Fuat Bozkurt - Buyruk 'İmam Cafer-I Sadık Buyruğu' (B) PDF

Prof. Dr.
Sedat Veyis RNEK'in

esiz ansana sayglarmla.
1
NDEKLER
nsz
Buyruk zerine
Krklarn Cemi
Pergamber le Alinin Musahip Olmas
Pir
Mrit
Rehber
Zakir
Sofu
Mrit
Talip
Mcerret
Musahip
Aina
Peine
Erkandan Geme
Olan krar Alma
Kz krar Alma
Ev Ondalama
Ocak Kazdrma
Niyaz
Dar
Kamberin Nefesi
Uruluk
Cebrailin Tariklenmesi
Tac
Cmertlik
Hu
mamlarn vgs
Byk Alem, Kk Alem
Velayetname
Muhammedin Tuba Aac le Triklenmesi
Tarikatname
2
lmeden nce lmek
Tadik ve Teslim
Rzaya Teslim
Drt Kap
Makamlar
Snnet Yedi Farz
Tarikat Yolu
On ki Erkan
Kimi Sorunlarn zm
ia Mezhebi
Ek 1: Fakrname
Ek 2: Glbenkler
Kaynaklar
3
nsz
Buyruk, benim bilimsel servenimin tutkulu bir kesimini
oluturur. lk basksn zor gnlerde hazrladm. 12 Eyll'n en
bunalml gnleriydi. Ege niversitesindeki alma odama, bir ii
elinde yrtk prtk bir Buyruk'la geldi. Buyruk zerine iki yl
altktan sonra 1982 ylnda kendi olanaklarmla bastrdm.
niversiteden atldm gnlerde, szde, yaamm yazarlkla
kazanacaktm. Ne ki, Trkiye bunalml gnlerin olaanst
koullarn yayordu. Buyruk, soruturmaya urad. Daha sonra
aklanmasna karn, Buyruk'u datma veremedim. O srada
niversiteden de atldm.12 Eyll karabasannn cirit att
dnemde benim gibi sakncallara (!) niversite kaps, uzun sre
alacaa benzemiyordu. zel irketler de Sk ynetimin grevine
sonverdii kiilere i vermeye ekiniyorlard. Trkiye'den
kmaktan baka zm kalmamt. Ne var ne yoksa, hereyi
datp, 20 Haziran 1983'te bir geceyars ua ile Trkiye'den
ayrldm.
Avrupa'da geireceim on yl sresince Alevilik aratrmalar en
ok zamanm alan konu oldu. Buyruk'un ilk basks hemen hi
iime sinmemiti. Hereyden nce, karlatrmal, gvenilir bir
bask deildi. Kimi zaman anlatm dzeltme dncesiyle,
tmceleri deitirmitim. Sonradan bu yaptklarmdan ok
pimanlk duydum. Ama i iten gemiti.
1986 ylndan balayarak, yerel gezilerle Alevilik zerine
dorudan gzlemlere dayanan bilgiler derlemeye baladm.
Malatya Ballkaya kynde zgn bir elyazmas Buyruk buldum.
Ayrca, Rza Yetien'in elyazmalar baland. Kimi baka kitaplar
da iletildi. Bylece olduka zengin bir belgeliim olutu. Bunlarn
yan sra zellikle Tahtaclar arasnda yaptm derlemeler
Buyruk'ta anlayamadm bir ok kesimi aydnlatt. Buyruk'u tm
bu veliler nda yeniden baskya hazrladm. Yazarac ile
yazlm metni deerli Halkbilimci Prof. Pertev Naili Boratav'a
ilettim. O gnlerde 77 yandaki Boratav Hoca, drt yz yapraktan
oluan bu gereleri byk bir titizlikle okudu, eletirilerini bildirdi.
4
Daha sonra byk yank uyandracak Aleviliin Toplumsal
Boyutlar'nn deerini ilk sezen de O, oldu.
Bizim bu almamzn ardndan, kimi yaynevleri Buyruk
yaynlad. Yaklak tm bizim Buyruk basksn rnek ald.
Hemen hibiri eski kaynaklara inemeyen bu yaynclar, bizim
Buyruk basksnda -sonradan pimanlk duyduumuz ne varsa o
kesimleri aldlar. Bylece tam bir kargaa ortam kt. Hele yal
bir dede, dorudan kendisi Buyruk yazd. nszn'de bizi bir gzel
eletirdi. Eletirdii noktalar, yukardaki, bizim szn ettiimiz ke-
simler olsayd, sayg ile karlardk. in ac yan, tmyle zgn
anlatya bal kaldmz yerlerde bizi, halka yanl yolu
gstermekle sulad.
Boratav Hoca'nn okuduu yeni dzenleme yaklak on be
yldr, bir kyda duruyordu. Bir Vakfn yaynlama istei zerine,
tm anlaty yeniden elden geirdik. Yeni verilerin altnda
aklamalarla donattk. Tahtac gelenekleri ile Buyruk arasndaki
koutluklar, tm ayrntlarna dek akladk. Anlatya en kk
mdahalede bulunmadk. Anlatm bozukluklarn dzeltmek
istediimiz yerleri ayra iinde verdik. Btnlk salamak
amacyle, yaptmz kurgu deiikliklerini de notlarda belirttik.
Kukusuz en dorusu, yazmalarn tpkekimini vermek ve bu
yazmalara gre, kurgu sayfalarn belirtmekti. Ne ki, bylesi pahal
bir basky hibir yaynevi slenemezdi. Bu nedenle, Sefer Aytekin
basksndaki sayfalar esas aldk ve kurguyu oradaki gerelere gre
yaptk. Sefer Aytekin'in esas ald zmir yazmas ise u an elimiz
altndadr. . Aratrmaclar iin olduunca, halk iin de gvenilir
bir kaynak olduunu sanyoruz.. Bylece salam, anlalr bir yayn
ortaya koyduumuza inanyoruz
Fuat Bozkurt
10 Ekim 2011, Antalya
5
BUYRUK ZERNE
Ksa ad ile "Buyruk" diye bilinen bu yapt, Aleviler arasnda en

ok okunan kitaplarn banda gelir. Yaptn pek ok yazmasnn
bulunmas bu savn kantdr. Buyruk, alarca elden ele gezer.
Alevilerce Kur'an' aklayan ve tamamlayan bir kitap olarak
benimsenir.
Yaptn Alevilerce bylesine stn tutulmas, onun Alevi inan,
tre, tren ve sylencelerini iermesinden kaynaklanr. Bu yaps
ile Buyruk, bir yol ve srein i tz, daha dorusu anayasasdr.
alarca bask altnda tutulan bir halk tabakasnn el kitabdr.
Yzyllar boyu karanlkta kalmtr. Varl bilinmesine karn
yadsnmtr.
Ad
Yapt, Aleviler arasnda "mam Cafer Buyruu" ya da ksaca
"Buyruk" ad ile tannr. Aleviler arsndaki bu deimez adna
karn, bilim evrelerinde yaptn iin deiik adlar ileri
srlmtr. Yapttan ilk szeden Prof. Dr. Mehmet Fuat Kprl,
yaptn gerek adnn "Menakb- evliya" olduunu syler1. zel
kitaplnda bulunan yazmaya dayanarak yaptn yazar, ierii
konusunda ksa bilgiler verir. Yaptn nemine deinir. Bundan
sonra Kprl'nn savlar bilim evrelerince benimsenir. Kitabn
yeni yaz ile yaplan ilk basksnda da Kprl'nn szkonusu
grleri egemen olur. Yaync Sefer Aytekin, yapta yazd ksa
nszde yaptn "mam Cafer Buyruu", "Menakb- evliya",
"Menakbname", "Ftvvetname" gibi eitli adlarla anldn
syler2 ve Buyruk dizisinde "Menakb-l Esrar Behcet-l Ahrar
Telif-i Seyyid ah Hatay"nin yaynlanacan okurlarna mutular3.
1 Mehmet Fuat Kprl: Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Ankara 1977.

2 Buyruk (Yaynlayan: Sefer Aytekin), Ankara 1958, s.3.
3 Buyruk (yaynlayan: Sefer Aytekin), Ankara 1958, s.4.
6
Ancak Buyruk'u yaynlamasndan sonra yedi yl yayncln
srdren Aytekin, bu yapt bir trl yaynlayamaz. ok daha sonra
yaynlanan bir bilimsel yaptta da Kprlnn sav yinelenir.
Mehmet Erz, Anadolu Kzlba Trkmenlerinin gnln
kazanmak iin szl propagandann yansra iki yazl metinin
olduunu bildirir. Bunlardan birinin, eyh Safiyddin-i Erdebil ile
olu eyh Sadrddin'in konumalarn ve onlarn tarikatn ilkelerini
aklayan szlerini ieren ve ah Hatay'ye dayandrlan "Menakb-
l esrar" olduunu ileri srer. kincisinin ise, eyh Saf'ye
dayandrlan "Buyruk" olduunu savunur4. Bu savlarn ise
Abdlbaki Glpnarl'nn eski bir yazsna dayandrr 5.
Buyruk zerine en salam bilgileri Abdlbaki Glpnarl verir.
Glpnarl'ya gre, aldran'da Yavuz'a yenilen ah smail (l.
1524) ve ondan sonraki Safev hanedan kendilerine en byk
kart grdkleri Osmanoullar lkesindeki etkinliklerini
srdrmek iin Anadolu Alevilerine halifeler yollarlar. ran'da
kendilerini Cafer mezhebinin yol eri ve yaycs tantrlar. Anadolu
Alevilerine kendilerini halifeler aracl ile mam, hatta Mehdi; en
azndan Mehdi'nin ncs, mutulaycs kabul ettirmeyi ama
edinirler. ah smail'in olu ah Tahmasb zamannda (1576) Bsat
adl biri "Menkb'l-Esrr Behcet'l Ahrar" adl kitab yazar.
Aleviler buna Byk Buyruk adn verirler6.
Bu bilgilerin nda Buyruk'un gerek ad "Menkb'l-Esrr
Behcet'l Ahrar"dr.
Yazar
Alev halkn byk bir blm Buyruk'un mam Cafer'den
kaldna inanr. Nitekim, yaptn nsz durumundaki ilk
blmnde, yaptn iindeki tm szlerin mam Cafer Sadk'n
4 Mehmet Erz: Trkiye'de Alevlik - Bektailik, stanbul 1977, s.95.

5 Abdlbak Glpnarl: "Bir Kitabiyat", lk Mecmuas, Temmuz 1936, Say 41.
6 Abdlbak Glpnarl: lik, stanbul 1979, s.178.
7
olduu, onun szlerinin ak ve kesin olduu belirtilir 7. Alevilerce
kitabn yazarnn mam Cafer olduuna inanlmas u iki ana
nedene dayanr: 1. Anadolu Alevilii Cafer mezhebine baldr. 2.
Buyruk, Alevi ilke, tre, tren ve sylencelerini ierir.
mam Cafer (699-765), On ki mam'n altncsdr. Beinci
imam Muhammed Bakr'n oludur. Bilgisinin derinlii ile On ki
mam arasnda nemli bir yeri vardr. mam Cafer-i Sadk,
inanlarn dzenli bir biimde anlatmas, grlerini belli
kurallara balamasndan dolay lik'in bir mezhep olarak
kurucusu saylr. Bu nedenle btn i kurulular, zellikle
Alevler, kendilerinin Cafer mezhebine bal olduklarn sylerler.
Kaynaklarn bildirdiklerine gre mam Cafer'in din ve iman
konularnda 15 kitab vardr8. Ancak, bu kitaplarn ou gnmze
ulamamtr. Aleviler arasndaki en nemli kitab, mam Cafer
adna dzenlenen bizim szn ettiimiz "Buyruk"tur9.
Buyruk'u mam Cafer Sadk'n yazmad kesindir. slamla ilgili
tm sylencelere, Kur'an'dan verilen ayetlere, Peygamber'e
dayandrlan hadislere karn Buyruk, mam Cafer'in szlerinden
derlendi kesin deildir.
Bilim evreleri Buyruk'un adnda olduu gibi yazar konusunda
da kimi deiik grler ileri srmlerdir. Bu konuda da Prof.
Kprl'nn gr yaygnlk kazanmtr. Bylece, "Buyruk" diye
bilinen bu kitab "ah smail'in dedesi eyh Saf'nin yazdna
inanlr. Ancak, Buyruk, ah Hatay'den deyiler ierir, eitli
vesilelerle ah Hatay'den sz edilir. Bunlarn sonradan eklendii
dnlebilse de pek akla yatkn gzkmez.
Baka bir sava gre Buyruk'un yazar ah smail (Hatay)'dir.
Buyruk ierik bakmndan byk nem tamasna karn, dil ve
anlatm bakmdan savruktur.. ah Hatay gibi byk bir ozann
7 Buyruk (Hazrlayan: Fuat Bozkurt), stanbul 1982, s.5.

8 Abdlbak Glpnarl: lik, stanbul 1979, s.426'da mam Cafer'in kitaplarnn listesi
verilir. Hangi konularda yazld anlatlr.
9 smet Zeki Eybolu: Bektalik, stanbul 1980, s.90-91.
8
bylesine dank bir kitap yazmas dnlemez. Ayrca,
Buyruk'ta ah smail'den sonra yaam ozanlardan deyiler vardr.
Bu durumda, Buyruk'un ah smail'in olduu sav da eyh Saf'nin
yazd sav gibi tutarszdr.
Glpnarl, Buyruk'un ah smail'in olu ah Tahmasb
zamannda (1576) Bsat adl birince yazldn ileri srer 10. En
gvenilir kaynak olmas nedeniyle biz de bu gre katlyoruz.
erii
Aleviliin temel kitab olmas nedeniyle Buyruk, Alevilik'in ana
sorunlarna karlk vermek ister. Abdlbaki Glpnarl kendisinde
bulunan yazmann ieriini yle verir11:
- Safiyddin'in Aleviliin farz ve snnetleri zerine szleri,
- Asl olmayan masallar,
- Ftvvet ehlinin gelenekleri, trenleri,
- ah Tahmasb'n soykt,
- Hatay mahlasl, ah smail'in hece ile yazlm yirmi deyii,
bir manisi aruzla yazlm sekiz iiri,
- Pir Sultan'n deyii,
- Kul Mazlum'un bir deyii,
- Kul Himmet'in drt deyii,
- "Al smail'em geldim, lemi seyran eylerem
Zlfekr durmaz knnda, gnde yzbin kan eylerem"
dizeleriyle ya da drtlyle balayan "ah dil" mahlasl bir
deyi,
- "Kul Adil" mahlasl heceyle yazlm bir deyi,
-"Kul Adil" mahlasl aruzla yazlm bir muhammes,
(Glpnarl'ya gre Kul Adilve ah Adil de Hatay olmaldr).
- "ah Tahmasb Pir ah" redifli On ki mam' ven aruzla
yzlm bir iir,
bulunur.
10 Abdlbak Glpnarl: lik, stanbul 1979, s.178.

11 Abdlbak Glpnarl: y.a.g.e., s.178.
9
Tm bu ierii ile Glpnarl'nn elinde bulunan yazmann ok
kapsaml bir yazma olduu ortadadr. Sefer Aytekin ve bizim
kullandmz zmir yazmas zellikle yukarda verilen iirler
bakmndan eksiktir. Bugne dein Glpnarl yazmasn elde
edemedik. Umarz bir gn elimize geer ve yukardaki iirleri de
ekleriz.
Bizim esas aldmz zmir yazmas 58 balk altnda
toplanttr. br yazmalardan tamamlayacamz bu 58 blm 40
blmde birletirdik. Bizim hazrladmz Buyruk btn iinde
u konular ierir:
1. Sylenceler: Kimi Alevi inanlarnn kkenini aklamaya ve
doruluunu kantlamaya alan yklerdir. yknn sonunda
Alevilere bu ykden nelerin kald, ne gibi dersler alnmas
gerektii biiminde yarglara varlr. Buyruk'ta iinde sylence
bulunan blmler unlardr: Krklarn Cemi, Muhammed ile Ali'nin
Musahip Olmas, Mrid, Zakir, Mrid, Rza, Sevgi, Kuku, Uru,
Utanma, Secde.
2. Trenler: Alevi dinsel trenlerinin nasl yaplaca, koullar
tm ayrntlar ile anlatlr. Ancak, Buyruk'ta verilen dinsel
trenlerden kimisi gnmzde Aleviler arasnda unutulmaya yz
tutmutur, Olan krar Alma, Kz krar Alma, Ev Ondalama, Ocak
Kazdrma gibi trenlerin Tahtaclar arasnda ilerliini srdrd
bildirilmektedir12. Buyruk'ta dinsel trenlerin anlatld blmler
unlardr: Musahip, Aina, Peine, Olan krar Alma, Kz krar
Alma, Ocak Kazdrma, Erkndan Geme, Tarik, lmeden nce
lmek, On ki Hizmet.
3. lkeler: Aleviliin ana ilkeleri, koullar ve bu ilke, koullarn
nasl yerine getirilmesi gerektii anlatlr. lke ve koullarn yerine
getirilmemesi durumunda verilecek cezalar belirtilir. Kimi
zorluklarn nasl zlecei vurgulanr. Buyruk'ta bu tr blmler
unlardr: Tarikatn Farzlar, Drt Kap, Krk Makam, Snnet,
Yedi Farz, Kimi Sorunlarn zm.
12 A.Ylmaz: Tahtaclarda Gelenekler, Ankara 1948.
10
4. Treler: nanlmas, sayg duyulmas gereken kavramlar
anlatlr. Bu kavramlar canl ve cansz olmak zere iki blme
ayrabiliriz. Canl kavramlar Pir, Rehber, Zakir, Sofu, Mcerret
blmlerinde ilenir. Bu kiilerin ne gibi zellikleri olmas
gerektii anlatlr. Bu blme sokabileceimiz On ki mam, On
Drt Masum-i Pak, On Yedi Kemerbest blmnde ise Alevilerce
kutsal saylan kiilerin adlar retilir. Cansz kavramlar ise Dar,
Secde, Niyaz, Tac, Tanr'nn Adlar, Kimi Sorunlarn zm,
Drt Ana Nesne, Velayetname blmlerinde aklanr. Bu kavram-
larn ne demek olduu, kimlerden kald belirtilir.
levi
Buyruk, tm Aleviliin tz durumunda olan bir kitaptr.
Yukarda, ierii blmnde anlattmz gibi, Alevi inan, ilke,
tre, tren ve sylencelerini anlatr.
Ancak, Buyruk, Erdebil Tekkesinin sreidir. Bu durumu yle
aklayabiliriz: 16. yzylda ran'da Safevi devletinin kurulmas ile
Anadolu Alevilii ikiye blnr. Hac Bekta Tekkesi ve yandalar
"Bektai" adn alarak Osmanl Devletinin yannda yer alr. Buna
kar "Kzlba" ad ile anlan Aleviler, Safevi devletini
desteklerler. Bu aamada Erdebil Tekkesi, Anadolu Kzlbalarnn
gnln kazanmak, kendi yanna ekmek iin Anadolu ilerine
misyonerler sokar. Bu derviler genelde szl propaganda yaparlar.
ah smail ve oullar dneminde yaylmac derviler srekli
olarak Anadolu ilerine gnderilir. te, Buyruk, 16. yzyln ikinci
yarsnda Erdebil yaylmasnn el kitab olarak hazrlanr. Amac
Safevilere yanda kazandrmaktr. Nitekim 2. Hac Bekta
Yazmasnn bitiminde yle bir kesit bulunur:
(Bu klavuzu) Selman- Farisi, ahn kendisinden
yklemitir. Al-i Ab13nn soyaacdr. Bunu Fara olarak
buyurmutu. Horasan Erenleri Ruma ayak bastklarnda
13 Al-i Ab: Muhammet peygamberin zerine abasn rttkleri, Ali, Fatma,

Hasan, Hseyin.
11
Farsadan Trkeye evirmilerdir. Ve bunu tarikat erenleri
aziz canlar gibi saklasnlar. El ele, el hakka!
Bu gdml amac nedeniyle Buyruk'ta yer yer Bektai treleri

ile elien blmler bulunur. Szgelimi, bizim Buyruk'un Pir ve
Mcerret blmleri bu savn zgn rnekleridir. Pir blmnde
"yalnz ve yalnz Muhammed-Ali'nin soyundan olan kimsenin
pirlii geerlidir" denir. Oysa Bektailik'te byle bir koul
szkonusu deildir. Mcerret blm ise tmyle Bektailikteki
evlenmemi babalar rgtne ar bir eletiri durumundadr.
"Mcerretin imaml, mritlii szkonusu olamaz. Mcerreti bir
kimse ulu Tanr'nn gcn, enbiyann mucizesini, evliyann ve-
layetini, eyhlerin kerametini ve bilginlerin ilimlerini gsterse ve
yeil kanat ile ge usa vurup kanadn krn! Ona imamlk ya da
mritlik yaptrlmaz!" denir.
Buyruk ile Ahmet Yesevi'nin olduu sylenen Fakr-name
arasnda byk koutluk vardr.
Buyruk'ta anlatlan, tre tren ve ilkeler en salam biimde
Tahtaclar arasnda yaar.
"Byk Buyruk" diye tanmlanan Erdebil Tekkesinin bu kitab
yannda bir de "Kk Buyruk" adl kitap olduunu reniyoruz.
Glpnarl'nn verdii bilgilere gre szkonusu kitap Byk
Buyruk'la ayn ierikte 25 sayfalk bir kitaptr. "Dergh- lda
Seyyid Abdlbk Efendi Hazretleri, evliyaya muhib olan
m'minlere gnderdii mektub" baln tar. Nice zamandr
geleceim diye sz veren ve beklenen ah'n Zlfikrn ekip
kalktn mutular14.
Yazmalar
Buyruk, pek ok yazmas olan bir kitaptr. Her Alevi kynde
bir ka yazmas bulunur. Bu, onun ok okunan bir kitap
olmasndan kaynaklanr. Yazmalar arasnda kimi zaman nemli
14Abdlbak Glpnarl: y.a.g.e., s.178-179.
12
ayrlklar grlr.
imdilerde elimizin altnda zmir, Malatya ve br yazmalar
bulunmaktadr. Ancak, Glpnarl yazmasnn ieriinin daha
deiik olduu anlalmaktadr.
Basklar
1. Buyruk'un yeni yaz ile ilk basks 1958 ylnda Sefer Aytekin
tarafndan Ankara'da yaplmtr. Sefer Aytekin'in yayn da bizim
elimize geen zmir yazmasna dayanr. Gnmze dein yaplan
yaynlar arasnda Sefer Aytekin yayn en zgn olan yayndr.
Aytekin zmir yazmasn en kk bir deimeye uratmakszn
yeni yazya evirmitir. 152 sayfa tutan zmir yazmasndan sonra
Mara, Alaca, Gmhacky, Malatya ve Hacbekta
yazmalarndan kimi blmleri eklemi, ayrca Alevi dinsel
trenlerinde kullanlan glbenk ve tercmanlar vermitir.
Sefer Aytekin'in Buyruk'u zgn olduunca kullanszdr. Kitap
gerekte halk iin yaynlanmasna karn bilim evreleri iin bile
anlalmayacak lde karktr. Bu baskdaki eksikleri ylece
zetleyebiliriz.
a. Yazmadaki anlatm ve tmce bozukluklarna doku-
nulmamtr.
b. Blmlerde konu btnl salanmamtr.
c. Arapa blmler olduu gibi braklmtr.
d. Ele geirilen yazmalarda bir karlatrmaya gidilmemitir.
e. Herhangi bir szlk ya da aklama blm verilmemitir.
2. mam- Cafer Buyruu, Yaynlayan: Hasan Ayyldz, stanbul

1962, Sefer Aytekin'in yaynlad Buyruk'un daha anlalr
biiminde bir zetidir. 70 sayfa tutan bu zetin ardndan Krk Sual
Krk Cevap adl bir kitap verilmitir. Ticari amala hazrlanm
nemsiz bir yayndr.
3. Bizim 1982 ylnda halk iin hazrlayp bastrdmz
Buyruktan sonra bir dizi yaync ve yazar san solunu
deitirerek olduu gibi yaymlad. Bunlar zerinde durmak
13
istemiyoruz.
4. Bunun dnda Buyruk'tan kimi blmler baka kitaplarda
verilmitir. Bu tr kitaplara u iki kitab rnek gsterebiliriz:
a. F. V. Hasluck: Bektailik Tetkikleri (eviren: Ragp Hulusi)
stanbul 1928.
b. A. Ylmaz: Tahtaclarda Gelenekler, Ankara 1948.
Hazrlan
Buyruk'u yeniden baskya hazrlarken u yenilikleri yapyoruz:
a. Esas aldmz zmir yazmas daha nce Sefer Aytekin
tarafndan hi deitirme yaplmakszn yaynland iin hangi
blmlerin o yaynda hangi sayfalarda olduu gsterildi.
b. zmir yazmasnda 58 balkta verilen konular 41 balkta
derlendi. Anlatlanlar, konularna gre dzenlendi. Bylece yaptn
anlalr olmas saland.
c. Buyruk'un zgnl korunmak istendi. Bu nedenle metin
iinde en kk aklama yaplmad. Bunun yerine aklamalar
blm kondu ve burada konularn ne zerine olduu ve ne
anlatmak istedii belirtildi. Metinde geen olaylardaki kimi
yanllar ve eksikler gsterildi.
d. Yaptn anlalmasn kolay duruma getirecei dncesi ile
bu giri blm eklendi.
Bu biimi ile yaynmzn gerek bilim evreleri gerekse halk iin
daha kolay anlalr ve gvenilir olaca dnld. Tm
uralarmza karn yaynmz yeterli olgunlua ulaamad. Bu,
elimize iyi yazmalarn gememesinden kaynakland. Ancak, Alevi
gelenekleri gibi ilgin bir konunun gn na kmasna yardmc
olmas dncesiyle yapt bu biimi ile yaynlamay gerekli
grdk. Tm eksik ve yanlglar iin dostlarn hogrsn dileriz.
Sayglarmzla.
Osnabrck, 1 Nisan 1985
14
ESRGEYEN VE BAILAYAN TANRI'NIN ADI LE 15
Bu Buyruk, tmyle mam Cafer Sadk'n szlerinden oluur.

Onun szleri ak ve kesindir. nananlara eriat, Tarikat, Marifet,
Hakikat kaplar ile bunlara ilikin btn erkn anlatlmtr.
Tarikat yolunun pirleri ile erkna varan talip, sofu kardelerin neler
yapmalar gerektii tm incelii ile aklanmtr. Resul soyundan
gelen pirler ve inananlar buna gre davransnlar, buna gre yol
erkn srsnler!.. Buna gre davransnlar ki, onlarn Muhammed
mmeti olduklar belli olsun. Ve de o zaman onlara Mslman
denebilsin!
15, zmir Yazmas "Bismillahirrahmanirrahim" adl blm (s. 6). Bu blm Buyruk'un
nsz durumundadr. Btn yazmalarda yer alr. ok kez anlalmaz tmcelerden oluan
blmn ana ierii buarda anlatld gibidir.
15
1
KIRKLARIN CEM16
Hz. Muhammed bir sabah erken miraca 17 gidiyordu. Anszn

yoluna bir aslan kt. Aslan zerine kkremeye balad.
Muhammed ne yapacan ard. Birden bir ses duydu:
"Ey Muhammed, yzn aslann azna ver!"
Muhammed sylenileni yapt. Yzn aslann azna verdi.
Aslan nian alnca sakinleti. Muhammed yoluna devam etti.
Gn en yksek katna eriti. Orda dostuna kavutu. Onunla
doksan bin sz konutu. Bunun otuz bini eriat zerine idi,
inananlara indi. Kalan altm bini ise Ali'de srroldu18.
Cennette Hz. Muhammed'e bal, st ve elmadan oluan bir
yemek geldi. Bunlar zellikle seilmi yiyeceklerdi. nsan iin
16zmir Yazmas (s. 7), "Krklarn Cemi" adl blm. Bu blm de tm Buyruk
yazmalarnda yer alr. Mara yazmasnda da ayn blm bulunur (s. 155-161).
17mira, szck olarak "merdiven" demektir. slam'da Muhammed Peygamberin Tanr
katna kt gece anlamna gelir. slam inanlarna gre Muhammed Tanr ile grmek
zere .S.619 ylnn Recep aynn 27. gn ge kar. Bu yzden o gnn gecesi Mira
kandilidir. Bu olay dorudan Muhammed kendisi anlatmtr. Mslmanlarn bir blm
bu olayn dorudan olduuna, bir blm de dte olduuna inanrlar. Bu inanca gre
Tanrnn kendisini ardn Peygambere drt byk melekten Cebrail bildirir. Peygamber
gre Cebrail'in at Burak ya da Refref'le kar. Kimi anlatmlara gre Muhammed ge atla
deil de Cebrail'in kanadnda kar. Tanr gn son kat saylan yedinci katndadr.
Muhammed Tanrya iki yay boyu kalncaya dek yaklar. Onunla konuur. Tasavvuf
felsefesine gre Tanrya duyulan byk sevgi insan bu dzeye ulatrabilir. Bu olaya
"Mirac-n-nebev" (Peygamberin ge k) denir.
Hristiyan inanlarnda da bunun bir benzeri vardr. sa'nn armha gerildikten sonra
ge ktna inanlr.
Birka sylencenin Aleviler arasnda nemli bir yeri vardr. Bu sylencelerden birine
gre Tanr ile Muhammed arasnda yalnz bir perde kalr. Muhammed Tanr'nn yzn
grmek ister. Muhammed'in stelemesi zerine Tanr buna izin verir. Muhammed aradaki
perdeyi kaldrdnda karsnda Ali'yi grr. Bu inanca gre Ali Tanrdr ya da Tanr
Ali'nin grnmnde Muhammed'e gzkmeyi yeler.
18 Muhammed Tanr ile babaa olmasna karn konuulan doksanbin szden altm bini
Ali'de kalr. Bu da Ali ile Tanrnn birlikte olmas gibi bir inanc gsterir.
16
stn yz yarar, baln yz yarar vard. Elma da katlnca bu
yiyecein binbir yarar bulunuyordu. Baln petei insann mayas,
stn memesi ana rahmi, elmann kabuu derisi saylrd. Tanr,
ste sevgiyi, bala ak, elmaya dostluu balad. n de cennet
rn olarak insanlara yollad19.
Muhammed miratan dnerken ehirde bir kubbe grd. Bu
kubbe ilgisini ekti. Yryp onun kapsna vard. erde birileri
sohbet ediyordu. Hz. Muhammed ieri girmek iin kapy vurdu.
erden bir ses geldi20:
"Kimsin, ne iin geldin?" diye sordu.
Hz. Muhammed:
"Ben peygamberim. An ieri gireyim. Erenlerin gzel yzlerini
greyim!" diye karlk verdi. erden:
"Bizim aramza peygamber smaz. Var peygamberliini
mmetine yap" dediler.
Bunun zerine Muhammed kapdan ekildi. Tam gidecei
srada tanrdan bir ses geldi.
"Ey Muhammed o kapya var" buyurdu.
Tanr'nn bu buyruu zerine Muhammed yeniden o kapya
varp kapy ald.
erden:
"Kim o? diye sordular.
Hz. Muhammed:
"Ben peygamberim. An ieri gireyim mbarek yzlerinizi
greyim" dedi.
19 Kimi Buyruk yazmalarnda cennette Muhammed'e bal, st, elmadan oluan bir yemek
geldii belirtilir. Bu olay Hatayi'nin Miralama adl iirinde de ilenir:
Kudretten hon geldi; st elma, baldan ald
Muhammed destini sundu, nu etti azametullaha
zmir yazmasnda bu olay bir blmde verilir. Buyruk s.143 "Bal, St, Elma" adl
blm. Blmn girii yledir: ah Merdan Ali, Furkanda nakli yledir ki: Hazreti Fahr-
i kinat miraca gidince ok taam yer idi. Amma iki taam cennetten gelirdi."
20 zmir yazmas (s. 7). Mara yazmasnda bu blm biraz deiiktir (s. 155). Mara
yazmasnda "Gnlerden bir gn, Resul Hazretleri safay safann kapsna vard" denir. Oysa
inanca gre Muhammed Krklarn cemine miraca gittikten sonra urar.
17
erden:
"Bizim aramza peygamber smaz, ayrca bize peygamber
gerekli deil" dediler.
Tanr'nn elisi bu szler zerine geri dnd. Oradan uzakla-
aca srada Tanr yeniden buyurdu:
"Ey Muhammed, geri dn. Nereye gidiyorsun? Var o kapy
arala" buyurdu.
Tanr'nn elisi yine o kapya vard. Kapnn tokman ald.
erden:
"Kimsin?" diye ses geldiinde:
"Yoktan var olmu bir yoksul oluyum. Sizi grmeye geldim.
eri girmeme izin var m? diye karlk verdi. Yeniden geri dnp
geldiini bildirmedi.
O anda kap ald. erdekiler:
"Merhaba, ho gelip uur getirdin; geliin kutlu olsun ey kaplar
aar!" diye karlayarak ieri ardlar21.
O mecliste Krklar oturmu aralarnda syleiyorlard 22.
Peygamber hazretleri:
"Kutsal kap, hayrlar kaps ald. Bismillahirrahmanirrahim"
diyerek nce sa ayan ieri atp o kapdan ieri girdi.
eride otuzdokuz inanm can oturuyordu. Muhammed baknca
bunlarn yirmi ikisinin er onyedisinin bac olduunu grd 23.
"Muhammed peygamber geldi" diye gaipten bir ses geldi 24.
Muhammed'in ieri girmesi iin inananlar ayaa kalktlar. Tm
ona yer gsterdi. Hz.Ali de o mecliste idi. Hz.Muhammed,
Hz.Ali'nin yanna oturdu. Ama onun Hz. Ali olduunu anlamad.
21 Muhammed Krklar kapsna vardktan sonra bir sorgulamaya tutulur. Bu sorgulama

blm zmir yazmasnda bulunmaz. Buraya, Mara (s. 155-156) yazmasndan ek-
lenmitir.
22zmir Yazmasnda bu kesim daha deiik anlatlr. Muhammed ieri girerken Krklar
ayaa kalkp sayg gsterisinde bulunurlar. Bundan sonraki btn blm zmir yazmasnda
ok ksadr. Kalan blm Mara yazmasndan tamamlanmtr.
23 157, Mara Yazmas. (s. 157)
24zmir Yazmas (s.7,)
18
Hz.Muhammed'in aklnda birtakm sorular belirdi. "Bunlar kimler?
Tm ayn dzeyde. Bykleri hangisi, kkleri hangisi?" diye
dnd. Soru sormay gereksiz gryordu. Ama dayanamad:
"Sizler kimlersiniz? Size kim derler?" diye sordu.
erdekiler:
"Biz Krklarz" diye karlk verdiler.
Hz.Muhammed:
"Peki, sizin ulunuz kim, knz kim, ben anlayamadm."
dedi.
Krklar:
"Bizim ulumuz da uludur. Kmz de uludur. Bizim kr-
kmz birdir, birimiz krktr" diye karlk verdiler.
Hz. Muhammed:
"Ama biriniz eksik, o biriniz ne oldu" diye sordu.
Krklar:
"O birimiz Selman'dr. Taraya kt. Pars'a 25 gitti. Ama niin
Sordun? Selman da burda. Onu aramzda say" dediler.
Hz.Muhammed, Krklar'dan bunu gstermelerini istedi. O
zaman Hz.Ali26 kutsal kolunu uzatt. Krklar'dan biri "destur"
diyerek Hz.Ali'nin koluna bak vurdu. Hz. Ali'nin kolundan kan
akmaya balad. Bu srada tm Krklar'n bileinden kan akyordu.
O anda pencereden bir damla kan girip ortaya damlad. Bu kan,
tarada bulunan Selman'n kolunun kanyd. Sonra Krklar'dan biri
Hz. Ali'nin kolunu balad. br Krklar'n da tmnn kan durdu.
O srada Pars'tan Selman- Farisi'nin geldiini grdler. Selman
bir zm tanesi getirdi. Krklar bu zm getirip Hz.Muhammed'in
25Pars: ran. Mara yazmasnda (s. 157-158) aka "Pars" yazldr. Do.Dr.Bedri Noyan
szcn "parsa" biiminde olmas gerektiini ve "derviin gerekli eylerden toplamaya
kmas" biiminde aklamtr. Ancak, "parsa" sz "dine ok bal, hep onunla uraan
kimse" anlamna gelir. Noyan'n aklamas bu bakmdan doru olamaz.
Bundan sonraki blm Buyruk s.9 zmir yazmasnda "Hakkn Srr Hakikat" blmnde
verilir. Daha sonra gelecek "Muhammed ile Ali'nin Musahip Olmas" blmnn ayndr.
Bu nedenle blm bitirilip yeni blme geilmitir.
26 zmir Yazmasnda (s. 8) "Krklarn bir kolunu" uzatt denir. Buna karlk Mara
yazmasnda (s. 158) Hz. Ali kolunu uzatt denir.
19
nne koydular:
"Ey yoksullar hizmetkr, bir hizmet et de bu zm tanesini biye
paylatr" dediler.
Hz.Muhammed duruma bakt. "Bunlar krk kii, zm tanesi bir
tane. Ben bu zm nasl bleyim?" diye dnceye dald. O anda
Tanr Cebrail'e:
"Sevgilim (Muhammed) zorda kald. Tez yeti cennetten bir nur
tabak al, ilet. O zm bu tabak iinde ezip erbet eylesin. Krklar'a
verip iirsin" diye buyurdu.
Cebrail cennetten nurdan yaplm bir tabak alp Tanr'nn
elisinin karsna geldi. Tanr'nn selamn ileterek o taba
Muhammed'in nne koydu.
"erbet eyle, ey Muhammed" dedi.
O srada Krklar, Hz.Muhammed zm ne yapacak, diye
seyrediyorlard. Birden Hz.Muhammed'in nnde nurdan taban
belirdiini grdler. Tabak gne gibi k veriyordu.
Hz.Muhammed taban iine bir damla su koydu. Sonra parma
ile o zm tanesini nurdan tabak iinde ezip erbet eyledi. Taba
Krklar'n nne koydu. Krklar o erbetten itiler. Tm ilk
yaratltaki gibi sarho oldular. Oturduklar yerden ayaa kalktlar.
Bir kez ya Allah diyerek el ele verdiler. ryan bryan semaha
girdiler. Muhammed de bunlarla birlikte semaha girdi. Krklar'n
semah ilahi bir nur iinde srd. Semah ederken Hz.Muhammed'in
bandan mbarek imamesi27 dt. mame krk para oldu.
Krklar'n her biri bir parasn ald. O paray etek yapp
kuandlar28.
Hz.Muhammed bunlara pirlerini ve rehberlerini sordu. Krklar:
"Pirimiz, ahmerdan Ali'dir, kukusuz, tartmasz ve
rehberimiz, Cebrail Aleyhisselamdr" dediler.
27 mame: Sark. Buyruk s.8, zmir yazmasnda bu sezck "emle": (Kldan ba rts,
sark) biimindedir.
28 Mara Yazmasnda (s. 150) konu burada biter ve Hz.Muhammed evine dner. zmir
Yazmasnn "Hakkn Srr Hakikat" blm burann devamdr (s. 9). Alevi inanlarna
gre semahlar da Krklarn Ceminden kalmtr.
20
Bunun zerine Hz.Muhammed, Hz.Ali'nin orda olduunu anlad.
Hz.Ali, Hz.Muhammed'in yanna doru yrd. Hz.Muhammed,
Hz.Ali'nin geldiini grnce sayg ve sevgi ile eilerek Hz.Ali'ye
yer gsterdi. Krklar da Hz.Muhammed'e katlarak,
Hz.Ali karsnda sayg ile eilerek yol ap yer gsterdiler. Bu
srada Hz.Muhammed, Hz.Ali'nin parmanda nian- mhr
grd29.
29 zmir Yazmas (s.9).. Mara yazmas (s.159) ve Aleviler arasnda anlatlanlar biraz
deiik. Onlara gre Muhammed evine dndkten sonra Hz. Ali gelir ve Muhammed'in as-
lann azna verdii yzn nne kor.
21
2
MUHAMMED LE AL'NN MUSAHP OLMASI30
30 zmir yazmas; (s. 9 ve 11) Mara yazmas. (s. 159-161). Bu anlatlanlar ii- Snni
atmasnn balangcna uzadna inanlr. Olay yledir: (Abdlbaki Glpnarl: Sosyal
Adan slam Tarihi, stanbul 1975, s. 155-157)
Hz. Muhammed "Hacc ve umreyi Allah iin tamamlayn" ayeti (II, Bakara 196)
inince ellerinin parmaklarn kenetler. "Umre, kyamete dek hac trenine dahil oldu"
buyurur. Yanndakilere hac ve umre trenini tamamlayp Medine'ye doru yola
kar. Topluluk, Zilhicce aynn onsekizinci perembe gn Mekkeyle Medine
arasndaki Cuhfe denen yerdeki Gadru Humm alanna gelirler. Hz. Muhammed'e
"Ey Peygamber, bildir sana rabbinden indirilen emri ve eer bu teblii ifa etmezsen
onun eliliini yapmam olursun ve Allah seni, insanlardan korur; phe yok ki
Allah, kfir olan kavme, doru yola gitmek hususunda baar vermez" anlamndaki
ayet (V, Mide 67) iner. Bu ayetin geliinden sonra Gadir-i Humm'da konaklarlar.
Oradaki aalarn altna giderler. Peygamber, sahabelerden ilerde gidenlerin dnp
gelmelerini, geride kalanlarn yetimelerini buyurur. "Namaz, insanlar biraraya
toplar" diye artr. Herkes toplannca le namaz seferi olarak klnr.
Hz.Muhammed'e deve hamutlarndan kademe bir minber yaplr. Namazdan
sonra Hz.Muhammed o minbere kar. Ali'yi yanna arr. Ali'yi de minbere
karrlar. Hz. Muhammed Ali'yi sa yanna alr. Sonra u hutbeyi okur:
"Hamd Allah'a; ondan yardm dileriz, ona inanmz, ona dayanmz,
ktlklerden, yaramayan ilerden ona snmz, yol yitirenlere ondan baka yol
gsteren yoktur. O kime yol gsterdiyse o kipi sapmaz, saptmaz. ehadet ederim
ki O'ndan baka yoktur tapacak, Muhammed de onun peygamberidir ancak.
O'na hamd senadan, birliine ehadetten sonra ey insanlar, acyan ve her eyi
bilen Allah, bildirdi bana, davet edildim katna, yaknda davetine icabed edeceim,
ebedi yurda gideceim.
Ben de uhdemdeki vazifeden sorumluyum, siz de uhdenizdeki vazifeden
sorumlusunuz. Bu hususta ne dersiniz, nedir dnceniz?"
Sahabeler bararak "ehadet ederiz ki bildirdin, t verdin, grevini yerine
getirdin, Allah sana ecirler versin" derler.
Sonra Hz.Muhammed yle buyurur:
"Ahirette havuz kysnda bana ulaacaksnz, havuzumun boyu, San' ile Busr
aras kadar; kysnda, gkteki yldzlar kadar ok kadehler var. Ben nce
varacam; siz gelince de aranzda braktm iki paha biilmez eye ne yaptnz,
sizden soracam. Sizin aranzda iki paha biilmez ey brakyorum; biri brnden
daha byk; Allah'n gkten yere uzatlm ipi; Allah'n kelam, Ehlibeytim. Bu
ikisi havuz kysnda bana ulancaya dek birbirinden ayrlmaz; bunu rabbimden
ben diledim. Bu ikisine yapr, salnrsanz benden sonra ebedi olarak sapmazsnz,
yol yitirmezsiniz."
22
Hz.Muhammed Krklar'n cemine katldktan sonra kalkp evine
dnd. Btn sahabeler Hz.Muhammed'in ziyaretine geldi.
Sahabeler Hz.Muhammed'e31:
"Ey Tanr'nn Elisi, Tanr akna bize yce Tanr'nn sy-
lediklerini anlat, biz de iitelim" dediler.
O zaman Hz.Muhammed onlara yle buyurdu:
"Ey inananlar Tanr'nn srr hakikattir. Hakikat ise hak-
lyanndr. Gelin hakikate talip olun ki Tanr'nn srrna eresiniz"32
buyurdu.
Sahabeler:
"Hakikat nedir ey Tanr'nn elisi" diye sordular.
O zaman Hz.Peygamber bunlara yle karlk verdi:
"Hakikat, dil ile ikrar, kalb ile tasdik etmektir. nanp iman
getirmektir33. nce zn sonra toplumu sev. Dilini, cesedini sev34.
Hz. Muhammed sonra u soruyu sorar:

"Ey insanlar, bilmez misiniz ki ben, inananlar zerinde, kendilerinden ziyade
tasarruf ve vilayet sahibiyim ve bilmez misiniz ki her erkek m'min ve her kadn
m'min zerinde, kendisinden ziyade tasarruf ve vilayet hakkm var?"
Sahabeler hep bir azdan "evet" diyerek onaylarlar. Bunun zerine
Hz.Muhammed sa yannda duran Hz.Ali'nin elini tutup kaldrr. Her ikisinin de
koltuklarnn beyazl grnr. Hz. Muhammed'in yce sesi ile buyurur:
"Ben kimin mevls isem (kimin zerinde tasarruf ve vilayetim varsa), bu Ali
onun mevlsdr (onun zerinde tasarrufu ve vilayeti vardr)."
Sonra minbere oturur. Ellerini aar ve u duay okur:
"Allahm, onu seveni (vilayeti kabul edeni) sev, ona dman olana dman ol,
ona yardm edene yardm et, onu hor tutan hor-hakir eyle, nereye dner, ynelirse
hakk onunla beraber et".
Bu olay "Veda Hacc", Peygamber'in szleri "Hadis-i Gadir" olarak anlr.
Ancak, gerek olayn ak, gerekse peygamberin szleri tartmaldr. Snniler
peygamberin szlerinin bu ierikte olmadn sylerler. Aleviler ise Peygamberin
kendi yerine dorudan Hz.Ali'yi vekil gsterdiini syleyerek daha sonraki halife
seimlerine hile kartn ileri srerler. Buyruk'ta "Muhammed ile Ali'nin Musahip
Olmas" blmnde anlatlanlar "Veda Hacc" olayna dayanr.
31 zmir yazmasna gre bu olay Krklar katnda geer. Oysa ierik bakmndan bu olas
deildir. Mara Yazmasndan (s. 150-161) ekledik.
32 Mara Yazmas (s. 160)
33,zmir Yazmas, (s. 9)
23
Kendini severek gnll olarak bir pire teslim et. Onun
buyurduklarna uy35".
O zaman sahabeler: Hz.Muhammed'e yle dediler:
"Ey Tanr'nn elisi, biz hakikati kabul etmeye geldik. Sen buyur
biz tutalm36.
Bu srada Cebrail geldi37:
"Ey Muhammed, Tanr Ali'yi vasiyet etmeni buyurdu" dedi.
Hz.Muhammed bundan kanmak istedi. Bunun zerine Cebrail
yeniden geldi:
"Ey Muhammed, Tanr'nn buyruunu yerine getirmekten niin
kanyorsun" diye sordu.
Hz.Muhammed:
"Ama minber yok" diye karlk verdi.
Cebrail:
"Ey Muhammed, yce Tanr 'Ali'yi vasiyet eyle' diye buyurdu"
dedi.
Hz.Peygamber bundan kanmak istedi. Bunun zerine Cebrail
yeniden geldi. Hazretin ulu kapsna ykseldi. yle dedi:
"Ey Muhammed, Tanr'nn buyruunu yerine getirmekten niin
kanyorsun?"
Peygamber (Tanr'nn selam stnde olsun):
"Peki ama, minber yok" diye karlk verdi.
Cebrail:
Tanr, deve palanndan minber yapp, zerine kp vasilet
etmeni buyurdu" dedi.
Bunun zerine Hz.Peygamber iaret etti. nananlar deve
palanndan minberdzdler. Hz.Muhammed, o minberin zerine
34 zmir Yazmas, (s. 10).

