Algi Mi Soylem Mi PDF

Yayn ilkeleri, izinler ve abonelik hakknda ayrntl bilgi:
E-mail: bilgi@uidergisi.com
Web: www.uidergisi.com
Alg m, Sylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni-

Klasik Gerekilikte Gvenlik Tehditleri
Sinem AKGL-AIKMEE
Yrd. Do. Dr., Kadir Has niversitesi,

Uluslararas likiler Blm
Bu makaleye atf iin: Akgl-Akmee, Sinem, Alg m,

Sylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni Klasik Gerekilikte
Gvenlik Tehditleri, Uluslararas likiler, Cilt 8, Say 30
(Yaz 2011), s. 43-73.
Bu makalenin tm haklar Uluslararas likiler Konseyi Derneine aittir. nceden yazl izin
alnmadan hi bir iletiim, kopyalama ya da yayn sistemi kullanlarak yeniden yaymlanamaz,
oaltlamaz, datlamaz, satlamaz veya herhangi bir ekilde kamunun cretli/cretsiz
kullanmna sunulamaz. Akademik ve haber amal ksa alntlar bu kuraln dndadr.
Aksi belirtilmedii srece Uluslararas likilerde yaynlanan yazlarda belirtilen fikirler
yalnzca yazarna/yazarlarna aittir. UK Derneini, editrleri ve dier yazarlar balamaz.
Uluslararas likiler Konseyi Dernei | Uluslararas likiler Dergisi

Web: www.uidergisi.com | E- Posta: bilgi@uidergisi.com
Alg m, Sylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni-Klasik
Gerekilikte Gvenlik Tehditleri
Sinem AKGL-AIKMEE*1
ZET
Bu makale, gvenlik tehditlerinin ortaya k bakmndan yeni-klasik gerekilikteki algsal yak-
lamla, Kopenhag Okulunun sylemle inaya dayal yntemini karlatrmaktadr. Makalenin ha-
reket noktas, gvenlik tehditlerinin ierii ve gvenlik aktrleri bakmndan farkl perspektiflere
sahip bu iki yaklamn gvenliin allmasnda metodolojik benzerlikler iermesi nedeniyle kar-
latrlabilir olduu varsaymdr. Makale, tehditlerin ortaya k bakmndan yeni-klasik gerek-
iliin alglara dayal znel yaklamnn Kopenhag Okulu tarafndan ksmen benimsendiini vur-
gulayarak, Okulun syleme dayal zneler-aras alternatif bir model gelitirdiini aktarmaktadr. Bu
erevede, makale ncelikle Gvenlik almalar yaznnda gvenlik tehdidinin ierii konusun-
daki tartmalara yer vermektedir. Ardndan, yeni-klasik gerekilii atsnda barndran Gereki
Gvenlik almalarnn tehdidin ierii ve ortaya kna dair varsaymlarn karlatrmal olarak
deerlendirmekte ve yeni-klasik gerekiliin algsal perspektifini analiz etmektedir. Son olarak,
Kopenhag Okulunun tehditlerle ilgili analizinin erevesini oluturan gvenlikletirme yaklam-
nn tehditlerin kapsam ve dayanana dair tespitlerini Okulun kulland sz edimi, siyaset teorisi
ve sylem analizi perspektiflerinden yeni-klasik gerekilikle karlatrmal olarak incelemektedir.
Anahtar Kelimeler: Gvenlik, Gvenlik almalar, Gvenlikletirme, Kopenhag Okulu,
Yeni-Klasik Gerekilik.
Perception or Discourse? Security Threats in

Copenhagen School and Neoclassical Realism
ABSTRACT
This article compares the perceptive approach of neoclassical realist security understanding
with the discursive constructivist methodology of the Copenhagen School in analyzing the
emergence of security threats. It departs from the assumption that these theories divergent in
their perspectives on the content of security threats as well as security actors are comparable
since they reveal methodological commonalities. The main emphasis of this article is that while
partly adopting the perceptive subjectivity of neoclassical realism, the Copenhagen School
has further developed an alternative model of discursive intersubjectivity in analyzing security
threats. In this context, it will first cover the discussions on the content of security threats in
Security Studies literature. It will then compare the assumptions of various realist understan-
dings of security on the content and emergence of security threats, with a particular focus on
the perceptive perspective of neoclassical realism. Finally, it will study the threat approach of
the Copenhagen School through its securitization theory with insights from the speech-act
theory, political theory and discourse analysis, in comparison with neoclassical realism.
Key Words: Security, Security Studies, Securitization, Copenhagen School, Neoclassical Re-
alism.
* Yrd. Do. Dr., Uluslararas likiler Blm, BF, Kadir Has niversitesi, stanbul. E-posta:
sacikmese@khas.edu.tr.
ULUSLARARASIiLiKiLER, Cilt 8, Say 30, Yaz 2011, s. 43 - 73
ULUSLARARASILKLER / INTERNATIONALRELATIONS
Giri
Gvenlik, genellikle kiilerin korkusuzca yaayabilmeleri durumu ve emniyet hali olarak
tanmlanr.1 Benzer ekilde, zarar veya tehlikeye kar emniyette olma veya hissetme,2
tehditlerin olmamas durumu,3 ya da gvensizlik derdinin bulunmamas hali4 ifadeleri
de gvenliin kelime anlamn ortaya koyar.5 Semantii bu ekilde vurgulanan gvenlik,
1940larda Stratejik almalar adyla doan, zaman iinde Uluslararas likilerin alt-
disiplinine dnen, uzun yllar boyunca Stratejik almalarn gereki perspektifinin
hegemonyasnda kaldktan sonra gnmzde pek ok gvenlik teorisine ev sahiplii ya-
parak adn da deitiren Gvenlik almalar alannn anahtar kavramdr.
Gvenlik almalar atsnda bu anahtar kavramn tek bir tanm yaplama-
d gibi, kimi yazarlara gre de kavram tanmlanmas zor bir nitelik tar. rnein
McSweeneye gre, gvenlik, anlalmas zor bir kavramdr. Bar, onur, adalet gibi ta-
nmlanmaya direnen bir ilikiyi ifade eder.6 Benzer ekilde Morgan da gvenliin salk
ya da stat gibi bir durumu ifade ettiini, dolaysyla tanmlanmasnn kolay olmadn
savunur.7 Buna karlk, kavramn kolay tanmlanamayan nitelii tanmlanmad anlam-
na gelmez. Aksine, zellikle 1980lerin sonlarndan itibaren gvenlik hem gvenlik teo-
rilerinin ats altnda, hem de herhangi bir kuramn snrlarna girmeyen akademik a-
lmalar kapsamnda farkl ekillerde tanmlanmtr. Bu erevede, Wolfers ve Baldwinin
yaklak 45 yl arayla ortaya attklar grlerde gvenlii tanmlarken hangi alt-balklara
ve unsurlara baklmas gerektii ayrntl olarak ifade edilmektedir. Gvenlik kavramnn
nasl tanmlanmas gerektiine dair kapsaml ilk almay yapan Wolfers, 1952de gven-
lii kazanlm deerlere kasteden tehditlerin ya da bu tehditlerin varlna dair korkula-
rn bulunup bulunmamas olarak tanmlayp, kavramn tanmlanmasnda mutlaka hangi
deerlere kasteden tehditlerin, hangi aralarla, ne pahasna bertaraf edilecei unsurlarnn
belirtilmesi gerektiini ifade etmitir.8 Wolfersdan esinlenen Baldwin de, gvenliin ta-
nmlanmasnda deinilmesi gereken yedi unsuru u ekilde sralamaktadr: Kim ve hangi
deerler iin, hangi tehditlere kar, hangi aralarla, ne pahasna, ne kadar srede, ne l-
de gvenlik? Baldwin, gvenliin her tanmnda bu sorularn tmnn cevaplanmasnn
gerekmediini, fakat tehdit, zne, deerler ve gvenlik dzeyi konularna dair mutlak re-
feranslar verilmesi gerektiini belirtmektedir.9 Nye ve Lynn-Jones, tehdit alglamalar ile
1
Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Trke Szlk Cilt I, Ankara, Trk Tarih Kurumu
Basmevi, 2005, s. 508.
2
Terry Terri vd., Security Studies Today, Cambridge, Polity Press, 1999, s. 1.
3
Helga Haftendorn, The Security Puzzle: Theory-Building and Discipline-Building in Interna-
tional Security, International Studies Quarterly, Cilt 35, No 1, 1991, s. 5.
4
Arnold Wolfers, Discord and Collaboration, Baltimore, Johns Hopkins University Press, 1962, s. 153.
5
Gvenliin semantiine dair tartmalar iin bkz. Bill McSweeney, Security, Identity and Interests:
A Sociology of International Relations, Cambridge, Cambridge University Press, 1998, s. 13-22.
6
McSweeney, Security, Identity and Interests, s. 13.
7
Patrick M. Morgan, Safeguarding Security Studies, Arms Control, Cilt 13, No 3, 1992, s. 466.
8
Arnold Wolfers, National Security as an Ambigous Symbol, Political Science Quarterly, Cilt 67,
No 4, 1952, s. 481-502. Gvenlik kavramnn tanmnda kullanlmas gerekli unsurlar iin bkz. s.
483-485, 498, 499, 502.
9
David Baldwin, The Concept of Security, Review of International Studies, Cilt 23, No 1, 1997,
s. 13-17.
44
Alg m, Sylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni-Klasik Gerekilikte Gvenlik Tehditleri
tehditler karsnda egemen devletlerin aldklar nlemlerin merkez niteliine vurgu yap-
mak suretiyle, kavram tehdit-politika ikileminde analiz ederlerken,10 Rotschild ile Terri
vd., zne-tehdit-politika geninde gvenliin tanmlanabileceini savunmaktadrlar.11
Gvenlik almalar literatrnde gvenlik kavramnn ele alnd eserleri genel
olarak incelediimizde, en bata kim iin, kim tarafndan gvenlik? ve hangi tehditle-
re kar gvenlik? sorularna cevap arandn grmekteyiz. Hangi aralarla gvenliin
salanaca sorunsal ise daha az younlukta karmza kmaktadr. Dolaysyla, Gven-
lik almalar alannda sregelen kavramsal tartmalar, Rotschild ve Terri vd.nin de
belirttikleri zere, esas itibaryla zne-tehdit-politika lemesi etrafnda kmelenmitir.
Bu alma, gvenlik kavramnn ieriine dair lemedeki tehdit unsurunun iki farkl
gvenlik teorisiyle nasl aklandn ortaya koymay, iki yaklam arasndaki benzerlikler
ve farkllklar tespit etmeyi hedeflemektedir.
Bu almada karlatrlan yaklamlardan ilki Gereki Gvenlik almalar
ailesinde yer alan yeni-klasik gerekiliktir. Gereki Gvenlik almalar, 1940larda
gereki teorinin varsaymlarn kullanarak Stratejik almalar adyla doan ve 1980lerde
gvenliin gereki perspektiften analizine getirilen eletirilerle eitlenerek dallara ayr-
lan Gvenlik almalarnn gnmzdeki alt kollarndan birisi olarak nitelendirilebilir.12
Gereki Gvenlik almalar, aslnda Uluslararas likilerin gereki paradigmasndan
farkl bir analiz erevesine sahip olmayp, gvenliin kavramsallatrlmasnda gereki
teorilerin temel varsaymlardan yararlanan bir akmdr.13 Gnmzde, gvenliin gerek-
i okulu saysz alternatifinin retilmesine ramen disiplin iindeki yerini korumaktadr.14
Walt tarafndan ortak varsaymlar paylaan bir aile olarak nitelendirilen gereki gele-
nein klasik, yapsal ve yeni-klasik yeleri arasnda zellikle gvenlik tehditlerinin
ortaya k bakmndan farkllklar bulunmaktadr.15 Bu alma ncelikle bu farkllklar
yanstarak, yeni-klasik akmn dier gereki yaklamlara nazaran gvenlik tehditlerinin
ortaya kna dair aklayc gcn tartacaktr.
10
Joseph Nye ve Sean Lynn-Jones, International Security Studies: A Report of a Conference on
the State of the Field, International Security, Cilt 12, No 4, 1988, s. 7.
11
Emma Rothschild, What is Security?, Daedalus: Journal of the American Academy of Arts and
Sciences, Cilt 124, No 3, 1995, s. 55; Terri vd., Security Studies Today, s. 3.
12
Gereki Gvenlik almalar adlandrmas ve ortaya k iin bkz. Keith Krause ve Michael
C. Williams, Broadening the Agenda of Security Studies: Politics and Methods, Mershon In-
ternational Studies Review, Cilt 40, No 2, 1996, s. 232; Patrick M. Morgan Liberalist and Realist
Security Studies at 2000: Two Decades of Progress?, Stuart Croft ve Terry Terri (der.), Critical
Reflections on Security and Change, Londra, Frank Cass, 2000, s. 39-71; Nil atana ve Burak
Bilgehan zpek, ABD ve Trkiyede Gemiten Gnmze Gvenlik almalar, Ortadou
Ettleri, Cilt 2, No 2, 2010, s. 75-114.
13
Mustafa Aydn, Uluslararas likilerin Gereki Teorisi: Kkeni, Kapsam, Kritii, Uluslararas
likiler Dergisi, Cilt 1, No 1, 2004, s. 33-60.
14
Gvenliin gereki okulu kavram iin bkz. Edward A. Kolodziej, Security and International
Relations, Cambridge, Cambridge University Press, 2005, s. 51.
15
Bkz. Stephen M. Walt, The Enduring Relevance of the Realist Tradition, Ira Katznelson ve
Helen V. Milner (der.), Political Science: State of the Discipline, New York, W.W. Norton & Com-
pany, 2002, s. 199. Bu ayrmlar iin bkz. James E. Dougherty ve Robert L. Pfaltzgra, Contending
Theories of International Relations: A Comprehensive Survey, 3. B., New York, Harper and Row
Publishers, 1990, s. 63.
45
Bu almadaki karlatrmann dier esi Barry Buzan ve Ole Wver tarafndan

gelitirilerek, Gvenlik almalar atsnda kendine yer edinen Kopenhag Okuludur. Okul
1980lerin sonlarnda Gvenlik almalar alanndaki teorileme dneminde geleneksel/
gereki gvenlik anlaynn aktr-tehdit-politika lemesinin eletirisi olarak domutur.
Bir baka deyile Okul, Gereki Gvenlik almalarnda devletin yegne gvenlik aktr
olarak nitelendirilmesine, devletlerin salt askeri kuvvet kullanm ile tehdit edildii anlay-
na ve bu tehditlerle ba etmek zere gcn dengelenmesi davrannn kalplam politika
olarak benimsenmesine tepkidir. Bu anlamda, Kopenhag Okulu 1987den itibaren kendisini
aamal olarak Gvenlik almalar alt-disiplinindeki gereki gelenekten uzaklatrmaya
almtr. Dolaysyla, Kopenhag Okulu bugne kadar klasik ve yapsal gereki kuramlara
kar tezler reterek ve genelde de bu kuramlarla karlatrlarak; hatta gerekilikten n-
grd kadar uzaklaamad nedeniyle eletirilerek allmtr.16 Buna karlk, Kopen-
hag Okulunun yeni-klasik gereki kuramla karlatrmal bir analizine rastlanmamtr. Bu
alma gvenlik tehditlerinin ierii ve gvenlik aktrleri bakmndan farkl perspektiflere
sahip bu iki yaklamn gvenliin allmasnda metodolojik benzerlikler iermesi nede-
niyle karlatrlabilir olduu varsaymndan hareket etmektedir.
Bu erevede, bu makale gvenlik tehditlerinin ierik bakmndan, yeni-klasik
gerekilikte askeri konularla zdeletirilen dar perspektiften, Kopenhag Okulunda ise
gvenlikletirme kavramnn snrlar dhilinde greli geni perspektiften analiz edildi-
ini vurgulayacaktr. Ayrca, gvenlik tehditlerinin ortaya k bakmndan yeni-klasik
gerekilikteki algsal yaklamla, Kopenhag Okulunun sylemsel analizini ele alp, kar-
latracaktr. Bu alma, tehditlerin ortaya knda yeni-klasik gerekiliin alglara da-
yal zneler yaklamnn Kopenhag Okulu tarafndan ksmen benimsendiini vurgulayp,
Okulun syleme dayal zneler-aras bir model gelitirdiini aktarmaktadr. Bu dorul-
tuda, ilk olarak Gvenlik almalar yaznnda gvenlik tehdidinin ierii konusundaki
tartmalara yer verecektir. Ardndan, yeni-klasik gerekilii atsnda barndran Ger-
eki Gvenlik almalarnn tehdidin ierii ve ortaya kna dair varsaymlarn kar-
latrmal olarak deerlendirecek ve yeni-klasik gerekiliin algsal perspektifini analiz
edecektir. Son olarak Kopenhag Okulunun tehditlerle ilgili analizinin erevesini olu-
turan gvenlikletirme yaklamnn tehditlerin kapsam ve dayanana dair tespitlerini
Okulun kulland sz edimi, siyaset teorisi ve sylem analizi perspektiflerinden yeni-
klasik gerekilikle karlatrmal olarak inceleyecektir.
Gvenlik almalarnda Gvenlik Tehditleri

