Professional Documents
Culture Documents
NEFESLER
AbdUlbki Glpnarl
REMZ KTABEV
n
*
, EV - BtrKT
N E F E S L E R I
'S
Halk Edebiyatmzn ok orijinal bir
blmn meydana getirmi olan
ABDLBK GLPINARLI
tarafndan toplanrken, bilhassa i -
riyet bakmndan en gzel, en o r iji
nal olmalarna dikkat edilmi, kem -
miyetten fazla keyfiyet gzetilmi,
ayn zamanda tarih boyunca Alevi
likle Bektaliin seyri ana hatlariy-
le tesbit edilmitir. Nefesler, lm bir
tasnife tbi tutulmu, Kendilerince
Kendileri, Diivzdch mm, Mersiye
ler, Birlik, Dcvriyelcr, Ballk, vii?j,
Ahlk ve nanlar, Erkndan Bahse
den iirler, Sz, Giyim-Kuam, Ak,
nanlar Tenkid, Kadn Dvas, R e
alite (Yaay Ak ve nsan Gr)
ve Mniler den ibret olmak zere
on alt blme ayrlm,
ABDLBK GLPINARLI
XIV. yzyldan XX. yiizyladek gelip
geen, en kuvvetli yetmi dokuz Ale-
v-Bekt irinin 240 nefesini ve 43
mnisini, yani bu zmre edebiyat
nn 283 iirini bilgi lemine sunmu
tur.
Fiyat 25 Lira
ALEV-BEKT NEFESLER
Y K S E L E N M A T B A A S I
STANBUL 1963
A b d l b k i G l p n a r l
ALEV - BEKT
NEFESLER
STANBUL
REMZ KTABEV
93, Ankara Caddesi, 93
tf NDEKtLER
n - s z ........................................................................
Kendilerince k e n d ile r i........................................... 22
Dvzdeh m m ..................................................... 45
M ersiyeler................................................................... .......
B i r l i k ................................................................... 63
D e v riy e le r................................................................... 70
rana b a l l k ..........................................................83
v ................................................................... I 104
Ahlk ve in a n la r.....................................................126
Erkndan bahseden i i r l e r ....................................g
S z ..................................................................................
G i y i r n - k u a m ..........................................................174
A k ................................................................... ! 181
nanlar t e n k i d .....................................................203
Kadn d v a s ..........................................................238
Realite, yaay akve nsan gr . . . . 242
M n ile r ........................................................................264
l v e le r ........................................................................271
N o t a la r ........................................................................ 277
Metinde bulunmyan,notalarda olan nefesler . 301
Metinde geen l g a t l e r ...................................... 309
A l a m a ...................................................... 317
n d e k s ........................................................................ .....
B i b l i y o g r a f y a ......................................................... 345
ALEV - BEKTA EDEBYATI
XV. yzylda halk edebiyat, din ve lyk olmak zere iki ksma ay
rld. Hece iirleriyle Erefolu, Hac Bayram, Halveti ve Kaadir Yunus
lar, XVI. ve XTVII. yzyllarda Seyyid Seyfullah (Nzmolu) ve Msr-i
Niyz, dn-tasavvuf edebiyat, temsil ediyordu. Bu irler, aruzla yaz
dklar iirlerde, dvn edebiyatnn kudretli irleri arasna k atlam yor
lard. Fakat Yunus yolunda yrdkleri, onun edsiyle ve heceyle yaz
dklar zaman Yunus mu olabiliyorlard? Ne gezer? Ona en fazla yakla
anlar bile Yunusun altnda, gne karsmdaki yldza d
nyordu. Ancak bu irler, Yunus rn iliyorlar, onun, asrlar boyunca
srp giden tesirini belirtiyorlard.
Bal Sultan: Hac Bekta tekkesinde, ayr bir trbede yatan bu azizin,
trbe kapsnn stndeki kitbe, Hac Bekta olu Rasl Bal-
nin olu Hzr Bal olduuun gsteriyor. czetnmelerdeyse Mr-
sel Babann oludur. Mrsel Baba, Yusuf Balnm, Yusuf Bal,
Rasl Balnin, Rasl Bal, Hzr Lalanm, o da Hac Bektan
kz edindii Kadnck Anann ve zevci, dris Hocanm oludur.
Hac Bektam, Mevln ile ada olduu ve XIII. yzylda ya
ad dnlecek olursa trbe kitbesinin yanl olduu m ey
dana kar. Bektler tarafndan ikinci pr saylan, 1516 da len
ve Balm Sultan diye anlan bu zt, rivayete gre mcerredlii,
yni evlenmemeyi erkn olarak kurmutur.
Haan Dede: Gerekten de pek yksek bir ir olan Haan Dedenin kim
olduunu bilemiyoruz. Alevlerin bir ksm, Keskinde yatan ve
Karpuzu Byk Haan Dede diye anlan azizin, bu Haan Dede
olduunu sylyorlar.
Erefolu al haberi
Hsn: 1892 de len ve Pern Dede Babadan babalk alm bulunan bir
Hsn Baba, bir de Kilitbahrda rd tekkesinde baba olan ve
rdden iczet alan Uk ve Bekt Hsn Baba vardr; bu
zt, 1923 te lmtr. Hsn mahlsl iirlerin, bu ikisinden biri
ne, yahut bir baka Hsnye id olduunu kesin olarak syli-
yemeyiz.
Kul Yusuf: Pr Sultan Abdal, bir iirinde Kul Yusuf adl bir azizden
bahseder. htiml Kul Yusuf, budur.
Perian Baba: Hac Haan Dede Babadan sonra bir mddet Hac Bekta
tekkesinde dedebabalk eden Konyal Perian Mehmet Dede Ba
ba, bu makamdan ayrldktan sonra bir mddet sayhatle vakit
geirmi, bundan sonra da Yedikuledeki Bekt tekkesinde otur
mu ve 1875 te, Hacbektata lm, oraya gmlmtr.
Trb: 1868 de, Hac Bekta tekkesi eyhi iken vefat eden Yanbollu
Trb A li Dedebabadr. Zamannda, halk irleri arasnda b
yk bir hret kazanm olan Trb, daha ziyade aruzla, fakat
gerekten de acemice, krk-dzen iirler yazmtr. Dvn ede
biyatnn tesiri altnda kalan ve bilhassa Fuzlye zenip onu
taklide kalkan bu irin dvn, baslmtr.
Vahdet: 1628-29 da Hac Bekta tekkesine eyh olup 1650 de len Di-
metokal Halil Vahdet Baba, elimizdeki iirlerine nazaran dvn
edebiyat teknik ve estetiini kabul etmekle beraber, mensub
olduu zmrenin btn hususiyetlerini, iirleriyle verebilen kuv
vetli bir irdir. Tercinden, 1569-70 te len Sersem A li Dede-
baba hayattayken Bektlie girdiini ve bu bakmdan da uzun
mrl olduunu anlyoruz.
II
Ak blblyz teriz
Rh- Hakka yz tutarz
Mn gevherin satarz
Mridimiz vardr bizim
III
IV
VI
VII
Ak oduna yanageldim
Pervneve dnegeldim
Bin kan ettim yine geldim
Mrvet hey erenler mrvet
VIII
IX
Erefolu al haberi
Blahe biz iz gl bizdedir
Biz h- merdan kuluyuz
Yetmi iki dil bizdedir
dem vardr cismi semiz
A lr abdest olmaz temiz
Halk dahleylemek nemiz
Bilcmle vebl bizdedir
Dervilerin kkeiyz
Tekkelerin ieiyz
Hlc Bekta keiyz
Edeb erkn yol bizdedir
X II
X III
X IV
XV
X VII
Er odur ki Haktan e
Desti dmnma dee
Benzemez aaya beye
Ali ah bir ulu ahtr
X V III
Nc gruhunun parlyor mh
Nciler olmutur srrn gh
Nuhun gemisine bindik biz dahi
Ey grul- nc size ak olsun
X IX
Ayn- cem, Hacm Sultan, Kzl Deli, Balm Sultan ve Harklar meclisi
iin Alamaya baknz.
XX
X X II
X X III
[*] Nerde olursanz olun, lm, gelir atar size, hatt salamlatrlm
kalelerde bile olsanz (K urn, IV, 73).
[**] Yeryzndekilerin hepsi de lp gider (K urn, LV, 26).
menn deyben krr eyledik
Erenler bezmine l ekesine
Hakykat banda yetitik bittik
By aldk her glden iekesine
XXV
XXVI
Kurusu gldr ya gl
Topra gldr ta gl
Has bahenin iindeki
Servi enar gldr gl
X X V II
X X IX
30
II
31
III
32
rv
33
34
VI
35
VII
36
VIII
Aliyyr-Rzdr l- Horasan
Tak ile Nak gsterdi burhan
Hasanl-Asker mh- drahan
Yokladm taliim falmdr Ali
Dn gn kbleghmdr cemli
Nazar-bz- Muhammed Bkryem
Al Ms Rzdr pdhm
Kamer burcunda uak alteriyem
41
II
42
III
44
II
45
III
46
IV
47
Mutlak varln, zti iktizs, zuhur etmektir. Su, nasl boarsa, ate,
nasl yakarsa, k nasl etraf aydnlatrsa ve bouculuu sudan, yak
cl ateten, aydnlatmay ktan ayrmamza imkn yoksa mutlak var
lktan da zuhur etmeyi ayrmamza imkn yoktur. .
Varlk birliini, biraz daha materyalist bir grle kabul eden sfler,
bu telkkiyi, yni, kinatn, Tanr bilgisinde beliren bilgi suretlerinin
zuhuru olduunu, gerek bakmndan yokluklardan ibaret olup mutlak
varln bilgisindeki bilgi suretlerinin var oluu fikrini bir yana atm
lardr. Onlara gre varlklar, deta dlagalara, katrelere, kpklere ben
zer, mutlka varlksa denizdir. Dalgalar, katreler, kpkler, denizden ayr
deildir, onlarn okluu, denizin birliine zarar vermez. Dalgalarn zu
huru, denizi fazlalandrmaz. bat, onu eksiltmez; nk denizden ayr
bir varl yoktur bunlarn ve bu bakmdan herey, odur, ondan baka
bir varlk yoktur.
lk nazariye, dorudan doruya Efltunla balyan ve Yeni-Efltun-
cularla gelien ide nazariyesinden domadr, ikinci nazariyeyse dn
yay inkr edemeyiin, dnya ve yaay sevgisinin, ilk nazariyeyi, madd
bir ekle bryiinden baka bir ey deildir.
insan, men halinde ana rahmine, baba beline gelmeden nce can- :
szlar, bitkiler ve canllar lemindedir. Ondan nce unsurlarda, tabiat
larda, daha nce de gklerdedir. Gklerden nceyse Tanr bilgisindeydi
ve Tanrnn bilgisi, ztna rci bir sfatt, mutlak varln, zt ktiz-
syd. Demek ki mutlak varln ztyla kaim olan bu sfattan nce de
insan, mutlak varlkt. Mutlak varlk, ztn bildi, bu bilgide kinatn
varl belirdi. Gkler, tabiatleri ve drt unsuru meydana getirdi. Adet '
.baba sayabileceimiz gklerle ana sayabileceimiz unsurlardan canszlar,
bitkiler ve canllar meydana geldi. Bir erkekle bir kadn, yedii itii
eylerle varln salad, kuvvetlendirdi. Yedii itii eyler, kan oldu,
et oldu, ya oldu, ilik oldu, kemik oldu, derken bu varln hulsas
szld, men oldu. ki su birleti, bir insan meydana geldi. Sfler,
mutlak varlktan insana kadar sren bu devrin, K urn'm bir yetine,
diledikleri gibi mna vererek vasat elli bin yl iinde olmakta bulundu-,
uu bile sylemilerdir (K urn, L X X , 4).