35 Mara Yazmas, (s. 160)
36 zmir Yazmas (s. 9) ve Mara yazmas (s. 160).
37 zmir ve Mara yazmalarnda Cebrail'in gelmesi bulunmaz. Hac Bekta yazmasndan (s.
234) eklendi.
24
kt. nce gzel bir hutbe okudu. Sonra unlar syledi 38:
"Ey inananlar, hakikat ahmerdan Ali hakknda geldi. Varn
Hz.Ali'ye iradet getirin39".
Bunlar sylerken Hz.Ali'nin elini tuttu. Onu da minber zerine
kard. Kutsal elleri ile kuan at. Ali'yi barna bast. Ve
gmlei iine ekti. kisi bir gmlee girdi. kisi bir gmlein
yakasndan ba gsterdi. ki ba bir gvde gzkt. Ve
Hz.Peygamber Ali konusunda u hadisi okudu40:
"Senin kann benim kanm, senin etin benim etim, senin v-
cudun benim vcudum, senin ruhun benim ruhum, senin cann be-
nim canmdr41".
Olay izleyen sahabeler bu szleri duyunca ardlar. Bunlardan
biri hasetle yle sordu:
"Ey Tanr'nn elisi, kutsal gmleinizi karn, bir de biz
grelim!"
Bunun zerine Hz.Peygamber, kutsal teninden gmleini -
kard. Tm orda olanlar, Veli ile Nebi'nin iki cisimlerinin bir olmu
olduunu grdler.
"nandk, ey Tanr'nn elisi" dediler.
Peygamber kutsal gmleini yeniden giydi. Bundan sonra
Muhammed Mustafa yle buyurdu:
"Ben kimin mevlas isem Ali de onun mevlasdr" deyip
Hz.Ali'nin elini tuttu. Ve ba parman ba parmana koydu. Ve
kendisine vekil olmas iin kendi yerine dikti. Ve bu ayeti okudu 42:
"Ey Muhammed, phesiz sana ba eerek ellerini verenler
Tanr'ya ba eip el vermi saylrlar. Tanr'nn eli onlarn ellerinin
stndedir. Verdii bu szden dnen ancak kendi aleyhine dnm
38 Hac Bekta yazmas (s. 234)

39,Mara Yazmas (s. 160).
40 zmir Yazmas (s. 11). "Peygamber ile Ali'nin Musahip Olmas" adl blm.
41 zmir Yazmas. s.11, Mara Yazmas (s. 160) ve 2. Hac Bekta Yazmas (s. 234). Bu
szler ok nl olup Buyruk'un tm yazmalarnda Arapa olarak verilmitir.
42 2. Hac Bekta Yazmas (s. 236)
25
olur. Tanr'ya verdii sz yerine getirene Tanr byk dl
verecektir43".
Ayeti okuduktan sonra inananlarn en by Ali zerine andn
koullar olarak bu drt hadisi okudu: Birinci: Ettaazimi li
emrullahi. kinci: Eefekati l hulkullah. nc: Eddnya vel
emsahetehu. Drdnc: Elahiretih efaath44.
Bundan sonra Emirelmmin Ali katnda u duay 45 okudu:
"Tanr'm, ona balananlara yardm et ve onun dmanlarna
dman ol! Ona yardm edenlere yardm et. Onunla uraanlar
zayf kl. Onu yceltenleri ykselt. Onun kurtuluunu abuk kl.
Tm alar boyunca ister insan, ister cinlerden olsun, ona kar
olanlar mahvet. efeatlerini, ona ve ona katlanlara, onun
yandalarna bala! yi inanlara, onlarla birlikte doru yolu
gster. Onlarn arasna kat. Kyamet gnnde inanlar onlarn
katndan ayrma. Kesindir ki, sen acyan ve balayansn.
Acmanla inananlar koru!46"
Bu duay okuduktan sonra Hz.Peygamber, Hz.Ali'den kendi
kutsal seccadesini getirmesini istedi. Hz.Peygamberin seccadesini
getirdi. Hz.Muhammed o minberden aa indi. Hz.Ali, minber
ayana Hz.Resul'n izniyle, seccadeyi Kbleye doru serdi 47.
Hz.Resul kutsal kuan seccadenin zerine brakt48. Seccadeden
adm uzaklat. Birinci adm Tanr'nn adn anarak, ikinci
adm Cebrail'in adn anarak, nc adm kendi adn anarak att.
Bunun zerine Emirelmmin Ali kuan seccadenin eteine
43 Feth Suresi 10 Ayeti. zgn metinde Arapa olarak verilmitir.

44 Hac Bekta Yazmas (s. 236)
45 zmir Yazmas (s. 87) "Muhammed'in Elini Ali'ye Vermesi" blm.. Mara
yazmasnda "dua" sz yerine "ayet" sz geer. Ancak bu szler Kur'an'da bulun-
madndan ayet deildir.
46 zmir Yazmas (s. 88)
47 Hac Bekta Yazmas (s.236).
48 zmir Yazmas (s. 88).
26
brakt. Kutsal incilerini o seccade zerinde brakt 49. Hz.Resul
toplumuyle birlikte ayaa kalkt. Ve Resulullah kuan seccade
stnden ald50. ylece sze balad:
"Bu inciler tanesi, Cebrail Aleyhisselam'n mira gecesi benim
belime balad kuak. Beni miraca davet ettikten sonra belime
kuatt. Ben de senin beline kuatyorum51" dedi.
Kua Ali'nin beline balad52. Birinci dm Tanr'nn, ikinci
dm Cebrail'in, nc dm kendi adn anarak
"Muhammed Resulullah" deyip dd. O sk ban ularndan
birini sa, birini sol yana soktu. Bunun zerine unu okudu:
"L ilahe illallah, Muhammed Resulullah, Ali'yyn veliyyullah"
Ali kuandktan sonra Resul Aleysselam oturdu. Ardndan
btn sahabeler oturdu. Sonra Hz.Resul Aleyhsselam:
"Ey inananlar" diye seslendi.
nananlar bir an kulak kesildi.
Hz.Resul:
"Her iki kii birbirinizi kardelie kabul edin" buyurdu.
O zaman her inanan kendisine bir karde buldu. Her iki kii
birbirini kardelie kabul etti. Hz. Ali yalnz kald. O, inananlarn
en by ayaa kalkt:
"Ey Resulullah, ben kiminle karde olaym" dedi.
Resul Aleyhisselam yle syledi:
"Ey Ali, sen benim kardeimsin. Tpk Musa ve Harun gibi.
Bundan sonra sen de seni izleyenlerin ve inananlarn belini bala!"
Bundan sonra inananlarn en by, imamlarn en iyi bileni,
kutsal Ebu Talip olu Ali, Tanr'nn keremi stne olsun, kiinin
belini balad. Hz.Resul katnda birinci Selman- Farisi'nin, ikinci
49 Hac Bekta Yazmas (s.236.

50 zmir Yazmas (s.88).
51 2. Hac Bekta Yazmas (s.236), zmir Yazmas s.88'de.
52 zmir Yazmas (s.88')de Kua Selman- Farisi'nin balad belirtilir, Mara
Yazmasnda bu kesim bulunmaz.
27
Kamber'in, nc olarak da Sheyl'in kuan balad53.
nanlar bu olay kutlamak istediler. On ba hurma getirdiler54.
Peksimet ve hurmay ya ile engel eylediler. Hz.Ali,
Hz.Resulullah'n nnde peksimet ya ve hurmay lokma yapt. O
lokmadan tm inananlara sundu55. (Bu lokmay Tanr) Hazreti
ahvelayet'in taliplerine ksmet etti 56. Bir para lokma artt57.
O srada Hasan, Hseyin ve Fatmatzzehra Medine'de
bulunuyordu. Ve ondan sonra bir iten gelen sevgi ve drt itikat ile
imam pir ve ah Velayet mam Hasan, mam Hseyin ve
Fatmatzzehra'ya o yiyecekten ksmet olmasn ikrar ettiler58. (O
artan lokmay) bir kutu iine koydular. Ve Selman- Farisi'ye
verdiler. O hanedann hizmetkr idi. Selman kutuyu hi yere
koymakszn Medine'ye ulatrd. Orda sehbann zerine brakt.
Bylece o helvay bir ehirden bir ehire gnderdiler. O lokma
Muhammed Mustafa Aleyhsselamn nnde olmutu. Ehl-i beyte
gnderilmiti. Tarikat ehli imdi de yle yaparlar. Sonuta, tarikat
iinde eyh Muhammed Mustafa'dr, nakip Emirelmmin Ali'dir59.
Selman, onu Medine'ye getirdi. Sevgi belirtmek iin, sofular
arasnda lokma gndermek bu olaydan kald60.
Bir szdr ki, Cebrail Aleyhisselam Adem Safiyullah
Hazretlerinin belini balad. Ondan sonra birbirlerini kardelie
kabul ettiler. Bunun zerine Tanr'nn buyruu ile btn melekler
Hz.Adem'e bir sahan iinde helva ile taze ekmek verdiler. Bu niyaz
idi. Hz. Havva anamz orda yoktu. Ve lokmadan bir lokma
53 2. Hac Bekta Yazmas s. 236-237.

54 zmir Yazmas s.88.
55 2. Hac Bekta Yazmas s.237.
55zmir Yazmas s.88.
57 2. Hac Bekta Yazmas (s. 237).
59 2. Hac Bekta Yazmas s.237-238. zmir Yazmas s.88'de Halife Muhammed, Pir
Ali'dir denir.
28
Hz.Havva anamza saklad. Ve lokma saklamak ondan kald61.
Hz.Resul o zaman bylece kutsal Medine'de yzn yere srp
veda ricasn etti. O zaman Cebrail geldi:
"Ey Muhammed, Ulu Tanr sana selam gnderdi. Vaktine hazr
olsun, vakti doldu. Yzyze gelelim. Bu ortamda Emerilmmen
Hz.Ali keremullah salk ver" dedi62.
(Hz.Muhammedle Hz.Ali'nin musahip olmalar zerine) kimi
sahabeler:
"Bak, hem kzn verdi, hem de imdi kardeim dedi" dediler.
nanlarn bozup inansz oldular. Sonuta yce soya (Al-i Aba'ya)
zarar verdiler. Lanetli oldular. Al-i Aba dmanlarna binlerce lanet
olsun denmitir63.

62 zmir Yazmas s.11 ve Mara yazmas 161.
63 Mara Yazmas ( s. 161.)
29
3
PR64
O zamandan bugne dein, eriat, tarikat, marifet, hakikat gibi

pirlik ve secde de Muhammed-Ali'den kald. Bu nedenle Resul
soyundan bakasnn pirlik yapmas ve ona talip olmak caiz
deildir. (Buna kar davranan kiinin) yedii itii haramdr.
Tarikat murtad, hakikat murtaddr.65 Ve de irad, biat ve tvbesi
geerli deildir. nk Resul soyuna biat yoktur. Sermayesiz
kalmtr. Onun asl kesinlikle yoktur. O kimse on iki imam
derghndan nasipsizdir.
Hazreti Resul, bir hadiste "Ulu Tanr bir kelam- kadiminde 'asl
asldr' buyurmutur" der. Zira ezelden hrka, meftul 66, irad, tvbe,
pirlik ve seccade; bunlarn tm, ahi merdan Ali'ye gelmitir. (Bu
nedenle) imdi ah olu ve soyu olmayan kimseye pirlik yapmak
caiz deildir. Muhammed-Ali soyundan olmal ki pirlii caiz ola.
(Ancak pir olmak iin Muhammed-Ali soyundan olmak da
yeterli deildir). Pirin ilmi ile etkin olmas gerekir. (Pirin) drt
kap, krk makam, on iki erkn, on yedi kemerbest, snnet-yedi
farz, bir farzeyhlerin byk ilminden bilgi sahibi olmas gerekir.
Ve tarikata gre durup oturmas, hakikate hakikat ile yol srmesi
gerekir ki pirlii caiz olsun. nk, talip ve yol mridindir.
Mrit, cihanda erseri gezemez. Ahireti harap edemez. Mayaya,
Muhammed-Ali'den konulan damzlk ve sikkeyi bozamaz!..67
Ve mam Cafer Sadk Hazretleri bir sznde yle buyurur:
64"Pir" konusu Buyruk'un eitli blmlerinde dank biimde ilenir. Bu ilk kesim
Buyruk s.12-17 arasnda yer alan "Pirlik ve Taliplik" adl blmdr.
65 Szcn zgn biimi murteddir. Mslmanl brakp baka bir dini seen
anlamna gelir. Halk arasnda smzck nl uyumuna girmi ve murtad biimini
almtr.
66 meftul: Fitil gibi yaplm, rlm. Burada ynden rlm t- bend anlamnda
kullanlmtr.
30
"Gerek pir gerek talip olsun, her yol ehlinin belli grevi ve
ykmll vardr. Bir pir talibe doru yolu gstermezse, o nasl
pir olur? Bir talip kendine gsterilen doru yolu bilmezse, o nasl
talip olur? nk insann kmil ve cahil yaps vardr. Pir ve talibin
yaps kmil olmal ki, ikrarlar kabul olsun! Emei, kurban, ada
ve yakar kabul olsun! Emei bouna dklp salmasn68.
Nitekim bu konuda hadis vardr:
"Yaptklar her ii alr ve onu toz duman ederiz"69 buyrulmutur.
Ve pir kmil olmal ki talibi piirebilsin, talibi yola getirebilsin.
(Bylece talip) Tanr'y bilir, piri bilir duruma gelsin70.
mam Cafer Sadk Hazretleri bu konuda yle buyururlar:
"Yolun ve erknn iki yn zerinedir. Birine kmil yn, birine
cahil yn derler".
mdi, cahil pirler biat ve iratlar71 evlad- Resul'dan ol-
mayanlardr. (Biat ve iratlar evlad- Resul'den olmayanlar) suyun
ana gzne ermemilerdir. Sermayesiz kalmlardr. Onlarn
tvbeleri geerli deildir. Talip tutmalar, ikrar vermeleri caiz
deildir. eriatte murtad72, tarikatta (murtad), marifette (murtad),
hakikatte murtaddrlar. (Byle bir pirin) yoldan, erkndan ve
cemden srgnne karar verilir mi? Elcevap: Verilir! Bu nedenle
(onlarn) ikrarna inanlmaz. Onlarn yedikleri haramdr.
mdi, kmil yn olan pirler, Resul soyuna erien pirlerdir.
krarlar, biatlar Resul soyundan olmaldr. krar ve iman kabul
olmal ki, tarikatleri ve hakikatleri kmil olsun. Pirlik etmek caiz
olsun. Ve pirin hem kmil olmas hem de drt kapnn ne olduunu
68Buyruk'ta insann olgunlamasna ok nem verilir. Kamil ve cahil insan szckleri ile
eitim dnlr. Son yllarda bu konuda bir aratrma yaplmtr. Belks Temren:
Bektailiin Eitsel ve Kltrel Boyutu, Kltr Bakanl y, Ankara 1995.
69 zmir Yazmas (s.13). Buyruk'ta bu blm Arapa olarak verilmitir. Gerekte hadis
deil ayettir. Al-Furkan (25) suresinin 21 ayetidir.
71 biat: Birinin hakemliini kabul etme, 2. El skma, 3. Saak pme. irad: rfan sahibi
birinin, arifin bir kimseye tarikat ve tanr yolunu gstermesi.
72 Bkz. Dipnot 54.
31
bilmesi gerekir. Ve de ayetlere amil olmas gerekir. Hem de amel
etmesi gerekir. Ve de makamlar bilmesi gerekir73.
Ve bir sznde mam Cafer Sadk Hazretleri yle buyururlar:
"Adem'den, son peygamber Muhammed Mustafa Hazretlerine
gelinceye dein mezhep, yol erkn yoktu. Muhammed Mustafa ve
Aliyyel Murtaza Hazretleri geldi. Yeil hat ile vahiy indi. (O
vahiyde):"
"Muhammed iinizden herhangi bir adamn babas deil, o
Tanr'nn elisi ve peygamberlerin sonuncusudur. Tanr hereyi
bilir"74 dendii zaman din ortaya kt. Ve Ali hakknda (unlar)
indi:
"Zlfikrdan stn kl, Ali'den stn yiit yok."75
(Yine Muhammed:)
"Evirip eviren, g kudret sahibi olan ancak Tanr'dr."76
"Allahmme Salli Ali Muhammed ve Ali aley Muhammed"
(dedi.)
(Bunlar) denince din ortaya kt. Lm ve elif kondu. Lm
Muhammed, elif Ali demektir. Anlam budur. O zaman eriat
ortaya kt. Tarikat, (marifet) ve hakikat srroldu. Ve eriat
Muhammed'in anna geldi. Tarikat, hakikat Ali'nin anna geldi.
eriat erkn, tarikat, marifet ve kavl-i karar ve seccade ve biat,
73zmir Yazmas (s. 20) "Vech-i Kmil, Vech-i Chil" balkl blm.
74Buyruk'ta bu blm Arapa verilmitir ve Kur'an'n Al-Azhab (33) suresinin 40. ayetidir.
75 Bu tmce Arapadr. Tmce Hadis kitaplarnda bulunmaz. Ancak, Taberi'de Uhud
savanda Cebrail'in bu sz syledii belirtilir. Taberi'deki kesit yledir:
"Tanr elisi yine Kurey kfirlerinden bir bl grdnde Ali'ye zerlerine
yrmesini emretti. Ali onlarn zerlerine saldrarak topluluklarn datt ve Beni
Amir bin Lu'eylerden eybe bin Mlik'i ldrd. Bundan sonra gelerek: Ey Tanr
Elisi! Bunun karl samimi dostluk ve kayg ortakldr, dediinde Tanr elisi:
Ali benden, ben de Ali'denim, buyurdu, Cebrail de: Ben sizin her ikinizdenim, dedi.
Bu srada bir ses iitildi:
"Hakiki kl yalnz Zlfikar'dr, yiit de yalnz Ali'dir, deniliyordu." (Taberi:
Milletler ve Hkmdarlar Tarihi IV, MEB y, ev. Zkir Kadiri Ugan-Ahmet
Temir, stanbul 1992, s. 391-392).
76 Bu tmce Arapa olup Hz.Muhammed'in hadislerindendir.
32
irat, ikrar, iman, halife, bekai cavidan ve pirlik Muhammed Ali'ye
geldi.
n Muhammed Ali'dir. Sonu Muhammed Ali'dir. Oru,
Namaz, hac, zekat, kelime-i ehadet, dnyalk fitresi(nin) tm
Muhammed Ali'den kald iin evlad- Resul'den bakasna pirlik
yapmak caiz deildir. (Bunun) anlam nedir dersen, u nedenle caiz
deildir: Ulu Tanr, kutsal Muhammed Hazretlerini sevdi ve tm
evreni ona olan sevgisi yznden yaratt. nk Muhammed'i
sevdi, Muhammed oldu; Ali'yi sevdi Ali oldu. Onun sevdii srr
srullah ve srr babullah olduu iin, irat kavil, biat, talip ve
mrit(in tm) Resul soyuna gelmitir. (Bu nedenle) Resul
soyundan bakasna eyhlik, meayihlik ve pirlik yapmak, talip
tutmak ve iradet getirmek caiz deildir. Ve de ikrarlar geersizdir.
Ve de yedikleri haramdr. Yuttuklar murdardr. Bu konuda ayet
vardr:
"Tanr ktlk yapan halk doru yola gtrmez"77 denmitir.
Onlar tarikatte dnektir. Yzleri kara domuz yzne benzer.
Bir sznde mam Cafer Sadk Hazretleri yle buyurur:
"Kur'an- azimanda 'ocuklarnz dininizdir' buyrulmutur.
Din Muhammed, iman Ali'dir. Bu sze uymayann dini, iman
olmaz."
Bylece Resul soyuna biat edip, ikrar getirirseniz dininiz
imannz kabul olur ve imana eriirsiniz. Ve de ikrarnz caiz
olmal ki ilediiniz i ve dileiniz kabul ola. Ve sekiz cennet
kaplar o kimse iin ala ve yedi tamunun kaps yzlerine
balana.
Resul soyuna ikrar getirmeyen, biat etmeyen, iradet getirmeyen
(kimseler) ister pir ister talip kim olursa olsun; yedikleri haram,
yuttuklar murdardr. krar caiz deildir. Tac deliktir. Tarikatta
murdardr, yzleri karadr. Erkna, tarikata ve hakikate smazlar.
Nedeni, Resul soyundan reddolunmulardr. Ve de sermayesiz
kalmlardr.
77 Bu ayet de Arapa verilmitir. Tvbe (9) suresinin 80. ayetidir.
33
Kii Resul soyuna kabul ettii zaman suyun ana gzne erer.
(Resul soyunu kabul etmeyenlerin) evrenin yaratlndan beri
sermayesiz olduklarn undan anla ki, Resul soyu herkesin badr.
On sekiz bin alem onlarn dostluu ile vnmtr. Ve de
haklarnda ayet gelmitir. Suyun gznn Muhammed-Ali
olduunu bilmeyenler bouna emek harcamlardr. (Bunlar
zerine):
"Yaptklar her ii alr ve onu toz duman ederiz."78 denmitir.
Resul soyuna erimeyen eyhlerin, meayihlerin ve pirlerin
biatlar ve ikrarlar caiz deildir. (Onlar) srgndr, yezittir. Yedii
haram yuttuu murdardr. ledikleri gnahtr. nk, Hazreti
Murtaza Ali'nin evladna ermemi, sermayesiz kalmlardr. Oysa
elde sermaye olmaynca amaca ulalmaz ve birey alnmaz.
mam Cafer Sadk Hazretleri yle buyururlar:
"Hazreti Resulullah'n ve Hazreti ahi Merdan Aliyyel
Murtaza'nn evladna eriip biat klanlar ve iradet getirenler din,
iman, ikrar ve biata ermi ola, yol ve erknlar geerli ola. Ahirette
sevaplar kabul ola. Yarn ulu divanda aklanp kurtulalar. krarlar
caiz ola ki emekleri kabul ola79.
(Ve baka bir sznde) mam Cafer Sadk Hazretleri yle
buyururlar:
"Pir olan kimsenin son derece kmil olmas gerekir. (Pirlerin)
drt kap, krk makam snnet, yedi farz bilmeleri, taliplere yolu
erkn retmeleri, gerekir. Bunlar nerden geldi ve neden olutu,
asl nedir, kurallar nelerdir, hayas nedir, erkn nedir, tvbesi
nedir, farz nedir, snneti nedir, nafilesi nedir, ilemesi nedir,
bunlar bilmesi gerekir.
Ve bir de, eriat katr, tarikat katr, marifet katr, hakikat
katr, (bilmesi gerekir). Ve ondan sonra eriat ne ile tamamlanr,
marifet ne ile tamamlanr, tarikat ne ile tamamlanr, hakikat ne ile
tamamlanr, bunlar bilmesi gerekir. Bunlar nedir? Bu drt erkn
78 Al-Furkan (25) Suresinin 23. ayeti. zgn metinde Arapadr.

79 zmir Yazmas (s. 14-17).
34
bylece bilmeyen pirin pirlii caiz deildir.
yle bir syleyile, eriat gemidir. Tarikat denizdir. Marifet
dalgtr. Hakikat incidir.
mdi, pir olan kimsenin eriat gemisine girmesi, tarikat denizine
almas, marifet dalgc olup hakikat incisine eriip onu karmas
gerekir ki onun ikrar geerli olsun!80
(Baka bir sorun da pirin soyu ile olan ilikisidir).
imdi zamanmzn (kimi) pirleri:
"Ben falan post sahibinin oluyum" diyerek vnrler.
Oysa bir kimse ldnde br dnyada "kimin olusun"
demezler. "Dnyada ne yaptn ne iledin?" diye sorarlar.
Hazreti mam Zeynel Abidin'i Yezit melun zindana atnca,
(mam Zeynel Abidin) alad. (Zindandaki) muhipler:
"Ey mam niin alyorsun?" diye sordular.
Hazreti mam yle karlk verdi:
"Dnyada bu duruma dtk. Dnyada durumumuz bu olunca,
gr ahirette sonumuz ne olur?"
Muhipler:
"Ey mam Muhammed Ali deden olduuna gre daha sen niin
korkarsn?" dediler.
mam Zeynel Abidin:
"Kabre vardmda dedemi sormazlar. 'Kimin olusun' diye
sorulsayd, 'mam Hseyin'in oluyum' demek bana yeterdi. Ancak
(divanda) atam dedemi sormazlar. Yalnz yaplan ileri sorarlar.
Ne mutlu (divana vardnda) defterinde yanl bulunmayan kula.
Ve, vay o kula ki defterinde yanl buluna!"81
(Pirin gnah m olur? gibi bir dnce olmaz.) Son dnemlerde
kimi talipler:
"Pirin, rehberin gnah m olur? Onlar ocakzdedirler. Onlarn
kfr iman olur." derler.
Oysa gerek onlarn dndkleri gibi deildir. Nedeni, pir bir

81 Alaca Yazmas "Soy lge nlmz blm (s. 174-175).
35
gnah etse be gnah yazlr. Talip bir gnah etse bir gnah yazlr.
nk ummadn yerden sana bir sz gelse ona ok incinirsin.
Ancak cahilden, dmandan gelse "cahil bilmez, dman
dmanlk etti" dersin. Sonuta, ocakzde Tanr'nn sevgili
dostlarnn soyundandr82.
Pir kendi konumunu dnmeyip Tanr'nn yasaklad bir ii
yaparsa Tanr maherde ona:
"Ey zalim sen, talibe rnek olup hayr ileyeceine kitapsz
oldun. Talip sana bakp azd. (Gerekte) azdran eytan'dr. Ancak
sen neden oldun. Gel, imdi yaptklarnn hesabn ver!" deyip
tamuya83 yollar.
Bir pirin karsndan ayrlmas, Yezit'e 84 kuak zmesi, kan
dkmesi, ya da Tanr korusun, livata yapmas byk gnahtr85.
Bunlar yapan pirin derdine derman olmaz. O, yol dkndr.
Byle bir pirin yzne baklmaz, ocana varlmaz. Ve hi bir
ekilde ocan eiinden ieri sokulmaz, konuk edilmez. Onun
ayann bast toprakta krk yl bet bereket olmaz. Byle bir pirin
yanna varlmaz. Usa bile 'cazdar' denir inanlmaz. O pir,
derghmzdan kovulmutur. Aramzdan dlanmtr86.
Bir pir ocanda birka tane gen trese, onlarn ilerinden
birini ulu bilip pir saymalar gerekir. Talipleri grp soracak o pir
olur. Ancak, pirin de baka ocaktan el almas gerekir. Kimileri
('veliler birbirlerini) gremez' gibi bir dnce ileri srmlerdir.
Ancak velilerin kk, atas birdir. Dolanp bir yere gelinir.
(Kkende) kiinin kendi kendini artmas gerekir. Kii kendi
82 Gmhacky Yazmas (s. 196-197) ve Alaca Yazmas (s. 182).

83tamu: cehennem (Soguta).
84Yezit: Muaviye'nin olu. Kerbela kym onun buyruu ile gerekleir. Bu nedenle
Alevilerin nefret ettii bir kiidir. Yananlamda Anadolu'da Aleviler kendilerinden olmayan,
kenidlerine kar olan Snnilere "Yezit" derler. Szck burada yananlamda kullanlmtr.
85Alevi trensinde toplumdan atlmaya neden olan anailkelerdir bunlar.
86 Alaca Yazmas (s.182) ve 1. Hac Bekta Yazmas ( s.222).
36
kendine sahip olmaynca pir rehber doru yola sokamaz87.
Bir pirin soyu tkenirse, talipler hangi pire zleri yatarsa ondan
et tutarlar. Ancak pirin Resul soyundan olmas gerekir. Bir pir bir
talibe "gel bana talip ol, tekkeniinim ol" derse onu azdrm olur88.
Pir olan kimsenin lim ve kmil olmas gerekir 89. Pir ve rehberin
okur-yazar olmas gerekir. eriatta okur-yazar olmayan mft
grlr m? Ya da okur-yazar olmayan molla olur mu? Okur-yazar
olup anlam anlamak gerek. (Pir) sorunu zecek Tanr'nn
vekilidir. Tanr'nn gnderdii kitab bilmeyen, hakk nasl
bilebilir? nsanlar doutan bilgi sahibi olsalard, Tanr
peygamberlere kitap gndermezdi. Kitapsz pir eytan'dr. Talipler
ise pire baldr. (Kitapsz pirin) izinden yrnmez, szne
uyulmaz90.
Kimi yaratklar "aktan okurum, karay bilmem" derler. Kutsal
Kur'an' inkr ederler. Aktan okumak aklara zgdr. Ancak
onlarda kutsal Kur'an' verler. Onun buyruklarna gre davranrlar.
Szleri Kur'an'a uymayan an szne itibar edilmez. Bilge kii
ham ile has birbirinden ayrr, doru yolu bulur 91. Talip, pir rehber
ve an sylediklerini anlamazsa mrid ve staddan renip
doru yola gitmelidir. Ayetsiz, kitapsz sz syleyip, nasihat eden
pirin syledii szler geerli deildir. Trke sz sylerse bir
mritten alp sylemesi gerekir. Sylenene szn kesinlikle
Kur'an'a uymas gerekir92. An serveti altn ise Kur'an mihenk
tadr, ustatlar sarraftr. Bir sarrafa altn getirildiinde nce
mihenk tana vurur. Altnsa alr, deilse geri evirir93.
87 Alaca Yazmas ( s.183).

88 Alaca Yazmas ( s. 184) ve 1. Hac Bekta Yazmas (s.-222)
89 Alaca Yazmas s.184.
92 1. Hac Bekta Yazmas (s.233).
93 1. Hac Bekta Yazmas (s.232).
37
lmin nihayeti gelmez kaleme
Erenler kalmaya kusr-u kaleme
Hattm okuyunca fakiri analar
Cem ehli ede, glbenk, dua, senalar94...
Pirin toplumun sorunlarn ve niteliklerini bilmesi gerekir. O

zaman saduyulu biimde dnebilir. Pir ancak bundan sonra
talibi grebilir, ii piirebilir.Talibi grmek zor bir itir. Talibin
kesine kurulup:
"Ben falan pirin olu falanm. Senin gnahlarn bir araba
kazna takarm" deyip, yemek imek, sefa srmekle pirlik olmaz.
Pir, gecenin ikinci yarsndan sonra kalkp kbleye kar oturup
gn douncaya dein Tanr'ya ibadet ve niyaz etmelidir. O zaman
pirin nefesi keskin olur. Oysa, gnmzde pirler yiyip iip kulua
dein eek gibi yatyorlar.
"Kur'an bizim dedemize indi. Bakalm ne buyurmu? Biz, bu
dnyaya niye geldik? Yarn Tanr katna ne yzle karz? Bu
taliplerin hakkn bizden sorarlarsa ne karlk veririz?" diye
dnmeyen talibin vay haline! Gr onun bana neler gelir?
Ustann doru sz byledir95!..
Ve de son dnemde kimi pirler:
"Mmin kulun mal murdar olmaz" deyip murdar olmu hayvan
yerler. Ancak, yanl akla hizmet ederler. Zira bak hazreti
smail'e alnd. Bak hayvann Kur'an'dr. Ama eski dnemlerde
bir mminin bir malna bak erimemise, be can glbenk
ekip o hayvan nian verirdi. Ondan (sonra) boazlayp yerlerdi.
Son zamanlarda gelenler buna g yetirememelerine karn yanl
fetva verip halka murdar yedirirdiler. (Bylece) kanl olurlar.
(Bylesine kesilen hayvan) yemek caiz deildir. Bu tr kesilenler
94 1. Hac Bekta Yazmas (s.233.)

38
haramdr. (Tanr) hayvana bak buyurmutur96.
96 Alaca Yazmas (k s. 191).. Burada, hayvanlarn bakla tekbirlenerek kesilmesi

anlatlmak isteniyor. Bakla kesmenin Hz. smailden kald belirtilip ban kutsall
vurgulanyor. Eski dnemlerde, byk dedelerin glbenk okuyup hayvanda canllk belirtisi
gstermesi ile, kesilmeden nce len hayvanlarn da yendii syeleniyor. (Byk olaslkla
amanik dnem geleneine deiniliyor.) Ancak yaanan dnemde bylesine sz etkin,
nefesi keskin dede bulunmad iin, kesilmeden nce len hayvann yenmesinin gnah
olduu belirtiliyor.
39
4
MRT97
Gemi zamanda ulu bir padiah vard. Doudan batya her yana
hkmederdi. Bir gn, padiah bir yazya bahe yaptrmak istedi.
Krk bin rgat krk yl altrarak baheyi yeertti. (Bahenin)
iinde ac tatl olmak zere saysz meyve vard. Yiyince deli
olacak meyveler, yiyince akll olacak meyveler; cihanda her ne
trl meyve var ise iinde vard. Binlerce bahvan (bahenin
bakm ile) urard. Padiah burada alanlar uyard:
"Bu bahe vakftr. Her gelen giden yesin. Yalnz iyice bakn.
Ac meyve yiyenlere panzehir verin, lmesinler. Eer deli olacak
meyve yerlerse akll edecek meyve yedirin" diye tenbih eyledi.
Btn bahvanlar padiahn bu buyruunu akllarnda tuttular.
(Gn geti, ay geti) bu bahe yetiti, (meyveler) olgunlat. Bir
gn bir blk insan geldi. Bahenin iine daldlar. Bahvanlar ne
verdiyse kap nnde yediler. Bahenin acsn tatlsn tatmadlar.
Biraz attrp ekip gittiler.
kinci olarak baka bir insan topluluu geldi. Bunlar bahenin
iine daldlar. Acsndan tatlsna (dein tm meyvelerden) yediler.
Kimi delirdi kimi auland.
Sonra:
"Aman lyoruz" diye armaya baladlar.
Bahvanlar koup yetitiler. Au kesen meyve verip au-
lanmalarna engel oldular. (Bu insanla) bylece kurtulup esenlik
iinde gittiler.
ncsnde, bir bek insan daha geldi. Bunlar bahenin iine
97 Alaca Yazmas, "Mrit Nefesi" adl blm (s. 175-177). Klavuz, yol gsterici,
aydnlatc anlamlarna gelen bu szck, Alevi inancnda bilge demektir. Mrit, bilgi,
deneyim ve yaam biimi ile rnek alnacak kiidir. Tm bu zellikleri ile yaam
klavuzudur. Bu nedenle gerek anlamda mrit, soydan gelme dededen stn bir konumda
grlr. Bu yan ile Alevilik varoluu ddnceye yaklar. nsann kendisini yaratan bir
cevher olduuna inanr.
40
daldlar. Gzlerinin grd gnllerinin ektii her meyveyi
yediler. Bu kez bunlarn tm zehirlendi. Bahvanlar koup
geldiler:
"Aman, u au kesen erbeti iin, iyilein" dediler.
Ama o adamlar:
"Sizin baheniz aulu imi, bizi auladnz. imdi erbetinizle
yine bizi aulayacaksnz" diyerek verilen erbeti imediler. Tm
murdar oldular.
imdi ey inanan kardeler! Dnya bu baheye benzer.
Bahvanlar mritlerdir. Bu baheye ilk gelen adamlar, cihana bel
balayan bir iim su, bir lokma ekmek ile yetinen insanlardr.
Haram yemeksizin gelip gitmilerdir.
kinci gelen insanlar dnyann iine dalan, bulduunu yiyen
kimselerdir. Yanl yola gitmiler, azlarna geleni sylemilerdir.
Doru yolu yitirip murdar olacaklar zaman tpk bahvanlarda
olduu gibi mritler:
"Gelin bu kt ileri brakn. Tanrnn buyruu budur.
Peygamberin snneti budur." demiler, yiyenlere erbet ver-
milerdir. Gerekte, mrit sz arya, auya kar erbettir98.
Sonuta talip ve yol mridindir99.
(nk mrit aydnlatan, eiten, yol gsterendir.) Mrit
szn hak bilmeyen kimse inanszdr.
Sofular mrit ve mrebbiye baldr. Ve de sofular mridine
ve mrebbisine100 nikahl gibidir. Mrit, mrebbi ve halifeden 101
yedi adm rzasz yere gitse bo olur. O sofunun nikhn yenilemek
98 zmir Yazmas (s. 26-27).

