LAH KARILAMALAR

o Tanr, Adem ve Havva ile hangi dilde konumutu?

o Arkeolojik keifler kutsal kitaptaki hangi kaytlan
dorulad?
o l Deniz Tomarlarnda neler aklanmt?
o Uzay aralar insanlar tarafndan ilk kez ne zaman
grld?
o Peygamberlerin grmleri bizlere neler anlatmakta?
o alar boyunca ilahi elilerin grevleri nelerdi?
o Melekler insanlara nasl grnrler?
o Melekler bizleri korumak ve ynlendirmek iin hangi
glere sahiptirler?
o Ryalar gelecei nasl bildirmektedir?
o Tanr'nn ilahi ve evrensel olan ebedi plan nedir?

nl yazar Zecharia Sitchin

Smer iviyazs metinleri ve Kitab Mukaddes
zerine yaplm pek ok arahrmadan yararlanarak bu
ve daha pek ok soruyu yantlyor.
 Zecharia Sitchin

LAH KARILAMALAR
MELEKLER, VZYONLAR ve ELLER
CENNETN KAPILARI

eviren:
Yasemin Tokatl

Ruh ve Madde Yaynlar

Copyright 1 995, Zecharia Sitchin
Tm haklar sakldr. Yazan yazl izni olmalcsz bu
kitabn hibir blm, herhangi bir biim veya yolla
tekrar baslamaz ve yaymlanam. 1lc kez ngilizc
olarak Amerika Birleik Devletleri'nde Avon Boks, ine.
tarafndan yaymlanmtr.

Bu Kitabn Trke Yayn Hakk

nsanl Birletiren Bilgiyi"Yayma (BLYAY) Vakf'run
bir kuruluu olan
Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A.. ne aittir.
'

Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..'nden

yazl izin alnmadan hibir alnh yaplamaz.

stanbul, Mays 2007

ISBN 978-975-6377 21 5

Kapak: Ferda Grsoy

Bask
Kurti Matbaaclk San. ve Tc. Ltd. ti.
Maltepe Mah. Litros Yolu Fatih Sanayi Sitesi
No: 1 2/74-75 Topkap / stanbul
Tel: (0.212) 613 68 94 - 613 68 95

Yayn
Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..
Hasnun Galip Sok. Pembe kmaz No: 4, O: 9
34433 Beyolu/STANBUL
Tel: (0.212) 243 18 14 - 249 34 45 Faks: (0.212) 252 07 18

http: www.ruhvemadde.com e-mail: info@ruhvemadde.com

 Atalarmla balantm olan babam ile anneme,
Isaac ve Genia'ya (kzlk soyad Barsky) ithaf edilmitir.
 NDEKLER

Sunu
1. lk Karlamalar ......................................... 13
2. Cennet Kaybedilince .. .. ... . . . . . . .. . . . . .42
. . . . . . .. . . . . . . .

3. Ge Y kselen Kii . . . .. . . .. . . . . . .64 . . ... . ... . . . . . . .

4. Nefilim: Cinsellik ve Yantanrlar . ,..89 ..... .....

5. Tufari 105
........................... . . . . . ............ . . . .. . . . . . . . .....

6. Gk Kaplar 127
... . . . . . .. . . . . . . .. . . ...... . . . . . . . .... . . . ... . .. . . .

7. lmszlk Aray. 151

.................... ........ . . . . . . .

8. GGUNU'daki Karlamalar . . . . . . ..183 ... . .... . . . .

9. Alacakaranlk Kuandan
Gelen Grnmler . . .. ... . . ... . . . . .. . . .208
. .. . . . . . .. . . . . . . .

10. Krallarn Ryalar, Meum Kehanetler 236 . . ..

11. Melekler ve Dier Eliler 274. . . . . . ......... ............

12. Byk Tecelli .312

. . . . . ......... . . . . . . . ... . . ....... . . . . . .........

13. Grnmeyen Tanr'nn Peygamberleri 343 ....

Sonsz: Tanr: Dnya D Varlk . . .. . 379 . . ... ... . . ......

 SUNU

Dnya Tarihesi dizisi yazar Zecharia Sitchin bu

kitabnda, insanolunun yaad lahi Karlamalar
Smer Metinleri ve dinsel kaynaklarla karlahrarak
inceliyor. Bunlarn ne kadar gerek ne kadar mitoloji?
Gelin hep beraber grelim ...

Haritalarla, resimlerle desteklenen tarih ierisindeki bu

yolculuu dilimize kazandran evirmen Yasemin
Tokatl'ya teekkr ederiz.

Ruh ve Madde Yaynlar

 -1-

LK KARILAMALAR

lahi Karlamalar insan deneyiminin en st noktasdr: Ya

arken oluabilecek en byk rnei Musa'nn, Sina Danda
Rab ile karlamas gibidir; ve son, en son ve kesin olan rnei
ise ldklerinde gidecekleri sonsuz tealem hayatnda, lahi
Meskenlerindeki tanrlara kahlacaklarn varsayan Msr fira
vunlarnnkidir.
nsanolunun lahi Karlamalar deneyimi, kutsal metinler
de ve kadim Yakn Dou'dan gnmze kalan metinlerde kay
dedildii haliyle en artc ve heyecan verici destan olutur
maktadr. Gk ve Yer'i mekan alp ibadeti ve ball, ebediyeti
ve fanilii, ak ve sevgiyi, kskanlk ve cinayeti ieren bu etki
leyici dram uzaya dek kp Aa Dnya'ya dek uzanr. Oyun
cular tanrlar ve tanralar, melekler ve yan tanrlar, Dnyallar
ve androitler olan bir sahnede kehanetler ve grmlerde, rya
lar ve alametlerde, vahiylerde ve ilahi ithamlarda ifadesini bu
lan bu dram, Yaratcsndan ayr den ve bu ilksel gbek ba
n eski haline getirmeyi amalayarak yldzlara uzanan insano
lunun hikayesidir.
lahi Karlamalar insan deneyiminin en st noktasdr n
k belki de bunlar ilk insan deneyimiydiler nk Tanr insan
yarattnda, insan yaratld anda Tanr ile karlamh. Kita
b Mukaddes'in ilk kitabnda, Yaratl Kitabnda ilk insann,

13
14 lahi KmuamaJar

"Adam"n nasl ortaya karldn okuruz:

Tanr, "nsan
Kendi suretimizde,
Kendimize benzer yaratalm," dedi...
Tanr, insan kendi suretinde yaratt.
Bylece insan, Elohim suretinde yaratlm oldu.
nsanlar erkek ve dii olarak yaratt.

Ortaya kartld anda bu yenidoann sz konusu ilk lahi

Karlamann doasn da ve anlamn da hi anlayamam ol
duunu ancak varsayabiliriz. Anlalan bu Adem bir sonraki
ok nemli karlamann, yani Rab Tanr (Yahveh'ye atfedilen
yaratl versiyonunda) Adem iin bir dii e yaratmaya karar
verdiinde olanlarn da tam farknda deildi:

Ve Yahveh Elohim
Adem'e derin bir uyku verdi.
Adem uyurken
Rab Tanr onun
Kaburga kemiklerinden birini alp
Yerini etle kapad.
Adem' den ald kaburga kemiinden
Bir kadn yaratarak
Onu Adem'e getirdi.

Demek ki, ilk insan bu ilemler srasnda derin bir anestezi

nin etkisindeydi, dolaysyla da Rab Tanr'nn cerrahi yetenekle
rini sergiledii bu ok nemli lahi Karlamann farknda bile
deildi. Ama Adem olan biten hakknda ksa sre iinde bilgi
lendirildi nk Rab Tanr "onu adama getirdi" ve onunla tan
trd. Kitab Mukaddes bunun ardndan erkek ve kadnn birle
ip niin "tek beden" haline geldiklerine ilikin bir yorum yapar
ve hikayeyi, Adem de kars da "plaktlar, henz utan nedir
bilmiyorlard," cmlesiyle bitirir. Bu durum lk patan ra-
 lk Karlamalar 15

hatsz edermi grnmezken, Kitab Mukaddes niin aksini ima

etmektedir? Aden Bahesinde dolaan dier yaratklar, "evcil ve
yabanl hayvanlar, gkte uan kular" plak idiyseler, Adem ve
Havva'nn yeryznde plaklktan utanmalarna sebep olacak
(ama olmam) olan ey de neydi? Yoksa bunun nedeni, Adem'i
suretlerinde yaratm olanlarn giysiler giyiyor olmalar myd?
Bu aklda tutulmas gereken bir noktadr; Elohim'in kimliine
ilikin olup Kitab Mukaddes tarafndan elde olmakszn veril
mi bir ipucudur bu.
Adem ve Havva'dan sonra hi kimse Dnya'daki ilk insan
lar, ilk lahi Karlamalarda hazr bulunanlar olma deneyimini
yaayamad. Ama daha sonra Aden Bahesinde olanlar, insa
nolunun zleminin bir paras olarak gnmze dek baki kal
d. Seilmi peygamberler bile bylesi bir ayrcala heves etmi
olmalydlar nk Tanr orada, Aden Bahesinde ilk insanlara
dorudan seslenmi, onlara beslenmeleri hakknda tler ver
miti. Bahedeki tm aalarn meyvesinden yiyebilirlerdi; yi
ile Kty Bilme Aacnn meyvesi hari.
Cennetten Kovulmaya yol aan olaylar zinciri hala yantlan
mam bir soruyu dourur: Adem ve Havva, Tann'y nasl iit
mekteydiler? Tanr insanlarla byle lahi Karlamalar srasn
da nasl iletiim kurmaktadr? nsanlar konuan ilah grebil
mekte midir yoksa yalnzca mesaj m iitebilirler? Ve bu mesaj
nasl iletilir? Yz yze mi? Telepatik yolla nu? Holografik bir
grmde mi? Ryalar araclyla m?
Bu sorularn yantlan iin kadim alardan kalan kantlan
inceleyeceiz. Ama Aden Bahesindeki olaylar sz konusu ol
duu kadaryla, kutsal kitaptaki metin fiziksel olan bir ilahi
mevcudiyeti dndrmektedir. Mekan insan yerleimi deildi;
bir ilahi meskendi, "douda, Aden'de" zellikle dikilmi bir
baheydi, Tanr "yaratt Adem'i oraya koydu" ki, baheyi ''ba
kp ilemesi iin" bahvanlk yapsn.
Adem ve Havva ite bu bahede, lahi Ylan'n mdahalesi
araclyla, "iyiyi kty bilir" hale getiren Bilgi Aacnn mey
vesinden yedikten sonra cinselliklerini kefettiler. Yasak meyve-
16 lahi Karlamalar

yi yedikten sonra, "plak olduklarn anladlar. Bu yzden incir

yapraklarndan kendilerine nlk yaphlar."
Sonra sahneye Rab Tanr -branca Kitab Mukaddes'te Yahveh
Elohim- girer:

Derken, gnn serinliinde

Bahede yryen Tanr'nn
Sesini duydular;
O'ndan kap
Aalarn arasna gizlendiler.

Tanr fiziken Aden Bahesindedir ve onun bahede gezinme

sinin sesi insanlar tarafndan duyulabilrr.ektedir. Peki ilah gre
biliyorlar m? Kutsal kitaptaki anlat bu konuda sessiz kalr, oy
sa Tanr'nn onlar grebildii konusunu netletirir; veya, bu r
nekte, onlar grmeyi beklemektedir ama onlar saklandklar
iin gremez. Dolaysyla Tanr onlara ulamak iin sesini kulla
nr: "Rab Tanr, Adem'e 'Neredesiniz?' diye seslendi."
Bir diyalog (daha dorusu triyalog) geliir. Bu hikaye ok
nemli pek ok mesele dourmakta. Adem' in daha en bandan
konuabildiini dndrmekte;Tann ile insanolunun nasl
-hangi dilde- sohbet edebildii sorusunu sordurmakta. imdilik
kutsal kitaptaki hikayeye devam edelim: Adem' in, Tann'nn se
sini duyunca "nk plaktm" diyerek sakland eklindeki
aklamas insan iftin ilah tarafndan sorgulanmasna yol aar.
Konumann sonunda gerek ortaya kar ve yasak meyvenin
yenilmi olmas gnah itiraf edilir (geri Adem ve Havva bu
eylemden dolay Ylan' sularlar). Sonra Rab Tanr cezay ak
lar: Kadn ac iinde ocuk douracak ve adam topra ileyip
ekmeini kazanmak iin aln teri dkecektir.
Hikayenin bu noktasnda, karlamann yz yze yaand
akhr nk imdi Rab Tanr, Adem ve kars iin deriden giy
siler yapmakla kalmayp onlar giydirmektedir de. Kukusuz
bu hikayeyle, "giyinme"nin insanlar ve hayvanlar arasnda "ila
hi" veya byk bir ayrc etken olduuna ilikin okuyucularda
 lk Karlamala 17

byk bir etki oluturmas amalanmsa da kutsal kitaptaki bu

pasaj yalnzca sembolik olarak ele alamayz. Balangta, Adem
Aden Bahesindeyken, insanlarn Yaratclaryla yz yze ileti
imde olduklarn aka anlamamza izin vermektedir.
Derken Tanr, hi beklenmedik biimde endielenir. Adlar
belirtilmeyen meslektalarna seslenerek, Yahveh Elohim kaygla
rn," Adem iyiyle kty bilmede bizim gibi oldu; ya artk ya
am aacna elini uzatp meyve alr da yiyip lmsz olursa?"
diyerek dile getirir.
Odak noktas ylesine hzla deiir ki, anlam kolayca kay
bedilebilir. nsanolunun yaratl, remesi, kald yer ve ile
dii gnah anlatmakta olan Kitab Mukaddes aniden Rab'bin
kayglarn anlatmaya koyulur. Bu arada, insanolunun nere
deyse ilahi doasnn alt bir kez daha izilir. Adem'i yaratma
karar, onu ilahi yaratclarn "suretinde ve benzeyiinde" bi
imlendirme nerisinden kmtr. Ortaya kan varlk, Elo
him' in eseri "Elohim' in suretinde" oluturulmutur. Ve imdi,
Bilgi'nin meyvesini yemi olan insanolu bir baka nemli a
dan daha ilahlara benzemiti. lahlarn bak asyla, lmsz
lk dnda "Adem bizim gibi" olmutu. Yahveh'nin ad veril
meyen dier meslektalar da Adem ve Havva'nn Aden Bahe
sinden srgn edilmesi kararn uygun buldu, geri dnmeye
kalkrlarsa, diye insanlarn yolu stne "her yana dnen alev
li klc"yla kerubiler yerletirdiler.
Bylelikle insanolunun Yaratcs bizzat insanolunun fani
liini emretmi oldu. Ama gz ylmayan insan, lahi Karla
malar araclyla o zamandan beri lmszl aramaktadr.

Karlamalara duyulan bu zlem gerek olaylarn hatrlan

masna m dayanmaktadr, yoksa safi mitlere dayanan yanltc
bir aray mdr? Kutsal kitaptaki hikayelerin ne kadar gerek,
ne kadar kurgudur?
Kutsal kitab derleyenlerin veya dzeltenlerin nlerinde ko
nuyla ilgili daha eski tarihli metinler bulunduunun iaretlerin
den biri ilk insanlarn yaratln anlatan ok eitli versiyonlar
18 lahi Karlamalar

ve yaratc(lar) olarak oul E1.ohim (ilahlar) kelimesi ile tekil

Yahveh kelimesi arasnda gidip gelinmesidir. Aslnda, Yaratl
kitabnn 5. blm, Adem' in ardndan gelen soyun ksa kayd
nn (" E1.ohim Adem'i kendine benzer yaratt gn" den itibaren)
"Adem soyunun Kitab"na dayandn belirterek balamakta
dr.* lde Saym kitabnn 21. blmnn 14. ayeti Yahveh'nin
Savalan Kitabna atfta bulunur. Yeu kitabnn 10. blmnn
13. ayeti sz konusu mucizevi olaylarn ayrntlar iin okuyucu
nun Yaar Kitabna bavurmasn tler; 2. Samuel kitabnn 1 .
blmnn 18. ayetinde de bu kitabn bilinen bir kaynak metin
olduu belirtilir. Bunlar, ok daha eski metinlerden oluan daha
byk bir hazineden ylesine bahis ald anlarn rnekleridir.
bran ncili'nin (Eski Ahit) -onun Yaratl, Tufan ve Nuh'un
Gemisi, Atalar ve Msr' dan k ile ilgili hikayelerinin- gere
e sadkl konusu on dokuzuncu yzylda pheci eletiriye
maruz kalmtr. Bu pheciliin ve inanmazln byk ksm,
kutsal kitaptaki kayt ve verileri eskiye doru -yakn gemiten
balayp daha eski zamanlara uzanarak dorulamay tarihsel
dnemlerden tarih ncesi dnemlere dek tayp- giderek daha
ok geerli hale getiren arkeolojik keifler tarafndan susturul
mu ve yantlanmtr. Afrika' daki Msr ve Nbye'den Anado
lu' daki (gnmz Trkiye'si) Hitit harabelerine, batda Akde
niz kys ve Girit ile Kbrs adalarndan doudaki Hindistan s
nrlarna ve zellikle Mezopotamya'dan (gnmz Irak') ba
layp Kenan' (gnmz srail'i) kucaklayarak kvrlan Bereket
li Hilal'in topraklarnda birou nceleri yalnzca Kitab Mu
kaddes' ten bilinen yerler art arda kefedilip gn na kartl
m, kil tabletler veya papirs stne yazlm metinler ve ant
lara ya da ta duvarlara kaznm yaztlar Kitab Mukaddes'te
ad geen krallklar, krallar, olaylar ve ehirleri tekrar dirilt
mitir. Dahas, Ras amra (Kenan'n Ugarit'i) veya daha yakn
zamanlarda Ebla gibi sit alanlarnda bulunanlar gibi, bu yaztlar
pek ok kez Kitab Mukaddes'in de temel ald ayn kaynakla
ra ainalk sergilemekteydiler. Oysa, kadim Yakn Dou' daki s-
Kitab Mukaddes'in Trke evirisi bu ekilde balamamakta. (.N.)
 lk Karlamalar 19

rail'in komular bran ncili'nin tek tanrc kstlamalannca en

gellenmedikleri iin kutsal kitaptaki Elohirn'in kimliklerini ve
"biz"in adlarn aka yazmlard. Bylelikle, bu yazlar tarih
ncesi dnemlerin manzarasn betimlemekte ve bir dizi eitli
lahi Karlama boyunca tanrlarn ve insanlarn yaad o ha
rikulade yknn perdesini aralamaktadrlar.
Mezopotamya' da, (Frat ve Dicle arasnda kalan) "Nehirler
Arasndaki Topraklar" da yaklak 150 yl nce maksatl arkeolo
jik kazlar balayana dek Asur ve Babil imparatorluklarna, on
larn byk ehirleri ve marur krallarna ilikin tek bilgi kay
na Eski Ahit idi. Daha nceki bilginler kutsal kitapta yer alan,
bin yl ncesinde byle imparatorluklarn varlna ilikin
verilerin geree uygunluu stnde dnrlerken, kutsal ki
tabn Kralln daha bile eskilerde Nimrod adl "Yahveh'nin in
dinde kudretli bir avc" ile balad ve ok uzak bir gemite
"inar diyarnda" kraliyet bakentleri (dolaysyla ileri bir uy
garlk) olduuna ilikin iddialar onlarn inancn daha da zorla
maktayd. Bu iddia ok daha inanlmaz olan Babil Kulesi hika
yesiyle balantldr (Yaratl, 11. blm), insanolu amurdan
tulalar kullanarak "gklere eriecek bir kule" yapmaya giriir.
Buras, "inar diyar"ndaki bir dzlkt.
Bu "mitsel" lke bulunmu, ehirleri arkeologlarca gn
na kartlm, dili ve yazs branca ve onun ana dili olan Ak
kadca bilgisi sayesinde zlebilmi, antlar, heykelleri ve sa
nat eserleri dnyann byk mzelerinde zenle korunmakta
dr. Gnmzde bu lkeye Smer diyoruz; halk ise oraya u-
11H diyordu ("Muhafzlarn lkesi"). Kutsal kitaptaki Yaratl
hikayesini ve Yakn Dou'nun lahi Karlamalara ilikin kayt
larn anlamak iin kadim Smere gitmemiz gerekiyor nk
bu olaylarn kaytlara geirilmesi orada, Smer de balad.
Smer (kutsal kitapta inar) Tufan' dan sonra, yaklak alt
bin yl nce aniden ve her eyiyle ortaya kan ilk ve tam belge
lenmi uygarln bulunduu yerdi. Yksek bir uygarl b
tnleyen her konuda neredeyse her "ilk" insanoluna burada
verildi; yukarda sz edildii gibi. yalnzca ilk tula yapm ve
20 lahi Karlamalar

ilk frnlar deil, ilk yksek katl tapnaklar ve saraylar, ilk ra

hipler ve krallar; ilk tekerlek, ilk tp ve farmakoloji; ilk mzis
yenler ve danslar, esnaf ve zanaatkarlar, tacirler ve kervanclar,
ilk yasa maddeleri ve yarglar, arlk ve ller. lk gk bilim
ciler ve gzlem evleri de oradayd ve ilk matematikiler de. Ve
belki de en nemlisi: M.. 3800 gibi erken bir tarihte yaz da
orada balad ve Smer'i, kil tabletler zerine kama ekilli bir
yazyla (ivi yazs) tanrlarn ve insanlarn artc hikayelerini
yazan katiplerin lkesi haline getirdi (rnein, u "nsann Yara
tlmas" tableti, ekil 1 ). Bilginler bu kadim metinleri mit, efsa
ne olarak ele alrlar. Oysa biz bunlarn gerekten meydana gelen
olaylarn kaytlan olduunu dnmekteyiz.
Arkeologlarn kazmalar yalnzca inar /Smer' in varln
dorulamakta kalmad. Bulgular ayrca Mezopotamya'dan ka
lan kadim metinlerin kutsal kitaptaki Yaratl ve Tufan hikaye
lerine kout olduunu da ortaya kartt. 1876'da British Muse
um grevlisi George Smith (Asur bakenti) Nineve' deki kraliyet
ktphanesinde bulunan krk tabletleri biraraya getirip

ekil 1
 lk Karlamalar 21

The CJalde.an Genesis (Yarahln Kalde Yorumu) adl kitab ya

ynlad ve kutsal kitaptaki Yaratl hikayesinin ilk kez Mzopo
tamya' da, binlerce yl nce yazya geirildiini kukuya yer b
rakmayacak ekilde gsterdi.
1902'de yine British Museum'dan olan L.W. King, The Seven
Tablets of Cre.ation (Yedi Yaratl Tableti) adl kitabnda Eski Ba
bil dilinde, ok ayrnhl ve uzun olduu iin yedi kil tablet ge
rektiren daha tamamlanm bir metin yaymlad. Yaratl Des
tan veya al dizesi ile Enuma eli olarak bilinen bu metnin al
t tableti gklerin ve Dnya'nn, Dnya stnde insanolu da
hil her eyin yaratl tarif etmekteydi ve bu, Kitab Mukad
des'teki yaratln alt "gn"ne kouttu. Yedinci tablet ise en
stn Babil ilah Marduk'u (kutsal kitaptaki yedinci "gn"de
"yapt, yaratt btn ii bitirip dinlendi" denilen Tann'y an
drr bir ekilde) muhteem eserini gzden geirirken yceltme
ye adanmtr. Bilginler arhk Asur ve Babil versiyonlaryla bu ve
dier "mitler"in daha eski tarihli Smer metinlerinin (Asur ve-
. ya Babil'in en byk tanrlarn vme amacyla deitirilmi) e
virileri olduunu biliyorlar. Tarih, byk bilgin Samuel N. Kra
mer'in 1959 tarihli eserine balk olarak setii gibi, Smer'de
Balar.
eitli metinlerden rendiimize gre, her ey ok ama ok
uzun zaman nce Basra Krfezine veya Umman Denizine elli
kiilik bir AN UNNAK grubunun ini yapmasyla balad; bu
terim "Gkten Yere Gelmi Olanlar" anlamna gelmektedir. Ze
ki bir bilim adam olan E.A'nn ("Evi Su Olan") nderliinde k
yya kan bu grup Dnya stndeki ilk dnya d varlk kolo
nisini kurarak E.R.DU ("ok Uzakta Kurulan Ev") adn verdi
ler. Ziyaretilerin grevine uygun olarak bunu baka yerleim
ler izledi; Basra Krfezinin sularn damtarak altn elde edecek
lerdi; Anunnakilerin ana gezegeninde acilen altna ihtiya vard,
giderek incelmekte olan atmosferi altn paracklarnn asl du
raca bir kalkanla korunabilirdi. Aratrma seferi genileyip
operasyonlar balarken Ea, EN.K, yani "Yer Efendisi" anlamna
gelen ek bir unvan veya lakap edindi.
22 1.ahi KarJlamalar

Ama her ey yolunda gitmedi. Ana gezegen (NBRU) gere

ken altn alamyordu. Ksa zamanda plan deiiklii yaplp al
tnn zor yoldan, AB.ZU' daki -gneydou Afrika' daki- maden
lerden kartlmasna karar verildi. Dnya' ya gelen Anunnakile
rin says artt (sonunda 600 kii olmulard); G.G ("Gzlem
leyen ve Grenler") denilen bir baka grup yrngede kalp me
kikleri, uzay aralarn ve uzay istasyonlarn iletmekle grev
liydi (Smer metinleri bunlarn saysnn 300 olduunu iddia et
mektedir). Bu kez baarszlk yaanmamasn temin etmek iin
Nibiru'nun hkmdar ANU ("Cennetsi Olan") Dnya'ya En
ki/Ea'nn vey kardei EN.LL'i ("Emirler Efendisi") yollad.
Enlil sk disiplin isteyen sert bir idareciydi; Enki Abzu'daki al
tn cevherlerini topraktan kartmak zere yollandnda Enlil,
E.DN'deki ("Drst Olanlarn Evi") yedi Tanrlar ehrinin ko
mutasn devrald; bundan 400.000'i akn yl sonra Smer uy
garlnn geliip serpilecei yerdi buras. Her bir ehir belirli i
levler stlenmiti: bir Uu Kontrol Merkezi, bir Uzay Liman,
bir metalrji merkezi, hatta hem Enki'nin hem de Enlil'in vey
kz kardei olan NN.MAH'n ("Byk Hanm") gzetiminde
bir tp merkezi.
Dnya Tarihesi dizisinin be cildi ve bunlar tamamlar nite
likteki Kozmik Tdum"" adl kitaplarmzda sunup analiz ettiimiz
kantlar, Nibiru'nun 3.600 Dnya yl sren ve Smer dilinde
SAR denilen bir dnemi belirten ok byk ve elips biimli bir
yrngeye sahip olduunu iaret etmekteydi. Smerlerin tarih
ncesine dair kaytlar -Kral Listeleri adyla bilinir- Anunnaki
lerle ilgili zamann geiini Sarlar ile lmektedir. Bu metinleri
kefedip tercme eden bilginler, ad geen Anunnaki komutan
larnn grev sresinin uzunluunu en azndan "efsanevi" veya
"hayali" grmekteydiler nk bu tekil "saltanatlar" 28.800 ve
ya 36.000 ve hatta 43.200 yl srmt. Ama aslnda Smer Kral
Listeleri belirli bir yerleimin bandaki u veya bu komutann 8
veya 10 veya 12 Sar grev yaptn belirtmekteydiler. Dnya y
lna dntrldnde bu saylar 28.800 gibi "mantksz" bir
Kozmik Tdum, Ruh ve Madde Yaynlan stanbul, 2004
 lk Karlamalar 23

hal almaktayd (8 x 3.600) ama Anunnakiler asndan bunlar

yalnzca, kendi yl hesaplarna gre son derece makul (ve hatta
ksa) sreler olan, sekiz veya on yl demekti.
Bu kadim "tanrlar"n grnrdeki lmszlnn srr ite
burada, Sarlarda yatmaktadr. Bir yl, kiinin stnde yaad
gezegenin gne etrafnda tamamlad bir yrngenin sresi
olarak tanmlanr. Nibiru'nun yrngesi 3.600 Dnya yl alr
ama Nibiru'da yaayanlar iin bu sre ancak onlarn bir yldr.
Smer ve dier Yakn Dou metinleri bu "tanrlar"n doumun
dan da lmnden de sz etmektedirler, ancak Dnyallarn g
znde (ki adnn branca anlam "Arza ait" olan Adn tam anla
myla byleydi) Anunnakilerin yaam dngs yle uzundu ki,
insanlar asndan onlar pratikte lmszdler.
Anunnakiler Dnya'ya tufandan 120 Sar nce -fiziksel so
nularnn da tesinde gerekten dnm noktas oluturan o su
nn dmesinden 432.000 yl nce- gelmilerdi. Anunnakiler
geldiklerinde insanolu, yani Adem henz dnya stnde de
ildi. nk Abzu'ya yollanan Anunnakiler krk Sar boyunca
altn kartmak iin meakkatle altlar ama sonra isyan ettiler.
Babil, Asur ve bran dilinin anas olan Akkad dilinde yazlm
ve Atra Hasis adyla anlan bir metin bu isyan ve nedenlerini
canl ayrntlaryla tarif etmektedir. Anunnakileri zorlu alma
ya mecbur etmek ve isyan tevik edenleri cezalandrmak ama
cyla Enlil disiplin tedbirleri alnmasn emretti. Enki ise yumu
aklk yanlsyd. Anu'ya danld; o da isyanclara hak verdi.
Bu amaz nasl zlecekti peki?
Bilim adam olan Enki bir zm nerdi. Bu ok zorlu ii
devredeceimiz birl.kel iyaratalm, dedi. Orada hazr bulunan
dier Anunnaki nderleri meraklandlar: Bu nasl yaplabilir, bir
Adamu nasl oluturulabilirdi? Buna, Enki'nin verdii yant u
oldu:

"Adn sylediiniz yaratk,

mevcuttur !"
24

Dnya stndeki evrimin rn olan insans bu "yarat"

gneydou Afrika'da, "Abzu'nun yukarsnda" bulmutu. Bu
nu zeki bir ii haline sokmak iin tek gereken, diye ekledi En
ki:

Tanrlarn suretini tutturmak.

Meclisteki tanrlar -Anunnaki nderleri- hevesle kabul etti

ler. Enki'nin nerisiyle bu greve yardmc olmas iin ba tp
subayn( Ninmah' ardlar. "Sen tanrlarn ebesisin!" dediler
ona, "nsanolunu yarat! Karm Olan yarat ki, o taksn bo
yunduruu! Enlil tarafndan yklenen boyunduruu o taksn
ki, tanrlar rahat edebilsin diye onlara hizmet.etmekle ykml
olsun!"
Yaratl kitabnn 1 . blmnde, bq karara yol aan mnaza
ra tek ayette zetlenir: "Ve Elohim, 'nsan kendi suretimizde,
kendimize benzer yaratalm' dedi." Ve meclisteki "biz"lerin r
zas ima edilerek grev yrrle konulur: "Elohim, insan ken
di suretinde yaratt. Bylece insan, Elohim suretinde yaratlm
oldu."
Suret terimi, yani mevcut "yaratn" Bilme ve Uzun mr
haricinde Anunnakilerce istenen dzeye ykseltilebilecei un
sur veya sre ancak sz konusu "yaratk"n ne veya kim oldu
unun fark edilmesiyle iyi anlalabilir. Baka metinlerde (rne
in, bilginlerin Davar ve Tahl Miti dedikleri metinde) yle ak
lanr:

nsanolu yaratldnda,
Ekmek yemeyi bilmiyorlard,
Giysiler giymeyi bilmiyorlard,
Bitkileri koyunlar gibi azlariyla yerler,
Suyu bir ukurdan ierlerdi.

Vahi hayvanlar gibi ve vahi hayvanlarla birlikte dolaan

insans yarata ok uygun bir tariftir bu. Ta silindirler ("silin-
 lk Karlamalar 25

ekil 2
dir mhr" olarak anlrlar) stne kaznm Smer betimleme
leri hayvanlarla birarada ama iki aya stnde duran bu insan
slan gstermektedir; bu (ekil 2) bir Homo erectus izimidir (ne
yazk ki, modern bilim adamlarnca gz ard edilmitir). te En
ki, zaten mevcut olan bu varln stne "tanrlarn suretini tut
turma" nerisinde bulunmu ve genetik mhendislikten yarar
lanp bir Dnyal, Homosapiens yaratmt.
Bu srete genetik devir yapldna ilikin bir ipucu, Yarat
l kitabnn "Ve Yahveh Elohim yerin toprandan Adam' yapt;
ve onun burnuna yaam nefesini fledi, ve Adam yaayan can
oldu," ayetini okuduumuz (bilginlerin Yahvehci Versiyon di
yerek atfta bulunduu) 2. blmnde yer alr. Atra Hasis ve di
er Mezopotamya metinlerinde sz konusu varlkla ilgili daha
karmak bir ilem anlatlmaktadr. lem kusursuz hale getirile
ne dek hayal krklyla sonulanan denemeler ve hatalar da
iermi ve sonunda, istenen sonu Enki ve (baz metinlerde, bu
unutulmaz rolnn onuruna NN.T, yani "Yaam Hanm" un
vannn verildii) Ninmah tarafndan elde edilmiti.
Bit imti -"Yaam rzgarnn ieri flendii ev"- denilen bir
laboratuvarda allrken gen bir Anunnaki erkeinin kannn
"z" bir dii insansnn yumurtasyla kartrld. Dllenen yu
murta bir Anunnaki diisinin rahmine yerletirildi. Gergin ge
en bir bekleme dneminden sonra bir "model insan" dodu;
Ninmah yenidoan bebei ellerine alp yukar kaldrarak bar
d: "Yarattm! Onu ellerimle yaptm!"
26 lahi Karlamalar

ekil 3
Smer ressamlar, herkesin grmesi iin Ninmah/Ninti'nin
bu yeni varl tutup havaya kaldrd o nefes kesici son an si
lindir mhrler stnde betimlemilerdir (ekil 3). te, kk
bir ta silindir stndeki oymada yer alan ilk lahi Karlamann
resimli betimlemesi!
Tanrlarn Neteru ("Muhafzlar") diye adlandrld ve bir
madenci baltasn gsteren hiyeroglifle tanmland kadim M
s'da, ilk insann kilden yaratlmas eylemi ko bal tanr Khne
mu'ya ("Birletiren") atfedilir; metinler onun "insan yapan...
balangta olan baba" olduunu sylemektedir. Msrl ressam
lar da, tpk kendilerinden nceki Smerli ressamlar gibi, lk
Karlama ann resimle betimlemilerdi (ekil 4); resimde
Khnemu, olu (bilim ve tp tanrs) Tot'un yardmyla yeni yara
tlm olan varl tutup kaldrrken grlmekte.
Yaratl kitabnn bir versiyonunda belirtildii gibi, Adem
gerekten de tek bana yaratlmt. Ama bu model insan, "tp
bebekler" yaratmaya ilikin bu srecin geerliliini kantlad
anda bir toplu kopyalama projesine giriildi. Daha ok miktar
da T.T, yani "yaamla olan ey" karm, kutsal kitaptaki kil
veya toprak hazrlanp her iki cinsiyetten lkel iler retmek
zere genetik mhendislik sayesinde ilemden geirildi. Nin
mah bir "eril kalp" ve bir "diil kalp" iine yedier "kil" yum
rusu yerletirdi. Dllenen yumurtalar daha sonra Anunnaki di
ilerinin, "doum tanralar"nn rahimlerine yerletirildi. Yara
tl kitabnda "nsanlar erkek ve dii olarak yaratt" ayetiyle in-
 lk Kmlamalar 27

ekil 4
sanolunun Elohim tarafndan yaratln anlatan (bilginlerin
deyimiyle) Elohimci Versiyon, her defasnda yedi erkek ve yedi
kadn "Karm Olan" ortaya kartma srecinden sz etmekte
dir.
Ama her melez gibi (bir at ve eein birlemesinden doan
katr gibi) "Karm Olanlar" da ksrd. Kutsal kitapta bu yeni
varln kutsal metin terminolojisinde remek anlamna ge
len"Bilme"yi nasl edindiine ilikin hikaye, ikinci genetik m
hendislik becerisinin alegorik anlatmdr. Bu dramatik gelime
nin ba aktr ne Yahveh-Elohim ne de Adem ve Havva' dr; bu
ok nemli biyolojik deiimin tahrikisi Yland.
Yaratl kitabnda Ylan iin kullanlan kelime Nala'tr. Oy
sa bu terim iki ek anlama sahipti. "Srlar bilen veya zen" an
lamna da gelebilirdi, ''bakrdan olan" anlamna da. Son iki an
lam, Enki iin kullanlan Smerce unvanlardan olup "Srlar
zen" ve "Metal madenlerinden olan" anlamndaki BUZUR keli
mesinden geliyor grnmektedir. Daha nceki bir kitabmzda
(Kozmik Tdum) ifann sembol olan ve -ta o zamanlar S
mer den!- gnmze dek gelen Sarmal Ylanlar sembolnn
(ekil Sa) ilhamnn ift sarmall ONA (ekil Sb)'dan ve dolay
syla da genetik mhendislii ile ilikili olduunu nermitik.
28 lahi Karlamalar

c
d

ekil Sa, 5b, 5c ve 5d

Daha sonra gstereceimiz gibi, Enki'nin Aden Bahesinde ge
netik mhendisliini kullan ayrca Hayat Aac betimlemele
rindeki ift sarmal motifine de yol at. Enki bu bilgiyi ve sem
boln olu Ningizidda'ya (ekil Sc) miras brakt; bu tanry
Msr tanrs Tot olarak tehis etmitik; Yunanllar ona Hermes
diyorlard, asasnda Sarmal Ylanlar amblemini tayordu (ekil
Sd).
Enki'nin unvanlarnn (Ylan-bakr-ifa-genetik gibi) bu ifte
ve l anlamlarnn izini srerken, Sina lndeki dolamalar
srasnda srailoullarnn bana ken veba belasn hatrlama
mz icap eder: Musa bir "tun ylan" yapp ilahi yardm istemek
zere yukar kaldrdktan sonra durmutu.
nsanoluna reme yeteneinin verildii bu ikinci lahi Kar
lamann bizler iin kadim "fotoraflar" -sahneyi kk ta
silindirler stne tersten kazyan ve slak kil stnde yuvarla-
 lk Karlamalar 29

a
b

ekil 6a ve 6b
dktan sonra imgenin dzden grnmesini salayan sanatlar
tarafndan zapt edildiini fark etmek de az akl kartrc deil
hani. Ama byle betimlemeler de, tpk Adem' in yaratln be
timleyenler gibi kefedilmitir. Birinde "Adem" ve "Havva" bir
aacn iki yannda oturmutur, ylan Havva'nn arkasndadr
(ekil 6a). Bir dieri, taht andran ve stnden iki ylann kt
bir tepe stnde oturan byk bir tanry gstermektedir;
kukusuz Enki'dir bu (ekil 6b). Sa tarafnda, ular erkek cin
sel organn andran dallarn fkrd bir erkek ve solunda da
dallar kadn cinsel organn andran dallarn fkrd ve elin
de kk bir meyve aac (muhtemelen Bilgi Aac) tutan bir
kadn vardr. Olan biteni izleyen, tehditkar bir byk tanr daha
vardr; byk olaslkla bu da kzgn Enlil' dir.
Kutsal kitaptaki anlaty destekleyen tm bu metinler ve be
timlemeler bylelikle lahi Karlamalar destannda ayrntl
bir tablo, balca katlmclarnn tehis edilebildii bir olaylar
zinciri oluturmaktadr. Geri bilginlerin byk ounluu bu
30 lahi Karlamalar

gibi kantlan "mitoloji" diyerek snflamakta srarcdr. Onlara

gre Aden Bahesindeki olaylarn yks sadece mittir; hi var
olmam bir yerde geen hayali bir mecazdr.
Ama ya byle bir Cennet, zellikle meyve veren aalarn di
kilmi olduu bir yer yalnzca doann bahvanlk yapt bir
zamanda gerekten mevcut oldu ise? Ya ok eski zamanlarda
"Aden" denilen bir yer, olaylarnn gerek olaylar olduu ger
ek bir yer var idiyse?

Adem'in nerede yaratldn kime isterseniz sorun, yant

byk olaslkla Aden Bahesi olacaktr. Ama insanolunun hi
kayesinin balad yer buras deildir.
lk olarak Smerler tarafndan kayda geirilen Mezopotam
ya hikayesi bu srecin ilk aamasn "Abzu'nun yukarsnda"
-altn madenlerinin olduu yerin hayli kuzeyinde kalan- bir
noktaya yerletirmektedir. "Karm Olan"lardan oluan birka
grup ortaya kartlp yaratlma amalarn yerine getirmeye
-madenlerdeki zorlu ii devralmaya- yneltildike E. DN'deki
yedi yerleimde kalan Anunnakiler de byle yardmclar talep
etmeye baladlar. Gneydou Afrika'dakiler direnince, bir kav
ga koptu. Bilginlerin Kazmalar Miti dedikleri bir metin, Enlil ko
mutasndaki Anunnakilerin E.DN'den gelip "Yaratlm Olan
lar"dan bazlarn zorla alp oradaki Anunnakilere hizmet etme
leri iin nasl Eden'e getirdiklerini anlatr. Davar ve Tahl Miti de
nilen bir metin ise Anu, Anunnakilerin Gn ykseklerinden
/1

Ye' e inmelerine sebep olduunda" boy atan bitkilerin, kuzula

rn ve ocuklarn henz ortaya kmam olduunu aka anlat
maktadr. Anunnakiler kendileri iin "yaratl odas"nda besin
oluturduktan sonra bile doymamlard. Ancak,

Anu, Enlil, Enki ve Ninmah

Kara bal halk oluturduktan sonra,
Meyve veren tahllar oalttlar
lkede . .. Edin'de onlar yerletirdiler.
 lk KDrlamalar 31

Genel varsaymlarn aksine Kitab Mukaddes de ayn hika

yeyi anlatr. Enuma eli'teki gibi, kutsal kitaptaki sralama da
(Yaratl kitabnn 2. blm) ilk olarak Gklerin ve Yer'in olu
mas, ardndan Adem'in yaratl (Kitab Mukaddes yerini be
lirtmez) eklindedir. Sonra Elohim, Adem'in yaratld yere g
re "douda, Aden'de bir bahe dikti" ve ancak bundan sonradr
ki, Elohim, "yaratt Adem'i oraya koydu"; Aden Bahesine.

Ve Yahveh Elohim
Aden bahesine bakmas, ilemesi iin
Adem'i oraya koydu.

Jbileler Kitab, (bir deyim uydurmak gerekirse) "Yaratln

Corafyas" ve dolaysyla balangtaki lahi Karlamalara
k tutmaktadr. Kuds'te kinci Tapnak dneminde derlenen
bu kitap o asrlarda Musa'run Tankl adyla biliniyordu nk
metin "nsanolu nasl olur da insanolunun yaratlmasndan
nceki o eski olaylar bilebilirdi?" sorusunu yantlyordu. Yant
uydu: Her ey Musa'ya, Sina Danda, Rab'bin emri stne la
hi Mevcudiyetin bir Melei tarafndan yazdrlmt. Metni Yu
nancaya evirenlerce verilen Jbileler Kitab ad, kitabn kronolo
jik yapsndan kaynaklanyordu; yllarna "gnler" veya "hafta
lar" denilen "jbileler"le llen yllara dayanmaktayd bu ya
p.
Anlalan (kutsal ilan edilen Yaratl kitabna ek olarak) o
zamanlar mevcut olan, Kitab Mukaddes'in de sz ettii ve Me
zopotamya ktphanelerinde kataloglara giren ama henz bu
lunamam kitaplar gibi kaynaklardan yararlanan Jbileler Kita
b o bilmecemsi "gnler" hesabn kullanarak, Adem'in melek
ler tarafndan Aden Bahesine ancak "Adem yaratlm olduu
lkede krk gn tamamladktan sonra" getirildi, diye belirt
mekteydi; "kars ise sekseninci gnde getirildi." Baka bir de
yile Adem ve Havva baka bir yerde ortaya kartlmlard.
Daha sonra, Aden'den kovulma ile ilgilenen Jbileler Kitab
bir baka deerli bilgi parac salar. Bize "Adem ve kars
32 lahi Karlamalar

Aden Bahesinden kt ve Doduklar lkede, yaratldklar

topraklarda yaadlar" bilgisini verir. Baka bir deyile,

Edin'den kp gneydou Afrika'daki Abzu'ya geri dnm
lerdi. Ancak orada, ikinci Jbilede Adem karsn ''bildi" ve
"ikinci jbilenin nc haftasnda Havva, Kayin'i dourdu ve
drdnc haftada Habil'i dourdu ve beinci haftada bir kz do
urdu, Avan." (Kitab Mukaddes Adem ve Havva'nn baka
oullar ve kzlar olduunu bildirir; kutsal kitaba dahil edilme
yen kitaplar ise bunlarn toplam saysnn altm olduunu
belirtir.)
nsanolunun tek bir ilksel anadan doup oalmasnn ba
lang noktasn Mezopotamya' daki Aden'e deil de geriye, g
neydou Afrika'daki Abzu'ya yerletiren bu olaylar sralamas,
insanolunun kkenine ve dnya zerinde yaylna ilikin
"Afrika'dan Dar" teorilerine yol aan bilimsel keiflerle de ar
tk tamamen desteklenmektedir. Yalnzca en eski insanslarn fo
sil kalntlarna dair bulgular deil, Homo sapiensi.n son soyuna
ilikin genetik kantlar da gneydou Afrika'y insanolunun
ortaya kt yer olduunu dorulamakta. Ve Homosapiense ge
lince, antropologlar ve genetik aratrmaclar gnmzde var
olan tm insanlarn kendisinden geldii tek bir diiyi, bir "Hav
va"y yaklak 250.000 yl nce ayn blgede yaam olduunu
ne srmekteler. (lk bata yalnzca anneden geen DNA'ya da
yanan bu bulgu 1994'te her iki ebeveynden geen ekirdek
DNA'sna dayanan genetik aratrma ile de 1995'te desteklenip
yaklak 270.000 yl nce yaam bir "Adem"i de ierecek bi
imde geniletildi.) Daha sonralar Asya' ya ve Avrupa'ya gelen
Homo sapiensi.n eitli dallan (Neanderthaller, Cro-Magnonlar)
ite buradan kmt.
Kutsal kitaptaki Aden'in Anunnakilerin yerleip yaadklar
ve Abzu'dan aldklar lkel ileri getirdikleri ayn yer olduu
dilbilimsel adan da aka bellidir. Aden kelimesinin (Asur, Ba

bil ve bran dillerinin anas olan) Akkad dilindeki Edinu arac
lyla Smer dilindeki E.DN'den geldii konusunda hi kim
senin kukusu yoktur artk. Dahas, Cennet'teki sularn (Yakn
 lk Karlamalar 33

Dou'nun ksa k mevsiminin yamurlarna baml bir ke

sindeki okuyucular iin etkileyici bir zellik olan) bolluunu ta
rif ederken Kitab Mukaddes yine Mezopotamya'y iaret eden
birka corafi iaret vermektedir; Aden Bahesinin drt rmaa
hayat veren bir su kaynann yan banda olduunu anlatr
ken:

Aden'den bir rmak douyor,

Baheyi sulayp orada drt kola ayrlyordu.
lk rman ad Pion'dur,
Altn kaynaklar olan Havila snrlar boyunca akar.
Orada iyi altn, reine ve oniks bulunur.
kinci rman ad Gihon'dur,

nc rman ad Didedir,
Ku snrlar boyunca akar.

Asu'un dousundan akar.

Drdnc rmak ise Fraftr.

Cennet Irmaklarnn ikisi olan Dicle ve Frat'n Mezopotam

ya'nn iki byk nehri olduu aktr (bu topraklara "Nehirler
Arasndaki lke" ad bu yzden verilmitir). Tm bilginler bu
nehirlerin branca kutsal kitapta Hiddekel. ve Prat olarak geen
adlarnn (araclk yapan Akkad dili yoluyla) Smerce adlar
olan dilbat ve Puranf dan geldii konusunda hemfikirdirler.
Bu iki nehir ayn yollar izlemelerine ramen baz noktalarda
neredeyse birlemekte, baz noktalarda ise aralar hayli almak
tadr; her ikisi de Mezopotamya'nn kuzeyindeki Anadolu da
larndan kar ve rmaklar besleyen kaynan buras olduuna
inanldndan bilginler dier iki nehri bu "ba noktas"nda ara
maktaydlar. Ama Gihon ve Pion iin uygun aday olabilmeleri
iin bu da srasndan kan ve dier koullara da uyan iki ne
hir daha bulunamamtr. Dolaysyla aratrma daha uzak lke
lere yayld. Ku'un Afrika'daki Etiyopya veya Nbye anlamna
geldii ve Gihon'un ("Heyecanla Akan") da birka elaleye sa
hip olan Nil'i iaret ettii dnld. Pion (muhtemelen "Du-
34 lahi Kalamalar

rup Dinlenen" anlamnda) iin pek sevilen bir aday ise nds
Nehri olmuhr, dolaysyla bu durumda Havila, Hint lkesi ve
hatta kara ile kuatlm Luristan ile eletirildi. Bu tr nerile
rin sorunu Nil'in de nds'n de Mezopotamya'daki Frat ve
Dicle ile birleip akmyor olularyd.
Ku ve Havila adlar Kitab Mukaddes'te hem corafi yer
hem de ulus devlet adlar olarak birden fazla yerde geer. Ulus
lar Tablosunda (Yaratl, 10) Havila u isimlerle birlikte anlr:
Seva, Savta, Raama, Savteka, eva, Dedan. Bunlar kutsal kitap
ta, brahim peygamberin hizmetisi Hacer' den olan olu sma
il'in kabileleri ile ilikili ulus lkelerdir ve bunlarn Arabis
tan'da olduklarna hi phe yokhr. Bu gelenekler, Arabistan'n
drt bir yannda bu kabilelerin yerlerini tehis eden modem d
nem aratrmaclar tarafndan da desteklenir. Hatta Hacer ismi
nin dou Arabistan'daki kadim bir ehrin ad olduu bulun
muh. E.A. Knauf, 1985'te gncellenmi incelemesi Jsmaefde
Havila adnn branca "Kum lkesi" anlamna geldiini bulup
bu kelimeyi gney Arabistan' gsteren corafi bir isim olarak
tanmlamtr.
Bu ikna edici sonularn sorunu ise Arabistan' daki hibir
nehrin Kitab Mukaddes'te anlatlan Gihon'a uymuyor oluu
dur; tm Arabistan'n kuru, kocaman bir l olduu gerei
karsnda baka neden aramaya gerek kalmaz.
Kitab Mukaddes bu kadar yanlyor olabilir miydi? Aden
Bahesine dair tm o hikaye ve dolaysyla geen olaylar ve
bunlarn iindeki lahi Karlamalar yalnzca masal myd?
Kitab Mukaddes'in geree uygunluuna tam bir inan du
yarak balayacak olursak, aklmza u soru gelir: Kutsal kitapta
ki anlat Pion'un iinden getii topraklarn (Havila) corafya
sn ve minerolojik yapsn nispeten uzun uzadya anlatp Gi
hon nehrinin yuvarlak rotasn tarif etmek iin getii lkeleri
sralam, Dicle'nin yerini ylesine ("Asur'un doas") belirtir
ken drdnc rman, Frat'n adn hibir ek corafi iaret be
lirhneden neden vermiti ki? Bu giderek azalan bilgi sralamas
niindi?
 lk Karlamalar 35

Aklmza gelen yant u olmutu: Yaratl kitabn okuyanla

ra Frat'n nerede olduunu sylemeye hi ihtiya yoktu ve Dic
le'yi tehis etmeleri iin yalnzca Asur' dan sz etmek yeterliy
ken -anlalan o zamanlar daha az bilinen bir rmak olan- Gi
hon'un Ku lkesinin etrafn dolaan nehir olduunu akla
mak gerekiyordu ve grne gre hi bilinmeyen Pion nehri
nin ise yeryz ekillerine sahip olmad iin oradan kan
rnlerle tanmland Havila denilen bir lkeden getii anla
tlmt.
1980'li yllarn sonlarnda, Dnya yrngesinde dnen uy
dular ve uzay mekii Columbia' daki baka aygtlar araclyla
toprak altna nfuz eden sonarlar kullanlarak Sahra lnn
taranmasyla l kumundan oluan katmanlarn altnda bir za
manlar bu blgede akan nehirlerin kurumu yataklarnn sap
tand aklandnda bu dncelerimiz anlam kazanmaya
balad. Bunun ardndan zeminde yaplan incelemeler bu blge
nin belki 200.000 yl nceden balayp iklimin aniden deitii
4.000 yl ncesine dek byk nehirler ve onlarn birok koluyla
ok iyi sulanmakta olduunu ortaya kard.
Sahra lndeki bu keif unu sormamza yol at: Ayn ey
Arap lnde de olmu olabilir miydi? Yaratl kitabnn 2. b
lm yazld sralarda -Asur'un zaten bilinmekte olduu ak
olan bir dnemde- Pion nehri geen binyllar iinde iklim dei
ince kumlarn altnda gzden kaybolmu olabilir miydi?
Akl yrtme izgimizin geerlilii Mart 1993'te hayli dra
matik biimde doruland. Boston niversitesindeki Uzaktan
Alglama Merkezinin mdr Faruk El-Baz, Arap yarmadas
nn kumlar altnda kayp bir nehrin kefiyle ilgili bir aklama
yapt. Bu nehir bat Arabistan dalarndan balayp Basra Kr
fezinin dousuna dek 850 km boyunca akmt. Burada, gn
mz Kuveyt'inin byk ksmn kaplayan bir delta oluturup
bugnk Basra kentine dek ulaarak orada Dicle ve Frat nehir
leriyle birlemekteydi. Tm uzunluu boyunca derinlii on be
metre olan nehir baz noktalarda be kilometre geniliine ula
yordu.
36 lahi Karlamalar

Boston niversitesinin incelemesinin vard sonuca gre

11.000 ile 6.000 yl nce arasnda yaanan son Buzul andan
sonra Arabistan iklimi byle bir nehri desteklemeye yeterli nem
ve ya almaktayd. Ama 5.000 yl nce yarmadadaki kurak
lk ve l benzeri koullarla sonulanan iklim deiiklikleri ne
deniyle bu nehir kurumutu. Zamanla rzgarla srklenen
kum tepeleri nehrin yatan doldurdu, bir zamanlarn bu kud
retli nehrinin tm kantlarn ortadan kaldrd. Oysa, Landsat
uydular tarafndan yaplan yksek znrlkl taramalar
kum tepesi rntlerinin, yzlerce metre uzanp Kuveyt ile ya
knlarndaki Basra'da daha nce bir trl aklanamayan -bat
Arabistan'daki Hicaz dalarndan gelmi kaya paracklarndan
oluan- akl ta birikintilerinde sona eren bir izgi boyunca de
iiklik gsterdiini aa kartmt. Zeminde yaplan incele
meler bu kadim nehrin varln dorulad (ekil 7).
Dr. El-Baz bu kayp nehre Kuveyt Nehri adn verdi. Biz, ger
ekten de kadim alarda bir altn ve deerli ta kayna olan
Arap yarmadasnn tam ortasndan geen lu nehre eski alarda
Pion denildiini nermekteyiz.
Peki ya "Ku snrlan boyunca akan" Gihon nehri? Ku,
Uluslar Tablosunda iki kez geer; birincisi Msrn Hami-Afri
kal topraklan olan Put (Nbye/Sudan) ve Kenan ile ve ikinci

SUDi ARABiSTAN
MUD

AL
(-.....

...
RIYAD

ekil 7
 lk Karlamalar 37

kez de "onun krallnn balangc, hepsi de inar [Smer] di

yarnda Babil ve Erek ve Akkad idi" denilen Nimrod'un krallk
yapt Mezopotamya lkelerinden biri olarak anlr. Mezopo
tamya' daki Ku byk olaslkla Sme'in dousunda, Zaros
Dalar blgesindeydi. Buras, M.. ikinci binylda Zaros Da
larndan inip Babil'i igal eden Ku halknn (Akkad dilinde
Kasiteler) ana yurduydu. Bu kadim isim Pers ve hatta Roma d
nemlerine dek (Kitab Mukaddes'in Ester Kitabndaki "uan")
Susa blgesi iin kullanlan Kuan adnda korundu.
Zaros Dalarnn bu ksmnda kayda deer birka nehir
vardr ancak hibiri, (yzlerce kilometre kuzeydoudan bala
yan) Frat ve Dicle ile ayn kayna paylamadklar iin bilgin
lerin dikkatine arpmamtr. Oysa burada bir baka soru soru
labilir: Acaba kadim halklar kaynaklarnda deil de denize d
kldkleri Basra Krfezinde birleen nehirlerden mi sz ediyor
lard? Durum buysa, Aden'in drdnc nehri olan Gihon Basra
Krfezinin hemen banda Dicle, Frat ve yeni kefedilen "Ku
veyt Nehri"yle birleen nehir olurdu!
Soruna bu ekilde baklacak olursa, en bariz Gihon aday ko
layca belirir. Bu, gerekten de kadim Kuu lkesinin balca
nehri olan Karun Nehridir. Yaklak 800 km uzunluundaki ne
hir dolambal akna gnmzde gneybat ran' da bulunan
Zardeh-Kuh da srasndan balayarak sra d bir ilmek izer.
Dorudan gneye, Basra Krfezine akmak yerine kuzeybat y
nnde derin vadilerden geip (modem haritalara baklnca)
"yukar" doru akar. Sonra bir ilmek oluturup zikzaklar ize
rek Zaros Dalarn ardnda brakp gneye, krfeze doru ak
maya balar. Sonunda, son birka yz kilometresi boyunca sa
kinler ve menderesler oluturarak, Frat ve Dicle'nin Basra Kr
fezinin banda oluturduklar (gnmzde Irak ve ran arasn
da paylalamayan attlarap olarak bilinir) bataklk deltada
onlarla birleir.
Konumu, yuvarlak rotas, cokuyla ak ve dier nehirle
Basra Krfezinin banda birleiyor oluu bize Kann Nehrinin
pekala kutsal kitapta Ku lkesini evreledii anlatlan Gihon olabile-
38 lahi Kmlamalar

ceini dndrmektedir. Arabistan'daki byk bir nehre ili

kin uzay a keifleri ile Aden Bahesinin yerini gney Mezo
potamya'ya yerletiren byle bir tanmlama byle bir yerin fizi
ken var olduunu dorulamakta ve lahi Karlamalar ile ilgili hi
kayelere mitlerden deil, salam olgulardan bir zemin ina etmektedir.

Gney Mezopotamya'nn, yani kadim Smer' in kutsal kitap

taki Aden veya E.DN olarak belirlenii Smer metinleri ile kut
sal kitapta anlatlanlar arasnda corafi bir uygunluk yaratmak
tan fazlasn salar. nsanolunun lahi Karlamalar hangi
grupla yaadn da tanmlar. E.DN, DN'in ("Adil Olanlar")
Onlarn tam unvan DN.GR'di, yani "Parlak, siv
r drst kiileri" veya daha da uygunu, "Roket Ge-

milerin Adil Halk" anlamn verir ve resim dilinde kumanda

modl ini iin ayrlabilen iki aamat bir roket izimiyle yaz
lrd (ekil Sa). Bu yaz giderek iviyazsna dntnde bu
piktografn yerini "Gksel Olanlar" anlamndaki yldz sembo
l ald, daha sonralar Asur ve Babil'de bu sembol apraz kama
lar eklinde basitletirildi (ekil 8b) ve okunuu Akkad dilinde
lu oldu: "Ulular".
Mezopotarnya'nn Yaratl metinleri, Adem'in yaratlmasna
dahil olan ve Kitab Mukaddes'in olaylarn tektanrc versiyo-

GIR

AN = Yldz = Gkler = "tanr"

ekil 8a ve Bb
 lk Karlamalar 39

E.DINllieDrtNehri
40 la1i Karlamalar

nunu anlatrken oul Elohim ("lahi Olanlar") kelimesini kul

lanmasna, ayrca "Kendi suretirnizde, kendimize benzer yarata
lm" ayetinde nc oul ahs zamirini korumasna sebep
olan u birden ok ilahn kimler olduu bulmacasnn yantn
salamakla kalmayp bu baarnn arka plann da vermektedir
ler.
Kantlar, Yaratl kitabndaki Elohim'in Sme'in DN.GR'i
olduuna dair pek az pheye yer brakrlar. Adem'in yaratl
mas becerisi onlara atfedilmitir ve onlarn ok sayda (ve ge
nelde birbirlerine hasm olan) nderleri -Enki, Enlil, Ninmah
ilk Homo sapiensin ilk karlat ''biz"diler.
Aden Bahesinden kovulma bu ilikinin ilk blmnn so
nu oldu. Cenneti yitiren ama bilgi ve reme yeteneini elde
eden insanolunun kaderi bundan byle Arz ile balantda ol
makt:

Topraa dnnceye dek

Ekmeini aln teri dkerek
Kazanacaksn.
nk topraksn,
Topraktan yaratldn.

Ama insanolu kaderini byle grmyordu. Dingir/El.o

him'in suretinde, benzeyiinde, onlarn genleri ile yaratlm
olan insanolu kendisini gklerin -dier gezegenlerin, yldzla
rn, evrenin- bir paras olarak grmekteydi. Onlarn lmsz
ln elde etmek, gksel mekanlarnda onlara katlmak iin
abalayacakt. Ve kadim metinler bize, bunu yapabilmek iin in
sanolunun yolu kapatan silahl Kerubiler olmakszn yaayaca
lahi Karlamalarn peine dmeyi srdrdn syler
ler.
 LK LSAN

Adem ve Havva konuabiliyor muydu? Tanr ile hangi dilde

sohbet etmilerdi?
Krk yl ncesine dek modern bilginler insann konumaya yak
lak 35.000 yl nce Cro-Magnon insan ile baladn ve dillerin
ancak 8.000 ile 1 2.000 yl ncesinde eitli klanlar arasnda yre
sel biimde gelitiini kabul etmekteydi ler.
Adem ve Havva'nn anlalabilir bir dille konuabildiini anlatan
ve Babil Kulesi olayndan nce "dnyadaki btn insanlar ayn dili
konuur, ayn szleri kullanrlard," diyen kutsal kitap bu grte
deildi.
1 960'1ar ve 1 970'1erde kelimelerin karlatrlmas bilginlerin,
Amerikan yerlilerininki de dahil binlerce farkl dilin ana grupta
toplanabilecei sonucuna varmalarna yol at. Daha sonra lsrail'de
kefedilen fosi ller 60.000 yl nce Neanderthallerin oktandr biz
ler gibi konuabildiklerini ortaya kard. Gerekten de 1 00.000 yl
kadar nce bir ana dilin mevcut olduu karm 1 994 yl ortalarn
da Berkeley'deki California niversitesinde yaplan gncellemi
almalarla doruland.
imdilerde konuma ve dillere de uygulanan genetik aratr
madaki ilerlemeler, insanlar maymunlardan farkl klan bu yete
neklerin tek bir genetik kkene dayandn dndrmektedir.
Genetik incelemeler gerekten de hepimizin anas olan tek bir
"Havva"nn yaadn ve onun 200.000-250.000 yl kadar nce
"konuma becerisi"yle ortaya ktn iaret etmekte.
Baz ar tutucu Yahudiler bu ana dilin ibranca, yani K itab Mu
kaddes'in dili olduuna inanmaktadr. Belki yle, belki de deil: ib
ranca, (ilk "Sami" dili olan) Akkad dilinden kmtr, onun ncesin
de ise Smerce vard. yleyse, inar'da yerleen halkn dili Smer
ce miydi? Ama bu ancak tufandan sonrayd, oysa Mezopotamya
metinleri tufan ncesinde konuulan bir dilden sz ederler. Hous
ton'daki Teksas niversitesinden antropolog Kathleen Gibson, in
sanlarn dil ve matematii ayn anda edindiklerine inanyor. Yoksa
bu ilk Lisan Anunnakilerin kendi aralarnda konutuklar ve dier
tm bilgiler gibi insanoluna rettikleri dil m iydi?
 -2-

CENNET KAYBEDLNCE

Adem ve Havva'nn Aden Bahesinden K? vulmas grn

e gre Adem ve onu yaratanlar arasndaki balarn kasten ve
kesin olarak kopuudur ama o kadar da kesin olmad ortaya
kmtr. Kesin olsayd, lahi Karlamalarn kaytlar orackta
sona ererdi. Oysa, Kovulma yalnzca bu ilikide yeni bir aama
nn balangcyd ve bu aama, dorudan karlamalarn nadir
leip grm veya ryalarn ilahi aralar haline geldii bir sak
lamba olarak tanmlanabilir.
Bu Cennet sonras ilikinin balangc hayrl olmaktan ok
uzakt; aslnda en trajik sonular verecekti. stemeden de olsa
yeni insanlar, Homosapienssapiensi ortaya kard. Sonra anla
lacakt ki, hem bu trajedi hem de bu beklenmedik sonu insa
noluna dair ilahi hayal krklnn tohumlarn ekmiti.
Tufann insanolunu dnya yznden silmesine izin veril
mesi plannn kknde yatan, "nsann D" konulu vaazla
rn en sevilen konusu olan Cennetten Kovulma deildi. Aksine,
bu inanlmaz bir kardee kyma eylemiydi: Tm insanlk yalnz

ca drt kiiden ibaretken (Adem, Havva, Kayin ve Habil) bir
karde dierini ldrmt!
Ve sebebi neydi? Sebebi lahi Karlamalard. ..
Kitab Mukaddes'te anlatlan hikaye adeta bir idil gibi ba
lar:

42
 Cenet Kaybedilince 43

Adem kars Havva'y bildi.

Havva hamile kald ve
Kayin'i dourdu.
"Yahveh'nin yardmyla bir oul dnyaya getirdim,"
dedi.
Daha sonra Kayin'in kardei Habil'i dourdu.
Ve Habil oban oldu,
Kayin ise ifti.

Kitab Mukaddes okuyucuya, ite byle, iki ayette insan de

neyiminin tamamen yeni bir aamasn takdim eder ve sahneyi
bir sonraki lahi Karlamaya hazrlar. Tanr ve insan arasnda
ki grnrdeki kopuklua ramen Yahveh hala insanoluna
gz kulak olmaktadr. Bir biimde -Kitab Mukaddes nasl oldu
unu ayrntsyla anlatmaz- tahllar ve davarlar evcilletirilmi,
Kayin ifti ve Habil ise oban olmu,.tr. Kardelerin ilk ii al
dklar Hkrnffve doan ifk yavrular kranlarn gstermek
iin Yahveh'ye sunmak oldu. Bu eylem, besin elde etmenin iki
usuln kolaylatran ilaha teekkr edildiini ima etmektedir.
Bir lahi Karlama ayrcal umut edilmektedir ama;

'@hveh Habil'i ve sunusunu kabul etti.

Kayin'le sunusunu ise reddetti.
Kayin ok fkelendi,
Suratn ast.

Bu gelimeden dolay belki de rken ilah, Kayin'in fkesini

ve hayal krkln datmaya abalayp dorudan ona seslen
di . Ama nafile, iki karde tarlada birlikteyken "Kayin kardei
Habil' e saldrp onu ldrd."
Ksa sre sonra Yahveh, Kayin'den aklama talep etmektey-
di. "Ne yaptn?" diyerek fke ve kederle bard Rab, "kardei
nin kan topraktan bana sesleniyor!" Kayin yeryznde aylak
aylak dolama cezasna arptrld ama toprak da lanetlenmiti,
rn vermiyordu. Suunun bykln idrak eden Kayin ad
belirtilmeyen kiilerce ldrleceinden korkmaktayd. "Kimse
bulup ldrmesin, diye Kayin'in zerine bir nian koydu."
 44 lahi Karlamalar

"Kayin'in nian" neydi? Kitab Mukaddes bunu sylemez

ve yaplan saysz tahmin yalnzca tahmindir. Bizim tahminimiz
ise (Kayp Diyarlar* ad kitabmzda yer almaktadr) bu niann
. bir genetik diiklik olduu ynndedir; bylece Kayin'in so
yu sakal byksz kald ve bu, onlar her kim bulacak ise ko
layca grebilecekleri bir niand. Bu nian Amerikan yerlilerini
tanmlad iindir ki, ''Yahveh'nin huzurundan ayrld. Aden
Bahesinin dousunda, Nod topraklarna yerleti, " denilen Ka
yin'in aylak aylak gezinmesinin, onun ve soyunun Asya'ya ve
Uzak Dou'ya gitmesine, zaman iinde Pasifik Okyanusunu ge
ip Orta Amerika'da yerlemesine yol ahn nermitik. Ge
belii sona erdiinde Kayin'in Hanok adnda_ bir olu oldu "ve
kente onun adn verdi." Aztek efsanelerinde, Pasifik Okyanu
sundan gelen atalarn onuruna bakentlerine Tenochtitlan, yani
"Tenoch ehri" denildiini [Kayp Diyarlar] anlatmtk. Onlar
pek ok adn bana "T" sesi eklediklerinden bu ehir aslnda
pekala Hanok'un adyla anlm olabilirdi.
Kayin'in varaca yer veya sz konusu niann yaps her ne
idiyse, Kayin-Habil dramnn bu son sahnesinin dorudan bir
lahi Karlama, "nian"n koyulabilmesi iin ilah ve Kayin ara
snda bir yakn temas gerektirdii aktr.
nsanolu ve Tanr arasndaki ilikinin giderek gelien kayd
da gsterecektir ki, bu, Cennetten Kovulma sonrasnda ok na
dir meydana gelen bir durumdu. Yaratl kitabna gre, Elohim
tufan ncesinde yaayan (Adem ile balayp Nuh ile sona eren)
atalar silsilesinin yedincisine dek dorudan bir lahi Karla
maya girimemilerdi; bu, (bir yln iindeki gnlerin saysna
kout bir yl rakam) 365 yandayken "Elohim yolunda yrd"
ve sonra ortadan kayboldu "nk Elohim onu yanna almt."
Ama Tanr kendisini bylesine nadir aa vuruyor ve -Kita
b Mukaddes'e gre- insanolu onu "iitmeye" devam ediyor
duysa, bu dolayl karlamalarn yntemi neydi?

Kayp Diyarlar, Ruh ve Madde Yaynlan, stanbul, 2005.

 Cenet Kaybedilince 45

Bu ok erken dnemlere ilikin yantlan bulmak iin kutsal

kitabn dnda kalan ve ilerinden biri de Jbileler Kitab olan
l'Serlerde bilgi avna kmamz gerekecek. Bilginlerce Eski
*
Ahit'in Pseudepigrapha's olarak adlandnlan bu kitaplarn
iinde Ermenice ve Slavcadan tutun Sryanice, Arapa ve Ha
beceye dek deien eitli tercmeleriyle (ama orijinal branca
s yoktur) gnmze dek kalabilmi Adem ve Hawa Kitab da
vardr. Bu kaynaa gre, Habil'in Kayin tarafndan ldrlece
i Havva'ya "Habil'in kannn kardei Kayin'in azna dkl
d"n grd bir ryasnda bildirilmiti. Bu ryann ger
eklemesini nlemek iin "onlara ayr meskenler yapma" kara
r alnp "Kayin'i ifti ve Habil'i de oban yaptlar."
Ama bu ayrma bounayd. Havva yine byle bir rya grd
(metinde bu kez "grm" kelimesi geer). Onun tarafndan uyan
d rlan Adem "gidip onlara neler olduuna bakalm" der. "Ve iki
si gitti ve Kayin'in eliyle Habil'in canndan olduunu anladlar."
Adem veHavva Kitabfnda kaydedildii haliyle olaylar bunun
ardndan it'in ( branca "Yerine Geen Kii" anlamna gelir)
"Habil'in yerine" douunu tarif etmektedir. Habil lm ve
Kayin de srgn edilmi olduundan it artk Adem'in varisi ve
ardlyd. Ve bylece, Adem hastalanp lme yaklanca it'e,
"annen ve ben cennetten kovulduktan sonra neler iittim ve
grdm" diyerek unlar aklad:

Tanr'nn bir elisi olan

Ba melek Mikhail bana geldi.
Ve rzgar gibi bir sava arabas grdm,
Tekerlekleri alev alnu gibiydi.
Ve yukarya tandm,
Adil Olanlarn Cennetine
Ve orada Rab'bi otururken grdm;
Ama yz dayanlmaz kavurucu
Bir alev gibiydi.
Pseudepigrapha: Kitab Mukaddes yazarlan tarafndan yazld iddia olunan
fakat doruluuna inanlmayan yazlar. (.N.)
46 lahi Karlamalar

Bu dehetli grntyle yzleemese de Tanr'nn ona, Aden

Bahesinde gnah iledii iin kaderinin lm olduunu syle
yen sesini duyabilmiti. Sonra ba melek Mikhail Adem'i Cen
net grmnden uzaklatrp geldii yere geri getirmiti. Anla
tnn sonucunda Adem, it'e gnahtan saknmasn, adil olmas
n ve Tanr'nn emirlerine ve "Rab bir ateli alevde ortaya kt
nda" it'in ve soyuna verilecek olan kanunlara uymasn
tler.
Adem'in lm bir faninin ilk doal lm olduundan
Havva ve it ne yapmak gerektiini bilmiyorlard. lmekte olan
Adem'i alp "Cennet blgesine" tadlar ve orada, Adem'in ru
hu bedenini terk edene dek Cennet'in Kaplarnn nnde otur
dular. akndlar, yeis iinde alyorlard. Sonra Gne, Ay ve
yldzlar karard, "gkler ald" ve Havva gksel grmler gr
d. Gzlerini kaldrp "gkten, drt parlak kartal tarafndan ta
nan kl bir arabann indiini" grd. Ve Rab'bin ba melek
ler Mikhail ile Uriel'e keten bezler getirip Adem'i ve de (henz
gmlmemi olan) Habil'i kefenlemeleri talimatn verdiini
iitti; bylece Adem ve Habil gmlme iin takdis edilmi oldu
lar. Sonra bu ikisi melekler tarafndan tanp "Tanr'nn emrine
uygun olarak, Rab'bin [Adem'in yaratl iin kulland] top
rak tozunu elde ettii yerde" gmldler.

Bilgi asndan ok zengin bir hikaye bu. Kehanet ryalar

nn ilahi vahiyler iin bir ara olduunu kesinletiriyor. lahi
Karlamalar alemine bir arac sokuyor: melek; bu terim bran
ca kutsal kitapta "eli, haberci" anlamna kullanlan bir terimdir.
Ve ayrca, ortaya bir baka lahi Karlama tr koyuyor: "g
rmler" ki, bunlarda "Rab'bin Sava Arabas" grlmektedir;
Adem tarafndan grldnde "tekerlekleri alev alm gibi,
rzgar gibi" ve Havva tarafndan grldnde "drt parlak
kartal tarafndan tanan kl bir araba" olan bu ey "dehetli
bir manzara"yd.
Adem ve Havva Kit:blndan beridir Hristiyanlk ann son
yzyllarnda baka Pseudepigrapha kitaplar da yazlm oldu-
 Cenet Kaybedilince 47

u ndan, kitapta geen ryalar ve grmlere ilikin bilgilerin tu-

1.n ncesi alardan ziyade yazara ok daha yakn olan dnem
lerin bilgisine veya inanlarna dayand hi kukusuz savunu-
1.bilir. Kehanet ryas rneinde (ki sonra ele alacaz) zaman
i1,inde bu kadar geriye gtrlmesi ancak, bu gibi ryalarn ka
ytl tarih boyunca ilahlar ve insanlar arasnda tartmasz bir
kanal olarak grldkleri gereini glendirmeye yarard.
lahi sava arabalarnn grmlerinden sz edilecekse, Adem ve
I Ii!vva Kita.bm n yazarnn tarih ncesine, tufan ncesi alara at
fettii eyin Hezekiel'in (M. . yedinci yzyl sonundaki) lahi Sa
va Arabas grm gibi daha sonraki olaylara olduu kadar Me
zopotamya ve Msr metinlerinde geni yer verilen bu gibi uan
. ralara ainal yanstyor olabilecei de savunulabilir. Ama bu
meseleden, yani gnmzde UFO'lar (tanmlanamayan uan ci
simler) denilen eylere ilikin gzlemlerden sz edeceksek bu gi
bi gzlemlerin tufandan nceki gnlerde yapldna ilikin sahici
lii inkar edilemez resimli kantlar mevcuttur.
Daha net konualm: Smer betimlemelerinden (GR piktog
rafyla balar) veya tufan ncesi dnemin kadim Yakn Dou ka
ytlarndan kalan dier betimlemelerden sz etmiyoruz. Hesapla
malarmza gre 13.000 yl kadar nce gerekleen hfann ncesin
deki bir.adan ve tufandan ksa bir sre ncesine deil binlerce ve
on binlerce yl ncesinden kalm gerek betimlemelerden -izim
lerden, resimlerden- sz ediyoruz!
Tarih ncesinin bu kadar erken dnemlerinden kalma resimli
betimlemelerin varl bir sr deildir. Ama adeta sr gibi olan ey
hayvan ve baz insan ekillerinin yan sra bu izimler ve resimle
rin gnmzde UFO dediimiz eyleri de betimledii gereidir.
Maara Sanat denilen eyden sz etmekteyiz; Cro-Magnon
i nsanlarn kendilerine ev edindikleri Avrupa'nn maaralarnda
pek ok izimler bulunmutur. Bilginlerin deyimiyle byle "ss
lenmi maaralar" zellikle Fransa'nn gneybatsnda ve s
panya'nn kuzeyinde kefedilmitir. Bu ekilde sslenmi
yetmiten ok maara bulunmutur (girii artk Akdeniz'in sula
r altnda kalm olan biri 1 993 gibi yakn bir tarihte kefedildi);
48 lahi Karlamalar

orada, Ta Devri ressamlar maara duvarlarn devasa kanvaslar

gibi kullanm ve bazen boyutlu etki salamak iin doal ke
leri ve duvar kntlarn hnerle kullanmlard. mgeleri oymak
iin bazen sivri talar, biimlendirip kalplamak iin bazen kil ama
en ok snrl sayda -siyah, krmz, sar ve donuk kahverengi
boya kullanarak artc gzellikte sanat eserleri yaratmlard.
Arada bir avclar, bazen de av aralarn (oklar, mzraklar) betim
lemilerdi ama genelde byk ounlukla Buzul a hayvanlar
nn resimleriydi bunlar: bizon, da keisi, kuzey geyii, atlar,
kzler, kedigiller ve arada bir balklar ve kular (ekil 9). izim
ler, oymalar ve resimler bazen gerek boyutlarnda, neredeyse
natralisttir. Ad san belli olmayan bu ressamlarn gerekten
grdkleri eyleri resmettiklerine hi kuku yok. Zaman asn
dan baklnca bunlar 30.000 ila 13.000 yl ncesine aitler.
Daha karmak, daha canl renklerle boyanm, daha geree
benzer betimlemeler ou kez maaralarn daha derin ve elbet
te ki, daha karanlk ksmlarndadr. Resim yapabilmek iin res-

ekil 9
 Cenet Kaybedilince 49

ekil JOa ve JOb

sanlarn bu daha derin ksmlar aydnlatmak zere ne gibi
yntemler kullandklarn hi kimse bilmiyor nk ne kmr
ne de meale kalntlar bulunabilmitir. Kalntlarn yokluuna
baklrsa, bu maaralarda yaanmyordu. Dolaysyla pek ok
bilgin bu sslenmi maaralar, sanatla ilkel bir dinin ifade edil
dii kutsal mekanlar olarak grme eilimindedirler; hayvanlar
ve av sahnelerini resmederken yaklaan av seferlerinin baarl
olmas amacyla tanrlara yalvarmaktaydlar.
Maara Sanatn dinsel sanat olarak grme eilimi biimlen
dirilmi buluntulardan da kaynaklanmtr. Bunlar esasen "Ve
ns" heykelcikleridir; M. . 23000 civarna tarihlenen Willen
dorf Vens (ekil la) olarak bilinen dii yontular. Fransa'da
bulunan ve M. . 22000 civarndan kalan bu buluntuda (ekil
l b) grld gibi, ressamlar dii figrn kusursuz doallk
la da betimleyebildiklerine gre, abartl reme organlarna sa
hip heykelciklerin bereketi sembolize ettiine veya amalad
na -"duac olduuna"- inanlr; dolaysyla doal olanlar "Hav
valar" temsil ederken, abartl olanlar ("Vensler") bir tanra
ya hrmetin ifadeleridir.
Fransa'nn Laussel kentinde ayn dnemden kalan bir baka
"Vens"n kefi bir insandan ok ilahn betimlendii fikrini
glendirmitir nk bu dii sa elinde bir hilal ile gsteril
mektedir (ekil 11). Bazlar kadnn yalnzca bizon boynuzlar
tuttuunu nermektelerse de hilal hangi malzemeden yaplm
olursa olsun gksel (burada Ay ile) bir balant sembolizmi ka
nlmazdr.
50 lahi Karlamalar

ekil 1 1
Pek ok aratrmac [rnein, The Gods ofPrehistoric Man (Ta
rih ncesi nsann Tanrlar) adl kitabyla Johannes Maringer]
"kadn heykelciklerinin, st Ta Devrinin gebe olmayan ma
mut avclar tarafndan uygulanan bir 'byk ana' kltnn
putlar olmasnn hayli mmkn" grundne inanmaktadr.
Marlin Stone gibi [ When God Was A Wcman (Tanr Kadnken)]
aratrmaclar ise bu fenomeni ''bir Ta Devri Aden Bahesi'nin
douu" olarak grp bu Ana Tanra tapncn daha sonraki
Smer panteonundaki tanralarla balantlandrmaktadr. En
ki'ye insann yaratlmasnda yardm eden Ninmah'n takma ad
larndan biri A1am idi; bunun neredeyse tm dillerdeki "an
ne" kelimesinin kkeni olduuna hi kuku yoktur. Ona 30.000
yl kadar nce oktandr taplyor oluuna amamal nk
aralarnda Ninmah/Mammi'nin de bulunduu Anunnakiler
ok daha uzun zamandr Dnya'da bulunmaktaydlar.
Sorulacak soru u: Ta Devri insan, daha dorusu Cro-Mag
non insan bu "tanrlar"n varln nereden bilmekteydi?
te burada devreye, Ta Devri maaralarnda bulunan bir
baka izimler grubunun girdiine inanyoruz. Bunlardan sz
ediliyorsa (ki pek nadirdir) "iaretlemeler" denilip geilir. Ama
bunlar izikler veya anlamsz izgiler deillerdir. Bu "iaretle
meler" iyi tanmlanm ekilleri resmederler; gnmzde UFO
dediimiz nesnelerin ekillerini ...
Anlatmak istediimizi anlatmann en iyi yolu bu "iaretle
meleri" size gstermek. ekil 1 2' de kendi dnemlerinin ressam
 Cenet Kaybedilince 51

_,_
&
..

A
ekil 12
muhabirleri olan Ta Devri ressamlarnn spanya'nn Altamira,
La Pasiega ve El Castillo maaralarnda ve Fransa'nn
Font-de-Gaume ve Pair-non-Pair maaralarndaki betimleme
lerini grmektesiniz. Bu grdkleriniz bu trden izimlerin an
cak bir ksmdr ama bizim grmze gre, gksel arabalara
a i t Ta Devri izimlerinin en barizleridirler. Sslenmi maara
lardaki dier tm izimler maara ressamlar tarafndan gerek
ten grlen ve en doru biimde resmedilen hayvanlara vs. ait
olduundan, bu "iaretlemeler" sz konusu olunca ressamlarn
soyut imgeleri resmettiklerini varsaymak iin hibir neden yok
tur. Bu betimlemeler uan nesnelere aitlerse ressamlar bunlar
gerekten grm olmalydlar.
Bu ressamlar ve eserleri sayesinde Adem ve Havva'nn -tu
fan ncesi zamanlarda- "gksel arabalar" grm olduklarn
bildirirlerken kurgu deil gerei kayda geirmi olduklarna
emin olabiliriz.

Kutsal kitap ve kutsal kitap d kaynaklar Smer kaynakla

rnn altnda okumak bu tarih ncesi olaylar anlaymza
ok ey katacaktr. Adem ve Havva'nn yaratl ve Aden Bah
esi hikayesiyle ilgili olarak bu gibi kaynaklarn zaten incele-
52 lahi Karlamalar

dik. imdi Kayin-Habil trajedisini inceleyelim. Bu ikisi niin ilk

meyveleri veya yavrular Yahveh sunma zorunluluu hisset
milerdi? Yahveh niin yalnzca oban Habil'in sunusunu kabul
etmiti? Ve Rab niin Kayin'e koup Habil'e egemen olacan
vadederek onu yattrmay denemiti?
Yantlar kutsal kitaptaki versiyonun, tpk yaratl hikaye
sinde olduu gibi, birden ok Smer ilahm tek tanrc tek bir
ilaha sktrdnn fark ediliinde yatar.
Smer metinleri iinde iftilik ve obanlk arasndaki tart
ma ve atmalar anlatan iki metin vardr. Her ikisi de ne tahl
larn ne de davarlarn evcilletirilmi olduu bir zamana, "tahl
larn henz ortaya kmad, henz yeillenmedii... kuzunun
henz doup dmedii, hibir dii keinin olmad bir zama
na" geri gidip neler olduunu anlayabilmemizi salayacak
anahtara sahiptir. Ama "kara bal halk" oktan oluturulup
Edin'e yerletirilmiti, bylece Anunnakiler NAM.LU.GAL.
LA'ya, yani "uygarlam insanolu"na "topra ilemek" ve
"koyunlar saklamak" iin bilgi ve ara gere vermeye karar
verdiler; ancak bunun nedeni insanolunun hayr deil doyma
larn salamak iin "tanrlarn hayrna" verilmi bir karard.
Bu iki ehliletirme trn ortaya kartma grevi Enki ve En
lil' e verilmiti. DU.KU'ya, "arndrma yeri"ne, "tanrlarn yarat
ma odas" na gidip L3lar ("ynl davar") ve Arn ("hububat")
ortaya kardlar. "Lahar iin bir al ina ettiler... Anana bir sa
ban ve boyunduruk sundular." Smer silindir mhrleri bu ilk
sabann ifti Anan' yaratm olan (muhtemelen) Enlil tarafn
dan insanoluna sunuluunu (ekil 13a) ve de sabann bir boa
tarafndan ekildii bir topran srlmesi sahnesini (ekil 1 3b)
betimlemilerdir; geri Enlil'in olu olan ve "saban sren" tak
ma adyla bilinen Ninurta tarafndan sunulmu olmas olasl
da gz ard edilmemelidir.
Balangtaki bu idilsi dnemin ardndan Lahar ve Anan
kavgaya tututular. Bilginlerce Davar ve Tahl Miti olarak adlan
drlan bir metin Arn (ifti) iin ''bir ev kurup" yerleik bir
hayat dzeni oluturarak ve koyun allarn L3lar (oban) iin
 Cenet Kaybedilince 53

a
b

ekil 13a ve 13b

otlaklara tayarak bu ikisini ayrma abalarna ve hem tahllar
bereketli hem de koyunlar ok olmasna ramen ifti ve oban
kavgaya balamlard. Kavga bu ikisi bu bereketli rnleri
"tanrlarn deposu"na sunduklarnda balad. lk bata her biri
kendi baarlarn vp dierininkini kmsemiti. Ama tart
ma yle iddetlendi ki, Enlil ve Enki araya girmek zorunda kal
dlar. Bu Smer metnine gre Anan' n daha stn ktn ilan
ettiler.
ki besin reticisi ve iki yaam tarz arasndaki tercihi asn
dan daha aikar olan bir metin ise Eme ve Enten Arasndaki M
nakaa olarak bilinmektedir; metin bu ikisinin, hangisinin daha
nemli olduuna karar vermesi iin Enlil'e bavurduklarn an
latr: Eme "geni allar ve ahrlar yapan"dr; topraklar sula
mak iin kanallar kazan Enten ise kendisinin "tanrlarn iftisi"
olduunu iddia etmektedir. Sunularn Enlil'e getirmiler ve her
biri en asli olduunun aklanmasn istemektedir. Enten nasl
"iftliin iftlie yarar" hale gelmesini saladn, sulama ka
nallarnn "suyu bolca getirdiini", "tahln saban karklar iin
de oalmasn" ve "tahl ambarlarnda tepeleme yldn" an
latp vnr. Eme ise "dii koyunun kuzulamasru, koyunun
olak dourmasn, inek ve danann oalmasn, ya ve stn
54 lahi Karlamalar

oalmasn" saladn belirtir ve kular iin yaplm yuvalar

dan nasl yumurta alp denizden nasl balk yakaladn anlatr.
Ama Enlil, Eme'in yalvarlarn reddeder, hatta onu azar
lar: "Kendini kardeinle, Enten'le nasl kyaslayabildin?" der
ona nk "tm topraklarda yaam reten sulardan sorumlu
olan" Enten' dir. Ve su yaam, byme, bolluk demektir. Eme
bu karan kabullenir:

Enlil' in yce sz ki
Anlam derindir;
Deitirilemez bir hkm ki
Hi kimse ihlal etmeye cesaret edemez!

Ve bylece, "Eme ve Enten arasndaki mnakaada tanrla

rn sadk iftisi Enten galip geldi; Eme, Enten'in nnde diz
bkp ona bir dua sundu," ve ona pek ok hediyeler verdi.
Yukarda geen satrlarda Enlil'in Eme'ten Enten'in erkek
kardei olarak sz etmesi kayda deer: Kayin ve Habil arasnda
ki akrabalk trnn aynsdr bu. Smer hikayeleri ve kutsal
kitaptaki anlat arasndaki bu ve baka benzerlikler ilk hikaye
nin ikincisine ilham verdiini iaret etmektedir. Enlil'in iftiyi
obana yelemesi karar iftilii ortaya kartann kendisi oldu
u gereine balanabilir; Enki ise iftlik hayvanlarnn evcille
tirilmesinden sorumluydu. Bilginler Smer dilindeki Enten ke
limesini "k", Eme kelimesini ise "yaz" olarak evirme eili
mindedirler. Tam anlamyla sylersek, EN.TEN "Dinlenme
Efendisi" yani hasatlardan sonraki dnemi, dolaysyla k mev
simini belirtmekte ve belirli bir ilahla ilgi kurmamaktadr. Oysa
E.ME ("Me Evi") kelimesi kesinlikle Enki ile ilgilidir nk
onun unvanlarndan biri ME ("oalp reme") idi, dolaysy
la o obanlk tanrsyd.
Her eyi hesaba kattmzda, Kayin-Habil dmanlnn
iki ilahi karde arasndaki dmanl yansttna dair pek az
kuku kalmaktadr. Enlil'in Dnya'ya gelip komutay (Abzu'ya
gitme grevi verilen) Enki' den ald zamanda yaand gibi
bu dmanlk zaman zaman iddetlenmekteydi. Ancak bunun
 Cenet Kaybedilince 55

kkeni ta Nibiru'ya, ana yurtlarna dek uzanyordu. Her ikisi de

Nibiru'nun hkmdar olan Anu'nun oullaryd. Enki ilk er
kek evlatt, dolaysyla tahtn doal varisiydi. Ama Enlil ondan
daha sonra domu olmasna ramen Anu'nun resmi einden
(ve muhtemelen vey kz kardelerinden birinden) domutu
ve bu, Enlil'i tahtn yasal varisi haline getirmekteydi. Doutan
gelen hak ardllk kurallaryla atmt ve Enki sonucu kabul
etmi olsa da bu rekabet ve fke sk sk aa kmaktayd.
ok nadir sorulan bir soru da Kayin'in ldme fikrini nere
den edindiidir. Aden Bahesinde Adem ve Havva etyemezdi
ler, yalnzca aalarn meyvelerini yiyorlard. Hibir hayvan l
drmemilerdi. Baheden kovulduklarndan sonra yalnzca
drt insan mevcuttu ve hibiri henz lmemiti (ve kesinlikle
hi cinayet ilenmemiti). Bu koullarda, Kayin'i "kardei Ha
bil'e saldrp onu ldrten" ey neydi?
Yant insanlar arasnda deil, tanrlar arasnda bulunabilir
grnmekte. nsan kardeler arasndaki dmanln ilahi kar
deler arasndaki rekabeti yanstmas gibi, bir insann dierini
ldrmesi de bir "tanr"nn dieri tarafndan ldrlmesini ia
ret etmektedir. Enki'nin Enlil'i veya Enlil'in Enki'yi ldrmesi
deil -onlarnki asla bu kadar vahimlemedi- ama yine de bir
Anunnaki liderinin bir dieri tarafndan ldrlmesidir bu.
Bu hikaye Smer edebiyatnda gayet iyi belgelenmitir. Bil
ginler buna Zu Miti derler. Hikaye, Dnya stnde komutann
el deitirmesinden ve Abzu' da Enki' nin idaresi, gzetimi altn
da mebzul miktarda altn cevheri kartlp bunlarn Enlil'in g
zetimi altnda Edin'de ilenmesi, tasfiyesi ve artlmasndan
sonra meydana gelen olaylar anlatmaktadr. Dnya stnde
sren bu operasyonlarda alt yz Anunnaki grevlidir; yz
kiiden oluan (G .G, "Gzlemleyip Bakanlar") dier bir grup
yrngede kalp artrlan altn mekik aralaryla alp uzayge
misiyle Nibiru'ya tama iinden sorumludur. Uu Kontrol
Merkezi Enlil'in Nippur'daki karargahndadr; buna
DUR.AN.K , "Gk-Yer Ba" denilmektedir. Orada, iinde ok
nemli aygtlarn, gk haritalarnn ve yrnge veri panellerinin
56 lahi Karlamalar

("Kaderler Tabletleri") sakland, iine girilmesi yasaklanm

bir kutsallar kutsal odas olan DR.GA ykseltilmi bir platfor
mun stnde yer almaktadr.
Yrnge grevleri srasnda hi dinlenemediklerinden yak
nan gigiler Enlil'e bir eli yollarlar. Bu eli bir AN.ZU, yani
"Gkleri Bilen" dir ve ksaca ZU olarak anlr. Dirga'ya kabul
edilen Zu, tm grevin en nemli parasnn Kaderler Tabletle
ri olduunu anlar. Ksa sre sonra, "kavga planlamak", Kader
ler Tabletlerini alp "tanrlarn emirlerini idare etmek" zere
kt dnceler retir.
Zu ilk frsatta bu plan uygulad ve "Kuunun iinde" uup
"Gkodalar Da"nda saklanmak zere kat. Duranki'de her
ey durdu, Nibiru ile balanh kesildi, tm operasyonlar yarda
kald. Tabletleri geri almak iin yaplan giriimler art arda baa
rsz olunca Enlil'in En Ba Olu ve savas olan Ninurta bu
tehlikeli grevi stlenir. Parlak nlar yayan silahlarla havada
savalar yaplr. Sonunda Ninurta Zu'nun koruyucu g alan
kalkanlarn delmeyi baarp Zu'nun "Ku"unu drd. Zu
yakalanp "yarglayan yedi Anunnaki" huzurunda mahkemeye
kartld. Sulu bulunup lme mahkum edildi. Cezay onu ye
nen Ninurta infaz etti.
Zu'nun idam edilii orta Mezopotamya'da bulunan ok eski
bir oymada betimlenir (ekil 14). Bunlar insanolu yaratlma
dan ok nce olup bitmiti ama bu metinlerin de gsterdii gibi
hikaye kayda geirilip sonraki binyllar iinde bilinir hale gel-

ekil 14
 Cernet Kaybedilince 57

miti. Eer Kayin ldrme fikrini buradan ald ise, Yahveh'nin

fkesinin nedeni anlalabilir nk Zu bir mahkeme yapldk
tan sonra ldrlmt ama Habil yalnzca katledilmiti.
Yaratl kitabndaki hikayelerin kkeni ve esin kayna olan
Smer metinleri kutsal kitaptaki versiyonlarn iskeletini ayrnt
larla doldurmakla kalmayp olaylar anlayabilmemiz iin bir ar
ka plan da salamaktadrlar. nsan deneyiminin bir baka unsu
ru daha ilahi kaytlar tarafndan aklanabilir. Adem ve Hav
va'nn ve de Kayin'in gnahlar srgnden daha sert bir yolla
cezalandrlmamt. Srgn de yine Anunnakilerin kendi uy
guladklar ve yaratlm olan insanlara uyarladklar bir ceza
tr olarak grnmektedir. Bu ceza bir defasnda, flrt ettii
gen bir Anunnaki hemiresine zorla sahip olan (sonunda onun
la evlenen) Enlil' e de uygulanmt.
Kutsal kitabn ve Smer metinlerinin verilerini birletirince,
insanolunun balangcna ait kaytlar modem bilim tarafn
dan desteklenen bir zaman erevesine oturtabilecek hale geli
riz artk.

