1 Usaq Edeb Cong II Tezis Book PDF

Azrbaycan Respublikas a yrtim ltmlri AZRBAYCAN TRKYE YAZARLAR
THSL NAZRLY QAFQAZ UNVERSTET YAZIILAR BRLY BRL
Qzl Sponsorlar:
AZRBAYCAN AMERKA ALYANSI AZERSUN HOLDNQ
Gm Sponsorlar:
II BEYNLXALQ TRK XALQLARI

T.C.BABAKANLIK ULDUZ
OKALAD FABRK
KAYNAK KLTR "BAKCELL"
UAQ DBYYATI KONQRES
TKA YAYIN GRUBU
TRK BRL VE KOORDNASYON
AJANSI BAKANLII
TEZSLR
11-13 Oktyabr 2012-ci il,

Bak, Azrbaycan
TEZSLR
11-13 Oktyabr 2012-ci il, Bak, Azrbaycan

TEZSLR
HMSDRLR
Prof. Misir Mrdanov Prof.Dr. Ahmet Sani Anar brahim lvi Yavuz
Azrbaycan Respublikasnn thsil Qafqaz Universitetinin Azrbaycan Yazlar Trkiye Yazarlar Birlii Ynetim
naziri rektoru Birliyinin sdri Kurulu Genel Bakan
TKLAT KOMTS
Prof. Dr. mer Okumu (sdr) Dr.Muharrem Kaplan Sadt manova
Prof. Dr. Niftal Qocayev Dr.Sriyy Gndodu Seher Durmaz
Prof. Dr. Cihan Bulut Dr.Seyran Qaybov Tuba Alm
Dos. Erdal Karaman Dr.Bayram Gndodu Zmin Ziyayeva
Dr. Knan Birov Nilay Eker Cmil Mmmdov
ELM HEYT
Prof. mer Okumu Prof. Nazan Bekirolu Prof. Tlegen Tebegenov
Qafqaz Universiteti Prof. Zahid Qaralov (Qazastan)
Anar Azrbaycan Yazlar Prof. jdr Aayev Dos. Erdal Karaman
Birliyinin sdri Prof. Qara Namazov Dos. Mmmdli Babal
D. Mehmet Doan Trkiy Prof. Rfael Hseynov Dos. Hseyin zcan
Yazlar Birliyinin sdri Prof. Yavuz Akpnar Dos. Taceddin imek
Sultan Omurliyev - Prof. Cneyd Okay Dr. Sriyy Gndodu
Qrzstan Yazlar Prof. Akif Hseynli Dr. Bayram Gndodu
Birliyinin sdri Prof. Cihan Okuyucu Dr. Knan Birov
Dr. Reit Haylamaz - Kaynak Prof. Mhrrm Qasml Dr. Muharrem Kaplan
nriyyat v poliqrafiya Prof. ahin Xlili Dr. Seyran Qaybov
mrkzi mdiri Prof. M. Muhsin Kalkm
KATBLR
Nilay Eker, Sadt manova
Kitab, Qafqaz Universiteti Dizayn v Nriyyat
bsind ylaraq apa hazrlanmdr.
ISBN: 978-9952-468-08-3
Copyright Qafqaz University, Baku, 2012
Xrdalan hri, H. liyev ksi 120, Aberon, AZ0101, Bak, Azrbaycan

Tel: (+994 12) 448 28 62/66, Fax: (+994 12) 448 28 61/67;
e-mail: info@qu.edu.az; www.qu.edu.az
NDKLR
ELEKBER SALAHZADENN OCUK RLER

Ali amil, Ganimet Seferov 1
MAVSEL YENERN MASAL VE HKAYELERNDE OCUK DNYASI
Ayvaz Morko 1
MRZ LKBR SABRN UAQ ERLRNN THLL
Aynur Vliyeva 2
UAQ DBYYATINDA DEFONLARDAN STFAD (REPREZENTASYANI
GCLNDRN AML KM) (problemin psixolinqvistik mstvid thlilin dair)
Aytn Hacyeva 3
OCUK EDEBYATINDA VE OCUKLARIN GELMNDE
GRSEL LETMN ROL
Arzu Mmmdova 4
UAQ ERLRNN QAVRANILMASI V THLL PROBLEMLR
Bilal Hsnli 5
M. LKBR SABRN LLR MLUM OLMAYAN UAQ
ERLRNN FORMA V MZMUN XSUSYYTLR
Bayram Gndodu, Sriyy Gndodu 6
OCUK EDEBYATININ BR UZANTISI OLARAK OSMANLI DNEM
OKUL DERGLER NUMUNE- TERAKK VE DEBSTAN- HRED
Cneyd Okay 6
MASR TRK UAQ ERNN JANR XSUSYYTLR
Cmil Mmmdov 7
UAQ DBYYATINDA SY GSTRMK V ALIQANLIIN
KS MSLSN DAR
Ejder Aayev, brahim Kurt 8
RLERNDE MASAL TADI, MASALLARINDA R LEZZET
OLAN BIR MASALCI: BESTAM YAZGAN
Elif Konar zkan, mit Yaar zkan 9
P A
D L XXI V
Ellada Grayzad 9
TOFQ FKRTN UAQ ERLRNN MVZU DARS
Elman Quliyev 11
RSUL RZANIN UAQ ERLRND NSAN XSYYTNN TRBYS
Etrabe Gl 12
iii
XIX SRN SONU, XX SRIN VVLLRND AZRBAYCAN
UAQ DBYYATINDA QAYNAQLAR
Fzuli sgrli 12
MAKEDONYA TRKLERNN OCUK EDEBYATI

ZERNE BR NCELEME
Fatima Hocin 14
OCUK VE OCUK EDEBYATI KAVRAMLARI

Gyasettin Ayta 14
OCUK EDEBYATI RLE YENLENYOR

Gkhan Akiek 15
TARXLK V UAQ DBYYATININ TPOLOGYASI

Gln liyeva-Kngrli 15
UAQ DBYYATINDA SOSAL HYATIN TZAHRLRI

Hseyn Xlilov 16
UAQ FOLKLORUBEKDN BALAYAN DBYYAT

Xuraman Krimova 17
NZAM MURADOLUNUN SRLRND UAQ DNYASI

DNYA MODEL KM
Xlil Aaverdi 18
XX SR K DB MHT V UAQ DBYYATININ

NKAF MEYLLR
Kamil Adirinov 18
KAZAK OCUK EDEBYATI YAZARI AKEN KUMISBAYIN

ESERLERNDEK RETC UNSURLAR
Lazzat Urakova 19
YAZARIN VE OCUK MGESNN ORTAK METN:

AAKAKANLAR MASALI
Mehmet Narl 19
AZERBAYCAN'DA SOVYET DNEM NCESNDE IKAN

NEML BR OCUK DERGS: REHBER
Muharrem Kaplan 20
AZERBAYCAN OCUK EDEBYATINDA KAHRAMANLIK

MOTF: KAYNAKLARI VE ZELLKLER
Mehmet Turmu 21
OCUK KTAPLARININ ETSEL ZELLKLER VE
OCUUN ETMNE KATKISI
Mehmet OKUTAN 21
ABDULLA AQN ERLRND TRBY MOTVLR
Mmmdli Babal 22
iv
UAQ DBYYATI SRLRNN THLL
Mtant Frzliyeva 23
Y.V.MNZMNLNN DB FALYYTND
AL-UAQ MNASBTLR
Minaxanm Nuriyeva (Tklli) 25
DEBSTAN VE OCUK BAHES DERGLERNN
EKL BAKIMINDAN MUKAYESES
Mfide Nilay Eker 26
DBSTAN V RHBR UAQ DRGLRND
MNV-XLAQ MVZULAR
Mehmet Rhtm, Frid liyeva 26
ARKADAIM DERGS: ZAMAN GAZETESNN LAVE OCUK DERGS
Mehmet zer 27
EYH GLBN R DNYSINDA OCUK
M. Muhsin KALKIIM 28
UAQ OYUN V TAMAALARININ UAQ DBYYATINDA
TZAHR PROBLEM
Mleyk Mmmdova 29
AZRBAYCAN KLASSK UAQ DBYYATI NMUNSI
KTABN-NSAYEH
Mhsn Nasoylu 29
QURAN-KRMD UAQ TRBYS V MLL-MNV DYRLR
Nazil Abdullazad 31
BALACALARIN YARADICILIQ STEDADINA QAYI L YANAAQ
Nrmin liyeva 32
1918-1920-C LLRD AZRBAYCAN UAQ DBYYATINDA
MLL STQLAL MVZUSU
Nigar smaylova 32
UAQ DBYYATINDA TRK XALQLARININ ORTAQ DYRLR
Nizami Adirinov 33
OCUK EDEBYATINDA NSAN BR DEER OLARAK
HAYVAN SEVGSNN LENMES ZARURET
Nazan Bekirolu 34
OCUK EDEBYATI VE MLL EDEBYAT HAREKET
Nzm H. POLAT 35
MAKEDONYA TRK OCUK EDEBYATINDA BR DNYA
KLAS NECAT ZEKERYA (11.11.1928 10.6.1988)
Nazl Rn Grel 36
OCUK EDEBYATININ GEREKLL
Nurdan Damla 38
v
UAQ ERLRNN THLL PRNSPLR
Pirali liyev 38
ANAMIN NAILLARINDA KAYBOLMAYA YZ TUTAN
MLL-MANEV DEERLER
Pervane Bayram 41
TRKMEN-TRK ATASZLERNDE OCUK-AGA MOTF VE LEN
Ramazan akr 41
HMD CMLN UAQ ERLRNN DL V SLUB XSUSYYTLR
Pakiz Zakirova 42
UAQ DBYYATINA ELM YANAMA
Ramil liyev 44
AZRBAYCAN UAQ HEKAYLR: MVZU V MZMUN
XSUSYYTLR (1970-1980-C LLR UAQ NSR SASINDA)
Rvn Mmmdov 44
FOLKLOR VE OCUK R
Rakhmatulla Barakaev 45
AZRBAYCAN UAQ DBYYATI: AXTARILAR, PERSPEKTVLR
Rafiq Yusifolu 46
MAKEDONYADAN UZANAN OCUK VE GENLK EL: SEVN DERGS
(EKL, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU AISINDAN NCELEME)
Salih Okumu, Duygu Gner 47
MANASTIRLI MEHMET RIFATIN HKYAT- MNTAHABE
ADLI ESERNDE OCUK ETM
Salih Okumu, Yavuz Selim Uurlu 48
OCUKLARA YNELK IKARILAN BR DERG: MAV KIRLANGI
(EKL, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU AISINDAN NCELEME)
Salih Okumu, Zabit Yn 49
NBNN HAYRYYES LE SMBLZDE VEHBNN LUTFYYESNN
EKL VE ERK BAKIMINDAN MUKAYESES
Salih SAVA 50
YEN NSLN YETMSND "TUMURCUQ" QZETNN ROLU
Smd Mlikzad 51
LYAS EFENDYEVN OCUK HKYELER VE TOPLUMSAL DEERLER
Sedat Adgzel 52
BIBLIOTHERAPHY CAN BE A HEALING AND
WELL BEING TOOL IN SCHOOLS
Sefa Bulut 53
NB'NN HAYRYYE'SNDE BELL BALI KAYNAKLARDAN
STFADE YOLLARI
Sadt manova 54
vi
MZL JURNALINDA "UAQ" MVZUSUNUN TCSSM
Seyran Qaybov, Tnzal liyeva 55
EYHNN HAR-NMESNE OCUK EDEBYATI AISINDAN BR BAKI

Setter Durmaz 56
OCUK R M DDAKTK MANZUME MI?

Tacettin imek 56
BALKANLARDA TRK OCUK HKAYESNN DER EDEB

TRLER NDEK YER
Tuba Insu sen Durmu 57
FOLKLOR UAQ ERNN QAYNAQLARINDAN BR KM

Tyyar Salamolu 58
DBYYATIN UAQLARIN MNV NKIAFINDA ROLUNA

DAR HMD BY AAOLUNUN FKRLR
Tural Mirzliyev 58
AZERBAYCAN MEKTEB MECMUASINDAK (1911-1925)

OCUK HKYELERNDE SOSYAL HAYATIN YANSIMALARI
mit Pekta 59
GKHAN AKEKN RLERNDE BR YLK ALANI OLARAK DOA

Volkan Odaba 60
AZRBAYCAN UAQ ER DNMD - XX SRN BRNC

YRM LND, SOVET DNM RFSIND V HAZIRKI
MSTQLLK DVRND
Vaqif Aslanov 61
AZRBAYCAN UAQ DBYATI NR EDN NRYYATLAR V

ONLARIN FALYYTNN THLL
Vsal Musal 63
TRK OCUK EDEBYATINA KATKISI AISINDAN

YAVRUTRK DERGS
Yeliz Okay 65
DN DUYARLIIN OCUK EDEBYATINA YANSIMASI:

HASAN DEMR RNE
Yasin Mahmut Yakar 66
AZRBAYCAN UAQ DBYYATININ TKKL PROBLEM V

LKN NKAF MRHLSNN SAS KANALLARI
Yaqub Babayev 66
ELNN V . YLSLNN SRLRND KND

UAQLARININ OBRAZLARI
Zahid Xlilov 68
vii
AZRBAYCAN UAQ DRAMATURGYASI NMUNLRNN
SHN TCSSM
Zmin Axundova 68
UAQ NSRND THKY SLUBU V MASRLK

Zakir liyeva 70
MUTLU, SALIKLI VE BAARILI OCUK MASAL KLMNDE BYR

Zeki Grel 70
TNZMAT DBYYATI NNLR V MODERN TRK UAQ

ERNN MVZU DARS
Yunusova Gnel Kamil qz 72
viii
ELEKBER SALAHZADENN OCUK RLER
Ali amil, Ganimet Seferov

AMEA Folklor nstitutu,
Azrbaycan
Azerbaycan'da ocuk edebiyatnn tarihi eski alara dayanr. Folklor bu bakm-

dan olduka nemlidir. 20. yzylda milli dilde okul kitaplarnn baslmas, ocuk
medyasnn meydana gelmesi ocuk edebiyatna dikkati artryor.
Sovyetler Birlii dnemindeyse ocuk edebiyat ideolojik nem tayor. By-
mekte olan nesli Komnizm ruhunda eitmek iin ocuk edebiyatna zel nem
veriliyor.
Stalinin lmyle Sovyetler Birliinin politik yaamnda bir yumuama du-
yuldu. u kendini edebiyatta da gstermeye balad. Gen yazarlar Sovyet slogan-
clndan uzaklaarak insann i dnyasna inmeye altlar. Buna gre de onlara
60l yllarn edebiyatlar ad verildi. Azerbaycan'da da u cereyann ncllerin-
den biri air Elekber Salahzade oldu.
O bykler iin iirler yazman yan sra ocuklar iin de nemli iirler yaz-
maya balad. Elekber Salahzade de gelenee dayanarak ocuklar iin ilgin iirler
yazmaya balad. Onun ekil, Kelebek, Sakz, kizler, Horuz vb. iirleri
ocuklarn sevimlisine evrildi.
air iirlerinde alletrasyondan baaryla yararlanarak ocuklarn kolay hafza-
snda kalan iirler yazmakla yetinmedi, ocuklar iin poemalar (uzun iirler) de
yaratt. u uzun iirlerin bir ksm Trk masallar esasnda yazld. Onun rdein
seyahati, Tilki, akal ve akal tilki nal, Karsz k, Ay, Kabak, Daa
kan baa, Bulut kar nal vb. uzun iirleri az zamanda ocuklar tarafndan
sevildi ve onlardan tiyatrolar hazrland.
airin ocuk iirleri 1996 ylnda Yanltmacl (tekerlemeli) alfabe adl kitap-
ta topland ve Genlik yayn evinde basld.
MAVSEL YENERN MASAL VE HKAYELERNDE

OCUK DNYASI
Yrd. Do. Dr. Ayvaz Morko
Celal Bayar niversitesi,
Trkiye
1962 ylnda Ankarada dnyaya gelen Mavisel Yener, Ege niversitesi Di

Hekimlii Fakltesi mezunudur. Di hekimliini ve edebiyatl birlikte yrten
Yener, evli ve iki ocuk annesidir. lk rnleri 1978 ylndan itibaren gazete ve
dergilerde yaymlanmaktadr. Hemen tamam ocuk ve genler iin kaleme alnm
iir, hikye, masal, tiyatro oyunu ve roman trlerinde 60tan fazla kitaba sahiptir.
1
II BEYNLXALQ TRK XALQLARI UAQ DBYYATI KONQRES
ocuklara ynelik kaleme ald eserleriyle Trk ocuk edebiyat dnyasnda

kendine zg bir yer edinmeye balad grlmektedir. ocuk edebiyat alann-
daki almalarn gnmzde de srarla srdren Mavisel Yenerin, eserleri ara-
clyla ocuk psikolojisine ve ocuun i dnyasna nfuz edebilen belli saydaki
edebiyatlardan biri olduu sylenebilir.
Bu tebliimizde ocuk edebiyat sahasnda baarl ve verimli almalaryla
dikkat eken Mavisel Yenerin bilhassa masal ve hikyelerinde ocuk dnyasna
nasl bir bak asyla yaklat incelenecektir. Eserlerinde ocuklarn i dn-
yalarn, duygu ve dncelerini nasl ele ald irdelenecek ve deerlendirmelerde
bulunulacaktr.
MRZ LKBR SABRN UAQ ERLRNN THLL
Aynur Vliyeva
Azrbaycan Dvlt Pedaqoji Universiteti,
Azrbaycan
Uaq psixikasnn inkiafnda, elc d hrtrfli xsiyyt kimi formalama-

snda bdii dbiyyatn rolu ox bykdr. Bdii dbiyyatdan dzgn istifad
etmkl uaqlarn psixoloji v ya xususiyytlrini bilmk vacibdir. Mhz uan
milli-mnvi chtdn inkiafnda uaq dbiyyatnn rolunu da xsusi il qeyd
etmk lazmdr.
Azrbaycan xalqnn milli xsusiyytlrin drindn bld olan, xsiyytin
formalamas, dyidirilmsi, inkiaf v daxili imkanlarnn z xarlmasnda
trbiynin rolunu yksk qiymtlndiriln, uaq psixologiyasna drindn yiyln-
mi, milli maarifilrimizdn biri, XX sr Azrbaycan dbiyyatnda realizmin v
demokratik ideyalarn inkiafnda mstsna rolu olan, byk xalq airi, grkmli
mtfkkir, uaq eirlrinin grkmli nmayndlrinin biri d M..Sabirdir.
Azrbaycan-trk dbiyyatnn poeziya khkaannda parlaq ulduzlar oxdur. Bu
ulduzlar arasnda Mirz lkbr Sabirin gur i v istisi aydn seilir. Mirz
lkbr Sabir Trk-mslman dnyasnda satirik eirin qdrtli nmayndsidir.
150 illik yubileyinin keirilmsi haqqnda Azrbaycan Respublikas Prezidenti
Cnab lham liyevin verdiyi srncam tarixi kemiimizdn miras qalan xalq-
mzn mdrik simalarna, onlarn dbi, flsfi, pedaqoji irsin, milli-mnvi dyr-
lrimiz gstriln qaynn parlaq tzahrdr. Srncamda deyilir: ... Mirz
lkbr Sabir oxsrlik poeziyamzn parlaq nnlrini layiqinc yaatmaqla b-
rabr, dbiyyatmz kefiyytc yeni mrhly yksldrk onu ictimai mfkur
baxmndan daha da znginldirn sz ustas kimi geni hrt tapmdr. Molla
Nsrddin jurnal trafnda formalam yaratd srlrin balca mvzusunu
mnvi safla, mdni yksli v mariflnmy ar tkil etmidir.
2
TEZSLR Bak, 11-13 oktyabr 2012-ci il
UAQ DBYYATINDA DEFONLARDAN STFAD

(REPREZENTASYANI GCLNDRN AML KM)
(problemin psixolinqvistik mstvid thlilin dair)
Dos. Aytn Hacyeva

Azrbaycan Dillr Universiteti,
Azrbaycan
Mlumdur ki, akustik v vizual trtibat informasiyann mnimsnilmsi pro-

sesini asanladrr. Uaq tfkkr kimi inc v hssas qavray modeli n bu
qbildn lav trtibatn nmi danlmazdr. Bel ki, balans gzlniln akustik v
ya vizual trtibat bu v ya digr informasiyann, hr hans bir mtnin (ms: eir,
nal, tapmaca v s.) qavranlmas v txyyld canlandrlaraq mnimsnilmsi
prosesini asanladrr. Eyni zamanda bu faktorlar uaq tfkkrnn inkiafn
doru mcrada stimulladrr. Bel ki, aparlm oxsayl tdqiqatlar nal dinlyn
uaqlarn tfkkr inkiafnn sviyysinin hmin nallarn,sadc, izgi film ns-
xlrini izlmi hmyadlar il mqayisd daha stn durumda olduunu ortaya
qoymudur. Bel ki, dinlyn uaq beynind yaratd repzentasiya modelin z
tfkkr aktivlrini clb edir. Bundan frqli olaraq, yalnz cizgi filmlr izlmkl
yetinn uaqlar is hazr reprezentasiya qlibini mnimsmkl kifaytlnirlr.
Bu mnada, uaq dbiyyatnn ontogenez prosesinin dzgn mcrada istiqamt-
lnmsi iind yardm ola bilcyi bh dourmur.
defonlar mahiyyti etibar il z denotatlarna (yni, iar etdiklri ya, var-
lq v hadislr) sx bal olduundan, onlarn uaq eirlrind, xsusil azyal v
mktbqdrki ya qrupuna daxil olan uaqlara nvanlanan eir, nal v tapma-
calarda istifadsi arzuedilndir. Bel ki, ideofonlardan istifad uaqlarn assosia-
tivliy v mumildirmy meylli tfkkrlrinin yeni mlumat blokun n
(daha dqiq desk, yeni mlumatn qavranlmas n) almasna rait yarada
bilr. Baqa szl desk, uaq tfkkr ideofonlarn kmyi il traf almi onun
(traf almin znn) sslri il tanyb yrnmkl yana, yeni informasiya v
ya mtn parasn daha asanlqla qavrayr.
Tqdim olunmu aradrma rivsind biz, Azrbaycan v elc d digr trk
dillrind yaranaraq nsildn nsil trln folklor nmunlrinin mvafiq
janrlarnda v elc d mx-tlif mlliflr trfindn qlm alnm uaq dbiy-
yat nmunlri sasnda ideofonlarn bdii tsvir v psixoloji reprezentasiya po-
tensialn dyrlndirmy alacaq. Uaq dbiyyatnda ildiln v idefonik
mny dayanan szlrin zlrini, biz, aadak qruplar zr thlil etmyi mq-
sduygun hesab edirik:
I. Thkiy gcnn artrlmas saysind, azyalnn bdii txyyln inkia-
fna xidmt edn ideofonlarn (v tqlidi balancl szlrin) psixolinqvistik
thlili. Ms:
3
rk verdim, qoyun aldm,

Dnql sazm, dnql sazm.
(Cik-cik xanm nal)
Bib-bab, mn yol verin,
Bib-bab, yoldan kilin.
Oynayrd, atrd iki uaq,
Biri bizdn, biri fast.
- Taraq-ta-taq!
II. Reprezentativ funksiyas azyal uan intuisiya v mntiqi ntc xar-
maq qabiliyytini stimulladrmaa ynlmi ideofonlarn (v tqlidi ba-
lancl szlrin) psixolinqvistik thlili. Ms:
Taxtdan dd tap eldi
Glsnm onu hop eldi
(sian);
Drd loy-loy, iki tir-tir,, bir dik-dik
Drd yanan, iki titryn v
bir dik-dik dingildyn"
Aradrrmalarmz rivsind E.Sepirin,Y. Neqnevitskaya v A. axnarovi-
in apardqlar psixolinqvistik mahiyyytli eksperimental tdqiqatlara mracit et-
mi, hmin tcrblrin nticlrini trk uaq dbiyyatnda yer alan idefonlara
nzrn dyrlndirmiik.
OCUK EDEBYATINDA ve OCUKLARIN GELMNDE

GRSEL LETMN ROL
Dr. Arzu Mmmdova

Qafqaz niversitesi,
Azrbaycan
ocuklar cemiyetin gelecei, duru varlklardrlar. Hafzalar birer beyaz sayfa-

dr, neyi grrlerse kaydederler hem grsel olarak hem de iitsel olarak.
Yakn gemiimize dein ocuklar anlatlan masal kahramanlarn hayal eder,
onlarn izimini yapar, iyi kalpli kahraman mavi, yeil, beyaz, kt kalpli olan ise
siyah, krmz, kahverengi renklerde boyarlard. Bez bebekler, arabalar yapar, bo-
zulduunda ise tamir etmek iin urayorlard. Bunun sonucunda ocuklarda
alglama, hareket, iletiim, farkndalk, estetik kayg, milli ve manevi deerleri
nemsemek vs gibi anlamlar geliiyordu.
Resimli boyama kitaplar, ocuk tv kanallar, elektron oyuncaklar farkl sunum
eitleriyle ocuklarn sevimli idollerine dnerek toplumda poplerlik kazan-
maktadr. Gnmzde ocuk edebiyatnn nemli blmn oluturan masallar bile
4
ocuklara fast food yiyecekler gibi hazr sunuluyor. Eskiden ninelerimizin bize
sevgiyle anlatklar masallar imdi ocuun kucandaki oyuncak anlatyor. Nesil-
den nesle aktarlan kltrel deerlerimiz, szl edebiyat rnekleri deiime uraya-
rak zamanla kayboluyor. Modernizmin ve kresellemenin bize sunduu yenilikler
tabi ki hayatmz kolaylatrmal fakat geleneklerimizin, masal kahramanlarnn
hayal dnyamzdaki yerinin yeniden biimlenmesine neden olmamaldr.
Bildiride ocuk edebiyatnda grsel iletiimin rol, ocuklar zerindeki etkileri
ve btn bunlarn sonucunda ilerki yalarda yaamdan beklentilerini nasl deitir-
dii aratrlmtr.
UAQ ERLRNN QAVRANILMASI V THLL

PROBLEMLR
Dos. Bilal Hsnli

Azrbaycan Mllimlr nstitutu,
Azrbaycan
Uaq eirlrinin gnc oxucular trfindn dolun kild qavranlmas, thlili

mrkkb problemdir. Mlumdur ki, bdii srin qavranlmas v thlili zaman t-
xyyl, emosiyalar, tfkkr, nitq bir-birindn tcrid olumu proseslr kimi deyil,
xsiyytin zvi kild laqli olan chtlri kimi faliyyt gstrir. Aparlm
tdqiqatlarda uaq eirinin agirdlr trfindn qavranlmasnn mxtlif tiplri
gstrilir.
Uaq eirlrinin qavranlmas v thlilind sjet v qhrman problemi ox
hmiyytlidir. Bel ki, yallar n yazlm lirik srlrdn frqli olaraq uaq
eirind sjetli srlr d mhm yer tutur. Maraql, clbedici mvzu, sjet, yadda-
qalan, gcl qhrman obrazlar yaznn bdii istedadnn gstricisidir. Uaqlar
dinamik sjetli, maraql, z yadlarndan, tbitdn, qeyri-adi hadislrdn, mac-
ralardan bhs edn srlr byk maraq gstrirlr.
Uaqlar eirlrind dilin sadliyi, ycaml diqqt mrkzind saxlanlmal-
dr. Bu srlr n bdii dilin aydnl v dqiqliyi byk hmiyyt ksb edir.
Uaq srlrind dbi dilin normalar gzlnilmli, sntkar sni mrkkblikdn
qamal, dilin aydnl, dzgnly, ifadliliyin xsusi diqqt yetirmlidir. sr-
d dilin dqiqliyi, yegan lazml szn taplb yerind ildilmsi zruridir.
Dilin bsitliyi, yoxsulluu, ablon sz v ifadlrdn istifad uaq srlrinin
balca nqsanlardr. sr pis dill yazlbsa, he bir ideya uaa atmayacaqdr.
Dilin thrifi, qrammatik shvlr ntic etibaril fikrin thrifin sbb olur, hadis-
lrin mntiqi ardcllqla qavranlmasna mane olur.
Mruzd uaq eirinin qavranlmas v thlili problemlri il klassik v masir
Azrbaycan uaq poeziyasndan nmunlr sasnda rh edilir.
5
M. LKBR SABRN LLR MLUM OLMAYAN UAQ