100mrebbi: ocuk terbiyecisi, eitimci. Szck Buyruk'ta ve Aleviler arasnda "Tarikata
girecek kimseyi eitine kii" anlamnda kullanlr.
101halife: Erdebil tekkesinin Anadolu Kzlbalar ile ilikilerini salayan st dzeydeki
grevli kii. Halifeler zellikle Anadolu Kzlbalarnn Erdebil'e gnl verdikleri 15-18.
yzyllarda nemli grevler stlenmilerdir. Kzlbalarn Safevilerle balarnn kop-
masndan sonra, tmden ortadan kalktklar anlalr. Byk olaslkla bir blm ocak
kurmu, gnmzdeki dede soylarnn atalarn oluturmulardr.
41
eski erkndr. Nikhn yenilemeden o sofuyu kabul etmek
yezitliktir, byle bir sofunun yenileyen zahit102'in onu grmeye103,
tasarrufa hakk yoktur104.
Ve de be nesne mrittir: Birinci (mrit) Tanr'nn kelmdr.
kinci (mrit) aydr. nc (mrit) gnetir. Drdnc (mrit)
eradr. Beinci (mrit) yoldur. (Yol) szlp gelmi olgun
sohbettir ve Muhammed Ali'den kalmtr105.
(Bu nedenle) mridin cihanda serseri gezip de ahireti harap
etmemesi, Muhammed Ali'nin mayasna koyduu damzl
bozmamas gerekir.
102 zahit: 1. Din emirlerine ar bal, btn dncesi bu emirlerin yerine getirilmesi
olan, 2. (Sofularca) riyac, irfansz, kaba sofu. 3. Alevilerce, Kzlba olmayan.
42
5
REHBER106
Rehber olmak her kiinin hali ve yapaca i deildir. Rehberlik

yle bir kimseinin hakkdr: (Rehberin) eriatta mil, tarikatta
kmil, sehavet sahibi ve cmert olmas gerekir. Gnl kaps ak,
dili tatl olmaldr. Sz gl. yrei tm Tanr yaratklarna sevgi
dolu olmaldr. Elinden, dilinden, eyleminden, konumundan,
(durumundan) kimse incinmemelidir. Yce ahlk sahibi olmaldr.
Eksik ahlaktan saknmaldr. Kskan olmamaldr. Kendisini nasl
bilirse bakalarn da yle bilmelidir. Alim olmaldr ki, nur ala nur
ola. Alim demek, hakk batldan, batl haktan, hayr erden, ak
karadan ayrmak demektir.
Ve de rehber srekli ilerleme iinde olmaldr. halkn alak
gnllln, ve sevgisini arttrmaldr. Tm talipler arasnda
saygnl ok olmaldr. Ve terakkisi yce olmaldr . Ve de talibe
sevgisi ok olmaldr. Ve yol iinde bir kimse sulu olsa o
kimsenin durumunu grp adalet ve insaf ile, yumuak sz ile
yol(un kurallar) iinde (onu) aklamaldr107.
Bir rehber, bir pir, bir muhasip birinin haksz bir i yaptn
grp de onu ortaya vermezse, (yaplan hakszla) gz yumup
giderse onun rehberlii, pirlii, musahiplii yalandr. Ceza gn
yz karadr. (Hakszlk yapan) her ne kadar tutmasa da onu
uyarmak gerekir. Boyunlarnda olan farz yerine getirmeleri
gerekir108.
Ve de rehber gnah ettiinde, talip onu grp:
"Sen bu ii niin ettin" diye yolu ile kural ile (onu uyarmasa)
kr varcl olur. Zira iman temiz olmaynca toplumun namaz
106 "Rehber" konusu Alaca Yazmas (s. 164), Gmhacky (s.196) ve 1. Hac Bekta
Yazmas (s. 219). sayfalarnda ilenir.
107 Alaca Yazmas (s. 164).
108 GmhackyYazmas s.196.
43
doru deildir.
Bir talip, pirine rehberine:
"Eteinin biri uzun biri ksa" dese, ancak bunu kendi nefsi
yolunda dese gnahkr olur. Ama, (bunu) yol iin dese sevaba nail
olur. Akl erip demese azaba nail olur109.
Son zamanlarda gelen talipler:
"Pirin, rehberin gnah m olur? Onlar ocakzadedir. Onlarn
kfr iman olur" derler. Ancak gerek yle deildir110.
Bir rehber bir talibin hakkndan gelemezse pir onu karp talibi
baka bir kiiye teslim etmelidir. Rehber ocaktansa, (talibi)
rehberin bir kardeine ya da amcazadelerinden birine teslim
etmelidir. Pir (ya da) rehber byk gnahlardan birini ileyip
erkna yarar olmaktan kmsa talip o ocaktan kopmaz.
Amcazadelerinden birine yapmak erkndr111.
109 Malatya Yazmas s.219.

111 Gmhacky (s.196) 1. Hac Bekta Yazmas (s.-220).
44
6
ZKR112
Bir keresinde Ulu Tanr, Cebrail'e buyurdu:

"Ey Cebrail bana yeryznden haber getir!"
Cebrail, Tanr'nn bu buyruu zerine cihan dolat.
Yeryznn belirsiz bir yerinde "tevhit" sz ile birbir zikir iitti. O
zaman orda durakald ve yere indi. O anda yetmi bin kanatl
melein de "tevhit" sz artn grd. Olanlar izledikten
sonra varp Tanr katna kt. Durumu Tanr hazretlerine bildirdi:
"Ey Perverdigar, falan eyhin taliplerinden gerek talip olan
adamlar grdm. Oturmu adn anyorlard. Tevhidin avaz
yerden ge dolmutu. Ben hayran oldum" dedi.
"(Cebrail'in anlattklar) ulu Tanr hazretlerinin houna gitti.
yle dedi:
"Ey Cebrail, o kullarmn ibadetlerini kabul ettim. Gnahlarn
yarlgadm. Yer, gk meleklerini de yarlgadm. Ey Cebrail, senin
de gnahndan getim, zt ettin."
mam Cafer Sadk Hazretleri:
"Her kim eceli yettiinde z gnahn grse, o anda o lenin
gnahndan getim" buyururlar.
Ulu Tanr Hazretleri:
"zzetim ve cellim iin snama amac ile bana zikredene ve
zakir olana gkten yetmi bin lnet aa insin. Ancak saf olarak
oturmu olan cemaatin gnahndan geerim" buyurmutur.
imdi "halife" be harftir. Birisi dmtr. (Bunu alfabenin
harflerinden karrsak) yirmi dokuz kalr. (Bu kalan) on iki - on iki
blndnde (geriye) be kalr. Be eriattr. Hazreti Resul'n
artdr. Ve halife Muhammed Mustafa'nn iini ilemeli ki yin-i
erkn yerini bula. Ve de eriat tarikatn kapsdr. Bir kimse eriat
112 zmir Yazmas "Halife, Pir, Zakir" (s.77-78) balkl blm. Burada anlatlanlar aynen
orada da vardr. Biz sralamada kk bir deiiklik yaptk. yky baa aldk.
45
yerine getirmezse tarikata giremez.
"Ve de "pr" ad drt harftir. O drt harf (yirmi dokuzdan
karldnda yirmi dokuz) yirmi be olur. On iki - on iki b-
lndnde (geriye) bir kalr. O bir tarikattr.
Ve "tarikat" da yedi harftir. Hazreti Emirelmminin Ali
Veliyullah'tr. O (tarihat) Ali ilei gerektirir ki yin-i erkan yerini
bulsun. O pir kendini bilmezse pirlik canna byk olsun.
Ve de "zkir" ad drt harftir. (Bu drt harf yukarda kalan yirmi
be harften karldnda oras) yirmi bir olur. (Yirmi birden) on
iki karldnda dokuz kalr. Dokuz ise doksan bin szdr. Ulu
Tanr'nn szdr. Tanr, bu doksan bin sz Hazreti Muhammed
aleysselam'a bildirmitir. te zkir'in bu doksan bin sz iinde
gezdirmesi gerekir ki ulu Tanr var olsun. Zkir yerde, gkte zikir
srasnda tabibdir, ardr. Zikirle uraan kimsedir.
Tanr zkir iin:
"Cebrail'in hizmetini stlenmitir. Yer ile gk arasnda yetmi
bin nur kanatl melek zikretsin" buyurmutur113
Halife ve zkirler z adlarn bilmezlerse, z adlar kendilerine
byk ola. Tamunun yedi kaps bunlarn yzne ala. Ve cennetin
sekiz kaps yzlerine rtle. eytan aleyhllne gibi olalar114.

46
7
SOFU115
Sofu olan kimsenin oturduu dek postudur. Evi cennettir.

Mminler(i) melektir. Mslmler(i) hurudir. Yiyecei cennet
rndr. tii su cennet sulardr, cennet arabdr. Giydii giysi
cennet giysisidir. Yakt ra Tanr'nn nurlu yzdr. Syledii
szler Kur'an'n szleridir. Alp verdii soluk Tanr'nn kutsal bin
bir addr. Ve de talibin, pirin, mridin, rehberin .116,
meayihlerin117 evi (sofunun) Mekke'si ve Medine'si118,
Kbe'sidir119. Ve (onlarn) evlerinin eiklerine niyaz eden sofu bin
bir kez hac ve gazi olur. Byk ve kk gnahlardan kurtulur,
arnr. Byle bir sofu halk iinde gkteki meleklere benzer.
Cennette huriye benzer. Ve yldzlar iinde Ay ile Gne'e benzer.
nsanlar iinde enbiyalara benzer. Ve sofu sularda bengisudur.
Zemzeme benzer. Yiyeceklerde bala ve helvaya benzer.
Yemilerde hurma, elma ve incire benzer. ieklerde gle 120,
nergize benzer. Kularda tutiye, blble, kumruya benzer 121. Sofu,
ilimlerde Kelm- Kadim'dir. Ve de sofularn yzleri kutsal Kur'an-
Kerim'in yzdr. Yedi hat ve yedi fatihadr. Nefesleri bin bir
addr. Ve zlfleri on ikidir. Ve etleri yz altm alt harftir.
Yzndeki izgiler Kelm- Kadm'in nutuklardr.
Evet, imdi anlald ki, sofularn, mminlerin ve mslmlerin
birbirinin yzne bakmalar Kur'an okumaktr, birbirine ulamaktr.
Zaman geldiinde iki an birbirine kavumasdr. Ve de Ulu
115 zmir Yazmas s.131 "Sofi" adl blm.

47
Tanr hazretleri on sekiz bin lemde, yetmi iki millet iinde
sofular ve gruh-u naci kullarn pek sever.
Amma, sofu odur ki, drt kapnn, krk makamn, on yedi
erknn hizmeti onda var olsun. Yani, sofunun tevhidi, mridine
secde edip hak evinde mahade edip hakka yetmek, daha dorusu
zn tanmaktr.
mdi, cahil bu hikmetleri grr, kfr bilir. Bir insann kfr
gitmedike iman tamam olmaz. Sofunun orucu mridine sayg
gstermektir, zekt mridine niyaz vermektir. Hacc mridine
tecell etmektir. Sofunun gazas, mridine itenlikle yrekten
ban ve cann vermektir. Sofunun kblesi ve Kbesi mrebbinin
ve rehberin yzne bakmaktr.
Ve de bir sofu bir sofunun evine varsa ayaklar ile ettii
gnahlardan arnr.
Bir sofu bir sofunun elini pse elleriyle ettii gnahlardan arnr.
Bir sofu bir sofunun yrekten yzne baksa gzleriyle ettii
gnahlardan arnr.
Bir sofu bir sofuya gnl verip sevse gnl ve kalbi ile ettii
gnahlardan arnr.
Bir sofu bir sofuya dnya yiyecei yedirse, Tanr ona cennet
yiyecei yedirir.
Bir sofu bir sofunun evine122, kyne, lkesine gitse123, yz bin
rahmet, yz bin bereket, yz bin hayr kazanr.
(Ev sahibi) sofu o sofuya gleryz gsterse, o sofunun evinden
kynden yz bin trl kaza, bel uzaklar.
Ve de (gnlerden bir gn) ulu Tanr hazretleri, yer ve gk
meleklerine, cennet hrilerine, Aya ve Gnee, Yldza yle dedi:
"Gelin benim sofu kullarmn zevk sefalarn izleyin!"
Yer (ve gk) melekleri, cennet hurileri, Ay ve Gne, bu sofular
seyrettiler. Sonra tm Tanr'ya secde ettiler:
"Ey Tanr, bu birbirleriyle oturup mutlu sohbet eden kullarn
122 zmir Yazmas s.131-133 ve Alaca Yazmas, (s.172-173).

123 Alaca Yazmas (s.173)
48
kimdir?124 Onlarn deer ve saygnlklarndan bize de bala" diye
yakardlar, isteklerini bildirdiler125.
O zaman Tanr hazretleri yle buyurdu:
"Ey benim meleklerim, ite bu mutlu biimde birbiriyle oturmu
sohbet eden (kiiler) bana snm, selmete kavumu
kullarmdr. Bakalar taa, topraa, aaca secde ederken, bunlar
beni grp bana secde ederler. Her kim benim ile durup oturmak
dilerse, bu kullarm ile dursun otursun. Onlar ile durup oturan,
benim ile durmu oturmu saylr.
mdi, yedi deniz mrekkep olsa, aalar kalem olsa, yedi kat
gk kt olsa, tm insan ve cinler ktip olsa, sofu ve sekin
kullarmn bir zerrecik zelliini yazp bitiremezler"126.
Dnya ve ahiret ilerinde sofuluktan erdemli hayrl bir ura
bulunmaz. Bilge (kii)nin gizemli sz byledir. Bylece
bilesiniz127!.
Ve de sofular, mridine ve mrebbisine nikhl gibidir. (Bir
sofu), mritten mrebbiden ve halifeden rzasz yedi adm(lk bir)
yere gitse bo olur. O sofunun nikhn yenilemek eski bir erkndr.
Nikhn yenilemezse, o sofuyu kabul etmek yezitliktir. Bir
sofunun eini zahit grse o, einin nikhn yenilemezse onunla
ilikide bulunmas haramdr.
Ve de bir mminin bacsnn gnl zahide dse, o bacy
ldrmekten baka erkn yoktur.
Ve de bir sofu ile bir sofunun bacs arasnda sevgi olsa onu
lnetlemekten baka erkn yoktur. Bilgenin ve gzel mridin
tresi ve gizemli sz budur128.
Ve de bir sofu bacsn haksz kazan salamaya gnderse,
sonra (o) mala tamah etse eriata gre (o sofuyu) eee bindirip
124 Alaca Yazmas s.174..

126 Alaca Yazmas s.173 ve 174.
49
yzne kara alp kyden kye ve ehirden ehire gezdirmek
gerekir. Ve tarikata gre bandan tac, arkasndan giysisi, elinden
asas alnr. O, dnek saylp hibir zaman sofular arasna
sokulmaz. Marifet kapsnda ve cemde o kimse ile kimse bir
sofrada oturmaz. Ve (o sofu) lrse namaz klnmaz. Hakikat
kapsnda o kiiye secde ettirilmez. Ve de (o sofu) peygamber ise
ona mmet olunmaz. Nedeni, rzasz lokmasn yemi olmasdr.
Ve de bir sofu bir sofunun gnln krsa, bir sofuyu incitse, o
ykt gnl yapmaynca, o sofuyu mrit, ustad, pir rehber,
mrebbi kabul edemez. Ancak, bunlar dnya malna dayanamayp
bylesi bir sofuyu kabul edecek olurlarsa bu kez toplumun onlar
kabul etmemesi gerekir129. Ayrca, bir sofunun Tanr ile kendi
arasnda bir gnah olursa, pir yamacna gelip yarglanrsa onu bir
daha sormak erkn deildir130.
Bir sofu byk gnah ilemise, sofunun dman yanndaysa
hibir gnah sorulmaz.
Bir sofu (toplum nnde aklanrsa) sonra da hasm yannda iki
gnl raz olursa o topluma alnr. Ondan br sofuyu niyaz
istenir.
(Bir sofu bir ka sofu ile birlikte gnah ilediinde) pirin nne
gelip gnahn balatmak iin durur. Birlikte gnah iledii
adamlar da gnahlarn ele vermeden o sofu ile birlikte dururlar.
Onlar (: yannda duran sulular) yeniden sorgudan geirilmez.
Birinin yz suyuna onunun; onunun yz suyu hrmetine
yznn, yznn yz suyu hrmetine bininin gnahndan
geilir131.
Ve de pir'in nne gelen sofuyu yarglamadan nnden gn-
dermesi erkn deildir.
Ve de bir sofu, bir sofuya, yedi saat, yedi gn, yedi hafta, yedi
ay, yedi yl ya da yetmi yl iin ikrarn verebilir. Ancak, ikrara

50
sahibi geldiinde ikrarn dava ederse iki kimse eriata tank,
tarikatta tanklk, marifette ainalk ve srr- hakikatte hak tankl
ile o sofuya ikrarn geri vermek erkndr. Mridin (bu durum
zerine) bilge sz yledir:
"Ot kknn stne biter. Bir pnarn suyu bir pnara akmaz"132.
Ve de insanolunun kuaktan yukars yce, aas kirlidir. Ulu
Tanr ycededir, kirlide deil. Mekndan uzaktr. Cehennem yerin
altndadr. Kirliye inilince cehenneme ulalr.
Ve de insanolunun kuaktan yukars boazna dek yedi kat
gktr. Boazndan yukars ar- ldr. Kuaktan aas yedi kat
yerdir. Bir kimse bir adamn boazndan yukarsna, azna,
gzne, yzne, sana, sakalna, dinine, imanna kfretse
kesinlikle kfir olur. Yeniden Mslman etmek gerekir133.
Ve de sofuya kimseden kamak yezitliktir: Birincisi se-
yitlerden, ikincisi mritten, ncs halifeden. Nedeni, bu
kimsenin erkn sahibi olmalardr. Erkndan gizli i yapmak ayn
biimde yezitliktir.(Byleleri:)
"Yol amaktan korktuk, onun iin erkn gstermedik" derlerse,
bu yantlar geerli deildir. Zira, erkn sahibi olan yznden
bellidir134.
Sofu, yedi adm taharetsiz ve abdestsiz, cnp yrmeyendir.
Abdestsizlik kovulmuluktur. Taharetsizlik habisliktir135.
Ve de bir sofu bir sofunun eline varsa, ev sahibi, konuk sofuya
izzet ikram ederken:
"Ben de senin evine geldiimde, byle ikram edesin" diye
dnemez. Ve sylemez. Erkn, Allah-Muhammed-Ali'nindir.
Sofu verdii lokmay Allah-Muhammed-Ali akna veren kiidir.
Onu dillendirmek erkn deildir. Ettii iyilii ve yedirdii lokmay

51
dillendiren kii iki yzldr136. Byle davran eytan ve Yezitten
kalmtr137.
Ve de sofu sofuya dn lokma yediremez. Yedirdii lokmay
kesinlikle isteyemez. Byle bir davran piri, ustad olmayan,
gerekte inanmam sofulara zgdr138.
mdi bylece anlald: Bir sofu bir sofunun evine varsa, bi-
rincisi eii niyaz etmeli. kinci, er ve baclarna niyaz etmeli.
nc, (sofunun) ocana niyaz etmeli. O konuk sofunun ev
sahibine armaan ve hizmeti budur. Ve de ev sahibi, eri bacs o
konua:
"Bugn saygn ve deerli konuumuzsun. Bizim evimizle bir
ilikimiz kalmad, o senindir." demek eski bir erkandr139.
mdi, (u) be nesne ile sofuluk olmaz:
Birinci: Habislik. Sofuluk, sazla, szle, cmble, elenceyle
olmaz. Bunlarla sofuluk olsayd, ingeneler ve algclar sofuluu
kimseye brakmazlard.
kinci: Sofuluk, oyunla halayla olmaz. Bunlarla sofuluk olsayd
engiler onu kimseye vermezlerdi.
nc: Sofuluk urulukla olmaz. Urulukla sofuluk olsayd,
urular, yankesiciler, cepciler, ekiyalar sofuluu kimseye
vermezlerdi.
Drdnc: Sofuluk, eilip dorulmakla, secdeyle, namazla
olmaz. Bunlarla sofuluk olsayd, zahitler ve abitler sofuluu
kimseye brakmazlard.
Beinci: Sofuluk iki iip elenmekle olmaz. Bir yerde erkekler
toplanp glp elenerek rak-arap imeleriyle sofuluk olsayd,
onu bekri ve sarholar kimseye vermezlerdi.
mdi, sofuluun aslnn, edep, haya, l, yaknlk, dostluk,
inan, hizmet, sevgi, rza, ustad, mrebbi, msahip, aina, kazan,
136 Alaca Yazmas s. 170.

137 zmir Yazmas s.135 ve Alaca Yazmas (s. 170).
138 zmir Yazmas s.137-138.
52
merep ile olduu anlald. Sofuluk, bakasn incitme, cefa,
zulm, ikence ile olmaz. Kmil mridin, ustadn, erkn treninin
gizemle sz budur140.
Bir de sofu, pirinin (sylediklerini), erknn ve yolun gereklerini
yerine getirmeli. Bylece, yreinden kuku, ikircik, kkrtclk,
istemezlik, bulundurmayan, yreindeki insan sevgisi gnden gne
artan, eksilmeyen kii olmal141.
Sofuluk genken yaplp, yallkta braklan bir ura deildir.
Evlenmeden nce yaplp evlenince braklan bir nesne deildir. Ya
da bunlarn aksi deildir. Byle bir davran eytan ile Yezit'ten
kalmtr142. Byle sofu, pir, ustad, mrebbi ve msahipten dnm
demektir. (Byle bir sofu) dnektir, kancktr143.
Ve de bir sofu, mrit, mrebbi ve halifenin szlerini ldrp,
ra devirip kandili sndrrse, bu anlan durumlarn tmnde
mridi ldrm olur.
Bylece imdi, sofuya tarik almann, (sofudan) kurban almann,
(sofuya) sitem etmenin eski bir erkn olduu anlald.
Bir sofu, pirin ayakkabsn giyse, pirden nce sofraya el uzatsa,
seccadesinin zerine otursa, atna binse, klcn kuansa, pir yayan
yryp, kendi atl olsa, pirden nce yrse, pirlerini yolda brakp
kendi geri dnse, pir sz syleyince kulak ard etse (su ilemi
saylr). Bu anlan ilerden herhangi birini yapan sofu tarik
vurularak ya da kurban alnarak cezalandrlr. Bylece erkn
yerine gelmi olur. l diri klnm olur. Kt ilerin bir daha
yaplmamas iin "h" ekilir. Tm bunlar inkr eden inansz,
kfir olur.
mdi, ey sofu, ey mmin, mutluluk bulaym dersen zn
topraa indirmen gerekir.
(zn topraa indirmek iin unlar yapmalsn:)
140 zmir Yazmas (s.137-137).

141 zmir Yazmas s.137 ve 169-170.
142 zmir Yazmas s. 137.
143 Alaca Yazmas s 179.
53
1. Yumuak szl ol.
2. zverili ol.
3. Evveli, ahiri fark et, soysuzluk etme.
4. Tanrnn buyruuna ibadet et.
5. Gnl krma.
6. Her zaman Tanr'nn szlerini dilinden drme.
7. Toplumda uysal insan ol.
mdi, insan yoldan eden ge vard:
1. Hayadr
2. Edebdir
3. Gnldr.
Ve de nesne (kii) gnln aydnlatr:
1. Hakikat ilmini okumak
2. Tarikat ilmini okumak
3. Marifet ilmini okumak.
Ve de nesne gnl perian eder
1. Kt yolda
2. Kt komu
3. Kt avrat.
Ve insanda trl ahlk vardr:
1. Bhtan144.
2. Gaflet
3. stemezlik.
Bunlardan uzak durmak erkndr.
Ve de nesne gnl doru yoldan karr, nasibini aldrr:
1. Vara yok demek.
2. Kezzaplk145
3. Gnl incitme.
Bunlar zararldr.
Ve de varlmas gereken drt nesne vardr:
1. eriat
144 bhtan: Birine yalan bir ey kondurma, iftira.

145 kezzab: ok yalanc. Buyruk s.137.
54
2. Tarikat
3. Maarifet
4. Srr hakikat
nce eriat, Hazreti Muhammed'in buyruudur. Din iinde
tarikat ilektir. Hak yolunda hakikat olgudur. Ve iman iin maarifet
erkndr146.
Bir sofunun, stad, pir, mrit, mrebbi, halife, msahip, merep
aina ve kazancndan erkn istemesi erkn deildir. Bunlar erkn
sahibidirler. Erkn sahibinden erkn istemek erkn deildir. Tarik
asalar giysileri, yollar ve szleri kendilerini keser. Evliyann yolu
enbiyanndr. Enbiyann yolu Allah'ndr. Allah'n yolu keskin
kltr.
Birinci eyvallah yolun sandadr.
kinci Allah'n emri yolun solundadr.
nc, mrvvet yolun nndedir.
Drdnc, kerem yolun ardndadr.
mdi, doru yolu brakp eri yola gidince birinci Allah'n klc
keser.
kinci yolun soluna gideni eyvallah tutar. nc yolun nnde
gideni mrvvet tutar. Drdnc yolun ardndan gideni kerem
tutar147.
Ve de sofu olan kimseye yerde halife ve mrebbi(nin) gnah
buyurmas erkndr:
Birincisi, evliyann menakb okunurken sz sylerse gnahkr
olur.
kinci, Seyyit nesimi'nin ilim ve Kuran' azman okunurken
(sz sylerse gnahkr olur)
nc, pir karsnda dil olursa148 (gnahkr olur). Bu nesne
byk gnahtr.
Ve sofudan sofunun yol renmesi eski bir erkndr. (Bunun)
146 zmir Yazmas s. 69-70, "Sofinin Yolu" balkl blm.

148 dil olmak: Dili olmak, sz sylemek, yant vermek.
55
anlam nedir diye sorarlarsa, (Bunun anlam udur): (Bir sofu)
yzyllk sofu olsa grmedii, bilmedii yerin acemisidir. Bir sofu
eriat evine girince, msahip kazanc tutunca, o sofunun mridine
ve mrebbisine erkn gstermesi erkndr. Ve de sofunun kendi
kendisinden msahip, muhabbet ve kazan istemesi erkndr. 149
149 zmir Yazmas.137-138 ve 210.
56
8
MRT150
Gnlerden bir gn imam Cafer Sadk hazretleri inananlarla

oturmu syleirken inananlardan birine dnd:
"Yarn sana bir kimse gnderirim. Kzn ona ver" dedi.
Bu kimse evine geldi, Akam avradna mam Cafer hazretlerinin
dediini haber verdi (sonra) yatt. Sabah olunca kalkp hazrland.(
Bu srada) evin d kapsndan bir ses geldi. Dar kp baknca
150 zmir Yazmas "Mrit Trldr" balkl blm. (s. 128). Burada anlatlan
yk Treyi Destannda ve Hun sylencesinde de vardr.
Treyi Destannda yle anlatlr:
Eski Trk hanlarndan birinin ok gzel iki kz vardr. Bylesine gzel
kzlar insana yarar grmez. Hakan bir d grr. Dn yorumlatnca,
kzlarn Tanr ile evlenmek zere yaratldna iyice inanr. Eninde
sonunda tanr gelecek bu kzlar alacaktr. Bu inanla yksek bir kule
yaptrr. Kzlarn bu kuleye kapatr. Artk gece gndz, gelip kzlar ile
evlenmesi iin tanrya yalvarr. Sonunda birgn beklenen Tanr gelir,
kulenin nne dikilir.
Gk Tanr bir erkek boz kurt biimindedir. Bu erkek boz kurt bir sre
durup bekler. Sonra kulenin evresinde dner. Bunu gren kzlar,
evlenecekleri tanrnn bu boz kurt olduunu anlarlar. Kuleden kp kurda
varrlar. Bozkurt kzlar alp gider. Onlarla evlenir. Bu evlilikten Dokuz
Ouz ile On Uygur boylar trer.
Hun Sylencesinde ise yledir:

Hun hkmdarlarndan birinin olduka gzel iki kz vard. Bir gn kendi kendine
bu denli gzel kzlar ademoullarna vermek uygun olup olmayacan dnd ve
sonunda onlar tanrya sunmaya karar verdi. Bu amala kendi imparatorluunun
snrlar zerinde bo bir yer seerek ok yksek bir kule yaptrd. Ve tanrdan
kzlarn kendisine e olarak almasn yakararak ve dileyerek, onlar gtrp kuleye
brakt. Sonunda kulenin nnde yal bir kurt gzkt. Kulenin dibine yaparak
gece ve gndz ulumaya balad, dahas orada kendisine bir in yaparak ay hi
kmldamadan orada kald. Kzlardan biri, kardeine dedi ki: Babamz bizi Tanrya
sunmak iin burada brakt. Sakn bu kurt tanr tarafndan gelmi olmasn? Ve
hemen kuleden inerek kurdun yanna gitti; onun ei oldu. ocuklar dourdu ve
Huel-Hular onun soyundan tredi. (Ziya Gkalp. Trk Uygarl Tarihi, haz.
Yusuf otuksken, nklap y., stanbul 1991, s. 72)
57
darda bir bozkurtun durduunu grd. "mam Caferin dedii kii
bu olmal" diye iinden geirdi. Bir iki (diye dnmeksizin) kz
karp kurdun eline verdi. Bu gelen kurt kz alp gitti.
Birka gn getikten sonra kars yle dedi:
"Ey adam, mam'n sz ile kz (bir kurda) verdin. Kurt alp
gitti. Var u karda olan meeleri ara. Kz kurt yediyse,
kemiklerini devir getir. Bir yere gmelim. Ondan sonra umut
keselim."
Bunun zerine bu kii kalkp kzn aramaya kt. Meeliin
giriine varnca bir adamn bir kucak odun kesip bir ipin zerine
koyduunu grd. (Adam odunu) gtrmek istedi. p (yetiip) eline
gelmedii iin alp gtremedi. (Bunun zerine) vard bir kucak
(odun) daha kesip getirdi. pin zerine koydu ki gtre, yine
gtremedi. Bu kez gidip bir kucak odun daha getirdi, koydu.
(Odun) ncekinden daha ok oldu. Yine gtremedi. Sonunda
adam arp kald.
Kzn babas olan kimse bu olay grdkten sonra yine yola
koyuldu. (Bu srada) bir kaya deliinden bir ku kp utu. Sonra
dnd o delie girmek istedi ama giremedi.
Sonra (o kzn babas yoluna) gitti. Bir sr kuun uutuu bir
yere vard.
Bir gzel kz ile bir yiitin oturduunu grd. Kzn kendi kz
olduunu anlad. (Yanlarna vard) Selam verdi, selam ald. O yiit
ve o kz ile grt. Bir sre onlarla konutu
Ondan sonra evine dnd.(Grdklerini karsna) haber verdi.
(Her ikisi de) mutlu olup sevindiler.
Ondan sora mam Cafer Hazretlerine gitti. Grdklerini bir bir
anlatt. O zaman mam Cafer Hazretleri yle dedi:
"Ey kii grdklerini sana aklayaym. lk grdn odun kesen
mrebbidir. Bir kimseyi oul edinir (ancak) sorununu zp
hakkndan gelemez. Dnp birka tane daha bulur, onlar da oul
edinir. Ayn biimde hakkndan gelemez. Oullar da serseri olup
gezer. Kendinin dnya ahirette yz kara olur. Belki de son
dneminde imansz gider."
58
"O delie giremeyen kua gelince, o gidip bir rehbere ikrar
vermitir. Sonra hileli iler yapmtr. Ardndan verdii ikrar inkr
edip gzden dmtr. Artk bir daha ieri giremez, ylece kalr".
"Kzn alp giden (o kurt gerekte) o yiit idi. Kurt sonunda
gelip kzn alp gitti. Tanr'nn buyruu yerini ald."
"mdi, mrit olup irade getirenin eyhin buyruuna yz
evirmemesi gerekir. Yz evirirse imansz gider"151.
Ve mrit trldr. Birinci mrit, ikinci tirit 152 , nc kr
ittir153
mdi, mrit'in ban, maln evliyann yoluna harcamas gereken
kii olduu anlald.
Tirit, maln cann mride vermeyi kfr sayan kimsedir.
Kr it, ne maln ne cann mride veren kimsedir.
Bu yoldan ve ayini erkndan dnen talip murtad olur. Gerek
mridin bilge ve gizemli sz byledir154.
151 kr it: Gz gerekleri grmeyen aptal, nankr insan; mrit ve tirit szlerine uyakl
olsun diye uydurulmu bir szck.
152 tirit: Ne anlama geldii tam olarak anlalmyor. "Yac, dalkavuk" anlamnda halk
arasnda kullanld anlama gelmesi olas.
153kr it: Gz gerekleri grmeyen, aptal, nankr insan.
59
9
TALP155
Ve bir sznde mam Cafer Sadk Hazretleri yle buyururlar:

"Talip demek, mrebbi ve musahibine ikrar veren 156, yolu
erkn kabul eden, hakikate girip bir dilden ten demektir.
(Talibin) mrebbi ve musahibi kabul etmesi gerekir. Bunlarla
yaamn srdrmezse lneti kabul etmitir. Srgn edilmesi
gerekir. Bir talip yola girmez, hakikati kabul etmez, mrebbi ve
musahibi haklamaz, o talip lnet uygun olur. Mrebbiye ve
musahibe raz olmayan talipler hakikate raz olmazlar. Hakikat ehli
canlarn onlar hakkn halkasna koymamalar gerekir157"
Yola erkna smayan talipler srgndr. Onlar ceme ve erkna
koymaynz! Onlar hak yoluna smazlar. Yoldan kovulmulardr.
Mrebbi ve msahibe raz olmamlardr. Ve farz tutmamlardr.
Onlar tarikat ve hakikat kabul etmemilerdir. Onlarn ikrar caiz
olmaz. Yedikleri haramdr. Tarikatta murtaddrlar ve yzleri
karadr158
Nedeni; yol ve erkn Muhammed Ali'den kalmtr. Muhammed
Mustafa'nn talibi olan kimseler, Aliyyel Murtaza'nn soyunun (da)
talibidirler. Onlarn mrebbi ve musahibe yetip, ikrar verip iradet
getirmeleri ve biat etmeleri gerekir. Ve de pir tutmalar gerekir.
Ve hem de o pirin hazreti On ki mam soyundan olmal ki
pirlii kesinlikle geerli olsun. Resul soyundan olmazsa pirlii caiz
olur mu? Kesinlikle: Olmaz!159
155talip: Tarikata girmek isteyen kii. Talip konusu Buyruk'ta ok dank biimde
anlatlr. Kimi yerde sofu, kimi yerde mmin olarak adlandrlr. Bu anlatlanlarn ayns
kimi yerde Talip bal altnda verilir. Biz buruda dank anlatlanlar deitirmeksizin
verdik.zmir yazmas s. 26.
157 zmir Yazmas s. 29-30.
159 zmir Yazmas S. 26.
60
Talip olana uygunu odur ki, gc yettike ileye (ve de bylece)
Hak Taala o telibe kudret ve hidayet 160 hazinesinin kilidini aa.
Daha dorusu, kudreti yettike nurdan, srdan ve hidayetten ala.Bir
adam(n) Ulu Tanr ile bulumas olas deildir. Eer, Ulu Tanr ile
bulumak dilersen bu anlan farzlar yerine getirip ura verirsin,
hidayete eriir(sin). Bir adam(n) kendini bilmesi udur:
"Kendini bilen Tanr'sn bilir"161
Kendi nefsine gafil olan hidayete erimez. (Kii) Tanr'y
ibadetle kendi nefsinde bulur. Nefsini bilen kii marifetiyle Hakk
bulur. Hidayete dahil olur.
mdi, (hidayeti) buldurmayan iki nesnedir:
Biri, terk-i kelam162
Biri terk-i taam163 (yapmamaktr.)
kisinin de asl uzlet'tir164. Uzletin asl (ise) dnya urandan el
ekmektir. Meayih ayin-i erknda byle buyurmutur. Ona
makam- terk derler ve ehl-i vahdet eder.
Terk, kendi zn bilmektir. Varlk Hakkn bilmektir. Tanr
rahmetine ulam eyhler buna makam- maarifet derler. Bu
makam(da) hayvan dzeyinden kar, insan dzeyine 165 erirsin.
Pes imdi, talip olan canlara gerektir ki, ok llmeyecek
Bu sz Arapa verilmitir.
160 kudret: 1. G, 2. Tanr'nn btn varln kaplam olan ezeli gc, 3. Varlk,
zenginlik, 4. Tanr yaps, insan eli karmadan meydana gelen eylerin kayna, 5. Ehliyet,
becerebilme.
hidayet: Yol gsterme, 2. Doru yolu arama, 3. Doru yola girme, 4. Tanr tarafndan
birinin kalbine ilham olunan, doru yolu arama istei.
161 Bu tmce Arapa verilmitir.
162 terk-i kelam: Konumay brakma. Burada bo, anlamsz konuma, dedikodu etmeme
anlamnda.
163 terk-i taam: Yemeyi brakma. Yemei brakma. Burada oburluu, agzll
barkma anlamnda.
nsan mertebesine ulama: Tarikatn en nemli eitimsel ilevidir.
164uzlet: Bir kyya ekilip yalnz bana oturma.
165 nsan dzeyine ulama, tarikatn en nemli eitsel grevlerinden biridir.
fa etmek: Meydana atmak.
61
dzeyde hadlerini bilip haddinden ok sohbet etsinler. Ve ilm-el
esma'y166bilmi olsunlar. Ve Hakk z benliinde bulmu olsunlar.
Bylece yol, erkn yerini alr.Ve (kii) dileine yetiir. Ancak, eek
gsz olursa yolda giderken yorulup kalr.Belki (tmden) geberir.
Ve de ehl-i hakikatin belirtisi on ikidir.(Talip) on iki farz yerine
getirmelidir ki ulu Tanr'ya erimi olsun.Ve maarifet olumu
olsun. Ve Resul soyuna itaat etmi olsun. Ve tm varln gizemini
bilmi olsun, grm olsun.167
ekemezlik, kskanlk, kendini beenmilik, kin, inat, arkadan
konuma, kkrtclk, kartrclk, dedikodu, bakasn sulama,
iftira, kfr, zulm, yalan ve cinayet Tanr'nn yasaklad ilerdir.
(Bir talip) tm bu ktlkleri benliinden uzaklatrmaldr,
yreinden silmelidir.
(Talip) gerekmezse sz sylemez. Eli ile koymad eyi izinsiz
yerinden kaldrmaz. Gz ile grmedii eye grdm; kula ile
iitmedii eye iittim ve bilmedii eyi bilirim savnda
bulunmamaldr.
Ve kendinden byk olana hizmet ve sayg; ke sevgi ve yol
gstermelidir.
Ve srekli doru eylemde bulunup yoldan sapmamaldr.
Ve hakk hak, batl batl bilmelidir.
Ve herkesi z vcudu gibi bilmelidir. Ve ylece (bakalarn da)
sevmelidir. Nedeni; vcut (ok azalardan oluan) bir azadr. (Oysa
yalnz) bir aza ile kii tamam olmaz. Ve bir kanat ile ku umaz.
Tm insanlar seversen btn azalarn tam olur. Sevmezsen, azas
eksik olursun. Bir kanatl ku gibi havadan derek kendini
dikenlerde, bin bir meakkatte bulursun.
mdi, (talip kendi) vcuduna nasl acrsa, (bakalarna da yle)
acmal(dr). Ksaca kimseye azap, sknt etmemelidir, kimseye
glk kartmamaldr. Ve gnl krmamaldr. Nedeni; gnl,
Beytullah'dr. (Gnl krarsan) Tanr'nn evini ykm olursun!
166 ilm-el-esma: itme ilmi..

167zmir Yazmas Sofinin Yolu balkl blm (s. 85).
62
Ve (talip) keramet satmamaldr. Zira, keramet Hakkndr; senin
deildir.
Sen hi derecesindesin. Var ol ki, keramet sahibi olasn.
Ve (talip) zverili olmal, bencil olmamaldr. Ve kiinin aybn
yzne kar ya da bakasna sylememelidir. Ve daima haya
etmelidir.
Ve (talip) srr fa168 etmemelidir. Nedeni, kendin fa olursun.
Sakla beni saklayaym seni!
Ve (talip) Hak-Muhammed-Ali'nin dostlarn dost, dmanlarn
dman bilmelidir. ehvet dkn olmamaldr. Nefsini glce
zaptetmelidir.
"Tanr'nn buyruklarna uymak Tanr'y bilmek, zn
bilmek"169
Akas, (bu sz) "bir insan kendini anlasa Allah da anlar ve
bilir (demektir). mdi, her bir (trl ktlk) insandan olmamal ki,
hak olsun.
Ve anlan yasak eya ve sfattan oluan (nesneler) Tanr'dan
uzak denen eylerdir. Bunlar tmyle brakldktan sonra insandan
batl gider, hak kalr.
Bir kimsenin aleyhine sz sylememeli ve hakkn yememelidir.
Ve hakk batl ve batl hak bilmemelidir. Hak gelirse batl gider,
batl gelirse hak gider.
mdi bu emanetleri bir kii sdk ile tutarsa kendisi hak olur. Zira
bunlar ile enbiya ve evliya, yce amaca 170 ve ulu dzeye171
erimilerdir. Ve yeteneklerine gre kimileri peygamber, kimileri
veli, kimileri de vasi172 rtbelerine ulamlard. te ura veren
kii bu drt rtbe sahibi olur. Dnya ve ahiret onun elindedir.
168 fa etmek: Ortaya atmak, yaymak.