Smer Kral Listelerine gre Anunnakilerin Dnya'ya gelile

rinden tufana dek 432.000 Dnya ylna eit olan 1 20 Sar ("lahi
Yl" veya Nibiru yrngesi) gemiti. Yaratl kitabnn 6. bl
mndeki Nuh ve Tufan hikayesinin ncesinde, "yz yirmi yl"
rakam ayrca verilmitir. Bunun, bir insan mrne Tanr'nn
koyduu snn belirttii kabul edilmekteyse de, 12. Gezegen ad
l kitabmzda belirttiimiz gibi, tufandan sonra yaam olan
atalar bundan ok daha uzun mrler srmt -Nuh'un olu
em 600 yl, onun olu Arpakat 438, onun olu ela 433 ve b
rahim'in 205 yana dek yaayan babas Terah'a dek byle srer
gider. Kitab Mukaddes'in bu ayetinin branca versiyonu dik
katle okunduunda, aslnda ilahn yllarnn -Dnyallarn ylla
rnn deil, lahi Yllarn hesabna gre- o srada 120'yi tamam
ladndan sz etmekte olduunu nermitik.
Bu 432.000 yln krk sar boyunca Anunnakiler Dnya'da
yalnz balarnaydlar, sonra isyan kt. Sonra, tufandan yakla-
58 Karlamalar

k 288.000 yl nce, yani yaklak 300.000 yl nce lkel iyi ya

rattlar. Sresi bu kaynaklarda belirtilmeyen bir aradan sonra bu
yeni varla reme yetenei verdiler ve lk ifti gneydou Af
rika'ya geri gtrdler.
Sklkla gz ard edilen ama bizim ok nemli grdmz
bir nokta da insann yaratlyla ilgili tm anlatlar, Aden Bah
esi blm ve -en ilginci- Kayin ve Habil' in doumu hikayesi
boyunca Kitab Mukaddes'in insana ADAM (veya insan), yani
belirli bir tr tanmlayan genel bir isimle deiniyor oluudur.
Ancak Yaratl kitabnn "Bu Adem soyunun kitab budur" di
ye balayan 5. blmnde Kitab Mukaddes bu genel belirteci
brakp bir kii isminden sz etmeye balar.* Ancak o noktadan
itibaren insan nesillerinin belirli bir atasn "ele almaya balar
ama bu sralamada Kayin ve Habil'in yer almamas, Adem de
nilen kiiden sonra dorudan onun olu ve Eno'un babas it'e
gemesi ok anlamldr. Ve branca "insan varlg" anlamna ge
len terim ancak it'in olu Eno iin -kullanlr nk Eno'un
anlam budur: "insan Olan." "nsanlk" anlamna gelen branca
Enout kelimesi bugn de kullanlmaktadr, yani "Eno gibi
olan, soyu Eno'tan gelen."
Kutsal kitaptaki anlat ve bunun Smerce kkeni arasndaki
balant en ilgin ekliyle, Adem'in torunu olan Eno'un adnda
ortaya kar; Kitab Mukaddes Eno'u kadim Yakn Dou'da or
taya kan insanln gerek atas olarak grmektedir. Aylar ve
bunlarla ilikili tanrlar ieren (N R 33 adyla bilinir) bir liste,
(Asur-Babil ylnn ilk ay olan) Nisan ayn Anu ve Enlil ile ili
kilendirerek balar, bir sonraki Ayar ayn "a Ea bel tiniti" -"n
sanln efendisi Ea'nnki" ibaresiyle belirtir. Akkadca tiniti te-

Ellerinde farkl tarihlere ait Kitab Mukaddes evirisi bulunan okuyucularm

za yardma olmak amacyla u noktay aklayalm: Bu aynm -her ne kadar ya

zarn belirttii ekilde deilse de Kitab Mukaddes'in Kitab Mukaddes irketin

ce 1993 ylnda baslan basksnda belirgin olup 20 basksnda bazen insan, o
unluk.la da Adem olarak evrilmitir. 1993 basksnda, Yarahl kitabnn (Tek
vin) 3. blmnn 17. ayetine dek bu yarahlan varla adam olarak deinilir ve
yasak meyvenin yenmesi olayndan sonra adama Adn olarak seslenilir. 2001
basksnda ise Yarahl kitabnda ounlukla Adn olarak anlan bu yeni varlk
tan, 5:2'de "Yaratld.klan onlara 'nsan' adn verdi," denilerek sz edilir.
 Cenet Kaybedilince 59

rimi (Akkadcadan treyen) brancadaki Enout terimiyle ayn

dr. Akkadca terim de Smer dilindeki AZA.LU.LU ile kouttu,
bunun en iyi tercmesi "hizmet eden halk" olabilir ve bu bir kez
daha, kutsal kitabn Eno adyla bu ad ve onun zamannn anla
mn izah ettiini gsterir.
Eno'la ilgili olarak Kitab Mukaddes (Yaratl, 4:26), "O za
manlar insanlar Yahveh'yi adyla armaya baladlar," der. Bu
nemli bir gelime, insanlk tarihinde yeni bir aama olmalyd
nk Jbileler Kita.b da neredeyse zde szlerle "Rab'bin ad
n dnyada armaya balayan kii" Eno'tu der. nsan Tanr'y
kefetmiti!
Bilimsel adan baklnca, bu yeni insan veya "Eno-adam"
kimdi? Neanderthal Adam dediimiz, ilk gerek Homo sapiens
miydi? Yoksa u anki insanlar olarak hala yeryznde dolaan
ilk gerek Homosapienssapiens olan Cro-Magnon Adamnn ata
s myd? skelet kalntlarnn bulunduu Fransa'daki blgenin
adyla anlan Cro-Magnon Adam yaklak 35.000 yl nce Avn
p'da ortaya kp oradaki varl 1 00.000 yl ncesine dek sr
lebilen (ve yine kalntlarnn bulunduu Almanya'daki blge
nin adyla anlan) Neanderthal Adamnn yerine gemiti. Ama
son yllar iinde srail' deki maaralarda kefedilen iskelet kaln
tlar, Neanderthallerin Yakn Dou'dan geerek en az 11 5.000
yl nce g ettiklerini ve Cro-Magnonlarn bu blgede zaten
92.000 nce yaamakta olduklarn aa kard. Yaratlan ilk in
sanlar olan Adem ve Havva, it ve Eno'un atalar tm bunlarn
neresine uyuyordu? Smer Kral Listeleri ve Kitab Mukaddes
bu konuya ne k tutmaktadr ve bunlar modern bilimsel keif
lerle ne kadar rtmektedir?
Afrika, Asya ve Avrupa' da kefedilen fosil kalntlar insan
slarn ilk olarak gneydou Afrika' da ortaya kp sonra, muh
temelen yarm milyon yl nce dier ktalara doru kollara ay
rldklarn ve de gnmz insanlnn gerek atalarnn g
neydou Afrika' da bundan biraz daha sonra ortaya ktn d
ndrmektedir. Homosapiensin ilk bata, yalnzca anneden ge
en mitokondriyal ONA araclyla ve sonralar (Nisan 1994 ta
rihli Amerikan Fiziki Antropologlar Birlii raporlar) her iki
60 lahi Karlamalar

ebeveynden miras alnan ekirdek DNA's araclyla incelenen

genetik iaretleri hepimizin, 200.000 ila 250.000 yl kadar nce
gneydou Afrika' da yaam olan tek bir "Havva" dan geldii
mizi gstermektedir. Y kromozomu stne yaplan ve Mays
1995' te aklanan incelemeler ise yaklak 270.000 yl kadar n
ce tek bir "Adem" in varln gstermektedir.
Smer verilerinin Adem'in yaratln yaklak 290.000 yl
ncesine yerletirdii sonucuna varmtk; bu tarih, modern bi
limin bu iki ata iin imdi nerdii rakamlarla uyumaktadr.
Aden Bahesinde kallarnn, reme yeteneinin kazanlnn,
gneydou Afrika'ya geri srllerinin ve Kayin-Habil dou
munun ne kadar srede gerekletii kadim metinlerde belirtil
mez. Elli bin yl myd? Yz bin yl myd? Aradan geen kesin
zaman her ne idiyse, gneydou Afrika'ya geri dnen "Hav
va"nn Adam soyunu dourmu olduu kesin grnmekte ve
mevcut bilimsel verilere de kronolojik adan uymaktadr.
O ilk insanlarn sahneden ekilmesiyle, u belirli Adem ve
soyunun ortaya kmasnn zaman gelmiti. Kitab Mukaddes' e
gre tufan ncesinde yaayan ve ou kez 1 .000 yla yakn
mrler sren atalar Adem' den (belirli bir kiiden) tufana dek
geen 1 .656 yllk sreyi yle aklarlar:

it doduunda Adem'in ya 130 yl

Eno doduunda it'in ya 105 yl
Kenan doduunda Eno'un ya 90 yl
Mahalalel doduunda Kenan'n ya 70 yl
Yeret doduunda Mahalalel'in ya 65 yl
Hanok doduunda Yeret'in ya 1 62 yl
Metuelah doduunda Hanok'un ya 65 yl
Lemek doduunda Metuelah'n ya 1 87 yl
Nuh doduunda Lemek'in ya 1 82 yl
Tufan meydana geldii srada Nuh'un ya 600 yl

Adem'in doumundan tufana dek toplam sre 1 .656 yl

 Cenet Kaybedilince 61

Bu 1 .656 yl Smerlerin 432.000 yl ile uzlahrmak iin pek

ok giriim yaplmtr, bunun balca nedeni Kitab Mukad
des'in Adem' den Nuh'a dek tufan ncesinde yaam on atann
ve Smer Kral Listelerinin de sonuncusu yine bir tufann kahra
man olan Ziusudra ile biten ve tufan ncesinde yaam on h
kmdarn adlarn vermi olmasdr. rnein, bir yzyl akn
bir zaman nce Julius Oppert [Die Daten der Genesis (Yaratln
tarihleri) adl bir incelemede] bu iki rakamn 72 faktrn pay
latklarn gstermi (432.000 : 72 6.000 ve 1 656 : 72 23) ve
= =

sonra her ikisi iin ortak bir kaynaa varana dek matematik ak
robasisi yapmtr. Joseph Campbell [ TheMasksofGod (Tanr'nn
Maskeleri)] 72 saysnn dnyann Gne etrafnda ald yolda
1 derece kayma (Presesyon denilen fenomen) yapmas iin ge
en sre olduunu aknlkla belirtmi ve bylece, her biri
2.160 yl sren zodyak burlaryla (72 yl x 30 derece 2.160 yl)
=

balant kurmutur. Bunlar ve dier ustalkl zmler, tm ka

dim metinlerin yalnzca "mit" muamelesi grmesi nedeniyle
432.000 ile 1 .656'nn kyaslanmasndaki hatay grememilerdir.
Kadim kaytlar gvenilir veriler olarak ele alnacaklarsa, lkel
i'nin (Adem' in deil adamn) tufandan 120 sar nce deil, bu
su felaketinden yalnzca 80 sar, yani 288.000 Dnya yl nce or
taya kt dikkate alnmaldr. Dahas, bu blmn balarnda
gstermi olduumuz gibi, adam ve Adem ayn ve bir deiller
di. lk nce Aden Bahesindeki geen zaman aral sonra Ko
vulma meydana geldi. Bu arann ne kadar srdn Kitab
Mukaddes sylemez.
Gstermi olduumuz gibi, kutsal kitaptaki anlat Smer
kaynaklarna dayand iindir ki, bu problemin en basit z
m ayn zamanda en akla yatkn olandr. Onluk sistemde iare
tin konumuna gre 1 says nasl bir veya on veya yz anlamna
gelmekteyse (tek farkla ki, biz "l "in konumunu belirlemek iin
"O" kullanarak 1, 1 0, 100 vs. yazmaktayz) Smerlerin altmlk
matematik sisteminde "1" iin kullanlan iviyazs iareti de bu
iaretin konumuna bal olarak bir anlamna da gelmekteydi,
altm anlamna da. Acaba branca Kitab Mukaddes'in redak-
62 lahi Karlamalar

trleri Smer kaynaklarndaki "l"i grnce bunu Altm deil

de Bir olarak anlam olabilirler miydi?
Bylesi varsaymlara dayandnda, (Adem' in doumundan
tufana dek geen) 1 .656, (it'in doumundan tufana dek geen)
1 .526 ve (Eno'un doumundan tufana dek geen) 1 .421 rakam
lar srasyla 99.360, 91 .560 ve 85.260'a dnr. Bunun ne kadar
zaman nce olduunu belirlemek iin tufandan bu yana geen
13.000 yl da eklediimizde rakamlar u hali almaktadr:

Adem 112.360 yl nce dodu

it 104.560 yl nce dodu
Eno 98.260 yl nce dodu

Burada, tarafmzdan sunulan zm bizi artc sonulara

ynlendirir. Bu zm Adem-it-Eno" silsilesini tam da Nean
derthallerin ve Cro-Magnonlarn Asya'ya ve Avrupa'ya doru
yaylmaktalarken kutsal kitabn corafyasn oluturan toprak
lardan getikleri zaman aralna yerletirir. Bunun anlam u
dur: Kitab Mukaddes'te geen genel anlamyla adam deil ama
birey Adm bizim Neanderthal dediimiz insand ve ad "nsan"
anlamna gelen Eno ise bizim Cro-Magnon dediimiz insana,
yani ilk Homo sapiens sapiense, gerekten de Enout'un, gnmz
insanlnn atasna kutsal kitabn verdii add.
Kitab Mukaddes ancak "O zamanlar insanlar Yahveh'yi
adyla armaya baladlar," demektedir. nsan yeni lahi Kar
lamalara hazrdr artk ve o sralarda gerekleenlerden baz
s gerekten de aknlk verici karlamalard.
 LK AMERKANLAR

Amerika'ya ilk yerleen insanlarn son Buzul a srasnda

donmu olan Bering Boaz zerinden yryerek geen avclar
olduklarn ne sren ve uzun zamandr kabul gren fikir bunca
zamandr bize ok mantksz gelmekteydi nk tanm gerei
"Amerika"y bilmiyor olmas gereken insanlarn buzu llarla kapl
olmayan, daha scak ve av ieren yz binlerce ki lometre uzaklk
taki bir ktaya aina olmalarn gerektirmekteydi!
ilk Amerikanlarn Pasifik Okyanusu kysndan aaya inerek
Kuzey Amerika'nn Clovis denilen bir noktasnda ilk yerleimleri
ni kurduklarn syleyen bu fikir artk tamamen terk edilmitir ve
bunun esas nedeni, Kuzey Amerika'nn dou ksmlarnda ok da
ha erken dnemlere ait ve de G ney Amerika'nn hem Pasifik Ok
yanusu hem de Atlantik Okyanusu kylarna yakn ve 20.000,
25.000 ve hatta 30.000 yl ncesine ait yerleimlerin kefedil
mi olmasdr.
Bu dnemler Afrikal lar veya (Orta Amerika'ya gittikleri kesin
olan) Fenikeliler veya (muhtemelen Kuzey Amerika'ya ulam
olan) Vikingler gibi adaylardan ok daha ncesine aittir; aslna
bak lrsa, Tufan'dan bile hayli nce olup Adem'in tufan ncesin
de yaayan torunlaryla ayn zaman erevesine girmektedir.
Yresel inanlara gre, buraya deniz yoluyla varmlard.
Yaklak 30.000 yl kadar nce Pasifik Okyanusu yoluyla As
ya'dan gel ie dair en son tahmin bylesine erken bir tarihte de
nizci lik bilgisine sahip olunmasn gerektirmektedir. Ve bu bilim
adamlarnca artk o kadar da manasz grlmemekte nk
Avustralya'nn ilk yerlei mcilerinin oraya yaklak 37.000 yl n
ce sandallarla ulam olduklar artk kesinlemitir. Avustralya
ve Pasifik Adalarnn Asya'dan Amerika ktasna gidi yolu stn
deki en mantkl atlama talar olduklar dnlyor.
Avustralya yerlilerinin kaya sanat sandal betimlemeleri ie
rir. B i r sonraki blmde gstereceimiz gibi, Avrupa'daki
Cro-Magnon Adamnn kaya resimleri de bunlar iermekteydi.
 - 3 -

GGE YKSELEN K

nsanolunun en erken deneyimlerinin de gstermi olduu

gibi, lahi Karlamalar pek ok biim alabilmektedir. ster do
rudan ister eliler araclyla temas ister ryalarda veya grm
lerde yalnzca tanrnn sesini duyarak olsun, u ana dek tarif
edilen tm deneyimlerin tek bir ortak zellii vardr: Hepsi de
Dnya' da meydana gelir.
Ancak lahi Karlamalarn en stn ve dolaysyla yalnzca
bir avu seilmi faniye ayrlm olan bir biimi daha vardr:
Cennette tanrlara katlmak zere ge alnmak.
ok daha sonraki alarda, Msrl firavunlar lahi Mesken'e
doru yapacaklar tealem yolculuunun tadn karabilmeleri
iin ok ayrntl cenaze trenleriyle uurlanrlard. Ama tufan
dan nceki gnlerde seilmi bireyler ge alnm ve bundan
sz edebilecek kadar yaamlard. Bu ykselilerden biri Yara
tl kitabnda kaydedilmitir, ikisi ise Smer metinlerinde.
Bu , tufandan nce gelimi bir uygarln, Mezopotam
ya' y rten su tarafndan srklenen milyonlarca ton amur
altna gmlp ortadan kalkm bir uygarln mevcut olmu
olduuna ilikin Smer iddiasnn gerekliini kabul etmeyi ge
rektirir. Smerlerin bu iddias sonraki nesillerce hi sorgulan
mamt. Bir Asur kral (Asurbanipal) "Tufandan nceki gnler
den kalma ta oymalarn stndeki bilmecemsi szckleri anla-

64
 Ge Ykselen Kii 65

mak"la vnmekteydi. Asur ve Babil metinleri sk sk tufandan

ok nceki gnlere ait bilgilerden, bilgili kiilerden, olaylar ve
ehir yerleimlerinden sz etmektedir. Kitab Mukaddes de l5:
yin soyuyla ilgili olarak ehirleri, el becerileri ve sanat dallary
la ileri bir uygarl tarif etmektedir. it'in soyuna ilikin bu tarz

veriler verilmemi olmasna karn, Nul'un hikayesi ve bir ge
minin ina edilii halkn deniz yolculuu yapabilen aralar ok
tandr ina edebildikleri koullarn varln iaret etmektedir.
Byle bir uygarlk, (bu tr ilerlemelerin merkezi olan) Mezo
potamya' daki ehir merkezlerinde kendini ancak Cro-Magnon
larn Avrupa dal arasndaki muhteem sanatkarlkla ifade et
mi olabilirdi pekala. in dorusu, maara ressamlar tarafn
dan izilen veya boyanan imgelerin bazs aklanamayan yap
lar veya nesneleri betimlemektedir (ekil 15). Bunlar ancak
Cro-Magnonlarn direkli gemileri grm (ve belki de bunlarla
yolculuk etmi) olabilecekleri kabul edildiinde anlamldr; ve
bu, 20.000 veya 30.000 yl nce Eski Dnya'dan Amerika ktas
na ulamak iin insanolunun iki okyanusu nasl geebildiini
aklayabilecek bir olaslkhr. (Tarih ncesi alarda Pasifik Ok
yanusunu geerek ktaya ulaanlarla ilgili Amerikan yerli efsa
neleri arasnda Naymlap'n, balsa aacndan yaplma sandallar
dan oluan kk filosunun ban eken sandalnda seyrsefer
eden ve karann grlecei nokta hakknda ilahi talimatlar iit
mesine yarayan yeil bir ta tayan bir nderin hikayesi vardr.)
Aslnda, ge alnan iki seilmi kiiyi anlatan Smer hika
yeleri insan uygarl ve (tufandan nce) bunun nasl ortaya k-

ekil 15
66 lahi Kar1amala

tyla ilgilidir. lki, bilginlerin Adapa EfsanSi dedikleri hikaye

de ar latlr. Hikayenin meral- uyandrc bir zellii, Adapa'nn
ge ykselmesinden nce sandal rotasndan kt iin deniz
aarak bilinmeyen bir lkeye istemeden yapt yolculukla ilgi
lidir; be1ki de ilk Amerikanlarn hatralarna ve Cro-Magnon
maara betimlemelerine yansyan bu blmd.
Kadim metne gre Adapa, Enki'nin him yesine ald biriv-
di. Enki'nin ehri (Anunnakilerin Dnya stndeki ilk yerle
imleri) Eridu' da yaamasna izin verilmi olan Adapa "Eri
du' daki tapnaa her gn gitmekteydi. "Onu" insanlara bir mo
del" olark seen Enki (bu metinde ba unvanyla E.A olarak
anlr) ona "Bilg li (bilmeyi) vermiti, ebedi yaam vermemi
ti." eitli bilginleri bu kadim Adapa hikayesinde Aden Bahe
sindeki Bilgi Aacndan yemelerine izin verilip Yaam Aacn
dan ye. elerine izin verilmeyen Adem ve Havva hikayesinin bir
habercisini (veya esin kaynan) grmeye iten ey yalnzca
Adapa ve Adem isiml ri arasndak" benzerlik deil, bir de bu
ibareydi. Bu metin daha sonra Adapa'y her i;e burnunu sokan,
Edin' e betiri" en lkel ilerin verdii hizmetlerden sorumlu
olan biri olarak tarif ede"."; frnclar denetlemekte, su rezervleri
n 1< 'ntrol etmekte, Eridu i ..n balk avlanmasn izlemPkte ve bir
"elleri tPn.iz olan meshetme rahibi" olarak sunular ve tavsiye
edile , ayinleri idare etmektedir.
Bir gn "kutsal iskelede, Yeni Ay Rhtmnda" (o zamanlar
Ay a /Enki ie ilikilendirilen gk cismiydi) belki de yalnzca
balk avlama amacyla "yelkenlisine bindi." Ama o an bir fela
ket oldu:

Derken bir rzgar esti

Dmensz sandal srklendi
Kreiyle sandaln idare etti,
Ak 'denize [srklendi].

Kil tabletteki sonraki satrlar hasar grm olduundan

Adapa kendini "a.k deniz" de (Basra Krfezinde) srklenir
 Ge Ykselen Kii 67

halde bulduunda olanlarn baz ayrntlarndan yoksunuz. Sa

trlar tekrar okunur hale geldiinde, byk bir frtnann, G
ney Rzgarnn esmeye baladn okuruz. Anlalan beklen
medik ekilde yn deitirmi ve denizden karaya doru esece
ine ak okyanusa doru esmeye balanut. Frtna yedi gn
esip Adapa'y bilinmeyen uzak bir blgeye tad. Orada ''balk
larn evi olan yerde" karaya oturan Adapa ''bir mesken kurdu."
Bu gneydeki yerde ne kadar sreyle karaya oturmu halde kal
d ve sonunda nasl kurtulduu anlatlmaz.
Hikayeye gre, Anu gksel meskeninde oturmu Gney
Rzgarnn niin "yedi gndr karaya doru esmediini" me
rak etmektedir. Veziri labrat ona, bunun nedeni "Ea'nn olu
Adapa'nn Gney Rzgarnn kanadn krmasdr," dedi. ok
aran Anu ("tahtndan kalkarak") "abuk, o buraya getiril
sin!" diye emretti.
"Bunun zerine, Ge ilikin eyleri bilen Ea" bu gk yolcu
luu iin yaplacak hazrlklar stlendi. "Adapa'ya san ba
n datmasn syledi ve ona bir yas elbisesi giydirdi." Ardn
dan Adapa'ya unlar tledi:

Kral Anu'nun nne kacaksn;

Gklere giden yolu tutacaksn.
Gklere ykseldiinde,
Ve Anu'nun kapsna yaklatnda,
Tammuz ve Gizzida
Anu'nun kapsnda duruyor olacaklar.
Seni grdklerinde, yle soracaklar:
"nsan, kimin iin bu haldesin?
Kim iin yas elbisesi giydin?"

Ea, Adapa'ya bu soruya u cevab vermesini sylemiti: "ki

tanr lkemizde gzden kayboldu, o yzden bu haldeyim." Bu
iki tanrnn adn sorduklarnda, dedi Ea, yle demelisin: "Du
muzi ve Gizzida'dr onlar." Ve adlarn sylediin ve gzden
kaybolduklar iin yas tuttuunu sylediin iki tann Anu'nun
68 lahi Karlamalar

kapsnda muhafzlk eden iki tanr olduu iindir ki, diye de

vam etti Ea, "Birbirlerine bakp kahkahalarla glecekler ve
Anu'ya senin hakknda iyi sz edecekler."
Ea bu stratejinin Adapa'nn kapdan gemesini ve "Anu'nun
iyicil yznn sana grnmesini" salayacan syledi. Ama
ieri girer girmez, diye tembihledi Ea, Adapa'nn gerek snav
balayacakh:

Sen Anu'nun nnde dururken

Sana lm Ekmei sunduklarnda
yemeyeceksin ondan.
Sana lm Suyu sunduklarnda
imeyeceksin ondan.
Sana bir giysi nerdiklerinde
Giyeceksin onu.
Sana ya sunacaklar,
Kendini mesh et bununla.

"Bu talimatlarn birini bile ihmal etmeyesin," diyerek

Ea, Adapa'y uyard, "sylediklerime sk skya uy!"
Ksa sre sonra Anu'nun elisi kageldi. Anu'nun u
talimatlar verdiini syledi: "Gney Rzgarnn kana
dn kran Adapa'y bana getirin!" Ve byle deyip:

Ona Ge giden yolu gsterdi,

ve o da Ge kh.

"Ge ykseldiinde," diye devam etmektedir metin,

"Anu'nun Kapsna yaklat." Ea'nn tahmin ettii gibi Dumuzi
ve Gizzida orada durmaktaydlar. Yine tahmin edildii gibi,
Adapa'y sorguladlar ve talimatlara uygun biimde onlar ya
ntladnda bu iki tanr onu "Anu'nun huzuruna" getirdiler.
Onun yaklahn gren Anu bard, "Daha da yakla Adapa;
Gney Rzgarnn kanadn niin krdn?" Adapa ona deniz yol
culuunu anlath ve tm bunlar Ea'ya hizmet amacyla yapm
 Ge Ykselen Kii 69

olduunu Anu'nun iyice anlamasn salad. Bunu duyan

Anu'nun Adapa'ya kar fkesi dindi ama Ea'ya kar kabard.
"Bunu yapan oydu!"
Hikayenin rahatsz edici zellii, u ana dek bu deniz yolcu
luuna ilikin gerek koullarn bir trl netlememi oluudur.
O uzak lkeye gidi kazara rotadan kartlm olnann bir so
nucu muydu, yoksa kastl myd? Olaylarn bu ksmn anlatan
satrlarn hasar grm olmas tam bir belirlemeyi imkanszla
trmakta ama bu kadim metni okuduka Gney Rzgarnn "k
rk kanad" bahanesinin Ea tarafndan yaplm kastl bir plan
rtbas etme amal olduu hissi glenir. Anlalan, Anu da he
men orackta bu kukulara kaplmt ki, Adapa'nn anlattklar
n duyunca akl karp yle sordu:

Ea niin deersiz bir insana

Gk-Dnya plann ak etti;
onu saygn kld,
onun iin bir en yapt?

Ve devamnda Anu unu da sordu: "Bize gelince, onu ne ya

pacaz?"
Olaydan dolay Adapa sulanamayacana gre, Anu onu
dllendirmek istedi. Adapa'ya ekmek, "Yaam Ekmei" sunul
masn emretti ama Ea tarafndan bunun lm Ekmei olaca
na dair tembihlenen Adapa bunu yemeyi reddetti. Ona su, "Ya
am Suyu" getirdiler ama Ea'nn bunun lm Suyu olacana
dair tembihledii Adapa bunu imeyi reddetti. Ama bir giysi
getirdiklerinde hemen giyindi, ya getirdiklerinde hemen ken
dini mesh etti.
Adapa'nn bu garip davran Anu'yu artmt. "Anu ona
bakp gld." "Haydi ama Adapa," dedi Anu, "niin yemedin,
niin imedin?" Adapa buna "Efendim Ea bana 'yemeyeceksin,
imeyeceksin' diye emretti," yantn verdi.
"Anu bunu duyduunda kalbi gazapla doldu." Derhal, ''b
yk Anunnakilerin dncelerini bilen" bir eliyi meseleyi efen-
70 lahi Karlamalar

di Ea ile tarhmas iin yollad. Ksmen hasar grm olan tab

let bu elinin Gk'te yaananlar kelimesi kelimesine tekrarlad
n aktarr. Tablet bu noktadan sonra okunamaz hale geldii
iin (anlalan Adapa'ya bilgi verip lmszlk vermeme kara
rn devam ettirmek amacyla) verdii garip talimatlar Ea'nn
nasl akladn bilmiyoruz.
Tartma nasl bitmi olursa olsun Anu, Adapa'y dnyaya
geri yollamaya karar vermitir ve Adapa kendini meshetrnek
iin ya kulland iindir ki, Anu, Eridu'ya dndnde Ada
pa'nn kaderinin hastalklara ifa verme ustalna sahip bir ra
hip soyu balatmak olaca emrini verdi. Geri dn yolunda,

Adapa gk ufkundan
gk zirvesine kadar bir bak att
ve uzayn ululuunu grd.

Yolculuk srasnda Adapa'nn gklerin ulu enginliini gr

d bu gidi-dn seyahatinde kullanlan tama aracnn ne
olduuna ilikin soru, bu kadim metin Anu'nun, Ea'nn niin
Adapa'ya "bir -!im" yaptn yksek sesle dnmesini nakle
derken dolayl yoldan yantlanmaktadr. Bu Akkadca kelime ge
nelde "ad, isim, an" olarak evrilmektedir. Ama 12. G:ztgen "'
adl kitabmzda ayrntsyla ele aldmz gibi, bu terim (Smer
ce MU kelimesinden gelir) bu anlam, krallarn "adn lmsz
letirmek" zere dikilen talarn biiminden almhr ve bu bi
im Anunnakilerin ucu sivri gkodalarnn kopyasdr. Bu du
rumda Anu acaba Ea'nn niin Adapa'ya bir roket saladn m
merak etmekteydi?
Mezopotamya betimlemelerinde roketi andran bir $m'in iki
yannda durup onu selamlayan "Kartaladamlar" -niforma
giymi Anunnakiler- grlmektedir (ekil 1 6a). Bir baka izim
byle iki "Kartaladam"n Anu'nun kapsn koruduunu (belki
de Adapa hikayesindeki Dumuzi ve Gizzida adl tanrlardr
bunlar) gsterir. Kapnn st eii (ekil 16b) Nibiru'nun gksel
12. , Ruh ve Madde Yaynlan, stanbul, 2004.
 Ge Ykselen Kii 71

ekil 16a, 16b ve 16c

sembol olan Kanatl Disk amblemiyle ssldr ve bu kapnn
nerede olduunu gstermektedir. Enlil'in gksel sembol (da
rdan ieriye sayldnda yedinci gezegen olan Dnya'y temsil
eden yedi nokta) ve Enki'nin gksel sembol olan hilal eklinde
Ay ve bunlar tamamlayan bir tm gne sistemi betimlemesi
(on bir gezegenden oluan bir aile tarafndan evrelenmi mer
kezde duran bir ilah) gksel fonu oluturmaktadr. Ayrca, daha
sonraki kanatl melek fikrine ilham verdiine hi phe olma
yan kanath ''Kartaladamfar" bir Yaam Aacnn iki yannda
gsteren betimlemeler (ekil 16c) de vardr; bu aa sklkla
ONA ift sarmaln artrr, Aden Bahesi hikayesini hatrla
tr.
Byk bilgileriyle vnen Mezopotamya krallar "bilge
Adapa'nn ocuklar" olduklarn sylemilerdi. Bu tr iddialar
Adapa'ya yalnzca rahip stats verilmekle kalmayp eski a
larda rahiplikle ilikilendirilen ve kutsal semtlerde bir rahip so
yundan dierine aktarlan bilimsel bilginin de ona retilmi ol-
72 lahi Karlamalar

duunu anlatan gelenekleri yanstr. Nineve'de Asurbanipal'in

ktphanesinin raflannda saklanan edebi eserlerin listesini ie
ren tabletlerin hasar grmemi ksmlarnda Adapa'nn bilgisiy
le ilgili en az "iki" kitaptan sz edilir. Bal ba ksmnda ha
sar grm olan bir kitap, rafta "Tufan ncesinden Kalan Yaz
lar" balkl bir metnin yannda durmaktaydi ve ikinci satr
": .. nn dikte ettirdiklerini yazan Adapa" eklinde okunur. Ada
pa'nn bir ilah tarafndan dikte ettirilenleri yazm olduu d
ncesi, Smer kaynaklarnca Adapa'ya atfedilen bir baka ese
rin bal ile glenmektedir. Eser U SAR Dingir ABUN Dingir
ENLLA ( lahi Anu ve lahi Enlil' den Zamana likin Yazlar)
baln tar ve Adapa'nn yalnzca Ea/Enki tarafndan deil,
Anu ve Enlil tarafndan da eitildiine ve onun bilgisinin hasta
lklar iyiletirmekten tutun da astronomiye, zaman lmeye ve
takvime dek pek ok konuyu ierdiine dair gelenekleri doru
lar.
Adapa'nn Nineve'deki ktphanenin raflarnda olduu bir
katalog tabletinde yazl olan bir dier kitab (yani tablet takm)
"Anu'nun Bilgesi Adapa'ya [verilmi] Gksellik" baln ta
maktayd. Adapa Efsanesi Adapa'ya "gn usulleri"nin gste
rildiini ve bylece onun Dnya' dan Anu'nun gksel mekanna
seyahat edebildiine tekrar tekrar deinir. Adapa'ya bir gksel
rota haritasnn verilmi olabilecei imasnn bir geree dayan
d dnlebilir nk -inanlmaz ama- byle en azndan bir
harita bulunmutur. Bir kil disk stne, kukusuz daha eski bir
haritadan kopyalanm olan bu betimleme Nineve' deki kraliyet
ktphanesinin kalntlar arasnda bulunmu ve imdi Lond
ra' daki British Museum' da korunmaktadr. Sekiz blme ayrl
m (hasar grmemi ksmlarndan anlald zere)(ekil 1 7a)
olan disk (dier kadim eserlerde hi grlmeyen elips gibi baz)
kesin geometrik ekiller, oklar ve bunlara elik eden, eitli ge
zegenlere, yldzlara ve takmyldzlara gnderme yapan Ak
kadca ibareler iermektedir. zellikle ilgin olan neredeyse hi
bozulmam bir blmdeki (ekil 1 7b, yazlar ngilizceye evril
mitir) uzay uuu talimatlarna ilikin ibareler bunu, dalk bir
 Ge Ykselen Kii 73

ekil 17a ve 17b

gezegenden (Nibiru) Dnya'ya doru Enlil Yolu olarak tanmla
maktadr. Dnya semalarnn tesinde ("Enlil Yolu") baka me
tinlerde Gne, Ay, Merkr ve Vens olarak tanmlanan drt
gkcismi uzanr. Bunlar arasnda, uu srasnda yedi gezegen
geilir.
Yedi gezegen hesab nemlidir. Gne'ten dar sayarken
Dnya'nn nc gezegen olduunu dnrz: Merkr, Ve
ns, Dnya. Ama gne sisteminin snrlarnn dndan yakla
an biri iin bu hesap Plton birinci, Neptn ikinci, Urans
nc, Satrn ve Jpiter drdnc ve beinci, Mars altnc ve
Dnya yedinci eklinde olurdu. Aslnda, Dnya silindir mhr
ler ve antlar stnde (yedi nokta sembolyle) sklkla alt ulu
bir "yldz" ile gsterilen Mars (altnc) ve sekiz ulu bir yldz
ile gsterilen Vens (sekizinci) ile birlikte betimlenir.
Baka alardan olsa da yine nemli olan bir baka ey bu ro
tann Smerce DLGAN (Jpiter) ve APN (Mars) olarak adlan
drlan gezegenler arasndan gemesidir. Mezopotamya astro-
74 lahi Karlamalar

nomi metinleri Mars'tan "doru rotann saptand yer olan",

disk stndeki ksmda yer alan izimde bir dn yaplan yer
olarak gsterilen gezegen, diye sz ederler. Kozmik Tdum adl
kitabmzda, Mars'ta kadim bir uzay ssnn bulunmu oldu
una ilikin karmmz destekleyen kadim ve modern kantla
r sunmutuk.

Adapa Efsanesinin kayp metinleri veya hasar grm par

alar bu hikayenin akl kartrc bir zelliine k tutabilirdi:
Ea, gksel meskende olacaklar nceden grebildiyse Adapa'y,
hele de Ebedi Yaam' dan mahrum kalacaks, byle planlar so
nucunda oraya yollamh?
Tufan sonras dnemlerden kalma (rnein Glgam'nki gi
bi) hikayeler bir insann ve bir tanrnn (veya tanrann) ocu
unun kendilerini lmszle laykgrdklerini ve bunu elde
etmek iin tanrlara katlmak zere byk zahmetlere giritikle
rini gstermektedir. Adapa byle bir "yartanr"yd da lm
szlk bahetmesi iin Ea'ya dr dr m etmekteydi acaba? Ada
pa'ya "Ea'nn ocuu" eklinde yaplan gnderme bazen
"Ea'nn olu", yani bir insann Enki'den dourduu oul anla
mnda evrilmitir. Bu, Ea'nn yapt numarayla Adapa'nn di
lei sanki yerine gelecekmi gibi yapp tam tersi sonucun k
masn salayn aklard.
Kukusuz Adapa ayrca (Enki'nin merkezi olan) "Eridu o
lu" unvann da tayordu. Eridu'nun nl akademilerinde ei
tilerek elde edilen zekay ve eitimi gsteren bir eref payesiydi
bu. Smer dneminde "Eridu Bilgeleri" tanr ltfu hafzalar ile
kendi balarna bir snf oluturan kadim alimlerdi. Onlarn ad
lar ve uzmanlklar saysz metinde byk bir hrmetle srala
nr.
Bu kaynaklara gre, Eridu Bilgeleri yedi kiiydiler. Asur kay
naklarn inceleyen Rykle Borger []oumal ofNear Eastem Studies
dergisinde yaynlanan "Die Beschwenmgserie Bit Meshri und die
Hirelfahrt Henochs" (Bit Meshri'nin ikayet Dizisi ve
Henok'un Mira) balkl makalesinde] yedinciyle ilgili olarak
 Ge Ykselen Kii 75

(dierlerinde olduu gibi adna ve en nl zelliine ek olarak)

metinlerde onun "ge ykseldii"nin belirtilmesi olgusundan
dolay aknln ifade eder. Asur metinleri ona Utu-Abzu de
mektedir; profesr Borger ise onun Asurlu "Hanok" olduu so
nucuna varmt nk kutsal kitaptaki kayda gre, tufan nce
sinde yaam atalarn Kitab Mukaddes tarafndan Hanok
adyla anlan yedincisi Tanr tarafndan ge alnmt.
Kitab Mukaddes'te, tufan ncesinde Hanok'tan nce ve son
ra yaam atalarn listesinde adlar, ilk erkek evlatlar doduu
srada ve ldklerinde ka yanda olduklar belirtilmitir ancak
sra yedinci ata olan Hanok'a gelince,

Hanok altm be yandayken

Metuelah dodu.
Metuelah'n doumundan sonra
Hanok yz yl Tanr yolunda yrd.
Baka oullar, kzlar oldu.
Hanok toplam yz altm be yl yaad.
Tanr yolunda yrd,
Sonra ortadan kayboldu nk
Tanr onu yanna almt.

Kutsal kitaptaki bu ksack pasajn evirisinde gze arpan

dan ok daha fazlas vardr nk branca orijinalde "Hanok,
Elohim ile yrd" ve "Elohim onu yanna ald" yazmaktadr. Bu
branca terimin, Yaratl kitabnn Smerce kaynaklarnda ge
en DN .GR kelimesini karladn gstermitik. Demek ki,
Hanok'un "birlikte [veya] yolunda yrd" kiiler Elohim'di
ve onlar tarafndan ge alnmt. Bu tefsir ve ek olarak, ancak
Smer altmlk matematik sisteminden ve Nippur'da kullanl
maya balayan Smer takviminden domu olabilecek bilimsel
veriler kadim kaynaklarn derlemelerine ilikin ipularn olu
tururlar; bunlar sayesinde Hanok hakknda, kutsal kitaptaki
fazlasyla zetlenmi anlatnn verdiinden daha ok bilgiye
ulayoruz.
76 1ali Karlamalar

Bu derlemelerin birincisi, daha nce szn ettiimiz Jbile

ler Kitabi dr. Kutsal kitabn tufan ncesi yaayan on ataya ilikin
anlabmndaki ayrnh eksikliini gideren bu kitap Hanok'un
"Elohim ile yrmesi"nin sebebi olarak yle der, "alt jbile y
l boyunca Tanr'nn melekleriyle oldu ve onlar Hanok'a Yer' de
ve gklerde olan her eyi gsterdiler."

Yeryznde domu insanlar arasnda

yazmay, bilgiyi ve hikmeti ilk renendi;
gklerin iaretlerini aylarnn srasna gre
bir kitaba yazand ...
Ve bir ahadeti ilk yazand o,
Adem oullarn yeryzndeki soylarna gre belirle
yen
Ve meleklerin ona bildirdii gibi jbile haftalarn sayp
yllarn gnlerinin bilinmesini salayand;
Ve aylarn srasn kurup yllarn iindeki Sebt gnlerini
sayand.
Ve ayrca uykusunda bir grm alp soylan boyunca in
san ocuklarna
neler olduunu ve neler olacan grendi o.

Hanok'un lahi Karlamalarnn bu versiyonuna gre, ona

"Aden Bahesine giden yolu eref ve heybetle" gsteren melek
ler tarafndan "insan ocuklar arasndan alnd." Yine Jbileler
Kitabna gre, Hanok oradaki zamann "Tanr'nn tufan sular
n Aden lkesi stne indirmesi"ne aklama oluturabilecek
"dnyann mahkumiyetlerini ve hkmlerini" yazarak geirdi.
Kutsal kitap dnda tutulan Hanok Kitabinda ise daha fazla
ayrnt vardr; burada Hanok, atalar hikayesinin bir paras de
il, bu byk eserin ba konusudur. Hristiyanlk ann hemen
ncesindeki asrlar iinde derlenen ve hem kadim Mezopotam
ya hem de Kitab Mukaddes kaynaklarna dayanan bu kitap bu
eski malzemeyi yazarn dneminde yaygn olan bir melek bili
mi ile sslemektedir.
 Ge Ykselen Kii 77

Hanok Kitabinn branca orijinali kayptr ama bir zamanlar

var olduu kesindir nk (o sralarda yaygn genel kullanmda
olan) Arami lehesi ile kark paralar l Deniz Tomarlar ara
snda bulunmutur. Yunanca ve Latinceye evrilen ve ok yerde
alntlanan bu eser Yeni Ahit yazarlarnn neredeyse tamamnca
kutsal metin olarak kabul edilmekteydi. Bylece bu derleme esa
sen ok daha sonraya ait Habee (1 . Hanok olarak bilinir) ve
Slavca (2. Hanok olarak bilinir, bazen Hanok'un Srlan Kitab ola
rak da anlr) evirileri sayesinde gnmze dek gelebilmitir.
Hanok Kitab bir deil iki gksel yolculuu ayrntsyla anlat
maktadr: Birincisinde, gksel srlar renip geri dnd ve edin
dii bilgiyi oullarna aktard. kinci yolculuk ise sadece giditi:
Hanok bu yolculuktan dnmedi; kutsal kitapta "ortadan kaybol
du nk Elohim onu yanna almt" denmesinin sebebi budur.
Hanok Kitabnda Elohim, tanrnn emri olan ileri yerine getiren
bir melek kadrosu olarak gsterilir.
Kitab Mukaddes, Hanok'un ge alnmadan ok nce "Elo
him ile yrd" n belirtir; Hanok Kitab ise ge aln nce
sindeki dnemi geniletir. Hanok'u kehanet gleri olan bir ya
zc olarak tarif etmektedir. "Bu eylerden nce Hanok saklan
mt ve Adem ocuklarnn hibiri onun nerede saklandn,
evinin nerede olduunu bilmiyordu... onun gnleri Kutsal Olan
larla geti." Hanok'un lahi Karlamalar ryalar ve grmler
le balad. Kutsal Olanlarla karlamasnn balangcn anlatr
ken, "Uykumda, imdi dilimde syleyeceklerimi grdm," der.
Bu bir ryadan fazlasdr, bir grmdr:

Bana gsterilen grm uydu:

Grmde, bulutlar beni davet etti
Bir sis beni ard;
Yldzlarn rotas ve imekler
Hzlanp bana acele ettirdi;
Grmdeki rzgarlar umama neden olup
Beni yukar kaldrd
Ve ge tad.
78 lahi Karlamalar

Ge vardnda "kristallerden yaplm, ate dilleriyle ev

rili" bir duvar grd. Ateten geip kristallerden yaplma bir
eve ulat, evin tavan yldzl semann bir kopyasyd ve yldz
larn yollarn gsteriyordu. Hanok bu grmde birincisinden
daha byk ve daha ahane bir ev grd. Bunu iine alm alev
leri de atnda, ieride ate akntlar stnde duran kristal bir
taht grd, "grn kristaldi ve tekerlekleri parlayan gne
gibiydi." Tahtta Byk htiam oturmaktayd ama onun ihtia
mnn parlakl ve muazzaml yznden melekler bile yakla
p Onun yzne bakamyordu. Hanok yere kapand, titreyerek
yzn saklad. Ama sonra "Rab kendi Azyla bana seslendi
ve 'Yana Hanok, szlerimi duy' dedi." Sonra bir melek onu da
ha yakna getirdi ve Rab'bin ona bir yazc ve drst biri olma
s sebebiyle insanlara araclk edeceini ve gksel srlarn re
tileceini sylediini iitti.
Hanok'un yolculuklar bu rya-grmden sonra gerekleti.
Bunlar onun yz altm beinci yagnnden doksan gn
nce, bir gece balamlard. Hanok olanlar daha sonra oulla
rna yle anlatt:

Evde yalnz bamaydm; ok rahatszdm,

Gzlerimden yalar akyordu ve dinlenirken
Koltuumda uyuyakaldm.
Birden iki adam grnd bana, son derece iriydiler,
Yeryznde onlar gibisini grmemitim. Yzleri
Gne gibi parlyordu, gzleri sanki kavurucu kt
Ve azlarndan alevler kmaktayd.
Mor gibi grnen giysileri birbirinden farklyd,
Ve kollan altn kanatlar gibiydi.
Koltuumun baucunda durdular
Ve bana admla seslendiler.

Uykusundan byle uyandrlan Hanok, devam eder:

"nmde duran bu adamlar net olarak grmekteydim." Birin-
 Ge Ykselen Kii 79

ci rya-grmn aksine bu ryay andran bir grmden fazla

syd; bu kez gerekti!
"Koltuktan kalkp onlara doru eildim," diye anlatr Ha
nok, "ve korkuyla sarsldm, deheti grmeyeyim diye yzm
kapattm." Derken bu iki eli konuup, "Cesur ol Hanok, kork
ma, Ebedi Rab bizi sana yollad. Bak, bugn bizimle ge ka
caksn," dediler.
Hanok' a gksel yolculua kmak iin hazrlanmas, oulla
rna ve hizmetkarlarna o yokken evde yaplacaklar ve "Rab se
ni onlara getirene dek" hi kimsenin onu aramamas gerektiini
bildirmesi talimatn verdiler. En byk oullar Metuelah ve
Regim'i artan Hanok onlara, "Ne gideceim yeri ne bama
gelecei biliyorum," dedi. Dolaysyla onlara adil ve drst ol
malar, Kudretli Tanr'ya inanlarn korumalar talimatn ver
di. "ki melek gelip onu kanatlarna alarak lk Ge kartt"kla
rnda hala oullaryla konumaktayd. Buras bulutlu bir yerdi,
orada "dnya denizinden ok daha byk olan bir deniz" gr
d. Bu ilk durakta, Hanok'a meteorolojinin srlar gsterildi, ar
dndan "tand" kinci Gk'te gnahlar "Rab'bin emirlerine
uymamak" olan mahkumlarn ektii ikenceleri grd. Sonra
iki melein onu kardklar nc Gk'te Hayat Aacn ie
ren Cenneti grd. En uzun sreyle durakladklar Drdnc
Gk'te Hanok'a Gne ve Ay'n, yldzlarn ve bur takmyldz
larnn ve takvimin srlar gsterildi. Beinci Gk "Gk ve Yer'in
sonu" ve de "kendilerini kadnlarla balam olan melekler"in
srgn yeriydi. Buras, "gn yedi yldz"nn ''biraraya gel
mi" halde grld "karmak ve korkun bir yer" di. Gksel
yolculuun ilk ksm burada tamamlanmt.
Yolculuun ikinci etabnda Hanok giderek ykselen srayla
eitli melek snflaryla karlat: kerubiler, serafimler ve b
yk Ba Melekler; hepsi yedi snft. Altnc ve Yedinci Gk'ten
geen Hanok Sekizinci Gk'e ulat; takmyldzlar oluturan
yldzlar burada zaten grlebilmekteydi ve Hanok daha da
ykseldike, Dokuzuncu Gk'ten ''burlar kuann on iki evi
nin gksel mekanlarn" grebildi. Sonunda, "Rab'bin yz hu-
80 lahi Karlamalar

zuruna getirildi" i Onuncu Gk' e ulah; Hanok daha sonra bu

manzarann tarif edilemeyecek kadar rktc olduunu anla
tacakt.
Dehete kaplan Hanok "yz koyun devrilip Rab'be hr
met gsterdi." Sonra Rab'bin "kalk Hanok, hi korkma, kalk ve
yzmn nnde dur ve ieri girmeye hak kazan" dediini iit
ti. Ve Rab, ba melek Mikhail' e Hanok'un dnyasal giysilerini
ilahi giysilerle deitirip onu mesh etmesi talimatn verdi. Rab
daha sonra ba melek Pravuel' e "kutsal depodan kitaplar kar
hp getir ve hzl yazmak iin bir saz getirip Hanok'a ver ki, ba
meleklerin ona okuyacaklar her eyi, tm emirleri ve retileri
yazya geirsin" talimahn verdi. Otuz gn ve otuz gece boyun
ca Pravuel dikte etti ve Hanok "gn, yerin ve denizlerin tm
ileyii; tm elementlerin, onlarn gelileri ve gidileri; frtna
nn gk grldemeleri; Gne ve Ay; yldzlarn gelileri ve de
iimleri; mevsimler, yllar, gnler ve saatler'' e ilikin tm srla
r ve "insann her eyinin, her insan arksnn dilini... ve ren
meye uygun her eyi" yazya geirdi. Bunlarn tamam 360
kitapt.
Sonra Tanr sol yanna, ba melek Mikhail'in yan bana
oturmasna izin verdii Hanok'a Gk, Yer ve stndeki her e
yin nasl yaratldn bizzat anlatt. Ardndan Rab, renmi ol
duklarn oullarna aktarabilmesi ve eliyle yazd, bir soydan
dierine aktarlacak olan kitaplar onlara verebilmesi iin dn
yaya dndrleceini Hanok'a syledi. Ama Hanok dnya s
tnde yalnzca otuz gn kalacakh, "ve otuz gn sonra meleimi
sana yollayacam, seni Dnya' dan ve oullarndan alp bana
getirecek."
Ve bylece, Hanok'un gksel ziyaretinin sonu gelince iki me
lek bir gece onu evine getirip koltuunun yan bana brakh.
Derhal oullarn ve tm ev halkn aran Hanok yaadklar
n onlara anlath ve kitaplarn ieriklerinden sz etti: yldzlarn
lmleri ve tarifleri, Gne'in emberinin uzunluu, gn d
nmleri ve gn tn eitlikleri dolaysyla mevsimlerin deiimi
ve takvime ilikin dier srlar. Sonra oullarna sabrl ve nazik
 Ge Ykselen Kii 81

olmalarn, yoksullara sadaka vermelerini, drst ve adil dav

ranmalarn ve Rab'bin tm emirlerine uymalarn tledi.
Hanok son dakikaya dek anlatmaya ve retmeye devam et
ti; o zamana dek kasabada onun gksel yolculuunu ve reti
lerini haber almayan kalmamt, yle ki, onu dinlemek iin
yaklak iki bin kiilik bir kalabalk toplanmt. Bunun zerine
Rab, yeryz stne bir karanlk yollad ve karanlk kalabaln
ve Hanok'un yaknlarnda olan herkesin stne kt. Melekler
karanlktan yararlanp Hanok'u hzla yerden alp "en yksek
ge" tadlar.

Herkes grd ama

Hanok'un nasl alndn
Kimse anlayamad.
Ve evlerine daldlar,
Byle bir ey grm olanlar
Tanr'y ululad.
Metuelah ve kardeleri,
Ve Hanok'un tm oullan aceleyle,
Hanok'un ge alnd yere,
Tam oraya bir sunak diktiler.

Hanak Kitabnn yazcsnn kitabn sonunda belirttii gibi,

Hanok'un ikinci ve son kez ge ykselii o 365 yanda, tam
doduu gn ve saatte gerekleti.

Hanok'un bu gksel yolculuu (yolculuklar) Smerlerin

Adapa hikayesinin bir dengi miydi, ondan m esinlenilmiti
acaba?
Her iki hikayede yer alan belirli ayrntlar bunu iaret etmek
te. Adapa efsanesindeki Dumuzi ve Gizzida'nn koutu olan iki
melek, Dnyaly "Rab'bin yznn huzuruna" getirirler. Ziya
retinin dnyasal giysileri yerine ilahi giysiler verilir. Mesh edi
lir. Son olarak ona, "kitaplar"a geirdii byk miktarda bilgi
verilir. Her iki durumda da ziyareti ona dikte ettirilenleri yaz-
82 l.ahi Karlamalar

ya geirir. Bu ayrntlar, Hanok "efsanesi"nin Smer metinlerine

dayanan kkenini kukuya yer brakmayacak ekilde kesinle
tirmektedir.
Hanok'un lahi Karlamalarn "Elohim"e atfeden Kitab
Mukaddes' in bu hikayenin Smerce kaynan iaret ettiini da
ha nce belirtmitik. Smer'in altmlk sistemi Hanok hikaye
sinde yer alan baz nemli saylarda -ilk gksel yolculuun alt
m gn srmesi ve 360 "kitap" (tablet) yazlmas gibi- kendini
gsterir. Ancak en ilgin olan lahi Mesken'in, en stn lahi
Karlamann yaand yerin Onuncu Gkte yer aldr. Bu iba
re, kadim halklarn Dnya'nn evresindeki gkkubbede gz
lemlenebilen yalnzca yedi gk cismini (Gne, Ay, Merkr, Ve
ns, Mars, Jpiter, Satrn) tanyor olduklar varsaymna daya
nan yedi kat ge ilikin tm fikirlere terstir. Oysa Yunanllardan
ve Romallardan ok daha nce Smerler gne sisteminin on iki
yeden oluan bir aile olarak tam yapsn belirlemilerdi: Gne
ve Ay, Merkr, Vens, DNYA, Mars, Jpiter, Satrn, Urans,
Neptn, Plton (modem isimlerini kullanyoruz) ve onuncu ge
zegen olan Nibiru. Bu gezegen Anu'nun, tm Anunnaki "tanr
lar"n "kral" veya "efendi" si olan Anu'nun gezegeniydi.
[Kabala olarak bilinen Orta a Yahudi mistisizminde Her
eye Kadir Tanr'nn Meskeninin onuncu Selirada, bir "lt" ve
ya gksel yerde, Onuncu Gkte olduunu belirtmek gerek. Sefi
rct (oul) genelde KadmJn ( "Kadim Olan") stne bindirilen e
merkezli dairelerle gsterilir (ekil 18); merkezi Yeni ( "Temel")
ve onuncusu Ket (En Yce Tanr'nn "Tac") adyla anlr. Bu
nun tesinde Ein Sof{, yani sonsuzluk, sonsuz uzay uzanmakta
dr. ]
Tm bunlar Smer kaynaklarn gsteren kesin balantlar
dr. Ama Hanok hikayesinde Adapa hikayesinin tekrarlanp tek
rarlanmad kesin dei:dir, yine de Hanok ile tufan ncesinde
yaam ikinci bir Smerlinin hikayesi arasnda daha ok ben
zerlik bulabiliriz; bu kii EN.ME.DUR.ANNA ("Gkleri lgilen
diren lahi Tabletlerin Ustas") idi; EN.ME.DUR.AN.K ("Gk
Yer Bann lahi Tabletlerinin Ustas") olarak da bilinmekteydi.
 Ge Ykselen Kii 83

ekil 18
Kitab Mukaddes' in tufan ncesinde yaayan on atay srala
y gibi, daha eski tarihli Smer Kral Listesi de tufan ncesinde
yaayan on hkmdar sralamaktayd. Kitab Mukaddes'in lis
tesinde Hanak yedinci sradayd. Smer listesinde ise Enmedu
ranki yedinci sradayd. Ve aynen Hanok'un rneindeki gibi,
Enmeduranki de eitli bilimler renmesi iin iki ilahi eliki
tarafndan ge alnmt. Adapa rneinde, onun yedinci (bil
ge) olduu (yukarda sz edilen) ihtimali kesin olmasa da (ba
z Mezopotamya kaynaklar onu Eridu'nun yedi bilgesi arasn
da sayar) Enmeduranki'nin yedincilii kesindir; dolaysyla
alimlerin, kutsal kitaptaki Hanok'un Smerli denginin o oldu
una ilikin fikrini glendirir. Enmeduranki, tufan ncesinde
ki gnlerde Anunnakilerin Enlil'in torunu Utu'nun (sonraki za
manlardan "ama") komutanlndaki uzay limannn bulun
duu yer olan Sippar'dan geliyordu.
Smer Kral Listeleri, Enmeduranki'nin Sippar'da 21.600 yl
lk (alt Sar) "saltanat" srdn kaydeder; bu ok anlaml bir
ayrntdr. Birincisi, Anunnakilerin tarihin bir noktasnda, tufan
ncesi yerleimlerden birinde (bu rnekte, Sippar' da) seilmi
insanlar EN, yani "ef" olarak hizmet verecek yetenekte gr
dklerini ortaya koymaktadr; bu, yartanrlar fenomeninin bir
zelliidir. kincisi, Smer ve Kitab Mukaddes'te tufan ncesin
de yaayan atalar (veya hkmdarlara) ilikin mr srelerini
birletirme nerimize uygun olarak, 21 .600' 60'a bldmz-
84 lahi Karlamalar

de 360 sonucuna varmaktayz. Kitab Mukaddes, Hanok'un

dnya stnde 365 yl geirdiini belirtmekteyse de HanokKi.ta
b, Hanok tarafndan yazlan kitaplarn saysn 360 olarak ver
mektedir. Bu ayrntlar Hanok ile Enmeduranki arasndaki ben
zerlikleri vurgulamakla kalmayp tufan ncesi saltanat/ mr
srelerinin Smer /kutsal kitap kaynaklarnda ele alnna ili
kin zmmz de desteklemektedir.
Enmeduranki'nin ykseliini ve eitiliini ayrntsyla ele
alan metin zellikle Nineve' deki kraliyet ktphanesinden bu
lunan tablet paralarndan biraraya getirilip W.G. Lambert [fiJ
umal ofCuneifonn Shdiesde (iviyazs ncelemeleri Dergisi) ya
ynlanan "Enmeduranki ve lgili Malzemeler" balkl makalesi]
tarafndan zetlenmi bir ekilde yaynlanmtr. Temel kaynak,
"kralln uzak bir evlad, Tufan ncesinden korunmu bir to
hum, Sippar'da hkm srm Enmeduranki'nin bir ocuu"
olduu iddiasyla tahtta hak iddia eden bir Babil kral tarafn
dan kil tabletler zerine dlm bir kayttr. Atalarla olan bu
etkileyici bann tufan ncesinde yaam bir ataya dayand
n bylece ne sren Babil kral, Enmeduranki'nin hikayesini
anlatmaya koyulur:

Enmeduranki Sippar' da bir prens [idi]

Anu'nun, Enlil ve Ea'nn sevgilisi.
ama onu Parlak Tapnakta [bir rahip olarak] atad.
ama ve Adad onu [tanrlarn] meclisine [gtrdler].

Daha nce sz ettiimiz gibi ama, Enlil'in torunlarndan

biri ve tufan ncesinde Sippar' daki ve tufann ardndan Sina ya
rmadasndaki uzay limann komutanyd. Tufandan sonra tek
rar ina edilen ama artk uzay liman olarak kullanlmayan Sip
par yine de DN.GR'in ("Roket Gemilerin Adil Halk") gksel
adaleti ile bir balants olduundan hrmet grmekteydi ve
Smer' in yksek mahkemesinin mekanyd. Adad (Smer dilin
de kur) Enlil'in en kk oluydu ve hakimiyet alan olarak
ona Kk Asya verilmiti. Metinler onun, kuzeni tar'a ve ye-
 Ge Ykselen Kii 85

eni ama' a ok yakn olduunu anlatmaktadr. Tanrlarn top

land yere kadar dek Enmeduranki'ye, muhtemelen deerlen
dirme ve onaylama amacyla elik edenler bu ikisiydi; Adad ve
ama. Sonra,

ama ve Adad onu [giydirdi? Mesh etti?]

ama ve Adad onu
byk altn bir tahta yerletirdi.
Ona su stnde ya
nasl gzleyeceini gsterdiler,
Anu'nun, Enlil ve Ea'nn bir srr.
Ona lahi Tableti verdiler,
Gk ve Ye'in k1xlu srrn. ..
Eline sedir aacndan bir aygt,
Tanrlarn pek sevdii bir ara verdiler.
Ona saylarla nasl hesap yapacan rettiler.

Bilhassa hp ve matematii ieren "Gk ve Yer srlarn" re

nen Enmeduranki, halka lahi Karlamasn anlatmak ve srla
r babadan oula, bir rahip neslinden dierine aktararak bilgiyi
insanln eriimine sunma talimatyla Sippa'a dnd:

renen alim
Tanrlarn srlarn koruyan kii
En sevdii olunu
ama ve Adad nnde edilen
bir yeminle balayacak
Ve ona tanrlarn srlarn
Bir tablet ve yaz kalemiyle retecek.

Gnmzde British Museum' da korunmakta olan tablette

bir de son not vardr:

Rahipler nesli,
ama ve Adad' a yaklamasna izin verilenler nesli
ite byle yaratld.
86 lahi Karlamalar

Enmeduranki'nin ge ykseliinin bu versiyonuna gre,

onun mekan (ama'n tufan sonras "Klt merkezi") Sippa'd
ve gizli srlar kendisinden sonra gelen rahiplere retmek iin
lahi Tabletlerini burada kullanmt. Bu ayrnt tufanla ilgili
olaylarla sk bir ba oluturur nk (M.. ikinci yzylda Yu
nanca bir "dnya tarihi" derleyen Babilli rahip) Berossus tara
fndan da bildirilen Mezopotamya kaynaklarna gre, Anunna
kiler tarafndan insanla aklanan bilgileri ieren tabletler ko
runabilmeleri iin Sippa' da gmlmlerdi.
Aslnda, Smerli Enmeduranki ve kutsal kitaptaki Hanok'u
anlatan bu iki hikaye tufan ile ilikili olandan ok daha gl
balar iermektedirler. nk hikayenin ardndaki hikayeyi in
celedike, rast geleceimiz olaylar dizisinin asl drtsnn,
ilahlarla insanlar arasndaki cinsel ilikiler ve bunlar yznden
insanln dnya zerinden silinmesini amalayan bir plan ol
duunu greceiz.
 KOPERNiK VE

N ikolas Kopernik'in astronomi zerine yazd De revolutioni

bus orbium coelestium adl eserinin 1 543 ylnda yaynlanna
dek (ve sonraki pek ok yl boyunca) Gne, Ay ve bilinen dier
gezegenlerin Dnya evresinde dndkleri kabul edi lmekteydi .
Aykrl yznden Kopernik'i lanetleyen Katolik Kilisesi hatasn
ancak 450 yl sonra, 1 993'te itiraf etti.
Teleskoplarn icat edilmesinin ardndan -Galile tarafndan
1 6 1 O'da- kefedi len ilk yeni gk cisimleri Jpiter'in byk aylary
d.
Satrn'den sonraki gezegen olan ve Dnya'dan plak gzle
grlemeyen Urans 1 78 1 'de, gelitirilmi teleskoplarn yard
myla kefedildi. Urans'n tesindeki Neptn 1 846'da kefedil
di. Ve en uzak gezegen olarak bi linen Plton ancak 1 9 30'da bu
lundu.
Oysa Smerler, binlerce yl nce zaten tam bir Gne Sistemi
resmetmilerdi (bkz. ekil 1 3); merkezde Dnya deil G ne var
d; Urans, Neptn ve Plton'u iermekteydi ve byk bir geze
gen daha: Jpiter ve Mars arasndan geen Nibiru.
NASA uydular komu gezegenlerin yakn plan ekimlerini bi
ze ancak 1 970'1erde yolladlar ve Voyager-2 ancak 1 986'da ve
1 989'da Urans ve Neptn'n yaknndan geti. Oysa Smer me
tinleri ( 1 2. Gezegen adl kitabmzda yer almaktadr) bu d geze
genleri tam da NASA'nn onlar bulaca gibi tarif etmilerdi ok
tan.
Satrn' evreleyen ilk halka (Christian Huygens tarafndan)
1 659'a dek kefedilmemiti. Oysa bir tableti koruyan kilden zar
fn stndeki Asur silindir mhrnn basks (kar sayfada B ay
rnts) Gne, Ay (hilal eklinde) ve (sekiz ulu "yldz") Vens',
ayrca byk bir gezegenden Opiter) (Asteroit Kuan temsil
eden bir tahl sap ile mi?) ayrlan daha kk bir gezegeni (Mars)
ve bu byk olann tesinde halkal byk bir gezegeni gster
mektedir: Satrn'!
 a

o
e
o o

Q
O
Qo o
 -4-

NEFLM:
CNSELLK VE YARITANRILAR

nsann tarih ncesine ilikin kutsal kitap kaytlar Hanok'u

izleyen nesilleri hzl ekimle sralar; Hanok'un olu Metue
lah'n olu Lemek doar, Lemek de Nuh'un ("Tehir") babas
olur ve bylece ana olaya geliriz: Tufan. Gnmz habercileri
nin deyimiyle gerekten dnya apnda bir olay olan Tufan ger
ekten de byk bir hikayeydi; hem insanlarn hem de ilahlarn
yaamnda kelimenin tam anlamyla snr oluturan bir olay.
Ama tufan hikayesinin ardnda tamamen yeni bir lahi Karla
malar trnn yaand bir dnem yatmaktayd: Bu dnem ol
masa, tufan hikayesi kutsal kitaptaki temelini yitirirdi.
Kutsal kitaptaki Tufan, byk takn hikayesi Yaratl kita
bnn 6. blmnn bandaki bilmecemsi sekiz ayetle balar.
Bu ayetlerin, gelecek nesillere bunun nasl olduu -nasl olabi
lirdi?-, insanln bizzat Yaratcsnn insanlara srt dnp onla
r yeryznden silmeye yemin ettiini aklama amac tad
varsaylmaktadr. Beinci ayetin hem aklama hem de mazeret
oluturduu dnlr: "Ve Yahveh bakt, yeryznde insann
yapt ktlk ok, akl fikri hep ktlkte." Dolaysyla (altn
c ayet), "nsan yarattna piman oldu, yrei szlad."
Ancak Kitab Mukaddes'in yapt ve sulu olarak insanl

89
90 lahi Karlamalar

iaret eden bu aklama, bu blmn sonraki drt ayetinin olu

turduu bilmeceyi zorlatrmaktadr yalnzca nk bu ayetler
de konu, tm insanlk deil ilahlarn ta kendileridir; "ilahi var
lklar (tanr oullar)" ile "insan kzlar" arasndaki evliliklere
odaklanmaktadr.
Ve tm bunlarn, insanla ceza olacak bu tufanla ne ilgisi ol
duunu merak edilecek olursa yant yle verilebilir: CNSEL
LK... nsanlar arasndaki deil, ilahlar ve insanlar arasndaki
cinsellik. Cinsel birleme amal lahi Karlamalar.
Kitab Mukaddes'teki tufan hikayesinin kadim gnahlar ve
dehetli bir arnmay artran al ayetleri vaizlerin en sev
dii blmdr: rnek oluturan bir dnemde bu, "ilahi varlk
larn insan kzlaryla evlenip ocuk sahibi olduklar gnlerde ve
daha sonra, yeryznde devler* vard."
Yukardaki alnt yaygn evirilerden birinden alnmtr.
Ama Kitab Mukaddes aslnda bunu sylemez. "Devler" den de
il NefiJerden sz etmektedir, tam anlamyla "inmi, alalm
olanlar" dan, yani gklerden Dnya'ya gelmi olan "('Tanr
oullar' deil) Bohim oullar"ndan" sz etmektedir. Ve (tm
bilginlerin fikir birliine vard gibi) ok daha uzun bir orijinal
kaynaktan zetlenerek alnm zor anlalr bu ilk drt ayet, sz
konusu olanlarn insanolu deil de tanrlarn ta kendisi oldu
u fark edildiinde birden anlalr hale gelmektedir. Doru bi
imde evrildiinde, Kitab Mukaddes tufan ncesinde meyda
na gelen ve tufana yol aan olaylar yle anlatmaktadr:

Yeryznde Dnyallar
oalmaya baladklarnda,
Kzlar dodu.
Bohim oullar
Dnyallarn kzlarn grnce
Beendikleriyle evlendiler.

Devler: Nefilim kelimesi Kitab Mukaddes'in eitli evirilerinde Nefiller, "d

m kiiler" veya "devler" olarak gemektedir.
 Nefilim: Gnsel ve Yantannlar 91

Elohim oullarnn
Dnyallarn kzlaryla
Evlenip ocuk sahibi olduklar gnlerde
Ve daha sonra[snda]
Yeryznde Nefiler vard.

O sralarda yeryznde olan Elohim oullarn anlatan kutsal

kitabn kulland Nefilim terimi, Smerlerin Anunakiler
("Gk' ten Yer'e nmi Olanlar" ) terimiyle kouttur; zaten Kitab
Mukaddes de (lde Saym, 1 3:33) Nefiller'in "Anakllar"
(Anunnaki kelimesinin brancaya gemi hali) olduklarn belir
tir. Demek ki, tufan ncesindeki dnem, gen Anunnaki erkek
lerinin gen insan diilerle cinsel ilikiye girmeye baladklar
bir dnemdi ve birbirlerine uygun olduklarndan, onlardan o
cuk sahibi oldular: yar fani yar "ilahi" ocuklar, yani yartanr
lar.
ster bireyler (Smerli Glgam gibi) ister uzun hanedanlar
(firavunlardan nce Msr' da tahta kt bildirilen otuz yar
tanrdan oluan hanedan) olsun, byle yartanrlarn Dnya s
tnde var olduklar Yakn Dou metinlerinde ok defa aka
sylenmitir; ancak her iki durumda da bunlar tufan sonras d
nemle ilikilidir. Ama kutsal kitaptaki Tufan hikayesinin giriin
de "Elohim oullar"nn -DN.GR oullarnn- insan kzlar
arasndan "eler alma"larnn tufandan ok nce balad iddia
edilir.
Tufan ncesi dnemle ve insanln kkeni ve uygarlyla il
gili Smer kaynaklar Adapa hikayesini iermektedir; "Ea'nn
ocuu" olarak arlmasnn, Ea'nn yardmyla yaratlm olan
Adem' den geliyor olmasndan m yoksa (pek ok bilginin sa
vunduu gibi) Ea'nn bir dii insanla girdii ilikiden edindii
kendi olu (bu durumda Adapa bir yartanr olmaktadr) olma
sndan m kaynaklandn daha nce ele almtk. Eer bu,
Ea/Enki'nin kendi resmi ei olan tanra Ninki'den baka bir di
iyle birlemesini gerektirmise buna aan olmamtr; eitli
Smer metinleri Enki'nin cinsel cesaretiyle ilgili ayrntlar ierir.
92 lahi Karlamalar

Bir defasnda, kendi kardei Enlil'in torunu olan nanna/tar'n

peine dmt. Dier kaamaklar arasnda kendi vey kar
dei Ninmah'tan bir oul edinme amac da vard ama bu iliki
den yalnzca bir kz ocuk dounca Enki bir sonraki, olmad on
dan sonraki tanra nesilleriyle iliki kurmaya devam etmiti.
Herkesin dediine gre, tufandan hayli nce bir Tanrlar
ehrinin sonuncu (onuncu) deil de yedinci hkmdar olan
Enmeduranki de byle bir yartanr myd acaba? Bu nokta S
mer metinlerinde netletirilmez ama byle olduunu dn
yoruz (onun babas Utu/ama idi). Yoksa niin bir Tanrlar
ehri (yani Sippar) kendisinden nceki ve hepsi de Anunnaki
olan alt hkmdarn ardndan onun komutasna verilsindi ki?
Anunnakilerin grece "lmszl"nden genetik adan ya
rarlanmam olsa Sippar'da nasl 21 .600 yl hkmdarlk yapa
bilirdi?
Kitab Mukaddes insanlar ve ilahlar arasndaki evliliklerin
ne zaman baladn belirtmeyip yalnzca "yeryznde insan
lar oalmaya balad" ve yeryzne yaylmaya balad s
ralarda olduunu ima ederken kutsal kitap dnda kalan kutsal
metinler gen tanrlarn insan diileriyle girdikleri ilikilerin (tu
fandan nce yaam on atann yedincisi olan) Hanok zamann
da bile, yani tufandan hayli zaman nce byk bir mesele hali
ne geldiini aa vurmaktadrlar. Jbileler Kitabna gre Ha
nok'un "tanklk ettii" konulardan biri "Rab'bin Dnya'ya
inen ve insan kzlaryla gnaha giren, onlarla birlemeye bala
yp bylece insan kzlan tarafndan kirletilen melekleri" ile ilgi
liydi. Sz konusu kaynaa gre bu durum, "Rab'bin melekleri"
tarafndan ilenen bir gnah, "onlarn dzen yasasna kar ge
lip insan kzlaryla oynamaya koyulup setikleri arasndan
kendilerine eler aldklar ve bylece kirliliin balangcna se
bep .olduklar" bir "zinayd."
Hanok Kitab ise olanlara daha ok k tutmaktadr:

Ve bir zaman geldi ki, insan ocuklar

oaldlar ve o gnlerde gzel ve sevimli
 Nefilim: Cinsellik ve Yantanar 93

Kzlar oldu.
Ve melekler, Gn ocuklar
Onlar grp arzuladlar
Ve birbirlerine yle dediler:
"Gelin, insan ocuklar arasndan
Kendimize eler seelim ki, ocuklarmz olsun."

Bu kaynaa gre sz konusu durum urada burada birka

Anunnaki gencinin arzularna yenik dmesi gibi bireysel ey
lemlerden kaynaklanmyordu. Bu cinsel drtnn ocuk sahibi
olma arzusuyla desteklendiine dair bir ipucu verilmektedir;
dolaysyla insan eler seme eylemi hep birlikte davranan bir
grup Anunnakinin kastl kararyd. Aslnda, metni okumaya
devam edersek bu fikrin nasl olutuunu anlarz:

Liderleri olan Semjaza onlara dedi:

"Bu ie katlmayacanzdan ve
bu byk gnahn cezasn tek bama ekeceimden
korkarm."
Ve hepsi birden onu yle yantladlar:
"Gelin yemin edelim ve hepimizi balayacak bir
lanet okuyalm ki, bu plandan dnmeyip bu ii
yapalm."

Bylece biraraya toplanp "dzen yasalarna kar" bir ihlal

olmasna ramen ''bu ii yapma" yeminiyle kendilerini balad
lar. Okuduka reniriz ki, bu plan yapan melekler Hermon
Dandan ("Yemin Tepesi") inip Lbnan dalarnn gney ky
sna varrlar. "Saylar iki yzd, o gnlerde Yeret Hermon Da
nn zirvesinden inmiti." Bu iki yz kii onar kiilik gruplara
ayrldlar; Hanok Kitab bu grup liderlerinin, "Onlarn efle
ri"nin adlarn verir. Tm macera cinsel yaamdan yoksun, o
cuklar olmayan "Elohim oullar"nn bu duruma are bulmak
iin giritikleri iyi rgtlenmi bir pland.
94 lahi Karlamalar

Kutsal kitap dnda kalan kutsal metinlerde, ilahi varlklarn

insan diileriyle giritikleri bu cinsel ilikinin ehvetten, zina
dan, bozulmadan -"dm melekler"in gnahndan- fazlasn
iermiyor grld aktr. Kitab Mukaddes'in grnn de
byle olduu kabul edilir ama aslnda durum farkldr. Sula
nan ve dolaysyla ortadan kaldrlacak olanlar Adem ocukla
rdr, E1ohim oullar deil. Aslnda ikinci grup sevgiyle anl
maktadr; drdnc ayette "Olam'un kudretlileri, en halk"*
olarak tarif edilirler.
nsanlar ve ilahlar arasndaki evliliklerin ardndaki drt,
hesap veya dncelere ve bunun nasl yarglanmas gerektii
ne ilikin gr, Kitab Mukaddes'in baka bir yerinde (Ha
kimler, 21 . ksm) geen benzer bir olaydan edindiimiz fikirle
ele alabiliriz. Bir seyyahn cariyesinin Benyamin kabilesinden
erkekler tarafndan tecavze uramasnn ardndan dier srail
kabileleri Benyaminoullarna sava aarlar. Saylar ok azalan
ve ocuk dourabilecek birka kadnn sa kald kabile yok ol
ma tehlikesiyle yz yzeydi. Baka kabilelerden kadnlarla ev
lenme seenei de kapalyd nk dier kabileler Benyamino
ullarna kz vermemeye yemin etmilerdi. Bylece Benyamino
ullar bir ulusal bayram frsat bilip ilo kentine giden yol bo
yunca saklandlar ve ilolu kzlar dans etmek iin yola ktkla
rnda "kendilerine birer e kaptlar" ve Benyamin topraklarna
getirdiler. lgin olan bu kzlar kardklar iin cezalandrlma
ylaryd nk tm olay, verilen yemine ramen Benyamin ka
bilesine yardm etmek isteyen srail ileri gelenlerince dzenlen
mi bir tertipti.
Hermon Dnn zirvesindeki yeminin ardnda da byle bir
"Ben bakmyorum, sen istediini yap" eklinde bu hile mi var
d? En azndan Anunnakilerin ileri gelenlerinden (Enki mi?) bir
lider grmezden gelirken bir dieri (Enlil mi?) bu olaya ok mu
sinirlenmiti acaba?
Pek az bilinen bir Smer metni bu soruya yant olabilir.
* Kitab Mukaddes'in Trke evirisinde "bunlar eski a kahramanlar, nl
kiilerdi" eklinde geer.
 Nefilim: Cinsellik ve Yantannlar 95

E. Chiera [Sumerian Religious Texts (Smer Dinsel Metinleri)] ta

rafndan "mitsel tablet" olarak nitelenen bu metin Martu adl
gen bir tanrnn bir ei bile olmadan geirdii hayattan ikayet
ediinin hikayesini anlatr; insan diileriyle ilahlar arasndaki
evliliklerin yaygn olup, gereken izin ve gen kadnn rzas
alnd srece gnah olmadn bu metinden reniriz:

ehrimde dostlarm var,

Eler aldlar.
Yoldalarm var,
Eler aldlar.
ehrimde, arkadalarmn aksine,
Bir e almadm,
Bir eim yok, hi ocuum yok.

Martu'nun szn ettii ehir Ninab't; "meskun byk l

kedeki ehir." Smer metninin akladna gre tarih, "Ninab
ehrinin var olduu, ed-tab'n var olmad; kutsal ba ss
nn var olduu, kutsal tacn var olmad" o uzak gemie denk
dyordu. Baka bir deyile, rahiplik mevcuttu ama Krallk
mevcut deildi. Ama bu ''birarada yaamn var olduu... ortaya
ocuklar karld" bir dnemdi.
Metnin bildirdiine gre, ehrin Ba Rahibi baarl bir m
zisyendi, bir ei ve bir kz vard. nsanlar bayram amacyla
biraraya gelip tanrlara kurbanlk sunular kzarttklarnda Mar
tu bu rahibin kzn grd ve onu arzulad.
Anlalan, kz e olarak almas iin zel bir izin gerekmek
teydi nk bu -Jbileler Kitabfnn szlerini kullanacak olur
sak- "onlarn dzen yasasna kar" olan bir eylemdi. Mar
tu'nun yukarda geen ikayeti, ad belirtilmeyen bir tanra
olan annesine ynelmiti. Annesi, olunun arzulad gen k
zn ''bakna cevap" verip vermediini renmek ister. Byle
olduu anlalnca, tanrlar Martu'ya gereken izni verirler. Met
nin geri kalan dier gen tanrlarn bir evlilik leni hazrlay
larn, Nin-ab sakinlerinin trene katlmalar iin bakr davula
vurularak anllarn anlatr.
96 lahi Karlamalar

Mevcut metinleri ayn tarih ncesi kaydn eitlemeleri ola

rak yorumlayacak olursak, gen Anunnaki erkeklerinin ban
daki belay ve ho karlanmayan zmlerini gzmzde can
landrabiliriz. Yeryzne !':nnki_ye yrngede
ki bir uzay aracl ve di
er tesisleri - --- -- -
vard.
--
Aralarndaki kadn
sayiSI kz ve Enki ile Enllfin vey kz karde-
i (hepsi farkl annelerden domutu) olan Ba Nin
mah vard; onunla birlikte bir grup
ti Cbtf'Sier silindir mhrnde bu grup gsteilmektedir, ekil
1 9). En sonunda, bunlardan biri Enlil'in resmi ei oldu (ve ona
NN.LL, "Emirler Hanm" unvan verildi) ama ancak Enlil'in
rptnmasina neden olan tecavz olayndan
sonra, bu olay da ilk gelen Anunnaki grubu arasndaki kadn sa
ysnn azln iaret etmekteydi.
Smerlerin ve sonraki uluslarn Anu ile ilgili tuttuu eitli
Tanr Listelerinden Nibiru' daki cinsel alkanlklarla ilgili bilgi
ler kartlabilir. Anu'nun resmi ei Anh'dan doan on drt o
lu ve kz vard; ayrca (bunlardan doan ocuklar her halde
ok sayda olan) alt cariyesi de vard. Enlil, Nibiru' dayken vey
kz kardei Ninmah'tan (nsann Yaratl hikayelerinde Ninti,
daha sonralar Ninharsag olarak bilinir) bir oul edinmiti; o
lann ad Ninurta'yd. Ama Anu'nun torunu olmasna ramen
Ninurta'nn ei Bau (ona ayrca GULA, "Byk Olan" unvan
verilmitir) Anu'nun kzlarndan biriydi; bu da Ninurta'nn
kendi halalarndan biriyle evlendii anlamna gelir. Enlil yery-
-- --.

ekil 19
 Nefilim: Cinsel ve Yantannlar 97

znde Ninlil ile evlendii andan

. oplam a ocu an o u, drd kz ikisi erkekti; Smerce-
-clekur ve Akkadcada Adad olarak bilinen en kk olan ba
z Tanr Listelerinde Martu adyla anlmaktadr. Bu da onun res
mi ei olan ala'nn pekala bir Dnyal olabileceini iaret eder;
tpk Martu'nun evliliini anlatan hikayedeki Ba Rahibin kz
gibi.
Enki'nin eine NN.K ("Yer Hanm") deniyordu, ayrca
DAM.K.NA ("Dnya'ya Gelen E") adyla da biliniyordu. Ni
biru'dayken Marduk ad verilen bir olan dourmutu; ana
oul daha sonraki yolculuklarnda Enki'ye katlp Dnya' ya git
milerdi. Ama Enki, kans Dnya' da deilken kendini hibir
eyden mahrum etmemiti... Bilginlerce "Enki ve Ninharsag: Bir
Cennet Miti" ad verilen metin Enki'nin vey kz kardeinin pe
ine dp ondan bir oul sahibi olmak iin yaptklarn anlatr.
Ama doanlar hep kzdr ve Enki bunlarn da peine der. So
nunda Ninharsag onu fel eden bir beddua edip bu gen tanr
alara abucak birer koca bulmaya zorlar. Enki'yi bu da durdur
maz, bir baka sefer Enlil'in torunu Erekigal'i "bir ganimet gi
bi tayarak" bir sandala atp gney Afrika' daki hakimiyet bl
gesine karr.
Tm bu rnekler, Dnya'ya gelen Anunnakiler arasndaki
kadnlarn sayca eksikliinin ciddi sonularn gstermektedir.
Smer Tanr Listelerinin kesinletirdii gibi tufandan sonra
Anunnakilerin ikinci ve nc nesilleri dounca daha iyi bir
erkek-kadn dengesi salanmtr. Ama kadn saysnn azl
tufan ncesindeki o uzun sre boyunca anlalan ok ciddiydi.
lkel ilerin yaratlmas karar verildiinde Anunnaki lider
lerinin, bylece Anunnaki erkekleri iin de eler yaratma niyeti
kesinlikle yoktu. Ama Kitab Mukaddes'in szleriyle nakleder
sek, "Yeryznde Dnyallar oalmaya baladklarnda, kzlar
dodu" ve gen Anunnakiler bu diileri remeye uygun klan
genetik mdahaleleri kefettiklerinde onlarla birleip ocuk sa
hibi oldular.
Gezegenler aras evlilikler ok titizlikle verilen izinleri gerek-
98 lahi Karlamalar

tiriyordu. Anunnakilerin, tecavz ciddi bir su olarak gren

davran yasalar (ba komutan olan Enlil bile gen bir hemire
ye tecavz ettii iin srgn cezasna arptrlm, onunla evlen
dikten sonra cezas affedilmiti) nedeniyle lahi Karlamalarn
bu yeni biimi titizlikle dzenlenmiti ve Smer metinlerinden
rendiimize gre, gereken izin ancak dii insan gen tanrnn
''bakna cevap verdi"yse verilmekteydi.
te, iki yz genten oluan grup meseleyi kendileri zme
kararn alp, bunu birlikte yapmaya ve sonularyla bir grup
olarak yzlemeye yemin ettikten sonra kendilerine e semek
iin nsan Kzlan arasna daldlar. Adem yarahld srada hi
tahmin edilmemi olan sonu yeni bir insan soyuydu: Yartann
lar.
Pek ok yartannnn babas olan Enki bu duruma Enlil'den
daha anlayl yaklat; Enki'nin Adem'i yaratmasna yardm
eden Ninmah da anlalan ayn fikirdeydi nk tufann Smer
li kahraman onun ehrinde, uruppak denilen tp merkezinde
oturmaktayd. Bu kahramann Smer Kral Listelerinde tufan
dan nce yaayan onuncu hkmdar olarak gsterilmi oluu,
tanrlar ve insanlar arasndaki araclk gibi nemli bir roln ya
ntannlara verilmi olduunun iaretiydi: krallar ve rahipler. Bu
uygulama tufan sonrasnda da devam etti; bilhassa krallar u
veya bu tanrnn "tohumu" olduklarn syleyerek vnmek
teydiler (bazlar byle olmasalar da srf tahtta hak iddia edile
rini yasallahrmak iin byle sylemilerdi).

Yeni (ama snrl) bir insan soyuyla sonulanan lahi Kar

lamalarn bu yeni tr yalnzca Anunnaki liderleri iin deil,
insanolu iin de sorunlar yarath. Kitab Mukaddes, Anunnaki
ler ile insanlar arasndaki birlemelerin tufandan nce yaanan
ve tufana yol aan olaylarn en nemli unsuru olduunu, tufan
hikayesinden nceki ayetleri ilahlar ve insanlar arasndaki evli
liklerin kaydn dmeye ayrarak gsterir. Bu gelime Yahveh
iin bir sorun yaratm, Dnyallar yaratm olmaktan dolay
znt ve pimanlk duymasna sebep olmutur. Ama kutsal ki-
 Nefilim: Gnsel ve Yantanar 99

tap dnda braklan kutsal metinler, bu yeni lahi Karlama

trnn ilikiye girenler ve aileleri iin de sorun yarattn an
latmaktadrlar.
Anlatlan ilk rnek bizzat tufann kahramann ve ailesini il
gilendirmektedir; Nuh'u ve onun ana babasn. Anlatlanlar, (S
mer metinlerinde -Zils"udra ve Akkad
adylaaniian)
mad sorusunu dourmaktadr.
Bilginler uzun bir zamandr Hanok Kitabnn kaynaklan ara
snda Nuh Kitab denilen kayp bir metnin olduuna inanmakta
drlar. Bu kitabn varl daha eski tarihli eitli yazlardan da an
lalmaktadr ama bir zamanlarn varsaym Eriha' dan ok uzak
olmayan Kumran blgesindeki maaralarda kefedilen l De
niz Tomarlar arasnda byle bir Nuh Kitabnn paralan bulun
duunda kesin hale geldi.
Kitabn ilgili ksmlarna gre, Lemek'in ei Bat-Eno Nuh'u
dourduunda, kk olan ylesine sra d grnmekteydi
ki, Lemek'in aklna korkun pheler girmiti:

Bedeni kar gibi beyaz ve yeni aan gl gibi krmzyd,

Bandaki salar ve lleleri yn gibi beyazd.
Ve gzlerini atnda, tm evi gne gibi aydnlatt
Ve ev apaydnlk oldu.
Ebenin ellerindeyken dorulup azn at ve
Adil Rab ile konutu.

oka urayan Lemek babas Metuelah'a koturup yle dedi:

Garip bir olum oldu, insanoluna hi benzemez

ve farkl; Gk Tanr'nn oullarn andryor,
ve doas farkl ve
Hi bizler gibi deil...
Ve bana yle geliyor ki, benden deil de
Meleklerden oldu.
100 lahi Karlamalar

Baka bir deyile Lemek, kansn gebe brakann kendisi de

il "Gk Tanr'nn oullan"ndan biri, "Muhafzlar"dan biri ol
duundan kukulanmt!
Akl bandan giden Lemek, babas Metuelah'a yalnzca der
dini anlatmak iin deil, zel bir yardm talep etmek iin de git
miti. Bu noktada, Elohim'le birlikte olmas iin ge alnan Ha
nok'un hala yaadn ve gayet iyi olduunu, uzak gklerde de
il ama "Dnya'nn ucunda" "melekler arasndaki bir meskende"
yaadn reniriz. te Lemek, babasndan oraya, dedesi Ha
nok'a ulap Muhafzlardan herhangi birinin Lemek'in karsyla
yatp yatmadn aratrmasn istemesini rica etmiti. Oraya gi
den ama ieri girmesi yasak olan Metuelah, Hanak'a seslendi ve
bir sre getikten sonra ary duyan Hanak ona cevap verdi. Bu
nun zerine Metuelah ona bu garip doumu ve Lemek'in
Nuh'un babasnn gerek kimliine Hikin kukularn anlatt.
lahlar ve insanlar arasnda yaplan ve yantannlarn doumuyla
sonulanan evliliklerin Yeret zamanndan beri gerekletiini
dorulayan Hanak yine de oluna, Nuh'un Lemek'in olu oldu
una ve onun sra d grntsnn ve parlak zekasnn ''bir tu
fann ve bir yl srecek byk ykmn gelecei" ne ama Nuh ile ai
lesinin kurtarlacana dair bir alamet olduuna dair gvence ver
di. Tm bunlar bilmemin nedeni, dedi Hanak, "Rab bana gster
di ve bilgilendirdi ve ben de gksel tabletlerde okudum."
Nuh Kitablnn l Deniz Tomarlar arasnda kefedilen b
ranca-Aramca parasna gre, sra d olunu gren Lemek'in
ilk tepkisi kans Bat-Eno'u ("Eno Kz/evlad") sorgulamak
olmutu. Tomar parasnn T. H. Gaster [ The Dead Sea Scriptuns
(l Deniz Yazmalar)] ve H. Dupont-Sommer [ The .Ese Wri
tings !rom Qumran (Kumran'daki Esseni Yaztlar)] tarafndan
evrilen il. Stunu Lemek'in, bebek Nuh'u grr grmez unu
itiraf etmesiyle balar;

Kalbimde biliyordum ki, gebelik

Muhafzlardan birinden dolayyd; Kutsal Olanlardan
birinden ...
 Nefilim: Cinsel ve Yantanar 101

Ve bu ocuk yznden kalbim deiti.

Sonra ben, Lemek, koturup Bat-Eno'a, eime gittim
Ve ona yle dedim: "En Yce adna, Yce Rab,
tm dnyalarn kral, Gk Oullarnn hkmdar adna
yemin etmeni ve bana
gerei sylemeni istiyorum ...

Tomardaki orijinal branca-Aramca metin incelendiinde,

modern evirmenlerin Muhafzla kelimesini kullandklar yer
lerde, metnin aslnda Nefiljm_ kelimesini kulland grlmekte
dir (ekil 20).
(branca-Aramca metin kefedilmeden nce "Muhafzlar"
kelimesinin yanl evrilmesinin nedeni, skenderiye' deki Yu
nanl-Msrl evirmenlerin bu kelimeyi harfiyen "Muhafz" an
lamna gelen "tanr" kelimesi olan NeTeR ile ayn ele alm olma
lardr. Bu terim kadim Smer'le, daha dorusu Muhafzlarn
lkesi anlamna gelen umer'le balantldr.)
Lemek bu ocuun kendisinden olmadndan kukulan
mtr. Yemin ettirdii karsndan doruyu sylemesini isteyin
ce, kadn ona "bu olay gerekten ok artc" deyip yalvarr;
"hassas duygularm hatrla." Bu mulak, hatta kaamak cevab
duyan Lemek daha da "heyecanlanp kalbi kart." Yine eine
"yalanlarla deil" doruyu syleyerek cevaplamas iin yalvar
d. Bunun zerine kadn, "hassas duygularm grmezden gelip
Kutsal ve Yce Olan'n, Gk ve Yer Tanrsnn adna yemin ede
rim sana, senden gebe kaldm ve bu tohum bir yabanc veya
Muhafzlardan, gksel varlklardan herhangi biri tarafndan de
il, senin tarafndan ekildi."

r'rD11,, Ml'li1 )'q/'1j:' JO NllN'1i1 J'1"l7 J7J ::?:: r::n rc:: Mil
-

/ Nl M'':1l7 ':l7 'lfl'i'J ';31 ::.,

roc 'MllN cr:: ? r? r?;::mc 17J., ;c c::
2
>

C'i'J.,ll7 "1: ?IJ:: cr: i1tl: N'.,ll: 1l7 KlMI J

ekil 20
102 lahi Karlamalar

Hikayenin geri kalanndan rendiimize gre, Lemek bu

gvencelere ramen kukulanmaya devam etti. Belki de "hassas
duygularm" dikkate alnmal diyen Bat-Eno'un neden sz et
tiini merak ediyordu. Yoksa gerei mi rtyordu? Daha nce
belirttiimiz gibi, Lemek babas Metuelah'a gidip ondan bul
macann cevabn Hanak araclyla bulmak amacyla yardm
istemiti.
Kutsal kitap dnda tutulan kutsal metinlerde bu hikaye
Nuh'un soyuna ilikin gvenceler ve onun sra d grnts
ve zekasnn yalnzca, onun gelecekte insan rknn tohumunu
koruyacak kii olacan gsteren bir alamet olduunun belirtil
mesiyle sonulanr. Bize gelince, Smer kaynaklarnda tufan
kahraman byk olaslkla bir yartanr olarak gsterildiin
den, gerei merak etmeye devam ediyoruz.

nsanlarla birleme amal lahi Karlamalar, yukarda s

z edilen kaynaklara gre, Hanak' un babasl Yeret'in zamannda
balamt. Aslnda, onun bu kaynaklarda geen ad olan ve b
rancada "inmek" anlamna gelen Yni kk, Hermon Dandaki
tanr oullarnn planladklar inii hatrlatmaktadr. Daha nce
benimsediimiz kronolojik forml kullanarak bunun ne za
man meydana geldiini hesaplayabiliriz.
Kutsal kitaptaki kayda gre Yeret tufandan 1 .1 96 yl nce
domutu; olu Hanak tufandan 1 .034 yl, sonra Metuelah 969
yl, onun olu Lemek 782 yl ve son olarak da Lemek'in olu
Nuh tufandan 600 yl nce domutu. Bu saylar 60 ile arpp
13.000 yl daha ekleyerek u zaman tablosuna ularz:

Yeret 84.760 yl nce dodu

Hanak 75.040 yl nce dodu
Metuelah 71 .140 yl nce dodu
Lemek 59.920 yl nce dodu
Nuh 49.000 yl nce dodu.
 Nefilim: Cinsel ve Yantannlar 103

Tufan ncesinde yaayan bu atalarn ardllar domadan n

ce uzun yllar yaadklarn aklmzda tutarak syleyelim, (bil
ginlerin deyimiyle) Dnya yllaryla ifade edildiklerinde "hayal
rn olan bu yalar" Sar lsyle ancak birka Nibiru yldr.
Aslnda, Smer Kral Listeleri verilerini tayan tabletlerden biri
(imdi ngiltere'nin Oxford kentindeki Ashmolean Mzesinde
bulunan W-B 62 kodlu tablet) tufan kahramanna (Smerce "Zi
usudra") tufann meydana gelmesinden nce 36.000 yl veya on
Sar sren bir saltanat bimektedir ve bu, Kitab Mukaddes' in tu
fan srasnda Nuh' un ya olduunu belirttii 600 yln altm ile
arpmna (600 x 60 36.000) tam denk gelir. Yalnzca bu ikisi
=

arasndaki simetriyi dorulamakla kalmaz, kutsal kitapta ve S

mer metinlerinde tufan ncesinde yaad belirtilen atalar/h
kmdarlar ilikilendirme nerimizi de destekler.
Bu birleik kaynaklardan yararlanarak makul bir kronoloji
gelitirdiimizde, lahi Karlamann bu yeni trnn Yeret d
neminde, yaklak 80.000 yl nce baladn reniyoruz. Bun
lar Hanak dneminde devam etti ve 49.000 yl kadar nce Nuh
doduunda bir aile krizine yol ayordu.
Nuh'un nesebiyle ilgili gerek neydi? Lemek'in kukuland
gibi bir yartanr myd yoksa kskn Bat-Eno'un onu temin
ettii gibi kendi tohumu muydu? Kitab Mukaddes, Nuh'tan
(yaygn tercmeye sadk kalrsak) "doru bir insand. adala
r arasnda kusursuz biriydi. Elohim ile [Tanr yolunda] yr
d," diye sz eder. Son niteleme, Hanok'un ilahi temaslarn ta
rif etmek iin Kitab Mukaddes' in kulland tanmlamaya etir;
kutsal kitabn bu zararsz beyannda gze arpandan fazlas var
m, diye merak ediyor insan.

Nasl olursa olsun, gen Anunnaki/Nefilim grubu kendi ta

bularn ykarak ironilerle dolu bir olaylar zincirini balatmlar
d. nsan kzlarn e aldlar nk genetik adan uygundular
ama bu ekilde genetik mdahaleye uram olmalarnn sonu
cu olarak insanolu yok edilmeye mahkum olmutu ... Gen
Anunnakileri arzulayan insan kzlar deil tam tersiydi ama ce-
104 lahi Karlamalar

zaya arptrlan insanoluydu nk "Yahveh insan yarattna

piman oldu" ve "yarattm insanlar yeryznden silip ataca
m" diye karara varmt.
Ama Son Karlama olmas gereken ey, Smer kaynaklar
nn akladna gre, erkek kardeler arasndaki bir tartma
yznden bozulacakt. Kitab Mukaddes' te, insanl yeryzn
den silip atmaya yemin eden tann daha sonra bu karan geer
siz klmak iin Nuh ile gizlice anlaan tanrnn ta kendisidir. Oy
sa Mezopotamya kaynakl orijinal versiyonunda bu olayn arka
plannda Enlil-Enki rekabeti yer almaktadr. lahi "Kayin" ve
"Habil" yine iki utan ekitirmektedirler ama bu kez ortadaki
kurban ilerinden biri deil, yaratm olduklar varlkt.
nsanolunun bana gelen felakete sebep olan yeni --cinsel
likle ilgili- bir lahi Karlama tr idiyse de, kurtuluunu sa
layacak olan baka -fsldanan- bir lahi Karlama tr ola
cakt.
 -5-

TUFAN

Tufann, Byk Taknn hikayesi dnyann her bir kesin

de, insanolunun ortak hatrasnn bir parasdr. Hikayenin ba
kahramanlarna verilen isimler her ne olursa olsun ana unsurla
r her yerde ayndr: fkeli tanrlar kresel bir sel sayesinde in
sanolunu yeryznden silmeye karar verirler ama bir ift kur
tarlr ve bylece insan soyu kurtulmu olur.
M.. nc yzylda Kaideli rahip Berossus tarafndan Yu
nanca yazlan ve bilginlerin ancak Yunanl tarihilerin yazlarn
da bahsettikleri paralarndan bilebildikleri Tufan hikayesi d
nda bu ok nemli olayn tek kayd branca Kitab Mukad
des'te yer almaktayd. Ama 1872'de ngiliz Kitab Mukaddes
Arkeolojisi Derneinde yapt bir konumada George Smith,
kadim Asu'un bakenti Nineve' deki kraliyet ktphanesinde
Henry Layard tarafndan kefedilen Glgaru Destan tabletleri
arasndaki baz tabletlerde (ekil 21) Kitab Mukaddes'tekine
benzer bir tufan hikayesi bulunduunu anlatt. 1910'a dek, ayn
hikayenin eitli nshalarna (bilginler baka kadim Yakn Dou
dillerindeki versiyonlara byle demekteydiler) baklarak tespit
edilmi en uygun metnin paralar da bulundu. Bunlar insano
lunun hikayesini yaratlndan balayp tufan srasnda nere
deyse yok oluuna dek anlatan bir baka nemli Mezopotamya
metninin, Atra-hasis Destannn biraraya getirilmesine yardmc

105
106 l Karlamalar

ekil 21
oldu. Bu metinlerdeki dilbilimsel ve dier ipular daha eski ta
rihli Smerce bir kayna iaret etmekteydi ve bu kaynan par
alar bulunduka 1914'ten sonra yaynlanmaya baland. S
merce metnin tamam hala bulunamam olsa da kutsal kitapta
ki versiyon da dahil olmak zere dier tm versiyonlarn da
yand byle bir ilk rnein mevcudiyetine dair artk hibir
phe yoktur.
Kitab Mukaddes, ailesi ile birlikte kurtarlmak zere seilen
tufan hikayesinin kahraman Nuh'u, "doru bir insand. a
dalar arasnda kusursuz biriydi. Elohim ile yrd" szleriyle
tantr. Mezopotamya metinleri bu adama ilikin daha kapsaml
bir resim izerler; onun bir yartanrnn ocuu ve muhtemelen
(Lemek'in kukulanm olduu gibi) bizzat bir yartanr olduu
nu dndrmekte ve "Elohim ile yr"mesinin aslnda neler
gerektirdiine ilikin ayrntlar vermektedirler. Mezopotamya
metninin salad pek ok ayrnt arasnda, ryalarn nemli
bir lahi Karlama tr olarak oynadklar rol ok ak hale gel
mektedir. Ayrca bir ilahn yzn yalvaran bir faniye gsterme
yi reddediinin rnei de vardr: Tanr iitilir ama grlmez. Ve
ayrca kadim Yakn Dou'nun tarih kaytlar iinde esiz olan,
capcanl bir lahi Karlamann ilk azdan anlatl yer alr: ila
hn insanlarn alnna fiziken dokunarak onlar kutsay.
 Tufan 107

Kutsal kitaptaki anlatda insanolunu yeryznden silmeye

karar veren ilah ile --elikili ama- insanolunun bana gelecek
leri nlemek zere tufan kahramann ve ailesini kurtarmak iin
bir plan yapan ilah ayndr. Orijinal Smerce metinde ve bunun
daha sonraki Mezopotamya nshalarnda olaya dahil olan bir
den ok ilah sz konusudur: Dier rneklrde olduu gibi bura
da da ba kahramanlar olarak Enki ile Enlil ne kmaktadr.
Daha sert
-
olan ve insan kzla "le ilahlar arasndaki evlilikler-
-
den dolay olan . kurut-
atfa anlayl olan
kendi Olanla?'
----- - . - -- -

_, Dahas, tufan fkeli bir tanrnn oluturduu dnya apnda

bir felaket olmayp istedii sonuca varmak iin Enlil tarafndan
frsat olarak grlen doal bir felaketti. ncesinde, iklimin gi
derek ktletii bir dnem yaand; giderek den s ya
miktarn azaltt ve hasat azald. Bu koullan, yaklak 75.000 yl
nce balayp 13.000 yl kadar nce aniden sona eren son Buzul
a olarak 12. Gezegen* adl kitabmzda belirlemitik. Antark
tika stnde biriken ve muazzam arlyla dipteki katmanla
rn bazsnn erimesine sebep olan buz ktlesinin, ktann stn
den kayp okyanusa derek gneyden balayp kuzeye doru
ilerleyince tm karalan kaplayacak ok byk bir gel git dalga
s oluturma noktasna ok yaklam olduunu nermitik.
Dnya yrngesindeki G.G ("Gzlemleyen ve Grenler") ve
Afrika'nn ucundaki bilim istasyonu sayesinde Anunnakiler bu
tehlikenin pekala farkndaydlar. Ve Nibiru'nun Dnya'ya bir
sonraki yaklamas gerekletiinde, bu gei srasnda artan
yerekimi gcnn felaketi pekala tetikleyebileceini de fark et
milerdi.
Buzul a giderek sertletike insanlarn ektikleri ile de
artyordu ama Enlil dier tanrlarn insanoluna yardm etmele
rini yasaklamt; Atra-hasis Destanndaki ayrntlardan aka

* 12. Gezegen, Ruh ve Madde Yaynlan, stanbul, Ekim 2004.

108 lahi Karlamalar

anlalmaktadr ki, Enlil'in niyeti insanlarn alktan lmesini

salamakh. Ama insanolu bir biimde hayatta kald nk
yamurlarn yokluunda rnler sabah sisi ve gece iyinden
yararlanp yine de bymekteydiler. Ancak zamanla ''bereketli
tarlalar beyaza kesti, bitkiler filizlenmedi." "nsanlar sokaklarda
iki bklm yrdler, yzleri yeile dnd." Alk kardein
kardei boazlamasna, hatta yamyamla yol at. Ama Enlil'in
emrini hie sayan Enki, esasen ustalkl balk avlamaya dayanan
yollar bulup insanolunun kendini idare etmesini salad. zel
likle de sadk takipisi Atra-hasis'e ("En Zekisi") yardmc ol
maktayd; Atra-hasis Anunnakiler ile Ninmah/Ninharsag'n
himayesindeki ehir olan uruppak yerleiminde yaayan insan
hizmetkarlar arasnda araclk grevi verilmi bir yartanryd.
eitli metinlerin aa vurduklarna gre, Enki'nin yol gs
tericiliini ve yardmn isteyen Atra-hasis, ryalar araclyla
ilahi talimatlar almak amacyla yatan tapnan iine tam
t. Tapnakta srekli nbet tutarak, "her gn alad; sabahlar
sunular getirdi" ve geceleri "ryalara dikkat kesildi."
Tm ektiklerine ramen insanlar hala yaamaktaydlar. n
sanlarn lklar -Enlil'in szleriyle "brmeleri"- yalnzca
onun skntsn artrmaktayd. nceleri, insanolunu ortadan
kaldrma ihtiyacn "iftlemeleri beni uykumdan etti" diyerek
aklamt. imdi ise, "nsanolunun sesleri artk bunaltc hale
geldi; grltleri beni uykumdan etti," demekteydi. Bylece,
meydana gelecek olay -su n- Dnyallardan bir sr olarak
saklamalar ve bylece ortadan kaldrlmalar iin dier liderle
re yemin ettirdi:

Enlil konumak iin azn at

ve tm tanrlarn Meclisine seslendi:
"Gelin, hepimiz, ldrc Tufan'la ilgili,
bir yemin edelim!"