ERLRNN FORMA V MZMUN XSUSYYTLR
PhD. Bayram Gndodu, PhD. Sriyy Gndodu

Qafqaz Universiteti,
Azrbaycan
M.. Sabir XX sr Azrbaycan dbiyyatnda yeni mrhl aan novator air-

dir. Sntin n yksk zirvsin atan M..Sabir yaradclnda uaqlara da byk
hmiyyt vermidir. Satiralarndan frqli olaraq bel srlrd tlimi-didaktiki
motivlr ox gcldr. Satiralarnda oxucunu dndrb ntic xarmaa vadar
edn air, uaq eirlrind nticni d uaq tfkkrn uyun bir kild xarr v
balaca oxucusuna tqdim edir. Sntin hyatla sx laqsin inanan, forma il
mzmunun sx vhdtini quran air uaq eirlrind d snt qdrtini gstrmidir.
Oxuyun milltin nicat olun! dey uaqlara byk qay v midl yanaan
air, folklordan v klassik dbiyyatdan ald mvzular gnn tlbin uyun
olaraq yenidn ilmi v uaq tfkkrn uyun dil v slubla oxucusuna atdr-
mdr.
Sabir yaradclnn sas xsusiyytlrindn biri d forma baxmndan orijinal
olmasdr. Bu xsusiyyt uaqlar n yazd eirlr n d kerlidir. Bel ki,
airin orijinal forma il yazm olduu Uaq v pul, Qara v tlk v s. adl
illri mlum olmayan uaq eirlri il yana 1910 v 1913-c illrd uaqlar n
yazd Tbib il xst, Molla Nsrddin v oru, Hrmk v ipk qurdu
v digr eirlri mkmml forma v mzmun baxmndan rus uaq dbiyyatna
da z tsirini gstrmitir. Bel ki, ad kiln bu uaq eirlri air-trcmi Pavel
Panenko trfindn rus dilin trcm edilmidir.
Bu mnada tbliimizd airin illri mlum olmayan uaq eirlri forma v
mzmun xsusiyytlri baxmndan thlil clb edilmidir.
OCUK EDEBYATININ BR UZANTISI OLARAK

OSMANLI DNEM OKUL DERGLER
NUMUNE- TERAKK VE DEBSTAN- HRED
Prof. Dr. Cneyd Okay

stanbul Teknik niversitesi,
Trkiye
Osmanl dneminin ilk okul dergisi olan Numune-i Terakki, yaymland ku-
rum ile ayn ad tamaktadr. ahs abalar ile Numune-i Terakki Mektebini dev-
rin en modern ve en itibarl eitim kurumu haline getiren Mehmed Nadir, yayn
6
organ iin de ayn zen ve gayreti sarf etmi; sonunda an tesine gemeyi baa-
rabilmi bir mecmua ortaya karmtr.
lk says 26 Mart 1303/7 Nisan 1887de yaymlanan Numune-i Terakki dergi-
si, okulun bir prestij yayn olarak da yaymlandndan sayfa dzeni, yayn kad-
rosu, kat kalitesi, konu seimi, kullanlan dil, slup ve ierik bakmndan iddial
ve ada bir sreli yayndr. Numune-i Terakki 15 Mart 1304/27 Mart 1888 tarihli
dokuzuncu says ile yayn hayatndan ekilmitir.
Ayn dnemde ve Numune-i Terakkiden bir hafta sonra yayn hayatna atlan
bir baka okul dergisi de Debistan- Hreddir. Dergi o dnemde stanbulda eitim
veren Debistan- raniyan adn tayan bir ran okulunun yayn organdr. On be
gnde bir yaymlanaca duyurulan derginin eldeki ilk ve tek says 2 Nisan
1303/14 Nisan 1887 tarihini tamaktadr.
Bu bildiride, Numune-i Terakki ve Debistan- Hred dergilerinin, Osmanl o-
cuk dergiciliinde bal bana bir yer tutmamakla beraber, okul ve eitim yayn-
cl bakmndan nemleri zerinde durulmutur. Ayrca sz konusu dergilerin,
eitimde ocuk edebiyatnn kullanlmasnn ilk rneklerini oluturmalar asndan
da bir deerlendirmesi yaplmtr.
MASR TRK UAQ ERNN JANR XSUSYYTLR
Cmil Mmmdov
Azrbaycan
Uaq dbiyyatnda, mumiyytl is dbiyyatda lirikann n gzl v sciy-

yvi formas demk olar ki, eirdir. nki eir coun hisslri, hycanl danq
trzini ifad etmk n geni imkanlara malikdir. Lirik srin qsalna v y-
camlna baxmayaraq, burada hyat bdii, mcazi surtd, drindn ks etdirilir.
Lakin uaq dbiyyatnda eir janrndan istifad he d asan deyil. nki eir jan-
rnda szlr diqqtl seilmli, sz dzmndn dzgn istifad edilmlidir.
Ninki, uaqlar dndrn htta onlar ylndirn szlrin seimi bel yerind v
uaqlarn yana, sviyysin uyun olmaldr. gr eirlr forma v mzmun
baxmndan uaqlarn sviyysin uyun olarsa, uaqlar bu eirlri sevr v asan-
lqla zbrlyrlr.
Masir trk uaq eirind lirik eir janrlarnn rnga-rngliyi zn aqca bi-
ruz verir. Lakin demk olar ki, geni hcmli eir-poemalar is masir uaq dbiy-
yatnda olduqca azdr. Buna sbb olaraq dvrn sosial-mnvi v siyasi xarakteri
il laqli problemlri gstrmk olar. Grnr ki, hadislrrin srtl dyimsi
v inkiaf, dvrn dramatizmi iri hcmli srlrin yaranmasna imkan vermmi-
dir. slind, bu cr srlr uaqlar n o qdr d maraql deyildir.
7
1970-90-c illr Trk uaq poeziyasnn inkiafnda yeni v hmiyytli bir

dvr tkil edir. Dvrn uaq poeziyasnn janr xsusiyytlri rnga-rngliyi il
n xmdr. Bu illrd yazlm eirlrd uaq xsusiyytlri v reallqlar daha
ox diqqt alnmdr. 1970-1990-c illrin trk uaq eirlrind n ox istifad
olunan nv lirik nvdr. Uaq eirlrind bu nv eirlr stnlk verilmsi uan
emosianal v qli inkiafna kmk etmk mqsdi dayr. Trk eirind lirika
hmi mhbbt lirikas, tbit lirikas, flsfi lirika v s. kimi zngin ideya-
estetik mzmunu il aparc rol oynamdr.
Mqald dvrn uaq eir nmunlri sasnda janr xsusiyytlri thlil edil-
midir.
UAQ DBYYATINDA SY GSTRMK V

ALIQANLIIN KS MSLSN DAR
Prof. Dr. Ejder Aayev

Azrbaycan
Yrd. Do. Dr. brahim Kurt

Mevlana niversitsi,
Trkiye
Uaqlarn duyu v dncsinin znginlmsin, onlarn salam bir insan

olaraq bymlrin oxuduqlar bdii srlr tsir gsterir. nki dbiyyat trbi-
ynin mhm vasitlrindndir. Byyn nslin xsiyyt olaraq yetimsind,
yaxn v pisi semsind, Vtni, millti sevmsind, azadl v rahatl ist-
msind, bdii-estetik zvqnn formalamasnda uaqlar n yazlm srlr,
bununla birlikte, dbiyyat fnninin tdrisi byk hmmiyyt tayr.
Dyrlr, sosial elmlr sahsind mhm yer tutan mvzulardandr.
Uaq dbiyyatnn, dnyann hans lksind olursa-olsun, sas mqsdi b-
yyn nsild milli v mumbri dyrlrin formalamasna xidmt etmkdir.
Pedaqoji msl olan uaq dbiyyat insann xlaqi-mnvi, fiziki, estetik, ekoloji,
iqtisadi, hquqi v digr sahd mlumatlanmasna yardm gstrir, hadislrin,
faktlarn, obrazlarn bdii-mumildirici tqdimat il hl kiik yalardan dyr-
lr daycs olaraq inkiafna tkan verir. Uaqlar hr hans biliy, bacara, vr-
di yiylnmy sy v alqanlqla nail olurlar. Mhz bu mqald btn dyr-
lrdn deyil, uaq dbiyyatnda sy v alqanln bdii ksi msllrindn
bhs olunur. Tqdim ediln mruzd XX srin vvllrind uaq dbiyyat n-
munlri yaradan listtar brahimovun, Mehmet Akifin, Abbas Shhtin v digr
yazarlarn srlri sasnda thlillr aparlacaqdr.
8
RLERNDE MASAL TADI, MASALLARINDA R LEZZET

OLAN BIR MASALCI: BESTAM YAZGAN
Elif Konar zkan

Erdem Yaynlar, Editr
Trkiye
mit Yaar zkan

Aratrmac,
Trkiye
Masal ve iir, bilinen en eski edebi trler olarak birok benzerlie sahiptir. Bu
benzerlikler iki trde de ahenk unsurlarnn kullanlmasyla snrl deildir. Adeta
kadim ve mehul bir kaynaktan fkran iir ve masal, soyutlama, imajlar, sembol
dilinin kullanlmas gibi birok benzer teknie bavurur. iir ve masal, insan
muhayyilesinin en saf ryalarn sunarlar bize.
Bestami Yazgan'n Masal Denizi ve Masal Salnca kitaplar, bu birlikte-
liin yeni bir farkndalkla yorumland zaman nasl sonular vereceini gsteren
iki rnektir. Yazgan, iirde masal, masalda iiri her seferinde yeniden kefeden bir
air masalc. Onun iirli masallarnda ninnilerin, tekerlemelerin, iirlerin kapsn-
dan bir d lemine giriliyor.
ocuklarn iiri, masal, dilin ahengini, inanca ve tarihe ait motifleri, insani de-
erleri kefedip kavrayabilecekleri metinler Yazgan'n masallar. Metinler okundu-
unda/ incelendiinde, Bestami Yazgan'n, masalda iir lezzetini, iirde masal ta-
dn duyuran bir masal atas olduu grlmektedir.
almada, Masal Denizi ve Masal Salnca kitaplar, yazar, eser, dil, s-
lup, imge, metinleraraslk, edebi sanatlar, ocua grelik asndan ele alnarak
masaln ve iirin mterekleri zerinde durulacaktr. Bu balamda, bu iki ocuk
edebiyat eserinin tahlili yaplacaktr.
P A
D L XXI V
Dos. Ellada Grayzad

Bak Slavyan Universiteti
Azrbaycan
3 18
, 29% . ,
,
.
9
, -
.
, .
: ,
, , ,
.
. , .

.
, ,
.
.
,
,
. ,
, . ,
, ?
, -
. , -
.
, :
, .
,
.
, -
, , .
XXI , -
, . ,
-
.
-
.
, -
, , -
, ,
, .
10
TOFQ FKRTN UAQ ERLRNN MVZU DARS
F.e.d., Prof. Elman Quliyev

Azrbaycan Dvlt Pedaqoji Universitet,
Azrbaycan
XIX srin sonu, XX srin vvllri Trkiy trk dbiyyatnn grkmli

nmayndlrindn biri olan Tofiq Fikrt uurlu v eyni zamanda ziddiyytli
yaradclq yolu kemidir. Rbabi-ikst, Xluqun dftri, Rbabn cavab,
Doxsan be doru, rmin eirlr kitab onun zngin yaradclq irsin sahib
olmasndan xbr verir. Tofiq Fikrt yaradcl hm mvzu, hm d forma
baxmndan yenidir. Bu da Tnzimat, Srvti-fnun, Fcri-ati v digr dbi
tkilatlarn mvcudluu raitind trk dbiyyatnn yeni mrhlsind gedn
proseslrin tsiri il bilavasit baldr. Tofiq Fikrtin yaradclnda nzirilik,
tmtraql ifadlr aludilikl yana, ideya-qid mbarizsi sciyysi dayan
vtn, azadlq, mharib v s. mvzular stnlk tkil edir.
Tofiq Fikrtin poeziyasnda uaq eirlrinin znmxsus yeri vardr. 1914-c
ild apdan xm rmin eirlr toplusu heca vznind yazlm uaq eirl-
rindn ibartdir. Bu eirlrd sasn uaq ruhu v uaq psixologiyasnn ksi apa-
rc yer tutur. Tofiq Fikrt hr bir uan glckd layiqli vtnda kimi forma-
lamasn onun dzgn trbiysind, vtnprvrlik hissinin gcl olmasnda grr.
Bu sbbdndir ki, airin uaq eirlrind vtnprvrlik, mksevrlik, qhrman-
lq, estetik zvq v s. msllr daha ox nm verilmidir. Bu eirlr hm ictimai-
siyasi, hm xlaqi-didaktik, hm d pedaqoji chtdn diqqti clb ed bilir. Tofiq
Fikrtin uaq eirlrind mktb, drs maraq, drsin yrnilm metodikasndan
v s. tutmu, my sevgi, vtn, valideynlr mhbbt v s. qdr hallarn tb-
lii gnc nslin tlim-trbiysind, onlarn vtnda kimi formalamasnda mhm
rol oynaya bilmidir. Hsbi-hal, rminin lifbas, Hdiyy, Mlyin quzu-
su, Q baba, Aslan, ki yolu, Crcrama v qarqa v digr eirlrind
Tofiq Fikrt olduqca sad deyim, asan ifad trzi nmayi etdirrk uaqlarn ma-
raq dnyasna birbaa mdaxil yolu il fikirlrini poetik kild diqqt atdrm-
dr. Tofiq Fikrtin uaq eirlrinin dili sad, aydn, mvzusu hyati, aktual, ideyas
ictimai-xlaqi sciyyddir. Bu eirlrd Tofiq Fikrtin lirik yaradclna xas olan
n khn dbiyyata qar mbariz, n d gcl siyasi motiv meyllri grnmr.
Bu eirlrd uaq dnyas psixologiyasnn btn chtlri mksevrlik, vtn-
prvrlik, mktb ar, tbit tsvirlri timsalnda yurd sevgisinin alanmas v
s. zn yer tapr. Tofiq Fikrtin fqt, mrift, fzilt yuvas (thaf) kimi d-
yrlndirdiyi trbiy mssislrini gnc nslin glcyi hesab etmsi, rminin
timsalnda uaqlar eytan, cinndn deyil, fnalqdan qorxmaa ar (Umac),
uaqlarda lifba yrnmy sevgi, maraq oyatmas (rminin lifbas), zhmtin
insan hyatnda hmiyytini canlandrmas (Crcrama v qarqa), tbit lvh-
11
lrini tsvir etmkl uaqlara yurd sevgisi alamas (Qn, Yazn, Q baba)
v s. onun uaq psixologiyasn drindn bilmsini tsdiqlyir, uaqlarn vtnda
kimi formalamasnda mhm rol oynayr, eyni zamanda airin uaq poeziya-
sndak uurlarndan xbr verir.
RSUL RZANIN UAQ ERLRND NSAN

XSYYTNN TRBYS
Dos. Etrabe Gl
Azrbaycan
Masir pziyamzn znginlmsind frqli pti almi il, znmsus

dyim trzi il by rl ynayan, bu pziyaya yni nfs gtirn Rsul Rza
srbst vznli irlri il dnya pziyasnn n uurlu ttind yr tutur. Rsul
Rzann gni hatli ir dnyas sjtli bir liria tsiri balayr. By snt-
arn hm mzmun v hm d bdii chtdn tmil lan irlri v htta adi ir
tsiri yada bilc irlri bl ucuda tsirli, vr hisslr alayr.
ni Rsul Rza z tbitn hssas, vr duyulara mali bir siyyt idi.
Rsul Rza byklr n yazd eirlrl yana, uaq dbiyyatna diqqti artra-
raq, yeni nslin daha sviyyli bymsi n alm, uaqlar n d maraql
eir nmunlri yazmdr.
Azrbaycanda dnya poeziyas il ayaqlaan, dnya poeziyasnda yeniliklr
edn ustad air olduqca xlqi, gnc nslin maariflnmsind, mnvi znginlm-
sind lahidd rol oynayan yeni bir istiqamt yaratmdr. Mqald Rsul Rza
eirlrinin trbiyvi xsusiyytlrindn shbt alr v thlil olunur.
XIX SRN SONU, XX SRIN VVLLRND AZRBAYCAN

UAQ DBYYATINDA QAYNAQLAR
Dos. Fzuli sgrli
Azrbaycan
sasn XIX srin II yarsnda trtib olunan drslik v mntxabatlarda folklor

motivlrindn v trcm dbiyyatndan daha geni istifad edilirdi. Hl srin
50-ci illrind M..Vazeh, 70-ci illrind S,,irvani uaqlar n drsliklr hazr-
layarkn xalq dbiyyat nmunlrin istinad edrk bzisini eynil, digrini is
zrind myyn yaradclq ilri apardqdan sonra drsliklr daxil etmilr. S.
zimin Rbil-tfal v Tacl-ktub drsliklrin daxil etdiyi mxtlif mz-
12
munlu dbi nmunlri bir qaynaq kimi milli uaq dbiyyatmzn tkkl v
sonrak inkiafna z tsirini gstrmidir.
Kkln redaktoru C.nsizad z qzetind uaq dbiyyatnn inkiaf
msllrin kifayt qdr yer ayrm, daha ox bdii trcm yolu il bu sahnin
formalamasna almdr. rb dilindn trcm etdiyi msali-loman, yaxud
qrx iki nal v hekay dbi nmunsi il milli uaq dbiyyatnn glck
inkiafnn tmlini qoymaa sy gstrmidir.
XX srin vvllrind Dbistan uaq jurnalnn nrindn sonra uaq dbiy-
yatnn inkiafna yetrinc tsir gstrn fars v sasn d rus dbiyyatna mra-
cit olundu, digr xalqlarn dbiyyatndan edilmi tbdil v iqtibaslara yer verildi.
srin ikinci onilliyind nr olunmu Mktb uaq jurnalnda mxtlif qaynaq-
lardan bhrlnmi uaq dbiyyat nmunlrinin yaradlmas mmkn oldu.
.Cavadn Ququruqu, S.Aciz irvaninin Xona nmsi, A.Vahabzadnin
Uaq v blbl, .Dainin Uaq v qu, .Musabyovun Rzann qutusu v
sair folklor motivli srlri ayr-ayr mnblrdn qaynaqlanan dbi srlr mx-
tlif mntxabatlarda z ksini tapd.
Mktb uaq jurnalnda drc olunmu dbi nmunlr mnasibt bildirn
B.Talbl (1897-1939) Mktb mcmusi adl mqalsind (qbal qzeti,
1914, 30 yanvar) yazrd: El srindns bu mcmud biz ancaq nal v bir para
nmrlrind ltif gryoruz. Amma ndns, ltif hmi axrnc shiflr v
xrda-xrda xtlrl yazlr. Dorudur, ltifyi baqa qzetlr d v mcmulr d
bu tvr yazrlar. Lakin bu, Mktbd olmaz. nki, Mktb cocuqlar ndr.
Cocuun da sevdiyi ltif. t, onu axrnc shify atmayb v xrda xtt il yaz-
mamal. Nal v ltifdn baqa el srlrindn bu mcmud dxi bir zad yoxdur.
Halbuki, trk qvmnd n qdr nmlr v msllr var.
XX srin ikinci onilliyind F.Krlinin sasn folklor nmunlrindn trtib
etdiyi Balalara hdiyy (1912) adl mntxabat da bu istyin nticsi idi. A.aiq
xalq dbiyyatnn bu dvr n zruri olduunu qeyd edirdi.
S.M.Qnizadnin Tulk v aq-aq by, mxtlif mlliflrdn tbdil et-
diyi Allah divan, Qurbana qurban, Dursunli v ballbad v bir sra trc-
m srlri milli uaq dbiyyatmzda qaynaq rolunu oynamdr. Avropa dbiy-
yatnn J.Vernin v F.H.Villordun srlrinin tsiri S.Saninin Qorxulu nallar
hekaylr silsilsinin meydana glmsin sbb olmudur.
13
MAKEDONYA TRKLERNN OCUK EDEBYATI

ZERNE BR NCELEME
Dr. Fatima Hocin

Aziz Kiril ve Metodiy niversitesi,
skp - MAKEDONYA
Makedonyadaki ocuk edebiyat kinci Dnya savandan sonra ok nemli

bir gelime gstermitir. Bu dnem ncesinde bir ka deerli yazar dnda ocuk
edebiyat zerine eser veren sanat yoktur.
kinci Dnya savandan sonra birok yazarmz ocuk edebiyat alannda de-
erli eserler verdi. ocuk edebiyat alannda verilen kimi eserler ocuklarn eitim
ve retimine ynelikken kimileri de estetik deer asnda nemli grlmektedir.
zellikle Makedonya Trklerinin ocuk edebiyat ile ilgilenen yazarlarndan olan
Necati Zekeriya, Fahri Kaya, kr Ramo, Sabit Yusuf ve dier yazarlarmzn
eserleri bu noktada nemlidir.
Bu makalede zellikle Fahri Kayann hikayelerinden yola karak tespit ettii-
miz bilgiler, kinci Dnya Savandan sonra bu topraklarda gelien ocuk edebi-
yat hakknda yeni almalara k tutacaktr.
OCUK VE OCUK EDEBYATI KAVRAMLARI

Do. Dr. Gyasettin Ayta
Gazi niversitesi,
Trkiye
ocuk edebiyat kavram aklanmadan nce, ocuk kime denir, ocuk denilin-
ce aklmza ne gelir sorularnn cevaplandrlmas gerekmektedir. Genellikle, ocuk,
ocukluk kavram, biyolojik geliim bakmndan insanlarn 0-16 ya grubunu
kapsayan dnemi iin kullanlan temel bir kavramdr. Psikolojik ve sosyolojik
bakmdan her ne kadar byle bir snrlama sz konusu deilse de genel kabul bu
ekildedir. Kimi zaman biyolojik geliime ile psikolojik gelime her zaman paralel
gereklemeyebilir.
Malzemesi dile dayanan insanlarn duygu, dnce ve hayallerini dile getiren,
edebi ve estetik deeri olan, bayalk ve irkinlii kabul etmeyen szl ve yazl
verimlerin tamam edebiyattr. ocuk edebiyat, edebiyat kavram ierisinde yer
almakla birlikte ocuklarn byme ve gelimelerine hayal, duygu, dnce duyar-
llklarna zevklerine hitap eden, eitirken elenmelerine katkda bulunan szl ve
yazl verimlerdir.
ocuk edebiyat rnlerinin beslendikleri kaynaklar dikkate alndnda baz
temel kurallarn gz nnde bulundurulmas kanlmazdr. Szgelimi, ocuk ede-
14
biyat ocuklar veya ocuu anlatan edebiyat deildir. Herkes ocuk edebiyat
yazar olamaz. nk ocuk edebiyat yazar, ocuun biyolojik, psikolojik ve
sosyolojik geliimini ok iyi bilmelidir. ocuk Edebiyat ocua grelii n planda
tutmaldr. ocuk Edebiyatnda yazar, neleri yazmalym sorusundan ok, nasl
yazmalym sorusunu kendisine sormal ocuk edebiyat bir btn olarak ocuu
kuatmaldr. ocuk edebiyat sadece szl ve yazl verimlerden ve bu verimlerin
yansmalarndan ibaret deildir. ocuk edebiyat renkler, ekiller ve iaretler
btnnden de meydana gelir.
OCUK EDEBYATI RLE YENLENYOR
Gkhan Akiek
air, Trkiye
ocuk Edebiyat rnlerinin lkemizdeki verimini incelediimizde, iirin,

edebi deer acsndan daha nitelikli olarak ilendii grlyor. Dier trlerdeki
rnlere nazaran, iirin kaydettii bu irtifay, yeniliki ocuk edebiyatnn bir
zaferi sayabiliriz. ocuk Edebiyat st bal altnda yaymlanan metinlerin ve
bu metinlerden oluan Seki, Derleme veya Antolojilerin ocuk duyarll
tayp tamadklar, hatta rnek diye alnan baz metinlerin edebi bir deer ifade
edip etmedikleri imdiye kadar ciddi anlamda pek tartlmad.
inde ocuk temi geen, ocukluk dnemine vurgu yapan, ocuu ve ocuk-
luu tarif eden btn iirleri edebi bir lden, estetik bir szgeten, sanatsal bir
beeniden geirmeden ocuklarmza sunabilir miyiz? Hayr. Bu yanlg olsa olsa
bizi dzeysizliimizle yzletirebilir.
TARXLK V UAQ DBYYATININ TPOLOGYASI
F.e.d., Gln liyeva-Kngrli

Azrbaycan Dvlt Mdniyyt v ncsnt Universiteti,
Azrbaycan
Tarixiliyin kfindn sonra btn briyyt ictimai-mnvi fikrin tkamln

tarixiliy sasn myynldirir. Hm ictimai-tarixi, hm d dbiyyat v md-
niyyt tarixinin mnyi v mnblrinin tyin olunmu bir metodoloji prinsip
kimi tarixiliy saslanr. Bu baxmdan Azrbaycan uaq dbiyyatnda da tarixilik
hm mvzu v problem hm nzri prinsip kimi nmli yer tutur. Azrbaycan uaq
dbiyyatnn mnyi mifik tfkkrmzdn sehrli nallar v fsanlrimizdn
qdim epos qaynaqlarndan balanr.
15
UAQ DBYYATINDA SOSAL HYATIN TZAHRLRI
Hseyn Xlilov
Azrbaycan
Hr bir xalqn mnvi yksliind ifahi v yazl dbiyyatn rolu vzsizdir.

Bu baxmdan uaq dbiyyatnn hmiyyti daha bykdr. nki krplr
deyiln hr sz, sylniln hr eir paras, oxunan nal v hekay onlarn uaq
yaddana, demk olar ki, mrlk yazlr. Digr trfdn, uaq dbiyyat nmu-
nlri tariximizl, soy-kkmzl, mnvi dyrlrimizl bal olduu zaman,
yetimkd olan yeni nsli vtni sevmy, el-oba n xeyirli ilr grmy ssl-
dikd daha grkli v yaddaqalan olur, maraqla oxunur. namla demk olar ki, trk
xalqlarnn ifahi dbiyyat kimi, uaq dbiyyat da bu qayni znd ehtiva edn
nmunlrl zngindir.
Uaq dbiyyatnda sosial hyatn tzahrlrinin v psixoloji mqamlarn Azr-
baycan dbiyyatnda S. S. Axundovun Qaraca qz v trk dbiyyatnda Kema-
lettin Tucunun Kyden gelen kz hekaylri sasnda aradrlmas n plana
kilmidir.
in aradrlmas:
1. Uaq xsiyytinin inkiafna tsir gstrn amillrin sosial-psixoloji trf-
lrinin aydnladrlmas;
2. Hekaydki qhrmanlarn xsiyyt tiplrinin myynldirilmsi;
3. xsiyyt tiplrinin mqayissi.
4. Cmiyytd uaqlarn yeri, onlarn xsiyyt kimi inkiafna tsir edn
sosial-psixoloji amillrin aradrlmas.
5. Hekaylrin kiik yal oxuculara nec tsir gstrdiyini aradrmaq v
sosial-psixoloji trflrin tsir edn amil kimi gstrmk.
Hr iki hekayd iki uan hyatnn sosial-psixoloji mqamlarndan bhs olu-
nur. Bu hekaylrd sinfi brabrsizliklr, kiik yal uaqlarn cmiyytd keir-
diyi mnvi sxntlar yazlar trfindn ustalqla qlm alnmdr.
Sosial brabrsizlik shnlrin: S. S. Axundovun Qaraca qz hekaysind-
Pricahan xanmn Qaraca qzn Aca xanmla dost olmasna izin vermmsi sh-
nsini; K. Tucunun Kyden gelen kz hekaysind - Nsib xanmn qznn v
nvlrinin Gliyi zlrin yaradrmamas shnsini nmun gstrmk olar
Uaq dbiyyatnn uaqlarn sosial hyata tzahrnd ox mhm hmiyyti
vardr. Mktbqdr v kiik mktb yal uaqlarn sosial hyata tzahr deyn-
d - sasn uaqlarn nsiyyt qabiliyytinin inkiaf, hisslrinin inkiaf v onlarn
sosial-hyatlarna tsirini aqca grmk olar. Uaqlarn milli mnvi v xlaqi
urunun ikiafina mntiqi-tfkkrn formalamasinda uaq dbiyyatnin rolu
vzsizdir.
16
Bu mqald bu iki sr arasndak oxar ve frqli chtlr la alnacaq, qhr-

manlarn yaad tlatmlr v psixoloji grginlklr mqayisli kild incln-
ckdir.
UAQ FOLKLORUBEKDN BALAYAN DBYYAT
Xuraman Krimova
Azrbaycan
Uaq dbiyyatnn trkib hisslrindn biri d Azrbaycan uaq folklorudur.