169 Bu tmce 2. Hac Bekta Yazmas (s. 254) Arapa olarak verilmitir
170 Bu szck orijinalde "menzil-i l" biimindedir.
171 Bu szck orijinalde "meratib-i uzm" biimindedir.
172 vasi: Bir vasiyeti yerine getirmekle ykml kimse.Bu blm Arapa'dr ve tmyle
Buyruk s.85 (zmir yazmasnda) yer alr.
63
stedii gibi ark- felei evirir. Daha dorusu, dnemin
Sleyman' olur.
Ve sohbet ederken, tatlca ve yumuak olarak syleyip,
kardakileri nefret ettirmemelidir. Ve usandrmayp daima kendine
ekip tat vermelidir. Her eyde hak vardr.
Ve erenler katna edep ve erkn ile gidip sormadan sz
sylememelidir. Ve sorulursa bildiini doru edep ile sylemelidir.
Ve bencillik, hrs etmemelidir.
Ve ahlak derecesi drt trldr.
Birinci, iyilie (kar) iyilik etmek eek ahlakdr.
kinci, iyilie (kar) ktlk (etmek) ylan ahlakdr.
nc, ktle (kar) ktlk etmek kpek ahlakdr.
Drdnc, ktle (kar) iyilik etmek vn ahlakdr. Bu
ahlak ile ahlaklanan kii kmil insan olur. Bunu tutan sultan,
tutmayan eytan olur.
Her zaman iyi eyleri Hak'tan Ve kt eyleri nefsinden bilmek
gerekir. Kty Tanr'ya dayandrmamaldr. Nedeni, Ulu Tanr,
kt eye izin vermez. Ve (ktle izin) vermesi durumunda
kendisi zalim olur. Oysa bu sfatlardan arnmtr.
Ve (talip) cefa ve skntya dayankl olmal ki sefaya ulasn.
Sabr etmelidir, nedeni, sabr ile anka tutulur. 173
mdi, ey tarikat sahibi ve ey hakikat yolunun zikircisi!
Talibin zerine farz olan (buyruklar), halife ve seyit olmak zere
bu nesneyi tanmas gerekir. Kmil olup ilm-i eriat, ikinci ilm-i
tarikat, nc ilm-i marifeti bilmesi gerekir. Talibin bu ilimlerde
bir mkli olursa halifenin onun stesinden gelmesi
gerekir.Tanr'nn ayetleri ile karlk vermesi gerekir.
Ve talip Pire iradet getirirse ahireti, alennurdur. Elini onun
eteinden ayrmamas gerekir ki ayini erkn yerini alsn!
Sofu olan sabahtan Pir nazarna gelince miskinlik ve toprak gibi
sakin olmal: Ve pir yzn talipten yana dnmeli ve talibe (yle)
demeli:
173 2. Hac Bekta Yazmas (s. 251-256.
64
"Ey talip, Muhammed Ali'yi kabul ettin mi? Ve Muhammed
Ali'nin buyruu, eriat tarikat bundan sonra benim 174 pirliime
braklmtr. Muhammed Ali'yi kabul ediyorsan benim
buyurduklarm tutman gerekir."
Pes iki mrit eder. Biri ulema ve biri zakirdir. Ve ayini erkan
talibe retmesi gerekir. (Talip) halife (veya) pirin elini tutar.
Kelime-i ahadet ve kelime-i tevhit okur. Bylece erkn yerini alr.
"Tanr'dan baka tapacak yoktur. Tanr'nn elisi Muhammed'dir.
Tanr'nn velisi ve Muhammed'in halifesi Ali'dir. Ali Tanr'nn
aslandr. Onun klc Tanr'ya ortak koanlarn ensesindedir"175.
mdi, mrit ve sofunun pir ve mrebbinin yanna varmasnda
erkn vardr.
Birincisi, eli kuru bo varmamaldr.
kinci, abdestsiz ve taharetsiz varmamaldr.
nc, mrit, mrebbi ve ustadn yannda eriat ehli
(kimseler) bulunduunda ellerini balayp karda durmallardr.
eriat ehli gittikten sonra kalkp nazara geip hayr dua alp nce
ayaklarna, sonra dizlerine ve ellerine niyaz etmeleri gerekir.
Yok, (mrit, mrebbi ve ustadn) yannda tarikat ehli olursa
sofu ellerini yanna alp Mansur darna 176 durmaldr. Mrebbi,
mrit ve ustad glbenk edip talip, mrit ve (ya) akirt secde
edince lanetli eytandan kurtulup melee ve ulu Adem'e secde
etmi olurlar177.
Ve (kimi) talipler vardr ki iki tarik kullanrlar. Onlar hakk
koyup eytana tbi olup mnkir olanlardr. Nedeni, birlie
yetmediler ve ikrar grmediler. Byle talipler l- b'ya dman
174 Buyruk'ta "benim" yerine "senin" yazlmtr. Anlam bozuk olduu iin dzeltildi.
175 Bu blm Arapadr. Olduu gibi zmir yazmasnda yer alr. Buyruk s. 85. Buyruk
s.29 (zmir Yazmas).
176 Mansur dar ya da Dar- Mansur: Cemde pir nnde iki elini rahata brakm
durumda durmaktr. nana gre Hurufi inanlarnn kuramclarndan Hallac- Mansur'dan
kalmtr. Hurufilik ezildikten sonra kimi Hurufi militanlar Aleviler arasna snp
yaamlarn srdrmlerdir. Bu dar olay da Hurufiliin Alevilie etkilerinden biridir.
177 zmir Yazmas (s. 141). "Piri Ziyaret Erkan" balkl blmn ba ksm.
65
oldular. Ve lanet halkasn boazlarna taktlar. Ve srgn oldular.
Sonuta l- b'ya zarar verdiler178.
Ve de bir talip bir talip ile kavga edip valiye varsa, (vali
karsnda taliplerden biri sulu bulunup) cezalandrlsa, ama (bu
ceza) haksz olsa, pir gelince ceza veren adamn paras geri verilir,
o kadar da pire on ikide ikisi rehbere verilir. Ve o (iki ) talip
bartrlp ondan sonra tarik alnr.
Yok, gnah ikisinde de varsa, (yukardaki ilem) her ikisine de
uygulanr. Ve lokma uyarp valiye giden kuruun iki kat pire ve
ceme harcatlr. Ondan sonra (bu taliplere) iyi denir179.
Bir talip bir talip ile ksl olsa, biri varsa;
"Gel bugn yola gidelim, baralm, birbirimize hakkmz hell
edelim" dese, o da barmasa (o talip) yle yeniden syleye:
"Gel, bugn lmeden nce lelim, hesabmz burda grelim.
Gel burda pir divanna varalm. Ne hakkn var ise vereyim."
O da:
"Ben ne varrm, ne de barrm. Var iine git" dese, (o talip)
kez dar kp ieri girip bylece yeniden syleye:
Yok, o (kardaki) adam barmazsa, yolu inkr etmi olur. O
(talibin) beri gelip tarik altndan geip yola girmesi erkndr 180.
Bir talibin bandan brk dse bir tavuk boazlayp kaldrmas
gerekir.
Yok, pirin kisveti181 derse bir koyun kurban etmesi gerekir.
Yok rehberin (brk) derse bir kei kurban etmesi gerekir.
Bir talibin kz kasa doksan dokuz kuru alnr.Ve bir ko
kurban ettirilir. Bir uygulamada oniki'de ikisi rehbere verilir.
Onikide iki kuru rehberin hakkdr.
Ve de bir pirin rk gese o talipler her kime zleri yatarsa ondan
el tutarlar. Ancak (el tuttuklar kimsenin) Resul soyundan olmas
178 zmir Yazmas s. 29).

179Alaca Yazmas (s. 183-164) ve Gmhane Yazmas (s. 197-198).
180Alaca Yazmas (s. 183.).
181 kisvet: 1. Elbise, 2. zel giysi. mnzevi: nzivaya ekilmi.
66
gerekir.
Bir talibin piri rak olsa, eli ermese (talip) o (pirine) vekleten
bakasndan el tutar ve grlr. Her ka yldan sonra piri gelirse,
yine pirine ikrar iman etmesi erkndr. Nedeni, atasnn pirini inkr
ederse mnkir olur, dzeni bozmu olur182.
(Talipten) alnacak Ustad Hakk ve Dek Hakk ise yledir:
Yeni musahip olanlardan 110 para ustad hakk, 7 para dek
hakk alnacaktr.
z kurban verenlerden 110 para ustad hakk, 7 para dek
hakk alnacaktr.
Aina olanlardan, 110 para ustad hakk, 7 para dek hakk
alnacaktr .
Peine ve eilde olanlardan hi birey alnmayacaktr.
Meydana gelen musahiplerden 7 para dek hakk alnacaktr.
Musahipsizden 3 para alnacaktr.
Olan-Kz ikrar alnca 110 para ustad hakk 3 para dek hakk
alnacaktr.
Ocak kazdrandan 110 para ustad hakk alnacaktr.
Musahipli sofu lnce 110 para alnacaktr.
Musahipli bac vefat edince 1 bakr ustad hakk alnacaktr.
Evini ondalatandan, 110 para ve 1 bakr ustad hakk, 7 para
dek hakk alnacaktr.
Musahipli sofunun tac derse 110 para dek hakk al-
nacaktr183.

183 zmir Yazmas s.56, "Alnacak Ustad ve Dek Hakk Beyanndadr" adl blm. zmir
Yazmas (s.117-118)"Mcerretlik" balkl blm ile Malatya yazmas (s. 205)
67
10
MCERRET184
Mcerret ile aina, kazan, merep ve muhibbet olmak erkandr.

Ama, mcerret mzevvi185 ile musahip, aina, kazan, merep ve
muhibbet olmak erkn deildir. Mcerreti sohbet, cem ve erkna
getirmek asla erkn deildir.
Mcerretlik drt kiiden kald.
Birinci sa Peygamberden kald. sa Peygamber mcerret olduu
iin gn drdnc katna dek kabildi.
kinci, Selman- Farisi186 kald. Selman- Farisi 366 yanda yal
biri idi. Ama, kendi endamn kendi kasmaynca Hazreti Resul'n
katna kamad.
nc, Veysel-i Karani'den kald.
Drdnc, Hac Bektai Veli'den kald.
Ancak, Mcerret'in imaml ve mritlii erkn deildir. Bir
kimse mcerret iken Ulu Tanr Hazretlerinin gcn, enbiyann
mucizelerini, evliyann velayetini eyhlerin kerametini ve
bilginlerin ilimlerini gsterse ve yeil kanat ile kanat ap ge
184 mcerret: 1. plak, soyunmu, 2. Tek, yalnz, bekr. Burada szck "evlenmemi"
anlamnda kullanlmtr. 16. yzylda Balm Sultan'n Hac Bekta postuna oturmas ile
tekke dzenine "evlenmemi dervi" din adam getirir. Bu dervilerin kulana kpe taklr
ve yaamlar boyu evlenemezler. Alevilie aykr den bu durum Buyruk'ta ar biimde
eletirilmektedir. Burada, Tanr'nn yalnz bir takm ulu kimseleri mcerret olarak
gnderdii, baka kimsenin mcerrette olmasnn olas olmad
vurgulanmaktadr.Musahip: Arapa "sohbet" kkne dayanr. 1. Birbirleriyle konuan
arkada, 2. Bir byk adamn yannda bulunup kendini konuma ve latifeleri ile elendiren
anlamndadr. Alevilikte ise sonradan kazanlan akrabalklardan olan bir sistemdir. Kimi
blgelerde "yolkardei" "ahiretkardei" gibi adlar verilir. Buyruk'un pek ok yerinde bu
konuya yer verilir. Bu ba kesim Buyruk s.113-114'te (zmir yazmas) yer alan "Karnda
Olmak" balkl blmdr.
185 mnzevic: nzivaya ekilmi.
186 Malatya Yazmas (s. 205). Sralama zmir Yazmasnda (s.117) biraz deiiktir. Orada,
ikinci mcerret olarak Hac Bekta Veli gsterilir. zmir Yazmas s. "Karnda Olmak" adl
blm (s. 113-114).
68
usa vurup kanatlarn krn! Ona itibar etmek erkn deildir.
Ve de grnm bakmndan Ulu Tanr on drt yanda, ayn
kutsal gnlerde, daha dorusu (ayn) on drdnc gecesi ve gnn
kaba kuluk vaktinde bir gzel bakire kz grnmnde grnd.
Nebilerin en by aleysselam187:
"Tanr kyamet gn, karin gn ve gnn kuluk zaman olmak
zere zamanda bakire kz grnmnde gzkt" (buyurdu).
Hazreti Resul miraca vard zaman Ulu Tanr Hazretleri bu
biimde Muhammed'e grnd. Ve Muhammed'e muhabbet
gsterdi.
Pes imdi, Muhammed'e muhabbetin bu biim zerine gnde-
rilmesinin vacip olduu anlald.
Ondan sonra evrenin yaratcs Allah'tr.
Mrebbi Cebrail'dir.
Pir, ah- Merdan Murtaza Ali'dir.
Mrid-i Kmil Muhammed Mustafa aleyhsselam'dr.
Halife on iki imam'dr.
Musahip brahim Peygamberdir.
Aina Musa Peygamberdir.
Merep Yusuf Peygamberdir.
Sofularn en eskisi Eyp ve smail Peygamberdir.
Ulu Tanr'nn talipleri ve mritleri evliyalardr.
Ve akirleri enbiyalar ve ehl-i ilimlerdir.
Ve de nefis ldrmek lanetli eytan'dan kald. Nedeni, Ulu
Tanr:
"Adem'e secde kl" diye buyurdu.
eytan, kendisine marurluk gsterdi. Secde etmedi. Adem'e
kar byklendi.
Mrit ldrmek Mlcen olu Abdurrahman'dan kald.Ve
Muaviye olu Yezit'ten.
Gammazlk, kumuluk, yalan sylemek, gaybet etmek, buhtan
187zmir Yazmas, (s. 117-118.) "Mcerretlik" balkl blm. zmir Yazmas "Kim Kim
ile Musahip Olur" (s. 63) adl blm.
69
eylemek, Katil Kabil lanetli Nemrut, lanetli Firavun, Ebu Sfyan,
Ebu Cehil, Ebu Hureyre ve eytan'dan kald. Ulu Tanr lanetini
onlarn zerine eyledi.188
188 Malatya Yazmas (s. 205), Alaca Yazmas (s. 179).
70
11
MSAHP189
mdi yle bilinmeli:

Pir nnde karde olan, Krklar katnda Krklar ile karde olur.
Ve onyedi erknn edebini bilip seyran olana "arif-i billan ve
barikullah" denir. Ve (kii) kamil bir pir meydannda karde
olunca, yetmi yedi erknda ve onyedi erknda (erkn) sahibiyle
musahip olur. Bir baba ve ana karnndan domakla karde olunur.
nk, bir krktr, krk birdir. (Buna) birlik makam denir.
Hazreti ahmerdan Murtaza Ali Keremullah- veche Krklar
iinde birine bak vurdu. (krklarn) krkndan birden kan akt. O
srada Selman Krklar'a bir zm niyazlk getirdi. (Hazreti
Muhammed Mustafa zm) ezip erbet eyledi. (Krklarn) tm
iip sarho oldu. (Hazreti Resul sarnn paralarn) Krklara
nian verdi.
Ve yle bilinmeli: Mcerret olan merep, musahip olan
kimseden kazan almaz. Ve de (mcerret ile) drt kap, Krk
makam, on yedi erknda asla erkn deildir.
Hazreti Resul otuz drt kez miraca vard. Hak ile Hak oldu.
Mrebbisi Cebrail yannda idi. Onu kapda koydu. (Hazreti Resul)
Hazreti Emir-el mmin ile musahip idi. Onu irret-l-mnteha190
da koydu. Ak, merebi idi. Onu arta koydu. Muhabbetle rabbine
ulat.
mdi yle bilinmeli: Muhabbet Hak Taala'nn kendisidir. Hak
Taala Hazretlerinin vard yere kullar varamaz. Hazreti
Muhammed'in vard yere mmeti varamaz. Ustadn vard yere
akirt varamaz. (Bylece) muhabbetin g olduu anlald191.
189 zmir Yazmas. "Musahip Ayn Yerde Olmal" adl blm (s. 120).
190 sidret: Ar azam altnda ve krsi karsnda olan ve yedinci kat gkte bulunan bir
makam. Sidret-l-mnteha: o yerin addr. Buyruk s.179 (Alaca yazmas).
191 zmir Yazmas,. "Karnda Olmak" balkl blm (s. 113-114).
71
mdi yle bilinmeli: Her kiinin kendi akran, emsal ve
mnasb ile msahip olmas erkndr. Baka kimse ile musahip
olmak erkn deildir.
Ve alimin cahil ile musahip olmas erkn degildir. Alim
ahindir, cahil kargadr.
Zalim ile mazlumun musahip olmas erkn deildir. Zalim
kurttur, mazlum koyundur.
Mrit ile mritin musahip olmas erkn deildir. Mrit
erkndr Mrit bakrdr.
eyh ile derviin musahip olmas erkn degildir. eyh, deryadr,
dervi katrandr.
Mmin ile mnafk'n msahip olmas erkn deildir. Mmin
ttidir, besini ekerdir. Mnafk kargadr, gdas necistir.
Arap'n Acem ile musahip olmas erkn deildir. Arap
blbldr, yeri gldr.
Acem baykutur, yeri viraneliktir. Pirli kii ile pirsiz kiinin
musahip olmas erkn deildir. Pire bal kii Tanr'ya katlmtr.
Pirsiz kii eytana katlmtr.
Ve de pirden dnm kii ile, pir tutmu kiinin musahip olmas
erkn deildir.
Nedeni, pirden dnm kii yezittir, pir tutmu kii mrittir.
Mcerret ile evli (kimsenin) musahip olmas erkn deildir.
Nedeni, mcerretin dini iman, ve islaml tamam deildir. Ve evli
olann dini iman, islaml tamamdr.
Ve de yiit ile kocann (musahip olmas) erkn deildir.Nedeni,
kocalar ktr, yiitler yazdr.
Musahibi lm adamla yeni musahip tutacak adamn musahip
olmas erkn degildir. Nedeni, musahibi lm adam dul avrattr.
Yeni (musahip tutacak) adam bakire kzdr192.
Sipahi'nin renper ile msahip olmas erkn deildir. Nedeni,
mrdmler altundr, tiryakiler bakrdr.
Sanatkarlar ile avarelerin musahip olmas erkn deildir.
192 zmir Yazmas "Kim Kim ile Musahip Olur" balkl blm (s. 63).
72
Nedeni, Avareler sirkedir, sanatkarlar baldr.
Mritler ile taliplerin musahip olmas erkn deildir.Nedeni
mritler deryadr, talipler damladr193.
(Ayrca) musahip(lerin) ayn yerde olmas gerekir.
mdi yle bilinsin: eriat bir terazidir. Sofu olan kimse kendini
eriat terazisinde tartp lmeli. Tam gelmeli, eksik gelmemeli.
Ve de musahip musahibiyle bir evde, bir kyde, bir ehirde
olmal. bu yerin dnda olan musahiplere musahip demek erkn
deildir. Nedeni musahip cesettir. Erkn candr. Can cesetten
karsa lr194.
mdi yle bilinmeli: Her adam kendi akran, kendi emsali ve
mnesibi ile musahip olmazsa tuttuu ikrar yanltr. Uralar
bounadr. Ve hayrlar kabul deildir. Ve ahirette azapta olup
Hareti Hakkn rahmetinden ve Hazreti Resul'n efaatinde yoksun
kalr. Drt kapnn, krk makamn, on yedi erkn merdudu
olur.Ustadn bilge gizemli sz budur. Byle bilesiniz195.
mdi ah' furkanda (yle) anlatlr:
Mrit ve talip, musahip, merep, muhibbet, aina'(nn), pir
mrit ve mrebbiden hizmet istemesi drt kap, krk makam,
onyedi erkn da asla erkn deildir.
Asl budur: Pir, mrit, Mrebbi, mrit, talip ve nbvvetten,
kerametten ve mucizattan der. Resul iken mmet olur. Mrit
iken talip olur. Ustat iken akir olur. Seccadesinden azledilmi
olur. Halife iken postan der. Pirin, mrebbinin gizemli sz
byledir.
mdi bylece bilinmeli: Talip olana drt kap, krk makam, on
yedi erkn farz.snnet, edep, erkn dnya ve ahiret iin gerekli olan
bunlardr. Bir talip, mrit ve akirt, ustadn postu stne karsa (ya
da) baman giyerse seccadelerinden azledilmi olurlar ve
srlrler.
193 Alaca Yazmas, (s. 179)

194 zmir Yazmas "Musahip Ayn Yerde Olmal" balkl blm (s. 120).
195 Alaca Yazmas, (s. 179) ve zmir Yazmas (s. 120)
73
Nedeni, alt kimsenin gnah ve br ilerinden soru sormak
eriatta kfrdr.Tarikatta irktir. Ve marifette hatadr. Ve tarikatte
merduttur. Bu alt kimse:
Birinci, Allah-u Taalann iinden
kinci, Peygamberin iinden
nc, mrit(in)halife iinden
Drdnc, talip (in) evliya iinden
Beinci, akirt(in) ustat iinden
Altnc, oul (un) atann iinden
Yedinci, kulun padiah iinden
soru sormas kfrdr. Ve de erkn deildir.
Talip, peygamberin buyruklarn kabul edip aksinden ka-
nmaldr. Burda anlan ilerden bakas erkn deildir.
Ondan sonra musahipsiz, mrebbisiz, muhipbetsiz ve mcerret
olan kimseler yannda menakp okumak, din, iman, islam ve erkn
treni gstermek zararldr. Bu anlan menakplarn szlerini iitip
gereini yerine getirmeyen ve iman etmeyen talip ve sofularn
tarikat, marifet, eriat ve hakikat ile krk makam, on yedi erkndan
nasipleri yoktur196.
Bir kimse on beinden yirmi(yana) varmaynca dnya
mlknden bir ey satamaz. Yirmisine girmeden satarsa biat
geerli deildir. Sonra geri almaya hakk olur. Bir talip musahip
(olacak) olsa, ya yirmi olmaynca erkn deildir.
Bir adam yirmi yana girdii zaman bir rehber eteini tutar. Bir
pir, bir mrit, bir musahip olup ikrar vermesi gerekir197.
ki Talipi Musahip eylemek yledir:198
nce cem erenleri gelir. Sonra delil 199 uyanr. Mmin ms-
196 zmir yazmas) (s. 64-65)

197 Alaca yazmas, (s. 186) mve Gmhacky Yazmas (s. 198)
198 zmir Yazmas s. 41.
199 delil: 1. Klavuz, yol gsterici, 2. Kant. Alevilerde cemde aydnlatma amacyla
kullanlan aygtn ad. itlenbik aacndan ya da bakrdan yaplr. Delile tereya ya da
zeytinya konur. Bunun ortasna iine tuz konmu ve ular yanmak zere bir kn
74
lm200 kenetlenip delile niyaza varrlar. Sonra koyun ieri gelir.
Kurbanc201 dara202 dara durur. Koyun nian gsterinceye kadar
(cem meydannda) gezinir. Niandan murat, silkinmek, iemek,
gevi getirmek gibi bir olay)dr. Koyunun sidii ve tersi kuyuya
srr olunur. Koyun bir sre beklemesine karn nian gstermezse
sahipleri birlikte eie, (eiin) sana ve soluna niyaz ederler.
(Sonra) srne srne gelip dara durup, hayrl alrlar. Nedeni, o
anda Tanr'nn snma kaplar aktr.
Bundan sonra kurbanc, kurbann sa kulan sa gzne
kapatr. n sa ayan sa gznn zerine tutar. Bir sre (bylece
ayaklarn mhrleyip) kbleye doru durur. Bu durumda mrit
yahut rehber tekbirler. Sonra cem erenleri o koyunun boynuzlarna
niyaza varrlar.
"Ve kurbanc:
"Hayr Himmet "deyip (kurban alp) gtrr, tekbir eder,
koyunu tlar203. Yzp kazana koyar. Sonra ac baclar (kurban)
ocaa koymadan kapdan gelip:
"Hayr himmet eyleyin"deyip(himmet alrlar). (Sonra) kurban
ocaa korlar. Ve kurbanc yannda bulunan yardmclar ile gelip
hizmetini alr. Bir birleri ile niyazlarlar.
Ve (bu arada) kuyucular da gelip hizmetlerini alp niyazlarlar.
Bundan sonra dek atacak bac eie niyaz edip dei getirir.
"Hayr himmet eyleyin" deyip (dei) atar.Dek zerinde dara
yerletirilir. Delil uyandrmak, delilin yaklmas demektir. Cemde on iki hizmetten biridir.
Delile, delil-i ahmerdan da denir. Bylece Ali'nin nur olduu anlatlmak istenir.
200 mmin-mslm: Bac karde demektir. Ceme gelenlerin tm o at altnda bac
karde saylrlar.
201 kurbanc: Dinsel tren olan cemde on iki hizmet sahibinden biridir. Grevi kurban
dualattktan sonra kesip piirmektir.
202 dar: Daraac anlamna gelen bu szck Alevilikte pir karsnda durmak, onun
buyruunu beklemek anlamndadr. Alevilikte drt trl dar vardr. Bu darlarn ne anlama
geldii yine Buyruk'ta aklanr.
203 Cemde kesilen bu kurbann zel bir yeri vardr. Onun yenmeyen blmlerinin
geliigzel dar atlmas yasaktr. Kurbann barsak, kemik, kan ve kimi yerlerde
(szgelimi Ankara evresinde) derisinin gmlmesi gerekir. Bu ii kuyucu yapar.
75
durup hayrlsn alr.
Bundan sonra mrebbi kurban sahiplerinin bei 204 ile birlikte
eie (eiin) sana ve soluna niyaz ederler. (Bunlar) dizin dizin
gelip delile niyaz ettikten sonra mrebbi sa bata (olmak zere)
dara dururlar. Kurban sahipleri mrebbinin elini pp sol yannda
dek zerinde dar olurlar. Baclar da nn ayana niyaz edip
dek zerinde dar olunca mrit yada rehber:
"Ak ola!" der.
Bei de niyaz edip yine dara dururlar.
Bundan sonra gerek mrit, gerek rehper:
"Girdiiniz hak kaps, durduunuz Mansur dar, ne 205 grdnz
eyvallah dersiniz!" deyince onlarda:
"Allah Eyvallah"derler.
Bundan sonra gerek mrit, gerek rehber:
"Gz erenler gz, Nicesiniz? Bu sofularn dostu olan aybn
sylesin!" deyince bu sofulara cem erenlerinden her kim efaat 206
karsa arkadaki bac gidip onunla niyazlar.
Bundan sonra gerek mrit, gerek rehber:
"Evvel znz arayn, sonra hakk arayn. Kendi znzle
nicesiniz?" deyince mrebbinin solundaki mrebbinin elini pp
drd de birbirleriyle niyazlar.
Sonra dar hayrls verilir. Bei birlikte erkna yatar. Mrebbi ile
yanndaki sofu yz yze yatarlar. brleri birbirinin arkasna
yatarlar. Parmaklar ak durur. Bundan sonra mrit yada rehber
mrebbinin omuzlarndan parmaklarna kadar kez: "Ya Allah,
Ya Muhammed"diye svazlar. Ardndan nce mrebbinin bana:
204 mrebbi: ocuk terbiye eden anlamna gelen bu szck Alevilikte Tarikata yeni
gireceklere yolun kurallarn reten kii demektir. Kkende kurban sahiplerinin be deil,
drt kii olmas gerekir. Burada beinci kii ile kimin anlatlmak istendii anlalmyor.
205Mansur dar: Cemde drt duru biiminden ikincisi. Daha ok yarglama, sorgulma
sresince bu darda durulur. nanca gre, bu duru biimi, aslarak ldrler Hallac-
Mansur'dan kalmtr. Ayaklar birleik, kollar sarkm durumda rahat biimde durutur.
206 efeat: Balanmasn dileme, birine arka olma, sahip kma. Cemde sorgulama
yapld srada sorgulanan kimseler yannda yer alp onlardan memnun olma anlamndadr.
76
"Tac devlet" diye niyaz alr.
Mrebbinin yanndaki sofunun bana:
"Kemerbest" diye niyaz alr.
Yeniden mrebbinin omuzundan:
"Selman- pak" diye niyaz alr.
Sonra sol elini sa dirseine dayayp hutbe-i erif okur. Erlere
ikier aplak, baclara birer aplak vurur. Eer, bac hamile ise
aplak vurulmaz, omuzundan niyaz alnr.
Bundan sonra mrit yada rehber:
"Kalkmanz bir Allah" der.
(Secdedekiler) balarn kaldrrlar.Dar olduklarnda (mrit ya
da rehber) arkadaki bacy arr. nce dizlerini, sonra kuan ve
elini ptrr. (Ardndan) beine birden erkn glbengi eker.
Sonra dek glbengi verilir. Dek atan bac dei dar
gtrp kez batya doru silkip, dei sa koltuuna alp dar
olur. Hizmetini alr.
Bundan sonra ferra207 gelir. Sa eli ile:
"Ya Allah, ya Muhammed" diye kez sprgeyi alp dar olur.
Selman208 gelip nce delilin dibine su damlatr. Sonra gerek
mrit, gerek rehberin eline (su) dker. (Ardndan) ferran ayana
(su) damlatr. Selman leenin iinde olan suyu:
"Hayr himmet eyleyin" diye iip ferran sol yannda dara durur.
ikisinin glbengi bir verilir. Ve glbengin sonu:
"Selman- ferran, Selman- Pak'n himmeti hazr ola. gerein
demine hu!" diye balanr. Onlar da birinci ile niyazlarlar.
Bundan sonra dolunun hayrls alnr. ems209 gelip doluyu210
207 ferra: Carc, sprgeci gibi adlarla da anlr. Cemde oniki hizmetten biridir. Bu
hizmete Selman hizmeti de denir. Grevi her hizmet tamamlandktan sonra koltuunda ok
kk, sembolik bir sprge ile gelip dara durup meydana sprge almaktr. Kimi
blgelerde sprge yerine ellerini yere srer.
208 Selman: Peygamber ailesinin hizmetisi olan Selman- farisi'dir. Ancak cemde
sprgeci hizmetini gren kimseye de ona dayandrlarak "Selman" denir.
209 ems: Cemde oniki hizmet sahibinden biridir. Kimi blgelerde dolucu da denir. Cemde
bata dede olmak zere olgun kimselere iki datan kiidir.
77
bir tasa boaltr. Eline bir para bez alp fincan tasa batrnca o bez
ile fincann dibini siler, daha dorusu, (bu beze) damlatr. ems
nce:
Hayr himmet eylen!" deyip delilin dibine (doludan) dker. (Bu
srada) ems unu syler:
Kadeh seni, bade seni
Vermeyelim yade seni
Mnkirin ne hatti var,
Zerre kadardade seni.
"Hayr himmet eylen Ali akna, ah akna!" der Sonra (ems)
mrit yada rehbere verince:
"Hayr himmet eylen"diyerek iip niyaz eder.
Cem erenlerine dolu verilmez. Mrit yada rehber emsten bir
dolu alr. Drt can karsna arr. (Doluyu) bataki sofuya verir.
Onlarda birbirine verip niyazlarlar.
Bundan sonra mrit yada rehber drt cana:
"Nefsinize uymayn, yolunuza uyun, ii lokma yemeyin. Mal
mala, can cana katp halinize halde olun." diye nasihat eder.
Bundan sonra delilciye, mrebbiye, cem erenlerine dolu verilir.
Kurban piip ocaktan ininceye kadar aras kesilmeksizin dolu iilir.
Bundan sonra erkna balanr.211
210 dolu: Cemde datlan ikiye (rakya) dolu ad verilir.

211 Rza Yetien, on iki erkan Kurbanlar piinceye dein sren "yar dinsel trenler"
biiminde tanmlyor. Tahtac Alevilerinde retmen Veli Asan da bu gr doruluyor.
Anadolu Aleviliinde bu tr canlandrmalar bulunmaz. Anadolu Aleviliinde 12 Hizmetle
12 erkan e anlaml kullanlr. Tahtaclarda 12 Hizmet cemdeki hizmet sahipleri iin
kullanlr, 12 Erkan ise canlandrma oyunlardr. Dinsel trenin yorucu havasndan kurtulup
biraz elenmek iin yaplan glmecelerdir. Byk olaslkla ok eski amanik dnemden
kalma canlandrmalardr. Bunlar kyden kye bile ayrmlar gsterir.
1. Mesel
"Mesel" ad ile anlan bu hizmet, szl sorgu biiminde geer. Dede ile gzc
arasndaki bir sorgulamadr. Balang, al, gibi bir ilevi vardr. Bu girile, toplumda
barklk salanm olur, bir selamlama yaplm saylr.
Dede:-Mesele (al bu senindir anlamnda) diye sesleniyor.
Gzc: -Nedir o ?
78
Dede: -Pire var!
Gzc: -Pire var!
Dede: -Benim sana verdiim ne idi?
Gzc: -Pire var!
Dede: -Cemaat niyazlan! Srra var!
Er-bac tm toplum niyazlar.
2. Seki
ki bac balarna "ngll brk" deden, sivri tepeli, uzunca klahlar giymilerdir. Bu
brkler yalnzca bu erkan iin hazrlanmtr. Brkn evresinde boncuk dizileri,
zincircikler, il para, penez dizileri ya da gm paracklar takldr. Sarsldka ngltlar
karr. "ngll" deyimi buradan gelir.
Kimileyin ceketler ters giyilir. Srta kambur konur. Ele baston alnr. Kii yal klna
girer. Yze postekiden sakal takar. Yzn, ya da kara srp Arap grnmne brnr.
Bu kadnlar ortaya gelirler:
-Kr, kr, hani benim krm?- derler. Kr eek arma szcdr. Bylece baclar
evreye bakp iki erkek -eek- seerler. Baclar bunlara binerler. O anda gsteri olarak kimi
eei dver, kimi satla karr. Eekler gsteri yaparlar. Kimi toplumun zerine doru
koar. Kimi tekme atar. Kimi anrr, kimi huysuzlanp zerindeki kadn srtndan atar. Bir
erkek binek ta olur. Kadn yeniden eee binmek zere davranr. Kadn tam binecei anda,
erkek ters dnp kadn binek ta stne der. Bu glmelere neden olur. Bylece trl
gsterilerle elenceli anlar yaanr. Burada yaplan akalar, glmeceler hogr ile
karlanr. Kimse alnmaz. lkeye gre, cem evine gelen herkes kfr iman bilecek, nefsini
ldrm olacaktr.
3. Tebdil
Bu oyunda Kerbela olaynn bir kesiti canlandrlm olur. Kerbela'da kadnlar rl
plak deveye bindirilmiler, mam Zeynel Abidin'in kurtulmak iin kadn giysisi giymitir.
Tahtaclar bu olay yle oynarlar:
Bir kadnla erkek giysilerini deitirirler. Kadn erkek giysini, er bac giysini giyer.
Drt be tane kadn toplanr. Giysi deitiren erkek, gen birisidir. Sakal, by olmayan
seilmitir. O, mam Zeynel Abidin'i canlandrr. Olay deyilerle anlatlr.
4. Tekne
Oyuna iki erkek iki bac katlr. Musahipler gelir. Erlerden biri tekne gibi yatar. ki
bac yan yana oturur. Bu musahibi ykarlar. Baclar amar yur gibi yaparlar. Giysiler
getirirler. u drtl okurlar:
Oana bak doulmak

aya vardm aykandm
Pnara vardm yykandm
On iki imam teknesine
Don yumaya yeltendim- derler.
79
Orada yatan adamn gksne kez vururlar.
Tekne erkannda Hz.Hseyin'in yas sembolize edilir. Bir erkek dervi gibi yatar.
Dervi gibi. Bana iki kadn geliyor. Onu deyilerle Hz.Hseyin'in kanl giysileriymi gibi
ykarlar. deyi sylyorlar. Deyi'in dizeleri yle:
mam Hseyin'in kanna gvercin kanat batrd
Ac haberi Medine'ye gtrd
Fatma Ana atlarn yetirdi
Ah Hseyin'im vah Hseyin'im
5. Natr
ki erkek bir bac gelir. Birisi mride doru oturur. Kollarn arkada tutar. Erenler hu
der. Bac seyreder. Bir er bada kurup oturur. br ayakta durur. Bac deyi okur.
nanca gre, hamamda kiiyi natr ykar, talibin ruhunu, iini ise mrit ykar. Bu
erkan yapan insanlar kendine zg bir eyler okurlar. Sazc bunu sazla dile getirir.
Mrit toplumu eitmek iin konuur.
Arkadaki erkek koltuklarndan tutar. "Erenler hu" der. Arkadan tutan adam syler
Er: Dede hu
Dede: Natr olum natr.
Er: Al beni lere gtr. Bir adm attrr.
Dede: Natr olum natr
Er: Eyvallah baba
-Al beni Krklara gtr.
Bir adm daha gtrr.
ler beler, yediler, on ikiler bitti mi kalkp dara dururlar.
Sonunda ikisi birlikte kalkp dara dururlar. Bir adm ileri gtrr.
lere, Krklara, Yedilere yetiriyorum" der. kez ileri gtrr. Geri getirir. Dede
bir dua eker.
6. Buhur
Hz.Peygamberle Veysel Karan'nin d evreninde bulumasn canlandrma oyunu
olarak yorumlanr. (Sanrz, buhur sz bura sznn bozulmu biimidir.)
Bir bac dii devenin roln stlenir. Bura arar gibi cem evine girer. Bir erkek ise
bura rolndedir. Bylece damzlk alnma oyunu oynanacaktr.
Edremit'in Tahtakular kynden Hasan Akburak'a gre, Ak Veysel'in kynde bir
aa vardr. nanca gre burada Veysel Karan'nin devesi yatar. Bu, kuru bir aatr. Kuru
bir narn bir yan uurumda bir yan dardadr. Gvdesine bir sr at nal, demir ivi
akldr. Veysel Karan'nin devesinin soyunu srdrmesi byle bir anya dayanr. Oyunun
ak yle olur:
ki kii dar gider. eride bir bac ile bir er ayakta bekler. Dardan gelenin gzlerini
balarlar. Buna "Lk" derler, deve yaplm olur. Deve "Buuu!" diye nler. O zaman bir
kii o deveyi eker. Buradaki de ona at sylyorlar. Bir bac mridin yanna oturur, deyi
okur. Dardan gelenler:
-Hu buhur erkan geliyor. ekil Nebi day yolumdan- diye izin isterler.
80
Deveyi eken kii:
-ekil Nebi day yolumdan, ben 12 imamlara gideyim diye bir deyi okuyor. Buradaki
kadnla erkek ona sylyor. Ordan gelenin birisi duruyor, birisi balyor. O deyiler okuna
okuna gelir, hepsi birlikte tekrar kapanrlar gelirler Burada niyaza dururlar. Mrit bir
glbang eker.
Bu erkann gerekte eski dinlerdeki bolluk, treme trenlerinin kalnts olduu sezilir.
7. Tokmak
Bu erkanda, on ikinci imam Mehdi'nin maaraya girip saklanmas, Talibin onu
aramas canlandrlr.
ki er bir bac ortaya kar. Kafalarn yere koyarlar. Erin biri byle drt elli, dedenin
nnde durur. Bac, drt elli duran erkein karnnn altna kafasn sokar. Orada saklanm
olur. br er ban uzatr. Bu ban karr. Bu oyun kez yinelenir. kez gizlenilmi
olur. kez kafalar birbirine vurulur.
8. Dolu
Dolu, tolu szc kkende eski Trklerde, dinsel trende kesilen kutsal kurban
iin kullanlr. Anadoluda bu szck, dinsel trende iilen iiki anlamnda kullanlr.
Anadoluda ikinin iilmesine izin verilen hemen her dinsel trende bu ikinin sunumu bir
tren gerektirir. Tahtaclar arasnda ise yle sunulur:
Bir er yada bac ortaya kar:
-Erenler hu, Ali dolusu, ien Ali, imeyen deli, der. Bylece dua edilmi olur.
ki bac bu grevi stlenir. Kulpsuz fincanla dolu ve bir avu erez
datrlar.Toplumdaki tm erenlere hizmet dolusu sunulur.
9. Pehlivan (Gre)
Bir kadn ortaya kar. Kimi yrelerde kadn "var m bana yan bakan, kendine
gvenen ksn karma" der. Kimi blgelerde ise, sert baklarla erkekleri szer. Bu
baklar ile onlar er meydanna arr. Ortda dolar. Gzne kestirdii bir erkei
kolundan tutup ortaya eker. Er ile bac "Ya Muhammet Ya Ali" diyerek gree tutuurlar.
Kadn erkei yere vurur. Bylece hizmet bitmi olur.
Bu hizmetin Hz.Ali ya da Hamza Pehlivan'n yiitliini, gcn canlandrmak iin
gerekletirildiine inanlr. Kadn grei Fatmanann sembol saylr.
Ayn tren Kazak Trkleri arasnda baka bir yorumla yaar. Orada da bir kadnla bir
erkek greir. Bu grele Hz. Alinin kafirlere kar sava temsil edilmi olur.
10. oban
oban roln stlenmi bir el, elinde asa, srtnda kee ieri girer. oban srsn
yitirmitir. Srsn arar, saa sola bakar, tarlada bir ifti grr. Ona, srsn
yitirdiini, sry grp grmediini sorar. ifti ona ilgisiz bir yant verir:
-Benim tarla, taa uradan uraya kadardr, az ama bana yeter, der.
oban anlam gibi iaret edilen yne gidip sry bulur. ok sevinir ve iftiye
boynuzu krk bir kuzu verir. ifti:
81
-Vallahi ben krmadm bunun boynuzunu -diye diretir.
oban iyiliin altnda kalmama dncesiyle, kuzuyu vermek iin zorlar. uzar,
kadya giderler. Durumu anlatrlar. Kad sen zlme git, ben ona durumu anlatr, gnln
honut eder, kuzuyu veririm" der. oban bandan savar. Kuzu kendisine kalr. Erkan tm
toplumu gldrr.
Kimi blgelerde bu erkan daha ciddi yorumlanr. Szgelimi Edremit'in Tahtakular
kynde yle gerekleir:
Dardan bacl erkekli en az yedi kiilik bir katar vardr. obann elindeki asa, Musa
Peygamberin asasdr. oban kapdan ieri girer. At ederek dedenin huzuruna getirir. At
yapar. Ardndaki bac da bu ata katlr. Bylece Hz. smail'i kurban edilii canlandrlm
olur:
Kollarn banan balad

Anas urun urun aad
Ya brahim buna nasl dayand
Kaldr smail'im kesmem seni
Bak dedi haadan haa

