Seha Meray - Lozan Barış Konferansı (5.cilt)

LOZAN
BAR KONFERANs
TUTANAKLAR - BELGELER
BiRNC TAKIM
CiLTIV
1UBAT 22 NsAN 1923

-
GRMELERNE LKN BELGELER
EviREN: SEHA L. MERAY
omo
iSTANBUL
LOZAN
BARI KONFERANS
Yap Kredi Yaymlan
Lozan Ban Konferans

Tutanaklar - Belgeler
Takml,Cilt4
eviren: Seha L. Meray
Dzelti: Cenk Koyuncu - Selahattin zpa1abylldar

Ofset Hazrlk: Tipograf
Kapak Tasanm: Nahide Dikel

Bask: efik Matbaas
1. Bask: Ankara niversitesi Basmevi, 1969

YKY'de 1. Bask: stanbul, Ekim 1993
2. Bask: stanbul, Mays 2001
ISBN 975-363-208-8 (Cilt No.)
ISBN 975-363-203-7 (Takm No.)
@Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A.., 1993
Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A..

. Yap Kredi Kltr Merkezi .
IstikIaI Caddesi No. 285 Beyolu 80050 Istanbul
Telefon: (O 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (O 212) 293 07 23
http://www.yapikrediyayin1ari.com
http://www.shop.superonline.com/yky
e-posta: ykkultur@ykyIcultur.com.tr
ii NDEKi LER
S AY F A
AKLAye NOT . . .. .
.. ... .......... . . . .. .
.. ............ .............. .. .......... . . . . .
. ....................... .. .. ................ ....... ...... ix
I. ngiliz, Fransz ve talyan Heyetlerince, Andama tasarsyla buna ekli Szlemeler
tasarlarnda yaplm teklif edilen deiiklikler (3 ubat 1923, sabah) ................... 1
II. ngiliz, Fransz ve talyan Temsilci Heyetlerinin teklifleri (4 ubat 1923) .......................... 5
III. ngiliz Temsilci Heyetinin teklifi [144 nc Maddeye Ek) (4 ubat 1923) ............................. 7
IV. Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetinin Bar Konferansndaki Temsilci Heyetince,
Bar Konferansndaki ngiliz, Fransz ve talyan Temsilci Heyetleri Bakanlarna
gnderilen mektup (4 ubat 1923, saat 13.30) ............................................................... 8
V. Bir Trk isteini yerine getirmee ilikin ngiliz Bildirisi tasars (4 ubat 1923,
saat 17.30) ............................................................................................................................ 15
VI. ngiliz, Fransz ve talyan Temsilci Heyetlerinin teklifi (4 ubat 1923, saat 17.30) ............ 16
VII. Yunanistan ile Trkiye'nin karlkl istemlerinin zme balanmasna ilikin
Trk kar-teklifi (4 ubat 1923, saat 17.30) ................................................................... 17
VIII. Muharrem Kararnamesinin dorulanmasna ilikin nota (4 ubat 1923, saat 17.30) ........ 18
IX. YargYnetimine ilikin Bildiri konusunda Trk kar-tasars (4 ubat 1923,
saat 17.30*) ........................................................................................................................... 19
X. Andama ve Szlemeler tasarlarnda yaplmas Trkiye'ce istenilen deiiklikler.
1. Ekselans smet Paa'nn, Konferansa aran Devletler Dileri Bakanlarna
gnderdii mektup (8 Mart 1923) ............................................................................... 1
2. Trk kar-teklifleri:
I. Andama tasars . . .
........................ .. ..................... .................................... 28
II. Boazlar Rejimine likin Szleme tasars .............. ...........
.................. 43
III. Trakya Snrlarna likin Szleme tasars . .........................
........... ...... 44
IV. Trkiye ile Mttefik Devletler arasnda yerlemeye [ikamete) ve
yarg yetkisine ilikin szleme tasars . . . . .
.... .. ... ............. ...... ....... 44
V. Arnavutluk'un Osmanl Devlet Borcunun denmesine katlmas
konusunda Bildiri tasars ,....................................
.......................... 50
VI. Trkiye ile Mttefik Devletler arasnda Ticaret Szlemesi tasars. .. 50
VII. Genel affa ilikin Bildiri tasars .
............................................... ............... 58
VIII. Trkiye'de adaletin ynetimine ilikin Bildiri tasars ......................... 59
iX. Son [Nihai) Senet tasars . . . . .
.......... ..... ............... ..... ...... ............................ 60
XI. Konferansa aran Devletler Dileri Bakanlaryla Japonya Temsilcisinin, Trkiye
Dileri Bakan smet Paa'ya, 8 Mart 1923 tarihli yazsna karlk olarak
gnderdikleri birbirine e mektuplarn metni . . . . .. . .
.. ............ . . ... .. ...........
.... ....... .......... .. 63
XII. Konferansa aran Devletlerin biribirine e notalarna, Trk Hkmetince,
.
stanbul'daki MttefiklerYksek-Komiserleri araclyla, 8 Nisan 1923 tarihinde

sunulan karlk ...... ..................... ....................................................................
.................. . 66
XIII. Konferans almalarnn yeniden balamas . . ...... ......... ......................................................... 68
Dizin ........ . .............................................................................................................................................. 69
* erideki metnin banda "saat 18" yazldr. (S.L.M.)

VII
AKLAYC NOT
Konferansn eitli Komisyonlarnca 31 Ocak ve 1 ubat [1923] tarihlerinde

yaplm olan oturumlan (Bknz. Cilt I, s. 333 v.s.*),Konferansa aran Devletler
Temsilcileriyle Trk Temsilcileri arasnda yrtlen yar resmi grmeler izle
mitir.
Bu grmeler srasnda, Mttefik Devletler Temsilcileri, Trk Temsilci
Heyetine sunulmu bulunan tekliflerin birok noktalarnda deiiklikler yapmaa
raz olmulardr. Aada I-III saylan altnda aktarlm belgeler,grmelerin bu
aamasna ilikindir.
Trk Temsilci Heyetinin 4 ubat,saat 13.30 da sunduu mektubu (Belge,say
IV), bu yeni teklifleri ele almaktadr.
Bu notann verilmesinden sonra, aran Devletler Temsilcileriyle Trk
Temsilcileri arasnda,4 ubat gn saat 17.30 da zel bir toplanh yaplmhr. V-IX
sayl belgeler,bir anlamayla sonulanamam olan bu toplanhda ne srlen tek
lifleri ve telkinleri gstennektedir.
Lausanne Konferansna,ite bu koullar altnda ara verilmitir.
8 Martta,Trk Temsilci Heyeti BakalU,Trk Hkmetinin,Andama tasans
ile Szlemeler tasarlarnda yaplmasn teklif ettii deiiklikleri, aran Dev
letler Dileri Bakanlanna,Ankara'dan bildinnekteydi (Belge,say X).
aran Devletlerin bu bildiriye cevaplar,Trkiye Byk Millet Meclisi H
kmetinin stanbul'daki Temsilcisine 1 Nisanda sunulmutur (Belge,say XI)
XII sayl belge, Fransa, ngiltere, talya ve Japonya'nn, birbirinin ei olan
Notalarna,Ankara Hkmetinin verdii cevab gstennekdedir.
Bu notalarn veriiminden sonradr ki,Genel Sekreterlik,Temsilci Heyetlerini,
Lausanne'da,23 Nisanda [1923] toplanhya armakla grevlendirilmitir (Belge,
say XIII).
* Bu sahife says, Franszca tutanaa gre verilmitir. Bu eviride, Cilt I, Kitap 2, s. 31 V.I. (S,L,M,)
i
NGLZ, FRANSIZ VE TALYAN
TEMSLC HEYETLERNCE,
ANDLAMA TASARISIYLA BUNA EKL
SZLEMELER TASARLARNDA
YAPLMAS TEKLF EDLEN
DEGKLKLER
3 ubat 1923 (sabah)
i. ANDLAMA TASARS
a) nsz [Dibae,Preambule]
u biimde bir 3 nc paragra! eklenmesi:
"Ve bu ilikilerin,Devletlerin bamszlna ve egemenliine sayg temeline
dayanmas gerektiini dnerek"
b) 46 nc madde aadaki gibi kaleme alnacaktr:
"45 nci Maddenin son fkras uygulanarak, Osmanl Devlet Borcunun, bu
maddede saptanm olan nominal tutar [anaparas],ibu Andamasnn yrrle
giri tarihinden balyarak aylk bir sre iinde ilgili Devletlerden biri istekte
bulunursa, bu Devletler arasnda btrelecektir. Bu bltrmenin, yllk
taksitlerin bltrillmesi iin kabul edilmi olanlara gre ve borlanma [istikraz]
ya da ndelik [avans] Szlemelerinin hkmleriyle ibu Kesimdeki hkmler gz
nnde tutularak yaplmas gerekecektir.
"Bu bltrmenin yol ve yntemlerini saptamak zere,gerekirse,Paris'de bir
Komisyon toplanacaktr. Bu Komisyon, Trk Hkmetinin Temsilcileriyle,
yukarda ad geen Devletlerden her birinin temsilcilerinden,Birletirilmi Bor ile
kramiyeli Trk Tahvillerini (La Dette Unifiee et les Lots turcs) ellerinde bulun
duranlan bu konuda temsil etmekte olan Osmanl Devlet Borcu Meclisi yelerinden
ve teki borlanmalarn [istikrazlarn] senetlerini ellerinde bulunduranlarn
[Mmillerin] temsilcilerinden kurulacaktr.
"Katk paylarnn denmesi, yukardaki hkmler yznden ertelenemeye
cektir."
2
(c) Madde 5 7:
Birincifkrann altnc satrnda* "15.000.000 Trk alhn Liras" yerine "12.000.000
Trk alhn Liras" denilmesi.
Bu maddenin 2 cifkras kartlmtr.
d) Madde 5 B:
Bu madde, imdiki biimiyle, kartlmtr; yerine, aadaki metin lronulmutur:
"57 nci Maddede ngrlen deme, bu maddede gz nnde tutulan
Devletlerin 1 Austos 1914 ile ibu Andamann yrrle konuluuna kadar
meydana gelen olaylara ilikin olarak, birbirlerine kar ne srebilecekleri parasal
istemleri kesin olarak sona erdirmi olacaktr; bu istemler iinde, Taraflardan her
birinin kendi uyruklarn ilgilendirdii halde, sonradan bir Hkmete bir baka
Hkmet yararna dorudan doruya ya da dolayl olarak bir dernede
bulunulmasn gerektiren istemler de bulunmaktadr."
e) Madde 59:
3 nc satr: "900.000" yerine "720.000" denilmesi;
4 nc satr: "15.000.000" yerine "12.000.000" denilmesi.
f) Madde 60:
Ayrcalklarn fimtiyazlarn, concessions] verilmesi konusunda Osmanl Borcu
Meclisine danlmasna ilikin 3 nc, 4 nc 5 ncifkralar, kartlmtr.
g) Madde 61:
3 nc satrda:* "IS milyon' yerine "12 milyon" denilmesi.
h) Madde 69:
2 nci fkra yerine aadaki metin lronulmutur:
"Bu taksitler gerekli sre iinde denmi olurlarsa, Trk Hkmetinin emrine
derhal 900.000 Trk altn Liralk bir para verilecektir. Yllk beinci taksitin
denmesinden sonra, Trk Hkmetine, bir nceki fkrada belirtilen altn para
tutarlarndan geri kalan da denecektir."
i) Madde 130:
2 nci fkrann 2 nci satrnda,* "uluslararas salk Szlemeleri" kelimelerinden
sonra, "ve ibu Andlamnn 21 nci Maddesinde ngrlen Boazlar Rejimine ilikin
Szleme" kelimelerinin eklenmesi.
II. BOGAZLAR REJMNE LKN SZLEME TASARS

2 nci Maddeye Ek. Kurallar.
Parag. 1 , fkra (a), 3 nc satr:* "hi bir" sznden nce, "uluslararas salk
hkmleri sakl kalmak zere" kelimelerinin eklenmesi;
ve 6 nc paragraf olarak, aadaki metnin eklenmesi:
"Paragraf 6. Salk konusuna ilikin zel hkmler.
"lerinde veba, kolera ya da tifs olaylar olan, ya da yedi gnden beri byle
olaylar km bulunan sava gemileriyle, bulak bir limandan, be kez yirmidrt
saatten az bir sre iinde ayrlm bulunan gemiler Boazlar'dan karantinal
geecekler ve Boazlar' bulatrmak olanan kesin olarak ortadan kaldrmak
.. Franszca metinde. (S.L.M.)

3 ve 4 ubat grmeleri 3
zere gerekli btn koruma tedbirlerini, gemide bulunan btn olanaklar

kullanarak almak zorunda olacaklardr.
"lerinde bir hekim bulunan* ve Boazlar'dan durmakszn ya da yknn bir
blmn boaltmakszn, dorudan doruya geen ticaret gemileri de byle
davranacaklardr.
"lerinde hekim bulunmayan ticaret gemileri, Boazlar'a girmezden nce
Boazlar'da durmayacak olsalar bile - uluslararas salk hkmlerinin gereklerini
yerine getirmek zorunda olacaklardr.
"Boazlar'da bir limana urayan sava gemileriyle ticaret gemileri, bu !imanda
uygulanabilir uluslararas salk hkmlerine bal olacaklardr."
III. TCARET REJMNE LKN SZLEME TASARS

a) Madde 7:
Aadaki gibi kaleme alnm bir 2 ncifkra eklenmesi:
"Bununla birlikte, Trkiye'ye snrda olan Avrupa lkeleri bakmndan, bir
nceki fkrada belirtilen be yllk sre bir yla indirilecektir."
b) Madde 8:
3 nc satr: "be yl" yerine, "7 nci maddede ngrlen be yllk ya da bir yllk
sreler" denilmesi.
c) Madde 9:
Aadaki gibi kaleme alnm bir 3 nc fkra eklenmesi:
"Bununla birlikte, Trkiye'ye snrda olan Avrupa lkeleri bakmndan, bir
nceki fkrada belirtilen be yllk sre bir yla indirilecektir."
v. ADALET REJMNE LKN BLDR

nceki tasar yerine aadaki metnin konulmas:
"TRKYE'DE ADALETN YNETMNE LKN

BLDR TASARISI"
"Trk Temsilci Heyeti, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetinin, yabanclar,
Trk mahkemelerinde iyi bir adalet salama her bakmdan gvence altna almaa
ve, egemenliini tmyle kullanarak ve hi bir yabanc kanm [mdahalesi] ol
makszn, bu adaletin yerine getirilmesine gz kulak olmaa yetenekli bulunduu
nu daha nce belirtmek frsahm bulmutur. Trkiye Byk Millet Meclisi Hk
meti, greneklerde ve uygarlktaki gelimenin hakl gsterecei btn reformlan
gerekletirmek iin arahrma ve incelemelere girimee de ayn lde hazrdr.
"Byle bir dnceyle, Trk Temsilci Heyeti, aadaki bildiride bulunma
gerekli grr:
"Trk Hkmeti, Milletleraras Daimi Adalet Divamnca dzenlenecek bir
izelgeden seecei hukuk dammanlanm, be yldan az olmamak zere gerekli
grecei bir sre iin, derhal hizmete almak niyetindedir.
* 1924 Trke evirisinde '"tabib olmayan'" Franszca resmi metinde '"ayant l bord un medecin'"
denilmektedir. (S.L.M.)
4
"Bu hukuk danmanlan Adalet Bakanna (Ministre de la Justice) bal olacaklar,

hukuk reformlar [yasal reformlar] komisyonlarnn almalarna katlacaklar ve
zellikle stanbul, zmir stinaf Mahkemeleriyle, Samsun ve Adana ilk derece
[bidayet] mahkemelerinin yargsal yetki evrelerine atanacaklardr. Bu hukuk
danmanlar, Trkiye'nin uluslararas ilikilerini ilgilendirebilecek btn ilerde,
hukuk, idare, ticaret ve ceza konularnda Trk mahkemelerinin ileyiini izlemekle
ve hukuka uygun saymayacaklar yargsal ilem ya da kararlara kar Adalet
bakanlnca bunlarn stinaf Mahkemelerine ya da Yargtay'a sunulmasw ya da
yeniden incelenmesine giriilmesini istemekle, ve gerek hukuk, ticaret, idare ve ceza
konularnda mahkernelerin ynetimi, gerekse cezalarn ya da kanunlarn
uygulanmas yznden doabilecek btn yaknmalara bakmakla ve Trk
kanunlarna tam olarak uyu1masn salamak zere, yetkili Trk makamlarna bu
konularda bilgi vermekle grevli olacaklardr.
"Sust durumlar dnda, yukarda belirtilen yargsal yetki evrelerinde gz
nnde tutulan ilerde, Trk makarnlarnca yaplmas gerekli grlecek konularn
[ikametgaharn] aranmas, aratrmalar ya da tutuklamalar bu hukuk
danmanlaryla gr birlii iinde uygulanacaktr.
"Ceza ilerinde* her zaman kamu gvenliinin bundan zarar grmemesi
arhyla, kefalete balyarak salverme yoluna gidilecektir.
"Hukuk ya da ticaret konularnda her trl hakemlik szlemelerine ya da
hakemlii ngren hkmlere bavuralabilecektir; bylece verilen hakemlik
kararlarnn, ilk derece [bidayet] mahkemesi Bakannn onay (visa) zerine,
yrrle konulmalar zorunlu olacaktr; Mahkeme Bakan ancak, kararn kamu
dzenine aykn olmas durumunda onayn (visa) vermeyebilecektir.
EKLENT
ANDLAMA TASARlSINDAK YANLlLARA

LKN DZELTMELER
20 nci Maddede, "1. Ekim 1912 tarihli Lausanne Andamas uyarnca tannm
olan haklar ve ayrcalklar . " yerine, "18 Ekim 1912 tarihli Lausanne Andamas ve
..
bu Andamaya ilikin Senetler uyarnca tannm olan haklar ve ayrcalklar " ..
denilmesi gerekmektedir.
" Franszca resmi metinde "Dans les matieres correctiomelles et eriminelle", 1924 Trke evirisinde
"cilim ve cinayet ilerinde" denilmektedir. (S.L.M.)
II.
TEMSLC HEYETLERNN TEKLFLER
I. BARI ANDIAMASI
4 ubat 1923
Mttefik uyruk1annn uradklan zararlann giderilmesi iin, Trkiye'ce 12 milyon
Trk altn Liras denmesine ve bu demenin yol ve yntemlerine ilikin 57 nci, 59 uncu,
61 nci, 63 nc, 64 nc, 69 ncu ve 79 ncu maddeler kartlmtr.
Bunlann yerine aadaki maddeler konulmutur:
Madde A.
"Bir yandan - Yunanistan dnda - Batl Devletlerle, te yandan Trkiye,
1 Austos 1914 tarihi ile ibu Andamann yrrle konuluu [tarihi] arasnda
meydana gelmi olaylara ilikin her trl parasal istemlerden karlkl olarak
vazgeerler; istemler iinde, ilkin taraflardan her birinin kendi uyruklarn
ilgilendirdii halde, sonradan bir Hkmete baka bir Hkmete dorudan ya da
dolayl olarak demelerde bulunulmasn gerektiren istemler de bulunmaktadr.
"Bir yandan - Yunanistan dnda - Batl Devletlerle, te yandan Trkiye,
zellikle yukanda belirtilen dnem iinde uyruklarnn uram olduklan kayp ve
zararlara ilikin her trl istemlerden vazgeerler."
Madde B.
"(A) Maddesinin hkmleri, ibu Andamann III nc Blmndeki
hkmlere (Ekonomik Hkmler) halel vermez."
Madde C.
"(A) ve (B) Maddelerinin hkmleri Trkiye'nin Yunanisan'dan, ya da
Yunanistan'n Trkiye'den olan istemlerine uygu1anamayacaktr."
Madde O.
"Trk Hkmeti, teki Batl Devletlerle gr birlii iinde, Alman
Hkmetinin, savatan sonra Almanya'dan Trkiye'ye gnderilecek mallarn
6
tutarn demek zere, Trk Hkmetince kartlm olan kat paralar (billets)
belirli bir kambio deeri zerinden kabul edecei konusunda savatan nce girimi
bulunduu ykmlerden kurtulmu sayldn bildirir."
Madde E.
"Trkiye, Almanya ile 28 Haziran 1919 tarihli Bar Andamasnn 259 ncu
maddesinin 1 nci fkras, ve Avusturya ile 10 Eyll 1919 tarihli Bar.Andlamasnn
210 ncu maddesinin 1 nci fkras uyarnca, Almanya ve Avusturya'nn geirmi
[transfer etmi] bulunduklar altn paralar zerindeki haklarndan, - Yunanistan
dnda - teki Batl Devletler yararna vazgeer. Gerek ilk kez srme kartlm
Trk kat paralarna ilikin 20 Haziran 1331 (3 Temmuz 1921) tarihli szleme ile,
gerekse bu kat paralarn arkasnda yazl metin ile Osmanl Devlet Borcu Ynetim
Meclisine ykletilmi bulunan btn deme ykmleri kaldrlmtr. Bu kat
paralar ellerinde bulunduranlara kar Trk Hkmeti sorumlu kalmaktadr."
Yunanistan ile Trkiye'nin, uyruklanna verilmi zararlar iin herhangi bir demede
bulunmaktan karlkl olarak vazgemelerini ngren 58 nci Maddenin yerine aadaki
metin konulmutur:
Madde f.
"Trk Hkmetinin Yunan Hkmetine kar, Lausanne Bar Konferansna
sunmu bulunduu istemlerle, Yunan Hkmetinin Trk Hkmetine kar, gene
bu Konferansa sunduu istemler, her iki Hkmet arasnda ileride yaplacak bir
anlamaya konu olacaktr.
"Anlamaya varlamazsa, bu sorun hakemlik yoluyla zmlenecektir."
II. TRAKYA sNRNA LKN SZLEME

Trakya'da konaklayacak Trk silahl kuvvetlerinin toplam saysn 20.000 olarak
snrlayan 4 nc madde kartlmtr.
III
NGLZ TEMSLC HEYETNN TEKLF
NCV MADDEYE EK
00
144
"ANZAC [ARI BURNU] ARAZs" DYE ANLAN

TOPRAK PARASNDAN YARARLANMA ARTLARI
4 ubat 1923
ngiliz mparatorluunun, Anzac* [Ar Burnu] toprandan yararlanmas
aadaki artlara bal olacaktr:
. Bu toprak paras, Bar Andlamasyla belirtilen amacndan baka herhangi
bir amala kullanlamayacaktr; bu yzden, hi bir askerlik ya da ticaret amacyla,
ya da yukarda belirtilen asl amac dnda kalan baka hi bir amala
kullanlmayacaktr.
2. Trk Hkmetinin, bu toprak parasn - mezarlklan da kapsamak zere
denetlemee her zaman hakk olacaktr.
3. Mezarlklan korumakla grevli sivil bekilerin says, mezarlk bana bir
bekiden ok olmayacaktr. Mezarlklar dndaki toprak paras iin aynca bekiler
bulunmayacaktr.
4. Bu toprak parasnda, ister mezarlklar iinde ister dnda, yalnz bekiler
iin kesin olarak gerekli konutlardan baka konutlar yap1amayacaktr.
5. Bu toprak parasnn kysnda insan ya da yk yklemeyi ya da karaya
kartmay kolaylatrabilecek hi bir rhtm, dalga kran ya da iskele yapl
mayacaktr.
6. Bu toprak parasn ziyaret iin gerekli btn ilemler yalnz Boazlar'n i
kysnda yaplabilecek ve bu toprak parasna Ege Denizi kysndan girmee,
ancak bu ilemlerin tamamlanmasndan sonra, izin verilecektir.
7. Bu toprak parasn ziyaret isteinde bulunanlar silahl olmayacaklardr;
Trk Hkmetinin bu yasan uygulanmasm denetlerneye hakk olacaktr.
8. Trk Hkmeti, elli kiiyi aan ziyareti topluluklannn geliinden enaz bir
hafta nce haberli klnacaktr.
"Australian and New Zealand Army Corps" kelimelerinin ksaltl. (S.L.M.)