50
II
Sahbelere uradm
Kudret lokmasn yedim
Er bir dedim Hak bir dedim
Bini sdm bire geldim
D altn ii gm
Suyu baldr eker yemi
Y er yer bedestan derilmi
Dilediim yere geldim
51
III
52
IV
53
Bildim bu cismimdir Tb
Aceb tur-y muamm
Cmle esmda msemm
Envr- ztullahtr bu
54
VI
55
VII
. 56
Binerim ol dldl at
Kimse bilmez bu sfat
Vilyeti kermeti
Tarkatte kn eylerim
57
II
Hatyem al atluyam
Sz ekerden datluyam [****]
Murtaz A l zatluyam
Gaziler deyin ah menem
58
A l krmzyla donunu
Muhkem sakla hem dinini
mam yolunda kann
Saana gazi dediler
59
ir, bu iirde, gazi, kime derler, onu anlatyor. ire gre gazi, hakikatin
kilidini aan, canla batan geen, dost meydannda, mnen lp gen, ak k a
dehini, dost elinden ien, mam yoluna kanlar saan, dostun bulunduu tarafa
gen kii gazi dir.
IV
Ak ilinde srdmz
Gereklerin srsdr
Lekerimiz eken mrid
Gereklerin birisidir
Yeryzne nazar salan
Dmlerin elin alan
Yeil sancak ekip gelen
Onikmam erisidir [*]
60
61
VI
62
VII
63
VIII
64
[*] ah Tahmasbdr.
[**] Onikmam: Oniki mam (vezin yznden byle okunuyor).
Hazret-i A lnin devri yrye
A l kim olduu bilinmelidir
Alay-alay gelen gaziler ile
mamlarn c alnmaldr
65
66
Bu iir, ran adna bir ayaklanma hazrlyan Pir Sultann, alt olduktan
sonra syledii iirlerden olsa gerektir.
XI
67
X II
68
X III
69
70
XV
71
XVI
72
X V II
73
74
Yunus Emre, bu iirde, bir yandan mensub olduu zmreyi, bir yandan ken
dini, bir yandan da eyhi Baba Tapduku vmededir. Bu iiri, mnev yolculu
unu bitirdikten, birok kiiyi uyandrdktan, gnllere klar satktan sonra
yazd muhakkaktr.
II
75
III
76
IV
77
78
VI
79
VII
- 80
VIII
81
Pir Sultan, bu iirinde, Alyi, daha ziyade reel unsurlarla ve deta bir
sevgiliyi ver gibi vmededir. Ayn zamanda Al, tasavvuftaki varlk birlii
inancnn bir merkezi de olmadadr.
IX
82
83
XI
84
1. drtlkteki Dldl iin Alamaya baknz.
2. drtlkteki era: yanar iede msra iin Alamada, Kanun e-
ra maddesine, ayn drtln 3. msra iin Yedi iklim e baknz.
3. drtlk iin Ms maddesine baknz.
Akdeniz yakas Aydn illeri
Kular gider bizim Abdal Musaya
Cemlin grnce yrd dalar
Talar gider bizim Abdal Musaya
85
X III
86
X IV
87
XV
TERC- BEND
88
89
X V II
90
*
Alev ve Bektlerdeki inanlar iki blme ayrabiliriz. Birinci b
lm, tamamiyle beerdir. Varlk, benlik, gsteri, ululanmak, herkesi
hor grmek, nekeslik, iyilii baa kakmak, haddini bilmemek gibi ey
ler, tamamiyle ktdr ve tarkat ehline yaramaz. Tarkat ehli, eli ak,
gz toktur. yilii ktlkle deil, ktl iyilikle karlar. Kendisini,
herkesten aa grr. Kardelerinin hayrna koar, a doyurur, susuzu
kandrr, onlara can-ba verir. Bir zm tanesi bile ezilir de krk kiiye
sunulur. Bir lokma bile bin kiiye blnr, tarkat yolunda benlik-senlik
yoktur, dirlik-birlik vardr.
93
II
94 '
III
95
IV
Oku bu defter-i ak
Gr ne pend etmi ol stad
Kelm- aktan al irad
Bu burhansz kitaptan ge
Harab-bddr bu dnya
Hezar yapsan bd olmaz
Ba artma gel iy rif
Bu bnyadsz haraptan ge
Ktnn sz audur
Urur sinemi dadr
Kalbimiz Hakkn evidir
Kanldr nefes ldren
iyinin sz taldr
Daima gz yaldr
dem ldren suludur
Kanldr nefes ldren
98
VII
99 -
VIII
100
IX
101
XI
103
104
XIII
105
106
XV
107
' XVI
108
X V II
109
X V III
110
X IX
111
112
XXI
113
X X II
114
X X III
116
XXV
117
XXVI
118
X X V II
119
X X V III
120
X X IX
121
XXX
122
XXXI
123
X X X II
124
X X X III
125
X X X IV
Vcdumu kavursalar
Ynm yra evirseler
Harman gibi savursalar
Mahabbetin yellerine
126
XXXV
Evvel hr oldur
Btn zhir oldur
Hzr nzr oldur
Kulak ver bu mele
Altsdr muteber
e cihetten al haber
Mafsallardan kl gzer
Derect- hille
K urndir szmz
Rahmanidir yzmz
Hakk grr gzmz
Aldanmayz hayle
b deyip deme
Secdegh ol leme
Hteme gel Hteme
Dndr yzn cemle
Mihrb cmle yt
Mtebih muhkemt
te destimde bert
Sun ey ski piyle
Gel durma gnl rhna erkn- A ldir
Ey can gzn a sdk ile burhn- A ldir
128
X X X V II
129
X X X V III
132
III
133
IV
134
135
VI
' 136
VII
Erenlerin eiinde
Yaslanban yattm ben
Erenlere bel dedim
Sdk ile ikrar ettim ben
K im bilir k halinden
Syleeyim hal dilinden
Muhyiddnem ak elinden
U yine deli oldum ben
137
VIII
138
IX
140
II
Sz vardr kestirir ba
Sz vardr keser sava
Sz vardr aulu a
Bal ile ya eder bir sz
ah Haty ytmdan
Szn syle z ztndan
Olmya kim pir katndan
Seni ede ra bir sz
141
Sakalmla bam
Bymla kam
142
II
143
III
144
IV
145
146
VI
Mecaz, yni geici ak, herhangi bir insana kar duyulan sevgidir.
Ancak bu sevgide, ehvet duygusu yenilmelidir. Aksi takdirde ak, sner
ve istenen sonu, elde edilemez. Geici ak, ilerledike, seven kiinin
balar zlmeye balar. Artk onun gznde, dnya, ahret, mal, mlk,
hatt can bile kalmaz. Bu suretle ak, istenen hrriyete kavutu
rur ve benlikten kurtarr. k, aknda dorucuysa bu geici ak, onu,
gerek aka ulatrr. Gzel severken gzellii sevmeye, gzellii sever
ken de mutlak gzellik ve mutlak olgunluk olan, mutlak hayr ve mut
lak varlk bulunan Tanry sevmeye, onu her yerde grmeye balar. Bu
gr, nihayet olu hline gelir ve dilenen sonu, elde edilir. Bu yzden
sfler. mecaz, hakykatin kprsdr demilerdir.
149
III
150
IV
151 -
152
VI
153
VII
154
VIII
Gzel k evrimizi
ekemezsin demedim mi
Bu bir rz lokmasdr
Yiyemezsin demedim mi
Yemiyenler kalr nr
Gzlerinden kanlar saar
Bu bir demdir gelir geer
Duyamazsn demedim mi
Bu dervilik bir dilektir
Bilene byk devlettir
Yensiz yakasz gmlektir
Giyemezsin demedim mi
Erelim A l srrna
kalm meydan yerine
Can ba Hak yoluna
Koyamazsn demedim mi
Girelim A li nuruna
Duralm Mansur drma
Kfrmz iman yerine
Sayamazsn demedim mi
155
IX
156
157
XI
159
X III
160
X IV
161
XV
162
[*] Zar m ola: Zar m ola (vezin yznden, byle okunuyor, br m sra-
iardakiler de byledir).
Anamdan ayrldm yamandr halim
dettir kn hali byPolur [*]
Yr aklm ald evirdi yolum
Mecnun dedikleri deli blolur
163
X V II
164
X V III
165
X IX
166
XX
167
XXI
168
2. drtlkte ir, elif boyunun dal olduunu sylyor. Elif, Arab alfa
besinde ilk harftir, a, bz da o, e, , u ve i harflerinin yerine gelir. Arap ya
zsnda bu harf, yukardan aaya dz ve uzunca bir izgi eklinde yazlr. Dal,
gene ayn alfabede sekizinci harftir ve d harfine karlktr. ekil bakmndan,
yukardan aaya ve biraz saa doru eri bir kk izginin, ayn uzunlukta,
biraz aaya doru eri olarak sola kvrlp ekilmesinden m eydana gelir. D
van irleri, elifi boya, dal da boyun, bklmesine benzetmiler, bu benzeti,
halk irlerine de mal olmutur. 2. drtlk iin Alamaya baknz.
X X II
169
ir, 2. drtlkte, evvelce, lemden szlp gelen ve ata belinde, ana rah
minde bir katre olan varlnn, yel, ate, su ve toprak hallerine dtn ve
b hallerden sonra insanlk lemine geldiini, yni devri anlatyor (Devriyelerin
ilk izhna baknz).
3. drtlkteki b - hayat iin Alamada, bu maddeye baknz.
4. drtlkteki Sleyman iin de gene Alamada, Sleyman maddesini oku
yunuz.
X X III
170
X X IV
171
XXV
172
XXVI
173
174 ,
II
175
III
176
IV
177
178
VI
179
V II
180
VIII
181
IX
182
183
XI
184
X II
185
X III
186
Y am n yumru sylerim
Her szm kelek gibi
Ben vre gezerim
Sahrada leylek gibi
Ak kulan derilse
Aktan dane verilse
Uslm toya benzer
Avazm rdek gibi
Terketmedim benlii
Bilmedim insanl
Suretim dem vel
Her huyum eek gibi
Arifler sohbetinde
Mrifet syleseler
Ben de hemen dnmem
rerim kpek gibi
Bu mrifet ilminden
Haberim yok cahilim
Benden mna sorsalar
Szlerim srek gibi
188
XVI
u dnynn tesine
Vardm diyen yalan syler
Batan baa safsm
Srdm diyen yalan syler
Ark kazarlar arkn arkn
Felek evirmede arkn
Bu dnyada mal mlkm
Vardr diyen yalan syler
Avclar avlarlar bz
Hakka ederler niyaz
Dim be vakit namaz
Kldm diyen yalan syler
189
X V II
191
X IX
192
XX
193
XXI
194
X X II
195
X X III
197
XXV
199
X X V II
200
X X V III
201
X X IX
203
XXXI
204
X X X II
205
inde mi dnda m
Burgusunun banda m
Gsnn naknda m
eytan bunun neresinde
206
X X X IV
207
B a y b u r t lu C e l l B a b a , b u iir i, k a r s n n l m z e r in e v e k a r s n a h it a
b e n s y le m i tir .
