hreti Osman Gazi'nin airetin bana gemesinde en
byk etken oldu.
Baa getii gn o ilin beyleri ve kethdalar huzuruna karak
yle dediler:
"Siz Kay Han neslindensiniz. Kay Han btn Ouz beylerinin
Ouz'dan sonra aalar ve hanlar idi. Ouz tresi gereince Ouz
neslinden kimse bulunmaynca hanlk ve padiahlk Kay soyu
varken baka bir boy soyuna dmez. Bundan byle Selukilerden
bize medet ve are yoktur. Memleketin ou ellerinden gitti. Tatar
onlarn zerine galip gelmitir. Ayrca merhum Sultan Alaaddin' in
babanza ve sizlere tevecch olmutur. Bu ular size ol vermitir.
Bu sebeple sizin han olmanz gerekir. Sizde sultan ve hanla liyakat
var. ttifak dahi bulunsun. Zira saltanat ya ittifakla ya liyakatla olur.
Biz sizlere gerei gibi muti ve tabi oluruz. Ta kim bu taraflarda gnl
holuu ile gaza edelim:'
Ardndan her birisi, "Padiahln mbarek olsun'' diyerek dua
ve senalar ettiler.12
Yllardr kendisini yetitiren ve bir devlet kurmaya doru adeta
adm adm gtren eyhi Edebali, bey olduu gn kendisine, tarihe
geen u arpc nasihatleri yapt:
"Ey oul!
Beysin ... Bundan sonra fke bize; uysallk sana ...
Gceniklik bize; katlanmak sana ...
Acizlik bize, yanlg bize; ho grmek sana ...
Geimsizlikler bize, atmalar bize, anlamazlklar bize; adalet
sana ...
 O s m a n Gazi 27

Kt gz, om az, haksz yorum bize; balama sana ...

Ey oul!
Bundan sonra blmek bize; btnlemek sana ...
engelik bize; uyarmak, gayretlendirmek, ekillendirmek
sana ...
Ey oul sabretmesini bil, vaktinden nce iek amaz. unu da
unutma: nsan yaat ki devlet yaasn.
Ey oul! Ykn ar, iin etin, gcn kla bal. Allahu Teala
yardmcn olsun ..."

Yapt nasihatlerle Osman Bey kadar daha sonra gelen hkm

darlar da derinden etkileyen eyh Edebali, Karamanda dodu. lk
tahsilini burada yapt. Necmeddin ez-Zahidi'nin rencisi oldu.
Daha sonra am'a giderek Sadreddin Sleyman b. Eb'l-z ve Ce
laleddin el Hasiri gibi zamann sekin alimlerinden dini ilimleri
tahsil etti. Baba lyas Horasanfen tasavvuf dersleri ald ve manevi
derecelere kavutu.
Anadolu'ya dnnce Bilecik'te bir zaviye kurarak halk irada
balad. Zaviyesi gelenlerle dolup taard. Byk bir koyun srsne
sahip olan eyh Edebali fakir fukarann ihtiyalarn da giderirdi.
Erturul Bey her iini onunla istiare ederdi. Oullarnn ter
biyesini de ona smarlamt. Olu Osman'a: "Oul beni z, aman
eyh Edebali'yi zme onu krma'' derdi.
Osman Gazi de daha sonra kendisine damat da olduu hocasna
byk itibar gstermi, her iinde ona danm, her zaman en yakn
yardmclarndan biri olarak grmtr.
Son zamanlarnda kz ve torunu Alaaddin Bey ile Bilecik'te otu
ran Edebali'ye Kozaa kynn r ve haslat verilmitir. mr
insanlar irat etmek ve talebelere ilim retmekle geen Edebali
1326 (h. 726) senesinde Bilecik'te vefat etti. Dergahnn yannda
defnedildi. Eskiehir'de de adna bir trbe yapld.13
Erturul ve Osman beylerin en byk yardmcs olmas dola
ysyla ilk Osmanl kads ve mfts kabul edilir.14
28 Kay I: E rtugru l 'un O c ag

L K F ET HLE R
Kuand din klcn bele Osman
Ki ede islam' izhar Osman
Ald islam'a hizmet kaps
O kapnn miftah oldu Osman
nk kfar zulmeti Rum'u tutmutu
Diler ki alemi nur ede Osman
Muhammed mmetinin serveridir
Kavusun nusret-i Rahmana Osman15
Osman Bey airetinin bana getiinde babasnn siyasetini
devam ettirdi. Komu Bizans tekfurlaryla iyi geinmeye gayret
gsteriyordu. Yazn yaylaya kacaklarnda yine eskisi gibi eyalarn
Bilecik tekfuruna brakyor, k mevsiminin yaklamas ile tekrar
Ste dnerken Bilecik tekfuruna bol bol hediyeler vermeyi ihmal
etmiyordu.
Bilecik, Yarhisar ve Harmankaya tekfurlarnn dostluklarna
mukabil negl tekfuru Aya Nikola Trk dmanlyla hret ka
zanmt. Nikola, Trklerin yaylaya k ve dnlerinde yollarm
keserek hara istiyor, bu sebeple aralarnda sk sk arpmalar
oluyordu. Onun bu saldrgan tutumunu devam ettirmesi zerine
Osman Bey babasnn silah arkadalar Aka Koca ve Abdurrahman
Gazi ile kendi akran ve arkadalar olan Konur, Turgut ve Aykut
Alplerle durumu mzakere etti. Neticede negl'n fethine karar
verildi.
Ancak negl tekfuru, Os:qan Bey'in zerine geldiini haber
alarak Ermeni derbendinde kuvvetleriyle pusuya yatt. Osman
Bey yetmi kadar silahl adamyla boaza girdiinde Aya Nikola
ve adamlarnn saldrsna maruz kald. Vuruma iddetli ve kanl
bir ekilde cereyan etti. Trkler tekfurun adamlarn karmaya
muvaffak olurlarken savata Osman'n kardei Saru Yat'mn olu
Bayhoca ehit dt (684/1285-86).
 O s m a n Gazi 29

Yeeni Bayhoca'y kaybetmesine ok zlen Osman Gazi, ne

gl tekfuru ile kesin bir hesaplamann yakn olduunu biliyordu.
Mevkiini salamlatrmak gayesiyle ertesi sene negle ok yakn
Kulacahisar' ani bir gece basknyla ele geirdi.
Osman Beye yalnz bana kar koyamayacan anlayan Nikola,
komusu Karacahisar tekfuru ile anlat. Mttefk kuvvetler Osman
Beyin hareketini cezalandrmak zere saldrya getiler. Osman Gazi
bu kuvvetleri Domani civarnda kizce denilen mevkide karlad.
Osman Gazi yaplan sava kazanmasna ramen bu defa da kardei
Saru Yat'y kaybetti. Kar tarafta ise Karacahisar tekfurunun kar
dei ve dman kuvvetleri kumandan olan Latos ller arasnda
bulunuyordu (686/1287-88). Saru Yat'nn nan Ste gtrerek
atas Erturul Gazi'nin yanna defnettiler.
Mttefk Bizans tekfurlarna kar kazanlan kizce zaferi Osman
Bey'in blgedeki nfuzunu daha da arttrd.
Osman Gazi, kizce zaferinden sonra kendisine kar dmanca
bir tavr taknan ve Nikola ile beraber hareket eden Karacahisar
tekfuruna bir darbe vurmak istedi. Bu niyeti sezen Karacahisar
tekfurunun Yarhisar tekfurunun yardmlarn temin etmesi neticeyi
deitirmedi. Osman Gazi kuvvetleriyle gelerek uzun bir muhasaray
mteakip hisar zapt etti (687/1288).
Osman Gazi Karacahisar' zapt ettikten sonra kardeinin olu
Aktimur'u, esir alnan tekfur da dahil olmak zere nice ganimetlerle
Seluklu sultanna gnderdi.
Sultan il. Gyaseddin Mesud, Osman Gazi'nin elilik heyetini
byk bir merasimle karlad. Fetih haberlerini zevkle dinledi.
Gnderdii hediyeleri memnuniyetle kabul etti.
O da Osman Gazi'ye Blyan avu ismindeki adamyla beylik
alametleri saylan ferman, tu, alem, tabl, ota ile cins atlar ve si
lahlar gnderdi.
Tarihi Hadidi, Seluklu sultannn gnderdii hediyeleri u
dizeleriyle dile getirir:
30 Kay I: E rturu l 'un O c a

Bilir Osman Gazi himmetini

Resul'n virdi ol ak ra'yetini
Dahi ol seyfi Osman bin Affan
Msr'dan ona gndermiti Sultan
Nakkare, tabi u kus, sunc u surnay
Bile mehterleri kim ruh-efzay16
Eliler sultann hediyelerini getirdiklerinde ikindi zamanyd.
Nevbet vuruldu. Osman Gazi nevbet vurulurken ayakta durdu. Tam
iki yz yl nevbet alnrken halefleri de bu adete uydular.
Akpaazade bu adetin iki zel manasna iaret etmektedir:
"Biri udur ki: Bunlar gazilerdir. Nevbet vurmas, gazann bil
dirilmesidir. Gazaya hazr olun demektir. Osman Gazi dahi, Allah
rzas iin, gazaya hazrz diye, ayak zere dururlar.
kinci olarak bu hanedan sofra sahipleridir. Yoksul doyurucu
durlar. Dnya nimetlerini, dnya halkna yedirirler.
Osmanllar ne yaparsa ahlak zere yaparlar."17
Karacahisar'n fethinden sonra kalede bulunan kilise camiye
evrildi. Bu, kiliseden camiye evrilen ilk mabettir.
Bu olay Osman Gazi'nin airet bakanlndan u beyliine
ykselmesi asndan pek mhimdir.

AVA G D E N AVLAN I R
Osman Gazi 1292'de Sakarya vadisine yneldi. Dostu Harman
kaya hakimi Kse Mihal'in nclnde gerekletirilen harekata
Samsa avu da airet kuvvetleriyle itirak etti. Bylece daha da
glenen Osman Bey Sorkun, Gynk ve Tarakl Yenicesi'ni ko
laylkla fethetti.
Bu son fetih hareketini yedi senelik bir istirahat devresi takip
etti. Bu devrede Osmanl beyliinde Mslim, gayrimslim her rk
ve dinden insann hibir zulme, gadre uramakszn huzur dolu
bir hayat srmeleri Osman Gazi'nin namn drt tarafa yaymtr.
 O s m a n Gazi 31

Zira Osman Gazi iyilik ve ihsanda Mslim, gayrimslim gzet

mez; herkese yardmc olmaya alrd. yilik grd kimselere
sonuna kadar vefa duygular iinde bulunurdu. Fetihler devam
ederken gazilerden bir ksm onu Bilecik zerine yrmeye tevik
ettiklerinde:
"Biz bu raya garip geldik. Bunlar bizi hoa tutup iyi komuluk
ettiler. Biz dahi onlarn hakkna riayet edip, mmkn olduunca
iyilik ederiz" diye cevap vermi, hak ve hukuku en ince detayna
kadar dndn gstermitir. Yine yaylaya karken ve dner
ken Bilecik tekfuruna pek ok hediyeler gtrr, eyalarn ona
emanet ederdi.
Ayrca dar zamanlarnda mttefiklerine yardm etmekten de geri
kalmazd. Bir defasnda Kprhisar tekfuru, Bilecik tekfurunun
zerine saldrdnda Osman Gazi yoldalaryla yetiip onu zor
durumdan kurtarmt. 18
Buna ramen slam dmanl ve haset gibi duygular, Rumlar
Osman Gazi aleyhine ktlkler dnmekten geri brakmyordu.
Ancak onu muharebe meydannda yenemeyeceklerini anlaynca,
hile ile ldrmek iin harekete getiler.
Yarhisar tekfurunun kzyla evlenecek olan Bilecik tekfuru, d
ne Osman Gazi'yi de davet edecek ve hemen orackta iini biti
receklerdi. Osman Gazi bu plandan daha nce hayatn balad
dostu Kse Mihal'in duyurmasyla haberdar oldu.
imdi tuza Osman Gazi kuruyordu.
Bilecik tekfuruna yaylaya kmaya karar verdiini, bunun iin
dn hazrlklarnn bir an nce tamamlanmasn, eski tre gere
ince emanet braklacak eyann yal kadnlarla gnderileceini
ve kendisinin de dier kadnlarla birlikte dne katldktan sonra
yaylaya kacan bildirdi.
Osman Gazi, ayrca, Bilecik'in bu kadar kalabal almayacan
ve bu kalabalk cemaati ehirde arlamann imkanszln vurgu
layarak dnn yeillik bir bahede olmasnn gnllere daha ho
geleceini arz etti.
32 Kay I: Erturu l 'un O c a

Bu haberi alan Bilecik tekfurunun sevinci iki katna kmt.

Zira Osman Gazi'yi ldrmesinin yan sra mallarna ve kadnlarna
da kolaylkla sahip olacan dnmt. Derhal Osman Gazi'ye
haber gnderip dnn Bilecik yresindeki akrpnar mevkiinde
olacan haber verdi. Nihayet dn gn gelip att.
Osman Gazi eitli hediyeler, kat kat armaanlarla akrpnar'a
doru giderken, krk ihtiyar kocakar da btn arlklarn at ve
arabalara ykleyerek Bilecik'in yolunu tuttular.
Bilecik'te kalan pek az muhafz, ihtiyar kocakarlarn krk se
me dilaver olduklarn ancak onlar kaleye aldklarnda anladlar.
Artk i iten gemiti. Ksa srede muhafzlar etkisiz klan gaziler,
Bilecik'i zapt ettiler. Sonra da bir kiiyi haber vermek zere derhal
akrpnar'a gnderdiler.
Dn uzadka Osman Gazi'nin huzursuzluu artmt. Zira
tekfurlarn kuvvetlerini ne zaman harekete geireceini bilmiyordu.
Nihayet dnn en hareketli zamannda Bilecik'ten gelen ada
m, yanna yaklaarak mjde haberini verdi.
Cenab- Hakk'a kreden Osman Gazi derhal atna binerek d
n yolunu tuttu. Gaziler de peinden at kopardlar. Bu ani hareket
tekfurlarn cann skmt. Osman Gazi'nin bir eyden phelendi
ini sezinleyen tekfurlar da kuvvetleriyle sratle pelerine dtler.
Osman Gazi; "Harp hiledir" szne uygun olarak pusuya ya
tarken bir avu askerini yem gibi ortaya atmt. Bunlar kaar gibi
yaparak dman zerlerine ekip plan gerei belirlenen yerde
dnerek saf tutup direndiler.
Kllar tokutuu srada Osman Gazi pusudan kt. Dman
askerlerinden bazlar oklarn hedefleri olurken, bazlar da kl
larn yemleri haline geldiler. Damaklarndaki dn keyfi zehire
dnt. 9
Esirler arasnda Bilecik tekfuru ile evlenecek olan gzel Ho
lofra da bulunuyordu. Osman Gazi, Nilfer adn verdii gelini
olu Orhan ile evlendirdi. Sleyman Paa ile Murad Gazi bu soylu
hatundan dnyaya gelmitir.
 O s m a n Gazi 33

Hayr ve hasenat sahibi olan Nilfer Hatun nice yerlerde imar

faaliyetlerinde de bulunmutur. Bunlardan birisi Bursa Ovas'ndan
geen rmak zerine yaptrd kprdr. Daha sonra bu rmak
onun ismiyle anlr olmutur. Bursa'da kale iinde Darphane Mahal
lesi'ndeki mescit de bu iffetli kadnn . vnlecek eserlerindendir.
Vefat ettiinde Orhan Gazi Trbesi'ne defnedilmitir.20

D EVLETE G D E N YO L. . .
1 299 yl Osman Gazi'nin beyliini ilan edip mstakil olarak
ar
h ekete balad tarih olarak kabul edilir. te buna yol aan olaylar:
Bilecik'in zabt ve dnde tekfurlarn kuvvetlerinin datl
masndan hemen sonra Osman Bey, kuvvetlerini sratle Yarhisar
zerine sevk etti. Basz kalm ve kuvvetleri dalm olan kale
kolayca ele geirildi ( 1298).
Bilecik alndktan sonra beyliin nemli bir merkezi oldu. Osman
Gazi burada bir mescit yaptrd. eyh Edebali'yi ehre emin tayin etti.
1299 ylnda emirlerinden Turgut Alp' negl'n fethi ile g
revlendirdi. ok gemeden kendisi de gelerek muhasaraya katld
ndan kale ksa srede zapt olundu. Yllarca Trklere sknt veren
tekfur idam edildi.
Osman Bey Bizans hududunda gl bir devletin temellerini
adm adm kurarken Seluklu bakentinde karklklar son had
dine varm bulunuyordu. 1284'ten itibaren Seluklu Trkiye'sinde
grlen karklklar, gittike artan Mool tahakkm, Seluk
lu sultanlarnn sadece ismen mevcudiyeti ve halkn perian hali
gzlemlendiinde Osman Gazi'nin saltanatn ilana kalkmas
alacak bir ey deildir. Ayrca 1296Cla Sultan il. Mesud lhanl
hkmdar Gazan Han tarafndan Baldu syan ile ilikilendirilerek
tahttan indirilmi ve Trkiye Seluklular taht iki yl bo kalmt.
1 296-98 yllarnda Seluklu tahtnn boalmas muhakkak ki
Anadolu u beylerini artk beylie hazr hale getirmi olmaldr.
te Osman Gazi'nin de 1 298- 1 299 yllarndaki seri fetihlerinin
sonunda taknd tavr, 1298'de Gazan Han tarafndan Seluklu
34 Kay I: Ertugrul 'un O c a

tahtna oturtulan III. Alaaddin Keykubad' artk muktedir bir sul

tan olarak grmediini ve ondan izin alma ihtiyacn duymadn
aka yanstmaktadr.
yle ki; Karacahisar 1288<le alnnca bir ksm halkn ehri terk
etmesi zerine evler uzun sre bo ve ssz kalmt. Ancak zamanla
evre illerden ve Germiyan lkesinden gelenlerle ehir enlenmeye
balad. 699/ 1299 ylna gelindiinde mescitleri, mektepleri, arlar
ve pazar ile mamur bir belde hal.ini almt.
Halk Dursun Fakih'e gelerek ehirde Cuma namaz klnmas
iin izin istediler. Ayrca problemlerinin zm iin kad tayin
edilmesini arzu ettiler.
Dursun Fakih konuyu eyh Edebali'ye at. Sonra beraberce
Osman Gazi'ye arz ettiler.
Osman Gazi, "Ne yaplmak gerekiyorsa yaplsn'' deyince, Dur
sun Fakih: "Hanm! Sultandan izin almak gerektir" dedi. Bunun
zerine Osman Gazi:
"Bu ehri ben kendi klcmla aldm. Bunda sultann ne dahli var
ki ondan izin alaym? Ona sultanlk veren Allah bana da gaza ile
hanlk verdi. Eer minneti u sancak ise ben kendim dahi sancak
kaldrp dmanlarla uratm. Eer o, ben Seluk hanedannda
nm derse ben de Gk Alp oluyum derim. Eer bu lkeye ben
onlardan nce geldim derse Sleyman ah Dedem de ondan e\rvel
geldi" cevabn verdi. 2
Bu szlerden sonra Osman Gazi Karacahisar'a Dursun Fakih'i
hem kad hem de hatip tayin etti. eyh Edebali'nin akrabas ve
talebesi olan Dursun Fakih byk al.imlerdendi. Osman Gazi ile
btn savalara katlr ve mcahitlere namaz kldrrd.
Dursun Fakih ilk cuma gn minberde hutbeye kt. Allahu
z'l-Celale hamd, Resulne salavat, al.ine ve ashabna duadan sonra;
Osman Gazi'nin adn hutbede zikretti.
Airet beylie dnmt. 22
 O s m a n Gazi 35

Akpaazade tarihinde 699/ 1299 olarak tarihlendirilen bu olay

Kemalpaazade 688/ 1288-89 ylnda Karacahisar'n fethinin hemen
binde gsterir.
Kemalpaazade'ye gre Dursun Fakih'in Cuma namaz iin
Seluklu sultanndan izin istenmesi gerektii yolundaki szlerine
Osman Gazi yle cevap vermitir:
"Ben kimsenin taht- hkmetinde deilim. Kendi bama sul
tan . Bu diyar klcmla ap dururum. Kul nker almadm, ne
m
efendim var ne sultanm! Benim icazet verdiim yetmez mi? Benim
iznim kifayet etmez mi? Sultan- zaman dediiniz Melik-i Yunan
(Anadolu Seluklu Devleti) ise benim mlkmde ann ne tasarrufu
var. Nesebde ondan eksik deilim, benim aslm genitir. Gk Alp'

bilmeyen bilmez, bilen Seluk'a nisbet klmaz:'23

Kemalpaazade Osman Gazi'nin Karacahisaraa cemaatle Cuma
namaz klmaya izin verip adna hutbe okutmasn, serbest hareket
etmeye balamasna bir misal olarak gsterir. Ancak o da kes in
mstakilliini ilan tarihi olarak 699/1299 tarihini u ifadelerle verir:
"Al-i Seluk dalp saltanat ileri ve memleket ahvali bozulunca
Osman Gazi cihangirlik meydannda idare dizginlerini eline ald.
Sultan- alian olup unvan emir iken han oldu. Hicretin 699. ylnda
emirlik krsisinden saltanat tahtna kt. Hilafet hil'atin enine alup
(giyinip) cihangirlik kemerin beline kuand. Kadr celali hilal
iken bedr, kiveri karye iken ehr, lekeri nehir iken bahr oldu." 24
Grld gibi 1299 yl Osmanl Devleti'nin kurulu tarihi
olarak verilebilecek en gl konumunu devam ettirmektedir.
Neri tarihinde ise Akpaazade ve Kemalpaazade'ye muhalif
olarak; "Osman Gazi dahi Sultan Alaeddin zamannda devletini ilan
etmiti. Lakin edebe riayet edben hutbeyi ve sikkeyi yine Sultan
Alaeddin adna klmt ... Ne zaman ki Sultan Alaeddin ahirete in
tikal etti, olu kalmadndan yerine veziri Sahip Ata geti. Osman
bunu iidb buyurdu; Karacahisar'a Dursun Fakih'i hem kad ve
hem hatip ettiler... Bylece ilk defa hutbe Karacahisar'da Osman
Gazi adna okundu " ifadeleri yer almaktadr.2 5
36 Kay 1: Erturul 'un O c a

Neri'nin bu ifadeleri Osman Gazi'ye Seluklu sultanna kar

zoraki bir tabiiyet (edep gstergesi) arz ettirmesinden te bir mana
tamamaktadr. ayet yle olsayd 1302'de III. Alaaddin'den sonra
yine ismen tahta karlan il. Mesud'a kar da ballk gstermesi
gerekmez miydi?
Ayrca 1299'dan sonra Osman Gazi'nin her biri bir saltanat
alameti gibi gsterilen uygulamalar onun devletini ilan ettiini
ak bir biimde vurgulamaktadr.
Nitekim 1301 ylnda nce Kprhisar' ve ardndan Yeniehir
blgesini zapt eden Osman Gazi ilk kez, Ouz hanlarnn ve Seluklu
sultanlarnn adeti zere elde edilmi olan yerleri kardei, oullar
ve silah arkadalarna dirlik olarak datt.
Buna gre Karacahisar (Sultann) sancan olu Orhan Bey'e,
Eskiehir'i Gndz Alp'e, Yarhisar' Hasan Alp'e, negl' Turgut Alp'e
verdi. Bilecik nahiyesinin r ve resmini kaynbabas eyh Edebali
ile zevcesi Mal Hatunun harcamalarna ve eyhin evresindeki
dervilerin ihtiyalarna sarf edilmek zere ayrd. Mal Hatun ile
olu Alaaddin'i Bilecik'te Edebali'nin yannda brakt. Kendisi ise
devletinin yeni merkezi olarak setii Yeniehir'e yerleti.26
Osman Gazi'nin bu fetih ve dzenlemelerden hemen sonra na
mna sikke darp ettirdii de grlmektedir.

KAZANAN DAN AL!

Osman Gazi ksa bir srede airetten devlete evirdii lkesini
idare ederken adaletiyle n plana kmtr. Hayatn adaletine ait
pek ok misalle sslemi, gzelletirmitir.
Onun zamannda Osmanl ehirlerinde kurulan pazarlarda
Mslmanlarn yannda gayrimslimlerin kadnlar dahi rahat
lkla gelip alverilerini yaparlard. Hi kimse onlara en kk bir
zarar veremez, aldatma sz konusu olmazd. Eskiehir yresinde
Hamam mevkiinde kurulan bir pazarda Germiyanl'nn birisi Bi
lecik Rumlarndan bir kiiden bardak satn alm ancak parasn
dememiti. O kimse Osman Gazi'ye gelerek ikayette bulundu.
Osman Gazi adam artp Rum'un hakkn alverdii gibi iddetli
 O s m an Gazi 37

de azarlad. Ardndan pazarlarda tellallar gezdirip kimsenin Ms

lim, gayrimslim kimseye zulmedilmesini, hakszla urayanlarn
kendisine mracaat etmesini duyurdu.
Yine Osman Gazi'nin kl hakk ile fethettii Karacahisaraa
pazar kurulmaya balanmt. Germiyan vilayetinden bir kimse
gelip Osm Gazi'nin huzuruna vard ve "Bu pazarn bacn bana
satn" dedi.
Osman Gazi, "Bac da ne ki?" diye sorunca o ahs:
"Pazara yk getiren herkesten ake almaya denir" dedi.
Osman Gazi: "Bu pazara gelenlerden alacan m var ki, onlar-
dan ake isteyeceksin'' deyince adam: "Bu eskiden beri adettir. Her
ykten padiah iin ake alrlar" dedi. Osman Gazi hiddetlendi:
"Bugne kadar, byle bir eyin ille de alnmas icap ettiini ne
bir din kitabnda okumu ne de bir alimin sohbetinde duymutum.
Bu Hak Tealann buyruu mu, peygamber sz m, yoksa her ilin
padiah kendisi mi uydurmutur?"
Adam bu szlere: "Evvelden beri hkmdar tresidir" diyerek
cevap verince, Osman Gazi Allahu Tealann ve Resul'nn emri
olmayan bir ey hususundaki bu gayretkelie iyiden hiddetlendi:
"Yr, artk buralarda grnme, yoksa sana fena zararm doku
nur. Maln kendi eli, kendi aln teri ile kazanm kimsenin bana ne
borcu var ki, havadan ake versin'' deyip adam kovdu.
Yanndaki dostlarnn onun bu szlerini iitince:
"Size bir ey vermeleri gerekmezse de pazar bekleyenlerin emek
leri zayi olmasn diye bir ey vermeseler iyi olur" demeleri zerine
Osman Gazi:
"Madem ki byle dersiniz bir yk satan kimse iki ake versin.
Satmayan hibir ey vermesin. Ayrca her kime bir timar verirsem,
sebepsiz yere kimse timar ondan almasn. O kii lnce oluna
versinler. Eer ocuk kk olursa, hizmetkarlar ocuk sefere
kacak yaa gelinceye kadar sefere gitsinler. Eer bu kanunu her
38 Kay I: E r t ugrul 'un O c a

kim bozarsa yahut benim neslime baka bir kanun retirse Allahu
Teala onu dnya ve ahirette zelil eylesin" dedi.27
lk Osmanl tarihilerinden Ahmetli, Dastan ve Tevarih-i
Mllk-i Al-i Osman isimli eserine ite bu adil idareye iaret ede
rek balyordu.
Zulm, kanun ve dzen maskesine sokulunca,
Halk tarafndan kolaylkla adalet sanlr.
Bu zulmn ustalarnn hikayesi ok nakledildi,
Gelin imdi adalet ustalarn, Osmanllar anlatalm.
Hem Mslman hem de ddil olan,
Bu hkmdarlar tanyalm, kutlayalm. 28

B ZAN S AC Z KALIYO R
zellikle son yaplan fetihler, Bizans'n Bursa ile znik arasndaki
kara ulamnn Trklerin eline gemesine yol amt. Ayrca Osman
Gazi'nin o zamana kadar fethettii ehirlere nazaran daha kalabalk
ve daha tahkimli olan znik'i hedef alarak kuatmas dikkatlerin
tamamen zerine evrilmesine sebep oldu.
Bursa tekfuru, Atranos, Kite ve Kestel tekfurlarn bir toplantya
ard. Burada onlara: "ol Trk, buraya kadar gelip etraf yurt
tutup yerleti. Biz ise sadece seyrederiz. Eer bu son durumu da
seyredersek az zamanda cmlemizi kahreder. Artk onu buralardan
defetmenin vakti gelmitir" dedi. Tekfurlar aralarnda anlaarak
znik'i Trk tazyikinden kurtarmak zere hazrlklara baladlar.
Tekfurlarn yan sra Bizans mparatoru il. Andronikos da znik'in
Trkler eline gemesinin douraca skntlar grerek mttefiklere
destek olmak zere Gergios Muzalon komutasnda iki bin kiilik
bir kuvvet gnderdi.
Osmanl kuvvetleri ile mttefik Bizans ordular znik Gl'nn
gneyinde bulunan Koyunhisar (Baphaeon) denilen yerde kar
karya geldiler. Trklerin iddetli hcumlar karsnda mttefikler
zayf bir diren gsterebildiler ve ksa srede bozguna uradlar.
Trk kllarndan hayatn kurtarabilenler, can korkusu iinde
dank bir halde zmit Kalesi'ne sndlar. Muzalon da cretli Slav
 O s m a n Gazi 39

askerleri tarafndan glkle kurtarlabildi. Savata Osman Bey'in

yeeni Aydodu ehit dt (27 Temmuz 1301).29
Osman Gazi, bu zaferle snr boylarnda yaayan Trkmenler ve
liderler arasnda emsalsiz bir hret ve karizma kazand. Marmara
kylar Trklerin hareket sahas dahiline girdi. Koyunhisar zaferini
Neri, dris-i Bitlisi ve Kemalpaazade gibi tarihiler Osman Gazi'nin
mstakilliinin tam vesikas olarak grrler.
Osman Bey'in hedefi bu kez kendisine kar tecavzi bir itli.fak
kuran Bursa, Kite, Atranos ve Kestel tekfurlar idi. Nitekim ertesi
yl mttefik kuvvetler zerine harekete geti. 26 Austos 1 302(ie
(h. 702 )'de Dinboz'da tekfurlar birliini bozguna uratt. Kite Kalesi
zapt olundu. Ulubad Kalesi'ne kam olan Kite beyi yaplan bir
antlamayla teslim alnd ve daha nce ehit den Aydodu Bey'in
yerine idam olundu.
Ardndan Ulubad Kalesi de feth olunarak iine muhafzlar
konuldu. Bu arada Ulubad Gl'ndeki Alyos Adas Aykut Alp'in
olu Kara Ali Bey tarafndan sulhen teslim alnd. Osman Bey ada
papaznn gzel kzn muzafferiyetine mukabil gen gazi Kara Ali
Bey'e nikahlamtr.
Osman Gazi'nin son baarlar ile Bursa, znik ve zmit'in Trkle
rin fetih alan dahiline girmesi Bizans' ciddi manada endielendirdi.
Bizans yalnz bana bu zinde gce kar koyamayacan grnce
mttefkler arama yolunu tuttu. Maksada en uygun olan ise Sel
uklular ortadan kaldrp Anadolu da nfuzunu salamlatrmaya
alan Moollard. mparator Andronikos, lhanl hkmdar Ga
zan Mahmud Han'a kz kardei Marya'y vermek suretiyle ondan
yardm sz ald. Ancak Prenses Marya henz yolda iken Gazan
Mahmud Han vefat etti ( 1304).
Yerine geen Olcaytu Han prensesle evlendi ise de Bizans, arzu
lad emellerine nail olamad. Zira lhanllarn gerek i karklklar,
gerekse Msr Memlkleri ile mcadelesi onlarn Bizans'a yardm
iini imkansz klmaktayd.
40 Kay 1: E rturul 'un O c a

1 308 yl Anadolu'da yeni bir devrenin balangc olarak gze

arpmaktadr. Bu tarih'te sadece ad kalan ve artk baka bir rol
bulunmayan son Seluklu hkmdar il. Mesud'un vefat ile Ana
dolu taht boalyor ve mstakbel namzedini aryordu. Nitekim
birok Anadolu beylii mstakilliklerini bu yl ilan etmilerdir.
Baz vekayinameler Osmanllarn mstakil olularn da bu tarihe
dayandrmaktadr. Netice olarak artk Anadolu beyliklerinin sal
tanatlarn ilan etmenin yan sra Anadolu birlii iin de youn bir
mcadeleye giriecekleri 3.ikard.

K S E M HAL. GAZ M HAL O LUYO R. . .

Osman Bey 1302 ylndan sonra yaklak alt yl kadar seferlere
ara vermitir. Bunun sebepleri arasnda fethettii yerlerde tekilatm
kurmak, imar faaliyetlerinde bulunmak ve kabilecek bir. Mool
tehlikesine kar hazrlkl olmak saylabilir.
Tekilat ve imar faaliyetleri ile birka sene geince gaziler duy
duklar sabrszlkla, asil yaradll hnkara bavurup:
"Yce Rabbimize hamdolsun ki, kereminin ve iyiliinin eseri,
senin gibi zaferleri kendine glge edinen bir padiah ahlk tah
tna oturtup, slam sancaklarn ad gzel sultanmzn gayretleri
bereketiyle dimdik ayakta tutmaktadr. Fitne ve fesadn gzn de
dmann kara baht gibi krletmi bulunmaktadr. Hangi yne
ynelsek yceliine son olmayan anl padiahn yardm bizi kar
lyor. Bu durumda kllarmzn knda yatmas, istirahatta olan
ayaklarmzn hizmet zengisine basmamas layk deildir. Yollar
aacak, lkeler aacak glere sahip olan bize, padiahmzn izniy
le ve duasyla bir batan bir baa at koturmak Rabbimizin ism-i.
erifni drt yana duyurmak der" demilerdi. 30
Osman Gazi yaplan fetihler sonunda rahatlklar ve zengin
likleri artan askerlerinin savaa ve cihada byle gnlden istekli
olularndan pek ok sevinmi, hayranlk duymutu.
1 308 yl ayn zamanda Osman Gazi ve yoldalar iin yeni bir
fetih hamlesinin balangc oldu. OsmanWar ncelikle znik- zmit
yolu zerinde znik'in en mhim ileri karakolu saylan Karahisar'
 O s m a n Gazi 41

(Trikokiya) ele geirdiler. Buraya yerletirilen mhim bir kuvvetle

znik sktrlmaya baland.
1 3 1 3 yl ise gazileri sevince gark eden bir olayla balad. Os
man Gazi'nin eski dostu Harmankaya Hakimi Kse Mihal gelerek
slamiyet'i kabul ettiini bildirdi ve hizmete girdi.
Osman Gazi Eskiehir tekfuru ile beraber hareket eden Kse
Mihal'i bir arpmada esir etmiti. Onun yiit ve mert hareketlerini
grnce; "Elinde kuvvet varken bir kimse birini balarsa Allahu
Teala da onu bu yzden zor gnnde affeder" Hadis-i erif'ne
uyarak serbest brakmt. Mihal Bey, Osman Gazi'nin bu iyiliini
unutmayarak onu dmanlarnn pek ok tuzandan haberdar etti.
eitli seferlerde ordularna nclk yapt.
Gaziler 1313 ylnda Osman Bey'e gelerek; "Han g3.zimiz... Elham
dlillah, slam galip, dman maluptur. nk senin gibi,gayretli
bir Han'mz vardr. imdiden geru durmak caiz deildir. Cihada
kalm, u illeri hep slam'a katalm" diyerek fetih arzularn be
lirtmilerdi.
Osman Gazi de; "Yiitler! Haklsnz ... Cenab- Hakk bizlere,
gazilik nasip eyledi. Allahu Tealaya kredip, O'nun dinini ycelt
mek ve yaymak boynumuza bortur. Ve lakin bu yrelerin klavuzu
Kse Mihalir."
"yledir Han'mz."
"yleyse Mihal'i aralm. slan'a ve gazaya davet edelim" dedi.31
Hberciler gidedursun, Kse Mihal de yoldalaryla Osman
Gazi katna gelmekteydi. Nice cins atlar, iyi kllar, deerli allar
ile huzura kt.
Osman Gazi'ye samimi bir dille hitap ederek:
Bilirsin bir mlkte serdar idim ben
Kt inanl bir kimseydim ben
Geen bir gece grdm dmde
Fahr-i alem gelmiti eshab ile
42 Kay I: E rturu l 'un O c a

Hidayet erdi n an grrem

Dp ayana yzm srrem
Dmde bana telkin etti imfo
Kodum kfr hemen oldum Mslmfo
Hem bana Abdullah diye hitap etti
Ne ereftir bu ad ResCtlullah verdi
Bana kim eyledi telkin-i slam
Sizin evsafnz etti i'lam
Bugnk gn iin eydr varasn
Filan sahrada hayli er gresin
Aralarndadr Osman Gazi
Ona asker olup eyle niyaz
Onun nesli cmle sultan olusar
Cihan mlkne bir bir han olusar
Senin neslin dahi onlara katla
Gazalar ideler lslam ala
Aknlar salalar Kpak ve Rusa
Gazalar eyleyeler ngrusa (Macaristan)
Ana kul ol ki ere sana izzet
Anun nesliyle neslin bula devlet
Dmden uyanp mesrur oldum
Ziya-y din ile pr-nur oldum
Bana sen dahi et telkin-i iman
Olam zahirde er' zere Mslman
Bu szler zerine Osman Gazi ona kelime-i ahadeti bildirdi.
O da tekrar etti. Beyler, paalar, asker bu hadiseden byk sevin
duydular. 32
Gazi Mihal bundan sonra Osman Bey ile birlikte btn sefer
lere katld. Pek ok yararlk ve kahramanlklar gsterdi. Bursa'nn
 O s m a n Gazi 43

fethinde de bulunan Gazi Mihal'in vefat tarihi bilinmemektedir.

Trbesi Mihalgazi nahiyesinin Ermeni ky yanndadr. 33
Osmanl tarihlerinde XVI. asr sonlarna kadar etkin faaliyeti
grlen Mihall aknclar Gazi Mihal Bey' in oullar ve torunlardr.

C HAT KO L LARI
Osman Bey, Gazi Mihal de yannda olduu halde 1 3 1 3 ylnda
Lefke (Osmaneli), Mekece, Akhisar, Geyve ve Lblce (Leblebici)
kalelerini zapt etti. Bu fetihler srasnda Osmanl topraklarnn
gney ksmlar avdarl airetinin tehdidine maruz kald.
Osman Gazi derhal olu Orhan Bey'i yannda silah arkadala
rndan Saltuk Alp ile Mihal Gazi olduu halde avdarlarn ze
rine gnderdi. Orhan Bey bu iki tecrbeli komutann yardmyla
Karacahisar' yama ve tahrip eden avdarlar, Oyna Hisar ya
knnda byk bir bozguna uratt. Esir ettii avdarolu ile pek
ok adamn gazadan dnen babas Osman Gazi'ye arz etti. Osman
Gazi ise; "Bu zalimler Mslmanlardr. ldrmek olmaz" dedikten
sonra onlardan bir daha bu nevi hareketlere girimeyeceklerine dair
sz aldktan sonra serbest brakt.
Osman Gazi 131 5'te uzun sredir eitli aralklarla abluka altnda
tuttuu Bursa kuatmasn iddetlendirdi. Ancak ehrin surlar son
derece mstahkem olduundan dmesi kolay olmayacakt. Ayrca
zayiatn fazla olduunu gren Osman Gazi muhasaray kaldrp
ehrin yaknna iki kk kale ina edilmesini emretti. Bir yl iinde
tamamlanan bu kalelerden Kaplca tarafndakine Osman Bey'in
kardeinin olu Aktimur, Uluda tarafndakine ise Balabanck tayin
edildiler. Bu iki muktedir komutan Bursa evresini tamamen zapt
ettii gibi kaleden darya hibir ferdi karmaz oldular.
1 3 1 7 ylndan itibaren muzdarip bulunduu nikris hastal se
bebiyle seferlere kamayacak hale gelen Osman Gazi, kuvvetlerini
muhtelif kollara ayrp bakumandan olu Orhan Gazi olmak zere
lkeler amaya sevk etti.
ORHAN GAZ: Yana gre arbal ve vakur olan gen ehzade
Orhan, ok gemeden Karatekin Hisar nnde grnd. Kendi
44 Kay I: E r t ugrul 'un O c a

gcne gvenen tekfur anlama yollarn reddedince Orhan Gazi'yi

kzdrd. Daha ilk saldrsnda hisar din yolunda savaanlara konak,
dinin yardmclarna durak haline getirdi. Tekfur lmcl yaralar
alarak hayatn kaybederken, tutsak edilen kz ve ele geirilen ynla
eyas Osman Gazi'nin huzuruna gnderildi. Karatekin'i Samsa
avu'un idaresine veren ehzade ise yeni fetihlerin yolunu tuttu.
AKA KOCA: Ayan Suyu (Sapanca) boyunda Bekprfieki
bir mevkiyi ordu kona edinen Aka Koca gnlerini evredeki
dmanlarnn stne at kaldrmak, onlar tutsaklk zincirine vur
makla geiriyordu. Aka Koca bu aknlaryla ve gaza yolundaki
gayretleriyle lkede adm adm cihat yaplar kurarak Akova'ya
kadar yayld ve nice baarlar gsterdi. Hala onun ismiyle Kocaeli
adyla anlan blge, bu naml yiidin gayretleri ile slam'a almtr.
GAZ ABDURRAHMAN: Samsa avu'un znik ve evresine
aknlarna son vermek isteyen Bizans, byk bir kuvveti gemilerle
Yalova'ya karmt. Gazi Abdurrahman kuvvetleriyle sratle ge
lerek bunlara ani bir baskn verdi. Bizansllarn ounu krarken,
kap kurtulabilenler ise denize dp bouldular. stanbul'a ancak
birka kii binbir zorlukla gemilere binip g hal ile ulaabilmiti.
KONUR ALP: Akyaz zerine birka akn yaptktan sonra Tuz
Pazar'n ele geirdi. ( 1 323) Uzuncabel'de iki gn iki gece sren
bir cenkle dmanlarn pskrtt ve tekrar Tuz Pazar'na .dnd.
Fetihlerine sratle devam ederek Kiliki, Kuyucak ve Keresteci ka
lelerini gazilerin oca yapmaya koyuldu.
KARA AL: Aykut Alp'in olu Kara Ali gen bir muharipti.
Osman Gazi'nin yannda btn savalara katlyor ve destanla
ra konu tekil edecek muvaffakiyetler kazanyordu. Kalo Limni
Adas'n zapt ettiinde Osman Gazi onu kale papaznn gzel kz
ile nikahlamt. Aknc kollarndan birinin bana geen bu gen
muharip Nifcehisar, Karagz ve Geyve civarna yerleerek amansz
aknlarda bulunuyordu.
 O s m a n Gazi 45

SAMSA AVU: Karatekin'e yerletikten sonra zellikle znik

zerine sk sk aknlarda bulunarak fethi mmkn klmaya al
yordu.
MHAL GAZ VE TURGUT ALP: Bu iki naml kumandan
ise kuvvetlerini Bursa zerine teksif etmiler, gece gndz cihat
hareketi ile meguldler.
Dier taraftan Orhan Gazi fetih hareketine devam ediyordu.
132 l 'de Mudanyay zapt ederek Bursa'nn d dnya ile son ba
lantsn da kesti.
Ardndan Adrenos nne gelerek, tekfura kaleyi teslim etmesi
karlnda topraklarnda huzur ierisinde yaama imkanlarn
tand. Hisar boaltan kale tekfuru ise daa kaarak Orhan Gazi'nin
ekilmesini beklemeye balad. O gidince tekrar dnp kalesine
sahip olacakt. Ancak gaza ve cihat yolunda pek istekli ve hevesli
olan gen ehzade yaya olarak daa trmanarak tekfurun snd
da kalesi nne geldi. Tekfur korku ve heyecandan kar durama
yp kamaya alrken bir kayadan yuvarlanp parampara oldu.
"Kim ki Allah'a e, koar o gkten den av gibidir. Yrtc kular
onu hemen kaparlar" hkm onun sonunu grenler iin ibret oldu.
Tekfurlarnn ldn grenler Orhan Gazi'nin ayana derek
boyun emek zorunda kaldlar.34
Orhan Gazi, Adrenos ilini bylece eline geirdi ki buras o gn
den bugne Orhaneli namyla anlmaktadr.

STAN B U L'U A G LZAR YAP !

Kay boyunun yerletikleri St ve evresinde sratle byk
bir kuvvet haline gelmesinde milli ve tarihi uurun byk rol
oldu. Seluklularn bir u beyi olan Erturul Bey ve olu Osman
Gazi onlara kar her zaman hrmetkar ve itaatkar davrandlar.
Osman Gazi, Seluklu sultanndan beylik menuru, sancak ve tabl
geldiinde,ayakta, elleri gs zerinde kavuturulmu olarak say
gyla karlamt. yle ki be vakit mehter alnd esnada bu adet
halefleri tarafndan da yaklak iki yzyl devam ettirilmitir.
46 Kay I: Erturul 'un O c a

te yandan Osmanl padiahlar efsanevi cihan fatihi Ouz Han

neslinden gelmekte ve Ouz boylar arasnda en yksek mevkii alan
Kay kabilesine mensup bulunmakla iftihar ediyorlard. Nitekim
ilk Osmanl tarihileri de padiahlarnn bu yksek neseplerini
belirtmekte hassasiyet gstermilerdir.
Bunlara gre Hazret-i Peygamber devrine yakn zamanda Bayat
boyundan Korkut Ata vard. Gelecekle ilgili pek ok nesneyi Cenab-
Hakk onun kalbine ilham verdi. Demiti ki:
''Ahir zamanda hanlk yine Kay'ya gele. Ellerinden kimse al
maya:'
Yine tarihi ve milli uur devlet ve millet menfaatlerinin kesintisiz
devamna yol aar. dari, siyasi, askeri ve ekonomik hamlelere at
lmlara kaynaklk eder. Bylece her idarecinin keyfine gre hedefler
belirlenmez. Anadolu'nun ve stanbul'un Trklere vatan ediliindeki
gerekleri iyi anlamak lazmdr.
Peygamber Efendimizin; "stanbul muhakkak fetholunacaktr.
Onu fetheden kumandan ne gzel kumandan ve onun askerleri ne
gzel askerdir" mealindeki iareti zerine35 slam devletleri asrlarca
bu mjdeye kavumak iin rpnmlardr.
Ayn ideal slam idaresine dahil olmasyla birlikte Ouz Trk
lerini de sarmt. Bu mefkure Trk halk ve asker kitleleri arasnda
Kzlelma namyla sembollemitir. Fatih Sultan Mehmed'e gelinceye
kadar her Trk hkmdar bu ak ile yanyor ve ebedi aleme g
ederken de onu oluna smarlyordu.
te Osman Gazi'de henz kk airetini devlete evirerek o
luna devrederken bu yksek milli ve tarihi uuru ona vermekten
geri kalmyordu.
Gnl kerestesi ile
Bir yeni ehr pazar yap
Zulm eyleme renberlere
Her ne ister isen var yap
Eski Yeni ehri bar
negl'e dek hep var
 O s m a n Gazi 47

Krp geirdik kffar

Bursay da yk tekrar yap
Kurt olup gel gir srye
Arslan ol bakma geriye
ar olup hay de eriye
Dil geidini hisar yap
iznik ehrine hor bakma
Sakarya suyu gibi akma
iznikmid'i de al yakma
Her burcunda bir hisar yap
Erturul Osman olusun
Ouz Karahan neslisin
Hakkn bir kemter kulusun
istanbul'u a glzar yap/36

NAS HAT M I . ANAYASA M I ?

Osman Gazi yarm asra yaklaan beylii ile alt yz seneden fazla
devam edecek bir devletin temellerini att. Adn verdii devleti,
Hulefa-i Raidin (drt byk halife) dneminden sonra slamiyet'e
en byk hizmeti yapmakla nam kazand. Asya, Avrupa ve Afrika
ktalarnn ortasnda ve Akdeniz havzasnda beer tarihinin i'la-y
kelimetullah davasnn en kudretli temsilcisi oldu. Medeniyet ve
kltr alannda aheserler ortaya koydu. Ciltler dolusu eserlere
smayacak baarlara imza att.
Ne idi bu muzafferiyetin srr?
Devlet hangi salam temeller zerine bina edilmiti?
Onu Osman Gazi'nin son seferine, ahiret yolculuuna kmadan
nce olu Orhan Gazi'ye yapt vasiyetlerde arayalm:
A.kbet-i kar budur herkese
Bad- fena pir ve civana ese
Azm-i beka eyler isem ben bu dem
Devlet-i ikbal ile ol muhterem!
48 Kay I : E rturu l 'un Oca

nk, senin gibi halef koymuam,

Rihlet edersem bu cihandan ne gam.

Lik vasiyet ederim gU kl!

Gayr gam- deni feramu kl!

Dilerim ey sahib-i ikbal cah!

tmeyesin canib-i zulme nigah!

Adl ile bu alemi abad kl!

Resm-i cihdd ile beni ad kl!

Rah- cihdd ire edip ftuhat,

Memleket-i Rum'da kl adl dad.

Eyle ulemaya riayet temam.

Ta ki bula, emr-i eriat nizam

Her nerede iidesin ehl-i ilim,

Gster ona rabet ikbal hilm!

Asker ve mal ile gurur eyleme!

er'i erif ehlini dur eyleme!

er'dir mayesi ahi ve besi

era muhalif ie etme heves!

Matlabmz din-i Huda'dr bizim.

Mesleimiz rah- Huda'dr bizim.

Yoksa kuru mihnet ve kavga deil,

ah- cihan olmaya dava deil!

Nusret-i din oldu maksat bana,

Maksadma kast yarar sana.

Aleme inamn tam ide gr.

Memleket emrini temam ide gr!

Hfz- reayaya al ruz eb!

Ta ki krrin ola sana lutf-i Rab/37
Vasiyetnamenin z yledir:
 O s m a n Gazi 49

"Gen olsun, yal olsun herkes iin nihai son, lm erbetini

imektir. Ben de beka (sonsuzluk) alemine sefer ederken senin
ikbal gneinin parlamasn dilerim. Senin gibi bir halefim olduu
iin bu dnyadan ayrlma zlmem. imdi, dnyann znt ve
skntlarn unutarak sana yapacam nasihatlere kulak ver.
Ey devlet ve ikbal sahibi olum! Zalim olma! Alemi adaletle
enlendir ve Allah iin cihad terk etmeyerek beni ad et! Fetih
hareketine devam ederek Rum memleketlerine de adalet gtr.
Ulemaya riayet eyle ki, din ileri nizam bulsun! Nerede bir ilim
ehli duyarsan ona rabet, ikbal ve yumuaklk gster! Askerine ve
malna gurur getirip, alimlerden uzaklama. Padiahln asl ve
esas slamiyet'tir. Bu sebeple Allahu Teala'nn emirlerine muhalif
bir i eylemeyesin! Bizim mesleimiz Allah yoludur ve maksadmz
Allah'n dinini yaymaktr. Yoksa kuru kavga ve cihangirlik davas
deildir. Bu alemde benim maksadm, gayem hep dinin zaferi oldu.
Sana da bunlar yarar. Daima herkese ihsanda bulun! Memleket
ilerini noksansz gr! Rabbinin ltuf ve yardmnn sana yakn
olmasn istersen gece gndz halk korumaya al. Hepinizi Allahu
Teala'ya emanet ediyorum!"
Osman Gazi'nin bu nasihati, Osmanl Devleti'nin anayasasnn
ekirdei oldu. Osmanl sultanlarnn hemen hemen tamam bu
nasihatleri gnlden kabul ederek uygulamaya altlar. Bylece
dnyada hibir hanedana nasip olmayan 623 yllk bir devlet, ha
met, savlet, saadet dnemi ortaya kmtr.