LV
TRKYE BYK MLLET MECLs HKMETNN
BARI KONFERANSINDAK TEMSLC HEYETNCE,
BARI KONFERANSNDA

TEMSLC HEYETLER
BAKANLARNA GNDERLEN
MEKTUP
No. 178 4 ubat 1923, saat 13.30
EKSELANs.
Bar en ksa bir sre iinde imzalama olanan gerekletirmek zere son bir
aba gstererek, Trk Temsilci Heyetinin vard sonular kapsayan ekli ak
lamay size sunmakla onur duymaktaym.
Derin sayglarmn kabuln rica ederim, Ekselans.
mza: M. SMET.
EKA.
Konferansn amac olan barn temel sorunlar zerinde grmelerde
bulunulmu, Komisyonlarda ve Alt-komisyonlarda her iki tarafn grlerine
ilikin eitli tasarlar ve kar-tasanlar verilmitir.
Bu almann sonucu olarak, bugn temel noktalar zerinde, ban kurmaa
yetecek bir gr birliine varlm olduu inancndayz. Gerekten, toprak
sorunlar, mali sorunlar, salk, uyrukluk, aznlklar, Osmanl Devlet Borcu
[Dyun-u Umumiye-i Osmaniye], onarmar, ulam yollar, sava tutsaklar,
mezarlklar, adalet (yarg) rejimi gibi sorunlar zerinde, bann yaplmasna engel
olabilecek hi bir gr ayrl kalmam gibidir; bu sorunlarn, Konferans bir
baarszla uramaktan kurtarmaya elverecek siyasal bir nemi vardr. Aada
belirttiimiz zere, biz, bu konuda, salt bar ve dnyann esenliini koruyabilmek
iin byk fedakarlklara kat1anmaktayz; dnya kamu oyu kadar, Mttefik
Devletlerin de, bu fedakarlklarn nemini ve deerini kabul edeceklerine kesin

olarak inanmaktaylZ.
Yukarda belirtilen sorunlar arasnda, toprakla [lkeyle] ilgili olanlar
unlardr:
Bat snnn, Mttefik Devletlerin teklif ettikleri biimde kabul ediyoruz.
Mttefik Devletlerin, Trakya'daki kuvvetlerimizin snrlanmasndan vazge
melerini, onlarn bar isteklerinin bir kant sayarak - kald ki byle bir snrlama
Devletin egemenliiyle badar da deildir - iyi niyetinizi bir kez daha gstermek
zere, Kara-Aa' ve buradan Kuleli-Burgaz'a giden demiryolunu, Dimetoka'y
- zet olarak - 1913 snrmz elde etmek iin direnmiyoruz.
Pek ok tecrbenin de ispatlam olduu gibi, bakentimizin gvenliini
salamak bakmndan tarihte en uygun rejim olan Boazlar'n kapallndan
vazgeerek, bu sularn btn lkelerin gemilerine ak tutulmalarna raz olduk.
stelik, her iki kys da ayn Devletin olan ulama ak boazlarda, bunlarn
silahlandrlnalan olaan iken, biz Boazlar'n silahtan arndrlmasna raz olduk*.
Gelibolu yanmadasnda bir garnizon bulundurma isteimizden de vazgetik.
Sz konusu yarmada zerinde egemenliimizi kstlayan bir yn teklif
almamlZa ramen, salt uzlama isteimizi gstermek amacyla, tamamiyle saygl
olduumuz mezarlklar dnda, gvenlie ilikin birtakm hakgzetir artlarn
kabulne karlk olarak, Anzac diye belirlenen toprak parasndan yararlanma
teklifini kabul ettik.
mroz (Imbros) ve Bozcaada (Tenedos) adalarnda bir yerel ynetim [mahalli
idare] kurulmasn da kabul ettik.
Konferansn gndeminde imdiye kadar yer almam ve hi bir grmeye
konu olmam bulunan Oniki Ada'ya (Dodecanese) ilikin teklifi de tmyle kabul
ediyoruz.
Musul sorununa gelince, salt barn yaplmasna engel olmamasn salamak
amacyla ve Trkiye ile ngiltere arasnda bir yl iinde bir ortak anlamayla
zmlenmek zere, bu sorunun Konferans programndan kartlmasnn yerinde
olacan dnmekteyiz.
Grld gibi, toprak sorunlan ile Boazlar sorunu, daha nce kararlatrlan
hkmlerle olduu kadar, bugn katlanmaa raz olduumuz fedakarlklar
yznden de, barn yaplmasna katkda bulunacak nitelikte sorunlardr.
Uyruklua [tabiyete] ilikin sorunlan, Mttefiklerin isteklerine uygun olarak,
tmyle ve eksiksiz kabul etmi bulunmaktayz.
zellikle Trkiye iin, ok nemli olan aznlklar sorunu, srekli olarak
uzlac tutumumuzu gstermi olduumuz grmeler sonucunda, Mttefik
Devletlerin istekleri ynnde zme balanmtr.
Maliye sorunlar konusunda, nce, Mttefik Temsilci Heyetlerinin tekliflerine
uygun olarak, Osmanl Devlet Borcunun [Dyun-u Umumi ye-i Osmaniye'nin]
gelirle orantl btrlm.esini, sonra da, Arnavut ve Yunan Temsilci Heyetlerinin
isteklerine uygun olarak, demiryollarna ilikin borlarla, sz konusu demir-
Bu son cmle 1924 Trke evirisine ahnmarutr. (S.L.M.)

10
yollarnn bulunduklar lke Devletinin ykml kalmasn kabul ettik.

Demiryollarna ilikin borlarn bu biimde bltrlmesi ve Osmanl Devlet
Borcunun geri kalan parasnn gelirlere orantl olarak bltrlmesi, Trkiye'ye,
Trk tekliflerine gre ykletilecek olan borlardan ok daha byk ykmler
getirmektedir. Fakat, Trk Temsilci Heyeti, salt barn yaplmasn geciktirmemek
ve onarlabilir kayplar yznden sava sorumluluunu zerine almamak iin, bu
fedakarla katlanmaktadr.
Bize yaplm teklife uygun olarak, henz bltrlmemi, fakat bltrl
mesi, bizim iin, Berlin ve Teselya andlamalaryla da dorulanm, tartma
kaldrmaz bir hak oluturan ve byk Devletlerce Balkan Devletlerine ykletilmesi
gerekli kabul edilen Bor payna ilikin olarak bir bildiride bulunmakla yetiniyoruz;
bu alacan uygun den bir zamanda elde edilmesi iin gerekli giriimlerde
bulunma yetkimizi sakl tutmaktayz.
Osmanl Devlet Borcu ynetiminin durumunu belirleyen Muharrem Karar
namesi* konusunda, Osmanl Devlet Borcu senetlerini ellerinde bulunduranlara,
bize yaplm teklife uygun olarak bir bildiride bulunmaa raz olmaktayz. O
inantayz ki, Osmanl Hkmetinn nceki davranlarnn, Bor senetlerini
ellerinde bulunduranlara [hamillere] tam bir gven duygusu vermekten hi bir
zaman geri kalmam bulunmas, bu bildirinin yeterli bir gvencesini olutura
caktr. Bununla birlikte, i sayl Ek'in aklayc notunun metinden kartlmasn
zorunlu grmekteyiz.
Bundan baka, ibu Andama uyarnca, ayrlan topraklara den Bor paynn
yllk taksitlerinin 1920 ylndan balamasn kabul etmekle, yeni fedakarlklara
katlanmaktayz.
Osmanl Devlet Borcunun [Dyun-u Umumiye-i Osmaniye'nin], ayn ad
tayan kururnca bltrlmesini ve gecikmi (birikmi) kuponlarn denmesi
konusunda, bu kurumla bir anlama yapma da kabul ediyoruz.
stelik, Almanya ile Avusturya'nn, Trkiye'de maliye ve iktisat rgtlerinde
temsil edilmemelerini de kabul ediyoruz.
Onarmlar [tamirat, reparations] sorunu konusunda, srme kartlm olan ilk
tertip kat paramn karlu oluturan be milyon Trk Lirasn aan altn para ile,
gemi siparileri sonucu olarak Trkiye'ye borlu bulunulan aa yukar yedi
milyon Liralk para tutarndan, baka bir deyimle, toplam olarak oniki milyon alhn
liray aan bir paradan vazgeiyoruz. Mttefik Devletlerin, onann olarak istedikleri
oniki milyon altn Liradan karlkl olarak vazgemelerini de memnunlukla
karlamaktayz.
Trk yurduna kar Yunan saldrsnn yol am olduu yakp-ykmalarn
onarlmasna yeterli olacak bir parann, bir adalet gerei olarak, denmesini,
Mttefik Devletlerin ilke olarak kabul etmelerini senet saymaktayz.
Ulam yollarna ilikin teklifler tmyle kabul edilmi bulunmaktadr.
Salk ilerine ilikin btn teklifleri daha nce kabul etmitik; yalnz Boazlar
Salk leri Komitesi sorunu askda kalmb; bu konuda da ok geni bir uzlac
Baknz: Takm I, Cilt III, s. 9, dip-not. (S.L.M.)

tutum ve byk bir iyi niyet gstererek, Trk snrlarnn salk bakmndan
ynetimine ilikin olarak, be yllk bir sre iin, Avrupal uzman hekimleri
danman olarak greve alma isteinde olduumuz yolunda bir bildiride
bulunmaa hazrz. Teklif edilen Komitenin yerine geecek olan bu danmanlar
daha yararl olacaklar ve bu Komiteden daha byk hizmetler grebileceklerdir.
Sava tutsaklar ve mezarlklar sorunlar da, Mttefik Devletlerin isteklerine
uygun olarak zme balanm bulunmaktadr; sava tutsaklar iin genel af
konusunda tarih sorununa ilikin anlamazlk da, Mttefik Devletlerin grne
uygun olarak zmlenmitir.
Kapitlasyonlara son verilmesi sonucu olarak, yapmamz istenilen bildiride
bulunmaya, kk deiikliklerle raz olurken, bar isteimizi bir kez daha
gstermi olduk. "
Mttefik Devletler uyruklarnn Trkiye'de, Trk uyruklarnn da Mttefik
lkelerinde yerleme [ikamet, etablissement] artlar, Bar Andamasnn
kapsamna girmemektedir; bu konuda, Devletler arasnda zaten olaan yol olduu
zere, zel bir szleme yaplmas, Mttefik Devletler Temsilci Heyetleriyle gr
birlii iinde, kararlatr1mh; ancak, bu konuda grmelerin sonulandrlmas
Kapitlasyonlar sorunu yznden gecikmiti; te yandan, yukarda belirtilen
grmeler, bu konuda, iki taraf arasnda byk gr ayrlklar olmadn da
gstermitir. Yarg rejimi sorunu arhk zmlenmi saylabileceinden, yerleme
[ikamet] konusunda Szleme ile mahkernelerin yetkilerine ilikin birka gr
ayrlnn da zme balanmasnda glkle karlalmayaca aka bellidir.
Komisyonda ve Alt-komisyonda, Trk ve yabanc uyruklarnn vergi
konusunda eitlii temeli zerinde yaplan grmeler ve ne srlen karlkl
grler sonucu olarak, yabanclara uygulanacak vergi hkmleri sorunu zme
balanm saylabilir.
Ekonomik Kapitlasyonlara son verilmi olduunun da Bar Andlamasnda
belirtilmesi; ticaret rejimine ilikin Szlemenin Mttefik drt Devlet iin be yl, te
ki mzac Devletler iinse bir yl sreli olmas; Trkiye'nin kabotaj sorununu dzen
leme hakknn snrlanmasna ilikin maddenin tasardan kartlmas; son olarak da,
bu Szlemenin (i) sayl Ek'inin 270 saysnn, 12 katsay uygulanacak maddeler
izelgesine alnmas arhyla, ticaret rejimine ilikin Szlemeyi kabul ediyoruz.
Yukarda belirtilen sorunlardan baka, bir paras zme balanm
saylabilecek sorunlar vardr; hi bir zme balanamadan kalm sorunlar da
bulunmaktadr.
Yukarda belirttiimiz, zmlenmi sorunlarla, henz zme balanmam
sorunlar karlatrlrsa, zme balanm sorunlarn temel sorunlar olduklar ve
[Bar] Andamasnda yer almalar gereken sorunlarn yzde seksenini
oluturduklar aka grlr. Byle olunca, bizim katlandmz byk feda
karlklarla, Barn yaplmasna artk nemli bir engel kalmad kabul edilebilir.
Bu durumda, zerinde bir anlamaya varlm temel sorunlarn altna
imzalarmz koyarak, Bar yapmamz teklif etmekle onur duymaktaym.
Sonradan zme balanacak askda kalm sorunlar zerinde de, Temsilci
Heyetlerinden bir kesimi grmeleri srdrebilir.
12
Salt dnya barna hizmet etmek amacyladr ki, Trk Temsilci Heyeti,
Trkiye'yi bunca kan ve mal kaybna uratm olan korkun bir savatan sonra,
lkesinin ok nemli karlarna ilikin pek byk fedakarlklara, Mttefik
Devletlerin isteklerinden kendilerince en nemli saylanlara zellikle uygun
davranarak, katlanmtr.
Trk Temsilci Heyeti, bir kez bu sonu elde edilince, dnya barnn, lm
kaln niteliinde olmayan, ikinci derecede nemli ve ileride yaplacak grmelerle
zme balanabilecek az sayda sorunlar iin, tehlikeye atlmayaca umudunu
beslemektedir.
Savan korkunluklar ve ykmlar henz ok tazedir ve bunlar, yenilenler
gibi yenenler de yaam bulunmaktadrlar. Trkiye, genel bir yatmaya
varabilmek iin, elinden gelen her eyi yapm, btn iyi niyetini ortaya koymu ve
bunca fedakarlklara katlanmtr.
Bar yaplmas gene de mmkn olmazsa, bu yzden Trkiye'ye hi bir
sorumluluk dmeyeceini btn dnya anlyacaktr.
Raz olduumuz btn fedakarlklara ancak Barn imzalanmas artyla
katlandmz da szlerime eklemek isterim; tekliflerimizin kabul edilmemesi
durumunda, doaldr ki, bu tekliflerle kendimizi bal sayamayacaz.
EK B.
ZERNDE HEMEN BARI YAPILABLECEK OLAN

TEMEL SORUNLAR
Toprak (lke) sorunlar.
Uyrukluk.
Aznlklarn haklar.
Mali hkmler. Devlet Borcu (onarmlar).
Ulam yollar.
Salk sorunlar.
Sava tutsaklar; mezarlklar.
Boazlar rejimine ilikin Szleme.
Trakya snrna ilikin Szleme.
Trkiye'de yarg rejimine ilikin Bildiri.
Trkiye'de ticaret rejimine ilikin Szleme.
Genel affa ilikin Bildiri.
EK C.
BLDR TASARS
Trk Temsilci Heyeti, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetinin, yaban
clara, mahkemelerde iyi bir adalet salama her bakmdan gvence altna almaa
ve, egemenliini tmyle kullanarak, hi bir yabanc karm [mdahalesi]
olmakszn bu adaletin yerine getirilmesine gz kulak olmaa yetenekli bulun
duunu daha nce belirtmek frsatn bulmutu. Trkiye Byk Millet Meclisi
Hkmeti, greneklerde ve uygarlktaki gelimenin hakl gsterecei btn

reformlan gerekletirmek iin aratma ve incelemelere girimee de ayn lde
hazrdr.
Byle bir dnceyle, Trk Temsilci Heyeti aadaki bildiride bulunma
gerekli grr:
Trk Hkmeti, be yldan az olmamak zere, gerekli grecei sre iin,
hizmetine derhal Avrupal hukuk danmanlar almak niyetindedir; bu dan
manlar Trk Hkmeti, 1914/18 Savana katlmam lkelerin uyruklar olan
hukukular arasndan seecek ve bunlar Trk memurlan [statsnde] olacaklardr.
Bu hukuk danmanlar Adalet Bakanlna (Ministere de la Justice) bal
olacaklar, Bakanlktaki hukuk reformlar [yasal reformlar] komisyonlarnn
almalarna katlacaklar ve zellikle stanbul ve zmir kentlerinde, hukuk, ticaret
ve ceza mahkemelerinin ileyiini izlemekle, ve gerek hukuk, ticaret ve ceza
konularnda mahkemelerin ynetimi, gerekse cezalarn ya da kanunlarn
uygulanmas yznden doabilecek btn yaknmalara bakmakla ve Trk
kanunlarna tam olarak uyuInasn salamak zere, Adalet Bakanlna bu konuda
bilgi vermekle grevli olacaklardr.
Ceza ilerinde*, her zaman, kamu gvenliinin bundan zarar grmemesi ya da
soruturma ileminin gerei gibi yrtlmesinin aksamamas artyla, kefalete
balyarak salverme yoluna gidilecektir.
Hukuk ya da ticaret konularnda, her trl hakemlik szlemelerine ya da
hakemlii ngren hkmlere bavurulabilecektir; bylece verilen hakemlik
yrrle konulmalan zorunlu olacaktr; Mahkeme Bakan ancak, kararn kamu
EK D.
OSMANL DEVLET BORCU SENETLERN

ELLERNDE BULUNDURANLARA BLDR
Lausanne Konferansnda, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti adna
davranan ve Trkiye Byk Millet Meclisince yetkili klnm olan Trk Temsilci
Heyeti, Muharrem karamamesi* ve ona ekli 1/14 Eyll 1903 ve 24/4 Mays 1911
tarihli kararnamelerle, eski Osmanl mparatorluu Hkmetince giriilmi
borlanmalara [istikrazlara] ve ndeliklere [avanslara] ilikin btn teki
szlemelerde ve andlamalarda belirtilen ayrcalklarn [ittiyazlarn, concessions],
para ayrmalarnn [muhassesat, affectations] ve baka her trl hkmlerin,
Mttefik Devletlerle Trkiye arasndaki Bar Andlamasyla - zellikle Osmanl
Devlet Borcunun btrl.mesine ilikin olarak - deiiklie uratlmam iseler,
tmyle dorulanm ve geerli tutulmu olduklann bildirir.
.. Franszca resm metinde, "Dans les matieres correctionnelles" 1924 Trke evirisinde "Mevad-
cezaiyede" denilmektedir. (S.L.M.)
.... Bknz. Takm I, cilt III, sah. 9. (S.L.M.)
14
Bunun sonucu olarak ve zellikle, Trk Temsilci Heyeti, Osmanl Devlet Borcu
ynetiminin [Dyun-u Umumiye-i Osmaniye idaresinin] Trk kanunlarna bal
btn lke zerinde, sz geen kararnameler, szlemeler ve anlamalarla
kendisine tannm btn haklara ve yetkilere sahip olarak, en ge 1 Mart 1923
tarihinde, tmyle yeniden kurulacan bildirir.
Ba Temsilci,
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti
Dileri Bakan.
Aklama.- Osmanl Devlet Borcu Ynetim Kurulu [Meclisi] Bakanna yazlan

bu bildiriyi, Bakan, ngiliz, Fransz ve talyan alacaklar sendikalarna ve bor
lanmalarla ndeliklerin [avanslarn] yaplm olduu kurumlara gnderecektir.
V
BR TRK STEGN YERNE
GETRMEGE LKN NGLZ
BILDIRISI TASARs
. . . .
4 ubat [1923], saat 17.30
ngiltere Kran Hkmeti,* Bar Andamasnn 3 nc Maddesinin 2 nci

fkras hkm konusunda, sz geen Andamann yrrle konuluundan
balyarak oniki aylk bir srenin geiine kadar, Trkiye ile Irak** arasndaki
snrlarn saptanmasna giriilmesini Milletler Cemiyetinden rica etmek niyetinde
olduunu bildirir.
bu Bildiri, sz konusu sorunun, ngiliz ve Trk Hkmetlerince bir zme
balanmas olana gz nnde tutularak yaplmtr. Bu Bildiri, belirtilen sre
iinde, hi bir askeri ya da baka herhangi bir hareketin sz konusu topraklarn
imdiki durumuna herhangi bir deiiklik getirmeyecei konusunda karlkl
olarak giriilmi ykme kesin olarak baldr.
" Franszca resmi metinde, "Le Governement de sa Majeste britannique", 1924 Trke evirisinde
"Britanya Hkmet-i Kraliyesi". (S.L.M.)
"" Franszca metinde "Irak". (S.L.M.)
VI
TEMSLC HEYETLERNN TEKLF
4 ubat 1923, saat 17.30
Ekonomik Hkmler, II nci Kesime konulacak Madde:

"bu Kesimin 83 nc, 84 nc, 91 nci ve 92 nci Maddeleriyle ibu Kesimin Ek'i,
ilgili Hkmetler arasnda, alt ay amayacak bir sre iinde, gr birliiyle,
yeniden incelenebilecektir."
Vii
YUNANSTAN LE TRKYE'NN
KARLKL STEMLERNN ZME
BAGLANMASINA LKN TRK
KARI-TASARs
4 ubat 1923, saat 17.30
58 nci Madde yerine aadaki metinin konulmas:

"Yaklp-yk1m blgelerde onarmara ilikin olarak Trk Hkmetinin
Yunan Hkmetine kar Lausanne Konferansna sunduu istemler, Trk ve Yunan
Hkmetleri arasnda ileride yaplacak bir anlamaya konu olacaktr.
"Anlamazlk karsa, sorun, hakemlik yoluyla zme balanacaktr."
VIII
MUHARREM KARARNAMESININ
. .
DOGRULANMASINA LKN NOTA
4 ubat 1923, saat 17.30
ngiliz, Fransz ve talyan Temsilci Heyetleri, Trk Temsilci Heyetince Osmanl

Devlet Borcu senetlerini ellerinde bulunduranlara bildiri tasarsn resmen
renmi olarak, bu bildiride bulunulursa, Muharrem Karamamesi* ile ona ekli
kararnamelerin dorulanmasn ngren 56 nc maddenin 1 nci fkrasn tasar
metninden kartmaya hazr olduklarn bildirmilerdir.
* Bknz, Takm I, cilt III, s. 9 dip-not. (S.L.M.)