Souk Sava koullar erevesinde gvenlik tehditleri kapsamnda yalnzca askeri konu-
larn devlet-merkezli analizine younlaan ve Souk Savan son yllarna kadar Stratejik
almalar olarak adlandrlan Gvenlik almalar, iki kutup arasndaki gerilimin nce
azalmaya balamas, ardndan da sona ermesiyle birlikte devlet d aktrleri ve askeri
16
Sz konusu eletirilerden bazlar iin bkz. Ken Booth, Critical Explorations, Ken Booth (der.),
Critical Security Studies and World Politics, Boulder, Lynne Rienner Publishers, 2005, s. 15; Steve
Smith,The Contested Concept of Security, Ken Booth (der.), Critical Security Studies and World
Politics, Londra, Boulder, 2005, s. 37.
46
nitelik tamayan sorunlar da analiz kapsamna dahil eden bir evrim geirmitir. 1940-
1980 arasnda gvenlik analizinin neredeyse tek hakimi olan Stratejik almalar, g-
venliin yalnzca askeri sorunlar erevesinde alglanmamas gerektii ve devlet-merkezli
analizlerin yetersiz olduu anlayyla 1970lerde sorgulanmaya balamtr. 1973 OPEC
petrol ambargosu ile petrol fiyatlarnda ani art ve dolarn deerinde ani d yaannca,
ekonomik gvenlik, yani ekonomik sorunlarn gvenlii tehdit ettii anlay gndeme
gelmitir.17 Gvenlik anlaynn devletleri tehdit eden ekonomik sorunlar da ierecek
ekilde geniletilmesine imkan veren koullar aslnda dtente (yumuama) dnemi sala-
mtr. Bir baka deyile, iki kutup arasndaki nkleer gerilimin azalmas sonucunda askeri
tehditlerin baatln yitirmesi, analistlere askeri nitelik tamayan ve daha nceleri ikin-
ci plana atlan konular inceleme frsatn tanmtr. Bu erevede, gvenlik gndemine
yerleen dier bir konu da kapsaml bir ekilde ilk kez 1972deki Birlemi Milletler nsan
evresi Konferansnda dile getirilen evresel gvenlik kavram olmutur. Ayn dnemde,
dnyann ekonomik adan karlkl baml hale geldii, ekonomik ve refah meselele-
rinin askeri g karsnda nem kazand ve devletin uluslararas ilikilerdeki baskn
konumunu okuluslu irketler gibi devlet-d aktrlere ve glere kaptrd anlaylar
da gelimitir.18 Bu artlar altnda, Stratejik almalar askeri sorunlara atfettii nem ve
devlet-merkezli bak asyla bu tr sorunlarn incelenmesi bakmndan yetersiz kalmtr.
Buna karlk, nkleer gerilimin 1970lerin sonu ve 1980lerin banda yeniden trmanma-
snn ardndan askeri gcn nemi hatrlanm ve devlet-merkezli analizlere, yani Strate-
jik almalarn eski parlak gnlerine ksa sreli bir dn yaanmtr. Fakat, 1970lerde
temeli atlan tartma 1980lerde de devam edecek, zellikle de Souk Savan sona erme
belirtileri gstermesiyle birlikte alevlenerek Gvenlik almalarnn 1980lerin sonlar-
na doru Stratejik almalar tekelinden kurtulmas ile sonulanacaktr.19
Souk Savan son on ylnda gvenlik kavramnn devletlerin askeri sorunlar kar-
snda g artrmalar ve kuvvet kullanmalar tesinde de tanmlanmas, yani Stratejik
almalarn kavramsal erevesinin sorgulanmas abalar kayda deer biimde artmtr.
Bu dnmn temelinde, Souk Savan son zamanlarnda askeri tehditlerin neminin
azalmas ile birlikte daha nceleri rtbas edilen ekonomik, evresel, toplumsal, siyasi vb.
dier sorunlarn gvenlik ilikilerini etkiledii gereinin anlalmas yatmaktadr. Ay-
rca, ne kan yeni sorunlarn yalnzca devletleri deil, uluslararas politikann devlet-
d aktrlerini de etkiledii aktr. Bu gereklik, gvenlik gndeminin daha nce ikinci
plana itilen toplumsal, ekonomik, evresel ve hatta bireysel konular kapsayacak ekilde
17
Michael Sheehan, International Security: An Analytical Survey, Boulder, Lynne Rienner Publis-
hers, 2005, s. 65.
18
Sz konusu grn n plana karld karlkl bamllk yaklam hakknda bkz. Robert O.
Keohane ve Joseph S. Nye, Power and Interdependence: World Politics in Transition, Boston, Little,
Brown and co.,1977.
19
Gvenlik almalar disiplinindeki bu dnm esas itibaryla 1980lerin sonlarnda gereklese
de, disiplinin sorgulanmasna dair abalar daha nceki dnemlerde de mevcuttu. Bu gr ve
sorgulayc rnekler hakknda bkz. Pnar Bilgin, Gvenlik almalarnda Yeni Almlar: Yeni
Gvenlik almalar, Stratejik Aratrmalar, Cilt 8, No 14, 2010, s. 69-96.
47
ve devlet-tesinde geniletilmesi anlayn youn bir biimde literatre soktu.20 Artk,

Stratejik almalarn gvenlii askeri tehdit ve devlet-merkezli olarak alglayan anlay
dnemin gelimelerine dar geliyordu. Bir baka deyile, gelimekte olan geni gvenlik
anlay ile Stratejik almalar birbirine uymuyordu.
Gvenlik gndeminin geniletilmesi tartmalarn akademik temeli 1983te iki eser
ile atlmt. Buzann People, States and Fear balkl kitab ile Ullmann Redefining Secu-
rity balkl makalesi gvenlik kavramn askeri tehditlerin tesinde kavramsallatrmt.21
Buzan, devletlerin askeri, siyasi, toplumsal, ekonomik ve evresel sorunlarla tehdit edildi-
i grn ortaya atarak, be sektrde gvenlik yaklamn benimsemiti. Ullman da,
gvenlik tehdidini, bir devlette yerleenlerin yaam kalitesini dren veya bir devletteki
zel, hkmet d birimler (birey, grup, irket) ile hkmetlerin politika tercihlerini daraltan
tehdit olarak tanmlar.22 Souk Savan sona ermek zere olduu yllarda askeri gvenlik
anlayn sorgulayan ve gvenlik gndeminin geniletilmesi yaklamn benimseyen ya-
zarlar arasnda Mathews, Roberts, Moran da bulunmaktadr. Mathews, gvenlik tanmnn
evresel ve demografik unsurlar da ierecek ekilde geniletilmesini savunurken, Moran
ekonomik, Roberts da insan haklar konularn gvenlik gndemine dahil etmiti.23
Souk Savan balangc ve geliimi gibi sona ermesi de Gvenlik almalar
zerinde dorudan etkili olmu, alan yeni yaklamlarla ekillenmitir.24 SSCBnin dal-
mas ve iki kutuplu dzenin sona ermesiyle Uluslararas likilerde balayan yeni dnemin
Gvenlik almalar alt-disiplininin tehditlere bak da tam olarak dnmtr. Bu
dnmn kkeni aslnda, yukarda da belirtildii zere, Souk Savan son dnemlerine
dayandrlabilir, fakat Souk Savan bitii esas tetikleyici nedendir. Nitekim, Wyn-Jones
tarafndan da ifade edildii zere, Souk Savan sona erii geniletilmi gndeme me-
ruiyet ve itibar kazandrmtr.25 Bir baka deyile, SSCB-ABD nkleer krizi nedeniyle
ikinci plana atlan askeri nitelik tamayan tehditlerin de artk byle bir kriz olmadndan
Gvenlik almalar kapsamnda incelenmesi ounluk tarafndan desteklenen bir yak-
lam haline dnmtr.
20
Bu alma gvenliin genilemesi tartmasn sadece tehditler baznda ele alacaktr. Buna kar-
lk, genileme tartmasnn en nemli boyutlarndan birisi de hi phesiz devlet-merkezli anla-
yn sorgulanarak, gvenlik znelerinin devlet-tesinde geniletilmesidir.
21
Barry Buzan, People, States, and Fear: The National Security Problem in International Relations,
Brighton, Harvester Wheatsheaf, 1983. Richard H. Ullman, Redefining Security, International
Security, Cilt 8, No 1, 1983, s. 129-153.
22
Ullman, Redefining Security, s. 133.
23
Jessica Tuchman Mathews, Redefining Security, Foreign Aairs, Cilt 68, No 2, 1989, s. 162-
177; Theodore Moran, International Economics and National Security, Foreign Aairs, Cilt 69,
No 5, 1990/91, s. 74-90; Brad Roberts, Human Rights and International Security, Washington
Quarterly, Cilt 13, 1990, s. 65-75.
24
Gvenlik almalar alanndaki yeni yaklamlar hakknda bkz. Bilgin, Gvenlik almalarn-
da Yeni Almlar.
25
Richard Wyn Jones, Travel Without Maps: Thinking About Security After the Cold War, M.
Jane Davis (der.), Security Issues in the Post-Cold War World, Cheltenham, Edward Elgar, 1996, s.
206.
48
Souk Savan sona ermesiyle birlikte gvenlik tehditlerinin alktan kadn so-
runlarna, evrenin kirletilmesinden ekonomik istikrarszlklara ve hatta salgn hastalk-
lara kar geni bir yelpazede ele alnmasn destekleyen eserler artan biimde literatre
girmitir.26 Geni gvenlik gndemi taraftarlarna kar, geleneksel gndemin muhafaza
edilmesini, yani gvenlik kavramnn dar tutulmas gerektiini savunan kar grler de
bu dnemde ileri srlmtr. Bu erevede, Gvenlik almalar alannn askeri g
kullanm, kullanm tehdidi veya denetimi ile snrl tutulmas gerektiini iddia eden
Waltn grlerine zellikle deinmek gerekir:
...baz yazarlar, gvenlik kavramnn yoksulluk, AIDS, evre sorunlar, uyuturu-
cu kaakl gibi konular kapsayacak ekilde derinletirilmesini nermektedir.
...gvenlik almalarn ar derecede geniletmek, kirlilik, ocuk istismar ve
ekonomik sorunlarn gvenlik tehdidi olarak grlmesini salar. Alan bu ekilde
tanmlamak, onun entelektel tutarllna zarar verir ve nemli sorunlara zm
retmeyi zorlatrr.27
Souk Savan sona ermesinin hemen ardndan yaanan bu tartma gnmzde

artk nemi ve gncelliini yitirmi durumdadr. 1990larda Stratejik almalar tekelin-
den kurtulup, pek ok teoriyi atsnda barndran bir disiplin haline dnen Gvenlik
almalar literatrnde, gereki yaklamlar istisna olmak zere, gvenliin evreden
salk sorunlarna, ekonomik istikrarszlklardan ge kadar ok geni bir erevede ele
alnmas gerektii anlay yerleik hale gelmitir. Buzan ve Hansenin yapt snflandr-
ma rneinde olduu gibi geleneksel gvenlik almalarnn yan sra, belli bal gvenlik
teorileri olarak anlan Bar Aratrmalar, Eletirel Gvenlik almalar, Feminist G-
venlik almalar, Kopenhag Okulu, Post-Yapsalclk ve nac Gvenlik almalar
gvenliin tehdit unsurlarna farkl perspektiflerden yaklamaktadr.28 rnein, nc
Dnya Gvenlik Okulu gvenliin nkleer silahlar kadar gda, salk, para, ticaret gibi
sorunlardan da etkilendiini vurgular.29 Benzer ekilde, kadnlara ynelik her trl iddet
ve kadnlarn maruz kald her trl ayrmclk feministler tarafndan gvenlik sorunu
olarak alglanmaktadr. Bu erevedeki en geni yorum eletirellerce yaplmtr: Eletirel
26
Souk Sava sonras dnemde gvenlik gndeminin geni alglanmas gerektiini ortaya koyan
baz eserler iin bkz. Haftendorn, The Security Puzzle, s. 3-17; Peter H. Gleick, Environment
and Security: Clear Connections, Bulletin of the Atomic Scientists, Cilt 47, No 3, 1991, s. 17-
21; J. Ann Tickner, Gender and International Relations: Feminist Perspectives on Achieving Global
Security, New York, Columbia University Press, 1992; Myron Weiner, Security Stability and
International Migration, International Security, Cilt 17, No 3, 1992/93, s. 91-126; Beverly Craw-
ford, The New Security Dilemma Under International Economic Interdependence, Millenium:
Journal of International Studies, Cilt 23, No 1, 1994, s. 25-55.
27
Stephen M. Walt, The Renaissance of Security Studies, International Studies Quarterly, Cilt 35,
No 2, 1991, s. 213.
28
Barry Buzan ve Lene Hansen, The Evolution of International Security Studies, Cambridge, Camb-
ridge University Press, 2009, s. 3.
29
nc Dnya Gvenlik Okulu literatrnde bu dnemdeki nemli baz isimler ve eserler un-
lardr: Mohammed Ayoob (der.), Regional Security in the Third World, Londra, Croom Helm,
1986; Caroline Thomas, In Search of Security: The Third World in International Relations, Brighton,
Wheatsheaf, 1987; Edward A. Azar ve Chung-in Moon (der.), National Security in the Third
World: The Management of Internal and External Threats, Aldershot, Edward Elgar, 1988.
49
Gvenlik almalarnda bireyleri veya gruplar tehdit eden her ey gvenlik sorunudur.
Bu geni alglamay eletirel okulun balca temsilcisi Boothun u ifadesi ak ekilde
yanstr:
Gvenlik tehditlerin olmamasdr. zgrleme, insanlarn birey ya da grup olarak
zgrce yapmay tercih ettikleri eyleri yapmalarn engelleyen fiziki ve insani en-
gellerden kurtulmalar anlamna gelir. Sava ve sava tehdidi, yoksulluk, eitimsizlik,
siyasi bask vb. konularla birlikte bu snrlamalardan biridir.30
Geniletilmi gvenlik tehditleri gndemi her ne kadar gnmz Gvenlik a-

lmalar literatrndeki baskn gr simgelese de, gvenliin gereki okulu olarak
adlandrlan geleneksel yaklamda gvenlik tehditleri hala askeri unsurlar ile zdele-
tirilmektedir. Bu erevede, almann karlatrma unsurlarndan yeni-klasik gerek-
iliin tehdit anlayn aklayabilmek iin ncelikle Gereki Gvenlik almalarnn
gvenlik tehditlerinin ierii ve bu tehditlerin nasl ortaya ktna dair varsaymlarnn
analiz edilmesi yerinde olacaktr.
Gereki Gvenlik almalarnda Gvenlik Tehditleri

