E.a.rauter - Düzene Uygun Kafalar Nasıl Oluşturulur

Kitapta kull anlan desenler Fransz karikatristi Konk'a aittir.
Sz konusu
izgiler Fransz gnlk "Le Monde" gazetesinde ve "L'Expansion" der

gisinde yaynlanm olan karikatrlerden derlenmi ve "Les Editions
Ouvrieres" yaynlarnda yaynlanm bir kitapktan alnmtr.
E.A.RAUTER
DZENE UYGUN
KAFALAR
Nasl Oluturulur
eviren
M. KRKGL
izgiler
KONK
.akf kitaph
iak kitaph
Dnce Dizisi: 5
Dzene Uygun Kafalar
Nasl Oluturulur
E.A. Rauter
Teknik Hazrllk
Nahide Aliq
Redaksiyon
Nazif Deveci
Kapak Tasarm
Bak
Bask
Aymat Matbaaclk
Ekim 1999
ISBN 975-6920-07-6
Bak Yaynlar
stanbul Kitap ve Kltr Merkezi
Yumni Merkezi-Byk Reit Paa Cad.
No:22/40
Tel: (0212) 512 77 38
Tel.Fax: (0212) 5213936
Diizene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur/ 5
kulda i nsanlar imal edilir. nsan y apma ol ayna

O eitim denir. A i le evres i, s i nema, televizyon, ti
y atro, radyo, gazeteler, kitaplar ve afiler de bir an
lamda okuldur. Yani tm bilgi ileten yerler okuldur.
N esneler ara larla y ap lr. nsan yapma arac i se

bilgid ir.
nsanlar n al kanlk y a da i ddet gibi doal olma
yan davranlar , aslnda edindii bilgi leri n sonucu
dur. Alkanlk lar mz da bir lde edindiimiz bi l
giler ol uturur. Bir i nsan n davran l ar yaam n n
a k n be lirled ii gibi , edindii b i l g i l e r d e y a a m a bi
imini be l i rler. yleyse oku l l arda yalnz insan de il ,
ayn zamanda i nsan hayat da bi i m l endirilir.
B i l g i n i n n i t elii , onun insan yaamndaki etk i s i n in

arat rlmas y l a kavranab i l i r.
Eer bir arac n nitel iini daha i y i kavramak istiyor
sak.onun han g i ama uruna kullanldn bilnci ).!L'rl'
6 / Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur
kir. Arac ama belirler. Amasz bir ara olamaz. Ayn e

kilde amac olmayan hibir bilgi de yoktur
nsan yapmnda kullanlan bilgiler, "yapmak" istedii
miz insan trne uygun olmak zorundadr. Eer onu bir
tamirci yapacaksak, veteriner yapan bilgiler kullanamayz.
Ve ayn kiinin, eer gnll bir Federal Alman askeri ol
masn istiyorsak, ona elbette ki ineklere tapan birine
gerekli bilgiler veremeyiz.
Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur / 7
ize verilen bilgiler, kafamzn i inde yarg ve ka

B naatlere dnr. Y arg ve kanaatler, davran l ar
mz yneten mekanizmann iley i i nin gerekli birer
parasdr.
Bu ynetim mekan izmasnn en nemli d i l i lerin

den biri , baz i stisnai durumlar dnda, "davranl ar
mzn tek yneticisi olduumuz" ynnde sahip oldu
umuz kanaattir. Davranl armzdan ve sonularn
d an her zaman ayn derecede ho nut kalmayz. Bi r e
yi isteyerek yaparsak houmuza gider bu . Ama is
teimiz d nda davranmak zoru nda brak ldmz
kan s ndaysak, bu durum houmuza gitmez herhalde.
KARKATR I
Okulda insanlar imcl edil l: ..

u adam ne y aplln bilir" cmlesi, bu adam, dav

B ranlarnn nedenlerini anlyor ve sonular n
kestirebiliyor demektir. Davran larmz incelersek,
ancak istisnai baz durumlarda, yaptmz eyin bi
lincinde olduumuzu grrz.
ou davranlarm zn nedenini veya sonucunu

ya da her ikisini de kavrayamyoruz. Tersini kantla
mak iin ne kadar rnek bulmaya alrsak alalm,
bi linli davrandmz gsteren rnekler genel iinde
aznlkta kalr. Olaylar setiimiz hayat evresi ve bu
tr rneklerin ya am m zda nemli ya da nemsiz bir
y e r tutup tutmamal ar fa rke t m ez .
Bunu a r a b a s rmek gibi g nde l i k ve s k rastlanan

bir olayda r ah a t l kl a g re bil i ri z ou ofrler el leri
.
v e a yakla r yl a m o t orun ne re s i n i h are kete ge i rd i ini

bi l mez. ok az ofr m o t o ru t a n r . t e k i l e r i s e y a l

nzca uzun b i r h a reke t zinc i ri n i n e n s on ann b i li r:

ara b a sratli veya yava g i d e r y a d a d u ru r . Maki ned e
k i e i t l i y a t a k . piston.
s ili n d i r y a d a pi s to n kollarnn
ilevini bilen ofr rok azdr.
1 O/ Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur
Bu rnek, bilginin yarar az m ok mu tartmas

na yol aar. Arabay durdurmay y a da altrmay
bilmek yetmez mi? Motordaki yanma olaynn ay rn
tlarn renmemiz gereksiz deil m i ? Ayan gaz
peda l na basarak , hangi mekan ik ve kimyasal srele
re yol atn kesinlikle bi len birinin, bunu bi lmeyen
dier ofrle re gre daha kazanl olaca doru olsa
bile, mhend i s lerin teori k bi l g i lerini btn ofrleri n
renme s i n i n , halka yararl olaca kukuludur.
rnein bir araba S ahra lnde bozul u yor ve s u
kaynatyor . . . N i ye ? nk arabadak i l e r motor kay
nn nay lon b i r orapla deiti rilebileceini bilmi yor
lard. . . Buna ramen teknik bilgi lerin herkese gerek
li olduunu savunanlar azdr. On y l ii nde basi t baz
teknik bi lgi leri bilmedikleri iin lde ka kii ld
k i . .!
Araba rne i unu gsteri yor: Baz durumlarda i n

san, davran l arnn nedenlerini kav rayamayabi l i r ve
bundan zarar grmez. En azndan unu syleyebi liriz:
Motorla ilgili kimyasal-fi ziksel bilgiler ofrlerin ya
amn deitirmeyecektir; onlar, bu bilgilerle ne o
frlkten vazgeecekler, ne arabay daha yava, ya da
daha hzl veya daha gvenle sreceklerdir.
Davran l armz beenip beenmememiz, syle

dii miz gibi , i steimize gre ya da i s teimiz d nda
davranmam z l a i l g i lidir. Arabaya i l i k i n teknik bilgi
ler edinmem i z , sonuta arabann al p almamas
konusunda b i r ey deitirmeyecektir. A raba srerken
ne yaptmz bi lmemiz nemsizdir, doru hareketler
yapmamz yeterlidir.
Bu d u rumda hareketlerim i z i tam anlamyla biz y
nelme y i z; bi r p i s tonun be l l i b i r m i k tar benzin-hava
karmn 1/6 oran nda s k trmas b i z i m dei l , m
he n d i s i n i r ad esidir. Buna rame n dav r a nmzd a n
Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur / 1 1
memnunuzdur. B u y zden bizi bakasnn ynettiini

farketsek bile dncemizi deitirmey i z .
Bu, baz bilgilerin d ierlerinden nemsiz olmala

rndan i leri gelmez. B izi ilgi lendiren, arabann alp
al maddr. B u ise reticileri denetlememiz gerek
tii anlamna gelir. Tabii reticilerin al mayan ara
ba satmalar olanakszdr.
Ama otomobil reticilerini denetleyeme yeceimiz

olaylar da vardr. rne i n , gere ve makina paralar
nn anmas gibi . Bu durumda daha doru bilgiler
edindike , davranl ar mzdan (otomobil satn alma,
otomobil kullanma) kukulanmaya balarz. Artk da
ha baka bir araba kull anmak i steriz , ama belli bir
otomobil konzernine* kafa tutmamz sonusuz. kalr.
nk dier konzernlerin retimi zerine gerekl i bil
g ileri edinmemiz olanakszdr. Y oksa konzernlerin,
Amerikan irketlerinin yapt gibi l aboratu ar aratr
malar y l a s i stem l i ol arak gere v e m akine par
alarnn dayankl ln azaltmasn kim kabul eder?
Neden, koul ve sonularn saptayamadmz
davranlarmz arttka, bakalarnn davranlarna
neden, koul v e sonu ol uruz. Aslnda bakalarnca
ynetilen davranlarmz biz ynetiyoruz diye avun
duumuz oranda, bizi bakal ar ynetecektir.
"Konzern: irketler aras birlemenin trlerinden biridir. Konzerin ba ana

.
irkei denetler. Ana irke bal irketlere hkmeder, bunlar da kendilerine
ba m l olanlar ... Bylece nispeten kk bir sermaye ile ok geni retim
alanlar denetim altna alnr.

ize yabanc olan bir sr amac gerekletirmemiz

B olaandr. rettiklerine, ,retenlerin yabanc ol
mas gndelik bir olaydr. Bir insann bir eyler yap
yor olmas, o ile ilgili bir bilin sahibi olmas gerek
tiini gstermemektedir. Yani bir kiinin bir eyi yap
mas ne yaptn bilmesi demek deildir.
Bilmedii amac gerekletirmek, genellikle maki

nelerin zelliidir. Bir araba hedefine "bilmeden"
ular: O ynetilir. Makineler gibi davranmamzn
olaan birey olmad ok ak.
Konumak en ok kar lalan insan davranlar

dan bi ridir. nsanlarn konuu rken syledii eylerin
ou ise yan l t r : rnein bir sr ii "Para i g
rr" der, halbuki i gren para de i l kend ileridir. i
ler v e memurlar ounlukla bakalarndan duydukla
rn sylerler. D nyay tersi ne dn dren bu dnce
leri nerden e d i nirler? Okull ardaki ve ni versitelerde
ki dzenin ikti sat l ar da y l l ard r a y n e yle ri s a v u
n u y o rl a r : Topra k, se rm aye ve eme k. "retim unsurla
r"d r (rete n ) d i yorlar.
Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur/ 13
KARKATR 2
rettiklerinin retenlere yabanc olmas gndelik bir olaydr...

Bu anlam arptmalarnn neden sonu gelmiyor?

Sebep, varl an sonuta aranmaldr. Yukardaki re
tim tanmlamas nn sonucu ; iiler ve memurlarn ,
sermayeyi kend i leri rettikleri halde, retimde serma
yeyi kendilerinden stn tutmalardr. Aslnda bu al
akgnlllk bir etkilenmeden kaynaklanmaktadr.
Bu, "iyi yurttalarn" bir zell iidir.
Hangi koul l ar binlerce retmenin, rencileri

y llar boyu, tmyle sama sapan ve zararl bilgilerle
doldurmasn mmkn klmaktadr?
New-Yorklular, A B D ' ni n dier blgelerinden ve

d lkelerden gelen konuklarna dnyann en yksek
yaplarn gsterirler. Empire-State binasn ve dier
gkdelenler sanki kendi mlkleriymi gibi davranr
l ar. Gerek, bu grlmeye deer eylerin birka i
adamnn zel mlkiyetlerinde olduu ve gururlu N e w
Y ork ' l ularn -dier byk bat ehirleri nde oturanlar
gibi- bu iverenler tarafndan kent dna srldkle
ridir. B i rka dzine komisyoncu, simsar, konut ve ar
sa sahibi, iyerleri evlere oranla daha ok para getiri
yor diye, binlerce insan ehir merkezindeki evlerini
terke zorlar. i ve memurlar zorunlu ol arak ehir d
na giderler (buralara imdi banliy deniyor) . nk
A merikan hkmeti de A lman hkmeti gibi arsa spe
klasyonu y apanl ar korur. Bugn, alanlar yaam
l arnn l/lO ' den fazlasn yolda geiriyorlar. Avcya
yem olanlar avcnn mlkyle gururlanyor. .. nk,
rendikleri eyler aras nda balar kurmay bilmiyor
l ar. Duruml ar dei mez grny or.
B i r B at-A lman ortaoku l k itabnda Kralie Maria

Teresa zerine u cmleler v ar: "il. Frederi k ' i n bu
byk rakibesi , nee l i bir kadn, inanm bir Hristiyan
ve 16 ocuk ana sy d . Mari a-Teresa kend i s ini tama
m i y le ailesine ad amak isterd i , fa k a t hkm d ar ola r ak
yeri , onu yce bir siyaset uruna abalamaya zorlu

yordu . Habsburg hanedannn Avusturya veraset sava
sonund a kurtarlmasn , onun enerj i s ine borluyuz.
23 y andaki prenses, Habsburg miras ile ilgili sava
cesaretle stlenmi ve hanedan uzun sre byk
g lere kar savunmutur . . . O erkek gibi savard v e
yandalarna da ayn inanc vermesini bilird i . Ger i
S i lezy a ' n n kaybn derin ac l arla kabul lend i, fakat
buna ramen dayand ve devleti korkusuzca yeniden
kurd u . "
B u metni e l e aldmzda u sonul ar karabi l i
r i z : A vusturyal askerler kralienin salonlarnda avare
avare gezinip patlayncaya kadar tknmaktadrl ar. O
ise uzun eteklerine takl a tak l a , Prusyal askerlere
kar bir "erkek" gibi kimseden y ard m grmeden d
vmekte. Fakat bir kadn tek bana bu kadar ok
Pru s ya ' l y l a uzun sre baa kamayacandan, " Si
lezy a ' nn kaybn yrei k a n alayarak kabu llenir"
yani "zel mlk" S i lezya ' y ve "kendi mal" Silez
ya' ll arn yitirir.
Bu tarih kitabnn y azar be l l i k i ne yazdn bil

m iyor. B u k itab yl lar nce renciyken rendikle
rine inanarak yazm. Kopya ekerken de kafasna tek
bir soru bile taklmam . Okulda soru sorma yntem i
n i renmemi. Tarihi n i n b t n zntsne ramen
"derin inanl memleket anas "nn cesareti A vustur
y a ' l askerlere pek yaramam t , ou adna bu cesa
ret lmle sonuland . Silezy a ' l lar iin ise, il. Frede
rik ' in ve Prusyal generalleri n i n ya da Mari a-Tere
sa ' in bask s altnda olmalar , sonuta pek farketmez
di herhalde.
B u ahmaka masaln anlam , sonucunda y atmakta

dr. Sonu , renc i lerin gerekd bir eyi gerek
sanmaya almalardr. Ve ok u l , onlara haks z l n
hakllk olduunu retti i oranda, renciler de bel

li bir aznlk iin, salk ve yaamlarn da ieren fe
dakarlklar yapmaya artlandrlrlar.
ocukluktan gelen alkanlklar ok kkldr. Bu

gn Gunter Sachs'n zel mlkiyetinde bulunan fabri
kalarn iileri, aln teriyle kazandklar paray, bu
adamn kumara nasl yatrdn ve kadnlara nasl ye
dirdiini okurlar. Ve bu haberleri okurken fkelen
mezler. Kendi emeklerinin rnn, bu tccar-zampa
rann ne yaptn, emeklerini arur ederken ne kadar
becerikli ve zarif davrandn, gazete sahiplerinin
sunduu renkli basklarda keyifle okurlar. Okulun,
zamannda renci iken o insanlara enjekte ettii ita
at masallar artk tesirini gstermee balamtr.
Gunter Sachs' la karlatklarnda, dikkati ekme is
tekleri, yzne tkrme isteinden daha byktr.
Maria-Teresa 'in yzne tkrlmez. Yapt iin kay
man hi yorulmadan gasbeden patrona tkrmek
isteyen retici, "iktidar" (devlet) tarafndan engelle
nir: veren onu kovacak, i bulma kurumu paraca
desteklemeyecektir. Kuatlmtr o. Onun artk tek
gc yandalarnn toplu grevidir. Btn bunlardan
anlyoruz ki, tkrmek bir ie yaramaz.
Gunter Sachs'la Mari-Terez ayn bokun soyudur.
Hamburg'un gecekondularnda yaayan bir ift,

ocuuna Prenses Sreyya'nn adn takm, ocuk
geri zekallar ok uluna gidiyor: bu, aslnda kibarlkla
rn, yersiz yurtsuz insanlarn varlna borlu olan
kibar insanlara kar, yersiz yurtsuz insanlarn bir
saygsdr. Sreyya, fabrikada rak olacaktr. Yaa
mnda bundan fazlasna yer yoktur. Onun yapt i
yalnzca Siemens ailesinin bir akrabasna ya da bir
baka fabrikatr ailesinin yaknna ylda bir Mercede s
otomobi l alab i lecek ka z an salayacak t r. Oysa, bu
Mercedes ' in b i r paras S reyya ' n n o l sayd , bir ev

kiralayabili r, onu der ve tat i le kabi lird i . lene
dek ismi onu nla alay edecektir.
Bir Rus yks yle balar: Bir zenginle bir fakir
birl ikte seyahat ediyorlarm. Ze nginin bir ksr at ,
fakirin de bir k sra varm . Bir gece ksrak bir tay
dourmu. Tay zenginin arabasnn altna yuvarlan
m. Ze ngin fakire : tay araba dourdu dem i . ! .
1 8 / Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur
Ak ll olmamz, aptalca davranmamz engelemez.