Beni niye ektin taa
Ta kestim batan baa
Kesmem smail`imi gel dedi
Kurbanlar gnderdi ol celil

nnde Cebrail hem delil
Ben senden cmertim ey Ali
Kaldr smail`imi dedi
Ko gelir.
Alayan uaklar gltler
Gzyalarn silitiler
smail'e inen koun etini
Peygamberler bltler
11. Deirmenci
Bir er deirmenci olur. Baka bir er buday getirir. Buday getiren bir trk syler.
Bu buday deirmencinin ivedi tmesi iin yalvarr. Deirmenci ise bu ii yapp unu
karmtr.
12. Lle
Bu erkan da bir sylenceye dayanr. Sylenceye gre, Selman Farisi Hz.Ali'ye,
ocukluunda bir lale getirmitir. Aradan yllar geer. Selman deniz kysnda yzerken, bir
aslan gelip giysilerinin stne oturur. Selman denizden kamaz. Aslana gitmesini buyurur.
Aslan:
82
-Gel de kaldr, der. Selman:
-Yahu sen kimsin? diye sorar. Aslan
-Ben Ali'yim diye karlk verir. Selman:
-Nereden bileyim senin Ali olduunu? der. Aslan:
-Hani sen bir hurmann dibinde bir lale vermitin. Al o lleyi, diye laleyi uzatr.
O zaman, Selman aslann Ali olduunu anlar. Bu olayn ansna dayanarak Ali`nin
Selman'a laleyi veriini canlandrlr.
Alt bac alt erkek ortaya kar. Bunlar hi oturmazlar. Kadnl erkekli karlkl bir
deyi okurlar:
Laleyi byle dikerler
Laleyi byle bierler
Lleyi sahibine byle verirler.
Deyi bittii zaman er laleyi karr Selman- Farisi rolndeki kiiye verir. Bu lale
gerekte krmz renkli laleye benzetilmi bir aputtur. Selman rolun genellikle rehber
oynar.
Birok yrede son erkan olarak yerine getirilir. Kimi yrelerde ise krklar semah "lle"
erkannda canlandrlr.,
Kyden kye deiik adlar altnda erkanlar uyguland olur. Genellikle bu
erkanlardaki canlandrmalar yukarda verilen erkanlarn benzeridir. Arada kk ayrmlar
bulunur. Rza Yetien u erkanlar sayyor:
Zeybek Erkan: Bir erle bir bac efe roln stlenirler. Efe biiminde karlkla
syleirler.
Avc erkan: Tahtaclar arasnda av yasak. Avcl ktleyen bir gsteri sunumu avc
erkan. Bir kii avc roln, bir kadn av roln stlenir. Tinsel olarak Kaygusuz Abdal ile
Abdal Musa Sultana dayandrlan sylence canlandrlm olur. Avc ile av arasnda
konumalar geer. Bu arada ackl deyiler okunur:
Sre sre srdler geyiin srsn

Srden ayrdlar geyiin birisin
Abdal Musaya verdiler onun derisin
Yatl kuzulu avclar geliyor
Avclar drt yarm balad

Vurdu okunu brm dalad
Ufack yavrular yanp alad
Kama geyik kama avc geliyor.
Toplum dzeni
Rza Yetien sonuncu erkann Lale erkan olduunu syler. On bir erkan
tamamlandktan sonra, lale erkan ile dinsel trenin canlandrma blm kapanr. Btn
canlandrmalar sresince en kk ciddiyetsizlie, senlibenlilie izin verilmez.
Ciddiyetsizlik yapana eitli cezalar verilir. Kimileyin trenden atlr, kimileyin topluma bir
sunumda bulunmas istenir.
83
Birinci erkn hatai nefesidir.
kinci erkn semah olacak. Semahtan sonra sazc saz ile dara
durup hizmetini alr. Sonra ems tas ile dar olup hizmetini alr.
nc erkn, u tarihte olduu gibidir:
Rehber gzcye:
"Hu" der.
Gzc de:
"H" diye karlk verin ce (rehber:)
"Mesele" der. Gzc:
"Nedir" deyince (rehber):
"Pire vard" der Gzc ise:
"Baba h!" diye karlk verir.
Baba da:
"H" der. O da babaya:
"Me sana" der.
Baba:
"Nedir o? diye sorunca, (gzc:)
"Pire vard"der.
Rehber gzcye:
"Benim sana verdiim neydi?"deyince szc:
"Pire vard" der. Rehber de
"Hakk severseniz niyazlan, srra vard" der.
Cem erenlerinin tm birbirleriyle niyazlarlar.
Yine rehber gzcye:
"Mesele" der. Gzc:
"Nedir o?" deyince (rehber)
"Srsn" diye karlk verir.
Sonuta anlatld gibi syleyince rehber:
"Hakk severseniz erkn yrsn" der.
Bundan sonra bir iki rnek de cem erenleri verdikten sonra
erkn glbengi ekilir.
Drdnc erkn, Seki (dir.)
84
Beinci erkn, Tekne (dir.)
Altnc erkn, Deirmenci (dir.)
Yedinci erkn, Namaz (dr.)
Sekizinci erkn, Pehlivan (dr.)
Dokuzuncu erkn, Berber (dir.)
Onuncu erkn, Pisi (dir.)
On birinci erkn, Kdrck (tr.)
On ikinci erkn, Lale (dir.)
Ancak, cem erenleri iinde on iki kiinin drt kaps tamam
olmaynca bu on iki erkn tamam yaplmaz. Sekiz, on ya da on bir
erkn kadar yaplr ve her erknda erkn glbengi ekilir. Glbenk:
"eriden alnp darya satlmaya." ya da
"Nur ola, sr ola, gerein demine h!" diye (balanr).
Bundan sonra ferra gelir.
Sonra selman gelir. Ayr ayr hizmetlerini alrlar.
Sonra sofrac sofray getirip ayaklarn mhrler:
"Evvel Allah diyelim,
Kadim Allah diyelim
Gelen Ali sofras,
Yiyen gazelir ah diyelim
Destur ah!" der.
Sofray alp aar. Kurban leen iinde getirilip (ortaya) konur.
Cem erenlerine datlr. Kurbann kellesi ayrlr. Drt kaps
tamam olmayan kelleden yiyemez.
Kurban sahiplerinin drd birlikte mrit sofrasna oturur.
En nce mrit yada rehber kelleye niyaz edip:
"Destur ah" diye bir lokma alr. Sonra kurban sahiplerine:
"Kurbannz kabul ola!" drdne de birer lokma verir. Sonra
delilciye ve mrebbiye (lokma ) verir. Cem erenleri de mmin
mslm birbirine lokma verirler. Son bir lokma krklar akna
yenerek sofra balanr. Hayrls verilir. Sonunda:
"Arafatta imam Cafer'in srsne kara h!" denir.
Ayr ayr ferra, selman gelip hizmetlerini alrlar.
Bundan sonra saki dardan bir tas su getirir.Suyu getirirken iki
85
kez:
"H cem erenleri, ak ile meydana geliyorum!" der nc kez
(yine):
"H cem erenleri ak ile meydana geliyorum!"dedikten sonra
dara durur.
Saki suyu glbengi okunur. Saki glbengi verilirken el ba-
lanmaz, outurulur.
"(La feta illa Aliy) la seyfe illa zlfikar" dendikten sonra (saki)
delilin dibine damlatr. Ardndan (suyu) mrit yahut rehbere
getirir. Sonra delilciye, mrebbiye , cem erenlerinin tmne (su)
verir. Tasta bir miktar su kalnca meydana gelir:
"Himmet eylen" diyerek ier ve dara durur. Hizmetini alr.
Ancak, saki suyu dnerken:
"Sak-i sak, selman- pak ilahire ve birde can ve dilden geen
Rum erenlerinin akna ilahire..." durmakszn aktan aa
anlacaktr.
Sonra gzcler212 hizmelerini alrlar.
Ardndan meci 213 hizmetini alr.
Sonra pervaneler214 hizmetlerini alp birbirleri ile niyazlarlar.
Ardndan delilci delili kaldrp hizmetini alr.
Bundan sonra yatan-oturan215 verilir. Baclar birer birer nce
mridin elini pp sonra btn cem erenleri ile niyazlarlar.
Sonra, mrebbi, delilci, gzc ve cem erenleri kalkp nce
mridin elini pp birbirleri ile niyazlarlar.
Cemaat dalp yattktan sonra mrebbinin bacs yeni musahip
olan baclarn nne dp yedi yada on iki kap gezdirir.
212 gzc: Oniki hizmet sahibinden biri de gzcdr. Meydandaki hizmetlerin dzgn
yrmesine, trene aykr hareket yaplmamasna gzc bakar.
213 meci: Oniki hizmet sahiplerindendir. Yemek piiren a anlamndadr.
214 pervane: Cemde d hizmeti stlenmi hizmet sahibidir. Cem yapld srada kyn
evlerinin denetimini, gvenliini salar. Evlerde herhangi bir kaza olmamas, kye yabanc
girmemesi, hayvanlarn ipe dolamamas gibi ileri yapar.
215 yatan-oturan: Dinsel trenin dalmasna yakn cemde okunan duadr. Bu dua
okunduktan sonra toplum dalp evine gider.
86
Birinci kap mrit kapsdr.216
216 Alevi inanlarna gre 12hizmet sahibi ve grevleri unlar:
1. Mrebbi
Trenlere yeni katlanlar birer acemi renciyi andrrlar. Bunlara yol erkan retmek
gerekir. Bu bakmdan mrebbiye nemli grev der. Mrebbi bir eiticidir. Bir olgunluk
kprsn andrr. Ham tabibi eitip, olgunlua ulatracaktr. Bu bakmdan mrebbi
seimle belirlenir. Toplum beendii kii topluca mrebbi olarak olurlar. Bu seimden
sonra baka bir gn, mrebbi bir cebrail (horoz) getirip keser
Mrebbi dedenin bulunmad yerde onun grevini stlenir. yi kt talipleri belirler.
dede gelince sonucu bildirir. Cem erenlerinin en olgunu, en sekinidir. Toplumun setii bir
kiidir. Drt kaps tamamdr.
Mrebbi, cem treninin balangcnda toplum nnde ei ile birlikte dara durur. Dede
hayrl verir. Toplum "Hizmetiniz hayrl olsun!" diye onun geen hizmetini anar.
2. Gzc
Dedenin buyruklarn topluma bildiren ve cem srasnda i gvenlii salayan kiidir.
Toplum tren srasnda onun uyarlarn nemsemek zorundadr. Yksek sesle konumaya,
birbirini krc davranlara engel olur. Mrebbi de olduu gibi, seimle belirlenir.
Kimileyin birdan ok kii bu greve getirilir. Cem evinin deiik kelerinde grev
yaparlar.
3. Delilci
Cem treninde n yaklmas grevini yerine getirir. Geleneksel kltrde, trenin
balamas kutsal n yan ile balar. Bir deyi eliinde bu yakar. Olgun, bilgili
kii olmasna zen gsterilir. Dedenin solunda oturur. Ainal olmas gerekir.
4. Kurbanc
Kurbanlar kesmekle ykml grevlidir. Kurbanlar kesip, yzer, piirir. Kurbann
sofraya gelinceye dek tm ilemleri yerine getirir. Birden ok kii grevlendirilebilir.
Tahtaclar arasnda tercman kurban denen kutsal kurban, drt kaps -musahip, aina,
peine, egildei- tam olmayanlar ve Snniler yiyemez. Bu hizmetle ilgili u glbeng
okunur:
mam Caferde kaynadm cotum

mam Bakrdan bir dolu itim,
zinim var ben bu yola dtm
Bundan zge yola katmasn Ali
5. Sazc
Cemde deyilere renk katacak balamay alan kiidir. Birden ok kii bu hizmeti
stlenebilir.
87
6. emsi
Dolu datan sakidir. Dededen hizmet alrken u duay okur:
Kadeh seni bade seni,
Vermeyelim yade seni
Mnkirin ne haddi var
Zerre kadar Yade seni
Bununla ilintili olarak dede Hatayinin u deyiini okur:
Gel ey saki-i vahdet sun piyale

Sekahm rabbhm araben tahuren
Hayat ersin elinde ehl-i hale
Dudan erbetinden kane kane

ip aklarn valsna kane
Yrekler nice bir frkatle yane
Meyinden ehl-i dilber mest-i medhu

en ak eder, derya gibi nu
Ezelden eyledik biz o badeyi cu
enler bir kadeh cam- Aliden

Dem urdular ezel kal beliden
Bize erkandr i bu mey veliden
Gtrsnler dillerin cmle hecabn

Ayan etsin gnller mahtabn
Getr meydana ol Kevser erabn
Ol saki kulun aknla mecnun

Sebil eyler yolunda ek-i prhun
Yine devr eylesin ol cam- glgn
Hatayiye mal edilen bu deyiin yineleme dizeleri Kurann nsan suresinin -76. sure-
21. ayetinin bir blm. Ayetin btn yle: stlerinde ince ipekten ve kaln atlastan
88
kinci kap rehber kapsdr.
nc kp mrebbi kapsdr.
Drdnc (kap) delilci (kapsdr.)
Beinci (kap) gzc (kapsdr.)
Altnc (kap kurbanc (kapsdr.)
yemyeil giysiler vardr, gm bileziklerle sslenmilerdir. Rableri onlara tertemiz bir

arap sunmutur.
Tahtaclarda Dolu olarak yalnz rak iilir. Alevi cemlerinde de genellikle rak
egemendir. arap ceme yabancdr. Bektai cemlerinin ikisidir arap.
7. Pervane
Selman da denir. Cem trenin balamasnda ar grevini yerine getirir. tren
srasnda her trl haber ulatrma, konuklar arma onun grevidir.
8. Sofrac
Sofra ilerinden ve kurban dalmndan sorumludur. Sofray kurup lokmay
yerletirdikten sonra, dede karsnda dara durup u glbengi okur:
Evvel Allah diyelim
Kadim billah diyelim
Ald Ali sofras
ah versin biz yiyelim.
Budan sonra dede destur verir, lokmalar yenmeye balanr.
9. Oduncu
Kurban piirmek iin gereken odunu salamakla ykmldr.
10. Kuyucu
Kurbann kan, kemik ve artklar geliigzel dar atlmaz. Bunlar bir kuyu eilip
gmlr ve bu hizmeti kuyucu yapar. Bu hizmetle ilgili u glbeng okunur:
ncitmeyelim koyunun kemiini

Srmeden ekelim stlce smn
Kuyuya dkelim ekmein krn
Verin aha yesin dediler.
11. Sucu
me suyu salama ve datma grevini stlenmitir.
12. Sprgeci
Ortaln temizlii ile ilgilenir. Sembolik bir sprge ile hizmet aralarnda ortal
kez "Allah, Muhammed, Ya Ali" diyerek sprr
89
Yedinci (kap) sazc (kapsdr.)
Sekizinci (kap) ems (kapsdr.)
Dokuzuncu (kap) selman (kapsdr.)
Onuncu (kap) kuyucu (kapsdr.)
On birinci (kap) gizneki217(kapsdr.)
On ikinci (kap) oduncu218 kapsdr.
Bu on iki kap gezildikten sonra mrebbi o drt cana :
"Bu gece, drdnz bir yatakta yatacaksnz." diye tenbih eder.
Sabah olunca mrebbinin bacs o iki bac ile gelip on iki
hizmetten hangisi uygun ise iki hizmeti verir.
(Cemde msahipler) baclaryle drd birlikte dara dururlar. Dar
glbengi okunur. Cmleten mbarek olsun
"Mbarek olsun!" denir.
Onlar hizmetlerinin eri olup eksik yapmayp gleri yettiince
tam yapmaya aba (gsterip) efeat kazanmaya alrlar219.
Msahip olmann (baka bir) tariki yledir:220
ki mmin, iki mslm tarikata ayak atp pir nne gelirler. Bir
er bir bacnn, yanna ve bir bac bir erin yanna durur. Sa ellerini
birbirinin boynuna koyup pir nnde boy gsterirler221.
Pire ikrar verilecei zaman rehber bunlarn boazna bir yalk
takar222. Rehber bu iki musahibin nne dp pir divanna
getirir223. Musahibin birisi birinin boynundaki yal tutup pir
divanna:
"H!" deyip dara dururlar. Pir:
217 gizneki: Oniki hizmet sahibinden biridir. Ulak, haber gtren, ar yapan kimsedir.
218 oduncu: Bunun da on iki hizmet sahibinden biri olmas gerekir. Tahtaclar arasnda
aa byk nem tar. Bu yzden Tahtabclara zg bir hizmet sahibi olmaldr. Anadolu
Aleviliinde byle bir hizmet sahibi bulunmaz.
219 zmir Yazmas (s. 41-48 )
220 Alaca Yazmas "Musahip Olmann Tarikini Beyan Eder" adl blm (s. 186)
222Gmhacky Yazmas (s. 198)
223 Alaca Yazmas (186)..
90
"Niye geldiniz?" der. Rehber:
"Bugn Mansur gibi dr, Nesimi gibi ba, Fazl gibi haneri,
ihtiyar edip tarikat- evliyaya ikrar verip, can verip canan almaya
geldik." Pir:
"Ey talip bu uzak yoldur gidemezsin. Demirden yay, oddan
gmlektir giyemezsin. Gidin!" der.
Onlar geri giderler. Eie varp gene gelirler. (Pir) kez bu
biimde syler. Drdncde, pir iki musahibin sa ellerini
birbirlerine verip, ba parmaklarn birbiri zerine koyup el
tututurur224. (Musahipler) ikrar verirler. Pir de yle der:
"lhi, Ya Rab, elimden, dilimden gzmden elfaz- kfr sadr
olduysa, ben onlar bir daha ilememesine tvbe ettim. Pir nnde
ikrar verdim225."
"Gnah- kebair ilememesine ikrar olsun mu? Eer bu gnah
ilerseniz pir derghndan, Muhammed Ali'nin efaatndan dur
olasnz m? Yezitle birlikte har olmaya layk olasnz m?"
O talipler:
"Olaym" diye (karlk verirler. Pir sorgusunu yle srdrr):
"Ve bu ikrardan dnmeyeceinizi yannzdaki talar, hfz226
melekleri, malik-i mlk227 Allah tank olsun mu?" Talipler karlk
verirler:
"Olsun."
(Pir talipleri) bylece yola getirir. (Talibin) kk gnahlarn
ikrar ettirmez. (Talipler) eer sonra (kk gnahlardan) ilerlerse
cezasn verip ikrar ettirir. (Talipler byk gnahlardan ilerlerse)
ikrardan dnm olurlar. Nedeni, bu olan gnahlar kk
gnahlardan uzak deildir. Kk gnah olanlra ikrar ettirmemek
224 Alaca Yazmas (s. 187), Gmhacky Yazmasnda "Pir rehberin sa elini avucuna
alp diye" biiminde anlatlr (s. 198).
225 Gmhacky Yazmas (s. 199)
226 hfz: Koruma, saklama, bellekte tutma.
227 malik-i mlk: Tm varln sahibi, Tanr.
91
gerekir. Bu ikrar talipten bylece alnr 228.
Bundan sonra pir o taliplere tvbe telkini verir. (talipler) tm
yaramaz huylarna tvbe ederler. Sonra pir u ayeti okur:
"Ey inanlar, yrekten tvbe ederek Allaha dnn. Umulur ki,
Rabbiniz, ktlklerinizi rter.."229
"Seninle anlama and yapanlar, ancak Allah ile anlama and
yapmlardr. Allah'n eli onlarn eli stndedir. Kim and bozarsa
kendi nefsi aleyhine bozmu olur. Kim Allah'a kar andna bal
kalrsa, Allah ona byk dl verir." "230
deyip elini yzne srer.
(Talipler) kalkp yamaca geerler. Pir glbenk eker:
"Allah, Allah ... krarlar
Muratlar hasl ola.
Verdii ikrardan dnmeyeler.
Pir divannda utanmayalar.
Ruz-u maherde oda yanmayalar.
Dnyada melamet, ahirette dellet grmeyeler.
eytan'n izine, mnafkn szne uymayalar.
Hak taala gelmi, gelecek kazalardan emin eyleye.
On iki imam katrndan ayrmaya, cemimizi bozmaya.
Duvarmzdan ta drmeye, gnlmze k drmeye.
Gzmz gmandan, bamz dumandan hls eyleye.
Dnyada Kur'an, ahirette iman nasip eyleye.
Demeden kalkan avrat, buyurmadan tutan evlat nasip eylemeye.
On iki imam katarndan ayrmaya.
228 Gmhacky Yazmas (s. 199).

229 Kur'an'n Tahrim (66.) suresinin 8. ayetidir: Euzibillh s semi l alim
mineeytanirracim, bismillahirrahmanirrahim, Ya Eyyehellezine amenutub illellhi
tevbeten neuheten ".
230 Kur'an'n Feth (48) suresinin 10. ayetidir: nnellezine ybayi'neke innema
ybayiunullahe fevka eydihim femen nekese feinnema yenks al nefsihi ve men evfa
bima ahede aleyhullahe fesey'tiyhi ecren aziymen "Velhamdlillahe Rabbllemin el
fatiha, Habibullaha salavat"
92
Allah, Muhammed, Ali, Hac Bekta Veli, geree h..." der 231.
Sonra pir iki er (iki) bac drdnn birbirine sarlp ehit
olmalar buyurur. (Bu srada) pir de zlfikr 232 alp niyaz eder.
Drdne on iki zlfikr alp diriltip kaldrr. (Sonra u glbengi
okur:)
"Allah, Allah... Evvelin, ahirin, zahirin batnn,
Bende-i ah- Merdan, kabul- dergh, ikrar- kalu bela.
Allah, Muhammed Ali, geree h".
Bundan sonra (pir talipleri) tecella 233, temenna234, tevell235,
teberra236 edip oturtur. Ardndan, mridin hakk ve ustadn
kurban gelir.
"Niyaz ah- kabul- dergh
Allah, Muhammed, Ali geree h" denir.
Sonra kurban duas-tekbir ylece okunur:
"Kurban- Halil, ferman- celil, can- smail, yetirdi Cebrail,
peyk sultan Allah-u ekber, l ilhe illallah vallah ekber. Allah-
ekber ve lillahl hamd."
Bu biimde kez tekbir alnr. Sonra glbenk edilir 237.
Bundan sonra o talip pazibend238 edilir. (Talip pasbent olarak)
231Gmhacky Yazmas (s. 199-200) ve Alaca Yazmas (s. 187-188).

232 Zlfikr: Hazreti Ali'nin klcnn ad. Bunda asa anlamnda kullanlm.
233 tecella: 1. Grnme, 2. Tanr kudret ve srrnn kiilerde, eyada eserinin grnmesi, 3.
Tanr ltfuna urama.
234 temenna: 1. El ile selam verme, 2. Dilek.
235tevell: 1. Birine yanama, birini dost tutma, 2. Ehl-i beyiti, Ali'yi sevenler, ona
ballk.
Tevell, Alevilikte en nemli inanlardan biridir. Alevilikte, Ali'yi, "ehl-i beyt" denilen Ali
evlatlarn sevme, onlara bal olma, onlarn izlerinden gitme anlamnda kullanlr.
236 teberra: Bir olaydan, nesneden uzak kalmak, yz evirmek, sevmemek anlamlarna
gelen bu szck Alevilikte Ali'yi sevmeyenleri sevmemek, onlardan uzak kalmak demektir.
muaviye'nin olu Yezit'in soyundan gelenleri sevmemektir. Yezit yandalarndan uzak
olmaktr.
237 Alaca Yazmas (s. 188)
238 pazbend (dorusu: Pasbend): Beki.
93
rzas ile bir ka yl bekler.
kinci, ieri alnp izniki239 yaplr. Rzasyla bir ka yl bekler.
nc, (talip) halkaya girer seyit-i ferra olur.
Drdnc, Selman- pak hizmetinde ibriki olur.
Beinci, Kamber gibi sofradar olur.
Altnc, Cebrail-i Ensar gibi erac olur.
Yedinci, saka olur.
Sekizinci, Zakir olur.
Dokuzuncu, brahim gibi kurbanc olur.
Onuncu, srafil gibi gzc olur.
Onbirinci, Cebrail gibi peyk olur.
Onikinci, sama'dr. (Talip semah) etmeye layk olur.
Artk, herkese uygun post verilip oturtulur. Bir talibin bu
hizmetleri yapmadan halkada oturmas erkn deildir240.
Ve musahiplerin birbirlerine teslimleri gerekir. Bu teslim rza
kapsnda olmazsa, musahiple birbirlerine gnl verip birlik
olmazlarsa, onlar grnte musahiplerdir. Onlarn ikrar bozuktur.
Kim olunsa olsunlar onlardan musahip olmaz. krarlar geerli
deildir. Nedeni, ikrarlar isteksiz ve zorla olmutur. mam Cafer
Sadk onlar hakknda yle buyurur:
"Dinde zor yoktur. Gerekte doru ve eri yol apak ortadadr.
Bunlar inkr edip Tanr'ya inanan kukusuz hibir zaman kopmas
mmkn olmayan en salam kulpa sarlmtr. Tanr duyucu ve
bilicidir"241.
Onlarn hakikatten, yoldan ve erkndan hi haberi yoktur.
(Onlar) dkndr. Musahiplikleri haramdr. Emekleri bounadr
onlar musahip olamazlar. Onlarn yaptklar ikrarlarna amel
olmaz. (Onlarn) haklarnda yle buyrulmutur:
239 zniki sz "zneki" biiminde yazlmtr.

240 Gmhacky Yazmas (s. 200-201)
241 Bakara (2) suresinin 256. ayetidir. Buyruk s.38 (zmir yazmasnda) Arapa olarak
verilir.
94
"Yaptklar her ii ele alr, onu toz duman ederiz"242.
(Taliplerin) her zaman rza kapsnda mridin ve eyhlerin
buyurduklarn tutmalar gerekir ki ikrarlar caiz olsun.
Ve bir sylentiye gre bir kiinin drt kapda drt musahip
bulmas uygundur. Ancak, pir birdir. Hizmet bin birdir. Yol birdir,
erkn eskidir. Erkn ile ile meayih olan erknszda meayihtir.
ster pir, ister talip biriyle musahip olduklarnda uygununu
bulurlarsa yolda, erknda, hakikatte, pirde her zaman rza kapsnda
olurlarsa nur ala nur olurlar. Onlarn ikrarlar caizdir Onlara rza
gstermek erkndr. Mridin bilge sz byledir.
Musahiplerin Tanr katnda ileri bir demektir. in Tanr
katnda bir olmas demek, musahip malda, canda ve her konuda
birbirinden gizlisi olmamas demektir. Ancak, byle musahiplerin
iki cihanda yzleri ak, szleri pak olur. Yarn gnahlarna yardm
eli uzanr. yilikleri ar gelir.
Ve de (gnmzde) sofularn kimisi dil, kimisi el musahibidir.
Ancak, gerek musahip ve sofu brnn yarasna ila olandr.
Onun iniltisi ona ayan olandr. Onun derdi ona derman olandr.
Onun kfr ona iman olandr (musahip kardeinin) derdini
derman, kfrn iman bilmedike (sofu) musahip olamaz. Onun
iin (musahiplerin) her durumda birbirlerine sadk olmalar
gerekir243.
Ve karde katr?
yle karlk vermek gerekir: Karde yedidir.
Birinci eriat kardeidir.
kinci tarikat kardeidir.
nc marifet kardeidir. Pir szn bilip, Tanrsn tanyan
ehl-i kmil katnda bir talip ile musahip olmakla marifet kardei
olunur244.
Allah bir, Resul hak, Hazreti Ali ve onun oullarnn imaml
242 Al-Furkan suresinin 23. ayetidir. Arapa olarak verilmitir.

243 zmir Yazmas "Musahiplikte Sadakat Gerekir" balkl blm (s.38-39).
244 zmir Yazmas "Drt Kap Karda" balkl blm (s. 139).
95
hak demekle mminler eriat, tarikat ve marifet kardei olurlar.
Drdncs hakikat kardeidir. Hakk insanda, insan hakta
gren, ehl-i Hak ve ustad- kmile sevgi gsteren hakikat kardei
olur.
Beincisi Krklar makam (kardei)dir. Drt kapnn hizmetini
bilip ileyen Krklar katnda Krklar ile karde olur.
Altncs on yedi erkn (kardei)dir. Onyedi erknn adn bilip
gereini yerine getiren, sr ehli olan, kmil mrit gznde ve
yetmi yedi erknda, onyedi erkn sahibi ile karde olur.
Yedincis, ceset kardeidir. (Kii) bir babann belinden, bir
anann karnndan gelmekle ceset kardei olur.
Bir kimsenin eriat babas z babasdr.
Tarikat babas mrebbidir.
Marifet babas Ali'dir.
Hakikat babas Muhammed'dir.
eriat abdesti su ile olur.
Tarikat abdesti pire biat etmektir.
Marifet abdesti nefesini bilip rabbini tanmaktr.
Hakikat abdesti kendi z ayplarn grp bakalarnn aybn
rtmektir.
Musahip Musahibin evine teklifsizdir. Malnn teklifsiz alr.
Yemeini teklifsiz yer. Nedeni, musahip musahibin kardeidir.
Karde kardesin evine teklif ile gitmez.
Ondan sonra mrebbi babadr. Talip, mrit ouldur. Babann
oul evine teklifli gitmesi erkn deildir 245.
Ve de musahip farzdr. Bir musahip, musahibi ile dkn olsa,
yine kendileri birbirlerini kaldrrlar. Musahibin dknn pir,
rehber (ve baka bir kimse) kaldramaz. Yine derman birbirinden
olur.
Bir musahip bir musahibin evine:
"Birbirimiz ile Tanr sz syleip, ahiret (zerine) danalm"
245zmir Yazmas, "Musahip Musahipler Teklifsizdir, Muhipler iin Davet Gerekir"

balkl blm (s. 149-150).
96
diye gitse, o talibin adm bana on hasene yazlr.
(Musahiplerin) birbirlerinden sakl, gizli bireyleri olmamas
gerekir.
Marifet abdesti kendi z ayplarn grp bakalarnn aybn
rtmektir246.
Musahipler teklifsizdir, muhipler iin davet gereklidir.
Ve bir de musahip, mrebbi candr. Can olmaynca ceset olmaz.
Ve de merep dindir. Din olmaynca olmaz.
Aina slamdr. (slam) olmaynca mminlik olmaz.
Muhabbet imandr. man olmaynca nefsini bilmek olmaz.
Nefsini bilmeyen rabbini tanmaz. Rabbini bilmeyince girip
cennete, didar grmek olmaz.
Ve bir de musahibin musahip evine teklif ile varmas erkan
deildir. Maln, rzkn teklif ile almas erkn deildir. Musahip,
musahibin kardei (bu) durum belli. Bir elmann yars(nn)
tercman olmas erkn deildir.
Mereb Ali'dir, Muhabbet Muhammed'dir. Davet vaciptir. Zira,
Hazreti Muhammed Mustafa'nn evine ahmerdan Murtaza
gitmeye utanrd. Hazreti Muhammed Mustafa, Hazreti Ali'yi davet
etti. Muhabbet gsterdi. Ve muhabbetin evine davet olamaynca
varmak erkn deildir. Zira, Hak Taal, Muhammed'i Cebrail
Aleyhisselam davet edip biraca gtrd.
Ancak haftada kez davet etmek erkndr. Birinci sal gn,
ikinci aramba gn, nc cuma gecesi davet etmek erkndr.
Nedeni, cuma gn abdl mekandr, gnlerin seyyididir. Sal,
Hazreti Muhammed ile Ali muhabbet eyledi. aramba gn hon
geldi. Cuma gecesi mminlerin ziyaretidir.
Davet ile varmak, haya ile varmak, rza ile oturmak, erkan ile
sylemek halifelere hizmet etmek vaciptir. Zira, sohbette edepsiz,
erknsz sz sylemek drt kapda krk makamda, onyedi erknda
246 Alaca Yazmas (s. 180-181) ve 1. Hac Bekta Yazmas (s. 217-218)
97
muhaliftir. Dini mezhebi olan(n) ar anasr olmas gerekir 247.
Ve de musahip farzdr. Bir musahip, musahip ile dkn olsa
yine birbirlerini kaldrrlar. Musahibin dknn pir, rehber, bir
kimse kaldramaz. Yine birbirlerinden olur.
Bir musahip bir musahibin evine:
"Birbirimiz ile tanr sz syleip, ahiret (zerine) danalm"
diye gitse, o talibin adm bana on hasene yazlr.
(Musahiplerin) birbirlerinden sakl gizli bir eyleri olmamas
gerekir. Birbirlerinden sakl hayr ya da er bir i ileseler onlarn
musahiplii erkn deildir. Krn, kazancn bir olmas gerekir.
Dnya kazanc bir olmazsa ahiret kazanc nasl bir olur?248
Ancak, musahibin musahibe gn almas 249. erkn deildi.
Nedeni, musahip cesettir. Drt nesnenin hakk vardr:
Birinci, lmn hakk vardr.
kinci, azn hakk vardr.
nc, kurdun kuun hakk vardr.
Drdnc, topran hakk vardr.
Ve de muhabbet candr. Hak Taala Hazretlerinin kudret srrdr.
Canda Allah'tan baka kimsenin hakk yoktur. Gzel mritin
gizemli sz budur250.
Zamann sofularnn musahiplii tmyle bir tuzaktr.
Musahiplik nasl olur bilmezler. Yemee dkkn ehli olsun diye
otururlar. Makam yoktur. Pir nedir, rehber nedir bilmez(ler).
Bunlarn tm ahiret iindir. Bir cahil ahirete yaramaz bir i tutar,
Muhasibi piri, rehberi iitince meclisten kovarlar. O cahil der ki:
"Ben sradan cemaatten ekilip geri kalyorum. Bir daha bunu
ilemeyeyim." (Musahipler) birbirine kilit olup iblisi aralarna
komazlar.
247 zmir Yazmas "Musahip Musahipler Teklifsizdir, Muhipler iin Davet Gerekir"
balkl blm (s. 149-150).
248. Alaca Yazmas) (s. 180-181) ve (1. Hac Bekta Yazmas (s. 217-218)
249 gn almak: Kskanmak, emezlik etmek.
98
Bir adam yola giderken onun yannda bir ka yolda olsa harami
gelip onlar soyamaz. Yalnz olursa, her ne kadar kahraman olursa
olsun harami (bir) yolunu bulup malna canna kasteder, talan eder.
Bu ona benzer. Pir, rehber, aina, musahip bunlar hakka giden
yolda(lar)dr. blis urudur, onun errinden birbirlerini korurlar.
Pir, rehber, musahip, aina gibi yoldalar salam olmayp gafil
olurlarsa, Kuran'n ayetlerinden haberi olmazsa, birbirlerinden
haberi olmazsa harami iblis gelir bunun iine girer. Dinin imann
yama eder. Onlar bilmezler, zira gaflette uyurlar. Yarn maherde
uyanrlar kalkarlar ki uru mallarn alm. Ama ne are o zaman
figan kopar.
"Vay, harami bizi soymu, iblis bizi aldatm. Ulemalarn dedii
gerek imi. Mrsellerin dedii sadk imi." derler ama yarar
vermez.
Ey mmin kardeler! Birbirinize salam tutunup hakka doru
gidesiniz. Eer, pir, rehber, musahip, birinin haksz iini grp
ortaya vermeyip icra olunmadan koyup giderse, onun pirlii,
rehberlii, musahiplii yalandr. Ruz-u cezada yz karadr. Her ne
kadar tutmazsa ona tenbih etmek gerekir. Boynunuzda farz
borcudur!251
251 1. Hac Bekta Yazmas (s. 218-219) ve Alaca Yazmas (s. 180-181)
99
12
ANA252
252 zmir Yazmas "z Kurban Vermi ki Musahipli Can Aina Etmek Beyanndadr"
balkl blm (s. 49)
Analk, tarikatte iki kiinin can kardei olmas anlamndadr. Msahiplikten sonra
gelen Aina, Peine, eilde sanal akrabalk rgtlenmeleri yalnz Tahtaclar arasnda
bulunur. Tahtac buyruunda ilenir. Anadolu ve Rumeli Aleviliklerinde bulunmaz.
Aratrmac Veli Asan, Yanyatr Buruunda bu sanal rgtleri iler.
A.Ylmaz Tahtaclar arasnda yaplan bu treni yle anlatr:
kinci kapya girmek isteyenler birinci musahipleriyle gzelce anlarlar. ki taraf da

muaffakat edince z verirler. z vermek bir kurban kesmek demektir.
Bu z kurban her iki tarafn kardelikten ayrlmamas demektir. (Bu kurban
ayini de geen trenlerde olduu gibidir.)
Dede, ikinci musahipliin zamann tayin eder. Belirtilen akam toplanlr. Bu
ayinde de birinci musahiplik ayininde yaplan tren yaplr. Bunun birincisinden
ayrm yalnz kurban kesilmemesidir. Cem evinde dede eline bir elma alr. Bunu
drt eit paraya ayrr. Bunlardan birini byk, yani kdemli erkek musahibe verir.
Kalan br iki paradan her birini musahiplerin baclarna verir.
Bu drtlerin erkekleri elmay alnca yle syleirler:
"Benim karm sana, seninki de bana yedirsin" derler.
Elmalar birbirine yedirirler, birer de dolu blmek suretiyle kardelik
tutulmu olur. Her kap deitirmede her iki can bir kilo dolu alr. Ayn kyden
olanlarn baclar sal ve cuma geceleri birbirlerini ziyaret ederler ve konuk kalrlar.
Musahipler baka baka yerlerde iseler birbirlerini icabettike ziyaret ederler ve
konuk kalrlar.
Aina Nefesi
Senin muhabbetin cesette canda

Gel karde seninle aina olalm
Cevap vermezsen ulu divanda
Gel karde seninle aina olalm
Yaradan saklasn bet amel huydan

Biz de okuyalm elif ile badan
Gel izin alalm mritten, pirden
Biz de okuyalm elif ile badan
Aina dedikleri zahir batn

Aina sevmeye vardr niyetin
100
z kurban vermi iki musahipli can, aina etmek yledir:
(Cem birlendii akam) nce cebrail 253 tekbirlenir, sonra dek
atlr. Mrebbi, o aina olacak drt can yedeine alr. Bei birlikte
meydana gelirler. Sonra z kurban veren canlar mrebbisiz
meydana geerler. Dek kalkp ferra- selman gelir. kisi birlikte
hizmetlerini alrlar. Sonra aina, dolusu olan bir kyya dolu
mezesiyle gelir. Aina olacak canlara birer dolu verilir. (Bu dolu)
iilip srrolunca z kurban dolusu gelir. Btn erknlar tamam
olduktan sonra nce cebrail gelir. (Ardndan) aina olacak canlar
baclaryla birlikte (gelip) mrit yada rehberin sofrasna otururlar.
Gel Hakk seversen musahip tutun

Aina sevmeye vardr niyetin
Musahip dedikleri bir sinir ta

Ziyade tatldr ainann a
Gnlden seversen Hac Bekta
Ziyade tatldr ainann a
Sr dedikleri ezelden bir yol

Eersen boynunu olursun kul
Olurmu zakirler elinde blbl
Eersen boynunu olursun kul
Uulmaz yalnz olmaynca ein

Er-hak meydannda uradm ban
Mrebbi musahip cmle kardan
Er-hak meydannda uradm ban
Musahiple bir baheden giresin

Muhabbet bahesinin gln deresin
Erenlerin srrna sen de eresin
Muhabbet bahesinin gln deresin
ah Hatayim birlie yeteyim dersin

Erenlerin srrna bakaym dersin
Gm gevhere kataym dersin
Erenlerin srrna bakaym dersin.
253 cebrail: Horoz. Dinsel trende kesilen kurban.
101
Cebrailden aina olacak canlara birer lokma verilir. (Sonra)
sofra kalkar. (Adndan) z kurban gelir. z kurban veren canlar
baclaryla mrit sofrasna otururlar. Bunlarn drdne de birer
lokma verilir. Hizmetleri tamamlanp yatan oturan (duasn)dan
sonra yeni aina olan baclar on iki kapy gezip hak grrler.
Aina olmayan sofunun aina, hizmet, lokma, dolu ve mezesinde
hakk olunmad bilinmelidir. (Bunlara) karamazlar254.
102
13
PEiNE255
255 zmir Yazmas) "ki Ainal Sofuyu Peine Etmenin Tarif-i Beyanndadr" balkl
blm (s. 50). Veli Asann da syledii gibi Aina, Peine, eilde gibi musahiplik
sonras sanal akrabalk kurumlar yalnz Tahtac Alevilerde vardr. Anadolu Aleviliinde
bulunmaz. Tahtaclar anlatan kitaplarda bu sanal akrabalklara yer verilmitir. Bunlardan
dikkate deerler unlardr:
A.Ylmaz Tahtaclarda Gelenekler adl kitabnda Peine olmay nc kapya girme
olarak tanmlar. Ylmaz'a gre birinci kap Musahipliktir (s.60). kinci kap ainalktr.
nc kap peinelik, drdnc kap eildeliktir. Ylmaz nc kapya girii yle
anlatr:
nc kap: Peine
Peine olmak isteyenler kimseler ainasyle ayrlrken bir cebrail, yani horoz
keserler.
Mridin huzuruna varlr, cebrail lokmasndan kanlr. Peine olaca ile
baclar bir elmadan kanarlar. Drdne bir hayrl verilmek suretiyle nc kapya
girmi olurlar. (A.Ylmaz, Tahtaclarda Gelenekler, Ankara 1948, s.76).
Ylmaz drdnc kapya girii ise yle anlatr:
Drdnc Kap: eilda-einda
eilde olacak kimseler darda birbirleriyle anlarlar. Tercman ayini yapld
ve kurban kesildii bir zamanda eilde olacaklarn yani drdnc kapya
gireceklerini mride sylemek iin dara dururlar. steklerini sylerler. Mrit
hayrl verir. Mrit kurbann yeme zaman gelince sa gzn alr, bu drt kardee
verir ki bundan sonra eilde olmu olurlar. Ayin zamannda erkekler yeil sarnr,
kadnlar ise all yeilli balanrlar. Bu surette drt kap tamamlanm olur.
(A.Ylmaz: a.g.e. s.76-77).
Rza Yetien, tren biimini aina trenine benzetir. Trenin akn yle betimler:
Dede, bunlara aina olanlarn dolusundan verir. Bir elmay drde blerek her
parasn birine verir. Elmay yiyen peineler niyazlarp yerlerine otururlar. Tren
brlerinde olduu gibi srer.
Dede ainal ise, peine ve eilde yapabilir. Fakat elma yiyemez. Burada bir
Hatayi deyii okunur. Deyiin elmay anlatan bir deyi olmas gerekir:
Deyi
Cennetten Aliye bir elma geldi
Aliye tercman inen elmalar
Ali koklad yzne srd
Elmann kokusu misk ile amber
103
ki ainal sofuyu peine etmek yledir:
Tercman srasnda (pir) peine olacak drt can karsna arr.
Onlar (nce) eie niyaz ederler. Sonra (o drt can pirin) karsna gelince
(pir) aina dolusundan bir fincan dolu verir. (Canlarn) drd de
niyazlap dara durunca dar glbengi ekilir:256 Mrebbinin bacs o gece,
baclarn ikisini de yanna alr. (Bu baclar) on iki kap ap hak kaps
Toplanm bana cmle peygamber