O S MAN GAZ ' N N AHS YET

Osman Gazi'nin babas Erturul Bey, annesi ise Hayme Hatun'dur.
1258 ylnda St'te dodu. 1281 ylnda 23 yanda iken airetin
bana geti. Ksa srede gerekletirdii fetihlerle airetini beylie
evirdi. Krk be yl hkm srd. Bursa'nn fethi srasnda vefat
ederek burada Gml Kmbet denilen yere defnedildi. Orhan
Bey'den baka Alaaddin, Ali, Pazarlu, oban, Melik ve Hamid isimli
oullar ile Fatma adnda bir kz vard.
50 Kay I : Erturu l 'un O c a

Osman Bey orta boylu, geni gsl, teni esmere yakn, iri
gzl, vcudunun belinden aa ksm gvdesinden daha uzun
idi. Heybetli, cesur, cmert, tatl dilliydi. Bana krmz uhadan
yaplm aatay tarznda Horasan tac giyerdi. Gerek hususi ka
zancndan, gerekse ganimet gelirinden eline ne geerse fakirlere
datrd. Rivayet edildiine gre mr boyunca beytlmaldan
(devlet hazinesi) bir nesne almamtr. Kendi koyunlarndan hasl
olan gelir ile geinirdi. 38
Her ikindi vakti hanesinde kim var ise onlara ve fakirlere ziyafet
verirdi. Toprakiarn kuzeyde Marmara sahili'ne Sakarya Nehri
azna, gneyde Ktahya yaknlarna tam bulunmaktayd. Bu
hudutlar iinde St, Eskiehir, Karacahisar, Harmankaya, Bilecik
ve Yarhisar bulunmaktayd.
Gazi Osman Bey iyi idaresi, keskin gr, itidalli hareketi,
yksek kabiliyeti, rakiplerine kendini sevdirmesi, mcadelesinde
planl hareketi ve sabrl, msamahal olmas ile etrafndaki airet
leri nfuzu altna almay bilmitir. Seluklulara ve lhanllara kar
saygsn bozmad gibi evresindeki Trk beylikleri ile atmaktan
da zenle kanmtr. O hep cihat hareketi ile megul olmutur. 39
Oullar da hep ayn yolu takip etmiler, mecbur kalmadka Trk
ve slam dnyasna dnmemilerdir.
Brakt devlette maddi ve manevi temeller o kadar kuvvetliydi
ki, ksa bir mddet sonra dnyann en byk devletleri arasna dahil
olurken, 1 50 yl sonrasnda da sper g hine gelmiti. Anadolu
beylikleri arasndaki bu en kk teekkl iin Trk birliini sala
yacak ve Avrupa'da, Asya'da u devletleri yenecek, uralarda hakim
olacak deselerdi kimse inanmazd.
Oysa bu namdar Ttlrk yiidi, evresindeki tasavvuferbab, alpe
ren gazileri, serdengeti kahramanlar ile buna inanyor, bu byk
dou iin alyordu.
Osman Gazi hakknda, mehur Fransz mellifi Lamartin:
"Osman Gazi'nin tabii istidad sade, fakat doru ve adilane
idi. Akl ve zekasn Allah'n birliine hasrederek yeryznde
 O s m a n Gazi 51

vahdaniyet-i ilahiye aleyhinde bulunan batl itikatlar ve putperest

lii men etmeye alrd . . . Osman yava yava ilerledi. Fakat hibir
zaman geri dnmedi. Byk devletlerin kurucularnn vasflarna
sahipti. yi kalpli, doru szl, ailesine sadk, evlatlar hakknda
efik ve rahim idi . . ."
Gibbons ise: "phesiz ki Osman bir padiah olu deildir. Ha
yatnda ancak ufak bir malikaneye hakim olabilmitir. Osman'n
hkmeti seneden seneye mtemadiyen bymtr. Devletin
bymesi bilhassa onun devamna ve istikbalinin byklne
olan emniyetten ileri geliyordu. Bu da kendisini tesis eden adamn
hakiki byklne delalet eder . . .
Biz baniyi binasndan tanrz. Atilla, Cengiz Han, Timur,
Osman'n mensup bulunduu btn bu fatihler topluluu vcuda
gelmi bir rkla i gryorlard. Bunlar gz kamatrc muzafferi
yetlerine ramen aknc olarak kalmlard. Ve imparatorluklar da
temsil edilmemi bir ftuhattan ibaretti.
Osman'n eseri onlarnkinden daha devaml ve neticeleri iti
bariyle tesiri daha geni ve mull idi. nk o skunet iinde
i gryor; evvelkiler ise boru ve trampet sesleri arasnda yakp
ykyordu:'
Fransz bilgini Grenard: "Bu yeni imparatorluun kuruluu,
beer tarihinin en hayrete deer ve en byk vakalarndan biridir"
demiti.
 KNC BLM
ORHAN GAZ
Ey balarmn tatl meyvesi olan Oul! Saltanatna
marur olma. Unutma ki d nya, Hazreti S leyman'a
kalmamtr. Unutma ki d nya saltanat geicidir.
Lakin b y k bir frsattr. Allah yolunda hizmet ve
Peygamberimiz Aleyhisselam'n efaatine mazhariyet
iin, bu frsat iyi deerlendir! D nyaya ahiret ls yle
bakarsan; ebedi saadeti feda etmeye demediini
greceksin.
 BABAM I Z I N DUAS I S E N N L E D R
Trkler Osman Gazi'ye gelinceye kadar nice muazzam devletler
kurmular, nice anl hkmdarlar yetitirmilerdir.
Ancak bir husus vard ki muazzam Trk devletlerinin gcne
en iddetli dmandan daha iddetli darbe indiriyordu.
Bu da hkmdarn, devleti, oullar ve kardeleri arasnda pay
ettirmesiydi. , be ve hatta bazen on bir paraya blnen mu
azzam devlet ksa bir sre sonra karde kavgalarna sahne oluyor,
zayflyor ve sonunda baka bir devletin kk bir darbesiyle or
tadan kalkyordu.
Bakalm Osman Gazi'nin brakt lke nasl pay edilecek, bu
konuda nasl bir yol izlenecekti?
te Akpaazade bunu yle anlatyor:
Babas lnce Orhan Gazi kardei Alaaddin ile bir araya geldi.
in gerei ne ise grdler. O zamanda tekkesi olan Ahi Hasan is
minde mbarek bir zat vard. Bursa Hisar'nda bey sarayna yakn
olan tekkesinde zamann bykleri toplandlar. Osman'n mal
olup olmadn sordular. ki karde arasnda taksim edilmesi iin
aratrdlar. Baktlar ki, yalnz fetholunmu lkeler var. Ake ve altn
mevcut deil. Osman Gazi'nin yenice bir elbisesi, atn yanna aslan
bir torbas, tuzluu, kakl, bir sokman (Trkmen) izmesi, iyice
birka at, birka sr koyunu vard. Birka ift de kz bulundu.
Baka bir eyi yoktu.
Orhan Gazi dedi ki:
"Gel Aam, neyimiz varsa blelim:'
Alaaddin Paa da:
"Neyimiz var ki blelim . . . Bu lke senin hakkndr. Bu lkeye
bir oban gerek ki, ilerini grp baara. Padiaha lzumlu eyler
 O rhan Gazi 55

bu atlardr. Koyunlar da padiah lenlerinde gerektir" deyince

Orhan Gazi:
"Gel bu oban sen ol" teklifinde bulundu. Alaaddin Paa:
"Karde! Merhum babamzn duas ve himmeti seninledir. nk
salnda, kendi askerlerini senin yanna verdi. imdi obanlk
hakk ve grevi de sana der."
Meveret meclisinde bulunanlar dahi, bu fikri gzel buldular.
Orhan Gazi buyurdu ki:
"Merhum babamz cennetmekan Osman Gazi, son ayrlmzda
yle vasiyet eyledi: Bir kimse sana Allah'n emrettii eyi sylerse
kabul et. Emretmedii eyi sylerse kabul etme. Eer bilmezsen
bilenlere sor. Madem siz, babamn sevgili arkadalar, ittifak ettiniz.
yleyse biz de bu yk yklenelim."
te devlet ve saltanatn taksim kabul etmeyecei, bir lkeye bir
padiahn gerektii bu gzel hadise ile pekiti.40 Gelitirilerek ve
sistemletirilerek de devam ettirildi.
Orhan Gazi daha sonra aabeyi Alaaddin Paa'ya vezirlik teklif
etti. Ancak Alaaddin Paa onu dahi kabul etmeyip sadece Foture
kynn geliriyle yetineceini bildirerek hayr ve hasenat yolunu
seti.
Orhan Gazi aabeyinden ve orada bulunanlardan dualar iste-
yerek devletin bana geti.
Cihana hod gelmek, gitmek iindir.
Ne yapsan akbet ykmak iindir.
Karar etmez gelip suret olanlar
Doan gn hem gece batmak iindir.
Amel kim sen idersin ey karnda
Ya cehennem ya cennet iindir.
kisinden fari ol Hakk'a dn.
Yaratlm Hakk'a dnmek iindir.
56 Kay I: Ertugrul 'un O c ag

Nasihat ald Orhan kardandan

Dualar ald e ve yoldandan
Dahi ald dua cmle veliden
Dualar ister Orhan cmlesinden
Mirastr dua almak Al-i Osman'a
Farilerdir bu halkn dnyasndan41

AYDO S 'U N F ETH

Orhan Gazi son on yldr babasnn ordularna serdarlk yap
yordu. Beylik nbeti kendisine geince ilk olarak komutanlardan
her birini gaza yolunda grevlendirdi.
Konur Alp ve Aka Koca Samandra zerine yrdler. Tekfu
run len olunun cenaze treni iin askerleriyle birlikte kaleden
kmas gaziler iin byk frsat oldu. Derhal kale ile cenazeyi iz
leyen dman askerlerinin arasna girerek dn yollarn kestiler.
akna dnen dmanlar gszlk ve ylgnlk ierisinde etrafa
daldlar. Tekfurun gaziler eline gemesiyle kalenin fethi de kolayca
salanm oldu.
Aydos Kalesi ise destanlara konu olacak bir ekilde Abdurrahman
Gazi ile Konur Alp tarafndan zapt edildi.
Aydos Kalesi'nin hayli sarp bir yerde olmas ve istihkamlarnn
salaml fethin ok zor olacan gsteriyordu. Buna ramen
gaziler uygun bir frsatn kaca umudu ile sava srdrmekte
idiler.
Hadis-i erifte "Cenab- Hakk bir eyin olmasn dilerse onun
sebeplerini hazrlar" buyrulduu zere kalede de birtakm olaylar
cereyan etmekte idi.
Kale tekfurunun gzellikler rnei hnerli bir kz vard. Bu
kz muhasara srasnda bir gece ryasnda karanlk ve derin bir
kuyunun iine der. Kendini kurtarmak iin tutunacak bir dal, bir
k yolu bulamaz. Ne kadar barsa arsa da yaknlarndan bir
cevap alamaz. En sonunda bu korkun kuyunun lmne sebep
olaca inancyla midi krlp rpnmaktan vazgeer.
 O rhan Gazi 57

te tam bu srada nurani yzl bir yiit ortaya kar kz bu

tehlikeli ukurdan selamet kysna alr. Dolunay kadar gzel kz
ryadan kark duygularla uyanr, dn yorumlayacak birini
arar. Bu arada o yiit delikanl gzlerinin nnden bir trl gitmez,
akndan deli olmutur.
Prl prl parlayan aydnlk bir gnde iini karartan dnceleri
datmak maksadyla kale zerinde dolanp Trklere ok atyordu
ki birden surlar nnde dimdik duran, etrafna emirler yadran
yiit Abdurrahman Gazi'yi grd. Gnlerdir akyla yanp tututuu
uruna akna dnd delikanlnn bu din yolunda savaanla
rn babuu olduunu anlad. Grd ryann yorumuna kendi
kendine vakf oldu.
O anda kalbine doan hiss-i tabii ile durumunu belirten bir
mektup kaleme ald.
Mslman olmak istediini belirttii mektubun sonunda; "Eer
kaleyi almay murat ediyorsanz falan gece bana yiitler ile bera
ber geliniz, hisar dibinde gizleniniz. O zaman ben size yardmc
olacam" diyordu.
Ertesi gn mektubunu bir taa balayp kimseye hissettirmeden
Osmanl ordusunun saflarna att.
Kada sarl ta kolayca askerlerden birinin dikkatini ekti.
Mektup derhAf Abdurrahman Gazi'ye ulatrld. Rumca bilen birine
okutturuldu. Konur Alp ve Abdurrahman Gazi mektupta yazlan
lara vakf olunca durumu grerek geri ekilme karar aldlar.
Akam olunca kuatmay kaldrdklar hissini vererek btn eya
ve arlklarn kale nnden ektiler.
Bizansllar, "Osmanllar ekildi, artk tehlike geti" diyerek byk
sevince kapldlar, sefahate daldlar.
Gece yars kale burcundan aaya salam bir ip sarktlrken
Abdurrahman Gazi seksen dilaveri ile gizlenmi olduu yerde bek
liyordu. Belirtildii zere ipin gelii ile birlikte rmcek misali tuttu
ve hzla kale zerine kt. Onu dier yiitler takip ettiler.
58 Kay I: Erturul 'un O c a

Gaziler derhal kale kapularnda nbet tutan muhafzlar te

pelemek zere harekete getiler. kiden sarho olmu kapcnn
yanndan anahtar alarak kapy atlar.
Bundan sonras Trk yiitleri iin ocuk oyunca gibiydi. Konur
Alp, fetih mjdesiyle birlikte kumandann kzyla esir ve ganimetleri
Orhan Gazi'ye gnderdi.42
Fethin yksn dinleyen keremli padiah yce Allah'a krler
ettikten sonra tekfurun gnller alan gzel kzn Abdurrahman
Gazi ile nikahlad. Saysz armaanlarla onlar mutlu kld.
Bu izdivatan Kara Abdurrahman adyla tannan yiitlik rnei
bir oullar oldu. Bu delikanl bahadrlkta kendisini yle gsterdi,
yle ileri gitti ki onun yznden stanbul halk rahat ve huzuru unut
mular, uykuyu gzlerine haram etmiler, analar ocuklarn "Kara
Abdurrahman geliyor seni kapacak" diye korkutur olmulard. 43

P E L E KANON SAVA I
Eski alardan beri bakml, mamur ve gayet byk bir ehir
olan zmit'in (znikmid)'in fethi Orhan Gazi'nin yeni hedefiydi.
Aka Koca'y bu i iin grevlendirmi olup kendisi de hazrlkla
rn tamamlamaktayd. Bu srada bir haberci katna geldi ve Aka
Koca'nn vefat haberini duyurdu.
Orhan Gazi babasnn yadigar, yllardr beraber olduklar Aka
Koca'nn ruhuna Fatiha okurken, haberci: "zerimde bir emaneti
vardr Sultann'' dedi. Orhan Gazi armt. "Tiz syle!" buyu
runca:
"zmit'i biz fethedemedik. Cenab- Hakk Orhan Gazi beyimize
nasip etsin. ayet bu kaleyi alrsa cmle haklarmz kendisine helal
olur:'44
Aka Koca'nn znts gemeden bu kez de Konur Alp'in vefat
anl padiahn katna ulat. Konrapa (Konur Apa) ilinin fatihi
olan ve bu ile adn veren Konur Alp'in de ahirete gmesi ular
tecrbeli beylerden yoksun klmt.
 O rhan Gazi 59

Kocaeli'nin idaresini olu Sleyman Paa'ya, Konrapa ilini ise

dier olu Murad'a veren Orhan Gazi ncelikle gzlerini yllardr
muh asara edildii halde drlemeyen znik'e evirdi. Buras
stanbulClan sonra Bizans'n en nemli ehriydi. znik'in Osmanllar
eline gemesi halinde Bizansllar Marmara havzasndaki en kymetli
dayanak noktalarndan birini kaybetmi olacaklard.
Bu sebeple mparator III. Andronikos hem znik'i muhasaradan
kurtarmak hem de elden kan kaleleri geri almak zere byk bir
orduyla harekete geti.
Bizans ordusunun zmit ynne doru ilerledii srada Orhan
Gazi de znik'in muhasarasna bir miktar kuvvet braktktan sonra
dmann zerine yrd. ki ordu Darca ile Eskihisar arasnda
bulunan Pelekanon mevkiinde karlat.
Orhan Gazi'nin yiit dilaverleri, sularn boaltan bulutlar gibi
ate saan kllaryla drt nala dmann zerine atldlar. Sekiz
bin kiiye ulaan Bizans ordusu iki bin serdengetinin mthi sal
drsna kar koyamad. Ksa srede bozguna urayarak stanbul
ynne can havliyle kamaya baladlar.45

B U N LAR B Z E B EY O LAYD I !
znik tekfuru btn mitlerini balad yardmc kuvvetlerin
perian edilmesi karsnda direnci krlarak aman diledi. Muzaffer
padiah "af eylemek zaferin zekatdr': sznden hareketle herkese
aman verdi. Tekfur stanbul'a girerken znik halk kuatma boyunca
grdkleri ve evrede yaayanlardan duyduklar Orhan Gazi'nin
adaletine ve idaresine sndlar. Osmanl padiahna boyun eerek
yerlerinde kaldlar.
Trk ihsan ve adaletini bizzat grdkleri ve tattklar zaman
ise: "Ne olurdu eskiden beri bunlar bize bey olsayd!" diyerek ha
yflandlar.
Osmanl gazilerinin ulaamad yerlerin halk dahi kendilerini
davet eder oldular.
60 Kay I: E rturu l 'un O c a

Gnlerden bir gn baz Hristiyan kadnlarn padiahn yolu

zerine kp durduklar grld. Niin bekledikleri, durumlar
sorulduu zaman:
"Bunlar dul kadnlardr. Kocalar hastalk sebebiyle veya arp
ma srasnda lmlerdir" denildi.
Orhan Gazi'nin "Gazilerden isteyenler bunlarla gnl rzasyla
evlenebilirler" sz zerine nice dnler oldu. ehirdeki bo ma
mur evler evlenen gazilere datld.46
Orhan Gazi'nin devaml yiitliini, merhametini gren nice
Hristiyan slan' seti. Bu arada znik ehri camiler, mescitler,
medreseler, hanlar, hamamlar ile gzellemeye balamt. znik
medresesi mderrisliine zamann alimlerinin nderi eyh Davud-
Kayseri getirildi.
Padiah ayrca burada kalanlar ve yolcular iin bir imaret yap
trd. Kimsesizlere cretsiz yemek verilmesini emretti. maretin
al gnnde itah ac, gz alc yemekler hazrland. Padiah
bizzat yemeklerin bana geerek kendi eliyle fakirlere datt. ok
gemeden de bu gzel beldeyi tahtnn kona, adaletli ynetiminin
dura eyledi.
Orhan Gazi znik'i s olarak kullanmaya baladktan sonra zmit
zerindeki basksn daha da artrd. 1333'te Gemlik fethedildi. Daha
sonra Armutlu ve Anahor blgelerini ele geiren Osmanllar bylece
zmit dnda tm Marmara havzasna sahip olmu bulunuyorlard.
1 337 ylnda Orhan Gazi zmit zerine bir kez daha sefere k
t. Bu "znikmid'i de al yakma" diyen babasnn ve silah arkada
Aka Koca'nn vasiyetiydi. Kara Ali ile Aykut Alp'i zmit'e yardmc
kalelerden Koyunhisar'n zerine gnderdi. Koyunhisaraa zmit'in
tekfuresi Balakonya'nn erkek kardei hkm srmekteydi. ok
merhametsiz olup frsat bulduka Osmanl obalarna saldrrd.
Surlar zerinde durup, gelen kuvvetlere kar savarken g
sne bir ok saplanarak kaleden aa dt. Kesilen ba derhal
zmit nndeki padiaha gnderildi. Kardeinin kesik ban gren
Balakonya ise aman dileyerek zmit'i gazilere at. Kendisi ise yann-
 Orhan Gazi 61

dakilerle birlikte stanbul'a gitti. lkeler aan padiah kalenin ele ge

irilmesi ile derhal imar faaliyetlerini balatt. Mescitler, medreseler
ve hamamlar ina olundu. Buralarda vazife yapanlarn cretlerini,
ihtiyalarn karlamak zere kylerin gelirleri vakfedildi.47
imdi gaziler stanbul ynne doru hareketlendiler.

ALAAD D N PAA'.N I N TAVS YE L E R

Bizdedir fakr fena ahm mlk makam, mal sende

Beka yoktur bu dnyada, gece gndz istesek de.
Saltanat kardei Orhan Bey'e brakan ve bir kenara ekilmeyi
uygun bulan olgun, bilgili, uzak grl, ince ve nkteli szleriyle
tatl dilli Alaaddin Paa, zmit'in fethini kutlamak zere payitahta
geldi.
Himmeti yce padiaha sayg ve balln arz ettikten sonra
gnlnden geenleri bir bir anlatp yce katna sundu:
''Allahu Tealann ihsan ve yardmlaryla Osmanl soyu artk s
tnle, ikbale ulam ve byklk durana varm bulunmaktadr.
Bu uzun mrl devletin dnya hakimiyeti yolundaki gelimeleri
gnden gne artmaktadr. ok yakn bir zamanda daha nice lkeler
bu devlete katlacaktr. Devlet saltanatnn bekas iin, lzumlu nice
kanunlar hayata geirmek artk art olmutur.
Saltanatn mstakil hale geldii bu demde birinci gereken u
dur ki; Orhan Han'n yce ve keremli ad her lkede her minberde
nasl gkleri sslyorsa dinar ve altnlar da ylece parlasn. slam
diyarnda sregelen gm ve kle altnlar bu gle adla sevilsin,
itibar bulsun.
kinci olarak; dnyada saltanat sren hkmdarlarn yolunu
semek icap eder. Bu sebeple padiahn askeri iin zel bir kyafet
ve elbise koymak mecburiyeti vardr. Bylece askerle halk arasnda
klk kyafet bakmndan kendisini gsteren kargaalk ortadan
kalkm olur. Askerler kyafetleri ile tannr ve stnlk kazanrlar.
62 Kay I: E rtugru l 'un O c a

nc olarak lke topraklarn geniletmek ve daha ok sayda

kaleler amak iin eitli snflarda asker gerekir. Kale savalarnda
yaya askerleri atllardan daha elverilidir:'48
Taht sahibi Orhan Bey, isabetli grler sunan aabeyinin gnl
okayc szlerini dinleyince ok sevindi. Onun devletinin ycel
mesi iin dnen ve gayret sarf eden tutumundan memnun kald.
Alaaddin Paann tavsiyesi zere ilk defa, Orhan Bey'in clusu
nun nc senesinde hkmdarlk alametlerinden olarak Bursa'da
gm sikke (ake) kestirildi. Bu sikkenin bir tarafnda Kelime-i
ehadet ile drt byk halifenin isimleri vard. Dier tarafta ise
Orhan bin Osman yazs ile bask tarihi ve Osmanllarn mensup
olduklar Kay boyunun damgas yer alyordu.
Bu dneme kadar Osmanl fetih hareketinde bulunanlar ai
ret kuvvetleri olup hepsi de atl idiler. Bu kuvvetler uzun zaman
muhasara hizmetlerinde kalamadklarndan muvaffakiyetler geci
kiyordu. Dolaysyla Trk genlerinden daimi ve esasl yaya ve atl
kuvvetlerinin tekili cihetine gidildi. Alnacak. atsz askere yaya, atl
olanna ise msellem denildi. Programa gre bunlar harbe yarar
gl kuvvetli il eri olan Trk genlerinden seileceklerdi. Harp
olmad zamanlarda ise kendilerine gsterilen topraklar ileyerek
vergiden muaf tutulacaklard.
Ayrca Osmanl divannda askeri snfa mensup beylerin giyecek
leri elbise ve balarna saracaklar sarn ekli de tespit olunmu, bu
suretle hkmet erkan ve askeri snf ile halk, kyafet bakmndan
birbirlerinden ayrlmlardr. 49

N C TME G E L D E RV LE R
Orhan Gazi girdii illerde; garipleri, dervileri arar sorard.
Devletin manevi liderlerinden Geyikli Baba ile arasnda geen bir
hadise onun, devrindeki alim ve eyhlere olan sayg ve sadakatini
gstermesi asndan mhimdir.
Nitekim negl yresinde, Kei Da aralnda hayli dervi
bulunduunu iitti.
 O rhan Gazi 63

Oradaki baba dostu Turgut Alp'e haber sald. Turgut Alp ihti
yarlamt. Bir adam yollad. Adam dedi ki:
"Turgut Alp'in selam bakidir... Bizim yrede, bir garip dervi
vardr. Dada, belde dolar. Kurtla, geyikle syleir. Mbarek bir
kiidir..."
Orhan Gazi:
''.Acep kimin talebesi, kendisinden sorun'' dedi. Sordular:
"Hac lyas talebesiyim. Seyyid Vefa tarikiyim . . ." diye cevap
verdi.
Yine Orhan Gazi:
"Varn. ncitmeden dervii getirin!" diye emretti.
Vardlar, davet ettiler.
Kabul etmedi ve:
"Sakn Orhan'm da buraya gelmesin" diye haber iletti.
"Niin gelmez ve bizi yanna varmaya niin brakmaz?"
Hazret cevap sald ki:
"Derviler, gz ehli olur. Gzetirler... Vakti dolunca gelirler ki;
dualar makbul ola."
Orhan Gazi boyun bkt. Babasnn vasiyetleri icab dervi kalbi
krmad. Beklemeye balad.
Nice gn sonra Dervi, bir kavak aac kkledi. Omzuna vurdu.
Bursa hisarna vard. Saray avlusuna, kava dikmeye abalad.
Orhan Gazi'ye haber verdiler:
"O Dervi geldi. Durum byle byle!"
Orhan Gazi sevinle avluya kt. Grd ki, aac dikmi!
"Bu, bizim uurumuzdur. Durduka, dervilerin duas eriir"
dedi. Dualar etti.
Sonra geri dnd. Kendi dana gitti.
Orhan Gazi dahi derviin ardna dt. Dada, onunla konu
mak diledi.
64 Kay I: E rturu l 'un Oca

"Dervi Koca... u negl yresin, tmyle senin olsun" dedi.

O cevap verdi:
"Mlk Allah'ndr. Sen, onu ehline ver."
"Ehli kimlerdir?"
"Hak Teala, dnya mlkn senin gibi hanlara smarlad. Sen de
onu, i ehline smarla ki; Alla4'n kullar birbirleriyle ilerini greler."
Orhan Gazi oka rica etti:
"Ne olur! Hi olmazsa arkadalarn iin, bir nesne kabul et!.:'
O da:
"Peki, kalbin krlmasn! u tepecikten berisi dervilerin avlusu
olsun" dedi. Orhan Gazi ziyade sevindi. Dua alp, yerine dnd.
Vakit eriince o derviin zerine kubbe rtt. Bir de mescit
yapt. imdilerde onarlp be vakit dua ederler. Oraya Geyikli Baba
derler.50
Babasnn ihlas ve iradesini, aabeyinin rzasn ve dervilerin
duasn alan Orhan Gazi bir byk devlet ve medeniyetin kkle
mesini salamtr. Devleti adeta Geyikli Baba'nn diktii narla
sembollemitir.

S UYA S E CCAD E SALAN LAR!

Bizans'tan zmit, znik, Hereke, Gynk, Tarak, Mudurnu,
Gemlik, Anahor ve Armutlu; Karesioullarndan Edincik (Aydn
ck), Manyas, Balkesir, Bergama ve Edremit'in fethi ile Bat Anadolu
kylarnn bir blm Osmanl idaresine gemi bulunuyordu.
imdi pek ok mevkiden kar yakada Rumeli'nin baz blgeleri
grnyordu.
Orhan Gazi'ye bu blgelerle ilgili pek ok haberler anlatlyordu:
Rumeli denilen bu memleket lman havasyla tannm, gzellik
ve zenginliiyle bilinmi, tatl sular, temiz havas, geni topraklar,
gzel ehirleri ile pek sevilmitir. Su balar safa ile dolu, ayr ve
imenleri kederleri datc, yetitirdii rnler bol, imkanlar ise
hudutsuzdur. Dalarnda tatl su kaynaklar, her ke ve bucan-
 O rhan Gazi 65

da demir, bakr ve altn madenleri yer almaktadr. ki yan Ak ve

<aradeniz'le evrili olup bir yannda derya gibi akan Tuna Irma
uzanm, teki yan yksek dalar ve yol vermez doruklarla kapatl
nitr. Szn ksas lecek ynleri hesapsz, gzellikleri sayszdr.
Cennet misali bu yerler bugne kadar slam dini dmanlarna
ko nak olmutur. Gayet geni ve byk bir lke olduundan, evresi
salam bir kale gibi tutulduundan ve gemicilikte ok ileri gittikle
rinden bu lkede yaayanlar rahat bir halde idiler. Btn evreye yol
bulduklarndan nice kez Mslmanlar yenilgiye uratmlar, tutsak
etmilerdi. Baarlar sonunda saysz hazineler, ykl defineler top
layp saldrganlk ynlerini daha da gelitirmilerdi. Dmanlarn
kar saldrlarndan endie etmediklerinden evlerini, mlklerini,
nefis ve eitli mallar, mcevherler ile doldurmulard.
Tek istei Cenab- Hakk'n ismini yceltmek ve her yana du
yurmak olan Orhan Gazi imdi gece gndz bu blgeye geebil
meyi dnmeye balamt. Ancak bu tehlikeli i tedbir sahibi bir
bahadrn gayreti ile olabilecek nemli bir konu idi. Orhan Gazi
ise olu Sleyman Paadan bakasn bu mhim greve yetenekli
grmyordu.
Bir gn baht ak ehzadeleri adet edindikleri ekilde, padiahn
erefli sarayna gelip yaplacak iler zerinde grmeler yapmlar
d. Orhan Gazi bu srada kimselere amad srr ortaya koyarak
deniz yolundan Rumeli'ye gemek ve blgeyi zaferler tayan san
caklar iin durak haline getirmek istediini bildirdi.
ehzade Sleyman Paa sz iin izin aldktan sonra:
"Hazreti Allah'n yardm yar olur ve babam sultann destei
devam ederse, umudum budur ki zm zor olan bu dilek, bu
kulunun elinde kolayca gerekleir. Peygamberler sultannn mu
cizesi ve evliyann kerameti eseri tehlikelerle dolu denizden gei
hibir hazrlk olmadan da gerekleir."
Bu szlerden sonra ehzade, fethin gereklemesi iin duasn
alarak, adaletli hnkarn elini ptkten sonra veda etti. Kendi ida
resindeki Karesi vilayetine dnd. Ece Bey, Gazi Fazl ve Evrenos
66 Kay I: E rtugru l 'un O c a

Bey gibi nde gelen komutanlar bata olmak zere seksen kadar
dilaveriyle Edincik'e geldi. Burada babasnn arzusunu ve kendisinin
maksadn gazilere at.
"u tehlikeli denizden nasl geer de Rumeli topraklarnda za
ferler kazanrz. Bize yol gsterecek kimse var mdr?" diye sordu.
Ece Bey ile Gazi Fazl, ehzadeden, kar yakadan bir esir ya
kalayp getirmek zere izin aldlar. imbi Kalesi'nin karsnda
denizin genilii az, gei artlar elverili olan Grece'ye geldiler.
Balar arasnda bir adam yakalayp ehzadenin huzuruna getirdiler.
Eli kolu bal tutsak korku ile lm beklerken eitli armaanlar
sunulduunu, gler yzle muamele olunduunu grnce rahatlad.
imbi Kalesi'nin girie elverili yerlerini bir bir anlattktan sonra
kendilerine rehberlik etmeyi de kabul etti.
Derhal iki byk sal yapld. Sleyman Paa ile Aksungur, Kara
Timurta, Kara Hasanolu, Balabanck gibi yiitlerin bulunduu
krk kii bir sala; Hac lbei, Ece Bey, Gazi Fazl ve Evrenos beylerin
iinde bulunduu krk kii dier sala bindiler.
Sleyman Gazi'nin i baa dnce dnp kamayacak, birinin
ld yerde dierlerinin de lnceye kadar arpacak seksen
serdengeti takm karanlk bir gecede sallar denize srdler. Ms
lmanlk nurunun rehberliinde gece boyu yol aldlar.
Mevsim itibariyle ba ve harman vaktiydi, ehir halknn ou
darda ii gc ile uramaktayd.
Esir aldklar rehber, msait bir yoldan ve kimselere grnme
den gazileri hisar nne getirdi. Kolayca kale duvarlarna trmanan
gaziler bir anda hisara sahip oluverdiler.
imdi Rumeli yakasnda bayrak ekilmi tablhane nevbet alyor
du. Halk aknd. Osmanllar kimseyi incitmedikleri gibi herkese
ihsanlarda bulunuyorlard. Derhal hisardaki gemileri Anadolu
yakasna sevk ederek sratle gazileri kar yakaya geirmeye bala
dlar. Ece Bey ise Bolayr yannda Aka Liman'da bulunan gemileri
bir basknla yakt ( 1 352).
 O rhan Gazi 67

Gemiler bir yandan gazileri Rumeli'ye tayor, hisarlar bir iki

ele geiyor, ezan sesi burlar da yanklanyordu. 51
Tarihin bu dnm noktasn airler de beyitleriyle nice kuaklar
tesine tayorlard.
eyh Mahmud:
Keramet gsterip halka, suya seccade salmsn,
Yakasn Rumeli'nin dest-i takva ile almsn
derken, Kad Fazl Bey'de:
Rumeli'ne gemiiz, biz bir iki sal ile
Himmet-i merdan ile gaybdan irsal ile
Gzlerimiz alsn ahsen-i amal ile
Allah'dan imdad umarz merd-i gazayz
Allah yoluna cism ile can ilefedayz
diyerek fethin manevi ve maddi ynlerine k tutmaktadr. 52

GAZ S LEYMAN PAXN I N F ET H L E R

ehzade Sleyman Paa, Rumeli'ye gemeyi kararlatrd vakit,
adeti olduu ekilde duas makbul olanlardan yardm dileinde
bulunmutu. Manevi duraklarn bandakilerden Mevlana Celaled
din Rumi'nin halifelerinden birisi tam hareket esnasnda yanlarna
geldi. ehzade ile grp ona bir Mevlevi klah hediye edip hayr
duada bulundu.
Selametle Rumeli'ne ayak basp kaleler fethine balayan ehzade
bu bal gzel kokularla bezeyip ssledi. Ayrca ona benzer altn
bezeli bir klah yaptrarak sipahiler arasnda mevki sahibi olanlara
giydirdi. 53
anl ehzade Bolayr' kendisine s olarak seerken Ece Bey ile
Gazi Fazl' Gelibolu'ya gnderdi. Bu gaziler Gelibolu evresini ele
geirip halk yerlerinde braktlar. Ece Bey'in elinde fetholunmas
sebebiyle blgeye Ece Ovas denildi.
Konurhisar tekfuru Kalakonya, Gelibolu tekfurunun akrabas
olmas dolaysyla geceleri adamlar ile kyor, gazilere basknlar
68 Kay I: Erturul 'un O c a

yaparak zarar veriyordu. Sleyman Paa durwnu haber alnca derhfil

seme yiitleri ile geceleyin gelerek pusuya yatt. Kalakonya adeti
zere adamlaryla kaleden kp henz birka yz metre ilerlemiti
ki, Allah Allah avazelerinin arasnda kald. Trk yiitleri arslan
sra, kurt koyuna girer gibi dman datverdiler. Savunmasz
kalan kale kolayca teslim alnd. Yakalanan tekfur gazilere verdii
zarar dolaysyla daraacna ekilirken ele geirilen saysz mal ve
para da gazilere datld.
Gnlerdir kuatma altnda tutulan Gelibolu tekfuru,
Kalakonya'nn bana gelenleri duyunca akl bandan gidip oluk
ocuu ile bir gemiye binerek stanbul'a kat. Gelibolu, Frenk ve
Rum lkelerinin geit yeri, dou ve bat kervanlarnn Kefe, Krm,
Rusya ve dier kuzey lkelerine giden gemilerin yolu zerinde bir
iskele olmas sebebiyle, lkeler aan bir anahtar deerinde idi.
Gazi Fazl Bey, Gelibolu'nun gaziler eline gemesi dolaysyla
kaleme ald zafernamesi ile Trk yiitlerinin cengaverliklerine
tercman olmutur:

Bastk yine dmanlar avn etti Hdamz

Har oldu aduvvun gzne ttr-i gazamz
mdada kyam eyledi yerden hedamz
Allah'dan imdad umarz merd-i gazayz
Allah yoluna cism ile can ilefedayz
Sleyman Paa fetihlerin genilemesi zerine keremli babasna
haber gndererek: "Devletl sultanmn himmetiyle Rumeli fet
hedilmeye baland. Dmann gayet zebunluu vardr. Bu tarafta
fethedilen hisarlara koymaya ok adam gerek. Lutfedip yarar yolda
gnderiniz" diye istekte bulundu.
Anadolu'dan yeni birlikler gelirken anl ehzade, Malkara ile
psala nahiyelerinin zapt iin Hac lbeyi'ni grevlendirdi. Kendisi
ise Tekfurda (Tekirda) cihetine yneldi. Rastlad hisarlarn
kimini holukla kimini ise zorlukla ele geirdi. Ardndan Hayrabolu
ve orlu zerine aknlara balad.
 O rhan Gazi 69

Bu srada Malkara ve psala kaleleri de Hac lbeyi eliyle Osmanl

hMd.miyetine alnyordu. 54
Gazi Sleyman Paa be yl ierisinde Rumeli blgesinde yle
bir hret yapt ki Engrs, Bulgar, Eflak ve Srp krallar tahtlarnn
sallandn hissettiler. Bu gen muharibin ortaya kmas kol
dan ikier er yz kiilik kuvvetlerle nice naml kaleleri kolayca
almas herkesi dehete drmt. Nerede, ne zaman grlecei
dahi tahmin edilemiyordu.
Krallar Bizans imparatoruna gnderdikleri haberde:
"imdiye dek Rum lkesi, dmann saldrsndan emin bulu
nuyordu. Oysa birka yldr slam ordularnn basks iyice artm,
gleri oalm durumdadr. Hisarlarmz elden giderken kilisenin
yanna mescitler ina edilmektedir. Kar kmakta geveklik gste
rirsek, cmlemizin yok olmasna ve onlarn devletinin ykselmesine
yol alm olur. Henz ayaklar yere iyice basmadan, bu diyarda
dayanaklar iyice salamlamadan, atalarmzdan kalan devletlerin
bayraklarn kllar paralamadan, ayaklarn lkemizden kesmek
balca iimiz olmaldr" diyorlard.55
Bylece Rumeli'ne geen Osmanl birliklerine kar byk bir
Hal ordusu tekil edilmeye baland.

YAAMAKTAN MAKSAT N E ?
Dnyadaki devletin ryadaki grntler gibi geici olduunu
bilen ve buna can- gnlden inanan anl ehzade Sleyman Paa,
dmanlarn byk kuvvetler topladn, ittifaklar kurduunu
haber alnca fetih hareketinin ba olan gazi beylerini toplad.
Dmann saldr haberiyle krlan gnllerine teselli ve kalp
lerine cesaret vermek iin yle konutu:
"u grdmz olaanst iler, yaptmz akl almaz giriim
ler, imdiye dek zaferleri rehber edinen ordumuzun yeni lkeler
amasna sebep olmutur. Bu fetihler, gerekte Allahu Tealann yar
dm ve Cenab- Peygamber'in mucizesinden baka bir ey deildir.
Yoksa, bu ksa zamanda, bu kadar az bir askerle byle bir destek ve
70 Kay I: E rtugru l 'un O c a

yardm olmasa, bu kadar ok i grmek kolay ey deildir. Mey

dana gelen fetihler, ila-y kelimetullah iin gereklemitir. Salam
inanlara sahip kiiler, cihat yolunda gayret edip, ba koymak yolunu
semek zorundadrlar. Hele imdi, sonu kt olan dmann toptan
harekete gemesi, asker toplamas bunu gerektirir.
slam ehline layk ve uygun olan budur ki; 'Az bir topluluk
Allah'n izniyle, ok kalabalk nice birlii yenilgiye uratmtr'
buyruuna uyarak hareket etmektir. Din yolunda savarken, kul
larnn efendisi olan Allah'n yardmna gvenerek, yaradl kt
olan kffarla cenge kmal, sapklnda inat dman zerine
atlmal, ylmadan rkmeden direnmelidir.
Hayat herkese giydirilen emanet bir elbisedir. Bununla akll
kiiler vnmekten ar eyler. Asl olan, iyi anlar brakmaktr. Her
kiinin nefesleri sayl, sonu da bilinmektedir. Yaamaktan sonra
lm gerek olup, cihan yaratan da, 'Hayat ve lm yaratt' buyur
makla buna iarette bulunmutur. Bylece herkesin, lmnn her
an hazr olduunu ve ruhlar alan melein de ensesinde beklediini
bilmesi gerekir.
Eer vaad edilen lm gnm gelip atar ve devletli yldzm
yokluk akamnda kaybolur, talihin amansz klc mr bam
keserse, beni BolayrCia defnedersiniz. zerinize dman gelirse
Allah'a tevekkl edip gayrete gelerek benim cesedimi dmana
aldrmaynz. Sakn ki, din dmanlarndan yz dndrmeyesi
niz. Sonu kt kafirlerin nnden kamayasz. slam sancaklar,
din yolunda savaanlarn gayretiyle durmu ve slam lkeleri bir
dzene konmu iken, Allahu Tealann desteinden mit kesmek,
apak aklszlk eseri olur. Babuunuzun yokluu yenilgiyi ge
rektirmez. Gerek serdarmz, iyilerin efendisi, hayra koanlarn
babuu olan hazrettir. Keremli padiahlarn grnmesine sebep
ve Hazreti Muhammed'in dinini kuvvetlendiren odur. Yce Allah'n
selat ve selam zerinize olsun.
imdi benim vasiyetim ve sizlere syleyeceim son tavsiyeler
bunlardr ki, sonu kt olan bu kalabalk, toptan hazrlandna
gre, onlarla savamann Cenab- Hakk'n emri olduunu kesinlikle
 O rhan Gazi 71

bilesiniz. Saflar boaltp kamann en byk gnahlardan ve utan

lardan olduuna inanm olasz. Dmanlarla tokuta korkaklk
etmek, en byk vebal ve kusurdur. Mslmanln gerei, Allahu
Tealann destei yar olunca, karmza kan tepelenesice topluluun
sonu 'didiklenmi ekin gibi' buyruunda denildii ekilde olmak
gerekir. Saflar dzenlemek, nnze kan belalar gslemek,
benim varlma bal deildir. Doru yollar gsteren Hazret'e
snarak, Peygamberlerin efendisi olan zatn ruhaniyetine bala
narak hasmlarnza kar direnmede sabr ve tahamml idesiz:'56
Bu szlerle anl beylere, alperen gazilere vasiyetler eyledi. Nice
gazalara girip km yal gen bahadrlarn gzleri dolu dolu ol
mutu.
Yllardr beraber at koturduklar, baba gibi bildikleri, lesiye
sevdikleri, zaferden zafere kotuklar yiit ehzadelerinin bir veda
haberi mi idi bu?

HAYAT E MAN ET B R E L B S E D R!
Rumeli'nde fetihler hzla devam ediyordu. ehzade Murad Bey
ve Hac lbeyi son olarak Burgaz' (Lleburgaz) almlard.
anl ehzade btn kuvvetlerinin Burgaz'da toplanmalar emrini
verdi. imdi hedef Edirne idi.
Osmanl padiah ve ehzadelerinin sava taktik ve manevralar
iin tatbikat yerleri zel av sahalar idi. Buralarda srleri evirmek
ve datmak, dman meydanlarda imha hareketine benzerdi.
Sleyman ah Edirne zerine yrmeden evvel zel birlikleri ile
yine av sahasnda idi. Gzel koan bir ata binerek ykseklerde uan
doanlara rnek av ardnda szlyordu. Ancak atnn aya bir
dala taklmakla bu kaza dnyasndan yokluk ukuruna, zenginlik
otandan kuru topraa dt. ahin ruhu meleklerin kanatlar
arasnda sonsuzluk alemine uup gitti.
Yiitlere babu olan ehzadenin beklenmedik vefat zerine
silah arkadalarnn yreklerinden kopan iniltiler aydnlk semalar
karanla evirdi. "inna lillahi ve inna ileyhi raciun'' sesleriyle yola
72 Kay I: Erturu l 'un O c a

dp n3.n vasiyeti zerine Bolayr<ia konann yanna yaptrd

mescidin arsasna defnettiler.
Gaziler yiit babularnn daha birka gn nce, "Hayat ema
net bir elbisedir. . ." diye bahsettikleri nasihatlerini hatrladka gz
yalarn tutamyorlard.
Gnl keder iinde gren gzler alyor
Hatralar belirdike gzleri ya sayor.
Yeryz yand tututu feryadyla onun,
Ah feryad imdi gk kubbeyi ayor.
Yal ba iin ol cihann padiah,
Yast, ayrln acsyla saryor.
ah ve kul herkes bandan atp sar,
Btn askerler imdi karalar balyor.
Cihan padiahnn o gzelim ban,
Hazana dndren kederler solduruyor. 57
Yrekleri yakan bu olayn hemen ardndan dmann saldrya
getii haberi dert stne dert olmutu. Altm dman gemisinden
otuzu Tuzla'da birliklerini indirdi. On be bin asker, Seydi kavana
doru harekete geerken dier otuz gemi ise Gelibolu geidini tut
mak iin yelken amt. Bu gemilerde de on be bin kiilik kuvvet
vard. Gaziler arm durumdaydlar. Anadolu'dan ksa srede
imdat gelmesine imkan ve ihtimal yoktu. Babular Sleyman
Paa'n kabrini dman eline brakamazlard.
Bu itibarla savamay kararlatrdlar. Birbirleriyle helalletikten
sonra Cenab- Hakk'a snp dmana hcum ettiler. Ancak d
man krmakla tkenecek gibi deildi. Birinin yerini onu alyordu.
Trkler neticede aresiz kalarak ekilmeye balad.
Gz yalar ierisinde dura cennet olan babularnn kabrine
doru kouyorlard. Sanki hayattaym gibi onun umaklarda olan
ruhunu vesile ederek yardm diliyorlard.
Bu srada beklenmedik bir olay yaand. Nurdan heykeller mi
sali harekete geen kalabalk bir birlik Trkleri kovalayan dman
 O rhan Gazi 73

zerine kabus gibi kt. Kllarn imek gibi akan gmbrts

Hallar darmadan etti.
Kltan kurtulabilen dman askeri tuzaa dt zannyla yz
geri ederek, gemilerine doru bozgun halinde kamaya baladlar.
O kzgn gnde mitlerinin tkendii noktada Cenab- Hakk'n
bahettii bu zafer iin kr secdelerine kapandlar.
Yakaladklar esirlere: "Bunca asker ve saysz insanla gcnz
kuvvetiniz yerinde iken bozguna uranza ne sebep oldu?" diye
sorduklarnda:
"Size yardma kalabalk bir ordu geldi. Bunlarn hepsi boz atlara
binmilerdi. nlerinde de gsterili bir gen vard. Hep birden ate
saan kllarla savaa giriince meydan bize dar oldu. Gk tepemize
ykld ve direnecek gcmz kalmad. Bu korku ve tela iinde
soluu kamakta bulduk."

Bu gen komutann durumundan sorulduu vakit, her birinin

tarif ettii zelliklerden tek bir kii anlalyordu: Babular S
leyman Paa . . . 58

Gzyalarn silip srr saklamay uygun grdler.

Ulu oluydu Sleyman Paa nam

Onda idi art- serverlik tamam
Hem ecaat hem keramet ehli ol
Hem siyaset hem riyaset ehli ol
Hflb evsafile ol ma'ruf idi
yle kim eltaf ile ma'ruf idi
Daima ederdi ol cehd cihad
Kim lnce din yolunda ede cihat
Nefazilettir gaza bilir idi
Hak yolunda terk-i can klar idi
Nereye kim vard galip oldu ol
ok diyar ehr kal'a ald ol
74 Kay I: E r t urul 'un O c a

Az zamanda nk geti ay ve yl
Doldu Allahu ekber ile ehr il. 59

RUM E L ' N N YE N BA B U G U
Orhan Gazi dmann topyekn saldrs defedildii ve slam
ordusu yenilgi tuzandan kurtulduu iin sevinli idi.
Ancak cesareti, azim ve himmeti, akll siyaseti, adaleti, zhd ve
takva ile sfatlanm ehzadesinin vefat ile de sarslmt.
Yal bedeni, "Evladn lm cierin sklp alnmasdr" atas
zn andrr bir biimde ypranmt. Saltanat deinden perianlk
ve acnn derin felaketine dmt.
Yrei yakan felaketten ancak u manzumeyi syleyerek teselli
bulmaya alt:

Bir dert ki bu, olanlardan gnl hep gama dt

Seller gibi akan yalar avulara dkld
mit dalnda mrm bandan taze bir filiz
te gr, yetiti ama, yine topraa dt.
Yine de her olaydan hisse almasn bilen padiah bu fanilik ge
idinin skntlar, kederler dura olduunu bilmekteydi. Her do
uun arkasndan bir batn, her ycelikte bir kn ve iniin,
her sevincin sonunda bir kederin olduunu dnmekteydi.

Cihan bulur her dem aydnl parlak gnete

Bak gr ki sabahlar hep devam edip gitmez
"Allah dilediini iler ve diledii gibi hkm eyler" emri gerein
ce takdirin gelip attnda, tedbir ve arenin faydas olmayacana
inanarak devlet ilerini brakp yalnzlk kesinde kendi haline
yaamak istedi. Geride kalan gnlerini taat ve ibadetle geirmeyi
arzu ediyordu. Bunun iin olu Murad Gazi'yi lkenin ilerini d
zenlemek ve halkn ihtiyalarn grmek zere artt. Sonra da onu
Rumeli'de eserleri zafer olan askerlerinin babuluuna getirdi.60
Murad Gazi ncelikle yce rtbeli kardeinin nurlarla aydnlan
m kabrini ziyaret edip saysz sadaka ve hediyeler datt. Onun
 O rhan Gazi 75

aziz ruhunu vesile ederek dua ve niyazda bulunduktan sonra cihat

yoluna koyuldu.
Bentuz, orlu, Dimetoka, Burgaz ve Kean'n fethinden sonra
aknc kollar hep birden deryalar misali Edirne zerine aktlar.
Edirne tekfuru Andirine kalabalk bir ordu ile Sazldere mevkiinde
Osmanllar karlad. Ancak fetih ve zafer meltemleri Trkler
den yana esmeye balaynca ka yolunu tuttu ve binbir glkle
ehre girdi. Ac akbeti tahmin ettiinden bir gece ne kadar mal
ve kymetli eyas varsa oluk ocuu ile gemiye doldurup Eneze
kat. Bu hale vakf olan kale halk o sabah aman dileyerek ehrin
anahtarlarn getirip anl ehzadeye teslim ettiler. 61
Edirne'ye ok gemeden sosyal, kltrel ve dini eserlerle Trk
slam damgas vuruldu. Buras Osmanl padiahlarnn tahtgah
oldu, slam dnyasnn en byk beldelerinden biri haline geldi.
Merhum Arif Nihat Asya "Edirne" iirinde Osmanl eserlerini
ve ehre vurulan Osmanl mhrn yle dile getiriyor:

"Selimiye" derler, "Edirne" derler;

Tatl bir gariplik duygusu gelir.
Kemerler, emeler, minarelerle
Bir eski eserler kamusu gelir.
Minarelerden en tatl ezanlar,
Dallardan gvercin hu-hu'su gelir.
Ayekadna gl ve Yldrma
erefeli'nin kumrusu gelir.
u Selimiye'dir, u Muradiye . . .
inilerden smbl kokusu gelir.
Karsna ya iki sedef ekmece,
Ya iki mcevher kutusu gelir.
Vezirlerin iki tulusu gider,
Arkasndan, yedi tulusu gelir.
urda abdest alr Hdavendigar;
Yerden suyu, gkten havlusu gelir.
76 Kay I: E r t ugrul 'un O c a

Talar kararm bir yol ucunda

erefeli'nin kapusu gelir.
u yana dnersen Eskicami'nin
Kesilmi, biilmi avlusu gelir.
Atnca adm daha ileri
Bir serin kubbenin kuytusu gelir;
Dnyann en gzel minareleri
Ve kubbelerin en ulusu gelir.
Trk'n Trakya'1a tapusu gelir.
Mihrabnda bir teravih klmaya,
Denizler ardndan yolcusu gelir.
Bilsen ki barnda kanar bir yara,
Yarasn sarmak arzusu gelir.
Mahya olmak iin Sultan Selim'e,
Gklerden, yldzlar ordusu gelir.
Kubbeler meneke, erefeler gl . . .
Mermerinden idem kokusu gelir.

O G U L ! B Z YO LU N S O N U NA G E L D K
Olu Murad Bey'in Rumeli'de aknc beylerinin bana geerek
duruma hakim olmas ve 1 36 1 'de Edirne'yi fethi Orhan Gazi'yi
ruhen rahatlatt.
Nice yllarn verdii sknt ve zntnn basksyla bunalan
bedeni ise gnden gne kuvvetten dyordu. Son demlerinin
yaklatn hissediyordu. Gznn nuru, saltanatnn direi Mu
rad'ni bir kez daha huzuruna ard.
Murad Han, din yolunda dvenlerin sultan, sevgili babasn
ziyaret iin acele Bursa'ya dnd. Gn grm, mr srm ba
basnn, tatl gllerle parldayan gzel yzne muhabbetle bakt.
Hasretle kucaklatlar. Sonra Orhan Gazi Osmanl soyunun
trelerinden olan vasiyetlerini bir bir hatrlatt. yi huylu ehzadeyi
adalet, doruluk, iyilik ve drstlk yoluna ynelterek u gzel
szleri syledi:
 O rhan Gazi 77

"Ey balarmn tatl meyvesi olan oul! Saltanatna marur olma.

Unutma ki dnya, Hazret-i Sleyman'a kalmamtr. Unutma ki,
dnya saltanat geicidir. Lakin byk bir frsattr. Allah yolunda
hizmet ve Peygamberimizin Aleyhisselam efaatine mazhariyet iin
bu frsat iyi deerlendir! Dnyaya ahiret lsyle bakarsan; ebedi
saadeti feda etmeye demediini greceksin.
Oul! Gzn daima dini yceltmede olsun. Resulullah'n yolunu
yolda edin. Rehberini Din-i slamiyet'i iyi bilenler ve uygulayanlar
dan se. Gcn kuvvetini cihat yolunda harca. Adn Gazi Murad
olarak yazdr. Dinin destei olan sancam dalgalandr.
Kur'an- Kerimin hkmnden ayrlma! Adaletle hkmet!
Gazileri gzet! Dine hizmet edenlere hizmeti eref say! Fakirleri
doyur! Zalimleri cezalandrmakta tereddt gsterme! Adaletin
en kts ge tecelli edenidir. Sonunda hkm isabetli bile olsa,
geciken adalet zulmdr!
Oul, biz yolun sonuna geldik. Sen daha bandasn. Cenab-
Mevla saltanatn mbarek klsn:'62

O RHAN GAZ ' N N AH S YET

128 1 ylnda doan Orhan Gazi'nin babas Osman Gazi, annesi
Bala Hatun<lur. 1 326<la saltanata gemi, 3 7 yl saltanat srmtr.
Bursa'da Tophane semtinde babasnn trbesinin yannda kendisi
iin yaptrd trbede medfundur. Sleyman, Murad, brahim,
Halil ve Kasm adlarnda be olu olmutur. Bunlardan Kasm ve
Sleyman babalarnn salnda vefat etmitir.
Orhan Gazi uzuna yakn orta boylu, yakkl, mavi gzl, kumral
sakall, gler yzl, geni gsl idi. lerlemi yana ramen gayet
din bir vcuda sahipti. Gazap ve hiddet eseri gstermez, kimsenin
kalbini krmamaya alrd. Hakinas idi. Dost dman herkesin
muhabbetini celbetmiti. Tekilat, uyank, azim ve gayret sahibi,
siyasi hadiselerden istifade etmesini bilen, iini ihtiyatla yapan, uzak
grl bir devlet adam idi. 63
Hayatnn sonuna kadar bir an bile devlet ilerinden geri kalma
m, mrn gaza ve cihat iin at srtnda geirmitir. Otuz yedi yllk
78 Kay I: Erturul 'un Oca

hkmdarl srasnda babasndan devrald beylii alt katna

karm ve ona bir devlet zellii kazandrmtr. znik, Gemlik,
Armutlu, zmit, Kirmast, Karacabey, Mihal gibi Gney Marma
ra'daki son Bizans kaleleri, Karesioullarndan Balkesir, Manyas ve
Kapda gibi ehirler, Ankara ve evresi, Rumeli'de imbi Kalesi,
Gelibolu yarmadasnn tamam ve Dou Trakya'nn byk ksm
devlete katlmtr. Fetih hareketinin yan sra askeri ve sivil alanda
yapt tekilat onun devlet adaml vasfn ortaya koymaktadr.
Orhan Gazi hayrat ve hasenata ok dkn idi. Fethettii ehirleri
dini, ilmi ve sosyal eserlerle ssledi. znik'i alnca byk manastr
medreseye evirterek ilk Osmanl medresesini kurdu. Ayrca znik'te
bir imaret, Bursa'da cami, imaret, tabhane, yol, kpr ve hamamlar
yaptrd. Hanm Nilfer Hatun da znik'te bir imaret, Nilfer ay
zerinde kpr ve eme gibi pek ok hayrat ina ettirmitir. 64
te Orhan Gazi hakknda sylenenler:
"Gayet nazik ve bilhassa gazilere, sanatkarlara ve fakirlere kar
cmertti. O derece ki hi kimseden sadaka esirgemezdi. Dindar,
adalete tutkun, mcahitlere hrmetkard. Bunlara evler yaptrr, r
zklarn temin ederdi. . . Bursa'da bir mektep yaptrd. Btn genler
burada yetiirdi. Alimlere rabet ederdi. Fikri gayet ince idi. Harp
ilerinde yeniliklere akt ve kendisi de keif sahibiydi. Hristiyan
lara kendini sevdirmek iin daima cmert ve nazik davranr ve
maksadna da nail olurdu:' (Halkondil) .
"Orhan Gazi babas gibi bir kahraman idi. Kanaatkar, son derece
hesapl, tedbirli ve mtefekkirdi:' (Iorga)
"Orhan Gazi zeki, ecaat ve hsn tedbir ile tannmt. Bu vasfta
bir adamn, Rum mparatorluu'nun dt buhrandan istifade de
muvaffak olaca tabii idi. znik'in fethinde halka gsterdii mua
mele onlar ok memnun etti. Kimse g etmeyi dnmedii gibi
huzur iinde yaadlar. Bu gzel davran sonraki pek ok ftuhatn
ve muvaffakiyetin balca sebebi oldu:' (De la Croix)
"Osmanllar, Bizansllar ve Balkan yarmadasndaki dier un
surlarla mukayese ettiimiz zaman bunlardan ok stn olduklarn,
 O rhan Gazi 79

taze ruhlu, heyecanl, tefessh etmemi insanlar olduklarn kabul

etmek gerekir:' ( Gibbons)
"Onun zamannda iyi adamlardan yoksulluk, acizlik ve zaruret
tamamen kalkt. yle ki kendilerine vacip olan zekat ve sadakay
verecek, iyilik yapacak kimseyi bulamyorlard." (Nianc Mehmed
Paa)
"Sava gnnde sanki Sam ve Neriman'd. Okundan kaza, k
lcndan lm ders alrd. Mmine rahmet, kafre zahmetti. Mu
harebedeki hreti Bursa'dan Srbistan'a ve Macaristan'a erimiti."
(krullah)
 NC BLM
MU RAD- 1 H DAVE N D GAR
Ya ilahi!
ki cihan peygamberi Habib,i Ekrem'in y z suyu
h rmetine; Ayrlk gecesinde alayan gzler; Senin
aknla s r nen y zler; Dert ehlinin hazin gn lleri
h rmetine Evvel beni gazi kldn, ahir ehadet nasip et!
 F ET H L E R VE S I RP S I N D I G I
Allahaan vade erben Orhan
Oldu cennet bana revan
Tutuban otuz dokuz yl tile taht
Cennet bahelerine iletti raht
Ald onun yerini Gdzi Murad
Kim cihat ve gaza idi ona murad. 65
Murad Han ahlk tahtna oturunca ilk ii halkn ve askerin
ihtiyalarn grmek oldu. Bu srada Orhan Gazi'nin vefatn fr
sat bilen Karamanolu ile kk Ermenistan evresinde yaayan
beyler, Osmanl topraklarn yamalamak zere harekete gemi
lerdi. Ankarada ise ahiler Osmanl idarecilerini kovarak ehrin
hakimiyetini ellerine almlard.
Murad Han ncelikle Ankara zerine yrd. Kar .koyamaya
caklarn anlayan ahiler zr dileyip ehri teslim ettiler.66 Buradan
Bursaya dnen Murad Han ilk defa beylerbeyilik rtbesi verilen
Lala ahin Paay da yanna alarak Rumeli'ye geti.
Padiahlk sancaklarn Rumeli topraklarna diken Gazi Sultan,
Evrenos Bey'i gneyde Gmlcine ile ona bal yerlerin, Lala ahin
Paay da Filibe ve Zara ile kuzeydeki illerin zapt iin grevlen
dirdi.
Bu buyrukla harekete geen gaziler adm adm kaleleri aarak,
ky ve kasabalar slam topraklarna katarak ilerlediler. Evrenos Bey,
1 362'de Gmlcine ile Vardar' zapt etti. Bu iki ehirde nice gzel
binalar, gsterili hayrlar yaptrarak gelip gidenler iin imaret ve
misafirhaneler kurdu.
Lala ahin Paa ise gazileriyle ahinler gibi szlmeye balamt.
lk uuta en gzel ehir ve en bakml beldelerden Zaray fethetti.
evredeki kasaba ve kaleleri de ele geiren Lala ahin, bunlarn
 Murad- Hdav endigclr 83

korunmas iin gereken tedbirleri de ald. Bylece i bilir bir serdar

olduunu bir kez daha gstermi oldu.
Rumelfe ileri dzene koyan ve yeni fetihlerle byk sevin
duyan Gazi Hnkar Bursa'ya dnerken Lala ahin Paa Filibe ze
rine yrmt. Filibe tekfuru muzaffer Trk birliklerine kar
duramayacan anlaynca aman dileyerek teslim oldu. oluunu
ocuunu alp Srp diyarna gitti. Lala ahin Paa Filibe'nin imar
iin ykl miktarda para sarf etti. ehrin ortasndan geen Meri
Nehri stne iki arabann yan yana geiine elverecek ekilde byk
ve gzel bir kpr yaptrd.67
te yandan Filibe tekfuru Srp kralnn katna vararak Lala
ahin'den ikayette bulundu. Tedbir alnmazsa yaknda tehlikenin
onlar bulacan syledi. Srp despot da ayn dnceye kaplarak
ehl-i slam' vakit geirmeden Rumeli diyarndan skp atmay
kararlatrd. Bosna, Engns ve Eflak krallaryla antlamalar yapt.
Neticede ksa bir srede kalabalk bir ordu tekil ederek Edirne'ye
doru yola kt ( 1 364)'.
Lala ahin Paa dmanlarnn harekete getiini haber alr
almaz aceleyle lkeler aan padiaha haber gndererek durumu
bildirdi.
Bu srada Srp askerleri kabaran bir deniz gibi yaylarak, hcum
dalgalarn kprterek Edirne'ye iki gnlk yolda Meri kysna
kadar yaklam bulunuyorlard. Mslmanlara kar giritikleri
saldrlar, yaptklar zulmler Lala ahin Paa'ya annda ulayordu'.
Yaplan tahkiklerden gelen ordunun Trklerin en az be on kat
olduunu gsteriyordu. Herkes akna dnmt. Murad Han'n
u ksa srede ordusunu toplayp yetimesi im.kanszd.
Lala ahin Paa bu saysz kalabala kar durmak zor olsa da
kamak da hem gnahlarn by hem utan kayna olduun
dan mdahaleye karar verdi. 68 Cenab- Hakk'n yce katna dua ve
niyazlarda bulunarak, gnl krk, boynu bkk dmann yenilgisi
iin dua etti. Beyleriyle meveretle bulundu. Dmann bo ann
kollayp baskn harbi yaplmasna karar verdiler.
84 Kay I: E r t urul 'un O c a