B azs yle diyecektir: Dikkat edersem bakalar
nn amalarna alet olmam. Yalnz aptallar bakalar
iin yaar.
Davranlarmz be lirleyen koullar biz saptama

yz. Bu koullar hakknda bildiklerimiz bize verilen
bilgi lere baldr. B i ze hangi bilgi lerin verilecei ko
nus unda ise etkimiz snrldr. Kendimizde eksikliini
duymadmz bilgiyi aramayz. Belirl i bilgileri kul
l anmaktayz.
f ou insan, yaamay en byk kai an sayar. Buna

ramen ayn insanlar bu yaama kazancn belli
romlarda tehl ikeye atmaya hazrd rlar. Bu durum
larda en azndan baka kazanlar salayacamz ko
nusunda umudumuz olmaldr. Umut yeterlidir, g
vence gerekmez. Umu t bal anan kazanc n be lli bir
b ykl olmaldr.
Hangi by k umut, yaam sev g is ini yok edebi lir?

lm korkusunun benzeri olmayan gcn dn r
sek, ou insann, hi bir kazanc hayatla deitirecek
bykl kte bulm ayaca sonucu bize ok mantkl ge
lecektir. Kt yaamak yine de lme k ten iyi di r .
ini kaybede n ve kars ile o c uk la r n n ge imi n i

nasl salayaca n bilmeyen adamn y k s n bil i
yor musunuz? B i r s i rke gide r ve m dre o k b y k
bi r cret kar l adrn en y ksek noktasndan , a
germeden, d orudan doru y a maneje . y an i yere a tla
may tek l i f eder. Md r ka b u l ede r. Ad amn c anna
ky a c ana i n a n m ak istemez. Ad a m li.ir. para k a rsy
la ocu kl arna kalr.
20/ Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur
Bylesi zorunlukl ara hazr insanlara pek rastlan

maz.
20 ile 40 ya arasndaki btn erkeklere hayatl ar

karl nda adam ba yarm m i l y on mark denecei
yolunda bir tekl if yapl sa, byk b i r olasl kla bir Al
man bl n oluturacak say d a bile, hayatn sata
cak erkek kmaz. B undan u sonuca varabi l i riz:
lme ge l d i m i , in san ok d nce l i ve temkinli olu
yor.
Gerek ise daha farkld r : ou insan hayatn kar

lksz vermekte d i r. Vietnam ' l l a rn kurunlarna he
def olmamak iin Amerikan ordus undan kaan asker
lerin s ay s her yl art yor. Ama Yietnam'daki Ameri
kan savan n bal angcndan beri lenlerin says
bundan ok daha y ksekti r: 197 1 yl banda l sa
y s yaklak 50.000 kiiydi. Onlarn lmyle Ame
rika'da ne sr eti ucuzl ad, ne A merik a ' daki s iyah la
rn eitim sorunu zld; ne de su ve hava k i rlenme
s i nlend i . Yoksulluk iinde y a a y an Amerikallarn
says hala 30 milyondu r. Aral ar nda ise bu kitle
l mlerinden kazanl km olan birini bul mak ok
zor.
B u n a karn 50.000 Ameri kal nn lmnden, ba

ka bi r y ol l a elde edemeyece i lde kazan lar sa
l am olan k i i ler de var. On larn bu kazanc sa
l amas iin, 5 0.000 Amerikal v u rulm al ya da havaya
uurulma l y d . 5 0 . 000 l ol masa da olurdu, 4.000 ya
da 40 .000 l de bu ii gr rd , ama ne var ki sava
ta llerin s ays d manla bi rlikte saptanmaktadr.
Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur/ 2 1
merikan hkmeti savamak i steyince, zel silah

A tccarlarna bavurur. Sil ah tccarlar askeri do
nanm, tm s i l ah ei tlerini , araba, uak ve gemileri
iilere rettirir ve hkmete satar. Tccarl arn silah
satn ve dolaysyla kazanlarn arttrmalar asn
dan , asker ve erzak ykl gemi lerin bat rlmas en iyi
zmdr. Buna Vietnam savanda pek rastlanmaz.
Fakat yol boyunca mayn tarlalarnda kamyonlar sk
sk havaya uarlar. Bu, silah fabrikatrleri as ndan
ok iyidir.
Bazen, dman hkmet de askeri malzeme satn

al mak zere bu tccarl ara bavurur. 1. Dnya savan
da ngil izler Alman askerlerini Krupp patentli bomba
larla ldrm lerdi. Ve savatan s onra ngi liz Hk
meti K rupp i rketlerine bombalar iin 100 milyon
marktan fazla para demiti Bir blm Alman i i s i
.
ve memuru ngiltere ' d e retilen Krupp bom b al ar i l e

havaya uarken , s a kal an i iler de savatan sonra
onar m masraf ol arak , bu bombalarn paras n de
mek zorundayd .
22 / Dzene Uyg u n Kafalar Nasl Oluturulur
Alman tccarlar , il. Dnya savanda Adolf Hit

ler ' in askeri siparileri nden yaklak 60- 70 milyon
mark gel i r saladlar.
Ticaretin amac, koyup be almaktr. S att her

si lahla tccar, o silahn bedeli kadar kudretine kudret
katar.
Para yalnzc a para olarak kal maz: ilerin bin

mark tketime , para babas nn b i n mark i se mlke
dnr. Federal Alman Hkmeti de ordusunun do
n atmn zel silah tccarlarndan salar.
S i l ahlar yprand iin srekli deitirilmeleri ge

rekir. S ava ise, silahl ar ypranmaya frsat vermeden
yok eder. S i l ah modelleri daha abuk eskisin diye, si
lah fabrikatrleri bar ta da srekli yeni tip silahlar
reti rler. Her yl hkmetimiz paramzn 8 ila 1 O mil
yar m arkn , askeri malzeme v e s i l ah reten belli bir
emek tcc ar grubuna ( Flick, tker, Thyssen, Si
emens ve bakalar gibi) verir.
B u tccarlar tek bir di l i y i , tek bir fie i , tek bir

k asketi ve de tek bir namluyu, malettik leri fiyatn da
ha fazlasn kazanmadan satmazlar: Servetleri her si
parite biraz daha byr. Bu, silah retmeyen tccar
l ar iin de geerlidir. Ama s ilah fabrikatrlerinin ser
veti hepsinden daha hzl byr.
Dnyann en pahal otomobi l lerinden birinin fiya

t 1 20.000 m arktr. Bu, Rolls Royce irketinin "G
m Gl ge " adl otomobilidir. Otomobi l , elektrikle
ay arlanan n koltuklarla, ngiliz deri si bir demeyle,
yn hal l arl a, otomatik ykseklik ayarl aycsyla do
natlm, pencere kenarlarnda ve kapl arda cev iz aa
c ku llanlm tr. B tn dnyada "Gm Glge" sa
tn alanl arn s a y s y lda bini bulm azken; Volkswagen
arabal ar bir m i l yondan fazla satlr. Rolls Royce ara-
balar n n sekinlii , efsaneler yaratm tr; rnei n ,

eer b i r Rol ls Royce yolda bozu lursa, herhangi bir
araba gibi de i l , insan bakl arndan sak nlsn d i ye
bir mob i l y a kamyonunda tanrm .
B y l e b i r araba bize ok pahal gel ir. Ama bir me
murun yrtc kedi diye adlandrd Alman Ordusu
panzerlerinin her biri , "Gm Glge"nin dokuz ade
dinin fi yatna eittir. Amerikan askerleri 1 967 ' den be
ri Vietnam, Kambo ya ve Laos ' a ufak cihazlar ( Sen
sor) atyorlar. Bu "ufak casuslar"; yer sarsntlar , ses
ve grlt aracl yla Gney Vietnam ' d a bulunan bir
elektronik beyine haber iletir. B u cihazlar s ivri metal
boru lar i i ndedir, frlat lnca topraa saplanrlar ve
cangl bitkisine benzeyen yeil bir p lastik anten top
ran 50 cm st nde kalr. Abend Zeitu ng gazetesinin
ubat 197 1 ' de bildirdii gibi , bu "ufak casuslar"n
yapm masraflar drt buuk milyar marktan fazla tu
tuyordu. (Bu gazetenin y az ileri kurul u bir sfr faz
l adan koysa b i le bundan ok daha pahal olan silah
l anma projeleri vardr) "Savunma B akanl "mz,
Sensor projesine harcanan bu parayl a Friedrich Flick
ve Mnih'teki Kraus-Maffei irketinin dier hissedar
lar ndan 4 . 500 adet "Leopard" marka panzer al abi l i r
d i . Kyaslamaya devam edersek, 40.000 adet "Gm
Glge" otomobili ne varrz. S i l ahlanmaya son verse y
dik, B at A l m any a ' da her aile birka sene iinde "G
m Glge" trnden doru drst bir arabaya sahip
olu rdu.
Yalnzca, yzbinlerce i i ve memuru , ehir b

ykl ndeki fabrikalar denetleyen emek tccarlar
mil yarlk sipariler verebilir.
24 /Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur
KARKATRJ
Dnya savalar eitli lkelerin iverenleri tarafndan iilere

ve memurlara kar yaplm ve onlara kar kazanlmtr.
Dzen~ Uygun Kafal
ar Nasl Oluturulur/ 25
elirsizlik, samimiyetsizliin kt bir biimidir.

B Hem doruyu sylemeyen hem de yalan becere
meyen kii, ister istemez laf eveleyip geveler. B una
karn genellikle paay s y rr, nk ou insan so
ru sormay grg kurallarna aykr bulur. Soru sor
maktan utanmak kt bir eitimin sonucudur.
Gerekleri gizlemek iin yalnz kiiler de i l , ku

rumlar da bel l i konu lard a bazen yl larc a belirsiz
(mulak) bilgiler verirler. Bel irsiz bir eyden yeterin
ce sz edildi mi, ounluk artk ona anlalan bir ey
mi gibi alr. Biri ne kadar kapal eyler yazar ya da
sylerse, anlatmnda gizli olan y anllar da o kadar
ge su yzne kar.
rnein Anayasann birinci maddesinin u cmle
s i ilgin bir belirsizlik ierir: " nsan onuru dokunul
mazdr. " Bunu yasa ' nn yaratclarna sormad ka ne
demek i s tedikleri ni anlamamz olanakszdr. nsan
onurunun ne olduunu bi lsek de b i lmesek de, cmle
" n s a n onuruna dok u namayz, bu olmaz" der. Fakat
bu ol ur. nsan onurun a dokun m a k t a n da h a kol a y b i r
ey yoktur.
Bu yasann yaratclar byk bir olaslkla "insan
onuruna dokunmak yasaktr" demek istemilerdir . . !
O y s a bunu yasalatrmak istedik lerinde, insan

onurunun ne olduunu aklamak zorunluluu duyma
lydlar. Hangi ilemlerin onura dokunduunu ve kar
lnda verilecek cezal ar somut ol arak saptamaly
dlar. B unu d nm olmal l ard , nk bu, Federal
A l m an Cumhuri yeti Anayasasnn i l k cmlesidir.
Anayasann y aratclarn, daha Anayasann ilk cm
lesinde dncesizlikle su l amak budalalk olur.
Anayasa hazrlklarna bal andnda, Alman aile

babal arn n , insanlarn enselerine kurun skarak
onurlarn haklamalarnn zerinden ancak 2 yl ge
miti. Yasa hazrlayclarn, onuru, Alman yasasna
herhangi bir biimde sokuturmak istedikleri sezili
yor. nsan onurunu somutl atrmay kararlatrdkla
rnda, insanlar kk drmenin arkadan vurmaya
oranla, daha kolay olduunu dnmemi lerdi galiba.
B ir aile 2 5 senede 80.000 i l e 200.00 mark arasn
da deien rakamlarda kira der. Bylece ou zaman
kira ile oturulan evin mali yeti denmi olur. Ev sahi
bini dedii kiral arla yeni bir ev sahibi yapmak; polis
zoruyla buna zorunlu tutul an k iraclarn onurunu ze
delemez mi? A kalmak ya da Herr Abs ( 1) iin gn
de bir iki saat karlksz almak zorunda kalmak,
bir tornacnn onurunu zedelemez m i ?
nsan onurunun, ev sahipleri ve fabrikatrlere pa
halya malolduunu anayasa yazarlar anlama benzi-
( 1) Heman Josef Ah>: Fedentl Alman Cumhuriyeinin en kudretli adamdr. Siya.i

kudreti , yrtt saysz ikt isadi grevlere dynr. Ah> en byk Almn zel
banka. "Deutsche Bank AG""nin idare meclisi ba ka n ve baka ekellerin idare
meclisi yesidir.
28 / Dzene Uygu n Kafalar Nasl Oluturulur
yor. Yan l garsona veri len bah ii geri alrcas na, in

san onurunun gerek karakteri ortaya ktktan sonra,
bu i lke yi tekrar anayasadan karmal myd? Byle
bir soukkanla ihtiyar iki yzlleri n sinirleri daya
namam t r. Korumak i s temedikleri eyleri dokunul
maz gsteriyorlard . . !
Okullarm zda renc ilere verilen ders konular

insandan uzak la tka, daha kesin ve a k ol uyor. Ko
nular ne kadar yararl ysa o kadar anla lmaz oluyor.
Eitimciler ve kitle haberleme aralar zellikle top
lum dzeni ve devlet diye adlandrdklar , ksacas i
ve d yaammzn tmn yneten kuvvetler hakkn
da konuurken olduka kapal eyler syl yorl ar.
Okullar n bize devletin nitelii zerine verdii bilgi
ler gereksiz ve skcdr ve de dncemizin geliimi
ni nleyen, altndan glkle kalkabileceimiz bir
yktr. Can sknts, bakalarnn istekleri olduunu
bilmeden bizim bu i steklerle ilgilenmeye zorunlu tu
tulmamzdan kaynaklanr. Ders hibir bilgi i letmez,
nk her eyden nce bakalar nn istedikleri ni ak
l amak zorundadr. retmen bizim istekleri m i z do
rultusunda bilgiler verseydi , daha nce ne srdkle
rini , yani dersi skc ve anlalmaz klan bilgi leri
yadsmak zorunda kalrd. Parlamentoda 5 20 ya da
508 mil letvekili bulunup bulunmamas , hangi partinin
daha ok sandalye sahibi olduu nemsizdir. Bylesi
ayrntlar bilgi iletmez, tersine bilgi leri gizler.
Bizce , milletvekillerinin k ararlarn nelerin etkile

diini ve yetkilerinin snrn renmek daha i l gintir.
Farkl kesimlerden bir ok mil letvekili , sonucu baka
larnca daha nceden saptanm oylamalarda, sadece
parmak kaldrdklarndan yaknmlardr.
Ok u l l armzdaki bu durum, retmenlerimizin su
u de i l d i r. Aralarnda bir ou , devletin nitel ii ze-
rine ok az ey bi lir. Belirsizlik tm kuruml arca-yu

kardan aaya-iletili yor. Eitimcilerin devlet ve hu
kuk hakknda bilgisizlii, bu konu larn bize ok ya
rarl olduunu kan tlamaktadr.
Dev letin partiler st oldu u, fak i r zengin ayrm

yapmad, bize verilen dersleri haz rlayanl arn en be
endikleri tezd i r. Hepimizin buna kat lyor olmas , te
zi zelli kle nemsediklerinin kantdr. u cmleyi
herkes bilir: Btn insanlar yasa nnde bird i r. De v
let mekanizmasnn en nem li paral arndan biri de
yarglk makam dr. retmenlerimizin yarg l ar
hakkndaki klasik anlat m y ledir: S a ( doru) ta
rafta devlet haklarn koruyan aa am yani savc; dier
tarafta ise san k i le avukat bulunur. Ortada ise parti
ler st yarg oturur. O kimseye baml deildir, ya
salara gre yarglar der retmenlerim i z . Ancak asl
sorun d a onun yasal ara gre yarg l yor olmasdr.
Yasalar insanl arca yaplr. Kimse kendine kar

yasa yapmaz. B i r yoksulun aklna, "almamalsn"
demek gelmez. Ze ngin, nce kendi varlyla hrsz
yaratr, sonra da hrszl ara kar y asal ar yapar. Baka
l arnn malna y nelen h rszl ktan k orkar. Oyunun
kural l arn koyan, kend isini kazanl karacak kural
l ar be lirler. Bu durumda oy unun kuraln bel irleyen
lerin kendi lerine oyunu kaybettirecek kurallar s apta
mal ar be klenemez .
Vietnam ' l i ftiler Amerikal general lerin sapta

d oy unun kural larna gre oynasal ard, kendi ken
di l e rini ldrme leri gerek i rd i . ( 2 )
(2) Gney Vicnan nfusunun% <IO' armla rnr. 6.000 hiiyk oprak aas la
rm sahalarnn yarsna, . nilyon ufak <;f<; de dier yarsa sahipr. Gney Vcl
na Miller . 17 c;<)J's
Mcclsi'nn 12.1 nillctvcklndcn 1 huyul.. nprak aalarnm
,k.rl;rn korur. Amerikal !!Cncr;lkr hyuk nprak .)!alar -kmlarn cll'l
edl'r. ( l')(>-l yl saylarn; !!"il')
Yasal ar ki min yaptn bulmak istiyorsak, bu ya

salarn sonular n gzlemeliyiz. Ev sahibi olmak is
teyenler, ancak konut deerinin be ile on kat hara
demeyi kabu llenirlerse, konutlar n kullanabil i rler;
bu da, konut irketleri , bankalar, arsa vurguncular ve
kiral k konut sahipleri hesabna, konut yapm iin ge
reken sreden be i le on kat fazla almak demektir.
Eer halk, anayasann ona verdii haklara gerek
ten sahip ol sayd, sonul ar ekiyal ktan farksz olan
yasalar yaplmazd . Anayasann anlattklarna gve
nilmez. Anayasa yalan sylemektedir.
retmenlerimiz Yunan tarihinden sz anca, s
nflarda ruhani bir hava eser. retmen kuaklar , yl
lar boyunca insanlar hor gren bir yzeysellikle Ati
na devletinin toplumsal ilikileri zerine samal ayp
dururlar. Atina devletinin olaan manzarasn kendi
i l i kilerimize uygularsak, Federal Alman Cumhuriye
ti gerek anlamda demokratik bir devlettir, nk
1 .600 mil yoner her i s tediini yapmakta serbesttir. Her
yetikin Atinal erkek yurtta bamal 8 kle dyor
du. Okul kitaplarmzda Atina 'dak i toplumsal ilikiler
anlatrken, 3 65 .000 klenin varlnn unutulmas,
birtakm eylerin gizlendiini dndryor i ster i ste
mez. Mantk yasalarna gre, Atina eer demokratik
bir devlet ise, 3 6 5 . 000 klenin insan olmas mmkn
deildir !
Atinal yarglar yasalara ok sk uy arlarm . An

cak bu yas alar 20. 000 asalaktan oluan bir aznlk ta
raf n da n 365.000 alana zorl a kabul ettiri lmi ti.
Yasalarn anlam tamas i i n onl ara uyu lm as ge
rekir. Eer k k bir to p l u l u u n istekleri yasalaa
caksa, bu topl u l uk ou n l u u kendi isteklerine uyma
ya zorlayabilmelidir. Yasa, g ve n l i i n i i d d e tle sa
la1111sa yasadr. Kk bir topluluun ounlua ege-
Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur/ 3 1
men olmas, ancak b yk maddi giderlerle salanr.