XXXV
208
XXXVI
209
X X X V II
210
X X X V III
212
XL
213
XLI
214
XL.II
215
X L III
217
II
218
ve
NSAN GR
msra bu gr, btn aklyla gelirten bir nrdir (X III.). Y ine Pir
Sultann, sar tanburasma hitb (X V .), amzn Alev irlerinden olan
k Veyselin, sazna syledii iire ne kadar benzer (X X II).
Teferrc eyleyivardm sabahn sinleri grdm
Karm kara topraa nazk bedenleri grdm
219
II
220
ocuklar oynar a
K pekler yur bula
Karga da kapm ka
Havaya bakp oturur
222
223
B u i i r d e k i d r t l k l e r i n s o n m s r l a n , 11 h e c e l id i r v e b y le c e b a l a n t m s -
r l a n , a s l m s r l a r d a n e r f a z la d r .
VI
224
[*] E l l ik i: E lli ik i ( v e z in y z n d e n ) .
VII
225
VIII
226
IX
Kauban kurtulamadm
ol torlan elinden
Her seher karma gelir
arr Hak Hak der
Ho gelir bu Kaygusuza
Bir kazan kuzlu pilv
Yz elli yalca rek
Ol dahi yumak der
227
Bu iir , s e k iz li o lm a k la b e r a b e r h e r d r t l k t e ik in c i m s r la r y e d ili, d r
d n c m s r la r a lt ld r .
im ile ip bkerler
Okumla dman ykarlar
Kovam ile su ekerler
Yunup arnp dururum
228
G e r n ip : G e r in ip ( v e z in y z n d e n ) .
XI
229
X II
230
X III
231
dem A t k z n : d e m A t a k z n ( v e z in y z n d e n ) .
X IV
232
XV
233
XVI
235
X V III
kr elhamd lillh
Kara sakal aard
Grdm dalar banda
Aarp kar yaard
Eski srld gitti
Geldi yenisi yetti
Ekilen yerden bitti
Y er yaard gerdi
236
G t r ld : G t r l d ( v e z in y z n d e n ) .
X IX
237
XX
239
X X II
240
T u r n a d a n m a ld m : T u r n a d a n m a l d n ( v e z in y z n d e n ) .
Alev-Bekt edebiyatnda, halk edebiyatnn m ni nevine de rast
larz. rneklerde grld gibi bu mnilerde de, lyk halk edebiyat
nn mnilerinde olduu gibi cinas vardr. Ancak bu zmre edebiyatnn
mnileri, lyk halk edebiyatnda olduu gibi anonim deildir. Bir de
muayyen bir inanc, bir telkkiyi gstermek in yazldndan, bu m
nilerde sevgi, geri plndadr.
241 283
[*] Abdlbki Glpm arl: Yunus JEmre ve Tasavvuf; st. Remzi Kitabe
yi, 1961.
Nidede Hce Nzmeddin Ahmed ibni Aliyyi Nigdnin zviyesinde tell
edilmi (287-b), Alparslanolu Bierin olu Yusuf tarafndan Aksaray'
da, 741 Muharreminin on ikinci gn istinsah tamamlanmtr.
Trkesini yazalm:
Hm eh syesidir nk ikbl
Hmyun oldu tli bedir fl
arl Hafz
Hseyin TOLAN
Notalarn sunduumuz nefeslerin, hangi sahifelerde olduunu nota
larn stlerine iret ettik. Yalnz bz nefeslerin, gfteleri metinde olma
d halde notalar var. Bunlar da notalar ksmnn sonunda veriyoruz.
SABA S. 2930
r& f 0 9 iu 0,1 K a^ be p.j
S 2E
fi: +
t
- t l * jw - * tw + m t !
i
:
i
P
n.
f -
p
X dil (? iz deoA^fl. oUL hiz de cfp 1
I
i
GERDANYE S. 2930
E r e f o lu al ha be ri
.D y e k
f ' rrrnr
bah e bi z iz ' biz de dir Biz o h Mer
...
$ j c j L t r r\rg x ^ - .
dan ku lu yaz yetm ii ki dil biz de dir
-3 -F w~m W
m m1 m
KEK S. 3233
Sey ran e dip u d le mi
Raks
t Lr n c j
I 2
u
m m
S
ge zer kert zer ken
4 J ~3 r j ....t a t
d m g r dm b ir b l k can Io
A
^ J P~ Fi 0 m 0 M--- T
r& ~ r -J J- -T
i :E
3
f~ p y |* f ~ p 1 J J . -J J-
THR S. 3839
Bu ziimre /e giif t h kz! b 41 desin
h* ^ y - r - f - r - r f j f 'f f T r r
%r ^
y ! desin le r y d e s in ler
TEBRZ S. 39
Zen cir kr eij e mez biz le re so
1 0 m f f- f A= a M m
^
| - - : T T L - -------- -------- d J j
A
B in ca ni e bir ca na />0 //
v mi P im f
-1 * - p p -----------ft J r r- a- p y - p - '
*T J - J '" f p j :
unz *. hu yuz hu
f c ^ - ^ - r i r ,r1 Jj = m
5
EV S. 73 74
Te h san mart siz b z dost yzun go riipgel dirn
3R
DYEK ^ t^rr/tfrrrrrrcfer-fc S
Bol k deo fel ru zi j r dost i lin tu tup gel dim
t w , . . r - , a [ j * r f r ii'>
t
UAK S. 7778
Kuran ya z> hrjcen Ar f rahmanda
i - , . - 1~J~r=t=- 0 S - 0 P fi . - Tl--
1"' ~a ~ J : IU CJ--
ln de i dim srkdrctkli hi <
?/// efe/ elim
1 ..._r p .
7
US? A K S. 78 7
Gr dm y z i mn si m s
.devr.
HND
d fa
^
7 - v f P ' 0 0- m 0 m 0 1 m---------------------------- r
* T m 1 V---------- 3 - = K - P ' .... ;
- - - p r r j * i
#7 -
c r . - t P > * V - f w
$ * y LT 1
fi mi fiho b'yje yaz e ker ler e ' zejim rin di U
:c e fc-C -
l L ,- I L ^ , : r r 'r s ? r f ,t: t= tz
% ---------17-------- - = = - ------ - L . -
A YD IN
us f ne e fen dim
m 90 m
iz m
l ne
-4 -
S E S
J~3 J
acj lor ge lir dostpi rimAb dal M sa ya a
nan fa hm M sa ya
i
m 0
r 11u cJ"H m ' a>~
m
NEVA S . 111 112
Bir H ki maka mm da bir gii z e l
iSEEEfrrlf r r rjLfl r r r r r r =
g er 'rn L eble r i n in s k ke r i 'uarkan di uar
.r r [ } \ f r 7 n l
A , h ak i m i a ra dm
r r r
a. ra dm but dum ni ce benci
t ^ r r r /
285
HCAZ S. 114
Dn ge ce sey rim i in de, Ben de dem
RA K i E 3E 7 . 0 "0---0
AKSAR 1
U y i yo rd u m y gr dm E il dim
ya z. eu le dm E /l dim n, y z ey /e drr,
12
ISFAHAN S. 121
Ho ra s a n i lin den du y u t du se
CEV RI H MO J
-p -fc E E
m m
S Mu h'b a sk '-a ra
~ j~ r
i
-r-H H h d b f
la ra d t he ve si
f a x r , zJ L/..T ~s=r J j -r j :
SAB S. 133 134
Krk lar mec li Si ne uor drn
* 0 m 0
$I
*?> a
*
& p f 'r r r | J j J -p r -r -ll
$0 m 0
w m m.
m m
- 14
EV S. 145
Sa fa s na ce fa s na da yon
YUR UK
SEM
P
0---0
f ruf r'f r T e. f :
dm hu Bu ce fa ya da yan
^F-Tj-rir r
m yan qel me sin Bu ce f ya
L 'I T l -rtf - T 0 m-
i T T LC
yan m; yan ge? me srt
T ~ 1
* m
NHAVEND S. 151152
HfiiEHHEN y..J. -T p
tn san ne d/r rm d bil dim
LU U f m
g . c = r t r j | _ j * f p *~~J
16
UAK S. 153154
,Sz/ dy /-i/ 5< h e r m r da reh h er
-....-----
h .... -
fihSAti 7? Fj._
" g ---
------
. |* # arh - |*-----
r -f-r r 1 r=F
=j ^ 3f p - -J
-J
W T
i '' 7
p 4 = != M t [
UAK S . 156 157
M j Jah de - yp ba gr ma
yekA ci '" w S
feulctn ou ler bu h le
p > - r
E E-TJ1r -T r_r-^~r r r
18
REHAV S . 158
Geldurma g nl r hna e r - A5 m A 1/
k la b u r h m A l d ir 1 d ir 2
i f l ' J l II 1 - 1 * rf f l r l .T i H
1-^ p r - f r *
19
NECD HSEYN S. 163
m P m
l
ta v fm ka bul dr 2b dal de di ter
r z ;r i------- : L-,^3^
1-----
# 1 1
-~f * H .* .
v u C / j S
$
20
NEVA S. 164165
m----- * ;
* f * H
NEVA
f o s - r ...R. ....... ).------------W------------- ,\
l* p a m
I F
m f-."'T
tj ri n n nr in sa hu de yu
| m
y ni in a nr in san hu de yu
S m
22
UAK S. 186187
A mart hey e t en ler m ruuet siz
cuRcunAm j j j : s n = H ~ J j : >| |* ti ij
P 1 *-
I nl
G ze/ ceu r m w e ke mestndeme d:m W
DYEK
->-p[>p m m
s= E J--r H = M = l s ^ -r r
=
24
TEBRZ S. 188189
- M --------- ...... . . . p - _ p
DYEK . *
E J 1 J
ym hu yi ne t ze hrt di
p
* | ^| f -* p j? . fH f '= e * *
-4 -
1 2 1
l uu
i - rek
I y re s/ hu f/ /'i/
i * = n ~ r -p m - --- 7 H
i? - r ^ - .
a) . a J
i--------------------------------
J .:-
GERDANYE S. 190
"k "senn* fa yc? kt ya ba k
r tr !L _ * _
F f= - P,_*Z
SEMA l j - - F-
3 ^ 11--------------------1
iscgz
benzer gz !e rin me \v
-0 m T
26
GLZAR S. 207208
NIM
DYEK
71 * 4> L ut
| # t
Car dan i e r r r
r
fli M \) 0 y9 a P m f*
1
r yo //?? / mez
trr. :-K
I - i u * U T
yo A//77 7 w ez
S
bu er kn don / e r't
* mm J 1,1 m- J f |
EV HZ S. 233234
Kfu nun hi t b a hr ot ma dar.
29
HCAZ S. 258259
Ey be n im s a r ta n bu ra m 1 2
A f f r ? l * 4 - f f ' || f T f - 0 II 0 0
*
^4 ^ -1 r - > ^ * f =
ra m | sert ne i t n i n i cr ii t
E."' W J
-------- H ---------U s r ----------------------- h
i - U J 1 pJL
sen ne i n i n i C r S in
A
--3 -f --------- ----------------
,.B 0 __ I) # .
^
9 . j
1
1_' l
^ z z p
==
"
30
UAK S. 262
SEMA
S
4-d
med sey fin ak edip gel d yj ne
- ........ . - - p - t y - p p >.l _ w |
> ' r ir j nJl1 -)
32
(Bu eserin bestegn, sayn Halil Canm kolleksiyonuna gre Hseyin Baba
adl biridir. Dier kyam zikri kabl eden tarikat erbab da okur.)