Bazan kilit salam vurulmam olur

Bazan da kap ak braklm bulunur.
Saysz kalabalk tekil eden mttefikler glerinin okluuna
gvenerek, slam yolunda savaanlarn ise azlna bakarak kendi
lerini kesinlikle galip gelmi sayyorlard. Bu itibarla imdiden zevk
alemleri yapmakta, geceleri ikiden sarho, gndzleri de onun
mahmurluu ile ho olmaktaydlar.
Tam Edirne yaknlarna geldikleri bir gecenin ilerleyen saatle
rinde, kimi uykuda ve kimi arap iip kebap yemek havasnda iken
ortalk tekbir ve tehlil avazeleri ile doldu. Davul ve boru sesleri ile
birlikte dmanlarn yreklerine dehet salan, Lala ahin Paa ve
gazileri idi. Drt bir yandan dman zerine saldran Trkler gece
karanlndan da istifade ile ksa srede dman darmadan ettiler.
Kltan kurtulabilenler Meri Irma'na dklerek bouluyordu.
Tan yeri arrken 60 ila 100 bin kii olduu ifade edilen d
manlardan eser kalmam, pek az miktarda kl art kendilerini
memleketlerine atabilmilerdi. Kral Layo lmden kurtuluu daima
zerinde tad Meryem tasvirine hamlederek dnte stiryada
onun adna bir kilise yaptrd. 69
Bu muharebe kaynaklara Srpsnd adyla geti ve cereyan
ettii yer asrlarca ayn adla anla geldi. Bu byk tehlike Lala ahin
Paann kahramanl ve cretiyle savulduu srada Murad Han da
Biga ve evresini zapt etmi bulunuyordu. Srpsnd zaferi ken
disine yolda mjdelenince sevincine sevin katlm oldu. Cenab-
Hakk'a krler ettikten sonra Bursaya dnd.70

YE N E R L E R
Konyal Fakih Mevlana Kara Rstem bir gn Kazasker andarl
Hayreddin Paann yanna geldi: "Efendi! Bunca sultanlk maln
niin zayi edersiniz?" diye sylendi. Kazasker: "Ne mal zayi et
tim?" diye sordu, Kara Rstem: " bu gaziler ki, gazadan karrlar.
Cenab- Hakk'n emriyle bete biri hnkarndr:' Hayreddin Paa
bu durumu Sultan Murad- Hdavendigar'a bildirdi. Gazi Hnkar:
"Eer Cenab- Hakk'n emri ise imdiden sonra aln" diyerek ferman
 Murad- Hdavendigdr 85

etti. Bundan sonra Gazi Evrenos Bey ve Lala ahin'e, aknlarda elde
edilen esirlerden bete birini padiah adna almalar emredildi.
ocuklar semek zere de aknc kadlar tayin edildi. Bu yolla
toplanan pek ok ocuk Murad Han'n huzuruna getirildi. andarl
Hayreddin Paa: "Bunlar Trk'e verelim. Hem Mslman olsunlar,
hem Trke rensinler, yenieri (yeni asker) olsunlar" dedi.
Alimler de, " Cenab- Hakk yzlerini ak ve parlak, bazularn
sa lam, kllarn keskin ve oklarn tiz elesin. Kendilerini daima
muzaffer klsn, din-i celil-i slam'n hadimi elesin" diyerek dua
ettiler.71
te bu olayla balad yenierilerin serveni. . .
Sonras gerekten mthi oldu. Ocak tekilat ksa srede m
kemmel bir ekilde sistemletirildi.
Devirme kanunu karld. Devirme memurlar tayin olduklar
mntkalarda her bir kadl gezerek krk hanede bir olan hesab
zere yenieri namzedi genleri seerlerdi.
ocuklarn yedi on yalar arasnda olmasna allrd.
Anas babas lm ocuk alnmazd; terbiyesi noksan olaca-
ndan . . .
Ky srtmacnn olu seilmezdi; a gzl ve ahlaksz olabilirdi.
Tek olu olann ocuu alnmazd; mark olacandan . . .
Kel, fodul ve kse olanlar devirilmezdi; dier ocuklarn alay
ve elencelerine konu olabileceklerinden . . .
Sanat sahibi olanlar alnmazd; ulufe zahmet ekmez endie-
siyle . . .
Trke bilen alnmazd; alm ve sz dinlemez dncesiyle.
ok uzun olanlar seilmezdi; fitne karabilirler endiesiyle . . .
Asil soylu, shhatli, grbz ve mtenasip vcutlu ocuklar dev-
irilirlerdi.
Alnan ocuun ky, kazas, sanca, baba ve anas ile sipahisine
isimleri, doum tarihi, ocuun ekali en ince ayrntsna kadar
deftere kaydedilirdi.72
86 Kay I: Erturul 'un O c a

Ekal defteri denilen bu defterler iki nsha olarak tanzim edi

lir; biri devirme memurunda durur, dieri ocuklar sevk eden
srcye verilirdi.
Devirilen ocuklar sr denilen yzer, yz-ellier kiilik grup
lar halinde srclerle muhafzlarn nezaretleri altnda hkmet
merkezine sevk olunurlard.
Devlet merkezine geldiklerinde derhal snnet edilirler, iki
gn istirahattan sonra sa ellerine ehadet parmaklarn kaldrarak
kelime-i ehadet getirirler ve Mslman olurlard.
Yenieri aasnn teftiinden geen ocuklarn yakkl olanlar
saray ve en grbzleri bostanc oca iin ayrlr, dierleri Anadolu
ve Rumeli'deki ailelerin yanna geici bir sre iin biraklrlard. Ka
nuna gre Rumeli'den devirilenler Anadolu aasna; Anadolu'dan
toplananlar ise Rumeli aasna verilerek o mntka kylleri arasnda
taksim edilirdi.
Her sene Anadolu ve Rumeli aalar tarafndan gnderilen
kethdalar, ailelerin yanndaki ocuklar yoklamaya tabi tutarlar,
durumlar hakknda bilgi sahibi olurlard.
Bu uygulama ile devirme olanlar bir taraftan ziraatle uraarak
retimde katkda bulunur, bir ya.dan da Trkeyi, Trk-slam adet
ve geleneklerini renirlerdi.
-be yl sonra yenieri aasnn arz ve Divan- Hmayun'da
alnan kararla merkeze getirilirlerdi.
Ekal defterine baklarak tekrar kontrolden geen devirme
olanlar Acemi Oca'na kaydedilirdi.
Acemi Oca klasnda yedi sekiz sene eitim ve talim gren;
ayrca cami, mescit, medrese, kpr, hastahane inaatlarnda ve
gemilerde alan neferler ilimce yetiirler, vcuta geliirlerdi.
Zaman geldiinde ise kma veya kapuya kma denilen usulle
yenieri ocana kabul edilirlerdi.73
Yenierilerin belli bal en mhim nizamlar unlard:
Kumandan ve zabitleri birlikten yetime bile olsa artsz itaat
 Murad- Hudavendigdr 87

Cmlesinin bir vcut gibi mttefik, kla ve karargahlaryla ayn

yerde bulunmak
Debdebe ve tantana gibi askerlik ve mertlie yakmayan ey
lerden saknmak
slamiyet'in emirlerini eksiksiz yerine getirip nehiylerinden
saknmak
Haklarnda verilecek katil ve idam cezalarnn muayyen mad
delere hasredilmesi
Ocaktaki rtbe ve terflerinin kdem srasyla yaplmas
Yenierilerin kendi zabitlerinden bakas tarafndan tekdir ve
cezalandrlamamas
Malullerin (yal ve sakat olanlar) tekat edilmesi
Sakal brakmamalar
Evlenmemeleri
Klalarndan ayrlmamalar
Talim ve terbiye ile vakit geirmeleri74
zellikle kla hayatnda yenierilerin askeri talim ve terbiyesine
ok dikkat edilirdi. lk dnemlerde askeri talimler daha ok iyi kl
kullanmaya ve hedefini bulan oklar atmaya ynelikti. Pene ve pazu
kuvvetinin en yksek seviyeye kmas ncelikli hedefti.
Kl talimleri keeden yaplm mankenlere kl almakla olur
du. Yenieri dilaverlerinin kolu hi durmadan biteviye bu man
kenlere inerdi. Gzle takip edilemeyen mthi darbeler birbirini
takip ederdi.
Dier taraftan kemanke cengaverleri ok talimlerinde bulunur
lard. Oku tutan parmaklar otomatik silahlar gibi yay germekte ve
hi durmadan yz, drt yz ok atabilmekte idiler. Yal mermerle
ri tokatlamak, srat koular yapmak, mania, engel ama talimleri ve
bilhassa gre sporu yenierilerin dier g ve kuvvet talimleri idi. 75
Daha sonra bu talimlere tfenk eklendi. Tfenkle keskin nian
clar yetitirildi.
88 Kay I: Ertugrul 'un O c a

Sarayda Enderun mektebine alnan ocuklar mkemmel bir

eitim ve talim bekliyordu. Sarayda eitim, okuma ve yazmann
yan sra grg kurallarn renme ve slami ilimleri tahsille de
vam ediyordu. st snfa geen genler edebi Trkenin yannda
Arapa, Farsa ve Srpay reniyorlard. Ayrca her trl zorlua
tahamml edebilmek zere mkemmel bir talimden geiriliyorlard.
Dv hnerlerini reniyorlar, eitli hareketlerle vcutlarn sa
lamlatryorlar ve sava sanatnn temel bilgilerini ediniyorlard.76
Artk onlar padiaha itaatten, slam'a kuvvet vermekten baka
bir ey dnmezlerdi. Ala, susuzlua, yorgunlua ve her trl
ileye tahamml sahibiydiler. Dnyada, piyade birliklerinin ve
dzenli ordularn ilk rnei idiler.
Bir devirme olup yenieri ocandan yetimi dahi Trk mimar
Koca Sinan, manevi evlad Mustafa Sai elebi'ye yazdrd hal
tercmesinde yenieri oluundan byk bir haz ve gurur duyarak
yle bahsetmektedir:
Eritik hizmeti Osmaniyana
Hususa Hsrev-i sahib-krana
Olup yenieri ektim cefay
Piyade eyledim nice gazay
Padiahn kadimi akeriyiz
Kal'a hfz etmenin dahi eriyiz
Eskiden kuluyuz, yenieriyiz
Yanan od'a girer semenderiyiz. 77
Bilindii gibi od atetir, semender de pulad (elik) vcudunu
ate yakmayan efsanevi mahluktur.
Mehur tarihi brahim Peevi de 1598 senesinde Macaristan'daki
askeri bir harekattan yle bir kesit sunmaktadr:
"Bir gn olmad ki yamur yamaya ve seller olup sular tamaya.
Ordugahta balk bir mertebeye vard ki, bir adrdan bir adra va
rlmadan kald. adrlarn her ipine adam boyunda kazklar akld.
Rzgarlarn iddetinden yine adrlar durmaz yklrd. Souklar
 Murad- Hdavendiglr 89

da o kadar iddetli ki, askerde el ayak tutmaz. Musibetler birbirini

takip eder. gnlk yol bu seferde bin mkilat ile on iki gnde
alnd. Bataklkta souktan, alktan ve hastalktan ektiklerimiz
tahkir ve tabir olunmaz:'78
Balarna brk denilen beyaz keeden bir k1ah giyerdi yenie
riler. Bunun arkasnda ise yatrma denilen ve omuza kadar inen bir
para yer alrd. Bu ksm yamur, kar ve souktan enseyi korurdu.
Elbiseleri topuklarna kadar inen uzun bir giyecekti. Ayakkablar
ehirde kesiz yemeni, seferde yandan kopal bir izmeydi.
Bayraklarna ocan snni mezhebe mensup olduunun bir
iareti olarak mam- Azam bayra denilirdi. Beyaz ipekten olup
altn srma ile bir tarafna "nna fetahna leke fethan mbina': di
er tarafna da "Ve yensurakallah nasran aziza" ayet-i kerimeleri
ilenmiti.
Yenieriler harp sahasna girdikleri zaman, yani dman top
rana ayak bastklarndan itibaren, her ikindi namazndan sonra
sefer duas yaparlard.
Yenieri kethdas adrndan kp bir iskemle zerine oturur,
yenieri aasnn i aalar ve adamlar, ocak aalarnn maiyetleri
ayak zerinde bir daire tekil ederek dururlard. Her odann neferleri
de adrlar nnde dizilirlerdi.
Ocak yazcs kethda beyin yanna gelerek dua eder, orada
kiler hep bir azdan "Allah Allah" sadalaryla, yarm saat dalar
inletirlerdi. Padiaha, vezirlere, aalara ve btn askerlere nusret
temenni olunur ve en sonunda "Hu" denilerek dua biter, herkes
yerlerine dalrd.79
Harbe balayacaklar zaman ise binlerce yenierinin azndan
gk grlts gibi kan Glbang- Muhammedi dosta ferahlk ve
gven verirken dmann yreinin yan eritirdi.
Allah Allah illallah
Ba uryan, sine pryan, kl al kan
Bu meydanda nice balar kesilir hi olmaz soran.
Eyvallah! Eyvallah!
90 Kay I: Erturul 'un O c a

Kahrmz klcmz dmana ziyan.

Kulluumuz padiaha ayan
ler, yediler, krklar!
Glbang- Muhammedi, nur- Nebi, kerem-i Ali
Pirimiz, sultanmz Hac Bekta- Veli
Demine devranna hu diyelim huuuuuu!..
Kolay deil, tam yz altm yl. ktaya meydan okudu bu
szler. Cihat alanlar nce bu szlerle yankland, sarsld. Dmann
yreine ate yakld.
Padiah harp meydannda ise etrafnda dokuz saf, padiahn
yerine serdar- ekrem grev yapyorsa saf halinde dizilirdi yeni
eriler. Birinci saf ok veya tfeklerini atnca, ikinci saf ayaa kalka
rak oklarn boaltr, sonra srayla , drt, be, alt giderdi. Saflar
dalga dalga kabarrd. Hcuma kalktklarnda ise "Hu" ekerek
ileri atlrlard.
ayet dman kuvvetleri padiah otana doru yaklarsa, saf
lar hilal gibi alr, alr ve sonra kapanrd. Artk o kskatan sa
kabilecek bir g dnyada bulunmazd.
Yenieri ktalarnn itirak ettii ilk byk meydan muharebesi
Murad- Hdavendigar'n Birinci Kosova Savallir ( 1 389). Trkler
yz bin kiilik mttefk ordusunun karsna krk bin kii kmt.
Yenieri birlikleri on bin kii kadard. Sava yenieri kuvvetlerinin
dman ordusunun merkezini tekil eden ve Srp Kral Lazar'n
kumandasnda bulunan dman ktalarn bir ember ierisine alp
imha etmesiyle neticelendi. 80
Kosova Sava'ndan yedi yl sonra bu kez Macar Kral
Sigismund'un kumandas altnsa yeni bir Hal ordusu toplanm
t. Macarlarn yan sra Franszlar, ngilizler, skolar, Almanlar,
Polonya, Bohemya, Avusturya ve talyanlar, hepsi gmgk zrhlara
brnm yz otuz bin valye...
Byk bir gurur ve azametle ilerliyorlar ve "Gk kse mzrak
larmzla tutarz!" diyerek haykryorlard.
 Murad- Hdavendigltr 91

Vidin ve Rahova'da tarihin en mehur katliamlarndan birini

gerekletirerek ilerlediler. htiyar, kadn, oluk ocuk demeden on
bin kadar Trk' akl almaz ikencelerle ldrerek Nibolu nlerine
ulatlar (8 Eyll 1 396). Kale nlerinde zafer sarholuuyla yaklak
on alt gn oyalandlar.
Onlar Yldrm Bayezid'in korkudan Anadolu'yu da terk ederek
kaacan dnyorlard. i bu sebeple gayet ardan almlard.
Ancak 24 Eyll gn Osmanl ordusunu anszn karlarnda g
rnce byk ok yaadlar.
Buna ramen Osmanl ordusunu mahvetmek ve Yldrm' ya
kalamak erefine eriebilmek iin Macar ve Fransz komutanla
r birbirleriyle iddetli tartmalar yaptlar. Neticede bu eref ( ! )
Franszlara kald.
Zrhl Fransz valyeleri Osmanl ordusunun ierisine yldrm
gibi daldklarnda nce zafer naralar ile ilerlediler. Zaferi elde et
tiklerini sandklar anda yenieriler tarafndan kuatldklarnn da
farkna varmlard. imdi yenieriler amansz palalarn indirirken
"Rahova-Vidin! . . Rahova-Vidin!" diye haykryorlard. Bylece
masum Mslmanlar katletmenin ne demek olduunu da onlara
hatrlatyorlard. Yenieriler bylece yarm saat ierisinde Avrupa'nn
bu gururlu valyeler topluluunu ate gren ya gibi eritiverdiler.
Korkusuz Jan ve birka arkada esir edilirken Macar kral kendini
Tuna Nehri'ne atarak kurtulabildi. 8 1
Nibolu Sava ile artk btn Avrupa milletleri, Osmanl
Devleti'nin ksa srede demir bir balyoz gibi yetitirdii bu e
kirdek ordusunun gcn grm ve acsn tatm bulunuyordu.
Varna, il. Kosova, stanbul'un fethi, Otlukbeli, aldran, Mer
cidabk, Ridaniye, Belgrad, Moha ve daha nice zaferlerde yenieri
klc pek anl bir ekilde parlad, gzleri kamatrd.
Bylece yzlerce savaa girip kt Osmanl hkmdarlar. Onlar
korumakla grevli yenieriler en kk bir ihmal gstermediler.
Bir tek Yldrm Bayezid Han esir dt, Ankara Sava'nda Timur
Han'a . . .
92 Kay I: Erturul 'un O c a

Onda da yenierilerin bir suu olmad. Anadolu askeri beylerinin

yanna geip Yldrm'a ihanet ederken, ehzadeler savan kaybe
dildiini anlayp ekilirken, yenieriler akama kadar vurutular.
Timur'un seksen bine ulaan ezici kuvveti saatlerce arpma
sna ramen sekiz on bin kiilik bu efsanevi birlii datamyordu.
Bir yenierinin ifadesiyle akbetin sebebi:
"Biz, Padiahm sakn aramzdan kma dedik. Ancak cesur ve
gayyU.r hanmza dinletemedik. Bizim aramzdan kt. Bir zaman
sonra grdk ki Timur'un askeri hnkarmz ele geirmi. Timur'a
gtrdler. Biz de teslim olduk. Eer Yldrm Han szmz dinle
yip aramzdan kmasayd, gece karanlnda biz onu alp giderdik.
Timur'un askeri ise bizi asla bulamazd . . :s
Yenieriler her zaman askerdiler. Savalardan sonra memle
ketlerine dnmezlerdi. Bir ksm merkezde padiahn saraynda
grev yaparken, dierleri Divan- Hmayun muhafzl, ehir ve
kasabalarn inzibat ve serhat kalelerinde muhafzlk grevlerinde
bulunurlard.
Onlar Osmanl'nn yaya yryen neferleri idiler. Bir lkenin
zerine yrye getiklerinde zelele olurcasna korku salarlard.
Batda Belgrat'a, Budin'e, Temevar'a, Uyvar'a, Viyana'ya; douda
Badad'a, Revan'a, Tebrize, Karaba'a; kuzeyde Bender'e, Hotin'e,
Polonya ovalarna; sonra Sina llerine, Rusya bozkrlarna, an'a,
Halep'e, Kahire'ye yrdler. Bazen be ay, bazen buuk yl sren bu
yryler Trk tarihine altn haleler gibi aslan zaferler kazandrd.
Ta ki ocak disiplini bozuluncaya kadar. : .
Yahya Kemal Beyatl "stanbul'u fetheden yenieriye" asrlar
tesinden yle sesleniyordu:

Vur pence-i Ali'deki emir akna,

Glbangi asmeln tutan pir akna.
Ey leker-i mfettih'l-ebvab vur bugn,
Feth- mbini zamin o tebir akna.
 Murad- Hdavendigdr 93

Vur deyr-i kfrn stne rekz-i hilal in,

Gelmi bu ehsvar- cihangir akna.
Dsn elengi Rum'un eilsn ser- Firenk,
Vur Trk' gnderen yed-i takdir akna.
Son savletinle vur ki alsn bu surlar,
Fecr-i hcum iindeki Tekbir akna.

DGN
Germiyan Beyi Sleyman ah olu Yakub Bey'i huzuruna ard.
Kendisine eitli konularda nasihat ettikten sonra:
"Oul! Bu Osmanoullar dini gl klmada, slam'n hizme
tinde ok ileri gittiler. Grne gre sonu hayrl olan saltanatlar
da uzun sre devam edecektir. Onlara gvenmek ve ballk iyi so
nular salar. Can bedende iken, mrden geri kalan ksa gnlerde
bu soylu aile ile hsmlk kurmak, dostluk ve muhabbet dileklerimi
yerine getirmek balca emelimdir:'
Sleyman ah'n gnlerdir tasarlad bu yerinde tasavvurunu
son yolculuuna kmadan aklamak istemiti. Belli yllardr fa
aliyetlerini yakndan takip ettii, mrlerini cihat etmekle geiren
bu gazi beylerle yaknlk ve akrabalk kurarak ereflenmek istemiti.
Belki de Anadolu Trk beyliini kurma yolunda dier beylere
.nclk etmek istiyordu. Zira on para halindeki Anadolu bu anl
ve uurlu alimlerin duasn kazanm, Osmanoullar'nn idare
sinde tek bir birlik halinde olursa o zaman Avrupa'daki ilerlemeyi
grmek gerekirdi.
Sleyman ah sabrszd. Derhal devrin ileri gelen alimlerinden
shak Fakih bakanlnda kalabalk bir eli heyetini Murad
Hdavendigar'n katna gnderdi.
Namesinde Osmanllarn dine hizmetlerini vyor, devamn
diliyor, akrabalk kurma isteklerini belirtiyordu. Bu maksatla kz
Devlet Hatun'u ehzade Yldrm Bayezid'e vermeyi teklif ediyor;
eyiz olarak da Ktahya, Simav, Erigz ve Tavanl kalelerinin
verileceini belirtiyordu.
94 Kay I: E r t urul 'un O c a

Murad Han bu gzel dilein kabul edildiini bildiren bir nameyi

elilik heyetine teslim ederken her birini kymetli hediyelerle se
vindirip uurlad.
Gazi Hnkar, bundan sonra bir taraftan dn hazrlklarn
balatrken dier taraftan etrafn beylerine okuyucular gnderdi.
Karamanolu, Hamidolu, Menteeolu, Saruhanolu, Aydn ve
Tekeolu, Candarolu ve Msr sultan baharda yaplacak dne
davet edildiler. Yce padiah kendi silah arkadalarn da bu mutlu
gnnde yannda grmek istemiti. Bu itibarla sancak beylerine de
haberciler giderek dne katlmalar istendi.83
Dnyann canland, bitkilerin parldad, ieklerin binbir
eit kokular yayd 138 1 yl bahar gnleri. . . Bursa'da geni ve ferah
bir alanda eitli yiyeceklerle dolu siniler, sofralar kuruldu. Devlet
erkan, padiahn yaknlar rtbe ve grevlerine gre kendilerine
ayrlan yerlere oturmulard.
evredeki hkmdarlardan, beylerden eitli armaanlarla gelen
eliler bunlar Gazi Hnkar'a sunuyorlar ve mecliste kendilerine
ayrlm yerlere geip nimetlere gark oluyorlard.
Msr hkmdarnn elisi, sultannn sevgilerini bildirdii
mektubunu sunduktan sonra maiyetindekiler boylu poslu, kula ve
yrk atlar takdim ettiler. Arap ii nefis eyalar ve sultana yakr
hediyeler onlar takip etti.
Ardndan Hamid, Aydn, Saruhan, Mentee, Kastamonu ve Kara
man beylerinin elileri gz alc hediyelerini sundular. Karlnda
armaanlarla sevindirildiler.
imdi Rumeli beylerinin nde gelenlerinden Evrenos Bey'in
hediyeleri geliyordu . . . Yz erkek kle . . . Onunun elinde halis altnla
doldurulmu tabaklar... Onunun elinde gm akelerle dopdolu
gmten sahanlar... Onlar izleyen seksen delikanlnn elinde ise
ham gmten ilenmi kadehler, amdanlar, marapalar, ibrikler,
gz alc gzellikleriyle parlyorlard. Ardndan yz cariye nice ssl,
ilemeli giysiler, gerdanlklar, mcevherler ile getiler.
 Murad- Hdavendigdr 95

B tn eliler hayret, hayranlk ve aknlkla bu manzaray

seyrediyorlard. Hnkarn bir kulu bu kadar byk hediyeler ve
armaanlarla nasl gelmi olabilirdi?
Bir grevlinin gc bu lde olunca, onun anl hkmdarnn
i,mkanlar ile kudretinin ne derecede olaca, ne kadar yksek bir
mertebede bulunaca olay grenlerin akl snrlarn zorluyordu.
Oysa Murad Han'n davran bu iin deil aklla, hayal snrlar
ile de zlemeyeceini gsteriyordu.
Evrenos Bey'in hediyelerini olduu gibi Msr sultanna verilmek
zere elilerine takdim etti. teki beyler iin de kendilerine layk
hediyeler, gzel armaanlar yolland.
Msr hkmdarnn yollad cins atlar ve sava aletleri ise cihat
yolunda kullanlmak zere Evrenos Bey'e verildi.
Ayrca cmle ulemaya ve meraya nice hediyeler layk grld.
Dne gelen fukara taifesine ise o kadar bahi verildi ki yoksulun
yoksulu gelenler zengin olup gittiler. 84
te Yldrm Bayezid ile Devlet Hatun'un dn trenleri
nice grkemli alaylara ve hayrl olaylara vesile oldu. te yandan
Yldrm'n hanm Devlet Hatun'un annesi Mutahhara Hatun, Mev
lana Celaleddin-i Rumi'nin olu Sultan Veled'in kz idi. Bu itibarla
ana cihetinden Mevlana Hazretleri'yle akrabalk kurulmu oluyor ve
Yldrm'n evlatlaryla birlikte Osmanl ehzadeleri elebi lakabyla
anlmaya balyordu.

GAZA- i E KB E R
Germiyanolu Sleyman Bey'in bata Ktahya olmak ze
re birok kalesini dn eyizi olarak Osmanllara vermesi,
Hamidoullar'nn ise bir ksm kaleleri para karl bu devlete
satmas Karamanoullar'n endielendirdi. Zira Karamanoullar
Beylii'nin batsndaki ehirler tamamen Osmanllarn eline gemi
bulunuyordu. Neticede iki beylik, kuzey ve bat ynnden snrda
olmutu.
96 Kay I: E rtugru l 'un O c ag

1. Murad Han, Anadolu beylikleriyle olan dostane mnasebet

lerinden fevkalade memnun olarak btn arln Balkanlara
ynelterek Rumeli'ye geti.
Oysa Karamanolu Alaaddin Ali Bey bu frsat bekliyordu.
Osmanl ordular 1382(ie Manastr ve Pirlepe'yi hakimiyet altna
alarak Arnavutluk ve Kuzey Epire aknlarda bulunmaya baladlar.
1385'te nce Ohri, uzun bir direniten sonra ise Sofya teslim alnd.
te Murad Han Rumelfe rahat bir ekilde fetih hareketlerini
yrtrken, Karamanolu Alaaddin Ali Bey harekete geti. Bosna
kral ile de ittifak araylarnda bulunan ve onu Osmanllara kar
kkrtan Ali Bey, Beyehir ile baz yerleri igal etti ( 1 386).
Gazi Hnkar Ni'i fethedip Edirne'ye dndnde
Karamanolu'nun Osmanl topraklarn vurduu haberini ald.
Son derece znt duydu. Derhal devlet ileri gelenlerini toplad ve:
"ol ahmak zalimin yapt ileri grn. Ben Allahu Teala yo
lunda din gayretine alp, memleketimi brakp bir aylk yol d
man iine girmiim. Gece ve gndz mrm gazaya sarf etmeye
niyet klp, bu uurda zevk ve elenceyi terk edip, bela ve mihneti
semiim. O ise gelip bir blk mazlum Mslmanlarn zerine
yrye ve onlar incitip mallarn yama ide.
Ey gaziler! Bu zalimleri nice edeyim. Beni gazadan men edip
Mslmanlar zerine kl ekmeye sevk ederler. Eer cihat ve ga
zaya dnersem Mslmanlar bu zalimlerin elinde perian olurlar,
yok eer bunlar zerine varrsam gazilerin klncn Mminler
zerine dndrmek lazm gelir" diyerek endielerini dile getirdi.85
Murad- Hdavendigar Karamanllar cezalandrmadan
Rumeliae rahat hareket edemeyeceini anlamt. Kendisi Bursa'da
ordusunu tertip etmeye alrken Rumeli Beylerbeyi Timtirta Beye
de kuvvetlerini hazrlamas emrini verdi.
Murad Han'n hazrlklarn iiten Karamanolu Alaaddin Ali
Bey derhal bir elilik heyeti gndererek sulh teklifinde bulundu.
Gazi Hnkar bu teklife kar:
 Murad- Hudavendigdr 97

"Tarafmzdan bir kusur olmam iken, gaza iin yola kt

mz frsat bilip, yokluumuz srasnda lkemize saldrmak ve sz
eriyim derken yeminleri bozmak doru mudur? yilik karsnda
ktlkle davranmak uygun mudur? imdi onun szne, andna,
tekrar ettii yeminlere inanmak caiz deildir.
Mmin kii ayn tala bir kere daha dalanmaz. Ylann zararn
onu savmakla gideremezsin. Akrebi kendine yakn edinen panzehir
tamaya mecburdur. Onun verdii zarar ortadan kaldrmak ve
hareketine piman etmek kararlatrlmtr. Geri dn ve bir ordu
ile gelmekte olduumuzu bildir" dedi.
r
Eli Karamanolu'nun; "Lekerm Lekernce vardr. Eer ba-
rrsan barr, vuruursan vuruurum. Derdne dert, lmne
lmle cevap veririm" szn nakletmesi zerine Gazi Hnkar:
"Bre mfsid zalim! Benim kastm ve iim gece gndz gaza
ile megul olmaktr. Benim gazama mani olup Mslmanlar ben
gazada iken incitirsin. Ahd aman bilir adam deilsin. Seni ceza
landrmadan ben huzur ile cihat edemem. Nice barmak ki mani-i
gazaya gaza, gaza-y ekberdir. Hazr ol vaktine!" diyerek son sz
syledi.86
imdi Anadolu Trk birliinin sahibini belli edecek bir savaa
doru adm adm gidiliyordu.
Konya Ovas'na doru ilerleyen Osmanl ordusunun mevcudu
yetmi bin civarndayd. Padiahn ordusunda kendi askerlerinden
baka Bizans ve Srp kuvvetleri de vard. Ayrca Osmanl himaye
sindeki Candaroullar Beylii de yardmc kuvvetler gndermiti.
Alaaddin Ali Bey de hazrlklarn tamamlam bulunuyordu.
Karaman ordusunun mevcudu Osmanllardan daha fazlayd. o
unluunu Turgut, Varsak ve Bayburt Trkmenlerinin oluturdu
u Karaman ordusunda Tebrek, Samagar, aygazan, Barmbay ve
Tosboa gibi Mool taifeleri de yer almt.
Karaman kuvvetlerine bir konak kaldnda Osmanl ordusu
sava dzeni ald. ehzade Yakub elebi Anadolu askerleriyle sa
kolda, ehzade Bayezid Rumeli birlikleriyle sol kolda yer alrken
98 Kay I: Ertugru l 'un Oca

yenieri ve azaplarla birlikte padiah merkeze yerleti. Timurta

Paa emrindeki kuvvetlerle sa ve sol kollara yardmc olacakt.
Karaman ordusunda Alaaddin Bey merkezde; Samagar, ayga
zan, Barmbay taifesi sol kolda, Varsak ve Bayburtlu Trkmenleri
ise sa kolda yer tuttular.

Her taraf atllarla cotu kaynad,

Anl anl yiitler ald meydan.
Kemankelerin siperlik akrts,
Ok ve yay sesleri inletti cihan.
Konya Ovas o sabah kyamet yerini andryordu. ki taraf bir
birine girip saflar atnca ceng yeri kzlca bir kor oldu. lm .
atei her yan sard.
Davul ve boru sesleri, kl akrtlar ve gazilerin naralarn
dan dalar inledi. Yllardr Rumeli'de dmanla arpan tecrbeli
gazilerin kl yalmlar Karamanllara gz atrmyordu.
ehzade Bayezid... Bugn sanki onun gnyd. Drt bir yana
yldrm gibi yetiiyor, arslan gibi dalyor, ejderha gibi ykyordu.
Tatar ve Varsak birliklerini ksa srede datp hayat harmanlarn
yele verdi. Ve o gn "Yldrm" unvann ald.
Bayezid'in gayretini gren Firuz Bey, Hace Bey, Kutluca Bey, Eyne
Bey, Saruca Paa ve Mstecap Suba byk bir gayretle mcadele
ederken, Timurta Bey btn gcyle Alaaddin Ali Bey'in kuvvetleri
zerine yklendi. Rumeli yiitleri, kllarn gzle takip edilemez
bir halde oynatmaya balaynca Karamanolu'nun akl bandan
gitti. Konya Kalesi'ne doru sratle kat. Beyleri, komutanlar
teslim yolunu tutarken Karamanllarn btn arlklar, eyalar
Osmanllar eline geti. 87
Kerem sahibi Sultan Murad- Hdavendigar bu parlak zafer
zerine Yaradan'a saysz hamdler, senalar etti. Ele geen ganimeti
savata bahadrlk gsteren yiitlerine datt. Onlara nice gzel
szler syledi,' rtbeler, hil'atlar balad, yeni grevler verdi e
her birini ayr ayr sevindirdi.
 Murad- Hdav endigdr 99

H SAN VE ADALET RN E KL E R
Karamanllara kar kazanlan byk meydan muharebesinden
sonra, Osmanl ordusu Konya zerine doru yrd.
Murad Han blge halknn malna, canna ve namusuna bir halel
gelmemesi iin sk tedbirler alm, emirler vermiti. Halkn yrein
deki korku ve endienin giderilmesi iin allmasn buyurmutu.
Buna ramen Srp askerlerinden birka halka eziyette bulun
mulard. Bu durum zerine padiah ciddi bir yoklama sonucunda
olaya sebebiyet verenleri tespit ettirerek derhal idam ile cezalandrd.
Zulme urayanlarn haklarn geri vererek sevindirdi.
Osmanl ordusu Konya nne gelip iki gn oturunca Alaaddin
Ali Bey dehete kapld. Beyliinin knden perian, uygunsuz
davranlarndan piman olarak ve de padiahn adalet ve keremine
gvenerek, hanm olan padiahn z kzn beldesinin nde gelen
eyhleri ve alimleri ile birlikte Murad Han'a efaati olarak gnderdi.
Merhameti engin deniz gibi olan padiah, kznn gzyalar
na dayanamad. Babalk damarlar kabararak efkat ve mrvvet
yzn gsterdi. Damadnn edepsizce davranlarn, kusurlarn
affetmeye yneldi. Gelip yce otan saan pmesine izin verdi.
Karamanolu bu habere fevkalade sevindi. Sabah Konya
Kalesi'nden karak hnkarn huzuruna vard. Elin pp bin trl
zrler diledi. Gazi Murad Han ltuf ve kerem etti. Ettii yaramaz
lklara bakmayp iklimini kendisine balad. 88
***

Gazi Hnkar dn yolunu tuttuunda, baz beyler ve devlet

erkan onu Hamidoullar zerine sevk etmek istediler.
"Hamidolu Hseyin Bey'in Karamanolu ile gizli bir antlamas
vardr. Daha nce bize satt kaleleri Karamanolu'nun igal etmesi
srf onun zendirmesi ile olmutur" dediler. Bu szlerle padiahn
gazabn o yne ekmek istediler.
Gnl yce padiah bu szlere kar:
1 00 Kay I: Erturu l 'un O c a

"Hamidolu lkesinin z, en gzel topraklar, erefli beyleri

mizin idaresine braklm olan yksek burlu kalelerdir. Fakirin
elinde iki kasabas var: Biri Antalya, biri stenoz (Korkuteli). Bu
halde iken onun zerine varmak mrvvetle badamaz. ahine
sivrisinek kovmak yakmaz" diyerek Hseyin Bey zerine yr
meyi reddetti ve Ktahya yoluyla Bursa'ya doru harekete geti.89

C E N K NAS I L O LU R G RS N !
Sultan 1. Murad, AnadoluCla Karaman gailesi ile megul olurken,
Balkanlar'daki karklklar gidermek zere de Timurta Paa'y
grevlendirmiti. Timurta Paa 1 387'de Bosna'ya doru ilerler
ken, Morava Nehri'ne karan Toplia ay vadisindeki Plonik
Boaz'nda Bosna Kral Tvartko ile Srp Kral Lazar Grebliyanovi'in
kuvvetleri tarafndan pusuya drld. Mttefklerin otuz bin ki
ilik kuvvetine karlk Osmanllar yirmi bin kii idi. Burada yaplan
iddetli arpmada, Timurta Paa emrindeki aknc kuvvetlerinin
byk bir ksm ehit dt. Bu, Balkanlar'da uranlan ilk byk
malubiyetti.90
Osmanllarn bu yenilgisi Balkanlar'da adeta umumi bir sefer
berlie dnt. O ana kadar gizlice yrtlmeye allan yeni
Hal seferi hazrlklar bu baar zerine bir dn alay halini
ald. Kendi aralarndaki mcadeleyi brakan Balkan milletlerinin
imdi hedefi tekti: Osmanl'y bu blgeden silmek. Srp prensleri,
Bosnallar, Bulgarlar, Arnavutlar, Ulah ve Hrvat prensleri btn
gleriyle ittifakn iinde yer aldlar. Macarlar da nemli bir kuvvetle
katlarak mttefikleri destekliyordu.
Bylece btn Balkan prensesliklerini mevcut gleriyle bir
araya getiren Srp despotu Lazar'n, Osmanllardan en kk bir
endiesi dahi kalmad. Byk bir sevin ierisinde derhal padiaha
elilik heyetini gnderdi. O mektubunda; saylarnn okluun<:lan,
askerlerinin ziyadeliinden bahisle stnlk davasnda bulunuyor,
Mslmanlarn ayaklarn bu diyardan kesip atmak emelinde olduk
larn belirtiyor ve hatta Din-i Muhammedi'yi slam lkelerinden
dahi sileceini iddia ediyordu.
 Murad- Hdavendigdr 101

Din yolunda himmet ve gayreti yce Padiah Murad-

Hdavendigar ise eliye yle cevap verdi:
"Rahman ve Rahim olan Allah'n dilei zere ieklerin uyanma
demi olan baharda, gl bahelerindeki goncalarn alarak bir asker
gibi saf baladklar zaman, kafir erilerini andran souklar, kar ve
yamur bulutlar daldnda, ben de anl ocuklarm ve btn
ordumla Kosova sahrasnda olacam. Yiitlik davulunu vurdurup
ve sedas ile gk kubbeyi doldurup, dman iine dalan aslanlarn
hcumu sonunda Las' (Lazar) kara topraa karmak iin geleceim.
Ebdi izzet ve ereflerin kayna olan Peygamber Efendimiz'in yz
suyu hakk iin, kafirin fitne ateini yok etmek ve ateler saan klcn
yalmannda oynaan alevleri ol sapklarn zerine samak suretiyle
kara yreklerini dumana bomak iin yryeceim. Eer merd ise
yerinde dursun, cengin tozu duman nasl olurmu grsn:'
Aslnda Sultan Murad, devleti aleyhindeki bu ittifaktan ve derhal
harekete geileceinden casuslar vastasyla zamannda haberdar
olmu, planl ve muvazeneli bir ekilde sratle hazrlklara girimiti.
OUllar Yldrm Bayezid ile Yakub elebi'ye hazr olmalar iin
fermanlar, Anadolu beylerine ise cihada davet mektuplar gnderdi.
andarlzade Ali Paa kumandasyla da otuz bin kiilik bir kuvveti,
Bulgarlarn mttefiklerle ittifakn nlemek zere harekete geirdi.
Sratli bir ekilde Nadir Geidi'nden aan Ali Paa, Pravadi, um
nu ve Bulgar krallnn merkezi olan Trnova'y ald. Sonra Tuna
boyunca yryerek Ulahlarn nfuzu altna girmi olan Silistre ve
Nibolu'yu zapt etti. Bylece Ali Paa askerlike pek mhim bu seri
baarlarla, Bulgar Kral iman' amana drerek onun Balkan itti
fakna girmesini ve Osmanl kuvvetlerini anszn vurmasn nledi.
te yandan Sultan Murad- Hdavendigar, yannda Ktahya
ve Hamid sancakbeyi kk olu Yakub elebi de olduu halde
1389 yl baharnda Rumeli'ye geti. Meri Nehri geit verinceye
kadar Filibe'de bekledi. Yanbolu'ya geldii zaman Bulgaristan fethini
tamamlayan Ali Paa da kuvvetleriyle gelerek orduya dahil oldu.
Osmanl ordusunda Trklerin himayesini kabul etmi bulunan
Bulgar prensi ve Makedonya Srp beylerinin yan sra; Anadolu'dan
1 02 Kay I: E r t uru l 'un O c a

Candar, Germiyan, Saruhan, Aydn, Mentee ve Teke beyliklerine

ait kuvvetler de bulunmaktayd. Bu srada Osmanl ordusuna yalnz
namnn zikredilmesi byk bir kuvvet hkmnde bulunan Evrenos
Bey de iltihak etti. Orhan Gazi'nin silah arkada olan ve Rumeli'ye
ilk geiten beri bu blgelerde aknclk yapan bu tecrbeli ihtiyar
kumandann Hac farizasn eda ettikten sonra dnerek Osmanl
ordusuna katlmas askerin cesaretini artrd.
Osmanl ordusu htiman'a vard zaman mttefk kuvvetlerin
Kosova'da toplandklar haberi geldi. Derhal harekete geen ordu,
Sofya Kstendil yoluyla Kratova'ya geldiinde yeni bir Srp elilik
heyetini burada bekler buldu. Srp Kral Lazar, ihtimaldir ki zerine
gelen Osmanl ordusunun gcn renmek istiyordu.
Lazar'n elisi padiaha kralndan u szleri nakletti:
"ite ben hazrm. aydan beri eer iki eli kanda dahi olsa
gelmesi lazmd. Eer er ise gelsin vurualm. ayet gelmez ise hazr
olsun, ben yaknda varyorum:'
Hnkar 'bu szleri iitince eliye byk bir gazap ierisinde:
"Eer eliye lm olsa derhal seni tepelerdim. Ol mel'unun
byle szler sylediine baklrsa slam klncn grmemitir. El
tabancasn yemeyen, kendi tabancasn demirden sanr.91 Ve kendi
evinde kendisini arslan zanneder. nallah ona Trk erliin gste
rem" buyurdu.
Sonra da askerinin alay merasimini eliye seyrettirdi.
Eli Osmanl askerinin mkemmel silahlar ve atlaryla, disiplin
ierisindeki gsterisini yar hayranlk ve yar korku ierisinde izledi
ise de gayrete gelerek padiaha:
"Ey ah! Madem bana bu ekilde askerini arz ettin. Amma bizim
askerimiz sizin askerinizin on katdr. Be yz bin silahl, giyimli
ve uyumlu gk demirden erimiz vardr. Her bir erimiz bin Trk'e
bedeldir" dedi.
Hnkar ise eliye cevaben:
 Murad- Hdavendigilr 1 03

"Ey mel'un! Eer cihann askeri dahi sizinle olsa, Allah'n inaye
tiyle ve Muhammed Aleyhisselam'n mucizatyla cmlesinin kann
topraa karup, onlar karga gibi ayklayup, binini bir kezden krup,
kralnn ban keserim" dedikten sonra eliyi kovdu.92

M E VE RET S N N ET- RE S U L' D R

Sultan Murad- Hdavendigar elinin gitmesinden sonra devlet
erkann son bir durum mzakeresi yapmak zere toplad. ncelikle
tecrbeli Hac Evrenos'a hitap ederek:
"Evrenos, bu llirlerle nice buluup cenk etmek gerektir? Bu
iin kolay nasl olur?" diye sordu.
Evrenos Gazi dua edip yer ptkten sonra: "Ey Hdavendigar! Ben
aciz bir hizmetinizim. Benim fikrim ve reyim ne ola? Sleyman'n
yannda karncann ne fikri, ne miktar ola ki sz syleye. Asker
sevk etmek ve cenk ahvalin bilmek sultanmn iidir" diyerek tevazu
gsterip padiahn zihninden geenlere itirak ettiini bildirdi.
Sultan Murad ise cmleye hitaben, "Beyler! Bugne kadar Hak
inayetiyle ok asker ekip cenkler ettim. Amma bu cenk evvelkiler
gibi deildir. Hem meveret itmek snnet-i Resul<lr. ttifak edip
gnlleri salam tutmak ve kuvvetlendirmek ise vaciptir" dedikten
sonra tekrar Evrenos'a dnp; "Nice zamandr seni bu uta koy
dum. Bunlarn ayinin, erkann bildin ve tecrbe ettin. Senin fikrin
dierlerininki gibi deildir" dedi. Bunun zerine Evrenos Bey dua
edip sayg ve balln belirttikten sonra yle aklad:
"nce yaplmas gereken cenk yerine onlardan evvel varmak ve
orada dayanmaya elverili bir yer semektir. in ikinci ksmnda
saflar baland zaman savata acele etmemek gerekir. Zira o tak
dirde kffar gk demirden bir duvar gibi olur. Bu durumda zafer
bulmak kolay olmaz. Zira, "Souk demir ilenmez" atasznn
de bir deeri vardr. Oysa bana buyruk, cenk meydanna den,
saflardan kopan kafirle sava kolaydr" diyerek gnle ho gelen
tedbirleri padiaha aklad.
Sultan Murad, ehzade Bayezid ve andarlzade Ali Paa da
bu fikri uygun bulunca ilerleyip iyi bir yer tutabilmek iin derhal
1 04 Kay I: E r ugru l 'un O c a

harekete geildi. Osmanl ordusu, skp ile Pritine arasndaki

Kosova sahrasna geldii zaman dman birlikleriyle karlat.
Padiah ve beyleri dmann durumunu incelemek zere bir
tepeye ktklar zaman, yeryznn demir deryasna dnm
olduunu grdler.

Nice leker akan bir rmaa benzer,

Demirlere gmlm volkana benzer.
Kffarn beyleri Osmanl ordusunu grdkleri zaman say stn
lnn kendilerinde olduunu anlayarak sevinmilerdi. Beylerin
her biri ileri geri konuarak yiitlik satmaya baladlar. Bunlardan
Lazar'n yeeni Brankovi sadece kendi emrindeki birliklerle slam
ordusunun hakkndan gelebileceini iddia ederken, Lazar da her kim
Osmanl padiahn tutup nne getirirse onu damat edineceini
ve on kaleyi evresiyle birlikte kendisine vereceini vaat etti. Bu
arada toplanan mecliste generallerden bir ksm Trklerin zeri
ne gece vakti hcum edilmesini teklif etti ise de Yorgi Kastriyota,
gece karanlnn dmann firarn kolaylatracan, bu suretle
Osmanllarn bsbtn mahvolmaktan kurtulmu bulunacan
ifade ederek reddetti.
Hallar gerekten sayca stndler. Nitekim kaynaklarda Trk
ordusu krk altm bin, Hal kuvvetleri ise yz iki yz bin arasnda
ifade olunmaktadr. Sultan Murad Han, dman ile kar karya
gelince derhal savaa girimek arzusunda olduunu bildirdi. Ev
renos Bey ise:
"Sultanm, imdi gn kzgndr, asker yorgundur ve dman
azgndr. Bugn dinlenelim. Yarn Allah'a tevekkl idp, tekbir
getirip, Sultanm nnde can ve ba oynatrz" dedi.
Murad Han da bu teklifi mnasip grerek kabul etti. Daha sonra
da harp meclisini son kez toplad. Komutanlaryla muharebe tak
tiklerini grmek ve kararlatrmak istemiti.
Baz kumandanlar canl bir istihkam gibi kullanlmak, dman
svarisine dehet ve intizamszlk vermek zere btn develerin,
 Murad- Hdavendigdr 105

ordunun cephesine konulmas fikrini bildirdiler. Bunun zerine

Murad Han, olu Bayezid'e dnp:
"Ey cier kuem! Dmanla vurumak hakknda sen ne tedbir
edersin? Zira ben dmann askerin bu kadar tasavvur itmez idim.
Grlyor ki sayya gelmezler. imdi biz kendi askerimizin nne
deve tutalm m? Yoksa yle kar karya vurualm m?" deyince
Bayezid Han:
"Hnkarn fikrine bizim tedbirimiz ermez. Amma, biareye
yle gelir ki, nice yldr kafir ile cenk ederiz, hi nmzde deve
tutmadk, imdi dahi tutmayz. Kafirin lekeri ne denli oksa inayet-i
hak, slam'ladr. Eer Hakk Tealadan inayet olursa, yalnz ben kulun
bu kafirin iini tamam ederim. imdiye dek her cenkte mansur ve
muzaffer olduk. imdiden geri dahi gam yeme. Yine nusret, Hakk'n
yardmyla senindir. Hele ben hi endie etmezem. Eer ldrrsek
said, yok lrsek ehit oluruz" dedi.
Murad Han bu ecaat sahibi, tedbir ehli ve yksek himmetli
oluna dualar ettikten sonra Ali Paaya sordu. Ali Paa da ehzade
Yldrm Bayezid'in belirttii hususlara katldn beyan etti.
Daha sonra Beylerbeyi Timurta Paa sz alarak, "Bu gmgk
demirlere brnm kalabalk dalgalanmaya balad vakit muhte
meldir ki develer de rkerek geriye vurabilirler. O zaman askerimiz
dalr, perian olur ki, byle tehlikeli bir ite, yanl tedbir alan,
sonunda piman olur" diyerek fikrini belirtti.93 Bu ekilde gr
melerin sonunda meydana yiite girme yolunu seerek maksad
hep zafer olan orduyu ona gre dzenlediler.

A KI N LA AG LAYAN G Z L E R H RM ET N E . . .
O gece dman tarafndan esmekte olan iddetli rzgar, Osmanl
askerinin zerine youn bir ekilde toz serpiyordu. Murad Han, bu
halin muharebe esnasnda, kendileri iin felakete sebep olmasn
dan derin bir endie duydu. Btn gece Cenab- Hakk'tan niyaz ve
istimdat ederek, ebedi saadete nail olmak zere, kendisi iin din
yolunda ehadet istirhamnda bulundu. yle yalvard:
"Ya lahi! Seyyidi! Mevlayi!
1 06 Kay I: E rtugru l 'un O c a

ki cihan peygamberi Habib-i Ekren'in yz suyu hrmetine;

Kerbela'da aktlan o yce peygamberin torununun kan hr
metine;
Ayrlk gecesinde alayan gzler ve senin aknla srnen yzler
hrmetine;
Dert ehlinin hazin gnlleri ve onlarn cana tesir eden inlemeleri
hrmetine;
Ya lahi!
Bunca kere hazretinde duam kabul ettin. Beni mahrum etmedin.
Gene benim duam kabul eyle.
Bir yamur verip u zerimize gelen zulmat ve gubar (tozu)
defedip filemi nurani kl, ta ki kafir askerini aka grp yz yze
cenk edelim.
Ya lahi!
Mlk ve kul senindir. Sen kime istersen verirsin. Ben dahi bir
aciz kulunum. Benim fikrimi ve esrarm sen bilirsin. Mlk ve mal
benim maksadm deildir. Ben buraya kul karava iin gelmedim.
Hemen halis ve muhlis senin rzan isterim.
Ya Rab!
Beni bu Mslmanlara kurban eyle.
Tek bu mminleri kffar elinde malup edip helak eyleme!
ya lahi!

Bunca nfusun katline beni sebep eyleme!

Bunlar mansur ve muzaffer eyle!
Bunlar iin ben canm kurban ederim.
Tek sen kabul eyle!
Asakir-i slam iin teslim-i ruha razym.
Tek bu mminlerin lmn bana gsterme.
Ya Rab!
Gnahlarmz sebebiyle bizi dman okuna hedef klma!
 Murad- Hdavendigdr 1 07

Kahrnla beni fena ve yzm halle iinde kara eyleme.

slam topran din dmanlarna inetme ve dalalet ehline
yurt eyleme.
Ya lahi!
Beni katnda mihman edip, mminler ruhuna benim ruhumu
fe kl!
da
Evvel beni gazi kldn, ahir ehadet ruzi (nasip) kl!"94
afak vakti ile beraber sanki temiz nefeslerinden dar taan
buu, rahmet bulutu inmiesine, slam askeri zerine zafer yamu
ru gibi dklp siper oldu. Yamur toz deryas olan ovay akarsulara
bezedi ve padiahn bu yoldaki endieleri kayboldu.
Yamur kesilince iki ordu harp nizam almaya baladlar. Sultan
Murad'n emriyle mehteran bl vazifeye balayp her taraftan
zurna, nefr ve nakkare sesleri ile gazileri coturmaya balad. a
vular ise asker arasnda gezinip:
"Hey merdaneler! Hey gaziler! Bugn ol gundr ki, kafirin bar
n hun (kan), kann Ceyhn idp, barsaklarn perran ve balarn
top gibi galtan iderz. Ey gaziler! Bugn ol gndr ki, gayret demidir
ve hamiyyet eyyamdr. Bunca yldr, Han'n nan nemekin (ekmek
ve tuzun) yeriz. Her gn ata binip kl kuanrz. Ve bunca zaman
huzur, saadet ve sohbet ile geirmemiz hemen bu devir iindir"
diyerek seslenmekte ve kalpleri kl gibi bilemekteydiler.
Osmanl ordusunun merkezinde Sultan Murad; sa kolunda
Yldrm Bayezid kumandasnda Rumeli Beylerbeyi Kara Timurta
Paa, Evrenos Bey ve dier tecrbeli beyler; sol kolunda ise Karesi
Sancakbeyi Yakub elebi kumandasnda Anadolu Beylerbeyi Saruca
Paa ile Germiyan, Hamid, Teke, Mentee, Aydn ve Candaroullar
kuvvetleri konulmutu. Merkez kuvvetlerinin nnde yenieriler ve
onlarn nnde de toplar vard. Evrenos Bey'in tavsiyesiyle ordunun
sa ve sol kanatlarnn nne biner oku konulmutu. Veziriazam
Ali Paa, padiahn yannda yer almt.
Dman ordusunun merkez kuvvetlerine Srp despotu Lazar, sa
kola yeeni ve damad Brankovi, sol kola ise Bosna Kral Tvartko
1 08 Kay I: Erturul 'un O c a

kumanda ediyordu. Macar, Eflak, Bulgar, Arnavut, ek ve Leh

askerleri ise her iki kanada da yerletirilmilerdi.
Muharebeye dmann top atyla baland. Murad Han da;
"Gerek yardm ancak Allah katndan olur" diyerek topularna ve
okularna iaretini verdi. Trk topularnn atlarnn ardndan
okular dman birlikleri zerine ok ve demir yadrmaya baladlar.
Buna mukabil dman birlikleri de devaml olarak Osmanllarn
sol koluna yklenmeye balad. Osmanllarn sol cenah git gide
zayflamaya balamt. Bu hali gren Bayezid, namna yarar bir
biimde korkun grzyle geni bir yol aarak yldrm gibi imdada
yetiti. Kurt koyuna, ahin kargaya girer gibi tekbir getirip hcuma
geti ve dman svarilerini datmaya balad.
anl ehzadenin hamleleri neticesinde onlarca atl yerlere serildi.
Bayezid'in amansz arpmasn gren teki beyler de sava
atnn dizginlerini o yne evirdiler. Lala ahin, Evrenos Bey, Yahi
Bey, sa Bey, Saruca Bey, Suba ne Bey, Kara Mukbil, Balaban Bey;
ir Merd Bey, Mstecab Suba ve dier komutanlar her taraftan
dman zerine hcum ettiler. Aslanlarn saldrs, yiitlerin hamle
siyle dman bayraklar devrilmeye balad. Sekiz saat sren bu kanl
muharebenin sonunda Trk ordusunun gsterdii kahramanlk ve
sava plannn mkemmellii sayesinde dman kuvvetleri bozuldu.
lk olarak Bosna kuvvetleri geri ekilmeye baladlar. ehzade Ycikub
Bey, kuvvetleri kaanlar iddetle takip ederek pek ounu kltan
geirdiler. Akam olduunda Hal ordularnn tamam dalm,
byk blm l veya yaral olarak sava meydannda kalmt.95

GAZ i - i MUT LAK D . E H T- MU HAKKAK O LDU

Sultan Murad- Hdavendigar zafer sevinci dolaysyla krane
olarak harp sahasn gezerken Mslman olduunu syleyen ve
"Gizli szm vardr" diyerek yanna yaklaan Milo Obili adndaki
yaral bir Srp asilzadesi tarafndan zehirli haner ile yaraland.
aha yandan vurup at bir yara
Kanyla dnd her yer lalezara
 Murad- Hudavendigdr 1 09

Osmanl askerleri hnkar yaralayan bu Srp asilzadesini yaka

layarak para para ettiler. Ar yaralanan Sultan Murad, leceini
anlaynca kaan askerleri takip etmekte olan Bayezid'i geri artt.
ehzade Bayezid, yannda anl beyleri olduu halde dmann ar
dndan tez uan ecel oku gibi sratle at koparmt. Ac haberi alr
almaz gzlerinden kanl yalar dkerek babasnn otana kotu.
Keremi bol padiahn lm yatanda al kanlar iinde baygn yat
makta olduunu grnce, sevgiden titreyen yrei kanla boulup
gnlden yanarak alamaya balad.
Sultan Murad ise:
At gzn.grd ehzadesini
Serviye benzer ol beyzadesini
zntyle bklmt boynu onun
Alamaktan kalmamt sabr onun
Dedi benimn neden eylersin firak
Kimseye kalmaz buras yakn rak
Dnya saltanatna umut balayan
Sonunda hsrana urar inan
nk fena buldu cihann her ii
Gel zl, marur olursa buna kii
Alar isen ala sen Mslmanlara
Zulm ile berbat olan perianlara
Ey kederli gnlmn nee kayna
Sensin Cenab- Hakk'n yerime atad
Bana hayr dualar dermeye al
Cmertlik, adalet tresine al
Adalet temelidir padiahln
Sunduu gzel armaandr Hda'nn
ok al ki bu armaana eresin
Saltanatn hakkn tamam veresin
1 10 Kay I: Erturul 'un O c a

Sanma saltanat sen ki rahattr

Gerekte bil ki hep skntdr
Ey umut bann meyvesi gayret et
Alemde bulursun bylece hret
nk cihan kimseye baki deil
yi ad brakmak gerekir bunu bil. 96
Murad Han, bu ekilde oluna nasihatler edip saltanat kendisine
braktktan az sonra vefat etti. Bylece ok arzulad ve kavumak
iin dualar ettii ehadet rtbesine nail oldu.
Onun ehadetinden sonra dmann peini brakmayan Os
manl kuvvetleri, Srp despotu Lazar ile olunu yakalayarak derhal
ldrdler.97
Sultan Murad'n cesedi, Trk usulnce tahnit edilerek Bursa'da
ekirge'de yaptrm olduu trbesine gnderilip defnedildi.
organlar ise vefat ettii yere gmld ve sonra zerine bir trbe
yaplarak Mehed-i Hdavendigar adyla Balkan Mslmanlarnn
ziyaretgah oldu.