zenginlik basknn bir kouludur. Zengin olmayan in
sanlar satn alamaz; parasz si lah da retilemez. Zen
gi nlik , haydutluk, sava , klecilik ya da emek sm
rsyle salanabi lir. Eski alarda yalnzca kle leri n
alt "fabrikalar" vard . alma yzy l larca kle
l ikle bir tutuldu .
Egemenl ik emek rnlerinin denetim altna aln
masdr. Bu saland m, zenginlik kaynan o l u tu
rur. S i y aset zenginliklerin blld yerde o l uur.
Tm siyaset, mal bl mnden ibarettir. Zenginler,
blm ve korunmada da kend ilerini uzman gr r
ler. Bu uzmanlarn topl amna Hkmet ve Y netim
denir. Zamanla bu uzmanlar daha fazl a bams zlk
kazanr. Zenginler ve blm uzmanlar arasndaki
iliki gzden kaybolur.
l k i nsanlar dierlerini bask altnda tutmak ve s
mrmek iin adam kiralayacak kadar zenginleince ,
bugn devlet dediimiz ey meydana kt. Devlet, bu
haydut etesinin ge liimidir. Yasalar-zengin kle sa
hiplerinin istek listeleri nin geliimidir.
Ayrca yalnz, sradan yurttalar bask altnda tu

tulmaya elveri lidir. Atinal l ar polis ol arak kle leri
kullanrlard. Kim basky kendine i edinmise, o,
ezil miliin ti pik bir rneidir. Ordu ve poli ste mut
lak disiplinin, an l amsz tal i m ve terbiye nin byle b
y k bir rol oynamas nn en derin nedeni budur. S oru
sormaya alkn olan, kt bir ezi lmi, dolay s y l a k
t bir bekidir. Yrrl kteki kural larn yasal olup ol
mad n dnebilen b i r i , sk yne tim yasalarnn
be l l i d uru mlarda gerek t ird i i g i b i in san l a r n as l vu
,
r abi l i r, n as l s n g l e r ya d a i i l ere n a s l a t e e d ebi

lir? Alma n polis ve ordusunun bu g n k e itim i n de,
y i ne ayn k le t e rbiyesi uygulanyor, yoldalarna iha-
Jl / Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur
KARKATR4
-------- -- -----
nsan n11uruna dokunmak yasaktr!

net eden beki ler k u l l a n l yor. N az i lerin top l ama

kamplar ndaki en gven i l i r bek i ler tutuklulard . ( Or
dunun demokratikleti rilme s i , d a k ar arp ma g
c n , s avunma srasnda dei l , yalnz saldr savala
rnda azaltr; Demokratikleme , hereyden nce ie
kar arp ma gcn azaltr. )
Ge m i te, bi ldik hibir i n s an toplumu yoktur k i ,
dev let, az nln ounluunu ezdii b i r mekanizma
olmasn. Bu , Atina ve Romad a ' k i kleci toplumlarda
olduu g i b i , feodal topl uml arda da by ledir. Serfler
ayak l andklarnda, o zamanki efendi lerin ideologu
Marti n Luther: "Nasl kuduz b i r kpei ldrmemi z
gerekiyorsa, bunlar d a ( yan i ayaklanan kyller} her
yerde byle vurulmal , paral anmal , grtlaklanmal
ve baklanmaldrlar" te sahte sofu prensler; y asa,
dzen , yarg, cellat, pol i s ve askerlerin yardm y l a
bunl ar gerekleti rd i . K i l i seler bu g n bile egemenlik
tanrdan gelir, diyorlar. Oysa kilisenin tanrs ege
menli kten gelir demek daha doru olurdu .
Ge m i te devletin, aznln ounluu ezmek iin

ku lland bir ara olduunu eitimcilerimiz hemen
h emen hi yadsmaz. Ciddi yetle sorulduunda, Atina
de mokras i s i den de vazgemek zorunda kalrlar. Da
has 1. Dnya savandan nceki Avrupa toplumlar
nn sm r toplumlar ol duunu; geen yzy l n g i l i z
yas alarn n ocuklarn maden ocaklarnda al arak
l m ne i zin verdiini i t i raf edeceklerdir. ( adam l a
r i g cn bu kadar abuk yok etmenin israf olduu
nu anl ayn ca, devlet bu yasal ar dei tirdi .)
B u g n okul dan, telev i z yondan ve gazete lerden

e di nd i i m i z bilgi lere gre , demokratik bir lkede ya
y oru z . Pek i iktidarn ounluun eli ne getii tari h i
nok ta h an i ?
Zenginler ve i k t idar sa hipleri her zaman. fakir ve

smrlenlere devle tlerin adil ol duunu sylemiler

dir. Devletin tarihi boy unca. ezi lenler, bir ncek i top
lumun ezenleri zerine aka konuabilmilerdir.
Kendi toplumlarnn eletirisi ise her zaman (oun
lukla lmle) cezalandr l m tr. Topluma yaplan
eletiri i s ter istemez , yneticilere ynelen eletiridir.
Ynetic i ler, beyinleri de ynetmeselerdi, ynetici
olam azlard .
Yurttalarn oalmas ve retim yntemlerinin

gelitirilmesiyle birlikte, zenginlik ve dolaysyla onu
koruy an mekanizma da geliir. B u mekanizma daha
da k armaklar. Kudretli ler daha kudretlilerle ikti
dar blmek zorundadr. Tek bana bir zenginin
devlet ilerine karmas, g iderek artan etmenler ne
deniyle olanakszlar. Zenginler hakszln dengesi
ni bozmamak iin bu etmenleri nemsemek zorunda
dr. Aral arnda anlamazl klar byrse, ezilmilere
kar yerleri tehlikeye der. Bylece zenginlerin ko
runma mekanizmas olan devlet, belli bir bamszlk
kazanr. Devlet yalnzca iktidar sahip leri ni mlksz
ynlardan korumakla ykml deildir, ayn zaman
da zengi nlerin ynl ar belli bir biimde kkrtp, y
nlarn zengi nlere kar ayaklanmasna yolamal ar
n da nlemek zorundadr. B azen zengi nlerin kar
uruna, devletin tek bir zengine kar cephe al mas
gerekir.
Devlet mekanizmas yalnzca bamszlamakla

kalmaz, retimin geli mesi ile byr ve karmakla
r. Daha ok insan daha ok retir. retim ynteml e
rinin gelitirilme s i , reticiler zerinde etki siz kalmaz.
B u gelimeyle daha ksa zamanda daha ok deer re
tirl er, dier taraft an i l e rleme, reticilerden daha fazla
bilg i is ter. ok bileni ynetmek gtr. Bat Alman
oku l l arndaki kadar yetersiz bir re t i m b i l e , herkesin
kendi ba na ye n i bilgiler bulma ve kitl e haberleme
a rala r nn gizlediklerinden yeni olgular karma ye

te n e ini ge litirir.
D aha by k zenginlikler yaratmada insan yetkin
le ren bu zellikler, onun daha ok ezilmesine yol
ti
a ar.
retim yntemleriyle birli k te, bask yntemleri de
geliir. Bu daha incelmi bir mekanizmay gerektirir.
Polis, tutukevleri ve askeri ynetim yeterli olmaz.
Devlet, yurttalarn yeni tr ynetiminde iki geli

imle karlar. Birincisi : Egemenlik mekanizmas
gittike daha karmaklar ve egemenlik altnda tutu
lanlar i in daha anlalmaz olur; kincisi : Kitle haber
leme aral arnn son yll ardaki geliimidir. Artk l
kemizde televizyon, radyo ve basnn eriemedii hi
bir ke yoktur. Ostfriesland ' d aki balklarla Fransz
sviresindeki otel mterileri, ayn anda hem meclis
oturumlar hem de reklamlarla akna dnd rlebilir.
Aa yukar btn iletiim yntemleri zenginleir ve
devlet temsilcileri taraf ndan denetlenir. Sendikal ba
sn da bu basky a kar fazla bir ey yapamaz. Sendi
kal ynetimi n bir ksm egmenlik mekanizmasna ait
tir. B u her yerde hazr ve nazr iletiimin mekanizma
s ve okulun, kk yatakilerin korumasz beyinleri
zerindeki etkisi, akll insanlar bile, lm fermanla
rn kendi el leriyle hazrlatacak k adar aldatabilir.
Bir yandan devlet ilerinin denetimsizlii yani an

l a l maz l kl ar artarken, dier yandan bu belirsizlii
derinletirecek devlet olanak l ar da geliir. Yasalar ve
vergi politikas, insanlara hkmetmede kullanlan bu
e n ne mli iki aracn gizli emelleri hibir yoksul tara
f nd an anlalamaz. Dev let mek anizmasn anl amayan
ze ng i n l e rs e uzmanlarn bilgi s i n i kiralayabilmektedi r .
o u y u rtta n "de v l e t p a rt i l er s t d r" tez i n i d-

36 /Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur
nces i zce kabu l lenme le r i n i n nedenleri: i lerin yo

unlamas yl a devletin eriti i greli bamszlk,
belgeleri n anla lmaz l ve dev letin beyi nler zeri
ndeki youn etkis i di r. Tez hakldr, ama devlet biri n i n
stnde tekinden daha yksek duruyor.
"Az n l n egeme n l i k arac olan devlet, ounlu

un eline m i geti ? " sorusu, devlet tems ilci leri ve i
veren gazetelerin kantlarn kabullenirsek , yantlana
maz. oumuzun bilgisi byle kantlar teker teker
rtmeye yetersizdir. Eitimcilerimize ya da te lev iz
yon yorumlarna kulak vermekle, demokratik bir l
kede -Atinallar n ters i ne- yaayp yaayamadmz
saptayamayz.
Grdmz eitimi n sonucu olan bu sorunun tar

tlmasnda dlen aresizlikten, yasalarn sonu
larn, eitimin sonul arn, kitle haberleme ara
lar nn i lettii bilgileri n sonularn i ncelemekle kur
t u l ab i l iri z. Resmi be lge leri anlamam z gerekmez,
bunl arn neyi etkilediini renmemiz yeterlidir, by
lece neyi etkilemeye zorunlu olduklarn anlarz. u
byk szn anlam budur: B ir eyi meyvasndan
tanyacaksn.
Dzene Uygun Kafala r Nasl Oluturulur / 37
914 y l n n yaz sonunda baka devletlerin yurtta

J lar n ldrmek zere ailelerini terkedenler, asl n
da Krupp ' u n altn kenefi uruna ehit oldu . Bir bar
seve rin son yi rmi y l ieren fotoraf koleksiyonu var.
Resimlerde, sa kalan askerleri n yzleri parampara.
Bunlara az rastlanr, nk yara l l ar tan nmaz hale
gelen yzleriyle insanl ar korkutmamak iin evlerin
den kmazlar. Byle bir yz tamak zorunda kalan
biri, "yurdu iin kendini feda ederek" bir fabrikatr
biraz daha zenginletirmekte n , dolay s y l a da kudreti
ni artrmaktan baka bir ey yapmamtr. Bakalar
nn ama l arna ara olmutur o. Yapt k l ar ndan ho
nut olmas b i r yan l g yd . Kudre t l i n i n a l t n boke v i
iin yzn paral atmak ke ndi yarar n a dei ldi e l be t .
B a z duruml arda insan n , davran l ar n n nede nle

ri ni kavrayamadn ve de bun dan zarar g rmediini
an l at m tk. Ama ik i dnya sa van ba l atan Alman
h kme tleri n e kar g s terilen itaat hu tr davran
l ard an de ildir. Alman ii ve me m u rlarnn bak a
bilgileri olsa d -kendileri ve ailelerinin y a a m l ar
y
irin yararl olan gsteren bilgilt'r- silahlarn alr.
N azilere, hkmet yelerine ve silah fabrikatrlerine

kar dorul turlard . Vie tnam kyl ve iilerin top
rak aalarna yaptkl ar ite budur.
O zamandan kalma bir sr mektuplar ve belgesel

filmlerden, gen erkeklerin okuyla mermi yamuru
na doru kotuklarn bil iyoruz . B u belgelerin ince
lenmesiy le , yaamlarna neden bu k adar az deer ver
dikleri bir anda renilemez. S k sk "anayurt" ve
"byklk " sz getii iin , okuyucu bu mektuplar
dan pek bir ey anlamaz. Bu insanlar makinalam
l ard . lme giderken hibir zel amal ar yoktu .
Birka yazar dnda, tm Alman aydnlar , yazarlar ,
Alman Kayzerinin sava ilan karsnda bylenmi
lerdi.
Szleri o kadar cesurcayd ki, eitim planclarmz

bugne dek okuma k itapl armza alamadlar.
M i lyonlarca l ve sakat bir yana: S ava sonras

Almanya, B i rinci dnya sav andan sonra olduu gi
bi daha klmt. Alman iileri daha nce zorun
l u olmadklar hal de, savatan sonra tala yediler. il.
dnya savandan sonra milyonl arca ev yerle bir ol
mutu . l says da 5 5 milyona ykselmiti: Birka
yz tccarn servetinin bymesinden baka hi kim
se iin bir yarar salanmamt . Aznln byyen
serveti, ounluun bam ll n kuvvetlendiriyordu .
(Birinin sahip olduu retim ye rleri ne denli byk ve
say szsa, denetimdeki iiler ve memurlar da o denli
oktur. )
Peki ne zaman kendi ama lar ve ne zaman baka

lar n n amal ar uruna lnd n anl amak iin orta
derecede bir zeka yeterliyse , o zaman bu savata ne
den zek i A l man lar da lmt . B u n a verilen karlk
udur:
"Almanya ' nn sava kaybedecei ni bi lemezler

di". B u , yeni yarglar karabilecei miz gzel bir y a
ntt r. B u yant "Almanya sava kazansayd, ller
yalnz ordu mteahhitlerine dei l , sa kalan Alman
ii ve memurlarna kazan salayacakt " anlamna
g elmektedir.
Hangi kazan lar?
alt fabrikann alann b ymes i , lehimci bir

kadna ne gibi yararlar salayabi lir?
ngi liz v e Fransz iilerinin durumu , il. Dnya
savandan sonra, "yendikleri " halde daha ktyd.
Galibi yete gelince, onu bi r lke dierine kar kazan
maz. S ava yoluyla kudret ve gelir kazananl ar, asln
da savata kudret ve gel irlerini ya da hayatlarn kay
beden leri yener. Amerikal tccarlar Vietnam ' d a
Amerikal iileri yeniyor.
B i r baka lkenin ele geiri lmesi sa kal an i i ve

memurlarn gelirleri ne zam getirse bile; bu hi kimse
nin kendi ni vurdurmas iin yeterli bir neden deildir.
Me slektalarnn %20 orannda zam almas iin sa
vata lm gze al an bir sr erkek ksa bile, ii
ler sava kaybedeceklerdir: Ele geirilen lkenin i
ileri onlarn cret zamlarn demek zorunda kala
cakl ardr. Kazanlar, yabanc mes lektalarnn sm
rsne day anacakt. Yeniden sav als ayd , sonuta
ku rban yine iki tarafn iileri olurdu.
Dman general leri zaferi bize garanti etseler bile,

savamak y arars z olurdu. 1 . ve il. Dnya savalar
e itl i lkelerin i verenleri tarafndan i i lere ve me
murlara kar y apl m ve onlara kar kazan lmtr.
Neden Alman ii leri ve A l m an aydnlar 1 974 y
l n da, h e r
ne o l u rsa o l s un, as k e r o l man n y a n l o ldu
u n u he saplamad l a r ? Neden o z a m an i Partisi , A l -
4 0 / Dzene Uygun Kafalar Na Olururulur
man S osyal Demokrat Part i s i , R. e i c h stag ' a hkmetin