iX
YARG YNETMNE LKN BLDR
KONUSUNDA TRK KARI-TASARs
4 ubat 1923, saat 18.00
Trk Temsilci Heyeti, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetinin, yabanc

lara, mahkemelerde iyi bir adalet salama her bakmdan gvence altna almaa
ve, egemenliini tmyle kullanarak, hi bir yabanc karm [mdahalesi]
olmakszn bu adaletin yerine getirilmesine gz kulak olmaa yetenekli
bulunduunu daha nce belirtmek frsatn bulmutu. Trkiye Byk Millet Meclisi
Hkmeti, greneklerde ve uygarlktaki gelimenin hakl gsterecei btn
reformlar gerekletirmek iin arahrma ve incelemelere girimee de ayn lde
hazrdr.
Byle bir dnce ile, Trk Temsci Heyeti, aadaki bildiride bulunma
gerekli grr:
Trk Hkmeti, be yldan az olmamak zere, gerekli grecei sre iin,
hizmetine derhal Avrupal hukuk danmanlar almak niyetindedir; bu dan
manlar Trk Hkmeti 1914/18 Savana katlmam lkelerin uyruklar olan
hukukular arasndan seecek ve bunlar Trk memurlan [statsnde] olacaklardr.
Bu hukuk danmanlar Adalet Bakanlna (Ministere de la Justice) bal
olacaklar, Bakanlktaki hkuk reformlar [yasal reformlar] komisyonlarnn
almalarna katlacaklar ve zellikle stanbul ve zmir kentlerinde, hukuk, ticaret
ve ceza mahkemelerinin ileyiini izlemekle, ve gerek hukuk, ticaret ve ceza
konulannda mahkemelerin ynetimi, gerekse cezalann ve kanunlann uygulanmas
yznden doabilecek btn yaknmalara bakmakla ve Trk kanunlarna tam
olarak uyulmasn salamak zere, Adalet Bakanlna bu konuda bilgi vermekle
grevli olacaklardr.
Ceza ilerinde"" her zaman, kamu gvenliinin bundan zarar grmemesi ya da
soruturma ileminin gerei gibi yrtlmesinin aksamamas artyla, kefalete
balyarak salverme yoluna gidilecektir.
* Franszca resmi metinde, "Dans les matiEres correctionelles", 1924 Trke evirisinde "Mevad-
cezaiyede" denilmektedir. (S.L.M.)
20
Hukuk ya da ticaret konularnda, her trl hakemlik szlemelerine ya da

hakemlii ngren hkmlere bavurulabilecektir; bylece verilen hakemlik
yrrle konulmalar zorunlu olacaktr; Mahkeme Bakan ancak, kararn kamu
x
ANDLAMA VE SOZLEMELER
..
TASARLARNDA YAPLMAS
TURKIYE'CE ISTENILEN
.. . . .
DEGKLKLER
. EKSELANS SMET PAA'NIN AGIRAN
DEVLETLER DILER BAKANLARINA
GNDERDG MEKTUP
Ankara, 8 Mart 1923
EKSELANs,
Lausanne'da Mttefik Devletler Temsilci Heyetlerince Trk Temsilci Heyetine
sunulan Andlama tasarsyla buna ekli Szlemeler tasarlarnda Hkmetinin
yaplmasn teklif ettii deiiklikleri bu mektuba bal olarak Ekselanslarna
gndermekle onur duymaktaym.
Hkmetinin bu deikilikleri isterken dayand dnceleri aklamadan
nce, eitli Temsilci Heyetlerinin Lausanne'dan ayrlmalarndan nceki ve sonraki
olaylar ksaca zetlemeyi gerekli grmekteyim.
Mttefik Devletler, Bar Andamas tasarsn Trk Temsilci Heyetine 31
Ocak 1923 tarihinde vermilerdi. Trk Temsilci Heyeti, bu tasary incelemek ve
cevabn bildirmek zere, sekiz gnlk bir sre istemiti. ngiliz Temsilci Heyetinin
Sayn Bakan, ngiltere'deki ilerinin, Lausanne'da bir hafta daha kalmas olanan
vermediini sylemi ve Trk Temsilci Heyetinden cevabn drt gn sonunda
bildirmesini rica etmiti. Trkiye Temsilcileri, yz sahifeyi aan bir tasary
incelemek iin bu srenin kesin olarak yetmeyeceini bildirmekle birlikte,
cevaplarn teklif olunan sre iinde yetitiremezlerse, istedikleri srenin
tamamndan yararlanmak hakkn sakl tutmak zere, ngiliz Temsilci Heyetinin
isteini yerine getirmee alacaklarn vaat etmilerdi. Trk Temsilci Heyeti, bu
drt gn, tasarnn incelenmesine tmyle ayrma zgrln bulamamtr.
Gerekten, 1 ubat gnnn yars Boazlar Komisyonunun toplantsyla
22
harcanm, teki gn boyunca da, Trk Temsilci Heyeti, Mttefik Temsilci

Heyetiyle toplantlar yapmak zorunda kalmtr.
ngiliz Temsilci Heyeti, 4 ubatta Lausanne'dan ayrlmaa kesin karar vermi
olduundan, Trk Temsilci Heyeti, dnya bar yararna, bir son abada daha
bulunma bir grev saymtr. Trk Temsilci Heyeti, 4 ubat 1923 tarihli bildirisin
de, Lausanne Konferansnda yaplan grmeler ve ne srlen karlkl grler
le, temel sorunlara ilikin olarak, bar yapabilmeye yeterli bir anlamaya varlm
olduuna Mttefik Temsilci Heyetlerinin dikkatini ekmitir. Bu bildiri, Trk
Temsilci Heyetinin, Trakya'nn Bat snrn Mttefik Devletlerce teklif olunduu
biimde kabul ederek; ngiliz Temsilci Heyetince de kabul edilmi bulunan birtakm
hakgzetir artlar karlnda, ngiliz Hkmetinin Anzac'daki mezarlklara ilikin
grne katlarak; mroz ve Bozcaada adalannda bir yerel ynetim [mahalli idare]
kurulmas teklifiyle - Oniki Ada sorunu o vakte kadar hi bir grme konusu
olmamken - bu adalar [Oniki Ada] iin yaplan teklifi kabul ederek; Musul
sorununun, Trkiye ile ngiltere arasnda bir yl iinde bar bir yoldan
zmlenmek zere Konferans programndan kartlmasna nza gstererek; son
olarak da, toprakla ilgili teki sorunlarla, maliye, salk, yarg sorunlar ve baka
sorunlar gibi, zerlerinde bir gr birlii olumu ya da Trk Temsilci Heyetinin
son tekliflerinden sonra bir yaknlama domu olan sorunlar sayarak, barn
imzalanmas iin nemli bir engel kalmad sonucuna vanyordu. Bu dnce dizisi
iinde, Trk Temsilci Heyeti, olaan herhangi bir bar andamasn oluturan
unsurlar da meydana getiren bu temel sorunlarn hemen imza edilerek, gr
melerin, askda kalan noktalar zerinde srdrlmesini teklif etmekteydi. Bylece,
btn iyi niyetini kullanm ve Trkiye'nin egemenliiyle badaabilir btn
fedakarlklara katlanm olan Trk Temsilci Heyeti, hem Mttefik Temsilcilerine,
hem de dnya kamu oyuna seslenmekte ve onlara, btn abalarna ramen bar
gerekletirmek olana gene de elde edilemezse, artk onlara kar, hakl olarak, her
trl sorumluluktan kendisini kurtulmu saydn bildirmekteydi.
4 ubat leden sonra yaplan toplantda, Mttefik Temsilci Heyetleri, Trk
Temsilci Heyetinin, aslnda ikinci derecede bir nemi olan, yalnz be madde ile bir
ek'e ilikin ekinceler [ihtiraz! kaytlar] ne srmesine raz olarak, Trk Temsilci
Heyeti katlmakszn hazrlanm olduklar tasary, olduu gibi, imzalamasnda
direnmilerdir.
zerinde bir anlamaya varlamam ekonomik sorunlarla, Konferansn
gndemine hi alnmam ya da Alt-komisyonlarda ortak bir anlamayla saptanm
olduundan bambaka biimde Andamaya konulmu sorunlar da - rnein
kabotaj - kapsamak zere, btn sorunlarn, hi bir tartmaya girimeden ya da hi
bir ekince ne srmeksizin, Trk Temsilcilerince imzalanmas istenmitir. Byle bir
tutum, teki batl Devletlerle eitlik dzeyinde ilem grecei kendisine bir ok
kez sylenmi olan Trkiye'ye, bar artlarn zorla kabul ettirmek anlamna
gelmekte olduundan, bir sonuca varlamamtr. ngiliz Temsilci Heyeti, [bu]
toplantdan hemen sonra, Lausanne'dan ayrlmtr. teki Temsilci Heyetleri de, bir
ya da iki gn sonra, ngiliz Temsilci Heyetinin verdii rnei izlemitir.
ki buuk ay srm ve bir ok sorunlar zerinde her iki tarafa kabul edilen
8 Mart, Trk kar-teklifleri 23
bir zm bulunmasyla sonulanm grmelerden sonra, Trkiye'nin bu ksa

sreye ilikin istei kabul edilseydi ve zellikle, o kadar iyi sonular vermi bulunan
olaan usulden ayrlmmasayd, btn uluslara en byk yararlar salyacak barn
gereklemesi de daha o zaman mmkn olacaktr.
Geen 4 ubattan bu yana, savaa yeniden balanmam olmasnn nedenini,
her eyden nce, Trk halk ile Trk Hkmetinin gstermi olduu gl bar
isteine balamak gerekir.
Tasar metni, nceden kararlatrlm olduu zere, gr birlii iinde
saptanm olsayd, bu metinde imdi grlen deiiklik tekliflerinden ouna gerek
olmayacakt; nk, bu deiiklik tekliflerinin ilgili bulunduu metinler, batl
taraflarn ortaklaa grlerini karlar biimde dnlm olacakt; zellikle
deiiklik tekliflerinden bir ounun, daha ok, kaleme al biimine ilikin
bulunmas, sylediklerimizi bir kat daha dorulamaktadr.
Yaplmas istenilen deiikliklerin incelenmesini kolaylatrmak iin, tasar iki
stun zerinde yazlmtr; soldaki stun, Mttefiklerin asl metnini kapsa
maktadr; bu metinde, kartlm ya da deitirilmi satrlarn alt izilmitir;
sadaki stunda ise, deitirilmi metin yer almaktadr; alt izilmi yerler
deiiklikleri ya da eklemeleri gstermektedir.
(1) sayl Blme (siyasal hkmler) ilikin olarak, ekli tasarnn
incelenmesinden anlalaca zere, zle igili hi bir deiiklik yoktur. lke (toprak)
sorunlar, Mttefik Devletlerin teklifleri uyarnca zme balanmtr.
Trkiye, Bozcaada'ya baml olan ve kimsenin yaamad Merkep adack
larnn"", Bozcaada gibi ilem grmesini istemei zorunlu grmekle, Trk kysna
yaknl bakmndan, Bozcaada ve mroz adalar gibi, Trk egemenlii altnda
kalmasna Byk Devletlerce 1914 de karar verilmi olan Meis (Castellorizzo)
adacann Trk egemenlii altnda braklmasn istemekle, son olarak da, Dou
Trakya snrnn, Meri'in sol kys deil de, thalweg izgisi olmasn istemekle,
hakgzetirlie ya da snrlarn saptanmasnda genellikle geerli saylan ilkelere, ya
da Mttefik Devletlerin akladklar grlere aykn gibi saylabilecek isteklerde
bulunmu olduunu dnmemektedir. lke (toprak) sorunlarna ya da siyasal
hkmlere ilikin teki deiiklik tekliflerinin hepsi, ya metnin kaleme aln
biimine, ya da gr birliiyle kabul edilmi temel sorunlara ilikin zmleri
etkilemeyecek olan, ayrnt niteliindeki sorunlarla ilikindir.
(II) sayl Blme (mali hkmler) gelince, Mttefik Devletler, Osmanl Devlet
Borcunun [Dyun-u Umumiye-i Osmaniye'nin] nominal anaparasnn bltrl
mesini, son dakikada, kendileri kabul etmi olduklarndan, 46 nc maddedeki
deiiklik, bunun sonucu olan bir dzeltmeden baka bir ey deildir.
Trk Hkmetiyle Osmanl Devlet Borcu Ynetimi [kurumu] arasndaki
ilikiler salt i iler niteliinde olduundan, Trkiye ile Osmanl Devlet Borcu
Meclisi arasnda yaplacak anlamaya ilikin 47 nci maddenin, Bar Andamasnda
yeri olmamak gerekir.
Oniki Ada (Dodecanese) ile, 12 nci Madde uyarnca Yunanistan'a verilen adalar,
* Franszca metinde "ilots inhabites de Merkeb". (S.L.M.)

24
hem olgusal [fiili] hem de hukuksal ynden, neredeyse ayn durumda bulunmak
tadrlar. Oniki Ada, yaplacak Bar Andlamasyla talya'ya balanmalar
gerekmekle birlikte, 17 Ekim 191 2 den nceki Osmanl Devlet Borcuna katl
dklarna gre, [Yunanistan'a verilecek adalarn da], Mttefiklerin tasarsnda
ngrld zere, I Kasm 1914 tarihinde varolan borlardan deil, fakat
yukanda sz geen borlardan bir pay almalar ok daha gerekli olmaktadr. Ayn
dnce dizisine uygun olarak, bugn kendilerine geirilmeleri dnlen ve
gelirlerinden tmyle yararlanm bulunan Devletlerin aa yukar on yldr
igalleri altnda bulundurduklar bu iki grup adalarn borlu olduklar yllk
taksitlerin de, sz konusu Andamann yrrle konuluu tarihinden deil, fakat
onlann igal tarihlerine yakn bir tarihten balatlarak istenebilmesi gerekecektir.
Bylece, Oniki Ada iin, 17 Ekim 191 2, baka bir deyimle, Lausanne [Ouchy]
Andamasnn tarihi, teki adalar iin de Atina Andamasnn tarihi balang
noktas olarak kabul edilmitir. 48 nci ve 51 nci maddeler, buna gre deitirilmitir.
Demiryollar yapm iin giriilmi borlanmalar [istikrazlar], her zaman,
Trkiye ile, Trkiye'den ayrlan topraklar arasnda bltrlecek borlar arasnda
bulunmutur. Balkan Savandan sonra Paris'de toplanan Maliye Komisyonu, bu
konuda hi bir itiraz ne srmemitir. Trkiye'nin hi bir katlmas olmakszn
kaleme alnm Sevres tasarsnda da, Mttefik Devletler, bu borlar, Osmanl
Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye-i Osmaniye] izelgesine koymakta duraksama
mlardr. Durum bu iken, Byk Devletlerin kendilerince bir ok kez kabul edilini
ve onaylanm bulunan bir ilkeyi hakemlie bal klmak, Trkiye'nin karlarna
ok byk zararlar verecektir; Trkiye, Berlin Andamasnda ngrlen borlarn
bltrlmesinin ileri bir tarihe ertelenmesi - rnein, i borlanma gibi - bir ok
baka borlann bltrme d tutulmas yznden, pek ar ma1i ykmler altna
girmi bulunmaktadr. Bu yzden, Trkiye, Badat, Soma-Bandrma, Hudeyde
San'a demiryollanna ilikin ykmlerin bor izelgesinden kartlmas konusunun
bir hakemlik mahkemesinde tartlmasna raz olamaz. Bu nedenlerledir ki, 50 nci
madde ile ma1i hkmlerin (II) sayl Ek'i, tasar metninden kartlmtr.
Mttefik Devletler, Osmanl Devlet Borcunun - Trkiye dnda - paydalan
olan Devletlere den gecikmi (birikmi) yllk taksitlerinin, Bar Andamasnn
yrrle giriinden balyarak yirmi yllk bir sre iinde faizsiz olarak
denmesini uygun grmektedirler. Byle olunca, bu konuda, Trkiye'ye eit
olmayan bir ilernde bulunmak iin de herhangi bir neden sz konusu olmamak
gerekir. stelik, Trkiye, yukarda sz geen Devletlere den paylarn faiz ve
amortisman hizmetlerinin byk bir parasn, bir zorunluluu yokken, demi
bulunduundan, bu Devletlerin demeleri gereken birikmi (gecikmi) yllk
taksitlerin, Trkiye'nin bylece demi bulunduu paralar karlayncaya kadar,
Trkiye'nin dememi olduu birikmi (gecikmi) yllk taksitlerin denmesine
ayrlmasn istemesi kadar hakl bir ey olamaz. Kald ki, gecikmi (birikmi) yllk
taksitler belirtildii zere deneceinden, Osmanl Devlet Borcu hizmetlerine
ayrlm olup da henz denmemi bulunan gelirler iin, bir deme biimi
ngrmek de gerekli olmayacaktr. 53 nc maddenin deitirilmesi ve 54 nc
maddenin tasan metninden kartlmas yukandaki dncelere dayanmaktadr;
moratorium kararnamesinin yrrlkte tutulmasna ilikin 50 nci maddenin ilk

paragrafnn metinden kartlmasn ise, Mttefik Devletler, daha nce kabul etmi
bulunmaktadrlar.
Borlarn faiz ve amortismanlarnn hangi para ile deneceine ilikin olan
mali hkmlerin (i) sayl Ek'inin aklayc not, nemli iki nedenle tasardan kar
tlmtr:
1 . Trk parasnn (dvizinin) deerinin drlmesi [devalasyonu]
yznden, Trk kat parasnn deeri ile eitli Mttefik Devletlerin kat
paralarnn deeri arasnda pek byk bir fark olmutur; bu durum, Trkiye'yi,
Osmanl Devlet Borcundan kendisine decek yllk taksitleri, eskiden olduu gibi,
ayrm gzetmeden Trk parasyla ya da sz konusu Devletlerin parasyla demek
olanakszlnda brakabilecektir.
2. Yukarda bir ok vesile ile belirtildii zere, Trk Hkmetinin alacakllar
ile ilikileri zel bir nitelikte olduundan, bu gibi hkmlerin uluslararas bir
belgede pek de yeri olmasa gerekir.
Mttefik Devletler, son iki gn iindeki toplantlarda, Trkiye'nin, gerek
Versail1es ve Saint-Germain Andamalar uyarnca Almanya ve Avusturya'nn
kabul ettikleri geirirnden [transferden], gerekse ngiltere'ye daha nce smarlanm
sava gemileri iin yaplm demelerden doan istemlerinden vazgemesine
karlk, Trkiye'ce 12.000.000 Lira denmesine ilikin istemlerinden
vazgemilerdi. Byle olunca, onarmara ilikin mali hkmlerin II nci Kesimi,
tasar metninden kartlm, yalnz 57 nci madde yeni dzenlemeye uydurulmu,
Trkiye'de Yunan ordusunun ve Yunan makamlarnn verdikleri zararlarn
onarlmasna ilikin 58 nci madde de tasarda braklmtr.
71 nci Maddeden 1 1 7 nci Maddeye kadar giden maddelerden oluan III nc
Blm (ekonomik hkmler), Trk ve Mttefik Temsilciler arasnda henz
anlamaya varlamam birtakm sorunlar kapsamaktadr. Bu sorunlarn zme
balanmas ilgili Hkmetler arasnda grmelerde bulunulmasn gerektir
diinden, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, grmeleri ayrca srdrmek
zere, bunlarn Bar Andamasndan kartlmas gerektii kansndadr.
LV nc Blm (Ulam yollar ve Salk sorunlar), Boazlar'da bir salk
komitesi kurulmas ve bu komitenin yetkileri konusunda 1 29 ncu ve 130 ncu
maddelerde birtakm fkralar dnda, kabul edilmitir.
Trkiye'nin, Avrupa'l uzman hekimler arasndan seerek, snrlarnn salk
asndan ynetimine atamak niyetinde olduu danman, bu ynetime nemli
hizmetlerde bulunabilirler.
V nci Blmn, sava tutsaklaryla mezarlk1ara i1ikin ilk iki Kesimi, tmyle
kabul edilmitir; nc Kesimde, belirtilmee deer deiiklikler yaplmamtr.
Boazlar'a uygulanacak rejime ve Trakya snrlarna ilikin Szlemeler,
Trakya snrlarna ilikin Szlemenin, Mttefiklerce metinden kartlan, 4 nc
maddesi dnda, olduu gibi tutulmutur.
Trkiye'de yabanclara uygulanacak rejirne ilikin Szlemeye gelince, nce,
bu Szlemenin, "Trkiye ile Mttefik Devletler arasnda yerleme [ikamE!t,
etablissement] Szlemesi" baln tamasnn daha yerinde olacan belirtmek
gerekir. Szlemenin konusu da, yalnz bu Devletler uyruklarnn Trkiye'deki
durumunu deil, ayn zamanda Trk yurtdalarnn bu Devletler l].<esindeki
durumlarn da kapsamak gerekir.
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetinin, bu Szlemeye getirmek
zorunluluunu duyduu deiikliklerin hepsi aadaki grlerden esinlen
mektedir:
1 . Kapitlasyonlara kesin olarak son verilmesi Mttfik Devletlerce kabul
edilmitir.
2. Bu kabul, derhal, Trkiye ile Mttefik lkeler arasndaki btn ilikilerin,
genel Devletler hukuku kurallar gereklerine ve bamsz uluslar arasnda
genellikle izlenen uygulamaya uydurulmas zorunluluu sonucunu yaratmaktadr.
3. Uluslararas kurallara ve uygulamaya gre, bir Devletin, bir baka Devletin
lkesine giden uyruklarnn, bu lkeye girilerini ve orada I,<allarn yneten
artlarla, bu uyruklarn, sz konusu lkelerdeki mahkemeler nnde yargsal
durumlar, karlkl olmaya [mtekabiliyete], ya da, karlkl olarak enok
gzetilen ulus [en fazla msaadeye mazhar millet] ilemine dayanan, belirli bir sre
iin yaplm szlemelerle dzenlenmektedir.
Mttefik Devletlerce sunulmu olan Szleme tasars, yukarda belirtilen
ilkeleri gz nnde hi tutmamaktadr. Gerekten, lkeye giri ve orada oturma
(sejour) konularna ilikin 1 nci Kesim, hi bir sreyle snrl olmadndan, yalnz
Mttefik uyruklarnn Trk lkesindeki durumlarn tek-tarafl olarak dzen
lediinden, son olarak da, Mttefik Devletler lkelerinde Trk uyruklar yararna
her trl karlkl olma [mtekabiliyet] grn bir yana braklndan, gerek bir
Kapitlasyon niteliklerini gstermektedir. Kapitlasyonlarn sona erdiini kabul
ettiklerini ve Trk ulusunun bamszlna sayg gsterdiklerini bildiren Mttefik
Devletlerin itenlii, kendilerinin bulunamayacaklar dnleri [tavizleri] Trki
ye'den elde etmek istememelerini ve hi bir yerde olmayan bir durum yaratmaa
kalkmamalarn, zorunlu olarak gerektirmektedir.
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, yerleme [ikamet] Szlemesinde
yaplan kk dzeltmelerin, bu Szlemeye, bu nitelikteki bir Szlemenin olaan
niteliini verme amacn gttn sylemeyi bile gerekli grmemektedir;
bylelikle, deitirilmi metin, uluslarn uygulamasna aykr decek hi bir
hkm kapsamamaktadr.
Ticaret Szlemesi ile genel affa ilikin Bildiri, taraflar arasnda sz konusu
edilmemi ya da Mttefik Devletlerce kabul olunmam hi bir nemli deiiklik
getirmemektedir; deiikliklerin ou, teki konularda olduu gibi, ikinci derecede
nemli sorunlara ya da kaleme al biimine ilikindir.
Trkiye'nin, be yllk bir sre iin, Avrupa'l hukuk danmanlarn hizmete
almasna ilikin olarak yapaca bildirinin metni, son saatte, Mttefiklerle gr
birlii iinde saptanan biimde braklmtr.
Bundan baka, unu hatrlatmam gerekir ki, Mttefik Devletlerce gzalt
(internes) edilen Trk sava gemileriyle, depolarda tutulan silahlar ve cephanenin,
Bar yaplr yaplmaz, Trkiye'ye geri verilmesi gerekmektedir. Bu isternin hakl bir
temele dayandn, Mttefik Temsilci Heyetleri, Lausanne'daki grmeler srasn-
8 Mart, Trk kar-teklifleri
da, zaten kabul etmi olduklarndan, Mttefik Devletlerin bu konuda ykmn