Anunnakilerin uzay gemisine binip Dnya'y terk etmeye

hazrlanyor olduklar, tanrlarn insanolundan saklamaya ye-
 Tufan 109

min ettikleri srrn dier ksmyd. Ama dierleri yemin ederken

Enki direndi, "Beni neden bir yeminle balayacaksnz?" diye
sordu. "Elimi kendi insanlarma kar kaldrmak zorunda m
ym?" Bunun ardndan sert bir tartma kt ama sonunda Enki
"srr" aklamamaya yemin etmeye mecbur edildi.
te bu lmcl yemin etme treninden sonradr ki, gndz
gece tapnakta kalan Atra-hasis bir ryada u mesaj ald:

Tanrlar tam bir ykm emrettiler,

Enlil insanlar stne kt bir i ykledi.

Atra-hasis'in anlayamad bir kehanetti, bir mesajd bu.

"Atra-hasis azn ap tanrsna seslendi: 'Ryann anlamn
ret bana ki, anlamn anlayabileyim."'
Ama Enki yeminini bozmadan daha ne kadar ak anlatabi
lirdi ki? Enki bu sorun stnde dnrken aklna bir zm
geldi. "Srr" insanla aklamamaya yemin etmiti, ama srr bir
duvara anlatmamaya yemin etmemiti deil mi? Bylece, bir
gn Atra-hasis tanrsnn sesini iitti ama onu gremedi. Gece
vakti, ryalar araclyla kurduu iletiim deildi bu. Gndz
vaktiydi ama bu karlama tamamen farklyd.
Deneyim ok sarsc olmutu. Asur nshasnda, Afallayan
Atra-hasis'in hali yle anlatlr: "Yere eilip yz st kapak
land, sonra ayaa kalkp azn at ve dedi:"

Enki, tanr efendi;

Giriini iittim,
Ayak seslerin gibi admlar dikkatimi ekti!

Yedi yl boyunca, dedi Atra-hasis, "Senin yzn grm

tm." imdi, birdenbire, tanr efendisini gremez olmutu. G
rnmeyen tanrya yalvard, "Atra-hasis sesini duyurup efendi
sine konutu," ne yapmas gerektiini bilmek iin ryasnn an
lamn renmek istedi.
1 10 lahi Karlamalar

Bunun zerine Enki "konumak zere azn at ve sazdan

yaplma duvara seslendi." Tanrsn hala grmeyen Atra-hasis
ilahn sesinin tapnaktaki kam duvarn ardndan geldiini
duydu, tanr efendisi bu duvara talimatlar vermekteydi:

Ey duvar, beni dinle!

Kam perde, talimatma dikkat kesil!
Evini elden kart, bir kayk yap!
Mal mlk brak, hayatn kurtar!

Bu szleri sz konusu kayn nasl yaplacana ilikin tali

matlar izledi. stnde dam olacakt ki, Gne ieriden grle
mesin, "yukardan aadan" ziftle kaplanacakt. Sonra Enki, "su
saatini ap doldurdu; ldrc tufann yedinci gece geleceini
ona ilan etti." Bir Smer silindir mhr ustndeki betimleme bu
sahneyi; bir rahip tarafndan tutulan (yoksa su saati biiminde
midir?) kam perdeyi, bir ylan tanr olarak Enki'yi ve talimatla
r alan tufan kahramann gsteriyor gibidir (ekil 22).
Anlalan kayn ina edilii dier insanlardan saklanamaya
cakt; peki onlar yaklaan felaketten haberdar etmeksizin nasl
yaplacakt bu i? Bunun iin Atra-hasis' e (kam perdenin ar
dndan) soranlara, ehirden ayrlmak iin bir sandal ina ettiini
sylemesi talimat verildi. Enki'ye ibadet ettii iin Enlil kontro
lndeki bir yerde artk kalamayacan syleyecekti halka.

ekil 22
 Tufan 111

Enlil'in bana kar dmanca olduunu rendim,

demek ki, ehrinizde kalamam,

yleyse Abzu'ya gideceim,

ayam Enlil'in toprana da basamam.

efendim Ea ile birlikte oturmaya.

Enki ve Enlil arasnda, daha nceki eylemlerinden d e anla

laca gibi var olan atma -Atra-hasis'in uzaklatrlmas iin
inanlr bir neden olarak i grmeye yetecek kadar- aa k
mt artk. Olaylarn getii yer, Ninmah/Ninharsag'n yneti
mi altndaki bir yerleim olan uruppak't. Burada bir yantann
ilk kez olarak "kral" konumuna ykseltilmiti. Smer metnine
gre, ad Ubar-Tutu idi; onun olu ve ardl ise tufan kahrama
nyd. (Smerler ona Ziusudra diyorlard; Glgam Destannda
Utnapitim olarak gemiti; eski Babil'de ad Atra-hasis'ti ve
Kitab Mukaddes ona Nuh diyordu.) Anunnakilerin Edin' deki
yerleimlerinden biri olduundan, Enlil'in hakimiyet blgesin
deydi; Enki'ye ise gney Afrika' daki Abzu verilmiti. Atra-ha
sis sandalyla ite Enki'nin denizler tesindeki bu lkesine ula
may umduunu syleyecekti soranlara.
Srgne yollanan adamdan kurtulmaya hevesli olan ehrin
ileri gelenleri tm kasabann bu kayn yapmna yardm etme
sini saladlar. "Marangoz keskisini getirdi, iiler zift talarn;
genler katran tadlar, ciltiler geri kalann." Sandal bittiin
de, Atra-hasis metnine gre, kasaba halk bunu (su geirmeyen
blmlerde saklanacak) yiyecek ve suyla ve de "temiz hayvan
larla ... yal hayvanlarla ... vahi yaratklarla ... davarlarla ... g
n kanatl kularyla" doldurmas iin ona yardm ettiler. Bu
liste Yaratl kitabnda verilene benzer; buna gre Rab'bin
Nuh'a verdii talimat gemiye "her canl trnden" bir erkek bir
dii olmak zere birer ift " ... eit eit kular, hayvanlar, srn
genler... " almasyd.
Hayvanlarn ifter ifter gemiye bindirilmesi ister byk us
talar ister ocuk kitab izerleri olsun saysz ressamn en sevdi
i konu olagelmitir. Aynca hikayenin, bariz imkanszl ve do-
112 lahi Karlamala

laysyla da tufandan sonra hayvan trlerinin nasl yaamaya

devam ettiine dair mecazi bir aklamas olarak grlen en
mantksz noktasdr. Dolayl da olsa nemli bir ayrntyla ilgili
byle bir kuku tufan hikayesinin sahiciliine glge drmek
tedir.
Bu durumda, Glganu Destanndaki tufan versiyonunun
hayvan hayahnn kon tamamyla farkl bir ay
rnt sunduunu belirtmekte yarar var: Gemiye bindirilenler
canl ----

inde (XI. tablet, duvara yle de

dii nakledilir:

Kam perde, kam perde! Duvar, duvar!

Kam perde, szm iit! Duvar, iyi dinle!
uruppak adam, Ubar-Tutu'riun olu:
Evini terk et, bir gemi yap!
Malndan ge, hayatn kurtar!
Mlkn inkar et, cann kolla!

Tabletteki 83. satrdan Utnapitim'in ("Nuh"un bu eski Babil

nshasndaki ad) gerekten de gemiye "canl varlklarn tohum
larndan her ne bulduysam" getirmiti. Bunun bitki tohumlar
na deil, hayvan tohumlarna bir gnderme olduu aktr.
Eski Babil ve Asur nshalarnda "tohum" iin kullanlan te
rim, tm canllarn iinden filizlenip bydkleri eyi anlatan
Akkadca .zeru (branca Zera) kelimesidir. Tm bu eviri nshala
rn Smerce orijinallerden kaynakland aka kesinlemitir;
aslna bakarsanz, baz Akkadca versiyonlarda "tohum" iin
kullanlan teknik terim olan NUMUN orijinal Smerce haliyle
korunmutur; bu terim bir erkein ocuk sahibi olmasna. yara
yan eyi anlatr.
Gemiye hayvanlarn kendilerini deil de "canl varlklarn
tohumunu" almak gerekli mekan baa klabilir oranlara in
dirgemekle kalmaz, eitli trlerin korunmas iin gelimi
 Tufan 113

biyoteknolojinin kullanldn da ima eder; gnmzde

DNA'nn genetik srlanru rendike gelitirilen bir tekniktir
bu. Olaya Enki kanh iin bu durum kolaylam olabilirdi
nk Enki genetik mhendislik ustasyd, onun bu becerisi
ift sarmall DNA'y taklit eden birbirine dolanm ylanlar
ambleminde sembolize edilmiti (bkz. ekil 5).

Smer /Mezopotamya metinlerinin insanolunun kurtarcs

roln Enki'ye vermeleri gayet mantkldr. Adem'in ve flro
sapiensin biimlendiricisi oydu, dolaysyla, lanetlenen Dnyal
lara "benim insanlarm" demesi anlalabilir. Anunnakilerin ba
bilimcisi olarak korunmalar iin "tm canllarn tohumunu" se
ip elde edebilirdi ve bu hayvanlar "tohum" DNA'larndan ye
niden canlandrma bilgisine sahipti. Ayrca, Nuh'un gemisini
-su na dayanabilecek zel tasarlanm bir gemi- tasarlayan
kii rol iin de ok uygundu.
Byk boyutunun te ikisi su yzeyinin altnda kalacak e
kilde ina edilen gemi kayda deer bir salamlkla yaplmt.
Ahap yaps ieriden ve dardan katran ve zift ile kaplanarak
su geirmez hale getirilmiti ki, gelgit dalgas onu yuttuunda
st blmler bile suyu darda tutacakt. Dz st ksmnda yal
nzca kk bir kntl odack vard ve bunun kapa da tufan
la yzleme zaman geldiinde kapatlp katranla mhrlene
cekti. Nuh'un Gemisinin biimi iin yaplan pek ok neri ara
snda yalnzca Paul Haupt'unki [ Beitrage zur Asyriologie adl
dergide yaynlanan "Babilli Nuh'un Gemisi" balkl makale,
ekil 23) akla yatkn grnmektedir. Bu desen, suya daldnda

ekil 23
1 14 hli Karlamalar

kapa skca kapatlan kumada kulesi ile modern bir denizalt

ya artc biimde benzemektedir.
zel tasarlanm bu aracn Babil ve Asur versiyonlarnda bir
tzulili olarak tarif edilmesine belki de amamal; bugn bile
(modern brancada T:zolelet) suya batabilen bir gemiyi, bir deni
zalb.y anlatmak iin kullanlan bir terimdir bu. Ziusudra'nn ge
misi iin kullanlan Smerce terim MA.GUR.GUR idi; "dnp

yuvarlanabilen gemi."
Kutsal kitaptaki versiyona gre, bu gemi gofer aacndan,
k pencereli, "ii d" ziftlenerek yaplcakt. Yaratl kitabn
a tamamlanm gemi iin kullanlan ibranca terim Td:E' dr;
gemi" ya da "mavna" deil her yan kapal bir eyi, bir "ku
tu"yu anlatr. Akkadca Tebitu kelimesinden treyen terimin bir
"malzeme gemisi"ni, bir kargo gemisini anlatt dnen baz
bilginler vardr. Ama sert "T" sesiyle bi terim "batmak" anlam
na gelir. Demek ki, gemi "suya batabilir", su geirmez bir ge
miydi; yle ki, tufann byk dalgalar altnda batsa bile bu su
felaketinden kurtulup yzeye kabilirdi.
Gemiyi tasarlayann Enki olmas mantkldr. Kendisine
EN.K ("Yer Efendisi") unvan verilmeden nceki unvan E.A
idi ("Evi/Mekan Su Olan"). Aslnda, bu en eski dnemlere ili
kin metinler Ea'nn Edin'in sularnda yalnz bana ya da ark
larn sevdii denizcilerle birlikte yelken amaktan holandn
belirtmektedir. Smer betimlemeleri (ekil 24a, b) onu su akn
tlaryla gstermektedir; (onu onurlandran Bur evi olan) Ko
va'nn bir ilk rneidir. Gneydou Afrika'daki altn karma
amal madencilik operasyonlarnn yan sra kartlan cevher
leri kargo gemileriyle Edin'e yollama iini de rgtlemiti; bun
lara "Abzu gemileri" deniyordu ve Atra-hasis Tzulili'yi onlar
taklit ederek ina etmiti. Ve daha nce belirttiimiz gibi, ite bu
Abzu-gemisi ile yapt yolculuklardan biri srasnda Ea, gen
Erekigal'i "karp gtrmt." Tufana dayanacak byle h
nerli bir gemiyi Anunnakiler arasnda dnp tasarlayacak bi
ri vardysa o kii ancak, tecrbeli bir denizci ve uzman bir gemi
yapmcs olan Enki olabilirdi.
 Tufan 115

ekil 24a ve 24b

Nuh' un Gemisi ve ina edilii hfan hikayesinin ba unsurla
rdr nk byle bir gemi olmasa insanolu, tpk Enlil'in dile
dii gibi yok olup giderdi. Geminin hikayesi tufan ncesi dne
min bir unsurunu daha aa vurur; o ok eski zamanlarda ka
yk, sandal gibi tatlarn kullanmna ainal gsterir ki, bun
lar Adapa hikayesinde zaten sz edilmi unsurlardr. Tn
bunlar rufan ncesinde denizciliin var olduunu ve de maa
ra resimlerinde Cro-Magnonlarn izdii o inanlmaz gemi be
timlemelerini (bkz. ekil 1 5) desteklemektedir.
Geminin inas bitip yaltm ve yklenmesi Enki'nin tali
matlarna gre tamamlannca, Atra-hasis ailesini gemiye bin
dirdi. Berossus' a gre, gemiye binenler arasnda Ziusud
ra/Nuh'un yakn arkadalarndan bazlar vardr. Akkadca ver
siyonunda, Utnapitim "tm zanaatkarlar gemiye bindirdi" ki,
ina edilmesine yardm ettikleri gemi tarafndan kurtarlsnlar.
Mezopotamya metinlerinden rendiimiz bir dier ayrnt ise
bu grubun iinde Enki'nin grevlendirdii ve gelgit dalgas e-
116 lahi Karlamalar

kildii anda gemiyi nereye dndreceine ilikin talimat verdi

i uzman bir klavuz olan Puzur-Amurri'nin bulunmasyd.
Ykleme ve bini tamamlanm olmasna ramen Atra-ha
sis/Utnapitim bir trl iinde sakince oturamyor, srekli ola
rak gemiye girip kyor ve Enki'nin ona gzlemesi talimatn
verdii iareti endieyle bekliyordu:

afak vakti
bir titreme emreden ama
bir patlamalar saanan indirdiinde;
gemiye bin,
girii de kapa!

Bu iaret, uruppak'n yze elli kilometre kadar kuzeyinde

bulunan Anunnakilerin Sippar' daki uzay limanndan uzay ge
misinin kalk olacakt. Anunnakilerin plan Sippar' da biraraya
gelip oradan Dnya yrngesine kmakt. Atra-hasis/Utnapi
tim'e byle bir "patlamalar saana"n, yola kan uzay gemi
sinin yeri sarsan gmbrtsn ve alevlerini grmesi iin g
gzlemesi sylenmiti. "ama" -o srada uzay limanndan so
rumlu olan "Kartaladamlar"- "bir zaman belirledi" demiti En
ki sadk Dnyalsna. Ve beklenen iaret grndnde, Utna
pitim "gemiye bindi, yapy iindekilerle birlikte gemici Puzur
Amurri'ye devretti." Gemiciye verilen talimat, gemiyi Nitzir
Dana ("Kurtulu Da") ynlendirmesiydi, yani Ar Dann
ikiz zirvesine.
Bu ayrntlardan birka nemli gerek ortaya kmaktadr.
Bunlar, Kurtarma Plannn ardndaki kiinin gney Mezopo
tamya' dan pek de uzak olmayan bu dan mevcudiyetinin far
knda olmakla kalmayp tm bat Asya'nn en yksek noktas
5.1 82 m ve 3.932 m olan bu dan ikiz zirvelerinin gelgit dalga
snn ardndan ilk ortaya kacak yeryz ekli olduunu
bildiini gstermektedir. Anunnaki liderlerinden herhangi biri
iin ok iyi bilinen bir gerekti bu nk tufan ncesinde uzay
 Tufan 117

KUZEY

Fonksiyonlarna gre ehirler:

Uzay istasyonu

Ana Kontrol

Q Uun Koridorunun D Hatt

ekil 25
limanlarn Sippar'da kurduklarnda, ini koridorunu Ar Da
nn ikiz zirvelerine gre belirlemilerdi (ekil 25).
Dahas, Kurtarma Plann tasarlayan kii su nn gemiyi
tayaca ynn de farkndayd nk gelgit dalgas gneyden
gelip gemiyi kuzeye doru srklemedike hibir klavuz (k
rekleri ve yelkeni olmayan) gemiyi istenen yne eviremezdi.
Tufan corafyasnn bu zellikleri, tufann sebebi ve doasy
la da ilikilidir. Bu su afetinin an yalardan kaynaklandna
ilikin popler inann aksine kutsal kitap ve daha eski tarihli
Mezopotamya metinleri unu net olarak belirtmilerdir: Is d
t iin pei sra yamurlar gelmi olsa da bu afet gneyden ge
len hzl rzgan izleyen gneyden gelen su dalgas ile balamh.
118 lahi Karlamalar

Sularn kayna "Byk Derinliin pnarlar"yd; Afrika'nn

tesindeki byk ve derin okyanus sularn anlatan bir terimdi
bu. Su ise "kuru karann bentlerini rtt", yani ktalarn k
ylar olan bentleri. Antarktika stndeki buz ktlesi Hint Ok
yanusuna kayarken muazzam bir gelgit dalgas oluturdu. Ok
yanus boyunca kuzeye doru akan dalga, bir su duvarna dn
p Arabistan kylarn altna alp Basra Krfezine doru akt.
Sonra Nehirler Arasndaki lkeye eriti ve tm topraklar kap
lad (ekil 26).
Tufan'n ap neydi? Kremiz stndeki her yer sular altn
da m kalmt gerekten? nsanolunun hatralarna baklacak
olursa olay neredeyse kreseldi. Kesin olan ey, kayan buz kt-

..
\ctr\N BA11SI GRffflW/cHiN
1:.1<<
<11 .,. oO(}usu

ekil 26
 Tufan 119

lesinin erimesi ve balangtaki soumann ardndan kresel s

lardaki artn 62.000 yl boyunca Dnya'y penesinde htan
Buzul an aniden sona erdirmi olmasyd. Olay yaklak
13.000 yl nce olmuh.
Felaketin sonularndan biri Antarktika'nn binlerce yldan
beri ilk kez buzdan rtsnden synlmasyd. Ktann gerek
yzey ekilleri -krfezleri, koylar, hatta nehirleri- gzle gr
lebilir haldeydi, tabi o srada bunlar grecek birileri var idiyse.
ok ilgin ama (buna hi amyoruz) byle "birileri" vard!
Bunu, Antarktika ktasnu buz rtsnden synlm halde gsterro
haritalan varl nedeniyle biliyoruz!
Aklmzda dursun diye; modem zamanlarda gneyde bir k
tann var olduu ve ngiliz denizciler tarafn
dan kefedilene dek bilinmiyordu. O sralarda, tpk imdi oldu
u gibi, kaln bir buz katmanyla kaplyd; ktann (buz rts
altndaki) gerek biimini 1958 Jeofizik Yl boyunca radar ve di
er gelimi ara pek ok ekip sayesinde
rendik. Oysa Antarktika -ktann kefedilmesinden yzlerce yl
nce- on beinci ve hatta on drdnc asrlardan kalma
dnya haritalarnda grlmektedir ve e-'"

ekil 27
120 lahi Karlamalar

viren ey u ki, kta bu haritalarda buz rtsz gsterilir! Char

les H. Hapgood tarafndan Maps oftheAndentSea Kings / Eviden
ce ofAdvanced Civiliz.ation in the Ice Age (Kadim Deniz Kralanrun
Haritalar/Buzul anda leri Uygarln Kantlar) adl eserin
de incelenip tartlan byle birka haritadan biri olup sz konu
su muammay gsteren rnek Orontius Finaeus imzal (ekil 27)
1531 tarihli Dnya Haritasdr; bu haritadaki Antarktika ile kta
nn 1958' deki Uluslararas Jeofizik Yl iinde belirlenen buz r
tsz hali ekil 28' de kyaslanmaktadr.
Daha da eski, 1513 tarihli olan Trk amirali Piri Reis'in hari
tas bu ktann (haritada Antarktikann tamam gsterilmez) bir
takmada grubu ile Gney Amerika'nn ucuna balandn gs
termektedir. te yandan bu harita Orta ve Gney Amerika'y
And Dalar, Amazon Nehri vb. ile doru ekilde gstermekte
dir. spanyollar Meksika' ya (1519' da) veya Gney Amerika' ya
(1531'de) ulamadan nce tm bunlar nasl bilinebilmekteydi
ki?
Tm bu rneklerde, Keifler ann haritaclar kendi kay
naklarnn Fenike ve "Kaide" den -Mezopotamya iin Yunanlla
rn kullandklar kelime- kaldn belirtmilerdi. Ama bu hari
talar inceleyen bakalarnn da belirttikleri gibi en gelimi ay
gtlar da verseniz hibir fani denizci bu ktalarn ve i yzey e
killerinin haritasn o eski gnlerde, hele de buz rtsz Antark
tika'nnkileri bu dorulukla kartamazlard. Yalnzca havadan

eki1 28
 Tuf.n 121

gren ve harita kartan birileri bunu yapm olabilirdi. Ve o s

ralarda etrafta yalnzca Anunnakiler vard.
Aslnda, Antarktika'nn buzul rtsnn kay ve bunun
Dnya stndeki etkileri Er Manzumesi olarak bilinen nemli
bir metinde gemektedir. Metin bu olaydan binlerce yl sonra
Anunnakiler arasnda Dnya' da kimin stn olacana ilikin
lmcl bir atmann kt sradaki olaylarla ilgilidir. Zod
yaktaki Boa Burcu yerini giderek Ko Burcuna brakmaktay
ken, Enki'nin ilk olu olan Marduk stnl Enlil'den ve
onun yasal varisinden devralma zamannn gelmi olduunu
ne srer. Smer' deki kutsal semtlere yerletirilmi olan aygt
lar Ko ann henz balamadn gsterdiklerinde Marduk
bunlarn "Erakalum sarsld ve rts ortadan kayboldu ve ar
tk lmler alnamaz oldu" diye meydana gelen deiimleri
yansttndan ikayeti olur. Erakalum kesin anlam bilginlerce
bir trl saptanamayan bir terimdir; eskiden "Aa Dnya"
olarak tercme edilmekteydi ama son zamanlarda yaynlanan
akademik eserlerde bu terim evrilmeden, olduu gibi braklr
oldu. Zaman Balarken* adl kitabmzda bu terimin dnyann di
bindeki topraklan, yani Antarktika'y anlattn ve "rt"nn
ise yaklak 13.000 yl nce kayan ama son drt bin yl iinde k
tann stn yeniden kaplayan buz rtsn ima ettiini ner
mitik. (Charles Hapgood, Orontius Finaeus haritasnda buz r
tsz resmedilen Antarktika'nn ktay M.. 4000 civarndaki,
yani 6.000 yl nceki haliyle gsterdii sonucuna varmtr; ba
ka incelemeler doru tarihin 9.000 yl ncesi olduunu syle
mekte.)

Tufan tm topraklar rtp stlerindeki her eyi yok ettii s

rada Anunnakiler Dnya yrngesindeki uzaygemileriyle u
maktaydlar. Gklerden baktklarnda meydana gelen felaketi
ve tahribat grebildiler. Birka araca ayrlm olan Anunnakile
rin bazs "kpekler gibi korktular, d duvara dayanp meldi
ler." Gnler getike "dudaklar susuzluktan yand, alk sanc-
.zaman &larken, Ruh ve Madde Yaynlan, stanbul, 2006.
122 lahi Karlamalar

lan saplanyordu." tar, iinde bulunduu uzay aracnda "do

um sancs eken bir kadn gibi bard, 'Heyhat, eski gnler
kile dnd'" diyerek at yakyordu. Kendi uzay aracndaki
Ninmah grdkleri karsnda alad nk o insanolunun ya
ratlna yardm etmiti: "Yarattklarm sinekler gibi oldu, yu
sufuklar gibi nehirleri doldurdular, yuvarlanan deniz, babalk
larn ald." Yanlarnda Nippur' daki uu kontrol merkezinden
bakalarnn da bulunduuna kuku olmayan Enlil ve Ninurta
bir baka uzay aracndaydlar. Enki, Marduk ve Enki'nin kabile
sinden dierleri de bir baka arata. Onlarn gittii yer de -hep
sinin ok iyi bildii gibi- sularn altndan dier her eyden nce
ortaya kacak olan Ar'nn zirveleriydi. Ama Enki dnda hi
biri felaketten kurtulan bir insan grubunun da oraya doru y
nelmi olduunun farknda deildiler...
Beklenmeyen karlama artc zelliklerle doluydu; bunla
rn insanolunun lmszl aray stndeki etkisi on bin
lerce yl ve daha da tesine uzanacakt. Ayrca insanlarda Tan
r'nn Yzn grmeye ynelik kalc bir zlem de douracakt.
Kutsal kitaptaki anlatya gre, gemi Ar Dann zirveleri
arasna oturdu ve yeryzndeki sular kurudu. "Nuh kans,
oullan ve gelinleriyle birlikte gemiden kt", gemideki hay
vanlar da gemiyi terk ettiler. Ve Nuh orackta Yahveh'ye bir su
nak yapt, btn temiz saylan hayvanlarla kulardan yakmalk
sunular sundu. Gzel kokudan honut olan Yahveh iinden y
le dedi: 'nsanlar yznden yeryzn bir daha lanetlemeyece
im."' Ve Bohim Nuh'u ve oullarn kutsayp onlara, "Verimli
olun, oalp yeryzn doldurun," dediler.
fkeli tanrlar ile insanolundan kalan grup arasndaki uz
lama Mezopotamya metinlerinde yine ok ayrntl ve baz e
itlemelerle tarif edilmitir. Olaylarn sralan korunmutur:
gelgit dalgasnn ekilmesi, su dzeyinin dmesi, sularn eki
lip ekilmediini anlamak iin kularn yollanmas, Ar'ya va
r, gemiden k, sunan yaplmas ve yakmalk sunu sunul
mas, kzaran etin gzel kokusunun tetikledii szden cayma,
Nuh ve oullarnn kutsan.
 Tufan 123

Utnapitim'in Glgam'a "tanrlarn srlar"n anlatrken ha

trlad ekliyle, gemiden ktktan sonra, "bir kurban sunup
dan zirvesinden dkmelik sunu aktt; yedi ve yedi klt kase
sini st ste koyarak ilerini eker kam, sedir aac ve mersin
aac ile doldurdu." Daa inen tanrlar da uzay aralarndan
km ve "bu tatl rayihay koklayp kurban adayann etrafna
sinekler gibi tler."
Ksa sre sonra oraya varan Ninmah neler olduunu anlad.
"Anu'nun onun iin biimlendirdii byk mcevherler" st
ne yemin ederek bu byk ezay ve olanlar asla unutmayaca
n ilan etti. st ve alt rtbeden Anunnakilere "haydi gidip sunu
dan pay aln," dedi, "ama sakn Enlil'i sunuya yaklamasna
izin vermeyin nk bir trl anlamaya yanamayp insanlar
m tufana emanet edip yok edecekti."
Ama Enlil'in yakmalk sunulardan tatmasna izin vermemek
sorunlarn en nemsiziydi:

En sonunda Enlil oraya varp da

Gemiyi grnce, Enlil hiddetlendi.
gigi tanrlarna kar fkeyle doldu.
"Canl kurtulanlar m var?
Ykmdan hibir insan kurtulmayacakt hani!"

En nde gelen olu Ninurta yrnge aralarndaki gigi tan

rlarndan farkl birinden phelenmekteydi ve Enlil' e yle de
di:

Ea' dan baka kim plan yapabilir?

Ea her konuyu bilendir!

Toplananlara katlan Ea/Enki yapm olduklarn kabul etti.

Ama gizlilik yeminini bozmadn belirtmeyi de ihmal etmedi:
Tanrlarn srrn aa vurmadm, dedi. Tm yapt "Atra-ha
sis'in bir rya grmesine izin" vermekti ve bu zeki insan "tanr-
124 lahi Karlamalar

larn srrn" kendi bana "alglad" ... ler byle sonuland

na gre, dedi Enki Enlil' e, nadim olmak daha akllca olmaz
myd? nsanolunu tufan sayesinde yok ehne plan byk bir
hata deil miydi? "Sen ki, tannlann en bilgesisin, ey kahraman,
senin anlayszln" deil miydi byle bir felaketi baa saran?
Arhk bu vaaz m yoksa durumdan yararlanmas gerektiini
fark etmi olmas myd bilinmez, metinde bu aka belli deil
dir, sebebi ne olursa olsun Enlil fikrini deitirdi. Utnapi
tim/ Atra-hasis sonra olanlar yle anlatr:

Enlil bunun zerine gemiye kh.

Elimden tutarak beni gverteye kard.
Karm da gverteye ald,
ve yanmda diz ktrd.
Aramzda durarak,
alnlarmza dokundu ve bizi kutsad.

Kitab Mukaddes yalnzca bunun ardndan Yahveh'nin pi

man olduunu belirtir, "Elohim Nuh'u ve oullarn kutsad."
Bu kutsamann neler gerektirdiini Mezopotamya kaynaklarn
dan reniriz. Bu daha nce hi iitilmemi bir trendi, ilahn
seilmi insanlar fiziken ellerinden tutup aralarnda durarak
ilahi vasf aktarmak zere onlarn alnlarna dokunduu esiz
bir lahi Karlamayd. Orada, An Danda, dier tm Anun
nakilerin gzleri nnde, Enlil Utnapitim ve kansna lmsz
l bahedip yle buyurdu:

imdiye kadar Utnapitim sadece insan idi;

bundan sonra Utnapitim ve kans
biz tanrlar gibi olacaktr.
Utnapitim ok Uzak' ta,
Sularn Az'nda oturacaktr!
 Tufan 125

Ve Utnapitim, "bylece beni alp ok Uzak'ta, Sularn A

z' nda oturttular," dedi Glgam' a.
Bu hikayenin en ilgin ksm Utnapitim'in bunlar Glga
m' a, tufandan on bin yl sonra anlatyor oluudur!
Bir yartanrnn olu ve byk olaslkla kendisi de yle olan
Utnapitim, (tufandan nce) uruppak'ta 36.000 yl yaadktan
sonra pekala bir 10.000 yl daha yaam olabilirdi. Bu hi de im
kansz deildi; Kitab Mukaddes bile Nuh'a nceki 601 yln s
tne tufandan sonra 350 yl daha vermektedir. Gerekten sra
d olan unsur ise Utnapitim'in kansnn da bu kutsamann ve
iftin nakledildikleri kutsal meskenin sonucu olarak bu kadar
uzun yaayabilmi olmasyd.
Aslnda, M. . 2900 civarnda Erek ehrinin kral olan Glga
m' tufan kahramann aramaya sevk eden ey Kutsanm if
tin ite bu nl lmszlyd. Ama bu yakndan incelenme-.

yi hak eden bir baka hikayedir nk bandan sonuna eitl
lahi Karlamalarla doludur.
Kitab Mukaddes' e gre, Tufan dramnn son perdesi olarak,
Elohim kurtulan insanlara byle bir felaketin bir daha asla ya
anmayacana dair gvence verdi ve bu antlamann iaretini
verdi: "Yaym bulutlara yerletireceim ve bu, yeryzyle
aramdaki antlamann belirtisi olacak." Bu zel ayrnt gn
mze kalan Mezopotamya versiyonlarnda grnmemesine
karn, insanlarla antlama yapan ilah, u Mezopotamya betim
lemesindeki gibi (ekil 29) bazen bulutlarda, elinde bir yayla
gsterilmektedir.

ekil 29
 DAHA ASLA MI?

Yakt tketimi ve Antarktika zerine incelen ozon tabakasnn

sonucu olarak Dnya'nn snmasna il ikin bilimsel ve kamusal
kayg son yllarda, gemite iklimin nasl olduuyla ilgili yaygn in
celemelerin yaplmasna yol amtr. Grnland ve Antarktika s
tnde birikmi olan buzlardan delinerek rnek al nd, grnt ra
darlar ile buz tabakalar incelendi, kantlar bulmak amacyla tortul
kayalar, doal atlaklar, okyanus amurlar, eski mercanlar, pengu
en yuvalanma alanlar, kadim kylarn izleri inceden inceye arat
rld. Bunlarn hepsi de son Buzul ann byk bir kresel sel bas
kn ile e zamanl olarak yaklak 1 3.000 yl nce aniden sona er
diini gstermekteydi.
Dnya'nn snmasnn felakete yol aacandan korkulan so
nular imdi lerde esasen Antarktika'nn buzlarnn erimesi olasl
na odaklanmtr. Yalnzca 2 derecelik bir snma bile buz rts
nn ksmen su stne kt batdaki daha ince birikmeyi eriterek
dnya okyanuslarn 6 metre ykseltebilir. ok yksek basn ve
ya volkanik faaliyet sebebiyle ktann dousundaki (bkz. ekil 26)
buz rtsnn alt ksmnda oluacak su-amur "kayganlat rc"s
nn sonucu olarak buz rtsnn kaymas daha byk bir felaket
oluturacak ve tm denizleri 60 metre ykseltecekti (Scientific
American, Mart 1 993).
Antarktika'nn buz rts zaman iinde yavaa erimek yerine
bir kerede evre okyanuslara doru kayacak olursa, bu miktardaki
su bir defada dklm olacandan gelgit dalgas muazzam olur
du. nermi olduumuz gibi. Nibiru'nun geiinin oluturduu yer
ekimi etkisi buz rtsn son bir kez drtmt.
"Dnya'nn son buzul ann sonundaki en byk tufan"nn
kant Science dergisinde ( 1 5 Ocak 1 993) yaynland. Bu yle "k
yametimsi bir tufan"d ki. saniyede (aynen!) 1 8,2 milyon metrekp
hacimle taarak Hazar Denizinin kuzeybatsndaki buz bentlerini
ap geti ve 456 m yksekliinde bir dalga halinde Altay Dalar
nn engelini de at. Smer metinlerinin ve kutsal metinlerin de be
lirttii gibi gneyden gelerek Basra Krfezinin oluturduu az
dan geerken ykselen ilk dalga blgedeki tm dalar gerekten
de altna alm olabilirdi.
 - 6 -

GK KAPILARI

Smerler insanla uzun bir 11ilkler11 listesi miras brakm

lardr, bunlar olmasa sonraki uygarlklar ve modern uygarl
mz imkansz olurdu. Daha nce sz ettiklerimize ek olarak, ne
redeyse hi duraklamadan devam etmi olan bir baka ilk Kral
lk olmutur. Dier hepsi gibi, bu 11ilk11 de Smerlere Anunnaki
ler tarafndan bahedilmiti. Smer Kral Listelerinin ilk, szleri
"Yer'i silip geen Tufandan sonra Krallk Gklerden tekrar indi
rildiinde, Krallk Ki'te idi." Belki de bu nedenle -11Krallk
Gklerden indirildii" iin- krallar tekrar ge alnmann, G
n Kaplarna dek ykselmenin bir hak olduunu dnmek
teydiler. O dneme ait kaytlarda yce esinlenmeler ve drama
tik baarszlklarla dolu baarlm, kalklm veya taklit edil
mi lahi Karlama yer almakta ve ounda ba rol ryalar
oynamaktadr.
Mezopotamya metinleri mahvolmu bir gezegen gereiyle
yzleen Enlil'in insanolunun hayatta kald olgusunu kabul
lenip arkada kalanlar takdis ettiini anlatrlar. Anunnakiler in
sanlarn yardm olmadan bundan byle Dnya' da kalp i gr
meye devam edemeyeceklerini fark etmilerdi. nsanla ilerle
mesi iin yardm eden Enki'ye katlan Enlil ile birlikte insano
lu -her biri 3.600 yllk aralklarla gerekleen- Paleolitik (Eski
Ta Devri) adan Mezolitik ve Neolitik (Orta ve Yeni Ta De-

127
128 lahi Karlamalar

virleri) alara ve aniden Smer uygarlna doru geliti; bun

lar hayvanlarn ve bitkilerin evcilletirilmesiyle balayp tan
yerini kil ve mlekilik, bakr ara gerecin ald ve an.!den tam
teekkll bir uygarla geildii bir ilerlemeyi
Mezopotamya metinlerinde aka belirtildii zere, hiye
rarilere sahip yksek dzeyli uygarlklarn zelliklerinden biri
olan Kralln kuruluu, kendileri ile insanln hzla artan kala
bal arasnda bir ayrc perde oluturmak isteyen Anunnaki
lerce yaratlmt. Tufandan nce Enlil, "nsanolunun sesleri
artk bunaltc hale geldi, grltleri beni uykumdan etti," diye
rek ikayet etmekteydi. imdi tanrlar kutsal semtlere, tam mer
kezlerinde tanrnn "E"si (evi, meskeni) yer alan basamakl pira
mitlere (ziguratlara) ekilmilerdi ve ilahn szlerini duyacak
kadar yaklamasna izin verilen seilmi bir kiiye daha sonra
bu ilahi mesajlar halka aktarmas iznt verilmekteydi. Enlil in
sanla tekrar fkelenmesin diye kimin kral seileceini belirle
me ayrcal ona braklmt ve Smer dilinde "Krallk" keli
mesi "Enlillik" olarak gemekteydi. '
ancak, Anunnakilerin kendi
aralarnda yaayan byk bir atma ve arpmadan sonra
alndn okuyoruz metinlerde; Piramit Savalar adn verdii
miz bu arpmalar Tannlann ve nsan1an Savalar* adl kitab
mzda ele almtk. Bu iddetli atmalar, kadim meskun dn
yay drt blgeye ayran bir bar antlamasyla durdurulabil
miti. Frat-Dicle Nehirleri (Mezopotamya), Nil Nehri (Msr,
Nbye) ve nds Vadisinin byk uygarlnn yerleim yer
leri olarak ayrt edilebilen blge insanlara brakld. Drdn
c ve tarafsz olan blge ise TLMUN'du ("Fzelerin Yeri"); tu
fan sonrasnda kurulan uzay limannn yeri olan Sina Yarmada
syd. Ve bylece,

Kaderleri belirleyen Byk Anunnakiler

Yer ile ilgili fikir alveriinde bulunmaya oturdular.
Drt blgey: yaratm olanlar,
Snrlarn da belirlediler.
Tan ve nsanlarn Sava/an, Ruh ve Madde Yaynlar, stanbul, Eyll 2005.
 Gk Kaplan 129

Topraklar Enlilciler ve Enkiciler arasnda bltr'ild s

ralarda,

Kaynaan insanlara hkmedecek

Bir kral belirlenmemiti daha.
O srada sa band ve ta
Giyilmemi haldeydi.
Lacivert tayla bezenmi asa
Henz savrulmamt.
Taht krss ina edilmemiti daha.
Asa ve ta, krallk sa band ve sopa
Hala gkte, Anu'nun nnde durmaktaydlar.

En sonunda, drt blgeye ve Kralln insanla bahedilme

sine ilikin karara varldnda, "Krallk asas Gk'ten indiril
di." Enlil, tanra tar'a (torununa) nsanlar ehrindeki, yani
Smer' deki Ki'te tahta ilk geecek uygun bir aday bulmas g
revini verdi.
Kitab Mukaddes, Enlil'in fikir deitirip canl kurtulabilen
insanlar kutsayn "El.ahim Nuh'u ve oullarn kutsayarak,
'Verimli olun, oalp yeryzn doldurun;' dedi." szleriyle
aktarr. Bunun ardndan kutsal kitapta Uluslar Tablosu denilen
(Yaratl kitab, 10. blm) pasajda Nuh'un olundan -Sam,
Ham ve Yafet- kabile halklar sralanr; bu byk gruplama
y Yakn Dou'nun Sami halklar, Afrika'nn Hami halklar ve
de Anadolu'nun ve Kafkaslarn Avrupa ve Hindistan'a yaylan
Hint-Avrupallar olarak halen kabul etmekteyiz. Oullar, oul
larn oullar ve torunlar listesinde, Kralln kkenine ve ilk
kraln adna -Nemrut- ilikin beklenmedik bir beyan aniden g
ze arpar:

Ku'un Nemrut adnda

Bir olu oldu.
Yiitliiyle yeryzne
n sald.
130 lahi Karlamalar

Yahveh'nin nnde
Yiit bir avcyd.
"Yahveh'nin nnde Nemrut gibi yiit bir avc"
Sz buradan gelir.
lkin inar topraklarnda,
Babil, Erek, Akat, Kalne kentlerinde
Krallk yapt.
Sonra Asur' a giderek
Ninova, Rehovot-r, Kalah kentlerini
Ve Ninova'yla nemli bir kent olan Kalah
Arasnda Resen'i kurdu.

Bu pasaj Mezopotamya' daki Krallk kurumunun ve krallk

larn ok ksa ama doru zetlenmi tarihidir. Smer Kral Liste
lerinde yer alan ve Ki'te (Kitab Mukaddes buna Ku, der) ba
layan Kralln gerekten de Uruk'a (Kitab Mukaddes'te Erd<)
ve bir sre dolandktan sonra Akkad' a ve zamanla Babil ve
Asn' a getiine ilikin verileri sktrlm tarzda sunmaktadr.
Bunlarn hepsi Smer' den, kutsal kitaptaki adyla inar'dan do
up gelimilerdi. Kralln bir Smer "ilk"i olduu, kutsal ki
tapta ilk kral tarif etmek iin kullanlan "yiit" kelimesinin as
lnda kral anlamnda Smerce LU.GAL, "Byk, Kudretli, Yiit
Adam" kelimesinin bir evirisi olmasyla da kantlanmaktadr.
"Nemrut"u tehis etmek iin pek ok giriimde bulunulmu
tur. Smer "mitler" ine gre bu, Enlil'in en nde gelen olu olup
"Enlillii" Ki'te kurma grevi kendisine verilen Ninurta idi.
Nemrut (Nimral) pekala Ninurta iin kullanlan branca isim
olabilir. Eer bu bir insann ad idiyse, bunun Smercede ne ol
duunu kimse bilmiyor nk tablet tam bu noktada hasarldr.
3
Smer Kral Listelerine gre, Ki hanedan "24.510 yl ay ve
3 112
gn" hkm sren yirmi kraldan olumutu; bunlarn te
kil saltanat sreleri 1 .200, 900, 960, 1 .500, 1 .560 yl vb. idi. Binler
ce yl boyunca yaplan kopyalamalar ve eviriler srasnda "1"
in "60" yerine konulduunu varsayldnda 20, 15 vb. gibi da-
 Gk Kaplan 131

ha makul tekil ve toplam drt yz yldan biraz uzun olan salta

nat srelerine ulalmaktadr; bu dnem Ki' teki arkeolojik ke
iflerle de desteklenmektedir.
simler ve saltanat sreleri listesi, on nc krala gelindi
inde yalnzca bir kez u eklemeyi yapmaktadr:

oban Etana
Gklere ykselmi
Tm topraklar birletirmi
Bir krald ve 1 .560 yl hkm srd.

Bu tarihsel not ylesine dlmemitir nk Etana'nn G

n Kaplarna ulama gayretleri srasnda yaad lahi Kar
lamalar anlatan uzun bir destan, Etana Destan mevcuttur. B
tn haliyle hibir metin bulunamam olmasna karn bilginler
hikayenin gidiatn Eski Babil, Orta Asur ve Yeni Asur versi
yonlarnn paralarndan biraraya getirmilerdir ama orijinal hi
kayenin Smerce olduundan kuku yoktur nk versiyonlar
dan birinde, Smer kral ulgi'nin (M.. yirmi birinci yzyl)
hizmetindeki bir bilgenin daha eski tarihli bir nshann editr
olduundan sz edilir.

Hikayeyi eitli paralardan yararlanarak yeniden olutur

mak hi de kolay olmad nk metin iki ayr hikayeyi birarada
anlatr grnmektedir. Biri, hayrl byk bir baarsyla ("tm
topraklar birletirdi") tannan ve sevilen bir kral olan Etana'yla
ilgilidir; einin hastal sebebiyle bu kraln bir olu ve varisi ol
mamtr ve hastaln tek aresi, yalnzca Gk' te elde edilebilen
Doum Bitkisiydi. Hikayede Etana'nn bir kartaln kanatlarna
binip (hikayenin bu ksm M.. yirmi drdnc yzyldan kal
ma silindir mhrler stnde betimlenir, ekil 30) Gk Kapla
rna ulamaya ilikin dramatik giriimleri anlatlr. Dier hika
yede ise, bata bir Ylan ile arkadaken sonradan onunla kavga
eden bir Kartal'n bir kuyuya atlp hapsedilii ve Etana tarafn
dan kurtarldktan sonra ikisi iin de elverili bir anlama yap-
132 lahi Karlamalar

ekil 30
lan anlatlr: Etana, Kartal' kurtarp kanatlarn tamir edince
Kartal da bir uzay gemisi gibi i grerek Etana'y uzak gklere
tar.
Birka Smer metni (bazlarn ele almtk) tarihsel verileri
alegorik bir tartma formunda aktarmaktadr, dolaysyla bil
ginler Kartal-Ylan alegorisinin nerede bitip tarihsel kaydn ne
rede baladn bilememektedirler. Her iki ksmda da Kartal'n
kaderini kontrol eden ilah ile Etana'nn Kartal'la karlamasn
ayarlayan ilah uzay limannn komutan Utu/ama olduu
iindir ki, hikayenin uzayla ilikili olaylara dayand akla gel
mektedir. Dahas, i ie gemi blmler ncesindeki (bilginle
rin deyimiyle) Tarihsel Girite, hikaye edilen olaylar bir atma
ve arpmalar dneminde G .G'nin ("Gzlemleyen ve Gren
ler"), yani (yeryzne inen Anunna en a nya
yrngesinde kalp mekik aralarn kullanan astronot grubu
nun, hasar gren tabletlerde kimlikleri anlalamayan hasmlara
kar "kaplar srgledi"kleri ve "ehrin etrafnda devriye gez
di"kleri gnlerle ilgilidir. Aslnda tm bunlar gereklerin kayda
geirilmesiydi.
gigilerin allmadk biimde karada, bir ehirde bulunuu;
Utu/ama'n (o srada Drdnc Blgede bulunan) uzay lima
nnn komutan oluu ve Etana'nn pilotuna/uzay aracna Kar
tal adnn verilmesi Etana hikayesindeki atmann uzay uu
laryla ilgili olduunu dndrmektedir. Acaba bu Utu/a
ma kontrolnde olmayan baka bir uzay liman oluturma gi
riimi miydi? Bu baarsz giriime karan Kartaladamlar veya
uzay arac bir ukurda, yani bir yeralt silosunda rmeye mi
 Gk Ko.pI1an 133

ekil 31
terk edilmiti? Firavunlar dneminde Sina yarmadasnn Msr
l valisi olan Hui'nin mezarnda, bir yeralt silosundaki roket ge
miyi (kumanda modl yer stnde) gsteren bir betimleme
bulunmutur (ekil 31); bu resim, silosunda duran bir roket ge
minin ilk alarda "ukurdaki bir Kartal" olarak tanndn ia
ret etmektedir.
Kitab Mukaddes'teki anlatnn Smer kaytlarnn kronplo
jik adan doru ama zetlenmi hali olduunu kabul edersek,
tufan sonrasnda insanolu oalr ve Dide-Frat ovas yeniden
yerleime izin verecek kadar kururken, insanlar "douya ger
lerken inar blgesinde bir ova bulup oraya yerletiler. Birbirle
rine 'Gelin, tula yapp iyice piirelim,' dediler. Ta yerine tu
la, har yerine zift kullandlar."
zet olsa da Smer uygarlnn ve baz "ilk"lerinin doru
bir tarifidir bu: tula, frn, nsan ehirlerinin ilki. Bunlar bir
ehrin ve "Gklere eriecek bir kule"nin ina edilii izlemiti.
Gnmzde byle bir kuleye frlatma kulesi diyoruz, bunun
gklere eriebilen "ba" na ise roketgemi deniliyor.
Bylece, kutsal kitaptaki anlatmn ve kronolojik sralamann
134 lahi Karlamalar

Babil Kulesi ile ilgili ksmna geliriz; izinsiz bir uzay tesisi ina
at. te bu nedenle "Yahveh insanlarn yapt kentle kuleyi gr
mek iin aaya indi."
Grdklerinden hi holanmayan Yahveh kayglarn, adlan
belirtilmeyen meslektalarna anlatt. "Gelin, aaya inip dille
rini kartralm ki, birbirlerini anlamasnlar." Ve byle oldu.
"Bylece Yahveh onlar yeryzne datarak kentin yapmn
durdurdu."
Kitab Mukaddes gklere erimeye kalklan ehri Babil ola
rak adlandrr ve branca Babil adnn "karma klatrmak, kar
gaa kartmak"tan ge a amasn yapar. As n a orijinal
Mezopotamya dillerindeki Bab--ili kelimesi "Tanrlarn Kaps"
anlamna ve nn olu olan Mar uk
olmayan alternatif bir frlatma ala
n olarak i grmesini amalamt. Pitamit Savalar adn ver
diimiz olayn hemen ardndan gelen bu olay M.. 3450'ye ta
rihlendirdik; Ki' te kralln balamasndan birka asr sonraya,
dolaysyla da Etana ile ilgili olaylarn zaman erevesine denk
gelmektedir bu tarih.
Smer ve kutsal kitap kronolojileri arasndaki bu gibi denk
likler Babil' de neler olup bittiini grmek iin aaya inen
-kutsal kitapta Yahveh- ilah ve Yahveh'nin kayglarn dile ge
tirdii ilahlar gibi ilahi varlklarn kimliini tehis etmemize
yardm etmektedir. Bunlar Dnya'ya inmi olan gigilerdi, eh
rin yedi kapsn kar kan glere kar kapatmlar ve "top
raklar birletir" ebilecek olan yeni, seilmi bir kraln ynetimi
altnda dzen tekrar salanana dek ehirde devriye gezmiler
di. Bu yeni hkmdar Etana idi. Ad en iyi "Gl adam" ola
rak evrilebilir ve kadim Yakn Dou' da erkek ocuklarna sk
konulan bir isim olmalyd ki branca Kitab Mukaddes'te birka
kez ahs ismi olarak geer (Etan gibi). Gnmzdeki st dzey
ynetici araylarndan pek de farkl olmayan bu sre sonrasn
da seildi, "tar yukarda ve aada, tm topraklarda bir kral
aryordu." tar tahta aday olarak Etana ile kageldiinde, En
lil ona bakp onaylad, "Bu vesileyle lke iin bir kral onaylan-
 Gk Kaplan 135

d," diyerek ilan etti ve "Ki'te Etana iin bir taht krss ina
etti." Bunun bitirilmesinin ardndan "gigiler ehirden uzakla
hlar" ve muhtemelen kendi uzay istasyonlarna dndler.
Ve "topraklan birletiren" Etana'nn dnceleri bir erkek
varis ihtiyacna yneldi.

ocuk douramayan, kocasna bir varis veremeyen kadnn

trajedisi Kitab Mukaddes'te atalarn hikayeleriyle balayan ve
sk rastlanan bir temadr. brahim' in kars Sara doksan yanda
bir lahi Karlama yaayana dek ksrd; bu arada hizmetisi
Hacer, brahim' e bir oul dourmu (smail) ve sahne, ilk oul
ve yasal vars s ak) arasndaki ar ahmasna hazrlan
mt. iin Yahveh'ye yalvard nk kars k

srd." Kadn ancak Yahveh "yakar yantlad" nda gebe kala

bildi.
Kutsal kitapta gebe kalma yeteneinin Rab tarafndan bahe
dildii ve sras geldiinde de geri alnd inanc tekrarlanr.
Gerar kral Avimelek, Sara'y brahim' den alp gtrdnde
"Yahveh Avimelek'in evindeki kadnlarn hamile kalmasn en
gellemiti" ve bu bela ancak brahim'in yalvarmasndan sonra
kaldrld. Elkana'nn kars Hanna ocuksuzdu nk "Ra
Hanna'nn rahmini kapamt." Kadn bir erkek ocuu olursa
"yaam boyunca onu Rab'be adayacam ve onun bana hi
ustura demeyecek" diye yemin ettikten sonradr ki, Samuel'i
dourmutu.
Etana rneinde, kadnn sorunu gebe kalamamak deil tek
rarlanan dklerdi. Gebe kald ocuu dokuz ay tayp do
urmasn engelleyen bir LA.BU hastalna yakalanmh. are
sizlik iindeki Etana ok kt bir eylerin olacan hissetmek
teydi. Bir ryasnda, "Ki ehrinin hkra hkra aladn
grd; ehir halk yastayd, bir at yaklmaktayd." "Etana'run
bir varisi olmad" iin kendisi iin miydi bu, yoksa kars iin
mi? Bu bir lm alameti miydi?
Sonrasnda, "kars, Etana'ya dedi: Tanr bana bir rya gs
terdi. Kocam Etana gibi ben de bir rya grdm." Ryasnda
136 lahi Karlamalar

bir adam grmt. Adamn elinde bir bitki vard ve bu biram

mu a aladi, bir Doum Bitkisiydi. Adam bunun stne souk
su dkmekteydi ki, "kendi evinde tutunabilsin." Adam bitkiyi
ehrine getirip evine soktu. Bitki bir iek at ve sonra kuru
yup gitti.
Etana bunun ilahi bir alamet ryas olduuna emindi. "By
le bir ryaya kim hrmet etmez!" dedi. "Tanrlarn emri ortaya
kt!" diyordu, hastaln aresi "bize verildi."
Neredeydi bu bitki, diye sordu karsna. Ama kadn, ryasn
da ''bunun nerede yetitiini gremedim" diyerek yantlad.
Ryann gereklemek zorunda olan bir kehanet olduuna
inanm olan Etana bitkiyi aramaya kt. Nehirler ve dalar a
t, bir teye bir beriye gitti ama bitkiyi bulamad. Hsrana ura
yana Etana ilahlarn yol gstericilii iin yalvard. "Etana her
gn tekrar tekrar ama'a dua etti." Yalvarlarna sitemler ekle
yerek, "Ey ama, koyunlarmn en iyi yerlerinin tadn kar
dn," dedi. "Toprak kuzularmn kann emdi. Tanrlarn onur
landrdm!" "Ryalar yorumlayanlar," diye devam etti, "tts
lerimi sonuna dek kullandlar." Bu ryay yorumlama sras
"Kurban edilen kuzularm sonuna dek kullanan" ilahlarn ta
kendilerine gelmiti imdi.
Byle bir Doum Bitkisi varsa, dedi dualarnda, "Azndan
kversin ey Rab, syle Doum Bitkisi nerede! Bana Doum Bit
kisini Gster! Utancm yok et, bana bir oul ver!"
Metinler Etana'nn, uzay limannn komutan olan Utu/a
ma'a nerede yalvardn belirtmez. Ama anlalan bu yz y
ze bir karlama deildi nk metinde, "ama sesini duyur
tup Etana'ya konutu." lahi sesin syledikleri yleydi:

Yolu takip et, da a.

Bir ukur bul ve iinde olana
Dikkatle bak.
Orada bir Kartal terk edilmitir.
O sana Doum Bitkisini salayacaktr.
 Gk Kaplar 1 37

Tanrnn talimatlarna uyan Etana ukuru ve iindeki Karta

l' buldu. Etana'nn niin oraya dek gelmi olduunu bilmek is
teyen Kartal ona sorununu anlatt ve Etana'ya ackl bir hikaye
nakletti. Ksa sre iinde bir anlama yaptlar: Etana Kartal'n
ukurdan kmasna ve tekrar umasna yardm edecekti; kar
lnda Kartal da Etana iin Doum Bitkisini bulacakt. Etana al
t basamakl bir merdivenin yardmyla Kartal yukar kard,
kanatlarn bakrla tamir etti. Umaya hazr hale gelen Kartal
dalarda sihirli bitkiyi aramaya balad. "Ama Doum Bitkisi
hibir yerde yokh."
Keder ve hayal krkl Etana'y penesine ald ve bir rya
daha grd. Rya hakknda Kartal'a anlattklarnn bir ksm
tabletteki hasar nedeniyle okunamamaktadr ama okunabilen
ksm "gn parlak yksekliklerinden gelip yolumun stne
serilen" efendilik ve yetki sembollerine deinmektedir. Kartal
"Doshm, ryan elverili!" dedi Etana'ya. Bunun ardndan Eta
na, lkenin her yanndan gelmi kamlarn evinde demetler ha
linde biraraya getirildiini grd ryasnda; kt bir ylan bun
lar durdurmaya alt ama kamlar, "itaatkar kleler gibi
nmde eildiler." Kartal yine "Etana'y ryann" iyiye alamet
olduuna "ikna etti."
Kartal da bir rya grene dek baka bir ey olmad. "Dos
tum," dedi Etana'ya, "ayn tanr bana da bir rya gsterdi":

Anu, Enlil ve Ea'nn kaplarnn

giriinden giriyorduk
Birlikte eildik, sen ve ben.
Sin, ama, Adad ve tar kaplarnn
Giriinden giriyorduk
Birlikte eildik, sen ve ben.

ekil 1 7'deki haritada gsterilen rotaya baklnca, Kartal'n

ters ynde -gne sisteminin Gne (ama), Ay (Sin), Merkr
(Adad) ve Vens'n (tar) biraraya toplandklar yerinden ba
layp d gezegenlere ve en dta olan Anu'nun blgesi Nibi-
138 lahi Karlamalar

ru'ya!- bir yolculuu tarif ettii hemen fark edilebilir.

Kartaln bildirdii ryann ikinci ksmnda:

Penceresi mhrlenmemi olan bir ev grdm.

tip atm ve ieri girdim.
Orada bir parlakln tam ortasnda oturan bir gen
kadn vard,
Bir tala sslenmiti gzel ehresi.
Ona bir taht kurulmutu,
evresindeki zemin glendirilmiti.
Tahtn dibinde aslanlar meliyordu.
Ben ilerleyince, aslanlar hrmetle eildiler.
Derken srayarak uyandm.

Bu rya iyi alametle doluydu; "pentere" mhrlenmemiti,

tahttaki kadn (kraln kars) bir ltnn ortasndayd, aslanlar
itaatkard. Bu rya, dedi Kartal, yaplmas gerekeni netletir
miti: "Hedefimiz grnr oldu; gel, seni Anu'nun gne dek
tayacam!"
Kadim metinde yer alan sonraki anlatmlar, modern astro
notlar tarafndan anlatlanlar kadar gereki bir uz.ay uuunun
tarifidir.
Sk skya tutunan Etana ile ge doru szlerek ykselen
Kartal bir beru (bir Smer uzaklk ve gk kavisi birimi) yksel
diklerinde ona yle dedi:

Bak, dostum, diyar nasl grnyor!

Da Evinin iki yanndaki denize bak,
Diyar sade bir tepe haline geldi,
Geni deniz, sanki bir kk havuz gibi.

Kartal yksee, gittike yksee trmanr; Dnya daha

klr, daha daha klr. Bir beru daha ykseldiklerinde,
Kartal yle der:
 Gk Kaplan 139

Dostum,
Diyarn nasl grndne bir baksana!
lke bir gedie dnd...
Geni deniz, ekmek sepeti kadar...

Bir beru daha ykseldiklerinde grdkleri kara artk bah

vann kazd bir yere dnmt. Ve ykselmeye devam ettike,
Dnya artk grlmez oldu. Bu deneyimi kaydeden Etana y
le dedi:

Etrafma baknrken,
diyar gzden kayboldu,
Ve gzm geni deniz stnde
elenmez oldu.

Uzayda yle ok yol almlard ki Dnya grlmez olmutu!

Korkuya kaplan Etana Kartal'a seslenip geri dnmesini iste-
di. Bu tehlikeli bir initi nk Kartal "dibe dalar" gibi Dn
ya'ya yaklamaktayd. Bilginler tarafndan "Kartal ve Etana
Gkten Derken Kartaln ta:'a Duas" olarak tanmlanan U.V.
Kinnier Wilson, The Legend ofElana: A New F.dition (Etana Efsa
nesi: Yeni Nsha)] bir tablet paras, Kartaln ta:'a seslenip
yardma ardn dndrmektedir; ta:'n Dnya gkle
rindeki ustal hem metinlerde hem ekil 32' deki gibi izimler
de tasdik edilmitir. kisi "tepe ksmnda onlar kurtarr, derin
liklerinde ldrr" trden bir su kitlesine doru dmekteydi-

ekil 32
140 lahi Karlamalar

ekil 33
ler. tar'n mdahalesiyle, Kartal ve yolcusu bir ormana indi.
Uygarln Nil Nehrindeki ikinci blgesinde Krallk M..
31 00 civarnda balad, yani insanlarn krall nk Msr ge
lenekleri bundan ok nceleri Msr' da tanrlarn ve yar tanrla
rn hkm srdn kabul etmektedir.
skender'in Yunanllar lkeye geldiklerinde Msrn tarihini
yazya dken Msrl rahip Manetho'ya gre ok ama ok eski
zamanlarda "Gk Tanrlar" Gksel Disk'ten Dnya'ya inmi
lerdi (ekil 33). Byk tufan Msr' Sl;llar altnda braktnda
"en eski zamanlarda Dnya' ya gelmi olan ok byk bir tanr"
hnerli su bentleri, setler ve toprak kazanma almalaryla l
keyi sularn altndan kartt. Onun ad Ptah, "Gelitiren" idi ve
daha eski zamanlarda insanolunun yaratlmasnda parma
olan byk bir bilim adamyd. Ptah'n sk sk birlikte betimlen
dii derece iaretli asas gnmz mesahaclarnn ubuklarn
andrmaktadr (ekil 34a). Zaman iinde Pt.ah Msrn idaresini
ilk erkek evlad olan Ra'ya ("Parlak Olan", ekil 34b) brakt, Ra

a
b

ekil 34a ve 34b

 Gk Kaplan 141

hep Msr tanrlar panteonunun banda kald.

"Tanrlar" anlamna gelen Msrca kelime NTR idi -"Muha
fz, zleyen." Bunlarn Msr'a Ta-Ur'dan, "yabanc/Uzak Di
yar" dan geldiklerine inanlyordu. Daha nceki kitaplarmzda
bu lkeyi Smer (daha dorusu, "Muhafzlarn lkesi" anla
mnda umer); Msr tanrlarn Anunnakiler; Ptah' (Smerce
adlarndan biri "Becerikli Biimlendiren" olan NUDMMUD
olan) Ea /Enki ve Ra'y da onun ilk olu Marduk olarak tehis
etmitik.
Ra'nn ardndan Msr'n ilahi tahhna drt erkek-kz karde
ift kt: ilk olarak onun ocuklar u ("Kuruluk") ve Tefnut
("Nem"); sonra onlarn ocuklar GdJ ("Topra Yan") ve Nut
("Gn Gerip Uzatlm Semas"). Geb ve Nut'un drt ocuu
oldu: Yunanllarn Osiris dedikleri Asar ("Her eyi Gren") bi
zim sis olarak bildiimiz kz kardei Ast ile evlendi; Set ("G
neyli") ise Neftis olarak bilinen kz kardei Nebt-hat ile evlendi.
Huzuru korumak amacyla Msr, (kuzeydeki Aa Msr'n ve
rildii) Osiris ile (gneydeki Yukar Msr'n verildii) Set ara
snda blnd. Ama Set kendisine tm Msr'n hakimiyetini
uygun grmekteydi ve bu blnmeyi asla kabul etmedi. Bir ba
hane bulup Osiris'i ele geirerek bedenini on drt paraya bl
d ve paralan Msr'n her bir yanna datt. Ama sis (fallus
haricinde) bu paralarn hepsini toplamay baard ve paralan
m bedeni biraraya getirip lm Osiris'i Dier Dnya'da di
riltti. Kutsal metinler ondan yle sz ederler:

Gizli kaplardan girdi,

Ebediyet Efendisinin ihtiam
Ra'nn yolunda
Ufukta parlayanla bir adm.

Msr kral, yani firavun ldkten sonra Osiris gibi "biraraya

getirilirse" (mumyalanrsa) meskenlerindeki tanrlara katlmak
zere yolculuk edebilecei, gizli Gk Kaplarndan ieri girece
i ve orada byk tanr Ra ile karlaaca, ieri girmesine izin
142 lahi Karlamalar

verildii takdirde de ebedi tealemin tadn karaca inanc i

te bylece dodu.
Bu en byk lahi Karlamaya yaplan yolculuk bir taklitti
ama taklit edebilmesi iin gerek bir rnee sahiptiler; tanrlarn
bizzat ve zellikle de diriltilen Osiris gerekten Nil kylarndan
alnp Neter-Kherfe, "Tanrlarn Da"na yaptklar bir yolcu
luktu bu; buradaki bir Ykseltici onlar Duat'la, byl bir "yl
dzlara ykselten mesken"le ge alyordu.
Taklit edilen bu yolculuklar hakknda bildiklerimizin ou
Piramit Metinlerinden gelmektedir; bunlar, kkeni zamann sis
leri arasnda kaybolmu ve ancak firavun piramitleri (zellikle
de Unas, Teti, 1. Pepi, Merenra ve M.. 2350-21 80 arasnda h
km srm olan il. Pepi'ninkiler) iinde tekrar tekrar yaplan
alntlarndan bilinen metinlerdir. Gmld mezardan (ve bu
asla bir piramit iinde deildi) sahte bir kapdan geerek kan
firavun, "kral kolundan tutup onu ge kartan" ilahi bir ha
berci tarafndan karlanmay beklerdi. Firavun tealem Yolcu
luuna bu ekilde balad anda rahipler hep bir azdan ilahi
ye balarlard: "Kral Ge giden yolunda! Kral Ge giden yo
lunda!"
ok gereki ve corafi adan ok kesin oluu yznden
taklit olduunu kolayca unutabileceiniz bu yolculuk, belirtil
dii gibi, douya bakan sahte bir kapdan geerek balard; de
mek ki, firavunun gidecei yer douya doru, Msr' dan ve Si
na yarmadasndan uzaktayd. lk engel Sazlk Glyd; bu te
rim, kutsal kitapta srailoullarnn ancak sular ikiye ayrld
nda geebildikleri anlatlan Sazlar Denizi ile neredeyse zde
tir ve hi phe yok ki her iki durumda da bugn bile Msr ve

f.
Sina arasndaki snr boyunca kuzeyden gneye uzanan gller
zincirini anlatmaktadrlar.
Firavun'a gelince, firavunun niteliklerine ilikin sk bir sor-
lamadan sonra kraln kar yakaya gemesine karar verip onu
rya geiren kii lahi Sandalc'yd. lahi Sandalc byl
ndaln gln uzak yakasndan getirmiti ama sandaln geri
tmesini salayacak sihir formllerini okuyacak kii firavun ol-
 Gk Kaplan 143

malyd. Formller okunduu anda sandal kendi ba hareke:

te gemeye ve dmen kendini idare etmeye balard. 'Bu sandal
her adan kendi kendine gidiyordu!
Gln tesinde bir l uzanmaktayd ve firavun bunun da
tesinde, uzaklarda Dou Dalarn grebiliyordu. Ama firavun
sandaldan indii anda drt lahi Muhafz tarafndan durdurul
du; bunlar alnlarna, akaklarna, enselerine decek ekilde
dzenlenmi sa lleleri ve balarnn tam ortasndaki rglerle
ok gze arpmaktaydlar. Bunlar da firavunu sorguladlar ve
sonunda gemesine izin verdiler.
ki Yol Kitab ad verilen (aslnda yalnzca buradan yaplan
alntlardan bilinen) bir metin, imdi firavunun karsndaki se
enekleri anlatmaktadr nk firavun artk, arkasnda Duat'n
bulunduu da srasndan geen iki geidi grebilmekteydi.
Gnmzde Giddi ve Mitla denilen byle iki geit en eski a
lardan tutun da en yakn tarihli savalara dek ister ordular ister
gebeler veya haclar iin olsun yarmadann merkezine giden
yegane yola almaktadrlar. Gereken Telaffuzlar syleyen fira
vuna doru olan geit gsterilirdi. nnde orak ve kuru bir
toprak uzanmaktadr ve lahi Muhafzlar beklenmedik biimde
ortaya kverirler. Tanrlarn blgesinde ortaya kan bu faniye,
"Nereye gidiyorsun?" diye sorarlar. Bazen grlen bazen grl
meyen lahi Haberci konuur: "Kral Ge gidiyor, yaam ve ne
e edinmeye." Muhafzlar tereddt ettiinde kral da onlara yal
varr: "Snr an ... engelini indirin ... tanrlarn getii gibi ge
meme izin verin!" Sonunda, lahi Muhafzlar kraln gemesine
izin verdiler ve kral sonunda Duat'a eriti.
Duat tamamen kapal olan, ba ksmnda gklere doru bir
akln (tanra Nut ile sembolize edilir) olduu ve bu aklk
sayesinde Sndrlemez Yldz'a (Gksel Disk ile sembolize
edilir) ulalabilen bir Tanrlar emberi (bkz. ekil 35) olarak
dnlrd. Corafi adan bakldnda buras dalarla ev
rili uzunlamasna ya da oval bir vadiydi, bu topraklardan birok
dereye ayrlan bir nehir akmaktayd ama o kadar s ve ou
kez o kadar kurumu haldeydiler ki Ra'nn Sandal ekilmek ya
144 lahi Karlamalar

ekil 35
da bir kzak gibi kendi gcyle hareket etmek zorunda kalyor
du.
Duat on iki blme ayrlmt ve kral gnn on iki saatini ye
rin stnde ve gecenin on iki saatini yerin altnda, yani
Amen-ta'da, "Sakl Yer" de geirerek bu blmlerin hakkndan
gelmeliydi. Osiris'in ta kendisi ite orada Sonsuz Yaam'a yk
selmiti ve kral orada Osiris' e bir dua okur. Bu dua Msr'm l
ler Kitabinda "Onun Adn Yapma Blm" baln tayan k
smda yer alr:

ki'nin Byk Evinde

Bana Adm verile,
Ate Evinde bana
Bir Aden Bahesi bahedile.
Hesaplanan yllar
Ve sylenen aylar gecesinde,
Bir lahi Varlk olaym,
Gn Dou Yakasnda oturaym.

Daha nce belirtmi olduumuz gibi, kadim krallarn edin

mek iin dua ettikleri "sim veya Ad" -branca em, Smerce
MU- aslnda onlar ge ykseltecek ve onlar "beraber hahrla
nacaklar ey ile" lmsz klacak olan bir fzeydi.
 Gk Kaplan 145

Kral, urunda dua ettii Ykseltici'yi gerekte grebilmekte

dir. Ama bu, yalnzca yeralt geitlerinden geilerek ulalabilen
Ate Evindedir. Aaya inen yol spiraller izen koridorlardan,
gizli odalardan, gizemli biimde alp kapanan kaplardan ge
mekteydi. On iki ksmn her birinde tanr gruplar grlebil
mektedir; giysileri farkllar; bazlar baszdr, bazlar vahi
grnmektedir; bazlarnn yz saklanmtr, bazlar tehdit
edici iken bazlar firavunu ho karlar. Kral srekli olarak s
nanmaktadr. Oysa yedinci blmle birlikte yeralt veya cehen
nemsi unsurlar azalmaya ve gksel unsurlar -(ahin bal) Ku
adam tanrlarn amblemleri grnmeye- balar. Dokuzuncu
saat blgesinde kral "Ra'nn Sandalnn", "Milyonlarca Yl San
dal"nn (ekil 36) on iki "lahi Krekisi"ni grr.
Onuncu saat blgesindeki kral bir kapdan geip telal bir
faaliyetin srd bir yere girer; buradaki tanrlarn grevi,
Ra'nn Sandal iin Alev ve Ate salamaktr. On birinci saat bl
gesinde kral, yldz amblemi tayan daha ok sayda tanrya
rastlar; bunlarn grevi "Duat'tan kmak iin g salamak,
Ra'nn Nesnesini Yukar Gklerdeki Sakl Ev'e ilerletmek"tir.
Tanrlar kral gksel yolculuk iin ite burada donatrlar; dnya
sal giysileri kartp ona bir ahin tanr kyafeti giydirirler.
Sonuncu olan on ikinci saat blgesinde kral lahi Merdivenin
durduu maaraya giden bir tnelden geirilir. Bu maara,
Ra'nn Ykselii Dann iindedir. lahi Merdiven bakr kablo
larla birarada tutulmakta veya lahi Ykselticiye kmaktadr.

ii" *
" ..L : m
ffi 44 t '

' =
i"ij
l

1
' f1
ekil 36
146 lahi Karlamala

ekil 37
Tanrlarn Merdivenidir bu, daha nce Ra ve Set ve Osiris tara
fndan kullanlmhr; kral (Pepi mezarnda anlatld gibi) "Pe
pi'ye de verilsin ki, Pepi onun stnde Ge ykselebilsin" di
ye dua etmitir. ller Kitabindaki baz izimler bu noktada, ka
natl bir D:d'e ("Sonsuza Dek Dayanrlk" sembol, ekil 37)
ynlendirilen kraln sis ve Neftis adl tanralar tarafndan
uurlandn veya kutsandn gstermektedir.
Bir tanr gibi donatlm olan krala artk gksel sandaln
"Gz"ne, Ykselticinin kumanda modlne girmek zere
"kablolar tutan" iki tanra elik etmektedir. Kral iki tanr ara
sna oturur; bu yere "canlandran Hakikat" ad verilmektedir.
Kral kendisini kntl bir tertibata balar; kalk iin her ey ha
zrdr: "Pepi, Horus'un [ahin tanrlarn komutan] tehizatyla
dzenlenmi ve Tot'un [ lahi Kayt Katibi] giysisine brnm
tr", "Yollarn Acs ona yolu at; An'n [Helopolis] tanrlar
onun Merdiven' de ykselmesine izin verdiler, onun nne G
n Gkkubbesinin nne yerletirdiler; Nut [gkyz tanra
s] elini ona uzath."
Kral artk ifte Kaplarn -"Yer Kaps" ve "Gk Kaps"-
almas iin dua etmektedir. Saat afak vaktidir ve aniden "gk
sel pencereler aygh" alr ve "k basamaklar ortaya kar!"
Ykselticinin Gz iinde "tanrlarn emirleri iitilir." Dar
da, "yukar kaldran lt" glenmitir ki "kral ge kaldrla
bilsin." "Gz"n, komuta odasnn iinde "kimsenin dayana
mayaca bir kudret" hissedilmektedir. Ses ve gmbrt, kkre
me ve sarsnt vardr: "Gk konuur, Dnya sarslr; Dnya tit-
 Gk Kaplan 147

rer... Yer yarlr... Kral Ge ykselir!" "Kkreyen frhna onu

iter... Gn paralarnn muhafzlar onun iin Gk Kaplan
aarlar!"
Pepi'nin mezar iindeki yaztlar, arkada kalanlar, yani kraln
kullar iin neler olduunu aklamaktadr:

Uan uar;
bu kral Pepi sizden,
siz lmllerden
uarak uzaklar.
Dnyadan deildir, Gk'tendir...
Bu kral Pepi gkyznde bir bulut gibi uar.

Ykseltici iinde douya doru ykselen kral artk Dn

ya' nn yrngesindedir:

Ra gibi gkyzn kucaklar,

Thoth gibi gkyzn dolar...
Horus'un blgeleri stnde yol alr,
Set'in blgeleri stnde yol alr...
Gkleri iki kez batan baa kateder.

Dnya'nn evresinde iki kez ember izii Ykselticiye, G

n ifte Kaplarna gitmek zere Dnya' dan ayrlmak iin ge
reken devinimi salar. Aada, rahiplerin ilahileri krala unlar
sylemektedir: "Gn ifte Kaplan sana almtr!" lahiler
krala Gk Tanrasnn onu koruyaca ve gksel yolculuunda
ona yol gsterecei gvencesini verirler: "Senin kolundan tuta
cak, sana ufka giden yolu, Ra'nn olduu yeri gsterecek. Var
lacak olan yer, sembol Kanatl Disk olan "Sndrlemez Yl
dz" dr.
Kutsal ilahiler, len kraln hedefine varacana dair inanan
lara gvence verir; "Kral orada, Gklerin alt yannda olan yl
dzda duracak ve bir tanr gibi yarglanacak."
lahiler, kral Gn ifte Kaplarna ulatnda "Gn
148 lahi Karlamalar

Uun-asalarnda duran drt tanr" tarafndan karlanacan an

latrlar. Kral, Ra'ya geliini bildirmek iin onlara seslendiinde
hi kukusuz Ra bizzat grnp kral karlayacak ve onu Gk
Kaplarndan geirip Gksel Saraya getirecekti:

Ra'y orada beklerken bulursun,

Seni selamlar, koluna sarlr;
O, seni gksel ifte Saray'a ynlendirir;
O, seni Osiris'in tahtna oturtur.

rili ufakl tanrlarla yaad bir dizi lahi Karlamadan

sonra firavun artk en son lahi Karlamay, Byk Tanr
RA'nn ta kendisiyle karlamay yaamaktadr. Ona Osiris tah
t sunulur, kral Sonsuzluk iin uygun klmaktadr bu. Kral Son
suzluk iin elverili hale gelmise de bunu bulup edinmesi ge
reken yine kendisidir; Sonsuz Yaama geiin son ayrntsdr
bu: Kral imdi "Sonsuza Dek Dayanann Besini"ni, gksel mes
kenlerindeki tanrlar ebediyen gen tutan iksiri bulup imelidir.
Rahiplerin ilahileri artk bu son engelle ilgilidir. "Bu kral ya
nnza aln ki sizin yediinizden yiyebilsin, sizin itiinizden
iebilsin, sizin yaadnz gibi yaayabilsin. Ebedi gdanzdan
krala da pay verin."
Kadim metinlerden bazs kraln imdi gittii yeri Yaam Tar
las olarak tarif ederken bazlar da buna Tanrlarn Byk Gl

ekil 38
 Gk Kaplan 149

demektedirler. Kraln elde etmesi gereken ey hem Hayat Suyu

olan bir iki hem de Hayat Aacnn Meyvesi olan bir besindir.
ller Kitablndaki izimler kral (bazen ei kralie ile gsterilir,
(ekil 38) Tanrlarn Byk Glnn iinde, Yaam Sularndan
ierken gstermektedir; bu sudan kan bir Hayat Aac (hurma
aac) vardr. Piramit Metinlerinde, orada yetien Hayat Aacn
bulmas iin kral Yaam Tarlasna ynlendiren Byk Yeil la
hi ahin' dir. Orada, Yaam Hanm olan tanra kral karlar.
indekilerle "Byk Tanrnn uyand gn kalbini tazeledii"
drt kavanoz tamaktadr. Bu ilahi iksiri krala sunar, "orackta
ona Yaam verir."
Bunlar izlemekte olan Ra mutludur. Bak da gr, diye sesle
nir krala;

Hep doyurucu olan yaam sana verilir!

"Ebediyet senindir... "
Sen yok olmazsn,
sen lmezsin
ebediyen, sonsuza dek.

Sndrlemez Yldz'daki bu son lahi Karlama ile "kraln

yaam ebediyettir; snr ise sonsuza dek dayanmak."
 Yaratl kitabna ( 1 1 . blm) gre, Smer'de yerlemeden n
ce insanolu "ayn dili konuur, ayn szleri kullanrd." Ama Babil
Kulesi olay nedeniyle, neler olup bittiini grmek iin aaya
inen Yahveh (ad belirtilmeyen) meslektalarna, "Tek bir halk olup
ayn dili konuarak bunu yapmaya baladklarna gre... gelin aa
ya inip dillerini kartralm ki birbirlerini anlamasnlar," dedi. Bu
olay, hesaplarmza gre, M.. 34SO'de meydana geldi.
Bu gelenek, "bir zamanlar" cennetsi bir gemite "insann hi
rakibi yok" ve tm lkeler "gvenlik iinde" iken "insanlarn hep bir
azdan tek bir dilde Enli l'e konutuklar"n iddia eden Smerleri
desteklemektedir.
Bu cennetsi zaman lar, Enmerkar ve Arrata'nn Efendisi adl bir
Smer metninde anlmaktadr; metin Uruk hkmdarlarndan biri
olan Enmerkar ile M.. 2850 civarnda (lnds Vadisindeki) Aratta
kral arasndaki irade savan anlatmaktadr. Bu atma Enlil'in to
runu olan ve uzaklardaki Aratta'da m yoksa o zamanlar nemi kal
mam olan Uruk'ta m kalma kararn veremeyen tar'n glerinin
kapsamyla ilgiliydi.
Enlilcilerin kontrolnn genileme'.">ini ho karlamayan Enki,
dillerini kartrarak bu iki hkmdar arasndaki Szck Savan k
ztrmay amalar. Bylece, "Eridu'nun efendisi olan bilgiyle do
nanm Enki onlarn azndaki konumay deitirdi' ve "prensle
prens, kralla kral" arasnda ekime yaratt.
J. van D ijk'e gre [ Orientafia nn 39. cildinde yer alan "Dillerin
'

Karmas" adl makalesinde] bu pasajn son d izesinin "bir zaman

lar bir olan insanolunun dili ikinci kez kartrlmt" eklinde ev
rilmelidir.
Dilleri ikinci kez kartrann Enki olup olmad veya ikinci ka
rtrmadan sorumlu olsa bile birincisinden de sorumlu olmasnn
gerekip gerekmedii sz konusu metinden anlalamamaktadr.
 -7-

LMSZLK ARAYII

M.. 2900 civarnda bir Smer kral olan Glgam lmeyi

reddetti.
Ondan be yz yl nce Ki kral Etana kendi tohumunu
-DNA'sn- bir oul sahibi olmakla koruyup lmszle ka
vumay amalamt. (Smer Kral Listelerine gre onun ardn
dan tahta "Etana'nn olu Balih gemiti ama onun Etana'nn
resmi einden mi yoksa bir cariyeden mi doduu kaytlara ge
memitir.)
Glgam'tan be yz yl sonra Msr firavunlar tealemde
ki tanrlara katlarak lmszl elde etmeyi amalayacaklar
d. Ama onlar Sonsuza Dek Dayanrla dntrecek yolculu
a kmadan nce lmek zorundaydlar.
Glgam ise lmszl lmeyi reddederek elde etmeyi
amalamt... Bunun sonucu, kadim dnyann en nl destan
larndan bir haline gelen ve gnmzde esasen on iki tablet s
tne yazlm Akkadca nshas sayesinde bilebildiimiz mace
ralarla dolu bir lmszlk aray oldu. Bu aray srasnda
Glgam -ve onunla birlikte Glganu Destan.m okuyanlar- ro
botsu bir adamla, yapay bir muhafzla, Gk Boayla, tanrlar ve
tanralarla ve tufann hala yaamakta olan kahramanyla tan
rlar. Glgam ile birlikte ini yerine gelir ve bir fzenin frlat
lna tank olduktan sonra yasak blgedeki uzay limanna gide-

151
152 lahi Karlamalar

riz. Onunla birlikte Sedir Dalarna trmanr, batan bir gemiyle

dibe iner, aslanlarn cirit att bir lden geer, lm Denizini
aar ve Gk Kaplarna ularz. Destann her yannda lahi Kar
lamalar baskndr, macerann rotasn alamet ve ryalar belir
ler, dramatik aamalarn grmler doldurur. Gerekten de cis
tann al dizesinin belirttii gibi,

Dnyann ucuna dek her eyi grmt,

Her eyi yaad, tam bilgelik edindi.
Gizli eyleri grmt, gizemleri aa kard,
Tufan' dan nceki bir zamann haberlerini getirdi.

Smer Kral Listelerine gre, Ki'te yirmi kraln tahta k

masnn ardndan "Krallk Eanna'ya tand." E.ANNA Uruk'ta
ki kutsal semtte yer alan Anu'nun Evi (tapnak-zigurat) idi. Bu
rada, Eanna tapnann ba rahibi ve "tanr Utu'nun olu" olan
Meskiaggaer'in kral oluuyla yar ilahi bir hanedan balad.
Onun ardndan kraliyet tahtna olu Enmerkar (kutsal semtin
yanndaki byk ehir "Uruk'u kuran") ve torunu Lugalbanda
ktlar; her iki hkmdarn kahramanlk hikayeleri kayda gei
rilmitir. Hayat, aklar ve lm bal bana bir hikaye olu
turan ilahi Dumuzi ynetiminde ama hkmdarsz geen ksa
bir dnemden sonra tahta Glgam kt (ekil 39). lahiliini
belirtmek iin ad bazen "Dingir" n ekiyle yazlr nk anne-

ekil 39
 lmszlk Aray 153

si tam bir tannayd; tanra Ninsun. Uzun ve byk Glganu

Destaninn belirttii gibi Glgam' "te iki ilahi" klmt. (Ba
bas Lugalbanda anlalan o ki Glgam doduu srada yalnz
ca Ba Rahipti.)
Saltanatnn balangcnda Glgam iyicil, vicdan sahibi bir
krald; ehrin viran yerlerini onarmak ya da tapnak blgesini
gzelletirmek gibi geleneksel grevlere giriti. Ama yllar ge
tike (Kral Listelerine gre 126 yl grev yapmt, 6'ya bld
mzde ancak yirmi bir yl hkm srd anlalr) yalanyor
oluu onu rahatsz etti, akln hayat ve lm meselelerine takt.
Manevi babas Utu/ama' a yalvarp yle dedi:

ehrimde lr insan; yreim daralr.

nsan yok olur, yreim arlar...
En uzun boylu insan bile gklere eriemez.
En geni insan bile topra rtemez.

"Duvarn ardna bakp len bedenleri grdm," dedi Glga

m, ama'a; belki de bir mezarlktan sz ediyordu. "Ben de mi
duvarn tesinden bakacam? Kaderim byle mi olacak?" Ama
manevi babasnn yant hi de teskin edici deildi. "Tanrlar in
sanolunu yarattklarnda," demiti ama, "lm insanolu
na verdiler, yaam kendilerine sakladlar." Dolaysyla, diyordu
ama, "Karnn doyur, Glgam; gndz ve gece elen, mutlu
ol. Her bir gn, bir mutluluk dn yap, gndz ve gece, dans
et ve al!"
Tanrnn tleri iinde Glgam'n eine "koynunda elen
mesine" izin vermesi de olmasna ramen kral, ama' n bu
szlerini farkl yorumlad. Yallk ve yaklaan lmle ilgili kay
glarna yant olarak "gl, elen" dn almt ve bu szle
ri, "elenceli bir cinsel yaam"n mrne mr katacana dair
bir ipucu olarak grd. Ve geceleri Uruk sokaklannda dolap
yeni evli bir iftP denk geldiinde gelinle gerdee girme hakk
n talep etmeyi alkanlk haline getirdi.
Halkn yakarlan tanrlara eritiinde "tanrlar ikayete ku-
154 lahi Karlamalar

lak verdiler" ve Glgam'a denk olabilecek, onunla greip yo

rarak onu cinsel kaamaklarndan alkoyacak yapay bir insan
yaratmaya karar verdiler. Bu grevi alan Ninmah birka tanr
nn "z"n kullanp Enki'nin yol gstericiliinde, bozkrda,
kas kirileri bakrdan bir "vahi adam" oluturdular. Ona EN
K .DU dediler, "Enki'nin Yarat" ve Enki ona muazzam gce
ek olarak ''bilgelik ve geni anlay" verdi. imdi British Muse
um' da olan bir silindir mhr stnde Enki ve yaratclar, ay
rca Glgam ve annesi tanra Ninsun gsterilmektedir (ekil
40).
Destandaki pek ok dize bu yapay yaratn bir fahieyle hi
durmakszn birleerek insanlatrlma srecine hasredilmitir.
Bu salannca, tanrlar Enkidu'ya grevinin ne olacan anlatt
lar: Glgam'la gremek, onu sakinletirmek ve sonra arkada
olmak. Glgam ok armasn, diye tanrlar Enkidu'ya Gl
gam'n ryalarla nceden uyarlacan sylediler. Ryalarn
tanar tarafndan byle nceden tasarlannu bir tarzda kuJacak
oluu metinde hataya yer brakmayacak biimde belirtilmitir (1.
Tablet, V. Stun, 23-24. satrlar):

Sen tepelerden aaya inmezden nce

Glgam Uruk'ta, ryalarnda grecek seni.

Bu planlandktan bir sre sonra Glgam bir rya grd.

"Her bilgide maharetli olan sevgili ve bilge Ninsun"a, annesine

ekil 40
 lmszlk Aray 155

gidip ona ryasn anlatt:

Anam, dn gece bir rya grdm.

Gkte yldzlar belirdi.
Gkten inen bir ey bana doru geldi.
Onu kaldrmaya kotum; fazla ard.
Onu itmeye altm,
Kprdatamadm da, kaldramadm da.
Uruk halk etrafna toplanmt,
Asiller evresindeydi.
Yoldalarm onun ayaklarn pyordu.
O ey sanki bir kadnm gibi cezboldum.
Bunu senin ayaklarnn dibine koydum,
Onu benimle yartrdn.

"Gklerden sana doru gelen ey," dedi Ninsun, Glgam'a;

bir rakiptir: "Bir dostu kurtaran gl bir yolda sana gelecek."
Seninle tm gcyle greecek ama seni hi yz st brakma
yacak.
Sonra Glgam ikinci bir kehanet ryas grd. "Uruk'un
surlarnda bir balta yatyordu." Etrafna bir kalabalk toplan
mt. Biraz glkle de olsa Glgam baltay annesine getirme
yi baard ve annesi baltay onunla yartrd. Ninsun yine bu
ryay yorumlad: "Grdn bakr balta bir adamdr," senin
gcne denk bir adam. "Sana gl bir ortak gelecek, bir yolda
n hayatn kurtarabilecek biri." Adam bozkrda yaratlmt ve
yaknda Uruk'a varacakt.
aretleri kabullenen Glgam, "yleyse her ey Enlil'in mu
radna gre olsun," dedi.
Ve derken bir gece Glgam cinsel zevklerinin peinde ko
maktayken Enkidu yoluna kt ve onun, gerdee girmeye ha
zrlanan yeni evlilerin evine girmesini engelledi. Bunun ardn
dan kavga kt: "Birbirlerini yakaladlar, boalar gibi tutundu
lar." Bu ikisi greirlerken duvarlar salland, kaplar sarsld. So
nunda "Glgam dizini bkt"; dv sona ermiti. Yabancya
156 lahi Karlamalar

yenilen Glgam "ac ac alyordu." Enkidu akn bir halde

ayaktayd. Derken, "Glgam'n bilge annesi" her ikisine ses
lendi: Tm bunlar mukadderdi ve u andan itibaren ikisi yolda
olacaklar ve Enkidu, Glgam'n koruyucusu haline gelecekti.
Gelecekteki tehlikeleri gren Ninsun -ne de olsa lgam'a r
yalarn tam anlamn anlatmamt- Enkidu'ya hep Glgam'n
nnden gidip ona kalkan olmas iin yalvard.
kisi birbirinden ayrlmaz arkadalar haline gelince Glgam
lml olmaktan duyduu korkuyu Enkidu'ya aklad. lk ke
hanet ryasn hatrlarken, "gkten inen bir ey"i Glgam artk
"Anu'nun eseri", gkten dtnde yere saplanp kalan bir
nesne olarak tarif etmekteydi. En sonunda bunu skp karta
bilmi olmasnn sebebi Uruk'un gl adamlar "onun alt ks
mn tutarlarken" Glgam'n da "onu n ksmndan tutup
kartm" olmasyd. Ryay andran bu-an, Glgam bu nesne
nin st ksmn ama abalarn anlatrken capcanl hatrlanan
bir grme dnr:

st ksmna kuvvetlice bastrdm;

Ne rtsn kartabildim
ne Ykseltici' sini kaldrabildim ...

st rtl bir gerein anmsan m yoksa gece grlen

bir hayal mi olduundan hala emin olamayan Glgam r
ya-grm yeniden anlabrken artk Dnya'ya den bir Yksel
tidyi, "Anu'nun eseri"ni, st ksnu bir kaplama ii gren meka
nik bir tertibat tarif etmektedir.

Tahrip edici bir atele

tepesini uurdum,
ve derinliklerine girdim.

Ykselticinin iine girer girmez, "hareketli olan leri Doru

ekenini" -motorunu- "kaldrdm ve anneme gtrdm." Ken
di kendine soruyordu; onu bizzat Anu'nun lahi Meskene davet
 lmszlk Aray 157

ettiinin bir iareti deil miydi bu? Hi kukusuz iyi bir alemet
ti, bir davetti. Ama bu arya nasl yant verebilirdi ki? "Kim,
dostum, gklere trmanabilir?" diye sordu Glgam, Enkidu'ya
ve kendisi yantlad: "ama'n yeraltndaki yerine giderek, sa
dece tanrlar." Yani yasak bir blgedeki uzay limanna.
Ama Enkidu' da artc bir bilgi vard. Sedir Dalarnda bir
ini yeri var, dedi. lkenin drt bir yannda gezerken kefetmi
ti buray ve Glgam'a gsterebilirdi! Ancak bir sorun vardr:
Bu yer Enlil tarafndan hnerle yaratlan bir muhafz, "kkre
mesi bir sel gibi, az ateten, nefesi lm..." olan bir "kuatma
makinesi" tarafndan korunmaktadr. Canavarn ad Huwa
wa' dr, "tanr Enlil ona, lmllere dehet olsun diye grev ver
mi" tir. Ve hi kimse onun yanna yaklaamazd nk "orman
daki vahi inekleri altm lig* teden bile iitebilirdi."
Oysa bu tehlike Glgam' ini yerine ulamay denemek
iin cesaretlendirmiti. Baarrsa, lmszl elde edecekti ve
baaramazsa kahramanl sonsuza dek hatrlanacakt. "Der
sem eer," dedi Enkidu'ya, "ocuklarm doduktan ok sonra
bile 'Glgam, diyecekler, ateli Huwawa karsnda dt."'
Gitmeye kararl olan Glgam manevi babas ve Kartala
damlarn komutan olan ama'a, kendisine yardm edip koru
mas iin dua etti. "zin ver gideyim ey ama!" diye okudu, "el
lerimi dua iin atm ... ni yerine emir ver... koruman stmde
olsun!" Elverili bir yant alamayan Glgam plann annesine
at ve onun kendi adna ama'a ricac olmasn istedi. "Uzak
bir yola cesurca kyorum," dedi Glgam, "Huwawa'nn yeri
ne; yzleeceim sonu belirsiz bir arpmadr, aacam bilin
meyen yollardr. Ey annem, benim faydama ama'a sen yalvar
sana!'"
Olunun yalvarlarna kulak veren Ninsun bir rahibe giysi
sine brnp "bir tts sunusu hazrlayarak ellerini ama'a
kaldrd." "Niin?" diye sordu, "oul diye bana Glgam' verip
onu huzursuz bir kalple donattn? Ve imdi de, uzak bir yere,
lig: eitli memleketlere gre deien, yaklak 5 km'lik uzaklk ls; bir
saatlik yol, fersah (.N.)
158 lahi Karlamalar

Huwawa'nn yerine gitmek iin yola kmasna neden oldun!"

ama'a Glgam', "Sedir Orman' na varana dek, ateli Huwa
wa'y deene dek, geri gelecei gne dek" korumas iin seslen
di. Enkidu'ya dnerek ona "Sen benim rahmimden kmadn
ama imdi burackta seni bir oul edindim," dedi ve "Enki
du' nun omuzlanna mecburiyet ykledi." Yoldalara, brakn
Enkidu nden gitsin, dedi "nk o nden gidip yoldan ko
ruyandr."
ki yolda, yeni yaplm silahlarn da kuanp Sedir Dala
rndaki ni Yerine doru yapacaklar tehlikeli yolculua, ite
bylece koyuldular.

Glgam Destaru'nn drdnc tableti Sedir Dalarna yap

lan yolculukla balar. Olabildiince hzla yol alan yoldalar "ka
tklarn yirminci ligde yediler, otuzuncu ligde gece iin konak
ladlar" ve bylece bir gnde elli lig yol alm oldular. "Bu me
safe yeni aydan dolunaya ve art gne dek zaman ald" yani
toplam on yedi gn. Ve dalarnda, n kutsal kitapta anlan e
siz sedir aalarnn yetitii "Lbnan' a geldiler."
ki yolda bu yeil dalara vardklarnda huuya kapldlar.
"Szleri kesildi; kprdamadan durdular. Kprdamadlar ve or
man gzlediler; sedir aalarnn yksekliine baktlar. Orma
nn giriine baktlar. Huwawa'nn hareket etmeye alk olduu
yerde bir yol vard: zleri dmdzd, ateli bir kanal. Sedir Da
na baktlar; Tanrlarn Evi'ne, tar'n Kavana." Gidecekleri
yere varmlard ite ve manzara muhteemdi.
Glgam, ama'a bir sunu adad ve bir iaret gstermesini
istedi. Yzn daa dnp seslendi: "Bana bir rya, elverili bir
rya getir!"
Bu tarzda talep edilen kehanet niyalanm olutun zere bir ri
telin uygulanm olduunu ilk kez burada reniriz. Bu riteli
tarif eden alt satr ksmen hasarldr ama hasar grmemi k
smlar neler olup bittiine ilikin bir fikir verebilir:
 lmszlk Aray 159

Enkidu onun iin, Glgam iin hazrlad

Tozla ... sabitledi...
Onu emberin iine yatrd ve
.......... yabani arpa gibi... .............. .
................... kan.................. ........ .
Glgam enesi dizlerinde, oturdu.

Grne gre bu ritel tozla bir ember izilmesini, yabani

arpann ve kann byl bir tarzda kullanlmasn ve denein
bu emberin iinde enesini dizlerine ekip oturmasn gerektir
mekteydi. Ayin ie yaramt nk sonraki satrda "insanlarn
stne ken uyku Glgam'a da indi; nbetin tam ortasnda
uyku ondan uzaklat ve Enkidu'ya bir rya anlatt." "Son dere
ce rahatsz edici" olan ryada Glgam ikisinin yksek bir da
n eteklerinde olduklann grmt; da aniden devrilmi ve
ikisi "sinekler gibi"ydi (anlam belirsizdir). Ryann olumlu ol
duuna ve anlamnn sabah netleeceine dair Glgam'a g
vence veren Enkidu, tekrar uyumas iin Glgam'a srar eder.
Bu kez Glgam srayarak uyand. "Sen mi seslendin ba
na?" diye sordu Enkidu'ya, "Bana sen dokunmadn m? Adm
syledin mi?" Hayr, dedi Enkidu. Belki de buradan geen bir
tanryd bu, dedi Glgam nk ikinci ryasnda yine dan
ykldn grmt; "Beni yere yatrd, ayam kstrd. .. " ok
byk bir lt vard ve bir adam ortaya kmt: "Diyardaki en
zarif kii ... Devrilen topran altndan beni ekip kard.
ecek su verdi, yreim sakinledi. Ayam yere bastrd."
Enkidu yine Glgam' sakinletirdi; yklan "da" Huwa
wa'nn kltan geiriliiydi, diye aklad. "Ryan elverili!" de
yip uyumas iin Glgam'a srar etti.
Her ikisi de uykuya daldklarnda, gecenin sessizlii gk g
rlts gibi bir sesle ve kr edici bir kla altst oluverdi. Gl
gam rya m gryor yoksa bir grm m yayor, emin de
ildi. Metinde Glgam yle anlatr:
160 lJhi Karlamalar

Grdm vizyon tamamen rktcyd!

Gkler lk att, toprak gmledi,
Gn snd, karanlk geldi.
Yldrmlar akt, bir alev parlayp kt.
Bulutlar kabard, lm yad!
Derken parlama azald, alev snd.
Tm denler kle dnd.