MU RAD- 1 H DAVE N D i GAR' I N AH S YET

Osmanl padiahlarnn ncs olan Sultan 1. Murad Han,
Bursa'nn fethedildii 1 326 senesinde dnyaya gelmitir. Annesi
Nilfer Hatun'dur. Babas Orhan Gazi'nin 1 362Cle vefat . zerine
tahta kmtr.
Yirmi yedi sene sren hkmdarl boyunca zaferden zafere
komu, babasndan bir beylik ha.Iinde ald emaneti devlet haline
getirmitir. Bizzat itirak ettii otuz yedi muharebede hep muvaffak
olarak malubiyet yz grmemitir.
Sultan'l-guzat ve'l-mcahidin, Melik'l-meayih, gyas'd
dnya veCl-din, Gazi Hnkar, Hdavendigar, ihabddin ve es
sultan'l-adil gibi unvanlar alan Murad Han orta boylu, deirmi
ehreli, ince ve kavisli burunlu, atka kal, seyrek sakall, iri ve
enli parmakl olarak tarif edilmektedir.
 Murad- Hdavendigar 111

Disiplinli, hareketlerinde sratli, cesur, szne sadk, merhametli

ve samimi ahsiyetiyle byk bir Trk hkmdar idi. Tekilatl,
idarecilii ve yerine gre adam kullanmas mkemmeldi.
Planl ve srekli fetih hareketleri sonucunda btn Dou Trakya
Trklerin eline gemi, Bulgaristan fethedilmi ve Balkanlarda XIX.
yzyla kadar devam edecek olan Osmanl hakimiyeti balamtr.
lmi daima himaye eder, alimleri gzetirdi. Bu itibarla yni fet
hettii ehirler bata olmak zere memleketin her taraf ilim eserleri
ve hayr messeseleri ile doldu.
Alimlerle sohbet eder, onlara ok kymet verirdi. Gerek mer
kezde gerekse dier ehirlerde cuma namazndan sonra fakirlere
ake datmak adetiydi. Kapsna gelen hibir kii umduuna nail
olmadan geri dnmezdi.
Temiz itikatl olup ilerinde ve ibadetlerinde ihlasla hareket
ederdi.98
Neri Tarihi'nde yle rivayet edilir ki bir gn Murad Han, yl
lardr imamln yapan zata:
"Mevlana! Benim gnahm okluundan mdr ki, namaza tekbir
getirip el balayacam zaman kere Allahu Ekber deyip tekbir
getirmeyince Kabe-i erif'i mahede edemiyorum. Sen hemen bir
tekbirde ne ho mahede edersin" demitir.
Neri "Gazi Hnkar gayet salih olduundan, her kii tekbir ba
laynca kendi gibi Kabe-i Muazzama'y grr sanrd" dedikten
sonra "Hibir kimse onun velayetinden phe etmezdi" diyerek
dini ynne iaret etmektedir. 99
Edirne'yi cami, medrese, han, hamam, saray gibi eserlerle ssleye
rek bir Trk-slam beldesi haline getirdi. Ayrca znik'te Yeil Camii;
Bursa ekirgede cami, medrese, imaret ve misafirhane; Bilecik ve
Yeniehir'de birer cami; YeniehirCl.e bir zaviye ina ettirmitir. 100
Hakknda sylenenler onun vasflarn en iyi bir ekilde ortaya
koymaktadr.
1 12 Kay I: E rtugru l 'un O c ag

"Otuz sene kadar bir mddet Murad, zamannn hibir devlet

adam tarafndan fevkine geilemeyen bir kiyaset ile Osmanl mu
kadderatn sevk ve idare etmitir . . . Kendisinin karlat mk
lat, hallettii meseleleri, saltanatnn neticelerini daha ziyade gz
kamatran haleflerinin icraatyla mukayese edecek olursak onun
bunlarn stnde deilse de, onlarla birlikte kolayca yer tutabilece
ini grrz . . . Harp hususundaki cevvaliyeti ve gayreti pederi gibi
idi. Fakat babasnn dndnden daha geni bir icraat sahasna
yayld halde gevememiti. Maiyetindeki kumandan ve valilerin
hibirisiyle arasnda bir uyumsuzluk zuhur etmedi. Rumlara kar
muamelesi, onlarn seciyesini tayinde mkemmel bir feraseti oldu
unu gsterir. Dneminde papazlarn Osmanllar tarafndan fena
bir muameleye maruz kaldklarna dair tek bir ikayete rastlanmaz.
Osman etrafna bir rk toplamt. Orhan onu devlet haline getirdi,
fakat imparatorluu kuran Murad olmutur:' (Gibbons)
"Mthi bir muharebede, kahraman askerleri arasnda ehit ol
mak suretiyle cidden sahip olduu unvana hak kazanmtr. Garbn,
Rum ve Slav enkazndan kurulu bir ordu ile Hal muharebelerini
ihya etme gayretlerine ramen kk bir beylii bir Avrupa mpa
ratorluu haline dndrmtr. Murad, Mslmanlar hakknda
alicenap ve mfk idi. Hristiyanlar iin de ltufkar ve hsn-i te
vecch bol bir baba idi:' (!orga)
"O kadar fazilete malik ve o derece talihe mazhard ki, bu iki
Allah vergisinden hangisinin dierine galip olduuna hkm olu
namaz. Kendisi az konuan, fakat konutuu zaman sz gzel
syleyen hayrhah bir hkmdar, yorulmak bilmeyen bir avc ve
kibar bir valye idi.
Rumelfe ve Anadolu'da otuz yediden ziyade byk ve mkl
harpleri idare ederek daima muzaffer kmtr. Dmana yerini
terk ettii ve arka evirdii asla grlmemitir. Kemal-i ecaatle
harp eder, armaz ve asla tela gstermezdi. Askerini bir md
det istirahat ettirmeyi arzu ettii zamanlarda vaktini avla geirir,
istirahat nedir bilmezdi. Harbe girilecei zaman askerini mnasip
 Murad- Hdavendigtr 1 13

nutuklarla cesaretlendirir ve yaplan en kk hatalar da msa

mahasz iddetle cezalandrrd.
Mkafatta da sratli idi. Herkesi adyla armak adeti idi. Sa
rayndaki ecnebi ocuklara da hilm ve skunet ve mlayemetle
muamele ederdi:' (Halkondil)
Osmanllarn "mmetim ykselir ve hibir ey onun zerine
ykselemez" Hadis-i erif'nin srrna mazhar olduklarn vurgu
layan Ahmetli, Murad Han' "Pak ihlas idi ve pak-i itikat" diyerek
vmektedir.
knillah ise:
"Adil, olgun, dindar, doru, yksek himmetli, iyilik edici, yoksul
dostu, kimsesizlere bakc padiah idi. Kafirlerle cihat etmekten
zge nesneye tamah etmezdi. Dknlerin elinden tutar, yoksul
lara yardm ederdi. Onun yce kapsna bavuran kimse mutlaka
dileine ererdi:'
Hem yiitti, hem batr, hem kahraman
Erki sonsuz gl erdi pek yaman.
Hoca Sadeddin Efendi ise Murad Han'n nice gzel ve beenilen
vasflarn kaydettikten sonra:
Douya batya yayd lslam dinini
Ya Rab nurun ile aydn eyle kabrini
diyerek sz bitirmektedir.
 DRDNC BLM
YI L D I RI M BAYE Z D HAN
Ettiiniz yeminleri size iade ediyorum. Gidiniz,
yeniden ordular toplaynz ve bizim zerimize
geliniz. Bana bir kere daha zafer kazanmak imkann
salam olursunuz. Zira ben Allahu TeWnn
dinini yaymak ve O'nun rzasna kavumak iin
d nyaya gelmiim.
 ANAD O LU ' DA B RL K M CAD E LE S
Osmanl tahtnda hemen her padiah deiikliinde, Anadolu
beylerinin harekete gemesi artk adet halini alm bulunuyordu.
Nitekim Yldrm Bayezid'in tahta geii srasnda Yakub elebi'yi
ldrtmesi Anadolu beyleri iin bir sebep tekil etti. zellikle
Anadoluaa Osmanl hakimiyetinin gelimesini istemeyen Karama
noullar bu hadiseyi krkleyerek Anadolu beyliklerini Osmanllar
aleyhine kkrtmaya balad.
Bunun zerine Balkanlar'da gerekli tedbirleri alan Yldrm Ba
yezid sratle Anadolu'ya geti. Saruhan, Aydn, Mentee ve Ger
miyan beyliklerini ksa srede ald ( 1 389- 1 390). Fetihlerle birlikte
bu blgede Osmanl idari tekilatn kurdu ve Ktahya merkez
olmak zere vcuda getirilen Anadolu eyaleti beylerbeyiliine Kara
Timurta Paa'y tayin etti.
Hamidoullarna ait yerlerin byk ksmn da zapt eden Baye
zid, Antalya'y da Osmanllara bal bir sancak durumuna getirdi.101
Yldrm Bayezid bu harekat ile Anadolu'yu bir Osmanl vilayeti
haline getirmek dncesinde olduunu gsteriyordu.
Nitekim Bat Anadolu'daki beylikleri ortadan kaldrdktan sonra
derhal Karamanoullar zerine yrd. Karamanolu Alaaddin
Ali Bey kar duracak g ve kuvveti kendinde gremediinden
Taili'ne doru ekildi.
Bayezid Han da sratle gelerek Konyay kuatt.
Harman zaman olduundan halkn btn mahsul kale dnda
bulunuyordu. Sahipleri korkudan kale iine kapanmlard.
Padiahn ferman ile halkn bu mahsle el srmesi yasakland.
"Her kim yama ve talana kalkr, halkn malna bir habbe zarar
verirse en iddetli cezalar ile cezalandrlacaktr". diye tellallar haber
verdiler.
 Y l d r m B ay ezid Han 1 17

Bayezid Han'n gazabnn iddeti ve yldrmlar eken hiddeti

herkesin yreinde yle tesir etmiti ki hi kimse bir buday tane
sine dahi bakamad.
Ancak asker bu defa da erzakszlktan skntya dm bulu
nuyordu.
Bunun zerine baz i erleri hisar altna kadar gelerek halka
padiahn yasan bildirip yle seslendiler:
"Mahsulnz ovada yatmakta olup havadan kulara, yerden de
bceklere yem oluyor. Niin gelip satmazsnz? Dilediiniz fiyata
satn alnsn. Bylece Allahu Teala'nn nimetlerinden iki tarafda
faydalansn."
Bu szler hisar iinde yaylnca halk padiahn hak severlii ve
adaletine hayran kald.
Derhal sat iine birka kiiyi grevlendirip kaleden kardlar.
Bunlar diledikleri gibi mallarn satarak umduklarndan daha fazla
paray ellerine geirdiler.
Konyallar cihan tutan padiahn adaletini, ihsann, ltufunu
iittikleri zaman, hisar teslim etmek, padiahn geliine alk tutmak
zere hazrlandlar. Adaletinin tatl yelleri evre illerde de bylece
esmeye balaynca her zaman halk cmert ve keremli padiaha
boyun emeyi diler oldular.102
Karamanolu talihin elvermediini, bayraklarnn indirildiini
grnce umutsuzlua kaplp alayarak ve yalvararak padiahn
fermanna boyun ediini bildiren mektuplar gnderdi. Gemi
kusurlarnn ho grlp affedilmesini diledi. Ayrca bundan sonra
ballk yolundan ayrlmayacana, kulluun btn gereklerini can
ve bala yapacana yeminler vermiti. Karaman ilinden birka kale
ve bucakla yetineceini arz etmiti.
Karamanolu'nun dilekleri, yakarlar ve ballk gsterileri
neticesinde padiah sularna gz yumarak affetme yolunu tuttu.
Larende ve Taili'ni Karamanolu'na brakarak aramba suyunu
snr tayin edip Bursa'ya dnd.103
118 Kay I : Erturu l 'un O c a

STAN B U L KU ATMALARI
Anadolu'da ileri yoluna koyan Yldrm Bayezid Han btn
Mslmanlarn ideali durumundaki stanbul zerine yrd.
Yeni Bizans mparatoru Manuele rahat yaamak istedii takdirde,
ehrin kaplarn kapayp ieride istedii gibi saltanat srebileceini,
ancak ehir haricinde ne varsa kendisine ait olduunun kabuln,
stanbul'da yaayan Trkler iin bir cami inasn ve bir mahkemenin
kurulmasn istedi.
te bu taleplerin geri evrilmesi zerine Osmanl sancaklar ilk
kez ciddi bir biimde stanbul ynne evrildi.
Rumeli'ye geen Trk ordusu stanbul surlarna kadar btn
Bizans topraklarn zapt etti ( 1 39 1 ) . Yedi ay sren bu kuatma s
rasnda surlar karadan sk bir kontrol altna alnd ve ehrin d
dnya ile irtibat kesildi.
Bu srada Macarlarn Tuna Nehri'ni geerek Sofya'ya doru
yrmeleri zerine Yldrm Bayezid Han kuatmay kaldrmak
zorunda kald. Ancak surlarn dnda bir Trk garnizonu yerle
tirerek ehri kontrol altnda tutturdu.
Douda ve batda birok sava yapan Bayezid Han, stanbul'u
fethetmek fkrinden asla vazgemedi.
mparator Manuel'in surlar tamir ederek kuvvetlendirmeye
almas zerine 1 395'te Osmanl kuvvetleri ikinci kez stanbul
nlerine geldi. andarlzide Ali Paann idare ettii bu muhasara
yaz aylar boyunca srd. Surlar ypratacak toplarn olmamas
neticeye uzanacak yolu tkyordu. 1 396 ylnn ilkbaharnda ehri
drmek zere taarruzlar daha da sklatrld ise de Trkler bu
kez de byk bir Hal tehdidi ile kar karya kaldlar.
Bayezid Han, Nibolu Sava'na yol aan bu tehlikenin hep
Bizans'n tahriki ile olduunu biliyor ve bu devleti mutlaka sona
erdirmek istiyordu.
Bu itibarla zaferin hemen akabinde Yahi Bey'e ile'yi zapt et
tirip ardndan Boaz iinde Gzelcehisar' ina ettirdi. Bundan
 Y l d r m B ay ez:id Han 1 19

sonra Manuefen ehrin derhal teslimini isteyen padiahn talebi

reddedilince stanbul nc kez abluka altna alnd.
Bizans'a yardm etmek zere Fransa'dan alt yz valye gelmi;
Rusya, Venedik ve Cenova'dan da kuvvetler gelecei bildirilmiti.
Ancak uzun sren ablukalar neticesinde ehrin iktisadi dzeni
bozulmu, halk isyan derecesine gelmiti.
Bekledii yardmlarn bir trl gelmemesi zerine Manuel bir
elilik heyeti gndererek padiahn teden beri talep ettii hususlar
kabul edeceini bildirdi. mparator ayrca on bin filori ile birlikte
vezirlere de pek ok hediyeler gndermiti.
Vezirlerin Balkanlar'daki yeni kprdanmalar ile k artlarn
bahane ederek bu teklifi kabul etmeleri ynnde gr belirtmeleri
zerine Yldrm Bayezid Han:
"Bizim asl gayemiz bu byk ehrin slam devletine durak
olmasdr. Cenab- Hakk'tan yardm ve nusret eriirse bu lkeyi
Allahu Tealaya e koanlarn trelerinden temizlemek kolaydr. Bir
tutam dnya malna tamah etmekle bu yce davadan vazgemek
ne din gayretine ne de padiahlk anna uygundur"
Bayezid Han'n bu kararl tutumu karsnda vezirler:
"Devletli padiahmzn dileinin yerine gelmesi sava ve cenk
yapmadan da mmkndr. . Tekfur buna da razdr. stanbul'a slam
dinine uygun hkm verecek bir kad gnderilmesi, beenilen bir
blgede slam mabedinin almas, parann cihan padiahnn adyla
geerli olmas ve hutbenin padiah adna okunmas mmkndr.
_
mparator, sadece hknetinin padiah fermanyla kendisine ve
rilmesini istemektedir:'
Bu szler ve teklifler padiah tarafndan da kabul edildi. 1 04
Derhal Tarakl Yenicesi'nden ve Gynk'ten evler nakledilip s
tanbul iinde bir byk mahalle kuruldu. Mescit ve cami yaptrlarak
imam, hatip ve kad tayin edildi. O yln cizyesi de eitli hediye ve
armaanlarla gnderilmi olduundan orduya dn izni verildi.
Yldrm Bayezid devrinde son stanbul kuatmas 1400 yl
ilkbaharnda oldu. Padiahn Anadolu'da bulunmasndan istifade
1 20 Kay I: Erturul 'un O c a

eden imparator, ile ve zmit evresindeki baz kaleleri zapt etmiti.

Bursa'ya dnen Bayezid Han ksa bir hazrlktan sonra drdnc
kez ordusunu stanbul zerine sevk etti. Muhasara fevkalade id
detli balamt. Halk alktan krlyor, muhafzlarn da manevi
yat km bulunuyordu. mparator VII. Ionnes teslim bayran
ekmek zereydi. 1 05
Ancak bu defa nceki kuatmalarda olduu gibi batdan gelen
bir tehlike kurtarmad stanbul'u.
Tehlike bu kez doudan geliyordu. Dou Trk Hakan Timur,
stanbul'un fethinin 50 yl gecikmesine sebep olacak sefere km
bulunuyordu.

AN L I F ET H L E R
XIV. asrn son yllarnda Romanya'da iki prenslik vard: Gneyde
:E;flak ve douda Bodan (Moldovya) . Yldrm Bayezid Anadolu
seferine ktnda Eflak Prensi Mire, Osmanllara ait baz yerlere
saldrmaya balamt ( 1 39 1 ) . Mire'nin Bulgaristan'n Karinabad
kasabasna kadar uzanp yama hareketlerinde bulunmas zerine
Bayezid Han derhal Edirne'ye dnd.
Anadolu ve Rumeli askerleri ksa srede bu ehirde toparlan
.
dlar. Padiahn zafer ayetleriyle ssl sancaklar Tuna boyunca
dalgalanmaya balamt.
Firuz Bey idaresindeki aknclar Tuna Nehri'nin kuzeyine gir
diler. Eflak Prensi Mire yakalanarak Bursa'ya gnderildi. Bylece
Eflak, Trk hakimiyetine girmi bulunuyordu.
Evrenos Bey ve Paa Yiit kumandasndaki aknc kollar ise
Bosna ve Hersek ile Macaristan topraklarn vurarak Avusturya
ilerine kadar yrmlerdi.
Yldrm Bayezid Han Eflak diyarna yrd gnlerde, Ka
ramanolu Alaaddin Ali Bey yaplan antlamay bozarak anszn
Ankara zerine saldrd. Timurta Paa'y yakalayp zincire vurur
ken, kale muhafzlarn acmaszca ldrd. Ankara ve evresini
yama ederek ekildi.
 Y l d r m B ay ezid Han 121

Padiah, Karamanolu'nun bu haince tutumunu iitince sratle

Bursa'ya dnd. Bayezid Han'n Anadolu'ya getiini duyan Kara
nanolu akbetinden korkarak Timurta Paa'y serbest brakt.
Kendisine deerli armaanlar vererek zrler diledi ve padiahtan
kendisi adna efaati olmasn, irkin tutumlarnn ho grlmesi
ve affedilmesi iin yakardn sylemesini istedi. Ayrca kulluk ve
ballk bildiren bir mektup yazarak kendisine verdi.
Yldrm Bayezid anlatlanlar duymamt bile. Karamanolu'nun
elisine byk bir kzgnlkla:
"imden ger hak ile batl, fesat ile doruyu ayracak olan ite
bu ate saan kltr" cevabn verdi.
Bylece Osmanllar ile Karamanllar Akay Ovas'nda bir kez
daha kar karya geldiler. Karamanoullar kesin bir bozguna
uratlrken Alaaddin Ali Bey ile olu Mehmed Bey esirler arasnda
bulunuyordu.
Bayezid Han, Timurta Paa'y Karamanoullarna ait kaleleri
fethetmesi iin gnderirken kolaylk olmas iin Alaaddin Ali Bey'i
de yanna katmt.
Timurta Paa ise esirliinde kendisinden ok cefa grd
Alaaddin Bey'i derhal ldrtt.
Padiah bu durumu haber alnca fevkalade sinirlenerek Timurta
Paa hakknda azna geleni syledi ve huzuruna artt.
Yldrm'n gazabndan korkan Timurta Paa, huzura girince:
"Keremli ve ulu atalarnz kt niyet sahiplerine her zaman
tatllkla, iyilikle muamele etmilerdir. Ama bu davranlarnn hi
faydas olmam, bu nankrler bir gn olsun iyi ve hayrl bir tutum
gstermemilerdir. Szleri yalan olan ve yeminlerinde durmayan
bunlardan yine ekindim.
Dndm ki padiahmn iyilik damarlar kabarr da, bu hi-
bir ktlkten kanmayan dman ho grp kurtarrsa, atadan
gelme keremiyle serbest brakrsa sonra ne olur diye korkarak bu
ii iledim" demi, bu suretle bir byk cezadan kurtulmutur.106
122 Kay I: E rturu l 'un Oca

Bu seferle Konya, Akehir, Aksaray, Larende ve daha nice Ka

raman beldeleri Osmanl lkesine katlmtr.
Eflak Kral Mire'nin Nibolu zerine hcumu srasnda Bulgar
Kral van iman da yardmda bulunmutu.
Osmanllara tabi olan Bulgar kralnn bu ihaneti zerine Bayezid,
olu Sleyman elebi'yi Bulgaristan zerine gnderdi.
Sleyman elebi Patrik Eftim idaresindeki Trnova'y aylk
bir muhasaradan sonra zapt etti.
Ardndan sratle Nibolu zerine yrd. Ksa srede Nibolu'ya
da haki olurken yakalanan Kral van iman' idam ettirdi. Bylece
Bulgaristan kesin olarak Osmanl hakimiyetine girmi oluyordu
(1393).
Bu arada Kuzey Makedonya, Karada, Arnavutluk ve Epir'de
de Trk fetihleri birbirini takip ediyordu. 1 392Cie, daha evvel Os
manllar elinde iken Srplar tarafndan ele geirilen skp tekrar
zapt edildi. Venedikliler ve baz Arnavutluk prensliklerinin ida
resindeki birka ehir mstesna, btn Arnavutluk ve Karada
Osmanl idaresine alnd. 1 394'te ise Trk sancaklar Selanik'te
dalgalanmaya balad.
Yldrm Bayezid Han Karamanoullarndan sonra Anadolu
birliini kurma yolundaki faaliyetlerine byk bir sratle devam etti.
nce Canik Beyi Kubadolu Cneyd Bey' in idaresindeki Samsun'u,
ardndan Taceddinoullarn itaat altna ald. 1 07

H U N D SU LTAN
Yldrm Bayezid Han'n Macar seferinde bulunduu gnlerdeydi
Kz Hundi Sultan bir gece ryasnda Peygamber Efendimiz'i grd.
Resul-i Ekrem ona:
"Olum Muhammed Buhari ile evlen, sakn beni krma ve s
zm dinle" buyurdu.
Temiz ruhlu, edep ve haya sahibi Hundi Sultan ryasn kimseye
aklayamad. Zira onun Sleyman Paa ile evlenecei sylenmek-
 Y l d r m B ay ezid Han 1 23

teydi. Hundi Sultan aknlk ve kar.arszlk ierisinde iken, ertesi

gece Peygamberimizi tekrar grd. Server-i alem ona:
"Eer ahirette benden efaat etmemi istiyorsan Muhammed
Buhari ile evlen" buyurdu.
Hundi Sultan'n artk endiesi kalmamt. Resulullah efendi
mizin tavsiyede bulunmas ne byk saadet, ne yce mertebeydi.
Acaba Emir Sultann bundan haberi var myd? Kiminle ve nasl
haber griderebilecekti? Nihayet kendisi gibi edep ve haya sahibi
hizmetisine ryasn anlatt ve durumu Emir Sultan'a bildirme
sini syledi. Hizmetisi gidip durumu Emir Sultan'a anlatnca, o
"Bizim de malumumuzdur. Nikahmz, Allahu Teala tarafndan
kyld. Dinimiz zere burada da kylmas gerekir. Durumu Hundi
Sultan'a iletin" dedi. Bunun zerine Emir Sultan; dnrler gnderip
sultann kzn istedi.
Sonunda Devlet Hatun'un izni, Molla Fenari'nin kyd nikahla
iki gen evlendiler. 108
O srada Rumeli taraflarnda seferde bulunduu iin muvafakat
alnamayan Yldrm Bayezid nikah haberini alnca mthi bir fke
ye kapld. Hi dnmeden kararn verdi. Emir Sultan ve Hundi
Hatun iddetle cezalandrlacakt. Emir Sultan'n evine krk silahl
svari gnderildi. Bursa'da pek ok kii svarileri fikirlerinden
caydrmak iin gayret sarf ettiler ise de baarl olamadlar.
Neticede svariler eve cebren girmek istediler. Ancak bu onla
rn son teebbs oldu. Emir Sultan'n Yasin Suresi'nden 29. ayeti
okmasyla reisleri Sleyman Paa bata olmak zere krk da kadid
kesilip son nefeslerini verdiler.
Molla Fenari Bursa ahalisiyle bunlarn cenazelerini ykayp na
mazlarn klarak defnetti. Bu olaydan sonra o blgeye Kadidler
semti denilmitir.
Molla Fenari, Yldrm'n yeni teebbslerinden ve daha b
yk felaketlere dmesinden korkmaktayd. Bu itibarla Yldrm
Bayezid'e derhal u mektubu yazarak gnderdi:
1 24 Kay I: Erturul 'un O c a

"Mektubuma, daima kullarna acyc olan Allahu Tealann adyla

balarm. nsanlarn en acizi olan ben, Trk ve slam memleketleri
nin koruyucusu, Osmanoullarnn vnd ve Hak uruna sava
edenlerin bakan, slam dininin ve Mslmanlarn yardmcs olan
Padiahmn mrnn uzun olmasn ve evladnn oalp kyamete
kadar an ve erefle yaamasn Rabbimden niyaz ederim.

sultanmzn unu bilmesi gerekir. Bizim Peygamberimiz Mu
hammed Mustafa'dan nce, sa Aleyhisselam, kendine inananlardan
kiiyi Hakk'a davet iin bir beldeye gndermiti. Fakat orann
halk, onlar yalanlayp ldrdler. Bu cinayeti iledikten sonra,
sevinerek evlerine gittiler. Cenab- Hakk onlarn bu davranlarn
dan raz olmad. Cebrail Aleyhisselam'a, o belde zerinde yrekleri
paralayc, korkun ve keskin bir sesle haykrmasn emretti. Cebrail
Aleyhisselam haykrnca, oradakilerin hepsi bir anda ld. Byle
bir felakete dmekten Allahu Tealaya snrz.
imdi bizim de Sultanmzdan bir ricamz vardr. Dn ld
rlmesini emrettiiniz Emir Sultan, Resul-i Ekren'in neslinden
hrmete deer bir insandr. Bu zat gibi temiz kalpli, peygamber
neslinden bir kii, zamanmza kadar Anadolu'ya ayak basmamtr.
Buna benzer asl temiz bir kimseyi elleri hediyeler dolu davetiler
gndererek Buhara'dan Anadolu'ya getirmeye als ydnz, sizin
iin ebedi bir eref olurdu. Byle yapmadnz halde, manevi irade
zerine yurdumuza gelen bu zat dolaysyla Peygamber Efendimize
yaknlk kazandnz takdirde, dnya ve ahiret saadetiniz artacaktr.
. unu da bildireyim ki, bu damadnz, Peygamber Efendimiz'in;
'mmetimin alimleri, srail oullarnn peygamberleri gibidir' bu
yurduu kimselerdendir. Bizim byle seyyidlerden grdmz feyz
eserlerini, Hazret-i Muhammed'den sonra kimse gstermemitir.
Eer bir daha onun ban kestirmek iin asker gnderirseniz, btn
yurdumuzun felaketi olacandan phemiz yoktur. Son ferman
sultanmzndr:' 1 09
Mektubun ulat gnlerde Yldrm Bayezid Han Macarlarla
savayordu. Dman kuvvetleri, Osmanl ordusuna byk zayiat
verdiriyordu. Bu esnada bir gen, yarallarn yaralarn saryor, bazen
 Y l d r m B ayezid Han 125

de ellerini ap dua ediyordu. Kolundan yaralanan Yldrm Bayezid,

bu gen askerin gayret ve maharetle yaralar sardn grne, o
gence kar kalbinde bir yaknlk hasl oldu. Yanna kadar giderek;
"Benim de kolumda yara var, yaram sar!" deyince, Emir Sultan
cebinden bir mendil karp; "Buyurun Padiahm, sizin yaranz
da bu mendil ile saraym" dedi. Sabah olunca sarlan btn yara
larn iyi olduunu, askerlerin ayaa kalktklarn Yldrm Bayezid
Han'a haber verdiler. Yldrm Bayezid de merak edip kendi yarasn
aarken, kolundaki mendilin, hanmnn nianl iken kendisine he
diye ettii mendilin yars olduunu fark etti. Akam yaralar saran
askerin, yanna getirilmesini emretti. Fakat o kimseyi bulamadlar.
Aradan gnler getikten sonra Bursa'ya dnen Osmanl ordusu
nu sultan karlayanlar arasnda Emir Sultan da vard. Yldrm
ve
B ayezid, onunla selamlanca, harp meydannda askerlerle kendi
yarasn sarann bu gen olduunu anlad. Sultan, ona ifreli olarak;
"O el abukluu ne idi?" diye sordu. Emir Sultan; 'l\llah'n kuvvet ve
yardm, o biat edenlerin vefa ve sadakatlerinin zerindedir" (Feth
Suresi: 10) mealindeki ayet-i kerimeyi okudu. Yldrm Bayezid; "Ya
o mendilin yars ne oldu?" diye sorunca, Emir Sultan; "Babacm,

o mendilin yars cebimdedir. Bendeniz damadnz Muhammed

emseddin" dedi. Yldrm Bayezid Han atndan inerek onunla

kucaklat ve gzyalarn tutamayarak ikisi de aladlar.
Fetihteki yardmlarn gz nnde tutarak Yldrm Bayezid,
Emir Sultan'a da ganimetten pay ayrd. Ancak Emir Sultan btn
srarlara ramen bunu kabul etmedi.
Sonunda padiahn zntsn gidermek iin, "Bir cami bina
ediniz, biz de hissedar olalm" dedi. 110
Bylece Bursa Ulu Cami'nin inas balad.

B Y K HA L I TT FAKI
Osmanl snrlarnn Macaristan'a yaklamas, Bizans'n abluka
ve muhasaras, Selanik'in fethi, Bulgaristan'n tamamen Osmanl
hakimiyetine girmesi gibi gelimeler, Macar Kral Sigismund'un
tahtn sarsyordu.
1 26 Kay I: E r t urul 'un O c a

Bu arada Trklere tek bana kar koymann imkanszln

iyice kavrayan Sigismund, Avrupa devletlerini ve Bizans' byk
Hal ittifakna davete balad. Papa IX. Boniface da ayn maksatla
fermanlar nerediyor, vaazlar veriyordu. Bylece kraliyet sarayla
rndan halk tabakalarna kadar yaylan heyecan, abluka altndaki
stanbul'un ikinci defa kuatlmasyla bsbtn artt ve her tarafta
Hal birlikleri toplanmaya balad.
Hal ordusunun bakumandanln altm bin askeriyle Si
gismund zerine almt. Macarlardan baka Fransa, Almanya,
ngiltere, spanya (Kastilya ve Aragon devletleri), Eflak, Lehistan,
ek, Norve, skoya ve talyan krallklar, Papalk askerleri Rodos
ve Tton valyeleri de bu sefere katlyorlard. Hatta, ticari menfa
atlerinin bozulmasndan korkmakla beraber, Venedikliler bile bir
donanmay seferber etmilerdi. Ksacas, btn Avrupa, Trkler
zerine yrmeye hazrlanyordu.
Nevers Kontu Korkusuz Jan'n idaresinde Dijon'da toplanan on
bin kiilik Fransz kuvvetleri, 20-30 Nisan 1 396 tarihleri arasnda
iki kol halinde harekete getiler. Kk kol Venedik ve Dou Alpler,
byk kol ise Strasburg-Bavyera zerinden yrylerini srdrd
ler. Yolda Alman kuvvetlerini de yanna alarak, 24 Haziran 1 396<.ia.
Viyana'ya ulatlar. Bunlar, getikleri her yerde Ortodoks mezhebine
mensup Hristiyanlar ldrerek, mallarn yama ediyorlard.
Fransz, Alman ve ngiliz ordular, Bohemya ve Polonya valye
leri ve talyan cretli askerler, Temmuz 1396<.ia, mttefk kuvvetlerin
buluma yeri olarak kararlatrlan Budapeteae Macar ordusuyla
birletiler. Kral Sigismund, onlar iin aaal bir karlama treni
dzenlemiti. Yaklak 1 30 bin kiiye ulaan bu Hal ordusu, Buda
pete'deki sava meclisi kararndan sonra iki grup hal.inde yola kt
Macar Kral Sigismund'un idaresindeki asl byk kol, nce
Srbistan istikametinde yryerek Tuna vadisine ulat ve nehrin
sol sahilini takip ederek Osmanl toprana girdi. Getikleri yerler
deki Ortodoks mezhebine mensup Hristiyanlar arasnda da yana,
tecavz ve katliamlar yapyorlard. Orsova'daki Trkler mukavemet
ettiler ise de yerli Hristiyanlarn ihanetine uradlar. Trklerin ka-
 Y l d r m B ay e z i d Han 1 27

leden kmasyla ehir, Hallarn eline geti. Yakalanan Trklerin

tamam ldrld. Vidin ve Rahova'da da Trklerin bana ayn
akbet geldi. Sigismund nihayet Eyll<Ie Nibolu nlerine geldi.
te yandan Korkusuz Jan'm idaresindeki Franszlar da BU:din'den
sonra Erdel zerinden Eflak'a geerek, Eflak voyvodas ile birlikte
Nibolu<Ia dier kuvvetlerle birleti. Venedik ve Rodos donanmalar
da gelerek Tuna Nehri'nde demirlemilerdi.
Hallar ilerlerken, Katoliklik taassubuyla, Balkanlarn Ortodoks
Hristiyanlarn da ldrp mallarn yama ettiler. Osmanllarn
msamahal idaresine balanan Balkanlarn yerli Hristiyan ahalisi;
can, mal, rz tecavzne urayarak ok zarar grd.

Nihayet 8 Eyll 1 396<la Osmanl kumandanlarndan Doan

Bey'in muhafzlndaki Nibolu Kalesi'ni karadan ve nehirden
kuatm bulunuyorlard.
Osmanl kalelerindeki az sayda muhafz kuvvetlerini yenerek
ilerleyen Hallar, Nibolu nlerinde 120- 1 30 bin kiilik byk bir
kalabalk oluturduklarnda sevinlerine diyecek yoktu. Yanlarnda
kadnlar ve flarla arap bulundurduklarndan elenceden de geri
kalmyorlard. okluklarna o kadar gveniyorlard ki kadnlara:
"Gk kecek olsa mzraklarmizla tutarz" diyerek vnyorlard.
Macar Kral Sigismund burada nl valyeler, prensler ve seme
askerlerine verdii zafer ziyafetinde: "Sultan Bayezid ister gelsin
ister gelmesin, biz gelecek yaz Anadolu'dan geip Suriye'ye girecek,
Yafa ve Beyrut kaplarn Araplardan alacaz. Suriye'ye inmek iin
daha baka ehirleri de elde edeceiz. Kuds ehri ile btn Arz-
Mukaddes'i (Filistin) fethetmeye gideceiz" diyordu. Bu hayal
lerle daha imdiden sarho olan Hal ordular on alt gn Nibolu
nnde oyalandlar.
te yandan Avrupa'daki Hal hazrlklarn renip Osmanl
hududunu getiklerini haber alan Bayezid Han ise, stanbul kuat
masn tehir ederek, kuvvetlerini Edirne'de toplad. Kara Timurta
Paa ile ehzadelerinin kumandasndaki Anadolu askerleri sratle
toplanarak Boazlar'dan geip, Edirne'de Bayezid Han'a katlmlar-
1 28 Kay I: Erturu l 'un O c a

d. Yldrm Bayezid Han, adna yakan bir sratle Tuna boylarna

doru yrd.

B RE DO GAN !
Hoca Sadeddin'in nakline gre; Evrenos Bey dman hakknda
bilgi sahibi olabilmek ve Nibolu Kalesi'nden haber alabilmek iin
ilerlemi ise de dman giri ve k blgelerini skca tuttuu iin
muvaffak olamamt.
Evrenos Gazi durumu padiaha duyurduunda Yldrm Baye
zid Han gayet huzursuz oldu. Gece vakti, zifiri karanln evreyi
doldurduu srada yce makamnda bulunan grevlilerinden birine
dahi haber vermeden rzgar gibi uan karayaz atna atlad.
Kara gece iinde atn yldrm rnei bir hzla srd. kili Hal
devriyeleri arasndan geerek kale duvarnn altna geldi. Bahar
bulutu misali bir ykseke yerde durarak, imdada her zaman hazr
bir davran ve gk grlemesini andran bir sesle: "Bre Doan! Bre
Doan!" diye haykrd.
Gece gndz kale duvarlarnn stnde tetikte duran, dman
kollayan kale kumandan Doan Bey bu sesi duydu. Ama bir mana
veremedi. Bu ses hnkarn sesine benziyordu. Ancak yz binden
fazla Hal ordusu ile muhasara edilmi bir kalenin yanna nasl ge
linebilirdi. Hayal olduunu sand, kulaklarna inanamad. Fakat ayn
ses, daha hakim, daha vakur bir kere daha seslenince, Doan Bey
ne yapacan ard. Kaleden aaya bakt. Karanlkta hnkarn
at stnde dikildiini grd. Gsnde hkrklar dmlendi.
Byle bir hnkara nice hizmet edilmezdi. Padiahn durumunu
sormas zerine:
"Kalemizin kap ve duvarlar salam ve muhafzlar gece gndz
uyanktr. Zahiremiz yeterlidir" cevabn verdi. Yldrm Bayezid
Han ile Doan Bey arasndaki konumay dmann devriyeleri
de duymu, fakat bir mana verememilerdi. Mfrezedekiler vakit
geirmeden durumu komutanlarna anlattlar. Nihayet hadiseyi
Mareal Bubiko ve Kral Sigismund rendi, muhafzlar sorguya
ekildi. kili olduklar anlalnca, orduda yalan yanl haber ya-
 Y l d r m B ay e z i d Han 1 29

yarak moral bozmaya sebebiyet vermekten ve nbette iki ierek

hayal grmekten elli krba, gn de katksz hapis cezas verildi.
Askerler krbalar yerken doru sylediklerine yemin ediyor, falat
trampetler seslerini bouyordu. 1 1 2
Dier taraftan Osmanl nc birlikleri Nibolu'ya ilerlerken
Trnova'da gda maddeleri tedarik eden Hallar ile karlamlard.
Bunlardan bir ksmn esir ederken kurtulabilenler kaarak
Osmanl ordusunun sratle geldii haberini ulatrdlar. Bu bek
lenmeyen bir haldi. Mareal Bubiko, Bayezid Han'n Trnova'ya
gelebileceine bir trl ihtimal veremiyordu. Hatta sinirlenerek:
"u aslsz haberi getirip orduya korku vermi olanlarn kulak
larn keseceim'' diye barmt.
Trklerin harp kabiliyetlerini iyi bilen Sigismund haberin doru
luunu tetkik iin ileriye keif kuvvetleri gnderdi. Bayezid Han'n
Gazi Evranos kumandasndaki ncleri Sigismund'un keif kollarn
tesirsiz hale getirdiler. Osmanl ordusu Nibolu'nun on kilometre
kadar gneyine sokuldu. Cephesini kuzeye vererek ordugah kurdu.
Nibolu'ya yaklaan Osmanl ordusu keif kollaryla ovaya ya
ylmaya balamt.
Birdenbire Osmanl ordusunu karlarnda gren Hallar si
lahba ettiler. Kral Sigismund derhal bir harp divan toplayp mu
harebe nizamn tespit etti.Osmanllarn harp nizamn iyi bilen
Macar kral, Eflak kuvvetlerini ileri srerek, asl ordunun Osmanl
merkezindeki yenierilere kar kullanlmasn, bylece Franszlarn
geride bulunarak Osmanl merkezine yklenmeleriyle byk Hal
zaferinin kazanlmasn istedi.
Trkleri tanmayan ve Osmanl ordusunu ancak Fransz kuv
vetlerinin yenebileceini iddia 'eden Korkusuz Jan bu teklife kar
kt. . "Macar kral zaferin erefini kendi kazanmak istiyor. Biz nc
idik. Bize nclk grevini o vermiti. imdi almak istiyor. ilk saw
kendisi kazanmak arzu ediyor. Bu kabul edilemez!" diye bard.
Bu sert direnme karsnda Macar Kral Sigismund aresiz kalarak
Franszlarn dileklerini kabul etti. 11 3
1 30 Kay I: E rtugru l 'un O c ag

N G B O LU SAVA I
25 Eyll 1 396 sabah Avrupa'nn drt kesinden toplanm
yz yirmi bin kiilik Hal ordusuyla bunun yars miktarndaki
Osmanl ordusu kar karya geldikleri zaman, Osmanh ordusunun
harp nizam yle idi:
Birinci hatta Saruca Paa kumandasnda hafif piyadeleri tekil
eden azap askerleri, solda ehzade Sleyman elebi kumandasnda
Rumeli askeri, sada ehzade Mustafa elebi ve Anadolu Beylerbeyi
Kara Timurta Paa komutasnda Anadolu askeri, ortada yenieriler
vard. Tmarl sipahiler sa ve sol yanlara yerletirilmiti. Sadrazam
Ali Paa, Rumeli Beylerbeyi Firuz Bey ve Malko Bey sol kanattaki
kuvvetlerin arasnda bulunuyordu.
n hatlara piyadeleri koyup kati neticeyi atl askere brakan Os
manl harp nizamna mukabil, neticeyi yaya askere ykleyen Hal
ordularnn nnde Fransz atl valyeleri bulunuyordu. kinci hatta
ise merkezde Sigismund, solda Macarlar ve Hrvatlar, sada Stefan
Mira kumandasndaki lnahlar yer alyordu. Hal ordusu srtn
Tuna Nehri'ne ve kuatmakta olduu Nibolu ehrine dayamt.
ki ordu bu harp dzeninde karlatlar. Fransz svarileri mu
zaffer olmak hissi ile taarruz ettiler. lk taarruz Sultan Bayezid Han'n
kumanda ettii merkez kuvvetlerine yapld. Merkez kuvvetlerinin
nndeki hafif yaya askeri olan azaplar ezerek getiler ve yenieri
askerleriyle karlatlar.
Sultan Bayezid hemen onlarn arkasndayd ve sadece nefes al
nabilecek bir alan brakmt. Ama yenieriler bir makine disiplini
ierisinde hilal gibi almaya baladlar. Hilalin merkezi geriye doru
ekildike Franszlar zafer lklar ile ilerliyorlard. Oysa hilalin iki
ucu neredeyse kapanmak zereydi. Franszlar Osmanllarn ekildii
tepeyi igal edince zaferi kazandklarn zannettikleri anda Bayezid
Han'n kumandasnda olan pusudaki kuvvetlerle karlanca ar
dlar. Geri ekilmek zere dndklerinde ise kskacn kapandn
dehetle fark ettiler.Yenieriler Hallarn bu en gzide birliini elik
bir mengene gibi ezdi. Aman dileyenler esir alnd. Franszlarn
 Y l d r m B ay ezid Han 131

malubiyeti dierlerinin taarruzuna imkan vermedi. Eflak Prensi

Mira muharebe neticesinin Hallar iin hsran olacan tahmin
ederek memleketine geri ekildi.
Kar taarruza geen Osmanl ordusu, sratle Sigismund'un
zerine hcum etti. htiyat kuvvetlerini bile muharebeye sokan
Macar kral, Osmanllar karsnda hibir baar salayamyordu.
Sultan Bayezid Han, kesin neticeyi almak iin Osmanl kuvvetleri
nin hepsine taarruz emri verdi. Hallar panie kaplp daldlar.
Kalabalk Hal ordusu ile Nibolu'ya gelmekte iken, ordusunun
muazzam saysna bakarak "Gk kecek olsa mzraklarmzla
tutarz" diyerek bbrlenen ve Osmanl'ya atp tutan Sigismund, Ve
nedik kadrgasna binerek stanbul Boaz, Marmara ve Ege Denizi
yoluyla Mora'daki Modon Liman'na, sonra da Dalmaya'da karaya
ayak bast. Oradan memleketine geti. Hallardan muharebeye ka
tlmayanlar ve kaanlar, kendilerini Tuna Nehri'ne atp bouldular.
Muharebede pek ok asilzade, kumandan ve valye esir alnd. 1 14
Thworocz adl Avrupa tarihisi Kral Sigismund'un kan yle
anlatmaktadr: "Eer kral kurtuluunu bir gemiye snmakta bul
mam olsayd, yklan gn tazyiki altnda deil, Trk kllarnn
ular ile ldrlecekti:'
Yine muharebe ahidi bir Hristiyan Dlugosz, Trk korkusunun
Hallar zerindeki tesirini yle anlatmaktadr: "Swantos Laus
adnda Polonyal bir valye de suda idi. Sigismund'un bindii
gemiye kmaya alt. Fakat geminin yk artar diye gemiciler
onun ellerini kestiler:'

YEM N N AD E E D YO RUM!
Bata Papalk ve Bizans olmak zere, btn Hristiyan aleminin
Osmanllar Avrupa ktasndan atmak iin olanca imkanlarn se
ferber ederek hazrladklar byk Hal ordusu, Sultan Bayezid
Han'n karsnda mukavemet bile edememiti. Franszlarn mehur
valyesi Korkusuz Jan bata olmak zere pek ok asilzade ve valye
esirler arasnda bulunuyordu.
1 32 Kay I: Erturul 'un O ca

Asilzade ve valyelerin hepsi fidye vererek kurtuldular. Mem

leketlerine dnecekleri gn Yldrm, bunlara bir ziyafet verdi.
Bu ziyafette Korkusuz Jean ve arkadalarnn; "Bu andan itibaren
Yldrm Bayezid Han'a kar gelmeyeceimize ve ona kar silah
kullanmayacamza namus ve erefimiz zerine yemin ederiz"
demeleri zerine Yldrm Bayezid Han ayaa kalkarak:
''Avrupa'da Korkusuz lakabn alm olan Jan'a ve arkadalarna
diyorum ki, bana kar silah kullanmayacanza dair ettiiniz ye
minleri size iade ediyorum. Gidiniz, yeniden ordular toplaynz ve
bizim zerimize geliniz. Bana bir kere daha zafer kazanmak imkann
salam olursunuz. Zira ben, Allahu Tealann dinini yaymak ve
O'nun rzasna kavumak iin dnyaya gelmiim" dedi. 1 15
Nibolu zaferi, gnderilen fetihnamelerle memleketin her ta
rafna, Asya'daki hkmdarlara, Msr sultanna, Irak ve Acem
beylerine, Tatar hanna, Bursa kadsna mjdelendi. Msr'da bulu
nan Abbasi halifesi, zafernameye verdii cevapta Yldrm Bayezid
Han'a, Sultan- klin-i Rfun unvan ile hitap etti. O gnden itibaren
Osmanl hkmdarlarna sultan denilmesi adet oldu.

U LU CAM ' N N A I L I I
Emir Sultan'n iareti zerine 1 396'da yapmna balanan Ulu
Camii 1400 ylnda tamamlanm bulunuyordu.
Yirmi kubbe ve iki minaresiyle Osmanl mimarisinin en zarif
eserlerinden biri ortaya kmt. 3 1 80 metrekarelik i alan ile
btn Trk camileri arasnda en byk lye ulamt. Camiye
muhteem bir tak kap ile iki yan kapdan giriliyordu. Minberi ceviz
aacndan oyma ve gemeli muhteem bir nmuneydi. Duvarlar,
slam harflerinin en gzel rnekleriyle bezenmi levhalar ile batan
baa sslenmiti.
Her cepheden alan kaplar ortada adrvana ulayordu. On
alt keli havuz, anakl fskiyeden sekiz kol halinde dklen
sularla dolarak on alt muslua taksim olunuyordu.
Havuzun etrafndaki mahfil sofalar, namaz vaktini beklerken
Kur'an okumann en tatl hazzn yaatyordu.
 Y l d r m B ay ezid Han 1 33

Yeil Bursa'nn her yandan grlebilen ve onun zmrt gsn

bir elmas gibi ssleyen Ulu Cami'nin al gn, Bursallar akn
akn camiye komulard.
Yldrm Bayezid Han, damad byk alim ve veli Seyyid Emir
Sultan, Molla Fenari ve ulemadan pek ok kimse camide yerlerini
almlard.
Padiah camide ilk Cuma hutbesini okma grevini Emir Sultan'a
verdi.
Emir Sultan ise ayaa kalkarak: "Hnkarm! Zamann byk
alimi burada iken, bizim hutbe okmamz uygun deildir. Bu cami-i
erifin al hutbesini okumaya layk zat u kimsedir" diyerek ke
narda oturan garip bir kiiyi gsterdi.
imdi btn gzler, o zamana kadar piirdii lezzetli ekmekleri
sebebiyle, Somuncu Baba olarak tannan zata evrilmiti.
Somuncu Baba, padiahn emri zerine minbere doru yrd.
Emir Sultan'n yanna gelince: "Ey emirim neden byle yapp beni
ele verdiniz" dedi. O da:
"Senden ileride bir kimseyi gremediim iin yle yaptm" ce
vabn verdi.
Cemaat hayret ierisinde bu konumalar dinliyor. Somuncu
Baba'nn hutbesini merakla bekliyordu.
Minbere kan Somuncu Baba: "Baz alimlerin Fatiha- erifenin
tefsirinde mkilat, anlayamad ksmlar vardr. Onun iin bu
surenin tefsirini yapalm'' buyurarak Fatiha suresinin yirmi ana ilim
zerine yedi trl tefsirini yapt. Nice hikmetli szler beyan eyledi.
Somuncu Baba'nn ilmi ve bykl karsnda herkes hayretten
bylenmi gibiydi.
Namazdan sonra cemaat kaplardan ayrlmyor ve elini pmek
zere bekliyordu. Herkes Somuncu Baba'nn kendi bulunduu
kapdan gemesi iin dua ediyordu.
Ve bir halk rivayeti olarak o gn btn kaplarda duranlarn
Somuncu Baba'nn elini pt haberi gnmze kadar geldi.
1 34 Kay I: E rturu l 'un Oca

Ancak bu olaydan sonra, Somuncu Baba olarak bilinen eyh

Hamid-i Aksarayi "Srrmz ortaya kt" diyerek Bursa'y terk etti. 1!6
Hac vazifesini yerine getirdikten sonra Aksaray'a yerleen bu b
yk veli, yllarca talebeler yetitirdi. 1413 ylnda vefat eden Hamid-i
Aksarayi'nin kabrinin Aksaray veya Darende'de olduu hakknda
rivayetler mevcuttur.

YAKLAAN T E H L KE : T MU R
O, bir cihangirin olu deildi ve kendisini taht zerinde bulmad
Nisan 1336'da Semerkand'n gneyinde Ke'te dodu. B abas
Barlas oymana mensub Turagay, annesi Tigin Hatun'dur.
Turagay mtevaz ve dindar bir kimse olup vaktinin ounu
ulema ve eyhler ile sohbetle geirdi. Bu itibarla alim ve eyhlere
hrmet, oul Timur'da henz ocukluk devresinde yer etti.
Timur'un genlik yllar iddetli silah talimleri, ypratc beden
eitimi, avclk ve kk seferlerle geti. Bu dnem, Maverannehr
ve Dou Trkistan'n kuvvetli bir idareden yoksun hanedanlklarn
birbirleriyle kyasya mcadelelerine sahne oluyordu.
Timur, aatay Hkmdar Emir Hseyin'i Tuluk Han teh
likesinden kurtardnda yirmi yedi yanda idi. Hseyin'in kz
kardei Olcay Tergen Aga ile evlilii de Timur'un emir katndaki
itibarn artryordu.
Ancak eitli siyasi sebeplerle ok gemeden Emir Hseyin'le
aras ald.
1 366'da Belh'i zapt ederek iktidar dizginlerini eline ald.
1 370'te Emir Hseyin'in lm zerine, Maverannehr'e tek
bana hakim oldu ve Semerkand'a gelerek tahta kt.
imdi Hindistan'dan Akdeniz sahillerine kadar btn Asya ka
ralarnn zerinden harikulade bir semavi alfunet gibi geiveren bir
cihangirin saltanat hayat balyordu.
O, byk hkmdar manasnda Grgan; zamann hakimi ma
nasnda sahip-kran ve cihangir unvanlarn tayordu. Doru sz-
 Y l d r m B ay e z i d Han 1 35

llk hakim vasflarndan olup yznde Rasti rusti: "Doruluk

sdamettir" kazl idi.
Otuz yl boyunca bu unvanlar tekzip edecek hibir baarszlkla
karlamad.
Giritii her ite muvaffak olurken yirmi alt memleketin tacn
bana geirmitir. Bunlar arasnda aatay Hanedan, Trkistan ve
Moolistan'daki Cet Hanedan, Harizm, Horosan, Tataristan, Irak-
Acen'de Beni Muzaffer, Irak- Arap'ta lhanllar ve Hind Hanedan
en mhimleriydi
lkesi douda in Seddi'ne, kuzeyde Rusya ilerine, batda
Dou Anadolu'ya, gneyde Msr'a dayanyordu. Kuvvetli cihangirin
darbeleri altnda hibir gcn kuvveti kalmyordu. 11 7
Askerlerin sadakati her trl tasavvurun tesindeydi. Yalnz
canlarn deil, gerektii zamanlarda mallarn ve ganimetlerini
de hakanlar yolunda feda ederlerdi. Timur da onlarla birlikte ayn
sofrada yemek yerdi.
Tasavvur ettii bir eyi asla terk etmez, verdii emri geri almazd.
Kararlatrd ey, onun iin icra olunmu hkmndeydi.
Maziye asla teessf etmez, istikbalden ise emin olmazd.
Ortaya kan her trl halleri, metanetle karlard.
Alimlere, fakihlere, seyyidlere fevkalade hrmet gsterirdi.
Onlarn sohbetlerini dinlemek en byk zevkiydi. Tzkat'nda:
"Allah dostlar alimler ile devaml irtibat halinde idim. Her iimde
onlarla istiare ettim. Bunlarn hayr dualar bana zaferler kazan
drd" demektedir. 11 8
Girdii hibir memlekette de alim ve eyhlerin incitilmesine
rza gstermezdi.
Sava esnasnda baarya ulamak iin hareketlilik ve artmaca
gibi pek ok harp hilesine bavururdu.
O kendisini takdim ederken genellikle "Biz ki, Mlfk- Turan;
Emir-i Trkistan'z. Biz ki Trk olu Trk'z. Biz ki milletlerin en
kadimi ve en ulusu Trk'n babuuyuz" ifadelerini kullanrd.
1 36 Kay I: E rturu l 'un O c a

Ne yazk ki bu byk cihangirin oklar imdi, bat Trk haka

n, cihat meydanlarnn serdar Yldrm Han ve ordusuna doru
evrilmiti.

VE YI LD I RI M
Osmanl sultanlar; lkelerinin emniyet ve birliini salamak,
dmanlarn kahretmek, Cenab- Hakk'n bir emaneti olarak gr
dkleri cihan padiahlnn ann yerine getirmek zere gayret sarf
etmekteydiler. Allahu Tealaya gvenerek ve Hazreti Peygamber'in
ruhaniyetine snarak hak ve adaleti yrtmek, slam lkelerini
mamur klmak iin g ve kuvvet kemerlerini balamlard.
Bu anl sultanlardan Yldrm Han, hiddet ve iddetinin fazlal,
ycelik ve yrtclktaki stnl ile temayz etmiti. Kimseye ba
emesi dnlemez, hangi yne ynelirse devlet ve zafer de onun
eline gemekten uzak kalamazd.
Zira babas Murad- Hdavendigar onu din-i slamiyet'i dnya
ya yayacak ve Osmanl sancaklarn yceltecek bir bahadr olarak
yetitirmiti.
Genlii cesur ve alim Trk komutanlarnn yannda geti.
2 1 yanda iken Ktahya'ya vali tayin edildi.
Karaman Harbi'nin en tehlikeli annda anl babas Murad-
Hdavendigar'n nnde yer pp:
"Sultanm bana destur ver, sabrm kalmadL Karamanilerin kann
Allah buyurursa yere karam" demiti.
Karaman Harbi'nde o denli ecaat ve yiitlik gsterdi ki Yldrm.
unvanna hak kazand.
Son derece cesurdu, Kosova sahrasnda develeri ne geirmek
fikri ortaya atlnca babasnn kendisine sz vermesi zerine:
"Cenab- Hakk, cihat urunda arpan silahlarn imdiye kadar
ak bir surette korumutur. Bu trl baya tedbirlere bavurmak
Allahu Tealaya kar kalp rkl olur. Dman ne kadar ok
olursa olsun onunla kar karya savamak milletimize eref verir:'
 Y l d r m B ay ezid Han 1 37

Gayretli ehzade Kosova Sava'nda da akan bir yldrma misal

tekil eder ekilde dman zerine amansz darbeler indirdi.
Tahta geer gemez ( 1 389) bir hamlede Bat Anadolu beyliklerini
hakimiyetine ald.
Eflak' bir seferde Trk yurdu kld. imdi Osmanl gazileri Tuna
N:ehri'nden abdest almakta idiler.
Trk aknclar Bosna Hersek ve Macaristan' alarak ilk kez Avus
turya ilerine girdiler. Trnova, Selanik fethedildi. Karamanoullar,
Kad Burhaneddin lkesi, Karadeniz sahilleri bir bir alnrken Ana
dolu Trk birlii salanyor, Memlkller ile komuluk balyordu.1 19
stanbul'un dmesi an meselesi idi. Ne var ki douda hava
kararyordu.