sava k red i lerini onayl ad ?
B u p arann katettii y o l u dnrsek, h kme t ,
bi r y a sayla t m cretli ve a y l k tar cret v e aylkla
rnn bir ksm n yurt ad na d orudan doru ya S i
mens , Thyssen, Krupp , F lick ve b a k a l a r n n hesabn a
yatrmal arn sal asa y d , i d a h a. da basi tlemi olur
du. Hkmet, pekala m i l y oner Y a ran n a bir hayr haf
tas da dzen leyebi lirdi.
Her iki D ny a sava sonund a, del ice ve kanl bir
dolamba ta eri ilen eyler bunla rd . Emek rnleri n i n
birka byk i verene dorudan. doru ya datlmas
i i lerin houna gitmeyecekti . i te bu durum sava
dolambacn gerekti rdi .
B u yzylda birka y z ia d amnn kazanc ndan

baka 60 milyon insan n uruna yaamn kaybettii
bir kazan yoksa, lm korkusun u n insanlar bakal a
r n n ama l arn gere kletirm k zorunluluundan
korumad dorudur. Del ice Olan farkedilir: Onu
tanm aya gerek yoktur .
Yaral anmayaca n m i t e d e n b i ri n i n kal b i ne
b a sapl a. Yalnzca karl ar m z n d ikka t l i ce
hesapl anmas bizleri, bile b i le g i riilen intiharl ardan
korur.
Ailelerimi zin v e dede lerim izi n gi tt i i oku l l ar on
l ar iin ldrc yd. n a n d k l a r gazeteler ve ra d y o
k u ru mlar i n t i h ar y o l l ar n g ueri yordu. O n l ara
y aamla r ve ailelerinin ge imi i i n gerekl i olan b i l g i
ve d nme yntemle rini re t m ed i l e r . Ailelerimi zin
v e dede lerimiz in gzleri ylesi n e kamam t k i ,
kasapl k l ar n v e kurban l k koy u n g i b i kesilmeleri ni
y a r a rl b i r i m i gibi g r y o r l a r d . N e i i n k u l l and k
l a r k onu s u nd a y ar g y a v a rm a l a r nd a kend i l e ri ne y a r -
K.t;1/ar Nasl OILJtrLJ/tr
/ 41
Du ze ne UygLJn
KARKATR 5
a ma rk da ha jizla
kudret toplar..
Salfl.~ ha sil ah la tiiccar. hi rk
dmc olabilecek hibireyi renmemilerdi. B u yz

den onl arla m ak inalar aras nda bir benzerl ik vard .
O k u l t m nemli olaylarda hayatl ar n kurtaracak
olan "Kimin yararna?" sorusunu sormaya altrmad
onlar . Tm resmi renim tantanas , onlar yetenekli
kurbanlk koyunlar yapmak d nda bir ey vermemi
tir. Kurbanlk koyun yeti tirmek, bu hayvanlar ezbere
iir de okusalar, asla bir kl trel baar deildir.
10
3 Aralk 1 970 Perembe gn , akam saat 1 8 .40 'da

ikinci televizyon kanal "Tal balar, Byk Britan
ya Kraliesi il. Elisabeth-Geleneklerle yaamak" adl
bir program yaynlad . Ekranda:; nbeti askerlerin kra
lie nnde yaptklar soytarlklar gsterilirken, spi
ker: " Kralie Elisabeth en zeng ini olmasa bile, dnya
nn en zengin kadnlarndan biridir . . . 50 yar at barn
d ran ahr var... Gzel hayvanlar, hepsi ayn boy ve ay
n renkte. . . Her yl atl arn eitimine 55 milyon mark
harcar" diyordu . Spiker, paras olmayan insan lardan
"sradan lml" diye szederken grgr gemiyordu.
B u metinden sonra Hyde-Park ksaca tantlyord u :
"Hyde-Park 'ta Krall a satamadan herkes istedii
ni yapabi lir ve syleyebil ir. " B ir tren sonunda : "Krali
e geen her birlii selamlyor ... dokunakl bir gr
nm . . . Onun demir disiplinini alklamak gerek . "
Metn in yazar, sanki nbet i askerlerin yarars z
kukla hareketlerinin zorluuna Kralie katlanyormu
gibi , Kralie ' nin "demir disiplini"ni alklyor. S anki
Grundig irketinde yryen banttaki i inden az n c e
paydos eden i i kadn oymu gibi . H itler ' in i k i v e s i
gara i m e d i i n i r e n d i k l e r i nde baz a i l e l e r i m i z i n g z
,
l e r i n i k r e d e n i t e b u h a y ra n l k t r . E e r b t n y a a m
44 / Di.izene Uygun Kafa lar Nasl Oluturulur
b i r zev kse , baz zevk lerden vazgemek, mari fet de i l

d i r.
K ra l ienin d n y an n en zeng in kad n olmas p rog

ramc y rahat s z etmedi . A l t bin ng i l i z a i l e s i n i n ge i
m i n i s a l ayan b u kadar o k para y Kralienin h e r y l sa
y s z e lenceleriden b i rine harcamas , onu i l g i lendirm i
yor. Kral ienin neden insanlarn e i t i m i ne h e r y l 5 5
m i l yon mark harcamad n sormay d nmed i . Onun
iin olaan ol an ey akla s mayandr. K e n d i s inde ku
ru olmad halde , Kralienin zeng i n l i i nden dolay
s e v i ni yor. Onun bey n i tam bir y urta beynidir.
B y l e bir metnin yazarn azarlamak h i b i r yarar

salamaz. O delice i l i k i lerden sz edi yor, fakat deli l i
i n i gremiyor. Topl u m sal mekanizma hakk nda b i l g i s i
yok . O , "Hyde-Prk ' t a geni fikir zgrl ne ramen
Kral l a sata l rnadn sy l y or, ama bu yasakla, Kra
l i yet servet i arasndaki i l intiy i grmyor. Kon u m a z
g r l n n , saray serveti zerine hibir tartmaya yol
amamak iin kstland n grmyor. Tart m a , y u rt
talar b u servet i hak l gsteren nedenler b u l m a y a zor
lamak dernekt ir. Fakat Kralie zenginliini hakl kar
c h ibir neden olmad n bildiinden, Kra l l k serve t i
n i n kayna ve an lam zerine tart l m a s n y asakla
mt.
n s an l ar tart rl arke n , k e n d i l e r i g i b i d nen baka

k i i ler de olduunu saptarlar. B u on larn kend i lerine
o l an g venlerini kuvvet lendiri r. Dayan m a i inde ka
zanlan prat i k , eyleme dn r . Eylem tart m a y get i
r i r . Kra l i e ' nin kpe k l e r i n i n g m tabak l arda y e me s i
n i n dom uzluk olduund a herkes birlese b i l e , bu e lden
g e l d i i nce gizlenme l i d i r .
B e y n i n i kend i yapmad d i y e s p i k e r i n t e pe s i n e b i n
m e k a n l a m s zdr. O kar l a r n b i l m i y or; B e l k i de K r a
l i e y e n be t i a s k e rden d a h a y a k n o l d u u n u d n
y o r . H e r g n y a p l a n be n z e r i y a y n l a r . A d o l f E i c h -
Dzene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur / 4 S
m an n ' n ( 3 ) oku l a balad ndan bu yan a , ders ler i m i zde

a l anan temel e i l i m lerin hi de i med i i n i kan t l a
maktadr.
B y le rport aj l ar mi lyonl arca insan gryor v e d u

y u yor . B u trden yaynlar ok sayda seyircinin izleye
b i lecei zamanl arda y a p l yor. Televi zyonun zoru y l a ,
top l u m a kar i lenen s u l ar gzel bir t abloy m u g i b i
seyretmeye alyorlar. Kralie a t n s tnde omuzlarn
nasl t u t u yor? Etkileyici o l an budur. Kralie nbet i a s
kerlere k a para veriyor? Ka saat maskaral k y apmak
ve esas vazi yette durmak zorundadrlar? Nasl yaarlar?
Ney i - N eden beklerler? 55 m i lyondan seyis lere ka para
der. S e y i s lerin oc u k l ar hangi oku llara gider? Prog
ramc b u n l ar sorm u yor?
karlarmz aramay reten bir oku l , telev izyon

yaynlarn nasl izlememiz gerektiini gstermel idir.
retmenlerim i zin byle bir ders iin gerekli deneyleri
ve bilgileri yoksa, derslere deneyleri ve bilg i l eri o l an
k i iler arl maldr. Federal A lman Cumhuriyeti ' nde
byle bir dersi retecek bilgilere sahip i n sanlarn
says okt ur.
Okulda olduumuz srece , bu dersin konulmasn i s

temeliy i z . Okulu bitirince , be ynimizin bir k s m bozu l
mutur. B ir d ncenin kafam za n a s l geldi i n i ne
kadar ge anl arsak, b izleri i verenlerin amalarn ger
eklet irmek zorunda brakan d nceleri de kafam z
d a n o kadar g e atarz.
Ders p rogram larn y l e s ine de i t irme l i y i z k i ,

oku l l arda art k artlanm y u rttta ret i l me s i n .
( 3 ) Adolf Eichmann. 1 9. . 1 906 ' da dodu. Reich Merkez Emniye Brosu

grevl i s i . Yahudi Brosu efi. SS Hcum Taburlar Yksek K o mu an. 1 1 1 .
R e ic h ' da 5 mil yon yahudinin ldrlmesini dzenled ve dene ledi. 3 1 .5. 1 962 ' de
K udus " c idam edi l d i .
11
ir i n s ann u cmleyi doru bulmasn bekli yor

B sak: " B anka soymak, banka sahibi olmaya oranla
daha zarars z bir itir", ona bir banka sahibine sayg
duyacak v e bir banka soyguncusunun yakal anmasna
y ard mc o lacak bilgiler veremey iz. O u ya da bu id
diay doru bulacak ekilde programlanabi lir. Y l l ar
ca, hergn bir, iki ya da daha fazla saat Hamburglu bi r
gazete tccarna birka saray , basmevleri , hanlar ve
bo zaman hediye etmek iin alanlar ve bu dn
cesizce hediye etmeyi sulayanlar dven insanl ar
"imal e tmek" olanakl ysa, o zaman yanllar doru
s anan insanlar y apmak da ok kolaydr.
K i i u, ya da bu iddiay doru sanacak bi i m de

programlanabilir dersek, "doru " szyle ne demek
istediimizi akl amalyz. B i z bunu yle tanml yo
ruz :
B i r s r doru vardr. B i r iddiann doru y a d a
y anl o lmas , karmzla i l g i l i dir.
B y k banker Hermann Josef Abs bir keres inde
yle demi ti : "Deutsche B ank iin iyi olan, Almanya

iin de iyidir. " Deutsche B ank asndan sahiplerinin
her zaman daha ok kazan elde etmesi, daha ok ser
vet top l amas ve hkmeti daha fazla etkileyebilmesi
iyidir. i l . dnya savanda zel odalarda zehirl i g az
larla ldrlmeden nce , Auschwitz toplama kampla
rnda tutukl u lar ve sava esirleri Deutsche B ank ' n
hissedarlar iin al yorlard . S S merkezlerine yap
lan zehirli gaz satndan, IG-Farben, tekelin karde
irketlerinden biri para kazanyordu. Bu konzern, sa
vatan sonra iinden BASF, B ayer Leverkusen ve Ho
echst Boya Fabrikalar gibi konzernler kard . A u sc
witz ' de emek ucuzdu, y aamak iin ok az eye i hti
yalar v ard . Bedensel yeterl i liklerine dikkat etmek
gereksizdi , yeterince almadklarnda zehirliyorlar
d , ok sayda yedek insan v ard. A lman askerleri
S S ' ler ve A lman polis leri fabrikal ara gerekenden ok
tutuklu salyorlard, bu yzden fabrikalar -ksmen
Deutsche B ank ' n mal- insan konusunda cimri dav
ranm yorlard. B u Deutsche B ank iin iyiydi . Alman
ya iin de iyi miydi ? Byk bankerin gazla zehirlen
medii ve gzc lerin ona dayak l a ar i yaptrmadk
lar dn lrse , sz dorudur. Fabrikalar onun i in
bir eit adadr, Almanya da bu fabrikalarn evresi
dir. V i l l asnn bahesi A lmany a ' dr. O ' nun bugn de
bantta durmas gerekmez. Yukarda sarfettii sz yal
nzca banka ya da fabrika sahibi olan insanlar iin
dorudur.
oumuz iin Abs ' n sz yanltr. Bizim banka

mz yoktur, hesabmza al an da yoktur. Hibir po
l i s ya da Federal A l man askeri bizim iin insan yaka
layp hesabm za a l s n diy e dayak atmaz. B ankerin
i l e ri srd i d d i a bizim karlar mza uygun deil
d i r.
Tm s o ru n l a r a y d n lata n k , k a r m z d r . ka -
48 / Dzene Uygun Ka fa lar Nas l Oluturulur
rmz tanmazsak en kolay toplu msal i l i kileri bile

anlamayz, ou ders saati verimsi z geer. nsan, ola
n akl ar tanm adan , karl arn tany amaz. A bir insan
ayn al may l a ayr bykl kte iki tr besin edebi l i r
se, fakat yalnzca az olan na giden yolu bi l i y orsa,
karn tanm yor demektir.
htimaller bilgilerle re n i l i r . B i zim h angi bilgi
lerle yaplacamza karar verenler, hangi ihtimalleri
renece imize de karar verirler. By lece , neleri ken
di karmz sanaca mza da karar verm i olurlar .
retim program dzenlenirken dncem i z so
rulmazsa, yabanc ama l ara ara olmam z kanl maz
d r.
Kendi sinden nelerin gizlendiini bilmeyen bir

renc i , karlarn tanyamaz. O, retmenlerin hangi
yanl l arna kar mcadele vereceini bilmez. Ders
programl arnn hangi karl ar gizlediini bi lmez :
Ders programnn hangi yaam h asralt ettiini bil
mez. nsan hi bilmedii bir eyi isteyeme z .
karlarmzn gizlenmi olabileceini anl ayan,
onlar bulma yolunda neml i bir ad m atm t . kar
l ar neden dolay gizli k al maktadr? karlar kii lere
bal dr. "Kedinin kar faredir" demek, "bo laf"tr.
Dlizene Uygun Kafalar Nasl Oluturulur / 49
KARKATR 6
Zenginlik , haydutluk . sa m . kiilecilik ya da emek siimii.rsyle

.a,lanahilir. . .
12
B akkal dkkannda bir tabela:

G VENE KAR I G VEN
Hrszlk annda pol is armamz ,
ltfen anl ayla kar layn.
nan ve gven tehlikeli al kanlklardr. Tm ei
timciler inan ve gveni meziyetmi gibi gsterirler.
Eitimciler, i nanan ve gvenen iyi bir insandr derler.
Din dersi de inan ve gven altrmas iin konmu
tur.
Gven ve inan en byk meziyetlerden sayldk

l arna gre , bunlar bir ihti ya olmal drl ar. Nerde g
venin ok sz ed i l i rse , orda gvenden kar olanlar
d a ok demektir. G ven talebi ne kadar bykse , do
landrc l arn say s da o kadar byktr.
Bankadan bor almaya gittiim izde, banka memu

ru n u n gvenine snmann bir i e yaramad n gr
rz. B ankalar i n a n ve g vene pek nem verme z . B i r
i nsan ne k a d a r ze n g i n s e a n l a m a y a o k a d a r d i kk a t
e d e r. A n l a m a i m z a l a y a n b i r i faki r l i k y a d a b i l g i s i z l i k
yz n d e n i m z a l a m o l s a b i l e , p o l i s k u v ve t i y l e a n l a -
m ay a u ymaya zorl anab i l i r . Tm devlet kudret i - Pol i s ,

M ahk eme, Ordu- tccarn emrinded ir : O n u n gven
g stermesi gereks izdir. O gven al r ama vermez.
Toplumumuzun en kudretli kiilerinin davran l a
r , birinc i si : Gven vermen i n kazanmaktan daha kolay
olduunu, ikinci s i : Kuvvetsizin kuvvetliye gvendii
ni ve tersinin geerl i olmadn, kantlar. Kuvvetli
ge ici olarak kuvvetsiz d u ruma debilir, o zaman bi
ze gvendiini kantl amaya a l r. Bazen kuvvetl i
kuvvetsiz rol n oynar.
Kuvvetliler gvenden ok kudret ve bilgisizlie

dayanmal arna karn, hibir nutuklar yoktur ki ken
di lerine baml olanlard an gven istemesinler. Aile
lerin ocukl arna, retmenlerin rencilerine , ive
renlerin iilere , politikacalar n semenlere yaptk lar
ite budur. Kendileri gven gstermeseler bile, kendi
lerine gven gsterilmesine ihtiya lar vardr. B irin
cis i : Gven iddetten daha ucuzdur. kincisi : iddet
uygulamak iin de insan gerekir. Onlar bu zorbaln
i y i bi r i olduuna inanmal drlar. Emirlerinde byle
insanlar olmazsa, s i l ah lar, toplar ve tanklar hurda y
n n a dnr.
Hakszln srmesi i in ok az gven gerek l i d i r .