Glgam tam o anda ve orackta bir em'in, bir fzenin frlat

lna ahit olduunu fark etmi miydi acaba? Motorlar atelendi
inde ve kkrediinde yerin sallanmas; alan kaplayan duman ve
toz bulutlar; tan vaktinin kararmas; motorlarn ateinin kaln bu
lutlar arasndan grlen parlakl; ve fze ykseldiinde, gz
den gittike kaybolan parlamasnn ardndan fzenin frlatld
nn son kant olarak yanm kllerin yeryzne geri d. Gl
gam "ni Yeri"ne gerekten gelmi olduunu, kendisini lm
sz yapacak olan em'i burada bulabileceini fark etmi miydi?
Anlalan fark etmiti nk Enkidu'nun uyaran tembihlerine
ramen o bunun iyiye alamet olduuna, devam etmesi iin a
ma'tan gelen bir iareti gsterdiine emindi.
Ama Sedir Ormanna girip ni Yerine varmadan nce dehet
uyandran muhafz Huwawa'nn alt edilmesi gerekliydi. Enkidti
bir kapnn yerini bilmekteydi ve sabah olunca iki yolda "ld
ren aa silahlar" dan saknarak oraya doru yol aldlar. Kapya
vardklarnda Enkidu bunu amay denedi. Grlmeyen bir g
onu geriye frlatt ve on iki gn boyunca felli kald. Metin Enki
du'nun kendisini bitkilerle ovaladn, "felcin kollan, iktidarsz
ln kasklar terk etmesini" salayan bir "ift katl lt" yaratt
n aklamaktadr.
Enkidu hareketsiz yatmaktayken Glgam bir ey kefetmiti:
Ormann iine uzanan bir tnel buldu. Girii al rpyla kapan
m, kaya ve toprakla rtlmt. "Glgam aalar keserken,
Enkidu da" topra, kayalar "kazd." Bir sre sonra kendilerini
ormann iinde buldular ve ileride bir yolun uzandn grdler;
bu "Huwawa'run hareket etmeye alk olduu yerde"ki yoldu.
 lmszlk Aray 161

Yoldalar bir sre akn kalakaldlar. Kprdamadan "Sedir

Dana, tanrlarn oturduu yere, nanna'nn kutsal yerine bak
tlar." "Sedirlerin boylarna baktlar da baktlar, ormana giden
yola baktlar da baktlar. Yol ok kullanlmt, yol ok harikay
d. Sedir aalar dan st ksmlarna kadar boldu, glgeleri
ho, insan neeyle dolduran cinstendi."
Tam da keyiflenmeye balamlarken dehet kageldi: "Hu
wawa sesini duyurdu." ki yoldan ormann iine girdiini bir
ekilde fark eden Huwawa'nn sesi davetsiz misafirler iin lm
ve belayla inliyordu. ok sonralar gen Davut ile dev Golyat
arasnda yaanacak olan ve devin, karsna dikilen ufakl k
mseyip onu "gkteki kulara ve krdaki hayvanlara yem ede
ceini" syleyecei sahneyi akla getiren bu anda Huwawa da
bu ikisini kmseyip tehdit etti: "O kadar kksnz ki sizi
kaplumbaa ile tosbaa gibi grmekteyim", dedi grleyen sesi,
"sizi yutacak olsam, kursam doymaz ... yleyse Glgam se
nin soluk borunu srp boynunu koparacam; cesedini orma
nn kularna ve kkreyen hayvanlarna terk edeceim."
Korkuya kaplan yoldalar yaklaan canavar artk grebil
mekteydiler. Huwawa'nn "kudretli dileri bir ejderhann dile
riydi; yz bir aslann yz; hzla gelen sel sular gibi yakla
yordu." Alnndan kan "parlak huzme aalan ve allar t
ketti." Bu silahn "ldrc kuvvetinden hi kimse kaamazd."
Mekanik bir robotun betimleyen bir Smer silindir mhr Hu
wawa'y gsteriyor olabilir (ekil 41). Canavar, kahraman kra
l, Enkidu'yu (sada) ve bir tanry (solda) gsteren sahne ki bu
162 lahi Karlamalar

tanr destanda son anda yardma koan ama' temsil ediyor

olabilir. "Gklerden aaya seslendi ilahi ama" ve Huwa
wa'nn zrhndaki bir zayflktan sz edip yoldalarn saldrma
s iin bir strateji nerdi. Huwawa, ilahn akladna gre, ken
disini "yedi rtyle" zrhlandrabilmekteydi ancak imdi "sade
ce birini kuanmt, dier alts kapalyd." Dolaysyla, ellerin
deki silahlarla Huwawa'y ldrebilirlerdi, yeter ki ona iyice
yaklasnlar; bunu yapabilmeleri iin ama "Huwawa'nn gz
lerine arpan" ve huzmesini ntralize eden burgalanan rzgar
lar kaldracakt.
Ksa sre sonra yer sarslmaya balad; "ak bulutlar karard."
ama drt bir ynden arpan byk bir frtna kaldrd ve bu,
muazzam bir kasrga oluturdu. "Huwawa'nn yz karard, ne
ileri gidebiliyordu ne de geri." kisi o zaman Huwawa'ya saldr
dlar: "Enkidu muhafz Huwawa'y yere indirdi." Canavarn ye
re yklyla "iki lig boyunca sedirler sallanp titretiler." Yarala
nan ama henz lmeyen Huwawa, ormana girdiini fark ettii
ilk anda niin Enkidu'yu ldrmemi olduunu sordu kendi
kendine. Glgam'a dnen Huwawa ona bereketli sedir orma
nndan dilediince aa vermeyi nerdi; kukusuz en byk
dld bu. Ama Enkidu onun tatl szlerini dinlememesi iin
Glgam' uyard. "Bitir iini, ldr onu!" diyerek seslendi Gl
gam'a. "Nippur'daki nder Enli! onu iitmeden ldr!" Ve Gl
gam'n tereddt ettiini gren Enkidu "Huwawa'y ldrd."
"Tanrlar onlara kar fkeyle dalmasnlar" diye ve "ebedi
bir abide" olsun amacyla, iki yolda bir aa kesip bundan s
rklar yaptlar; bu srklarla stne bir kulbe oturttuklar bir sal
ina ettiler. Kulbenin iine Huwawa'nn ban koyup sal ne
hir aa yolladlar. "Frat onu Nippur'a dek tasn," dediler.
ni Yerine giden yolu koruyan canavar muhafzdan bylece
kurtulmu olan iki yolda bir derenin kenarnda dinlenmek iin
durdular. Glgam, "pis salarn ykad, kirlenen giysilerini
kard, temizlerini giydi; stne bir kuakla balanan krkl bir
palto ald." Aceleye gerek yoktu; "Anunnakinin gizli evi" ne gi
den yol artk kapal deildi.
 lmszlk Aray 163

eki1 42
Burasnn ayn zamanda "tar'n Kava" olduunu tama
men unutmutu.

Gn drt bir yannda gezinmek iin ni Yerini kullanan

tar gkodasnn iinde (ekil 42) Glgam' izlemekteydi. Hu
wawa ile giritikleri arpmaya tank olup olmad belirtilme
mitir. Ama giysilerini karp ykanan ve gzel giysilere br
nen Glgam' izlemi olduu kesindi. Ve "muhteem tar, Gl
gam'n gzelliine gz dikti." Hi zaman yitirmeden, doru
dan Glgam' a seslendi: "Gel, Glgam, sevgilim ol! Bana ak
nn meyvesini bahet!"
Sevgilisi olduu takdirde tar ona krallar ve prensler stn
de bir hkmdarlk, altn arabalar, muhteem bir saray verece
ini, srlerinin ikiye, drde katlanacan, tarlalarn ve dan
rnlerinin onun pay olacan vaat etti. Ama Glgam onu ge
ri evirip tanray ok artt. Sahip olduu birka eyi srala
yp bunlarn karlnda ona verebilecek hibir eyi olmadn
syledi. Ve onun "akna" gelince, bu ne kadar srebilirdi ki? Er
ya da ge, kendisini "sahibinin ayan skan bir ayakkab" gibi
kaldrp atacakt.
Sana sonsuz yaam salayacam, diyerek srar etti tar.
Ama Glgam' bu da ikna etmedi. Daha nce birlikte olduu
164 lahi Karlamalar

ve kullanp bir kenara att erkeklerin adlarn sayp dkerek

"Sevgililerinden hangisini sonsuza dek sevdin?" diye sordu.
"Aklarndan hangisi cennete gitti?" Ve "beni sevecek olursan,
bana da onlar gibi davranacaksn," diye bitirdi szn.
"tar bunlar duyunca ok fkelendi ve derhal ge k
t."Bu kk drc reddediliten dolay fkelenen tar, "be
ni rezil etti" dedii Glgam' cezalandrmas iin Anu'ya yal
vard. Glgam' dmdz etmesi iin Gk Boa'y salmasn is
tiyordu Anu' dan. lk bata Anu bunu reddetti ama sonunda
tar'n yalvarlarna ve tehditlerine boyun eip "Gk Boa'nn
dizginlerini onun ellerine teslim etti."
(Kadim metinlerde kullanlan Smerce terim olan GUD.AN
NA genelde "Gk Boa" olarak evrilmektedir ama "Anu'nun
Boas" olarak anlalmas da mmkndr. Bu terim ayrca En
lil ile ilikilendirilen Boa takmyldzi iin kullanlan Smerce
isimdi. Enlil'in canavar tarafndan korunan Sedir Ormannda
saklanan "Gk Boa" zellikle seilmi bir boa veya Dnya s
tnde boalar retmek iin Nibiru' dan getirilmi tohumlarla
retilmi bir boa olabilirdi. Bunun Msr' daki karl kutsal
Apis Boasyd.)
Gk Boann saldrmasyla birlikte Glgam ve Enkidu ni
Yerini de lmszlk arayn da unutup can havliyle katlar.
ama'n yardmyla "bir ay on be gnlk yolu, gnde ald
lar." Uruk'a vardklarnda Glgam surlarn ardna snrken
Enkidu saldrganla yzlemek iin darda bekledi. ehirden
yzlerce sava yardma geldi ama Gk Boa "burnundan so
luduunda" toprakta her biri iki yz adam alacak byklkte
ukurlar alp savalar iine dyordu. Gk Boa arkasn
dnd bir anda Enkidu hzla onun srtna atlad ve boynuz
larndan yakalad. Tm gcyle ve kuyruunu krba gibi kul
lanarak savaan Gk Boa, Enkidu'yu srtndan atmaya alh.
aresiz kalan Enkidu, Glgam'a seslendi: "Klcn boynuzla
rn dibi ile boyun kaslar arasna sapla!"
Boa grei yaplan arenalarda bugn bile iitilen bir feryat
h bu...
 lmszlk Aray 165

Kaytlara ilk kez geen bu boa greinde "Enkidu Gk Bo

a'y kaln kuyruundan yakalayp dndrmeye balad. Sonra
Glgam klcn bir kasap gibi boyun ile boynuzlar arasna sap
lad." Gksel yaratk yenilmiti, Glgam Uruk'ta enlikler d
zenlenmesini emretti. Ama "tar, evinde lk atmaya balad,
Gk Boa iin bir yas dzenledi."
Yakn Dou'nun her yannda gn na kartlm ve Gl
gam Destanlndan sahneler tayan saysz silindir mhr ara
snda biri (Asur ile Hitit snrndaki bir ticaret karakolunda bu
lunmutur, ekil 43) ta'n Glgam'la konumasn gster
mektedir; yar plak Enkidu onlar izlemektedir, tanra ile Gl
gam arasndaki bolukta Huwawa'nn ve de Gk Boa'nn ke
sik balar yer almaktadr.
Ve Glgam Uruk' ta kutlama yapmaktayken tanrlar meclis
te toplandlar. "Ve Anu, Enlil'e dedi: 'Gk Boa'y ldrdkleri,
Huwawa'y ldrdkleri iin her ikisi de lmelidir.' Ama Enlil
yle dedi: 'Enkidu lecek ama Glgam lmesin."' Ama sula
may ksmen stlenen ama "Masum Enkidu niin lecekti
ki?" diye sordu.
Tanrlar onun kaderini tartyorlarken, Enkidu komaya gir-
di. Sanrlar gren Enkidu lm cezasna arptrlacan gr
mt. Ama son karar, onun lm cezasn karanlk tnellerde

ekil 43
166 lahi Kar1amala

ok zorlu almayla bakr ve turkuvaz kartlan bir yerde,

"Madenler Yeri"nde ar iilik yapmaya dntrmt.
En heyecanl romanlardan bile daha ok heyecan ve beklen
medik olaylarla dolu olan destan tam bu noktada ngrlmeyen
biimde yn deitirir. "Madenler Yeri" Drdnc Blgede, yani
Sina yarmadasndayd ve Glgam bunun, tanrlara katlp
lmszl elde etmesi iin ikinci bir ans olduunu fark et
miti nk "Canllar Diyar", ama'n komutasndaki m f
zelerinin slendii uzay liman da orada, Drdnc Blgedeydi.
ama Glgam'n Enkidu'ya elik etmesini salayacak olur
sa, Glgam Canllar Diyarna ulaabilirdi! Bu esiz frsat gren
Glgam, ama'a yakard:

Ey ama,
Diyara girmektir dileim,
destekim ol!
Serin sedir aalarnn dizildii Diyara
Girmek isterim, yanmda ol!
mlerin dikildii yerde
mimi dikmeme izin ver!

ama karadan izlenecek rotann tehlikelerini ve zorluklar

n tarif ederek yantladna Glgam'n aklna harika bir fikir
geldi: O ve Enkidu oraya gemiyle gideceklerdi! Bir Magan -bir
"Msr gemisi" - sandal donatld. Ve denizci ve koruyucu olan
elli kahramann eliinde iki yolda yelken atlar. Tm gster
gelere gre, izledikleri rota Basra Krfezinden aaya inip Arap
yarmadasnn evresinden dolanarak Sina kylar grlene dek
Kzldeniz' den yukar ilerlemekti. Ama yolculuk planland gi
bi gitmeyecekti.
Enlil "Enkidu lmelidir" dediinde ve lm cezas Madenler
Yerinde ar iilik yapmaya dntrldnde, onu cezasn
ekecei yere gtrmek iin Enkidu'ya "kular gibi kyafet ola
rak kanatlar giyinmi" iki eli atanmt (ekil 44a). Deniz yolcu
luu bu emre itaatsizlikti ve Enlil'in gazab yoldayd. Gemi Ara-
 lmszlk Aray 167

ekil 44a ve 44b

bistan kylarna yakn seyrederken gne batmaktayd ki g
vertedekiler -"meer insan olsun, meer tanr olsun" - birinin
n saan bir aygtla (ekil 44b) donatlm bir tepenin stnde
"bir boa" gibi durduunu grdler. Sanki grlmeyen bir el
geminin yelkeni olan " kat bez"i aniden paralad. Ardndan
gemi yana yatp alabora oldu. Suya dm ta gibi, Glgam
ve Enkidu haricinde stndeki herkesle birlikte hzla batt. Gl
gam gemiden kp yannda Enkidu'yu da srkleyerek y
zerken dierlerinin oturduklar yerde "sanki canlymlar gibi"
grndklerine tank oldu. Ani gelen lm onlar olduklar yer
de dondurmutu.
ki kazazede kyya ktlar ve geceyi bu bilinmeyen kyda,
nereye gideceklerini tartarak geirdiler. Glgam "Canllar Di
yarna" erime arzusundan hi vazgememiti. Enkidu ise
Uruk'a dnmenin bir yolunu bulmalarn tlyordu. Ama
Enkidu iin geri dn yoktu; ksa sre sonra stne bir zayf
lk kt, ii adeta paralanmaktayd. Glgam, yolda Enki
du'ya yaama sarlmas iin yalvard ama nafile.
Glgam alt gn yedi gece Enkidu iin yas tuttu; sonra ora
dan uzaklap amaszca lde doland, bir yandan kendisinin
ne zaman leceini dnyordu: "ldmde, ben de Enkidu
gibi olmayacak mym?"
Daha nceki tm maceralardan, eitli lahi Karlamalar
dan, hayal ya da gerek olan ryalardan ve grmlerden, d
vler ve kalardan sonra en unutulmaz macerasnn henz
balayacandan haberi bile yoktu.
168 lahi Karlamala

Glgam'n ne kadar sreyle lde amaszca dolat hak

knda kadim destan bir ey sylememektedir. Ayak baslmam
yollardan geti, hi kimseye rastlamad, yiyecek iin avland.
"Hangi dalar trmand, hangi derelerden geti; kimse bile
mez," demitir kadim katipler. Sonunda, kendini toplad. lm
de yoldana katlp, "Bam topraa uzatp onca yl uyuyaym
m?" diye sordu kendine, yoksa tanrlar "gzlerimin gnei gr
mesine izin mi versinler?" Canllar Diyarna eriip bir fani olma
kaderinden kanma kararllyla dolmutu yine.
Rotasn -ama'n gksel karl olan- doan ve batan g
nee gre ayarlayp yola koyuldu. Gnler getike arazi dei
meye balad: Akreplerin ve kertenkelelerin yuvas olan dm
dz ln sonu gelmiti ve uzaklarda dalar grebiliyordu. Ya
ban hayat da deimekteydi. "Gece bir da geidine vardn
da, Glgam aslanlar grd ve korktu::'

Ban Sin'e kaldrd ve dua etti;

"Tanrlarn genletii yere
ynlendir admlarm. ..
Beni koru!"

Duann yneltildii koruyucu ilah, metinde bir an bile du

raksamadan veya yorum yaplmadan ama'tan (ama'n ba
bas olan) Sin'e deiir; bize de Glgam'n Sin'e adanm bir
blgeye vardn bir biimde fark ettiini varsaymak kalr.
Glgam "gece yatarken, bir ryadan uyanverdi", kendisini
"hayatta sevinir" grmt ve bunu Sin' den gelen, orada cirit
atan aslanlara ramen da geidinden kolayca gemeyi baara
bileceini syleyen elverili bir iaret olarak yorumlad. Silahla
rn toplayan Glgam "bir ok gibi aslanlarn arasna iniverdi"
ve tm gcyle hayvanlara vurmaya balad: "Onlar yere ser
di, vurup devirdi." Ama gn ortasnda silahlar parampara
olunca Glgam bunlar yere frlath. Geriye iki aslan kalmt ve
Glgam plak elleriyle dvmek zorundayd artk.
Glgam'n galip geldii bu aslan dv sadece Mezopo-
 lmszlk Aray 169

ekil 45a, 45b, 45c, 45d

tamya'da (ekil 45a) deil, kadim Yakn Dou'nun her yannda
anlagelmitir. Kuzeyde Hititler (ekil 45b), gneyde Luris
tan' daki Kasiteler (ekil 45c) ve hatta kadim Msrllar (ekil
45d) tarafndan da betimlenmitir. Daha sonraki alarda byle
bir beceri -aslanlar plak elle yenmek- Kitab Mukaddes'te,
tanr vergisi bir insanst gc olan Samson'a atfedilmiti yal
nzca (Hakimler, 14:5-6).
Aslanlardan birinin postuna brnen Glgam da geidini
at. Uzaklarda geni bir gle benzeyen bir su ktlesi grd. Bu
i denizin kenarndaki dzlkte "evresi kapatlm" bir ehri
grebiliyordu: etraf duvarlarla evrili bir ehir. Buras, destan
da aklandna gre, "tapna Sin' e adanm" bir ehirdi. Gl
gam ehrin dnda, "s denize yakn" bir han grd. Yakla
nca "bira-kadn Siduri"yi grebildi; hann iinde kocaman
mayalama flar ve bira-kadnnn elinde bir bira srahisi ve
sar lapa kasesi vard. Glgam etrafta dolanp ieri girmenin bir
yolunu arad ama Siduri "hayvan derileri giymi ... karn ieri
gk. .. yz ok uzaklardan gelen bir yolcununki gibi" olan
Glgam' grnce korkup kapy kilitlemiti. Glgam byk
aba harcayarak gerek kimlii konusunda onu ikna etti.
Karn doyan ve dinlenen Glgam, Siduri'ye Sedir Orman
na yapt ilk yolculuktan balayp Huwawa ve Gk Boa'nn
ldrllerine, ikinci yolculuk ve Enkidu'nun lmne ve ar-
170 lahi Kar1a

dndan amaszca gezindikten sonra aslanlar ldrne dek

tm maceralarn ve arayn anlatt. Gideceim yer Canllar
Diyardr, diye aklad nk lmszlk orada elde edilebilir
di, tufan kahraman Utnapitim hala orada yaamaktayd. Can
llar Diyarna giden en iyi yol hangisi, diye sordu Siduri'ye. De
niz kenarndan m dolamalyd, yoksa yolunu rzgarl dalara
m evirmeliydi? "imdi bira-kadn, hangi yol Utnapitim'e gi
der? Ver bana o yol iaretlerini!"
Denizi gemenin imkansz olduunu syledi bira-kadn
nk sular "lm Sular"yd:

Deniz, Glgam, gemesi imkanszdr

ok uzak gnlerden beri
denizi geerek kimse gelmedi.
Muzaffer ama denizi gemiti
ama ama'tan baka kim geebilirdi ki?

Glgam sessizleince Siduri, lm Sular Denizinin kar

yakasna gemenin yine de bir yolu olabileceini aklad: Utna
pitim'in bir sandalcs vard, ad Uranabi'ydi. Uranabi lm
Sularn geebilirdi nk "Tatan eyler onunladr." Ormandan
Umu (anlam bilinmiyor) toplamak iin karya geer. Gidip
onu bekle, dedi Sid ..ri Glgam'a, "ona gster yzn." Uygun
ise, seni karya geirecektir. Bylece Glgam sandalc Urana
bi'yi beklemek iin kyya gitti.
Uranabi onu grnce Glgam'n kim olduunu merak etti
ve Glgam ona uzun hikayesini anlatt. Glgam'n gerek
kimliinden ve Canllar Diyarna erime isteinin geerliliine
kani olan Uranabi onu gemiye ald. Ama daha yeni yola k
mlard ki Uranabi, Glgam' gei iin gereken "ta eyleri"
krmakla sulad. Uranabi Glgam' azarlayp kyya dnerek
120 adet uzun tahta direk kesmesi talimat verdi. Yol aldka, di
rekleri on ikilik gruplar halinde birer birer atmasn syledi.
gn sonra denizin kar kysndaki menzile vardlar.
imdi nereye gitmeliyim, diye sordu Uranabi'ye Glgam.
 lmszlk Aray 171

Uranabi ona "ok uzakta olan Byk Deniz'e" doru giden

"normal bir yola" ulaana dek dz gitmesi talimatn verdi. "Bir
daa ulamak zorundasn," diye cevaplad Uranabi: "Dan
ad Mau' dur." aret amal olan iki ta stuna varana dek o yo
lu izleyecek ve oradan dnp (hikayenin Hitite versiyonunda)
tanr Ullu-Yah tanr iin kutsal olan ltla adnda bir kasabaya va
racakt. Varman gereken yer olan Mau Dana ulamadan n
ce, demiti Uranabi, Yasak Blgeden geebilmen iin o tanrnn
kutsamasn alman gerekiyor.
Itla, Glgam iin hem iyi hem ktyd. Glgam oraya va
rnca yeyip iti, ykand ve kendisini bir kez daha uygun giysi
lerle kuatt. ama'n dne uyarak tanr Ullu-Yah'a ("Zir
velerden Olan") adaklar adad. Ama kraln bir edinme ar
zusunu duyan Byk Tanr bu fikri veto etti. ama'n araclk
yapmasn isteyen Glgam baka bir seenek iin tanrlara yal
vard: "Ubar-Tutu'nun olu Utnapitim'e giden yolu tutaym,
izin verin!" Ve uzun tartmalardan sonra bu dilei kabul edildi.
Alt gn yolculuk ettikten sonra, Glgam sandalc Urana
bi'nin sz ettii kutsal daa varmt:

Dan ad Ma/dur.
Mau dana vard;
Giden ve gelen emleri
her gn seyretti.
Yksekte, Gksel Banda baldr;
Aada, Alt Dnya'ya baldr.

Daa girmek iin bir yol vard ama girii rktc "roket
adamlar" tarafndan korunuyordu:

Roket-adamlar korur kapsn,

Dehetleri rktc, baklar lm
Korkulan spot klar dalar sprr,
O alalr ve ykselirken
ama' gzlerler.
172 lali Karlamalar

ekil 46
lmcl projektr na yakalanap Glgam yzn kapa
d ve zarar grmeksizin Roket adamlara yaklamaya devam et
ti (bir silindir mhr stnde betimlenen bir sahne bu olay an
latyor olabilir, ekil 46), lm nlarnn Glgam' etkilemedi
ini grdklerinde "bu gelenin bedeninde tanrlarn eti var!"
dediler. Yaklamasna izin verilen Glgam'tan kendisini tant
mas ve girilmesi yasak blgede ne aradn aklamas istendi.
O da gerekten de "te iki ilahi" olduunu anlatarak "Utnapi
tim iin, atam iin gelmitim, tanrlarn arasna katlmt o ve
ona Hayat ve lm hakknda sormak isterim," dedi.
Muhafzlar Glgam'a "Hibir lml dan bu eriilmez
yolundan gemedi," dediler. Ama onun sradan bir fani olmad
n anladklar iin yine de gemesine izin verdiler, "Dan ka
ps sana aktr!" dediler.
"Eriilmez yol" yeraltndan geen "ama'n yolu"ydu. Bu
yoldan geii on iki beru (ifte saat) srd. "Karanlk youndu,
hi k yoktu." Glgam "ne nnde ne arkasnda bir ey gre
biliyordu." Sekizinci ifte saatte bir ey Glgam'n korkuyla
haykrmasna yol at; dokuzuncuda "kuzey rzgarnn yzn
serinlettiini hissetti." Ge bakan bir akla yaklamt. On
birinci ifte saat geldiinde, afan skyor olduunu grd.
 lmszlk Aray 173

Sonunda, on ikinci ifte saatin sonunda "parlakln iinde kal

d, gnein nne kt."
Kutsal dan iinden geen yeralt geidinin dier ucunda
gne n gren Glgam inanlmaz bir manzara ile karla
mt. inde tamamen deerli talardan yaplma bir "bahe"nin
bulunduu bir "tanrlar odas" grd; "Meyve diye krmz
akikler tayor, asmalar baklamayacak kadar gzel; yapraklan
lapis-lazuli; ve zmler, baklamayacak kadar sulu, ... tandan
yaplma... " Ksmen tahrip satrlarda meyve veren dier aa
trleri ve bunlarn yapldklar -beyaz, krmz ve yeil- deerli
talar sralanr. Bahenin iinden saf su akmaktadr ve bunun
tam ortasnda "Bir Hayat Aac gibi ve bir... Aac An-Gug ta
larndan yaplma ... " grmektedir.
Heyecanlanan ve aran Glgam bahede dolat. Anla
lan o ki, "Aden Bahesi"nin bir taklidinin iindeydi!
Haberi yoktu ama Utnapitim onu izlemekteydi. "Utnapi
tim uzaktan bakp kendi kendine dnp sormaktayd: 'Bu
adam da kim, nasl buraya gelebildi?' Bu adam benim adamla
rmdan biri deil."' Onunla gemide olanlardan biri deildi.
Glgam'a yaklatnda, Glgam akna dnmt: Bin
lerce yl ncesinin tufannn kahraman kendisinden yal deil
di! "Glgam ona dedi, Utnapitim'e, ok Uzaklara: Sana bak
tmda Utnapitim, hi de farkl deilsin; sanki ben sen gibi
yim... "
Peki ama sen kimsin, buraya niin ve nasl geldin, diye soru
yordu Utnapitim. Siduri ve sandalcya anlatt gibi, Glgam
Kralln, atalarn, Enkidu ile yoldaln ve en sonuncular da
dahil olmak zere lmszlk aray srasnda yaad mace
ralar anlatt. "Bylece gidip insanlarn hep anlatt, ok Uzak
lardaki Utnapitim'i grmeye gideyim, dedim" diyerek tamam
lad szlerini. imdi, diyordu Utnapitim' e, sen bana lmsz
lk srrn anlat! "Sonsuz Hayat araynda tanrlarn arasna na
sl katlabildin?"
174 lahi Karlamalar

Glgam sana,
dedi Utnapitim,
sakl bir meseleyi aklayacam;
sana tanrlarn srrn anlatacam.

Bunun ardndan Utnapitim, tufann hikayesi bandan so

nuna dek birinci elden nakletti ve geminin karaya oturduu
Kurtulu Dana gelen Enlil'in yaphklarn anlatt: "Elimi tuttu,
gemiye kard. Karm gemiye kard ve yanmda diz ktr
d. Aramzda durarak alnlarmza dokunup bizi kutsad. 'u
ana kadar Utnapitim insand, u andan itibaren Utnapitim ve
kars bizim iin tanrlar gibi olacaklardr. nsan Utnapitim
uzaklarda oturacaktr, su nehirlerinin aznda."'
te, dedi Utnapitim, fani olma kaderinden kamla ilgili
tm gerek bu. "Ama imdi, kim sen.in iin Tanrlar Meclisini
toplayacak da istediin sonsuz hayat sana verecek?"
lmszl araylaryla deil de ancak tanrlar meclisi
nin kararyla elde edebileceini anlayan Glgam baylverdi;
bir hafta yle kald. Kendine geldiinde, Utnapitim sandalc
Uranabi'yi arp "geldii yoldan gvenle geri dnsn," diye
rek Glgam' geri gtrmesini istedi. Ama son anda, Glgam
tam gitmeye hazrlanrken, Glgam'a acyan Utnapitim ona
baka bir srr at: Sonsuz hayat yalruz.ca lmszl elde ederde
kaz.anl; sonsm dek gen kalnara elde edilir!

Utnapitim ona, Glgam' a dedi:

"Buraya kadar geldin, zorlukla glkle.
Sana verdiimle mi diyarna dnecek misin?
Sana Glgam, sakl bir ey ak edeceim;
Sana tanrlarn srrn diyeceim;
Bir bitki bu,
kk sanki dikenli yemi als gibi.
Dikenleri funda asmasnnki gibi,
ellerini dalayacak.
[Eer] ellerinle alabilirsen,
Yeni Hayat seni bulacak.
 lmszlk Aray 175

Bu bitki su altnda yetiiyordu, belki de o muhteem bahe

deki bir kuyuda veya pnarda. Bu Yaam Sularnn kaynana
veya derinliklerine uzanan bir tr boru vard. Glgam bunu
duyar duymaz, "su borusunu ah, ayana ar talar balad;
bunlar onu dibe ektiler." Orada bitkiyi grd.

Bitkiyi ald,
ellerini dalamasna ramen
Ayaklarndaki ar talarn ban kesti,
kinciyi kesince
Annda geldii yere kverdi.

Utnapitim tarafndan arlan Uranabi onu bekliyordu.

Muzaffer Glgam heyecanla ona Genleme Bitkisini gsterdi.
Heyecana kaplarak sandalcya yle dedi:

Uranabi,
Tm bitkiler iinde bu bitki hashr:
Bununla insan dinlik kazanr!
Bunu Uruk'a geri gtreceim
orada kesip yiyeceim.
Ad 'nsan h tiyarken Genleir" olsun!
Bu bitkiden yiyeceim,
ve gen halime geri dneceim.

Yeniden genliklerine kavuma umudu iinde, geri dn

yoluna koyuldular. "Oruz lig yol alp geceyi geirmek iin dur
dular. Glgam suyu serin bir kuyu grd. Suyunda ykanmak
iin iine girdi. Bir ylan bitkinin kokusunu ald ve sessizce ge
lerek bitkiyi kapp gtrd. Bitkiyi gtrrken pullu derisini b
rakt." Bu gerekten de genletirici bir bitkiydi ama sonunda
genleen Glgam deil ylan olmuh ...
176 lahi Karlamalar

Bunun zerine oturup alar Glgam,

gzyalar yanaklarndan szlr
Sandalc Uranabi'nin elini tutar.
"Kim iin" (diye sordu) "abalad ellerim?
Kimin iin yreimin kann dktm?
Kendim iin alamadm da nimeti,
bir ylana kaptrdm... "

Talihsizliine zlen Glgam bitkiyi almak iin dald sra

da olan bir olay ''bir alametti demek" diyerek hatrlad. "Boru
yu ap dilileri dzenlerken" dedi Uranabi'ye, "bir kap m
hr buldum; bana bir iaret olsun -ekileyim, vazgeeyim- di
ye yerletirilmiti." Glgam artk kaderinin Genleme Bitkisi
ni bulmak olmadn ve bunu sudan ekip kard iin kay
betmesinin mukadder olduunu anlat.t.
Surlarla evrili Uruk'a sonunda geri dndnde Glgam
oturup destann katiplere yazdrtt. "Tm lke bilsin diye, T
nel'i grm olann, denizleri bilenin tm hikayesini anlata
ym." Ve ite Glgam Destan bu al dizeleriyle kaydedildi ve
sonraki nesiller tarafndan okundu, evrildi, yeniden yazld, re
simlendi ve tekrar okundu ki te iki ilahi olsa bile hibir insa
nn kaderini deitiremeyeceini herkes bilsin.

Glgam Destan sahiciliini glendiren ve bu kadim lm

szlk araynn hedeflerini tehis eden corafi iaretlerle dolu
dur.
lk menzil Sedir Dalarndaki Sedir Ormannda yer alan ni
Yeriydi. Tm kadim Yakn Dou' da esiz sedir aalaryla nl
olan tek bir yer vard: Lbnan (ulusal amblemi de bugn bile se
dir aacdr). Uruk' tan on yedi gnlk bir yolculukla iki yolda
n vardklar yerin ad olarak Lbnan zellikle belirtilmitir.
Fze frlatldnda yerin nasl sarsld anlatlan bir baka di
zede "Sirara ve Lbnan"n birbirine bakan zirvelerinin "kopup
ayrldklar" tarif edilir. Kitab Mukaddes'te (29. YN, Mezmur)
Rab'bin Sesinin "Lbnan sedirlerini paralad" ve de "Lb-
 lmszlk Aray 177

nan' buza gibi, Siryon Dan yabanl kz yavrusu gibi s

ratt" tarif edilir. brancadaki Siryon kelimesinin Mezopotam
ya metnindeki Sirara olduuna hi phe yoktur.
Orada bir ni Yerinin bulunduuna da hi kuku yoktur
nk oradaki geni platform bugn bile hala mevcuttur. G
nmzde Baalbek adyla bilinen yerde, bu muazzam ta plat
form yaklak 462 bin metrekarelik bir alanda, yzlerce ton ar
lndaki kocaman ta bloklar stnde yerleiktir; her biri bin
tondan ar olan ve Trilitonlar olarak bilinen (ekil 47) ta
blok kilometrelerce tedeki bir vadiden kartlmtr; bu deva
sa talardan biri hala, yontulmas yarm kalm, zeminden da
r km haldedir (ekil 48). Byle bir arl kaldrabilen hi
bir modern aygt yoktur ama o ok eski gnlerde "birileri" -y
resel inanlar "devler" demektedir- bu ta bloklar byk bir ti
tizlikle ocaktan kartlm, kaldrlm ve yerine yerletirilmi
tir.

ekil 47
178 lahi Karlamalar

ekil 48
Kenanllar ve onlardan ncekileri izleyen Yunanllar ve Ro
mallar bu platformu kutsal bir mekan olarak grmler ve s
tne byk tanrlara adanm tapnaklar ina etmiler, edilmi
leri yenilemilerdir. Glgam'n dneminde bunun stnde ne
yin durduunu gsteren bir izim yokhr ama sonrasnda, Feni
keliler dneminde bu platformun stnde ne olduunu biliyo
ruz. Biliyoruz nk kirilerle desteklenen bir ykselti stnde
duran bir fzeyi koruyan etraf evrili bir mekan bulunan bu
platform Biblos' tan gnmze kalan bir sikke stnde resme
dilmitir (ekil 49).
Glgam'n ikinci yolculuundaki en bariz corafi ayrnt
l getikten sonra eritii su kitlesidir. Buras "s bir deniz",

ekil 49
 lmszlk Aray 179

"geni bir gle benzeyen" bir deniz olarak tarif edilmitir. Bura
ya "lm Sular" ad veriliyordu. Tm bunlar hala l Deniz
olarak adlandrlan tek i denizini tanmlayan zelliklerdir.
Glgam uzakta "etraf surlarla evrili", tapna Sin'e adan
m olan bir ehir grmt. Dnyann en eski ehirlerinden bi
ri olan byle bir ehir hala mevcuttur; Eriha. branca Yeriho olan
bu isim "Ay Tanrsnn ehri" anlamndadr, bu tanr gerekten
de Sin idi; bu ehir duvarlaryla nlyd, bu duvarlarn muci
zevi ekilde ykl Kitab Mukaddes'te de anlatlr (Kutsal ki
tapta geen ve Eriha'da Rahav adl kadnn hannda saklanan
casuslar anlatan hikaye acaba Siduri'nin hanndaki Glgam'n
ksa sreli konaklayn ne derecede yanstmaktadr.)
lm Denizi'ni geen Glgam "Byk Deniz'e doru" gi
den yolu takip etmiti. Bu terim de Kitab Mukaddes'te gemek
tedir (rnein, lde Saym 34, Yeu 1 ) ve hi kukusuz Akde
niz'e gnderme yapmaktadr. Oysa Glgam destann Hitit ver
siyonunda yolun sonuna dek gitmez, tla adl kasabada mola
verir. Arkeolojik keiflere ve Msr' dan k kitabnda anlatlan
lara dayanarak sylersek, tla kutsal kitapta Kade-Barnea ola
rak geen yerdi; buras Sina yarmadasndaki yasakl Drdnc
Blgenin hemen snrnda kurulmu kadim bir kervan kasaba
syd.
Glgam'n yolunu ynelttii Mau Dann, Musa'nn b
ranca ismi olan Mcfye neredeyse zde olduu konusunda an
cak speklasyon yapabiliriz. Bu kutsal dan iinde Glgam'n
yeralt tnelinde yapt ve on iki ift saat sren yolculuk M
sr'm ller Kitablnda firavunun on iki saat blgesinden gee
rek yapt yeralt yolculuunun tarifine ok benzemektedir. Fi
ravun da Glgam gibi ge ykselmek ve ebedi meskenlerin
de tanrlara katlmak iin bir em -fze- istiyordu. Onlardan n
ce yaam olan Glgam gibi firavunlar da bir su kitlesinin kar
yakasna gemek ve lahi Sandalc' dan yardm almak zorun
daydlar. Smerli kraln ve Msrl firavunun hedefinin bir ve
ayn olduuna hi phe yoktur, tek farkla ki buraya zt balan
g noktalarndan gitmilerdir. Varacaklar yer, em/er'in yeralt
180 lahi Karlamalar

silolarnda (ekil 31 ) sakland Sina yarmadasndaki uzay li

manyd.
Tufan ncesindeki dnemlerde olduu gibi (ekil 25) tufan
sonrasndaki uzay liman (ekil 50) da yine Ar'nn zirvelerine
gre dzenlenmiti. Ama Mezopotamya ovasnn tmyle a
murlu sularla kapl olmas nedeniyle uzay liman Sina yarma
dasnn sert zeminine tanmt. Uu Kontrol Merkezi Nip
pur'dan imdi Kuds'n (K) bulunduu yere aktarld. Bir
ucunda hala Gize'deki (GZ) iki byk piramidin durduu iki
yapay daa ve Sina'nn gneyindeki yksek zirvelere (KD ve
US) gre sabitlenmi olan yeni ini koridoru Sedir Dalarnda

AKDEN Z

Uu Kontrol Merkezi
O Uzay Liman

ekil 50
 lmszlk Aray 181

tufan ncesinde ina edilen muazzam Baalbek (BK) platformu

nu da iine almaktayd.
te, Glgam Baalbek'teki bu platforma ve uzay limanna
(UL) doru yolculuk etmiti.
 GILGAMIS AMERKA'DA

Gney Amerika'da Glgam'n hikayesinin biliniyor oluu, Eski

ve Yeni Dnyalar arasndaki tarih ncesi temaslara i likin kantla
rnn yalnzca bir yzdr.
Bu ainaln en belirgin zellii Glgam'n aslanlarla dv
nn betim leniiydi. i lgin olan ey, byle betimlemelerin -aslanla
rn yaamad bir ktada- And Dalar topraklarnda bulunmu ol
masdr.
Bu tarz betimlemelerin younlukla grld ta tabletler
(bkz. aada, a ve b) kuzey Peru'nun tarih ncesi dnemlerde ba
l ca altn retim blgesi olan Chavin de Huantar/Aija blgesinde
bulunmutur; dier kantlar (heykelcikler, oymalar, ta resimleri)
M.. ZSOO'den itibaren Eski Dnya halklarnn buralardaki varln
iaret etmektedir; bunlar Hitit betimlemelerine benziyorlard (e
kil 4Sb).
Bunlar gibi betimlemelerin bolca bulunduu bir baka blge ise
(imdi Bol ivya'da olan) Titicaca Glnn gney kylaryd; burada
bir zamanlar byk bir metal ileme ehri -Tiahuanacu- kuruluydu.
Baz hesaplara gre M.. 4000'den hayli zaman nce altn ileme
merkezi olarak almaya balam ve M.. ZSOO'den sonra dnya
nn en nde gelen kalay kayna haline gelmi olan Tiahuanacu,
bronzun G ney Amerika'da ortaya kt yerdir. Orada kefedi len
eserler arasnda Gl gam'n, bronz stne yaplm, aslana benzer
hayvanlarla gremesini gsteren betimlemeler vard (bkz. aa
da c); bunlar hi phe yok ki Luristan'n Kasiteli bronz ustalarn
dan ilham alnmt (ekil 4Sc).
 - 8 -

GGUNU'DAK KARILAMALAR

Glgam'n destans lmszlk arayndan 2.500 yl sonra

bir baka efsanevi kral, Makedonyal skender de ayn konuda
Smerli kraln ve Msrl firavunun izinden gitmiti. O da lm
szl hak ettii iddiasn ksmen ilahi olmasna dayandr
maktayd. Kantlar skender'in, retmeni Aristo araclyla es
ki tarihli bu araylardan haberdar olduunu dndrmekte
dir ama ilahi ebeveynine ilikin iddiasnn kknn Uruk'un
G PAR'na ("Gece vakti Evi") ve bunun kutsallar kutsal olan
GGUNU'ya dek uzandn muhtemelen bilmiyordu.
ldrlen il. Philip'in yerine Makedonya kral olarak ta
giymesinden ksa sre sonra skender, nl kahineye danmak
iin Yunanistan'n Delf kentine gitti. O srada ancak yirmi yala
rnda olan kral birka kehanetten ilkinin nl olaca ama ok
ksa bir mr sreceini bildirmesi zerine oke oldu. Bu keha
netler Makedon saraynda dolaan rivayetlere olan inancn
glendirmeye yarad; rivayete gre, onun gerek babas Philip
deil, Makedonya'y ziyaret ederken gizlice Olympias', sken
der'in annesini batan kartan Nectanebus adl bir Msr firavu
nuydu. Usta bir byc ve falc olan Nectanebus'un aslnda M
sr tanrs Amon olduu, gelecein bu dnya fatihini ana rahmi
ne drmek iin insan klna girdii kulaktan kulaa anlahl
maktayd.

183
184 lahi Karlamalar

skender Msra (M.. 332'de) ulatktan ve Msr tanr ve

tanralarna biat ettikten ksa sre sonra Byk Vaha'ya,
mehur Amman Kehanet Merkezine gitti. Orada (krala elik
eden tarihilerin bildirdiklerine gre) bu byk tanr sken
de'in gerek babas olduunu ahsen dorulad. Gerekten bir
tanrnn olu olduu bu ekilde onaylannca Msrl rahipler
onu lahi Firavun olarak ilan ettiler ama o lmeyi ve tealemde
sonsuz yaam elde etmeyi beklemek yerine derhal u nl Ya
am Sularn bulmak iin yola koyuldu. Aray onu Sina yar
madasnda bulunan, byyle ve meleklerle dolu yeralt mekan
larna ve sonra (Kanatl Adam'n emirleri zerine) Babil'e s
rkledi. Sonunda, Delf Kahinesinin nceden bildirdii gibi gen
yata ama nl ld.
lmszlk aray srasnda Byk skender Muas adl bir
da bulmak iin ordusunu arkada brakarak Karanlk Diyara
"
doru ilerlemiti. ln kysna geldiinde, gvendii bir iki
dostunu da geride brakp tek bana yola koyulmutu. Birka
gnlk yryten sonra "duvar olmayan, stnde alak ve
yksek yer olmayan dz bir yol" grd. On iki gece ve on iki
gn sren yolculuktan sonra ''bir melein ldayn alglad"
ama yaklatka bu lt "alevli bir ate"e dnt ve skender
"tm dnyann oradan evrelendii daa" varm olduunu
fark etti.
Alevli atein iinden ona seslenen melek, "Sen kimsin ve ne
sebeple buradasn, ey lml?" diye sordu ona, skende'in
"daha nce hibir insann giremedii bu karanla nasl nfuz
ettiini" merak etmiti. skender bu soruyu, ona bizzat Tanr'nn
klavuzluk ettiini ve kendisine "Cennet olan bu yere varmas"
iin g verdiini syleyerek yantlad. Ama melek ona Yaam
Suyunun baka bir yerde olduunu syledi; "ve ondan ien, bir
yudum bile olsa, asla lmez."
"Yaam Suyu Pnan"n bulmak iin skende'in byle srlar
dan haberdar bir bilgeye ihtiyac vard ve hayli aradktan sonra
byle biri bulundu. Yollar stnde pek ok byl ve mucize
vi maceralar yaadlar. Pnarn doru yer olduundan emin ol-
 Gigunu'daki Karlamalar 185

mak amacyla yanlarna birer kurutulmu balk almlard. Bir

gece yeraltndaki bir pnara rastladklarnda, skender uyurken
bu klavuz suyu snad ve balk canland. Sonra kendisi de suya
girdi ve orackta El-Klidr -"Hepyeil" - yani Arap efsanelerinde
geen Daima Gen olmutu. Sabah olunca skender aceleyle ia
ret edilen yere kotu. Buras "safirler, zmrtler ve smbllerle
ssl" bir yerdi. Ama insan hatlarna sahip iki ku yolunu kes
ti. "Ayak bastn diyar sadece Tanr' ya aittir," dediler. Kaderini
deitiremeyeceini anlayan skender arayndan vazgeti ve
bunun yerine adn taya ehirler ina ettirmeye balad ki son
suza dek hatrlanabilsin.
skende'in araynn pek ok ayrnts Glgam'nkiyle ne
redeyse ayndr; mekan, dan ad, yeralt yolculuunun on iki
dnemi, kanatl Kuadamlar, muhafzlarca sorgulanma, Yaam
Sular pnarnda ykanma. Tm bunlar yalnzca (gnmze dek
kalm olan) yazl eser olanyla deil ama arayn varolu sebe
liyle, yani Glgam'n yar ilahilii, ilahi ebeveynden geliiyle
de Glgam Destan/na ainal iaret etmektedir.
Aslna baklacak olursa Msr firavunlarnn babalarnn tan
r olduklarna ya da en azndan bir tanra tarafndan emziril
diklerine ilikin iddialarn izi bile Glgam'n dnemine ve eh
rine dek srlebilir nk bu gelenek ve adet Uruk'ta Glga
m'n ait olduu hanedan ile balamt.
Hatrlanaca gibi Krallk Uruk'ta balad sralarda ehir
yalnzca kutsal semtten ibaretti. Smer Kral Listelerine gre
"tanr Utu'nun olu Meskiaggaer hem ba rahip hem kral ol
du." Onun ardndan Enmerkar ve Lugalbanda'nn ve de ksa bir
sre iin ilahi Dumuzi'nin saltanatlarnn ardndan tahta Glga
m kt ve belirtildii gibi o tanra Ninsun'un oluydu.
Bunlar, zellikle Nefilimin insan kzlarndan eler aldklar ve
Enlil'in insanolunu yok etmeyi amalamasna sebep olduklar
dnemin nda bakldnda, artc keiflerdir. Tufann yol
at travmay insanln, Anunnakilerin ve Dnya'nn ta ken
disinin atlatabilmesi binlerce yl srd. Anunnakilerin insanla
dikkatle atlm admlarla bilgi, teknoloji, ehliletirme ve sonun-
186 lahi Karlamalar

ekil 51
da tam bir uygarl yava yava bahetmeleri binlerce yl ald.
Kralln Ki'te kurulup gelimesi yarm bin yl gerektirdi. Ve
sonra, hi beklenmedik biimde, krallk gm! diye Uruk' a tan
d ve ilk hanedan bir tanrnn (Utu/ama) ve bir dii insann
olu tarafndan balahld. . .
Dier ilahlarn cinsel kaamaklar (bazlarndan sz ettik
ama dahas var) kadim metinlere kayt dlmekteyken
Utu/ama onlar arasnda yer almyor grnr. Resmi ei ve
kars tanra Aia (ekil 51) idi ve metinler ona hibir sadakatsiz
lik atfetmezler. Ama burada onun bir dii insandan doan o
luyla; ad, grevleri ve yaad yer aka belirtilen bir oluyla
karlamaktayz. Neler oluyordu? Tabular yklm myd yok
sa yeni nesil tarafndan grmezden mi gelinmekteydiler?
Ninsun'un, Glgam'n annesininki ise ok daha garipti (e
kil 52). Onun eceresi ve evlatlarnn kaytlar Anunnakiler ara-

eki1 52
 Gigunu'daki Kailamalar 187

snda meydana gelmekte olan nesiller karmasn ortaya ser

mektedir; bunun nedeni belki de bazlarnn Nibiru stnde
edindikleri (ve Sarlarla ifade edilen) uzun mrleri korumak
tayken bazlarnn (Dnya stndeki ilk neslin) Dnya'nn da
ha ksa dnglerinden ksmen etkilenmesi ve bazlarnn da
(nc ve drdnc nesillerin) Nibirulu'dan ok Dnyal hali
ne gelmesiydi.
Resmi ei Antu'nun yan sra ok sayda cariyesi olan Anu
(en azndan bir kez) iyice saha dna km ve bunun sonucun
da ok sayda resmi ve gayr resmi evlat sahibi olmutu; imdi
ye dek Enki, Enlil ve Ninmah ile karlatk; her biri farkl anne
lerden doan vey kardelerdi. Anlalan o ki Anu'nun Bau
adnda daha kk bir baka kz daha vard ve Ninurta ile, ya
ni Enlil'in kendi vey kz kardei Ninmah'tan doan oluyla
evlenmiti. Metinlerden kartabildiimiz kadaryla, Ninurta ve
Bau (ekil 53) hibir sadakatsizliin sz konusu olmad leke
siz bir evlilik yaamlard. Bu evlilik iki oul ve yedi kz evlat
la taland; aralarnda en ok bilineni Ninsun ("Yaban kz
Hanm") idi. Bu ecere onu ayn anda hem Anu'nun torunu hem
de Anu'nun olu Enlil'in torunu yapmaktayd (Burada belirt
memiz gerekir ki Enlil Nibiru' dayken Ninurta domutu; Dn
ya stnde Ninlil ile evlendikten sonra hi sadakatsizlik yap
mad.)
Ninsun'un ocuunun ortaya k da akl bir bu kadar ka
rtrr. Bir yandan, Glgam'n annesiydi. Smer Kral Listeleri

ekil. 53
188 lahi Karlamalar

ocuun babasnn Uruk'taki kutsal semtin ba rahibi olduunu

belirtmektedir; Glgam Destan ve onunla ilgili dier metinler
babasnn Lugalbanda, yani Uruk'un nc hkmdar oldu
unu ne srmektedir. lk hkmdar Meskiaggaer hem kral
hem de ba rahip olduuna gre, Lugalbanda'nn da her iki g
revi yrttn dnebiliriz. Sonu u ki, lml Lugalban
da'nn resmi ei olsun ya da olmasn, Ninsun onunla beraber
olup ondan bir oul dourmutur.
Ama dier yandan Ninsun tanrlarla da birlikte olmaktayd,
en azndan biriyle. Smer Kral Listelerine gre, gen tanr Du
muzi, Lugalbanda ile Glgam arasnda ksa bir sre iin
Uruk'ta tahta kmt. Listeler Dumuzi'nin tam anlamyla ilahi
olduunu kabul ederler nk o Enki'nin oullarndan biriydi.
Listelerin sz etmedii ama Dumuzi'nin yaam, aklar ve l
myle ilgili edebi metinler tarafndan kesinletirilen ey onun
annesinin de tanra Ninsun olduuydu; Glgam'n annesinin
ta kendisi.
Demek ki Ninsun hem tanrlarla (Enki) hem insanlarla (Lu
galbanda) iliki kurmutu. lahi Karlamalarn bu yeni aama
snda Ninsun yalnzca Utu/ama' (ei tanra Aia idi ama bir
dii insandan olu olmutu) deil, Utu/ama'n ikiz kardei
olan nanna/ tat da takip ediyordu. Tm bu karlamalarn
yle ya da byle Uruk ile ilgili olmas tesadf deildi nk ilk
olarak Gipatda kurulan G GUNU, "Gecevakti Zevkleri Odas"
Uruk' tayd.

Utu/ama ve Ninsun'un aksine, Smer Krallar Listesinde

nanna/ tatdan Uruk ile ilikili bahis gemez ama Gdgam
Destaru'nda nanna/ tar destanda oynad ilahi rol ile bu iki
ahsiyete katlr. Bir anlamda o bu hikayeye dier ikisinden da
ha ok aitti nk Uruk'un hami tanrasyd ve yalnzca bir
kutsal semtten ibaretken Uruk'un byk bir ehir haline gelii
onun sayesinde olmutu. Bunu nasl baard birazdan incele
yeceimiz "Enki ve nanna" adl metinde anlatlr ama ilk ola
rak nanna'nn Uruk ile nasl ilikili hale geldiini, daha doru-
 Gigunu'daki Karlamalar 189

su nasl "nanna" adyla arlmaya balandn anlatmalyz.

M. . nc binyln balangcnda Krallk Ki'ten Uruk'a
tandnda bu ehir yalnzca bir kutsal semtten, K.Jb'tan
ibaretti. O sralarda bu kutsal semt neredeyse bin yldr mev
cuttu nk ilk bata Anu ve Antu'nun Dnya'ya yaptklar
resmi ziyaret srasnda konaklamalar iin yaplmt. Uruk ha
rabelerinde bulunan ve daha eski tarihli metinlerin kopyalar
olan kil tabletler bu olayn ihtiamn, dikkatle dzenlenmi t
renler ve ayinlerin olduu kadar kutsal tesisin ve eitli binala
rn yapsna ilikin ayrntlar da kapsayacak ekilde anlatmak
taydlar. Her biri belirli ilevlere sahip tapnaklarn ve trbele
rin yan sra tesiste ilahi ziyaretiler iin zel odalar da bulun
maktayd. Ancak grnen o ki bu ikisi ayn yatak odasn pay
lamamlard.
len ve dier trenler tamamlandktan ve gece yemei su
nulduktan sonra iki ilahi ziyareti ana baheden geirilip iki ay
r avluya gtrlmt. Antu "Altn Yatan Evi" ne gtrl
m ve "Anu'nun lahi Kzlar ve Uruk' un lahi Kzlar" gn
yana dek kapsnda nbet tutmulard. Erkek tanrlar ise Gipar
diye bilinen kendi odasna dek Anu'ya elik etmilerdi; birka
Smerce ve Akkadca metinden biliyoruz ki buras bir "tabu"
mekand, deyim yerindeyse bir haremdi; Entinun, seilmi ba
kirenin tanry bekledii bir yer.
Daha sonraki alarda kraln kz Entu oldu ve onun "kutsal
bakire" olarak bilinen rol byk bir onur olarak grlmektey
di. Anu'nun Kullab'a yapt ziyarette ise onu Gipa'da bekle
yen bir fani dii deil, kendi byk torunu Irninni idi. Geceyi
Gipar'n iindeki kapal odackta, yani Gigunu'da geirdiler. Ve
rninni, bundan sonra N.ANNA, yani "Anu'nun Sevdii" ola
rak anld.
Biz bugn bu olaya kabul edilemez bir ensest iliki olarak
bakacak olsak da, o sralarda yle grlmyordu. Smer ilahi
leri nanna'nn Anu'nun sevdii, onun tapnann klesi oluu
gereini yceltmektedir. Uruk'ta bulunan bir tablet (Louvre
Mzesi, A0.4479 no'lu tablet) stne yazlm tar'a lahi onu
190 lali Karlamalar

"sevgiye brnm, batan karmayla sslenmi bir nee tanr

as" olarak tarif eder ve "Anu ile gzden rak Gigunu' dalarken
dier tanrlar kap nnde durmaktaydlar," diye ekler. in
dorusu, bir baka metinde (A0.6458) Irninni'yi Anu'ya sunma
fikrinin Anu' dan deil bizzat tar' dan kh anlalmaktadr.
Dier tanrlar araclyla Anu'yla tantrlm ve kabul etmesi
iin Anu'yu bu tanrlar ikna etmiti...
Anu (ve Antu) yalnzca ziyarete gelmi olduklarndan,
E.ANNA tapnana srekli ihtiyalar olmayacakt; bylece bu
ras Anu tarafndan bir hediye olarak nanna'nn kullanmna
brakld:

Efendi, byk bir kader

tayin ettikten sonra Sin'in kzna
Nianlanma hediyesi olarak

Eanna tapnan bahetti ona.

Eanna tapnayla birlikte "kokulu aalar yeri" olan Gipar

evi ve bunun "Gece Vakti Zevkleri Odas" olarak bilinen i oda
s olan Gigunu da hediye gelmiti ve zaman iinde nanna bu
ray ok kulland.
Ama kutsal semt, ehir deildi ve Smer Kral Listeleri
"Uruk'u kuran" kii olarak ilk rahip-kral Enmerkar'n olu ol
duunu kayt dmtr. te o zaman nanna/ tar karar ver
di: Uruk kendi klt merkezi olacaksa eer, tam anlamyla bir e
hir uygarlnn da merkezi olmalyd. Bunu baarabilmek iin
ME'lere ihtiyac vard.
ME'ler yksek bir uygarln tm bilgisini ve dier zellikle
rini ieren tanabilir nesnelerdi. Modern teknolojinin u anki
haline bakarak, bunlarn ok kk boyutlarna ramen ok b
yk miktarda bilgi ierebilen bir tr bilgisayar diski veya hafza
yongas olduklarn dnebiliriz. nmzdeki on yllar iinde
teknoloji daha da ilerledike, bunlar (henz icat edilmemi) da
ha baka harika bilgi depolama aygtlarna da benzetebileceiz.
Tufandan sonra Nippur bir nsanlar ehri haline gelince Enlil,
 Gigunu'daki Karlamalar 191

Enki'nin tm ME'leri kendine saklayp bunlar yalnzca Eri

du'yu ve Enki'nin Abzu'daki meskenini gelitirmek iin kullan
dn syleyerek onu Anu'ya ikayet etmi ve Enki bu elzem
ME'leri Enlil ile paylamaya mecbur edilmiti. imdi de nanna
Uruk'u byk bir ehir merkezi yapmak istediinden, bu ok
nemli ME'lerden bir kan byk amcasndan zorla almak
zere Enki'nin meskenine doru yola koyuldu.
" nanna ve Enki" adyla bilinen ve modern bilginlerin "Uy
garlk Sanatlarnn Eridu'dan Erek'e Aktarlmas" alt baln
koyduklar bir metin nanna'nn "Gkyz Kay" iinde, En
ki'nin ME'lerini gizledii Abzu'ya nasl yolculuk ettiini anlat
maktadr. nanna'nn onu tek bana, elikisi olmadan ziyaret
edeceini anlayan Enki -"gen kz, tek bana Abzu'ya yneldi" -
kahyasna bir ziyafet sofras hazrlamasn emreder; yemekte
tatl hurmalardan yaplan arap da olacakhr. nanna ve Enki ye
mein tadn kardktan ve Enki'nin kalbi ikinin etkisiyle yu
muadktan sonra nanna, ME'ler konusunu aar.
kinin cmertletirdii Enki ona Uruk'u bir Krallk merkezi
yapacak ME'leri sunar: "Efendilik" ME'si, "Yce ve Ebedi Ta"
ME' si, "Krallk Taht" ME' si ve "parlak nanna onlar alr"; ama
daha fazlasn istemektedir. nanna, yal ev sahibi karsnda
tm cazibesini kullanrken Enki ikinci ikramnda "Yce H
kmdarlk Asas, Yce Mabet, Adil Hkmdarlk" ME'lerini ve
rir ve "parlak nanna onlar da alr."
Ziyafet ve iki keyfi srerken Enki, bir lahi Hanmn, bir B
yk Tanrann ilevini ve vasflarn kontrol eden yedi nemli
ME daha verir; bunlar tapna ve tapnma ayinlerini, rahipleri,
kahyalar ve fahieleri, adaleti ve mahkemeleri, mzik ve sana
t, ta iiliini, ahap ve metal iiliini, dericilii ve dokumac
l, yazcl ve matematii ve de elbette ki savalar ve silah
lan kapsamaktayd.
leri bir uygarlkta olmas gereken tm bu zellikleri ele ge
iren nanna oradan sessizce ayrlr ve Gkyz Kay iinde
Uruk'a geri dner. Neden sonra aylan ve yapt eyi fark eden
Enki kahyasna, Enki'nin "Byk Gksel Gkodas"na binip
192 lali Karlamalar

nanna'nn peine dmesini ve ME'leri geri getirmesini emre

der. oktan Smer' e dnm olan nanna'ya Eridu' da yetien
kahya Enki'nin emirlerini aklar. Oysa ki nanna, ME'leri pilo
tuna teslim etmitir ve nanna, Eridu'da Enki'nin kahyasyla
tartmay srdrd srada pilotu oktan Uruk' a umutu bi
le. Uruk halk kendi ehirlerinin nasl bir Krallk ve uygarlk
merkezi haline geldiini sonsuza dek hatrlamak zere halk
topluluklar tarafndan karlkl okunmak amacyla, ME'lerin
Hanm ilahisini bestelemiti:

ME'lerin Yce Kadn, Kralie,

Parlaklyla gz kamatrc;
Adil, a brnm,
O ki Gkyz ve Yeryznn Sevgilisi;
Anu'nun kutsal varl,
Ona byk hayranlkla tapnlyor;
Ona yce ta yakyor,
Ona ba rahip hizmet ediyor.
Elde ettii yedi ME'yi
Elinde sk sk tutuyor.
Yce ME'lerin Kraliesi,
O ki onlarn koruyucusu ...

Enki'nin nanna'y gerekten de batan karmay baarp

baaramad belli deildir (baardn varsaysak, Enki'nin o
lu Ningizidda'nn annesinin kim olduu bilmecesini zebilir
dik.) Anu ve Enki ile yaadklarnn sonucu olarak nanna'nn
diiliinin glendii kesindir. Anu'nun Sevdii olarak nc
Blgedeki (nds Vadisindeki uygarlk) Aratta ehrinin hami
tanras olmutu. Uruk iin ME'ler aramasnn bir nedeni
Uruk'u byk bir merkez yapmakt, bylece nanna o ok uzak
lardaki Aratta' da deil, gerekten nemli olan bir yerde hkm
srecekti. Uruk'un yeni kral Enmerkar ("Uruk'u Kuran") ile
Aratta kral arasndaki sinir harbiyle ilgili birka metin bulun
mutur; dl yalnzca nanna'nn vaktini nerede geireceiyle
 Gigunu'daki Karlamalar 193

deil, kralla nerede birlikte olacayla ilgiliydi.

Enmerkar ve Aralla Tan adl metnin bir yerinde, nanna'nn
gzdesi olduuna inanan Aratta kral, Enmerkar'la yle alay
etmekteydi:

nanna'yla yaayacak o
Bir duvarla [ayrlm]
nanna ile yaayacam
Aratta' daki lacivert tandan evde.
O nanna'y ancak ryasnda grebilecek,
Ben ise ssl yatakta onunla uzanacam.

Anlalan o ki nanna'nn ana babas ve zellikle de erkek

kardei Utu /ama onun bu maceralarn ho karlamyorlar
d. Utu/ama onu azarlaynca nanna bir trl tatmin olmayan
arzulan olduunu syleyerek kar kt. Utu'nun buna verile
cek bir cevab vard: "Ey tanrsal gen kz," dedi ona, "tanrsal
tohumdan olan Dumuzi seni tatmin edecektir."
Hakimiyet blgesi Enki klannn Afrika' daki topraklarnda
bulunan bir oban tanr olan DUMUZ ("Yaam Olan Oul")
-yukarda belirttiimiz gibi- Ninsun'un oluydu ve ksmen En
li! klanna mensuptu. nerilen birlemenin ardnda gizli bir he
sap var idiyse de Utu bunun zerinde durmad; koca olarak bir
oban almann yararlarn vp yceltti: "Kayma iyidir, st
parlaktr." Ama nanna koca olarak bir ifti tanr dnmek
teydi: "Ben, gen hanm, bir iftiyle evleneceim" diye ilan et
ti, "ifti pek ok rn yetitirir; oka tahl yetitirir."
Sonunda ecere ve bar salama ihtiyac ar bast: nanna
ile Dumuzi nianlandlar.
nanna ile Dumuzi'nin flrt, ak ve evlilikleriyle ilgili iir
sel metinler -bunlardan ok sayda gn na kartlmtr
tm zamanlarn en iyi ak arklar olarak grlebilirler; biraz
ak sak ama sevecen szlerle doludurlar. Her iki tarafn aile
lerinin rza gstermesi zerine evliliin gerekleecei ilan edil
di; nanna Uruk'taki Gipar'da gerdee girecei an heyecanla
194 lahi Karlamalar

beklerken "dans edip arklar syleyerek, babasna bir mesaj

yollad":

Evimde, Gipar evimde

Bereketli yatam kurulacak,
Lacivert ta renkli ieklerle
rtlm olacak,
Sevdiceimi oraya getireceim;
Elini elime koyacak,
Kalbini kalbime koyacak.
Evimde, Gipar evimde.

Savaan klanlarn ocuklar -Enlil'in torunu ve Enki'nin o

lu- arasndaki bu byk ak hi phesiz iki taraf arasndaki ba
r glendirme amalyd ama bu pek uzun srmedi. Enki'nin
ilk olu olan ve tm blgeler stnde hakimiyet hakkna sahip
olduunu iddia eden Marduk bu birlemeye en bandan beri
kar kmt. tar'a onu Ms'n Kraliesi yapaca szn ve
ren Dumuzi Afrika' daki obanlk yaamna geri dndnde
nanna havalara utu ama Marduk ok fkelendi. Dumuzi'nin
dncesizce syledii bir sz bahane edip onu tutuklamalar
ve mahkemeye kartmalar iin "erifler" yollad. Ama bir ke
hanet ryasnda lm grm olan Dumuzi kap saklanmaya
kalknca bir kovalamaca yaand ve sonucunda Dumuzi kaza
eseri ldrld.
nanna bu haberi aldnda ac bir lk kopard. Bu "Ro
meo-Jlyet" aknn simgeledii ak ve akn getirdii neeye
kaplm olan halk ylesine artp zmt ki Dumuzi'nin
lmnn yldnm ok uzun zamanlar boyunca bir yas g
n olarak anlr oldu. Bu olaydan yaklak iki bin yl sonra bile
srailli kadnlarn oturup (Dumuzi'nin brancaya geen hali)
"Tammuz iin aladklar"n grdnde dehete kaplmt.
nanna'nn tuttuu yasn stesinden gelmesi hayli zaman al
d ve teselli ararken, kayp akn unutmak iin Gipar' ve bura
daki Gigunu odasn bolca kulland. Burada yepyeni bir lahi
 Gigunu'daki. Karlamalar 195

Karlama biimi iin ayinler gelitirdi ve bunlar kutsal evlilik

ayini olarak bilindi.

tar Glgam' "sevgilim ol" diyerek davet ettiinde, Glga

m onun kullanp bir kenara ath nceki aklarn sralayarak
tanray reddetmiti. Glgam'n belirttiine gre, bunlar Du
muzi/Tammuz'un "genliinin aknn" lmnden sonra ba
lamt. Onun iin, diyerek devam etmiti, Glgam "yl be yl
yas ilan ettiydin." te bu yldnmlerinde tar geceyi birlikte
geirmek iin arka arkaya erkekleri odasna davet etmiti. Ama
Glgam soruyordu, "Sevgililerinden hangisini sonsuza dek
sevdin? Aklarndan hangisi cennete gitti?" Sonra bir kenara
atlan aklar ve kaderlerini sralad: oban olan birinin onunla
bir gece geirdikten sonra "kanad" krlmt. Aslan gibi gl
olan bir dieri bir ukura gmlmt. Bir ncs arplp
bir kurda dnmt ve bir bakas, ''babann bahvan" vu
rulup bir kurbaa oluvermiti. "Peki ya ben?" diye sordu Glga
m, "Beni sevecek olursan, bana da onlar gibi davranacaksn."
Byle bir hrete sahip olan nanna/ tar'n kadim ressamlarca
sk sk erkeklere meydan okuyup onlar davet eden plak bir
gzel olarak betimlenmesine amamal (ekil 54).
Bu hem iyi hem de kt yldnmleri arasndaki zaman
tar, Gkadas iinde Dnya semalarnda dolaarak geirmektey-

eki1 54
196 lahi Karlamalar

di (bkz. ekil 42) ve betimlemeler onu sk sk kanatl bir tanra

olarak gstermektedir. Belirtildii gibi o nds Vadisindeki
Aratta ehrinin tanrasyd ve dnem dnem uup oray ziya
ret etmekteydi.
te bu uzak yere yaph uular srasnda nanna/ tar iin
iler tersine dnd: Bir fani ona zorla sahip oldu ve roller dei
miti ya, bunu yapan adam olay anlatacak kadar yaad.
Tarih kaytlarnda bu adam Aggade'l Sargon' du; yeni bir
bakentte (genelde Akkad olarak bilinir) balayan yeni bir hane
dann kurucusuydu. Akkad dilinde yazlm ve bilginlerin Sar
gon Efsanesi adn verdikleri zyaam yksnde bu kral dou
munun, akla Musa'nn doumunu getiren koullarn tarif eder:
"Annem ba rahibeydi; babam ise hi tanmadm ben ... Gizlilik
iinde dourdu beni bana hamile kalan ba rahibe, yani annem.
Beni bir sazla dolu bir sepete koydu,.kapa katranla mhrle
di. Beni nehrin iine atb; nehir beni yzdrd. Nehir beni tad
ve topra sulayan Akki'ye gtrd. Topra sulayan Akki, su
ekerken beni grd ve ekip kard; Topra sulayan Akki, be
ni olu kabul etti ve bytt. Topra sulayan Akki, beni bah
van yapt."
Derken, bir gn bahesiyle urayorken Sargon gzlerine
inanamad:

Gnn birinde kraliem,

Gkyzn ve yeryzn ap geldi;
nanna.
Gkyzn ve yeryzn ap geldi;
Elam ve ubur'u ap geldi,
...ap geldi,
Kutsal olan ok bitkindi ve uyuyakald.
Onu bahemin kesinden grdm;
Onu ptm, onunla birlikte oldum.

nanna kzacana Sargon' da tam kendisine hitap edebilecek

bir eyler grd. O sralarda uygarl bin be yz yllk olan S-
 Gigunu'daki Karlamalar 197

mer, Kralln dmeninde gl bir ift kola ihtiya duymaktay

d. Uruk'taki muhteem krallk dneminin ardndan krallk ba
kentler deitirmiti, deiimler ise ehirler ve sonunda onlarn
hami tanrlar arasnda atmalara yol amt. Sargon' da bir
eylem ve zm adam gren nanna onu tm "Smer ve Ak
kad"n bir sonraki kral olarak aday gsterdi. Ayrca adam onun
srekli ayd. Sargon'un, Sargan Tarihi adyla bilinen baka bir
metinde belirttii gibi "Ben bir bahvanken tar bana sevgisini
bahetti; ve ben elli drt yl Krallk yrttm."
Sargon'un ardndan gelen Smer ve Akkad krallarnn salta
natlar srasnda nanna/ tar kral ile ilikisini Yeni Yl Bayram
trenlerine dahil etti ve bunlar Kutsal Evlilik ayini ile resmile
tirdi.
Daha eski zamanlarda tanrlar Yeni Yl vesilesiyle Yaratl
Destann ve Anunnakilerin Dnya'ya geli ve kallarn yeni
den hatrlayp yeniden anlatmak amacyla biraraya gelirlerdi;
bayrama A.K .TI, "Dnya stnde Kurulan Yaam" ad veril
miti. Krallk balatldktan ve nanna kral Gigunusuna davet
etmeye baladktan sonra, onun yatak arkadann lmnn
-ve yerini kraln al- canlandrl bayram trenlerine dahil
edildi. Ayinin z, kraln tanrayla geirdii gecenin sonunda
lmemenin bir yolunu bulmasyd. .. Yalnzca kraln ahsi ksme
ti deil, lkenin ve halkn ksmeti de -ertesi yl bolluk bereket
veya yoksulluk yaamak- bu sonuca balyd.
Bayramn ilk drt gn, canlandrmalara yalnzca tanrlar
katlmaktayd. Beinci gn sahneye kral kmakta ve ehrin ile
ri gelenlerinden ve dier nemli ahsiyetlerinden oluan alayn
bana geip onlar zel bir tar Yolundan geirmekteydi (Ba
bil'de bu alay caddesi bugn bile huu ilham eden antsal bo
yutlar ve mimari ihtiam kazanmt; bu yap Berlin' deki Vorde
rasiatisches Museum' de yeniden ina edilmitir). Ana tapnaa
varan kral, ba rahip tarafndan karlanrd; ba rahip kraln ni
anlarn, rtbe iaretlerini skp alr ve bunlar kutsallar kutsa
lndaki ilahn tam nne yerletirirdi. Ardndan, tahttan indiril
mi krala dnen ba rahip ona bir tokat atar ve tren iin onu
198 lahi Karlmalar

diz kmeye zorlar, Tvbe treninde kral gnahlarnn listesini

yksek sesle okumak ve ilahi balama talep etmek zorunday
d. Sonra rahipler, kral ehir dndaki bir sembolik lm uku
runa gtrrlerdi, tanrlar yukarda onun Kaderini tartmak
tayken kral orada hapis kalrd. Dokuzuncu gn ukurdan tek
rar kar, nianlarn ve kraliyet cbbesini geri alr ve alay eh
re geri gtrrd. Orada, akam saatinde ykanp kokular sr
nr ve kutsal semtteki Gipa'a gtrlrd.
Gigunu'nun giriinde nanna'nn zel hizmetkar tarafndan
karlanr ve hizmetkar kraln adna tanraya yle yakarrd:

Gne uykuya dald,

Gn geti.
Ona bakarken,
Onu okarken;
Krala yaam ver...
Kalbine davet ettiin kral
Kutsal kucanda uzun gnler yaasn ...
Ona elverili ve muhteem bir saltanat ver,
Tahtna dayankl bir temel ver...
iftinin tarlas bereketlensin,
obann allar oalsn ...
Sarayda uzun mr olsun.

Sonra kral ile tanra birlemeleri iin Gigunu' da yalnz bra

klyordu. Bu btn gece srmekteydi. Sabah olunca kral gece
yi sa salim atlattn herkes grebilsin, diye odadan kyordu.
Kutsal Evlilik gereklemiti; kral bir yl daha saltanat srebilir
di; lke ve halka bereket bahedilmiti.
nl Smerolog Samuel N. Kramer The Sacred Marge Rite
(Kutsal Evlilik Ayini) adl eserinde "Kutsal Evlilik Ayini yakla
k iki bin yl boyunca kadim Yakn Dou'nun her bir yannda
kendinden geirici bir cokuyla kutlanmtr" der. Gerekten de
Dumuzi ve Glgam'tan ok sonraki zamanlarda bile Smer
krallar tar ile geirdikleri bu unutulmaz geceleri iirlerle dile
 Gigu'daki Karlamalar 199

getirmilerdi. Kutsal kitaptaki Ezgiler Ezgisi Ta'annugim' deki

ak zevklerini tarif etmekteydi ve birka peygamber "Babil'in
Kznn", yani ta'n "Anugim Evi"nin (Zevkler Evi) bana
gelecek felaketi nceden bildirmiti ve bu branca terimin S
merce Gigunu kelimesinden geldii bizce aktr ve bu durum,
Zevkler Odas ve Kutsal Evlilik ayininin M.. birinci binyln
ortalarna dek bilindiini gstermektedir.

ok eski gnlerde Gipar, tanrnn ve resmi einin geceyi ge

irmek iin kullandklar ayr bir yapyd. Tek eli kalan tanrlar
-Enlil, Ninurta- bunu aynen korumulard. tar ise kenti
Uruk'ta nianls Dumuzi ile orada bulumutu ama yapnn i
odasn, Gigunu'yu tek gecelik ilikilere ayrmt. ta'n ba
latt deiim -Gipa'n yeni bir lahi Karlama tr iin kul
lanlmas- o zamann baz erkek ilah1an da bir fikir vermiti.
Bu adan en iyi korunmu kaytlar (nanna / tar'n babas
olan) Nannar /Sin ve onun U' daki kutsal semtindeki Gipar ile
ilgilidir. ta'n ayinlerinde kraln oynad rol bir Entu, yani
"Tanr'nn Hanm" (Smerce NN.DNG R) tarafndan oynan
yordu. Orada yaplan kazlar kutsal semtin gneydou ksmn
da, Sin'in ziguratndan ok uzak olmayan ama ei Ningal'in ta
pnak meskeninden hayli uzakta bulunan Entu meskenini gn
na kartmtr. Entu Gigunusunun yaknnda arkeologlar
Entu nesillerinin gmld bir mezarlk bulmutur. Mezarlk
ve aa kartlan yaplar, resmi ein yan sra bir de "Tanr'nn
Hanm" edinme uygulamasnn ilk Hanedanlar dneminden
Yeni Babil dnemine dek, yani iki bin yl aan bir sre boyunca
var olduunu dorulamtr.
M. . beinci yzylda yaam olan Yunanl tarihi ve gezgin
Herodot, yazlarnda (Herodot Tarihi, 1 . Kitap, 178-182) Babil'in
kutsal semtini ve Marduk'un (ona "Jpiter Bellus" diyordu) ta
pnak ziguratn modern arkeolojinin de gstermi olduu gibi
hayli doru tarif etmitir. Anlattna gre,
200 lahi Karlamalar

Scmuna kulenin tepesinde byk bir tapmak ykselir; tapnan

ierisinde, zerine zengin rtler rtlm bir byk yatak ve onun
yannda da altn bir masa bulunur. Ama ieride hibir heykele rastlan
maz. Hibir lml iin gece ieride kalmaya izin yoktur; bu hak, bu

tanrnn rahipleri olan Kaldelilere baklrs, yalnz tanrnn btn ka

dnlar arasndan semi olduu yerli kadnlara verilmitir.
Yine bu rahiplere inanmak gerekirse, ki ben inanyorum, tanr
kendisi gelir, tapmaktaki yataa yatar, dinlenirmi, tpk Msrllan
anlattk/an benzer birhikayeye gre, Msr'daki Teb tan da ayn e
yi yapanru; orada da .2eus tapnana bir kadn geliryatar, uywnak
iin; ve bu iki. kadn da, diye httururlar, erkekl.erle hi dp kalkrna
mla.rdr. Likya'daki Patara'da da ayn eyi yaparlar, tanrnn gelip
kald z,amanla iin; nk bu kentte orakle her zaman danlmaz;
tanr geldii zaman byk rahibe de her gece onula birlikte tapnaa
kapanr. *

Herodot tarafndan anlatlanlar bu yaygn uygulama iin l

kedeki herhangi bir gen kzn uygun olabilecei izlenimini ve
riyorsa da durum aslnda byle deildi.
Ur'daki Gipar'n kalntlarnda bulunan yaztlardan biri
Enannedu adnda bir Entu tarafndan yazlmt; onun M..
1900 civarnda Smer'in Larsa ehrinin kral olan Kudur-Ma
buk'un kz olduu belirlenmitir. "inde Entu iin saf yerin in
a edildii Gipar kadn olmaya muhteem bir ekilde uygu
num" diye yazmt. Ningal tapnanda bulunan adak nesnele
rinin, bunlarn Enannedu tarafndan verilen hediyeler olduu
nu gsteren yaztlar tayor oluu ilgintir; bu durum baz bil
ginlerin [ The Giparu at Ur (Ur'daki Gipar) adl eserin yazan Pe
nelope Weadock)] bu Entunun tanr Nannar'n insan cariyesi
iken tanrnn resmi eiyle de iyi geinmek zorunda olduunu,
"tanra Ningal'in rahatn ve sslenmesini saladn" dn
melerine yol amtr.
Kzlarnn Entu hizmeti grmesini amalayan krallar oktur.
Herodot Tarihi, Herodotos, Remzi Kitabevi, 1991.
 Gigunu'daki Kar1a 201

Yaztlardan anlald kadaryla bunun sebebi, tanrya bylesi

ne yakndan eriebilen Entunun kral savunup onun iin "uzun
yaam gnleri ve esenlik" dileyebilecek olmasyd; bunlar tar
ile Kutsal Evlilik yapan kraln dile getirdii taleplerle aynyd.
"Tanr'nn Hanm" sayesinde ehrin tanrsna byle dorudan
eriilebildii iin kadim Yakn Dou'nun drt bir yanndaki kral
nesillerinin, kzlarndan baka hi kimsenin Entu olmamasn
salamak amacyla, ehirlerindeki Gipar'lar ina edip onarma
larna amamal. Bu yce ve esiz grev, genel Kacitu adyla
bilinen ve tapnaklarda "kutsal fahielik" hizmeti veren eitli
rahibelerinkinden tamamyla farklyd. Bu meslek, Kitab Mu
kaddes'te kltc szlerle anlr (srailli kadnlara kesinlikle
yasaklanmt; bkz. Yasann Tekrar kitab, 23:18). Enhlar tanr
larn (ve krallarn veya kurucu atalarn) sahip olduklar cariye
lerden u adan farklydlar: Entular ocuk dourmamt ve
anlalan (bilinmeyen prosedrler yoluyla) douramamaktayd
lar, halbuki cariyeler dourabilmekteydi ve dourmulardr.
Bu kurallar ve adetler, ilahi nesep araynda veya iddiasn
da olan krallarn (ocuk douramayan) Entu' dan veya (ocukla
r resmi ein dourduu ocuklardan sonra gelen) cariyelerden
domak dnda yollar bulmak zorunda olduklar anlamna gel
mektedir. Dolaysyla Smer'in son ihtiam dneminde, yani
Ur'daki nc Hanedan zamannda krallarndan bazsnn
Glgam' taklit ederek annelerinin Ninsun olduunu iddia et
mi olmalarna amamal. Byle bir iddiada bulunamayan
Asur kral Sanherib bunun yerine, yaztlarndan birinde "tanr
larn Hanm, reme tanras ben daha beni douran anamn
rahmindeyken bana tevecch gsterdi ve rahme dme gz
clk etti: Ea geni bir rahim salad ve bana, stat Adapa'nn
kine e kesinlikte anlay bahetti," demitir. Baka rneklerde,
Mezopotamya krallar u veya bu tanrann onlar yetitirdii
ni veya emzirdiini iddia etmilerdi.
Msr' da da eitli krallar ve kralieler, zellikle de on seki
zinci hanedan dneminde (M.. 1567-1320) ilahi soydan olduk
lar iddiasnda bulunmular (ve bunlar tapnak duvarlarnda
202 lahi Kalamalar

ekil 55
betimlenmitir, ekil 55). Bu hanedann ilk firavunun annesine
(muhtemelen lmnden sonra) "tanr Amon-Ra'nn ei" un
van verilmiti. Firavun 1. Totmes (Tutmosis, Totmose olarak da
bilinir) ldnde, ardnda resmi einden doan bir kz (Hat
epsut) ve bir cariyeden doan bir erl\ek evlat brakmt. Baba
snn lmnn ardndan kendi saltanatn yasallatrmak iin
bu oul (il. Totmes) vey kardei Ha tepsut'la evlendi ama tah
ta kndan ksa sre sonra ldnde sahip olabildii tek er
kek evlat haremdeki kzlardan birinin dourduu genti; Hat
epsut bir veya iki kz dourmutu sadece. Firavu
nun Kz unvann tayan ve hala bir prenses olan Hatepsut;
kutsal kitapta anlatlan, nehirde bulduu bran ocuu bytp
ona kendi hanedannn ilahi isim eki olan "Mose" (Musa) adn
veren ve sonunda onu evlat edinen firavun kzyd ama konu
dan sapmayalm.)
lk balarda Hatepsut kk vey erkek kardei (yaklak
yirmi yl sonra Firavun III. Totmes/Totmose haline geldi) ile
birlikte lkenin dizginlerini tuttu. Ama sonra Kralln yalnzca
kendisinin hakk olduuna karar verip firavun olarak ta giydi
(buna uygun olarak, tapnak duvarlarnda takma sakalla betim
lenmitir).

Tann Amon majestleri kraln, bu [kralienin] kocas olan kraln

ekline girdi. Ardndan hemen ona gidip anmla beraber oldu.
Bunlar tanr Amon'un, ki Diyarn Tahtlarnn Efendisinin daha
sonrasnda kralienin nnde syledikleridir:
 Gigwu'daki Kmlamalar 203

"Senin rahmine ektiim bu kznun ad Amon-tarafndan-yaratl

Hatepsut olacaktr. Btn bu lkeye hayrla kral edecektir. "
..

Kadim Msrn en etkileyici kraliyet tapnaklarndan biri

Nil'in bat kysndaki Teb'in bir blm olan Dar-el-Bah'deki
kralie Hatepsut tapnadr (ekil 56). Bir dizi rampa ve teras
eski gnlerin tapnanlarn (ve bu gnn ziyaretilerini) sral
muhteem stunlarn bulunduu kata kartmaktayd ve bu s-

ekil 56
ral stunlarn sol tarafnda yer alan rlyeflerde ve duvar resim
lerinde kralienin Punt seferi, sa tarafta ise tanrsal doumu
betimlenmiti. Bu blmdeki boyanm rlyefler tanr Amun'un
tanr Tot tarafndan kralie Ahmose'ye, yani Hatepsut'un anne
sine gtrln gsterirler. Buna elik eden yaztta, lahi Kar
lamalarn bu trnn -tanrnn, kralienin kocasnn kisvesi
ne brnp kralienin geceyi geirdii odaya girii- en iirsel
ve nazik anlatm yer almaktadr:

Sonra ki lkenin Tahtlarnn Efendisi olan

muhteem tanr Amun bizzat gelip
onun kocasnn eklini ald.
204 lahi Karlamalar

Onu gzel odasnda uyur halde buldular,

Tanrnn kokusu onu uyandrd,
Majestelerinin yzne sevinle glmsedi.

Akyla yanan tanr ona doru seirtti.

Bir tanrnn biimindeki o
Yanna yaklarken, kralie ona bakabiliyordu.

Onun yakkllndan ba dnd,

Ak her yann sard.
Oda tanrnn tatl kokusuyla dolmutu.

Muhteem tanr dilediince sevdi,

Kralie onu her eyiyle mutlu etti.
Onu pt.

Kralln kendisi iin ilahi bir mukadder olduu iddiasn

glendirmek isteyen Hatepsut, tanra Hathor tarafndan em
zirildiini ne srmt; bu tanra turkuvaz madenlerinin bu
lunduu Sina yarmadasnn hanmyd ve Hat-Hor ("Horus'un
Evi/Meskeni") eklindeki Msrca ad onun, babas Osiris Set ta
rafndan ldrlen gen tanr Horus'u yetitirip korumadaki
roln belirtmekteydi. Lakab nek olan Hathor bazen inek boy-

eki1 57
 Gigunu'daki Karlamalar 205

nuzlaryla bazen de bir inek olarak resmedilirdi ve Hatep

sut'un tapnandaki sslemeler kralieyi inek tanrann me
melerinden st ierken gstermekteydi (ekil 57).
III. Totmes'in yar ilahi olduu iddiasnda bulunacak daya
na olmayan olu ve varisi il. Amenofis de Hathor tarafndan
emzirildiini iddia ederek tapnak duvarlarnda byle resmedil
mesini emretti (ekil 58). Ama daha sonra tahta kan il. Ramses
(M.. 1304-1237) tanr Ptah'n firavuna u gizli aklamay yap
tn kaytlara geirip ilahi doum iddiasnda bulundu:

Senin babanm ben...

Bir koun, Mendes Efendisinin kisvesine brndm
Ve muhterem annenin iinde sebebin oldum.

Ve ondan bin yl kadar sonra, annesinin yatak odasnda tan

rAmon ile bir lahi Karlama yaamasndan sonra kendisine
gebe kald sylentilerini duyan Byk skender, daha nce
anlattmz gibi, yar ilahi nesebine ilikin gerein peine d
mt.

ekil 58
 Dnyallarn elde etmeyi arzuladklar tanrsal lmszlk as
lnda iki gezegen stndeki farkl yaam devrelerinden kaynakla
nan bariz bir uzun mrllk idi. Nibiru gne evresindeki bir tu
runu tamamladnda, orada domu olan biri yalnzca bir yanda
olurdu. Ama onunla ayn anda doan bir Dnyal, bir Nibiru ylnn
sonunda 3.600 yanda olmu olurdu nk o zamana dek Dnya,
G ne evresinde 3.600 kez dnerdi.
Dnya'ya gelip kalmak Anunnaki leri nasl etkilemiti? Dn
ya'nn daha ksa yrnge zaman na, dolaysyla da Dnya'nn daha
ksa yaam devrelerine yenilmiler miydi?
Ninmah'n bana gelenler buna bir rnek oluturabilir. Ba Tp
Subay olarak Dnya'ya indiinde gen ve ekiciydi (ekil 1 9), y
le ekiciydi ki gnl meselelerinin hi de .acemisi olmayan Enki bi
le onu sazlklarda grdnde fazlasyla etkilenmiti. Adem'in ya
rat lna (ekil 3) (Ninti, "Yaam Hanm" olarak) yardm ettii sra
larda hala gen grnml, uzun sal betimlenmekteydi. Dnya
paylaldnda, Sina yarmadasndaki tarafsz blge ona verildi (ve
Ninharsag, "Da Zirvelerinin Hanm" olarak anlr oldu.) Ama inan
na giderek ykselip nds Uygarlnn hami tanras haline gelin
ce, on ikiler panteonunda Ninmah'n da yerini alm oldu. O sralar
da daha gen Anunnakiler Ninmah'tan Mammi, yani "Yal Ana" di
ye sz edip arkasndan "inek" diyerek konumaktaydlar. Smerli
ressamlar onu inek boynuzlaryla, kocam bir tanra olarak res
metmekteydiler (bkz ekil iin S.207 a).
Msrllar ona Sina'nn Hanm Hathor der ve hep inek boynuzla
ryla betimlerlerdi (bkz ekil iin S.207 b).
Gen tanrlar tabular ykp ilahi Karlamalar yeniden biim
lendirdike Yal Tanrlar giderek daha uzak, daha az ie karr bir
hal aldlar ve ancak iler rndan ktnda mdahale ettiler.
Tanrlar gerekten de kocamlard.
a

b
 - 9 -

ALACAKARANLIK KUAGINDAN
GELEN GRNMLER

Rod Serling'in nl televizyon dizisi Alacakaranl Kua

(The Twilight Zone) her bir blmn kahramanlarn nne ge
ilmez bir kaza, lmcl bir hastalk, zaman erilmesinde hap
solmak gibi hayli tehlikeli durumlara sokup kaderin inanlmaz
bir cilvesi ile hi zarar grmeden kurtulmalarn salayarak iz
leyicileri pek ok yl boyunca (ve tekrar gsterimlerinde) ekran
bana ivilemiti. ou kez sz konusu mucize, grnte sra
dan olan ama olaanst gleri olduu ortaya kan bir kiinin
-dilerseniz "melek" diyebilirsiniz- eseriydi.
Ama Alacakaranl Kua izleyicisini, dier her ey bir kena
ra braklacak olursa, cezbeden ey her bir blmdeki kahrama
nn -ve onunla birlikte izleyicinin- neler olup bittiinden emin
olamayyd. Yoksa tehlike yalnzca bir hayal rn myd?
Her ey bir rya myd ve dolaysyla, kanlmaz sonu deiti
ren "mucize" gerekten mucize deil, "melek" de melek, zaman
erilmesi de baka bir boyut falan deil miydi? nk bunlarn
hibiri gerekten olmamt...
Oysa ki baz blmlerde kahramann ve izleyicinin aknl
na, dizinin adna yarar bir son srpriz eklenmekteydi. Kah
raman da izleyici de tm bunlarn yalnzca hayal rn, bir r-

208
 Alacakaranl Kuandan Gelen Grntler 209

ya, bilinalhnn gelip geici bir numaras, gerek dnyada hi

bir temeli olmayan bir hikaye olduu kansna vard o en son
anda ortaya somut bir nesne kverirdi. Bazen blm srasnda
kahraman hi stnde durmadan cebine atverdii, parmana
geirdii bir yzk veya boynuna ast bir tlsm gibi kk bir
nesne bulur veya byle bir nesne ona verilirdi. Blmde geen
hayal rn ve gerek d olaylar gibi bu nesne de hayal rn
ve gerek d olmalyd. Ama tam izleyici ve kahraman olan bi
ten her eyin yalnzca hayal edildiinden emin olduu anda,
kahraman bu nesneyi cebinde veya parmanda bulurdu: ger
ekdlktan kalm bir gereklik. Rod Serling bize, gereklik ve
gerekdlk ile, akla uygun olan ile akla uygun olmayan ara
snda bir Alacakaranlk Kuandan getiimizi ite byle gs
termekteydi.
Drt bin yl kadar nce bir Smer kral da kendini byle bir
Alacakaranlk Kuanda bulmu ve yaadklarn (imdilerde
Paris'teki Louvre Mzesinde sergilenen) iki kil silindir stne
kaydetmiti.
Kraln ad Gudea'yd ve M.. 2100 civarnda Smer'in Laga
kentinde hkm srmt. Laga, Enlil'in yasal varisi olan Ni
nurta'nn "klt merkezi"ydi ve tanr, ei Bau ile birlikte ehrin
Girsu denilen kutsal semtinde yaamaktayd; ite bu nedenle
yresel unvan N N.GRSU, "Girsu'nun Efendisi" idi. O sralar
da, Dnya stnde stnl kimin ele geirecei kavgalar,
esasen Enki'nin ilk olu Marduk'un Enlil klanna kar saldrla
r eklinde younlam olduundan Ninurta/Ningirsu, Gir
su' da yeni bir tapnak ina etmek zere babas Enlil' den izin al
mt. Bu yle muhteem bir tapnak olacakt ki, stnln Ni
nurta'nn hakk olduunu ifade edecekti. Sonradan anlalaca
gibi, Ninurta'nn plan Mezopotamya'da bir yandan Gize'nin
Byk Piramitini taklit eden ve dier yandan, geni platformu
stnde gelimi astronomi gzlem evleri gibi i grecek ta
emberler bulunan sra d bir tapnak ina etmekti. Gudea ta
rafndan kaytlara geirilen olaylarn temelinde, ite bu heybet
li plan gerekletirebilecek ve lahi Mimarlarn tasarmlarna
210 lahi Karlamalar

zekice itaat edebilecek gvenilir ve sadk bir kul bulma ihtiyac

yatmaktayd.
Olaylar dizisi, bir gece Gudea'nn grd rya ile balad;
bir lahi Karlamann grmyd. Ve yle canlyd ki kral
Alacakaranlk Kuana gtrvermiti nk Gudea uyand
nda, yalnz.ca ryasnda gnn olduu bir nesne somut biimde
kuamdayd. Gerek d ile gerek arasndaki snr bir biimde
almt.
Bu olaydan dolay ok aran Gudea, baka bir ehirde ya
ayan kehanet tanras Nane'yi "Kaderi zen Evi"inde g
rp tlerini almak istedi. Sandalyla oraya giden Gudea du
alar ve adaklar sundu ki tanra onun gece vakti grdklerinde
ki bilmeceyi zsn. Gudea olanlar ona anlatmaya yle bala
d [bunlar Ira M. Price tarafndan The Great Cylinder Insaiptions
A and B ofGudea (Gudea'nn Byk Ave B Silindir Yaztlar) ad-

ekil 59
 Alacakaranl Kuandan Gelen Grntler 21 1

l eserdeki eviride iV. Shn, 14--20. dizelerden aktaryoruz, e

kil 59a]:

[Grdm] ryada
Parlak, Gk gibi ldayan bir adamd
Gkte byk, Yer'de byk
Balna baklrsa bir tanryd.
Yan banda lahi Frtna Kuu vard,
Ayann altnda tketici bir frtna gibi
ki aslan melmiti, sanda ve solunda.
Bana onun tapnan kurmam emretti.

Bunlar bir gksel iaret izledi; Gudea'nn kehanet tanras

na anlamadn syledii buydu ite: Kiar, yani Jpiter stn
deki Gne birdenbire ufukta grnmt. Sonra Gudea'ya
baka gksel talimatlar veren bir kadn grnmt (iV. Shn,
23-26. dizeler):

Bir kadn-
Kimdi o? Kim deildi o?
Banda bir tapnak yapsnn
Bir ziguratn imgesini tayordu;
Elinde bir kutsal yaz kalemi htuyordu,
Gn elverili yldznn tabletini
Takmt.

Bu "kadn" yldz tabletine danyorken, nc bir ilahi

varlk ortaya kmt (V. Stun, 2-10. dizeler, ekil 59b); bu bir
erkekti:

Ardndan ikinci bir adam grnd;

bir 'kahraman"n grnne sahipti,
gle donatlmt.
Elinde laciverttandan bir tablet tutmaktayd,
stne bir tapnan plann izmiti.
212 lahi Karlamalar

nme bir kutsal tama sepeti koydu,

Bunun stne kutsal tula kalbn koydu ve
tayin edilmi tula bunun iine yerletirilmiti.
nmde byk bir kap durmaktayd,
stne gndz gece parl parl
Ildayan Tibu kuu oyulmutu.
Samda bir yk katr reklenmiti.

Bu metin tm bu nesnelerin rya srasnda bir biimde mad

deletiini dndrmektedir ama ilerinden biri iin bu konu
da hi phe yoktur nk rya boyutundan fizik gereklik bo
yutuna geivermiti; Gudea uyandnda, stne tapnan pla
nnn izilmi olduu lacivert tandan tableti kucanda bul
mutu! Bu mucizeyi heykellerinden birinde lmszletirdi (e
kil 60a). Heykel hem tableti hem de plann tablet stne izilme

sinde kullanlan lahi Yaz Kalemini gstermektedir. Modern
ada yaplan incelemeler, tabletin tam kenarndaki ustalkla
yaplm iaretlemelerin (ekil 60b) tapnan yedi katn ina et
mek iin gereken lleri tek bir tasarm iinde klen lek
lerde gsterdiini nermektedir.
Ayn ekilde maddelemi olabilecek dier nesneler ise eit
li arkeolojik buluntular araclyla bilinmektedir. Baka Smer
krallar kendilerini kutsal inaata balamak zere tadklar

ekil (j()a ve (j()b

 Alacakaranl Kuandan Gelen Grntler 213

ekil 6la, 61b ve 61c

"kutsal tama sepeti"yle betimlemilerdi (ekil 61a); tula ka
lplar ve stnde "tayin edilmi" kabartmas bulunan tulalar
bulunmutur (ekil 61b); ayrca Laga'taki Girsu'nun harabele
rinde Ninurta'nn Tibu kuunun imgesini tayan gm bir va
zo gn na kartlmtr (ekil 61c).
Rya-grmndeki ayrntlar Gudea'ya bildirildii srayla
teker teker tekrarlayan kehanet tanras bunlarn ne anlama
geldiini krala anlatmaya koyulmutu. Grnen ilk tanr Ni
nurta/Ningirsu idi; yeni tapna ina ehnek iin kendisinin se
ildiini Gudea'ya bildiriyordu: "Sana onun tapnan, Enin
nu'yu ina etmeni emretti." Tapnan ad E.NNNU, "Elli Evi"
olacak; bylece Ninurta'nn normalde Enlil'in olan rtbe says
elli zerine hak sahibi olduunu, dolaysyla da rtbe says alt
m olan Anu'nun hemen altnda yer aldn gstermekteydi.
Jpiter'in helyak douunun grlmesi "tanr Ningizid
da' dr," dedi ve bunun krala gklerdeki kesin bir noktay, Yeni
Yl gnnde Gne'in doaca yeri tam olarak gsterdiini ve
tapnan gzlem evlerinin buna gre ynlendirilmesi gerekece
i anlamna geldiini anlatt. Grm srasnda ortaya kan ve
bann stnde tapnak yapsnn bir imgesini tayan kadn ise
214 lahi Karlamalar

tanra Nisaba idi; "Evi onun sana gsterdii Kutsal Gezegen ile
uyumlu ina etmen iin" bir eline yaz kalemini ve dier eline
de gk haritasn almt. Ve grmdeki ikinci erkek, dedi Nan
e, tanr Nindub'h ve "sana verdii Ev'in plandr."
Ayrca Gudea'ya, grm olduu dier nesnelerin anlamla
rn da aklad. Tama sepeti Gudea'nn inaattaki roln belir
tiyordu; kalp ve "tayin eden tula" kilin kalplanmasyla yap
lp kullanlacak hlalarn biimini ve boyuhnu gstermektey
di; '.'gndz gece parl parl ldayan Tibu kuu" inaat boyun
ca Gudea'nn "rahat bir uyku ekemeyeceini" iaret etmektey
di. Kutsal grevi gerekletirmek zere seilmi olmasndan do
lay Gudea'nn duyduu sevinci bu glgelemediyse eer, yk
katr sembolizminin yorumlan glgelemi olmalyd: Bu yk
hayvan gibi Gudea da tapnan inaatnda ter dkecekti...
Laga' a dnen Gudea, kehanet tanrasnn szleri stnde
dnp kucanda belirivermi olan ilahi tableti inceledi. e
itli talimatlar, zellikle de astronomik ynlendirme ve zaman
lama konusu ile ilgili olanlar zerinde dndke akl daha da
karyordu. "Gn be gn ve uyku vakti yine" (yerine yenisi ya
placak olan) eski tapnaa gidiyor ve tapnak inasnn srlarn
anlamaya alyordu. Akl hala karmakark bir halde olan Gu
dea tapnan kutsallar kutsalna gidip "Enlil'in olu Ningir
su"ya biraz daha yol gstersin, diye yalvard: "Kalbim hala bil
mez halde, anlam benden okyanusun ortas kadar uzakta, ben
den gn ortas kadar uzak. .. " Karanln iinde, "Ey efendi
Ningirsu," diye alad Gudea, "sana bu tapna ina edeceim
ama alametler benim iin hala anlalm deil!"
kinci bir alamet istedi ve ald da. Bilginlerin, Gudea'nn
ikinci ryas dedikleri karlamada, kraln ve karlalan ilahn
konumu ok nemli grnmektedir. Metinde (IX. Shn, 5-6.
satrlar) "tanr, yere kapaklanm olann, yere kapaklanm ola
nn ikinci kez banda durdu," diye belirtilir. Kullanlan Smer
ce terim olan NAD.A, "yere kapaklanan, ayana kapanm" an
lamnda tercme edilmi olmasna ramen, daha ok "dmdz
uzanm, yere serilmi" anlamn artrr. Yzn yere kapan-
 Alacakaranl Kua.ndan Gelen Grntler 215

m olmasn ve bylece gremez durumda olunduunu ima et

mektedir. Baka bir deyile, Gudea yere ilah grmemesini sa
layacak biimde uzanmt. Tanr ise Gudea'nn ba ucunda
durmaktayd. Gudea uyuyor veya bir transta idiyse, tanr onun
la gerekten konumu muydu yoksa kraln bann hemen ya
nndaki konum daha baka, rnein metafiziksel bir yntemi
kolaylatrma amal myd? Metin bu noktay netletirmez; Gu
dea'ya srekli, zellikle de tanr Ningizidda' dan ilahi yardm
alaca teminatnn verildiini aktarr. Msr tanrs Tot olarak
tehis ettiimiz bu ilahn yardm, anlalan o ki Ninurta/Nin
girsu iin zellikle nemliydi; tpk yeni tapnan, Ninurta'nn
rtbesini Elli olarak ilan etmesiyle -"efendiliin Anu tarafndan
mukadder klnm elli ad" - birlikte Magan (Msr) ve Meluh
(Nbye)' den beklenen sadakat yemini gibi. te bu yzden, de
miti Gudea'ya, tapnan ad E.NNNU olmalyd: "Elli Evi."
Ve Gudea'ya u gvenceyi verdi; yeni tapnak yalnzca ilahn ih
tiamn gstermekle kalmayp tm Sme' e ve zellikle de La
ga' a n ve bereket getirecekti.
lah, tm bunlarn ardndan Gudea'ya, lahi Siyah Ku ve
stn Silah iin zel kapal mekanlarn, ilahi ift iin Gigi
nu'nun, bir kehanet odasnn ve tanrlar meclisi iin bir yerin ta
sarm da dahil olmak zere tapnan mimarisine dair eitli
ayrntlar aklad. Kap kacak ve mefruatn ayrntlar da veril
di. Sonra tanr, "Tapnamn inas iin sana bir iaret verece
im; emirlerim sana cennetsi gezegenin iaretini retecek" g
vencesini verdi. naat, dedi Gudea'ya, "yeni Ay gnnde" ba
layacakt. Bu belirli yeni ay gn krala ilahi bir alamet ile -gk
lerden gelen bir iaretle- bildirilecekti: O gn rzgarlar ve b
yk saanaklarla balayacak ve gece inerken, tanrnn eli "gece
yi gndz gibi aydnlk yapan" saan bir alev tutar halde
grnecekti:

Akam olunca bir k parlayacak

Tarlalar, sanki gnele aydnlanm gibi
Aydnlk edecek.
216 lahi Karlamalar

Tm bunlar duyan Gudea "elverili plan, ryasndaki viz

yonun ak mesaj olan plan anlamt." "Artk son derece bil
geydi ve ok eyi anlamaktayd." "Sadk oban Gudea, Laga'n
Anunnakilerine" sunular ve dualar sunduktan sonra "neeyle
ie giriti." Zaman yitirmeksizin "ehri arndrmaya" giriip
"lkedeki vergileri artrd." Vergiler kzle, yaban eekleriyle,
ahap ve keresteyle, bakrla da denebiliyordu. Yakn ve uzak
lkelerden inaat malzemelerini toplad ve byk bir i gc r
gtledi. Nane'nin nceden bildirdii gibi, Gudea katr gibi a
lt ve "rahat bir uyku ekemedi."
Tm bunlar hazr olduunda, kilden tulalar yapma zaman
geldi. Bunlar, ilk rya-grmde Gudea'ya grnen kalp ve r
nee gre kilden yaplmalydlar. XIX. Stunun 19. satrnda
Gudea, "Tulay tapnaa tad, tulay tapnakta yere koydu"
cmlesini okuruz. Bu beyandan anlald gibi tula fiziken
(gereken kalptan anlaldna gre) Gudea'nn elindeydi; d?
mek ki tula ve kalp Oadvert tandan yaplma tablete ek olarak) Ala
cakaranlk Kuann smm geip gelen dier iki. nesneydi.
Artk Gudea "tapnan zemin plann izmiti." Ama ''bo
yutlarn anlamlarn hep anlayan tanra Nisaba'nn aksine"
Gudea aknd. Biraz daha ilahi yol gstericilie ihtiyac vard
yine ve yine daha nce ie yarayan ynteme ba vurdu; ama bu
kez, falclk yoluyla "ilerle" iareti aldktan sonra. Falclk iin
kulland yntem "tohumlarn stnden sakin sular geirme
yi" ve slak tohumlarn grnne gre ne yaplacann belir
lenmesini ieriyordu. "Gudea alameti inceledi ve iaretlerin el
verili olduunu grd."

