You are on page 1of 17

D l v U L C A c A o

revlsts de enslno de r l s l c a v o l . 10 dez11988

A p u b l i c a ~ i ud u l "l'r.in.:ipio ?I.irl:dmi:i;..r" e n 1 6 8 1 , ! u # wu nr,


cimenro da fisica c l i ~ s i c a . sinrere c rulmina(iu dc m ~ r o u s r oqut
re s e c u l a r , em q u c s o b r e s s a i a m a s r o n r r i b u i c 6 e r de k p l c r , d c 0 c r c a r r . s ~
e dc Crlilcu - os " g i g a n r e r " rm cvjor onbror e l e s u b i r a , na c I p r c r -
5 i o do p r d p r i u newton - ,ua obra acrcrccri erse lcqado i n t c ~ r c r u a ~
corn c o n c e i t o , noror q u e m a r c a r e a m 0 5 ,,,mu5 d* fi,iC. no, d o ; , ,icu-
1. segvi nras.
corn0 foram rcccbid., .r inovaricr d e Hewron p r i a E u r u p r in-
l e l c c t u a l dc f i n s do r i r v l a d e z e l r c l c l Como i c i n r o r p o r o v i ciin-
cia a fili'. nrwlonianal
Geral.cn,e e,r.s pcrgvncar n i o mere<ern m a i o r a<en;sp no r n -
sin0 de f i s i c a ,
c sua a p l i r r C i o
nc. devemo.
.
qua..

translormar
problem.,
scmpre c i r c u n s c r i r n a05
e$pecifica*.
urn c u r s o d c rilic.
ianceiro~ c
oc cerc*
e m cur,.
que
de
niu
taori.3
p"dc.0,
h i l l d r i r .$a
llrica, ma, a a b o r d a l c m c x ~ l ~ r i v a r n c n fr ef c n i c a d e l r . , riincia - so-
brerudo quando d e l r inada a e r t u d a n r c s para 05 qurir rer; urn i n r r r u -
mento rubsidiirio - a p r e s c n c a urn i n c o n v e n i c n t e : o d c t r a n s m i ~ i r "ma
f.lrr idfia da narvrcza da arividade cirntilica. LII~ parr. a irr
"isla carno a i ga ~
ihrio irc i r c u n l t i n c i a x lociais, r i r.ii
qioral,
q"entcmente
onilcicnle,
.
r r c . em g u e a

"""<a
figvra
ci6ncia i praricada.
d c "ma
asralr.do
e5peci.
p o r d;vida,
0 ricnc
de semi-dcul
c heritayoul.
-
i r ~ aa s r u m e
a190 i n f r l i r c l e
rrc-

Parere-me i l i 1 que. 40 abvrddr d i g u r n a s da, lcvrirr fundamen


r a i l da l i s i ca, cn c u r , o s e ~ e m ~ n t a r ca ~l g.u m a a r s n s S o r c j a dada a
ca15 circun,~Snciar. A cxrensia c o pormcmr cam que elas scjam ira
cad.,, bem co.0 a o c a r i i o dc apre5cnri-lal. obriamentc cab= a cad.
prolerlor r%rolher. nar rcnho r c o n r i c c i o do quc r i o baa, aoortunL
dadrr pa,. d r r .,or .1uno, urn. ri..io " l i l ampla e mri, mrret. d r =;in
c i a e do5 cicnci,lal.
A r e o r i a d* gr.ril.Cioi ""I do, crrv, mri, rdcqu.do, para
explorrr r%ser arpccros. l a m a l o r i a da. vcz.5 e s r c asrvnro i a p r a -
senlado dc r a l farms quc i ndvz a conclvi r quc a idiria de .,rack g r r
rit.cion.1 era ib"i. e p u c l". in.orporaySo i fili'. aguard.". ape-
"a, que "erron a b , e r r a l r , a qued. d c "ma m a g i em i c u p o m a r c quc a
r c o r i a da grarlracio fol recebida corn u n j n l m c e p r o n t o a = r e n t l m a n l o .
0 tercclro cenrcnSr1o d e p u b l l c a c i o dor Principia o l e r c c c urn
Drctrito para lcmbrar rlquns aspector d a gin... d r obra, da p r i n c l -
"CI que *la 101 a p r e r e n t a d a e d d s r l c i % % i t u d e rq u e a m c s m a r l
at6 inrorporar-re ao p a t r i r n i n i o cienr i f l c u .

A rlplicario do w r i m c n r o dor corpos celestes era provavel-


m e n t e o p r o b i c m a c i e n r i f ! co m a i s importante do r i c u l o x v I~ . antigo
cono e r a . con, i n u r u a e n t r e t a n c o i n s o l ~ v e l , n i a obrcante Br rontrl-
bui ties lundamcntris dc c o p f r n l cn. Kcplcr. Gall leu c Ocrcartcs, pa-
ra mcncionar 0 s ma13 imPorlanrCr 9C I C 0cup.rarn dele.
"ma l d f l a d l f u r a de a f r a s j o e n l r c or r o r p o l c e l c l t r r c r a br!
c u n ~ ca n t i g a . ~ r r i b u i - 5 e a ~ o s oE s r o t o t r i g c n a , t e i l o q o esrocir do
f i n a l do , i c u l o lx. traduror de obrar prega, c nco-plal6nlcas.a can
jccturr d c quc a p e l o u a " l e v c r a " d e urn c o r p o rnria corn r v a d l l r j n
c1a i rerrall'.
c o p i r o i c o tambim c n t r r r i r a vagrmente o ronceito de qrarica-
c J o : ao e r p l l c a r a f o r m a r s f i r i c a d a r corpor celestes. a f i r m a v a q u e
.la r c 5 u l t r r a d e una " a p r c C n c i r " natural d c coda m a t i r i a p a r a o g r e -
q d r - % r rrn c l f c r a r .
Kcpler. no c o n e c a d o r i c u l o x V I I , e r p ~ i r a r ao m o v i m c n t o d o r
planera. recorrcndo a "ma "influbncia" crercida robre clcr p o l o Sol.
a qua1 d r c r c r r e r i a corn a d l r r i n c i e . LII~ "podcr" i r r a d i a d o p e l 0 Sol,
proporto i n i ~ i d l l n ~ n lpeo r i(cplcr em urn. o b r a de jwcntde lo " M p t s r i ~
C,.onl,gl.;:pi~i;~c*l. dc 1596). err c n t i o designado como "onimo m o r r i r . .
aim. motriz; rn 1621. a 0 p r c ~ a r r ra r i q u n d a e d l ~ j od e s l e llrro, ole
r u b l t i l u l "alma" or "ui:i". forca, atirmrndo scr cstc o principio
b i s i r a da f i l l c a celcllr. Pouco d c p o i s . elc conclui gue a a ~ i ?d o
s o l r o b r e or ~lanera. i de naturrza magnirica, e x p l i r a ~ i og u e rere-
la a I n f l u i n c i a d l i a m o l a o b r a ~ o b r rm a q n c t i s m o p u b l l c a d a em 1600
par Y i l l i a n Gilbert.
Em ,645 o francdl lrmrel Boulliru, cm uma obra intitulada
m i j l i . l a n ~ aa h i u d l c r c d c r r i l ~ i l e
;ntre 0% corpor
cclertcl uma a ~ r a c i oD r o p a r c i o n a t no 1nrcr.o do quadrado da d i s t i n -
ria. ""crcidr ,anqenci.lnentc i rrajctdri. do3
aa i n g ~ a c e r ~ . .r i r i o ~~ ~ s ~ ~ i , . d os rc . o~~~~~~~
~ do$ morimcn
105 .rlurtel, nuladrmcntc c h r i % t o l c r wren, Robert ~ o a k r c tdnvnd
Hallel, lodor munbror da Roy01 S r c i v r y dc Londrcr. conherendo as
rcrvltrtios d n inrertiqacoer d c H U ~ Q ~r o~b rSr o n o v i m e n # a c i r c u l a r .
bcm corm as l e i s c n p i r l r a s dc Kcplct para o norlmsnro planotirlo.
e I c % haviam w n r e g u l d o , lndivldurlmentc. Jcduzir a lei do quadrado
Inverso. Yenhum d e l r r . encretrnrm. ~ o n 3 e g u l r ar c r o l v o r o problsma
inverso: s u p o s t a a v a r l a r i o corn o q u a d r a d o lnrerro, d c n o n s l r a r quc
a5 rraJeririrl planetiria, lsrlan eliplel corn o S o l locallzado em
urn do, focor.
~ d m u n dn~a i l c y , em c a r r a a ~ w r o n .I n f o r m a - l h c q u r , e m j a r e l
r o dc 1683, river. urn r n c ~ n t r ocorn noeke e Y r r n . aor q u r l . parrlci-
p a r a 01 r e s u l t a d o r dc 3u.r p r i p r l a s pssqulra, r o b r e o assunlo:

"o m r t i r dn cnluidemc& dm p w w t c i o noaeaqui.iLTem d e K e p t r ? "


(lrro i, a p r a a r s j o i p o t i n c i a 311). '"ronttui put a $oleo c e m i -
porn drcrcrcia IM p a i l ~ ~ c r i dnr D q u n d d n ~reciplocoa d a d i a r i n -
cm,"ol

D i r r e r a nooke e n r j o que " ~ o b t eP 6 6 e p . t a n c i p i o t a d a d aa ( r i a


dab n o v a n t e n t o r c r f c r t r a p o d i a n be* d e m o n d c t a d a b " D r l s p r i p r l o hd-
v i a r c l c o l%5r.'b'.

~ r na g o s t o d c 1684. n a l l e y v i s l ~ a uN r v t o n e m C a n b r l d g c . . s e n
mcnc1onar ,cur prdprio. Irabalhol, ne. 0% d e Mookc 0" wren. inda9ou
a N e w r o n q u a 1 > = r i a a t r a l s r o ' r i a do, planeras s e eie. rc norcrrcm
l o b a a g i o d c urn. forga r e n t r i p e l a p r o p o r c l o n a l ao lnrerro do qua-
d r a d o da d i r t i n c i a . ~ r w c o n ,% e m h e s l l a r . respondeu-lhc quc rcrla
urna c l l ~ s e . Essa r c l p o s c a s u s c l l o u n o v a p c r g u n l a d e H a l l c y : como o
sabial A rrgunda rcsposra. t i o lvrprecndentc para Halley corn r p r i
mcirr, r o i guc c l r . Newton, j i 0 havla dmonltrado. Halimy i n t e r 6 5
sou-sc em c o n h e c c * a d c m o n s t r a c i o . pporim n e w t o n nso w n $ c g u l u a n c a n
rrar lval anotasie,.
Em novmmbra da mclno ano H a l l c y r o l t o v s v l % l l a r Haton, qua!
do t e n t o u p e r s u a d l - l o a comunlcar i Rouol Sooiet# os resultado, dc
l e v = ssrudos s o b r e o s morlmen<os LOIISILI, q u a n d o ma11 n i o f o s % c PC
ra qaranrir-rc s prIorid.de d e ,"as dc.coberrar. n e w t o n njo i c c n -
tuslasmou i n i c l a l m e n r c corn a i d i i a d s p v b l l c a r 3u.r p c % q u l r a l . man-
t c n d o a l n d a r l v o r c s s e n r l m c n ~ opel. p o I L m i c a r r a r r d a a l g u n s .no% a n
rer [en 1 6 7 2 ) corn n o o k e . a p r o p i r i t e de s u r t a o r l a das cores. milen
cntretanco. soube l e r persva,ivo r r v l r i t a t e r n l n o v corn a promc,.a
dc Newton dc r e d i g l r uma comuni c a c s o i Royol Sooi#f# sobre o morl -
mento. a c v m p rdicu r a t o reverelro dc 1685 a enrid.de re-
cebia urn m a n u l c r i c o d ~ n e w t o n l n f l r u l a d o Propositiones d. Yotu.
T r a t a v a - S C , na r<rd.de. do c l b o c o do q u e n a i s I a r d e r l r i a a
3er o Llvro I do= Prinoipio. 0 r c x t o d a f i n i r i r o da primeira partc
da yrandc obra dc Newton - o prlmelro rratado do nerjnica racional
- i r i a dcnandar c e r c a do d c z o i r o ncscs de r r a b a l h o , r e n d o . f i n a l a-
prescncado i R o y o L S o c i e t y en a b r l l d e 1686. Subretido ao tonlelho
da S o c l c d a d c . csta, t a n d o om r i r r a o relardrio favorircl de H r l l o t .
dclibcrou, em j u n h o do m e l m a r n o , g u e

Mas a I o c i e d r d c a r r a v c s r a r a uma l a l r de d i l i c u l d r d c l ( I n a n -
ceiras grarcsi5' e n i o p o d e r ~ aa r c a r con ar desperar d r c d i ~ i o da
obra. 0 Conlciho < e v e de rerer sua drcirSo anrcrior, rcrolrcrdo quc

"0 ( ~ n c r do Sa. Novton d c j a mwerr0 P quc u 3%. iM(fr!, he C n c J l l r


guc dUA") ja:e".i. & U~~,PIL& LI. ha. c"Ar2".

H a l l c y de l a t o a r c o v coin o ;nu$ d e p v b l i r a c i o d i o b r r de Krton.


ernDora n i o lorse rico.
0 Lirro 11. quC trat.3 do m o v i m e n t o em m r i u r reli5riror, 1oi
c o n c l v i d a em outubro dc 168b c o L i r r o 1 1 1 , r r l a t i u o aa ",i>tema do
mundo", e m m a r c 0 d o .,no irguinle.
Itso e r t a u a m v e n c i d a % . c n l r r t r n t o , a5 d i f i c u l d a d c l que i c a -
punham a o a p a r e c i m e n t o do. Principia. H o r r m e n r e Houke iniciov au-
tra c o n c r o r i r s i a corn H e w t a n , reclamando p r i o r i d a d c de d*,rubcrra dc
propolls6es bi.lca. da obra. q u c newton t e r i . Conhecido acraris dl
c o r r c s p o n d i n c l ~e n t r e elel. A nova p o l i m i r a i n i r i o u - $ e loyo degoir
de a p r e s c n t ~ d oo n a n u s c r i t o d o L i r r o I e p r o v o c o u forrr irrica~io
en ~ e w c o n . I m c a r l a a n r l i a y , d c p o i s de m e n c i u n ~ rq u e e r r a rcrccl
ra rer s u e Hoake c r i a r a - l h c aborrecincntor do p i n e r o . H c w r o n cheyav
d ameacar
(61.
.

~a1l.y m i > una r e 7 c m p r n h o u - s r cm apaziguar n e w ~ u n , corncr$


s o dm q u e e l . pcrrirli,se no % n u p r o p d s i r o , ponderando-lhe m cdrca:
0 l a l e n t o dipl."ilico d e H r l l s " ma;, unr re.! trrc d"iL.3 e
e l e conrcg"iu d c Newton a conr1u5ao d a p a r r e final d e %"a o b r a . MaiI
ainda, obrcve d e l e que f i q u r r r s c uma r c f e r i n c i ~ . a i n d r quc r u m i r l a .
ao p r d p r i o w o k e le r a n b e m a w r e n e a H a l l e y l . r o n r l a n t c do Lirro I
lserio 11, no t r c o l i o r e g u i n r e B Proposioio Ivl.
Lomplcfov-se finalmenre a o b r a c cm j u l h o o e 1 6 8 7 c l e o b t i -
nha o i n p r i m , l r u r d u Prr,idrncc d a Roydl ::ocic:y. na fpaca SamucI
Pep", .
t m j u l h o d c 1687 e l l n u a m ~ u b l i c r d u , 0% Prin-.;;,;a.