ARGH S. 302
ZBH
EV S. 302
yana hm d te i a ka. a ka
a yorH tj i- 1... u = a - J U s -^ L IJ -
g > v * p -
g p .._ k i-..L j.L r u l t U - L
* W j j j r f - 1 * * 0 J tu
O f f f f f m . f m
^ m m * "B m m. J _
r
34
U AK S. 302303
ADIN' J m
=fc
DYEK u > r r r r r r ^
M z
-r'C^rfTTF M
1 M5J, A lla h A lh h
d . ;'-
- a -hs k v 5!-------
rJ f :
#
^bd -0 w" i J . .
o t
J yt = j
per v ne fer Al lk Al lh Al //i T
A;
K
jSE?50-* \~-j
36
GERDANYE S. 303304
r, -s ter ct m tn $em V ni yan stn o da
/ t - - r ~ - r w -------- * k V -------
liyEK 1 V.
Ufe
4 i4 - y 1=1
'| U 1
per v ne ter per va ne ter devlet ~le i/
I me 0 --m-0 -
F f c = M - - .................
4 y S------- * J ------------ ------------ . r . - r =M
caz? / in de giz ca na mm fi U
- 38
lt..> m m -f- - f f f r r p r p m * r r
E y he n im dt v w ? 3i d n
v , - M *- *~~0 . 9~ V I.0
r j - r r - g
h in d i "i r r .........* 1
sstea j L . *-5
/
\lrr> ^ II 2 | Q a la ra d
r T n .H
M f T n
U ................. ^ ....................l k - f a
t n ya U n z n z
. 1 1 : 'l _ f c
40
dpvri --*r~9 p .r a n
H,NU' '^ N -U c - v - A l -* ^ ^ ^ u m'. -S|
rniuim ben sen irusin sen ben miyim ben sen m! iin
f. ...
i m - r t ? m 0 ' m 0 0- ^* - U
T 1 !_T<3 Pl* 0 J^-JJ-fl
) * * J * p f f * ..* 4
t ----
m
diK hu dir
m m
42
ACEM S. 306307
Sordum sa rt so n de ma de mg
R A K IS # * 0-0 0
*K 5 A K
M e
m t i---- r
f-f-E-CJ-r V ----- f -
m' m . rt
Alem yzne sald ziy li Muhammed
Seyfin ak edip geldi yine li Muhammed
Mnkir ne bilir dn bilir li Muhammed
III
IV
Ey li ok al gzel
Yamaladn gnlm evin
Pek bala kn zencrin
Boanmasn dvneler
VI
h- Merdnn vz
Turna derler bir kutadr
Ass Nil denizinde
Hrkas bir dervitedir
VII
lm ayana varsam
Hayrl himmetin alsam
Kzl rmna dalsam
aiasam aksam yalnz
vn
IX
P ir Sultnm erlerle
Yz dolu nurlarla
A k sakall pirlerle
idemde dervilik var
METNDE GEEN LGATLER
stn. Kap eii anlamna gelir. Ta Azb- Mukaddes. Kutlanm azp. 1953
savvufta byk tekkeye stn denir. te vefat eden byk m tefekkir Ney
zen Tevfikin kitabnn ad ( Hazrl -
l (-i Nebi, -i R asl). Soy sop, Mu yan: hsan Ada, st. 1949).
hammed Peygamberin, kz Ftmayla
kardelii, amcasnn olu ve dam a Azrl (zrl). Can alan melek.
d Aliden gelen soyu. Soyu, Muham
m ed Peygamberin dedesi, Abdl-M ut- B
talibe kan herkes.
B -i Bismillah. Besmelenin b si. Ali
Ali. Peygamberin amcas Ebu-Tlibin nin, Tevrat, ncil ve Zeburda ne var
sa Kurnda var. Kurnda olan, lk il miyim demektir. Tanr, demin
sre olan Ftihada, Ftihada olan, belinden, soyunun ruhlarm izhar et
ilk yet olan Besmelede, Besmelede mi, onlara, Ben sizin rabbiniz deil
olan, ilk harfi olan b de, b de olan, m iyim demi, onlar da Bel, yni
altndaki noktada var, b nin altn evet demiler (K urn, VII, 172). S-
daki nokta da benim dedii rivayet fler, zaman kabul etmediklerinden,
edilmitir. Sflerce nokta, mutlak onlarca, herkesin istidad, daima o ki
varln, ztn bilmesidir. Kalem, k iye bu hitab etmede, o da istidadna
da konunca, nce bir nokta m eyda uymakla tasdik etmededir.
na gelir. ekilince harfler yazlr. u
halde harfler, noktann yaylmasndan Birlik (Vahdet). Hereyi Tanr zuhuru
m eydana gelmektedir. Btn varlklar bilmek.
da mutlak varln zuhurudur. Bist het. Yirmi sekiz. Hurflerce,
Bal Sultan (Hzr Bal, Baln Sultan). insann yznde, yedi kara hat var
Bektsler tarafndan ikinci pir tan dr: Drt kirpik, iki ka, bir sa. Her
nan Hzr Bal. Bu zat, Hac Bektam biri, drt unsurdan (bk. Ansr) m ey
kz edindii Kadnck Anann (Ft- dana geldiinden bu yedi hat, yirmi
m a Nuriye) olu Hzr Lala olu R a- sekiz eder. Ar ab alfabesindeki yirmi
sul Bal olu Yusuf Balnm olu Mr- sekiz harfe karlktr. Sa ortadan
sel Babann oludur. ecerelerde so ikiye ayrlrsa bu yedi hat sekiz eder,
yu, yukarda kaydettiimiz gibidir ve unsurlara darbedilince otuz iki eder.
1516 da lmtr. Fakat, Hac Bekta- Farsadaki harflere karlktr. Kur-
taki trbenin stnde. Hac Bekta n, yirmi sekiz harften, Hurf mez
olu Rasul Balnm olu Hzr Bal o l hebinin kurucusu Fazlullahn Cvi-
duuna dair bir kitabe vardr ve 925 dn , otuz iki harften meydana gel
(1519) tarihini tamaktadr. mitir.
Battal Gazi. E m evler zamnnda Ana Budal. Bedeller, abdl. Tanr erlerin
doluya geip savaan bir Arap kah den yedi, yahut krk kii (lere bk.).
raman. Muhammed soyundan olduu
sylenir, yaay destanlamstr. F- Burc- Hamel. Koyun burcu. Gkte, k o
tvvet ehliniin seyf, yni kll kolu yuna benzetilen bir yldz kmesi. G
ve -Btn zmreler, bu zat benim ne, bu burca girince geceyle gndz,
semilerdir. bir olur ve ilkbahar mevsimi girer
(bk. Nevruz).
Behll (Bhlfl). Gayet nkteli szler
syliyen bir meczup. Abbasoullann- Brahma. Buda dininden nce, Hindis
dan Hrnrredin kardei olduu tanda yaylm olan ve insanlar ara
sylenir. snda snf fark gzeten bir din.
Baka. Bki olu, kal, varlk. Fen, y Binev. Dinle anlamna gelir ve byk
ni yokluk karldr. Fen, kulun, mtefekkir Mevln Celleddin, Mes-
Tanrda yok oluu, Baka, T an n yar nevsine bu szle balar.
liiyle var oluudur.
Beytullah. Tanr evi, Kbe. Sflere g C
re gnl. Cafer mezhebi. anm en yaygn mez
Bezm-i Elest. Elest meclisi. Elest, de hebi. On iki imam tanyan bu mez
hep, altnc imam Cafer-al-Sdkn Hac (Bekta Vilyet-nm esinde, Hac
reyini kabul eder. Bekta'n, krk gn, her gn bir ko
yun yemek artyla ileye girdii ve
Cvidan. 1394 te Alnca kalesinde ld
buna ile- merdan dedii kaytl
rlen ve Hurf mezhebinin kurucusu
dr.
olan Fazlullahm yazd kitabn ad.
har almet. Drt almet. Bektler-
Cebrl, Cebreil, Cibril. Peygamberlere de halifeye verilen sancak, tu, mum
Tanr buyruklarn getiren melein ve makas.
ad. Meleklerin en byklerinden.
har darb. Drt vuru. Abdallarla K a-
Cem (Cem d). Eski H ind-ran dininde lenderlerde ve eski Bektlerde, sa,
gn olu ve gz olan gne. Son sakal, byk ve kalar usturayla tra
radan rann m itolojik tarihine bir etmek.
hkmdar olark girmitir. arap, bu
hkmdarn zamannda kefedilm i
D
tir.
Dal. Arab alfabesinde sekizinci harf.
Cem (cem ), (bk. A yn-i cem ).
Trkede d harfine karlktr ve
Cevher. Eskilere gre ztiyle kaim olan sadan sola doru bkk bir ekilde
eye cevher denir. Araz ise cevherle dir. Eskiler, dertten bklm boyu,
durur. Mesel insan, bir arazdr, akl bu harfe benzetmilerdir.
sa cevherdir.
Dr. Adam asmaya mahsus aa. Alev
Cezbe. T a n n nm, kulu kendisine ekii, ve Bektlerde, meydan denen ve
kendinden gei. ayn-i cem yaplan odann orta yeri.
Burada sz verilir, su sylenir.
Circs. Bir peygamber. Rivayete gre
bu peygamberi yetmi kere ldrm Dariis-selm. Esenlik evi. Mekkede,
ler, yetmi kere dirilmi. Kbenin bulunduu alana girilen ka
plardan birinin ad. Badada da bu
_ _ ad verilegelmitir.
arh- felek. Gk. Eskiler, yeryznde- Davud. Sleyman Peygamberin babas.
ki olaylar, yldzlarn durumundan Musevlere gre bir hkmdar olan
meydana gelir sanrlard. Onlarca yl Davud, Kurnda peygamber olarak
dzlar, dnyann etrafnda dnen gk anlr.
lerin cirimleriydi. Bu yzden halk, fe
lekten, yni gkten ikyet edegelmi- Dede. Alev eyhlerine, Mevlev dervi
tir. lerine, Hurf eyhlerine verilen l
kap.
elik. Bekt ve Mevlevlerde, sulu
yu, ihvn huzurunda dvmek iin kul Dem. Soluk, zaman, kan anlamlarna
gelir. Rakya da dem denir. Ayn za
lanlan sopa.
manda Demine hu, herhangi bir
eng. Yunanllarn harpna benziyen erenin zamanna, o zamann hak ve
bir alg. gerekliine dellet eden bir terimdir
ve glbankler, yni tertiplenmi dua
ile-i merdan. Erlerin ilesi. ile, ihle
lar, bu szle biter.
krk gn demektir. Derviler, tenha
bir yerde krk gn, az yemek, az i Dergh. Kap eii anlamna gelen bu
mek, az uyumak artyle ibdette bu sz, tekke demektir, dervilerin to p
lunurlar. Buna ile ve erbain derler. lant yerlerine denir.
Dervi. Eik, kap eii anlamna gelir. rakilerin de iki yz, yz... bin sa
Terim olarak tasavvuf yoluna girmi ylarn gsterdii kabul edilmi, bu
kimseye derler. suretle Ebced hisab diye bir ey
icad olunmutur. nemli olaylara, bil
Devran. Zamann dn. Dervilerin hassa lmlere, bz terkipler, szler,
mukabele dedikleri trenleri. yahut vezinli msralar bulunarak bu
szlerdeki harflerin tutarlar, o yl
Drt kap. Dervilere ve bilhassa Bt
gstermitir. Hurfler de, Ebced h i-
n temaylleri benimsemi olanlarna
sabmdan hayli faydalanmlardr.
gre dinin d yz, erattir, i yz
hakykattir. eratten hakykate giden Ebt-Trb. Toprak babas. Muham
mnev yola tarikat derler. Hakykate med Peygamber, bir gn Aliyi, yerde
eren kiinin eratle hakykati birleti yatm, topraklara bulanm grp,
rebilmesine m rifet denir. Bu drt Kalk ey toprak babas demi, bu su
esasa, drt kap denmitir. Tarikat retle bu sz, Alinin lkaplarndan biri
trenlerinde, dervii, eyhe gtren olmutur. Sfler, bu szde eitli an
rehber, bu drt kapya selm vererek lamlar bulurlar.
gtrr.