belirten bir bildirinin Ban Andamasna konulmas da kararlamlmh.
Yukandaki aklamalar, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetiyle Mttefik
Devletlerin grleri arasnda, bu Devletlerin birbirleriyle ban ilikiler kurmalan
n engelleyecek derin hi bir gr aynl bulunmadn aka ortaya koymaktadr.
Boazlar', gerek bar gerekse sava zamannda, btn dost uluslarn
bayraklarna [gemilerine] aarak, kendi topraklarnn savunulmasna byk zarar
verebilecek biimde, silahtan arndrlm blgeler kurulmasna nza gstererek;
Kk Asya kylarnn korunmas bakmndan stratejik bir nemi olan adalarn bir
ou zerindeki haklanndan Mttefik Devletler yararna vazgeerek; Edirne'nin
ekonomik hayatna byk zarar dokunacak biimde, Karaaa zerindeki
haklarn brakarak; sava alanlarnda len askerlere kendi uluslarnca beslenen
dinsel duygulara saygyla, Mttefik Devletlere, Gelibolu yanmadasnda bulunan
mezarlklar topraklarndan yararlanma hakk tanyarak; Mslman-olmayan
aznlklarn haklarna ilikin hkmleri kabul ederek; Berlin Andamasnn
yapld tarihteki Osmanl mparatorluu borlarnn bltrlmesi Byk
Devletlerce resmen kabul edilmiken, bu borlanmalarn, Osmanl Devlet Borcu
[Dyun-u Umumiye-i Osmaniye] izelgesine konulmasnda - bu konudaki
haklarn sakl tutmakla birlikte - direnmeyerek ve i borlanmalardan, dalgal
borlardan, v.b. doan mali ykmler gibi, yukarda sz geen izelgede
bulunmayan bir ok mali ykmleri de kabul ederek; Trkiye'nin, ayrlan
topraklardaki Devlet zel mallarna ilikin hakkna sayg gsterilmesi isteminden
vazgeerek; Milletleraras Daimi Adalet Divannca dzenlenecek bir izelgeden
hukuk danmanlarn, aynca salk danman olarak Avrupa'l uzman hekimleri,
be yllk bir sre iin, hizmete almay kabul ederek; son olarak da, Mttefikleri
zellikle ilgilendiren her sorun iin, mmkn olduu kadar onlarn grne
uygun bir zm bulmaa alarak, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, bar
yararna, elinden gelen en geni dnlerde [tavizlerdel bulunmu olmaktadr.
Hkmetim - Mttefik Devletler de Trkiye'nin zellikle son buuk ay
boyunca gsterdii bar duygulardan ayn lde esinlenirse - Avrupa'nn
herhangi bir kentinde ya da, ncelikle, stanbul'da toplanacak bir Konferansn,
Lausanne'deki grmelerin bir gr birlii ya da Trkiye ile Mttefik Devletlerin
grleri arasnda bir yaknlk da yarath, yukanda saylan sorunlann, bir Bar
andamasnda zme balanabileceini ummaktadr.
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, dnyann esenliini yeniden
tehlikeye drebilecek etkenleri ortadan kaldrmann ve btn halk1ann istemekte
olduklan bar ve olaan ilikiler yerine, son yllardaki korkun ykmlarn yeni
bir parlama sonucunda bir kez daha ortaya kmasn nlemenin, ilgili Taraflar iin
kesin bir grev olduunu gz nnde tutarak, Mttefik Devletlerden, cevaplann
mmkn olduu kadar ksa bir sre iinde bildirmelerini diler.
Derin sayglanmn kabuln rica ederim, Ekselans.
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti Dileri Bakan,
lAuasnen Bar Konferansnda Trk Temsilci Heyeti Bakan,
mza: M. SMET
2. TRK KARI-TEKLFLERl
. ANDLAMA TASARS
NSZ (Preambule)
(Deiiklik yok)
BLM i
SYASAL HKMLER
Madde 1
Teklif edilen metin:
bu Andamann yrrle giri tarihinden balyarak, bir yandan, ngiliz
mparatorluu, Fransa, talya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Srp-Hrvat-Sloven
Devleti, ve te yandan, Trkiye arasnda olduu kadar, bunlann uyruklan arasnda
da, bar durumu kesin olarak yeniden kurulacakbr.
Taraflar arasnda resmi ilikiler kurulacak ve Taraflarn lkelerinde diplomasi
ve konsolosluk grevlileri, yaplacak zel szlemelere halel gelmeksizin, Devletler
hukukunun genel ilkeleri uyarnca ilem greceklerdir.
lbu Andama Trkiye Byk Millet Meclisince onaylanr onaylanmaz ve teki
batl Devletlerce onaylanmas beklenmeksizin, Trk lkesinin Mttefik Devletlerin igali
altnda bulunan btn paralan derhal boaltlacaktr.
KESM .
. LKEYE LKN HKMLER
Madde 2
Karadeniz'den Ege Denizi'ne kadar Trkiye'nin snrlar aadaki gibi
saptanmbr (Ekli 1 sayl Haritaya baklmas):
1. Bulgaristan ile:
Rezvaya'nn denize dkld yerden, Trkiye, Bulgaristan ve Yunanistan
snrlarnn birletikleri nokta olan, Meri 'e kadar:
Bulgaristan'n Gney snr, imdiki durumuyla saptanm bulunduu gibi.
2. Yunanistan ile:
Buradan, 26 Eyll 1915 tarihli Sofya Andlamasyla saptanm olan snrn
8 Mart, Trk kar-teklifleri
Meri nehrini Edirne'nin yukarsnda (en amont) kestii noktaya kadar:

Meri'in balca akm yolunun thalweg izgisi;
Buradan, Gney-Dou dorultusunda, [sz konusu snrn] Edirne'nin aa
snda (en aval) Meri'i kestii noktaya kadar:
Edirne sehrine ulam salamak amacyla zel olarak yaplm demiryolu
kolunun son bulduu istasyon Trkiye'ye, ve Karaaa ehri ile gan da Yunanis
tan'a braklmak zere, 26 Eyll 1915 Sofya Andlamasyla saptanm olan snr;
Buradan, Ege Denizi'ne kadar:
Meri'in balca akm yolunun thalweg izgisi.
Madde 3
Akdeniz'den ran snrna kadar, Trkiye'nin snn aadaki gibi saptanmbr:
1. Suriye ile:
Btn ekleriyle birlikte tm olarak yrrlkte kalan, 20 Ekim 1921 tarihli Trk
Fransz Anlamasnn 3 nc maddesiyle* saptanm olan snr;
2. Irak ile:
Trkiye ile Irak arasndaki snr, ibu Andlamann yrrle giriinden balyarak
oniki aylk bir sre iinde Trkiye ile lngiltere arasnda dosta bir zm yoluyla
saptanacaktr.
Anlamaya vanlmazsa, anlamazlk Milletler Cemiyeti Meclisine gtrlecektir.
Madde 4
(Olduu gibi tutulmutur)
Madde 5
Teklifedilen metin:
bu Andlamanm 2 nci ve 3 nc Maddelerinde tanmlanm ve henz
izilmemi bulunan snrlar toprak [arazi] zerinde izmek iiyle, Snrlandrma
Komisyonlar grevlendirilecektir. Bu Komisyonlar, ilgili snrda Devletlerin
temsilcilerinden - her Devlet iin birer temsilci olmak zere - ve bunlann nc
bir Devletin uyruk.lan arasndan seecekleri bir Bakandan kurulacakbr.
Komisyonlar, her yerde, ynetsel [idari] snrlarla yerel [mahalli] ekonomik
karlar, elden geldii lde gz nnde tutarak, Andamalarda verilmi
tanmlamalar en yakndan izleyeceklerdir.
Komisyonlann kararlar oyokluuyla alnacak ve bu kararlar ilgili Taraflar
iin balayc nitelikte olacakbr.
Snrlandrma Komisyonlarnn giderleri ilgili Taraflarca eit olarak ykle
nilecektir.
Madde 6-11
* Franszca metinde ve 1924 Trke evirisinde "3 nc" madde gsterilmektedir. Ankara Anlamasrun
3 nc maddesi, snrn tannland 8 nci maddeye gndermektedir. (S.L.M.)
3
Madde 12
mroz (Imbros) adas ile Bozcaada (Tenedos) ve Bozcaada'ya baml Merkep
Adalar dnda, Dou Akdeniz adalar ve zellikle Limni (Lemnos), Semadirek
(Samothrace), Midilli (Mitylene), Sakz (Chio), Sisam (Samos) ve Nikarya (Nicaria)
adalar zerinde Yunan egemenlii konusunda 17/30 Mays 1913 tarihli Londra
Andamasnn 5 nci, ve 1 / 14 Kasm 1913 tarihli Atina Andamasnn 15 nci
maddeleri hkmleri uyarnca alnan ve 13 ubat 1 914 tarihinde Yunan
Hkmetine bildirilen karar, bu Andamann, talya'nn egemenlii alhna konulan
ve 15 nci Maddede belirtilen adalara ilikin hkmleri sakl kalmak zere,
dorulanmtr. bu Andlamada aykr bir hkm bulunmadka, Asya
kysndan milden az bir uzaklkta bulunan adalar, Trk egemenlii altnda
kalacaklardr.
Madde 13-14
Madde 15
Trkiye, aada saylan adalar zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan
talya yararna vazgeer: Bugnk durumda talya'nn igali altnda bulunan
Stampalya (Astropalia), Rodos (Rhodes), Kalki (Carki, Kharki), Skarpanto (Scarpanto),
Kazos (Casos, Casso), Piskopis (Piscopis, Tilos), Miziros (Misiros, Nisyros), Kalimnos
(Calimnos, Kalymnos), Leros, Patmos, Lipsos (Lipso), Limi (Lymi) ve stanky (Cos,
Kos) adalan ile bunlara bal adacklar (2 sayl Haritaya baklmas).
Meis (Castellorizzo) adas Trkiye'nin egemenlii altnda kalacaktr.
Madde 16
Trkiye, ibu Andlamada belirtilen snrlar dnda bulunan btn topraklar
zerindeki ya da bu topraklira ilikin olarak, her trl haklar ve sfatlaryla,
egemenlii tannm adalardan baka btn teki adalar zerindeki her trl
haklarndan ve sfatlarndan vazgemi olduunu bildirir.
Ibu Maddenin hkmleri, 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Andamasnn 7 nci Maddesi
ile bu maddeye ilikin olarak Fransz Temsilcisinin ayn tarihli ek-mektubunun hkmlerine
ve yukanda sz geen Andamann imza tutanaklan hkmlerine halel vermez.
Bunun gibi, Trkiye'nin Tuna'daki Ada-Kale adac zerindeki egemenlii de olduu
gibi tutulmutur.
Madde 17
Trkiye'nin Msr ve Sudan zerindeki btn haklarndan ve sfatlarndan
vazgeii, S Kasm 1914 tarihinden balyarak yrrle girecektir.
8 Mart, Trk kar-teklifleri ]1
Trkiye, Msr vergisi ile gvence altna alnm Osmanl borlanmalan konusundaki
btn ykmlerinden ve borlanndan aklanmtr [ibra edilmitir].
Madde 18
Madde 19
Trkiye, ngiliz Hkmetince 5 Kasm 1914 tarihinde ilan edilen, Kbrs'n
[ngiltere'ye] katln tandn bildirir.
Trkiye, Kbrs gelirleri ile gvence altna alnm Osmanl borlanmalar konu
sundaki btn ykmlerinden ve borlarndan aklanmtr.
Kbrs adasnda domu ve bu adada oturan (domicilie) Trk uyruklar,
Osmanl uyrukluunu yitirerek, yerel [mahalli] kanun uyarnca, ngiliz uyruklu
una geeceklerdir.
Ibu Madde uyannca Ingiliz uyruu olan kimseler, ibu Blmn II nci Kesiminde
ngrlen genel hkmlere uygun olarak, Trk uyrukluunu seebileceklerdir.
Madde 20
18 Ekim 1912 tarihli Lausanne [Ouchy] Andamas uyarnca, Libya'da Osmanl
Imparatorluuna tannm olan haklar ve ayrcalklar kesin olarak kaldrlm
bulunacaklardr.
II. ZEL HKMLER
Madde 21
Teklifedilen metin:
Batl Yksek Taraflar, Boazlar rejimine ilikin bugnk tarihle yaplm
olan Szlemeye uygun olarak, anakkale Boaz'nda, Marmara Denizi'nde ve
Karadeniz Boaz'nda, denizden ve havadan, bar zamannda olduu gibi sava
zamannda da, gei ve gidi-geli (ulam) serbestlii ilkesini kabul ve ilan etmekte
gr birliine varmlardr. Bu Szleme, Batl Yksek Taraflar bakmndan, sanki
bu Andamamn iindeymi gibi, ayn g ve deerde olacaktr.
Madde 22-24
Madde 25
Teklifedilen metin:
Trk lkesinin dnda, ibu Andamay imzalayan teki Devletlerin
egemenlikleri ya da koruyuculuu (protectorat) altnda bulunan lkelerin uyruklar
ile Trkiye'den ayrlm lkelerin uyruklar zerinde, Trk Hkmeti ya da Trk
]2
makamlarnca, siyasal, yasamaya ya da ynetime ilikin herhangi bir nedenle olursa

olsun, hi bir g ya da yetki kullanlmayacakm.
bu Andama, eitli inanlara bal dinsel makamlarca Trkiye dnda
yararlanlan dinsel nitelikteki ayncalklara halel getirmez.
Madde 26
Teklifedilen metin:
Batl Yksek Taraflar, gerek lkeye giri ve lkede oturma artlar bakmn
dan, gerek vergi ve yarg ynlerinden, yabanclarn rejimine ilikin Kapitlas
yonlarla, Kapitlasyonlardan doan ekonomik ve mali sistemin tmyle kaldnldn
bildirirler.
Madde 27
Fas uyrukluunda (Fransz blgesi) olanlarla, Tunus uyrukluunda olanlara,
Trkiye'de, her bakmdan, teki Fransz uyruklanna uygulanan rejim uygula
nacaktr.
Libya [TrablusgarpJ uyrukluunda olanlara, Trkiye'de, her bakmdan, teki
talyan uyruklarma uygulanan rejim uygulanacaktr.
Bu Maddenin hkmleri, ibu Andamann yrrle giriinden nce Trkiye'de
yerleerek Trk uyrukluuna gemi bulunan kimselerin durumunu etkileyemeyecektir.
KESM II
UYRUKLUK
Madde 28-35
KESM II
AZINLlKLARIN KORUNMASI
Madde 36-44
BLM lI.
MAli HKMLER
KESM .
OSMANL DEVLET BORCU
Madde 45
Balkan Yarmadas Devletleriyle, ibu Andamamn 15 nci Maddesinde sz
edilen adalar ve Asya'da yeni kurulmu olan Devletlerden, kendilerine gerek 1912-
1913 Balkan Savalar sonucu olarak, gerekse ibu Andama uyarnca, Trkiye'den
ayrlan bir toprak paras verilmi olan Devletler, aadaki artlar altnda, ekli
izelgede belirtilmi olduu zere, Osmanl Devlet Borcu hizmetlerinin denmesine
ilikin yllk ykmlere [taksitlere] katlacaklardr.
Trkiye 'den bylece kendilerinden yana bir toprak paras ayrlm olan Devletler,
51 nci madde uyarnca, onlara yaplacak bildiri gnnden balyarak aylk bir
sre iinde, Bor Meclisine (Conseil de la Dette), yllk bortan kendilerine den
payn denmesini salamak iin yeterli salancalar [karlklar, rehinler] gste
receklerdir.
Bu salancalar yukarda belirtilen sre iinde gsterilmemi olursa, ya da bu
salancalarn uygun olup olmad, ya da deme yol ve yntemleri konusunda
anlamazlk karsa, her ilgili Hkmete ya da - ekli izelgede belirtildii zere -
bu konuda Osmanl Devlet Borcunun alacakllar hesabna davranmaya yetkili
klnmlarca, Milletler Cemiyeti Meclisine bavurabilecektir.
Milletler Cemiyeti Meclisi, salanca [karlk, rehin] olarak ayrlan gelirlerin
toplanmasn, Osmanl mparatorluundan kendilerine toprak katlm lkelerdeki
uluslararas maliye rgtlerine emanet edebilecektir. Milletler Cemiyeti Meclisinin
kararlar kesin olacaklr.
Trkiye, 52 nci Maddede belirtilen tarihlerden sonra, teki Devletlere
ykletilmi katk paylarndan, arhk hi bir biimde sorumlu tutulamayacaktr.
Madde 46
Teklifedilen metin:
ligili Hkmetlerden her birine decek yllk taksitler tutarnn, 51 nci Madde
hkmleri uyannca, Osmanl Devlet Borcu IDyun-u Umumiye-i Osmaniye] Meclisince
saptanmas artyla, Osmanl Devlet Borcu nominal anapara tutarnn bu Devletler
arasnda bltrlmesine, ibu Andamann yrrle konulmasndan balyarak,
aylk bir sre iinde giriilecektir. Bu bltrmenin dokuz ay iinde tamamlanmas
gerekecektir. Bu bltrme, yllk taksitlerin bltrlmesi iin kabul edilmi
oranlara gre ve borlanma [istikraz] ya da ndelik [avans] Szlemelerinin
hkmleriyle ibu Kesimdeki hkmler gz nnde tutularak yaplacaktr.
Bu bltrmenin yol ve yntemlerini saptamak zere Paris'de bir Komisyon
toplanacaktr. Bu Komisyon, Trk Hkmetinin temsilcileriyle, yukarda ad geen
Devletlerden her birinin temsilcilerinden, Osmanl Devlet Borcu Meclisi
yelerinden ve Birletirilmi Bor ve kramiyeli Trk Tahvilleri [Dyun-u
Muvahhide ve kramiyeli Trk Tahvilleri, la Dette unifiee et les Lots Turc] dnda
kalan, Osmanl Devlet Borcu temsilcilerinden kurulacaktr.
Osmanl Devlet Borcu IDyun-u Umumiye-i Osmaniy:] nominal anaparasn,
yukarda belirtilen sre iinde, herhangi bir neden yznden bltrmek mmkn
olamazsa, Trkiye'nin, 51 nci Madde uyannca kendisine den yllk taksitler esas alnarak,
Trkiye'ye ykletilecek sz geen anapara pay iin, yeni senetler kartmaa hakk
olacaktr.
1lgili Devletlerden her birine decek yllk taksitlerin denmesi, nominal anaparann
aynlmasna ilikin yukardaki hkmler yznden ertelenemeyecektir.
34
Madde 47
(kartlmtr)
Madde 48
Osmanl Devlet Borcunun [Dyun-u Umumiye-i Osmaniye'nin], 45 nci ve 46 nc
Maddelerde sz edilen bltrlmesi aadaki gibi yaplacaktr:
(1) 1 7 Ekim 1912 tarihinden nceki borlanmalar, Trkiye ile 1912-1913 Balkan
Savalar sonucunda Trkiye'den toprak alm Balkan Devletleri ve ibu
Andlamann 12 nci ve 15 nci Maddelerinde belirtilen adalar arasnda - bu
savalara son veren Andlamalann ya da sonradan yaplan Andlamalann
yrrle girilerinden bu yana meydana gelen lke deiiklikleri de gz
nnde tutularak - btrillecektir.
(2) Bu ilk bltrmeden sonra Osmanl mparatorluu'nun zerinde kalm ve
1 7 Ekim 1912 tarihiyle 15 Kasm 1914 tarihi arasnda, sz geen Impara
torluun yapm olduu borlanmalarn eklenmesiyle de artm olan
borlarn geri kalan paras [bakiyesi], Trkiye ile, bu Andama uyarnca
kendilerine Osmanl Imparatorluu'ndan toprak katlm Asya'da yeni
kurulmu Devletler arasnda btrlecektir.
Madde 49
ilgili her Devlete denmesi gerekecek yllk taksit tutar, Osmanl Devlet
Borcunun denmesi iin gerekli genel bor tutarna gre - her durumda, 1 907
ylnda konmu ek gmrk vergisi gelirlerini de iine almak zere Osmanl -
mparatorluu'nun 1910-11, 1911-12 ma yllar sresince ortalama geliri ile ayn oran
iinde olacaktr.
Madde SO
(kartlmtr)
Teklif edilen yeni madde:
Osmanl Imparatorluunca srme [tedavle] kartlm kat paralardan bir
kesiminin srmden ekilmesine Trkiye'ce her karar verilite, ibu Andama uyarnca
kendilerine Osmanl Imparatorluundan ayrlan bir toprak katlm Devletler, bu srmden
ekilie, 49 ncu Maddede saptanm oran iinde katlmak zorunda olacaklardr.
Madde S
Osmanl Devlet Borcu [Dyun-u Umumiye-i Osmaniye] Meclisi, ibu
Andlamann yrrle giri tarihinden balyarak enok aylk bir sre iinde,
49 ncu Madde ile konulmu esaslara dayanarak, ilgili Devletlerden her birine den
yllk taksitlerin tutarn [toplamn] saptayacak ve bu tutar sz geen Devletlere
bildirecektir.
lgili Devletler, Osmanl Devlet Borcu Meclisinin, kendilerine decek yllk

taksitleri saptama konusundaki almalarn izlemek zere, stanbul'a temsilciler
gnderebileceklerdir.
Osmanl Devlet Borcu Meclisi, Bulgaristan ile yaplm 27 Kasm 1919 tarihli
Bar andamasnn 134 nc Maddesinde ngrlen grevleri de yerine getirecektir.
bu maddede yazl ilkelerin uygulanmas konusunda ilgili Devletler arasnda
doabilecek her trl anlamazlklar, I nci fkrada belirtilen bildirinin yaplmas
tarihinden balyarak aylk bir sre iinde Milletler Cemiyeti Meclisine
sunulacak ve bu Meclisin atayaca bir hakemce zme balanacaktr. Bu yola
bavurulmas, yllk taksitlerin denmesini geciktirmeyecektir.
Madde S2
Teklif edilen madde:
Balkan Savalar sonucunda Osmanl 1mparatorluu'ndan ayrlan topraklar
kendilerine katm olan Devletlerce denmesi gereken yllk taksitler, bu top
raklarn Balkan Devletlerine katlmasn salam bulunan Andamalarn
yrrle giri tarihinden balyarak, denmesi istenebilir duruma gelecektir.
Bununla birlikte, 15 nci Maddede belirtilen adalann borlu olduklan yllk taksitler, 17
Ekim 1912 tarihinde balyarak ve 12 nci Maddede belirtilen adalann borlu olduklan yllk
taksitler de 1/14 Kasm 1913 tarihinden balyarak .denmesi istenebilir duruma gelmi
saylacaktr. bu Andama uyarnca Osmanl 1mparatorluu'ndan aynlan topraklar
edinmi bulunan Devletlerce denecek yllk taksitler, I Mart 1920 tarihinden balyarak,
denmesi istenebilir duruma geleceklerdir.
55 nci Maddede ngrlen ekince [ihtirazi kayt] sakl kalmak zere, sz
geen taksitler, ilgili bulunduklar borcun kesin olarak sona ermesine kadar, bor
olarak kalacaktr. Bununla birlikte, bu borcu olumran borlanmalar [istikrazlar]
ekli izelgenin 2 nci smnunda belirtilen szlemelerde yazl tarihlere gre sona
erdike, bu taksitler de o oranlarda gitgide azaltlacaktr (Osmanl Devlet Borcu
izelgesine baklmas).
Sz geen izelgede saylan 1911, 1912 ve 1913 yllar Hazine Tahvillerinin
(Bons de Tresor), 8 nci stunda yazl tarihlerden sonra on yllk bir sre iinde,
faizleriyle birlikte denebilmesi kararlatrlacaktr.
Madde S3
45 nci Maddede belirtilen devletler, kendilerine den bor payna ilikin olan ve 52 nci
Maddede saptanm tarihlerden balyarak denmesi istenebilir duruma gelmi yllk
taksitlerden gecikmi (birikmi) bulunanlarn, ibu Andamann yrrle giriinden
balyarak yirmi yllk bir sre iinde demek zorundadrlar. Bu demefaizsiz yaplacaktr.
Trk Hkmeti, kendisine den bor paynn gecikmi (birikmi) yllk taksitlerini
ayn artlar iinde deyecektir.
Balkan Devletlerince denecek gecikmi (birikmi) yllk taksitler, Trkiye'nin bu
Devletler hesabna denim olduu para tutarnda olmak zere, Osmanl Devlet Borcundan
Trkiye'ye den payn gecikmi (birikmi) yllk taksitlerinin denmesine aynlacaktr.
Madde 54
(kartlmtr)
Madde 55
Madde 56
Trk Hkmeti, kendisiyle ilgili olduklar lde, Almanya ile yaplm 28
Haziran 1919 tarihli Bar Andamasnn 258 nci Maddesi hkmleriyle, bunun,
Avusturya ile yaplm 10 Eyll 1919 tarihli ve Macaristan'la yaplm 4 Haziran
1 920 tarihli Bar Andlamalarnda karl olan hkmleri uygulamay
ykmlenir. Bu maddelerin hkmleri uyannca, Trkiye, yukanda sz geen Devletlerin
uyruklar olan alacakllar [hisse senetlerini ellerinde bulunduranlar, hamiller1
temsilcilerinin, bundan byle, Osmanl Devlet Borcu Meclisinde bulunmamalarna raz
olur.
(i) SAYILI EK'E AKLAYC NOT
(kartlmtr)
EK lI.
LA HAYE MLLETLERARASI DAMI ADALET
DvANNA SUNULACAK SORULAR
(kartlmtr)
TRK TEMSLC HEYETNN BLDRS
Trk Temsilci Heyeti, bugne kadar denmeden kalm olan ve Berlin ve