Teni Fatma Ana, kabuu kamber
Elmann rengini ala boyarlar

Melekler hep donun giyerler
Kadrin bilmeyenler kabuun soyarlar
Elma senin dallarn alarlar

Meyveni yerler, aacn talarlar
Sultan olan gnahn balarlar
ah Hatayim vahdetimdir vahdet

rndan km ol dldl at,
Bir ad Seyfullah, bir ad at
Peine olmak iin ayrca bir tren yaplmaz. Baka trenler iinde olur (Rza Yetien:
Tahtac Airetleri s. 114)
256 Bism-i ah. Allah, Allah
Erenler, yzm yerde, zm darda
Erenler meydannda, Muhammet-Ali divannda
Pir huzurunda
Canm kurban, tenim tercman
Bu fakirden, arnm, incinmi, darlm gcenmi karde var m?
Dile gelsin, bile gelsin, hakkn istesin
Allah, eyvallah, gerein demine hu!
104
grrler.
105
14
ERKNDAN GEME257
257zmir Yazmas "Talibi Erkandan Geirmek Yani Meydana Geirmenin Tarif-i

Beyanndadr" balkl blm (s. 51).
A.Ylmaz, Tahtaclarda Meydandan Geme trenini yle anlatr:
Meydandan Gemek
Meydan ayini her ylda bir perembe gn olur. Baba mrebbi veya gzcye:
"Bu perembe gn talipler, arzu ederler meydana geecektir. lan edilsin,
isteyen meydana gelsin" der. lan edilir.
Perembe gn akam cemaat toplanr, delil uyanmadan nce glbenk ekilir.
Vakti msait olan kurban keser, kesilen kurban evinde piirir. Dolusuyla
birlikte babann evine getirirler. Boaz iplenecek olan delikanllar kesin olarak
birer cebrail (horoz) keserler. Bunlar da evlerinde piirirler, cebrail paralanmadan
btn olarak, dolusu yannda pilavla babann nne getirilir. Cemaat babann
evinde tekmil olunca, baba ve talipler diz kerler.
"Delil Uyanacak" denir.
Delilci kimse kalkar delili iki eliyle tutar, dara durur, glbenk eker, herkes
seccadeye varr. Delilci rkda kalr.
Delil uyand, meydana gelme glbenki
"Allah, Allah, Allah! Delil kadim ola. Muratlar hsl ola. Tuttuumuz ileri gide.
ahmerdan eksiklerimizi, noksanlarmz tamama yaza, on iki imam, ondrt masum
pak, onyedi kemerbestin hizmeti stmze hazr nazr ola. Delillerimiz ahmerdan
delili ola. Gerein demine h!"
Glbenk biter, delil sa keye konur. Delilin sanda baba, solunda mrebbi,
ondan sonra gzc ve cemaat oturur. Babann sa yanndaki ke biraz botur.
ayet yer msait olmaz ve cemaat fazla olursa babann sana bir eik konur ki
oradan ileri geilmez. Sra ile meydan deine musahipler arlr. Musahibin
by sa bata, solunda kk musahip, kk musahibin solunda byk
musahibin bacs ve byk musahibin solunda kk musahibin bacs bulunur.
Byk musahip nde olmak zere hep birden gelerek babann sa dizine niyaz
ederler, bu niyaz esnasnda musahipler kollar altna gelmek zere yatarlar.
Byk musahibin zerine kk musahibin kolu uzanr. Kk musahibin
zerine byk musahibin bacsnn kolu ve br bacnn kolu da ayn biimde
uzatlr. Fakat burada dikkat edilecek bir nokta vardr: Her musahibin hi olmazsa
ahadet parmann ucu byk musahibe demesi arttr. Bu drt gnln bir
olmas iindir. Btn cemaat bu surette ayini tamamlar. Erkana yatld zaman
baba bunlara:
"Lilhe illallah, Ali Veliyullah lfetail seyfilla zulfikr, hal gaziler halidir. Yol
erenlerin kadim yoludur. Gafil olman hey erenler deen stad elidir. Ustad nefesi,
tarikat- iman, destur ah diyelim. Gereklerin demine h!"
106
Musahiplere iki aplak vurulur. Baclardan gebe olanlara aplak vurulmaz. Baca
alak olanlara, yani evli olup da musahibi olmayanlara, birer aplak vurulur.
Bunlarn baclarndan "baba hakk" olarak birer top kuma alnr. (Ylmaz, a.g.e.,
s.56-58)
Rza Yetien bu treni biraz deiik anlatr:
Ylda bir yaplan dinsel trendir. Yolkardei olan her talip, ylda bir kez tm yl
yaptklarnn hesabn kitle nnde verecektir. Eli, dili, beli kimseyi incitmi midir,
kendisinden aryp incinen var mdr? Bu bir tr toplumsal sorgulamadr.
Belirlenen gnde herkes cem evinde toplanr. Bu trene bekarlar ve ikrarszlar
giremez. Belli bir trenle delil yaklr. Eren-bac cem evine gelmeye balar. Sras ile
eii pp ieri girerler. Dedenin olduu posta dek -bu post Hz. Ali'nin makam saylr-
srnerek gelirler. Herkes yerini alr. Bir bac ahmerdan deini getirip ortaya yayar.
Dee dua alp gider. Sonra mrebbi bac ile dar kar. Yeniden eii pp ieri
girer. Delili niyaz eder. Delilin nnde drt kiilik iki aile -bunlar karde olmulardr-
duaya dururlar. Dede "ak ola" deyip dua eder.
Toplumda bunlardan raz olmayanlar varsa dkn kaldrma treni yaplr.
Dkn kaldrma, Alevilikte suluyu topluma kazandrma trenidir. Her suun
ayr cezas, yaptrm vardr. Her dede cezann altndan kalkamaz. Kimi sular vardr ki,
tmden balanmaz. Kii toplum dna itilir. Toplum nnde yaplacak yarglamada,
toplumun da razl gerekir. Salt dedenin istemi ile sorun zlmez. zlmesi
durumunda, dede toplum nnde saygnln yitirir, verilen karar benimsenmez.
Er-bac ergin olmayan ocuunun yaptklarndan da sorumludur. Musahip de ayn
ocuklardan ayn lde sorumludur. Bu bakmdan dkn kaldrmada, olayla hi ilgisi
olmayan kiiler de sulu gibi ceza ekerler. Ayrca her dede, her suluyu topluma
kazandramaz. zellikle byk sular byk dedeler kaldrabilir. O da uzunca sre
toplum d edildikten sonra yeniden topluma kazandrlabilir.
Erenler akna ieriz demi

O dolu bize Yezdandan kald
Ehl-i beyt denilen mukaddes gemi
Peygamber Habib-i ziandan kald
Hatice Fatma pirler anas

Cenab-Aali'der erenler has
Canlara sunulan zehirin tas
Nesli pak imam- Hasan'dan kald
Kerbela lnde ekmiiz ac

Kesildi masumlar soyuldu bac
ilenin hrkas ehitlik tac
Kerbelada len kurbandan kald
Zeynel Abidin'dir devam- haydar
107
Talibi erkndan geirme, daha dorusu meydandan geirme
yledir:
nce delil uyanr. Sonra dek atlr. Delilci musahibi ile
meydana gelir. Bunun ardndan nce musahipliler ve ainas
olanlar meydana geerler. Musahipli kalmaynca musahipsizler
kendi baclaryla meydana geerler. Musahiplilere ikier,
musahipsizlere birer aplak vurulur. Musahipliye musahipli,
musahipsize musahipsiz efaat kacaktr. Meydana tm gelince
dek kalkar. Selman- ferra gelir. kisinin glbengi bir verilir.
Niyazlarlar. Sonra dolu gelir.
Saz sema olur. Sonra kurban yenip (bitince) delil kalkar.
meci gelir. Ardndan yatan oturan (duas) verilir. Cemaat
dalr.
Fakirin neslidir mam- Cafer

Doruluk madeni en gzel gevher
mam Musa Kazm Rza'dan kald
mam Taki Naki gnlmn piri

Dergah ynetir Hasan askeri
Sabrla beklemek yllardan beri
Mehdi-i Sahib-i zamandan kald
Akburak Hasan'm dvazm tamam

Dilimde hecedir on iki imam
Ele, bele, dile daim ihtimam
Hac Bekta Veli hnkardan kald.
108
15
OLAN KRARI ALMA258
258 zmir yazmas "Olan krar Almann Tarif-i Beyanndadr" balkl blm (s. 52-
53).
Veli Asan, Tataclarda krar Balkl yazsnda bu olay yle anlatr:

Tm Alavilerde olduu gibi, Tahtac Trkmenlerinde ikrar treni 900
yldan beri yaplagelir. Toplum nnde namus ve eref sz vermek iin
yaplan trene krar Cemi denir. krar alnan kii, cemde Tanr huzurunda ant
imi saylr. Bylece Alevilie ilk admn atm olur. Bu anda artk yaam
boyu sadk kalacaktr.
krar alnacak kiide u zellikler aranr: Mslman olmak, 15 yan
bitirmi olmak, ilkgenlik ana girmi olmak, kendi istegi ile gelmi olmak,
Vcudu kendini ynetecek lde salkl olmak. Ahlakl olmak, Akl banda
olmak, Verdii sz tutacak, yapt yemini bozmayacak dzeyde inanl
olmak, Sevecen olmak Merhametli olmak.
krar treninin Hz. Muhammete biat treni ile de benzerlik tar.
krar alma biimde yaplr:
1. Olan krar Alma,
2. Kz krar alma
3. Erkein yalnz kadnn ikrarn alma.
Olan krar Alma:

nce ikrar yaplacak cemodas dzenlenir. On iki hizmet sahipleri
grevlerini stlenir.Dede ya da baba treni ynetir. krar trenini mrebbi
ynetemez. Ceme musahipliler en azndan ikrarllar- alnr. Musahipli olma
koulu ile dul kadn ve erkeklerin trene izleyici olarak katlmalarna izin
verilir. Trene katlanlar temiz ve gzel giyinirler. Erkekler yresel giysiler,
kadnlar ilerine uzun kynekler zerine renkli etetler giyerler Eski
denmden kalma kokular gideme iin boyunlara dizilmi karanfil takma
gelenei srer.
Toplum ieri alnp cem dzeni salandktan sonra erkan uygulanmaya
koyulur. Dede kapdan girite karda post zerinde oturur. Sanda mrebbi,
solunda gzc bulunur. Delil uyandktan sonra tren balar. Delil, sva ya
zerinde bir tr kandildir. Gnmzde aydnlatma elektrikle yaplmasna
karn, trenin kural gerei mutlak delil yaklmas gerekir. Dedilici, greve
balarken u hayrly alr:
Bismi ah, Alalh Allah! Delilimiz kadim ola,. Tuttuumuz ileri gide.
Evimiz ocamz en, ksmetimiz gr ola. Oniki imam, On drt masum-u pak,
Onyedi Kemerbestlerin himmeti zerimizde hazr ve nazr ola. avkmz,
ahmerdan avk ola. Gerein demine hu!
109
Duadan sonra delilci, dedeye yakn kuytu bir yere konan,delili beklemeye
koyulur. Cem erenleri belli bir dzen iinde ieri girerken ayakta topluca eik
hayrls alnr. Meydann dzenleniinde son i, dek altmadr. Ana-bac
(dede ya da mrebbinin karsdr) sol koltuu altnda katlanm dei getirir.
Eie niyaz ederek ieri girer.
Hu erenler dek geliyor, Hu pirim dek geliyor, Hu ahm, erenler
dek geldi, Destur iman, destur ah diyerek dei dedenin nne yayar.
Dede dekten niyaz aldktan sonr, dek zerinde dara duran Ana-bacya u
hayrly okur:
Bismi ah, Allah Allah. Hizmatin kabul ola, muradn hasl ola. Tuttuun
ileri gide. Evin ocan en, ksmetin gn ola. Fatmana efaatn ola. ah
Merdan yardmcn ola. Deimiz, ah Merdan dei ola. Gerein demine
hu!
Hayrly alan ana-bac dardan inip yerine oturur. krar alnacak genler,
ya sarasna gre arka arkaya dizilir. Her genci boazna bir kement
balanmtr. Mrebbi ndekinin kemendinden tutar. Her gen, sol eli ile bir
ndekinin kenemdini tutar. Bylece katar halinde dedin huzuruna gelinir. Dede
her gence teker teker uymas gereken tarikat kurallarn syler. Eline, diline
beline sahip olmak yolun ilk kouludur. Dini dinlenmeyece, kovu
kovulmayacak, gaybet edilmeyecek, eli ile koyulmayan alanmayacak, gzle
grlen etek rtlecek, mrid hak bilinecek, teberra alnlacak, tevellaklnacak,
kfr, kt szn azdan kmayacak, yalan sylenmeyecek, oruluk
yapalamayacaktr.
Bu tler verilirken her tten sonra gen Allah eyvallah diyerek
kural yerine getireceine ant ier. Verilen hayrldan sonra, boyunlardaki
kementler bele balanr.
Dede kalan tarikat ilkelerini genlere topluca anlatr. Ardndan topluma
dnerek:
Yzler yerde, zler darda, gzler erenler gz, Nicesiniz bu yeni
sofulardan? diye sorar. Toplum Katarlar uzun olsun, evliya muratlarn
versin! der. Dede son olarak Evvela znz arayn, sonra hakka yarayn
der. Dede dar hayrlsn vererek yeni sofular dardan indirir. Posta niyaz eden
genler, dedenin ve mrebbinin ellerini ptkten sonra birbrileriyle niyazlar,
yerlerine otururlar. Bylece genler erenler meydanna alnmlardr.
A.Ylmaz bu olay yle aklar:

Bir Alevi ocuu musikinin tesiriyle yedi sekiz yanda Alevilikten
anlamaya ve btn merasimi taklit etmeye balar. nk o zamana kadar
elbette snnet olmutur.
Oniki yana giren ocuun ikrarn aldrmak ve yolu retmeye balamak
gereklidir. nk ocuk ancak bu yata kendini bilmeye balar. Bu sebepten
dolay ana ve babas kendi gittii yolu evladna da retmek ykmndedir.
110
krar alnacak ocuun babas bir kurban keser. Bu kurbanda ocuun
boazna bir beyaz ember ve beline bir kement balattrr. Dede hayrlsyle
ikrarn aldrr. Bu suretle ilk Alevilie ayak masm olur. Onsekiz yana kadar
her nereye gider ve her nerede bulunursa bulunsun kavga ve niza gibi bir i
iledii takdirde babasna haber vermek ykmndedir. Babas ocuu dedeye
gnderir. Dede ocuu dinler ve bir hayrl verir. Henz ocukluk ikrarlar
almayanlarn yeminleri muteber saylmaz ve yalan yere yemin ederse de yemini
arpmaz. (A. Ylmaz, a.g.e., s.38-40)
A.Ylmaz daha sonra "Boaz pleme ve krar Alma" diye bir treni ise
yle anlatr:
"Gelelim imdi boaz iplenecek ve ikrar alnacaklara: Musahiplerin
meydan dei ortadan kalktktan sonra yeni ikrarlar alnacaklar tekrar tekrar
babann nne getirilir. Babann nne gelince niyaz edip diz ker durur
Baba bu ikrarlar alnacaklara sorar:
"Girdiin hak kaps, durduun dr Mansur dr. Kov kovlamayacana, yalan
sylemeyeeine, elinle koymadn almayacana, hnzr anmayacana- bu
szme hak dedin mi?" Olan:
"Hak dedim" deyince Baba:
"p elimi" diye sa elini uzatr. Baba sol eliyle hi tutulmam bir i rtsn
ikrar verecek kimsenin beline kement eker. Elini ptrdkten sonra:
"Allah, Allah, Allah. Nasrun minallah. Fathn karip ikrarn binas kaim olsun"
hayrlsn verir. Sonra her kelimede "Allah" deyip dm dmler. krar veren
dolusunu meydana getirir. emsiye teslim eder. emsi dra durur. Dolunun
hayrlsn yani duasn babadan alr. krar alnan kimse emsinin solunda ve
cebraili elinde durur.
"Allah, Allah, Allah, dolumuz dolu ola, muratlarmz hasl ola. Tuttuumuz ileri
gide. ahmerdan yardmcmz ola. Tap dklmeye, artp eksilmeye, dolumuz ab-
kevser dolusu ola."
ems diz kp oturur. Babaya doluyu uzatr. Bu dolu fincanndan kii
kanacaktr. Bir de ayrca ikrar alnana verilecektir.
Baba, cebrailin sa bacandan koparp sahibi olan ve ikrar alnan kimsenin
dorudan doruya azna uzatr. Babaya niyaz eder ve kalkp gider. Dar kar,
bunu mteakip meydan kurbanlar gelir, ayr ayr hayrls verilir. Hayrl udur:
Kurbannz kabul ola, muradnz hasl ola. Tuttuunuz ileri gide. Kurbannz
Hak kurban ola. Arafatta oniki imam katarna, bereketine yetire."
Baca ak, ter bykl ve delikanllardan ikrar alnanlarn cebraillerine
verilecek hayrl ayr ayr udur:
"Lokmalarnz kabul ola, muradnz hasl ola. Tuttuunuz ileri gide.
ahmerdan yardmcnz ola. Arafatta Cebrail Alihisselam katarna, bereketine
yetire, geree h!"
Bu hayrldan sonra btn cemeatn dalmas gereklidir. Yalnz musahipler
yani eikten ieri olanlarn hi birisi babadan izinsiz dar kamaz.
111
nce cebrail ka tane ise ayr ayr tekbirlenir. Cebrailin sa
kanad sa gz stn tutulur. Sonra delil uyanr, dek atlr. krar
alacak olan ka tane ise tmnn boazna birer yalk taklr.
Hangi olan byke ise mrebbi onun yaln eline alr.
brleri de birbirlerinin boaznda olan yalklardan yederler.
nlerinde mrebbi eie niyaz eder. ocuklar da niyaz ederek
giderler.
Sonra mrebbi:
"H erenler ah, katar uzatyorum" diye kez syler.
(Katardakiler topluca gidip) delile niyaz ederler. Mrebbi elinde
olan olann sa eliyle, "El ele, el hakka" diyerek elinde olan
olann sa elini mride ya da rehbere teslim eder. (Mrit ya da
rehberin) elini pp dar olur. Mrit ya da rehber olunun
boazndaki yalktan tutar:
"Kou kolama, gaybet eyleme, dini dinleme, elinle koy-
madn elleme. Gznle grdn eteinle rt. Kendinden
byn sznden kma. Teberra259 anma. Bu szme hak dedin
mi?" deyince o ocuk (mrit ya da rehberin) elini per. Bu
nasihat kez tekrar ettikten sonra (ocuun) boazndaki yal
o ocuun beline kement edip balar. (Yal) balarken u
glbengi syler:
"L ilhe illallah, Ali'yyn veliyyullah, rif-i billah, mrid-i
kmilllah. L feta illa Aliyla seyfe illa Zlfikr. krarn binas
kaim ola." deyip kuaa dm der. Sonra srasyla tm
mrebbinin elini pp sol yannda dara dururlar. Dar glbengi
okunur, erkna yatarlar. ki aplak mrebbiye, birer aplak
ocuklara vurulur. Erkndan kalkp dr olduklarnda erkn
"Allah, Allah, Allah, La ilahi illallah. Ali veliyullah, l gefeta illa Ali luseyf illa
Zlfikr. Yatan okuran, zn hakka yetiren, kovusuz-kaybetsiz yerine yatan,
sofiyi Hak yarlgasn. Geree h!"
Yol meydan bundan ibarettir. Bu hayrldan sonra cemeat kamilen dalr.
krarlar alnanlarn ikrara ileri tamamlandktan ve meydan dei kalktktan sonra
delil sndrlr. Dolu ve kurban gelir. (Ylmaz: a.g.e., s.58-60)
259 teberra: Ali ve heybetin dmanlarndan uzak durma.
112
glbengi ekilir.
Bundan sonra mrebbi yerine oturur. ocuklar srasyla ierde
oturan canlarn ellerini pp dan olunca temenna glbengi ekilir.
Sonra dek kalkar. Ferra selman gelir. kisine bir glbenk
ekilir.
Dolu gelir. (Doludan) nce delile (damlatlr) sonra mrit ier.
ocuklarn kendi dolularndan ocuklara birer dolu verilir.
Selman- ferratan sofra gelir. Sonra cebrailler gelir. nce hangi
cebrail tekbirlenmise sofraya ilkin o cebrail gelecektir. Mrit ya
da rehber kendisi bir lokma alr. (Ardndan) birer lokma da
ocuklara kendi cebraillerinden:
"krarnz kaim olsun" diyerek verilir. ocuklar lokma ve-
rilinceye dein kementlerini karmazlar. (Lokmalar yendikten
sonra) sofra kalkar.
Selmanlardan sonra meci gelir, delil kalkar. Yatan oturan
(duas) verilir. Cemaat dalr.
113
16
KIZ KRARI ALMA260
Kz ikrar alma yledir:

Cebrail tekbirlenir. Delil uyanr. Dek atlr. krar alnacak kz
ile eri dek zerinde dara dururlar. Tarikat nikh glbengi verilir.
Bundan sonra, mrebbinin bacs o kz yedeine alr:
"H erenler ah, katar uzatyorum, nze" der (ve ardndan)
"el ele, el hakka" diyerek (kz) mride teslim eder. (Mridin)
elini pp dar olur. Mrit (ikrar alacak) o kza t verip
kemendini balar. (Kz) mrebbinin bacsnn elini pp solunda
dar olur. Dar glbengi ekilir. (Kz) erkna yatmayacaktr.
260 zmir Yazmas "Kz krar Alma Tarif-i Beyanndadr" balkl blm (s. 54).
Tahtaclarda kz evlendii akam, dede nnde ikrar and ier. Bu olaya "kz ikrar
alma" denir. kimi ayrmlarla uygulanan tren genel izgileri ile yledir:
Gerdek akam, bey ile kz mrit nne kar.
Dede ile rehber gzetiminde, gelin, bey evinin nce eiini per. Ardndan gelin beyin
boynuna bir ip balar. Rehber:
-El ele, el hakka! Ara kncaya dek, dede sana teslim ediyorum, diye beyin
boazndaki ipin ucunu dedeye uzatr.
Dede bunlara dolu sunar. tler verir. Aleviliin ilkelerini vurgular. Yeni evliler
"eline, diline, beline sahip olacak"tr. Byklerin sznden kmayacaktr. Ardndan iyilik
dualar eder. Birlikteliklerinin srekli olmasn diler. Bundan sonra bu aile kendilerine
yolkardei seebilecektir.
Kendisi de Tahtac Alevisi olan Veli Asan kz ikrar almay gen kzlarn baclar
meydanna katlm biiminde aklar (bkz. 15 blmn dipnotlar). Daha nce Olan
ikrara Alma blmnde anlattmz trende, gen erkeklerin ikrar alndktan sonra sra
gen kzlara gelir. krar alnacak gen kzlar katar oluturarak meydana gelirler. Balarnda
mrebbinin kars bulunur. Salt kadnmlarn ikrar yaplacaksa ana-bac bata bulunur.
Erkek ei ile birlikte ikrar alacaksa, mkocalar katar ekerler. Erkana kadnlar kocalar ile
birlikte kapanrlar. Sonuta ikrarl deillerse, kocalar da ikrar alm saylr. Kocalar ikrarl
ise tren salt kadnlar iin yaplr. Kocalar yardm etmi olurlar. (Gebe kadn erkana
durduunda ona pene-i ali aba diye aplak vurulmaz. Adet deminde kadn ikrar
alnmaz.)
Dede son olarak eleri birlikte karsna alr Onlara:
Evvel znz arayn, sonra hakka yarayn der. Hem t verir hem de sorular yneltir.
Kar koca Allah, eyvallah dedikten sonra niyazlarlar. Dar hayrls ile trenin sonuna
gelinmi olur. Sofralar atlr, pien Cebrailler ve alnan dolular, usule ve erkana yenir, iilir.
114
Bundan sonra o kz el per. Temenna glbengi verilir. Sonra o
kz dar kp eri ile birlikte erkndan geer. Dolusundan ve
cebrailinden kza da bir lokma verilir.
Kzlarn ikrar ayr ayr alnr. Olan olursa tmne birden ikrar
alnr.
115
17
EV ONDALAMA261
261 zmir Yazmas "Bir Talibin Evini ondalamann Tarif-i Beyanndadr" balkl
blm (s.55). Rza Yetien Tahtaclar arasnda Oul babadan ayrlp giderken cebine
bir harlk koyar. Babann gnlnden ne koparsa czdanna koyar. Kese bereketi olarak.
Bunu saklamasn syler. Eski dnemde bu para harcanmaz.
Veli Asan Tahtaclar arasnda, bu trenin 70-80 yl nce kalktn bildirir. Asana gre
ev ondalama Eski Trkler arasndaki l geleneinin ardldr. Bu gelenee gre,
mrebbi, disel trenler balamadan nce gelip talibin maln ondalarlar. Buna gre dedeye
aka biilir. Gelenek bu biimi ile yalnz Yanyatr ocanda 70-80 yl ncesine dek
yaam, sonra yitip gitmitir. Yine Tahtac Alevi oca olan Hac Emirlilerde ise bu
gelenek bulunmaz.
Aleviler arasnda l geleneinin izlerinin bulunduuna u yaknlarda biz de bir
yazmzda deindik.
Trk gemiinde rnei ok eskilere inen, toplumsal yama gelenei vardr. Szkonusu
yama gelenei en gzel biimde Dede Korkutta anlatlr:
Kazan ylda bir -Ouz, D-Ouz beylerini toplard. ok, Bozok ynak
olsa Kazan evini yamalatrd. Kazan Beyin adeti bu idi ki, kaan evini yamalatsa,
helalinin elini alr, evinden dar kard. Bundan sonra evinde nesi var, nesi yok
yama ederlerdi.
Yine Kazan evini yamalatr oldu, ama D-Ouz Beyleri gelmediler, birlikte
bulunmadlar, yalnzca -Ouz beyleri yamalad.
D-Ouz beylerinden Aruz, Emen ve geri kalan beyler bunu iittiler:
Bak, bak! imdiye dein Kazann evi yamalandnda hep birlikte olurduk,
imdi suumuz nedir ki yamada birlikte bulunmadk, dediler.
Az birlii edip btn D-Ouz beyleri Kazan Beyi selamlamaa gelmediler,
kin baladlar.(Orhan aik Gkyay, Dede Korkut Hikayeleri, Dergah y., stanbul
1995, s. 165)
Bat dillerinde l ad verilir bu gelenee. lkel toplumlarda yaplan
toplumsal szleme leni olarak tanmlanr.
Dede Korkutta yama kurumu tm ayrntlar ile bu ykde anlatlr. ktisat
Sencer Divitiolu, Ouz yamasn bir dllemeolarak deerlendirir. Yamann
ilkelerini yle belirler:
1. Yama, beylerce yaplr.
2. Belli zaman aral ile yinelenir (belki ylda).
3. Yamalattran, yamadan sonra, mal-mlknden geriye hibir ey kalmayacan
bilir (helaln alp dar kar).
4. Yamada herey yok edilir (giysi ve mal).
5. Bu bakmdan yama savala ayn sonucu dourur, tahripkardr.
116
6. Beyler iin yamaya arlmama, en byk hakaret saylr (Kazann Days
Aruz).
7. Yamaya arlmaynca dmanlk balar.
Dmanlk sonucu alan sava, yine yama ile biter. (Sencer Divitiolu: Kk
Trkler, Ada y. stanbul 1987, s. 237).
bn Fazlan gezi gnlnde benzer bir olaya deinir. Ouzlarda lm
trenini yle anlatr:
Ouzlardan biri hastalannca, o kimsenin cariyelerive kleleri

kendisine hizmet ederler. Ev halkndan, baka hibir kimse ona
yaklaamaz. adr evlerinden uzakta onun iin bir adr kuraralar.
lnceye veya iyi oluncaya kadar onu adrda brakrlar. Eer, bu kimse
fakir veya kle olursa onu saharaya atp giderler.
Aralarndan biri lrse, onun iin ev gibi byk bir ukur kazarlar
Bundan sonra cesedini alp hrkasn (elbisesini) giydirir, kuan ve
yayn kuandrrlar, eline iinde nebiz olan aatan bir badeh verip,
nne bir nebiz bulunan aatan bir kap koyarlar. Sonra btn ahsi
eyalarn getirip onunla birlikte bu oda gibi ukura koyarlar. Daha sonar
ly ukurda oturtup zerini tavanla rterler. Mezarn zerinde
amurdan bir kubbe gibi bir tmsek yaparlar. Bundan sonra lnn
hayvanlarnn yanna varp miktarna gore, birden yze veya ikiyze
kadarn kurban olarak ldrrler. Onlarn etlerini yerler. Balarn,
ayaklarn ve derilerini ve kuyruklarn bir tarafa ayrp, bunlar kesilmi
aalar zerinekabrinin bana asarlar. Bunlar lnn cennete giderken
binecei hayvanlardr. Derler. Eer len kimse, salnda insan
ldrm kahraman biriyse, ldrd insanlarn saylar kadar, aatan
suret yontup bunlar kabrinin zerine dikerler. Bunlar onun
hizmetileridir. Cennette ona hizmet edecekler. derler.
Bazan hayvanlar kuban etmeyi bir-iki gn geciktirirler. Bunun
zerine aralarndaki byklerden bir ihtiyar (aman) onlar, kurbanlar
abuk ldrmeye tevik eder. ly ryamda grdm. Bana Gryorsun
arkadalarm beni getiler. Onlar takip etmekten ayaklarmn alt yara
oldu. Onlara yetiemiyorum. te tek bama kaldm dedi.der. Bunun
zerine lnn hayvanlarna varp bir miktarn ldrrler ve kabrinin
yanna asarlar. Bir veya iki gn getikten sonar ihtiyar tekrara onlara gelir.
Falan (ly) ryamda grdm. Bana: Aileme ve arkadalarma haber
ver. Beni geenlere yetitim. Yorgunluum geti, der (bni Fazlan
Seyehatnamesi (Haz. Ramazan een), Bedir y., stanbul 1975, s. 36-37=
Eski Uygur Trkesinde yagmak eylemi yananlamda kurban sunmak
anlamna geliyor.
117
Bilindii gibi Oguzun 24 boyundan birinin ad da Yagma. Bu anlam bizi
kimi baka dnceye gtryor.
Ouz Trkesinde yama l anlamna geldii gibi apul anlamna da
geldii anlalr. lkinde yama el-gn arasnda yaplr. Sava amal deildir.
Ama, evde bereketin olduunu ortaya koymak, bu bolluu yamaclarla
lemektir. Gebe devlet yaamnda bir tr eli aklk, cmertlik, han sofrasnn
herkese ak olmas gibi gzkr. Uygur Trkasindeki kurban etme anlam ile
rtr.
Ne ki olay, sava niteliine de dnebilir.
apul ise bunun tam kartdr. Savan sonucu ortaya kan bir durumdur.
Yerleik toplumda bu, gelenek bir yanyle aalk geleneine
dnr. Aann sofras herkese ak olmaldr. Aalk vermekle,
ekyalk krmakladr. Aann elinin ak olmas gerekir. Anadolu aalk
dzeninde l geleneinin izleri sezilir.
Olayn bu boyutu, grkemli gzkr. Ama yama gelenei, hemen
ardndan sava talan geleneini getirir. Gebe toplum yaps, tanr
malvarl gcne dayanr. Bu ise, canl maldr. Davar ya da mal srrs.
Kuaktan kuaa geecek kalc servet deil, sava gcne dayanan
yamaya dayanr. Bu olgu Trk toplumunda toplumsal snfn ok esnek
olmasnda balca etkenlerden. Malvarl, bedenselg ve sava yetenei
ile deitiriyor. Bu yzden toplumsal snf kalc deil.
Ziya Gkalp kirvelik geleneini de ln bir tr olarak niteler. Cemil Cahit
Gzelbey bir yazsnda (Potla Treninin Gaziantepteki zleri, Trk Folkloru
Aratrmalar Dergisi, say 264, stanbul 1971, s. 6017) l geleneinin izlerinin
yakn zamana dek Gaziantep evresinde srdne deinir. Yazar, Gaziantep
kylerinde 1950 ylna dein airet trelerinin bir ou korunduundan yola kar.
Buna gre, Salur Kazann l trenine benzeyen lenlerin basit bir devam ehiz
trenlerinde yaanr. Belirlenen gnde erkek taraf ehiz yklecekleri katr ve
beygirlerle -daha sonra kamyonlarla- kz evine yollar. ehiz tayclar kapda
karlanp ieri alnrlar. Mevsimine gre ay, kahve, eitli erbetler, dondurma
sunulur. Biraz dinlenildikten sonra, ehiz getirilen hayvanlara yklenmeye balanr.
Bu srada kimi ehiz tayclar, eyiz iinde elle tanr ne bulurlarsa arrlar.
Ancak bu i lta olduu gibi aktan deil, biraz gizlice yaplr. Ev sahibi bir
maln arldn grse bile isteyip geri almaya kalkmaz. Bu tre bilindii iin,
ortada elle tanr para braklmamasna zen gsterir yalnzca. Ama ehiz
tayclar bir yolunu bulup mutlak birerler yrtrler.
l geleneinin izleri Alevilikte de yaar. K aylarnda dedeler kylere grm
yapmaya karlar. Toplumun beenisine gre kimi dedeler byk kylerde cem
birlerler. Cemin sonunda halk gnlnden ne koparsa hakullah verir, dedenin
hizmetini demek ister. Buraya dek yaanan emein karlanmasdr. Ama i
bununla bitmez. Bir dizi kk dedeler, asl hizmet yapan dedenin cemine
tnemeye balar. Treye gre kazan ortaktr. Asl dedenin kazancn, hi i
yapmam bu dedelerle paylamas gerekir. Post dedesi denen byk dedenin eli
118
Bir talibin evini ondalama yle yaplr:
nce delil uyanr. Sonra o talibin kazan ve katran dnda ne kadar
mal varsa deeri llr. Ka kuru tutarsa, iinden, dokuz doksan,
dokuz sfata lanet olsun" denerek karlr.
Sonra ne kalrsa e blnr. (Bu blmden)
"Bir blm ahn, bir blm mridin, bir blm cem erenlerinin"
denir. Bundan sonra:
"Mrit geti, cem erenleri de geti" denir.
aha kalan blm yeniden e blnr. Yukarda anlatld gibi:
"Mrit geti, cem erenleri de geti" denir.
aha kalan (blm) er er blnp kalncaya dein yine e
sklk gstermesi, br dedelerle kazancn paylamamas byk ayp saylr.

Dedenin eli aklk olmas toplum gznde ycelmesidir. Bu nedenle, byk
dedeler ne kazandlarsa, byk blmn datrlar. yle ki, bir k boyu cem
yrten, bir dizi skntya katlanan dedenin evine eli bo dnd olur.
Yakn zamana dek kimi Alevi kylerinde ev bynn lmnn ardndan, ev
sahibinin mal-davarnn bir blmnn kesilip yenildii anlatlr. Eski Trk
tresinde buna benzerbir ipucu bulunur. Varlkl kiilerin lm trenleri iin bir
mal ayrdklar bilinir. Aleviler arasndaki son rneinin Sivas yresinde yaayan
Kogiri Alevileri arasnda yaadn iittik. Olay yle geliir: Alian Bey lr,
ardndan alamalar, yas tutmalar srer. Birka gn sonra gelin Srma Hatun ahra
gittiinde bir-iki mandann kaybolduunu grr. Gelip ev halkna durumu syler.
Kaynana glmser: Eyvah l yapmlar der. Bu gelenei bilmeyen gelin Srma
hatun ne demek l diye sorar. Kaynana byk lmlerin ardndan byle
yamalarn yapldn syler. Bu tredir der. Kogiri aretinden olmayan Srma
Hanm aar yere batsn byle tre, byle tre mi olur diye karg verir. 60l
yllara dek sren bu gelenek de l geleneinin yakn zamana dek, -tm Aleviler
arasnda olmasa bile- snrl blgelerde yaadn gsterir. (Bu olay 2006 yl
Aralk aynda beni ziyarete gelen Ablam Kymet Ylmazdan dinledim. Daha
nceki yllarda Almanyada baka kiilerden de byle bir gelenein
bulunduunu duymu, ama yeterince belge olmad iin yazmaya cesaret
edememitim.)
119
ayrlr. Yine:
"Mrit geti, cem erenleri de geti, ah da gani" denir.
Bundan sonra da erkndan geilir. (Talibin) ikrar alnm olan
ocuu varsa, o da anasnn aa yannda dara durur. Birlikte erkndan
geerler. Musahibi olmayan talibin evini ondalamak erkn deildir.
120
18
OCAK KAZDIRMA262
Ocak kazdran talip bir kan aktr. Dolusu iilip lokmas yenince,
mrit ya da rehber eline bir apa alp ocan nnde dar olur. O talip de
bacsyla (onun) sol yannda dar olur. Ondan sonra mrit ya da rehber
262zmir Yazmas "Ocak Kazdran Talibin Tarif-i Beyanndadr" balkl blm (s.
40). Rza Yetien Tahtac Airetleri adl kitabnda Ocak Kazma blmnde bu treni
evlenen gence yeni ev kurma biiminde aklar.
Yeni ev kuracak gencin ev amas yle bir trenle kutlanr: Yeni eve koru komu
toplanr. Bu tren iin en az kii gereklidir. Geimi yaam elveren ocak
kazdran en bir koyun kurban keser. Yok durumu elvermiyorsa bir horoz keser.
Dede, yeni alan ocan bana geer. Talip sol yannda dara durur. Dede, elinde
tuttuu kazma ile ocan sana Ya Allah, soluna Ya Mauhammet, ortasna
Ya Ali diye yavaa kazyormu gibi vurur. Sonra ocaa konmu olan odunlar
tututurur. Ardndan apay talibe verir. Talip rehberin elini per. Dede u hayrly
okur:
Allah Allah Allah La ilahe illallah, Muhammet resuluulah, Aliyyl
veliyyullah, mrid-i kamilullah. La feta illa Alila seyfe illa Zlfikar, evi oca en,
nasibi ayr, ksmeti gr, oca kadim oal. Tuttuu ileri gide. ahmerdan
yardmcs ola. Gerekler demine hu!
Diz kt ocan nnden kalkp yerne oturur. Hemen kurbanlk
kesilip bu ocakta piirilir. Bu arada dolu lenir. Elenceye balanr.
Kurban piince sofralar alp yenir. Dede hayrl duas verip yerine
oturur. Yeni ocak sahibi ei ile birlikte herkesin elini per. Dede dua eder.
Dedeye 110 para ustaz hakk verilir. (Rza Yetien: Tahtac Airetleri,
zmir 1986 s. 40)
Edremit Tahtaclar Arasnda bir baba ocuu evlendirmek,
dnn yapmak ve evini yaptrp, ayrmak zorundadr. Ayrrken
btn kylye "olan ayracan bildirir. Herkes tm kyl gelir. Mrit
gelir oraya bir kazma ile onu zel bir dua ile duay okur. Gider bacann
iine kez vurur. Bir kurban kesilir. Baba meydan grr mritte, ocuk
da meydan grr babann arkasnda. Artk bu ayrlktr. Ayr bir ocak
kurulacaktr. Yuvadan uurmutur. Yeni evde yaplyor. Yeni eve uur
aktaryor. Baba ocan iinde bir ate yakyor. Baba oulla "ta ol baar"
diyor. (Hasan Akburaktan derlendi.).
121
apa ile oca kez tlsm eder, apay o talibin eline teslim eder. Talip
de elini per. Mrit ya da rehber yerine oturunca o talip bacsyla
cemaatn da elini pp dara durur. Bir Glbeng ekilir ve cemaat datlr.
Yz on para stad hakk alnr.
122
19
NYAZ263
Ve de ustadn, halifenin, evlad- al- Resul'n bilge szleri

yledir: Talip olan sofu pirlerin, meayihlerin adlar getike
niyaz etmeli.
Ancak niyaz etmek blmdr: Birinci ellerine, ikinci azna,
nc gzlerine yz srmektir. Pir yannda olduu srece,
mnnn mslmn enilerine veya dizlerine niyaz etmesi er-
kandr. Ve de bakire kzlar ve dul avratlar mcerrettir. Bunlara
niyaz etmek erkn deildir.
Ve de bir kimseye hem tarik almak, hem kurban almak ve hem
de tarik akas almak erkndr. Nedeni, sofuya bir erkn alnsa
byk gnahtan arnr. Kurban alnnca beladan ve kazadan emin
olur. Niyaz alndnda hak ile hak olur. Ancak, cemde karar
pirindin ve de efaat hak ceminindir.
263 niyaz: Yalvarma, dua. 1. Niyaz Tanr sevgililerinin vasfdr. Tanr aklarnn
vasfdr. Naz ehli olanlar Tanr'ya eitli szler sylerler. Grnte kt sz ve
davranlarda bulunabilirler. Tanr bir kulunu severse, su ona ceza vermez" hadisi bu
inancn dayanadr. 2. eyhe (baba, dede) sayg. Diz kerek eyhin sa ve sol dizini
pmek anlamnda kullanlr. (Cahit ztelli: Pir Sultan Abdal, stanbul 1978, s.463).
Ayrca:
Niyaz, ayrca byklerin yannda edeple oturmak anlamnda kullanlr. Hacet, ihtiya,
istek ve armaan anlamlarna gelir. Btn tarikatlarda niyaz vardr. Yalnz ekli deiir.
Mevleciler sa ayan ba parma ile sol ayan parma zerine basp eilmek suretiyle
niyazda bulunurlar. Bektailer bu makamda bir para eilmekle beraber diz ker dedenin
sa ve sol dizini perler. Niyaz hediye ve ihsan yerine de kullanlr. Mevlevi ve Bektailer
sadaka kabul etmez niyaz alrlard. (Mehmet Erz: Trkiye'de Alevilik-Bektailik, stanbul
1977, s.143-144.)
Niyaz "eyhin dizlerini, gsn ve yeri pmeye yahut sa ayann ba parman
stne ve ellerini sa ste gelmek ve parmaklar dz ve ak olarak omuz hizasnda
bulunmak zere aprazvari gse koyup eyhin nnde ban ne emeye niyaz denir.
123
20
DAR264
Ve de "dar katr" diye sorarlarsa, "drttr" diye karlk ver. 265

Birinci Mansur dar, ikinci Fazl dar, nc Nesimi dar,
drdnc Fatma dardr266.
(Demek) nazarda durmakta drt erkn vardr267.
Birinci Mansur dar(dr). Dara aslr gibi doru(ca) pir nnde
drp elini sallandrp asl durmaktr 268. Talip, dara geip
durduunda Mansur olur269.
kinci, Fazl dar(dr). Fazl dar "Ak ola" denilince secdeye
varmaktr. Nedeni, Hazreti Fazl'y yz st baa brakmlardr.
(Bu darn anlam) "Fazl gibi haner cierimde" demektir 270.
nc Nesimi dar(dr). (Talip) dorulup oturduu zaman
Nesimi dar olur. (Bunun anlam) Nesimi gibi postum yzdrdm"
demektir271.
Drdnc272 Fatma dar(dr). Fatma dar ayan birbirinin
stne koymak(tr). (Fatma dar) mam Hseyin'den kalmtr. Bir
gn mam Hasan ile mam Hseyin dururken Sultan- Enbiya
264 zmir Yazmas (s. 141)ve Alaca Yazmas (s. 184). Dr, daraac anlamna gelir.
Alevilikte cemde dede nnde duru biimidir. Alevilikte bu duruun drt biimi vardr ve
drt ayr adla anlr. Bu blmde ite bu dar biimleri anlatlmaktadr.
265 Alaca Yazmas ( s. 189)
267 zmir Yazmas (s. 141.
271 Alaca Yazmas (s.189), zmir Yazmas (s.141)de Fazl dar nc dar olarak
gsterilir. "Tarik altndan getikte zlfikr alnp kalktkta Fazl olur" denir. Bu anlatm
tmyle yanltr. Aleviler arasnda Fazl dar Alaca yazmasnda (s.189) anlatld bii-
mindedir.
124
Hazretleri bir su istedi. mam Hseyin abuk idi. (mam Hseyin
ivecen) davrannca sol ayann mbarek parman taa vurup
kanatt. Efendimize su verirken utandndan dolay sa ayan sol
ayann stne koydu273. (Talip) glbenk alp gidince gnahndan
azad olur. Arnp tertemiz olur. Onlarn amellerini Haktan baka
kimse bilmez274.
Bir sofu sdk ile dara dursa bu drt darn piri o mmine efaat
eder275.
273 zmir Yazmas (s 141).