SAVA KI KI RT I C I LARI
Timur Han, kendisine kar isyan eden Grcistan Hakimi Melik
Grgin'i cezalandrdktan sonra eski lhanl merkezi KarabaCla
klamak zere karar klmt.
Onun bu sahrada ikameti srasnda Sultan Bayezid'in hk
metlerini alm olduu beyler, hapsedildikleri yerlerden kaarak
tabiiyetlerini arz etmek ve himayesini dilemek zere huzuruna
gelmeye baladlar.
Germiyan beyi, Menteeolu, Aydn beyi ve Erzincan Hakimi
Taharten, Bayezid'in aleyhinde nice szler sylediler. Timur Han'a
ballk yeminleri edip beyliklerini elde etmede yardmc olmasn
istediler.
Timur Han: "Ey beyler! Sizin sznz gerek midir, yalan mdr
bilemem. Zira ol bir gazi Han'dr. Yok yere zulmetmez ve sizi bi
gnah incitmez" dedike onlar:
"Ey Sultanm! Sen Sahib-kransn. Osmanolu bir zalim kiidir.
Bizi mflis klp, atamz ve dedemiz tahtn elimizden ald. Dileni
dileni huzuruna geldiimiz sizce malumdur. Ol iklim dahi senin
gibi Han'a layktr" diyerek onu tahrik ederlerdi.120
1 38 Kay I: Erturu l 'un O c a

Timur Han gerek bu beylerin an kkrtmalarnn tesiri, gerekse

dmanlar olup Bayezid'e snm olan Badad Hakimi Ahmed
Celayir ile Karakoyunlu Kara Yusuf'u istemek zere Osmanl pa
diahna bir name ile birlikte ilk elilik heyetini gnderdi.
te yandan Sultan Ahmed ile Kara Yusuf da Yldrm Bayezid
Han' devaml suretle Timur aleyhine doldurmakta idiler. Onlar
Timur'un btn amacnn Anadolu'yu ele geirmek olduunu ve
bunu gerekletirmek iin ne gerekirse yapacan deliller getirerek,
yeminler ederek belirtiyorlard. Ayrca Timur'un ne kadar zalim ve
kan dkc bir kimse olduunu eitli hikayelerle konu ediyorlard.
Bayezid Han bu szlerin de tesiri altnda kalarak Timur'un eli
lerini son derece souk karlad. Timur'un isteklerini ise saltanatn
alametine aykr olaca ve mrvvete yakmayaca sebebi ile
reddetti.
Bunun zerine Akkoyunlu Beyi Kara Ylk Osman Bey ile
Mutahharten'in rehberliinde Sivas'a yryen Timur, on sekiz gn
lk bir kuatmann sonunda kaleyi aman ile teslim ald. Timur'un
buna ramen kale muhafzlarn ldrtt rivayet edilmektedir.
Timur Han Anadolu beylerinin btn kkrtmalarna ramen
gerek alimlerin kendisini savatan men etme gayretleri gerekse
Bayezid'in kuvvetleri hakknda kesin bir bilgiye sahip olmamas
dolaysyla geri dnd ve Suriye'ye yneldi.
Yldrm Bayezid Han muhtemel bir savaa kar Kayseri'ye doru
yola km bulunuyordu. Ancak Timur'un Suriye'ye gitmesi zerine
geri dnecekti ki yine fitneciler devreye girdiler. Sultan Ahmed ve
Kara Yusuf'un tahrikleri sonucunda Timur'u Anadolu'ya sevk eden
Erzincan .Emiri Mutahharten'i cezalandrmaya karar verdi.
Erzincan ve Kemah' daha ilk saldrda zapt ederek Kara Yusuf'un
idaresine verdi. Ancak Kara Yusuf'un idareden aciz kalmas zerine
ailesi ve ocuklarn rehin olarak Bursa'ya gnderdii Mutahharten'i
tekrar grevine iade etti.
Timur'a tabi Erzincan ve Kemah'n zapt iki devlet arasndaki
husumeti daha da arttrd.
 Y l d r m B ay ezid Han 1 39

Msr Memlkl ordusunu Halep nnde byk bir bozguna

uratarak srasyla Halep, am ve Badad' alan Timur Han, Karaba
sahrasna gelerek ordugahn kurdu.121
Bu arada Timur Han gnderdii mektupla Yldrm Han'dan
isteklerini devam ettiriyordu. Mektuplarnda o gne kadar ka
zand savalara ve baarlara deinen Timur, Rum'un (Anadolu)
tslam diyar olduunu ve oraya sefer yapmak istemediini zellikle
vurguluyordu. Bu beldenin harap olmasndan ancak din dman
larnn memnun olacan kaydeden Timur, isteklerinin kabul
ile aradaki soukluun giderilmesini arzu ettiini bildiriyor, Kara
Yusuf ve Ahmed Celayir'in ne kadar yaramaz ve yol kesici akiler
olduklarn da belirtiyordu. Timur Han ayrca Sivas, Erzincan ve
Kemah'n da kendisine braklmasn istiyordu.
Devlet erkan ve ileri gelenler Timur'un seller gibi gelen atlla
rndan, fillerinden, baarlarndan sz ederek Yldrm' anlama
yolunu tutmas ynnde tevik ettiler ise de bir faydas olmad. 122

Meveretsiz iini i sanma sen

Kendi reyinle ie el sunma sen
Meveretten kimse hsran olmad
Meveret eden piman olmad
Meveretle hasl olur her mit
Meveretsiz ite baldr kilit123
Cesur ve gayretli bir padiaha btn bu istekleri kabul etmek
ok ar geliyordu. Mevlana Hatifi'nin ifadeleri ve Hoca Sadeddin
Efendi'nin nazmyla Bayezid cevabn u mealde verdi.

Ey Anadolu topranda yetien kafalar

Yele verilir mi hemen kolayca namuslar
Cenk tedbirlerimde bir kusur mu grld
Ki fikirler aniden bar yoluna dnd
O saysz asker ile stmze yrrse
Ve de hi ekinmeden lkemize gelirse
1 40 Kay I: Ertugrul 'un O c ag

Nasl ben ondan aman dilemek isterim

Oklar germi, tirkei asmsa neylerim
Yiitlik onda grlsn smsklk bizde
Cihan halk ne syler, dnn bize
imdiden sava gn ne olacak bilinmez
Gl ile gsz orada neyler sylenmez
Tek bama ederim ardmdan gelen yoksa
Var dkmeli kii hanlk davasndaysa
Bu szler nasihatilerin azn kapad
Hibir tavsiye hnkdra fayda salamad124
Yldrm Bayezid Han, Timur Han'a gnderdii namesinde de,
artk kllarn konuacana iaret eder gibiydi.
"Bu konaa inen misafir zerine kl rlmez ve bu bucaa
snan dilek ehline dokunulmaz. Eer szlerin iddeti kavgaya sebep
olacaksa ilk defa iddet dolu cmleler sizin mektubunuzda grl
d. Yok bizden temelluk (yaltaklanma) bekleniyorsa hanedanmz
Cenab- Hakk'dan gayriye yalvarmadlar. Galebe ve malubiyetin iki
si de snen-i evliyadandr. Artk sz uzad. Savaa bahane arayann
bahanelerini nlemek mmkn deildir. ki taraftan her kim fitne
karrsa vebali onun boynunadr. Hasbnallah ve ni'mel vekil:'125
Sz sras artk silahlara gelmiti.

AL M L E R N GAYRET
Timur Han savaa niyetlenince hkm altndaki lkelere ha
berciler gndererek btn askerlerinin baharda KarabaCia hazr
olmalarn sk skya emretti.
Byk bir savaa doru adm adm ilerlenmekteydi. Timur
Han'n doru dnen beyleri ve baz Mimleri Anadolu'ya saldr
mak taraftar grnmyorlard.
Rumeli'nde gaza ncs ve cihat yolcusu bir padiaha kl kal
drmay istemiyorlard. Ancak hkmdardan ekindikleri iin bu
durumu kendisine kimse aamyordu.
 Y l d r m B ay ezid Han 141

Nihayet, Timur Han'n katnda deeri yksek, sz sylemede

stad, sanatl konumada mahir emseddin el-Maligi'yi bu ile
grevlendirdiler.
O da tatl bir sohbet srasnda ve konmalar arasnda sz bu
konuya getirip dileklerini yle sralad:
"Sava konusunda dnmek ve genellikle acele etmemek, anlay
ve ycelik bakmndan hatal saylmaz. Muhtemeldir ki fitne atei
alev alrsa sndrlmesi zor, ortaya kacak zarar da ziyade olur.
Yldrm Han da gayret kuan kuanm bir padiah, varlk
sahibi, zaferleri paylaan ordular olan bir devletlidir.
Keskin klc frenkler iin bir bela, inciler saan eli de kymetli
bir hazinedir. Gayret dizginlerini gaza ve cihat yoluna ekmi ve
slam snrlarn tutmaya ban koymu bir padiahtr.
Byle olan ehinahla savamak, dini yayan ve peygamberin
yolunu, hkmlerini uygulayan bir devlet sahibiyle cenk etmek,
ne senin devletine layk ne de gl beylerinin gnllerinde olan
duygulara uygundur.

Bir padiah ki bu, km gaza yoluna

Ona gsterecein dmanlklar bouna
Din uruna arpan bu anl padiah
Ne elde edeceksin, yenmi olsan da
Zafer yelleri bizden yana esse bile, gerekte din dmanlarnn
sevinmesine yol aacaktr. Zaman ise bu devletin abucak yklma
sna, belki de snmesine kadar uzanr:'
. emseddin el-Maligi bu ekilde iyi yolu gsteren nasihatler ve
apak mtalaalar ile Timur Han'n yry kararn durdurup,
kzgnlk ateini de bastrr gibi olmutu. 126
Ancak bu srada Timur'un Yldrm'a gnderdii eliler geri
dnm ve padiahn, teklifleri sert bir ifade ile reddettiini bildir
milerdi. Eliler belki anlatma ilaveler de katmlard.
Bu haberler, Timur'un snmekte olan kzgnln tekrar alev
lendirdi. Btn ordusunu toplayarak bir resmi geit yaptrd ve
142 Kay I: E rturu l 'un O c a

Yldrm'n elilerine seyrettirdi. Bu ekilde kudretini gstermek

ve gzda vermek istiyordu.
Timur Han bir kez daha Yldrm'a mektup yazarken hep yumu
aklk yoluyla ileri grmek istediini, bar yapmay arzuladn
ancak dndklerinin hep tersi cevaplar geldiini belirtiyor ve
yle diyordu:
"Eer keremli oullarndan birini bu tarafa zrn aklamak,
yaral gnlmz dmanlk kukularndan kurtarmak iin gn
derseydi, bu fitne ateini sndrmeye yeter, ekilen skntlarn
tozunu bastrmaya elverirdi. Gnderecei ehzadeye evladmzdan
daha fazla ilgi gsterilirdi. Bylece dostluk ve birlik anlamalar
salanr, ayrlk kaynamaya dner, yreklerdeki krgnlk tozlar
bastrlp her yn dmdz olurdu:' 1 27
te yandan Osmanl tarafnda da emirlerin yan sra filimlerin
de Timur Han'la bir savaa girilmesinden yana olmadklar gr
lyordu.
zellikle devrin byk filim ve velisi olan Emir Sultan, damad
da olmas hasebiyle bu savan nne geebilmek iin byk gayret
sarf etti.
ki Mslman Trk ordusunun arpmasn istemeyen Emir
Sultan, Bayezid'e Timur'a kar mlayemetle yaklamasn, istekle
rini kabul eder grnmesini ve mutlaka savatan uzak durmasn
srarla vurgulamt.
Ancak btn bu nasihatlerden bir netice alamad. Acaba Emir
Sultan Anadolu Trkl iin gelmekte olan mukadder neticeyi
grm m idi?
Nitekim savan balamasna az bir mddet kala Hundi Hatun'un
"Niin babam yalnz brakyorsun ya Emir?" sualine kar:
"Telan bounadr ya Hundi! Bu sava bizim aleyhimizedir.
Bunu muhterem pederinize defalarca arz ettim'' rivayeti bu hususu
glendirmektedir.
Yldrm Bayezid iin iin en zor taraf hep bir istekle kar karya
kalm olmasdr. Timur Han her mektubunda, Yldrm iin kabul
 Y l d r m B ay e z: i d Han 1 43

mmkn grnmeyen arzularn yerine getirilmesini istiyor, aksi

takdirde gerekenin yaplacan srarla belirtiyordu.
Oysa kendisine snan teslim etmek Yldrm Han iin en byk
utan kayna olurdu.
Timur'un tahakkm ve tabiiyeti altna girmek bu kudretli Os
manl hakannn kabul edebilecei bir teklif deildi. Dolaysyla ar
ve namus duygusu en yksek mertebede olan, gayretinin yceli
iyle bezenmi, vakarl birinin sava yolunu tutmas kadar tabii bir
hadise olamazd.

AN KARA SAVA I
Verilen nasihatler, yaplan teklifler iki tarafa da tesir etmemiti.
Buna karlk eitli yazmalar, haberler dillerin keskinlemesine yol
aarken, fitneci gruhunun faaliyetleri de baklarn bilenmesine
sebep oldu. Neticede bu iki taht ve ta sahibi padiah, iki kprm
deniz gibi hareketlendiler.
Osmanl elilerine dn iznini veren Timur Han, kendisi de
vakit geirmeden karnca srs gibi orduyla Sivas'a doru haraket
etti. Yannda hassa birlikleri, oullar ve torunlar emrindeki kuv
vetlerden baka irvan ve Geylan sultanlar, Diyarbekir ve evresi
hkmdarlar, Sistan ve Bedehan ahlar ve Trkistan hanlar da
askerleriyle yer almlard.
Timur'un Sivas'a geldiini haber alan Yldrm Bayezid de Akda
Madeni ve Kad ehri mntkasna gelerek mevzilendi. Veziriazam
Ali Paa, padiaha bu engebeli arazide Timur'un ordusuna baskn
lar verilmesi ve sonra umumi hcuma geilmesini teklif etti ise de
kabul grmedi.
Sivas ile Tokat arasndaki geitlerin Osmanllar tarafndan tu
tulduunu gren Timur Han, ordusunu Krehire doru hareket
ettirdi. Bir baskna uramamak iin son derece dikkatli davranan
emir, daha sonra Ankara'ya yneldi. Bu defa Yldrm' arkada b
rakmak gayesiyle son derece hzl hareket etmiti. Ayrca Bayezid'in
de kendisinin geldii yoldan geleceini tahmin ile o cepheyi iyice
tahkim etti.
1 44 Kay I: E rturu l 'un O c a

Timur, Osmanl ordusunu doudan gelecek diye beklerken Yl

drm Bayezid kuzeydoudan, Kalecik Ravl zerinden ubukova'da
Melikah kyne inivermiti. Son derece seri hareket eden Osmanl
ordusunu, hi beklenmedii bir anda bu blgede grmek Timur'u
dehet ierisinde brakt. Timur baskna uramt.
Ancak Yldrm Bayezid oullarnn ve kumandanlarnn derhal
taarruza geilmesi hakkndaki srarlarn dinlemedi. Merte ve kar
karya harp etme uruna bu en byk frsat harcad.
Oysa dier tarafta Nizameddin ami'nin ifadesine gre;
Yldr1m'n ani gelii, Timur ve ordusunda byk bir korku hasl
etmi ve Timur gece sabaha kadar ibadet ve dua edip muzafferiyet
niyaznda bulunmutu. 1 28
Yldrm Bayezid'in ardan almas Timur'a vakit kazandrd ve
dm olduu badireden kurtard.
ki taraf kuvvetleri olduka nispetsizdi. Bayezid'in daha nceki
hasmlarna benzemediini anlayan Timur, Maverannehr'deki en
kudretli ve zrhlarla kapl kuvvetlerini de getirtmi olup mevcudu
yz altm bin idi. 29 Osmanl kuvvetleri ise en iyimser tahminlere
gre yetmi bini amyordu. Bu itibarla Yldrm l3ayezid, ordu
kumandanlarndan, muvaffak olmak iin fedakarane gayrette bu
lunmalarn istedi.
Osmanl ordusunun sanda Timurta Paann emrindeki Ana
dolu sipahileri, solunda ise ehzade Sleyman kumandasndaki
Rumeli birlikleri yer alyordu. Yldrm Bayezid Han on bin kiilik
yenieri birlii ile her zaman olduu gibi merkezde yerini almt.
Veziriazam Ali Paa ile ehzadeleri Musa, sa ve Mustafa elebiler
padiahn yannda bulunuyorlard. Yenierilerin nnde svariler ve
azaplar yerlemiti. htiyat kuvvetlerinin banda ehzade Mehmed
elebi vard. Sol kanat ihtiyat kuvvetlerini Srp birlikleri, sa kanat
ihtiyat kuvvetlerini ise Trklemi Moollar olan Kara Tatarlar
meydana getiriyordu.
Timur'un ordusunda sa kanada nc olu Miranah, sol
kanada ise drdnc olu ahruh Mirza kumanda ediyordu. Mer-
 Y l d r m B ayezid Han 1 45

kezde Timur Han yer almt. Ayrca Timur Han'n ordusunda otuz
iki fil vard. Anadolu beyleri Timur Han'n yannda buluyorlard.
Nihayet Zilhicce aynn 1 9'u (20 Temmuz 1402) Cuma gn
sabah dnyann en gl iki devletinin ordular birbirine girdi.
te tarihlerimizde savan dehetli tablosu ...
"Bu meydan savanda yle bir cenk, yle bir vuru toku, yle
bir arpma oldu ki kam gibi dz olan kalem, onu aklamak
isterken bkld.
Ak ak konuabilen dil, onu tarife kalktnda srt.
Hayal gc, bu sava izaha takat getiremedi.
Savaa katlanlarn okluundan kimse nefes alamaz hfile geldi
ve gk kubbe bir patlamaya sahne olacakm sanld.
arpan taraflarn naralar, dehet verici barlar, yer kresini
titreten bir hfil ald.
Uan oklar, dilleri kesen kllara dnd.
Savan kaldrd toz, mavi g yle bulamt ki gne bu
karanlkta cengi seyretmekten mahrum kald.
Kan selleri direnen bir nice bahadr yokluk vadisine srkleyip
gtrd.
Yiitlerin sert hamleleri ile sava atei iyice evreyi sard.
Rstem'in saldr kssalar bundan sonra artk deerini kaybetti..."
Miran ah emri altndaki sa kol Mool birlikleri, Osmanllarn
sol koluna iddetle ullandlar. Lakin bu cenahtaki Rumeli birlikleri
de ayn iddetle mukabele ederek Tatarlar bu cretlerine piman
ettiler. Bu dakikada merkez kolordusu kumandan Mirza Muham
med, tehlikede grnen sol cenahn yardmna komak iin Timur
Han'n ayaklarna kapanarak izin istedi.
Osmanllar tarafndan Rumeli askeri, emsali nadir grnen bir
kahramanlkla vuruuyordu. Srp birliklerinin de katlmasyla bu
hattn bozulacan anlayan Timur, fillerini yardmc askerlerle
ileri sevk etti.
1 46 Kay I: E rtugru l 'un O c a

Ancak ayn esnada Osmanl sa kolu, grlmemi bir ihanet

ile kar karya geliyordu. nce Aydn askeri eski beylerini Tatar
saflarnda grnce hat deitirdiler. Onlar Karaman, Mentee,
Germiyan ve Saruhan askerleri takip etti. Bylece Osmanl ordusu
nun sa kolu hemen hemen hi savamadan km bulunuyordu,
Osmanl ordusunun sa kanadn vurmaya hazrlanan Trkistan
vilayeti hakimi Sultan Muhammed Mirza, bu zlmeyi grnce
saysz askerle Osmanl sol koluna yklendi. Rumeli birlikleri ve
Srp askerlerinin cesaretle arpmalarna ramen ikinci bir ihanet
onlarn da dengesini bozdu. Sa cenah ihtiyatndaki Kara Tatarlar
daha nceden Timur'la anlatklarndan imdi Srplar oklamaya
balamlard. Bu gelime karsnda fevkalade bunalan Srp birlikleri
savatan el ekme yolunu tuttu.
te bu esnada parlak klcn fetih ayetlerini okumaya adam
henz on drt yandaki ehzade Mehmed birliklerini harekete
geirdi. Mirza Sultan Hseyin, Mirza Cihan ve Bayndrl Kara
Osman zerine yklendi. Bunlar ehzadenin cihan aydnlatan
klcna dokunamayarak ekilmeye yz tuttular. Sava iyi takip
eden Timur Han derhal o yne yardmc kuvvetler sevk etti. Ancak
Osmanl gazileri gelen birlikleri korkun bir vurumayla datyor
lard. elebi Mehmed'in ateler saan zeberced renkli klcndan la'l
renk sular akmaktayd.
Rumeli birliklerinin kahramanca arpmalarna, yiitliklerine
ve ecaatine gpta ile bakan Timur Han "Bu derviler kusur etme
diler!" diye haykrmaktan kendini alamad.
Ardndan tm birliklerini bu hatt evirmek zere harekete
geirdi. Hepsi o gaziler zerine dkldler. Askerin yardan fazlas
yz dndrm olduundan kalan askerde de ylgnlk ba gsterdi.
be katlarnca olan bir orduya kar durmak akl alr i deildi.
Osmanl beylerinin ilk dnceleri saltanatn varisleri olan eh
zadeleri cenk vartasndan karp korumak oldu. Ali Paa, Murad,
Paa, nebe Suba ve Yenieri Aas Hasan Aa, Emir Sleyman'
savan ateinden kararak Rumeli ynne doru gittiler.
 Y l d r m B ay ezid Han 1 47

sa elebi, emrindeki birliklerle Karaman'a doru at kopard.

Bahadrlk, yiitlik ve mertlik hnerlerinin her birini bu mey
danda gsteren elebi Mehmed de emirlerinin srarna dayana
mad. Amasya beyleri ve ehzadenin lalalar elebi Mehmed'in
atnn dizginlerine aslarak glkle de olsa kurtulu dzlne
kardlar. Ardndan atlarn drt nala kaldrarak dou tarafndaki
dalara yneldiler.
imdi Yldrm Bayezd Han, yardmc askerleri, Anadolu sipahi
leri, baz vezirleri, kumandanlar ve oullar tarafndan terk edilmi
olduu halde on bin yenierisiyle meydanda kalmt.
Padiaha nce Srp ordular kumandan Etiyen savan kaybe
dilmekte olduunu belirtip ekilmesini teklif etmiti. Lakin gayretli
hnkar bu teklifi byk bir infialle reddetmiti.
Son durum zerine kahraman ve i bilir beylerden Minnet Bey;
"mdat ve yardm isteyerek gayret beklediimiz askerden sava
meydannda i kalmad. Zafer umudu tkendi" diyerek padiah
ekilmeye zorlad.
Ancak kudretli hakana dmana srtn dnmek, lmden daha
beterdi. imdi Bayezid Han nlerinde olduu halde bir tepeye srtn
veren on bin yenieri kendilerinden on kat fazla dmana kar bir
lm kalm sava veriyordu.
Gayret kemerini beline balam, klcnn kabzasn gl elle
riyle kavram yiit yenieri gazileri, dmanlaryla arpmaktan
sanki keyiflenmekte idiler. Hnkarn kapsna iyi niyetle balln
iareti olmak zere boyunlarn ortaya koymulard. mr denilen
kymetli varlklarn o naml padiah uruna samak iin yer yer
yrtp paralamlard.
Ak klcndan yara almadan
Ayrlmak istemeyiz dnyadan
Dost yzne bakamayz
Yarasz karsak savalardan
Ancak dmann okluu bir lye gelmiyordu. Neticede ya
plan savunma imkanszlayor, kar durma gc yeter dereceye
1 48 Kay I: E rturu l 'un O c a

kamyordu. Kalan yiitlerin bazu ve dvme gleri ile bu ar

basknn durdurulmas imkansz gibi idi.
Bayezid ve maiyetindekiler, akama kadar direndikten sonra
dman birliklerini yarmak zere harekete getiler. Akama kadar
hararetten ve yakc susuzluktan bi-tab ve bi-mecal kaldklar ha.lele
kendilerini karglarla, kllarla eviren kalabaln iine attlar.
Yldrm Bayezid hala ar bir harp baltas kullanmakta devam
ediyordu. A bir kurt, koyun srsn nasl darmadan ederse
dman yle datyordu. Mthi baltasnn her darbesini yle
vuruyordu ki ikinci darbeye hacet kalmyordu.
Lakin Bayezid'in, yenierilerden ileri yry ve ayr dmesi
iyi olmad.
Germiyanolu, Bayezid Han' arprken grr grmez tand
ve derhal:
"Bu cenk eden Bayezid Han'n kendisidir. Ne durursunuz!" diye
bard.
Bunun zerine Tatarlar kalabalk bir birlikle evresini sardlar
ve gazi padiah esir ettiler.
leri gelen beylerden nice bahadrlar Timurlular eline esir d
erken, nicesi de ehadet erbetini imi bulunuyordu. Yenieriler
de hakanlarnn esir edildiini grnce vurumaktan vazgeerek
teslim oldular. Rumeli Beylerbeyi Firuz Bey, Minnet Bey, Mustafa
Bey, Timurta Paa ve Ali Bey esirler arasnda bulunuyorlard. 130

K HAKAN B R S E D RD E
eitli oyunlarn grdn zamann,
Ne sevincin srdn ne de tasann
Nice kasrlar yaptrm beyler orada,
imdi ne beyin ad var, ne de sarayn
Dehetle dolu o gece, akam namaz sularnda, Timur Han'n
karargahna koan mjdeciler Bayezid Han'n getirildiini bildirdiler.
Timur Han sevin ve nee ierisinde adrnn kapsna kt.
Yldrm Han' ayakta hrmetle karlad. Sayg ile kendisini ad-
 Y l d r m B ay ezid Han 1 49

rna davet edip ba keye oturttu. Hatr alc gzel szlerle dostluk
kurma yolunu tuttu. Ayrca byle bir olaya sebebiyet vermek iste
mediini de zenle belirttikten sonra:
"Bizim taraftan ne kadar aaya alnm, antlama ve yaklama
yolu nda ne kadar aba harcanmsa, sizin taraftan kzgnlk sonucu
saldr tutumu gsterildi. Biz tatl tatl yalvardka, iyi davranlar
sergiledike sizden krc haberler geldi. Meer kader bize bu e
kilde bulumay ve grmeyi, aradaki soukluk perdesini bylece
gidermeyi ngrm.
imdi misler gibi kokan gnlnze kederin tozlar konmasn.
Emel bahelerinize zntnn sert ve souk rzgarlar dokunmasn.
Zamann ortaya kard sonularla dileklerin ters dmesini garip
karlamamak gerekir.
Osmanl diyarn sizin kutlu adaletinizin glgesi dnda brak
mak dnlmemektedir. Kimsenin mutlul dei drlmeye
cektir. Meerki hibir aresi olmayan ilahi emir gelmi olsun. Mutlu
kiilerin uyank bahtlar ancak Allah'n dilemesi ile kararabilir"
diyerek gnl almaya almt.
Din yolunda savaanlarn sultan, bu gzel karlama zerine
zrler dileyerek konuya girmi; ''.Allahu Tealann takdir kalemi
eer bir lkeye yokluk iaretini ekmeyi dilemise iin sonu byle
olur" demitir. 1 3 1
ki padiahn grmeleri hakimfue szlerle sslenince aradaki
soukluk perdeleri kalkt. Gnllerindeki eski kinler kayboldu.
Bayezid Han babalk efkati ile ehzadelerinin akbetlerinin ara
brlmasn rica etti. Devletin gelecekteki direkleri olan oullarna,
sava sebebiyle bir zarar gelmesinden korkuyordu.
Timur Han derhal evreye avular salarak ehzadeleri bulma
larn ve yanlarna getirmelerini buyurdu. Mustafa elebi kyamete
rnek bu kanl savata kaybolmutu. Akbeti bir trl anlalamad.
Sleyman, sa ve Mehmed elebiler kendilerine bal emirlerle
katklarndan bulunamadlar.
1 50 Kay I: Ertugrul 'un O c a

Musa elebi ise iki gn sonra yakalanarak otaa getirildi. Emir

Tinur ehzadeye kendi sevgili ocuklar gibi ilgi ve iltifat gsterdi.
Tatl szlerle krk gnln ald. Keremli babas iin ayrlan ve gk
kubbeyi andran bargah yannda onun iin de geni bir adr hazr
latt. Yiyeceklerini ieceklerini padiaha zg bolluk iinde donatt.
Timur Han birka gnde bir zel toplantlar yapar ve bunlara
Yldrm Han' da davet ederdi. Burada diz dize oturup sohbet eder
lerdi. Timur zellikle Yldrm'daki keder bulutlarn datmak, onun
temiz yreini zntden kurtarp neelendirmek iin pek gayret
gsterirdi. Hele tutsaklk ve gariplik duygularndan kurtulmas iin
neeli szler bulmaya bakard.
Ktahya'da yine byle bir toplantda iki devlet sahibi ayn se
dirde oturmular, daldan dala konuuyorlard. Yaknlk ve dostluk
duygularna arlk vererek kanlmaz kaderin iiyle ortaya kan
can yakc keder dikenlerini silkip atmak iin incelik ve nezaketle
birbirleriyle yaryorlard. Nihayet Timur Han nice iltifatlardan
sonra, devletini yine kendisine brakacan belirtip z kzlarndan
biriyle byk torunu Miran ah'n olu Ebubekir Mirza'y evlendir
mek istediini aklad. Bylece o, soyu temiz Osmanl Hanedan
ile akrabalk kurmak istiyordu. 132

C HANA VE DA KI L D I
Timur Han, her ne kadar Sultan Bayezid'i tatl davranlary
la ho tutmaya almakta, kederlerini, zntlerini unutturacak
gezilere, toplantlara gtrmekte olsun, padiahn yrei kanlara
boulmakta idi. Bu gsteriler, ho szler, ltuflar, tatl vaatler onu
kederlerinden ayramazd. Her geen gn elem dikenleri yumuak
yreini biraz daha kanatmakta, gl yanaklarna dklen nedamet
yalar biraz daha artmaktayd.
Nasl artmasnd?
Gnlerdir padiahlk katndan uzak, ayrlk zindannda harap
olmaktayd.
Gl olduu, her eyi eli altnda tuttuu gnlerden dm,
gne misali tutulup kararmt. lkesinin bakml ehirleri, geli-
 Y l d r m B ay ezid Han 151

tirilmi, imar edilmi beldeleri harabeye dnmt. Sevin kayna

olan saltanatnn direkleri oullarndan haber dahi alamyordu.
Anadolu birlii yolunda atlan admlar, ekilen zahmetler heba
edilmiti.
Osmanoullar lkesi acaba ka parayd?
te bu dncelerle ruhunda biriken kederler, sonunda vcu
dunu sarsacak dereceye geldi. Nefes darl gsn sktrmaya
balad. Vcudu mum gibi erimeye yz tuttu.
Son grmelerinde Timur Han'a u vasiyeti yapt:
"Ey Emir! Ocam sndrmeyesin. Bugn bana ise yarn saha
dr.Tatar bu vilayette komayp gtresin! slan'n snma yeri ve
metin sedleri olan kaleleri ykmayasn. Vilayet-i Rum'u (Anadolu)
harap ettirmeyesin." 133
Bu istekleri yerine getireceine sz veren Timur Han, Bayezid'i
de hekimlerle birlikte, istirahat ve tedavisi iin Akehire gnder
di. En mehur iki hekimi Mevlana Celaleddin Arabi ile Mevlana
zzeddin Mesud- irazi'den padiahn shhatine kavu.mas iin ne
gerekiyorsa yaplmasn emretmiti. Padiaha ise:
"Cesaret Bayezid Han! Seni yalnz Semerkand'a kadar gtrmek
isterim. Oradan memleketine iade edeceim:'
Ancak ne bu gnl alc szler ne de .iki hazik hekimin tedavi
yolundaki en ince usulleri uygulamalar Bayezid Han'n derdine
areydi. Gayret sahibi hkmdar kederle dolu bu felaket gnlerden
kurtulmak iin lm zler hfile gelmiti. Nihayet 8 ubat 1403'te
bu fani dnyaya veda ederek ahiret alemine gt.

Saltanat taht devrildi, saraylar ykld

Yurdunun nice beyleri srlp karld
lkesinden atld bandan tac alnp
Kuruyan rmaklardan dudaklar atlad
Her savata yiite naralar savuran Bey
Osmanolu aslan, cihana veda kld
1 52 Kay I: E rturu l 'un Oca

te yandan zmir'i zapt eden Timur, Akehir'e doru gelirken

yolda padiahn lm haberini ald.
Byk bir znt ve tarifsiz bir keder gstererek u ifadelerde
bulundu:
"Dinimizin direkleri olan Osmanl padiahlarnn, kffar ara
snda harcadklar bunca gayrete kar ben de devletlerini ykmak
fikrinden vazgemitim. zellikle cennetmekan Sultan Yldrm
Bayezid'in aalk dmanlara ylgnlk vermek, onlar yok etmek ve
gzel dinimizi yceltmek yolunda yapt ileri, gsterdii gayretleri
grdmden beri kendisine yardm etmek, glendirmek, gnln
almak istedim. Bu soyu korumann da dindarln esas olduunu
anladm. Dncem Rum lkesini btnyle ele geirdikten sonra
Yldrm Han' tekrar tahtna oturtmak, gereken hrmeti eksiksiz
yerine getirmekti.
slam serhaddinin korunmas, gaza ve cihat trelerinin yr
tlmesi iin bu yce hakana yardm etmekle, kendim iin iyi bir
ad brakmak, hayrla anlmak istiyordum:'1 34
Yldrm Bayezid Han'n vefatn mteakip cesedi tahnit edilerek
Akehir'de Mahmud Hayrani Hazretleri'nin trbesine konuldu.
Timur Han yannda bulunan ailesine taziyet ve ihsanlarda bulundu.
Bir mddet sonra Semerkand'a dnerken Musa elebi'ye babas
Yldrm'n nan Bursa'ya gtrmesine ve orada merasimle def
netmesine msaade etti.

T MU R ANADOLU' DA
Ankara Muharebesi'nin kazanlmas ile birlikte Timur Bursa,
Konya, Akehir, Karahisar ve dier nemli mevkilere kol kol kuv
vetler sevk etti.
ehzade Cihangir'in olu Mirza Muhammed Sultan otuz bin
svari ile, sadrazam ve yenieri aas bata olmak zere pek ok nl
emirlerle Bursa'ya doru gitmekte olan Sleyman elebi'yi takip
etti. Timur Han, Emir Sleyman'n merkez hazinelerini Rumeli'ye
karmasndan evvel yakalanmasn iddetle emretmiti.
 Y l d r m B ay e z i d Han 1 53

Bu itibarla Muhammed Sultan, o kadar sratle hareket etti ki

bu uzun yolu be gnde katetti. Ancak Emir Sleyman hazinenin
bir blm ile kz kardei Fatma Sultan ve kk kardei ehzade
Kasm' alarak son anda Rumeli yakasna gemeye muvaffak olmu
bulunuyordu. Mirza Muhammed'in askerlerinin Bursa'da byk bir
yama hareketinde bulunduklar kaynaklarda yazldr.
Bursa'daki alimlerden evliyalk durann kutbu, hidayet yolu
nun , Kur'an- Kerim okuyanlarn sultan diye tarif edilen Emir
Sultan, byk fkh alimi Molla Fenari ve hadis ilminin nde geleni
eyh Mahmud- Cezeri yakalanarak Ktahya'da bulunan Timur
Han'a gnderildi.
Timur Han, Osmanl lkesindeki bu en mmtaz alimlerin aln
larnda parlayan din nurunu grnce kendilerine beklenmedik bir
kabul ve ballk gsterdi. Uzun bir sohbetin sonunda kendilerinden
yannda kalmalarn ve beraber Semed'a gitmelerini rica etti.
eyh Mahmud- Cezeri bu istei uygun bulurken dierleri, Os
manl boyunun adil idaresinin glgesi altnda lkenin yine eski
ihtiaml gnlerine dneceine inanm olduklarndan bu teklifi
nazik bir ifadeyle geri evirdiler. Timur Han bu durumdan byk
znt duyduu halde Emir Sultan ile Molla Fenari'ye ihsanlarda
bulundu ve Bursa'ya yolcu etti.
Timur Han Ankara'da bir hafta kaldktan sonra yanna Yldrm
Bayezid'i ve dier esirleri de alarak Ktahya'ya gelmiti. O ok ho
land bu ehirde bir ay kadar kald. Kalede beylerbeyi Timurta
Paann hazinelerine el konularak askerlere datld.
Timur Han huzuruna artt Timurta Paaya, sert bir eda ile:
"Bunca mal ve eyay toplayacan yerde asker toplasaydn da
velinimetin yolunda harcasaydn olmaz m idi? Vezirler ki mal
toplamaya kalkar ve askerlerini hazrlamakta ihmalkar davranrlar,
bu tutumlar sonunda devleti karkla srkler ve artk aldklar
tedbirler de fayda vermez!" diyerek azarlad.
Timurta Paa ise:
1 54 Kay I: Erturul 'un O c a

"Benim padiahm yeni yetime bir hkmdar deildir ki asker

ve ordu dzenlemede beylerinin, vezirlerinin malna muhta olsun.
Hele grmemi yeni devletlilere hi benzemez, gz a deildir
onun" diyerek ar bir cevap verdi.
Timur'un onu ve oullarn affetmek niyetinde iken, bu cevap
zerine hapsettirdii rivayet olunmaktadr. 3s
Timur Han yine Ktahya'da bulunduu srada Germiyan, Aydn,
Saruhan, Mentee ve Hamidoullar beylerine eski beyliklerini geri
verdi. Bylece bu beylikler Timur'a tabi olarak yeniden kuruldular.
Yldrm Bayezid'in olu, Emir Sleyman elebi'ye bir name
yazarak kendisine tabi olmasn bildirdi. O da eyh Ramazan is
mindeki elisi vastasyla bu teklifi kabul eylediinden, kendisine
metbuiyet (ballk) alameti olarak ta ve hil'at gnderildi.
Yldrm'n dier oallar sa ve Mehmed elebilerin elileri
gelerek ballklarn arz ettiler. Timur her birisine hil'atlar giydi
rip ihsanlarda bulundu. ehzadelere ise kemer, klah ve hediyeler
gnderdi.
Ayn gnlerde, daha evvel hastalandndan Akehire gnderilen
ve tedavi altna alnan Bayezid Han'n vefat haberi geldi. Bat Ana
dolu seferinden dnen Timur Han, Bayezid'in ailesine basal
dileyip pek ok ihsanlarda bulundu. Semerkand'a dnerken Musa
elebi'ye, babasnn cenazesini Bursa'ya gtrmesini ve hkm
darlara layk bir merasimle defnetmesini tavsiye etti. Yine Musa
elebi'ye babasnn mlknde hkmdarlk etmesi iin kemer,
murassa kl ve yz at ihsan etmitir. 36
Timur Han'n ani olarak ordusunu toplayp Semerkand yolunu
tutmasnda baz rivayetler vardr.
Yldrm Han'n vefatndan hemen drt gn sonra, Timur'un
en sevgili torunu Muhammed Sultan ani olarak vefat etti (12 Mart
1403) . O henz on dokuz yandayd ve pek ok muharebeye gire
rek baarlar kazanmt. Timur Han, Bayezid'de olduu gibi "nna
lillahi ve inna ileyhi raci'fu" ayetinden baka bir sz sylemedi.
 Y l d r m B ay e z i d Han 1 55

Devlet adamlar matem elbiselerini giymiler, kadnlar gslerini

yumruklamlard. Herkes akn ve zgnd.

Timur Han birka gn sonra ruhu iin sadakalar datt ve byk

bir ziyafet verdi. Bu srada hafzlar yksek sesle saatlerce Kur'an-
Kerim okudular. Na bir taht- revan iinde Ceyhun tesine nak
ledilirken Timur Han bunu bir ikaz olarak m alglad bilinmez,
ayn ayn sonlarnda Semerkand yolunu tuttu. 137

kinci rivayete gre ise Anadolu'nun hemen her tarafna dalm

Timur askerleri sebebiyle halk byk bir sknt ierisine dmt.
Ortaya kan kargaa ve fitne yznden yaklak on aydr Msl
manlarn halleri periand.

Nihayet sknt dayanlmaz bir hal alnca her evreden halk,

Emir Sultan'n huzuruna vardlar. Ondan efaati olmasn ve bu
kargaann son bulmasn istediler.

Emir Sultan ise gelenlerden bazsna:

"Timur Han'n ordusuna gidin. Orada flan grnte ve klkta

olan nalbanta benden selam syleyin. Baka yreye g edip git
melerini istediimizi ona duyurun'' dedi.

Timur'un ordusuna giden birka kii nalbant eski bir klkla

alrken bulurlar ve Emir Sultan'n dileini iletirler.

O, yrtk prtk elbiseler iindeki aziz, haberi duyunca; "Can ba

stne yarn gelim" cevabn verir.

Ertesi gn grrler ki Timur ordusu hzla toparlanp Anadolu'yu

terk etmektedir. 138

DZME HAB E RL E R!
Timur Han'n Sultan Bayezid'e muamelesi ve Yldrm'n vefat
hakknda yanl baz rivayetler de mevcuttur.

Daha ok romanlara, hikayelere konu olan ve halkn beyninde

yer tutart bu rivayetlerden birisi, Timur Han'n Bayezid'i demir bir
kafes ierisine hapsettii ve ehirlerde alay mevzuu olmak zere
gezdirdiidir.
156 Kay I: E rturu l 'un O c a

Mehur tarihi Hoca Sadeddin Efendi bu ifadeleri dzmece ha

berler olarak nitelendirmektedir. ayet byle bir uygulama grlni
olsa Timur'u yceltmekte ve Osmanl'y aa tutmada ar giden,
Timurilerin resmi tarihisi erefeddin Ali Yezdi mutlaka kullanr
d. Btn yazdklarn banazca ve taassup ierisinde dile getiren
bu yazar, iki hkmdarn konumalarn, grmelerini anlatt
zaman sayg ve yceltme gsterilerinden baka bir grnm ser
gilemez. Padiahln anna dokunacak. bir tutum ve davrantan
hi bahsetmez.
ranl edip Mevlana Hatifi de Timurname'sinde iki padiahn
dosta mnasebetlerinden te sz etmez.
Demir kafes meselesini Osmanl, Timurlu ve Batl tarihilerin
grleri ve nakilleri ile deerlendiren Hammer, "ayet gerekleri
ifade edecek olursak bu husus asrdan ziyade felsefe makalelerine
konu olan bir efsaneden teye gitmez" demektedir. 139
yleyse bu hikaye nereden kmtr?
Askerlerin baklar altnda seyahat etmek istemeyen Osmanl
sultan, yolda giderken bir taht- revana binmeyi uygun grmt.
Padiahn seyahat ettii bu kapal hreye baz kaynaklarda kafes
tabir olunmutur. Nitekim Fatih devrinde Divan- Hmayun top
lantlarn padiahlarn izledikleri blme de kafes tabir olunmas
bu anlay yanstmaktadr.
te bahsedilen kafesin taht- revan olduunu anlamak isteme
yen veya konuyu dramatize etmek isteyen romanclar ile Osmanl
hak.ann kk drmek, onu halkn gznde baya durumlara
dm gstermek isteyen Trk dman Batl yazarlar demir kafes
hikayesini uydurmulardr. 1 40
Yldrm Bayezid hakkndaki ikinci yanl rivayet ise, onun esaret
hayatna dayanamayp, yzndeki zehiri ierek intihar etmesidir.
Bu konu Neri tarihinde; "Bir Hikayet'' bal altnda yle veril
mektedir: "Rivayet ederler ki Timurleng Rum vilayetini (Anadolu)
zapt edip Karamanolu'na vermiti. Yldrm Han bunu iitince gayet
incindi. Yznde zehri vard. Gayretinden kendini saknmayp,
 Y l d r m B ayezid Han 1 57

"Dman elinde zebun olup memleketi eller elinde grmektense

lm yedir" deyip kendi nefsini helak eyledi."
Ak.paazade ise "Semerkand'a gtrleceini iitince kendi
maslahatn grd" demektedir.
Neri ve Ak:paazade'nin bu ifadelerini alan yerli yabanc baz
tarihiler, romanclar, hikayeciler Yldrm'n kendisini zehirledii
tezini iddia ettiler.
Oysa ayn Neri daha nceki iki rivayetten birinin sonunda,
"... Bayezid Han gayet gamnak oldu. Hemen eser-i humma belirdi.
Ondan sonra gnden gne zaf mstevli oldu. Bayezid Han gayet
gayretli kiiydi:'
Mevlana Mehmed bin Kutbddin zniki'den nakledilen ikinci
rivayetin sonunda ise "... ittim ki, hnkar humma-y muhrikadan
hasta olup, kabza-i ecel giribanndan ekip Hak civarna iletmi .. :'
Bu ifadelerden anlald gibi Bayezid'in lm iin znt
sonucu stma ve ateli stma hastalklar da rivayet konusudur.
Timurlu tarihilerinden erefeddin Yezdi "Yldrm Bayezid, dn
gece zik nefes (nefes darl) ve hunnak (boaz ars) marazyla
dar- fenadan dar- bekaya irtihal etti" demektedir. Nizameddin
ami ise Zafername'sinde, "Mzmin hastal, ruhi kederinin te
siri ile ziyadeleerek kuvvetten dp vefat etti" demitir. Bu iki
tarihinin Yldrm' tedavi eden doktorlardan bilgi alm olmalar
kuvvetle muhtemeldir.
Sonraki tarihilerden Hoca Sadeddin Efendi, hastalanarak
Behiti, humma-y muhrika; Hammer, nuzl isabeti; mneccimba
da hunnak, zik-i sadr ve humma-y muhrika rivayetlerini vererek
vefat ettiini symektedirler.
Bayezid Han'n muasr olan bni Arabah ile o devre yakn
tarihilerden krullah, Karamani Mehmed Paa ve Enveri gibi
mehur tarihiler de intihardan hibir ekilde sz etmeyip hastaln
lmne sebep gsterirler. 141
158 Kay I: Erturul 'un O c a

Btn bu kaynaklardaki ifadeleri bir yana brakp Neri'nin

hildye tarzyla verdii tek bir rivayetten hkm karmak tarih
metodu asndan da kabul edilebilecek durum deildir.
Ayrca ne Yldrm Bayezid Hana gelinceye kadar ne de ondan
sonrasnda Osmanl padiahlarnn savalara girerken yzklerinde
zehir tadklarna dair bir rivayet, hibir kaynakta gsterilir.
Hele Yldrm Bayezid gibi cesur, kahraman ve dinine bal bir
hakann savaa girmeden esareti ve intihar dnp yzne
zehir koymasn tasavvur etmek kadar safdillik olamaz.
Kaynaklarn ifadelerinden anlalyor ki, lkesinin maruz kald
felaket karsnda duyduu znt, bu byk Trk hakann lme
kadar gtrmtr. Nefes darl, boaz enfeksiyonu, ateli stma
ve nuzl isabeti znt ile ortaya kacak sebeplerdendir.

YI LD I RI M BAYE Z D HAN ' I N AH S YET

1 360 ylnda Bursa'da dnyaya geldi. Babas Murad-
Hdavendigar, annesi Gliek Hatundur.
Kk yatan itibaren zamann en mmtaz alimlerinden olan
Bursa Kads Koca Mahmud, Kazasker andarl Halil ve Karamanl
Molla Rstem.'den ilim rendi. Babasnn seme komutanlarndan
askerlik eitimi grd, ordular sevk ve idare dersleri ald.
Kk yalardan itibaren savalara da katlmaya balad. Do
utan kumandan vasflyd. Kahramanl ve cesareti ile n yapt.
ok cesurdu. Fevkalade hzl hareket ederdi. Ordularn da sratle
istedii yere sevk eder, dmanlarnn hi beklemedii anda kar
sna kard. Yldrm unvann hakkyla kullanrd. Miza itibariyle
asabi idi.
Ani vakalar karsnda itidalini ve soukkanlln muhafaza
eder, kararn verir ve pek sratle uygulard.
Bir hamlede Anadolu beylerini ortadan kaldrarak Ege sahillerine
ve Samsun havalisini zapt ederek Karadeniz sahillerine inmitir.
Anadolu Trk birlii projesini bir ideal edinmitir.
 Y l d r m B ay ezid Han 159

Nibolu Muharebesi'nde; askerlerini sevk ve idare, dman imha

konusundaki mahareti, kendisinin stn bir kumandan olduunu
gstermektedir. 142
Byk Cihangir Timur Han', hi tahmin bile etmedii bir esnada
Ankara nnde baskn halinde yakalamas askeri kudretinin dier
bir ispatdr. Ancak bu halden istifade etmeyerek dmana frsat
vermesi, kendisine ve ordusuna ar gveni aleyhine olmutur.
Kara Tatarlarla Anadolu beyleri kuvvetlerinin ihaneti ise bu savata
Yldrm'a en byk darbeyi vurmutur.

Tarihler, Bayezid'in gerek fetihlerinde gerekse tebaasna kar

fevkalade adil davrand hususunda mttefiktir. Konya muhasa
rasnda, Sivas'n ilhaknda, Rumeli ftuhatnda ortaya koyduu adil
davranlar rnek olacak derecede yksektir.

Her gn belirli bir zamanda herkesin kendisini grebilecei bir

yerde durur, drt bir yandan gelen tebaasnn ikayet ve arzularn
dinler, hakszla urayanlarn haklarn derhal iade ederdi. Kad
larn hkmlerine kesinlikle karmaz ve kimseyi kartrmazd.

Bir rivayete gre, Rumeli'de kadlarn rvet aldklar ayias

ortaya kmt. Derhal tahkikat atran Bayezid, suu sabit olanlar
Yeniehir'de bir eve kapattrdktan sonra yaklmalarn emretmiti.

Kendisini byk bir hiddetle verdii bu kararndan, bata Veziri

azam Ali Paa olmak zere ulema ve alimler glkle vazgeirdiler.

Ali Paann bunlarn aldklar cretin az olduunu, bu sebeple

byle bir yola tevessl etmi olabileceklerini belirtmesi zerine
padiah kadlara maa balatt. Bu olaydan sonra devlet ilerinde
en kk bir suistimal dahi grlmedi. 143

Yldrm Bayezid Han, alimlerin sohbetlerinde bulunur, devlet

meselelerini onlarla istiare ederdi. Allahu Tealann emir ve yasak
larn bildiren szleri canla bala kabul ederdi.

Bir gn padiahn mahkemede ahitlik etmesi gerekiyordu.

Mahkemede herkes gibi o da ellerini nnde balayarak ayakta
bekledi. Devrin Bursa kads Molla emseddin Fenari dik dik pa
diah szdkten sonra u hkm verdi:
1 60 Kay I: Erturul 'un O c a

"Senin ahitliin geersizdir. Zira sen namazn cemaatle kln

yorsun. Elinde imkan olduu halde namazlarn cemaatle klmayan
biri yalanc ahitlik edebilir demektir."
Bu itham karsnda herkes Yldrm Bayezid'in hiddetlenmesini
bekliyordu. Fakat o boynunu bkp mahkemeyi terk etti. Bu hadi
seden sonra saraynn yan bana bir cami yaptrd ve namazlarn
cemaatle klmaya balad. 1 44
Yldrm Bayezid, Hallarla yapt muharebeler neticesinde elde
ettii ganimetleri halkn refah iin harcard. Birok cami ve imaret
yaptrd. Bunlardan en mhimi Bursa'da yaptrd Ulu Camfir.
Uluda'n eteklerinde nefis bir manzara ierisinde ise Yldrm
Camii'ni yaptrd. Bunun karsna da medrese, imaret, misafirhane
ve hamam ile hastalarn tedavisi iin bir darifa ina ettirmitir.
Msr<.ian getirttii Tabip emseddin' in idaresine verdii ifahanede
bir ba, yardmc tabip, iki eczac, iki erbeti ile a, ekmeki,
hastabakc ve hademeler grev yapyordu.
Yldrm Han ayrca Amasya, Sivas, Kastamonu, Tokat ve Konya
darifalarn da gelitirdi.
deirmen evirecek kadar kuvvetli olup lezzeti ve iimi ile
tannan Akaolan adndaki suyu Uluda'dan kapal knklerle ehre
indirtti. Yaptrd imaret yannda kemer ve taklar zerinden geirtip
cami, medrese ve hamama datm, kalann mahalleler iin ayr
mt. Her mahallede yaptrd nice gzel grnl emelerden
bu suyu akttrd. Yldrm Bayezid'in bunlardan baka Ebu shak
Kazeruni dervileri iin yaptrd Bursa'da bir zaviyesi, Edirne'de
cami ve imareti, Karaferye, Ktahya, ve Balkesir<.ie camileri vardr.
Btn bu tesisleri iin ok geni vakflar tayin etmitir. 1 45
Yldrm Bayezid Han hakknda ilk Osmanl tarihilerinden
Ahmed!:
"Ata ve dedeleri gibi adil ve kamil idi. lim ehlini ok sever,
onlara hrmet gsterir, ihsanlarda bulunurdu. Allah adamlarn
(abid ve zahidler) ho tutard. Adaletiyle, Osmanl diyarnda mamur
olmadk yer brakmad:'
 Y l d r m B ay ezid Han 161

krullah:
"Bayezid Hnkar, beylik tahtna oturunca atalarndan ve de
dele rinden daha iyi olarak adaleti ileri gtrd.Yoksullara acd,
baylar yce tuttu. Kt ve pheli ilerden kanmay ve Allah'tan
korkna birinci i bildi."
Nianc Mehmed Paa:
"Sultan Bayezid adil, bahadr, filimleri ve fakirleri seven, zen
ginlere efkat gsteren bir hkmdard:'
Akpaazade:
"Yldirm her cuma gn bulunduu ehirde fukaraya sadakalar
datrd" demektedirler.
Hoca Sadeddin Efendi ise eserinde, Yldrm Bayezid Han bahsini
u msralar ile tamamlamaktadr:

Geri o sultana zarar dedi

Ama, bunu soyu iin denedi
Geriye kald asil ocuklar
Anlmaktadr hep hayrla ad
iyi bir ad brakmak ona yeter
Unutulmamak her kederi rter
Dmanna ban hi emedi
Yz yze savamaktan ekinmedi
Yele verip devleti eran
Knnda gizlemedi klcn
Gayret ile korudu namusunu
erefiyle vermedi konuunu
Timur'a zaferi verdiyse de Hak
Tahtna soyunu etti mstehak
Gzetmeseydi Osman soyunu
Ta o zaman ykard boyunu
1 62 Kay I: E rturu l 'un O c a

Peygamber uruna ba koyunca

Bunlara devleti verdi soyca
Olunca dilekleri hep iyilik
Srp gitmedi bu kargaalk
Allah sevgisiyle Osmanllar
Hanl Hak'tan byle aldlar146
 BE NC BLM
SU LTAN E L E B M E H M E D
Cihan hasn olsa Hak'tan nusret iste!
Erenlerden dua ve himmet iste!
Geenden ge, dem r tadan saknma,
Dem ri mahv idenden kuvvet iste!
 AMASYA YO LU N DA
Ankara Sava'nda yiite vurumas ile Timur'un ve babas
Bayezid'in dikkatini eken ehzade Mehmed, savan kaybedildi
inin anlalmas zerine beylerinin zoruyla meydandan karlm
ve karanlklar arasnda kaybolmutu.
Sarslan ve paralanan devleti tekrar toparlama yolunda girii
lecek bu mcadelenin de ne kadar karanlk, etin ve uzun bir yol
olduu ok gemeden grlecekti. te ehzade Mehmed on drt
yanda bu yk omuzlarna yklenmi olarak gidiyordu.
Yldrm Bayezid'in lke snrlarna diktii hak ve adaleti koru
yan bekiler ortadan kalkmt. Padiahn klcnn tesiriyle sakin
duran Anadolu beyleri ve gnl bamszlk atei ile tutuan nice
akiler iin frsat gnyd.
Timur'dan g ve kuvvet bulan bu gruplardan her biri bir blgeye
sahip olmak zere bayraklarn dalgalandrarak harekete gemi
lerdi.
te elebi Mehmed henz Tokat ve Amasya yresine yneldi
inde, ilk saldr ile kar karya kald.
Candarolu Hkmdar sfendiyar Bey, "Frsat karmak zn
t kayna olur" szne uygun olarak, kz kardeinin olu Kara
Yahya'y byk bir kuvvetle elebi Mehmed'in yolunu kesmek iin
gndermiti.
ehzadenin yann kk oluu, tecrbesizlii bir yana, Osmanl
ordusunun da dalm olduuna bakarak durumu deerlendirmek
istemiti.
elebi Mehmed nce yanndaki kk birlie }rreklere g ve
ren, korkaklk duygularn silip spren yiite bir konuma yapt.
Ardndan yol kesicilerin zerine atld. iddetli hcum karsnda
kalabalk aki grubu perian oldu. Sinek srleri gibi dald. Kara
 S u l tan e l ebi Mehmed 1 65

Yahya yz dndrp Tosya Kalesi'ne kaarken, kltan kurtulabi

lenler drt bir yana daldlar. 1 47
Bolu'da atnn dizginlerini eken elebi Mehmed burada birka
gn kalma karar verdi. Sava sonras durumu renmek iin drt
bir yana casuslar gnderdi. "Ne tarafa gitmek uygundur? Han
gi blge daha gvenlidir?" konular zerinde maiyetindekiler ile
mzakereye balad.
ehzade Mehmed Bursa'ya ynelmek ve keremli atalarnn Ana
dolu'daki merkezini koruyup savunmak istedii fikrini ortaya att.
Ancak gn grm beyler, bu teklifi uygun bulmadlar: "Askeri
miz az ve yorgun iken, saysz askere sahip dman arasna atlmak
akl alr bir i olmaz. imdi yaplacak i geride durmak, Amasya ile
Tokat arasna yerleip ortaya kacak durumu gzlemektir. Hem sz
edilen blgede pek ok direnme noktalar mevcuttur. Bu yrede
Timur'un tavr ve davranlarn bir mddet takip etmek ona gre
vaziyet belirlemek yerinde olacaktr" dediler.
Bu mzakereler yaplrken casuslar da dndler. Timur'un yap
tklarn, Aydnili'nde klama karar aldn, Osmanl lkesinde
ba gsteren kargaay, kardelerin durumunu ve Bayezid Han'n
shhat ve selamet haberlerini bildirdiler. 1 48
Bu bilgiler zerine Amasya'da beklemenin daha uygun olaca
anlalarak yreye hareket edildi. Oysa Amasya, Canik, Tokat, Nik
sar ve Sivas ehirlerinden oluan Orta Anadolu blgesi, Yldrm
Bayezid'in saltanatnn son yllarnda hakimiyet altna alnm olup
son derece kark bir siyasi yapya sahipti. Nice gl, kudretli
yerli beyler burada faaliyet gsteriyordu. Bunlar arasnda Kara
Devletah, Kubadolu, Gzlerolu, Kpekolu, nalolu ve Kad
Burhaneddin Ahmed'in damad Mezid Be en kuvvetlileri olarak
gze arpmaktayd. imdi bu beylerin her birisinin hakimiyet m
cadelesi verecei anlalyordu.