Hr doulan uaqla bu nmunlr yeni hyata balayr. Bir vaxtlar anasn uyudan
hzin laylalar, gmrahladran, zizlyn aqraqnazlamalar indi vlad n ssl-
nir. Bu nmunlrin krpy atdrlmasnda sas ii ss, onun tembri, emosiyalar
grr.
Lakin nitqin formalad dvrlrd byklrdn eitdiklri folklor mtnlrini
(nal, tapmaca, sanama, dzg, yanltmac v s.) zlri ifa etmy balayrlar. Ya-
zb oxuma yrndikdn sonra da uaqlar bdii qirat n daha ox folklor
janrlarn seirlr.
Uaq dnyagr v mnviyyatnn formalamasnda hmin dbiyyat n-
munlrinin sas xidmti aadaklardan ibartdir:
1. Estetik trbiy
2. Diqqtin formalamas
3. Nitqin inkiaf
4. Yaddan mhkmlnmsi
5. Hssaslq, birg hycan hissi keirmk, iztirab kmk v sevinmk
Biz hmin uaq folkloru nmunlrini adak kimi qrupladrma mqsd-
uyun saydq:
1. Uaqlara sylniln folklor janrlar: laylalar, nazlamalar
2. Uaqlarn zlrinin eitmy v ya oxumaa can atd folklor janrlar:
nal, tapmaca, sanama, yanltmac, oyunlar v s.
17
NZAM MURADOLUNUN SRLRND UAQ DNYASI

DNYA MODEL KM
Dos. Xlil Aaverdi

Azrbaycan
n yeni dvr Azrbaycan dbiyyatnda uaqlar n yazlan srlr hm

daha vvlki dvrlrdn balanan nnnin davamdr, hm d masir dvrn ger-
kliliklrindn irli gln novator xsusiyytlrl zngindir. n yeni dvr Azr-
baycan dbiyyatnda uaq mvzusunun mxtlif formalarna rast glirik. Bu mv-
zu znn bir sra xsusiyytlri il, yanama, ks etdirm, tematik lvanlq, tbit-
l ballq, folklor motivlrindn istifad v s. chtlri il sciyylnir. Bel sciy-
yvi chtlri z srlrind geni kild ks etdirn yazlardan biri d Nizami
Muradoludur. Nizami Muradolunun yaradcl, janr, mvzu v problematika
baxmndan olduqca hatlidir.Burada uaq mvzusu da geni yer tutur. Nizami
yaradclnda yaradlan lvan v rngarng uaq dnyas znd milli mnvi d-
yrlrin btn alarlarn v koloritini cmldirir v onlar uaqlarn v yeniyetm-
lrin mnvi dnyasna byk bir nikbinlik qayna kimi daxil edir. Bu zaman
dbi srin effekti daha yksk, tsirliliyi daha artq olur. Bu xsusiyyt zn
uaqlar n yazlan srlrd daha da aydn gstrir. Onun yaratd uaq dnyas
uaqlarn trbiysind ciddi rol oynaya bilr. O, uaqlar tinliklrdn qorxma-
maa, vtn v xalqa sdaqt ruhunda trbiy etmy, byklrin say, dinin
ballq kimi lvi v ncib hisslr svq edir.
nki burada yaradlan uaq dnyas xalqn zn mxsus xyal dnyasnn
ifadsidir. Onun btn obraz, sjet v motivlri nnvi dncnin mhsuludur.
Bel olduu n Nizaminin yaratd uaq dnyas hr ks trfindn daha asan
anlalr v drk edilir.
XX SR K DB MHT V UAQ DBYYATININ

NKAF MEYLLR
Kamil Adirinov
Azrbaycan
XX centinies litrary atmosphere and the leaning of children literary

development make it lasy for the writers in Shaki in XX century and at the
begining of it to spear abaut children litrerary and the baning of children literary
development i s also follauld.
18
KAZAK OCUK EDEBYATI YAZARI AKEN KUMISBAYIN

ESERLERNDEK RETC UNSURLAR
Do. Dr. Lazzat Urakova

L.Gumilev Avrasya Ulusal niversitesi
Astana / Kazakistan
Edeb eserler ocua ait olduu toplumun yaam biimini, deerlerini, gelenek
ve greneklerini, beeri duygular dnyasn alglamaya yardmc olmaktadr. Bu
sebeple onlar iin yazlan eserlerin ieriine zen gsterilmeli, yarnki byklerin
mizalarnn olumasnda ocukken okuduklar masal ve iirlerin, destan ve yk-
lerin belirleyici rol oynad hususu gz ard edilmemelidir. Tabii ki bu anlamda
ocuk edebiyat yazar ve airlerine byk i dmektedir. Onlar eserlerini ortaya
karrken halkn geleceinin o eserleri okuyacak ocuklarn elinde olacann
bilincinde olmaldr. Uzun yllardr ocuklarn severek okuduu Dedemin Ema-
neti, Topal htiyar, Cesur ocuk, Solak yklerini yazan, nazm biimiyle
yazlm Kobland Batr, Alpams Batr, Er-Targn destanlarn ocuklarn
daha iyi anlayabilmesi iin nesir diline eviren aken Kumisbay, bu byk sorum-
luluu 70li yllarda stlenerek gnmze dek baarl rnler vermeyi srdrd-
nden birok dle layk grlm Kazak ocuk edebiyatnn en byk yazarla-
rndandr.
Bu almada aken Kumisbayn eserleri toplumun deer yarglar bakmn-
dan deerlendirilecektir.
YAZARIN VE OCUK MGESNN ORTAK METN:

AAKAKANLAR MASALI
Do. Dr. Mehmet Narl

Balkesir niversitesi,
Trkiye
Cahit Zarifolu, imgeci tutumuyla, soyut ama scak ve akkan diliyle, iir-
lerine sinen dini duyarlyla 1960lardan sonraki Trkiye iirinde olduka nemli
bir yere sahiptir. O ayn zamanda, Sereku, Aakakanlar, Katrarslan, Yrekdede
ile Padiah, Kk ehzade, Motorlu Ku, Kularn Dili adl masallaryla ocuk
edebiyatndaki deerler sistemini, dil, anlatm ve kurgu bakmndan adalarndan
farkl olarak yeniden kuran bir yazardr. Bu almada Cahit Zarifolunun Aa-
kakanlar adl masalnn yaps ve deerler sistemi zmlenmeye allmaktadr.
Aakakanlar masalnda, yazar, masaln muhatab olan ocuk zneyi, kurgunun ve
zamann iine alarak ortak bir metin retir. Masaln fantastik dnyasna hazr ola-
rak bekleyen ocuk zne, muhtemelen babas olan kiiyle farkna varmadan kuram-
19
sal bir tartmaya girerken; muhtemelen baba olan anlatc zne de, ocuun merak,
hayret, merhamet, cesaret gibi duygularnn harekete gemesini salar.
zmleme, spesifik balamda sadece seilen metnin yap ve deer sistemine
ynelse de kuramsal dzlemde yazarn btn masallarndaki sistemlere ynelmekte
ve bu masallarn, geleneksel masaldan ve modern ocuk anlatlarndan farkl olan
taraflarna atflar yapmaya almaktadr.
AZERBAYCAN'DA SOVYET DNEM NCESNDE IKAN

NEML BR OCUK DERGS: REHBER
PhD. Muharrem Kaplan

Qafqaz niversiteti,
Azerbaycan
ocuk edebiyatnn en nemli semerelerinden olan ocuk yaynclnn; ocu-

un geliimi, moral deerleri kazanmas, psikolojisi ve eitimiyle dorudan ilikili
eitici bir yan vardr. ocuun merak olgusuyla birlikte gelien renmesine de
byk katk salayan ocuk dergilerinde, ocuun dzeyine uygun deiik trler
olduu iin, bunlar her zaman ocuklarn, sklmadan zevkle okuyabilecekleri ma-
teryaller olmulardr. te yandan ocuk dergilerinin ocuklarn szck daarckla-
rn zenginletirmede byk bir pay bulunduu da gzden karlmamaldr.
Bu balamda, II. Merutiyet Dnemi ncesinde Trk Edebiyat'nn sessizlie
gmld bir dnemde, 1906 ylnda, Azerbaycan'da ocuk ve eitim sahasnda
aylk bir dergi yayn hayatna balar. Azerbaycan'n ilk ocuk dergisi "Debistan"la,
ok uzun soluklu "Mektep" dergisi arasnda adeta bir kpr olan "Rehber" dergisi,
tm basklara ve sansre ramen sesini Trk dnyasna duyurmay bilmitir.
"Mqsdimiz mktblrimizin mntzmliyin milltimizin mit meydann-
da elm v mrift yolunda irli getmsin v milli dbiyyatndan xbrdar
olmasna limizdn gln qdr rhbrlik etmkdir."(Rehber, fade-i Meram: 1/2)
Maksadn yukardaki cmleler zetleyen dergi be ay gibi ksa bir srede Trk
dnyasna iz brakmay bilmitir. te bu bildiride de sz konusu dergi farkl alar-
dan deerlendirilip tantlmaya allacaktr.
20
AZERBAYCAN OCUK EDEBYATINDA KAHRAMANLIK

MOTF: KAYNAKLARI VE ZELLKLER
PhD. Mehmet Turmu

Qafqaz Universiti,
Azrbaycan
Makalede ada dnem Azerbaycan ocuk edebiyatnda kahramanlk motif-

leri incelenmitir. Aratrmalar sonucunda tespit edilmitir ki, ocuk edebiyatnda
kahramanlk motiflerinden ok geni bir akilde yararlanlmtr.Ayn zamanda bu
kullanm ocuk edebiyatn fikir ve ierik bakmndan zenginletiren temel kaynak-
lardan birisi olmutur.
Azerbaycan ocuk edebiyatnda kahramanlk motifleri tm dnemlerde bu
veya farkl ekillerde de incelendii grlmektedir. ada dnem Azerbaycan
edebiyatnda da kahramanlk motiflerinin ok eitli kullanl biimlerine kar-
lalmaktadr. Kahramanlk motifi halk ruhunu kendisinde ihtiva ettiine gre o
edebiyat fikir asndan zenginletirmekle beraber ieriine halk ruhu getiriyor ve
onlar insanlarn manevi dnyasna katyor. te bu anlamda yazl eserin etkisi
daha yksek, tesiri de daha fazla oluyor. Bu zellik kendini, ocuklar iin yazlan
eserlerde daha ak ve net olarak gsteriyor.
OCUK KTAPLARININ ETSEL ZELLKLER VE

OCUUN ETMNE KATKISI
Yrd. Do. Dr. Mehmet OKUTAN

Karadeniz Teknik niversitesi,
Trkiye
UNESCOnun belirledii standartlara gre ocuk, 0-12 ya grubunda yer alan

bireydir. Geleneksel anlayta var olan ocuk insann kltlmdr anlay,
gnmzde, ocuk, kendine zg dnyas ve hayat vardr dncesine brak-
mtr. ocuk, ocuka kavrar ve alglar. Doduu andan itibaren kii olmay
renme sreci iinde hayatn srdrmeye devam eden ocuk, eitimle kii olur.
Doduu anda, iinde bulunduu ailenin kltr ile kltrlenmeye balayan ocuk,
ninniler, masallarla bu kltrlenme srecini zenginletirmeye alr. Bir aile orta-
mnda dnyaya gelen ocuk, kiilik kazanmaya nce ailedeki deerleri tanyarak,
hayatna katmaya balar. Daha sonra okul, bu kltrlenme ilevinde devreye gi-
rer. Okulun, rencinin hayata hazrlanmasnda sunduu etkilerin banda elbette
ki kitap gelmektedir. Kitap, ocuun, hayata daha kolay ve bilerek, hazrlanabil-
mesine imkn tand gibi, ayna zamanda ocuun Ben kimim? sorusuna bilinli
cevaplar bulabilecei en gvenilir kaynaklarn banda gelmektedir. yle ki, ocuk
21
bazen anne-baba ve retmenlerde bulamadn kitapta bulabilmektedir. Bundan

dolay ocuk, kitaba ok gvenli bir biimde teslim olabilir. nk kitap, ocuun
sosyal, psikolojik, zihinsel, manevi, vb. boyutlarn besleyip gelitirebilecek nemli
bir kaynaktr. ocuklar iin bir ocuk matematii, ocuk kimyas yok, olma-
sna da gerek yok; ama bir ocuk edebiyat mutlaka olmaldr. nk ocuk
kitaplar ile Bilge gibi dnp, ocuk gibi konumay baarl bir ekilde ortaya
koymak mmkndr. Bilge gibi dnp, bilge gibi konumann ocuklarn idra-
kine katk yapmad, pedagojik bir gerek olarak ortada durmaktadr. O nedenle
ocuk edebiyatn oluturacak bir ocuk kitaplar arac eitimde kullanlmaldr.
Ama bu kitaplarn baz zellikleri olmaldr. Bu zelliklerin banda ocuk kitap-
larnn eitici nitelikte olmalardr. ocuklarn iyi insan olarak yetimesinde,
iyi zelliklerin kitaplarla rneklendirilmesinin nemli olduu aktr. Bu ynyle
ocuk kitaplar, smarlama kitap zellii tamaktadr. Gereinden fazla ahlk,
didaktik niyetlerle, elenceli olmak isteyen ilgisiz tuhaflklar, ocuk kitaplarnn
eitici olmalarn engelleyen unsurlardr. yi insan olmaya alan ocuun eline
verilecek ocuk kitabnda, iyiliin btn rneklerinin bulunabilmesi, en azndan
ipularnn olmas, kitabn eitici olmasnn asgari artdr. 2000li yllarn eitimli
insan, milli kltr tanyan, benimseyen, soru sorabilen, dnen ve kltrn ev-
rensel zelliklerini kaynatrabilen insan olduuna gre, ocuk kitaplarnn ocuu
sz edilen ynlerden gelitirebilecek eitici zelliklere sahip olmaldr. Bu out-
rumda ocuk kitaplarnn ihmal edilen eitici zellikleri zerinde tartlacak ve
neriler sunulacaktr.
ABDULLA AQN ERLRND TRBY MOTVLR
Dos. Mmmdli Babal

Azrbaycan
dbi yaradclnda uaq dbiyyatna xsusi hmiyyat vermi Abdulla

aiqin srlri mzmun v tbli etdiyi xlaqi-trbiyvi chtlr baxmndan da
frqlnir. Ana dilimizd uaq dbiyyat nmunlrin ciddi ehtiyac duyulmas,
milltin glcyi namin gnc nslin trbiysinin byk nm damas onun bu
mvzuya mracit etmsind xsusi rol oynamdr. Yaad dvrn uaqlar-nn
sviyysin v maraq dairsin uyun uaq dbiyyat nmunlri qlm alm
dibin sciyyvi chtlrindn biri onun ictimai trbiy msllrini daim diqqt
mrkzind saxlamas olmudur. dibin pekar pedaqoq olmas qlm ald
srri uaq hvali-ruhiyysin uyun yazmasna imkan vermidir. Yazd sr-
rin dilinin sad v anlalan olmas il yana, xlaqi-trbiyvi msllr diqqt
yetirmi dib insanprvrlik v humanism ideyalarnn tbliin mstsna yer ver-
idir. xtilafn insan tbitin zidd olduunu irli srrk onlar bir-birindn ayran,
22
tfriqy salan msllrin alternativi olaraq birlik v brabrlik hisslrini alam-

r. eirlrind byk ustalqla vtn sevgisi, bri mhbbt, mk sevgisi, ail
sevgisi, ata-ana mhbbti, yoldalq hissi, fdakarlq, smimiuyt, sdaqt, do-
uluq, saflq v alicnablq kimi xlaqi prinsiplri tlqin etmidir. eirlrind uaq-
ar elm yrnmy, bilik ld etmy sslyn dib chaltin n byk dmn
olduu fikrini alamdr.
dibin xlaqi-didaktik mqsdl yazd Hammz bir gnin zrrsiyik,
Oyan olum, Mktbd, Layla, Mktblilrin mar kimi eirlri bunun
bariz rnyidir. Tlk hcc gedir, Cfr v Bir, Alma orusu qbilindn
eirlrind is mllif xlaqi qsurlar ab gstrmi v onlardan uzaq olman
vacibliyini vurulamdr. srlrind inc yumora yer vern v oxucuda tbii
gl dourma bacaran dibin eirlri gnmzd d uaqlar trfindn maraqla
qarlanmaqda v hvsl oxunmaqdadr.
UAQ DBYYATI SRLRNN THLL
Dos. Mtant Frzliyeva

Azrbaycan
Uaq dbiyyat bdii dbiyyatn ayrlmaz trkib hisssi kimi gnc nslin
tlim-trbiysin kmk edir. Onlarn hrtrfli inkiafna tsir gstrir. Byk
ictimai-bdii tsir qvvsin malik olan Azrbaycan uaq dbiyyat XX sr qdr
mstqil bir yaradclq sahsi kimi deyil, mumi dbiyyatn daxilind-ifahi xalq
yaradcl v yazl dbiyyatla laqli kild inkiaf etmidir. Kiik yal uaq-
larn v gnclrin tlim-trbiysind byk rol oynayan uaq dbiyyat nmun-
lrin folklar materiallarnda v yazl masir dbiyyatda geni yer verildiyindn
bunlar hmi tlim-trbiyvi v bzn d ictimai xarakterli olmudur. Ninki kiik
yal uaqlarn, hminin gnclrin v yeniyetmlrin, mumn dbi ictimaiyytin
trbiysind byk rol oynamdr.
Grkmli rus tnqidisi V.Q.Belinski Uaqlar n yeni kitabxana adl m-
qalsind uaq dbiyyatnn ictimai hmiyyti zrind dayanaraq qeyd edirdi ki,
uaqlar n o srlr yax v faydal ola bilr ki, byklri d mul etsin.
Onlarn bir uaq sri kimi deyil, ham n yazlm dbi sr kimi xouna
glsin. Yallar n roman n qdr hmiyytlidirs, uaqlar n d nal v
baqa srlrin digr nvlri d bir o qdr faydal olmaldr.
Bu faydal bdii dbiyyat nmunlri uzun srlrdn bri azdan-aza,
dildn-dil kerk bllurlamdr. Xalqn yaratd bu gzl, mnzum v hikmtli
szlr, inc mnal tapmacalar, saya szlri, nal v dastanlar byk hmiyyt
ksb edir.
23
Son zamanlarda Azrbaycan uaq yazlarnn yeni, aktual mvzular ilmk

hvsi xeyli artm, onlarn hyati mahidlri znginlmi, z qhrmanlarnn
daxili almin drindn nfuz etmk meyli gclnmidir. Uaq dbiyyatnda vtn
mhbbti, xalqn tarixi, tbit gzlliklrin vurunluq, insan myin, istedadna
v lyaqtin ehtiram, byklr, valideyn, mllim hrmt, kiiklr fqt,
dostluqda dyant kimi mvzulara yeni mzmun verilmi, onlara yeni tlblrl
yanalmdr.
Bu gn uaqlar n yazb-yaradan yazlarn vtn mhbbti anlay ox
genidir, Mstqil Azrbaycann tarixi taleyil ayrlmaz vhdtd gtrlr. Ma-
sirlrimizin vtni daha da gzlldirmk, onun qdrtini artrmaq urunda gs-
trdiyi fall, yeni qhrmanlarn zngin mnviyyat uaq yazlarnn ba mv-
zularndan v tsvir obyektlrindn biri olaraq qalr. Tlim v trbiy, gnclik v
mhbbt, elm v texnikann byk xaliqlri, beynlxalq almd ba vern m-
hm ictimai-siyasi hadislr uaq yazlarn ciddi dndrn mvzulardr. Azr-
baycann uaq yazlar n yax srlrind masir varl trnnm edir, bugn-
k hyatmz v daha gzl glcyimizi balacalara sevdirmy, btn maddi v
mnvi nemtlrin yaradcs olan insana, onun qadir myin mhbbt duyular
oyatmaa alrlar.
Bu gnn yazs masir uaqlarn sviyysin bir zamanlar znn mnsub
olduu nslin mvafiq yadak sviyysi kimi baxmamal, daha hazrlql, mtbr
oxucu il z-z durduunu nzr almal, tz mvzu v problemlrin hllin
daha byk csartl girimli, yenilik duyusuna hmi sadiq qalmaa alma-
ldr. Tsvirlrin tbiiliyi v inandrcl uaqlar n yazlan srlrin balca
keyfiyytlrindn biri olmaldr.
Uaq dbiyyatnn mhm sciyyvi lamtlrindn biri kimi bdii obrazlarn
yaniliyini, canlln qeyd etmk lazmdr. Uaqlar n yazlm srin thkiy-
sind onun mahiyytin nfuz etmi bir lirizm, ahngdarlq, oxuculuq olmal, ya-
z z oxucusunu tsvirini verdiyi hiss v duyularn domall il mtssir
emtlidir. Bu srlrd hadis v surtlrin tsvirind dinamizm mhm yer tut-
mal, ylncli, cazibdarlq, emosional dil onlarn balca keyfiyytlrindn olma-
ldr.
Uaq yazlarmz xalq nalarndan mvzu gtrb ilmkl zlri d yeni
nallar yazrlar, srlrin imtahanndan xm nal janr uaq qlbin, fikrin tsir
gstrmk, onu z ardnca aparmaq n bacarql yaznn lind ox grkli bir
vasitdir. Uaqlar masir elmin n yeni kflri il yaxndan maraqlandqlarna
baxmayaraq, nallar dnyasnn cazibsindn d ayrla bilmir, bu texniki trqqi
zamannda da zmrd quunun v Mlikmmmdin sehirli dnyasn sevirlr.
Azrbaycan uaq dbiyyat z oxucularn zngin milli-mnvi dyrlr ru-
hunda, vtn mhbbt, dmn nifrt ruhunda trbiy edir. Tbiidir ki, z ruhu,
mahiyyti, mqsd v ideallar etibaril Azrbaycan uaq dbiyyat byklr n
yaranan dbiyyatla bir srada addmlayr v yeni srlrl ildn-il znginlir.
24
Y.V.MNZMNLNN DB FALYYTND
AL-UAQ MNASBTLR
Prof. Dr. Minaxanm Nuriyeva (Tklli)

Azrbaycan
Azrbaycan milli nsrinin grkmli nmayndsi Yusif Vzir mnzminli-

nin uaq dbiyyat il bal faliyytind iki istiqamt nzrimizi clb etmddir:
uaqlar n yazd nallar v yaradcl boyunca mvzusu uaq v yeniyetm-
lrin hyatndan alnaraq ildiyi bdii srlri. ctimai fikir tariximizd maarifi
ideyalarnn bir nv cars olaraq da tannan dibimizin srlrind qeyd etdiyimiz
kimi Azrbaycanl miti v elc d ail shnlri xsusi bir trzd qlm aln-
maqla gzlr nn XX yzilliyin vvllrin aid Azrbaycan kndlisinin, kiik
sntkarlarn mnzillri, daxiln safdil, tmiz, amma sadlvh, son drc avam
olan insanlarn evlri, aillri gtirilir. z nvbsind yaz onlarn sadliyi,
avaml v nadanlndan doan facivi qaylarla bizi tan etmkl hyata v
dnyaya bax formaladrr; bu baxmdan hm d z ideya-bdii dyrlri il iri
hcmli srlr brabr tutulmal olan Qz mktbind, Divan, Bir qpik,
Cm axam, ziz, Borclu, Nahaq qan, Toy v s. kimi hekaylrind
dvrn ictimai blalar gerilik, cahillik kimi problemlr ks olunur. Mvzusu real
hyatdan v mhitdn alnm bu srlrd byklrl yana uaqlar da itirak
edir. Aydn olur ki, artiq srin vvllrind dbi meyllr milli dirli, yeni insan
trbiysin istiqamtlnmidi, odur ki, dbi-bdii tcrblri il bu milli ruhu
oyadb, trbiy etmkl gclndirn Sultanmcid Qnizad, Abdulla aiq, Firudin
by Krli il bir srada bu sahd mnzminlinin d xidmtlri bykdr.
Xalq yaradclnn, xsusn el dbiyyatnn gzl bilicisi olan yaznn folk-
lornas sayaq faliyytinin bir qolunu da el azlarndan material toplama tutur;
mhz bu almalarn myyn qismini is onun uaqlar n nallar sasnda
meydana gtirdiyi nal-hekaylr tkil edir. Yusif Vzir z yaz trzi il diqqti
clb edn bir sntkardr. Bu nmunlr xalq dilinin sehrini dayan nnvi nal
dilinin zn yaxn, onlarla hmahng olan bir slubda qlm alnmaqla uaqlar
n lverili vsait dyrini saxlamaqdadr.
25
DEBSTAN VE OCUK BAHES DERGLERNN

EKL BAKIMINDAN MUKAYESES
Mfide Nilay Eker

Qafqaz niversitesi,
Azerbaycan
Bu almada ezamanl olarak Azerbaycanda 1906-1908 yllar arasnda

yaynlanm olan Debistan ve Osmanlda 1905 ylnda yaynlanm olan ocuk
Bahesi adl dergilerin ekil bakmndan deerlendirmesi yer almaktadr. Ayn
tarihlerde ayn kltrn numunelerini sergileyen; milletlerinin gelecei konusunda
kayg tayan aydnlarn ellerinden kan bu iki dergi gerek yaynlanma maksatlar,
gerek bu yolda atlan ilk admlardan olma, gerekse ieriindeki edebiyat trleri
bakmndan birok benzerlik tamaktadr. Gemite var olmu bu benzerlikler ya-
rnlar kuracak yeni nesillere tantlmal ve yol gsterici olabilmelidir.
DBSTAN V RHBR UAQ DRGLRND MNV-