Para cnccnder a r e c c p c i o quc l i r s r a m 0% Frincipiii. f prerl-

50 Lcr presrnlu o conllilo enlre a filorofir naluralirla. quc domi-


n a r a o pcn,r.sntu c i r n l l f i c o duranrc o rcnalcincnr. r per,i,rir. Br
dicada. do ,erulo XVII. mccrnicirt.
I ~ I O , O ~ I ~ delenroi
v i d a p o r flerrcnne. Ga5rsndi. Hobbel c gue r v l m i n a r a corn O e r c a r t e s .
A c o ~ r c n t cn a l u r a l i s r a c x p l i r a v a 05 praccrsar naturrir rr-
correndo a '3principio,.ti""S", rvp0,tor prerenrc. cm rod., 3% rai-
l a % : u matbri. s r a dolad. dc "id4 c & Icmelh.n~.dor
pcrcep'io. Coy
POI n d g n f t i c o s . cod01 01 corpol IC r c l a t i o n a r a m un) corn 0% oulrol
drrido r " $ i m ~ a l i a l "c "antipatias", grac.15 is quail 0% rernclhrntCs
rcndem 30% r e m c l h r n c s ~c r c j e i ~ a m0 % d e s s e n e l h a n t e % . 0 livro lobre
maqnctirma d e v i l l i a n ti l b e r t , j i mcncionado, e l p e l h a be. crse pon-
to d* "is,. ",igico,a" tentar c.p1icar 0 5 fcndmeno, mrqni,ico, re-
r ~ r r e n d oa " r i r r u d c , orultrs" que i r n ~ r ~ g n a ron u n i v e r l o rcna3cenr i s -
, En o p o 5 i c i o B f i l o l o f i a ari%cotilica c c,coIislira, arlrncada na
%uDarig,io d c c x i , t i r
mano
r. era
pode a p r c e n d c r .
inacrr5irc1 i
.
"ma o r d c m m a r u r a l
carrcnts
r a z i o e >o.entc
n.,ura1i,ta
l ~ b j a c e n t cq u c o e s p i r i r o hu

r c.p.ridnci.
5 u r t e n t a r a que a naturc
p e r m i l l r i a dr,co
brir rr farC.5 ocul,., qur gaverna. o unirer,o fi,i<0. 0, prinri-
pio, v i t a i s q u e < o n r r i l u e m a $mago d a n a t u r c r . llli'. Id podcrlan
5.r conhccidor pela i n r u i c i o i n e d i a l a da r e r d r d c , a i n i c a qur permi
tr qhcgar is c o i r a r con0 e l a s r i o L carno opera.: "a r"pre.,io dc ran
Hclmonr, urn. d n principal, f i g u r a r d"5,a c o r r e n c c d r prn,rncn,o, o
nvndo n a r c r i a l "i cm c u d o g o v c t a o d o e dcmknndo pcCu I n a t e r t a C e I n -
v~livuC".
opondo-rc a cssa interpretac:~, o mecanicllmo .laborado del
de o principle d o I ~ C U aI fO
i r m a r a nSo c r i s r i r e m i i i insondi-
reis n r n a r u r c z a c q u c o r p r l n c i p i o s q u c regem o r procerlol narvralr
I:. a c e s s l v ~ 1 1 i razio. N. sua forma m a l l e l a b a r a d a . o mccaniclsmo
carterlano. afirmara a dlcotomia c%piriro-matiria F c o n c e b i a o mun-
do Corn urn. niq"ina
con\,i,*ida dL corpor inertcr q u e ,e n o r i a n p o r
ncccsridade filica. indrpendcnremenre da c x i s c i n c i a de s e r e r pensan
re%. Todos 0% procc5ros narurair 5 % c i p i l r i r e i % ern r e r m . 5 de m a t i
ria morimrnco excluslramcntc. E l i m l n a v a n - s e as forcas ocvltas.as
simpat i a s e ant i p a c i a s , t a n l o q u a n f o as "formal ~ u b l t a n c i a i r " c ar
"qualidadcr" da filosofia arisrotilico-ercoIisrira.
A i d e n r i f i c a c i o da m a r e r i a corn a e x l r n r i o impliraua. para 05

n e c a n i cisca,, nr i m p o r r i b i l i d o d o do r i r u o , parsando, o univerro. a


r r r canrebido como urn " p l r n o " onde $6 cram p o r r i r e i r as movimcnror
cm r r a j e r d r i a r fe~hadar. o v n i r e r r o c,tara romado p o r infinitos "udr
~IFI,"
0" " I U r b i l h d e l " d,. dirni""t.l narti'ulrs do " n l r n . " . ererna-
n.nc. m coli,io "mar corn a, ourra,. or u n i c o r pro.rrro5 rlrlco* ad
missiveir c r a m or q u c l e n o d i a m r e d u z i r a c o l i l d e , c n l r c ssscl cor-
pGsc~io~a
. m o v i n e n t ~d o r planerrs era dcrido ao t u r b i l h i o c e n r r a -
do nrr S o l , q u e % c c l l c n d i a a t f a d r b i l a de Sarurno e que 05 arras,!
r * efernanrnle.

Ncm Dc.carlc, "em Icvl reguidorr, 5 e enpcnharnm em t r r b l 1 h . r


03 p o r n r n r r r r l de,rc crqucma r en fcntar crprcrsi-lo matematicamen-
r e , ou em a j u s r i - l o uo, faror conhccidor: por cxcmplo. 3% lei, dc
K e p l e r 3equ.r cram mrncionadrs por D c r c r r r c l , ralvez pela impo.sibl
I i d a d c de d e d u z i - 1 3 % d r r u m s u ~ o r i c i c rb i r l c a r . De r o d a f o r m a , or
aspectos n a i l s a l i c n l e > do% morimenlos celeste% r e c c b e r a m u m a e r p l i -
c a s h f a c i l m r n t r r i s u a l i z ~ v c le a t e r r i r e 1 a o r q u c n i o p o r r u i a m a n h r
cimentor matemiticos. A l u t a e n l r e a s duas conccpcie~ f i r a ganha
pel0 m n c r n i ~ i r n o ,cuja r i t a l i d a d c \ r i a e3tcndcr-se a t 6 m e l r d c do I:
C U ~ D XVIIt.

