n.

Hozmm ovun
nsan Suurunun Smrlarma Volculuk

STnnsLnU GHOr

ngilizceden eviren:
Levent Kartal

.n.
 1. bask: Omega Yaynlan, 2014

n.
-

KOZMK OYUN I Stanislav Grof

zgn ad: T1e Cosmic Game: Explorations of the Frontiers of Human Consciousness

1998 State University of New York

Bu kitabn Trke evirisi State University of New York Press'in izniyle

yaplm ve baslmbr.

Trke yayn haklan Omega Yaynlan

Bu eserin tm haklan sakldr. Yaynevinden yazl izin alnmakszn
ksmen veya tamamen alnb yaplamaz, hibir ekilde kopyalanamaz,
oaltlamaz ve yaymlanamaz.

ISBN 978-605-02-0326-4
Sertifika no: 10962

ngilizceden eviren: Levent Kartal

Editr: Sinan Kseolu
Sayfa dzeni: Tlay Malko
Kapak tas arm: Artemis !ren

Bask:
Engin Ofset
Topkap-stanbul
Tel.: (0212) 612 05 53
Matbaa sertifika no: 11254

Omega Yaynlan
Ankara Cad. 22/12 TR-34110 Sirkeci-stanbul
Telefon: O 212 - 512 21 58 Faks: O 212 - 512 50 80
www.omegayayincilik.com e-posta: omega@omegayayincilik.com
www.facebook..com/sayyayinlari www .twitter.com/sayyayinlari

Genel Dabm: Say Dabm Ltd. ti.

Ankara Cad. 22/ 4 TR-34110 Sirkeci-stanbul
Telefon: O 212 - 528 17 54 Faks: O 212 - 512 50 80
nternet sab: www.saykitap.com e-posta: dagitim@saykitap.com
 NDEKLER

Sunu ................................................................................................... 7
Teekkr ............................................................................................ 13

1. Giri ............................................................................................. 19
2. Koznos, uur ve Ruh ............................................................... 31
3. Kozmik Yarahc:. lke ........................................... ...................... 43
4. Yarahl Sreci........................................................................... 57
5. Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan 91
........................

6. yilik ve Ktlk Sorunu 1 17

.......................................................

7. Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanb 145

............................

8. Karma ve Reenkarnasyon Gizemi 167

........................................

9. Kim Olduunu Bilme Tabusu 189

............... ................................

10. Kozmik Oyunu Oynamak 201

.....................................................

1 1 . Kutsal ve Dnyevi 227

..................................................................

Sonular ............ .............................................................................. 265

Kaynaklar ...................................... ................................................. 269
 sun us

SZ STAn LE TAnlSTIRffiAH STERm ...

Joshua Tree'ye gitmek stanbul'dan 30 saatlik uu mesafesi
demek. Yalnzca uu deil, aktarmalarla perian olmak, pasa
port kontrollerinde uzayan kuyruklarda beklemek, bir bavulun
stnde 3-5 saat uyumak ve jetlag halinde le gitmek iin bir
araba kiralamaya almak demek... Benimse 2005 Ocak'nda
bu yolculuu gze almak iin bir nedenim var; ln ortasnda
hayallerimle randevum var, Stan Grof'la taruacam ... Geen
yzyln psikoterapi akmlannn pabucunu dama atan bir psi
kiyatri devi ile, onunla karlamak yirminci yzyln banda
gen bir psikiyatri asistannn Freud'la karlamas gibi bir ey
benim iin.
Ne var ki, bu karlama ok hazrlksz yakalyor beni. Gece
yans jetlag halinde vardm Joshua Retreat'in yemekhanesinde
orbam ierken, olduka iriyan bir adam giriyor salondan ieri.
Dnp bakmyorum bile, bir an nce gidip yatmak istiyorum.
Adam tam karma oturuyor, bam kaldrnca uzanan bir el,
scack bir glmseme ve koca adamdan beklenmeyecek yu
muaklkta bir sesle karlayorum: "Merhaba, ben Stan." nce
dilim tutuluyor, sonra zlyor, bir rpda Trkiye'den geldi
imi, sanat terapisi, transpersonel psikoloji ve aile dizimi ile ilgi
lendiimi anlabyorum ona ...
O souk l gecesinde o masada balayan konuma, mr
boyu sreceini umduum bir dostluun ve usta-rak ilikisi
nin balanga oluyor. Sannn insanlar bir dalda nc olduklar
zaman, dnyaya dair btnsel ve etkileyici grlere ulayor-

7
Kozmik Oyun

lar. Byle birinin yannda durmak bile etkiliyor insan; illa ki

mesleinize uygulamanz gerekmez, azlarndan kacak tek
bir cmle bile hayabruz deitirebilir, farkndal ve igry
arb.rabilir, kendinizi birden aydnlanm hissebnenize neden
olabilir.
Stan, o yllarda almalar da kendisi ynetirdi; hepimiz yo
un bir almann sonras onun yaknlm, rahatlatan doku
nuunu, baucumuzda duymuuzdur. Transpersonel psikoloji
denen arala dnyay deitirecek bir avu kahraman gibi his
settirmiti bize kendimizi ...
Aslnda beni oraya getiren yolculuk birka yl nce bala
mb, kzm dourup ila arabrmalaryla ilgili bol seyahatli
mesleimden aynlnca, daha nce eitimini aldm psikoterapi
teknikleri araolyla kanser hastalaryla albm. lme yakn
hastalarla yapbmz gruplarda kader, isyan, kabullenme, dep
resyon, bitirilmemi iler konuulmas gereken eylerdi ama yak
laan lm, konulara hep daha derin deiik tonlar kazandrrd.
ou zaman grupta ne diyeceimi bilemezdim ve literatrde de
bu konuda ne kadar az bilgi olduunu grrdm. Byle bir za
manda sevgili Levent'in sayesinde Kozmik Oyun'un ilk evirisi
imdadma yetiti. Bambaka bir amala okuduum bu kitapla,
aradm derinliin transpersonel psikolojide olduunu, ancak
byle bir yaklanun lme giden yolda yardmc olabileceini
anladm: doum-lm-yeniden doum dngs.
Grof'un yks ise ok daha nceden balamb: onun haya
b 1950'de asistan olarak alb Prg niversitesi Tp Fakltesi
Psikiyatri Blm'ne Sandoz arabrma laboratuvarndan gelen
bir kutu ile deiti. Bu kutu kk bir miktar LSD-25 (dietilamid
liserjik asid) ieriyordu ve kitapta da anlabld gibi yanna da
kk bir not ilitirilmiti. Notta bu maddenin "psikotiklerle a
lan ruh sal profesyonelleri iin, devrimci ve allmam bir
renme arac olabilecei" yazldr.
Bylece Grof, Dr. Roubijck'in denei olarak bir LSD seansna
kablma ans elde eder. Bir sre sonra maddenin etkileri balar:

8
 Sizi Stan ile Tarubrmak sterim...

hafif bir ba drunesi ve bulanty takiben inarulrnaz renkli soyut

ve geometrik ekillerin kaleydoskopik seriler halindeki fantastik
oyunu... Grof daha sonra bilinalhnn rettii duygular, vizyon
lar ve yaama dair aydnlata igriilerle kuablr. Bu o kadar
retici ve derin bir deneyimdir ki, yllardr psikanalizde ren
diklerini glgede brakr.
Daha sonra kendisini deneyin bir paras olarak kla uya
nlan bir odaya alrlar. Orada inarulmaz parlaklk ve olaanst
gzellikteki bir kla karlar Grof; bu tanrsal k milyonlarca
gne byklndedir ve kendisini adeta Hiroima'daki atom
bombas patlamasnn ortasnda hisseder. Uahi bir frhnarun bi
lincini bedeninden uzaklatrdn ve odann, yanndakilerin,
Prag'da ya da dnyada olmann farkndaln yitiriini anlatr.
Bilinci inanlmaz bir hzla geniler ve kozmik boyutlara ular.
Evren ve kendisi arasnda bir snr kalmamtr artk. Daha sonra
bu paradoksu yle tanmlar: Sovyetler Birlii tarafndan yne
tilen Marksist rejim altndaki bir lkede bir psikiyatri kliniinde,
bir yirminci yzyl kimyacs tarafndan deney tpnde retilen
bir madde ile ilgili ciddi bilimsel bir deneyin ortasnda, Tanr
kendisini ona gstermek iin bu an semitir!
Bu "olaand bilin durumlar"nn, douda ve birok mis
tik retide kabul edildii gibi, herkesin doutan gelen bir hak
k olduunu bilmediinden, her eyi LSD'nin etkisine atfeder.
Gene de bilin durumlar deiikliinin psikiyatride allabile
cek en ilgin alan olduu fikrindedir. Bu, Freud'un ryalar iin
kulland deyimle "bilinaltna giden kral yolu"dur! Buradaki
ifa verici potansiyeli fark eden Grof, btn yaamn insan bilin
cini aratrmaya adar, binlerce LSD seans ynetir, transpersonel
psikolojinin de temelleri bylece atlm olur.
Grof, 70'lerin banda Baltimore niversitesi'ndeki LSD ara
trmalarn yrtmek iin davet edildii Amerika'da kalmaya
karar verir ve 4 yl sonra Gney Amerika kltrlerini inceleyen
bir antropolog olan Joan Halifax ile tanr. kisi birden zlanda
Reykjavik'te dzenlenen Transpersonel Psikoloji konferansna

9
Kozmik Oyun

davet edilirler. Ayn konferansta bulunan ve ikilinin de yakn

dostu olan, belki de btn alarn en nemli mitolojisti. Joseph
Campbell, hemen orada kutup klaruun etkisiyle alevlenen bu
ak ift iin unutulmaz bir Viking dn dzenlemeye karar
verir. Bitmeyen gndzn etkisi albndaki zlanda'da, binlerce
yldr, gaipten haber almalarn, arketiplerin, Tannrun eitli mu
cizelerinin hayat bulduu bu mitolojik ortamda, konferansn 70
davetlisi de, Joan ve Stan'in simgeledii evrensel kadn ve erkek
figrnn birlikteliini Diyonizyen bir oku iinde kutlamaya
hazrlanrlar. Bu, yzyllardr yani Hristiyanlar geldiinden
beri bu topraklarda yaplmayan bir "hierosgamos"tur yani top
rak ana ile gk babann birliktelii ve bu birlikteliin sembol de
gkkuadr. Grof'un When the lmpossible Happens adl kitabnda
anlatb zere dn saunada balar, eski bir volkan kraterinde
dn sofras ile devam eder ve tam davetliler ak havada dan
sa balamken, beyaz gecede gkyznde ifte bir gkkua
belirir!
Bu muhteem birlemeye ve onca insann heyecanna ra
men Stan ve Joan'n birliktelii uzun srmez. Grof, Transperso
nel Psikoloji ve LSD deneyleri ile ilgili bir kitap yazmak zere
bir teklif alp Esalen, Kalifomiya'ya tannca ilikileri sona erer.
lgin bir ekilde Joseph Campbell Stan'in ikinci evliliinin de
patan olur!
Christina, Hawai'de yaayan sradan ve mutlu bir evlilii
olan bir yoga hocasdr. kinci ocuunun doumu srasnda,
sonradan Kundalini uyan olduunu anlad, btn vcudu
nu sarsan enerji akm.lan deneyimler. Bu durum Siddha Yoga
hocas olan Swami Muktananda ile karlamasyla daha belir
gin ve kalc hale gelir. Nbetler arasnda tmyle realiteye vakf
olmasna ramen, vcudunu sarsan enerji deneyimleri srasnda
baka alemlerde olduunu dnd bilin deiiklikleri ya
ar. Onu tmyle deitiren ve evliliini bitiren olaylara bir ak
lama bulabilmek amacyla niversiteden hocas olan Campbell'i
arar ve Joseph ona, dnyada insan bilinci hakknda en ok eyi

10
 Sizi Stan ile Tanbrmak sterim...

bilen insan olarak niteledii Grof'a danmasn nerir. Bu tan

ma, Christina ve Stan iin, dou ve bat dnyasndan birok n
cye ev sahiplii yapp transpersonel psikolojiyi gelitirecekleri
California integral Studies Enstits'n kurmalar ve holotropik
nefes almalarn oluturmalar yolunda bir balang olur.
Grof, nce LSD deneylerine dayanarak bilincin tesine uza
nan ve bilinalt bir sembolizm ile hayatmzdaki birok olay
aklayan ve bu aklamalarla ifa getiren bir yaklam oluturur.
Sonra Christina'nn Kundalini enerjisini dengelemek iin geli
tirdikleri nefes almalar, bu deneyimleri gvenli bir ortamda
ve arao bir maddeye ihtiya kalmadan daha salkl bir ekilde
yaamann yollarn aar. 20 yl boyunca btn dnyada yzler
ce Holotropik Nefes Terapisti yetitiren Grof, doum deneyimi
nin nemini fark eder ve bilinaltnn doum anndan ok telere
uzandn binlerce hastas araolyla gsterir. Bu kitapta oku
yacanz gibi, doum matriksleri araolyla hayatmza dam
gasn vuran yaantlar aklamas, Grof asndan transpersonel
psikolojinin tedavi ilkelerinin de temelini atar. Grof'un renci
lerine pek ok kez syledii gibi, "Dnyada herkes, politikaclar
ve g sahipleri de dahil, bir kez holotropik nefes almasna
katlsalar ve olaand bilin durumlarnn deitiriciliini bir
kez olsun yaasalar, dnya farkl bir yer olurdu." Onun abas
hep bunu salamak yolundayd.
O serin ocak akam, Joshua Tree'de o masada otururken, ben
de bu inanlmaz adamn deneyimleriyle bir noktada birletii
mi, o haftann benim hayatmda da inanlmaz izler brakacan
biliyordum. "lmkarsz" hepimiz iin olduu gibi, benim iin de
gerekleecekti. Teekkrler Stan ...

Gnnur Baar

11
 TESEHHUR
Bu kitap, insan psiesinin kefedilmemi ynlerinin arabnl
masyla geen krk yllk bireysel ve profesyonel yolculuumda
edindiim felsefi ve ruhsal igriileri zetleme giriimidir. Bu,
tek bama baaramayacam derecede karmak, zor ve bazen
de engellerle dolu bir hac yolculuu gibi olmutur. Yllar bo
yunca birok insandan paha biilmez yardmlar, ilham ve destek
aldm. Bazlar yakn arkadam, dierleri nemli retmenlerdi
ve dier birou da yaammda her iki rol de stlendi. Hepsine
tek tek teekkr etmem zor, ancak bazlarn zellikle belirtmek
istiyorum.
Bir "bycnn" kz -Bask mistik geleneinden ruhsal bir
retmen- ve antropolog Angeles Arrien benim iin yllarca ger
ek bir dost ve nemli bir retmen oldu. Krk yllk ruhsal ei
timinin verdii deneyimle insan ruhunun eril ve diil ynlerini
btnletiren ve "mistik yolu uygulamal admlarla yryen"
canl bir rnek olmutur.
California Big Sur, Esalen Enstits'ndeki eitmenlik ylla
nnun iki buuk yl boyunca bireysel ve profesyonel olarak yz
lerce saat tarbma ansm elde ettiim Gregory Bateson benim
iin nemli bir retmen ve zel bir arkadal. Konumalarmz
da mistik gereklii hibir zaman tam olarak kabul etmedi. An
cak arabrmac zihninin keskin manb, bilimdeki mekanik
dnce yapsn kah bir ekilde eletirmemi salayarak bana
transpersonel grii iin byk bir kap ab.
David Bohm'un almas, insan uurunun doas ve boyut
laryla ilgili arabrmalarm ile bilimsel dnya gr arasnda

13
Kozmik Oyun

balanb kurma abalanma en nemli katklardan biri olmutur.

Bohm'un holografik evren modeli kendi teorilerim asndan
paha biilmez derecede nemlidir. Kari Pribram'n holografik il
kelere dayanan beyin modeli bu kpr niteliindeki alma iin
zellikle nem tar.
Parlak dnr, mitolog, usta retmen ve uzun yllar arka
daun olan Joseph Campbell mitolojinin anlamn ve kutsal ger
ekliklere ulabrmadaki ilevini grmemi salad. Dncele
rimde gl bir etkisi olmutur ve bireysel yaanbma olan
katklan da edeerdir. Bugn mitolojiyi -C. G. Jung ve Joseph
Campbell'in anlad ekliyle- psikoloji, ruhsallk ve din asn
dan son derece nemli buluyorum.
Fritjof Capra'nn sarsc eseri Fiziin Tao'su kendi entelekt
el araylarmda son derece etkili olmutur. Kuantum-grelilik
fiziiyle Dou felsefeleri arasndaki benzerlii gstererek ruh
sallk ve transpersonel psikolojinin gelecekteki bilimsel paradig
mann ayrlmaz bir paras olabileceine dair beni mitlendirdi.
Kendi akademik eitimimin kstlayolndan kurtulmamda
olduka etkili oldu. Yllar sren arkadalmz ilham kaynam
olmutur.
Benedikten keii ve filozof David Steindl-Rast ruhsallk ve
din arasndaki fark grmeme yardmc oldu. Hristiyanln
mistik zn ve Kilise'nin karmak ve kafa kanbno tarihiy
le anlalmas zor hale getirilen sa'nn asl mesajn anlamam
salad.
Antropolog olarak ald akademik eitimle Amazonlarda
ki amanik inisiyasyonunu btnletirebilen Michael Hamer en
yakn arkadaun olduu kadar nemli bir retmendir de. n
sanln en eski dini ve ifa sanab olan amanizm'in hem teorisi
ni hem de uygulamal ynn anlamam salad. Bu bilgi Kuzey
Amerika, Meksika, Gney Amerika ve Afrika amanlaryla yaa
dm dorudan deneyimlerde tamamlayo oldu.
Dorudan olmasa da Albert Hofm.ann'n bireysel ve profes
yonel yaanbmdaki etkisi dier herkesten fazla olmutur. ans

14
 Teekkr

eseri bulduu LSD'nin gl psikodelik (psychedelic) etkileri bu

maddeyi 1956 ylnda yeni bir psikiyatristken denememe neden
oldu. Bu deneyim bireysel ve profesyonel yaanbm deitirdi
ve bende olaand uur hallerine kar youn bir ilgi uyandrd.
Jack Komfield iyi bir dost, alma arkada ve manevi
retmen olduu kadar, hem meditasyon merkezinde hem de
gndelik yaamda "baarl yntemlerin" gerek bir ustasdr.
Budist bir kei olarak ald yllar sren reti ile Bab psikolo
ji eitimini bir araya getirip btnletirebilmitir. Onu tanyan
herkes, ister dostlar ister rencileri olsun, sahip olduu efkat,
bilgelik ve srad nktedanl takdir eder. Birbirimizi tand
mz yirmi yl iinde birok semineri birlikte dzenledik. Budizm
ve ruhsallk hakknda ondan rendiklerim bu konuda okudu
um tm kitaplardan daha fazladr.
Sistem felsefesi ve genel evrim teorisinin nde gelen savu
nucularndan Ervin Laszlo profesyonel yaamm da olduka et
kili oldu. Madde, yaam ve zihne ait birleik bir bilimin temelle
rini oluturduu kitaplar ve kendisiyle yapbm tarbmalar,
kendi deneyimlerim ve gzlemlerimi anlamada en tabnin edici
kavramsal aby oluturdu. Bu kitaplar ve tarbmalar, kendi bu
lularm ruhsallk ve bilimi birletiren daha kapsaml bir dnya
gryle btnletirebilnemi salad.
Sk akademik eitim, doa ve insanln gelecei iin kayg
ve macerac bir ruhun ender rastlanan bir bilekesi olan psiko
log ve psikoterapist Ralph Metzner otuz yl nceki ilk karla
mamzdan bu yana nemli bir arkada ve aray yolculuundaki
dostum olmutur. Zorlayc ve rahatsz edici deneyimler ve gz
lemler karsnda duygusal ve entelektel dengeyi salamada
benim iin nemli bir model olmutur.
Dier yakn arkadalarmdan Ram Dass en nemli ruhsal ret
menlerimden biri olmutur. ]nana, bhakti, karma ve raja yoga'nn
kendine zg bir bilekesini sunan Ram Dass ruhsal yolculuunun
tm zafer ve yenilgilerini btn samimiyetiyle dile getiren ruhsal
aray ierisindeki insan aretipinin kltrmzdeki temsilcisi ol-

15
Kozmik Oyun

mutur. Birok grmemiz srasnda kendine zg igr ve fi

kirleriyle beni aydnlatmad bir an bile habrlamyorum.
Rupert Sheldrake, srad zekas ve berrak gryle gele
neksel bilimin eksikliklerini grmemi salad. Kendi bulgularm,
birlikte bydm metafizik varsaymlarla absa dahi yeni
gzlemlere daha ak olmama ve kendi kararlarma gvenmeme
yardma oldu. Form, model, dzen ve anlam'a uygun aklama
lar getirilmesi gereklilii zerinde durmas almam asndan
zellikle nem tar.
En yakn arkadalarundan psikolog, filozof ve astrolog Rick
Tamas yeni dnce ve ilhamlanmn daimi kayna olmutur.
Holotropik uur halleri, aretip psikolojisi ve transit astroloji ara
sndaki srad ilikileri kefetmeye California, Big Sur, Esalen
Enstits'nde yaadmz yllarda baladk ve son zamanlarda
da California Btnsel almalar Enstits'nde (California Ins
titute of integral Studies-CIIS) birlikte verdiimiz derslerde de
devam ediyoruz. Rick yapb titiz aratrmalarla yarabln te
melindeki yce tasarm derinden takdir etmeme yardma oldu.
Charles Tart, uzlamaz bir tutumla inand eyleri savunma
cesareti, drstl ve kararlln gstererek parapsikoloji ve
ruhsallk gibi tarbmal ve yanl anlalan konularda bile ge
leneksel olmayan aratrma yollarn izledi. Kendisini takdir edi
yorum. Ondan ok ey rendim.
Frances Vaughan ve Roger Walsh transpersonel psikoloji
nin nc ve liderlerindendir. Hem ite hem de yaamda bera
berler. Onlara bir ift olarak teekkr etmek istiyorum. Benim
iin daimi bir ilham, destek ve cesaret kayna oldular. Ders,
seminer ve yazlarnda olduu kadar zel yaamlarnda da
bilim, ruhsallk ve akl banda yaamn birlikte olabileceini
gsterdiler. Onlar gibi dost ve alma arkadalarmn olmas
muhteemdi.
Ken Wilber, bilim ve ruhsalln gelecekteki uzlam iin
salam felsefi temellerin oturtulmasnda herkesten fazla alb.
kard sarso kitap dizisi Dou'daki ve Bab'daki eitli alan

16
 Teekkr

ve disiplinlerden toplanan verilerin srad sentezini sunan bir

aheserdir. Her ne kadar ayrnblar hakknda sk sk tarbsak da
almas benim iin zengin bir bilgi, ilham ve kavramsal mey
dan okwna kayna olmutur. Bu kitap iin yapb eletirilere
de ok teekkr ediyorwn.
Yaamlanmza getirdii ilham ve nee ile almalarma ver
dii youn destek iin John Buchanan'a minnettarm. Son olarak
Kaliforniya Btnsel almalar Enstits'nn (CIIS) bakan
Robert McDermott'a, tarbmal transpersonel psikoloji alannda
zgr fikir alveriini desteklemedeki olaanst abalarndan
tr sayglanm sunmak istiyorwn. Ayrca bu kitabn taslan
okuduktan sonra yapb deerli yorumlar iin de minnettarm.
Bireysel ve profesyonel yokuluwnun heyecanm ve zor
luklarn benimle paylaan aileme -eim Christina, kardeim
Paul ve yaknlarda kaybettiim anne ve babama- zel teek
krlerimi iletmek istiyorwn. Bu kitap iin nemli bir kaynak
oluturan, tm dnyadaki semmer ve eitimlerde kullandmz
holotropik nefes almasn Christina'yla birlikte gelitirdik.
Yllarca birlikte paylabmz ruhsal yolculuktaki katklarndan
tr kendisine minnettarm. Aynca hem yakn birer dost hem
de yetkin, sadk ve gvenilir alma arkadalan olarak yaa
mmda nemli rol oynayan Cary ve Tav Sparks'a teekkrlerimi
iletmek istiyorwn.
Burada bu kitaba temel ve hayati katklarda bulunan herke
sin adn belirtmem mmkn deil. Yllar boyunca birlikte a
lbm ve olaand uur hallerindeki deneyim ve igrlerini
benimle paylaan binlerce insan kastediyorwn. Gerekliin giz
li kalm boyutlarn kefetmekte gsterdikleri cesaret ile mace
ralarn benimle paylamakta gsterdikleri aklk ve drstlk
ten tr onlara minnettarm.

17
 1
GR S
Yaayabileceimiz en gzel deneyim gizemli olandr...
Bu duyguya yabana olan, durup da hayretler ierisine
dmeyen ve hayranlktan mest olmayan lm saylr.
-Albert Einstein

Grnzdeki doal berrakl yeniden kazanmak iin

iinizdeki kullann
-Lao-tzu

Bu kitap insanlarn ezelden beri varolu hakknda sorduu en te

mel sorularla ilgilidir. Evrenlniz nasl olutu? Yaadmz dn
ya cansz, abl ve reaktif maddeyi ieren baz mekanik srelerin
basit bir rn mdr? Kozmosun yarablnda ve evriminde
yce bir kozmik zekann varl sz konusu mudur? Maddi ger
eklik yalnzca doa yasalaryla aklanabilir mi, yoksa bu ak
lamalar ortadan kaldran gler ve ilkeler var mdr?
Zaman ve uzayn snrll ile ebediyet ve snrszlk ikile
mini nasl badabracaz? Evrendeki dzen, form ve anlamn
kayna nedir? Yaamla madde, uurla beyin arasndaki iliki
nedir? Bu kitapta inceleyeceimiz konularn birou da gnlk
yaammzla olduka ilgilidir. yi ile kt arasndaki abmay,
karma ve reenkamasyon gizemini ve insan yaamnn anlam so
rununu nasl yorumlayacaz?

19
Kozmik Oyun

Bu sorular psikiyatrik uygulamalar ve psikolojik arabrma

larda pek sorulmaz. Buna ramen bu konular psikiyatri yaa
mmda zerinde albrn insanlarn ounun zihninde kendi
liinden ve srarla belirmitir. Bunlarn nedeni ise krk yllk
profesyonel yaanbm srrasnda odaklandm arabrma alanyla
ilgilidir: olaand uur hallerinin arabrlmas.
Konuya ilgim 1956'da ekoslovakya'daki Prag Tp Fakltesi
Psikiyatri Blm'nde beklenmedik bir ekilde balad. Tp Fakl
tesinden mezun olduktan birka ay sonra psikiyatri blmndeki
bir LSD deneyi iin gnll oldum. Bu deneyim bireysel ve pro
fesyonel yaanbm derinden etkiledi ve kendimi uur arabrmala
nna bir yaam boyu adamam iin ilham kayna oldu.
Her ne kadar tm olaand uur halleriyle ilgilensem de
en zgn deneyimleri, psikodelik arabrmalannda, kendiliin
den ortaya kan psikospiritel krize girmi insanlarla yapbrn
tedavi almalarnda ve eim Christina'yla gelitirdiim holot
ropik nefes almasnda yaadm. Olaan d uur halleri,
psikodelik terapisinde kimyasal yollarla elde edilir; ani ruhsal
almlarda (spiritual emergency) bilinmeyen nedenlerden t
r gndelik yaamda belirir; holotropik nefes almasndaysa
hzl solunum, uyarc mzik ve belirli baz beden hareketlerinin
birlikte kullanmyla gerekleir. Kitapta bu alandan da bah
sedeceim; nk tamamyla ayn olmasa da nden de elde
edilen igrler benzerdir.

UUR ARATIRMASI VE DAM FELSEFE

Daha nceki kitaplarmda duygusal ve psikosomatik rahat

szlklarn anlalmasnda ve psikoterapide olaand uur hal
lerinin sistemli olarak allmasnn neminden bahsebnitim
(Grof 1985, 1992). Bu kitabn odak noktas ise daha geni ve ge
neldir: almalar srrasnda ortaya kan srrad felsefi, metafizik
ve ruhsal igrleri inceler. Bu arabrmada elde edilen deneyim
ve gzlemler gerekliin gndelik farkndalrnzdan kaan
nemli ynlerini ve boyutlarn aa karrntu.

20
 Giri

Bu deneyimler ve ifade ettikleri varolu gereklikleri alar

boyunca Vedanta, Hinayana ve Mahayana Budizmi, Taoculuk,
Tasavvuf, Gnostisizrn, Hristiyan mistisizmi, Kabala ve dier
birok ruhsal reti erevesinde anlab.lrnhr. almalarmda
elde ettiim sonular ve modern uur arabrmalar bu kadim
retileri onaylamakta ve desteklemektedir. Bu nedenle bunlar,
maddeci bilimin insan ve gerekliin doas ile uur hakkndaki
temel varsaymlaryla olduka ters dmektedir. Bu aratrma
lar, uurun beynin bir rn olmayp aksine varoluun temel
ilkesi olduunu ve fenomenal dnyada nemli bir rol oynadn
aka ifade eder.
Bu arab.rma insan ruhu (psyche) hakkndaki grlerimizi
de kkten deitirir. En temelde hepimizin tm varolula bir ol
duunu ve kozmik yarab.c ilkeyle zde olduumuzu gsterir.
Bu sonu her ne kadar modern teknoloji toplumlarnn dnya
grleriyle ciddi ekilde ters dse de dnyadaki byk ruhsal
ve mistik geleneklerin gereklik gryle uyumaktadr. Ang
lo-Arnerikan yazar ve filozof Aldous Huxley buna "daimi felse
fe" (perennial philosophy) demitir (Huxley 1945).
Modern uur aratrmalar daimi felsefenin temel ilkelerini
destekleyecek trden nemli veriler elde etmitir. Bu aratrma
lar tm kozmosun temelinde amal bir tasann bulunduunu
ve tm varoluun yce bir zekayla kapl olduunu gstermitir.
Bu yeni keiflerin nda ruhsallk insan yaamndaki nemli
ve hakl bir aba olarak kabul edilmitir, nk ruhsallk insan
ruhunun ve nesnelerin evrensel plarurun nemli bir boyutu
nu yanshr. Gemiin mistik gelenekleri ve manevi felsefeleri,
genellikle nemsenmemi hatta "akld" ve "bilim.d" olmak
la sulannhr. Bu, haksz, adaletsiz ve bilgisizlik sonucu varlan
bir yargdr. Byk manevi sistemlerin ou insan ruhunun ve
uurun yzyllar sren derinlemesine arab.rlmasnn rndr
ve birok adan bilimsel aratrmay andrrlar.
Bu sistemler, felsefelerine kaynaklk eden ruhsal deneyimleri
meydana getirebilmek iin aynnbl talim.atlar verirler. Genel-

21
Kozmik Oyun

likle birok yzyl aan sre ierisinde bu deneyimlerden sis

temli olarak veriler toplam ve ortak gr birliinin onayna
sunmulardr. Bunlar herhangi bir bilimsel almada geerli ve
gvenilir bilgi elde ebnenin gerekli aamalandr (Smith 1976;
Wilber 1997). eitli daini felsefe okullarna ait iddialann mo
dem uur arabrmalanndan elde edilen verilerle desteklenebilir
alnas olduka heyecan vericidir.
Bu modem onay olas klan benlik arabrmalan -bu kitapta
anlabld ekliyle- eski ruhsal almalar kadar bireysel zveri
ve teslimiyet gerektirmez. Modem yaamn karmaasna hap
solnu Babllar iin daha kolay ve uygulanabilirdirler. Psikode
liklerin yaygn bir ekilde rehbersiz olarak deneyimlenmesi bu
maddelerin kullanmn tehlikeye abn ve birok idari ve kanu
ni kstlamalarla yasaklanmbr. Ancak holotropik nefes alma
s bu kitapta anlablan igrlerin geerliliini grmek isteyen
herkes iin olas bir yntemdir. Dnyann her yerinde dzenle
diim.iz seminerlerdeki deneyimlerimiz ve eitim programn
tamamlayp holotropik nefes almasn uygulatan yzlerce in
sandan aldmz bilgiler bu kitapta anlattklarmn tekrarlanabi
lir olduunu gstermitir.

HOLOTROPK UUR HALLER

almalanmdaki ruhsal ve felsefi igiilere gemeden nce

olaand uur halleri terimiyle neyi kastettiimi aklamak is
tiyorum. Asl ilgi alarun insan ruhu ve gerekliin doas hak
knda yararl bilgi salayan verilere odaklanmakbr; zellikle de
varoluun ruhsal boyutlarnn eitli ynlerini aa karanlara.
Aynca bu deneyimlerin tedavi edici, dntrc ve evrimsel
olanaklanndan bahsebnek istiyorum. Bu nedenle olaand u
ur halleri terini ok geneldir, nk bu adan bakldnda il
gin ya da ilgili olnayan birok eyi de ierir.
uur eitli patolojik sreler sayesinde arpc ekilde dei
ebilir: serebral travmalar, zehirlenmeler, enfeksiyonlar ya da
beyindeki dejeneratif ve dolamla ilgili srelerle. Bu koullar

22
 Giri

olaand uur halleri snfna sokulabilecek arpa zihinsel

deiimlere yol aabilir. Ancak bu koullar "geici hezeyan" ya
da "organik psikoz" haline neden olur ki bunlar klinik olarak
nemli olsalar da konumuzla ilgisi yoktur. Hezeyan halinden
mustarip insanlar genellikle uyum zorluu eker. Kim ve nere
de olduklarn, hangi ay ya da ylda olduumuzu bilemeyecek
kadar kafalar karm olabilir. Genellikle akli fonksiyonlarda
karklk gsterirler ve yaadklar deneyimleri habrlamazlar..
Bu nedenle tarbmamz, olaand uur hallerinin ada
psikiyatride belli bir terimi olmayan nemli ve geni bir alt gru
buna daraltacam. Dierlerinden ayrlmas ve zel bir kategori
ye yerletirilmesi gerektiine inandm iin bu uur hallerine
halatrapik (Grof, 1992) diyeceim. Bu bileik kelime "btnle
ynlenmi" ya da "btnle giden" anlamna gelir (Yunanca
halas = btn ve trepein = bir eye doru ya da bir ey ynnde

ilerlemek). Bu terimin tam anlam ve kullanmndaki geerlilik

nedeni kitapta daha sonra aa kacakbr. Terim gndelik u
urumuzda tam ve btn halde olmadmz ima eder; paralan

m durumdayz ve kendimizi gerekte olduumuzun yalnzca

ufak bir ksm sanyoruz.
Holotropik haller uurdaki belli bir dnmle ayrt edilir. Bu
dnm, tm duyulardaki alg deiiklikleri, youn ve srad
duygular ve dnce srelerindeki derin farkllamalarla kendi
ni gsterir. Genellikle youn psikosomatik belirtiler ve olaand
davranlar da bunlara elik eder. uur nitelik olarak derin ve kk
ten bir ekilde deiir, ancak hezeyan halindekinin aksine fazlaca
bozulmaz. Holotropik hallerde varoluun dier boyutlarna giri
yaparz. Bu boyutlar youn ve sarsa olabilir. Ancak uurumuzu
kaybetmeyiz ve gndelik gereklikle bamz koparmayz. Birbi
rinden ok farkl iki gereklii ayn anda yaarz.
Duyusal alglamadaki srad deiiklikler holotropik hal
lerin nemli ve ayrt edici zelliidir. Gzler akken evredeki
ekil ve renklerde youn deiiklikler deneyimleriz. Gzlerimizi
kapadmzda kiisel gemiimiz ve kolektif uurdndan ge-

23
Kozmik Oyun

len imgelerle dolabiliriz. Aynca doann, evrenin ve mitolojik

gerekliklerin eitli ynlerini betimleyen vizyonlar grebiliriz.
Buna dier duyulan da ieren birok deneyim elik edebilir: e
itli sesler, fiziksel duygular, kokular ve tatlar.
Holotropik hallerdeki duygular gndelik deneyimlerimizin
olduka tesine geen geni bir yelpazeyi kapsar. Bunlar kendin
den geirici nee, cennetsi mutluluk ve "tilin anlaylarn tesin
deki huzur" gibi olumlu duygular olabilecei gibi youn korku,
kzgnlk, mitsizlik ve sululuk gibi ac verici duygular da ola
bilir. Bu ac verici deneyimler baz byk dinlerin cehennem i
kencesi tarurnlanna benzetilebilir. Bu hallere elik eden fiziksel
duygular da benzer ekildedir. Deneyimin ieriine gre salk
ta ve fizyolojik ilevlerde mkemmellik, olduka youn orgaz
mik cinsel duygular yaanabilecei gibi; sbrap verici ar, ba
sn, mide bulanbs ve boulma hisleri gibi an gerginlik verici
durumlar da deneyimlenebilir.
Holotropik hallerin zellikle ilgin ynlerinden biri de d
nce sreleri zerindeki etkisidir. Zihin bozulrnambr, ancak
gndelik ileyiinden olduka farkl bir ekilde faaliyet gsterir.
Her ne kadar sradan konular hakknda karar verirken bu hali
mize gvenemeyebilirsek de eitli konular hakknda fevkalade
yeni bilgilerle dolabiliriz. Kiisel gemiimiz, uurd drtleri
miz, duygusal sorunlarmz ve dier insanlarla yaadmz so
runlarla ilgili youn psikolojik igrler kazanabiliriz. Aynca
aldmz eitimin ve aklmzn snrlarn aan, doann ve evre
nin eitli ynleriyle ilgili srad ilhamlar alabiliriz. Holotropik
hallerde ortaya kan en nemli igrler felsefi, metafizik ve
ruhsal konularla ilgilidir. te bu igrlerin kefi, bu kitabn ana
konusudur.

HOLOTROPK HALLERDE ORTAYA IKAN FELSEF ve

RUHSAL GRLER

Holotropik uur hallerinin ierii genellikle felsefi ve mistiktir.

Bu anlarda psikospiritel lm ve doum deneyimleri yaaya-

24
 Giri

biliriz ya da dier insanlar, doa, evren ve Tann'yla kendimizi

bir hissedebiliriz. Baka enkamasyonlardan kalma anlan habr
layabilir, gl aretipik varlklarla karlaabilir, bedensiz var
lklarla iletiim kurabilir ve saysz mitolojik gereklii ziyaret
edebiliriz. Bu geni deneyim yelpazesi beden d deneyimleri de
ierebilir. Bu durumda bedensiz uur optik alglamasn srd
rr ve bedeninin yaknnda ya da uzanda eitli mekanlardaki
olaylan farkl a ve uzaklklardan gzlemleyebilir.
Holotropik deneyimler, kadim ve otantik teknikler -kutsal
teknikler- yoluyla da meydana getirilebilir. Bu teknikler srasnda
eitli davul, zil ve gonklar alnabilir, ilahiler sylenebilir, ritmik
danslar ile solunum ve meditasyon yntemleri ya da bunlarn e
itli bilekeleri kullanlabilir. Aynca toplumdan ve duyusal uya
ranlardan soyutlanma, besin ve uyku orucu, terleme, hatta beden
deki kann boaltlmas, gl mshillerin kullanm ve aa ekme
gibi iddetli fiziksel mdahaleleri bile ierebilir. Kutsal teknikle
rin zellikle etkili yntemlerinden biri de uur deitirici bitki ve
maddelerin ayinsel kullanm olmutur.
Bu uur deitirici teknikler insanln manevi ve ayinsel
gemiinde nemli bir rol oynambr. Holotropik hallerin olu
turulmas, ananizm, gei trenleri ve yerli kltrlerin dier
ayinlerindeki odak noktasdr. Bu haller aynca dnyann eitli
blgelerinde ve zellikle de Akdeniz blgesinde ortaya kan ka
dim lm ve yeniden doum ayinlerinin ana unsuru olmutur.
Holotropik deneyimler yaygn dinlerin baz mistik kollan iin de
ayn nemi tambr. Bu ezoterik gelenekler, holotropik dene
yimleri yaatacak eitli manevi teknikler gelitirmitir. Bunlarn
arasnda yoga, meditasyon ve konsantrasyon teknikleri, toplu
ilahi syleme, sema, dervi uygulamalar, Hristiyan hesiastizmi
ya da "sa duas" ve dier birou gelir.
Modem zamanlarda uur deitirici tekniklerin yelpazesi ol
duka genilemitir. Bu yelpazedeki klinik yaklamlar arasn
da uur deitirici bitkilerden elde edilen saf al.kaloidler ya da
sentetik psikodelikler ile hipnoz, temel terapi, yeniden doum

25
Kozmik Oyun

ve holotropik nefes almas gibi etkin psikoterapi teknikleri

vardr. Holotropik hallerin meydana getirilmesinde en yaygn
laboratuvar yntemi duyusal uyaranlardan soyutlanma olmu
tur. Bu yntem duyusal uyaranlarn eitli derecelerde azaltm
na dayanr. yi bilinen dier yntemlerden biri de biyofidbektir
(biofeedback). Bu yntemde kiinin beyin dalgalarndaki dei
imlerle ilgili bilgiler belli uur hallerine gtren bir rehber ola
rak kullanlr ve eitli akustik ve optik uyaranlarla beyin dal
galarnn ynlendirilmesi iin birok zel elektronik aletlerden
yararlanlr.
Holotropik hallerin herhangi bir neden olmadan ve genellikle
de insanlarn iradeleri dnda eitli younluk ve srelerde ken
diliinden de ortaya kabileceini vurgulamak gerekir. Modem
psikiyatri mistik ve manevi hallerle psikotik vakalar ayrmad
iin bu halleri deneyimleyenlere genellikle hasta tehisi konur,
hastaneye kaldrlr ve ar ila tedavisine maruz braklr. Eim
Christina ve bana gre bu hallerin ou aslnda psikospiritel
krizler ya da ani ruhsal almlardr. Eer bu krize giren insanlar
gerektii gibi anlalr ve deneyimli kiiler tarafndan destekle
nirlerse bu trden olaylar psikosomatik iyileme, manevi alm,
olumlu kiilik dnm ve uur evrimiyle sonulanr (Grof ve
Grof 1990).

KADM BLGELK ve MODERN BLM

Az nce grdmz gibi holotropik deneyimler birok top

luluun trensel, manevi ve kltrel yaamn ekillendirmi
birok ilemin ortak paydasdr. Bu deneyimler evrenin ve varo
luun ruhsal yapsn tanmlayan kozmoloji, mitoloji ve felsefeler
ile dini geleneklerin ana kayna olmutur. Onlar, amanizm ve
yerli kabilelerinin kutsal trenlerinden yaygn dinlere kadar tm
retileri iine alan manevi hayatn anlalmas iin anahtardr.
Ancak en nemlisi yarabc olanaklarmz tam olarak fark etme
mizi salayacak zengin ve doyum verici bir yaam stratejisi iin
gerekli, paha biilmez derecede deerli ve gereki talimatlar su-

26
 Giri

nar. te bu nedenle Babl bilimadamlan maddeci nyarglann

dan kurtulup holotropik halleri nyargsz sistemli arabrmaya
tabi tutmaldr.
Yukarda belirtilen holotropik uur hallerinin tn eitle
riyle yakndan ilgilendim ve ounda da kiisel deneyimlerim
oldu. Ancak daha nce de sylediim gibi profesyonel yaam
mn ou psikodelik terapisi, holotropik nefes almas ve
ani ruhsal almlarn incelenmesiyle geti. Bu durum da
gzlemlenen deneyimleri harekete geiren ey farkl olsa da
deneyimlerin ierii ile ifade ettikleri manevi ve felsefi igr
ler benzerdir.
Profesyonel yaamm boyunca LSD, psilosibin, meskalin,
dipropil-triptamin (DPT) ve metil-dioksi-amfetamin (MDA) gibi
maddelerle drt binin zerindeki psikodelik terapisini bizzat y
nettim ve alma arkadalanmn ynettii iki binin zerinde te
rapiye kabldrn. Bu terapilerin byk bir ounluu depresyon,
psikonevroz, psikosomatik rahatszlklar, alkolizm ve narkotik
ila bamll gibi duygusal ve psikosomatik rahatszlktan
mustarip psikiyatri hastalaryd.
Dier byk bir grubu ise ou lmcl olan kanser hasta
lan oluturuyordu. Bu almada ama, yalruzca duygusal ger
ginlii ve hastaln yol ab fiziksel aay ortadan kaldrmak
deil, ayru zamanda hastalara lm korkulanu yenmeleri iin
mistik hallere ulamalanu salamak, lme kar tavrlarru de
itirmek ve lm deneyimlerini dntrmekti. Geri kalan de
nekler psikiyatrist, psikolog, danman, rahip, sanat ve eitli
branlardan bilimadamlan gibi normal fakat deiik bir anlay
ve igr arayan psikodelik terapisi gnllleriydi.
Holotropik solunum seanslar, profesyonellerin uzun sren
eitimi ve toplumun genelini temsil eden insanlarla yaplan a
lmalar erevesinde gerekleti. Uzun yllar eim Christina'yla
ounluu gruplar halinde ve istisnai olarak bireysel olan otuz
binin zerinde holotropik seans ynettik. Psikodelikler ve holot
ropik nefes almasnn yan sra aniden psikospiritel krize gi-

27
Kozmik Oyun

ren birok insanla da albrn. Bu ise kiisel ve profesyonel yaa

mmda kendiliinden gerekleti ve sistemli alma gerektiren
zel projeler deildi.
Bu kitab yazarken uur aratrmalar alanndaki krk yllk
almalarmdan topladm. kaytlan da kullandm. Bu kaytla
rn zellikle temel ontolojik ve kozmolojik sorularla ilgili dene
yin ve gzlemleri aklayan ksmlarna younlabrn. Bu holot
ropik kaytlarn ortaya koyduu sonular, maddeci bilimin insan
ve evrenin doas hakknda formle ettii ve Babl endstrile
mi medeniyetin resmi ideolojisi olan anlaya kar mantksal
olarak tutarl bir alternatifti.
Holotropik haller yaayp bununla etkin bir ekilde btn
leen kimseler "nesnel gerekliin" bam.sz sapmalarn temsil
eden gerekd dnya grleri gelitirmiyor. Onlar stn koz
mik zeka tarafndan yaratlm ve sarmalanm bir evren vizyo
nunun eitli ynlerini kefediyorlar. Bu canl evren, son tahlil
de, kendi ruhlar ya da uurlaryla bir ve ayndr. Bu igrler,
tarih boyunca dnyann eitli blgelerinde, genellikle de birbi
rinden bam.sz olarak, srekli ortaya kan gereklik anlayna
olduka benzerlik gsterir. Bu anlay maddi gereklik deneyim
lerini holotropik uur hallerinde kazandklar igrlerle btn
leme frsatn bulan tn insanlarca paylalmtr.
Bu bulgu, Babl ve endstrilemi toplumlarda eitli holot
ropik deneyimler yaayp da bunu yaygn kltrn inan sis
temleriyle btnletirememi insanlar iin sevindiricidir. Ztlk
lar nedeniyle bu insanlarn ou akli dengelerini sorgulam ya
da akli dengelerini danmak iin gittikleri veya iradeleri dnda
gtrldkleri zihin sal uzmanlar tarafndan sorgulanm
tr. Holotropik hal aratrmalan bu insanlan destekler ve ada
psikiyatrinin eksik ynlerini aa karr. Bu aratrmalar insan
ve gerein doasyla ilgili anlaymzn acil olarak ve radikal
biimde gzden geirilmesi gerekliliini vurgular.
Modern bilimin eitli dallarndaki devrim yarata gelime
ler eskimi maddeci dnya grnn bysn bozduka

28
 Giri

kendimizin, doann ve evrenin daha kapsaml bir anlaynn

hatlann grmeye balyoruz. Varoluun doas hakknda ortaya
kmakta olan bu alternatif, bilimi ve ruhsall btnletirerek
kadim geleneklerin nemli elerini teknolojik dnyamza suna
cakbr. u anda bile birbirinden bam.sz devrimci teorilerden ve
byle bir grn belirsiz hatlanndan ok daha fazlasna sahibiz.
Ervin Laszlo modem bilimin eitli dallanndaki en nemli teorik
gelimelerin parlak bir sentezini zaten yapmbr (Laszlo 1993).
Ken Wilber gerekliin bylesine btncl bir anlay iin ge
rekli felsefi temelleri salayan disiplinleraras suad ereveyi
formle etmitir (Wilber 1995, 1996, 1997).
Evren hakkndaki bu yeni gr tamamlandnda, bilim
ncesi gereklik anlayna bir geri dn deil, gemile imdi
arasnda kpr kuran yarabc bir sentez olacakbr. Modem bili
min tm baanlann elinde bulunduran ve Bab medeniyetine
kaybettii manevi deerleri yeniden sunan bir dnya gr bi
reysel ve kolektif yaamlanmzda olduka etkili olabilir. una
yrekten inanyorum ki, bu kitapta incelenen holotropik haller
den elde edilen deneyimler ve gzlemler, acyla domakta olan
bu heyecan verici yeni gereklik grnn aynlmaz bir paras
olacakbr.

29
 2

HOZffiOS. SUUR ue RUH

llerledike ve iimizde ve nesnelerde bulunan ruhu fark ettike

bitki, metal, atom, elektrik ve fiziksel doaya ait her eyde uur
olduunu greceiz.

---Sri Aurobindo, Yoga Sentezi

Dier birok insanla aramdaki fark "ayna duvarlarn" benim

iin effaf olmasdr.
---C . G. Jung, Anlar, Dler, Dnceler

MADDEC BLMN DNYA GR

Babdaki bilime gre evren, kendi kendini yaratm maddi par

aaklann devasa ve karmak bir topluluudur. Yaam, uur ve
zeka kozmik sahneye sonradan gelen nemsiz ve tesadfi ni
teliklerdir. Varoluun bu nitelii, szde maddenin milyarlarca
yl sren evriminden sonra snrsz kozmosun yalnzca nemsiz
bir ksmnda belirmitir. Bu gre gre yaam, kklerini, ilk
sel okyanus iindeki atomlar ve inorganik moleklleri organik
bileikler haline getiren rasgele kimyasal srelere borludur. Bu
organik madde daha sonraki evrimi srasnda kendi kendini sr
drme, reme ve hcre organizasyonu kazanmtr. Tek hcreli
organizmalar gittike daha kapsaml (ok hcreli) yaam formla-

31
Kozmik Oyun

n oluturmu ve yeryznde Homo Sapiens'i de ieren birok t

re evrimlemitir.
Bize sylendiine gre uur, merkezi sinir sistemindeki fiz
yolojik srelerin karmakl nedeniyle evrimin daha sonraki
safhalarnda ortaya kmbr. uur beynin bir rndr ve bu
nedenle de kafatasmzn iine skmbr. Bu adan bakldnda
uur ve zeka insanlara ve gelimi hayvanlara zgdr. Biyolojik
sistemlerden bamsz deildir ve olamaz da. Bu gereklik anlay
na gre ruhumuzun ierii doduumuz andan itibaren duyu
organlan araalyla d dnyadan alnan bilgilerle snrldr.
Burada Babl bilimadamlan ngiliz ampirik felsefe okulunun
u eski deyiiyle hemfikirdir: "Duyu organlarndan gemeyen
hibir ey zihinde var olamaz." nce John Locke tarafndan on
sekizinci yzylda ileri srlen bu gr duyular d alglama
(ODA) -telepati, durugr ya da uzak mekanlann aka al
gland beden d deneyimler gibi duyular dnda bilgi ka
zanma- olasln doal olarak kabul etmez.
Ek olarak duyusal girdilerin ierii ve kapsam evresel ko
ullar ile duyularmzn fiziksel zellikleri ve snrllklar tara
fndan belirlenir. rnein nesneleri aramzda bir duvar varsa g
remeyiz. Ufku geen gemiyi ve Ay'n teki yzn alglayamayz.
Benzer ekilde dardaki bir olayn yaratb akustik dalgalar ku
larruza ulahnda yeterli younlukta deilse sesleri duyamayz.
Televizyon ya da telefon gibi modem teknolojik aletleri kullanma
drruz srece San Fransisco'dan New York'taki arkadalarmzn
ne yapbru gremeyiz ya da duyamayz.

MODERN UUR ARATIRMALARI ESK KAVRAMLARA

MEYDAN OKUYOR

Olaand uur hallerindeki deneyimler insan ruhunun olanak

lan ve duyulan.mzn snrlarna dair bylesine dar bir gre
meydan okur. Bu uur hallerindeki olas deneyimler maddeci bi
limadamlannn syledii gibi doumumuzdan sonraki anlar ve
Freud'un kiisel uurd kavramyla snrl deildir.

32
 Kozmos, uur ve Ruh

Holotropik deneyimler Anglo-Amerikan yazar ve filozof

Alan Watts'n akayla bahsettii "deriyle sarmalanm ego"nun
ok daha telerine gider. Bizleri, ruhun Babl psikolog ve
psikiyatristlerce henz tanmlanmam blgelerine gtrrler.
Holotropik hallerde ortaya kan fenomenleri tanmlamak ve
snflandrmak iin geleneksel ruh anlayn genileten yeni bir
insan deneyimi haritas hazrladm. Bu erevede bu yeni harita
nn temel zelliklerini ksaca zetleyeceim. Daha ayrnbl ak
lamalar daha nceki kitaplarmda bulunabilir (Grof 1975, 1988).
Holotropik hallerde ortaya kabilecek tm deneyimle
ri aklamak iin Babl ruh anlayn iki yeni alanla olduka
geniletmek durumunda kaldm. Bunlardan birincisi doum
travmasna bal youn fiziksel his ve duygu deposudur. Bunlar
bedenin eitli blgelerindeki youn fiziksel aa, boulma hissi,
hayati endie, mitsizlik ve youn fke gibi hislerdir. Bu aama
da doum, lm, seks ve iddet konularna karlk gelen geni
bir sembolik imge yelpazesi de vardr. Ruhun bu dzeyine biyo
lojik doumla ilgisi nedeniyle perinatal (Yunanca peri = evresin
de ya da yaknnda, ve Latince natalis = ocuk doumuyla ilgili)
diyorum. Bu konuya doum, seks ve lmn ruhsal boyutlarn
inceleyen blmde dneceim.
Benim haritamda insan deneyimine eklediim ikinci alana
transpersonel denilebilir; nk bu dzeyde bedene ve egoya
ait allm kiisel snrlar alr. Transpersonel deneyimler d
dnya ve baka gereklik boyutlarn kapsayarak insann benlik
duygusunu olduka geniletir. rnein transpersonel deneyim
lerin nemli bir kategorisinde dier insanlar, hayvanlar, bitkiler
ve doa ya da kozmosun eitli ynleriyle otantik bir zdele
me yaanr.
Transpersonel olgunun dier bir nemli ksm da svireli
psikiyatrist C. G. Jung'un (1959) kolektif uurd terimiyle ak
lanabilir. Bu geni atasal, rksal, ve kolektif anlar insanln tm
tarihi ve kltrel mirasn ierir. Aynca Jung'un aretipler dedii
ilksel dzenleyici ilkeleri barndnr. Jung'a gre aretipler ruhu-

33
Kozmik Oyun

muzdaki sreleri olduu kadar dnyadaki olaylan da ynetir.

Aynca mitolojik. gereklik ve varlk panteonlanyla ruhun sonsuz
derecede zengin imgelem dnyasnn ardndaki yarabcr gtr.
Holotropik hallerde kolektif uurdnn ierikleri uurlu olarak
deneyimlenebilir.
Perinatal ve transpersonel deneyimler aynnb.l olarak ince
lendiinde kiisel insan ruhuyla evrenin geri kalan arasndaki
snrlarn kiisel bir yanlsama olduu ve alabilecei grlr.
Bu alma sonuta hepimizin tn varolula bir olduu gr
n nemli lde destekler. Yani gndelik uurumuzda nesne
olarak algladmz eyler holotropik hallerde znel olarak alg
lanabilir. Dnyann tn zaman ve mekanlardaki btn nitelikle
rine ek olarak kolektif uurdnn aretipsel varlklan ve mitolo
jik. planlan gibi baka gereklik boyutlannn eitli nitelikleri
deneyimlenebilir.
Holotropik hallerde biyolojik. doumumuzun aamalann,
doum ncesi yaammz, hatta dlleniimizin hcresel bir kay
dm bile olduka aynnbl bir biimde deneyimleyebiliriz. Trans
personel deneyimler yakn veya uzak atalanrnzn yaamlann
dan anlan arabilir ya da rksal veya kolektif uurdnn
gerekliine gtrebilir. Daha nceki enkarnasyonlardan ve
hatta hayvan atalarn yaamlarndan kalma baz anlan habrla
marnz salayabilir. Baka insanlar, insan topluluklan, hayvan
lar, bitkiler ve hatta inorganik nesneler ve srelerle tam uurlu
olarak zdeleebiliriz. Bu deneyimler srasnda evrenin eit
li ynleriyle ilgili -u anki yaammzda sradan yollarla elde
edemeyeceimiz verileri de kapsayan- tamamyla yeni ve doru
bilgiler elde edebiliriz.
Gndelik alglanmzla gremediimiz bu boyutlan yeterli
derecede deneyimledikten sonra varlk ve gerein doasyla
ilgili grlerimiz kkten bir deiime urar. Kazandmz en
temel metafizik igrye gre evren maddi paracrklann me
kanik bir etkileimi sonucu evrimlemi otonom bir sistem de
ildir. Evrenin evrimleen maddeden ibaret olduunu syleyen

34
 Kozmos, uur ve Ruh

maddeci bilimin en temel varsaymn ciddiye almak olanaksz

hale gelir. nk almalarmzda ilahi olan, kutsall ya da
varoluun mantk tesi boyutlann dorudan ok youn ve ikna
edici ekilde deneyimledik.

CANLI EVREN

Transpersonel deneyimlerin ardndan dnya goruumz e

itli yerli halklarn ve kadim kltrlerinin evren grlerinin
baz temel ynlerini kapsayacak ekilde geniler. Bu geliim ze
ka, eitim ve mesleimizden bamsz olarak gerekleir. Hay
vanlar, bitkiler ve hatta inorganik maddeler ve srelerle uurlu
olarak yaanan dorudan ve inandnc deneyimler tm evreni
canl olarak gren canlc (animistik) kltrlerin inanlanru daha
kolay anlamamz salar. Onlara gre yalnzca hayvanlar deil
aalar, nehirler, dalar, Gne, Ay ve yldzlar da canldr.
Aadaki deneyim holotropik uur hallerinde inorganik
nesnelerin nasl ilahi varlklar olarak alglandn gsterir. Ei
timli ve zeki bir insan olan John'un deneyimidir bu. Nevada' da
ki Sierra'nn ykseklerinde arkadalanyla kamp yaparken gn
delik kimliini kaybedip granit bir dala uurlu olarak nasl
zdeletiini anlabr.

Geni ve dz bir granit parasnn zerinde, ayam dadan

aaya akan berrak nehre uzatm dinleniyordum. Inlanru
tm varlmla alarak gneleniyordum. Giderek geverken
hayal bile edemeyeceim bir huzur hissettim. Zaman giderek
yavalad ve sonunda durdu. Ebediyetin dokunuunu hissettim.
Yava yava snr anlaym kaybettim ve granit dala bir
oldum. Tm isel karmaa ve konumalar dindi ve yerini mutlak
dinginlie brakh. Erdiimi hissettim. Tm arzulanmn doyuma
ulab, tm gereksinimlerinin tatmin olduu ve tm sorulan
mn yant bulduu mutlak bir dinginlik durumundaydm. Bir
den bu dipsiz, anlalmaz huzurun granitin doasyla ilgili ol
duunu fark ettim. Ne kadar inanlmaz olsa da granitin uuruna
dntm hissettim.

35
Kozmik Oyun

Aniden neden Msrhlann granit tann heykelleri yaphru ve

neden Hindularn Himalayalan iva'nn uzanan figr olarak
grdn anladm. Tapndklar bu dingin uur haliydi. Olum
suz hava koullanrun etkisiyle granitin yzeyinin bozulmas bile
milyonlarca yl alr. Bu srada deiken organik dnya saysz
dnme urar: trler ortaya kar, yaar ve yok olur; krallk
lar kurulur, hkm srer, bakalaryla yer deitirir ve binlerce
nesil anlamsz oyunlarn oynar. Granit da grkemli bir tank
gibi, bir tann gibi, olan her eyden bamsz kprdahlamaz bir
ekilde orada durur.

TANRILARIN ve EYTANLARIN DNYASI

Holotropik uur halleri, evrenin mitolojik varlklarla dolu oldu

una ve eitli mutlu ve fkeli tanrlarla ynetildiine inanan
kltrlerin dnya grleri hakknda derin igrler kazandm.
Bu hallerde tannlann, eytanlarn, mitolojik kahramanlarn, in
san st varlklarn ve ruhsal rehberlerin dnyasn dorudan
deneyimleyebiliriz. Bu deneyimlerdeki imgeler kolektif u
urdndan alnabilir ve insanlk tarihindeki herhangi bir kltr
den mitolojik figrleri ve temalar vurgular. Bu alemin kiisel
bazda derinlemesine deneyimlenmesi, endstri ncesi toplum
lardaki kozmosa ait imgelerin babl birer inan ya da ilkel "majik
dnce"nin rn olmadm fark ebnemizi salar.
Bu deneyimlerin gerek olduunun olduka ikna edici bir
kamb da, dier transpersonel olgularda olduu gibi, eitli are
tipsel varlklar ve alemler hakknda yeni ve doru bilgiler kazan
drabilmesidir. Bu bilginin doas, erevesi ve nitelii farkl mi
tolojiler hakknda nceden sahip olduumuz entelektel bilgiyi
aar. Byle gzlemler C. G. Jung'u kolektif uurd fikrine gtr
mtr. Jung'a gre Sigmund Freud'un tanmlad uurdmn
yam sra bizi tm insanln kltrel mirasna balayan bir de
kolektif uurd vardr.
imdi holotropik uur halleriyle ilgili almalanm srasnda
gzlemlediim en ilgin deneyimlerden birini buna rnek ola
rak anlatacam. Anlatacam rnekteki insan kronik depresyon

36
 Kozmos, uur ve Ruh

ve patolojik lm korkusu (tanatofobi) nedeniyle Prag'da teda

vi gren Otto'dur. Otto psikedelik seanslannn birinde bir dizi
lm ve doum deneyimi yaad. Deneyim devam ederken deh
et verici bir domuz tanna tarafndan korunan korkutucu bir
alt dnya vizyonu grd. Bu evrede aniden geometrik bir ekil
izme ihtiyac hissetti.
Her ne kadar seanslan srasnda hastalarundan genellikle
gzleri kapal uzanmalann ve deneyimleri iselletirmelerini is
tesem de Otto bu evrede gzlerini ab, oturdu ve aceleyle kat
ve kalem getirmemi istedi. Bir dizi ok karmak ve soyut ekil
izdikten sonra byk bir doyumsuzluk ve mitsizlikle bu kar
mak ekilleri dnmeden yrbp buruturdu. izimlerinden
hi tatmin olmamb ve "doru" yapamad iin mitsizlii
gitgide arbyordu. Ne yapmaya albn sorduumda akla
yamad. Yalnzca bu geometrik ekilleri izmeye kar dayanl
maz bir ihtiya duyduunu ve bir ekilde seansnn baanyla
tamamlanmas iin bu ekli doru izmesinin gerekli olduuna
inandn syledi.
Bu temann Otto iin nemli olduu akb ve bunu anlamas
gerektiine inanyordu. O aralar aldm Freudcu eitimin hayli
etkisi albndaydm ve serbest anm yntemini kullanarak bu
garip davrann altnda yatan uurd nedenleri belirlemek iin
elimden geleni yapbm. Bu konu zerinde olduka zaman har
cadk, ancak pek baanl olamadk. Tm bu olanlar bir ey ifade
etmiyordu. Sonunda olay baka alanlara kayd ve konu zerinde
dnmeyi brakbm. Yllar sonra ABD'ye tanana kadar olay
gizemini korudu.
Baltirnore'da kaldm sralarda bir arkadam arabrmamn,
mitolojiyle olan balbs asndan, Joseph Campbell'n ilgisini
ekebileceini syledi ve onunla bir grme ayarlamay nerdi.
Birka karlamadan sonra iyi arkada olduk ve Campbell hem
kiisel hem de profesyonel yaanbmda daha sonra nemli bir rol
oynad. Joseph biroklar tarafndan yirminci yzyln ve hatta tm
zamanlarn en byk mitoloji uzman olarak nitelendirilir. Ger-

37
Kozmik Oyun

ekten de keskin bir zekas vard ve dnya mitolojileri konusunda

canl bir ansiklopedi gibiydi. Mitoloji arabnnalar iin nemli ol
duunu dnd olaand uur hallerine kar youn bir il
gisi vard (Campbell 1972). Yllar ierisinde ilgin tartmalanrnz
oldu. Bu tartmalar srasnda kendisiyle almalanmda anlam
veremediim anlalmas zor aretipsel deneyimlerle ilgili gz
lemlerimi paylabm. Joseph ou kez deneyimlerdeki semboliz
min kltrel kaynan belirlemekte glk ekmiyordu.
Bu tartmalarn birinde yukardaki olay anmsadm ve ken
disiyle paylabm. Hi duraksamadan "Harikulade" dedi Joseph,
"lmn Kozmik Karanlk Anas, Yeni Gine' deki Malekulanla
rn lmcl Ana Tanras." Malekulanlarn lnn Yolculuu
srasnda bu tanrayla karlaacaklarna inandklarn anlata
rak devam etti. Bu tanra belirgin domuz hatlar olaD korkun
bir dii fi.gr formundayd. Malekulan geleneine gre alt dn
yann giriinde durur ve karmak bir kutsal labirenti korurdu.
Malekulanlarn domuz besleme ve kurban etmeyi kapsayan
ayrnhl trenleri vardr. Bu karmak trenler annelerine ve ni
hayetinde de lmcl Ana Tanna'ya bamllktan kurtulma
y amalyordu. Malekulanlar zamanlarnn byk bir ksmn
labirent izimine ayrrlard, nk bunda ustalamak te aleme
baarl bir yolculuk yapmak iin elzemdi. Joseph szlk gibi bil
gisiyle arahrmamda karlahm bu bulmacann nemli bir b
lmn zebildi. Bulmacann onun bile yarutlayamad ksm
ise terapinin o annda hastamn neden o Malekulan tanrasyla
karlahyd. Ancak patolojik lm korkusu olan biri iin lm
sonras yolculukta ustalama ii olduka anlamlyd.

C. G. JUNG ve EVRENSEL ARETPLER

Holotropik hallerde ruhumuzun mitolojik fi.gr panteonlarna

ve yaadklar yerlere gidebildiini kefederiz. C. G. Jung' a gre
bunlar, kolektif uurdnn doasndaki ilksel evrensel ilkelerin
tezahrleridir. Aretipsel fi.grler iki kategoriye ayrlr. lki eitli
evrensel rolleri ve ilevleri olan iyi ve kt varlklardr. Bunlarn

38
 Kozmos, uur ve Ruh

en bilinenleri Byk Ana Tanra, Korkun Ana Tanra, Yal

Bilge Adam, Ebedi Gen (Puer Etemus ve Puella Etema), Aklar,
Azrail ve Hilekar' dr. Jung aynca erkeklerin uurdnda Anima
diye adlandrd ortak bir diil ilkeyi kefetmitir. Kadnlarn
uurdnda buna karlk gelen eril prensip ise Animus'tur. n
san kiiliinin karanlk, yk.o yn Jung psikolojisinde Glge
olarak adlandrlr.
Holotropik hallerde tilin bu ilkeler, kannak ve deiken
grnmlerle, temsil ettikleri saysz anlam toplayarak hologra
fik bir ekilde tezahr eder. Burada rnek olarak aretipler dn
yasyla kendi karlamam vereceim.

Seansn sonunda parlak bir ekilde aydnlablm geni bir sahne

grdm. Bu sahne zaman ve mekann tesindeydi. Ssl perdesi
dnyann tm tarihini kapsayan aynntl ekillerle donanmb.
Sezgisel olarak, insanlk tarihine ek.il veren glerin oynad
Kozmik Drama Tiyatrosu'nda olduumu anladm. Sahneye gi
rip kendini takdim eden ve sonra yavaa ayrlan gizemli figr
leri izlemeye baladm.
Karmak bir etkileimle olgular dnyas illzyonunu, Hin
dulann lila dedikleri ilahi oyunu yaratan kiilemi evrensel
prensipleri, aretipleri grdm anladm. Birok kimlii, ile
vi ve hatta sahneyi zetleyen, her kalba giren ahsiyetlerdi bun
lar. Onlan izlerken ayn anda hem bir hem de ok olmak suretiy
le ekillerini olduka aynnbl holografik geilerle deitirdiler.
Birok farkl yzleri, dzeyleri ve anlam boyutlan olduunu
biliyordum, ancak zel bir eye odaklanamyordum. Figrlerin
hepsi hem kendi ilevinin zn hem de temsil ettii ilkenin so
mut tezahrn ayn anda temsil ediyor gibiydi.
illzyon dnyasn simgeleyen sihirli eterik figr Maya, ebedi
Dii'yi temsil eden Anima, sava ve iddetin Mars'a benzer tem
silcisi Sava, alar boyu tm cinsel oyunlar ve ak yklerini
temsil eden Aklar, Asil Hkmran ya da mparator figr, iine
kapal Mnzevi, ylk ve gvenilmez Hilekar ve dier birou
sahnedeydi. Sahneden geerken evrenin ilahi oyununda.ki m
kemmel icralar iin alk bekliyormu gibi bana doru eildiler.

39
Kozmik Oyun

kinci kategorideki aretipsel figrler belli kltrler, corafi

blgeler ve tarihi dnemlerle ilgili eitli tanrlar ve eytanlar
kapsar. rnein Byk Ana Tanra'nn evrensel bir imgesi yeri
ne Meryem Ana, Hindu tanra Lakshmi ve Parvati, Msrl sis,
Yunan Hera gibi dier birok kltrel formundan birini dene
yimleyebiliriz. Benzer ekilde, Hintli Kali, Kolomb ncesi dne
me ait ylan bal Coatlicue ya da Msr'n aslan bal Sekrnet'i
yukardaki rnekte anlablan Malekulan domuz tanrasyla bir
likte Karanlk Ana Tanra'ya rnektir. Bu imgelerin kendi rksal
ve kltrel gemiimizle snrl olmas gerekmez. Herhangi bir
insan topluluunun mitolojisinden, hatta hi duymadklanmz
dan bile gelebilir.
almalarmda bakalar tarafndan ldrldkten ya
da kendini kurban ettikten sonra tekrar hayata dnen farkl
kltrlerin eitli tanrlaryla karlamalar ve hatta zdele
meler ska gerekleirdi. lm ve yeniden douu temsil eden
bu figrler, isel keif perinatal safhaya gelip ruhsal yeniden
dou formu aldnda kendiliinden ortaya kyordu. Bu aa
mada birok insan armha gerilme vizyonlar gryor ya da
armhtaki lsa'yla ac verici bir zdeleme yayordu. Avrupa
Amerikan gemili insanlar iin bu temann belirmesi anlaml
dr, nk Hristiyanlk yzyllardr Bab kltrnde nemli bir
rol oynambr.
Ancak Japonya ve Hindistan'daki holotropik nefes alma
s seminerlerimiz srasnda da sa'yla zdeleme deneyimleri
grdk. Bunlar evveliyab Budist, into ya da Hindu olan insan
lard. Anglo-Saksonlar, Slavlar ve Yahudiler de psikodelik ya da
holotropik nefes almas seanslarnda iva ya da Buda, Msrl
Yeniden Dou tanrs Osiris, Smer tanras lnanna ya da Yu
nan tanrlar Persefon, Dionizos, Attis ve Adonis'le zdeleti.
Azteklerin lm ve yeniden dou tanrs Quetzalcoatl ya da
Tyl Ylan, Mayalarn Popol Vuh'undaki Kahraman kizlerden
biriyle ska zdeleilmesi daha da ilginti, nk bu tanrlar
genellikle Bab' da pek bilinmeyen mitolojilere aittir.

40
 Kozmos, uur ve Ruh

Aretipsel figrlerle karlamalar olduka etkileyiciydi ve

genellikle kiinin rksal, kltrel ve eitimsel gemii ile bu mi
tolojiler hakknda daha nceden sahip olduu entelektel bilgi
den bamsz, yeni ve aynntl bilgiler getiriyordu. Bu deneyim
lere -karlalan varlklann yapsna gre- vecd halinden dehet
verici metafizik korkuya kadar deien olduka youn duygular
elik ediyordu. Bu karlamalan yaayan insanlar aretipsel fi
grleri daha st bir plana ait ve maddi dnyamzdaki olaylan
ynlendirebilecek suad enerji ve glere sahip varlklar olarak
genellikle byk bir hayranlk ve saygyla izlediler. Bylece tann
ve eytanlarn varlna inanan endstri ncesi toplumlann tu
tumlann paylatlar.
Ancak bu insanlann hibiri aretipsel figrlerle olan kar
lamalanru evrendeki yce ilkeyle karlama olarak grmedi
ya da evrenin mutlak anlayn kazandklann iddia etmedi.
Bu tannlan, onlan aan daha yce bir gcn yarath varlklar
olarak deneyimlediler. Bu igr Joseph Campbell'in tannlar
"akn olana gtrmelidir" fikrini anmsatr. lahi kaynaa g
tren kpr roln oynamal, ancak onunla kanbnlrnamal
dr. Sistemli zkeif ya da ruhsal almalarla ilgilenirken belli
bir tanny Mutlak'a gtren bir pencere olarak alglamak yerine
onu ulalmaz yapp mutlak kozmik g olarak grme hatasna
dmemek gerekir.
Belli bir aretipsel imgeyi yaratln mutlak kayna olarak
grmek putperestlie gtrr ki bu, dinlerin ve kltrlerin
tarihinde olduka sk tekrarlanm blc ve tehlikeli bir hata
dr. Ayn inana paylaan insanlan birletirebilir; ancak bu top
luluu ilahiliin farkl bir ifadesini benimsemi dier gruplara
dman klar. Bu grup daha sonra bakalanrun dinini dei
tirmeye, onlan fethetmeye ve ortadan kaldrmaya alabilir.
Halbuki gerek din evrenseldir ve her eyi kuahr. Kltrlerle
snrl aretipsel imgeleri amal ve formlann mutlak kayna
na odaklanmalyz. Bu nedenle din dnyasndaki en nemli
soru evrendeki yce ilkenin doas hakkndadr. nmzdeki

41
Kozmik Oyun

blmde, bu konuyla ilgili olarak, holotropik uur hallerinden

elde edilmi igrleri inceleyeceiz.