Gereki anlayta gvenlik tehditleri kuvvet kullanm ya da kullanlacana dair tehdit
ile zdetir. Gvenlik, politikann zel bir eklidir ifadesinden yola kan Kolodziej, tm
gvenlik sorunlarnn siyasal sorunlar olduunu, fakat tm siyasal tartmalarn gvenlik
sorunu yaratmadn iddia eder.31 Bir siyasal sorun, taraflar arasnda iddet ve kuvvet
iermeyen yollardan, uzlama ve anlamaya dayal olarak zlyorsa siyasal niteliini ko-
rur, ama gvenlik sorunsalna dnmez. Buna karlk, gvenlik sorunundan bahsetmek
iin siyasal bir sorunun zmnde taraflardan biri ya da tmnn kuvvet kullanm ya da
kullanm tehdidine bavurmas gerekir. Sonu itibaryla, gerekiler gvenlik tehdidinin
nitelii konusunda ortak bir paydada birleirler: Siyasal bir sorunun taraflarndan biri ya
da hepsi amalarna ulamak iin kuvvet kullanmna veya bu ynde bir tehdide bavurdu-
unda gvenlik tehdidi vardr.
Thucydidesten bu yana gereki gr benimseyen neredeyse btn yazarlar, in-
san topluluklarnn kendi ilerinde olduu kadar d evreleriyle ilikilerinde de kuvvet
kullanm ve/veya tehdidi ile kar karya olduklarn belirtmilerdir. ada gerekiliin
nclerinden Waltza gre, bir devletin, dier devletlerle ilikisini iddet glgesi altnda
yrtt sylenir. Baz devletler her an kuvvet kullanabilecei iin, tm devletler de ayn
eyi yapmak zere hazr bulunmaldrlar... Devletler arasndaki doa hali, sava halidir.32
Dolaysyla, gereki paradigmann entelektel kkenlerinde olduu kadar, gnmz ger-
ekiliinde de kuvvet kullanm ya da tehdidi devletlerin ya da devlet benzeri birimle-
rin-, karlat ve zm bulmak zorunda olduu birincil gvenlik problemidir. Waltzun
30
Ken Booth, Security and Emancipation, Review of International Studies, Cilt 17, No 4, 1991, s.
319.
31
Kolodziej, Security and International Relations, s. 22.
32
Vurgu bana ait; Kenneth Waltz, Theory of International Politics, New York, Random House, 1979,
s. 102.
50
Yunanistanda Thucydides, Hindistanda Kautilyadan bu yana kuvvet kullanm ve bunun

denetim olasl uluslararas siyasal almalarn temel urasdr, ifadesi de bu gr
desteklemektedir.33
Geleneksel okul, tehdidin ierii konusunda tek sesle hareket ederken, tehdidin
nasl ortaya kt konusunda ayrmalara sahne olmaktadr. Bu erevede, gereki gele-
nein klasik, yapsal ve yeni-klasik yeleri tehdidin nasl olutuuna dair farkl iddi-
alar ileri srmektedir. Bu erevede, gvenlik tehditlerinin nitelii konusunda ortak yak-
lam benimseyen gereki teori ailesi, bu tehditlerin kayna zerinde genel olarak ikiye
blnmtr. Bir tarafta, gvenlik tehditlerinin devletlerin bilinli iradesiyle ve revizyonist
eilimleriyle ortaya ktn iddia eden irad, dier tarafta da devletlerin iradesi dnda
sistemin dayatt dinamikler sonucunda gvenliin sorun haline dntn ngren
yapsal gr bulunmaktadr. Uluslararas politikay insan doas analojisi ile tanmlayp,
devletlerin davranlarnn insan davranlarna benzediini ve uluslararas politika kt-
larnn da devletlerin iradesiyle ekillendiini ifade eden klasik/siyasi gerekiler birinci
gr benimserken;34 devlet davranlarn sistem dzeyinde aklayan yapsal gerekiler
gvenlik tehditlerinin kaynana dair ikinci gr ne kartrlar. Bu erevede, yapsal
gereki ailede yer alan yeni-gerekilere gre gvenlik tehdidi devletlerin g arzusuna
dayal revizyonist iradelerinden deil, uluslararas sistemin anarik yaps ve bu yapdan
doan self-help dzeni ile bu dzende bek kaygs ile hareket eden statkocu devletler
arasndaki g dalmnn deimesinden kaynaklanr.35 Yeni-gerekilie getirilen en
nemli eletirilerden birisi salt bek gayesi ile g artran statkocu devletler arasnda
kuvvet kullanmnn aklanamayacana ilikindir. Schweller, yeni-gereki dnyadaki bu
sorunu yle betimler: Yeni-gerekilik, gvenlik aray iinde olan devletlerin bulundu-
u, saldrganlarn var olmad; yani polislerle dolu, hrszlarn olmad bir dnyay tarif
eder.36 Tm devletlerin amac bek ise ve hepsi bu hedef dorultusunda greli g ko-
numlarn korumak istiyorsa, yani kimsenin revizyonist amalar yoksa devletlerin gven-
liklerinin tehdit altnda olduunu dnmeleri ve bu tehdidi bertaraf etmek zere gvenlik
politikalar tesis etmeleri iin Schwellere gre hibir neden yoktur. Waltz gerekiliinin
yaratt bu boluk 1980lerden itibaren savunmac (defensive) ve atak (oensive) olarak iki-
ye ayrlan yapsal gerekilerce kapatlmaya allmtr.37 Bir baka deyile, savunmac ve
atak gerekiler, Schwellerin arsna uyarak, yeni-gerekilerin analiz erevesine dahil
33
Ibid., s. 186.
34
Klasik gerekiliin klasik eserlerinden rnekler iin bkz. Morgenthau, Politics Among Nations; E.
H. Carr, The Twenty Years Crisis: An Introduction to the Study of International Relations, Londra,
Macmillan, 1939; Reinhold Niebuhr, Moral Man and Immoral Society: A Study in Ethics and Poli-
tics, New York, Scribners, 1932.
35
Randall L. Schweller, Neorealisms Status Quo Bias: What Security Dilemma?, Security Studies,
Cilt 5, No 3 (Bahar 1996), s. 90.
36
Schweller, Neorealisms Status Quo Bias, s. 91.
37
Savunmac ve atak gerekilik ayrmlar ilk olarak Jack Snyder tarafndan yaplmtr. Bkz. Myths
of Empire: Domestic Politics and International Ambition (Ithaca, New York: Cornell University
Press, 1991), s. 11-12.
51
etmedii ve gvenlik tehditlerinin kayna olarak nitelendirilen revizyonist devletin geri

dnn salamak zere yapsal aklamalar benimsemilerdir.38
Savunmac gereki anlayta, yapsal bir unsur olarak benimsenen saldr-savunma
dengesi gvenlik ikilemi iindeki devletlerin hangi aamada revizyonist niyet benimse-
yip, bu dorultuda eylemlerde bulunacan ortaya koyan sistem dzeyinde bir kstastr.39
Teknolojik yenilikler, corafi farkllklar, doal kaynaklara eriim vb. yapsal belirleyicilerle
tanmlanabilen saldr-savunma dengesinde arln saldrda olduu hallerde, yani saldr
avantaj saladnda, devletler gvenliklerini salamak adna saldrgan stratejiler izleyip,
bu dorultuda kar taraf igal etmeye bile yelteneceklerdir.40 Savunmac gerekilerden
Posene gre, savunmac gerekilikte statkocu devletler istisna deil kuraldr.41 G-
venlik ikilemi iinde olan devletlerin bu statkocu niyetleri, saldr-savunma terazisinde
ibrenin saldry gstermesi halinde revizyonist niyete dnebilecek ve bu durumda da
gvenlik tehdidi ortaya kacaktr.
Waltz gerekiliindeki statkocu devletler arasndaki gvenlik ikileminin nasl
atmaya ve savaa dnt konusundaki boluunu doldurmak amacyla yola kan
savunmac gerekiler, pratikte genellikle igalin zorluunu vurgulayp, savunmann b-
yk ounlukla saldrya gre avantajl olduunu iddia ederler.42 Savunmac gerekilere
gre, saldr stratejileri izlemeleri halinde devletler kendilerine kar g dengesi kurula-
candan ekinirler.43 Savunmac gerekiler tarihi kaytlarn hegemonya giriimlerinin
dengeleme, saldrnn ise direnle karlatn gsterdiini, yaylmann faydasnn zara-
rndan az ve savunmann her zaman saldrya nazaran avantajl olduunu dnrler.44 Bu
erevede, en iyi yolun lml amalar ve minimal gvenlik izlemek olduunu dnrler.
Uluslararas sistem, devletler zerinde yalnzca, lml, tedbirli ve snrl davran saiki
salar. Dolaysyla, devletler sistemin yaratt bask sonucunda statkocudur; revizyonist
devletlerin varln yapsal unsurlarla aklamak yukarda belirtilen pratik nedenlerden
tr mmkn deildir.
38
Schweller, Neorealisms Status Quo Bias, s. 92.
39
Savunmac gerekilik ve bu akmn ana kavram saldr-savunma dengesi hakknda baz rnekler
ve detayl bilgi iin bkz. Stephen M. Walt, The Origins of Alliances, Ithaca, Cornell University
Press, 1987; Sean M. Lynn-Jones, Oense-Defense Theory and its Critics, Security Studies, Cilt
4, No 4, 1995, s. 660-691; Stephen van Evera, Oense, Defense and the Causes of War, Inter-
national Security, Cilt 22, No 4, 1998, s. 5-43; Charles L. Glaser ve Chaim Kaufmann, What is
the Oense-Defense Balance and How Can We Measure It?, International Security, Cilt 22, No
4, 1998, s. 44-82.
40
Saldr-savunma dengesi belirleyicileri hakknda ayrntl bilgi ve bunlarn yapsal niteliklerine dair
bir tartma iin bkz. Kier A. Lieber, Grasping the Technological Peace: The Oense-Defense
Balance and International Security, International Security, Cilt 25, No 1, 2000, s. 71-104.
41
Barry R. Posen, The Sources of Military Doctrine: France, Britain and Germany between the World
Wars, Ithaca, Cornell University Press, 1984, s. 69.
42
John J. Mearsheimer, The Tragedy of Great Power Politics, New York, W.W. Norton & Company,
2001, s. 20.
43
Walt, The Enduring Relevance of the Realist Tradition, s. 204.
44
Posen, The Sources of Military Doctrine, s. 68-69.
52
Atak gerekiler ise Waltzun ve savunmac yaklam takip edenlerin aklamakta

yetersiz kaldklar revizyonist devletlerin varln anarik dzende dierlerinin kendisine
kar nasl bir tutum izleyeceinden emin olamayan bir devletin, bu tr faaliyetleri diz-
ginleyecek bir st otorite bulunmadndan, kendisine ynelik saldr olasln bertaraf
etmek zere mmkn olduunca g artrmas formlne balarlar.45 Sistem iinde tm
devletler bu tr revizyonist ve saldrgan niyetlere sahip olduundan, tm devletler bir-
birine zarar verebilecek kapasitededir. Hobbesun birbirlerine silahlarn dorultmu ve
gzlerini dikmi gladyatrlere benzettii devletlerin saldryla karlamamak iin mm-
kn olduunca g toplamak durumunda olduunu Mearsheimer u szleriyle zetler:
Devletler, bu anarik ortamda, beklarn salayabilmek iin maksimum gce ulama-
ya alrlar. Esas olan mutlak gcn deil, greli gcn artrlmasdr; yani dmanlarn
gcnn azaltlmas suretiyle de devletler kendi glerini artrrlar.46 Bir baka deyile,
bylesine rekabeti bir ortamda bek ancak revizyonist ve saldrgan stratejiler eliyle sa-
lanabileceinden devletler maksimum gce erimeye alacaklardr.47 Buna karlk, atak
gerekiliin eksii ise devletlerin sistem dzeyindeki faktrlerle statkocu olduu halleri
aklayamamasdr.
Yapsal faktrler ile birey/birim dzeyindeki unsurlar bir arada ele alan yeni-klasik
gerekiler ise gvenlik tehditlerinin neden ortaya kt hakknda yukardaki grlerin
boluklarn dolduran, daha kapsaml ve gnmz gerekleri ile daha tutarl aklamalar
getirebilen karma bir gre sahiptir.
Yeni-Klasik Gerekilikte Gvenlik Tehditleri

Yeni-klasik gerekilik,48 devletlerin niyet ve davranlar ile g politikas trajedisinin
yapsal gereki teorilerin anari, gcn greli dalm ve saldr-savunma dengesi gibi
yalnzca devletlerin ve devlet adamlarnn kontrol dnda olduu varsaylan sistem
45
Atak gerekilik hakknda ayrntl bilgi iin bkz. Robert Gilpin, War and Change in World Politics,
Cambridge, Cambridge University Press, 1981; Eric J. Labs, Beyond Victory: Oensive Realism
and the Expansion of War Aims, Security Studies, Cilt 6, No 4, 1997, s. 1-49; Mearsheimer, The
Tragedy of Great Power Politics.
46
John J. Mearsheimer, Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War, Interna-
tional Security, Cilt 15, No 1, 1990, s. 12.
47
Atak gerekilikteki bu savlar iin bkz. Labs, Beyond Victory, s. 4-5; Mearsheimer, The Tragedy
of Great Power Politics, s. 29-37.
48
Yeni-klasik gerekilik ifadesi ilk kez 1996da Gideon Rose tarafndan kullanlsa da, aslnda
1989 tarihli makaleleri ile Mastanduno, Lake ve Ikenberry bu yaklamn temellerini atmlar-
dr. Belirtilen eserler ve yeni-klasik gerekilik hakknda genel deerlendirme iin Gideon Rose,
Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy, World Politics, Cilt 51, No 1, 1998, s.
144-172; Michael Mastanduno, David A. Lake, G. John Ikenberry, Towards a Realist Theory of
State Action, International Studies Quarterly, Cilt 33, No 4, 1989, s. 457-474; Randall L. Schwel-
ler, The Progressiveness of Neoclassical Realism, Colin Elman ve Miriam Fendius Elman (der.),
Progress in International Relations Theory: Apprasing the Field, Cambridge, MIT Press, 2003, s.
313-347.
53
dzeyindeki deikenleriyle aklanmasna kar kn bir ifadesi olarak domutur.49