Eflk. Gkler. Sfler, slm filozofla
Drt kitap. Musaya inen Tevrat, s-
rnn, Yunan inanndan alp slm !-
ya inen ncil, Davudun kitab olan
letirdikleri bir telkkiye uyarak do
Zebur ve Muhammed Peygamberin
kuz kat g, m addenin asl, babas,
kitab olan Kurn.
unsurlar da anas sayarlar. Kitabm
Dldl. Muhammed Peygamber tara zn, Devriyeler blmnn n-sz-
fndan Aliye verilmi olan ak katr. ne ve bu Alama da arh- felek
Dvazdeh tmam. Kitabn bu blm maddesine baknz.
nn n-szne baknz.
Ehl-i beyt. Ev halk anlamna gelen bu
kelime, Muhammed Peygamber de d
E hil olduu halde, kardelii, am cas-
nn olu ve damad Ali ile kz ve Ali
Ebced. Arab alfabesinin, harflerin bir
nin zevcesi Ftmaya, oullan Haan
birine benzerlii bakmndan bir sra
ve Huseynle soylarna denir. M uham-
lanmas olduu gibi bir de birka
m edin btn soyu da E hl-i beyt sa
harfle yaplan ve anlam olmyan ter
ylr. Al maddesine de baknz.
kiplerden meydana gelmi tertibi var
dr. Bu ikinci tertib, Ebced terki El-fakru fahri. Muhammed Peygambe
biyle balar ve yedi terkipte biter. rin, Yokluk, yoksulluk, benim rv-
Ebced, a, b, c, d harflerini gsterir. dm eydir, br peygamberlere,
Anlam olmyan, fakat terkip bakm n bununla vnrm dedii rivyet
dan Hind dilleri alfabelerinin terti edilmitir. Sfler, bu szdeki yokluu,
binden doduu anlalan bu para vehimden domu olan, gerekte b u -
lara, eitli mna verenler, hat bu lunmyan varlktan, benlikten, benci
terkiplerin Adem Peygambere vahiy likten kurtulmak tarznda tevil der
yoluyla indiini syliyenler bile o l ler.
mutur. Ebced terkibiyle balyan bu
terkiplerdeki harflerin her birine, sa Elifi ta*. Elif, Arab alfabesinin ilk har
y bakmndan bir deer verilmi ve fidir ve yukardan aaya ekilmi dz
batan itibaren on harfin, srasyla bir izgi tarzndadr. Elifi tac, yuka
bir, iki, ... on* sonraki harflerin, rya doru sivrilen ve ensizi een ikt
yirmi, otuz, krk... yz, bunlardan son para keeden dikilm i sivri bir k -
v. n
lhtr. Alt taraf drt paradr. Hora- rial series, Muhammed ibni Abdl-
san elif tac da tpk buna benzer, V ahhb- Kazvn tashih ve haiyele
yalnz yeil keedendir, st de drt riyle, c. I, 1329 h. 1914, s. 45). Alev-
paradan m eydana gelir, aynca st lerin bu sopasnn da ayn olduunda
leri sivri, drt para da, kubbe denen ve totem cilikten geldiinde hi phe
st ksmn stne eklenmitir, bu su yoktur.
retle on iki paradan meydana gel Eyvallah. arlnca cevap, bir eye te
mitir. ekkr, hatt yemin yerinde kullan
Elvan Efendi. 1674 te len Huseyn e lan bu szn asl, iy vallahi, yahut
lebi oludur. Yozgat ve Krehir dahi da Trke iyi vallahi olsa gerektir.
linde kendisine ve Kl Abdala ait Eyyb. sril oullar peygamberlerin-
vakfla idare edilen zviyede (kk dendir. Ailesi felketlere uram, ba
tekke) eyhlik etmi, 1729 da lm, bahesi mahvolmu, srleri tken
tekkesindeki trbeye gmlmtr. mi, nihayet hastalklara uram, ri-
vyete gre vcudu yara bere iinde
Em r-i marf. rfe uygun, doru ve iyi
kalm, yaralarna kurt dm, fakat
ey emretmek. Buna Emr bil-m arf
btn bu dertlere kredip sabreyle-
denir ve ktl yapmamay buyur
dii iin Tanr, onu yeniden yer-yurt
mak anlamna gelen Nehy an-il mn-
ve aile sahibi etmi, iyiletirmitir.
ker le beraber kullanlr.
Ezvc- thirt. Temiz zevceler. Mi-
Enel-Hak. Ben Tanrym demektir. X.
ham med Peygamberin zevcelerine ve
yzylda Badatta yayan mehur
rilen lkap.
sf H useyn-ibn-al-M ansr-al-H allc-
al-Bayzv, eriata aykr szler sy
F
ledii ve bu iddiada bulunduu iin
aslarak ldrlm, cesedi yaklm Fahr, fahlr. vnmek. Dervilerin, ba
tr. larna giydikleri ve tac dedikleri k-
lha fahr da denir.
Eren, erenler. Gerek s m n a eren, ula
anlar. Evliy sznn Trke karl Ftma. Muhammed Peygamberin kz,
dr. Derviler, birbirlerine ve eyh Alinin zevcesi, Haan, Huseyn, Zey-
lerine byle hitab ederler. neb ve mm-i Klsmun analar.
Inn fetahn. Gerekten de biz atk Zehr, lkabdr.
anlamna gelir. Kurnm XLVIII. s
Fatiha. A, balang anlamlarna ge
resi olan ve Feth sresi diye amlan
lir ve Kurnm ilk sresinin addr.
sre, Greekten de biz, sana apak bir
fetih ve zafer verdik, fetih yolunu a Fazl- Yezdan. Hurf mezhebinin ku
tk diye balar. rucusu (Cvidan maddesine baknz).
Erkn. Alevlerde, yin esnasnda de Firdevs. Bahe anlamna gelir, cenne
denin, taliplerin srtlarna vurarak tin vasf olduu gibi sekiz cennetin bi
onlar kutlad sopa, Kayn aacn rinin de addr.
dan kesilen, dz ve iki metre kadar Furkan. Gerekle asl olm yan ayrd
uzun olan bu sopaya, Taryk, Ser- eden. Kurnn bir ad da Furkandr.
deste, Evliya gibi adlar da verilir. C-
veyn, Cilan-g tarihinde, Uygur
G
larn yaratl efsanesini anlattktan
sonra evlerinde, kayn aacndan bir G ayb-i mutlak. Mutlak varln zt.
sopa bulunduunu ve bunu kutlu say Her trl sfat ve kayttan mnezzeh
dklarm syler (E. F. W. Gibb, Memo- varlk. Mutlak olarak bilinmiyen lem.
fJazi. Savata dman, ldren. k ya Hac, yapana H ac denir. Sf-
Paazde, Rm diyarnn, yni Ana lerce gerek Kbe, gnldr ve gnl,
dolunun erenlerini drt ksma ayr Kbeden stndr.
madadr: Rm abdallar, Rm gazile
ri, Rm ahileri, Rm baclar. Rm Hac Bekt- Veli. XIII. yzylda ya-
gazileri, Ftvvet ehlinin Seyf kolu yan ve Mevln Celleddinle ada
dur, yni rind de denen ve mrleri bulunan bir aziz. Baba lyas halifesi
ni saavla geiren ksmdr. Baba shakm hs halifesi olup Ba
ballarn arta kalanlarm bir araya
Gene Abdal. Hac Bekta V ilyet-n- toplam aya m uvaffak olmutur.
mesine gre Hac Bektam dervile
rinden biri. Sersem Abdal mahlsn Hacm Sultan. Asl ad Hacdr. Hac
tayan bir nefeste ad geer. Eer bu Bakta halifelerindendir. Mezar Uak
Sersem Abdal, 1551 de, ilk dede baba tadr.
olarak Hac Bekta tekkesine geen ve
1569-70 te len Sersem Ali Dedeba- Hadcet-al-Kbr. Muhammed Peygem-
berin ilk zevcesidir.
baysa Gene Abdaln, bu zamandan
nce yaam olmas icab eder. G
Hak. Gerek anlamna gelen bu sz, s
vene Abdal adl bir Bekt irinin flere gre Tanr adlanndandr.
birka nefesi var. Bektler, bu i
rin, Gene Abdal olduunu sylerler. Hakykat. Drt kap ya baknz.
Ghnan. Cennette, inananlara hizmet Hakk-al-yakyn. A yn-al-yakyne bak
edecek olanlar. nz.
Giyikli Baba. eyh A bu-l-V ef tarka- Halfe. Birinin yerine geen. Bekt-
tinden ve Baba lyas mritlerinden- lerde drdnc ve son derece. T a n y-
dir. Bursa fethinde bulunmutur. Y u kate girmek istiyene k denir. A-
nus Emrenin bir iirinden, adnn Ha klk, tarikat derecelerinden deildir.
an olduunu anlyoruz. Nasib alan, yni tarikate giren kiiye
Glbang. Blbl sesi demektir. Tertip m uhib, tarikate ikrar verip nce
lenmi olan ve yce sesle okunan du arakyyeyle hizmet eden ve sonra,
kendisine tac verilen muhibbe der
alara denir.
vi, muhip ve dervi yetitirme ic-
G rh-i Nci. Kurtulmu topluluk. Mu zetini alan ve tacnn stne sark a
hammed Peygamberin, mmetim yet rabilen dervie baba derler. Baba,
mi ble ayrlacak, hepsi de ce bir bakasn baba yapamaz. Baba
hennemdedir, ancak bir bl cen yapmak salhiyeti, halfe ye ittir.
netliktir, kurtulmutur dedii syle
Hallullah. Tanr dostu. brahim Pey
nir. Alev-Bektler, bu kurtulmu
gamberin lkab (brahim maddesine
bln, kendileri olduunu iddia e-
baknz).
d erler.
Hnkah. Byk tekke (Astn maddesi
H ne de baknz).
Hac. Zengin olan ve shhatte bulunan Hrici. Da, darya it. Mslmanlk
Mslmanm, yol emniyeti de varsa, taki esas mezheplerden biri. Drdnc
mrnde bir kere Mekkeye gidip Ms halfe lAi zamannda, Aliyi de, d
lm anlarn kblesi olan Kbeyi zi man olan Eb-Sfyan olu Muviye-
yaret etmesi ve orada muayyen tre yi de tanmayp Hkm, ancak Tan
ni yapmas gerekir. Bu treni yapm a rnndr diyneler. Bu mezheb, ana fi
kir bakmndan ileri bir hamle gster t-
mise de kullarn yaptklar ileri, an
brahim. sril oullan peygamberle
cak Tanrnn yaptrdna inanp kul
rinden. Keldnler hkm dan Nemrud
da ihtiyar ve irade kabul etmedii ba
(Nmrd) zamannda yayan bu pey
kmndan pek geri bir duruma d
gamber, onlarn putlarn, bir baltay
m, hele kendilerinden olmyanlar
la krm ve bu yzden, atee atlarak
Mslman saymay, onu, iine gm
yaklmak cezasna arptm lm tr. Fa
mtr. Zaman getike btn yeni
kat Tann, atei sndrm, brahim
likleri reddeden, Mslmanln ilk
kurtulmutur. T an n dostu anlamna
devirlerindeki kanunlara bal kalan
gelen Hallullah lkabyla anlan
Haricler, l oullar halinde kalm
bu peygamber, ayn zamanda konuu
lar, yalnz daima ilk karakterleri olan
pek sevdii ve pek cm erd olduu iin,
anaristlii koruyabilmilerdir.