XLAQ MVZULAR
Dos. Mehmet Rhtm, Frid liyeva

Azrbaycan
XIX srin sonu XX srin vvllrind Azrbaycan mtbuatnda mahid edi-

ln trqqinin sas gstricisi yeni jurnal, drgi v mcmulrin nr olunmas idi.
Bu drgilr arasnda mktb yal uaqlar n nzrd tutulmu Rhbr v
Dbistan jurnallar da yer alrd. 1906-c ild tsis ediln Rhbr jurnalnda
ardcl olaraq uaqlarn tlim-trbiysi il laqdar mvzularda mqallr, mxtlif
bdii dbiyyat nmunlri v mktublar drc olunurdu. Cmi be nmrsi xan
Rhbr jurnalnn nnsini 1906-1908-ci illr arasnda Dbistan daha ox
dbi istiqamtli yazlarla davam etdirdi.
Qeyd etdiyimiz kimi, bu iki jurnalda uaqlarn tlim-trbiysi il laqdar mx-
tlif msllr, sasn d xlaqi-mnvi mvzular l alnrd. Demk olar ki, hr
nmrd dini-mnvi trbiy xsusunda yazlara yer verilmidir. Rhbrin ikinci
nmrsind Sultan Mcid Qnizad Krp uaqlarn trbiysi rubrikasnda fiziki
trbiy il yana, ruhi trbiynin nmindn bhs edir; nc nmrd Saleh adl
mllif Tkc rit elmimi biz lazmdr ya sair elmlr hm lazmdrlar mv-
zusunda fikirlrini blr, dvrn mhur fqihi bu Turabn mlahizlrin
saslandrlm cavablar verir. Yaxud Dbistanda maarifi mdrs sahibi Mirz
Hsib Qdsinin Mnacat, Mvludi-nbi, mr Ltfinin Ramazan-mfirt-
fan mnzumlri; Sultan Mcid Qnizadnin Allah xofu povesti, Sleyman
26
bdrrhmanzadnin Qurey trlan tarixi hekaysi, eydann Qurban bayram

povesti mslman cocuqlarnda salam dini tfkkr formaladrmaqla onlar
mzhb ayr-sekiliyindn qaynaqlanan tfriqilik v kor tssbkeliy qar m-
lumatlandrrd.
Bu drgilrd mtmadi yazlar yaynlanan Sultan Mcid Qnizadnin d xid-
mtlri diqqtlayiqdir. slubunda hr zaman rq mnviyyatna sadiq qalan
maarifi pedaqoqumuz yazlarnda islam dininin sas qayna olan Quran v hdis-
lrdn, elc d rq klassiklrindn iqtibaslar etmi, uaqlarn anlayaca dill
islamn xlaqi prinsiplrini anlatmdr. Msln, Dbistan jurnalnda hiss-hiss
drc olunan Allah xofu (11-18 aras nmrlrd) hekaysind ourluun maddi-
mnvi zrrlri gstrilmi, hekaynin daxilind uaqlara nsiht xarakterli iza-
hatlar, dyrlndirmlr verilmidir.
Mruzmizd Rhbr v Dbistan drgilrind mktblilrin xlaqi-m-
nvi trbiysi il laqdar nr olunan mvzulara diqqt kilrk onlarn cmiy-
ytd rolundan geni bhs edilckdir.
ARKADAIM DERGS:
ZAMAN GAZETESNN LAVE OCUK DERGS
Yrd.Do.Dr. Mehmet zer

Dokuz Eyll niversitesi,
Trkiye
lkretim rencilerine ynelik olan Arkadam dergisi, Nr: 1 6 Haziran 2003

- Nr: 226 27 Eyll 2007 tarihleri arasnda (32-40 sayfa, zel saylar ise 44-48
sayfa) ok yksek bir tirajla (100. say 280 000) haftalk olarak yaynland.
Dergi elendirerek retir. Dergide kltr, edebiyat (iir, hikye, masal, Kara-
gz metinleri, bilmece), bilim, din kltr(ayet, hadis, dua, kssa, namaz, abdest,
oru, kurban vb. eitli dini konular), fantastik konular, izgi romanlar, izgi yk-
ler, karikatrler, bulmacalar, elencelikler(4-6 ya iin) boyamalar, yaratc etkin-
likler (resmi yazyka anlatma vb.), ocuklara ynelik yayn (38. Uluslararas Kahire
Kitap Fuarnda Msrl ocuklarla itaplara Yolculuk, Bolonya ocuk Kitaplar Fuar)
ve etkinlik haberleri, fotoraflar yer alr. Btn rnlerin yerli olmasna zen gs-
terilir.
Dergi ocuklar iin yeniden dzenlenmi Kuran- Kerim Elifbas, Namaz zel
Says gibi zel saylar da verir.
Derginin kapak fotoraflar ayr bir zellik tar. Her kapak Trk milletinin bir
deerini yanstacak ekilde tasarlanr: Ltfen anne beni de sahura uyandr (24), Ben
de Barbaros olmak istiyorum (42), Kulun olmaktan mutluyum (56), Gzmn nuru
namaz (64), Okumak ne gzel (70), Yarn Ramazan ocuklar (72), Karagzm iki
27
gzm merhaba (74), Soframza buyurmaz msnz?(75), Osmanl devletinin Kuru-

luunun 706. Ylndayz(87), Piri Reis(92), Korkma Snmez bu afaklarda yzen al
sancak (93), Hazreti Mevlanann Unutulmayan Yedi d (94), Seni ok seviyo-
rum babacm (107), Namaz zel says (110), Kandil, aylar (115), Dedelere
selam (118), Ho geldin Ramazan (123), Kitaplar Okuduka oalr (128), Canm
annem (154), Kuran- Kerim Elifbas vb.
Arkadam dergisinin belli bal yazar ve izerleri; Yusuf alar, Dastan
etinkaya, Hayrettin Ekmen, Yavuz Turhan, Osman Turhan, Melek e, Cem
Kzltu, Burhan Eren, Bilal zcan, Ferit Avc, Kadir Karsavul, zlem Kele, Filiz
Gner, Nuri Balta.....
Dergiye Milli Eitim Bakan Hseyin elik, Milli Eitim Bakan Bakanl
mstear Necat Birinci, Hekimolu smailn de yazmalar onu daha da zel klar.
Dergiye ocuk edebiyat yayn yapan Doan Karde, Mavi Bulut, Tima ocuk
yaynlarnn editrleri de konuk edilir.
Dergi tamamen milli ve manevi deerleri sevdirerek retmeyi, kltr arttr-
may, kitab ve ve okumay sevdirmeyi hedefler.
Bu zellikleri ile Trk ocuk edebiyatna nemli bir katk salar.
EYH GLBN R DNYSINDA OCUK
Prof. Dr. M. Muhsin KALKIIM

Trkiye
Bu almada Klasik Trk iirinin byk iir ustas eyh Glibin Dvn ve
Hsn Ak taranm ve ocukla ilgili tfl, etfl, veled, evld ve sbyn kelime-
lerinin iinde yer ald metinler tahlil edilmitir.
eyh Glibin iir dnyasnda ocukla ilgili balca alglar unlardr: ocuk,
sadefin iindeki inci gibidir. ocuun yetime yeri, evdir. Onun tabiatnda bir sih-
riyyet bulunur ve kucakta nazla bytlr. nnde yepyeni ufuklar vardr. ocuk,
etfl-i emenle, yani iekle zde tutulmutur. ocuk, safln semboldr; he-
nz hayatn tezatlarn yaamamtr. Onun saflyla paralellik tekil eden bir ba-
ka zellii de alamaktr. Gzya, arnmann bir vastasdr ve ocuk, gzyayla
bir arada zikredilir. ocukluk ann ilk yars aile atmosferi olan evde geerken,
ikinci yars ilk rgn eitim kurumu olan okulda devam eder. ocuk iin en nem-
li faaliyet, oyundur. Arzular ve hevesleri, sonsuza uzanr. ocuk, azizdir. Akl er-
genlie ulamad iin doruyu yanltan ayrt edemez. Bu sebeple, etrafna zarar
verebilir, aile fertlerini skntya drebilir. Mazmn, man, sz, dil, msra
gibi edebiyatla ilgili eler ocua benzetilir. ocuk, duygusall, his zenginliini
temsil eder ve kalple edeer tutulur.
28
UAQ OYUN V TAMAALARININ UAQ DBYYATINDA

TZAHR PROBLEM
Mleyk Mmmdova
Azrbaycan
Uaq v yeniyetmlrin trbiyysind, fiziki v qli inkiafnda byk hmiy-

yti v rolu olan uaq dbiyyat z mnbyini sasn folklordan gtrm, uzun
mddt byklr n yazlm srlrin mzmununda ayr-ayr paralar klind
z ksini tapmdr. Bilindiyi kimi uaq dbiyyatnn sas qanya olan uaq folk-
lorunun is n geni sahlrindn biri oyun v tamaalardr.
Bugn milli nal, hekay v dastan qhrmanlarmzn adlarn bilmyn, z
doma, milli kemiindn xbrsiz, milli dyrlrin bigan, lakin xarici izgi film
qhrmanlarn yax tanyan, bizim milli adt-nnnlrimiz uyun olmayan Qrb
mdniyytini mnimsyn yeni nsil uaqlar yetimy balayr. Btn bu ac
hqiqtlrdn yola xaraq hmiyyti v varl mvzusunda bir ox tdqiqat,
alim v pedaqoqlarn hmfikir olduu uaq dbiyyatnn n zngin v dyrli
qaynaqlarndan saylan xalq dbiyyat nmunlrin xsusi il d uaq oyun v
tamaalarnn uaq dbiyyatnda bir qaynaq kimi nec istifad edilmsi, tandl-
mas v tbli edilmsi mslsini gndm gtirmk olduqca hmiyyt ksb edir.
Bel ki, mqald bu mslnin hlli n hans metod v sullarn ttbiq edilm-
sinin daha smrli ntic verbilcyi mvzusu la alnmdr. Bu baxmdan unu-
dulmu bir ok uaq oyun v tamaalarnn uaq dbiyyatnn n ox seviln
nmunlrindn olan nal v hekay kimi janrlar iind daha ox yer verilrk
tandlmas mslsi ortaya qoyulmudur. Mqald son dvrlr Azrbaycann
mxtlif blglrindn (Zngzur, Qaraba, ki, Gy, Naxvan vs.) toplanm
uaq oyunlar haqqnda qsaca mlumat verilrk, bu oyunlarn bugn uaq dbiy-
yatnda tzahr problemin toxunulmu v bu problemin hlli yollar n hans
sullardan istifad edil bilcyi mslllri l alnmdr.
AZRBAYCAN KLASSK UAQ DBYYATI NMUNSI

KTABN-NSAYEH
F.e.d., Prof. Mhsn Nasoylu

AMEA lyazmalar nstitutu,
Azrbaycan
XIX sr Azrbaycan maarifilrinin yaradclnda uaq dbiyyatnn zn-

mxsus yeri vardr. Dvrn bir sra air v yazlar gnc nslin tlim-trbiysin
byk nm verrk bu mvzuda bir sra bdii srlr yazmlar. XIX sr Azrbay-
29
can uaq dbiyyatnn dyrli nmunlrindn biri d Mirz Nsrullah Didnin

Kitabn-nsayeh sridir. Dvrnn tannm ziyallarndan, maarifi diblrin-
dn saylan Did uzun mddt mktb-maarif sahsind alm, mhz buna gr
d uaqlarn, gnc nslin trbiysi problemin ayrca bir sr hsr edrk onu
Kitabn-nsayeh Nsihtlr kitab adlandrmdr. 1857-ci ild tamamlanm
kitabn n sznd mllif btn Qafqazda yaayan xalqlarn trki dilini bildiyini
vurulayr, bu sbbdn d kitabn trkc yazdn qeyd edir. Klassik uaq d-
biyyat nmunsi olan srin balancnda-diba hisssind uca Tanrnn fzilt-
lrindn bhs olunur. Kitabn sas mzmunu iki fsild v Xitam (Sonluq)
adlanan hissd verilmidir. Birinci fsil insan tbitind olan msbt xsusiyyt-
lr hsr olunmudur. Mllifin hr bir insan n zruri sayd keyfiyytlr sra-
snda al v hya, sxavt, cat, sidq, tvaz, sbir, kr, db v s. xsusi yer
tutur. srd bu keyfiyytlrl bal kiikhcmli ibrtli hekay v rvaytlr d ve-
rilmidir. Kitabn ikinci fslind is insan n mqbul saylmayan mnfi xsusiy-
ytlrdn bhs olunur. Yalan danmaq, paxllq, tamahkarlq, lovalq, xyant,
uzunuluq, qeybt v s. bu qbildndir. vvlki fsild olduu kimi, burada da
mllif szgedn xsusiyytlrl bal maraql hekay v rvaytlrdn istifad
edrk bununla da srin hm tsir gcn artrm, hm d onun maraqla qarlan-
masna almdr. Mllifin zngin hyat tcrbsinin, bilik dairsinin geniliyini
gstrn bu hekay v rvaytlrin oxu tarixi v dini xsiyytlrin hyatndan
gtrlmdr. Hr bir hekaynin sonunda mllif toxunduu msly z mnasi-
btini bildirmkl yekun vurmu v gnc nsl bunlardan ntic xarma tvsiy
etmidir. Kitabdak hr bir blm onun mzmunu il ssln kiik eir paras il
(qit) bitir.
Kitabn Xatim hisssi yksk xlaqi-trbiyvi fikirlr alayan nsihtlrdn
ibartdir. Burada ltif mzmunu dayan kiik hcmli hekaytlr d verilmidir.
Hekaytlrd hazrcavablq v zirklik, ayqlq v frast kimi keyfiyytlr xsu-
sil diqqti kir.
Kitabn-nsayeh klassik slubda, qafiyli nsrl yazlmdr, buna gr d
srd qliz rb-fars trkiblri stnlk tkil edir. sri Azrbaycan dbiyya-
tnn qdrtli klassik sntkar, byk maarifi air Seyid zim irvani yksk
dyrlndirrk onun tkc uaqlar n deyil, byklr n d byk trbiyvi
hmiyyt dadn qeyd etmidir.
30
QURAN-KRMD UAQ TRBYS V MLL-MNV

DYRLR
Dos. Nazil Abdullazad

Azrbaycan
Cmiyytin trbiysind v insan baxlarnn formalamasnda uaq dbiyya-

tnn rolu misilsizdir. Mtrqqi xalqlar bu trbiy vasitsinin rolunu nzr alaraq
estetik gzlliy, dolun mzmuna v bdii tsir gcn malik uaq srlrinin ya-
ranmasna xsusi fikir vermi, bu yolda z xidmtlrini sirgmmilr. Hyat as-
tanasna qdm qoyan uaqlarn krplikdn trbiyli, salam, yksk xlaqi d-
yrlr malik yeniyetm v gnclr kimi yetidirilmsi il bal hl yazl dbiy-
yata qdr ifahi xalq deyimlri, dini rvaytlr, qiss v hekaytlrd nsiht v
tvsiylr z ksini tapmdr. Bu anlamda Qurani-Krim slam dininin briy-
yt vzsiz thfsi v trbiy kitabdr.
Hr bir aild dnyaya gln uan trbiysi v ona xlaqi-mnvi hisslrin
alanmas ilk nc islam dyrlrindn balayr. Allah-talann insanla bx etdiyi
ismarlarn topland Qurani-Krimin surlri uaqlar hikmt ina - haqqa,
xeyir, yaxla ynldn v ya rdn, hr cr ktlklrdn kindirn bilgi v
ydlrl zngindir. Hr hans bir trbiyy ehtiyac hiss etdirmdn yaayan hey-
vandan frqli olaraq, insan z potensial imkanlarn thsil-trbiy szgcindn
keirrk rsy gtirmk mcburiyytinddir. Mhmmd Peymbr(.s) d yeni
doulan krpnin xsiyytbtvlyn trbiy yolu il qazanacan sylmidir.
Mqdds kitabn bir ox qiss v hekaytlrind aylr uaq trbiysi v mnvi
dyrlrl bal nazil olmudur. Tsadfi deyil ki, Qurani-Krimin trbiy kon-
sepsiyas bugnk trbiy sistemi n mkmml, tkmil v bitkin bir tlim
saylr. Uaqlarn trbiysi v onlarn milli-mnvi dyrlr yiylnmlri il bal
mqdds kitabda buyrulur:
- uaqlarn trbiysin doumla birlikd, htta daha nc - ana btnindn bala-
maq lazmdr;
- ata- ana v onlarn haqq Allahdan sonra tkkr edilmli olan varlqlardr;
- trbiyd fqt, mrhmt v ciddiyytin tarazl qorunmaldr;
- uaqlarn hyata hazrlanb cmiyyt qatlmasnda, mnn gcl frd kimi
yetimsind yardm olmal, glcyin nikbin yanalmaldr;
- uaq trbiysi, xlaq v davranna istiqamt vern amil Allaha inam v iman-
dr.
31
BALACALARIN YARADICILIQ STEDADINA QAYI L

YANAAQ
Dos. Nrmin liyeva

Azrbaycan
"bhsiz ki, istedad qay istyir. Qay olmayanda istedad bzn zn yol
tapa bilmir, yaxud onun inkiaf yolu tin olur. Bilin ki, hyatmz n qdr tin
olsa da dvlt ilri bamz n qdr ox qardrsa da, biz istedadlara daim qay
gstrmliyik".(Azrbaycan xalqnn mummilli lideri Heydr liyev)
stedadl sz hddn artq mna alarlar il yklnmidir. Bu sz dahi
demkdir? Yoxsa ox istedadl yaxud drslrini ox yax oxuyan mnasna
glir? Blk bu sz intelektual, yaradclq, aktyorluq, dib, yaxud liderlik bax-
mndan, v ya hr hans bir elm sahsind yksk nticlr gstrn v z bacarq-
larn 100 faiz inkiaf etdirmk n xsusi xidmt v faliyytlr ehtiyac olan
uaqlar kimi qiymtlndirk?
Bu srada mni bel bir sual da dndrr. Mgr hamnn vlad bu v ya
digr mnada hr hans bir istedada malik deyil?
Son illrd bu szn mnas mllimlrin qeyri-adi istedada malik olan uaqla-
rn yrdilmsin mnasibtindn asl olaraq dyimidir. Baqa szlrl desk,
xsusi istedada malik uaqlarn bu istedaddan istifad ed bilmlri n xsusi
dsty ehtiyac vardr. Bu gn kicik hcmli er v ya mqal yazan mktbli z
istedadlarna gr tanndqda zlrini daha da inkiaf etidirir v inanlmaz gzl
srlrin mllifi olurlar. Onlarn bu bacarqlar insanlar trfindn dyrlndiril-
mdikd is bu uaqlar n hr ey darxdrc olur v onlar z potensiallarndan
tam kild istifad ed bilmirlr.
1918-1920-C LLRD AZRBAYCAN UAQ

DBYYATINDA MLL STQLAL MVZUSU
Nigar smaylova
Azrbaycan
Azrbaycan Demokratik Respublikas cmi 23 ay yaamasna baxmayaraq, di-

gr sahlrd olduu kimi, thsil v mdniyyt sahsind xeyli ilrin grlm-
sin nail oldu. Bu sradan 1918-1920-ci illrd Azrbaycan uaq dbiyyatnda
milli istiqlal mvzusunun geni yer tutmas diqqti xsusil clb edir. Bu mvzu il
laqdar Trkiyd v Azrbaycanda yazlm srlr drgilrd yer tutmu, drs-
liklr daxil edilmi, sinifdnxaric oxu kimi istifad olunmudur. Mhz bu mqa-
32
ld hmin dvrd yazlm milli istiqlal mvzusunu hat edn eir v hekaylr-
dn nmunlr thlil olunur, milli istiqlal mvzusunun mqsdi v mram aq-
lanr, byyn nslin azadlq, mstqillik, vtnprvrlik, trklk ruhunda trbi-
ysind onlarn hmiyyti qeyd edilir. M.Hadi, H.Cavid, A.aiq, A.Shht kimi
grkmli sz ustalarnn, elc d, gnc airlrdn .Cavad, B.Mrid, C.Cabbarl,
Davud, .Dainin milli istiqlal mvzusunda yazd eirlrinin mna dyri, mf-
kurvi tsiri aqlanr.
Bu dvrd milli ruhlu trk airlrinin d srlrindn nmunlrin Azrbaycan
mtbuatnda ap olunmas il Trk birliyi ideyasnn nmli reym malik olduu
mqald yer tutur.
Ziya Gyalpn Bakda nr olunan Mktb jurnalnda (1918, 5) ap olun-
mu lahi balql eirind yurdun xilas mslsi qoyulur. .Cavadn Ordumu-
za rman. Ey sgr eiri, B.Seyidzadnin Vtnim eiri, .Vahidin sgr
eiri, .Cnntinin Bayraq, Sancaq v Bayramz adl eirlri, Azrbaycanl
imzal mllifin Bayram adl hekaysi v digr bu kimi uaq dbiyyat n-
munlri mvzu baxmndan thlil olunur v mumildirmlr aparlr.
Mqald 1918-1920-ci illr Azrbaycan dbiyyatnn, o cmldn uaq d-
biyyatnn mvzu alarlar, elc d, milli istiqlal mvzusunun indiydk tdqiqata
clb olunmad qeyd edilir.
UAQ DBYYATINDA TRK XALQLARININ ORTAQ

DYRLR
Nizami Adirinov
Azrbaycan
Uaq dbiyyat znd gcl ideya-estetik v mnvi yk dayr. Uaq d-

biyyatnn n yax nmunlri hr zaman mumbri maraqlar v yksk huma-
nist fikirlri hat edir. Hminin bu fikirlr insanlar birldirn ideyalarn yayl-
masna rait yaradr.Bu dbiyyat bir qayda olaraq yalnz maraql sjetlri il de-
yil, hm d yksk mnvi keyfiyytlr damas il sciyylnir. Uaq dbiyyat
oxucunu elm v hyat bard mxtlif biliklrl znginldirir, ata-babalarn tarixi,
miti, xlaq, adt-nnsi v s. haqqnda mlumat verir. Belc uaqlar zlrini
kemi nsillrin varisi, onlarn davamlar kimi drk etmy balayrlar. Uaq
dbiyyat uaqlarn qlbind ncib hisslr oyadan, onlarn glcyi haqqnda gzl
v midli arzularna qanad vern bir dbiyyat sahsidir. Bu dbiyyat uaqlar
zngin mnvi zvq malik bir insan kimi trbiy edir, z xalqnn mbarizlrl
dolu zngin tarixi kemiin drindn bld olmasn tmin edir.
Trk xalqlarnn uaq dbiyyat da dnya uaq dbiyyatnn ayrlmaz hiss-
sidir. Bu dbiyyat trk xalqlarnn yaratm olduqlar btn maddi v mnvi sr-
33
vtlri yeni-gnc nsl yrtmli v onlar bu mdni srvtin sl varisi kimi tr-
biy etmlidir. Bu zaman diqqt edilmsi vacib olan bzi rtlr d mvcuddur.
1. Uaq dbiyyat uaqlarn ya sviyysin uyun yazlmaldr.
2. Bdii srlrin dili aydn v rvan olmaldr.
3. Ycam sjetli nsr srlrinin dilind lirizm stnlk verilmlidir.
4. Trk xalqlarnn uaq dbiyyat nmunlri Azrbaycan dilin trcm olun-
maldr.
5. Trk xalqlarnn uaq dbiyyat il tanlq btn uaqlarn milliytindn asl
olmayaraq mnn yaxnlamasna xidmt etmlidir.
6. Trcm olunan uaq dbiyyat nmunlri diqqtl seilmli, milli-mnvi
dyrlrimiz zidd olan srlr trcm edilmmlidir.
7. Trk xalqlarnn uaq dbiyyat qarlql kild thlil olunmal, ortaq dyr-
lrl bal mtmadi olaraq simpoziumlar, konfranslar keirilmlidir.
8. Kitabi-Dd Qorqud kimi trk xalqlarnn n zngin tarixini, adt-nnlri-
ni, hyat trzini, mnvi dyrlrini ks etdirn snt abidlri uaqlar n
sadldirilmli, uaqlara vtn, dvlt, aily sevgi, byy hrmt, qhr-
manlq, igidlik kimi yksk mnvi dyrlr alanmaldr.
9. Dd Qorqud motivlri sasnda uaqlar n kiik hcmli, ibrtli sjetli
hekaylr yazla bilr. V bu srlrd xalqmzn milli-mnvi dyrlri, hyat
trzi, qhrmanl qabarq kild ks olunmaldr.
gr mdni, zngin mnvi zvq malik, z kemiin bal v glcyin
midl baxan bir gnclik grmk istyiriks, uaq dbiyyatna ox ciddi nm ve-
rilmlidir. nki glck nsillrin bdii zvqn, dnc trzini mhz indinin
uaq dbiyyat formaladrmaqdadr.
OCUK EDEBYATINDA NSAN BR DEER OLARAK

HAYVAN SEVGSNN LENMES ZARURET
Prof. Dr. Nazan Bekirolu

Trkiye
Yaplan aratrmalar hayvanlara zarar verme orannn yksek olduu blgeler-

de insana zarar verme orannn da yksek olduunu gstermektedir. Sulularn
profillerinin incelenmesi onlarn ocukluk dnemlerinde hayvanlara da kt dav-
randklarn, iddet uyguladklarn gstermektedir. yleyse ocuk eitiminin ana
damarlarndan biri olan ocuk edebiyatnda hayvan sevgisinin de ilenmesi gerek-
mektedir.
34
Sevgi ve sayg retilebilir, gelitirilebilir davranlardr. Ancak bu kapsamda

sevgi retiminden daha da nemli olan, hayvanlarn yaama hakkna sayg gster-
meyi retmek ve ilemektir.
Modernizmin sreinde, bireysellemi insann en nemli problemi kendisinde
dnyann efendisi olma hakkn grmesidir. Varln dier unsurlarn yok sayan bu
insan tipi doymak bilmeyen bir hrsn neticesinde kendi dnda kalan varlklara
yaama hakk tanmayarak dnyay yaanmaz bir yere dntrrken aslnda kendi
yaam alann da tketmektedir.
yleyse bu dnyann sadece insanlarn deil btn unsurlar ile birlikte var-
ln btn elemanlarnn ortak yaama alan olduunun ocua retilmesi gerek-
mektedir. Bylece ocuk sevmese bile- hayvanlarn da yaama hakkna sayg
gstermek mecburiyetinde olduu bilincini sahiplenecektir. Bencillikten syrlm,
kendi dndaki varlklarn yaama hakkna saygl insan ise empati yetenei
gelimi olan insan demektir. Empati ise insan deerlerin en ykseidir ve ilene-
cei ilk yer ocuk edebiyatnn rnleridir.
OCUK EDEBYATI VE MLL EDEBYAT HAREKET

Prof. Dr. Nzm H. POLAT
Nide niversitesi
Trkiye
Trkiyede ocuk edebiyatnn gemiini ok eskilerden balatma alkanl

varsa da Mmeyyiz dergisinin yaymlanmas (28 Temmuz 1869), bu konudaki far-
kndaln nemli bir noktaya geldiini gsterir.
Her konuda olduu gibi ocuk edebiyatnda da kavramlatrma, bilgi birikimi
ve ihtiyacn hissedilme seviyesini gsterir. Adnda ocuk vurgusu yapan ilk der-
giye de bu dikkatle bakmaldr. 13 Knun-i sni 1320 (26 Ocak 1905)de Selanikte
kan ocuk Bahesi ite bu krlma noktasn ifade eder.
Ancak eitim ilkeleri dorultusunda bir ocuk edebiyat meydana getirme
gayretleri, II. Merutiyet yllarndadr. Mill edebiyat ihtiyacnn hissedilmesi ve
bu yolda sistemli almalarn balangc da ayn yllara rastlar.
Denilebilir ki ocuk edebiyatna gerekli nem ve zenin gsterilmesi, Mill
Edebiyat hareketi sayesinde olmutur. Bunun sebebi gayet nettir. Mill Edebiyat
hareketi, topluma yeni bir ruh verme, Trklk bilinci uyandrma amacnda idi. Bu,
yeni bir anlayla yeni bir nesil yetitirmeyi gerektirir.
Yeni neslin istenen llerle yetimesinde ocuk edebiyat adeta okul kadar
nemlidir.
Her rejim, kendisini ayakta tutacak gnll nesiller ister. Bunun en kestirme
yolu ise toplumsal fayday esas alan bir sanat ve edebiyat anlay gelitirmek, o-
cuklar ve genleri bu vasta ile yetitirmektir.
35
II. Merutiyet yllarnn toplumsal faydac sanat anlayn temsil eden grup,
Mill Edebiyat hareketidir. Toplumsal faydac sanat anlaynn, dnemin siyas ve
toplumsal zeminine uygun dmesi, Mill Edebiyat hareketini kanonik edebiyat
nitelemelerine muhatap klmtr. Mill Edebiyat hareketinin toplumsal dnm
baarmak iin uygun bulduu alanlardan biri de ocuk edebiyat olmutur. Bu
edeb hareketin ana ilkesi, yaz diline, konuma dilini hkim klmakt. Ayn ilke,
ocuk edebiyatnn da vazgeilmezlerinden olduu iin, Mill Edebiyat hareketi,
ocuk edebiyatn gelitirici pek ok hizmette bulunmutur.
MAKEDONYA TRK OCUK EDEBYATINDA