42
 3
HOZffiH VARATICI LHC
Ey yurtsuz boluk, Ey gksz boluk,
Ey belirsiz, amasz uzay,
Ebedi ve zamansz,
Dnyaya brn ve genile!
-Tahiti yaratl efsanesi

itilmez, dokunulmaz, biimsiz ve yok olmaz;

Tadlmaz, koklanmaz ve srekli,
Basz, sonsuz, bykten daha byk ve sabit ...
te bunu idrak eden kii lmn azndan
kurtulmu demektir.
-Katha Upaniad

MUTLAK UUR

Gerekliin ruhsal boyutlaruun dorudan deneyimini kazandktan

sonra evren, yaam ve uurun yce bir zeka olmadan ortaya km
olduu fikri sama, ocuksu ve dayanaksz gelir. Ancak grd
mz gibi doarun canllna ilikin deneyimler ve aretipsel figr
lerle karlamalar ruhsal alnuz gidermez. Bu nedenle birlikte
albm insanlarn raporlarnda insan ruhunun derin blgelerine
yaklaan uur hallerini aradm. Hangi deneyimlerin evrenin yce
ilkesiyle karlamay anlatbru bulmaya alyordum.
Ruhsal alklarn tamamyla doyuracak bir Mutlak deneyi
mi yaayanlar herhangi bir figr grmedi. Mistik ve felsefi ara-

43
Kozmik Oyun

ylanrun amaana ulahn hissettiklerinde yce ilkeye dair ta

nmlar son derece soyut ve birbirine benzerdi. Byle mutlak bir
deneyim yaayanlar bu halin zelliklerini tanmlarken dikkate
deer lde hemfikirdiler. Bu yce deneyimin analitik zihnin
tm srurlanrun, tm akli kstlamalarnn ve sradan manhn
tm snrlamalarnn tesinde olduunu belirttiler.
Bu deneyim gndelik yaanb.mzdaki klasik boyutlu uzay
ve dorusal zaman sruflandrmalanyla snrl deildi. Aynca
tm ztlklar ayntnlmas mmkn olmayan bir alam iinde
banndnyor ve bu nedenle de tm ikilemleri ayordu. Her ne
kadar maddi dnyadaki k formlarndan belirgin bir ekilde
ayrlsa da insanlar zaman zaman Mutlak' hayal edilemeyecek
younluktaki parlak bir k kaynana benzetmitir. Mutlak'
k olarak tanmlamak onun baz temel zelliklerini tamamyla
gz ard eder; zellikle de sonsuz zekaya ve yarahc gce sahip,
snrsz ve kavranlmaz nitelikli bir uur alan oluu gereini.
Yce kozmik ilke iki farkl ekilde deneyimlenebilir. Bazen
tm kiisel snrlar ortadan kalkar ve ilahi kaynakla ayrt edil
mez biimde birleiriz. Bazen de evrenin muazzam gizemini
dardan izleyen hayretler ierisindeki bir gzlemci gibi ayn
kiisel kimliimizi koruruz. Ya da baz mistikler gibi Sevgili'si
ne kavuan divane bir an vecdini hissederiz. Tm alarda
ki manevi literatr ilahiliin her iki deneyimini de tanmlayan
ifadelerle doludur.
"Bir pervane bcei nasl atee atlar ve onunla bir olursa, biz
lahi olanla yle birleiriz," der Sufiler. Hintli aziz Sri Ramana
Maharishi dini iirlerinden birinde "okyanusa yzmeye gidip
tamamyla eriyen, ekerden yaplnu oyuncak bebei" anlahr.
spanyol mistik Avila'l Azize Teresa ve Mevlana ise Tann'dan
Sevgili olarak bahseder. Benzer ekilde Hindistan'daki adan
nulk yogasnn temsilcisi olan bakti yogiler, lahilikten ayn
ama onunla iliki iinde olmay yeler. Kozmik okyanusta ta
manuyla eriyen Sri Ramana'nn ekerden oyuncak bebei gibi
olmak istemezler. Byk Hint azizi ve mistii Sri Ramakrishna

44
 Kozmik Yaratc lke

bir keresinde yle demitir: "ekerin tadna bakmak istiyo

rum, eker olmak deil."
Yce ilkeyi, yukanda anlabld biimde deneyimlemi olan
kiiler, Tann'yla yz yze geldiklerini hissetmilerdir. Bununla
birlikte Tanr kavram deneyimlerinin derinliini laykyla ifade
edememektedir. nk bu kavram yaygn dinler ve kltrler
tarafndan arpblm, deersiz hale getirilmi ve nemini yi
tirmitir. Bu deneyimi tanmlayabilmek iin Mutlak uur ya da
Evrensel Zihin gibi isimler kullanlmsa da bu szckler de bu
tr bir karlamann yceliini ve arpa etkisini nakledebilme
de yetersiz kalmaktadrlar. Baz kimseler Mutlak'n deneyimlen
mesine verilecek en uygun cevabn sessiz kalmak olduunu
dnmektedirler. Onlar u fikri benimsemilerdir: "Bilen syle
mez; syleyen bilmez."
Yce evrensel ilke holotropik uur hallerinde dorudan de
neyimlenebilir, ancak yeterli bir ekilde tanmlanamaz ya da
aklanamaz. Gndelik yaamla ilgili konular hakknda iletiim
kurmak iin kullandmz dil bu konuda yetersiz kalr. nsanlar
bu deneyimin kelimelerle anlablamayacanda hemfikirdirler.
Kelimeler ve dilimizin yaps, bu deneyimin doasn ve boyut
lann --zellikle de bu deneyimi yaamam insanlara- anlabnak
iin olduka yetersizdir.
Tm bu tanmlamalardan sonra otuz yedi yanda bir psiki
yatrist olan Robert'in nihai gereklik olduunu dnd de
neyimini anlatmak istiyorum:

Deneyimin balangc olduka ani ve arpcyd. Gndelik ya

am gerekliimi paralayp eriten muazzam gteki kozmik
bir yldrmla arpldm. evremdeki dnyayla tm iletii.mimi
kaybettim; sanki byyle ortadan kalkmt. Gndelik yaanbm,
hayabm ve ismim uurumun uzak kelerindeki dsel imge
ler gibi silik bir ekilde yankland. Robert... California... ABD...
Dnya gezegeni ...
Bu gereklikleri kendime anmsatmak iin ok uratm, an
cak bir anda bir ey ifade etmemeye baladlar. Daha nceki de-

45
Kozmik Oyun

neyinlerimde olduka baskn olan tann ve eytanlarn aretipsel

imgeleri ile mitolojik planlar da yoktu.
O andaki tek gerekliim, tm Varolu'u tamamyla soyut
bir ekilde iinde barndryor gibi grnen, muazzam orantlar
da, dnen enerji kitleleriydi. On binlerce gne kadar parlakb,
ancak gndelik yaamdaki klara benzemiyordu. Tm ztlk
larn tesindeki saf uur, zeka ve yaraba enerjiydi. Snrl ve
snrsz, ilahi ve eytani, korkutucu ve vecd haline srkleyici,
yarabc ve yok ediciydi. Tank olduum ey iin herhangi bir ta
nm ya da snflandrma yoktu. Bylesine bir g karsnda ayn
bir varlk olduum hissini tayabilmem olanakszd. Alldk
kimliim paraland ve zld; Kaynak'la bir oldum. Zaman
anlamn yitirdi.
Geriye dnp de bakhmda Tibet'in ller Kitab Bardo
Thdol'a gre lm annda beliren Dharmakaya, lksel Parlak
Ik' deneyimlediime inanyorum.

Deneyim boyunca zaman onun iin anlaml bir boyut olmasa

da, Robert'in Mutlak'la karlamas yaklak yirmi dakika sr
d. Bu deneyim srasnda evreyle ilikisi olmad ve kelimelerle
iletiim kuracak durumda deildi. Sonra yavaa gndelik ger
eklie dnmeye balad:

Ebediyet gibi gelen bu deneyimden sonra zihnimde somut d

sel imgeler ve kavramlar belirmeye balad. Byk ktalan ve l
keleri olan dnya adnda bir yerin bir yerlerde var olabileceini
hissetmeye baladm. Ancak, bu bana ok uzak ve gerekd g
rnd. Yava yava ABD ve Califomia imgeleri belirginlemeye
balad. Daha sonra gndelik kimliimle balantya getim ve
u arki yaanhmn ksa sreli imgelerini deneyimlemeye bala
dm. 1lkin bu gereklikle balantm olduka silikti. Bir sre iin
ldm ve Tibet metinlerinde anlatld gibi u anki yaamla
bir sonraki enkarnasyon arasndaki gei safhas olan bardoyu
deneyinlediimi sandm.
Gndelik gereklikle yeniden balanbya geerken bu de
neyimden sa kacam bildiim bir noktaya ulatm. Vahyo-

46
 Kozmik Yaraba ilke

lunan bu eyin verdii vecd ve hayranlk haliyle divanda uza

nrken alar boyunca dnyann eitli blgelerinde gerekleen
arpa olaylan deneyimliyordum. Daha nceki enkamasyonla
nma ait sahnelere benziyordu. ou tehlikeli ve aa doluydu.
Bu farkl durumlarda aa ekip lrken, bedenimdeki farkl kas
gruplar titreyip sallanyordu. Ancak karmik gemiim bede
nimde tekrarlanrken bu dramalardan bamsz bir ekilde derin
bir mutluluk ierisindeydim.
Bundan sonraki birok gn devam eden meditasyonlanmda
bir huzur ve dinginlik haline ulamak ok kolay oldu. Bu de
neyimin hayatmdaki etkisinin devam edeceine eminim. Byle
bir deneyim yaayp da derin bir ekilde etkilenip deimemek
imkansz.

GEBE BOLUK

Mutlak uur'la karlama ya da onunla zdeleme evrendeki

yce ilkeyi ya da nihai gereklii deneyimlemenin tek yolu deil
dir. Nihai yantlar arayanlar tatmin eder gibi grnen ikinci tip
deneyimin belirli bir ierii olmamas olduka ilgintir. Bu, mis
tik edebiyatta boluk olarak geen Kozmik Boluk ya da Hilik'le
zdelemedir. Ancak srad hallerde karlabmz tm boluk
deneyimlerinin Hilik olmadm belirtmek gerekir. nsanlar bu te
rimi genellikle duygu, canllk ve anlam yoksunluu gibi olumsuz
duygular tarif etmede kullanr. Bu hallerin Boluk ya da Hilik s
nfna girmesi iin belli koullar yerine getirmesi gerekir.
Hilik, kozmik llere ve neme sahip ilksel boluktur. Bu
mutlak hiliin farkna varan saf uur oluruz; ancak bu bolu
un zde dolu olduu gibi elikili bir hissi de tarz. Bu kozmik
vakum her eyi de iinde barndrr. inde, belirmi haliyle bir
ey bulunmasa da tm varolu olaslk olarak ondadr. Bu eli
ki nedeniyle belirmi ve belirmemi ya da varlk ve yokluk ara
sndaki aynn aabiliriz. Ancak byle bir karar kelimelerle ifade
edilemez; anlalmak iin deneyinlenmelidir.
Boluk, geleneksel uzay-zaman snflandrmalarn aar. O
deimezdir. Aydnlk ve karanlk, iyi ve kt, hareket ve atalet,

47
Kozmik Oyun

mikrokozmos ve makrokozmos, ac ve haz, teklik ve okluk, e

kil ve boluk, hatta varlk ve yokluk gibi ayrmlarn ve kutupla
rn tesindedir. Baz insanlar bu ilksel boluk ya da hiliin,
bildiimiz olgular dnyasnn temelindeki ve tesindeki i1ke
olduunu belirtmek iin ona Suprakozmik ya da Metakozmik
demitir. Mevcut olan her eye potansiyel olarak gebe olan bu
metafizik boluk tn varln beii, varoluun nihai kayna
gibi grnmektedir. Tn fenomenal alemlerin yarahl, onun
nceden var olan imkanlarnn gereklemesi ve somutlama
sdr.
Boluu deneyimlediimizde onun tn yaratln kayna
olduunu, ayn zamanda da tn yarabl ierdiini hissederiz.
Hibir ey onun gereklii dnda olmad iin onun tn varo
lu olduu da sylenebilir. Alldk kavramlar ve manbk kural
lar asndan bu, baz elikiler ierir. Boluun fenomenler
dnyasn ierdiini dnmek sama olacakbr, nk bu dn
yann temel zellii ekillerdir. Benzer ekilde saduyu yaraba
i1kenin ve onun yaratbklannn ayn olamayacan, birbirlerin
den ayn olmalar gerektiini syler. Boluun srad deneyimi
bu elikileri aar.
Aadaki rnek yllarca sistemli olarak ruhsal arayta bu
lunmu din filozofu Cristopher Bache'nin Kozmik Boluk dene
yimidir:

Aniden bu dnyada muazzam bir Boluk ald. Sanki byk,

grnmeyen bir top grme girip de tm izgileri grntnn
dna bkyormu gibi grnt alanm emeye balad. Hibir
ey kopmad ya da dalmad, ancak her ey bu gereklii ortaya
karmak iin gerildi ve durdu. Sanki Tanr nefesini tutmu gibiy
di ve tm evren ani biimde durmutu. zlmedi ve ebediyetten
beridir oradayd. Varolutaki bir boluk, bir almd bu.
Bu his ilk bata kelimenin tam anlamyla ve de iirsel bir an
lahmla nefes kesiciydi. Hareketsiz bir ekilde yeniden hareket
edebilmeyi bekledim. Ancak hareket edemedim. Tamamyla u
urlu, ancak hareketsizdim. Ve bu hareketsizlik devam etti. Ne

48
 Kozmik Yaraba tke

kadar srdne inanamadm. Deneyim derinletike bunun,

iinden tm formlarn kt Boluk olduunu anladm. Bu, tm
hareketin iinden akt durgunluktu. Formsuz ve formun te
sinde olan bu younlam uurun ieriksiz deneyimi Doudaki
filozoflarn sunyata dedii ey olsa gerekti. Hareket ve formlar
geri dndnde Boluk'u takip eden mkemmel bir "olu" hali
yaadm. Varoluu "olduu gibi" deneyimledim.

Birka vakada hem Mutlak uur'u hem de Boluk'u dene

yimleyenler bu iki halir de temelde ayru olduu ve birbirine
dnebildii igriisne sahipti. Bu kiiler yaraba Kozmik u
ur'un Boluk'tan kna ya da tam tersine Boluk'a dnne
ve eriyiine tank olduklanru sylediler. Dierleri Mutlak'n bu
iki ynn ayn anda deneyimledi; Kozmik uur'la zdeletiler
ve onun temel boluunu fark ettiler.
Boluk'un yarabln kayna olarak deneyimlenmesi, maddi
dnyann temelde formsuz olduu grn akla getirir. Gn
delik yaamn boluunun fark edilmesi Mahayana Budizm'in
en nemli ruhsal metinlerinden olan Prajnaparamita Hridaya
Sutra ya da Kusursuz Bilgeliin Kalbi sutrasnn ekirdek mesaj
dr. Metinde Avalokiteshvara, Buda'nn rencisi Shariputra'ya
yle der: "Formun doas boluktur; boluun doas formdur.
Form boluktan farkl deildir; Boluk da formdan... Hisler, alg
lamalar, zihinsel formasyonlar ve uur da byledir."
Vakum kavramnn her eyi barndrd ve "gebe bir bo
luk" olduu fikri modem fizikte de vardr. Kuantum fiziinin
kurucularndan ve antimaddenin babas Paul Dirac bunu u sz
lerle aklyor: "Tm madde alglanamaz bir temelden yarablr
ve maddenin yarabl, bu temel yap ierisinde, antimadde ola
rak gzken bir 'delik' oluturur. Bu temel, maddi sfabyla ta
nmlanamaz; nk tm uzay ayn biimde doldurur fakat her
hangi bir gzlem yoluyla taranamaz. inden maddenin kb
hiliin garip bir maddi formudur." Yaknlarda kaybettiimiz
Amerikal fiziki Heinz Pagels daha da kesindir: "Yeni fiziin
gr udur: Tm fizik vakumdur.' Olmu ya da olabilecek her

49
Kozmik Oyun

ey orada uzayn hiliinde mevcuttur... bu hilik tilin varl

ierir" (Pagels 1990).
Fizikiler, temel paracklarn yksek luzlara ulabnlmas
ve arpbnlmas ile ilgili deneylerinde "dinamik vakum" de
dikleri yerden kan yeni atomalb paracklarn yarabln ve
tekrar bu matrise geri dnp kaybolularuu gzlemlediler. Tabii
ki buradaki benzerlik ksmidir ve fazla da ileri gitmez. Kozmik
yarabl sorunu maddenin temel yap talanyla snrl deildir.
Formlann, dzenin ve yasalarn kayna gibi fizikilerin bilgisi
ni aan ynleri vardr. Holotropik hallerde deneyimleyebilecei
miz Boluk yalnzca duyulara hitap eden dnyann hammadde
sinden deil yarabln tilin ynlerinden de sorumludur.
Gndelik yaanbmzda olan her ey karmak neden sonu
ilikilerini ierir. Kab dorusal nedensellik geleneksel Bab bili
mi iin nkouldur. Maddi gerekliin temel zelliklerinden bir
dierine gre de dnyamzdaki tilin sreler enerjinin saknm
yasasn izler. Enerji yarablamaz ve yok edilemez, yalnzca ba
ka enerji formlarna dntrlebilir. Bu dnce ekli makro
dnyadaki birok olay iin geerli gibi grnr. Ancak neden
sonu zincirini evrenin balangcna kadar takip ettiimizde
geerliliini yitirir. Bunu kozmik yarabl srecine uygulad
mzda nemli sorunlarla karlanz: Eer her eyin bir nedeni
varsa ilk neden, nedenlerin nedeni, tk Balabc nedir? Eer ener
ji saknlmak durumundaysa ilk bataki enerji nereden gelmi
tir? Madde, uzay ve zamann kayna nedir?
Maddenin, zamann ve uzayn 15 milyar yl kadar nce bo
yutsuz bir "tekillikten" ayn anda yarabldn iddia eden u an
ki Big Bang kozmogenetik teorisini, varoluun derin gizeminin
aklc bir aklamas olarak kabul etmek zordur. Ve genellikle de
tatmin edici bir yantn aklcln dnda baka bir kaynaktan
gelebileceini dnemeyiz. Akn deneyimlerin bu sorunlara
getirdii zm tamamyla farkl bir yapdadr. Mutlak uur'un
ve Boluk'un deneyimlenmesi ve karlkl ilikileri, maddi evre
nin nedensellik ve mekanik yasalarla ynetildii eklinde teori-

50
 Kozmik Yaraba tlke

ler reten dertli bilirnadamlanrun ban artan elikileri a

may salar. Holotropik haller bu sorulara ve elikilere tatmin
edici yantlar getirir; ancak bu yantlar mantksal deil deneyim
sel ve akl tesidir (transrational).
Boluk'tan Mutlak uur'a ya da Mutlak uur'dan Boluk'a
geii deneyimlediimizde bir eyin hilikten kabilecei ya da
hibir iz brakmadan hilikte kaybolabilecei olasln dn
rz ve bu gerekleirken normal uurda hissedebileceimiz sa
malk duygulan yoktur. Tam aksine bunun kendi kendini kant
layan, basit ve doal bir sre olduunu hissederiz. Deneyimsel
igrlere bu nedenle ani bir aydnlanma hissi ya da "aha!" tep
kisi elik eder. Bu dzeyde maddi dnya Mutlak uur'un bir
ifadesi olarak grlr ve Mutlak uur ile Boluk ayn eydir.
Bu eit akn deneyimler aklc zihni rahatsz eden en zorlayc
sorunlara beklenmedik bir zm getirir.
Holotropik uur hallerini deneyimleyen insanlarn varolu
un kaynayla ilgili igrleri daimi felsefelerdekine ok ben
zer. Prajnaparamita Sutra' da tanmlanan kozmik boluktan daha
nce de bahsettim. te inli bilge Lao-tzu'nun Tao Te Ching'in
den (1988) bir pasaj:

Evren domadan nce,

formsuz ve kusursuz bir ey vard.
Dingindir o. Botur.
Yalnzdr. Deimez.
Snrszdr. Hep vardr.
O evrenin anasdr.
Daha iyi bir isim bulamadm iin ona
Tao diyorum.
Her yerde akar o, ite ve dta,
ve eylerin zne dner.

On nc yzyl mistik airi Mevlana evrenin kaynan u

szlerle anlatyor: "Yokluk, var olabilme midiyle sabrszlkla

51
Kozmik Oyun

bekliyor... Tannrun mcevher sand ve madeni, tezahr eden

yokluktan baka bir ey deil." te karlatrma iin Yahu
di mistik geleneinden iki pasaj: On nc yzyl kabalaala
rndan Geronal Azriel yle diyor: "yle bir soru sorabilirsin:
'Tanr varl hilikten nasl meydana getirdi? Varlkla hilik ara
snda muazzam bir fark yok mu?' Cevap yledir: 'Varlk, hilik
te hilik halinde bulunur ve hilik, varlkta varlk halinde bulu
nur.' Hilik varlktr, varlk da hilik." Ve on drdnc yzyl
kabalaos David Ben Abraham he-Lavan yle yazyor: "Hilik,
yani Ayin, dnyadaki tilin varlklardan daha gerektir. Ancak
basit olduu iin ve her basit ey basitliiyle kyaslandnda
karmak olduu iin ona Ayin denir." Ve Hristiyan mistik
Meister Eckhart'a gre "Tanr'nn hilii tilin dnyay doldurur;
o hibir yerdedir."

ANLATILMAZ OLANIN ANLATILMASI

Mistik hallerde deneyimlenen mutlak gereklerle ilgili aydnlat

a igrler gndelik konuma diliyle doru bir ekilde anlatla
maz. Lao-tzu bunun farkndayd ve bunu ksaca yle dile getir
di: "Anlatlabilen Tao ebedi Tao deildir. simlendirilebilen isim
ebedi isim deildir." Her anlatm ve tanm maddi dnyadaki
nesne ve faaliyetleri gndelik yaamda deneyimlendii ekliyle
anlatmak iin gelitirilmi kelimelere dayanr. Bu nedenle eitli
holotropik uur hallerinde karlatmz deneyim ve igrler
hakknda konumak istediimizde gndelik dil ne uygun ne de
yeterlidir. Bu, zellikle de deneyimlerimiz Boluk, Mutlak uur
ve yaratl gibi varoluun temel sorunlarna odaklandnda ge
erlidir.
Dou manevi felsefeleriyle ilgili olan insanlar ruhsal dene
yim ve igrlerini tanmlarken genellikle Dou dillerinden
kelimelere bavurur. Gndelik yaama gndermeler yaparken
samadhi (Tanryla birleme), sunyata (hilik, boluk), kundalini
(ylan erk), barda (lmden sonraki ara safha), anatta (bensizlik),
satori (aydnlanma deneyimi), nirvana, ch'i ya da ki enerjisi, akn

52
 Kozmik Yaraha ilke

haller iin Tao gibi ya da samsara (lm ve doum dnyas), Maya

(yanlsama dnyas), avidya (bilgisizlik) ve benzeri gibi Sansk
rite, Tibete, ince ve Japonca terimler kullanrlar. Bu diller
holotropik haller ve manevi gereklikler asndan olduka ileri
kltrlerde gelimitir. Bab dillerinin aksine Mistik deneyimle
rin ve ilgili konularn ince nanslarn tasvir eden birok teknik
terimi ierirler. Aslnda bu kelimeler bile anc.ak ilgili deneyimi
yaayan insanlar tarafndan tam olarak anlalabilir.
iir, ok mkemmel olmamakla birlikte, yine de ruhsal de
neyimlerin zn nakletmek ve akn gerekleri ifade etmek iin
daha elverili ve uygun bir arabr. Bu nedenle birok mistik ve
manevi retmen metafizik igrlerini paylarken iire ba
vurmutur. Birlikte albm birok insan eitli mistik airlerin
pasajlarndan alnb yapmbr. Kendi yaadklar mistik dene
yimlerin ardndan nceleri anlam veremedikleri mistik iirlerin
anlalr hale geldiini ve yeni bir anlam kazandn syledikle
rini ska duydum.
Ortadou'dan mer Hayyam, Mevlana ve Halil Cibran gibi
mistik airler ile Hintli mistikler Kabir, Prenses Mira Bai ve Sri
Aurobindo manevi arayla ilgilenmi tannm insanlar arasn
dadr. rnek olarak on beinci yzylda Hindistan'da yaam,
Benaresli Mslman bir dokumaann olu olan Kabir' den bir
iir setim. Kabir 120 yl sren uzun yaamnda Hindu ve Sufi
geleneinin en gzel ynlerini alm ve manevi bilgeliini vecd
halini yanstan dizelerle dile getirmitir. Aadaki iir, okyanus
taki dalgalarn dngsyle bir sonraki blmde anlablan yarab
a sre arasndaki paralellikleri yansbr.

Okyanus ve dalgalar arasndaki fark dnyonun.

Su ykselirken su, inerken yine su, anlan nasl ayrabilecei
me dair bana bir ipucu verebilir misin?
Birisi "dalga" szn icat etti diye onu okyanustan ayrmam
m gerekir?

53
Kozmik Oyun

imizde Gizli Biri var;

tm galaksilerdeki gezegenler
boncuk taneleri gibi onun elinden geer.
Ildayan gzlerle bakmak gereken bir boncuklar dizisidir o.

Bizim de Bat'da ok zengin bir mistik airler geleneimiz

vardr. Bunlarn arasnda William Blake, O. H. Lawrence, Rainer
Maria Rilke, Walt Whitman, William Butler Yeats ve dierleri bu
lunur. Mistik halleri yaayan insanlar genellikle bu airlere atfta
bulunur ve iirlerinden alnt yaparlar. te William Blake'in z
deki tanrsalln gizemini anlatan ve sklkla alnt yaplan iiri:

Grmek iin bir kum tanesinde bir alemi;

Ve vahi bir iekte cenneti.
Snrszl avucunda tut,
Ve sdr ebediyeti bir saate.

TEK TE

Holotropik uur hallerini ieren sistemli ruhsal almalarda

beden-ego'nun alldk snrlarn tekrar tekrar aabilir ve baka
insanlarla, hayvanlarla, bitkilerle, doann inorganik ynleriyle
ya da aretip varlklarla zdeleebiliriz. Bu srete maddi alemde
ve baka gerekliklerdeki snrlarn aslnda gerek olmadn ve
tartlr olduunu kefederiz. Aklc zihnin snrlarn, genel ka
nnn ve gndelik mantn at gzln kaldrdmzda birok
ayrc engeli aabilir, uurumuzu tahmin edilemeyecek ekilde
geniletebilir ve sonu olarak tm varln akn kaynayla birlik
ve zdeleme halini yaayabiliriz.
Mutlak uur'la zdeletiimizde kendi varlmzn da as
lnda tm kozmik a ile, tm varolu ile bir olduunu fark ede
riz. Kendi tanrsal doamz, kozmik kaynakla birliimizi fark
etmek derin isel aratrma srecinde yapabileceimiz en nem
li keiftir. Kadim Hint metinleri Upaniadlar'da geen nl sz
"Tat tvam asi"nin zdr bu. Bu szn kelime anlam "sen

54
 Kozmik Yarana lke

O'sun" dur, yani "Sen doan itibaryla tannsalsn," ya da "sen

1lahisin." "Deriyle sarmalanm ego" ile, bedenlenmi kiisel u
urla ya da "isim ve ekil" (namarupa) ile gndelik zdeleme
miz bir yanlsamadr ve asl doamz kozmik yarahc enerjidir
(Atman-Bralunan).
Kiinin ilahilikle zde oluuna dair bu igr her ne kadar
farkl ekillerde anlahlsa da tilin byk manevi geleneklerin te
melinde yer alan nihai gerektir. Hinduizm'de Atman yani kii
sel uur ile evrensel uur Bralunan'n bir olduunu daha nce de
belirttim. Siddha Yoga'nn takipileri kendi geleneklerinin temel
retisini eitli ekillerde duyar: "Tanr iinizdedir." Budist me
tinlerde yle der: "ine bak, sen Buda' sn." Konfys gelene
inde "Gk, yeryz ve insann tek bir beden olduu" sylenir.
Ayn mesaj 1sa'nn szlerinde de grlr: "Baba, sen ve ben
biriz." Hristiyan Ortodoks Kilisesi'nin en byk teologlarndan
Aziz Gregory Palamas yle demitir: "Gklerin Krall, hayr
aslnda Gklerin Kral... iimizdedir." Ayn ekilde byk Yahu
di bilgesi, kabalist Avraham ben Shemu'el Abulafia yle der:
"O ve biz biriz." Hz. Muhammed'e gre "kendini bilen Rabbini
bilir." "tanrsal akn ehidi" olarak bilinen Sufi mistik ve air
Hallac- Mansur yle demitir: "Rabbirni kalbimin gzyle gr
dm. Dedim ki: 'Kimsin sen?' Yant verdi: 'Sen."' Hallac, "Enel
Hakk: Ben Tanr'ym / Mutlak Hakikat'im / Hakiki Gerek
lik'im" dedii iin ldrlnt.

TANRISALLIK ve YARATILI

imdi yarahc ilke, gerekliin doas ve kendi doamz hakkn

da holotropik uur hallerinde elde ettiimiz igrleri zetleye
biliriz. Grdmz gibi bu igrler, dnyadaki byk manevi
geleneklerin mesajlarn anmsabr ve kah maddi alemin (sradan
uur durumunda deneyimlediimiz boyutlu uzay, dorusal
zaman ve kah nedensellik) bamsz bir varl olmadn sy
lerler. Buna gre maddi alem, materyalist bilimin syledii gibi
tek gereklik olmayp Mutlak uur'un grnmlerinden biridir.

55
Kozmik Oyun

Bu igrlerin nda, gndelik yaanhrnzda kendi be

denimizi de ieren maddi alem, yanl alglama ve yanl anla
ymzn karmak bir dokusudur. Kozmik yaraba ilkenin
oyunsu ve kendine zg rndr. Sonsuz derecede karmak
bir "sanal gereklik", Mutlak uur ve Kozmik Boluk tarafndan
yarablan tanrsal bir oyundur. Birbirinden ayn saysz varlk ve
elementi ieren evrenimiz aslnda muazzam derecede byk ve
hayal edilemeyecek kadar karmak tek bir varlktr.
Bu, holotropik uur hallerinde kefedebileceimiz dier tm
varolu boyutlar ve planlan iin de geerlidir. Bireysel ruh, ya
rabln herhangi bir paras ve kozmik yarabc ilkenin kendisi
arasnda aslnda bir ayrm olmad iin hepimiz zde yarabln
tanrsal kaynayla biriz. Bu nedenle kolektif ve bireysel olarak
hem bu kozmik oyundaki oyun yazarlar hem de oyuncularz.
Gerek varlmz, kozmik yaraba ilkeyle bir olduu iin, a
lmz maddi dnyada peinden kotuumuz hibir ey gi
deremez. Tanrsal kaynakla mistik birlik dndaki hibir dene
yim en derin arzumuzu tabnin edemez.

56
 4
VARATILIS SREC
Nasl parlak bir ateten binlerce ekil kar,
Yok edilemez olandan da, dostum, birok varlk kar
Ve ona geri dner.
-Mundaka Upaniad

Binlerce dm atsan da
tp ayndr.
-Mevlana

YARATiCi DRTNN GZEM

Kendi maddi plannuz da dahil olmak zere tilin fenomenal

dnyalarn Mutlak uur'un yaratb sanal gereklikler oldu
unun farkna varlmas ok ilgin baz sorulan akla getirir. n
ceki blmde anlabld gibi Kozmik yaraba ilkeyle birlemek
ve onun iinde erimek bireysel bir insan varl iin olduka ola
and ve arzu edilir bir deneyimdir. Birok manevi gelenek bu
dzeyi ruhsal arayn nihai amaa olarak grr. Evrensel Zihin
ile gerekten birlie varan kimseler, durumun ok daha karma
k olduunu idrak ederler.
Ruhsal yolculuun amac olarak grdkleri eyin ayn za
manda yarabln da kayna olduunu kefederler. Tann'run
fenomenal alemi yaratmas iin ilk birlik halini terk etmesi ge
rektiini anlarlar. nsan asndan Mutlak uur'la birlemenin ne

57
Kozmik Oyun

kadar olaand olduunu dnrsek yarabc ilkenin kendini

deneyimlemek iin bir alternatif ya da tamamlayc aramas ga
rip grnr. Bu doal olarak Mutlak uur'un ilksel durumunu
brakarak iinde yaadmz dnya gibi deneysel gereklikler
yaratmasna neden olan glerin doas hakknda sorular getirir
akla. Tann'nn ayrlk, ac, mcadele, kusurluluk ve geicilii -
ksacas ruhsal yolculua baladmzda kamaya albmz
her eyi- amalamasna ne sebep olmu olabilir?
sel keiflerinde Mutlak uur'la zdeleen insanlar genel
likle yarabln dinamikleri hakknda arpc igrler kazanr.
Bu ilhamlar incelemeye balamadan nce genel olarak holotro
pik hallerin zelde de akn farkndalk dzeylerinin kelimelerle
ifade edilemeyeceini anmsamak gerekir. Bu raporlar inceledi
imizde ilgin, dndrc ya da ilham verici gelebilirler, an
cak aklc zihnimizi tamamyla tatmin edecek manbkl tanmlar
beklememeliyiz. Zihinsel yeteneklerimizin kstllklarndan
tr insann yaratln ardndaki "nedenler"i anlama abas
tam olarak tatmin edilemez. Akl, varoluun akn boyutlarn
ve yksek metafizik dzeylerde ileyen ilkeleri analiz etmek iin
yetersiz bir arab.r. Bu konularda tam bir anlay yalnzca direkt
kiisel deneyimle mmkndr.
Mutlak uur'la zdeleme deneyimlerini tanmlayan in
sanlar insan merkezci bak asn brakamazlar ve dilin snrla
rrun dna kamazlar. Bu nedenle Mutlak uur'un yaraba
drtsnn nedeni genellikle sevgi, zlem ya da yalnzlk gibi
gndelik yaamdan bildiimiz psikolojik durumlarla anlablr.
Bunlarn gndelik yaamdan bildiimiz duygularn tesinde
eyleri anlatbn vurgulamak iin bu kelimelerin ilk harfleri
genellikle bytlr. Bu genellikle akn konularla ilgili olaan
d deneyimler yaayp kendilerine alanlan anlatmada glk
eken psikiyatri hastalarrun yazlarnda karlabmz bir uy
gulamadr.
Holotropik uur hallerinde tanrsal yaraba ilkenin deneysel
dnyalar yaratma "drtsnn" nedeniyle ilgili igrler alan

58
 Yarabl Sreci

insanlarn raporlar baz ilgin ztlklar ierir. Bu igrlerin

nemli bir ksm Mutlak uur'un muazzam kaynaklanru ve akl
almaz kapasitesini vurgular. Bir dier grup igrye gre Mut
lak uur yarab.l srecinde, ilk saf halindeyken eksikliini his
settii ve zledii bir eyi arar. Sradan bir bak asyla bakld
nda bu iki igr snf birbiriyle ab.yormu gibi grnr.
Holotropik hallerde bu ab.ma ortadan kalkar ve ikisi bir arada
bulunur.

TANRISAL BOLLUK BOYNUZU (CORNUCOPIA)

Yaratma drts genellikle Tann'nn hayal edilemeyecek i zen

ginlii ve bolluunu yanstan temel kuvvet olarak tanmlanr.
Kozmik yarab.c kaynak ylesine byktr ve ylesine snrsz
olanaklarla doludur ki kendini tutamaz ve tm gizli olanaklarn
ifade etmek zorunda kalr. Mutlak uur'un bu niteliinin dene
yimi bazen yaam verici ilke ve gezegenimizin enerji kayna
olan gneteki termonkleer sreleri yakndan izlemeye ben
zetilir. Bu deneyimi yaayan insanlar Tann'nn maddi alemdeki
en yakn ifadesinin gne olduunu fark ederler ve baz kltr
lerin neden gnee tapb.ru anlarlar.
Ancak bu benzerliin genellikle sembolik olduunu belir
tirler, nk astronomik bir cisim olan gnele yarab.ltan so
rumlu olan yarab.c ilke olan Kozmik Gne arasnda nemli
farklar vardr. Maddi Gne yalnzca yaamsal sreler iin
gerekli enerjiye katkda bulunurken tanrsal kaynak, yarab.l
iin gerekli Logos'u -dzeni, formlar ve anlam- salar. Yine
de gndelik yaanb.rnzda gnein izlenmesi yarab.ln tanrsal
kaynann holotropik uur hallerindeki deneyimine en yakn
deneyim gibi grnr.
Dier tanmlar Evrensel Zihin'in kendini bilmek ve tm ola
naklanru kefedip deneyimlemek iin duyduu muazzam arzu
yu vurgular. Bu ise somut yarab.c bir hareketle tm gizli olanak
lanru danlab.rmas ve tezahr ettirmesiyle gerekleebilir. Bu,
nesne ile znenin, gzlemleyen ile gzlemlenenin ayrlmasn

59
Kozmik Oyun

gerektirir. Bu igrler, yarabl anlatan baz Kabala metinlerini

anmsahr. Bu metinlere gre bir zamanlar "Gzn gz grme
dii" bir ilksel hilik durumu varm. "Tanr, Tanr'y seyrebnek
istedi" diye yarabl gereklemi. Benzer ekilde Mevlana da
yle yazmbr: "Gizli bir hazineydim ve bilinmek istedim...
Tilin evreni yaratbrn ve bundaki tek ama kendimi tezahr et
tirmektir" (Hines 1996).
Yarabc srecin sklkla vurgulanan dier nemli nitelikleri
ise Yarabc'nn oynamay seven, neeli ve nktedan ynleridir.
Bu nitelikler en gzel, evren ve varolutan lila ya da Tanrsal
Oyun olarak bahseden kadim Hindu metinlerinde tarurnlanrru
br. Bu gre gre yarabl Tanr'nn, Brahman'n, kendi iinden
ve kendi iinde yaratb son derece karmak bir kozmik oyun
dur. O, hem oyunu tasarlayan oyun yazan, hem oyunun yapm
cs ve ynetmeni ve hem de tn rolleri oynayan aktrlerdir. Bu
kozmik oyun birok boyutta, birok dzeyde ve hayal edileme
yecek kapsamlarda oynanr.
Yarabl, Mutlak uur'un muazzam merakn ifade eden de
vasa bir deney olarak da grlebilir. Bu tutku, hayaln keif ve
arabrmaya adayan bilimadarrunn sevdasna benzer. Ancak
kozmik deney doal olarak tm bilimadamlannn toplamnn
hayal bile edemeyecei kadar karmakbr. Bilimin mikro dnya
nn derinliklerinden evrenin usuz bucaksz kelerine kadar
yapb tm arpc keifler varoluun anlalamaz bilmecesine
sadece yle bir gz atar. Bildiimiz gibi bilim, doay ve yarab
l gittike artan incelikteki yollarla inceler, ancak albnda yatan
ve onu ortaya karan gizemli sreler hakknda bir ey syle
mez.
Olaand uur hallerinde tekrar tekrar ortaya kan soru
Tanr'nn yarabl srecinde ne kadar kontrol sahibi olduudur?
Bu, Albert Einstein'n ska zerinde durduu bir sorundur.
yle der: "Beni gerekten ilgilendiren soru Tann'nn yarab
lta bir seim ansnn olup olmaddr." Bu igr dzeyine
ulaanlarn yantlan bir deildir. Bazen Mutlak uur yarabln

60
 Yarabl Sreci

tmnden, btn aynnblanna kadar tamamyla sorumluymu

gibi grnr. Bu durumda kozmik oyundaki herhangi bir srp
riz yalnzca kiisel kahramanlarn bana gelir. Bu, cehalet perde
sinin kalkarak daha nceden sakl olan tanrsal bilgilerin nemli
ksrnlanrun aa kmasna baldr.
Holotropik halleri deneyimleyenler sklkla bu senaryonun
nemli bir alternatifini fark ederler. Yarabln yalnzca temel pa
rametrelerinin aka belirlendiini, ancak aynnbl sonucu Tan
n'nn bile bilmediini grrler. Kozmik oyunun bu ikinci modeli
bir kaleydoskop ya da satran oyununa benzetilebilir. Kaley
doskopun kaifi zel bir ekilde dzenlenmi aynalarn ve renkli
cam paralarnn gzel ekiller yaratacan fark etmitir. Ancak
bu alet kullanlrken ortaya kabilecek trn kombinasyonlar n
ceden bilemez.
Benzer ekilde satrancn kaifi altm drt adet kareden olu
an bir tahtann zerinde belirli rolleri ve hareket ekilleri olan
talarla oynanan bir oyunun genel olanaklarnn farkndadr.
Ancak satran oynarken ortaya kabilecek trn olaslk.lan bil
mek sz konusu olamaz. Tabii ki yarabl kaleydoskop ya da
satrantan ok daha karmakbr. Mutlak uur her ne kadar
muazzam bir zekaya sahip olsa da kozmik oyunun alm onun
kontrol dnda olabilir ve doal olarak srprizler getirebilir.
Bu, kozmik oyundaki rolmz sorusuyla yakndan balan
bldr. Evrenin kaderi trn aynnblanna kadar Tann tarafndan
yazldysa bu, bizim gibi kiisel oyunculara yarabc bir kablm
ans tanmaz. Yapabileceimiz en iyi ey varolu ve kendi doa
mz hakknda gemite yanl bilgilendiimiz iin otantik bir ya
am srmemi olduumuz gereine uyanmakbr. Ancak u anki
kresel kriz gibi baz istenmeyen gelimeler Tann'nn iradesi d
nda gerekleiyorsa yardmmz gerekebilir. Bu durumda Mut
lak uur'un kozmik oyundaki deerli yardmclar olabiliriz.
Yarabln nedenleri hakknda igrler kazanan baz insanlar
bunun estetik ynn de vurgular. Gndelik yaanbrnzda evren
ve doann gzellii ile yarabln gzel sanatlar ve mimari gibi

61
Kozmik Oyun

insan rn ynlerinden de etkileniriz. Yaanun ve varoluun

tilin farkl ynlerinin estetik ynn takdir ebne yetenei holot
ropik uur hallerinde olduka geliir. William Blake'in dedii gibi
"alg kaplan temizlendiinde" yarabln hayranlk uyandna
gzelliini grmemek zordur. Bu adan bakldnda iinde ya
admz evren ve dier boyutlardaki tilin deneysel gereklikler
en gzel sanat eserleri ve bunlar yarabna drts de yce bir sa
natnn ilham ve yarabna tutkusuna benzetilebilir.

TANRISAL ZLEM

Daha nce de belirttiim gibi yaratln altnda yatan glerle

ilgili igrler bazen farkl "nedenler" ortaya koyar ve hatta
yukarda anlatlanlarla zt debilir. Kozmik yarato ilkenin ta
an bolluunu, zenginliini, kendine yeterliliini ve hakimiye
tini yansbnazlar. Daha ok bir kusur, ihtiya ya da arzuyu
yanstrlar. rnein varlnn bykl ve mkemmelliine
ramen Mutlak uur yalnz olduunu fark eder. Bu Yalruzlk
dostluk, iletiim ve paylam iin derin bir zlem olarak kendini
gsterir; bir eit tanrsal zlem. Bu nedenle yaratln ardnda
ki en gl erk, yarata ilkenin Sevgi alp verme ihtiyaa olarak
tanmlanr.
Yarata srele ilgili bu snfta belirtilen dier bir nemli bo
yut ise tanrsal kaynan maddi dnyay deneyimlemeye kar
duyduu ilksel alk gibi grnr. Bu igrlere gre Ruh, kendi
doasna kar ve zt olan eyi deneyimlemeye kar youn bir
istek duyar. Kendi saf halinde bulunmayan tilin nitelikleri ke
febnek ve olmad her eyi olmak ister. Ebedi, snrsz, uzay ve
zamanla kstlanmam ve eterik haliyle; geici, uzay ve zamanla
snrl, kat ve maddi olmay arzular. Ruh ve madde arasndaki
bu canl iliki Aztek mitolojisinde iki tanr -maddeyi temsil eden
Tezkatlipoka (Dumanl Ayna) ve ruhu temsil eden Kuetzalkoatl
(Tyl Ylan)- arasndaki gerilim olarak anlatlr. Kuetzalkoatl
ve Tezkatlipoka arasndaki kozmik dans Borbonikus Kodeksi
diye bilinen Aztek yaztnda yer alr.

62
 Kozmik Oyun

uur'un yarablta faal rol oynad anlay din, felsefe ve

mitolojiyle snrl deildir. Modern fizikilere gre uurlu gz
lem belli olaylarn olasln deitirir ve bu nedenle maddi
" gerekliin yarablna kablr. Fiziki Fred Alan Wolf kuan
turn grelilik fiziinin felsefi ve spiritel imalarn inceledii
konferanslarnn birinde uurun maddi dnyann yarablnda
oynad faal role deindi. Bu srecin albnda yatan mekaniz
malar hakknda tahminlerde bulundu ve maddi dnyann yara
blndaki asl nedenin uur ve ruhun madde deneyimine olan
bamll olabileceini ileri srd. Gndelik yaamda ri.hun
maddeye olan bu zlemi tm nsani ballk ve barnllklanm
zn kkenindeki neden olabilir.
Yarabln nedeni olarak sklkla belirtilen dier bir e ise
monotonluktur. Tanr'run deneyimi insan iin ne kadar muaz
zam ve yce bir ey olsa da Tanr iin o hep ayndr ve bu neden
le de monotondur. Bu nedenle yarabl; deiim, hareket, oyun
ve srpriz iin duyulan, akn bir zlemi gsteren devasa bir a
badr.
Birok farkl boyutta ve farkl dzeylerdeki deneysel ger
eklikler uura macera ve tanrsal elence iin snrsz sayda
frsat sunar. Yaratl Mutlak uur'un monotonluunu yen
meyi amalayan bir faaliyet olarak betimleyen u ifade ekil
leri Kozmik Sknb'dan bile bahseder. Bu, Tanr'nn evreni
yaratma nedenlerinden birinin de sknby yenmek olduunu
syleyen Ortaa Kabala metinlerine ait baz pasajlar arum
sabr.
eitli fenomenal dnyalarn yarabl Mutlak uur'un ta
hamml edilemez Burada ve imdi halinden rahatlaba ve tah
min edilebilir dorusal zaman, snrl uzay ve geicilik deneyi
mine kamasna da olanak verir. Bu, lmszlk ve aknlk iin
duyduumuz derin zlemin albnda yatan lm ve geicilik kor
kusunun zt kutbu ve negatif yansmasdr. Bu deneyimi yaa
yanlarda uurun yok olaca korkusu, uurdan baka bir eyin
olmad gryle tamamyla yer deitirir.

64
 Yarabl Sreci

Kozmik yarabl laboratuvaryla ilgili bylesine derin ig

rler deneyimleme ansna nail olanlarn tm de bu gereklik
dzeyi hakknda sylenebileceklerin tank olduk.lan eye haksz
lk edeceinde hemfikir grnmektedir. Fizik dnyann yarabl
masndan sorumlu olan devasa llerdeki bu muazzam drt
her ne kadar gndelik duygulara, saduyuya ve dier birok e
ye zt grnse de yukardaki tm nitelikleri kapsyor gibi gr
nr. Tm yarabl anlama ve aklama abalanrnza ramen
yarabc ilkenin doas ve yarabl sreci anlalamaz gizemini
korumaktadr.

YARATICI SRECN DNAMKLER

Holotropik hallerdeki deneyimler, yarabln "sebepleri"nin ya

nnda (yarahln "neden"i) genellikle yarabc srecin belli di
namik ve mekanizmalar (yarabln "nasl" olduu) hakknda
aydnlabc igrler de getirir. Bunlar farkl duyusal zelliklerle
eitli deneyimler ortaya karan ve bunlar sistemli ve uyumlu
bir ekilde yneterek sanal gereklikler yaratan "un teknoloji
leri" ile ilgilidir. Her ne kadar bu igrlerin tanmlar ayrntlar,
dil ve kullanlan mecazlar asndan eitlilik gsterse de olgular
(fenomen) dnyasnn yarablyla ilgili unsnlar iki ilikili ve
karlkl tamamlayc srece ayrlr.
Bunlardan ilki Mutlak un'un saf bozulmam birliini git
tike artan saylardaki un paralarna ayran faaliyettir. Evren
sel Zihin karmak blnme, paralanma ve farkllama dizilerini
ieren yarabc bir oyun oynar. Bu, belli un formlarn bnye
sinde ba'ndran ve ayrc farkndala sahip saysz farkl varl
ieren deneysel alemlerle sonulanr. Bunlarn kozmik uurun
saf blnmemi alannn birok kereler tekrar tekrar blnme
siyle ortaya kbna dair gr birlii var gibi grnyor. Bu
nedenle Tanr kendi dnda var olan bir ey yaratmamakta; ken
di varlna ait alan dntrerek yaratmaktadr.
Yarabl srecindeki ikinci nemli unsn kendine zg "par
alara ayrma" ya da izole edici "kozmik zar" dr; bu nitelikle be-

65
Kozmik Oyun

raber uurlu yavru varlklar ilk kaynaklarndan ve saf doalan

run farkndalndan gitgide koparlar. Aynca bireysel kimlikler

ve birbirlerinden mutlak bir aynlk duygusu da gelitirirler. Bu

srecin son aamalannda bu ayn birimlerin arasnda ve de Mut
lak uur'la aralannda maddi olmayan, ancak olduka direnli
zarlar oluur. Bu aynlk hissinin tamamyla sbjektif ve aslnda
sahte olduunu vurgulamak gerekir. Daha derin dzeyde bln
memi saf birlik tm yarabln albnda yatmaya devam eder.
"Paralanma" ve "kozmik zar'', birimlerin mekanik ayn
mn ve btnn paralara blnmesini vurgulad iin bu ba
lamda pek uygun terimler deildir. Bu somut imgeler, bahsetti
im dinamiklerden ziyade eitli maddelerle ilgilenen duvaralk
ya da marangozluk gibi zanaatlar iin daha uygundur. te bu
nedenle birok insan psikoloji terimlerini kullanr ve bu sreci
unutma, basbrma ya da soyutlama gibi mekanizmalarla kyas
lar. Burada yazar ve filozof Alan Watts'n "kim olduunu bilme
tabusu" dedii olgudan bahsediyoruz. eitli holotropik haller
de elde edilen igrlere gre aynk uur birimleri yalnzca in
san ve hayvanlar deil bitkiler, inorganik dnyadaki elementler,
bedensiz varlklar ve aretipsel varlklar da kapsyor.
Mutlak uurla onun paralan arasndaki iliki kendine zg
ve kannakbr, bu yzden allm dnce kalplan ve sradan
mantkla anlalamaz. Manbmz parann ayn anda btn ola
mayacan ve btnn, paralann toplam olduu iin herhangi
bir parasndan daha byk olmas gerektiini syler. Ve btn,
kendisini oluturan paralann toplam olduu iin paralan ince
leyerek onu anlayabiliriz. Bu, son zamanlara kadar Bab biliminin
temel varsaymlarndan biriydi. Ek olarak paralarn btnde bel
li bir yeri olmaldr ve btnn belli bir blmn kapsamaldr.
Btnn paralarla olan ilikisi hakknd a sylenenler gerek ve
gndelik yaamda da belirgin gibi grnse de bu zelliklerin ve
kstlamalann hibiri kozmik oyunda mutlak deildir.
Evrensel dokuda aynk uur birimleri bireyselliklerine ve
belirgin farkllklarna ramen baka bir dzeyde kaynaklany-

66
 Yaratl Sreci

la ve birbirleriyle esas zdeliklerini korurlar. Ayru anda btn

ve para olduklarndan elikili bir doalar vardr. Paralarn
her biri hakkndaki z bilgi tm kozmik alana dalmbr ve her
para da tm yarab.ln bilgisine sahip olabilir. Bu btn para
ilikisinin karub transpersonel deneyimlere bakacak olursak en
belirgin haliyle insanlarda grlr.
Transpersonel hallerde kendimizi yarabln herhangi bir
paras olduu kadar yarabc iJkenin kendisi olarak da deneyim
leyebiliriz. Bu, kendini herhangi bir ey ya da herhangi biri ola
rak deneyimleyebilen -buna bizler de dahiliz- dier insanlar iin
de geerlidir. Bu adan bakldnda her insan yalnzca evrenin
ufak bir paras deil ayru zamanda yarabln tmdr. Benzer
bir iliki hayvan ve bitki aleminde ve hatta inorganik dnyada
da mevcuttur. Trlerin evrimi ve kuantum fiziindeki elikiler
le ilgili gzlemler bunu destekler.
Bu durum kadim Hint manevi sistemleri, zellikle de Cay
naa.l.k ve Avatarnsaka Budizni'nde yer alan tanmlar anmsa
br. Cayna kozmolojisine gre yarabl sonsuz derecede karmak
ayrk uur birimlerinden ya da jivalardan oluur. Bu jivalar koz
mik srecin farkl ynlerinde ve aamalarnda hapsolmutur.
Saf doalar maddi gereklie, zellikle de biyolojik srelere
taklmalar nedeniyle bozulur. Caynaclara gre organik yaam
formlar kadar inorganik nesne ve sreler de jivadr. Her jiva
grnrdeki farkllna karn tm dier jivalara baldr ve di
er hepsinin bilgisine sahiptir.
Avatamsaka Sutra her eyin birbirine bal olduunu anlat
mak iin iirsel bir imge kullanr. O, Vedik tanr ndra'nn me
hur kolyesidir: "ndra'nn cennetinde inciden bir a olduu sy
lenir. Bu a ylesine dzenlenmitir ki birine bakbnda iinden
yansyan tm dierlerini de grebilirsin. Ayru ekilde dnyada
ki her nesne yalnz kendi deildir; dier her nesneyi de ierir
ve aslnda dier her eydir." Benzer kavramlar ayru retinin
in'deki kolu olan Hwa Yen Budist okulunda da bulunabilir.
Hwa Yen insan zihninin ulaabilecei en derin igrlerden biri-

67
Kozmik Oyun

ni ieren btncl bir evren grdr. Bu felsefenin z birka

cmleyle baaryla zetlenebilir: "Bir' in iinde Bir, ok'un iinde
Bir, Bir'in iinde ok, ok'un iinde ok." Aadaki hikaye bu
okulun belirleyici zellii olan karlkl kozmik i ielik kavra
mna gzel bir rnektir:

Hwa Yen felsefesinin karmakln anlamada glk eken

mparatorie Wu, okulun kurucularndan Fa Tsang'dan kozmik
ball basit ve pratik bir ekilde anlatmasn ister. Fa Tsang
onu her taraf aynalarla kapl -duvarlar, tavan ve yer- byke
bir salona gtrr. nce bu salonun ortasnda bir mum yakar ve
tavandan sarkhr.
Bir anda sonsuza kadar gidiyormu gibi grnen farkl b
yklklerde yanan mumlarla evrilirler. Bir ile okun arasndaki
ilikiyi Fa Tsang byle anlabr.
Daha sonra odann ortasna birok yzeyi olan ufak bir kris
tal yerletirir. Saysz mum imgeleri de dahil olmak zere kris
talin evresindeki her ey onda toplanp yansmaya balar. Fa
Tsang bu ekilde Mutlak Gereklik'te en kn en by
ve en byn de en k nasl kapsadn gsterir. Bunu
yapb.ktan sonra bu statik modelin ok yetersiz ve kusurlu oldu
unu syler. Bu rnek evrendeki daimi, ok boyutlu hareket ile
Zaman'n ve Ebediyet'in; gemiin, imdinin ve gelecein birbir
leri iine nfuz edilerini anlatamaz.

YARATILI MECAZLARI

Holotropik hallerde kozmik yarabo. srecin dinamiklerini grp

igrlerini anlatmaya alanlar genellikle uygun kelime bula
mazlar. fade etmeye albklan deneyim ve dncelerin baz
lanru anlatmalarna yardma olur midiyle gndelik yaamdan
eitli sembolik imgeler, mecazlar ve benzetmelere bavururlar.
Yarabl sreciyle ilgili aadaki tanmlamada doadaki su ev
riminden alnan bir benzetmeyi kullanarak ayn yaklam izle
yeceim. Kozmolojik vizyonlar ieren seanslardaki aklamalar
da bylesine doal olgulara sklkla atfta bulunulur.

68
 Yarahl Sreci

Yarabltan nce Kozmik uur muazzam yaraba olanakla

ra sahip snrsz bir teklik halindedir. Yarabl, onun ierisinde
dalga misali kk bir kprbyla balar. Bu, orijinal birliin bo
zulmas, eitli formlarn oyunsu bir imajinasyon biiminde te
zahr etmesidir. lk bata yarablan varlklar kaynakla olan ba
lanblann srdrrler; aynlk belli belirsizdir ve tam deildir. Su
benzetmesini kullanacak olursak Mutlak uur'un blnmemi
teklik hali hayal edilemeyecek byklkte derin ve dingin bir
okyanus gibidir. Yarabl srecinin ilk evresini en iyi anlatan im
ge okyanusun yzeyindeki dalgalardr.
Bir adan dalgalar bireysel ve ayn varlklar olarak grle
bilir. rnein byk, hzl ve yeil renkli bir dalgadan ya da
srfler iin iyi ya da tehlikeli dalgalardan sz edilebilir. Ancak
bu greceli bireysellie ramen dalga ayn zamanda okyanusun
aynlmaz bir parasdr. Dalgalann okyanustan ayn oluu oyun
su ve yanlbcdr. Ani bir rzgar okyanusun yzeyinde dalgalar
oluturabilir ve rzgar dindiinde dalgalar okyanusla birlik du
rumuna geri dner.
Anlatbm aamada yarabc kaynak kendinden farkl imge
ler yarabr, ancak bu imgeler kaynakla balanby ve temel zde
liklerinin farkndaln srdrr. Gerek yarabl, yarablanlann
ayn hale gelmesini ve yaraba matristen aka ayrlabilir olma
larn gerektirir. Yarabl yaluzca kaynakla balanb koptuun
da ve farkl kimlikler olutuunda gerekten balar. Bu ilk bata
ksa bir an srebilir. Bunun iin kullanlacak benzetme havada
ya da kyda paralanan bir dalga olacakbr. Su ktlesi binlerce
damlaya aynlp havada uarken bir an iin farkl bir kimlie ve
varla brnr. Ancak bu durum ok ksa srer; tekrar dp
okyanusla birleinceye kadar.
Bir ileri aamada ayrlk daha belirgindir ve farkllam u
ur birimleri bireysel kimliklerini ve bamszlklarn uzunca bir
sre korur. Bu, paralanmann, "kozmik zar"n ya da kozmik ay
rlma ve unutuun balangcdr. Kaynakla birlik geici olarak
kaybedilir ve tanrsal kimlik unutulur. Bu durum met cezir sra-

69
Kozmik Oyun

snda dalgalar ekildiinde kaya oyuklarnda kalan suya benzer.

Okyanustaki ana suyla kayalardaki suyun bu ayrl uzun srer.
Ancak suyun bir sonraki ykseliinde birlik yeniden salanacak
ve ayrlm su ktlesi kaynaa geri dnecektir.
Bu bireyselleme srecinin devam ayrln tam, inandnc
ve dairniyrni gibi grnmesiyle sonulanr. Kkten bir bakala
m gerekleir ve ayrk uur birimleri daha ncekinden olduka
farkl yeni bir kimlik kazanrlar. zdeki birlik gizlenir ve st r
tlr, ancak tamamyla ortadan kalkmaz. Yarahln bu aamas
okyanustan buharlap buluta dnen su ktlesine benzetile
bilir. Su buluta dnmeden nce kkl bir deiime urar. Yeni
ortaya kan varln belli bir ekli ve kendine zg bir yaam
vardr. Ancak bulutun iinde oluabilecek kk su damlalar
bu yeni olgunun kaynan ve kkenini inkar eder. Kolaylkla
younlap yamur halini aldktan sonra akarak okyanusla yeni
den birleebilirler.
Son aamada ayrlk tamamlanm ve kaynakla iliki bt
nyle kaybolmutur. Kkten bir dnm gereklemi ve asl
kimlik unutulmutur. Bu yeni birimin ekli farkl, karmak ve
belirgindir. Ayn zamanda oalma sreci ilerlemitir ve yarab
lan varln uuru, orijinal btnn sonsuz derecede ufak bir b
lmn temsil eder. Bu aamaya iyi bir rnek, balangta okya
nustan buharlam sudan oluan bulutun iinde kristalleen kar
tanesidir. Kar tanesi okyanustaki suyun ok kk bir ksmn
oluturur ve kendine zg bir ekli ve yaps vardr. Kar tanele
rinin ald artc ekiller, fenomenal alemi karakterize eden
yarabln zenginliine iyi bir rnektir. Kar tanesi kaynakla ok
az benzerlik gsterir ve onunla tekrar birleebilmek iin yapsn
da kkl deiiklikler geirip benliini kaybetmelidir. Bir adm
ileri gidip bir buz ktlesini dnebiliriz. Bu durumda su yle
sine deimi ve zgn halinden ylesine farkllambr ki don
ma sreci ve donmann fiziksel sonularnn entelektel bilgisine
sahip olmasak buzun suyla bir olduunu fark edemeyiz. Suyun
aksine buz youn, kah ve serttir. Tpk kar tanesi gibi zgn su

70
 Yarahl Sreci

durumuna dnmek iin tamamyla erimeli ve temel zellikleri

gibi grnen niteliklerden arnmaldr.
Yarabln eitli ynlerini suya benzeten benzer imgeler tm
alarn mistik edebiyatlarnda bulunabilir. Bakn Mevlana Tan
n ve yarabl nasl anlabyor: "Bu Birlik Okyanusu'dur, ei ve
benzeri yoktur. ncileri ve balklan dalgalarndan farkszdr...
Ruh aslnda ve her zaman birdir; ancak yarabln eitli planla
rndaki tezahrleri farkldr. Nasl ki buz, su ve buhar ayn eyler
olmayp ayn eyin hali ise benzer biimde Ruh da tektir, an
cak ald formlar oktur. En yce akn alemlerde son dere.ce in
ce ve sptil bir varlk olarak bulunur; ancak daha kaba blgelere
inildiinde Ruh da daha kaba formlar alr."
En u durumda kaynak kaybedilip unutulmakla kalmaz
varl da inkar edilir. Yarabltaki bu durumu doadaki suyun
dngs imgesiyle benzetme kurarak anlatmak zordur. Bu du
ruma en iyi rnek ateisttir. Birlikte albm insanlardan biri
ateistin elikisini holotropik bir uur halinde yle dile getirdi:

Ateist kii kozmik komedinin en u ifadesidir. O, geici varlm

kazanlmas imkansz trajikomik bir savaa adam ayrk bir tan
rsal uur birimidir. Evrenin ve kendisinin tesadfi bir madde
topluluu olduunda ve yarabcnn var olmadnda diretir ve
bunu kantlamaya kararldr. Ateist tanrs al kaynam tamamy
la unutmutur, Tanrya inanmaz ve hatta tm inananlara sert ve
tutkulu bir ekilde saldrabilir. Sri Aurobindo ateisti "Kendisiyle
saklamba oynayan Tanr" olarak tanmlar.

Kozmik sreci anlatmada yukandaki imgelere ek olarak do

adaki suyun tam bir dngs de ska kullanlmbr. Okyanus
-havaya bal olarak- kendi bana bile bir alem olan gzel ve
karmak dalga oyunlan oynar. Okyanus suyu buharlar ve bu
lutlan oluturur ki bulutlarn da zengin i ve d hareketleri var
dr. Bulutlardaki su younlaarak yamur, dolu ya da kar eklin
de yeryzne dner. Yeniden birlemenin balangcdr bu. Kar
ya da dolu erir, su damlalar birleir ve ufak su aknblan, dereler

71
Kozmik Oyun

ve nehirler oluur. Birok birlemenin ardndan bu su ktlesi ok

yanusa ular ve kaynayla yeniden birleir.

MAKROKOZMOS ve MKROKOZMOS: YUKARIDAK

AAGIDAKNE, AAGIDAK YUKARIDAKNE BENZER

Yaraba sreci betimlemede yararlanabileceimiz imgeler sunan

dier bir gndelik yaam alan da biyolojidir; zellikle de hc
reler, dokular, organlar ile organizmann btn arasnda mev
cut ilikiler ve organizmalar, trler ve ekosistemler arasndaki
ilikiler. Bu durum yaraba srete eitli uur birimlerinin nasl
kendi balarna otonom bireyler olduklarn ve ayn zamanda da
daha byk planlarn ve son olarak da tm kozmik dokunun bir
paras olduklarn gstermede kullanlabilir.
Hcreler yapsal olarak farkl varlklar olmalarna karn
fonksiyonel olarak doku ve organlarn ayrlmaz birer parasdr
lar. Dokular ve organlar da daha st bireysel formlardr, ancak
tm organizmann paralan olarak da anlaml rolleri vardr.
Dllenmi yumurta tm organizmay ierir ve embriyolojik geli
im yumurtadaki i potansiyelin almdr. Benzer ekilde mee
aaa mee palamudunun alm halidir.
Bu sreci tersine de -mikrodnyann derinliklerine doru
izleyebiliriz. Hcreler molekllerden oluan organelleri ierir ve
molekller de atomlardan oluur. Atomlar atom alb paraaklar
dan ve atom alb paraaklar da maddenin bilinen en kk yap
ta olarak kabul edilen kuarklardan oluur. Yukarda verilen
rneklerden hibiri paras olduklar sistemlerden bamsz ayn
varlklar olarak dnlemez. Yalnzca daha byk btnlkle
rin ve nihai olarak da yarabln tmnn paralar olarak d
nldklerinde anlam kazanrlar.
nsan bedeni zgnlemi ve farkllam eitli hcrelerin
meydana gelmesini salayan karmak bir blnme sreci saye
sinde tek bir kaynaktan -dllenmi yumurta- kar. Son halinde
beden her parann ayn zamanda kendi bana bir btn oldu
u hiyerarik bir dzendir. Tm dzeylerdeki anatomik snrlan

72
 Yarabl Sreci

aan karmak bir nral ve biyokimyasal dzenlemeler sistemi

paralarn faaliyetindeki birlii salar. Ek olarak her hcrede
tm organizmann genetik bilgisini bulunduran bir dizi kromo
zom vardr. Henz yeni olan genetik bilimi daha imdiden tek
bir hcre ekirdeinden klonlamay -asl organizmann tam bir
kopyasn oluturmay- baarmtr. Bu nedenle tm bedenin
bilgisi onun tm paralarnda bulunur. Bu ise daha nce kozmik
yaratc srele ilgili yaptmz mecaz dorular.
Tantrik bilime gre kozmos ve insan organizmas arasndaki
iliki, basit bir benzeim ya da anlamay kolaylatrc bir kavram
deildir. Kadim Tantrik metinlere gre insan bedeni gerekten
de tm makrokozmosu yanstan ve barndran bir rnikrokoz
mostur. Eer kii kendi bedenini ve ruhunu iyice aratrabilirse
tm fenomenal dnyalarn bilgisine sahip olabilir (Mookerjee ve
Khanna 1977). Bu, Kozmik nsan imgesi, Purushakara Yantra'da
grafikle anlatlmtr. Bu figrde iinde yaadmz dnya g
bek blgesinde yer alr, bedenin st blgesi ve ba farkl gksel
planlan kapsarken gbek ve ayaklar alt dnyalar barndrr.
Bedenle dnya arasndaki ilikiyi u szlerle aklar Buda:
"Sana gerekten sylyorum ki bu yce bedende dnya, dnya
nn var oluu ve yok oluu bulunur."
Kabalada tanrsal yaratln farkl safhalarn temsil eden ar
etipsel ilkeler -on Sefirot- ba, kollar, bacak.lan ve cinsel or
gan ile Adam Kadmon'un tanrsal bedeni olarak grlr. nsan
bedeni bu ilksel formun minyatr bir kopyasdr. Benzer kav
ramlar Gnostisizm, Hermetik gelenek ve dier ezoterik sistem
lerde bulunabilir.
eitli ezoterik geleneklerin insan organizmasyla kozmos
arasnda var olduunu ileri srd bu derin ba "Yukarda
ki aadakine benzer" ya da "Dardaki ieridekine benzer"
gibi nl ifadelerde dile getirilmitir. Modem uur aratrma
larndan elde edilen gzlemler maddeci bilime sama gelen bu
kadim mistik kavramlara yeni bir k tutmutur. Transpersonel
psikoloji holotropik hallerde gemiteki ve u andaki fiziksel

73
 Yaratl Sreci

gerekliin herhangi bir ynyle olduu kadar varoluun dier

boyutlanrun eitli ynleriyle de zdeleebilmenin olas oldu
unu kefetmitir. Tm evrenin gizemli bir ekilde hepimizin
psiesinde kodlu olduunu ve benliin derin ve sistemli biimde
aratrlmasyla ortaya kabileceini onaylamtr.
Evrendeki hiyerarik dzen tartmas kiisel organizma s
nrlanrun tesine tanabilir, nk her yaam formu daha b
yk grup ve sistemlerin bir parasn oluturur. Hayvanlar; ko
loniler, srler, gruplar ve kmeler oluturup familya ve trlere
ayrlr. nsanlar bir ailenin, klann, kltrn, ulusun, cinsiyetin,
rkn, vs parasdr. Canl organizmalar -bitkiler, hayvanlar ve
insanlar- gezegenimizin biyosferinde gelimi eitli ekosistem
lere aittir. Evrenin karmak devingen yapsnda her para ayn
bir varlk olduu kadar daha byk bir btnn de yesidir.
Bireysellik ve katlm daha geni bir erevede dialektik olarak
kombinedir ve bir btndr.

PARA ve BTN

Modern bilimin btn ve paralar arasnda kefettii yeni iliki

ngiliz yazar ve filozof Arthur Koestler tarafndan aratrlm ve
sistemli olarak anlatlmtr. Koestler, adn iki yz olan Roma
tanrs ]an us' dan alan kitabnda, evrendeki her eyin ayn anda
hem btn hem de bir para olduu gereini yanstan holon
terimini kulland. Kelimenin kk olan hol-, btnlk (Yuna
naca holos = btn) ve temel parack isimlerinde kullanm ge
leneksellemi -on eki para anlamna gelir. Holonlar herhangi
bir hiyerarinin ara safhasndaki Janus-yzl varlklardr. Onla
ra bak eklimize gre -"aadan" ya da "yukardan"- btn
ya da para olarak tanmlanabilirler (Koestler 1978). Holon kav
ram Ken Wilber tarafndan son zamanlarda olduka sofistike ve
yaratc bir biimde daha da gelitirildi (Ken Wilber 1995).
Holonlar daha geni topluluklar oluturabilir. rnein bak
teriler bakteri kltrn, yldzlar da galaksileri oluturmak zere
bir araya gelebilir. Bunlar ayn dzenin bireylerinden oluan sos-

77
Kozmik Oyun

yal holonlardr. Holonlar daha st bir dzene ait holonlar da olu

turabilir. Hidrojen ve oksijen atom.lan su molekllerini, molekl
ler hcreleri, hcreler de ok hcreli organizmalar oluturabilir.
Bunlar gittike artan dzendeki holonlara rnektir. Tartmanuz
asndan nemli olan ey holotropik hallerde tm bireysel ve de
toplumsal holonlara karlk gelen znel deneyimlerin varoluu
dur. Bu deneyimler olduka otantik ve ikna edici biimde gnde
lik uur durumumuzda bizden ayn nesneler olarak deneyimledi
im.iz eylerle zdelememizi salar.
Bylelikle atomlar, molekller ya da bedendeki belli hcre
lerle, birey ya da topluluk olarak, uurlu biimde zdeleebili
riz. Baka insanlar olarak yaadmz deneyimlerin yan sra
tm bir insan topluluu -rnein tilin anneler, askerler ya da H
ristiyanlar- ile de zdeleebiliriz. Tek bir kurdu ya da bir grup
kurdu grp onlar birer nesne olarak gzlemleyebiliriz. Aynca
tek bir kurtla zdeleebiliriz ya da bir grup kurdun ve hatta tm
bir kurt trnn uuruyla zdeleebiliriz.
Holotropik halleri yaayan baz insanlar bir ekosistemin, koz
mik bir olgu olarak tm hayabn ya da gezegenimizin btnnn
uurunu deneyimlediklerini bildirmilerdir. Transpersonel hal
lerde varoluun tm ynleri -gerekliin farkl dzeylerinde ve
blgelerinde belirdikleri ekliyle- uurlu olarak deneyimlenebilir.
Bu, evren ve varoluun Mutlak uur'a ait ilahi bir oyun olduunu
ok gl bir ekilde destekleyen olduka nemli bir gzlemdir.
Aadaki vaka Maryland Psikiyatrik Arabnna Merkezin
deki profesyoneller iin psikodelik eitim programmza kablan
Kathleen'in seansndan alnmbr. Tm yaam barna basan ve
hayabn kendini srdrme mcadelesini yanstan transpersonel
bir deneyime rnektir. Bu deneyim yaayan her eye kar derin
bir efkat duygusu ve ekolojik farkndalktaki arpa. bir dei
imle sonulanmtr.