rnei n bir sr apartman olan bir adam ki rac
l a r da n l 00 y a da 200 ai leden, fazla para istediinde
b i r evde oturma ihti yac ndan y ararlanarak zenginle
meni n doru , bu zeng inlemeye kar koymann ise
k t old uuna inanan yarglar, icra memurlar ve p o
l i s l e r b u l m al d r. Konut sahi b i , byle yarglar v e po
l i s l e r b u l amazs a , k i rac l ar i s t e d i i para y de m e y e
c e k l e rd i r . Pol is v e m a hk e m enin art k k onu t t ccarlar
he s a b n a a l mad n . h e le d e d i k l e r i ki ra l a r l a o t u r
d u k l a r e v i e v s a h i b i n e b i rka ke re h e d i y e e t t i k l e r i n i
re n i r l e r s e o n a a r t k b i r k u ru h i l e v e rm e y e c e k l e rd i r .
51 / Vuzene Uygun Kafa lar N,sl Oluturulur
Ortak bir sandk rgtle y i p , bu sand a yalnzca evi

dzenli tutmak ve daha i y i donatmak iin gerekecek
kadar para al acak lardr.
Gven ve inan bir zenginleme si steminin i le

mesi iin nemli kou llardr. Gvenen bir insan, he
saplayan bir insandan daha kolay aldat labi l ir.
Bizi doland rmak amac nda olmayan, bizim gve

nimi ze ihtiya duymaz. Neden b i l g i , g venden daha
kt olsun? Baz l ar , insanlar birbi rlerine gvenmez
se birlikte y aamalar zeh i r olur, derle r. B izim g
venimizi en ok i s teyenler, bizle en az yaayanl ardr.
adamlar nn bi rbirlerine gvenle deil anlamalarla
bal olmalar , i l i k i lerini hi etkilemez. Anl amann
s a l ad gven le y rr i l i k i leri . A l dat l m ak tan
korkmal arna sebep yoktur, onlarn gvencesi vardr.
Gvene ihtiya duymazlar. A nlama gvences i ortak
karlar getirir.
Yoksullar n , karlar n gerekletirdikleri oranda,

kendi lerini bu s n rsz gvene terketmeleri gerekme
yecektir.
Gvenmemek , insanl gerektirir, daha dorusu

i nsanlk gveni gereksiz k l ar. nsanl kd i n an ve
gven aralarn k u l l anr. nsand l a kar mcade
lede , al kanlklar terkedip, soru sorma ve hesaplama
a l kanl n edinmek gerekir.
B a m l yurtta n askeri yoktu r ! Tccarlar, y u rtta

asker, pol i s ve a l k zoru y l a kend ileri iin al tra
bil ir. nsan kuvvetsizse ve rakibin kuvveti bu kadar
b y kse, kolayca inan ve gvensizl ie snabi l i r.
nsan kendi n i sav unamadndan, rak ibin , i i en son
noktaya k adar v a rd rmayac a n dnr. Her gn ra
k i b i n k ab a l k l a r n a b i l e bile k a t l a n m a k y ani kend i
,
k e n d ini b ; \ k t a l tna a l m a k d a ya nl m a z o l u r d u . Son

A l man sava ndan hemen sonra Almanya ' n n her y a

nnda, insanlar n birbi rleri n i , Hitler' in N azi leri n vah
etinden habers iz olduuna, emri ndek iler tarafndan
aldat ldna, i n andrmaya alt duyul uyordu . B u
insanlar Hitler tarafndan aldatldklarn kabu l len
mek yerine , ona gvenmeyi ye l i yorlard. Yahudile
ri n gaz odalar n d sanarak ( S S ' !erin onlara syle
mi olduu gibi ) son dakikalarna katlanmaya al
tkl ar bi li nir-onlar da cellatlar na gveni yorlard .
Okuldan edindiimiz bilgilerin, karlarmza u y

g u n dtn sanmann hayatmz zerindeki etk i s i
ykcdr. Derse gveneceimize, onu inceleme l i y i z .
Eitim planclar nn b i z i aldatp ald atmadklarn b i l
meliyiz. B i z i , aldatmadklar na inandrmaya alma
lar y l a yeti nmemeliyiz. Btn nesil lere bu yolda g
vence vermi lerd i . Ve btn nesil leri aldattl ar. Diye
lim ki biz ayrcalklyz, byle davranmalarnn nede
ni de olabilird i?
Birka ay nce biri, insanlarn gven konusunda

ne dndkleri zerinde bir anket dzenledi. S onu:
Yantlayan paralysa gvene ok az nem veriyor,
ama yoksulsa gveni nemsiyord u .
54 / Dzene Uygun Kafa lar Nasl Oluturulur
13
" u retiliyor da, teki neden retilmiyor?"
r
B sorusuna yant isteyen, "retilenleri kim saptyor?"
so usuna yant bulmaldr.
reneceimiz konular, onlar kimin setiine baldr.

spanyol Hristiyanlar . -tarafndan katledilen Aztekli,
spanyol okullarnn ders programn dzenlemeyi ok
isterdi, herhalde.
" rendiklerimizi kim saptyor?" sorusuna verilecek
yant , eitim sonularna bakarak karabiliriz. Eitim
cilere sormaya gerek yoktur. Eitimcilerimiz de bizim gibi,
ayn yntemle ve ayn bilgilerle "imal edilmilerdir"
" nsan bilgisi imdi, her on ylda bir iki kat artyor"
diyor baz bilginler. Ders program hazrlanrken sonsuz
seme olanaklar vardr. Bir ders program hazrlayan
vercei bilgileri zenle semelidir. Yapaca seim, ders
saatleriyle ve karlaryla ya da kendi karna bildikleriyle
kstlanr. karlarn ynlendirmedii bir eitim var mdr?
kar peinde olmak, belirli bir eyi istemektir. Belirli bir
ey istemeyen eitim olamaz. B izler bu belirli eyleri yap-
KARKATR 7
Zenginlik arttka onu koruyan mekanizma da karmak/ar.'

mak ya da yapmamak dorultusunda eitiliriz. Bu, bizim

baz bilgi leri almamz, dierlerini de almamamzla
salanr. Yapmamz ve yapmamz gereken eylere gz
atarsak eitim plancsnn kim olduunu ortaya karrz.
Yalnzca, yaptklarmzn ve yapmadklarmzn kime
yaradn aratrmamz yeter.
14
konomiden kaynaklanmayan hibir toplumsal g

E rnm yoktur. Bir halkn ekonomisi iiri ni, mzi
ini, ev lerini , ehirlerini, yataa kadar tm gndelik
hayatn etkiler. Ekonomik olgularn ve sonularnn,
tm yaammz "ze l " blmlerine dek bi imlend i r
mesine karn, okulda ekonomik ileyii retmezler.
karlarmzla bylesine i linti l i olan bir ders i n byk
blm gizli kal r. retmenlerin ekonom ik konula
rndaki bilgisizlii en az renci ler kadard r. Burada,
eitim planclarmzn kimler olduu konusunda bir
ipucu var.
Hamburg ' ta bir "Okul Yardmlama De rnei" bu
lunur. Bu dernek renc ilerden para szd rmak i ste
yen bankalara bir anlamda yardmc olmaktad r. Der
nein bi rok yesi eitim mdrl grevlisidir. B u
,
kii ler bankalara yatrmak iin retmenlere , renc i

lerden ders saatleri nde para toplattryorlar. Bankalar
bu paray bakalarna bor olarak veri r ve kar l n
da faiz alr. renc ilerin paralarndan elde ettikleri
kazancn bi r ksmn rencilere geri veri rle r. B aka
ehi rle rde de "Okul Yard ml ama De rne i " benzeri
kurulular vardr.
" Okul Yardmlama Dernei " ei tim md rl
grevli leri aracly l a dzenli aralklarla, retmen
lere "gncel ekonomik olayl ara i l ikin ders blteni "ni
datr. retmenler bu bltenle renc i lere ekono
minin iley ii zerine birazck bilgi vermelidir.
re tmenler ekonomi retmek i i n eitilmemilerdir.
Eitiin mdrl bunu dikkate alr ve ders bltenle
rine alma bltenleri de ekler. B u alma bltenle
rinde retmene, rencilere her ekonomik konuyu
nasl okutaca gsteri lir. Ei tim mdrl nn ef
kati o kadar ileri gider k i , retmenlere rneklerle ka
ra t ahtaya ne yazacan bile gsterir. Ekonomiden
anlamayan retmene, irketlerin en kudretli s i banka
l arn sylediklerini aktarmaktan baka bir i kalmaz.
B ankalar kazan piramidinin tepesidir: verenlere
bor para vermekle , onlarn kazanlarna ortak olur
l ar. Zamanla bu irketleri satn alrlar. B i rok byk
konzernde, en byk B at A l man bankal arnn his se
leri v ardr.
Tm karl ? rmzn ekonomik olgul ara bal olma

s -yetersiz iletiim yznden konunun canalc yanla
r ou zaman gizli kalsa b i le- ekonomik bilgilerin
salanmasn nemli bir olay haline getirir. B i r bilgi ,
ders ile karlarmz arasnda i l iki salayamyorsa,
yetersizdir. Eer eitimi p l anlayanl ar aryorsak, on
l ar bu " Ders Bltenleri "nde bulabili riz.
B u bltenin 1 970 yl 5 . saysnn birinci sayfasn

dan rasgele bir cmleyi ele al alm : "Ekonomi byyor
(geniliyor) , cret ve aylklary la birlikte karl ar da ar
tyor, tam istihdam sal anabi li yor ve bunl arn yan s
ra fi yatlar kalabili yorsa ekonomik durum idealdir . "
B u metn i n , bizlere neleri y ap t rm ak ve ne leri unut
turmak i s t e d i i n i i n c e l e ye l i m C m l e ,
. z e v k s e fa i l e
dolu koull ardan sze d i yor. B unu yle abuk yap yor
ki, ou ki msenin soru sormas n nlyor. B u koul
l ar , ancak soru sorarak somut duruml ara ind i rgeyebi
l i riz.
Herkesin yanl koullardan szeden cmle leri ta
nma deneyi olmayabil ir. Eer bir iddiay arat racak
bilgimiz, ya da aral armz yoksa ve idd i a m antkl a
zlecek g i b i deilse, deney d e b i r i e yaramaz.
Ne deneyimlerimiz, ne de bilgimiz y an l bir ko

ulu tanmamza yetmi yorsa , ihtiya duyduu muz bil
gileri edinmede verimli bir yntem daha kalr. Pratik
ol arak, bir anlatmdaki tm belirsizlikler soru sorarak
zlebi l ir. Belirsizlikler bylece bilgiye dnr.
K afamzda kanl arn olumasndan yalnzca b i l g i y le
korunabil iriz. Kan lar, i ncelemediimiz ve anl amad
mz iddialarndan oluur. Bir belirsizlik soru l arla
aydnl anmyorsa, en azndan kanlarn taycs ola
rak gereksizdir.
" Ders blteni"nin sz geen cmlesi bir sr an

lam ierir. B irine gz atalm. "Ekonomik durum . . .
tam isti hdam salandnda idealdir. " B u anlatm ka
bul edersek, otomatik ol arak tersini de kabu l ederiz :
"ideal" durum dnda, gerekte tam istihdam h i bir
zaman "salanamaz". y leyse ister i gc tketici le
rinin (yani iverenlerin) onlar fazlaca yal bulmala
rndan olsun, ister onlar y l d rmak ve cret talepleri
ni bastrmak iin i lerine son verdiinden olsun, i
bulamayan ii ve memurl arn olduu bir gerektir ve
bunu kabul etmek zorundayz. Cmle, ii ve memur
larn salam bir gel i r iin hibir gvence leri yoktur,
d i yor. Eer bu koulu benimsi yorsak , gelecekte ezi le
ceimi z i ya da parasal sk nt l ara katlanmak zorunda
kalaca m z d a beni m s i yoruz demektir. By lece , di
yoruz ki : Ezi lmemiz i y id i r. As l nda tam i s t i h d a m n
/ O l r u n l ur
e U yg un Ka fa la r N c q
6 0 / D z
en
K AR K ATlf R
X
o
o
Dzene Uygun Kafalclr Nasl Oluturulur / 6 1
J'\
--- ,..., r
' ""\.
,, '
r
...
(
11 r
\.
Nasl yaanacan daha iyi hilli/... lnind ni

n f, wammz saptyorlar'.'
r
hak dei l i deal bir durum olduunu syleyerek kend i

m i ze zarar veri riz. bulmak i i n d i leneceimizi ka
bul etmemiz demektir bu. B ylece, m i ras yol u y l a h i s
se senetlerine ya da bir fabrikaya s ahi p b i r adam n ,
bizim nas l yaayacamz zerine karar vermesini
doru bulmak zorunda kal aca z . Ksacas bu cmle,
bizim karmza ters dmektedir. Ayn eki lde y
le bir cmleyi renmeye de zorlanabi l irdik: "Ekono
mik durum ancak , her sekiz ayda bir aylk kazancm
z iverene hediye edersek, idealdir. "
S arfedi len dier bir sz de udur: "Ekonomik du

rum, geniledii zaman ideal dir". Bu aklamas y a
plmayan bir iddiadr. Bunu btn gazetelerde ve rad
yo yaynl arnda okuyor ve dinli yoruz. Bakalar bunu
tekrarlad iin, biz de doru buluyoruz. B u iddia
beyni m izde bir kan gelitirir. B u kan da her kan gi
b i , sorul arl a zlebi lir. B az i ddialar yanl oldukla
r iin, ounluk tarafndan doru san lr: Bunlarn
byk bir yay l ma alan bulmalarnn nedeni, bir azn
ln y ararna olmaldr. nsan l arn ou, dnceleri
nin kafal arnn iinden kt n sanrlar. Oysa dn
ce yolunun dardan ieri yneldiini bi lmezler.
B u anlatm da, farkna varmadan, bilincimize e

itli v arsaymlar tar. B u varsaymlard an biri bizleri ,
daha ok mal retmenin ve daha ok hizmet etmenin
yararll na inandrmak ister. Oysa bu yararl olduu
kadar zararl da olabi l i r : B u , yaratlan rn ve hizmet
lerin nitel iine bal d r. K sacas bu varsay m da bir
ey aklamyor.
kinci bir varsay m , "ne kadar ok reti l irse , o ka
dar ok tketebil ir" dnce s i dir. B u gerek olsayd ,
i i l e r ve memurlar r e t t i k l e r i n i n kullanm v e d a t
m n a k a r a r v e re b i l i y o r l a r , d e m e k o l u rd u . Oysa bu
y n t e m y a s a l a ra a y k r d r . Y a s a l a r , re t i c i l e ri n e m e k
Dzene Uygun Kafa lar Nasl Oluturulur / 6 3
r n l e r i n d e n b i r b l m n, sermayedar denilen, re
tim ye r le r i sah i p l e r i n e brakmalarn emreder.
Fabr i k a l a'da k i olaylar, "ok retim yksek tke

timdir" iddi asnn, -syleyene gre- bo bir sz ya da
y a l an olduunu kantlyor. Lafazanlar nemli olgular
grmezlikten geli yor, yalanc l ar da gizliyor.
Federal Al man Cumhuriyeti nde tm ii ve me

murlarn %3 4 ' kad ndr. Fakat cret ve aylk topla
mndaki pay lar % 3 4 dei l % 24 ' tr. Wiesbaden ' deki
Federal A l man i statistik B rosu, erkekler ve kadnlar
aras nda ortalama % 40 orannda bir cret fark oldu
unu bildiriyordu . yleyse iverenlerin bir erkee
dedii 1000 mark bi r kadna dedii 600 markn kar
ldr. Buna karn birok kadn, daha fazla denen
erkeklerden , daha ok al yor ve retiyor. B at A l
m a n gazete haberlerinden biri y l e diyor: "B at A l
man radyosunun yaynna gre Westfalen ' de doktor
l ar bir dizi muayeneden sonra u sonuca varmlard r :
1 O sene kadar bantta alan kadnlar, ruhsal ve zihin
sel ol arak o kadar krelmilerdir k i , onlarla ev lenme
ye demez . "
Kendi d e birka a y B at Berl in ' de Bosch fabrika

snda alm olan yazar Peter Schneider, deneyleri
ni yle anl at yor: "15 y ldr bantta alan bir kad n ,
bu y l yle b i r s i n i r krizi geird i k i , 3 ay alamad. . .
B aka biri her y l , birka haftal k b i r s i n i r tedav i s i n
d e n s o n ra i e ba lar balamaz y i n e l e nen s i n i r hastal
na tut u l u yo r. . . . i rk e t ya l ve al amaz durumdaki
kad n l ar no rmal cretin altnda b i r c re t l e kal i te
k o n t ro l b l m ne atar. . . Kadn, e rk e i n y a n nda o t u
r u p o n u n l a a y n i i y ap t o l u r . K ad n o l d u u n dan c e
za ola rak a y n i i i n l m a r k d a h a az c re t al r. K ad n
l arn g e r e k c re t l e r i e r k e k c re t l e rin d e n o r ta l a m a
l , 2 0 m a rk d a h a d k t r . A y o r t a l am a s n a gre 1O
64 / Dzene Uygun Kafalar Nasl ( >luturulur
y ldan fazla alan kad nlar bile, net 5 00-600 mark n

stnde cret alamazlar. l 0- 1 5 y l sonra ustaba du
ru muna " ykseldiklerinde ", 40 mark fazla al rlar. P a r
a ba cret al anl arn saniyenin l OO ' de biri zerine
a y a r l a n m bir sisteme gre daha az cretle al mak
zoru nda olmalarna karn, saat ba cret alanlar n ,
yaptklar ii daha o k cret karl nda v e istedikle
ri eki lde ayarlay abi ldiklerini dnrsek, k ad n l a r n
urad btn hakszlklar aydnlanr. B ir kontrol b
l mnde kadnlar iin paraba i sistemi kaldr l d
nda, teekkr olarak gnde 80 adet darfi l m k a m e ra
s (sekiz ya da on alt mm' l ik film iin) fazla re t i l i
yordu. Erkekler i se a y n iten 3 0 tane retiyorlar v e
gnde 6 k e z ara veriyorlard . "
Byle genileyen bir ekonomi , kadnl arn iddetli