BR DNYA KLAS
NECAT ZEKERYA (11.11.1928 10.6.1988)
Yrd. Do. Dr. Nazl Rn Grel

Abant zzet Baysal niversitesi,
Trkiye
Tito Yugoslavyasnn yklmasndan sonra (1991), bamszlna kavuan Ma-

kedonya, Balkanlarda gen bir cumhuriyettir.
Makedonya Trkleri, her eye ramen kimliklerini yaatmak, kltrlerini geli-
tirmek, eitim sorunlarn zmek, rf ve adetleri ile mill, din ve insan karlarn
elde etmek ve korumak iin yllardr yrttkleri savamdan vazgemi deiller.
Bulunduklar lkede kirac deil, aralarnn evindeymi gibi hayatlarn srdrmek-
tedirler. Bu yzden partileriyle, dernekleriyle, kurum ve kurulularyla yarnlara
dnk, dedelerinden miras olan bu lkede dier milletlerle birlikte eit olarak yaa-
mak, devletlerinin gelimesi iin sadk vatanda olarak zerlerine den grevleri
yerine getirerek ocaklarn yeertmekte kararllar.
Makedonya Trklerinin kimliklerini yaatmak iin bu lm kalm savamnda
halkn yannda ve nnde birok deerli aydn ve yazar, izer de vard. Halkn sesi
ve vicdan olmaya uraan bu nl kiiler, yaz ve almalaryla her zaman Make-
donya Trklerinin zengin ve parlak tarihe sahip olduklarn vurgulam ve varlk-
larnn ebed olmas iin byk caba harcamlardr. zellikle kinci Dnya Sa-
vandan sonra, baarl bir biimde gelien ada Trk edebiyatnn temel ta
olmulardr.
Makedonyada Trk kltrne, Trk dncesine, ses bayramz Trkeye,
Trk edebiyatna ve insanla eserleriyle, almalaryla hizmet etmi, yn vermi
ahsiyetlerden biri de Necati Zekeriyadr.
Makedonya ve Kosova Trkleri edebiyatnn ilk dnem sanatlarndan biri
olan Necati Zekeriya, deyince akla onlarca kitap, yzlerce makale, yetitirdii
ocuklar, elinden tuttuu genler, arkadalk ettii usta kalemler, Birlik gazetesi,
36
Piyoner, Sevin, Tomurcuk, Ku gibi ocuk dergileri, eviri kitaplar ve tabii ki, hi-
kye ve iir arlkl telif eserler En nemlisi de ORHAN gelir Makedonyada
TRKE OCUK EDEBYATI gelir, gelmelidir.
Trk asll Makedonyal air, eletirmen, hikyeci, yaync Necati Zekeriya,
1928 ylnda skpte dnyaya geldi.
O, bir ocuk edebiyats olarak; Tito Yugoslavyasnda Makedonyada Trke
yaynlanan ocuk dergilerinde, nce Piyoner, sonra da bunun devam saylan Sevi
ve ona ilave olarak yayna balayan Tomurcuk dergilerinin yayn ynetmeni oldu.
Bu dergiler Makedonyada Trke ocuk edebiyatnn gelimesinde, yaatlmasn-
da, en nemlisi de Trk ocuklarnn edebiyatla tanp aydnlk bir gelecee hazr-
lanmasnda ok nemli bir rol oynamlardr.
Necati Zekeriya, 1969da Birlik gazetesinin ba ve sorumlu yazarlna getiril-
di. Gazete bnyesinde BRLK YAYINLARn kurdu. Bu yaynevi Makedonyada
Trke yayn etkinliini ilk balatan kurulu olmu, 2003 ylna kadar da Trke
kitaplar tek yayn adresi olmaya devam etmitir. Birlik yaynlar ad altnda pek
ok ocuk kitab yaynlanm, ilk balangta bunlarn ounda da Necati Zekeri-
yann yazar, eletirmen, eviren, bayazar ve lektr olarak emei vardr.
Necati Zekeriya siyas sebeplerle Makedonyadan uzaklatrlnca Kosovann
baehrine gitti ve burada Tan Yaynlarnca karlan Ku adl ocuk dergisinin ya-
yna balamasn salad. Ku dergisi, Kosovada Trke yaynlanan ilk ocuk der-
gisidir.
Necati Zekeriyann eviri, iir ve yazlar Trkiyede Varlk, Trkiye Yazlar,
Milliyet Sanat, Yedi Tepe, Saak gibi dergilerde yaymland. Kitaplarndan da
Trkiyede yaymlananlar oldu. Kahraman Orhan olan hikyelerden Bizim Soka-
n ocuklar adl kitap ocuk Vakf tarafndan, Orhan da Koza yaynlar tarafn-
dan basld. Mill Eitim Bakanl da Necati Zekeriyann Hikyeleri adl bir kitap
yaymlad, Bir Yazar Bir Eser projesi kapsamnda da Bizim Sokan ocuklar
adl eseri basmay kararlatrmtr.
Yazarn ocuk edebiyatnda bir dnya klasii zellii tayan Orhan adl kitab
Makedonyada halen ilkretim rencileri iin Lektr (100 Temel Eser) kitaplar
listesindedir ve bu kitap Makedoncaya, Arnavutaya, Srpaya, Romenceye de
evrilmitir.
Biz bu tebliimizde; Makedonyadaki Trk varlna dikkat ektikten sonra,
Makedonya ocuk edebiyatnn gl temsilcisi Necati Zekeriyann hayatna
temas edeceiz. Necati Zekeriyann bir ocuk edebiyats olarak yapt hizmetler
ve eserleri zerinde dururken ORHAN adl kitabnn ocuk edebiyatnda dnya
klasiklerinden biri saylmas gerektiini gerekeleriyle birlikte anlatacaz.
37
OCUK EDEBYATININ GEREKLL
Nurdan Damla
Yazar, Trkiye
inde bulunduumuz teknoloji a bireyleri yalnzlatrmtr. leri tekno-

lojinin youn atmosferi; tepkisiz, duyarsz, sevgisiz ve niteliksiz fertler tretmitir.
nsani erdemler slam, ortak deerlerimiz tehlikeye maruz kalmtr. Bu elim
kaybmz edebi incelikler ve dirililerle telafi etem yoluna gitmeliyiz. Bu meyanda
bireylerin isel inkiafnda ocuk edebiyatnn rol yadsnamaz bir gerektir. Ki;
ocuk edebiyat bir toplumun en nemli kltr esidir. Bu estetik abada retken
ve dinamik beyinlere ihtiya vardr. Toplumda retken zihne sahip bireyleri yeti-
mesinde, aile ile balayan eitim srecinde gen nesillerin retkenliini artracak,
hedeflerini salamlatracak, dzgn ve tutarl projeler retmek durumundayz.
Onlarn hayal gcn kamlayacak, ruhsal duyu ve derinliklerini artracak, insani
erdemlerini besleyecek materyaller ocuk edebiyat vastasyla gerekleebilir.
ocuk Edebiyat bu meyanda bir kpr grevi grecektir.
Bu balamda nitelikli ve edebi incelii mukim eserlere ihtiya vardr. Kk
yalardan itibaren gelitirecektir. ocuun gelecekte retken bir zihne sahip ola-
bilmesi iin geni bir hayal gcne sahip olmas gereklidir ki bu da ancak onun
kelime hazinesinin genilii ile mmkndr. Zira kiinin hayal gc, kulland
kelimelerin saysyla doru orantldr. ocua kelime haznesini gelitirecei im-
kan salamak ise yazar, air ve sanatlarmzn ocuk Edebiyat alannda yapa-
caklar, bireysel geliime ynelik profesyonel almalar ile mmkn olacaktr.
ocuk edebiyat alannda Trk halklar olarak ortak elerimizi koruma altna al-
mak durumundayz. Bu meyanda uzun soluklu ve salam projelere ihtiya vardr.
zgn ve orijinal olan retmek, korumak ve desteklemekle balayacak olan bu
sre; retken ve dinamik beyinlerin beslenmesiyle inkiaf edecektir.
UAQ ERLRNN THLL PRNSPLR

F.e.d Pirali liyev
Thsil Problemlri nstitutu,
Azrbaycan
Uaq eirlrinin znmxsus xsusiyytlri var ki, thlil zaman bunlar nzr
alnmaldr. Yni uaq eirlri bir ne bdii detallardan, elementlrdn v aspekt-
lrdn ibartdir. Baqa szl, uaq eirlri ox mrkkb daxili trkibdn tkil
olunur. eir nmunsinin misralar v bndlri arasnda o qdr sx laq mvcud
olur ki, o biz sri mcazi mnada canl orqanizm oxatmaa sas verir. Buna
gr, uaq eirlrinin kompleks thlilind aadak prinsiplr riayt olunmas
tvsiy olunur:
38
1. Tarixilik prinsipi. Mtnin yazld dvrn, ictimai-siyasi, mdni hadislrin

ona tsiri, airin yaradclnda hmin msllrin konkret ksolunmas, ideo-loji
v mdni hyatn tcssm, masir dvr n hmiyyti v s. msllr thlild
n kilmlidir. Tarixi mvzular myyn zaman rivsind bir lknin, hr
hans bir sosial tarixi vziyytl laqli raitdir: onlar verilmi zamandan knarda
tkrar olunmurlar, bu v ya digr kild konkretlirlr.
Bu zaman hm d lirik eirin mzmununda tarixilik baxmnda vacib olan
elementlr rh edilmli, ideya- bdii xsusiyytlrin diqqt yetirilmlidir.
2. Nv v janr baxmndan thlil prinsipi. Uaq eirlrinin mzmunu aydn ol-
maqla yana, misralarda hecalarn say az, qafiylri oynaq, szlri sad olmaldr.
Folklorun lirik nvlrindn: bayat, layla, oxama, sayac szlr, aq qomalar,
uaq nmlri, mvsm nmlri buna aiddir. Mar v himnlr d lirik eir mtni
kimi diqqti clb edir. Emosionallq lirik eirin sas xarakterlrindndir. Lirika
airin subyektiv dncsinin obyektiv ksetdirmsidir.
Lirik janrlar irisind himnlr xsusi yer tutur. Masir dvrd himnin bir ne
nv yaranmdr. Bel ki, dvlt himni, hrbi himn v mssisnin (thsil
mssissinin) himni hmiyytli kild uaqlar trfindn yrnilmkddir.
Trk xalqlarnn birliyini, btvlyn, qhrmanln, tarixi xsiyytlrini
ks etdirn nmunlr yaranmdr ki, thlild bunlara nm verilmlidir.
3. deya- bdii xsusiyytlrinin thlili prinsipi. eird irli srln ideya, air
niyyti, pafos v s. msllr diqqt yetirilmlidir. Pafos- bdii srin sasn t-
kil edn fikir v hissiyyatdr. V.Q.Belinski mslht grrd ki, lirik eiri thlil
edib yrnn zaman birinci nvbd onun pafosunu, yni o srd ifad olunan
balca ideyan, fikir v duyunu tyin etmk lazmdr.
Tragik, qhrmanlq, sentimentallq, romantik, dramatik, yumoristik, satirik
pafos nvlri var.
Thlild eirin ideyasna xsusi diqqt yetirilmlidir. deya- insann urunda
varl ks etdirn v onun bizi hat edn mhit mnasibtini ifad edn anlay;
airin dnyagrnn sas v n mhm prinsipi; mfkur, mslk, kid nzrd
tutulur.
Burada mvzu, tematika, problem, problematika, ideya, ideya istiqamtlri,
motiv, leytmotiv v s. msllr aydnlq gtirilmlidir. Lirik eirin mvzusu rn-
garngdir: xlqilik, vtnprvrlik, dostluq, azadlq, olum v lm, vtndalq,
tnhalq, mhbbt, peysaj lirikasn nmun gstrmk olar.
4. Lirik eirin kompozisiya baxmdan thlili prinsipi. Kompozisiya - srin
quruluu, onun trkib hisslrinin dzl, srd gstriln hyat prosesinin s-
ciyylndirn surtlrin, onlarn laq v mnasibtlrinin tkili, hadislrin ts-
viri qaydasdr. Lirik srin kompozisiyasnn gzl v aydn olmas, onun ideya
mzmununun oxucuya yax atmas n mhm rtlndndir. Lirik srd
tkrar olunan kompozisiyaya v dairvi kompozisiyaya v sairy diqqt yetirilm-
lidir.
39
5. Lirik srin qhrmannn, air Mninin ksin thlili prinsipi. Lirik eir-
d air surti lirik qhrman adlanr. Lirik eir lirik qhrmann xarakterinin bel
bir konkret v tk tzahr kimi baxmaq olar. Lirik qhrmanla airin xsiyyti
arasnda mhkm laq, vhdt mvcud olur; lakin bunlar thlild eynildirilm-
mlidir. V.Q. Belinski yazrd ki, byk air z, z mni haqqnda danarkn
ham haqqnda, briyyt haqqnda danr, nki briyyti maraqlandran hr
ey airin tbitind iz buraxr.
6. eirin bdii- poetik dilinin (mcazlar baxmndan) thlili prinsipi. eiri
frqlndirn n balca cht mcazlar sistemindn geni istifad olunmasdr. M-
caz sz v ya ifadnin baqa, qeyri- mstqil mnada yaradlan bdii ifaddir. Uaq
eirlrind sas etibaril sad mcazlardan daha geni istifad olunur. eirlrd
tbih v epitetlrdn istifad olunubsa, nmun gtirrk dyrlndirmk lazmdr.
El eir var ki, orada mrkkb mcaz nvlrin d yer verilmidir. Hr halda, eir-
d metafora, mbali, litota, metonimiya, sinekdoxa, perifraza, ironiya yer
verilibs, thlild bunlar aydnladrlmaldr.
7. Poetik sintaksisin (lirik eirin bdii nitqinin sintaktik fiquru) thlili prinsipi.
Uaq eirlrinin thlilind poetik sintaksis diqqt yetirmk lazmdr. Poetik sz
birlmlri, cmllr fikrin qvvtlnmsin xidmt gstrir. Bu zaman eird
ilnmi ritorik suala, ritorik nidaya, ritorik mracit diqqt yetirmk, onlarn i-
lnm mqamna aydnlq gtirmk lazmdr. Yaxud, slubi fiqur saylan tkrara,
eyni fikrin qvvtlnmsin xidmt gstrn yaxn ifadlrin ilnmsin, antiteza-
ya, inversiyaya, sintaktik paralliy, elipsis v s. diqqt yetirmk v ilnmi n-
munlrin xsusiyytlrini izah etmk lazmdr.
8. Poetik fonetikann (poetik nitqd ss sisteminin) thlili prinsipi. eirin th-
lilind fonetik dyiknlik mhm rol oynayr. Sait v samit sslrin tkrar olun-
mas, anafora, epifora, alliterasiya, assonansn ilnm sviyysin diqqt yetirmli
v bunun drcsi aydnladrlmaldr.
9. Bdii dilin leksik trkibinin thlili prinsipi. Lirik eirin leksikann thlilin
d nm vermk vacibdir. Leksik baxmdan sinonimlr, antonimlr, omonimlr,
neologizmlr, arxaizmlr, tarixizmlr, frazologiyaya, aforizmlr, terminlr,
varvarizmlr diqqt yetirmk mhm msllrdndir. Bu id: fonetik, morfoloji,
leksik, etnoqrafik dialektizmlr aydnlq gtirilmlidir.
10. Lirik eirin vzninin thlili prinsipi. Lirik eir heca, ruz vznd v srbst
eir klind olur. Uaq eirlri vznin daxili tlblri baxmndan thlil edilmli,
vznin gzlliyi aydnladrlmaldr. Vznin yaranmasnda mhm rol oynayan
qafiy sistemin diqqt yetirilmlidir. eird rdif d maraq yaratdndan nmu-
nlr gtirmkl aydnladrlmaldr.
Sadaladmz prinsiplrdn istifad etmkl uaq eirlri thlil olunarsa, o
zaman eirlr sl qiymtini alm olar v id bir elmlik yaranar.
40
ANAMIN NAILLARINDA KAYBOLMAYA YZ TUTAN

MLL-MANEV DEERLER
Yrd. Do. Dr. Pervane Bayram
Nevehir niversitesi,
Trkiye
Anamn Nallar, Azize Caferzade tarafndan yazlm ve 1982 ylnda Bak-
de yaymlanmtr. Eser, yazarn annesinden duyduu 25 Azerbaycan masalnn
edebi bir dille aktarlm halidir. Bu masallarda, Azerbaycan toplumundaki ekme-
e, anneye, insanlara vb. kutsal deerlere olan sevgi, sayg ve sadakatten bahsedil-
mektedir. Eserin en nemli zellii, yetien nesillerin insanlara, ekmee, gelenek
ve greneklere olan sevgi ve saygsnn azalmasn nlemek, dinledikleri veya oku-
duklar bu masallarda geen vatanseverlik, kanaat, sadakat, drstlk gibi hususlar
zevkle ve elendirerek retmektir.
Bu masallarda, Azerbaycan szl edebiyatna ait efsane, mit, destan trlerinden
de istifade edilmi, zaman zaman klasik edebiyattaki em ve pervane vb. mazmun-
larn halk edebiyatndaki karlklar da verilmitir.
Anamn Nallar elendiren, elendirirken eiten ve nesillerde tarih, aile, ah-
lak bilincini pekitiren bir eser olarak hl gncelliini korumaktadr. Burada yaza-
rn pedagojik yn de n plana km, retirken elendiren bir slupla tarih uuru-
nu, gelenek ve greneklere saygl olmay yetien nesillere aktarmay baarmtr.
Bildiride Anamn Nallar dil, slup, konu ve masal teknikleri ynnden in-
celenerek daha ok masallarn sosyal muhtevas zerinde durulacaktr.
TRKMEN-TRK ATASZLERNDE OCUK-AGA

MOTF VE LEN
Yrd.Do.Dr. Ramazan akr
Mevlana niversitesi,
Trkiye
Trkmen-Trk kltrnde nemli bir yere sahip olan ataszleri; milletlerin
gemi, algs, kltr ve yaama biimleridir. Anonim olan bu sz varlklar, top-
lumlarn kimlikleri olup tarih ve edebiyatn ortak zeminidirler. Ataszleri; ksalk-
lar, ilerindeki zl ifade, anlatmlarndaki kafiye, aliterasyon vezin gibi iirsel
zellikler ve sk kullanlmalaryla, aklda kolayca kalrlar. ocuk eitiminde ninni
ve masalla balayan sre ataszleri ile devam eder. Ataszleri hem bir terbiye me-
todu hem de milli ve kltrel deerleri ocua aktarmada nemli bir edir. Trk
kkenli topluluklar arasnda ilk yazl belgelerden gnmz eserlerine kadar ata-
szlerinin kltrel deerlerini ve deer yarglarn ustaca ve etkili bir ekilde anlat-
mak iin sk sk kullanldklar grlmektedir.
41
Ataszleri zellikle ocuklarn iyi ve kty ayrt etmesine, olumluya ynel-

mesine, ktlkten kanmasn salar.Tevik, koruma, motive etme, kltrel ve
ahlaki deerleri verme ilevlerini stlenir ve salkl bir ekilde eitimini tamam-
lamasna yardmc olur. Trkmence: agany adan, edebi badan. Trke:
Aa yaken eilir. rneinde olduu gibi.
Bu almada: Trkiye Trkesinde ve Trkmencedeyer alan ocuk motifi ve
temasn ieren ataszleri, ierdikleri iletileri bakmndan mukayeseli olarak ele
alnp incelenmitir.Her iki sahadaki ocuk unsurunu ieren ataszleri karlatr-
larak benzerlik ve farkllklar tespit edilmeye allmtr. Bu almayla; halk
bilimine ve karlatrmal folklor aratrmalarna bir katkda bulunmak hedeflen-
mitir. alma, her iki alandaki ataszlerinde ekil ve anlam bakmndan benzer-
likler olduunu gstermitir.
Ama, yntem: Bu aratrmada; katlarak gzlem, literatr taramas, mlakat
teknikleri kullanlmtr.almann betimsel, tanmlayc ve aklayc nitelikte
olmasna allmtr.
Kaynak olarak: . A. Aksoyun Ataszleri ve Deyimler Szl, . Aktan
Seme Ataszleri ve dier kaynaklar, Trkmence M.Carryev in Nakllar, G.
Geldiyevin, Trkmen Nakllar ve Atalar Sz, Trkmenbann Ruhnamesi,
Geldiyevin, Trkmen Halk Dredicilii gibi birincil kaynaklar kullanlmtr.
HMD CMLN UAQ ERLRNN DL V SLUB

XSUSYYTLR
Pakiz Zakirova
Azrbaycan
XX sr Azrbaycan uaq dbiyyat tarixind .Cmilin (1913-1977) mstsna
xidmtlri olmudur. Onun uaq srlri bu dvr Azrbaycan poeziyasnda sjetli
lirikann n yax nmunlri hesab olunur. Onun uaq erlrini mvzu baxmndan
Byk Vtn Mharibsin hsr olunmu eirlr, my, zhmt ar, fsillr,
aylar, bayramlar, vtn tbitinin vsfin hsr olunmu v s. qruplara ayrla bilr.
Lakin onun yaradclnda xsn z tsrrfatlar sasnda qlm ald
mharib mvzusunda olan srlri daha maraqldr. Bu baxmdan Qaqnlar,
Can nn, bir nal de!, Laylay, Al, ey shr, Nian zy, Bxtiyar
v s. daha maraqldr. Bu srlrd mzmunla formann vhdti folklor, klassik irs
v masir dbi mhitdn faydalanmaqla yaranmdr. Lakin .Cmilin ilk yara-
dclq mnbyi ifahi xalq dbiyyat olmudur. Onun Azrbaycan laylalar slu-
bunda yazd Laylay, Korolu dastanndan istifad etmkl gid ol, rkli ol,
Aq lsgrin tsiri il yazd Dnyada, Tufarqanlnn tsiri il yazd Tor-
pan q nal, ar v baqa srlri buna misaldr. Sadaladmz srlrin
42
drindn thlili v mqayissi zaman mlum olur ki, .Cmilin frdi yaradclq
slubunun formalamasnda baqa poetik qaynaqlarla yana Azrbaycann folklor
poeziyas qvvtli tsir gstrmidir.
vvlcdn qeyd etdiyimiz kimi, .Cmilin htta n kiik hcmli srlrind
bel sjetli ycam bir poema formasna rast glirik. .Cmilin yaradclndak
bu xsusiyyt tnqidi v airlrimiz trfindn mxtlif vaxtlarda qeyd olunmu-
dur. Buna misal olaraq mharib mvzulu erlrindn Qaqnlar, Can nn, bir
nal de! kimi srlri gstr bilrik. Hr iki srin ycam v lakonik sjeti
dialoq klind quruludur. Birincid mkalim ana v qz, ikincid nn v nv
arasnda qurulmudur. Hr ikisind nigaran v qayl uaqln yaayan krpl-
rin kdiyi iztirab v zab, byklrin onlarn suallarn cavablandrmas dramatik
anlam ksb edir. .Cmil poema yazmr. Lakin bu srlr poema janrnn xsu-
siyytlrini ks etdirir. Laylay eiri adlar kiln srlrl mqayisd mllifin
ustaln daha qabarq nzr arpdrr. sr dialoq klind yox, monoloqlayla
klind qurulub. srd yuxusu dalara qaan krpsin laylay oxuyan ana
dvrn facisini yaayan analarn mumilmi obrazdr. Ana rinin mharibd
hlak olduunu duysa da, bunu balasndan gizldir, analara xas vlad sevgisi onu
hyata midl baxmaa vadar edir:
Laylay dedim, gec kedi, daha yat!
Gnlr tsn, by, boya-baa at.
Snsn indi evimizin ra,
By, olum, drdin alm, tez boy at!
Laylay, glm, gzlrindn psn ay;
Laylay, qzm, laylay, balam, a laylar!
airin btn uaq erlrind krplr hdsiz qay, onlarn taleyin gr
nigaranlq z ksini tapmdr. Yel, sm! sm! sm! eirind air krpl-
rin taleyini btv bir nslin taleyi kimi qiymtlndirir, bu gnn krpsinin yuxu-
sunu glcyin xobxtliyinin qarant kimi qiymtlndirir.
mumiyytl, .Cmilin uaq eirlrinin qurulu, forma xsusiyytlrinin th-
lili bel bir fikir sylmy sas verir ki, bu chtlr d airin yaradclq slubunun
sas mahiyytini myyn edn sjetli lirika mslsi il laqdar kild meydana
xr. .Cmil d z slubunu frdildirmy, baqalarndan frqlndirmy
meyil edir. Onun eirlri n ahngdarlq, musiqililik, axclq daha xarakterikdir.
Onun srlrinin daha bir ox slub xsusiyytlri orijinal qafiylrdn daha ox
ksr hallarda mlum, dflrl ilnmi qafiylr mracit etmsidir. Bu xsu-
siyytlr bir ox hallarda uaq eiri yazan btn airlrimizin slubunda mumi,
bnzr chtlr kimi ortaya xr.
43
UAQ DBYYATINA ELM YANAMA
F.e.d., Ramil liyev

Azrbaycan Mllimlr nstitutu, Azrbaycan
Azrbaycan nallar irisind uaq nallar z tematikasna gr xsusil

seilir. Uaq nallar mumi nal prinsiplri il tsnif olunmur, onun znmx-
sus janr prinsiplri vardr. Hmin janr prinsiplrindn x edrk uaq nallarn
uaqlarn ya sviyysin uyun olaraq tsnif etmk daha mqsd uyundur.
Txmini blg sasnda uaq nallarn kiikyal v mktbyal uaqlar n
nallar kimi qrupladrmaq olar.
Kiikyal uaqlar n olan nallarn z d ya qrupuna gr bir ne qrupa
ayrla bilr. Ya lap az olan balaca uaqlarn dnyagrn nzr alb Cik-cik
xanm, Sr v s. nallar sylyici repertuarna daxil etmk olar. Bel nal-
larda uaq dnyasna tsir ed bilck tbit haqqnda bilgilr vardr.
Uaqlarn ya sviyysi artdqca uaq nallar da mzmununa gr dyiir.
Uaqlar daha ox maraqlandran heyvanlar alzmindn bhs edn nallardr. Bel
nallarda tlk, xoruz, qurd, ay, ir kimi heyvanlar obrazlar, mxtlif mzmunlu
nallarn qhrmanlarna evrilirlr. Bel nallarda alleqoriyadan istifad olunur.
Msln, Dana, kei v qoyun, Armudan by, nglm, nglm v Mn-
glm v s. nallarda ibtidai sinif agirdlrinin dnyagrn uyun olaraq hey-
vanlar almindn bhs olunur. Byklr n olan nallar kiik v ortayal uaq-
lara sylmk tinlik trdir. Bel uaqlar n kiik mzmuna malik, oynaq s-
jetli heyvanlar almindn bhs edn nallar daha ox maraq ksb edir. Nal
uaqlarda mxtlif heyvanlar haqqnda geni mlumat ver bilr. O, hr bir hey-
vann xsusiyytin uyun olaraq, onlar uaqlara tantmaldr. Msln, qurd ac-
gz, ay axmaq, tlk hiylgrdir. Ona gr d lck nalnda onlarn adlar
dad mnalara gr verilir.
AZRBAYCAN UAQ HEKAYLR: MVZU V MZMUN