125
21
KAMBER'N NEFES276
Ali'nin Kamber'inin nefesi kokard. (Bu nedenle) kendisi halktan

utanp cemeata gelemezdi. Nedeni, halk ondan incinirdi. Bu
durumu Hazreti Resul bilirdi. (O gnlerde Hazreti Resul) kz
Fatma ile Zehra'nn evinde oturup inananlara nasihat ederdi.
(Bir gn sohbetlerden birine gelirken yannda) taze incir ve
hurma getirdi. Kamber orda yoktu. Hazreti Muhammed, Hazreti
Ali'yi yanna ard. Kulana gizlice:
"Ya Ali, var Kamber'i davet et. Gelip cemeate "ak olsun"
dediinde biz de "Kamber nefesin misk olsun" diyelim." dedi.
ah- Merdan varp Kamber'i davet etti. Kamber cemeate gelip:
"Ak olsun!" dedi. Orada bulunan cemeat:
"Erenlerin himmetiyle nefesin pk olsun, h cemaline mek
olsun" diye karlk verdi.
O anda erenlerin himmetiyle Kamber'in nefesi misk-i anber gibi
koktu. (Cemeat) Kamber'e yer gsterdi. (Kamber) oturdu. Taze
hurma ile incir niyazn yediler. Glbenk ettiler, dua kldlar.
276 zmir Yazmas"Kamberin Nefesinin Pak Edilmesi" balkl blm (s. 147).
Kamber, Hz.Ali'nin mahbubu idi ve Ali her yere onu yannda gtrrd. Hz.Ali'nin
sofrasn da Kamber aar ve Kamber kapard. Bu sofra ak ile alr ve ak ile kapanrd.
Sofrada aktan baka sz edilmezdi. Kamber esas itibariyle de cmert idi. "Kambersiz
dn olmaz" sz de Hz.Ali'nin onu her yere birlikte gtrmesine dayanr.
Alevi dinsel trenlerinin sonunda kurulan sofraya "Ali Sofras" dendii gibi, "Kamber
sofras" da denir. (Prof.Dr.Cavit Sunar, a.g.e., s.173)
126
22
URULUK277
Anlatldna gre Hazreti Reslullah- Taal Aleyhi

Vessellemin ak devesini sekiz kii urular. Bir ssz yerde (deveyi)
boazlayp bir parasn piirdiler. (O srada) Hazreti Resul, deveyi
aramaya kt. (Urular deveyi) yerken stlerine geldi. Bunlara
sordu:
Deve yitirdim grdnz m?"
O sekiz kii Resil'den yzlerini evirip:
"Grmedik" dediler.
(Birinci) o sekiz kimse czzam oldu. O zamandan imdiye kadar
czzam olanlar o soydandr. kinci, devenin etini yerken aznda
saklad, az koktu. nc, koltuunda saklad, koltuu koktu.
Drdnc, koynunda saklad vcudu koktu. (Beinci) biri gmlei
altnda saklad gvdesi alaca oldu. (Altnc) biri devenin ban
altna alp oturdu, ur oldu. (Yedinci) biri devenin kann topraa
kartrp yok eyledi. O temrei278 oldu. (Sekizinci) biri kemiini
atee yakt, o miskin oldu.
Czzam olanlar bir sylentiye gre yedi, bir sylentiye gre
sekiz kiidir. Birinci, ulu Tanr'nn hmna urayp enbiya ve
evliyadan karg alanlardr. kinci, Mansur'un ldrlmesine fetva
verip dara ekenlerdir. nc, Seyyit Nesimi'nin szlerini kfr
sayp derisini yzenlerdir. Drdnc, Hazreti Resul'n ak devesini
alp inkr edenlerdir. Beinci hayz ya da gebeyken avratlarla
cinsel ilikide bulunanlardr. Altnc, yolda cnp gezenlerdir.
Yedinci fahie kadnla cinsel ilikide bulunanlardr. Sekizinci,
kendi bedenini pis bilip aynen gz gece grmeyenlerdir. Hazreti
mam Hasan'a a iirip ve Hazreti mam Hseyin'in ban kesip
277 zmir Yazmas "Uruluk" balkl blm (67-68).

278 temrei: Eksema.
127
ihanet edenlerdir279.
Urunun drt kap, krk makam, onyedi erknda yznn kara
olduu sylenir. Ve uru drt blmdr. Birinci, mal urusudur.
Hak yannda yz karadr. kinci, dil urusudur. (Dil urusu) bilgi
sahibinden bilge szleri renip varp Mslmanlar dili ile aldatr.
Zahirde batnda yz karadr. nc, yol urusudur. (Yol urusu)
bir kemal ehlinden erkn grp varp Mslmanlar aldatp babalk
satar. Dnya ve ahirette yz karadr. Drdnc gnl urusudur.
(Gnl urusu) sarkntlk eder. Bir Tanr kulunun gnln alar.
i bittikten sonra geri ekilir, brakp gider. Drt kap, krk
makam, on yedi erknda yz kara olur280.
Ve de yedi kimse dnyada kibirlik edip lnetli olup dlandlar.
Birinci katil Kabil'dir. kinci, lnetli Nemrut'tur. nc, lnetli
Firavun'dur. Drdnc, Kbus'tur. Beinci, lnetli eytan'dr.
Altnc, lnetli olan Babn'dr. Yedinci, lnetli Ebu Cehil'dir.
Tanr'nn lneti tm zalimlerin zerine olsun281.
279 zmir Yazmas s.67-68.

281zmir Yazmas s.68.
128
23
CEBRAL'N TARKLENMES282
Ve de tarik, tercman Hazreti Risaletpenah 283 Emir-el-

mminin'den kald.
O zamanlar bu dnya kurulmamt. Ve Hazreti Muhammed
Mustafa ile Aliyyel Murtaza bu onsekiz bin lem iinde
grntsn ilememiti284. Cebrail:
"Ben peygamberin yaklatrcsym 285. Muhammed Mustafa
(benim) karmda durur" dedi.
Pes, Hazret-i Resl Ekrem'in ierisine Cebrail'in bu dncesi
dodu. Cebrail'in kalbine kuku geldiini anlad. Yine o srada
Cebrail Aleyhisselam geldi:
"Ya Muhammed bana niin izzet ve sayg gstermezsin? Sayg
gstermemekte kusurlar(m) nedir?" diye sordu.
(Bunun zerine) Hazreti Resl yle buyurdu:
"Ey Cebrail, sen melek olduunu bilmiyor musun? Senin
kalbine kuku girmi"
O zaman Cebrail Aleyhisselam yzn yere vurdu. ah Merdan
Aliyyel Murtaza'dan aman dileyip yola girdi. Ecrini 286 verdi.
Cebrail Ulu Tanr'dan snma isteyip derghna gelip zr diledi.
(ah Merdan Aliyyel Murtaza) Cebrail'e tarik alp tercman ald.
Ondan beri rehberlik Cebrail'den kald. Ve pirlik ah Merdan
Ali'den kald.
282 zmir Yazmas s. 79. "Cerail'in Tariklenmesi" balkl blm.

283 risalet: 1. Elilik. 2. Peygamberlik. 3. Haber ulatrma, habercilik. risaletpenah:
Muhammet peygamber. Hac Bekta Yazmasnda drdnc tacn Muhammed'e, beinci
tacn Ali'ye indii belirtilir (s. 251).
284 Bu szck zgn anlatda "vechini nakememiti" biiminde geer. vech: 1. Yz,
surat. 2. st kesim. 3. n, aln. 4. Biim, slup. 5. Neden. 6. Ara.
285 zgn anltda "muharrib: yaklatran, yaknlatran" szc kullanlr.
286 ecr: 1. cret, bir iin karl, gider. 2. sevap.
zmir Yazmas "Cmertlik Yaplmayan Yedi Nesne" balkl blm. (s. 142)
129
24
TAC287
"Gkten ka tac indi?" diye sorarlarsa, "yedi tac indi" diye

karlk ver288.
Birinci, Adem Safiyullah'a ak (tac) indi. kinci, Nuh nebiye ak
(tac) indi. nc Halil brahim'e kara (tac) indi. Drdnc,
Musa'ya289 sar (tac) indi. Beinci sa'ya gk (tac) indi. Altnc,
Hazreti Resul'e yeil (tac) indi. Yedinci, Emirel Mminin
Hazretlerine krmz (tac) indi.
dem peygamberin tacnn terei drttr. Drt ana unsur da
(drt) kitaptr. Daha dorusu ate, su, yel, topraktr.
Nuh peygamberin tacnn terei altdr. (Bu alt terek) alt yn
anlamndadr. Ve kuzey, gney budur.
Halil brahim Aleyhisselam'n tacnn terei yedidir. (Yedi terek
yedi) yldzdr. Anlam budur. Yedi yldz unlardr: Ay, Merkr,
Zhre, Gne, Mteri, Merih, Zuhal.
Hazreti Resul'n tacnn terei onikidir. (Bu oniki terek) oniki
burca karlktr. Ko, boa, ikizler, yenge, aslan, baak, terazi,
akrep, yay, olak, kova, balk.
Ve ahmerdan Ali'nin tacnn terei onikidir. (O) Onbir imamn
atasdr. Ve de bu onikinin ncesinin Ali olduu gn yazande
yazlmtr. Sonuncusu Mehdi Sahibzaman'dr. Ve Hazreti Resul:
"Birinci (imam) Ali ve sonuncu (imam) Mehdi olacaktr" diye
287 zmir Yazmas (s.81-82). 2.Hac Bekta Yazmas (s. 251-252)

Tac, Alevi byklerinin giydikleri zel baln addr. Oniki dilimli olan bu tacn oniki
imam gsterdii inanc yaygndr. Tacn zel bir kutsall olduuna inanlr. Tacn, bir
tarikat giysisi olarak, Anadolu'ya Baballarla geldii, nitekim Yunus Emre'nin eyhi Barak
Baba'nn bile bu etkiyle boynuzlu tac giydii sylenir. (Eybolu, Bektailik stanbul 1980,
s.166 ve 168)
288 2.Hac Bekta Yazmas s.251'de "be tac indii belirtilir.
289 2.Hac Bekta Yazmasnda drdnc tacn Muhammet'e, beinci tacn Ali'ye indii
belirtilir(s. 251).
130
buyurmutur.
"Tac nedir?" diye sorarlarsa:
"nsandan ibarettir. Ve ihsan da insann vcudundadr" diye
karlk ver.
"Tacn farz nedir?" diye sorarlarsa:
"Pirdir, pirin szlerini tutmak ve pire hizmet etmektir. Ve tacn
snneti pire itaat etmektir. Tacn asl Tanr'dan gnahnn
balanmasn istemektir. Bir daha gnah ilememek zere tvbe
etmektir. Tacn buyruu cahil ile sohbetten ve de kt kadnlarla
ilikiden saknmaktr."
(Tacn) nderi ve klavuzu hakk tanmaktr. Tacn batn yani
ii Hak nurudur. Tacn zahiri yani ii, imamn velayetidir. Tacn
kelimesi "bir elit"tir. smullahtr. Meth-i Ali bn Ebu Talip
Keremullah-u vech Hazretleridir. Halife-i rehnmadr. nce gelen
kimselerin mezhebi ia onun kblesi idi. Yol erkn bilmezler idi.
Halife ve pir grmezlerdi. Heman bir imaret idi. Vahdet tacnn
oluumu snrszdr. "Tacn esas" "Srdr, Hakk zikirdir". Tacn
kitab, mam Hseyin bn Ali'nin kitab'dr.
Tacn ulesi izzetle selam vermektir. Tacn pamuu Hakkn
muhabbetidir. Tacn dirisi baa giymektir. Tacn ls batan yere
koymaktr. Her kim tac giyse ve bu anlanlar bilmese o tac ona
haramdr290.
Birinci, tacn ii srdr. D nurdur. nesi mrittir. Ve kubbesi
bir Allah'tr. Ve terekleri oniki imamdr. Mhr Muhammed-
Ali'dir. Eni doudan batyadr ve uzunluu artan krse deindir.
Kaps drttr291.
290 zmir Yazmas, (s. 82).

lem: Evren. Esrar: Srlar, gizem. Ekber: Byk. Tmcenin anlam: "Evren byk bir
srdr".
291 2.Hac Bekta Yazmas (s. 252).
131
25
CMERTLK292
Ve de yedi nesneye cmertlik yoktur. Drt nesnesini geip drt

nesneden gememek gerektir.
Birinci, Ulu Tanr Muhammed'in sevgisinden cmertlik etmedi.
Kendinden bakasn kimseyi sevmeye reva grmedi.
kinci, melekler imana cmertlik etmedi. Melekler imana
cmertlik etselerdi, iman miras kalp bir kiinin iman bir kiiye
miras kalrd.
nc, Hazreti Muhammed mmetine cmertlik etmedi.
Muhammed mmetine cmertlik etseydi mmetinden geerdi.
Olu brahim293den gemezdi.
Drdnc, Hazreti Ali, Dldl ile Zlfikr ve Fatma'ya
cmertlik etmedi. Hazreti Ali, Fatma'dan geseydi, bir kiinin
avradn eriata gre (baka) bir kiiye balamak caiz olurdu 294.
Tpk bunlarda olduu gibi bir sofu kendi mslmn baka bir
sofuya kez hizmete gnderse o mslm o sofunun merebi ve
muhibbeti olur. Ona bir kimse(nin) dmanlk etmesi erkn
deildir, yezitliktir. Nedeni, birincisi, hizmet edince ceset
muhabbeti bilip Hazreti sa makamn bulur. kinci, Hazreti
Muhammed'in makamn bulur. nc, kalp muhabbet ma-
kam(dr). Hak Taala'nn katdr. Hayvan ot yer ve insan muhabbet
eder.
292 zmir Yazmas "Cmerklik Yaplmayan Yedi Nesne" balkl blm (s. 142).
293brahim, Muhammet peygamberin ocuk yata len olu.
294 zgn anlatda be, alt ve yedinci nesneler anlmaz. Bunlar Zlfikar, Fatma ile
Hasan-Hseyin olabilir.
zmir Yazmas "Selam" adl blm. Bu blm "H" blmnn ardna (s. 148) ardna
koymamz Alevilerin "H szn de selam olarak kullanmalarndan geliyor .
132
26
H295
yle bilinmeli ki, Ulu Tanr'nn iki (trl) ad vardr. Birisi

gizli, birisi aktr. Ak ad "Errahmanirrahim", gizli ad "H"dur.
(Bylece) Hak Taala Hazretlerinin binbir ad vardr.
mdi, onun hikmetinden soru sorulmaz. Bir buyruu ile bir
damla sudan gzel yzl adam yaratr, ay ve gne onun gzel-
liinden utanr. (Tanr'nn) gc sonsuzdur.
Ve de nimet iki trldr. Biri gizli biri aktr. Ak nimet, mal-
mlk nimeti ile olan ve kz gibidir. Gizli nimet evk-i zevki terk
edip Ali-Muhammed yoluna sarf etmektir. man ve marifet gibidir.
imdi yle bilinmeli ki; lem esrar- ekberdir296. Ruhtan ruh
evreni byktr. Ve de sonsuzluktur. Ve insan lem kalbinden
ekberdir. Ve de (bir) hadis-i erifte "inde Tanr zikri bulunan
yrek en ulu evdir"297buyrulmutur. Mmin olann zikri kabuldr
ve kalbi beyt-i eriftir298.
Ancak, Hak Taal'y anmak yedi trldr. Birinci pirin
hizmetini bilip ilemektir. kinci Allah-u Taal Hazretlerinin
ikrarna raz olup Tanr yoluna dmektir. nc eriata salam
ballktr. Drdnc, tarikate sk ballktr. Beinci marifeti
salam olmaktr. Altnc ilmi salam olmaktr. Yedinci edep ve
hayas salam olmaktr299.
295 zmir Yazmas "Hu" balkl blm (s. 112). Arapa "o" anlamna gelen szck,
tarikatta genellikle "Tanr anlamnda kullanlr. Glbenk okunduktan sonra "Hu" denir. Bu,
Tanrnn ad anlamndadr.
296 lem: Evren. esrar: Srlar, gizem. ekber: Byk. Tmce "evren byk bir srdr"
anlamndadr.
297 zgn anlatda bu hadis Arapadr.
298 beyt-i erif: Kutsal ev. Burada Kbe anlatlmak isteniyor.
299. zmir Yazmas (s. 112)
133
yle bilinmeli ki; selam300 Hak Taal Hazretlerinin ulu, byk
adlarndan biridir. Selam Tanr'nn selamdr. (Onun) temiz
sfatdr. Ak (ise) insann sfatdr. Ve de selam kudret kandilinin
nurudur.
"Ak olsun" demek "cesede can geldi" demek(tir).
"Ho grdk" ve "sefa grdk" (demek), "ceset geldi"
(demektir). Ve bir rivayete gre "safa grdk" sz Cebrail
Aleyhsselam('n) dilinden Adem Safiyullaha, Nuh Nebiyullah'a,
brahim Halilullah'a ve smail Zebhullah'a geldi. "Ho grdk",
"Safa grdk" demek Cebrail Aleyhsselam'n dilinden Eyyb
ifaullaha, Yusuf Hsnullah'a ve Sleyman Eminullah'a geldi. Bu
sekiz peygamberin her biri bir belya tutuldu. (Onlar bu kmazda
iken) Hak Taal Hazretleri Cebrail Aleyhsselam Hazretlerini
gnderdi. Cebrail gelip sekiz peygamber bel anndayken "sefa
grdk" "ho grdk" dedi. mdi, sema, ak (olsun), sefa (grdk)
ve ho (grdk) szlerinin anlamnn bu olduu anlald. Er ve
baclarn selamlar ve karlklar gereklidir. (Bir ev sahibinin eve
gelen kimsenin selamna karlk vermesi) "Bu ev senindir"
demektir301.
Besmele302;
mdi yle bilinmeli; bir kimse "Bismillahirrahmanirra-him"
dese tpk atein karsnda mumun erimesi gibi, lanetli eytan erir.
Ve bu rivayette "Bismillahirrahmanirrahim" sz drt szcktr.
Ve gnah (bu) drt tr stnedir. Birinci gece gnah, ikinci
gndz gnah, nc gizli gnah, drdnc ak gnahtr. Ne
zaman ki bir kii yrekten "Bismillahirrahmanirrahim" dese, Allah-
u Taal o kimsenin gnahn yarlgar, balar.
Ve de evliyalar sultan bir hadisinde yle buyurur: "Bir kimse
inanla "Bismillahirrahmanirrahim" dese, Ulu Taal Hazretleri ba
300 zmir Yazmas "Selam" balkl blm (s. 148). Bu blm, Alevilerin "Hu" szn
de selam olarak kullanmalarndan geliyor.
301zmir Yazmas s. 148.
302 zmir Yazmas s. 110. "Besmele" balkl blm.
134
yazcsna buyurur. O kimseye divanna gelince Cennette drtbin
derece (hayr) yazdrr. O kimsenin drtbin gnahn balar".
Ve bir hadiste Muhammed Mustafa Hazretleri buyururlar ki:
"Bir kimse ocuunu okumaya verse ve o ocuk bir kez
"Bismillahirrahmanirrahim" dese, Hak Taal Hazretleri o olan ile
atas ve anasnn ateten uzaklamalar, asla cehennem atei
grmemeleri iin berat yazar.
Ve de Hazreti Ali Keremullahu vehe Hazretlerinden yle
rivayet olunur: "Hak Sphane ve Taal Hazretlerinin ne kadar srr
ve gizemi varsa drt kitapta bildirmitir. (Bu drt kitabn) birincisi
Tevrat, ikincisi Zebur, ncs ncil, drdncs Kuran-
Aziman'dr. Bu drt kitap iindeki esrarn Fatiha erifte
bildirdi. Ve Fatiha-i erifte her ne esrar var ise
"Bismillahirrahmanirrahim" iine koydu. Ve
"Bismillahirrahmanirrahim" iinde ne kadar esrar var ise Yasin-i
erif'te (gizledi). Yasin-i erifte (ne srr) varsa o 'ba'nn altndaki
noktada saklad."303
303 zmir Yazmas (s. 110-111).
135
27
MAMLARIN VGS304
Seyitlere arslan grnd, felekte

Onun iin ona dedi: Esadullah- Haydar
Hem dahi kl gelmeye yeryzne
Seyfe ill Zlfikr
Rza kapsna isteyip ol ahn hizmetine
Bel balad Selman ile Kamber
Ki gelmeye hergiz Ali gibi yeryzne er
"L seyfe ill Zlfikr"
ehitler donu krmz geldi
la mertebe onun iin geldi
304 zmir Yazmas "mamlarn vgs" balkl blm (s. 90-91). Aleviler arasnda kutsal
saylan oniki imamlardan baka bir de ondrt masum-u paklar vardr. Ondrt masum-u
paklar kimi kaynaklara gre unlardr:
1. Muhammed Ekber (Hz.Ali'nin olu)(Badat'ta gml)
2. Abdullah (Hasan'n olu)(Badat'ta gml)
3. Abdullah (Hseyin'in olu) (Kerbel'da gml)
4. Kasm (Hseyin'in olu) (Kerbel'da gml)
5. Hseyin (Zeynelabidin'in olu) (Basra'da gml)
6. Kasm (Zeynelabidin'in olu) (Basra'da gml)
7. Ali el-Eftar (Bakr'n olu) (Sivas'ta gml)
8. Abdullah (Cafer'in olu) (Bistam'da gml)
9. Yahya el-Hadi (Cafer'in olu) (Kfe'de gml)
10. Slih (Musa Kzm'n olu)(Sivas'ta gml)
11. Tayyib (Musa Kzm'n olu) (Remle'de-iraz'da gml)
12. Cafer (Muhammed Taki'nin olu) (Kuds'te gml)
13. Cafer (Hasan Askeri'nin olu) (Deyr'de gml)
14. Kasm (Hasan Askeri'nin olu) (Cezayir'de gml)
(Prof.Dr.Cavit Sunar: Melmilik ve Bektailik, Ankara 1975, s.39).
Ancak, Abdlbaki Glpnarl bu ondrt masum-u paklarn gerek olmadn ileri srer.
Glpnarlya gre ondrt masumlar Hz. Muhammed ile kz Fatma'nn oniki imamlara ka-
tlmas ile olur. 14 masumlar bunlardr. Aleviler-Bektailer, "masum" sznn Trke'de
"ergin ana girmemi ocuk" denmesine aldanarak ondrt masumlar oniki imamlardan
ayr sanmlar ve oniki imamn erginlik ana girmeden ehit edilen ve bir ksm da
uydurma olan ondrt erkek ocuu "ondrt masum" saymlardr ki, bu tmyle yanltr.
(100 Soruda Trkiye'de Mezhepler ve Tarikatlar, stanbul 1969, s.51-52).
136
Haktan dahi nazildir
Ona tac- Ahmet ehadet gelincek
Ol ahvelayet bile itiler
Ol ebbir-i bber birine azndan erdi
Rza eceli birinin boazndan katleyledi
Onlar ol yezit cahil epter
Hasana a verdi avrat, Muaviye meveretiyle
Ol yz dnm bvefa, ol tohma lanet,
Ah Hseyin'e rahmet deyip alar mm Seleme.
Hem ah deyip ehriban ederdi ezber
Der idi ki iki cihan gesem ey ah olu ah- vahiden
Hayalin gnlmde kald, frakn canmda
Bir dahi gz gzlerim seni ey hsn- mnevver
Ey Ali'nin ydigr, ey Muhammed'in cier kesi
Ey huyu gzel, hulku irin sz eker.
Ey Kerbelya merref eden hublara eriti
Ey yz gl, gzleri nergiz, peremi buhr-u amber.
Yerde insan alad ah iin,
Suda balklar cennette huri, gkte melekler
mam ah Hseyin'in kanl gmlein Hazreti Fatma alp eline
Divana ol yevm-l maher
Diye ki, Hseyni olanlarn bala suun
Bu kanl gmlein akna baladm
Hseynileri bi klli yeksar
Sen dahi Hseyni olagr ey yar- sadk
Cihanda vcudun pak ola, gnahtan haber
Hseynidir Zeynelabidin, Hseynidir Buhammed Bakr
Hseyni tarikin beyan eyledi mam Cafer
mam Musa Kazm kn- evliyadr, Hem Ali Musa Riza'dr
Cevher bunlara tanktr
mam Muhammed Taki, ve Ali Naki, Hasan El-Askeri
Ahir gelip Muhammed Mehdi-i sahib-i zaman
mamlar akna Zlfikr alp ol ah Sultan
Kerbelnn hakkn alp,
137
Lanet tavkn Yezidin boynuna geir
Ol dem t- teber
Hseynidir Kul Himmet ta ezel
Ezelden Hseyniler tarikinde kemter
Ol Kul Himmet mamlar tarikinde yad olma
Kul Himmet ey dost yadigr' onundur arr Allah-u Ekber305.
305 zmir Yazmas (s. 90-91)de yer alan bu blm Kul Himmet'in bir deyii olduu
anlalmaktadr. Ancak ok bozulmutur. Yazk ki, Kul Himmet'e ait kitaplarda bu iiri bu-
lamadk.
Oniki imamlar ve lm yerleri ise yledir:
1. mam Ali (Necef'te gml)
2. mam Hasan (Medine'de gml)
3. mam Hseyin (Kerbel'da gml)
4. mam Zeynelabidin (Medine'de gml)
5. mam Muhammed Bakr (Medine'de gml)
6. mam Cafer Sadk (Medine'de gml)
7. mam Musa Kazm (Badat'ta gml)
8. mam Ali Rza (Horasan'da gml)
9. mam Mahummed Taki (Badat'ta gml)
10. mam Ali Naki (ahmeran'da gml)
11. mam Hasan el-Askeri (ahmeran'da gml)
12. mam Mehdi (Samire'de kayboldu)
(Prof.Dr.Cavit Sunar: y.a.g.e., s.39)
138
28
BYK LEM, KK LEM306
mdi, byk lem insandr, kk lem hayvandr. Ulvi lem

insandr, sfli lem hayvandr. Ve bir de grnte adem, kiilike
hayvandr.
Birinci ilimde hayvan, ikincide aklda hayvan, nc fikirde
hayvan, drdnc sohbette hayvan denir.
limde hayvan olan kimse grnte insandr, (gerek) anlamda
(pek) alaktr. Ona adem demezler, hayvan derler. rfan
sahiplerinin ona gven ve saygs yoktur.
Ve de grnte insan olan drt nesnedir: Buna drt ana unsur
denir. (Bu drt ana unsur) ate, yel, su, toprak(tr). Bu drt nesneyi
drt taban zerine oturtmulardr. Suyun adn mlhime307
komular. Ve topran adn mutmaine 308 komular. Atein adn
emmare309 komular. Yelin adn levvame310 komular. Drdnn
zmir Yazmas "Byk lem, Kk lem" balkl blm (s. 95).

Alevilie gre insanda iki byk g vardr: yi ve kt. Bu gler kendi seyrine
braklacak olursa ktln gc iyiliin gcn egemenlii altna alr. Bu nedenle insan
eitilmek zorundadr. nsan eitimden ama, insandaki "nefsin" eitimidir. Bu eitimi
dedeler, babalar yapar.
Nefsi eitimden ama, nefsi bilmektir. Nefsi bilmekten ama ise, hereyden nce nefsi,
ehvet, kibir, kin, gazab, haset, riya gibi ktlklerden syrmak, kalbi de btn dnya ve
hatta ukba sevgilerinden artmaktr.
307 mlhime: Esin veren, ilham eden.
308 mutmain: Zihnini bir eye yatrp rahatlam, kukusu kalmayp kanm.
309 emmare: Pek buyurucu, zorlayan.
Tarikatlar gerekte tasavvufun daha dorusu hakikatn birer yoludur. Hereyden nce birer
nefs terbiyesi yoludur. Genellikle tasavvuf yolunda hakikat yolcusunun sras ile u yedi
evreyi geip tamamlamas gereklidir. Ancak bu sralama Buyruk'ta dank anlatlmtr. Bu
yedi evrenin sras yledir: l. Nefs-i Emmare, 2. Nefs-i Levvame, 3. Nefs-i Mlhime, 4.
Nefs-i Mutmainne, 5. Nefs-i Rdiye (Nefs-i Rdiye: Hakikat yolcusu bu makamda artk
Allah'tan raz olur. yiliin ve ktln, her ne gelirse gelsin Allah'tan geldiine inanr.
Her zaman kr eder, ikyet etmez.) 6. Nefs-i Mardiye (Nefs-i Mardiye: Bu makamda ise
Allah hakikat yolcusundan raz olur. Hakikat yolcusu Allah'a iyice yaklamtr. Baka bir
deyile artk her i ve eyleminde Tanr ile birliktedir. Tm ktlklerden, tutkulardan
139
de (birer) uygunu vardr.
mdi (yle) bilinmeli: Nefs-i emmare311 atee baldr. (Nefs-i
emmareler) Hakk kabul etmeyen zalimlerdir. Nefs-i emmarede on
zellik vardr: Birinci, cehil, ikinci kibir(dir). nc
buuz312(dur). Drdnc kahr313(dr). Beinci pahllk314(tr).
Altnc isyan(dr). Yedinci nefsaniyet etmek315(tir). Sekizinci kin
etmek(tir). Dokuzuncu kfr(dr). Onuncu nifak316(tr).
mdi, nefs-i levvamenin317 uzants yeldir. Onun da on zellii
vardr: Birinci zahitlik(tir). kinci takvalk 318(tr). nc terk-i
salt319(tr). Drdnc ubudiyet320(tir). Beinci namaz(dr). Altnc
oru(tur). Yedinci hac(dr). Sekizinci kaza komak 321(tr).
Dokuzuncu zekt'tr). Onuncu abdest(tir).
syrlmtr. Bu nefsin egemen olunaca son evredir. Yani nefs ancak bu makama kadar
insana egemen olabilir). 7. Nefs-i Safiya ya da Maiya (Nefs-i Safiya: Nefs bu makamda
artk insana egemen olamaz. Artk tmyle saf ruh durumuna gelmitir. Yani insan Allah'a
ulamtr. Bu makamda insann eylemleri, szleri, artk Tanr'nn eylemleri ve szleridir.)
310levvame: ekitirip dedikodu yapan.
311nefs-i emmare: Hakikat yolcusu. Bu makamda tmyle kendi nefsinin buyruu
altndadr. Bir havandan baka birey deildir.
nefs-i levvama: Hakikat yolcusu bu makamda yava yava nefsini ktlemeye, pimanlk
getirmeye balar. (Bak.420.not)
312 buuz: fke.
313 kahr: znt.
314 pahllk: stemezlik, ekemezlik.
315 nefsaniyet: Nefsine dknlk.
316 nifak: Ara bozuculuk.
317 nefs-i levvame: Hakikat yolcusu. Bu makamda kii yava yava zbenliini yokeder,
pimanlk getirmeye balar.
318 takvalk: Tanr'dan korkma.
319 terk-i salat: Namaz brakma.
320 ubudiyet: Zihni bireye yatrp rahatlatrmak, kukusu kalmayp kanmak.
321 kaza komak: Tanr'ya boyun emek.
140
Ve de nefs-i mlhime322 kabul edicidir, suya orantldr. Onun
da on zellii vardr. Birinci akl(dr). kinci hikmet(tir). nc
ilim(dir). Drdnc nasihat(tr). Beinci fikir(dir). Altnc
hayr(dr). Yedinci kemal(dr). Sekizinci fazl 323(dr). Dokuzuncu
ihsan324(dr). Onuncu cmertliktir.
mdi, nefs-i mutmaine325 topraktr. Ulu Tanr cenneti onun
stne kurmutur. Toprak Adem Safiyullah'a kouttur. Nedeni,
toprak en yce ilmin ayrntl kitabdr. Tanr yle seslenmek
izzetinde bulunmutur:
"Benliini bilen Tanr'y bilir."326
Bu sz evliya binasdr. mdi (Tanr'nn) ak syledii gibi, her
kii(nin kendi) dzeyini bilip konumuna gre doru yol, doru
dzen zerinde olmas gerekir. Bylece onun da on zellii vardr.
Birinci yoksullar gzetici olmaktr. kinci hayr tl olmaktr.
nc adil, adalet etmektir. Drdnc insafl olmaktr. Beinci
rzadan geleni nur bilmektir. Altnc ilim sahibi olmaktr. Yedinci,
hakikati hak etmektir. Sekizinci Hakka yakn olmaktr. Dokuzuncu
ahdinde durmaktr. Onuncu vefa nedir fark etmektir, ki duygular
ak ola. Nedeni, toprak ah- Merdan'dr. Onun iin (bir) adna
Ebu Turab ve bir adna (da) "Ebu Talip" dediler. Velilik, keramet
ve nbvveti327 ortaya kard. Ve bu dzey insana zgdr. Ve bu
dzey (de insan) insandr. nce insann kendini bilmesi gerekir.
322 nefs-i mlhime: Hakikat yolcusuna bu makamda kimi eyler ilham olmaya balar.
(284. aklamada anlattmz gibi tasavvuf yolcusunun yedi evreyi tamamlayp gemesi
gerekir. Nefs-i mlhime bunun nc aamasdr.)
323 fazl: Erdem.
324 ihsan: Balama.
325 nefs-i mutmaine: Hakikat yolcusunun nefsi artk burada seyrini ve icraatn bitirmi,
tmyle ruhaniyete ynelmitir. Yolcu bu durumda kabiliyet derecesine gre birok
keiflerde bulunabilir. Zati tecelliye bile mazhar olabilir. Bu zat tecelliye tecelliyi berkiyye
denir.
326 Bu tmce zgn anlatda Arapadr. "men arefe nefse fakat arefe rebbe" biimindedir.
327 velayet: Velilik, gizlilik anlamndadr. nbvvet: aklk, grnrlk. Nbvvet,
batnn yani velayeti aa karr.
141
Ve de evsaf- zemime328 sekizdir. Bunun tmne "nefs-i
emmare" derler. Birinci pahldr. kinci kibir(dir). nc
ehvet(tir). Drdnc hrs(tr). Beinci nefis(tir). Altnc zu-
raflktr329. Yedinci gazap(tr). Sekizinci hatr ykmak(tr). mdi,
gnl dedikleri Hakkn evidir. Bu sekizi (tutkuyu) yok edersen
sekiz cennet kaps yzne alr. Ve yedi tamu (kaps) yzne
balanr. Yok, ortadan kaldrmayp bunlar sana yakn edersen
sekiz cennet kaps yzne balanr. Ve yedi tamu kaps yzne
alr.
mdi bu yedi eyi brakmamak gerekir. (O zaman Tanr) insan
hidayete ulatrr. Birinci sehavettir 330. kinci kanaat(tr). nc
ilimdir. Drdnc sabrdr. Beinci ilmine kibir(li) olmamaktr.
Altnc Hak iin hizmet etmektir. Yedinci cmert olmaktr. nce,
yol Muhammet-Ali'den kalmtr. Ve bundan tutmulardr.
Nefsin(in) rzasn() sala ki tecella, temenna ve niyaz hak ola.
lm-i ulv331, ilm-i sfli332 ve ilm-i memat333 bunun iin derler. Ve
sfat deitirip sefil sfata dersen eytan ortaya kar. Neuzu
billah o kimse mahrum olur. Hidayetten334 kar, zulmata335 der.
O kimseye grnte adem derler, (gerek) anlamda hayvan derler.
Nedeni, ateten yaratlmtr.
Atee sekiz derler. Tanrya kr edince (Tanr) sekiz eyi
balar. Birinci riya ateidir. kinci ehvet ateidir. nc cahillik
ateidir. Drdnc hrs ateidir. Beinci gaflet ateidir. Altnc
nazar ateidir. Yedinci kibir ateidir. Sekizinci batn ateidir.
328 evsaf- zemime: Kt zellikler, kt vasflar.