puando d r ~ u b l i c a c i ode i c u l i v r o . Hcrlon j i runquiltara M_


l o r i c d a d e cono m r c e n S r I c o c " r i l d s o f o natural". O r l d e 1669 i v b l t i -
luira Isaac Barrow, natenicico r n i n c n r e c por indicacio dcir,na "c4
ccdrr ~uc.siana'. d c n a t c m i t i r r da U n l r e r s i d a d c d c Cambridge, noten-
do-lr q u e Barrow r e n u n c i a r r a 1.1 ~ u % t c
om favor de n e w t u n , no q u a i
reConhrcera 4 marc. do g(nio.
A c a r r c i r a c i e n t i f i c a p u b l i c a de newton, d c r c o r d o con t . u .
da to111 A n d r a d ~ ' " . i n l c i a r a - $ e pouco d c p o i l . ao c o n l t r u i r para a
R o y a l s o c i e ~ y un segundo c x c m p l a r do r e l c s c i p l o r e f l e t o r d e 3". In-
rcnsio. Era j a n r i r o d e 1672 f o r a e l c i r o membro da S o c l c d a d e , e m cu-
Jas Philosophical Tranaoctiona l e r l a m p u b l i c a d a s , logo cn s c g u l d a .
r u a s pe,qulras r o b r e a d l s p e r r i o da lur.
H u i c a r das idilar b i s i c a s do. Prineipio j i harlam stdo l o r -
madas p G b l i c r l ~ e l op r i p r i o N e w L o n e m s u a r auia3 na U n l r e r ~ l d a d cd c
cambridge, dcsde 1684. NO entanro. s u a a ~ i r i d a d cd i d i t i c a . sabre a
quai h i povcar infarmaggcr. parec. c t r %:do b a s t a n t e rcduzida. Se-
gundo R . O ~ g u % ' ~ l) i ,m i r a v a - % e a ulna a u l a r c m a n a l n i n l s t r a d a m b l -
r i m 0 r r i n c r r r e do ano e , p c l o l e r t e m u n h o do r c c r e t i r i a a gucm d i t s -
r a as aulr,, crrar nzo d u r a r l a m n r i ~de m e l a h o r a . 0 conlsbdo dc
ruas l i ( 6 ~ s. r a m e r c l u s i u a m e n r c or r e r u l r a d o s de r u a l pelgulsas e
e l c nunca r c p c r i a a s a s r u n t o s r r a r a d o r . ~ a r e c e"50 r e r r l d o urn p r o
fessor muito r i n p i t i c o e hourc ocarl6cs cm q u r f a i t a r m alunor para
leu curro. u i l l i a m Yhiscon, qvc iria rubstilui-lo na ciledra dc
C a m b r i d g e em 1 7 0 3 , a s r l r l i u a "ma d e r u . 3 aulas r c o n f o s r o u mad. h*
vcr eomprcendido, tcrldo dc faze, "lnenlar crforco." p a r a .prendcr o
a 5 s u n t o $or i n h o .
0 l i v r o d e nrrron c a u l o u i m p a c t 0 i r n e d i a f o . Dcrdc logo fl-
cou e v i d c n l e t r a r a r - r e de uma o b r u d c i m p o r c i n c i r LiCepCiDnaI. to-
rno d l r i a a n o r mair l a r d s ,can Bernovl t i . r propdrilo dc rn 0-70
.pi
s ~ d i or c ~ a c i o n a d o corn ~ c w t o n ' " , conqua. s r vnpvo teonanr~ (pelas g a r
ral r e ronhecc o I t i o ) . Mas 0 g e r a l rr'onhecimcnro do lmenlo v a l o r
dor Ppincipio nio impiicava en i c c l r a r s v r r lnovagicr.
Em p r i m c i r o lugar, trarara-lc d c urn l i w r o m u l c o d i f i c l l . A
fisira carceriana. ~ o m oJ i f o l obscruado, % = u s mecanismor f i r c i s
corn
d c r i r u a i i z a r , c o n t r a p u n h a - s c a o c b r i r e r r b s r r a c o da f l r l c a newto-
nlana. tnqurnro as t c o r i a r de o e l c a r r c r r r e m a c e ~ ~ i v c aos
l r leito-
r c s rcm conheclmcntor n a l c n i r i c o r , 0% Principio erigiam f a m l l l a r i d a
dc corn e t a d c r d e as prineiras piginas. Salomon B o c h n e r . e n s * obr.
T h e r o l e o f rnothematica i n t h e r i a d o f a c i e n o a , c o n p a r a Nawfon con
Arquimedes c i p r e s % s ar d i f l c u l d r d e r da obra d r N s r t o n m s s e g u l n -
res termor:

" P o , crmmpro. i h n j r cm d i a n u t o d u o r medm n d o d r l i d corn-


P I O @ N ~ P rcntmrnre
I rbdo o rontcido 6 i d i c n - m r & C i c o daa Rinn'pio
d @ N e l Y l ~ n Il68b1, ~a todo 0 AEY P O W C W t~i c n i c o , edZud0ndo e d d e
m a b a t h biidiw c x ~ l ~ d i ~ m M e n tingungem
t~ m u d i m de *zgt--
dr, F A ~ n < o n ~ am . gue Newron p r d c r i u 01nboG.lo. *a d i d i r u l d d a
no" ah?d r v r d a a r r m Z ~ d d crud a &Us& ~ ~ I l d a eon d oa -
t e rAm d~ d u n . mtudtlw do w r d o g e g a ; a& di6iculddrdeb r?
I * i a c c a ~ . <ne.wnzea oo Cllrbo(hn d u d e o i n i & * ' I 0 ' .
o u r r o m o ~ i v oa d i f i c u l l a r u aucira(& do l i r r o d c Ncwlan cram

sur, inrerprrtas6ns i n o r a d o r a s da narurera, que i c rhocavrn frrrnreL


n e n f c corn o s p r c ~ s u p o s r o r da v i r o r i o s a f i l a r o f i c a m c c a n i c i r t a dc O e r r a r t a .
concelros cono o de a t r r ~ i oe do f o r ( * . bilicor nos P r i n c i p t o , faram
deldc logo encarado% p c l o s p s r t i d i r i o r dc O e l c a r t c l como a c x u n a s i o
"dod 6oltlndmab dad g u a t i d o d e a OcuZraA, p u r a 6iforo6ia mecllnicirta
dona e n i a d o p m e e x o n c ' : d r " ( l l l .
A fi.i ca carresiana. na 6 p o ~ a . d o m i n a v a ~ o b e r a n c m e n r e o p e n
ramento c i e n r i f i co, r a n r o n r ~ u r o p ac o n r i n c n r a l como na G r i - 8 r e f a n h a .
Ncrte, contaram-%r c n t r c ol pertidiriol de D r r c r r t e l figuras impor-
ranlor corno o i l u s r r e Robert Boylc, que r e p v l a r a Oescarrer " o noir
anguro $ i t i r o $ o mode%,~o". N i o cscapava i repra rcqucr a Uni r e r s i d r
dc de cambridgc, a "alms m a t t e r ' ' d e H e w c o n , rorno l e s l c r n v n h a a s e g v i n
r e d e p o i n e n t o do j i c i t a d a u i I I i a m ~ h i s r o n , q u e f o i p a r a a q u c l a u n l
v c r s i d a d c em 1 6 9 3 (srir .nos, portanto, depair de publicado3 o l Pri;
aipiol:

sir oarid 8rcw5lcr. f i l i c o e s c o c i s do s e c v l a xlx r biografa


dc Newton, a f i r m o u q u e na U n i r c r r i d a d c d r Cambridge a f i l o s o f i a nc=
t o n l a n d " p e n c r ~ op~r i~e pttmeita UP: bob d p ? o r c c i i ~d o 3 ~ a t r c h < a n o d ' ' ,
aludindo a urn f a t o c u r i o l o q u c comprora o v i g o r da influincia dr
O e s c r r r e ~ . a c i bem a r a n c s d o o s i c v l o X V I I I , nal unircrlidadel b r i l l
n1.a~ c p a r r i c u l a r m c n r e ern C a m b r i d g e .
A i w c a da p u b l i c a c i u dor F r i n ~ i p i o . g o l a v a de g r a n d e r c p u -
racio. c.n,o "a Frrn(. romD nr ing,a,erra, urn ccrro d
.t,. de fill
c a c a r c c s l a n a c r c r i c o por Jrcques Rohrult. Fora publicado o r i g i n a l
menrc om P a r i , (i670, drpoi. traduzida para o laLim e cdicrdo em
Gcncbra l 1 6 7 k ) e am L o n d r c l 116821; por m v i l o l .no% foi lido como o
melhor r r a t a d o dc fisica cxirtenlc. Em 1697 - o u i r j a , d e i amr apir
o apareclmento do, ~ r i n e i p i o- a p a r r c e u una n o v a r c r r i a em lati. do
l i r r o dc Rohaulc, e l a b a r a d a por Samuel C l a r k e , p r o f c r r o r d c Cambridge,
"migo 0 dilcipul. de " r w l o n " ; sr,, nor. cdiyio ,cur .ucc,,ir., rc-
sdlc6cl at6 1735 l o i r o anor d e p o i s da n o r t c d r ~ r w t o n I
! e durfrvtou