XSUSYYTLR (1970-1980-C LLR UAQ NSR
SASINDA)
Rvn Mmmdov
Sumqayt Dvlt Universiteti,
Azrbaycan
Mqal Azrbaycan uaq hekaylrin hsr edilmidir. Bildiyimiz kimi hekay

hr zaman aparc janr kimi mhm hmiyyt ksb etmidir. Ona gr uaq yaz-
lar yaradclqlarnda bu janra stnlk vermilr. Mqald mumilikd hekay
janr aradrlr, strukturu, quruluu haqqnda mlumat verilir, daha sonra 1970-80-
44
ci illr uaq nsrinin bu janr mvzu v mzmun xsusiyytlri baxmndan thlil

edilir. Dvrn n grkmli uaq yazarlarnn srlri masir prizmadan thlil edilir,
ada dvrmzl mqayis edilir. Z.Xlil, .Smdli, N.Sleymanov, T.
Mahmud, E.Bax, M.Aslan, A.Mansurzad, F.Tarverdiyev, .hmdova kim ya-
zarlarn yaradclqlar dvr v zamana gr dbi szgcdn keirilir. Bundan
baqa H.X.Andersen, A.S.Ekzperi, L.Keroll, .Perro, A.Lindqren, N.N.Nosov,
V.Draqunski v s. dnyann grkmli uaq yazarlarnn srlrindn elmi mqa-
yislr gtirilir. Uaq hekaylrinin Azrbaycan dbiyyatnaslnda yeri v rolu,
dbi tnqidilrin dvrn uaq nsrin mnasibti (B.Nbiyev, R.Yusifolu,
F.sgrli v s.) mqald z ksini tapmdr. Qeyd etmk lazmdr ki, hekaylr
mxtlif problemlr zr (ail-mit, tlim-trbiy, mlli dyrlr, xlaqi) tsnif-
ldirilib thlil edilmidir.
FOLKLOR VE OCUK R
Do. Dr. Rakhmatulla Barakaev

zbekistan limler Akademisi,
zbekistan
1. zbek edebiyatnn btn tr ve janrlarnda hem de yntemlerindeki kimi o-

cuk edebiyatnn tekamlnn folklorla ilgili olduu bellidir. Zira, zbek ocuk
edebiyat edebi tekamln belirlenen trl etkenler arasnda folklordan zevklen-
mek, onu yazl edebiyata eitli ekillerde kullanmak ayrca nem tamaktadr.
Btn ocuk edebiyat vekilleri icadnda folklordaki masal ve t verici eserler
sjesi temelinde yeniden yazlan onlarca eser rastgelemesi fikrimiz ispatdr. Mese-
lenin ne kadar kapsaml olduu kasdettiiz halde bu konumamzda edebi masal-
larn baz zelliklerini aratrmakla snrlandk.
2. zbek ocuk edebiyat ilk admlarndan balayarak genel dikkatn halk bili-
mindeki ocuk trlerine ait eserlere nem verdii bouna deildir. rnein, Abdulla
Avlaniy, Hamze Hekimzade Niyazi ve baka marifetperverlerin ocuklara ait
eserlerinin genel ksm dorudan folklorle ilgilidir. nlarn birok eserlerine halk
masal, ark ve baka t verici eserleri esas alnmsa, onlara ait eviri eserlerin
genel ksm trl halk folklorune aittir.
3. Abdulla Avlaninin Tilki ile karga iir masal bu bakmdan ok nemlidir.
Avlani iir masal yaratrken kaynaa bavurur. Onlardan birisi K. D.
Uinskinin Lisa i deyatel adl nesri masal, ikincisi Gvercin, tilki, leylek veya
bakalara yol gsteren, kendilerini felaketten kurtaramayanlar adl Hind masal,
ncs Kurnaz bedana adl zbek halk masaldr. Bizce, Avlaninin her
varyanttan billgisi olmutur. Onun zbek ocuk edebiyat yeni gelimeye balad
bir dnemde yazd masaln olaylar Rus ve Hind masallarndan farkl olarak
iyilikle sona erdii ile ehemiyetlidir.
45
4. Hamze Hekimzadenin ocuun kt olmasna sebep olan annenin cezas

adl iir edebi masal daha da farkl zellikler tamaktadr. Lev Tolstoye ait ve
anlam bakmndan Hamze edebi masalna benzeyen daha bir nesri edebi masal da
vardr. Ama anlam bakmndan ne kadar benzediine ramen, Hamze edebi masal
Tolstoy masalnn tercmesi deildir. nk Tolstoy edebi masal yaynlanmam-
tr. O edebi masaln Yeni alfabe ders kitabna planlayarak, Rus halk masal te-
melinde yarattna ramen, ders kitabna almamtr. Bunun dnda zbek halk
masallar arasnda da ayn byle konulu masal mevcuttur. Hamze Hekimzade edebi
masal zbek halk masalna temellenmi dersek ayn hakiket olacaktr.
5. Ama yazarn asl amac halk masaln sradan iir yolunda yeniden tekrarlamak
deil, belki de halk tarafndan ocua hitap etmenin yzyllar srecinde gelien
orijinal metotlarn elde etmektir. Yukarda eserdeki halk masaln iir yolunda
yeniden ilemek yazar mahareti balktan balayarak, edebi masal adlanmasndaki
kendine zg hikmet masal anlamnn balktan ak ifadelenmesine yardmc ol-
mu. Burada trl halklar folklorundaki seyar sjeler hakknda dnmek doru
olacaktr. ki halk masalndaki ayn anlam iki yazarn ayn hayat hulasasna mal-
zeme grevini yapm. Bu aslnda iki doru fikrin bir birinden habersiz olsa da,
ayn noktada uygun gelmesidir.
6. Aslnda ocuk edebiyat folklorun yazl edebiyatla tutuacak bir ksmnda
olumasn (M. Levin) kasdedeceksek, folklor masallar temelinde oluan mahsus
edebi masal tr ocuk edebiyat trleri arasnda ayrcalk tamas ve bu trn
kendine zg zelliklerini trl ekillerde aratrmak ok nemlidir.
AZRBAYCAN UAQ DBYYATI: AXTARILAR,

PERSPEKTVLR
F.e.d., Prof. Rafiq Yusifolu
Sumqayt Dvlt Universiteti,
Azrbaycan
,
. ,
, - ,
. , , -
, ,

. ,
, ,
, ,
, , .

, , -
46
. - , -
,
.
, ,
, ,
.
, , -
, ,
, .
, -
. .
,
- .
, ,

, , ,
, , -
, , , ,
, .
,
, , .
. -
, .
. ,
. , ,
,
- .
, , , .
,
.
MAKEDONYADAN UZANAN OCUK VE GENLK EL:

SEVN DERGS (EKL, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU
AISINDAN NCELEME)
Yrd.Do.Dr. Salih Okumu, Duygu Gner

Ordu niversitesi,
Trkiye
Makedonya, bugn bile Trklerin youn bir ekilde kltrlerini srdrdkleri

Avrupa lkesidir. Farkl milletlerin bir arada yaad bu corafyada Trk klt-
rnn izlerini yalnz mimari dokuda deil; ayn zamanda basn dnyasnda da gr-
47
mek mmkn. 1940l yllara kadar Osmanlcay ardndan Latin alfabesini kullanan
basn dnyasnda, yer yer ocuk dergiciliinin de var olduu sylenebilir.
23 Aralk 1943 ylnda skpte kmaya balayan Birlik Gazetesi bnyesinde
yayn hayatna balayan Sevin ocuk dergisi bugn hala baslmaktadr.
Sevin dergisinde hikye, izgi roman, iir, deneme, ke yazs gibi trler
yannda ocuklara ynelik bulmacalar da yer almaktadr. te yandan popler ma-
gazin haberlerine de yer veren dergide karma kltrn izlerini de grmek mm-
kndr. Bu erevede derginin gemile gelecei, Avrupayla Trk kltrn bir-
letiren bir yayn politikasna sahip olduu sylenebilir.
Dier yandan Makedonya Trklerinin gemii, rf ve adetleri, kltr, sanat-
lar, Trk dnyas ve zel olarak Trkiye ile ilgili haber ve dier tr yazlara da
bolca yer verilen dergide, okuyucularn milli bilin, benlik ve kimliklerinin glen-
mesine katkda bulunma amac gze arpmaktadr.
Bir dnem Birlik bnyesinde yayn hayatn srdren Tomurcuk dergisiyle bir-
leerek Sevin&Tomurcuk adyla yaynlanan dergi, daha sonra yeniden yayn ha-
yatna tek bana devam etmitir. 62 yldr yayn hayatn srdren bu derginin
1991-2003 yllar arasnda baslan saylarn ekil, ierik ve yazar kadrosunu
deerlendirmek almann amacn oluturmaktadr.
MANASTIRLI MEHMET RIFATIN HKYAT- MNTAHABE

ADLI ESERNDE OCUK ETM
Yrd.Do.Dr. Salih Okumu, Yavuz Selim Uurlu

Ordu niversitesi,
Trkiye
Manastrl Mehmet Rfat, Manastrda dodu. Reit Beyin oludur. Harbiyeyi

bitirdikten sonra (1872) uzun sre subay olarak alt. Osmanl-Rus Savana ka-
tld (1877). Abdlazizin tahttan indirilmesine sebep olanlardan saylarak II.
Abdlhamid tarafndan Halepe srld. Halepte ld. iirleri de olmakla beraber
gazete yazlar ve tiyatro eserleri ile tannr. Tanzimat edebiyat dneminin en ok
oyun yazan yazarndandr.
Hikyat- Mntahabe, Manastrl Mehmet Rfatn 1873-1898 yllar arasnda
15 kez baslan, hayvan ve bitkileri konu alan kitabdr. Eser, 72 sayfadan ibarettir.
Eserin tamam dzyaz eklinde kaleme alnmtr. Eserde manzum herhangi bir
paraya rastlanmaz. ki ksmdan oluan eserin 1. ksmnda: 20 hikaye, 2. ksmn-
da: 8 hikaye olmak zere toplam: 28 hikaye bulunur. Eser, alegorik eler ierir.
Adnda hikaye kelimesi bulunmasna ramen eser fabl trne yakndr. Yaza-
rn hedef kitlesi ilkrenim seviyesindeki rencilerdir. Bu sebeple dili dnemine
gre olduka sadedir. Gnlk konuma diline ait szckler ounluktadr. Arapa
48
ve Farsa szcklerin says ise ok azdr. Eserde, ncelikle hikayenin iinde geen
tipler tantlr ardndan hikaye aktarlr. Son blmde ise, hikayeden karlabilecek
anafikre (hisseye) yer verilir.Baz hikayelerin sonunda anlatdan kan dersler bir
ataszyle desteklenir. Hikyat- Mntahabede yazar, ocuklara okuma alkanl
alamak, birtakm bilgiler vermek, iyi alkanlklar ve ahlaki deerler kazandr-
may amalar. zellikle Arkada seimi, az ve z konumak, bugnn iini yarna
brakmamak, dikkatli davranmak kanaatkar olmak, byklere kar saygl olmak
ve sz dinlemek, hrszlk yapmamak, kibirli olmamak gibi baz eitici konular
zerinde durur.
Bu almada amacmz, ocuklar iin kaleme alnan Hikyat- Mntahabede
ocuk eitimi zerinde durmaktr.
OCUKLARA YNELK IKARILAN BR DERG: MAV

KIRLANGI (EKL, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU
AISINDAN NCELEME)
Yrd.Do.Dr. Salih Okumu, Zabit Yn

Ordu niversitesi,
Trkiye
Mavi Krlang Dergisi, Trkiye Yeilay Cemiyetinin renci ve ocuklara

ynelik yaymlanan nemli bir kltr hizmetidir. Yeilayn ilk ocuk yayn olan
M.K. Yeilay Cemiyetinin kurulu amacna uygun olarak gzel ahlak ve kt al-
kanlklarn zararlarn anlatan bir dergidir. rencilerin eitimine destek vermek,
milli ve manevi deerleri alamak amacn gder.
lk says 1969 ylnn Ocak aynda renci ve ocuk Gazetesi olarak k-
maya balayan Mavi Krlang gazete ebatlarnda ve haftalk olarak, 1970-80 yl-
lar arasnda ise aylk dergi olarak yaymlanr. Toplam 178 says bulunmaktadr.
Dergide hikye, izgi roman, iir, deneme, makale gibi edebi trlere yer verilir.
ehir tantmlar ile farkl lkelere ait tantc yazlar ve eviri metinler de bulunur.
Karikatrlere, bilmecelere, bulmacalara, zek oyunlarna, fkra ve tekerlemelere
ayrlan blmler derginin elendirici sayfalardr. Gncel sinema, kitap, tiyatro,
sergi ve radyo programlar ile ilgili bilgiler de dikkat ekicidir. Ayrca ansiklopedik
bilgiler, yaymland ayn tarihi olaylarnn anlatld tarihte bu ay kesi, salk
kesi, yazar biyografileri, ifal besinler ve dini bilgiler de bulunmaktadr.
Mavi Krlang sadece ocuklar eitmekle kalmam, iirleri, yazlar, izgileri
yaymlanan pek ok nl ismin ilk rnlerini ortaya koyduklar ve sanatlarn
gelitirdikleri bir okul da olmutur.
Bu alma ile amacmz, Mavi Krlang dergisini ekil, muhteva ve yazar
kadrosu bakmndan incelemektir.
49
NBNN HAYRYYES LE SMBLZDE VEHBNN

LUTFYYESNN EKL VE ERK BAKIMINDAN
MUKAYESES
Salih SAVA
Qafqaz niversitesi,
Azrbaycan
XVII. yzyl Eski Trk Edebiyat airlerinden Nb, hayatnn yaklak te

birini geirdii Halep yllarnda olu Ebl-Hayr Mehmed elebi iin yazd
Hayriyye manzum olarak yazlm bir nasihatnmedir. Feiltn Feiltn Feiln
kalbyla aruz vezninde kaleme alnan bu eser gerek o dnemde ve gerekse sonraki
dnemlerde bu tarzda yazlan eserlere numune olma zellii gstermektedir.
Nb, Hayriyye adn verdii bu eserini her ne kadar kendi ocuuna hitaben
yazmsa da aslnda tm ocuklara ve genlere seslenmekte ve nasihat etmektedir.
Nb bu eserinde oluna t ve ikaz ile birlikte dn, ilm ve ahlk bilgiler de
vererek babalnn yannda mkemmel bir retmen roln de stlenmitir.
Nb ayn zamanda yaad dnemde toplumda grd olumsuzluklar ve
problemleri oluna ikaz eklinde yazm ve o dnemin i yzn ak bir ekilde
ortaya koymutur.
Asl ad Mehmed olan Smblzde Vehb'nin hayatna ve edeb kiiliine bak-
tmzda Nb'nin hayat ile baz benzerlikleri grmekteyiz. Her iki air de genlik
yllarnda memleketlerinden ayrlarak airler diyar stanbul'a gelmiler ve dnemin
ileri gelenlerine sunduklar kasidelerle rabet grmlerdir. Nb'nin vefatndan
yaklak alt yl sonra Mara'ta dnyaya gelen Vehb de ocukluk ve genlik
yllarnda medrese limlerden ald zel derslerle Arapay ve Farsay ok iyi
renmitir. O da Nb gibi iirin hikmetli sz syleme sanatndan ibaret olduunu
belirtmi ve bu tarzda iir yazmayan dnemin airlerini eletirmitir.
XVIII. yzyl Eski Trk Edebiyat airlerinden Smblzde Vehb de Nb gibi
elli yandan sonra oul sahibi olmu ve olu Lutfullah elebi iin kaleme ald
Lutfiyye adl eserini Nbnin Hayriyyesine nazire olarak manzum tarzda
yazmtr. Her iki eser de aruzun "Fe'iltn/Fe'iltn/Fe'iln" kalbyla yazlmtr.
Vehb de Nb gibi nasihatlerini kendi oluna hitaben sylerken aslnda tm o-
cuklara seslenmitir. Oluna din ve ahlak deerler kazandrmay hedefledii kita-
bnda toplum iinde nasl davranmas gerektiini, hadis, fkh, tefsir, mantk ve tp
ilmini iyi renmesini; fakat felsefe ve geometri ilminden uzak durmasn tavsiye
etmektedir. Ayrca falclktan, sihirden ve muskadan iddetle men ederken musi-
kiyle de uramamasn istemektedir. Vehb de bu nasihat kitabnda yaad d-
nemde toplumda grd mevcut ahlak d ve kanuna aykr davranlar dile ge-
tirmi ve bozulan dzen hakknda bilgi vermitir. Her iki eser de edebiyatmz
asndan ok deerlidir.
50
YEN NSLN YETMSND "TUMURCUQ"

QZETNN ROLU
Smd Mlikzad
Zaman qzeti, redaktor,
Azrbaycan
"Tumurcuq" Azrbaycan ikinci df mstqillik qazandqdan sonra respublika-

mzda latn qrafikas il nr ediln ilk mtbu orqandr. Qzetinin ilk say 1996-c
ilin mart aynda iq z grb. Qzet 24 shifd, rngli nr edilir. "Tumurcuq"da
Azrbaycan dilind, Trkiy trkcsind, ingilis v rus dillrind shiflr var.
Bu qzetd olan shiflrin oxu digr uaq qzet-jurnallarnda yoxdur. Ms-
ln, "Eldn-obadan", "Pncr", "Mnviyyat", "Avtomobil", "Dnya", "Dnya
xalqlarnn dbiyyatndan" v s.
"Tumurcuq" Azrbaycan uaq mtbuatna, bel demk olarsa, yeni nfs g-
tirib. Qzetdki yazlarn sas ideyas yeni yetin nsild vtn mhbbt hissinin
gclndirilmsi, tariximizl bal hqiqtlrin, milli-mnvi dyrlrimizin, elmin
v texnikann son nailiyytlrinin uaqlara atdrlmas, ifahi xalq dbiyyat-
mzn toplanmas v tblii, Trk dnyasnn grkmli insanlarnn tandlmasdr.
Qzetin mxtlif saylar il tan olan mummilli liderimiz Heydr liyev
onun faliyytini yksk dyrlndirib: "Tumurcuq" uaqlar n n dyrli v
grkli mnbdir". Xalq airi Bxtiyar Vahabzad is qzetinin yznc say il
bal yazd mqald "Tumurcuq"un mtbuatmzda yerini, yetimkd olan gnc
nslin inkiafnda xidmtlrini bel dyrlndirib: "nanram ki, "Tumurcuq"u oxu-
yanlar xalqnn tarixi dostunu v dmnini yax tanyarlar".
"Tumurcuq"u oxuduqdan sonra redaksiyaya mktub yazan, gr gln hr
bir alim, yaz, mllim, idman ulduzu, valideyn qzetimizin nvanna xo szlr
sylmidir.
"Tumurcuq"un faliyyti v xidmtlri bard yaz v tbriklri toplasaq, blk
d bir kitab yaranar.
Azrbaycann bir ox yazar v alimlri - Xalq airi Bxtiyar Vahabzad, dvlt
xadimi Hsn Hsnov (zizolu), xalq yazs Anar, akademik Vasim Mmm-
dliyev, xalq airi Fikrt Qoca, professor Tofiq Hacyev, Xzrnas alim, texnika
elmlri doktoru Ramiz Mmmdov, gzl airlrimiz lyas Tapdq, Fikrt Sadq,
Zahid Xlil, Oqtay Rza, air-alim Rafiq Yusifolu, Trkiyli yazc-trcmi
zeyir Gndz, sntnas Ziyadxan liyev v baqalar daim "Tumurcuq"a
dstk vermkl yana, qzetd mxtlif spgili yazlarla x etmilr.
Qzet hr saynda mktblilr n ayr-ayr fnlr aid testlr drc edir. Test-
lri Azrbaycan Pedaqoji Universitetinin tcrbli pedaqoqlar hazrlayrlar. Testlr
uaqlarn biliklr nec yiylnmlrini z xarmaq n ox grklidir.
51
Mstqilliyimizin ilk illrind uaqlar n latn qrafikal kitablar ox az oldu-

undan, mktblilr "Tumurcuq"da veriln hekay, nal v eirlrdn istifad et-
milr.
Bu gn d bir sra mktblrd mllimlr z agirdlrin bu qzetdki yazlar
oxu material seirlr.
lav edk ki, qzet Azrbaycan mktblilri n "Tumurcuq"un kitabxa-
nas" seriyasndan xeyli kitab da tqdim edib. Hmin kitblardak bzi yazlar htta
drsliklr salnmdr.
nc qeyd etdiyimiz kimi, qzet istedadl uaqlar z xarmaq, onlara dstk
olmaq mqsdil dflrl mxtlif yaz, bdii qirat, rsm msabiqlri keirmi
v mktblilri mkafatlandrmdr. Tannm yazarlarla, snt adamlar il gr-
lr d eyni mqsd xidmt etmi v uaqlarn ryinc olmudur. "Tumurcuq"
tn ilin payznda Mdniyyt Nazirliyinin xtti il keiriln, uaq dbiyyatna
hsr ediln respublika kitab bayramnda fal itirak etmidir. Hmin grlr zama-
n thsil iilrinin, o cmldn balaca "Tumurcuqsevrlr"in qzetin nvanna
syldiklri bir daha sbut etmidir ki, bu gn d qzet lkd uaq mtbuatnn
ncldr.
Qzet balaca idman ulduzlarnn uurlar bard d maraql yazlar drc edir.
Bak Futbol Federasiyasnn azyal futbolular arasnda keirdiyi "Sabahn ulduz-
lar" yarlar "Tumurcuq"da geni iqlandrlr. Bundan lav, qzet turnirin n
ox top vuran futbolusuna z kubokunu tqdim edir. Uaq futboluna gstrdiyi
qayya gr d Bak Futbol Federasiyas qzeti mkafatlandrmdr.
"Tumurcuq" qzetinin faliyyti haqqnda mxtlif qzet-jurnallarda, teleka-
nallarda, radio verililrind oxlu xlar olub. Msln, qzetin 15 ya tamam
olarkn "Azrbaycan" qzeti "Tbit ild bir, "Tumurcuq" hr ay tumurcuqlayr"
adl yaz verb. "Mdniyyt" qzeti is qzetin redaktoru il msahib drc edib.
LYAS EFENDYEVN OCUK HKYELER VE

TOPLUMSAL DEERLER
Do. Dr. Sedat Adgzel

Atatrk niversitesi,
Trkiye
Azerbaycan edebiyatnn hem Sovyetler Birlii dneminde hem de bamsz

Azerbaycan Cumhuriyeti yllarnda en nemli yazarlarndan biri lyas Efendiyev-
dir. Eser vermeye balad ilk yllardan itibaren edebiyat sahasnda yeniliklerin
ncs olmu ve Sovyet hkimiyeti yllarnn sanat anlay olan sosyalizm realiz-
minin kat kurallarnn ksmen de olsa dna kmay baarabilmitir.
52
lyas Efendiyev, sosyalizmin ekonomik ve ahlak anlaynn bozduu toplum

yapsn dzeltmeyi kendine ama edinmi, mill ve manev deerlere nem veren
bir yazardr. Bu bakmdan eserlerinin kahramanlar genellikle genler ve ocuklar-
dr.
lyas Efendiyev, birok yazar ve airin hibir neden olmadan ortadan kaldrl-
dklar ve insanlarn dncelerini bile ifade etmekten korktuklar bir dnemde eser
vermeye balamtr.
Yazd birok hikye, roman ve tiyatro eserinin yannda, toplumsal yaam,
mill ve manev deerler, yetien nesillerin mill bilince ulamasna nclk edecek
yzlerce makale ve denemesi bulunmaktadr. O ayn zamanda iyi bir edebiyat
yorumcusu ve eletirmenidir. Yapt eletirilerle Azerbaycan edebiyatnn gelii-
mine nemli katklar olmutur.
lyas Efendiyev, ocuklar iin yazd ksa hikyelerle de gelecek nesillerin ye-
timesinde olduka nemli rol oynamtr. Yazar, ocuklar iin yazd ksa hikye-
lerle gelecek nesillerin mill bir bilinle, evrelerine ve kendilerine yararl bireyler
olarak yetimelerini amalamtr.
ehirden Gelen Avc, Tarlada Bir Tura tyordu, z le, Avcnn Masal,
Ceylan Av, Yasemin Aac ve Koruklarda yazarn ocuklar iin yazd hikye-
lerdir. Bu hikyeleri yazarn dier eserlerinden ayran en nemli zellik ierdikleri
mesajn hibir sembole yklenmeden aka ifade edilmesidir.
BIBLIOTHERAPHY CAN BE A HEALING AND WELL

BEING TOOL IN SCHOOLS
Do. Dr. Sefa Bulut

Trkiye
Bibliotheraphy has gradually became a well known methods utilized in schools

and mental health services. Utilization of bibliyoteraphy in schools and literature is
a relatively new concept and that deserves attention of all of the educators and
teachers.
The purpose of this presentation is to explore possible utilization of this
methods in schools with teaching materials and methods. This presentation will
introduce the idea of bibliotheraphy and the underlying assumptions of this
technique. This presentation will explore the usage of this method in counseling
and guidance classes as well as in reading, writing and literature classes. Since the
framework is mostly mental health problems, examples will be provided for
successful programs using this method. Some of the benefits and limitations will be
also discussed in light of the most current literature findings.
53
NB'NN HAYRYYE'SNDE BELL BALI KAYNAKLARDAN

STFADE YOLLARI
Sadt manova
Azrbaycan
Toplumun en kk bireyi olan ocuk evresini, dnyay, yaad dnemin ve

ortamn deerlerini, birlikte yaamann getirdii kurallar, ninni, tekerleme, masal,
bilmece, hikaye ve efsane gibi szl rnlerden rendii gibi okul ncesi ve okul
dneminde karlat edebi rnlerden de renmekte, renirken elenmekte ve
karlat hayal dnyasyla yaratcln daha da pekitirmektedir. Bu bakmdan
ocuun zihinsel ve ruhsal geliimi asndan edeb rnler byk nem tamak-
tadr.
Klasik Trk Edebiyatnda insanlara iyiyi, doruyu gstermek, topluma ve dev-
lete yararl insanlar yetitirmek amacyla yazlan nasihat-nme veya pend-nme
olarak bilinen manzum veya mensur eserler bulunmaktadr. Bu eserlerden biri
Nb'nin Hayriyye'sidir.
Nb (1642-1712) Divan edebiyatnda "tefekkr iiri" crn aan nemli bir
airdir. Divan edebiyatnn hemen her trnde eser vermi olan Nb "Hayriyye"
adl didaktik mesnevisiyle geni bir hrete ulamtr.
ocuk-edebiyat ilikisi ve bu iliki erevesinde ocuu konu edinen Hayriyye,
klasik dnemde yazlan gzel bir rnek ve Nbnin, olu Ebul-hayr Mehmed
elebi iin yazm olduu ahlk-didaktik bir mesnevidir.
Nasihat konusu pek ok air ve yazar tarafndan szl ve yazl edebiyatmzn
balangcndan itibaren en ok ilenen konular arasndadr.
Nasihat-nmeler, insanlara doruyu gstermek, onlar yanl davranlardan
sakndrmak amacyla yazlan eserlerdir. Temel nitelikleriyle "ahlk eserler"den
saylan manzum nasihat-nmelerin ana kayna slam dinidir.
Nb'nin "Hayriyye" eserinin temel kayna incelendiinde karmza birok
ana kaynak kyor. Bunlar u ekilde sralayabiliriz: Kur'an, Hadis, Arap ve ran
edebiyatnda Pend-nme trndeki baz eserler, ataszleri, tarihi olay ve hikayeler,
gelenek ve grenekler, 17. yzyln baz bilim dallar.
54
MZL JURNALINDA "UAQ" MVZUSUNUN TCSSM

PhD. Seyran Qaybov
Azrbaycan
Tnzal liyeva
Azrbaycan
19001920-ci illr dnya lklri, elc d Azrbaycan n olduqca qarq

bir dvr idi. Bir ox siyasi mslnin hll olunduu, baqa szl dnyann yenidn
qurulduu o dvrn yrnilmsi olduqca aktual bir msldir. Mlumdur ki, o dvr
haqqnda bir ox sr qlm alnb, dvrn siyas, iktisadi, mdni hyat mxtlif
istiqamtlrdn thlil olunub. Digr trfdn dvrn ab-havasnn en geni kild
o illrd nr olunan qzet v jurnallarda ks olunduu mlumdur. Bu baxmdan
gnmzd onlarn bir daha gzdn keirilmsi yaanm hadislrin yeni bir
aspektdn iqlandrlmasna kmk edckdir.
Azrbaycan mtbuat tarixin baxdmz zaman o illrd bir ox qzet v
jurnaln nr olunduunu grrk. Bunlar arasnda Mzli jurnalnn z dst-xtti
var. Mzli jurnal nr olunduu dvr rzind istr Bakda, istrs d blglrd
yaanan siyasi, sosial v mdni hyat z shiflrind ks etdirmi, yaanan
hadislr bigan qalmam, elc d dnyada ba vern olaylara z mvqeyini
bildirmidir.
Mzli jurnalnda ilnn mvzulardan biri d "uaq" mvzusudur. Bu
mvzu o dvr n olduqca aktual bir mvzu idi. Mzli jurnal da bu mvzunu
z dst-xttin, slubuna uyun olaraq dil gtirmidir. Jurnal thlil etdiyimiz za-
man aydn olur ki, "uaq" mvzusu hr yn il dvrn ziyallarnn diqqt mr-
kzind olmu, jurnaln trzin uyun olaraq hadislr satirik bir slubda dil gti-
rilmi, tnqid olunmu v x yollar gstrilmidir. Mzlid "uaq" mvzusu-
nun istr eirlrd, istrs d nsr srlrind ilndiyi grlr. Jurnalda bu
istiqamtd ilnn mvzular "sosyal v mdni hadislr qarsnda uaq", "uaq
trbiyysi", "uaqlarn thsili" balqlar altnda thlil etmk mmkndr.