Bir baka deyile, devlet davranlar ve ktlar, sadece anarik evrenin grnmez
eli, kara kutular olarak tabir edilen devletler arasndaki kabiliyetlerin dalm veya
tarihteki ve pratikteki rnekler dorultusunda hep savunma ibresini gsteren saldr-
savunma dengesi ile aklanamaz.50 Yeni-klasik gerekilik, yapsal teorilerin dnya
gereklerini analiz etme konusundaki eksikliine ve son szn nc imaja veril-
mesine bir tepkidir.51 Yeni-klasik gerekilikte, g dalm ve anari gibi nc imaj
unsurlar kadar devlet adamlarnn alglamalar ile devletlerin i politikalar, yani bi-
rinci ve ikinci imaj unsurlar da devletlerin niyet ve eylemleri ile uluslararas ktlar
zerinde etkilidir. Bir baka deyile, yeni-klasik gerekilikte gvenlik tehditleri hem
i faktrlerden (birey/birim), hem de sistem unsurlarndan kaynaklanan karma bir an-
layn sonucudur.52
Yeni-klasik gerekiler analizlerine sistem unsurlar ile balar. Bu erevede,
Zakariaya gre, iyi bir d politika teorisi, ncelikle ulusal davran zerinde uluslara-
ras sistemin etkisini aratrr, nk bir devletin uluslararas ilikilerde genellenebilen en
nemli zellii uluslararas sistemdeki greli konumudur.53 Benzer ekilde, Friedberg 20.
yzyl balarnda ngilterenin, Wohlforth Souk Sava srasnda SSCBnin, Christensen,
Souk Savan balang yllarnda in ile ABDnin ve Schweller de kinci Dnya Sava
taraflarnn d politika dinamiklerinin sistemdeki greli g dalmndaki deiimden
kaynaklandn ortaya koymaktadr.54 Yeni-klasik gerekiler iin gvenlik sorununun
balca kayna yapdan kaynaklanan bu deiimdir. Bir baka ifadeyle bir devletin artrd-
g dieri iin belli artlar altnda bir tehdit olarak deerlendirilir.
49
nde gelen neoklasik yazarlar ve eserlerinden rnekler iin bkz. Thomas J. Christensen, Useful
Adversaries: Grand Strategy, Domestic Mobilization, and Sino-American Conflict, 1947-1958, Prin-
ceton, Princeton University Press, 1996; Randall L. Schweller, Deadly Imbalances: Tripolarity and
Hitlers Strategy of World Conquest, New York, Columbia University Press, 1998; William Curti
Wohlforth, The Elusive Balance: Power and Perceptions during the Cold War, Ithaca, Cornell Uni-
versity Press, 1993; Aaron L. Friedberg, The Weary Titan: Britain and the Experience of Relative
Decline, 1895-1905, Princeton, Princeton University Press, 1988; Fareed Zakaria, From Wealth to
Power: The Unusual Origins of Americas World Role, Princeton: Princeton University Press, 1998.
50
Jennifer Sterling-Folker, Organizing the Inter-national: Neoclassical Realism and the Third Image
Reversed, Lahey, 5. Pan-European Meeting of ECPR, Baslmam Konferans Teblii, Eyll 2004,
s. 1-2.
51
Ibid.
52
Neoklasik gereki yazndaki bu ortak gr iin bkz. Rose, Neoclassical Realism and Theories
of Foreign Policy, s. 150-151; Schweller, The Progressiveness of Neoclassical Realism, s. 320.
53
Fareed Zakaria, Realism and Domestic Politics: A Review Essay, International Security, Cilt 17,
No 1, 1992, s. 197.
54
Bkz. Friedberg, The Weary Titan; Wohlforth, The Elusive Balance; Christensen, Useful Adversari-
es; Schweller, Deadly Imbalances. Tm yeni-klasik gerekiler alglamalarn nemini vurgularken,
Friedberg ve Wohlforth almalarnn merkezine bu unsuru yerletirmilerdir. Sz konusu gr
iin bkz. Rose, Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy, s. 158-159. Ayrca, bkz.
Daniel Byman ve Kenneth Pollack, Let Us Now Praise Great Men: Bringing the Statesman
Back In, International Security, Cilt 25, No 4, 2001, s. 107-146.
54
Yeni-klasik gerekileri greli g dalmndaki deiimi tehdit olarak kabul et-

meleri nedeniyle yapsal gerekilere benzetmek mmkn olmakla birlikte, bu yaklamlar
arasnda greli g dalm ile ilgili olarak temel bir fark gze arpmaktadr. Bu erevede,
gcn greli dalmndaki deiim yapsal gerekilere gre objektif bir nitelik tarken,
yeni-klasiklere gre bu deiim devlet adamlarnn alglamalaryla bir anlam tamaktadr.
Gereki teorinin geneline bakldnda bu teorinin temel unsurlarndan birisinin bi-
zim dmzda dncelerimizden ve deneyimlerimizden bamsz olarak belirli eylerin
olduu varsaym, yani genel olarak kulland nesnel epistemolojisi olduu gzlenir.55
Buna karlk, yeni-klasik gerekilikte bu gereklik zerindeki alglamalar, yani gvenlik
tehditleri balamnda znel bir yaklam hakimdir.
Dolaysyla, yeni-klasik gerekilere gre d/gvenlik politikas kararlar devlet
adamlar ve elitler tarafndan verildiinden kararlar zerinde etkili olan fiziksel anlamda
greli g deiimleri deil, devlet adamlarnn buna dair deerlendirmeleridir. Yani, g-
venlik tehditlerini incelemek isteyenlerin, devlet adamlarnn kendi devletlerinin ve dier
devletlerin greli glerindeki art hakkndaki deerlendirmelerini ele almalar gerekir.
Zakariaya gre, uluslararas politikann aktrleri devletler deil, devlet adamlardr ve
onlarn gle ilgili alglamalar objektif lmlerden daha nemlidir.56
Devlet adamlarnn greli g dalmnda algladklar deiimle birlikte taraflar
gvenliklerini tehdit altnda grebilir ve bu tehdidi bertaraf etmek zere politikalar be-
nimseyebilirler. Devlet adamlarnn g dalmndaki deiime dair bu alglamalarnda
iki unsur belirleyicidir. ncelikle, devlet adamlar yukarda da belirtildii zere materyal
g hesaplamalar yaparlar. Devlet adam, gcn artran devletin ve kendi devletinin
gcn hesaplayarak, greli g dalmnn tehdit oluturup oluturmadna kanaat
getirebilir. Byle bir deiimin alglanmas iin gcn doru hesaplanmas art deildir.
Devlet adamlar g hesaplamalarnda hata yaparak statkoda kendi devletleri aleyhinde
bir deiim meydana geleceini dnebilirler. Bu erevede, politika oluturan elitler,
gc tek boyutlu olarak ele alp, gcn hesaplanmasnn ok boyutlu niteliini ve gcn
saylamayan unsurlarn gzard edebilirler. rnein, politika-oluturucular salt deniz g-
cnde meydana gelen bir deiimi dikkate alp, gcn bu somut unsuruna bal olarak
g dalmnda bir deiim meydana geldiini dnebilirler. Friedberge gre, devlet
adamlar aslnda ok boyutlu bir analiz gerektiren g hesaplamalarnda gcn tek bir
unsuruna askeri, ekonomik, mali vb.- odaklanarak g dalmnda gerekte var olan
ya da olmayan deiimi farkl alglayabilirler.57 Yeni-klasik gerekiler g dalmnda
varolandan farkl bir deiim algladklarnda farkl politikalar izleneceini savunurlar. Bu
erevede Christensenin u szleri aklaycdr:
Liderler g dalmn yanl alglarsa, atmann en hayat noktasnda kenara
ekilebilir, nemsiz tehditlere ar tepki verebilir, veya savata yanl tarafa des-
55
Frankel, Restating the Realist Case, s. xiii.
56
Zakaria, From Wealth to Power, s. 42.
57
Friedberg, The Weary Titan, s. 280.
55
tek verebilir. Eer liderler, gl devletleri yanllkla zayf devlet olarak alglarsa,
glnn tarafnda yer alp, dengeleyici gibi deil glnn safnda yer alan gibi
davranabilirler.58
Yukarda belirtildii zere, devlet adamlar g artran bir devletin varl halin-
de, bu devletin ve/veya kendi devletinin greli gcn doru ya da yanl hesaplayarak
tehdidin varlna hkmedebilirler. Kunza gre, Irak, ABDdeki politika-oluturucularn
alglamalar erevesinde nkleer gcn revizyonist emeller dorultusunda artran bir
devlet olarak ekillendirilmi, bu alglama neticesinde de ABD Saddam rejiminin ulusla-
raras sistemdeki g dalmn ABD aleyhinde deitirebileceini dikkate alarak 2003
ylndaki Irak saldrsn gerekletirmitir.59
Materyal g hesaplamalarnn yan sra, devlet adamlar devlet-ii faktrlere bal
olarak da g dalmndaki deiimi yorumlayabilirler. Bu hususu vurgulayan Wohlfortha
gre, g alglamalar materyal ilikilerin llmesinden daha dinamiktir.60 Bir baka de-
yile, karlarndaki devlet tek bir g unsuru bakmndan dahi g artrmasa bile, devlet
adamlar byle bir durumu zihinlerinde yaratp, hem kendilerini hem de halk buna inand-
rabilir. Devlet adamlarnn bu tr alglamalarnn temelinde yapsal teorilerde ilerinde ne
olduu ile ilgilenilmeyen ve kara kutu olarak sabit kabul edilen devletlerin i srelerin-
de yaananlar bulunmaktadr. Bu erevede, yeni-klasik yaznda devletlerin i politikas ile
ilintili olarak kurumlar, siyasi partiler ve bask gruplar ile milliyetilik, ideoloji ve dnsel
birtakm faktrlerin devlet adamlarnn alglar zerinde etkili olduu vurgulanr.61
Sonu olarak, ister materyal g hesaplamalarndan, isterse de i politik unsurlar-
dan etkilensin, devlet adamlarnn g dalmndaki deiime dair alglamalar yeni-klasik
gerekiliin gvenlik tehdidi anlayn ortaya koymaktadr. Daha genel bir ifadeyle, ya-
psal gerekilikten farkl olarak, yeni-klasik gerekilikte karsnda politika oluturulan
tehdit, devlet adamlarnn otoriter biimde alglad tehdittir. Bir baka deyile, yeni-
klasik gereki yaklam uyarnca, yapnn (greli g dalm) birim faktrlerinin de des-
tekleyici etkisiyle devlet adamlarnn alglamalarnn szgecinden geirilmesi sonucunda
gvenlik tehdidinin varl tespit edilerek, gvenlik salayacak politikalar retilebilecektir.
Zakariaya gre, bir devletin davranlarnn en iyi ekilde anlalabilmesi iin devletin
uluslararas sistemdeki konumu, i politikas, ulusal kltr ve bireysel olarak karar alc-
lar bir arada deerlendirilmelidir.62
58
Thomas J. Christensen, Perceptions and Alliances in Europe, 1865-1940, International Organi-
zation, Cilt 51, No 1, 1997, s. 68.
59
Barbara Kunz, The Revisionist State in International Politics: What Level of Analysis, Chicago,
APSA, Baslmam Konferans Teblii, 2007, http://convention2.allacademic.com/one/apsa/ap-
sa07/index.php ?click_key=1, s. 15.
60
Wohlforth, The Elusive Balance, s. 294.
61
Sz konusu farkl i politika deikenleri hakknda bkz. Je rey W. Taliaferro, State Building for
Future Wars: Neoclassical Realism and the Resource-Extractive State, Security Studies, Cilt 15,
No 3, 2006, s. 487-494; Sterling-Folker, Organizing the Inter-National, s. 1-2; Rose, Neoclassical
Realism and Theories of Foreign Policy, s. 168.
62
Zakaria, Realism and Domestic Politics, s. 197-198.
56
Gvenlik tehditlerinin ierik olarak askeri nitelikli olduunu ngren yeni-klasik

gerekilik hem birey, hem birim hem de yap deikenleri eliyle karma bir analiz yapl-
masna imkan tanyarak, gvenlik tehditlerinin nasl olutuunun anlalmasnda dier
gereki yaklamlarla karlatrldnda iyi bir rehber olarak karmza kmaktadr. Bu
erevede, ortaya k gerekesi itibaryla gerekilere kar duran Gvenlik almala-
r akmlarndan Kopenhag Okulunun gvenlik tehditlerinin oluumu bakmndan yeni-
klasik gereki gvenlik anlay ile kimi benzerlikler iermesi iki yaklam arasnda kar-
latrma yaplmasn anlaml klmaktadr.
Kopenhag Okulunun Gvenlikletirme Yaklamnda Gvenlik

Tehditleri
Kopenhag Okulunun temeli 1985te Kopenhag niversitesi bnyesinde kurulan Ba-
r ve atma Aratrma Merkezinde Avrupa Gvenlii alma grubunun Avru-
pa Gvenliinin Askeri-Olmayan Boyutlar balkl projesinin hayata geirilmesi ile
atlmtr.63 Bu tarihten itibaren, zellikle Okulun belkemii Barry Buzan ve Ole Wver
Kopenhag Okulunun zn oluturan ana yaklam gvenlikletirme, sektrel analiz
ve blgesel gvenlik kompleksleri- ortaklaa almalarnda gelitirmilerdir. Balangta
Wver veya Buzann bireysel almalarna dayal bu yaklamlar Security: A New Fra-
mework for Analysis ve 2003te Regions and Powers: The Structure for International Security
balkl kitaplarda harmanlanm ve gelitirilmitir.64
Kopenhag Okulunun gvenlik tehditlerinin ierii ve ortaya k konusundaki
tezlerinin izlerini gvenlikletirme yaklamnda bulabiliriz. Kopenhag Okulu, gven-
likletirme yaklamyla 1970lerden itibaren balayan, zellikle de Souk Savan sona
ermesi ile birlikte Gvenlik almalar alt-disiplininin kapsamnn kuvvet kullanm ya
da kullanm tehdidi tesinde ve devlet d aktrleri de kapsayacak ekilde genilemesi ta-
raftarlar ile alann geleneksel anlamn korumas gerektiini savunanlar arasndaki byk
63
Bu proje grubunun yaynlad baz eserler unlardr: Egbert Jahn, Pierre Lemaitre ve Ole Wver,
European Security Problems of Research on Non-Military Aspects, Kopenhag, Centre of Peace
and Conflict Research, 1987); Ole Wver, Pierre Lemaitre ve Elzbieta Tromer (der.), European
Polyphony: Perspectives Beyond East-West Confrontation, New York, St. Martins Press, 1989; Barry
Buzan vd., The European Security Order Recast: Scenarios for the Post-Cold War Era, Londra, Pinter
Publishers, 1990; Ole Wver vd. (der.), Identity, Migration and the New Security Agenda in Europe,
Londra, Pinter Publishers, 1993. zellikle bu son kitap akademik camiada bir hayli yank uyan-
drm, Bill McSweeney bu kitab eletiren makalesinde ekibi ilk defa Kopenhag Okulu olarak
tanmlayan kii olmutur. Bkz. Bill McSweeney, Identity and Security: Buzan and the Copen-
hagen School, Review of International Studies, Cilt 22, No 1, 1996, s. 81. Buzan ve Wver, bu
eletiriye cevaben yazdklar makalede teorik yaklamlarn tanmlayan bu ismi onayladklarn
ortaya koymulardr. Barry Buzan ve Ole Wver, Slippery? Contradictory? Sociologically Unte-
nable? The Copenhagen School Replies, Review of International Studies, Cilt 23, No 2, 1997, s.
241-250.
64
Barry Buzan, Ole Wver ve Jaap de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, Boulder,
Lynne Rienner Publishers, 1998; Barry Buzan ve Ole Wver, Regions and Powers: The Structure of
International Security, Cambridge, Cambridge University Press, 2003.
57
tartmadan nc yol olarak domutur.65 Kopenhag Okulu bu tartma kapsamn-