F I RSAT D K N L E R
Nitekim ok gemedi. Kara Devletah Ankara Sava'nn hemen
akabinde Timur Han'n huzuruna karak balln arz etti. On-
1 66 Kay I: E r t ugru l 'un O c a

dan Orta Anadolu'ya sahiplik berat ald. Derhal etrafna toplad

Trkmenlerle Amasya yresini altst etmeye balad. Timur Han'm
buyrultusunu gstererek meru emir olduunu iddia ediyor, yamac
ve apulcu srlerini etrafnda topluyordu.

elebi Mehmed bu faaliyetleri haber alnca ileri gelen ad.anla

rn toplad ve:

"zerimizde bunca sknt ve zntler varken, lkemizin du

rumu zihnimizi altst ederken, bir de Kara Devletah adndaki bu
kara yzl ortaya kt. Atadan kalan bakml topraklarmza el
atarak kyleri yakp ykmaya alan bu adam, kederlerimizi bir
kat daha artryor. Kar savunma tedbirleri alnmaz, gerekenler
yaplmazsa tututurduu fesat ateinin evreyi sarmas ve zerimize
gelmesi yakndr:'

Yce otan hizmetinde olanlar ehzadenin bu endie ykl

szleri zerine:

"Ba ve canmz, evimiz ve barkmz Sultanmz yoluna feda,

devletinin dmanlar keskin kllarmza gda olsun. Dma
nn gzne bu ferah cihan dar eylemek iini dinimize balln
alameti bilmekteyiz. Ferman padiahtan, yardm rahman olan Al
lahu Tealadandr" dediler.

Yaplan mzakereler sonunda zellikle Kara Devletah'n kuvvet

ve konumunu anlamak zere casuslar sevk edildi. Ksa zamanda
ulaan haberlerden onun ve askerlerinin talan ve yamadan ve
kyleri kasabalar vurmaktan baka bir ey dnmedikleri, bu
maksatla drt bir yana daldklar anlald. Yine Kara Devletah'n
bin kadar adam ile Hakala'da konaklad, zevk ve elence ierisinde
yaad bildirildi.

elebi Mehmed bu haberler zerine derhal adamlarn toplad

Uan kulara rnek bir hzla bu fitne uydusunun zerine at kopard

Kara Devletah son anda haberdar olarak ehzadeyi karlad.

elebi Mehmed'in yann kkl ile alay ederek, keremli ba
basnn bana gelenleri istihza ile anlatarak yle seslendi:
 S u l tan e l ebi M e h m e d 1 67

"Ana kuzularn, arslan yavrularn yiyen gn grmlerin kar

snda durmak, hayatn yele vermek ve kendi ayayla uuruma
atlmaktr. Eer geride kalan mrne acyorsan u beladan kurtul
maya bak. Karma kmaktan vazge."

Olaylarn iinde bym, tecrbe kazanm gen ehzade bu

szlere yle cevap verdi:
"Ey gnl kararm, mrn boa harcam, ii irkin, aklsz
herif! Allah'n takdirini, bir padiahn durumundaki deiiklii
alaya almak pek irkin bir harekettir. Bilmez misin ki felek bazen
gnle gre, arzulara uygun dnmez.
Hem stnln, faziletin dayana ne ya ne de yldr. Deerli
bir sedef paras onu tanmayanlarn katnda kymetsizdir. leri
gr sahiplerinin llerine gre kck bir inci binlerce akeye
alnr. Ksa boylu ok, kargy geer de sineleri delik deik eder. Arslan
yavrusu, yal deveye bir oyunla trnaklarn geirir."

Bu sylemelerin akabinde oklar savrulmaya, kllar arpmaya

balad. D aha savan banda nice gazalarda ok salm yiit bir
Osmanl akncs temiz bir ok salarak Kara Devletah'n dnya ile
doymaz gzn karanlklara bodu. Devletah attan yere yuvarla
nrken, dmanlar paralayan kllar ekenler de bana tler.

Ona katlanlarn ou Timur'un korkusuyla gelmilerdi. imdi

lsnn yerde rpndn grnce derhal baht ak ehzadenin
tarafna getiler. Bylece byk bir fitne uyanmadan yok edildi. 1 49

***

Timur'dan beylik izni alanlardan biri de Kubadolu idi. Niksar

ve evresinde faaliyet gsteren bu akinin adamlar elebi Mehmed
tarafndan gnderilen kuvvetler ile datld. Kubadolu binbir
zorlukla kaarak Taanolu Kalesi'ne snd.

Frsattan istifade ile yamacla balayan akilerden nalolu

ise etrafna yirmi bin kii toplayarak Tokat'a tabi Kazabad'a kadar
gelmiti. Her gn getii yerlerde kan ve gzya brakyordu. elebi
Mehmed'in katna devaml surette feryatlar gelmekteydi. Taraf-
1 68 Kay I: E rturu l 'un O c a

tarlarnn da gnden gne artmasyla nalolu, Osmanl mlkn

tmden elde etmek gibi ryalara dalm bulunuyordu.
elebi Mehmed'in, hemen hemen oturduu blgeye kadar ya
ylan nalolu'nun faaliyetleri karsnda gnl daralm, sknts
artmt.
Dmann durumunu anlamak ve maksadn renmek kas dyla
bir eli gndermeyi uygun buldu.
Mektubunda nalolu'na yle demekteydi:
"Memleket halk ve gsz kiiler Allahu Tealann sizlere bir
emanetidir. Bunlara bakmakla onlar korumak padiahn namus
borcudur. Kulamza yle geldi ki, kendinize bal olanlar, hiz
metinizde bulunanlar, atalarmzdan kalan illerimizde yaayan
halkmz dara drmlerdir. Oysa at ve davarlarnz ziyadedir.
Size yakan budur ki, illerimizin inenmesine, ayaklar altna
alnmasna izin vermeyesiz. Adamlarnz halkn varlna el uzat
mamaldr. Bu topraklar sahipsiz sanarak el abukluuyla konmaya
kalktysanz, buralarn an yce koruyucusunu tanynca artk
ekip gidersiniz.
Yok gmezseniz kt bitecek sonulara hazrlannz. Bundan
sonra sadece kllarn ve oklarn diliyle konuulur ve grlr."
Eli, nalolu'nun konduu yere geldiinde onun askerinin ve
gcnn anlatlanlardan ok yksek olduunu grd. errinden
gen sultan korumas, esirgemesi iin Allah'a yalvarmaya balad.
nalolu ise ehzadenin elisine kymet vermediini gstermek
zere karlamay ardan ald. Huzuruna aldnda hi ilgilenmez
grnd. "imdi Mehmed ne mahalde? Ne itedir?" eklinde uy
gunsuz sorular yneltti.
Nlmeyi okuduunda ise cahillik damar kabararak eliyi ldr
meye tevessl etti. Ancak yanndaki gn grm adamlarn tesiriyle
bu teebbsten vazgeti.
Bunun zerine u mektubu kaleme ald:
 S u l tan e l eb i M e h m e d 1 69

"Muradmz seninle savamak deildir. Asl ama senin elinde

olan btn illeri almaktr. Dosta nasihatimiz budur ki namem
eline getiinde durmayp esenlik yolunu tutasn ve gzn grd
yere gidesin:'
Bu uygunsuz haberler devletli ehzadenin katna ulanca; "Kibir
li, gururlu kiilerden daha stn olunmal" sz ile hareket etmeye
karar verdi.
Bin kadar atls ile nalolu zerine hareket etti. nalolu, adam
larnn bir ksmn yama ve apul iin evreye yaym olduu hal.de
daha yannda on bin kii bulunuyordu.

Bin Osmanl yiidi yldrm srati ile dald apulcu srsne

yle hzl bir kl ald ki gzle takip edebilmek mmkn deil
di. Birka dakika iinde meydan cesetlerle dolmutu. Savunmasz
kyllere saldrmaktan baka mahareti olmayan akiler il yavrusu
gibi daldlar. nalolu cann zor kurtarrken elebi Mehmed'in
ordusundan bir tek kiinin dahi hayatn kaybetmemesi byk
sevince sebep oldu. 150

Bamszlk sevdallar bunlarla bitmedi. Niksaraa Gzlero

lu, Sivas'ta Mezid, Kazabad civarnda ise Kpekolu denen a
kiler youn bir faaliyete girimilerdi. Ancak gen ehzade nce
Gzlerolu'nu, ardndan da Kpekolu'nu tepeledi. Bayezid Paa'y
ise Mezid Bey'in zerine gnderdi.

Bayezid Paa sratle Sivas'a geerek Mezid Bey'in adamlarn

datt. Yakalad Mezid Bey'i de ehzadenin katna gnderdi.

Mezid Bey ehzadenin huzuruna kt srada gsterii, yiitli

ini ortaya koyan tutumu, mert tavrlar ile beeni toplad. elebi
Mehmed kendisine hitap ederek;

"ayet yol kesicilikle harcadn bu yiitlii, gzpeklii, Allah

yoluna sarf etmeye sz verirsen, hatan rter, seni memnun ede
rim" dedi.

lm bekleyen Mezid Bey padiahn bu cmerte davran

ndan utanarak;
170 Kay I: E rturul 'un O c a

"Benim gibi su deryasna batm, ortadan kaldrlmas iyi gr

len bir kimseye tvbe frsat verilirse, bunun krn gece gndz
kapnda hizmet beklemekle demeye alrm. Osmanoullarna
kul olarak sonsuz mutluluk kazanmaya alrm" cevabn verdi.
Bunun zerine elebi Mehmed kendisine hil'at giydirdikten
sonra Sivas'a tayin etti. s Sivas ve evresini yakp yamalayan Me
zid Bey imdi tamir ve bakmn yaparak mutlu oluyor, hatalarn
affettiriyordu.

T MU R HAN ' I N E N D E S
Yldrm Bayezid'in kk olu elebi Mehmed, Osmanlnn bu
en kark blgesinde evresindeki bir avu adamla gayret kemerini
kuanm, gece gndz alyordu. On bin yirmi bin kiilik d
manlarn sindirip Amasya, Tokat, Sivas ve evresini hak ve adalet
anlay iinde yeniden enlendiriyordu.
Yiitlikte, bahadrlkta stnl her yana yaylmaya, tavr ve
davranlarnda padiahlk alametleri grlmeye balad.
te yandan, giritii her projede iin sonunu iyi takip eden
Timur Han, ehzadenin faaliyetlerini de yakndan izlemekteydi.
ran snr zerinde nice baarlara imza atarak gl bir beylik
hlline gelmeye balayan elebi Mehmed'in gnden gne kuvvet
bulmasndan ekinmeye balamt.
Bayezid Han'a tam bir gven vererek bu olunu yanna arma
sn istedi. Bayezid'in mektubunun yan sra kendisi de bir namesini
gnderdii eliye katt. Hace Muhammed adndaki elisinin yanna
Yldrm Bayezid'in hizmetinde olanlardan birini de dahil etmiti.
Timur Han tatl ifadeler ve gnl alc cmlelerle ssledii
namesinde, ehzadeyi sevgili ocuklarndan nde tutacan, z
kzlarndan biriyle evlendireceini, mutluluu iin gerekeni ya
pacan yeminlerle bildiriyor, eitli vaatlerle yanna aryordu.
elebi Mehmed byk bir merasimle karlad elinin elinden
keremli babasnn ve Timur Han'n mektuplarn aldnda sayg
ile perek ba zerine koyduktan sonra:
 S u l t an e l ebi M e h m e d 171

"Emirlerini aldm ve kabul ettim'' demiti.

Elilerin huzurdan ayrlmasyla ehzadenin ileri gelen beyleri
onu babasnn yanna gitme isteinden vazgeirmek iin almaya
baladlar. Bu ite Timur'un kahrna urama tehlikesi olduundan
uzun uzun sz ettiler.
Gen ehzade btn srarlar sonunda: "Kim ki Allah'a tevekkl
eder, ona Allah yeter" iyetini okuyarak tartmalar bitirdi. Karar
kesindi.
Nice hediyeleri hazr ettikten sonra Tokat'tan Amasya'ya doru
yola kt. Henz Osmanck'a geldiinde bir kez daha sfendiyarl
Kara Yahya ve adamlarnn saldrsna urad. Ancak ehzadenin
yanndaki yiitler iki yldr bu nevi arpmalarda iyice pimiler
di. apulcular ksa srede datlrken Kara Yahya bir kez daha
kayplara kart. l52
anl ehzade Murtazaabad'a geldiinde bu kez Tatar eleba
larndan Savcolu adndaki bir akinin adamlaryla gei yolunu
tuttuu haberini ald. Son derece hzl hareket ederek Savcolu ve
adamlarnn stne beklemedikleri anda kabus gibi kt. akiler
ksa bir direnmeden sonra ka yolunu tutarken btn mallar
Osmanl yiitlerinin eline geti.
Ancak henz kendi topraklarnda iken bu nevi tuzaklarla kar
lamak gizileri endielendirmiti. Zira Anadolu bir otorite boluu
ierisinde olup henz daha tehlikeli blgelere girilmemiti. elebi
Mehmed adamlaryla daha ileri gitmenin mahzurlarn grerek
geri dnmeye karar verdi.
Yannda bulunan Timur Han elisine mkellef bir ziyafet ek
tikten sonra yle dedi:
"Henz idaremiz altndaki yerlerde iken yollar kesen dmanlar
yznden bunca skntyla karlatk. Fitne tohumlarnn her yana
ekilmi olduunu anladk. Bu durumda beyliimizi terk edip gitmek
akl alacak i olmaktan uzaktr. Tehlikeli konaklarda dmanla kar
lamak, korkulu duraklardan gemek doru bir yol olmasa gerektir.
174 Kay I : E rturu l 'un O ca

Ayrca bu blge Osmanllarn en kark yresi idi. Timur Han'dan

da destek alan mtegallibe beyler on bin yirmi bin kiilik kuvvetlerle
blgede terr estirmi, elebi Mehmed'i gnlerce uratrmt.
imdi Timur Han'n ekilmesi ile Osmanl lkesini 'yeni ve daha
etin bir mcadele bekliyordu. Bu mcadele Bayezid Han'n drt
olu Emir Sleyman, Musa, sa ve elebi Mehmed arasnda gee
cekti.
elebi Mehmed karde kannn aktlaca byle bir savaa kar
isteksiz ve arzusuzdu. Nice canlarn, nice yiitlerin ve nice beylerin
bu mcadelede ecel erbetini ieceini iyi biliyor ve zlyordu.
Bu sebeple Amasya'da iken bir gn musahiplerinden (sohbet
arkada) Molla Ali'yi huzuruna davet edip dedi ki:
"Ya Molla Ali! Meydana gelen hadiseden ibret aldn m? Babam
Yldrm Bayezid'in bana gelen musibet ve belalarn sebebini d
nebiliyor musun? Gryorsun ki, her birimiz bir yere ayrldk.
Kardeim Musa elebi, sa elebi'nin zerine yrd ve Bursa'da
tahta oturdu. Kardeim Sleyman elebi ise Edirne'de tahta otur
du. Dman bizden korkarken, imdi biz aleme maskara olduk.
zellikle Edirne'de oturan kardeim Sleyman elebi'nin fitne
fesadndan korkulur. Din ve devlete tadm iyi niyet ve gayret,
bu olaylar karsnda beni daha da hassas kld. Gel seninle tac ve
taht dncesini terk ederek hacca gidelim!"
elebi Mehmed hem sylyor hem alyordu. Akam iki
si de istihareye yatt. elebi Mehmed ryasnda dedesi Murad-
Hdavendigar' grd.Yannda Emir Sultan da vard. Ona bir kl,
bir de eerlenmi at vererek;
"Haydi yiidim! Din esaslarn ikame eyle" dediler. elebi Meh
med, ata binmek istemedii halde, aresizlik iinde binmek zorunda
kaldn ve Gelibolu istikametine doru hareket ettiini grd.
Molla Ali de ayn gece ryasnda Bursa'da olduu halde elebi
Mehmed'i tahtn stnde, Musa elebi'yi ise altnda otururken
grmt. 155
 S u l t a n e l ebi M e h m e d 175

Bu ryalar ilahi bir iaret olarak kabul eden elebi. Mehmed,

im di Osmanl lkesini bir birlik haline getirmenin hesaplarn
yapmaya balamt.

KARD E L E R M CAD E L E S
elebi Mehmed'in Amasya, Tokat ve Sivas blgesinde faaliyet
gsteren yamac ve kan dkc gruplara kar gsterdii gayret ve
fedakarlk blge halkndan byk takdir grd. imdi onu daha ok
seviyor ve Allah rzas iin canlarn feda etmekten ekinmiyorlard.
Bilhassa Seyyid Yahya irvani'nin halifesi caeddin Pir lyas
ve talebelerinin de teviki ile halk, Osmanl Devleti'nin ilk gnle
rinde olduu gibi deta birbirine smsk balanp, bir asker-millet
vcuda geldi. Byle bir ordunun verdii gvenle elebi Mehmed,
Osmanl Devleti'ni yeniden bir bayrak altnda toplamaya azmetti.
Kardelerine haber gnderip kan dklmemesi iin birlemeye veya
topraklar kendi aralarnda pay edip birbirleriyle atmamaya davet
etti. Ancak ehzadelerin her biri kendisinin hkmdar olduunu
sylyor, kendi bayra altnda toplanlmasn arzu ediyordu.
elebi Mehmed, etin almalarla, ordu ve silah iini halletmi;
halka verilen gven, dini ve milli uurla birlik te'min edilerek, para
problemini de zmt. Ahalinin ok sevip sayd Defterdar
Celal elebi, mali duruinu dzeltmek iin yeni yeni tedbirler ald.
adgeldi Paa'nn darphanesinde, Magribi lyas olu Bedreddin
Mahmud elebi tarafndan gm akeler kesildi. Altn ve gm
yerine geerli olmak zere, avik veya av denilen kat paralar
da aviki namyla mehur Buharal Hoca emseddin Mehmed
elebi tarafndan basld. Para meselesini bylece halleden elebi
Mehmed, Bursa'da bulunan aabeyi sa elebi'ye mracaat ederek,
Anadolu'nun taksimini teklif etti.
"Karde kavgasndan vazgeelim herkes kendi bana blgesini
idare etsin'' dedi. Ancak bu teklifi reddedildi. Bunun zerine Uluhan
mevkiinde yaplan sava kazanan elebi Mehmed, Bursa'ya girerek
hkmdarln ilan etti ( 1404).
176 Kay I : Ertugru l 'u n O c a

sa elebi ise Yalova yolu zerinden Bizans imparatorunun yan

na kat. ehzade Emir Sleyman'n istei zerine Edirne'ye gnde
rildi. Emir Sleyman, sa elebi'yi mhim bir kuvvetle Anadolu'ya
gnderdi. Bursa'y almak isteyen sa elebi, halkn muhalefeti ile
karlatndan ehri yakt. elebi Mehmed'le yapt ikinci mu
harebede de malup olunca yanna kat sfendiyar Bey'le anla
arak, beraberce Ankaray almak zere harekete getiler. Bir kez
daha elebi Mehmede malup olup Kastamonu tarafna ekildiler.
Bir mddet sonra sa elebi, Aydnolu Cneyd Bey'in yanna
gitti. Onun aracl ile Saruhan ve Mentee beyleri ile anlaarak,
talihini son bir kez denemek istedi. Yine malup oldu. Bu defa
Karamanolu'na iltihak etti. Neticede, sa elebi yakalanarak or
tadan kaldrld.
sa elebi'nin ldrlmesinden sonra elebi Mehmed Anadolua
yalnz kald. Bundan sonra kardeinin kuvvetlenmesinden endie
ederek Anadolu'ya gelen Emir Sleyman ile mcadele etti.
Emir Sleyman, elebi Mehmed'in elinden pek ok yeri ald
gibi, Aydnolu Cneyd Bey ile Menteeolu lyas Beye hakimiyetini
kabul ettirdi. elebi Mehmed onu tekrar Rumeli'ye dndrmek iin
kardei Musa elebi'yi Rumeli tarafna geirtti. Musa elebi'nin
faaliyetlerini renen Sleyman elebi de Rumeli'ye geti. lk anda
Musa'y malup etti ise de, sonradan onun basknna urayarak
hayatn kaybetti. elebi Mehmed Bursa'y hakimiyeti altna alr
ken, Musa elebi de bu srada Edirne'de hkmdarln ilan etti.
Musa elebi Anadolu'da kardeinin kuvvetli olduunu bildii
iin, orayla alakadar olmayp Bizans'a yneldi. Baz yerleri onlar
dan ald. Bu srada ileride byk bir isyan karacak olan eyh
Bedreddin'i kadasker yapt. eyh, bu sayede nfuzunu arttracak
mevkiye sahip oldu. Bir ara stanbul'u muhasara eden Musa elebi
tehlikesine kar imparator, elebi Mehmed'i, Rumeli'ye davet etti.
elebi Mehmed, skdar'a gelerek imparator ile grt. 141 1 ae
nceiz mevkiinde kardei ile yapt muharebeyi kaybettiinden
stanbul'a ekildi ve gemilerle Anadolu tarafna geerek yaral bir
 S u l tan e l eb i Mehm ed 1 77

halde Bursa'ya geldi. Bir yl sonra Musa elebi ile yapt mcade
lede de muvaffak olamad.
Ancak Musa elebi'nin merasna kar sert tutumu onlar e
lebi Mehmede yneltti. Yeni plana gre, elebi Mehmed nc
defa Rumeli'ye geti. Kendisine katlan Srp despotu ve baz mera
ile birlikte Tuna'ya eekte olan Musa elebi zerine yrd.
amurlu Derbend mevkiinde meydana gelen muharebede Musa
elebi malup oldu. Yaral olarak Eflak'a doru kamak istedi. Fa
kat at bir eltik arkna yuvarlannca kendisini takip eden Bayezid
Paa, Mihalolu ve Burak beylerin eline dt. elebi Mehmed,
Baltaolu'nu gndererek onu kendi yaynn kirii ile bodurdu (5
Temmuz 1413 ) . Bylece elebi Mehmed, Edirne'de btn Osmanl
lkesinin tek hkmdar olduunu ilan etti.156

YA D R S G E L S EYD !
elebi Mehmed, aabeyi Musa ile bir kez daha saltanat mcade
lesine girimek zere, atnn dizginlerini Rumeli ynne evirmiti.
te bu srada Karamanolu Mehmed Bey de Anadoluaa ortaya kan
otorite boluundan istifade etmek zere barak.ete geti.
ayet daha evvelki mcadelelerde olduu gibi Musa elebi, ele
bi Mehmede galip gelecek olursa Anadoluaa hakimiyeti ele geirmek
istiyordu. Bu maksatla btn kuvvetleriyle Osmanl topraklarna
doru hcuma geti. Zulm, yaramazlk ve fesat kanatlarn aarak
lkeye ziyan vermeye giriti. Yama ve vurgun maksadyla Bursa
zerine yrd.
Bursa muhafz Hac vaz Paa kaleyi savunabilmek iin gerekli
tertibat alm bulunuyordu. ehrin zaptnn kolay olmayacan g
ren Karamanolu ii zamana brakmaya karar verdi. Bursa'ya doru
akan Pnarba Suyu'nu elmiz Deresi'ne doru aktarak hisarda
bekleyenleri susuz brakmay, bylece teslim olmaya zorlamay
dnd. Bu i iin usta ve ameleler ile gerekli malzemeyi getirtti.
Hac vaz Paa durumu anlaynca, onlar bu iten vazgeirmek
zere kale koruyucular ile zamanl zamansz saldrlar dzenlemeye
178 Kay I : E rturu l 'un O c a

balad. Osmanl askerleri sratle Karamanllar zerine saldrr ve

esir ettikleri kimseleri kale burcunda sallandrrlard.

Bu durum karsnda Karamanolu, bir gece askerine ateler

yakp mealeler hazrlamalarn ve Kaplca yolundan daa kma
larn, kaleyi gz altnda tutan yere trmanmalarn emretti. Bu
ekilde ehrin eteklerine trmanan Karamanl askerler halka yle
seslendiler:

"Ey kanlarna susadmz, kllarn dileri arasnda para

lanmaya layk olan gafille r! Bunca kalabalk bir ordu bize imdada
geldi. Yarn sabah olur olmaz savaa balanacak ve yry ger
ekletirilecektir. Ondan sonra cenkten kamanz ve kaleyi teslime
kalkmanz sizler iin utan olur. Yarn grrsnz ki size nice
oyunlar gsterilir."

Hac vaz Paa ise Karamanllarn hilesine alkt. Ancak tedbiri

elden brakmayp gizlice darya birka adamn kard. Bunlar gece
karanlndan istifade ile etraf gezip gerek durumu anladlar. vaz
Paa durumu renince dakika kaybetmeyip seme bahadrlarn
kaplca kapsndan dar kard. Bu kuvvetler tepedeki Karaman
askerleri ininceye kadar Karaman ordugahna byk bir baskn
verdiler. Elde ettikleri ganimetlerle tekrar kaleye dndler.

Ancak uzun sren kuatma sonucunda kalede olan halk skntya

dm, her bakmdan bkknlk hasl olmutu. vaz Paa dahi atlan
oklar sebebiyle birka yerinden yaralanmt. Buna ramen elebi
Mehmed'in dman bozguna uratt haberi geldiini, yaknda
kendisinin de ulaacan bildirip halk ve gazileri gayrete getirdi.
Gerekle bir ilgisi olmayan bu gibi haberlerle kaledekileri teskin
eder, gnllerini ferahlandrrd.

Bylece tam otuz drt gn geti. Kaledekilerin durumlarnn

iyice ktye gittii bir srada anszn ehre doru kalabalk bir ka
filenin gelmekte olduu grld. Bu, Musa elebi'nin cenazesiydi.

Karamanolu Mehmed Bey bu haberi rendii anda diren

me gcn yitirdi. Korku yreine oturdu. Keder atei iini yakp
dalad. elebi Mehmed'in artk her an gelebileceini dnerek
 S u l t an e l ebi M e h m e d 1 79

pimanlk ve korku ierisinde ka yolunu tuttu. Getii yerleri

alev alev yakt.
Karamanolu'nun Harman danas lakabyla anlan bir nedimi
vard. Gayet iman ve pek gle olup evresine nee saard. Ka
tklar srada at tepmekten yorulmu, canndan bezmi olduu halde
Karamanolu'na hitapla:
"Han'm Osmanolu'nun lsnden byle kanca, dirisi gelmi
olsayd ne eder, ne yapar, nereye giderdik" diye sordu.
Karamanolu gerek olan bu latifeden fena halde alnd. Yz
nn her klndan terler dklerek gazaba geldi. Uygunsuz kfrler
savurdu ve zavally hemen orada bir aaca astrverdi.157
Ancak iindeki korku gittike artyor, bir an nce Konya'ya ula
mak zere can atyordu.

B R SYAN VE B R HAN ET!

elebi Mehmed Han'n kardei sa ile mcadelesinde Aydn,
Saruhan, Teke ve Mentee beyleri sa'nn tarafn tutmulard. Ancak
elebi Mehmed'in aabeyine kar st ste galibiyetleri zerine
beyler blgelerini koruma abasna dtler.
elebi Mehmed ise aleyhinde tertip olunan bu ittifak datmak
zere harekete gemiti. Saruhan Beyi Hzr ah yakalanarak idam
olunurken, Aydnolu Cneyd Bey ile Germiyanolu Yakub Bey
itaatlerini arz ettiler. zrler dileyip bir daha aleyhinde bulunma
yacana dair sz verdiler.
Cneyd Bey'in bu ball uzun sre devam etti. Ancak bu
dnyada rzgar her zaman insanolunun istedii gibi esmez.
nsan bazen shhatli bazen de hasta olur. Ay kimi kez dolunay
halindeyken kimi kez de klr. Denizlerdeki gelgit olayna benzer
ekilde hkmdarlarn da gl ve gsz devreleri olur.
te elebi Mehmed de Musa ile girdii mcadelenin ilk saf
hasnda bozguna urayp geri ekilmek zorunda kalmt. elebi
Mehmed'in durumunun sarsld, Musa'nn ikbal gneinin par-
1 80 Kay I: Erturu l 'un O c a

lad grlnce yreinde fesatlk atei bulunanlar derhal ortaya

ktlar.

Bunlardan biri de Aydnolu Cneyd Bey idi. Padiahn boz

guna urad gnleri frsat bilerek evresindeki topraklara el att.
Osmanllarn Aydneli valisini ldrerek Ayaslu'u zapt etti.

Cneyd Bey'in faaliyetlerinden haberdar olan elebi Mehmed

derhal beylerine emirler gndererek toplanmalarn bildirdi.

Firuz Bey olu Yakub Bey, komutan olduu Ankara Kalesi'nin,

Karaman snrnda olmas dolaysyla bo braklmayacan bildirip
zr beyan ederek gelemeyeceini arz etti. Yakub Bey daha nce
Ankaray Timur Han'a kar kahramanca mdafaa etmiti. elebi
Mehmede ise ilk itaat eden ve destek veren beylerdendi.

Belki zr yerinde ve mantkl idi. Ancak elebi Mehmed'in

fkrinde zmir'i ele geirmek ve hakimini cezalandrmak yatyordu.
Ayrca Rumeli'de uranlan bozgundan sonra ordusunun toplanma
snda byk menfaat gryordu. Bu itibarla Yakub Bey' in sergiledii
tavr elebi Mehmed'i fevkalade zm bulunuyordu.

elebi Mehmed'in zerine geldiini duyan Cneyd Bey ise

zmire ekildi.

elebi Mehmed sratle hareket ederek zmir'i kuatt. Rodos

valyeleri ile Midilli, Sakz ve Mentee donanmalar da kendisine
yardmc oluyordu. On gnlk bir muharebeden sonra Cneyd,
kar koyamayacan anlayp kaleyi teslim etti.

elebi Mehmed zmir'in surlarn birok yerinden yerle beraber

etti. Ayrca Rodos valyelerinin yarya kadar yaptrd muazzam
kaleyi de bir gece iinde yktrverdi. Bu durumu gren Rodos
valyeleri stad- azam, elebi Mehmed'e gelerek olay iddetle
protesto etti. ayet kalenin yaplmasna msaade edilmezse Papann
da katlaca byk bir Hal donanmas tertiplenmesi iin ala
can syleyerek tehditler savurdu.

Padiah stad- azamn tehditlerini skunetle dinledi ve so

nunda dedi ki:
 S u l t an e l eb i Mehmed 181

"Ben isterim ki yeryznde bulunan Hristiyanlarn cmlesi

ne ltufta bulunaym, iyilik edeyim. Ancak kendi tebaamn da
saadetini dnmek zorundaym. Bu kale bir korsan yata olup
Mslmanlara ok zarar veriyordu. Timur Han burasn ykmakla
umumun vgsne mazhar olmutu. imdi ben tekrar yaptrmakla
lanetle mi anlaym? Ancak Karya (Mula), Kilikya (Bat Antalya)
hududlarnda sana bir yer vereyim. Oraya kaleni ina et."
stad- azamn orann Mentee beyine ait olduunu sylemesi
zerine elebi Mehmed:
"Benim sana verdiim bana aittir. nk Mentee beyi benim
ancak bir memurumdur" diyerek meseleyi halletti. Bylece geliebi
lecek bir tehlikenin nne imdilik set ekmi oluyordu. valyeler
ise bugn Bodrum denilen eski Halikarnas(fa Petraniyum Kalesi'ni
ina etmeye baladlar. 158
te yandan Cneyd Bey, affedilebilmesi iin bata validesi olmak
zere hatr saylr nice araclar harekete geirmiti. zrlerini ve
pimanlklarn iletip bu defa da ho grlmesini, affedilmesini,
ettii edepsizliklere baklmayp ihsan ile muamele olunmasn rica
etti. Nice gn grm zatn gelerek istirhamda bulunmas elebi
Mehmed'in merhamet ve ltuf damarlarn kamlad. Nihayet hu
zuruna karak sayg ile elini pen ve yeminlerle balln bildiren
Cneyd Bey'i affetti. Ancak beyliini Bulgar kralnn Mslman olan
olu Aleksandr'a verdi. Cneyd'i ise Rumeli'de Nibolu sancana
tayin etti ( 14 14).
***

elebi Mehmed zmir<ien sonra, ballktan dnenlere bir ibret

dersi olmak zere Ankara'ya yrd. Maksad Yakub Bey'i cezalan
drmakt. Yakub Bey de bu geliin anlamn kavramt. En yakn
adamlaryla gizlice yola karak padiahn otana geldi. Akla yakn
belgelerle padiahn gazabn sndrmeye alt. Ancak padiahn
gnlnde oluan krgnl gideremedi.
Kendisine bal bir beyin zor dnemde arsna olumsuz karlk
vermesi elebi Mehmed'i olduka zm ve kzdrmt. Yakub Bey'i
1 82 Kay I: Ertugru l 'un O c a

pek takdir etmesine ramen dier emirlerine rnek tekil etmesi

iin ldrlmesini emretti.
Ancak dier emirleri padiahn kzgnlk ateini giderebilmek
iin byk gayret sarf ederek yle dediler:
Ey dman perian eden keremi bol padiah
Ltfun karsnda dmanlar kapnda ba eer
Gnlleri avlamak bil ki kerem ile olur
Yoksa bel balayanlar hrnlktan kap gider
Baary az bulduysan ar sz syle ama
Hemen ldrmek cezalandrmak m icap eder
ldrmek korku vermesin, hakkyla ceza olsun
Piman olunca dirilmez tek sznle lenler
Hemen de yok olur habbecikler suya dnce
Damlacklar evirmek mmkn olmazsa eer
Belki de bu sylediklerinde hi yalan yoktur
imdi dedikleri aydnlanmam olsa meer
Yaptklar ile deerini tartp lme onun
yle bir haline acsan, ona cihan deer
Osmanoullar'nn tresi efkat deil mi
Senin de atalarnn yolunu tutman yeter.159
Emirler ayrca bu ayrlk ve kargaa gnlerinde tannm, tecr
beli bir beyi ldrmenin uygun olmayacan sylediler.
elebi Mehmed Han bu grler zerine Yakub Bey hakkndaki
kararn geriye brakt ve Bursa'ya dnd. Yakub Bey'e gsterdii
ihmalkarln sonularn bildirtti. Yakub Bey ise ar yeminlerle
itaat duygularn aklayp buna dair deliller gstererek tutumunun
sebebini anlatmaya alt.
Btn bu gelimelere ramen padiah, sava esnasnda sz
dinlememeyi bir trl iine sindiremiyordu. Beylerini de zmek
istemediinden Yakub Bey'i ldrtneyip Tokat'ta Bedevi ardak'ta
hapis tutulmasn emretti.160
 S u l t an e l ebi M e h m e d 1 83

YEM N N B O ZMAN I N S O N U !
Sultan elebi Mehmed Bat Anadolu'da birlik ve dzeni salar
ken, Karamanolu Mehmed Bey ise Osmanl topraklarna saldr
larda bulunuyordu.
Bursa'ya dnen padiah, onun bu yaramaz fiillerinin cezasn
vermek zere harekete geti. Kastamonu Hakimi sfendiyar Bey
ile Germiyanolu Yakub Bey'e haberciler gndererek orduya katl
malarn duyurdu. Gelen yardmc kuvvetlerle daha da glenen
Osmanl ordusu Orta Anadolu'ya doru ilerlemeye balad. Daha
nce kendilerine ait olan Akehiraen balayarak Saideli, Seydiehir
ve Otlukhisar'n ele geirdiler. Ardndan Konya muhasara edildi.
Bu srada iddetli yaan yamurlar ordunun arlklarndan pek
ok eya ve hayvan gtrerek byk zayiata sebep oldu. Kalenin
zapt gleti. Bu durumda Karap.anolu'nun sulh teklifini kabul
eden padiah bir daha Osmanl topraklarna saldrmayacana dair
sz aldktan sonra kuatmay kaldrd.
elebi Mehmed Konya'dan ayrldktan sonra Canik blgelerini
itaat altna almak maksadyla Samsun zerine yrd. Ancak Os
manl ordusunun Konya nndeki zayiat ve sulh yaparak ekilmesi
Karamanolu'nu cesaretlendirmiti. Bu itibarla, elebi Mehmed
Canik blgesindeyken bir kez daha Osmanl lkesine taarruza geti.
Canik'te ikameti srasnda, Karamanolu'nun Osmanl top
raklarn vurduu haberini alan elebi Mehmed znt ve sknt
ile sinir nbetleri geirerek hastaland. Bir kez daha ordusunun
ynn Konya zerine eviren padiahn shhati gittike bozuldu.
Maiyetinde bulunan tabipler hastalnn mahiyetini tayin edeme
yerek padiahn hayatn kurtaramamaktan zlmeye baladlar.
Germiyan beyinin iir sahasnda da stad hekimi Mevlana Sinan'
(eyh) padiah tedavi iin getirdiler.
Hekim Sinan, padiahn hastalnn derin kederden doan bir
buhran olduunu, bir muzafferiyet haberinin ona en tesirli ila ola
can bildirdi. Anadolu Beylerbeyi Bayezid Paa tabip tarafndan
reetesi verilen ilacn tedarikini taahht etti.
1 84 Kay I: E rturu l 'un O c a

Bu arada Osmanl padiahnn hastaln haber alan Karama

nolu Mehmed Bey, bu frsat deerlendirmek istemiti. Kuvvetlerini
toplayarak sratle Osmanl birlikleri zerine yrd. Onlar ani
olarak bastrmak istemiti. Oysa Bayezid Paa, Karamanolu'nun
hareketlerini gn gnne takip ediyordu.
Karamanllar karanlk bir gecede baskn vermek zere ilerlerken,
Osmanl askerlerinin elikten bir hisar gibi evrelerini sardklarn
dehetle grdler. Bayezid Paa tmyle imha edilmek istemiyorlar
sa teslim olmalarn istedi. Karamanolu Mehmed Bey olu Mustafa
Bey ile yakalanarak padiahn otana getirildi. 161
Bu sevinli haber her gn gelen krizlerle iyice zayflayan padiah
ferahlatt. Onu zntlerin bountusundan kurtararak selamet
kysna kard. Hekim eyh nice ihsan ve ikramlarda bulundu.
Padiah, Bayezid Paa'y da izzet ve ikramlara gark etti. Ayrca
kendisini, vezirlik rtbesiyle Rumeli beylerbeyilii grevine getirdi.
elebi Mehmed Han iyice shhatine kavuunca Karamanolu'nu
huzuruna getirtti. Krgn bir eda ile kendisine yle hitap etti:
"Bu ne sznde durmazlktr ki, daima sizden olur. Kanlar yutan
klcn dili henz knnda kurumam iken, cenk szlerini nasl da
konuursunuz? Den kellelerin kanlarndan yeryz pslak iken
kavga ve ura tozlarn nasl kaldrrsnz? Dtnz azarlama
ukurundan kurtulur kurtulmaz ayaklanma yolunu nasl tutuyor
sunuz?
imdiden sonra size ne eit muamele edelim ve size nasl efkat
ve gleryz gsterelim? Biz dostluk yolunda rica ettike, siz fesatlk
gstermekten ekinmediniz. Anlaalm diye istekte bulunduka
dargnlk ve dmanlk kaplarn atnz. nsaf llerinde haddi
atnz. Fesatlk aknlar ile bakml lkelerimize tatnz. Bundan
sonra size aman vermek sizi serbest brakmak fesat ve kargaann
devam etmesini istemekle birdir."
Karamanolu bu kzgn szlerden dehete dt. Bir zaman
sustuktan sonra dua ve niyazla sze balayp yle devam etti:
 S u l tan e l ebi M e h m e d 1 85

"Ey zaferleri bana elenk edinen padiah! Ey kerem ve ihsan

sahibi ! Bu kez dahi bu zayf kuluna kerem gster. Cennetmekan
atalarnn azatl klesi ve sonsuza dek yaayacak olan bu hanedann
yetitirmesiyiz:'
Ardndan elini, gsn rten elbise stne koyarak:
"Yemin ederim ki, bu can u tende durduka, padiahn mem
leketlerine asla gz atmayacam. Bu sulara batm kulun kapnda
sadakatle klelik edecektir. Bundan byle fesatlk klcn knndan
kartrsam, ona gsm yatak olsun ve lm yaynn gerilecei
nian tahtas yaplsn:'
Karamanolu'nun yalvarlar bir kez daha padiahn merha
met damarlarn kabartt. Cezalandrmay brakp, "Gc var iken
hasmn affetmek ne gzeldir" sz ile hareket ederek onu serbest
brakt. Ayrca kendisine muhabbet alameti olmak zere tabi, alem,
atlar ve develer hediye etti.
Karamanolu adamlaryla Osmanl ordugahndan uzaklamt
ki koynundan kard bir gvercini havaya salverdi. Bylece ye
minini onun adna yaptn ve hkmnn kalmadn gstermi
oluyordu. Nitekim Osmanllarn ovada otlamakta olan at srlerini
gasbederek gtrd.
evresindekilere bu durumu yle izah etti:
"Bizim Osmanllara dmanlmz be ikten balar, mezara
kadar srer. Babuluumuzun gerei, beyliimizin temel esas
Osmail'ya verdiimiz sz bozmaktr."
Karamanolu'nun verdii szden dnd ve Osmanl mallarn
gasp ettii elebi Mehmed Han'a haber verildiinde:
"Elbette yemin ettikleriniz hakknda sorguya ekilirsiniz"
mealindeki ayet-i kerimeyi okuyarak onu Cenab- Hakk'a havale etti.
Gerekten de Osmanl padiahnn gnlne doan bu szlerin
hikmeti ok gemeden ortaya kt. Karamanolu Mehmed Bey,
Antalya Kalesi'ni kuatt srada bir top parasyla yaralanarak
hayatn yitirdi. 162
1 86 Kay I: E r t ugru l 'un Oca

Karamanoullarnn defalarca affedilmelerine ramen, kan

her frsatta isyan ederek Osmanl lkesini arkadan vurmalar dik
kat ekmektedir. Buna ramen Osmanllar filicenaplklarndan
vazgememiler, affetmeye balamaya devam etmilerdir. Kimi
tarihiler bu durumu ar ve zararl bir merhamet veya zaaf eseri
eklinde deerlendirmilerdir.
Aslnda Osmanllar bu alicenapl, hogrl Anadolu
beylerinin tmne uygulamlardr. Bu davrann gerek sebebi
Osmanllarn Anadolu ahalisini, kendi tebaas ve kardeleri gibi
grmesidir. Anadolu beyleri ile kz alp vermeleri akrabalk kur
maya almalar da bu inann bir tezahrdr. Ayrca yaplan
savalar sonunda ordunun Anadolu beylikleri topraklarna so
kulmas Trk ve Mslman halkn incinmesine, eziyet ve zulm
grmesine sebep olabilirdi. Bu durumda halk Osmanllara kin ve
nefret duyabilirdi. Zulm zerine ina edilen bir sevginin ebedi
olmayacan idrak eden Osmanl padiahlar onlarca kez de olsa
af yolundan ayrlmadlar.
Anadolu beylerinin btn hata ve kusurlarna sabrettiler. Do
laysyla belki Anadolu birliinin beklenen temini gecikti. Hatta
iki yz yllk bir sreyi ald. Ancak Osmanl hakanlarnn uzak
grll ve basireti sebebiyle yle salam temeller zerine atld
ki asrlar gemesine ramen Anadolu birlii sarslmadan devan
etmi ve etmektedir.

VAKI F M E D E N YET N E D O G RU . . .
Bu dnyann; yolcularn gelip getii, konuklarn bir sre durak
lad, herkesin misafir sayld bir mekan olduu gerei herkese
bilinmektedir. nsanolunun byle bir mekanda gaflete dmesi,
tembellik etmesi, vaktini boa harcamas akl alacak, beenilecek
bir tutum deildir.
Hele bu kiiler yce bir otada oturan ve Cenab- Hakk'n nice
nimetlerine kavuan hakanlar ve padiahlar olursa... Onlarn ih
malkar davranmalar, gnlerini bou bouna geirmeleri gerekleri
anlayamamak gibi ar bir gafletin tezahrdr.
 S u l t an e l ebi Mehmed 1 87

te Osmanl padiahlar Osman Gazi'den itibaren vakf mes

sesesini kurup gelitirerek sosyal gvenlii salamak yolunda ileri
admlar attlar. Gnlleri krgn kimselerin durumlarn dzeltecek
tedbirler koyan, aresizlere rzklarn datan kii oldular. Msl
manlarn ibadetlerini rahata yapabilmeleri iin her ehirde Ulu
Camiler, her mahallede mescitler ina ettiler. Mektep ve medreseleri
ile de Osmanl ehirlerini eitli ilimlerin merkezi haline getirdiler.
lim talipleri artk arzularna, gayelerine ulaabilmek iin Osmanl
lkesine akn eder oldular. Bu ilim heveslilerinin ierisinde nice
yoksul ve kimsesiz insanlar vard. Onlar hem Osmanl Devleti'nin
kurduu vakflarn gelirlerinden faydalanarak geimlerini salarlar,
hem de gece gndz ilim tahsil ederlerdi.
Tesis edilen vakflar gn getike artt. htiya durumlarna gre,
nice deiik hizmetlere uygun messeseler ortaya konuldu. Bylece
ksa bir srede imdi dnyann hayranlkla yad ettii muazzam bir
vakf medeniyeti dodu.
te bunlardan birka. . .
S u yollar, s u kemerleri, eme v e sebiller, yollar, kaldrmlar,
aevleri, dul ve yetim evleri, ocuk emzirme ve bytme yuvalar,
ktphane, dkkan, misafirhane, kuyular, amarhane, hela, han,
hamam, bedesten, trbe, iskele, deniz feneri, ok ve gre meydanlar.
Esir ve kle azad etmek, fakirlere yakacak temin etmek, hiz
metilerin efendileri tarafndan azarlanmamas iin krdklar kase
ve kaplarn yerine yenilerini almak, gazilere at yetitirmek, aa
dikmek, bortan hapse girenlerin borcunu demek, dalara geit
ler kurmak, ksz kzlara eyiz hazrlamak, borlularn borlarn
demek, dul kadnlara ve muhtalara yardm etmek, ocuklar ba
harda ak havada gezdirmek, mektep ocuklarna gda ve yiyecek
yardm yapmak, fakirlerin ve kimsesizlerin cenazesini kaldrmak,
bayramlarda yetimleri ve yoksullar sevindirmek, k aylarnda
kularn beslenmesi, hasta ve garip leyleklerin bakm...
Bugn insanmzn aklnn dahi almayaca daha neler neler...
1 88 Kay I: E rturul 'un O c a

"Her topluluk hkmdarlarnn yolunda olur" sz gereince

padiahlarn rnek alan halk da vakf medeniyetine gc yettiince
yardmda bulunuyordu. Bu yardm ve balar, yapt vakflar,
ldkten sonra da devam eden en byk yatrm olarak gryordu.-
Cami, mescit, medrese, imaret, zaviye yaptran, gelir getirici bir
maln veya mlkn herhangi bir maksatla vakfeden ahs (vakf)
vakfnamesini istedii artlarla yazdrr, tasdik ve tescil ettirirdi.
Grevlilere ne kadar maa verilecei, tamirlerin nasl yaplaca,
hangi vasfta ne kadar grevli kullanlaca, mbarek gn ve gece
lerde nelerin yaplaca bu vakfnameye kaydedilirdi. 63
elebi Mehmed Han da bu vlecek tutumlar gsteren, imre
nilecek gzel eserler meydana getiren vakarl padiahlardan biri
idi. Nitekim yle gzel bir adet ihdas etti ki halefleri tarafndan
da hi aksatlmadan devam ettirilegeldi. "Surre" ad verilen bu
adet, her yl hac mevsiminde Haremeyn-i erifeyn ahalisine, bu
mukaddes yerlerde geici olarak bulunan zahid Mslmanlara,
mukaddes yerlerin ve hac yollarnn emniyetini salayan Mekke
eriflerine ve Hicaz blgesinde yaayan btn alim zatlara para ve
eitli hediyeler gndermekti. 64
Osmanl Devleti, Almanya ve Bulgaristan safnda Birinci Dnya
Sava'na dahil olunca surrenin gnderilmesi tehlikeye girdi. erif
Hseyin'in isyan dolaysyla, 1 9 1 6 yl surresi Medine'ye, sonraki
iki yln surreleri am'a kadar gidebildi. Nihayet am kaybedilince
i noktaland.
Buna ramen Sultan Vahideddin, 1 922 ylnda yurt dna
kncaya kadar Mekke ve Medine fakirlerine sadaka gndermeyi
ihmal etmemitir.

BAZ I F ET H L E R
Osmanllara tabi olan Eflak Prensi Mire, taht mcadelelerinden
istifade ederek yllk dedii vergiyi kesmiti. Ancak kendisine
voyvodalkta rakip ktndan zor durumda idi. Rakibi Dan, Os
manllara mracaat ederek yardm istemiti. Buna karlk Mire de
Macar Kral Sigismund'a mracaat ederek Osmanllarn kendisine
 S u l tan e l ebi Mehmed 1 89

yardm etmesi iin arabulucu olmasn istedi. Karde mcadeleleri

srasnda Mire'nin Musa elebi'yi desteklemi olmas yznden,
elebi Mehmed, Macar kralnn teklifini reddetti.

Candar ve Karamanoullarndan da yardmc kuvvet alarak,

Tuna'y geip Romanya topraklarna girdi. Karsna kan Macar
Eflak kuvvetlerini bozguna uratt. Bunun zerine Mire sulh teklifi
yapt. Vergi vermeye ve olunu rehin olarak Osmanl lkesine gn
dermeye raz olduundan voyvodalk makamnda brakld ( 1416).

Eflak meselesi Osmanllarla Macarlar arasnda uzun sren hudut

mcadelelerine sebep oldu. Osmanllar Erdel'e birka defa aknlar
dzenlediler. Macar lkesi batan baa inendi. Srbistan, Bosna
ve stirya'da Macarlarla iddetli arpmalar vuku buldu. Macar
Kral Sigismund sefere karak, Nibolu ve Ni arasnda Trklere
kar muvaffakiyet elde etti. Bu Trk ve Macar mcadelesi uzun
srmekle beraber byk bir harp eklinde olmayp, genelde iki
tarafn birbirlerini denemesi mahiyetindeydi.

elebi Mehmed Rumelfe fetihlerde bulunurken, Candarolu

sfendiyar Bey de Osmanllarn elinde bulunan Kastamonu, ankr,
Kalecik, Tosya ve Safranbolu kalelerine taarruz ederek buralar ele
geirmiti. Ayrca 1 4 1 8e Canik beyleri arasndaki mcadeleden
faydalanarak Samsun ve Bafra'y zapt eden Candarolu sfendiyar
Bey kuvvetli bir duruma geldi.

Ancak bu srada sfendiyar Bey'in olu Kasm ile aras aln

ca, Kasm Osmanl Devleti'ne iltica etti. Kasm Bey'in babasna
gcenmesinin sebebi; sfendiyar Bey'in Tosya, ankr, Kalecik ve
Kastamonu gibi mahsul bol olan yerleri ok sevdii ikinci olu
Hzr Bey'e vermek istemesi idi.