55
EYHNN HAR-NMESNE OCUK EDEBYATI

AISINDAN BR BAKI
Setter Durmaz
Qafqaz niversitesi,
Azerbaycan
Asl ad Yusuf Sinneddn olan eyh, XV. yzyln ilk yarsnda Anadolu'da
yaam ve kendi devrinde sultnu-uar unvann alm irlerden biridir. Kla-
sik Trk edebiyatnn kurulu devri irlerinden olan eyh, adn edebiyat tarihinin
unutulmayacak ahsiyetleri arasna yazdran eserler kaleme almtr. irin, orta
hacimli bir Trke Divn ile Hsrev rin ve Har-nme mesnevleri vardr.
Anadolu sahasnn en gzel hiciv rneklerinden birisi olarak kabul edilen Har-
nme, 126 beyitlik bir mesnev olup, ayn zamanda hiciv ve mizah edebiyatmzn
bir aheseridir. Bu kk manzum hikyede kzlerin rahatna ve boynuzuna
imrenen zavall eein, sonunda kulaklarn kaybetmesi olay anlatlr. ir, aslnda
kendi bandan geen bir hdiseyi, tehs yoluyla hayvanlarla temsil ederek, en
mkemmel bir tarzda aksettirmeyi baarmtr. Hayvanlarn azndan insann
dnyasna ayna tutan ir, hayal ile gerei yzletirmi; mizah ile iiri, vg ile
yergiyi sembolik bir anlatmla kar karya getirmitir. Asrnn sade, akc ve tabi
Trkesini en iyi yanstan eserlerden biri olan Har-nmenin, ayn zamanda olduk-
a canl tasvirlere, etkili ve halk diline yakn bir slba sahip olduunu sylemek
mmkndr.
Genel hatlaryla ocuun dnyasnda gzellikler artran, onun ruhunda
gzele ve iyiye kar olumlu davranlar gelitiren, hayal dnyasn zenginletirerek
ana dilinin tadn hissettiren eserler, ocuk edebiyat kapsamnda deerlendirilir.
Bu bildirimizde eyhnin Har-nme mesnevsinin, ocuk edebiyat asndan
bir deerlendirmesi yaplmtr. Bu deerlendirme neticesinde, eserin gerek ekil,
gerekse dil ve slp asndan ocuklara hitap ettii tespit edilmeye allmtr.
OCUK R M DDAKTK MANZUME MI?

Yrd.Do.Dr. Tacettin imek
Atatrk niversitesi,
Trkiye
iirde mesaj iletimi, edebiyatn ilgi ekici konularndan biridir. Mesajn doru-
dan ya da dolayl olarak iletilmesi, metnin edebliini tartmaya amaktadr. Me-
tinlerin ilevleri zerine yaplacak bir deerlendirmede, mesaj dorudan iletmenin
dzyazya, rtk ve simgesel bir dille iletmenin de iire zg olduu sonucuna va-
rlmaktadr. iir, dilin poetik ilevde kullanlmasndan doan bir edebi trdr.
56
iirin d yap unsurlarn kullanarak oluturulmu mesaj ncelikli metinleri iirden

ayrmak ve manzume olarak deerlendirmek gerekir.
Trkiyede ocuk iiri yazan ilk isimler, iiri bilgi aktarma, dnce kavratma,
t verme ya da davran kazandrma arac olarak grm, bu nedenle didaktik bir
slp kullanmlardr.
Cumhuriyet dnemi Trk ocuk iirinde, ocuk iiri teriminin genellikle di-
daktik manzume anlamnda kullanld, bunun da ocuk algsyla dorudan ilgili
olduu sylenebilir. Ancak Fazl Hsn Dalarca, 1967 ylndan itibaren dili poetik
ilevde kullanarak ocuk duyarln yanstan iirler yazmtr. Mustafa Ruhi irin,
Cahit Zarifolu ve Gkhan Akiek, dili poetik ilevde kullanan airlerden birka-
dr.
Bildiride Trkiyede ocuklara ynelik iir ve manzume rnekleri zerine bir
deerlendirme yaplacak, olan ve olmas gereken arasnda bir karlatrmaya yer
verilecektir.
BALKANLARDA TRK OCUK HKAYESNN DER

EDEB TRLER NDEK YER
Yrd.Do.Dr.Tuba Insu sen Durmu

TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi,
Trkiye
Balkanlarda Trk ocuk edebiyatndan sz etmenin neredeyse Trk edebiya-

tndan sz etmek demek olduu bir corafyada, ocukla ilgili retimler ortaya koy-
maya ynelmenin sadece yazarn kiisel tercihi olmayabileceini unutmamak gere-
kir. Yunanistanda bulunanlar hari, Balkanlarda yaayan Trklerin tamamnn sos-
yalist ynetimlerce idare edilen lkelerde yaam olmalar, bu yrelerde retimde
bulunan yazar/airleri bu ortamn dnda olabilecekleri retimlerde bulunmaya
itmitir. ocua hitap edebilecek konular da bu erevede tercih sebebi olmutur.
ocuk edebiyatna dair retimleri ortaya koyan yazarlarn neredeyse tamamnn
retmen olularn da bu balamda deerlendirmek gerekir.
Bu erevede bu bildiride Balkanlarda ortaya konan Trk ocuk hikayeleri,
dier edebi trler iinde deerlendirilecek, yazar/airlerin ocuu konu edinen re-
timlere yer vermi olmalarnn sebepleri irdelenecektir.
57
FOLKLOR UAQ ERNN QAYNAQLARINDAN BR KM
F.e.d., Tyyar Salamolu

Azrbaycan
Azrbaycan uaq dbiyyatnn tarixind XX srin vvllri mstsna mvqey

malikdir. Bu dvrd M..Sabir, A.Shht, A.aiq, R.fndizad kimi mhur
sntkarlarla brabr, adlar geni oxucu ktlsin az mlum olan Arif, Rbi,
Y.fndizad, .Hseynzad, M.B.Muradzad, Naseh v baqalarnn Dbistan,
Rhbr, Mktb jurnallarnda, uaq drsliklri v qirat kitablarnda ap
olunan uaq eirlri bu sahnin xsusi bir inkiaf yolu kemsin tkan vermidir.
Bir qisim folklor nmunlrind ifad olunan xlaqi ideyalar dvrn uaqlar-
nn trbiysi baxmndan da tam mqbul grnm, bu tipli nmunlri sntkarlar
ya he bir dyiiklik etmdn, ya da ox czi dyiiklikl nzm kmilr. Bzi
uaq eirlrind hanssa folklor sjetinin nzm kilmsi yox, bu sjetlrin hmin
sr zrindki tsiri qabarq cht kimi z xr.
Digr bir qisim poetik nmunlrd mlliflrin istinad etdiyi folklor sjetlri
uaqlarn maraq dairsi, ya sviyylri, drketm qabiliyyti baxmndan, hmi-
nin ideya-mzmun chtdn srfli olan bir ox mliyyatlara mruz qalm, bel-
likl, estetik tsirin daha da qvvtliliyi mnasnda ilk mnbni tkrar etmyn,
orijinal ideyal v mzmunlu uaq srlri yaranmdr.
Uaq poeziyasnda folklordan istifadnin digr bir yolu zn poetik forma
mkmmlliyi v rngarnliyi axtarlarnda biruz verir.
Bu yolla yaranan srlrd, birinci halda, ayr-ayr folklor nmunlrindn uaq
srlrinin trkib hisssi kimi istifad olunur, ikinci halda, xalq eirinin mxtlif
janrlarnn laylalarn, bayatlarn, tapmacalarn poetik formas sas gtrlrd.
Xalq nallarnn da bdiilik imkanlar airlrin diqqtindn yaynmam, onla-
rn ifad vasitlrin, xsusi deyim trzin istinadn oxlu mnzum nal yaradl-
mdr ki, bu da hmin janrn uaq poeziyasnn sas janrlarndan biri kimi tsdiq
olunmasna gtirib xarmdr.
Azrbaycan uaq eirinin bzi nmunlrinin xalq eirinin blgs, ritmi,
bzn is sadc olaraq melodiyas il kklndiyini mahid edirik. Bel eirlri
yaradan zaman sasn xalq mahnlarnn, bzn d uaq oyun nmlrinin bdii-
struktur elementlrin, ritm v ahngin istinad edilmidir.
Xalq mahnlarnn ritmik-melodik imkanlarndan mzmunu mktb uaqlarnn
tlim v trbiysin uyun gln v sasn nm drslrind oxunmaq n ya-
zlan rqi yaradcl prosesind istifad olunmudur.
58
DBYYATIN UAQLARIN MNV NKIAFINDA ROLUNA

DAR HMD BY AAOLUNUN FKRLR
Tural Mirzliyev
Azrbaycan
hmd by Aaolunun, geni tfkkr malik alim kimi, cmiyyt hyatnn

bir ox sahlri haqqnda mlahizlri olmudur. O, hquq, dvlt, mdniyyt,
din v baqa bu kimi amillr bard fikir yrdrkn hmin tsisatlarn cmiyyt
v cmiyytin sasn tkil edn frdlrin hyatna tsirini n plana kmi, mhz
bu yndn yararllq drcsini myynldirmy almdr.
Aaolunun dbiyyatnas kimi faliyyti d baxmdan aktualdr. O, bdii
srlrin frdin, xsiyytin formalamasnda roluna btn srlrind toxunmu,
uaqlarn hans bdii srlri oxumasnn onlarn vtnda v insan kimi yetim-
sind xsusi hmiyyt dadn vurulamdr. ... dbiyyat v tfkkr ma-
hiyytc sosial hadislrdir. Bu zdn mvzusu v hdfi cmiyyt olmayan bir
dbiyyat v tfkkr mn v mahiyytc bo v qidsiz bir eydir (1).
Avropa nnsinin gzl bilicisi v ttbiqi trfdar kimi, Aaolu bu ynd
nmunlr verrkn tez-tez qrb dbiyyatna mracit edirdi. Onun iller v
Htedn gtirdiyi misallarla alman cmiyytini, Russo, Hqo kimi diblrl fransz
cmiyytini, ekspir v Bayronla ingilis fikrini uzladrmas, uyunluq tapmas v
n sas bu uyunluun qfildn yaranmayb, krp urlara nfuz etdikc yeti-
msi haqqnda fikirlri alimin dnyagrnd bdii dbiyyatn uaq uruna t-
siri bard dolun mlumat verir (2).
Bu tezisinin n gcl kild tzahrn rus dbiyyatnn timsalnda grr,
bugnk (XX srin vvllri) inqilablar Rusiyasn birbaa rus diblrinin msbt
obrazlarnn yanilmsin balayrd (3) .
Aaolu bu mnada rqi Qrbdn yrnmy arr v tssf ki, rq d-
biyyatndak msbt nmunlri grmrd.
AZERBAYCAN MEKTEB MECMUASINDAK (1911-1925)

OCUK HKYELERNDE SOSYAL HAYATIN YANSIMALARI
mit Pekta
Azerbaycan
1911-1925 yllar arasnda G.Read Mirzezade ve A.Efendizade idaresinde iki
haftada bir Bakde nerolunan dergi Azerbaycan ocuk Edebiyatnda 20. yzyl
balarnda ner olunan dergilerin en uzun soluklu olandr. Toplam doksan iki say
59
kmtr. ocuk dergisi olmasna ramen ierik bakmndan hayli hacimli bir
yapya sahip olduu gzlemlenir.
Dergi 1911 ylnn 29 Noyabrda nerolunan ilk saysnn ikinci sayfasnda
ortaya k amalarn idareden bal altnda Doktor Neriman Bey imzal ya-
zyla ortaya koyar. Bu yazya gre dergiyi karanlarn amalar talebelerin ahla-
kna, bilgisine yardm eden, onlarn ahval ve hayatndan bahs eden ilerlemelerine
sebep olan her tr menfaatli yazlara dergiyi aarak talebelerin bilgi dairesini
geniletmek ve onlara yeni ufuklar amaktr.
Dergide bilhassa hikyeler geni yer tutar. Doksan iki say nerolunmasna ra-
men dergide iki yz elli civarnda hikye mevcuttur. Hikyelerin orijinal hikyeler,
alnt hikyeler, glmeli nallar, qorqulu nallar eklinde karmza ktn
grrz. Bu hikyeler ocuklara mill, manev, ananev kymetleri retmek bak-
mndan nem tamaktadr. Bilhassa 20. asrn sosyal hayatnn yansmalarn gr-
mek mmkndr. Mesela, 07 Oktyabr 1914 No.14 s. 273te yer alan ki Yetime
ve kfe adl hikayede kzlarn gittii mektepte eitimin nasl yapldna dair
bilgiler mevcuttur.Yine 1914 yl No.5 s.66da Rhmdil Elyas adl hikyede de
Nevruz Bayramyla alkal uygulamalara yer verildii grlr.
Hikyelere bakldnda eitimden bayramlara; ekonomik hayattan sosyal taba-
kalar arasndaki ilikilere; tp ilminden hayvan sevgisine kadar sosyal hayatn yan-
smalarn grmek mmkndr. Bu yansmalar da bize o devrin sosyal hayat hak-
knda bilgi vermekte, o devir ile bugn arasnda ba kurmaya ya da aradaki farklar
tespit ederek sosyal deiimin nedenlerini ortaya koymada bizlere yardmc ola-
caktr.
GKHAN AKEKN RLERNDE BR YLK ALANI

OLARAK DOA
Volkan Odaba
Ordu niversitesi,
Trkiye
ocuk Edebiyat alannda farkl trlerde eserler veren ada Trk edebiyat
yazarlarndan Gkhan Akiek; iirlerinde, ocuk duyarll ve inceliinin doa
imgesi etrafnda zenginletii bir dnya tasavvuru sunmaktadr. ocuk geliiminde
gnmz szl ve yazl kltr rnleri ierisinde iir trndeki metinler vasta-
syla; ocuun her ynyle yaama hazrlanmas, iinde yaad doaya sayg
duymas ve onun farkna varmas, btn canllara ahlaki ve vicdani bir bakla
yaklamas amalanmaktadr. Buradan hareketle airin iirlerinde geen doaya ait
motifler, farkl balamlarda ele alnm, yaznsal metnin iletiimsel ve estetik dili
zmlenerek ocuun fiziksel, ruhsal ve psikososyal geliiminde etkin rol oyna-
yabilecei anlatlmaya allmtr.
60
AZRBAYCAN UAQ ER DNMD - XX SRN BRNC

YRM LND, SOVET DNM RFSIND V HAZIRKI
MSTQLLK DVRND
Vaqif Aslanov
Azrbaycan
r olacaqlarn dndkc mdrikln olan babalarmz, glin olacaqlarn
yqin etdikc ciddiln qz nnlrimiz z rklrind uaqlar n n gzl
adlar semi, onlarn rfin n irin, n hzin v n sevdal nmlri oxumular.
Bu ilahi istkd v bu ilahi ifada ata-ana, baba-nn dnyasnn btn rnglri z
ifadsini tapmdr. Bir szl, uaq adlar v uaq eirlri bir ox hallarda uaq-
lardan vvl dnyaya glmidir. aalar qundaqdan, bblr blkdn, krplr
beikdn xdqca, imkldikc, yeridikc onlara oxunan nmlr d mzmun v
mndric etibaril yenilmidir.
Uaq dbiyyat mrn rnglri, talenin naxlar kimi rngarngdir, yadan-
yaa keidin pilllri v astanalar kimi z glcydir. Orada krp qltsnn
da, ata-ana qays v frhinin d, baba-nn qrurunun v xatircmliyinin d
poetikas vardr. Artq burada shbt ox ciddi bir dbiyyatdan gedir. O dbiy-
yatdan ki, orada
Sz szdn alan var,
Zlfn z salan var.
Oul balam, tez by,
Gz yolda qalan var.
v ya
Xrdacasan, mzsn,
Hr bir gldn tzsn.
O gn qurban olum,
Ayaq tutub gzsn.
klind arzu v istyin lakonik ifadsi mhkmc yer tutur. Oxamalar, laylalar,
tapmacalar, yanltmaclar, crnatmalar, daha n bilim nlr v nlr d bir yandan...
Yazl dbiyyata gldikd is bnvrsi qoyulan gndn Azrbaycan dbiy-
yatnda uaq mvzusuna mracit etmyn air, demk olar ki, olmamdr. Bir t-
rfdn d Azrbaycan uaq dbiyyatnda lirik, pastoral, didaktik, dramatik olmaq-
la eirin btn nvlri tmsil olunmudur.
Qlmlrini rbcd, farscada snamalarndan asl olmayaraq Azrbaycan
airlri uaqlar n d grkli olan ibrtamiz mvzulara mracit etmilr. X.
irvaninin irvana nvanlanan eirlrindki vtn hsrti, N.Gncvinin Xms-
sindki bir ox ibrtamiz hekaytltr, M. Fzulinin Shbtul-smarndak Mey-
vlrin shbti uaqlarda duyularn v mqayis qabiliyytinin inkiafna bu
gnn znd d tsir gstrmkddir.
61
Azrbaycan uaq dbiyyatnn inkiafnda XX srin birinci iyirmi ili xsusi

bir mrhl tkil etmidir. XIX sr boyunca A.Bakxanov, M..Vazeh, Q.Zakir,
M.N.Did, M.F.Axundov, H.Zrdabi, S..irvani, H. Xan Qaradai v baqalar-
nn qurduu maarifi bnvr zrind inkiaf edn Azrbaycan uaq dbiyya-
tnn solmaz iklri XX srin vvllrind M..Sabirin qlmindn gyrdi,
A.Shht v A.aiqin simasnda yeni rpomantik mrhly daxil oldu. Artq
Azrbaycan uaq dbiyyatnda A.Shhtin xsind
Cclrim birr-birr
Suyu grb yavuq glr.
r, gedr elnr,
Yeyr, ir cclrim,
Doyub qaar cclrim.
(Cclrim)
v ya
Oturmu ana
Basm barna
Nazl krpsin,
Laylay der ona.
(Ana v bala)
v s. eirlriyl grntnn, hrktin v tsvirin romantikasn grrk. A.aiqin
xsind is
Laylay mlyim, sevdiciyim. yavrucuum, yat.
Bir d l dmz bu cocuqluq dmi, heyhat!
Trk oilusan, cdadn ulu, srfraz...
t vtnindir, a quzum, anl bu Qafqaz.
(Laylay)
dey ald laylay il uaqlarn,
Hpimiz bir yuva prvrdsiyik,
Hpimiz bir Gnin zrrsiyik.
(Hpimiz bir Gnin zrrsiyik.)
hqiqtini elan etmkl btnlkl insanln qan yaddan oyadan romantikann
hzinliyini yaayrq.
Tssflr olsun ki, Sovet dnmi uaq dbiyyatn da siyasildirdi. Azadlq
verdi biz Lenin - ziz babamz dey-dey uaqlarn da yaddan koraltmaa
aldlar. Marksdr, Lenindir hyatda baban,yirmialtlarm, ey anli qhrman-
lar! Adlar rklr hkk olunmu insanlar! deynlrin say kblk kimi ba alb
getdi. Bu mumsovet prosesiydi. Digr Sovet Sosialist Rrespublikalar kimi
Azrbaycan, Trkmnistan, zbkistan, Qrzstan v Qazastan respublikalar
da oxar nmlri oxar ritm il oxuyurdular. Lakin bu ifa he d hr yerd
rkdn gln ifa deyildi.
62
El o Sovet dnminin znd M.Seyidzad, M.Dilbazi, .Cmil, T.Elin,

.Tapdq kimi bdii szn inda uaq psixologiyasnn n inc qatlarna en biln
airlr yetidi. Bu mhtm siyahya uaqlar n yazma zn rf biln
R.Rza, M.Rahim, B.Vahabzad, N.Xzri, .Krim kimi sntkarlarn da adlarn
lav etmyi zm borc bilirm. Onlar uaq eirin uaq tfkkr trzin syk-
nn bdii nitq gtirdilr, uaq dili il tsvirlr yaratdlar. Bu tsvirlrd byklrin
szyl, uaqlarn gzyl mntiqindn x ednlr d oldu. Bir qisim sntkar-
lar is uaq v byk tfkkrnun bir-birini tamamlamasnn yani nmunlrini
yaratdlar.Tsvirlr, dialoqlar klind yazlan bu eirlr Azrbaycan uaq dbiy-
yatnn n gzl nmunlridir.
Mn bel glir ki, Azrbaycan uaq dbiyyatn dnmd - XX srin
birinci iyirmi ili rzind, Sovet dnmi rfsind v hazrki mstqillik dvrnd
mqayisli kild yrnmk dbiyyatnaslmzn qarsnda duran vacib
msllrdn biridir. Azrbaycan uaq eiri, nsri v dramaturgiyas yuxarda adna
duz saldmz o dnm rfsind mzmun v ideya baxmndan mxtlif
istiqamtd olmudur. Azrbaycan uaq dbiyyatna mqayisli yanama dbiy-
yatmzn uaq dnyas kimi saf v mqdds olmasna xidmt edckdir.
Trk Xalqlar Uaq dbiyyat Beynlxalq Konqresi II-d Azrbaycan
uaq eiri dnmd - XX srin birinci iyirmi ili rzind, Sovet dnmi rf-
sind v hazrki mstqillik dvrnd adl mruz il x edcym.
AZRBAYCAN UAQ DBYATI NR EDN

NRYYATLAR V ONLARIN FALYYTNN THLL
Dos. Vsal Musal
Bak Dvlt niversiteti,
Azrbaycan
Bu gn uaqlara nvanlanan kitablar balca olaraq Ayna Mtbu Evi, Yeni

Nsil Nrlr Evi, Nal evi, Nrgiz, Altun kitabv Beik nriyyatlarnn
mhsullardr v bu kateqoriyadan olan kitablar sadalanan nriyyatlarn ap mh-
sullar srasnda stn faiz tkil edirlr. Azrbaycanda uaq dbiyyatnn latn
qrafikasnda nri v thsil mssislrinin onlarla tminat sahsind son illrd
byk ilr grlmdr. Bel ki, Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti lham
liyevin Azrbaycan dilind latn qrafikas il ktlvi nrlrin hyata keirilmsi
haqqnda 12 yanvar 2004-c il, Dnya dbiyyatnn grkmli nmayndlrinin
srlrinin Azrbaycan dilind nr edilmsi haqqnda 24 avqust 2007-ci il tarixli
Srncamlar il hm dnya, hm trk xalqlar, hm d Azrbaycan dbiyyatnn
n dyrli uaq dbiyyat nmunlri dvlt hesabna yksk poliqrafik sviyyd
nr edilrk, lkmizin btn thsil mssislrinin kitabxanalarna hdiyy edil-
midir.
63
Bundan lav Thsil Nazirliyi il dnya Banknn birg layihsi sasnda 18

cildlik Uaq ensiklopediyas ap edilmi, Mktblinin kitabxanasndan seriya-
sndan 100 cildlik Azrbaycan v dnya dbiyyatnn n yax nmunlri latn
qrafikasnda nr olunmudur.
Beik v Tutu nriyyat demk olar ki, btnlkl uaq kitablarnn nri
il muldur. Ad sadalanan uaq nriyyatlar irisind Tutu nriyyatnn ap
mhsullar poliqrafik baxmdan daha gz oxayan, faliyyti is daha nzr
arpandr. Bundan lav Tutu nriyyatnn nr etdiyi uaq kitablar hr il
mxtlif dnya lklrind tkil olunan kitab srgilrinin itiraks v qalibidir.
Bu gn kimi Tutu nriyyat 60 adda, 520 000 tirajda kitab buraxmdr ki, bu
rqmlr sasn onu Azrbaycan uaq dbiyyat nri sahsind lider adlandr-
maq mmkndr.
Tutu nriyyat hr il Frankfurt, Boloniya v digr lklrd keiriln byk
beynlxalq kitab srgilrinin itiraksdr. Tutu nriyyat Azrbaycanda dnya
standartlarnda uaq dbiyyat nr edn n yax nriyyatlardandr. Bel ki, bu
nriyyatla n yax air, yaz, rsam, dizayner, bstkar v musiqiilr ilyirlr.
Tutu nriyyatda hazrlanan kitablar sasn Trkiyd yksk keyfiyytli ka-
zda ap olunur.
Tutu nriyyatnn ap mhsullar Respublikamzda keiriln mxtlif srgi-
lrd, mxtlif nominasiyalarda diplomlara layiq grlmdr. Bel ki, Kitab
Klubunun 2005-ci il mayn 20-21-d keirdiyi I Respublika kitab-sat srgisinl
nairlr 12 mxtlif mkafat v diploma layiq grlmdr.
Altun kitab nriyyat 2004-c ildn faliyyt gstrir. Nriyyatda 4-7 (M-
nim ilk kitabm), 6-9 (Altun klassika) yal uaqlar n silsil kitablar ap
olunur. Altun Kitabn hyata keirdiyi n iri nr layihsi 9-14 yal uaqlar n
nzrd tutulmu Mktblinin kitabxanas adlanan silsildir. Bu layihd
aadak seriyalar zr 100-dn ox kitabn nri nzrd tutulur:
- ifahi xalq dbiyyat
- Dnya dbiyyatndan semlr
- Azrbaycan klassik dbiyyat
- Elmi-ktlvi dbiyyat
- Tarixi yaradanlar
Hazrda bu layih rivsind 40-a yaxn kitab iq z grmdr.
Beik nriyyat 2008-ci ild yaradlmdr. sas faliyyt istiqamti uaq d-
biyyatnn nridir. Nriyyat bu gn kimi nallar, inkiafetdirici kitablar, fsa-
nlr, rvaytlr, trcmlr, ensiklopediyalar ap etmidir.
Brkt nriyyat nmunvi nsil n...! devizi il alaraq bir ox d-
yrli srlri nr etmidir. Bunlarn arasnda Msnvidn seilmi hekayalr,
Ulu aacn tilsimi, N? Nec? N n? Mktbd xlaq v davran qayda-
lar v digrlrini qeyd etmk olar. Onu da vurulamaq yerin drdi ki, bu n-
riyyatn ap mhsullar poliqrafik keyfiyytin gr frqlnir.
64
Xzr nriyyat da bzi uaq kitablarn nr etmidir.