da kendini aamal biimde bir yandan Gvenlik almalarnn salt askeri sorunlara ve
devlet-temelli yaklamlara indirgenmemesini ngren geni gvenlik gndemi taraftar-
lar arasnda konumlandrm, bir yandan da bireylerin varln ve refahn etkileyebilecek
hereyin gvenlik sorunu olarak kabul edilmesini reddederek geleneksel grtekilerin
gvenlik kavramnn anlamn yitirmesine dair endielerini gidermitir. Bir baka deyile,
gvenlikletirme yaklamnn znde Gvenlik almalarn bireylerin, sosyal grup-
larn, uluslarn ve insanolunun varl, refah ve kalknmasna ynelik tm tehditlerle
uraan kapsayc-iirilmi bir kavramla sonulanmakszn devletler aras askeri ilikilere
odaklanan dar gndemden nasl uzaklatrabiliriz sorusuna cevap bulma gds vardr.66
Yukardaki gerekeye ek olarak, gvenlik gndeminin ok geni biimde ele aln-
masnn siyasi hayata dair bir sakncas olduu da dnlmektedir. Gvenlik kelime an-
lam itibaryla, siyasi ncelikler oluturan ve kuvvet kullanmn merulatran, yrtme
yetkilerini, gizlilik haklar iddiasn ve dier ar nlemleri younlatran bir kavram
artrr.67 Dolaysyla, gvenlik kelimesinin kullanm bir sorunu ulusal politikaclarn
gndeminin ncelikli konusu haline getirip, devletin tm imkanlaryla seferber olmasn
gerektirerek acil bir durum imaj yaratr ve hatta Wvere gre, devletin siyasi dzenini
alt-st eder.68 Bir baka deyile, geni gvenlik gndemi anlay dahilinde her konu-
nun gvenlik sorunu olarak deerlendirilmesi, devletin normal siyasi sreler dahilinde
uygulamad acil nlemler almasn gerektiren srekli bir alarm ve paranoya durumu
yaratacaktr. Bu alarm koullar altnda sivil toplumun bask altnda tutulmas, devletin
mdahaleci ve baskc politikalar izlemesi ve ekonominin olumsuz etkiler gstermesi sz
konusu olacaktr.69 Bu balamda, William Shakespearein Macbeth oyununda geen ve
hepiniz bilirsiniz ki gvenlik lmllerin ba dmandr replii biraz abartl da olsa bu
siyasi gerekenin nemini yanstmaktadr.70
Gvenlikletirme Yaklamnda Gvenlik Tehditlerinin Kapsam

Gvenlikletirme yaklam, yukardaki gerekelerin tetiklemesiyle askeri-sorunlar da
kapsayan ama salt onlarla snrl olmayan geni bir tehdit gndemi benimsemekte, ama
eletirellerin tezlerinin aksine hereyin tehdit olmas anlayn reddetmektedir. Bu yak-
lam uyarnca, bir sorunun gvenlik tehdidi olabilmesi iin bu tehdit karsnda nlem
almaya yetkili aktrler tarafndan o sorunun herhangi bir znenin varlna yneltilen ve
bu nedenle de sz konusu aktrler tarafndan rutin siyasi srelerin dna taan acil ve
65
Ibid.
66
Jef Huysmans, Revisiting Copenhagen: Or, On the Creative Development of a Security Studies
Agenda in Europe, European Journal of International Relations, Cilt 4, No 4, 1998, s. 482.
67
Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, s. 208.
68
Ole Wver, Securitisation and Desecuritisation, Ronnie D. Lipschutz (der.), On Security, New
York, Columbia University Press, 1995.
69
70
Blm 3, Sahne 5, Satr 32-33de geen bu replik iin bkz. G. K. Hunter (der.), William Shakes-
peare Macbeth, Londra, Penguin Books, 1967, s. 102.
58
meruiyet kazanm nlemler alnmasn ngren bir sorun olarak tanmlanmas gerekir.71
Bir baka deyile, sylem yoluyla tehdidin varl ve kapsam ina edilecektir.
Kopenhag Okulu ilevsel adan, sektrel bir analiz erevesi oluturarak, gvenlii
askeri, ekonomik, evresel, toplumsal ve siyasi sektrlerde ele almakta, bir baka deyile
gvenlikletirme teorisini bu be sektre uyarlamaktadr. Gvenlik sektrleri, o sektrn
tm birimleri arasndaki etkileim ve ilikinin belirli bir boyutunu vurgulayan mercekler
olarak tanmlanr. Sektrler, aslnda ampirik olarak var olmayan, fakat aratrmada basitlik
salamak zere kullanlan analitik aralardr.72 Buzan, Wver ve de Wildeye gre, her
sektrde farkllaan iliki modelleri u ekilde betimlenebilir:
... askeri sektr, kuvvete dayal bask ilikileri; siyasi sektr, yetki, ynetim stats,
ve tannmaya dair ilikiler; ekonomik sektr, ticaret, retim ve finans ilikileri; top-
lumsal sektr, kollektif kimlik ilikileri; ve evresel sektr de insan faaliyetleri ile
gezegenin biyosferi arasndaki ilikilerle ilgilidir.73
Kopenhag Okulunun gvenlikletirme teorisini uyarlad sektrel yaklam ince-

lendiinde Adan Zye hereyin gvenlik tehdidi olarak sylemde ina edildii grlmek-
tedir. Askeri sektrde devlet ii ayrlk, devrimci, terrist hareketler ile klasik anlamdaki
d tehditler; evre sektrnde insanl tehdit eden doal afetler ve insan yapm evresel
sorunlar; ekonomi sektrnde d kaynaklara ulamn engellenmesi; toplumsal sektrde
toplumlarn biz duygusuna zarar verebilecek nitelikteki g, entegrasyon, dil ve kltr de-
iimi, alk vb. her trl sorun ve son olarak da siyasi sektrde ideolojik tehditler ve dip-
lomatik tanmama gibi konular gvenlik tehditleri olarak nitelendirilebilmektedir. Fakat
bu nitelendirmenin temel kriteri sylemdir.74 Sylemde dile getirilmeyen hi bir ey tehdit
olarak kabul edilmeyecektir. Bir baka deyile, gvenlikletirme, tehditlerin kapsam kadar
tehditlerin ortaya knda da belirleyici bir yaklamdr.
Gvenlikletirme Yaklamnda Gvenlik Tehditlerinin Ortaya k

Kopenhag Okulu gvenlikletirme yaklamnda dil felsefesindeki sz edimi teorisinden
yararlanr. Okul, gvenlikletirmeyi, siyasi bir toplulukta bireyin deerli bir znenin var-
lna ynelik bir tehdit olarak kabul edilen ve bu tehdide kar acil ve olaand nlemler
alnmas arsnda bulunmay salayan sjeler aras bir anlayn ina edildii baarl bir
sz edimi olarak tanmlamaktadr.75 Kopenhag Okulu gvenlikletirme kuramn geli-
tirirken sz edimlerinden etkilenmekle birlikte, farkl unsurlar harmanlayarak kendine
71
Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, s. 5, 23-24; Buzan ve Wver,
Regions and Powers, s. 491.
72
Bu grler iin bkz. Ole Wver, Securitising Sectors? Reply to Eriksson, Cooperation and
Conflict, Cilt 34, No 3, 1999, s. 334-340; Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Framework
for Analysis, s. 7-8 ve 168. Kopenhag Okulunun sektrel yaklamna getirilen eletiriler iin bkz.
Johan Eriksson, Observers or Advocates? On the Political Role of Security Analysts, Coopera-
tion and Conflict, Cilt 34, No 3, 1999, s. 315-318.
73
Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, s. 7 ve 27.
74
Sektrler baznda tehditler iin bkz. ibid.
75
Wver ve Buzan, Regions and Powers, s. 491.
59
zg nitelikleri bulunan bir gvenlik sz edimi anlay gelitirmitir. Kopenhag Okulu

gvenlikletirme teorisi vastasyla temelde dil teorisinin yaklamlarn kullanan bir sz
edimi varsaymna sahiptir, fakat siyaset teorisi ile sosyal inaclk anlaylarn kullanarak
kendine has zellikleri bulunan bir sz edimi perspektifi gelitirmitir. Bir baka deyile,
Kopenhag Okulu sorunlarn siyasal sz edimi olarak ve syleme dayal sosyal ina yoluyla
gvenlikletirilerek tehdide dntn ifade etmektedir.
Siyasal Sz Edimi Olarak Tehditlerin Ortaya k

Kopenhag Okulu gvenlikletirme yaklamnda dil felsefesinin inceleme konularndan
birisi olan ve John L. Austin tarafndan zellikle How to do Things with Words balkl
kitapla gelitirilen sz edimi teorisini kullanr.76 Austin tmceleri olgu bildiren ve gz-
lemleyiciler olarak adlandrlan tmceler ile bir edim ortaya koyan ve edimsel olarak ad-
landrlan tmceler olarak ikiye ayrmaktadr.77 Sz edimi kuramnn temelinde yer alan
edimseller, bireyin doru ya da yanl olduunu betimleyen tmceler deildir; edimseller
yeni bir gereklik yaratr.78 rnein, bir geminin denize indirilmesi dolaysyla dzenlenen
trende birinin bu gemiye Queen Elizabeth adn veriyorum tmcesini kullanmas ile
gemiye ad verilmekte, bir edim ifa edilerek, bir gereklik yaratlmaktadr.79
Austin edimsellik anlay ve sz edimi kuramyla dil felsefesine nemli bir kat-
k salamtr. Buna karlk, bu kuram zellikle 1970lerden itibaren youn eletirilere
maruz kalmtr.80 Bu eletirilerden birisi de gvenlikletirme teorisi zerinde etkisi olan
ikinci dil filozofu Jacques Derridaya aittir.81 Derrida da Austin gibi sz edimlerinin yeni
bir gereklik ina ettii grndedir. Derrida, Signature-Event-Context balkl makale-
sinde Austinin sz edimleri kuramnn nemini teslim etmekle birlikte, yazara sz edimi
kuramnn konumaya tand ncelie dair eletiriler yneltmitir.82 Derridaya gre, sz
edimi kuramnn iine dt yanl, yazy konumann temsili olarak deerlendirip,
ikincil konuma itmesidir. Derrida, sz edimleri kuramnda yaznn nceliine ek olarak
metinin dnda birey yoktur anlayn gelitirmitir.83 Bir baka deyile, metnin anlam
sadece cmlenin iindedir, zerinde ve tesinde aranmamaldr.
76
Kavramn ngilizce karl speech act, genelde benimsenen Trke karl da sz edimidir.
Bu eviri iin bkz. John R. Searle, Sz Edimleri: Bir Dil Felsefesi Denemesi, ev. Levent Aysever,
Ankara, Ayta Yaynlar, 2000. John L. Austin, How to do Things with Words, Oxford, Oxford
University Press, 1976.
77
Austin, How to do Things with Words, s. 1-3. Bu kavramlarn orijinalleri srasyla constatives ve
performatives eklindedir. Trke karlklarnda Ayseverin Searle evirisi dikkate alnmtr.
78
Holger Stritzel, Towards a Theory of Securitization: Copenhagen and Beyond, European Jour-
nal of International Relations, Cilt 13, No 3, 2007, s.361.
79
Bu ve benzer rnekler iin bkz. Austin, How to do Things with Words, s. 5-6.
80
Savas L. Tsohatzidis (der.), Foundations of Speech Act Theory: Philosophical and Linguistic Perspecti-
ves, Londra, Routledge, 1994.
81
Gvenlikletirme teorisinde Derrida etkisi iin bkz. Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New
Framework for Analysis, s. 46-47, dipnot 5; Wver ve Buzan, Regions and Powers, s. 72.
82
Jacques Derrida, Signature, Event, Context, Gerald Gra Evanston (der.), Limited Inc., ev.
Samuel Weber, IL, Northwestern University Press, 1988, s. 1-23.
83
Jacques Derrida, Of Grammatology, ev. Gayatri Chakravorty Spivak, Baltimore, The Johns Hop-
kins University Press, 1976, s.158.
60
Sonu olarak, sz edimleri kuramnda Austin ve Derridann ortak paydalar uya-

rnca tmceler yeni bir gereklik ina etme gcne sahip edimler ierir. Gvenlik kavram
ve sz edimi ilikisi ile gvenliin ierdii edimleri Wverin u cmlelerinde aka gr-
mek mmkndr:
Gvenlii dil teorisinin yardmyla, sz edimi olarak gryoruz. Bu kullanmda, g-
venlik bireyin daha gerek olduuna deinen bir iaret deil, szcelemin kendisi
eylemdir...[Gvenlii] szceleyerek (bahse girmekte, sz vermekte, gemiyi adlandr-
makta olduu gibi) birey yaplr. Gvenlik szcelenerek, bir devlet temsilcisi belirli
bir gelimeyi zel bir alana tayarak, bunu bertaraf etmek zere gerekli nlemleri
almak iin zel hak iddiasnda bulunur.84
Gvenlikletirme teorisinin bugn vard noktada yeni bir gereklik oluturan g-

venlik sz ediminin kapsad edimden bahsedebiliriz: lk olarak, bir sorunun varla dair
tehdit olarak sunulmas gerekir. Wvere gre elitler, bir sorunu gvenlik sorunu olarak ilan
ettiinde, o sorun gvenlik sorunudur.85 Bu sorun iin herhangi bir ieriksel kst bulun-
mamaktadr. kinci olarak, sunulan tehdit aciliyet arz ederek rutin siyasi sreler tesinde
olaand tedbirler alnmasn ngrmelidir. Varla ynelik tehdidin belirtilmesi, onunla
mcadele edilecek olaand nlemleri merulatracaktr. Bylece gvenlik sorunlar ile ba
etmek zere kuvvet kullanm da dahil olmak zere zorunlu askerlik, vergi, gizlilik, istihbarat
gibi zel ve olaand birtakm yetkiler kullanlacaktr.86 Gvenlik szceleminin nc edi-
mi ilgili kitlenin, karsnda olaand tedbirler alnmas gereken varla dair tehditlere ilikin
sylemi kabul etmesine ilikindir. Bir baka deyile, tehdit elitler tarafndan olaanst ted-
birlerin alnmasn gerektirecek ekilde szcelenecek ve ilgili kitle de tehdidin varlna ikna
olacaktr. Aksi takdirde, gvenlik tehdidi oluumundan bahsedilemez. Bu erevede gven-
likletirmenin nemli bileeni vardr: Mevcudiyete dair tehditler, acil nlemler ve dinleyici
kitlenin mevcudiyete dair tehdit iddiasn kabul edip, acil nlemleri onaylamas.
Bu edim erevesinde sz edimi kuram ve gvenlikletirme arasndaki ilikiye
baktmzda, Kopenhag Okulunun dil teorisinden temelde yararlandn, fakat aslnda
kendine zg bir sz edimi yaklam gelitirdiini grrz. Gvenlikletirme, bu an-
lamda dil teorisi ile siyaset teorisini harmanlayarak ve siyaset teorisinden Carl Schmitt
ve Hannah Arendt gibi teorisyenlerin grlerinden esinlenerek zel bir tr sz edimi
nitelii kazanmtr.
Gvenlik sz ediminin ierdii mevcudiyete kasteden tehditler kavram,
Schmittin dostluk-dmanlk temelinde tanmlanan siyasal kavram ile ilikilidir. Bu ili-
kiyi anlamak iin ncelikle Schmittin siyasal kavramn nasl tanmladna baklmaldr:
Siyasal eylem ve saikleri aklamakta kullanlabilecek zgr siyasal ayrm, dost-
dman ayrmdr...En u noktadaki dost-dman kartlna yaklaan her somut
84
Wver, Securitization and Desecuritization, s. 55. Benzer ifadeler iin bkz. Ole Wver, Concepts
of Security, Kopenhag, University of Copenhagen Press, 1997, s. 48.
85
Wver, Concepts of Security, s. 49.
86
Ole Wver, Securitization: Taking Stock of a Research Programme in Security Studies, Chicago, PI-
PES, Baslmam Konferans Teblii, 2003, s. 9.
61
kartlk o oranda siyasallarHerhangi bir dilsel, ahlaki, etnik ya da baka bir kar-
tlk, insanlar dost ve dman olmak zere etkili biimde ayrmay baaracak denli
gl ise, siyasal bir kartla dnrSiyasal dmann ahlaki adan kt, estetik
adan irkin ya da ekonomik anlamda rakip olmas gerekmez, hatta siyasal dman-
la i yapmak avantajl bile gzkebilir. nemli olan siyasal dmann teki, yabanc
olmasdr. Siyasal dmann, varolusal anlamda en youn haliyle baka bir varlk ve
yabanc olmas yeterlidir.87
Gvenlikletirme srecinde, bir sorun mevcudiyete dair tehdit olarak sunularak