T an n cm erdi anlamna gelen Sa-
Him. Him oullan. Him, Mu- hiyyullah lkabyla da anlr.
hammed Peygamberin drdnc de
brahim Edhem. Edhem olu brahim.
desidir.
Belhlidir. VIII. yzylda yaamtr.
Htemn-nebiyyln. Peygamberlerin so Belh padiahnn olu olduu halde
nuncusu. Muhammed Peygamber. saltanat terk edip dervilik yolunu
tutan bu zatn hayatyla Buda hik
Havv. dem Peygamberin zevcesi (A-
yesini karlatranlar vardr.
dem maddesine baknz).
Haydar. Arslan anlamna gelir. Alinin dris. Adem oullanndan bir peygam
bir addr. berdir. lk olarak insanlara, derilerden
elbise bien ve giydiren bu peygam
Hayder. XIII. yzyldan XVII. yzyla
bermi. Yldz bilgisini bildii ve in
kadar Anadolu ve Rumelide bulunan
sanlara rettii de rivayet edilmitir.
-Btn bir zmre. Bunlar, bykla
rna dokunmazlar, sa, sakal ve kala ki cihan. Dnya ve hiret.
rn usturayla tra ettirirlerdi. kilik. T an n ile yaratklan ayn grf.
Varlk birliine inanmay.
Hyder-i Kerrr. Ali. Kerrr, dn e-d -
ne, geriye ekilip ileriye atla-atla sa lm -i tedn. T an n tarafndan verilen
vaan anlamna gelir. bilgi. Mus Peygamber, bu bilgiyi el
de etmek iin Hzr Peygamberi ara
Hrka. Dervilerin giydikleri, yakasz, m, bulmu. Bu olay, Kurnn XVIII.
n ak, kollu bir st kostm. sresinin 60-82. yetlerinde anlatlr.
Sleyman. srl oullarnn padiahla Tac. Baa giyilen klh. Tarkat ehli
rndan ve Davudun olu. Kularn nin, tarkatini, inancn, inan esas
dillerini bilirmi, yel, emrine uyar, larn gsteren ve ok defa dvlm
tahtm tarm. Sleyman, Tevrata keeden veya ynden yaplan, rlen,
gre bir padiahtr, Kurn a gre pey dikilen klaha denir.
gamber.
Tanrda. Edim e krnda, Otman Ba
Sre-i Rahm. Kurnn LV. sresi. hann yatt yer.
A 224, 233, 235, 317, 319, 167, 169, 176, 177, 178,
321, 324, 329. 187, 188, 190, 192, 193,
Abbas (ibni Al). 61, 317.
Aaa-yi Bektiyn. 3. 202, 203, 221, 240, 256,
Abbas (ah). 20.
Ahmed (Muhammed Pey- 262, 266, 304, 305, 306,
Abbasoullar. 84, 86, 271,
gambere de bk.). 50, 318, 321, 322, 323, 324,
319.
53, 60, 76, 77, 169, 241, 325, 326, 327, 328, 329,
Abdal. 8, 91.
318. 330, 331, 332, 333.
A bd-al-K aahir-al-B ad-
Ahmed Am (Ftih tr- li (Dervi) 9, 242, 262.
d. 85.
bedr). 16, 202. l-i Ab. 40, 159, 187,
Abdller (Rum Abdallar
Ahmed Bey (Dukakinz- 318.
na da bk.). 31, 38, 49,
de).326. Ali Aa (Bayraktar). 10.
53, 54, 64, 163, 218, 320.
Ahmed Cemleddin ele A l-al Rz (m m ). 46,
Abdal Musa. 8, 9, 14, 23,
bi. 15. 47, 48, 49, 51, 52, 53, 55,
56, 107, 108, 115, 121, 130.
Ahyolu Kads. 87. 56, 57, 118, 120, 330.
bid (Al Zeyn-al bidn.
Ak Abdullah Baba. 325. Ali Baba. 102, 103.
mm. Bu maddeye de
bk.). 118. Akyazl (brhm -i Sn). l-i Mervan. 61.
Abdlbki Efendi (Sey- 16, 115, 318. l-i Neb ( l-i Rasl).
yid). 86. l ( l-i Neb, l-i Rasl 318, 321.
Abdlltif elebi. 12-13. maddelerine de bk.). Al oullar. 84.
Abdlmecid (Sultan). 18. 318, 321. Alian Bey. 10.
Abdl-Muttalib. 318. Al (IV. H alfe). 5, 7, 20, l-i Th. 120, 121, 318.
Abdlvehhb (Gazi). 38, 27, 32, 34, 35, 36, 37, 38, l-i Ysn. 120, 121, 318.
317. 39, 42, 43, 45, 46, 47, 49, Aliyy-al Naky (m m ).
Abdnnfi Baba. 18. 50, 51, 52, 55, 56, 59, 60, 46, 47, 48, 49, 51, 52, 54,
Abu-1 Fadl (Abbas ibni 61, 76, 77, 78, 81, 83, 84, 55, 56, 57, 118, 120, 301.
mm Al. Abbas m ad 87, 89, 90, 93, 94, 95, 96, Al Zeyn-al bidn (-
desine de bk.). 317, 97, 101, 108, 110, 111, m m ). 46, 47, 48, 49,
Abu-1 Vef (eyh). 323. 112, 113, 114, 115, 116, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 57,
Ab-Sfyn. 83, 323, 326. 117, 118, 119, 120, 121, 120, 301.
Abu-Tlib. 318. 122, 123, 124, 125, 128, Alemdar (Mustafa Paa).
dem (Peygamber). 35, 129, 131, 133, 137, 139. 88.
42, 72, 73, 75, 77, 78, 79, 142, 143, 148, 150, 153. Alev, Alevlik Alevler.
119, 128, 140, 141, 211, 158, 162, 163, 165, 166, 4, 5, 12, 13, 20, 22, 32,
46, 72, 86, 87, 88, 93, 95, Bedreddin (Smavnakad- Circs (Peygamber). 74,
115, 126, 161, 233, 320, s olu). 85. 320.
322, 327, 332. Bedreddin Sfleri. 87. Cneyd (eyh). 87.
Alev-Bekt. 6, 7, 14, 58, Behll (Bhll). 69, 319. Ctiveyn. 322.
78, 99, 104, 108, 126, 127, Behll Dn. 9, 227.
128, 161, 171, 174, 182, Bekri Mustafa. 80. _ D
203, 204, 238, 239, 242, Bekta elebi. 11, 19.
244, 265, 271, 323, 327, Bekt elebi (Rasl Bal Dvud (Peygam ber). 76,
328, 329. olu). 11. 234, 320, 321, 330, 332.
Arap, Araplar. 238. Bekt elebi ( Zehr-n Dedemolu. 10, 226.
k Paa. 244. Yusuf Bal olu). 11. Dertli (brhim ). 10, 204,
k Paa-zde. 8, 323. Bekt, Bektler, Bek 228, 229.
Atmaca. 87. talik. 2, 3, 4, 5, 6, 7. Dertli Kemter. 10.
Azb (Mustafa avu). 9, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, Derun Abdal. 10, 37.
57. 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, Dimetoka. 19.
Azmi. 9, 226. 22, 31, 38, 39, 40, 41, 43, Dn Nru (Nreddn).
Azrl. 192. 46, 58, 64, 72, 109, 119, 272.
121, 154,159, 170, 174, Dvazdeh mm (Oniki
182, 202,203, 238, 239, mma da bk.). 45, 46,
271, 273,318, 320, 323, 120, 176, 188, 321, 327,
B
325, 328,329, 332. 329.
Baballar. 3, 9, 85, 323. Ben Hemdn. 93.
Baba lyas. 323. Beytullah (K be). 142, _ E
Baba shak. 85, 323. 225, 319. Ebt-Trb (Ali. mm).
Baba Yusuf (ibni eyh Bst. 86. 79, 321.
Halil Baba ibni eyh Bolu beyleri. 10. Efltun. 63, 71.
Aleddin ibni eyh b- Brahma. 81, 236, 319, 332. Ehl-i Beyt. 53, 61, 76, 37,
rhim ibni eyh Cem- Budal (K u l). 9, 149, 150. 118, 119, 120, 174, 240,
leddin ibni eyh Safiy- Budda. 81,319. 321, 329.
yeddin). 274, 276. Elvan elebi. 9, 57, 321.
Bbek. 84, 85. C Emevler. 319, 325, 327,
Bbekiyye. 84, 85. 332.
Cafer (-a l Sdk. m m ). Erdebil Sfleri. 87.
Bahreddin. 306. 24, 28, 45, 46, 47, 48, 49, Ermeni. 21.
Bal Sultan (Balm Sul 50, 51, 53, 54, 55, 56, 57, Er Mustafa (K ul). 10,
tan. Hzr Bal). 9, 14, 110, 118, 120, 169, 187, 151.
15, 16, 18, 24, 36, 56, 57, 301, 320, 324. Erefiyye. 85.
108, 109, 115, 119, 155,
Cafer. 22, 46, 86, 319. Erefolu, Erefzde. 6,
234, 319.
Cmler. 174. 12, 29, 85.
Barak Baba. 20, 272. Erefzde Abdullah- R
Cebrl. 50, 114, 128, 138,
Barakllar. 272. m (Erefolu ya bk.).
140, 141, 143, 148, 165,
Btn, Btnler, Btm - Evliy elebi. 10.
167, 192, 209, 225, 234,
lik. 84, 85, 86, 93, 174, Eyyub (Peygamber) 73,
320, 325, 327, 329, 331.
203, 238, 272, 273, 321. 76, 80, 322.
Batlamyus. 71. Cell Baba. 10, 230.
Ezvc- Thirt. 240, 322.
Battal Gazi. 18, 38, 317, Celvet. 12, 174.
319. Cem Cemd. 233, 320. F
Byezd ( -i Bstm). 68. Ceml (eyholu). 275.
Byezd II. (Sultan). 13, Cesr. 10, 43. F ahr-i Alem (Muhammed
274, 275. Ceyhn. 10, 219. Peygam ber). 142.
Fakyr. 174. Habbullah (Muhammed Him. 190, 324.
Ftih (Sultan Mehmed). Peygamber). 166. Himoullar. 83, 324.
5, 87, 275. Hac Bayram. 6, 85, 275, Haty (ah smaile de
Fatma (Ftm a). 37, 38, 276. bk.). 13, 25, 26, 27, 28,
50, 52, 128, 142, 166, 240, Hac Betk. 3, 9, 11, 19, 29, 48, 49, 50, 86, 89, 90,
318, 322, 327, 331. 20, 21, 30, 38, 41, 43, 50, 111, 130, 131, 132, 133,
Pazl- Hud (Fazlllah a 56, 64, 77, 80, 87, 107, 134, 135, 136, 137, 138,
da bk.). 118. 108, 110, 111, 115, 117, 162, 173, 186, 187, 217,
Fazl- lh (Fazlllal, 118, 119, 148, 154, 163, 244, 255,256, 257, 266,
Fazl- Yezdn maddele 164, 179, 219, 233, 266, 306.
rine de bk.). 53, 158, 319, 320, 323, 327. Htem (al Nebiyyn. Mu
159. Hcm Sultan. 9, 18, 36, hammed Peygamber. Bu
Fazl- Yezdn (Fazlllah 37, 323. maddeye de bk.). 157.
maddesine de bk.). 158, Hadce. 38, 50, 52, 240. Hatbolu. 176.