dc grando p o p v l a r i d a d c . i n r I u r i v c em i n r , i r u i c i c 5 ulmcr,crnr,.
0 f a r 0 a que r c refers Sir Oarid Brewrter ( quc. a partir
d a r e r c c l r a ~ d i c i o l a t i n a do r r a r a d o de ~ n h a (~e ml 17101.
~ Samuel
C l a r k e . c r c r c ~ n t o u - i h e ..ten,., n o t a r e c u i n c n t i r i o ~ r o b r e as
de Newton, r h c g a n d o ncsmo r r r a n l c r e r c r lrcthos do5 Priaoipia. Em-
b r a rarpeirrndo o cexro rarteliano original. Samuel L l a r k e . r o m reur
acrLlclmos, o f s r c c i e urn. r i r t u a l r e f u c a s i o do c a r r c l i a n i l m o . a i nda
g"" ,e .rmc,asse "0, e r i t a r "u.rlq"sr torn pulEml'". "a> drnan5,rara.
eienplo. que, de acordo corn a f i s i c a rartr,iana, os planetar a:
rasrador p e l o " t ~ r b i l h i o " d o S o l r e m o r e r i a m corn r a p i d = : proporrlo-
i dirtincia a quc r e cnconrra%,rm do Sol - cuntrariamenrc aor d.
do, da o b s c r v a g i o r b d e d ~ c i ol u n d a d a nos p r i n r i p i o l rrwlonirlul. Toi
p o r t a n t o l o b forma d e "contr.brndo" qur a mecsni'a nc*,anian.l *e d i
l u n d i u nar univerlidadel inglclas no p r i n c i p i o d o 5 C c u l o X V I 1 1 .
0, p.r,idirio. d e newton cram pouco5, cmboia J l g u n r m u i t 0 no_
tiweir: de podem cirar-lc n a ~ u m i t i c d r urook
Taylor c nogcr cotes; 0 5 irm;o. James e o a r i d Grrgu!y.gur furam dur
primeiros a r n s i n a r r n e c i n i c a ne-roniana, em u n i r e r , i d a d c s c,rure-
srr
KciI.
10
q u e pr,sou
O x f o r d em 1 6 9 4 .
.
p r i m r i r o na d c S a n r o A n d r f ,
sn5inrr as t c o r i a r
o s e g u n d o na d e E d i m b u r g o ) ;
d e ,,e*ton no Unircrridade dc
John

PO, muiror anor c o e r i r r i r a m a s dad, currcn,es d e pcn,.>men,o


no e n r i n o d. ti,icr ",s. m n t r o r i r r i a aberca entrc a, trcc6cr, "ma
ravorecendo oerrarter. rono e r r r p r c l r n l d d o P o ' Rohaul,; r our..> 1:
"OruLrndo ncwron, conforme elpunham 3% no,.. d r Clarke, 4% IIwcr d s
Yhiscon, publicadas cm 1710 c 1716, r o enlino Oe Ricnlrd Lrunhcon".
c5,r i1ti.u em C a " a r i d g e I 1 ' ) .

A ACOLlllDA HA EUROPA CONTINCNTAL

sr na l n g l a t e r r a e r a . pauca, 0% rdrpco. du ~ c w r o n . nr turo-


p a ran, incnL.1 5 implclrneslc ,ti0 0 5 ha";. e 0 li"." toi r e c e b i d o de:
laroravclmen,".
tm 1788 ap..rcccu ,,ma ~ U LP P ~ ~ L . ~ no
~ ; u. l o ~ . v.,! .lva
:;,..v<,r:u, p"llIi<ado e m I'ari, ha" , a un, r i.,r ano,. 0 curnen,iria so_
brc o "si,ternr d o "undo'' list0 i,a ccmria pl.>nctiria, t e r c v i r d Pa!
~r d a o b r a ) d i z i a o i c g u i n l e :

,'A v b l n ,If, 1 . h',.,u,u,, Ivn,, U r c ~ i . , ~ a, DhltA ,,<:(1.6r.1 ,,<I.. 11, ,,.,1,.1

cmtgraar, lYIo $c,tdo p ~ l i ~ 6cn : m


i dem01111~11~6~3
m a t s p!?(t5.84 IIW

m'r c t n r . ~doa qicc 03 qlnc e i r ioirrrcc twh do', m 1rilti:l

~ ~ ~ eh tet,c:a,
a c 4 c e n ~ c a c d d d c , n tt%,r,;,t<u tdc,$ t.,t!w> (i~~<.i:,
t,

~ c b wa, ( m c u a r n a r < r a c $ c , , c f i t ~ ~ u a ,quc $.u a p ? ~ , k ' ~ ! u$uo>J,t-


t
mtntu <la f j < c ~ . Mar i n ~ c e ~ l & < uc r l s i ( C l l 2 ; qlrv CJSIII d<miliA(lil-
c k ai p d r n AE.Z w a < i l z n n d a rumo rl~ci,uclu, pfu ,, r,rdpr<u 2,s-
t o t .ircu,~hece. no 6- da q u o t r n p i g ~ n nc ,to c r r c c o du ya<,trlt, girl

c l e n& c o t l ~ ~ d c m3u. w ~ p%t,tcip<ul cum; li~cam. cvnc, GuGmc(l=.

E l e c u ! ! < v ~ $ oo arrar w u a nr, o m r c u do c c ? c i < l u l t v r . , . m gui.


lodav<n. t e n r a i i p L < e n % o a u r m do m u a h . UOA < & t o mcd<darr lhr.
o auto, d o c o m c n t i r l o a r r c s c e n r a r a q u c ~ c w c o nd r v e r l a = l a b ?
r r r "urn,? F i d i c a c i o e r a t a cum dun Hecinien". o q u c c o n r e g ~ l r i aqua!
d o r u b r r l l u i l l e or .or i m c n r o s que l m a g l n a r a p o r ourror 'Ccrdadclror".

r a
t o am
. r n r r c os a d u e r r i r i o s d a o b r a e s r a r a H u y q e n 5 .
accilar a ldila dc
I l r r o , quc '"nio
for(. atratIra,
L I I ~ . p o ~ b i u e te n c o n l x m nada m a i a
q u c r r recur.-
a l n d a quo rcconheccrre..qua~
a i b i o nea-
8.6 pucariea, nrm quem t e a t r n u n b ~m a r o t p c n c . t r a c i o do e d p i r i r o " . 0
e s t u d a do* P r i n ~ i p i a conuenccra Huygrns d r v a l l d a d e d a r d u a l p r l n e i
re= I r i s d r Xepler. que a t 6 e n t i o e l e nio areltavr, mas repella 0

concelro dc grarlracio, c h e q a r d o mermo a renrar rorrnu1.r uma t e o r l a


p l a n c t i r l a m o d l r l c a n d a a i d i l a do, curbi lhGrr cartcslanos.
Publicamenrc, ar re%er.vas d e Huyqenr i r c o r l a neutonlana C-

ren moderadar, mar ern r r a r r l c u l a r e l e c r a ma11 lrnnrn. con0 en uma


carra a r c i bnlz l l i n a l de 16901, ondc d c c l a r a :