Kasm Bey, Osmanl hkmdarndan bu yerlerin kendisine

verilmesi iin arac olmasn ve Osmanl himayesinde bulunmas
na izin vermesini rica etti. elebi Mehmed bu istei kabul ederek,
sfendiyar Beyen bu yerlerin Kasm Bey'e verilmesini istedi. stek
reddedilince, Osmanl kuvvetleri Sinop'u muhasara ettiler. aresiz
kalan sfendiyar Bey, Osmanl Devleti'nin yksek hakimiyetini
1 90 Kay I: E rturu l 'un O c a

tand. Ayrca olu Kasrn'n istedii Kastamonu, Tosya, ankr ve

Kalecik'i Osmanllara brakt.
elebi Mehmed daha nce anlat ekilde bu yerleri Kasm
Bey'e devretti. Bunu mteakip, daha nce Osmanllarn elinde bu
lunan Samsunun alnmasn arzu etti. Mslman ve kafir olmak
zere ikiye ayrlm olan Samsunun Mslman olmayan ksmn
Bierolu Hamza Bey kuatt. Kale halk ehri atee verip kanca,
kale zahmetsiz ele geti. Mslman Samsunu bizzat muhasara
eden elebi Mehmede kar koyamayan Hzr Bey, ehri teslim
edip babasnn yanna dnd.165

O S MAN L I VE RE N E LD R. . .
Mehur Osmanl tarihisi Akpaazade, Samsunun fethiyle
ilgili yle bir olay nakletmektedir:
Sultan elebi Mehmed devrine kadar iki Samsun vard: Ms
lman Samsun ve Gavur Samsun. Bu ikisi devaml surette cenk
eder dururlard.
Bir gn Sultan Mehmed'e haber geldi ki:
"Gavur Samsun yanm yahut ki yklm, ahalisi gemilere binip
savumular. . ."
Gelien bu durum zerine Mehmed Han, Rum (Sivas, Tokat,
Amasya) beylerbeyine:
"Varp Samsun'u teslim ala" yazl bir ferman gndermiti.
Bierolu Hamza Bey, "Ferman sultanmndr. . ." diyerek s
ratle Samsun zerine yrd. ehrin Cenevizliler elindeki ksmn
kolayca zapt etti.
Ardndan Samsunun sfendiyarolu elindeki Mslman ks
mna yneldi. Hamza Bey'in teslim teklifini sfendiyarolu Hzr
Bey iddetle reddetti.
"Padiah gelmeden kimseyle anlamam. sterseniz cenk edelim"
diyerek tavrn ortaya koydu.
Hzr Bey'in bu szleri ve uzun sre direnmesi zerine Sultan
elebi Mehmed nce Merzifona, oradan da Samsuna geti.
 S u l tan e l eb i M e h m e d 191

Padiahn gelii zerine sfendiyarolu kaleden karak huzura

geldi. Byk bir saygyla:
"Btn lkem, devletli sultanmndr" diyerek ehrin anahtar
larn teslim eyledi.
ehzade Murad'n lalas ve Rum Beylerbeyi Bierolu Hamza
Bey dayanamayp sordu:
"Be hey sfendiyarolu!
Bizi uratrdn durdun. Hnkar gelince savasz hisar teslim
eyledin. Bunun hikmeti nedir?"
sfendiyarolu bu szlere:
"Bunun iki sebebi vardr. Birincisi; Osmanolu Hanedan, veren
eldir. Umulur ki, bizi bo evirmez. kincisi; bizim geimimiz Gavur
Samsun yznden idi. Madem ki o sizin oldu. Bizim de maietimiz
size geti. Artk hisar teslim etmek vacip oldu."
Sultan elebi Mehmed bu szlerden fevkalade memnun kald.
Hzr Bey'e pek ok ihsanda bulunarak honut kld, gnln ve
kalbini kazand. 166

S MAVNA KAD I S I O G LU EYH B E D RE D D N

Bedreddin, Rumeli'nin ilk fatihlerinden olup Dimetoka Sava'nda
ehit den Abdlaziz Gazi'nin torunudur. Abdlaziz'in olu srail
iyi bir medrese tahsili grdkten sonra Simavna (Karaaa ile Di
metoka arasndaki Samona Kalesi) kads oldu. Dimetoka Kalesi
Rum beyinin kzn ald. te bu izdivatan Bedreddin Mehmed
domutur.
Bedreddin, babasnn mesleinden tr daha ok Simavna
kads olu diye hret bulmutur.
lk tahsiline babasnn yannda balad. Daha sonra Mevlana
Yusuf'tan sarfve nahiv okudu. leride Kadzade-i Rumi diye mehur
olacak Musa ile beraber onun babas Bursa Kads Koca Mahmud
Efendi'den dersler ald. Bu arada Mevlana Yusuf'tan fkh dersleri
de alyordu. Musa, Bedreddin ve Bedreddin'in amcaolu Mey
yed, Koca Mahmud Efendi'nin tavsiyesiyle daha sonra Bursa'dan
1 92 Kay I: Erturu l 'un O c a

Konya'ya geldiler. Burada Mevlana Feyzullah'tan mantk ve astro

nomi dersleri aldlar.
Bir yl sonra Musa elebi Semerkand'a giderek Ulu Bey'in astro
nomi hocas olurken, Bedreddin ve Meyyed nce an'a ve oradan
da Kudse getiler. Burada bn'l-Askalani<.ien hadis okudular.
Bedreddin ve Meyyed Kuds'ten Kahire'ye getiler. Burada
mehur filim Seyyid erif Crcani ve tabip Aydnl Ali Paa ile be
raber Mbarekah Mantki'dn ilahiyat, mantk ve felsefe okuyarak
yksek tahsilini tamamladlar.
1 388'de hac iin Mekke'ye giden eyh Bedreddin geri Kahire'ye
dndnde Sultan Berkuk'ui olu Ferec'i eitmek ere grev
lendirildi. yl bu grevde kald. Ayn zamanda sultann hocas
Ahlatl eyh Seyyid'den tasavvuf dersleri ald.
eyh Bedreddin'in ilmi tartmalardaki derecesinden son de
rece memnun kalan Sultan Berkuk, onu cariyelerinden Cazibe ile
evlendirdi.
Bir mddet sonra hocas Hseyin Ahla'nin iareti zerine
Tebriz'e gitti. Burada iken Timur Han'n huzurunda yaplan ilmi
toplantlara katld. Tartmalardaki baars ile Timur'un takdi
rini kazand. Bir rivayete gre Timur Han onu kz ile evlendirip
eyhlislam yapmak istemise de kendisi eyhi Hseyin Ahlatfnin
yanna dneceini bildirip zr dilemitir.
eyh Bedreddin Tebriz'den Kazvin'e geti ve bu seyahat onun
hayatnda bir dnm noktas oldu. Zira Kazvin'den tekrar Kahire'ye
dndnde hatmi akidesi ile dolmu bulunuyordu.
Nitekim Kahire'ye dndnde baz fkirleri dolaysyla filimlerle
aras ald ve burada daha fazla kalamayacan anlayp Edirne'ye
dnmeye karar verdi.
Filistin, am, Halep zerinden Konya'ya geldi. Konyallar kendi
sine byk bir itibar gsterip ehirlerinde kalmasn ve ders verme
sini istediler. Ancak bu teklifi kabul etmeyip Tire'ye geti. Burada
halk arasnda Dede Sultan diye anlan Brklce Mustafa ile tant.
 S u l tan e l eb i M e h m e d 1 93

B edreddin Sakz, zmir, Ktahya, Bursa ve Gelibolu zerinden

Edirne'ye geldi. Gittii her yerde byk bir alaka uyandrmt.
Bu itibarla ok gemeden bir kez daha, Edirne'den Aydn'a kadar
eitli vilayetlere seyahatler yapt. Aslnda ehl-i snnet d hatmi
akidesini gizli bir biimde yaymaya alyordu. Daha ok Alevi
Trkmenlerle temas ederek onlar maksadna gre hazrlyordu.
Bursa'da Brklce Mustafa, Ktahya'da Torlak Kemal kendisinin
en mehur halifeleri idiler. zellikle bir Yahudi olan Torlak Kemal,
B edreddin'i ve Brklce'yi saltanat elde etmeye iddetle tevik edi
yordu. Ayrca, kadnlar mstesna olmak zere her trl mal ve e
yann ortak olduunu savunarak sosyal hayat derinden sarsyo:rdu.
te yandan eyh Bedreddin'in Anadolu'ya gelii Yldrm'n oul
larnn birbirleriyle kyasya mcadele ettikleri bir zamana tesadf
etmiti. Bundan dolay eyhin faaliyetlerinden habersiz Edirne'de
hkmdarln ilan etmi olan Musa elebi, ilim ve fazileti, irfan ve
kudreti ile mehur olmu eyh Bedreddin'i kazaskerlik makamna
oturttu. Bylece bilmeyerek onun nfuzunun yaylmasna yardmc
olmutu. imdi eyh Bedreddin drt bir yandan Edirne'ye gelenlerle
gryor ve faaliyetlerini geniletiyordu.
eyhin, dini fkirlerinden sonra imdi siyasi grleri de dei
iyordu. 167

LK BY K SYAN
Sultan elebi Mehmed, biraderi Musa elebi'yi bertaraf ederek
hkmdar olunca eyh Bedreddin'i kazaskerlikten azletti. lim
ve faziletine hrmet gstererek iki olu ve kzyla birlikte znik'te
ikamete mecbur etti ve kendisine bin ake maa balatt.
eyh Bedreddin ise siyasi ihtiraslar sebebiyle bir trl bu du
rumu kabullenemedi. Grnte dini-tasavvufi gerekte ise siyasi
tekilatlanmay salamak zere faaliyete giriti.
znik'te bir taraftan eser telif ederken, dier taraftan kendisini
ziyarete gelenlerle gryor ve onlar tam bir propagandist olarak
memleketlerine yolluyordu. Ksa zamanda evresinde geni bir
mrit ve sempatizan evresi oluturmay baarmt.
1 94 Kay I: Erturu l 'un O c a

Vaziyetin istedii kvama geldiini gren eyh Bedreddin ocuk

larn znik'te brakarak hacca gitmek bahanesiyle Kastamonu'ya gel
di. Ancak sfendiyar Beyen gerekli destei bulamad. Bu durwnda
Sinop'tan bir gemi ile Rumeli'ye geti. Srasyla Kefe, Zara, Silistre
ve Dobruca'y geip ii-hatmi kimselerle meskun olan Deliorman'a
yerleti. Sratle her tarafa adamlar gndererek propaganda alann
geniletti. Taraftarlar sratle artyordu.
Bedreddin, Anadolu ve Rumeli'de yllarca sren i mcade
lelerden yeni kurtulmu olan Osmanl Devleti'ni gafil avlayarak,
eyhlikten ahla gemek istiyordu. Hangi din ve mezhepten olursa
olsun herkesi cemiyetine davet ediyordu.
zmir Krfezi'nin gney ucunda ve Sakz Adas karsndaki
Karaburun'da mevzilenen Brklce Mustafa evresine on bine yakn
mridi toplaynca, ilk isyan hareketini balatt.
Sultan elebi Mehmed, Brklce Mustafa'nn zerine Bulgar Kra
l iman'n Mslman olan olu ve zmir Sancak.beyi Aleksandr'
gnderdi. Ancak Brklce Mustafa, Karaburun geitlerinde verdii
basknlarla Aleksandr ile adamlarnn byk blmn katletti.
tehlikeli ve ciddi bir maceraya doru srkleniyordu. Bu defa
Saruhan Sancak.beyi Timurtazade Ali Bey, kuvvetleriyle harekete
geti. Ancak Brklce Mustafa'nn yanndakiler kendisine lmne
bal ve sadktlar. Ali Bey yaplan saldrlardan birka adam ile
zor kurtuldu.
B rklce'nin baarlar, Torlak Kemal ve eyh B edreddin'in
de faaliyetlerini artrmalar elebi Mehmed'i byk bir skntya
soktu. Dier taraftan kardei Mustafa elebi (Dzmece Mustafa)
de hkmdarlk iddiasyla ortaya karak Teselya ve Selanik taraf
larnda harekete geti.
Bu itibarla padiah, Veziriazam Bayezid Paa ile henz on iki
yandaki olu Murad' Brklce syan'n bastrmaya memur etti.
Osmanl kuvvetleri evvela yollardaki byk kk asi gruplar
temizlediler. B ylece evvelkiler gibi iki ate arasnda kalmam
oluyorlard. Nihayet Brklce kuvvetlerini Karaburun eteindeki
 S u l tan e l ebi M e h m e d 1 95

dada byk bir bozguna urattlar. Ancak Osmanllar da epeyce

kuvvet kaybetmilerdi.
Bayezid Paa, Brklce ile birlikte ylkalananlar Ayaslu'a getirdi.
Sorgulama sonunda isyann bann eyh Bedreddin olduu ortaya
kt. Asiler idam edilirken "Yeti Dede Sultan!" diye baryorlard.
B rklce de elleri bir tahtaya ivilenmi olduu halde ehirde gez
dirildikten sonra ldrld. Zira taraftarlar onun lmszlne
inanyorlard.
ehzade Murad ile Bayezid Paa, Brklce syan'n bastrdktan
sonra Torlak Kemal' in zerine gittiler. Etrafna bin kadar isyanc
toplanm olan Torlak Kemal ksa srede bozguna uratld. Asiler
yakalanarak ldrld. Bylece Anadolu'da balam olan ilk ii
batni "isyanlar bastrlm oldu.
Bu isyanlarn asl mmessili eyh Bedreddin ise Rumeli'de faa
liyetlerine devam etmekteydi. Ancak Anadolua isyanlarn bast
rlmas taraftarlarnn moralini iyice bozmu bulunuyordu.
elebi Mehmed, Selanik ve Teselya civarnda yeni bir isyan
hareketi balatan biraderi Mustafa (Dzmece) zerine giderken,
Bayezid Paa'y bu kez Bedreddin'in zerine sevk etti.
Osmanl kuvvetlerinin gelii zerine eyhin yanndakilerin b
yk ksm katlar. Dolaysyla Bayezid Paa kk bir arpmadan
sonra Bedreddin'i yakalad ve padiahn bulunduu Sereze gnderdi.
elebi Mehmed Han, eyh Bedreddin meselesinde Osmanl
adaletini ve hukuk yapsn gsteren rnek bir davran daha ser
giledi. Devletin sosyal yapsn bozacak fikirler ortaya atan, tahrik
ve tevikleriyle byk bir isyana sebebiyet veren, binlerce insann
lmne yol aan eyh Bedreddin'i alimlere havale etti.
eyh Bedreddin'in yapm olduu hareketin slamiyete uygun
olup olmad ve cezasnn ne olmas gerektii alimlerden tertip
olunan bir heyete soruldu. Neticee Heratl Mevlana Haydar'n ver
dii bir fetva zerine sulu olduu ve aslmas gerektii kabul edildi.
Bir rivayete gre eyh Bedreddin byle bir suu ileyenin cezasnn
idam olacan bizzat kendisi de ifade etmitir.
196 Kay I: Erturu l 'un O c a

Karar zerine Serez pazarnda idam olunan Bedreddin'in mallan

varislerine datld ( 1420), Bylece eyh Bedreddin gailesi tmyle
ortadan kalkm oluyordu. 168
eyh Bedreddin Mahmud, din ve fen ilimlerine vukufiyeti,
Cami'l-Fusuleyn ve Letaif'l-larat gibi fevkalade muteber tutu
lan eserleri dolaysyla alimler arasnda mstesna bir mevkii igal
etmitir. Ancak o hatmi fikirlere yer verdii tasavvuf sahasndaki
Varidat isimli eseri dolaysyla byk mutasavvflarn tepkisini
ekmi ve tenkitlere hedef olmutur.
Onun bu nevi grleri arasnda:
"Cennet ve cehennem umumun zannettii gibi olmayp dn
yadaki iyilik ve ktlklerin ruhlardaki ac ve tatl tezahrleridir.
Bu filem sonradan yaratlm olmayp kadimdir.
ldkten sonra yeniden dirilme vaki olmayacaktr. Dolaysyla
bedenlerin hari mmkn deildir.
Melek ve eytan birer varlk olmayp iyilik ve fenalk kuvvet
leridir."
te ehl-i snnet akidesine uygun olmayan bu ekildeki tevil ve
yorumlar Bedreddin'in tenkit edilmesine yol amtr.
Byk mutasavvf Aziz Mahmud Hdayi, Sultan 1. Ahmed Han'a
yazd tezkiresinde ondan ''.Aslm ve Allah'n gazabna uram
bulunan eyh Bedreddin'' diye sz ederken; alim ve tarihi dris-i
Bitlisi ise Het Behit adl eserinde; "eyh Bedreddin, riyazet ve
mcahede ile gnlerini geiren muhterem bir kimse iken ilim ve
ibadeti iblisin taati gibi bencillik ve bbrlenmesine sebep olmu
tur. Bu ise onun kamil bir mridden feyiz almam olmasndan
kaynaklanmtr" demektedir.
te yandan eyh Bedreddin' in eserlerinde bir fikir olarak rast
lanmad hfilde mritlerinden Brklce Mustafa ile Torlak Kemal'in
baz uygulamalar da eyhin eletirilmesine sebep olmutur. 169
 S u l t a n e l eb i M e h m e d 1 97

Bunlar; mritlerin zel mlkiyeti reddetmeleri, her trl mlkn

halkn ortak mal olduunu savunmalar, kadn erkek bir arada sazl
ikili ayinler dzenlemeleri ve umumiyetle ibahilii savunmalardr.
eyh Bedreddin'in Anadolu Seluklular Hkmdar Alaaddin
Keykubad'n neslinden geldii iddias ise onun saltanat davasnda
olduunun bir delili olarak izah edilebilir. Zira saltanat kurmak
iin meydana kanlar veya muvaffak olanlar, devrin artlarna uy
gun olarak, bu hareketlerini meru gstermek iin kendilerini eski
hkmdar slalelerinden birine mensup gsterirlerdi. Hatta bunu
ispat iin uydurma silsilenameler tertip ettirenler de pek oktur.

MU RAD ' I MA HAB E R SAL I N

Sultan elebi Mehmed, 1420- 142 1 k mevsimini Bursa'da ge
irdikten sonra ilkbaharda Gelibolu zerinden Edirne'ye geldi.
Burada tertipledii bir av srasnda hastalanarak atndan dt.
Yannda bulunan yakn adamlar padiah derhal kaldrarak saraya
getirdiler. Padiahn bu ani rahatszlndan heyecanlanan askerler
onu grmek istediler. elebi Mehmed Han zorlukla da olsa devlet
byklerinin huzuruna kt, askere grnd. Sa oluu byk bir
sevince yol at.
Sk sakall, kara gzl, ak alnl, gler yzl elebi Mehmed
Han kendini, yalnz dostlarna deil, dmanlarna bile sevdirmi,
saydrmt.
Rahatszlandn duyan Bizans mparatoru Manuel, hemen
bir eli gndererek hatr sordurmak istedi. Tedbirli sultan, Eli
Leondari Dimitrius'u hemen kabul etmi; birka gndr keyifsiz
olduunu, iyileince daha uzun grebileceklerini bildirmiti. Eli
de imparatorun acil ifalar dilediini arz etti.
Bu elinin geliine fevkalade zlen elebi Sultan, derhal ve
zirlerini toplad:
"Baka lalalarm!" dedi.
''.Allahu Xlem gayr, bu hastalk bizi sevdiklerimize kavuturur.
Tiz Ekber evladmz Murad'a haber salasz. Acele ile devletimize
198 Kay I: E rturu l 'un O c a

sahih ola. Askerciklerime dahi syleyin ki, haklarn helal edeler.

Siz dahi, cmle hukukunuzu taleb idesz ... lla, Murad'a haber
salmakta geveklik gstermeyesz."
Gerekten ertesi gn, ruhunu Hakk'a smarlad. 142 1 Haziran
sonlar ... Amasya'da bulunan ehzade Murad ksa zamanda haberdar
edildi. Ancak padiahn vefat gizli tutuldu. Edirne saraynda tahnit
edilen cesedi, Murad Han'n hi olmazsa Bursa'ya geldii haberi
duyuluncaya kadar, askerden ve halktan sakland.
Leondari her eye ramen rendii haberi imparatora ula
tramad. nk btn yollar tutulmutu. Deniz yoluyla haber
stanbul'a vardnda, Murad Han Osmanl tahtna gemi bulu
nuyordu. elebi Mehmed'in asl endiesi, Bizans'n elinde bulunan
Dzmece Mustafa elebi'nin salverilmesi idi. O zaman Devlet-i
Aliyye topraklarnda yeniden kargaa kacakt. Kendisi hayatta
iken, Dzmece'yi brakmayacana dair mparator Manuel yemin
etmiti. Ama vefatn renince hemen brakaca muhakkakt.
elebi Sultan yalnz hayatta iken deil, vefatndan sonra bile
devletinin dirliini dnyordu. 170

S U LTAN E L E B ME H M E D ' N AH S YET

Dedesi Murad- Hdavendigar'n ehit dt ve babas Bayezid
Han'n tahta kt 1389'da dnyaya gelmitir.
Annesi Germiyanolu Sleyman ah'n kz Devlet Hatun'dur.
Btn ehzadeler gibi devrin en gzde alimlerinin elinde yetiti.
Ahmed bin Muhammed Cezeri'den Arapa ile kraat ilimlerini, Sofi
Bayezid namyla mehur olan mamddin Ali elebi'den dier akli
ve nakli ilimleri rendi. Bursa Kads Koca Mahmud elebi ve
Molla Fenari'den Hanefi mezhebi fkh bilgilerini renen elebi
Mehmed, enitesi Emir Sultan'dan da feyz ald.
Pembeye mail beyaz tenli, kara gzl, kara kal, gr sakall,
ahin bakl, ak alnl, geni gsl ve uzun kollu olup burunlar
hanedann deimez eklini haizdi. Bedeni sporlarda fevkalade ma-
 S u l tan e l eb i M e h m e d 1 99

haretliydi. Bnyesinin kuvveti ve mtenasiplii dolaysyla Grei

elebi unvan ile anlrd.
Azim ve irade sahibi, szne sadk, sabrl, tedbirli ve arbal
idi. leri grll sayesinde tehlikeli olabilecek olaylar nceden
dnerek hareket ederdi. Planl ve programl i yapar, kararlarn
sratle tatbik sahasna koyard.
Ankara Sava'na katldnda henz on drt yanda idi. Savan
kaybedilmesi ile kk yata byk problemlerle kar karya kald.
Paralanan devleti uzun mcadelelerden sonra tek elde bir
letirdi. Anadolu'da dalan birlii yeniden salad. Timur'un ihya
ettii Anadolu beyliklerinden bir ksmn ortadan kaldrrken, bir
ksmn da tabi duruma getirdi. Bu zelliinden dolay kendisine
Osmanl Devleti'nin ikinci kurucusu denilmitir.171
Rumeli'de ise Trk nfuzunu kuvvetlendirdi. mrnn tama
mn savalarda geiren bu kahraman hi,ikmdar katld yirmi
drt muharebede krk yara almtr. Kendisinden nakledilen u sz
hayat hikayesini ok gzel ifade etmektedir: "ocuk yamda bunca
belalar kim ekdim, kimse ekmi deildir:' Ne yazk ki devleti eski
hametine kavuturmak iin gece gndz gayretle uraan bu Trk
hakan, henz otuz iki yanda iken hayata gzlerini kapad.
elebi Mehmed siyasi baarlarnn yan sra imar ve kltr fa
aliyetlerine de byk nem vermitir. Bursa, Edirne ve Amasya'da
pek ok eser yaptrmtr. Bursa'da Yeil Camii adyla tannan ma
bedi, gerek inaatnda kullanlan mermerlerin nadirlii gerekse onu
ssleyen oymalarn zarafeti itibariyle ehrin balca aheserlerinden
biridir. Bu caminin karsna ykseke bir mevkide kendi trbesini
yaptrd. Trbenin karsna den medresesi bugn mze haline
getirilmitir.
Bunlardan baka Edirne'de Emir Sleyman tarafndan inasna
balanan ve Musa elebi tarafndan devam ettirilen Ulu Cami'nin
tamamlanmas ona nasip oldu. Bu camiye vakf olmak zere Edir
ne'deki bedesteni yaptrd. Olu ehzade Kasm bu caminin bah
esinde medfundur.
200 Kay I: E rtugru l 'un O c a

elebi Mehmed ilim adamlarn himaye ve tevik ederdi. Onlara

kar hrmetkar ve cmertti. Bu itibarla ksa sren hkmdarl
dneminde namna muhtelif mevzularda eserler yazlmtr. D ev
rin en gzide ilim adamlar arasnda bni Arabah, Abdurrahman
Merzifoni, Molla Sar Yakub, Molla Kara Yakub, Kafiyeci Muhyiddin,
Kad Feyzullah ve Rkneddin Ahmed saylabilir.172
Sultan elebi Mehmed bazen iir de sylemitir. Tezkirelerde
rastlanan bu iiri onun takvasn, Cenab- Hakk'a kar sarslmaz
imann gstermektedir:
Cihan hasm olsa, Hakk'dan nusret iste!
Erenlerden dua v himmet iste!
alup din akna udvane imir,
Anuban ar- yar hidmet iste!
Eer leb-tene isen ey bed-endi;
Bu dene emesinden erbet iste!
Geenden ge, demr tadan saknma,
Demri mahv idenden kuvvet iste!
evrme yz muhalifden Mehemmed,
Adfly arsadan sr vsat iste!

HAKKI N DA N E D E D L E R
Halk.ondil: "Birinci Mehmed'i, tavrlarna, hareketlerinde srate,
vakarna ait vglerin hepsinin fevkine ykselten eyi, Osmanl
mverrihleri gibi Bizans mverrihleri tarafndan da adaleti, efkati,
civanmertlii, dostluunda sebat, gerek Trkler gerek Rumlar iin
hayrhahl hakknda herkesin birletii ahadettir... "

Dukas: "elebi Mehmed yalnz Trkler deil, Hristiyanlara da

iyilikle muamele etmi ve can- gnlden hisleriyle fikrinin genilii
ve ahlaknn gzellii birbirine uygun dmtr... "

Hammer: "Btn hayat mddetince Bizans imparatorunun

sadk mttefiki, Trkmen asilerinin korkun dman, Osmanl
saltanat tahtnn anl dayana, Osmanl mverrihlerinin tabirince
 S u l t a n e l eb i M e h m e d 201

Tatar tufannn tehlikeye drd devlet gemisini kurtaran Nuh

idi.. :'
Hoca Sadeddin Efendi ise: "Padiahlk sresi sekiz yldan be
gn eksik idi. Gzel huyu ve efkatli tutumuyla her yanda hret
yapmt. Adet edindii ekilde dileyenlere nafakalar datr, her
cuma gn fukaray doyurur, ihtiya sahiplerine gereken yardm
yapar, hesapsz hediyelerle krk gnlleri sevindirirdi. Allahu Teala
anlarn yce etsin, Haremeyn'de (Mekke ve Medine) konuklayan
lara her yl sayya gelmeyecek lde mal gnderirdi ... "

elebi Mehmed'in rahatszlanp yataa dtnde, devlet

adamlarndan olu Murad' armalarn istemesini ve onlara yapt
vasiyeti yine Hoca Sadeddin Efendi u msralarla nakletmektedir:
Ayak ekti hkmet kapsndan
Soyundu padiahlk hrkasndan
Grd ki bu dnya bir bo mekandr
Su stne kurulmu bir binadr
Bu tarlaya kerem tohumunu ekti
Dar- karara doru niyetlendi
Gzel adn yazp koydu cihanda
Keremden el ekmedi bir zamanda
Gven, huzur idi nk dilei
Sultan Murad'a smarlad yerini
Vasiyeti bu oldu o, ah gelsin
stnlk gnn ay ykselsin
Refah getirsin btn insanlara
Ltfunu gstersin gnnde halka
Klc gidersin zulmn kirini
Kskansn alar keremli devrini
Yine sultan beylerine buyurdu
Ki askerden gizlesinler durumu
202 Kay I: E rturu l 'un O c a

ahn lm fitneye yol aar

Kt dileyiciler bunu frsat sayar
Hizmet eylen cier kCi.em Murad'a
Sarf eyleyin gcnz yoluna
Adalet semtine yneltin an
Onun ile ferah kln cihan
Zulm tresini hi retmeyin
Zalimlikle adn belletmeyin
Selamm duyurun ol nevcivana
Benden syleyin ol yce duraa
Kansn o, cefa etmekten aman
Gaflet etmesin bir dem saknmadan
Armaandr ona Hakk'n kullar
Saknsn, olmasn zulmn arac
Yaramaz Osmanl soyuna zulm
Yanar cihan, feryad ederse mazlum
Lutf ile din ehlini gzle sen
Bilgi sahiplerin her dem kolla sen
Boyun eme sen gnln hevesine
Dost etmeyesin kty kendine
Dilersen her lkeye el koymaya
Bala kalbini yce Yaradan'a
Hak'tan sakn dnmeye heveslenme
Kinle zulmle eteini kirletme
Dmanlar krsn keskin klcn
Dn gn halka yardmc olasn
Her gnn parlak, kadr olsun her geen
Rahman'n yardmyla olur ykselmen173
 D P N OT LAR

O S MAN GAZ
Mehned Neri, Kitab- Cihan-nmit - Neri Tarihi, haz. F. R Unat - M. A. Kynen,
Ankara 1987, c. I, s. 61 -62; Hoca Sadeddin Efendi, Tac't-Tevdrih, haz. i.
Parmakszolu, Ankara 1992, I, s. 26. Neri ve Hoca Sadeddin Fiendi'nin ifadelerin
den bu vaka srasnda Alaaddin Keykubad'n orada olduu ve Erturul Bey'le
gt anlalmaktadr. Kemalpaazide ise sava srasnda sultann bulunmad
n, Erturul'un yiitlik ve kahramanlnn daha sonra kendisine nakledildiini
bildirmektedir.
Yzn grmeden sevdi kulaktan
Yaknlk etti onunla raktan
beyti ile Sultan'n Erturul'u takdir ve muhabbetinin gnlnde yer ettiini belirtmek
tedir. bni Kemal, tevdrih-i Al-i Osman, 1. Defter, haz. . Turan, Ankara 1970, s. 48.
2 Bu konuda bk. 1. Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, Ankara 1972, I, s. 94-97; Faruk
Smer, Ouzlar (Trkmenler)-Tarihleri-Boy Teki!M-Destanlan, stanbul 1992, s.
2 12-213; Fahamettin Baar, "Osnanllar'n Menei ve Kaylar'n Anadolu'ya gelii
hakknda': TD, sy. 36, Fikret Iltan Hatra Says, s. 69-80.
3 Akpaazide, Tevlrih-i Al-i Osman, (Ali Bey neri), stanbul 1332; Neri Tarihi, 1, s.
57-59; Oru b. Adil, Tevlrih-i Al-i Osman, nr. Babinger, 1925, s. 5-7.
4 M. Fuad Kprl, Osmanh mparatorluu'nun Kuruluu, Ankara 1972, s. 127- 129.
5 emda.nizade Fndkll Sleyman Efendi, Mr'i't-Tevlrih, stanbul 1338, c. 1, s. 373;
Ali, Knh'l-Ahbar, v; s. 24-25; brahim bin Kemaleddin, Tevlrih-i Al-i Osman,
Sleymaniye Ktphanesi, Ayasofya nr. 2705, vr. 69b.
6 Mr'i't-Tevlrih, I, s. 373.
7 Cenabi Mustafa Efendi, el- Hdfil'l-Vasit ve'l-Aylem'z- Zdhir'l-Muhtt, Sleymaniye
Ktphanesi, Ayasofya nr. 3033, vr. 555a; Neri Tarihi, I, s. 109; brahim bin
Kemaleddin, vr. 70a.
8 Neri Tarihi, 1, s. 75-77.
9 Neri Tarihi, 1, s. 73-75.
10 Tdc't-Tevttrih, 1, 29-30; Neri Tarihi, 1, 81 -82; Ak Paazdde Tarihi, s. 6; bni Kemal,
1. Defter, s. 92-93.
1 1 Ak Paazdde Tarihi, s. 6.
12 Ltfi Paa, Tevlrih-i Al-i Osman, stanbul 1341, s. 21 -22.
13 Edebali hakknda geni bilgi iin bk. Cenabi Mustafa Fiendi, vr. 555a-b; Terceme-i
Mendkb- Tdc'l-Arifin, Sleymaniye Ktphanesi, Esad Efendi, nr. 2427, vr. 2a-b, 3
b; Tac't-Tevlrih, V, s. 1 -2; Solakzdde Tarihi, stanbul 1298, s. 8; Mecdi, ekaik
204 Kay I: Erturu l 'un O c a

Tercmesi, stanbul 1269, s. 20-21 ; I<emal ahin, "Edebali DIA, c. 10, stanbul 1994,
s. 393-394.
14 Baz yazarlar Osmanl Devleti'nin medrese ve eriate bal olarak deil, Trkmen
geleneklerinin ar bast halk slam'na dayal olarak kurulduunu ve zamanla
ulema slan'na geilerek Snni devlet hukukunun egemen olduunu iddia ederler.
Acaba, bir eyh Edebali babasndan, dedesinden grd gibi hareket eden bir
1tirkmen kyls myd? Hi dnlmez.
an'da zamannn en sekin ilimlerinden din ve fen ilimlerini tahsil ederek Bilecik'e
gelen bu filim, Osmanl Beylii'nin ilk kads ve mutasavvfdr. Devleti ynlendiren,
kanunlar yerletiren odur. Dier taraftan bata Osmanl Devleti'nin ikinci kads ve
mfts Dursun Fakih olmak zere onlarca talebeyi eiten yine odur. Bylece onun
dergfilu, st medreseli ordusunu hazrlayan bir mektep olmutur.
Ayrca znik'te yaplan medresenin ilk mderrisi Kayserili Molla Davud, Orhan
Ghi.'nin imam Osman Yahi, Orhan GAzi'ye devlet ilerinde yardmc Molla
Taceddin Krdi, Osmanl Devleti'nin ilk tekilatnn kurucularndan Cendereli
Mevlana Kara Halil neden gz ard edilir? Bunlar ulemadan m saylmaz? Yoksa
snnilikle bir ilgileri yok mu bilinir? ayet bunlarn hayatlar ve Osmanl Devleti'ne
tesirleri incelenirse yukardaki iddialarn ne kadar basit ve gerekten uzak olduklar
kolayca anlalacaktr.
Osman Ghi'nin inanc ile Yavuz Sultan Selin'in ve kinci Abdlhamid Han'n
inanlar arasnda hibir fark olmad grlecektir. Mesele be ilin ynetimin
den ktann idaresine geiin ortaya kard artlar ve messeselemeyi kavra
yabilmektir.
15 Ak Paazdde Tarihi, s. 4.
16 Hadidi, Tevdrih-i Al-i Osman (1299-1523), haz. N. ztrk, stanbul 1991, s. 39.
17 Ak Paazdde Tarihi, s. 10.
18 Neri Tarihi, 1, s. 93.
19 Ak Paazdde Tarihi, s. 15- 16; Neri Tarihi, I, s. 97-105; Tac't-Tevdrih, I, s. 33-36;
Solakzdde Tarihi, s. 19-25; Hadidi, s. 42-43.
20 Tdc't-Tevdrih, I, s. 36; Ak Paazade Tarihi, s. 17.
21 Ak Paazdde Tarihi, s. 18.
22 Hadidi, s. 39; Neri Tarihi, s. 87; Ak Paazdde Tarihi, s. 12-13; Tac't-Tevdrih, I, s.
32-33.
23 bni Kemal, 1. Defter, s. 1 12- 1 13.
24 bni Kemal, 1. Defter, s. 138.
25 Neri Tarihi, I, s. 109.
26 Ak Paazade Tarihi, s. 20-21 ; Neri Tarihi, I, s. 1 13; bni Kemal, 1. Defter, s. 139.
27 Neri Tarihi, I, s. 1 1 1- 1 12; Hadidi, s. 43-44; .Ak Paazdde Tarihi, s. 19.
28 Ahmedi, Tevdrih-i Mllk- Al-i Osman, N. Atsz, Osmanl Tarihleri Serisi 1, s. 6.
29 bni Kemal, 1. Defter, s. 1 150-151; Nei-i Tarihi, I, s. 1 15.
30 Tdc't-Tevdrih, I, s. 41 -42.
 Dipno t l a r 205

31 Ak Paazt2de Tarihi, s. 24.

32 Hadidi, s. 33-35. Oru Bey de Kse Mihal'in ryasnda Peygamberimizi grp
slaniyet'i kabul ettiinden ve gazaya katlmak, neslini aleme doldurmak gayesi ile
kendiliinden Osman'n hizmetine girdiinden bahsetmektedir. Bkz. Tevarih-i Al-i
Osman, s. 9.
33 Gizi Mihal hakknda bilgi iin bkz. Tac't-Tevarih, I, s. 42-43; Had1d1, s. 33-35; Ltfi
Paa, s. 19- 21; Oru Bey Tarihi, s. 9; bn-i Kemal, 1. Defter, s. 81.
34 Ad geen gizilerin fetihleri iin bk. Neri Tarihi, 1 , s. 125- 135; T"ac't-Tevirih, I , s.
45-50; Ak Paazt2de Tarihi, s. 25-27.
35 mam Ahmed b. Hanbel Msned, Kahire 13 13; Camis- Sair, Lam harfi.
36 Ahmed Cevdet Paa, Ksas- Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, stanbul 1977, c. 2, s. 520.
37 Ttlc't-Tevarih, , s. 5 1 -52.
38 Mneccimba Ahmed b. Ltfullah, CamiCl-Dve haz. A. Araka, stanbul 1995,
s. 78-82; Neri Tarihi, s. 143-144; Hammer, Devlet-i Osmaniye Tarihi, Ata Bey
Tercmesi, 1, s. 146; Uzunarl, Osmanl Tarihi, 1, s. 1 1 3-1 16.
39 Uzunarl, Osmanl Tarihi, s. 1 15-1 16; A. inirgil, "St'te doan gne Tarih
ve Medeniyet, Ocak 1999, sy. 58, s. 8-13.

O RHAN GAZ
40 Ak Paazt2de Tarihi, s. 36. Ayrca bk. Neri Tarihi, 1, s. 147- 149; bni Kemal, 1.
Defter, s. 195- 196; Ltfi Paa, s. 27.
41 Ak Paazt2de Tarihi, s. 37.
42 Ak Paazt2de Tarihi, s. 43-44; Tic't-Tevarih, I, s. 59.
43 Tic't-Tevirih, I, s. 71-72; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 1 19- 120.
44 Neri Tarihi, I, s. 157-159; Tac't-Tevirih, I, s. 72-73.
45 Ak Paazt2de Tarihi, s. 43-44; Tac't-Tevarih, I, s. 61 -62.
46 Neri Tarihi, 1, s. 139- 143; Tac't-Tevirih, I, s. 55-58; Ak Paazt2de Tarihi, s. 34.
47 Ttlc't-Tevirih, I, s. 58.
48 Ttlc't-Tevirih, I, s. 65-66; Ak PaazAde Tarihi, s. 39-40.
49 Ttlc't-Tevirih, I, s. 67-68; Oru Bey Tarihi, s. 15.
50 Ak Paazade Tarihi, s. 45-46; Neri Tarihi, I, s. 167- 171.
51 Ttlc't-Tevarih, , s. 85-90; krullal, Behcet't-Tevarih, ev. N. Atsz, Osmanl
Tarihleri I, s. 30; Neri Tarihi, I, s. 171-178; Ak Paazade Tarihi, s. 47-49. Osmanl
tarihlerinde olayn seyri bu ekilde anlatlmasna karn Bizans kaynaklan imbe
Kalesi'nin Orhan Gizi'ye Kantakuzen'e yardmna mukabil verildiini ifade etmek
tedirler. Geni bilgi iin bk. Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 132- 138.
52 Bk. Ahmed Refik, Mehur Osmanl Kumandanlan, stanbul 1335, s. 42-43.
53 Tic't-Tevarih, I, s. 92-93.
54 Sleyman Paa'nn fetihleri iin bk. Neri Tarihi, 1, s. 181-185; Tac't-Tevirih, I, s.
90-94; Ak PaazAde Tarihi, s. 48-50.
55 Tic't-Tevarih, I, s. 95.
206 Kay I: E rturu l 'un O c a

56 1ac't-Tevtrih, 1, s. 96-97.
57 Ttc't-Tevtrih, I, s. 102.
58 lac't-Tevtrih, 1, s. 98- 101; Solak.zade Tarihi, s. 37-38.
59 Neri Tarihi, 1, s. 179- 180.
60 Ttc't-Tevtrih, I, s. 102- 103.
61 Neri Tarihi, I, s. 196; Ali, Knh'l-Ahbtr; V, s. 67. Dier tarhilerinizden Ak
Paazade (s. 54), Oru Bey (s. 21) ve Ltfi Paa (s. 33) Edirne'nin fethini 1360; Hoca
Sadeddin (c. 1, s. 1 16- 1 17) ise 1362 olarak vermektedir. Aynca tarihlerimizin ou
Orhan Gazi'nin Edirne'nin fethinden evvel vefat ettiini ( 1 357- 1360 arasnda) yaz
maktadrlar. Ancak NJr- Osmaniye Kiitphanesi'ndeki Takvim-i Ncum& (nr.
2782) Orhan Ghi'nin vefat 763/1362 olarak verilmitir. Biz olaylarn seyrini bu
kayd itibara alarak verdik.
62 lac't-Tevtrih, I, s. 103- 105; Solakztde Tarihi, s. 38-39.
63 Behcet't-Tevtrih, s. 30; Neri Tarihi, 1, s. 187; Hadidi, s. 81; Uzunarl, Osmanl
Tarihi, I, s. 159.
64 Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 159.

MU RAD- ! H DAVE N D GAR

65 Neri Tarihi, 1 , s. 189.
66 Ahmetli, s. 15; Neri Tarihi, 1, s. 191- 193.
67 Ttlc't-Tevtrih, I, s. 121- 122.
68 Daha ge devir Osmanl tarihilerinden Hoca Sadeddin, dris-i Bitlisi ve
Mneccimba Srp Snd zaferini nc kuvvetleri komutan Hac llbeyi'nin
kazandn, Lala ahin Paann ise bunu ekemeyerek zehirlettirmek suretiyle
ldrttn kaydederler. Hemen hemen btn aratrmaclar da olay bu tarihler
de getii zere kabul ederler.
Oysa ilk dnem Osmanl tarihilerinden Muhammed Neri (c. I, s. 203), Ak
Paazade (s. 55) ve Oru Bey (s. 23) savata Trk kuvvetlerine komuta edenin
Rumeli Beylerbeyi Lala ahin olduunu yazarlar. Aynca bu tarihilere gre Hac
llbeyi, Srpsnd vakasndan nce lmtr. Nitekim Hadidi de:
Ger Hac llbeyi koyup ciMn.
Makam ola cennet cavidAn
diyerek sava meydannn arslanlar ve ghilerin nde gelenlerinden bu yiit kahra
mann psala ve Dimetoka'nn fethinden sonra ve Srpsnd Sava'ndan evvel vefat
ettiini kaydeder.
Olaylar dikkatle deerlendirildiinde sava kazanann Lala ahin Paa olduu anla
lr. Zira Murad Gazi'nin henz bulunmad bir srada dnem itibariyle Hac
llbeyi'nin emrine verilen on bin kiilik kuvvet fevkalide abartldr. Bu miktar belki
Rumeli birliklerinin tamamdr. O zaman Lala ahin'in emrinde sanki asker kalma
d anlalr. Yne savaa giriecei dnlmeyen ve bilgi toplamas iin gnderilen
bir gazinin emrinde o srada on bin kii olamazd. Aynca her biri zaferler sahibi
 Dipno t l a r 207

gizilerin, birbirlerini ekememesi diye bir olay o gne kadar duyulmu ey deildi.
Aralarnda en kk bir soukluk yoktu. Murad Hain zamannda deeri bilinen
Lala ahin Paann byle bir ie tevessl etmesi de ok zor grnmektedir.
Son olarak Lala ahin Paa, Hac nbeyi'ni zehirletmi olsa, gerek giziler katnda
gerekse Murad Han yannda baz olaylar cereyan etmesi gerekirdi. Zira bir yiitler
babuunun zehirletilerek ldrlmesine emrindeki on bin glinin kaytsz kalna
s dnlemezdi. Oysa onun zehirletildiini belirten kaynaklar da bu konuda
tamamen sessizdir.
69 Uzunarl, Qsmanl Tarihi, 1, s. 168.
70 Neri Tarihi, I, s. 203; Ak Paazade, s. 55-56; Oru Bey Tarihi, s. 23; Hadidi, s. 88.
71 Ak Paazade Tarihi, s. 54-55; Neri Tarihi, I, s. 197- 198; Tk't-Tevarih, I, s. 1 19-
120.
72 Kavanin-i Yenieriyan, Sleynaniye Ktphanesi, Esad Efendi, nr. 2968, vr. 3-6b;
Ayrca bk. . Hakk Uzunarl. Kapkulu Ocaklan, Ankara 1984, 1, s. 16-18;
Mcteba lgrel. "Acemi Olan': DA, c. 1, s. 324.
73 Kavanin-i Yenieriy1n, vr. 6-7a; Abdlkadir zcan, "Devirme DA, c. 9, s. 254-255;
Uzunarl. Kapkulu Ocaklan, I, s. 21 ve devam.
74 M. Zeki Pakaln, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, stanbul 1993, III, s.
621.
75 Uzunarl, Kapkulu Ocaklar, I , s. 332-335; R. Ekrem Kou, Yenieriler, stanbul, s.
108- 1 1 1 .
76 Ata Bey, Tlrih-i Ata (Tarih-i Enderun), stanbul 1293, c . 1, s . 72-73; Mehmet pirli,
"Enderun'; DA, c. 1 1, s. 186; Uzunarl, Osmanl Devletinin Saray Tekilat, Ankara
1984, s. 300-303.
77 M. lyas Suba, Tala Konuan Deha, Ankara 1996, s. 16,84-85; Ahmed Refik,
Osmanl Alimleri ve Sanatkarlan, stanbul 1997, s. 10.
78 Peevi brahim Efendi, Peevi Tarihi, haz. B. Stla Baykal, Ankara 1992, il, s. 202.
79 Kavanin-i Yenieriyan, vr. 55 v.d; Uzunarl, Kapkulu Ocaklan , I, s. 375-376.
80 Daha geni bilgi iin bk. Neri Tarihi, I, s. 289 v.d
81 Tac't-Tevarih, , s. 216 v.d.; Uzunarl, Osmanl Tarihi, 1, s. 281 -287.
82 Ltfi Paa, Tevarih-i Al-i Osman, s. 56-57.
83 Tac't-Tevarih, , s. 148- 149; Neri Tarihi, , s. 203-205.
84 Tac't-Tevarih, , s. 148- 149; Neri Tarihi, , s. 203-205; Ak Paazade Tarihi, s.
57-58.
85 Neri Tarihi, 1, s. 217.
86 Neri Tarihi, 1, s. 221-223.
87 Sava hakknda geni bilgi iin bk. Tac't-Tevdrih, I, s. 159- 167; Neri Tarihi, 1, s.
220-234; Mehmed bin Hac Halil Konevi, Tirih-i Al-i Osman, nr. R Anhegger,
Tarih Dergisi, 11/3-4, s. 56.
88 Neri Tarihi, I, s. 233; Tac't-Tevarih, I, s. 166.
89 Neri Tarihi, I, s. 235; Tic't-Tevarih, I, s. 167.
208 Kay I: E r turu l 'un O c a

90 Neri Tarihi, 1, s. 239; Tac't-Tevarih, I, s. 169.

91 "Tabanca/Tabane" kelimeleri el ayas manasna gelmektedir.
92 Neri Tarihi, , s. 255-271; Tac't-Tevarih, , s. 167- 174.
93 Neri Tarihi, , s. 271-285; Tac't-Tevarih, , s. 174-181.
94 Neri Tarihi, I, s. 285-287; Tac't-Tevarih, , s. 182- 183.
95 Tac't-Tevarih, I, s. 183-186; Neri Tarihi, , s. 287-303; Ak Paazade Tarihi, s.
62-64; Solakzdde Tarihi, s. 44-48; Hayrullah Efendi, Tarih, rv, stanbul 1292, s.
94- 100; Oru Bey Tarihi, s. 24-25; Ltfi Paa, s. 42-43; Feridun Bey, Mneat-i Se/4tin
(Kosovafetihnamesi), stanbul 1274, s. 1 12- 1 1 3.
96 Tac't-Tevdrih, I, s. 189.
97 Neri Tarihi, I, s. 305-307; T:ic't-Tevarih, I, s. 186; Oru Bey Tarihi, s. 26; Enveri,
Dsturname-i Enveri, nr. M. Halil Ynan, stanbul 1928, s. 84-85.
98 Tac't-Tevdrih, I, s. 191; Neri Tarihi, 1, s. 307-31 1; Ak Paazade Tarihi, s. 64-65;
Solakzade Tarihi, I, s. 69-70; Oru Bey Tarihi, s. 21 -22; Konevi, s. 55; Uzunarl,
Osmanl Tarihi, I, s. 257-260; Hammer, I, s. 250-252; Ahmet inirgil, "Kosova&
verilen kurban': Tarih ve Medeniyet, Mays 1998, sy. 50, s. 12- 17.
99 Neri Tarihi, I, s. 307.
100 Neri Tarihi, I, s. 309; T:ic't-Tevdrih, I, s. 191.

YI LD I RI M BAYE Z D HAN
101 Ak Paazade Tarihi, s. 72-73; Tac't-Tevdrih, I, s. 194- 197.
102 Tac't-Tevdrih, , s. 197- 199.
103 Ak Paazade Tarihi, s. 72-73; Neri Tarihi, 1, s. 3 14; Tac't-Tevarih, I, s. 196- 197.
104 Ak Paazade Tarihi, s. 65-67; Tac't-Tevdrih, 1, s. 227-228.
105 Neri Tarihi, I, s. 309; Dukas, Bizans Tarihi, Mrmrolu tercmesi, stanbul 1956, s.
48-50.
106 Neri Tarihi, I, s. 317-319; T:ic't-Tevarih, I, s. 203.
107 Ak Paazade Tarihi, s. 72; T:ic't-Tevarih, I, s. 200-208; Neri Tarihi, I, s. 317.
108 Mehmed emseddin, Yadigar- emsi, Bursa 1332, s. 5; Baldrzade, Vefeyetnlme,
Sleymaniye Ktphanesi, Esad Efendi, m. 1381, vr. 8b-9a; Hseyin Algl, BursaCla
Medfun Osmanl Sultanlan ve Emir Sultan, stanbul 1982, s. 237-243.
109 Yadigar- emsi, s. 6; Balclrzade, vr. 9b- 10a; BursaCla Medfun Osmanl Sultan/an, s.
239-241.
1 10 Yadigar- emsi, s. 6; Baldrzade, vr. l lb.
1 1 1 Neri Tarihi, 1, s. 325-329; Tac't-Tevarih, I, s. 216-217; Ducas, s. 31; H. A. Gibbons,
Osmanl lmparatorluu'nun Kuruluu, trc. R. Hulusi, stanbul 1928, s. 184;
Fehamettin Baar, "Nibolu'nun hallara mezar olduu gn Tarih ve Medeniyet, sy.
30, Austos-Eyll 1996, s. 17-21.
1 12 T:ic't-Tevarih, , s. 218-219.
113 Hammer, I, s. 283-284; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 283-284.
 Dipno t l a r 209

1 14 Ak Paazdde Tarihi, s. 66; Neri Tarihi, I, s. 327-328; Tac't-Tevdrih, I, s. 220-22 1;

Hammer, I, s. 283-285; A. S. Atiya, The Crusade of Nicopolis, trc. E. Uras, Ankara
1956.
1 15 Gibbons, s. 203; Hanmer, I, s. 286-287; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 288.
1 16 M. Ali Ayni, Hac Bayram Veli, stanbul 1343, s. 65-67; Algl. Emir Sultan, s. 246-
248.
1 17 Tzkdt- Timur, trc. M. Rahmi, stanbul 1339, s. 15-40; erefeddin Ali Yezdi,
Zaferndme, nr. M. Abbasi, Tahran 1339, I, s. 8-15; Nizameddin ani, Zaferndme,
ev. N. Lugal. Ankara 1949, s. 10 vd.; smail Aka, Timurlular, Ankara 1995, s. 8 vd.
1 1 8 Tzkdt- Timur, s. 39.
1 19 Neri Tarihi, I, s. 3 1 1 -343; Tdc't-Tevdrih, I, s. 247-249.
120 Neri Tarihi, I, s. 343-345.
121 Geni bilgi iin bk. Tdc't-Tevdrih, I, s. 240-245; Yaar Y"Ucel, Timur'un D
Politikasnda Trkiye ve Yakn Dou, 1393- 1402, Ankara 1980, s. 18 v.d; N. ami,
Zaferndme, s. 297-299.
122 Tac't-Tevdrih, I, s. 254.
123 Ltfi Paa, s. 54-55.
124 Tdc't-Tevdrih, I, s. 255.
125 Tlc't-Tevdrih, I, s. 25 1; N. ani, Zaferndme, s. 298-300.
126 Tlc't-Tevdrih, I, s. 256-257.
127 Tlc't-Tevdrih, I, s. 259-260.
128 N. ani, Zaferndme, s. 254; Ltfi Paa, s. 55.
129 Timur'un kuvvetlerinin bu kadar kalabalk olmas nedeniyle kaynaklarda ordu
miktar 200, 400 ve hatta 600 bine varan rakamlarla ifade olunmutur.
130 Sava iin bk. Neri Tarihi, I, s. 357; Ltfi Paa, Tevdrih-i Al-i Osman, s. 56-58; Ak
Paazdde Tarihi, s. 77-79; Tdc't-Tevdrih , I, s. 260-277; N. ani, Zaferndme, s. 313-
3 14; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 309-313.
131 Tdc't-Tevdrih, I, s. 287-288.
132 N. ami, Zaferndme, s. 315-316; Tdc't-Tevdrih, I, s. 290-292.
133 Neri Tarihi, I, s. 359.
134 Tdc't-Tevdrih, I, s. 329-331 .
1 3 5 Tdc't-Tevdrih, I , s . 596.
136 Tdc't-Tevdrih, I, s. 332.
137 Tdc't-Tevdrih, I, s. 333; i. Aka, Timurlular, s. 46.
138 Yeniehirli Nimetullah, Mendkb- Emir Sultan, haz. S. Salanubuku, stanbul
1999, s. 56-57; Tlc't Tevdrih, V, s. 46.
139 Hanmer, II, s. 85.
140 Tdc't-Tevdrih, I, s. 291 -292. Ak Paazade ise; "Timur Han Bayezid'i tahtrevan gibi
bir kafese yerletirdi. Yolculukta kendi nnce yrtr, konaklarda yannda bulun
dururdu" demektedir (s. 78). Fuat Kprl, Ak Paazade'nin ifadesinde hi geme
dii halde kafesi demir kafes eklinde alarak konu edinmitir (Bk. "Yldrm
210 Kay I : Erturul 'un Oca

Bayezid'in esareti ve intihan': Belleten 2, 1937, s. 591 -595). Neticede demir kafes
hikayesi yle senaryolara vardnlmtr ki Bayezid'in kafasn demir ubuklara vura
vura paralad dahi yazlmtr (Bk. J. Goodwin, Ufuklann Efendisi Osmanllar,
ev. A. Anar, stanbul 1999, s. 34). Gerekte dikkatle deerlendirmek gerekirse
Yldrm'n Tatar askerlerinin baklarndan rahatszlk duymas kadar tabii bir ey
olamaz. Bunun iin o tahtrevala seyahati semi olmaldr. Ayrca kaynaklar iki
hakann seviyeli sohbetlerinden te bir ey yazmazlar. Yldrm'n halka tehiri gibi
bir ifade ise hibir kaynakta gemedii gibi sadece Batl baz yazarlar ve romancla
rn konusu olarak kalmtr.
141 Bayezid'in lm ile ilgili rivayetler iin bk. Neri Tarihi, I, s. 359-363; Ak'Paaziide
Tarihi, s. 80; Tlc't-Tevarih, , s. 324-326; N. ami, Zafername, s. 322-323;
Mneccimba, Tarih, III, s. 313; Ham.mer, II, s. 85; Uzunarl, Osmanh Tarihi, I, s.
320-321. Bayezid'in lm ile ilgili olarak kaynaklan karlatran Fuat Kprl
daha ok psikolojik nedenlere dayanarak hkiirndarn intihar ettiini iddia eder
(Bk. "Yldrm Bayezid'in esareti ve intihar': s. 596-603). Buna karlk M. Halil
Ynan kaynaklan tahlil suretiyle Bayezid Han'n hastalanarak vefat ettiini belirtir
ken kendisini zehirlemesi veya ban demir kafese arpa arpa hayatna son verme
si hakknda daha ok yabanc kaynaklarda alatlan hikayeleri hibir ekilde kaale
demediini sylemektedir (Bk. "Bayezid r: A, c. 2, s. 389). Bu ifadeler ayn zaman
da Kprl'ye cevap mahiyetindedir. Nitekim Fuad Kprl, Mkremin Halil
Bey'in bu ifadeleri zerine ayn konuda yeni bir makale kaleme alm (Bk. "Yldrm
Bayezid'in intihar meselesi': Belleten VII/27, 1943, s. 591-599) ise de bir evvelki
iddialarn tekrardan teye gidememitir.
142 Bayezid'in vasflan hakknda bk. Ak Paazade Tarihi, s. 139; Neri Tarihi, 1, s. 361-
363; Tac't-Tevarih, , s. 336-337; Solakziide Tarihi, I s. 1 10- 1 1 5; Hacllcli, s. 132-133;
Oru Bey Tarihi, s. 37; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 321-323; Hammer, il, s.
85-86; Kamil Su, Yldnm Bayezid, stanbul 1999, s. 35; . Hami Danimend; izahl
Osmanl Tarihi Kronolojisi, stanbul 1971, c. l, s. 140-142; M. H. Ynan, Bayezid I, c.
2, s. 383-386.
143 Neri Tarihi, I, s. 337-339; Ak Paazade Tarihi, s. 70-71.
144 Takprlzade Mehmed Kemaleddin, Tuhfet'l-Ahblb, stanbul 1287, s . 33;
Kronoloji, c. I, s. 141.
145 Tik't-Tevarih, I, s. 194-195; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 323.
146 Tlc't-Tevarih, I, s. 277-283.

S U LTAN ELEB MEHMED

147 Neri Tarihi, l, s . 369-370; Tlc't-Tevarih, I, s. 299-301.
148 Tlc't-Tevarih,I, s. 302.
149 Neri Tarihi, 1, s. 373-379; Tlc't-Tevlrih, I, s. 303-306.
150 Tac't-Tevarih, I, s. 306-3 12; Neri Tarihi, I, s. 379.
151 T"ac't-Tevarih, , s. 3 1 5-319.
 Dip n o t l a r 21 1

152 Neri Tarihi, I , s . 407-413; Tac't-Tevlrih, I , s . 319-322.

153 Tac't-Tevdrih, I, s. 322-323.
154 Tac't-Tevdrih, I, s. 335-336.
155 Takprlzade, Tuhfet'l-Albdb, s. 75.
156 elebi Mehmed'in kardeleri ile olan mcadelesi iin bk. Tdc't-Tevdrih, il, s. 3 vd;
Mneccimba, Tarih, III, s. 316-319; Ak Paaztlde Tarihi, s. 81; Oru Bey Tarihi, s.
37; Neri Tarihi, il, s. 425-440; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 328-345.
157 Tac't-Tevdrih, il, s. 78-81; Neri Tarihi, il, s. 523.
158 Neri Tarihi, il, s. 530-535; Tac't-Tevdrih, il, s. 60-62.
159 Tdc't-Tevdrih, il, s. 63-64.
160 Tdc't-Tevdrih, il, s. 65.
161 Ak Paazdde Tarihi, s. 88.
162 Tac't-Tevdrih, il, s. 82-91 .
163 Osmanllarda vakf anlay hakknda b k. Tdc't-Tevdrih, il, s . 99- 109; Uzunarl,
Osmanl Tarihi, il, s. 638-640; N. ztrk, Menei ve Tarihi Geliimi Asndan
Vakflar, Ankara 1983; Bahaeddin Yediyldz, "Vakf; iA, Xlll, s. 156- 162.
164 Tdc't-Tevdrih, il, s. 121.
165 Neri Tarihi, il, s. 540-543; Tac't-Tevdrih, il, s. 92-97; Ak Paaztlde Tarihi, s. 89.
166 Ak Paazade Tarihi, s. 89-90.
167 Geni bilgi iin bk. Ltfi Paa, s. 73; Tdc't-Tevdrih, V, s. 32-34; M. Sreyya, Sicill-i
Osmani, stanbul 13 16, il, s. 10; Mecdi, eklik Tercmesi, s. 81 -82; Hammer, il, s.
134- 135; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 360-362.
168 .Ak Paazade Tarihi, s. 91 -92; Neri Tarihi, il, s. 543-547; Ltfi Paa, s. 74; Sol.akzade,
Tarih, 1, s. 182- 185; Tac't-Tevdrih, il, s. 109- 1 14.
169 Tdc't-Tevdrih, il, s. 1 13-1 14; Ali, Knh'l-Albdr, V, s. 143- 144; Uzunarl,
Osmanl Tarihi, I, s. 366-367; Danimend, zahh Osmanl Tarihi Kronolojisi, I, s. 161-
163.
170 Ak Paazide Tarihi, s. 94; Neri Tarihi, il, s. 550.
171 Neri Tarihi, il, s. 550; krullah, Behcet't-Tevdrih, s. 323; Ltfi Paa, Tarih, s. 74;
Ali, Knh'! Ahbdr, V, 181; Oru Bey Tarihi, s. 45; Ltfi Paa, s. 75; Uzunarl,
Osmanl Tarihi, I, s. 374-375.
172 Tdc't-Tevdrih, V, s. 51. v.d.; Uzunarl, Osmanl Tarihi, I, s. 375.
173 Tdc't-Tevdrih, il, s. 1 14- 1 17.
 B i B L YO G RAFYA
Ahmed b. Hanbel, Msned, Kahire 1 3 1 3 .
Ahmed Cevdet Paa, Ksas- Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, c . 2 , stanbul 1977.
Ahmedi, Tevarih-i Mluk- Al-i Osman, N. Atsz, Osmanl Tarihleri Serisi I.
Ahmed Refk, Mehur Osmanl Kumandanlar, stanbul 1 33 5 .

___, Osmanl Alimleri ve Sanatkarlar, stanbul 1 997.

smail Aka, Timurlular, Ankara 1 995.

Hseyin Algl, Bursa}ia Medfun Osmanl Sultanlar ve Emir Sultan, s-
tanbul 1 982.
Ali, Knh'l-Ahbar, IV, stanbul 1285.
Ak Paazade, Tevarih-i Al-i Osman, Ali Bey neri, stanbul 1 3 32.
Ata Bey, Tarih-i Ata l, (Tarih-i Enderun), stanbul 1293.
A. S. Atya, The Crusade ofNicopolis, trc. E. Uras, Ankara 1 956.
Baldrzade, Vefeyetname, Sleymaniye Ktphanesi, Esad Efendi, nr. 1381.
Fehamettin Baar, "Nibolu'nun hallara mezar olduu gn': Tarih ve
Medeniyet, sy. 30, Austos-Eyll 1 996, s. 1 7-2 1 .
___ ; "Osmanllar'n menei ve Kaylar'n Anadolu'ya gelii hakknda':
TD, sy. 36, Fikret Iltan, Hatra Says, s. 69-80.

Cenabi Mustafa Efendi, el-Hafil'l- Vasit ve'l-Aylem'z-Zahir'l-Muhtt,

Sleymaniye Ktphanesi, Ayasofya nr. 3033.
. Hami Danimend, izahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, 1, stanbul 1 9 7 1 .
Dukas, Bizans Tarihi, trc. Mrmrolu, stanbul 1 956.
Enveri, Dsturname-i Enveri, nr. M. Halil Ynan, stanbul 1 928.
Feridun Bey, Mneat-i Selatin (Kosovafetihnamesi), stanbul 1 274.
H. A. Gibbons, Osmanl imparatorluu'nun Kuruluu, trc. R. Hulusi, s-
tanbul 1 928.
J. Goodwin, Ufuklann Efendisi Osmanllar, ev. A. Anar, stanbul 1 999.