159, 322. Hakk. 11, 60. Havv Ana. 141, 233, 240,
Fazlllah (- Hurf). 16, Hall (brhim Peygam 317.
30, 320, 322. ber). 69, 79, 80, 90, 133, Hayder (eyh). 85, 95.
Fedy. 10, 200. 138, 184, 323, 324. Hayder (-i Kerrr. Alye
Fenn. 10, 200, 201. Halil Ece. 85. de bk.). 40,120,47,125,
Ferhat. 193, 222. Halil Vahdeti Dsdebaba. 159, 165, 241, 324.
Filip (MakedonyalI). 325. 19, 119. Haydar Ata. 8.
Firavun. 332. Halvet. 13. Haydar Baba. 88.
Ftvvet. 3, 5, 86, 87, 323. Hamd. 11, 122. Hayder. 57, 85, 174, 187.
Hmid ( -i Vel. eyh). Haymana areti. 10.
G 276. Hayret. 7, 13, 31. 32, 84,
Hnedn (E hl-i Beyte de 176, 217.
G ani ah, Sultan Baba b.). 57, 97, 162, 178. Hayrl-beer (Muhammed
(Otman Baba. Bu m ad Harb (Edib Ahmed). 12, Peygambere de bk.). 75.
deye de bk.j. 168. 62, 170, 233, 234. Hristiyan, Hristiyanlk,
Gayb (Sunullah). 8. Hric. 84, 149, 193, 323, lar. 324, 325.
Ged Muslu. 10, 180. 324. Hzr. 23, 65, 69, 92, 127,
Gene Abdal (Gvene Ab Hrun (Peygamber). 154. 131, 138, 159, 169, 186,
dal). 11, 47, 130, 163, Hrnrred. 319. 244, 257, 261, 317, 324.
323. Haan (Dedebaba. Hoca). Hzr Lala. 9, 319.
Geyikli Baba (Haan). 9, 17. Hzr Paa. 99, 101.
106, 323. Haan (m m ). 45, 46,47, Hzr eyh. 88.
Gkbroullar. 272. 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55, Hintli. 82.
Gubr. 11, 228. 56, 57, 118, 120, 301, 317, Horasan erenleri, Hora
Glah. 193. 318, 321, 322. sanllar. 9.
Glen. 13. Hasan-al Asker (m m ). Horasan Pri (Hac Bek-
46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, ta da bk.). 56, 164.
Grcler. 86.
G rh- Nc. 22, 25, 110, 53, 54, 55, 56, 57, 118, Hudvendgr (Mevlnya
120, 301. bk.).
140, 141, 190, 202, 269,
Haan Baba. 10. Hulef-y Ridn. 271.
323, 332.
Haan Baba. 12. Hurf, Hurfler, Hurf-
Haan Dede (Karpuzub- lik. 10, 16, 20, 128, 171,
H 320, 325, 328.
yk?). 12.
Habb (Muhammed Pey Haan Gazi. 8. Huseyn (m m ). 33, 45,
gam ber). 143. Him (Mustafa Baba). 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52,
Hbil. 224. 12, 13, 154. 54, 55, 56, 57, 58, 60, 61,
62, 77, 84, 118, 120, 193, 75, 79, 80, 202, 233, 321, Kara Hamza. 14, 262.
301, 302, 317, 318, 321, 324, 327, 329. Kararsz Veli. 14, 37.
322, 326, 327, 332. shak (Peygamber). 76, Kari (V.). 13.
Huseyn (eyh. Seyyid 325. Kasm. 14.
Gayb olu). 5, 87. shak Safiyeddin (eyh). K avm -i Sfyn. 61, 326.
Huseyn elebi. 322. 13, 85, 86. Kaygusuz (Vizeli Aled-
Huseyn Gazi (Seyyid Bat- skender. 317, 325. din). 6.
talm babas). 56, 324. sml (m m Caferin Kaygusuz Abdal. 7, 8, 14,
Huseyn Gazi Sultan (ran olu). 45, 84. 15, 108, 115, 174, 176, 213,
kum andanlarndan?). sml (Peygamber). 72, 214, 242, 243, 244, 247,
102, 103. 145, 325. 248, 249, 250, 251, 252,
Hseyn. 13, 194, 242, 259. m il-i Safav (ah). 7, 253, 254.
Hseyn (mm Huseyne 15, 85, 86, 87, 89. Kayser-i Rm. 118, 326.
mensub). 32. Kays-i miri (Mecnna
smliyye. 46.
Hseyn. 7. da bk.). 327.
srfl. 192. Kazak Abdal (Ahm ed).
Husrev. 247. sriloullan. 322, 324, 15, 109, 204, 216, 220.
Hnkr (Hac Bekta da 328, 330, 332, 333.
bk.). 118, 195. Keldnler. 324.
zzet Koyunolu. 273, 276.
Hnkreyn (Mevln ve Keml. 15, 232.
Hac Bekt). 159. Kemer-beste. 166, 326.
K
Hsn. 13, 14, 121, 202. Kemir pdih. 111.
Kaabil. 317. Kl Abdal. 322.
I Kaadir, Kaadiriyye. 12, Krklar. 26, 33, 35, 37, 38,
85. 42, 53, 76, 77, 102, 129,
Iklar. 227. Kaasm (Dervi). 121. 130, 133, 134, 141, 142.
Kaasm (ibni Haan). 61, 143, 145, 147, 148, 162,
325. 163, 165, 167, 192, 262,
Kaasm (M olla?). 14. 326, 331.
brahim (Peygamber. Ha-
Kad Ahmed. 271. Kskl. 18.
ll. Hallullah). 74, 75,
323, 325. Kadnck Ana (FtmaKzlba. 38.
brhim (Olanlar eyhi). Nriye). 9, 319. Kzl Deli. 36, 109, 120,
8. Kalender Abdal (elebi. 121.
brhim Edhem. --5, 304, ah Kalender, Gen Kirmen Ktibn. 206.
324, Kalender, Civan Kalen Kisr (K isr). 247.
dris (Peygamber). 79, der). 14, 87, 110, 164, Kfeliler. 45.
324. 325. Kul Himmet. 7, 13, 15,
bls (eytan). 80. Kalenderi, Kalenderlik, 33, 34, 35, 51, 52, 86, 114,
dris Hoca. 9, 11. Kalenderler. 13, 14, 16,. 139, 140, 141, 142, 143,
lmin boyu. 272. 85, 174, 227. 145, 166, 167, 193.
lyas. 23, 317. Kanber. 50, 112, 113, 114, Kul Huseyn. 56, 141, 142,
mmeyn (Haan ve Hu 142, 186, 325. 218.
seyn) . 125. Kara Abdal. 163, 325. Kul Mustafa. 15, 94, 219.
mm kullar. 24, 25. Kara Baba (Kara Abdala Kul Nesm. 16.
mmiyye - sn-aeriyye. da bk.). 325. Kul Ysuf. 196.
22, 45, 84, 324, 327. Karaca Ahmet. 14, 186. Kk Abdal. 16.
mamlar. 163. Kara Halil Baba (Kara Kfiyan (Kfelilere de
ranlIlar. 327. Abdal ve Kara Baba bk.). 60.
rd. 13. maddelerine de bk.). Klsm (B ac). 202.
s (s. Peygamber). 73, 325. Koyunolu. 15, 92.
L Mihrb (Ibrhim Baba). 26, 61, 90, 109, 139, 165,
15, 16, 157. 214, 302, 328.
Lala Sultan. 15, 269.
Mkl. 192, 328. Mustaf (Muhammede de
Lmi. 273.
Mirt. 39, 40, 126. bk.). 61, 120, 165, 214,
Leyl. 61, 240, 327. Miyan-beste. 139, 328. 262, 302.
Leyl (Leyl). 31, 37, 43, Muviye. 83, 323, 326, 331, M oll-y Rm (Mevln.
186, 193, 222, 235, 327. 332. Bu maddeye de bk.).
Leon (X. Papa). 13. Muhammed (-a l Bkr). 159, 328.
Lt (Peygamber). 79,
46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, Ms (Peygamber). 23,
327.
54, 55, 56, 57, 58, 84, 118, 68, 69, 72, 73, 75, 76, 80,
Mahmud II. (Sultan). 58. 301. 106, 114, 138, 168, 233,
Maksilmiyn (Kayser). 13. Muhammed (Peygamber). 234, 317, 321, 324, 328,
Mansr (Huseyn ibni 3, 22, 27, 32, 33, 34, 35, 331.
Mansr(Huseyn ibni Man- 36, 37, 38, 45, 46, 47, 49, Ms-al Kzm (m m ).
sr-al Hallc-al Bayz- 50, 51, 52, 56, 59, 60, 69, 46, 47, 48, 49, 51, 52, 53,
v). 68, 74, 90, 92, 188, 72, 74, 79, 83, 86, 94, 111, 54, 55, 56, 57, 118, 120.
327. 114, 116, 117, 118, 119, Msevler. 320, 328.
Masm- Pkn (Ondrt 120, 122, 123, 127, 128, Mnir Baba. 15, 17, 124.
Masma bk.). 129, 132, 133, 138, 139, Mnker-Nekr. 209, 328.
Mazyriyye. 85. 148, 153, 154, 162, 163,
Mecnun. 31, 37, 43, 68, 69, Mrsel Baba (Dede). 9,
165, 166, 167, 168, 169,
186, 193, 195, 222, 235, 198, 301, 302, 326.
179, 181, 184, 187, 192,
327. Mstakimzde (Sadeddin
193, 221, 234, 240, 262,
Sleyman). 85.
Medneliler (Ansr). 83. 301, 304, 306, 318, 319,
Mekkeliler (Muhcirler). 321, 322, 323, 324, 325,
83. 326, 327, 328, 329, 330, N
Melmetler. 9, 174, 272. 331, 332, 333. Nc (Klsum Bac). 16.
Melm. 170. Muhammed-al Mehd (- Naciye (Harab). 12, 240.
M elm -i Hamzav. 6, 8, m m ). 46, 47, 48, 49, Nakbend. 4, 11, 18.
12, 72. 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, Nasreddn-i Ts (Hce).
Mesh (s Peygamber. 57, 118, 120, 301, 327. 20 .
Bu maddeye de bk.). M uhammed-al-Razav Neb (Muhammed). 61,
233, 327. (Seyyid Aleddin olu). 117, 118, 119, 120.
Mehed-i Mukaddes(Ts). 5, 87. Neciyyullah (Nuh Pey-
330. M uhammed-al Deylem. gambere de bk.). 329.
Mervanlar (Kendilerinden 84.
Necm. 16.
olm yanlar). 177. Muhammed Hanefiyye.
Nemrd (Numrd). 324.
Meryem. 79, 202, 233, 240, 45.
Nesm. 16, 42, 92, 197,
241, 325. Muhammed-al Takyy (-
Mevl (Ehl-i Beyti se m m ). 46, 47, 48, 49, 198, 301, 302, 326.
venler). 119, 120, 190, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, Neyzen (Tevfik Kolayl).
327. 118, 120, 301. 7, 17, 72, 81, 82, 125, 159,
Mevln (Celleddin). 9. Muhammed ibni Abdl- 160, 235, 237, 318.