Teselya Andamalar uyarnca kimi Balkan Devletlerine den bor paylarna
ilikin olarak aadaki bildiride bulunmakla onur duyar:
13 Temmiz 1 878 tarihli Berlin Andamann 33 nc ve 42 nci Maddeleri
uyarnca Karada ve Srbistan, 24 Mays ve 2 Temmuz 1881 tarihlerinde stanbul'da
yaplm Andlamalann 10 ncu maddeleri uyannca da Yunanistan, Osmanl Devlet
Borcundan bir pay almakla ykml tutulmulard.
stanbul'daki ngiliz Bykelilii, Bab- Ali'ye gnderdii 6 Kasm tarihli
notasyla, yukarda sz geen Devletlere dmesi gereken bor paylarn
bildirmitir.
Bu Devletlerin Osmanl Devlet Borcuna katlmalarn salamak iin Osmanl
Hkmetinin yapt bir ok giriimden olumlu bir sonu alnamamtr.
Sz konusu katk paylarnn, bugn Lausanne'da imzalanan Bar Anda
masna ekli borlar izelgesi dnda braklm olmas, Trkiye'nin, kendi hak
kndan vazgemi olduu anlamna hi de gelmemektedir. Tersine, Trk Temsilci
Heyeti, Hkmetinin, Andlamalarla kesin olarak tannm olan bu katlma
paylannn denmesini istemek hakkn sakl tuttuunu bildirmekle onur duyar.
KESM I.
ONARIMLAR
Madde 57
Teklifedilen metin:
Trkiye ile, (Yunanistan dnda) teki Batl Devletler arasnda, bu Devletler
uyruklannn ve onlann uyrukluunda olan tzel kiilerin, 1 Austos 1914 tarihiyle ibu
Andamann yrrle giri tarihi arasndaki sre boyunca uram olduklar
kayp ve zararlardan dolay Trk Hkmetine kar ne srecekleri istemlerle, Trk
uyruklannn sz geen Devletlere kar ne srecekleri ayn nitelikteki istemler
detirilmi (compensees) saylacaktr.
Trkiye, Almanya ile yaplm 28 Haziran 1919 tarihli Ban Andamasnn 259 ncu
Maddesinin 1 nci fkras, ve Avusturya ile yaplm 1 0 Eyll 1919 tarihli Bar
Andamasnn 210 ncu Maddesinin 1 ncifkras uyannca, Almanya'nn ve Avusturya'nn
geirmi {transfer etmi] olduklar altn paralarn denmesini, Mttefik Devletlerden
istememee raz olur. Trkiye, Ingiltere'ye smarlanan sava gemileri iin denmi bulunan
parann geri verilmesini Ingiltere'den istememei de kabul eder. 1 Austos 1914 tarihinde
Osmanl egemenlii altndaki bir lkede bulunup da ortadan kalkm olan ya da gerek sava
eylemlerinden gerek zoralmlardan, geici ya da srekli elkoymalardan, geirim
tedbirlerinden, gerekse zarar verici herhangi bir eylem ya da karardan zarar grm olan
Mttefik uyruklarna ait mallara, haklara ve karlara ilikin olarak Trkiye'ye kar hi bir
istem ne srlemeyecektir.
Bunun gibi, (Yunan ordulan dnda) Mttefik ordulan ya da ynetimlerince, 3 Ekim
1918 tarihine kadar, Trkiye lkesinde elkonmu ya da geici olarak elkonmu olan mallarla,
Trk ordulan ve ynetimlerince Mttefik Devletler lkelerinde elkonulmu ya da geici
olarak elkonmu mallar konusunda hi bir istemde bulunulamayacaktr.
Madde 58
Trkiye'de Yunan ordusu ve Yunan makamlannca verilmi zararlann onarlmas*,
Trk Hkmetiyle Yunan Hkmeti arasnda zme balanacaktr.
Anlamazlk karsa, Yunanistan 'n deyecei parann tutar, hakemlik yoluyla
saptanacaktr.
Madde 59-64
(karhlmtr)
KESM III.
ETL HKMLER
Madde 65
Teklifedilen metin:
Franszca metinde "la repartiton" denilmektedir. Kesimin bal ise "reparations"dur. (S.L.M.)
(i) SAYILI KESME EK I \J..
00
1 KASIM 1914 TARHNDEN NCEK OSMANL DEVLET BORCU
Bu izelge iki blme ayn1nubr:
Birinci blm Mttefiklerin tasarsna uygundur. Burada ikinci blm verilmektedir.
3 Kasm Taksit
Borlanmalar ve ndelikler Szleme Amortisman lk nominal 1914 deki ve ko- Amortisman karan
[Istikraz ve Avanslar] Tarihi Faiz Fonu Anapara Anapara misyon sresi Banka
Badat Ortakl ... ....... ......... ... ... ........ ............ 3/16 Haz. 1908 7 - 300.000 122.715
Fenerler Ynetimi ......................... ................. 5/18 Aus. 1904 8 - 55.000 89.000 i
Fenerler Ynetimi ............................ ...... ........ 5/16 Tem. 1907 8 - 300.000 14.970 i
,
Kstence Kablolar Ortakl .... ... ........... ...... 27/9 Ekim 1904 4 - 17.335 12.135
Tnel Ortakl ......... ....................................... ....... - - 3.000 985
kszler [Eytam] Sand ...... .... . ................. eitli tarihler - - 153.147 132.000
Deutsche Bank ..................... ........................... 13/26 Aus. 1912 5,5 - 33.000 33.000
Fenerler Ynetimi ....... .................. ................. 3/16 Nisan 1913 7 - 500.000 555.412
Anadolu Demiryollar Ortakl .......... ........ 23/5 Mart 1914 6 - 200.000 150.000
1911 borlanmasndan ndelik [avans].
(55.000.000 Marklk 2 nci dilim) .............. 9/22 Haz. 1911 5,5 - 2.976.000 -
Banque Franaise (yol yapm iin)

15.000.000 ..................................................... 24/11 Ekim 1911 5 - 660.000
Banque Franaise (yol yapm iin)
10.000.000 ..................................................... 20/3 Ekim 1912 7 - 440.000
Trkiye li Bankas ile Sel'nik Bankas 1912 ile
(1.500.000 Ingiliz Liralk Hazine Tahvilleri) 1 /14 ub. 1922 5,5 - 1.650.000 1914
Osmanl Bankas (25.000.000 Franklk ve arasnda .
400.000 ngiliz Liralk Hazine Tahvilleri) .. 19/2 May. 1912 6,5 - 1.540.000 derrni
Osmanl Bankas (22.000.000 Frank1k ve
272.000 ngiliz Liralk Hazine olan
Tahvilleri) ....................................................... 11 /24 Haz. 1912 7 - 1.267.200 ndelik1er
Osmanl Bankas (28.750.000 Frank1k [avanslar]
Hazine Tahvilleri) ... ...................................... 14/27 Aust. 1912 7 - 1.265.000
Ttn Rejisi ... ............ ............................. ......... Haziran 1912 6 - 200.000
Osmanl Bankas ........................ ... ................. 16/29 Aust. 1912 6 - 300.000
Osmanl Bankasnda ileyen (cari)
hesapta kalan parann tutar ........................ ........ . . . ....... . . . .......... 5 1/2 - 1.098.623 874.692
TOPLAM ........................... ............... ...... ............................... . ...... . ...... 12.958.305 1 .984.924
GENEL TOPLAM ........................... ...... . . . . . . . . . . ..................... . ... . .. . ...... 173.946.545 142.208.787
8 Mart, Trk kr-teklifleri 39
Kendilerine Trkiye'den bir toprak paras ayrlm bulunan Devletler, bu

toprak parasnda bulunan ve Osmanl mparatorluu adna kte geirilmi her
trl tanr ve tanmaz mallar, herhangi bir karlk demeksizin edinmi
olacaklardr.
Hazine-i Hassa'nn (Liste Civile), sz geen topraklarda bulunan ve kendi adna
yaztl tanr ve tanmaz mallan zerindeki hak1an sakl tutulmutur.
Madde 66
Madde 67
Trkiye, Almanya ile Versailles'da, 28 Haziran 1919 tarihinde yaplm Bar
Andamasnn 261 nci Maddesi, ve Avusturya ile 10 Eyll 1919 da, Bulgaristan ile
27 Kasm 1919 da ve Macaristan ile 4 Haziran 1920 de yaplm Bar Andla
malarnn bu konuyla ilgili maddeleri uyarnca, Almanya, Avusturya, Bulgaristan
ve Macaristan'n, Trkiye'den olan btn alacaklarnn [Batl Devletlere]
geirilmesini kabul eder.
Batl teki Devletler, kendilerine bylece geirilmi alacaklardan Trkiye'yi
aklanm [ibra edilmi] saymaya raz olurlar.
Trkiye'nin, Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'dan olan
alacaklar da sz geen Batl Devletlere geirilmitir.
Madde 68
Madde 69
Gerek ilk srme krtlan Trk kat paralarna ilikin 20 Haziran 1331 (3 Temmuz
1915), gerekse bu kat paralarn arkasnda yazl metin ile, Osmanl Devlet Borcu
[Dyun-u Umumiye-i Osmaniye] Ynetim Meclisine ykletilmi bulunan btn deme
ykmlerine son verilmitir.
Madde 70
(krtlmtr)
BLM lII
(EKONOMK HKMLER)
71 nci Maddeden 117 nci Maddeye kdar olan bu Blm Bar Andamasndan
ayrlacaktr.
BLM IV
ULAM YOLLARI VE SAGLIK SORUNLARI
KESM .
ULAM YOLLARI;
Madde 118-128
KESM II
SACLIK SORUNLARI
Madde 129
Teklifedilen metin:
Istanbul Yksek Salk Meclisi kaldnlmtr. Trkiye kylannn ve snrlannn salk
asndan rgtlenmesiyle Trk ynetimi grevlidir.
SAGLIK LERNE LKN BLDR

Trk salk rgtnn, memleketin salk konusundaki ihtiyalarn tek bana
karlamaa ve durumun gerektirdii btn bilimsel tedbirleri almaa yetenekli olduunu
aklamakla onur duymu olan Trk Temsilci Heyeti, Trk Hkmetinin, snrlann salk
bakmndan ynetiminde danman olarak ve be yl sreyle, Avrupa'l uzman hekim
atamak isteinde olduunu bildirir.
Bu hekimler Trk memurlar [statsnde) olacaklar ve Salk Bakanlna bal
bulunacaklardr.
Madde 130
Trk bayra ile yabanc bayraklar arasnda aynm yaplmakszn, btn gemilerle
yabanc Devletler uyruklanna, Trk uyruklanyla ayn artlar iinde tek ve ayn salk
tarifesi uygulanacaktr.
Madde 131-133
BLM IV
ETL HKMLER
1. SAVA TUTSAKLAR
Madde 134-138
2. MEZARLAR
Madde 139-143
Madde 144
Trk Hkmetince kullanm braklacak toprak paralar arasnda, zellikle
ngiliz mparatorluu iin, 3 sayl haritada gsterilmi olan Anzac (Ar Burnu)
blgesindeki toprak paralar da bulunmaktadr.
Ingiliz Imparatorluunun yukarda ad geen toprak parasndan yararlanmas
aadaki artlara bal olacaktr:
1. Bu toprak paras, Bar Andlamasyla belirtilen amacndan baka herhangi bir
amala kullanlamayacaktr; bu yzden, hi bir askerlik ya da ticaret amacyla, ya da
yukanda belirtilen asl amac dnda kalan baka hi bir amala kullanlamayacaktr.
2 . Trk Hkmetinin, bu toprak parasn - mezarlklar da kapsamak zere -
denetlemee her zaman hakk olacaktr.
3. Mezarlklan korumakla grevli sivil bekilerin says, mezarlk bana bir bekiden
ok olmayacaktr. Mezarlklar dndaki toprak paras iin aynca bekiler bulunmayacaktr.
4. Bu toprak parasnda, ister mezarlklar iinde ister dnda, yalnz bekiler iin kesin
olarak gerekli konutlardan baka konutlar yaplamayacaktr.
5. Bu toprak parasnn kysnda, insan ya da yk yklemeyi ya da karaya kartmay
kolaylatracak hi bir nhtm, dalga kran ya da iskele yaplmayacaktr.
6. Bu toprak parasn ziyaret iin gerekli btn ilemler yalnz Boazlar'n i
kysnda yaplabilecek ve bu toprak parasna Ege Denizi kysndan girmee, ancak bu
ilemlerin tamamlanmasndan sonra izin verilecektir.
7. Bu toprak parasn ziyaret isteinde bulunan kimseler silahl olmayacaklardr; Trk
Hkmetinin bu yasan uygulanmasn denetlemeye hakk olacaktr.
8. Trk Hkmeti 15 kiiyi aan ziyareti topluluklannn geliinden enaz bir hafta
nce haberli klnacaktr.
Madde 145-151
3. GENEL HKMLER
Madde 152
(kartlmtr)
BLDR
Istanbul' u igal etmi olan Devletlerin yarglanyla yetkili makamlarna kar, 30

Ekim 1918 tarihinden balyarak ibu Andamann yrrle giriine kadar, kendi
uyruklaryla yabanclarn ya da Trk uyruklarnn mallar, haklar, karlar ve bu
42
kimselerin Trk yetkili makamlanyla ilikileri konusunda verilmi kararlar ya da buyruklar

yznden hi bir istemde bulunulamayacaktr.
Madde l53
(kartlmtr)
Madde l54
Teklifedilen metin:
bu Andama yrrle girer girmez, Trkiye, ayrlm lkelere [topraklara]
ait olup da Trkiye'ye geirilmi (transfer edilmi] bulunan sivil, askeri, mali, yargsal ya
da baka her trl ynetim kurumlarna ilikin arivleri, ktkleri, planlar,
senetleri ve her trl belgeleri, vakit geirmeksizin, ilgili Hkmetlere teslim
edecektir.
Ibu Maddenin 1 nci fkrasnda belirtilen arivlerden, ktklerden, planlardan, v.b.
baka, askeri bir nitelii olmayan ve ayrlan topraklara ilikin bulunan belgelerin rnekleri
de, istekte bulunulursa ve karlkl olmak zere, ilgili Hkmetlere verilebilecektir.
Bu ilemlerle ilgili giderler, bu belgeleri isteyen Hkmetlerce karlanacaktr.
Yukardaki hkmler, 1912 den sonra, eski Osmanl Imparatorluundan Yunanis
tan 'a geirilmi ileler [kazalar] iindeki tanmaz mallara ilikin tapu ktklerine de
uygulanacaktr.
Madde l55
Bir nceki Maddenin hkmleri, Osmanl Imparatorluundan ayrlan topraklarda
vakflarn* ynetimine, ya da bu topraklarda yerlemi kimselerin ya da kurumlarn ilgili
bulunduu herhangi bir yerdeki zel vakflara ilikin her trl ariv ve belgelere de, ayn
artlar iinde, uygulanacaktr.
Madde l56
(kartlmtr)
Madde l57
Batl Yksek Taraflardan birinin gemilerine ve mallarna ilikin btn kararlarla,
mahkeme giderlerinin denmesine ilikin olarak, teki Tarafn ganimet mahkemelerince
(juridictions de prises), 30 Ekim 1918 tarihine kadar verilmi olan btn kararlar ve
buyruklar, karlkl olmak zere, geerli ve balayc saylacaktr.
Bu tarihten sonra elkonmu Trk bayran tayan gemiler sahiplerine geri
verileceklerdir.
Madde l58
Franszca metinde "vakaufs" (S.L.M.)

Madde 159
(karhlmtr)
ek madde teklif edilmektedir:
Madde .
Srp-Hrvat-Sloven Devleti ile Lausanne'da 30 Ocak 1923 de imzalanm nfus [ahali]

mbadelesine ilikin Szlemenin kapsam dnda kalan Yunanistan topraklan bakmndan,
Yunan Hkmeti ve ibu Andama uyannca ya da Balkan Savalanndan sonra yaplm
andamalar sonucu olarak kendilerine adalar aynlm bulunan Hkmetler, 30 Ekim 1914
tarihinden nce Trkiye ile Balkan Devletleri arasnda yaplm andamalar ve
szlemelerle ngrlm ilkeler uyarnca, kendi lkeleri iindeki Mslman vakflannn
haklarna sayg gstermei ykmlenirler.
Madde ...
Bir nceki maddede belirtilen topraklar iinde tanmaz mal mlkiyeti hakk, kent ve
kylerdeki tanmaz mallara ilikin Osmanl kanununda ngrld biimde, hi bir
kstlama olmakszn, tannacaktr.
Sz geen topraklar [lkeler] iinde tanr ya da tanmaz mal olan kimseler, kiisel
konullann [ikametgahlann] geici ya da kesin olarak, bu toprak parasnn dnda semi
olsalar bile, btn mlkiyet haklanndan yararlanmay srdreceklerdir. Bunlar kiraya
verebilecekler ya da nc kiiler eliyle ynetebileceklerdir. *
Yukanda sz geen topraklann katlmasndan nce kazanlm [muktesep] haklarla,
yetkili Trk makamlarnca verilmi bulunan yargsal belgeler ve resmi senetler, hukuk
bakmndan tersi ispatlanmadka, geerli saylacak ve bunlara aykn davranlamayacaktr.
Madde ...
Yunanistan dnda oturan Mslmanlarla, Yunanistan 'dan ya da Girit adasndan
g etmi olan ve oralarda tanmaz mal [emlak] sahibi bulunan Mslmanlar, Bat Trakya
darda kalmak zere, Yunan lkesinde bulunan mallanna ilikin konularda, Trkiye ile
Yunanistan arasnda 30 Ocak 1923 de Lausanne'da imzalanm nfus [ahali] mbadelesi
Szlemesinin 10 ncu Maddesi hkmlerinden yararlanacaklardr.
Madde 160
BLDR TASARS
II. BOGAZLAR REJMNE LKN SZLEME

TASARS
(Bu Szleme tasans tmyle olduu gibi tutulmutur)
* Bu son cmle 1924 Trke evirisinde yoktur. (S.L.M.)

44
III. TRAKYA sNRLARNA LKN

SZLEME TASARS
NSZ (Preambule)
BARI ANDLAMASNA KONULACAK

MADDELER TASARS
Madde l
Madde 2
Madde 3
Madde 4
Madde 5
Madde .... (eklenmitir)

Dou demiryolunun Kuleli-Burgaz ile Bulgar snn arasndaki paras Trkiye ve
Yunanistan temsilcilerinin denetimi ve gzetimi altnda iletilecektir.
Trkiye'den gelecek ya da Trkiye'ye gidecek yolcular ve mallar [ticaret eyas] bu
demiryolu parasn, hi bir vergi ya da resim demeksizin ve hi bir pasaport denetimi
ilemine bal klnmakszn, serbeste transit olarak geeceklerdir.
Edirne'den Trkiye'nin bir baka yerine giden, ya da Trkiye'nin bir baka yerinden
Edirne'ye gelen yolcular ve mallar [ticaret eyas], ana demiryolundan demiryolu koluna
yn deitirmek iin gerekli olan duru srasnda, Karaaa'da hi bir vergi ya da resim
demeyecekle e onlara hi bir yoklama ya da denetim uygulanmayacaktr.
Edirne'ye gidi-gelii salamak iin, [sz konusu] demiryolu kolunu tmyle Trkiye
iletecek ve bu demiryoluyla Edirne'den Karaaa'a gidecek yolcular ve mallar [ticaret
eyas] gidecekleri yere geciktirilmeden gnderileceklerdir.
iV. TRKYE LE MTI'EFK DEVLETLER ARASINDA

YERLEMEYE [KAMETE] VE YARG YETKSNE
LKN SZLEME TASARS
Bir yandan,
NGLZ MPARATORLUGU, FRANSA, TALYA, JAPONYA, YUNANS-

TAN, ROMANYA, SIRP-HIRVAT-SLOVEN DEVLETi,
Ve te yandan,
TRKYE,
Batl Taraflardan birinin uyruklannn teki Tarafn lkelerinde yerleme artlann
ve yarg yetkisine ilikin sorunlar ada Devletler hukuku uyarnca dzenlemei
isteyerek,
Bu amala bir Szleme yapma kararlatrmlar ve adlar aada yazl
Tamyetkili Temsilcilerini atamlardr:
Temsilciler, yetki belgelerini gsterdikten ve bu belgeler usulne uygun ve