Hadidi, Tevarih-i Al-i Osman (1299-1523), haz. N. ztrk. stanbul 1 99 1 .

Hammer, Devlet-i Osmaniye Tarihi, 1, trc. Ata Bey.
 B i b l iy o grafy a 213

Hayrullah Efendi, Tarih, 4, stanbul 1 292.

Hoca Sadeddin Efendi, Tac't-Tevarih, c . 1, il, V, haz. i. Parmakszolu,
1, Ankara 1 992.

bni Kemal, Tevarih-i Al-i Osman, 1. Defter, haz. . Turan, Ankara 1 9 70.
brahim b. Kemaleddin, Tevarih-i Al-i Osman, Sleynaniye Ktphanesi,
Ayasofya nr. 2705.
Mcteba lgrel, "Acemi Olan DlA, c. 1, s. 324.
Mehmet pirli, "Enderun DA, c. 1 1 , s. 1 86.
Kavanin-i Yenieriyan, Sleynaniye Ktphanesi, Esad Efendi, nr. 2968.
R. Ekrem Kou, Yenieriler, stanbul.
M. Fuad Kprl, Osmanl lmparatorluu'nun Kuruluu, Ankara 1 9 72,
s. 1 27- 1 29.

__ _, "Yldrm Bayezid'in esareti ve intihar': Belleten 2, 1937, s. 591 -595.

___ ; "Yldrm Bayezid'in intihar meselesi': Belleten VII/27, 1 943, s.
5 9 1 -599.

Ltfi Paa, Tevarih-i Al-i Osman, stanbul 1 34 1 .

Mecdi, ekaik Tercmesi, stanbul 1 269.
M. Ali Ayni, Hac Bayram Veli, stanbul 1 343.
Mehmed b. Hac Halil Konevi, Tarih-i Al-i Osman, nr. R. Anhegger, TD,
11/3 -4.
Mehmed Neri, Kitab- Cihan-nma-Neri Tarihi, haz. F. R. Unat-M. A.
Kynen, Ankara 1 987.
M. Sreyya, Sicill-i Osmani, il, stanbul 1 3 1 6.
Mehmed emseddin, Yadigar- emsi, Bursa 1 3 32.
Mneccimba Ahmed b. Ltfullah, Cami'd-Dvel, haz. A. Araka,
stanbul 1 995.
Nizameddin ami, Zafername, ev. N. Lugal, Ankara 1 949.
Oru b. Adil, Tevarih-i Al-i Osman, nr. Babinger, 1 925, s. 5-7.
Abdlkadir zcan, "Devirme': DA, c. 9, s. 254-255.
N. ztrk, Menei ve Tarihi Geliimi Asndan Vakflar, Ankara 1 983.
Peevi brahim Efendi, Peevi Tarihi, il, haz. B. Stk Baykal, Ankara 1 992.
Solakzade, Tarih, stanbul 1 298.
214 Kay I: E rturu l 'un O c a

Kamil Su, Yldrm Bayezid, stanbul 1 999.

M. lyas Suba, Tala Konuan Deha, Ankara 1 996.
Faruk Smer, Ouzlar (Trkmenler)-Tarihleri-Boy Tekilat-Destanlan,
stanbul 1 992.
Kemal ahin, "Edebali': DiA, c. 10, stanbul 1 994, s. 393-394.
emdenizade Fndkll Sleyman Efendi, Mr'i't-Tevarih, 1, stanbul 133 8.
erefeddin Ali Yezdi, Zafername I, nr. M. Abbasi, Tahran 1 339.
Ahmet imirgil, "Kosova'da verilen kurban': Tarih ve Medeniyet, Mays
1 998, sy. 50, s. 1 2 - 1 7.
___; "St'te doan gne Tarih ve Medeniyet, Ocak 1 999, sy. 58,
s. 8 - 1 3 .
krullah, Behcet't- Tevarih, ev. N . Atsz, Osmanl Tarihleri 1 .

Takvim-i Ncum, Nur- Osmaniye Ktphanesi, nr. 2782.

Takprlzade Mehmed Kemaleddin, Tuhfet'l-Ahbab, stanbul 1 287.

Terceme-i Menakb- Tac'l Arifin, Sleymaniye Ktphanesi, Esad Efendi,
nr. 2427.
Tzklt- Timur, trc. M. Rahmi, stanbul 1 339.

i. H. Uzunarl, Kapkulu Ocaklan, 1, Ankara 1 984.

-- Osmanl Devletinin Saray Tekilat, Ankara 1 984.

-- Osmanl Tarihi, 1, Ankara 1 972.

B. Yediyldz, "Vakf: iA, XIII, s. 1 56- 1 62.

Yeniehirli Nimetullah, Menakb- Emir Sultan, haz. S. Salamubuku,
stanbul 1 999.
M. Halil Ynan, "Bayezid I iA, c. 2, s. 383-389.
Yaar Ycel, Timur'un D Politikasnda Trkiye ve Yakn Dou, 1 393- 1402,
Ankara 1 980.

A Aksungur 66
Abbasi halifesi 132
Abdurrahman Gazi 20, 28, 56, 57; -'nin,
Osman Gazi'nin yetitirilmesi iin
grevlendirilmesi 58
Abdurrahman Merzifoni 200
Abdlaziz Mstevfi (Seluklu sultannn
katibi) 20
Acemi Oca 86
Adrenos 45; -'un Orhaneli adn al-
mas 45
Afrika 47
Afyon 19
Ahi Hasan (Teleke sahibi mbarek bir
zat) 54
ahi tekilat 2 1
Ahlat 1 8
Ahlatl eyh Seyyid 1 92
Ahmed Bin Muhammed Cezeri 198
Ahmed Celayir (Badad Haki.mi) 138,
139
Ahmetl i. 1 96
Ahmetli (ilk Osmanl tarihilerinden)
38, 1 1 3, 160
Aka Koca 20, 28, 44, 56, 58, 60; -'nn,
Osman Gazi'nin yetitirilmesi iin
grevlendirilmesi 20
Akaolan ( deirmen evirecek ka
dar kuvvetli olup lezzeti ve iimi ile
tannan bir eit su) 160
Akay Ovas 1 2 1
ake 16, 37, 62, 1 1 1 , 193
Akda Madeni 143
Akdeniz 1 34; - havzas 47
Akhisar Kalesi 43
Aksaray 1 22, 134
N D E KS
Akehir 122, 1 5 1 , 1 52, 1 54, 183
Aktimur (Osman Gazi'nin yeeni) 29,
43; Osman Gazi'nin yeeni -'u Sel
uklu sultanna gndermesi 29
Akyaz 44
Alaaddin Ali Bey 96, 97, 98, 99, 1 16,
1 20, 1 2 1
Alaaddin Keykubad (Anadolu Seluklu
hkmdar) 197
Alaaddin Keykubad 1. ( 1 2 1 9 - 1 236) 1 8
Alaaddin Keykubad 111. (Seluklu Sul
tan) 34
Alaaddin Paa (Osman Gazi'nin olu)
54, 55, 6 1 , 62
Aleksandr (Bulgar Kral iman'n olu,
zmir Sancakbeyi) 1 8 1 , 194
alem 29, 185
Ali (Osman Gazi'nin olu) 49
Ali Paa (Sadrazam) 107, 1 30, 143, 144,
146, 1 59
Ali Paa (Tabip) 1 92
Alman 126; -lar 90; -ya 1 26, 1 88
Alyos Adas 39
Amasya 19, 147, 160, 164, 165, 166, 1 70,
1 7 1 , 1 74, 1 75, 1 90, 198, 1 99; - da
rifas 1 60
Anadolu 1 6, 18, 1 9, 27, 35, 39, 40, 46,
50, 66, 68, 72, 86, 9 1 , 92, 93, 96, 97,
1 00, 1 0 1 , 1 07, 1 12, 1 1 6, 1 1 8, 1 1 9,
120, 1 2 1 , 122, 1 24, 1 27, 1 30, 1 38,
139, 1 40, 1 42, 1 5 1 , 1 52, 1 55, 1 56,
1 58, 1 59, 1 64, 165, 1 7 1 , 1 73, 175,
1 76, 1 77, 1 83, 1 86, 193, 1 94, 195,
197, 199; - Kaylarn -'ya dal riva
yetleri 18; - aas 86; - beyleri 101,
1 16, 1 38, 145, 1 58, 159, 164, 1 86; -
216 Kay I: E r t uru l 'un O c a
sipahileri 144, 147; - u beyleri 33;
- Bat 64, 1 16, 1 37, 1 54, 183; - Dou
18, 135; - Orta 165, 166, 183
Anahor 60, 64
anayasa 47
Andirine (Edime Tekfuru) 75
Andronikos il. (Bizans mparatoru) 38
Andronikos III. 59
Ankara 78, 82, 120, 143, 1 53, 1 59, 176,
1 80, 181, 199; - muharebesi 91, 1 52,
164, 165, 199
Antalya 100, 1 1 6, 1 8 1 , 185
Aragon Devleti 126
Arap 94, 1 35; -a 88, 198; -lar 127
Arif Nihat Asya 75; -'nn "Edime" i-
iri 75
Armutlu 60, 64; - Kalesi 78
Arnavut 108; -lar 100; -luk 96, 122
Asya 47, 50, 75, 132, 134
aevleri 187
Ak Paazade (ilk Osmanl tarihilerin-
den) 30, 35, 54, 1 57, 161, 190
Atilla 5 1
Atlas Dalar 24
Atranos tekfuru 38, 39
Avrupa 23, 47, 50, 9 1 , 93, 1 12, 126, 127,
130, 1 3 1 , 132
Avusturya 90, 120, 137
Aya Nikola (negl Tekfuru) 28
Ayaslu 180, 195
Aydn 19, 94, 1 02, 107, 1 16, 137, 146,
1 54, 1 79, 193; - beyi 137; -ili 165
Aydnl Ali Paa (Tabip), bkz. Ali Paa
(Tabip)
Aydnolu 216
Aydnolu Cneyd Bey, bkz. Cneyd
Bey. 2 1 6
Aydodu Bey (Osman Bey'in yeeni)
39-'nun ehit dmesi 39
Aydos 56; -'un fethi 56; - Kalesi tek
furunun kznn grd rya 56 Bayhoca (Saru Yat'nn olu) 28, 29
Aykut Alp 39, 44, 60
Ayekadn 75
Azerbaycan 18; Kaylarn -'a hicreti 18
Aziz Mahmud Hdayt 196
B
Baba lyas Horasani'nin eyh Edebali'ye
Tasavvuf dersleri vermesi 27
Badat 92, 1 38, 139, 2 1 5
Balaban Bey 108
Balabanck (Osman Gazi'nin komutan-
larndan) 66
Bala Hatun, bkz. Malhun Hatun
Balakonya (zmit Tekfuresi) 60
Baldu syan 33
Balkesir 19, 64, 78, 160
Balkan 78, 100, 1 1 0; - ittifak 101; -lar
96, 100, 1 1 1 , 1 1 6, 1 1 9, 127
Baltaolu 177
Barmbay taifesi 98
Barlas oyma 134
batni 192, 193, 194, 196
Bavyera 126
Bayat boyu 46
Bayburt; -lu 98
Bayezid 1. (Yldrm Bayezid) 9 1 , 93,
95, 1 0 1 , 1 05, 1 07, 1 08, 1 1 5, 1 1 6,
1 1 7, 1 1 8, 1 1 9, 1 20, 1 2 1 , 122, 123,
124, 125, 127, 128, 129, 1 30, 1 3 1 ,
1 32, 133, 1 3 7 , 1 38, 1 39, 140, 142,
143, 1 44, 1 47, 1 48, 1 49, 1 50, 1 5 1 ,
1 52, 1 53, 1 54, 1 55, 1 56, 1 5 7, 1 58,
1 59, 1 60, 1 6 1 , 1 64, 165, 1 70, 1 72,
1 74, 1 98; -'in Sultan- klim-i ROn
unvann almas 1 32; -'n vefat 152,
1 54, 155, 1 57, 172, ; ehzade 97, 98,
103, 1 09
Bayezid Paa (Veziriazam) 169, 1 77,
183, 1 84 1 94, 195; -'nn Brklce
syan'n bastrmaya memur edil
mesi 194
Bayndrl Kara Osman 146
 ndeks 217

bayran 19, 216, 224 Buhara 124

Bedehan ah 143 Bulgaristan 1 1 1, 120, 122, 125, 188; -'n
bedesten 187 fethi 101
Bedevi ardak 182 Bulgar 1 0 1 , 108; - kral 69, 122, 1 8 1 ,
Bedreddin Mahmud (Magribi llyas'n 194; -lar 100, 1 0 1
olu) 175 Burak Bey 1 77
Belgrad 91; - Sava 91 Burgaz 7 1 , 75,
Belh 134; Timur'un -'i zabt 134 Bursa 33, 38, 39, 42, 43, 45, 47, 49, 54,
Bender 92 62, 63, 76, 77, 78, 79, 82, 83, 84, 94,
96, 100, 1 1 0, 1 1 1, 1 1 7, 120, 121, 123,
Beni Muzaffer Hanedan 135
125, 1 32, 1 33, 1 34, 1 38, 125, 1 53,
Bentuz 75
1 54, 1 58, 1 60, 165, 1 74, 1 75, 1 76,
Bergana 64 1 77, 1 82, 1 83, 1 9 1 , 1 93, 197, 198,
Berkuk. 192 199; - kads 132, 1 58, 159, 191; 198;
Beyrut 127 - Ulu Cani 125; Nilfer Hatunun
Bierolu Hanza Bey 190, 191 - Ovas'ndan geen rmak zerinde
Bilecik 20, 21, 27, 31, 32, 33, 36, 50, 1 1 1 ; yaptrd kpr 33
- tekfuru 28, 3 1 , 32; - tekfurunun Blyan avu 29; Sultan il. Gyaseddin
Osman Gazi'ye kurduu tuzak 3 1 Mesud'un, - ile Osman Gazi'ye bey
Bizans 33, 38, 39, 44, 57, 59, 64, 69, 78, lik alanetlerini yollay 29
97, 1 18, 1 1 9, 125, 126, 1 3 1 , 176, 198,
200; imparatoru 38, 69, 1 18, 1 76,
- C-
1 97, 200; - kaleleri 78; tekfurlar
-
Caber Kalesi 18
28, 29 cani 30, 78, 86, 1 1 1 , 1 18, 1 19, 125, 132,
Bodrum 1 8 1 133, 160, 1 88, 199; -ler 1 1 , 60, 132,
Bodan (Moldovya) 120 160, 1 87
Bohemya 90; valyeleri 126
- Cami 'l-Fusuleyn ve Letaif 'l-larat
Bolayr 66, 67, 70, 72 (ey Bedreddin'in eseri) 196
Bolu 19, 165, 172, 173 Candarolu; - hkmdar, bkz. sfen-
Boniface IX. (Papa) 126 diyar Bey
Bosna 1 00, 108,120, 137, 1 89; - kral Canik 122, 165, 1 83, 1 89
83, 96, 100, 107 Cazibe (eyh Bedreddin'in ei) 192
brk (Beyaz keeden bir klah) 89 Cebrail (a.s.) 124
Brklce kuvvetleri 194 Celal elebi (Defterdar) 175
Brklce Mustafa (Dede Sultan) 192, Celaleddin El Hasiri (eyh Edebali'nin
1 93, 1 94, 196 hocas) 27
Brankovi (Srp Kral Lazar'n yeeni) Cengiz Han 5 1
104, 1 07 Cenova 1 19
Bubiko (Bizans mareallerinden) 128, Cet Hanedan 135
129 Ceyhun Nehri 17; - tesi 1 55
Budapete 126 Cihangir (Timur Han'n unvanlarndan)
Budin 92, 127 134, 135, , 1 36, 152, 159
218 Kay I: Erturul 'un Oca

Cuma namaz 34, 35 darifa 160

Cneyd Bey (Aydnolu) 1 76, 1 79,
180, 1 8 1
Cneyd Bey (Canik Beyi) 122
aatay Hanedan 135, 2 1 7
akrpnar (Bilecik yresinde bir mev-
kii) 32
aldran Sava 9 1
amurlu Derbend Mevkii 177
Dasttn ve Tevtrih-i Ml{k-i Al-i Osman
(Ahmedi'nin eseri) 38
Davud- Kayseri 60; eyh -'nin znik
Medresesi mderrisliine getiril
mesi 60
davul 84, 98, 101
Dede Sultan, bkz. Brklce Mustafa
(Dede Sultan)

andarl Halil (Kazasker) 1 58 De La Croix 78

andarl Hayreddin Paa 84, 85 Deliorman 194

andarlzade Ali Paa 1 0 1 , 103, 1 1 8 demir kafes 1 56, 209, 210

deniz feneri 187
ankr 19, 1 89, 190
Dervi Koca 64
apul 169
Devlet Hatun (Germiyan Beyi Sley-
aramba Suyu 1 17
man ah'n kz) 93, 95, 123, 198
avdarl aireti 43
Dicle Nehri 24
avdarolu 43
Dijon 126
aviki, bkz. Hoca emseddin Mehmed
dikili talar 25
avik (kat para), bkz. av
Dimetoka 75, 1 9 1 , 206
av (kat para) 175
Dinboz 39
aygazan taifesi 97, 98
Diyarbekir 143
ek 108, 126
Dlugosz (Tarihi yazar) 1 3 1
ekirge (Sultan Murad'n trbesinin
Dobruca 194
bulunduu yer) 1 10, 1 1 1
doan 20, 57, 77, 183, 185, 205
elebi (aviki) 175
Doan Bey (Osmanl kumandanlarn-
elmiz Deresi 177
dan) 127, 128
eme 78, 187
Dou Alpler 126
eyiz 93, 187
Domani 17, 18, 29
imbi Kalesi 66, 78
Dukas (Tarihi yazar) 200
in Seddi 135
Dursun Fakih (Osman Gazi adna ilk
oban (Osman Gazi'nin olu) 49 hutbeyi okuyan nl din filimi) 21,
orlu 68, 75 34, 35
oruh 19 dn 3 1 , 32, 94, 95, 100
ubukova 144 dkkan 187
ukurova 1 8 Dndar (Gndz Alp'in olu) 16, 18
Dzce 19
D
Dalmaya 1 3 1 E
Dan 188 Ebubekir Mirza (Miran ah'n olu)
Darca 59 1 50,
 Indeks 219

Ebu shak Kazeruni 160 F

Eb'l-Vefa El-Badadi 21 Farsa 88
Ece Bey 65, 66, 67 Fatma (Osman Gazi'nin kz) 49
Ece Ovas 67 Ferec (Sultan Berkuk'un olu) 192
Edincik (Aydnck) 64 ferman 25, 29, 84, 124, 190
Edirne 7 1 , 75, 76, 83, 84, 96, 1 1 1 , 120, fetir ekmekleri 19
1 27, 1 60, 1 74, 1 76, 1 77, 1 92, 193, Frat Nehri 18, 24
197, 198, 199, 206 Filibe 82, 83, 101; - tekfuru 83
Edremit 64 Filistin 127, 192
Eflak 108, 120, 126, 127, 129, 1 3 1 , 137, Firuz Bey (Rumeli Beylerbeyi) 98, 120,
177, 1 88, 1 89; - kral 69, 83, 122 130, 148, 180
Ege Denizi 1 3 1 ; - sahilleri 1 58 Foture Ky 55
Erigz Kalesi 93 Fransa 1 1 9, 126
Ekmeki 160 Fransz 50, 5 1 , 90, 9 1 , 1 26, 1 27, 1 29,
Emir Hseyin (aatay Hkmdar) 130, 1 3 1 ; - komutanlar 91
134
Emir Sultan, bkz. Muhammed Buhari G
Emos Dalar 24 Gazan Mahmud Han (lhanl hkm-
Enderun mektebi 88 dar) 39
Enez 75 Gazi Abdurrahman 44
Engrs kral 69 Gazi Fazl 65, 66, 67, 68
Enveri (Osmanl Tarihisi) 157 Gazi Mihal, bkz. Kse Mihal
Epir 96, 122 Gelibolu 67, 68, 72, 78, 174, 193, 197
Erdel 127, 189 Gemlik 60, 64; - Kalesi 78
Ermeni 43; - dalar 17, 1 8;- derben Gerede 19, 173
di 28 Gergios Muzalon (Bizans kumandan
Erol Gngr 16 larndan) 38
Erturul Gazi 16, 17, 19, 20, 2 1 , 23, 29; Germiyan 34, 37, 107, 146; - beyi 93,
-'nin ryas 20; -'nin vefat 29 154, 183; - beylii 102, 1 16, 137; -l
Erzincan 1 8, 19, 137, 1 38, 139 birinin satn ald bardan parasn
Erzurum 18, 19 dememesi 36
Eskihisar 59 Geyikli Baba 62, 64
Eskiehir 19, 22, 23, 27, 36, 4 1 , 50; - Geylan sultanlar 143
Beyi'nin Osman B ey'den intikam Geyve 44; - Kalesi 43
alma teebbs 23 Gyaseddin Mesud il. (Seluklu Sulta-
Ekal defteri (Devirilen genlerin zel n) 29
liklerinin yazld defter) 86 Gibbons (Tarihi yazar) 5 1 , 79, 1 12
Etiyen Sava 147 Gk Alp 34, 35
Evrenos Bey 66, 82, 94, 95, 102, 1 03, Grece 66
104, 107, 108, 120, 1 28; Gazi 85 Gynk 30, 64, 1 19
Eyne Bey 98 Gzlerolu 165, 169
220 Kay I: E rugru l 'un O c a

Grenard (Fransz bilgini) 5 1 Hamid-i Aksarayi, bkz. Somuncu Baba

Gliek Hatun (Yldrm Bayezid'in
annesi) 1 58
Gmlcine 82
Gml Kmbet (Osman Gazi'nin
defnedildii yer) 49
gm 61, 62, 94, 175; - sikke 35, 36, 62
Gndodu (Gndz Alp'in olu) 16
Gndz Alp (Osmanllarn atas) 1 6
Gndz (Erturul Gazi'nin olu) 22,
23, 36
Gnhan (Ouzlar'n sa kolu) 17
Grei elebi (elebi Mehned'in un
van) 1 99
gre meydan 1 87
Grgan (Timur Han'n unvanlarndan)
1 34
Gzelcehisar 1 1 8
H Hayme Hatun (Osman Gazi'nin anne-
Hace Bey 98
Hace Muhammed (Timur Han'n eli-
si) 1 70
Hac llbeyi 68, 69, 7 1 , 206, 207
Hac lyas 63
Hac vaz Paa (Bursa muhafz) 1 77,
1 78
Hal 104, 1 12, 1 1 8, 126, 1 28, 1 80; - lar
73, 104, 127, 129, 130, 1 3 1 , 160; - it
tifak 125, 126; - ordusu 69, 90, 108,
126, 127, 1 28, 1 30, 1 3 1 ; - seferi 1 00
Hadidi (Osmanl tarihisi) 29
Halep 18, 92, 1 39, 1 92
Halikarnas 1 8 1
Halil nalck (Tarihi yazar) 1 1
Halil (Orhan Gazi'nin olu) 77
Halkondil (Tarihi yazar) 78, 1 1 3, 200
Hamam (Eskiehir yresinde bir mev-
kii) 36
hamam 1 1 1 , 1 60, 1 87; -lar 60, 61, 78
Hamid 1 0 1 , 107; - beyi 94
Hamidolu Hseyin Bey, bkz. Hseyin
Bey
Hamidoullar 95, 99, 1 54
Hamid (Osman Gazi'nin olu) 49
Hammer (Tarihi yazar) 1 56, 1 57, 200
Harezmah 1 8; Seluklular ile -lar ara-
sndaki sava 18
Harizm 135
Harman Danas (Karamanolu Meh
med Bey'in bir nediminin lakab)
179
Harmankaya; - hakimi, bkz. Kse Mi-
hal; - tekfuru
Hasan Aa (Yenieri Aas) 146
Hasan Alp 36
hastabakc 160
hastahane 86
hatip 34, 35, 1 1 9
si) 49
Hayrabolu 68
hayrat 78, 1 73
hediyeler 28, 3 1 , 32, 74, 94, 95, 1 1 9,
124, 1 54, 1 88
Heratl Mevlana Haydar, bkz. Mevlana
Haydar
Hereke 64
Het Behit (dris-i Bitlisfnin eseri) 196
Hrvatlar 1 30; - prensi 100
Hzr (a.s.) 16
Hzr Bey 1 89, 1 90, 1 9 1
Hzr ah (Saruhan Beyi) 1 79
hilal 24, 25, 35, 90, 1 30
hil'at 1 7, 35, 98, 1 54, 1 70
Hind hanedan 135
Hoca Sadeddin Efendi (Osmanl tarih
isi) 1 1 3, 139, 1 56, 1 57, 161, 201
Hoca emseddin Mehned elebi (a
viki) 175
Holofira'nn Orhan Bey ile izdivac 32
 ndeks 221

Horasan 1 8; - tac 50 sa elebi (Yldrm Bayezid'in olu)

Hotin 92 147, 1 74, 175, 1 76
Hulefa-i Raidin (drt byk halife) 47 sfendiyar Bey (Candarolu hkmda-
Hundi Hatun (Yldrm Bayezid'in kz) r) 164, 1 76, 1 89
142; -'un Muhammed Buhari ile iz sfendiyarli Kara Yahya, bkz. Kara Yahya
divac 123 shak Fakih 93
hutbe 35, 133 iskele 68, 1 87
Hseyin Bey 99, 100 skolar 90
skoya 1 26
-i spanya 1 26
Ilgaz 1 9 srail 1 9 1 ; - oullar 124
lorga (Tarihi yazar) 7 8 , 1 12 stanbul 25, 44, 46, 47, 58, 59, 6 1 , 68,
1 1 8, 1 1 9, 1 20, 1 26, 1 27, 1 3 1 , 13.7,
Irak 1 32; -; - Arap 135; - Acem 135
1 76, 1 98; -'un fethi 9 1 , 92, 1 1 8, 120
bni Arabah 1 57, 200
istenoz (Korkuteli) 100
brahim (Orhan Gazi'nin olu) 77
stirya 84, 1 89
brahim Peevi (Osmanl tarilisi) 88
talyan 126; -lar 90
idam 33, 39, 87, 99, 122, 1 79, 1 95, 1 96
it Burnu (Sultann'ne bal bir ky) 22
dris-i Bitlisi (Osmanl tarilisi) 39, 196
van iman (Bulgar Kral) 122
htiman 102
zmir 1 52, 1 80, 1 8 1 , 193, 194
kizce (Domani civarnda bir mevki)
zmit (znikmid) 58; - Kalesi 38
29
znik 38, 39, 40, 41, 44, 45, 47, 59, 60,
lhanl; -lar; - hkmdar, bkz. Gazan
64, 78, 1 1 1 , 193, 194; - Gl 38; - Ka
Han
lesi 78; - medresesi 60; - tekfuru 59
lyas Bey (Menteeolu) 1 76
imam 1 19 K
mam- Azam bayra 89 kad 1 1 , 34, 35, 1 1 9
mamddin Ali elebi 198 Kad Burhaneddin Ahmed 165
imaret 60, 78, 82, 1 1 1 , 1 60, 188 Kad Feyzullah 200
nalolu 165, 1 67, 1 68, 169 kad sicilleri 1 1
nceiz Mevkii 1 76 Kad ehri, bkz. Kad Burhaneddin
ne Bey (Suba) 108 lkesi
negl 28, 29, 33, 36, 46, 62, 64; - tek- Kadidler Semti 123
furu 28, 29 Kafiyeci Muhyiddin 200
ngilizler 90 Kafkas Dalar 24
ngiltere 126 Kahire 92, 1 92, 205, 212
nn tekfuru 22 Kalakonya (Konurhisar Tekfuru) 67, 68
intilar 1 56, 210 Kalecik 144, 1 89, 1 90
ipek 89 Kalecik Ravl 144
psala 68, 69, 206 Kalo Limni Adas 44
ran 1 70; Kaylarn -'a gelii 1 7 Kapda 78
222 Kay I: E rtugrul 'un O c ag

Kaplca Yolu 1 78 Kara Ylk Osman Bey (Akkoyunlu

Kara Abdurrahman (Abdurrahman Beyi) 138
Gazi'nin olu) 58 Karesi 65, 107; - oullar 64, 78; - vi
Kara Ali Bey (Aykut Alp'in olu) 39 layeti
Karaba 92, 1 37, 1 39, 140 karg 20
Karaburun 194 Karinabad (Bulgaristan'da bir kasaba)
Karacabey Kalesi 78 120
Karacada (Ankara'nn batsnda bir Karya 1 8 1
yer) 18 Kasm (elebi Mehmed'in olu) 1 89,
Karacahisar 29, 30, 34, 35, 36, 37, 43, 50 199
Karada 1 22 Kasm (sfendiyar Bey'in olu) 189, 190
Karadeniz 65; - sahilleri 1 37, 158 Kasm (Orhan Gazi'nin olu) 77
Kara Devletah 165, 166, 167 Kasm (Yldrm Bayezid'in olu) 153
Karaferye 160 Kastamonu 1 76, 1 83, 1 89, 1 90, 194; -
Karagz 44 beyi 94; - darifas 160

Kara Hasanolu 66 Kastilya 1 26

Karahisar (Trikokiya) 40 Kagarl Mahmud (Tarihi) 1 7

Karaman 20, 27, 94, 97, 100, 1 1 7, 1 22, Katolik 1 27

1 36, 146, 147, 1 78, 1 80; - beyi, 94;
ordusu 97, 98
Karamani Mehmed Paa 157
Karamanllar 96, 98, 99, 1 2 1 , 1 78, 1 84
Karamanl Molla Rstem, bkz. Molla
Rstem
Kay 1 7, 18, 19, 26, 46- adndaki ky
ler 1 9; - boyu 1 7, 18, 45; - boyunun
damgas 62; - yiitleri 16, 1 7; -nn
manas 1 7
Kayseri 60, 138, 2 1 7
Kazabad (Tokat'a bal bir yer) 167, 169

Karamanolu Alaaddin Ali Bey, bkz. Kazvin 192

Alaaddin Ali Bey Kefe 68, 194
Karamanolu Mehmed Bey, bkz. Meh Kemah 19, 1 38, 139
med Bey (Karamanolu Alaaddin Kemal Paazade 35, 39
Ali Bey'in olu) kemer 1 54, 160
Karaman; -olu 82, 96, 97, 98, 99, 1 1 6, Keresteci Kalesi 44
1 1 7, 1 20, 1 2 1 , 1 56, 1 76, 1 77, 1 78, Kestel tekfuru 38, 39
179, 1 83, 1 84, 1 85; -oullar 95, 1 16, Kean 75
1 2 1 , 1 22, 1 37, 1 86, 1 89
Kei Da 62
Kara Mukbil 108
Ke (Semerkand'n gneyinde bir yer)
Kara Osman, bkz. Osman Gazi 1 34
Karatekin Hisar 43 kethda 89
Kara Timurta 66, 107, 1 1 6, 127, 1 30 kl 16, 1 7, , 20, 28, 32, 34, 35, , 38, 40,
Kara Yahya 164, 1 7 1 41, 59, 69, 70, 73, 79, 84, 85, 87,
' ' ' '
Kara Yahya (sfendiyar Bey'in yeeni) 89, 90, 9 1 , 96, 98, 101, 107, 108, 121,
164 1 3 1 , 140, 141, 145, 146, 1 47, 148,
Kara Yusuf (Karakoyunlu) 138, 139 1 6 1 , 1 64, 1 65, 1 66, 1 67, 1 68, 169,
 indeks 223

1 74, 1 78, 1 84, 20 1, 202; - hakk 37; Kubadolu Cneyd Bey, bkz. Cneyd
- msabakalar 1 9; - murassa 1 54 Bey (Canik Beyi)
Krm 68 Kuds 1 27, 192
Krehir 143 Klacahisar 29
klak 1 7, 18 Kur'an- Kerim 24, 77, 1 53, 1 55
Kiliki Kalesi 44 kurt 68, 148
Kilikya 1 8 1 kuevleri 1 1
kilise 69, 84; Karacahisar Kalesi'ndeki Kutluca Bey 98
-nin camiye evrilmesi (Bu kiliseden Kuyucak Kalesi 44
camiye evrilen ilk mabettir) 30 kuyular 1 87
Kirmast Kalesi 78 Kk Ermenistan 82
Kite Kalesi 39 klah 67, 89, 1 54
Kocaeli 44, 59 Ktahya; - kalesi; - Sancak.beyi
Koca Mahmud elebi (Bursa Kads) ktphane 1 87
198
Koca Sinan (Mimar Sinan) 88 L
Konrapa (Konur Apa ) li 58, 59 Lala ahin Paa 82, 83, 84, 206, 207
Konur Alp 44, 56, 57, 58; -'in, Osman Lamartin (Fransz mellifi) 50
Gazi'nin yetitirilmesi iin grevlen Larende 1 1 7, 122
dirilmesi 20 Las, bkz. Lazar Grebliyanovi (Srp
Konurhisar 67 Kral)
Konya 19, 97, 98, 99, 1 16, 122, 1 52, 1 59, Latos (Karacahisar Tekfuru Nikola'nn
160, 1 79, 183, 192 kardei) 29
Konya darifas 160 Layo 84
Korkusuz Jan (Nevers kontu) 91, 126, Lazar Grebliyanovi (Srp Kral) 100
1 27, 129, 1 3 1 Lefke (Osmaneli) Kalesi 43
Korkut Ata 46 Leh 108
Kosova 102, 1 37; - sahras 1 0 1 , 104, Lehistan 126
1 36; - Sava 1. 90; - Sava il. 9 1 Leondari Dimitrius (Bizans elisi) 197
Koyunhisar (Baphaeon) 38; - zaferi 3 9 Lblce (Leblebici) Kalesi 43
Kozaa 27, ey Edebali'ye - kynn
r ve haslatnn verilmesi 27
M
kle 94, 1 87,
Macar 108, 122, 125, 126, 127, 129, 1 3 1 ,
Kpekolu 165, 169 188, 189; -istan 42, , 79, 88, 120, 124,
kpr 14, 78, 83, 86 125, 1 37; -lar 1 18, 126, 1 30, 1 89; -

Kprhisar. 36; - tekfuru 3 1 komutanlar

Kse Mihal (Harmankaya tekfuru) 23; Mahmud 17, 39, 67, 1 52, 1 53, 1 58, 175,
-'in Osman Gazi'ye kurulan tuza 1 9 1 , 196, 198
haber vermesi 3 1 Makedonya 101, 122
Kstendil 102 Malazgirt Sava 19
Kratova 102 Mal Hatun, bkz. Malh un Hatun
224 Kay I: E rtugru l 'un O c a

Malhun Hatun (eyh Edebali'nin kz) Mentee 1 46; - beyi 1 54, 1 76, 1 8 1 ; -
22, 23, 25
Malkara 68, 69
Malko Bey 1 30
manastr 78
Manastr 96
Manisa 1 9
Manuel (Bizans mparatoru) 1 1 8, 1 19,
1 97, 1 98
Manyas 64, 78
Marmara 39, 59; - sahili 50
Marya (mparator Andronikos'un kz
kardei) 39
Maverannehr 1 34, 144
Medine 1 88, 201
medrese; -ler 60, 61, 78, 86, 1 1 1, 160,
1 87, 1 88, 1 9 1 , 1 99
Mehmed Bey (Karamanolu Alaaddin
Ali Bey'in olu) 1 2 1 , 1 77, 1 78, 1 83,
1 84, 185
Mehmed 1. (elebi; ehzade) 164, 165,
166, 1 67, 168, 1 69, 1 70, 1 7 1 , 1 72,
173, 1 74, 175, 1 76, 1 77, 1 78, 1 79,
1 80, 1 8 1 , 1 82, 1 83, 1 84, 185, 1 89,
1 90, 1 9 1 , 193, 1 94, 195, 1 97, 1 98,
1 99, 200, 201
Mehmed il. (Fatih Sultan Mehmed)
46, 1 56
Mehmed VI. (Mehmed Vahideddin)
188
mehter 1 1, 30, 45; -an 1 07
Mekece Kalesi 43
Meleke 1 88, 192, 201
mektep 78, 1 87, 204
mektub (Aydos Kalesi tekfurunun kz Milo Obili (Sultan Murad' ehit eden
nn Abdurrahman Gazi'ye yollad
mektup) 57
Melik Grgin (Grcistan Hakimi) 137
Melik (Osman Gazi'nin olu)
Melikah Ky 144 M i r z a Muh a m m e d ( ehzade
Memlkl; -ler 137; - ordusu 139, Msr
-leri 39, 139
donanmas 1 80; - olu 1 76
Mercidabk 9 1
Meri Irma 84
Merv Mahan (Horasan'da bir yer ad) 18
Merzifon 1 90
mescit 33, 64, 86, 1 88
Mesud il. 33, 36, ; -'un vefat 40
Meveret meclisi 55
Mevlana Celaleddin Arabi (Yldrm
Bayezid'in hekimi) 1 5 1
Mevlana Celaleddin-i Rumi 95
Mevlana Feyzullah 1 92
Mevlana Hatifi (ranl Edip) 1 39, 1 56
Mevlana Haydar'n verdii fetva 195
Mevlana zzeddin Mesud- irazi (Yl-
drm Bayezid'in hekimi) 1 5 1
Mevlana Kara Rstem (Konyal Fakih)
84
Mevlana Mehmed Bin Kutbddin z
niki 1 57
Mevlana Sinan (eyhi) , Germiyan
Beyi'nin hekimi -', elebi Mehmed'i
tedavi iin gndermesi 183
Mevlana Yusuf 1 9 1
Mevlevi klah 67
Mezid B e ( Kad Burhaneddin
Ahmed'in damad) 165
Msr 30, 94, 95, 1 32, 135, 1 60; - h-
kmdarnn elisi 94
Midilli donanmas 1 80
Mihal Gazi 43
Mihali Kalesi 78
Mihalolu 1 77
Srp asilzadesi) 108
Miran ah (Timur Han'n olu) 145,
1 50
Mire (Eflak Prensi) 1 88, 189
Cihangir'in olu) 1 52, 1 53
Mirza Sultan Hseyin 146
 ndeks 225

misafirhane 1 1 1 , 1 60, 187 Mutahhara Hatun (Devlet Hatun'un

Modon Liman 1 3 1 annesi) 95
Mool 1 6 , 1 7 , 1 8, 1 9 , 3 3 , 40, 97, 145; Mbarekah Mantki 1 92
-istan 1 35; -lar 1 7, 39, 144 mcevher 75
Moha Sava 9 1 Meyyed (ey Bedreddin'in amcasnn
Molla Ali 1 74 olu) 1 9 1 , 1 92
Molla Fenari 123, 133, 1 53, 1 98 Mstecab Suba 108
Molla Kara Yakup 200
Molla Rstem 1 58 N

Molla Sari Yakub 200 nakkare 107

Molla emseddin Fenari (Bursa Kad- nefir 107
s) 1 59 Neri (Osmanl Tarihisi); - Tarihi 1 56,
Mora 1 3 1 1 57, 1 58
Morava Nehri 100 nevbet 30, 66
Mudurnu 64 Nifcehisar 44
Mula 1 9, 1 8 1 Nibolu 9 1 , 1 0 1 , 1 22, 1 27, 125, 1 29,
1 30, 1 3 1 , 1 32, 1 59, 1 8 1 , 1 89; - Sava
Muhammed Buhari 122, 1 23
91, 1 18
Muhammed Mirza 146
nikris hastal 43
Muhammed Sultan (Timur'un torunu)
Niksar 165, 167, 1 69
1 52
Nil Nehri 24
Muhammed emseddin bkz. Muham
Nilfer ay 78
med Buhari
Nilfer Hatun (Orhan Bey'in hanm)
Murad 11; ehzade - 'n Brklce
1 10
syan'n bastrmaya memur edil
mesi 1 94; ehzade 1 9 1 , 195, 1 98 Ni 96, 189
Murad 1. (Murad- Hdavendigar) 8 1 , Nianc Mehmed Paa 79, 161
84, 90, 96, 98, 101, 103, 108, 1 10, 136, Nizameddin ami 144, 1 57, 209, 2 1 3
1 58 , 1 74, 1 98; elebi Mehmed'in Norve 1 26
ryasnda Sultan -' grmesi 1 74;
ehzade - Bey 7 1 0-
Muradiye Camii 7 5 Ouz 36, 46, 47; - airetleri 19; - boy-
Murad Paa 146 lar 46
Murtazaabad 1 7 1 Ouz Han 46
Musa elebi (Yldrm Bayezid'in olu) Ohri 96
1 50, 1 52, 1 54, 1 74, 1 76, 1 77, 1 78 oku 107, 1 08; - atlar 19; - meydan
Mustafa Bey (Karamanolu Mehmed 187
Bey'in olu) 1 84 Olcay Tergen Aga (Emir Hseyin'in kz
Mustafa elebi (Yldrm Bayezid'in kardei,Timur Han'n ei) 134
olu) 130, 149 Olcaytu Han (lhanl hkmdar) 39
Mustafa Sai elebi (Mimar Sinan'n ongun, Kay'nn -u (sembol, armas)
manevi evlad) 88 17
226 Kay I: E rturul 'un O c a

Orhaneli, bkz. Adrenos Pravadi 1 0 1

Orhan Gazi 43, 44, 45, 53, 54, 55, 56, 58, Pritine 104
59, 60, 62, 63, 64, 65, 74, 76, 102, 1 10; putperest 5 1
-'nin ahsiyeti 77, 78; -'nin vasiyeti
47; - trbesi; 33
R
Orsova 126
Rahova 9 1 , 1 27
Ortodoks 126, 127
Reideddin (Osmanl Tarihisi) 1 7
Osman Bin Affan 30
Revan 92
Osmanck 1 7 1
Ridaniye 9 1 ; - Sava 9 1
Osman Gazi 2 1 , 2 3 , 26, 2 7 , 29, 30, 3 1 ,
32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40 , 4 1 , Rodos 127; - valyeleri 126, 180
42, 43, 44, 46, 47, 49, 50, 54, 55, 59, Romanya 1 20, 189
77; -'nin Malhun Hatun'la evlilii Rum 1 12, 1 39; -ca 57; -lar 31, 36, 1 12,
25; -'nin ryas 24; -'nin doumu 200
mnasebetiyle yaplan enlik 19; Rumeli 148, 1 52, 1 53, 1 59, 1 76, 1 77,
-'nin yetitii ortam 20, 21; -'ye 180, 1 8 1 , 1 84, 1 89, 1 9 1 , 1 94, 195,
'Kara Osman' denmesi 2 1
199; aas 86; - beyleri 94
-

Osmanl, kitabn muhtelif sahifelerinde

Rusya 68, 1 1 9, 135; - bozkrlar 92
ota 29
Rkneddin Ahmed 200
Otlukbeli Sava 9 1
Otluk Hisar 183
S-
Oyna Hisar 43
Sadreddin Sleyman B. Eb'l-z (eyh
kz 54
Edebali'nin hocas) 27
r 27, 36
Safranbolu 189
Sahip Ata (Sultan Alaeddin'in veziri) 35
p
Sahip-Kran (Timur Han'n unvanla-
pala 9 1
rndan) 1 34
panayr 1 9
Saideli 183
Pasinler 1 8
Sakarya Nehri 50; - vadisi 30
Pasin Ovas 1 6 , 18
Sakz Adas 1 94; - donanmas 180
Paa Yiit 120
Saltuk Alp 43
Patrik Eftim (Trnova Hakimi) 122
Samagar 97, 98
pazar 34, 36, 37, 46; Karacahisar'da -
kurulmas 37 Samandra 56
Pazarlu (Osman Gazi'nin olu) 49 Samsa avu 30, 44
Pelekanon Mevkii 59; - Sava 58 Samsun 183, 1 89, 1 90; Gavur 1 90 -;
Petraniym Kalesi 1 8 1 Mslman - 1 90
Pnarba Suyu 177 sancak 34, 45, 94, 1 1 6
Pirlepe 96 saray 86, 1 1 1
Plonik Boaz 100 sarho 58, 84, 127
Polonya 90; - Ovalar 92; - valyeleri Saruca Paa (Anadolu Beylerbeyi) 98,
126 107, 130
 indeks 227

Saruhan 146, 1 54, 194; - beyi 1 76, 1 79; St 16, 1 7, 18, 20, 23, 26; -'te bayram
-olu 94 19, 28, 29, 45, 50
Saru Yat (Erturul Gazi'nin olu) 28, Stefan Mira 1 30
29 Strasburg 126
Savcolu 1 7 1 su kemerleri 187
Sazldere mevkii 75 Sultan Berkuk, bkz. Berkuk
sebiller 1 87 Sultfu- klim-i Rftm, bkz. Bayezid 1.
seccade 64, 67 Sultann (Eskiehir) 22
Selanik 1 22, 125, 1 37, 194, 195 Sungur Tekin (Gndz Alp'in olu) 16
Seluklu 16, 1 7, 18, 19, 20, 29, 33, 35, Suriye 1 27, 138
36, 40, 45 surre 1 88
Selimiye Camii 75 Sleyman elebi (Yldrm Bayezid'in
Semerkand 1 34, 1 5 1 , 1 52, 1 54, 1 55, olu) 1 22, 1 30, 1 52, 1 54, 1 74; -'nin
1 57, 192 vefat 198
Seydi Kava 72 Sleyman (Orhan Gazi'nin olu) 32,
Seydiehir 183 65, 66
Seyyid erif Crcani 1 92 Sleyman Paa 32, 59, 65, 66, 67, 68,
Seyyid Vefa 63 69, 72, 73, 122, 123, 205
Seyyid Yahya irvani 1 75 Sleyman ah (Germiyan Beyi) 93, 198
Srbistan 79, 126, 189 Sleyman ah 34, 7 1 ; Kay boyu e
Srp 97, 99, 1 00, 1 0 1 , 1 02, 108, 1 09, islerinden -'n Frat' geerken bo
144, 145, 146, 147; -a 88; -lar 1 22, ulmas 18
146; -snd Sava 82, 84; despotu
- snnet 86, 103, 1 93, 1 96
100, 107, 1 1 0, 1 77; - kral 100, 102 Srmeli ukur (Pasinler Ovas'nda) 18
Sigismund (Macar Kral) 90, 125, 1 26, Swantos Laus (Polonyal bir valye)
.
127, 128, 1 29, 1 30, 1 3 1 , 1 88, 189 131
sikke 36, 62 adgeldi Paa, -'nn darphanesi
Silistre 101, 1 94 ahin 108, 198
Simav Kalesi 93 ahruh Mirza (Timur Han'n olu)
Sina lleri 92 am 20, 27, 92, 1 39, 1 88, 192, 204
Sinop 1 89, 1 94 amdanlar 94
Sistan 143 arap 84, 127
Sivas 1 9, 1 38, 1 39, 143, 1 59, 1 65, 1 69, ehzade Cihangir, bkz. Cihangir
1 70, 1 75, 1 90; - darifas 1 60 ehzade Murtazaabad, bkz. Murtaza-
Slav 38, 1 12 abad
Sofi Bayezid (elebi Mehmed'in hoca- emseddin El-Maligi 141
s), bkz. namddin Ali elebi emseddin (Yldrm B ayezid'in
Sofya 96, 102, 1 1 8 Msr'dan getirttii tabip) 160
sokman (Trkmen) izmesi 54 erbeti 160
Somuncu Baba 133, 134 erefeddin Ali Yezdi (Timurilerin resmi
Sorkun 30 tarihisi) 1 56
228 Kay I: E rturu l 'un O c a

eyh Bedreddin 176, 191, 192, 193, 194, Temevar 92

195, 196, 1 97; -'in Serez pazarnda Teselya 1 94, 195
idam edilmesi 1 96 Thworocz (Avrupa Tarihisi) 1 3 1
eyh Edebali 20, 2 1 , 22, 23, 24, 25, 27, Tmarl sipahiler 130
33, 34, 36 Trnova 101, 1 22, 129, 137
eyh Ramazan (Sleyman elebi'nin
Tigin Hatun (Timur Han'n annesi) 134
elisi) 1 54
timar 37
ifahane 1 60
Timur Han 13, 9 1 , 1 37, 138, 1 39, 140,
ii-Batni 1 94
1 4 1 , 1 42, 143, 1 45, 1 46, 148, 149,
ile 1 1 8, 120 1 50, 1 5 1 , 1 52, 1 53, 1 54, 155, 1 59,
ir Merd Bey 108 1 65, 1 66, 1 70, 1 7 1 , 1 72, 1 73, 1 74,
irvan 143, 1 80, 1 8 1 , 1 92, 209
len 55 Timurta Bey (Rumeli Beylerbeyi) 96,
wnnu 101 98
caeddin Pir lyas (Seyyid Yahya Timurtazde Ali Bey 1 94
irvani'nin halifesi) 1 75 Tire 1 92
krullah (Osmanl Tarihisi) 79, 1 1 3, Tokat 143; darifas 160
-

1 57, 161 top 107, 108, 185

Tophane semti 77
T Topkap Saray 4, 1 1
tabhane 78 Toplia ay Vadisi 100
tabip 1 60, 183, 1 92 torba 54
tabi 29, 30, 45, 185 Torlak Kemal 1 93, 194, 195, 196
Taceddinoullar 1 22 Toros Dalar 24
ta 143, 1 54 Tosboa taifesi 97
Taharten (Erzincan hakimi) 137 Tosya 165, 1 89, 190
tahnit 1 10, 1 52, 198 Tton valyeleri 126
taht 25, 35, 82, 134, 143, 1 55, 1 56, 1 73, Trakya 76, 1 1 1 ; Dou 78
1 74, 1 88 trampet 5 1
Tarak 64 tu 29
Tarakl Yenicesi 30, 1 19 Tuluk Han 1 34
Taanolu Kalesi 167 Tuna 24, 65, 91, 101, 1 1 8, 120, 126, 127,
Taili 1 16, 1 1 7 128, 1 30, 1 3 1 , 1 37, 1 77, 1 89
Tatar 26, 98, 146, 1 5 1 , 1 7 1 ; han 1 32;
- Turagay (Timur Han'n babas) 134
Kara -lar 144, 146, 1 59; -istan 135 Turgut Alp 20, 33, 36, 63
Tavanl Kalesi 93 Turgut 25; eyh Edebali'nin mritle
Tebrek taifesi 97 rinden -'un Osman Gazi ile Malhun
Tebriz 92, 1 92 Hatun'un nikahn kymas 25
Teke 102, 107; - beyi 1 79 Turgut Trkmenleri 97
Tek.eolu 94 Tuzla 72
teleke 1 1 tuzluk 54
 ndeks 229

Tuz Pazar 44
tfek 16, 90 y
trbe 27, 1 10, 187 Yafa 127
T"urk 1 1 , 12, 13, 23, 28, 38, 46, 50, 54, yama 43, 96, 1 16, 120, 126, 127, 1 53,
58, 59, 62, 68, 75, 76, 83, 85, 86, 88, 169
9 1 , 92, 93, 97, 1 02, 1 04, 108, 1 1 0, Yahi Bey 108, 1 18
1 1 1 , 1 1 8, 1 20, 1 22, 1 24, 1 3 1 , 1 32, Yahya Kemal Beyatl 92
1 35, 1 36, 1 37, 142, 1 56, 1 58, 1 86,
Yakub Bey (Firuz Bey'in olu) 180, 181,
1 89, 1 99, 206
182, 183
Trkistan 135, 143, 146; Dou - 134
Yakub Bey (Germiyan Beyi Sleyman
Trkiye Seluklular 33 ah'n olu) 93, 1 79
Trkmenler 39, 1 66; alevi 1 93; ; Bay -
Yakub Bey (Murad- Hdavendigar'n
burt -i 97, 98 olu) 108
Tvartko (Bosna Kral) 100, 107 Yakub elebi (Karesi Sancakbeyi) 107
Yalova 44, 1 76
U- Yanbolu 1 0 1
illah 100 Yarhisar 3 3 , 36, 50; tekfuru 28, 29; -
-

illubad Gl 39 tekfurunun kz 3 1
illubad Kalesi 39 yaylak 1 7, 1 8
illuban mevkii 1 75 Yazcolu (Tarihi) 1 7
illu Cami 125, 1 32, 133, 160, 199 yenieri (yeni asker) 85
illuda 43, 160 Yeniehir 36, 1 1 l , 159
Uyvar 4, 92 Yeil Camii 1 1 1, 1 99
Uzuncabel 44 Yldrm Camii 1 60
erefeli 75, 76 yourtlar 1 9
skb 104, 1 22 yol 16, 1 7, 33, 38, 46, 54, 65, 66, 69, 76,
78, 89, 96, 108, 1 1 8, 1 39, 1 4 1 , 143,
v 164, 1 69, 1 7 1 , 1 95, 1 96, 197, 202
vaaz Yorgi Kastriyota 104
vakf 57, 75, 1 87, 1 88, 1 99, 2 1 1
vakf (vakfeden ahs) 188 z

Vardar 82 Zara 82, 1 94

Varidat (eyh Bedreddin'in eseri) 1 96 zaviye 27, 1 1 1, 188
Varna Sava 9 1 ziyafet 50, 1 32, 155, 171
Varsak T"urkmenleri 97, 98
Vefaiyye tarikat 2 1
vekayinameler 40
Venedik 1 19, 1 26, 127, 1 3 1 ; -liler 122,
126
Vidin 9 1 , 127
Viyana 17, 92, 126
 PROF. D R . AHMET M RGL' N
KALEMNDEN O SMAN LI TARH

Y l l a rd r b i rok tari h i yetit i ren Prof. Dr. Ahmet i m i rg i l ,

tamamen i l mi' kaynakl ardan bes lenerek h e r yatan
tari h severi n ko l ayl kl a okuyup an l ayab i l ece i b i r s l u p l a,
Osman l tari h i n i yen iden yaz yor . . . KAY/ i sm i n i verd ii
d i z iyle, Osman l m paratorl u u ' n u n ku ru l u u ndan y k l n a
kad ar sosyal , s i yasi v e manevi t m serven i n i ; Osman l
pad i ah l ar hakk nda bi l i n meyen, an l at l rken hep gz ard
ed i l en, on lar d a h a yak ndan tan mam za yard m c o l acak
gerekleri a k c , an l a l r, merak uyand r c ve roman
tad n da bir s l u p l a yoru m l u yor.
 O SMAN LILARDA SAHAFLIK VE
SAHAFLAR
SMAIL E. ERN SAL

Osmanllarda Sahaflk ve Sahaflar, kitap reti m i , kitap

p i yasas , kitap ticareti , ne t r kitap l a r oku nduu, oku ma
k lt r, sahafl k mes l e i n i i c ra ede n l e r i n ticari ve sosya l
h ayatlar i l e Osman l entelekt e l tari h i hakk ndaki s n rl
b i l g i leri m iz i zeng i n l eti rm i , s l a m d nyas ve ze l l i kl e
Osman l k lt r tar i h i a l a n nda bug ne kadar bi l i nen
b i rok h km n de de i m es i n i sa l a m t r. Osman l lar n
oku m a a l kan l klar o l m ad , sahafl a r n cah i l ve kitaptan
a n l amayan ki mseler o l d u klar ya da m atbaaya kar
h attatlar n c i d d i d i ren i gsterd i kleri g i b i pe i n h k m leri n
teme l s i z o l d u u n u o rtaya koy m u tur.
 O SMAN LI ' NIN ZNDE
Prof. Dr. MEHMET PRL

. . 4&Y--'
-
M eh n e t
Prof.
l)r.
. 1. A _... ..,,
agan
}
...

r [U U

t: lp
\iiaPa ll \LlllL \\.\M,Ul: jfd, t.'lliU " \li
ferik \L.l:rc'f"

H ayat n tar i h arat rm alar n a adam , Trkiye' n i n

yet i ti rd i i e n i y i tari h i l erden Prof. Meh met p i rl i'ye
armaan ed i l mek zere her b i r i a l a n nda uzman Osman l
ta ri h i l e ri n i n yazd maka l e l e r, i k i c i ltl i k b u m u azzam
eserde topland .
Ey balarm n tatl meyvesi olan Oul!, Saltanatna marur olma.
Unutma ki dnya Hazreti Sleyman'a kalmamt r. Unutma ki dnya
saltanat geicidir. Lakin byk bir frsattr. Allah yolunda hizmet ve
Peygamberimiz Aleyhisselam'n efaatine mazhariyet iin bu frsat
iyi deerlendir! Dnyaya ahiret lsyle bakarsan; ebedi saadeti
feda etm eye demediini greceksin.
Orhan Gazi

Televizyon programlaryla yediden yetmie tarihi sevdiren

Prof. Dr. Ahmet imirgil; Osmanoullar'nn s ervenini
kitaplarla anlatmaya devam ediyor. imirgil, tamamen ilmi
kaynaklardan beslenerek ve her yatan tarih severin kolaylkla
okuyup anlayabilecei bir slupla hazrlad KAYI serisiyle
tarihimizi nyargsz ve objektif bir ekilde okuyucunun
deerlendirmesine sunuyor.

Serinin ilk kitab KAYI !: Erturul'un Oca 'yla yazar, Osmanl

1mparatorluu'nun kuruluunu, bir devlet haline gelme
merhalelerini, Erturul Gazi, Osman Gazi, Orhan Gazi, 1. Murad,
Yldrm Bayezid Han ve elebi Mehmed'in saltanat yllarn
dnemin en nemli kroniklerinden faydalanarak nefis bir slupla
deerlendiriyor. Ayrca h er padiahn bilinmeyen ynleri, kltan
keskin szleri, iirleri, hocalar, dostlar/dmanlar ve imar
faaliyetleri tek tek anlatlyor.

Bu kitapla; adaleti, efkati ve hogrsyle kalpleri kazanan;

yiitlii, cesareti ve mertliiyle dosta gven, dmana korku salan;
dnya siyasetini ynlendiren; kltr ve medeniyet hamleleri ile gz
kamatran Osmanl'nn kurulu hikayesini bir tarih ziyafeti tadnda
okuyacaksnz.

ISBN 978-605-08-1296-1

9
t 11111111 1 1 Jrnt t15

ti mas.co m .tr