Dnyadaki tm yaamla derin bir ekilde balanb kurduumu

hissettim. tkin eitli trlerden farkl hayvanlarla bir dizi zde-

78
 Yarabl Sreci

leme deneyiminden getim; bu deneyim daha sonra gittike

geniledi. Kimliim uzayda yatay olarak tm yaam formlarn
kapsamakla kalmad, zamanda dikey olarak da geniledi. Tm
dallaryla Darwin'in evrim aao oldum. Ne kadar inanlmaz
gelse de kendimi hayahn tm olarak deneyimledim!
Canl formlann dnyasndaki enerji ve deneyimlerin koz
milc niteliini, hayab tanmlayan sonsuz merak ve deneyi, bir
ok farkl dzeyde ileyen kendini ifade ve kendini srdrme
gdsn hissettim. Teknolojiyi gelitirdiimizden beri yaama
ve dnyaya neler yapbmz fark ettim. Teknoloji de hayabn bir
rn olduu iin asl yanbru aradm soru bu gezegendeki
yaamn devam edip etmeyeceiydi.
Hayat, yaam dolu ve yapo bir olgu mudur yoksa kaderinde
kendi kendini yok etmek gibi lmcl bir hatay da ieren habis
bir tmr mdr? Organik formlarn evrimi tasarlanrken temel
bir hatann gereklemi olmas mmkn mdr? Evrendeki ya
rahclar insanlar gibi hata yapabilir mi? Bu, o anda, daha nce
hi dnmediim gerek ama korkutucu bir fikir gibi geldi.

Kathleen, bir sre yarab.a ilkenin yaam meydana getirir

ken temel bir hata yapm olabilecei ve srecin tam denetimini
elinde buludunnuyor olabilecei olasln sorgulad. Durumun
muhtemelen byle olduu ve yarab.ln devam iin Tann'nn
insanlarn desteine ihtiya duyabilecei sonucuna vard. Daha
nce yarab.la dair bahsettiim "kaleydoskop" ya da "satran"
teorisini benimsedikten sonra hayab.n korunmas iin Tann'nn
faal bir destekisi olmaya karar verdi. te seansnn geri kalan:

Yaamla zdeletik.ten sonra doada ve insanlarda etkisini gs

teren tm bir yko gler yelpazesini deneyimleyip kefettim ve
yeryzn yaanlmaz klmakla tehdit eden modem teknoloji
nin tehlikeli uzanblanru ve yansmalarn grdm. Bu erevede
modem silahlanmaya ait askeri makinelerin saysz kurban, gaz
odalarnda len toplama kamplarndaki mahkfmlar, kirli akar
sularda len balklar, ilalarla ldrlen bitkiler ve kimyasallar
la zehirlenen bcekler oldum.

79
Kozmik Oyun

Bu deneyim glen bebekler, kumda oynayan gzel ocuklar,

yeni domu hayvanlar ve dikkatle yaplm yuvalarda yeni
yumurtadan km kular, akll yunuslar ve okyanusun kristal
kadar berrak sularnda gezinen balinalar ile gzel kr ve orman
imgeleriyle yer deitirdi. Yaamla derin bir ba, gl ekolojik
farkndalk ve bu gezegendeki yaam destekleyici kuvvetlere ka
tlma iin tam bir kararWk hissettim.

Koestler'in holon kavramna benzer fikirler on yedinci

yzylda filozof ve matematiki Gottfried Wilhelm Leibniz'in
almalarnda da ifade edilmitir. Leibniz, Monadologie (1951)
adl eserinde evrenin monadlar diye anlan temel birimlerden
olutuunu sylemitir. Monadlar Caynalardaki ]ivalar'a ok
benzer. Cayna dnya grndeki gibi Leibniz'in felsefesinde
de tn evrenin bilgisi her bir monadda bulunan bilgiden al
nabilir.
lgintir ki, Leibniz, optik holografinin (karlkl olarak bir
birbirine nfuz ebne kavram iin ilk kez somut bir bilimsel te
melin oluturulmasn salayan yeni bir alan) geliiminde rol oy
nayan matematiksel tekniin de kurucusudur. Optik hologramlar
para ve btn arasnda var olabilecek -her paradan btnn
bilgisini almay da kapsayan- elikili ilikileri aka ortaya
koyar. Mutlak uur'un fenomenal alemleri yarabrken optik ho
logram ilkelerini kullanyor olmas olasdr. Her ne olursa olsun
transpersonel dnya iin kullanabileceimiz en iyi rnek holog
rafik modeldir.

YARATILI ve SANAT DNYASI

Holotropik hallerde, varoluun, insan yaamnn ve evremizdeki

dnyann uurdaki fantastik bir macera, olduka kompleks ve ay
nnbl kozmik bir oyun olduunu fark edebiliriz. Bu, kadim Hint
edebiyatndaki kavramlarla paraleldir. Hint metinleri evrenin
tanrsal oyununa lila der ve gndelik yaammzda algladmz
maddi gerekliin maya denilen kozmik illzyonun rn oldu-

80
 Yarabl Sreci

unu syler. Tiyatro, film ve televizyon gerein yapay olarak

yaratlm yarulsab.c ifadeleridir. Bu nedenle holotropik halleri
yaayan insanlarn yarab.l srecini anlab.rken ska kullandklar
mecazi imge kaynaklarndan biri de medya ve ilgili sanat faaliyet
lerinin eitli ynleridir.
Bir aktrn rol hepimizin kozmik oyunda oynad rollere
benzer. yi aktrler sahnede gerek kimlikleriyle olan balan
b.lanru byk lde yitirip oynadklan karakterlere brnebi
lirler. Oyun gecesi Otello, Jeanne d'Arc, Ofelya ya da Cyrano de
Bergerac olduklarna inanabilirler. Ancak gerek kimliklerinin
farkndal korunur ve perde inip de alklar bittikten sonra ye
niden gelir. Bunun kadar olmasa da, aktrle zdeleme ya da
kiisel kimliin geici olarak yitirilmesi iyi bir film ya da iyi oy
nanm bir oyunu seyreden seyircilerde de gerekleir. Oyuncu
lar oyun bittiinde gndelik kiiliklerine dnerler. Her yaam
srecininin balangcnda farkl bir kiilik ve role brnrz ve
lm annda dier bir bedeni almadan nce daha temel bir kii
lie dneriz.
Bu adan bakldnda zellikle ilgin olan oyun yazan
nn durumudur, nk doamzn karmakln ve determi
nizm-zgr irade arpmasn betimlemek iin kullanlabilir.
Evrendeki tilin snrlar aslnda temelsiz olduu iin sabit bir
kimliimiz yoktur; her birimiz hem yarab.c hem de yarab.la
nz. zgrlmz, zdeletiimiz yarab.l tezahrne ve
yarab.c srecin dzeyine gre deiir. Bu, oyun ya da senaryo
yazannn durumuyla ayndr. Oyundaki tilin karakterler oyun
yazannn tahayylnde vardr ve bu nedenle de tek bir yarab.c
zihnin farkl ifadeleridir. Oyunun gereki ve etkin bir biimde
oynanabilmesi iin kahramanlann ayn kiilikler olarak temsil
edilmesi gerekir.
Bu, yazara oyun ve karakterlerle ilgili zgrlk tanr. Yaz
ma srecinde, karakterleri yarab.p ekillendirmede ve olaylann
gidiab.n belirlemede alabildiine zgrdr. Ayn yazar kendi
yazd oyunda bir oyuncu olmay da seebilir. rnein Willi-

81
Kozmik Oyun

am Shakespeare Hamlet roln oynamaya, Richard Wagner de

Tannhauser'in bir blmn sylemeye karar verebilir. Byle
durumlarda baka bir erevede ve dzeyde az ok zgrce ya
rattk.lan metne bal kalrlar. Benzer ekilde hepimiz tanrsal
oyunda hem yarab.cr hem de oyuncu olarak beliririz. Kozmik
oyundaki rolmzn tam ve gereki olarak oynanmas iin ger
ek kimliimizi unutmamz gerekir. Bu durumda yazarlmz
unutup metni takip etmemiz gerekir.
Kimliimizin belirsizlii ve kozmik oyundaki rolmz so
runu bir uyary gerektirir. Son yirmi otuz ylda New Age hare
keti ve popler ruhulukta bu konu sklkla yanl anlalmb.r.
Holotropik hallerde ebeveynlerimizi ve doum koullanmz
setiimize inanabileceimiz bir uur dzeyiyle balanb. kur
mak olasdr. Aynca zde ruhsal varlklar olduumuzu ve bu
nedenle de enkame olup kozmik oyunda yer almak iin zgr
bir seim yapbmz aka idrak ettiimiz bir uur halini de
deneyimleyebiliriz. Aynca yarana ilke ya da Tanr'yla gl bir
zdeleme deneyimini de yaayabiliriz. Tm bu deneyimler
ok gereki ve inandncr gelebilir.
Ancak bu igrlere bakp sradan kimliimiz ya da beden
lenmi halimiz hakknda yanl karmlara varmak ok ciddi bir
hata olur. Tabii ki yukardaki kararlarn hibirini bu halimizle
vermedik. Beden-ego asndan "Sen Tann'sn ve kendi evre
nini yarattn" gibi ifadeler kafa kanb.na ve sapb.nadr. Cali
fomia Big Sur'daki Esalen Enstits'nde, liderin kablmalara
yukardaki ifadeleri otoriter bir ekilde empoze ettii bir semi
ner habrlyorurn. Gruptaki kadnlardan biri olduka zld,
nk zihinsel zrl bir ocuun annesiydi. Seminer liderinin
ifadesi bu zor durumu kadnn kendisinin setiini ve bu soru
nu bilerek yarattn ima ediyordu. Buna gre ocuunun kt
talihinden kadn -gndelik yaamda kendini deneyimledii
haliyle- sorumluydu. Bu tr durumlar dzeylerin ciddi ekilde
kanbnlmasna ve teknik olarak "manbk hatas" denilen yanl
manbk kullanmna neden olabilir.

82
 Yaratl Sreci

ARETPSEL VARLIKLAR ve ALANLAR

imdi holotropik hallerde aa kb ekliyle kozmik yaraba

srecin dinamiklerine dnebiliriz. Evrensel zihnin oklu b
lnmeler ile kozmik ayrma ve unutmann kompleks bir bi
lekesiyle sanal gereklikler yarattn syleyen igrlerden
daha nce de bahsettim. Mutlak uur birbirinden a: n ve kayna
na yabana saysz bireysel varla brnerek kendini tezahr
ettirir. Birbirleriyle olan srekli devingen ilikiyle olduka zen
gin deneysel dnyalar yaratrlar. inde yaadmz ve olduka
aina olduumuz maddesel alem bunlardan sadece biri -bu ya
rabc faaliyetin en uzak kesi- gibidir.
lgin planlardan biri de Mutlak uur'la gndelik gerekli
imiz arasnda yer alr. Bu, C. G. Jung ve takipilerinin youn
olarak aratrd ve tanmlad mitolojik bir gereklik alemidir.
Bu, maddi gereklik gibi duyusal algnuza ak deildir;
holotropik hallerde dorudan deneyimlenebilir. Jung bunu
kolektif uurdrun aretip gereklii olarak tanmlamtr. Bu
gerekliklerde yaayan varlklar olaand bir enerjiyle dolu gi
bidir, ilahi ve hayret uyandna bir auralan vardr. Bu nedenle
genellikle tanrlar olarak alglanr ve tanmlanrlar.
Bu mitik alemdeki olaylar maddi dzeydekine beruzemeyen
bir uzay ve zamanda gerekleir. Aretipik neden sonu ilikile
ri maddi gereklikteki olaylarn zellii olan corafi ve tarihi b
tnl iermez. Belirli uzay ve zaman koordinatlar verilebilen
dnyamzdaki olaylarn aksine, mitik olaylar uygun bir uzay ve
zaman dokusuna oturtulamaz. Londra'y corafi olarak belirlemek
ya da Fransz thtilali'ne belirli bir zaman vermek kolayken ayn
eyi iva'nn Cenneti ya da Yunan Olimpia tannlan ile Titanlar
arasndaki sava iin yapmak imkanszdr. Mitik alemin ilhamyla
yazlan hikayeler, dinleyicinin dinlediklerini corafi ya da tarihi
bakmdan bilinen yerlere yerletirmeye almasn engellemek
iin genellikle "Bir zamanlar ok uzak bir lkede... " diye balar.
Belirli uzay ve zaman koordinatlarnn olmay aretipik dn
yann ontolojik adan daha az gerek olduu anlamna gelmez.

83
Kozmik Oyun

Holotropik hallerde mitik varlklarla karlamalar ve mitik plan

lan ziyaretler her adan gndelik yaanbmzdaki kadar, hatta
daha da gerek olabilir. Aretip gereklik insan fantezisinin ve
d gcnn bir rn deildir; bamsz ve otonomdur. Aynca
maddi gereklik ve insan hayabyla da sk skya balanbldr.
Aretipler maddi dnyadaki olaylarla st dzeyden bir iliki
ierisindedir ve gndelik yaanbrnzda gerekleen eyleri y
netir, ekillendirir ve bilgilendirirler. Bu ilikilerle ilgili olarak
holotropik uur hallerinden alnan igrler Jung psikolojisinden
etkilenmi yazarlarn dncelerine benzer. Bu yazarlar kiilik,
davran ve kaderlerimizin uurdmzda ya da uurdmz
araalyla faaliyet gsteren aretipik tanrsal ilkeler asndan
anlalabileceini (Bolen 1984, 1989) ve insanlar arasndaki gn
delik oyunlarmzda da eitli mitolojik temalar oynadmz
gstermitir (Campbell 1972).
42 yanda bir antropolog olan Helen'in aadaki deneyimi ar
etipik dnyann holotropik uur hallerinde nasl deneyimlendi
ini ve bunun kazandrabilecei igry anlatr.

Birbirini izleyen olaylar ylesine etkileyici ve muhteemdi ki ak

lma geldike hala ok aryorum. Gndelik yaanhnuzla or
tak zellikleri olan bir dnyann vizyonuydu ve ierdii enerji
ve bulunduu dzey daha nce hayal edebileceim her eyin
tesindeydi. arpc elbiseler giymi ve muazzam bir g yayan
dii ve erkek insana benzer (antropomorfik) ihtiaml figrler
grdm. Bu sahne bana tannlann nektar ve lmszlk iksiri
itikleri Eski Yunanllarn Olimpos Da ta.nmlanru anmsatt.
Ancak deneyim, bu imgeyle daha nce ilintilendirdiim her eyi
deitirdi.
Bu insanst varlklar sosyal ili.kilere benzer eylerle u
rayorlard. Orada olanlarn gndelik yaanhmzla sk skya
balantl olduunu ve maddi dnyadaki olaylan belirlediini
hissettim. Bu balanhy anlatmak iin kullanlabilecek olduka
etkileyici bir ayrnhy ve kapsanan boyutlan hatrlyorum. Bir
an bu tannsal varlklardan birinin parmanda, elmas tal ar
pc bir yzk grdm. Fasetalannn birinden gelen yansma kr

84
 Yarahl Sreci

edici bir k gibi arpb ve bunun dnyamza bir atom bombas

patlamas gibi yansdn fark ettim.
Daha sonra bu deneyimle balantl olarak bir sre nce gr
dm bir filmi anmsadm. Sanrm ad Albn Post'tu ve lason
ile Argonotlar'n maceralarn anlatyordu.
Bu filmdeki olaylar iki dzeyde geliti. Bunlardan biri Olim
pos tanrlarnn gerekliini, ilikilerini, alverilerini, abma
larn, savalarn ve ibirliklerini tasvir ediyordu. Tanrlann her
birinin kozmosta kendi etki alan vard. Hikayenin kahramanlan

baz tanrlann gzdesiyken dierlerinin fkesine hedefti. Tanr

lann duygulan dnya plannda doa elementlerinin hareketleri,
ani ans deiimleri ya da anlaml insan karlamalan olarak
. beliriyordu.
Bu deneyimin ve bu deneyimle ilgili igrlerin nda "il
kel kltrlerin" kozmolojilerini hurafe ve mistik hezeyan diye
geitiren bilimci kibirle ilgili olarak kendimi zgn hissettim.
Bunun, olaand uur hallerine dair toplumumuzdaki dene
yimsizlii yansttn fark ettim.
Bu hallerdeki gzlemleri bir kez ciddi bilimsel arahrmaya
tabi tutsak maddeci dnya grmzn yenilenmesi gerekece
i akt. "tlkel" kltrlerin dedii gibi "tannlar'' ye "eytanlar"
terimini kullanmayabilir ve bu terimleri "aretip figrler" gibi
daha saygn terimlerle deitirebilirdik. Ancak aretip boyuta
bir kez aina olduumuzda onun varln ve nesnelerin evren
sel planndaki nemini inkar edemeyeceiz.

Yukardaki deneyim semavi aretip planlara dair bir vizyonu

tanmlar. Baz insanlar eitli karanlk varlklarn yaad yer
lere gitmitir. Buralar farkl kltrlerdeki cehennem ya da alt
dnyalarn mitolojik tanmlarndan biliyoruz. Krk yanda bir
retmen olan Arnold'un yazd bir hikayeden alnan aada
ki pasaj byle bir deneyime rnektir.

Bir sonraki adm beni yeralt tnellerine ve dnyann tm byk

metropollerinin -New York, Paris, Londra, Tokyo-kanalizasyon
sistemleri gibi grnen yere gtrd. Bu ehirlerin altyapsn,
altyapnn olmazsa olmaz ynlerini ve paralarn iyiden iyiye

85
Kozmik Oyun

tanmaya baladm. Birok insann gznden kaan ve genel

lilde de sevilmeyen bir dnyann olduunu fark ettim hayretle.
Girdiim dnyann artk gndelik yaantmza ait olmadn
anlayncaya kadar karanlk bir labirent sistemine gittike daha
da battm.
Dnyann en dibi gibi gelse de aslnda garip aretip yara
tklarn yaad mitolojik bir gereklikti. Kozmosun varl ve
uygun olarak ilemesi iin gerekli olan altyapy gryordum.
ehirlerin altndaki dnyalar gibi sakl ve grnmezdi. Fantastik
ekillerdeki devasa ve canavarms varlklarla doluydu. Tekto
nik kaymalar, depremler ve volkanik patlamalar andran deva
sa enerjilerle yklydler.
Yaamlarn karanlkta srdren ve sabrla evrenin moto
runu dndrmek gibi takdir edilmeyen bir ii yapan bu irkin
yaratklara kar minnet hisleriyle dolmaktan kendimi alama
dm. Ziyaretimi ho karladlar ve dile getirmediim kompli
manlanma byk bir sevinle karlk verdiler. Korkulup redde
dilmeye alk olduklar grlyordu. Sevgi ve kabullenilmeye
neredeyse bir ocuk gibi atlar.

Bu deneyimlerin gsterdii gibi gndelik yaammzdaki ol

gular dnyasnn bir paras olmayan eitli boyutlar vardr. Bu
boyutlar farkl tipte ve dzeyde deneysel gereklikleri -modem
elektronik dnyasndan bir benzebne kullanacak olursak- fark
l "kozmik kanallar" temsil eder. Genellikle tilin harikalar ve
aynnhlanyla maddi dnyay kabul eder ve baka gereklikler
olasln reddederiz. Ancak dnecek olursak evrenin btn
gizemi -herhangi bir eyin var olabilmesi ve deneyirnlenebilecek
herhangi bir dnya olasl- ylesine arpc ve akllan batan
alcdr ki bunlarn doas ve ierii sorusu nemsiz kalr.
Daha geni bir adan bakldnda Pasifik Okyanusu'nda
gzel bir gn bahm, Byk Kanyon ya da Manhattan'n ehir
manzaras iva'run cenneti ya da Msrllarn alt dnyas ka
dar mucizevidir. uur teknolojisini kullanabilen ve deneyim
yaratabilen yce bir ilkenin varln kabul edersek birok fark
l zellikte gereklikler yaratabilecei gerei nemli bir sorun

86
 Yarabl Sreci

oluturmaz. Bu, var olan teknolojiyi kullanarak gndelik yaam

hikayeleri yerine mitolojik temalar ileyen filmler ya da prog
ramlar yapan film ya da TV ekibinin almasna benzetilebilir.

EVRENN GZEML OYUNU

Hindu filozoflar kozmik srece lila ya da tanrsal oyun dedii iin

gerein doas hakkndaki holotropik igrleri sihir gsterisi
nin modem teknolojik ekli olan film benzetmesiyle tasvir etmek
uygun grnyor. Filin yapmclannn arzusu maddi gerekli
in benzerini, inandra bir versiyonunu yaratmaktr. Bu amaca
ulamak iin gerekli, olas tm aralar kullanrlar. zleyenler iin
perdede izledikleri sahnelerin maddi dnyadaki gerek olaylan
temsil ettiini dnmek genellikle ok kolaydr. Bazen filmin iz
leyenler zerindeki etkisi ylesine gl olur ki sanki gerekmi
gibi tepki verirler. zledikleri eyin farkl frekanslardaki elektro
manyetik dalgalarn tek bir k alanndaki oyunundan baka bir
ey olmadn bilnelerine karn yine de byle olur.
Holotropik hallerde ayn eyin gndelik gereklik deneyi
mimiz iin de geerli olduunu hayretle kefedebiliriz. Kat
nesneler dnyas gibi grnen ey aslnda bo olan titreimle
rin bir oyunudur. Doal olarak bizim dnya deneyimimiz bir
filmden daha dolu ve zengindir, nk dokunma, koklama ve
tatma nitelikleri gibi bugnk film teknolojisinin veremeyecei
boyutlar ierir. Aldous Huxley nl bilimkurgu roman Cesur
Yeni Dnya da gelecekteki bir elence trnden bahseder. Bu
'

elencede kstlamalar almtr, nk izleyenlerin deneyimle

ri grsel ve iitsel gerekliklerle snrl deildir ve dier duyu
niteliklerini de kapsar. Sanal gereklik alanndaki aratrmacrlar
elektronik olarak yaratlm grsel ve iitsel dnyalar dokunma
boyutunu ekleyerek zenginletirecek zel tasanml eldivenlerle
deneylere balamtr bile.
Maddi dnyann kozmik yaratcr ilkenin hareketli bir oyu
nu gibi algland "her yerde var olan (ikin) tanrsallk" dene
yimini daha nce anlattm. Bu deneyim aynlk dnyasnn altn-

87
Kozmik Oyun

da yatan blnmemi birlii de ortaya koyar. Gndelik yaamda

karlatklanmzn ayn bireyler ve kah nesneler olmadn, tek
bir enerji alannn ayrlmaz paralan olduunu gsterir. Bu, de
neyimi olmayan realiste ne kadar sama gelse de modem fizik
ilerin bulgularyla tam bir uyum ierisindedir. Onlar kah madde
olarak algladklanmzn aslnda boluk olduunu vurgularlar.
Bu nedenle yirminci yzyl bilimi, Hindu bilgelerin kah maddi
nesneler olarak algladmz dnyann bir illzyon (maya) oldu
unu syledikleri grlerini destekler.
imdi film ile maddi gerekliin yarab.lmas benzetmesini bir
adm ileri gtrelim. Filmi seyrederek iinde bulunduumuz s
reci tam olarak anlayamayz, nk olup bitene dair baz nemli
yantlar perdede bulunamaz. Filmlerde grdklerimizin bam
sz bir varl ve kendi bana bir anlam yoktur. Film ok komp
leks srelerin bir rndr ve filmi oluturan temel aamalar
filmi seyrederken grmeyiz. ahit olduumuz olaylan gerekten
anlamak iin filmi basite seyretmek yerine onu yaratan srecin
derinlemesine bir sistemli analizini yapmalyz.
lkin dikkatimizi perdeden ekip dnmeli ve algladmz
gerekliklerden sorumlu cihaz kefetmeliyiz. Cihazn esas par
asnn perdeye grntler yanstan gl bir k kayna oldu
unu kefederiz. Daha yakndan incelediimizde, perdede sey
rettiimiz ekil ve renkleri belirleyen hareketli selloit band da
grrz. Bu durum Platon'un Devlet adl diyalounda maddi
dnyann yanlsamal doasn anlatmak iin kulland maara
benzetmesine olduka yakndr.
Platon diyalounda insann durumunu yeralb.ndaki bir ma
araya kapanm kiilere benzetir. Yere ylesine prangalan
mlardr ki yalnzca nlerini grebilirler. Bu mahkfunlann ar
kasnda parlak bir ate ve kuklaolann zerinde insan ve hayvan
kuklalar ile eitli aletleri oynattk.lan bir duvar vardr. Mah
kfunlar duvardaki glgeleri (btn iinde alglayabildikleri tek
ey budur) izlemeye dalmb.r. Gsteriden etkilendikleri iin ola
yn asl doasndan tamamyla bihaberdirler.

88
 Yarabl Sreci

Eflatun'un mecaznda alldk maddi dnyadaki nesneler

atele duvara yansblan nesnelere benzetilirken gerein asl do
as gzden uzaktr. Eflatun'a gre maaradaki mahkfunlar ar
kadan yanklanan sesleri de glgelerin yaratbna inanr. Film
rneimizde grntlerin kaynayla zdeleebiliyor ve benzer
ekilde seslerin kayna olan teybi de kefedebiliyoruz.
Kefirnize devam ettiimizde yansma srecinin yakndan
incelenmesi, przsz ve srekli olarak algladmz hareketle
rin hzla hareket eden kesintili grntlerden olutuunu aa
karacaktr. Bu yine, gerein doas hakknda olaand uur
hallerinden edindiimiz igrlere benzer. eitli holotropik de
neyimler yaayan insanlardan buna benzer eyleri tekrar tekrar
duydum. Benzer igriiler geleneklemi ruhsal kaynaklarda
bulunabilir. rnein Tibet Budizmine gre gereklik srekli de
ildir. Dnya her an yarablp yok olarak varlktan kar ve ona
geri dner. Benzer ekilde bizler de doumdan lme kadar s
rekli bir varolua sahip deiliz; her an lr ve yeniden doarz.
Ayn kavramn modem bilimsel temellere dayal ekli Alfred
North Whitehead'in (1992) felsefesinde griilr.
Film deneyiminin derinlemesine incelemesinde bir sonraki adm
bizi film salonunun tamamyla dna karr. Filmin insan zihnin
deki bir dnce olarak baladn kefederiz. Film yapmak iin
gerekli tm srelerin film metnindeki hikayeyi somutlatrmak
ve hikayeyi inandrc canl bir deneyime dntrmek arzusuyla
harekete getiini griiriiz. Filmde canlandrlan gerein bamsz
bir varl yoktur. Eer filmi bu erevenin dna karusak film
tam olarak anlalmaz. Bir filmin olumasndaki asl neden belirli
bir deneyimi yarabna arzusudur. Holotropik hallerdeki igrlere
gre ayn ey maddi dnya deneyimimiz iin de geerlidir.
Bir ocuk ya da modem teknolojiyi tanmayan endstri n
cesi kltrden gelen bir yerli, iyi bir filmi gerekle kartrabilir.
Gelecekte holofonik sesli holografik filmler, holografik televiz
yon ve zellikle de ileri "sanal gereklik" teknolojisi, ayrm da
ha da zorlatracaktr. Ancak u anda bile evrenin yce bir zeka

89
Kozmik Oyun

tarafndan yarablan "sanal bir gereklik" olabilecei dncesi

yz hatta elli yl ncesindeki kadar gerekd grnmyor.

90
 5
HOZffiH HnvnnHLA VEninEn BRLESffiE VOLLARI
Geri dnyorum . . . ait olduum Btn'e ... geri dnmek ne gzel
... Evet artk ne olduumu, balangtan beri ve sonsuza dek ne
olacam biliyorum ... geri dnmeyi arzulayan, yaratma, yap
landrma, verme, byme ve aldndan fazlasn brakmak iin
yaayan ve her eyden te Btn' e sevgi armaanlan vermeyi
arzulayan Btn'n sabrsz paras ... her eyin birlii ve para
nn aynl elikisi. .. Btn' biliyorum ... Ben Btn'm ... bir

para bile olsam Btn'm.

-Robert Monroe, Nihai Yolculuk

Kaynandan kopan her ey

Kaynayla birlemeyi arzular.
-Mevlana

UURUN ENVOLSYONU ve EVOLSYONU

Bir nceki blmde akland gibi yarabl sreci Saf Mut

lak uur' dan zengin aretip panteonlanna ve madde dnyasn
oluturan saysz bireysel birimlere kadar birok farkl gereklik
dzeyinde olduka zengin bir varolu yelpazesiyle sonulanr.
Bu ardk blnme sreci ile birlikte artan ayrm ve yabancla
ma kozmik dngnn yalruzca bir yansm oluturur. Holotropik
hallerdeki igrler, bu srecin bir baka ynn, uurdaki aksi
ynde hareketi yanstan olaylan aa kan (okluk ve ayrl
n olduu dnyalardan snrlarn giderek kalkna ve daha ge
ni btnlklerde erimeye doru).

91
Kozmik Oyun

Ksa olmas iin kozmik srecin yarabl temsil eden ini ks

mna (uurun envolsyonu) hilotropik ya da madde dnyasna
ynleruni (Yunanca hyle madde ve trepein bir eye doru
= =

hareket etmek) diyorum. Benzer ekilde kozmik srecin saf bir

lik haline dn gerekletiren ykseli ksmna (uurun evo
lsyonu) holotropik ya da btnle doru ilerleyen diyorum.
Daha nce de belirttiim gibi holotropik kelimesi Yunanca b
tnlk anlamna gelen holos ve bir eye doru ynlenmi anlam
na gelen trepein kelimelerinden tretilmitir.
Bu igrler eitli spiritel ve felsefi sistemlerde tanmlanan
iki kozmik hareketin tanmna uyar. Bab'da Yeni Platonruluun
kurucusu olan Plotinus hilotropik srece Da Ak, holotropik
harekete de e Ak der. Yeni Platonculara gre tilin hiyerarik
eitliliiyle evren, yce Bir' den gelen tanrsal bir emanasyonla
yarablmbr. nsan potansiyel olarak en st entelektel ve ruhsal
gerekliklere ulama yetisine sahiptir ve Dnya Ruhu'nun uu
runa ykselebilir. Plotinus'un fikirleri tilin Yeni Eflatuncu okul
larla beraber Hristiyan mistikler ve Alnan idealist filozoflarnn
ana temas olmutur. Bu e ve Da Akla ilgili dncelerin
kapsaml ada bir sentezi Ken Wilber'n (1995) almasnda
bulunabilir.
Douda benzer kavramlar en gzel ifadelerini Hintli mistik
ve filozof Sri Aurobindo'nun yazlarnda bulmutur. Aurobin
do'ya gre Brahman envolsyon diye adlandrlan bir srele
madde dnyas olarak tezahr eder ve daha sonra evolsyon s
recinde gizli gcn adm adm aa karr. Envolsyon bir
kendi kendini snrlama ve younluu arbrma srecidir. Bu s
rete evrensel uur Kudreti kendini tabakalar halinde rter ve
varolu planlarn yarabr. En kaba haliyle uursuz maddi dnya
olarak belirir. Her planda st planlara ait uur gcnn tilin
bulunur, bylece orijinal ve evrensel uur Kudreti'nin tilin
potansiyeli uursuz olanda bile gizlidir.
Evolsyon bunun tersi olan sretir; uur Kudreti grnr
deki kozmik uursuzluk'tan karak gizil glerini tezahr etti-

92
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

rir. Ancak Aurobindo'ya gre evolsyon, envolsyonun tam tersi

bir geri dn deildir. Evolsyon tm yarabln plan plan gi
derek incelip ycelerek, sonunda tezahr ebnemi Bir' e dn
deildir. Evolsyon, uurun daha yksek glerinin maddi ev
rendeki tedrici tezahrdr; bu tezahr tanrsal uur Kudreti'ni
kendi yarablndaki daha byk tezahrlere gtrr.
Holotropik hallerdeki igrlere gre evrensel sre ayn bir
birey olmak iin sonsuz sayda frsat sunmakla kalmaz, srurla
nn zlmesi ve kaynaa dn deneyimini salayan erime iin
de e deer zenginlikte olanaklar sunar. Birletirici deneyimler
bireysel uur birimlerinin yabanclklanru aarak ayrlk yanlsa
masndan kurtulmalann salar. Daha nce mutlak snrlar gibi
grnen eylerin almas ve bunu izleyen erime sreci gittike
genileyen deneyimsel birimler yaratr. Bu srecin son noktasn
da tm snrlar zlr ve Mutlak uur'la yeniden birleilir. Bir
ok formda ve birok farkl dzeyde gerekleen erime dizileri
kozmik dansn dngsn tamamlar.

BRLETRC DENEYMLERN ETLLG

Birletirici deneyimler varoluun her dzeyinde gzlemle

nebilirse de insani dzeyde zellikle zengin ve komplekstir.
Bunlar, en dorudan ve sistematik biimde transpersonel dene
yimler olarak ele alnabilir. Maalesef Bat psikiyatrisi mistik de
neyimlerle psikozu ayrt ebnez ve her tr mistik deneyimi zi
hinsel rahatszlk olarak grr. Profesyonel kariyerimde, dier
insanlarla, doayla, evrenle ve Tann'yla birlik deneyimini yaa
yp patolojik tehisler koyulan, yattnc ilalar verilen ve hatta
ok tedavisi uygulanan birok insanla karlatm.
Hmanistik ve transpersonel psikolojinin kurulmasnda
nemli bir rol oynayan Amerikal psikolog Abraham Mas
low (1964) kendiliinden birlik halleri ya da kendi deyimiyle
"doruk deneyimler" yaayan yzlerce insanla grt. Mistik
deneyimlerin patoloji belirtisi olmadn ve psikiyatri kitapla
nnda bulunamayacan gsterdi. Bu deneyimler genellikle cid-

93
Kozmik Oyun

di duygusal sorunu olmayan ve genel geer psikolojik kriterlere

gre "normal" saylabilecek insanlarda grlr. Hatta bu dene
yimler, destekleyici bir evrede gerekleir ve iyi zrnsenebilir
se; yarabalk ve "kendini gerekletirme" gibi yararl sonular
da getirebilir.
Birletirici deneyimleri en sk harekete geiren eyler srad
estetik gzellie sahip doal ya da insani yarabrnlardr. Bu, ba
zlar iin yldzlarla dolu devasa gkyzyken dierleri iin dev
dalarn ihtiam ya da ln hayranlk uyandno dinginliidir.
Byk Kanyon, dev elaleler ya da nl maara dikitleri gibi
doa harikalarn ziyaret eden insanlar bu harikalarn ihtiamy
la kendinden geip mistik bir vecd yaayabilirler. Yzeyindeki
g ve derinlerindeki asil sessizlikle okyanus da dier bir doruk
deneyim kaynadr. Benzer ekilde gzel bir gn babrn, Ku
tup lklar'nn (Aurora Borealis) byl manzaras ya da tam bir
gne tutulmas derin bir birlik uuru yaratabilir. Ancak mistik
farkndala ilham vermesi iin bylesine byk olaylara gerek
yoktur. Uygun koullarda, an ren bir rmcek ya da bir i
ein zerinde uarak nektar emen bir sinekkuu (trochilus) gibi
"sradan" bir ey bile olabilir.
Gzel sanat eserlerinin de benzer etkisi olabilir. Besteciler,
mzisyenler ya da dinleyiciler sklkla snrlardan kurtulup m
zikle bir olurlar. Mzii yalnzca dinlediklerini deil gerekten
mzik olduklarn hissedebilirler. Byk danslar sahnedeyken
sklkla kendileriyle dans arasnda aynnn olmad hallere ula
rlar. Avrupa'daki Gotik katedraller, camiler, Tac Mahal ya da
Hindu ve Budist tapnaklar muazzam gzellikleriyle binlerce
insanda mistik haller yaratmbr. Tm alarn ve kltrlerin
byk heykeltralar, ressamlar ve sanat eserleri duyarl insan
larda benzeri bir etki yaratabilir.
Birletirici deneyimlere skl.kla kaynak olan gndelik yaanun
dier bir alann da vurgulamak gerekir, nk oumuz bu alan
mistik farkndalkla ilikilendirmeyiz. Birok nl atlet doruk per
formanslar srasnda mistik vecd halini anmsatan bir hal yaad-

94
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

n syler. eitli atletik faaliyetlerdeki mkemmel performans

larn zel fiziki yap, psikolojik azirrl, sk disiplin ve almann
bir rn olduunu dnrz. Dnyann en nl atletlerinden
birinin anlatbna gre atletler asndan durwn olduka farkldr.
Srad baanlann genellikle kendilerini mucizevi ve doa tesi
kapasitelere ulatran zel uur hallerine atfederler (Murphy and
White 1978). Bu hallerin nemli bir zellii bireysel snrlarn orta
dan kalkb hissi ve evrenin eitli ynleriyle birlemedir.
Spor faaliyetleriyle canlanan mistik vecd halleri, insani olarak
olas grruneyen snrlan amamz salar. Birlik haliyle ilgili
olan bylesine srad bir performansn hayret verici bir rne
ini bizzat grdm. Bu olay, Califomia Big Sur'daki Esalen Ens
tits'nde Budizm ve Bab Psikolojisi zerine dzenlediimiz
bir aylk seminer srasnda gerekleti. Konuk eitmen olarak
davet ettiimiz Koreli bir kl ustas programn bir paras ola
rak zel bir gsteri yapmay teklif etti. rencilerinden birine
irrllere yatmasn syledi ve plak gbeine bir peeteyle kar
puz yerletirdi. 5 metre kadar geri ekildi ve birka dakika kadar
sessizce meditasyon yapb. Bana siyah kaln kadifeden bir anta
geirildi, elinde de iri ve son derece keskin bir kl tutuyordu.
Bir anda evredeki tm kpekler havlamaya balad ve kl
ustas vahi bir sava lyla kpeklere kabld. Yanlamasna
takla atarak sessizce irrllerde yatan rencisine doru ilerledi
ve klcn gl bir ekilde sallayarak karpuzu ikiye bld. Pe
etede kltan hafif bir iz vard, ancak rencide herhangi bir
syrk yoktu. Hayrete den izleyiciler bylesine zor bir eyi na
sl baardn sordular. Herkes evreyi bir ekilde gzleri kapa
blmadan nceki haliyle hatrladn ve zihninde canlandrd
n dnd. Glmseyerek yle yantlad: "Hayr, meditasyon
yaparsnz ve her ey bir olana kadar beklersiniz -kl ustas,
kl, irrller, karpuz ve renci- ve sorun kalmaz!"
Mistik birlik deneyirrlleri dnya edebiyabnda ok gzel dile
getirilmitir. rnein Eugene O'Neill, Uzun Gnn Geceye Yolcu
luu adl eserinde okyanusla yaad mistik vecd halini anlabr:

95
Kozmik Oyun

Geminin arkasn grecek ekilde avadraya uzandm. Alhmda

kpren dalgalar ve her yelkeni ay yla aydnlanan beyaz
gemi direkleri. Bu gzellik ve ritim karsnda sarho oldum ve
bir an kendimi kaybettim; aslnda hayahm kaybettim diyebili
rim. Kurtuldum! Denizde eridim, beyaz yelkenler ve uuan k
pkler oldum, gzellik ve ritim oldum, ay ve gemi oldum ve
de yldzlarla dolu gkyz! Gemi ya da gelecek olmadan hu
zur, birlik ve doal bir neeyle kendi yaammdan daha byk

bir eye ya da nsanln yaamna, Yaanun kendisine katldm!

Tanrya da diyebilirsiniz isterseniz.
Ve hayabmda birka kere daha uzaklarda yzerken ya da
kumsalda yalnz bama uzanrken ayn eyi yaadm. Gne,
scak kum, kayaya yapm dalgalarda salnan yeil yosun ol
dum. Bir azizin aydnlanma deneyimi gibi. Nesnelerin nndeki
perdenin grnmeyen bir el tarafndan kaldnlmas gibi. Bir an
iin grrsnz ve srn grdnzde sr olursunuz. Bir an iin
her ey anlam kazanr.

LM, SEKS ve DOGUMUN BRLETRC

POTANSYEL

Birletirici deneyiriler her ne kadar genellikle duygusal olarak

olumlu durumlarda yaansa da birey iin olduka istenmeyen,
tehlikeli ve kritik durumlarda da gerekleebilirler. Bu durumda
ego uuru zlp aknlamak yerine sarslr. Bu durum akut
ya da kronik stres durumunda, youn duygusal ve fiziksel ac
srasnda ya da bedenin btnl ya da hayab ciddi ekilde
tehlikeye girdiinde gerekleir. Ciddi bir kriz nedeniyle inti
harn eiine gelen bunalml insanlar aniden ruhsal bir alm
yaayp aclarn aabilirler. Dier birok insan kaza, yaralanma,
lmcl bir hastalk ya da ameliyat annda yaad lme yakn
bir deneyim srasnda mistik gereklikleri kefeder.
Bedenli varlklar olarak bireysel varoluumuzu sonlandran
lm, transpersonel alanlara gei iin olduka manbkl bir ba
lanbdr. lme gtren, lmle ilgili olan ve lm takip eden
olaylar genellikle ruhsal alma neden olur. lmcl bir hasta-

96
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

lk geinnek ya da lmekte olan insanlarla, zellikle de yakn ar

kadalar ve akrabalarla bire bir iliki iinde olmak, kiinin lm
ve fanilikle ilgili kendi dncelerini harekete geirir ve mistik
uyana neden olabilir. Tibet Vajrayana Budizmi keilerinin ei
timi lmekte olan insanlarla olduka uzun bir zaman geirmeyi
gerektirir. Belli Hindu Tantrik gelenekler, mezarlklarda, ceset
yakma yerlerinde ve cesetlerle yakn temas halinde meditasyonu
ierir.
Ortaada Hristiyan keilerden meditasyonlar srasnda
kendi lmlerini hayal etmeleri ve topraa dnnceye kadar
bedenlerinin geirdii tilin ayrma safhalarn imgelemeleri is
tenirdi. "lm anmsa!", "Topraktan gelip topraa karmak!",
"lm kesindir, zaman ise belirsiz!", "Zaferini ite byle kazanr
dnya!" szleri bu uygulamalara rehberlik ederdi. Baz modem
Batllar bunu lmle hastalk derecesinde ilgilenmek olarak g
recektir, ama durum pek de byle deildir. lmle karlama
deneyimleri mistik halleri tetikleyebilir. lm ve faniliimizi
derin seviyede kabul edersek akn ve lmsz olan yannuz da
kefederiz.
lm hakkndaki eitli kadim kitaplar biyolojik lm sra
snda gerekleen gl ruhsal deneyimlerin ayrntl tanmlar
n verir (Grof 1994). lm ve lm ann inceleyen tanatoloji
alanndaki modem aratrmalar bu tanmlarn nemli ynlerini
onaylamtr (Ring 1982, 1985). lme yakn deneyim yaayan
insanlarn yaklak te biri hayatn film eridi gibi gemesi, bir
tnelden gei, aretipik varlklarla karlamalar, akn gerek
liklerle balant ve tanrsal k grntlerini de kapsayan gl
vizyon halleri deneyimlemitir. Birok vakada "dorulanabilir"
beden d deneyimler yaanabilir. Bu durumda kiinin beden
siz uuru uzak ya da yakn eitli yerlerde olup biteni doru
olarak alglayabilir. Byle durumlardan kurtulanlar tipik olarak
ruhsal bir alm ve kiisel dnm yaarlar ve yaam deer
leri kkten bir deiime urar. Kenneth Ring'in (1995) devam
etmekte olan hayret uyandrc aratrma projesi, doutan kr

97
Kozmik Oyun

olan insanlar incelemektedir. Ring bu arahnnayla krlerin be

den d hallerde evrelerini gzlemleyebildiini onaylamaya
almaktadr.
Birletirici deneyimler hakknda konuurken nemli bir ka
tegoriyi unutmamak gerekir. Bu, insani reme fonksiyonlaryla
ilgili durumlardr. Erkek ve kadn birok insan seviirken youn
mistik haller yaadn sylemektedir. Baz durumlarda youn
bir cinsel deneyim kadim Hint yoga metinlerinde Kundalini ya
da Ylan Gc'nn uyanmas olarak tanmlanan deneyime ne
den olabilir. Yogilere gre Kundalini, doas gerei diil olan ev
renin yaraha enerjisidir. Bir guru, meditasyon uygulamas ya da
dier birtakm etkilerle harekete geirilmemise, insann sptil
bedeninin kuyruksokumu ksmnda uyur halde durur. Ruhsal
enerji ve cinsel drt arasndaki bu yakn iliki Kundalini yoga
ve Tantrik uygulamalarda nemli bir rol oynar.
Kadnlar iin annelikle ilgili durumlar birletirici deneyim
ler iin dier nemli bir kaynak olabilir. Hamile kalma, ocuu
tama ve dourma ile kadnlar kozmik yarahl srecine doru
dan kablr. Uygun koullarda bu durumlarn kutsal doas belir
ginleir ve uurlu olarak yaanr. Hamilelik, doum ve emzirme
srasnda fetus ya da bebekle ve hatta tm dnyayla mistik bir
ba hissetmek allmadk bir ey deildir. Mistisizm ile do
um / seks / lm lemesi arasndaki ilikiye kitabn ileriki k
smlarnda dneceiz.
Birletirici halleri harekete geiren dier nemli eyler g
l zihin deitirici tekniklerdir. Bunlar birlik hallerini kolaylab.
rp hzlandrabilir. Holotropik deneyimler insanln ruhsal ve
ritel yaamnda nemli bir rol oynambr ve bu hallerin yaan
mas iin yzyllar boyunca hayli aba gsterilmitir. Kitabn gi
ri ksmnda kadim, aborijinel ve modern "kutsal teknikler" ile
bunlarn kullanldk.lan ereveleri -amaniznden gei ritleri
ne, lm ve doum ayinlerinden eitli ruhsal uygulamalara ve
modern deneysel terapilerden laboratuvarda yaplan uur ara
brmalarna kadar- ksaca zetledim.

98
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

KN ve AKIN TANRISALLIK

Holotropik hallerde, ister kendiliinden olusun ister eski ve

modern zihin deitirici tekniklerle salansn, bedenli varolu
un kiisel snrllklarn eitli ekillerde amak olasdr. Bu
deneyimler dier insanlar, halklar, hayvanlar, bitkiler ve hatta
doann ve evrenin inorganik elementleriyle zdeleme frsa
tn verir. Bu srete zaman bir engel gibi grnmez; gemi ve
gelecekteki olaylar u anda oluyormu gibi deneyimlenir.
Bu tr deneyimler, maddi dnyadaki tm snrlarn yanlb
c olduuna ve bildiimiz ekliyle evrenin, uzay ve zaman y
nyle uurdaki birleik bir olaylar a olduuna dair olduka
ikna edici bir igr salar. Evrenin sradan maddi bir gereklik
deil zeki kozmik enerjinin ya da Evrensel Zihin' in bir yarabl
olduu olduka aklk kazanr. Bu deneyimler "kin tanrsall
", deus sive natura'y ya da fenomenal alem ierisinde o alem
biiminde tezahr eden Tanry aa karr. Aynca hepimizin
tm yarabl ayla ve her parasyla aslnda bir olduumuzu da
aa kan.
Bu tr transpersonel deneyimler gndelik maddi gerekliin
doas hakkndaki grmz arpa bir ekilde deitirirken
baz yle deneyimler vardr ki, bunlar normal duyularmzla
alglayamayacamz varolu boyutlarnn varln bildirir. Bu
kategoride bedensiz varlklar, eitli tanrlar, mitolojik alemler,
insanst varlklar ve tanrsal yarabc ilkenin kendisi bulunur.
Burada sz konusu olan "akn tannsallkbr" nk bu ko
ullarda karlabmz gereklikler ve varlklar gndelik yaa
mm zn bir paras deildir; farkl bir plana ve varolu dzenine
aittirler.
Bu tr deneyimler kozmik yarabln maddi dnyamzla s
nrl olmadn, birok frkl dzeyde ve boyutta tezahr ettii
ni gsterir. Benzer ekilde birletirici deneyim olaslklar maddi
gereklikle snrl deildir; baka planlara da uzanr. Bu nedenle
aretip planlardaki varlklarla karlamakla kalmaz onlarla z
deleebilir, onlar olabiliriz. Ve deneysel i arabrmamzn en u

99
Kozmik Oyun

noktasnda yarabc ilkenin kendisiyle karlaabilir, onunla te

mel zdeliirnizi fark edebiliriz.
Tanrsalln her yerde mevcut oluu ile ilgili deneyimler,
gndelik yaamn kutsalln ve deneyimsiz bir gzlemci iin
ayn nesnelerden olumu gibi grnen madde dnyasnn albn
da yatan birlii aa karr. Bu deneyimler maddi dnyadaki
tm snrlarn yanlbc olduunu gstererek hepimizin aslnda
tm uzay-zaman alanyla ve nihai olarak da kozmik yarabc
enerjinin kendisiyle bir olduumuzu akla kavuturur. Kyas
lama yapacak olursak akn tanrsallk deneyimleri gndelik ya
anbmzn alldk dnyasru anlamak ve alglamak iin yeni
yollar gstermekle kalmaz. Normalde grnmeyen ya da "du
yular tesi" olan varlk boyutlanrun, zellikle de C. G. Jung'un
(1965) aretipler dedii ilksel kozmik fonnlann varln aa
karr.
Daha nce de grdmz gibi aretipler dnyas normal
de alglanmasa da gndelik maddi gereklikten tamamyla ayn
deildir. Maddi gereklikle sk skya balanbldr ve mad
di dnyann yarablmasnda nemli bir rol oynar. Bu adan
bakldnda gndelik yaam deneyimimizi ekillendiren ve
bilgilendiren bir st dzen boyutudur. Aretipsel plan madde
dnyasyla saf Kozmik uur arasnda bulunan bir kpry tem
sil eder. Bu nedenle akn tanrsallk deneyimi bir dier "kozmik
kanal" deneyiminden farkldr. Maddi gerekliin yarabl sre
cine dair igrler kazandrr; Prag' daki bir hastamn dedii gibi
"kozmik mutfaa bir bak" atmamz salar.
Kozmik oyun, geici olarak evrensel metindeki rolmzn
dna kp gndelik gerekliin yanlbc doasn fark etmemiz
ve kaynakla yeniden birleme olasln kefetmemiz iin bize
pek ok frsatlar sunar. Holotropik haller byle birletirici dene
yimler iin genel gre mensup psikiyatristlerin fikirlerine ta
mamyla ters bir anlay getirir. Bu deneyimler beyindeki patolojik
bir kusur nedeniyle maddi dnyann yanl alglanmasndan kaynak
lanmaz; tam tersine gerekliin asl doas hakknda derin igrler

100
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

sunarlar. Yarabl srecinde Evrensel Zihnin saf uuru ile insann

maddi dnya deneyimi arasndaki ara safhalarn varln ortaya
koyar. Bireysel snrlarn alp kiinin benlik duygusunun ho
lotropik ynde genilemesini saladklar iin ruhsal uyantaki
dnm noktalandrlar.

UZAY ve ZAMAN BLMECES

Hilotropik ve holotropik deneyimlerin aynnbl bir dokusu

olarak kozmik sre tarbmamz kapatmadan nce kozmik
yarahln nemli bir ynn, uzay ve zamanla olan ilikisini
tarbmalyz. Yaraba sreci saf birlikten oklua bir hareket
olarak tanmlarsak koullanmalarmz bize bu srecin belli bir
yerde balayp dorusal zaman ierisinde gelitiini dnd
recektir. Ancak bu srecin nemli safhalar bildiimiz ekliyle
uzay ve zamann tesinde gerekleir. Daha nce grdmz
gibi kozmik yaraba ilke tm aynmlan ve ztlklar aar; buna
uzay ve zaman da dahildir.
Gndelik yaanbmzda karlabmz her eyin ayn ve kesin
uzay ve zaman koordinatlar vardr, Dorusal zaman ve bo
yutlu uzay deneyimimiz olduka inandrc ve ikna edicidir. Bu
nedenle uzay ve zamann bu zelliklerinin zorunlu ve mutlak ol
duuna inanrz. Holotropik deneyimlerde bu iki boyutu -uzay
ve zaman- alglay ve anlay biimimizin birok nemli alter
natifi olduunu hayretle kefederiz. Vizyon hallerinde yalnzca
"imdi"yi deneyimlemekle kalmaz, gemii ve hatta gelecei
bile deneyimleyebiliriz. Olaylarn sras dngsel grnebilir,
spiral yrngeleri izleyebilir ve geriye gidebilir. Zaman dura
bilir ya da tamamyla alabilir. Kozmik yarabln gerekletii
dzeylerde gemi, imdi ve gelecek birbirini izlemektense bir
arada bulunur ve bu nedenle yarabl srecinin tm safhalar ay
n anda gerekleir.
Holotropik hallerde uzay kavram ve deneyimi de ayn de
recede zneldir. eitli hiye!arik dzenlemelerde farkl mekanlar
oyunsu bir edayla yarablabilir ve bunlarn hibiri bir dierinden

101
Kozmik Oyun

daha nesnel, gerek ve gerekli gibi grnmez. Mikrokozmostan

makrokozmosa gei dorusal bir ek.ilde gereklemek zorunda
deildir. Byk ve kk rasgele ve tahmin edilemez bir ekil
de zgrce yer deitirebilir. Tek bir hcre tm bir galaksi gibi
ve tm bir galaksi de tek bir hcre gibi deneyimlenebilir. Bu iki
boyut ayn insann deneyim alannda birlikte bulunabilir. Sonu
olarak gndelik uur durumwnuzdaki srurllk snrszlk ab
masrun kafa kanbna elikisi alr ve ortadan kalkar.
Holotropik hallerde uzay ve zaman deneyiminin karmak
ln anlatabilmek iin isel arabnnalanrnn krk yl boyunca
deneyimlediim en olaanst maceray anlatacam. Bu olay
1967'de Amerika'ya geliimden ksa bir sre sonra Maryland
Psikiyatrik Arabrma Merkezi'nde kabldm yksek doz psiko
delik seansnda gerekleti:

Seansn ikinci yansnda bir yerlerde kendimi ok farkl bir zihin

sel durumda buldum. Varoluun gizemine kar duyulan say
gyla birlikte huzur, mutluluk ve sadelik hislerinin bir karmy
d bu. Deneyimlediim eyin eskiden Hristiyanlann yaam
olabilecei eye benzediini hissettim. Mucizelerin olas, kabul
edilebilir ve hatta gerek olduu bir dnyayd. Uzay ve zaman
sorununu dnyordum ve imdiye kadar dorusal zaman ile
boyutlu uzayn mutlak ve gerekli gereklik boyutlar olduu
nu nasl dnebildiime anlam veremedim.
Ruhun gerekliinde snrlarn olmad ve uzay-zamann
psienin znel yaplamas olduu olduka belirginlik kazand.
Bir anda uzay ve zamann snrlamalaryla kstlanmak zorun
da olmadm ve uzay-zaman srekliliinde olduka zgr
bir ekilde seyahat edebileceimi fark ettim. Bu duygu ylesine
inandrc ve batan kanayd ki bir deneyle bunu test etmek
istedim. Anne ve babamn binlerce kilometre tede bulunan
Prag' da.ki apartmanna gidip gidemeyeceimi denemeye karar
verdim.
Yn belirleyip mesafeyi dndkten sonra hedefime
doru uzayda utuumu imgeledim. Uzayda ok hzl hareket
ettiimi deneyimledim, ancak hayal knklyla bir yere gitme-

102
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollilr

diimi fark ettim. Deneyin neden ie yaramadn anlayama

dm, nk o anda byle bir yolculuun olas olduu duygusu
olduka inandrcyd. Bir anda eski uzay ye zaman kavramla
rmn etkisi alhnda olduumu fark ettim. Yn ve mesafe olarak
dnmeye devam etmi ve konuya byle yaklamtm. Doru
yaklamn seansn gerekletii yerle hedefin zde olduunu
kendime inandrmak olacan dndm. Kendime yle de
dim: "Buras Baltimore deil, buras Prag. imdi tam burada,
anne ve babamn Prag'daki apartmanndaym." Konuya byle
yaklanca olaand ve garip duygular deneyimledim. Kendi
mi elektrik devreleri, tpler, kablolar, direnler ve kondansatr
lerle dolu tk tk garip bir yerde buldum. Ksa bir aknlktan
sonra uurumun ebeveynlerimin apartmanndaki odann ke
sinde bulunan televizyonun iine hapsolduunu anladm. it
mek iin hoparlrleri, grmek iin de televizyon tpn kullan
maya alyordum. Bir sre sonra bu deneyimin uzay, zaman ve
maddeyle ilgili daha nceki inanlarmn etkisi altnda olduum
gereiyle elendii iin gldm.
Uzak mekanlarn yalnzca televizyonla deneyimlenebile
ceini dnyor ve kabul ediyordum. Byle bir aktarm da
tabii ki elektromanyetik dalgalarn hzyla snrlyd. uurumun
k hz da dahil olmak zere tm snrlar aabileceini fark
edip buna iten bir ekilde inandmda deneyim hzla deiti.
Televizyonun ii dna kh ve kendimi anne babamn Prag' daki
apartmannda yrrken buldum.
Bu anda herhangi bir ila etkisi hissetmedim ve deneyim
hayatmdaki dier her ey kadar gerekti. Anne babamn ya
tak odasnn kaps yarya kadar akt. eriye baktm, yatakta
bedenlerini grdm ve nefes allarn duydum. Pencereye y
rdm ve caddenin kesindeki saate baktm. Deneyin gerek
letii Baltimore'la alh saatlik bir fark gsteriyordu. Bu rakamn
iki yer arasndaki zaman farkn gstermesine karn bunu ikna
edici bir kant olarak grmedim. Zaman fark bilgisine sahip ol
duum iin bu deneyimi zihnim yaratm olabilirdi.
Deneyim zerinde dnmek iin odalardan birinin k
esindeki kanepeye uzandm. Bu, ABD'ye gelmeden nceki son
psikodelik seansm geirdiim kanepeydi. Bir bursla ABD'ye git-

103
Kozmik Oyun

mek iin istediim izin ilk bata ek otoritelerince geri evrilmiti.

Prag' daki son seansn bavuruma yant beklerken gereklemiti.
Aniden olduka endielendim. Garip ve esrarengiz bir d
nce olduka gl ve ikna edici bir biimde zihnimde belirdi:
Belki de ekoslova.kya'y hi terk etmemitim ve imdi Prag' da.ki
psikodelik seansndan geri dnyordum. Belki de bavuruma
olumlu yant, ABD'ye yolculuum, Baltimore' daki gruba kahl
ve oradaki psikodelik seans, gl arzularmn neden olduu bir
vizyon yolculuuydu. Ksr bir uzay-zaman dngsnde, k
olmayan bir emberde takl kalmbm. Gerek tarihi ve corafi
koordinatlarm belirleyemiyordum.
Uzunca bir sre her ikisi de ayn derecede inandrc olan iki
gerek arasnda kaldrm. Baltimore' daki seanstan Prag' a bir ast
ral yolculuk mu yapyordum yoksa ABD'ye bir yolculuk dene
yimlediim Prag'daki seanstan m dnyordum, bilmiyordum.
Ryasnda bir kelebek olduunu gren ve bir sre insan oldu
unu gren bir kelebek olup olmadna karar veremeyen inli
filozof Chuang-tzu'yu dndm.

ANLAMLI RASTLANTILAR ve EZAMANLILIK

Bu erevede holotropik hallerin uzay ve zaman anlaym

za olduka nemli etkileri olan dier bir nemli ynn tart
mak istiyorum. Transpersonel deneyimler genellikle dorusal
nedensellikle aklanamayacak anlaml rastlantlarla balant
ldr. Maddeci bilimin tanmlad bir evrende tm olaylar ne
den sonu yasasna uymaldr. Nedensel olarak aklanamayan
rastlantlar olayn karmak oluuna ve etkili olan tm faktrle
rin bilgisine sahip olmaymza yorulur. Bu "bilinmeyen veri
ler" nedeniyle sonu ayrntl olarak deil de yalnzca istatistiki
olarak tahmin edilebilir. Ancak gndelik yaantmzdaki baz
rastlantlar istatistiki olarak ylesine olaslk ddr ki byle bir
yorumun geerliliini sorgulamamza neden olur.
Bir arkadam geenlerde ailesinde yaanan kayda deer
bir rastlanty benimle paylat. Ei ve einin baka bir ehir
de yaayan kz kardei ayn gece yatak odalarndaki bir yarasa

104
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

nedeniyle uyand. Her ikisi de yaamlarnda ilk kez gerekle

en bu olaya ayn ekilde tepki verdi. Gece yans olsa bile he
men babalarn arayp uyandrdlar ve bu garip olay anlatb
lar. oumuzun bildii gibi istatistiki olaslklarn dna kan
olaylan tahmin edilenden ok daha sk yaarz. Yllar iinde
birok olaand rastlanhy bizzat kendi yaammda grdm.
Bunlardan biri nemli sonulan nedeniyle konumuzla ilgilidir
ve anlatmaya deer. 1968'de Sovyet ordusu ekoslovakya'y
istila ettiinde Baltimore'daki Johns Hopkins niversitesi'nde
burslu olarak bulunuyordum. stiladan sonra ek otoriteleri
hemen dnmemi istedi, ancak bu arya uymadm ve Birle
ik Devletler' de kalmaya karar verdim. Sonu olarak vatanm
yaklak yirmi yl gremedim. Bu sre zarfnda ekoslovak
ya' daki arkadalarm ve meslektalarmla ak bir grme ya
pamadm. Bu onlar iin siyasi adan tehlikeli olurdu, nk
Birleik Devletler'deki ikametim yasad saylyordu. Dou
Avrupa'nn kurtuluundan sonra bakan olduum Ulus
lararas Transpersonel Birlii (iT A) bir sonraki toplanhsn
ekoslovakya' da dzenlemeye karar verdi ve ben de bu top
lanh iin yer bulmak zere Prag' a gittim.
Prag havaalanna vardktan sonra annemin apartmanna git
mek zere bir taksi tuttum. Annemle ikimiz biraz vakit geirip
hasret giderdikten sonra o baz dzenlemeler yapmak iin bir
komuya gitti ve ben evde yalnz kaldm. Bir sandalyeye otur
dum ve bir fincan ay alarak yapmam gerekenler hakknda d
ndm. Uzun sren yokluum nedeniyle tm balanblanm
kopmutu. Biraz yabana kalmbm ve nereden balayacam
bilemiyordum. On dakika kadar bu konuyu dndm, ancak
pek bir ilerleme kaydedemedim. Kap zilinin ani alyla dn
ce selim bir anda durdu. Gelen kii eski gnlerde yakn arkadam
olan gen psikiyatrist Thomas'b. Birleik Devletler'e gibneden
nce psikodelik seanslarmzda birbirimize elik ederek olaan
d uur hallei aratrmalarmz paylamtk.. Bir arkadandan
Prag' a geleceimi duymu ve beni karlamaya gelmiti.

105
Kozmik Oyun

Thomas tam evden karken telefonu alm, yapay zeka ko

nusunda nemli bir arabnnac ve ayn zamanda Babakan Vac
lav Havel'in kardei Ivan Havel aramt. Thomas'la ayn okula
gibnilerdi ve o zamandan beri yakn arkadalard. Daha sonra
lvan Havel'in de Komnist dnemde yeni paradigmay ve trans
personel psikolojiyi arabnnak zere gizli toplanblar yapan bir
grup ilerici bilimadamnn lideri olduu ortaya kt.
Bu grup, muhalif bilimadam ve arkadam olan Vasily Na
limov'un bir konferasnda almalanrn duymu. lvan Havel,
Thomas'la arkada olduumuzu biliyormu ve gruplaryla ba
lant kurmam iin Thomas' aram. Bu olaand rastlant dizisi
nedeniyle ITA konferans iin ideal destei -konuyla son dere
ce ilgili bir grup nitelikli profesyonel ve olduka ruhsal eilimli
bir devlet adam olan bir devlet bakan- bulmam yalnzca on
dakikam ald. Konferans Vadav Havel'in himayelerinde 1993'te
dzenlendi ve olduka baanl geti.
Belki de en nl rastlant vakas Msy Deschamps ve zel
bir erikli pudingle ilgili komik hikayedir. Bu hikayeyi Fransz
astronom Flammarion anlatm ve Jung tarafndan aktanlmtr.
Deschamps' a kk bir ocukken Msy de Fontgibu tarafndan
bu zel pudingten bir para verilir. Daha sonraki on yl boyunca
Paris'e gidene kadar bu gzel lezzeti tatma frsabn bulamaz. Pa
ris'teki bir restorann mensnde ayn pudingi grr ve garson
dan ister. Ancak kalan son pudingin o anda ayn restoranda bu
lunan Msy de Fontgibu tarafndan smarland ortaya kar.
Uzun sre sonra Msy Deschamps bu pudingin spesiyal olarak
sunulduu bir partiye davet edilir. Pudingi yerken eksik olan tek
eyin Msy Fontgibu olduunu dnr. O anda kap alr ve
yal bir adam endieli bir ekilde ieri girer. Bu msy Fontgi
bu' dur. Partiye yanllkla girer, nk yanl adres verilmitir.
Byle olaand rastlantlar maddeci bilimin gelitirdii ev
ren anlayyla uzlabnnak zordur. Bu olaylarn daha derin bir
anlam olduunu ve kozmik zekann oyunsu yaratmlan oldu
unu dnmek daha doru olacaktr. Rastlanblar, iinde bir

106
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

nktedanlk da bulunduruyorsa -ki genellikle byledir- bu ta

nm zellikle inandncdr. Buna bir rnek olarak, Ay'a ilk adm
atan nl Amerikal astronot Neil Armstrong'un yaamndan
gerek bir hikayeyi vermek istiyorum. Byle bir eyin ans eseri
gereklemesindeki astronomik olanakszlkla birlikte hikayenin
ierdii sevimli nktedanlk bu rastlanby tm zamanlarn en
zgn "rastlanbs" yapmakta.
Neil Armstrong ay modlnden inerken aya Ay'n yze
yine basmadan hemen nce u nl szleri syledi: "Bir insan
iin kk, insanlk iin byk bir adm." Ay'n yzeyinden ay
modlne geri karken ise u ok az bilinen szleri mrldand:
"yi anslar Bay Gorski." Dnya' ya dndkten sonra merakl ga
zeteciler bu szlerin ne anlama geldiini sordular, ancak Arnst
rong aklama yapmad. Bazlar bunun Sovyet bir kozmonota
sylendiini dnd, ancak bu isimde biri yoktu. Gazetecilerin
sonusuz abalarnn ardndan konu tamamyla unutuldu.
Geen yl Florida'daki bir partide biri konuyu tekrar ab. Neil
Arnstrong bu kez szlerin ne anlama geldiini aklad, nk
Bay Gorski ve ei lmt. Neil ocukken Gorskiler onlarn yan
komusuydu. Neil bir gn arkadalaryla arka bahede top oy
nuyordu. Bir an top Gorskilerin bahesine kap evin yatak oda
snn ak olan penceresinin albna dt ve Neil topu almak iin
grevlendirildi. Gorskiler ateli bir tarbmann ortasndayd.
Neil topu alrken Bayan Gorski'nin barn duydu: "Oral seks
mi? Oral seks mi istiyorsun? Oral seksi yandaki ocuk Ay' da
yrdnde grrsn!"
Bu tr rastlanblar bal bana olduka ilgin olsa da C. G.
Jung'un almas bu aklanmas zor olguya olduka ilgin bir
boyut daha katb. Yukarda anlablan durumlar madde dnyasn
daki arka arkaya gelmesi ok zor olan olaylar dizisini iermektedir.
Jung saysz hayret verici rastlanb olayn gzlemledi ve tanmlad.
Bu rastlanblarda, normal gereklikteki eitli olaylar ile rya ya da
vizyon gibi psiik deneyimler arasnda anlaml bir balanb vard.
Jung bu tr rastlanblar iin ezamanllk terimini kulland.

107
Kozmik Oyun

Jung, EZAMANLILIK: Nedensel Olmayan Balanh lkesi (1960)

adl almasnda ezamanll "Psiik bir halin, dandaki bir
ya da daha fazla olayla ayn anda belirmesi olarak tanmlad.
Bu olaylarn yaanlan anlk sbjektif hal ile anlaml balan
blan vardr." Bu tr durumlar psiemizin madde dnyas gibi
grnen eyle oyunsu bir ilikiye girebildiini gsterir. Bunun
olabilecei gerei znel ve nesnel gereklik arasndaki snrlan
bulanklabnr.
Jung'un kendi yaamnda gerekleen birok ezamanllk
olayndan bir tanesi olduka nldr. Bu, bir terapi seans sra
snda gereklemitir. Hasta tedaviye ve transpersonel gerek
.lik dncesine diren gstermektedir. Bu zel olay gerekle
inceye kadar pek bir gelime kaydedilemez. Hasta ryasnda
kendisine bir bok bcei verildiini grr. Bu ryann analizi
srasnda pencereye bir ey arpar. Jung ne olduunu grmeye
gider ve pencerenin kenarndan ieri girmeye alan bir bcek
bulur. Bu, o blgede nadir rastlanan ve Msr ans bceine en
ok benzeyen trdr. Jung'un bana byle bir ey daha nce hi
gelmemitir. Pencereyi aar, bcei ieri alr ve hastasna gste
rir. Bu arbc ezamanllk hastasn ok etkilemi ve terapisin
de nemli bir dnm noktas olmutur.

EZAMANLILIKLAR ve SEL ARATIRMA

Meditasyonlarnda, psikodelik seanslarnda, deneyimsel psiko

terapide ya da kendiliinden oluan ruhsal krizlerde holotropik
haller yaayan insanlarn yaamlarnda ezamanllk olaylarna
sk rastlanr. Transpersonel ve perinatal deneyimler genellikle
olaand rastlanblarla balanbldr. rnein isel aratrmamz
srasnda ego lm deneyimine yaklayorsak yaammzda
tehlikeli durumlar ve kazalar younlaabilir. Burada yalnzca
kendimizin bir ekilde yol at olaylardan deil baka in
sanlarn ve bamsz d faktrlerin de neden olduu olaylardan
bahsediyorum. Ego lmyle yzleip isel srecimizde yeni
den doumu deneyimlediimizde bu durumlar geldikleri gibi

108
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

sihirli bir ekilde giderler. Sanki fiziksel hasar ve ykmn yerine

isel psikolojik lm frsah verilmitir.
Benzer ekilde bir hayvan ruhsal rehberi ieren gl bir
amanik deneyim yaadmzda bu hayvan olaslk d bir
sklkla yaamlarmzda belirmeye balar. Alb gnlk eitim
programlarmzn birinde kahlmc bir psikolog holotropik ne
fes almas seansnda gl bir amanik deneyim yaad. Bu
deneyimde bir bayku, erk hayvan ya da ruhsal rehber olarak
nemli bir rol oynuyordu. Ayn gn ormanda yaph bir gezinti
den zerinde bayku tyleriyle dnd. Program bittikten sonra
eve dnerken yolun kenannda yaral iri bir ku grd. Arabay
durdurdu ve kua yaklah; bu, kanad knlnu iri bir bayku
tu. Bayku hibir diren gstermeden kendisini alp arabaya
gtrmesine izin verdi. Uup da doal evresine dnebilecek
duruma gelinceye kadar kua bakh.
Animus, Anlna, Yal Bilge Adam ya da Korkun Anne'nin
aretip imgeleriyle isel olarak karlahmzda bu figrlerin
ideal rnekleri gndelik yaamnuzda fiziksel haliyle belirir. Ay
nca birok insan, psienin transpersonel gerekliklerinden esin
lendikleri projelere baladnda arpc ezamanllklar gerek
lemi ve ileri olduka kolaylamhr. Daha nce anlathm
Prag' daki ITA konferansyla ilgili deneyimim bu kategoriye gi
rer.
Holotropik hallerle ilgili almalan ieren sistemli isel yol
culua baladmzda er ya da ge olaand ve anlaml eza
manllk.larla karlaacamz kesindir. Bazen tek tk rastlanhlar
deneyimlerken bazen de bir rastlanhlar zinciriyle karlaabili
riz. eriine gre bu rastlanhlar destekleyici olabilecei gibi
zc ve korkutucu da olabilir. Rastlanhlar her iki durumda da
eer ikna ediciyse ve birbiri ardna geliyorsa gndelik yaamda
ciddi sorunlar yaratabilir.
Geleneksel psikiyatri gerek ezamanllk.la dnyann psi
kotik yanl yorumu arasnda ayrm yapmaz. Maddeci dnya
gr determinist olduu ve "anlaml rastlanh" olaslm ka-

109
Kozmik Oyun

bul ebnedii iin hastann hikayesindeki herhangi bir olaand

ezamanllk imas otomatik olarak ciddi bir zihinsel rahatszlk
saylan referans sapmas olarak yorumlanacakbr. Ancak gerek
ezamanllklann varl su gtnnezdir, nk konuyu bilen
herkes bu rastlanblann istatistiki olarak olaslk d olduunu
kabul ebnek zorundadr.