geerli kabul edildikten sonra, aadaki hkmler zerinde anlamaya varm
lardr.
Madde 1
(kartlmtr)
KESM
YERLEME ARTLARI
ALT-KESM I.
GR VE YERLEME
Madde 2
Teklifedilen metin:
Btn Trkiye lkesinde, teki Batl Devletlerin uyruklan, kiileri ve mallan
bakmndan, ortak Devletler hukuku (Droit international commun) uyarnca kabul v
ilem greceklerdir. Sz konusu uyruklar, kiileri, mallar, haklar ve karlar
bakmndan, Trkiye'de, lke kanunlarnn tam ve srekli korumasndan yarar
lanacaklardr. Bu uyruklar, Trkiye'ye giri ve orada yerleme (etablissement)
bakmndan tam bir serbestlik iinde olacaklar ve bylece, lkede yrrlkte olan
kanunlara ve kolluk [polis1 dzenlerini de kapsamak zere, kurallara uygun davranmak
artyla, Trkiye'ye gidip gelebilecekler ve orada oturabileceklerdir.
Yukandaki hkmler, Trkiye'nin, yurt dndan gelecek g diledii gibi izin verme
ya da bunu yasaklama hakkna halel vermez.
Madde 3
Madde 4
Trkiye'de, teki Batl Devletler uyruklannn, her eit tanr ya da tanmaz
mal edinmee, bunlan mlkiyetlerinde tutmaa ya da bakasna geirmee haklan
olacakbr; zellikle,bu mallan sat,dei-toku,ba,vasiyet ya da baka her hangi
bir biimde kullanabilecekleri gibi,bu mallan miras,ba ya da vasiyet yoluyla da
edinebileceklerdir.
Batl Devletlerin uyruklar, Trkiye'de, yalnz Trk uyruklar iin sakl
tutulmu olanlar dnda, lkede yrrlkte olan kanunlara ve buyruklara uygun
davranmak artyla, Trk uyruklarna izin verilen her eit ticaret,meslek,endstri ya
da iletme ile uraabileceklerdir.
Madde 5
Tama ortaklklanyla [irketleriyle] sigorta ortaklklann da kapsamak zere,
ticaret,endstri ve maliye ortaklklanyla,genel olarak Mttefik Devletlerden birinin
lkesinde gerei gibi kurulmu ya da bu lkelerde yasalara uygun olarak tannm
bulunan ortaklklar Trkiye'de de tannacaktar ve bunlarn yetenekleri ile dava haklar
kendi ulusal kanunlannca saptanacakbr.
Bu gibi ortaklklann yerlemelerine, ilemlerine ve tanmaz ya da baka mallardan
yararlanmalanna ilikin konularda, bu ortaklklar Trk kanunlarnn hkmlerine bal
olacaklardr.
Madde 6
Trkiye'de teki Batl Devletlerin uyruklar,askerlik hizmetlerine ilikin
kanunlara bal olmayacaklardr. Sz konusu uyruklar,askerlik hizmeti yerine sa
ylacak her eit hizmetten,her eit ykmden ya da mali yknllerden [vergiden]
bak olacaklardr.
Kamu yararna olduu yasalara uygun olarak kabul edilmi bir nedene
dayanmadka ve bu durumda da kendilerine adaletli ve nceden [pein] denecek
bir zarar-giderim [tazminat] verilmedike,sz konusu uyruklarn mallar kamula
trlamayacak ya da bu uyruklar mallarndan yararlanma haklanndan geici bile
olsa, yoksun brakbrlamayacaklardr. nceden ilan edilmedike,hi bir kamu
latrma yaplmayacaktr.
Madde 7
Madde 8
Trkiye'nin, baka bir Devlete, bu Devlet uyruklannn [Trkiye'de] yerle
meleri, meslek,ticaret ya da endstri ilerinde almalar bakmndan tannm
olabilecei ya da ileride tanyabilecei herhangi bir ayrcalk,ayn artlar iinde, teki
Batl Devletlere de uygulanabilir saylacaktr.
Madde 9
(kartlmtr)
ALT-KESM II.
Madde 10
Madde 11
Tama ortaklklaryla sigorta ortaklklarn kapsamak zere, teki Batl
Devletlerden birinin kanunu uyarnca kurulmu ve ibu Szlemenin 5 nci Maddesine
uygun olarak Trkiye'de yerlemi bulunan ya da orada i yapan ticaret, endstri ve
maliye ortaklklarna, Trk kanununa gre Trkiye'de kurulmu ayn nitelikteki
ortaklklara uygulananlardan baka ya da daha ar - ne nitelikte ya da nasl bir adla
olursa olsun - hi bir vergi, resim ya da mali ykm uygulanmayacaktr.
Sz konusu lkelerin firmalannn ya da ortaklklarnn, Trkiye'de, ibu Szle
menin 5 nci Maddesine uygun olarak, yerlemi bulunan ya da Trkiye'de i yapan
kollarna, ubelerine, ajansarna [acentalanna] ya da baka temsilciliklerine de ayn
hkmler uygulanacaktr; u kadar ki, bu kollar, ubeler, ajanslar [acentalar] ve
temsilcilikler, Trkiye'de yatrlm gerek sermayeleri zerinden ya da, vergi uygu
lanacak sermaye aklanamaz veya denetlenemez ise, bu sermayeyi kestirmeye
yarayabilecek olan gerek kazan ve gelirler zerinden vergiye balanacaklardr.
Madde 12
Trkiye, yurtta ulusal endstrinin desteklenmesi iin imdi varolan ya da ileride
konulacak mali baklklardan Mttefik Devletler uyruklarn da yararlandrma yeteneini
elinde tutar.
Madde 13
Madde 14
Madde 15
(kartlmtr)
Madde 16
Kapitlasyonlara son verilmi olduu iin, Trkiye, yabanc Devletlerin
uyruklarna, kendi uyruklarna saladndan daha elverili bir ilernde
bulunmayacak ve yukarda vergilere ilikin hkmlerde ngrlen konular
bakmndan eit ilernde bulunma ilkesini uygulayacaktr.
Madde 17
(kartlmtr)
KESM II
YARG YETI<s
Madde 18
Trkiye'de, teki Batl Devletlerin uyruklar, yabanc olmalan yznden ya
da Trkiye'de oturduklan veya yerletikleri yer olmamas yznden, hi bir kefillik
[kefalet] akesi ya da depozito yatrmak zorunda braklmakszn, Trk mahke
melerine, her bakmdan Trk uyruklarna e durumda ve onlarla ayn artlar
altnda, serbeste bavurabilecekler, davac ya da daval olabileceklerdir; ancak, bun
lann, uyruu bulunduklan lkede ya da Trkiye'de yerlemi olmalan arttr.
Madde 19
Trkiye'de, teki Batl Devletlerin uyruklan arasnda ya da bunlarla Trk
uyruklan arasnda kan ve Trkiye'de bulunan tanmaz mallara ilikin davalara,
tanmaz maln bulunduu yerin Trk mahkemesince baklacaktr.
teki Batl Devletlerin uyruklar arasnda, ya da bu uyruklarla Trk
uyruklan arasndaki tanr mallara ilikin davalarla, hukuk ya. da ticaret dava-
lanna, Trk mahkemelerinde baklacaktr.
Madde 20
Kiisel durum [kii halleri, statut personnel] konularnda, baka bir deyimle
evlenme ve aile birlii, boanma, ayrlk, cihaz, babalk, hsmlk [nesep], evlat
edinme, yetenek [ehliyet], erginlik [rt], korumanIk [vasilik, tutelle], grmenlik
[kayymlk, curatelle], kstlama (interdiction) konularna ilikin btn sorunlarla,
genel olarak teki Batl Devletler uyruklarnn aile hukukuna ilikin sorunlarda,
taraflar hangi lkenin uyruu iseler, o lkenin ulusal mahkemeleri ya da yetkili
baka ulusal makamlan yetkili olacaktr.
Bu hkmler, Trk mahkemelerinin, yukandaki fkrada belirtilen konulara ilikin
eitli sorunlara, taraflann ulusal kanunlan uyannca bakmalanna engel deildir. Bu yola
gidilirse, kiisel duruma [kii hallerine] ilikin kararlar, ancak ilgili taraflar iin ve karara
balanan dava bakmndan kesin hkm niteliinde olacaktr.
Tanr mallara ilikin anlamazlklarla, mirasla ya da baa ilikin ve miras
hakkyla ya da mirasn bltrlmesiyle ilgili sorunlar, lenin uyruu olduu Devletin
lkesindeki mahkemelerce ya da yetkili baka makamlarca ve lkenin ulusal kanunlan
uyannca karara balanacaktr.
Tanmaz mallara ilikin anlamazlklarla, mirasla ya da baa ilikin ve miras
hakkyla ya da mirasn bltrlmesiyle ilgili sorunlar, yalnz ve ancak, tanmaz mallann
bulunduu lkenin mahkemelerince ya da yetkili baka makamlarnca ve bu lkenin
kanunlanna uygun olarak karara balanacaktr.
Bu konuda kural-d [istisna] olarak, teki Batl Devletler uyruklarnn,
yukarda ulusal mahkemelerin yetkisi iinde tutulan konularda, davayla ilgili btn
taraflar, bu mahkemelerin yetkisini kabul ettiklerini yazl olarak bildirirlerse, Trk

mahkemeleri, sz konusu taraflarn ulusal kanunlan uyarnca hkm vermek zere
davaya bakmaya yetkili olacaklardr.
Madde 21
Trkiye'de teki Batl Devletlerin uyruklan, ceza davalan konusunda, bu
uyruklarca Trkiye'de ilenen btn sular ve kabahatlar (crimes, delits et
contraventions) bakmndan olduu kadar, nc Devlet lkesinde ilenmi olup da
Trk kanunlar uyarnca Trk mahkemelerinin yetkisine giren sular ve kabahatlar
bakmndan da, bu Devletlerin, uyruklannn yurt dnda iledikleri su ve kabahatlar
zerindeki yarglama yetkilerine halel gelmeksizin, Trk mahkemelerinin
yarglama yetkisi iinde olacaklardr.
Madde 22
(kartlmtr)
Madde 23
Trkiye ile teki Batl Devletler arasndaki ilikilerde, mahkeme kararlannn
yrtlmesine, mahkeme belgeleriyle bu nitelikte olmayan belgelerin bildirilme
sine, yargsal yardma, mahkeme har ve giderlerinin denmesine ilikin kararlarla,
parasz yargsal [adli] yardma ilikin btn konular, ilgili Devletler arasnda
yaplacak zel szlemelerle dzenlenecektir.
KESM IV.
OKULLAR, DN YA DA HAYffi. KURUMLAR
Madde 24
(kartlmtr)
Madde 25
(kartlmtr)
KESM III*
SON [NHAt] HKMLER
Madde ...
(Yeni Madde)
Ibu Szleme hkmlerinin teki Batl Devletlerin Trkiye'deki uyruklarna ya da
ortaklklanna uygulanmas - smrgelerini, domnionlarn, koruma altndaki lkelerini,
* Franszca metinde ve 1924 Trke evirisinde (III) says verilmitir. (S.L.M.)

5
v.b. kapsamak zere - bu Devletlerin lkelerinde Trk uyruklar ve ortaklklar bakmndan

tam bir karlkl davranta bulunma [mtekabiliyet] kesin artna baldr.
Bu Devletlerden biri, kendi ulusal kanunlarn ne srerek ya da baka bir
nedenle, sz konusu hkmlerden herhangi biri bakmndan, karlkl davranta
bulunmay reddederse, bu Devlet uyruklanyla ortaklklan da, Trkiye'de bu ayn
hkmden yararlanamayacaklardr.'"
Madde 26
ibu Szleme onaylanacakbr.
Onama belgeleri mmkn olan en ksa sre iinde Paris'te sunulacaktr.
ibu Szleme, bugnk tarihli Bar Andlamasyla ayn artlar altnda
yrrle girecek ve be yllk bir sre iin yrrlkte kalacaktr.
BU HKMLERE OLAN NANLA, yukarda adlar belirtilen Tamyetkili
Temsilciler, ibu Szlemeyi imzalamlardr.
LAUSANNE'da, . .. . . .. . . . . 19 . .. tarihinde, yalnz bir tek nsha olarak
. . . . . . .
dzenlenmitir; bu nsha Fransa Cumhuriyeti Hkmetinin arivlerine konulacak

ve bu Hkmet, imzac Devletlerden her birine, bunun, doruluu onaylanm bir
rneini verecektir.
YERLEME SZLEMESNE EK BLDR

Trk Temsilci Heyeti, 3 Ekim 1914 tarihinden nce, Trkiye'de varolduklar
tannm ve Fransa, ngiltere ve talya'ya bal bulunan retim kurumlar, hastaneler ve
yardm [hayr] kurumlarnn varlklarn srdreceklerini bildirir. Bununla birlikte, bu
kurumlar, hi bir bahane ile ve hi bir biimde, Trkiye'nin karlarna ve Trk kanunlarna
aykr herhangi bir propagandada ya da eylemde bulunmayacaklardr.
Yukarda sz geen kurumlar (oeuvers et institutions) her eit malykmler [vergi]
bakmndan, benzer Trk kurum ve kurulularyla eit dzeyde ilem grecekler ve bunlarn
bal olduklar kanunlara ve tzklere bal olacaklardr.
V. ARNAVUTLUK'UN OSMANL DEVLET BORCUNUN

DENMESNE KATILMASI KONUSUNDA
BLDR TASARS
Vi. TRKYE LE MTTEFK DEVLETLER ARASINDA

TCARET SZLEMES TASARS
NSZ (Preambule)
TRKYE LE M1TEFK DEVLETLER ARASINDA
TCARET SZLEMES TASARS
Bir yandan,
* Bu fkra 1924 Trke evirisinde yoktur. (S.L.M.)

NGLZ MPARATORLUGU, FRANSA, TALYA, JAPONYA, YUNANS

TAN, ROMANYA, SIRP-HIRVAT-SLOVEN DEVLETi,
Ve te yandan,
TRKYE,
Ekonomik ilikilerinin uluslararas hukuk temeline dayal olarak, tiqreti
desteklemeye ve al-verilerini kolaylatrmaa en elverili koullar iinde kurmak
isteyerek,
Bu amala, bir Szleme yapma kararlahrnular ve aada adlar gsterilen
Tam yetkili Temsilcilerini atamlardr:
Temsilciler, yetki belgelerini gsterdikten ve bu belgeler usulne uygun ve

geerli bulunduktan sonra, aadaki hkmler zerinde anlamaya varmlardr.
Madde 1
(kartlmtr)
Madde 2
Teklifedilen metin:
bu Szlemenin yrrle girmesiyle, teki Batl Devletlerin lkelerinden
kan ya da bu lkelerden gelen doal rnlerle ilenmi mallarn Trkiye'ye
sokulmalarnda uygulanabilecek tarifeler, 1 Ekim 1916 tarihinde yrrle konulan ve
eyann arln gz nnde tutan Osmanl nesnel tarifesindeki (tarif speeifique ottoman)
tarifeler olacaktr.
Madde 3
1916 tarifesinde yazl ve kat para ile denen vergilere uygulanabilecek
arttrma katsaylar (eoefficients de majoration) 1 Mart 1 923 de yrrlkte olan
katsaylar olacaktr.
Bununla birlikte, bu tarihte yurda sokulmalar yasaklanm ya da 1 2 yi aan bir
katsay uygulanan maddeler iin, sz edilen katsay uygulanacaktr. (i) sayl Ek
izelge'de saylan maddelere 9 katsays uygulanacaktr.
Trk kat Liras ile Trk altn Liras arasndaki ortalama fark, 1923 ubat
ayndaki farka gre ve ay sreyle enaz % 30 bir art ya da eksili gsterdike,
yukarda saptanan katsaylar ve 5 katsays olduu gibi tutulacaktr.
Bu durumda ve Trk kat parasnn deerinde ayn lde her art
(revalorisation) ya da azaltan (devaluation) sonra, Trkiye, aylk kambio
ortalamasyla beliren deer arhna ya da azalna eit bir oran iinde, katsayy
indirecek ya da ykseltecektir.
Bununla birlikte, Trk parasnn deerinin arttrlmas durumunda, Trkiye,
ancak, bugn 5 katsays uygulanan vergiler iin Trk altn Lirasnn deeri be kat
Liradan daha aa dt anda, bu 5 katsaysn indirmek zorunda olacaktr.
Para reformu yaplrsa, yukarda saptanan eitli katsaylar, gmrk
52
vergilerinin yansmasna halel getirmeyecek biimde, yeni ve eski para arasndaki

farka gre deitirilecektir.
Madde 4
Trkiye, aada belirtilen konular iin gerekli grlenler dnda, yurda mal
sokmaya ve yurttan mal kartmaya ilikin yasaklan, ibu Szlemenin yrrle
giriiyle kaldrma ve ibu Szleme yrrlkte kald srece bunlar yeniden
koymama Ykrnlenir. [Yasaklama uygulanabilecek konular unlardr:]
(1 ) Ulusun beslenmesi ve ekonomik abalan iin vazgeilmez zorunlukta olan
kayaklan korumak;
(2) Ulusun ekonomik rejimini tehdit edebilecek ar sakncalan nlemek;
(3) Devletin gvenliini salamak;
(4) nsanlar, hayvanlan ve bitkileri salgn hastalklara, hayvan hastalklarna
[epizooties] ve bitki hastalklarna [epiphyties] kar korumak;
(5) Afyon ve baka zehirleyid maddelerin kullanlmasn nlemek;
(6) Trkiye'de kullanlmas yasak olan alkoll rnlerin yurda sokulmasn ya-
saklamak;
(7) Altn parann ya da altn maddenin yurt dna kartlmasn nlemek;
(8) Devlet tekelleri kurmak ya da kurulmulan srdrmek.
teki Batl Devletlerden her birince, kanunlarna gre hakgzetir bir
karlkl davran [mtekabiliyet] tannmas artyla, Trkiye, sz konusu
yasaklar, hi bir bakmdan ayrm gzetmeksizin uygulamay ve yasaklanm
maddeler iin kural-dlklar [istisnalar] tanrsa ya da izinler verirse, batl hi bir
Devletin ticaretinin zaranna olarak, batl baka bir Devletin ya da herhangi bir
Devletin ticaretini gzetmemei ykmlenir.
Madde 5
teki Batl Devletlerde kan ya da bu lkelerden gelen mallara, Trkiye'de
retilen e ya da benzer maddelerden alnanlan aar lde hi bir harcama [tketim]
vergisi uygulanmayacaktr.
Bundan baka, Trkiye, kendi uyruklaryla teki batl Devletlerin uyruklan
arasnda ayn eitlik artlar iinde kalmak zere, (II) sayl Ek'in izelgesindeki
rnlerden, bu izelgede belirtilen harcama [tketim] vergileri almaa devam
edecektir.
Madde 6
teki Batl Devletlerden her birince, kendi kanunlarna uygun olarak,
Trkiye'ye hakgzetir bir karlkl davran [mtekabiliyet] tannmas artyla,
Trkiye, doal ya da ilenmi rnlerinden herhangi biri zerinde koymu
olabilecei ya da koyabilecei her yurt dna mal gnderme [ihracat] vergisini,
nitelii ya da ad ne olursa olsun - vergi baklklaryla, dolayl ya da dorudan
yollarla, Bath Devletlerden her birinin ticaretine zarar verecek bir farkl tutum
yaratmadan - bu mallann gidecei btn lkeler iin ayn biimde uygulayacaktr.
Madde 7
Trkiye'de, 1 nci maddenen 5 nci maddeye kadar olan hkmlerden yararlanma,
Ingiltere, Fransa, talya ve Japonya iin, ibu Szlemenin yrrle giri tarihinden
bahyarak be yllk bir sreyle ve teki Bath Devletlerden her birine de bir yllk bir
sreyle tannmtr.
Yukanda belirtilen Devletler, ayrca, gerek eski szlemeler, gerek yeni tedbirler
ve szlemeler uyarnca, sz geen Maddelerde ngrlen konularda, Trki
ye'nin, baka herhangi bir lkeye tanyabilecei kadar elverili ilemlerden de
yararlanacaklardr; ancak, Trkiye'nin, ibu Szleme uyarnca Trkiye'den
ayrlm bulunan lkelere ya da, snr ticareti bakmndan snrda baka bir Devlete,
tarifeler konusunda ya da genel olarak ticaret konularnda tanyabilecei zel
stnlkler bunun dnda kalmaktadr.
Madde 8
Bununla birlikte, kendi kanunlar uyarnca herhangi bir yabanc lkeye tand
ya da daha nce tanm olduu ilemler kadar elverili olan ilemleri, ibu Szlemenin
btn sresi boyunca Trkiye'ye tanmayacak olan Bath Devletlerden hi biri, ibu
Kesimin hkmlerinden yararlanmay istemeyecektir.
Yeni Madde
Batl Yksek Taraflardan her biri, yurda sokulan rnlerin kkeni [kt yer] olan
lkeyi belirtmek zere, yurda sokulan maln bu lkenin ulusal rnlerinden ya da
yapnlanndan [mamullerinden] olduunu ya da urad deiiklie gre byle saylmas
gerektiini gsteren resmi bir bildirinin sunulmasn, yurda mal sokan kimselen
[ithaatdan] isteyebilecektir.
bu Andamaya (i) sayl olarak bal bulunan rnee uygun dzenlenmi kken
belgeleri [mene ehadetnameleri, certificats d 'origine], gerek Ticaret ya da Tanm Bakan
lklannca, gerek mal gnderenin bal olduu Ticaret Odalarnca, gerekse maln gidecei
lkece yetkili saylacak herhangi bir organ ya da topluluka verilecektir. Kken belgeleri,
maln gidecei lkenin bir diplomasi ya da konsolosluk temsilcisince onaylanacaktr.
Mal gnderen (l'expediteur), gnderilen malla birlikte giden kken belgesine ramen,
bu maln anlamazla yol aabileceini dnmekteyse, hem kken belgesini dzenleyen
kimsenin hem de bu maln gidecei lkenin bir diplomasi ya da konsolosluk temsilcisince
atanacak teknik bir grevlinin dzenleyecei ve imzalayaca bir denetleme belgesiyle
(certificat de verification) kken belgesini dorulatabilecektir. Bu grevli, denetim ilemini
yapabilmek iin her trl kantlar ya da gerekli belgeleri isteyebilecektir. Gnderilen mal bir
denetleme belgesiyle birlikte gelmise, gmrkte, ancak hile durumunda ya da maln yerine
bir baka mal konmu olduu sanlmaktaysa, bu mala yasal denetim (expertise legale)
uygulanacaktr.
54
Maln gidecei lke, ticari bir nitelikte mal gndermenin sz konusu olmadn kabul
ederse, paketler iin kken belgesi gerekmeyecektir.
Madde 9
(kartlmtr)
EK I.
9 Katkasys Uygulanacak Maddeler

65. Patates.
69. PortakaL.
121. ekerle hazrlanm eyler.
130. Maden sular.
178. Parlak deriler.
180. Domuz derileri.
185-187-188. Ayakkablar.
192. Eldivenler.
200-201. lenmemi ya da ilenmi krkler.
217-218. Mobilyalar.
270. imdiki durumda yasaklanm bulunan maddeler.
273-274 ve 275. El ilemeleri, danteHnar ve pamuk eritleri.
302. Kaba ipek krpnts.
305. Tller, v.b.
306. pek tller, v.b.
308. pekli dokumalar.
311-312. pekli amarlar.
314. pekli kuma ve elbise paralar (passementerie).
324. Yn atklar ve kuaklar.
339. Giysiler [giyim eyas].
348. Yazlk, klk emsiyeler, v.b.
EK lI.

ay ..................................................................... 40 kuru kilosu
Kahve ................................................................ . 20
Petrol .................................................................. 6
Pirin ... . ............................ ......................... .......
. . 10
Margarin ............................ .. . ............................
. 80
Stearin'li mumlar . . . . ......... . . . . . . .. .. ... .. . .. ..
. . . .. ..... . . . 30
Adi sabun ........................................................ .. 5

Yeni ve kullanlm torbalar .......................... . 5
Baharat .............................................................. . 30
Kibritler ......................................................... ;... 1 /2 kutusu
Mumlu kibritler ............................................... . 1
Sigara kad ................................................... .. 1 50 yapra
akmaklar ....................................................... .. 25 tanesi
eker .................................................................. . 15 kilosu
Biski ................................................................ .
I
ikolata ............................................................. . ilerinde bulunan eker
St z .............................................................. . yzdesine gre tketim
ekerlemeler ve glkoz (glucose) .................... . (harcama) resmi uygulanr.
Alkolsz ikiler (gazozlar ve limonatalar) .. .
Tmbeki ........................................................... .. 40 kuru kilosu
KESM II
Madde 10
Trkiye, ayn konuda kendisine karlkl ilernde bulunulmas arhyla, Trk
bayran tayan gemilere uygulamakta olduuna eit bir ilemi, ya da herhangi bir
baka Devlete uygulamakta olduu ya da uygulayabilecei daha elverili bir ilemi,
teki Batl Devletlerin gemilerine uygulama ykmlenir.
Batl Yksek Taraflardan her biri, balk avcln, deniz kabotajn - baka bir
deyimle, kendi lkesinin bir limanndan alnan mallarn ayn lkenin bir baka
limanna deniz yoluyla tanmasn - ve liman hizmetlerini - baka bir deyimle,
ekme (remorquage), klavuzluk ve ne nitelikte olursa olsun her trl i hizmetleri
kendi uyruklarnn ya da ulusal bayrann tekelinde tutma hakkn sakl bulundur
maktadr.
Madde 11
H;er eit mal yurda sokma [ithal etme] ya da yurt dna gnderme [ihra
. etme], yurda gelen ya da yurt dna giden yolcular .tama hakk, ve gemilerin
liman, dok, rhtm ve dlimanlarda (rades) durmalarna, yk almalarna ve
boaltmalarma ilikin btn kolaylklardan yararlanma konusunda, Trkiye ile teki
Batl Devletler arasnda, karlkl olmak [mtekabiliyet] artyla, eit ilem
uygulanacaktr.
Bunun gibi, gene karlkl olmak arhyla, Hkmet, grevliler, zel kiiler, her
eit dernek ve kurumlar adna ya da yararma olarak, gemilerden salk resimleri,
liman, rhtm, demirlerne, klavuzluk, karantina, fener vergileri [resimleri] ve
bunlara benzer baka vergiler, mali ykmler ve demeler konusunda kesin bir
eitlik uygulanacaktr.
Yurda sokulan ya da yurt dna gnderilen mallara uygulanabilecek resim ve
vergiler ancak bu mallann ktklar ve geldikleri yerle, gnderildikleri yerlere gre
saptandndan ve Birinci Kesimdeki hkmler uyannca, bunlar btn teki Batl
Devletlere de uygulanabilir olduundan, Trkiye, karlkl olmak artyla, yurda
sokulan ya da yurt dna gnderilen mallara, bunlar getiren ya da gtren geminin
bayrana, var ya da kalk Hmanlarna, geminin yolculuuna ve iskelelerde
duruuna dayanan hi bir farkl vergi, ek vergi, ya da nitelii ve ad ne olursa olsun,
hi bir mali ykm arttrnas uygulamarna da ykmlenir.
Madde 12
Gemilere (navires et bateaux) ve bunlann ykleriyle yolcularna ilikin olarak
savatan nce Trkiye'nin geerli saylabilecek her eit belgeleri, Trkiye, teki
Batl Devletler uyruklarnn gemileri bakmndan, geerli ve Trk gemilerine
verilmi belgelerle edeerde sayacaktr.
Bu hkmler, ancak Trkiye 'de, Trk gemilerine (navires et bateaux) verilen
belgelerin (certificats et documents), teki Batl Taraflarca, kendi verdikleri belgelere
edeerde saylmas durumunda geerli olacaklardr.
Madde 13
(kartlmtr)
KESM .
Madde 14
Teklifedilen metin:
Trkiye, teki Batl Devletlerden herhangi birinin lkesinde kan doal ya
da ilenmi rnleri, ticaret ilemlerinde her eit haksz rekabete kar korumak
zere gerekli btn yasama ve ynetim tedbirlerini alma ve yarg [adalet]
yollann ak tutma, karlkl olmak [mtekabiliyet] artyla, ykmlenir.
Trkiye, zerinde, i ya da d anbalajlannda, k yerlerine, cinsine, niteliine
ya da zelliklerine ilikin dorudan doruya ya da dolayl olarak yanltma amacyla
konmu her trl markalar, adlar, yazlar ya da iaretler de tayan btn rnlerin
ya da mallann yurda soku1rnasru, ya da bunlann yurt dna gnderilmesini, yurt
iinde yapmn, datmn, satmn, ya da sata kartlmasn, karlkl olmak
artyla, uygun decek tedbirlerle cezalandrnay ve yasaklarnay ykmlenir.
Madde 15
Madde 16
Teklifedilen metin:
B Mart, Trk kar-teklifleri 57
Trkiye, ibu Szlemenin yrrle giriinden balyarak, oniki aylk bir

srenin gemesinden nce*:
(1) Endstri mlkiyetinin korunmasna ilikin" olup, 2 Haziran 1911 de
Washington'da deitirilen 20 Mart 1883 tarihli Uluslararas Paris Szlemesine,
edebiyat ve sanat yaptlarnn korunmasna ilikin olup, Berlin'de 13 Kasm 1908 de
deitirilen, 9 Eyll 1886 tarihli Uluslararas Bem Szlemesi ile, edebiyat ve sanat
yaptlarnn korunmasna ilikin 20 Mart 1914 tarihli Bem Ek Protokolne eviri -
[tercme] hakkna ilikin hkmler sakl kalmak ekincesiyle lihtirazi kaydyla] -
ngrlen biimde katlma Ykmlenir.