sm rlmesinde hibir ey deitirmez. al an k a
dnl arn durumu daha abuk ve d ah a fazla retmele
riyle dei mez.
Diyel imk i , genel retimin ykselmesi herkese , ka

dnlara yaplan hakszl benimsetecek l de, b
yk bir fayda salasn. B y l e bir kazan , insan l ara
daha ok k u l lanm arac verilsin . kinci bir fayda da
rnlerin ucuzlamas olsun; bilindii gibi bir ey ne
kadar ok reti lirse , para bana yap l an masraf daha
azal r. Peter Schneider, yazsnda ounluu d a h a
fazla kullanm aracyla donatmn , bir takm mal larn
dierlerinden daha fazl a retilmesine b a l o l m ad
n gsteren. baz zelliklerden s z edili yor. "Bak l d
n d a a y n g i b i gzken bujilerden, 100 ayr e it ya
p l r. ounun vida d i l e r i , anahtar uzunluu , mahfa
za s . konta nemsiz d e n e c e k kadar d e i i k t i r , 1 00
t a n e s i n d e n y alnzca 3 0 ' u el e k tr i k ve m e k a n i k olarak
fark l d r. Usta bu ei t l i l i i b a n a y l e a k l y o r . " H e r
m te r i n i n de i i k b i r i s t e i vard r . O t o m o b i l i rk e t
l e ri tek bir t i p zeri nde a n l aamaz l a r . "
Diizene Uygun Kafa lar Nasl Oluturulur / 65
yleyse retimin yar s bile otomobi llerin v e oto

mobi l alc l arnn teknik ih t i ya l arn dei l , otomobil
kapitalistleri n i n sat ihti yalarn kar l yor. Otomo
bi l antenleri blmnde, sama s apan bir ret i m l e i l
gi l i baka b i r rnek grd m . Orada, birka tezgahta
otomobil antenleri ni bir d meyle basarak dar
karmaktan baka hibir i e y aramayan e lektrik motor
lar reti l i yor. Byle bir motorun fi yat 200 mark . i r
ket her gn bunlardan 1 50 t ane retiyor. i ler,
emeklerin i boa harcayan ze l l i kle ykc rnlere , b i r
s r rnekler verebi l i r.
Starfighter iin ksa dalgal ar be l l i bir dorultuya

ynelten i stasyon dzeni , Federal A lman ordusunun
kamyonl arnn buj i leri , Federal A lman korunmas nda
kul lanlan telsiz telgraf ara l arnn yapm da i te
byle rneklerdir. 8 ya da 16 mm ' lik kameralarn d
n paralamadan onaramama h i lesi de bunlardan
dr. "
B i rka y l nce New York ' t a basmev i ii leri 80

gnlk b i r grev yaptlar. B u srede New York ehrin
de aa y uk ar hibir gazete ve dolaysyla da i l an
kmad . B u grev in sonu l arndan biri de , dkkan sa
hi plerinin m i l y arlaca marklk sat kaybndan yakn
mas old u . nsanlar bu seksen gn boyunca satn ala
madklar eyal ara hibir gerek du ymamlard .
B u , insanlarn reklam yol u y l a ih t i ya duymad k l a

r eyleri almaya i t i lmelerinin tek kant deil d i r .
1 970 ' de B a t Almanya 'da i verenler reklama yakl ak
1 8 m i l yar mark yat rmlardr. A s l nda reklamn b
yk bir bl m zaman, i gc ve ge re i srafdr. Rek
lam bizde reti mden saylyor. Geni leyen bir ekono
mide, s avruk l u un bu biimi de "genileyecektir".
nsanlar , be l l i qyal ara i h t i y a d u y d u k l arna inan
d rm a kbu d e n l i g o l d u u n a g r e r e t i m n e d e n a r t -
,
trlsn? Reklam onlarn paasn brakr brakmaz ,

daha a z satn alyorlar. imd i bile bir sr yarars z
mal reti l i yor. Bunlarn tek yarar , onlar reten fab
rikatrn zenginlemesidir. Yararl mall ar ise yeterli
oranda retilmez.
Tccarlar, ancak Federal A lman Ordusunun mas

raf orannda bir reklam harcamasyla satabilecekle
rinden daha da fazla mal retmelerine karn, gene de
hibir ey ucuzlamaz. Her y l daha ok mal retiyor
l ar; Her yl daha yksek oranda bir sat yzdesi bil
diriyorlar. B una karn fiyatlar ykseliyor.
Ekonomi teorisyenleri bize durmadan ne kadar

ok retirsek, mallar o kadar ucuzlayacaktr, diyorlar.
Bu dorudur, fakat mallarn y alnzca retimi ucuzlu
yor, sat deil. Fabrikalarda iiler gayretle ve sa
lklar pahasna, ykselen fiyatlar karsnda retime
devam ediyorlar. Ne kadar ok retirlerse, rnler o
kadar pahalya satl yor. Ekonomik "genileme"nin
bu en neml i iki kazancndan biri , yani dk retim
fiyatlar iverenlerin cebine akyor.
Bize, retim arttka fiyatlarn dtn syle

yen kuramclar, sulamamz zerine u aklamada
bulunurlar: Evet, fiyatlar, insanlar bu kadar ok satn
almasalard elbette decekti . u an iin, fi y atlarn
retim ykseldike dt kant doru deil , ama u
kant dorudur: Fiyatl ar, insanlarn retimini artan
mallarn yalnzca bir blm satn almalar kouluyla
ve retim ykseldike der; mal larn bir blm sa
tlmazsa, fi yatlar der. Demek ki imdi ekonomi -bu
ne dernee geliyorsa- insanlarn daha ok satn alabi l
meleri iin genileme lidir; ite , teori yine karmzda
d r.
Teori unu da syl yor; "Talep artlar fi yatlar
ykse l t i r " . Oysa fi yatlar talepler de i l , tccarlar tara-
fndan ykseltilir. S atc alc bulduu srece fi yatla

r ykseltir. Bu, tccarlarn halka antaj yapmasdr.
ou eya ve hizmetten, pahallasalar da v zgeme
yiz.
Fiyat artlarnn aklanmasna ilikin ok sk

kullanlan bir baka kant da udur: cret ve aylk art
trm talepleri, retim masraflarn ykseltiyor. B u
kant i nandrc gelebi lir, nk tek bana bak ldn
da, dorudur. Fakat eya retiminde cret ve aylklar
dan baka masraflar da olur. Dier masraflar y ak l ak
3 misli daha fazladr. 1 965 ylnda 1 00 marklk bir en
dstri maliyetinde, cret ve aylklarn pay 26 ,44
mark tutuyordu. 1 970 ylnda cret pay 24,30 marka
dt. B u be ylda cret ve ay lklarn artmasna kar
n, cret pay 1 970 ' de daha azd. Doal olarak i i ve
memurlarn rettii mallarn deeriyle karlatrma
yapyoruz. B aka deyile : Gel irleri artmtr, fakat i
veren iin yaptklar i daha hzl artmtr. Karlar c
ret ve aylklardan daha hzl artar. Ekonomimiz "ge
niliyor", i iler daha ok mal retiyor, bu mallardak i
cret paylar dyor, buna karn fi yatlar yksel iyor.
Kendi karlarmz bulmamz iin u cmlenin ne de
mek i stediini tam olarak anlamamz ok nemlidir:
Ucuza altr, pahalya sat.
Az cret gideriyle yksek fiyat, bu somut bir olgu

dur: iler her rettikleri mal karlnda daha az c
ret alyorlar, fakat bu mal satn alrken daha ok pa
ra d yorlar. ilerin zaman zaman daha ok para
dyorlar. i leri n zaman zaman daha yksek cret
almalaryla ya da zamanl a ok ey satn alab i l mele
riyle de bu olgu deimez. Deimez olan udur:
Emek r nlerinin deeri i i gelirlerinin deerinden
daha hzl artyor. He r s aatte iverene brak t k l ar
m a l l arn deeri , cretl eri kar l nda satn alabile
cekleri mall arn deeri nden daha hzl artar.
68 / Dzene Uygun Kafal.u Nasl Oluturulur
iler her zaman . tkettiklerinden daha ounu

retirler.
B tn zeng inlikler yal nzca younlam emektir.

Altn kendiliinden kmaz. Gzel am orman bile ,
aa gvdelerini kullanl biime -kalas, ta, mobi l
ya- sokacak ii ler yoksa, kymetsizdir. ok paras
olan biri , para kendisine emein yaratt rnler ze
ri nde bir hak tand iin zengindir. Emein rnleri
zerinde hak sahi bi olmasayd , zengin olmazd .
Eer iiler ve memurlar, gece gndz tkettikle

rinden fazla emek veriyorl arsa, kendileri iin tket
medikleri bu emein karln bulup ortaya kar
mak mmkn olmal dr. Dev aml olarak aldklar ndan
d aha ounu verdikleri gerekse, bu fazlalk herhangi
bir yerde bul unmal , banka hesab , zel uak ya da
fabrika biiminde kantlanabilir olmaldr.
B at Alman halknn servet dal m , ii lerin

emek rnlerinin nereye g ittiini gsteri r. Daha
1960 'da ailelerin kk bir oran yani tm aile bte
lerini n % O, 1 ' i tm B at Alman zel serv e t i n i n
% 1 4 ' ne sahipti. Servetin % 35 ' i halkn yalnzca %
1 . 7 ' sinin e lindeyd i . Tm zel serveti deil de iletme
sermayesini, yani fabrika ve irket biimi ndeki serve
ti ele alrsak halkn % 1 . 7 ' sinin pay % 70 'e s rar.
B u , tm B at Alman retiminin % 70 ' i halkn % l , 7 ' s i
t arafndan denetleniyor demektir. Gerekte oran daha
da azdr, nk byk hisse senetleri sahipleri y a da
byk fabrikatrler altk l ar firmalar ve kk i r
ketleri de denetler. Kendi lerini savunmak olanan
dan yoksun kk hissedarl ar, byk hissedarlarn i s
teklerine boyun emek zorundadrlar. "S ddeutsche
Zei tung" gazetesi 20-2 1 ubat 1 97 1 ' de yle diyord u :
" S on altm y ld r yak l ak 1 60.000 kii hi sselerin ve
k ymetl i evraklarn % 90 ' n a sahiptir. " 1 60 . 000 k i i
Dzene Uygun Kafa lar Na sl Oluturulur / 6 9
B at Almanlar % 0 , 3 ' bile de i ld i r.

retime egemen olan, yaam n tm alanlarna ege
mendir. Bu y zden d i er servet bi i m i n i n de n a s l da
t l acan o s aptar. 195 0 ylnda tm ulusal servetin
yaklak % 49 ' u ( Belediye, ky , federal devlet servet
leri de iinde ) iilerin, memurlarn , ranti ye ve emek
l i lerin mlki yetindeyd i . Onbe y l sonra bu oran % 20
bile deildi . B undan telev izyon, ama r makinesi vb.
gibi kullanm aralarnn tutarn karrsak, al arak
geinmek zorunda olanlara % 9 ' u kalmaz.
Kudretli bir az n l k yalnzca iilerle memurl ar ,

rantiye ve emekl i leri smrmekle yetinmez. K k
es nafn durumu onl ardan daha parlak deildir. 1 969
y l nda esnafn % 5 5 , 5 ' i ayda 1 200 marktan daha az
b i r gel ir sa l am t . ( i ftiler dnda)
B asn, oku l , k i l i s e , tele v izyon ve radyonun s rek

li rettii kan l ardan en yedi canl s , bir yere ba m l
ol arak alanlarn smrlmedii kansdr. i ve
memur sanki kend i leri i i n iyzn daha iyi biliyor
larm gibi , mitsizl i k ten kaynakl anan bir azimle sa
rlr bu kanya. B u kan ylesine d nszdr ki, pay
lamayanlara zarar getirir. Ak ll bir ayd n l atc , din
leyicilerin dikkatini ve sempati s i n i kaybetmemek ii n
( y a d a kendi salklarn ) genel konumal arda " sm
r" dey i m i nden kan r. Yalnzca sayl ar be l irtmek
ve karar dinleyicilere br a k m akl a yet i n i yor; say l arn
Federal Alman Cumhuriyeti n i n B ankalarndan e d i n i l
m e s i d e nem l i d i r.
Artk sm r yoktur kan s , bir dnce yanln

dan kaynaklan yor. Kananlar, re fah olan yerde s m
r n n o l a ma ya c a n a i n a n y o r l a r O n l a ra gre s m
.
r l m e d i k l e r i n i n b a k a b i r k a n t da d u ru m l a r n n g a
y e t i y i o l d u u k a n s d r. D u ru m u b y l e k a b u l e t s e l e r
d e . i y i o l u p o l m a d k l a r y i n e t a rt l a b i l i r .
B i r insann smrlp smrlmediinin, bu ko

nuda duyduklar ve dndkleri yle hi i lgisi yoktur.
B iri sinin smrlp smrlmedii, yalnzca baka
larn zenginletirmek zorunda olup olmadyla l
lebilir. B akalarn zenginletirdiinin farknda olma
sa, ya da buna inanmak istemese de, o smrlmekte
dir. Durumun bilincinde olan kle, y ar kleden daha
stndr. Ama hayatndan honut kleler de vardr.
B u kitap yazld sralarda, bir B at A lman iisi

nin saat ba rettiinin ortalama deeri 20 , 3 2 markt.
veren ona ortal ama 20 marktan - yine ortalama ola
rak- 5 , 3 7 mark cret dyordu. i bu parann bir b
lmyle de vergilerini veriyordu. B az iiler ise al
dklar cretin on katn retmektedir.
i her saat, aldnn onbe mark daha faz l asn
retir. Memurlarnn durumu da farkl deildir. B u ar
tk deerin nereye gi ttiini grdk. Genel retim gi
derlerinin oranlamasnda, cret ve aylklarn paynn
nasl azaldn grdk.
" cret ve aylklar n pay azalyor" diyen, yani i
gcnn retim iindeki rolnn azaldn savunan
kii efendilerin dil inden konuuyordu . Bu kamufl aj
dili "iiler ve memurlar, daha fazl a saat karlksz
alsn, byk patronlara hediye ettikleri pay da her
yl artsn'', demek istiyor.
B u , resmi say lardan aka ortaya kyor. cret

ve aylklarn net tutan l 965 ylnda 1 68 ,5 mil y ar
markt ; meslek sahiplerinin ayn ylda salad de
erlerin topl am -gayr safi mil l i hasla di yorl ar-
460,4 mil y ar markt . 1 969 y lna dek cret ve aylk tu
tarlarnn net toplam 206 . 7 milyar marka yksel i yor
d u , gayri s afi m i l l i has l a topl am ise 60 l mil yara .
B aka trl sylemek g e re k i r se : 1965 ' t e i i ve me
m u r l a rn ne t ge l i ri, ga y r i safi milli has lan n %
KARKATR 9
Gazett'ler ve radyo T. V kurumlar intihar yollarn KSteriyor. . .

72 / Dzene Uygun K,t;1 ar Nasl Olutrulur
3 6 , 6 ' s n , drt y l s o n r a i se ( i i l er ve memurlar o

a l d halde ) y aln zc a % 34 ' n olu turu yord u .
Bu fark yuvarlak he s ap 1 3 mil yar mark eder. A y n

aratrmada drt y l d a n daha da geri gidi lip, 1 95 0 y
l n n saylar k a r l a t r l rsa, iiler ve memurlarn
y arattklar dee rlerdek i payl arnn gi ttike azald ,
a ka belli olur. Eer her i i ve memur l 950 y l nda
ald payn ayns n a l s a yd , 1 95 6 yl ile kar l atr
dnda cret ve a y l k l arn toplam 5 milyar mark da
ha fazla olmal yd . Ee r e i timci lerin ve kitle haber
leme ara larn n , demokrat ik bir lkede yaadmz
iddias doruysa, i i l er, memurlar, kk ve orta de
receli iverenler u k a rar kendi leri verm i lerd i r !
Konzerne v e b y k i rketlere 50 milyar mark ba la
mak , by lece y zme h a v u z l ar , spor tes isleri , klinik
ler ve oku llardan vazge mek .
Zengi nler emek r n l e r i n i n blmnde eitli

yntemler kul lan rl ar. B i r yntem , ar fiy at i s teme
leridir; bir bakas faz l a me s a i d i r (bir mak i nede 8 ya
da 1 2 s aat alab i l ir, m a k i nann masraf her i k i du
rumda da ayn dr, ( a m a l 2 s a at altrld m , daha
ok re t i r ) ; bir b a k a y n tem de yarars z ey alarn
retimid ir. Yarars z re t im , zel g iri i m i n re t i m
ara lar zerindek i e n s a p k etk i n l i k lerinden b i ridir.
M i l yon larc a i saat i n i s a m a s a p a n i lerle l drmek tir.
B i r mal ne kadar y a r a r s z s a o k a d a r abuk elde n k a
r l m a l d r. Bir mal n e ld e n k a r l m a s sat n al nma s
,
demektir. B i r m a l s a t n alm a k , i gc vermek de

mektir. Kamaz n a ylon o r a p lar tipik bir rne k t i r .
Kad n l a r m z h e r g nd e y e n i o rap almak zoru n d a
d r. B u a nlams z m a s r a f i i n k a d n l a r y a d a k o c a l ar
a l m a k z o r u n d a d r l a r . F a k a t ou i in a l m a k a
l m a sa a t i n i n bir b l m n i v e re n e k a r l k s z v e r
m e k d e m e k t i r . T o p l u m s a l :-. a d u y u n u n e r i i l m e z s i m
ge s i h i s n m e y e n n l a m p u l be y n i n i z d t' y a n m t r .
Di.zene Uygun Kaia lar N,m / 0/utuwlur / 73
K u l l a n m ara lar nn da durumu ay n d r .