tekiletirilmekte, bylece siyasal nitelii tayan bir sz edimi ekline brnmektedir.
Bu durumda tekilik, siyasallama kriteri olarak karmza kmaktadr. Huysmansn da
belirttii gibi, Hobbesun doa halini artracak ekilde vahi lm korkusunun teki-
letirilmesi ile Schmitt esintili bir yaklam olumaktadr.88 Bir baka deyile, Schmittin
dman olarak tanmlad teki, gvenlikletirme srecinde varla kasteden tehdittir; bu
nedenle de gvenlik sz edimi siyasal nitelikte bir sz edimidir.
kinci olarak, gvenlikletirme srecinde bir aktrn mevcudiyete kasteden tehdit
iddiasnda bulunup, bu tehdidi bertaraf etmek zere olaand nlemler almasna dair
anlayta da Schmittin egemenlik yaklam sentezinin izlerini grmek mmkndr.89
Schmitte gre egemenlik, hakimiyet ya da bask tekeli deil, karar tekelidir;90 egemen,
istisnalara karar verendir.91 Bir baka deyile egemen, mevcut siyasi dzene ynelik bir
tehdidin ne zaman aciliyet tekil ettiine ve siyasal dzenin korunmas iin normal kural
ve srelerin askya alnmasna karar veren otoritedir. Yani egemen ar bir aciliyet olup
olmadna ve bunun giderilmesi iin ne yaplacana karar verendir. Bu anlaya ege-
menliin kararc teorisi denilmektedir.92
Schmittin bu yaklam ilk bakta gvenlikletirme srecinde bir aktrn otoriter
biimde gvenlik tehdidine karar verip, bunun iin istisnai nlemler almasn artr-
maktadr. Aktr, bu eylemine meruiyet salamak iin de varla dair tehdit sylemini
87
Carl Schmitt, Siyasal Kavram: nsz, 1932 Tarihli Metin ve Deerlendirme, ev. Ece Gztepe,
stanbul: Metis, 2005, s. 47, 49, 50, 57. Schmittin siyasal kavram hakknda bkz. Ernst-Wolfgang
Bckenfrde, The Concept of the Political: A Key to Understanding Carl Schmitts Consti-
tutional Theory, David Dyzenhaus (der.), Law as Politics: Carl Schmitts Critique of Liberalism,
Durham, Duke University Press, 1998, s. 37-56; Renato Cristi, Carl Schmitt and Authoritarian
Liberalism: Strong State, Free Economy, Cardi University of Wales Press, 1998, s. 169-179.
88
Jef Huysmans, The Question of the Limit: Desecuritization and the Aesthetics of Horror in
Political Realism, Millenium - Journal of International Studies, Cilt 27, No 3, 1998, s. 571.
89
Schmittin egemenlik kavram hakkndaki grleri konusunda ayrntl bilgi iin bkz. Carl
Schmitt, Political Theology: Four Chapters on the Concept of Sovereignty, ev. G. Schwab, Camb-
ridge, MIT Press, 1985; Renato Cristi, Carl Schmitt on Sovereignty and Constituent Power,
Dyzenhaus (der.), Law as Politics, s.179-195; John P. McCormick, The Dilemmas of Dictators-
hip: Carl Schmitt and Constitutional Emergency Powers, Dyzenhaus (der.), Law as Politics,
s.217-251.
90
Cristi, Carl Schmitt and Authoritarian Liberalism, s.108.
91
Schmitt, Political Theology , s.5.
92
Michael C. Williams, Words, Images, Enemies: Securitisation and International Politics, Inter-
national Studies Quarterly, Cilt 47, No 4, 2003, s. 516-517.
62
dramatikletirecektir. Bu anlay yeni-klasik gerekilikle baz paralellikler iermektedir.

Yeni-klasik gereki gvenlik anlaynda karsnda politika retilen tehdit devlet ada-
mnn dncelerinin szgecinden geen tehdittir. Devlet adam, durum deerlendirmesi
yaparak, tehdit varlna karar verir. Yani, herhangi bir durum devlet adamnn aklnn
szgecinden getikten sonra karsnda politika retilen bir tehdide dnr. Yeni-klasik
gerekilikte bu subjektif anlay hakimdir; yani gvenlik tehdidinin varlna subjektif
olarak devlet adam zihninden geenler dorultusunda otoriter biimde karar verecektir.
Bu grlerin Schmittin siyaset anlay ile paralellii ok aktr. Bununla birlikte, ne
Schmittin grleri ne de yeni-klasik anlay uyarnca devlet adam karsnda nlem
alaca tehdidin var olup olmad konusunda ilgili kitle onayna gerek duymaz. lgili kit-
lenin alnacak nlemlere rza gstermesi sadece eylemlere meruiyet salayacaktr. Dola-
ysyla, devlet adamnn ya da gvenlikletiren aktrn tehdidin var olup olmadna karar
vermesi itibaryla, yani subjektif anlaylaryla ilk bakta benzerlik arz eden yeni-klasik
gerekilik ve Kopenhag Okulu Schmitt izgisindedir.
Buna karlk, nce gvenlik aktrlerinin gvenlik szcelemesi ile gvenlik edimi-
nin gerekletiini iddia eden Okul, ardndan da gvenlik aktrlerinin gvenlik tehdit ve
politikalarna znel olarak karar verip, bunu kitlelere empoze ettii grne kar kar.93
Gvenlikletirme srecinin nc unsuru dikkate alndnda, gvenlik sz edimine, yani
varla dair tehdit iddiasna ve alnacak olaand tedbirlerle ilgili aktr ile ilgili kitlenin
beraber karlkl etkileim dorultusunda karar verdikleri sonucu ortaya kar. Bu an-
lamda da gvenlikletirme yeni-klasik gerekilikten farkl olarak tam anlamyla subjektif
bir sre deil, aksine sjeler arasnda (intersubjective) geen bir sretir. Security: A New
Framework for Analysis balkl almada dinleyici kitle onay gvenlikletirme iin sine
qua non olarak ileri srldnden, Okul aslnda subjektif deil sjeler arasnda bir sreci
ima etmektedir. Sadece bunu tutarl ve net ifadelerle yanstamamtr. Wver, bu ifade
karkln 2003 tarihli almasnda u szlerle gidermitir: Gvenlii analiz edenler
Kopenhag Okulu argmann objektiften subjektife dnen olarak anlama eilimlidir.
Bu doru deildir. Bir sorunun gvenlikletirilmesine bireysel alglamalarla karar verilmez
-bu sjeler arasnda siyasi bir sretir.94
Dolaysyla, ilk bakta Schmitt etkisi ve znellik unsurlar bakmndan yeni-klasik
gerekilikle ortak noktalarnn bulunduunu iddia edebileceimiz gvenlikletirme teo-
risi ayrntl olarak incelendiinde yeni-klasik gerekilikten ve Schmitt etkisinden ks-
men uzaklamaktadr. Buna karlk, yine de Gereki Gvenlik almalarnn genelin-
deki objektif anlaya kar kmalar nedeniyle yeni-klasik gerekiler ve gvenlikletirme
yaklam dorultusunda Kopenhag Okulu mensuplar ortak bir paydada birlemektedir.
Sonu itibaryla, yukarda belirtilenler dorultusunda Kopenhag Okulu zerindeki
Schmitt etkisinin iddia edildii kadar belirleyici olmadn sylemek mmkndr. Okul,
bu balamda aslnda satr aralarnda ismini zikrettikleri Alman siyaset bilimci Hannah
93
Williams, Words, Images, Enemies, s. 523; Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Frame-
work for Analysis, s.25-26.
94
Wver, Securitization: Taking Stock of a Research Programme in Security Studies, s.12.
63
Arendtin de grlerine bavurmaktadr.95 Dolaysyla, gvenlikletirmenin zel bir tr

siyasal edim olarak ortaya knda Kopenhag Okulunun Schmitt-Arendt aras bir nok-
tada kendini konumlandrdn sylemek mmkndr. Arendt iin politika, Schmittin
ngrdnn aksine, bir aktrn birelliine deil, birliktelie ve oulculua iaret eden
bir olgudur. u ifadeler Arendtin siyasal yaklamn daha iyi anlamak iin aklaycdr:
Gerek siyasal edim, ikna ya da caydrma eklindeki- formel olmas gerekmeyen, fakat
konuma, gr alverii olan- szdr. Siyasal sz, kamu yararna hizmet edecek konular-
da karar verme srecinin paras olarak mzakere ya da tartmadr. 96
Gvenlikletirme, pek ok zellii itibariyle Arendtin polis yaklam ile benzer-
lik arzeder; fakat bu benzerliin en ok belirginletii nokta siyasal eylemin sjeler ara-
snda karar verilen niteliidir. Tpk siyasal eylem gibi gvenlik edimi de gvenlikletiren
ve dinleyici kitle arasndaki iliki sonucu ortaya kmaktadr. Bir baka deyile, ilgili kitle
varla dair tehdit sunumuna ikna olmal ve normal artlarda uyulacak kurallara uyul-
mamasn ngren olaan d tedbirlerin alnmasna msamaha gstermelidir. Aksi tak-
dirde gvenlikletirme deil, gvenlikletirme admndan bahsedilecektir.97 Dolaysyla,
kitle ikna olmazsa bir sorun gvenlik tehdidi olarak nitelendirilemeyecektir. lgili kitle
iknasnn ilke olarak gvenlikletirmenin olmazsa olmaz koulu olarak ileri srlmesi, bu
yaklamn znde Schmitt tesinde Arendtin siyasal anlaynn izlerinin bulunduunu
gsterir.
Sonu itibaryla, Schmitt mi, Arendt mi tartmas bir kenara brakldnda,
varla dair tehditler, olaand nlemler ve bunlarn ilgili kitle onay erevesinde me-
rulatrlmas gvenlii dil teorisinden esinlenen, siyaset teorisi iinde konumlanan bir
kavram haline dntrmektedir. Zaten Okulun gvenlikletirme, siyasiletirmenin ar
ucudur ifadesi bu anlay en iyi ekilde zetler.98 Bu suretle, gvenlik bireysel anlamda
insana zarar veren hereyle de tanmlanmayacaktr.99 Bir baka deyile, siyaset teorisinden
esinlenilen grler gvenlik kavramnn snrlarnn izilmesine yardmc olan kriterler
getirmitir. Bir sorun bir objenin beksna dair tehdit olarak sunulup, olaand nlemler
gerektiriyorsa ve bu duruma ilgili kitle ikna olmusa gvenlik tehdidinden bahsedilebile-
cektir.
95
Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, s. 33, 142-143 ve Wver,
Securitization: Taking Stock of a Research Programme in Security Studies, s.14, dipnot 43.
96
Hannah Arendt, nsanlk Durumu, ev. Bahadr Sina ener, stanbul, letiim, 1994, s.306; Geor-
ge Kateb, Political Action: Its Nature and Advantages, Dana Villa (der.), The Cambridge Com-
panion to Hannah Arendt, Cambridge, Cambridge University Press, 2001, s.133. Arendtin siyasal
anlay hakknda ayrntl bilgi iin bkz. Maurizio Passerin dEntrves, The Political Philosophy
of Hannah Arendt, Londra, Routledge, 1994; Craig Calhaun ve John McGowan (der.), Hannah
Arendt and the Meaning of Politics, Minneapolis, University of Minnesota Press, 1997; Philip
Hansen, Hannah Arendt: Politics, History and Citizenship, Cambridge: Polity Press, 1993.
97
Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, s.25.
98
Ibid., s.29.
99
Ibid., s.21.
64
Syleme Dayal Sosyal na Yoluyla Tehditlerin Ortaya k