UUR ARATIRMALARI ve MODERN FiZiK

Jung ezamanllk olgusunun geleneksel bilim dncesiyle

uyumaduun farkndayd. Doann temel bir yasas saylan
nedensellik inanann kkleri ok derinlere nfuz etmitir, bu ne
denle bu kalba uymayan gzlemlerini yaynlamada uzun yllar
kararsz kalrnh. Kendisi ve dier arabrmaalar ikna edici yz
lerce ezamanllk olayn toparlayp bunlarn gerekliinden
emin oluncaya kadar almasn yaynlamay erteledi.
Jung bu konuyla urarken kuanturn-grelilik fiziindeki
gelimeler ve beraberinde getirdii alternatif dnya gryle
olduka ilgilendi. Kuanturn fiziinin kurucularndan Wolfgang
Pauli ile birok entelektel alverite bulundu ve bu alandaki
devrimci kavram.lan tand. Jung bu yeni ortaya kan gerek
lik erevesinde kendi gzlemlerinin ok daha inanlr ve kabul
edilir olduunu biliyordu. Jung'un dncelerine ek bir destek
de Albert Einstein'dan geldi. Einstein zel bir ziyareti srasnda
Jung'u ezamanllk fikrini izlemesi iin cesaretlendirdi, nk
bu fikir fizikteki yeni dnceyle hayli uyuuyordu Oung 1973).
Uzay ve zamann znel ve belirsiz doasyla ilgili yukardaki
tarbma pek inanlr gibi grnmedii iin, hatta transpersonel
deneyim yaamam birine imkansz geldii iin, gereklik hak
kndaki alldk anlaymza kar bu yzyln banda modern
fizikte ortaya kan arpa bir alternatifi vurgulamak uygun
olacakbr. Holotropik_hallerdeki fantastik ve sama gibi grnen
igrler modern fiziin birok tannm temsilcisinin mikro ve
makro dnya hakknda yapb cretli speklasyonlarla kyaslan
dnda olduka snk kalr. Kuanturn fizikiler, astrofizikiler

1 10
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

ve kozmologlann gerekliin doasyla ilgili en inanlmaz teori

leri, matematik denklemlerle desteklendiinde ciddiye alnrken
benzer kavramlar kaynan un arabrmalan ya da transperso
nel psikolojiden alyorsa eletirilir, hatta aalanr.
Yaygn olarak benimsenen kozmogenetik teoriye gre yak
lak 15 milyar yl nce uzay ve zamann olmad bir durum sz
konusuydu. Evrenin boyutsuz bir noktadan ya da tekillikten, ha
yal edilemeyecek byklkteki mthi bir patlamayla doduu
esnada maddeyle birlikte uzay ve zaman da yarablm oldu. Ve
tam tersi ekilde bundan milyarlarca yl sonra evren kendi iine
ktnde uzay ve zaman tekrar yok olabilir. Buna benzer bir
sre evrenin baz blgelerinde halihazrda yaanmaktadr. S
nen dev yldzlar kendi ilerine kerek fizikilerin "kara delik"
dedikleri eyi yarabrlar. Kara deliklerin evresinde belli bir s
nrdan sonra fizikilerin "olay ufku" dedikleri yerde bildiimiz
uzay, zaman ve fizik kanunlar ortadan kalkar.
Albert Einstein bu yzyln banda muazzam llerdeki
kavramsal bir devrimle Newton'un boyutlu uzay ve dorusal
zamaruru drt boyutlu bir uzay-zaman sreklilii ile deitirdi.
Einstein'n evreninde uzay-zamanda seyahat etmek sradan bir
uzay yolculuu kadar kolaydr. Einstein'n nl denklemine g
re zaman, hareket eden sistemin hz orannda yavalar ve sis
tem k hzna ulabnda dnn. Iktan hzl hareket eden bir
sistemde zaman geriye dnecektir. Califomial fiziki Richard
Feynrnan zamanda ileri doru hareket eden bir paracn za
manda geriye doru hareket eden antiparacyla zde oldu
unu bulmasyla Nobel dl ald.
Teorik fizikiler John Wheeler, Hugh Everett ve Neil Graham
"birok dnya hipotezi" ile tanndlar. Bu teoriye gre evren her
an saysz evrenlere blnr. Califomia Teknoloji Enstits'nde
teorik fizik profesr olan Kip S. Thorne (1994) en ok satan ki
taplar listesine giren eserinde evrenin birok k yl uzaklktaki
eitli blgelerine hemen ulamak ve hatta zamanda geriye git
mek iin gelecekte "solucan deliklerinin" kullanlabilecei olas-

111
Kozmik Oyun .

ln ciddi bir ekilde tarbb. Albert Einstein'n alma arkada

olan David Bohm'a (1980) gre bildiimiz ekliyle dnya, ger
ekliin yalnzca bir ynn temsil eder; "belirgin" ya da "aa
km dzenini". Onu yaratan matris "sakl dzendir".
Buras uzay ve zaman aa kmam haliyle iinde barnd
ran normalde gizli bir blgedir.
Modem fizik dnyasna ksa bir yolculuk yapbk, nk bu
bilim dalndaki yaraba dnce ve hayal gc akademik psiki
yatrist ve psikologlarn insan psiesi ve uuruna kar dar gr
l yaklamlaryla olduka tezat oluturuyor. Fizikilerin maddi
dnyay alglamada kklerini derinlere salm birok nyargy
ne derecede abklarn grmek olduka cesaretlendirici. ada
fizikilerin arba speklasyonlar modem uur arabrmalarn
da elde edilen olaand ve sarsa bulgulara nyargsz yakla
mamza yardma olacakbr.

KOZMK DANS

Varoluu Mutlak uur'un fantastik bir deneyim maceras -son

suz bir kozmik dans, esiz bir oyun, tanrsal bir tiyatro- olarak
tanmlayan holotropik igrleri imdi zetleyebiliriz. Yaraba
ilke yarabrken kendi iinden ve kendi iinde saysz bireysel
formlar, ayrk uur birimleri yarabr. Bunlarn farkl derecelerde
greceli bamszlklar ve zerklikleri vardr. Her biri kendine
zg bir deneyim, uurda bir deney olasl sunar. Yaraba ilke
bir kaifin, bilimadamrun ve sanatnn tutkusuyla, snrsz e
itlilii ve kombinasyonlaryla olas tm deneyimlerle deney ya
par.
Bu tanrsal oyunda Mutlak uur i zenginliini, bolluunu
ve muazzam yarabaln ifade etme olasl bulur. Yaratbk
lar araclyla saysz bireysel rol deneyimler, ayrntl oyun
lara girer, hayal edilebilecek tm dzeylerde maceraya ablr.
Bu tanrsal nitelikli oyunlarn oyunu galaksi ve gnelerden,
yrngesinde hareket eden gezegen ve aylara, bitki, hayvan ve
insanlardan, nkleer paraaklar, atomlar ve molekllere ka-

1 12
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

dar eitlilik gsterir. Dier dramalar gndelik uur halimizle

alglayamadmz dier varolu boyutlarnda ve aretip ger
ekliklerde gerekleir.
Mutlak uur sonsuz yarabl, muhafaza ve ykn dngle
riyle monotonluk ve akn sknb hislerinden kurtulur. Saf ha
lin geici yokluu ve kaybedilii yeniden keif ve kavuma de
neyimleriyle yer deitirir. Ac, sbrap ve mitsizlik hislerini
mutluluk ve vecd deneyimleri takip eder. Saf uur geici bir sre
kaybedildikten sonra yeniden kazanldnda heyecan verici, a
rbc, taze ve yeni olarak deyimlelir. lsbrabn varl vecd de
neyimine yeni bir boyut katar, karanln bilgisi n daha fazla
takdir edilmesini salar ve aydnlanma oran daha nceki ce
haletin derinliiyle oranbldr. Evrensel zihin fenomenal alemle
re uzanp geri dnd her yolculukta farkl rollerle zenginleir.
potansiyelini daha da fazla gerekletirerek z bilgisini arbnr
ve derinletirir.
Kozmik sreci bu ekilde anlayabilmek iin Evrensel Zihin'in
yarabln tm ynlerini hem gzlemlenen hem de gzlemleyen
olarak uurlu bir ekilde deneyimlediini dnmek gerekir.
Bylelikle yalnzca insana ait alg, duygu ve dnceleri deil
Darwin'in evrim aacndaki dier tm yaam formlarnn uur
hallerini de kefeder. Hcresel uur dzeyinde sperm rknn
heyecann ve dllenme srasnda spermin yumurtayla birleme
sini deneyimleyebilecei gibi karacier hcrelerinin ya da beyin
deki nronlarn faaliyetini de deneyimleyebilir.
Hayvanlar alemini ap botanik dnyaya genileyen Mutlak
uur dev bir sekoya aac olabilir, bir sinei yakalayp sindi
ren etobur bir bitki olarak kendini deneyimleyebilir ya da yap
raklardaki fotosenteze ve tohumlarn filizlenmesine kablabilir.
Atom balarndan depremlere, atom bombalarnn patlamasn
dan kuasar ve pulsarlara kadar inorganik dnyadaki olgular da
benzer ekilde ilgin deneyim olaslk.lan sunar. Ve en derinlerde
psiemiz Mutlak uurla bir olduu iin bu deneyim olaslk.lan
belli koullar altnda hepimize aktr.

1 13
Kozmik Oyun

Gerei Evrensel Zihin'in bak asndan grdmzde

ruh-madde, atalet-hareket, iyi-kt, dii-erkek, gzel-irkin, aa
sevin gibi ztlklarn tm alr. Son aamada zneyle nesne,
gzlemleyenle gzlemlenen, deneyimleyenle deneyimlenen ve
yaratanla yarablan arasnda fark yoktur. Kozmik oyundaki tm
rollerin aslnda tek bir kahraman vardr: Mutlak uur. Bu, ka
dim Hint Upaniadlannda geen varolula ilgili en nemli tek
gerektir. Modem zamanlarda bu gerek Vietnaml Budist ret
men Thich Nhat Hahn'n "Beni Ne Olur Gerek simlerimle An"
adl iirinde sanatsal bir ifadeyle ok gzel dile getirilmitir:

Yarn gideceim deme,

nk bugn bile geliyorum.

Derine bak; her an geliyorum,

Bir ilkbahar dalndaki filiz,
Yeni yuvasnda akmay renen,
Narin bir ku,
Bir iein kalbindeki brbl,
Kendini tata gizleyen bir mcevher olmak iin.

Glmek ve alamak,
Korkmak ve mit etmek iin hala geliyorum.
Kalbimin ablan,
Yaayan her eyin doum ve lmdr.

Nehrin stnde dnm geiren mays sineiyim,

Ve bahar geldiinde tam zamannda dnp
Mays sineini yiyen kuum.

Temiz gl suyunda mutluca yzen kurbaaym,

Ve sessizce yaklap kurbaay yiyen im ylanym.
Bir deri bir kemik kalm Uganda'daki ocuum,
Bacaklarm bambu kam kadar ince,

114
 Kozmik Kaynakla Yeniden Birleme Yollan

Ve Uganda'ya ldrc silahlar satan

Silah taciriyim.

Bir korsann tecavzne uradktan sonra

Kendini denize atan Ve kk bir tekneye snan
On iki yandaki kzm,
Ve de kalbinde grme ve sevme yetenei olmayan
Korsanm.
Olduka gl bir
Politbro yesiyim,
Ve alma kamplarnda yava yava lerek halkma
Kan borcunu demek zorunda olan adanum.

Neem ilkbahar gibidir,

ylesine lkbr ki,
Yaanun her alannda iekler atrr
Acm gzyandan bir nehir gibidir,
ylesine takndr ki,
Drt okyanusu da doldurur.

Ne olur beni gerek isimlerimle ar ki,

Tm alay ve gllerimi bir anda duyaym.
Acmn ve neemin bir olduunu greyim.

Ne olur beni gerek isimlerimle ar ki,

Uyanabileyim ve
Kalbimin kaps ak kalsn;
efkat kaps.

115
 6

VLH ue HTLH sonunu

Sonu olarak:
Yanl olmadan doruyu
Dzensizlik olmadan dzeni isteyen
Gn ve yerin ilkelerini anlamaz.
eylerin nasl bir arada durduunu bilmez.
-Chuang-tzu, Byk ve Kk

SEL KEFTE AHLAKI KONULAR

Holotropik uur hallerinde farkl ekillerde ve eitli dzeylerde

srekli ortaya kan en nemli konulardan biri de ahlak sorunu
dur. sel deneyimlerimiz gemiimizle ilgili konulara odaklan
dnda, ahlaki sorular genellikle hayatmz ocukluktan itiba
ren iyice inceleme ve ahlaki adan deerlendirme gereksinimi
olarak belirir. Bunlar kimlik ve z saygyla ilgili sorularla ya
kndan balanhldr. Hayatmz tarihsel olarak gzden geirdi
imizde kiiliimizin ve davranlarmzn ahlaki standartlara
-kendimizin, ailemizin ya da toplumun- uyup uymadn an
lamak iin acil bir istek duyarz. Burada ller genellikle olduk
a greceli ve kiiseldir, nk gl bireysel, ailevi ve kltrel
nyarglar ierirler. Davranlarmz bize dardan yklenen
deerlere gre deerlendiririz.
Karakterimizi ve davranlarmz gndelik sradan llerle
deil de evrensel yasalara ve kozmik dzene gre deerlendir-

117
Kozmik Oyun

diimiz baka bir kendini yarglama ekli daha vardr. Bu tr

deneyimler eitli holotropik hallerde ortaya kar, ancak lme
yakn deneyimlerde hayabn gzden geirilii srasnda daha sk
yaanr. YD yaayan birok insan bir Ik Varlk'la karlat
n ve onun huzurunda yaamn nasl acmaszca sorgulad
n anlab.r. nsan psiesinin kendini ahlaki bakmdan deerlen
dirmeye kar duyduu bu gl eilim farkl kltrlerin lm
sonrasna ait mitolojilerindeki tanrsal yarg sahnelerine yans
mb.r.
sel arab.rma srecimiz derinletike iimizde varolan daha
nce hi fark etmediimiz olduka sorunlu duygu ve drtlerle
karlarz. Bu, C. G. Jung'un "Glge" dedii uurdmzn ka
ranlk ve yka yndr. Bu keif olduka korkutucu ve rahatsz
edici olabilir. Bu karanlk unsurlardan bazlar gemiimizin ac
dolu ynlerine -zellikle de bebeklik ve ocukluktaki travma
lara- verdiimiz tepkilerdir. Gl yka potansiyel, psienin
perinatal dzeyiyle de -uurdnn doum travmasyla ilgili
blm- balanb.l gibi grnr. Doum kanalndan geerken
yaanan ac ve yaam tehdit edici deneyimlerle dolu saatler fe
tusta benzeri iddette bir tepki yarab.r. Bu, hayab.mzn geri ka
lan boyunca uurdmzda saklayacamz iddet eilimleriyle
sonulanr. eitli isel arab.rma yntemleriyle bu eilimlerle
yzleip onlar dntrmek iin zel bir aba gsterinceye ka
dar orada kalrlar.
Bu aklamalarn nda R. L. Stevenson'un Dr. Jekyl ve Mr.
Hyde'n Garip Vakas, Oscar Wilde'n Dorian Gray'in Portresi ya da
Edgar Allan Poe'nun William Wilson adl eserlerindeki tehlikeli
kiiliklerin kurgusal karakterler olmad, ortalama bir insan ki
iliinin glge yn olduu aa kar. Psielerini derinlemesi
ne inceleyebilen insanlar, ilerinde Hitler ya da Stalin dzeyinde
kt insanlarnkine edeer bir yka potansiyel kefettiklerini
sylyorlar. Byle sarsc igrlerin nda kendi doamzla
ilgili ac ve endie verici haller deneyimlemek ve bunu kabul et
mekte zorlanmak sk rastlanan bir durumdur.

1 18
 yilik ve Ktlk Sorunu

Deneyime dayal kendini kefebne sreci transpersonel d

zeye eritiinde tipik olarak tm insanlk ve tm Hama sapiens
tr hak.knda ciddi sorular sorulur. Transpersonel deneyimler
genellikle tarihten arpa sahneleri resmeder ve hatta gemiin
kapsaml ve panoramik biimde gzden geirilmesini salar. Bu
tarihi olaylar zinciri, iddetin ve doymak bilmez agzlln
insan yaanunda son derece gl drtler olageldiine dair
kuvvetli deliller sunar. Bu, insann doas ve insan rkndaki iyi
ve ktnn oran hakkndaki soruyu da beraberinde getirir.
nsanlar zde "plak birer hayvan" nudr ve iddet insan bey
ninin donanmsal bir esi midir? Psikanalist Erich Fromm'un
(1973) "kt huylu iddet" dedii -hayvanlar alemindeki id
detin tmn aan ktlk ve yk.alk- insan davrann na
sl aklayacaz? Saysz savataki duyarsz lmleri, Engi
zisyon'un toplu cinayetlerini, Nazi soyk nmru, Stalin'in Gulag
takmadalarn ve Yugoslavya ile Ruanda'daki katliamlar nasl
deerlendireceiz? Hayvanlar aleminde bunlara benzer davra
nlar bulmak olduka zor olacakbr.
u anki kresel kriz insanln gnmzdeki durumuyla il
gili olarak olduka i kararba ve cesaret knc bir grnm ser
gilemektedir. Sava, ayaklanma, terrizm, ikence ve su olarak
kendini gsteren iddet brmanmaktadr ve modern silahlarn
gc tm dnyay yok edebilecek dzeye erimitir. Dnyadaki
lgn silahlanma yarna milyarlarca dolar harcanrken milyon
larca insan sefil ve a yayor ya da bilinen ve ucuz tedavileri
olan hastalklardan lyor. Hepsi insan eliyle meydana getiril
mi kyamet senaryolar trmz ve beraberinde gezegendeki
tm yaanu yok ebnekle tehdit ediyor. Doal evrimin ba taa
saydmz -byle olduuna inanmak houmuza gidiyor- Hama
sapiens sayesinde insanlkla birlikte tm bir yaam yok ediliyor
diyebilir miyiz? Holotropik hallerde bu sorular aa verici bir aci
liyet ve younlukla aa kar.

119
Kozmik Oyun

h1 ve KTNN GRECELG
Ahlaki konulara dair igrler ve eitli ahlaki sorunlarn ya
ntlan derin zkeif sreci bir uur dzeyinden dierine iler
ledike ve daha nce farknda olmadmz bilgiler aa kb.k
a deiim gsterir. Bir dereceye kadar gndelik konulara dair
ahlaki yarglarmz st uur durumlarndan ilham almadan, ba
sit bir bilgi kazanmyla bile olduka kkl bir deiime uraya
bilir. Bata yararl gibi grnen eyler felakete dnebilir.
Sz konusu eyin daha derin ve tam bir ankyru kazandka
bir zamanlar yararl gibi grnen faaliyetin zararl olduunu
grebiliriz.
Burada rnek olarak kinci Dnya Sava'ndan sonra kefedi
len DDT adl bcek ilacn verebiliriz. Balangta DDT bcekler
le bulaan hastalklara kar olduka etkili bir ila olarak olduka
yceltildi. Binlerce ton DDT sanlk ve stmay nlemek amacyla
dnyann eitli yerlerindeki bataklklara boalbld ve bceklerle
tanan dier hastalklarla savamak iin de geni apta kullanl
d. Snrl bir bak asndan bu olduka yararl ve vgye deer
bir projeydi. DDT insanlk iin ylesine olumlu bir katk olarak
grld ki kaifi Paul Mller'e 1948'de fizyoloji ve bp dalnda
Nobel dl'n getirdi. Ancak bir zamanlar salgn hastalk uz
manlarnn hayali olan ey ekolojik bir kabusa dnt.
Bakterilerin DDT'yi aynbramad ve batan beri imal edi
len tm DDT'lerin kalc olaca kefedildi. Aynca yalara olan
benzerlii nedeniyle plankton, iri ve ufak balklar, kular ve
memeliler araclyla besin dngsne girerek etkisini arbrd.
Kulardaki etkisi uygun yumurta kabuu yapmalarn engelle
yecek kadar artb. DDT'nin baz blgelerdeki pelikan, karabatak,
doan, kartal ve ahinlerin yok olmasna neden olduunu artk
biliyoruz. Corafi yaylmnda Kuzey Kutbu'na kadar ulab ve
penguenlerin ya dokusunda saptand. nsan meme bezlerinde
ve anne stnde de bulundu. Her ne kadar yllarca nce sabtan
kalkbysa da kadnlardaki meme kanserine olan etkilerinden ye
ni bahsediliyor.

120
 yilik ve Ktlk Sorunu

yi ve ktnn grecelii Jean-Paul Sartre'n eytan ve yi

Tann (Sartre 1960) adl oyununda sanats bir anlabmla dile geti
rilmitir. Kahramanmz Goetz dinmek bilmez hrs nedeniyle
birok su ileyen ve eytani faaliyetlerde bulunan kt ve ac
masz bir askeri liderdir. Ordusunun kuatb. kasabada patlak
veren salgn hastaln dehetini grnce yreini lm korkusu
sarar ve eer yaamn balarsa davranlarn deitireceine
dair Tann'ya sz verir.
O anda bir rahip mucizevi bir ekilde ortaya kar ve gizli bir
yer alh geidinden kamasna yardm eder. Goetz szn tutar
ve iyilie adanm bir yaam srmeye balar. Ancak bu yeni ya
am tarz daha nceki acmasz ve eytani fetihlerinden ok daha
fazla ktle neden olur. Sevgi mesajnn kt davranlara
neden olabilecei ve hayal edilemeyecek aclara yol aabilecei
Hristiyanlk tarihinde grlmtr. Oyun, Sartre'n bu konu
zerindeki yorumudur.
Kltrden kltre deien ahlak kurallarndaki farkllklar
ahlak konusunu daha da karmaklahnr. Baz insan toplulukla
r insan bedenine sayg duyar ve yceltir, hatta kutsal sayar. Ba
zlar ise et ve fizyolojik faaliyetlerle ilgili her eyin batan sona
saphnc ve kt olduuna inanr. Bazlar plakl doal ve
normal karlarken dierleri kadnlarn yzleri de dahil olmak
zere tm bedenlerini rtmeleri gerektiini savunur. Baz kl
trlerde zina lmle cezalandrlrken eski Eskimo geleneine
gre ev sahibi misafirperverliini gstermek iin evini ziyaret
eden tm erkeklere eini sunar. Hem kadnn hem de erkein
ok eli oluu insanln kltr tarihinde kabul grm toplum
sal olaslklardr. Yeni Kaledonya'daki bir kabile biri dii biri er
kek olmas halinde, ana rahminde ensest ilikide bulunduklar
gerekesiyle ikiz kardeleri ldrrd. Kadim Msr ve Peru' da
ise kanun gerei kraliyet ailesinde erkek kz kardeiyle evlenirdi.
intihar Japonya' da onur kna baz durumlarda nerilmekle
kalmaz uygulanmas bir gereklilik bile saylrd. in' de dier
baz blgelerde hkmdar ldnde kans ve hizmetkarlar

121
Kozmik Oyun

da ldrlr ve onunla birlikte gmlrd. Hint gelenei

sati'de dul kadnn len kocasyla birlikte cenaze ateine at
lamas beklenirdi. Kz ocuklarn ldrlmesiyle birlikte safi
on dokuzuncu yzylda ngilizler yasaklayncaya kadar uy
guland. nsan kurban trenleri birok insan topluluunda
uyguland ve insan eti yeme Aztek ve Maoriler gibi gelimi
toplumlarda kabul gren bir uygulamayd. Kltrleraras ve
transpersonel adan eitli psikobiyolojik ve toplumsal uygu
lamalar yneten gelenek ve kurallarn sk bir ekilde izlen
mesi kozmik uurun isteyerek yapb bir deney olarak grle
bilir ki, bylece tm olas deneyim eitlilikleri sistemli olarak
yaanmaktadr.

YARATILIIN AYRILMAZ PARASI KTLK

Holotropik hallerde ortaya kan en zor ahlaki yzlemelerden

biri de iddetin doal dzenin ayrlmaz bir paras olduu ve
baka bir yaam formunun cann almadan yaamann imkansz
olduu gereidir. Hollandal mikrobiyolog ve mikroskopun
kaifi Antonie van Leeuwenhoek bunu bir cmleyle zetler:
"Hayat, hayatla yaar; acmasz ama Tann'nn istei bu." ngiliz
air Alfred Lord Tennyson doaya "enesi ve dileri kanl" der.
Darwin'in grleri hakknda yazan biyolog George Williams
(1996) "Doa Ana eytani yal bir caddr" diyerek bunu daha
arpc bir ekilde dile getirmitir. Sadizme adn veren Marquis
de Sade kendi davraruru hakl karmak iin doann bu vahi
liine gndermeler yapmbr.
Hayabmz ne kadar vicdanl bir ekilde yaasak da bu iki
lemden kaamayz. Alan Watts (1969) "Mutfaktaki Cinayet"
adl makalesinde et yeme ve vejetaryenlii tarbb. "Tavan
larn havulardan daha sesli lk atmasru" havucu semesi
iin yeterli bir neden olarak grmyordu. Joseph Campbell bir
vejetaryeni "domatesin barlarn duyacak kadar duyarl ol
mayan biri" olarak tarif ederken ayn dnceyi nktedan bir
ekilde ifade ediyordu. ster hayvan ister bitki olsun hayat ha-

122
 yilik ve Ktlk Sorunu

yatla yaamak zorunda olduu iin Watts birok yerli kltrde

-hem ava / toplaya toplumlarda hem de tann toplumlarnda
bulunan bir yaklam zm olarak nerdi. Bu gruplar yedik
leri eyler iin ve hem retici hem tketici rolde besin zincirine
kablmlar kabul grd iin kranlarn ifade ettikleri tren
ler dzenlerlerdi.
llgili igr ve bilgi, uurun normalde eriilemeyecek d
zeylerinden, zellikle de ruhsal boyutlardan geldiinde ahlaki
konular ve kararlar daha da karmak bir hal alr. Ruhsal kriter
lerin gndelik hayata uygulanmas arya kaar ve gereki ta
vrlarla uyumlu bir hale getirilmezse insan faaliyetten alkoya
bilir.
nl Alman doktor, mzisyen, hayrsever ve filozof Albert
Schweitzer'n yaamndan bir kesiti burada rnek olarak ver
mek istiyorum. Bir gn Lambarene'deki orman hastanesinde
ciddi bir zehirlenme geiren Afrikal bir yerliyi tedavi ediyor
du. Elinde antibiyotik dolu bir rngayla beklerken aklna bir
insan hayabru kurtarmak iin milyonlarca mikro organizmann
yaamn yok etme hakkn nereden aldm sormak geldi. Neye
dayanarak insan yaamn dier tm trlerden stn grd
mz sorguluyordu.
Joseph Campbell'a bir keresinde ruhsal dnya gryle
gndelik yaamda gereki kararlar verme gereksinimini -buna
hayat kurtarmak iin ldrme de dahil- nasl badabracamz
soruldu. Campbell rnek olarak bir ylan tarafndan srlma teh
likesi iinde olan ocuu verdi. Bu koullarda olaya mdahale
ettiimizde ylan ldrmek, evrensel plann ayrlmaz bir para
s ve kozmik dzenin anlaml bir unsuru olan ylana "Hayr" de
mek anlamna gelmez. Bu, ylann yarabln bir paras olarak
yaama hakkn inkar deildir ve onun varlna sayg duymad
mz gstermez. Bu mdahale belirli snrlar iindeki belirli bir
olaya verdiimiz bir tepkidir, nihai ve kozmik lekte bir hare
ket deildir.

123
Kozmik Oyun

KTLGN TANRISAL KKEN

Aretipler dnyasnn varln kefettiimizde ve bu dnyann

dinamiklerinin maddi dnyadaki olaylan ekillendirmede etkili
olduunu fark ettiimizde ahlaki ilgilerin oda kiisel ve klt
rel dzeyden transpersonel dzeye kayar. Buradaki nemli konu
aretipik gereklikte var olan kutuplamadr. Aretipik varlklar
panteonunun hem yararl hem de zararl ilkeleri -endstri n
cesi toplumlarn terminolojisini kullanacak olursak gler yzl
ve hiddetli tanrlar- ierdiini grrz. Bu adan bakldnda
maddi dnyadaki olaylarn sorumlusu onlardr. Ancak er ya da
ge bu varlklarn da bamsz olmad aa kar. Onlar da
kendilerini aan ve yneten daha st bir ilkenin yarabllan ya
da tezahrleridirler. Bu noktada ahlaki sorgulama yeni bir hedef
bulur ve yarabc ilkenin kendisine odaklanr.
Bu doal olarak tamamyla yeni bir sorular zincirini akla ge
tirir. Ztlklar . aan ve iyi ile ktden sorumlu olan tek bir ya
rabc kaynak m var? Yoksa evren biri iyi dieri kt iki kozmik
gcn -Zerdtlk, Manicilik ve Hristiyanlkta anlabld
gibi- arpb bir sava alan mdr? Eer yleyse bu iki ilkeden
hangisi daha gldr ve sonunda galip gelecektir? Eer Tanr
Hristiyanlkta anlabld gibi iyi, adil, her yerde var olan ve her
eye gc yetense dnyada var olan ktl nasl aklayaca
z? Milyonlarca ocuk daha gnah ileyecek yaa bile gelmeden
nasl olur da hunharca ldrlr ya da alk, kanser ve salgn
hastalklardan lr? Hristiyan din adamlarnn "Tanr bu kii
leri gelecekte gnah ileyeceklerini grd iin cezalandrd!"
eklindeki aklamas pek de ikna edici deildir.
Birok dinde bulunan karma ve reenkamasyon kavramlar
byle bir eyin nasl ve neden olabileceini aklamamza yar
dmc olur. Aynca yetikinler arasndaki muazzam eitsizlikler
ve kaderlerindeki farkllklar da aklar. Kitabn ilerleyen b
lmlerinde de greceimiz gibi benzer kavramlar Hristiyanln
erken dnemlerinde, zellikle de Gnostisizm'de grlmtr.
Gnostik Hristiyanlk MS ikinci yzylda eklektik Kilise tarafn-

124
 yilik ve Ktlk Sorunu

dan suland ve drdnc yzylda da mparator Konstantin'in

desteiyle gaddarca cezalandrld. Ayn ruhun reenkarnasyo
nuyla ilgili dnceler MS 553 ylnda stanbul'da dzenlenen
zel bir kongreyle Hristiyanlkta yasakland. Bu hareket Hris
tiyanl adaletsizlik ve ktlkle dolu bir dnyann yarabcs
olan, her eye gc yeten, adil ve iyi Yarabc sorunuyla kanl
maz bir ekilde ba baa brakb. Reenkarnasyon inana varolu
un karanlk ynyle ilgili mevcut sorulara yant verebilir, ancak
karmik neden sonu zincirinin kaynan aklamaz.
Holotropik uur hallerinde ktln doas ve kayna, va
rolu nedeni ve yarabltaki rol ile ilgili temel ahlaki sorular
kendiliinden ve byk bir aciliyetle ortaya kar. Varolutaki
tm ac ve dehetten sorumlu olan ya da ktle izin verip ho
gren yaraba ilkenin ahlaki sorunu gerekten de rktcdr.
Kiinin varolutaki kendi roln ve varoluu glgesiyle birlikte
olduu gibi kabul edebilmesi sorunu derinlemesine yaplan fel
sefi ve ruhsal bir arayta karlalacak en zor konulardan biri
dir. Bu nedenle kendi isel yolculuklarnda bu sorunlarla kar
lam insanlar gzden geirmek ilgin olacakbr.
Mutlak uur ya da Hilik'le zdeleme deneyimleri iyi ve
kt kutuplamas da dahil olmak zere tm ztlklann alma
sna neden olur. En gzelinden en eytani ynlerine kadar tm
yarabl tezahr etmemi, saf potansiyel olarak ierir. Ahlaki
konular yalnzca, ztlklan ieren tezahr aleminde geerli oldu
u iin iyi ve kt sorunu kozmik yarabl sreciyle derinden
balanbldr. Ahlaki deerler ve kurallar da yarabln bir para
s olduu iin kendi balarna mutlak bir varlklannn olmad
n anlamak tarbmarnzn amac asndan nemlidir. Kadim
Hint metni Katha Upaniad'da yle der:

Tm dnyann gz olan Gne

Nasl ki gzlerdeki kusur nedeniyle kararmaz
Tm her eyin Ruhunu da
Dnyadaki ktlkler kirletemez
nk o ktlklerin tesindedir.

125
Kozmik Oyun

EVRENSEL PLANDA KTLGN ROL

Ktln anlalmas ve felsefi olarak kabul, onun kozmik

srete nemli bir rol olduu ve hatta gerekli olduu idrakini
de her zaman beraberinde getiriyor gibi grnyor. rnein
holotropik hallerde mutlak gereklerle ilgili aa kan deneyi
me dayal derin igrler ktln kozmik oyundaki gerekli
bir unsur olduunu ortaya koyabilir. Kozmik yarabl creatio
ex nihilo olduundan yani hilikten yarabldndan simetrik
olmak durumundadr. Varoluta tezahr eden her ey ztbyla
dengelenmelidir. Bu bak asna gre her trl kutuplama,
olgular dnyasnn yarabl iin mutlak anlamda gereklidir. Bu
gerek baz modern fizikilerin madde ve anti maddeyle ilgi
li speklasyonlaryla da benzerlik gsterir. Buna gre evrenin
yarabld ilk anlarda parack ve anti paracklar eit miktarda
bulunmaktadr.
Daha nce de grdmz gibi yarabln "nedenlerin
den" biri de yaraba ilkenin kendini bilmeye kar duyduu
"ihtiyabr"; bylece "Tanr Tann'y grebilir" ya da "Gz Gz'
grebilir." Kendi i potansiyelini kefetmek iin yarabrken tm
potansiyelinin tamamn ifade etmemesi kendini tam olarak
bilememesi anlamna gelir. Ve eer mutlak uur en yce Sanat,
Bilimadam ve Kaifse baz nemli olaslklar gz ard ederek
yarabln zenginliinden fedakarlkta bulunacakbr. Sanat
lar konularn gzel, ahlakl ve sevindirici olanlarla kstlamaz.
Yaamdaki ilgin grntleri ya da merak uyandna hikayeleri
kullanrlar.
Yarabln karanlk yn ztlk oluturarak aydnlk ynn
glendirir ve kozmik oyuna srad bir zenginlik ve derinlik
kazandrr. Varoluun her yerinde ve her dzeyindeki iyi kt
abmas byleyici hikayeler iin bitmek tkenmek bilmez
bir ilham kaynadr. Byk Hintli mistik, aziz ve ruhsal ret
men Sri Ramakrishna'ya bir rencisi bir keresinde yle sordu:
"Swamiji, dnyada neden ktlk var?" Biraz dndkten
sonra Ramakrishna ksaca yantlad: "Plan geniletmek iin."

126
 yilik ve Ktlk Sorunu

Alk ve hastalktan len milyonlarca ocuk, tarih boyunca ya

anan savalar, saysz kurban ve ikence maduru ile doal
afetlerin neden olduu ykm eklinde kendini gsteren dnya
daki acnn doas ve boyutlar asndan bakldnda bu yant
bencilce gelebilir. Ancak zihinsel bir deney farkl bir bak as
kazanmamz salayabilir.
Bir an iin evrensel plandan kt ya da eytani olarak d
nlen her eyi -yaamn bir paras olmamas gerektiini d
ndmz her eyi- ortadan kaldrdmz dnelim. Bu,
balangta ideal bir dnyay, yeryznde cenneti yaratacak gi
bi grnr. Ancak devam ettiimizde olayn ok daha karmak
olduunu grrz. Varoluun karanlk ynne ait olduu kesin
olan hastalklarn ortadan kaldrlmasyla baladmz ve has
talklarn hi varolmadn dnelim. Ksa zamanda bunun,
dnyann yalnzca kt bir ynn seip ortadan kaldran ba
msz bir mdahale olmadn grrz. Bu mdahale varolu
un deer verdiimiz birok olumlu ynn de derinden etkiler.
Hastalklarla birlikte tm bp tarihini de ortadan kaldnrz:
Tp arabrmalar ve kazandrd bilgi, tehlikeli hastalklarn ne
denlerinin kefi ile vitamin, antibiyotik ve hormonlar sayesinde
bunlarn tedavileri. Modern bbbn mucizeleri de ortadan kalkar:
hayat kurtarc operasyonlar, organ nakilleri ve genetik mhen
dislii vb. Tm yaamn tutkulu bir ekilde salk sorunlarnn
zmne adam kahramanlar olan Virchow, Semmelweiss ve
Pastr gibi bilimin byk nclerini kaybederiz. Doktorlardan
hemirelere ve gnlllere kadar hastalara bakanlarn hibirinin
sevgi ve efkatine de ihtiya kalmaz. Rahibe Teresa'yla birlikte
ona Nobel dl verme nedenimizi de kaybederiz. Ve tabii ki
renkli trenleri ve bitkisel bilgileri ile amanlar ve yerli ifao.la
r, Lourdes' deki mucizeleri ve Filipinler'deki psiik ameliyatlar!
Yarabln olduka karanlk ve eytani bir dier yn de bas
kc rejimler, totaliter sistemler, soyknm ve savalardr. Koz
mik karantina abalarmz bu alana odakladmzda insanlk
tarihinin nemli bir blmn ortadan kaldrrz. Bu srete

127
Kozmik Oyun

adalet ile vatanlar ve vatandalarnn zgrl iin yaamlar

n feda eden tilin zgrlk savalarnn kahramanlklarn da
kaybederiz. Kt amal imparatorluklarn yklmasyla beraber
yeni kazanlan zgrln sarholuu da ortadan kalkar. Tm
alardaki ve lkelerdeki salam kaleleri ve silah yapmndaki
yaratcl belgeleyen mzeleri, savunma tekniklerini ve zen
gin sava kyafetlerini dnyadan silmemiz gerekir. Kozmik
oyundan iddetin ekilmesi sanat dnyasn da derinden etki
leyecektir. Ktphaneler, sanat mzeleri, mzik koleksiyonlar
ve film arivlerinde yer alan iddet ve iddete kar savatan il
hamn alm tilin sanat eserleri karldnda kapsam olduka
daralacaktr.
Metafizik ktnn yokluu dine duyulan ihtiyac da olduk
a azaltacaktr, nk gl bir dman olmamas durumun
da Tanr ulalmas garanti olan bir rn olacaktr. nsanln
ritleri ve ruhsal yaam evrensel plandan kalkacak ve dinden
ilham alan tarihi olaylar olmayacaktr. Aynca Tanr ve eytan
arasndaki atmadan ilhamn alm en gzel sanat eserlerin
den bazlarn da -edebiyat, mzik, resim, heykel ve film alann
da- kaybedeceiz. Gotik katedraller, camiler, sinagoglar ile Hin
du ve Budist tapnaklar ve dinden ilhamn alm dier mimari
aheserler yeryznden silinecektir.
Evrensel ktl temizleme srecine devam ettiimizde
yaratl muazzam derinliini ve zenginliini kaybedecek, renk
siz ve sradan bir dnyayla sonulanacaktr. Bir Hollywood fil
minde bylesi bir gereklik konu alnsayd filmi izlemeye deer
bulmazdk ve sinema salonlar bo olurdu. Baarl senaryo yaz
m iin yaygn olarak kullanlan bir el kitab bir filmin baarl ol
mas iin gerilim, atma ve heyecann nemli olduunu vurgu
lar. "Mutlu bir kyde yaam" konu alan bir yapmn kesinlikle
baarszla urayacana kar da uyarr.
Filmleri iin konu seme zgrl bulunan film yapmclar
genellikle sonu mutlu olan tatl ve olaysz filmler semezler. Ge
rilim, tehlike, zorluklar, ciddi duygusal atma, seks, iddet ve

128
 yilik ve Ktlk Sorunu

ktl konu ederler. Ve tab ki film yarabalanrun kendileri

de izleyici kitlelerinin beeni ve arzularndan etkilenirler. Eer
Tanr insanlan kendi suretinde yaratbysa kozmik yarabln da
dnyadaki sanat ve elence faaliyetlerini yneten ayn ilkeleri
izlemesi arbc olmaz.
Derin zkeif srecinde form ve ayn olgularla karlab
mz her dzeyde yarabln ikiye blndn grrz. Mutlak
uur ve Boluk olgular dnyasnn tesinde yer alr ve tm zt
lklan aar. Ayn varlklar olarak yi ve Kt, tanrsalln karan
lk ve aydnlk yzlerinin Boluk ya da Mutlak uur'un saf mat
risinden kb zaman olan yarabln ilk safhalarnda var olur
ve tezahr eder. Varoluun bu iki cephesi her ne kadar birbiri
ne dman olsa da her ikisi de yarabltaki gerekli unsurlardr.
Kozmik oyunu oluturan birok gereklik boyutundaki ve bir
ok farkl dzeydeki olaylan ve saysz karakterleri kompleks ve
aynnbl bir alverile yarabrlar.

TANRl'NIN K YZ

Daha nce anlatbm gibi holotropik hallerde birlik duru

mundaki yarabc ilkeyi, aynca onun yararl ve zararl formunu
ayn varlklar olarak dorudan deneyimleyebiliriz. Tanr'run ya
rarl formuyla karlabmzda yarabln olumlu ynleriyle
uyum iine gireriz. Bu noktada varoluun karanlk ynnn far
knda deilizdir ve tm kozmik oyunu k dolu ve vecde srk
leyici biimde grrz. Ktlk geici ya da evrensel plann ta
mamyla dnda gibi grnr.
Bu deneyimin doasn yaklak olarak en iyi tanmlayacak
terim Hintlilerin Sat-Chit-Ananda kavramdr. Bu bileik Sans
krit kelime ayn kkten oluur: varolu ya da varlk anlamna
gelen sat; farkndalk olarak evrilebilecek chit ve mutluluk an
lamna gelen ananda. Bu deneyim hakknda sylenebilecek ey
udur: Snrsz varl olan, snrsz uura ve bilgelie sahip olan
ve snrsz bir mutluluu deneyimleyen k dolu, snrsz ve bo
yutsuz bir ilkeyle ya da varolu haliyle zdeleiriz. Aynca ken-

129
Kozmik Oyun

di iinden form ve deneyim dnyalar yaratabilecek sru.rsz bir

kapasiteye sahiptir.
Sat-Chit-Ananda ya da Varlk-Farkndalk-Mutluluk dene
yiminin karl da vardr. Bu, tanrsalln tm olumsuz potansi
yelini barndran kozmik bir ilkedir. Bu ilke, Sat-Chit-Ananda'nn
temel niteliklerinin olumsuz bir yansmasn ya da kutupsal zd
dn temsil eder. Burada Goethe'nin Faust'undaki giri sahnesini
dnebiliriz. Bu sahnede Mefistofeles kendini Faust'a yle ta
nbr: "Ben inkar eden ruhum" (leh bin der Geist der stets verne
int). Kt ya da eytani olarak dndm.z olgulara bakb.
mzda bunlarn kategoriye ayrld.n greceiz. Bunlarn her
biri Sat-Chit-Ananda'nn temel niteliklerinden birini inkar eder.
Olumlu tannsall.n temel niteliinden ilki sat ya da s
nrsz va;lkbr. Buna karlk gelen eytani kategori snrWk,
varln son bulmas ve yok olula ilgili kavram ve deneyimler
dir. Madde dnyasn yneten fanilik ve her eyin sonunda yok
olaca.nn kanlmaz gerei bu kategoriye girer. Kendimizin
ve tm canl organizmalarn lm ile dnya, gne sistemi ve
evrenin nihai ykm da burada yer alr. Babasnn saraynn d
na kbnda hastalk, yalaruna ve lm kefeden Gautama
Buda'nn mitsizliini dnebiliriz burada. Bizim geleneimiz
de de ortaa Hristiyan din adamlar varoluun bu ynn ha
brlatan birok zl sz sylemitir: "Topraktan geldin topraa
dneceksin", "lm anmsa", "te byle kazanr zaferini dn
ya", "lm kesin, zaman belirsiz."
Sat-Chit-Ananda'nn ikinci nemli yn chit ya da snrsz
uur, zeka ve bilgeliktir. Buna karlk gelen eytani kategoriler
ise dar uurluluk ve bilgisizliin eitli dzeyleri ve ekilleridir.
Bilgisizlik, yetersiz bilgi ve yanl anlamann yol al. zararl so
nulardan balayp z inkar ve st metafizik dzeyde varolu
un doas hakknd a cehalete (avidya) kadar uzanan geni bir
yelpazedeki olgular ierir. Bu tr bir cehalet Buda ve dier baz
nemli ruhsal retmenler tarafndan sbrabn en nemli neden
lerinden biri olarak tanmlanmbr. Bu cehalet perdesini kaldra-

130
 yilik ve Ktlk Sorunu

rak kiiyi sbraptan kurtulua gtrecek bilgi Dou' da prajnapa

ramita ya da akn bilgi olarak anlr.
Kt ya da eytani olarak nitelendirilen nc kategori, Sat
Chit-Ananda'nn dier bir nitelii olan snrsz mutluluk ya da
ananda unsurunun inkaryla ilgili eleri banndnr. Buradaki
deneyimler ve nedenleri karanlk yn en dorudan, belirgin
ve ak bir ekilde yansbr, nk varoluun vecdi deneyimine
engel olurlar. Fiziksel aa, endie, utan, yetersizlik hisleri, buna
lm ve sululuk gibi tanrsal hazza dorudan zt olan olumsuz
duygularn ve rahatsz edici fiziksel hislerin tmn kapsarlar.
Sat-Chit-Ananda'nn olumsuz yansmas olan eytani tanr
sal ilke saf soyut haliyle ya da az ok somut tezahryle dene
yimlenebilir. Baz insanlar onu Kozmik Glge olarak tanmlar.
uur, zeka ve yk.o potansiyelle dolu olan bu Kozmik Glge
kaos, ac ve ykm iin hayal edilemeyecek derecede kararldr.
Dier insanlar onu devasa boyutlardaki insan benzeri (antropo
morfik) bir figr olarak deneyimler. Bu figr her yeri kaplayan
evrensel ktlk ya da Tannnn Karanlk ynn temsil eder.
Varoluun karanlk ynyle karlama; Satan, Lusifer, Ahriman,
Hades, Lilith, Molok, Kali ya da Koatlikue gibi belirli tannlann
daha kltrel formlarn alabilir.
Burada rnek olarak otuz be yanda bir psikolog olan Ja
ne'in deneyiminden bir blm vereceim. Jane eitim seansnda
varoluun karanlk ynyle karlamt.

Hayatm bu ana kadar varoluun rktc ynn grmemi

engelleyen pembe gzlkler takarak yaamtm. Doada di
erleri tarafndan saldrya urayan ve yok edilen saysz ya
am formunun imgesini grdm. En basit organizmalardan en
gelimilerine kadar tm bir yaam zinciri iri ve gl olann
ufak ve zayf olan yedii acmasz bir oyun olarak grnd
aniden. Doann bu yn ylesine sarsc ve zorbayd ki hay
vanlarn gzellii ya da yaam gcnn yarahc zekas gibi
dier ynlerini gremiyordum. Yaamn iddet dolu olduu
nu gsteren zc bir deneyimdi; hayat kendini yok ederek

131
Kozmik Oyun

varluu srdryordu. Otobur bir canl bu biyolojik ykmda

daha az gze arpan lml bir saldrgand. Marquis de Sade'n
kendi davranlarn hakl karmak iin syledii "doa cani
dir" sz aniden yeni bir anlam kazand. Dier imgelerle bir
likte insanlk tarihinde bir yolculua ktm. Bu tarihin iddet
ve agzllkle dolu olduunu aka grdm. Maara adam
larnn ilkel sopalarla yaptklar sert arpmalar ve gittike
karmaklaan silahlarla gerekletirilen toplu katliamlar gr
dm. Cengiz Han'n Mool ordularnn Asya'y istila ederek
yakp yamalamas grntlerini, Nazi Almanya's, Stalin
Rusya's ve Gney Afrika rklnn deheti izledi. Dier im
geler de bu gezegendeki tm yaam yok etmek.le tehdit eden
teknolojik toplumumuzun doymak bilmez agzll ve l
gnlna dair portreler izdi!
Bu irkin insanlk portesindeki en anlalmaz elikilere ve
trajikomik olaylara ise dnyadaki yaygn dinler yol am gibi
grnyordu. Tann'ya araa olduklarn iddia eden bu kurumlar
daha ok ktle sebep olmulard. Kl ve mzrakla yaylan
slam'dan Hal seferlerine, Engizisyon dehetinden son dini
kaynakl iddet olaylarna kadar din zm olmaktan ok soru
nun bir paras olmutu.

Jane seansn bu blmne kadar hem doadaki hem de insan

topluluklarndaki karanlk ynlerin bazlarna tank oldu, ancak
agzllk ve iddetin nedenleriyle ilgili herhangi bir igr
almad. Daha sonraki bir aamada dnyadaki tn ktlklerin
metafizik kayna gibi grnen eyi deneyimledi.

Deneyim birden deiti ve grdklerimden sorumlu olan var

lkla karlatm. Bu, ebedi eytan'n znn belirmi imgesiydi.
Muazzam bir g saan son derece kt ve fkeli bir figrd. So
mut bir l veremesem de ok bykt; belki de tm galaksiler
kadar. Genel olarak insana benziyordu ve bedenini aa yukar
seebiliyordum, ancak ok belirgin bir formu yoktu.
Bu varlk holografik biimde hzla deien dinamik imge
lerden oluuyordu. Bu imgeler eitli eytan formlar oluturu-

132
 yilik ve Ktlk Sorunu

yor ve Ktlk Tann'srun anatomisindeki uygun blgelerde

bulunuyorlard. Gbei agzllk, oburluk ve tiksintiye dair
yzlerce imgeyle; reme blgesi cinsel sapknlk, tecavz ve
seksle ilgili cinayet sahneleriyle; kollan ve elleri iddette kulla
nlan kl, haner ve ateli silahlarla doluydu. Hayret ve tarif
edilemeyecek bir dehetle doldum. Satan, Lusifer ve Ahriman
isimleri zihnimde belirdi. Ancak bu isimler yaadklanmn ya
nnda olduka komik kalyordu.

KTLGN AYIRICI GC

Kozmik Ktlk'le karlaan insanlarn bazlar onun doas

ve evrensel plandaki rol hakknda ilgin igrler kazand. Bu
ilkenin, varoluun dokusuna sk skya ilenmi olduunu ve
gittike belirginleen formlarda yarabln her dzeyinde bulun
duunu grdler. Aynk uur birimlerinin birbirlerinden ayn ol
duklarn dnmelerine neden olan enerjinin farkl ifadeleri bu
ilkenin eitli tezahrleridir. Kozmik Ktlk aynk uur birim
lerini kozmik kaynaklarna -Saf uur'a- yabanclabnr. Bylece
bu kaynakla ve de birbirleriyle olan zdeki birlii idrak etmele
rini engeller.
Bu adan bakldnda ktlk, daha nce "paralara ayr
ma", "kozmik zar" ya da "unutma" olarak bahsettiim dinamik
lerle yakndan balanhldr. Tanrsal drama ya da kozmik oyun
kiilemi kahramanlar ve ayn varlklar olmadan hayal edileme
yecei iin eytan dnyann yarablmasnda kesinlikle gereklidir.
Bu anlay baz Hristiyan mistik metinlerde bulunan dncey
le uyuur. Buna gre kovulan melek eytan (Lusifer, kelime an
lamyla "Ik-Tayan") ztlklarn temsilindeki tanrsal figr ola
rak grlr. nsanl madde dnyasnda fantastik bir yolculua
karr. Bu meseleye baka bir adan bakldnda ktln ve
sbrabn asl nedeni, gerekliin yanl alglanmasdr, zellikle
de duyulara baml varlklarn kendilerini ayn bireyler olarak
grmeleri. Bu igr Budist anatta ya da Anatman doktrininin
nemli bir 19smru oluturur.

133
Kozmik Oyun

Ktln evrendeki aynn yaraba g olduu igrs

holotropik hallerdeki belirli deneyim modellerini ve dizilerini
anlamamz salar. eytani aretip figrler eklindeki karanlk
glerle karlamalar ya da eytani sahneleri birlik ve uur ge
nilemesine dair vecd hali deneyimleri izler. Bu deneyimler ge
nellikle iddetli duygusal ve fiziksel aayla birlikte gerekleir.
Psikospiritel lm ve yeniden dou sreci bu balanby en
arpa biimde gzler nne serer. Bu srete aa, dehet ve k
t tanrlar tarafndan yok ediline deneyimlerini ruhsal kaynakla
yeniden birleme duygusu izler. Bu balanb, Nara'daki muhte
em Todaiji gibi Japo Budist tapnaklarnda aka ifade edilmi
gibi grnyor. Kii tapnan iine girip Buda'nn parlak sure
tini grmeden nce fkeli muhafzlarn korkutucu figrlerinin
yanndan gemek zorundadr.

OKUN NDE BR, BRN NDE OK

Kozmik yarabla herhangi bir ahlaki deer uygulama giri

iminde nemli bir gerei gz nne almak gerekir. Bu kitapta
anlablan igrlere gre evrende grdmz tm snrlar z
nel ve yanlbadr. Tm kozmos z yap itibaryla tahayyl edi
lemeyecek boyutlar olan tek bir varlkbr: Mutlak uur. Thich
Nhat Hahn'n gzel iirinde daha nce grdmz gibi koz
mik oyundaki her roln aslnda tek bir oyuncusu vardr. Nefret,
barbarlk, iddet, aa ve sbrap gibi ktlk unsurunu ieren tm
durumlarda yaraba ilke kendisiyle karmak bir oyun oynamak
tadr. Saldrgan saldrlanla, diktatr bask albna alnanla, teca
vz eden tecavz edilenle ve katil de kurbanyla birdir. Hasta,
bedenini istila edip enfeksiyona yakalanmasna neden olan bak
teriler ve de enfeksiyonu engellemeye alan doktorla birdir.
Aadaki pasaj felsefe ve din profesr Christopher Bac
he'nin seansndan alnmbr. Bache'nin daha nce anlatbm
Hilik deneyimi yaraba ilkeyle zdeki birliimizin arpa bir
ekilde idrakini dile getiren etkileyici bir rnektir.

134
 yilik ve Ktlk Sorunu

Seks temas ne kt. Seks balangta olumlu haliyle karlkl

haz alverii ve cinsel doyum olarak belirdi, ancak ok ge
meden saldn, tecavz, yaralama ve incitme ieren iddet dolu
ekline brnd. Bu acmasz glerle kar karyaydm ve ar
kamda da bir ocuk vard. Bu ocuu onlardan korumaya al
yordum. Onlan durdurup ocua ulamalarn engellemeye a
lbm. ocuk yandaki kzma dnnce korkum arth. Ayn
anda hem kzm hem de dnyadaki tm ocUklard.
Onu korumaya alhm. Beni ap ona ulamaya alan sal
dry engellemeye albm, ancak sonunda baaramayacam
biliyordum. Ben gleri denetim albnda tutmaya alhka onlar
daha da glendi. Buradaki "Ben" yalnzca kiisel "Ben" deil
binlerce ve binlerce insand. Bu deheti tarif edemem. Kork
mu masum eyleri hissedebiliyordum. Ancak ek bir ey daha
vard: mistik bir kucaklama belirtisi. ocuun zerinde Primal
(hksel) Dii, Ana Tanna bulunuyordu. Kendisini kucaklamam
iin aryordu ve igdsel olarak onun kollanndaki tatllktan
daha tatl bir eyin olamayacan biliyordum.
Cinsel tacize direnirken Tanna'nn gizemli kucaklayna da
direniyordum, ancak kurtulu vaadi ne kadar tatl da olsa ocu
uma tecavz edip onu ldrmedim. Ben kararmdan dnmeye
balayncaya kadar lgnlk trmanmaya devam etti. ldrmeye
direnirken imdi kurbanmla yz yzeydim; tutku ve koruma
gleri arasnda ikiye blnmtm. Kurbanm ayn anda hem
korumasz, masum ve narin kzm hem de kozmik oranlarda cin
sel doyuma davet eden Primal Diiydi.

iddet dolu drtlerin rktc saldrsyla aa veren uzun

sreli bir arpmadan sonra Chris yava yava teslim oldu ve ii
olunma brakt. Bu iddet dolu sahnelerin ardnda tek bir varl
n -yarata ilke olarak kendisinin- olduunu kefettiinde bu
aa verici olay zme ulat.

Bu olanlarla ne kadar savasam da iddete engel olamyordum.

Korku ve gz dnm bir alkla saldrmaya, tecavz etmeye
ve ldrmeye yelteniyordum, ancak var gcmle olanlara diren-

135
Kozmik Oyun

meyi srdrdm. Bu mcadele gittike younlah ve bir eyler

aniden ald; ldrp tecavz etmeye alhmn kendim oldu
unu fark ettim.
Bu idrak ok boyutluydu ve kafa kantnayd. Mcadelemin
younluu beni bir krlma noktasnn tesine gtrd ve aniden
hem tecavzc cani hem de kurban olduum gereiyle yzle
tim. Bir olduumuzu fark ettim. Kurbanmn gzlerine bakarken
kendi yzme bakyordum. Hkra hkra aladm.
Bu, katille kurbann yer deitirdii gemi yaama ait kar
mil< bir rol deiimi deildi. Daha ok, tm ztlklarn her eyi
kucaklayan tek bir aka katld bir kuantum srayyd.
imdi olduum "Ben" kiisel deildi; tm herkesi kapsayan bir
birlik haliydi bu. Tm insanlk deneyimini kapsamas asndan
kolektifti, ancak olduka basit ve blnmemiti. Bir' dim. Hem
katil hem de kurbandm. Her eyi kendime yapyordum. Tm
tarih boyunca kendime yapmhm.
nsanlk tarihindeki tm aalar benim acm olmutu. Kur
ban yoktu. Benim dmda bir ey yapmyordu bunu. De
neyimlediim her eyden ve imdiye kadar olan her eyden ben
sorumluydum. Kendi yarablm izliyordum. Bunu ben yaphm.
Ben yapyorum. Tm bu olanlar ben setim. Tm bu korkun
dnyalar yaratmay ben setim.

BOLUGUN FORMLARI ve FORMLARIN BOLUGU

Ktlk.le ilgili herhangi bir metafizik tarb.mada dier nemli

bir faktr de gz nne almamz gerekir. Deneysel, bilimsel ya
da felsefi olsun gerekliin doasnn iyi bir analizi maddi dn
yann ve iindeki olaylarn aslnda boluk olduunu gsterecek
tir. eitli Budist okullarn metinleri tm maddi nesnelerin bo
luunu ve tm varln birliini kefedebileceimiz meditasyon
uygulamalar nerir. Ruhsal uygulamalar izleyerek Budizm
retisinin zn -formun boluk boluun da form olduunu
deneyerek onaylayabiliriz.
Gndelik uurumuza elikili ve hatta sama gelen bu ifade
modem bilimin onaylad derin bir gerei aa karr. Fizik-

136
 yilik ve Ktlk Sorunu

iler bu yzyln balarnda maddeyi atomaln dzeye kadar in

celeyen sistemli aratrmalar yapnlar. Bu aranrmalar srasnda
daha nce kan madde olduunu dndkleri eyin gittike
artan oranlarda boluk olduunu kefettiler. Sonu olarak kan
"madde" gibi grnen her ey tablodan silindi ve soyut olaslk
denklemlerine dnt.
Budistlerin deneyimle, modem fiziin de deneyle kefettii
ey bu yzyln en byk filozoflarndan Alfred North Whitehe
ad'in (1967) metafizik nermeleriyle olduka rtr. Whitehe
ad birbirinden ayn maddi nesnelerin srekli varlna "somut
luk yanlgs" diyor. Ona gre evren birbirini izlemeyen saysz
deneyim patlamalarndan olumutur. Evreni oluturan temel
element srekli bir cevher deildir. Ona gre evren, kendi ter
minolojisinde fiili durum dedii deneyim anlarndan oluur. Bu
terim atomaln paracklardan insan ruhuna kadar tm gereklik
dzeyleri iin geerlidir.
Yukardaki tarb.mann da nerdii gibi gndelik yaamdaki
olaylarn hibiri -bu nedenle snrap ve ktlk ieren durum
larn da hibiri- sandmz ve deneyimlediimiz ekliyle mutlak
gereklikler deillerdir. Bunu anlatabilmek iin daha nce kul
landm film benzetmesine dneceim. Bir film ya da televiz
yon programn izlerken birbirinden bamsz kahramanlar ola
rak grdklerimiz aslnda ayn blnmemi k huzmesinin
farkl tezahrleridir. Bu olay karmak bir gerek yaam oyunu
olarak yorumlayabileceimiz gibi belirli bir etki yaratmak iin
dikkatle bir araya getirilen eitli elektromanyetik ve akustik
dalga frekanslarnn dans olarak da grebiliriz. Bilgisiz biri ya
da bir ocuk filmi gerekle kannrabilirken, bir filmsever sanal
bir gereklik izlediini bilir.
Ik ve ses oyununu gerek bir hikaye, kahramanlar da ay
n varlklar olarak yorumlamamzn nedeni byle bir yorumun
yol aaca deneyime olan ilgimizdir. Sinemaya gitmek ve giri
cretini demek iin zgr bir seim yaparz, nk filmdeki de
neyimleri isteriz. Ve filmi gerek gibi yorumlarken baka bir d-

137
Kozmik Oyun

zeyde de filmdeki karakterlerin kurgu olduunu, kahramanlarn

da filmde oynamay seen aktrler olduunu biliriz. Tarbma
mz asndan zellikle nemli olan ey udur: Film.severler film
de len insanlarn gerekten lmediini bilir.
Bu kitaptaki igrlere gre insann durumu da film izleyi
cisine benzer. Baka bir gereklik dzeyinde enkarne olmay se
tik, nk maddi varoluun sunduu deneyimler bizi ekti. Biz
ler de dahil olmak zere kozmik oyundaki kahramanlann ayn
gibi grnen kimlikleri birer yanlsamadr ve evreni oluturur
gibi grnen madde aslnda boluktan ibarettir. inde yaad
mz dnya algladmz gibi deildir. Dou'nun ruhsal metinle
ri gndelik dnya deneyimimizi uyanabileceimiz bir de ben
zetir. Frithjof Schuon (1969) bunu ksa ve z olarak yle dile
getirmitir: "Evren dlerden rl bir dtr: Yalnz benlik
uyankbr."
Kozmik oyunda belli bir rol sona erdikten sonra daha kap
saml ve derin bir kimlie brndmz ya da geri dnd
mz iin, bpk bir film ya da tiyatro oyunundaki gibi kimse l
drlmez ya da lmez. Bir adan bakldnda ne kahraman ne
de oyun vardr ya da ayn anda hem var hem de yoktur. Bu a
dan bakldnda dnyadaki ktlk nedeniyle Evrensel Zihin'i
sulamak, ekranda ilenen su ya da cinayetler iin film ynet
menini cezalandrmak kadar sama olacakbr. Elbette yaayan
varlklarla film kahramanlan arasnda nemli bir fark vardr.
Maddi dnyadaki varlklar her ne kadar grndkleri gibi ol
masalar da rollerine bal olan fiziksel ve duygusal sbrap dene
yimleri gerektir. Bu, film aktrleri iin tabii ki geerli deildir.
Holotropik hallerdeki olduka ikna edici kiisel deneyimle
re dayandndan ve de gerekliin doas hakkndaki bilimsel
bulgulara benzediinden yarabla bu gzle bakmak olduka
tedirgin edici olabilir. Bylesi bir bak asnn hayabmz ve
gndelik ilikilerimiz asndan gereki sonulann dnmeye
baladmzda sorunlar belirginleir. Maddi dnyay "sanal bir
gereklik" olarak grmek ve insan yaanuru bir filme benzetmek

138
 yilik ve Ktlk Sorunu

ilk bakta hayab nemsizletirmek ve insanln ektii aay ha

fife almak gibi grnr. Byle bir bak as insanln ektii
aarun ciddiyetini inkar ediyor ve hibir eyin umursanmad
bir vurdumduymazla yneltiyor gibi grnebilir. Ayn ekilde
ktl yarabln aynlmaz bir paras olarak kabul etmek ve
ktln greceli olduuna inanmak, ahlaki kurallan ortadan
kaldrmak ve snrsz bencil hedeflerin peinden komak iin bir
hakl karma nedeni olarak grlebilir. Aynca dnyadaki kt
lkle faal bir ekilde savama abalann da sabote ediyor gibi
grnr.
Ancak durum ilk bakta grndnden ok daha komp
lekstir. Her eyden nce pratik deneyimler gsteriyor ki tm
formlann tesindeki boluun farknda olmak yarabla kar
duyulan derin takdir ve sevgi duygulann da beraberinde geti
rir. Gerein doas hakknda derin metafizik igrlere gt
ren akn deneyimler aslnda tm varlklara saygy dourur ve
yaam srecine sorumlu bir ekilde kablmay salar. efkatimiz
maddi nesnelerle snrl olmak durumunda deildir. Sevgi uur
birimi olan tm varlklara kar hissedilebilir.
Formlar aleminin temeli olan boluun farkndal yaam
daki zor durumlarla ba edebilmemizde olduka yardma olabi
lir. Hayab anlamsz hale getirmedii gibi yaanun gzel ve keyif
verici ynlerinin tadn karma yeteneimizi de engellemez. Ya
rabla kar duyulan sevgi ve takdir maddi dnyann onu dene
yimlediimiz ekliyle varolmadnn idrakiyle elimez. Gl
sanat eserlerine kar youn duygusal tepkiler verebiliriz ve bu
eserlerdeki karakterlerle zdeleebiliriz. Ve sanat eserlerinin
aksine yaamdaki kahramanlann tm deneyimleri gerektir!

HOLOTROPK SRECN AHLAK DEGERLERE ve

DAVRANILARA ETKS

Derin ve akn igrlerin davranlanmz zerindeki ahlaki et

kilerini tam olarak deerlendirmeden nce dier baz faktrleri
gzden geirmeliyiz. Bylesine youn igrleri olas klan de-

139
Kozmik Oyun

neyime dayal keifler, uurdnuzdaki iddet ve agzlln

gemiimize ait, perinatal ve transpersonel nedenlerini aa
karr. Aa kan bu materyal zerinde yaplacak psikolojik
alma iddeti nemli lde azalbr ve esneklii arbrr. Ay
nca yarabln eitli ynleriyle zdeletiimiz geni bir trans
personel deneyim yelpazesiyle de karlarz. Bu, yaama sayg
ve tn varlklara duyulan empati hisleriyle sonulanr. Dolay
syla formlann boluunu ve ahlaki deerlerin greliliini ke
fettiimizde bu, ahlaki olmayan ve antisosyal davranlara olan
eilimimizi nemli lde azalbr ve bize sevgi ile efkati retir.
Tutucu kural, ilke ve emirler ile cezalandnlma korkusuna
deil evrensel dzen hakkndaki bilgi ve anlaynuza dayal
yeni bir deerler sistemi gelitiririz. Yarabln aynlmaz bir par
as olduumuzu ve bakalanna zarar verdiimizde kendimize
zarar verdiimizi fark ederiz. Derin zkeif, reenkamasyon ve
karma yasasn deneyimsel olarak kefetmemizi de salar. Bu
ise, toplwnsal hukuk cezalanndan kasak bile zararl davra
nlann ciddi yansmalanrun deneyimlenebilecei olaslnn
farkndaln kazandrr.
Eflatun, biyolojik lmden sonra hayahn devam olasly
la ilgili inanlarnuzn derin ahlaki boyutlar olduunun farkn
dayd. Kanunlar'da Sokrat'a, davranlarmzn lm sonras so
nularn nemsememenin "ktle ltuf" olacan syletir.
Ruhsal geliimin ileri aamalarnda iddet ve bencillikte azalma,
dier varlklarla bir olma duygusu ve karma uuru gndelik ya
arnlarnuz yneten nemli faktrler halini alr.
C. G. Jung'un tn ahlaki kural ve deerlerin greliliini fark
ettiinde yaad krizi bu balamda belirtmek ilgin olacakbr.
Jung bu noktada davran seimlerimizin ve ahlaki kurallara
uymann gerekten nemli olup olmadn daha st bir bak
asndan ciddi bir ekilde sorgulad. Bir sre dndkten son
. ra bu soruna tatmin edici kiisel bir yant buldu. Mutlak ahlaki
deerler olmad iin her ahlaki karar, iinde bulunduumuz
uur halini ve sahip olduumuz bilgi dzeyini yanstan yarabc

140
 yilik ve Ktlk Sorunu

bir davranbr. Bu faktrler deitiinde olay yeniden gzden

geirerek farkl bir ekilde deerlendirebiliriz.
Ancak bu, ilk verdiimiz kararn yanl olduu anlamna
gelmez. nemli olan o artlar albnda elimizden geleni yapm
olmamzdr.
leri transpersonel deneyimlerde her ne kadar ktln te
sine gesek de gndelik yaamda ve dier deneyim gereklik
lerinde -zellikle de aretip planda- ktln varl olduka
gerek grnr. Din dnyasnda eytan genellikle tanrsalln
dnda ve Tann'ya yabana olarak gsteren eilimlerle karla
rz. Holotropik deneyimler hastalarmdan birinin "akn gerek
ilik" dedii eye gtrr. Bu, ktln yarabln ayrlmaz bir
paras olduunu ve bireysel varl.klan ieren tm gerekliklerde
hem aydnlk hem de karanlk ynn bulunacan kabul eden
bir tutumdur. Ktlk kozmik dokunun ayrlmaz bir parasdr
ve deneyim dnyalarnn varl iin vazgeilmezdir; bu neden
le yok edilemez. Her ne kadar ktl evrensel plandan skp
atamasak da kendimizi dntrebilir ve varln karanlk y
nyle ba etmek iin farkl yollar gelitirebiliriz.
Deneyime dayal derin almalarda genel olarak tm bedenli
varolua zg olan belirli oranlardaki fiziksel ve duygusal aa ve
rahatszlklar deneyimlememiz gerektiini grrz. Buda'nn
lk Asil Gerei bize yaamn sbrap ekmek (duhkha) olduunu
habrlabr ve aa ekmemize neden olan durum ve koullardan
zellikle bahseder: doum, yallk, hastalk, lm, sevmediimiz
eylerle ilikiler, sevdiklerimizden ayrlk ve arzularmzn ger
eklememesi. Aynca hepimiz kaderimizi ve karmik gemiimi
zi yanstan kendimize zg sbraplan deneyimleriz.
Her ne kadar sbraptan kaamasak da zamanlamas ve ala
ca form zerinde belirli bir etkimiz olabilir. Holotropik haller
le ilgili almalarmdaki gzlemlerim, uurlu olarak planlanm
seanslarda youn ve odaklanm bir biimde varoluun karanlk
ynyle yzletiimizde, karanlk ynn gndelik yaanbmz
daki eitli tezahrlerini nemli lde azaltabildiimizi gsteri-

141
Kozmik Oyun

yor. Sistemli zkeif srecinin shrapla ve varoluun zor ynle

rinin deneyimiyle ba etmemize yardma olabilecei baka
yollar da vardr. Holotropik hallerdeki deneyimlerin younlu
una dayanmay rendikten sonra sbrap ekme srunmz yo
un bir deiime urar ve gndelik yaamn zorluk ve sknblar
ok daha kolay katlanlr hale gelir.
Beden ego ya da Hindularn dedii gibi isim ve form (nama
rupa) olmadmz da kefederiz. z keif srecimizde kimlik
duygumuz da olduka deiir. Holotropik hallerde devasa ev
rendeki ufak bir protoplazma zerresinden yarabln tm ve
Mutlak uur'un kendisine kadar her eyle zdeleebiliriz. Ken
dimizi ba dndrc kozmik glerin zavall kurbanlar olarak
grdmzde yaamda deneyimlediimiz aann dzeyi doal
olarak olduka etkilenecektir. Eer kendimizi yaamlanrruzn
metin yazarlar olarak grrsek tadn kardmz mutluluk ve
zgrlk de ayn oranda artacakhr.

EYTAN ARETPLER ve NSANLIGIN GELECEG

Bu blm kapatmadan nce ktlk, insanln gelecei ve

gezegenimizdeki hayaln kurtuluu arasndaki ilikiyle ilgi
li olarak holotropik hallerde kazanlan baz ilgin igrleri
belirtmek istiyorum. Yeni bir binyla girerken ciddi ve tehli
keli bir kresel krizle kar karya olduumuzun aa da olsa
hepimiz farkndayz. Gemite insanlk tarihinin byk bir
blmnde davrandmz gibi hareket edip de kurtulabi
leceimizi dnemeyiz. nsanlarn neden olduu iddete
bir son vermek, toplu imha silahlarn ortadan kaldrmak ve
yeryznde bar salamak iin yollar bulmak zorunlu hale
gelmitir. Ayn derecede nemli olan ey hava, su ve topran
endstri tarafndan kirletiliine bir son vermek ve ekonomiyi
yenilenebilir enerji kaynaklarna gre yeniden yaplandnnak
hr. Dier bir nemli grev de dnyadaki sefalet ve ala son
vermek ve tedavi edilebilir hastalklardan mustarip insanlara
tedavi salamakhr.