B y k end s t ri konzern l e ri n i n la boratuarl arda
ded i imiz vergilerle kurulan ok ullarda re n i m gr
m bilginler, fabri kal arda mhend i s lerin kullanm
ara l arnn dayankl l n azaltmasna yara y an yn
te mler ge l itirirler. U ygun ekilde ge litiri l m i maden
anlamlaryla bir aks n, bir v idann, bir yayn y a da
bir motorun mr ksalr.
Uzay aratrma kom i syonu ynetic i le rinden biri ,

bir sre nce , 1 00 y l boyunca onarm i stemeyen oto
mobi l ler retmenin, sorun olmadn sylem i t i .
D a y an k l l k art k daha fazl a aza l t l am a y nc a ,
nemsiz deiik l i klerle k u l l anm ara l ar n n bii
mi "e k s i l t i l i r", Bunun rnek lerini otomobi l sana y i i nde
her yl gr yoruz. gc savurganlnn en kk
yedek paral ara kadar nasl yayldn grdk. Y
n l ara zorla kabul ettiri len baka bir savurganlk da
re klamdr. iler her yl 3 00 milyon mark l k s igara
ve al kol reklam iin al yorlar.
u gnlerde (M art l 97 1 ) Bat Alman gazetelerin

de yle bir i l an k yor: "Rakipsiz Pers i l - B e yaz ' n n
a l t n tac n kazan n. Deerl i tal arla s s l s o m altn
dan yaplma altn tac Pe rs i l - K ampanyas n n en parlak
dl dr. Deeri tam 30. 000-mark . . . Rak i p s i z Pers i l
B e y aznda grece k s i n i z : Yalnz Pe rs i l % 1 00 Pers i l
d i r. "
B u i lan, oku l lar m zda ne dolaplar dnd rd

a k a gsteri r. nsanl a y a k a n bir eiti mden ge
s e y dik byle bir i l a n k amazd . A ka bir koyun s
r s ne ynelti len b u me t n i n y ay n l anmas . herhalde
b i r m i l y on m a r k t a n faz l a t u t m u t u r - b u n a a m a r t o
z u k a m p a n y as n d a d a t l a n 1 3 5 . 000 m a r k d a g i re r
teri k r a l t n t ac . a n a r t o . u fa b r i k a s n d a n a -
mar tozu satn alrken demi lerdir. Fabrikatrler bu

emek r nlerini , i iler a sndan son derece zararl
bir biimde kullanrlar. Eitim tm toplumsal alanl ar
da ynla ihtiya varken, eme imizin bylesine sav
rulmasn itirazsz kabullenmemize hizmet eder. Bu
i lana gsteri lecek doru tepk i , halkn bu irketin a
mar tozlarn boykot etmesi o l urdu. "Yalnz Persil
1 00 % Persildir" cmlesi ' Yalnz bok % 1 00 boktur"
'
cmlesiyle e anlamdr.
Yeterince eitim kurulular , hastaneler, kreler,

ihtiyar yurtl ar , tiyatrolar, ev ler bulunmamasnn (Fe
deral Alman Cumhuri yeti ' nde yaklak bir milyon
yersiz yurtsuz ve gecekondularda oturan insan var
dr) , yaadmz evrenin temiz olm amas nn nedeni ,
i gcmzn ( mrmzn ) v e hammadde kaynakla
rmzn (kmr, petrol, gaz- topraktan kan here y )
planlanm israfdr.
B u gn iiler ve memurlar birka yl ncesinden
daha fazl a alyorlar: l 969 ' d a sanayide ortalama
haftalk alma sresi, l 967 ' den daha fazlayd- y ani
yksek bir alma saati . i lerin btn yarattkl arna
karn, Federal Alman Cumhuriytinde her yl yzler
ce insan (fabrikatrler de i l ) suni bbrek yokluun
dan lyor- boa harcanan emek rnlerine yalnzca
kk bir rnek. - Fakat yeteri kadar krk ve mcev
her, zel uak l ar ve y atlar, zel atolar ve v i l l al ar,
m i l yonlaca ton gereksiz pakatleme gereleri , hurda
dem i r ynlar ve reklam v ar. Emek , zenginleri n elin
de para ve kudrete dnrken , alanlarn el inde
p olur. na edilmeyen her genel yzme havuzu,
m i l y onerlerin v i l l asna, yeni marg ari n ambal aj l ar
reten bir makinaya ya da d l l bir amar tozu i la
nna dn r.
i l e r i m d i y e d e k , y e t e r l i s a y d a s u n i b b r e k i i n
Dzene Uygun Kafalar Nasl Olururulur / 75
i h ti ya duyduklar , emeklerinin bu blmn kendi

de netimleri altna alamadl ar. Eer ekonomi bu koul
la rda "genilerse" i nsanlkd lk ve smr de geni
ler. "Ekonomik durum, ekonomi genileyince ideal
dir" cmlesi yanltr. Bu sz, baml yurtta retme
aracdr. Bu cmle de karmza uygun deildir.
Efendi lerin dilindendir.
Fakat imdiye dek szn ettiimiz iddial arn en

artcs udur: "Ekonomik durum . . . karlar artt
zaman idealdir. " Ama karlarm z d i l e gelecek olur
sa bu cmle yle der: " Yaammzn, g iderek artan
bir blmn, bizi hi ilgilendirmeyen b i rka kii i i n
karlksz al arak geird i imiz zaman mutl u of a bi
l i riz . " Halkla alay eden bu szde bilgiler, di erleri y l e
birlikte bilimsel b i r saptamaym gibi beynimize so
kulacaktr. ounluumuz kendini, ocukl arn ve
elerini cret y a da ayl kl a geindirmektedir. i ve
memurlar kar etmezler.
Neden kar peinde komak zorundaymz? Neden
bakalar iin bouna almak isteinde olalm? B i z
den byle bir istek beklemek bel l i k i gariptir, fakat
eitimci lerimiz bundan baka birey y apmaz. Bu, in
sanlar y abanc isteklere alet etmeni n ne denl i kolay
olduunu gsterir.
Eitimcilerin kar olarak n itelediklerini , biz daha

az alma sresi, daha faydal kul l anm ara l ar , d ah a
g z e l ve b y k evler, daha sa l k l bir evre v e daha
g zel elenceler biiminde deerlendirebiliri z . B a
tan beri szn ettiimiz cmlede, belli bir biimde
eeke davranmamza hizmet eder. karmza u y gun
de i l d i r o . Bu sz ders programndan atmal y z .
76 / Dzene Uygun Kafalar Nc1sl Oluturlr
15
er eek bir dolab dndrerek tarlay suluyorsa,

E bylece kendi yapt i ve sahibinin yapt ile
daha byk deerler y aratlyorsa, eei n yeni oluan
bu deerler zeri nde h ak sahibi olduu hi kimsenin
aklna gel meyecektir. Y alnzca dnyadan habersi z t
marhane li kler ve kpeklere v izon mantolar satn alan
deli kar lar bu eee s aman yeri ne s nger yataklar se
rerl erdi . En hogrsz ahlak bile, eein y aratt
deeri , sahibinin almas n doru bulur. sa bile eei
ta yaca na zerine binmitir. Eein ahrnda daha
byk bir pencere olmas gerektiine, ona birka leziz
l okma veri lmesine ve iyi davranlmasna katl an lar
ok olacaktr. Fakat yaratt dee rlerin kar l nn
eee para olarak de nmesini hi kimse d nemez .
Bay Finck (4) diyelim ki 5 m i lyo n markla bir fab

rika kurmak isti yor. iler binalar , maki nal ar ve he r
trl donatm yapar; mhendisler p l a n ve pr oj e lerini
( 4 ) Federal Al man Bankcr. H a be r derg i s i ''Der S p k g d <' "' " h d hderal

A l nan Cumhuri yc i n i n en zeng i n adamdr.
Dzene Uygun Kafc lar Nasl Oluturulur / 77
ta s arlar: res samlar izer; nak l i yec i ler paral ar yapm

yerine ta rlar. Bay Finck bu i ler kar lnd a o n l ara
b el l i bir para de r. Onunla ekmek, yatak araf al r
l ar ve k i ra derler. Ekmek, yatak araf ve ev baka
i iler tarafndan yap lr. Bu eyalar satn al nabi l i r.
Bay Finck ne ekmei , ne de fabri kay yapm tr. O za
man neden karl nda ekmek ve fabrika alnabilen
karne ler ( para) databi l i yor. Eer tm zen g i n l i k
emekle sal an yorsa ve b a y Finck ' in be m i l yon mar
k varsa, bu deerleri o mu retti demektir? Eer bu
be m i l yon mark o y apmadys a , baka biri y apm t r .
Fakat bunl ar bakalar yapm sa , bu deerler n as l
B a y Finck ' in elinde top l anyor d a asl yapanlarn
eli nde olmuyor? Bu deerleri mahpuslar retm i o l s a
bile, hangi nedenle bunl ar dorudan doruya B ay
Finck al yor? Fakat bunlar sabkal olmayan y u rtta
larsa, nasl oluyor da rettikleri 5 mil yon anszn Bay
Finck ' i n eline ge i yor? B u artc olaylarn nedenle
ri ned ir? Biz, bylesi olay lar n i nsan ve evci l hayvan
i l i ki s i nde doal olduunu grdk . Eer ayn durum
insan toplulu unda da olu yorsa, B ay Finck baz in
sanl ar hayvan, yani eek yerine koyabi l i yor demek
tir. O, bunu y asalar, kurumlar, po l i s ve ordu yani dev
let yard m olmakszn beceremezd i . Yarg parti ler
stdr, demek, bu yzden doru deildir.
Y u rttalar, B ay Finck ' i n yasalarna uy u lmazsa

kendilerine ate edi lece ini kestirmel i d i rler. S n g le r
N oe l baban n sakal nn arkas na gi zlense bile, b i z i m
toplumumuz d a , Yunan klec i toplumu kadar iddete
day anr. Yzyl larca insanl ar dnyann gnein etra
f nda dndn farketme d i ler. Bu gerek, opt i k
y an lma , ke yfi dnme ve k i l i se bilgileri ile arp
t l yord u . Keyfi dncelere ge l i nce, i stek ler de b i l
g i l e r l e deiti rilebilir. Otomobi l ya da amar m a k i
nas g i b i parlak teneke eyalar, toplumumuzun e e k
s r l e r i t o p l u m u oldu u n u , i i l e r i n g z l e r i n d e n g i z -
sl Oluturulur
gu n Kafa lar Na
78 / D zen e Uy
KARKATR 10
l i yor.
re te n le r ,
retecekleri n i , ne kadar re te c e k le r i n i
v e r n le ri n n e
yaplacan saptayamazlar. Deme k k i
reticiler i verenleri n ya n n d a e e i n sahibi k a r s n
,
d a bu l u nduu durumd alar.

Dzene Uygu n Kafalar Nasl Oluturulur / 8 1
16
edik k i , arabay kull anrken, motorun nasl al

D tndan habers iz hedefe eriebiliriz; ne yapt
mz d aha ay r nt l rensek bile , yani motorda neleri
harekete ge irdiimizi bilsek bile davranlar mzda
bir deiiklik olmaz. ( yani otomobil satn alma ve
srme konusund a ) . Bu okuldan (ya da gazete ve tele
v i zyondan) yara r l a n d mz zaman gidi ynn bil
mediimiz ve tayin edebildiimiz bir araca oturm u
gibiyiz.
Nerede du racamza bakalar karar verir.
Gidi ynn uygun grp grmediimiz bize so
rulmaz. Nereye gitti i m i zi renseydik be lki gidi
ynn uygun bulurdu k . Y ce gnlllk gsterip,
onaymzn nceden al nmamas stnde fazl a durma
y abilirdik. O zaman eitim planlar ile bir test y apabi
l i r ; karlarmz tanyp gereklet i rmem izde, ders ve
te levizyon prog r a m lar nn gazetelerin baar l olup
,
o l m ad n an l a y a b i l i rd i k .
Byle b i r alicenap l n yap l p y ap l m a d n y a
d a hy le b i r a l m a n n ya s aklan p yasak l anm ad n ,
82 / Dzene Uygun Kafa lar Nasl Oluturulur
eitimci lerin imdiye kadar yapt almalarn so

nu l arna bakarak grebiliriz. i mdiye kadarki incele
melerimiz sonucunda unu grdk :
nsan imal eden biri ;
Emirlerine uyan, yaknmadan ona fabrikalar ina
eden insanlar yapacaklard r;
Kendi ocuklarn brakacak ocuk yuvas bulama
d kl ar halde , ona havuzlu v i l lalar ina eden insanlar
y apacaktr;
Kendi r yalarn reddeden ve honutsuzluklarn
y anl sayan; kendi ayaklar kn sland halde, onu
bir ev kadar pahal krklerle g i yd iren insanlar yapa
caktr;
Kendileri haftada iki kez yumurtal spanak yemek
zorunda olsa da, onun daman leziz yemeklerle ok
ayan insanlar yapacaktr;
Kendilerinin yalnzca eski bir Volkswagen ' i olsa

da, ona nazik gvdesini hareketten korumas iin en
salam, en konforlu ve en hzl arabalar hedi ye eden
insanlar yapacaktr.
nsan yapan biri , kendi ocuklarna: "almamal
s n " di yen, oy s a yaam b o yu kendi lerini soydurtan ya
d a "komunu kendin g i b i sev" dedikleri halde, hibir
kazanlar olmadan ocuklarn ate saan toplarn ve
s i l ahlarn nne iten, ana-babalar yapacaktr.
imdiye dek aldmz eitim sonularna bakar

sak, bunl ar onaylamay z . unu da saptarz: ou i n
san bu sonu lar yznden ezildii halde onlar kabul
eder. Milyonerlere bir Mercede s hediye etmek gibi
davranlar uygun bulmak , eiti msel yan lma rn
dr; onl ar , eitim planc larnn i lettikleri b i lgiler y a
nltt.
l kok u l a be n z e r k u ru l u l ar n i l k e i d i g e e n y z
y l n n g i l i z fa b r i k a l a r n d a o r t a y a k t : i i l e r n g i l i z
Dzene Uygun Kafa lar Na5l Oluturulur / 83
iverenlerine ok aptal ge lmeye balamt . B i razc k

eitim grm iiler, s radan ii lere oranla daha ok
para getiriyordu .
retim yntemleri gelitike ii ocuklarn eit
mek de giderek gerekli o l uyord u . Bu iverene pahal
gelmeye balaynca, fabrikatrlerin iini devlet st
lendi. Bugn bile patron derneklerinin ("iveren sen
dikalar") dnce ve tlerini almayan hibir resmi
eitim planlamas yoktur. veren sendikalar , l i se
mezunlarnn saysn arttrmamal ar iin bakanlklar
uyaryorlar, nk bantta al mas gerekli olan ilko
kul rencilerinin say s azalabilir. Dev let temsilcile
ri byk iverenlerin isteklerine uyuyorlar. verenler
onlara nasl yurttalara ihti yalar olduunu syler.
Devlet onlar retir ve m asraflar stlenir. Oysa biz,
derken devletiz.
Devlet tem silci leri de u dncelerden y o l a

kyorlar: Neden fabrika ve brolarda dansedecek,
resimler izecek insan l ar "yapalm"? Eer insanlar
eitiyorsak, bu gayretimizin sonucunda, insanlar b
tn gn al mal ve ok al maya istekli olmaldr.
Eitimimizin amac , insanl arn iverenlerin dedikleri
ni yapmalarn salamaktr. Dev let temsilcileri de
fabrikatrlerin syledik lerini tekrarlamaktadr.
1 97 1Martnda bir Bat Al man gazetesi "ii o

cuklar n n yaklak % 35 ' i i lkokulu baar szlkla bi
tiriyor ve renmedikleri mesleklere girmek zorunda
kal yorlar" diyordu. Bir zenginin aptal ocuun pro
fe sr ( pekala yap l a b i l i r ) , ve bir iin i n ak l l
oc u unun bant kles i ( ol aan durum) "yaplab i l d i i "
n e kadar gerekse , y l lar boy u , belirli makinal arda ap
talca hareketler y a p m a k t a n b a k a i e yaram ayan b i r
i n s a n o r d u s u n u n y a p l a b i l e c e i de o k a d a r ge r e k t i r .
B i z i " y a p a n " b i l g i l e r i . e n n e m l i u ra l a r m a l
84 / Dzene Uygun Kafalar N.sl Oluturulur
retmek ve satmak olan kiiler seer. B i zden ve

ai lemizden kimse , mal rettirmez ve satmaz. S atmak
iin eya reten insanlar, her yerde aznl ktadr. Roket
s atan bir insann, okullarda roketin korkun bir silah
o larak tant lmasndan hi kar olabi lir mi?
Bu lken in en kudretli adamlar, mal rettirip,

satarak halkn ounluuyla kendi aral arndaki uuru
mu amay ba uralar olarak gryorlarsa, kendi
geimlerini salamay ba u ra edi nmeye zorunlu
klnan insanl ar iin bir ders program hazrlayamaz
lar.
17
kullar hayatn gidiini ayarlar, dedik. Peki.haya

O tn gidii nedir? Bu, hayatmz hangi biimde ge
ireceimizdir. Hayatmz nasl geireceimize karar
vermeye kimin yetkisi ol abilir? Hangi yaama tr
onaylanr, hangisi onaylamaz? Bunu onaylayan kim
dir?
Nasl yaayacamza karar vermeye yetkimiz ol
madndan yol a karsa, unu sormalyz: Neden ya
ammz bakalar sa p tar? Nedenlerinden biri , baka
larnn nasl yaanacan daha iyi bilmes i olabilir .
Biz, ailemiz, arkadala r m z okullarn ders prog

raml arm ve kitle haberleme aralarnn programlar
m dzenlemi yorsak , yaama biimimizi bakala n sap

tyor demektir. Nasl yaanacan daha i y i bild ikle
rinden mi onlar sa p tyorla r ; yoksa bizim iin iyi ola
nn ne olduunu daha iyi bildiklerinden mi?
Ee r bu byleyse, daha t a k s i d i bitmeden bozulan
otomobi ller retirsek d a h a i y i y a arz d e m ek t i r .
E v l e r i ne otu rmam z k a r l n d a , e v s ah i p l e r i ne
86 / Dzene Uygun Kafalar Nasl Olururulur
evler hediye edersek daha i y i yaarz demektir.