Bylece Gudea ban yere koyup

Yere kapakland.
Emir-grm ortaya kt:
"Efendinin Evinin inasn,
Eninnu'yu sen tamamlayacaksn;
Aadaki temelinden
ge ykselen tepesine dek.
 Alaakaranl Kua.mdan Gelen Grntler 217

Bilginler bu blm "Gudea'nn nc ryas" olarak gr

seler de metnin kulland terminoloji burada belirgin biimde
farkldr. nceki rneklerde kullanlan ve "rya" olarak evrilen
MAMUZU terimi aslnda "grm" olarak evrilmesi daha iyi
olacak olan branca/Sami Mahazeh kelimesine daha yakndr.
Ancak tam burada, bu nc defada DUG MUNATAE terimi
kullanlmtr, yani "ortaya kan bir emir-grm." Bu kez, ta
lep zerine ortaya kan bu "emir-grm" de Gudea'ya efendi
sinin tapnan ina etmeye nasl balayaca gsterilmiti.
Gzlerinin nnde, Eninnu'nun tamamlanma sreci "aadaki
temelinden ge ykselen tepesine dek" biimlenmekteydi. Te
melden tepeye dek ti srecin simlasyonla gsterildii grm
"onun dikkatini cezbetmiti." Yaplmas gerekenler artk akt
ve "neeyle bu greve giriti."
Bundan sonras, yani tapna ynlendirmek ve gzlem evle
rini kurmak iin lahi Mimarlarn ve astronomi tanrlar ve tan
ralarnn Gudea'ya nasl yardm ettikleri, takvimle ilgili gerek
sinimlerin nasl ve ne zaman karland ve yeni tapnan a
ln ilan eden trenlerin hepsi bu Smer kralnn Silindir A ve
Silindir B adlaryla bilinen yaztlarna kaydedilmitir. Biz de
bunlarn bir ksmn Zaman Balarken adl kitabmzda anlatm
tk.

Bir ryada ortaya kp daha sonra uyank halin koullan

iinde maddeleip ok gl etkilere yol aan bir tablet adil ama
aclar iinde yaayan bir Babil "Eyp"nn hikayesinde ba ro
l oynamaktadr. Al dizelerine gre Ludlul Bel Nemeqi ("Bil
gelik Tanrsna Hamd Edeceim") balkl bu metin adil bir
adam olan ama tanrs tarafndan terk edildii, hami tanras
tarafndan "kesilip kopartld" ve dostlar tarafndan
brakld, iin talihsizliine atlar yakan ubi'nin hikayesini
anlatr. ubi evini, maln mlkn ve en kts saln kay
beder. "Niin?" diye merak edip aclarnn sebeplerini bulmak
iin falclar ve "rya yorumcular" tutar; "ilah gazab teskin et
meleri iin" eytan kovucular arr. Ama hibir eyin faydas
218 lahi Karlamalar

olmaz. "Tm bunlar karsnda ok aknm," diye yazmakta

dr. Zayflamtr; ksrmekte, korkun ba arlarndan ek
mekte ve topallamakta olan ubi lmeye hazrdr ama sefaletin
ve aresizliin dibine vurduu srada kurtulu bir dizi rya ile
gelir.
ubi ilk ryada "olaanst bir fizii olan, vcudu muhte
em ve yepyeni giysilere brnm olan sra d bir gen" g
rr. Uyand srada bu hayaletimsi grnty gznn ucuy
la da grr, "ihtiama brnm, huu veren bir hale girmi"
olan gen adam gerekten grmtr. Bu ryann ardndan ge
len konuma veya eylem tabletin ald hasar yznden okuna
mamaktadr.
kinci ryada "olaanst bir Ykanm Olan" grnd,
"elinde saflatrc bir lgn aac dal tutmaktayd." Bu grnt
"yaam eski haline getiren ilahiler" syledi ve hastala tutul
mu mustarip ubi'nin stne "arndrc sular" dkt.
nc rya bundan ok daha ilginti nk bir rya iinde
rya ieriyordu."Olaanst parlaklkta simas olan bir gen
kadn" tam anlamyla bir tanra grnmt. Babil'in
"Eyp"ne kurtulacan syledi. "Korkma," dedi, "Bir ryada
seni... bu sefil halinden kurtaracam." Ve ubi ryasnda gr
d bir ryada "ba rtl, sakall bir adam, bir eytan kovu
cu" grd:
Adam bir tablet tayordu.
"Beni Marduk gnderdi," dedi.
"ubi'ye, kamet Eden Adil Kiiye;
Marduk'un saf ellerinden
Sana esenlik getirdim."
ubi uyandnda ryasnn iindeki ryada grd table
tin gerekten de elinde olduunu grd. Alacakaranlk Kua
nn oluturduu snr geilmi; metafizik fizik haline gelmiti.
Tablette iviyazl bir metin vard ve ubi bunu okuyabiliyor
du: "Uyand saatlerde, mesaj grr." ubi "elverili iareti
halkma gsterecek" kadar gcn geri kazanmt.
 Alac.akaran Kua.mdan Gelen Grntler 219

Mucizevi bir ekilde, "hastalk abucak geti." Atei dt.

Ba ars "geip gitti." Kt blis kendi alemine dek srlm
t; titremeler "denize karm", "bulutlanm gzler" parlam,
"iitmesini engelleyenler" ortadan kalkm, di ars ortadan
kalkmt: Gizemli, mucizevi tabletin ortaya kmasyla gzden
kaybolan hastalklarn listesi en etkili son sahra dek uzayp gi
der: "lmekte olan yaatan, Marduk'tan baka kim olabilirdi
ki?"
Bu hikaye, kahramann kutsal semtin on iki kapsndan gee
rek byk zigurat tapnaa doru ilerlerken Marduk ve ei Sar
panit'in onuruna sunduu adaklarn, salan ve yaklan sunula
rn listesiyle sona erer.
Kadim kaytlarda, Alacakaranlk Kuana, bir rya veya g
rm boyutunun bir paras olup da ryadan uyanldktan son
raki gerekliin iinde tezahr eden nesnelere dair rnekler
iermektedir. Geri bunlar, tapnan plann ieren tablet rne
inde olduu gibi resmedilmi kantlardan yoksundurlar ama
bu dier bildirimler sz konusu fenomenin nadir grlse de
Gudea iin nadir olmadn dndrmektedir. Gudea bunlar
gelecek nesillerin grmesi iin eliyle tutup havaya kaldrmam
olsa da metinlerden okuduklarmzdan biliyoruz ki en azndan
iki nesne daha -kalp ve Tayin Eden Tula- aklla anlalan ger
ekliin iinde grnr hale gelmiti.
Bu snr aan somut nesnelere ve eylemlere Glgam'n r
yalarnda da rastlanr. 1. Tablet'te gkten indii tarif edilen
"Anu'nun eseri" bir ryada grlm gibidir ama ayn olay Gl
gam Destannn il. Tabletinde tekrarlandnda bu rya gerek
.
olaylarn grm haline gelir. Glgam sz konusu aygtn iin
deki vzldayan ksm kartmaya urar ve en sonunda bunu
baardnda, gizemli nesneyi annesine gtrp ayaklarnn di
bine brakr.
Daha sonra, Glgam ve Enkidu Sedir Dalarnn eteklerin
de kamp kurduklarnda Glgam uyuya kalr, rya grr ve
her defasnda ryas grlen bir eylem -bir sesleni, bir doku
nu- onu uyandran gerek bir eyleme dnr. Sesleni, doku-
220 lahi Karlamalar

nu ylesine gerektir ki bunlar Enkidu'nun yaptndan p

helenir ama Enkidu'nun Glgam'a seslendiini ve dokundu
unu kesin bir dille reddetmesinin ardndan kral, tenini uyuh
racak kadar gereki bir ekilde ona dokunan kiinin, ryasnda
grd tanr olduunu fark eder. Ve sonunda, frlatlan roket
gemiye ilikin bir rya-grm geldi; Glgam'n daha nce
benzerini hi grmedii bir nesneyi, benzerini (bir uzay liman
veya ini yeri olmad iin) Uruk'ta yaayan hi kimsenin gr
memi olduu bir frlatl grd "rya." Bu grm yok olup
gittiinde nesne elinde belirmedi ama bunun bir Biblos sikke
sinde resmedilmi halini hala grebilmekteyiz (ekil 49).
M.. altnc yzylda yaam Babil kral Nebukadnessar'n
sarayndaki Yahudi esirlerden biri olan Daniel'in rya-grm
leri, Glgam ve Gudea'nn Alacakaral}lk Kua karlamala
rnn fiziksel zellikleriyle dorudan benzerlikler iermektedir.
Dicle Nehrinin kysnda yaad lahi Karlamalardan birini
(Daniel Kitab, blm 10) yle anlatmaktadr:

Gzlerimi kaldrp baknca,

Keten giysi giyinmi,
Beline Ufaz altnndan kemer kuanm
Bir adam grdm.
Bedeni sar yakut gibiydi.
Yz imek gibi parlyordu.
Gzleri alevli mealelere benziyordu.
Kollaryla bacaklar cilal hn gibi parlyordu
Ve sesi, byk bir kalabaln kard grlty andn
yordu.

"Grm yalnz ben grdm," diye yazar Daniel ama onun

la birlikte olan kiiler bunu gremiyor olsalar da dehete d
melerine sebep olan bir mevcudiyet hissedip saklanmak iin
kamlard. O da aniden kprdayamaz oldu, yalnzca o ilahi se
si duyabilmekteydi ama:
 Alacakaranl Kuandan Gelen Grntler 221

Sonra adamn sesini duyunca

Yzst yere dp
Derin bir uykuya daldm.
Bu konum Gudea tarafndan tarif edilene yaknd; sonrasn
da ise Glgam'n ryalarnda "bir tanr"nn gerekten fiziksel
dokunuu ve sesiyle uyanmasna ve armasna sebep oluunu
andran eyler gelmiti:
Derken bir el dokundu, titredim;
Beni dizlerimle ellerim zerinde kaldrd.
Sonra, bu ilahi kii Daniel' e gelecei aklayacan bildirdi.
akn ve rkm olan Daniel'in yz hala yere dnkt. Sus
kundu. Ama bu kii -"insanoluna benzeyen bir kii" - Dani
el'in dudaklarna dokundu ve Daniel konuabildi. Kendini to
parlayamad iin zr dilediinde bu ilahi kii ona tekrar do
kundu ve Daniel "glendi." Tm bunlar, Daniel derin bir uy
kuya dald srada olmutu.
Daniel'in rya-grmlerinden daha unutulmaz bir Alacaka
ranlk Kua olay ise Duvardaki El Yazsl dr. Olay, Babil' de Ne
bukadnessar'n naibi olarak M.. 540 civarnda hkm sren
Bel-ar-utzur'un ("Efendi, koruyan Prens") saltanat srasnda
geer; Kitab Mukaddes bu krala Belassar demektedir. Daniel
Kitabnn 5. blmnde anlatld gibi Kral Belassar soylu
adamlarndan bin kiiye byk bir len verdi; bu sahne krali
yet lenlerinin gsterildii birka Babil ve Asur betimlemesin
den ok iyi bilinmektedir (ekil 62). Fazla arap iip sarho

ekil 62
222 l.ahi Karlamalar

olunca, Nebukadnessar'm Kuds'teki tapnaktan yamalad

altn ve gm kaplarn getirtilmesini emretti ki "karlar, cari
yeleri, soylu adamlar onlarla isinler. Bylece Tanr'nn Yerua
lim' deki tapnandan alnan altn kaplar getirildi; kral, karlar,
cariyeleri, soylu adamlar onlarla itiler. araplarn ien altn
dan, gmten, tuntan, demirden, aatan, tatan ilahlar v
dler." Bu putperest enlik ve Yahveh'nin tapnandan alnan
kutsal eyalarn pisletilmesi sryorken;

Anszn,
Bir insan elinin parmaklar belirdi,
Kendiliinden
Yanndaki saray duvarnn
Svas zerine
Yazmaya balad.
Ve Kral yazan eli grd.

Bir kola ve bedene bal olmakszn kendi bana havada s

zlen bir insan elinin grnts ok artcyd; grntnn
aniden ortaya k kt bir eyler olacana dair nseziyi g
lendirmiti. "Aklndan geenler onu rktt, benzi soldu; eli
aya tutmaz oldu, dizlerinin ba zld." Yahveh'nin tapna
ndan alnan kaplarn kirletmesinin, bilinmeyen ciddi sonula
r olan meum bir lahi Karlamay tetiklediini fark etmi ol
malyd.
Babil'in falclarnn ve mneccimlerinin tez huzuruna getiril
mesi iin bard. "Babil'in bilgelerine" seslenip bu yazy her
kim okuyabilirse onun lke ynetiminde nc sraya yerlee
ceini aklad. Ama yazy kimse okuyamad, ne anlama geldi
ini aklayamad. Ve "Belassar daha da korktu, benzi bsb
tn soldu. Soylu adamlarysa aknd."
Bu korku ve aresizlik sahnesine giren kralie olanlar ren
diinde, bilge Daniel'in ryalar ve ilahi mesajlar anlayp yo
rumlamasyla tanndn syledi. Daniel huzura arld ve
ona vaat edilen dlden sz edildi. dl reddetmi ama gr-
 Alac.akaran Kua.ndan Gelen Grntler 223

m yorumlamay kabul ehniti Daniel. Yazy yazan el o srada

oktan gzden kaybolmutu ama duvardaki yaz duruyordu.
Bu meum alametin, tapnan Yce Tanr'ya, Gn Rab'bine
kutsal klnan kaplarnn kirletilmesinin sonucu olduunu do
rulayan Daniel bu yazy ve anlamn yle aklad:

Bu yzden Tanr,
O yazy yazan eli gnderdi.
Yazlan yaz udur:
Mene, mene, tekel ve Parsin.
Bu szcklerin anlam udur:
Mene: Tanr senin krallnn gnlerini sayd
Ve ona son verdi.
Tekel: Terazide tartldn ve
Eksik bulundun.
Parsin: Kralln ikiye blnerek
Medler ile Persler' e verildi.

Belassar szn tutup Daniel' e mor giysi giydirilip boynu

na altn zincir taklarak lkede nc nder ilan edilmesini
emretti. Ama "Kildan kral Belassar o gece ldrld ve Med
li Darius krall ele geirdi." (Daniel Kitab, 5:30-31) Alacaka
ranlk Kuandan gelen kehanet tam tamna gereklemiti.

Laga'taki Eninnu tapnann inas iin Gudea'ya ilahi tali

matlarn ve inaat planlarnn verildii Alacakaranlk Kua
rya-grmlerinden bin yl sonra Yahveh'nin Kuds'teki tap
nana ilikin benzer ilahi iletiimler yaanacakt.
Yahveh tarafndan Sina Danda Musa'ya verilen ayrntl ta
limatlar izleyen srailoullar Rab iin Sina lnde tanabilir
bir Mikan -harfiyen, "Mesken" - ina etmilerdi; bunun en
nemli paras Ohel Moed ("Buluma adr") idi ve en kutsal
ksm, Yasa Tabletlerini ieren ve kerubiler tarafndan korunan
Ahit Sandnn sakland yerdi. Kenan lkesine vardklarnda,
Ahit Sand geici olarak balca tapnma mekanlarna yerleti-
224 lahi Karlamalar

rilmiti, Kuds'teki "Yahveh Evi"nde son ve nihai konumuna

kavumay bekliyordu. M.. 1000 civarnda Davut, Saul'un ar
dndan srail kral olarak baa geti. Kuds' bakenti yaptktan
sonra, Kral Davut'un midi ve amac orada kutsal tapna ina
etmek ve sonunda Ahit Sandnn bu tapnan kutsallar kutsa
lnn iinde, zamann balangcndan beridir kutsal saylan bir
noktaya yerletirilmesini salamakt. Ama -esasen ryalar ara
clyla gelen- ilahi iletiimler baka bir ey istemekteydiler.
Kutsal kitaptaki kaytlarn belirttiine gre, Davut tapna
ina etme niyetini Natan peygambere am ve peygamberden
hayr dua almt. Ama "o gece" Rab, Natan'a seslendi ve kral
Davut'a, savalar at ve kan dkt iindir ki tapna kura
cak olann kendisi deil olu olacan bildirmesini syledi.
Natan peygamberin "o gece" bu ilahi iletiime nasl getii
ise hikayenin sonunda (2. Samuel Kitab, 7:17) aklanr: "Byle
ce Natan btn bu szleri ve gmleri Davut'a aktard." Demek
ki bu yalnzca bir rya deil bir tecelliydi; bir alom (rya) de
il, yalnzca szlerin iitilmekle kalmayp tpk Yahveh'nin Si
na'daki kampta Musa'nn erkek ve kz kardeine aklam ol
duu gibi, konuann da "tahayyl edildii" bir Hiz,z;:yon' du
(tahayyl).
Bunun zerine Kral Davut "Rab'bin nnde oturdu", yani
Ahit Sandnn nnde. Rab'bin kararn kabul etmiti ama ka
rarn iki ksmndan, yani tapna kendisinin deil de olunun
kuracandan emin olmay istemiti. Bylece, Kutsal Ahit San
dnn nnde oturup Musa'nn Rab ile iletiim kurduu yolu
kullanan Davut, peygamberin szlerini tekrarlad. Kitab Mu
kaddes'te Rab'bin yantndan sz edilmez ama "Yahveh'nin
nnde oturdu" ayetinde, bulmacaya, yani tapnan planlar
nn kkeniyle ilgili gizeme ilikin bir ipucu yatmaktadr. nk
Kitab Mukaddes'in 1. Tarihler kitabnn 28. blmnde, lm
yaklaan Davut'un srail'in tm nderlerini ve ileri gelenlerini
biraraya toplayp onlara, Yahveh'nin tapnan inasyla ilgili
kararn bildirdii anlatlr. Varisinin Sleyman olacan akla
yan "Davut olu Sleyman'a" tapnan tm paralarnn ve
 Alacakaranl Kuandan Gelen Grntler 225

odalarnn "tasarlar (tavnit) verdi", "Ruh araclyla kendisine

aklanan btn tasarlar (tavnit)" verdi.
branca tavnit kelimesi genellikle "tasar, desen, model" ola
rak evrilir ve bu terim, bunun bir plan, mimari bir izim olabi
leceini dndrmektedir. Ama kutsal kitaptaki terim (bran
ca "plan, tasar" anlamna gelen) Toknit kelimesinden ok, daha
doru bir ekilde evrildiinde "ina edilmi model" anlamn
artrmaktadr. Anlalan bu, Davut'un Sleyman'a teslim
edebilecei kadar kk bir somut modeldi; gnmzde "k
k lekli model" denilebilecek bir ey.
Mezopotamya ve Ms' daki arkeolojik buluntularn kesin
letirdii gibi, kk lekli modeller kadim Yakn Dou' da bi
linmeyen eyler deildi; bu gerei, Mezopotamya' da kefedi
len baz nesneleri sergileyerek de gsterebiliriz (ekil 63a), M
srda da bunlardan ok sayda bulunmutur (ekil 63b). Baz
Smer silindir mhrlerindeki betimlemelerde (ekil 64a) sah
nede yer alan insanlarn ve ilahi ahsiyetlerin boyunda tapnak
kuleler gsterilmitir, tpk bir rahibeye bir tapnak modelinin
gsterildii u rnekteki gibi (ekil 64b). Bu yaplarn mhr s-

ekil 63a ve 63b

226 lahi Karlamalar

ekil 64a, 64b ve 64c

tndeki bo alana sabilmesi iin gerek llerinde izilme
dikleri varsaylmtr ama tapnaklarn ve trbelerin -kutsal ki
taptaki tavnit ile ilgili gndermelere kout olan- kilden yaplma,
gerek kk lekli modellerinin (ekil 64c) kefedilmesi belki
Mezopotamya' da da krallara ina etmeleri emredilen tapnakla
rn ve trbelerin gerek modellerinin gsterilmi olduunu d
ndrmektedir.
Tavnit (tasarlar) terimi, Kitab Mukaddes' in nceki blmle
rinde, Ms' dan k srasnda Yahveh iin tanabilir bir Mes
ken ina edilmesiyle ilgili olarak da gemektedir. Musa, Sina
Dana kp Rab' le karlah srada, "Yahveh Musa'ya" -ge
nelde adr olarak evirilse de aslnda "Mesken" anlamna ge
len- Mikan hakknda krk gn krk gece bilgi vermiti. Yapm
iin gereken -srailoullarndan, Gudea'nn yapm olduu gibi
zoraki vergilerle deil de gnll katklarla alnmas gereken
ok eitli malzemelerin listesini yapan Yahveh, Musa'ya Mes
kenin tavnitini ve oradaki aygtlarn tavnitini gsterdikten sonra
yle dedi (Ms' dan k, 25: 8-9):
 Alacakaranh Kua.mdan Gelen Grntler 227

Aralarnda yaamam iin bana

Kutsal (Mikan) bir yer yapsnlar.
Konutu ve eyalarn
Sana gsterecei rnee (ta.vnite)
Tpatp uygun yapn.

ki kerubisiyle birlikte Ahit Sandnn, Perdenin, zerinde

Ekmek Sunulan Masa ve ilgili alet edevatn, ardndan Kandilli
in yaplmas iin gereken ayrntl mimari ller ve talimatlar
verildi; ve bu talimatlarn sralan ancak u nasihat iin -"Her
eyi sana dada gsterilen mte (tavnit) gre yapmaya dikkat
et." - kesintiye urar ve sonra bu ayrntl mimari talimatlar M
s' dan k Kitabndaki ek iki blm boyunca devam eder. De
rnek ki Musa'ya yaplacak her eyin modellerinin -muhtemelen
kk lekli modellerinin- gsterilmi olduu aktr. Kitab
Mukaddes'te Sina'daki konuta ve Kuds'teki tapnana ve
bunlarla ilgili dier tm ara gerece ilikin mimari talimatlar y
le ayrntldr ki modern bilginler ve ressamlar bunlar betimle
mekte hi zorlanmadlar (ekil 65).
1. Tarihler Kitabnn 28. blmnde yer alan ve Kral Da
vut'un Sleyman'a devrettii malzemeleri ve talimatlar anlatan
ksmda ta.vnit kelimesi drt kez geer ve byle bir modelin var
lna ilikin kukular ortadan kaldrr. Drdnc ve son bahis
te Davut, bu ta.sarnn ve tm ayrntlarnn kendisine Yahveh ta
rafndan, yazl talimatlar eliinde verildiini Sleyman'a syler:

Btn bunlar
Rab'bin eli zerimde olduu iin
Bana bildirildi.
Ben de ta.sanrun btn ayrntlarn
Yazl olarak veriyorum.

Kitab Mukaddes'e gre btn bunlar Davut'a, (geici meka

nndaki) Ahit Sandnn nnde oturduu srada "Ruh tarafn
dan" verilmiti. "Ruh" un bu talimatlar, Yahveh'ni eliyle yazd-
228

ekil 65
talimatlar ve olaan d ayrntl tavniti Davut'a nasl teslim
ettii ise bir sr olarak kalmtr: Alacakaranlk Kuana yarar
trden bir lahi Karlama.
Sleyman'n ina ettirdii tapnak Babil kral Nebukadnes
sar tarafndan (M.. 587' de) yklp yamaland; kral, Yahuda
nderlerinin ve asillerinin ounu Babil' e srmt. Hezekiel
de bunlar arasndayd ve Tanr, tapnan yeniden ina edilme
sinin yaklatn ilan ettiinde, lahi Ruh -" Bohim'in Ruhu"
Hezekiel'in stne indi ve o da kehanetlerine balad. Onun ya
adklar gerekten de Alacakaranlk Kuana aittir.

Otuzuncu ylda,
Drdnc ayn beinci gn
Kevar rma kysnda srgnde yaayanlar
Arasndayken gkler ald ve
Tann' dan gelen grmler grdm.

Hezekiel Kitab bu szlerle balar. Krk sekiz blm boyun

ca grmlerle ve lahi Karlamalarla doludur; ilk grm, yani
 Alacakaranh Kuandan Gelen Grntler 229

lahi Araba grm eski alarda ahit olunan en kayda deer URJ
gzlemlerinden biridir.
Bu Arabaya ve drt bir ynn yan sra yukar ve aaya
doru nasl hareket ettiine ilikin ayrntl teknik tarifler ta en
bandan balayp modern alara dek nesillerce kutsal kitap
bilgininin akln kurcalam ve incelenmesi yalnzca Bilen nisi
yelerce yaplabilen Yahudi Kabalasnn gizem inancnn bir par
as haline gelmitir. [Getiimiz yllarda, eskiden NASA' da a
lm bir mhendis olan Joseph Blumrich'in The Spaceships of
Ezelde/ (Hezekiel'in Uzay Gemileri) adl kitabndaki teknik yo
rumlama (ekil 66a) hayli dikkat ekmitir. Uan Arabaya ili
kin ok eski bir in betimlemesi (ekil 66b) ise bu fenomene ili
kin farkndaln eski alarda dnyann drt bir yannda mev
cut olduunu kesinletirmektedir.]
Hezekiel bu Gksel Arabann iindeki taht andran eyin s
tndeki parlaklk veya alevli halenin iinde, belli belirsiz de ol
sa, "insana benzer" bir ey grmt ve Hezekiel yzst yere

ekil (J6
230 lahi Karlamalar

yldnda, birinin konuti.unu duydu. Sonra "uzanm bir

el" grd ve bu el st yazl bir tomar tutmaktayd. "Tomar
nmde at ve her iki yan da yazlyd."
lah temsilen tek bir elin grlmesi Belassar tarafndan g
rlen elin Duvara Yazd Yazy hatrlatmaktadr ve Gudea ya
ztlarnda ona, tapnak iin elverili gn belirtmek iin gky
znde, bir meale tayan bir tanr elinin grneceinin sylen
dii yazldr. Almanya'daki Hildsheim katedralinde, Kayin ile
Habil' in Tanr'ya adak sunularn gsteren on birinci yzyldan
kalm olan bronz plakada Rab yalnzca gklerden ortaya kan
bir ilahi el ile temsil edilmektedir (ekil 67).
"Rya" kelimesi Hezekiel Kitabnda bir kez bile gemez;
peygamber bunun yerine "grm" kelimesini kullanmtr. Ki
tabnn daha ilk paragrafnda "Gkler ald ve Tanr' dan gelen
grmler grdm" diye belirtir. Aslnda brancada kullanlan
terim "Elohim grmleri" dir, yani Smerce metinlerin
DN.GR'ine ilikin grmler. Bu terim "grm" n yapsna da
ir belirsizlii biraz da olsa korumaktadr; sahnenin veya hareke
te geirilmi zihinsel bir imgenin gerekten grlmesi bir biim
de ancak zihin gznde meydana gelmektedir. Kesin olan ey
bu grmlere zaman zaman gerekliin de dahil olduudur;
gerek bir ses, gncel bir nesne, grlebilen bir el. Bu bakmdan,

ekil 67
 Alacakaranl Kuandan Gelen Grntler 231

Hezekiel'in vizyonlar Alacakaranlk Kuana aittirler.

Hezekiel'i peygamberlik yolunda ilerleten birka lahi Kar
lama arasnda, gerek d olana dahil olup sonra gerek d
olann iinde eriyen gereklie ilikin birden ok rnek vardr.
Bu rneklerden biri, ilahi varlklarn krala bir tapnak plann
gsterip sonunda kraln kucanda maddileen mimari aralar
tutup kaldrdklar Gudea'nn u ilk rya-grmnn zellikle
rini tar.
"Srgnln altnc yl, alhnc ayn beinci gn", diye
balar Hezekiel 8. blme. "evde, Yahuda'nn ileri gelenleriyle
otururken Egemen Rab'bin eli bana dokundu."
Baktm, insana benzer birini (hayalet) grdm.
Grn; belinden aas atei andryor,
Belinden yukars maden gibi parldyordu.
Burada kullanlan szckler, bu grmn yapsna -gerek
midir, deil midir- dair peygamberin de kesin konuamadn
aa vurmaktadr. Grd eye bir "hayalet" demektedir;
grmekte olduu varlk ancak insana tazemekir. Bu alev ve
ltya brnm birisi midir yoksa sahte bir imge, yani alev ve
parlaklktan yaplma biri midir? Her ne ise, fiziksel olarak i g
rebildii kesindi:

Eli andran bir ey uzatp

Beni salanmdan tuttu.
Ruh beni yerle gk arasnda kaldrd
Ve Elohim grmlerinde [Tan'dan gelen grmlerde]
Yerualim'e, i avlunun kuzeye bakan kapsnn
giri blmne gtrd.

Daha sonra Hezekiel'in Kuds'te (Dumuzi iin yas tutan ka

dnlar da dahil) grdkleri anlatlr. Ve peygambere verilen tali
matlar tamamlandnda, lahi Araba (Rab'bin Grkemi) "ken
tin ortasndan ykselip kentin dousundaki daa kondu,"
232 lahi Karlamalar

Grmdeki Tanr (Elohim grmnde) beni kaldrp

Kildan (Kaide) lkesindeki srgnlerin
Yanna gtrd.
Sonra grdm grm kayboldu.
Kutsal kitap yerden ykselerek yaplan bu yolculuun bir
lahi Grmde, "Elohim Ruhunun Grmnde" gerekletiini
pek ok kez vurgulamaktadr. Yine de bu Kuds' e fiziken yapl
m bir ziyarettir; ehir sakinleriyle yaplan konumalar ve hat
ta ngrlen katliamda ve ehrin son yklnda sa braklacak
olan doru kiilerin "alnlarna iaret konulmasn" da iermek
tedir. (33. blmde, srgnn on ikinci ylnda Kuds'ten sa
kurtulan birinin gelii anlatlr; Babil' deki srgnlere Yerualim
ile ilgili kehanetin gerekletiini bildirir.)
On drt yl sonra, ilk srgnn yirmi beinci ylnn Yeni Yl
Gnnde "Rab'bin eli" bir kez daha Hezekiel'i buldu ve onu
Kuds'e gtrd. "Elohim grmnde, beni srail lkesine g
trp ok yksek bir dan zerine koydu. Dan gneyinde
kente benzer yaplar vard."
Tanr beni oraya gtrd;
Tunca benzer bir adam grdm.
Elinde keten ip ve
Bir l denei tutarak
Kapnn giriinde duruyordu.

(l ipi ve denei, Smer dneminde, tapnak ina etmek

zere seilen bir krala bir lahi Mimar tarafndan verilen kutsal
eyalar olarak betimlenmekteydi, ekil 68.)
Bu lahi lc Hezekiel'e duyduu ve grd her eye,
zellikle de tm lleri not etmeye dikkat etmesi talimatn ve
di, bylece hepsini doru biimde srgnlere aktarabilecekti. Bu
talimat verildii anda Hezekiel'in nndeki imge deiiverdi.
Aniden uzaktaki adamn bulunduu sahne, byk bir evi evre
leyen bir duvar gstermeye balad; bizim dnemimizin deyi
iyle, sanki kamerann teleskopik mercei yeniden odaklanm-
 Alaakaranl Kuandan Gelen Grntler 233

ekil 68
t. Hezekiel, yakndan alnan bu grntde, "l ipi olan ada
mn" bu evin llerini almaya baladn grebiliyordu.
Evin dn evreleyen duvar gsteren sahnede, Hezekiel ar
tk lcnn bir yandan ilerleyip bir yandan ltn gr
yordu; ve bu ilem srdke, sahne -sanki adam izleyen bir te
levizyon kameras varmasna- deimeye devam etmektey
di; ve dtaki sahneler yerine Hezekiel evin i ksmlarnn -av
lular, odalar, apeller- imgelerini de grmeye balamt. mge
ler artk genel mimari incelemeden inaatn ayrntlarnn ve
ssleme amal ince noktalarnn alglanmasna dnmt.
Kendisine gelecekteki, ina edilmi Tapnan kutsallar kutsalyla
ve kutsal eyalaryla, kahinlere ayrlan yerleri ve kerubilerin
yerleri ile birlikte gsterilmekte olduunu anlamt Hezekiel.
Hezekiel Kitabnda uzun blm kaplayan bu tarif yle
ayrntl, lmler ve mimari veriler yle kesindir ki modern tek
nik ressamlar tapnan plann kolayca izebilmilerdi (ekil 69).
Grmdeki sahneler, M.S. yirminci yzyl sonlarnda hala
gelitirilmekte olan en gelimi "Sanal Gereklik" trlerini bile
alt edebilecek bir simlasyonda birbirini izledike, o srada
-2.500 yldan uzun bir zaman nce- Hezekiel grme kaplp git
miti. Sanki fizik bedenindeymiesine, tapnan douya bakan
kapsna gtrld ve orada "srail Tanrsnn grkeminin" do
u giriinden geldiini grd; bu grm daha nce iki kez "gr
d grmlere" benziyordu:
234 lahi Karlamalar

KUZEY

BATI DOCU

GNEY
ekil 69
Ruh beni ayaa kaldrp
avluya gtrd
Yahveh'nin Grkemi
Tapna doldurdu.
Ve imdi tapnan iinden kendisine seslenen bir ses duyma
ya balamt. Bu adam, elinde l ipi ve deneiyle grd
nceki adam deildi nk o adam imdi Hezekiel' in yannda
durmaktayd. Ve tapnan iinden gelen ses ona, tahtn konula
ca yerin Rab'bin ayaklarnn basaca yer olacan bildirdi. So
nunda, duyduu ve grd her eyi srail halkna anlatmas ve
Yeni Tapnan uygun biimde ina edilebilmesi amacyla onlara
plann llerini vermesi talimatn verdi Hezekiel' e.
Hezekiel Kitab gelecekte ina edilecek tapnakta verilecek
kutsal hizmetlere ilikin uzun talimatlarla sona erer. Yahveh'nin
Grkemini kuzey kapsndan grebilmesi iin Hezekiel'in "geri
getirildiini" belirtir. Hezekiel'in lahi Grmden dnmek iin
buradan geldii dnlr ama Hezekiel Kitabnda bundan hi
sz edilmez.
 Gudea i na edecei tapnak iin verilen mimari talimatlar kar
snda akna dnerken, "ortaya kan emir-grm"de ona ilk te
mel tandan tamamlanna dek tapnan aama aama ekil al
n grebildii bir rya gsterilmekteydi; 4.000 yldan uzun bir za
man nce, imdi ancak bilgisayar canlandrmasyla baarlabilen bir
beceri.
Hezekiel. Mezopotamya'dan lsrail lkesine mucizevi bir ekilde
(iki kez) gtrlmekle kalmamt. ikinci seferde ona, bugnlerde
"sanal gereklik" teknolojisi dediimiz eyle, henz var olmayan ve
ancak bu Alacakaranlk Kua grmnde Hezekiel'e aklanan mi
mari ayrntlara gre ina edi lmesi gereken bir gelecein Tapnann
ayrntlar sahne sahne gsterilmiti. Nasl yaplmt bu?
Hezekiel bu grm, daha en bandan itibaren bir tavnit (ta
sarm) olarak adlandrmtr; bu terim Kitab Mukaddes'in daha n
ceki blmlerinde Mesken adr ve Tapnak ile balant l kullanl
mt. Ama bunlar yaln zca kk lekli modeller idiyseler de He
zekiel tarafndan grlen bu tahayyl gerek lekli bir "ina mo
deli" olmalyd nk ilahi lc alt kbit uzunluunda bir l
denei ile tede altm kbitlik bir uzunl uk, beride yirmi be k
bitlik bir ykseklik lmekteydi. Hezekiel'e gsterilen ey bir "sa
nal gereklik" veya hologram teknoloj isine mi dayanmaktayd?
Ona "bilgisayar" canlandrmalar m gsterilmiti yoksa baka bir
yerdeki gerek bir tapna holografi sayesinde mi gryordu?
Bilim mzelerine giden ziyaretiler, bi rletiklerinde gerek,
boyutlu i mgelerin havada yzmesini salayan iki k huzmesiyle
oluturulan holografik sunumlara hayran olmaktalar. 1 993 sonun
da (Physical Review Letters, Ara lk 1 993 says) gelitirilen tek
nikle uzun mesafeli hologramlar bir kristale odaklanm yalnzca
bir huzme yardmyla bile ortaya karlabilmektedir. Hezekiel'in
aslnda bambaka bir yerde -belki de ta Gney Amerika'da olan "in
a edi lmi" bir modeli grmesini. ziyaret etmesini ve hatta iine
girmesini salamak iin kullan lanlar da acaba bu trden, elbette ki
ok daha gelimi teknikler miydi acaba?
 - 10 -

KRALLARIN RYALARI,
MEUM KEHANETLER

"Uyumak, muhtemelen ryaya dalmaktr," der Hamlet, Sha

kespeare'in Danimarka Prensi Hamlet dl eserinde; ldrlen
kraln hayaletinin Hamlet tarafndan bir grmde grlmesinin
ardndan gksel iaretlerin meydana kt bir trajedidir bu.
Kadim Yakn Dou'da ryalar hi de ans eseri olarak grl
mezdi; ryalarn hepsi de, deien derecelerde de olsa lahi Kar
lamalardlar, en hafif tabirle bunlar, meydana gelecekleri n
ceden bildiren eylerdiler; bunlar sayesinde ilahi muradn veya
talimatn aktarlmas mmkn olmaktayd ve en ciddi tabirle
ryalar, dikkatle sahnelenmi ve tasarlanm tecellilerdiler.
Kadim kutsal metinlere gre, ryalar insanln balangcn
dan, lk Ana' dan, olu Habil' in ldrleceine ilikin bir alamet
ryas gren Havva' dan itibaren Dnyallara elik etmilerdir.
Tufandan sonra, Anunnakiler ve insan kalabalklar arasnda
hem bir engel hem de bir balant olmas amacyla Krallk kuru
mu balatldnda ise insanlarn yaamlarnn gidiatna elik
edenler krallarn ryalar oldu. Ve sonra, insan nderler yoldan
ktklarnda lahi Sz peygamberlerin ryalar ve grmleri
araclyla iletilir oldu. Ryalarn ve grmlerin kayda geiril
dii bu uzun zaman sresince bazlar, grm olduumuz gi-

236
 Kralan Ryalan, Meum Kehanetler 237

bi, Alacakaranlk Kuana gemi olmalaryla ne kmaktay

dlar; bunlar srasnda gerek d gerek haline gelmekte, meta
fiziksel bir nesne fiziksel varlk kazanmakta, dile gelmemi bir
sz gerekten duyulan bir sese dnmekteydi.
Kitab Mukaddes, balca lahi Karlama biimi olan ve
ilahlarn kararn veya dn, iyicil vaadini veya kat hk
mn aktarmak amal ryalarla doludur. Gerekten de, lde
Saym Kitabnn 12. blmnn 6. ayetinde Yahveh'nin (Mu
sa'nn erkek ve kz kardeine) aka "eer aranzda bir pey
gamber" -Tanr'nn szlerini aktarmak zere seilmi bir kii
"varsa, ben Rab, grmde kendimi ona tantr, onunla dte ko
nuurum" dedii belirtilmektedir. Bu ibarenin anlam seilen
kelimelerin kesinlii ile glenmektedir: Bir grmde Yahveh
kendisini tantr, tannabilir, grlr klarken, bir ryada iitil
mesini salamakta, kehanetler iletmekteydi.
1. Samuel Kitabnn 28. blmndeki bir hikaye de bu adan
bilgi vericidir. srail kral Saul, Filistinliler ile ok nemli bir sa
vaa girmek zeredir. Yahveh'nin emri zerine Saul'u kral ola
rak mesh etmi ve ona Rab'bin szlerini iletmi olan peygamber
Samuel lmtr. Endielenen Saul ilahi yol gstericilii kendi
bana edinmeye almaktadr ama "dlerle ... alametle ... pey
gamberlerle" "Yahveh'ye dantysa" da Yahveh ona yant ver
medi. Bu rnekte ryalar, ilahi iletiimin ilk ve en bata gelen
yntemi olarak gsterilmektedir; ryalar srasyla alametler
-gksel iaretler veya sra d yersel oluumlar- ve kahineler ve
de peygamberler araclyla aktarlan ilahi szler izlemektedir.
Samuel'in bir Yahveh peygamberi olmak zere seili tarz
da yine ilahi iletiim iin ryalarn kullanlmasna dayanmakta
dr. Bu sre "tecelli ryas" iermekteydi ve Robert K. Gnu
se [ The Dream TheophanyofSamuel (Samuel'in Tecelli Ryas)] gi
bi kimi bilginler bu rya ile Glgam'n rya-uyan ara
snda kayda deer koutluklar bulmaktadrlar.
Samuel'in annesinin, ocuu olmad iin kendisine bir
oul bahedilirse onu Yahveh'ye adayacana sz verdiinden
sz etmitik. Szn tutan kadn, kk olunu kahin Eli'nin
238 la1i Karlamalar

gzetimi altndaki geici tapnakta saklanan Ahit Sand'nn

bulunduu yer olan ilo'ya gtrd. Ama Eli'nin oullar uar
ve ehvet dkn olduklarndan Yahveh, Eli'nin varisi olarak
dindar Samuel'i semeye karar verdi. O sralarda, 1. Samuel Ki
tabnn 3. blmnn 1 . ayetinde okuduumuza gre, "Rab'bin
sz seyrek geliyordu, grmler de azalmt."

Bir gece Eli yatanda uyuyordu.

Gzleri yle zayflamt ki
Glkle grebiliyordu.
Samuel ise Yahveh'nin tapnanda,
EJohim'in Sandnn bulunduu yerde uyuyordu.
Elohim'in kandili daha snmemiti.
Ve Yahveh, Samuel'e seslendi.
Samuel, "Buradaym," diye karlk verdi.
Ardndan Eli'ye koup
"Beni ardn, ite buradaym," dedi.

Ama Eli, hayr dedi; Samuel'i armamt, "Dn yat" dedi

ona. Yahveh bir kez daha Samuel' e seslendi ve Samuel bir kez
daha Eli'ye gitti ve kendisini onun armadn grd. Ama
ayn ey nc kez olunca, "Eli, gen Samuel' e Rab'bin seslen
diini anlad." Bunun zerine, ayn ey yine olursa, "Konu ya
Yahveh, kulun dinliyor," demesini tledi. Bunun ardndan
"Yahveh gelip orada durdu ve 'Samuel, Samuel' diye seslendi ve
Samuel, 'Konu, kulun dinliyor' diye yantlad." M.S. on nc
yzylda bir Fransz ressam bu ilk rya tecelliyi ve Samuel'in
Yahveh ile son lahi Karlamasn Orta adan kalan resimli
bir kutsal kitapta elinden geldiince resmetmitir (ekil 70).
Kral Davut'a Kuds'teki tapnak iin tasarm ve yazl tali
matlar salayan Ruh'un ona, Davut Ahit Sandnn nnde
otururken gelmiti. Samuel'e sesleni ise o "Yahveh'nin tapna
nda, Elohim'in Sandnn bulunduu yerde uyuyor"ken mey
dana gelmiti. Akasya aacndan yaplan ve ii d alhnla kap
lanan Sandk iki yasa tabletini koruma amacyla yaplmt.
 Krallan Ryalar, Meum Kehanetler 239

ekil 70
Ama balca amac, Msr' dan k Kitabnda da belirtildii gi
bi, bir Dvir, yani "Konuucu"ydu. Sandn stne som altn
dan yaplma, kanatlar birbirine (ekil 71'de bu ayrntya ilikin
iki seenek gsterilmektedir) deen iki kerubi konulmalyd.

ekil 71
240 lahi Karlamalar

Yahveh, "Seninle orada, Levha Sandnn stndeki Keruvlar

arasnda, Balanma Kapann stnde greceim," demi
ti Musa'ya (Msr' dan k Kitab, 25:22). Tapnan en i ksm
olan kutsallar kutsal Musa ve Ba Kahin olarak hizmet etmesi
iin Yahveh tarafndan seilen kardei Harun ve de onun kahin
olarak mesh edilen olu dnda hi kimse tarafndan ala
mayan bir perde ile n ksmndan ayrlmt. Ve onlar da bu kut
sal mekana ancak belirli tren gereklerini yerine getirdikten ve
zel giysilere brndkten sonra girebilmekteydiler. Dahas, bu
kutsanm kahinler Kutsallar Kutsalna girdiklerinde (bileimi
yine Rab tarafndan ok titizce belirtilmi olan) zel bir tts
yakmak zorundaydlar ki Ahit Sandn bir duman bulutu sar
sn nk Yahveh, Musa'ya "Sandn kapann stnde, bu
bulutun iinde grneceim" demiti. Ama Harun'un iki olu
"Rab'bin buyruklarna aykr bir ate" ile yaklatklarnda,
(muhtemelen) uygun duman bulutunu oluturamadklarnda,
"Yahveh bir ate gnderdi ve ate onlar yakp yok etti."
Samuel'in kehanet ryalarn ve Davut' un rya-grmlerini
oluturan bu gibi "doast" glerin Ahit Sand iinden
karlp tandnda bile adra nfuz etmeye devam etmi ol
duu Sleyman'n kehanet ryasndan bellidir. Tapnan ina
sna girimeye hazr olan Sleyman, Buluma adrnn (Mes
ken'in kutsallar kutsaln ieren blmnn) o sradaki son ko
naklama noktas olan Givon'a gitmiti. Ahit Sand ise onu ge
lecekte kurulacak tapnan iindeki kalc yerine yerletirecei
ni mit eden Davut tarafndan oktan Kuds'e gtrlmt
ama Buluma adr Givon' da kald iindir ki Sleyman belki
yalnzca ibadet etmek, belki de inaatn baz ayrntlarn bizzat
grmek amacyla oraya gitti. Yahveh'ye sunular sundu ve uyku
ya dald ve sonra:

Yahveh Givon' da o gece

Ryada Sleyman'a grnp
"Sana ne vermemi istersin?"
diye sordu.
 Kral Ryalan, Meum Kehanetler 241

Bu tecelli iki taraf ieren bir konumaya dnt ve Sley

man, "Bana yle sezgi dolu bir yrek ver ki iyi ile kty ayrt
edebilip halk ynetebileyim" dediinde bu yant Yahveh'nin
ok houna gitti nk Sleyman ne zenginlik ve mal mlk, ne
uzun mr ve ne de dmanlarnn lmn istemiti. yleyse,
dedi Yahveh, sana bilgi ve bilgeliin yan sra zenginlik ve uzun
mr de vereceim.

Sleyman uyannca
Bunun bir rya olduunu anlad.

Kitab Mukaddes'teki ilgili blm bunun bir tecelli ryas ol

duu ibaresiyle balamasna ramen, bu grm ve karlkl ko
numa Sleyman'a yle gerek gelmiti ki sona erdiinde bu
nun sadece bir rya olduunu anlamak Sleyman' ok art
mt; meydana gelenlerin kalc etkileri olan bir gereklik oldu
unu da fark etmiti nk bunun hemen ardndan gerekten
de sra d bir Bilgelik ve Anlay ile donanmt. O dnemin
Mezopotamya ve Msr uygarlklarna ainal iaret eden bir
ayette, Kitab Mukaddes "Sleyman'n bilgelii btn doulu
larn ve Msrllarn bilgeliinden daha stnd" eklinde ekle
me yapar.
Oysa, anlalmas g ve beceri gerektiren mimari ayrntlar
gerekletirmeleri iin Sina' da, Yahuda oymandan olup Yah
veh'nin "beceri, anlay, bilgi ve her trl ustalk vermek iin
ruhumla doldurdum" dedii Besalel ve de Dan oymandan
olup Yahveh'nin "stn yetenekler verdiim" dedii Oholiav
adl ustalar seip eiten yine Yahveh idi. Sleyman ise gereken
uzmanlar salamas iin Tire'nin Fenike kralna gveniyordu.
Ve tapnak tamamlandnda Sleyman, bu Evi ebedi meskeni
ve srail' in dualarnn iitilecei bir yer olarak kabul etmesi iin
Yahveh'ye dua etti. Ve orackta Sleyman ikinci tecelli ryasn
grd: "Yahveh daha nce Givon'da olduu gibi ona yine g
rnd."
Kuds' teki tapnak harfiyen Rab'bin "evi" olarak adlandrl-
242 lahi Karlamalar

maktayd; bu da tapnak-evler iin Smerlerin kulland terim

olan "E"yi getirmekte ama Sleyman'n tapnaklar gerek ya
am mekanlar olarak gren Mezopotamya grne katlmad
n ama tapnaklar bir ilahi iletiim yeri, nsan ve Tanr'nn bir
birini duyabildikleri bir yer, lahi Mevcudiyet ile lde Buluma
adr yerine kalc bir mekan olarak grd kendi duasndan
aka anlalmaktadr.
Kahinler Ahit Sandn kutsallar kutsalna, "tapnan Dvir
ksmna" getirip "Keruvlarn kanatlarnn alhna" yerletirdikle
ri anda "Rab'bin tapnan bir bulut doldurdu" ve onlar aceley
le dar kmak zorunda kaldlar. te o zaman Sleyman duaya
balayp "Karanlk bulutlarda oturan Yahveh"ye seslendi. "Ger
ek meskenin gklerdir" dedi Sleyman, "Elohim yeryznde
yaar myd? Sen gklere yerlere bile smazsn, benim yapt
m bu tapnak ne ki!" Sleyman Rab'oe yalnzca tapnaktan ya
ylan dualar iitmesi iin yalvarm olduunu fark edip "bura
ya ynelerek dua eden kulunun ve halkn srail'in yalvarn
iit; gklerden, oturduun yerden kulak ver; duyunca bala,"
diye ekledi.
te o zaman "Yahveh daha nce Givon'da olduu gibi ona
yine grnerek yle dedi: 'Duan ve yakarn duydum. Adm
(ernim) srekli orada bulunsun diye yaptn bu tapna kut
sal kldm. Gzlerim onun zerinde, yreim her zaman orada
olacaktr."'
ern terimi geleneksel olarak bir kiinin bilindii veya anld
"ad, ismi" olarak evrilir. Ama 12. Gezegen adl kitabmzda
kutsal kitap, Mezopotamya ve Msr kaynaklarndan yararlana
rak gsterdiimiz gibi, bu terim zaman iinde "sayesinde kii
nin anld ey" anlamna gelmeye balam olsa da ilk balar
da Mezopotamya tanrlarnn Gk odalar veya uan makinele
rine gnderme yapan Smerce MU ile kouttu. Babil (Bal:cili,
"Tanrlarn Kaps") halk kendileri iin bir ern yapmak zere
bir kule ina etmeye kalktklarnda, frlatma kulesini bir
"isim" iin deil havada uan aralar iin yapmaktaydlar.
Mezopotamya' da, tapnak platformlarnn stnde bu gk
 Kralarn Ryalar, Meum Kehanetler 243

odalarnn geli gidilerine hizmet etmek zere zel olarak ina

d i l mi ve ar arpmalara dayanmak zere tasarlanm olan
l .zlarna ait betimlemelerin de bulunduu zel kapal mekan-
1 . r vard. Gudea, Ninurta'nn lahi Siyah Ku'u iin kutsal semt
i ! ' byle bir zel kapal mekana yer ayrmak zorunda kalmt ve
i aat tamamlandnda, yeni tapnan "MU'sunun lkeleri
fuktan ufka kucaklayaca" midini dile getirmiti. Adad/
kur'a adanan bir ilahide onun "n saan MU'sunun gn ba
ucu noktasna kabilecei" sylenip vlmekteydi. nanna/
lar'a adanm bir ilahi ise onun, bir pilot giysisi kuandktan
sonra (bkz. ekil 33), "insanlarn yaad topraklar zerinde
M U'su iinde utuu"nu anlatr. Tm bu rneklerde MU iin
kullanlan genel eviri "isim"dir; evrilen metinlerde Adad'n
topraklar kucaklayan ve gn baucu noktasna kan bir "is
mi" olduu, nanna/tar iin "insanlarn yaad topraklar
iizerinde ismi iinde utuu" okunur. Aslnda, bu kelime tanr
larn uan makinelerine ve kutsal semtler iindeki ini iskelele
rine gnderme yapmaktadr. Bylesi uan aralara ilikin olan
ve Eriha'da eria Nehrinin kar kysndaki Teli Ghassul'da Va
tikan adna yaplan kazda arkeologlar tarafndan kefedilen bir
betimleme, akla hemen Hezekiel'in tarif ettii Arabay getir
mektedir (ekil 72).
Babil'deki ilk zigurat tapnan, E.SAG.L ("Byk Tann'nn

ekil 72
244 lahi Karlamalar

Evi") ina edilmesi iin verdii talimatnda Marduk gk odas

iin gerekenleri yle belirtmiti:

Tanrlarn Kapsn ina edin ...

Duvar sralar biimlensin.
em'i belirlenen yerinde olacak.

Zaman iinde, kil tulalardan ina edilen tm bu katl kule

lere musallat olan ypranmann yan sra dman saldrlarnda
maksatl tahribe uramalar nedeniyle de tapnaklar yenilenme
ve yeniden ina edilme gerektirmekteydiler. Esagil ile ilgili bir
rnek, Asur kral Esarhaddon'un (M.. 680-669) yllklarnda
bildirilmitir ve bu kaytlar, Kuds'teki tapnakla ilgili olarak
Kitab Mukaddes'te kaydedilen kral ryalarnn dier birka
zelliini de iermektedirler. Bu tekrarlanan unsurlar Sley
man' a bahedilen Bilgelii, mimari talimatlar ve bu talimatlar
anlayabilmeleri iin ilahi anlamda esinlenmeleri veya eitilme
leri salanan ustalara duyulan ihtiyac iermektedir.
Stelinin (ekil 73) stnde gne sisteminin yelerinin sem
bolleriyle gsterilmi olduu Esarhaddon, Babil ile atma ve
sava yanls olan nceki Asur politikasn tersine evirdi ve

ekil 73
 KraJlan Rya/an, Meum Kehanetler 245

Asur'un ulusal tanrs olan Aur tapncna ek olarak Babil'in

lusal tanrs olan Marduk'a da sayg gstermekte bir mahzur
giirmedi. "Aur ve Marduk bana bilgelik verdiler," diye yazm-
1 Esarhaddon; dier uluslar "uygarlatrma", yani fethedip bo
yun edirme grevi iin kendisine "Enki'nin yce anlayn"
bahetmilerdi. Ayrca Babil'deki Marduk'un tapna ile bala
yarak bir tapnak restorasyon projesine balamas iin kehanet
ler ve alametlerle ona yn gsterilmiti. Ama kral bunun nasl
yaplacan bilmiyordu.
ama ve Adad, ite o srada, bir ryada Esarhaddon'a gr
np krala bu tapnan mimari planlarn ve inaat ayrntlarn
gsterdiler. aknlna are olarak gereken tm duvar ustalar
n, marangozlar ve dier zanaatkarlar toplayp onlar (Asur'un

bakenti) Aur' daki "Bilgelik Evi" ne ynlendirmesini sylediler.

Aynca, inaat almasna balanacak doru ay ve gn belirle
mesi iin bir falcya danmasn da sylediler krala. "ama ve
Adad'n ryada bana gstermi olduklar"na gre harekete ge
en Esarhaddon, gereken i gcn biraraya getirip onlar "Bil
me Yeri"ne gtrdn yazmtr. Bir falcya danan kral,
uurlu gnde temel tan bann stnde tayarak getirip tam
olarak eski yerine koydu. Fildiinden yaplma bir kalp ile ilk
tulay biimlendirdi. Tapnan yeniden inas tamamlanrken
kral tapnaa selvi aacndan yaplp altn, gm ve bronz kak
malarla sslenen kaplar taktrd; kutsal trenler iin altn kap
lar dktrd. Ve tm bunlar yapldnda rahipler anld,
adaklar kurban edildi ve nceden belirlenmi olan tapnak hiz
metleri yenilendi.
Aniden uyanp grdklerinin ve duyduklarnn yalnzca bir
rya olduunu hi beklenmedik bir biimde anlayan Sley
man'n halini tarif etmek iin Kitab Mukaddes'te kullanlan dil,
daha nceki bir tarihte yine byle ani bir anlaya kavuan bir fi
ravunun halini tarif etmekte kullanlan dille neredeyse ayndr:
Firavun uyand,
D grdn anlad.
246 lahi Karlamalar

Bu d dizisi, Kitab Mukaddes'in Yaratl Kitabnn 41 . b

lmnde tarif edilen ve firavunun, Nil rmandan kp otla
maya balayan "gzel ve semiz" yedi inek grmesiyle balar.
Bunlar yedi "irkin ve clz" inek izledi; irkin ve clz inekler
gzel ve semiz olan yedi inei yedi. Bir sonraki ryada firavun
bir sap zerinde bitmi yedi "gzel ve dolgun" baak ve ardn
dan rzgarla kavrulmu yedi clz baak grd; clz baaklar,
yedi gzel ve dolgun baa yuttu. "Ve firavun uyand, d gr
dn anlad." Tahayyl edilmi bu iki sahne o kadar gerek
ti ki uyanan firavun bunun yalnzca bir rya olduunu anla
maktan dolay aknd. Ryann gerekliinden dolay kaygla
nan firavun Msrn tm byclerini, bilgelerini artp rya
nn anlamn aklamalarn istedi ama hi kimse yorumlayama
d.
te bran genci Yusufun Msrda ykselii byle balad;
Yusuf yanllkla hapsedilmi ve firavunun yine yanllkla hap
sedilmi olan iki hizmetkarnn ryalarn doru yorumlamt.
Bunlardan biri olup grevine yine iade edilmi olan Ba arap
Vekilharc bunu firavuna anlatt ve bu iki ryay yorumlamas
iin Yusufun huzura arlmasn nerdi. Ve Yusuf firavuna
yle dedi: ki d de ayn anlam tayor, "Bohim ne yapaca
n sana bildirmi." Baka bir deyile bu bir kehanet .ryas idi;
Tann'nn muradna gre gelecekte neler olacana dair ilahi bir
ifaatt. Bunun yedi yl bolluu izleyen yedi yllk bir ktl ia
ret ettiini anlatan Yusuf, "Bohim ne yapacan sana gster
mi," dedi. Bu ryann iki kez tekrarlanmas ise, "Bohim'in ke
sin karar verdiini ve en ksa zamanda uygulayacan gsteri
yor," dedi.
Yusufun "Bohim Ruhu"na sahip olduunu ancak o zaman
anlayan firavun onu tm Msra ynetici atad ki yaklaan ktl
savuturabilsin. Yusuf da bolluk iinde geen yedi yl boyun
ca rnleri iki kat artrmann bir yolunu bulup kentlerde de
polad. Ve derken ''btn lkelerde ktlk vard" ama Msrn
her yannda yiyecek bulunmaktayd.
Kitab Mukaddes, Yusufun yaad dnemdeki bu firavu-
 Kral Rya/an, Mewn Kehanetler 247

ekil 74
nun adn vermez ama kutsal kitapla ilgili dier kaynaklar ve
kronolojiler sayesinde onu, On kinci Hanedandan olup M..
1 850 ile 1 800 arasnda Msr' da hkm sren III. Amenernhet
olarak tehis edebildik. Firavunun granitten oyma heykeli (e
kil 74) Kahire Mzesinde sergilenmektedir.
Firavunun yedi inekle ilgili ryasna ilikin bu Kitab Mu
kaddes hikayesi hi kukusuz Msrllarn yedi inek inancna
baldr; (nceden belirttiimiz gibi inek olarak resmedilen tan
ra Hatho'un adyla) Yedi Hathor olarak anlan bu yedi inein
gelecei bildirebildii inanc mevcuttu ve bunlar, Yunanllarn
kehanet tanralar olan Sibillerin atalar olmalydlar. Bereketli
yedi yl fikri de kutsal kitaba has bir icat deildi nk hi ya
mur almayan Msrn tek su kayna olan Nil'in su dzeylerin
de grlen bylesi dngler gnmzde de devam etmektedir.
Aslnda, yedi yl bolluu izleyen yedi yl ktla ilikin ok daha
erken tarihli bir Msr kayd mevcuttur. E.A.W. Budge'n l.egends
of the Gods (Tanrlarn Efsaneleri) adl kitabnda evirisi verilen
bir hiyeroglif metindir bu (ekil 75) ve firavun Zose'in (M..
248 lahi Karlamalar

fa o -- 1 o o
<:> \ o ''

ekil 75
2560 civar) gneydeki Yukar Msr valisinden gelen ve "Nil ye
di yl boyunca kabarmad iin" oluan byk bir ktlktan sz
eden kraliyet yazmas aldn anlatmaktadr.
Bylece firavun "kalbini ta balangca dek geniletti" ve tan
rlarn Mabeyincisine, bis bal tanr Tot'a sordu: "Nil' in doum
yeri neresidir? Orada bir tanr var mdr? Varsa kimdir bu tan
r?" Ve Tot gerekten de orada, Nil'in sularn iki maaradan
(ekil 76) dzenleyen bir tanr olduu ve bu tanrnn, kendi ba
bas Khnum (nam dier Ptah, nam dier Enki) olduu yantn
verdi(bkz. ekil 4).
Zosetin Tot'la konumay ve onun yantn almay tam ola
rak nasl baard hiyeroglif metinde aklanmamhr. Metin
bize, Nil'in ve Mstn yaam kaderini elinde tutan tanrnn,
uzaklarda, yani Yukar Mst daki Fil Adasnda oturan Khnum
olduunu rendii anda kraln ne yapmas gerektii anlad
n anlatmaktadr: Uyudu... Bir tecelli bekliyordu ve buldu:
 Kralan Ryalan, Meum Kehanetler 249

1,o 1
o

ekil 76
Ve ben uyurken
Yaamla ve honutlukla
Kefettim ki tanr
Tam baucumda ayakta durmakta!

Ryasnda -veya dleyiinde, tahayylnde- Zoser, "Onu

vglerle yattrdm; huzurunda ona dua ettim" diyerek Nil'in
sularn ve topran bereketini eski haline dndrmesini istedi.
Ve tanr:

Bana kendini ak etti.

Dostane bir yzle, benim
in kayglanarak unu syledi:
"Ben Khnum'um, senin yaratcn."

Tanr Khnum, eer ilah iin kral "tapnaklar yeniden ina et

me, yklm olanlar eski haline getirme ve yeni kutsal yerler
oyup biimlendirme" iini stlenirse kraln dualarn yantlaya
can aklad. Bunun iin, dedi tanr, yeni talarn yan sra
250 lahi Karlamalar

"zamann balangcndan beridir mevcut olan sert talar" da

krala verilecekti.
Sonra tanr, bunun karlnda kayalar arasndaki odasnn
altndaki iki maarada bulunan savaklar aacana ve bunun
sonucunda Nil'in sularnn yeniden akmaya balayacana dair
sz verdi. Bir yl iinde, nehrin iki kys yeniden yeerecek, bit
kiler boy atacak, alk ortadan kalkacakt. Ve tanr szn bitir
diinde, Zoser "dinlenmi bir halde uyandm, yreimdeki
arlk kalkmt" dedi ve sonsuz kran duygusu iinde,
Khnum'a srekli sunu trenleri yaplmasn emretti.
Tanr Ptah ve onunla ilgili bir grm, eski Msr tarihindeki
dier iki tecelli ryasnn ba konusudur; bunlardan biri akla,
erkek varis douramayan kadnlarla ilgili kutsal kitap hikayele
rini getirmektedir.
Bir lahi Karlamann savan gidiatn nasl deitirdiini
anlatan birincisi, firavun Merenptah (M.: 1230 civar) tarafn
dan Kamak'taki byk tapnan drdnc kaps stne kay
dettirilen uzun bir yaztta korunmutur. Sava firavun il.
Ramses'in olu olmasna karn Merenptah, hem karadan (bat
dan gelen Libyallar) ve denizden (Akdeniz'in kar kysndan
gelen "korsanlar") saldran igalcilere kar Msr koruyabil
mesine imkan kalmadn grmt. "Korsanlar" tarafndan
desteklenmi olan Libya gleri Memfis'i, Msrn eski baken
tini ele geirmeye hazrlandklar srada sava zirve noktasna
varmt. midini yitiren Merenptah saldrganlarla yzlemeye
hazr deildi. Derken, son arpmadan nceki gece bir rya
grd. Ryasnda tanr Ptah ona grnp krala bir zafer vaat
ederek yle dedi: "imdi al bunu!" ve Merenptah'n eline bir
kl verip yle devam etti: ''Ve kalbinden znty skp at."
Bu noktada hiyeroglifle yazlm metnin ald hasar nede
niyle hemen sonra neler olup bittii ak deildir ama Merenp
tah uyandnda, ilahi klcn somut biimde elinde olduunu
grd sonucuna varabiliriz. Tanrnn szleri ve ilahi kl sa
yesinde gveni tazelenen Merenptah birliklerinin banda sa
vamaya balad ve sava Msrllarn zaferiyle sonuland.
 Kralan Ryalan, Meum Kehanetler 251

Ptah'n ortaya kt dier rya ise bir ba rahibin ei olan

bir prenses (Taimhotep) ile ilgilidir. Prenses kz dourmu
ama bir erkek varis douramam olduundan "mucizeler yara
tabilen ve hi olu olmam olana bir oul verebilecek olan bu
muhterem tanrnn byklne dua etti." Ba rahibin uyudu
u bir gece Ptah "bir vahiyde ona geldi" ve ba rahibe, belirli in
aat almalarn yrtmesi karlnda "ben de sana bir erkek
evlat vereceim" dedi.

Bunun zerine ba rahip uyand

Bu muhterem tanrnn bast topra pt.
Bu hayrl ii bir an nce yapmak zere
Kahinleri, gizem reislerini, rahipleri
Ve Altn Evinin yontucularn ie ald.

naat ii Ptah'n dileklerine uygun ekilde yrtldkten

sonra, der prenses bu yaztta, gebe kalm ve bir erkek ocuk do
urmutu.
Ayrntlaryla olmasa da temel konusuyla (Ptolemeleler d
neminden kalan) bu Msr hikayesi, Kitab Mukaddes' e ok da
ha erken dnemlerde dlm bir kayd andrmaktadr: Yann
da iki ilahi varlkla birlikte, brahim' e grnen ve onun yal ve
ksr kars Sara'nn erkek ocuu olacan bildiren Rab'bin g
rnmesi olay.
Msr kaytlarnda bulunan ve krallarn grdkleri kehanet
ryalarna dair dier rnekler arasnda en nls, daha sonra
iV. Totmes adyla ta giyecek olan prens tarafndan grlen r
yadr. Onun ryas ok iyi bilinmektedir nk firavun bu rya
y, Gize' deki byk Sfenks' in peneleri arasna diktirdii bir
stelde anlatmaktadr ve o stel bugn hala orada durmaktadr.
Bu stele (ekil 77) kaydedilmi olanlara gre prens "kendini
Memfis dna kp avlanarak oyalamaya almt." Bir gn Gi
ze nekropol yaknlarnda, "ufka uzanan tanrlarn kutsal yo
lu ... ilksel zamanlarn kutsal mekan"nn yan banda dinlen
mek iin uzanr. Buras, yaztta belirtildiine gre, "n byk,
252 lahi Karlamalar

ekil 77
deheti byk Sfenks'in ok byk heykelinin" olduu yerdir.
Gne tepede ve yakcyd, prens bu nedenle Sfenks' in glgesin
de yatp dinlenmeyi semiti, derken uyuyakald.
Prens uyurken, Sfenks'in "kendi azyla konuup syledik
lerini" iitti:

Bana bak, evladm Totrnose...

Gr, halim muhta birininkine benziyor
Tm bedenim paralanmakta.
ln kumlar stnde durmu olan ben
imdi kumlarn altndaym...

Sfenks'in uyuyan prense syledii ey, Sfenks'in byk ks

mn -on dokuzuncu yzylda Napolyon'un adamlarnn ahit
olduu sahneden (ekil 78) pek de farkl olmayan ekilde- rt
m olan l kumundan kurtulmak ve yine tm ihtiamyla g
rlebilmek isteiydi.
Tanr Harmakhis'i temsil eden Sfenks ise bunun karlnda
ona Msr tahtna kaca szn verdi. "Sfenks szlerini bitir-
 Kralan Ryalan, Meum Kehanetler 253

ekil 78
diinde," diye devam eder yazt, "kraln olu uyand." Bu bir
rya olmasna karn ierii ve anlam prens iin ok netti. "Bu
tanrnn konumasn anlamt." Ve ilk frsatta, bu ilahi ricay
yerine getirip Sfenks'i neredeyse tamamen rten kumlar temiz
leme iine giriti. Gerekten de, M.. 1421'de prens iV. Totmes
adyla Msr tahtna kt.
Kralla ilahi yoldan aday gsterilmek Msr tarih kaytlarn
da hi de nadir deildir. Aslnda, prensten nce tahta kan III.
Totmes ile ilgili olarak da byle bir balant kaytlara geirilmi
tir. Karnak'taki tapnak duvarlarnda sz konusu mucizevi olay
lar ve "Tanr'nn Grkemi"ne ilikin grm bu kral tarafndan
eklenen bir yaztta anlatlmaktadr. Bu kez tanr konumam
ama gelecekte tahta kmas iin setii soyluyu "mucizeler ya
ratarak" iaret etmiti.
Totmes'in anlatna gre, henz rahiplik eitimi almakta
olan bir gen iken tapnan stunlu ksmnda durmaktayd.
Aniden, tanr Amon-Ra grkemiyle ufukta grnd. "Gzelli
iyle g ve yeri neelendirdi, sonra byk bir mucize yarat
maya balad; nlarn Ufkun Horusu'nun (Sfenks'in) gzleri
ne dorulttu." Kral, aaya inen tanrya tts, kurban ve adak
lar sundu ve bir alayn peinden tanry tapnaa ynlendirdi.
254 lahi Karlamalar

Tanr bu gen prensin yanndan geerken, diye bildirmektedir

Totmes,

Beni gerekten tanyp durdu.

Yere eildim, huzurunda
Yzm yere srdm.
O beni tutup kaldrd ve kraln nne kard.

Ardndan, bu prensin tahta kmak zere ilahi yolla seildi

inin gstergesi olarak tanr, prens stnde "bir mucize yarat
t." Sonra olanlar, III. Totmes'in yazd gibi, kulaa inanlmaz
da gelse, gerekten olmutu:

Benim iin Gk kaplarn at;

Ufkunun kaplarn ardna kad ar bana at.
lahi ahin gibi ge utum,
Onun gkte olan
Gizemli biimini grdm ki
Grkemine hayran olabileyim.
[Ve] Ufuk Tanrsnn varlk-biimini
Onun gizemli Gk Usullerinde grdm.

Bu gksel uuta, III. Totmes tarih kaytlarna, "tanrlarn

Anlayyla tamamlandn" yazmtr. Bu deneyim ve iddialar
akla hemen Enmeduranki ve Hanok'un ge ykselilerini ve
Hezekiel peygamber tarafndan grlen "Yahveh'nin Grke
mi"ni getirmektedir.

Ryalarn ilahi kehanetler olduklarna, olacak eyleri nce

den bildirdiklerine ilikin kan tm kadim Yakn Dou' da sa
lam bir inant. Habe (Etiyopya) krallar da ryalarn, yapla
cak (veya kanlacak) eylemler veya meydana gelecek olaylar
bildiren yol gstericiler olduklarna inanyorlard.
Habe kral Tanutamun tarafndan bir stele kaydedilen bir
rnek, kraln tahta knn ilk ylnda "majesteleri gece bir r-
 Kr al Ryalan, Meum Kehanetler 255

ya grd" diye belirtilmektedir. Ryasnda kral "biri sanda ve

dieri solunda iki ylan" grd. Grm yle gerekti ki kral
uyandnda, ylanlarn aslnda yan banda olmadklarn g
rnce armt. Ryay yorumlamalar iin rahipleri ve falcla
r ard ve onlar bu iki ylann Yukar ve Aa Msr' temsil
eden iki tanra olduunu sylediler. Bu ryann, "bir ucundan
dier ucuna" tm Msr' fethedebileceini, "lkeyi onunla pay
laacak kimse olmadn" gsterdiini sylediler krala. Bylece
kral "ileri atld ve yz bin asker onu izledi", Msr' fethetti. R
yay ve sonrasndaki olaylar lmszletirmek amacyla diktir
dii stele "rya gerekten gerekti" diye yazmtr.
Bir ryada deil de gn ortasnda tanr Amon tarafndan ve
rilen bir ilahi kehanet, Yukar Msr' da, Nbye snr yaknlarn
da bulunan bir steldeki yaztta kayda geirilmitir. Bir Habe
kral ordusunu Msr'a sokmak zereyken aniden lmt. Ko
mutanlar "obansz bir sr" gibiydiler. Sonraki kraln, len
kraln erkek ocuklar arasndan seilmesi gerektiini biliyorlar
d ama hangisi olacakt? Bylece, bir kehanet duyabilmek iin
Amon Tapnana gittiler. "Kahinler ve ba rahipler" gerekli
ayinleri yaptktan sonra, komutanlar len kraln oullarndan
birini tanrnn huzuruna kardlar ama sessizlik srmekteydi.
Ardndan, kraln kz kardeinden domu olan ikinci erkek kar
dei huzura kardlar. Bu kez tanr konutu ve "te kralnz o,
hkmdarnz oldu." dedi. Bylece komutanlar, ilah kendisine
ilahi destek gvencesi verdikten sonra Krall alan bu erkek
kardee ta giydirdiler.
Habe kralnn ardlnn seilmesiyle ilgili bu hikaye genelde
hi fark edilmeyen bir ayrnt iermektedir; ilahi yoldan seilen
ardln, kraln kendi kz kardeinden doan oul oluu. Bu hika
ye ile Kitab Mukaddes'te anlatlan brahim ve Gerar'n Filistin
li kral Avimelek'in gz koyduu gzel kars Sara ile ilgili hika
ye arasnda bir koutluk grmekteyiz. Daha nce, Msr' da fira
vunun sarayn ziyaret ettiklerinde firavun Sara'y brahim'in
elinden almak istediinde, brahim karsna (ei deil de) kz
kardei olduunu sylemesini istemiti ki hayat balansn. Bu
256 lahi Karlamalar

deneyimden rendikleri nedeniyle brahim yine Sara' dan yal

nzca kz kardei olduunu sylemesini istedi. Ama Avimelek
Sara'ya yanamaya yeltenince, Rab araya girdi:
Ve Elohim gece dnde
Avimelek' e grnerek
"Bu kadn aldn iin leceksin," dedi,
"nk o evli bir kadn."
"Avimelek henz Sara'ya dokunmamt," Rab'be susuz ol
duunu aklad nk brahim "kendisi bana 'Bu kadn kz
kardeimdir demedi mi? Kadn da brahim iin 'O kardeim
dir,' dedi." Bylece "Elohim dnde ona," kadn kocasna geri
verirse cezalandrlmayacan syledi. Ertesi gn Avimelek, b
rahim' den bir aklama talep ettiinde, brahim ona kars y
znden ldrlmekten korktuu iin gerein tamamn deil
yarsn sylediini anlatt: "Sara gerekten kz kardeimdir. Ba
bamz bir, annemiz ayrdr. Onunla evlendim." Onun vey kz
kardei olmakla Sara olunun (shak'n) ilk doan erkek evlat
olmamasna karn yasal varis olmasn garantilemiti. Bu ardl
lk kurallar Anunnakilerin kendi geleneklerine yknmekteydi
ve tm kadim Yakn Dou'da yaygnd (ve hatta Peru'daki n
kalar tarafndan da aynen uygulanmaktayd).
Filistinliler ba ilahlarna Dagon diyorlard; bu "Balklardan
Olan" anlamnda evrilebilecek bir isim veya unvand: Balk
Tanr, Ea/Enki'nin bir vasfyd. Ancak bu tehis tam anlamyla
kesin deildir nk bu ilah kadim Yakn Dou'nun baka yer
lerinde grldnde ad Dagan olarak hecelenir, yani "Tahl
lardan Olan", bir tarm tanrs. Gerek kimlii her neydiyse, bu
tanr Mari krallnn devlet arivlerine kayt dlen birka
alamet ryasnda ba rol oynamaktayd; Mari krall, M..
1 759' da Babil kral Hammurabi tarafndan yklana dek M..
ikinci bin yl balarnda geliip bym bir ehir devletti.
Mari kaytlarndan biri, ierii ok nemli grld iin
derhal bir ulakla Mari'nin son kral Zimri-Lim'in dikkatine su
nulan bir ryayla ilgilidir. Ryay gren kii kendisini, bakala-
 Kral Ryalan, Men Kehanetler 257

ryla yolculuk ederken grmt. Terka denilen bir yere vard

nda, Dagan tapnana girmi ve yere kapanmt. Tam o anda
tanr "azn am" ve bu yolcuya Zimri-Lim'in gleri ile Ya
minitler arasnda atekes yaplp yaplmadn sormutu. Yol
cunun yant olumsuz olunca da tanr, gelimelerden gn g
nne haberdar edilmediinden ikayeti olup ryay gren kii
ye krala bir mesaj ilehnesi, durumla ilgili krala son haberi ula
trmak zere haberciler yollamas talimatn verdi. Krala yolla
nan bu acil bildirimde "Adamn ryasnda grdkleri budur,"
denilmi ve "adam gvenilir biridir" diye eklenmitir.
Dagan' ve Zimri-Lim'in giritii savalarla ilgili bir baka
rya ise bir tapnak rahibesi tarafndan kayda geirilmitir. R
yasnda, "tanra Belet-ekallim'in (Tapnaklar Hanm) tapna
na girdim ama konutta deildi, onu temsil eden heykelleri de
gremedim. Bunu grnce alamaya baladm," diyen rahibe
sonra unlar anlatr: "Alayan ve st ste 'Geri gel ey Dagan,
geri dn ey Dagan!' diyen garip bir ses duydum. Alayarak st
ste ayn eyi sylemekteydi." Derken bu ses daha da yksele
rek tanrann tapnan "Ey Zimri-Lim, sefere kma, Mari' de
kal; sorumluluu ben tek bama stleneceim," szleriyle dol
durmutu.
Bu ryada konuan ve kuatlan kral iin savaacan syle
yen tanrann ad raporda Anunitium olarak geer; bu, nan
na/ tar' n Sami dilindeki halidir. Zimri-Lim'in adna harekete
gemeye gnll oluu tarihsel adan anlamldr nk Mari
kral olmas iin Zimri-Lim'i mesh eden tanrayd o ve bu ilahi
eylem, Fransz arkeologlarca gn na karhldnda Mari
saraynda bulunan muhteem duvar resimlerinde lmszleti
rilmiti (ekil 79).
Ryay bildiren rahibe ise Addu-duri adyla bilinen bir ke
hanet rahibesiydi. Raporunda, gemite kendi kehanetlerinin
"iaretlere" dayanmaktayken ilk kez bir kehanet ryas grm
olduunu da belirtmiti. Rahibenin ad bir baka rya raporun
da da gemektedir ancak bu kez bir rahip Kehanetler Tanras
nn ryasnda onunla konuup kraln "kendini korumakla ilgili
258 lahi Karlamalar

ekil 79
ihmali" nden sz etmiti. (Dier rneklerde, kehanet rahibeleri
uykuda veya rya grrken aldklarn deil de kendi kendile
rini soktuklar bir trans iinde aldklar ilahi mesajlar krala bil
dirmilerdi.)
Mari gnmzde Suriye ile Irak'n birletikleri noktada, F
rat nehri kysnda kurulmutu ve Mezopotamya' dan Akdeniz
kylarna (ve dolaysyla da Msr'a) uzanan ve Suriye ln
geip Lbnan'n Sedir Dalarna dek giden bir rota zerinde ara
istasyon hizmeti vermekteydi. (Daha uzun olup Bereketli Hi
lal' den geen rota Yukar Frat stndeki Harran' dan gemek
teydi.) Dolaysyla, ky lkelerdeki Kenanllarn ve komular
Filistinlilerin ryalarn bir lahi Karlama tr olduuna inan
malar (ve byle bildirmeleri) artc deildir. Esasen Suri
ye'nin Akdeniz kysnda yer alan Ras amra, yani kadim Uga
rit'teki buluntulardan bilebildiimiz yazlan tanr Baal, onun ei
tanra Anat ve kocam babalar tanr El'in efsaneleri veya
"mitleri" ile ilgilidir ve atalan olan kahramanlar tarafndan s
z edilen kehanet ryalar da iermektedirler. te, AMat Hikaye
sinde, erkek varisi olmayan Danel adnda bir ataya bir alamet
ryas srasnda tanr El bir yl iinde erkek evlat sahibi olaca
n bildirir, tpk Yahveh'nin brahim'e shak'n doumu ile ilgili
syledikleri gibi. (Doan olan, yani Akhat byr ve Anat ona
gz koyar ve Glgam'a yapt gibi, a olmas durumunda
 KralJan Ryalan, Meum Kehanetler 259

ona uzun mr vereceini syler. Akhat reddedince, onun ld

rlmesine sebep olur.)
lahi iletiimin saygdeer bir biimi olan ryalar Yukan F
rat stndeki topraklarda ve Kk Asya'nn ilerine doru ya
ylan lkelerde de kaytlara geirilmitir. Gnmzde srail,
Lbnan ve Suriye'nin bulunduu kylar bir kara kprs olma
larnn yan sra birbirleriyle -kendi tanrlarnn emri zerine
harekete getiklerini iddia ederek- savaan Msr firavunlar ve
Mezopotamya krallar arasnda bir sava meydan olarak da i
grd iindir ki bu karlama ve kaynama blgesi ayn za
manda kltrlerin arpmasn, kehanet ve alametlerin kar
masn da yanstmaktayd.
Kral ailesinden kiilerin alamet ryalanna ilikin Msr ka
ytlar, bilginler tarafndan Cin apan Prensesin Efsanesi adyla
bilinen bir metin ierir; eytan karmaya ilikin en eski kaytlar
dan biridir bu. imdi Paris'teki Louvre Mzesinde bulunan bir
stel stne yazlm olan metin Msrl bir prensesle evlenen
Bekthen Prensinin (Yukar Frat stndeki Baktriya lkesi)
prensesi "onu ele geiren ruhlardan" kurtarp ifaya kavutur
mas iin firavun il. Ramses'in yardmn isteyiini anlatmakta
dr. Firavun mneccimlerinden birini gnderir ama nafile. By
lece Bekthen Prensi "bu ruhla kapmas iin" bir Msr tanrs
nn "ortaya kartlmasn" ister.

Dinsel bir bayram srasnda bakent Teb'te iken bu dilekeyi

alan firavun, tanr Khensu'nun tapnana gitti; bu tann, Ra'nn
bir olu olarak kabul edilip genelde stnde hilal eklinde Ay'
tayan bir ahin kafasyla resmedilmektedir. Kral orada bu tan
rya, "hastalk iblislerini kovup kartan byk tanr"ya soru
nun ne olduunu anlatt ve ilahi yardm talebinde bulundu. Fi
ravun konuurken "Khensu'nun ba okca salland", bu elve
rili bir iaretti. Bylece firavun, Bekthen'e gidecek ve tanrya
(veya baz bilginlerce nerildii gibi, onun "kahinine, planlar
nn uygulaycsna" veya tanrnn heykeline) elik edecek byk
bir kervan toplad. Ve ilahi byl glerin kullanlmasyla "k
t ruh" kovuldu.
260 l.ahi Kailamalar

Khensu'nun byl glerine tank olan Bekthen Prensi

"gizlice plan yapp 'Tanrnn burada, Bekthen'de kalmasn sa
layacam' dedi." Ama tanrnn Msra dnnde gecikmeye
sebep olan "Bekthen Prensi yatanda uyuyorken" bir rya gr
d. Ryasnda "bu tanrnn trbeden dar ktn" grd.
"Bu altndan yaplma bir ahindi ve gkyzne uup Msr'a
doru uzaklat." Prens "panik iinde uyand" ve bunun ilahi
bir iaret olduunu fark edip tanrnn derhal Msr'a dnne
izin verdi. Bylece prens, "ona her trl iyi eyden yklce bir
hediye verdikten sonra bu tanrnn Msr'a doru yola kna
izin verdi."
Baktriya'nn iyice kuzeyinde, Kk Asya'nn Hititler lke
sinde de krallarn ryalarnn ilahi vahiyler olduu inanc ok
salamd. Bu kany yanstan ve gnmze dek kalan en uzun
metinlerden biri bilginler tarafndan Mursilis'in Veba D
adyla bilinir; Mursilis M.. 1334 ile 1306 arasnda hkm sr
m bir Hitit kralyd. Tarihsel kaytlarn da dorulad gibi, l
keye musallat olan veba nfusu krp geirmiti ve Mursilis tan
rlar fkelendiren eyin ne olduunu bir trl anlayamamt.
Kendisi ok dindar ve sofu biriydi; "tm bayramlar kutlar, bir
tapna asla dierine tercih etmezdi." Peki yanl olan neydi?
aresizlik iinde, duasna u szleri de ekledi:

itin beni ey tanrlar, ey efendiler!

Vebay Hitit lkesinden uzaklatrn!
Halkn lmesinin sebebini
Ya bir iaretle kesinletirin
Ya da bunu greyim bir ryada
Ya da bir kahin bunu aklaya.

lahi yol gstericilikten yararlanmann ynteminin -bir

kehanet ryas, bir alamet veya bir peygamber araclyla ileti
im- Yahveh'den yol gstericilik isteyen Kral Saul'un sralad
ayn yntem olduunu belirtmemiz gerek. Ama hi yant ala
mayan srail kral gibi Hitit kralnn yalvarlarna da "tanrlar
 Kra1 Ryalar, Meum Kehanetler 261

ekil 80
kulak vermedi; veba azalmad, Hitit lkesi kt etkilenmeye de
vam etti."
Mursilis, tarihesine "Mesele beni amaya balad" diye yaz
mt; (Smerlerin kur dedikleri ve Sami halklarnn Adad ola
rak bildikleri "Rzgar fleyen" veya "Frtna Tanrs" olan, e
kil 80) tanr Teub'a yakarlarn ikiye katlad. Enkidu sonunda
bir ilham almay baard nk bu ne bir alamet ne de peygam
ber sz olduuna gre, bir kehanet ryas olmalyd, yani kral
ile ilahi iletiimin nc yntemi. te Mursilis bylece, veba
nn balad dnemde kral olan babas uppiliumas'n iki bi
imde su ilediini grd: Tanrlara belirli sunular adamay
kesmiti ve bar korumak amacyla Msrllarla yapt anla
may bozup Msrl esirleri Hitit lkesine getirmiti ve onlarn
geliiyle birlikte veba da Hititler arasna yerlemiti.
Durum byle idiyse, dedi kral, Teup'a yalvarmaya devam
ederken, "babasnn gnahlarn kabul edip" tm sorumluluu
stlenerek oluan zarar onarmay nerecekti. Eer daha ok ke
faret ve pimanlk gerekiyorsa, diye yine rica etti tanrdan, ''bu
nu bir ryada greyim ya da bir alametle bulunsun ya da bir
peygamber bana aklasn."
lahi iletiimin kabul gren veya umulan yntemini by
lece bir kez daha sralamt. Bulunan metin tam bu noktada so-
262 lahi Karlamalar

na erdii iin bu yalvarla Teup'un gazabnn ve de vebann

sona ermi olduunu varsaymaktan baka aremiz yok.
Ryalar ve grmler araclyla gerekleen lahi Karla
malar kayda geiren baka Hitit yaztlar da bulunmutur. Bun
larn bazs Smerlerin nanna' s olan ve ykselii Smer dne
minden ok sonralar da sren tanra ta' ilgilendirmektedir.
Bu yaztlardan birinde, tahtn varisi olan Hitit prensi, baba
snn bir ryasnda tanrann grndn ve ona gen pren
sin yalnzca birka yl mr kaldn ama ta'a rahip olmas
iin adand takdirde "canl kalacan" sylediini anlatmak
tadr. Kral bu kehanet ryasna gre davrannca, prens yaad
ama onun yerine erkek kardei (Muvatallis) tahta kt.
Ayn Muvatallis ve tar, yine Muvatalli'nin erkek kardei
olan III. Hattusilis (M.. 1 275-1250) tarafndan bildirilen bir r
yada ba rol oynamaktadrlar. Anlalan Muvatallis kt bir
niyetle erkek kardei Hattusilis'in "kutsal tekerlekle" (yaps be
lirsiz olan bir ilem veya ikence) dava edilmesini emretmiti.
Sulanan kurban, "Neyse ki hanmm tar bir ryada bana g
rnd ve ryada bana yle dedi: 'Seni hi dman bir ilahn
eline brakr mym? Hi korkma!' Ve tanrann yardmyla ak
landm nk tanra, Hanmm beni elimden tuttu; kt bir
yarglamaya veya kt bir ilahn eline beni asla brakmad," di
ye anlatmh.
O dnemden kalma eitli Hitit kraliyet yllklarna gre,
tanra tar 111. Hattusilis'i taht ele geirmek iin Mutavalli ile
yaph mcadelede desteklediini birka kehanet ryasnda
aklamt. Raporlardan birinde, tanrann Hitit tahtn, kars
nn grd bir ryada Hattusilis' e sz verdii iddia edilmek
tedir ve bu e, bir baka rya kaydna gre, "tanra ta'n em
ri zerine" evlendii kadnd; "tanra bir ryada onu bana
emanet etti" demektedir Hattusilis. nc bir rya raporunda,
ta'n Urhi-Teup'a, yani Mutavallis tarafndan kendisinden
sonra tahta kmak zere setii ardlna bir ryada grnp
Hattusilis'i devirme abalarnn nafile olduunu sylemiti:
"Hedefsizce kendini tkettin nk ben, tar, Hititlerin tm
 Kral Ryalan, Meum Kehanetler 263

topraklarn Hattusilis' e devrettim."

Hitit rya raporlar, en azndan bulunmu olanlar, ayinlerin
doru biimde uygulanmasna ve tapncn gerekliliklerine veri
len nemi yanstmaktadrlar. Kefedilen metinlerden birinde
"majesteleri kraln bir ryasnda" yle bildirilmitir: Ryada,
Yarglayan Hanm Hebat (Teup'un ei) majestelerine tekrar tek
rar "Frtna Tanrs gkten indiinde, senin cimrilik yaptn
grmesin," demektedir. Kral rya srasnda tanr iin altndan
bir tren eyas yaptn syleyerek yantlad. Ama tanra "Bu
yetmez!" dedi. Ardndan baka bir kral, kral Hakmi bu rya
konumasna girip majestelerine yle dedi: "Teup'a sz verdi
in Huhupal aygtlarn ve lacivert talarn niin vermedin ki?"
Hitit kral bu l konuma ryasndan uyandnda gr
dklerini rahibe Hebatsum'a anlatt. Ve rahibe bu ryann "Hu
hupal aygtlarn ve lacivert talarn byk tanrya vermesi ge
rektii" anlamna geldiini syledi ona.
Hitit kaytlarnda, kadim Yakn Dou' daki kraliyet rya ra
porlarnda pek grlmeyen bir tarzda, kralieler ve kraliyet ai
lesinin kadn yelerinin grdkleri ryalara ilikin rnekler de
vardr. "Bir kralienin ryas" ibaresiyle balayan byle bir ka
yt "kralie bir ryada tanra Hebat'a yemin etti" demektedir.
Bu rya yemininde kralie, tanraya yle der: "Hanmn, lahi
Hebat kral iyi klar ve onu ktle teslim etmezse eer, lahi
Hebat'a altndan bir heykel ve bir rozet, gsleri iin altndan
bir zrh yapacam."
Bir baka sefer, kaydedilen olay ad belirtilmeyen bir tanr
nn bir ryas srasnda kralieye grnm olmasdr; belki de
bu, hastalanan kral eini iyiletirmesi iin Hebat'n mdahalesi
ni isteyen ayn kralieydi. Ryada bu tanr, kralieye "kocanla
ilgili olarak yreine sknt veren meseleye gelince: O yaaya
cak, ona 100 yl vereceim," der. Bunu duyan "kralie ryasn
da u yemini etti: 'Eer bunu benim iin yaparsan ve kocam sa
kalrsa, tanrlara biri zeytinya, biri bal ve dieri meyvelerle
dolu Harial kab vereceim."'
Kraln hastal kralienin yreine gerekten arlk ver-
264 J.ahi Karlamalar

mekteydi anlalan nk nc bir rya kaydnda, kralie g

remedii bir kiinin ryasnda kendisine tekrar tekrar u szle
ri sylediini bildirmiti: Eer kral iyileirse, tanraya altnla
sslenmi lacivert tandan tren eyalar vadederek "Tanra
Ningal'e (Nannar/Sin'in ei) yemin et." Hastalk ise burada
"ayaklarda ate" eklinde tarif edilmitir.
Kk Asya'nn bir baka ksmnda, Yunan ehirlerinin ge
litii Lidya'da -hasm olan Asur kral Asurbanipal'e gre- ad
Gyges olan bir kral bir rya-grm grmt. Ryasnda, uyu
yan krala Asurbanipal'in adn heceleyen bir yazt gsterildi.
lahi mesaj yle diyordu: "Asur Kral Asurbanipal'in nnde
eil; bylece dmanlarn yalnzca onun adn anarak bile fet
hedeceksin."
Asur kralnn yllklarndaki yaztlara gre Kral Gyges "r
yay grd gn bana iyi dileklerini ye grd ryay bildir
mek iin bir atl ulak yollad ve o gnden itibaren kral ayaklar
mn nnde eildi, lkesinin sakinlerine rahatszlk veren Ki
meryallar feth etti."

Asur kralnn yabanc bir kraln ryasn kaytlara geirmeye

ynelik ilgisi, Asurlarn bir lahi Karlama biimi olarak rya
larn gcne olan inanlarnn bykln yanstmaktadr.
Kraliyet ryalar araclyla aktarlan tecelliler ve kehanetler
Asur krallarnn hep peinde kotuklar ve bildirdikleri bir feno
mendi; ayns, komular ve dmanlar olan Babil krallar iin
de geerliydi.
Frnlanm kil prizmalar stne (Louvre Mzesinde bulu
nan u rnek gibi, ekil 81) hayli kapsaml tarih kaytlar den
Asurbanipal (M.. 686-26) da bizzat birka rya deneyimini
kaydetmiti; geri sklkla bunlar, Kral Gyges rneindeki gibi,
bakalar tarafndan grlen ryalard.
Bunlardan birinde, uykuya dalan bir rahip gece yars "y
le bir rya grd; Tanr Sin' in kaidesinin stnde bir yaz vard;
tanr Nabu, dnyann yazcs bu yazt tekrar tekrar okumak
tayd: 'Asur kral Asurbanipal'e kar ktlk planlayp d-
 Kra1 Ryalan, Meum Kehanetler 265

ekil 81
manla bavuranlara sefil bir lm getireceim, keskin bir de
mir hanerle, byk yangnlarla, alk ve hastalkla hayatlarna
son vereceim."' Bu rya raporuna Asurbanipal'in dt not
ta, "Bu ryay iittim ve tanrm Sin'in szlerine gvendim,"
diye yazmaktadr.
Bir baka rnekte, btn bir ordunun tek ve ayn ryay gr
d -grm daha iyi bir kelime- iddia edilmektedir. Bununla
ilgili kaytta Asurbanipal, ordusu dit Nehrine vardnda a
layan bir aknt olduunu grnce askerler kar kyya geme
yi denemekten korkmulard, diye aklama yapar. "Ama Arbe
la' da yaayan tanra tar gece yars ordumun bir rya grme
sini salad." Bu kitlesel rya veya grmde tar'n yle dedi
i iitildi: "Asurbanipal'in, kendi elimle kral yaptmn nn
den ben gideceim." Asurbanipal'in ekledii nota gre, ordu
"bu ryaya gvenip dit Nehrini sa salim geti." (Tarihsel ka
ytlar bu nehrin Asurbanipal'in ordusu tarafndan M.. 648' de
geildiini dorulamaktadr.)
Kendi saltanatn ilgilendiren bir baka ryay sunarken
Asurbanipal, tanra tar'n bir rahibi tarafndan grlen rya
nn daha ncesinde kraln dorudan tanra arasndaki iitsel
266 lahi Karlamalar

iletiimin bir sonucu olduunu iddia etmitir. "Tanra tar en

dieli i ekilerimi duyup bana 'Korkmayasn... dua etmek iin
ellerini kaldrdn ve gzlerin yala dolduu mddete, rah
metim stndedir."'
Yukardaki tecellinin gerekletii ayn gece "bir grc ra
hip yatp uyudu ve bir rya grd: Srayarak uyandnda,
tar onun bir gece grm grmesini salad." Rahip tarafndan
Asurbanipal'e anlatldna gre gece grmnde grdkleri
unlard: "Arbela' da oturan tanra tar ieri girdi; sanda ve
solunda ok klflar aslyd; yay elindeydi, keskin klc sava
iin knndan kmt. Sen onun nnde oturmaktaydn ve se
ninle gerek bir ana gibi konumaktayd." Ardndan, dedi ra
hip, bu gece grmnde tar'n krala unlar sylediini duy
mutu: "Saldr iin bekle; nereye gidersen git senin nnden gi
diyor olacam ... Burada kal, ye, arap iip elen ve ilahiliimi
v, bu arada ben nden gidip istediin ii yapacam." Rahip
grm tarife devam eder: Tanra, kral kucaklad ve onu ko
ruyucu aurasna sard; "simas ate gibi parlyordu ve odadan
kt." Grc rahip bu grmn, kral dmana kar ilerlerken
tar'n yannda olaca anlamna geldiini sylemiti. tar' si
lahlanm ve nlar saan bir sava tanras olarak gsteren pek
ok kadim betimleme mevcuttur (ekil 82).
Byk bilgisinin yan sra ryalar yorumlama yeteneinin
de olduunu iddia eden Asurbanipal'in tarih kaytlar -kesin
olarak belirtilmese de muhtemelen rya yoluyla alnm- kendi-

ekil 82
 Kral Ryalan, Meum Kehanetler 267

ekil 83
sine u veya bu ''byk tanrlar, efendiler" tarafndan askeri se
ferleriyle ilgili olarak verilmi kehanetlerle doludur. Onun rya
lara ve rya yorumuna ynelik ilgisi, gemite grlen kehanet
ryalarnn kaytlarn bulmak iin devlet arivlerini incelemesi
ne yol amt. Ve bylece, Marduk-um-usur adl bir arivcinin
Asurbanipal'e, bykbabas Sennaerib'in bir rya grdn
ve bu ryada Asurun ulusal tanrs Aurun (ekil 83) ona gr
np, "Ey bilge kral, krallarn kral: sen bilge Adapa'nn bir evla
dsn, Apsu (Enki'nin hakimiyet blgesi) bilgisinde tm insanla
r geersin," dediini reniriz.
Bir kehanet rahibi olarak yetitirildii anlalan arivcinin
verdii bilgide Asurbanipal'in babas Esarhaddon'un Msr i
gal edi koullar da yer almaktadr. "Baban Esarhaddon Harran
blgesindeyken sedir aacndan yaplma bir tapnak grp ie
ri girdi ve ieride, elinde iki ta tutan tanr Sin'in bir asaya yas
landn grd." Tanrlarn lahi Habercisi olan tanr Nusku,
"onun huzurunda durmaktayd: Kraln babas ieri girdiinde,
tanr 'lkelere gidip fethedeceksin' diyerek tac onun bana
koydu. Baban oradan ayrlp Msr fethetti."
Metinde aka belirtilmese de Harran' daki tapnakta geen
olayn da bir rya, Esarhaddon tarafndan grlen bir rya-g
rm olduu varsaylabilir. Aslnda, o dnemden kalan hem ta
rihsel hem de dinsel metinler Smer viraneye dndkten sonra
Nannar /Sin' in Mezopotamya'y terk ettiini ve Marduk'un
"Yerde ve Gkte" stnlk iddiasyla Babil'e dndn iaret
268 lahi Karlamalar

etmektedir (hesaplarmza gre M.. 2024). Esarhaddon'un bu

izin veren kehaneti orada olmayan tanrdan ald yer olan Har
ran, Nannar/Sin'in ikiz klt merkezi olmutu; Nannar/Sin'in
Smerdeki balca merkezi olan Urun bir kopyasyd. bra
him'in babas rahip Terah Urdan ayrldnda ailesini ite bu
Harran' a gtrmt. Ve greceimiz gibi, kehanet ryalar ve
gerek olaylar tarihin akn bir kez daha deitirdiinde Har
ran yine nemli hale gelmiti.
Kutsal kitap peygamberlerinin kehanetleri gereince, lkele
rin felaketi olan kudretli Asur, M.. 612' de Nineve'yi ele geiren
Akaman (Pers) istilaclarnn nnde boyun emiti. Babil' de
ise Asur yularndan kurtulmu olan Nebukadnessar bu boluu
doldurup yakn ve uzak lkeleri fethetmeye giriti ve Kuds' te
ki tapna ykt. Ama Babil'in de gnleri saylyd ve sonun na
sl olaca bir dizi ryada bu marur.krala nceden bildirildi.
Kitab Mukaddes'te kayda geirildii gibi (Daniel Kitab, 2. b
lm) Nebukadnessar rahatsz edici bir rya grd. Ryann an
lamn sylesinler diye "falclar, bycleri ve Kaldelileri (yani
mneccimleri)" artt. Ryay yorumlayamadklarn grnce,
ldrlmelerini emretti. Ama sonra Daniel kraln huzuruna ge
tirildi ve "gkte gizleri aklayan bir tanr"nn gcn ard.
Dierlerinin idam edilmeleri engellendikten sonra Daniel ilk
olarak ryay tahmin etti ve sonra anlamn zd. "Grmn
de," dedi krala, "nnde duran byk bir heykel grdn. ok
byk ve olaanst parlakt, grn rktcyd." Heyke
lin ba altndan yaplmt; gs ve kollar gmten, karny
la kalalar bronzdan, bacaklar demirden ve ayaklarnn bir ks
m demirden bir ksm kildendi. Derken hibir elin tutmad bir
ta ortaya kp heykeli parampara etmiti; paralar ise rzgar
la srklenip yoklara karan samanlara dnmt ve o ta
da byk bir da olmutu.
"Grdn d buydu," dedi Daniel ve ite yorumu da buy
du: Heykel byk Babil'i temsil ediyordu; altndan yaplma ba
Nebukadnessar d; onun ardndan daha az etkili kral gele
cekti ve en sonunda hepsi saman p gibi savrulup gidecek ve
 Kral Ryalan, Meum Kehanetler 269

baka bir yerde yeni bir kral byklk mertebesine kacakt.