Kopenhag Okuluna gre siyasal bir tr sz edimi olan gvenlikletirme syleme/metin
analizine dayal bir sosyal ina srecidir. Bir baka deyile, gvenlik tehditleri sjeler-
arasnda sylemle ina edilir.100 Gvenlik kelimesi kullanldnda ama varolan durumu
betimlemek deil, yeni bir gereklik ina etmektir. Bu erevede, Kopenhag Okulu g-
venliin kapsamn anlamak zere gvenlikletirme teorisini benimseyen postyapsalclar,
postmodernler, feministler ve sosyal inaclarn bavurduu sylem analizi metodolojisin-
den yararlanmaktadr; yani Kopenhag Okulu iin nemli olan metindir. Gvenlik alann-
da metin analizi ile uluslararas gvenlik sorunlar ortaya kar.101 Bu metnin yazl olmas
ya da sesli olarak dile getirilmesi arasnda fark gzetilmez. Bu anlamda gvenlikletirme
ne Austin ne de Derrida izgisindedir. Metnin nemine yaplan vurgu, gvenlikletirme
teorisini kullanan yazarlarn sadece metnin iindeki analiz edeceini, bunun tesinde gizli
niyetler, gizli gndemler vb. aktrlerin kafasnn iinden geen ve anlalmas mmkn
olmayan dncelerle ilgilenmeyeceini ve yorum yapmayacan ortaya koyar. Wver,
kullanlan sylem analizini u ekilde betimler: Sylem analizi, kamu metinleri zerinden
iler. Aktrlerin dnce, niyet, gizli niyet ve planlarn anlamaya almaz...Bizi ilgilen-
diren bireysel karar alclarn gerekte neye inandklar, bir nfusun ortak inanlar deil,
aktrlerin ilikilerinde hangi kodlar kullandklardr.102 Bu anlamda, Kopenhag Okulu
ilke olarak Derridann metnin dnda birey yoktur felsefesini benimseyerek, iinde bu-
lunulan artlardan bamsz bir gvenlik inasndan bahsetmektedir.
Kopenhag Okulu, ilke olarak, kimin gvenlik sz ediminde bulunduu, neyin
gvenlikletirme olduu konularnda sabit, verili, objektif, olmazsa olmaz kriterlerin ol-
madn vurgular. Bu erevede, hi kimse gvenlik szceleminde bulunma konusunda
mutlak g sahibi deildir. Mesela, evre hareketleri, daha nce gvenlik sz ediminde
bulunmamken, 1970lerde gvenlikletiren aktr sfatn kazanmlardr. Benzer ekilde,
bir konunun gvenlikletirilmi olmas, onun sabit ve sonsuza kadar yle kalaca anlam-
n tamaz. rnein komnizmin Dou Avrupada Souk Sava dneminde gvenlikle-
tirilmi olmas, sreklilik arzeden bir durum yaratmam, bir sonraki gvenlikletirme iin
komnizm referans oluturmamtr. Sonu olarak, metnin tesinde gvenlik unsurlarnn
100
Bu anlamda Kopenhag Okulu sosyal inaclk yaklamndan izler tamaktadr. Bu erevede
Okul, dnce, norm, inan ve kltr kavramlarnn materyal unsur ve aklamalarn yerine ge-
tiini ngren geleneksel inaclk anlayna [rnein, Alexander Wendt, Anarcy is What States
Make of it: The Social Construction of Power Politics, International Organization, Cilt 46, No
2, 1992, s. 391-425; Peter J. Katzenstein (der.), The Culture of National Security: Norms and Iden-
tity in World Politics, New York: Columbia University Press, 1996; Martha Finnemore, Norms,
Culture, and World Politics: Insights from Sociologys Institutionalism, International Organi-
zation, Cilt 50, No 2, 1996, s. 325-347)] deil, sylem dorultusunda gvenlik unsurlarnn ina
edildiini savunmas itibaryla sylem analizini kullanan eletirel inaclk perspektifine [ayrntl
bilgi iin bkz. Henrik Larsen, Foreign Policy and Discourse Analysis: France, Britain and Europe,
Londra, Routledge, 1997] yakn durmaktadr.
101
102
Ole Wver, Identity, Communities and Foreign Policy: Discourse Analysis as a Foreign Policy
Theory, Lene Hansen ve Ole Wver (der.), European Integration and National Identity: The Chal-
lenge of the Nordic States, Londra, Routledge, 2001, s. 26-27.
65
inas zerinde belirleyici olan objektif, verili, deimez kriterler yoktur. Bu hususlar -
nda, Kopenhag Okulu Derrida izgisini takip ederek, sz edimlerinin zerk biimde
edim retme gcnden hareketle, gvenlik tehditlerinin iinde bulunduu artlardan ta-
mamen bamsz, objektivist anlaytan uzak biimde sylemle ina edildiini ilke olarak
benimsemitir.
Sonu
Kopenhag Okuluna gre sorunlar objektif olarak varlk gsterseler bile, ancak gvenlik-
letiren aktrn sylemi dorultusunda tehdide dnebilirler. Erikssonun da belirttii
zere sava, terrizm, hastalk ya da kirlilik siyasi mteebbis onlar tehdit olarak ta-
nmlarsa tehdide dnmektedir.103 Okul, gvenlikletiren aktr, bir objenin varlna
yneltilen bir tehdit bulunduunu ilan ederek sorunlar gvenlikletiren birim olarak ta-
nmlamaktadr. Yani, gvenlik sz ediminde bulunan siyasi liderler, brokrasi, hkmet,
lobi ve bask gruplar olarak nitelendirilebilecek kii ya da gruplar bu kapsamdadr.104
Bu alma, gvenlikletiren aktrn rol bakmndan Kopenhag Okulu yeni-
klasik gerekilikle ksmen paralellik gsterdiini iddia etmektedir.105 Yeni-klasik gerek-
ilikte devlet adam objektif bir sorunu alglamalar erevesinde tehdide dntrrken,
gvenlikletirme teorisinde gvenlikletiren aktr sylemle bireyin tehdit olduu iddia-
snda bulunan kiidir. Bu balamda, her iki yaklamda da ilgili aktr, tehdit gndemini
belirlemektedir.106 rnein, ABD Bakan George W. Bush 29 Ocak 2002 tarihli Birli-
in Durumu konumasnda er Ekseni olarak tanmlad ran, Irak ve Kuzey Korenin
kitle imha silahlar gelitirip, terrizme destek vererek ABDyi ve dnyay tehdit ettiini
belirtip alglaryla ya da sylemle bir tehdit gndemi oluturmaktadr.107
Bu makro benzerlie karn, iki yaklam arasnda iki fark gzlenir. lk fark
alglama-sylem arasndaki ayrmla ortaya kar. Yeni-klasik gerekilikte devlet adamnn
tehdit gndemi belirlemesi bilinli bir tercih deildir, objektif koullar hakknda doru
veya yanl alglamalarla gvenlik tehdidinin varlna karar verilir. Buna karlk, Ko-
penhag Okulunda gvenlikletiren aktrn objektif olarak var olan sorunlarn gvenlik
syleminde yer alp almamas tercihi bilinli siyasi bir karar yanstr. Gvenlikletiren
aktr tehdit gndemi yaratarak, olaan-d bir takm politikalar benimseyecektir. kinci
fark da kitle onay ile ilgilidir. Bu noktada, Arendtin polis yaklamndan da esinlenildii
zere ilgili kitlenin bu syleme onay vermesi halinde gvenlikletirmenin gerekleecei
103
Johan Eriksson, Debating the Politics of Security Studies: Response to Goldmann, Wver and
Williams, Cooperation and Conflict, Cilt 34, No 3, 1999, s. 347.
104
Buzan, Wver ve de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, s. 36, 40.
105
Gvenlikletiren aktr yeni-klasik gerekilikte devlettir, Kopenhag Okulunda ise aktr-eitlilii
ilke olarak benimsenmitir.
106
Tehdit gndemi belirlenmesi konusunda ayrntl bilgi iin bkz. Johan Eriksson ve Erik Noreen,
Setting the Agenda of Threats: An Explanatory Model, Uppsala, Uppsala Peace Research Papers,
2002.
107
Bushun konumasnn tam metni iin bkz. http://www.whitehouse.gov/news/releases/2002/01/
print/ 20020129-11.html.
66
ve tehditlerin tehdit olacaca hatrda tutulmaldr. Aktr, sylemde yer alacak tehdit
gndemini belirlerken, gndeme onay verecek makam ilgili kitledir. Yeni-klasik gereki-
likte ise gvenlikletiren aktrn tehdidin varlna dair verdii karar nihaidir, kitlenin bu
tehdit sylemine onay vermesi gerekmez. Bu balamda, yeni-klasik gerekilik tam anla-
myla Schmitt esintili bir teori iken, Kopenhag Okulu Schmitt-Arendt grleri arasnda
gelgitler ieren bir yaklama imza atmtr.
Sonu itibaryla, gvenlik tehditleri bakmndan Kopenhag Okulu gvenlikletirme
yaklam ile gereki gelenein byk ounluunda benimsenen objektivist epistemolo-
jiye kar kmaktadr. Buna karlk, gerekilik yeknesak bir okul deildir. Bu erevede,
yeni-klasik gerekiler tehdit ierii bakmndan genel gereki anlay benimsemekle
birlikte, gerekiliin btnndeki nesnel epistemolojiye kar kar ve devlet adamlarnn
algladklar/yanl algladklar erevesinde tehdit gndeminin belirleneceini ngrr.
Bu anlamda, Kopenhag Okulu yeni-gerekilerin znel gvenlik anlayna yakn biimde
kendini konumlandrr, zira gvenlikletirme teorisinde tehdit gndemini belirleyen de
gvenlikletiren aktrdr.
Bu greli yaknlk, Kopenhag Okulu ile yeni-klasik gerekilii karlatrmay an-
laml hale getirmektedir, zira ortaya kndan bugne Okulun gereki yaklamlarn
anti-tezi olarak doup gelitii vurgulanmaktadr. Bu epistemolojik benzerlie karn g-
venlik tehdidinin ierii bakmndan Kopenhag Okulu yeni-klasik gereki anlaytan ve
gereki gelenein btnnden ok farkl bir noktada kendini konumlandrr. Yeni-klasik
gerekiler iin tehdit algyla ekillenen askeri g art ile zdetir, Kopenhag Okuluna
gre ise sylem dzlemine tanan ve ilgili kitle onay alan her sorun gvenlik tehdidi
nitelii kazanabilir. Bir baka deyile, alg ve sylem ayrtrlmaz biimde i ie gese
dahi yeni-klasik gereki grte gvenlik asla Kopenhag Okulunun geni perspektifiyle
okunmamaktadr.
67
Kaynaka
Arendt, Hannah, nsanlk Durumu, ev. Bahadr Sina ener, stanbul, letiim, 1994.
Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Trke Szlk Cilt I, Ankara, Trk Tarih Kurumu Basmevi, 2005.
Austin, John L., How to do Things with Words, Oxford, Oxford University Press, 1976.
Ayoob, Mohammed (der.), Regional Security in the Third World, Londra, Croom Helm, 1986.
Azar, Edward A. ve Chung-in Moon (der.), National Security in the Third World: The Management of Internal and
External Threats, Aldershot, Edward Elgar, 1988.
Aydn, Mustafa, Uluslararas likilerin Gereki Teorisi: Kkeni, Kapsam, Kritii, Uluslararas likiler Der-
gisi, Cilt 1, No 1, 2004, s. 33-60.
Baldwin, David, The Concept of Security, Review of International Studies, Cilt 23, No 1, 1997, s. 5-26.
Bilgin, Pnar, Gvenlik almalarnda Yeni Almlar: Yeni Gvenlik almalar, Stratejik Aratrmalar, Cilt
8, No 14, 2010, s. 69-96.
Booth, Ken, Security and Emancipation, Review of International Studies, Cilt 17, No 4, 1991, s. 313-326.
--------------------, Critical Explorations, Ken Booth (der.), Critical Security Studies and World Politics, Boul-
der, Lynne Rienner Publishers, 2005, s. 15.
Bckenfrde, Ernst-Wolfgang, The Concept of the Political: A Key to Understanding Carl Schmitts Cons-
titutional Theory, David Dyzenhaus (der.), Law as Politics: Carl Schmitts Critique of Liberalism, Durham,
Duke University Press, 1998, s. 37-56.
Buzan, Barry, People, States, and Fear: The National Security Problem in International Relations, Brighton, Harves-
ter Wheatsheaf, 1983.
Buzan, Barry vd., The European Security Order Recast: Scenarios for the Post-Cold War Era, Londra, Pinter Pub-
lishers, 1990.
Buzan, Barry, Ole Wver ve Jaap de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, Boulder, Lynne Rienner
Publishers, 1998.
Buzan, Barry ve Ole Wver, Slippery? Contradictory? Sociologically Untenable? The Copenhagen School
Replies, Review of International Studies, Cilt 23, No 2, 1997, s. 241-250.
--------------------, Regions and Powers: The Structure of International Security, Cambridge, Cambridge Univer-
sity Press, 2003.
Buzan, Barry ve Lene Hansen, The Evolution of International Security Studies, Cambridge, Cambridge University
Press, 2009.
Byman, Daniel ve Kenneth Pollack, Let Us Now Praise Great Men: Bringing the Statesman Back In, Interna-
tional Security, Cilt 25, No 4, 2001, s. 107-146.
Calhaun, Craig ve John McGowan (der.), Hannah Arendt and the Meaning of Politics, Minneapolis, University
of Minnesota Press, 1997.
Carr, Edward H., The Twenty Years Crisis: An Introduction to the Study of International Relations, Londra, Mac-
millan, 1939.
Christensen, Thomas J., Useful Adversaries: Grand Strategy, Domestic Mobilization, and Sino-American Conflict,
1947-1958, Princeton, Princeton University Press, 1996.
Christensen, Thomas J., Perceptions and Alliances in Europe, 1865-1940, International Organization, Cilt 51,
No 1, 1997, s. 65-97.
Crawford, Beverly, The New Security Dilemma Under International Economic Interdependence, Millenium:
Journal of International Studies, Cilt 23, No 1, 1994, s. 25-55.
Cristi, Renato, Carl Schmitt on Sovereignty and Constituent Power, David Dyzenhaus (der.), Law as Politics:
Carl Schmitts Critique of Liberalism, Durham, Duke University Press, 1998, s. 179-195.
68
Cristi, Renato, Carl Schmitt and Authoritarian Liberalism: Strong State, Free Economy, Cardi University of Wales
Press, 1998.
Derrida, Jacques, Of Grammatology, ev. Gayatri Chakravorty Spivak, Baltimore, The Johns Hopkins University
Press, 1976.
Derrida, Jacques, Signature, Event, Context, Gerald Gra Evanston (der.), Limited Inc., ev. Samuel Weber, IL,
Northwestern University Press, 1988, s. 1-23.
Dougherty, James E. ve Pfaltzgra, Robert L. Contending Theories of International Relations: A Comprehensive
Survey, 3. B., New York, Harper and Row Publishers, 1990.
Egbert, Jahn, Pierre Lemaitre ve Ole Wver, European Security Problems of Research on Non-Military Aspects,
Kopenhag, Centre of Peace and Conflict Research, 1987.
Eriksson, Johan, Observers or Advocates? On the Political Role of Security Analysts, Cooperation and Conflict,
Cilt 34, No 3, 1999, s. 315-318.
--------------------, Debating the Politics of Security Studies: Response to Goldmann, Wver and Williams,
Cooperation and Conflict, Cilt 34, No 3, 1999, s. 345-352.
Eriksson, Johan ve Erik Noreen, Setting the Agenda of Threats: An Explanatory Model, Uppsala, Uppsala Peace
Research Papers, 2002.
Evera, Stephen van, Oense, Defense and the Causes of War, International Security, Cilt 22, No 4, 1998, s.
5-43.
Finnemore, Martha, Norms, Culture, and World Politics: Insights from Sociologys Institutionalism, Interna-
tional Organization, Cilt 50, No 2, 1996, s. 325-347.
Friedberg, Aaron L., The Weary Titan: Britain and the Experience of Relative Decline, 1895-1905, Princeton, Prin-
ceton University Press, 1988.
Glaser, Charles L. ve Chaim Kaufmann, What is the Oense-Defense Balance and How Can We Measure
It?, International Security, Cilt 22, No 4, 1998, s. 44-82.
Gleick, Peter H., Environment and Security: Clear Connections, Bulletin of the Atomic Scientists, Cilt 47, No
3, 1991, s. 17-21.
Gilpin, Robert, War and Change in World Politics, Cambridge, Cambridge University Press, 1981.
Haftendorn, Helga, The Security Puzzle: Theory-Building and Discipline-Building in International Security,
International Studies Quarterly, Cilt 35, No 1, 1991, s. 3-17.
Hansen, Philip, Hannah Arendt: Politics, History and Citizenship, Cambridge: Polity Press, 1993.
Hunter, G. K. (der.), William Shakespeare Macbeth, Londra, Penguin Books, 1967, s. 102.
Huysmans, Jef, Revisiting Copenhagen: Or, On the Creative Development of a Security Studies Agenda in
Europe, European Journal of International Relations, Cilt 4, No 4, 1998, s. 479-505.
Huysmans, Jef, The Question of the Limit: Desecuritization and the Aesthetics of Horror in Political Realism,
Millenium - Journal of International Studies, Cilt 27, No 3, 1998, s. 569-589.
Kateb, George, Political Action: Its Nature and Advantages, Dana Villa (der.), The Cambridge Companion to
Hannah Arendt, Cambridge, Cambridge University Press, 2001, s.130-151.
Katzenstein, Peter J. (der.), The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics, New York,
Columbia University Press, 1996.
Keohane, Robert O. ve Joseph S. Nye, Power and Interdependence: World Politics in Transition, Boston, Little,
Brown and co.,1977.
Kolodziej, Edward A., Security and International Relations, Cambridge, Cambridge University Press, 2005.
Krause, Keith ve Michael C. Williams, Broadening the Agenda of Security Studies: Politics and Methods,
Mershon International Studies Review, Cilt 40, No 2, 1996, s. 229-254.
69
Kunz, Barbara, The Revisionist State in International Politics: What Level of Analysis, Chicago, APSA, Baslmam
Konferans Teblii, 2007, http://convention2.allacademic.com/one/apsa/apsa07/index.php ?click_key=1.
Labs, Eric J., Beyond Victory: Oensive Realism and the Expansion of War Aims, Security Studies, Cilt 6, No
4, 1997, s. 1-49.
Larsen, Henrik, Foreign Policy and Discourse Analysis: France, Britain and Europe, Londra, Routledge, 1997.
Lieber, Kier A., Grasping the Technological Peace: The Oense-Defense Balance and International Security,
International Security, Cilt 25, No 1, 2000, s. 71-104.
Lynn-Jones, Sean M., Oense-Defense Theory and its Critics, Security Studies, Cilt 4, No 4, 1995, s. 660-
691.
Mastanduno, Michael, David A. Lake, G. John Ikenberry, Towards a Realist Theory of State Action, Interna-
tional Studies Quarterly, Cilt 33, No 4, 1989, s. 457-474.
Mathews, Jessica Tuchman, Redefining Security, Foreign Aairs, Cilt 68, No 2, 1989, s. 162-177.
Maurizio, Passerin dEntrves, The Political Philosophy of Hannah Arendt, Londra, Routledge, 1994.
McCormick, John P., The Dilemmas of Dictatorship: Carl Schmitt and Constitutional Emergency Powers,
David Dyzenhaus (der.), Law as Politics: Carl Schmitts Critique of Liberalism, Durham, Duke University
Press, 1998, s.217-251.
McSweeney, Bill, Identity and Security: Buzan and the Copenhagen School, Review of International Studies,
Cilt 22, No 1, 1996, s. 81-93.
--------------------, Security, Identity and Interests: A Sociology of International Relations, Cambridge, Cambridge
Mearsheimer, John J., Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War, International Security, Cilt
15, No 1, 1990, s. 5-56.
--------------------, The Tragedy of Great Power Politics, New York, W.W. Norton & Company, 2001.
Moran, Theodore, International Economics and National Security, Foreign Aairs, Cilt 69, No 5, 1990/91, s.
74 -90.
Morgan, Patrick M., Safeguarding Security Studies, Arms Control, Cilt 13, No 3, 1992, s. 464-479.
Morgan, Patrick M., Liberalist and Realist Security Studies at 2000: Two Decades of Progress?, Stuart Croft
ve Terry Terri (der.), Critical Reflections on Security and Change, Londra, Frank Cass, 2000, s. 39-71.
Niebuhr, Reinhold, Moral Man and Immoral Society: A Study in Ethics and Politics, New York, Scribners, 1932.
Nye, Joseph ve Sean Lynn-Jones, International Security Studies: A Report of a Conference on the State of the
Field, International Security, Cilt 12, No 4, 1988, s. 5-27.
Posen, Barry R, The Sources of Military Doctrine: France, Britain and Germany between the World Wars, Ithaca,
Cornell University Press, 1984.
Roberts, Brad, Human Rights and International Security, Washington Quarterly, Cilt 13, 1990, s. 65-75.
Rose, Gideon Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy, World Politics, Cilt 51, No 1, 1998, s. 144-
172.
Rothschild, Emma, What is Security?, Daedalus: Journal of the American Academy of Arts and Sciences, Cilt 124,
No 3, 1995, s. 53-98.
Schmitt, Carl, Political Theology: Four Chapters on the Concept of Sovereignty, ev. G. Schwab, Cambridge, MIT
Press, 1985.
Schmitt, Carl, Siyasal Kavram: nsz, 1932 Tarihli Metin ve Deerlendirme, ev. Ece Gztepe, stanbul,
Metis, 2005.
Schweller, Randall L., Deadly Imbalances: Tripolarity and Hitlers Strategy of World Conquest, New York, Columbia
70
--------------------, The Progressiveness of Neoclassical Realism, Colin Elman ve Miriam Fendius Elman
(der.), Progress in International Relations Theory: Apprasing the Field, Cambridge, MIT Press, 2003, s. 313-
347.
--------------------, Neorealisms Status Quo Bias: What Security Dilemma?, Security Studies, Cilt 5, No 3
(Bahar 1996), s. 90-121.
Searle, John R., Sz Edimleri: Bir Dil Felsefesi Denemesi, ev. Levent Aysever, Ankara, Ayta Yaynlar, 2000.
Sheehan, Michael, International Security: An Analytical Survey, Boulder, Lynne Rienner Publishers, 2005.
Smith, Steve, The Contested Concept of Security, Ken Booth (der.), Critical Security Studies and World Politics,
Londra, Boulder, 2005, s. 27-62.
Snyder, Jack, Myths of Empire: Domestic Politics and International Ambition (Ithaca, New York: Cornell University
Press, 1991
Sterling-Folker, Jennifer, Organizing the Inter-national: Neoclassical Realism and the Third Image Reversed, Lahey,
5. Pan-European Meeting of ECPR, Baslmam Konferans Teblii, Eyll 2004.
Stritzel, Holger, Towards a Theory of Securitization: Copenhagen and Beyond, European Journal of Internati-
onal Relations, Cilt 13, No 3, 2007, s. 357-383.
atana, Nil ve Burak Bilgehan zpek, ABD ve Trkiyede Gemiten Gnmze Gvenlik almalar, Or-
tadou Ettleri, Cilt 2, No 2, 2010, s. 75-114.
Taliaferro, Je rey W., State Building for Future Wars: Neoclassical Realism and the Resource-Extractive State,
Security Studies, Cilt 15, No 3, 2006, s. 464-495.
Terri, Terry vd., Security Studies Today, Cambridge, Polity Press, 1999.
Thomas, Caroline, In Search of Security: The Third World in International Relations, Brighton, Wheatsheaf, 1987.
Tickner, J. Ann, Gender and International Relations: Feminist Perspectives on Achieving Global Security, New York,
Columbia University Press, 1992.
Tsohatzidis, Savas L. (der.), Foundations of Speech Act Theory: Philosophical and Linguistic Perspectives, Londra,
Routledge, 1994.
Ullman, Richard H., Redefining Security, International Security, Cilt 8, No 1, 1983, s. 129-153.
Wver, Ole, Securitisation and Desecuritisation, Ronnie D. Lipschutz (der.), On Security, New York, Columbia
University Press, 1995 s. 46-86.
--------------------, Securitising Sectors? Reply to Eriksson, Cooperation and Conflict, Cilt 34, No 3, 1999, s.
334-340.
--------------------, Identity, Communities and Foreign Policy: Discourse Analysis as a Foreign Policy The-
ory, Lene Hansen ve Ole Wver (der.), European Integration and National Identity: The Challenge of the
Nordic States, Londra, Routledge, 2001, s. 20-50.
--------------------, Securitization: Taking Stock of a Research Programme in Security Studies, Chicago, PIPES,
Baslmam Konferans Teblii, 2003.
Wver, Ole, Pierre Lemaitre ve Elzbieta Tromer (der.), European Polyphony: Perspectives Beyond East-West Conf-
rontation, New York, St. Martins Press, 1989.
Wver, Ole vd. (der.), Identity, Migration and the New Security Agenda in Europe, Londra, Pinter Publishers,
1993.
Walt, Stephen M., The Origins of Alliances, Ithaca, Cornell University Press, 1987.
-------------------, The Renaissance of Security Studies, International Studies Quarterly, Cilt 35, No 2, 1991,
s. 211-239.
-------------------, The Enduring Relevance of the Realist Tradition, Ira Katznelson ve Helen V. Milner
(der.), Political Science: State of the Discipline, New York, W.W. Norton & Company, 2002, s. 197-230.
Waltz, Kenneth, Theory of International Politics, New York, Random House, 1979.
71
Weiner, Myron, Security Stability and International Migration, International Security, Cilt 17, No 3, 1992/93,
s. 91-126.
Wendt, Alexander, Anarcy is What States Make of it: The Social Construction of Power Politics, International
Organization, Cilt 46, No 2, 1992, s. 391-425.
Williams, Michael C., Words, Images, Enemies: Securitisation and International Politics, International Studies
Quarterly, Cilt 47, No 4, 2003, s. 511-531.
Wohlforth,William Curti, The Elusive Balance: Power and Perceptions during the Cold War, Ithaca, Cornell Uni-
versity Press, 1993.
Wolfers, Arnold, National Security as an Ambigous Symbol, Political Science Quarterly, Cilt 67, No 4, 1952,
s. 481-502.
Wolfers, Arnold, Discord and Collaboration, Baltimore, Johns Hopkins University Press, 1962.
Wyn Jones, Richard, Travel Without Maps: Thinking About Security After the Cold War, M. Jane Davis
(der.), Security Issues in the Post-Cold War World, Cheltenham, Edward Elgar, 1996, s. 196-218.
Zakaria, Fareed, From Wealth to Power: The Unusual Origins of Americas World Role, Princeton: Princeton Uni-
versity Press, 1998.
Zakaria, Fareed, Realism and Domestic Politics: A Review Essay, International Security, Cilt 17, No 1, 1992,
s. 177-198.
72
Summary
Since security can be conceptualized through various perspectives, Security Studies does not have theoretical
coherence and a governing orthodoxy; thus dierent pieces of security puzzle can be solved by dierent theories.
That said, out of the diversified spectrum of theoretical frameworks, this article accommodates neoclassical
realist understanding and the Copenhagen School in a comparative manner in one of the specified elements of
the concept of security. It follows the stance of Wolfers, Baldwin, Nye and Lynn-Jones as well as many others,
in suggesting that the analysis of threats remain at the heart of understanding the concept of security. Thus, this
article seeks to compare neoclassical realist school and securitization theory of the Copenhagen School with
a particular focus on the content and the ways in which security threats emerge. Both schools diverge in the
content of security in the sense that the Copenhagen School has inherited the subject-matter of traditionalist
realist thinking on security limited to militarist/statist views and added many other dimensions into this old
framework; whereas to a certain extent these approaches converge in their methodologies for studying security.
Neoclassical realists study security threats in a subjectivist methodology through the perception of se-
curity actors as opposed to the common-sense realist understanding of threats as given, out-there waiting to be
discovered. According to neoclassical school of thought, political institutions, political parties, pressure groups,
ideologies and other cognitive factors shape the perception of policy-makers who have the ultimate authority
to decide on the existence of and the ways to tackle security threats. In line with this thinking, by criticizing the
objectivist stance of realism and arguing that threats are fixed, scientific and designed as objective laws according
to the realists, the Copenhagen School represents a decisive break with this orthodox thinking on security. Even
though the Copenhagen School has adopted a multi-sectoral approach to security which accommodates a wider
agenda including the environmental, economic and societal sectors alongside the traditional ones, all threats and
vulnerabilities arising in each sector cannot not be characterized as security threats; but the issues have to be
securitized in order to be qualified as threats. In other words, for the Copenhagen School threats are constructed
by securitizing actors through speech-acts; thereby approximating it to the methodology oered by neoclassical
realists. This process/theory of securitization that employs a discursive-constructivist methodology as well as
its components existential threats, actors (referent objects and audience who legitimize the speech act) and
extraordinary measures- are examined in this article.
In this context, this article compares the perceptive approach of neoclassical realist security understan-
ding with the discursive-constructivist methodology of the Copenhagen School in analyzing the emergence of
security threats. It departs from the assumption that these theories divergent in their perspectives on the content
of security threats as well as security actors are comparable since they reveal methodological commonalities. The
main emphasis of this article is that while partly adopting the perceptive subjectivity of neoclassical realism,
the Copenhagen School has further developed an alternative model of discursive intersubjectivity in analyzing
security threats.
To this end, this article first covers the discussions on the content of security threats in Security Studies
literature. It argues that by 1970s, but mostly in the 1980s, alternative thinking on security has emerged which
emphasized widening the threat agenda in various sectors-i.e. economic and environmental-alongside the tra-
ditional military/political ones as well as including appropriate referents to security alongside the state. In this
context, this section explores the proliferation of works that challenged the hegemony of the realist understand-
ing of security which attempted to shift the militarised/statist focus to a broader spectrum. It then compares
the assumptions of various realist understandings of security on the content and emergence of security threats,
with a particular focus on the perceptive perspective of neoclassical realism. It mainly focuses on the flaws of
classical, neorealist, defensive and oensive realist approaches and highlights the value of neoclassical realist
security understanding of threats. Finally, it studies the threat approach of the Copenhagen School through its
securitization theory with insights from the speech-act theory, political theory and discourse analysis, in com-
parison with neoclassical realism.
73