80, 81, 106, 206, 207, 323, Vehhb- Kazvn. 322. Nizameddin Ahmed (ibni
327, 328. Muhammere. 84, 85. Aliyy-i Nigd). 272.
Mevlev, Mevlevler. 10, Muhyiddin Abdal. 16, 116, Noksn. 17, 197.
13, 17, 159, 174, 320, 328. 117, 152, 153, 168, 179, Nuh (Peygamber). 36, 72,
Mezdek. 85. 197, 243, 261, 267, 268. 73, 75, 78, 79, 80, 250, 329.
Mezdekiyye. 85. Murad (Sultan V.) 17. Nuri Baba. 16.
Msr-i Niyz. 6, 9, 18. Murtaz (Alye de bk.). Nusayri. 20.
O Rasl-i Ekrem (Muham Selm. 18, 41.
m ede de bk.). 30, 35. Selm Ali. 18.
Ondrt Masm: 5, 55, Rasl-i Kibriy (Muham Selm Mustafa (Zeyn).
327. med Peygambere de 18.
Oniki mam. 5, 7, 22, 27, bk.). 55 Selim (Yavuz). 13.
28, 36, 42, 46, 51, 55, 75, Rh (Beybaba). 17, 233 Selim III. (Sultan). 88.
86, 92, 94, 95, 101, 108, Rhullah (Dervi). 7.
Selmn. 35, 38, 51, 76,
112, 154, 169, 193, 319, Rhullah (s Peygam
128, 141, 142, 143, 166,
324, 327. bere de bk.). 329. 167, 187, 329.
Osman (III. halfe). 83, Rhul-Kuds (Cebrle Sersem Abdal (Sersem Ali
84. de bk.). 79, 329.
Osmanoullan, Osmanl. Rum Abdallar. 18, 23, Dedebaba). 11, 18, 36,
119, 163, 323.
9, 15, 19, 86, 94, 95. 32, 43, 119, 317, 320, 323.
Otman Baba. 14, 16, 116, Rum Ahleri. 323. Sersem Ali Dedebaba. 20,
117, 167, 318, 330. 147.
Rum Baclar. 323. Seyfullah (Seyyid. Nizm-
Rum Gazleri. 323. olu). 6.
Rum, Urum Erleri, Eren
Seyrn. 7, 18, 19, 128,
leri. 56. 155, 156, 222. 223, 224,
mer (II. halfe). 83.
Rstem. 43.
mer (Karakazde. 242, 263.
eyh). 174. Seyyid Ali Sultan. 108,
S
zbek Han. 13. 120, 121, 122.
Sdeddin Nzhet. 8. Smavnal Tifesi (Bed-
P Sdk (Baba). 18, 232. reddin Sflerine de
Safavler. 5, 9, 15, 17, 19, bk.). 88.
Perian Dedebaba. 13, 86, 87, 88, 95. Sultan Baba (Otm ana da
154. Safaviyye-Erdebliyye. 13, bk.). 116, 117.
Peygamber (Muhammede 85. Sultn- N ecef (h-l Ne-
de bk.). 22, 60, 83, 123, Saf (II. ah. Sleymn- cef ve Al ye de bk.).
271, 324, 331, 332. Safav). 87. 120.
Pr Ali. 9, 17, 95, 244. Safiyyullah (Adem Pey Sultan Veled. 1.
Prn- Acem. 117. gambere de bk.). 329. Slenolu. 87.
Sleyman (Emr. Germ i-
Pr Mehmed. 17, 58, 177. Sahbe. 329.
yanl). 275.
Pir Sultan Abdal. 7, 8,13, Shib-Zam n (Muham-
m ed-al Mehdye de Sleyman (K anun). 14.
15, 35, 59, 75, 86, 87, 93,
bk.). 52, 54, 55, 96, 329 Sleyman (Peygamber)
95, 96, 97, 98, 99, 100,
101, 102, 103, 112, 113, Sahiyyullah (brhim ve 69, 76, 149, 199, 200, 208.
144, 145, 146, 165, 177: Hall maddelerine de 320, 328, 330.
Sleyman Fakyh. 88.
188, 189, 190, 242, 244, bk.). 324, 329.
257, 258, 259, 303, 305, Said Emre. 6, 18, 66, 67,
306. 68, 107, 327. _
Pir Sultan kz. 58. Sm. 247.
Sary (Kaygusuz Abdal. ah dil (sm l-i Safav.
Bu maddeye de bk.). Bu maddeye de bk.).
R 89.
215).
Saru Saltuk Baba. 20-21, abn. 202.
Rfzlik. 88.
Rasl (M uhamm ed). 60. 85, 163. fi (Mezhebi). 87.
Raslullah (Muhammed Ssnler. 85, 86. ah (Al. Bu maddeye de
Peygamber). 76. Seher Abdal. 18, 147. bk.). 31, 79, 93, 94, 97,
Rasl Bal. 9, 319. Sekne. 61, 329. 98, 99, 100, 101, 102, 133,
192, 143, 167, 258, 264, Tahtaclar. 272. Yediler. 42, 331, 332.
305. Tapduk (Baba). 20, 105, Yeksn. 20, 78.
h. 19, 169. 207, 272. Yemn. 16.
h- Horsan (Al-al R- Tapduklular. 21, 272, 273. Yenieri. 3, 5, 8, 10, 11,
zya da bak.). 54, 55, : Teslim Abdal. 15, 53, 93, 14, 58, 88, 242.
117, 301, 330. 94, 195, 221. Yeni Efltuncular. 64, 71.
h- Kerbel (Husey. Turgut Boyu. 272. Yezid (Muviyenin olu.
mma da bk.). 55. Trb Ali Dedebaba. 16, Alev olm yan). 28, 36,
h- Kevser (Al. mm a 221, 231. 39, 45, 48, 49, 59, 60, 94,
d a b k .). 54,55. Trk. 1, 327. 95, 96, 108, 127, 177, 178,
h- Merdan (Alye de Trkmen. 85, 99. 266, 302, 306, 332.
bk.). 29, 35, 76, 119, Yezd mezhebi. 332.
148, 162, 187, 221, 226, _ U Yunus (Peygamber). 74,
304, 330. 77, 332.
Urum Sfleri. 226. Yunus Emre. 1, 5, 6, 7, 9,
h- Necef (A l). 109,
Uky. 13. 14, 18, 19, 21, 69, 74, 105,
125, 330.
Uygurlar. 322. 126, 129, 172, 173, 183,
h- Vilyet (Al). 162,
169, 217, 301. 184, 185, 203, 204, 205,
_ t)
kir Dede. 17. 206, 207, 208, 209, 210,
ahkulu Sultan. 9. ler. 317, 319, 326, 331, 213, 242, 244, 245, 271,
eber (mm Haan. Bu 332. 273, 276, 323, 327.
maddeye de bk.). 153. meyyeoullar. 83, 84, Yunuslar (Halveti v e K a a -
ems (-iT e b rz ). 159. 271. dir). 6.
ems. 304. mm Klsm. 240, 322, Ysuf (Alparslanolu Bi
emsler. 72, 174. 331. er olu). 272.
eyholu (Baba Yusuf). veys-al Karn (Veysel- Ysuf (Peygamber). 9,
274, 276. Karn, Veyselkaran). 76, 79, 80, 90, 198, 332^
eyh Safoullar. 5. 51, 52, 92, 93, 191, 331. Ysuf Bal. 9, 319.
eyholu Satu. 6, 19, 69. Ysuf Sne-k. 13.
V
a (mmiyyeye de bk.).
z
45, 46, 84, 329, 330, 331. Vahdet (Halil Vahdetye
-Btm. 3, 85, 86, 174, Zde-i Meryem (s ya da
de bk.). 119.
317, 319, 326. bk.). 202.
Vhid. 174.
airetleri. 13. Zahm. 21, 231.
Varaka. 193.
r. 19, 77, 178. Zehra (Harb). 12, 241.
Vasf. 8.
r-i Hud (Alye de bk.). Veli. 20,115, 198. Zekeriyy (Peygam ber).
118. 72, 73, 247, 333.
Veysel (Ak). 20, 244,
rin. 193, 222. Zertt. 85, 236, 329.
264.
t (Peygamber). 75. Zeydiyye. 84.
Vrn. 20, 55.
tibeyr (mm Huseyn. Bu Vino. 82, 236, 332. Zeyneb. 61, 240, 322, 333.
maddeye de bk.). 153. Zeynel-Ab: Al Zeyn-al
bidne bk.
Y
Zikr. 21, 39.
T
Yahudi. 162, 325. Zubeyde. 333.
T ife-i Bektiyn (Yeni- Yahy (Peygamber). 76, Zleyh. 61.
eriye de bk.). 3. 332. Zleyh (Msr azizinin
Tahmasb (ah). 15, 17,, Yakub (Peygamber). 76, kars). 80, 198, 332.
58, 86. 80, 332. Zlhadrlu (Aireti). 87.
A D
S a hife Satr Y a n l D o ru
4 29 eernin erenin
10 25 G e d a G ed
16 22 Turhala Trhala
. 21 Not: 1 Taptuklar T apduklular
37 6 Katma Fatma
53 25 can kan
54 17 T aky N a k y
56 17 Kultan Sultan
71 1 Efltun Efltun
75 22 be>e beer
87 7 K e y y id S e y y d
98 21 mee m eje
108 14 K e y y id S e y y id
109 21 g n l gnl
110 14 tazelndi tazelendi
122 16 Cfir fir
126 4 -6 um d e hlinde... umde, talibe E lin tek,
d ilin pek, be lin berk
tut d iy e te lk yn e d i
lir (Besinci sah'* kacak)
139 3 m ezarn da nazarnda
162 7 sne sen
162 15 h m ilin km ilin
192 14 A e s lu ll h R aslullh
2 00 22 a k a k
204 3 once onca
228 2 p d ja h la rz pfidjlarz
230 10 tekan* tekrar
238 10 e tm esinn e tm esinin
238 22 ka d n la r ka d nlardan
271 1 L V E L E K L V E L E R
317 4 H a sn a 'a H asan'la
323 40 A A li
ve
TASAVVUF
Bu kitapta XIII.-XIV. yzyllarda
Anadolunun ktisad, tima, fikr
durumu incelenmi, byk ir ve
mtefekkir Yunus Emrenin mensub
olduu zmre, tasavvuftaki rol, d il
deki zellikleri, sanat ve yzyllar
boyunca tesiri, bilhassa Alev-Bekt-
, Melm-Hamzav edebiyatnn ku
ruluundaki kudreti, belgelere d aya
nlarak belirtilmi, bylece
YUNUS EMRE
zaman ve mekn erevesi iinde
gerek yziyle gsterilmitir. Yunu
sun dvnn ve Yunus yolunu gden
irlerin iirleriyle Barak Baba at-
hiyesinin erhini de ihtiva eden ve
REMZ KTABEV
tarafndan yaynlanan bu byk ve
lm eserin yazar
ABDLBK GLPINARLI
bu eseriyle Trk edebiyatnda, Yu
nus evresinde toplanan, dalga-dal-
ga yzyllara vuran tasavvuf nee-
sini lm bir tarzda incelemi, dile
getirmitir. Yazar, pek yaknda,
ALEVLK ve BEKTALK
adl byk eseriyle, fikir hayatmz
da yzyllar sresince canl ve esasl
tesirleri grlen bu meslei de, btn
akliyle ilim lemine sunacaktr.
F iy a t fOOLira
Remzi Krabevi