Daha sonra Nebukadnessar ikinci bir d grd. Aralarnda
Daniel'in de olduu tm falclar artt. "Yatamda yatarken"
dedi kral, ge eriene dek byyen bir aa grmt; bu
meyve ve glge veren bir aat. Aniden:

Gkten inen bir gzc,

Kutsal bir varlk grdm.
Yksek sesle,
11
Aac ve dallarn kesin, yapraklarn yolun,
/1
Meyvesini atn" diye bard. Altnda barnan
Hayvanlarla dallarna tneyen kular kasn.
Ama kklerin bulunduu kt...
Otlarn iinde brakn."

Ve Daniel krala, bu aacn kendisi, Nebukadnessar olduu

nu syledi ve grm, meydana gelecek olanlarn kehanetiydi.
Akln yitirmekle lanetlenen Nebukadnessar'n sonu insanlar
arasndan kovulup yabanl hayvanlarla yaarken otlarla beslen
mek olacakt. Gelenek de Nebukadnessar'n gerekten akln yi
tirdiini, kehanet ryasndan yedi yl sonra (M.. 562' de) ld
n kabul etmektedir.
nceden bildirildii gibi, ardndan gelen kral ksa mr
lyd, ya taht braktlar ya da bir dizi isyan srasnda ldrl
dler. Aradaki boluu, Harran' daki Sin tapnann ba rahibe
si doldurdu ve Sin' e yalvarp dualar ederek bu tanrnn Har
ran' a dnmesi ve krall, kendi olu Nabunaid (halbuki Asur
kraliyet soyuyla ok uzaktan balantlyd) araclyla yeniden
tesis etmesi iin yakard. Bunun sonucunda Babil'in son etkili
kral oldu ve onun ryalar Mezopotamya uygarlklarnn sonu
nu Harran'a balad. Yl M.. 555'ti.
Babilli olmayan ve Sin'in takipisi olan birinin Babil'de h
km srmesi iin Marduk'un onay ve de Enki'nin bu olu ile
Enlil'in olu (Sin) arasnda bir uzlama olmas gerekliydi. Bu
ifte kutsama ve uzlama, Nabunaid tarafndan grlen birka
270 lali Karlamalar

rya ile doruland, belki de saland. Bunlar o kadar nemliy

diler ki kral herkes bilsin diye, bunlar steller zerine kaydet
miti.
Nabunaid'in kehanet ryalarnda baz sra d zellikler
vard. En azndan ikisinde, gezegenleri temsil eden ilahlar g
rnmt. Bir bakasnda, lm bir kraln hayaleti olaylarn gi
diinde rol oynam ve rya iinde bir ryay anlatabilmek iin
iki ksma ayrlmt.
Kaydedilen bu ryalarn ilkinde, Nabunaid "Vens gezege
nini, Satrn gezegenini, Ab-Hal gezegenini, Parlayan Gezegeni
ve Byk Yldz'; gkte yaayan byk tanklar" grd. Rya
snda onlara sunaklar kurup uzun mr, uzun bir saltanat ve
dualarna Marduk'tan olumlu yant gelmesi iin dua etti. Sonra
ayn ryada veya bunun devamnda, "uzand ve bir gece gr
mnde sal yenileyen ve llere can veren Byk Tanray
grd." Uzun mr bahetmesi iin ona da dua etti "ve yzn
bana dnmesini rica ettim" ve:

Gerekten de dnd
Ve bana bakh
O parldayan yzyle
Ki merhametini gstermekteydi.

Nabunaid tarafndan grlen bir baka ryann nsznde

onun, Marduk ve Nannar /Sin' in gksel karlklar olan "B
yk Yldz ve Ay'n kavuumu nedeniyle endieli hal" ald an
lahlr. Sonra ryay anlatmaya giriir:

Ryada, aniden yan bamda duran bir adam grnts be

lirdi. Bana, "Kavuumda kt bir iaret yok" dedi.
Ayn ryada, benden nce tahta km kral Nebukadnessar
da bana grnd. Bir hizmetkar olan bir arabada durmaktayd.
Hizmetkar, Nebukadnessara, "Nabunaid'e syle de imdi gr
d ryay sana bildirsin!" dedi.
Nebukadnessar onu dinledi ve bana, "Grm olduun iyi
alametleri bana syle," dedi.
 Kralan Ryalan, Meum Kehanetler 271

Ona, "Ryamda neeyle Byk Yldz ile Ay' grdm. Ve

Marduk'un gezegeni, gn iyice ykseklerinden bana admla
seslendi," diye yant verdim.

Marduk ve Sin'in gksel karlklarnn kavuumu demek ki

Nabunaid'in tahta kna her ikisinin de onay verdii anlam
na geliyordu; len Nebukadnessar'n sorusu ve ona verilen tat
min edici yant ise bir tr geriye bakla, onun da bu saltanat
onayladn gstermekteydi.
nc rya Marduk ile Sin arasndaki uzlamay daha da
ileri tamaktayd. Ryada "byk tanrlar" Marduk ve Sin bir
likte durmaktaydlar ve Marduk, kral, Sin'in Harran'daki tap
nann yeniden inasna hala balamad iin azarlyordu. Bu
karlkl konuma srasnda Nabunaid bunu yapamadn
nk Medlerin ehri kuattn syleyerek aklama yapt. Bu
nun zerine Marduk, dmann Akaman kral Kiros (Keyhs
rev) tarafndan yenileceini bildirdi. Nabunaid bu ryayla ilgili
olarak sonra ald bir notta, bunun daha sonra gerekten mey
dana geldiini belirtmiti.
Paralanan uygarl birarada tutmaya alan Nabunaid,
olu Belasser'i Babil'e vekil tayin etti. Ama etrafn saran karga
ay unutmak amacyla dzenledii lenin tam ortasnda, Du
vardaki El Yazs ortaya kvermiti. Mene, mene, tekel ve parsn,
diyordu yaz. Babil'in gnleri saylyd, krallk blnecekti ve
Medler ile Perslerin eline geecekti. M.. 539' da ehir Akaman

ekil 84
272 l.ahi Karlamalar

kral Kiros'un eline geti. Kraln ilk ilerinden biri srgnlerin

lkelerine dnmelerine ve kendi setikleri tapnaklarda zgrce
ibadet etmelerine izin vermek oldu; bu emrin kaydedildii Ki
ros Silindiri (ekil 84) gnmzde Londra' daki British Muse
um' dadr. Yahudi srgnler iin zel bir bildiri yaynlayp onla
rn Yahuda'ya dnp Kuds'teki tapna yeniden ina etmele
rine izin verdi. Bunu yapmh nk Kitab Mukaddes' e gre o,
"Kore'i (Kiros) dorulukla harekete geirecek, yollarn dzle
yeceim" diyen Yahveh'ydi.
 DA RYA Mi?

Uyuyan tm hayvanlar rya da grr m? Yoksa yalnzca me

meliler ya da yalnzca primatlar m rya grr? Veya rya grmek
yalnzca insanoluna m hastr?
Grnd gibiyse, rya grmek gerekten de insanolunun
yalnzca evrim yoluyla edinmedii esiz yetenek ve becerilerinden
biridir, dolaysyla Anunnakiler tarafndan bize miras brak lan ge
netik kaltn bir paras olmaldr. Ama bunun byle olabilmesi iin
onlar da rya grebiliyor olmalydlar. Gryorlar myd?
Yant, evet; Anunnaki tanrlar da kehanet ryalar grmektey
diler.
rneklerden biri, Enki'nin oullarndan biri olup Enlil'in torunu
olan ltar ile nianlanan Dumuzi'nin bir ryasnda kendi lmn
grd kehanet ryasdr; bu lm, Anunnaki lerin "Romeo ve Jl
yet" masalnn traj ik sonunu getirmiti. "Yrei Gzyalaryla Dolu"
balkl bir metin kendi kz kardei Getinanna'ya zorla sahip olan
Dumuzi'nin uyuya kalp nasl kabuslar grdn anlatr. "Prense
benzeyen bir ku" ve bir ahin ondan tm stat gstergelerini ve
sahip olduklarn birer birer almaktadrlar. Kabusun sonunda kendi
sini yerle bir edilmi bir aln ortasnda lm yatarken grr.
Uyannca bu ryann ne anlama geldiini kz kardeine sordu.
"Kardeim," dedi o, "ryan elverili deil." Onun ellerini kelepele
yip kollarn balayacak "haydutlar" tarafndan tutuklanacan n
ceden bildirmekteydi bu rya. Gerekten de ksa sre sonra, byk
kardei Marduk'un emri zerine Dumuzi'yi yakalamak iin "kt e
rifler" geldi. Sonras bir kap kovalamaca destandr; sonunda Du
muzi kendisini, tpk ryasndaki gibi, kendi allarnn arasnda bul
du. Ve kt Gallu onu ele geirmek zereyken kan arbedede Du
muzi kaza eseri ld ve ryasnda grm olduu gibi, cansz be
deni paralanan eyalarn arasnda yatmaktayd.
Baal ve Anat ile ilgili Kenan metinlerinde, kehanet ryalarnda
Baal'in cansz bedenini gren ise tanra Anat'tr; ona cesedin yeri
sylenir ki len tanry geri getirip yeniden canlandrmay dene
sin ...
 - 11 -

MELEKLER VE DGER ELLER

Bir grm, bir UFO gzlemi ve meleklerin ortaya k Kita

b Mukaddes'te yer alan en ilgin ryalardan birinde, Yakup'un
Ryasnda biraraya gelmitir. Bu ok nemli bir lahi Karla

madr nk bu karlama srasnda Yahveh, shak'n olu ve
brahim'in torunu olan Yakup'u korumaya, onu ve soyunu kut
samaya, Vaat Edilen lkeyi sonsuza dek ona ve torunlarna ver
meye bizzat yemin etmiti.
Bu lahi Karlamaya, Yakup'un bir grmde Rab'bin Me
leklerini i banda grmesine yol aan koullar yleydi: Ya
kup, kendi ailesinin yerlemi olduu Kenan' dan yola kp b
rahim' in ailesinin, brahim Sina ve Msra doru yola koyuldu
unda arkada kalan ksmnn yaad yer olan Harran'a gidi
yordu. shak, kendisinin ardndan baa geecei ilahi anlamda
nceden belirlenmi olan olu Yakub'un putperest bir Kenanl
kadnla evlenmesinden kaygland iin, "shak Yakup'u ar
d, onu kutsayarak, 'Kenanl kzlarla evlenme' diye buyurdu.
'Hemen Padan-Aram'a, annenin babas Betuel'in evine git. Ora
dan dayn Lavan'n kzlarndan biriyle evlen."'
Harran, hatrlayacanz gibi, Mezopotamya' dan Akdeniz
topraklarnda ve dolaysyla da Msra giden kuzey yolu stn
de bir ara istasyondu (adnn da anlam buydu). brahim gne
ye doru ilerlemesi emredilmeden nce, babas Terah iie burada

274
 Melekler ve Dier El.iler 275

UJ
Temel
Mslman
Trbeleri

ekil 85
kalmt; (yaklak bin be yz yl sonra) Esarhaddon, Msr i
al etme kehanetini burada alm ve Nabunaid, Babil' e kral ol
mak zere burada seilmiti. [Halen kadim adyla anlan Har
ran, Trkiye'nin gneyinde hala byk bir ehirdir ama kadim
hyk stne mslman trbeleri ina edildiinden, kadim
_alarn kutsal semtinin bulunmu olduu yerde ana cami yer
almaktadr (ekil 85) ve arkeologlar burada kaz yapamamakta
drlar. Ama eitli yap kalntlar hala brahim ile birlikte anl
maktadr ve ehrin kuzeybatsndaki bir kuyuya Yakup'un Ku
yusu denilmektedir, nedenini birazdan anlayacaksnz.]
Beer-eva' dan kuzeye doru yola kan Yakup bir akams
t, dedesi brahim'in bir zamanlar tam tersi yne, Harran'dan
276 lahi Karlamalar

Beer-eva'ya giderken kamp kurduu yere vard. Yorulmu

olan Yakup talarla dolu bir zemine uzanp uyudu. Daha sonra
olanlar, Kitab Mukaddes'in diliyle aktarmak en dorusu ola
cak (Yaratl Kitab, 28):

Yakup Beer- eva'dan ayrlarak Harran'a doru yola kt.

Bir yere varp orada geceledi nk gne batmt. Oradaki ta
lardan birini alp bann altna koyarak yatt.
Dte, yeryzne bir merdiven dikildiini, bann gklere
eritiini grd. Ve Elolim'in melekleri merdivenden kp ini
yorlard.
Yahveh [merdivenin] yan banda durup, "Atan brahim'in
Elolim'i, shak'n Elohim'i Yahveh benim," dedi. "zerinde yat
tn topraklar sana ve soyuna vereceim. Yeryznn tozu ka
dar saysz bir soya sahip olacaksn. Douya, bahya, kuzeye, g
neye doru yaylacaksnz. Yeryzndeki btn halklar sen ve
soyun araclyla kutsanacak. Seninle birlikteyim. Gidecein
her yerde seni koruyacak ve bu topraklara geri getireceim. Ver
diim sz yerine getirinceye kadar senden ayrlmayacam."
Yakup uyannca, "Yahveh burada ama ben farkna varama
dm" diye dnd.
Korktu ve "Ne huu verici bir yer!" dedi. "Bu, Elohim'in
evinden baka bir yer olamaz. Buras gklerin kaps."
Ertesi sabah erkenden kalkp bann altna koyduu ta ant
olarak dikti, zerine zeytinya dkt. Oraya Beyte/ adn verdi.

Bu lahi Karlamada, bu gece vakti yaanan grmde Ya

kup hi kukusuz bugn UFO diyeceimiz bir ey grmt an
cak bu ey onun iin bir tanmlanamayan uan cisim deildi; o
aracn iindekilerin veya arac kullananlarn ilahi varlklar, "Elo
him' in melekleri" olduklarn pekala fark etmiti ve olarn Efen
disi veya komutan da "merdivenin yan banda duran" Yah
veh'nin ta kendisiydi. Tank olduu ey zihninde, burasnn bir
"Gkler Kaps," Elohim'in oradan ge doru ykselebildii bir
yer olduuna ilikin tek bir pheye bile yer brakmamt. Sei-
 Melekler ve Dier Eliler 277

len kelimeler, "ba ge erecek" bir frlatma kulesi ile ilgili ola
yn yaand yerin ad olan Babil kelimesini [ Bab-li, "Elohim
Kaps" ] andrmaktadr.
Komutan kendisini Yakub'a "Atan brahim'in Elohim'i", yani
DN.GR, "shak'n Elohirn'i Yahveh benim" diye tantmt. "Elo
him'in Melekleri" olarak tanmlanan "Merdiven" ileticileri ise
yalnzca melek deildiler; bu ilahi havaclarn kulland blgeye
farknda olmakszn .rast geldiini fark eden Yakup buraya Beyte/
( "El'in Evi") adn verdi; El kelimesi Elohim kelimesinin tekilidir.
1'ilne kk bilgisi stne ve dolaysyla da bu "melekler" in
kimlii hakknda birka ey sylememiz gerekiyor.
Kitab Mukaddes, bu ilahn astlarn yalnzca "melekler" de
il, "Elohirn'in melekleri" olarak tanmlamak konusunda zen
gstermitir nk branca Mal'akhim kelimesi "melekler" anla
mna gelmez, aslnda "ulaklar, haberciler" anlamna gelmekte
dir ve bu terim Kitab Mukaddes'te ilahi olanlar deil de krali
yet mesajlarn tayan sradan, kanl canl insanlar iin kullanl
maktadr. Kral Saul, Davut'u artmak iin Mal'akhim (genelde
"ulaklar" diye evrilmektedir) gndermiti (1. Samuel, 16:19);
Davut, Yave-Gilat halkna kral olarak mesh edildiini bildir
mek iin Mal'akhim (yine "ulaklar" olarak evrilir) yollamt (2.
Samuel, 2:5); Yahuda kral Ahaz, dman saldrlarn pskrt
mesine yardmc olmas ricasn Mal'akhim ile Asur kral Tig
lat-Pilese' e iletmiti (2. Krallar, 1 6:7) vs. Etimolojik adan bu
terim "i", "el sanat" veya "sanatkarlk" eklinde evrilen Me
Ja'kha kelimesiyle ayn kkten gelmektedir. Kitab Mukaddes'te
bu terim bu haliyle, Sina lndeyken adr ve Ahit Sandn
ina edebilmek iin gereken Melakha'y gerekletirebilir hale
gelmesi iin Besalel' e Yahveh' nin verdii "Bilgelik ve Anlay"
ile balantl olarak kullanlr, dolaysyla (Mal'akhim kelimesi
nin tekili olan) bir Mal'akh yalnzca sradan bir ula deil, belir
li bir grev iin eitilip nitelik kazandrlm ve (bir bykeli
den beklenebilecei gibi) bir miktar da tefrik gcne sahip olan
zel bir eliyi anlatmaktadr. Sonraki sayfalarda "Elohirn'in Me
lekleri" ite byle lahi Elileri anlatmak iin kullanlacaktr.
278 lahi Karlamalar

Yakub'un hikayesi de, devam ettike greceiniz gibi, atala

rnn, dedesi brahim' in ve babas shak'n hikayesi gibi kehanet
ryalar ve meleklerle karlamalar ile doludur.
Harran'n ayrlarndaki su kuyusunun banda Rahel'le ta
nan ve onun, days Lavan'n kz olduunu kefeden Yakup,
kzyla evlenmek iin daysnn iznini istedi. Lavan ancak ken
disi iin yedi yl almas karlnda bu izni verecekti ama Ya
kup yedi yl doldurduunda Lavan onun, Rahel'in ablas olan
Lea ile evlenmesini salad; Rahel'i ikinci e olarak alabilmesi
iin Yakub' un yedi yl daha hizmet etmesi gerekecekti. Lavan'n
srarlar sonucunda Yakup, karlar, onlardan doan ocuklar
ve giderek bytt davar srleriyle biraz daha, biraz daha
derken yirmi yl boyunca orada kaldlar. Derken bir gece Yakup
bir rya grd. "iftleen tekeler izgili, noktal, krld." Gr
dklerinden dolay akna dnen Yc:kup bu ryann ikinci ks
mnda bir "Elohim Melei" grnp ona adyla seslendiinde
bir ilahi kehanet ald. "'Buyu' dedim. Bana, 'Bak, btn iftle
en tekeler izgili, noktal ve krl' dedi. 'nk Lavan'n sana
yaptklarn grdm. Ben Beytel'in Eliyim, hani orada bana ant
dikip meshetmitin ... Kalk, bu lkeden git, doduun lkeye
dn."'
Bu kehanet ryasna gre harekete geen Yakup ailesini ve
mallarn toplad ve Lavan'n koyunlarn ynn krpmaya
gitmesini frsat bilip aceleyle Harran' dan ayrld. Lavan bu haberi
duyunca fkelendi. Ama "O gece Elohim, Araml Lavan'n
dne girerek ona 'Dikkatli ol!' dedi. Yakub'a ne iyi, ne kt bir
ey syleme."' 'Byle tembih edilince, Lavan en sonunda
Yakup'un ayrlmasna raz oldu ve bu ikisi, fkelenip de ktlk
yapmak amacyla ne biri dier yana ne dieri te yana gemesin
diyerek aralarna snr olmas iin bir ta diktiler. Bu antlamaya
sadk kalma yemini ederken, garantr olarak Elohim de anld.
Byle bir snr ta yerletirmek, o gnn adetlerine uygundu.
Kudum. denilen bu talarn st ksm yuvarlanmh; snr antla
masnn artlarnn ve antlamaya ilikin her iki tarafn verdii
yeminlerin garantr olarak arlan tanrlarn isimlerini ve ba-
 Melekler ve Dier Eliler 279

.en de bu tanrlarn gksel sembollerini, tan yuvarlanm st

ksmna oyulmu halde tamaktaydlar (ekil 86). Dolaysyla
ku tsal kitabn anlatmnda (Yaratl Kitab, 31 :53) "brahim'in
flohim'i, Naho'un Elohim'i ve babalarnn Elohim'i aramzda yar
g olsun" eklinde belirtildiinde bu, Kitab Mukaddes'in olay
doru biimde tarif ettiinin bir iaretidir. brahim' in tanrs Yah
veh'nin adndan sz edilmemi de olsa Yahveh ile brahim'in
( Harran' da kalm olan) erkek kardei Naho'un tanrlar arasn
da bir ayrm yaplmaktadr; Lavan'a gre bunlarn hepsi, brahim
ile Naho'un babalar Terah'n Elohim'i idi.
Kutsal kitaptaki veriler, atalarn [Kenan'n Sina yarmadasy
la oluturduu snrn gneyinde kalan ve balca ehri (bugn
de hala) Beer-eva olan] Negev' e giderken tercih ettikleri yolun
eria Nehrini amay gerektirdiini gstermektedir; bu da (ky
dan geen Deniz Yolundan ok, bkz. Harita) nehrin dousunda
kalan Kral Yolunun kullanldn iaret eder. Yakup ailesi, ma
iyeti ve srleriyle gneye doru yolculuk ederken eria Neh-

ekil 86
280 lahi Karlamalar

-
- - - -
-
- -
-
- - - -
- - - - -

rinin dalar arasndan akan ve daha kolay bir gei salayan

Yabbuk koluna rastlad bir yere geldiinde Mal'akhim ile bir
sonraki karlamas gerekleti. Bu kez, ne bir rya ne de bir
grm sz konusuydu, bu yz yze bir karlamayd!
Bu olay, Yarahl Kitabnn 32. blmnde anlahlr:

Yakup yoluna devam ederken,

Elohim'in melekleriyle karlat.
 Melekler ve Dier Eliler 281

Onlar grnce, "Elohim'in ordugah bu!" diyerek

Oraya Mahanayim (ki Ordugah Yeri) adn verdi.

Burada yalnzca iki ayette verilen bu olayn, aslnda Kitab

Mukaddes' in resmi yazlnda ayn bir blm oluturduu ke
sindir. Sonraki ayetlerde bu olayla ilgisiz olan bir konu, yani Ya
kub' un erkek kardei Esav ile karlamas anlatlr. Kutsal me
tinleri derleyip zetleyenlerin bu iki ayeti ele al tarz, Yaratl
Kitabnn 6. blmnde (Nuh ve gemisinin hikayesinin hemen
ncesinde gelen) anlatlan ve daha uzun bir metinden alnp ko
runan bir para olduu kesin olan, Nefilim hakkndaki u ksm
akla getirmektedir. Demek ki bu gerek bir grupla veya bir la
hi Eliler taburu ile karlamay anlatan ok daha uzun ve ay
rntl bir metinden alnm iki ayettir.
Yaratl Kitabnn kadim editrleri bu ksa bahsi, hemen ar
dndan gelen ksm nedeniyle korumay uygun grmlerdi an
lalan nk Yakup'un adnn niin "srail" olarak deitiini
aklamak iin bu ksa bahsin de metne dahil edilmesi gereki
yordu.
Yabbuk geidine varan ve erkek kardei Esav'n, ardllk a
sndan rakibi olan kardeinin dndn grnce ne tavr tak
nacandan emin olmayan Yakup her defasnda maiyetinden
kk bir grubu gnderme stratejisini benimsedi. Sonunda or
dugahta yalnzca kendisi, iki kars ve iki cariyesi ve on bir o
cuu kalnulard ve gece karanlndan yararlanan Yakup "an
lan yanna alp karya geirdi, sahip olduu her eyi de kar
ya geirdi."
Derken hi beklenmedik bir lahi Karlama meydana geldi:

Bylece Yakup
Arkada yalnz kald.
Bir adam gn aarncaya kadar
Onunla greti.
Yakub'u yenemeyeceini anlaynca,
Onun uyluk kemiinin bana arpt.
282 lahi Karlamalar

yle ki, greirken

Yakub'un uyluk kemii kt.

Adam, "Brak beni, gn aaryor," dedi.

Yakup, "Beni kutsamadka seni brakmam,"
Diye yantlad.
Adam, "Adn ne?" diye sordu.
"Yakup."
Adam, "Artk sana Yakup deil,
srail denecek," dedi. "nk
Bohim ile, insanlarla greip yendin."
(sra-El, El ile, yani bir ilah ile "gremek, yarmak" anlam-
na gelen bir kelime oyunudur.)

Yakup, "Ltfen adn syler ll)sin?" diye sordu.

Ama adam, "Neden adm soruyorsun?" dedi.
Sonra, Yakup'u kutsad.

Yakup, "Bohim ile yz yze grtm

Ama canm baland" diyerek
Oraya Peni-El (Elin Yz) adn verdi.
Yakup, Peniel' den ayrlrken gne dodu.
Uyluundan tr aksyordu.

Kitab Mukaddes'te Rab'bin bir meleine ilikin ilk bahis Ya

ratl Kitabnn 16. blmnde, Yakup'un dedesi brahim' in d
nemindeki bir olayla ilikilidir. brahim ve kars Sara kocam
tr; brahim seksenli yalarnn ortalarndadr, Sara da ondan on
ya gentir ama hala ocuklar olmamtr. brahim, Kenan'a git
mesi emrine uyup Sina' daki uzay limanna yaplacak saldry
savuturma grevini tamamlamt: Krallar Sava (Yaratl Ki
tabnn 14. blm). Mteekkir olan Yahveh:

Bir grmde Avram' a,

"Korkma Avram" diye seslendi,
 Melekler ve Dier Eliler 283

"Senin kalkann benim.

dln ok byk olacak."

Ama ocuu olmayan brahim" (halen Smerce ad olan Av

ram"" ile arlmaktayd) ac bir yant verdi: "Ey Egemen Yahveh,
bana ne vereceksin?" dedi. "ocuk sahibi olamadm." Varis olma
dktan sonra, dedi Avram, dln ne faydas vard?

Yahveh yine seslendi:

"Mirasn ancak z ocuun olacak."
Sonra Avram' dar kartarak,
"Gklere bak," dedi,
"Yldzlar sayabilir misin?
te, soyun o kadar ok olacak."

O gn Yahveh Avram'la antlama yaparak ona yle dedi: "M

sr Irmandan byk Frat Irmana kadar uzanan bu topraklar
senin soyuna vereceim."
Ama saysz torun vaadine ramen kutsal kitaptaki hikaye de
vam eder ve Sara hala Avram'a bir ocuk verememitir. Bunun ze
rine Sara, belki de Rab Avram'n ocuunun ondan olmasn istemi
yordur, diye kocasna, Msrl cariyesi Hacer'le "yat"masn nerdi.
Ve "Hacer hamile kald" ve hanmn kmsemeye balad.
Bu aslnda kendi nerisi olmasna karn Sara ok kzmh ve
"cariyesine sert davranmaya" balaynca Hacer onun yanndan
kah.

Yahveh'nin bir melei onu

lde bir pnarn,
ur yolundaki pnarn
Banda buldu.
Ona, "Sara'nn cariyesi Hacer
Nereden gelip nereye gidiyorsun?" diye sordu.
"oklarn babas" anlamna gelen bir isim. (.N.)
"Yce Baba" anlamna gelen bir isim. (.N.)
284 lahi Karlamalar

Hanm Sara'dan katn aklaynca, melek ona geri dn

mesini, bir olu olup soyunu kimsenin sayamayaca kadar o
altacan syledi. "Adn smail [ma-El, ("Tanr itir")] koya
caksn nk Yahveh, sknt iindeki yakarn iitti." Bylece
Hacer geri dnp smail'i dourdu ve "Hacer, smail'i dourdu
unda Avram seksen alt yandayd." Yahveh bir kez daha "Av
ram' a grnp" brahim ve soyuyla olan antlamasn tekrar ta
zeleyene ve brahim' in vey kz kardeinden (Sara) bir olan sa
hibi olarak yasal ardll salamas iin gereken admlan atana
dek on yl daha geecekti. Antlamay yasallatrmann bir
koulu da brahim'in ve evindeki her erkein snnet olmasyd.
Aynca, Kenan lkesini mlk edinmelerinin ve Eski lkeyle, ya
ni Smer'le kalan balarn da koparmalarnn iareti olarak bu
bran ata ve ei (Avram ve Sara olan) Smerce adlarn brakp
bunlarn Sami versiyonlar olan brahim ve Sara'y alacaklard
(Bu olaydan nceki dnemlerden sz ederken onlar "brahim"
ve "Sara" olarak anmamzn sebebi kolaylk olsun, diyeydi; Kita
b Mukaddes'te onlar bu noktaya dek hep Avram ve Saray ola
rak anlrlar.) Ve brahim o srada doksan dokuz yandayd.
Bu ilahi talimatlar ve shak'n Sara' dan doacann nceden
bildirilmesinin ayrntlar, Yaratl Kitabnn 17. blmnde ve
rilmitir. Koullar, yani Sodom ve Gomora'run yklmas yol aan
Tecel ise bir sonraki blmde, "Yahveh kendisine grn
d" nde anlatlmaktadr. yicene yalanm olan ata adrnn
giriinde ohrmaktadr, len vaktidir, gnn en scak zaman.
Aniden, adam ortaya kverdi:

brahim, karsnda [tepesinde] adamn

Durduunu grd.
Onlar grr grmez
Karlamaya koh.
Ve yere kapanarak birine,
"Ey efendim, eer gznde lhf bulduysam,
Ltfen kulunun yanndan ayrlma [stnden geip git
me]" dedi.
 Melekler ve Dier Eliler 285

Bu sahne gizemle doludur. yabanc aniden belirirler, g

zn ge kaldrdnda brahim tarafndan grlrler. Onlarn
"tepesinde" durduunu grmtr. Bu noktada henz kimlikle
ri belirsiz ise de brahim onlarn olaanst -veya ilahi- doa
sn abucak tanmtr. Biri bir biimde dierlerinden farkldr
ve brahim ona seslenir, ona "Efendim" der. Szlerine ok
nemli bir ricayla son verir: "Ltfen kulunun stnden gei.p git
rre." Baka bir deyile, onlarn gklerde dolaabilme becerisini
tanmtr... Ama te yandan ylesine insan gibidirler ki ayakla
rn ykamalar iin su vermeyi teklif eder, aacn glgesinde
dinlenmelerini nerir ve "yollarna devam etmeden" nce yiye
cek sunmak ister. "Adamlar, peki dediin gibi olsun, dediler."
"brahim hemen adra, Sara'nn yanna gitti" ve kendisi bir
et yemeinin hazrlanmas iin uan altrrken Sara'nn pi
de hazrlamasn istedi ve yemei kendi elleriyle sundu. Adam
lardan biri, Sara'y sordu ve yle dedi: "Gelecek yl bu zaman
da kesinlikle yanna dneceim. O zaman karn Sara'nn bir o
lu olacak." adrn giriinde konumalar dinleyen Sa'ra bunu
duyunca bir kahkaha att; bu kadar kocamken brahim ile ken
disinin bir olu nasl olabilirdi ki?

Yahveh, brahim'e sordu:

"Sara niin 'Bu yatan sonra
Gerekten ocuk sahibi mi olacam?'
Diyerek gld?
Yahveh iin olanaksz bir ey var m?
Belirlenen vakitte,
Gelecek yl bu zaman yanna dndmde
Sara'nn bir olu olacak."

Ve shak ve soyuyla antlamam sonsuza dek srdreceim,

dedi Yahveh.
Hikaye devam eder; "adamlar oradan ayrlrlarken Sodom'a
doru baktlar. brahim onlar yolcu etmek iin yanlarnda y
ryordu." Ama anlat, aniden ortaya kan ziyaretiyi Ana-
286 lahi Karlamalar

n, yani "adamlar, kiiler" olarak anlatmaya devam ediyorken,

shak'n (branca tz'hak olan bu ad, Sara'nn "kahkahas" ile il
gili bir kelime oyunuydu) doumuyla ilgili kehanet, bu kii
den birinin Yahveh'nin ta kendisi olduunu renmemizi sa
lar. bran ata, Rab Yahveh'yi konuk edecek kadar ayrcalkl ol
duu en olaanst Tecellidir bu!
Sodom'un aadaki Tuz Denizi vadisinde grlebildii bir
kayalk buruna vardklarnda, Yahveh bu ziyaretin nedenini b
rahim'e anlatmaya karar verdi:

Sodom ve Gomora
Byk sulama altnda ve
Gnahlar ok ar.
Onun iin inip bakacam.
Duyduum sulamalar
Doru mu, deil mi greceim.
Bunlar yapp yapmadklarn
Anlayacam.

Demek ki Yahveh ile birlikte olan dier iki "kii"nin grevi

buydu; gnmzde l Deniz olarak bilinen yerin yaknnda,
rdn vadisindeki iki ehrin "gnahkarl" na dair gerei ve
ya bunun derecesini dorulamak; bylece Rab onlarn kaderini
belirleyecekti. Yaratl Kitabnn 18. blmnn 22. ayetinde
"Adamlar oradan ayrlp Sodom'a doru gittiler ama brahim,
Yahveh'nin huzurunda kald" denmektedir ama bu iki "kiinin"
Sodom'a varlarnn bildirildii 19. blmn 1 . ayetinde onla
rn kim olduklar aa kar: "ki melek akamleyin Sodom'a
vardlar. Demek ki brahim'e grnm olan ziyareti Yah
veh ve onun iki elisiydi.
Kitab Mukaddes meleklerin Sodom ve Gomora'ya yaptkla
r ziyarete ve sonrasnda "gnahkar ehirler"in yklna odak
lanmadan nce, kutsal kitap brahim ile Yahveh arasnda geen
ok sra d bir konumay aktarr. Rab'be yaklaan brahim
(yeeni Lut ve ailesinin yaamakta olduu) Sodom iin bir ara-
 Melekler ve Dier Eliler 287

bulucu, bir savunma avukah roln stlenir. "Kentte elli doru

kii var diyelim," der Yahveh'ye, "Oray gerekten yok edecek
misin? indeki elli doru kiinin hatr iin kenti balamaya
cak msn? Hakly, haksz ayn kefeye koyarak hakszn yann
da hakly da ldrmek senden uzak olsun."
Yahveh'ye ''btn dnyay yarglayan" ve hep adil olan ilah
olduunu hatrlatan brahim, Rab'bi bir ikileme sokmutu. By
lece Yahveh, Sodom' da elli doru kii bulacak olursa tm kenti
balayaca, yantn verdi. Ama Rab buna raz olduu anda
brahim -"seninle konuma yrekliliini gstereceim" diye
zr diledikten sonra- baka bir soru sordu: Peki ya bu say el
li deil de krk be ise? "Eer kentte krk be doru kii bulur
sam, oray yok etmeyeceim." Frsat deerlendiren brahim pa
zarla balad ve hatrlar iin kentin balanaca dorularn
saysn ona indirdi. Sonra "Elohim brahim stnde ykseldi,"
o gn daha nce ortaya kt yerden ge ykseldi. "Ve bra

him de adrna dnd."

"ki melek akamleyin Sodom'a vardlar. Lut, kentin kapsn
da oturuyordu. Onlar grr grmez karlamak iin ayaa
kalkt. Yere kapanarak 'Efendilerim' dedi, 'kulunuzun evine
buyrun. Ayaklarnz ykayn, geceyi bizde geirin. Sonra erken
den kalkp yolunuza devam edersiniz."' Bu ikisi Lut'un evinde
kalmaktayken "Sodom'un her mahallesinden gen yal btn
erkekler evi sard. Lut' a seslenerek, 'Bu gece sana gelen adamlar
nerede?' diye sordular. 'Getir onlar da yatalm."' Ama halk s
rarc olunca, hatta Lut'un evinin kaplarn krmaya kalknca
melekler, "kapya dayanan adamlar, byk kk hepsini kr
ettiler. yle ki adamlar kapy bulamaz oldu."
Melekler sihirli bir denek, kapy krmaya alanlar gl
nyla kr ediveren bir n tabancas m kullanmlard acaba?
Bu sorunun yantnda, daha byk bir bulmacann yant yat
maktadr. brahim'e ve sonra Lut'a gelen ziyaretiler tarif edilir
ken, onlara Anaim, yani "halk, insan" (genelde evrildii gibi
"adam" olmas art deildir) denilir. Ama her iki rnekte de ev
sahipleri onlar farkl klan bir eyi, onlarla ilgili "ilahi" bir eyi
288 lahi Kmlamalar

hemen fark etmilerdir. Ev sahipleri derhal onlara "efendiler"

deyip nlerinde eilmilerdi. Bu ziyaretiler, tarif edildikleri gi
bi, tamamyla insans grnte idiyseler, anlan bu kadar fark
l ve fark edilir klan ey neydi acaba?
Akla ilk gelen yant, elbette "Kanatlar!" olacaktr ama biraz
dan gstereceimiz gibi, durum byle deildi.

Meleklerle ilgili ve yzlerce yllk dinsel sanat tarafndan da

srdrlen ve glendirilen popler kan onlarn tam anlamy
la insan biimli, insana benzeyen ama kanatlarla donatlm var
lklar olduklardr. Kanatlan kartlacak olsa, insandan ayrt
edilemez olurlard. Hristiyanln ilk dnemi boyunca Bat iko
nografisine sokulmu olan bu melek betimlemelerinin kukuya
yer brakmayan kkeni kadim Yakn Dou idi. Bu kanatl varlk
lar Smer sanatnda buluruz; Enkidu'yu uzaklatran kanatl

- 11
ekil 87
 Melekler ve Di.er Eliler 289

ekil B8a ve 88b

eli, ldrc nlar olan muhafzlar. Bu kanatl varlklar Asur
ve Msr, Kenan ve Fenike'nin dinsel resimlerinde buluruz (e
kil 87). Benzer Hitit temsilleri (ekil 88a) Gney Amerika'da, Ti
ahuanacu'nun Gne Kaps'nda bile (ekil 88b) kopyalanm
tr; o uzak yerdeki Hitit mevcudiyetinin kantlardrlar.
Belki de dinsel armlardan kanmak amacyla, modern
bilginler betimlenmi bu varlklara "koruyucu periler" olarak
deinmektelerse de kadim halklar bunlarn bir kk tanrlar
snf, "Gk ve Yer Tanrlar" olan "Byk Tanrlar"n emirlerini
yerine getiren eitli rtbelerden ilahi varlklar olduklarn d
nmekteydiler.
Bunlarn kanatl varlklar olarak temsil edilmelerinin, onla
rn Dnya semalarnda uma becerilerini iaret etme amal ol
duu aktr. Ve bu bakmdan onlar da tanrlar taklit etmektey
diler, zellikle de kanatl ilahlar olarak resmedilmi olanlar:
Utu/ama (ekil 89) ve onun ikiz kz kardei nanna/ tar (e
kil 90). Komutanlar Utu/ama olan Kartaladamlara (bkz. e
kil 16) olan benzerlikleri de ok aktr. Bu adan bakldnda,
290 lahi Karlamalar

ekil 89
Rab'bin (Msr dan k Kitab, 19:4) srailoullarn "nasl kar
tal kanatlar zerinde tayarak getirdimi grdnz" eklin
deki szleri bir benzetmeden fazlasn ima ediyor olabilir; ayr
ca akla, ama'n emri zerine bir kartal veya Kartaladam tara
fndan ge kartlan Etana (bkz. ekil 30) hikayesini de getir
mektedir.

ekil 90
 Melekler ve Dier Eliler 291

Ama kutsal kitabn metinsel tariflerine ve ekil 71'e bir gz

atmak, bu tr kanatl ilahi yardmclarn Kitab Mukaddes'te
Mal'akhim yerine Keruv (kerubi) olarak adlandrldklarn kesin
letirecektir. Keruv (Kerubi) Akkadca "kutsamak, takdis etmek"
,rnlamndaki Karabu kelimesinden tremitir. Karibu (eril) "kut
sanm/ mukaddes olan" kii iken, Kuribi (diil) Koruyucu Tan
ra anlamna geliyordu. Kutsal kitapta geen kerubiler de (Ya
ratl Kitab, 3:24) kovulan Adem ile Havva Aden Bahesinde
dnmesinler diye "Yaam Aacnn yolunu denetlemek"le; ka
natlaryla Ahit Sandn korumakla; ister Hezekiel'in gr
mndeki gibi lahi Tahtn destekileri ister yalnzca Yahveh'yi
yukar tayarak olsun Rab'bin tayclar olarak hizmet ver
mekle grevlendirilmiti: 2. Samuel, 22:11'de ve Mezmurlar
1 8:11'de (Etana'nn hikayesiyle bir baka koutluk "Bir Keruv'a
binip utu" cmlesini okuruz. yleyse Kitab Mukaddes' e gre,
kanatl kerubiler zel ve snrl ilevlere sahiptiler; onlarn aksi
ne, Mal'akhim, yani grev uularyla gidip gelen tam yetkili b
ykeliler gibi olan Eliler kayda deer lde ihtiyari glere
sahiptiler.
Bu durum Sodom' daki olaylardan da aka anlalmaktadr.
Sodom halknn kt maksadn ahsen gren iki Mal'akhim, ya
ni melek Lut'a ve ailesine hemen oradan uzaklamalarn syle
diler, "nk Yahveh bu kenti yok etmek zere." Ama Lut ar
dan ald; kendisi, kars, iki kz pek de yakn olmayan dalara
kap saklanana dek ehrin yok ediliini geciktirmelerini "me
lekler" den rica edip durdu. Ve eliler ricasna kulak verdiler,
ona ve ailesine kaacak zaman vermek iin ehri ykmay ertele
yeceklerine sz verdiler.
Her iki seferde de (brahim' e aniden grnmeleri, Sodom
ehrinin kapsna varlar) melekler insana benzer grnte
"kii" olarak adlandrlmlardr; eer kanatl deil idiyseler, on
larn lahi Eliler olduklarn gsteren ey neydi?
Trkiye'de bulunan Yazlkaya adl blgede, Hitit bakenti
nin etkileyici kalntlarndan ok da uzak olmayan bir kaya tap
nana oyulmu olan Hitit panteonunun temsil ediliinde bir
292 lahi Karlamalar

ipucu bulabiliriz. lahlar iki alay halinde sralanmtr; erkek

olanlar soldan ilerlemekte, kadn olanlar ise sadan ilerlemekte
dir. Her bir alayn ban byk tanrlar (erkeklerin nnde Te
up, kadnlarn nnde Hebat) eker; arkalarnda ocuklar,
yardmclar ve kk tanr gruplar onlar izlemektedir. Erkek
ler alaynn sonunda, ilahilikleri balklarndan ve ellerinde tut
tuklar kvrk silahtan anlalan on iki "eli" vardr (ekil 91a);
onlarn nnde biraz daha nemli olan ve yine balklar ve el
lerinde tuttuklar tepesinde ilmek veya disk olan ubuklarla ta
nmlanm on iki kiilik bir grup yer alr (ekil 91b). Bu asay iki
erkek ba ilah da tutmaktadr (ekil 91c).
Hitit betimlemesindeki bu dk rtbeli, on iki kiilik tanr
gruplar kanlmaz biimde akla, Yakup'un -gnmz Trki-

.. 11

1S
.

ft 1S'
.. 1& 11 .. "9 10 t 21 21 ft

ekil 91a, 91b ve 91c

 Melekler ve Dier Eliler 293

ye' sindeki- Harran' dan Kenan'a giderken karlat Mal'akhim

birliini getirmekte. Bu durumda akla, meleklerin melek olduk
larnn fark edilmesini salayan eyin ellerinde tuttuklar aygt
lar (ve bazen de o esiz balklar) olduu geliyor.
Mal'akhim tarafndan gerekletirilen mucizevi iler, Kitab
Mukaddes'te bolca geer, Sodom'daki zaptedilmez kalabaln
kr edilmesi bunlarn yalnzca biridir; buna benzer bir byl
krletirme, lyas peygamberin rencisi ve ardl olan Elia'nn
ileri ve kehanetleriyle balantl olarak geer. Bir baka sefer,
Baal'n yzlerce peygamberinin lmnden sonra cann kur
tarmak iin kaan lyas, a susuz Negev lnde tkenmi bir
haldeyken bir "Yahveh melei" tarafndan kurtarlr; bir mele
in a susuz dolanan Hace'i kurtard ayn blgedir buras.
Yorulan lyas bir aa altnda uyumaktadr, aniden bir Mal'akh
ona dokunup "Kalk yemek ye," der. lyas aknlk iinde, bau
cunda duran pideyle su testisini grr. Yiyip itikten sonra yine
uzand ama melek gelip ona tekrar dokundu, gidecei yol uzun
olduu iin (varaca yer ldeki "Elohim Da"yd; ldeki Si
na Da) yemeini bitirmesini syledi. 1. Krallar, 1 9:5-7' de geen
bu anlat melein lyas'a nasl dokunduunu sylememektedir
ama bunu eliyle deil de ilahi denei veya asasyla yaptn
varsaymamz mmkndr.
Byle bir aracn kullanl, Gidyon'un hikayesinde (Hakim
ler, 6. blm) aka anlatlmtr. srailoullarna dmanlarna
kar nderlik etmek iin Yahveh tarafndan seildiine Gid
yon'u ikna etmek iin "Yahveh'nin melei" Gidyon'a, Rab'be
sunu olarak hazrlad et ve ekmei alp bir kayann stne
yerletirmesi talimatn verdi ve Gidyon bunu yapnca,

Yahveh'nin melei
Elindeki denein ucuyla
Ete ve mayasz pidelere dokununca
Kayadan ate fkrd:
Ate eti ve mayasz pideleri yakp kl etti.
294 lahi Kmlamalar

Sonra Yahveh'nin melei gzden kayboldu.

Gidyon, grd kiinin
Yahveh'nin melei olduunu anlad.

Baz durumlarda bu sihirli denek, Yazlkaya alayndaki da

ha nemli grnen on ikiler grubu tarafndan tutulan asaya
benzemektedir. Alayn sonundaki grup tarafndan tutulan kv
rk aygt pekala, imha grevlerine gnderildiklerinde Mal'akhim
tarafndan tand grlen "kl" olabilirdi. Byle bir sahne,
Yeu Kitabnn 5. blmnde anlatlr. Kenan fethi srasnda s
raillilerin lideri en zorlu hedefle -son derece sk tahkim edilmi
Eriha kentiyle- yz yze geldiinde, ona talimatlar veren bir
lahi Eli Yeu'ya grnd:

Yeu, Eriha'nn yaknndayd_

Ban kaldrnca, nnde
Klcn ekmi bir adam grd.

Ona yaklaarak,
"Sen bizden misin, kar taraftan m?"
diye sordu.
Adam, "Hibiri" dedi. "Ben Yahveh'nin
Ordusunun komutanym."

Elinde klca benzeyen bir eyle ortaya kan sava bir me

lekle (Mal'akh) ilgili bir baka olay Kral Davut'un dneminde
yaanmt. Kl kullanabilen adamlarnn saysn bilebilmek
iin nfus saym yasan ineyen Kral Davut, Grc Gad
araclyla Rab'den, cezadan hangisine arptrlacann Da
vut' a bal olaca haberini ald. Davut tereddt ettiinde:

Davut ban kaldrp bakt.

Elinde yaln bir kl olan
Rab'bin meleini grd.
Melek elini Yerualim zerine uzatm,
 Melekler ve Dier El.iler 295

Yerle gk arasnda duruyordu.

ula sarnm olan Davut ile halkn ileri gelenleri
Yzst yere kapandlar.
(1. Tarihler, 21 :16)

Meleklerin ellerinde byle fark edilir nesneler olmakszn or

taya ktlar durumlar eit derecede aydnlatc rneklerdir n
k lahi Kelam' alacak olanlar elinin sahici olduuna ikna
edebilmek iin byle durumlarda baka sihirlere bavurmak zo
runda kalmlard. Gidyon'un karlamasnda sihirli denek
ten zellikle sz edilmiken, Yahveh'nin Melei, Manoah'n k
sr karsna yaklap imon'un (Samson) doacan ve onun
Tanr'ya adanm bir ocuk olacan bildirdi, elbette ki kadn
gebe kald andan itibaren arap ya da iki imeyecek, murdar
bir ey yemeyecekti (ayrca ocuun sa hi kesilmeyecekti).
Melek, bebein rahme dmesi ve yetitirilmesiyle ilgili talima
ta uyulmasn salamak zere ikinci kez grndnde, Mano
ah bu szleri syleyen kiinin kimliini dorulamak istemiti
nk bu kii "bir adam" d. Bu yzden eliye sordu: "Adn
ne?"
Kimliini aklamayan melek "alacak iler" yapt:

Yahveh'nin melei,
"Adm niin soruyorsun?" dedi,
"Adm tanmlanamaz."

Manoah bir olakla tahl sunusunu ald,

Bir kayann zerinde
Yahveh'ye sundu.

O anda Manoah'la karsnn

Gz nnde alacak iler oldu:
Yahveh'nin melei
Sunaktan ykselen alevle birlikte
Ge ykseldi.
296 lahi Karlamalar

Bunu gren Manoah'la kars

Yzst yere kapandlar.

Yahveh'nin melei
Manoah'la karsna bir daha grnmeyince,
Manoah onun
Yahveh'nin bir melei olduunu anlad.

Gren kiiyi, gerekten ilahi bir mesaj aldna ikna etmek

zere atein sihir gibi kullanlmasnn en bilinen rnei Yanan
al olaydr. Yahveh, srailoullarn Msr' daki klelikten kur
tarmas iin Msrl bir prens olarak bytlen bir bran olan
Musa'y semiti. Firavunun gazabndan kamak iin Sina l
ne snan Musa, kaynbabasnn, Midyanl kahinin srsn
gdyordu "ve Bohim Dana, Horeb'e vard," mucizevi bir
manzara dikkatini ekmiti:

Yahveh'nin bir melei

Bir aldan ykselen alevlerin iinde
ona grnd.
Musa bakh, al yanyor ama
Tkenmiyor.

"ok garip" diye dnd.

"Gidip bir bakaym,
al neden tkenmiyor?"

Yahveh, Musa'nn yaklatn grnce

alnn iinden
"Musa! Musa!" diye seslendi.
Musa, "Buyur!" diye yantlad.

Az nce de belirttiimiz gibi, konuan kii kvrk bir silah ve

ya sihirli denek tutuyorsa onun bir ilahi varlk olarak tehis
edilebilmesi iin byle mucizelere gerek duyulmuyordu.
 Melekler ve Dier Eliler 297

Bu "kiiler"in, "adamlar"n lahi Eliler olarak tannmasn

da, en azndan baz durumlarda, etkili olan bir baka zellik bu-
1 unduunu dndren kadim betimlemeler vardr: Bunlar ge
nelde balklarnn bir paras olan zel "pilot gzlkleri" tak
naktaydlar. "lahi" terimini karlayan Hitit piktograf (ekil
92a) bu adan hayli bilgilendiricidir nk yukar Frat blge
sinde bolca grlen ve sunaklarn, kaidelerin tepesine idol ola
rak (ekil 92b) yerletirilen bu piktograf "Gz" sembollerini
temsil etmektedir. Bu idollerin, (ilahi miferlerinin yan sra) en
belirgin zellii da frlam gzleri olan ilahlarn (ekil 92c) be
timlemelerinin birer taklidi olduklar aktr.
rneklerden biri olan miferli ve pilot gzlkl, elinde eik
bir aygt tutan tanrya benzer bir "adam" heykelciine (ekil 93)
baknca, kutsal kitapta geen meleklerin kendilerini brahim'e
ve Lut'a pekala byle gsterdikleri dnlebilir.
[Eer, bu olaylar srasnda, denee benzeyen silah nyla kr
etmek iin kullanldysa pilot gzlkleri "melekleri" bu kr edici
etkiden korumak iin gerekiyor olabilirdi. Bu olasl akla getiren
ey "ldrc olmayan" silahlarn bir tr olan krletirici silah-

ekil 92a, 92b ve 92c

298 lahi Karlamalar

ekil 93
larla (ABD ve dier birka lkede) ilgili son gelimelerdir. Kobra
Laser Tfekleri denilen bu silahlar hem cerrahi lazerden hem de
fzelerin yn belirlemelerini salayan lazerlerden tretilen bir
teknii kullanmaktadr. Bunlar kullanan askerler koruyucu gz
lkler takmak zorundadrlar ki kendi ilahlar yznden kr ol
masnlar.]
Yukardaki betimlemeler ile tar'n miferli ve pilot gzlkl
betimlemeleri (bkz. ekil 33) kyaslandnda akla, meleklerin
(Mal'akhim) giysi ve silahlarnn Byk Tanrlarn giysi ve silah
larnn birer kopyas olduu gelmektedir. Byk Enlil, Nippur'da
ki ziguratndan "tm lkelerin kalbini aratran huzmeler kal
drabilmekteydi" ve orada, ieri girmesine izin verilmeyenleri ka
pana kstran bir "a"n yan sra "tm lkeleri tarayabilen gzler"
de vard. Ninurta "paralayan ve duyular yok eden silah"la ve
dalar un ufak eden bir Ilt ve de "elli ldren ba olan silah"la,
esiz bir B ile donanmt. Teup/ Adad "kayalar datan gk g
rldetici"yle ve "akmas korkutucu imek" ile silahlanmt.
Mezopotamya krallar, hami tanrlarnn kendilerine zaman
zaman bir zaferi garantilemek iin ilahi silahlar verdiklerini ne
srmlerdir; bu durumda tanrlarn kendi elilerine, yani Melek
lere silah veya sihirli denekler salam olmalar daha akla yat
kndr.
Aslnda, lahi Eliler kavramnn ta kendisi Smer tanrlar
na, yani Dnyallardan ok kendi aralarndaki iler ve haberle
meler iin eliler kullanan Anunnakilere dek uzanmaktadr.
 Melekler ve Dier Eliler 299

Bilginlerin "byk tanrlarn veziri" olarak sz ettikleri Pap

sukkal bunlardan biriydi; unvan "Elilerin Babas/ Atas" anla
mna gelmektedir. Anu'nun adna grevlere kyordu; Anu'nun
kararlarn veya tlerini Dnya'daki Anunnaki liderlerine ta
yor ve ou kez kayda deer diplomatik yetenekler sergiliyor
du. Metinlerde baz zamanlarda, belki de Anu'nun Dnya' dan
uzak olduu dnemlerde Papsukkal'n Ninurta'nn elisi olarak
hizmet verdiini dnmemize yol aan satrlar vardr (geri,
Zu ile yapt sava srasnda Ninurta ba silah taycs olan
arur'u lahi Eli olarak kullanmt.)
Enlil'in ba Suk veya elisinin ad Nusku'ydu; Enlil'le il
gili "mitler"in ounda eitli roller altnda ad gemektedir.
Abzu' daki (gneydou Afrika) madenlerde zorlu artlarda al
an Anunnakiler bakaldrp Enlil'in kald evin evresini sar
dklarnda, silahlaryla onlar yolunu kapatan Nusku'ydu; at
may yattrmak iin arabulucu olarak i gren de oydu. Smer
dneminde o, Enlil'in ksmetlerini belirledii kiilere -hem tan
rlara hem insanlara- (Enlil'in Nippur'daki zigurat olan)
"Ekur'un sz"n gtrm olan eli de oydu. Enlil'e lahide
"Emri, kendi yrei olan sz (Enlil); ycelmi vezirine, hiz
metkar Nusku'ya ak eder, ona danr" denmektedir. Daha
nceki blmlerde, Harran tapnanda Sin ile birlikte ayakta
durmakta olan Nusku'nun Asur kral Esarhddon'a Msr' igali
iin verilen ilahi izni bildirdiinden sz etmitik.
Asurbanipal de tarih kaytlarnda, kendisini Asur kral yap
maya ilikin ilahi karar iletenin "sadk eli Nusku" olduunu;
sonra, Asurbanipal'in kt askeri sefere tanrlarn emri zeri
ne, zaferi garantilemek iin Nusku'nun da elik ettiini iddia et
mitir. Asurbanipal'in yazdklarna gre Nusku, "ordumun
nne geti ve dmanlarm ilahi silahla yere ykt." Bu iddia
akla, Kitab Mukaddes'te geen ve ama bu kez Asur ordusu Ku
ds' kuatt srada Yahveh'nin meleinin bu orduyu vurdu
unu anlatan hikayeyi getirmektedir:

O gece Yahveh'nin melei gidip

Asur ordugahnda yz seksen be bin
300 lahi Karlamalar

Kiiyi ldrd.
Ertesi sabah uyananlar (Kuds halk)
Salt (Asurlularn) cesetlerle karlahlar.
(il. Krallar, 19:35)

Enki'nin, ad Smer metinlerinde simud ve bu metinlerin

Akkad versiyonlarnda Usmu olan ba elisi efendisinin cinsel
maskaralklarnda kanlmaz bir rol oynamaktayd. Enki'nin
vey kz kardeinden bir erkek ocuk edinme abalarnn anla
tld Enki ve Ninharsag "miti" nde simud /Usmu ilk olarak dert
orta ve sonralar, yani Ninharsag'n sebep olduu felten kur
tulmaya alan Enki'ye eitli meyveler salayan kii olarak g
rlr. nannaftar ME'lerden birkan elde etmek iin Eri
du'ya geldiinde ziyaretin ayrntlarn dzenleyen kii yine si
mud/ Usmu'ydu. Daha sonra, aylan nki ok nemli ME'ler
den bazsnn hileyle elinden alndn fark ettiinde, (kendi
"Gk Sandal"nda kaan) nanna'y takip edip ME'leri geri al
mas emrini sadk Sul na vermiti.
simud/ Usmu'ya metinlerde bazen "iki yzl" denilmekte
dir. Bu garip tarifin gerek olduu anlalr nk hem heykel
lerde hem de silindir mhrlerde gerekten iki yzle gsteril
mitir (ekil 94). Doutan kusurlu muydu, genetik bir hata
myd yoksa onu byle resmetmelerinin daha derin bir nedeni
mi vard acaba? Anlalan kimse bu yant bilemiyor ama akl
mza, onun bu iki yzllnn bu elinin gksel karln
yanstyor olabilecei geldi (ltfen blm sonundaki kutuya ba
knz).
nanna /tar'n, ad Ninubur olan Sulnda da sra d
bir ey vard; bazen eril grnmekteydi, byle durumlarda bil
ginler onun unvann "kahya, vezir" olarak evirmilerdir ama
Ninubur bazen de diil grnmekteydi, o durumlarda da "oda
hizmetisi" eklinde anlmtr. Acaba Ninubur ift cinsiyetli
veya cinsiyetsiz miydi? Yoksa bir hadm veya androjen miydi?
Ninubur, Dumuzi ile flrt ettii sralarda nanna/tar'n
dert orta olarak i grr ve bu rolnde onun dii olduu d-
 Melekler ve Dier Eliler 301

ekil 94
nlr. Thorkild Jacobsen The Treasures ofDarknes (Karanln
Hazineleri) adl eserinde onun unvann "hizmeti kz" diye e
virmitir. Ama nanna/tar'n hileyle Enki'nin elinden birer bi
rer ald ME'ler hikayesinde Ninubur, erkek simud/Us
mu'nun dengidir ve tanra tarafndan "yan bamda savaan
savam" diye arlr ki bu esasen erkeklere has bir roldr.
nanna/tar, kz kardei Erekigal'i bir yasaklamaya kar kp
Aa Dnya' da ziyaret etmeye karar verdiinde bu elinin dip
lomatik yetenekleri, tam anlamyla sergilenmektedir; bu kez b
yk Smerolog Samuel N. Kramer [fuanna's Descent to the Nether
World (nanna'nn Aa Dnya'ya nii) adl eserinde] Ninu
bur' dan erkek olarak sz etmektedir, tpk A. Leo Oppei.heim
[ Mesopotamian Mythology (Mezopotamya Mitolojisi)] gibi.
Ninubur'un bilmecemsi ift cinsiyetlilii veya cinsiyetsizli
i onun baka varlklarla mcadelelerine de yansr; vu En
ki'nin yaratlan olan bu varlklar ne erkek ne dii ne ilahi ne beer g
rnrler; bir tr androit, insan biimli otomatlardr.
Byle muammal elilerin varl ve onlarn akl kartran
zellikleri, nanna'nn ablas Erekigal'in Aa Dnya' daki (g-
302 lahi Karlamalar

ney Afrika) hakimiyet blgesine yapt onaylanmam ziyaret

le ilgili olduuna yukarda deindiimiz metinde iyice aa
kmaktadr. nanna bu ziyaret iin havac klna brnr; me
tinlerde sralanan yedi aygt onun Mari' de gn na kartlan
gerek boyutlu heykelindeki betimleniine uymaktadr (ekil
95a, 95b). Yasaklanm blgeye giri creti kabilinden, nanna
bu blgenin yedi kapsn birer birer geerken takt bu aygtla
r da birer birer teslim eder; sonra "hrmetle eilen nanna taht
odasna girdi." ki kz karde gz gze geldikleri anda her ikisi
de fkeye tutuldu ve Erekigal, kendi Sukine, Namtar'a der
hal nanna'y yakalayp onu tepeden trnaa belaya uratmas
emrini verdi. "nanna bir cesede dnd, bir direkten sallandrl
d."
Bu belann bana geleceini nceden gren nanna, bu risk
li yolculua kmadan nce kendi elis1 Ninubur'a, gn iin
de geri dnmedii takdirde yardm istemesi emrini vermiti.
nanna'nn bann belada olduunu anlayan Ninubur yardm
almak iin bir tanrdan dierine kotu ama Enki dnda hibiri

ekil 95a ve 95b

 Melekler ve Dier Eliler 303

lm-satan Namtar'a kar kamad. "Yok Edici" anlamna ge

len ismi Asurlar ve Babilliler tarafndan Memittu, yani "ldr
c", bir lm Melei olarak bilinmekteydi. lahlarn veya insan
larn aksine "elleri ayaklan yoktu onun; yemezdi imezdi o."
Dolaysyla Enki, "Dn Olmayan lke"ye gidip nanna'y
kurtarma grevlerini gven iinde yerine getirebilsinler diye
benzer androitler oluturmay planlad.
Bu "mit" in Smerce versiyonunda Enki'nin kilden iki andro
it biimlendirip birine Yaam Besini, dierine Yaam Suyu vere
rek onlar faaliyete geirdiini okuruz. Metinde birine Kurgam,
d ierine Kalahr denilir; bilginler bu terimleri karmaklklar
sebebiyle evirmeden brakmlardr; bu isimler varlklarn
"mahrem ksmlar"na gnderme yapmaktadr, terimler belirli
cinsel organlar akla getirir, harfiyen evrildiinde birinin "ak
l" "kilitlenmi" tir, dierinir. "giricisi" "hasta" dr.
Bu varlklarn taht odasnda ortaya ktklarn gren Ereki
gal bunlarn kim olduklarn merak etmiti: "Tanr msnz siz?
lml msnz?" diye sorup "Ne istemitiniz?" demiti.
nanna'nn cansz bedenini isteyen ve alan bu varlklar "cesedin
stne Nabz ve Ilty ynelttiler," ardndan cesedine Yaam
Suyu serpip ona Yaam Besini verdiler "ve nanna ayaa kalk
t."
Bu iki elinin tarifleri zerine yorum yapan A. Leo Oppenhe
i m [Mesopotamian Mythology (Mezopotamya Mitolojisi)] onlarn
Erekigal'in hakimiyet blgesine girmeye ve nanna'y kurtar
maya uygun klan balca vasflar a) ne erkek ne kadn olmala
r ve b) bir rahimde yaratlmam olmalar eklinde sralar. Da
has, Yaratl Destannn Tiamat ile giriilen gksel sava ve
sonrasndaki artc -insanolunun yaratlmas fikri de dahil
- olaylarn hepsini Marduk' a atfeden Babil versiyonu olan Enu
ma eli'te tanrlarn "robotlar" yaratabilme becerisine dair bir ba

his bulmutur.
Metnin bu Babil versiyonunda, "tanrlarn szlerini dinler
ken, onlara yardm edecek zeki bir aygt yaratma fikri aklna ge
len" kii Marduk'tur. Fikrini babas Enki/Ea'ya aan Marduk,
304 la1i Kalamalar

"bir rolxt yaratacam, ad 'insan' olacak. .. Tanrlara hizmetle

ykml olacak ve bylece onlar da ykten kurtulacak," dedi.
Ama "Ea onu, tanrlar ykten kurtarmakla ilgili fikrini deitir
mek iin baka bir neriyle yantlad," daha nce de belirttii
miz gibi bu, tanrlarn "iaretini" -onlarn genetik mhrn
"zaten var olan bir varla eklemek" (ve bylece Ham sapiens'i
meydana kartmak) idi.
Smerce versiyonun gncellenmi bir evirisinde, Diane
Wolkstein [Inanna, Queen of Heaven and Earth (Gn ve Yerin
Kraliesi nanna)] bu iki elinin doasn "ne erkek ne dii olan
yaratklar" eklinde aklar. Ancak, ta' kurtarmak zere En
ki'nin yalnzca bir tane yaratt Akkadca versiyonu daha net
bir aklama sunmaktadr. E.A. Speiser tarafndan [Descentoflst
har to the Nether Worid (ta'n Aa Dnyaya nii)] evrilen il-

gili dize yledir:

Ea'nn bilge kalbinde bir imge belirdi,

Ve Ea, hadm Auunami'i yaratt.

"Hadm" eklinde evrilen bu terim Akkadca asini dur;

tam anlam ise idi edilmi bir erkek (zira hadm kelimesinin
gerek anlam budur) deil, ift cinsiyetli bir varlktr. Ereki
gal'in akln kartran yaratk veya yaratklarn gerek doas
nn byle olduu, arkeologlar tarafndan kefedilen (ekil 96a)
heykelciklerde betimlenen biimlerinden de anlalmaktadr;
bunlar hem erkek hem de dii cinsel organlarna sahipti ve do
laysyla da gerek bir cinsiyete sahip deildirler.
Bir denek veya silah tayan bu androitler, Galu -genelde
"iblis" olarak evrilir- denilen bir eliler snfna aittiler; onlarla,
Dumuzi'nin lm hikayesinde, Marduk onu yakalamalar iin
"erifler"ini -Galular- yolladnda karlamtk. Enki'nin
oullarndan biri olan Nergal'in nasl Erakigal'in ei olduunu
anlatan bir hikayede, bu tehlikeli blgeye yapaca ziyarette o
lunun gvenliini salamak zere Enki, Nergal'e elik edip ko
rumalar iin on drt Galu yapmt. nanna/ ta'n o blgeye
 Melekler ve Dier Eliler 305

iniini anlatan hikayede, diriltilen tanrann kamasn engelle

meye kalkan Namtar'm onun kn engellemek iin Galu yol
l,1d anlatlr.
Tm bu metinler, tanrlar arasnda hizmet gren ilahi Suk
/ann yzne veya bedenine sahip olmamalarna ramen Galu
lar "ellerinde asa tutar, bellerinde bir silah tarlard." Kanl can
l olmadklarndan dolay "anas babas olmayan, kardei, ei
veya ocuu olmayan; yemeyi imeyi bilmeyen" varlklardr;
"Dnya semalarnda bekiler gibi kanat rparlar."
Kadim inanlardaki bu androitlerson z.amanlarda geri mi geldiler?
UFO'larla karlatklarn (hatta onlar tarafndan karldk
larn) iddia eden insanlarn bu aralar kullananlar tarif edile
ri asndan, bu soru konumuzla ok ilgilidir; cinsiyetleri belir
sizdir, ciltleri plastik gibidir, kafalar koni biimlidir, oval gzl
drler: Biimleri insans olsa da kesinlikle insan deildirler,
,ndroitler gibi davranmaktadrlar. Onlar grdklerini iddia
edenlerin tariflerinin (ekil 96b) Galulara ait kadim betimleme
lere bu kadar benzer olmasna amamal.

lahi Elilerin bir baka snf daha vardr: iblisler. Bunlarn

bazs Enki'nin hizmetindeydi, bazlar ise Enlil'in. Bazlarnn

ekil 96a ve %b
 Melekler ve Dier Eliler 307

zaman, ona kar, anlalan ama'n karar ve emri zerine bir

"ruhlar" ordusu gnderildi. Bunlar;
Maara kularnn gvdelerine sahip savalar,
Kuzgun yzl bir rk,
Onlar byk tanrlar yaratt,
Tanrlar onlara ovada bir ehir ina ettiler.

Bu varlklarn grnts ve doas karsnda akna dnen

Naram-Sin subaylarndan birine, bu yaratklara gizlice yaklap
mzra ile bir tanesini demesi talimatn verdi. "Kan karsa,
bizim gibi insanlar demektir" dedi kral, "kan kmazsa, iblisler
dir, Enlil tarafndan yaratlm iblisler." (Subay kan ktn bil
dirince Naram-Sin bir saldr balatt ama askerlerinin hibiri
sa kalmad.)
Yar insan biimli yar kuu andran iblisler arasnda en n
de geleni dii Lilith'ti (ekil 98). Ad hem "Geceden Olan" hem
de "Uluyan" anlamna geliyordu ve binlerce yldr inanldna
gre (bazlar batl inan demektedir) Lilith erkekleri batan -

ekil 98
308 lahi Karlamalar

karp ldrmekte ve yeni domu bebekleri analarnn kucan

dan alp karmakta uzmanlamt. Tufan sonras dnemden
kalan baz Yahudi efsanelerine gre, Lilith'in Adem iin d
nlen ilk gelin olduu (Havva uruna reddedildii iin erkek
lerden nefret ettii) dnlmekteyse de onun aslnda kt
Zu'nun (veya AN.ZU, "Gksel Zu") sabk kars olmas daha ak
la yatkndr. nan ve Huluppu A adyla bilinen bir Smer
hikayesinde anlatlan sra d aa hem kuu andran An
zu'nun hem de onun "karanlk ei" Lilith'in yuvasyd. nanna
ve ama iin mobilya yapmak zere aa kesilince Anzu uup
uzaklat ve Lilith ise "vahi, insan aya basmam yerlere ka
t."
Zaman ilerledike ve tanrlar giderek daha uzak ve daha az
grlr hale geldike her hastalk, talihsizlik veya beladan "ib
lisler" sorumlu tutulmaya baland. By dualar, yani ktlk
yapanlar uzaklatrmas iin tanrlara nasl yalvarlacam be
lirleyen yakarlar yazld; stndeki "kutsal szler"in yard
myla niyet edilen iblisi alt edebilen (boyuna veya kap girileri
ne aslan) tlsmlar yapld ve bu uygulama Hristiyanlk ncesi
dnemin sonlarna dek srd (ekil 99) ve sonrasnda da etkisi
ni korudu.

ekil 99
 Melekler ve Dier Eliler 309

te yandan, kutsal kitabn derleniinden sonraki devirlerde

ve skender'in fetihlerini izleyen Helen devrinde melekler po
pler ve dinsel inanta u an hayal ettiimiz ekilleriyle baskn
hale geldiler. branca Kitab Mukaddes'te kutsal kitabn derleni
inden sonraki dnemde bilinen yedi ba melekten yalnzca
Cebrail ve Mikhail' den Daniel Kitabnda sz edilmitir. Hanok
Kitabndaki ve kutsal kitaba dahil edilmeyen dier kitaplardaki
geen meleklerle ilgili hikayeler gn eitli katlarnda oturan
ve ilahi emirleri yerine getiren her trden melein, yani o za
manlardan beri insann imajinasyonunu ve zlemlerini cezbe
den o ok geni kapsaml Melek biliminin temelini oluturmaya
yardmc oldu. Ve bugn bile, bir Koruyucu Melei olmasn
kim istemez ki?
 PLTON'UN K YZ

Yaratl Destan'nda Usm./dan ilk kez, gksel arpma sonra

snda Gne Sisteminin Nibiru/Marduk tarafndan yeniden dzen
leniini anlatan blmde sz edilir. Tiamat' ikiye ayrm, hasar
grmemi yarsn Dnya haline gelmek zere (elikisi Ay ile bir
likte) farkl bir yrngeye doru itmi ve paralanan dier yarsn
dan Mars ile Jpiter (ve kuyruklu yldzlar) arasndaki Asteroit Ku
an oluturmu olan istilac dikkatini artk dtaki gezegenlere
evirmiti.
Orada, Anar'n (Satrn) bir uydusu olan Gaga dier gezegenle
ri ziyaret etmesi iin yrngesinden kartlmt. Nibiru/Marduk.
kendisini ilk bata "douran" gezegen olan Nudimmud/Ea'ya (ona
Neptn diyoruz) minnettarln bu dolaan kk gezegeni Ea'nn
ei Damkina'ya "hediye" ederek demek istemitir. "Anas Damki
na'ya neeli bir hediye olarak sundu onu; onu Usmu olarak anas
nn bilinmeyen yerdeki mekanna getirdi. ona Derin'in yksek rt
beli yargc grevini teslim etti."
Bu gezegensel tanrnn Smer dilindeki ismi olan simud "en
uta, tam en sonunda" anlamna gelmekteydi. Akkadca Usmu keli
mesi ise "iki Yzl" anlamndayd. Bu aslnda (Nibiru hari) en d
ta kalan bu gezegenin garip yrngesine dair kusursuz bir tariftir.
Bu gezegenin yrngesi, Gne Sistemimizdeki gezegenlerin or
tak yrnge dzlemine gre hayli eimli olmakla kalmayp
248-249 Dnya yl sren yrnge turunun byk bir blmn
Neptn'n de tesinde, da doru geirmesine ve geri kalan ks
mn da Neptn'n yrngesinin i ksmnda kalacak ekilde geir
mesine sebep olmas bakmndan sra ddr (bkz. bir sonraki say
fadaki izim). Dolaysyla Plton "efendi"si Enki/Neptn'e iki yz
n gstermektedir; onun tesine getiinde bir yzn, onun n
ne getiinde ise dier yzn.
Astronomlar, Plton'un 1 9 30'da kefedilmesinden beri onun
bir zamanlar bir uydu, muhtemelen Neptn'n uydusu olduu hak
knda fikirler ne srmekteler ama Yaratl Destanna gre o, Sa
trn'n uydusuydu. Ancak astronomlar Plton'un garip ve eimli
yrngesi iin bir aklama yapamamaktalar. Anunnakiler tarafn
dan Smerlere aklanan kozmogonide bunun yant vardr: Nibiru
yznden...
 - 12 -

BYK TECELL

Dnya zerindeki olaylar gzlemlemekte olan Dnya D

Varlklarn Dnyallarla temas kurmaya karar verdiklerini hayal
edin. letiime gemek iin gelimi teknolojilerini kullanarak
lke liderlerine sava ve zulme son vermeleri, insanlar esir et
mekten vazgeip insan zgrln stn tutmalar arsnda
bulunuyorlar.
Ama bu mesajlarn sahte olduklarna karar veriliyor nk
siyasi liderler ve eitimli bilgeler UFO'larn yalnzca bir aka ol
duunu ve evrenin baka bir yerinde zeki yaam var ise bunun
ancak Dnya' dan pek ok k yl uzakta olabileceini bilmek
teler. Bylece Dnya D Varlklar "mucizelere" ba vurmak zo
runda kalyorlar; artcl giderek artan olaylar oluturarak
Dnya ve onun stnde yaayanlar stndeki etkilerini gster
meye balyorlar; ta ki en son g gsterisine ba vurmak zorun
da kalana dek: Dnya'nn dnn durdurmak. Dnya'da o
srada gn olan yerde gne batmyor, gece olan yerde ise
gne domuyor.
Dnyallarn ve onlarn liderlerinin zihinlerini bylece iste
dikleri noktaya odaklayan Dnya D Varlklar artk kendileri
ni gsterme zamannn geldiine karar veriyorlar. Dnya sema
larnda kocaman, diski andran bir uzay arac peydah oluyor,
yayd parlakla gmlm olan ara k huzmelerinden aa-

312
 Byk Tecel 313

ya doru szlyor. Hedefi, Dnya'nn en gl bakenti.

Orada, aknlktan donakalm kalabalklarn gz nnde ye
re konuyor. Kocaman, dev bir robot dar kp ilerliyor ve do
na kalyor. nsanlar bilinmeyenin korkusu ile dizleri stne
kerlerken insana benzeyen bir figr, gerek bir Dnya D Var
lk ortaya kyor ve "Bar iinde geldim," diyor.
Aslnda, yukardaki senaryoyu hayal etmenize gerek yok
nk 1952 tarihli The Day Earth Stood Stili (Dnyann Kmlda
mad Gn) adl sinema filminin ksa bir zeti bu; filmde unu
tulmaz aktr Michael Rennie, Washington D.C.' de uzay aracn
dan kp o i rahatlatan szleri ngilizce syleyen Dnya D
Varl oynamaktayd...
Gerekte, yukardaki senaryonun bir bilim kurgu filminin
zeti olmas da art deildir nk tarif ettiimiz ey -ayrntla
ryla olmasa da znde- gerekte olmutu. Modem alarda de
il de eski alarda, Amerika Birleik Devletleri'nde deil de ka
dim Yakn Dou' da, ve olaylarn gerek sralamasnda Dnya,
uzay arac grlmeden nce deil de hayli zaman sonra hi k
prdamadan kalmt.
Bu gerekten de insanolunun hafzasna kaydolan en b
yk lahi Karlamayd; kaytlara gemi olan en byk Tecelli
ve en az 600.000 kiilik bir kalabalk tarafndan izlenmiti.
Tecellinin gerekletii yer Sina Dayd, Sina yarmada
sndaki "Elohim Da" ve gerekleme sebebi ise olaylarla ve
mucizelerle dolu Msr'dan k srecinin zirve noktas ola
rak Antlama Yasalarn srailoula teslim etmek.
Ms' dan k ile sonulanan olaylar zincirini ksaca hatr
lamakta yarar var nk bu, kilometre talarn lahi Karla
malarn oluturduu bir yoldu.
Kitab Mukaddes'te halen Smerli adyla, Avram olarak an
lan brahim (adnn anlamna baklrsa, bir kehanet rahibi olan)
babas Terah ile birlikte Sme'in Ur kentinden yola kp Yuka
r Frat blgesindeki Harran kentine tand. Hesaplarmza g
re bu tanma, M.. 2096'da, Sme'in byk kral Ur-Nammu
beklenmedik ekilde ld ve halk bu lmn Enlil'in
314 lahi Karllamalar

Ur-Nammu'ya verdii szden dnmesi yznden meydana

geldii iin ikayette bulunduu srada gereklemitir. Batda
ki, Akdeniz kys boyunca uzanan "gnahkar" ehirler nede
niyle Sme'in ilgisi giderek oraya younlarken Yahveh, Av
ram/brahim'e ailesini, maiyetini ve srlerini alp gneye do
ru harekete gemesi ve Sina snrna yakn kurak bir blge olan
Negev' de konulanmasn emretti. Tanma, bu bran ata yetmi
be yandayken, yani M.. 2048'de, Sme'de Ur-Nam'n ar
dndan tahta geen ulgi'nin lm zerine gerekleti. Ayn yl
iinde, tanrlar arasnda stnl ele geirmeye hazrlanan
Marduk da Mezopotamya'nn kuzeyindeki Hitit lkesine geldi.
Kuraklk sebebiyle yaanan ktlkla karlaan Avram, M
sra dek yola devam etti. Orada, firavun tarafndan karland;
onuncu kuzey hanedannn son firavunuydu bu ve birka yl
sonra (M.. 2040'ta) gneydeki Teb prensleri ve rahipleri tara
fndan tahttan indirilecekti.
ki yl nce, yani hesaplarmza gre M.. 2042' de Avram,
Negev'deki ileri karakol grevine dnmt; artk (muhteme
len hzl deve srenlerden oluan) bir svari birliine komuta
etmekteydi. "Dou Krallar"ndan oluan koalisyonun Akdeniz
lkelerini istila etmek ve Sina' daki uzay limanna ulamak ama
cyla kalktklar saldny savuturmak iin tam zamannda
dnmt. Avram'n grevi uzay limanna giden yollar koru
makt, Doulularn Kenan krallaryla giritikleri savata taraf
olmak deil. Ama yollarndan evrilen istilaclar Sodom'u istila
edip Avram'n yeeni Lut'u esir aldklarnda Avram svari bir
liiyle onlar am'a dek kovalayp yeenini kurtarm ve ya
malanan mallar da geri almt. Dnnde, alem (gelecekte
Yerualim, yani Kuds olarak bilinecekti) yaknlarnda zafer ka
zanm bir komutan olarak karland ve karlama ve selamla
malar arasnda birinin nemi ve anlam kalcyd:

Yce Tann'nn kahini olan

alem kral Melkisedek
Ekmek ve arap getirdi.
 Byk Tecel 315

Avram' kutsayarak yle dedi:

"Yeri g yaratan yce Tanr
Avram' kutsasn;
Dmanlar onun eline teslim eden
Yce Tanr'ya vgler olsun."

Ve bu trende hazr bulunan Kenan krallar Avram'a yama

dan kurtard tm mallarn onda kalmasn, yalnzca esirleri
teslim etmesini nerdiler. Ama herhangi bir ey almay redde
den Avram yemin ederek yle dedi:

"Yeri g yaratan
Yce Tanr Yahveh'nin nnde
Sana ait hibir ey, bir iplik,
Bir ark ba bile almayacama
Ant ierim," diye karlk verdi.

"Bundan sonra," -Avram uzay limann koruma grevi ne

deniyle Kenan'a yapt yolculuu tamamladktan sonra- "Yah
veh bir grmde Avram'a seslendi: 'Korkma Avram'" (Yaratl
Kitab, 15:1). "Senin kalkann benim, dln ok byk olacak."
Ama Avram bir mirass olmad iin dln ne deeri var ki,
diyerek yantlad. Bylece "Yahveh yine seslendi," kendi ocu
unun doacana dair ona gvence verdi ve soyunun gkteki
yldzlar kadar ok olacan, stne bast topraklarn onlara
miras kalacan syledi.
Ne olursa olsun bu szn gerekleeceine dair Avram'n
zihninde hibir kukunun kalmamas iin ilah kendi kimliini
ocuu olmam Avram'a aklad. Avram'a seslenenin veya g
rnenin Yahveh olduuna dair o ana dek kutsal kitabn anlats
na gvenmemiz gerekmitir. Ama o noktada Rab ilk kez kendi
ni adyla tantr:

"Bu topraklan sana

Miras olarak vermek iin
316 lahi Karlamalar

Kildanilerin Ur kentinden
Seni karan Yahveh benim.

Avram, "Ey Egemen Yahveh,

Bu topraklar miras alacam
Nasl bileceim?" diye sordu.

Bunun zerine, kukular iindeki Avram' ikna etmek iin

Yahveh "o gn Avram'la antlama yaparak ona yle dedi: 'M
sr Irmandan byk Frat Irmana kadar uzanan bu toprakla
r senin soyuna vereceim."'
"Yerin Gn Sahibi Olan Yce tanr" Yahveh ile kutsanm
ata arasnda "yaplan antlama" benzeri Kitab Mukaddes'in
baka hibir yerinde gemeyen, bu olayn ne ncesinde ne son
rasnda hi deinilmeyen bir by trenini iermekteydi. Yah
veh bu ataya bir dve, bir kei, bir ko, bir kumru ve bir gver
cin yavrusu getirip kesip paraladktan sonra paralar birbirine
kar dizmesi talimatn verdi. "Gne batarken Avram derin bir
uykuya dald. zerine dehet verici bir karanlk kt." Keha
net ya da Yahveh'nin kendisini baladn aklad kader ite
o zaman ilan edildi: Yabanc bir lkede drt yz yl klelik edip
bask grdkten sonra Avram'n soyu Vaat Edilen lke'yi miras
alacaklard. Yahveh bu kehaneti aklad anda "yanan bir du
man ve alevli bir meale grnp kesilen hayvan paralarnn
arasndan geti." Kitab Mukaddes ''Yahveh Avram'la antla
ma" ite o gn yapt, diye belirtir.
(Yaklak bin be yz yl sonra, "tanr ama ve tanr Adad'n
kararlarn renmek isteyen" Asur kral Esarhaddon "hrmet
le yere kapand." "Aur, Babil ve Nineve'ye dair bir grm" el
de etmek iin, diye yazmt kral, "kurbanlk hayvanlarn para
larn her iki yana serdim; kehanetin iaretleri mkemmel uy
gunluktayd ve bana elverili bir yant verdiler." Ama bu rnek
te, kurbanlk hayvanlarn paralar arasndan hibir ilahi ate
gelip gememiti.)
Seksen yandaki Avram'n kans Saray'dan (o da hala S-
 Byk Tecel 317

merli adyla anlmaktayd) deil de hizmetisi Hacer'den bir o

lu oldu. Bundan on yl sonra, tanrlar ve insanlar ilgilendi
ren tarihi olaylarn arifesinde, Yahveh "Avram'a grnd" ve
onu bu yeni aa hazrlad: Smerli Avram ve Saray'n adlarn
Sami dilindeki brahim'e ve Sara'ya deitirdi ve ebedi antla
mann iareti olarak tm erkeklerin snnet edilmesini buyurdu.
Smer ve Msr kronolojilerini e zamanl hale getirmeye da
yanan hesaplamalarmza gre, Yahveh ve iki melein ziyaretin
den sonra brahim M.. 2024'te Sodom ve Gomora'nn ykl
na tank oldu. Bu ykm, Tannlann ve nsanlarn Savalan adl ki
tabmzda da gstermi olduumuz gibi, ana "olayn" yannda
kk kalmaktayd: Marduk'u uzay limanndan mahrum et
mek iin, Sina yarmadasnn ortasndaki uzay liman tesisinin
Ninurta ve Nergal tarafndan nkleer silahlarla buharlatrlma
s. Bu nkleer felaketin hi hesaba katlmayan sonucu lmcl

nkleer bulutun douya doru srklenmesi oldu; Smer' e (y

km deil ama) lm getirdi ve bylece bu byk uygarln ac
sonunu hazrlad.
Kadim gelenekleri srdmek, "Yahveh'yi adyla anmak'', zama
mn balangana dek uzanan kutsal ba korumaya devam etmek iin
geriye yalnzca A vram/brahim ve onun soyu kalmb..
Nkleer zehirden uzakta gvende olmas amacyla bra
him' e (Sina snrndaki kurak bir blge olan) Negev' den kma
s ve Akdeniz kys yaknlarnda, Filistinliler blgesinde bir s
nak bulmas emredildi. Olaydan bir yl sonra, Yahveh'nin n
ceden bildirdii gibi, kars ve vey kz kardei olan Sara' dan b
rahim' in olu shak dodu.
Otuz yedi yl sonra Sara ld ve yal ata brahim ardllk
hakknda endielenmeye balad. Olu shak'n evlendiini g
remeden leceinden korkan brahim, ba kahyasna "yerin g
n Tanrs Yahveh'nin adyla ant imeni istiyorum" diyerek
hibir hal ve artta olu shak'n bir Kenanlyla evlenmesine n
ayak olmamasn istedi.
i salama almak iin ba kahyasn gnderip Yukar Frat'ta
kalmay seen akrabalarnn kzlar arasndan shak iin bir ge-
318 lahi Karlamalar

lin bulmasn emretti. shak krk yandayken, Harran' dan getir

tilen gelin Rebeka ile evlendi; kadn yirmi yl sonra ona iki oul
verdi: Esav ve Yakup adl ikizleri. Yl, hesaplamalarmza gre,
M.. 1963't.
Bir sre sonra, olanlar bydnde "brahim'in yaad
dnemdeki ktlktan baka, lkede bir ktlk daha oldu." shak,
tarm yamurlara bal olmayan (ama Nil'in yllk kabarmala
rna bal olan) Msr'a giderek, zamannda babasnn yaptn
yapmay dnd. Ama bunu yapabilmesi iin Sina'y gemesi
gerekiyordu ve anlalan bu, nkleer patlamadan bu yana nere
deyse bir asr gemi olmasna karn hala tehlikeliydi. Bylece
"Yahveh shak'a grnerek" Msr'a gitmemesini, bunun yerine
Kenan' da, su bulmak iin kuyu kazlabilen bir blgeye tanma
sn syledi ona. shak ve ailesi uzun yllar orada kald; Esav'n
oral bir kzla evlenmesine ve Yakulfun Harran'a gidip orada
Lea ve Rahel ile evlenmesine yetecek kadar uzundu bu sre.
Zaman iinde Yakub'un on iki olu oldu; alts Lea'dan, dr
d cariyelerden ve ikisi Rahel' den. Bu son iki oulun biri Yu
suf tu dieri, .en k ise Benyamin (Rahel onu doururken
ld). Tm oullar arasnda en ok Yusufu severdi ve ite bu
nedenle Yusufu kskanan aabeyleri onu, Msr'a giden kervan
clara sattlar. Ve brahim' in soyunun yabanc bir lkedeki kle
liine ilikin lahi Kehanet bylece gereklemeye balayabile
cekti.
Bir dizi ryay baaryla zmeyi baaran Yusuf tm Msr' a
ynetici atanp lkeyi yedi yl srecek bolluk srasnda, bunun
ardndan gelecek yedi yl ktla hazrlamakla grevlendirildi.
(nancmz o ki hnerli Yusuf yapay bir gl yaratmak iin doal
bir alalty Nil halen kabarabiliyorken suyla doldurmu ve son
ra da depolanan bu suyu kuruyan topraklar sulamak iin kul
lanmt. Bu alak gl Msrn en bereketli blgesi olan Elfa
yum'u hala sulamaktadr; gl Nil' e balayan kanal ise hala Yu
suf un Su Yolu olarak bilinir.)
Ktlk dayanlamayacak kadar iddetlenince Yakup (Benya
min dnda kalan) dier oullarn yiyecek bulmalar iin M-
 Byk Tecel 319

ekil 100
sr' a gnderdi, ancak byk ynetici ile birka dramatik kar
lamadan sonra bula bula onun kk kardeleri Yusuf olduu
nu buldular. Ktln be yl daha sreceini anlatan Yusuf, on
lara geri dnp babalarn, kalan kardelerini ve ev halkn M
sr' a getirmelerini syledi. Yl, hesaplamalarmza gre, M..
1 833't ve tahttaki firavun on ikinci hanedandan III. Amenem
het idi.
(0 dnemden kalan bir kraliyet mezarnda bulunan bir be
timleme srleriyle Msr' a gelen bir grup erkek, kadn ve ocu
u gstermektedir. Gmenler hem resimde hem de resme elik
eden yaztta "Asyal" olarak tanmlanmaktadr (ekil 100); me
zar duvarna capcanl renklerle boyanm renkli giysileri, Yu
sufun Kenan' da iken giydii ok renkli ve izgili giysisiyle ay
n trdendir. Burada resmedilen Asyallarn illa ki Yakup ve ai
lesi olmas gerekmese de resim kesinlikle onlarn nasl grnd
n gstermektedir.)
Yakub'un Msrdaki varl, A. Mallon'un Les Hebreux en
Egypte (branlar Msr' da) adl eserine gre, stnde Ya'a- ad
hecelenmi skarablardaki eitli yaztlar tarafndan da doru
dan kantlanmtr. Bazen bir kraliyet kartuu iinde (ekil 101)
yazlan bu isim hiyeroglifle Yy-A-Q-B ve yazta "Yakup mem-

Yy A Q B hr
ekil 101
320 lahi Karlamalar

nundur" veya "Yakup huzur iinde" anlamn veren H-R ekiy

le yazlmaktayd.
srailoullarnn Msr' daki konaklamas baladnda Yakup
130 yandayd ve kehanet edildii gibi bu konaklama drt yz
yl iinde klelie dnt. Yakub'un lm ve mumyalan
nn ardndan Yusufun da lmesi ve mumyalanmasyla birlikte
Yaratl Kitab sona erer.

Msr dan k Kitab hikayenin kald yerden birka asr

sonra, "sonra Yusuf hakknda bilgisi olmayan yeni bir kral M
sr da tahta kt" diyerek balar. Aradan geen asrlar iinde M
sr'da ok ey olmutur. savalar km, bakent bir oraya bir
buraya tanm, Orta Krallk dnemi geip gitmi ve gya kin
ci Ara Dnem denilen kargaa dnemi yaanmtr. M..
1650'de on yedinci hanedanla Yeni Krallk balam ve M..
1570'de nl on sekizinci hanedan Yukar Msrdaki Teb'te fira
vunluk tahtna km ve ardnda Karnak ve Luksor daki muh
teem antlar, tapnaklar ve heykelleri ve de Krallar Vadisinde
ki dalarn iine gizlenmi grkemli mezarlarn brakmt.
Bu yeni hanedanlarn firavunlar tarafndan seilmi adlarn
bazlar kendi konumlarnn yar tanr olduunu dayatan tr
den unvanlard; rnein Ra-Ms-5 (Ramses) "tanr Ra' dan yayl
m olan" anlamna geliyordu. On yedinci hanedann kurucusu
kendisine "tanr Ah'tan yaylm olan"(Ah Ay tanrsnn bir
addr) anlamna gelen Ah-Ms-5 (Ah-mose) (ekil 102a) unva
nn semiti. Aradan geen asr iinde Yusuf hakkndaki her
eyi unutmu olann Yeni Krall balatan bu yeni hanedan ol
duunu nermitik. Buna gre, Ahmose'nin ardndan tahta -

Alh
'"'
Tehutl.ma.a

ekil 102a ve 102b

 Byk Tecel 321

kanlardan biri olan Tehuti-Ms-S'nin ("tanr Tot'.tan yaylm

olan" anlamndaki ad Totmose veya 1. Tutmosis olarak okun
maktadr, ekil 102b) Musa'nn hikayesi ve Msrdan kta ge
en olaylar srasnda tahtta oturan hkmdar olduu sonucuna
vardk.
Birlemi ve canlanm olan Msrn kudretini kullanarak or
dularn Yukar Frat'a, brahim'in akrabalarnn yerleip oal
dklar blgeye dek kuzeye yollayan ite bu firavundu. M..
1 525-1512 arasnda hkm srd ve Tanan ve nsanlarn Sa
valar adl kitabmzda belirttiimiz gibi, srailoullarnn Frat
blgesinde yaayan akrabalarna destek olmak amacyla savaa
katlacandan korkan da oydu. Bylece ok zorlu ileri srailo
ullarnn srtna ykledi ve her yeni doan srailli erkein l
drlmesini emretti.
Levi boyundan bir kar kocann M.. 1513'te bir olu oldu.
Onun ldrleceinden korkan annesi bebei Nil' de yetien ha
srotundan rlme, su geirmeyen bir kutuya koyup nehre b
rakt. Ve ie bakn ki aknt bu kutuyu firavunun kznn ykan
d yere tad; gen kadn bu bebei kendi olu olarak evlat
edindi ve "adn Musa koydu"; branca Mq;e olan bu isim, Kita
b Mukaddes'te gen kadn onu sudan kard iin byle ad
landrd, diye aklanr. Ama bizim undan hi kukumuz yok
ki firavunun kznn yapt ey bebee kendi hanedannda yay
gn olan Ms (Mse, Mosis) ve nekinde Kitab Mukaddes' in sz
etmemeyi tercih ettii bir ilahn adn tayan bir unvan vermek
ti.
Tarafmzan nerilen ve Musa'nm doumunu M.. 1513'e yer
letiren kronoloji kutsal kitapta anlatlan/an Msr kronolojisi ve de
Msr sarayndaki entrika a. ve g savalan ile biraraya getinnekte
dir.
1. Totmes'in vey kz kardeinden doan tek kz Hatepsut
gerekten de Firavunun Kz unvann tamaktayd. 1. Totmes
M.. 1512'de ldnde, haremdeki bir kzdan domu olan
tek bir erkek evlad vard. Tahta il. Totmes adyla kan bu oul
kendisi ve ocuklar iin yasallk elde etmek amacyla vey kz
322 lahi Karlamalar

kardei Hatepsut ile evlendi. Ama bu iftin hep kzlar oldu ve

kraln sahip olabildii tek erkek yine bir cariyeden domutu.
il. Totmes'in saltanat ksayd, yalnzca dokuz yl srd. Dolay
syla ld srada olu -gelecein III. Totmes'i- firavun ola
mayacak kadar kk bir ocuktu. Hatepsut vekil olarak atan
d ve birka yl sonra kendini Kralie, dii Firavun ilan etti (hat
ta kabartmalarna sahte sakal eklenmesini emretti). Tahmin edi
lecei gibi, kraln olu ile kralienin evlatl arasndaki ks
kanlk ve dmanlk bu artlar altnda byyp iddetlenmi
ti.
Sonunda, M.. 1482'de Hatepsut ld (veya ldrld) ve
cariyenin olu 111. Totmes olarak tahta kt. Yabanc lkelere ya
plan fetih seferlerini (baz bilginler ona "kadim Msrn Napol
yon'u" derler) ve srailoullarna yaplan zulm artrd. "Musa
bydkten sonra bir gn soydalarnn yanna gitti. Yaptklar
ar ileri seyrederken" kleleri denetleyen bir Msrly ld
rnce krala, onun idam edilmesi emrini verme bahanesi km
oldu. "Musa ondan kap Midyan yresine gitti," buras Sina
yarmadasndayd. Sonunda Midyanl bir kahinin kzyla evlen
di.
"Aradan yllar geti, bu arada Msr Kral ld. srailliler ha
la klelik altnda inliyor, Elohim' e feryat ediyorlard. Sonunda
yakarlar E/ohim'e eriti. Elohim iniltilerini duydu. brahim, s
hak ve Yakup'la yapt antlamay anmsad. (E/ohim) sraillile
re bakt ve (buldu) onlara ilgi gsterdi."
Rab'bin "bir gece vakti grmde" Yakup'la son kez konu
masndan balayp imdi klelik altnda inim inim inleyen Ya
kup'un/srail'in ocuklarna bakmaya geliine dek neredeyse
drt yz yl gemiti. Burada sz geen Elohim' den kastn Yah
veh olduu anlatnn sonrasnda aklk kazanmaktadr. Bu ok
uzun drt yz yl boyunca Yahveh neredeydi acaba? Kitab Mu
kaddes bunu sylemez ama bu stnde dnlmesi gereken
bir sorudur.
Artk zaman, ar ve kesin eylemlere kalkmaya uygundu.
Kutsal kitaptaki anlatmdan aka anlalaca gibi, bu yeni ge-
 Byk Tecel 323

limeler zinciri "uzun yllar" boyunca hkm sren firavunun

lilmyle tetiklenmiti. Msr kaytlan, Musa'nn ldrlmesini
emretmi olan III. Tohnes'in M.. 1 450'de ldn gstermek
tedir. Onun ardndan tahta geen il. Amenhotep zayf bir kral
d , Msr' birleik halde tutmakta zorland ve onun tahta ky
la birlikte Musa'run idam edilmesi emri zaman amna uranu
oldu.
te, Yahveh'nin Musa'ya Yanan alnn iinden seslenip s
ra iloullarn Msr'daki klelikten kurtarmak ve onlar Vaat

Edilmi lkeye geri gtrmek iin "aa gelmeye" karar verdi

ini ve de Tanr'nn bykelisi olarak firavundan onlarn z
grln talep edip almaya ve Msr' dan klarnda srailo
ullarna nderlik etmeye kendisinin seildiini bildirmesi bu
sradadr.
Bu olay, Msr' dan k Kitabnn 3. blmnde anlahld
na gre, Musa kaynbabasnn srsn gderken "sry
ln batsna srd ve El.ohim Dana, Horev'e vard" ve ora
da yanan ama tkenmeyen aly grnce yaklap yakndan
bakmaya karar verdii srada meydana geldi.
Kutsal kitaptaki anlat "El.ohim Da"ndan sanki buras ok
iyi bilinen bir yermi gibi sz ehnektedir; sra d olan olay Mu
sa'nn srsn oraya srmesi veya orada allar olrias deil-
di. stisnai olan zellik, alnn yanmas ama tkenmemesiydi!
Musa'y, sraillileri ve firavunu bu grevin ve bunun ardn
daki ilahi kararlln sahiciliine ikna etmek iin Rab'bin kul
lanmak zorunda kalaca bir dizi artc byl i ve mucize
nin yalnzca ilkiydi bu. Yahveh bu amala Musa'y by be
cerisiyle donath: Asas ylana dnp tekrar eski haline dne
bilmekteydi; elleri czam yaralaryla kaplanp yeniden sal
na kavuabilmekteydi ve yere Nil' in suyundan biraz dktn
de toprak kuru kalabilmekteydi. Yahveh "cann almak isteyen
lerin hepsi ld" dedi Musa'ya; artk korkma, yeni firavunla
yzle ve sana bahettiim byleri yap ve ona, lde kendi
tanrlarna tapnabilmeleri iin sraillilerin serbest braklmas
gerektiini anlat. Ve Yahveh, Harun'u, Musa'nn kardeini yar-
324 lahi Karlamalar

dmc olarak elik etmesi iin onun yanna katt.