"puanru i cnttalt do P e d I u ~1 a . s . . od ~ M G que


I apt.aenra o 5%.
N~iorun, ru d o nr ror<Jdnco dr mndo ,~r,!Lrm. nm cm r o d n d od o u -
rrm tcozcna quc r l c colwcGr a o b r e h c u p ~ n c i p ude n r m c & , que
me p z e c r a b u t d o I.. . I Eu me au*pterdo m u ~ t o dv e i u cono e t e
pod< d n r - r e no r t ~ b n f bde Jarcn t o n r u Dcaqardod 0 c i t c u t o d d c 6 i -
r o d , ru,c- ~;,uco (u,u,Nnc,~rr ia d o nclrn,. pt~ac;ptr.~.('5'

l g u a l m e n l c ~ i p 1 tco e r a L s l b n l z . nio obllanr, o alto concello


quc n a n i f c l r a r a q u r n t o b capacidad, malrmirica de Yewton, dc gum
dlrla:

"CoMdrmndo or n i l f e n i t < u $ d u d e o p l r n c i p u do m u d o , acE i &-


cn dc Sct lannc Vr~re,!, o que e t c 4;: doc dc l o o ~ l ca ncllmn me&.
dr."

"Demo d r brm c o n a ~ d r l n to L i v w dl. 51. Uwuton. quc r,i en Rona pc


In p-rare ye:. d m t c i , mvrlo ,iUrmcnrc, qturnrddc
u ~ l dc be-
Inr c o u a l guc r ( c o p l e l v n t e . No tncnnfo. c u ~ i r cz8rnplcpndo corn
r l c o n c c b c o P ~ J Oou a r t a c i o . Poteec pup. ~cgudyly (IE.
CUlrn-le
iocorGren ou i n c z p I ~ c & e t , c q ~ m n r ov i a a r r
de ma e r t r a v i r l u d r
pL<e*a3 -ucrc. p f n t u t u r l n c n l e p r I m IOU
d. neeinirn. I.. . 1 t a y ~ .
ra-mr r m b m que r st. Llrw(an nrio frnlvr a o n w o rm r.(ireccl qua<-
quc? u:hr dn I r ' da gtne<dndc.. ."1161.
~ o r di e y n r s e a p r c s e n ~ a d og u a n d o d o = ceIebrac6er do 37 c r n t c n i r i o
dc nascIncnro de ncrton l1942). Corn b a r e no r r a m c d c m a n u l r r i r o s i n i
dire. d e N e w t o n . L o r d r e y n o l n o s d i z :

" C w u que M o s etn d < $ a c n r e da -gen eomcsr*anol qur a e 6ni


dele. b mio prnao pue r m h n & d o rn-0%. Ele cnn n*w ercru*
G t i o do que p c d n u s o ~ E e u f owlx. 04 g i l u o r rio m u i u , p l * t ~ c l r ( n -
n o . N& m.c ac%ilum a inrencio. h o j r . dc dun<ac~ir. w d u c t e u d -
&, o noion ddha de Cmbtidge. Te,tCarci o v t t u v E - C o como a e u a
p l o p z i o ~m i g o 5 c A E U eunrpnpzra'nroa o wm. I tudo6. s r n ricu-
cio, o r o d d c ~ ~ n vum
rn hornem m u r o g ~ n o d t .

K, aErafu xvlll r .ap;$. Nwuron octa o rv: iusucdrrdiz cc~rnu o


p?ine'no F o ma&* do$ $ibcob do <paia mudcrnn, cumu iun ?ouo*~f.llra
.
r o , ~ U Ino, C~IIWU 0 Q C N a t a ~ g ~ ~ nulbr ,m(de> dm $ t i a r elrtcra
,':io
Eu rvio o v r j o a o l c,an (it:. hiio p , u a yue nutgs& o u c l ~ ?.r.
am. d e p o u dc hnvm erm'nodo o c o n r e i d ~do c m m quc efr (~.vuu
U N i g o no d u i a t C m b r u l g ~rm lb96 c una p t r c c da qunt chcgou & t i
nib. Ncrron ,ica o r ! l m r i r o do d n d e do t r t c < u , u L ' ~ n u . It0
o i t r m o doa mago$, o i t r ' m o doh b.bit&i~oa, u itrim,, gmddc c l p i .
t d o que w n a d c n u u o msndo v b i v c t r o mu,du do pcsame,ito corn ud
nUm6 uthoa d a g u c t e ~qur cnmccmm o edii'cnr a e i b n e ~ n h i cercn
d" IO.000 .no*.
L. ( e m d CIW. de ,yl>do (Ing~agpm m u d c l a a , Nurut! c'.a im inr<c:i
-
ria dc tun Lip n u d o paU<eu(nn. m gnnu c x r z m . Sou, < d r r n r o r
pw$udulua e m n i r r r % i o a o r . o u t 6 t i e v a : n L h r n r o ~ , aplodtindn tepsc.
3 0 P C ~ Um l r d e , m .@do docn((0 dc tCuF(nl deli> pl~,~$imu~iCol.
5a.U

c%rnczu. ,>uu d r a w l r , ~ r i u . pm aun n u d c : , i vuto r Z c>ir<c,t :Ie


rcrceclos.-"7'

"0% ,.,.in<ipio, wewlon r"id.ra dc inrroduzir 0, conceiros no


vor con* or d c f o r = . c de a t r r c j o dc forma a nio screm confundidol
corn a5 "quatidadel orulcas'' da f i lorofia hcrnir i r a . qur cnt r e r a n t o

n i o era. eipresramrnlc condenado.. pcrmi r i "do a05 a>rplos de DEICJT~CI


inlerpreli-lo, coma retorno iqvela filorafi..
a u r n d o s e a m i ~ d a r r r na s criticas ro lirro. ran prorurou
elclarccer l e u p e m r m e n r o em c a r t 3, a m r r c l p o n d c n l e l $em. cam mkrc
Baylr e Richard Bent l e y . A e s t c L I t i m o d i z ~ w c o nem de 1691''":
NZO eta m g x n d e g t o z i a npqerentar a d r u ~ 0 r n ~ ~ C . l iurn.
o~~d
d u c o b d a & t i t o pot ovtnoa hcub .aia d e SO anoa; Maim, podao
zm que 6lu o p r i m e i r o que o u t i p?opoi w Funca a m 4 & , peb
n<no6 mmo 1xiF)teac a ~ X M I ~ O M ; P 40i o q u 5i: no Discvrso aobm
o fir- doo o s t m a . A? h e pudr urn o p t l ~ d i n c i r corn que lyllerm-
r c i P A W ~ m i ~ t ~ i a~ ri i om ,i d e i u
rn qur oudavd ~ o m p n ? i - f ocon n im-
p ( , & , n m r a trmoz rm r t o t n r oa ro:lic~ qur hnvinm frvuria 0 8 i n g t e
ac, a nbnndcsult o c n r t u < d n i m o . T d o i ~ 6oi o e Ac easc
Dire-80 l r e s b c o S t g m n e u n h r e i r e n f o ern ~ L d eaCaaaeMob,
u va-
t c s - n r mm ninlur + r n k a p e , m ~ininigns p c ~ a o a i l . " ~ ' ~ ~

flaupcrtui, s r g u n r o t a puc Hcuton, e r n b r a r u p o n h a qur r o d a s a5


parlirvlal d e m a r 6 r i a "pcrcm" m a r s o b r e as a u f r a l . jrnais conside-
r o u a a r r a s i a como aiplicaclo. ur i l i z a n d o 0 lermo apcnas poro d e s i ~
nor urn f a r o , olo uno e o u s a . Anallrando 05 concciror cartcslanal.
~ a u p e r t u i sm o r t r a q u c n a d a p r o r a q u e c l e s esgotcm a rcalldadc fisl-
ca e p o r r o n s t p u i n l e nada J u r l l f l c a a c o n d e n r c i o a p r i o r i l l l s a d a a-
tracio pclor p a r t i d i r i o l dc Dercartcr.
A lmport5nrla da contribuicio dr Hauperrulr para r acelts-
r i o d a e e c i n i c a n e w r o n l a n a p o d c l e r a ~ r e c i a d ano rcguintc cornenti-
r l o de O'Alenbcrf (no Discurso preliminor do Encielopddin, ern l 7 S I l :