142
 yilik ve Ktlk Sorunu

oumuz bu konuyla yakndan ilgiliyiz ve bunu ortadan

kaldrmay ve daha iyi bir dnya yaratmay iten bir ekilde ar
zuluyoruz. Dnyadaki durumun ciddi olduu akbr ve bu du
rumu dzeltecek basit yntemler dlemek zordur. zm bul
mann zorluu genellikle u anki kresel krizin ok kompleks
oluuna, ekonomik, politik, etnik, askeri, psikolojik ve baka bo
yutlar olan karmak bir sorunlar an ierdiine yorulur. Olas
zmler bu farkl alanlardaki sapkn eilimlerin dzeltilmesi
olarak grlr.
Holotropik hallerde bu sorunun endie verici bir de metafi
zik boyutunun olduunu kefederiz. Dnyamzda olanlarn
yalnzca maddi nedenlere dayanmadn fark ederiz. Son ana
lizde dnyamzdaki olaylar aretip plann devinimlerinin do
rudan bir yansmasdr. Bu plandaki gler ve varlklar olduka
kutuplambr; aretipik figrlerin panteonu hem faydal hem
de zararl tanrlar ierir. Aretip ilkeler -iyi, tarafsz ve kt
yarab.ln ayrlmaz bir parasn oluturur ve kozmik oyunun
vazgeilmez unsurlardrlar. Bu nedenle ktl evrensel plan
dan kaldrmak mmkn deildir. Aretip panteonunun yans
yle kolayca "iten karlamaz".
Bu igrlerin nda dnyadaki durumu gelitirmek ve
gndelik ilikilerimizde olumsuz unsurlarn etkisini azaltmak
istiyorsak, bunlardan sorumlu aretipsel gler iin daha az y
kc ve daha az tehlikeli ifade biimleri bulmalyz. Bu aretipsel
gleri yceltmemizi salayacak ve onlara hayab tahrip etmek
yerine onun niteliini ykseltecek alternatif k yollan sunacak
uygun ortamlar yaratmak zorundayz. Holotropik haller bu fa
aliyetlerin ve kuramlarn nasl olabilecei konusunda ilgin d
nceler sunar.
Potansiyel ykc aretip glerin dnyamzdaki etkisini
azaltmada asl strateji onlara holotropik hallerde gvenli ifade
kanallar bulmak olacakbr. Bunlarn arasnda sistemli ruhsal
uygulama programlan, perinatal ve transpersonel deneyimler
salayan eitli psikoterapi ekilleri ve rehberli psikodelik se-

143
Kozmik Oyun

anslan sunan merkezler bulunm aktadr. Ayn derecede nemli

bir ey de tn kadim ve yerli kltrlerdekine benzer toplumsal
olarak kutsal saylan ayinlere dnmek olacakbr. Gei ritlerinin
modern trleri eitli yka enerjileri uurlu olarak deneyimle
tip btnletebilir, aksi takdirde bu enerjilerin toplum zerinde
endie verici etkileri olacakbr. Dier ilgin alternatifler sanal
gereklik teknolojisini kullanan dinamik elence ve yeni sanat
trleri olacakbr.
Bu dntrc teknikler ayn amaca hizmet eden da d
nk eitli faaliyetlerle de tamamlanabilir. rnein u anda
lmcl savalarla kendini gsteren gl ve potansiyel ykc
enerjiler kresel bir uzay programna ya da benzeri teknik pro
jelere kanalize edilebilir. Dier bir olaslk da spor turnuvalarn
dan modern teknolojiyi ieren yarlara kadar eitli trdeki ya
rma faaliyetleri olabilir. Enerjinin bir ksm, gelimi elence
parklar ve karnavallar ile eski ve ortaadaki kraliyet, aristok
rasi, aydn snf ve genel halkn festivallerine benzeyen trenlere
de kanalize edilebilir. Yukardaki igrler eer geerliyse, bu
yeni formlarn gelitirilmesi hayli ilgin bir ura olacakbr.

144
 7

DOGUffi. SEHS ue Lffi: HOZffiH BAGLAnTI

lm doumla yan yanadr ve beiimiz mezarda durur.
-Joseph Hall

nsan yalruzca ehvetini doyurmay ararsa canavarlar; ancak

cinsel arzularm fanilik, incelik ve gzellik dnceleriyle birle
tirip hayvani drtlerini denetim altna alabilirse ykselir.
-Baron Richard von Krafft-Ebing

DOGUM, SEKS ve LM ARASINDAK

YAKIN BAGLANTILAR

nsan yaamnn transpersonel alanla zellikle sk ilikisi olan

ynn kozmik kaynakla yeniden birleme yollanru arabran
blmde ksaca belirttim : doum, seks ve lm. Grdmz
gibi de akn olana alan yollardr ve kozmik birleme iin
zgn olanaklar sunarlar. Bu alandan biriyle ister zkeifteki
derin deneyim srecinde sembolik olarak, ister gndelik yaam
daki olaylarda karlaalm bu geerlidir.
Doum yapan kadnlar ile yardma ya da gzlemci olarak
douma kablanlar gl bir ruhsal alm yaayabilirler. Do
um, nsani niteliklerden uzaklarru hastane ortamlarnda deil
de psikolojik ve ruhsal etkisinin tam olarak deneyirnlenebilecei
evrelerde gerekletiinde bu husus zellikle geerlidir. Benzer
ekilde lme yaklaman deneyimler yaamak ya da lmekte

145
Kozmik Oyun

olan insanlarla zaman geinnek mistik deneyimler iin gl bir

katalizr grevi grebilir. Uyumlu bir ele sevimek de olduka
derin manevi bir olay olabilir ve bazen de durmak bilmeyen bir
uur evrimi srecini balatabilir. Cinsellik ve ruhsallk arasndaki
yakn iliki Doudaki Tantra uygulamalarnn temelini oluturur.
Maneviyatla yakn balanbsrun yan sra doum, seks ve
lm birbirleriyle de olduka rtr. Birok kadn iin destek
leyici koullardaki sade bir doum, yaamlarndaki en gl cin
sel deneyim olabilir. Tersine erkek ya da kadnlardaki gl bir
orgazm bazen ruhsal bir yeniden doua gtrebilir. Orgazm
ylesine gl olabilir ki nesnel bir lm olarak da deneyimle
nebilir. Orgazm ve lm balanbs Franszca'ya yansmbr ki
"kk lm" ("la petite mort") olarak anlr. Ve lmn -zel
likle de boulmayla ilgiliyse-- gl bir cinsel yn bulunabilir.
Doum ve lm arasnda da benzer bir yakn iliki bulunur.
Gebeliin ileri aamalannda birok kadn lm ve yknt temala
nn ieren ryalar grr. Doum hem anne hem de ocuk iin

yaam tehdit edici bir olaydr. Doum, riskli ya da yaam tehdit

edici olmasa dahi gl lm korkularna neden olabilir. Tersi
de geerlidir; lme yakn deneyimler douma dair baz unsur
lar ierir. zellikle de bir tnel ya da kanaldan geip a doma
duygusuna ska rastlanr.
Holotropik haller zerinde alrken doum, seks ve lm
arasndaki bu deneyime dayal balanblann doas hakknda
daha derin igrler elde ederiz. uurd psiede hayabrnzn
bu nemli alan birbiriyle ylesine balanbl ve i iedir ki
dier ikisine dokunmadan birini deneyimlemek imkanszdr.
Gndelik yaanbrnzda bu alan ayn olarak dnp farkl
erevelerde tartbmz iin bu durum arta gelir. Doum
hayabrnzn balangcn belirler ve bebeklikle ilgilidir. lm
ciddi bir hastalk ya da kazayla gelmedii srece yallk ve ha
yabrnzn son dnemi ile ilgilidir. Cinsellik kelimenin tam anla
myla fiziksel olgunlamayla nitelendirilen hayabn ara devresi
ne aittir.

146
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanh

PERNATAL SRETE DOGUM, SEKS ve LM

Derin zkeif srecimiz ocukluk ve bebeklik anlan dzeyinden

douma -psienin perinatal dzeyine- ulatnda doum, seks
ve lm arasndaki ilikiye dair bu bak as youn deiimlere
urar. Daha nceden mmkn olamayacan dndmz
younlukta duygular ve fiziksel hislerle karlamaya balarz.
Bu noktadaki deneyimler doum ve lm temalarnn garip bir
kannundan oluur. Ciddi ve yaam tehdit edici bir skmayla
birlikte zgrleip kurtulmay amalayan tehlikeli ve kararl bir
abay ierir. Perinatal dzeyde bulunan doum ve lm ara
sndaki bu yakn iliki doumun potansiyel olarak yaam tehdit
edici bir olay olduu gereini ortaya koyar. Bebek ve anne bu
srete yaamn yitirebilir. Bebek boulduu iin morarm bir
ekilde ve hatta lm ve yeniden hayata dndrlme gereksi
nimiyle doabilir.
Holotropik deneyimler esnasnda biyolojik doumun eitli
anlan olduka otantik ve gereki bir ekilde yeniden yaana
bilir ve bu sre genellikle bir film karesi kadar ayrntl olarak
yeniden canlanr. Bu, doumlar hakknda entelektel herhangi
bir bilgisi olmayan ve temel doum bilgisinden yoksun insan
lar iin bile sz konusudur. rnein dorudan deneyimle ters
doduumuzu, doumumuz srasnda forseps kullanldn ve
boynumuza gbek kordonu dolanm ekilde doduumuzu
kefedebiliriz. Bu korkun olayla balantl olan endie, biyolojik
iddet, fiziksel aa ve boulmay hissedt:?bilir ve doumumuzda
kullanlan anestezi cinsini dahi doru bir ekilde anmsayabili
riz. Buna genellikle ba ve bedenin eitli duru ve hareketleri
elik eder. Bu duru ve hareketler o doum ekline zg hareket
lerin doru bir tekrardr. yi doum kaytlan tutulmusa ya da
gvenilir bir tank mevcutsa tm bu ayrntlar dorulanabilir.
Doum ve lmn psiemizde gl bir ekilde yeniden
canlanmas ve aralarndaki yakn balant geleneksel psikolog
ve psikiyatristleri artabilir, ancak olduka mantkldr ve ko
layca anlalabilir. Doum ceninin rahimdeki varlna iddetli

147
Kozmik Oyun

bir ekilde son verir. Bebek suda yaayan bir organizma olarak
lr ve hava soluyan, psikolojik ve de anatomik olarak farkl bir
yaam formu olarak doar. Ve doum kanalndan gei zor ve
potansiyel olarak yaam tehdit edici bir durumdur.
Fakat perinatal dinamiklerin neden cinsel bir ynnn de
bulunduunu anlamak zordur. Doumun son aamalarn fetus
rolnde yeniden yaarken ok gl cinsel uyarunalar olur. Ayn
ey doum yapan kadnlar iin de geerlidir; lm korkusuy
la youn cinsel heyecann bir kanmru deneyimleyebilirler. Bu
balanb zellikle fetus asndan garip ve kafa kanbna gibi g
rnr ve biraz aklamay gerektirir.
nsan organizmasnda an aay -zellikle boulmayla ilgili
olanlar- bir eit cinsel uyanlmaya dntren bir mekanizma
var gibi grnmektedir. Bu balanb doum dndaki baz du
rumlarda da gzlemlenebilir. Kendilerini asmaya kalkan ve son
anda kurtarlan insanlar boulmann son aamasnda dayanl
maz bir cinsel uyan hissettiklerini sylerler. Aslarak cezaland
rlan erkeklerin uyanldklan ve hatta boaldklar bilinir. kence
ve beyin ykama zerine yazlan eserler insanlk d bir ekil
de ektirilen acnn cinsel vecd halleri yaatbn syler. Bunun
daha hafif bir ekli boulma ieren sadomazoist uygulamalarda
grlr. Dzenli olarak kendine ikence eden flagellant (kendini
krbalatanlar) grubunda ve hayal bile edilemeyecek ikencelere
maruz kalan din ehitlerinde an fiziksel ac, bir noktada cinsel
uyanma dnerek vecd halleri ve transandantal deneyimlerle
sonulanr.

TEMEL PERNATAL MATRSLERN (TPM)

DNAMKLER ve SEMBOLZM

Buraya kadar doum deneyiminin duygusal ve fiziksel ynleri

ne odaklandk. uurdnn perinatal dzeyinin deneyim spek
turumu ocuk doumu srasndaki biyolojik srelerden elde
edilen unsurlarla snrl deildir. Transpersonel gerekliklerden
alnan zengin sembolik imgeleri de ierir. Perinatal dzey psi-

148
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanb

enin biyografik. ve transpersonel dzeyleri arasndaki nemli

bir ara aamadr. Jung'un bahsettii kolektif uurdnn tarihi
ve aretip ynlerine alan bir kapdr. Bu deneyimlerdeki zel
sembolizmin kayna kiinin hafzas deil kolektif uurddr.
Bu nedenle bu semboller rksal, kltrel, eitimsel ve dini evve
liyabmz ne olursa olsun herhangi bir tarih, corafya ya da dini
gelenee ait olabilir.
Doum kanalndan geme snavyla kar karya olan be
bekle zdeleme baka zaman ve kltrlerden insanlarn, eitli
hayvanlarn ve hatta mitolojik figrlerin deneyimlerine neden
olur. Sanki domaya abalayan fetusun deneyimiyle balanb
kurulduunda dier insan trlerinin ve benzeri sknbl durum
dan geen ya da gemi olan dier canl varlklarn uuruyla i
ten ve neredeyse mistik bir balanb kurulur.
Doum ve lmle karlama deneyimi kendiliinden ruhsal
bir alma neden olur; psienin ve varoluun mistik boyutlaryla
karlalr. Daha nce de belirttiim gibi bu doum ve lmle kar
lama olgusunun gerek yaam olaylarnda -doum yapan ka
dnlar ya da lme yakn deneyimlerdeki gibi- gereklemesi ya
da tamamyla sembolik olmas bir ey deitirmez. Psikodelik ve
holotropik seanslardaki ya da kendiliinden ortaya kan psikos
piritel krizlerdeki gl perinatal deneyimlerin de etkisi ayndr.
Biyolojik doumun ayn aamas vardr. lkinde fetus
periyodik olarak uterusdaki kaslmalarla skbnlr. Fetus bu
durumdan kaamaz, nk serviks sk bir ekilde kapaldr.
Dzenli kaslmalar serviksi, doum kanalndan geie izin ve
recek kadar genileyene dek fetusun bana eker. Serviks tam
olarak aldnda doumun ikinci aamas balar. Bu aamada
fetusun ba pelvise girer ve doum kanalndaki ar ve zorlu
ilerleyii balar. Ve son olarak nc aamada fetus doum ka
nalndan kar ve gbek ba kesildikten sonra anatomik olarak
bamsz bir organizma olur.
Bu aamann her birinde de bebek belirli ve tipik baz yo
un duygular ve fiziksel hisler deneyimler. Bu deneyimler, psi-

149
Kozmik Oyun

ede, kiinin daha sonraki yaamnda nemli rol oynayan derin

uurd izler brakr. Bebeklik ve ocukluktaki nemli duygusal
deneyimlerle takviye edildiinde doum anlan dnyay algla
y ekillendirir, gndelik yaam derinden etkiler ve eitli
duygusal ve psikosomatik rahatszlklann oluumuna katkda
bulunur. Bu uurd materyal holotropik hallerde aa kar ve
tam olarak deneyimlenebilir. Derin zkeif srecinde douma
geri dndmzde doumun her aamasnn yeniden yaan
mas kendine zg bir deneyimler modeliyle kendini gsterir.
Bu modeller belirli duygulann, fiziksel hislerin ve sembolik im
gelerin zel bir bilekesidir. Bu deneyim modellerine temel peri
natal matrisler (TPM) diyorum.

LK TEMEL PERNATAL MATRS (TPM 1)

Uk perinatal matris (TPM I) doum balamadan nce uterusun

iindeki deneyime karlk gelir. Geri kalan matris (TPM II,
TPM III, TPM N) yukarda anlablan klinik doum aamasna
karlk gelir. Perinatal matrisler fetusun doumun sz konusu
aamasndaki zgn halinin yeniden canlanmasn temsil eden
unsurlar ierir. Bunun yannda transpersonel gerekliklerden al
nan benzer deneyim niteliklerine sahip eitli doal, tarihi ve mi
tolojik sahneleri de ierir. Perinatal dinamikler ve transpersonel
gereklik arasndaki balantlar aada ksaca zetleyeceim.
Biyolojik doumun birbirini izleyen aamalaryla bu aa
malara balanbl sembolik imgeler olduka belirli ve istikrarl
dr. Bunlann neden birlikte ortaya kh geleneksel manhkla
anlalamaz. Ancak bu, bu ilikilerin ans eseri ve rasgele olduu
anlamna gelmez. En iyi ekilde "deneyim manh" olarak ta
nmlanabilecek kendilerine zg derin bir dzene sahiptirler. Bu
u anlama gelir: Doumun eitli aamalanna zg deneyimler
ve bunlara elik eden sembolik temalar baz zahiri benzerliklere
dayanmazlar; ayn duygulan ve fiziksel hisleri paylarlar.
Herhangi bir rahatszln yaanmad embriyonal varolu
(TPM I) haline ait anlar deneyimlenirken usuz bucaksz me-

150
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanb

kanlarn imgeleriyle karlarz. Bazen galaksilerle, uzayla ya

da tm kozmosla zdeleirken dier zamanlarda okyanus
ta yzme ya da balk, yunus veya balina gibi su canllan olma
deneyimi yaanz. Herhangi bir rahatszln yaanmad ute
rus deneyiminde gvenli, gzel ve iyi bir rahim gibi (Doa Ana)
koulsuzca besleyen doa vizyonlan grlebilir. Meyve bahe
leri, msr tarlalan, Andlardaki tann alanlan ya da bozulma
m Polinezya adalann grebiliriz. Herhangi bir rahatszln
yaanmad rahim deneyimi uurdnn aretipsel planna gi
rii salar ve farkl kltrlerin mitolojilerinde tanmlanan cennet
imgelerine alabilir.
Uterusa mdahale anlann ya da "kt rahim" deneyimlerini
yeniden yaadmzda karanlk bir korkuya kaplnz ve genellik
le zehirlendiimizi hissederiz. Kirli sulan ve zehirli abk imgeleri
grebiliriz. Bu, doum ncesi birok rahatszln gebe annenin
bedenindeki toksik deiimlerden kaynakland gereini yans
tr. Toksik rahim deneyimine kolektif uurdrun korkun eytani
figrlerinin vizyonlan elik edebilir. Perinatal varolu durumun
da daha iddetli mdahalelerin -tehlikeli bir dk tehdidi ya da
krtaj giriimi- yeniden yaanmasna, evrensel bir tehdit hissi ya
da kanl kyamet vizyonlan elik edebilir.

KNC TEMEL PERN ATAL MATRS (TPM il)

Regresyon deneyimi biyolojik doumun balangcna eritiinde

devasa bir girdaba kapldmz ya da mitik bir canavar tarafn
dan yutulduumuzu hissederiz. Tm dnyann hatta kozmosun
girdaba kapldn da hissedebiliriz. Bu, Leviathan, ejderha, dev
ylan, tarantula ve ahtapot gibi yutucu ve ba belas aretipik ca
navar imgelerini de beraberinde getirebilir. Yaamn an derece
de tehdit edilii youn bir endie ve paranoya snrna varan genel
bir gvensizlie gtrebilir. Aynca alt dnyann derinliklerine,
lm planna ya da cehenneme inii deneyimleyebiliriz. Bu, mi
tolojist Joseph Campbell'n ok gzel bir ekilde tanmlad gibi,
kahramann yolculuuna dair mitolojilerdeki evrensel motiftir.

151
Kozmik Oyun

Uterusun kasld ancak serviksin henz ak olmad bi

yolojik doumun ilk aarnasrun sonu (TPM il), bir insann ya
ayabilecei en kt deneyimlerden biridir. Kendimizi, devasa
bir klostrofobik kabusa hapsolmu gibi hissederiz, sbrap verici
duygusal ve fiziksel aclar ekeriz ve tam bir mitsizlik ieri
sindeyizdir. Yalnzlk, sululuk, anlamszlk ve mitsizliimiz
metafizik boyutlara eriebilir. Dorusal zamanla bamz kopar
ve bu durumun hi bitmeyeceine ve k yolunun olmadna
kanaat getiririz. Bamza gelen eyin dinlerde bahsedilen ce
hennem -kurhluu olmayan dayanlmaz duygusal ve fiziksel
aa- olduuna dair zihnimizde hibir phe kalmaz. Buna areti
pik eytan imgeleri ve farkl kltrlerden cehennemsi mekanlar
da elik edebilir.
Uterus kaslmalar arasnda bu k olmayan sbrapl du
rumu yaarken ayn aay eken insan, hayvan ve hatta mitolojik
varlklar ieren kolektif uurd dizinleriyle balant kurabiliriz.
Zindanlardaki mahkumlarla, toplama kamplarndaki ya da akl
hastanelerindeki insanlarla ve tuzaklara yakalanm hayvanlarla
zdeleiriz. Cehennemdeki gnahkarlarn ektikleri tahamml
edilemez ikenceleri ya da Hades'in en derin ukurundan dan
tepesine kaya iten Sisifos'u deneyimleyebiliriz. Acmz, Tann'ya
kendisini neden terk ettiini soran sa'nn ektii shraba dn
ebilir. Ebedi bir lanetlenmeyle kar karyaymz gibi gelir. Bu
karanlk ve mitsiz hal dini edebiyatta Ruhun Karanlk Gecesi
olarak bilinir. Daha geni bir adan bakldnda tilin mitsizlik
hislerine ramen bu hal ruhsal almn nemli bir aamasdr.
Eer tm derinliiyle yaanrsa deneyimleyen kiide olduka
saflabrc ve zgrletirici bir etkisi olabilir.

NC TEMEL PERNATAL MATRS (TPM 111)

Doumun ikinci aamas -serviks aldktan sonra doum ka

nalndan gei ve ban k (TPM III)- srad bir zenginlik ve
dinamizm ierir. Doumdaki arpan enerjiler ve hidrolik ba
snla karlatmzda kolektif uurdndan gelen byk sa-

152
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanh

valar ile kanl iddet ve ikence imgeleriyle dolarz. Sorunlu ve

an derecede youn cinsel drt ve enerjilerle de bu aamada
karlarz.
Cinsel uyarlmann doum deneyiminin nemli bir paras
olduunu sylemitim. Bu, cinsellikle ilk karlamamz olduk
a riskli bir ereveye oturtur; yaammzn tehdit edildii, ac
ektiimiz ve nefes alamadmz bir durum. Aynca hayati bir
endie ile ilkel biyolojik hiddetin bir karmn deneyimleriz.
Bunlardan ikincisi fetusun bu ac verici ve yaam tehdit edici de
neyime verdii tepki olmas asndan anlalabilirdir. Doum.un
son aamalarnda eitli biyolojik materyallerle de karlaabili
riz: kan, mukus, idrar ve hatta dk.
Bu sorunlu balanblar nedeniyle bu aamada karlabrnz
deneyim ve imgeler kaba ve karmak haliyle seksi temsil eder.
Fiziksel ac, iddet, hayati endie ve biyolojik materyal kiiyi;
pornografik, sapkn, sadomazoist, mstehcen ve hatta satanik
deneyimlere gtrr. Cinsel taciz, sapklk, tecavz ve cinsel ne
denli cinayetler ieren dramatik sahnelerle sarslabiliriz.
Bu deneyimler bazen cad ve satanistlerin bulunduu ayin
lere kablrn ekline brnebilir. Yeniden yaanan bu doum aa
mas Kara Ayin ve Cadlar Ayini'nden aretip sahneleri betimle
yen ayn duygu ve unsurlarn garip bir kombinasyonunu ierir.
Cinsel uyann, panik endie, iddet, yaamsal tehdit, ac, kurban
ve itici biyolojik materyallerin bir karmdr. Bu olaand de
neyim karmna kutsal ya da aydnlk bir duygunun elik edii
tm bu almlarn ruhsal bir zgrle yaklabrdn gsterir.
Doum srecinin bu aamasna kolektif uurdndan gelen sa
ysz imge de elik edebilir; kanl sava, isyan, katliam ve soykrm
sahneleri gibi. Bu aamada karlabnuz iddet ve seks sahne
lerinin tmnde saldrganla kurban rolleri arasnda gidip geliriz.
Bu, iyi ve ktyle ilgili blmde tarbbnuz Jung'un Glge de
dii kiiliimizin karanlk ynyle en byk karlama andr.
Bu perinatal aama ilerledike ve zme yaklabka birok insan
sa, Ha ve armha gerilme vizyonlar grebilir ve hatta sa'nn

153
Kozmik Oyun

ektii aa.yla zdeleebilir. Kolektif bilindrun aretip plan bu

aamaya lm ve yeniden douu temsil eden kahramanvari ar
etip figrler ve tanrlarla kablr; Msrl tann Osiris, Grek tannlar
Dionisus ve Persefon ya da Smerli Tanna nanna .

DRDNC TEMEL PERNATAL MATRS (TPM iV)

Doum srecinin nc aamasrun yeniden yaanmas dnya

ya dou (TPM IV) genellikle ate motifiyle balar. Bedenimizin
kzgn atete yandn hissedebiliriz, yanan ehir ve orman viz
yonlar grebiliriz ya da kurbanlarla zdeleebiliriz. Bu ate
Araf'n saflabnc alevleri ya da yuvasnda yanarak lp klle
rin arasndan yeniden doarak kan efsanevi Anka kuu (Phoe
nix) gibi baka aretiplere brnebilir. Saflabnc ate iimizdeki
tm ktlkleri yok ederek bizi ruhsal yeniden doua hazrlar.
Doum ann yeniden yaarken bu an tam bir lm ve bunu iz
leyen bir yeniden dou ve kurtulu olarak deneyimleriz.
Biyolojik doumu neden lm ve yeniden doum olarak
deneyimlediimizi anlamak iin yaadmz eyin ocuk dou
munun basit bir yeniden canlarundan ok daha fazla bir ey ol
duunu grmemiz gerekir. Doum srasnda doum kanalnda
btnyle skrz ve yaanan son derece youn duygulan ifade
edemeyiz. Bu olayn ans bylelikle psikolojik olarak hazmedil
memi ve zmsenmemi olarak kalr. Daha sonraki kimlik duy
gumuz ve dnyaya kar tutumumuz doum srasnda dene
yimlediimiz bu yetersizlik ve zayflk izleriyle olduka kirlenir.
Baka bir deyile anatomik olarak doarz, ancak tehlike ve acil
durumun getii gereini duygusal olarak yaayamayz. " l
mek" ve yeniden dou mcadelesinde yaanan sbrap biyolojik
doum srecinde ekilen aay ve yaamn tehdit ediliini yans
br. Ancak hemen ardndan yeniden douu getiren ego lm
kim olduumuz ve dnyann nasl olduuna dair eski kavram
lannuzn lmdr ki bunlar doum travmasyla ilenmitir.
Bu eski programlan uurlu olarak deneyimleyip psie ve be
denimizden silerken enerjetik yklerini ve yaamlannuzdaki

154
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanh

ykc etkilerini azalbnz. Daha geni bir adan bakldnda bu

sre aslnda olduka iyiletirici ve dntrcdr. Ve son
zlmeye yaklabrnzda eski izler sisternirnizi terk ederken on
larla birlikte ldmz elikili bir ekilde hissedebiliriz. Ba
zen kiisel lmmzle birlikte bildiimiz dnyann da ykmn
deneyimleriz.
Tam bir kurtuluu deneyimlememize ok az bile kalm ol
sa her yeri saran bir endie ve devasa boyutlarda bir felaketin
yaklab hissine kaplrz. Bu yaklamakta olan lm duygusu
olduka ikna edici ve batan karc olabilir. Tm bildikleri
miz ve olduklanrnz kaybediyormuuz duygusu egemendir.
Aynca teki tarafta ne olduu hakknda herhangi bir fikrimiz
yoktur, hatta bir ey olup olmadndan da emin deilizdir. Bu
korku nedeniyle birok insan bu srece mitsizce diren gs
terir. Sonu olarak belirsiz bir sre bu sorunlu alanda taklabi
lirler.
Ruhsal yolculukta en fazla cesaret ve psikolojik destee ih
tiya duyduumuz aama ego lmdr. Bu nemli dnm nok
tasyla balanbl olan metafizik korkuyu ap, durumu oluruna
brakbmzda hayal edilebilecek tm dzeylerde tamamen l
rz. Fiziksel ykm, duygusal felaket, entelektel ve felsefi yenil

gi, ahlaki k ve hatta ruhsal olarak lanetlenme. Bu deneyim

srasnda tm referans noktalan, hayabmzda nemli ve anlaml
olan her ey, acmaszca ykma uruyor gibi grnr.
Tam lm ("kozmik dibe vurma") deneyiminin ardndan do
ast parlakla ve gzellie sahip ve genellikle kutsal olarak
alglanan k vizyonlaryla kendimizden geeriz. Bu kutsal g
rnme gzel gkkua oyunlar, effaf tavus kuu ekilleri ve
meleksi varlklarn olduu cennetsi gerekliklerin vizyonlar ya
da k olarak beliren tanrlar elik edebilir. Aynca Byk Ana
Tanna'nn aretip figryle ya da kltrel tezahrlerinden bi
riyle derin bir karlama yaayabiliriz.
Ruhsal lm ve yeniden doum deneyimi "deriyle sarma
lanm ego" kimliimizin zayflayp akn alanla yeniden ba-

155
Kozmik Oyun

lanb kurma ynndeki nemli admlardan biridir. Kendimizi

kurtulmu, zgrlemi ve kutsanm hissederiz. Aynca tan
rsal doamz ve kozmik konumumuz hakknda yeni bir far
kndalk kazanr; kendimize, bakalarna, doaya, Tann'ya ve
genel olarak tilin varolua kar olumlu duygularla dolarz.
yimserlikle dolarz, fiziksel ve duygusal olarak kendimizi iyi
hissederiz.
unu vurgulamak gerekir ki bylesi bir iyileme ve yaam de
itirici deneyim biyolojik doumun son aamalar az ok doal
bir sre izlemise gerekleir. Eer doum ok yorucu ve ar
anestezi altnda gerekletiyse yeniden doum deneyimi byle
zgrletirici ve kl bir nitelie sahip olmaz. Sarholuktan ser
sem bir halde, mide bulanbs ve bulank bir uurla uyanmaya ve
toparlanmaya benzer. Bu ek konular zerinde daha fazla psikolo
jik alma gerekebilir ve olumlu sonular daha az arpadr.

PERNA TAL SRE ve KOLEKTF UURDII

Anlatbklanmdan da greceimiz gibi psienin perinatal dzeyi

olduka nemli bir kavak noktasdr. nsann biyolojik varolu
unun nemli ynnn -doum, seks ve lm- kesiim nok
tas olmakla kalmaz, ayn zamanda yaamla lm, bireyle trler,
psieyle ruh arasndaki ayrm izgisidir. Psienin bu dzeyinin
ieriklerinin tam uurlu deneyimi iyi zmsendiinde hayal
edilemeyecek sonular verebilir ve ruhsal alm ile derin kiisel
dnme gtrebilir.
nsanlar deneyime dayal isel arabrmaya genellikle kiisel
nedenlerle balarlar; tedavi amacyla ya da duygusal ve ruhsal
geliimleri iin. Ancak perinatal deneyimlerin baz ynleri gste
riyor ki burada olan ey, kiinin dar menfaatlerini aan cinsten
dir. Yaanan duygularn ve fiziksel hislerin younluu ve tarih
srecinde saysz insanlarla zdeleme bu deneyimlere zel bir
transpersonel nitelik verir.
Holotropik bir uur halini ieren gl bir seanstan alnan
aadaki pasaj perinatal deneyimlerin doasn, younluunu

156
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanh

ve insanln kolektif uurdn ne derece kapsadn gzel bir

ek.ilde gsterir. (Bache 1997)

Bu seansn bylesine strapl olmas beni artmt ve hazr

lksz yakalanmtm. Kiisel deildi ve biyolojik doumumla
da pek ilgisi yoktu. ektiim ac ncelikle trlerin doumuy
la ilgiliydi; benimki ikinci srada geliyordu. Deneyim alanm
tm insanlk rkn ve tm insanlk tarihini kapsayacak kadar
geniledi ve bu "Ben" tam olarak ifade edemeyeceim bir
dehetin.iine dmt. fke dolu bir lgnlk, kabaran ka
leydoskopik bir kaos, ac ve ykn alanyd. Sanki dnyann
her kesinden insanlar toplanm ve tam anlamyla lgna
dnmt.
nsanlar bilimkurgu teknolojisiyle desteklenmi bir vahilik
le birbirlerine saldryorlard. Binlerce insandan oluan aknlar
nmden geiyor ya da nmde arpyorlard; bazlar birka
ekilde ldryor, dierleri ldrlyor, bazlar endie iinde,
dierleri tutsak edilmi, bazlar dehetle izliyor ve lk ab
yor, dierleri ise lgna dnm bir trn yarath hayal krk
lyla birlikte seyrediyordu. Ve onlarn deneyimlerinin hepsi
"Ben"dim. lmlerin ve lgnln orann anlatmak i.mk.ansz.
Sorun neye gre kyaslayacamda. Benim vereceim ben
zetmeler yalnzca basit kalacaktr.
Bu tr bir ac tm insanlk tarihini ierir. Trlere zg ve ar
etipseldir. Hayal gcmzn tesindeki en vahi ve korkun
bilimkurgu dnyalarna benzer. nsanlarla birlikte aa verici ga
laktik patlamalardaki milyarlarca maddi paray da ierir. Tm
snrlarn tesindeki dehet. nsan trnn ve evrenin sarsl
dr. Doann ve nsani duyarszln yol ah ac dolu sahneler
de gemektedir. Tm dnyada alk eken binlerce ocuk, imi
cesetleri, sistemli ekolojik kirlilik ve vurdumduymazlkla ken
dilerini ldren insanla bo bakan gzler. Kadn ve erkekler
arasnda geen birok iddet olay -tecavz, dayak, tehdit, inti
kam- birbirini izleyen ykm dngleri.

Perinatal deneyimlerin olaand doas baz ilgin ve

nemli sorulan akla getirir. Derin zkeif srecinde neden kii-

157
Kozmik ( )yun

sel snrlarmz ap da kolektif uurd ve tiirnzn tarihiyle

balanhya getiimiz bir aamaya ularz? Bunun, lm ve do
umun yeniden yaanmasyla bu kadar balanbl olmasnn ne
deni nedir? Bu sre nasl ve neden cinsellikle bu kadar balan
bldr? Bu deneyimlere sklkla kablan aretip unsurlarn rol
nedir? Ve son olarak, bu srecin ilevi ve anlam nedir, ruhsallk
ve uur evrimiyle nasl bir balanbs vardr?
Bu arada Christopher Bache'nin almasna deinmek isti
yorum (1996). Bache perinatal dzeyde kolektif aa sorunu ve
trn ruhsal uyannda bireyin roln aklamak iin ilgin bir
giriimde bulundu. Bache'ye gre perinatal srecin amaa, bizi
aydnlanmam yaamn snrlarndan kurtarmak ve asl doa
mz, yaraba ilkeyle zdeki birliimizi anlamamz salamakbr.
Perinatal dzeyin Roma tanrs Janus gibi iki yz vardr. Bak
amza gre -beden-ego ya da transpersonel Benlik- grnen
yz deiecektir.
Kiisel adan bakldnda perinatal dzey bireysel uurd
mn bodrumudur; yani hayabmz ve beden btnlmz
ciddi derecede tehlikeye sokan deneyimlerden kalan hazmedil
memi deneyim paralarnn deposu. Bu adan bakldnda pe
rinatal sreci ve ierdii iddeti kiisel varlmza bir tehdit ola
rak alglarz. Transpersonel adan bakldnda beden-ego'yla
zdeleme, hayatlannuz doyum vermeyen, yka bir ekilde ya
amamzdan sorumlu nemli bir bilgisizliin ve tehlikeli bir yanl
samann rn olarak grlr. Bu gerek anlaldnda perinatal
deneyimler -iddet dolu ve sbrapl doasna ramen- hatal kim
lik duygumuzun zindanlarn ykarak ruhumuzu zgrletirmeyi
amalayan sevgi dolu ablmlar olarak grlr. Yok edilemeyece
imizi, aksine gerek doamzla yeniden balanb kurduumuz
daha st bir gereklie doduumuzu anlarz.

KSEL DNM ve TR UURUNUN YLEMES

Bebeklik, ocukluk ve daha sonraki yaanbmzdan gelen haz

medilmemi duygusal ve fiziksel aa anlarm uurdmzdan

158
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balant

temizlemenin mmkn olduunu deneyime dayal terapi uy

gulamalarndan biliyoruz. Bu, bu srete ortaya kan olumlu
deneyimleri de izleyerek, hayabmz gvensiz ve doyumsuz bir
ekilde yaamamza neden olan gemi travmalann olumsuz et
kisinden bizi kurtaru. Christopher Bache perinatal deneyimlerin
insan tiinn travmatik gemiinin iyiletirilmesinde de nemli
bir rol olabileceini ileri srmektedir.
Bache, insanlk tarihinin dokusuna ilemi iddet ve doymak
bilmez agzllk arulanrun da kolektif uurdnda insanln
u anki durumunu kirleten sknblara neden olabileceini sy
lyor. uurumuz beden-egoyu ab iin iyilemenin etkisi bi
reysel snrlann tesine neden gemesin? nsanlk tarihi boyunca
saysz insan neslinin birbirine ektirdii acy deneyimlemek
suretiyle kolektif uurdn temizleyip daha iyi bir gelecee kat
kda bulunamaz myz?
Ruhsal literatr kiisel olarak ekilen acnn dnya zerinde
kurtanc etkisi olduunu gsteren byk rnekler sunar. Hris
tiyan geleneinde Hz. sa insanln gnahlar iin armha geri
lerek lmtr. Bu, Hz. sa'y anlatan mitolojik cehennem Azab
temasnda arpc bir ekilde anlatlrnbr; Hz. sa armh zerin
de -lmyle yeniden douu arasnda- cehenneme iner ve ek
tii sbrap ve kendini kurban ediiyle gnahkarlar cehennemin
penesinden kurtaru. Hindu gelenei ileri dzeydeki yogilerin
dnyadaki durumu ve insanln kolektif sorunlanru olduka
olumlu ynde etkileyebileceklerini kabul eder. Yogiler bunu de
rin meditasyonda maaralanru terk etmeden isel olarak gerek
letirirler.
Mahayana Budizmi'nde aydnlanmaya ulaan Bodisatva'ya
dair gzel bir aretip imge vardr. Bodisatva aydnlanma
ya ular, ancak nirvanaya girmeyi reddeder ve tm beden
li varlklar kurtulaa erene dek reenkarne olma karar alr.
Bodisatva'nn bakalarna yardm amacyla bedenli varoluun
strabn zerine alma kararll aadaki etkileyici yeminde
ifade bulur:

159
Kozmik un
Bedenli varlklar sayszdr;
Hepsini kurtaracama and ierim.
Yanlglar yok edilemezmi;
Hepsine son vereceime and ierim.
Dharmarun kaplan oktur;
Hepsine gireceime and ierim.
Budann yolu ycedir;
Tamamlayacama and ierim.

LMEDEN LMEK

Holotropik hallere giren birok insan psienin perinatal d

zeyini akn alem ve maddi gereklik arasnda, her iki ynde
de ileyen bir geit olarak tanmlar. Biyolojik doum srasnda
maddi dnyaya doarak akn boyutta gerekliklere "lrz" .
Fiziksel lmmz de ruhsal dnyaya doum olarak grle
bilir.
Ancak ruhsal doum, bedenin lmne bal olmak zorun
da deildir. Derin zkeif srecindeki herhangi bir zamanda,
hatta kendiliinden ortaya kan psikospiritel krizler esnasnda
bile gerekleebilir. Herhangi bir biyolojik ykm iermeyen ta
mamyla sembolik bir olaydr; "Egonun lm" ya da "lmeden
lmek"tir. On yedinci yzyl Alman Augustin keilerinden Ab
raham a Sancta Clara bunu tek bir cmleyle yle zetlemitir:
"lmeden len insan ldnde lmez."
"lmeden lmek" meselesi tm amanik tradisyonlarda
nemli bir role sahiptir. nisiyasyonda yaadklar krizde lp
yeniden doan amanlar lm korkusundan kurtulur ve bu de
neyime aina olurlar. Sonu olarak bu alemi daha sonra kendi
yntemleriyle ziyaret edip ayn deneyimi bakalarnn da yaa
mas iin arao olurlar. Akdeniz blgesinde ve antik dnyann di
er blgelerinde yaygn olan lm ve yeniden dou ayinlerin
de, inisiyeler lmle derin bir sembolik karlama yaarlard.
Bu srete lm korkusunu kaybederek yaam iin tamamyla
yeni deerler ve stratejiler gelitirirlerdi.

160
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanh

Psikospiritel lm ve yeniden dou deneyimi ("ikinci do

um," "sudan ve ruhtan domak," "bir dvija olmak" birok
dini gelenekte nemli bir rol oynambr. Tm endstri ncesi
toplumlar bu deneyimlere hem kiisel hem de kolektif adan
hayli nem vermi ve eitli ayinler erevesinde bu deneyimleri
yaatmarun gvenli ve etkili yollanru gelitinnilerdir. Modem
psikiyatristler bu eneyimleri patolojik olgular olarak grrler
ve ada insanlarda kendiliinden ortaya ktnda bunlan ay
nn yapmakszn bastrrlar. Bu talihsiz strateji Bat medeniyeti

nin ruhsal kayba uramasna hayli katkda bulunmutur.

CNSELLK: KURTULUA GTREN BR YOL MU

YOKSA RUHSAL YOLDA BR ENGEL M?

Seks de doum ve lm gibi benzer bir belirsizlie sahiptir. Koul

lara gre derin birletirici deneyimlere gtrebilecei gibi aynlk
ve yabanalamay da artrabilir. Belli bir durumda bu ikisinden
hangisinin olaca koullara ve sz konusu insanlann tutumuna
baldr. Cinsel ilikide bulunan insanlar birbirlerine ak ve say
g hisleri duymuyorlarsa ve de yalruzca igdsel drtlerle ya
da g ve egemenlik kurma ihtiyaayla hareket ediyorlarsa cinsel
ilikide bulunmak aynlk ve yabanalama hislerini artracaktr.
Cinsel birleme, kiisel olarak olgun, sadece biyolojik bakmdan
deil, duygusal olarak da uyumlu ve karlkl anlaya sahip iki
insan arasnda gerekleirse sevimek derin bir ruhsal deneyim
le sonulanabilir. Bu koullar altnda kiisel srurlanru aarak
birbirleriyle bir olma hislerini deneyimleyebilecekleri gibi koz
mik kaynakla birletikleri duygusunu da yaayabilirler.
Seksin ruhsal potansiyeli Hindistan'daki Tantrik uygulama
lann temelini oluturur. Panchmakara, afrodizyak ve psiko
delik ierii olan gl Ayurvedik bitki kanmlanrun iildii
aynntl bir Tantra ayinidir. ncelikli ve gelenee olduka uy
gun bir ayin partnerlerin diil ve eril aretip ilkelerle zde
lemelerini salar. Uzun sren ayinsel bir cinsel birlemeyle
(maithuna) sona erer.

161
Kozmik Oyun

I<ablrnalar zel bir eitimle biyolojik orgazru denetim albna

alrlar ve uz.ablan cinsel uyan mistik bir deneyimi canlandm. Bu
ayin srecinde partnerler gndelik kimliklerini aarlar. Aretip var
lklardan iva ve akti'yle tam olarak zdeleip kutsal bir evlilii
-birbirleriyle ve kozmik kaynakla yaanan tannsal bir birleme
deneyimlerler. Tantrik sembolizmde cinsellik ve reme ilevlerinin
-jenital birleme, adet kanamas, gebelik ve doum gibi-eitli yn
leri yalnzca biyolojik karlklanyla anlalmazlar. Bunlar kozmik
yaraba srecin daha st dzeylerine de karlk gelir.

DOGUM, SEKS ve LMLE LGL UUR

ARATIRMALARINDAN ELDE EDLEN GRLERN
PRATK SONULARI
Bu blmde anlablan gzlemlerin nemli pratik sonulan var
dr. Doum / seks / lm lemesine kar tutumumuz ve bun
larla ilgili uygulamalanmz deitiinde kiisel yaanbmzn
niteliiyle birlikte insan tr ve gezegenin gelecei de derinden
etkilenebilir. Doum ncesindeki, doumdaki ve doum sonra
sndaki olaylann anlan uurdmzda derin izler brakr ve ya
anbmzda kkl bir etki yaratr. Bu nedenle ocuklann gebelik
ten genlie dek iinde bulunduklan koullan iyiletirebilmek
iin elimizden geleni yapmak zorundayz.
Genlerin cinsel eitiminde akld ahlaki ve dini arptma
lar, gerekd tler, kstlamalar ve beklentilerden annm
bilgiler verilerek ie balanmaldr. reme ilevleri hakknda n
yargsz teknik bilgi vermek yeterli olmaz. Tamamyla biyolojik
bir faaliyet olarak grlen ve en kt haliyle betimlenen seks im
gesinin temelde ruhsal bir faaliyet olduunu yeniden aa
karmamz gerekir. Dier nemli bir grevse fetusun uurlu bir
varlk olduu gereine dikkati ekmektir. Bu ise gebe kalmann
sorumluluunu artracak ve gebe annenin fiziksel ve duygusal
durumunun ne kadar nemli olduuna dikkatleri ekecektir. Ye
tikinlik sonras eitim, olas ebeveynlik iin ruhsal olgunluu
artra unsurlan ierirse olduka etkili olur.

162
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanb

Doum annenin perinatal uurdru tipik olarak harekete

geirir ki bu, doum srecini duygusal ve fizyolojik olarak etki
leyebilir. Bu nedenle kadnlarn hamile kalmadan nce kendi
zkeif almalarm yaparak bu olas rahatsz edici uurd un
surlar ortadan kaldrmalar ideal olur. Daha sonra da doum
aruna zel bir zen gsterilmelidir. Doum iin iyi bir psikolojik
ve teknik hazrlk, ocuk doumu iin doal koullar ve doum
sonras anne ve bebek arasnda yeterli fiziksel temas bunlarn
arasnda yer alr. Doum koullanrun gelecekteki olas iddet ve
ykm eilimlerine ya da aksine sevecen davranlara ve salkl
insan ilikilerine ortam hazrladna inanmamz iin iyi neden
lerimiz vardr.
Fransz kadn doum uzmaru Michel Odent (1995) bu peri
natal izlerin duygusal yaammz sevgi ya da nefrete nasl yn
lendirebileceinin trmzn tarihi geliiminden anlalabilece
ini gstermitir. Doum srecinin iki yn vardr ve her ikisi de
belli hormonlar ierir. Annenin gerginlik dolu faaliyetleri adre
nalin sistemiyle balanbldr. Adrenalin mekanizmalar trlerin
evriminde annenin doal bir evrede doum yapb zamanlar
da saldrma ve koruma drtleri iin arac olmutur. Diilerin
doumdan hemen kalkp saldrganla savamalarn ya da ka
malarn olas klmaktadr.
Evrim asndan nemli olan doumla ilgili bir dier konu
anne ve yeni doan bebek arasndaki ban olumasdr. Bu s
rete hayvan ve insanlardaki annelik duygularm kabartan oksi
tosin ve ball arbran endorfin bulunur. Emzirmede etkisi olan
prolaktinin de benzer bir etkisi vardr. Birok hastahanedeki faal,
grltl ve karmak atmosfer endie yarabr ve gereksiz yere
adrenalin mekanizmasn albnr. Potansiyel olarak tehlikeli bir
dnya izlenimi verir. Byle bir durum ilkel devirlerdeki cangl
ortam gibi saldrgan tepkileri harekete geirir. Sessiz, gvenli
ve zel bir ortam ise sevgi dolu ilikileri besler. Doum uygula
malarndaki kkl geliimler insan trnn duygusal ve fiziksel
refah zerinde hayal edilemeyecek olumlu etkiler yaratabilir ve

163
Kozmik Oyun

u anda gezegendeki yaam yok ehnekle tehdit eden lgn dav

ranlar azalbr.
Prenatal (doum ncesi) ve perinatal gemiin ruhsal yaa
rruruzda da nemli etkileri vardr. Daha nce de grdmz
gibi enkarnasyon ve doum bizi asl doamz olan Mutlak u
ur' dan koparr. Rahimdeki ve doumdan sonraki olumlu dene
yimler embriyonal ya da ocukluk hayabmz sresince ruhsall
a en yakn olduumuz anlardr. "yi rahim" ve "iyi emzirme"
transandantal dzeye gtren kpr grevi grr. Uterus iin
deki, doumdaki ve erken postnatal (doum sonras) periyotta
ki olumsuz deneyimler ise ilahi kaynaktan daha fazla uzakla
mamza neden olur.
Doum ncesi ve sonras deneyimlerimiz genel olarak olum
lu olduu takdirde kozmik kaynakla bamz doal olarak
srdrrz. Doadaki ve kozmostaki tanrsall sezebiliriz ve
tezahr ehni varln tadn karrz. Erken geliimimiz birbiri
ni izleyen bir dizi travmadan oluuyorsa tanrsal kaynaktan y
lesine kopabiliriz ki maddi dnyadaki varlmz duygusal sb
raplarla dolu ac bir snav halini alr. Bazen ok sert travmalarda
uur bedenden ayrlp transpersonel gereklie snabilir. Bu
ise ilerideki zor yaam koullarndan kamak iin kullanlan bir
savunma mekanizmasdr. Bylesi bir ruhsal balanb bizi a
n sbraptan korumaya yardmc olabilir, ancak bu mekanizma
kiiliin geri kalanyla iyi btnlenmedii iin yaam kalitesini
arbrmaz.
lme kar tutumumuzda da kkten deiimler olmaldr.
lmn uurdrnzda gl ve nemli bir etkisinin olduunu
grmtk. En derin tezahrleri transpersonel yapdadr. Kt
aretip figrler ve dier enkarnasyonlardan gelen yaam tehdit
edici karrnik kaytlar eklindedir. Rahimdeki, doum srasnda
ki ve doum sonrasndaki yaam tehdit edici olaylarn anlan
lm korkusunu artrr. Biroumuz iin, yaammzn daha
sonraki blmnde deneyimlediimiz ciddi travmalarla bu kor
ku tamamlanr. uurdmzdaki bu tehdit edici lm korkusu

164
 Doum, Seks ve lm: Kozmik Balanb

gndelik yaammz etkiler ve hayabmz birok adan yapay

labnr. Teknoloji toplwnlan bu durumu genel olarak inkar ve
reddeder. Bunun ise hem bireysel hem de kolektif dzeyde yk
c sonulan vardr.

nsanln gelecei iin bu in.kan brakmamz, fani ve lml

olduwnuzu kabul etmemiz gerekir. lm korkusuyla yzle
ip bu korkuyu tam olarak uurumuza getirecek ve bu korkuyu
amamz salayacak kadim ve modern teknikler bulunmakta
dr. "lmeden lmenin" transandantal boyutlara kanallar aabi
leceini ve sonuta gerek kimliimizin kefedilmesiyle sonula
nacak bir yolculuk balatabileceini grmtk. Bu srete
duygusal ve psikosomatik olarak iyileebiliriz ve yaanbmz
daha tatminkar ve otantik bir hal alr. Bu derin psikospiritel
dnm uurumuzu tamamyla farkl bir dzeye ykseltir ve
yaamlanrnz daha pozitif ve verimli hale getirir.
Bu srecin varln fark etmek ve doasn anlamak ok nem
lidir. lme yakn deneyimlerde ve kendiliinden oluan psikos
piritel krizlerde bunu deneyimleyen insanlara destek olmak ve
rehberlik etmek nemlidir. nemli bir dier adm ise eitli ka
dim ve modern zkeif metotlarn geni apta yaygnlatrmak
ve bu srece bilerek girmeyi olas klmak gerekir. Endstri ncesi
ve kadim toplwnlarda zellikle bu ama iin tasarlanm -gei
ritleri, lm ve yeniden down ayinleri gibi- belirli prosedr
ler vardr. Son otuz krk ylda uur aratrmalar, transpersonel
psikoloji ve tanatoloji (lm bilimi) ile yeniden kefedilen kadim
bilgilere krler olsun ki artk yaantmz ve lmmzn ni
teliini olduka gelitirebilme olaslna sahibiz.
Yaamlarnda lm ve downla karlama deneyimi yaa
yp transpersonel gerekliklerle balant kurmu insanlar fizik
sel lmn hayatlarnn sonu olmadna inanmak iin olduka
iyi nedenlere sahipler. uurun fiziksel bedenin snrlarn at
n ve bedensiz olarak da faaliyet gsterebildiini kiisel olarak
deneyimlediler. Sonu olarak lm son bir yenilgi ve yok olma
deil farkl bir varolu haline gei ve uurdaki hayret verici bir

165
 Kozmik Oyun

macera olarak gryorlar. Bal bana byle bir tutum bile lm

ve lme kar yaklammz kkten deitirebilir. Aynca de
. rin zkeifte bulunan insanlar uurdrun birok zorlu ynyle
tedricen ilgilenme frsatna sahipler ki aksi takdirde bunlarla ya
antmzn sonunda uramamz gerekecektir.
Holotropik hallerde edinilen igrler hem kendimizin hem
de bakalarnn yaamlarnn son aamalarna yaklammz
da nemli derecede etkiler. Varlmzn asl boyutunun mad
de deil uur olduunu anladmzda ne pahasna olursa ol
sun yaam mekanik olarak uzatmaktan ziyade lmek ve lm
deneyiminin doas ve niteliiyle ilgileneceiz. len insanlarla
yaptmz almalarda iletiimin niteliine nem vereceiz ve
anlaml ruhsal destek salayacaz. Modern tbbn teknolojik
ustaln samimi insan ilgisiyle tamamlayacaz ve bazen de
deitireceiz.
Tibet'in ller Kitab Barda Thdol'da anlatlan bilgiler do
ruysa lme yaklammz ve lm deneyimimiz olduka nem
lidir. Uygun olarak hazrlandmzda lm an ruhsal kurtulu
iin esiz bir frsattu. Tibet retilerine gre eer baarl olamaz
sak lme hazrlanma niteliimiz ya da byle bir hazrln yok
sunluu bir sonraki enkarnasyonumuzun doasn belirleyecek
tir.

166
 8

HARffiA u e REEUHARnnsvon GZEmi

Bir zamanlar bir erkek ve bir kz ocuk, bir al ve bir ku ve de
tuzlu sulardaki sessiz balk olmutum.
-Empedokles

Bir Asyal bana Avrupa'run tarunuru sorsa, ona yle yant ver
mek zorunda olduumu hissederim: nsann hilikten yarabld
gibi mthi bir yanlg ierisinde olan ve bu doumu hayata
ilk gelii sanan insanlarn yaad blge.
-Arthur Schopenhauer, Parerga ve Paralipomera

KLTRLERARASI BAKI AISINDAN

REENKARNASYON

Maddeci Bab bilimine gre hayabrnz spenn ve yumurtarun

birleiminden biyolojik lme kadarki sreyle snrldr. Bu var
saym sadece bedenlerden ibaret olduumuz inancrun manbki
sonucudur. Beden biyolojik lm srasnda ilevini yitirip
zlmeye balad iin bu anda yok olduumuz aikar gibi gr
nr. Bu bakas tm yaygn dinler ile kadim ve endstri ncesi
manevi sistemlerin inanlaryla ters der. Bu dinler ve sistem
ler lm bir varln sonu olarak deil, bir gei olarak grr
ler. Birok Batl bilimadam lmden sonra varlmzn devam
edebilecei olasln reddeder hatta aalar. Bu dncenin,
lm ve faniliin aa gereiyle yzleemeyen insanlarn bilgi
sizlii, hurafesi ve ilkel dncesi olduunu sylerler.
167
Kozmik Oyur

Endstri ncesi toplumlardaki lmden sonraki yaam inan

c, ne olduu belli olmayan bir tealem ile snrl deildir. Bir
ok kltrn mitolojileri ldkten sonra ne olacana dair belirli
tanmlamalar sunar. Ruhun lm sonras yolculuu iin ay
nnbl haritalar sunup bedensiz varlk.lan barndran eitli plan
lan -cennetler ve cehennemler- tasvir ederler. zellik.le ilgin
olan reenkamasyon inancdr. Bu inanca gre bireysel uur bi
rimleri dnyaya dnmeye devam eder ve bir dizi bedenli varlk
deneyimi yaar. Baz manevi sistemler reenkarnasyon inancn
karma yasasyla birletirir. Karma yasasna gre daha nceki
yaamlardan gelen kazanlm haklar ve borlar daha sonraki
yaamlann niteliini belirler. Reenkarnasyon inancnn eitli
trleri corafya ve tarihe gre geni bir dalm gsterir. Arala
rnda binlerce mil ve yzyllar bulunan kltrlerde, genellik.le
birbirlerinden bamsz olarak gelimitir.
Reenkamasyon ve karma kavram birok Asya dininin - Hin
duizm, Budizm, Caynizm, Sihizm, Zerdtlk, Tibet Vajra
yanas, Japon intoizmi ve in Taoculuu- temel tadr. Benzer
dnceler Afrika kabileleri, Amerikal Kzlderililer, Kolomb
ncesi kltrler, Polinezya Kahunalan, Brezilya' daki umbada
uygulayclar, Galyallar ve Druidler gibi tarihi, corafi ve kl
trel olarak birbirinden farkl gruplarda grlebilir. Antik Yu
nan' da Pisagorcular, Orfikler ve Platoncular gibi nemli dnce
okullar bu doktrini onaylamlardr. Esseniler, Ferisiler, Kara
itler ve dier Yahudi ve yan-Yahudi gruplarca da benimsenmi
tir. Aynca ortaa Yahudiliinin kabalac teolojilerinin de nem
li bir blmn oluturur. Yeni Platoncular ve Gnostikler ile
modem zamanlarn Teozofistleri, Antropozofistleri ve baz ruh
ulann da belirtmeliyiz.
"Var olmamz iin gerekli olan ey habrlama deil, unutma
gcdr. Eer ruhun g bilgisi doruysa, o zaman bu ruh
lar bedenlerini deitirdikleri srada unutma denizinden ge
mi olmaldrlar. Yahudi bak asna gre bu geii Unutma
Melei'nin himayesinde gerekletiririz. Ancak Unutma Mele-

168
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

i bazen bir nceki dnyann kaytlarn belleimizden silmeyi

unutur; bylece baka bir yaamdan para para anlar anmsa
rz. Tepelerin stndeki ve zihnin vadilerindeki paral bulutlar
gibi gezinirler ve u anki varoluumuzun dokumasna kablr
lar."
Modem arabrmaalar Sholem Ash'n bahsettii unutma per
desinin ksmen kalkhm gsteren olduka fazla sayda gzlemi
bir araya getirmitir. Bu arabrmaalarn ou gndelik yaamda
kendiliinden oluan ya da holotropik uur hallerini ieren e
itli tedavi seanslarnda gerekleen canl gemi yaam dene
yimlerini arab.rm ve tarurnlamb.r. Baka arabrmaalar ise
hipnoz ya da dier baz yntemleri kullanarak insanlar psie
lerinin belirli blgelerine ulab.np reenkamasyon hakknda ek
bilgi toplamhr. Bu trden ynlendirmeli gemi yaam arab.r
malannn doruluunu deneysel olarak kantlama amaayla il
gin almalar da yaplmbr (Wambach 1979). Ve son olarak
Tibet manevi geleneinde bu alana baka bir bak asndan de
erli igrler kazandran arta veriler bulunmaktadr.

GEM YAAMLARINI HATIRLAYAN OCUKLAR

Reenkamasyon sorunuyla ilgili en ilgin olgu ocuklarda kendi

liinden ortaya kan gemi yaam deneyimleridir. Dnyadaki
birok lkeden veriler, kk ocuklarn baka bir bedende, ba
ka bir zaman ve mekanda, baka insanlarla birlikte geirdikleri
yaamlarm anmsadklarm belirtir. Bu anlar bu ocuklarn ve
ebeveynlerinin yaamlarnda birok sorun yaratabilir. Fobiler ve
olaand huylar ile belirli insan, yer ve durumlara kar garip
tepkiler verme gibi "gemi yaamdan aktarlan" rahatszlklar
bu sorunlar arasnda yer alr. Bu tr vakalarla ilgilenen ocuk
psikiyatristlerinin raporlar bulunmaktadr. Bu anlar genellikle
ya dolaylarnda anmsanr ve be ila sekiz yalan arasnda
unutulur.
Charlottesville' deki Virginia niversitesi'nde psikoloji pro
fesr olan lan Stevenson benzeri bin vaka zerinde titiz bir

169
Kozmik Oyun

arabnna yapm ve kitaplarnda yayrnlanutr (Stevenson 1966,

1984, 1987). Stevenson'un inceledii vakalar reenkarnasyonu
kabul eden "ilkel" ve "egzotik" kltrlerle beraber Byk Bri
tanya ve Birleik Devletler gibi Babl lkeleri de kapsamaktadr.
Dikkatli ve tutucu bir arabnnaa olan Stevenson yalruzca birka
yz vakay arabnnasna dahil etmitir; nk vakalann biro
u arabnnas iin koyduu yksek standartlara uymamaktadr.
Yalnzca en iyi bilimsel delillere sahip olan vakalan dahil etmi,
birok vakay elemitir, nk bu vakalarda aile, ocuklarnn bu
durumundan sosyal prestij ve toplumsal ilgi olarak fayda sala
mtr. Baz vakalan ise tutarsz tanklk, hatal bellek (kriptom
nezi), tutarsz karakter ya da hile belirtileri yznden dahil et
memitir.
Stevenson'un arabnnasndaki bulgular kayda deerdir. Ya
ynlad tm vakalarda ocuklarn bu bilgileri normal yollarla
alma olaslklarn ortadan kaldrd halde ocuklarn hikaye
lerini inanlmaz ayrntlarla dorulayabilmitir. Baz vakalarda
ocuklar daha nceki yaamlarndan habrladklan ky ya da
kasabaya gtrmtr. ocuklar imdiki yaamlarnda orada
hi bulunmadklan halde kyn topografisine ainadrlar ve
yaadklarn iddia ettikleri evi bulabilmilerdir. Hatta "aile"
yeleri ile kylleri anmsanular ve isimlerini bilmilerdir.
Reenkamasyon hipotezini destekleyen olas en gl delil do
um srasnda grlen izlerdir. Bu izler hatrlanan yaamdan
gelen yaralanma ve dier olaylan yanstrlar ve bu, bamsz
arabnnayla dorulanabilir (Stevenson 1997).

YETKNLERDE GEM YAAM ANILARI

Yetikinlerde gemi yaam anlarnn kendiliinden ve berrak

bir ekilde yeniden canlanmas psikospiritel kriz (a ruhsal
alm) anlarnda sklkla gerekleir. Ancak gndelik yaamdaki
olaand saylamayacak uur hallerinde de eitli hatrlama
durumlar grlebilir. Yaygn gr benimsemi psikiyatristler
gemi yaam deneyimlerinin farkndadrlar, ancak bunlan cid-

170
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

di psikopatoloji belirtileri olarak grrler ve bu durumu ortadan

kaldrmak iin basklayc ilalar kullanrlar. ada psikolojinin
nde gelen kiilik teorileri maddeci paradigmaya sk skya ba
ldr ve bunun doal bir sonucu olarak da "bu hayata bir kez
gelinir grne" tabidir.
Meditasyon, hipnoz, psikodelik maddeler ve izolasyon
tanklarnda kalma gibi psienin derin dzeylerine girii sala
yan teknikler gemi yaam deneyimlerini ortaya kartabilir.
Bedensel almalar, rebirthing, yeniden doma, holotropik ne
fes almas ya da ilksel terapi gibi deneyime dayal psikoterapi
seanslarnda da ortaya kabilirler. ok tutucu bir teorik als
olan ve reenkamasyona inanmayan ya da bu kavrama iddetle
kar kan terapistlerle yaplan seanslarda gemi yaam an
larnn istenmeden ortaya kbna dair birok olay duydum.
Ortaya kan gemi yaam anlan, deneyimi yaayan kiinin
felsefi ve dini inan sisteminden tamamyla bamsz olarak or
taya kar.
Tam bir gemi yaam deneyiminde kendimizi baka bir ta
rihte ve baka bir mekanda buluruz. Bu durum duygusal adan
olduka youn yaanr. Kiisel benlik hissimiz korunur, ancak
bunu baka bir insan ve baka bir zaman ve mekanla ilgili ola
rak deneyimleriz. Bu deneyimler genellikle bu yaamda youn
ilikilerimiz olan insanlar ierir. Bu anlarn duygusal nitelii
genellikle olduka olumsuzdur. Bazen fiziksel ac, panik endie,
derin hzn ya da sululuk duygularn ierir. Dier zamanlar
da ise tketici bir nefret, cinayet iletecek derecede kzgnlk ya
da lgnca kskanma hisleri yer alr. Ancak baz durumlarda bu
diziler byk bir duygusal doyum ve mutluluk yaatabilir. Tut
kulu ak ilikileri, adanm arkadalklar ya da ruhsal birliktelik
leri yanstrlar.
Gemi yaam deneyimlerinin en belirleyici zelliklerinden
biri de karlabmz durumun yeni olmad duygusudur. Bu
nun daha nce bamza geldiini, gemi yaamlarunzdan bi
rinde bu dier insan olduumuzu berrak bir ekilde hatrlarz.

171
Kozmik Oyun

Kiinin daha nceki enkamasyonunda grd bir eyi ye

niden yaamas (deja vu) ya da deneyimlemesi (deja vecu) hissi
ok temeldir ve daha fazla ar.aliz edilemez. Ryalanmz, hayal
lerimizi ve fantezilerimizi gerek yaamdaki olaylardan nasl
ayrabiliyorsak bu da yledir. Bir hafta nce gerekleen bir an
sn anlatan birini bu olayn gereklemedii ve bunu kurgulad
konusunda ikna etmek zor olacakbr. Gemi yaam anlan da
benzer bir znel gereklik niteliine sahiptir.

GEM YAAM OLGUSUNUN KENDNE ZG

NTELKLER

Gemi yaam deneyimleri uuru ve insan psiesini inceleyen

arabrmaclann ciddi dikkatlerini gerektiren baz olaand
zelliklere sahiptir. Bu nitelikler, btnl ierisinde ele alnd
nda grlr ki karmik diziler kendine zg bir olguyu temsil
eder ve basit fanteziler ya da patolojik hayal rnleri deillerdir.
Gemi yaam anlan genellikle gvenilir bir ekilde dorulana
bilecek yetikinlik, ocukluk, bebeklik, doum ve uterus ii va
rolu dnemlerinden gelen anlarla ayn tr sreklilik iinde ger
ekleir. Bazen u anki yaammzdan gelen biyografik anlarla
ayn anda gerekleir ya da yer deitirir (Grof 1988, 1992).
Gemi yaam deneyimlerinin bir dier nemli zellii de
u anki yaammzdaki nemli konular ve evre koullanyla ya
kndan balanbl olulandr. Karmik diziler kendiliinden ya da
derin deneyime dayal psikoterapi srasnda btnyle uuru
muza geldiinde gndelik yaanbmzda daha nce anlayamad
mz kafa kanbnc konular hakknda aydnlabc igrler
kazanabiliriz. Bu, geleneksel psikoterapi yntemlerinin aklaya
mad geni bir yelpazedeki duygusal ve psikosomatik sorunla
n ierir.
Gemi yaam anlarnn hatrlanmas deneyimi bu sorunlara
sadece yeni bir bak as getirmekle kalmaz; fobiler, psikoso
matik anlar ya da asbm gibi eitli ar semptomlarn hafifle
mesi ya da tamamyla ortadan kalkmasyla da sonulanabilir.

172
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

Dier insanlarla sorunlu ilikilerin iyilemesine de neden olabi

lir. Bu nedenle gemi yaam deneyimleri psikopatolojinin anla
lmasna olduka katkda bulunabilir ve baarl bir terapide
temel bir rol oynayabilir. Reenkarnasyon kavramm reddettikle
ri iin bu deneyimler zerinde almay istemeyen terapistler
hastalarn ok etkili bir terapi mekanizmasndan mahrum brak
maktadr.
Karmik olguyu deneyimleyen insanlar deneyimdeki zaman
ve kltr hakknda olduka doru igrler kazanrlar; sosyal
yap, inanlar, ayinler, gelenekler, mimari, giysiler, silahlar ve
yaamn dier alanlan. ou vakada edinilen bilgilerin doas
ve nitelii kiilerin bu bilgileri normal yollarla alnu olabile
cekleri ihtimalini ortadan kaldracak trdendir. Gemi yaam
deneyimleri genellikle belli tarihi olaylar hakknda bilgi verir.

GEM YAAM ANILARININ DOGRULANMASI

Gemi yaam anlarnn dorulanmasnda kullanlan ltler

bebeklik ya da ocukluk dnemlerinden olaylan yeniden yaad
mzda kullandklarmzla ayndr. Habrlanan anlar hakknda
olabildiince fazla aynnb edinmeye alrz ve bunlar dorula
yacak ya da yalanlayacak bamsz deliller ararz. Maalesef bir
ok gemi yaam deneyiminde bu bilgi bamsz dorulamaya
izin verecek kadar belirgin deildir. Dier zamanlarda ise bil
ginin nitelii olduka yeterlidir, ancak bu sefer de dorulamay
salayacak belirgin ve aynnbl tarihi kayna yeterli derecede
bulmak olanakszdr.
Yetikinlerdeki gemi yaam deneyimlerinin ou Steven
son'un ocuklarda kendiliinden ortaya kan anlarndaki ka
dar dorulama salamaz; ocuklar anlarn yetikinlere gre
daha erken bir dnemde habrlar. Byle bir engeli normal karla
mak gerekir, nk bu yaammzdaki arular bile her zaman ob
jektif olarak kolaylkla dorulanamaz. Psikoterapistler telkinsel
ya da regresif terapide anms anan bebeklik ve ocukluk arular
run doruluunu deerlendirme giriimlerinde karlalan zor-

173
Kozmik Oyun

luklann farkndalar. Doal olarak gemi yaam deneyimlerini

dorulamak u anki yaammz hakkndaki materyalle ilgili ben
zer abalardan daha zordur. Bu deneyimler belli ayrnhlar ier
se de -ki durum her zaman byle deildir- objektif delil bulmak
olduka zordur. nk sz konusu materyal ok daha eskidir ve
genellikle dier lkeleri ve kltrleri ierir.
Tm bu zorluklara karn tm gerekli ltlerin saland
baz vakalar bulunmaktadr. Bylesi bamsz bir aratrmann
sonucu gerekten olaand olabilir. Yllar iinde almalarm
da baz gzlemler yapabildim. Bu gzlemlerdeki gemi yaam
deneyimlerinin ierii hayret verici ayrntlarla dorulanabilir.
Bu olgu iin doal bir aklama bulamadm. Bu deneyimlerin
olaand kanallardan geldiine dair iimde hibir phe yok.
Baka aratrmaalardan da benzer vakalar duydum.
Daha nceki kitaplarmda (Grof 1975, 1988) bu trden iki va
kay anlatmbrn. Bunlarn ilki psikodelik terapi srecindeki n
rotik bir hastayla ilgilidir. Bu kadn birbirini izleyen drt seansta
bir on yedinci yzyl ek asilzadesinin yaamna dair birok
any hatrlad. Bu adam tannm dier yirmi alt aristokratla
birlikte Prag'daki Eski Kasaba Meydan'nda halkn nnde l
drlmt. ek kraln Beyaz Da savanda yenen Hapsburg
lann halkn nnde gerekletirdii bu infaz eklerin moralini
bozmay amalyordu. Bu vakadaki kadrun babas kznn habe
ri olmadan aile soyaacnn bamsz bir aratrmasn yapt.
Aratrma, bu talihsiz adamlardan birinin soyundan geldiklerini
onaylad.
kinci rnekte, bir adam n almada ve daha sonra Esalen
Enstits'nde bir ay sren seminerdeki holotropik nefes al
mas seanslar srasnda on altnc yzyldaki ngiltere-spanya
sava anlarn yeniden yaad. Bu anlarn odak noktas r
landa'nn Bat kysnda kuatlan Dunanoir kalesinde ngilizler
ce toplu olarak katledilen spanyol askerleriydi. Bu seanslar sra
snda kendini spanyol askerlere elik eden ve onlarla birlikte
ldrlen bir rahip olarak deneyimledi. Bir ara elinde zerine

174
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

ba harfler ilenmi kaplama bir yzk grd ve yzn bir

resmini izdi.
Daha sonra yapb tarihi arabnnada nceden hakknda hi
bir ey bilmedii bu olayn tamamn dorulad. Tarihi arivlerde
bulduu belgelerden bazlar askeri harekat srasnda spanyol
askerlere elik eden rahibin ismini veriyordu. Bizi artan ey
ise bu ismin ilk harfleriyle seans srasnda grp ayrnblaryla
izdii yzkteki harflerin ayn oluuydu.
Gemi yaam deneyimlerinin ilgin zelliklerinden biri de
baka insan ve olaylan ieren dikkate deer ezamanllklarla
balanbl olmasdr. Gemi yaamlarmzdaki kahramanlar ge
nellikle u anki yaammzdaki nemli insanlardr: ebeveynler,
ocuklar, eler, kz ve erkek arkadalar ya da bykler gibi. Yo
un bir gemi yaam deneyimi karmik senaryomuzun nemli
bir blmn oluturan insanlara kar duygu ve davranlar
mzda arpc deiimlere yol aabilir. Bu deneyimler gemi
yaam belleimizde yer alan kahramanlarn yaamlarnda da
belirli deiimler yaratan aklanamaz gizemli ezamanllklar
gsterir. Bu kiiler deneyimi yaadnuz yerden yzlerce hatta
binlerce mil tede olabilir ve bu yaadnuz deneyimden haber
siz olabilirler. Buna ramen bize kar duygu ve tavrlar ayn
anda ve bizden bamsz olarak arpc ve benzer bir deiime
urayabilir.