Firavunla ilk karlamasnda kral pek hevesli deildi; "Yah
veh kim oluyor ki onun szn dinleyip srail halkn salvere
yim?" dedi. "Yahveh'yi tanmyorum. sraillilerin gitmesine izin
vermeyeceim." sraillileri salmak yerine onlarn ilerini daha
da arlatrd, retmeleri gereken kerpi miktarn kata
kard. Asayla yaplan byler firavunu etkilemeye yaramaynca
Yahveh, Musa'ya belalar -branca kelimeyi tam olarak evirir
sek, "vurular" - dizisini balatmas talimatn verdi ve bunlar
Msr kral sraillileri salvermeyi ilkin reddedip sonra kararn
gzden geirene ve sonunda kabul ederek fikrini deitirene
dek giderek iddetini artrd. Toplam on adet olan bu belalar
Nil' in sularnn bir hafta boyunca kan gibi krmzya dnmesin
den balayp nehrin ve gllerin kurbaalarla kaynamasna; in
sanlara ban, hayvanlara hastalk uramasna; dolu, kkrt ve
ekirge yamurlarna ve son olarak da gn boyunca sren
karanla dek eit eitti. Ve tm bunlar da sraillilerin salve
rilmesini salamaynca, "Yahveh'nin alas ileri" de ie yara
maynca son ve kesin darbe indi: ster insan ister hayvan olsun
Msrdaki tm yeni doanlar "Yahveh gece yars Msr boy
dan boya getiinde" leceklerdi. Ama yan ve st kap sveleri
ne kan srlerek "ieretlenen" srail evleri "geilecek" ve ba
lanacakt. te o gece, firavun onlarn Msrdan kp gitmeleri
ne izin verdi, bu olayn bugn bile Yahudiler tarafndan Fsh
Bayram olarak kutlanyor olmas ite bu nedenledir. Olay
san aynn on drdnc gn, Musa seksen yandayken, yani
hesaplarmza gre M.. 1433'te meydana geldi.
Msr'dan k ama firavunla yaayacaklar g
lkler henz bitmi deildi. srailliler ln kysna, bir gller
zincirinin Msr kalelerinin tesinde bir su engeli oluturduu
yere vardklar srada firavun, kaaklarn orada tuzaa dtk
leri sonucuna varp anlan yakalamalar iin pelerinden hzl at
l arabalarn yollad. te o zaman Yahveh, srail ordusu ve on
larn peindeki Msr ordusu arasna kendisini ve bir kara bulut
stunu koyarak ayrmas iin bir melek, "srail ordusunun
 Byk Tecel 325

iinnde yuruyen Elohim'in melei"ni yollad. Ve btn gece

"Yahveh gl dou rzgarlaryla sular geri itti, denizi karaya
evirdi. Sular ikiye blnd. srailliler kuru toprak zerinden
yryerek denizi getiler."
Fakat sabahn ilk saatlerinde akn Msrllar sularn ikiye
.yrld yerden sraillileri takibe devam etmeye kalktklarn
da su duvar onlar rtverdi ve yok oldular.
Ancak bu mucizevi olaydan sonradr ki -Cecel B. DeMille'in
l'pik filmi The Ten CommondmeniSte (On Emir)' de ustalkla ve
ereki bir ekilde yeniden canlandrd gibi -srailoullar en
sonunda l ve onun sunaca glklerden geerek Sina yar
madasnn kysna dek ilerlemekte zgr kalmlard; tm bu
sre boyunca gndzleri kara bir bulut, geceleri alevli bir mea
ll' olan lahi Stun onlara yol gsterecekti. Su ve yiyecek eksik-
1 ii olduunda mucizevi ekilde savuturuldu ama Amaleklile
rin hi beklenmedik dmanl nedeniyle bir sava bekliyordu
onlar. En sonunda, "nc ayda" Sina lne vardlar "ve Si
na Dann karsnda konakladlar."
nceden belirlenen hedeflerine varmlard: "Elohim Da."
l : n byk Tecelli balamak zereydi.

Bu unutulmaz ve esiz lahi Karlama iin hazrlklar ve ba

z aamalar gerekliydi ve seilen tanklarnn da bir bedel de
mesi gerekiyordu. Tecellinin n koullarn ve sonularn duy
mak amacyla "Musa Elohim'in huzuruna kt, Yahveh dadan
kendisine seslendi." Musa'ya Rab'bin szlerini srailoullarna
.ynen tekrarlamas sylendi:

imdi szm dikkatle dinler

Antlamama uyarsanz,
Btn uluslar iinde
z halm olursunuz
nk yeryznn tm benimdir.
Siz benim iin kahinler krall,
Kutsal ulus olacaksnz.
326 lahi Karlamalar

Daha nce, yine ayn dada Musa'ya elilik grevi verildi

inde Yahveh niyetinin srailoullarn kendi halk haline getir
mek ve karlnda "onlara Elohim olmak" olduunu sylemi
ti. Rab imdi Tecelliye dahil olan "pazarl" aka ortaya ser
mekteydi. Antlamann ekinde emirler, kanun ve kstlamalar
vard; sraillileri z Halk haline getirecek, kutsal ulus yapacak
olan Tecelliyi grmeye layk olmak iin bir bedel denmeliydi.
"Musa gidip halkn ileri gelenlerini ard ve Yahveh'nin
kendisine buyurduu her eyi onlara anlatt. Byn halk bir
azdan 'Yahveh'nin syledii her eyi yapacaz' diye yantla
dlar. Musa halkn yantn Yahveh'ye iletti."
Bu kabullenmeyi duyan "Yahveh Musa'ya 'Sana koyu bir
bulut iinde geleceim'" dedi. "yle ki seninle konuurken halk
iitsin ve her zaman sana gvensin. " Ve Yahveh, halkn kendi
sini arndrmas gerektiini Musa'ya' bildirdi ve gn boyun
ca hazrlanmalarn istedi nk "nc gn btn halkn g
z nnde ben, Yahveh, Sina Dana ineceim."
Yahveh bu iniin belirtilen snr aarak yaklaanlar iin b
yk tehlike yarataca konusunda Musa'y uyard. "Dan ev
resine snr iz!" denilen Musa halk, sakn daa kmayn, da
n eteine de yaklamayn, daa dokunursanz kesinlikle ld
rleceksiniz, diyerek uyarmalyd.
Bu talimatlara uyulduu iin "nc gnn sabah" Elohim
Da stne Yahveh'nin nii vaat edildii gibi balad. Bu alevler
iinde, grltl bir initi: "Gk grledi, imekler akt. Dan
zerinde koyu bir bulut vard. Derken ok gl bir ofar (boru)
sesi duyuldu ve kamptaki herkes titremeye balad."
Rab Yahveh'nin inii baladnda, "Musa halkn Elohirn'le
grmek zere kamptan kmasna nclk etti ve dan ete
inde" Musa'nn tm dan evresinde iaretledii snrda
"durdular."

Sina Dann her yanndan duman ttyordu.

nk Yahveh, dan stne ate iinde inmiti.
Dadan ocak duman gibi duman kyor,
 Byk Tecel 327

Btn da iddetle sarslyordu.

ofar sesi gitgide ykselince, Musa konutu
Ve Bohim gk grlemeleriyle onu yantlad.

(Bu metinde dadan yaylan seslerle ilikili olan ofar terimi

genelde "boru" olarak evrilir. Aslnda tam anlam "oalhc,
Sesi Ykseltici" anlamndadr; bunun, dan eteine toplanm
tm sraillilerin Yahveh'nin sesini ve Musa ile konumasn iit
mesini salamakta kullanlan bir aygt olduuna inanyoruz.)
te byle, tm halkn, 600.000 kiinin gzleri nnde "Yah
veh Sina Dann zerine indi, Musa'y dan tepesine ard.
Musa tepeye kt."
te o zaman, dan tepesinden, o koyu dumann iinden
"Elohim yle konutu" ve On Emiri, yani bran inancnn z
n, toplumsal adalet ve insan ahlaknn temel hatlarn, insa
nolu ve Tanr arasndaki Antlamann zetini, tm lahi re
tilerin az ve z ekilde ifade ediliini aklad.
lk Emir tek tanrcl yerletirdi; Yahveh'yi srail'in Bo
/lrn'i, tek Tanr's olarak ilan ederek putlar yapp onlara tapn
may yasaklad:

1. Seni Msr dan, kle olduun lkeden karan

Bohirn'in Yahveh benim.
il. Benden baka Bohirn'in olmayacak;
Kendine yukarda gkyznde,
Aada yeryznde ya da
Yer altndaki sularda yaayan
Herhangi bir canlya benzer put yapmayacaksn.
Putlarn nnde eilmeyecek, onlara tapnmayacaksn.
III. Elohirn'in Yahveh'nin adn bo yere azna almayacaksn.

Bunlarn ardndan srail halknn kutsalln ve onlarn gn

lk yaamnn yksek standartlara tabi olduunu ifade etme
amacn tayan ve haftann bir gnn abat gnne, hem in
sanlarn hem de tm hayvanlarn dinlenmesine ayrarak o tm
gn boyunca tefekkr etmelerini emreden bir sonraki emir geldi:
328 lahi Kar1amala

iV. ahat gnn kutsal sayarak anmsa.

Alt gn alacak, btn ilerini yapacaksn.
Ama yedinci gn bana,
Elohirn'in Yahveh'ye ahat Gn olarak adanmtr.
O gn sen olun, kzn, erkek ve kadn klen,
Hayvanlarn, aranzdaki yabanclar dahil
Hibir i yapmayacaksn.

Beinci emir, baba ve anann ektii beeri birim olarak

kesinletirdi.

V. Annene babana sayg gster.

yle ki Elohirn'in Yahveh'nin sana verecei
lkede mrn uzun olsun.

Ve sonra, balangtaki gibi insanolu ile Tanr arasndakin

den ok insan ile insan arasndaki ahlaki ve toplumsal kurallar
kesinletiren be "Yapmayacaksn" geldi.

VI.Adam ldrmeyeceksin.
VII.Zina etmeyeceksin.
almayacaksn.
VIII.
IX.Komuna kar yalan yere tanklk etmeyeceksin.
X.Komunun evine, karsna, erkek ve kadn klesine,
kzne, eeine, hibir eyine gz dikmeyeceksin.

M.. on sekizinci yzylda yaam olan Babil kral Ham

rabi'nin Kanunlan hakknda saysz kitap yazlmtr; (imdi Lo
uvre Mzesinde olan) bir stel stnde hem bu kanunlar hem de
onu, sz konusu yasay tanr ama'tan alrken gsteren bir oy
ma yer almaktadr. Ama bunlar yalnzca sular ve cezalarndan
oluan bir listedir. Hammurabi' den bin yl nce Smer krallar
toplumsal adaletle ilgili yasalar koymulard; (iki rnek vermek
gerekirse) bir dulun eeini elinden almayacaksn veya gnde-
 Byk Tecel 329

li kinin cretini geciktirmeyeceksin. Ama daha nce (ve muhte

l'len daha sonra da) hi kimse yalnzca on emirle, tin bir hal
k. ve herhangi bir insana klavuzluk edecek temelleri bu kadar
.11,ka ortaya koymamt!
Dan tepesinden gelen gmbrtl ilahi sesi iitmek rk
iic bir deneyim olmu olmalyd. Gerekten de "halk gk gr
llmelerini, ofar sesini duyup imekleri ve dan bandaki du
man grnce korkudan titremeye balad. Uzakta durarak,
Musa'ya 'Bizimle sen konu, dinleyelim' dediler. 'Ama Elohim
konumasn yoksa lrz."' Ve dorudan iitmektense Mu
sa' dan ilahi kelama arac olmasn istediler ve "Musa, Elohim'in
iinde bulunduu koyu karanla yaklarken halk uzakta dur
du" nk Rab onu armt:

Yahveh, Musa'ya "Daa, yanma gel" dedi,

"Burada bekle, halkn renmesi iin
zerbe yasalarla buyruklar yazdm
Ta levhalar sana vereceim."

Yaratl Kitabnn 24. blmnde geen bu ayette, Yasa Tab

letlerinden ilk kez sz edilir ve onlarn Yahveh tarafndan yazldk
/an iddias ilk kez dile getirilir. Bu iddia, "zerine Elohim'in eliy
le antlama koullarn yazd iki ta levhay" Musa'ya verdii
anlatlan 31 . blmde tekrarlanr ve yine 32. blmde, "Levha
larn n ve arka iki yz de yazlyd. Onlar Elohim yapmt,
zerlerindeki oyma yazlar Elohim'in yazsyd" eklinde bir kez
daha yinelenir. (Yasann Tekrar Kitabnda bir kez daha dile ge
tirilir.)
Tabletlerde, On Emir' in yan sra halkn gnlk yaam kural
laryla ilgili daha ayrntl kanunlar, Yahveh tapncnn baz ku
rallar ve de srail'in komularnn tanrlarna tapmaya ve hatta
adlarnn aza alnmasna kar sert yasaklar yer almaktayd.
Rab'bin Musa'ya Yasa Tabletleri olarak vermeye niyetlendikleri
nin hepsi ok ayrntl talimatlara gre yaplacak olan Ahit San
d iinde sonsuza dek korunacakt.
330 lahi Karlamalar

Tabletlerin devri nemi hala sren, dolaysyla srailoullan

nn hafzasna kaznm olmas gereken bir olayd, dolaysyla
da en st dereceden kiilerin tankln gerektiriyordu. te bu
nedenle Yahveh, Musa'nn tabletleri almaya gelirken yannda
kardei Harun'u, onun iki kahin olunu ve srail ileri gelenlerin
den yetmi kiiyi getirmesini syledi. Tepeye kadar kmalarna
izin yoktu (bunu yalnzca Musa yapabiliyordu) ama "srail'in
Elohim'ini grebildiler." O zaman bile tm grebildikleri,
Rab'bin ayaklarnn altnda "laciverttan andran ... gk gibi"
duran demeydi. Normalde bu kadar yaklaacak olsalar kesin
likle lrlerdi ama onlan davet etmi olan Yahveh, "srail soylu
larna zarar vermedi." Vurulup dmediler, bu lahi Karla
may kutlamak ve Musa'nn, Tabletleri almak zere yukar k
na tanklk etmek zere canl kaldlar:

Musa daa knca bulut, da kaplad.

Yahveh'nin Grkemi Sina Dann
zerine indi.
Bulut da alt gn rtt.
Yedinci gn Rab bulutun iinden
Musa'ya seslendi ...

Musa bulutun iinden daa kt.

Krk gn krk gece
Dada kald.

ki tabletin st zaten yazlm olduundan, Musa'nn bu

uzun sre boyunca dan tepesinde kal srasnda ona adr'n
(Mikan, "Konut, Mesken") nasl yaplacana ilikin talimatlar
retildi nk Yahveh, bu mesken iinde sraillilere kendini
bildirecekti. Szel olarak verilen mimari ayrntlara ek olarak, i
te o zaman Musa'ya, "Konutu ve eyalarn sana gstereceim,
rnee tpatp uygun yap" denildi. Bunlara iinde iki tabletin
saklanaca, altnla kaplanm ve stne som altndan iki keru
binin yerletirilecei ahap Ahit Sand da vard; Rab, bu st
 Byk Tecel 331

ksmn Dvir -tam anlam, "Konuucu"- olacan aklad, "se

ninle orada, Levha Sandnn stndeki Keruvlar arasnda, Ba
lanma Kapann zerinde greceim."
Dan tepesindeki bu lahi Karlama srasnda, Musa'ya
kahinlik (rahiplik) hakknda talimat verildi, (Musa'nn yan s
ra) Rab'be tek yaklaabilecek ve Mesken'de grev alacak olanla
rn Harun ve Harun'un drt olu olduu bildirildi. Resmi giysi
leri en ince ayrntsna, stne srail' in on iki kabilesinin adlar
nn ilendii on iki deerli tan kaklaca Gsle dek tarif
edildi. Bu gsl yerinde -yani kahinin tam kalbinin stn
de- Urirn ile Tumim tutacakt. Bu terimlerin tam anlamn bilgin
ler belirleyememi olsalar da, kutsal kitapta geen dier bahis
lerden (rnein, lde Saym Kitab, 27:21) bunun, bir soru kar
lnda Rab' ten Evet veya Hayr yant almaya hizmet eden bir
kehanet panosu olduu aka anlalmaktadr. Sorusu olan ki
inin sorusu kahinler tarafndan "srailoullarnn karar vermek
iin kullandklar Urim'le Tummim'i" Rab'bin huzurunda taka
caklard. Kral Saul (1. Samuel Kitab, 28:6) Filistinlilere kar sa
vaa girip girmeme konusunda Yahveh'nin yol gstericiliini is
tediinde, "Yahveh ona ne dlerle, ne Urim, ne de peygamber
ler araclyla yant" vermiti.
Musa, Rab'bin huzurundayken onun uzun sre ortadan yok
oluu kampta kt haber olarak yorumland; onun birka hafta
gemesine karn ortaya kmadn grnce "capcanl El.o
him'in atein iinden seslendiini iitip de canl kalabilmi yara
tk -fani insan- var mdr?" deyip Tanr'y grd iin Mu
sa'nn yok olup gittiini dnerek "Musa'nn dadan inmedi
ini, geciktiini grnce Harun'un evresine topland"lar ve
ona "Kalk, bize nclk edecek bir Elohim yap. Bizi Msr dan
karan adama, Musa'ya ne oldu bilmiyoruz!" dediler. Bunun
zerine Yahveh'ye yakarp arma niyetinde olan Harun Rab
iin bir sunak dikti ve nne altnla kaplanm bir buza hey
keli koydu.
Yahveh tarafndan uyarlan "Musa dnd, elinde antlama
koullar yazl iki ta levhayla dadan indi" ve ordugaha yak-
332 lahi Karlamalar

lap altn buzay grdnde "elindeki ta levhalar frlatp

dan eteinde paralad. Yaptklar buzay alp yakt, toz ha
line gelinceye dek ezdi, sonra suya serpti." Bu korkun ifinaha
sebep olanlar bulup birer birer kltan geirdikten sonra Musa,
srailoullarn terk etmemesi iin Rab'be yalvarp yakard. Bu
gnah affedilemeyecekse, cezasn tek bama ekeyim, dedi;
"yazdn kitaptan ad silinen" ben olaym, dedi. Ama Rab tam
olarak yatmamt, bu suun cezasnn ileride de ekilmesi se
eneini koruyarak "Kim bana kar gnah ilediyse onun ad
n sileceim" diye karlk verdi.
"Halk bu kt haberi duyunca yasa brnd." aresiz, cesa
reti krlm olan Musa adrn alp kampta dna, biraz teye
kurdu. "Musa ne zaman adra gitse, btn halk kalkar, herkes
adrnn giriinde durarak Musa ieri girinceye kadar arkasn
dan bakard." Onun ve halkn stne grevi baaramadklar
duygusu kmt.
Ama derken bir mucize oldu. Yahveh'nin efkati grnr ha
le geldi:

Ve gn geldi,
Musa adra girince
Bulut stunu aa indi,
Bir ses Musa'yla konutuu srece
adrn giriini kapad.

Bulut stununun
adrn giriinde
durduunu gren herkes
Kalkp kendi adrnn giriinde
Tapnd.

Ve Yahveh, Musa'yla
ki arkada gibi yz yze konutu.
 Byk Tecel 333

Rab, Yanan alnn iinden Musa'ya seslendiinde "Musa

yzn kapad nk Elohim'e bakmaya korkuyordu." Daa
karken Musa'ya elik eden kabile nderleri ancak yar yola ka
dar kabilmiler ve Rab'bin ancak ayaklarnn dibindeki de
meyi grebilmilerdi; o an lmemi olmalar bile bir mucizeydi.
(,_'lde dolaarak geirdikleri krk yln sonunda srailliler Ke
nan' a girmeye hazrlanrlarken, Musa'nn Ms'dan ka ve
byk Tecelliye ilikin ahadetinin zetinde u noktay vurgu
lar: "Yahveh Horev' de atein iinden size seslendii gn hibir
suret grmediniz."

Yaklap dan eteinde durdunuz.

Da, gklere dek ykselen
Alevle tutumutu.
Kara bulutlar ve koyu bir karanlk vard.
Yahveh size atein iinden seslendi,
Siz konuulan duydunuz
Ama konuan grmediniz.
Yalnzca bir ses duydunuz.
(Yasann Tekrarar 4:11-15)

Aka anlalmaktadr ki bu, Yahveh ile yakn karlama s

rasndaki temel kurald. Ama imdi, yumuayan Tanr Musa'yla
"yz yze" -ama hala bir bulut stununun iindn- konuma
ya balaynca Musa bu frsah, Rab tarafndan seilen nder ol
ma roln tekrar onaylatmak iin kulland. "Bana yzn gs
ter!" diye yalvard Rab'be.
Yahveh bir bilmece gibi yantlad onu, "Yzm grmene
izin veremem nk yzm gren yaayamaz."
Musa tekrar yalvard: "Ltfen g1*emini bana gster!"
Ve Yahveh, "Yaknmda bir yer var. Orada kayann zerinde
dur. G*erni oradan geerken seni kayann kovuuna sokup
geinceye kadar elimle rteceim. Elimi kaldrdmda, srtm
greceksin ama yzm grlmeyecek."
334 lahi Karlamalar

eitli dillere "grkem, ihtiam" olarak evrilen branca ke

lime, yukarda okuduunuz alnt boyunca Kalxrf' dur; kelime
KBD kknden gelir ve ana anlam "glle gibi, ar" dr. Demek
ki Kabod aslnda "arlk, glle gibi ey" anlamna gelmektedir.
Yahveh ile ilgili olduunda bunun soyut bir "grkem"i deil de
bir "ey"i, fiziksel bir nesneyi kastediyor olduu bu kelimenin
Kitab Mukaddes'te ilk getii yerden bellidir: Rab onlara muci
zevi bir ekilde gnlk ekmekleri olan Man' verdikten sonra
"Yahveh'nin Kalxrf'u"nu koyu bir bulutla kaplanm halde gr
mlerdi. Msrdan k Kitabnda (24:16), "Yahveh'nin Ka
brfu Sina Dann zerine indi. Bulut da alt gn rtt. Yedin
ci gn Rab, bulutun iinden Musa'ya seslendi" diye okuruz ve
17. ayette, orada hazr bulunmayanlar iin u ekleme yaplr:
"Yahveh'nin Kalxrf'u sraillilere dan doruunda yakc bir ate
gibi grnyordu."
Yahveh'nin bir tezahr olduunu iaret eden Kaixrf terimi
Eski Ahit'in be kitabnda da -Yaratl, Msrdan k, Levili
ler, lde Saym, Yasann Tekrar- kullanlmtr. Her durumda
da "Yahveh'nin Kalxrf'u" denilen ey halkn grebildii somut
bir eydi ama koyu bir sisin iindeymiesine hep bulutlarla r
tlyd.
Bu terim Hezekiel peygamberin lahi Araba'ya ilikin tarifle
rinde tekrar tekrar kullanlr (bu arabann ayak taburesi, srail'in
ileri gelenlerinin Sina Dann zirvesine giden yolun yarsnda
grdkleri eyi anlatlaryla neredeyse tpatp ayn tarif edilmi
tir). Hezekiel'in bildirdiine gre bu Araba parlak bir ltyla sar
malanmt; bunun "Yahveh'nin Kalxrf'unun grn" olduu
nu syler. Kevar rma kysnda srgnde yaayanlara ynelik
ilk peygamberlik grevinde, Rab ona bir ovada, "Yahveh'nin Ka
lxrl'u, tpk Kevar Irma kysnda grdm gibi orada dur
makta" olduu yerde seslenmitir. Daha sonra yerle gk arasna
kaldrlp "ilahi grmlerde" Yerualim'i grmeye gtrld
nde yine "ovada grdm grmdeki gibi, srail Tanrs'nn
Kalxrf'u oradayd." Ve bu grm ziyareti sona erdiinde, "Yah
veh'nin Kalxrf'u" keruvlarn zerinde durdu ve keruvlar kanatla
rn ap "yerden ykseldi," Kalxrf'u yukar tadlar.
 Byk Tecel 335

Hezekiel (10:4) Kabxf'un onu saran buluttan bile grlebilen

bir lts, bir eit nm olduunu yazar. Bu ayrnt, Musa'nn
Yahveh ve onun Kabxf'uyla yaad yakn karlamann bir
iizelliine daha k tutmaktadr. fkesi dinen Yahveh Musa'ya
iincekiler gibi iki ta levha daha kesip yine Sina Dann tepesi
ne gelerek On Emir'i ve dier yasalar almasn buyurdu. Ancak

bu kez szler Rab tarafndan Musa'ya yazdrlacakt. Musa yine

dan tepesinde krk gn krk gece geirdi ve btn bu sre bo
yunca "Yahveh oraya inip" -uzaktan, bir Ses Ykseltici aracl
yla konumayp- "onunla birlikte durdu."

Musa elinde iki antlama levhasyla

Sina Dandan indi.
Rab'le konutuu iin
Yz ldyordu ama
Kendisi bunun farknda deildi.

Harun'la srailliler,
Musa'nn ldayan yzn grnce
Ona yaklamaya korktular.

Bylece "Musa yzne bir pee takt. Ama ne zaman konu

mak iin Yahveh'nin huzuruna ksa, ayrlncaya kadar peeyi
kaldrrd. Dnnce de kendisine verilen buyruklar sraillilere
bildirir, srailliler de onun ldayan yzn grrlerdi. Sonra
Musa ieri girip Yahveh'yle grnceye kadar yine peeyi ta
kard."
Kabxf'un yaknlarda bulunan Musa'nn cildini etkileyen bir
tr nma maruz kald buradan anlalmaktadr. Bu nmn
kayna olan malzemenin ne olduunu bilmiyoruz ama Anun
nakilerin radyasyonu eitli amalarla kullanabildiklerini (ve
kullandklarn) biliyoruz. nan'mn Aa Dnyaya nii hika
yesinde nabz gibi atan bir ltyla yeniden hayata dndrld
nde okuduumuz ey budur (belki de bu, Mezopotamya' da
bulunan ve bir maske ile korunan hastann n tedavisi grd-
336 lahi Karlamalar

ekil 103
n betimleyen kil levhadaki ileme benziyordu, ekil 103). Yi
ne radyasyonun, ldrc n olarak kullanldn okuruz;
Glgam Sina yarmadasndaki yasak blgeye girmeye kalkh
nda muhafzlar ona n yneltmilerdi (bkz. ekil 46). Ve yine
Zu'nun Hikayesinde Nippur'daki Uu Kontrol Merkezinden
Kaderler Tabletlerini almaya kalktnda olanlar da okumu
tuk: "Sessizlik hakim oldu, kutsal yerin parlakl oradan aln
mt."
Kitab Mukaddes, Yahveh'nin oradan oraya gitmek iin
kulland .Kabod'u -tam anlamyla "Ar Nesne"yi- etrafta
dolaabilen, bir da stnde konulanabilen, ykselip uabi
len, koyu bir sis bulutuyla kapl olan, bir lt yayan fiziksel
bir nesne olarak tarif etmektedir. Tm bunlar bizim ya ceha
letten ya da inanszlktan tr Tanmlanamayan Uan Nes
ne dediimiz bir UFO'yu tarif etmektedir.
Bu branca terimin tredii Akkadca ve Smerce kkleri in
celemek bize bu adan yardmc olacaktr. Akkadca Kabbuttu
"ar, glle gibi" anlamna gelmekteyse e benzer ses veren
Kalxlu (branca Kalui'a kout) "kanat tutucu," stne kanatlar
eklenmi veya stne kanatlar taklp kartlabilen bir ey anla
mndadr. Ve Smerce K.BAD.DU terimi "uzak bir yere sz
lp gitmek" anlamndadr. Bir rnekte, bir ilahn taht tarif edi
lirken bu "Uzaa Szlen" nesneyi betimlemek iin "al al lda
yan" anlamndaki HU sfat kullanlr.
 Byk Tecel :n7

Kalxd'un, Ninurta'nn "lahi Siyah Ku"una, Teli Ghas

sul' daki duvar resimlerinde (bkz. ekil 72) betimlenmi kanatsz
(veya kanat taklabilen) yumruyu andran aralara veya Glga
m'n Lbnan'daki ini yerinden kalkn (bu kalkn tarifi,
Msr'dan k Kitabnn 19. blmnde anlatlan iniin tarifi
ibidir) grd fzeyi andran nesneye benzeyip benzemedi
ine ilikin fikir yrtebiliriz ancak.
Acaba bu bir Amerikan uzay mekiini mi andryordu (ekil
1 04a)? Bunu merak etmemizin sebebi, birka yl nce Trki
ye' deki bir kaz alannda (kadim Tuspa' da) kefedilen kk
heykelcie olan benzerliidir. Kilden yaplma bu heykelcilik
modern bir uzay mekiinin (egzos sistemi de dahil) zellikleri
ni tek pilotlu bir uan pilot kabini ile birletirmektedir (ekil
1 04b). Koltuktaki "pilot" un ksmen hasar grm olan suretinin
yan sra bu eserin dier zellikleri aklmza fzeyi andran nes
nelerin elik ettii sakall tanrlarla ilgili Orta Amerika betimle
melerini getirdi (ekil 104c, 104d). Bu heykelciin bulunduu s-

ekil 104a, 104b, 104c, 104d

338 lahi Karlamalar

tanbul Arkeoloji Mzesi "sahicilii" kesinlemedii gerekesiy

le bu eseri sergilememektedir. Sahici ise kadim "UFO'lar" konu
suna aklk getirmekle kalmayp kadim Yakn Dou ile Ameri
ka ktas arasndaki balantlara da ayrca k tutacaktr.

Musa ldkten ve Rab, srailoullarna nderlik etmesi iin

onun yerine Yeu'yu setikten sonra srailliler eria Nehrinin
dou kysndan ilerlediler ve Eriha yaknlarnda nehri getiler;
neredeyse her dnm noktasna onlara ilahi mucizeler yardm
etti. Bunlar iinde, bilginlerin ve bilim adamlarnn kabul et
mekte en ok zorlandklar mucize Givon vadisindeki savan
hikayesidir nk -Yeu Kitabnn 1 0. blmne gre- Gne
yaklak bir gn boyunca gn ortasnda durmu, Ay da yerin
de kalmt:

Halk dmanlarndan cn alncaya dek

Gne durdu, ay da yerinde kald.
Bu olay Yaar Kitabnda da yazldr.
Gne yaklak bir gn boyunca
Gn ortasnda durdu,
Batmakta gecikti.

Dnya'nn kendi evresinde dnn, Gne'in doudan

ykselii ve Ay'n batdan alaln (yirmi drt saatlik) gnn
byk blmnde ("gn boyunca") adeta hi kprdamadan
kalmasna durduran ne olabilirdi? Kitab Mukaddes' e ina
nanlar iin bu, Tanr'nn Seilmi Halknn iyilii iin yapt bir
baka ilahi mdahaledir yalnzca. Dier uta ise tm hikayenin
bir kurgu, bir mit olduunu varsayp gz ard edenler vardr. Bu
iki ucun arasnda ise sebep olarak doal bir fenomen veya afe
tin olup olmadn aratranlar; rnein Msr'a musallat olan
on belay ve Sazlk Denizinin sularnn ikiye ayrlmasn Akde
niz' deki Thera/Santorini adasndaki volkanik patlamayla iliki
lendirenler vardr. Bazlar son derece sra d uzunlukta bir g
ne tutulmas olduunu nermilerdir ama Kitab Mukaddes'te
 Byk Tecel 339

( ;nein grlebildii belirtilmektedir; o ok uzun gn boyun

ca gn vard, Gne rtlmemiti. O uzun gn gkyzn
den yaan "byk talar"la balad iin bazlar da byk bir
kuyruklu yldzn yakndan geiini aklama olarak nermi
ll'rdir [Immanuel Velikovsky, Worlds ofCollision (arpan Dn
yalar) adl eserinde byle.bir kuyruklu yldzn gne sistemi ta
ra fndan yakalanp Vens gezegeni haline geldiini ne sr
mtr].
Hem Smer hem de Eski Babil metinleri gklerde gzlemle
nen gksel altst olulardan sz edip gksel "iblisler" e kar
okunacak dualar belirtirlerdi. Bilginler tarafndan [rnein,
Charles Fossey, TextesMagique (By Metinleri); Morris Jastrow,
I Jie Religion Babyloniens und Ass)Tiens (Babillilerin ve Asurlarn
Dini) ve Eric Ebeling, Tod und I.eben (lm ve Yaam)] ''by
metinleri" olarak grlen bu tarz metinler "engin gkte do
mu, gkte ve yerde bilinmeyen kt yedi" den sz ederler; bu
kt yedi "Sin'e ve ama'a saldrd," yani Ay'a ve Gne'e sal
drp ayn zamanda tar (Vens) ve Adad' (Merkr) da rahat
sz etmiti. 1994 ylndan nce yedi kuyruklu yldzn birden
kendi gksel blgemize "saldrabilecei" fikri o kadar uzak bir
olaslkt ki bu metin Mezopotamya gk bilimcilerinin gzlem
ledii gerek bir olaydan ok bir fanteziye benziyordu. Ama
Temmuz 1994'te Shoemaker-Levy 9 kuyruklu yldz yirmi bir
paraya blnp -olay Dnya' dan gzlemleyenlerin gznn
nnde- art arda Jpiter' e arptnda Mezopotamya metinleri
l'tkileyici bir gereklik kazand.
Acaba bir kuyruklu yldz yedi paraya blnp gksel ma
hallemizde afetlere yol aarak Dnya'ya arpm ve dnn
sekteye mi uratmt? Yoksa Alfred Jeremias'n [ The Old Testa
ment in the Light of the Ancient Near East (Kadim Yakn Dou I
nda Eski Ahit)] "nemli bir yldzsal-mitolojik metin" dedii
eyin belirttii gibi yedi gezegenin sra d hizalanndan kay
naklanan muazzam yerekimi etkisi Gne ve Ay', Dnya'nn
gr asna gre etkilemi ve aslnda kendi evresindeki d
n geici bir sre duraklayan Dnya olmasna ramen bu iki
340 lahi Karlamalar

gk cisminin kprdamadan kaldk.lan grntsn m yarat

mt?
Aklama her ne olursa olsun, olayn gerekletiine dair
dnyann dier ucundan da dorulama gelmektedir. Hem Orta
Amerika hem de Gney Amerika "efsaneleri" -kolektif anlar
yirrni saat kadar sren ve Gne'in bir trl doarnad uzun
bir geceden sz edilir. Kayp Diyarlar adl kitabmzda ayrntsy
la ele aldmz aratrmamz bu uzun gecenin Amerika ktasn
da M.. 1400 civarnda yaand sonucuna varmamza sebep
oldu ve Kenan'da gnein bir trl batmak bilmedii o uzun
gn de ayn dnemde yaanmt. Sebebi her ne olursa olsun bu
fenomen dierinin ztt olduundan Kenan' da gnein batmas
na engel olurken Dnya'nn dier ucunda, Amerika ktasnda
gnein domasna engel olmutu.
Dernek ki, Orta Amerika ve G:ey Amerika hatralar Dn
yann Kprdamad Gn hikayesini, yani film senaryosunu de
il de kutsal kitaptaki u eski hikayeyi dorulamaktadr. Ve eli
mizde bu varken, en byk Tecellinin hikayesini asla unutulma
yacak bir gerek olarak kabul etmek iin bilim kurguya da fan
tezilere de ihtiyacmz yok.
 SNNET: YILDIZLARIN SARET M?

Yahveh, lbrahim ile "antlama yaptnda" bu atann ve ev hal

kndan her erkein snnet edilmesi gerekmiti. "Aranzdaki erkek
lerin hepsi snnet edilecek. Snnet aramzdaki antlamann belir
tisi olacak. Sekiz gnlk her erkek ocuk snnet edi lecek, gelecek
kuaklarnz boyunca srecek bu ... Bedeninizdeki bu belirti, sonsu
za dek srecek antlamamn simgesi olacak." (Yarat l Kitab,
1 7 : 1 1 - 1 4) Bunu yapmayanlar, srail halk arasndan atlacakt.
Demek ki, snnetin lbrahim'in soyunu komularndan ayran
"bedendeki bir belirti" olarak hizmet etmesi amalanmt. Baz
aratrmaclar snnetin Msr'da, kadim bir betimlemeyle de kant
land gibi (bkz. s. 342) kraliyet ailesi arasnda da uygulandna
inanmaktadrlar ama bu resim dinsel bir snnetten ok bir ergen
lik trenine de ait olabilir.
Baka bir rnei olsun ya da olmasn, "snnet" olarak evrilen
Mu/ gereklilii ne tr bir sembolizmi ima etmektedir? Kimse bilmi
yor. Bu terimin kkeni de aklanmamtr; Akkadca veya daha son
raki Sami dillerinde koutluklar arayan dil bilimciler de eli bo dn
mtr.
Bu bulmacann yantnn lbrahim'in Smerli kkeninde yattn
nermekteyiz. Anlam orada aradmzda, bu terim arpc bir
nem kazanr nk MUL, "gk cismi," yani bir yldz veya gezegen
iin kullanlan Smerce bir terimdi!
yleyse Yahveh, lbrahim'e kendisini ve dier erkekleri Mu/ et
mesi talimatn verirken, pekala ona, gksel balantnn ebedi bir
sembol olarak bedenine "yldzlarn iareti"ni koymasn sylemi
olabilirdi.
 - 13 -

GRNMEYEN TANRI'NIN
PEYGAMBERLER

Bugne dek gereklemi en byk Tecellinin esizlii,

600.000 kiinin tank olduu bu olayn yalnzca leinde ya da
birka ay boyunca srm olmasnda deildi nk Tanr ile Se
ilmi Halk arasndaki Antlama ve On Emrin ilan ediliinin et
kisi bugn de srmektedir. Bu olay lahn ok nemli bir zelli
ini de aa kartmt: Grlmeyen bir Tanr'yd bu. "Yz
m gren yaayamaz" demiti ve Kalxd'un durduu yere fazla
yaklamak bile lmcl bir tehlikeydi.
Ama O takip edilecek ve O'na tapnlacaksa eer nasl aran
lp bulunacak veya iitilecekti? Yahveh ile lahi Karlamalar
nasl yaanacakt?
Bu sorunun Sina lndeki yant Mesken idi, Buluma a
dr ile tanabilen Mikan (Konut).
Msr'dan kn ikinci ylnn ilk aynn ilk gn Konut,
Yahveh'nin Musa'ya bildirdii ayrntl talimatlara ve kesin
zelliklere gre, Buluma adr ve onun iinde yer alan, dier
blmlerden ar bir perdeyle ayrlm olan kutsallar kutsal da
dahil tamamland; bu en i ksmda, iinde iki tabletin bulundu
u ve stnde som altndan, kanatlan birbirine dokunan iki ke
rubinin olduu Ahit Sand bulunmaktayd. Orada, kanatlarn

343
34 lahi Karlamalar

dokunduklar yerdeydi Dvir, yani Yahveh'nin Musa ile karlk

l konutuu Konuucu.
Musa belirlenen tarihte "her eyi Yahveh'nin kendisine bu
yurduu gibi yapt" nda kaln bir bulut inip Buluma adrn
kaplad. Msr'dan k kitabnn son ayeti yledir: "Bylece
btn yolculuklarnda konutun zerinde gndzn. Yah
veh'nin bulutu, gece de ate sraillilere yol gsterdi." Ancak ila
hi bulut kalktka yola devam ediyorlard ama bulut konutun
stnden kalkmamsa kamp kurup bulut kalkana kadar bekli
yorlard.
te bu durup dinlenme dnemlerinde (bir sonraki kitap olan
Levilile'in ilk ayetinde belirtildii gibi) Yahveh Musa'y arp
Buluma adrndan ona yle seslendi." Ele alnan talimatlar
Harun soyunun kahinler olarak ataJ!masyla ve kahin giysileri
nin ok kesin ayrntlar, takdis ve Yahveh'nin kutsal hizmetine
ilikin ayinlerle ilikiliydi.
O zaman bile, daa iniin hemen ardndan ve konutun tak
dis edilmi drt duvar arasndan, sisi andran kaln bulutun
iinden, perdeyle ayrlm blmden, kerubiler arasndan Yah
veh'nin sesi -Grnmeyen Tanr'nn szleri- iitilebiliyordu.
Tm bu nlemlere ve rten perdelere ramen ba kahin bile,
Ahit Sandn rten perdeye yaklaabilmek iin ok dikkatle
hazrlanm bir tts karm yakarak ek bir rtc bulut olu
turmak zorundayd. Harun'un iki olu yanl tts yakp "ayk
r bir bulut" oluturduklarnda, "Yahveh bir ate gnderdi ve
ate onlar yakp yok etti."
Yine bu durup dinlenme dnemleri esnasnda Musa, her tr
den kurbanlk sunulara ve hepsi ''bir kahinler ulusu" olarak g
rlen sradan halkn Rab'be biat etme tarzlarna ilikin; aile ye
leri ve dier iki kii arasnda uygun ilikileri belirleyen; yurtta,
kyl ve yabanclara eit davranmay emreden baka kurallar
ve dzenlemelere ilikin talimatlar ald. Hangi besinlerin uygun
veya uygun olmadna, eitli hastalklarn tehisine ve tedavi
sine ilikin talimatlar vard. "Baka tanrlar" a tapnmayla iliki
lendirilen ''baka uluslar"n sa veya sakallar tra etmek, dv-
 Grnmeyen Tan'run Peygamberleri 345

me yaptrmak veya ocuklar yakmalk sunu olarak kurban et

me gelenekleri kesinlikle yasaklanyor ve bu tekrar tekrar bildi
riliyordu. "Cincilere, ruh aranlara ynelmek" yasakt ve
"tapmak iin lkenize putlar simgeleyen oyma talar" koymak
da ayn iddetle yasaklanmt.
"Benim iin kutsal olacaksnz. Bana ait olmanz iin sizi
br halklardan ayr tuttum."
Sonraki Hakimler, Samuel, Krallar ve Peygamberler kitapla
rnn aa vurduklar gibi en zoru ite bu son yasaklamaya uy
makt. nk evrelerindeki insanlar taptklar tanrlar grebili
yorlard; bazen yzn ya da (ou zaman) yontulmu suretleri
ni. Ama Yahveh yzn grebilen kiinin yaayamayacan
ne srmt ve imdi sraillilerden saysz emre titizlikle uy
malar ve heykeliyle bile temsil edilemeyen tek bir ilaha iman
etmeleri, Grlmeyen Tanr'ya tapmalar isteniyordu!
Bunun, dier her yerdeki uygulamalardan tamamen farkl
olduunu Yahveh kendisi de kabul etmekteydi. "inde oturdu
unuz Msr lkesinin trelerini ve sizi getirdiim Kenan lke
sinin trelerini uygulamayacaksnz ve onlarn emirlerine uy
nayacaksnz" diye emrederken neden sz ettiini biliyordu.
srailoullarnn kt Msr, kadim betimlemelerin ve arke
olojik buluntularn da yeterince kesinletirdii gibi, Msr tanr
larnn suretleri ve heykelleriyle tka basa doluydu. Msr pante
onunun atas Ptah (onu Enki ile zdeletiriyoruz), panteonun
ba olan olu 'Ra (onu Marduk ile zdeletiriyoruz) ve bunla
rn ocuklar firavunlardan nce Msr' da hkm srdler ve
sonrasnda da onlara tapnld, eitli lahi Karlamalar sra
snda bazen krallara grndler ve bazen (daha sklkla) imge
leriyle temsil edildiler (ekil 105). Zaman iinde tanrlar gide
rek daha uzaklatka krallar ve halk ilahi murada dair bilgi
ldinmek ve yorumlamak iin rahiplere ve mneccimlere, falc
lara ve cincilere bavurur oldu. Kukucu firavunu branlarn
tanrsnn gcyle etkileyebilmek iin Musa'nn ilk nce firavu
nun saray byclerinin stesinden gelmek amacyla byye
bavurmasna amamal.
346 lahi Karlamalar

GKSEL DSK TANRILARI

Ptoh ra-Amen Tat Seker/Osiris Horus'la birlikte sis Nefis Hathor
Vasflaryla Tanrlar:
Ra/ahin Horus/ahin Seth/Sinay Ass ToVbis Hathor/nek

ekil 105
 Grnmeyen Tan'nm Peygamberleri 347

llJ.IJ.
KUR/Adad

INNANA/ltar, Byc Kadn, Sava, Pilot

ekil 106
Enlikilerin aleminde, Grnmeyen Tanr fikri tam anlamy
la gariplikti. nzivaya ekilmi, belki; ok az kii kabul eden,
evet ama grnmeyen... Kesinlikle olmazd. Smer'in neredeyse
tm tanrlar -elbette Anu dnda- u veya bu ekilde heykel
ler, oymalar veya silindir mhrler stnde betimlerunilerdi
(ekil 106). Bunlarn faniler tarafndan gerekten grlm ol
duklar Mezopotamya, Anadolu ve Akdeniz lkelerinin drt bir
348 lahi Karlamalar

ekil 107
yannda bulunan ve bilginlerin "sunu sahneleri" dedikleri, ge
_
nelde rahip cbbesi giymi bir kraln daha kk bir tanr (veya
tanra) tarafndan bir ''byk tanr"nn huzuruna getirildiini
gsteren betimlemelerden anlalmaktadr. Mezopotamya'nn
Abu Habba denilen kaz alannda bulunan byk bir ta stelde,
kral-rahibin tanr ama'a sunulduu benzer bir sahne betim
lenmitir (ekil 107). Bu sahne, daha nceki blmlerde aktard
mz yasa ve emirlerin teslimi sahnesine benzemektedir. Ve bir
tanrnn bir insan kadn e ald durumlarda veya Kutsal Evli
lik tr ilahi karlamalar srasnda tanr veya tanrann g
rnmez olmadn da varsayabiliriz.
(sraillilerin hayretini bu da artrmaktayd nk branca Ki
tab Mukaddes'in hibir yerinde Yahveh'nin ilahi ya da fani ol
sun bir ei olduundan sz edilmemektedir. Kutsal kitap bilgin
lerine gre bu, tm uyarlara ramen sraillilerin yoldan kp
Kenan panteonunun ba tanras olan Aerah' a hrmet gster
meye balamasnn sebebiydi.)
Anunnaki tanrlarnn ziguratlarndaki mevcudiyetinin bir
gerek olarak kabul edildii Smer' de bile lahi Kelam halka ke
hanet rahipleri araclyla aktarlmaktayd. Aslnda, brahim'in
babas Terah'n ad onun bir Tirlu, yani kehanet rahibi olduunu
dndrmektedir; ailenin soy ad olan bri ("bran") kelimesi-
 Grnmeyen Tan'run Peygamberleri 349

nin ise bu ailenin (Enlil'in klt merkezi ve Smerce ad N.BRU,

"Geiin Gzel kametgah" olan) Nippur' dan geldiini belirtti
ine inanyoruz. Smer'in bana ken felaket ve Babil'in (pan
teon ba Marduk olacak ekilde) ve daha sonra (panteon ba
olarak Aur ile) Asur'un ykseliinden sonra kehanet ve alamet
rahiplerinden, mneccimlerden, rya tabircilerinden, falclar,
grcler, ruh aranlar ve byclerden oluan karmak bir
kalabalk tapnaklar, saraylar ve daha mtevaz evleri doldur
du; hepsi de lahi Kelam aktarmada uzman olduklarn ya da
lahi Murad -"talihi"- hayvanlarn karacierlerini inceleyerek
veya zeytinyann su stnde yaylna bakarak veya gk ci
simlerinin kavuumunu gzleyerek nceden bildirebileceklerini
iddia etmekteydiler.
srailloullarnn bu adan da farkl davranmalar gereki
yordu. Levililer Kitabndaki emirler "Kehanette bulunmayacak,
falclk yapmayacaksnz," (19:26) "Cincilere, ruh aranlara
ynelmeyin" (19:31) diyordu. Eski alarda baka uluslarn ruh
ban snfn eitli dereceleri iine byle "profesyonelleri" dahil
etmelerinin tam ztt olarak, tapnakta hizmet etmek zere sei
len srailli kahinler ve Levililer "Yahveh'nin huzuruna kaak"
nitelikteydi ve (baka kstlamalarn yan sra) asla "falc, by
c, muskac, medyom, ruh aran ya da llerin ruhlarna da
nan" olamazlard "nk Yahveh bunlar yapanlardan tiksinir.
Elohim'iniz Yahveh bu iren treleri yznden bu uluslar n
nzden kovacaktr." (Yasann Tekrar Kitab, 18:10-12)
Msr'dan k dneminde, M.. on beinci asrda kesinlikle
kadim dnyann drt bir yannda mevcut dinsel uygulamalarn ve
"baka tanrlar'' tapncnn ayrlmaz birer paras olan bu uygula
malar Yahveh tarafndan srail'in dininde ve tapncnda ite byle
yasaklanmt. Peki ama Vaat Edilen lkeye vardklarnda srailo
ullar lahi Kelam nasl alacak, lahi Murad nasl bilecekti?
Yantlar Yahveh tarafndan verilmiti.
lk olarak, melekler olacakt; Rab'bin muradn, rehberliini
ve iini O'nun adna aktaracak olan lahi Eliler. "Yolda sizi ko
rumas, hazrladm yere gtrmesi iin nnzden bir melek
350 lahi Karlamalar

(mal'akh) gnderiyorum," demiti Yahveh, "ona dikkat edin, s

zn dinleyin, bakaldrmayn. nk (beni temsil ettii)
$;m'im ondadr, bakaldrnz balamaz," demiti Musa ara
clyla srailoullarna (Msrdan k Kitab, 23:20-21).
Onun szn dikkatle dinlerseniz, demiti Rab, melei onlar
Vaat Edilen lkeye gven iinde getirecekti.
Baka iletiim kanallar da olacak, dedi Yahveh. Bunlarn ai
kar klnmas, Musa'nn erkek kardei Harun ve kz kardei Mir
yam'n Yahveh ile konumak iin yalnzca Musa'nun Buluma
adrna arlmasn kskanmalarnn sonucuydu. lde Sa
ym Kitabnn 12. blmnde,

Miryam'la Harun onu yerdiler:

"Yahveh yalnzca Musa araclyla
m konutu? Bizim araclmzla da
konumad m?" dediler.
Yahveh bu yaknmalar duydu.

Yahveh anszn
Musa, Miryam ve Harun'a
"nz Buluma adrna gelin" dedi.
de gittiler.

Yahveh bulut stununun iinde indi.

adrn kapsnda durup
Harun ile Miryam' ard.
kisi ilerlerken
Yahveh onlara seslendi.

Bu ekilde dikkatlerini eken ve onlar, aa inen ve kendi

sini adrn nnde konulandran "bulut stununa" olabildi
ince yaklatran Yahveh onlara yle dedi:

Szlerime kulak verin:

Eer aranzda bir peygamber varsa,
Ben Yahveh, grmde kendimi ona tantr
 Grnmeyen Tan'run Peygamberleri 351

Onunla dte konuurum.

Ama kulum Musa yle deildir.
O btn evimde sadktr.
Onunla bilmecelerle deil,
Aka, yz yze konuurum.
O Yahveh'nin suretini gryor.
yleyse, kulum Musa'y yermekten
Korkmadnz m?"

Ve Yahveh onlara fkelenip oradan gitti.

Bulut adrn stnden ayrldnda
Miryam czzama yakalanm,
Kar gibi bembeyaz olmutu.

te, aka sylenmiti: Bir grmde veya bir ryada onlara

grnen Yahveh'nin Peygamberleri araclyla Rab, halkla ileti
imde olacakt.

Bilinen "peygamber" kavram genelde kehanetleri, yani gele

cekle ilgili ongrleri ilahi rehberlik veya ilham altnda ilan
eden bir kiiyi ifade eder. Ama szlklerde "peygamber" ilahi
meselelerde "Tanr adna konuan kii" veya ''bir dava, grup ve
ya hkmet adna konuan kii" olarak doru biimde tanm
lanmaktadr. Gelecei tahmin etme zellii mevcuttur veya y
le olduu varsaylr ama balca zellii szclktr. Ve aslnda
branca Nabih (nebi) kelimesinin anlam da budur: szc. " Yah
veh'nin nabihl' terimi genelde "Yahveh'nin peygamberi" olarak
1,evrilmektedir (tpk yukardaki alntdaki gibi) ama tam anlam
"Yahveh'nin szcs" dr; (lde Saym Kitabnn 1 1 . blmn
de akland gibi) "Tanr'nn ruhu zerine konmu" biri nebi
olmakta, Rab'bin szcs haline gelmektedir.
Bu terim Kitab Mukaddes'te ilk kez, Yaratl Kitabnn 20.
liilmnde Gerar'n Filistinli kral Avimelek'in haddini amas
anlatan hikayede geer; Sara'nn brahim ile evli olduunu

li lmeyen kral onu haremine almaya yeltenir. "Elohim o gece d-

352 lahi Karlamalar

nde Avimelek'e grnd" ve onu uyard. Avimelek masum

olduunu anlatnca Rab ona, Sara'nn sann teline bile zarar
gelmeden kocasna geri gtrmesi ve ondan balanma dile
mesini syledi. Rab, brahim' den "nk o bir ir. Se
nin iin dua eder, lmezsin" eklinde sz etti.
kinci kez (Msr dan k Kitab, 6. Blm) konu edildiin
de ise birincil anlam kastedilir: szc. Firavunla konuma gre
vi kendisine dayahlnca Musa, "ben iyi konuan biri deilim"
diyerek ikayet eder ve "Firavun beni nasl dinler?" der. Bunun
zerine Yahveh ona, "Bak, seni firavuna kar Elohim gibi yap
tm, aabeyin Harun senin peygamberin olacak" dedi, yani senin
szcn. Ve bir kez de, srailoullar Sazlar Denizi mucize eseri
ikiye ayrlp da kar kyya getiklerinde Musa ve Harun' un kz
kardei olan Miryam srail kzlarn Yahveh'yi onurlandran bir
arkyla dans etmeye kaldrdnda geer; Kitab Mukaddes
ona, "peygamber Miryam" demektedir. Bir sonraki rnekte ise,
600.000 kiilik grubun ynetilebilmesi iin kabile liderlerinin
grevlendirilmesi art olunca,

Musa, halkn ileri gelenlerinden

Yetmi adam toplayp
adrn evresine yerletirdi.
Sonra Yahveh bulutun iine inip
Musa'yla konutu.
Musa'nn zerindeki ruhtan alp
Yetmi ileri gelene verdi.
Ruhu alnca peygamberlik (nebilik) ettilerse de
Daha sonra hi peygamberlik (nebilik) etmediler.

Ama anlatnn devamnda, ileri gelenlerden olup da hala la

hi Ruhun etkisi altnda olan iki kiinin ordugahta nebilik yapt
anlatlr. Bunlarn cezalandrlmas beklenilirken Musa olay
baka bir gzle deerlendirip sadk yardmcs Yeu'ya yle de
di: "Keke btn halk nebi olsa da Yahveh zerlerine r thunu
gnderse!"
 Gnmeyen Tan'run Peygamberleri 353

Yahveh'nin gerek szcs olan Ndi konusu biraz daha

aklama gerektirmi olmalyd ki Yasann Tekrar Kitabnda ek
bilgiler verilmitir. "Byclerin, falclarn tlerine kulak ve
ren" dier uluslarn aksine, dedi Rab, srail halkna bir ndi ve
recekti; "szlerimi onun azndan iiteceksiniz. Kendisine bu
yurduklarmn tmn onlara bildirecek" dedii, kendi arala
rndan birini. Baz kiilerin gerekte yle olmasa da Tanr adna
konutuklarn iddia edeceklerini bilen Yahveh, byle sahte pey
gamberlerin kesinlikle lecei uyarsnda bulunmutu. Ama in
sanlar bunu nasl fark edeceklerdi? "Aranzdan bir peygamber
ya da d gren biri karsa, bir belirtiyi ya da alas bir olay
nceden bildirirse," ki yalnzca sizi kandrmaktr amac ve "'Bil
mediiniz baka Elohim'e ynelip tapnalm' derse, sz ettii be
lirti, alas olay gereklese bile o nebiyi ya da d greni din
lememelisiniz" demiti Yahveh, Musa araclyla. Bir peygam
berin (nebinin) sahiciliini gsteren bir snama daha vard (Ya
sann Tekrar Kitab, 18. blmde aklanr): "Eer bir peygam
ber Yahveh adna konuur ama konutuu sz yerine gelmez ya
da gereklemezse, o sz Yahveh' den deildir."
Gerek ve sahte peygamberler arasnda ayrm yapmann ko
lay bir mesele olmad daha en bandan bilinmekteydi; sonra
yaananlar bu sorunu ac biimde teyit edecekti.
Yasann Tekrar Kitabnn sonunda, "O gnden bu yana sra
il' de Musa gibi, Yahveh'nin yz yze grt bir peygamber
kmad," denir (ve bylece Musa'nn Be Kitab olarak bilinen
Eski Ahit Kitab sona erer). Musa'ya gelince, Msrda klelik
yapm olan herkes iin emredildii gibi, onun kaderi de Vaat
Edilen Topraklara girmemekti. Yahveh onun lmeden nce, r
dn'n Eriha'ya bakan dou yamac olan Nevo Dana kp
Vaat Edilen lkeyi grmesini salad.
Anlaml veya ilgin bir nokta, bu son eylem iin seilmi
olan l\eluDann adn Marduk'un olu Nab.tdan alyor olma
syd. Babil yaztlarnda ona l Nabium, yani "Szc Olan Tanr"
denirdi ve tarihsel kaytlarn da gsterdikleri gibi Marduk sr
gndeyken, Marduk'un brahim'in dneminde stnl ele
354 lahi Kailamalar

geirmesine hazrlk olarak Akdeniz' e snr olan lkeleri drt

dolanp halklar Marduk tapncna dndrmeye alan bu tan
ryd.
Yahveh'nin peygamberlerinin ilevi ve grevi Hakimler d
neminde dolambal bir yol izlemi, kutsal kitaptaki Samuel ve
Krallar kitaplarnda ifadesini bulmu ve Peygamberlerin kitap
larnda insanla ilettikleri ahlaksal ve dinsel mesajlarla ve ke
hanet dolu grmlerle en yksek noktasna ulamtr. Rehber
lik, fke ve teselli; Yahveh'nin bu "szcleri"nin reten, azar
layan ve gvence veren szleri ve sembolik ileri yllar ve olay
lar geip gittike Yahveh'nin suretini ve O'nun Dnya'nn ve s
tnde yaayanlarn gemiinde ve geleceindeki roln yava
yava biimlendirdi.
"Yahveh, kulu Musa'nn lmnc!en sonra onun yardmcs
Nun olu Yeu'ya yle seslendi: Kulum Musa ld. imdi kalk,
btn halkla birlikte eria Irman ge. Size, srail halkna vere
ceim lkeye girin ... Nasl Musa ile birlikte oldumsa, seninle de
birlikte olacam. Seni terk etmeyeceim, seni yzst brakma
yacam ... Yeter ki gl ve yrekli ol. Kulum Musa'nn sana bu
yurduu Kutsal Yasa'nn tmn yerine getirmeye dikkat et... Bu
yasadan ayrlma; saa sola sapma." Yeu Kitab ite byle balar;
birincisi lahi Vaadin yinelenii, ikincisi Yahveh'nin emirlerine
mutlak ballk gereklilii. Ve birincinin ikinciye bal olduunu
bilen Yeu sorunun ikincisi olacan derhal fark etmiti.
Musa'nn dneminde de olduu gibi, mucizeler biimindeki
ilahi yardm bu yeni liderin iki eyi birden vurgulamasn sal
yordu: Grnmyor olsa da Yahveh hem her yerde ve her za
man mevcut hem de her eye gc yetendi. eria'nn dousun
dan yukar doru yol alan srailoullarnn karsndaki ilk en
gel, batya ynelmek iin nehri nasl geecekleriydi; yamur
mevsiminin hemen sonrasyd, rman sular grl grl al
yordu. Halka, "Yahveh aranzda mucizeler yaratacak" diyerek
gvence veren Yeu onlara kendilerini kutsayp geie hazrlan
malarn syledi nk Yahveh ona, Ahit Sandn tayan ka-
 Gnmeyen Tan'nn Peygamberleri 355

hinlerin nehre girmelerini sylemesi iin talimat vermiti; ka

hinlerin ayaklar suya dedii anda, ne grsnler, eria'nn ku
zeyden aa doru gelen sular donup bir duvar gibi geri dur
du ve srailliler kuru nehir yatandan karya getiler. Ve Ahit
Sandn tayan kahinler de karya getikleri anda dz duvar
gibi biriken sular kt ve nehir yine suyla doldu.
"Yaayan Tanr'nn aranzda olduunu undan anlayacaks
nz" demiti Yeu; grnmyor olsa da O mevcuttur, gldr,
mucizeler yaratabilir. Mucizelerin ard geldi; eria'nn geilme
si mucizesinin ardndan Yahveh'nin Melei grnp Eriha du
varlarnn yklmas iin gereken talimatlar verdi ve Yeu'nun
palasn tpk Musa'nn asasn tuttuu gibi tutmasn syledi
inde ise dada kurulu Ay kenti bu mucize sayesinde yenildi.
Ardndan Kenan krallarndan oluan birliin Ayalon Vadisinde,
gnein kprdamadan gkte kalp yirmi saat kadar batmad
gn mucizevi ekilde yenilii geldi.
"Yahveh srail'i evresindeki btn dmanlarndan kurta
rp esenlie kavuturdu. Aradan uzun zaman gemiti. Yeu ko
cam, ya hayli ilerlemiti" diye balar Yeu Kitabrun son bl
m ve kendi nderlii altnda Kenan' daki fetihleri ve yerleim
olaylarn kayt derek biter. Ancak balad gibi, yani Yah
veh'nin varln ve mevcudiyetini yeniden dorulama ihtiyac
ile biter nk Kitab Mukaddes'in aklad gibi, yalnzca Ye
u deil, Msr' dan k ve Rab'bin mucizelerini hatrlayabilen
i li m yallar da hayattan gmektedirler.
te bu nedenle Yeu ileri gelenleri, boy balarn ekem' de
loplayp atalarn balangcndan u ana dek branlarn tarihini
< nlar iin bir kez daha zetledi. Atalarnz -Terah ve oullar b

rahim ile Nahor- eski alarda Frat Irmann tesinde yaard,

"haka ilahlara (Elohim) kulluk ederlerdi" dedi. brahim'in g
'-i.i, onun torunlarnn hikayesinin, Msr' daki klelik ve Mu
.-. . ' nn nderlii altnda Msr' dan kta yaanan olaylarn ya

n sra eria'nn geilmesi ve Yeu'nun nderlii altnda yerlei

mi ksaca anlatld. Artk, dedi Yeu, benim neslim geip gitmek-

356 lahi Karlamalar

teyken sizler bir seim yapmakta zgrsnz; Yahveh'ye sadk

kalabilir ya da baka tanrlara tapabilirsiniz:

Yahveh' den korkacak,

tenlik ve ballkla ona kulluk edecekseniz;
Atalarnzn Frat Irmann tesinde ve
Msr'da kulluk ettikleri ilahlar (Elohim) atn,
Yahveh'ye kulluk edin.
inizden Yahveh'ye kulluk etmek gelmiyorsa
atalarnzn Frat Irmann tesinde
Kulluk ettikleri Elohim' e mi,
yoksa topraklarnda yaadnz Amorlularn
Elohim'ine mi kulluk edeceksiniz,
Bugn karar verin.
Ben ve ev halkm Yahveh'ye kulluk edeceiz.

Bu ok nemli ama kesinkes seimle yz yze gelen "halk

'Yahveh'yi brakp baka Elohim'e kulluk etmek bizden uzak ol
sun! Biz de ona kulluk edeceiz nk Tanr'mz odur!" diye
karlk verdi.
Bunun zerine "Yeu halka, 'Kulluk etmek zere Yahveh'yi
setiinize siz kendiniz tanksnz,' dedi. 'Evet, biz tanz' dedi
ler." Ve bylece, "Yeu o gn halkla antlama yapt ve bunlar
"Yahveh'nin Yasalar Kitab"na yazd. Sonra antlamaya tanklk
etsin diye byk bir ta alp oraya, konutun yanndaki mee
aacnn altna dikti.
Ama hibir nasihat ve tanklk edilmi antlama, ok tanrc
haklarn ar baskn kalabal iinde tek tanrc bir srail blge
sini koruyamazd. Yahudi ilahiyat ve kutsal kitap bilgini Ye
hezkel Kaufmann'n [ TheReligion of /sraeJ (srail'in Dini)] yazla
rnda belirttii gibi, sraillilerin kar karya kald "Temel So
run" Kitab Mukaddes'in -tahtadan veya tatan ya da altn ve
gmten yaplma putlara tapnma ile- "putperestlikle savaa
kararl" oluu ama baka uluslarn "baka ilahlara" tapndn
da kabul ediiydi. "sraillilerin dini ve putperestlik tarihsel a-
 Grnmeyen Tan'mn Peygamberleri 357

dan ilikilidir," der. "Her ikisi de insann dinsel evriminin aa

malardr. sraillilerin dini tarihin belirli bir noktasnda dodu
ve ykseliinin bir bolukta gereklemediini sylemeye her
halde gerek yok."
Yahveh'nin Dininin yapsnda mevcut olan zorluklar arasn
da, tanrlarn ortaya km gsteren bir ecerenin ve ilksel bir
alemin yokluu yer almaktayd. brahim' in ana babas ve atala
rnn "nehrin tesindeyken" tapnm olduklar -Yeu tarafn
dan sralanan ilk "baka ilahlar" grubudur bu- tanrlara
Anu'nun oullar ve Ninharsag'n erkek kardeleri olan Enlil ve
Enki dahildi. Anu'nun ana babasnn da ad vard. Hepsinin e
leri, ocuklar vard; Ninurta, Nannar, Adad, Marduk vs. Hatta
bir nc nesil vard: ama, tar, Nabu. Hepsinin ana yurdu
olan, Nibiru denilen bir yer, baka bir dnya (yani bir gezegen)
vard; Dnya'ya oradan gelmilerdi.
Ayrca, Msrn ''baka ilahlar" vard: srailoullarn ser
best brakmas iin Msrn bana belalar sardnda Yahveh
kudretini onlara gstermiti ama onlara yalnzca Msr' da deil
Msrn gcnn eriebildii her yerde tapnlmakta, sayg gs
terilmekteydi. Bunlarn ban Ptah ekiyordu, byk Ra onun
oluydu; Gksel Sandallarnn iinde Dnya ile "Milyonlarca
Yl Gezegeni," yani ilksel meskenleri arasnda yolculuk etmek
teydiler. Tot, Set, Osiris, Horus, sis, Neftis erkek kardelerin
vey kz kardeleriyle evlendikleri basit ecerelere gre ak
rabaydlar. Musa'mn Sina Danda lm olabileceinden kor
kan srailoullar Harun'a ilah armasn sylediklerinde,
Harun Gk Boay temsilen bir altn buza -Apis Boasnn
suretini- yapmt. Ve srailoullarmn bana bir hastalk belas
elince Musa salgn durdurmak iin bir bakr ylan -En
ki/Ptah'n sembol- yapt. Msr tanrlarnn sraillilerin zihnin
de hala taze olmasna amamalyd.
Ayrca "topraklarnda yaadnz Amorlularn baka tan
rlar," vard. Bunlar Kenanllarn (Bat Asyallarn) tanrlaryd
ve bu panteonun banda artk emekli olmu yal El (oul
Hohim kelimesinin tekil hali olduundan pek uygun bir add)
358 lahi Karlamalar

ve ei Aerah; onlarn olu hareketli Baal (ad "Efendi, Tanr" an

lamndadr), onun en sevdii kadn elikileri Anat, qlf ve A
toret ve onun dmanlar Mot ve Yan ekmekteydiler. Bu tan
rlarn oyun alanlar ve sava alanlar Msrn snrlarndan
Mezopotamya snrlarna dek uzanyor ve blgedeki her ulus
bazen yreye uyarlanm isimler altnda bunlara tapnyordu ve
artk srailloullan onlarn tam ortasnda yaamaktayd. ..
"Temel Sorun" yani tek tanrya ait bir ecerenin ve ilksel bir
meskenin olmay yetmiyormuasna srailliler iin konulan
bir baka yasak en byk gl oluturmaktayd: oyma
suretle bile temsil edilemeyen bir Grnmeyen Tanr.
Ve durum byle olunca "srailliler Yahveh'nin gznde kt
olan yaptlar, Baal tanrlarna taptlar. Kendilerini Msr' dan
karan atalarnn Elohirn'ini terk ettiler, evrelerinde yaayan
uluslarn deii ilahlarna balanp ... Baal ve Atoret tanrlarna
taptlar." (Hakimler Kitab, 2:11-13) Ve adlarna Hakimler
denilen liderler srailoullarn tekrar tekrar gerek inanca dn
drmek ve bylece Yahveh'nin gazabna son vermek zere
seildiler.
Bu Hakimlerden biri Kitab Mukaddes tarafndan bir kadn
peygamber, bir nebiye olarak hatrlanan Debora'yd. Yahveh'nin
esin verdii Debora, srail'in kuzeydeki dmanlarn yenmek
iin doru komutan ve taktikleri seti; Kitab Mukaddes onun
zaferini bir arkyla kayda gemitir, bilginler bu iirin esiz bir
kadim edebiyat aheseri olduunu dnmekteler. Modern s
rail devletinin ilk babakan olan David Ben-Gurion The ]ews in
Their Land (srailliler lkelerinde) adl eserinde "Dinsel-ulusal
uyan, byk ve grlmez olan Tanr' dan bahseden Debora'nn
Ezgisinde etkileyici bir tarzda ifade edilmitir," diye yazlmtr.
Aslnda bu zafer ezgisi bundan daha fazlasn yapmtr: Ezgi,
Yahveh'nin gksel doasndan sz etmektedir; grnyle
yeri sarsan, gkleri titreten ve daiar eriten Yahveh'nin yrn
gelerindeki gezegenlerin dmanla savamalarn salamasyla
kazanldn anlatmaktadr.
 Grnmeyen Tan'run Peygamberleri

Yahveh'nin bylesi gksel zellikleri, birazdan greceimiz

gibi, Kitab Mukaddes'in byk peygamberlerinin kehanet
ieren szlerinde hayli anlaml hale gelecekti.
Nd:Ji. kelimesi kronolojik adan bir kez daha, bu kez halk
iin peygamber-kahin-hakim karm bir grev stlenmek
zere yetitirilen gencin, Samuel'in kitaplarnda bir rol oy
namaktadr. Onun, Yahveh'nin bykelisi olmaya arl
srecindeki bir dizi rya-karlamay daha nce ele almtk;
"Samuel byrken Yahveh onunla birlikteydi. Yahveh ona ver
dii szlerin hibirisinin boa kmasna izin vermedi.
Samuel'in Yahveh'nin bir peygamberi (nebi) olarak onaylan
dn Dan' dan Beer-eva'ya kadar btn srail anlad. Yahveh,
ilo' da grnmeyi srdrd. Orada sz araclyla kendisini
Samuel'e tantt."
Samuel'in idaresi srail'in yeni ve gl dman olan ve be
kaleden Kenan kysndaki ovaya komuta eden Filistinlilerin
ykseliine rastlad. atma veya itiip kakma ilikisi daha
eskilerde, imon zamannda alevlenmiti ve bir baka sefer,
Filistinliler Ahit Sandn ele geirip onu kendi tanrlar
Dagon'tff. tapnana bile gtrmlerdi (Kitab Mukaddes bu
tanrnn heykelinin Ahit Sandnn nnde yere ykldn
belirtir). te bunun ardndan, srail'in btn ileri gelenleri
Samuel'in huzurunda toplanp "teki uluslarda olduu gibi"
bir hkmet sistemi, onlar ynetecek bir kral atamasn is
tediler. te, Ki'in olu Saul bylece srail'in ilk kral olarak
meshedildi. Tedirgin bir saltanat sresinin ardndan ynetim
ay'n olu Davut'a geti ve o, dev Golyat' yendikten n
kazanp ne kt. Ve Samuel tarafndan meshedilmesinin ardn
dan "o gnden balayarak Yahveh'nin Ruhu Davut'un zerine
gl bir biimde indi."
Kitab Mukaddes Saul'un de Davut'un da "Yahveh'ye dan
tklarn," hareketlerine yol gstermesi iin kehanetler aradk
larn belirtmektedir. Samuel ldkten sonra Saul, Yahveh' den
kehanet duymak istedi ama "Yahveh ona ne dlerle, ne grm
lerle, ne de peygamberler araclyla yant" verdi (sonunda bir
360 l.ahi Karlamalar

medyom araclyla Samuel'in hayaletiyle konuabilmiti). l .

Samuel kitabnda (30:7) Davut'un ba kahinin giysisine ve
kehanet panosu olarak kullanlan gsl takarak Yahveh'ye
dant anlatlr. Ama sonrasnda "Yahveh'nin sz" ona ilki
Gad ve ikincisi Natan adndaki peygamberler araclyla geldi.
Kitab Mukaddes (2. Samuel Kitab, 24:11) bu ilkine "Davut'un
bilicisi peygamber (nebi) Gad" der, Yahveh'nin sz onun
araclyla krala ulamaktayd. Natan ise Yahveh'nin Kuds' teki
tapna Davut'un deil de olunun kuracana ilikin szlerini
krala aktaran peygamberdi (2. Samuel Kitab, 7:2-17) ve "bylece
Natan btn bu szleri ve grmleri Davut'a aktard."
Bir nebinin yalnzca ilahi mesajlar aktaran bir kanal olmakla
kalmayp bir retmen, ahlak yasalarn ve toplumsal adaleti sa
lama ilevini de grd gerei, muammal "Natan" ("Bah
edilmi Olan") kadar eski bir peygamberin ilerinden anlal
maktadr. Evinin damnda ykanan Bat-eva'y grp kadna gz
koyan Davut, komutanlarna kadnn kocasnn en zorlu grev
lere gnderilmesi emrini vermiti ki kadn dul kald anda onu
e olarak alabilsin. Bunun zerine Natan gelip krala pek ok
koyunu olan ama fakir bir adamn tek koyununa imrenen zengin
adamla ilgili meseli anlatt. Ve Davut "bunu yapan lm hak et
mitir" deyince peygamber ona "O adam sensin!" dedi.
ledii gnah anlayan ve balanmak iin ok aba har
cayan Davut giderek tefekkr ve dua ile daha ok zaman geirir
oldu; kraln Tanr ve nsan ile ilgili derin dncelerinin ou
Davut'un Mezmurlannda ifade bulmutur, bunlar Yahveh'nin
gksel zelliklerini ele alp Debora'nn Ezgisindeki szleri daha da
geniletirler. "Davut Yahveh'ye u ezgiyi okudu" (2. Samuel
Kitab, 22. blm ve 18. Mezmur):
Yahveh benim kayam,
Snam, kurtarcmdr...
Sknt iinde Yahveh'ye yakardm,
Byk Ev'inden sesimi duydu,
Haykrm kulaklarna ulat.
 Grnmeyen Tan'run Peygamberleri 361

O zaman yeryz sarslp salland,

Titreyip sarsld gklerin temelleri...

Kara buluta basarak

Gkleri yarp indi.
Bir keruva binip utu,
Rzgarn kanatlar stnde belirdi.

Yahveh gklerden grledi,

Duyurdu sesini Yceler Ycesi,
Yukardan elini uzatp tuttu,
kard beni... zorlu dmanmdan... kurtard.

Davut "yedi yl Hevron'da, otuz yl Yerualim' de olmak

zere toplam krk yl srail'de krallk yapt", diye belirtilir 1.
Tarihler Kitabnn sonunda, "gzel bir yallk dneminde ld."
" Kral Davut'un dnemindeki teki olaylar, bandan sonuna
dek Bilici Samuel'in, Peygamber Natan'n, Bilici Gad'n tarihin
de yazlr." Natan ve Gad'n kitaplar da Kitab Mukaddes'te
sz geen -bir kan sayacak olursak, Yahveh'nin Savalan
Kitab, Yaar Kitab- dier kitaplar gibi yok olup gitmitir. Ama
Davut'a atfedilen (veya onun tarafndan alnp sylenen) mez
nurlar Kitab Mukaddes'te korunan 150 mezmurun neredeyse
yarsn oluturmaktadr (tam olarak yetmi onundur). Bun
lar hepsi de Yahveh'nin doasna ve kimliine ilikin zengin
bilgiler iermektedir.

Davut'un "btn srail'de" krallk yapm olduuna ilikin

ibarenin nemi tarihin tekerlekleri M.. ikinci bin yldan M..
birinci bin yln balangcna, Kuds'te Sleyman'n tahta kt
dneme doru dnerken hayli belirgin hale gelmektedir nk
nun lmnden ksa sre sonra krallk gneyde Yudea ve

kuzeyde srail olacak ekilde ayr devletlere blnecekti.

Kuds'ten ve tapnaktan uzak kalan kuzey krall yabanc
llirelere ve dinsel etkilere daha ok maruz kald. M.. 880
362 lahi Karlamalar

civarnda srail'in altnc kral tarafndan yeni bir bakentin

kurulmas hem Yudea'dan hem de Kuds'teki tapnakta sren
Yahveh tapncndan kesin bir kopuu anlatmaktayd; bu yeni
kente "Kk Smer" anlamna gelen $:Jmrrn (Samiriye) adn
veren kral suretleri grlebilen tanrlara eilimliydi.
Yahveh'nin sz, bu alkantl yllar boyunca art arda gelen
ve bazen Nabih (peygamber), ou kez Haz.eh (Grmler Gren)
veya Ro'eh (Bilici) denilen bir dizi "Tanr adam" tarafndan
rekabet iindeki krallara iletildi. Bazs dorudan Tanr
Kelamn aktarmaktayken, bazlar Yahveh'nin Melei tarafn
dan ynlendirilen ve bazlar da szleri krallarn pek houna
giden "sahte peygamberler"in tekrarlayamad mucizeler ger
ekletirerek "gerek peygamberler" olduklarn kantlamak
zorunda kalan bu "Tann adamlar"nn hepsi de putperestlie
kar sava vermekle ve tahtta "Ya:hveh'nin gznde doru
olan yapm" olan bir kraln oturmasn salamakla megul
dler.
Vaaz ettikleri ve kayda geirdikleri ile kendi dneminde ne
km ve daha sonraki nesiller iin izi silinmez trden bir mesih
beklentisi brakm olan ise lyas ("Yahveh Tanrmdr" an
lamnda, branca Eli-yahu) peygamberdi. Saydal kars zebel'in
dinsel etkisine tamamen kaplan srail kral Ahav'n idaresi
srasnda (M.. 870) kehanette bulunmaya balad. Kral "gidip
Baal' e hizmet ederek" tapn, Baal iin Samiriye' de ina ettir
dii tapnan iindeki sunaa Aera'nn putunu koymutu.
Kitab Mukaddes ondan (1. Krallar Kitab, 16:31-33) "srail'in
Tanrs Yahveh'yi kendisinden nceki btn srail krallarndan
daha ok fkelendirdi," diye sz eder.
te Rab o srada lyas'a bir Szc olma grevini verip yet
kesini ve sahiciliini bir dizi mucize ile gvenceye almaya ba
lad.
Kayda geirilen ilk mucize, lyas fakir bir dulun evine varp
da kadn ona hi yiyecei kalmadn syleyince gerekleti; l
yas ona elinde kalan azck un ve zeytinyann gnlerce
yetecei gvencesini verdi. Gerekten de onlar yedike yiyecek-
 Grnmeyen Tan'nn Peygam"berleri. 363

ler mucizevi bir ekilde hi tkenmedi.

lyas bu kadnn evindeyken, kadnn olu ok ciddi has
taland "sonunda ld." ocuu sa brakmas iin Yahveh'ye
yalvaran lyas ocuu alp st kata tayarak yataa yatrd ve
kez boylu boyunca ocuun stne kapanp her defasnda
Rab'be "Ya Rab, bu ocua yeniden can ver" diye yalvard.
ocuunun canlanmas zerine, "kadn 'imdi anladm ki sen
Tanr adamsn ve sylediin sz gerekten Yahveh'nin
szdr,' dedi. "
Zaman ilerler ve zebel saraynd,a . saylar drt yz elliyi
bulan "Baal'in peygamberleri"ni toplar, tek bana olan lyas ise
"Yahveh'nin peygamberi"dir. Eldeki tm kozlarn grlebil
mesi iin lyas peygamber krala, halk ve peygamberleri Karrnel
Danda toplamasn syledi. ki boa getirildi ve kurulan iki
sunakta yakmalk sunu almalar iin hazrlandlar ama altlarn
da ate yaklmad. Her iki taraf da kendi tanrsna seslenip
sunaktaki odunlar gkten yollad atele tututurmas iin yal
varacakt. Tm gn gelip geti ama Baal'in sunanda hibir ey
olmad ama sra lyas'n ilahi mdahale istemesine geldiinde
"o anda gkten Yahveh'nin atei dt ve den ate yakmalk
sunuyu" ve de sunaktaki her eyi yakp kavurdu. Ve halk olan
lar grnce yzst yere kapanp "Yahveh, Elohim'dir!"
dediler. Ve lyas onlara Baal'in tm peygamberlerini ldr
melerini, hibirini sa brakmamalarn syledi.
Haberler zebel'e ulatnda derhal lyas'n ldrlmesini
emretti ve can korkusuyla gneye, Sina lne doru kat. A
ve susuz, yorgunluktan tkenmi halde bir yere uzanp lm
beklerken Yahveh'nin Melei ona mucizevi ekilde yiyecek ve
su salayp Sina Dandaki, "Elohim Da"ndaki bir maaraya
nasl gideceini gsterdi. Rab orada, sessizliin iinden ona ses
lenip kuzeye geri dnp Aram bakenti am'da yeni bir kral, s
rail' in kraln meshetmesini syledi ve "afat'n olu Elia'y da
kendi yerine peygamber olarak meshedeceksin" diye ekledi.
Gelecekteki olaylara ilikin bir ipucundan ok daha fazlasy
d bu; Yahveh'nin peygamberleri yalnzca srail veya Yudea'da
364 lahi Karlamalar

deil, yabanc lkelerin bakentlerinde de krallarn ykln ve

onlarn ardnda tahta kacak olanlar nceden bildirerek devlet
ilerine dahil olacaklard!
lyas'n kehanette bulunma faaliyetinin "Yahveh'nin
Melei"nin ona talimat vermesinin ardndan meydana geldiin
den birka kez sz edilir ve anlalan o ki, Yahveh'nin sznn
ona iletilme tarz buydu. Ancak lyas'a ateten bir atl araba ile
ge ykselii iin o en unutulmaz (ve son) talimatn hangi tarz
da verildiinden Kitab Mukaddes hi sz etmez. Benzerleri ak
la Enmeduranki'nin, Adapa ve Hanok'un yaad dnemleri
getiren bu olay 2. Krallar Kitabnn 2. blmnde ayrntlaryla
anlatlr. Bu ge alnn ani veya beklenmedik bir olay ol
mad, aksine yeri ve zaman lyas' a daha nceden bildirilmi
planl ve tertip edilmi bir operasyon olduu hikayeden aka
anlalmaktadr.
"Yahveh, lyas' kasrgayla gklere karmadan nce, lyas
ile Elia Gilgal' den ayrlp yola kmlard" ve buras, eria Ir
mandan o mucizevi geiin ansn lmszletirmek iin
Yeu'nun bir ta ember diktii yerdi. lyas ba rencisini ar
kada brakp tek bana ilerlemeyi istiyordu ama Elia kabul et
medi. Beytel'e vardklarnda lyas'n ("peygamber topluluu",
"peygamberlerin oullar" denilen) rencileri orada toplan
mt ve Elia'ya "Yahveh bugn senin efendini bandan ala
cak, biliyor musun?" dediler. Elia ise "Evet, biliyorum, konu
mayn!" diye yantlad onlar.
Eliindekilerden kurtulmaya alan lyas bu kez Eriha'ya
gideceini aklad ve Elia'ya gelmemesini syledi ama Elia
onunla birlikte gitmekte srar etti. Ardndan lyas nehri tek
bana gemesi gerektiini aka syledi ama Elia hala gel
mekte srar ediyordu. rencileri biraz uzakta durup onlar iz
lerken, "lyas cppesini drp sulara vurunca sular ikiye ayrl
d. Elia ile lyas kuru topran zerinden yryerek karya
getiler."
 Grnmtyer Tan'nm Peygamberleri 365

Kar yakaya -sraillilerin Kenan'a girerken kar ynden

gelip getikleri yere yakn bir yerden- getikten sonra bu ikisi
yryp konuurlarken;

Anszn ateten bir atl araba

Grnd,
Onlar birbirinden ayrd.
lyas kasrgayla
Gklere alnd.

Olanlar gren Elia

yle bard:
"Baba! Baba!
srail'in arabas ve atllar!"
lyas' bir daha gremedi.

Kutsal kitapta onlarn izledikleri yola ilikin verilen ayrn

tlar lyas'n ateten kasrga iinde ykseliinin Tell Ghassul bl
gesine yakn (belki de tam orada) meydana geldiini gster
mektedir; buras, uzatlm ayakl UFO benzeri yumru gibi
aralarn betimlendii yerdir (bkz. ekil 72).
retmensiz kalan rencileri ortadan kaybolan ustalarn
gn boyunca aradlar, halbuki Elia onlara bunun bouna
olacan sylemiti. Ge aln srasnda peygamberin dr
d cbbeyi alan Elia da artk llerin canlandrlmas ve ok
az yiyecekle kalabalklarn doyurulmas gibi mucizeler gerek
letirebiliyordu. n ve mucizeleri sraillilerin blgesiyle snrl
deildi, yabanc asiller de onun ifal glerinden yararlanyor
lard; byle byl bir tedavi sonrasnda Aram komutanlarn
dan biri, "imdi anladm ki, srail dnda dnyann hibir
yerinde Elohim yoktur," demiti.
Kendinden nce lyas'n yapt gibi Elia da ilahi emirler s
tne tahta bir sonra kimin kaca meselesiyle ilgiliydi; ld
srada srail kral (Yehoa, M.. 800c civar), Ahav'dan sonra
tahta kan beinci kiiydi ve ondan sonra gelen peygamberler
y,ibi Elia da sava ve bar meselelerinde lahi Szcyd. 2.
366 lahi Karlamalar

ekil lOBa ve 108b

Krallar Kitabnn 3. blmnde Moav kral Mea'nn Ahav'n
lmnden sonra srail hakimiyetine bakaldrdnda Elia'nn
Moavllarla savalsn m, diye Yahveh'ye dantndan sz
edilir. Bu snr savann gerekten yaanm olduu artc bir
arkeolojik buluntuyla doruland: ayn Kral Mea'nn o snr
savana ilikin kendi versiyonunu yazdrd bir stel. imdi
Paris'teki Louvre Mzesinde olan bu stel (ekil 108a) o sralar
da branlar tarafndan kullanlan Eski Sami yazs ile yazlmt
ve iinde bran Tanrs YHWH'nin ad -tam olarak srail ve
Yudea yaztlarnda yazld ekliyle- 1 8. satrda grlmektedir
(ekil 108b).

sraillilerin Kenan' a yerlemeleri ve fethetmelerinden ba

layp Hakimler ve ilk krallar dnemine kadar geen yz yllarn
o zamanlarn Dnya Olaylar iinde bir ara dneme denk geliy
or oluu belki de bir tesadf deildi. M.. 2000 civarnda
Smer'in bana gelen felaketten sonra ykselie geen ve dou
Akdeniz lkelerini sava meydanlar haline getiren Msr, Babil,
Asur ve Hitit'in kudretli imparatorluklar gerilemi ve gten
 Grnmeyen Tann'run Peygamberleri 367

dmt. Bakentleri ele geirilmi veya terk edilmiti; asrlk

dinsel ayinlerin ard kesilmi, tapnaklar bakmszlktan harab
eye dnmt.
Babil ve Asu'da o gnler stne yorum yapan H.W.F. Saggs
[ The Greatnes That Was Babylon (Babil Byle Azametliydi)],
"bozulma yle ktyd ki M.. 990 civarna tarihlenen bir
tarihede 'dokuz yl art arda Marduk ne kmad, Nabu gel
medi' kayd dlmtr, yani Babil'in Marduk'unun ehirden
kp Akitu-evi denilen bir tapnaa gittii ve ehre dnnde
Borsippa'nn Nabu'sunun onu ziyaret ettii Yeni Yl Bayram
yaplmamt," diye belirtir.
Bu artlar altnda yalnzca bran krallklar deil yakn kom
ular -Edom, Moav, Aram, Fenike, Filistin- da ykselie
geebilirdi. Onlarn snr savalar ve birbiri stlerine yllar
gemi yzyllarda gelip geen imparatorluklarn devasa sava
laryla ve ufukta grnen iddetli saldrlarla kyaslandnda
kk yerel olaylardan ibarettiler.
M.. 879' da Asu' da yeni bir bakent, Kalhu (Kala) bir al
treniyle kuruldu ve bu olay tarihsel adan Yeni Asur dnemi
nin balangc olarak dnlebilir. Balca zellikleri hepsi de
Asur panteonunun "byk tanrs Aur" ve dier tanrlar adna
gerekletirilen genileme, hakimiyet, sava, katliam ve ei ben
zeri grlmemi vahilikti. Genileyen Asur hakimiyeti zaman
iinde eski gnlerdeki ihtiamnn imdi ancak bir hayaleti olan
Babil ehrini de iine almt. Marduk'un zaptedilmi takip
ilerine bir jest olarak Asurlar Babil' de aslnda vekil vasallardan
ibaret "krallar" tahta kardlar. Ama M.. 721'de
Merodak-Baladan adl bir yerli lider Babil'de Yeni Yl Bay
ramn yeniden balatp "Marduk'un elinden tuttu" ve bamsz
krallk iddiasnda bulundu. Bu hareket yaklak otuz yl boyun
ca aralklarla sren savalara sebep olan tam bir isyana yol

.acakt. M.. 689'da Asurlar Babil'in kontroln tekrar ele

eirdiler ve esir alnm bir tanr olarak Marduk'u Asur ba
kentine tamak gibi u bir nleme bavurdular.
Ama bir zamanlarn Smer ve Akkad'ndaki direniin sr-
368 lahi Karlamalar

mesi ve Asurlarn uzak lkelerde karlatklar engeller Babil'in

sonunda yeniden dirilmesine yol at. Nabopolassar adl bir
lider bamszlk ve M.. 626' da yeni Babil hanedannn ba
ladn ilan etti. Yeni Babil dneminin balangcyd bu ve im
di yakn uzak her yerde fetihler yapma konusunda Asur'u iz
leyen Babil' di ve bunlarn hepsi "tanr Nabu ve tanr Marduk"
adna ve yaztlara gre, Asur'un esareti altnda yirmi bir yl
geirdikten sonra Asur'un ykln planlayan ve Babil'de
yeniden itibar kazanan "tanrlarn kral, Gk ve Yer'in hkm
dar Marduk"un aktif yardmyla yaplmaktayd.
Snr savalar (kadim anlamda ve lekte) dnya sava
larna dntke ve bir ulusal tanr dieriyle kaptka kutsal
kitabn peygamberleri de grevlerini kresel boyutlara genilet
tiler. Onlarn kehanetlerini okuduka uzak lkelere ait corafya
ve siyaset bilgileri; ulusal entrikalar ve uluslararas atmalarn
ardndaki nedenlere dair kavraylar; srail ve Yudea kral
larnn tehlikeli bir satran oyununda bir kurup bir bozduklar
ittifaklarla oluturduklar doru veya yanl hamlelerin sonu
larn tahmin etmedeki ngrleri karsnda etkilenir ve
arrz.
ok nemli grldkleri iin Kitab Mukaddes'te szlerine
ve tlerine ayn kitaplar ayrlm olan bu peygamberler iin
insanolunu iine eken, hatta uluslarn E/ohirn'ini de ieren
uluslararas karklk birbiriyle ilgisiz bir dizi didime deildi,
tek ve byk bir lahi Plann unsurlaryd; bunlarn hepsi Yah
veh'nin bireysel ve ulusal eitsizliklere ve sulara son vermek
iin yaptklar ve planladklarydlar. Sanki tufan ncesindeki
gnleri, Rab'bin insanolunun sapt yoldan memnun ol
maynca tufan frsat bulup hepsini yeryznden silip yok et
mek istedii zaman hatrlatrcasna lahi Memnuniyetsizlik bir
kez daha bymt; are ise hem srail' deki hem Yudea' daki
tm krallklarn yklmas, Kuds' teki de dahil tm tapnaklarn
tahrip edilmesi, sregelen adaletsizlikleri rtbas etmek iin
yaplan kurban trenlerinde ifade bulan tm sahte ibadete son
verilmesiydi ve byle kresel bir arnmadan sonra "tm ulus-
 Gnmeyen Tan'run Peygamberleri 369

lara k tutacak" bir "Yeni Kuds"n ykselii gerekleecekti.

J.A. Heschel'in The Prophets (Peygamberler) adl eserinde ad
landrd ekliyle bu bir "Gazap a"yd. Bu dnemin on be
Edebi Peygamberi (szleri ayr kutsal kitaplarda sakland iin
bilginler onlara bu ad vermektedirler) yaklak asra yayl
maktadr; M.. 750 civarnda (Yudea' da) Amos ve (Samiriye' de)
Hoea ile balayp M.. 430 civarnda Malaki'ye dek srmtr;
aralarnda M.. sekizinci ve yedinci yzyllarda yaayan Yeeya
ve Yeremya gibi iki byk peygamber de vard ve onlar iki b
ran krallnn ykln nceden bildirmilerdi; Babil' deki sr
gnler arasnda yaayan Hezekiel peygamber ise Kuds'n
M.. 587'de Nabukadnezzor tarafndan yklacan grm ve
Yeni Kuds hakknda kehanetler bildirmiti.
Bireysel dzeyde ise byk peygamberler bo sofulua, yani
adaletsizliklerin stn rtme amal ayinlere kar ok sert
konumaktaydlar. Rab, Amos peygamber araclyla (5:21-24)
"reniyor, tiksiniyorum bayramlarnzdan, holanmyorum
dinsel toplantlarnzdan" diyor, "bunun yerine adalet su gibi,
doruluk rmak gibi srekli aksn" diye tlyordu; Yeeya,
Yahveh'nin adna "Kurbanlarnzn says okmu bana ne?"
diyordu, "ellerinizi ap bana yakardnzda gzlerimi sizden
karacam; ne kadar dua ederseniz edin dinlemeyeceim"
(Yeeya Kitab, 1 :11,15) halbuki tm bunlar olacana, "Adil ve
doru olan yapn. Soyguna urayan zorbann elinden kur
larn. Yabancya, ksze, dula hakszlk etmeyin, iddete ba
vurmayn" (Yeremya Kitab, 22:3). On Emrin zne, kadim
Smer'in drstlne ve adaletine dnmek iin bir aryd
bu.
Ulusal dzeyde ise peygamberler, o dnemin byk g
lerinden gelen saldrlara ve basklara dayanabilmek abasyla
komu krallarla bir kurulan bir bozulan ittifaklarn nafileliini
ve bunlardan doacak belalar grmlerdi nk evredeki
uluslarn kendileri de yaklaan afetlerle yok olacaklard: "te,
Yahveh'nin frtnas fkeyle kopacak, kasrgas dne dne kt
ltrin bana patlayacak" kehanetinde bulunan Yeremya (23:19)
370 lahi Karuamalar

bu szlerinin srail iin de Yudea iin de ve blgelerindeki tm

"snnetsiz uluslar" iin de geerli olduunu iddia etmekteydi;
Saydallar, Amonitler, Tireliler, Moavlar ve Edomlular, Filistin
liler ve Arabistan'n l uluslar.
ki blmden oluan Krallar Kitab srail'in ve Yudea'nn
krallarnn saltanatlarn Yahveh'nin retilerine gre "doru
yapt" veya "sapt" diyerek ayrmaktadr ve peygamberler,
srekli deien ittifaklar sapmalarn balca sebebi olarak gr
mekteydiler. Dahas, daha eski zamanlarda "baka uluslar"n
"baka tanrlar"a tapnyor olmas hogrlebilir iken, peygam
berler bunu da iren grmekteydiler nk onlarn zamannda
blgedeki "baka tanrlar" -"Yaayan Tanr" olan Yahveh'nin
aksine- artk insanlar tarafndan tahtadan, metal veya tatan oy
duklar, insan elinden kma putlard yalnzca. Baal' e ve A
toret'e, Dagon' a ve Baalzebub'a, Kemo ve Molek' e tapnan
halklar da yoldan km gnahkarlard.
Yahveh'nin Gerek Peygamberlerinin srekli olarak sava
tklar "sahte peygamberler" de yleydiler. Onlar yalnzca sahte
tanrlar adna konumakla deil, Yahveh'nin gerek szlerini
aktaryor gibi yapmakla da sulanyorlard. nsanlara kusur
larn sylemek ve krallar yaklaan tehlikelere kar uyarmak
yerine krallar ve halk memnun eden eyleri sylemekteydiler
yalnzca. "Esenlik yokken, 'Esenlik, esenlik' diyerek halkmn
yarasn szde iyiletirdiler" diye sz ediyordu Yeremya onlar
dan, halbuki gerek peygamberler azarlama ve uyar gerekliyse
ne krallar ne halk esirgemekteydiler.
Uluslararas dzeyde, kresel arenada ise bu peygamberler
pek tekin olmayan bir jeopolitik kavraya sahiptiler; olaans
t igrleri ve ngrlerinin n ok uzaklara yaylmt.
Elam gibi kadim krallklarn yeniden ortaya ktn ve iyice
douda Medler (daha sonra Persler olarak bilineceklerdir) gibi
yeni bir gcn ortaya ktn bilmekteydiler; hatta ok uzak
lardaki in'in, Sinim lkesini bile hesaba katmaktaydlar.
Kk Asya' daki ilk Yunan ehir devletleri, onlarn Girit ve Kb
rs adl Akdeniz adalarn igali de, Afrika'da Msr' a snr olan
 Grnmeyen Tan'nm Peygamberleri 371

eski ve yeni glerin durumlar da bilinmekteydi. Aslnda

"dnyada yaayan herkes, yeryznn ahalisi" Yahveh tarafn
dan yarglanacakt nk hepsi yoldan kmt.
Enkidu bata eskinin byk gc vard: Msr, Asur ve
Babil; bunlardan Msr ve onun tanrlar en az saygy grmek
teydi. bran krallklar ve Msr arasndaki yakn ve bazen dos
tane ilikilere ramen (Sleyman bir firavunun kzyla evlen
miti ve Msrllar ona atlar ve atl arabalar salamt) en teh
likelisi ve en gvenilmezinin Msr olduu dnlyordu.
Msr'n kral eonk (1. Krallar Kitabnn 1 1 . ve 14. blmlerin
de iak olarak geen firavun) Kuds'teki tapna yamalam
ve il. Neko Mezopotamya ordularn savuturmakla megulken
kendisini karlamaya kan Yudea kral Yoiya'y ldrmt
(2. Krallar Kitab, 23). Yeeye da Yeremya da Msr ve onun tan
rlar hakknda uzun uzadya konumu ve bunlarn bana
gelecek belalar bildirmilerdi.
Yeeya (19. Blm) "Msrla ilgili Bildiri"de Yahveh'nin
Msr'a uarak gelecei gn Msr' ve Msrllar yarglayp
cezalandracakt:

te Yahveh,
Hzla yol alan buluta binmi
Msr'a geliyor!
Msr'n putlar O'nun nnde titriyor,
Msrllarn yrei hopluyor.

Msr' da yaanacak isel atma ve i savan yaklatn

--doru ekilde- bildiren peygamber, Yahveh'nin niyetlerinin ne
olduunu anlamak iin firavunun bo yere medyomlarla ruh
aranlara danacan da grmt. Yeeya ilahi plan yle
aklamt: "O gn Msr'n ortasnda Yahveh iin bir sunak,
snrnda da bir stun dikilecek. Her eye Egemen Yahveh iin
Msr' da bir belirti ve tank olacak bu ... Yahveh kendini Msr
llara tantacak." Yeremya ise daha ok Msr'n tanrlarna odak
lanp (43. blmde) Yahveh'nin u yemininden sz eder: "Msr
372 lahi Karlamalar

ilahlarnn tapnaklarn atee verip yakacak. .. Ms' daki Gne

Tapnann dikili talarn kracak, Msr ilahlarnn tapnak
larn atee verecek." Yoel peygamber ise (3:19) sebebini ak
lamt: "Ama Msr viraneye, Edom ssz le dnecek nk
Yahudallarn lkesine saldrp susuz insanlarn kann dk
tler."
Yeni Asur imparatorluunun ykselii ve komularna daha
nce grlmemi zalimlikle saldr kutsal kitabn peygamber
leri tarafndan ok iyi bilinmekteydi, hatta Asur sarayndaki
entrikalar da ieren artc ayrntlaryla. Asur imparator
luunun ilk bata kuzeye ve kuzeydouya doru genileyii III.
almaneser zamannda (M.. 858-824) bat Asya lkelerini de
hedef ald. Ant obelisklerinden birinin stne am'n ya
malann, ehrin kral Hazael'in idamn, Hazael'in komusu
srail (Samiriye) kral Yehu' dan vergi aln kayt ettirmiti.
Yazta elik eden betimleme, tanr Au'un Kanatl Disk amb
lemi altnda Yehu'nun almanese'e biat ediini gstermektedir
(ekil 109).
Bir asr sonra Gadi olu Menahem srail'de krald, "Asur
kral Tiglat-Pileser (Pul) srail'e saldrd. Menahern, Tig
lat-Pilese'in desteini salayp kralln glendirmek iin ona
bin talant gm verdi." 2. Krallar Kitabndaki bu kayt (15:19)
uzaklardaki Mezopotamya'nn siyasi ve saray meselelerine dair
etkileyici bir ainal gz nne sermektedir. Akdeniz l-

ekil ]()<)
 Grnmeyen Tan'un Peygamberleri 373

kelerini tekrar fetheden Asur kralnn ad Tglat-Pilese' di (M..