Qlm ofset irkti Krpmin nallar seriyasndan uaqlar n nal ki-
tablar nr etmidir ki, bu kitablarn ciddi redakty ehtiyac var.
ANS Press nr evinin nr uaq kitablar da qsursuz deyil. Tkrar nr
olunmalarna baxmayaraq shvlr dzldilmmi, olduu kimi oxuculara tqdim
olunmudur.
Azrbaycanda bir ox nriyyatlar uaq dbiyyatnn, kitablarnn nri il
mul olsalar da, bu kitablarn slubu, dili, trtibat v digr msllr mtxs-
sislr trfindn ciddi ilnilmli, nr olunan kitablardak yanllar, shvlr aradan
qaldrlmaldr. Bir szl uaq dbiyyatnn bu sahnin mtxssislri trfindn
nr hazrlanmas, ciddi redakt olunmas v poliqrafik keyfiyytinin yuxar qal-
drlmasna ehtiyac duyulmaqdadr.
TRK OCUK EDEBYATINA KATKISI AISINDAN

YAVRUTRK DERGS
Yeliz Okay
Aratrmac Yazar,
Trkiye
Yavrutrk Dergisi, 1936 ylnda yayn hayatna atlan ocuk dergilerinden

biridir. Derginin sahibi ve yaz ileri mdr, erken Cumhuriyet dneminin ilk ve
nemli yaynclarndan biri olan Tahsin Demiray'dr. Zengin grsel malzemesi ile
dikkat eken Yavrutrkn yazar kadrosunda, Trk ocuk edebiyatna katk yapm
olan C. Cahit, Tahsin Demiray, Kemalettin Tucu, Nimet alapala, Ercmend
Kalmuk, Mecdi Enn, Mahmut Aba, Read Ekrem Kou gibi isimler bulunmak-
tadr.
Genellikle Ercmend Kalmukun resimledii kapak resimleri, derginin iinde
olan hikyelerin konusunun resmedilmesi biiminde tasarlanmtr. Faruk Nafiz
amlbel, Hasan Ali Ycel, Mehmet Emin Yurdakul, Halide Nusret Zorlutuna,
mer Seyfettin, Yusuf Ziya Orta gibi nl kiilikler iirleri ile derginin sayfala-
rnda yer bulurken, daha sonra Trk ocuk edebiyatnda nemli bir yer edinecek
olan Kemalettin Tucu da iftlikten Kaanlar, Deli Ahmet, Dikmen Ky Horozu,
Han Buyurdu ve Altn Bilezik gibi eserleriyle tannmaya balamtr.
19 lk Kanun 1942 tarih ve 44. says ile yayn hayatndan ekilen Yavrutrk,
ocuk dergiciliine getirdii birok yeniliklerin yannda, zellikle deiik trler-
deki metinlerle ocuk edebiyatna yapt kayda deer katk ile Cumhuriyet dnemi
Trk ocuk dergiciliinde farkl bir konuma sahiptir.
Bu bildiride, Yavrutkn ocuk edebiyatna salad katklar, rnekler ere-
vesinde ele alnarak, ocuk edebiyat-Yavrutrk ilikisi deerlendirilmitir.
65
DN DUYARLIIN OCUK EDEBYATINA YANSIMASI:

HASAN DEMR RNE
Yrd. Do. Dr. Yasin Mahmut Yakar

Erzincan niversitesi,
Trkiye
19. yzyldan itibaren yaplan almalar sonucunda ocuklarn yetikinlerden

farkl zelliklere sahip olduunun anlalmas beraberinde ocuklara ynelik bir
edebiyat da getirmitir. Sever (2008)e gre ocuk edebiyat (yazn), erken ocuk-
luk dneminden balayp ergenlik dnemini de kapsayan bir yaam evresinde, o-
cuklarn dil geliimi ve anlama dzeylerine uygun olarak duygu ve dnce dnya-
larn sanatsal nitelii olan dilsel ve grsel iletilerle zenginletiren, beeni dzey-
lerini ykselten rnlerin genel addr.
lkemizde Tanzimat dneminde eviri arlkl balayan ocuk edebiyat daha
sonra zgn eserlerin verilmeye balamasyla gelimeye balam, Cumhuriyetin
ilanyla beraber de bu sre hzlanmtr. 1979un Dnya ocuk Yl olarak ilan
edilmesi ocuk edebiyatnn gelimesine ivme kazandrmtr. ocuk edebiyatn
genel edebiyat ortamndan ve yaklamlarndan soyutlamak mmkn deildir. Bu
erevede, farkl dnya grlerinin ocuklara ynelik eserlere yansd grl-
mektedir. Bu anlamda din duyarlln da bu hassasiyete sahip ocuk yazarlarnn
eserlerinde yer aldn sylemek mmkndr.
Bu almann amac, ocuklara ynelik eserler kaleme alan Hasan Demirin
hikye trndeki eserlerinde bulunan din deer kazandrmaya ynelik unsurlar ve
bunlarn Demirin eserlerine yansma biimini tespit etmektir. Bu erevede din/
manev duyarln Trk ocuk edebiyatna yansmas ve Hasan Demirin bu ere-
vedeki yeri literatr taramas ve dokman analizi yntemiyle tespit edilecektir.
AZRBAYCAN UAQ DBYYATININ TKKL PROBLEM

V LKN NKAF MRHLSNN SAS KANALLARI
PhD. Yaqub Babayev
Azrbaycan
Azrbaycan uaq dbiyyatnn tkkl tarixi XIX srin 70-80- illrin

tsadf edir. Dorudur, bzi tdqiqatlar uaq dbiyyatmzn tarixini daha
vvlki dvrlrdn, htta Nizamidn balayrlar. Lakin bu yanl mvqedir. Hmin
tdqiqatlar uaq dbiyyat il uaqlara yarar dbiyyat eynildirirlr.
XIX sr boyunca alan yeni, yni Avropa tipli mktblr, mdni-maarif hya-
tnn Qrb mcrasna dmsi, yeni pedaqoji mhitin formalamas z mstqil
66
hquq v qanunlar olan uaq dbiyyatmzn tkklnd mhm rol oynad.

Xsusil Avropa ynml ana dilli mktblrin almas bu id mstsna dr-
cd hmiyyt ksb etdi. Bel ki, tdris olunan predmet z n proqram, tdris
vsaiti, drslik, kitablar, hminin uaq mtbuat tlb edirdi. XIX srin 30-cu ill-
rindn bu istiqamtd ilk tbbslr zn gstrdi. N.Dementyevin lifba,
lk oxu n tmsillr v povestlr (1839) adl tdris vsaitlri, M..Vazeh v
.Qriqoryevin Kitabi-trki (1850) adl ibtidai mktb drsliklri meydana gldi.
Srf uaq dbiyyat nmunlri olmasa da, bu kitablarda mxtlif mnblrdn
gtrlm kiik hekaylr z ksini tapd. S..irvaninin Rbil-tfal (1878),
Tacl-ktub (1883), A.O.ernyayevskinin Vtn dili (I hiss, 1882) adl
drsliklrind is uaq dbiyyatmzn ilk nmunlri z ksini tapd.
XIX srin II yars v XX srin vvllrind Azrbaycan uaq dbiyyat
nmunlri yolla (kanalla) oxuculara atdrlrd: 1.btidai v orta mktb drs-
liklri; 2.Qirat kitablar; 3.Uaq mtbuat.
btidai v orta mktb drsliklrindn S.Vlibyovun Qdrti-xuda (1888),
A.O.ernyayevski v S.Vlibyovun Vtn dili (II hiss, 1888), M.H.Rdiyy-
nin Vtn dili (1894), R.fndiyevin Uaq baas (1898), Bsirtl-tfal
(1901), S.Hacbyovun Hdiyyeyi-sibyan (1901), M.S.Seyidovun (Xzanl-
tfal) (1902), M.Mahmudbyovun Birinci il (1907), kinci il (1908), M.Mah-
mudbyov v A.Shhtin Yeni mktb (1909), F.Aazadnin dbiyyat mc-
musi (1912), A.aiqin Uaq gzly (1910), Glzar (1912) v s. drslikl-
rindki bdii srlrin uaq dbiyyatmzn tkklnd v inkiafnda mhm
rolu oldu.
Bu dvrd ap olunan qirat kitablarnn say da az deyil. M.N.Abasqulubyo-
vun, N.Axundovun, C.Bnyadzadnin, .Dainin, F.Krlinin, A.Shhtin, .
lkbrovun, A.fndizadnin, A.srafilbyovun, .Mznibin, M..Nvrsin v b.
qirat kitablar da uaq dbiyyatmzn trqqisi yolunda atlan faydal addmlar
idi.
XX yzilliyin vvllrind Dbistan (1906-1908), Rhbr (1906-1907) v
Mktb (1911-1920) kimi uaq jurnallar faliyyt gstrir. Hmin jurnallarda
oxlu sayda uaq srlri nr olunur.
Biz bu mqald Azrbaycan uaq dbiyyatnn tkkl v onu douran s-
bblr, hminin ilkin inkiaf mrhlsind uaq dbiyyatmzn inkiaf kanallar
bard danmq.
67
ELNN V . YLSLNN SRLRND KND

UAQLARININ OBRAZLARI
F.e.d., Prof. Zahid Xlilov

Azrbaycan
Realist hyatmzn mzrsini ks etdirmk, masir yeniyetmlrin duyu v

dncsini, kndd yaayan cavanlarn poetik dnyasn vermk Elinin v .y-
lislinin hekay v povestlrinin sas xsusiyytlridir. Bu yazlarn srlrind
masirlik anlay kndin xarici grnnd, yeni tikililrin, mdniyyt ocaqlar-
nn oxluunda deyil. Onlarn srlrind adamlarn daxili dnyas, fikir v qaysi,
hyata bax realist v aydn cizgilrl verilir. Onlarn yaz platformas son dr-
c parlaq kild grnr.
Mqald Elinin Dnyadan qatarlar gedr, Gm, narnc, mxmri,
Baladadan ilk mhbbti povestlrinin ilk qhrmanlar olan bili, Allahverdi,
Baladada, .ylislinin Mnim nmkar bibim povestinin qhrman Sadq ob-
razlarndan v onlar hat edn, slind bu qhrmanlarn daxili dnyasnn, psi-
xologiyasnn almasnda xsusi rol oynayan digr surtlrdn d bhs olunur.
bhsiz ki, bu srlr uaqlar n yazlmayb. Onlarda byklr n yara-
nan srlrin xsusiyytlri sas yer tutur. Lakin bu srlrd hvalatlar o qdr
maraql bir dill verilir ki, hmin povest v hekaylr yeniyetmlrin sevimli n-
munlrin evrilir.
Mqald hminin bu srlrin hr birinin xarakterik chtlri haqqnda, bu
uaq obrazlarnn hyata bax, dnclri, psixologiyalar bard mlumat verilir.
AZRBAYCAN UAQ DRAMATURGYASI NMUNLRNN

SHN TCSSM
Dr. Zmin Axundova

Qafqaz niversiteti,
Azrbaycan
Uaq dbiyyat mnvi mdniyytin ayrlmaz hisssi kimi ilk nvbd sz

snti olub bdii dbiyyata v ifahi xalq dbiyyatna xas olan keyfiyytlri
znd birldirir, uaqlar zngin mnvi zvq malik bir insan kimi trbiy edir,
z xalqnn mbarizlrl zngin tarixi kemiin drindn bld olmasn tmin
edir. Azrbaycan uaq dbiyyatnn inkiafnda xidmtlri olan bir sra yazlarn,
o cmldn M..Sabir, A.aiq, S.S.Axundov, C.Mmmdquluzad, M.M.Seyidza-
d, M.Rzaquluzad, M.Dilbazi, Z.Cabbarzad, Q.lkin, T.Elinnin uaq dbiyya-
68
tnn zngin nnlri zminind btn janrlarda yaranan srlri mktb yallarn
estetik tlbin v zvqn uyun olub, oxucusunu uaq almin aparr, yetimk-
d olan nslin milli ruhda trbiysin kmk gstrir.
Azrbaycan uaq dbiyyatnn inkiaf yolu v masir mnzrsin nzr sa-
larkn, balalarmz n yazlm dram srlrinin geni elmi thlil ehtiyac oldu-
unu grrk. Uaqlarda milli birlik, vtn, z tarixin mhbbt, sdaqt, csa-
rt, bilik alayan shn srlri maraql xarakterlrl, olaylarla zngindir. Uaqlar
shny hm d maariflndirici mbd kimi baxr v onun maraql, yrdici ol-
masn istyir.
Azrbaycan uaq dbiyyatnn yaradclarndan biri, milli uaq teatrnn banisi
Abdulla aiq pyeslrind hyata uaqlarn gz il baxr, vtn torpann gzl-
liklrini tsvir v trnnm edir, balaca oxucular il onlarn baa d bilcyi
dild, uaq psixologiyasna v txyyln uyun bir kild danr. Sadlik, ay-
dnlq, ycamlq bu pyeslrin sas xsusiyytlrini tkil edir. Onun Tnqid-
Tbli teatr n yazd Xasay, Elolu, Vtn, Qaraca qz, Nizami
Gncvinin sjetlri sasnda Fitn v Nab yalnz maraql sjetlri il deyil,
hm d yksk mnvi keyfiyytlr damalar il sciylnirlr.
Hr bir yaradc ziyal aq etiraf edir ki, uaqlar n sr yaratmaq, onlarn
zvqn oxamaq tin msldir. Onlar n shn sri yazman is znmx-
sus daha byk tinliklri var. Bu qbildn olan yaradclq tinliklrinin hd-
sindn z tcrbli qlmi il mvffqiyytl gln Xanmana libylinin pyes-
lri on illr boyu Azrbaycann uaq v gnclr teatrlarnn repertuarnda n ox
tamaas gstriln srlr srasndadr.
Xanmana libyli mxtlif illrd "Gzllr gzli", "Nianl qu", "Aycan",
"Dovann ad gn", "Knd hkimi", "Durnalar llk salr", "Meyvlrin ah" v
s. dram srlri yazm, onlarn bir oxu lkmizin gnclr v kukla teatrlarnda
gstrilmi, mllifin Azrbaycan uaq dramaturgiyasnn grkmli nmayndsi
rfini gtirmidir. "Cunqu" adl pyesd Xanmana libyli z sevimli mvzu v
obrazlar almin sadiq qalm, yax insan, ideal br vlad xarakterinin tcs-
sm n bdii axtarlarn uurla davam etdirmidir.
Yaz-dramaturq, filologiya elmlri namizdi Aygn Hsnolunun "Uaqlar
n pyeslr" i uaqlarda dram srlrini mnimsmk bacarn inkiaf etdirmy
xidmt edir.
Uaq dram srlrindn danarkn xsusi olaraq vurulamalyq ki, uaqlar
n yazlan masir pyeslrin dayazl, mzmunca zamann tlbin cavab ver-
msi problemi hl d hllini tapmayb. Tbii ki, balacalar n ilyn dib v
dramaturqlar, hr eydn vvl z srlrini saf, aydn v anlaql dild, uaqlarn
tsvvrlr dnyasna uyun slubda yazmaldrlar. Lakin bu srlr qar irli
srln sadlik, aydnlq tlbini he vaxt sadlvhlk, primitivlik kimi qbul
etmk olmaz. sl bdii srd sadlik mzmun v mtlbin drindn ks etdirilm-
sin mane olmamal, ksin, mzmun v mtlbin mllif mqsdinin daha yax
qavranmasna xidmt gstrmlidir.
69
UAQ NSRND THKY SLUBU V MASRLK
Zakir liyeva
AMEA Nizami Adna dbiyyat nstitutu,
Azrbaycan
Yer znd btn isanlq v biz hammz milltimizdn, irqimizdn, dilimiz-

dn asl olmayaraq uaqlmzdan bymk. Uqlq v yetkinlik a arasnda-
k hyat msafsi bizi he zaman ilkinkiyimizdn ayra bilmmidir. Bu byk
dahilrdn tutmu n adi insanlara qdr hamnn taleyindn ken bir xttdir.
Azrbaycann Xalq yazs, Trk dnyasnn tannm yazar olan v hr iki
Vtnind kifayt qdr tannm Anar da trklyn xatirlrin hopdurmu bir
uaqlq v gnclik dvr yaamdr. Anar da snt almin bzi baqa yazlar
kimi kiik hcmli maraql hekaylrl balam, tezlikl dbiyyatn mxtlif
janrlarna mracit etmi, yeni bir dbi nslin 60-clar adlanan dbi mktbin
n parlaq nmayndsi kimi tannmdr. Anar yaradclnn corafi mnzrsin
rq-Qrb kontekstind nzr salnarsa, hr iki qtbn yksk bri dyrlrini
yax mnada z yaradclq txyyln hopdurmu yaznn srlrinin yarat-
d dbi krplrin dnyann bir sra lklrini hat etdiyinin ahidi olarq.
Yaznn z uaqlq xatirlri v uqlar n yazd dbi srlr is xsusi bir
mvzudur. Yaznn uaqlar n hl 60-c illrd qlm ald lifba v
Saylarn srgzti adl iki hekaysi is z thkiy slubu v mvzusu hl
Azrbaycanl uaqlarn bilgisayarlarla tan olmad bir dvrdn glcy baxaraq
2000-ci illrin texnoloji biliklrini asanlqla mnimsyn uaqlar n maraql ola
bilck gzl uaq dbiyyat nmunsidir.
MUTLU, SALIKLI VE BAARILI OCUK MASAL

KLMNDE BYR
Yrd.Do.Dr. Zeki Grel

Trkiye
Brak masal desin siyasetiler,

nsann kalbine masal nur saar,
Masal dinleyenin fikri ycelir,
Hayalden yol aar o hakikate.
Her zaman masalda galebe alar,
Hakikat yalana, k zulmete.
Bahtiyar VAHAPZADE
70
nsan, biyo-psiko-sosyal bir varlktr. Bu eref-i mahlkatn ocukluk a,

kendisinden sonra gelen alarn da habercisidir.
Masal, edebiyatn iinde, zellikle de ocuk edebiyatnda ne kan bir tr
olarak dikkati ekmektedir. Hatta ocukluun bir evresi Masal a olarak bile
adlandrlmaktadr. ocuk edebiyatndaki nemli trlerden biri olan masallar
ocukluk ann olmazsa olmazlar arasnda yerini almamsa orda bir eksiklik ve
yanllk var demektir.
Masallar ocukluk cennetinin hayal lkesidir. ocuk ruhunu yanstan en o-
cuksu tr masaldr, ocukluun yz hep gelecee dnktr. Masallar da gemile
deil gelecekle ilgilidir. ocuk hayali masallardan beslenir. Ve geliir. Masallar
ayn zamanda gerek hayat da yanstr. Masallardan hayalleri aykladnzda ger-
ekler dnyas daha kolay anlalr.
ocuk masalda kendini bulur. Masalla kolayca zdeleir, masal yaar. Masal
kahramanlarn kendine yakn hisseder. Kendini masaldaki servene katmaktan
holanr. Masal formu, masaln sembolleri, tipleri, imajlar ile ocuk dnyasnn
soyut anlatm benzerlikler gsterir. ocuk iin masal hayaller dnyasnda oynanan
oyundan farkszdr. Byme ve gelime andaki ocuklarn zlemleri en zengin
olarak masallarda yer alr. Masal bu yzden ocua yakndr. ocuk ve masal,
ocuk dnyasnn zeti gibidir. (irin, 1994:113, 115)
Masallar, eskiden beri ocuklarn ilgisini eken bir anlatm trdr. Masal
trnn kayna konusunda deiik grler vardr.
Destanlar ve masallar mill uuraltdr. Bu adan bakldnda ocuklarn ma-
sal anda dinledikleri/okuduklar/canlandrdklar destan ve masallarn bir mille-
tin kendi ocuklarna kazandracaklar mill kimlikle olan ilikisi de, ortak insanlk
ideallerine sahip yeni nesiller iim nemi de kendiliinden ortaya kmaktadr.
Kim ne derse desin masal andaki ocuklar, masalsz olamazlar. Andre
Mauroisin de dedii gibi ocuklara masal verilmese bile onlar bunu yaratacak-
lardr.
Biz bu bildirimizde, masaln ocuun eitiminde, kiiliinin gelimesinde, dil
reniminde, sosyal geliiminde, kendini tanma ve ifade etmedeki nemine,
ocukluktaki dinlenen masallarn onun yetikinliindeki baarsna ve mutluluuna
ne denli katk sunduuna/sunacana dikkatleri ekeceiz. Masalla ilgili olumlu ve
olumsuz grleri deerlendirecek, masaln faydalarn maddeler halinde sayacaz.
Trk Dnyas ocuk edebiyat almalarnda masal merkezli almalarn
nemine deinirken de ocuklarmz iin bir masal atlasnn niin ve nasl hazr-
lanmas gerektiine dair grlerimizi katlmclarla paylaacak ve bu hususta bir
tartma zemini yaratarak ortak bir noktada birleme iin Gerekli Messeseye,
TRK DNYASI OCUK EDEBYATI ENSTTSNE vurgu yapacaz.
71
TNZMAT DBYYATI NNLR V MODERN

TRK UAQ ERNN MVZU DARS
Yunusova Gnel Kamil qz

Gnc Dvlt Universitetinin doktorant
Azrbaycan
Avropasaya trk dbiyyatnn balanc hesab ediln Tnzimat dvr XIX

srin II yars Trkiy dbi-bdii proseslrind bir sra yeniliklr il mahid
olunmaa balad. Birinci (1860-1880) v kinci (1880-1895) dbi nslin timsaln-
da myyn inkiaf mrhlsi ken Tnzimat dbiyyat divan dbiyyatna mx-
tlif mnasibt, sntd dil, milli duyu, hrriyyt ideyalar v s. prinsiplr yara-
dc yanama trzind tarixlmkl yana, zndn sonrak yeni dbi-estetik
qay, bdii dnc v zvqlrin formalamasnda mhm rol oynad. Xsusi ola-
raq sad dild yazmaq, xalqa xalq dili il xitab etmk, insanlarda vtnprvrlik
duyular, vtn sevgisi, azadlq v s. ideyalarnn inkiafna yer vermk amillri
Tnzimatdan sonrak mrhly tsir v keid kimi qiymtlndiril bilr. Artq
XIX srin sonu v XX srin vvllrindn balayaraq Trkiy dbiyyatnda yeni
nslin trbiysind osmanllq ideyalar z aparcl il seilmy balad.
Byk bir dbi mrhlnin tsiri nticsind yaranm modern trk uaq eiri n-
munlrind vtn gzlliklrinin trnnm, yurd sevgisi, yurd mhbbti v s.
ideyalar daha ox tbli olunmaa balad. Hm forma, hm d mvzu baxmdan
yeni olan Tofiq Fikrt yaradclnda uaq eirlri hmiyytli yer tutur. 1914-c
ild ap edilmi rmin uaq eirlr toplusu heca vznind yazlmdr. 30-dan ox
eirin cm olduu bu kitabdak ideyalarda uaq psixologiyas, uaq dnyas, uaq ru-
hu ksini tapmdr. Vtn sevgisi, vtn gzlliklrinin trnnm, mktb, kitaba
ballq v s. chtlr Tofiq Fikrtin uaq eirlrinin mvzu dairsini tkil edir.
rminin lifbas, Hdiyy, Umac, Muhallebim v mktbim v s.
eirlrind air rminin timsalnda uaq dnyasnn maraq v ehtiyaclarn, mk-
tb, oxumaa olan sevgilrini olduqca sad bir trzd ks etdirir, uaqlarn psixo-
logiyas n xarakterik olan chtlri dil gtirir. Tofiq Fikrtin uaq eirlrind
bir trfdn tbit trnnm edilir, digr trfdn is bu cr trnnmlrd fikir hr
bir uan maraq v sviyysin uyun myyn mnalandrmada tqdim olunur
(Q baba, Yazn, Qn, Yaz nn v s.). Tofiq Fikrtin bir sra eirlrind
(Umac, Mlyin quzusu, Qrq at v s.) adi uaq oyuncaqlarnn uaq
hyatnda oynad rola, bu oyuncaqlarla mnasibtd uaq psixologiyasnn
aqlanmas diqqtdn yaynmr. Tofiq Fikrtin bzi uaq eirlrind mnalandrma
ilk baxdan bir qdr flsfi grns d, slind oxucu air fikirlrinin uaq d-
nclrinin qrib fantaziya llrin uyun verilmsi il rastlar.
mumiyytl, Tofiq Fikrt yaradclnda uaq eirlri uaqlarn arzu v istk-
lrinin ifadsi deyil, hm d uaq dnyagrnn formalamasnda mhm rol
oynaya bilck nmunlrdir.
72

1 Usaq Edeb Cong II Tezis Book PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1 Usaq Edeb Cong II Tezis Book PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Azrbaycan Respublikas a yrtim ltmlri AZRBAYCAN TRKYE YAZARLAR

THSL NAZRLY QAFQAZ UNVERSTET YAZIILAR BRLY BRL

AZRBAYCAN AMERKA ALYANSI AZERSUN HOLDNQ

II BEYNLXALQ TRK XALQLARI

11-13 Oktyabr 2012-ci il,

11-13 Oktyabr 2012-ci il, Bak, Azrbaycan

Xrdalan hri, H. liyev ksi 120, Aberon, AZ0101, Bak, Azrbaycan

ELEKBER SALAHZADENN OCUK RLER

MAKEDONYA TRKLERNN OCUK EDEBYATI

OCUK VE OCUK EDEBYATI KAVRAMLARI

OCUK EDEBYATI RLE YENLENYOR

TARXLK V UAQ DBYYATININ TPOLOGYASI

UAQ DBYYATINDA SOSAL HYATIN TZAHRLRI

UAQ FOLKLORUBEKDN BALAYAN DBYYAT

NZAM MURADOLUNUN SRLRND UAQ DNYASI

XX SR K DB MHT V UAQ DBYYATININ

KAZAK OCUK EDEBYATI YAZARI AKEN KUMISBAYIN

YAZARIN VE OCUK MGESNN ORTAK METN:

AZERBAYCAN'DA SOVYET DNEM NCESNDE IKAN

AZERBAYCAN OCUK EDEBYATINDA KAHRAMANLIK

EYHNN HAR-NMESNE OCUK EDEBYATI AISINDAN BR BAKI

OCUK R M DDAKTK MANZUME MI?

BALKANLARDA TRK OCUK HKAYESNN DER EDEB

FOLKLOR UAQ ERNN QAYNAQLARINDAN BR KM

DBYYATIN UAQLARIN MNV NKIAFINDA ROLUNA

AZERBAYCAN MEKTEB MECMUASINDAK (1911-1925)

GKHAN AKEKN RLERNDE BR YLK ALANI OLARAK DOA

AZRBAYCAN UAQ ER DNMD - XX SRN BRNC

AZRBAYCAN UAQ DBYATI NR EDN NRYYATLAR V

TRK OCUK EDEBYATINA KATKISI AISINDAN

DN DUYARLIIN OCUK EDEBYATINA YANSIMASI:

AZRBAYCAN UAQ DBYYATININ TKKL PROBLEM V

ELNN V . YLSLNN SRLRND KND

UAQ NSRND THKY SLUBU V MASRLK

MUTLU, SALIKLI VE BAARILI OCUK MASAL KLMNDE BYR

TNZMAT DBYYATI NNLR V MODERN TRK UAQ

Ali amil, Ganimet Seferov

Azerbaycan'da ocuk edebiyatnn tarihi eski alara dayanr. Folklor bu bakm-

MAVSEL YENERN MASAL VE HKAYELERNDE

1962 ylnda Ankarada dnyaya gelen Mavisel Yener, Ege niversitesi Di

ocuklara ynelik kaleme ald eserleriyle Trk ocuk edebiyat dnyasnda

MRZ LKBR SABRN UAQ ERLRNN THLL

Uaq psixikasnn inkiafnda, elc d hrtrfli xsiyyt kimi formalama-

UAQ DBYYATINDA DEFONLARDAN STFAD

Dos. Aytn Hacyeva

Mlumdur ki, akustik v vizual trtibat informasiyann mnimsnilmsi pro-

rk verdim, qoyun aldm,

OCUK EDEBYATINDA ve OCUKLARIN GELMNDE

Dr. Arzu Mmmdova

ocuklar cemiyetin gelecei, duru varlklardrlar. Hafzalar birer beyaz sayfa-

UAQ ERLRNN QAVRANILMASI V THLL

Dos. Bilal Hsnli

Uaq eirlrinin gnc oxucular trfindn dolun kild qavranlmas, thlili

M. LKBR SABRN LLR MLUM OLMAYAN UAQ

PhD. Bayram Gndodu, PhD. Sriyy Gndodu

M.. Sabir XX sr Azrbaycan dbiyyatnda yeni mrhl aan novator air-

OCUK EDEBYATININ BR UZANTISI OLARAK

Prof. Dr. Cneyd Okay

MASR TRK UAQ ERNN JANR XSUSYYTLR

Uaq dbiyyatnda, mumiyytl is dbiyyatda lirikann n gzl v sciy-

1970-90-c illr Trk uaq poeziyasnn inkiafnda yeni v hmiyytli bir

UAQ DBYYATINDA SY GSTRMK V

Prof. Dr. Ejder Aayev