KARMK GEN

Bu arpc olguyu anlatmak iin kendi yaammdan bir rnek

vereceim. Yllar iinde benzer olaylan baka insanlarda da gz
lemledim. 1967'deki ABD'ye gm kiisel, profesyonel, politik
ve kltrel evremde kkl deiimleri de beraberinde getirdi.
Baltimore'a yirmi be kiloluk bir bavulla geldim. Toplam eya
mn yansru Prag' daki psi.kodelik arabnnalanmn belgeleri,

dier yansru da kiisel eyalarm oluturuyordu. Avrupa'daki

yaammdan geriye kalan yalnzca bunlard. Benim iin tama
myla yeni bir balangb bu. Spring Grove'daki ilham verici

175
Kozmik Oyun

alma arkadalanm, ifade zgrl ve evremde kefettiim

tm gzel eylerin tadn karsam da tatmin edici bir kiisel ha
yat kurmada pek baarl olamanutrn. Sosyal evremde bulu
nan uygun yataki ve benzeri ilgi alanlarna sahip kadnlarn t
m evli ya da bir ekilde balyd. ok can skc bir durumdu,
nk bir ee olduka fazla gereksinim duyduum bir evredey
dim. Dostlanm ve Spring Grove' daki alma arkadalanm bu
durumla benden daha ok ilgiliydiler ve bir zm getirebilmek
iin olduka aba sarf ettiler. Olas partnerleri arayp eitli sos
yal toplantlara davet ettiler. Bu, baz can skc ve yakksz
durumlarla sonuland ve meyve vermedi. D urum daha sonra
hi beklenmedik ve kkl bir biimde birden deiti.
Seymour adl terapist bir arkadan zorlu bir ilikisi bitmi
ti ve arkadalanm onun eski kz arkada Monica'y akam ye
meine davet etti. Monica'yla ilk karlamamda ona kar gl
bir ekim hissettim ve derin bir balanma hissi duydum. Ona
ak olmam zor deildi. Benim gibi Avrupa kkenli, bekar, gzel
ve zekiydi. Srad ekicilii, zekas ve gzel konumasyla ka
tld her toplantnn odak noktas oluyordu. Hemen bu ilikiye
ekildiimi hissettim. Objektif ve gereki olamyordum.
Monica'nn benden gen oluunu bir sorun olarak grm
yordum. Normalde uyan iaretleri olarak greceim an trav
matik ocukluu ve gemiteki karmak ilikilerini grmezlikten
geldim. Bunlarn ayrnt olduunu ve stesinden gelinebile
cek eyler olduuna kendimi inandrdm. Bu koullarda akla
davranabilseydim C. G. Jung'un anima figr dedii eyle kar
latm anlayabilirdim. Monica'yla kmaya baladk. Tutku
lu ve olduka frtnal bir ilikimiz oldu.
Monica'nn hal ve davranlar gnden gne, hatta saatler
iinde deiiklik gsteriyordu. Bana kar duyduu youn sevgi
hisleri yerini uzaklama, kama ve ekinme hislerine brakt. ki
olaand olayla bu durum daha da karmaklat. Baltimore'a
geldiimden beri bir zamanlar Monica'nn eski erkek arkada
Seymour'un kiralad bir stdyoda oturuyordum. Monica Sey-

176
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

mour'u bu stdyoda ziyaret ediyordu. imdi ise ayru apartmana

baka bir adam grmeye geliyordu. Aynca Monica'run kardei
Wolfgang ilk karlabmz andan itibaren benden nefret etmi
ti. Monica'yla ok gl ve srad bir ilikileri vard ve bu iliki
gzle grlr derecede ensest zelliklere sahipti. Wolfgang Mo
nica'yla aramdaki ilikiye de iddetle kar kyor ve bana bir
rakip gibi davranyordu.
likiyi srdrmekte kararlydm, ancak yapabildiim hibir
ey bu lgn ilikiyi etkilemiyordu. Kendimi srekli olarak bir
souk, bir scak dua giriyormuum gibi hissediyordum. ok
can skcyd, ancak Monica'ya kar hissettiim ekilimin garip
bir manyetik nitelii vard. Bu kafa karbnc ve doyumsuz ili
kiyi sonlandranyordum.
Bu iine dtm kank durumla ilgili baz igrlere ge
reksinim duydum. Enstitmz zihin sal profesyonellerine
psikodelik seans ieren bir program sunuyordu. Teraptik tak
mmzn yeleri bu program iin elveriliydi. Monica'yla iliki

min bir akla kavumas iin aramzdaki sorunlar doruk nok

taya ulabnda bir LSD seans iin bavurdum. Aadaki pasaj
bu seanstan alnmbr. Gemi yaam deneyimleri ve karma ya
sasyla ilk karlamam anlabr:

Seansn ortasnda byk bir meteora benzeyen ve olduka ka

dim bir grnm olan koyu bir kaya vizyonu grdm. Gk
yz ald ve muazzam younluktaki bir yldrm oku kayann
yzeyine arpp yakmak suretiyle gizemli baz ezoterik sem
boller izdi. Kayaya kaznan bu garip hiyeroglifler yanmaya ve
kr edici bir k yaymaya devam etti. Hiyeroglifleri anlayp
okuyamasam da kutsal olduklarn ve vermek istedikleri mesaj
anlayabiliyordum. imdiki yaammdan nce birok yaamm
olduunu ve karma yasasna gre bu yaamlardaki davranlar
dan -hatrlayamasam da- sorumlu olduumu belirtiyorlard.
Habrlamadm eylerin sorumluluunu almay reddettim,
ancak beni teslim olmaya iten youn psikolojik baskya kar
koyamyordum. Sonunda ka olmayan bir evrensel yasa gibi

177
Kozmik Oyun

grnen bu eyi kabul etmek zorunda kaldm. Teslim olduum

anda Monica'y kollarmda buldum; bpk geen hafta onu kolla
nmda tutuumu arumsaym gibi. Devasa boyutlarda aretip
sel bir ukurun iinde havada uuyor, geni bir spiralin iinden
yavaa iniyorduk. gdsel olarak bunun alarn Uurumu
olduunu ve zamanda geriye yolculuk yapbnuz biliyordum.
ni ebediyen srd; sanki hi bitmeyecekmi gibiydi. So
nunda ukurun dibine vardk. Monica kollarmdan kayboldu ve
kendimi ssl elbiselerle kadim bir Msr saraynn koridorun
da yrrken buldum. evremdeki tm duvarlarda hiyerogW
ilemeli gzel rlyefler bulunuyordu. Baltimore' daki bir rek
lam panosuna yaptrlan posterlerdeki mesajlar nasl anlaya
biliyorsam burlann anlamn da o kadar iyi anlayabiliyordum.
Uzun koridorun teki ucundan bana yavaa yaklaan bir figr
grdm. Aristokrat bir Msr ailesinin olu olduumu biliyor
dum ve bana yaklaan adam o ya ammdaki kardeimdi. Figr
yaklabnda Wolfgang olduunu grdm. metre kadar
nmde durdu ve mthi bir nefretle yzme bakb. Bu enkar
nasyonda Wolfgang ve Monica'yla karde olduumuzu fark et
tim. lk ocuk bendim ve bu nedenle Monica'yla evlenerek bu
konumun getirdii dier birok ayrcalktan faydalanmbm.
Wolfgang kendini yenilmi hissediyordu ve bana kar mthi
bir kskanlk ve youn nefret hisleri duyuyordu. Bunun daha
sonra kendini alar boyunca eitli ekillerde tekrarlayan yka
bir karmik modelin balanga olduunu aka grdm.
Koridorda Wolfgang'la yz yze duruyordum ve bana kar
nefretini hissedebiliyordum. Bu aa dolu durumu zebilmek
amaayla ona telepatik bir mesaj gndermeyi denedim: "Hangi
formda olduumu ve buraya nasl geldiimi bilmiyorum. Yir
minci yzylda uur deitirici gl bir madde alou bir za
man gezginiyim. Aramzdaki gerginlikten olduka rahatszm
ve buna bir son vermek iin her eyi yapann." Kollannu iyice
atm ve ona u mesaj gnderdim: "te buradaym, sahip oldu
um her ey bu! Ltfen bu badan bizi kurtarmak iin, ikimizi
de zgr klmak iin ne yapman gerekiyorsa yap!"
Wolfgang nerim karsnda olduka heyecanlanm g
rnd ve kabul etti. Nefreti gl lazer nn andran iki yo-

178
 Karma ve Reenkarnasyon Gizemi

un enerji runa dnt. Bu nlar bedenimi yakarak iddetli

bir aaya neden oldu. Uzun sren ac verici bir ikenceden son
ra nlar gcn kaybetti ve sonra da tamamyla kayboldu.
Wolfgang ve koridor kayboldu ve kendimi tekrar kollarmda
Monica'y tutarken buldum. alann Uurumu'nda bu sefer za
manda ileri doru hareket ettik. Bu aretipsel ukurun duvarlan
farkl tarihi dnemlerden sahnelere alarak Monica, Wolfgang
ve beni birok nceki yaamlarda gsteriyordu. Tm de ii
nin arasnda geen zorlu ve yka, birbirimizi ciddi ekilde incit
tiimiz durumlan gsteriyordu. Sanki gl bir rzgar, "karmik
bir frtna" alar iinde eserek bu durumlardaki acy datarak
mz lmcl ve aa verici bir badan kurtanyordu.
Bu dizi bitip de tam olarak u ana dndmde anlatlamaz
bir mutluluk ve vecd halindeydim. Geri kalan gnlerimde hi
bir ey baaramasam bile hayatm retken ve baanl olacakt.
Gl bir karmik dmn zlmesi bir yaam iin yeterli bir
baan gibi grnyordu.

Deneyimimde Monica'run varl ylesine youndu ki bana

olanlar hissebni olmas gerektiini dndm. Bir sonraki haf
ta birbirimizi grdmzde seansa girdiim leden sonra ne
ler deneyimlediini renmeye karar verdim. Objektiflii koru
mak iin balangta seansmdan bahsebnedim. Ben seansmda
Msr kannik dizinini deneyimlerken onun saat 16:00 ila 16:30
arasnda ne yapbru sordum. "Bunu sorman ok garip" diye ya
ntlad, "hayabmn belki de en kt anlaryd!"
Sonra bir style arasnda geen ve daha sonra ofisten ko
vulmasyla sonulanan skntl bir olay anlabnaya balad. ini
kaybettiinden emindi, mitsizlie kaplm ve soluu yaknlar
daki bir barda almb. Bir an kap alm ve bir adam ieri gir
miti. Gelen kii, benimle tarub sralarda cinsel beraberlikleri
olan Robert'ti. Robert ok zengindi. Ona yeni bir araba ve bir at
gibi pek ok ey hediye etmiti. Monica benimle kmaya ba
ladktan sonra da Robert'le olan ilikisine devam etti. kimizin
arasnda seim yapamanub. Robert'in ieri girdiini grnce

179
Kozmik Oyun

kucaklayp pmek istedi onu. Robert souk bir karlamayla yal

nzca elini skb. Monica Robert'e alml bir bayann elik ettiini
fark etti. akna dnen Robert eini Monica'yla tanbrd. Bu
Monica iin bir oktu, nk tilin iliki sresince Robert bekar
gibi davranmb.
Bu noktada Monica kendini kaybetti. Ban terk ederek Ro
bert'in hediye etmi olduu arabaya kotu. Saanak yata sar
ho bir ekilde her eye son vermeye kararl saatte 150 kilomet
renin stnde bir hzla yola kb. ok ey olmutu ve hibir ey
urnrunda deildi! Karmik dmn zmne ulabm anda
Monica'nn zihninde imgemin belirdii ortaya kb. Beni ve ili
kimizi dnmeye balarnb. Yaamnda halen gvenebilecei
birinin var olduu dncesi onu yabbrd. Arabay yavalatb
kenara ekti ve cebe park etti. Gvenli bir ekilde kullanabilecek
kadar ayldnda eve dnd ve yatb.
Monica'yla bu konumamzn ardndan Wolfgang'dan bir
telefon aldm. Benimle bulumak istiyordu. Bu, olduka beklen
medik ve arba bir gelimeydi, nk brakn bulumay Wolf
gang beni daha nce hi aramarnb bile. ok zel ve utandna
bir konu hakknda konumak istediini syledi geldiinde. Psi
koanalizde fahie-Madonna kompleksi diye bilinen bir sorundu
bu. inde birok tek gecelik akn da bulunduu bir dizi rasge
le ve yzeysel cinsel ilikisi olmutu yaamnda. Bu ilikilerin
hibirinde ereksiyon sorunu yaamarnb. imdi ise hayabnn
kadnn bulduunu hissediyordu ve delicesine akb. Ancak
onunla cinsel ilikiye giremiyordu ve bir dizi hayal krkl ya
amb.
Wolfgang mitsizlie kaplmb ve iktidarszlna bir zm
bulamazsa bu ilikiyi kaybedeceinden korkuyordu. Bu konuyu
bir yabancyla konumaya ok utandn syledi. Konuyu be
nimle konumay dnm, ancak vazgemiti; nk bana
kar ok olumsuz eyler hissediyordu. Ancak sonra bir anda ba
na kar tavn kkten bir deiime urarnb. Nefreti sihirli bir
ekilde ortadan kalkm ve beni arayp yardm istemeye karar

180
 Karma ve Reenkarnasyon Gizemi

vermiti. Bunun ne zaman olduunu sorduumda benim Msr

tecrbemle ayn anda olduu ortaya kb.
Birka hafta sonra Msr hikayesinin eksik parasn buldum.
Londral psikoanalist Pauline McCririck'le bir hipnoz seans
yapbrn. Aadaki pasaj bu deneyimimden alnmbr.

Scak gnein kavurduu kumlarda uzanyordum. Belimde bir

aa vard ve tm bedenim spazm geiriyordu. Zehirlendiimi ve
leceimi biliyordum. Beni zehirleyenler Monica'yla andan
bakas olamazd. Msr yasalarna gre byk kardei olarak be
nimle evlenmek zorundayd, ancak o baka bir adam seviyordu.
Aralarnda bir iliki olduunu anladm ve ilikilerine mdahale
etmek istedim. ihanet edilmek ve zehirlenmek beni lgna evir
miti. lde tek bama nefretle dolu bir ekilde ldm.
Bu olay yeniden yaamak dier ilgin bir igry getirdi.
Msr'daki bu hayabmda lsis ve Osiris gizemleriyle ilgileniyor
dum ve srlarn biliyordum. Zehir ve nefret zihnimi bulandr
mb ve bu bilgi de dahil olmak zere her ey karard. Bu bula
nklk, lm annda gizli retilerden yararlanmam olanaksz
kld. Ayru nedenden tr bu kadim bilgiyle olan balantm da
koptu.
Bir anda u anki yaammn bu retileri aa karmaya
adandn grdm. Ne zaman dorudan ya da dolayl bu bil
giyle ilgili bir eylere yaklasam ne kadar heyecanlandm
anmsadm. Bu bilginin nda ruhsal lm ve yeniden doum
la ilgili psikodelik almalarm, kadim gizemlerdeki srelerin
yeniden kefi ve formle edilii gibi grnd.

Bunu izleyen bir meditasyon srasnda Monica ve Wolf

gang'la yaadm deneyimlerin nemli anlarn temsil eden im
gelerle doldum. Bunlarn bazlar gerek yaamdan, bazlar da
seanslanmdand. Bu gzden geirme sreci bir patlama noktas
na gelene kadar hzland. Bir anda byk bir zlme ve ferah
lama hissettim. Karmik dm.n artk tamamen zldn
biliyordum. Baltimore'da geirdiim geri kalan sre ierisinde
Monica'yla dost kaldk. likilerimizdeki gerilim ve karmaa or-

181
Kozmik Oyun

tadan kalkb. ve bu ilikiyi srdrmek iin herhangi bir zorlama

hissetmedik. Bu yaamda e olamayacamz anladk.

TBET BUDZMNDE REENKARNASYON ve KARMA

Reenkarnasyon bilmecesinin dier bir ilgin paras daha vardr.

Bu, lm ve reenkarnasyon srecini etkileyebildiimiz baz Tibet
retileri ve uygulamalaryla ilgili bilgidir. Tibet edebiyab baz
gelimi ruhsal statlarn lm zamanlarn ve bir sonraki enkar
nasyonlanrun yer ve zamann ngrp seebileceklerinden bah
seder. Dierleri ise lm ve bir sonraki enkarnasyon arasndaki
ara plan olan bardodan geerken uurun srekliliini koruyabil
me yeteneini gelitirmilerdir.
Bu raporlara gre baz gelimi Tibet rahipleri bir tulku ya da
Dalay Lama'run yeni enkarnasyonu olan ocuu, rya ve me
ditasyonlarda elde edilen ipularyla ya da dsal baz iaretlerle
belirleyebilirler. Sonunda ocuk bulunur, manasbra getirilir ve
birbirine benzeyen baz nesneler arasndan len kiiye ait olanla
r belirlemesi istenir. Bu uygulamann baz ynleri, en azndan
teorik olarak Bab standartlarna uygun zenli testlere tabi tutu
labilir.

REENKARNASYON: GEREK M, DZMECE M?

imdi reenkarnasyon ve karma hakkndaki yaygn "inancn"

temellerini oluturan objektif delilleri zetleyebiliriz. nan teri
mini bu alan iin kullanmak uygun olmaz. yi anlalrsa teorik
bir dnce sistemi olduu grlr. Olduka fazla saydaki ola
and deneyim ve gzlemi aklamaya alan bir kavramlar
sistemidir. Kendiliinden ya da dardan etkenlerle ortaya
kan holotropik hallerde dnyann farkl tarihi dnemlerinden ve
lkelerinden insanlarn yaamlarndan kesitler deneyimlemek
yalnzca olas deil olduka yaygndr. Bu yaam serilerini dene
yimlediimizde kendimizi bu kiilerle tamamyla zde hissede
riz. Aynca bir zamanlar bu insanlar olduumuzu ve onlarn

182
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

hayatlarn yaadmz hissederiz. Bu deneyimler tipik olarak

olduka canldr ve tn duyularmz kapsar.
erii asndan gemi yaam deneyimleri tn rksal ve
kltrel snrlan aarak dnyann herhangi bir lkesinde ve in
sanlk tarihinin ve tarih ncesinin herhangi bir zamannda ger
ekleebilir. Sz konusu lke, kltr ve zamanlar hakknda ay
nnbl bilgiler verir. Birok durumda bu bilgi, bu konularla ilgili
daha nceki bilgilerimizi ve eitimsel gemiimizi hayli aar.
Gemi yaam anlan sklkla hayvanlar ierebilir. rnein bir
kaplan tarafndan ldrldmz ya da bir fil tarafndan i
nendiirnizi deneyimleyebiliriz. Yllar ierisinde, iinde yalnzca
bir kahramann bulunduu gemi yaam deneyimlerine tank
oldum. Bu durumlarda deneyimi yaayan kii bir ya da aa
cn albnda kalarak lmt. Gemi yaam deneyimlerinin ve

bunlarla ilkili ezamanllklann tedavi edici potansiyeli bu fe

nomenlerin dier kayda deer zellikleridir. Bunlar, reenkarnas
yon ve karma "inancn" yarglamadan nce bilmemiz gereken
gereklerdir.
Gemi yaam deneyimlerinin bu olaand zellikleri ba
msz gzlemciler tarafndan tekrar tekrar dorulanmbr. An
cak tn bu etkileyici gerekler ayn uur birimi ya da ayn kii
sel ruh olarak yeniden enkarne olduumuzun kesin bir "karub"
deildir. Bu karm var olan delillerin olas yorumlarndan yal
nzca biridir. Bu, bilimde karlahmz durumla temelde ayn
dr. Gzlemlerden elde edilen belli gerekler vardr ve bunlar
aklayp uyumlu bir kavramlar sistemine yerletirecek bir teori
ararz.
Modern bilim felsefesinin temel kurallarndan biri udur:
Bir teori, aklamaya alh gereklikle karhrlmamaldr.
Modern bilim tarihi var olan verilerin birden fazla ekilde yo
rumlanabileceini gstermitir. Dier tn arabrma alanlarnda
olduu gibi gemi yaam fenomeni arabrmalarnda da gz
lemlerden elde edilen gereklerle bu gereklere bir anlam verme
ye alan teorileri birbirinden ayrmalyz. rnein nesnelerin

183
Kozmik Oyun

dt gzleme dayal bir gerektir. Ancak bunun neden oldu

unu aklamaya alan teoriler tarih boyunca deimitir ve
kukusuz deimeye devam edecektir.
Tn arpc zellikleriyle gemi yaam deneyimlerinin var
l su gtrmez bir gerektir. Bu gerek, ak grl ve delilleri
kontrol etmeye istekli, ciddi herhangi bir arabrmac tarafndan
dorulanabilir. Egemen psikiyatri ve psikolojinin kavram ab
snda bu olgular yeterince iyi aklayabilecek bir tarumlamann
bulunmad da bir gerektir. te yandan var olan delillerin yo
rumlanmas daha da karmak ve zor bir konudur. Ayn insann
tekrar eden bir doum, ln ve genedoum. dngsne giriiyle
ilgili yaygn reenkarnasyon anlay mevcut deliller nda
manbkl grnmektedir. Ve bu anlay, var olan tm verileri
reddederek kurumlam dnce yapsna kah bir ekilde tutu
nan geleneksel psikolog ve psikiyatristlerin tutumlarndan tabii
ki ok daha stndr. Ancak ayn veri deiik ekillerde yorum
lanabilir. Doal olarak bu aklamalarn hibiri maddeci para
digmayla uyum ierisinde deildir.
Ancak bylesi alternatiflerden en az ikisi ruhsal yaztlarda
halihazrda mevcuttur. Hindu geleneinde ayn bireylerin reen
karnasyonu inanc genedoum kavramnn yaygn ve karmak
olmayan bir yorumu olarak grlr. Son analizde gerekten var
olan tek bir varlk, Brahman ya da yarabc ilke vardr. Varolu
un tm farkl boyutlarndaki ayn bireylerin hepsi de bu muaz
zam varln sonsuz metamorfozlarnn rnlerinden baka bir
ey deildir. Evrendeki tm blnme ve snrlar yarulbc ve
sahte olduu iin gerekte enkarne olan yalnzca Brahman' dr.
Varoluun tanrsal oyunundaki tn kahramanlar bu Bir'in
farkl ynleridir. Bu mutlak bilgiye ulabmzda gemi yaam
deneyimlerimizi bu yanlsama ya da maya'run bir dier yn
olarak grrz. Bu yaamlar "kendi yaamlarmz" olarak
grmek karmik oyuncular ayn bireyler olarak grdnz
gsterir ve bu da her eyin temeldeki birlii hakkndaki cehale
timizi yansbr.

184
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

Christoper Bache Yaam Dngleri (Lifecycles, 1990) adl ki

tabnda Jane Roberts (1973) ve dier yazarlarn eserlerinde bu
lunan ilgin bir reenkarnasyon kavranun tarbyor. Bu yorumda
bireysel uur birimleri ya da Tanr deil de ikisinin arasnda yer
alan Yce Ruh (Oversoul) vurgulanyor. Bireysel bir enkarnasyo
nun deneyimlerini toplayp btnleyen uura ruh dersek Yce
Ruh da birok enkarnasyonlarn deneyimlerini toplayp btn
leyen daha geni bir uura verilen addr. Bu gre gre aslnda
enkarne olan bireysel uur birimi deil Yce Ruh'tur.
Eer daha nceki yaamlarmzn bir uzantsysak diyor
Bache, o zaman bu yaamlardaki tm deneyimlerin bir topla
m olmadmz aktr. Yce Ruh'un enkarne olma amaa belli
deneyimler yaamaktr. Belli bir yaam deneyimlemek Yce
Ruh'la balantnn ciddi derecede kopmasn ve ayn bir kiisel
kimlie brnmeyi gerektirir. lm annda ayn birey geride
zmsenmemi zor bir deneyimler mozaii brakarak Yce
Ruh' a dner. Bu deneyimler daha sonra dier enkarne olan
varlklarn yaamlarna aktarlr. Tpk kat oyununda bir elin
datlmas gibi.
Bu modelde farkl zamanlarda enkarne olan bireylerin ya
amlar arasnda gerek bir sreklilik yoktur. Dier yaamlarn
hazmedilmemi blmlerini deneyimleyerek kiisel karmamzla
uramaktan ziyade Yce Ruh'un alann temizliyoruz. Bireysel
ruhla Yce Ruh arasndaki ilikiyi anlatmak iin Bache sedef ka
buklu deniz minaresini rnek veriyor. Kabuktaki her kvrm ayn
bir birimdir ve yumuakann yaamndaki belli bir dnemi yan
str, aynca daha geni bir btnn parasdr.
Gemi yaam olgusuyla ilgili gzlemlerin farkl yoru
munu tarttk. Enkarne'olan birimler srasyla bireysel uur biri
mi, Mutlak uur ve Yce Ruh'tu. Ancak gzlemlenen gereklerin
olas yorumlan bunlarla snrl deildir. Evrendeki tm snrlar
sahte olduu iin enkarne olan ilkeyi Yce Ruh'tan daha geni
bir birim olarak tanmlayabiliriz; rnein tm insan trnn ya
da yaam formlarnn uur alan.

185
Kozmik Oyun

Analizimizi bir adm daha ileriye gtrp enkarne olan uur

birimin setii kannik deneyimlere neden olan etkenleri ince
leyebiliriz. rnein albrn insanlarn bazlar seimde nemli
olan bir etken hakknda nemli bir igr kazandlar. Bu ig
rye gre kannik modeller ile belli bir enkamasyonun yeri ve
zamaru astrolojik karlklaryla ilikili olabilir. Bu kavram psiko
delik seanslarnda, holotropik nefes almalarnda ve kendili
inden ortaya kan psikospiritel krizlerde kazanlan igrler
le uyum gsterir. Tilin bu durumlarda olaand hallerin ierii
ve zamaru gezegensel transitlerle yakndan balanbldr.

HOLOTROPK DENEYMLER ve NAN

SSTEMMZDEK ETKLER

Reenkarnasyon konusunda daha kapsaml bir bak as kazan

mak iin holotropik halleri ieren sistemli isel almalar sra
sndaki inan deiimlerini inceleyelim. Reenkamasyona olan
inancrruz ya da inanszlmz ve de lnden sonraki varolu
hakkndaki anlayrruz yaadmz deneyimlerin doasru ve
dzeyini yansbr. Bab endstri medeniyetinin tipik bir yesi var
lrun fiziksel bir beden olduuna inanr. Bu, bireysel varoluu
rahme dten ln anna kadar sren bir mre sk.bnr. Daha
nce de grdmz gibi bu "bir kere" yaklarru tarih boyunca
yaam birok insan topluluunun bak ayla abr. Bizim
kltriimzde ise maddeci bilim ve Kilise'nin ibirliiyle gl
bir ekilde desteklenir. Reenkamasyon sorunu bu her iki kuru
mun ortak olarak onaylamad nadir alanlardan biridir.
Meditasyon, deneyime dayal psikoterapi, psikodelik seans
lar, ya da "ani ruhsal almlarda" yaadmz gemi yaam
lara ait deneyimler olduka otantik ve inandna olabilir. Dnya
grnzde kkl bir deiim yaratarak reenkarnasyonun bir
inan deil yaanan bir gerek olduunu gsterebilirler. Sonu
olarak isel keif srecimizde de olduka nemli deiiklikler
grlr. u anki yaammzdaki zorluklarn kayna oldukla
nru dndmz iin daha nceden ocukluk, bebeklik ve

186
 Karma ve Reenkamasyon Gizemi

doum travmalar zerinde almann en nemli ey olduunu

dnm olabiliriz. Karmik gerekliin kefinden sonra trav
matik karmik modellerden kurtulma konusuyla daha fazla ilgi
lenebiliriz, nk bu modeller yalnzca bir yaam kirlebnekle
kalmaz ardk birok yaam da kirletebilirler.
Bu aamada genellikle olduka aynnbl ve ezamanllk.la
nn elik ettii baka gemi yaam deneyimleri de yaarz. Bu
nedenle varoluu bu ekilde anlamann gereklii ve otantiklii
hakknda ikna edici deliller toplamaya devam ederiz. Kendimi
zi, Alan Watts'n dedii gibi, "deriyle sarmalanm egolar" ola
rak grmeyi brakrz. Doumdan lme kadar yaayan tek bir
bireyle zdelemeyi brakr kim olduumuz hakknda daha ge
ni bir anlay kazanrz.
Yeni kimliimizle varoluu birok yaam kapsayan bir var
lk oluruz. Bunlardan bazlar gemitedir, dierleri ise gelecekte
bizi beklemektedir. Kendimizi bu ekilde grebilmek iin mr
mzn doumla lm arasndaki srece skhnlm olduuna
dair nceki inanlarmz amamz gerekir. Ayru zamanda bizi
dier insanlar ve dnyann geri kalanndan ayran uzamsal s
nrlarn mutlak doasna inanmay srdrmek zorundayz. Ken
dimizi ve karmik modellerimizi ak ulu bir yaamlar zinciri
olarak dnrz.
sel yolculuumuza devam edersek dier holotropik dene
yimler uzamsal snrlarn bile sonuta yanlsama olduunu ve
alabileceini gsterir. Bu, reenkarnasyon sorunu konusunda
tamamyla yeni bir bak as yaratr. Arbk karma kavramn,
genelde anlald haliyle abk, nk ayn bireylerin olmad
bir dzeye eritik. Karmik ilikilerin olmas iin ayn bireylerin
varl gerekli bir nkouldur. Bu noktada kozmik yarabcr ener
jinin birleik alanyla ve Mutlak uur'la zdeleiriz. Bu adan
bakldnda gemi yaam oyunlar yanlsamann, maya oyu
nunun, yalnzca bir dier dzeyidir. Tm yaamlarn aslnda bir
tek kahramannn olduu aa kar ve son analizde bunlarn
tm de boluktur.

187
Kozmik Oyun

Artk karmaya inanmayz; tabii ki bu, daha nceki gibi bir

inanmama durumu deildir. Maddeci bir phecinin ve ateistin
tavrndan tamamyla farkl bir inanmama durumudur bu. Tama
myla skm bir uur durumunda ne zaman yaadmz ve
reenkarnasyon dncesini gln ve sama bulduum.uz iin
reddettiimizi hala anmsarz. Aynca gl ve inandrc dene
yimlerin bizi reankarnasyonun bir kavram deil de yaanan bir
gerek olduu uur dzeylerine gtrdnn farkndayzdr.
sel zkeif srecimizde tilin snrlarn greliliini ve tilin form
larn temeldeki boluunu anlamamz salayan deneyimler ya
admzda bu dzeyin bile alabileceini biliriz.
Reenkarnasyonun ne mutlak bir reddi ne de phesiz var
olduuna dair inan kesin olarak kabul edilebilir. Yukarda bu
soruna dair nerilen yaklam deneyimsel olarak olduka
gerektir ve her biri de nesnelerin evrensel plan hakknda bir
igr dzeyini yansm. Son analizde yalnzca yarabc ilke
nin kendisinin varl gerektir. Reenkamasyonun hem olas
grlmedii hem de inkar edilemez bir gereklik olduu dn
yalarn her ikisi de deneyimler orkestrasyonunca yarablan sanal
gerekliklerdir. Bu nedenle kozmik oyun snrl gndelik bak
arrizdan uyumaz ve zt grnen metinleri ierebilir. Bu ztlk
lar, Evrensel Zihin'de ve onun tanrsal oyununda herhangi bir
sorun karmadan birlikte var olabilirler.

188
 9

Him OLDU6unu BiLmE TABUSU

Ruhsal bir deneyim yaayan insanlar deiliz
lnsan deneyimi yaayan ruhsal varlklarz.
-Teilhard de Chardin: nsan Fenomeni

Domak bir uyku ve unututur:

Bizimle ykselen, yaammzn Yldz Ruh,
Mekann tededir
Ve uzaklardan gelir:
Ne tam bir unutmuluk Ne tam bir plaklk.,
Ama kran bulutlan
Evimiz olan Tann'dan gelir.
Cennet, ocuklukta yatar!
Hapsin glgeleri
Byyen ocuun zerine kaparur.
-William Wordsworth,
"Vg: lmszln malan"

MKEMMEL BR YANILSAMA

Holotropik hallerde genellikle zdeletiimiz bedenlenmi ego

nun srurlarru ap baka insanlar, hayvanlar, bitkiler ve hatta
doarun inorganik paralaryla ya da eitli mitolojik varlklarla
zdeletiimize dair ikna edici deneyimler yaarz.
Yarab.ln ierisinde algladnuz ayrm ve kesintilerin
sahte ve yarulb.c olduunu kefederiz. Tilin srurlar kalkp da
onlar anca Mutlak uur ya da Kozmik Boluk olarak yarab.c

189
Kozmik Oyun

kaynan kendisiyle zdeleebiliriz. Bylelikle gerek kimli

imizin bireysel benlik deil Evrensel Benlik olduunu kefe
deriz.
Eer en derin dzeyde tannsalsak ve evrenin yaraba ilke
siyle zdesek maddi bir dnyadaki fiziksel bedenler olduu
muza dair youn inanamza ne demeli? Gerek kimliimizle il
gili bu temel cehaletin, Alan Watts'n dedii gibi "kim olduunu
biline tabusu"nun (Watts 1966), bu gizemli unutkanlk perdesi
nin doas nedir? Nasl olur da snrsz ve zamansz ruhsal bir
varlk kendinden ve kendi iinde, kendilerini kaynaktan ve bir
birlerinden ayn varlklar olarak deneyimleyen canl varlklarla
dolu kab bir gerekliin sanal bir suretini yarabr? Dnya drama
sndaki oyuncular nasl olur da byle bir illzyonun objektif var
lna inanacak derecede kandnlabilirler?
albm insanlardan duyduum en iyi aklama udur:
Kozmik yaraba ilke kendini kendi mkemmelliine hapseder.
lahi oyunun ardndaki yarabc drt, uurdaki maceralar iin
en iyi imkanlar sunacak deneyimsel gereklikleri varla getir
mektir. Bu gereksinimin yerine gelmesi iin her ey tilin aynnb
lanna kadar ikna edici ve inandrc olmaldr. Burada tiyatro ya
da sinema gibi sanat eserlerini rnek olarak verebiliriz. Bu eser
ler genelde ylesine bir mkemmellikle oynanr ki tank olduu
muz olaylarn yanlbc olduunu unutur, gerekmi gibi tepki
veririz. yi oyuncular da bazen gerek kimliklerini unutup geici
olarak canlandrdk.lan karakterlerle bir olabilirler.
okluk, kutuplama, younluk, fiziksellik, deiim ve fanilik
gibi Mutlak uur'un saf formunda bulunmayan birok zellik,
iinde yaadmz dnyada mevcuttur. Bu niteliklerde maddi
bir gereklik sureti yaratma projesi ylesine artistik ve bilimsel
bir mkemmellikle gerekletirilir ki Evrensel Zihin'in ayrk bi
rimleri bu sureti tamamyla inandrc bulurlar ve gerekle kan
bnrlar. Sanatlnn en u noktas olan ateistle, Tanr yalnzca
yarabltaki rolne deil varlna dahi kar kan iddialar or
taya atar.

190
 Kim Olduunu Bilme Tabusu

Sradan maddi bir gereklik yanlsamasn yaratmada yar

dma olan en nemli unsurlardan biri de samalk ve irkinliin
varldr. Eer hepimiz yaam enerjisini dorudan gneten
alan parlak eterik varlklar olsaydk ve her yerin Himalayalar,
Byk Kanyon ya da bozulmam Pasifik adalar gibi grnd
bir dnyada yaasaydk tanrsal bir gerekliin paralan ol
duumuz ok aikar olurdu. Benzer ekilde dnyadaki tm bi
nalar Elhamra Saray, Tac Mahal, Xanadu ya da Chartres' daki
katedraller gibi olsayd ve Mikelanjelo'nun heykelleriyle evre
lenmi vaziyette Beethoven ya da Bach'n mziini dinliyor ol
saydk dnyann tanrsal doas kolaylkla fark edilebilirdi.
Tm salglar, dklar, kokulan, kusurlar, hastalklar ve de
itici nitelikleri olan sindirim sistemiyle fiziksel bedenlere sahip
olduumuz gerei tanrsal olduumuz konusunda kukular
yarabr. Kusma, geirme, gaz, dk ve idrar karma gibi eitli
fizyolojik fonksiyonlarla birlikte insan bedeninin sonunda
rmesi bu resmi daha da karmaklabnr. Benzer ekilde ekici
olmayan manzaralar, plkler, kirlenmi sanayi blgeleri, ms
tehcen karalamalarla dolu idrar kokulu tuvaletler, ehirlerdeki
kenar mahalleler ile milyonlarca gecekondu, hayabmzn tanr
sal bir oyun olduunu fark etmemizi olduka zorlabnr. Ktl
n varl ve hayabn doasndaki ykalk sradan bir insan iin
bu ii neredeyse olanaksz klar. Eitimli Babllar iin maddeci
bilimin yaratt dnya gr ciddi ek bir engel tekil eder.
Tanrsall irkinlik deil de gzellikle ilikilendirmek tabii
ki daha kolaydr. Ancak daha geni bir ereveden bakldn
da evrensel planda irkinliin de bulunmas varlk yelpazesini
daha btn ve zengin klar ve de yarabln tanrsal doasn
maskelemeye yardma olur. irkinlik mkemmel bir ekilde
icra edilebilir ve bunun yaplabilmesi ilgin bir iddiadr. Kozmik
uur'un karmak doasndaki baz niteliklerin sanatlar ve bi
limadamlannda grlen, tm bir olanaklar yelpazesini -irkin
likler ve irenlikler de dahil- kefetme eilimine benzedii gz
nne alndnda bu durum pek de arba gelmez.

191
Kozmik Oyun

Resim, edebiyat ve sinemay da ieren sanat dnyas yalnzca

gzel ve yceltici olan eyler tek yanl bir ekilde tercih edile
rek sulanamaz. Benzer ekilde bilimadamlan da varoluun
herhangi bir ynn kefetmekten utanmazlar ve keiflerinin
sonulan dnyann bak asna gre iren ya da irkin olsa
da tutkulu araylarn izlemekten ekinmezler. Kozmik oyunun
kaynan ve amacn bir kez fark ettiimizde genelde kabul edi
len mkemmellik ve gzellik kriterleri yeniden gzden geiril
mek zorunda kalr. Ruhsal yolculuktaki nemli grevlerden biri
de ilahilii yalnzca olaand ve sradan olanda deil dk ve
irkin olanda da grmektir.
Albert Einstein genel kritere gre, empanze gibi primatlar
bir yana, insan kardelerinden bile olduka stn bir dehadr.
Ancak kozmik adan bakldnda Einstein ve maymun ara
snda hiyerarik bir farkllk yoktur, nk her ikisi de kendi
trleri dzeyinde mkemmeldir. Shakespeare'in bir oyununda
Kral, saray soytarsndan stndr. Ancak bir oyuncu olarak
mkemmel bir performans sergiledii srece Lawrence Olivi
er'in konumu, oynad role gre deimez. Benzer ekilde Eins
tein, Albert Einstein' kiiletiren Tann'dr ve empanze de em
panze roln mkemmel bir ekilde oynayan Tanr' dr.
Makul estetik duyulan olan bir insan Michelangelo ya da
Vincent van Gogh'un eserlerini beenir ve dk seviyeli eserle
re fazla ekilim duymaz. Bu, olduka farkl sonulan olan insan
rnlerini kyasladmzda hayli anlaml olacaktr. Ancak bu
rnlerin esas yarab.cs anlan meydana getiren kiilerin bedenli
kimlikleri deil Mutlak uur ve belli bir ama iin onlarn ara
clyla alan kozmik yarab.c enerjidir. Ancak yarab.ltaki
niyet byk bir sanat eseri yaratmak deil de kozmik oyuna
dk dzeylilik olgusunu eklemekse bu proje kendi iinde m
kemmeldir.
Ayn ey irkin bir kurbaa iin de sylenebilir. Bu yarab.k
belirli bir ama iin kelebekler, tavuskulan ve ceylanlar yarata
bilecek kudretteki ayn kaynak tarafndan evrensel plana dahil

192
 Kim Olduunu Bilme Tabusu

edilmitir. Bu adan kim olduunu bilme tabusunun" nedeni

"

yarabltaki bu mutlak mkemmellik gibi grnmektedir. Mad

di evreni simle eden sanal gereklik en ince aynnbsna kadar
ilenir ve sonu olarak ortaya kan ey olduka inandnadr.
Bu oyunlann oyunundaki saysz rollerin kahramanlan olarak
geen uur birimleri bu yarulba bynn karmak ve aynnbl
ana taklrlar.

TANRILARIN YARATICI OYUNU

Kozmik oyunun doas ve dinamikleri ile ilgili igrler yal

nzca yce yaraba ilke dzeyinde belirmek zorunda deildir.
Maryland Psikiyatri Arabrma Merkezi'ndeki profesyoneller
iin eitim programmza kablan rahibe Gail psi.kodelik seansn
da kozmogoniyi drt insanst tanrsal varln msabaka tar
znda yaraba bir oyunu olarak tasvir eden bir deneyim yaad.
Deneyimi zaten olaand olmakla beraber zellikle tek bir ya
raba ilke yerine birka tanrsal varl ierdii iin bundan bah
sedeceim. Ruhsal varlklann enkamasyonu meselesi ve kim "

olduunu bilme tabusu" ile ilgili birok konuyu olduka akla

kavuturuyor. te seansndaki ilgili pasaj:

Kendimi, bildiimiz zaman ve mekann tesindeymi gibi gr

nen bir boyutta buldum. Bunu dndmde zihnime gelen
ey modem fizikilerin kulland hiper uzay kavramdr. An
cak byle bir teknik terim deneyimimle ilgili kutsallk ve hayret
uyandrc parlaklk duygusunu tanmlayamaz. Devasa boyut
lardaki insanst bir varlk olduumu fark ettim; olaslkla tm
snrlan aan ya da herhangi bir snr bilinmeden nce var olan
bir varlk. Herhangi bir formum yoktu. Son derece zeki ve saf
uura sahip bir varlk olarak Mutlak Uzay'da bulunuyordum.
Her ne kadar bir k kayna olmasa da tam bir karanlkta oldu
umu syleyemem.
Bu mekan dier varlkla paylayordum. Benim gibi ta
mamyla soyut ve formsuz olsalar da varlklarn hissedebiliyor,
telepatik bir dzeyde iletiim kurabiliyordum. eitli parlak en-

193
Kozmik Oyun

telektel oyunlarla birbirimizi elendiriyorduk; olaand fikir

lerin panlbl fiekleri ileri geri gidip geliyordu. Bu oyunlardaki
ayrnt ve hayal gc dzeyi insanlarn bilebileceklerinin ok
tesindeydi. Saf bir elenceydi; sanat iin sanat, nk iinde bu
lunduumuz durumda bu oyunlann hibirinin pratik bir nemi
yoktu.
Bu erevede devasa beyinleriyle okyanusta yzen ve bi
zimkilere e ya da te zekaya sahip balinalar aklma geliyor.
Doa kullanlmayan organ ve fonksiyonlar yaratmad iin
memeli deniz hayvanlanrun zihinsel faaliyetleri insanlara ede
er olmal. Ancak anatomileri nedeniyle zihinlerinden geen
leri somut olarak ifade edebilmeleri iin minimum kapasiteleri
var. Bir keresinde balinalann yzlerce mil telere ulaan ilgin
seslerini kullanarak zamanlannn ounu birbirlerini elendir
mekle geirdiklerini tahmin eden bir bilimadamru okumutum.
Birbirlerine hikayeler anlatp sanat rnleri mi iletiyorlar? Fel
sefi konumalar m yapyorlar yoksa karmak oyunlar m oy
nuyorlar? Yoksa Hintli ya da Tibetli bir yogi gibi maara ya da
odalanndaki derin meditasyonlannda evrenin tm tarihi ve di
er gerekliklerle balant m kuruyorlar?

Gail, deneyiminin genel havasn ve erevesini anlatan ve

bedensiz varoluu saf bir ruhsal varlk olarak yanstan bu giri
ten sonra, tarb.mamzn "kim olduunu bilme tabusu" ile ya
kndan ilgisi olan blmne odakland.

Varlklardan biri arha bir fikirle geldi. eitli ebat ve formlarda

birok farkl yaratn olduu bir gereklii ieren bir oyun yarat
labileceini syledi. Bu yarahklar youn ve kat gibi grnecekler
ve farkl ekil, doku ve kvamdaki nesnelerle dolu bir dnyada yer
alacaklard. Varlklar vcuda gelecek, evrimleecek ve birbirleriyle
karmak iliki ve maceralara girip sonra da yok olacaklard. Her
biri erkek ve diiden oluan farkl niteliklerde yaratk gruplan ola
cak ve bunlar birbirlerini btnleyip remeye itirak edeceklerdi.
Bu gereklik, ayn uzay-zaman koordinatlaryla snrl olacakt.
Zaman, imdiden gelecee doru akacak ve sonraki olaylar daha
nceki olaylann devam gibi grnecekti. Her biri birbirinden farkl

194
 Kim Olduunu Bilme Tabusu

geni tarihi dnemler olacakh. Bir yerden dierine gitmek iin kii
seyahat etmek zorunda kalacak ve bunu yapmaru.n birok farkl
yolu olacakb. Tm oyunlardaki gibi eitli kah kstlamalar, kurallar
ve kanunlar dnyadaki tm olaylan ynetecekti.
Bu gereklie girmek ve farkl rollere brnmek kendine zg
tipte gzel bir elence salayacakh.

mhsal varlk etkilenmilerdi, ancak bu fikre inanama

mlard ve bu nerilen tasaryla ilgili ciddi kukulan olduunu
dile getirdiler. Kulaa ne kadar heyecanl gelse de bunun ger
eklemesi olas grnmyordu. Nasl olur da tn olanaklarn
mevcut olduu bir alemde snrsz bir ruhsal varlk, kafa, gv
de ve uzanhlan olan garip bir ekildeki kah bir bedene skh
nlmaya ve dier l varlklarn sindirimi ile oksijen denilen bir
gazn varlna baml olmaya ikna edilebilirdi? Nasl olur da
snrl bir entelektel kapasiteye sahip olduuna ve alglama
yeteneinin duyu organlan gibi bir eyin snrlaryla kstl ol
duuna inandnlabilirdi? Ciddiye alnmak iin olduka fantas
tikti! Gail aada tanrsal varlklarn sorunu nasl zdklerini
anlahyor?

Ateli bir entelektel alveri gerekleti. Plaru.n kurucusu tm

itirazlara karlk vererek projenin olduka uygulanabilir oldu
unda diretti. Gerekli olan tek eyin yeterli karmaklkta ve ilgi
uyandrc bir metin, inandrc deneyimlerin belirli durumlarla
tutarl olarak ilikilendirilmesi ve tm oyuklarn dikkatlice kapa
tlmas olduuna inanyordu. Kahlmcy ayrntl bir yanlsama
ana hapsedip onu oyunun gerekliine inanmaya kandracak
t. Tm olanaklardan gittike etkilenmeye baladk ve sonuta
bu olaand projenin yaama geirilebilir olduuna karar ver
dik. uurdaki olaand maceralarn vaadiyle harekete geirilen
enkarnasyon oyununa girmeye karar verdik.
Bu deneyim karma meselesiyle ilgili tm konulan zme
ulatrd. zde ruhsal bir varlk olduuma ve kozmik oyuna ka
tlmann tek yolunun zgr seimle olabileceine inandm. En
kame olma seimi geni saydaki kstlama, kural ve kanunlarn

195
Kozmik Oyun

gnll olarak kabuln gerektirir; aynen bir oyun oynamaya

karar verdiimizde olduu gibi. Bu adan bakldnda hayab
mzda gerekleen eyler iin bakalarn sulamak anlamszla
r. Daha yksek bir dzeyde kozmik oyuna kablp katlmamak
iin seme zgrlne sahip olduumuz gerei hayatta ger
ekleen her eyi yeniden tanmlayan bir meta ereve oluturur.

GER DN YOLCULUGUNDAK DEGMLER ve

TUZAKLAR

Maddi dnyada yaayan ayn bireyler olduumuz yanlsa

masndan kendimizi kurtarmann bu kadar zor oluunun bir di
er nemli nedeni daha vardr. lahi kaynakla yeniden birleme
yollan birok zorluk, risk ve engellerle bkanr. Ancak ilahi oyun
tamamyla kapal bir sistem deildir; kahramanlara yarabln
asl doasn -kendi kozmik statleri de dahil olmak zere- ke
fetne olanan sunar. Ancak kendini inkardan aydnlanma
ve kaynakla yeniden birlemeye gtren yollar ciddi sorunlan
da beraberinde getirir ve yarabltaki potansiyel kaamak yol
lann ou dikkatlice gizlenmitir. Kozmik plandaki istikrar ve
dengeyi korumak iin bu kesinlikle gereklidir. Ruhsal yoldaki
deiimler ve tuzaklar "kim olduunu bilme tabusunun" nemli
bir blmn oluturur.
Ruhsal alm iin olanak sunan tm durumlara genellik
le kuvvetli kart gler elik eder. Kurtulu ve aydnlanmaya
gtren yolu olduka zor ve tehlikeli yapan engellerin bazla
n psie iindedir. Aretip glerle karlama, lm ve delirme
korkusu gibi cesaretsiz ve kararsz yolculan caydrabilecek kor
kutucu deneyimler bu snfa girer. Daha fazla sorun yaratabile
cek engeller ise d dnyadan gelen eitli engel ve mdahaleler
dir. Ortaada kendiliinden mistik deneyimler yaayan birok
insan Engizisyon'un ikence, hapis ve yarglamalanna maruz
kalyordu. amzda ise damgalayc psikiyatrik etiketler ve
sert tedavi yntemleri, cad yakma, ikence ve engizisyonun ye
rini alrrubr. Yirminci yzyln materyalist bilimcilii ne kadar

196
 Kim Olduunu Bilme Tabusu

yerleik ve sofistike olsa da tn ruhsal abalan aalam ve bu

tr deneyimleri hastalk olarak nitelendirmitir.
Modem toplumda bilimin sahip olduu otorite ruhsalln
ciddiye alnmasn ve ruhsal kefi zorlahnr. Ek olarak yaygn
dinlerin dogma ve faaliyetleri gerek ruhsalln bulunabilecei
tek yerin iimiz, yani psiemiz olduu gereini perdeler. En k
ts, organize dinler ilahi olanla balant kurmamza yardma
olacak yerde ciddi ruhsal arabrmalan baltalamaktadrlar.
eitli aborijin kltrlerce gelitirilmi kutsal teknikler (uy
gulamalar), Bab'da byl dnce rnleri, vahilerin (yerli
lerin) babl inanlar saylarak reddedilmitir. Tantra' da kendini
gsteren cinselliin ruhsal potansiyeli, cinselliin hayvani bir i
gd olarak grlp reddedilmesiyle gz ard edilmitir. Tran
sandantal boyuta geni kaplar ama kapasitesi olan psikodelik
lerin kefini ise, bu maddelerin maneviyat d keyif arac olarak
sorumsuzca kullanm ve "delirirsiniz" ya da "kromozomlannz
zarar grr" eklinde korkutmalar ve yasal yaptrmlar izlemi
tir.

ASTRAL PROJEKSYONDA BAARISIZ BR DENEY

Bizden bamsz olarak var olan ve tahmin edilebilir bir maddi

dnyada yaadmz inanc o kadar derinlere kk salmbr ki
alk olduumuz gerekliin bir anda kmesi ve "kendini bil
me tabusunun" ykm tarif edilemez bir metafizik korkuyla ili
kilendirilebilir. Bu noktay daha nce anlatbrn Baltimore Prag
astral projeksiyonu hikayesini tamamlayarak aklayacam (s.
108-110). Bir uzay-zaman girdabnda hapsolduumu hissettiim
anda deneyime mdahale ettim. ki ehirden hangisinde oldu
umu gerekten bilmiyordum. te uurdaki bu olaand ma
cerann geri kalan ksm:

Bu yaadm eyin ne kadar gerek olduunu daha ikna edici

biimde karutlama gereksinimi duydum. Sonunda bir test yap
maya karar verdim: duvardan bir resim alacak ve daha sonra

197
Kozmik Oyun

anne ve babama evlerinde o ara garip bir ey olup olmadru

soracaktm. Resme uzandm ancak ereveye dokunmadan nce
gittike artan younlukta rktc baz duygularla dolmaya
baladm. Bu, ok riskli ve tehlikeli bir hareketti. Aniden eytani
glerin ve tehlikeli bir kara bynn saldrsna uruyormu
um gibi hissettim . Yapmak zere olduum ey tehlikeli bir ku
mar gibi grnyordu ve bedeli ruhumdu.
Durdum ve ne olduunu anlamak iin mitsizce abalamaya
baladm. Dnyann nl kumarhanelerinden grntler gzm
de canlanmaya balad; Monte Carlo, Venedik'teki Lido, Las Ve
gas, Reno. Sarho edici hzlarda dnen rulet toplarru, oyun maki
nelerinin yukar aa inen kollarn ve zar oyununda yeil uhann
zerinde dnen zarlar grdm. Kat dndren oyuncu masalar,
bakara oynayan kumarbaz gruplar, piyango panolarrun yanp
snen klarru izleyen kalabalklar vard. Devlet adamlar, politi
kaalar, ordu komutanlar ve st dzey bilimadamlarrun gizli top
lanb sahneleri bunu izledi. Sonunda mesaj aldm ve bencilliimin
henz stesinden gelemediimi ve g tutkusuna kar koyamad
m fark ettim. Uzay ve zamann snrlarru ama olasl sarho
edici ve sapb.nayd. Eer uzay ve zamana hkmedebilirsem snr
sz bir para kaynayla birlikte parann alabilecei her ey garan
tileniyordu. Bu koullar albnda yapmam gereken tek ey en yakn
kumarhaneye, borsaya ya da piyango bfesine gitmekti. Uzay ve
zamana hfil<lm olabilirsem benim iin hibir sr kalmayacakb. Po
litik liderlerin zirve toplanblarru dinleyebilecek, ok gizli icatlan
grebilecektim. Bu ise dnyadaki olaylarn gidiabn ynlendir
mek iin hayal edilemeyecek olanaklar sunacakb.
Deneyimimin ierdii tehlikeleri anladm. Bencilliimizin s
nrlarru amadan ve ruhsal olgunlua ulamadan nce doas
t glerle oynamann tehlikeleri konusunda uyanda bulunan
ruhsal kitaplardan baz pasajlan anms adm. Daha da nemli
grnen bir ey daha vard.
Testin sonucuna ilikin bir kararszlk yayordum. Bir yan
dan kendimi uzay ve zamann kleliinden kurtarmak olduka
batan kana bir eydi. te yandan bu testin olumlu bir sonu
vermesi ok ciddi ve nemli sonulara yol aacakb. Uzay ve za
mann sahteliini aa karan sradan bir deney olmad akh.

198
 Kim Olduunu Bilme Tabusu

Binlerce mil tedeki fiziksel bir mekan etkileyebilmenin

mmkn olduu hakknda bir teyit alabilirsem bu deneyimin
sonucunda evren grm tamamen yerle bir olacak ve kendimi
byk bir metafizik karmaa ierisinde bulacaktm. Dnya da,
artk bildiim ekliyle var olmayacakb. Gvendiim ve inan
dm tm referans kaynaklarn yitirecektim. Kim olduumu,
nerede olduumu ve ne zaman var olduumu bilmeyecektim.
Tamamyla yeni, rktc, yasalarn bilmediim yabanc bir
evrende kaybolacakbm. Bu glere ben sahip olabiliyorsam
bakalan da olabilecekti. Mahremiyetim ortadan kalkacak, artk
kap ve duvarlar tarafndan korunamayacaktm. Bu yeni dn
yam, nceden belirlenemeyecek ve hayal edilemeyecek boyut
lardaki olas tehlikelerle dolu olacakh.
Deneyi daha fazla srdremedim ve bu deneyimin znellii
ile gereklii sorununu zmsz brakbm. Bu, uzay ve zaman
aabildiim fikri zerinde dnmemi salad. Aynca tm bir
olay gl bir psikodeliin neden olduu garip bir yanlg ola
rak grmem iin de ak bir kap brakh. Bildiim gerekliin
ykmrun hi kuku gtrmeyecek ekilde nesnel olarak doru
lanmas olduka rktcyd.
Deneyden vazgetiim anda kendimi Baltimore'daki mad
deyi aldm odada buldum. Birka saat iinde deneyimim istik
rarl bir hal ald ve allm "nesnel gereklie" younlat. By
lesine kendine zg ve fantastik bir deneyi boa harcadm iin
kendimi hi affetmedim. Ancak bu testte yaadm metafizik
korkunun ans, gelecekte benzer bir frsat verilecek olsa daha
cesaretli olup olmayacam sorusunu akla getiriyor.

YANLI BENLK DUYGUSUNUN SIRLARI

Holotropik hallerde elde edilen "kim olduunu bilme tabu

suyla" ilgili igrleri arbk zetleyebiliriz. Mutlak hari
yarabln tm dzeylerinde kozmik oyuna kablrnarun artlan
vardr. uur birimleri gerek kimliklerini unutarak ayn birey
lere brnmeli, dier oyuncu.lan kendilerinden farkl olarak
alglamal ve buna gre davranmaldrlar. Yarabc sre, farkl
zelliklerde birok planlar yaratr. Bunlarn her biri uurdaki

199
Kozmik Oyun

muhteem maceralar iin zgn olanaklar sunar. Kaba mad

de dnyasnn deneyimi ve bu dnyada yaayan biyolojik bir
organizmayla zdeleme, bu evrensel srecin yalnzca u bir
formudur.
Yarabc ilkenin farkl varolu gerekliklerini resmetmedeki
ustal, ierilen rollerin deneyimlerini ylesine inandrc bir
hale getirir ki, bu gerekliklerin yanlba doasn fark etmek ol
duka zorlar. Aynca, ayrlk yanlsamasnn stesinden gelme
imkanlar ve yeniden birlemenin deneyimlenmesi byk zor
luklar ve karmak engellerle doludur. Gerekte sabit bir kimli
imiz yoktur. Kendimizi bedenlenmi benlikle Mutlak uur ara
sndaki sreklilik.teki herhangi bir ey olarak deneyimleyebiliriz.
Kozmik oyunun eitli dzeylerindeki kahramanlar olarak sahip
olduumuz zgr seimin bykl ve dereces, Mutlak uur
mutlaktan maddi varolua derken azalr ve ruhsal geri dn
yolculuunda artar. Asl doamz gerei snrsz ruhsal varlklar
olduumuz iin kozmik oyuna zgr bir seimle girer ve m
kemmelliinde hapsoluruz.

200
 10

HozmiH ovunu ovnnmnH

Kanatlan gzel iki ku, arkada ve yolda, ayn aaca konarlar
ve biri tatl meyveyi yer, dieri ona sayg duyar ve yemez.
-Rig Veda

Ne kadar az biliyoruz ne olduumuzu!

Ve ne olabileceimizi!
-George Gordon Lord Byron

TBET BUDZMNDE ZEHR

Geni ve kapsaml yarabl grn ve holotropik hallerle ilgili

almalardan ortaya kan insan doasnn ycelmi imgesini
baz aynnblanyla inceledik. Hikayemizin sonuna yaklarken
bu bilginin gndelik yaammzdaki uygulanabilir etkilerini in
celemek uygun grnyor. Holotropik halleri kullanarak sis
temli isel arabrma yapmak duygusal ve fiziksel refahmz na
sl etkiler? Yeni keifler, rendiimiz eylerden en fazla fayday
salamada yol gsterir mi? Yeni bilgiyi hayabmz daha doyum
verici klacak ekilde kullanabilir miyiz?
Btn zamanlarn ruhsal retmenleri maddi amalan ko
valamann doyum, mutluluk ve i huzur getirmeyecei dn
cesinde birlemi grnmektedirler. Hzla ykselen kresel kriz,
ahlaki knt ve endstri toplumlarndaki maddi zenginlikle
birlikte artan doyumsuzluk, bu kadim gerei dorular. Mistik

201
Kozmik Oyun

literatr, insanl saran bu varolusal doyumsuzluk iin z

mn ie dnmek, yarutlan kendi psiemizde aramak ve derin bir
pikospiritel dnmden gemekte yatbnda hemfikir gr
nyor.
Baanl bir ekilde yaamann nemli bir nkoulu, genel bir
zekaya sahip olmakbr; renme ve hamlama yetenei, dnme
ve akl yrbne ve maddi evreye uygun bir ekilde tepki ve
rebilme. Son arabrmalar "duygusal zekann" -nsani evreye
uygun bir ekilde tepki verebilmek ve insanlar aras ilikileri
mizi uygun bir biimde yrtebilmek- nemini vurgulambr
(Goleman, 1996).
Holotropik hallerdeki gzlemler, daimi felsefenin u ana te
masn doruluyor: Hayabmzn nitelii sonu olarak "ruhsal
zeka" denilebilecek eye dayanr. Bu zekaya sahip kii hayabn
yle yaar ki, bylesi bir yaam, gerekliin ve kendimizin derin
felsefi ve metafizik anlayn yansbr. Bu da doal olarak baz so
rulan akla getirir: Bylesi bir zekay kazanmak iin gerekli ruh
sal dnmn doas nedir? Yaamamz gereken deiimlerin
yn ve byle bir geliimi gerekletirecek aralar nelerdir?
Bu sorunun ok ak bir yarub Mahayana Budizmi'nin farkl
okullannda bulunabilir. Burada tarbmamzn temeli olarak do
um, lm ve reenkamasyonu anlatan nl Tibet perde resmini
(thangka) alabiliriz. Resim, korkutucu lm Tanns'nn kavrad
Yaam emberi'ni anlabr. Farkl lokalan ya da kiinin iine do
abilecei alemleri temsil eden alb blme aynlmbr. Tannlann
gksel mekanna bitiikteki kskan sava tannlan ya da asuralar
tarafndan meydan okunur. A ruhlann blgesinde pretalar -doy
mak bilmez agzll temsil eden acnacak haldeki yarabklar
ikamet eder. Byk gbekleri, doymayan itahlan ve ine delii
kadar azlan vardr. emberin geri kalan blmleri insanlann
dnyasn, vahi hayvanlar alemini ve cehennemi anlabr. em
berin iinde e merkezli iki daire vardr. Dtaki daire ruhlann
yolculuklannda ilerledii inen ve kan yollan gsterir. En iteki
dairede tane hayvan vardr; domuz, ylan ve horoz.

202
 Kozmik Oyunu Oynamak

emberin merkezindeki hayvanlar, " zehir" ya da gleri

temsil eder. Budist retilere gre bu zehir ya da g, doum
ve lm dnglerini devam ettirir ve yaamdaki tm aclarn
nedenidir. Domuz, gerein doas ve kendi doamzla ilgili ce
haleti simgeler. Ylan, kzgnlk ve iddeti temsil eder. Horoz da
bamlla neden olan arzu ve ehveti yani nefsaniyeti anlatr.
Hayatmzn nitelii ve varoluun karmza kard engellerle
ba edebilme yetenei, insanlar alemini yneten bu gleri ye
nebilme ya da dntrebilme yeteneimize gre deiir. Ho
lotropik uur hallerini ieren sistemli zkeif srecine imdi bu
adan bakalm.

PRATK BLG ve AKIN BLGELK

Derin zkeif almalarndan kazanabileceimiz en belirgin

fayda kendimiz, baka insanlar, doa ve evrenle ilgili olaan
d bilgiler kazanmakbr. Unutulmu ya da basbnlrn bebeklik,
ocukluk, doum ve gebelik dnemleri arulannn kendimizi ve
dnyay alglaymz nasl etkilediini kefedebiliriz. Transper
sonel deneyimlerde baka insanlar, eitli hayvanlar, bitkiler ve
inorganik dnyadaki elementlerle zdeleebiliriz. Bu tr dene
yimler, iinde yaadmz dnya hakkndaki zgn igrlere
dair zengin bir kaynak sunar.
Bu srete gndelik yaanbrnzda faydal olabilecek olduk
a fazla bilgi kazanabiliriz. Ancak Tibet thangkalarnda simgele
nen cehalet, bildiimiz anlamda bilgisizlik deildir. Maddi dn
yann eitli ynleriyle ilgili yetersiz bilgiler kastedilmez burada.
Sz konusu cehalet (avidya), gerein doas ve kendi doamzla
ilgili temel bir yanl anlamadr. Bylesi bir cehaletin tek are
si akn bilgeliktir (prajnaparamita). Bu adan bakldnda, iine
holotropik halleri alan isel alma, evren hakkndaki bilgimi
zin arbndan daha fazla bir ey sunar. Bu alma, aynca kitap
boyunca grdmz akn dzeydeki konularla ilgili igrler
kazanmann zgn bir yoludur.

203
Kozmik Oyun

DDETN BYOGRAFK, PERNATAL ve

TRANSPERSONEL KKLER

imdi ise ayn bak asndan ildnci "zehire", insann iddete

olan eilimine bakalm. nsandaki iddetin doas ve menzili,
hayvani kklerimize baklarak aklanamaz. nsanlardaki idde
tinin kaynan hayvanlarla paylahrnz baz faktrlere -temel
igdlere, "bencil genler'n" genetik stratejilerine ya da srn
gen beyinden gelen sinyallere- dayandrdmz ve insanlar
"plak maymunlara" benzettiimizde, insandaki iddetin doa
sn ve derecesini hesaba katmam oluruz. Hayvanlar a olduk
larnda, alanlarn savunurken ya da kar cins iin savarken
iddete bavurur. Erich Fromrn'un "denetimsiz iddet" (Fromrn,
1973) dedii insanlardaki iddetin hayvanlar aleminde benzeri
yoktur.
Yaygn gr benimseyen psikolog ve psikiyatristler, insa
na zg iddeti bebeklik ya da ocuklukta yaanan engellenmi
likler, tacizler ve sevgisizlie dayandrrlar. Ancak bu tr
aklamalar, Boston Canavar ya da Geoffrey Dahrner'in seri
cinayetlerindeki gibi bireysel iddetin u rneklerini ve zel
likle de Nazizm ve Komnizm gibi toplu olgular tanmlamada
yetersiz kalr. Bireylerin erken gemilerinde yaadklar zor
luklar, ok sayda insan etkileyen kanl savalarn, ihtilallerin,
soykrmlarn ve toplama kamplarnn ardnda yatan psikolojik
nedenleri anlamada yetersiz kalr. Holotropik haller aracly
la zkeif, bylesi iddet sorunlarna yeni bir k tutar. Psienin
derinlerine indiimizde insan doasnn bu sorunlu ve tehlikeli
ynnn kaynann akademik psikologlarn tahmin edemeye
cei kadar derinlerde ve rktc olduunu kefederiz.
Bebeklik ve ocukluktaki travma ve hayal knklklarrun
nemli bir iddet kayna olduu kesindir. Yine de bu balanb,
sorunun yalnzca yzeyine deinir. Derinlemesine ve sistemli i
sel alma, iddetin biyolojik doum travmasndaki nemli kk
lerini ortaya karr. Doum srasnda saatler boyunca deneyim
lenen hayati tehlike, ac ve boulma, youn endie ve canilik

204
 Kozmik Oyunu Oynamak

derecesine varan iddet hislerine neden olur. Bunlar, psie ve

bedenimizde saklanr. Dnyaya kar duyulan bu temel gven
sizlik ve dmanlk hislerinin depolanmas, insan kiiliinin ka
ranlk ynnn nemli bir ksnun oluturur. C. G. Jung buna
Glge demitir.
Daha nce de grdmz gibi, holotropik hallerde dou
mun hem bireysel hem de kolektif dzeyde yeniden yaanmas
na hayal edilemeyecek iddet imgeleri elik eder. Bunlarn
arasnda sakatlanma, cinayet ve tecavz deneyimleri olduu
kadar, kanl sava sahneleri, ihtilaller, rk ayaklanmalar ve
toplama kamplar da vardr. Derinlik psikolojisi yntemlerini
sosyopolitik olaylara uygulayan psikotarih alannn ncle
rinden Lloyd deMause (1975), politik ve askeri liderlerin ko
numalar ile sava ve ayaklanma dnemlerinin poster ve ka
rikatrlerini inceledi. Bu malzemede biyolojik doumla ilikili
olarak bulduu konuma, mecaz ve imgelerin olaanst zen
ginliinden etkilendi.
Her adaki askeri lider ve politikaalar kritik bir d uruma de
inir ya da sava ilan ederken perinatal dnemin eitli ynlerini
yanstan terimleri kullanr. Dman bomakla, skbrmakla, ci
erlerde kalan son havay da almakla, kuabnakla ve yaayacak
yeterli alan brakmamakla sularlar (Hitler'in Lebensraum 'u). Di
er sk geen imalar bataklk, karanlk maaralar, tneller, iin
den klmaz labirentler, iine itilebilinecek karanlk kuyular ile
yutulma ve boulma tehdididir.
Liderlerin kurtulu vaatleri de benzer ekilde perinatal im
geler tar. Bizi tehlikeli labirentin karanlndan kurtarp tnelin
te tarafndaki a gtrme sz verirler. Dman yenildiin
de herkesin yeniden zgrce nefes alacana yemin ederler.
Perinatal deneyimleri tasvir eden resim ve izimlerle, sava ve
ihtilal zamanlanrun poster ve karikatrleri arasndaki byk
benzerlii baka bir eserimde gsterdim (Grof, 1996).
Ancak, iddetin perinatal kaynaklarn kabul eden akla
malar bile insandaki iddetin doas, kapsam ve derinliini

205
Kozmik Oyun

yeterli derecede aklamaz. iddetin en derindeki kkleri, bi

reysel snrlan aarak transpersonel alana ular. Holotropik
hallerde korkutucu tanrlar, eytanlar, iblisler ile Apokalips ya
da Tanrlarn Alacakaranl Ragnarok gibi karmak mitolojik
temalara brnr. Psiemizin derinlerinde faaliyet gsteren ka
ranlk aretip glere bu kitapta daha nce baz rnekler verdim.
Transpersonel dzeyde iddete gsterilebilecek dier kaynaklar,
gemi yaam anlan ve hayvani gemiimizi yanstan filogene
tik matrislerdir.
Holotropik hal almalar, insan doasna ve insandaki id
detin kapsam ve derinliine ilikin zc ve cesaret krc bir
tablo izer. Ancak, sorunun muazzam olduunu gstermek.le
birlikte, tamamyla yeni bak alan ve mitler de sunar. nsan
daki idqetle ba etmenin olduka gl ve etkili yollan olduu
nu gsterir. Perinatal ve transpersonel dzeylere ulatran derin
deneysel almalarda geni apta iddet gvenli bir ekilde ifa
de edilebilir, zerinde allabilir ve nispeten ksa bir sre iin
de dntrlebilir. alma, iddetin doas ve insan psiesiyle
ilikisine de yeni bir k tutar. Bu igrlere gre iddet asl do
amz yanstmaz: o daha ok bizi gerek doamzdan ayran bir
perdedir.
Temel igdsel glerin karanlk perdesini aabilirsek var
lmzn zde vahi deil ilahi olduunu kefederiz. Bu ilham,
daha nce aktardm Hint Upaniadlannn nl szyle tam
bir uyum iindedir. Kadim metinlerin mesaj aktr: "Tat tvam
asi" (Sen O'sun) "zde ilahi olanla birsin." Kendi deneyimim
den grdm kadaryla holotropik hallerle yaplacak sorumlu
bir alma, olduka cesaretlendirici ve uygulanabilir sonular
dourabilir. Derin isel zkeif, iddet ve ykm eilimlerinin
dzenli olarak azalmasn salar. Esneklik ve efkat de artar.
Bunlardan baka yaama sayg, dier trlere empati ve ekolojik
duyarllk da geliir.