745-727) ama Kitab Mukaddes ona Pul demektedir nk bu
kral aynca Babil tahhna da kp kendine orada Pulu adn ver
miti; imdi British Museum'da olan bir tabletin ("Babil Kral
Listesi B") kefiyle dorulanan bir olgudur bu. Birka yl sonra
Yudea kral Ahaz da ayn taktii kullanp "Yahveh'nin
tapnanda bulunan ve sarayn hazinelerinde bulunan altn ve
gm armaan olarak Asur kralna gnderdi."
Geriye dnp bakldnda bu itaatkar jestlerin yalnzca
Asur krallarnn itahn artrd sylenebilir. Ayn Tig
lat-Pileser geri dnp srail krallnn baz ksmlarn ele
geirip oralarda yaayanlar srgne yollad. M.. 722' de onun
ardndan tahta kan V. almaneser srail krallnn geri
kalann da ele geirdi ve halkn Asur imparatorluunun drt
bir yanna datt; srail'in u Kayp On Kabilesi ve onlarn
torunlarnn nerelerde olduklar hala zlmemi bir muam
madr.
Peygamberlere gre, bu srgn srail'in iledii gnahlar
yznden bizzat Yahveh tarafndan istenmiti "nk
E/ohim'leri Yahveh'nin szn dinlememiler, O'nun antla
masn ve Yahveh'nin kulu Musa'nn buyruklarn inemiler
d i . " Hoea peygamber bu olaylar srail'in baka tanrlarn
peinde komasna bir ceza olarak kelimeler ve sembolik iler
larak nceden grm ama "Yahveh'nin davas var Dnya' da
yaayanlarla nk yok olmu sevgi, sadakat, Elohim bilgisi"
siizn de eklemiti. Yeeya'nn kehanetleri Rab'bin verecei
nzada Asu'u kullanacan anlatmaktayd, Yahveh'nin sz
s olarak "zerinize Asur kraln saldrtacak" diyordu.
Ama yine Yeeya bunun yalnzca balang olacan sy
llmekteydi: "Asur Kehaneti"nde bu gce "Rab'bin fkesinin
tenei" diyordu(lO:S). Yahveh Asu'un arlklarna, tm

I uslar o marur kalbinin derinliklerinden gelen bir gle, ei

l l'nzeri grlmemi bir zalimlikle ortadan kaldrmaya kar f-

1-.lsini de dile getirmekteydi ama Yahveh'nin niyeti yalnzca
zalandrmak ama nadim olup tvbe edecek bir ksm insan
374 lahi Karlamalar

da hep geride brakmakt. Asur krallarnn hr iradesi, kul

lancsnn elindeki bir baltannkinden ok deildi ve Asur son
grevini de yerine getirdikten sonra onun sonu da gelecekti.
Asur ilahi kullancsnn elinde bir baltadan ibaret olduunu
fark etmemekle kalmayp Yahveh'nin putperestlerin tanrlarnn
aksine tek Rab, "Yaayan Elohim" olduunu da fark etmemiti.
srail halkn srgn ettiklerinde Asurlar boaltlan topraklara
kendi lkelerinden srgn edilmi yabanclar yerletirip her
bir grubun kendi tanrlarna tapnmaya devam etmelerine izin
verdiklerinde bu anlayszlklar ortaya kmt. Bu ekilde
tekrar tapnmaya balanlan putlar sralamasnda Babillilerin
Marduk'u, Kutallarn Nergal'i, Palmirallarn Adad' dikkat
eker. Samiriye'ye yeni gelenler vahi aslanlar tarafndan mah
vedildiklerinde bunu, "yresel tanr" Yahveh'nin fkesinin bir
iareti olarak grdler. Asurlarn Eulduu zm, yeni gelen
lere "yresel tanrnn greneklerini" retmesi iin Samiriye'ye
Yahveh'nin srgn edilmi rahiplerinden birini geri gndermek
oldu. Bylece srailli bir kahin onlara "Yahveh'ye nasl
tapnlacan" retti ve ok tanrl tapnca bir tanr daha ek
lemi oldular, o kadar...
Yahveh'nin farkl olduu ve Asur'un da O'nun iradesine tabi
olduu u olayda gsterilir; Sanherib (M.. 704-681 ) Yudea'y
istila etmi ve armaanlarn kabul etmeyerek komutan Rab
ake'yi Kuds' ele geirmesi iin byk bir orduyla yollamt.
ehri saran komutan teslim olmalarn isterken Asur kralnn
yalnzca Yahveh'nin istediini yerine getirdiini sylemiti:
"Yahveh'nin buyruu olmadan m saldrp lkeyi ykmak iin
yola ktm sanyorsun? Yahveh bana 'Git, o lkeyi yk' dedi."
Bu szler aslnda Yeeya peygamberin sylediklerinden ok
farkl deildi ve Asur'un giderek kabaran kendini beenmilii
olmasayd Kuds halk teslim olabilirdi. Tanrnz Yahveh fikrini
deitirip bizi koruyacaktr, diye dnyorsanz eer, unutun
bunu, dedi. Asur'un fethettii lkeleri birer birer sayp "Btn
bu lkelerin ilahlarndan hangisi lkesini elimden kurtard ki,"
diye sordu halka, "Yahveh, Yerualim'i elimden kurtarabilsin?"
 Grnmeyen Tan'nn Peygamberleri 375

Yahveh'nin putperestlerin ilahlaryla kyaslanmas yle

byk bir hakaretti ki kral Hizkiya giysilerini yrtt, ul kuanp
yasa girdi. Tapnaktaki kahinlerin yanna gidip Yeeya'ya haber
yollad, ''bu sknt, azar ve utan gnnde," Asur kralnn el
isinin "Yaayan Tanr"ya kfr savurduu, O'nu baka ulus
larn "Elohim deil, insan eliyle biimlendirilmi tahta ve ta
lar"yla kyaslad bu gnde Yahveh'den yardm istemesi iin
ona yalvard.
Yeeya peygamber Hizkiya'ya "Keruvlar arasnda taht
kuran, srail'in Tanrs"na kfretmek iin sesini ykseltmeye
cret eden Senherib'in kendini beenmiliine kar "Yah
veh'nin sz"n ulatrd. Dolaysyla, diyordu peygamber,
Kuds kurtarlacak ve Senherib cezalandrlacakt.
"Rab'bin Melei gidip Asur ordugahnda yz seksen be bin
kiiyi ldrd. Ertesi sabah uyananlar salt cesetlerle karla
tlar. Bunun zerine Asur kral Sanherib ordugahn brakp
ekildi. Ninova'ya dnd ve orada kald. Bir gn ilah Nis
rok'un tapnanda tapnrken, oullarndan Adrammelek'le
areser, onu klla ldrp Ararat lkesine katlar. Yerine, o
lu Esarhaddon kral oldu." (Sanherib'in lm ve ardndan olu
Esarhadon'un tahta geii Asur tarih kaytlaryla da dorulan
mtr.)
Kuds' n cezas yalnzca geici bir sre ertelenmiti. Kresel
bunalmla ilgili ilahi plan hala etkindi, u farkla ki, cezalandr
ma srecine imdi Asur da eklenmiti. Daha nce belirttiimiz
gibi bu sre M.. 626' da balamt ve bunu gerekletirmek
iin kullanlan ilahi sopa olan Babil kendi imparatorluk snr
larna kral il. Nebukadnessar'n idaresinde (M.. 605-562) ula
mt.
Dzensiz ileri -toplumsal adaletsizlikler, samimiyetsiz
adaklar, putlara tapnma- onlarn da cezalandrlmasna sebep
olacakt, diye peygamberler Yudea krallarn ve halkn uyar
dlar. Yahveh'nin gazab "kuzeyden gelen bir ordu, dnyann
ularndan bir ulus" biiminde gelecekti. Babil kral Nebukad
nessar'n daha ilk ylnda Yeremya, Kuds'te yaayan Yudah
376 lahi Karllmalar

ulusunun ve tm komu uluslarn tepesine inecek cezaya ilikin

kehanette bulunmutu:

Ben de btn kuzeydeki halklar

Ve kulum Babil kral Nebukadnessar'
artacam, diyor Her eye Egemen Yahveh.
Onlar bu lkeye de burada yaayanlarla
evresindeki btn uluslara da kar getireceim.

Babil, Yahveh'nin elinde bir ara olmakla kalmyordu, Yah

veh belirli bir krala, Nebukadnessar' a "kulwn" diyordu!
Yudea krallnn sonuna ve Kuds'n dne ilikin
kehanet, tarihten bildiimiz gibi, M.. 587' de gerekleti. Ama
Ceza Kehanetinin ilan edildii o srada bile bunun ardndan
gelecek dier olaylar da haber verilmekteydi:

Btn lke bir virane, dehet verici bir yer olacak.

Bu uluslar Babil Kralna yetmi yl
Kulluk edecekler.

"Ama yetmi yl dolunca," diyor Yahveh,

"Sular yznden Babil Kralyla ulusunu,
Kaide (Kildan) lkesini cezalandracak,
Sonsuz bir viranelik haline getireceim.

Bu ulus daha yeni ykselie gemiken Babil'in ac sonunu

gren Yeeya peygamber yle demiti: "Elohim Sodom ve
Gomora'y nasl yerle bir ettiyse, Kaldelilerin yce gururu, kral
lklarn en gzeli olan Babil'i de yerle bir edecek."
nceden bildirildii gibi Babil doudan gelen yeni bir
gcn, krallar Kiros komutandaki Persli Akamanlarn saldr
masyla M.. 539' da dt. Babil kaytlar ehrin dmesini
salayan eyin, son Babil kral Nabunaid ile tanr Marduk
arasndaki kavga olduunu dndrmektedir; Iiros'un tarih
kaytlarnda, kral ehri ve ehrin kutsal semtini ele geirip kut-
 Grnmeyen Tan'nn Peygamberleri 377

sallar kutsalna girdiinde Marduk'un ona elini uzattn ve

kendisinin, Kiros'un da "tanrnn uzatt eli tuttuu" yazmak
tadr.
Ama Kiros bunu yapmakla En Yce Tanr tarafndan da kut
sandn dndyse ok yanlmt nk peygamberler as
lnda onun da "tek ve bir olan tanrnn, Yahveh'nin" byk
plann yerine getirmekte olduunu sylyorlard. "Yahveh'nin
meshettii" "adyla ard" Kiros'a szcs Yeeya
araclyla (45. blm) yle ilan etmiti:

Sen beni tanmadn halde...

Seni adnla arp
Onurlu bir unvan vereceim.
Yahveh benim, srail'in Tanrs.

Uluslara senin nnde ba edireceim, senin onun sra

gidip tun kaplar krp demir srglerini paralayacam, giz
li yerlerde sakl hazineleri sana vereceim; nk srailoul
larn yurtlarna gtrmek iin setiim sensin; "kulum Yakup
soyu ve setiim srail uruna seni adnla arp, beni
tanmadn halde seni gl klacam," demiti Yahveh.
Babil'in hkmdar olarak tahta getii ilk yl Kiros kard
bir fermanla Yudea'dan srgn edilenlerin lkelerine
dnebileceklerini ilan edip Kuds'teki tapnan yeniden ina
edilmesine izin verdi. Kehanetler devri tamamlanm, Yah
veh'nin sz gereklemiti.
Ama halkn gznde, O yine de Grnmeyen bir Tanr
olarak kald.
 PUTPERESTLiK VE TAPINCI

Kutsal kitapta putperestlie kar tler Kokhabim' yani ant

lar stnde sembolleriyle ve tapnaklarda kaideler stne dikilen
amblemleriyle temsil edilen grnen "y ldzlar" da iermekteydi.
Bunlar Gne Sisteminin on iki yesi ve burlar kuann on iki
takmy ldzyd.
Genel tler arasnda tapnlmas bilhassa yasaklanm olan
lar "Gn Kraliesi," yani Vens gezegeni olan ltar, Gne ve Ay
ve de Maza/oth ("Talih alametleri") denilen burlar kuann
takmyldzlaryd; Mazaloth terimi bu gk cisimlerine Akkad dilin
de verilen addan tremitir.
Bu put benzeri amblemlerin tahrip edilmesiyle ilgili olarak 2.
Krallar Kitabnda (23. blm) geen bir pasajda Gne, Ay ve "gk
ordusunun" geri kalanna ek olarak zellikle ad verilen bir geze
gen vardr: Efendi (Baal). Vaiz Kitab ( 1 2:2) da Gne ve Ay arasn
da gr len "I k" adl bir gk cisminden sz eder. Bunlarn
Nibiru'ya, gne sistemimizin on ikinci yesine gndermeler ol
duuna inanyoruz.
Bu on iki gk cismi Mezopotamya'da tapn ldklar eitli sem
bollerle, Kral Esarhaddon'un gnmzde British Museum'da olan
bir stel i stnde birarada temsil edilmilerdir (bkz. ekil 73). Bu
stelde Gne nlar saan bir yldz, Ay hilal haliyle, Nibiru onun
Kanatl Disk sembolyle ve gne sistemine dardan yaklaan
biri iin yedinci gezegen olan Dnya Yedi Nokta sembolyle gs
terilmektedir.
 - SONSZ -

TANRI:
DNYA DII VARLIK

Peki yleyse, Yahveh kimdi?

Onlardan biri miydi O? Dnya D bir Varlk myd?
Yant ima edilen bu soru o kadar da edepsiz deildir. Dinsel
inanlar Kitab Mukaddes'e dayanan herkes iin "Tanr" olan
Yahveh'yi biz Dnyallardan biri olarak grmyorsak eer O
ancak bu Dnya'nn dndan olmaldr ve "Arz'dan olmayan,
arzn dndan" anlamna gelen ekstraterrestrial, yani Dnya D
Varlk terimi bu anlama gelmektedir. Bu kitabn konusunu olu
turan insanolunun lahi Karlamalarnn hik!3-yesi, kutsal
kitaptaki deneyimler ve baka kadim halklarn Anunnakilerle
karlamalar arasndaki koutluklarla yle doludur ki Yah
veh'nin "onlar"dan biri olmas olasl ciddi ekilde dnl
melidir.
Bu soru ve onun zaten ima edilen yant gerekten de kanl
maz olarak ortaya kmaktadr. Yaratl Kitabnda
okuduumuz; kutsal kitaba gre yaratl hikayesinin
Mezopotamya'nn Enuma eli'ini kaynak ald artk tartlmaz
bir gerektir. Kutsal kitaptaki Aden'in Smerce E.DN
kelimesinin farkl kullanm olduu kendiliinden bellidir.
Tufan ve Nuh'un gemisi hikayesi Akkadca Atra-Hasis metin
lerine ve Glgam Destam'ndaki daha eski tarihli Smerce Tufan
379
380 lahi Karlamalar

hikayesine dayanmaktadr. Adm'in yaratl hikayesindeki

oul ''biz" kelimesinin Smerce ve Akkadca kaytlarda yer
alan ve Anunnaki liderlerinin ortaya Homo sapiens'i kartacak
olan genetik mhendisliine yol aan tartmalarn yanstt
aka anlalyor olmaldr.
Bu hikayenin Mezopotamya versiyonlarnda, lkel i
olarak hizmet vermesi iin Dnyallar yaratmak zere genetik
mhendisliini neren ba bilim adam Enki' dir; yleyse Kitab
Mukaddes'in "nsan kendi suretimizde, kendimize benzer
yaratalm" dediini belirttii kii de Enki olmalyd. Enki'nin bir
unvan da "Biimlendiren" anlamna gelen NUDMMUD idi;
Msrllar da benzer ekilde Enki'ye Ptah, yani "Gelitiren,"
"eyleri Biimlendiren" diyorlar ve onu kile insanolu eklini
verirken, bir mleki olarak betimliyorlard. Peygamberler de
Yahveh'ye hep "Adem'in Biimlendiricisi" diyorlard
("yaratc" deil, ''biimlendirici"!) ve Yahveh'nin kile insano
lu ekli veren bir mlekiyle kyaslanmas kutsal kitapta sk
kullanlan bir benzetmedir.
Usta bir biyolog olan Enki'nin amblemi Birbirine Dolanm
Ylanlard; ift sarmall DNA'y, Enki'nin Adem'i ortaya kar
masn ve daha sonra bu yeni melezlere genetik mdahalede
bulunup (Aden Bahesindeki Adem ve Havva hikayesi buydu)
onlarn reme yetenei kazanmasn salayan genetik karm
oluturan genetik ifreyi temsil ediyordu. Enki'nin Smerce un
vanlarndan biri BUZUR idi; "srlan zen" ve "metal maden
lerinden olan" anlamna gelen bu unvann kayna madenbilim
bilgisinin Onya'nn srlaryla, onun karanlk derinliklerinin
gizleriyle ilikili olduunun dnlmesiydi.
Kutsal kitapta anlatlan Adem ve Havva'nn Aden Bahesin
de geen -ikinci genetik mdahalenin- hikayesi onlarn (kutsal
kitap terminolojisinde cinsel birleme yoluyla reme anlamna
gelen) "bilme"yi edinilerini tetikleme roln ylana atfetmek
tedir. Ylan iin kullanlan branca terim JYaha'hr ve ilgin olan
ey, ayn kelime kahin, yani "srlar zen" anlamna gelmek
tedir: Enki'nin unvannn ikinci anlamnn ta kendisi. Dahas, bu
 tinsz 381

terim bakr madeni iin kullanlan branca kelimeyle, Nehoet ile

ayn kkten gelmektedir. Musa'nn Msr' dan k srasnda s
raillilere musallat olan bir salgn durdurmak iin yapt ve
havaya kaldrp tuttuu bakr ylan NahaNehoet, yani bir bakr
ylan idi ve yaptmz analiz, Musa'nn ilahi mdahaleyi davet
etmek iin yapt eyin Enki'nin amblemi olduu sonucuna
varmaktan baka bir seenek brakmamaktadr. 2. Krallar
Kitabnda geen bir pasaj (18:4), halkn Nehutan adn
(ylan-bakr-srlar zen l anlam ieren sz oyunu) takt
bu bakr ylann Kuds'teki Yahveh'nin Tapnanda yaklak
yedi asr boyunca, Kral Hizkiya'nn zamanna dek saklandn
aa karmaktadr.
Bu zellikle ilgili olabilecek bir olgu ise Musa'nn tad
oban deneini Yahveh byl bir asaya dntrdnde,
bununla gerekletirilen ilk mucize bunu bir ylana dntr
mekti. yleyse Yahveh demek Enki demek miydi?
Biyoloji ile madenbiliminin birleimi ve srlar zme
yetenei, Enki'nin Dnya'nn sakl metallerine ilikin bilgiye ve
bilimlere sahip tanr konumunu yanstmaktadr; gneydou Af
rika' daki madencilik operasyonlarn kurup balatan oydu.
Tm bu zellikler Yahveh'ye atfedilmiti. Sleyman'n zdeyi
leri Kitabnda (2:6) "Bilgeliin kayna Yahveh'dir; O'nun a
zndan bilgi ve anlay kar" diye iddia edilir. Sleyman'a esiz
bilgelik baheden O'ydu; tpk Enki'nin Bilge Adapa'ya verdii
gibi. Yahveh "Gm de altn da benim" diye ilan etmekteydi
(Hagay Kitab, 2:8), "Karanlkta kalm hazineleri, gizli yerlerde
sakl zenginlikleri sana vereceim" diyerek Kiros'a sz vermiti
Yahveh (Yeeya Kitab, 45:3).
Mezopotamya ve kutsal kitap hikayeleri arasndaki en belir
gin uygunluk Tufan hikayesindedir. Mezopotamya versiyon
larnda, sadk takipisi Ziusudra/Utnapitim'i yaklaan felaket
hakknda uyarmak iin verdii szden dnerek ona su geirmez
bir gemi ina etmesi iin ller ve talimatlar veren, onu hay
vanlarn yaam tohumlarn kurtarmaya sevk eden Enki' dir.
Kitab Mukaddes'te ise tm bunlar Yahveh tarafndan yaplr.
382 lahi Karlamalar

Yahveh'yi Enki ile zdeletirme sav, Enki'nin hakimiyet

blgelerine ilikin gndermeleri inceleyerek glendirilebilir.
Dnya (Mezopotamya metinlerine gre) Enlilciler ve Enkiciler
arasnda blndnde ona Afrika blgesi verilmiti. Bu bl
genin iinde altn madenleri blgesi Apsu (Smerce AB.ZU
kelimesinden tremitir) yer almaktayd ve Enki'nin
(Smer'deki "klt merkezi" Eridu'ya ek olarak) balca meskeni
de buradayd. Apsu teriminin kutsal kitapta geen ve genelde
"dnyann sonu," bir ktann ucundaki lke olarak evrilen Ap
sei-eretz terimini akladna inanmaktayz ve biz bunu, gney
Afrika olarak anlamaktayz. Kitab Mukaddes'te bu uzaktaki
yer, yani Apsei-eretz "Yahveh'nin yarglayaca" yerdir
(I Samuel 2:10), srail eski haline geldiinde hkm srecei
yerdi (Mika 5:3). Yahveh bylece Apu'nun hkmdar rolnde
Enki ile eitlenmektedir.
Enki ile Yahveh arasndaki benzerliklerin bu zellii, Sley
man'n zdeyileri Kitabnda geen ve Yahveh'nin esiz byk
lnn hatiplere layk sorularla ortaya kartld pasaja gel
diimizde daha etkili -ve bir bakmdan belki de tek tanrc
Kitab Mukaddes iin utan verici- bir hal almaktadr:

Kim gklere kp indi?

Kim yeli avularnda toplad?
Sular giysisiyle sarp
Sarmalayan kim?
Kim belirledi Apsei-eretz'i (dnyann snrlarn)?
Ad nedir,
Olunun ad nedir,
Biliyorsan syle!

Mezopotamya kaynaklarna gre, Enki Afrika ktasn oul

lar arasnda paylatrdnda Apsu'yu olu Nergal'e vermiti.
ok tanrc hata (Apsu'nun hkmdarnn ve de onun olunun
adn sorma hatas), kutsal kitab derleyenlerin bu ksm orijinali
 5'.Jnsz 383

Smerce olan metinlerden aynen alrken bu noktay elde ol

madan gzden kardklar eklinde aklanabilir ancak. Ayn
hata kutsal kitapta "gelin suretimizde yaratalm" ve Babil
Kulesi olaynda "gelin aaya inelim" eklinde geen cmleler
de "biz" zamirinin kullanlmasnda da grlr. Sleyman'n
zdeyileri Kitabndaki bu hatann (30:4) Enki yerine "Yahveh"
kullanlmasndan kaynakland aktr.
yleyse Yahveh, branca kutsal kitap kisvesi altndaki Enki
miydi?
Keke bu kadar basit olsayd. .. Aden Bahesindeki Adem ve
Havva F.ika)'esini yakridan inceleyecek olursak, Adem ve Hav
va'nn ocuklarnn olmasn salayan cinsel "bili" edin
melerini tetikleyen kii Naha, yani biyolojik srlar bilen En
ki'nin ylan kisvesi olsa da onun Yahveh deil de Yahveh'nin bir
muhalifi olduunu greceiz; tpk Enki'nin Enlil'in muhalifi ol
mas gibi. Smer metinlerinde, (Apsf daki altn madenlerinde
almak zere) yeni oluturulan lkel ilerden birazn tarm
ve obanlk ilerine balamalar iin Mezopotamya'daki
E.DN' e yollanmas iin Enki'yi zorlayan kii Enlil idi. Kitab
Mukaddes'te, "Aden bahesine bakmas, ilemesi iin Adem'i
oraya" koyan Yahveh'dir. Aden'in bandaki kii olarak gs
terilen, Adem ve Havva ile konuan, onlarn ne yaptn an
layan ve baheden kovan kii ylan deil Yahveh'dir. Tm bun
lar srasnda Kitab Mukaddes Yahveh'yi Enki ile deil, Enlil ile
eletirmektedir.
Aslnda, Yahveh'nin Enki ile zdeletirildiinin en ak ol
duu Tufan hikayesinde bile bir karklk ortaya kar. Roller
deiilmitir ve aniden Yahveh, Enki'nin deil hasm Enlil'in
roln oynar. Bu hikayenin orijinalini ieren Mezopotamya
metinlerinde insanln gidiatndan holanmayan, yaklaan
afet srasnda onlarn yok olmasn planlayan ve dier Anun
naki liderlerine bunu tm insanlardan sr olarak saklamalar
iin yemin ettiren kii Enlil' dir. Kutsal kitaptaki versiyonda ise
(Yaratl Kitab, 6. Blm), insanolundan honut olmadn
dile getiren ve onlar yeryznden silip sprmeye karar veren
384 lahi Karlamalar

Yahveh' dir. Hikayenin sonunda, Ziusudra/Utnapitim Ar

Danda sunu adarken kzaran etin ho kokusuna kaplan (ve
biraz ikna desteiyle) insanolunun hayatta kalm olduunu
kabul edip Enki'yi affeden, Ziusudra'y ve eini kutsayan kii
Enlil'dir. Yaratl Kitabnda ise Nuh'un bir sunak dikip stnde
hayvanlar kurban ederek adad kii Yahveh'dir ve "gzel
kokudan honut olan" yine Yahveh'dir.
yleyse Yahveh, Enli1 miydi?
Byle bir zdeletirme iin gl bir savunma yaplabilir.
Anu'nun oullar olan bu iki vey karde arasnda "eitler
arasnda birinci" var idiyse bu ilk kii Enlil idi. Dnya'ya ilk
gelen Enki olmasna ramen, Dnya stndeki Anunnakilerin
komutan olarak grevlendirilen EN.LL'di ("Emirler Efen
disi"). Mezmurlar Kitabnda (97:9 geen bir cmleye karlk
gelen bir durumdur bu: "nk sensin Ey Yahveh, btn yer
yznn en ycesi; btn Elohim'in stndesin, ok ulusun."
Altn madenlerinde alan Anunnakilerin isyanndan nce En
lil' in bu konuma ykselii Atra-Hasis Destannn al dizelerin
de anlatlmtr:

Hkmdar, babalar Anu'ydu;

Komutanlar kahraman Enlil' di.
Savlar Ninurta'yd;
Tedarikileri Marduk'tu.

Tanrlar el sktlar,
Zar attlar ve bltler.
Sonra Anu, Ge kt;
Enlil' e, Dnya verildi,
Bir emberle kapanan denizler,
Onlar Enki'ye, Dnya Prensine verildi.
Anu ge ktktan sonra
Enki aaya, Apsu'ya indi.
 Sonsz 385

(Enki Mezopotamya metinlerinde E.A -"Evi Su Olan" - ady

la da anlr, dolaysyla da Yunan mitolojisindeki tanrlar
grubunun ba olan Zeus'un erkek kardei ve deniz tanrs
Poseydon'un ilk modelidir.)
Nibiru'nun hkmdar Anu Dnya'y ziyaretinden sonra
gezegenine dndnde byk kararlar alnmas gerektiinde
toplanan Byk Anunnakiler meclisini toplantya aran ve
ona bakanlk eden Enlil' di. ok nemli kararlarn alnd
eitli kereler -Adem' in oluturulmas, Dnya'nn drt blgeye
ayrlmas, Anunnaki tanrlar ile insanlar arasnda hem tampon
hem de arac olmas iin kralln kurulmasnn yan sra Anun
nakiler arasnda yaanan husumetin savalara ve hatta nkleer
silah kullanmna dnt kriz anlarnda olduu gibi
"kaderleri belirleyen Byk Anunnakiler... fikir alveriinde
bulunmaya otururlard." Aralarndaki konumalarn tarz u r
nekteki gibiydi: "Enki, Enlil' e vc szlerle seslendi: 'Ey kar
deler arasnda en nde geleni, Gn Boas, nsanolunun
kaderini elinde tutan sen."' Tartmalarn ok kzt ve bar
ara dnt zamanlar dnda meclis ok dzenli iliyor,
Enlil meclisin her bir yesine dnp ona sz veriyordu.
Tek tanrc Kitab Mukaddes birka kez bo bulunup Yah
veh'yi bu ekilde, genelde Bnei-elim, yani "tanrlarn oullar"
denilen alt rtbeden tanrlardan oluan bir gruba bakanlk
ederken tarif etmektedir. Eyp Kitab, doru bir adamn Tan
r'ya imannn "bir gn ilahi varlklar (Elohim oullar) Yah
veh'nin huzuruna kmak iin geldiklerinde" onlarn arasnda
olan eytan'n nerisi zerine nasl test edildiini anlatmak
tadr. Mezmurlar Kitabnda (82:1) "Tanr yerini ald tanrsal
kurulda, yargsn aklyor Elohim'in ortasnda" dizesi geer.
Yine ayn kitapta (29:1 ) "Ey tanr oullar, Yahveh'yi vn; Yah
veh'nin gcn, yceliini vn" denilmektedir. "Tanr oul
larnn" bile Rab'bin karsnda boyun emesi gereklilii Smer
lerin, Enlil'i ba komutan olarak tarif edileriyle kouttur:
"Anunnakiler onun huzurunda saygldr, gigiler ona can
gnlden boyun eer ve talimatlarn beklerler sadakatle."
386 lahi Karlamalar

Sazlar Denizinin mucizevi ekilde geilmesinin ardndan

yaklan Miryam'n Ezgisindeki yceltmeye karlk gelen bir
Enlil imgesidir bu: "Var m senin gibisi ilahlar arasnda ya Yah
veh? Senin gibi kutsallkta grkemli, heybetiyle vgye deer,
harikalar yaratan var m?" (Msr' dan k Kitab, 15:11)
Kiisel zellikler sz konusu olduu kadaryla, insano
lunun biimlendiricisi olan Enki ok daha sabrl, hem tanrlar
hem fanilere kar daha az katyd. Enlil ise daha kat, dn ver
meyen, ceza vermek gerektiinde vermekte hi tereddt et
meyen bir "kanun ve dzen" tipiydi. Belki de bu yzden Enki
rastgele cinsel ilikiler kurma sularndan paay syrmay bir
biimde baarmaktayken yalnzca bir kez haddini aan (bulu
tuu gen hemireye zorla sahip olan ama daha sonra onun
tarafndan batan karld an!alan) Enlil srgn cezasna
arptrlmt (bu gen hemireyle, yani ei Ninlil ile evlendiin
de cezas kaldrld). Enlil, Nefilimler ile "insan kzlar" arasn
daki evliliklere de kar kmaktayd. nsanolunun ktlkleri
artk tahamml edilmez hale geldiinde, onlarn tufan ile yok
olup gittiini grmeye istekliydi. Dier Anunnakilere, hatta
kendi ocuklarna kar gsterdii katlk, olu Nannar'n (Ay
tanrs Sin) ona gelip Sina' dan Ur' a doru srklenmekte olan
lmcl nkleer bulutun ehrini viraneye evirecei iin a
lamas srasnda syledii sert szlerden aka anlalmaktadr:
"Ur'a krallk sunuldu; ona sonsuz bir saltanat sunulmad."
Enlil'in karakteri ayn zamanda baka bir yze, dllendirici
bir zellie de sahipti. nsanlar grevlerini yerine getirdiklerin
de, dorulukla ve tanr korkusuyla davrandklarnda Enlil de
stne deni yapp onlarn tm ihtiyalarn karlamakta, l
kenin ve halkn esenliini ve bereketini temin etmekteydi.
Smerler ondan sevecen bir ekilde "Enlil Baba" ve "kalabalk
larn oban" olarak bahsederler. Hayrhah Enlil'e lahi adl metin
onsuz "hibir ehir kurulmaz hibir yerleim olumazd, hibir
ahr dikilmez hibir al kurulmazd, hibir kral tahta kmaz
hibir ba rahip domazd" demektedir. Bu son ibare, krallarn
seimini onaylayann Enlil olduu ve rahipler neslinin onun
 Sonsz 387

"klt merkezi" Nippm'daki kutsal semtten balayarak geniled ii

gereini hatrlatmaktadr.
Enlil'in bu iki zellii, yani kat ve sularn cezasn verici
oluu ile layk olunduunda hayrsever ve koruyucu oluu, Kitab
Mukaddes'te Yahveh'nin tarif ediliine benzemektedir. Yasann
Tekrar Kitabnda aka belirtilmektedir (11 :26): Yahveh kut
sayabilir ve Yahveh lanetleyebilir. lahi emirlere uyulduu takdir
de halk ve onlarn ocuklar kutsanacak, rnleri artacak, srleri
oalacak, dmanlar yenilecek, her neyi alp satyorlarsa baarl
olacaklard ama Yahveh'yi ve onun emirlerini yzst brakacak
olurlarsa kendileri, evleri ve tarlalar lanetlenecek ve hastalklar,
kayplar, ktlklar ve yokluklar ekeceklerdi (Yasann Tekrar
Kitab, 28). Ayn kitapta (4:31) "nk Elohim'iniz acyan bir Tan
rdr" denilir ama bir blm sonra ayn kitapta (5:9) "nk O ks
kan bir Tanrdr" diye geer.
Kimlerin kahin olacana karar veren Yahveh'ydi, Kralln
kurallarn (Yasann Tekrar Kitab, 17:16) belirleyen ve kral see
cek olann O olacan aka bildiren yine Yahveh'ydi ve gerek
ten de, Msr' dan kn yzyllar sonrasnda Saul'n ve Davut' un
seilmesi ile balayan durum aynen byle oldu. Ksacas Yahveh
ile Enlil birbirlerinin kopyasyd.
Byle bir kyaslama asndan yedi ve elli rakamlarnn nemi
de hayli anlamldr. Bunlar ne fizyolojik adan belirgin saylardr
(bir elimizde yedi parmamz yok) ne de kombinasyonlar doal
bir fenomene uymaktadr (7 x 50 350'dir, bir gne ylndaki
=

365,25 gn deil). Yedi gnden oluan "hafta" bir ay aynn uzun

luuna yaklar (yaklak 28,5 gn) ama drtle arplr ve bu drt
nereden gelmektedir? Bununla birlikte Kitab Mukaddes yedi l
sn, abat gn olarak yedinci gnn kutsalln daha ilahi
faaliyetin balangcndan itibaren saptamtr. Kayin'in cezas
yedi nesil boyunca alnmalyd; Eriha'nn duvarlarnn yklabil
mesi iin ehrin etrafnda yedi kez dnlmesi gerekliydi; kahin
ayinlerinden pek ounun yedi kez tekrarlanmas veya yedi gn
srmesi artt. Daha kalc olan bir emir ise Yeni Yl Bayramnn ilk
ay olan Nissan'dan yedinci ay olan Tiri'ye tanmas ve byk
388 lahi Karlamalar

bayramlarn yedi gn kutlanmasyd. Elli rakam ise Ahit San

dnn ve konutun inas ve donanmndaki balca saysal zel
likti ve gelecein tapnanda da nemli bir unsur olaca
Hezekiel tarafndan ngrlmt. Kahinlerin trenleriyle ilgili
takviminde bir hesap birimiydi; brahim, Sodom' da yalnzca elli
doru adam bulunduu takdirde Rab'bi ehre dokunmamaya ik
na etmiti. Daha da nemlisi, byk bir toplumsal ve ekonomik
kavram olarak belirlenmi olan her bir Jbile ylnda kleler azat
edilmekte, mal mlk onlar satm olanlara geri verilmekteydi. Bu
her elli ylda bir olacakt: Levililer Kitabnn 25. blmnde, "El
linci yl kutsal sayacak, btn lke halk iin zgrlk ilan
edeceksiniz" emri yer alr.
Her iki rakam, yani yedi de elli de Mezopotamya' da Enlil ile
ilikilendirilmekteydi. O "yedi olan tanr" idi nk Dnya s
tndeki en yksek rtbeli Anunnaki lideri olarak yedinci geze
genin komutas -ondayd. Ve en yksek rtbe olan 60' Anu'nun
elinde tuttuu Anunnakilerin saysal hiyerarisinde Enlil
(Nibiru' daki tahtn varisi olduundan) 50 rtbe saysna sahipti
(Enki'nin rtbe says ise 40 idi). M.. 2000 civarnda Marduk tm
Dnya'nn stnln devraldnda bu ykseliini belirtmek
iin alnan nlemlerden biri rtbe saysnn 50 olduunu gster
mek amacyla ona elli ismin bahedilmesi olmuh.
Yahveh ve Enlil arasndaki benzerlikler baka zellikleri de
kapsar. Silindir mhrler stnde betimlenmi olabilecekse de (ki
bu ok kesin deildir nk sz konusu betimleme pekala olu
Ninurta'ya ait olabilir) Enlil genelde grnmeyen; ziguratnn en
i odasna yerlemi veya Sme'den tamamen uzakta olan bir
tanryd. Hayrhah Enlil'e lahi adl metnin ok anlaml bir pasajn
da ondan yle sz edilir:

O huu verici muazzamlnda ksmetleri

emrederken o,
Emri, kendi yrei olan sz;
Ycelmi vezirine, hizmetkar Nusku'ya
Ak eder, ona danr.
 Sonsz 389

Yahveh "Yzm gren yaayamaz," derken Musa'ya ben

zer bir eyden sz ediyordu; Szleri ve emirleri eliler ve pey
gamberler araclyla bilinecekti.

Yahveh ile Enlil'i eletirme nedenleri okuyucumuzun zih

ninde henz tazeyken, baka ve farkl tehislere yol aan zt
kantlar da derhal sunmalyz.
Kutsal kitapta Yahveh iin kullanlan en gl unvanlardan
biri El adday, yani "Her eye Gc Yeten Tanr" dr. Kelimenin
kkeni bilinmese de Orta ada bir gizem havasna brnp
kabala gizemciliinin ifre kelimelerinden biri haline gelmitir.
branca Kitab Mukaddes'i ilk kez Yunanca ve Latinceye
evirenler adday kelimesini "kadiri mutlak" olarak evirmiler
ve sonraki evirilerde bu "Mutlak Kudretteki Tanr" anlamna
gelecek karlklar almtr. rnein, Yaratl Kitabnda (17:1)
"Her eye Gc Yeten Tanr'ym ben. Benim yolumda yr,
kusursuz ol" eklinde geer; ayrca Hezekiel, Mezmurlar ve
dier birka kitapta da bu ekilde geer.
Son yllarda Akkad dilinin incelenmesinde grlen iler
lemeler bu branca kelimenin Akkadca "da" anlamna gelen
addu kelimesinden tremi olabileceini dndrmektedir,
bu durumda El adday "dalarn tanrs" anlamna gelmektedir.
Kutsal kitaptaki bu terimin bu ekilde anlalmasnn daha do
ru olaca 1 . Krallar Kitabnn 20. blmnde bildirilen bir olay
dan da bellidir. srail'i (Samiriye) ele geirme giriimi srasnda
yenilgiye urayan Aramllar kayplarn kapatp bir yl sonra
tekrar bir saldr planlamlardr. Ancak bu kez kazanmak iin
Aram kralnn generalleri sraillileri dalardaki kalelerinden
kartp kydaki ovaya indirmek iin bir hileye ba vurmay
nerirler. Generaller krala "srail'in ilah da ilahdr" derler,
"bu nedenle bizden gl ktlar ama ovada savarsak onlar
kesinlikle yeneriz."
imdi, Enlil'in "dalar tanrs" olarak adlandrlabilmesinin
veya bu adla nlenmi olmas hi mmkn deildi nk
Mezopotamya denilen byk ovada hi da yoktu (hala yok-
390 lahi Karlamalar

tur). Enlilcilerin hakimiyet blgesi iinde kalp "Da lkesi"

olarak adlandrlan yer kuzeydeki Kk Asya'yd ve Toros
("Boa") Dalaryla balayan bu blge Enlil'in en kk olu
Adad'n blgesiydi. Onun Smerce ad olan .KUR (ve "klt
hayvan" boayd) "da lkesinden olan" anlamna geliyordu.
Smerce kelimesi Akkadcaya addu olarak geti ve l addu
Kitab Mukaddes'te El. adday haline geldi.
Bilginler Adad'dan -Hititler ona Teup demekteydi (bkz.
ekil 80)- bir "frtna tanrs" olarak sz ederler; hep bir imek
le, gk grltsyle, gl rzgar esintisiyle betimlenmiti,
dolaysyla da yamur tanrsyd. Kitab Mukaddes de Yah
veh'ye benzer zellikler atfeder. "Yahveh grleyince" der
Yeremya (10:13), "gkteki sular aldar, yeryznn drt
bucandan bulutlar ykseltir, yamur iin imek aktrr, am
barlarndan rzgar estirir." Mezmurlar Kitab (135:7), Eyp ve
dier peygamberler de Yahveh'nin yamur verip durdurabilen
eklindeki roln, sraillilerin Msr' dan klar ile aklanan
roln tekrar dorulamaktadrlar.
Bu vasflar Yahveh ile Enlil arasndaki benzerliklerin gcn
azaltsa da, Yahveh'nin Adad'n aynadaki akisi olduu dn
cesine kaplmamza sebep olmamal. Kitab Mukaddes (Adad'n
branca okunuuyla) Hadad'n varln srail'in deil, baka
uluslarn "baka tanrlar"ndan biri olarak tanmakta ve Aram
llarn am kentinde ve dier komu bakentlerde Ben-Hadad
("Adad'n Olu") denilen eitli krallardan ve prenslerden sz
etmektedir. Dou Suriye'nin bakenti Palmira'da (kutsal kitapta
Tadmor diye geer) Adad'n unvan Baal amin'di, yani "Gn
Efendisi" ve bu durum, peygamberlerin onu da komu uluslarn
Baal tanrlarndan biri saymalarna, dolaysyla da Yahveh'nin
gznde bir irenlik olarak nitelemelerine yol amt.
Dolaysyla Yahveh'nin Adad ile bir ve ayn olmas imkanszd.
Yahveh ve Enlil'in karlatrlabilirlii Yahveh'nin bir baka
nemli zellii olan saval nedeniyle daha da azalmaktadr.
Yeeya (42:13) "Yiit gibi kagelecek Yahveh, sava gibi gay
rete gelecek. Barp sava l atacak, dmanlarna stn-
 Son.sz 391

ln gsterecek" derken, (Msr'dan k Kitab, 15. Blm

Miryam'n Ezgisindeki "Sava eridir Yahveh" szn tekrar
lamaktayd. Kitab Mukaddes Yahveh'yi hep "Ordularn
Komutan" olarak anmaya devam eder; Yeeya (13:4) "Her eye
Egemen Yahveh bir orduyu savaa hazrlyor" demitir. Ve l
de Saym Kitabnda (21 :14) ilahi savalarn kaydedildii bir Yah
veh'nin Savalar Kitabindan sz edilir.
Mezopotamya kaytlarnda Enlil'in byle bir zellii ol
duundan sz eden hibir satr yoktur. Mkem sava onun
olu Ninurta'yci!; Zu ile arpp yenmi, Enkicilere kar
Piramit Savalarna girimi, Marduk ile arpp onu Byk
Piramide hapsetmiti. En sk kullanlan unvanlar "sava" ve
"kahraman" dr, ona adanan ilahiler hep "Ninurta, En nde
Gelen Oul, ilahi glerin sahibi... elinde parlak silahlar tayan
Kahraman" demektedirler. Onun savalk becerileri Smerce
ad Lugal--e Ud Melam-bi olan ve bilginler tarafndan Ni.rmrta'run
Becerileri ve Yiitlikleri Kitab denilen bir destan metninde an
latlr. Merak ediyoruz, acaba bu Kitab Mukaddes' in szn et
tii Yahveh'nin Savalar Kitab myd?
Baka bir deyile, Yahveh, Ninurta myd acaba?
Enlil'in ncelikli olu ve yasal varisi olan Ninurta'nn rtbe
says da 50 idi, dolaysyla Kitab Mukaddes'te sz edilen elli
yllk jbileyi veya elli ile ilikili dier konular emreden Rab ol
maya en az Enlil kadar laykt. Ninurta'nn hem sava hem de
insani yardm grevleri srasnda kulland, hreti kt bir
lahi Siyah Ku'u vard; bu, Yahveh'nin uan arac Kalxd
olabilirdi pekala. Ninurta Mezopotamya'nn dousundaki Za
ros Dalarnda, Elam lkesinde ok faaldi ve orada Ninuinak,
"uan ehrinin efendisi" adyla sayg grmekteydi. Bir defasn
da Zaros Dalarnda byk set ekme ilerine girimiti, bir
baka rnekte ise Sina yarmadasnn dalk ksmlarn annesi
Ninharsag iin ekilebilir hale getirmek amacyla dalardaki
yamur kanallarna set ekip ynlerini deitirmiti; bir anlam
da o da "dalar tanrs"yd. Onun Sina yarmadas ve
yarmadann yamur sularna kanal amas bugn bile anl-
392 lahi Karlamalar

maktadr: Yarmadadaki (kn dolup taan ve yazn kuruyan bir

nehir yata olan) en byk vadi hala Vadi El-Ari, yani Ura'n,
"Sabanc"nn vadisi olarak bilinir ve bu ok eskilerden beri
Ninurta'nn lakaplarndan biriydi. Sulama ileri ve annesinin
orada yerlemi olmas araclyla onun Sina yarmadas ile ili
kilendirilii Yahveh olarak tehis edilmesi iin bir baka sebep
sunmaktadr.
Ninurta'nn kutsal kitaptaki Rab ile benzerliini akla getiren
bir baka ilgin zellii de Asurbanipal'in bir yaztnda gn
na kmtr. Kral bu yaztta ona "lahi mevcudiyetinin
nerelerde olduunu hi kimsenin gremedii gizli bir yerden
bir trl ayrlmayan gizemli tanr" demektedir. Grnmeyen
bir tanr!
Ama Ninurta, ok daha eski zamanlarda yaayan ilk Smer
ler iin hi de saklanan bir tanr tleildi ve onun resimlerde
betimlenii hi de nadir bir olay deildi. Yahveh-Ninurta ele
tirmesinde eliki yaadmz bu noktada nemli ve unutul
maz bir olay anlatan ve bunu yaparken bize Ninurta'nn Yah
veh olmadn da syleyen bir metinle karlarz.
Kitab Mukaddes'te Yahveh'ye atfedilen en belirleyici ve de
en kalc etkiye ve silinmez hatralara yol aan eylemlerden biri
Sodom ve Gomora'nn ykldr. Tanan ve nsanlan Sava
lar adl kitabmzda ayrntsyla ele aldmz gibi bu olay
Mezopotamya metinlerinde de anlatlp tarif edilmi olduun
dan olaya dahil olan ilahlar karlatrmamza olanak sa
lamaktadr.
Hikayenin kutsal kitaptaki versiyonunda, Tuz Denizinin
gneyindeki yeil dzlkteki Sodom (brahim'in yeeni Lut ve
onun ailesi burada yaamaktadr) ve Gomora ehirleri gnah
kardlar. ki melek eliinde "inen" Yahveh brahim'i ve kars
Sara'y Hevron yaknlarndaki adrlarnda ziyaret eder. Yahveh
bu kocam iftin bir olu olaca kehanetinde bulunduktan
sonra iki melek bu ehirlerin "gnahkarl"nn lsn gr
mek amacyla Sodom' a gitmek zere oradan ayrlrlar. Sonra
Yahveh, bu gnahlar doruland takdirde ehrin ve iinde
 Sonsz 393

yaa yanlarn yok edileceini brahim' e aklar. brahim,

Sodom'da elli doru adam bulunduu takdirde ehri ba
lamas iin Yahveh'ye yalvarr ve Yahveh bunu kabul eder (bu
arada brahim pazarlk yapp bu sayy ona indirir) ve oradan
ayrlr. ehrin ktlklerini dorulayan melekler Lut'u, ailesini
alp kamas iin uyarrlar. O ise dalara ulaabilmesi iin biraz
daha zaman ister ve onlar da bu ykm ertelemeyi kabul eder
ler. Sonunda, "Yahveh Sodom ve Gomora'nn zerine gkten
ateli kkrt yadrd. Bu kentleri, btn ovay, oradaki insan
larn hepsini ve btn bitkileri yok etti ... brahim sabah erken
den kalkp nceki gn Yahveh'nin huzurunda durduu yere git
ti. Sodom ve Gomora'ya ve btn ovaya bakt. Yerden, tten bir
ocak gibi duman ykseliyordu." (Yaratl Kitab, 19. blm).
Ayn olay Mezopotamya tarih kaytlarnda Marduk'un Dn
ya stnde stnl ele geirme uralarnn zirve noktas
olarak belgelenmitir. Srgnde yaayan Marduk, olu
Nabu'ya bat Asya halklarn Marduk'un takipileri haline getir
me grevini vermitir. Bir dizi hafif arpmadan sonra
Nabu'nun kuvvetleri Mezopotamya'y igale ve Marduk'un
Babil'e dnp oray (Bab-li olan adnn ima ettii gibi) Tan
rlarn Kaps yapma niyetini ilan etmesini salamaya yetecek
kadar glenirler. Gelimeler karsnda Anunnakiler Meclisi
Enlil'in bakanlnda acil oturumlarda biraraya gelir. Ninurta
ve Enki'nin babasna yabanclam olan (gney Afrika'daki
hakimiyet blgesinden gelen) Nergal adl bir olu Marduk'u
durdurmak iin ciddi bir eylem plan nerirler. Enki buna id
detle kar kar. tar ise onlar kendi aralarnda tartmaktay
ken Marduk'un art arda ehirleri ele geirdiine dikkat eker.
Nabu'yu yakalamalar iin "erifler" yollanr ama Nabu kaar;
"gnahkar ehirler"den birindeki takipilerinin arasnda sak
lanmaktadr. Sonunda, Ninurta ve Nergal' e gizli bir yerden r
ktc nkleer silahlar kartp bunlar Nabu'nun sakland
blgenin yan sra Sina yarmadasndaki uzay limann (Mar
dukularn eline dmesindense) yok etmek iin kullanmalar
iin yetki verilir.
394 lahi Karlamalar

Giderek gelien drama, atelenen tartmalar ve son ciddi ey

lem, yani M.. 2024'te nkleer silahlarn kullanlmas bilgin
lerin Era Manzumesi dedikleri bir metinde ayrntsyla anlatl
maktadr.
Bu belgede Nergal'den Erra ("Kkreyen") olarak bahsedilir
ve Ninurta'ya ise urn ("Kavurucu") denilmektedir. Onay alr
almaz bu ikisi "ei benzeri olmayan rktc yedi silah" alp
"En stri Da"n yaknndaki uzay limanna giderler. Uzay
limannn ykl Ninurta/urn tarafndan yrtlr: "Elini
kaldrd ve Da parampara oldu; sonra En stn Dan yan
bandaki ovay sildi, dzln ormanlarnda dik duran tek bir
aa bile kalmad."
imdi sra gnahkar ehirlerin yklmasna gelmiti ve bu
grev Nergal/Erra tarafndan gerekletirildi. Sina ve Kzl
Deniz ile Mezopotarnya'y balayan Kral Yolundan geerek
oraya giden Nergal:

Sonra, urn'un yapt gibi

Erra Kral Yolunu izledi.
ehirleri bitirdi,
Onlar ykmla ters yz etti.

Nkleer silahlarn kullanlmas orada, bir dil biiminde (ad

El Lisan'dr) olup bir ksm hala mevcut olan kum bariyerini yar
m ve Tuz Denizinin sular gneye akp alakta kalan ovay
sular altnda brakmasna yol amt. Kadim metinde Er
ra/Nergal' in "denizi yarp btnln ikiye ayrd" kay
dedilmitir. Ve nkleer silahlar Tuz Denizini gnmzde l
Deniz denilen su kitlesine dntrmt: "inde yaayanlar
kuruttu" ve bir zamanlar canllarla dolu yeil vadinin "atele
hayvanlarn kavurdu, tahllarn toz etti."
Tufan hikayesindeki ilahi aktrlerin yaptklarnn net biim
de ortaya serilii gibi Sodan, Gornora ve Sina yarmadasnn
yanndaki o ovadaki dier ehirlerin ykl hikayesinde de kut
sal kitabn ve Smer metinlerinin kyaslanmasyla Yahveh'nin
 Sonsz

kimle eleip elemedii aka ortaya kmaktad r.

Mezopotamya metinleri gnahkar ehirleri ykan kiinin N i n ur
ta deil, Nergal olduunu aka belirtmektedirler. Kitab
Mukaddes ise bu ehirlerin tepesine ykm yadran kiinin
durumu deerlendirmek zere giden iki melek deil de Yah
veh'nin ta kendisi olduunu iddia ettii iindir ki Yahveh, Nmur
ta olamazd.
(Yaratl Kitabnn 10. blmnde Mezopotamya' da krall
balatan kii olarak anlan Nemrut'a yaplan gnderme, daha
nce de ele aldmz gibi, bazlar tarafndan bir insan kraldan
deil de bir tanrdan sz edildii eklinde yorumlanm ve ilk
Krallklar kurma grevi Ninurta'ya atfedilmitir. Durum by
leyse, kutsal kitapta Nemrut'un "Yahveh'nin nnde yiit bir
avc" olduunu belirten ifade de Ninurta/Nemrut'un Yahveh
olabilecei ihtimalini ortadan kaldrmaktadr.)
Ama Nergal de Yahveh olamaz.d. Onun ad Asurlar tarafndan
getirtilip srgn edilmi sraillilerden boalan topraklara yerle
tirilen yabanclar arasnda saylan Kutallarn ilah olarak ge
mektedir. Yeni gelenlerin tapndklar ve onun adna putlar dik
tikleri "baka tanrlar" arasnda saylmaktadr. O ayn zamanda
hem "Yahveh" hem de Yahveh'ye kar bir irenlik olamazd.

Enlil de onun iki olu olan Adad ve Ninurta da Yahveh'yi

tehis etmek iin karmza dizilenler arasnda finale
kalamadlarsa, Enlil'in nc olu (Ay tanrs) Nannar/Sin'e
ne dersiniz?
Onun Smer' deki (bilginlerin deyimiyle) "klt merkezi"
Ur'du; Terah'n ve ailesinin gnn balad ehrin ta kendisi.
Terah'n kahinlik grevleri yapt Ur' dan kalkp Yukar Frat'
taki Harran'a gitmilerdi ve bu ehir, Nannar'n klt merkezi
olan Ur'un (daha kk lekli de olsa) bir kopyasyd. O belir
li tarihteki gn, Nannar tapncn kt ynde etkilemi ola
bilecek dinsel ve sarayla ilgili deiimlerle balantl olduuna
inanyoruz. yleyse, Smerli Avram' a toplanp gitmesi tali
matn veren ilah o muydu?
396 lahi Kalamalar

Ur bakent iken Smer' e esenlik ve bereket getirmi olan

Nannar, Ur' un (kalntlar bugn bile muhteem bir ekilde yk
selen) byk ziguratnda sevgili ei NN.GAL ("Byk
Hanm") ile hrmet grmekteydi. Yeni ay dnemlerinde bu
ilahi ifte sylenen ilahiler halkn onlara olan kran duy
gularn ifade etmektedir; ayn grlmedii dnem ise "byk
tanrlarn gizemi, Nannar'n kehanette bulunma zaman", onun
emirler vermek veya gnahlar affetmek zere "gece srasnda
ryalar tanrs Zakar" yollayaca bir dnem olarak grlmek
teydi. Nannar ilahilerde "Gk ve Yer'deki kaderlerin belir
leyicisi, canl yaratklarn lideri... hakikatin ve adaletin gerek
lemesine sebep olan" eklinde tarif ediliyordu.
Ve bunlar, mezmur yazarlar tarafndan sylenen, Yahveh'ye
ynelik vglerin bazlarndan hi de farkl deildi...
Nannar'n Akkad/Sami dilinaeki ad Sin'di ve Sina
yarmadasnn bir ksmnn Nannar /Sin onuruna Kitab
Mukaddes'te "Sin l" olarak anlm olduuna dair hi phe
duyulmayabilir ve aslna baklacak olursa tm yarmadann ad
buydu. Yahveh Musa'ya ilk kez dnyann o blgesinde, "tan
rlarn da"nn bulunduu yerde, bugne kadar yaanm en
byk Tecellinin gerekletii o yerde grnmt. Dahas,
Sina'nn tam ortasndaki ovada, gerek Sina Da olduuna
inandmz yerin yaknndaki balca yerleim yeri hala Arap
a Nakhl adyla anlr; Sami dilindeki ad Nikal olan tanra Nin
gal' in addr bu.
Tm bunlar Yahveh'yi Nannar /Sin olarak tehis
edebileceimizi mi gsteriyordu?
Yakn bir sre nce Kenan panteonu ile ilgili geni Kenan
literatrnn (bilginlere gre "mitleri"nin) kefedilmesi ileri
idare eden Baal denilen ("Efendi" anlamnda kullanlan genel
ad ahs ad olarak kullanlmtr) bir tanr olmasna karn as
lnda o, babas Elden ("Tanr" anlamnda kullanlan genel ad
ahs ad olarak kullanlmtr) pek de bamsz deildi. Bu
metinlerde El elini eteini ilerden ekmi bir tanr olarak betim
lenir; ei Aerah ile meskun yerlerden uzakta, "iki suyun birle-
 Sonsz 397

tii" sakin bir yerde yaamaktadr. Buras, Gkyzne Merdiven *

adl kitabmzda tehis ettiimiz gibi, Sina yarmadasnn en
gney ucudur, Kzldeniz' den uzanan iki krfezin bulutuu
yerdir. Bu olgu ve dier dnceler bizi, Kenanllarn tanrs
El'in ilerden elini eteini ekmi Nannar /Sin olduu sonucuna
varmaya ynlendirdi; yorumladmz sebepler arasnda Nan
nar /Sin'e adanm bir "klt merkezi"nin kadim Yakn
Dou'nun ok nemli bir kavanda mevcut olmas, ve bugn
bile, Eriha olarak bildiimiz kentin kutsal kitaptaki Sami adnn
Yerilo, yani "Ay Tanrsnn ehri" olmas ve de orann gneyin
de yaayan mslman kabilelerin hilal ile temsil edilen Alh'
-Arapa "El"- benimsemesidir.
Kenan metinlerinde gnlk hayattan uzaklam bir ilah
olarak tarif edilen El veya Nannar /Sin aslnda emeklilie zor
lanm olabilirdi: Douya doru srklenerek Smer' e ve ba
kenti Ur'a ulaan nkleer bulutun etkilerini ele alan Smer
metinleri, sevgili ehrini terk etmeyi reddeden Nannar /Sin' in
bu lmcl buluttan fena etkilenip ksmen fel olduunu aa
kartmaktadr.
Yahveh'nin, zellikle de Msrdan k ve Kenan'a yerle
me, yani Ur'un bana gelen felaketten -nce deil- sonrasna
denk gelen dnemdeki imgesi hi de o sralarda gten dm,
yorgun ve hasta bir ilah haline gelen Nannar /Sin' in imgesiyle
uyumlu deildir. Kitab Mukaddes srarc ve inat, komutay
tam anlamyla elinde tutan, Msr tanrlarn yenen, salgnlar
balatan, melekler yollayan, gklerde dolaan, her an her yerde
mevcut, harikalar oluturan aktif bir ilahn, byl bir ifacnn,
bir lahi Mimarn tablosunu izmektedir. Bunlarn hibirini
Nannar /Sin' in tariflerinde grmemekteyiz.
Ona duyulan saygnn ve korkunun her ikisi de gksel den
gi olan Ay ile ilikilendirilmesinden kaynaklanyordu; bu gksel
unsur onu Yahveh olarak tehis etmemize engel olan kesin sav
olarak hizmet eder: Kutsal kitaptaki ilahi dzene gre Gne'e
ve Ay'a k saan cisimler olarak hizmet etmelerini emreden
Gkyzne Merdiven, Ruh ve Madde Yaynlan, stanbul, Eyll 2002
398 lahi Karlamalar

Yahveh'ydi; "Ey gne, ay, Yahveh'ye vgler sunun" denir

Mezmurlar Kitabnda (148:3). Ve Dnya'da, Eriha'nn duvar
larnn Yahveh'nin borucularnn nnde yklmas ise Yah
veh' nin Ay tanrs Sin' den stn oluunu sembolize etmekteydi.
Ayrca Baal meselesi vard; bu Kenan tanrsna tapnlmas
Yahveh'ye sadk olanlar iin srekli bir rahatszlk kaynayd.
Kefedilen metinler Baal'in, El'in bir olu olduunu aa kar
mtr. Onun Lbnan dalarndaki meskeni hala Baalbek,
"Baal'in Vadisi" olarak bilinmektedir; buras, lmszlk
arayndaki Glgam'n ilk hedefiydi. Kutsal kitapta geen ad
Beyt-eme'tir, yani "ama'n Evi/Meskeni" ve hatr
layacanz gibi ama, Nannar/Sin' in bir oluydu. Kenan
"mitleri" Baal ve kz kardei Anat arasndaki samalklara kil
tabletler stnde oka yer vern:itir; Kitab Mukaddes ise
Beyt-eme blgesinde Beyt-Anat adl bir yerden de sz eder.
Biz Sami dilindeki bu Anat adnn Anunitu ("Anu'nun Sevdii")
kelimesinin bir tercmesi olduuna eminiz; bu ad, nanna/
tar'n, yani Utu/ama'n ikiz kz kardeinin bir lakabyd.
Tm bunlar Kenanllarn El-Baal-Anat lsnde
Mezopotamya' nn Nannar/Sin-Utu/ ama-nanna / tar
lsn grdmz dndrmektedir ve bunlar Ay, Gne
ve Vens ile ilikilendirilen tanrlard. yleyse bunlarn hibiri
Yahveh olamaz.d nk Kitab Mukaddes bu gk cisimlerine ve
onlarn amblemlerine tapnlmasna kar uyarlarla doludur.
Eer ne Enlil ne de oullarndan (hatta torunlarndan) biri
Yahveh olmaya uygun deilse, arayn baka bir yne, Enki'nin
oullarna ynelmesi gerekir ve burada baz nitelikler ne k
maktadr.
Sina Danda kal srasnda Musa'ya verilen talimatn
byk blm tpla ilgiliydi. Levililer Kitabndaki be blm ve
lde Saym Kitabnn pek ok pasaj tbbi ilemlere, tehis ve
tedaviye ayrlmtr. Yeremya (17:14) "ifa ver bana Ey Yahveh,
o zaman iyi olurum" diyordu. Mezmur yazar (103:1-2) "Yah
veh'ye vgler sun ey canm... btn hastalklar iyiletiren"
diye terennm ediyordu. Temiz kalbi ve dindarl nedeniyle
 Son.sz 399

Kral Hizkiya, Yahveh'nin lmcl olduunu syledii hastalk

tan iyilemekle kalmam, Yahveh ayrca ona on be yl daha
bahetmiti (2. Krallar Kitab, 19. blm). Yahveh yalnzca
iyiletirmekle ve mr uzatabilmekle kalmayp (melekleri ve
peygamberleri araclyla) lleri de diriltebilmekteydi; bunun
en u rneklerinden biri Hezekiel'in kurumu ve dalm
kemiklerin can bulmasyla ilgili grmyd; lleri Yahveh'nin
muradyla yeniden canlanmt.
Bu tr becerilerin temelindeki biyolojik-tbbi bilgiye Enki
sahipti ve bu bilgisini oullarndan ikisine aktarmt: (Msr da
Ra olarak bilinen) Marduk'a ve (Msrllarn Tehuti ve Smer
lerin NN.G.ZDDA, "Yaam Aacnn Efendisi" dedikleri)
Tot'a. Pek ok Babil metni Marduk'un ifa yeteneklerinden sz
eder ama -babasna bizzat ikayet etmesinden anlaldna
gre- ona ifa bilgisi verilmi ama lleri hayata dndrme bil
gisi verilmemiti. te yandan Tot bu bilgiye sahipti, tanr Osiris
ile onun kz kardei ve kars olan sis'in oullar Horus'u can
landrmak iin bir defasnda bu bilgiyi kullanmt. Bu olay an
latan hiyeroglif metne gre Horus zehirli bir akrep tarafndan
sokulup lmtr. Annesi "byl eylerin tanrs"na, yani
Tot'a yalvardnda gkten bir gk sandal iinde Dnya'ya
inerek olan hayata dndrmt.
nce Sina lnde ve daha sonra Kuds'teki tapnakta
Konutu ina edip donatma sras geldiinde Yahveh mimariye,
kutsal hizalanlara, ssleme ayrntlarna, kullanlacak mal
zemelere ve inaat ilemlerine dair ve hatta Dnyallara tasar
lad veya istedii eyin kk lekli modellerini gsterme
noktasna dek ok etkileyici bir bilgi birikimi sergilemiti. Mar
d uk'un byle ok kapsayc, geni bilgiye sahip olduundan sz
edilmemitir ama bunlar Tot/Ningizidda iin sylenir.
Msr da, piramit inasnn srlarn koruyan tanr olduuna
inanlyordu ve Ninurta adna Laga'ta ina edilecek olan
tapnan ynlendirmesine, tasarmna ve malzeme seimine
yardmc olmas iin Ningizidda olarak davet edilmiti.
Yahveh ve Tot arasndaki balca uyum noktalarndan bir
400 lahi Kiulamalar

dieri de takvim meselesidir. lk Msr takvimi Tot'a atfedilir;

Ra / Mard uk tarafndan Msr' dan dar kartlp (bul
gularmza gre) Orta Amerika'ya gitti ve "Tyl Ylan" (Quet
zalcoatl) olarak anld bu yerde Aztek ve Maya takvimlerini
de icat etti. Kitab Mukaddes iindeki Msr' dan k, Levililer
ve lde Saym kitaplarnn da aklad gibi Yahveh Yeni Yl
"yedinci ay"a tamakla kalmayp bir hafta, bir tatil gn ve bir
dizi bayram da balatmt.
ifac, gk sandalyla inip lleri dirilten biri, bir lahi
Mimar, byk bir gk bilimci ve takvim tasarlaycs. Tot ile
Yahveh'nin ortak zellikleri pek etkileyici grnmekte.
Peki Tot, Yahveh miydi?
Smer' de biliniyor olmasna karn Tot, Byk Tanrlardan
biri olarak grlmyordu, dolaysyla hem brahim'in hem de
Yerualim rahibi Melkisedek'in karlamalar srasnda kullan
dklar "Yeri g yaratan yce Tanr" unvanna hi uymuyor
du. Her eyden te, Tot bir Msr tannsyd ve (Yahveh olduu
savyla harite tutulmad takdirde) o da Yahveh'nin yar
glamak iin stne atld ilahlardan biriydi. Kadim Msr' da
ok nl olduundan bu ilahtan habersiz hibir firavun olamaz
d.Yine de Musa ve Harun firavunun huzuruna kp ona "s
rail'in Tanrs Yahveh diyor ki 'Halkm brak gitsin, lde bana
bayram yapsn'" dediklerinde firavunun yant "Yahveh kim
oluyor ki onun szn dinleyip srail halkn salvereyim? Yah
veh'yi tanmyorum. sraillilerin gitmesine izin vermeyeceim"
eklindeydi.
Yahveh, Tot olsayd ne firavun byle bir yant verebilirdi ne
de Musa ile Harun'un ii zor olurdu; bunun yerine "ey, 'Yah
veh' Tot iin kullanlan baka bir isim... " derlerdi. Durum byle
olsa, Msr saraynda yetitirilen Musa da zaten bunu biliyor
olurdu.
Tot, Yahveh deil idiyse adaylar eleme ileminin sonunda tek
bir seeneimiz kalmakta: Marduk.
Onun "en stn tanr" olduu ok kesindir; Enki'nin lk O
lu olan Marduk babasnn Dnya stnde hkmranlk hakkn-
 Sonsz 401

dan haksz yere yoksun brakldna inanyordu ve bu hkm

ranlk, yasal varisi olduu babasndan Marduk'a gemeliydi,
Enlil'in olu Ninurta'ya deil. Onun vasflar ok eyi, neredey
se Yahveh'nin tm vasflarn iermekteydi. Tpk Yahveh gibi
onun da bir em'i, bir gk odas vard; Babil kral il. Nebukad
nessar Babil' deki kutsal semti yeniden ina ettirdiinde orada,
"Gk ve Yer arasndaki stn Gezgin, Marduk'un Arabas" iin
zel olarak glendirilmi bir kapal mekan yaptrmt.
Marduk nihayet Dnya'nn hkmranln ele geirdiinde
dier tanrlarn itibarn iki paralk etmedi. Tam tersine, onlarn
hepsini Babil' deki kutsal semtin iinde her biri iin ayr yapl
m kklerde yaamaya davet etti. Ancak bunun bir bedeli var
d: Onlarn zel gleri ve vasflar ona devredilmeliydi, tpk
Enlil'in "Elli Ad"nn (yani rtbesi) ona devredilmesi gerektii
gibi. Bir Babil metninin okunabilen ksmnda dier tanrlarn
olup da Marduk'a devredilen ilevler sralanyordu:
Ninurta = apalarn Marduk'u
Nergal = Saldrnn Marduk'u
Zababa = Adam adama arpmann Marduk'u
Enlil = Efendilik ve basiretin Marduk'u
Nabium= Saylarn ve hesaplamann Marduk'u
Sin = Gecenin aydnlatcsnn Marduk'u
ama = Adaletin Marduk'u
Adad = Yamurlarn Marduk'u
Peygamberlerin ve Mezmurlarn dile getirdikleri tektan
rclk bu deildi; bilginlerin henoteizm* dedikleri, stnln
birka tanrdan oluan bir grup iinden birinden dierine ge
tii bir dindi o kadar. Byleyken bile Marduk ok uzun sre en
stn hkmdar olarak kalamad; Marduk'un Babilliler tarafn
dan ulusal tanr ilan edilmesinden ksa sre sonra Asurlu rakip
lerinin Aur'u "tm tanrlarn efendisi" olarak belirlemesiyle
onun da bir dengi ortaya kmt.
* henoteizm: Dier tannlann varln inkar etmeden tek bir tanrya tapnma.
(.N.)
402 lahi Karlamalar

Tot'la ilgili olup herhangi bir byk Msr ilah ile (ve Mar
duk zaten byk Msr tanrs Ra idi) zdeletirmeyi engel
leyen rneklerde szn ettiklerimizden ayr olarak, Kitab
Mukaddes de Yahveh'yi Marduk ile herhangi bir ekilde ele
tirmeyi imkansz klmaktadr. Babil'le ilgili ksmlarda Yahveh
Babil'in tm ilahlarndan daha byk, daha kudretli ve daha
stn betimlenmekle kalmaz, bu ilahlarn adlar saylarak ba
larna gelecek felaketler de sralanr. Hem Yeeya (46:1) hem de
Yeremya (50:2) Marduk'un (ayrca Babil dilindeki unvan Bel. ile
de tannr) ve olu Nabu'nun yarglanma gnnde Yahveh'nin
huzurunda dp keceklerini nceden grmlerdi.
Bu kehanet dolu szler bu iki Babil tanrsn Yahveh'nin
muhalifleri ve dmanlar olarak betimlemektedir; Marduk
(dolaysyla da Nabu) asla Yahveh olamazlar.
(Aur sz konusu olduu kada"ryla, Tanr Listeleri ve dier
kantlar onun, Asurlar tarafndan "Her eyi Gren" olarak ad
landrlan, yeniden diriltilmi bir Enlil tapnc olduunu dn
drmektedir ve bu durumda, o da Yahveh olamazd.)

Kadim Yakn Dou'nun panteonlarnda "Yahveh" olmaya

uygun bir aday araymzda bir yandan pek ok benzerlik te
yandan nemli farkllklar ve elien zellikler bulduumuza
gre, bu aray artk ancak Yahveh'nin brahim'e syledii eyi
yaparak srdrebiliriz: Gklere bak. ..
Babil kral Hammurabi, Marduk'un Dnya stnde en s
tn olduunu yasallatran karar u ekilde kaytlara gemiti:

Tanrlarn efendisi Ulu Anu,

Ve Gk ve Yerin efendisi
lkelerin kaderlerini belirleyen Enlil,
Enki'nin ilk olu Marduk'a
Tm insanlar zerinde Enlil-ilevleri tayin ettiler;
Onu gzleyen ve gren tanrlar arasnda byk kldlar.

Bu kaydn da aka gsterdii gibi, Marduk Dnya hkm

ranln alrken bile "Anunnakilerin Efendisi" o deil de
 Sonsz 403

Anu'ydu. brahim ile Melkisedek'in birbirlerini selamlarken

adn andklar "Yeri g yaratan yce Tanr" o muydu acaba?
Anu (Smerce AN) iin kullanlan iviyazs ekli bir yldz
d; "tanr, ilahi olan", "gk" ve bu tanrnn ahsi ad eklinde
oul anlamlara sahipti. Mezopotamya metinlerinden bil
diimize gre Anu, "gkte" kalmt ve Kitab Mukaddes'teki
pek ok ayet de Yahveh'yi Gkte Olan eklinde tanmlamak
tadr. brahim (Yaratl Kitab, 24:7) Kenan' a gitmesini em
redenin "Gklerin Tanrs Yahveh" olduunu belirtmiti. Yunus
peygamber (1 :9) "bramn ve denizi ve karay yaratan Gklerin
Tanrs Yahveh'ye taparm" demiti. Kuds'teki tapnan
yeniden ina edilmesiyle ilgili emrinde Kiros (Kore) "Gklerin
Tanrs Yahveh beni Yahuda' daki Yerualim kentinde kendisi
iin bir tapnak yapmakla grevlendirdi" diyordu (Ezra Kitab,
1 :2). Sleyman Kuds'teki (ilk) tapnan inaatn tamam
ladnda Yahveh'nin onu gklerden iitip Evini kutsamas iin
dua etmiti ama Sleyman "Elohim yeryznde yaar myd?
Sen gklere yerlere bile smazsn, benim yaptm bu tapnak
ne ki!" derken bunun hayli zor olacandan da emindi (1. Kral
lar Kitab, 8:27). Ve Mezmurlar Kitabnda tekrar tekrar belirtil
mekteydi: "Yahveh gklerden bakar oldu insanlara" (14:2),
"Yahveh gklerden yeryzn gzetledi" (102:20), "Yahveh
tahtn gklere kurmutur" (103: 19).
Anu birka kez Dnya'y ziyaret etmi olmasna ramen
Nibiru'da oturmaktayd ve evi Gk'te olan bir tanr olarak ger
ekten de grnmeyen bir tanryd; ilahlarn silindir mhrler
stndeki saysz betimlemeleri, heykelleri ve heykelcikleri,
yontular, duvar resimleri, tlsmlar arasnda onun sureti bir
kez bile grlmez!
Yahveh de grlmedii, resimle betimlenmedii, "Gkte"
yaad iindir ki u kanlmaz soru ortaya kar: Yahveh'nin
meskeni neredeydi? Yahveh ve Anu arasndaki bu kadar ok ben
zerlik olunca, acaba Yahveh'nin de yaad bir "Nibiru" mu
vard?
404 lahi Karlamalar

Bu soru ve onun Yahveh'nin grlmezliiyle ilikisi bizden

kaynaklanmyor. Bu soru bir biraz da alayc bir tavrla Yahudi
bilgini Haham Gamliel'i sktran, kar grten bir kii
tarafndan neredeyse iki bin yl kadar nce sorulmutur ve ver
ilen yant tam anlamyla artcyd!
Bu konuma, S.M. Lehrman tarafndan evrildii ekliyle 1he
World ofthe Midrash (Midra Dnyas) adl kitapta yle anlatlr:

Dinsel grlere kar kan biri haham Gamliel' den, Tan

r' nn yaad yeri kesin olarak sylemesini istediinde dn
yann enginliini ve yedi okyanus olduunu dnen haham
ksaca, "Bunu syleyemem," dedi.
Bunun zerine, dieri alayc bir sesle, "Ve sen, nerelerde ol
duunu bilmediin Tanr'ya her gn dua etmeye Bilgelik mi
diyorsun?" dedi.
Haham glmsedi: "Sen bana O'nun Mevcudiyetinin kesin
noktasna parmak basmam istiyorsun, halbuki geleneklergk ve
yer arasndaki uzakln almas iin 3.5(X)yl biryolaluk yapmak
gerektiini iddia ederler. Bu durumda, hep seninle olan ve o ol
mazsa bir an bile yaayamayacan bir eyin tam olarak nerede
olduunu ben sana sorabilir miyim?"
Putperest kii meraklanp "Neymi bu?" diye sordu.
Haham yantlad: "Tanr'nn senin iine ektii can; ltfen
bana onun tam yerini syler misin?"
Adam ban olumsuz anlamda sallad.
imdi arp glmseme sras hahama gelmiti: "Kendi
cannn tam olarak nerede olduunu bilmiyorsan, tm dnyay
grkemiyle dolduran Bi'in yaad yeri bilmeyi nasl bekler
sin?"

Haham Gamliel'in yantnn ne olduuna dikkat edelim:

Yahudi geleneklerine gre, demiti, Tanr'nn mesken tuttuu
gklerdeki kesin bir nokta o kadar uzaktadr ki 3.500 yllk bir
yolculuk yapmay gerektirir...
 Sonsz 405

Nibiru'nun Gne etrafnda tamamlad tek bir yrn

genin sresi olan 3.600 yla daha ne kadar yaklalabilir ki?
Anu'nun Nibiru'daki meskeniyle ilgili ya da oray tarif eden
belirli metinler olmamasna ramen, Adapa'nn hikayesi gibi
metinlerden, baz metinlerde arada bir geen bahislerden ve
hatta Asur betimlemelerinden dolayl da olsa bir fikir
edinilebilir. Buras -gelin, buray bir kraliyet saray gibi dne
lim- iki yannda kulelerin ykseldii heybetli kaplardan
geilerek girilen bir yerdi. Kaplarn nnde iki tanr (bir rnek
te, Ningizidda ve Dumuzi'den sz edilmitir) muhafzlk et
mekteydi. eride, Anu bir tahtta oturmaktayd; Enlil ve Enki
Nibiru' da olduklarnda veya Anu Dnya'y ziyaret ettiinde bu
ikisi tahtn iki yanna geip ellerinde gksel amblemler tutarlar
d.
(Kadim Msrn Piramit Metinleri bir "Ykseltici" ile yukar
tanan firavunun tealemde gksel mekana ykseliini anlatr
larken kraln ayrln "Gn ifte Kaplar sana almtr!
Gn ifte Kaplar sana almtr!" diye ilan ederler ve asa
tayan drt tanrnn firavunun "Sndrlemez Yldz"a gel
diini ilan edilerini tarif ederler.)
Kitab Mukaddes'te de Yahveh iki yannda meleklerin dur
duu bir tahtta otururken tarif edilmitir. Hezekiel Rab'bin altn
gm alam gibi parldayan suretinin Uan Aracn iindeki
bir tahtta otururken grdn anlatmt; Mezmurlar (11:4)
"Yahveh'nin taht gklerdedir" derken peygamberler de Yah
veh'yi gklerde bir tahtta oturur halde grdklerini anlatyor
lard. lyas peygamber dneminde yaam olup ad "Kim Yah
veh gibi ki?" anlamna gelen Mikaya peygamber ilahi bir
kehanet duymak isteyen Yudea kralna (1. Krallar Kitab, 22.
blm) yle demiti:

Grdm ki Yahveh tahtnda oturuyor

Btn gksel varlklar da
Sanda solunda duruyordu.
406 lahi Karlamalar

Yeeya peygamber (6. blm) "Kral Uzziya'nn ld yl"

grd bir grmde Tanr'y tahtnda, ateten meleklerle ev
relenmi halde grn yle anlatmt:

Yce ve grkemli Rab'bi grdm

Tahtta oturuyordu,
Giysisinin etekleri tapna dolduruyordu.
zerinde Seraflar duruyordu,
Her birinin alt kanad vard;
kisiyle yzlerini,
kisiyle ayaklarn rtyor,
br ikisiyle uuyorlard.
Birbirlerine yle sesleniyorlard:
Her eye Egemen Kutsal Rab
Kutsal, kutsal, kutsaldr!

Kutsal kitapta Yahveh'nin tahtna ilikin bahisler daha da

ileri gidip tahtn bulunduu yerin adn verirler,: Olam. Mez
murlar Kitab (93:2) "Tahtn teden beri kurulmu, varln n
cesizliine (Olam) uzanr" derken Atlar Kitab (5:19) "Ama
sen, sonsuza dek (Olam) tahtnda oturursun ey Yahveh" der.
Aslnda bu ayetler ve bunlara benzeyen dierleri hep bu
ekilde evrilmemitir. rnein Kitab Mukaddes'in Kral James
versiyonunda yukarda alnt yaptmz mezmur "Tahtn ok
eskiden kurulmu, sen ebedisin" eklinde ve at ise "Sen ey Rab,
sonsuza cik kalcsn, tahtn nesillerden nesillere srer" eklinde
evrilmitir. Modem dnemlerde yaplan eviriler ( Yeni
Amerikan ncili, Yeni ngiliz ncili gibi) de Olam kelimesini
"ebedi", "ezeli", "kalc" eklinde evirmi ve bu kelimeyi isim
olarak m yoksa sfat olarak m kullanacaklar konusunda karar
sz kalmlardr. Ancak Olam kelimesinin isim olduunu kabul
eden Yahudi Yayn Birlii tarafndan yaplan en son tarihli eviri
de soyut bir isim olan "sonsuzluk" kelimesi benimsenmitir.
Terminolojisinin kesinlii bakmndan ok titiz olan branca
Kitab Mukaddes'te "sonsuza dek srme" halini belirten baka
 Sonsz 407

terimler vardr. Bunlardan biri Netzah'tr; Mezmurlar Kitabnda

(89:46) "Ne zamana dek ey Yahveh, sonsuza dek mi gizlenecek
sin?" diye sorulur. "Ebediyet" kelimesini daha net karlayan
bir terim ise Ad'dr; Mezmurlar Kitabndaki (89:29) "Soyunu
sonsuza dek, tahtn gkler durduu srece srdreceim" r
neindeki gibi bu da genelde "sonsuza dek" eklinde evrilir.
Ayn eyi anlatmak iin nc bir terime ihtiya yoktu. Son
suza dek sren doasn belirtmek iin genelde Ad sfatnn e
lik ettii Olarn terimi kendi bana bir sfat olmayp "ortadan
kaybolan, gizemli biimde gizlenen" anlam tayan kkten
tremi bir isimdir. Kutsal kitapta iinde Olarn kelimesinin ge
tii saysz ayet bunun bir soyutlama deil, fiziksel bir yer ol
duunu iaret etmektedir. Mezmurlar Kitabndan aldmz ilk
rnekte aslnda "sen Olarn' dansn" demektedir mezmur yazar,
yani Tanr gizlenmi bir yerdendir (dolaysyla Tanr grnmez
olmutur).
Burasnn fiziksel adan mevcut bir yer olarak dnld
aktr: Yasann Tekrar Kitab (33:15) ve Habakkuk peygamber
(3:6) "Olarn tepeleri"nden* sz ederler. Yeeya (33:14) "Olarn'n
ate kaynaklar"ndan bahis aar. Yeremya (6:16, 1 8:15) "Olarn'n
yollar"ndan bahsedip Yahveh'ye (10:10) "Olarn kral" demek
tedir, tpk Mezmurlar Kitabnda (10:16) denildii gibi. Smer
metinlerinde geen Anu'nun mekeninin kaplarndan bahisleri
ve kadim Msr metinlerinde geen Gk Kaplarndan bahisleri
hatrlatan cmlelerle Mezmurlar Kitab da (24:7-10) Kalx'u,
yani Gksel sandal stnde gelen Rab Yahveh'ye ho geldin
dercesine alan "Olarn Kaplar"ndan sz etmektedir:

Kaldrn banz ey kaplar (Olarn kaplan)!

Aln ey eski kaplar!
Kalxd'un Kral (Yce Kral) girsin ieri!
Kimdir bu Kalxd'un Kral (Yce Kral)?
O Yahveh' dir, gl ve yiit.
Savata yiit olan Yahveh.
408 lahi Karlamalar

Kaldrn banz ey kaplar (Olan kaplar)!

Aln ey eski kaplar!
Kalxd'un Kral (Yce Kral) girsin ieri!
Kimdir bu Kalxd'un Kral (Yce Kral)?
Her eye Egemen Yahveh'dir
Bu Kalnl'un Kral (Yce Kral).

Yeeya peygamber (40:28) "Olam kral Yahveh" derken b

rahim'in (Yaratl Kitab, 21:33) "Olam Tanrs Yahveh'yi adyla
ard" gnleri anmaktayd. yleyse, Antlamann snnetle,
Rab tarafndan "belirti" denilerek brahim' e ve soyuna
dayatlan "Olam Antlamas" sembolize edilmesine amamal:

Bedeninizdeki bu belirti
Olam Antlamamn simgesi olacak.
(Yaratl Kitab, 17:13)

Kutsal kitabn derlenmesinden sonraki dnemde hahamlar

aras mnazaralarda ve de modern brancada Olam, "dnya,
alem" iin kullanlan bir terimdir. Aslnda, haham Gamliel' in
lahi Mesken ile ilgili soruya verdii yant bunun, Dnya' dan
yedi ar ile ayrldna ve her birinin farkl bir dnya olduuna,
birinden dierine yaplacak yolcuun be yz yl alacana ve
dolaysyla da Dnya denilen dnyadan kalkp yedi artan
geerek lahi Mesken' e doru yaplacak yolculuun 3.500 yl
sreceine ilikin haham iddialarna dayanyordu. Az nce de
belirttiimiz gibi bu, Nibiru'nun 3.600 (Dnya yl) sren yrn
gesine ok yaknd ve d uzaydan gelen biri iin Dnyc yedin
ci gezeger olacana gre, yrngesinin dnyadan en uzak ol
duu ve gzden kaybolduu noktada Nibiru dnyadan bakan
biri iin yedi gk cismi aral kadar uzakta olurdu.
Byle bir gzden kaybolma -Olam kelimesinin kk- p
hesiz Nibiru'nun "yl"n oluturmaktadr ve bu insan l
lerine gre ok ama ok uzun bir sredir. Peygamberler de
kitaplarnn eitli pasajlarnda "Olan yllarndan" sz etmek-
 Sonsz 409

tedirler. Bir gezegenin dnemsel grn ve gzden kay

boluundan kaynaklanabilecek net bir dnemsellik duygusu
kesin (ama olaanst uzun) bir zaman ls birimi olarak
"Olam'dan Olam'a eklinde sk sk kullanlmtr. Yeremya pey
gamber (7:7 ve 25.5) Rab'bin "Olam'dan Olam'a dek atalarnza
vermi olduum bu lkede" dediini aktarmtr. Olam' Nibiru
ile zdeletirmek iin kullanlabilecek salam bir perin de
Yaratl Kitabnda (6:4) geen Nefilimler bahsidir; Nibiru'dan
Dnya'ya gelmi olan gen Anunnakiler (roket gemiler halk
anlamnda) "en halkyd" ve "bunlar Olam 'dandlar."
Kitab Mukaddes'i derleyenlerin, peygamberlerin ve mez
mur yazarlarnn Mezopotamya "mitleri"ne ve gk bilimine
bariz biimde aina olduklarn dnecek olursak, o ok nem
li Nibiru gezegeninden Kitab Mukaddes'te hi bahsedilmemi
olmas garip olurdu. Bizim nerimiz udur ki, evet, Kitabi Mukad
des Nibiru'dan kesinlikle haberdard ve ona Olam "gzden kaybolan
gezegen" demekteydi.
Peki tm bunlar Anu' nun Yahveh olduu anlamna m geli
yor? art deil...
Kitab Mukaddes, Yahveh'yi tpk Anu gibi gksel mekann
da hkmeden bir hkmdar olarak betimlemise de ayn
zamanda O'nu Dnya ve yeryznde yaayan herkese hk
meden "kral" olarak da grmekteydi, halbuki Anu, Dnya'nn
komutasn aka Enlil' e brakmt. Anu Dnya'y ziyaret et
miti ama elimizde bulunan metinler bu ziyaretlerin inceleme
amal trensel olaylar olduklarn anlatrlar; Yahveh'nin ulus
larn ve bireylerin meselelerine aktif biimde katlyla kyas
lanabilecek bir ey bu betimlemelerde bulunmamaktadr.
Dahas, Kitab Mukaddes Yahveh'nin dnda bir tanr, An adn
da "baka uluslarn tanrs"n tanyordu; Asurlarn Samiriye'ye
yerletirdii yabanclarn tanrlarn sralarken (2. Krallar Kitab,
17:31) ona tapnldndan da sz edilir, orada ad Anammelek
(An-Melek, "Kral Anu") olarak geer. Kitab Mukaddes'te ayrca
Anu'yu onurlandrma amacyla bir kiiye taklm Anani ad ve
Ananot diye bir yer ad da gemektedir. Ve Kitab Mukaddes'te
410 l.ahi Karlamalar

Anu'nun eceresine (ana babas, ei, ocuklar), yaam tarzna

(saysz cariyesi) veya ("Gn Kraliesi" adyla, gksel kar
l Vens'e tapnlmas Yahveh'nin gznde kabul edilemez
olan) torunu nanna'ya olan dknlne ilikin olup da Yah
veh ile eletirilecek hibir ey gemez.
Dolaysyla benzerliklere ramen Anu ve Yahveh arasnda,
tek ve ayn olamayacaklar kadar ok temel farkllk mevcuttur.
Dahas, kutsal kitabn Olan "kral, efendisi" olarak Yah
veh'ye bak Anu'nun Nibiru'nun kral oluunun tesinde bir
nitelie sahiptir. Pek ok kez El Olam, yani Olan Tanrs
(Yaratl Kitab, 21 :33) ve El Elohim, yani Elohim'in Tanrs (Yeu
Kitab 22:22, Mezmurlar Kitab 50:1 ve 136:2) eklinde ad geer.
Elohim'in, yani Anunnakilerin, yani "tannlar''n bir Tan
n'srun olabileceine ilikin ktsal kitabn nerisi ilk bata
inanlmaz grnse de stnde dnldnde hayli man
hkldr.
Dnya Tarihesi dizimizin daha ilk kitab olan 12. Gezegen' de,
Nibiru gezegeninin ve bu gezegenden Dnya'ya gelen Anun
nakilerin (kutsal kitabn Nefil Halk, Nefilimler) insanolunu
nasl "oluturduu"nun hikayesini anlattktan sonra kitabn en
son satrnda bu soruyu sormutuk:
Ve eer Nefilimler, Dnya stnde "insan" yaratan "tan
idiyseler, On kind Gezegen stnde Nefilimleri yaratan sadece evrim
miydi?
Teknolojik adan ileri, bizden yzlerce bin yl nce uzay yol
culuu yapabilecek kadar ilerlemi ve gne sisteminin
oluumuna dair kozmolojik bir aklama yapabilir hale geldik
ten sonra imdilerde bizim . de baladmz gibi, evren hakkn
da derin derin dnp onu anlamaya alan Anunnakiler de
kendi kkenini dnm ve bizim din dediimiz eye, kendi
dinlerine, kendi Tann kavramlan ulam olmalydlar.
Nefilimleri, gezegenleri stnde Anunnakileri kim yaratm
t? Yant Kitab Mukaddes vermekte. Yahveh, diyor, "ulu Tan
r'dr, btn Elohim stnde ulu kraldr" (Mezmurlar Kitab,
 Sonsz 41 1

95:3). Onlar ortada yokken bile O orada, Nibiru'dayd :

"Elohim'den nce O Olam'd a oturmaktayd", denilir 61 . M l':t.
murun 7. dizesinde. Tpk Adern'den nce Dnya'da Anun
nakilerin olmas gibi, Yahveh de Anunnakilerden nel'
Nibiru/Olam'dayd. Yaratc, yarattklarndan nce gelmiti.
Anunnaki "tanrlarn" grnteki lmszlnn aslnda
bir Nibiru ylnn 3.600 Dnya ylna eit olmas gereinden
kaynaklanan son derece uzun bir mrn sonucu olduunu
zaten aklamtk; onlar da doup yalanmakta ve lebilmek
teydiler (lyorlard). Olam'a uygulanabilecek bir zaman ls
("Olam gnleri" ve "Olam yllar") peygamberler ve mezmur
yazarlar tarafndan kabul edilmiti; daha etkileyici olan ey on
larn eitli Elohirn'in (Smerce DN.GR, Akkadca lu) aslnda
lmsz olmadn ama Yahveh'nin, Tanr'nn lmsz ol
duunu anlam olulardr. yle ki 82. Mezmur, Tanr'nn
Elohim'i yarglayn ve onlara -Elohirn'e!- kendilerinin de fani
olduunu hatrlattn anlatmaktadr: "Tanr yerini ald tanrsal
kurulda, yargsn aklyor Elohirn'in ortasnda:"

Siz Elohim' siniz diyorum,

Yceler Ycesi'nin oullarsnz hepiniz!
Yine de insanlar gibi leceksiniz,
Sradan bir nder gibi deceksiniz.

Rab Yahveh'nin yalnzca G ve Yeri deil Elohirn'i, yani

Anunnaki "tanrlar" da yaratm olduunu dndren bu
ibarelerin pek ok kutsal kitap bilgini neslinin akln kartrm
olduuna inanyoruz. Bu, Kitab Mukaddes' in ilk Balangla il
gili ilk ayetinin niin alfabenin ilk harfiyle deil de ikinci harfiy
le balam olduu sorusudur. Balang'a doru balangla
balamann nemi ve sembolizmi Kitab Mukaddes'i derleyen
ler iin de ak olmalyd ama onlar bize unu aktarmay setiler:

Breit bara Elohim

et Ha'amaim v' et Ha' Aretz
412 lahi Karlamalar

Ve bu genelde "Balangta Tanr g ve yeri yaratt" ek

linde evrilmektedir.
bran harflerinin saysal deerleri olduu iindir ki ilk harf
olan Alef (Yunan alfabesinin alfa's buradan gelir) ''bir, birinci"
-balang- saysal deerine sahiptir. Peki yleyse, diye merak
etmektedir bilginler ve ilahiyatlar, Yaratl niin deeri "iki,
ikinci" olan Bet ile balamaktadr?
Bunun sebepleri bilinmiyor olsa da, Kitab Mukaddes'in ilk
kitabnn ilk ayetini Alef ile balatmann sonucu ok artc
olurdu nk bu durumda cmle u hale gelmektedir:

Ah-reit bara Bohim

et Ha'amaim v' et Ha' Aretz

Balangcn Babas Borum'i,

G ve yeri yaratt.

Bu kk deiiklikle, balangc her eyi balatan harf ile

balatmakla ilksel kaostan her eye gc yeten, her an her yer
de mevcut bir Her eyin Yaratcs ortaya kverir: Al:r-Reit,
"Balangcn Babas." Modern bilimsel zihinlerin en iyileri ev
renin balangcna ilikin Byk Patlama teorisini retebildiler
ama Byk Patlamaya neyin sebep olduunu henz ak
layamadlar. Yaratl Kitab bu ekilde balam olayd, kesin ve
doru bir evrim hikayesi aktaran ve de en makul kozmogoniye
sadk kalan Kitab Mukaddes bize bunun yantn da verirdi:
Her eyi yaratan Yaratc.
Ve Bilim ve Din, Fizik ve Metafizik, Yahudi tek tan
rclnn aments olan tek bir yantta birleiverirlerdi:
"Yahveh'yim ve benden bakas yoktur!" Peygamberleri ve
kendileriyle birlikte bizi tanrlar meydanndan alp evreni
kucaklayan Tanr kavramna tayan bir amentdr bu.
Bilginlerin grne gre, Tevrat' (Kitab Mukaddes'in ilk
be kitabn) Babil'de srgndeyken kutsallatran kutsal kitap
derlemecilerinin Alefi niin kullanmadklar konusunda ancak
 .'i:Jnsz 413

fikir yrtebiliriz. Bunun nedeni, (Yahveh'nin Anunnaki tan

rlar yaratm olduu iddias Marduk'u da ierecei iin) ken
dilerini sren Babillileri kzdrmaktan kanmak olabilir miydi
acaba? Ama Kitab Mukaddes'in ilk kelimesindeki ilk harfin bir
zamanlar alfabenin ilk harfiyle balyor olduunuz hi ku
kumuz yok. Bu konudaki grmzn kesinlii Vahiy
Kitabnda yer alan (Yeni Ahit'teki "Aziz Yuhanna'nn Vahyi")
Tanr'nn u aklamasndan kaynaklanmaktadr:

Alfa ve Omega benim,

Balang ve Son
Birinci ve Sonuncu benim.

Vahiy boyunca kez tekrarlanan (1 :8, 21 :6, 22:13) bu ibare

(Yunan alfabesinin) alfabenin birinci harfine balang, ilahi lk
ve (Yunan alfabesinin) alfabenin son harfine de Son demektedir,
yani Her eyin lki Olan Tanr Her eyin Sonu olacaktr.
Yaratl Kitabnn balangcnn byle olmu olduuna dair
grmzn kesinlii Vahiy Kitabnda yer alan ve akla bran
ca kutsal kitabn Yeeya'dan aktarlan (41 :4, 44:6) ve Yahveh'nin
kendi mutlakln ve esizliini ilan ettii ayetleri hatrlatan
ibarelerle glenmitir:

Ben, Yahveh ilkim;

Sonuncularla da
yine Ben olacam!

lk ve son benim,
Benden baka Elohim yoktur!
Kitab Mukaddes' in Tanrsn tehis etmeye yardm eden ey,
O'nun u soruya verdii yantlarda bulunmaktadr: Ey Tanrm,
kimsin sen? Yanan aldan Musa'ya seslenirken kendisini "Ben
babann Tanrs, brahim' in Tanrs, shak'n Tanrs ve Yakub' un
Tanrsym" diyerek tantmt sadece. Grevi kendisine ak
lanan Musa, sraillilere gidip ''beni size atalarnzn Tanrs gn-
414 1.ahi Kardamalar

derdi" dersem "Ad nedir?" diye sorarlarsa onlara ne demesi

gerektiini sormutu:

Tanr "Ehyeh-Aer-Ehyeh" dedi.

"sraillilere de ki, 'Beni size
Ben Ben'im diyen gnderdi."'
sraillilere de ki "Beni size
atalarnzn Tanrs,
brahim'in Tanrs,
shak'n Tanrs ve
Yakup'un Tanrs Yahveh gnderdi."
Olam'da adm budur (Sonsuza dek adm bu olacak),
Kuaklar boyunca byle anlacam.
(Mstdan k Kitab, 3:13-15)

Bu Ehyeh-Aer-Ehyeh ibaresi pek ok ilahiyat, kutsal kitap

alimi ve dil bilimci nesli tarafndan tartlm, zmlenmi ve
yorumlanmtr. Kitab Mukaddes'in Kral James versiyonunda
bu cmle "Ben ben olanm ... beni size Benim yollad" eklinde
evrilmitir. Daha modern eviriler "Ben ben olanm... Size beni
yollayan Benim." Yahudi Yayn Birliinin en son tarihli
evirisinde bu ibare aynen braklm ve bir dipnotla "branca
anlam bilinmemektedir" denilmitir. Basit tabirle yle demek
tedir: "Her kim olacaksam olacam." Ve bir faniye ilk kez ak
lanan (Musa'ya bu kutsal adn, Tetragrammaton YHWH'nin b
rahim' e bile aklanmad sylenmitir) lahi Ad ise "Olmak"
anlamndaki kkn fiil zamann birletirmektedir: Olmu
olan, Olan ve Olacak olan. Kutsal kitabn izdii u sonsuza dek
mevcut Yahveh kavramna ok uygun bir yant ve isimdir bu:
Olmu olan, Olan ve Olacak olan.
Kutsal kitabn Tanrsnn bu sonsuz doasn belirtmek iin
ska kullanlan bir biim de "Olam' dan Olam'a kadarsn" ibare
sidir. Genelde "sen sonsuza dek sreceksin" eklinde evril
mektedir; bu haliyle ibarenin anlamn yanstyor olsa da hi
kukusuz kesin anlamn iermemektedir. Harfiyen ele aln
dnda bu cmle, Yahveh'nin mevcudiyetinin veya hkmran-
 Son.sz 415

lnn bir Olam'dan dier Olam'a dek uzandn dndr

mektedir. Yahveh yalnzca -Mezopotamya metinlerinin
Nibiru'sunun dengi olan- bir Olam'n deil, dier Olam'larn,
baka dnyalarn da "kral, efendisi"ydi!
Kitab Mukaddes en az on bir kez Olamim terimini, yani
Olan kelimesinin ou halini kullanarak Yahveh'nin meskenin
den, blgesinden ve "krall"ndan sz eder: Pek ok dnyay
kapsayan bir blge, mesken ve krallktr bu. Yahveh'nin tan
rln bir "ulusal tanr" fikrinden alp Dnya'nn ve
Nibiru'nun tesindeki "Gklerin Gkleri"ne dek tm uluslar
yarglayan Bir Tanr'ya kadar geniletmektedir. "Gklerin Gk
leri" (Yasann Tekrar 10:14, 1 . Krallar 8:27, 2. Tarihler 2:5 ve 6:18)
yalnzca gne sistemini deil en uzak yldzlar bile iermek
tedir (Yasann Tekrar 4:19, Vaiz 12:2).
BU BR KOZMK YOLCUNUN SURETDR.
Dier her ey, yani gksel gezegensel "tanrlar", gne sis
temimizi oluturan ve bir sonraki geiinde Dnya'ya ekil
veren Nibiru, Anunnaki "Elohim", insanolu, ulusal tanrlar;
bunlarn hepsi O'nun tezahrleri ve O'nun aralardrlar, ilahi
ve evrensel olan sonsuz bir plan yerine getirmektedirler. Bir n
lamda bizler hepimiz O'nun melekleriyiz ve sra Dnyallarn
uzayda yolculuk yapp baka bir dnyada Anunnakileri taklit
etmelerine geldiinde, bizler de kaderimizdeki gelecei gerek
letiriyor olacaz yalnzca.
Bu, bayram gnlerinde, ahat gn ve yln her gn
sinagoglarda sylenen muhteem bir ilahi olan .Adm Olam' da en
iyi ekilde zetlenmektedir:

Hkmedendi efendisi evrenin

Henz tm mahlukat yaratlmamken.
steiyle yapld anda her ey
Adna hkmdar denmiti o zaman.

Tamamlandktan sonra da tm
Bir bana hkmedecek sonsuzlukla.
416 lahi Karlamalar

O vard, O vardr
O izzetle var olacaktr.

Bir tektir O, yoktur ikincisi

rneklenip eletirilebilecek.
O ilkidir O sonuncusu
Her maddeyle her biimin.
lksizliktir ve sonsuzluktur
Onundur kudret ve stnlk.