(2) Ayn srenin sona ermesinden nce, Trkiye, soz geen Szlemelerdeki
ilkeler uyarnca, teki Batl Devletler uyruk1arnn endstri, edebiyat ve sanat
yaptlan mlkiyetini etkili kanunlarla tanma ve koruma yukandaki ekinceyle
-
ykmlenir.
Madde 17
KESM IV.
SON [NHAl] HKMLER
Madde 18
Teklifedilen metin:
Batl Devletler, ibu Szlemenin yrrle girii annda, zerk bir
hkmeti olan Dominion'lann ve egemenlikleri ya da yetkileri [otoriteleri] altnda
bulunan smrgelerinin, koruma altndaki lkelerinin (protectorat), sahibi
bulunduklar topraklarn ya da deniz-an lkelerin tmne ya da bir ksmna, ibu
Szleme hkmlerinin uygulanmayacan bildirme hakkn sakl tutarlar; bu
durumda Trkiye, sz geen Dominion'lar, smrgeler, koruma altndaki lkeler,
sahip bulunulan topraklar ve lkelere kar, ibu Szlemenin ykmleriyle bal
"
saylmayacaktr.
Yukarda saylan smrgeler, koruma altndaki lkeler, v. b., ibu Szlemeden
yararlanma d braklmamlarsa, Trkiye'ye kar bu Szleme hkmlerinden her birini
uygulama konusunda ve karlkl davranma [mtekabiliyet] ya da enok gzetilen ulus [en
fazla msaadeye mazhar millet] ilemlerinden, bu Szlemede hangisi belirtilmise, o ilemi
uygulayacaklardr.
Madde 19
(kartlmtr)
Madde . (eklenmitir)
. ..
Ibu Szleme, i nci Kesimdeki hkmler bakmndan, bir yandan Trkiye, te yandan
Ingiltere, Fransa, Italya ve Japonya arasnda be yllk bir sre iin ve y'ukanda saylan
* Takm I, Cilt 1, Kitap 2, s. 128 deki evirirnizde, yanlllda "sonra" yazlmbr. (S.L.M.)
58
Devletlerden baka Devletlerle Trkiye arasnda bir yllk bir sre iin yaplmtr.
1kinci, nc ve Drdnc Kesimlerdeki hkmlerin sresi be yldr.
Batl Taraflardan her biri, bu srelerin bitiminden nce, bir baka Devletin ne
srebilecei istek zerine, yeni ticaret andamalar yapmak iin her an grmelere
girimei ve bu grmeleri istekle yrtmei ykmlenir.
Yukarda ngrlen srelerin bitiminden nce, yeni hkmler zerinde anlamaya
varlamazsa, Batl Yksek Taraflardan her biri davran zgrln elde etmi olacaktr.
Madde 20
BU HKMLERE OLAN NANLA, yukarda adlar belirtilen Temsilciler,

ibu Szlemeyi imzalamlardr.
LAUSANNE'da ..........
VII. GENEL AFFA LKN BLDR TASARs
NSZ (Preambule)
1
2
Bunun gibi, ibu Bar Andamas uyarnca Trkiye'den ayrlm topraklarda
oturanlardan hi kimse, gerek 1 Austos 1914 tarihinden 20 Kasm 1922 tarihine
kadar geen sre iinde Trkiye'ye kar ya da Trkiye'den yana siyasal ya da askeri
davran yznden, gerekse ibu Andama uyarnca uyrukluunun saptanmas
yznden, tedirgin edilmeyecek ya da incitilmeyecektir.
3
Yeni Paragraf
Trkiye'nin igal altnda kalan blgelerinde siyasal, askeri ya da ortak hukuka (droit
commun) aykr sular yznden Mttefik makamlarnca tutuklanan ya da kovuturu
, lanlarla, gvenlik, kolluk [polis} nedenleri ya da herhangi baka bir nedenle Trkiye dna
\kartlm olan Trk uyruklar, daha nce hkm giymi olup olmadklarna ba'?lmakszn,
Bari Andamasnn imzasndan hemen sonra Trk Hkmetine geri verilecektir.
4
S
Btn Devletlerin duymakta olduu genel bar isteini paylaan Trk
Hkmeti, sava yznden dalm aileleri yeniden bir araya getirmek ve meru
hak sahiplerini maHarna yeniden kavuturmak amacyla, Mttefiklerin
koruyuculuu altnda ve 20 Ekim 1918 tarihiyle 20 Kasm 1922 tarihi arasnda
yaplm ilemlere itiraz etmemek niyetinde olduunu aklar.
Bununla birlikte, byle bir niyet, ilgililerin bavurmalan zerine, sz konusu
ilemlerin yeniden gzden geirilmesine engel olmayacaktr. Kiilere ve mallara
ilikin hak istemleri, Kzlay'la Kzlha'n birer temsilcilerinden kurulu bir
Komisyonca incelenecektir. Anlamazlk karsa, bu temsilciler bir st-hakem
seeceklerdir; bu seimde anlamaya varamazlarsa, bu st-hakem, La Haye'deki
Milletleraras Daimi Adalet Divannca atanacaktr.
LAUSANNE'da, . . . . . . . 1 9 . . . . tarihinde, yalnz bir nsha olarak
.. ..... . . . . . .
dzenlenmitir; bu nsha Fransa Cumhuriyeti Hkmeti arivlerine konulacak ve

bunun, doruluu onaylanm bir rnei mzac Devletlerden her birine
verilecektir.
GENEL AFFA LKN BLDRYE EK PROTOKOL

Genel alfa ilikin Bildiri'nin 1 nci maddesi hkm yrrlkte kalmakla birlikte, Trk
Hkmeti, sz geen maddede ngrlen kimseler kategorisine giren 150 kiinin
Trkiye 'de oturmalarn (sejour) ya da Trkiye 'ye giriini yasaklamak hakkn sakl
tuttuunu bildirdiinden, Mttefik Hkmetler bu ekinceyi lihtirazt kayd] renmi'
bulunmaktadrlar.
Bunun sonucu olarak, Trk Hkmeti, sz konusu kimselerden imdi Trkiye(de
bulunanlar yurtd edebilecek ve yabanc lkelerde bulunanlann Trkiye'ye dnn
yasaklayabilecektir.
Trk Hkmeti, bu kimselerin Trkiye 'de bulunan mallann ...... Ban Andamasnn
imzas tarihinden balayarak alt aylk bir sre iinde bu kimseler dorudan doruya ya da
vekilleri araclyla tasfiye etmemilerse - tasfiye edebilecektir.
LAUSANNE 'da, . .. . 1923 tarihinde, bir nsha olarak dzenlenmitir; bu nsha
. .
Fransa Cumhuriyeti Hkmetinin arivlerine konulacak ve bunun, doruluu onaylanm

bir rnei lmzac Devletlere verilecektir.
VIII. TRKYE'DE ADALETN YNETMNE

LKN BLDR TASARS
Teklifedilen metin:
BLDR
Trk Temsilci Heyeti, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetinin, yabanclara Trk
mahkemelerinde, iyi bir adalet salama her bakmdan gvence altna almaa ve
egemenliini tmyle kullanarak, hi bir yabanc kanm [mdahalesi] olmakszn bu
adaletin yerine getirilmesine gz kulak olmaa yetenekli bulunduunu daha nce belirtmek
frsatn bulmutu. Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, greneklerde ve uygarlktaki
60
gelimenin hakl gsterecei btn reformlar gerekletirmek iin aratrma ve incelemelere

girimee de ayn lde hazrdr.
Byle bir dnceyle, Trk Temsilci Heyeti, aadaki Bildiride bulunma gerekli
grr:
Trk Hkmeti, Milletleraras Daim Adalet Divannca, 1914-1918 Savana
katlmam lkelerin uyruklar olan hukukular arasndan dzenlenecek bir izelgeden
seecei hukuk danmanlarn, be yldan az olmamak zere gerekli grecei bir sre iin,
derhal hizmete almak niyetindedir; bu danmanlar Trk memurlar [statsnde]
olacaklardr.
Bu hukuk danmanlar, Adalet Bakanlna bal olacaklar, Bakanlktaki hukuk
reformlar komisyonlarnn almalarna katlacaklar ve zellikle Istanbul ve zmir
kentlerinde, hukuk, ticaret ve ceza mahkemelerinin ileyiini izlemekle, ve gerek hukuk,
ticaret ve ceza konularnda mahkemelerin ynetimi, gerekse cezalarn ya da kanunlarn
uygulanmas yznden doabielcek btn yaknmalara bakmakla ve Trk kanunlarna tam
olarak uyulmasn salamak zere, Adalet Bakanlna bu konuda bilgi vermekle grevli
olacaklardr.
Ceza ilerinde, her zaman, kamu gvenliinin bundan zarar grmemesi ya da
soruturma ileminin gerei gibi yrtlmesinin aksamamas artyla, kefalete balyarak
salverme yoluna gidilecektir.
Hukuk ya da ticaret konularnda, her trl hakemlik szlemelerine ya da hakemlii
ngren hkmlere bavurma izni vardr; bylece verilen hakemlik kararlarnn, ilk derece
lbidayet] mahkemesi Bakannn onay (visa) zerine, yrrle konulmalar zorunlu
olacaktr; Mahkeme Bakan ancak, kararn kamu dzenine aykr olmas durumunda
onayn (visa) vermeyebilecektir.
IX. SON [NHAl] SENET TASARS
MTIEFKLERN TRK KARI

TASARS TASARS
ngiliz mparatorluu, Fransa ve ngiliz mparatorluu, Fransa ve

talya Hkmetleri, Japon Hkmeti talya Hkmetleri, Japon Hkmeti
ile gr birlii iinde, Dou'da ban ile gr birlii iinde, Dou'da bar
kesin olarak yeniden kurmak zlemiy yeniden kesin olarak kurmak zlemiy
le, bir yandan Yunanistan', Roman le, bir yandan Yunanistan', Roman
ya'y, Srp-Hrvat-Sloven Devletini ve yay, Srp-Hrvat-Sloven Devletini ve
ayn zamanda Amerika Birleik Dev ayn zamanda Amerika Birleik Dev
letleri'ni, te yandan da Trkiye'yi, letleri'ni, te yandan da Trkiye'yi,
btn Uluslar iin eit lde istenir bir btn Uluslar iin eit lde istenir bir
sonucu salayacak hkmleri birlikte sonucu salayacak hkmleri birlikte
incelemee arm olduklarndan; incelemee arm olduklarndan;
Bundan baka, bu Konferansda Bundan baka, bu Konferansda
grlmesi gerekecek konular arasn grlmesi gerekecek konular arasn
da zellikle Boazlar sorununun, Ka- da zellikle Boazlar sorununun, Ka-
radeniz'e kyda Bulgaristan ve Rus radeniz'e kyda Bulgaristan ve Rus

ya'y grmelere ve alnacak kararlara ya'y grmelere ve alnacak kararlara
katlmaya ararak, incelenmesi gerek kahlmaya ararak, incelenmesi gerek
tii kansnda bulunduklarndan; tii kansnda bulunduklarndan*;
Ve nc Devletlerin, karlarna
dorudan doruya deinen sorunlara
ilikin dncelerini, Konferansa gerek
szl gerekse yazl olarak, fakat grme
lere katlmakszn bildirmelerini ve bu
Devletlerden son sava srasnda, Ingiliz
Imparatorluu, Fransa, talya ve Japonya
ile birlikte savam olanlann ekonomik ve
mali konularn grlmesine katlmala
rn da kabul etmee karar verdiklerinden;
Btn bunlarn sonucu olarak, Btn bunlarn sonucu olarak,
aada imzalar bulunanlar, Lausanne' aada imzalar bulunanlar, Lausanne'
da toplanmlar ve 20 Kasm 1922 den da toplanmlar ve 20 Kasm 1922 den
. . . 1923 tarihine kadar yaplan toplan . . 1923 tarihine kadar yaplan toplan
.
tlar sonunda, aadaki senetleri [bel blar sonunda, aadaki senetleri [bel
geleri] kararlabrmlardr: geleri] kararlabrmlardr:
i. Bar Andamas ve Ek I. Bar Andamas ve Ek
Bildiri; Bildiri;
II. Boazlar Rejimine likin II. Boazlar Rejimine likin
Szleme; Szleme;
III. Trakya Snrlarna likin III. Trakya Snrlarna likin
Szleme; Szleme;
N. Trkiye'de Yabanclara Uy IV. Trkiye ile Mttefik Devletler
gulanacak Rejime likin Szleme; arasnda yerlemeye [ikametel ve yarg
V. A rnavutluk'un Osmanl yetkisine ilikin Szleme:
Devlet Borcunun denmesine Katlma V. Arnavutluk'un Osmanl
sna likin Bildiri; Devlet Borcunun denmesine Katlma
VI. Trkiye ile Ticaret Rejimine sna likin Bildiri;
likin Szleme; VI. Trkiye ile Mttefik Devletler
VII. Genel Affa likin Bildiri; Arasnda Ticaret Szlemesi;
VIII. Trk ve Yunan Halklarnn VII. Genel Affa likin Bildiri;
Mbadelesine likin Szleme ve Ek VIII. Trk ve Yunan Halklarnn
Protokol; Mbadelesine likin Szleme ve Ek
IX. Sava Tutsaklaryla Gzalt Protokol;
Edilmi Sivillerin Geri Verilmesine li IX. Sava Tutsaklaryla Gzalt
kin Anlama. Edilmi Sivillerin Geri Verilmesine ve
Mbadelesine likin Anlama.
" Franszca metinde bulunan bu paragraf 1924 Trke evirisinde yoktur. (S.L.M.)
Bu hkmlere olan inanla, aa
da imzalar bulunanlar, ibu Senedin
altna imzalarn atmlar ve mhr
lerini basmlardr.
Lausanne'da, . . . bin dokuz yz
yirmi tarihinde, yalnz bir nsha
olarak dzenlenmitir; bu nsha Fransa
Cumhuriyeti Hkmeti Arivlerine
konulacak ve bu Senedin doruluu
onaylanm birer rnei Konferans'da
temsil edilmi btn Devletlere verile
cektir.
DPNOT
1 Trk Temsilci Heyeti, 31 Ocak [1923] tarihindeki andama tsarlS ile 2 ubata [1923] kadar bu tasanda
yaplan deiiklikleri esas almtr. Trk kar-tasars, bu metni, sol stunda gstermektedir; her
maddenin karsnda, sa stunda, hi bir deiiklik istenmemise, "olduu gibi tutulmutur"
(maintenu) denilmektedir; deiiklik yaplmsa, deiiklie uratlm madde metni btnyle
yazlmakta, deiiklik gren paralarn alt her iki stunda da izi1mektedir.
Cilt i de verilen metinleri yeniden basmamak iin, burada, Trk kar-tasarsnn Mttefik Temsilci
Heyetlerinin sunduklan tasandan farkl olan maddelerinin alnmasyla yetinilmitir. [Resmi Tutanakta
.
bu not vardr. (S.L.M.)]
Xi
AGIRAN DEVLETLER DILER BAKANLARIYLA
JAPONYA TEMSLCsNN,
TRKYE DILER BAKAN

SMET PAA'YA, 8 MART 1923 TARHL
YAZISINA KARLK OLARAK,
GNDERDKLER BRBRNE E
MEKTUPLARN METNI
.
28 Mart 1 Nisan 1923

-
EKSELANs,
ngiltere, Fransa, talya ve Japonya Hkmetleri, geen Ocak aynn 21 inde,
Lausanne'da Trk Temsilci Heyetine sunulan Bar Andamas tasarsyla buna ekli
Szleme ve Bildiri tasarlarnda birtakm deiiklikler yaplmasn teklif etmek
zere, 8 Mart tarihinde kendilerine gnderdiiniz mektuba ekli notay zenle
incelemilerdir.
Bu Hkmetler, Ekselansnzn sunduu eitli teklifleri ve bunlar destek
lemek zere ne srd kantlar, imdilik, ayrntlaryla tartmaya girimek
niyetinde deillerdir. u var ki, bu Hkmetler, geen ubatn 4 nde, Lausanne'da,
ngiliz, Fransz, talyan ve Japon Temsilci Heyetlerine gnderdiiniz mektuplarda
Sizin de zme balanm olarak kabul buyurduunuz eitli sorunlar
Ekselansnzn yeniden tartma konusu yapmasna, stelik, kar-teklifleriniz
arasnda, tmyle yeni sorunlar ortaya karan bir ok maddeler tasarlar koymu
bulunmasna amaktan da kendilerini alamamaktadrlar. Bununla birlikte, Trkiye
ile Batl Taraflar arasnda adaletli ve srekli bir bar yaplmasn hzlandrma
bakmndan duyduklar gl istekle, aran Devletler, Ekselansnzn notasnda
ve bu notaya ekli kar-tekliflerde ortaya atlan eitli noktalar grmee hazr
bulunduklarn hemen belirtmek de istemektedirler; u kadar ki, bu grmeler
sonucunda aran Devletlerin karar alma zgrl sakl tutulmas ve 3 ubat
notanzda ne srlmemi olup da, daha nce kararlatrlm bulunan lke
[toprak] sorunlaryla ilgili hkmlerde temelden bir deiiklik yapabilecek nitelikte
herhangi bir teklifin bu grmeler dnda braklmasn da, kendiliinden
anlalaca zere, bu Hkmetler, ekince [ihtirazi kayt] olarak ne srmektedir.
te yandan, Ekselansnz, yerleme [ikamet] ve yarg yetkisi Szlemesinin
konusu olan hkmlerin karlkl olmasna [mtekabiliyetine] zel bir nem verir
grndnden, aran Devletler, Trkiye'nin karlkl olma [mtekabiliyet]
ilkesinden yararlanmasn, uygulamada mmkn olabilecek biim ve genilikte
tanmak zere, bu Szlemenin yeniden kaleme alnmasn, ilke bakmndan kabu1
ettiklerine EkseHinsnzn inanmasn istemekle mutluluk duymaktadrlar:
Ayn zamanda, aran Devletler, Ekselansnzn 8 Mart tarihli mektubuna
ekli notada deitirilmeden olduu gibi tutulan 31 Ocak tarihli Andama
tasarsnn maddelerinden hi biri zerinde yeniden tartma almasna yer
olmadn dnmektedirler; meer ki, Andamann baka yerlerinde yaplacak
bir deiiklik, [daha nce] kabu1 edilmi maddelerde de deiiklikler yaplmasn
zorunlu klm ola. kinci olarak, aran Devletler, mektubunuzun kapsad kar
teklifler arasnda bu1unan, adaletin ynetimine ilikin Bildiri konusunda Trk kar
tasarsn, Mttefiklerin bu konudaki 3 ubat tarihli ilk tasarsyla badatrmak iin
btn abalann harcamaa hazr iseler de, bu Devletlerin, ngiliz, Fransz, talyan
ve Trk Temsilcilerinin Beau Rivage Otelinde yaptklar toplantdan sonra
aklanan Mttefiklerin bildiri tasarsndaki deiikliklerden herhangi biriyle
balym gibi saylnamalar da gerekmektedir.
aran Devletler Hkmetlerinin, durumlarn akla kavuturmalar
gereken bir baka nokta daha vardr. Ekselansnzn notasnda, ekonomik
hkmlerin Andamadan ayrlmasn ve Andamann imzalanmasndan sonra,
ekonomik hkmlerin Taraflar arasnda grmelere konu olmasn teklif
etmektesiniz. Ekselansnzn da bildii zere, aran Devletlerin Trk Temsilci
Heyetiyle uzun grmelerden sonra sunmu bulunduklar maddeler tasars,
aran Devletlerin ve uyruklarnn ok nemli [hayati] karlar sz konusu olan
birtakm konular kapsamaktadr. Byle olunca, aran Devletler, Ekselansnzn
sunduu kar-teklifleri grmee hazr olduklarn imdi bildirirken, bu
grmelerin, ekonomik hkmleri de kapsayacann iyice bilinmesi gerekmek
tedir. Kald ki, aran Devletler, yeni grmeler srasnda ve karlkl birtakm
dnlerle [tavizlerIe], Andamaya konulacak bu eit hkmler zerinde bir
anlamaya varmann mmkn olacan da dnmektedirIer.
Bu hkmlerden bir ka, Trkiye'deki Mttefik Devletler uyruklar ile bu
uyruklarn sermaye yatrm bulunduklar ortaklklara [irketlere] kazanlm
[muktesep] haklarnn ve 1914 den bu yana meydana gelmi olaylardan zarara
uram karlarnn korunmasn olduu kadar, szlemelerinin (contrats), bu
olaylarn dourduu yeni ekonomik koullara uydurulmasn da salyacak
kurallar gr birlii iinde saptamak amacn gtmektedir. Bu nemli sorunun
zme balanmasn hzlandrmak amacyla, Mttefik Devletler Hkmetleri, bu
konuyla ilgili uyruklarn bu Bar Andamas tasarsna konulmu hkmlere
dayanarak, Trk Hkmetiyle dzenlemelere varabilmek iin, bu Hkmetle
grmelere girimeye arm bu1unmaktadrlar. Bu grmeler mutlu bir sonuca
Mttefiklerin 28 Mart 1 Nis. cevab
-
varrsa, Mttefik Devletler Hkmetleri bu dzenlemelerin yapldn grm

olacaklarndan, Andama tasarsnda ayn konuya ilikin olarak ngrlen imdiki
hkmlerin varlk nedeni de kalmayacak ve barn yaplmas bu yzden byk
lde kolaylam gibi grnecektir. ngrlen dzenlemelerin yaplmamas
durumundadr ki, Mttefik Devletler, uyruklarnn ok nemli [hayati] karlarn
bu yoldan korumak amacyla, asl Bar Andamasna, geen 31 Ocak tarihli
tasardaki hkmlere benzer ayrnbl hkmler konulmasnda direnmek zorunda
olacaklardr.
stelik, birtakm ayrnblann zme balanmasn, Trk Hkmetiyle igili
Hkmetlerden her biri arasnda ileride yaplaca k grmelere brakarak,
ekonomik hkmlerden bir kan, gerekirse, daha genel bir biimde ele almak da
mmkn olacaktr.
lke deiiklikleri, Ekonomik hkmler ve Adaletin ynetimine ilikin Bildiri
konusu:da, yukardaki dnceler sakl kalmak ekineesiyle [ihtirazi kaydyla],
aran Devletler teki Batl Taraflarn Temsilcileriyle birlikte, bir an nce,
Lausanne'da grmelere girimek zere, Temsilciler gndermenizi Eksel.nsnza
bildirmekle onur duymaktadrlar.
aran Devletler, bu grmelerde, her iki tarafn da ayn lde iyi niyet
gstermesiyle, barn glkle karlamakszn yaplmasnn mmkn olaca
kansndadrlar; aran Devletler, Trk Hkmetinin bu konudaki istek ve
dileklerine ilikin olarak, kendilerine Eksel.nsnzn vermi bulunduu gvenceyi
me mnunlukla senet saymaktadrlar; aran Devletler, bu duygular ve bu
umutlar paylamakta, bu tutumu, Lausanne'da yeniden toplanacak Konferansn
baars ynnde hayrl bir iaret saymaktadrlar.
Xii
AGIRAN DEVLETLERN BRBRNE E
NOTALARNA, TRK HKMETNN,
ISTANBUL'DAKI MUTTEFIKLER
. . .. .
YUKSEK-KOMISERLERINE,
.. . .
8 NsAN 1923 TARHNDE SUNDUGU