206
 Kozmik Oyunu Oynamak

DOYMAK BLMEZ AGZLLGN PSKOSPRTEL

KAYNAKLARI

Tibet Budizmi'nin nc zehrine geldik. Bu, ehvet, hrs ve

doymak bilmez agzll birletiren iddetli bir gtr. "De
netimsiz iddetle" birlikte bu nitelikler insanlk tarihinin en
karanlk baz sayfalarndan sorumludur. Babl psikologlar, bu
gcn eitli ynlerini Sigmund Freud'un aklad libidinal
drtlerle ilikilendirir. Bu adan bakldnda, doymak bilmez
agzllk, emzirme dneminden gelen zmlenmemi oral
sorunlarla aklanacakbr. Benzer ekilde zihnin parayla an
derecede megul olmas, basklanm anal drtlerle ilikilen
dirilecek, cinsel arlklar da falli.k bir taknby yanstacakbr.
G hrs, Freud'un kendisiyle yollann ayran rencisi Alfred
Adler'in psikolojisinde aynnblanyla tanmlanmbr. Adler g
hrsn aalk ve yetersizlik hislerinin telafisi olarak grmtr.
Holotropik hallerde elde edilen igrler bu tabloyu zen
ginletirir. nsan doasnn bu ynyle ilgili olarak psienin pe
rinatal ve transpersonel dzeylerinden kaynaklanan nedenleri
de ortaya kanr. Deneysel zkeif srecimiz perinatal dzeye
ulabnda o ana kadarki yaanbmzn olduka suni olduunu
kefederiz. Hayret ve aknlkla yaam stratejimizin btnyle
yanl ynlenmi olduunu grrz. Peinden kotuumuz o
u eyi, doum annda psie ve bedenimize yerleen uurd
duygu ve enerjilerin gl bir ekilde dikte ettiini fark ederiz.
Doum srasnda maruz kaldmz korkutucu ve olduka
rahatsz edici durumun ans sistemimize yerleir. uurlu olarak
fark edilip sistemli deneysel zkeif araalyla zerinde all
mad srece yaanbmz boyunca zerimizde etkisini gsterir.
Yaamda yapbmz birok ey ve bunlan nasl yapbmz, ta
mamlanmam doum getalb ve onunla balanbl olan lm
korkusuyla ba etmenin gecikmi abalan olarak anlalabilir.
Doumun travmatik ans psiemizin yzeyine kmaya ba
ladnda bulunduumuz konumla ilgili doyumsuzluk hisle
rine neden olur. Gerekte neden rahatsz olduumuzu bilmeyiz;

207
Kozmik Oyun

ancak bu, geni yelpazedeki birok konuya yansyabilir. Duru

mumuzu gzel olmayan fiziksel grnm ya da yetersiz kay
naklar ve maddi yoksunlua yorabiliriz. Sosyal konumumuz
yksek olmad ya da dnyay etkileyemediimiz iin doyum
suz olduumuzu sannz. Doyumsuzluumuzun nedeni yetersiz
g, hret ve bilgi ya da yetenek ve benzeri nice ey gibi gr
nr.
inde bulunulan evre ne olursa olsun durum asla doyum
vermiyor gibi grnr. zm ise hep gelecekteymi gibidir.
Doum kanalna skp abalayan fetus gibi, iinde bulundu
umuz konumdan daha iyi bir duruma ykselmeyi iddetle ar
zularz. Gelecekte gerekleecek baanya duyduumuz ihtiya
nedeniyle, iinde bulunduumuz an tam anlamyla yaayama
yz ve kendimizi srekli daha iyi bir gelecee hazrlanyormu
gibi hissederiz.
Fantezi kurarak bu rahatszla tepki veririz. Doyum getire
cek ve alglanan eksikleri giderecek bir gelecek imaj yarabnz.
Varoluular bu mekanizmaya gelecee "otoprojeksiyon" yap
mak derler. Bu stratejinin srekli uygulanmas insanlarn "mo
notonluk" ya da "at yan" dedii yaam tarzna, gelecekteki bir
mutluluun hayalini kurmaya ve u an var olann tam olarak
tadn k.aramamaya neden olur. Hayata ilikin bu sapm, suni
ve tatminsizlik verici yaklam, lm "gerei" aklayana ve ha
yahn boa yaanm olduunu gsterene kadar tm yaam bo
yunca izlenebilir.
Doyumsuzluumuzu rtmek iin gelecee otoprojeksiyon
yapmak, arzulanan eyleri elde edelim etmeyelim, bir "kaybe
den stratejisidir." nk ihtiyalanrnz temelden yanl anlal
m ve alglanrnbr. Bu nedenle beklediimiz doyumu asla ve
remez. Planladmz hedeflere ulaamadrnzda, devam eden
doyumsuzluumuza neden olarak, ne srlen dzenleyici l
lere eriemediim.izi savunuruz. Bu hedeflere ulabmzda
ise mit ettiimiz doyum gelmez, doyumsuzluk hisleri ortadan
kalkmaz. Neden srekli doyumsuz olduumuzu da tehis ede-

208
 Kozmik Oyunu Oynamak

meyiz. Sonulan ne olursa olsun doyum getirmeyecek olan yan

l bir varolu stratejisi izlediimizi fark ebneyiz. Baarszl
genellikle hedefin yeterince arzulanmayna ya da seilen hede
fin yanl oluuna yorarz.
Bu model, eitli abartl hedeflerin mantk d ve pervasz
bir ekilde izlenmesine yol aar. Bu, dnyadaki birok sorundan
sorumludur ve insann ac ekmesine neden olur. zlenen strate
jinin yaam gerekleriyle bir balants yoktur ve birok farkl
dzeyde tekrarlanabilir. Gerek bir doyum getirmedii iin, kii
nin yoksul ya da Aristotle Onassis ya da Howard Hughes dze
yinde bir milyarder olmas bir ey deitirmez. Halbuki temel
hayati ihtiyalarmz karlandktan sonra yaam kalitemiz d
koullardan ziyade uur durumumuza baldr.
Dsal hedefleri izleyerek doyum elde ebne amacyla harca
nan, yolundan sapm abalar elikili sonular dourabilir. On
larca yl sren sk alma ve aba sonunda yaamlar boyunca
hayalini kurduk.lan hedefe ulaan ve hedefe ulatklarnn er
tesi gn bunalma giren insanlarla altm. Joseph Campbell
bu d urumu yle tanmlyor: "Merdivenin sonuna trmanmak,
ancak yanl duvara yaslandn fark ebnek." Doum ans u
ura getirilir, bununla ilikili olan lm korkusuyla yzleilir ve
psikospiritel yeniden dou yaanrsa, bu hayal knc strateji
den byk lde kurtulmak mmkndr. Doum abasnn
(travmasnn) izleri yerine doum ncesi ve doum sonras an
laryla balant kurduumuzda gelecek baarlarla ilgili mantk
d meguliyetimiz nemli derecede azalr ve yaanan anda ok
daha fazla tatmin buluruz.
Ancak doyumsuzluumuz ve rahatszlnuzn nedeni, pe
rinatal dzeyden daha da derinlere iner. Son analizde insan ha
yatn yneten doymak bilmez agzllk, akn bir doaya sa
hiptir. Erken rnesansn nl talyan airlerinden Dante Alighieri
(1989) yle der: "Mkemmellik arzusu her hazz doyumsuz k
lan arzudur. Ruhumuzun susuzluunu giderecek kadar byk
bir nee ya da haz yoktur bu yaamda." En genel anlamda doy-

209
Kozmik Oyun

mak bilmez agzlln en derindeki transpersonel kkleri Ken

Wilber'n Abnan projesi ile anlalabilir (Wilber, 1980).
Wilber, zmzn ilahi olduunu syleyen daimi felsefenin
ana ilkesinin nemli sonularn inceleyip aklamhr. Varl
mzn z Tanr, Kozmik sa, Keter, Allah, Buda, Brahman,
Tao ve benzeri gibi farkl adlarla arulmhr. Yarahl sreci bizi
kozmik kaynaktan, ilahi zmzden ayrp yabanclabrsa da bu
balanbnn farkndal tamamyla kaybolmaz. nsan psiesinin
her dzeyinde geliimimizi destekleyen en derin g, tanrsall
mzn deneyimine geri dn iin duyulan alkhr. Ancak be
denli varoluun kstlayc koullan, Tanr iinde ve Tanr olarak,
tam bir ruhsal kurtulua olanak vermez.
Burada rnek olarak Byk skender'i verebiliriz. Onun ken
dine zg dnyevi baanlanrun bir benzerini daha bulmak zor
dur. Maddi dnyada hibir insann elde edemeyecei neredeyse
tanrsal bir konum kazaruruhr. Bu, ismine eklenen "lahi" laka
bndan da anlalmaktadr. Hikaye yle devam ediyor:
skender, anavataru Makedonya ve Hindistan arasndaki ge
ni topraklan ele geirdii esiz askeri zaferlerin ardndan Hin
distan'a ular. Orada olaanst gleri, ya da siddhileri olan bir
yogi olduunu duyar. Bu yogi, dier yeteneklerinin yan sra gele
cei grme gcne de sahiptir. skender onu ziyaret ebneye karar
verir. Yoginin maarasna geldiinde bu bilge gnlk ruhsal uy
gulamalarna dalmn. skender sabrszca meditasyonunu keser
ve gerekten gelecei grme gcne sahip olup olmadn sorar.
Yogi sessizce kafasn sallar ve meditasyonuna dner. skender
aceleci bir soruyla onu tekrar durdurur: "Hindistan' fethimin ba
arl olup olmayacan syleyebilir misin?" Yogi bir sre medi
tasyonuna devam edip yavaa gzlerini aar. skender'e sevgiyle
bakar ve efkat dolu bir sesle yle der: "En sonunda ihtiyacn
olan ey yalnzca iki metrelik toprak olacak."
nsan olarak iinde bulunduumuz durum bundan daha et
kileyici bir rnekle anlahlamazd herhalde; tanrsallmz bul
mak iin mitsizce maddi aralarn peinden komak. Tanrsal

210
 Kozmik Oyunu Oynamak

varlklar olarak tam potansiyelimize ulamann yolu isel bir

deneyimden gemektedir. Bu ise ayn benliklerimizin -"deriyle
sarmalanm ego" kimliklerimizin- ldrlp almasyla mm
kndr. Yok olma korkusu ve ego lurs nedeniyle Atman taklit
lerinin peinden koarz. Bunlar biz yaamda ilerledike deiir
ve her zaman belirli bir dzeye aittirler.
Bir fetus ya da yeni domu bir bebek iin Atman iyi bir ra
hin ve iyi bir emzirmede yaanan mutluluktur. Bir ocuk iinse
temel fizyolojik drtlerin ve gvenlik ihtiyacrnn doyuma ula
masdr. Yetikinlie eritiimizde Atman meselesi olduka kar
maklar. Atman taklitleri artk geni bir ereveyi kapsar. Bun
lar yiyecek, seks, hret, g, gzellik ve bilgi gibi birok eyi
ierir. Bir yandan da gerekte kozmik yarabln btn ve yara
bcr ilkenin kendisi olduumuza dair derin bir hissi de banndn
nz. Bu nedenle ne derecede ve ne byklkte olursa olsun her
hangi bir taklit bizi her zaman doyumsuz brakacakbr. Doymak
bilmez agzlln zm bundan dolay, dzeyi ve byk
l ne olursa olsun maddi araylarda deil, i dnyada yatar.
En derin arzulanrnz yalnzca olaand bir uur durumunda
kiinin tanrsalln deneyimlemesi doyuma ulahrr.
Mevlana Celaledin-i Rfuni bunu olduka ak bir ekilde
yle dile getirmitir: "Enni; insanlarn baba, anne, arkadalar,
cennet, dnya, saraylar, ilim, alma, yiyecek, iecek gibi farkl
eylere duyduu mitlerin, arzularn ve sevgilerin gerekte Tan
n'y arzulamak olduunu bilir. Btn bunlar birer perdedir. n
san dnyay terk edip ah' bu perdeler olmadan grdnde
hepsinin bir perde ve rt olduunu, arzulad eyin aslnda bu
Bir olduunu grecektir." (Hines, 1996). On yedinci yzyl air
ve keilerinden Thomas Traheme "mutluluk" dedii yaam tar
znn canl bir rneiydi. Youn bir mistik deneyim yaadnda
ayn farkndala ulamb. te bu olay anlatb bir blm:

Sokaklar bendim, tapnak bendim, insanlar bendim. Gkler ben

dim, Gne, Ay ve yldzlar da bendim. Tm dnya bendim.

211
Kozmik Oyun

Bunlan izleyen ve tadn karan da bendim. Ne kah treler bili

yordum, ne de snr ve aynmlar; btn tre ve aynmlar bendim.
Byk bir ertelemeyle yoldan kanldm ve bu dnyann kirli
yollarna girdim. imdi bunlan siliyor ve daha nce olduum
gibi kk bir ocuk oluyorum yeniden. Tann'run krallna
bylece girebilirim.

MSTK YOLU PRATK ADIMLARLA YRMEK

Evrenin mekanik biI sistem deil, Mutlak uur'un snrsz de

recede karmak deneyim orkestrasyonlanyla yaratb sanal biI
gereklik olduunu kabul edersek bunun pratik sonulan neler
olabiliI? Varlmzn kozmik yarabc ilkeyle biI olduunu bil
mek, deerler sistemimizi ve yaam tarzmz nasl etkiler? Bu
sorular hem her biiirniz, hem insanlk, hem de gezegenin gelece
i iin teorik ve uygulanabilir anlamda byk neme sahiptiI.
Bunlar yantlamaya alrken yine holotropik uur hallerini de
neyimlemi insanlarn igrlerine bakacaz.
Biiok din iin hayatin zorluklaryla ba etmenin yolu, dn
yasal plann nemsizliini grp akn gerekliklere odaklan
makbr. Bu inanlarn bazlar dikkati maddi dnyadan ekip
baka gerekliklere yneltmeyi tavsiye ederler. eitli st ger
eklikler ve varlklarla balanb kurmak iin dua ve adanmay
nerirler. Dierleri ise meditasyon ve dier kiisel ruhsal al
malarla akn gerekliklere dorudan girii nem ve vurgular
lar. Bu eilimdeki dini sistemler, maddi dnyay saf ve mkem
mel olmayan, ac verici bir alt blge olarak grrler. Onlara gre
dnya biI gzya vadisi gibidir. Bedenli varolu ise bir gazap ya
da lm ve tekrardou batakldr.
Bu inanlar ve retmenleri, kendilerini bu yola adayanlara
te'de yer alan daha arzulanr biI alemi ve tatmin edici biI uur
durumunu vaat ederler. Yaygn inanlarn daha ilkel formlarn
da bu uur durumlar, kendi inanlarnn gereklerini yerine geti
renlere lmden sonra alan eitli kutsal planlar ya da cennet
lere karlk gelir. Benzeri sistemlerin daha karmak olanlarnda

212
 Kozmik Oyunu Oynamak

cennetler ruhsal yolculuun basamaklandr. Yolculuun sonu

ise kiisel snrlann kalkmas ve Tann'yla birleme ya da yaam
ateini sndrp bolukta erimektir (nirvana).
Caynaala gre bizler z olarak, biyolojik dnyayla z
deletii iin kirlenen saf uur birimleriyiz (jiva). Cayna uygu
lamalannn amac, maddi dnyadaki ilikilerimizi byk lde
azaltmak, onun kirletici etkisinden kendimizi kurtarmak ve saf
durumumuzu yeniden kazanmakbr. Dier bir rnek de, Thera
vada ya da Hinayana (Kk Tekerlek) olarak anlan zgn bir
Budizm trdr. Bu Budizm okulu kah bir manasbr geleneidir.
Kiisel aydnlanma ve kurtulu iin gerekli ruhsal disiplini verir.
deali, geliimin en st dzeyinde bulunan aziz ya da arhat'br.
Arhat dnyadan izole bir mnzevi olarak yaar. Bunlara benzer
bir kiisel kurtulu (moka), Hindu Vedanta'snda da bulunur.
Ancak dier baz ruhsal gelenekler doay ve maddi dnyay
Tann'nn bedeni olarak grr. Bu nedenle Caynaclk, Hinduizm
ve Budizm'in Tantrik kollannn yaam kabul eden ve kutlayan
bir yaps vardr. Benzer ekilde Mahayana (Byk Tekerlek)
Budizmi "zehirden" -cehalet, iddet ve hrs (ehvet)- ann
drnzda gndelik yaamn iinde bile kurtulua erebilece
imizi retir. Samsara'y -yanlsama dnyas ya da doum ve
lm dngs- abrnzda nirvana'ya ulalr. eitli Mahaya
na okullan, ruhsal aydnlanmann nemli bir belirtisinin efkat
olduunu nemle vurgularlar. dealleri Bodisatva' dr. Bodisatva
yalnzca kendi aydnlanmasyla deil, dier varlklann kurtulu
uyla da ilgilenir.
Holotropik hallerde elde edilen igrlere dayanarak bu
konuya bir gz atalm. Yaamdan ekilip maddi plandan a
kn gerekliklere almann ne faydas olabilir? Ya da tersinin,
gndelik yaam tm yreimizle kucaklamann bir deeri var
mdr? Birok ruhsal sistem, ruhsal yolculuun amacn kii
sel snrlarn erimesi ve tannsallkla yeniden birleme olarak
tanmlar. Ancak isel aratrmalannda Mutlak uur'la zdele
en insanlar, varln yce ilkesiyle birlemenin ruhsal yolcu-

213
Kozmik Oyun

luu.n nihai hedefi olarak kabul edilmesinin ciddi problemler

ierdiini fark ederler.
Byleleri, saf Mutlak uur ya da Boluk'un yalruzca ruhsal
yolculuun sonu olmadn, ayn zamanda onun yaratln da
kayna ve balangc olduunu grrler. Tanr, ayn olanlara ye
niden birleme olanan sunan ilke olmakla kalmaz. Ayn za
manda zdeki birliin blnmesi ve aynmasndan da sorumlu
dur. Eer bu ilke tam ve kendi iinde doyum halinde olsayd,
yaratmas iin bir neden olmayacak ve baka deneyim alemleri
de var olmayacakt. Ancak bu gereklikler var olduu iin Mut
lak uur'un yaratma eilimi temeldeki bir "ihtiyac" gsterir.
Bu nedenle okluk dnyalan, Tanr'nn saf halinin nemli bir
tamamlaycsdr. Kabala terminolojisine gre "insanlar Tann'ya,
Tanr da insanlara ihtiya duyar."
Kozmik dramann genel emas, iki temel gcn dinamik
oyununu ierir. Bunlardan biri da ynelik (hilotropik ya da
maddeye ynelik), dieri de merkeze yneliktir (holotropik ya da
btnle ynelik). Saf Kozmik uur, saysz ayn varl ieren
eitli dnyalan yaratmak iin ilksel bir eilim duyar. Sanal ger
eklikler yaratma arzusunun olas "nedenlerinin" ya da saikleri
nin bazlann daha nce tarttk. Bunun tersine, kiilemi uur
birimleri ise aynlk ve yabanclamay ac verici bulur ve kayna
a dnmeye ve onunla birlemeye kar youn bir ihtiya duyar.
Bedenli benlik.le zdeleildiinde duygusal ve fiziksel strap,
zamansal ve uzaysal snrlar, fanilik ve lm gibi sorunlar orta
ya kar.
Holotropik hallerdeki z-kefimiz, ego lmnn eiine
geldiinde bu dinamik atmay yaayabiliriz. ki iddetli g
cn arasnda gider gelir, blnrz. Holotropik yanmz beden
ego ile zdelemeye bir son verip erimeyi ve daha byk bir
btnle birlemeyi arzular. Hilotropik olan dier paramz ise
lmden korkar ve ayn kimliini korumak iin hayatta kalma
drtsyle hareket eder. atma olduka zorludur ve ruhsal
dnm srecinde ciddi bir engel tekil eder. Dnm, te ta-

214
 Kozmik Oyunu Oynamak

rafta (eer bir ey varsa) yerine neyin geeceini bilmeden teslim

olmay ve allm kimliimizi kurban ebneyi gerektirir.
Eer alternatifi bilinmiyorsa, rahatsz edici bile olsa endieyle
u anki halimize tutunabiliriz. Ancak, maddi dnyadaki ayn be
denlenmi varlklar olarak varoluumuzun yapay olduunu ve en
isel arzulanmz doyuma ulabramayacaru derinliklerimizde
hissederiz. Snrlanmz amak ve gerek kimliimizi bulmak
iin gl bir ekim duyanz. Sistemli isel almaya balama
dan nce ego lmnn sembolik bir deneyim olduunu, ger
ek lm ve yok oluu kastebnediini entelektel olarak bilmek
yardma olacakbr. Ancak lm korkusu ve egoyu teslim ebnek
ylesine sarsa ve balayadr ki, ego lm deneyimini yaar
ken bu bilgiye gvenemez ve rahatsz oluruz.
Eer psiemiz iki kozmik gle -hilotropik ve holotropik- y
netiliyorsa ve iki g birbiriyle abyorsa bu durumla ba ede
bilmenin bir yolu var mdr? Eer ne okluk dnyas, ne de saf
birlik tam anlamyla doyum verici deilse bunlann bir alternatifi
olabilir mi? Bu elikinin bir zm var mdr? Alternatif bir
yaam stratejisi var mdr? Bu aban kozmik eilimlerin arasn
da huzurlu bir ekilde yaayabilir miyiz? Birbirine zt glerle
dokunmu bir evrende huzur bulabilir miyiz?
Bedenli varl aa ve deersiz diye reddedip ondan ka
mak zm olamaz. Madde dnyas da dahil olmak zere btn
deneysel dnyalar, yaraba ilkenin saf halinin nemli, gerekli ve
deerli birer tamamlaycsdr. te yandan doyum ve huzura
ulama abalanmz, eer yalnzca maddi gereklikteki nesne ve
hedefleri ieriyorsa, baanszla urayacak ve muhtemelen geri
tepecektir. Bu nedenle doyum verici bir zm hem dnyasal
hem de akn boyutlan, hem formlar dnyasn hem de Form
suz'u iermelidir.
Bildiimiz ekliyle maddi dnya, uurdaki olaand de
neyimler iin saysz olanak sunar. Bedenlenmi varlklar olarak
milyarlarca galaksisiyle gkleri, gnein nefes kesen dou ve
babn, byyen ve klen Ay' ya da hayret uyandnc G-

215
Kozmik Oyun

ne ve Ay tutulmalarn gzlemleyebiliriz. Bulutlarn fantas

tik grntlerini, gkkuarun muazzam gzelliini, Kutup
Iklan'run titreen panlbsn izleyebiliriz. Doa, okyanus, nehir
ve gllerden devasa dalara, sessiz llere ve Antarktika'nn
souk gzelliine kadar saysz eitlilikte mekanlar yaratm
br. Hayvan ve bitki alemlerindeki arba eitlilikteki yaam
formlaryla birlikte bu mekanlar kendine zg deneyimler iin
saysz olanak sunar.
Yalnzca fiziksel formda ve maddi planda ak olabilir, cin
selliin verdii vecd halinin tadn karabilir, ocuk sahibi ola
bilir, Beethoven dinleyebilir ya da Rembrandt'n resimlerini tak
dir edebiliriz. Yeryznden baka nerede blbln akmasn
dinleyebilir, dondurmal pasta yiyebiliriz? Listeye spor faaliyet
lerinin, seyahatin, mzik aleti almann, resim yapmann ve di
er pek ok eyin keyfini ekleyebiliriz. Maddi alem, organik ve
inorganik gerekliklerin, yer yzeyinin, okyanus derinliklerinin
ve kozmik boluun uzak blgelerinin arabnlmas iin saysz
olanak sunar. Mikro ve makro dnyann kefi iin var olan ola
naklar gerekten de snrszdr. u an'n deneyimlerinden baka
kadim medeniyetlerden insann henz var olmad dnyaya ve
Byk Patlamann ilk mikro saniyelerinde gerekleen olaylara
kadar uzanan gizemli gemiin arabnlmas maceras da vardr.

ZKEF ve RUHSAL UYGULAMANIN FAYDALARI

Fenomenler dnyasna kablmak ve bu zengin macera yelpazesini

deneyimleyebilmek iin bedenli benlikle bir dereceye kadar z
delemek ve madde dnyasn kabul etmek gerekir. Ancak
beden-ego ile mutlak bir zdeleme iine girersek ve tek gerek
lik olarak maddi dnyay kabul edersek tam bir doyum bulma
mz olanakszlar. Deersizlik, fanilik ve lm, hayabn olumlu
ynn tamamyla glgeleyip tadn karabilir. Buna beden ve
maddi dnyann dayatb snrlamalar nedeniyle tanrsal potan
siyelimizi btnyle kefetme yolundaki sonusuz abalarmzn
yol ab engellenmilik duygusunu da eklemeliyiz.

216
 Kozmik Oyunu Oynamak

Sorunun zmn bulmak iin ie dnmemiz gerekir. Ho

lotropik hallerin tekrar tekrar deneyimlenmesi, "bedenle sarma
lanm ego" olduumuza dair inana zayflabr. Beden-ego ile
zdelemeye devam ederiz, ancak bu zdeleme daha esnek
ve oyunsu bir hal alr. Gerek kimliimiz ve kozmik konumu
muz da dahil olmak zere varoluun transpersonel ynleri hak
knda deneysel bilgimiz olursa, gndelik yaam daha kolay ve
doyum verici bir hal alr. sel arabrrnamz devam ettike er
ya da ge tm formlarn ardndaki temel boluu da kefederiz.
Budist retilerin syledii gibi duyular dnyasnn sanal doa
sn ve boluunu bilmek, aadan kurtulmamz salayabilir. Bu
retilere gre, yaamn birbirinden ayn varlklardan olutuu
inana aslnda bir yanlsamadr. Budist metinlerde tm formlarn
temeldeki boluunun farkndalna ve varlklarn birbirinden
ayn olmayna anatta ya da "ben-sizlik" denir.
Bir psikolog ve Vipassana Budist retmen olan Jack Korn
field, Tibetli ruhsal retmen Kalu Rinpoche ile olan grme
sinde anatta kavramyla ilk kez nasl karlabn anlabyor. Bu
nemli ahsla karlamasndan olabildiince fazla ey rene
bilmek iin itahl bir mez evkiyle sorar: "Ltfen birka cm
leyle Budist retinin zn anlatabilir misiniz?" Kalu Rinpoche
yantlar: "Elbette. Ancak bana inanmazsnz ve ne demek istedi
imi anlamanz yllar alabilir." Jack nazike diretir: "Ltfen siz
yine de syleyin. Bilmek istiyorum." Kalu Rinpoche'nin yanb
ksa ve zdr: " Aslnda yoksun."
Transpersonel deneyimlerimizde kefettiimiz tanrsal do
amz ve btn her eyin temeldeki boluunun farkndal,
gndelik yaamn karmaklyla etkin bir ekilde ba etmemi
ze yardmc olacak abnn temellerini oluturur. Maddi dnya
deneyimini tam olarak yaayabilir ve bize sunduklarnn tama
mnn --doann gzellii, insan ilikileri, sevimek, aile, sanat
eserleri, spor, tatllar ve saysz dier eyler- tadn karabiliriz.
Ancak ne yaparsak yapalm yaam engeller, zorluklar, aa
dolu deneyimler ve kayplar getirecektir. Her ey sarpa sarp da-

217
Kozmik Oyun

yanlamayacak duruma geldiinde isel yolculuumuzda ke

fettiimiz, daha geni olan, kozmik bak asna ynelebiliriz.
Daha st gerekliklerle balanb., anatta'nn zgrletirici bilgisi
ve tilin fonnlann tesindeki boluk, aksi halde katlanlmayacak
olana dayanma olana verir. Bu akn farkndalk sayesinde tilin
hayat yelpazesini ya da Zorba'nn dedii gibi tilin felaketi" tam
"

olarak deneyimleyebiliriz. Holotropik deneyimler araclyla

sistemli zkeif, dnyann duyularla alglann zenginletirir,
inceltir. Aldous Huxley buna William Blake'in bir iirine atfta
bulunarak "alg kaplannn temizlenmesi" demitir. Bu temizlik,
bedenli varlkla balanbl olan uur iindeki tilin macera olas
lklarn btnyle takdir edip srecin tadna varmamz salar.
Tat almadaki genel arb., mistik haller srasnda ve izleyen sa
atler ya da gnlerde en arpc haliyle yaanr. Bu da genellikle
ok youn bir deneyimdir. Tpk "damakta kalan tat" gibi. Bu
mistik ilhamlarn yol ab haz ve zenginleen yaam nitelii her
zaman bu kadar youn olarak devam etmese de daha hafif bir
ekilde uzun sre etkisini srdrebilir.
Yaam deneyimi hilotropik uur halleriyle snrl olan ve ger
ein akn, hayret verici boyutlarn deneyimlememi birisi, de
rinlere kk salm lm korkusunu yenmekte ve yaamda daha
derin bir anlam bulmakta zorlanacakbr. Bu durumda gndelik
davranlarn ou hata ierisindeki egonun ihtiyalaryla yn
lenir ve yaamn nemli bir ksm olumsuz ve yapay bir ekilde
geer. Bu nedenle gndelik faaliyetlerin, akn gerekliklere giri
salayan sistemli bir ruhsal uygulama yntemiyle btnlenmesi
gerekir.
Endstri ncesi toplumlarda akn deneyimler, amanik ayin
ler, gei ritleri ve ifa seremonilerinden kadim lm ve doum
ayinlerine, mistik okullara ve byk dinlerin meditasyon uygu
lamalarna kadar geni bir yelpaze ierisinde olmak zere birok
farkl ekillerde yaanabiliyordu. Son yirmi-otuz yl iinde Bab
dnyas eitli kadim manevi uygulamalarn yeniden canlan
na tank oldu. Aynca, modern derinlik psikolojisinin temsilcileri

218
 Kozmik Oyunu Oynamak

ruhsal alm olas klan etkili ve yeni yaklamlar gelitirdiler.

Bu yntemler ruhsal dnm ve uur evrimiyle ilgilenen her
kese aktr.
Transpersonel psikolojinin babas C. G. Jung yazlarnda ken
dimizin ve varoluun hem dnyevi hem de kozmik boyutlarna
odaklanan bir yaam stratejisini anlatt. D dnyadaki gndelik
faaliyetlerimizi sistemli zkei.fle -psiemizin en derinlerde sak
l kalm kelerine ulaan isel bir aratrma- btnlememizi
nerdi. Dikkatimizi ie vererek Yksek Benlik'le -varlmzn
daha yce olan ynyle- balant kurabilir ve onun rehberli
inden faydalanabiliriz. Bu ekilde alarn bilgeliini ieren ko
lektif uurdnn devasa kaynaklarn kullanabiliriz.
Jung'a gre yaamlarmz karlatmz durumlarn yal
nzca dsal ynleri temelinde ynlendirmemeliyiz. Kararlarm
z maddi dnyann pragmatik bilgisi ile sistemli zkeif srasn
da kolektif uurdmdan alnan derin bilgeliin yaratc bir
sentezine dayandrmalyz. Byk svireli psikiyatristin bu ne
risi, yllar ierisinde birlikte altm birok insann holotropik
aratrmalarnda elde ettii sonularla genel olarak ayndr.
nerilen stratejinin daha tatmin edici, keyifli ve yaratc bir
yaam tarznn yolunu atm tekrar tekrar grdm. Gndelik
hayat tam olarak yaamak ve ayn zamanda da varoluun gr
kemli boyutlarnn ve tanrsal doanuzn farknda olmak bu e
kilde olas hale gelir. Hayatn iki ynn birletirme ve btnle
yebilme yetisi, mistik geleneklerin en yce arzusu olmutur.
eyh El-Alevi, Tasavvuf geleneindeki en yksek ruhsal geliim
aamasn yle aklyor: te tanrsal z'le sarho, dta ayk
olmak.

KSEL DNM ve GEZEGENN GELECEC

Varolua dair bu yaklamn olas faydalan bunu uygulayan in

sanlarn snrl karlarnn ok tesindedir. Yeterince ok insan
tarafndan uygulandnda insanlk ve geleceimiz iin nemli
etkileri olabilir. Son yirmi-otuz ylda insanln benzeri grl-

219
Kozmik Oyun

memi boyutlarda bir krizle yz yze olduu aka grlmeye

balad. ada bilim, hastalklarn ouyla ba etme, alk ve se
faleti ortadan kaldrma, endstri abklannn azalblmas ve yka
fosil yaktlarn yenilenebilir temiz enerji kaynaklaryla deitiril
mesi gibi gnmz dnyasnn birok acil sorununu zebilecek
etkin yntemler gelitirdi.
Ancak, nmzdeki sorunlar ekonomik ya da teknolojik de
ildir. Kresel krizin en temeldeki nedenleri insan kiiliinin i
yznde yatar ve trmzn uursal evrim dzeyini yansbr.
nsan psiesindeki ehlilememi gler nedeniyle akl almaz
kaynaklar sama silah yarlarna, g mcadelesine ve "snrsz
byme" yarna harcanmaktadr. nsan doasndaki bu nitelik
ler, bireyler ve lkeler arasnda uygun bir zenginlik dalmna
engel olmaktadr. Aynca ekonomik ve politik menfaatleri bra
kp gezegendeki hayabn devam iin nem tekil eden ekolojik
nceliklere geii de engellemektedir.
Diplomatik anlamalar, idari ve hukuki tedbirler, ekonomik
ve sosyal yapbrunlar, askeri mdahaleler ve benzeri abalar
u ana kadar ok az bir baar elde etmitir. Aslnda zdkle
rinden fazla soruna yol amlardr. Neden baarsz olduklar
sorusunun yanb gittike aklk kazanmaktadr. Bu krizi, krize
neden olan ideolojiye dayal stratejilerle zmek olanakszdr.
Son analizde imdiki kresel krizin ruhsal bir kriz olduunu
syleyebiliriz. Bu nedenle insanlkta kkl bir isel dnm
gereklemeden ve daha yce bir duygusal olgunlua ve ruhsal
farkndala ykselmeden bu krizi zmeyi hayal etmek g
tr.
nsanlk tarihindeki iddet ve agzlln nemli rol gz
nne alnrsa, modem insanl, brakn baka trlerle; rk, renk
ve din ya da siyasi gr ne olursa olsun kendi hemcinsleriyle
bile ban ierisinde yaayabilecek bireylerden oluan bir tre
dntrmek zor grnmektedir. nsanla, derin ahlaki de
erler, bakalarnn ihtiyalarna duyarllk, sadelik ve ekolojik
nceliklerin farkndaln alamak gibi zor bir engelle kar kar-

220
 Kozmik Oyunu Oynamak

yayz. Bu i ilk bakta mit vermeyecek kadar gerekd ve

topik grnebilir.
Ancak durum grnd kadar mitsiz deildir. Daha nce
grdmz gibi bu tr derin bir dnm, holotropik halleri
ieren sistemli alma srecinde -ister meditasyon, ister gl
terapi trleri, isterse de sorumluluk ierisinde yaplan rehberli
psikodelik terapileri olsun- gerekleebilmektedir. Benzer dei
iklikler kendiliinden psikospiritel krize girip de iyi bir destek
sistemi ile duyarl bir rehberliin ayrcalna sahip olmu insan
larda da gzlemlenebilir.
Bu nedenle, derin isel alma ile d dnyada ilhama dayal
eylemleri btnleyen bir yaam stratejisi yeterince ok sayda
insan tarafndan uygulanrsa kresel krizi zmede nemli bir
rol oynayabilir. sel dnm ve ivme kazanm uur evrimi,
hayatta kalma ve bar iinde yaama ansmz nemli lde
arbrabilir. Bu yolu seen ya da halihazrda bu yolda yrmekte
olan insanlarn kendi yolculuklarnda yararl bulacan mit et
tiim, holotropik almalardan elde edilen igrleri toplayp
sistemli bir ekilde anlattm.

KRESEL KRZ N BR REETE: BR KIZILDERL

TRENNDEN ALINAN DERSLER

Bu blm yllar nce holotropik bir uur halini paylahm bir

grup insan arasnda gerekleen derin bir ifa ve dnm de
neyimini anlatarak kapatmak istiyorum. Neredeyse eyrek asu
gemi olsa da bu anm dndm ya da hakknda konu
tuumda hala duygulanyorum ve gzlerim yaaryor. Bu olay,
bana yzyllardr bir nesilden dierine nefretin aktarld dn
yamzda kar karya olduumuz sorunlarn nemini gsterdi.
Ancak, bu olumsuzluu ap bizi birbirimizden ayran perdeleri
kaldrma olasl iin mit ve gven de verdi.
1967'de Amerika Birleik Devletleri'ne geldikten sonra Mary
land Psikiyatri Arabrma Enstits'nde psikodelik terapisinin po
tansiyelini aratuan devlet destekli bir arabrmaya kabldm. Mer-

221
Kozmik Oyun

kezdeki projelerimizden biri de zihin sal profesyonelleri iin

bir eitim programyd. Bu proje psikiyatrist, psikolog ve sosyal
hizmet grevlilerine eitim amal olarak yksek doz LSD se
ans dzenlememize olanak verdi. Bu programdaki deneklerimiz
den biri de Kansas' daki Topeka Emekli Subay dare Hastanesi'nde
psikiyatrist olan Kenneth Godfrey'di. Godfrey'in psikodelik se
ansnn rehberi bendim ve ok yakn arkada olduk.
ekoslovakya'dayken Kzlderili Amerikan Kilisesi hakknda
kitaplar okumutum. Bu, Kzlderili ve Hristiyan elerini bir
letiren melez bir dindir ve Meksika' da yetien ve kutsal saydk
lar psikodelik bir kakts olan peyoteyi kullanrlar. Bir peyote
seremonisine kablmak iin byk bir istek duydum. Bylece
psikodeliklerin tedavi amal kullanmn trensel kullanmyla
karlabrabilecektirn. ABD'ye geldikten sonra byle bir imkan
aradm ancak bulamadm. Daha sonra hem Ken hem de kan
snn Kzlderili kkenli olduu ve halklaryla iyi balarnn
bulunduu ortaya kb. Ken'in nc seansndan sonra ayr
lrken bir peyote seremonisine kablmam salayp salayamaya
can sordum ve bana deneyeceini syledi. Birka gn sonra
beni telefonla arad ve iyi arkada olan bir efin beni ve alma
arkadalarmdan bazlarn Patavatome Kzlderililerinin bir pe
yote seremonisine kablmaya davet ettiini syledi.
zleyen hafta sonu Baltimore'dan Kansas Topeka'ya utuk.
Grupta mzik terapistimiz Helen Bonny, kz kardei, psikode
lik terapisti Houston Clark ve ben vardm. Topeka havaalannda
bir araba kiraladk ve Kansas'n geni ayrlarnn ilerine do
ru yola koyulduk. Orada, ku umaz kervan gemez bir yerde,
birka Kzlderili adnrun bulunduu kutsal seremoni mekan
duruyordu. Gne babyordu, ayin balamak zereydi. Trene
kablmadan nce tm Kzlderili olan kablmclann onayn al
mamz, etkileyici bir karlama komitesini andran bir jriden
gememiz gerekiyordu.
Kzlderililer, Kuzey Arnerika'nn beyaz igalciler tarafndan
istila ve fethediliinin trajik tarihini, soykrm ve kadnlarna

222
 Kozmik Oyunu Oynamak

tecavz ediliini, topraklarndan kovululann, bufalolarn aa

maszca yok ediliini ve dier birok gaddarl ateli bir ekilde
dile getirdiler. Birka saat sren bu etkileyici konumadan sonra
ortam sakinleti ve Kzlderililer bizi tek tek trene kabul ettiler.
Orada bulunmamz istemeyen tek bir kii vard. Bu uzun boylu,
esmer ve ask suratl adam orada bulunmamza iddetle kar
kb. Beyazlara olan nefreti inanlmazd. steksiz de olsa gruba
kablrnamza onay vermesi ok uzun zaman ald. Seremoninin
gecikmesinden rahatsz olan kendi halknn youn basks sonu
cunda onay vermek zorunda kalrnb.
Sonuta ortalk -grnrde de olsa- yabb. Byk bir adr
da toplandk. Ate yakld, kutsal ayin balad. Peyote dilimleri
ni yedik ve tokmakla davulu elden ele geirdik. Kzlderili gele
neklerine gre elinde tokmak olan kii bir ark ya da kiisel bir
sz syler, ancak bu zorunlu deildir. Bizi kabul etmekte isteksiz
olan adam tam karma oturdu. Seremoniye tm yreiyle kabl
mad belliydi. Tokmak ve davul dnp de ona sra geldiinde
hibir ey sylemeden kzgn bir ekilde bir sonraki kiiye gei
riyordu. Peyotenin etkisiyle evreyi alglaym olduka duyarl
bir hale gelmiti. Bu adam, dnyamn kanayan yarasna dn
t. Ona bakmak gittike ac verir bir hal ald. Nefreti gzlerinden
fkrp btn adr dolduruyor gibiydi.
Sabah oldu. Gne domadan biraz nce tokmak ve davulu
son kez elden ele geiriyorduk. Herkes gece hakkndaki deneyim
ve izlenimlerini zetleyen birka sz sylyordu. Walter Houston
Oark'n konumas olduka uzun ve duygusald. Gzel seremo
nilerini bizimle paylaan Kzlderili arkadalarmzn gsterdikle
ri dostluktan tr kranlarn dile getirdi. Walter zellikle de
onlara yapbmz her eye ramen bizi kabul ettikleri gereini
vurgulad. Konumasnn bir yerinde -tam olarak hangi konuda
olduunu anmsamyorum- "Anavatan ekoslovakya'dan ok
uzaklarda, burada bulunan Stan" diyerek benden bahsetti.
Walter ekoslovakya dediinde tm gece boyunca varl
mz istemeyen adam aniden garip bir aknlk geirdi. Ayaa

223
Kozmik Oyun

kalkb ve bana doru koarak kendini nmde yere atb. Ban

dizlerime dayad ve bedenimi skca tutarak sesli bir ekilde h
krarak alad. Yirmi dakika sonra sakinleti, yerine dnd ve
konuabilecek duruma geldi. Seremoniden nceki akam hepi
mizi "soluk benizliler" olarak ve bu nedenle de Kzlderililerin
dman olarak grdn syledi. Walter'n szlerinden sonra
ekoslovakya kkenli olduum iin bu insanlarn yaad traje
diyle hibir ilgim olmadn fark etti. Bu nedenle de kutsal sere
moni boyunca gereksiz yere benden nefret etmiti.
Adamn kalbi krlm ve zlmt. Giri konumasndan
sonra uzun bir sessizlik oldu. Bu sessizlik srasnda youn bir i
abma yaad. Syleyecek daha fazla eyleri olduu belliydi. So
nunda hikayenin geri kalann bizimle paylab. kinci Dnya Sa
va srasnda ABD Hava Kuvvetlerine alnmb. Savan bitimi
ne birka gn kala Amerikan kuvvetlerinin ekoslovakya'nn
biras ve otomobil fabrikasyla tannan Pilsen ehrine yapb
gereksiz bir bombardmana bizzat kablrnb. Bana olan nefre
ti gereksiz olmakla kalmam rollerimiz de deimiti; imdi
saldrgan o, kurban da bendim. lkemi igal etmi ve halkm
ldrmt. Bu, kaldrabileceinden fazlayd.
Dmanca hisler beslemediim konusunda onu ikna ettikten
sonra kayda deer bir ey oldu. Baltimore' dan gelen ve tm
Amerikal olan dier drt arkadamn yanna gitti. Seremoni
ncesinde ve srasndaki davranlarndan tr zr diledi, an
lan kucaklad ve af diledi. Atalarmzn yapb eylerden tr
iimizde nefreti banndnrsak dnya iin mit olmayacan sy
ledi. Olaydan ald ders bu olmutu. Aynca rk, ulus ve kltr
gruplar arasnda genel bir yargya varmann yanl olduunu
da fark etti. nsanlar ait olduklar gruba gre deil kim oldukla
rna gre deerlendirmeliydik.
Konumas ef Seattle'n Avrupal smrgecilere yazd
nl mektubun devam gibiydi. Szlerini yle bitirdi: "Sizler
dmanm deilsiniz. Sizler kardelerimsiniz. Sizler bana ya da
halkma bir ey yapmadnz. Bunlarn hepsi uzun bir sre nce

224
 Kozmik Oyunu Oynamak

atalaruruzn yaamlarnda gerekleti. O zamanlar belki de d

man saydm taraftaydm. Hepimiz Byk Ruh'un ocukla
ryz. Hepimiz Dnya Ana'ya aitiz. Gezegenimiz byk bir so
run yayor ve eski kinleri brakp birlikte almazsak hepimiz
lrz."
Bu arada gruptaki insanlarn ou gzyana boulmutu.
Hepimiz insanlk ailesine kar derin bir ballk ve ait olu his
settik. Gne yavaa ge ykselirken ayinsi bir kahvalb yap
bk. adrn ortasnda duran ve gece boyunca ayinle kutsanm
yemei yedik. Sonra uzunca kucaklabk, isteksiz de olsa ayrla
rak eve doru yola koyulduk. Irklar ve uluslararas sorun z
m konusunda hafzamza kaznan bu paha biilmez ders, hi
kukusuz hayabmzn geri kalannda zihinlerimizdeki canll
n koruyacak. Holotropik bir uur halinde yaanan bu srad
ezamanllk bana, ileride benzeri bir iyilemenin kresel dzey
de de gerekleeceine dair umut verdi.

225
 11

HUTSAL u e onVEU
"Byk Patlama"dan bakteri hcresinin atomlanrun iindeki par
aaklara kadar hibir eyi ok iyi anlamyoruz. nmzdeki yz
yllarda kefedeceimiz byk bir gizem okyanusu var.
-Lewis Thomas

Deerli olan her ey llemez. llebilen her ey deerli

deildir.
-Albert Einstein

MODERN TOPLUMDA RUHSALLIK ve DN

Modem teknoloji toplumlannn insann doas ve evren hak

kndaki anlay kadim ve endstri ncesi toplumlardan ol
duka farkldr. Bu, bir dereceye kadar tarihi geliimin doal
bir sonucudur ve armamak gerekir. Yzyllar iinde eitli
disiplinlerden bilirnadamlan, maddi dnyann eitli ynlerini
sistemli olarak kefetti, gemite mmkn olmayan hayli faz
la bilgi toplad. Doa ve evren hakkndaki nceki kavramlar
tamamladlar, dzelttiler ve deitirdiler. Ancak iki dnya gr
arasndaki en arpc farkllk maddi gereklikle ilgili verilerin
okluu ve doruluundan kaynaklanmaz. Temeldeki aynlk
varoluun kutsal ya da ruhsal boyutuyla ilgilidir.
Endstri ncesi dnemde yaam tilin insan topluluk.lan al
gladmz ve her gn faaliyet gsterdiimiz maddi dnyann

227
Kozmik Oyun

tek gereklik olmad konusunda hemfikirdiler. Onlara gre

kozmos -her ne kadar ayrnblarda farkllk gsterse de- hiyerar
ik olarak dzenlenmi varolu dzeylerinden oluan kompleks
bir sistemdir. Arthur Lovejoy'un (1964) Byk Varlk Zinciri de
dii bu gereklik anlaynda kaba madde dnyas en son halka
dr. Endstri ncesi kozmolojilerde anlan yksek varlk planla
rnda tanrlar, eytanlar, bedensiz varlklar, atasal ruhlar ve erk
hayvanlar bulunmaktadr. Kadim ve endstri ncesi kltrlerin
ayinsel ve ruhsal adan zengin bir yaamlar vard. Bu, gizli ger
eklik boyutlaryla dorudan balanb kurma ve bu gereklikler
den nemli bilgi, destek ve hatta maddi olaylarn gidiabna m
dahale gibi yardmlar alma biiminde gereklemekteydi.
Byle bir dnya grn paylaan toplumlarn gndelik
faaliyetleri yalruzca be duyu araclyla elde edilen bilgilere
deil, grnmeyen gerekliklerden alnan girdilere de dayan
yordu. Geleneksel Bab eitimi alan antropologlar arabrdkla
r aborijin kltrlerin "ifte manbk"lar karsnda aknla
uramlardr. Yerli halklar, her ne kadar byk pratik zekaya,
srad yeteneklere sahip olsalar ve hayatta kalmak, yaamak
iin mkemmel aletler yapabilseler de avlanma, balk tutma ve
barnak yapma gibi pragmatik faaliyetleri garip ve genellikle
karmak ve ayrnbl ayinlerle birletirirler. Bunlar yaparken
antropologlarn hayal rn ve gerekd sayd eitli varlk
ve gerekliklere bavururlar.
Dnya grlerindeki en byk farkllk ise lm konusun
dadr. Endstri ncesi toplumlarn kozmolojileri, felsefeleri ve
mitolojileri ile ruhsal ve trensel yaamlar, lmn mutlak ve
geri dnlemez bir son olmad, yaamn ya da varln biyolo
jik lmden sonra bir ekilde devam ettii eklinde ak bir me
saj ierir. Bu kltrlerin eskatolojik mitolojileri, ruhsal bir ilkenin
ya da ruhun lmediinde ve yolculuuna baka gerekliklerdeki
bir dizi karmak macerayla devam ettiinde hemfikirler.
Ruh, lm sonras yolculuunda bazen dnyadakine benzer
fantastik mekanlarda seyahat ederken bazen de eitli aretip var-

228
 Kutsal ve Dnyevi

lklarla karlar ya da bir dizi olaand uur halinden geer.

Baz kltrlerde ruh, te' de bulunan geici bir aleme ular. Bu,
Hristiyanlktaki araf, Tibet Budizminde /akalar ve dier kltrler
deki cennet, cehennem ya da gne alemi gibi ebedi mekanlardr.
Birok kltr, reenkarnasyonla ilgili bir inan sistemini birbirle
rinden bamsz olarak gelitirmitir. Bu sistemlerde uur birimle
ri dnyadaki baka bir fiziksel yaama geri dnebilir.
Btn endstri ncesi toplumlar lmn mutlak bir yenilgi
ve bir son olmayp dier bir varolu formuna gei olduunda
hemfikir gibi grnmektedirler. lmle ilgili deneyimler, yaa
nlmas, zerinde allmas ve haritalarnn dikkatle izilmesi
gereken nemli gereklik boyutlarna ziyaretler olarak grlr.
len insanlar, kendi kltrlerinin lm sonras haritalarna -is
ter lmden sonra gidilen mekanlarn amanik haritalar, ister
Tibet'in ller Kitab, Barda Thdal'da olduu gibi Dou manevi
sistemlerinin ayrntl tanmlar olsun- ainaydlar.
Bu erevede Barda Thdal zerinde zellikle durmak gerekir.
Tibet Budizminin bu nemli metni, Bat endstri uygarlnn ni
telii olan hayatta kalma tutkusu ve lmn inkarna ilgin bir
tezat oluturur. Bu metin lm srecini, lm ve tekrar dou
dngsnden kurtulmak iin zgn bir frsat ve eer kurtulua
hak kazanmamsak bir sonraki enkamasyonumuzu belirleyici
bir periyot olarak tanmlar. Bu adan bakldnda barda ya da
yaamlar arasndaki ara aamalardaki deneyimler bedenli va
rolutan daha nemli grlebilir. Bu gerein nda, yaad
mz sre boyunca sistemli almayla kendimizi bu yolculua
hazrlamamz gerekir.
Gerekliin kutsal boyutlaryla ilgili bu tanmlar ve manevi
yaamn bylesine vurgulan, endstri medeniyetine egemen
olan inan sistemiyle tam bir tezat oluturur. Bizim dnya gr
mz byk lde ekillendiren ey yalnzca maddenin ger
ek olduu bir evrende yaadmz grnde direten madde
cilik eilimli bilimdir. eitli bilimsel disiplinlerden teorisyenler
evrenin geliimini maddenin geliimiyle snrlayan bir gereklik

229
Kozmik Oyun

imaj formle etmilerdir. Yaam, uur ve zeka bu geliimde ans

eseri ortaya kan, nemsiz yan olgular olarak grlr. Bu olgu
lar pasif ve abl maddenin milyarlarca yllk evrimi sonrasnda
devasa bir evrenin ufak bir blmnde ortaya kmbr. nsan ve
evrenin byle nergelere dayal bir anlay ilke olarak herhangi
bir ruhsal inanla uyumaz. Bu gereklik grne inandmz
da ruhsallk aslsz biiyaklam olarak grlr.
Bilim ve ruhsalln grnrdeki bu uyumazl dikkate
deer. Bilim ve endstri devrimi tarafndan zayflablana kadar
ruhsallk ve din insan yaamnda nemli bir rol oynambr. Bi
lim ve din, insan yaamnn olduka nemli iki yndr. Bilim,
iinde yaadmz dnya hakknda bilgi edinmenin en gl
aracdr. Ruhsallk ise, hayabmza anlam vermede vazgeilmez
bir kaynakbr. Dini drt hi kukusuz insanlk tarihini ve klt
rn en fazla etkileyen glerden biri olmutur. Eer ayinsel ve
ruhsal yaam tamamyla aslsz fantezi ve yanllar zerine ku
rulu olsayd durum byle olmazd. nsanlk tarihinde bylesi et
kili olabilmesi iin dinin -her ne kadar ok sorunlu ve sapbnlm
ekillerde ifade edilse de- insan doasnn ok temel bir ynn
yansbyor olmas gerekir.
Eer maddeci bilimin yaratb dnya gr gerein tam
ve doru bir tanmn yapyor olsayd, o zaman tm insanlk ta
rihinde insann psiesini ve varoluunu doru bir ekilde anlayan
tek grup, maddeci felsefeye inanan teknoloji toplumlarnn ay
dnlan olurdu. Dnyann byk mistik gelenekleri ve Dou'nun
manevi felsefeleri de dahil olmak zere dier tm bak alan ve
dnya grleri ilkel, gelimemi ve sapkn birer dnce sistemi
olarak grlrd. Bunlarn arasnda insan psiesi ve uurun asr
lar sren derinlemesine kefinin rn olan Vedanta, eitli yoga
okullar, Taoculuk, Vajrayana, Hinayana ve Mahayana Budizmi,
Sufizm, Hristiyan mistisizmi, Kabala vardr.
Bu kitapta anlablan dnceler de daimi felsefenin eitli
okullaryla temelde uyutuu iin ayn kategoriye girecektir.
Aslsz, akl ve bilimd saylarak reddedilebilirler ve temellen-

230
 Kutsal ve Dnyevi

dirildii karutlar ciddiye alnmayabilir. Bu nedenle bilim ve din

arasndaki ilikiyi akla kavuturmak ve insan hayabnn bu
iki nemli ynnn tamamyla birbirine zt olup olmadn bul
mak nem arz etmektedir. kisini bir araya getirmenin bir yolu
nu bulacak olursak, ikisinin birbirini tamamlayaca koullan
tarumlamak temel tekil edecektir.
Din ve bilimin birbirine zt olduu inana her ikisinin de te
melde yanl anlaldn gsterir. Doru anlalrsa gerek bilim
ve otantik din birbirini tamamlayan ve hibir ekilde birbiriyle
abmayan iki nemli yaklamdr. Ken Wilber'n ok gzel bir
ekilde dile getirdii gibi samimi bir din ile gerek bilim arasn
da abma olamaz. Eer bir abma varsa "sahte bir din" ve /
veya "sahte bir bilim" ile urayoruz demektir (Wilber, 1983).
Bu alandaki birok abma, bilimin doas ve ilevinin yanl
anlalmasndan kaynaklarur. Bu da bilimsel dncenin yanl
kullarulmasna yol ambr. Gereksiz sorunlarn bir dier kay
na da dinin doas ve ilevinin yanl anlalmasdr. Tarbma
mzn amac iin gerek bilimi bilimcilikten, ruhsall da organi
ze dinden ayrmak gerekir.

BLMSEL TEOR ve BLMSEL YNTEM

Modem bilim felsefesi, evrenin eitli ynlerinin aratrlmasnda

kullarulacak teorilerin doasru, ilevini ve kullarum biimini
belirlemitir. Modem bilim felsefesinin yol ab hatalar nede
niyle tannlabnlan maddecilik, Bab bilimine ve dolayl olarak
da endstri medeniyetinin dnya grne egemen olmutur.
Geriye bakldnda bunun nasl olduunu grmek kolaydr.
Newton'un fiziksel dnyay tamamyla nedensel ve mekanik bir
sistem olarak gr uygulamada ylesine baarlyd ki dier
btn bilimsel disiplinler iin bir model tekil etti. Bilimsellik,
mekanistik dnceyle bir tutulmaya balad.
Fizikteki teknolojik zaferler maddecilik felsefesini glii bir
ekilde destekledi. Ancak Newton'un kendisi bile bu felsefe
ye inanmyordu. Ona gre evrenin tanrsal bir mdahale olma-

231
Kozmik Oyun

dan -Yaraba'run yce zekas olmadan- yarablrnas imkanszd.

Newton'a gre Tanr, evreni mekanik yasalara gre ynetilen bir
sistem olarak yaratb. Evren yarablmb ve bu ekilde arabnlp an
lalmalyd. Newton'un takipileri evreni nedensel bir sper- ma
kine olarak grmeye devam etti, ancak, zeki bir yaraba ilke fikrini
gereksiz ve karanlk alardan kalma utan verici bir arbk sayarak
reddetti. Maddi gereklik hakkndaki duyulara dayal veriler tm
bilim dallarndaki tek kabul edilir bilgi kayna halini ald.
Modern bilim tarihinde Newton mekanikleri.ne dayal maddi
dnya imaj biyoloji, bp, psikoloji, psikiyatri ve dier tm di
siplinlere egemen oldu. Bu strateji, maddecilik felsefesinin temel
metafizik ka nrnrun yansmas ve manbki bir sonucudur. Eer
evren temelde maddi bir sistemse ve fizik de maddeyi incele
yen bilimsel bir disiplinse, fizikiler her eyin doas hakkndaki
mutlak uzmanlardr ve dier alanlardaki bulularn fiziin temel
teorileriyle abmasna izin verilmemelidir. Bylesi bir manbn
byk bir kararllkla uygulanmas, birok alandaki bulgularn
basklanmasna ve yanl yorumlanmasna yol am ve maddeci
dnya gryle badabnlamambr.
Bu strateji, modern bilim felsefesinin temel ilkelerinin cid
di bir ihlalidir. Bilimsel teoriler yalnzca temellendirildikleri ve
kendilerine kaynaklk eden gzlemlere uygulanr. Dier disip
linlere dorudan uygulanamazlar. Belli bir alan aklayan kav
ramlar baka bir alanda neyin olas olup olmadna karar ver
mede kullanlamaz ve bu bilimsel disiplinde neyin gzlemlenip
gzlemlenemeyeceini syleyemez. nsan psiesiyle ilgili teori
ler fiziin maddi dnya hakknda rettii teorilere deil, psiko
lojik srelerle ilgili gzlemlere dayanmaldr. Ancak gemiteki
egemen bilimadamlan on yedinci yzyl fiziinin kavram ab
sn tamamyla bu ekilde kullanmbr.
Fizikilerin dnya grnn uygunsuz bir biimde dier
alanlara genellenmesi sorunun yalnzca bir blmdr. Durumu
daha da karmaklabran bir dier ciddi ve yaygn hata da bilima
damla nrun modas gemi teorilere yaparak bunlar dier alan-

232
 Kutsal ve Dnyevi

lara genellemekle kalmayp bu teorileri gerein doru ve kesin

bir tanm sanmalandr. Sonu olarak kendi teorilerine uymayan
herhangi bir veriyi, teorilerini deitirme nedeni olarak grmek
tense reddebne eilimi gsterirler. Haritay, haritalanan alann
kendisiyle kanbnna modem manbkta "manbk hatas" diye ge
er. Bu konuyu arabnnada olduka zaman harcam zeki bir ge
nellemeci ve nc dnr olan Gregory Bateson akayla kank,
bir bilirnad arnrun byle bir hatay srdrmesi durumunda bir
gn restoranda yemek yerine meny yiyebileceini sylemiti.
Gerek bir bilimadamnn temel zellii, maddeci felsefeye
sorgulamadan yapmak ve yaygn gr benimseyen bilima
damlannn evren hakknda rettikleri hikayelere sarslmaz bir
sadakat gstermek deildir. Gerek bir bilimadam, bilimsel
aratrma yntemini btn gereklik alanlanna nyargsz bir
zenle uygulama kararll gsterir. Bu da, zel olarak tanm
lanm durumlar hakknda sistemli gzlemler yrbnek, varolu
un herhangi bir alannda byle bir stratejiyi olas klan mkerrer
deneyler yapmak ve benzer koullarda alan dier bilimadam
lannn sonulanyla bunlan kyaslamak anlamna gelir.
Belli bir teorinin doruluunu gsteren en nemli kriter
akademik yaplanmalarn grlerine uymas, mantmz ra
hatlabn.as ya da inandnal deil, sistemli ve yaplanm gz
lemlerden elde edilen gereklerle uyumlu olmasdr. Teoriler
bilimsel aratrma ve ilerleme iin vazgeilmez aralardr. An
cak, gerein tam ve doru bir tanmyla kantnlmamaldrlar.
Gerek bir bilimadam kendi teorilerini sadece var olan verilerin
o an iin olas en iyi tanm olarak grr ve yeni kantlarla uzla
amad takdirde her zaman deiime aktr. Bu adan bakl
dnda maddeci bilimin dnya gr, ilerlemeyi salamak ye
rine geliime kstek olan bir deli gmlei halini almtr.
Bilim, ne kadar inandrc ya da apak grnrse grnsn,
belli bir teoriye dayanmaz. Evren gr ve evren hakkndaki
teoriler insanlk tarihi boyunca defalarca deimitir. Bilimin
deimeyen zelliklerinden biri bilgi toplama yntemi ve teo-

233
Kozmik Oyun

rileri dorulayp rtebilrnesidir. Teorik formller ve hipotez

ler olmadan bilimsel arabrma yapmak olanakszdr. Gerek
lik, btnyle incelenemeyecek kadar karmakbr ve teoriler,
gzlemlenebilir olgular, zerinde alma yaplabilecek bir ala
na indirger. Gerek bir bilimadam teorileri kullanr, ancak, teo
rilerin greceli doasrun da farkndadr ve yeni kantlar ortaya
kbnda da teorilerini dzeltmeye ya da terk etmeye hazrdr.
Bilimsel olarak arabnlabilecek hibir olguyu -olaand uur
halleri ve transpersonel deneyimler gibi tartmal ve zor olanlar
da dahil- ciddi bir arabrmann dnda brakmaz.
Yirminci yzylda fizikiler bile maddi dnya anlaylarn kk
ten bir biimde deitirmilerdir. Atomalb ve astrofizik alemlerde
yaplan devrim niteliindeki keifler paralanam az madde par
acklarndan oluan sonsuz derecede karmak, tamamyla ne
densel bir sistem olarak grlen evren anlayn deitirmitir.
Evrenin kefi gndelik yaam dnyasndan -ya da "orta boyutlar
blgesinden"- atomalb paracklarn mikro dnyasna ya da uzak
galaksilerin mega dnyasna uzandka fizikiler mekanik dnya
grnn snrlarn kefetti ve bu snrlan ab.
Yaklak yz yldr fizie egemen olan evren gr ye
ni gzlemler ve deneysel kantlarn bombardmanyla ykld.
Newton'un madde, zaman ve uzay anlay arta elikiler
le dolu kuantum-rlativite fiziinin harikalar uyandran garip
dnyasyla yer deitirdi. "Kab madde" sahneden tamamyla
ekildi. Kesin olarak birbirinden ayrlm mutlak uzay ve zama
nn boyutlar Einstein'n drt-boyutlu uzay-zaman birliine ka
nb. Gzlemcinin uuru, daha nceden tamamyla nesnel gibi
grnen gereklii yaratmada nemli rol oynayan bir unsur ola
rak kabul edilmek zorunda kald.
Benzer dnmler dier birok disiplinde de gerekleti. Bil
gi ve sistem teorileri, Rupert Sheldrake'nin morfogenetik alanlar
teorisi, David Bohm ve Karl Pribram'n holografik dncesi,
Ilya Prigogine'in dalan yaplar arabrmas, kaos teorisi, Ervin
Laszlo'nun birleik interaktif dinamikleri yeni geliimlere veri-

234
 Kutsal ve Dnyevi

lebilecek nemli rneklerden sadece birkadr. Bu yeni teoriler,

mistik dnya gr ve transpersonel psikolojinin bulgularyla
gittike artan bir benzerlik ve uyumluluk gstermektedir. Ayn
ca maddeci bilimin reddedip aalad kadim bilgelik iin yeni
bir alm salarlar.
Kab bilimin dnya gryle transpersonel psikoloji ara
sndaki uurumun daralmas olduka heyecan verici ve cesaret
lendirici bir gelimedir. Ancak psikolog, psikiyatrist ve uur
arabnnaalanrun kavramsal dncelerini sadece yeni fizik te
orileriyle snrlamalar ve ynlerini bu teorilerle bulmalar ciddi
bir hata olacakbr. Daha nce de sylediim gibi her disiplin kendi
teorik absru kendi inceleme alanndan elde ettii gzlemlere da
yandnnaldr. Belli bir alandaki bilimsel bulgularn ve kavram
larn geerliini gsteren ey bunlarn baka bir alandaki teorilere
uymas deil, uygulanan bilimsel yntemin doruluudur.

MADDEC BLMN DNYA GR: GEREK ve KURGU

Maddeci bilim genel olarak maddi dnyadaki sreleri yneten

yasalar bulmada ve bunlar denetlemede olduka baarl oldu.
Dnyann nasl meydana geldii ve u anki halini nasl ald
gibi varolua dair baz temel sorulara yant bulmadaki abalan
ise zayf kalmbr. Bu konu hakknda uygun bak asn elde
etmek iin "bilimsel bak as" olarak bildiimiz eyin birok
cretkar metafizik teze dayanan bir evren imaj olduunu fark
etmemiz gerekir. Bu savlar genellikle hi kuku brakmayacak
ekilde kantlanm gerekler olarak sunulurlar. Halbuki ol
duka zayi, elikili ya da kantszdrlar.
Her ne olursa olsun, maddeci bilimin en temel metafizik so
rulara verdii yantlar daimi felsefede yer alan yantlara oranla
daha mantkl ya da daha az fantastik deildir. Bu nedenle evre
nin kkeniyle ilgili olarak birbiriyle yanan birok kozmoloji te
orisi vardr. Bunlarn en popler olanna gre her ey 15 milyar
yl kadar nce Byk Patlama'yla balambr. Byk Patlama' da
evrendeki tm maddeyle beraber uzay ve zaman, boyutsuz bir

235
Kozmik Oyun

noktadan ya da tekillikten tezahr ebnitir. Buna rakip olan "s

rekli yarabl" teorisi, ba ve sonu olmayan, ebediyen mevcut
bir evren tablosu izer. Bu evrende madde hilikten srekli ola
rak yarahlr. Bu alternatiflerden hibiri de varolua dair bu temel
soruya tam anlamyla akla yatkn, manbkl ve kolay hayal edi
lebilir bir yant nermez.
Ayn derecede arpc ve sorunlu olan bir dier ey de mad
deci bilirnadamlannn biyolojik alemle ilgili teorileridir. Buna
gre, ONA ve DNA'nn kendi kendini retebilme yeteneiyle
birlikte yaam olgusu, ilksel okyanusun kimyasal amurundaki
inorganik maddenin rasgele tepkimeleri sonucunda kendiliin
den ortaya kar. lkel tek hcreli organizmalardan gezegenimiz
deki hayvan ve bitki yaamn oluturan inanlmaz eitlilikteki
tm trlere kadarki evrim, genlerdeki rasgele mutasyonlar ve
doal ayklanmadan kaynaklanr. Maddeci bilimin belki de en
fantastik savlarndan biri de uurla ilgili olandr. Bu sava gre
uur, merkezi sinir sistemindeki nrofizyolojik srelerin bir
rn olarak evrim srecinin sonlarnda bir yerde belirmitir.
Yukardaki savlan modern bilim felsefesine, bilimsel ynte
min sistemli uygulanna ve manhkl veri analizine dayal ay
rnhl bir incelemeye tabi tuttuumuzda bunlarn pek de doru
olmadn ve birok durumda da gzleme dayal gereklerden
yeterli derecede destek almadn grrz. Milyarlarca galaksi
siyle birlikte evreni oluturan materyalin boyutsuz bir tekillikten
kendiliinden tezahr ettiini iddia eden teori de pek akla yat
kn deildir. Byk Patlama srasnda tezahr eden materyalin
kayna nedir? Bu patlamay oluturan "sebep" ya da tetikleyici
nedir? Bu olay yneten yasalar nereden gelir? Bu ve benzeri bir
ok soru yantsz kalr. Maddenin hilikten srekli olarak yara
bldru iddia eden "ebediyen var olan evren dncesi" de bir o
kadar arhcdr. Ayn ey evrenin kaynan tanmlayan dier
tm bilimsel teoriler iin de geerlidir.
Bize sylenildiine gre evren aslnda kendi kendini yarat
rnbr. Hidrojen atomundan Hama sapiens'e kadarki tm tarihi

236
 Kutsal ve Dnyevi

boyunca dzenleyici bir zekaya ihtiya duymam ve doa yasa

lar tarafndan ynetilen maddi srelerle ortaya knuhr. Bir
ok fizikinin grm olduu gibi bu ok inanlr bir kann
deildir. Bazlarnn yaayan en byk fiziki olarak grd
Stephen Hawking, "bizimki gibi bir evrenin 'Byk Patlama'
gibi bir eyden tezahr etmi olmas olasl olduka azdr" der.
Princetonl fiziki Freeman Dyson bir keresinde yle bir yorum
yapb: "Evreni ve onun mimari yapsn inceledike evrenin bi
zim varolacarnz bir ekilde bildiine dair bulduum deliller
de arbyor" (Smoot ve Davidson, 1993).
Evrenin varoluunun ilk birka dakikasnda gerekleen s
relerle ilgili yaplan arabrmalar srad ve hayret verici bir ger
ei ortaya koydu. lk koullar bir ekilde farkl olsayd, rnein
fiziin temel sabitlerinden biri biraz deimi olsayd, sonuta
ortaya kacak evren yaam destekleyecek nitelikte olmazd.
Byle bir evrende insanlar onun gzlemcisi olarak asla var ola
mazlard. Bylesi rastlanblar ylesine ok ve rastlanb olarak ka
bul edilemeyecek niteliktedir ki "Antropik lke" denilen eyin
formle edilmesine ilham vermitir (Barrow ve Tipler, 1986). Bu
ilkeye gre evren, yaam ya da insan gzlemciler yaratma gibi
belirgin bir niyet ya da amala yarablmbr. Buna gre stn
kozmik zeka yarabl srecine kablmtr ya da en azndan bu
ekilde yorumlanabilir.
Darwin teorisinin evrim ve yaam trlerinin srad eitli
liini mekanik olarak ileyen doa gleriyle aklama giriimi
nin baarszl gittike aikar olmaktadr. Darwincilik ve yeni
Darwinciliin sorun ve eksikleri Phillip Johnson'un Darwin Yar
glanyor (Darwin on Trial, 1993) adl kitabnda zetlenmitir. yi
yaplanm bir gerek olmasna karn evrimin yce bir zekann
rehberlii olmadan gereklemesi ya da Richard Dawkins'in an
labmyla, "kr bir saatinin ii" (Dawkins, 1986) olmas olasl
ok dktr. Evrimde byle bir anlayla uyumayan birok ger
ek vardr. Yeni-Darwinci evrim teorisinin temel aklaya ilkesi
olan genlerdeki tesadfi mutasyonlarn, ou durumda zararl

237
Kozmik Oyun

olduu ve organizmadaki olumlu deiimlerin kayna olamaya

ca bilinmektedir. Aynca yeni trlerin ortaya k, ok zel bir
dizi mutasyonun olaslk.d bir kombinasyonunu gerektirecektir.
Buna bir rnek de, benzerlerinin yan sra ty, ii bo kemikler ve
farkl bir iskelet yapsnn ayn anda geliimini gerektiren, srn
genlerin kua doru yapbklan evrimsel geitir. Yeni organlarn
oluumuna yol aan gei trleri, birok durumda evrimsel bir
avantaj salamayacak (ksmen gelimi bir gz gibi), hatta sorun
yaratacaktr (tamamlanmam bir kanat gibi).
Olaylan Darwinciler iin daha da karmak.labrmak iin,
doa, evrimsel adan dezavantaj tekil eden trlerin ortaya
kn sklk.la desteklemitir. rnein erkek tavus kularnn
gzel kuyruk.lan, onlar saldrganlara kar daha savunmasz k
lar. Darwincilere gre gzel kuyruk, diileri ekip iftleme ve
gen aktarm olasln arbrarak bu olumsuzluu telafi eder. Bu,
maddeci bak asn kurtarmak iin mitsiz bir abadr. nk
bu durumda dii tavus kularnn olaanst estetik ve sanatsal
duyarla sahip olabileceklerini kabul etmek gerekecektir. Phil
lip Johnson'n (1993) belirttii gibi, bu durum, yalnzca kr mad
di glere inanan Darwin teorisinden ziyade zeka rn tanrsal
yarabl kavramna daha ok uyar: "Bana gre erkek ve dii ta
vus kuu, oyunu seven bir yarabcrun sevecei cinsten yarabk
lardr. Doal ayklanma gibi 'aamasz ve mekanik bir sre'
byle bir geliime asla izin vermezdi."
Paleontolojik bulgularn analizi sayesinde de evrimin Dar
winci yorumuna kar nemli itirazlar getirilebilir. Muazzam bir
zaman ve enerji harcanm olmasna ramen var olan fosil kayt
lan trler arasndaki eksik balanblan belirleyememitir. Asln
da sadece bir trn bile dierine nasl getiini kantlayama
maktadr. Jeolojik adan nemsiz saylan 10 milyon yllk bir
dnem ierisinde olduka farkl beden yaplarndan oluan yeni
ok hcreli canllarn aniden beliriinin (biyolojik Byk Patla
ma ya da Kambriyen patlama) aklanabilmesi iin doal ayk
lanmadan baka bir mekanizmaya ihtiya vardr.

238
 Kutsal ve Dnyevi

Daha da nemlisi Darwincilik ve yeni-Darwincilie getiri

len yukardaki tn itirazlar, yalnzca anatomi ve fizyoloji dze
yine younlambr. eitli yaamsal srelerin biyokimyasal
olarak anlalmasyla ortaya kan sorunlarla kyaslandnda
bu tartmalar deersiz ve nemsiz kalr. Modern bilim, yaa
mn srrnn molekler dzeyde olduunu gstermitir. Yakn
bir zamana kadar molekler biyologlar yaamn molekler
ayrnblaryla ilgilenmiyorlard, nk bunlar hakknda ok az
ey biliniyordu. Yaamsal faaliyetlerin temelinde yer alan yap
ve mekanizmalardan sorumlu molekler dzenlemelerin kar
makl ve aynnblan ylesine etkileyicidir ki, Darwin teorisi
ne ldrc darbeyi vurmutur. Danvin'in Kara Kutusu: Evrim
Teorisine Biyokimyasal Meydan Okuma (Darwin's Black Box: The
Biochemical Challenge To Evolution, 1996) adl son kitabnda
Michael J. Behe Darwin dncesinin molekler yap ve yaam
dinamiklerini gz nne almadaki baarszln gzler nne
serdi. Behe'nin iddias yle gldr ki anatomi ve fosil kaytlan
evrimle ilgisi olmayan konular halini alr.
Tesadfi kimyasal srelerle ortaya kan yaam savnn is
tatistiksel olanakszl astronomiktir. Bu olanakszlk, DNA'nn ya
psnn kaiflerinden Francis Crick ve dnyaca nl astrofiziki Fred
Hoyle adl nemli bilimadarnlan tarafndan aka gsterilmitir.
Canl organizmalardaki olduka uzmanlam biyokimyasal ve
fizyolojik ilevleri olan iki yz binden fazla protein muazzam bir
sorun tekil eder. Fred Hoyle, bu problemi panspermia teori'>iyle

zmeye almbr. Bu teoriye gre, mikroorganizmalar evrene

dalm ve yldzlararas bir yolculukla, muhtemelen bir kuyruklu
yldzn kuyruunda gezegenimize gelmitir. Hoyle'a gre yaam,
"kozmolojik bir olgu, belki de evrenin en temel zelliidir".
Francis Crick (1981) daha da ileri gitti. Ona gre mikroorga
nizmalar yldzlar arasndaki koullarn yol aaca hasardan et
kilenmesinler diye milyarlarca yl nce bir yerlerde gelimi olan
daha ileri bir medeniyet tarafndan dnyaya gnderilen bir uzay
gemisiyle gelmi olmallard. Gezegenimizdeki yaam, bu orga-

239
Kozmik Oyun

nizmalann oalmasyla balad. Hoyle ve Crick'in yaklamlar

yaamn kkeni gizemini elbette zmez; sadece konunun za
man ve mekann deitirir. Her iki yaklam da yaanun en ba
ta nasl ortaya kt sorununa deinmez.
Yaanun tesadfi olarak ortaya km olmas olasln l
me giriiminde bulunan enformasyon teoricilerinden H. Yockey
(1992), yaamn balamas iin gerekli olan bilginin ans eseri ge
limi olamayacana karar vermitir. Yaanun madde ve enerji
gibi "verilmi" bir ey olduunu ileri srmektedir. Var olan bi
limsel kantlar gz nne alndnda gezegenemizdeki yaanun
ve ok saydaki trn tesadfi mekanik glerin rn olmas
ihtimali olduka olanakddr. Yce kozmik bir zekann mda
halesi ve katlm olmadan ortaya ktklarn dnmek zordur.
Bu nokta bizi tartmamzn en kritik aamasna getirir:
Maddeci bilime gre madde tek gerektir ve uur da maddenin
rndr. Bu tez genellikle hi kuku brakmayacak ekilde ka
ntlanm bilimsel bir gerek olarak byk bir otoriteyle sunul
mutur. Ancak yakn bir incelemeye tabi tutulduunda bunun
ciddi bir bilimsel bulgu deil, yleymi gibi sunulan metafizik
bir sav olduu aa kar. Kantlanamayan bir iddiadr ve bu
nedenle de bilimsel bir hipotez iin temel gereklilik olan test edi
lebilirlik niteliinden yoksundur.