Btn yaammz boyunca, yalanana ve hastala
nana dek, sabahlar yedide kalkp i naatlarda, bantta
ve broda al rsak daha i y i yaarz demektir.
inde oturulmayacak ehi rler ne kadar ok olursa
o kadar iyi yaarz demektir. B tn bu ac veren eyle
rin daha i y i bir hayatn paras olmas garip bir ey.
B izler iin bilgi arayanl ar, sanki nasl yaandn pek
bilmi yorl ar, sanki hayat i zgisini bel i rleme y i hi be
ceremiyorlar. Oysa bu kiiler kendi yaaml arn i zer
ken hi de acemi deil ler. Hepsi nkte ve akalar y ap
ma, elenceler dzenleme konusunda ok becerikli
d i rler. Hibiri maden ocann tnellerinde bir gn bi
le kazma sallamam , moloz boaltmam, h ar y ap
mamtr. Onlarn sal vernik kokul ar , kmr tozu
i inde ya da yamur ve souktan bozulmaz. B una kar
n yln birok haftasn, temiz havasyla tannan, v
cudu banyolar ve sportif oyunlarla zinde tutac ak yer
lerdeki tatil evlerinde geirirler.
B u deiik yerlere giderken, mmkn olduu ka

dar az zaman kaybetmek ii n uaklar satn alrlar.
Mmkn olduu kadar rahat y aamak iin y alnzca
yemeklerine, elbiselerine ve evlerin denmesine de
i l , ocuklarnn da, p i y ano konserleri ve tablol ardan
zevk almalarnn yan sra daha i y i dnmelerini ve
karlarn tanmalar n salayan bir renim grme
lerine de dikkat ederle r.
k i eliik nitelik sapt y oruz : Eitim planc l ar , bir
taraftan iyi yaam uzmandrl ar, dier taraftan bizleri
kt yaamamz neden o l an bilgi lerle donat yorlar.
Hayatmz izenler, imdiye dek bu el i k i y i asla
a k l ayamazlar. (Bu ki tap byle bir a klama deneyi
dir).
Dzene Uygun Kafa lar Nasl Oluturulur / 87
Yaam zerine szm ona daha fazla bilgiye sahip

olan eitim planclarmz, bilgilerini bizim iin uygu
lamyorlar. Yaama biimim ize bizden baka karar
verecek hi kimse yoktur. Eitim planc larnn, haya
tmzn gidiine burunlarn sokma yetkisini geri al
malyz.
Hayatmzn bakalar nca izi lmesini kabul etme

mizin baka bir nedeni de, yanl tarak ve zor kullanla
rak, buna zorunlu tutulmamzdr. nc bir neden
yoktur.
Ekonomi B akanl , B at Al man ekonom i sinde

yalnz bir yl i inde 17 m il yar marklk bir i hracat faz
las sal andn bildiyordu. Bu, Bat Alman i veren
lerinin yurtdna gnderdii eyal arn ve dar y l a
grd ilerin , yurtd nda yapl an almlardan 17
milyar daha fazla olmas demekti. B u ihracat fazlasn
dan bir tek i verenlerin kar vardr. iler ve me
murlarca yaratlan deerlerden kendi yurtl ar y ararla
namyor; kendi yurtl arnn halk iin kaybolmutur
onlar. Mal karl yoktur, nk bu bir fazladr.
Yurtdna gnderilen mallar iverene para ol arak
denir. i veren parann b ir blmn yurda getirir.
O i verenindir; bu parayla daha fazl a ihraacat ya

pabilmek iin fabrikalarn bytr. Paray i pazarda
harcamakla para srm ve mal talebi i l iki s i n i n den
gesini bozar. lkede , mal ya d a hizmet biiminde or
taya kan deerlerden daha ok para vardr. Piyasada
para art nca talep de artar. Talep artnca, tccarlar, ti
c ari antaj prensibine uygun ol arak fi yatlar artt rr
l ar. Ama yksek fiy atlar ynlar soyma ynteminden
baka bir ey deildir. i ve memurlara, emek rn
lerinin byle kullanlmasn onaylayp onay l amadk
larn sormak ise toplumumuzda al lmam bir ey
dir.
88 / Dzene Uygun Kaial.tr Nasl Oluturulur
KARKA. rtR il
Ezen lerin nku/larmda ii.iilen ana
la g ihi davranyorlar.
Otizene Uygun Kafa lcJr N,151/ Oluturulur I 89
-
...._ - - ---= -
:w -
Bir ylda 17 milyar marklk bir ihracat fazlas ; bir

ylda, 20 ile 24 milyar marklk s i lahlanma giderleri ;
bir y lda, reklam iin 1 8 mi lyar mark; her y l , gerek
siz ya da abuk ypranan ve sk sk deitirilmesi ge
reken eya iin milyarlarca marklk emek harcamas
dr. Btn bu giderler, igcn savurmann eitli
biimleridir. gcnn savrulmas onun yokedilmesi
demektir. gc ktlk yaratmak iin yokedilir, oysa
zenginlik bizim almamzn kanlmaz sonucudur.
Ktlktan kazanl kanlarla, bize verilecek bilgileri
saptayanlar ayn insanlardr. Geimini salamak iin
almak ou insan iin yaamn geirmenin en sk
c biimidir.
Hayatmz biz izseydik, hepsi ayn ii gryorsa
ve 1 /3 zamanda yaplyorsa, ne diye 30 ei t buj i ret
mek iin sabahlar saat 7 ' de ya da daha erken uyana
c aktk? B az iki fabrikal ar yllarca B at Berlin ' e
tankerlerle konsantre alkol tad . B u konsantre alko
lu, B at Berlin musluk suyuyla sul andrp iki ol arak
tm B at Almany a ' y a dat lmak zere yeniden geri
ta yordu .
B aka giriimciler B at Berlin 'e kasaplk hayvan
getirip kesiyorl ard . Kesilmi hayvanlar Bat Alman
ya ' y a geri gnderiyorlard. Bat A lmanya yaz maki
nas fabrikatrleri , tamamlanm yaz makinalarn
erit taklsn diye Bat Berlin 'e gnderiyorlard . Emek
gc savurganlna dayanan bu klfetli yntemlerin
kar ln devlet, vergi primleri y le geriye deyerek

karlyordu :
B u "Ekonomik Davet"in amac , daha ok sayda

ivereni B at Berlin ' de i kurmalar iin tevik etmek
ti. Bat Alman Dev let i , Bat Alman sigara fabrikatr
terine ve onl arn Bat Al manya daki alclarna y lda
'
220 milyon marklk bir vergi iade sinde bulunuyord u :

Dzene Uygun Kafa lar Nas l Oluturulur / 9 1
ayn sigara fabrikatrleri , bu parann 1 /5 ' i ni, yani 43

milyon markn alanlara cret ve ayl k olarak d
yorlard.
Yaamamz biz izseydik, ne diye, bir sigara his
sedarna, i arkadalarmzn onun yannda al mak
la kazandnn tam 5 katn cebimizden vergi deye
rek hediye edecektik.
verenlerin emri zerine , kendimize gittike daha
kk, onlara da gittike daha fazla kira dyoruz.
Yaammz biz izseydik ne diye, hayatmz ahmak
a tketmee devam edecektik?
Eer ne kadar alacamza, ne reteceimize
kendimiz karar verebilir ve planl israf sona erdirir
sek, rnein, otomobil zel mlkiyetini de kaldrabi
lir, tm otomobilleri genel mlk ilan edebiliriz. By
le bir adamn ok yarar olacaktr: Herkes yolda bul
duu otomobi le biner ve arabay i necei yerde bra
kr. zel arabalarn ou srekl i almayacandan,
ok az sayda araba yeterdi bize. Makinist g rupl ar
arabalarn bakmn stleneceklerdi; otomobi lleri da
ha dayankl yapardk; motorlar havamz kirletmezd i ;
emek gcn yiyen karoserdeki yararsz yllk dei
iklere gerek olmasa, kimsenin otomobi l denen bir te
neke kutuyla bakasna byklk tasl amasna gerek
kalmazd. ngiliz Neillin eitim deney leri , insanlarn,
ne kadar az snrlanrsa, o kadar mantkl davrandkla
rn gsterm i tir. Herkes her zaman iin bir arabaya
"sahip olursa" otomobil hrszl anl amszlar. by
le bir ad mla birka dzine otomobil sanay icisine ba
mllmz bir vuruta kopar lacaktr. Zorl a yerleti
ri lmi, aptalca alkanlklara kar da ayn bi imde
davranab i l i rd i k . A l kanlk, ins ann uzun z a m an
dnmeden giderek u lat bir sonu tur. Dnce
l a m ba s bozu l unca a l k a n l k l a r o l u ac a k t r .
92 / Dzene Uygun l<afalar Nasl Oluturulur
N a s l yaayaca m z biz kararlat rsaydk, ne

diye bizleri , herhangi bir renci ile konuurken bile
komplek sler ierisinde kvrand ran bir eitimi kabul
edecektik? Neden die rlerinden daha kt eitim
gren insan gruplar olsun? Neden bakasndan d aha
fazla birey biliyorlar diye, insanlar baz kiilere say
g gstersin? Nas l yaayacamza biz karar veri rsek,
dev letin bugne dek, yi yecek maddelerinin yokedil
mesi iin ve zengi nlerin vergi iadesi bi iminde hediye
ettii paralar geri al mz: Bu para, hepimiz iin daha
ok sayda daha iyi okullar kurmamza yeter. 4 saat
gereksizse, neden, hergn ksa bir len molas ile
yorgunl uktan bay lana kadar 8 saat al alm? Ve
neden her zaman ayn kii a y ak ilerini y apsn,
h areketsizl ikten dolay e rken l yorl arsa neden
profesrler p bidonl arn boal tmasn?
veren bir iiye demi ki: "Ben sizden yalnz, en
iyi olan isterim". i de yle yantlam : "Bakn, i
te ben de size onu vermek i stemiyorum . "
Okull arda, zellikle ilkokul larda yap lan dersler

boyunca srdrlen "delice" retimin ne apl ara var
dn sylemek g . Ezenlerin oku l l arnda tlen
ana babalarmz, bugn onlar renci yken ezen
retmenler gibi davranyorlar. Eer ahlaks zca, sapka
ve aptalca yaamay nlemek istiyorsak -en azndan
nlemeye balamak isti yorsak- ie, dncemizin
biimlendi i , zenginleri n, bilgi satt yerden - y ani
oku l l ardan ba lamal y z .
Okull ardaki ders programna, gazete , rad yo ve

televi zyon program l arna kar kend i m izi savunmaz
s a k , kafam zdaki dnceler, dma n m z olmaya
d e v a m edecektir.
E.A.RAUTER
o KUL.
DZENE
UYGUN nasl
KAFALAR oluturulur
okulda insanlar imal edilir. nsan yapma olayma eitim denir.

Aile Hresi, sinema, televizyon, t i yatro , radyo, gazeteler. kitaplar
ve afiler de hir anlamda okuldur. Amac olmayan hibir bilgi y okt u r .
nsan Japmnda kullanlan bilgil er .. yapmak'' istediimiz
, insan trne
uygun olmak zorundadr. Bizi "yapan" bilgileri, en nemli uralar mal,
retmek H satmak olan kiiler seer. Roket satan bir insann, okullarda
roketin korkun bir silah olarak tantlmasndan hi k a r olabilir mi'!
Yaam zerine szm ona daha fa;lla bilgie sahip olan eitim planclarmz,
bilgileri bizim yararmza unulamorlar. Yaama bi i m imi z e bizden
haka kanr verecek hi kimse oktur. Eitimimizi planlayanlarn,
haatn 1.n gidiine burunlarn sokma etkisini geri almalyz.
Jl.llLi

E.a.rauter - Düzene Uygun Kafalar Nasıl Oluşturulur

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

E.a.rauter - Düzene Uygun Kafalar Nasıl Oluşturulur

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kitapta kull anlan desenler Fransz karikatristi Konk'a aittir.

izgiler Fransz gnlk "Le Monde" gazetesinde ve "L'Expansion" der

kulda i nsanlar imal edilir. nsan y apma ol ayna

N esneler ara larla y ap lr. nsan yapma arac i se

B i l g i n i n n i t elii , onun insan yaamndaki etk i s i n in

kir. Arac ama belirler. Amasz bir ara olamaz. Ayn e

ize verilen bilgiler, kafamzn i inde yarg ve ka

Bu ynetim mekan izmasnn en nemli d i l i lerin

Okulda insanlar imcl edil l: ..

u adam ne y aplln bilir" cmlesi, bu adam, dav

ou davranlarm zn nedenini veya sonucunu

Bunu a r a b a s rmek gibi g nde l i k ve s k rastlanan

v e a yakla r yl a m o t orun ne re s i n i h are kete ge i rd i ini

nzca uzun b i r h a reke t zinc i ri n i n e n s on ann b i li r:

Bu rnek, bilginin yarar az m ok mu tartmas

Araba rne i unu gsteri yor: Baz durumlarda i n

Davran l armz beenip beenmememiz, syle

memnunuzdur. B u y zden bizi bakasnn ynettiini

Bu, baz bilgilerin d ierlerinden nemsiz olmala

Ama otomobil reticilerini denetleyeme yeceimiz

"Konzern: irketler aras birlemenin trlerinden biridir. Konzerin ba ana

ba m l olanlar ... Bylece nispeten kk bir sermaye ile ok geni retim

alanlar denetim altna alnr.

ize yabanc olan bir sr amac gerekletirmemiz

Bilmedii amac gerekletirmek, genellikle maki

Konumak en ok kar lalan insan davranlar

rettiklerinin retenlere yabanc olmas gndelik bir olaydr...

Bu anlam arptmalarnn neden sonu gelmiyor?

Hangi koul l ar binlerce retmenin, rencileri

New-Yorklular, A B D ' ni n dier blgelerinden ve

B i r B at-A lman ortaoku l k itabnda Kralie Maria

yeri , onu yce bir siyaset uruna abalamaya zorlu

Bu tarih kitabnn y azar be l l i k i ne yazdn bil

B u ahmaka masaln anlam , sonucunda y atmakta

hakllk olduunu retti i oranda, renciler de bel

ocukluktan gelen alkanlklar ok kkldr. Bu

Gunter Sachs'la Mari-Terez ayn bokun soyudur.

Hamburg'un gecekondularnda yaayan bir ift,

Mercedes ' in b i r paras S reyya ' n n o l sayd , bir ev

Ak ll olmamz, aptalca davranmamz engelemez.

Davranlarmz be lirleyen koullar biz saptama

f ou insan, yaamay en byk kai an sayar. Buna

Hangi by k umut, yaam sev g is ini yok edebi lir?

ini kaybede n ve kars ile o c uk la r n n ge imi n i

Bylesi zorunlukl ara hazr insanlara pek rastlan

20 ile 40 ya arasndaki btn erkeklere hayatl ar

Gerek ise daha farkld r : ou insan hayatn kar

B u n a karn 50.000 Ameri kal nn lmnden, ba

merikan hkmeti savamak i steyince, zel silah

Bazen, dman hkmet de askeri malzeme satn

ve memuru ngiltere ' d e retilen Krupp bom b al ar i l e

Alman tccarlar , il. Dnya savanda Adolf Hit

Ticaretin amac, koyup be almaktr. S att her

Para yalnzc a para olarak kal maz: ilerin bin

S i l ahlar yprand iin srekli deitirilmeleri ge

B u tccarlar tek bir di l i y i , tek bir fie i , tek bir

Dnyann en pahal otomobi l lerinden birinin fiya

balar n n sekinlii , efsaneler yaratm tr; rnei n ,

Yalnzca, yzbinlerce i i ve memuru , ehir b

Dnya savalar eitli lkelerin iverenleri tarafndan iilere

elirsizlik, samimiyetsizliin kt bir biimidir.

Gerekleri gizlemek iin yalnz kiiler de i l , ku

O y s a bunu yasalatrmak istedik lerinde, insan

Anayasa hazrlklarna bal andnda, Alman aile