Algi Mi Soylem Mi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Algi Mi Soylem Mi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Yayn ilkeleri, izinler ve abonelik hakknda ayrntl bilgi:

Alg m, Sylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni-

Yrd. Do. Dr., Kadir Has niversitesi,

Bu makaleye atf iin: Akgl-Akmee, Sinem, Alg m,

Uluslararas likiler Konseyi Dernei | Uluslararas likiler Dergisi

Perception or Discourse? Security Threats in

Bu almadaki karlatrmann dier esi Barry Buzan ve Ole Wver tarafndan

Gvenlik almalarnda Gvenlik Tehditleri

ve devlet-tesinde geniletilmesi anlayn youn bir biimde literatre soktu.20 Artk,

Souk Savan sona ermesinin hemen ardndan yaanan bu tartma gnmzde

Geniletilmi gvenlik tehditleri gndemi her ne kadar gnmz Gvenlik a-

Gereki Gvenlik almalarnda Gvenlik Tehditleri

Yunanistanda Thucydides, Hindistanda Kautilyadan bu yana kuvvet kullanm ve bunun

etmedii ve gvenlik tehditlerinin kayna olarak nitelendirilen revizyonist devletin geri

Atak gerekiler ise Waltzun ve savunmac yaklam takip edenlerin aklamakta

Yeni-Klasik Gerekilikte Gvenlik Tehditleri

dzeyindeki deikenleriyle aklanmasna kar kn bir ifadesi olarak domutur.49

Yeni-klasik gerekileri greli g dalmndaki deiimi tehdit olarak kabul et-

Gvenlik tehditlerinin ierik olarak askeri nitelikli olduunu ngren yeni-klasik

Kopenhag Okulunun Gvenlikletirme Yaklamnda Gvenlik

tartmadan nc yol olarak domutur.65 Kopenhag Okulu bu tartma kapsamn-

Gvenlikletirme Yaklamnda Gvenlik Tehditlerinin Kapsam

Kopenhag Okulunun gvenlikletirme teorisini uyarlad sektrel yaklam ince-

Gvenlikletirme Yaklamnda Gvenlik Tehditlerinin Ortaya k

zg nitelikleri bulunan bir gvenlik sz edimi anlay gelitirmitir. Kopenhag Okulu

Siyasal Sz Edimi Olarak Tehditlerin Ortaya k

Sonu olarak, sz edimleri kuramnda Austin ve Derridann ortak paydalar uya-

Gvenlikletirme teorisinin bugn vard noktada yeni bir gereklik oluturan g-

Gvenlikletirme srecinde, bir sorun mevcudiyete dair tehdit olarak sunularak

dramatikletirecektir. Bu anlay yeni-klasik gerekilikle baz paralellikler iermektedir.

Arendtin de grlerine bavurmaktadr.95 Dolaysyla, gvenlikletirmenin zel bir tr

Syleme Dayal Sosyal na Yoluyla Tehditlerin Ortaya k

You might also like