UUR ve MADDE

Madde ve uur arasndaki uurum o kadar derindir ki, uurun

merkezi sinir sistemindeki karmak maddi srelerin sonucunda
bir yan rn olarak ortaya ktn hayal etmek zordur. Ana
tomi, fizyoloji ve beynin biyokimyas ile uurlu sreler arasn
da derin balantlar olduunu gsteren bol miktarda klinik ve
deneysel kanta sahibiz. Ancak bu bulgulardan hibiri uurun
beyin tarafndan retildiini gstermez. uurun maddeden kay
naklan belirgin ve aikar bir gerek gibi kabul edilir. Bu ka
bul, evrende maddenin ilk olduu inancna dayanr. Btn bilim
tarihi boyunca hi kimse, uurun maddi srelerle nasl ortaya

240
 Kutsal ve Dnyevi

kabilecei konusunda inandrc bir aklamada bulunamam,

hatta soruna geerli bir yaklam bile nerememitir.
Bab biliminin bu konuyla ilgili tavr nl Sufi hikayesini anm
sab.r. Adamn biri karanlk bir gecede bir lambann alb.nda dizleri
nin stnde emeklemektedir. Baka bir adam onu grr ve sorar:
"Ne yapyorsun? Bir ey mi aryorsun?" Adam kayp bir anahtar
aradn syler, dieri yardm etmeyi nerir. Beraberce bir sre
aradktan sonra yardm eden adamn kafas karr ve durumu bir
akla kavuturma ihtiyacn duyar. "Ben bir ey grmyorum!
Nerede kaybettin?" diye sorar. Yant ok arbadr; anahtar sahi
bi lambann aydnlatt n dndaki karanlk yere iaret ede
rek geveler: "Orada!" Yardm eden adam arr ve sorar: "yley
se onu neden orada aramyorsun da burada aryorsun?" "nk
buras aydnlk ve grebiliyorum. Orada bulamam!"
Benzer ekilde, maddeci bilimadamlar da uurun kayna so
runundan sistemli olarak uzak durmulardr, nk bu bilmece
onlarn kavram abs erevesinde zlemez. Baz bilimadamlar
beyin-uur sorununun yanbn bulduunu ileri srmtr, ancak
bu iddialar yakn bir incelemeye tabi tutulmambr. Bu konudaki
rneklerden biri de, James Watson'la birlikte DNA'run kimyasal
yapsn bulan Nobel dll ngiliz fiziki ve biyokimyac Fran
cis Crick'in geni bir okuyucu kitlesine ulaan artan Varsaym
(The Astonishing Hypothesis, 1 994) adl kitabdr. Kitab okudu
umuzda "artan varsaym'n" maddeci bilimin en temel me
tafizik savnn bir tekrar olduunu grrz: "Siz, sevinleriniz,
zntleriniz, anlarnz ve arzularnz kiisel kimliiniz ve zgr
iradeniz, aslnda byk bir sinir hcresi topluluunun ve bu top
lulukla ilgili molekllerin ilevinden baka bir ey deilsiniz."
Sorunun zmnde Crick nce uuru grsel bir alglama
ilemine indirgeyerek uur sorununu basitletirir. Daha sonra
grsel alg srecinin retina ve optik sisteme ait nronlardaki fa
aliyetlerle ilgili olduunu gsteren uzun bir deney listesini gz
den geirerek devam eder. Bu yeni bir ey deildir; bir eyi gr
dmzde retinada, optik blgede ve suboksipital kortekste

241
Kozmik Oyun

kimyasal ve elektrik deiimlerin olutuu oktandr bilinmek

tedir. Bu srelerin daha aynnbl olarak arabnlrnas ve analizi
en temeldeki gizemin zmne bir katkda bulunmaz: Sereb
ral korteksteki kimyasal ve elektriksel deiimleri, gzlemlenen
nesnenin benzeri bir kopyasnn uurlu bir deneyimine dnt
ren ey nedir?
Maddeci bilimin inanmanuz istedii udur: Beynin kendisi,
bu elektrik ve kimyasal deiimleri, gzlemlenen maddi nes
nenin uurlu znel alglanna evirebilir. Ancak bu ilemi yeri
ne getirebilecek sre ve mekanizma herhangi bir bilimsel anali
ze tabi tutulamaz. Byle bir eyin mmkn olduunu sylemek
kantlarla desteklenen bilimsel bir bulgudan ziyade metafizik
bir nyargya dayanan saldrganca ve temelsiz bir karmdr.
Crick'in kitab uur ve nrofizyolojik sreler arasndaki iliki
lerle ilgili etkileyici deneysel kantlar sunuyor, ancak asl konuya
deinmiyor. Daha nce anlablan Sufi hikayesine dndk.
uurun beynin rn olduu fikri tamamyla yersiz sayl
maz. Crick gibi onun taraftarlar da kendilerini desteklemesi iin
birok nroloji ve psikiyatri deneyinin sonularn ve nroloji,
nrocerrahi ve psikiyatride elde edilen ok zel klinik gzlemle
ri rnek veriyor. Derinlere kk salm bu inanca kar kbrnz
da, gzlemlerin sonularndan kukulanyoruz anlamna m ge
liyor? Beyin anatomisi, nrofizyoloji ve uur arasnda kukusuz
yakn bir balanb vardr. Sorun, sunulan kantlarn doas deil,
sonularn yorumu, savn manb ve bu gzlemlerden elde edi
len kanmlardr.
Bu deneyler, uurla beyindeki nrofizyolojik ve biyokimya
sal srelerin yakndan balanbl olduunu aka gsterse de
uurun doas ve kkeniyle pek bir ilgileri yoktur. Aslnda tam
aksini gsteren birok kant vardr. Bu kantlara gre uur baz
koullarda maddi donanmndan baunsz olarak ilev gstere
bilir ve beynin kapasitesinin tesinde eyler yapar. Bu en ak
ekliyle beden d deneyimlerde (BDD) grlr. Bunlar ken
diliinden ya da amanik trans, psikodelik seanslar, hipnoz, de-

242
 Kutsal ve Dnyevi

neysel psikoterapi ve zellikle de lme yakn deneyimler gibi

durumlarda ortaya kar.
Tm bu durumlarda uur bedenden ayrlp duyusal niteli
ini korurken yakn veya uzak yerlere zgrce hareket eder.
Bunlar arasnda zellikle ilgi ekici olan da "dorulanabilir
BDD'ler"dir. Dorulanabilir BDD'lerde alglanan evre bam
sz kaynaklarca dorulanr. Beyin tarafndan evrenin daha nce
alglanmam ya da kaydedilmemi eitli ynleriyle ilgili doru
bilgi salayan dier birok transpersonel olgu vardr.
imdi ilgili klinik gzlemler, laboratuvar deneyleri ve gele
neksel bilimin salad kantlarn yorumlarna daha yakndan
bir gz atalm. Beyindeki eitli srelerin uurdaki belli dei
imlerle yakndan balanbl olduuna dair bir kuku yoktur. Be
yin sarsnbsna yol aan bir kafa travmas ya da beyne giden ok
sijeni azaltan karotid arterlerin skhnlrnas uur kaybna neden
olabilir. Beynin temporal lobundaki bir lezyon ya da tmr ge
nellikle olduka kendine zg uur deiiklikleriyle ilikilendi
rilir. Bu deiiklikler, prefrontal loblannda patolojik sreleri
olan insanlarda gzlemlenenlerden olduka farkllk gsterir.
Farkllklar ylesine belirgindir ki, nrolog deiikliklere baka
rak beynin hangi blmnn patolojik sreten etkilendiini
bulabilir. Bazen baarl bir nrocerrahi mdahale sorunu dzel
tebilir ve uur normale dner.
Bu gerekler genellikle, insan uurunu beynin yaratbnn
kanb olarak sunulur. Bu gzlemler ilk bakta etkileyici ve inan
drc gelebilir. Ancak yakn bir incelemeye tabi tuttuumuzda
etki ve inandnclklann yitirirler. Aslnda tm bu verilerin tek
gsterdii ey, beyin fonksiyonlarndaki deiimlerin uurdaki
deiimlerle yakndan ve belirgin bir ekilde balanbl olduu
dur. uurun doas ve kayna hakknda ok az ey syler, bu
sorulan yantsz brakrlar. Ayn veriyi kullanan, ancak farkl so
nulara ulaan baka bir yorum dnmek elbette mmkndr.
Bu, televizyon ve TV program arasndaki balanbyla anla
blabilir. Burada durum daha berrakbr, nk insan yaps olan

243
Kozmik Oyun

ve kukusuz daha basit bir sistem sz konusudur. TV progranu

nm alnmas, resmin ve sesin nitelii, televizyonun uygun ekil

de ileyiine ve paralarnn btnlne baldr. eitli par

alarn uygun ekilde ilemeyii progranun niteliinde olduka
farkl ve belirgin deiikliklere neden olur. Bazlar grnt,
renk ya da seste bozukluklara neden olurken dierleri kanal
larn birbirine karmasna yol aar. Tehis arac olarak uurda
ki deiiklikleri kullanan nrolog gibi televizyon teknisyeni de
bu anormalliklerden televizyonun hangi blmnn ve hangi
paralarn doru almadn bulabilir. Sorun belirlendikten
sonra bu unsurlar tamir etmek ya da deitirmek problemi
zecektir.
Televizyon teknolojisinin temel ilkelerini bildiimize gre te
levizyonun, programa araclk ettii ve progranu oluturmad
ya da ona bir ey ekleyip karmad ortadadr. Progranun nasl
ortaya kbn anlamak iin televizyonun tm transistrlerini,
elektrik dzenleyicilerini ve devrelerini inceleyip tm kablolar
analiz eden birine gleriz. Bu nafile abay molekler, atomik ya
da atomalb dzeye tasak bile, bu yolla bir Mickey Mouse izgi
filminin, bir Uzay Yolu dizisinin ya da bir Hollywood klasiinin
belli bir anda ekranda neden belirdiini anlayamayz. Televiz
yonun ileyiiyle program grntsnn nitelii arasnda yakn
balanb bulunduu gerei, programn tm srrnn televizyonda
olduunu gstermez. Ancak, geleneksel maddeci bilimin beyin ve
beynin uurla ilikisi hakkndaki kyaslanabilir verilerden kard
sonu budur.
Babl maddeci bilim, uurun beyindeki nrofizyolojik s
relerin bir rn olduunu gsteren ikna edici bir kant bula
manubr. u anki konumunu, uurun beden ve fiziksel duyular
dan bam.sz olarak var olabileceini belirten birok gzlemi
reddederek, sansrleyerek ve hatta aalayarak korumutur.
Bu kantlar parapsikoloji, antropoloji, LSD arabrmalar, deney
sel psikoterapi, tanatoloji ve kendiliinden oluan olaand
uur hallerinden gelir. Tm bu disiplinler, beynin (yaygn bili-

244
 Kutsal ve Dnyevi

min anlad ekliyle) yapamayaca birok eyi insan uurunun

yapabildiini aka gsteren etkileyici veriler toplambr.

BLM ve DN

Maddeci bilimin modem toplumdaki otoritesi, ateizmi endstri

dnyasndaki en etkili ideoloji haline getirmitir. Son yllarda bu
durum tersine dnyor gibi grnse de ciddi bir ekilde dini uy
gulamalar yapan ve kendini "inanan" olarak grenlerin says
bilimsel gelimeyle birlikte olduka azalrnbr. Maddeci bilimin
endstri toplumlarna yapb by nedeniyle inananlar bile Bab
bili.minin din zerindeki kltc ve deersizletirici etkisini
bertaraf ebnekte genellikle zorlanyorlar. Dini gelenekle by
m insanlarn bilimsel eitim aldktan sonra dini reddebneleri
ok yaygndr, nk herhangi bir ruhsal eili.mi ilkel ve savu
nulamaz olarak grmeye balarlar.
Deneysel ynn kaybeden organize din, ruhsal kaynayla
olan balanbsn yitirmi ve sonu olarak yaanbmzda bo, an
lamsz ve giderek deersizleen bir unsur haline gelmitir. Birok
durumda derin kii.sel deneyime dayal yaayan ve yaanlan ruh
sallk, dogmatizm, ayincilik ve ahlaklkla yer deitirdi. Yaygn
dinlerin en tutucu savunucular, eitimli modem zihinlere ocuka
ve olduka akld gelen, dini metinlerin zahiri (egzoterik, yzey
sel) ynne inanmalar iin direbnitir. Dini otoritelerin modem
yaamn baz nemli konularna dair takndklar savunulmas ok
zor tutumlarla bu durum daha da berbatlabnld. rnein kadn
lan papazlk hakkndan yoksun brakmak demokratik deerleri
yaralam, AIDS ve nfus arb gibi tehlikelere ramen korunma
yntemlerinin yasaklanmas olduka sama ve akld kalmtr.
Maddeci bilimin evren, doa ve insanlar hakknda gelitir
dii tanmlar gz nne aldmzda bunlarn dnyadaki b
yk dinlerin metinleriyle olduka zt olduunu grrz. Zahiri
anlamlaryla ele alnp eitli bilimsel disiplinlerin kriterleriyle
deerlendirildiklerinde dnyann yarabl, insanln kayna
, bakire doum, tanrsal kiilerin lm ve yeniden doula-

245
Kozmik Oyun

r, eytani glerce yoldan karlma ve llerin yarglanmas

hikayeleri, peri masallarnda ya da psikiyatri kitaplarnda kalr.
Ve Kozmik uur, reenkamasyon ya da ruhsal aydnlanma gibi
kavramlar maddeci bilimin temel ilkeleriyle badabrmak ol
duka zor olacakbr. Ancak her ikisi de doru anlalrsa din ve
bilim arasndaki kpr kurulabilir.
Daha nce de grdmz gibi, bu alandaki birok karmaa
bilim ve bilimsel teorilerin doas ve fonksiyonuyla ilgili ciddi
yanl anlalmalardan kaynaklanr. Ruhsal gerekliklerin bi
limsel olarak rtlmesi diye sunulan eyler aslnda bilimden
ziyade "bilimci" savlara dayanr. Dinle ilgili bir dier gereksiz
sorun kayna da, kutsal metinlerdeki ruhsal sembolizmin ciddi
derecede yanl anlalmas ve yorumlanmasdr. Bu yaklam,
yaygn dinlerdeki kktenci hareketlere zgdr.
Bilimcilik ve kktencilik kar karya geldiinde her iki ta
rafn da fark edemedii ey udur: Dini metinlerdeki tarbmal
blmlerin ou somut kiilikler, corafi blgeler ve tarihi olay
lara abflar olarak deil, transpersonel deneyimler olarak ele aln
maldr. Evrenin bilimsel tanmlar ile dini metinlerdeki hikaye
ler farkl gerekliklerle ilgilidir. Mitolojist Joseph Campbell'n
benzersiz tarzyla vurgulad gibi, "bakire doum jinekoloun
sorunu deildir, vaat edilen topraklar da gayrimenkul deildir."
Modem astronomlarn en gelimi teleskoplarla ekilen fo
toraflarda Tanr ya da melek imgeleri bulamam olmalar bun
larn olmadna dair bilimsel bir kant saylmaz. Benzer ekilde
dnyann iinin sv demir ve nikelden olumas, alt dnya ya
da cehennemin varln ortadan kaldrmaz. Ruhsal sembolizm,
holotropik uur hallerinde deneyimlediimiz olay ve gereklik
leri doru bir ekilde anlabr ve gndelik yaammzn maddi
dnyasndaki olaylara karlk gelmez. Aldous Huxley "Cennet
ve Cehennem" adl mkemmel makalesinde bunu olduka iyi
bir ekilde aklambr (Huxley, 1959). te bu nedenle ruhsal
lk meselesine bilimsel olarak yaklaabilecek tek alan, olaand
uur hallerini sistemli ve nyargsz bir ekilde incelemeye odak
lanan uur arabrmalardr.

246
 Kutsal ve Dnyevi

Birok bili.madam ada bilimin kavram absn, bilimden

ziyade kkten dincilii a.rurnsatan bir ekilde kullanmaktadr. Bu
kavram absrun gerein kesin bir tarumru yapb yanlgsna
derler ve temel varsaymlarna kar gelen tm gzlemleri san
srlemek ve basklamak iin bu kavram alsn otoriter bir ekilde
kullanrlar. Maddeci bilimin dnya gr organize dinlerin teo
lojileriyle uyumaz ve bilimin toplumumuzda sahip olduu otori
te kendi konumunu korumak iin kullanlr. Kltrmzdeki bir
ok insan din ve ruhsallk arasndaki farkn ayrdnda olmadklar
iin bu tr "bilimin" yka etkisi yalnzca dinsel deil her trden
ruhsal aktivitelere uzanr. Bu abmadaki temel konulan bir ak
la kavuturmak istiyorsak yalnzca bilim ve bilimcilik deil, din
ve ruhsallk arasndaki fark da belirginletirmeliyiz.

RUHSALLIK ve DN

Ruhsallk ile dinin ayrt edilememesi belki de bilim ve din

arasndaki ilikinin yanl anlalmasna yol aan en nemli
nedenlerden biridir. Ruhsallk, gerekliin olaand boyut
larnn dorudan deneyimine dayanr ve zel bir yere ya da

tlahilikle iletiimi salayacak resmi olarak atanm bir kiiye
ihtiya duymaz. Bireyle kozmos arasnda zel bir ilikiyi ierir
ve bu, znde kiisel ve zel bir ilikidir. Mistiklerin inanlar
deneyime dayaldr. Kilise ya da tapnaklara ihtiya duymaz
lar; kendi ilahilikleri de dahil olmak zere gerekliin kutsal
boyutlarn deneyimledikleri evre, kendi bedenleri ve doa
dr. htiya duyduklar yardm ve destei resmi papazlardan
deil, kendileriyle ayn arayta olan insan gruplarndan veya
isel yolculukta kendilerinden daha ileride bulunan retmen
lerden alrlar.
Tm byk dinlerin beiinde, kurucularnn, peygamber
lerin, azizlerin ve hatta sradan izdelerin vizyon deneyimleri
yatar. Tm byk kutsal metinler -Vedalar, Upaniadlar, Budist
Pali kanonu, Kitab- Mukaddes, Kur'an, Mormon Kitab ve dier
birou- dorudan kiisel vahiylere dayanr. Din organize hale

247
Kozmik Oyun

geldiinde ruhsal kaynayla balanbsru tamanuyla kaybeder

ve insann manevi ihtiyalann doyuma ulabrmak yerine kendi
kan iin kullanan dnyasal ve maddesel bir kurum halini alr.
G, kontrol, politika, para, sahiplenme ve dier dnyasal alan
lara odaklanan hiyerarik bir sistem yarabr.
Organize din tapnak ya da kilise gibi belirlenmi bir yerde
gerekleen kurumlam bir grup faaliyetidir. Buradaki sisteme
atanan memurlar ruhsal gereklikleri kiisel olarak deneyimle
memi olabilirler. Dini hiyerari, mensuplannn dorudan ruh
sal deneyim yaamalanna bizzat engel olur ve basklar, nk bu
deneyimler bamszla gtrr ve etkin bir ekilde kontrol edi
lemez. Durum byle olunca gerek ruhsal yaam, ilgili dinin yal
nzca mistik tarikatlannda, mezheplerinde ya da manasbrlann
da devam eder.
Organize dinlerin dogmalan hi kukusuz bilimle temel bir
abma iindedir. Bu bilim ister Newtoncu-Kartezyen modeli
kullansn, ister yeni oluan paradigmaya dayal olsun fark et
mez. Ancak, ruhsal deneyimler sz konusu olduunda durum
olduka farkldr. Son yirmi be ylda bu deneyimler zerinde
sistemli bir ekilde allmas transpersonel psikoloji denilen
zel bir disiplinin odak noktas olmutur. Ruhsal deneyimler
gerekliin dier tm ynleri gibi bilimsel olarak aratnlabilir;
dikkatli ve ak zihinli incelemeye tabi tutulabilirler. Bu olgunun
ve materyalist dnya anlayna getirdii itirazlann nyargsz
ve aynnbl bir ekilde incelenmesinde bilimd bir ey yoktur.
Bu aamadaki can alc soru, mistik deneyimlerin doas ve onto
lojik konumuyla ilgili olandr. Bu deneyimler, varoluun temel
baz ynleriyle ilgili derin gerekleri mi aa kanyorlar; yoksa
hurafe, fantezi ya da zihinsel bir rahatszln rnleri mi?
Ruhsal deneyimlerin arabnlmasndaki temel engel udur:
Geleneksel psikoloji ve psikiyatriye maddeci felsefe egemendir
ve her ikisi de din ve ruhsalln tam bir anlayndan yoksun
dur. Dini kesinlikle reddederken, ilkel halk inanlan ve kkten
cilerin kutsal metinleri zahiri olarak yorumlaylan ile gelimi

248
 Kutsal ve Dnyevi

mistik gelenekler ve Dou felsefeleri arasnda bir aynn yapmaz

lar. Babnn maddeci bilimi, psienin i gzlem yoluyla yzler
ce yl sistemli olarak arahnlmasna dayananlar da dahil olmak
zere, tn ruhsal kavram ve faaliyetleri aynn yapmakszn red
detmitir. Byk mistik geleneklerin ou ruhsal deneyimler ya
atmak iin belli teknikler gelitirmi, gzlem ve teorik ngr
leri modern bilimi anmsahr bir biimde birletirmitir.
Aynn yapma yeteneksizliinin en u rnei Bab biliminin
Tantra'y reddediinde grlr. Tantra kapsaml ve aynnbl bir
bilimsel dnya gr erevesinde varolua dair srad bir
ruhsal vizyon sunar. Tantrik alimler modern bilimce birok a
dan onaylanan derin bir evren anlay gelitirmilerdir. Sofisti
ke uzay ve zaman modelleri, Byk Patlama kavram ve heli
osentrik sistem, gezegenler aras ekim, dnya ve gezegenlerin
oval yaps ve entropi gibi unsurlar ierir.
Tantra'nn dier baarlan arasnda ileri matematik ve sfrla
birlikte ondalk saylarn kefi yer alr. Tantra'nn derin bir psi
koloji teorisi ve deneyime dayal yntemi de vardr. Bu teori ve
yntem psiik merkezleri (akralar) ve kanallar (nadiler) ieren
sptil bedenin ya da enerji bedeninin haritasna dayanr. Tantra
olduka ince ve soyut ruhsal bir sanat ile kompleks bir ritel de
gelitirmitir (Mookerjee ve Khanna, 1977).

PSKYATRNN DNE BAKI AISI

Babl akademisyenlere gre maddi dnya tek gerekliktir ve her

hangi bir ruhsal inan eitimsizlik, ilkel hurafe, byl dnce
ya da ocuklua dn olarak nitelendirilir. lmden sonra ya
ama olan inan reddedilmekle kalmaz, genellikle aalanr da.
Maddeci gre gre beden, zellikle de beynin lm, her trl
uurlu faaliyetin de sonudur. Ruhun lmden sonraki yolculu
u, lmden sonra yaam ya da reenkarnasyon, lm gereini
kabul edemeyen insanlarn hayal rn olarak grlr.
Ruhsal gerekliklerle dorudan deneyimi olan insanlar kl
trmzde hasta olarak grlr. Yaygn gr benimseyen psi-

249
Kozmik Oyun

kiyatristler mistik deneyimlerle psikotik deneyimleri arasnda

aynn gzetmez ve her ikisini de psikoz belirtisi olarak grrler.
Akademik evrelerde mistisizm hakknda yaplan en olumlu yo
rum Psikiyatri Gelitirme Grubu Psikiyatri ve Din Komitesi'nden
gelmitir. 1976'da yaynlanan "Mistisizm: Ruhsal Yolculuk mu,
Psiik Bozukluk mu?" balkl bu belge mistisizmin normallikle
psikotiklik arasnda bir olgu olabileceini belirtir.
u anki ortamda ruhsal deneyimlerin sistemli almay hak
ettii ve ciddi arabrmaya tabi tutulmalar gerektii nerisi bile
geleneksel eitim alm bilimadamlanna sama gelir. Bu alana
ilgi gstermek zayflk olarak grlr ve arabrmaarun profes
yonel itibarn lekeler. Aslnda ruhsal boyutun olmadn gste
ren bilimsel bir "kant" yoktur. Bu boyutun reddi, Bab biliminin
metafizik bir savna dayanr. Bu sav, modas gemi bir paradig
mann yanl bir ekilde uygulanmasndan kaynaklanr. Asln
da, genel olarak holotropik hallerin zel olarak da transpersonel
deneyimlerin arabnlmas byle bir boyutun var olabileceine
dair yeterli veri sunar (Grof, 1985, 1988).
Btn yaygn dinlerin beiinde bu geleneklerin kurucula
rnn gl kiisel deneyimleri yatar. Gerekliin kutsal boyutla
rn gsteren bu deneyimler, btn dini hareketlerin ilhanu ve

yaam kaynayd. Bodi aaa albnda meditasyon yapan Gauta

ma Buda, dnya illzyonunun efendisi Kama Mara ile kendisini
ruhsal yolculuundan sapbrmak isteyen batan kana kz
ve korku salp aydnlanmaya ulamasn engellemeye alan
tehditkar ordusunun etkileyici bir vizyonunu deneyimler. Btn
bu engelleri baaryla aar ve aydnlanmaya ular. Dier birinde
Buda daha nce yaad uzun enkamasyonlar zincirini grr ve
karmik balardan kurtuluuna dair gl bir deneyim yaar.
Gn yedi kah, Cennet ve Cehennem boyunca Cebrail'in
elik ettii Hz. Muhammed'in "mira yolculuu", Kuran ve s
lam dini iin ilham kayna olmutur. Yahudi ve Hristiyan gele
neklerinde Tevrat, Musa'nn yanan allarda Yehova ile arpc
deneyimini tanmlarken; ncil, lsa'nn lde kald sre boyun-

250
 Kutsal ve Dnyevi

ca eytan tarafndan batan karln anlatr. Benzer ekilde Sa

ul'n am yolundaki kr edici sa vizyonu, Aziz John'un Patmos
adasnda bulunan maarasndaki apokaliptik vahyi, Hezekiel'in
yanan arabay gr ve dier birou olaand uur hallerin
deki akn deneyimlerdir. ncil, Tanr ve meleklerle dorudan
iletiime dair birok olaydan behseder. Aziz Anthony'nin batan
karl ve l Keileriyle dier azizlerin vizyon deneyimleri
nin tanmlar Hristiyanln iyi belgelenmi ksmlardr.
Batl psikiyatristler bylesi vizyon deneyimlerini ciddi zi
hinsel rahatszlklar olarak yorumlarlar. Bu yorumlar uygun tb
bi aklama ve bunu destekleyen laboratuvar verileri olmadan
yaplr. Yaygn psikiyatri literatrnde byk manevi insanlar
iin en uygun klinik tehisin ne olabileceini tartan makale ve
kitaplar vardr. Aziz John, "kaltsal bozukluk" ile etiketlendiril
mi, Avilal Azize Teresa isterik psikotik olarak dlanm ve Mu
hammed'in mistik deneyimleri de sara olarak yorumlarurutr.
Buda, sa, Ramakrina ve Sri Ramana Maharii gibi dier
birok dini ve ruhani kii vizyon deneyimleri ve "sanrlar" ne
deniyle psikotik olarak etiketlendirildiler. Benzer ekilde baz
geleneksel eitim alm antropologlar da, amanlara koyulacak
tehisin izofreni mi, ambulant psikoz mu, epilepsi mi, yoksa is
teri mi olmas gerektiini tartt. Psikosomatik tbbn kurucula
rndan nl psikoanalist Franz Alexander, Budist meditasyonu
nu psikopatolojik olarak tanmlad ve "suni katatoni" olarak
adlandrd bir makale yazd (Alexander, 1931).
Din ve ruhsallk, uygarlk tarihi boyunca nemli gler ol
mutur. Dinlerin kurucularnn vizyon deneyimleri eer bir be
yin rahatszlnn rnnden baka bir ey deilse yzyllar
boyunca milyonlarca insanda braktklar derin etki ile ilham
verdikleri ihtiaml mimari, resim, heykel ve edebiyat eserlerini
aklamak zor olur. Ruhsal yaamn nc rol stlenmedii bir
tek kadim ya da endstri ncesi kltr yoktur. Bat psikiyatri ve
psikolojisinin imdiki yaklam, maddeci dnya grn pay
laan Bat endstri medeniyetinin eitimli sekin tabakas dn-

251
Kozmik Oyun

da yzyllardr yaam tm insan gruplarnn yalnz ruhsal de

il, kltrel yaamlarn da hastalk olarak nitelendirmitir.
Ruhsal deneyimlerle ilgili olarak psikiyatrinin elinde tuttu
u resmi konum toplumda ciddi bir blnme yaratmaktadr.
ABD' de din ho karlanr, yasal olarak korunur ve hatta baz
evrelerce desteklenir. Her otel odasnda bir ncil bulunur, poli
tikaolar konumalarnda Tann'dan bahseder ve toplu dua ba
kanlk treninin ayrlmaz bir parasdr. Ancak maddeci bilimin
nda dini inanlar ciddiye alan insanlar eitimsiz, hasta ya
da olgunlamam olarak grlr.
Ve kltrmzde birisi byk dinlere ilham verecek cinsten
ruhsal bir deneyim yaadnda papaz bu kiiyi byk olaslkla
psikiyatriste gnderir. Youn ruhsal deneyimler nedeniyle psikiyat
ri birimlerine getirilen insanlarn ou hastaneye kaldrlr, ilalarla
yabtnlr ve hatta ok tedavisine maruz braklarak geri kalan ya
amlar boyunca tayacaklar psikopatolojik tehis etiketleri alrlar.

HOLOTROPK UUR HALLER ve GEREKLK MGES

Bab bilimi ile kadim ve endstri ncesi toplumlarn gelitirdii

evren, doa, insan ve uur anlay arasndaki farklar, genel
likle maddeci bilimin yerli kltrlerin hurafe ve ilkel byl
dncelerine olan stnl olarak yorumlanr. Durumun
dikkatli bir analizi bu farkn Bal biliminin stnlnden de
il, endstri toplumlarnn holotropik uur halleri hakkndaki
bilgisizliinden kaynaklandn aa karr.
Tm endstri ncesi toplumlar ycelttikleri bu halleri yaa
yabilmek iin etkili ve gvenilir yollar gelitirmeye olduka faz
la zaman ve enerji harcamlardr. Bu hallerin derin bir bilgisine
sahiptirler. Sistemli olarak bu halleri ortaya karmlar ve ruhsal
yaamlarnn temel arao olarak kullanmlardr. Bu kltrlerin
dnya grleri yalnzca gndelik uur halinde yaplan dene
yim ve gzlemleri deil, derin vizyon hallerinde yaplanlar da
yanstmhr. Modern uur arabrmalar ve transpersonel psiko
loji bu deneyimlerin ounun normalde gizli olan gereklik bo-

252
 Kutsal ve Dnyevi

yutlanna ait gerek bir deneyim olduunu ve patolojik bozukluk

saylarak dlanamayacan gsterdi.
Vizyon hallerinde baka gerekliklerin ya da gndelik yaa
nurnza dair yeni bak alarnn deneyimi yle inandrcdr
ki, yaayan insanlarn bu deneyimleri kendi dnya grlerine
uygulamaktan baka anslar kalmaz. Teknoloji toplumlarn ve
endstri ncesi kltrleri ideolojik olarak birbirinden bu kadar
ok ayran ey, ite bu olaand uur halleridir. Akn gerek
liklerin derin bir deneyimini yaayp da Bab maddeci biliminin
grne inanmaya devam eden bir tek insana bile rastlamadm.
Bu geliim, ilgili kiilerin zeka, eitim ve profesyonel itibarlarn
dan bamsz olarak gerekleir.

HOLOTROPK UUR HALLER ve NSANLIK TARH

Bu kitapta holotropik uur hallerini, bu hallerin doas ve ierii

ile dnya gr, deerler hiyerarisi ve yaam stratejisi zerinde
ki derin etkisini inceledik. Holotropik deneyim arabnnalarndan
rendiklerimiz, insanln ruhsal tarihine tamamyla yeni bir k
tutmaktadr. Ruhsalln, insan psie ve varoluunun nemli bir
boyutu olduunu gstererek dorudan deneyime dayal gerek
dini, maddeci bilimin yollad srgnden kurtarnaktadr.
Bah endstri medeniyeti dnda insanlk tarihinin tm kl
trleri holotropik uur hallerine byk deer vermitir. Tannla
nyla, baka gereklik boyutlar ve doa gleriyle balanb kur
mak istediklerinde bu hallerden yararlanmlardr. Aynca tehis
ve tedavide, duyular d alglamay gelitirmede ve sanatsal il
ham almada da kullanlmbr. Bu halleri meydana getirmenin
etkili ve gvenli yollarn bulmak iin olduka fazla zaman ve
enerji harcamlardr. Kitabn giriinde de sylediim gibi bu
"kutsal metotlar" -trensel ve manevi amalar iin kadim ve
aborijin kltrlerde gelitirilmi zihin deitirici teknikler- eit
li yerli kltrlerin transa sokucu amanik yntemlerinden eitli
mistik gelenekler ve Dou ruhsal felsefelerinin aynnbl uygu
lamalarna kadar geni bir yelpazede grlr.

253
Kozmik Oyun

Holotropik hallerin deneyimi insanlk tarihi kadar eskidir. n

sanln en eski dini ve ifa sanab olan amanizmin de en nemli
zelliidir. Holotropik haller birok adan amanizrnle yakn
dan balanbldu. Birok amann aman yaanu, kendiliinden
ortaya kan vizyon halleriyle ya da antropologlarn tipik Babl
bir nyargyla "aman hastal" dedii psikospiritel krizlerle
balar. Dierleri gl zihin deitirici ilemlerle, zellikle de
davul, nguak, ilahi, dans ya da psikodelik bitkilerle aa ka
rlan benzer deneyimleri kullanan dier amanlarca amanla
inisiye olur. leri dzeydeki amanlar istedikleri zaman holotro
pik hallere kontroll bir ekilde girebilirler. amanlar bu halleri
tedavi, duyular d alglama, baka gereklik boyutlarnn kefi
ve dier amalar iin kullanrlar. Aynca topluluun dier yele
rine bunlar yaabp gerekli rehberlii yapabilirler.
amanizm olduka eskidir; belki de otuz-krk bin yl kadar.
tk izleri Paleolitik dneme uzanu. Lascaux, Font de Gaume, Les
Trois Freres, Altarnira ve dierleri gibi Gney Fransa ve Kuzey
spanya' daki nl maaralarn duvarlar hayvan imgeleriyle do
ludur. mgelerin ou bizonlar, vahi atlar, geyikler, da keileri,
mamutlar, kurtlar, gergedanlar ve ren geyikleri gibi Ta Devri'nde
gerekten yaarn trleri gsterir. Ancak Lascaux'dak.i "Byc
Hayvan" benzeri dier rnekler, byl ve dinsel nem tayan
mit yarabklandr. Bu maaralarn bazlarnda insan ve hayvan
zelliklerini birletiren ve eski amanlar tasvir ettii phe gtr
meyen garip figrlerin resim ve oymalar vardr.
Bu imgelerin en iyi bilineni eitli erkeklik sembollerini bir
letiren gizemli "Les Trois Freres Bycs" figrdr. Bu fi
gr geyiin boynuzlan, baykuun gzleri, vahi at ya da kurtun
kuyruu, insan sakal ve penisi ile aslan penesine sahiptir. Ayn
maaralar blgesindeki dier bir nl aman oymas, gzel hay
vanlarla dolu Mutlu Avlanma Mekaru'ndaki "Hayvans stat"br.
Dier iyi bilinenlerden biri de Lascaux'daki avlanma sahnesidir.
Yaral bir bizon ve ereksiyon halindeki penisiyle yerde yatan bir
aman figrn gsterir. La Gabillou adyla tannan yeralb ma-

254
 Kutsal ve Dnyevi

arasnda arkeologlarn "dans" dedii hareket halindeki aman

figr bulunur. Kaifler, maaralardan birinin amur zemininde
orada yaayanlarn dans ettiini gsteren ember eklinde ayak
izleri bulmulardr. Bu danslar trans hallerini yaamak iin birok
aborijin kltrnde halen kullanlanlara benzer.
amanizm kadim olmakla kalmaz, evrenseldir de; Kuzey ve
Gney Amerika, Avrupa, Afrika, Asya, Avustralya, Mikronezya
ve Polinezya'da bulunabilir. nsanlk tarihindeki birok kltr
amanik teknikleri yararl bulmutur. Bu nedenle holotropik hal
lerin, antropologlarn "ilksel zihin" dedii eyi -insan psiesinin
rk, cinsiyet, kltr ve tarihsel gemii aan temel ve ilksel yn
harekete geirdii sylenir. amanik teknik ve prosedrler Bal
endstri medeniyetinin youn etkisinde kalmam kltrlerde
bugne kadar yaambr.
Yerli toplumlarnn oundaki ruhsal ve trensel yaam, e
itli amalar iin ve farkl durumlarda dzenlenen ifa ayinleri
ve dier kutsal seremoniler erevesinde yaanan holotropik u
ur halleriyle ayn anlama gelir. Bunlardan zellikle nemli olan
gei ritleridir. Bu ritler ilk kez Danimarkal antropolog Amold
van Gennep tarafndan tanmlanm ve aklanmbr (1960). Rit
ler, endstri ncesi kltrlerde snnet, reit olma, evlilik, do
um, menopoz ve lm gibi nemli biyolojik ve sosyal gei za
manlarnda yaplmbr.
amanik ilemler gibi, gei ritleri de gl zihin deitirici
teknikler kullanr. nisiyeler psikospiritel lm ve yeniden do
u temas etrafnda dnen youn holotropik deneyimler yaar.
Eski rol lr ve yeni bir role doulur. Bu nedenle bu seremonile
rin en nemlilerinden biri olan reit olma ritinde ergenlik an
dakilerin psikolojik olarak lmeleri ve yeniden domalar, kz
ve erkeklerin lerek yetikin erkek ve kadnlar olarak domalar
anlamna gelir. Benzeri ritlerin nemli bir dier ilevi de akn
gerekliklerin deneyimlenmesini salamak, grubun kozmoloji
ve mitoloji bilgilerini dorulamak ve bireyin dier gerekliklerle
balanbsn yaplandrmak ya da srdrmektir.

255
Kozmik Oyun

Holotropik uur halleri, kadim lm ve yeniden dou ayin

lerinde de nemli bir rol oynambr. Bunlar, inisiyelerin gl
ruhsal dnm yaad kutsal ve gizli ilemlerdir ve uurd
lm ve dnm sembolize eden tanrlar hakkndaki mito
lojik hikayeler zerine kuruludur. Bunlar kadim Smer'de Inan
na ve T ammuz; Msr' da sis ve Osiris; Yunan' da Attis, Adonis,
Bakus ve Persefon'dur. Bunlarn Amerika'daki karlklar ise
Aztek Kuetzalkoatl ya da Tyl Ylan ile Maya Popol Vuh'unun
Kahraman kizleridir. Smer ve Msr Tapnak inisiyasyonlar,
Mitra gizemleri ya da Yunan'daki Koribantik ritler, Bakanalia ve
Elzis gizemlerinden de anlalaca gibi, bunlar zellikle Ak
deniz blgesi ve Ortadou'da yaygnd.
Elzis gizemlerinde yaanan deneyimlerin gc ve etkisi
nin nemli bir kanb da yaklak iki bin yl boyunca dzenli ve
kesintisiz olarak uygulanm olnas ve btn antik dnyadan
nemli insanlar ekmeye devam etmi olnalardr. Antik dn
yada Elzis gizemlerinin kltrel nemi, inisiyeler arasnda yer
alan dnemin nl ahsiyetlerinden anlalr. Bu ekoln renci
leri arasnda filozof Eflatun, Aristo ve Epiktetus, askeri lider Al
kibiades, oyun yazarlar Euripides ve Sofokles ile air Pindaros
yer almtr. Elzis gizemlerine kablan nl devlet adam iero,
De Legibus adl kitabnda gizemlerin antik medeniyet zerindeki
etkileri hakknda yceltici bir rapor yazmbr.
Elzis'deki byk inisiyasyon hol telestrionda bin
renci bir anda youn bir ruhsal dnm yaambr. nl filo
zof, sanat ve devlet adamlarnn da iinde bulunduu byle
yksek sayda insann gl holotropik haller yaamas Yunan
kltrn ve bylece de genel olarak Avrupa kltrn olaa
nst bir ekilde etkilemitir. Antik dnyann bu nemli yn
nn tarihiler tarafndan genel olarak bilinmemesi ya da kabul
edilmemesi gerekten hayret vericidir.
Bu gizli ritlerdeki uur deitirici ilemlerin ierii genel
olarak bilinmese de kykeon adl kutsal iksir Elzis gizemlerinde
nemli bir rol oynambr. Bu, LSD'ye benzer ergot alkaloidleri

258
 Kutsal ve Dnyevi

ieren bir karmdr (Wasson, Hofrnann ve Ruck, 1978). Psikode

lik maddeler, Bakanalia ve dier ritlerde de kullanlrnbr. El
zis' de hangi "kutsal teknik" kullanlrsa kulanlsn, inisiyelerin
psieleri zerindeki etkisi ylesine youndur ki antik dnyann
ilgisi yaklak iki bin yl canl kalrnbr.
Holotropik haller dnyann byk dinlerinde de nemli bir
rol oynamtr. Btn byk dinlerin kayna ve ilham olmu
vizyon deneyimlerinden daha nce de bahsettim. Bu deneyimler
her ne kadar kendiliinden olsa da, bu dinlerin ou tarihleri bo
yunca mistik deneyimleri yaamak iin aynnbl ilemler gelitir
milerdir. Farkl yoga teknikleri, Vipassana, Zen ve Tibet Budiz
mi'nde kullanlan meditasyonlar ile Taocu gelenekteki ruhsal
uygulamalar ve aynnbl Tantra ayinleri bunlara rnektir. Aynca
slam mistikleri Sufilerin kulland aynnbl yaklamlar da bun
lara ekleyebiliriz. Kutsal ayinlerinde ya da zikirlerinde; youn ne
fes, ilahi ve transa geiren danslar dzenli olarak kullanmlardr.
Yahudi ve Hristiyan geleneinde Essenflerin nefes egzersiz
lerini ve yan yarya boulmay ieren vaftiz trenlerini, Hristi
yan sa duas ve Loyolal gnatius'un egzersizleri ile eitli Kaba
lac ve Hassidik yntemleri rnek verebiliriz. Dorudan ruhsal
deneyim yaatmak ya da bu deneyimleri kolaylatrmak iin ta
sarlanm yaklamlar, byk dinlerin mistik kollarnn ve ma
nasbrlann zelliidir.
Psikodelik bitki ve maddelerin trensel kullanm holotropik
uur halleri yaatmada zellikle etkili bir teknoloji olmutur. Bu
gl aralarn bilgisi insanlk tarihi kadar eskidir. in bbbn
da psikodelik maddelerin izleri bin yl ncesine kadar uza
nr. Kadim Pers Avesta'snda haoma ve Hindistan'da soma ola
rak bilinen efsanevi tanrsal iksir, birka bin yl nce Hint-ran
kabilelerince kullanlrnh ve Vedik din ve felsefenin en nemli
kaynayd.
Farkl kenevir eitlerinden (cannabis sattiva, cannabis indica
vs.) hazrlanan preparatlar Dou lkeleri, Afrika ve Pasifik bl
gesinde eitli adlar albnda (hai, charas, bhang, ganja, kif, mari-

259
Kozmik Oyun

huana) elence, zevk ve dini trenler iin iilmi ve yenilmitir.

Brahmanlar, baz Sufi tarikatlar, kadim skitler ve Jamaikal
Rastafaryanlar iin kutsal bir deer tamb.r.
eitli psikodelik maddelerin trensel kullanm Orta Ame
rika' da da uzun bir gemie sahiptir. Olduka etkili baz uur de
itirici bitkiler spanyol istilasndan nce yaam olan Aztekler,
Mayalar, Olmekler ve Mazatekler gibi baz yerli kltrlerde de iyi
tannmaktayd. Bunlarn en nlleri Meksika'nn peyote (lophophora
willi.amsii) kakts, kutsal mantar teonanacatl (Psilocybe mexicana) ile
eitli gndz sefas trlerininin (Ipomoea violacea ve Turbina cory
mbosa) tohumlan ololiuqui'cfu. Bu maddeler bu gne kadar Huic
hol, Mazatek, Chichimeca, Cara ve dier Meksika yerli kabileleri
ile Yerli Amerikan Kilisesince dini amalarla kullanlmtr.
nl yaje ya da ayahuasca, Gney Amerika orman sarma
(Banisteriopsis caapi) ve dier baz bitki katklaryla hazrlanan bir
iecektir. Amazon blgesi de burundan ekilen eitli psikodelik
maddeleriyle tannr. Afrika'daki aborijin kabileler iboga als
nn (Tbernanthe iboga) kabuundan hazrlanan karmlar yer ve
dwnaruru ekerler. Ufak dozlarda uyarc olarak ve yksek doz
larda da kadn ve erkeklerin inisiyasyon ayinlerinde kullanlr.
Yukardaki liste btn dnyadaki eitli insan gruplarnn ritel
ve dini yaamlarnda yzyllardr kullanlan psikodelik bileik
lerin yalnzca ufak bir ksmdr.

PSKYATR TARHNDE HOLOTROPK HALLER

Holotropik uur halleri derinlik psikolojisi ve psikoterapinin

geliiminde ok nemli bir rol oynamtr. Bu hareketin erken
dnemlerini anlatan birok kitap, tariheyi Avusturyal doktor
ve mistik Franz Anton Mesmer'e kadar gtrr. Her ne kadar
Mesmer'in kendisi bile hastalan tarafndan deneyimlenen bu u
ur deiikliklerini "hayvansal manyetizma" olarak adlandrsa
da yapb. nl Paris deneyleri klinik hipnozla yaplan youn
psikoloji almalarnn ncsdr. Jean-Martin Charcot'nun
Paris Salpetriere' de isterik hastalarla yapb. hipnoz seansla-

260
 Kutsal ve Dnyevi

n ile Hippolyte Bemheim ve Arnbroise Auguste Liebault'nun

Nancy'de yapb hipnoz arabrmalan Sigmund Freud'un pro
fesyonel kariyerinde nemli bir rol oynad.
Freud, Fransa'ya yaph arabrma gezisinde Charcot ve
Nancy grubunu ziyaret etti ve hipnozu kullanmay rendi. Bu
yeteneini hastalarnn uurdyla ilgili yapb ilk incelemele
rinde kulland. Ancak, holotropik haller, psikoanaliz tarihinde
baka bir adan da nemli rol oynambr. Freud'un ilk analitik
tahminleri arkada Joseph Breuer'le birlikte tedavi ettii isterik
bir hastayla yapb almalardan ilham alrnbr. Freud'un ya
zlarnda Bayan Anna O., dedii bu hasta, kendiliinden ortaya
kan ve psikolojik olarak tekrar tekrar ocukluuna dnd
holotropik haller deneyimledi. Bu hallerde ortaya kan travma
tik anlarn yeniden canlannn gzlemlenebilmesi ve srecin
iyiletirici etkileri Freud'un dncesini derinden etkiledi.
Freud eitli nedenlerden tr stratejisini tamamen dei
tirdi. Hipnozu terk etti ve dorudan deneyimden serbest ar
ma, asl travmadan dipal fantezilere, uurd materyalin uurlu
olarak yeniden yaanmas ve duygusal anormal reaksiyonlardan
aktarm dinamiklerine geti. Gemie bakhmzda bunlarn ta
lihsiz birer deiim olduunu grrz; nk daha sonraki elli
yl boyunca Bab psikoterapisini kstlayp yanl ynlendirmi
lerdir (Ross, 1989). Bu gelimenin sonucu olarak yzylmzn
ilk yansnda psikoterapi konumayla e anlaml hale geldi; yz
yze konumalar, divana uzanlarak yaplan serbest arm ve
artlanmadan arndrma almalar.
Psikoanaliz ve dier szl psikoterapi formlar yaygnlap
tanndka uurdnn dorudan deneyiminin pabucu dama
abld. Daha nceleri iyiletirici olduu ve insan psiesi hakknda
deerli bilgiler verebilecei dnlen holotropik haller, has
talk olarak grlmeye baland. O zamandan beridir bu haller
kendiliinden ortaya kbnda tedavi iin uygulanan yaygn
yntem olas btn yollarla basklanmalan olmutur. Profesyo
nellerin holotropik halleri ve dorudan duygusal deneyimin de
erini yeniden kefetmeleri uzun yllar alrnbr.

261
Kozmik Oyun

HOLOTROPK HALLER ve MODERN UUR

ARATIRMALARI

Holotropik hallere duyulan profesyonel ilgi 1950'lerde LSD-25'in

kefedilmesinden ksa bir sre sonra, psikodelik terapisiyle ba
lad. Psikoloji ve psikoterapideki r ao gelimelerle birlikte
birka yl devam etti. Davranlk ve Freudcu psikoanalizde
aradn bulamayan bir grup Amerikal psikolog ve psikiyatrist
kendi alanlarnda yeni bir oryantasyona gereksinim duyulduu
nu hisseti ve bunu dile getirdi. Abraham Maslow ve Anthony
Sutich bu arya yant verdi ve hmanistik psikoloji dedikleri
yeni bir psikoloji akm balattlar. Bu hareket ksa bir srede ol
duka nlendi.
Hmanistik psikoloji geni bir yelpazedeki yeni terapilerin
geliimi iin gerekli temeli oluturdu. Geleneksel psikoterapist
ler temel olarak konuma ve entelektel analizi kullanrken bu
yeni deneysel terapiler, duygularn dorudan deneyimi ve ifade
si zerine younlah. Aynca ilemlerin ayrlmaz bir paras ola
rak eitli bedensel almalar da kullandlar. Bunlarn arasnda
en tannan olan Fritz Perls'in Gestalt terapisi (Perls, 1976) o za
mandan beri olduka tannd ve zellikle de akademik evrelerin
dnda yaygn bir ekilde kullanld.
Yaygn terapi stratejilerindeki bu deiimlere ramen de
neysel terapilerin birou ounlukla konumaya dayalyd ve
hastann gndelik uur halinde kalmas gerekiyordu. Ancak ye
ni yaklamlarn bazlar ylesine glyd ki, hastalarn uur
hallerini arpo bir ekilde deitirebiliyordu. Psikodelik terapi
sinin yan sra yeni Reich tekniklerinin bazlar, primal terapi,
rebirthing, holotropik nefes almas ve dier birka bunlarn
arasnda yer alr.
Her ne kadar bu yeni deneysel yntemler yaygn gr be
nimseyen akademi evrelerince henz kabul edilmese de geli
imleri ve kullanmlar psikoterapi tarihinde yeni bir sayfa ah.
Bu yntemler insanln ritel, ruhsal ve kltrel gemiinde
nemli bir rol oynayan kadim ve aborijinal ruhsal tekniklerle ya-

262
 Kutsal ve Dnyevi

kndan balanbldr. Eer gelecekte kabul edilirler ve deerleri

anlalrsa psikiyatrinin teori ve uygulamasnda r aabilirler.
Yzylmzn ikinci yansnda holotropik haller yaatan tek
niklere yaplan nemli katklar yalruzca klinik almalardan
deil, laboratuvar arabrmalanndan da gelmitir. Biyokimya
clar birok psikodelik bitkinin aktif alkaloitlerini belirleyip la
boratuvarda retmilerdir. Bunlarn en nlleri peyoteden elde
edilen meskalin, Meksika'run sihirli mantarlarndan elde edilen
psilosibin ve Afrika'run iboga alsndan elde edilen ibogaine'dir.
Az bilinen, ancak nemli alanlan ise ayahuascadan elde edilen
harmalie, kenevirden elde edilen tetra-hydro-canabiol (THC)
ve Gney Amerika'da enfiye gibi kullanlan psikodeliklerden ve
baz kurbaalarn deri salglarndan elde edilen triptamin trev
leridir.
Kimyasal arabrmalar, halihazrda zengin psikodelik trle
rine son derece etkili yan sentetik LSD-25'i ve zellikle MDA,
MDMA (Ekstazi), 2-CB ve dier amfetamin trevleri gibi geni
bir yelpazeye yaylan birok sentetik maddeyi ekledi. Bylelik
le, bu maddelerin etkileri zerine sistemli klinik ve laboratuvar
arabrmalar yapld ve ilgili fizyolojik, biyokimyasal ve psikolo
jik sreler arabnlabildi.
Holotropik haller yaabnarun dier bir etkili yolu da duyusal
uyaranlarn nemli lde azaltld izolasyon dzenekleridir. Bu
nun u bir formunda kii geni, tamamyla karanlk ve sesten izole
edilmi bir su tankna zel olarak yaplm nefes borulu bir maskey
le girer. Benzer ekilde uyku mahrumiyeti ve hatta rya mahrumi
yeti de uuru arpa bir ekilde deitirebilir. Uykuyu bozmadan
rya mahrumiyeti, deneklerin gz hareketleri (REM) rya grdk
lerini belirttiinde uyandnlrnalanyla salanr. Ayrca bilinli rya
tekniini renmeyi salayan laboratuvar aletleri de vardr.
Dier zihin deitirici bir laboratuvar ilemi de biyofidbek
tir (biyolojik geribildirim). Bu yntemde elektronik sinyaller
araalyla kiiyi, belli beyin dalgas frekanslaryla belirlenen
deneyim gerekliklerine ynlendirebilirsiniz. Gittike byyen

263
Kozmik Oyun

bir pazar, akustik, optik ve kinestetik uyaranlar eitli ekillerde

birletirerek holotropik uur halleri yaratan ok eitli cihazlar
sunmaktadr. uur arabnnalanndaki yeni alanlara deinirken
lme yakn deneyimlere odaklanan bir disiplin olan tanatolo
ji unutulmamaldr. Tanatoloji arabnnalan tilin transpersonel
alanndaki en nemli gzlemlerin bazlarna kaynaklk etmitir.
Son yirmi-otuz ylda holotropik uur hallerine duyulan ilgi
nin sonucunda, r aacak nitelikte birok veri elde edilmitir.
uur arabrmalanrun farkl alanlarndan arabrmaalar maddeci
bilimin uurun doasyla ilgili teorilerini sarsan etkileyici kant
lar toplarnbr. Bu kantlar, maddeyi temel olarak varsayan ve
uuru maddenin rn olarak gren u anki bilimin dnya g
rnn gzlemlerden elde edilen kantlarla desteklenemeyece
ini gstermitir.
Aslnda transpersonel psikolojiden elde edilen bulgular uuru
beyindeki nrofizyolojik srelerin bir yan rn olarak gren u
anki bak asyla tamamen abr. lme yakn deneyimlerdeki
"dorulanabilir beden d deneyimler" maddeci bilimin bu nde
gelen efsanesini ykmaya yetecektir. Bu deneyimler gsteriyor ki,
baz koullar albnda bedensiz uur, duyular olmakszn evreyi
doru bir ekilde alglayabilmektedir.
Aslnda u an en hayret verici ey, akademik evrelerin mad
deci bilimin en temel metafizik savlarn ykan yeni kantlarn
tnn reddedip basklam olmasdr. r aa yeni verile
rin kabul edilebilmesi iin var olan kavram absnn snrlarnn
fark edilmesi, hmanistik psikolojinin iki kurucusu Abraham
Maslow ve Anthony Sutich'i transpersonel psikoloji olarak bili
nen yeni bir psikoloji disiplinini balatmaya itmitir. Bu alan, ho
lotropik haller de dahil olmak zere btn insan deneyimi yel
pazesini incelemekte ve bilim ile ruhsall birletirebilmek iin
ciddi bir giriimde bulunmaktadr.

264
 sonucLnn
Bu son blm yazrnanun amac bu kitapta anlablan koz
molojinin bilimsel bulgularla deil, bu bulgulardan hatal bir
ekilde karlan felsefi sonularla abbru belirbnekti. Bu
kitapta anlablan deneyim ve gzlemler bilime deil, maddeci
egemenlie meydan okumaktadr. Maddeci dnya grnn,
gereklerle ve bilimsel verilerle uygun bir ekilde desteklen
meyen kukulu bir dizi metafizik sava dayandn umann
gsterebilmiimdir.
Gerek bilimin zellii, bilimsel arabrma yntemini -gele
neksel adan ne kadar sama grnrse grnsn- herhangi bir
gereklii arabrmada ak bir zihinle ve snrlamalar olmadan
uygulayabilmesidir. ada uur arabrmalannn eitli alanla
rndaki nderler tamamyla byle yapmbr. Geni bir yelpaze
deki holotropik deneyimleri byk bir cesaretle arabrm ve bu
srete hayret verici nitelikte olduka fazla veri toplamlardr.
Gzlemledikleri olgularn birou, uzun sreden beri bilimsel
gerekler olarak kabul edilen derinlere kk salm inanlara
meydan okur.
uur arabrmalannda harcadm krk yl akn sre bana
unu gsterdi: maddeci bilim destekilerinin u anki dnya g
rlerini ayakta tutabilmeleri iin yapabilecekleri tek ey, holot
ropik hallerle ilgili tm verileri sansr edip sapbrmakbr. Bu
verilerin kayna ne olursa olsun -tarih arabrmalan, karlabr
mal din, antropoloji ya da modern uur arabrmalannn farkl
alanlan- stratejilerini gemite baaryla uygulamlardr. Bu,
parapsikoloji, psikodelik terapisi ve deneysel psikoterapiler iin

265
Kozmik Oyun

de geerlidir. Tanatoloji ve laboratuvarda yaplan uur deitiri

ci almalar da bunlara dahildir.
Bu stratejinin sonsuza dek devam ettirilemeyeceine ikna
oldum. Maddeci egemenliin temel talanru temsil eden esas
savlar, u anda bilimsel verilerle yeterince desteklenmiyor. Ay
nca, uur aratrmalarndan elde edilen kantlarn says gittike
artyor. Transpersonel psikolojinin iddialarnn maddeci dnya
gryle uyumadn sylemek yetmez. Kavramsal itirazlar
susturabilmek iin transpersonel psikoloji ve uur arabrmala
rndan elde edilen bulgularn uygun bir ekilde aklarunas ve
materyalist paradigma erevesinde anlablrnas gerekecektir.
Yaygn gr benimseyen maddeci eletirmenlerin bunu
gerekletirmede transpersonel alandaki arabrmaclar kadar
baarl olacaklarn sanmyorum. Bu aratrmaclarn hepsinin
geleneksel akademi gemileri vardr ve bambaka bir alterna
tif sunmadan nce bulgularna geleneksel aklamalar getirmek
iin ok almlardr. Kendi deneyimimden biliyorum ki trans
personel psikolojinin k nedeni, eski paradigmann elde edilen
verileri aklamadaki yetersizliinin verdii ac ve rahatszlkbr.
Transpersonel psikoloji, yerlemi geleneklere kar kmak haz
veriyor diye ortaya kmamhr.
Bu kitapta anlablan kozmoloji, herhangi bir bilimsel disipli
nin gerekleri ve gzlemleriyle abma ierisinde deildir. Sor
gulanan ve itiraz edilen ey, bu gzlemlerden karlan felsefi
sonulardr. Bu kitaptaki dnceler maddeci bilimin tanmlad
gereklerin hibirini deitirmez. Yalnzca herkesin inand
gerekle ilgili olarak herkesi etkileyen akn bir ereve sunar.
Maddeci dnya grne gre evren kendi kendini yaratm
mekanik bir sistemdir ve uur da maddi srelerin sonunda or
taya km bir yan unsurdur. Transpersonel psikoloji ve uur
arabrmalan evrenin yce bir zeka rn ve uurun da varolu
un temel bir unsuru olabileceini vurgulamaktadr.
Maddenin uurdan stn olduunu ve evrensel planda ya
raba bir zekann bulunmadn gsteren bilimsel bulgular yok-

266
 Sonular

tn. uur arabnnalanndan elde edilen igrleri maddeci bili

min bulgularna ilave ebnek, evrenin u an iin tabnin edici ve

inandna bir tanmlama getiremediimiz birok nemli yn
nn btne daha yakn bir anlaym kazandm. Bunlarn ara
snda evrenin yarabl, gezegenimizdeki yaamn kkeni, trle
rin evrimi ve uurun doas ve ilevi gibi temel sorular yer alr.
Aynca, gerekliin bu yeni perspektifi, ayrlmaz bir paras
olarak holotropik deneyimler ve bunlarla ilgili olgular da kap
samaktadr. Bu, maddeci bilimin akla ve ikna edici mantkl
aklamalar getirmede baarsz olduu byk ve nemli bir va
rolu plandr. Birbirini izleyen hayal knc giriimlerden sonra
deneyim ve gzlemlerimi akademik eitimim srasnda aldml
kavram abs erevesinde aklayabileceirne dair umudumu
yitirdim. Transpersonel psikolojiyi eletirenler, holotropik dene
yimlerin olaand dnyasn, maddeci gr erevesinde ikna
edici, makul ve salam bir ekilde aklamada baarl olursa bu
nu kabul edecek ve onlar kutlayacak ilk kii ben olacaml.

267
 KAYNAKLAR
Alexander, F. 1931. "Buddhist Training as Artificial Catatonia." Psycho
analyt. Rev. 18: 129
Ash, S. 1967. The Nazarene. New York: Carroll and Graf.
Aurobindo, Sri. 1976. The Synthesis of Yoga. Pondicherry, India: Sri Auro
bindo Ashram, Publication Department.
Aurobindo, Sri. 1977. The Life Divine. Pondicherry, lndia: Sri Aurobindo
Ashram, Publication Department.
Bache, C. M. 1980. Lifecycles: Reincamation and the Web of Life. New
York: Paragon House.
- . 1996. "Expanding Grof's Concept of the Perinatal."
]ournal of Near-Death Studies 15: 115.
- . 1997. Dark Night, Early Dawn: Death-Rebirth and the Field
Dynamics (unpublished manuscript).
Barrow, J. O. and Tipler, F. ]. 1986. The Anthropic Cosmological Principle.
Oxford: Clarendon Press.
Behe, M. 1996. Darwin 's Black Box: The Molecular Challenge to Evolution.
New York: The Free Press.
Bohm, O. 1980. Wholeness and the Implicate Order. London: Routledge &
Kegan Paul.
Bolen, J. S. 1984. Goddesses in Everywoman. A New Psychology of Women.
San Francisco: Harper & Row.
- . 1989. Gods in Everyman: A New Psychology ofMen 's Lives
and Loves. San Francisco: Harper & Row.
Campbell, J. 1968. The Hero with a Thousand Faces. Princeton, NJ: Prince
ton University Press.
. 1972. Myths to Live By. New York: Bantam.
Chittick, W. 1983. The Sufi Path of Love. Albany: State University of New
York Press.
Cicero: De Legibus. Newburyport, MA.: Focus Information Group, ine.
Crick, F. 1981. Life Itself, Its Origin, and Nature. New York: Simon &
Schuster.
- . 1994. The Astonishing Hypothesis: The Scientific Search for the Soul.
New York: Scribner.
Dante, A. 1989. The Banquet (C. Ryan, trans.). Saratoga, CA: Amma Libri
& Co.

269
Kozmik Oyun

Dawkins, 1986. The Blind Watchmaker. Harlow, UK: Longman.

deMause, L. 1975. "The Independence ofPsychohistory. " In The New Psycho
history (L. deMause, ed.). New Yorlc The Psychohistory Press.
Einstein, A. 1962. Mein Weltbild. Berlin: Ullstein Verlag.
Fromm, E. 1973. Anatomy of Human Destructiveness. New York: Holt, Ri
nehart & Winson.
Gennep, A. van. 1960. The Rites of Passage. Chicago: University of Chi
cago Press.
Goleman, O. 1995. Emotional Intelligence: Why it Can Matter More Than
IQ. New York: Bantam Books.
Grof, S. 1975. Realms of the Human Unconscious: Observations from LSD
Research. New York: Viking Press.
- 1980. LSD Psychotherapy. Pomona, CA: Hunter House.
- 1985. Beyond the Brain: Birth, Death, and Transcendence in
Psychotherapy. Albany: State University of New York Press.
_ . 1988. The Adventure of Self-Discovery. Albany: State
University of New York Press.
_ . 1994. Books of the Dead: Manuals far Living and Dying.
Landon: Thames & Hudson.
- 1996. "P/anetary Survival and Consciousness Evolution:
Psychological Roots of Human Violence and Greed. " World Futures 47: 243.
Grof, S. and Bennett, Z. 1992. The Holotropic Mind: The Three Levels of
Human Consciousness and How They Shape Our Lives. San Francisco:
Harper Publications.
Grof, S. and Grof, C. 1980. Beyond Death: The Gates ofConsciousness. Lan
don: Thames & Hudson.
Grof, C. and Grof, S. 1990. The Stormy Search far the Self. Los Angeles: J.
P. Tarcher.
Hahn, T. N. 1993. "Please Call Me by My True Names." in Collected Po
ems. Berkeley, CA: Parallax Press.
Harman, W. 1984. Higher Creativity: Liberating the Unconscious far Breakt
hrough Insights. Los Angeles: J. P. Tarcher.
Hines, B. 1996. God's Whisper, Creation 's Thunder: Echoes of Ultimate Rea
lity in the New Physics. Brattleboro, VT: Threshold Books.
Hoyle, F. 1983. The Intelligent Universe. Landon: Michael Joseph.
Huxley, A. 1945. Perennial Philosophy. New York and Landon: Harper
and Brothers.
_ . 1959. The Doors ofPerception and Heaven and Heli.
Harmondsworth, UK: Penguin Books.
Johnson, P. E. 1993. Darwin on Trial. Downer's Grove, iL: InterVarsity
Press.
Jung, C. G. 1956. Symbols of Transformation. Collected Works, vol. 5, Bollin
gen Series XX. Princeton, NJ: Princeton University Press.
_ . 1959. The Archetypes and the Collective Unconscious.
Collected Works1 vol. 9, 1. Bollingen Series XX. Princeton, NJ: Princeton
University Press.
_ . 1960. Synchronicity: An Acausal Connecting Principle.

270
 Kaynaklar

Collected Works, vol 8, Bollingen Series XX. Princeton, NJ: Princeton Uni
versity Press.
_ . 1973. Letter to Cari Selig, February 25, 1953. C. G. fung's
Letters, vol. 2, Bollingen Series XCV. Princeton, NJ: Princeton University
Press.
Koestler, A. 1978. fanus. New York: Random House.
Lao-tzu. 1988. Tao Te Ching (Stephen Mitchell trans.). New York: Har
per & Row.
Laszlo, E. 1993. The Creative Cosmos. Edinburgh: Floris Books. Leibniz,
G. W. von. 1951. Monadology. In Leibniz: Selection (P. P. Wiener, ed.).
New York: Scribner.
Lovejoy, A. O. 1964. The Great Chain of Being: A Study of the History of an
ldea. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Maslow, A. 1964. Religions, Values, and Peak Experiences. Columbus, OH:
Ohio State University Press.
Monroe, R., 1994. The Ultimate fourney. New York: Garden City, NY. Do
ubleday.
Mookerjee, A. and Khanna, M. 1977. The Tantric Way. London: Thames
& Hudson.
Murphy, M. and White, R. A. 1978. The Psychic Side of Sports. Menlo
Park, CA: Addison-Wesley.
Odent, M. 1995. "Prevention of Violence or Genesis of Love ? Which Pers
pective ? " Presentation at the Fourteenth International Transper
sonal Conference in Santa Clara, California, June.
O'Neill, E. 1965. Long Day's ]ourney into Night. New Haven, CT: Yale
University Press.
Origenes Adamantius (Orien). 1973. De Principiis (lk lkeler zerine).
(G. T. Butterworth, transl.). Gloucester, MA: Peter Smith. Pagels,
H. 1990. The Cosmic Code. New York: Bantam Books. Perls, F. 1976.
The Gestalt Approach and Eye-Witness to Therapy. New York: Ban
tam.
Pistis Sophia. 1921. (G. R. S. Mead, trans.). London: John M. Watkins.
Plato. 1961a. Laws. The Collected Dialogues of Plato. Bollingen Series LXXI
Princeton, NJ: Princeton University Press.
- . 196lb. The Republic. The Collected Dialogues of Plato.
BollingenSeries LXXI. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Plotinus. 1991. The Enneads. London: Penguin Books.
Ring, K. 1982. Life at Death: A Scientific Investigation of the Near- Death
Experience. New York: Quill.
_ . 1985. Heading Toward Omega: ln Search of the Meaning of the Near-De
ath Experience. New York: Quill.
Ring, K. and Cooper, S. 1996. "Seeing with the Senses of the Soul (Sehen
mit den Sinnen der Seele)." Esotera 12: 16-21.
Roberts, J. 1973. The Education of Oversoul-7. Englewood Cliffs, NJ: Pren
tice Hail.
Ross, C. Mu/tiple Personality Disorder: Diagnosis, Clinical Features, and Tre
atment. New York: John Wiley.

271
Kozmik Oyun

Sartre, J. P. 1960. The Devi/ and the Good Lord. New York: Alfred a. Knopf.
Schuon, F. 1969. Spiritual Perspectives and Human Facts. London: Peren
nial Books.
Smith, H. 1976. The Forgotten Truth: The Common Vision of the Wor/d's Re
ligions. San Francisco: Harper & Row.
Smoot, G. and Davidson, K. 1993. Wrinkles in Time. New York: W. Mor
row.
Stevenson, 1. 1966. Twenty Cases Suggestive of Reincarnation. Charlottes
ville, VA: University of Virginia Press.
_ . 1984. Unlearned Languages. Charlottesville, VA: University of Virgi
nia Press.
_ .1987. Children Who Remember Previous Lives. Charlottesville, VA:
University of Virginia Press.
_ . 1997. Reincarnation and Biology: A Contribution to the
Etiology of Birthmarks and Birth Defects. Westport, CT: Praeger.
Tamas, R. (in press). Cosmos and Psyche: Intimations ofa New Wor/d View.
New York: Random House.
Thorne, K. 1994. Black Holes and Time Warps: Einstein 's Outrageous Legacy.
New York: W. W. Norton.
Traheme, T. 1986. Centuries of Meditation. Ridgefield, CT: Morehouse
Publishers.
Wambach, H. 1979. Life before Life. New York: Bantam.
Wasson, R. G., Hofmann, A., and Ruck, C. A. R 1978 The Road to Eleu
sis: Unveiling the Secret of the Mysteries. New York: Harcourt, Brace,
Jovanovich.
Watson, B. (trans.). 1968. Complete Works of Chuang Tzu. University of
Colorado Press.
Watts, A. 1966. The Taboo against Knowing Who You Are. New York: Vin
tage Books.
- 1969. "Murder in the Kitchen." Playboy, December 1969. Does lt
Matter: Essays on Man's Relation to Materiality. New York: Vintage
Books, 1968 iinde.
Whitehead, A. N. 1929. Process and Reality. New York: Macmillan.
_ . 1967. Science and the Modern World. New York: Free Press.
Wilber, K. 1980. The Atman Project: A Transpersonal View of Human Deve-
lopment. Wheaton, iL: The Theosophical Publishing House.
_ . 1983. A Sociable God: Brief Introduction to a Transcendental
Sociology. New York: McGraw-Hill.
_ . 1995. Sex, Ecology, and Spirituality: The Spirit of Evolution.
Boston: Shambhala Publications.
_ . 1996. A BriefHistory of Everything. Boston: Shambhala Publications.
- 1997. The Eye of Spiril: An Integral Vision for a World Gone
Slightly Mad. Boston: Shambhala Publications.
Williams, G. C. 1966. Adaptation and Natura/ Selection. Princeton, NJ:
Princeton University Press.
Yockey, H. 1992. Information Theory and Molecu/ar Biology. Cambridge:
Cambridge University Press.

272