"Ulrupertlri~ siltptcnritn qup oudou encle Zb d e e ( n z ~ - d eabcua-


I.

t t ~ a c t r d ~ t c uque d e podin h e r bon cdadrio d e n


ncnrc i t r d t ~ r i n n a .
odorat crgnmrnrc n ( i ~ i c nd~ azu p&ia s p ~ i aa t n c M QAAa djicn
P I P l ~ ~ ~dc ~ UM l ol(ngm
$ ~ p(n t ~ ~ d c v m a art-(lie gna(oa: a 0 1

HO final dc I 7 1 2 M a u p e r t u i % canqu1,tou urn a l i a d o Importance


rn rua nrcqario p r d - n e r r a n i a n i ~ m o : v o l r a i r c , quc duranre reu c r i l i o
ern ~ o n d r c l , de 1 7 2 6 a 1728, re frmlliarlzara corn a s i d d i a r d e N e w t o n
e i r e n t u $ i a s m a r a corn c l a r . Retornando i franca. Vollairc publicau
em 1 7 1 4 l u a r f a r n o $ = % Cortoa filusdfieoa, que haveriam d r grangear-
Ihn "$0 &pen., crlcbrldadc como i n 6 m r r o l rborreclmenLo, corn a s aurc
rldadc, youernamcnrair. fr6, deslas cartas (XIv a X YII s i o uma d i -
r u l g a c i o dar tcorirs mecinical e O P L I L ~ Id e H e w c o n c urn. rcfulacio
da fr.i cartrri.nr. tendo ,ldu errmi prcvimcnle ~ ~
a pcdldo de voltaire. Ainda h o j e v a l e a pen. Icr crsar cartas. que
w-I r c r r l a n urn h u m a n i s r a q u c rompreendcu as c o n c c p c ~ e ld c ~ c w t o nc
a3 t r a n r m i t c corn i n t c l l q i . n c i r n m =,ti lo b r i lhante. ~ c j r - r e , como
a-cmplo. o icguincc rrccho, quc i n l r i a a Carla Xv, o n l e v o l t a l r e <re
c a urn p r r a l c l o e r ~ l r l t u o r oc n t r e a5 c o n c c p c c 5 ~ 1b i 5 i c a r das crrola$
car,e,i.nr c nerlonirn,,'z'):
"Un +me& gue chegue a L o r d n u enconYtn o~ car-)^ ben
wn 5ifobo5Gx. EDW ern c d o maib. Efe d e i l o u a n d o pteno; encon.
cw-o vazio. En P a i J u h - ~ ro u n i v m o c o u r i ~ l r ; d o dc z u W h i u
d c i a a u r i f ; em L a n d a u n& a e ui nndn UJO. E n t w Gd i a
p t u a & da tun que p r o v o r n o do ma*; enttc or i n g t u e a . E o
nnr que gmvicil polo a h a , de m n e i l n UP, quado s e p e u c que a
Lcla d r v c ~ i ada?-wla mar: den. e h a u &snlnnea a c t e d d n m pue 6 . d l -

ue r r z m z t i k r o I... I."

Pallador alpunr rnos, V a l t a l r c p u b l l c a o v r r a o b r a em dcfesa


das d o v r r l n a r ncvronianar: 05 Elomonton do Pilosofia d # Nsuroo. q u c
a p a r c c e u em 1 7 1 8 . Erre lirro, quc r e v e grandc populuridadr. 6 "ma
"amivel o b r a de d i r u l g a s i o , a g r a d a r c i m e n ~ cI I u r r r a d a " , r c n d o =Id0 d c
dlcada b m a r q u e l a de C h S c e t e l , q u c v l r i a a r e r , m u i t o % anor d e p o i s .
1 a u r o r a da p r i n c i r a t r a d u c i o d o % P r i n ~ i p i a p a r a o I r a n c l s . Essa r r a
ducio, que d a t a d e 1 7 5 9 . ~ c r l aa l n d a p r e r a c l a d a .or Voltalrc para
c i a c o n r r l b u i u cambin m a u p e r r u l s , cmbora lndlrefamcnle, pols, r flm
de bem d e l i ncumbi r - 5 e da c r n p r e i l a d a , a m a r q u e r a corn e l c fomara su-
1rr de me<:n1<a.
no p r e f i c i o c r c r i t o p a r a c5.a rraducio. v o l r r i r e cscrcveu:

"hi n r c c l b i r < u , pat. e ~ z n b r t r c rc~. Ftlmca c o d a r u b t h r a urn.


dndel qac devcm,r o Nournn, d u m t pPrral a. gem& do3 que, <endo
e s o c l h r c i d n n o , t t l o , de u e a e n n r c ~ . h a g i n o n m p d e t d e a l a u i t , co.
a<. cfliaa! de icmeowa, o quc oa jove,la hdv- dr~cobrntn."'~~'

v o l t a l r c e s r a r a corn e r r e c o m c n r i r i o anrecipando-SL a Max


pianrk, repundo tcoria c ~ c n ~ r r trlunrl
~cr
quc r o n r i p a convcncer rcus adrerrirlos, mas parqus e s l c s norrem a
c r e r c e urn. w r n g c r a c i o de cicnri.ta% fami l l a r l z s d o l con as narar
ldiiar.
Ersa r c s i s r i n c i a ir prandcs inovacSer <Ienriflcar e r lonfa
Incorporacio dersas i c l i n c i a " o f l ~ i a l " t a l v ~ z% = ] a a r e q r a e nio a
cxcec5a. Lernbro. w i m b i r o da F i l i rr, urn o u t r o e x r m p l o . m a i s r e c e l
re: o d a r c o r i a e l e r r o m a g n ~ t l c a , q v c ramb(n rnrrcntou a lndiferengr
e m c r m u a d e l c o n l l a n c a da m r i o r i a do. f i % l c o r no ~ i c u l oX l x . 5eq.l
do ~ i ~ ~ c c i n ' q~u a
" n,d o e r a c s r v d a n t c u n i r c r r ~ t i r ~ oz u r l q u e .
no f i n a l do l f c v l o psrrado. 1 reori. r l c l r o m a g n i t i c a nio c r a a > l u n -
to e n s i n a d o na m a i o r i a das u n l r e r s i d r d e s .uropiia,. ~ r s m oe m 1 8 8 4 -
v l n c e an03 dcp-11 d e p u b l i cad0 o r r r r a d o dc i ( a x w e I 1 I - nlnqkn news
gue lordr iclrin rcreria-.e icguintcl termor:

" 4 Pram c h a m d o rm,<n r t e C m m g n F L i m do tm a r i agonn nio n o a


OJU_~OI~ en a d o ... p e r a c e - m r antea un w r o Ua& I.. I A inie4
E n ~ r ra p r i r n r i r a c d l c i o do5 Principio, em 1687, r sua d e f i -
niriva accitacio p c l o mundo c i c n r i f i c o d e r o r r e r a mais d r m c i o r i r u -
lo, n i c , o b r t a n t c u c r t o n s c r u n i r r r r a l m c n t e r e ~ o n h c c i d o cono urn p o r -
tenlo infclcrl".l.
S o m e n t c em mcador do s b c u l o XVI I I l r i o n cornar-se realidrdc
as p a l a v r d s d~ Alcx.ander Pope em hamcagcm r ~ e w t o n 1grarad.s em i c u
limulol:

" N a Z u . t ~ c a d N o r u l ~ ' 1 f a d 3 i a y h ~ dL n n c y h t .
God h a i d . L z z N c w c o o b e ! a n d o t f wda t < g h r . ' '

(1 I I. Ye l n b c r g . -
C r a u i m t i o n o n l l C i > o n o l o g y p r i n c i p l e s a d .r;lpliedlionn
o f Lha gamei.01 t h e o r y of 7 n l n t i v i t y ; J o h n Y i l e y L Sam. N e w Y o r k .
1972. P. I).
(21 R e n i D u g a s , Lo .Mt;caairjllc nil xl'ii""" ai.l,:!r; f d i t i o m du G r i f f o n .
Ncuchilel. 1954. P . 374.
0 1 Alan Ferguson. Heuion a n d t h e " P r i n c i p i o " : P h i h n o p h i c . , : n , p = i n o .
scr. 7. va I. 3 1 . nP 227 ldezembro d c 19421. p. 878.
( 4 1 A. Fcrguron, loc. cic.. r e l a t r ainda guc, na m c % m a u c a > i i a Y r c n .
Clporliudmcntr. " p a ( . e n c o ? a j a n a r n v r r f < g a e i u . d'rai. y u c dar'lt
no S t . I I O Y L C urn p u i o d~ d o i a D P I E ~ pa,. O P I E ~ P ~ I ~ ~ ? - ~urn11
I ~ Cd e -
mondrrac<o canvcnc@nct d'bbo e , a t i m do honzu. q u r i r di, n;, qul.
0 e o n b c g u ' r a r g n n h o n i a d r t e con" p ~ e r c n f eurn i < u : e d , , y u ~ > t r n f a
ohillings". n o o k e . no c n r a n t o . a l c g o u q u e ~ r c r e n d i rm a n t r r s i -
91 l o r . s u a d e m o n r t r a s i o por m a i s algum tempo, para que oucros.
q u o t a n b i m i n r e , ~ i g a v a m o m c r m o problems, pudci.cm uslorird-la
d c r i d a m r n l c quanda c l e r p u b l i c r 3 s c .
(5) Ar dlficuldader finnnccirar d a Royol S o c i o t y na c p o c a m d s m ser

a p r ~ c i d d d lp e l 0 i e g u i n r e r e l a t a . Pouco ante5 c l r editara "ma


" w i l l p u g h b y d a H i a r o r i o P i o c i u m " , urn volume c r u
Obra i n t i l u l a d a
d i l o c caullo oncro.0. A r r a l a r a m - r e or r a l i r i o r do, l ~ n c i o n i r i o s
do Socicdade lrnlre 05 q u a i s ~ o o k cc alley) e o c o n s c l h o da en
r i d a d c r c % o l r e u pagar-1h.s em ' ' I l r r o s dc o c i x c s " ; Halley concol
dau. m a s Uooke ~ c d i u% c i s n e r c r para r t f l e l i r ... l l g u n tempo d c
poi., a Socied.de encerrcgou Halley dc mcdir un g r a u d e l o n g i t !
de. r r a b a l h o que s c r i r r e n u n e r r d o corn " T I 0 o u cinqucnra lirros
dc palxss". A. Ferguron. lo=, = i t .I.
( 6 ) R. ougn, up. cit.. pp. 166-167.
(7) sir E.H. da C. ~ n d r a d e .N O S : J * ; ' h . : .Y,.I:I:.?.!~~~u J j :;id :11.3aieil
s i r , I 5 pa" 2. p p 129-45 119431. Confer6ncia comeno
r a c i v a do 3 7 c r n ~ r n i r i od e n a s c i n c n c a d e n e w t o n .
( 8 1 R. ougar, op. cir.. p. 554.
( 9 ) Em j u n h o do 1696. J e a n Bernoulli l a n ~ o uurn d c l r f i o r o l m a L c m i -
tlros europcus, publicando n a r ~ c o ed o L u i p r i g dois problcmar
c ~ j ar o l u c i o r c q v e r i a urn p r o f u n d o conhrcimenlo do r i l r u l o . Un
dcsres problem.% lormu-re farnoso: d e t c m i n a r u currr c n t r e d o i l
p o n t o s dado. t a l q u e " m a p a r i i c v l a d e s l i z e ao lonqo d e l a m m=
nor t e m p o p o s r i u e l , rob o cfeito apenar da gravidad. (brapuil-
rdcrona). ~ e w c o n5 6 r o m o u r o n h e c i m e n c o do. p r o b l c m a s em 2 9 d c
janeira d o an. scguinre; no d i a i m r d i a t o e l e e n r r c q o v a s $ 0 1 " -
c;es ao preridenre da Rogol S o c i o t y , r r n d o l i d o e n r i a d a l a n o n i
n.m.ntr ,. B.rnuu11i. E,,c, re", h e l i t a r , r e r o n h e r c " re" a u , o r .
uci Iizando a erpre>sio l r t i n r mrncionada. CI. E .H. da C. Adrr
dr. 1C. cir.. p. 137.
(10) 5alo.a" Barhner. The r o : . , .,: n,:i;:,:m.::i..n ir; !I* r.iar. of i:iun;r.:
Princeton univer%lry Presr. Princeton. Hew ~ s r s r y . 1981, pp.
126.127.
(1 I ) R i c h a r d I . Y r s r p h a l . :iie cvnatruciio.; ~ f m ? . ! . . r n a c i a a c e ; Cambridqe
" " i " i y P Cambridge. 1 9 7 7 .
(I21 s i r E.1. UhirIaher, n i n c ~ r ye; t;;,7 : l , , . / , P i < ~e,. <<r;wr .I?.; <I<'.-
tr.i,.itg: Phi losophi c a l L i b r a r y . Hcw VorL. 1951. I ?r u l u n c , p.

29.
(13) rlor;.n cujori, ~ou:on',: rrincii:: - i~..:~i;iios .,;. r?,,ttr'r,

? z . u s u i r c i ~ n ;Thc UnircrriLy o f Cali I o r n i a P r e l l . Brrheley. Ca-


li fornia. 1947. PP 630 E ~ c g u i n t c , iap6ndicel.
(14) R. Ougr,, op. cit., P. 445.
(I51 Ibid.. pp. 457-458.
(161 I b i d . . pp. 492-494.
(111 I b i d . . pp. 439.
(18) rlor1.n Crjori. op. <it.. p. 635.
1191 R . Ouga.. 00. r i ~ . .p y . 5 8 6 - 5 8 1 .
(201 R. nugas, op. cir.. p. 592.
(21 1 volt.; re. ~ . : c : , . . , r i;;i:.,,uli
i;:i:.,..~:G a r n i c r rIrmarion.Prri*. 1964.
p. 90 (qurlorziims IcLlrsi.
(221 R. ouqar. 00. cir.. p. 599.
(23) H. crew. ;he rir:r. if md..rr; iihgaicu; ~ ~ i m 1o r c .% The ui lliams
and Y i I h i n s Company. 1935, pp. 280.281.

You might also like