KARLK
Ankara, 7 Nisan 1923
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, 8 Mart 1923 tarihli yazsna karlk
olarak, ngiltere, Fransa, talya ve Japonya Hkmetlerinin notalarn almakla onur
duymutur.
Trk Hkmetince ne srlen kar-tekliflerin, Trk Temsilci Heyetinin 4
ubat tarihli mektubunda zme balanm gibi saylabilecek sorunlara,
Mttefikler Hkmetlerinin dndkleri biimde, bir kez daha dnlmesi
anlamna gerekten gelip gelmedii sorununu tartma konusu yapmak
istemeksizin,' Hkmetim, gerek 8 Mart tarihli notada, gerekse bu notaya ekli kar
tekliflerde ortaya konulan noktalar grrnee, aran Devletlerin hazr
bulunduklarn aklayan bildiriyi memnunlukla renmitir. Hkmetim, bu
kar-tekliflerden hi birinin, lke sorunlarna ilikin hkmlerde esasl bir
deiiklik kapsamad gibi, Mttefik Devletlerce hakgzetir olarak kabul
edilmemi ya da kabul edilemeyebilecek hi bir deiiklik de kapsamad
kansndadr.
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, Trkiye'ye, karlkl olmak
[mtekabiliyet] ilkesinden yararlanmas tanmak zere, yerleme [ikamet]
Szlemesinin yeniden kaleme alnmasn [aran] Devletlerin kabul etmelerinden
duyduu memnunluu zellikle belirtmek ister. Trk Hkmeti, bu Devletlerin,
ayn hakgzetirlik anlay iinde, bu Szlemeye ilikin olarak Trkiye'nin ne
srd hakl teki grleri de olumlu bir davranla gz nnde tutacaklanna
inanmaktan da kendisini alamamaktadr.
Trk Hkmetinin 8 Nis. Notas
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, aran Devletlerin, Trkiye'de

adaletin [yarg] ynetimine ilikin Trk kar-tasarsn Mttefiklerin tasarsyla
badahrmaa alacaklanna szverirken, ilgili Mttefik Devletlerle gr birlii
iinde daha nce zme balanm bulunduunu hakl olarak dnmekte olduu
nemli bir sorun zerinde yeniden bir tartma ama eilimi gstermelerinden
duyduu hayreti gizleyemez. Gerekten, Trk kar-teklifleri arasna alnm
bulunan metin, aslnda, bir Trk tasars deil, Mttefikler adna davranan
Temsilcilerle Trk Temsilcilerinin, Batl her iki Tarafn tasarlarn birbirine
yaknlatrmak amacyla harcadklan en byk abalann rndr; zellikle, "M.
Montagna forml" adyla tannan bu zm, 4 ubatn ertesi gn, Mttefik
Devletlerce yaplan telkinler srasnda, hem szl hem de yazl olarak, bir ok kez
dorulanmtr. .
Ekonomik hkmlere gelince, Trk Temsilci Heyeti, bunlann grlmesine
ara vermemekle birlikte, bu hkmlerin Andamadan aynlmasna ilikin teklifiyle,
btn uluslarn zlemekte olduklar barn gerekletirilmesinin hzlandrlm
olaca kansnda bulunmaktayd. Lausanne'dan ayrldktan sonra, Mttefik
Devletlerin gerek szl gerekse yazl olarak yapm olduklan telkinler ve bildiriler,
bize, bu teklifin kabul edilmi olduu sansn vermiti. Mttefiklerin, nce kabul
ettiklerini akladktan sonra, bundan, bit kez daha caymalarnn ve ekonomik
hkmlerin Andama ile ayn zamanda grlmesini istemelerinin, barn
gerekletirilmesini daha gletirmesinden ya da geciktirsmesinden hakl olarak
korkulabilir. Bununla birlikte, Trkiye, askda kalm ekollQmik sorunlann olumlu
bir biimde zmlenmesi yolunda Mttefik Devletlerce' aklanan istei gerek
deeriyle gz nnde tutarak, uluslarar';s gbmelere her zaman konu olabilcek
sorunlarn tartlmasna kar kmarrulktadr. Trkiye, Mttefik Devletlerce de
teklif edildii zere, vaktiyle vermi bulunduu ayrcalklardan [imtiyazlardan]
yararlananlan dorudan doruya grelerde bulunmaa armtr. stelik, bu
ayrcalk sahiplerinden birtakmyla hakgzetir dzenlemeler de yaplmtr,
Lausanne'da yeniden toplanacak Konferansn baars konusunda aran
Devletlerce aklanan umut ve dileklere katlarak ve Trk Temsilcilerinin mmkn
olduu kadar bir an nce yola kmalarna ilikin aran Devletlerin isteine
uyarak, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti, bu Temsilcilerini, sz geen
kentde [Lausanne'da], nmzdeki 23 Nisanda, teki Yksek Taraflarn Tem
silcileriyle grmelere giriebilmeleri iin gndereceini, ngiltere, Fransa,
. talya,
ve Japonya Hkmetlerine bildirmekle onur duyar.
mza: SMET
Xiii
KONFERANS ALMALARNN
YENDEN BALAMAS
Trk Hkmetinin 7 Nisan tarihli notasm aldktan sonra, aran Devletler,

Konferans almalarnn yeniden balamas iin 23 Nisan [ 1923] tarihinin
saptanmasnda, Trk Temsilci Heyetiyle gr birliinde olduklarn, Konferans
Genel Sekreterliine bildirmilerdir. Genel Sekreterlik, bu durumu, 12 Nisanda,
eitli Temsilci Heyetlerinin bilgisine sunmutur.
Rus Temsilci Heyetine gelince, 4 Nisanda M. Vorowski'nin ortaya att bir
soruya karlk olarak, Genel Sekreter, Boazlar Szlemesinin 1 ubat tarihinde
grlm olduu biimdeki metninde herhangi bir deiiklik yaplmasnn Trk
Temsilci Heyetince istenmemi olduunu ve, bu durumda Rus Temsilci Heyeti, M.
Tchitcherine'in 1 ubat tarihinde benimsedii davrana aykr olarak, bu
Szlemeyi imzalamaya hazr olduunu bildirirse, Rus Temsilci Heyetinin, imza
tarihinden zamannda haberli klnmas iin gerekli tedbirlerin alnacan, M.
Vorowski'ye bildirmitir.
(Birinci Takm, Drdnc Cildin Sonu)
BRNc TAKMN SONU.

DIZIN
DzN
Ada-Kale, 30 Uyrukluk, 32
Adalar, 23, 24, 27, 30, 34, 43 lkeye ilikin hkmler, 28-31
Adana, 4 Bat Trakya, 43
Akdeniz, 29 Berlin:
Dou Akdeniz adalar, 30 Andamas, 10, 24, 27, 36
anya, 10, 25, 39 edebiyat ve sanat yaptlar szl., 57
Ban And', 6, 25, 36, 37, 39 Bem szl. (edebiyat ve sanat yaptlar), 57
Ankara And' (1921), 29, 30 Birletirilmi Bor, 33
Anzac, 7, 9, 22,41 Boazlar:
Ar Burnu, 7, 41 Gei serbestlii, 9, 27, 31
Arnavutluk, 10, 50, 61 Kapahl, 9
Askerlik hizmeti, 46 Bk. Karantina.
Astropalia, Bk. Stampalya. Mttefik teklifleri, 2-3
Atina and', 24, 30 Salk ileri, 2, 10, 25
Avusturya, 10, 25, 39 Si.lihszlandrma, 9
Ban And', 6, 25, 36, 37 Szlemesi, 2-3, 12, 31, 43, 61
Ayrcalklar, 2 Trk teklifleri, 43
Aznlklar, 9, 12, .27, 32 Bozcaada, 9, 22, 23, 30
Badat demiryolu, 24 Bulgaristan, 28, 35, 39, 44
Bamszlk, 1, 26 Calimnas, Bk. Kalimnos.
Balk avcl, 55 Carlci, Bk. Kalki.
Balkan Savalar, 24, 33, 34, 35, 43 C1sos, Bk. Kazos.
Bandrma, 24 Gsso, Bk. Kazos.
Bar Andamas tasars: Castelloriz,zo Bk. Meis.
Aznlklar, 32 Oio, Bk. Sakz.
eitli hkmler, 37, 39 Ca, Bk. stanky
Ekonomik hkmler, 39 anakkale Boaz, 31
Genel hkmler, 41-42 eviri hakk, 57
Mali hkmler, 32 Demiryollar, 9, 24, 29, 44
Mezarlklar, 7, 41 Devletler hukuku, 26, 28, 45, 51
Mttefik teklifleri, 1-2, 5-6, 7, 63-65 Dimetoka, 9
Nihai senet tasars, 60-62 Din kurumlar, 49
Onarmlar, 37 Diplomasi grevlileri, 28, 53
Osmanl Devlet Borcu, 32-36 DOOe:arf,se Bk. Oniki Ada.
nsz, 28 Dou Akdeniz adalar, 30
zel hkmler, 31 Dou demiryollar, 44
Salk sorunlar, 40 Dou Trakya, 23
Sava tutsaklar, 40 Dyun-u Umumiye-i Osmaniye, Bk. Osmanl
Siyasal hkmler, 28 . Devlet Borcu.
Trk teklifleri, 21-27, 28-62, 66-70 Edebiyat ve sanat yaptlar szlemeleri, 57
Ulam yollar, 40 Edime, 27, 29, 44
72
Ege Denizi, 28, 29, 41 Karantina, 2, 55

Egemenlik, I, 3, 9, 12, 19, 22, 23, 30, 31 Karlkl olma, 26, 47, 52, 53, 55, 56, 57, 64, 66
Ekonomik hkmler, 5, 16, 22, 25, 65, 67 Kazos, 30
En ok gzetilen ulus, 26, 57 Kharlc:i., Bk. Kalki.
Endstri mlkiyeti szl., 57 Kbns, 31
Eitlik, 22, 24, 46, 47, 50, 55 Kzlay, Kzlha, 59
Fas uyruklar, 32 Kii halleri, Bk. Kiisel durum.
Ganimet mahkemeleri, 42 Kiisel durum, 48
Gelibolu, 27 Konferans almalarnn yeniden balamas, 68
Gemiler: Konsolosluk grevlileri, 28, 53
Belgeler, 56 Kai, Bk. stanky.
Boazlar'da, 9, 27, 31 Kuleli Burgaz, 9, 44
Elkonmll, 26, 42 La Haye, 36, 59
Ismadanm, 25, 37 l.an:s, Bk. Liinni.
lem grme eitlii, 40, 55 Leros, 30
Liman hizmetleri, 55 Libya, 31, 32
Salk tarifeleri, 40 Linan1ar, 2, 3
Ticaret szlemesi, 54-55 Limi, 30
Genel af, 11, 12, 26, 61 Linni, 30
Bildirisi, 58-59 pso, Bk. Lipsos.
Ek Protokol, 59 Lipsos, 30
Girit, 43 Liste Civi1e, Bk. Hazine-i Hassa mallar.
G, 45 Londra and. (1913), 30
Gzalt edilmi siviller, 61 Macaristan, 36, 39
lIakemlilk, 6, 17, 24, 35, 37 Mahkemelerin yetkisi, 49
Hastaneler, 50 Mali hkmler, 12, 23, 32
Hayr kurumlan, 49, 50 Maliye sorurlan, 8, 9, 22
Hazine-i Hassa mallan, 39 Marmara Denizi, 31
Hazine tahvilleri, 35 Meis, 23, 3O
Hudeyde - San'a demiryolu, 24 Meri, 28, 29
Hukuk danmanlan, 3, 13, 19, 26, 60 Merkep ada1an, 23, 30
Hukuk reformlan, 4, 13, 19 Mezarlklar, 7, 8, 11, 12, 22, 25, 27, 41
hnbros, Bk. rnroz. Msr, 30, 31
Irak, 15, 29 Midilli, 3O
karnet Szlemesi, Bk. Yerleme Szlemesi. Milletler Cemiyeti:
kramiyeli Trk Tahvilleri, 1, 33 Irak snr, 15, 29
mroz, 9, 22, 23, 3O Osmanl Devlet Borcu, 33, 35
mtiyazlar, Bk. Ayncalklar. Milletleraras Daini Adalet Divan, 3, 27, 36
nn, Bk. smet Paa. Misiros, Bk. Miziros.
ran, 29 Miziros, 30
smet Paa, 8, 21, 27, 67 "Montagna forml", 67
stanbul,4, 13, 19, 35, 36, 40, 41 Moratoriurn, 25
stanky, 30 Muharrem Kararnamesi, 10, 13, 18
zmir, 4, 13, 19 Musul, 9, 22
Kabotaj, 11, 22, 55 Mtekabiliyet, Bk. Karlkl olna.
Kalinnos, 30 Nicaria, Bk. Nilkarya.
Kalki, 30 Nilkarya, 30
Kamulatrma, 46 Nisyros, Bk. Miziros.
Kamu dzeni, 4, 13, 19, 60 Nfus mbadelesi, 43, 61
Kamu oyu, 8, 22 Okullar, (eitim kurunlan), 49, 50
Kapitlasyonlar, , 26, 32, 47 oniki Ada, 9, 22, 23, 24
Karaaa, 9, 27, 29, 44 OnarurUa 5, 6, 10, 17, 37
Karada, 36 Cbtaklk1a 46, 47, 64
Karadeniz, 28 OsnanJ. Devlet Borcu:
Boaz, 31 Bildiri, 13-14, 18
73
Bor izelgesi, 39 Stampalya, 30

Bltrlmesi, 1, 9, 23, 24, 27, 32-33, 34, 35, Sudan, 30
36 Suriye, 29
Demiryollar, 10, 24 Tamirat, Bk. Onanmlar.
Milletler Cemiyeti, 33, 35 Tchitcherine, 68
Milletleraras Daimi Adalet Divan, 36 Teselya and', 10, 36
Ouchy andl. (1912), 24, 31 Tenedos, Bk. Bozcaada.
Paris: Thalweg, 23, 29
Endstri mlkiyeti szl., 57 Ticaret szlemesi, 11, 12, 26, 51-58, 61
Maliye komisyonu, 24 Tlos, Bk. Piskopis.
Osmanl Devlet Borcu Komisyonu, I, 33 Toprak (lke) sorunlan, 8, 9, 12, 23
Patmos, 30 Trablusgarp, Bk, Libya.
Piscopis, Bk. Piskopis. Trakya:
Piskopis, 30 Snrlar, 6, 12, 22, 23, 25, 44, 61
Propaganda, 50 Trk kuvvetleri, 9
Rezvaya, 28 Trk teklifleri, 44
Rhodes, Bk. Rodos. Tunus uyruklan, 32
Rodos, 30 Ulam yollan, 8, 11, 12, 25
Salk danmanlar, , 25, 27, 40 Uyrukluk, uyruklar, 26, 28, 31, 32, 37, 40, 41, 46,
Salk sorunlar, 2, 8, 11, 12, 22, 25, 27, 40 47, 48, 49, 50, 52
Saint-Gennain and, 25 Kbrs'da, 31
Sakz, 30 Bk. Fas, Libya, Tunus uyruklan.
&nos, Bk. Sisam. Vakflar, 42, 43
Samsun, 4 Vergiler, lI, 32, 34, 44, 47, 50, 51, 52, 55
Samothrace, Bk. Semadirek. Versailles and., 25, 36, 39
San'a, 24 Vorowski, 68
Sava gemileri, 2, 25, 26, 37 Washington:
Sava tutsaklan, 8, 11, 12, 25, 61 Endstri mlkiyeti sz., 57
Scarpanto, Bk. Skarpanto. Yabanclara uygulanacak rejim, 25, 61
Semadirek, 30 Yarg ynetimine ilikin bildiri, 3-4, 12, 19, 26, 59,
Sevres tasars, 24 60, 64, 67
Srbistan, 36 Yerleme szlemesi, lI
Snrlar, 9, 15, 28-30, 31, 44, 53 Balk, 25
Snrlandrma komisyonlan, 29 Devletler hukuku, 45
Silihtan anndnlm blgeler, 27 Ek bildiri, 50
Sisam, 30 Giri ve yerleme, lI, 26, 32, 45-46
Skarpanto, 30 Yarg yetkisi, lI
Sofya and', 28, 29 Yunan saldrs ve yakp-ylarulan, 10, 37
Soma-Bandrma demiryolu, 24 Yzellilikler, 59
Y A P i K R E D Y A Y N L A R
TARiH
Dou Sorunu Matthew Smith Anderson
Osmanl Dneminde iki Dava Yaar ahin Anl
Kayseri Cezaevi Gnl Celal Bayar
Osmanl Kenti Maurice M. Cerasi '
On Viik Savan Gnl izzeddin allar - Dr. ismet Grgl
Atatrk haz. Ycel Demirel
Osmanlclk, Ulusu Akmlar ve Masonluk Paul Dumont
Vak'anvis Ahmed Lutfi Efendi Tarihi Ahmed LOm Efendi
Dou'da Kahve ve Kahvehaneler

Editrler: Helene Desmet - Gregoire - Franois Georgeon
Dou'da Mizah Editrler: Irene Fenoglio - Franois Georgeon
II. Dnya Sava Tarihi Liddell Hart
istanbul'da Gndelik Hayat Ekrem In
Osmanl'da Avrupa Finans Kapitali Haydar Kazgan
Dnya ve Trkiye Asndan Atatrk haz. Suna KiIi
Vunanllarn Anadolu Maceras A. A. Pallis
Osmanl imparatorluunun Tarihsel Corafyas Donald Edgar Pitcher
Venierilerin Kahiresi Andre Raymond
Milli Mcadele Albm haz. Necdet Sakaolu
Trkiye'de Kongre iktidarlan Blent Tanr
Atatrk'te Konular Arsiklopedisi Seyfettin Turhan
ismet inn Necdet Uur

,
,
Cumhuriyetin 75 Vi
htlp:llwww.shop.superonline.comlyky
Y A P K R E D i Y A V i N L A R i

Seha Meray - Lozan Barış Konferansı (5.cilt)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Seha Meray - Lozan Barış Konferansı (5.cilt)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LOZAN

1UBAT 22 NsAN 1923

GRMELERNE LKN BELGELER

EviREN: SEHA L. MERAY

Lozan Ban Konferans

Dzelti: Cenk Koyuncu - Selahattin zpa1abylldar

Kapak Tasanm: Nahide Dikel

1. Bask: Ankara niversitesi Basmevi, 1969

@Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A.., 1993

Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A..

stanbul'daki MttefiklerYksek-Komiserleri araclyla, 8 Nisan 1923 tarihinde

* erideki metnin banda "saat 18" yazldr. (S.L.M.)

Konferansn eitli Komisyonlarnca 31 Ocak ve 1 ubat [1923] tarihlerinde

II. BOGAZLAR REJMNE LKN SZLEME TASARS

.. Franszca metinde. (S.L.M.)

zere gerekli btn koruma tedbirlerini, gemide bulunan btn olanaklar

III. TCARET REJMNE LKN SZLEME TASARS

v. ADALET REJMNE LKN BLDR

"TRKYE'DE ADALETN YNETMNE LKN

"Bu hukuk danmanlan Adalet Bakanna (Ministre de la Justice) bal olacaklar,

ANDLAMA TASARlSINDAK YANLlLARA

bu Andamaya ilikin Senetler uyarnca tannm olan haklar ve ayrcalklar " ..

II. TRAKYA sNRNA LKN SZLEME

"ANZAC [ARI BURNU] ARAZs" DYE ANLAN

"Australian and New Zealand Army Corps" kelimelerinin ksaltl. (S.L.M.)

NGLZ, FRANSIZ VE TALYAN

Devletlerin de, bu fedakarlklarn nemini ve deerini kabul edeceklerine kesin

Bu son cmle 1924 Trke evirisine ahnmarutr. (S.L.M.)

yollarnn bulunduklar lke Devletinin ykml kalmasn kabul ettik.

Baknz: Takm I, Cilt III, s. 9, dip-not. (S.L.M.)

ZERNDE HEMEN BARI YAPILABLECEK OLAN

Hkmeti, greneklerde ve uygarlktaki gelimenin hakl gsterecei btn

OSMANL DEVLET BORCU SENETLERN

Aklama.- Osmanl Devlet Borcu Ynetim Kurulu [Meclisi] Bakanna yazlan

4 ubat [1923], saat 17.30

ngiltere Kran Hkmeti,* Bar Andamasnn 3 nc Maddesinin 2 nci

4 ubat 1923, saat 17.30

Ekonomik Hkmler, II nci Kesime konulacak Madde:

4 ubat 1923, saat 17.30

58 nci Madde yerine aadaki metinin konulmas:

DOGRULANMASINA LKN NOTA

4 ubat 1923, saat 17.30

ngiliz, Fransz ve talyan Temsilci Heyetleri, Trk Temsilci Heyetince Osmanl

* Bknz, Takm I, cilt III, s. 9 dip-not. (S.L.M.)

4 ubat 1923, saat 18.00

Trk Temsilci Heyeti, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmetinin, yabanc

Hukuk ya da ticaret konularnda, her trl hakemlik szlemelerine ya da

harcanm, teki gn boyunca da, Trk Temsilci Heyeti, Mttefik Temsilci

bir zm bulunmasyla sonulanm grmelerden sonra, Trkiye'nin bu ksa

* Franszca metinde "ilots inhabites de Merkeb". (S.L.M.)

moratorium kararnamesinin yrrlkte tutulmasna ilikin 50 nci maddenin ilk

da, zaten kabul etmi olduklarndan, Mttefik Devletlerin bu konuda ykmn

Meri nehrini Edirne'nin yukarsnda (en amont) kestii noktaya kadar:

II. ZEL HKMLER

makamlarnca, siyasal, yasamaya ya da ynetime ilikin herhangi bir nedenle olursa

lgili Devletler, Osmanl Devlet Borcu Meclisinin, kendilerine decek yllk

TRK TEMSLC HEYETNN BLDRS

Trk Temsilci Heyeti, bugne kadar denmeden kalm olan ve Berlin ve

Banque Franaise (yol yapm iin)

Kendilerine Trkiye'den bir toprak paras ayrlm bulunan Devletler, bu

SAGLIK LERNE LKN BLDR

Istanbul' u igal etmi olan Devletlerin yarglanyla yetkili makamlarna kar, 30

kimselerin Trk yetkili makamlanyla ilikileri konusunda verilmi kararlar ya da buyruklar

Franszca metinde "vakaufs" (S.L.M.)