329 zurafalk: Sevicilik.
330 sehavet: El akl, cmertlik.
331 ilm-i ulvi: Ulu, yce bilim.
332 ilm-i sfli: Aa, dk, kibirli bilim.
333 ilm-i memat: lm bilimi.
334 hidayet: 1. Yol gsterme. 2. doru yolu arama. 3. doru yola girme. 4. tanr tarafndan
birinin kalbine ilham olunan doru yolu arama.
335 zulmet: Karanlk.
142
O, birinci riya atei zikirle def olur. kinci ehvet atei helal
kazanla def olur. nc cahillik atei ilim ile def olur. Drdnc
hrs atei lm kalbinden karmamakla def olur. Beinci gaflet
atei Allah korkusundan alamakla def olur. Altnc nazar atei
sz dnerek sylemekle def olur. Yedinci kibir atei nefsini
bilmekle def olur. Sekizinci batn atei kanaat ile def olur. Topluca
sylenecek olursa:
"Nefsini bilen Tanr'y da bilir. Nefsini bilmeyen kimse
cahildir."336
336 zmir Yazmas (s.95-98). zgn anlatda son tmcenin yars Trke, yars Arapadr.
zira': Dirsekten orta parmak ucuna kadar olan uzunluk ls. 75 ile 90 santim arasnda
deien eitleri vard.
143
29
VELYETNAME337
Amma baad rivayettir ki bir gn cmle evliyalar yle dediler:

"Ey azizim, hikmetinden aziz nesne yoktur."
O zaman ah Velayet cmle hizmetilerini katna ard.
yle dedi:
"Sizden hkmlerinde hi yanl olmayan, dnya ve ahiret iin
yararl bir kitap istiyorum. yle bir kitap olsun ki bundan sonra ben
onlara itibar edip ve onunla amel edeyim. Ve (bakalar) onunla
her nesne zerine zafer bulalar. Ve benden sonra bir yadigr kala."
(Bunun zerine) cmle hikmet biliciler ah- Velayet'ten bir yl
sre istediler. Ve bir yl iinde bu szleri derleyip adn
Velayetname koydular. Bir kitap yaptlar. zerini altn ile yazdlar.
Bu kitab ah- Velayet katnda saklayp -Hak Teal Celil ve aziz
olsun- Hazretleri huzuruna getirdiler.
"Ya Rabbllemin ola, iki ho gele" dediler338.
337 zmir Yazmas "Byk Alem, Kk Alem" (s. 98) balkl blmn sonunda verilir.
Biz ayr bir balk altnda verdik.
144
30
MUHAMMED'N TUBA AACI LE
TARKLENMES339
Ve elma yendiinde izzet ve azamet galip gelip Cenab-

Allah'tan izzet ve hitap geldi:
"Ya habibim Muhammed Mustafa, senin ile bizim aramzda
muhabbet hasl oldu340. Katma k, tarik altndan ge ki, kyamete
dein aramzda dmanlk olmasn341. Sende cevr, bizde sitem,
zulm olmasn!" deyince, Hazreti Muhammed Mustafa Hak Taal
Hazretlerinin nazarna geip durdu. Pes, Hak Taal cennetin ah
Rdvan'a:
"Firdevs-i lnn sekin bandan; Tuba aacndan bir atal
ubuk getir342. zira343 uzun(luunda) olsun344."
(Rdvan gidip istenen ubuu getirdi. ubuk zira
uzun(luunda) idi. Kabzasnda yedi ayet Fatiha suresi yazlmt.
Ve bir ubuunda yedi ayet Tebareke 345 yazlmt. Ve bir
ubuunda En'am Suresinden alt ayet yazlmt 346.
Pes, Hazreti Muhammed Mustafa Sallallahu Aleyhi Vessellem
Hak Taal Hazretlerinin ehadete oturur gibi oturup Allah-u
Taal'nn kendi kudret-i lafz ile:
339 zmir Yazmas "Muhammed'in Tuba Aac ile Tariklenmesi" balkl blm (s. 144-
146) Ayn konu s. 212-213'te malatya yazmasnda ilenir.
341 Malatya Yazmas (s. 212)de "ayarlk olmasn" biimindeki syleni yerine zmir
Yazmas s.144'te "dmanlk olmasn" denir.
343 zira: Dirsekten ortaparmak ucuna dek olan uzunluk ls. 75 ile 90 santim arasnda
deien eitleri vardr.
344 Malatya Yazmas (s. 212).
345 zmir Yazmas (s.144). Malatya Yazmas (s.213)te "Berekat suresinin altnc ayeti
yazlmt" diye verilir.
145
"Tanr'dan baka tapacak yok, Muhammed onun elisidir. Ali de
onun velisidir. Ali'den stn yiit, Zlfikr'dan stn kl yok 347."
"Bundan baka sevdiiniz bir ey daha: Allah katnda bir yardm
ve bir zafer vardr. Ey Muhammed, inananlara mjde ver! Ey
inananlar! Tanr'nn dininin yardmclar olun 348." diye glbenk
edip Hazreti Resul'n mbarek arkasna bir kere vurdu. ubuun
kabzasndan yedi damla nur hasl oldu. Onlar yediler idi. Ve alt
damla nur ubuun sandan, alt damla nur solundan hasl oldu.
Onlar da on iki imamlar oldu.
Ondan sonra Hazreti Resul varp bir tas bal, (bir) kadeh st ve
bir elma niyaz getirdi. Hak Taal Hazretleri i bu ayeti kerimeyi
buyurdu:
"nananlar arasnda Allah' brakp O'na kotuklar eleri Tanr
olarak benimseyenler ve onlar Allah' severcesine sevenler vardr.
Mminlerin Allah' sevmesi ise hepsinden kuvvetlidir. Zalimler
azab grdkleri zaman btn kuvvetin Allah'a ait bulunacan ve
Allah'n azabnn iddetli olduunu keki bilselerdi349."
"Ey Muhammed, de ki, Allah' seviyorsanz bana uyun. Allah da
sizi sevsin. Ve gnahnz balasn. Allah affeder ve merhamet
eder350."
Ayeti okuyup, glbenk eyleyip o niyaz haklad. Kyamet
gnne dein muhabbetli kullarn halveti has351 edip o niyaz
konukluk etmesi gerektir.
mdi bylece anlald: Bir sofu bir mslim ile muhabbet olmak
dilerse, bir tas st, bir tas bal, bir elma niyazlk alr. (Bir) kmil
mrit nnde iki dizi zerine ker. (Pir) dilli ubuk ile kez
vurur. Glbenk eder. (Bundan sonra o kimse) mrit, mrebbi,
347 Arapa yazlm olan bu blm, az deiikliklerle zmir Yazmas s. 144 ve Malatya
Yazmas 213'te yer alr.
348 Saff (61) suresinin 13. ayetidir.
349 Bakara (2) Suresinin 165. aytedir.
350 Al-imran (3) Suresinin 31. ayetidir.
351 halvet-i has: Tapnm iin zel, ssz yer.
146
rehber, musahip, aina, merep, mmin ve mslmden bir kimseye
cevap vermek (zorunda deildir). Korkusuz olsun!
Ve de Hazreti Resul miraca vardnda Hak Taal Hazretleri
yetmi yedi kere onun dileini yerine getirdi. Asla cevap vermedi.
Muhabbet bu erkn zerine olmazsa, (o kimselerin) ibadetleri ve
hayrlar kabul deildir. Nedeni, Allah-Muhammed-Ali'nin
muhabbetlerine sitem ekmi olur, yezit olur.
Tanr Hazreti mmin, mslm, dervi ve sofu kullarna yedi
kimsenin suretinde grnr. Birinci kendi suretinde (gzkr).
kinci ustad suretinde grnr. nc pir suretinde grnr.
Drdnc kendinin sevdii surette grnr. Beinci, ondrt yanda
masum-u pk suretinde grnr. Altnc, muhabbeti suretinde
grnr. Yedinci, otuz yanda cennet ehli suretinde grnr 352.
Ve de muhabbet muhabbetten gn almak 353 erkn deildir.
Nedeni, Muhammed Mustafa Hazretleri kemal kereminden
muhabbet deryas co edip mam Hasan Hazretlerini azndan, ve
mam Hseyin Hazretlerini boazndan pt. Hemen o an Hak
Taal Hazretlerinin cell hm galip oldu. Cebrail Hazretleri
cennetten drt al getirdi. Birinci aln rengi siyah idi. Onu
Muhammed Mustafa'ya yas eylesin diye (gnderdi). kinci aln
rengi yeil idi. Onu mam iin (gnderdi). A versinler, azndan
ehit eylesinler dedi. nc aln rengi krmz idi. Onu mam
Hseyin iin (gnderdi). Boazndan Kerbel lnde ehit
eylesinler dedi. Drdnc aln rengi ak idi. Onu (Tanr) "(onlarn)
iki cihanda yzleri ak (olsun) ve onlarn hrmetine sofu olan
kimseleri yarggadm" diyerek gnderdi354.
352 zmir Yazmas (s.144-146).

353 gn almak: Kskanlk, ekemezlik yapmak.
354 zmir Yazmas "Drt Kap Karnda" adl blm (s. 139-140).
147
31
TARKATNAME355
Birinci Kap:
Talip olana erenler nazarna gelip doru yol ile ahit olmas farz
ve vaciptir. Sonra tarikin mridinin eline niyaz eder. (Mrit)
tariki eline alr:
"Destur ah!" deyip durur. Hi yerinden kprdamayp talip ln
dirilinceye dein on iki rza erkn alar. Sonra glbenk eder:
"Allah, Allah, Allah, evvelin ve ahirin ve zahirin ve batnn
bende-i ah kabul- dergh, ikrar kalu billah, Allah Muhammed
Ali h diyelim h!"
Ve de tecell temenna ve tevell ve yezide teberra 356 ederler.
rfanca oturup mrebbinin ve pirin hakkn alrlar. "Niyaz- ah,
kabul- dergh" olurlar. Kmil ehli olan be can 357 yerler.
Ondan sonra tercman kurban geldiinde tekbir ederler:
"Kurban- Halil, ferman- celil, can- smail" derler.
kinci Kap:
Adem atamz Havva anamz linolu Hannas'a emanet etti.
Lin olu Hannas kfirin kalbine hile geldi. O zaman Adem
Safiyullah Havva anamza raz erkn 358 ald. (Erkn)
etmek (bundan) tercman oldu.
Ve Eyyp Peygamber hasta oldu. Hatunu Rahime Hatun, Yusuf
Peygamberin kz idi. Lin bir hekim donunda eee binip geldi.
Rahime Hatun'a rast geldi. Lin eytan yle dedi:
"Ya Rahime Hatun, senin mubarek benzin solmu. Var arap i,
kurtulasn."
Rahime Hatun gelip Eyp Peygambere dant. Eyp Peygamber
355 zmir Yazmas "Haza Tarikname Beyan Olunur ahm" balkl blm (s. 57-61).
356 tecella, temenna, teberra, tevella szckleri daha nce. notlarda akland.
357 Bu tmce tam anlalmyor. Kimin neyi yiyecei bilinmiyor. Olduu gibi braktk.
358 raz erkan:: Razlk kural" anlamnda olmal.
148
dert ile yrekten bir ah ekti. Tyleri diken diken oldu. And iip
Rahime Hatun'a yle dedi:
"Ya Rahime Hatun, sen dman szne uyup bana znt
verdin. Hak Taal Hazretleri bana salk verip ben bu ardan
kurtulursam sana doksan dokuz denek vurmak boynumun borcu
olsun."
Eyyp Peygamber hastalktan kurtuldu. "Andm yerini alsn"
deyip yz buday sap ile Rahime Hatun'a bir kez vurdu. Eyyb'n
and snd. Yz buday sapnn her birinden yz buday tanesi
kt. Daha dorusu, doksan dokuz buday sapndan binbir buday
kt. Bir tane Cebrail Aleyhisselam getirdi. Binbir buday oldu.
O zamanlar Rahime Hatunun yedi gvercini var idi. Kurban edip
Krklar nazarna getirip yediler.
Hazreti Muhammed'in dokuz hanm var idi. Ayrca yirmi
cariyesi vard. Kimi kez mbarek beyki 359 ile ve kimi kez sorkucu
ile hatunlara beer, dokuzar kere tariklerini alp tercmanlarn
alrd.
Hazreti Murtaza Ali, Fatma'dan baka hatunu Zlfikr ile
tariklerdi. Hazreti Fatma yaam boyunca yoldan kp tarikli
olmad. Ancak bir cuma gecesi Hazreti Ali'nin nnde durdu,
pene-i Ali alnd.
Ancak, hatunlar yeni hamile olduklarnda gelip "Eyvallah"
diyerek tarik altndan gemek dilerlerse tarike yatan hatunlarn
yzlerini niyaz etmekle tarik yerini alr.
Pes, imdi anlald ki, kadnlara say ile tarik almak erkan
deildir. tarik almak gerekir. ( kez tarik almak da sakncal
ise) ubuu birbirine sarp bir kez (tarik) alarlar. Buna benzer
biimde alnan tarik tarik-i evliyadr.
Dul avrat, bakire kz, gen olan tarikli olduunda onlara baka
mmin mslim (olduu gibi tarik almak) erkn deildir. Yok,
mrit ve ya seyit olursa o zaman ona erkandr.
359 Byk olaslkla "peyk" szdr. Cemde 12 hizmet sahibinden biridir. Kimi yrelerde
"izniki" denir. Yannda getirdii ise sopa olmal.
149
Bir sofu kendi gnahn alp pir nne ktnda pir ona:
"Ak olsun!" der. "Erenler gnlne gz, kalbine iman, verdi.
Kulak verdi iitesin, dil verdi syleyesin, getiin mansur dar,
gresin hak didar."
O zofu zahirde batnda olan sorunlarn saklamakszn tmn
pirin nnde aklar. Orda gnahn byk m kk m olduunu
grrler. Ondan sonra o sofunun ban ve cann alp iman verirler.
Ve de sofuyu evinden srmek, maln almak, boynuna testi
asmak, ayana diken demek ve alnna i dayamak erkndr.
mdi, Adem atamz, Havva anamz cennette buday yiyip
gnahkr olduklar zaman balarndan taclar, arkalarndan
hlleleri alnp cennetten srldler. yz altm yl erenler
nazarna getirilmediler. (Hazreti Adem) Kerbel yazsnda ayana
diken ve alnna s dayayp gn gece alad.
Ve (Tanr) Eyyp Peygamberin maln ald. (Eyyp Peygamber)
on yedi yl vird etti. (Tanr Eyyp Peygambere) yedi yl, yedi ay,
yedi saat hastalk verip halktan ayrd. Tenine kurt brakt. (Tm
bunlara karn Eyyp Peygamber Tanr'ya) krn kesmedi.
Ve (bir gn) Musa Peygamber deniz kysnda boy abdesti
alyordu. Ko ba byklnde bir ta Tanr'nn buyruu ile Musa
Peygamberin gmleini alp kat. Musa Peygamber fkelenip taa
(bir sylentiye gre) bir kez, baka bir sylentiye gre de on iki kez
asa ile vurdu. Hakkn hikmetiyle o tan on iki yerinden su coup
akt. O anda o ta dile geldi. (Musa'ya yle) dedi:
"Ya Musa, sen bana niin zulm edersin? Ben senin gmleini
u nedenle alp kaarm: Ben srail kavminden kimi kimseler,
senin kutsal bedeninde kusur var diye kuku duyarlar, dedikodu
yaparlar. Hazreti Rabblalemin bana "Musa'nn gmleini al, ka"
diye buyurdu. O Hakkn emriyle gmlei alp katm. ki Beni srail
kavmi seni grp kukusundan kurtulsun istedim."
O zaman Musa o ta arkasna alp krk yl gtrd, ama
mrvvet demedi. O zaman Hazreti Resulullah:
"Ya Musa, mrvvet demedin" deyip krk gn ortaya perde
ekti. Hazreti Musa ile sohbette bulunmad.
150
Pes, bylece anlald ki bandan tac, arkasndan hlle ve hrka
alnp boynuna ta asp ayana diken demek, alnna asa
dayamak Hazreti Adem'den kald. Maln almak, halk arasndan
srmek Eyyp Peygamberden kald. Asa dayamak, (boynuna) su
asmak Musa Peygamberden kald. Yz stne dp iin iin
alamak Davut peygamberden kald360.
Ve de erknda tarik almak yedidir361.
Birinci kendi rzas ile gelene bir tarik alnr.
kinci, kendi rzasn(a gre) tarik alnr.
nc, gz grene be tarik alnr362.
Drdnc, sohbet dinleyene on iki tarik alnr363.
Beinci, sohbeti ceme dene krk tarik alnr.
Altnc, zalim eli ve dili deen ile malnn tlsm bozulan
kimseye yetmi tarik alnr.
Yedinci, mrit, mrebbi, halife olann arkasndan konuana
doksan dokuz tarik alnr.
tarikten on iki tarike varncaya dein erkn ehli olan sofular
kendi gsnze koyasnz. Ne getirirlerse kabul edesiniz. On iki
ile doksan dokuz (tarik arasnda ayrca) ceza ve srgn verilir.
Zarb- aliye alnr364.
Ve de tariki tarik alnca zlfikr boynuna koyup mride
360 zmir Yazmas s. 57-61.

zmir Yazmas s.124'te birinci tarikten ta onikinci tarike varncaya kadar sofulara sitem ve
sernign edip ve "zarb- Ali ile alalar" denir. Bu blm Buyruk s.206'da yer alr.
361 tarik almak: Alevi inanlarna gre dinsel tren srasnda toplumdaki yetikinlere asa
ile vurmak. Bu asa vuruunun says kiinin iledii sua gre deiir. Nitekim bu blmde
ilenen sua gre vurulacak asa says belirlenmek istenmitir. Bu blm zmir Yazmasnda
yer alr (s. 1124-127). Ayn konu Malatya Yazmas) yer alr (s. 206-207).
362 Malatya Yazmasnda bu tmce "gzc ile gelene be tarik alnr" biimndedir. (s.
206)
363 Malatya Yazmasnda sohbetten kalana on iki tarik alnr" biimindedir. (.s. 206)
364. zarb- Ali: Ali vuruu'. Bu bir terim olmaldr. Bu bir terim olmaldr. zmir
yazmasnda, "Birinci tarikten ta on ikinci tarike varncaya kadar sofulara sitem ve sernign
edip ve zarb- ali ile alalar" denir (s. 124). Bu blm Malatya Yazmasnda da yer alr (s.
206).
151
secde ve zlfikra niyaz eder. (Zlfikr) pirinin eline verip ayaa
kalkar. Pir de zlfikr niyaz edip tarikinin eline verir. Tariki
zlfikr eline alp:
"L fet ill Ali l seyfe ill Zlfikr. Nasr min Allahe ve
fethn karib ve beeril mminin. Ya Muhammed, Ya Ali." Bundan
sonra u duay okur:
"stad nefesi, tarikat iman, destur ah, erkn- meayih, emr-i
halife.
Gz grenin, yol varann. Yolca giden yorulmaz. Gerek
grdnden ayrlmaz.
Hal erenler halidir, yol erenler yoludur. Gafil olmayn inen ustad
elidir.
stad nefesi tadirak, izin halife, icazet pirden, eyvallah." deyip
durur.
Pir ka tarik buyurursa, tariki:
"Erenler hak buyurdu, hak alarm. L fet ill Ali l seyfe ill
Zlfikr. Nasr min Allahe ve fethn karib ve beeril mminin. Ya
Muhammed, Ya Ali." deyip kez rza eliyle sayp ondan sonra
indirir. Pirden ka rza buyuruldu ise o kadar alp kalkar365. Ondan
sonra:
"Tarik kabulluuna, grgler muradna, Allah diyelim" der.
Zlfikr altndan geen mmin ve mslim 366 iki eli ile kuan
tutup tarikinin ayana niyaz ederler367. Nedeni, adem zlfikrdan
daha stndr368. Tariki de niyaz eden sofunun beline rza ile bir
kere saya. Ondan sonra rzann iki ucundan tutup nce sa yana
niyaz eder. Sonra ortaya niyaz eder. Ardndan sol yana niyaz eder.
kisi de pire kar durur.
Bundan sonra pir nce "Kes" duasn eder. Sofular tamam
365Malatya Yazmas (s. 206-207.

366 zmir Yazmas. (s. 124).
152
olduktan sonra tariki tariki369 boynuna alp tarika yatar. O zaman
pir talibin birine buyurur. (O talip) tarikiye 370 tarik alar.
Tariki kalkp durduunda pir yle dua eder:
"Zlfikr keskinliine, sr berkliine, Yezit'in helakliine,
mnkir krlne, mmin kardalarn gnllerinde muratlarna,
ler, beler, yediler, krklar, on iki imamlar, enbiya, evliya, Allah,
Muhammet, ya Ali, h diyelim h!" diye glbenk eker.
Ve de tarik altndan geen bac kardeler cemin sandan
mmin kardelerle niyaz edip tecella, temenna ve tevella ile cemin
sol yanndan karlar. Geip nazara dururlar. Mrit o sofulara:
"Temennalar kabul, muratlar hasl ola. Allah diyelim. Hak
penahnda saklasn, h diyelim h!"
Ardndan mrit yer gsterir. rfannca oturup niyaz ve
glbenk ederler. Bundan sonra bir sre mridin menakb, ustadn
nefesi ve ah Hatayi'nin divan okunup cemin sorunlar
zmlenir371. (Yine) bir sre saz sz aklarnn divan okunur.
Mridin, musahibin ve br hak sahiplerinin muratlar verilir 372.
Sohbet yerini aldktan sonra:
"Oturan duran kardalara, ah rzasyla h dedik" denir.
(Bylece) tm sofu kardeler rza ile evlerine giderler. Ve de
sofular birbirine tecella, temenna ederler. (Bu tecella, temenna da
yle bir sra izlenir.) Sofu mihmana, mihman da sofuya (temenna
eder. O sofu ondan sonra) pire pir de sofuya (niyaz eder). Gen
(sofu) koca (sofuya) niyaz eder. Talip pir elini per. Pir de talibe
niyaz eder. Birbirlerine hakk gememe(si gerekir)373.
Bir bac karde eriatn tamam edip srr hakikate ehl-i tarik
369 zmir Yazmasnda tarik sz yerine zlfikar sz geer. (s. 125) ki szck eanlaml
kullanlmtr.
370 Malatya Yazmas (s.207)'de "Bir Zlfikar ala" denir.
371 zmir Yazmasnda "Hatayi'nin divan" syleyii bulunmaz (s. 125). Bu tmce Malatya
Yazmasndan ( s.208') alnmtr.
372 Bu tmce zmir Yazmasnda (s.125') yar alr. Malatya Yazmasnda (s. 208) tmce
bozuktur.
373 Malatya Yazmas (s. 208.)
153
olmak dilerse, o kiiyi dorudan getirmek erkn deildir. O
kimseyi veya o bacy nce kapcya teslim etmek (gerekir). Kapc
alp gzcye teslim eder. Gzc alp tarikiye teslim eder. Tariki
(onu alp) gtrr, pir olan kimseye durumu aklar. Pir ise:
"Bu meydan Ali374 meydandr. Bu erkn evliya erkndr375. Bu
meydana girenin ba top gerdan kurban gerekir.376" der. Bylece
nasihat eder.
(Yok o talip377:)
"Hazreti smail gibi canm kurban, Mansur gibi darm hazr.
Nesimi gibi postum arkamda Fazl gibi haner gbeimde. Bu
derghtan asla dnm yoktur" derse, ondan sonra mrit onu drt
kapnn mihrabna secde ettirir. Ondan sonra onu alp kabul eder.
El etek verip talip eder. Ve bir sofuya "terbiye et" diye (teslim
eder)378. Ona drt kap, krk makam, on yedi erkann ilimlerini
retip balangtan sonuca ulatrr.
Ve de drt kapnn kblegh budur. (Bylece) bildirilir: eriatta
secde, tarikatta secde, marifette secde, hakikatta secde(dir). mi
bylece anlald. (O kimse) nce eriat ehline niyaz eder. eriat
mihrabnda secde ettirilir. Hemen sohbete getirilmez. Ban
secdeden kaldrmadan379 380 tarik alnr. Onun sevab eriat
ehline balanr.
Ondan (sonra) tarikat ehline niyaz ettirilir. Tarikat mihrabnda
secde ettirip ban secdeden kaldrmadan tarik alnr. Sevab
tarikat ehline balanr.
374 Malatya Yazmas (s. 208). zmir Yazmasnda "hak meydandr" diye verilmitir. (s.
126)
376 Buyruk s. 208.
377 zmir Yazmasnda bu blm biraz kark anlatlmtr (s. 125). nce pirin syleriymi
gibi balar, ardndan talibin azndan anlatlr. Oysa Malatya Yazmasnda dorudan talibin
azndan anlatlr. Biz Malatya Yazmasna gre dzenledik (s. 209).
154
Ondan (sonra) marifet mihrabnda niyaz ettirilir. Ban
secdeden kaldrmadan erkn alnr. Sevab marifet ehline
balanr.
Ondan (sonra) hakikat ehline niyaz ettirilip hakikat mihrabnda
secde ettirilir. Sevab hakikat ehline balanr.
zetle bu kapda da bylece secde ettirilip sevab kapnn
halkna balanr381.
Ondan sonra talip sol eliyle mridin sa eteini ve sa eliyle
sa eteini tutar382. (Mridin) sa elini per:
"Cesedim zahiren, canm batnan verdim, sana talip oldu. Malm
nefsine, bam meydanna koydum. El benim etek senindir, ahim!"
der.
(Bu sz zerine) pir de:
"Ahd-i imann btnlne, ikrar iman kabullne ah,
diyelim bir Allah, Allah Allah..." der ki talip olan, mrit olan
ikrarndan dnmeye!383
381 zmir Yazmas (s. 126-127).

383 zmir Yazmas (s.127) ve Malatya Yazmas (s. 209).
155
32
LMEDEN NCE LMEK384
Ey mmin karde Hak Taal bunu buyurdu:

"Mute kable ente muta" yani "Ey kullarm lmeden nce ln,
maher olmadan hesabnz grn"385.
Ancak, "(bu) nasl olmal?" dersen, (karl udur): Sizler
hrsnz, nefsinizi ldrn ve pir etei tutun.
Daha dorusu, bir musahip tutup onunla srat- mustakim386
zere yola gidip mal mala, can cana katp birbirine teslim olup
ylda bir kez peygamber vekili, pirin yamacna gemektir. (O
zaman) maherde sorulacak sorular pir ona sorar. O talibin
(yapt) i her ne ise pir aklar, bildirir. Yok, talip saklarsa
saklad gnah maherde yine sorulur387.
mdi, bir mmin ylba gelip de pir yamacna getii zaman pir
ona:
"Ak ola" der.
(Bunun zerine) talip Fazl darna iner. Pir der ki:
"Ey talip, cesedine can verdi, kalbine iman verdi. Sylemeye dil
verdi. Tutmaya el verdi. Hak Taal seni beni adem kalbinden halk
etti. Ne grdn ne iittin?"
Talip yle karlk verir:
"Hak grdm er meydanna geldim. Allah, eyvallah".
384 Alaca Yazmas, "lmeden Evvel lmek" balkl blm. (s. 177-178) zbenlii ile
hesaplama Aleviliin temel ilkelerinden biridir. Burada yaln biimde kiinin kendisi ile
hesaplamas gerei anlatlmtr.
385 Buyruk'ta Tanr'nn olduu sylenen bu sz, Kur'an'da bulunmaz. Kimi hadis
kutaplarnda Muhammet'in bu ierikte bir sz olduu belirtilir.
386 Srat-l Mustakim: Srat kprs... Doru yol anlamndadr. Kur'an'n Fatiha
suresinde (5-6) geer. Cennete gidebilmek iin stnden geilmesi gereken cehennem
stnde kurulu kprnn addr. "Srat" szc Arapa'da "geilmesi g yol, kei yolu"
anlamna gelir. slam inanlarna gre bir kimse iin kesilen kurbanlar o kimseyi
srtlarndan tayarak bu kprden kolaylkla geirirler.
387 Alaca Yazmas, ( s. 177).
156
O gn maher gn gibidir. Pir Tanr'nn vekili saylr. El vekil
keelasil388 gibi bu talibe kabir sorgusu gibi soru sorar. Der ki:
"Aldn varsa ver. Verdiin varsa al. Dktn varsa doldur.
Alattn varsa gldr. Yktn varsa kaldr 389."
O kiide kul hakk yok ise, Hakkn emrinden, farzndan,
Muhammed'in farzndan sorulur, snnetinden, Ali'nin tarikinden
sorulur.
O talip saklamayp gnahn ele verir390. Talip:
"Burada sorulup orda sorulmayaym. Hazreti Kur'an'da ne
buyurulduysa ona gre davranaym, ileyeyim. Pirin ve Hakkn
divannda yzm ak olsun. Drt kap, krk makamda ona gre
davranp kendimi dzelteyim." diye dnmelidir391.
Yok o talip gnahn saklarsa, ulu tarikata yalan sylemi olur.
Yol haini, iman urusu olur. Tarikat ona helal olmaz. Yedii lokma
haram olur. Semah ederse semah haram olur, semah yalnzca
oyundur. Kallenneebi Aleyhsselam "Tm oyunlar haramdr"392
diye buyurmutur. Ve o ceme gelen mslm baclara baksa
namahremdir. Kr edem derken zarar eder. eriatten, tarikattan eli
bo olur. Maherde arasat meydannda kalr. Kimse sahip olmaz.
Aman karde, gnahn saklama. Derdini syle, karanlk kabire
koyma! Burada syle!393
Yok, talip gnahn saklamayp pire bildirir de pir dnya malna
tamah edip "yisin" derse o pirin bana neler gelir!.. Yalnc
kezzab olur394. O pir mala tamah edip hakk batl ederse ceza gn
o talibin hesabn o pir verir395.
388 el vekil-l ki el-asil: Asl hak sahibinin vekili.

389 Alaca Yazmas,.(s.189) ve I. Hac Bekta Yazmas (s. 226-227).
390 I. Hac Bekta Yazmas (s. 227).
391 Alaca Yazmas (s. 177.)
392 zgn anlatda tmce Arapadr ve "kl lubbu haram" biimindedir.
393 Alaca Yazmas (s.190) ve Hac Bekta Yazmas (s. 227).
395 Alaca Yazmas (s.190) ve I. Hac Bekta Yazmas (s. 227).
157
Adem, ademi slah edemez. Rehber pir arada aratr. Bir pirin
yamacna bir talip gelince pir talibe:
"Seni ahirette yarlgaym. Gel gnahndan getim" derse, nce
kendi gnahn affetti mi? (bunu dnmelidir). Kendi bana ne
geleceini bilmeden talibe "gnahndan getim" derse o pir dinden
kar396.
Ancak, pir olan kimse talibin gnahna gre (onun) cezasn
verip, aklamal. Ondan sonra:
"Bizim gzmzde iyisin, Hak Taal'nn indinde de iyi olasn!"
derse (bu szler) duadr. Talibin zenginliine, gzelliine bakp:
"yisin, senin gnahndan getim" derse ve o cahil talip de ona
inanr:
"te pirim gnahmdan geti" derse (bouna avunur). (Gnah)
daha ok eder. O pirin sz kitap m yoksa kendi nefsi iin mi akl
etmez. Orasn fark edemez. Klavuzsuz kalr397.
Pir olann yle yapmas gerekir. Talibe gnahn syletir.
Kk gnah ise gnahna gre cezasn verir. Mridin buyru-
undan her ne gerekirse ona gre iler. O talibe tvbe verdirir.
"Allah-u Taal affeylemi ola!" diye dua eder.
Yok, talibin gnah bykse, onu yze almasnlar, meydana
koymasnlar. Ancak onun davasn maherde Hak Taal icra eder.
Ancak pirin grecei gnah kktr. Dnya malna tamah
et(mey)ip byk gnah ileyen talibi meydana alrsa:
"Gel gnahndan getim, seni yarlgadm" derse (ve de o pir)
eer keramete kadem bastysa, sz yok. Yok, kendi aklnca (iyisin,
hosun) derse, o kendi ilevince yola giden arrlar398. Tanrnn
divannda mnadiler399 barrlar:
"Ey, cihanda benim vekilim olan pirler gelsin. Bugn (kesin)
hesap gndr."

398 Alaca Yazmas (s. 178)..
399 I. Hac Bekta Yazmas (s.227). mnadi: Tellal.
158
Piri getirirler. O pirin defterine bakarlar. Hazreti Muhammed'in
zerine nazil olan Kur'an'n hkmlerince hkmedip Hakk hak
ettiyse o pire ne mutlu!
"Gel sevabn al. (Sen) hesabn nce dnyada vermisin." deyip
cennete alrlar.
O pir kendi akl ile var olan szde Trke bir sz ile ayetsiz
hadissiz aknca nefsine yarar bir sz ile:
"Haydi gnahndan getim, seni yarlgadm" derse kesinlikle
kfir olur400. O pir nde, o talip arkada zebaniler cehenneme
gtrrler401. Allahu Taal der ki:
"Ey Asi, sen dnyada Tanr mydn? Seni dnyada Muhammed-
Ali'nin sulbnden getirdim. man etmeyip aklnca kendin iin yol
srdn. Byk gnah ileyen talibi aka iin gnahndan geip iyi
dedin. imdi bugn ban kurtar402."
"Ey dnyada Kuran ve hadise inanmayan, kendi gnlk
uygulamasnca yol, mezhep dzp 'ben babadan byle grdm'
diyerek kitapsz yol srenin sonu budur" deyip arrlar. Boazna
zincirler takp srerler. (Byle pirler) leme rezil olurlar. Nedeni,
baban lnce kabirde ne ile dllendirilir? Sana gerekli olan
Hazreti Mevla Sultan- enbiya her ne buyurduysa ona gre
davranasn.
Hakknda ehit olmayan hadise (dayanarak) davranmak olmaz.
Arapa sz oktur. Ve Trke olan szlerin yanl ok olur. Onlara
gre ilemek caiz deildir. Kesinlikle Kur'an'dan bir delil olmaldr.
Onunla ilemek gerek. Hak Taal o pirleri vekil etmitir. Pirler,
hiyanet etmeye lyk mdr?403
Ve de son zamanda kimi pirler, kendi ileklerince "mmin
kulun mal murdar olmaz" deyip murdar olmu hayvan yerler.
Ancak, yanl akla hizmet ederler. Nedeni bak Hazreti smail'e
400 I. Hac Bekta Yazmas, (s. 227).

401 I. Hac Bekta Yazmas , (s. 228)
402 Alaca Yazmas ( s. 178).
403 I. Hac Bekta Yazmas s.228.
159
alnd. Bak hayvann Kur'an'dr. Ancak, nceki zamanda
mminlerin bir malna bak erimezse be can glbenk ekince
o hayvan nian verirdi. Ondan (sonra) boazlayp yerlerdi. Son
zamanda gelenler buna g yetiremeyip yanl fetva verip halka
murdar yedirirler, kanl olurlar. (Bu tr hayvanlar) yemek caiz
deildir. (Tanr bunlar) haram buyurmu; hayvana bak
buyurmu(tur)404.
rnek una benzer: Evine bir vekil koysan, evini, rzn teslim
edip inansan, o vekil senin malna rzna hiyanet edip tenbih ettiin
gibi grmese de kendi bildii gibi grse, o vekile ne dersin? Bu
rnek oktur. Arif isen anlarsn. Akl olmayan kimse hayvan
gibidir. Kim binerse onun olur405.
Ve de bir mmin bir mmine avradn teslim etse, o da hi-
yanetlik etse (ve de o talip) helal etse hatadr. Ulu Tanr ya-
saklamtr. Kimi cahiller derler ki:
"Dii kulu erkek kul iin yaratt. min kulun birbirine korusu
yok."
(Bu dnce ile) zina ederler. (Oysa) mminin mminden
korusu olmamas, bir yerde cem olunca erkek dii ayrm ol-
makszn zikir ve devran edip birbirine t, nasihat, teselli
(vermek iindir). Yok, yiyip imek in, nefis iin korusuz olmak
(dncesiyle bir kimse) gelirse o cemaat ona haramdr. O yere
hayr niyetle gelip ahiret iin bir hayr i ilemek gerek406.
Bir mmin bir mminin maln zayi etse, o mmin:
"Benim malm de!" dese detmek erkndr. Nedeni, ahiret
grgsn burda grmek gerekir. Tarikatta erkndr. Hak sahibi:
"Benim kazancmdr" deyip hakkndan geerse ho olur. Ancak,
hakknda ksas yoktur. detirse birey lazm gelmez. Hak vekili
pirdir. Mminin davasn mahere koymayp pir divannda grmek
gerekir. Nederi:
404 Alaca Yazmas ( s. 191).

405 I. Hac Bekta Yazmas (s.228-229).
406 Alaca Yazmas (s.191) ve I. Hac Bekta Yazmas (s. 229).
160
"Dktn varsa doldur, aldn varsa ver" demek, ettiin zarar
demek gerek demektir. Ya da hak sahibi ile helallemelidir. Kimi
cahiller derler ki:
"Mmin ehline dek yoktur!"
Ancak, Hak Taala bu konuyu kullarnn rzasna balamtr.
Dilerse detir, dilerse hakkn helal eder. Gerek kural budur.
Birok sylenti vardr. Onlara gre davranmak caiz deildir.
Her ey (bir) sebeple olur. (Gerekte) sebebi veren de kendi(dir),
o ii yapan da kendi(dir). Ancak, cahil inan yledir ki, bir gnah
iler de:
"Ettirmese etmezdim" der. Tedbirini noksan iler de takdire
bahane bulur. Bu sz eytann fiilidir. Nedeni, lanitli cennetten
karken meleklere dedi ki;
"Hak Taala bana secde ettirmeye gc yetmez miydi? Bana da
Adem'e secde ettireydi."
(Oysa) Hak Taala er ve hayr yolu kullarna bildirdi. Laini
evvelki ilimde okurdu. Grd ki:
"Feritelerden birisi benim emrimi tutmasa lanet gmlei onun
boynuna geecektir" denir. Sonra Taala'nn emrini tutmayp Ademe
secde etmedi, lanetli oldu.
Hak Taala kullarna kitap gnderdi. blis'in yolunu ve doru
yolu bildirdi..
"Ey kullarm siz eytana tbi olmayn, dmandr" dedi. "Ben
izi srat- mustakim zere tarif etmedim mi eri yolu gstermedim
mi?" der. tikad- cahiliyeye gitmeyip emri-i mruf, nehi mnker
etmek gerek.
Bir mminin kalbine bir kfr veya bir fesat gelse hfz melekleri
onu deftere yazarlar m? Fetfaca yazmaz, takvaca yazar(lar).
eriatta, tarikatte yazmaz, hakikatte yazar(lar). Hakikat evliya
makamdr. Evliyann gnl gesattan, kfrden aridir. Bu fesat
gelince evliya evliyalktan aa iner. O fesadin sitemin ekip sonra
yine evliya olur. O fesat kk gnah olursa sitemin ekip yine
evliya olur. O fesat byk gnah ise bir daha o makam bulamaz.
Zira, iblis bir daha (o makam) grmedi. Ancak, talibin kalbine
161
gelen fesat ilemezse Hak Taala'dan korkup geri korsa yazlmaz.
Ancak, bir talibin kalbine bir hayr gelse, gc yetmese o hayr
yerine yazlr. Yok, erre gc yetmeyip elinden gelmediinden -
eline gese yapacak ama gemediinden- yapmasa o gnah yine
gnah yazlr. Ancak, o hayr kalbine geldiinde malna, canna
kyamayp o hayr ilemese, yine hayr yazlmaz, diye buyurdu.
Ancak, mmin olan blis'in vesvesesine ve nefsin havasna,
istemesine kulak asmayp onlarn dediini yapmamal. rfana
gelince mslm baclar grp vesvese belirse:
"Lanet eytana ve kfire, nefs sana uymam" deyip men et(mesi
gerekir). Yok, ehvet olup damar kalkp men edemezse neuzibillah
o adam tarik-i evliyaya varmasn. Haramdr, kr edem derken zarar
eder. Yok kuru vesvese olursa onu emrini tutmayp men ederse,
gide gide def olur.
Bir talibin piri uzak olsa, emanet vechile bir z yatt adama
sorulsa, piri gelince o talibe:
"Sen bakasna soruldun" diye sitem etse o pir gnahkr olur.
Zira kskanlk gstermi olur. Eer grld adam yanl fetfa
verip o talibi azdrdysa, o talibe sitem edip bir kurban, krk tarik,
krk kuru tercman alp kaldrmas gerekir407. Zira kitapsz hocaya
uymu, yanl gitmi(tir). Eer grld adamn kelam kitaba
uygun olup, pirin sohbeti kitapsz olursa yol ile o talip, o pir ile bir
kamil mrit bulup o piri kitaba bend et(meliler). O pir o kmil
mridin szne uymayp kabul etmeyip ayitsiz giderse o talip o
pirin darna durmamal. Varp Ali evld bulup eteini tutup
yap(mal). Yoksa, eytan'n darna durmu gibidir. Kitapsz eyh
eytan'dr. Ermeni'nin, Urumun, Yahudi'nin balar kitaplara
baldr. Dinleri batl ise de yine nesh 408 olunmu kitaplarna amel
407 Alaca Yazmas (s. 191-193) ve I. Hac Bekta Yazmas (s. 229-232). Blmlerin
zleri ayn olmakla birlikte cezalarn veriliinde kk ayrmlar bulunur. Szgelimi
yukardaki cezalar s.232'de yledir: "Krk kuru ve bir kurban ve krk zer dost ile kaldra"
408 nesh: 1. Hkmsz brakma, 2. Bireyin aynn karma gibi anlamlara gelen bu
szck dinsel terim olarak Kur'an'da yeni bir ayetin eski ayet ya da ayetlerdeki bir hkm
ortadan kaldrmas ya da deitirilmesi anlamnda kullanlr.
162
ederler409.
Ve de musahipler birbirini haklamada, birlik etmezse,
birbirinden dkn ol(urlar)sa sitemleri birdir. Bunlar seksen tarik
hak etmitir. Seksen tarik akesi seksen tercman (alnr). Otuz
drt ake halife, yetmi ake ustad hakk ve bir kurban ile kabul
edesi(ni)z.
Ve bir talip evliyaya iradet getirse, yola gelmese, yoldan dkn
olsa ya da pirden dkn olsa evliyaya gelmesi arttr. Evliya kabul
edip komazsa yle taliplere de derman olmaz. Allah gstermesin.
Ve evliya kabul edip getirirse, o taliplerin evlerini ve mallarn
yama edip alalar. Onda birini ustad hakk karalar. Kalan maln
telef edip balar yerine ba alp gn dar ektireler. Ve ondan
sonra kabul edeler.
Ve talip de gelip evliyaya iradet getirse yine evliya ve musahibe
yedirdiini minnet eylese murtaddr.
Yok, (talip) gnahn bilip gelirse krk tarik hak etmitir. Krk
tarike krk tercman, ondokuz ake halife (hakk) ve yetmi dokuz
ake ustad hakk alp bir kurban ile kabul edesiniz.
Evliyaya iradet getiren talipler Muhammed Ali'nin kavlini ve
haberini iitip reneler ve ustad nefesi olduunu bileler.
gnde, yedi gnde, on iki gnde ya da krk gnde reneler. hmal
etmeyeler. Onlara gn, gece dar ektireler. Boyunlarna
seklem asas(n)z. Tabanlarna diken koyasnz. Kuvvetleri yeterse
seksen tarik hak edesi(ni)z. Seksen tarik, seksen tercman, yirmi
sekiz ake halife ve yz ake ustad hakk nezir alp bir kurban ile
kabul edesiniz410.
409 I. Hac Bekta Yazmas (s. 232). zgn anlatda buradan sonra anlatlanlar "Pir"
blmne yerletirilmitir.
410 Gmhacky Yazmas (s.202-203).
163
33
TASDK VE TESLM411
mdi, "l ilhe illallah, Muhammeden Resulullah" diyenlere

"Aliyyn Veliyyullah" demek de vaciptir. Emirelmminin Ali
hakknda denmitir.
Ve de bir sofu(nun) drt eyi brakmamas gerekir:
Birinci kanaat
kinci ilim
nc sadklk
Drdnc sabr(dr).
Ve de her kim talip olursa zn turap eyleye. Sonra (o) topraa
marifet tohumu eke. Sonra tevhid suyu ile sulaya. Sonra miskinlik
ora ile bie. Sonra rza harmannda de. Sonra evk yeli ile
savura. Sonra mihnet lei ile le, sonra takva deirmeninde
te. Sonra edep eleiyle eleye. Sonra sabr frnnda piire.
Soru: Tarikatte secde nedir?
Cevap: Tarikatte secde hemen teslim olmaktr.
Soru: Anlam nedir?
Cevap: "Bam yoluna koydum, benim deil senindir"
(demektir). Yani, er - hak meydandr. Anlald ki, (secdenin
anlam) meydana gelen kii(nin) ban top eyleyip ustadna "al"
demesidir. Ve de ayrca, kendi zn meydana kle edip bandan
ve canndan gemesi gerektir. Byle olmak, kendini tasdik ve
teslim klmaktr. Ve de tarik yolunda sdk- muhkem edip meayih
yolunda gezmektir. Bir kimse edep zere olmazsa o kimsenin
secdesi ve teslimi tamam olmaz, byle bilesiniz!
"Secdeyi, havf412 iin mi yoksa bir kimseden bir ey ummak iin
mi ettin" diye sorarlarsa (yle) karlk ver:
"Burada korku yoktur. Burada Ademden bir ey umulmaz."
411 zmir Yazmas "Tasdik ve Teslim" balkl blm (s. 92-94).

412 secde-i havf: Korku secdesi, grev gerei secde etme anlamnda kullanlm.
164
Nedeni, o vakit Allah Taal Hazretleri Hazreti Adem'i kendi
kudreti eliyle dzd. Tm meleklere emreyledi. Btn melekler
Hazreti Adem'e secde kld. Ceberut adl bir melek vard. O ise
Adem'e secde klmad. Ban secdeden kaldrp secde etmedi.
Lnet tasmas boynuna geti. Tanrnn lanetli blisi oldu, nevzu
billah minzalike.
Hazreti ahvelayet, Adem'i yaratt413. Kendini Adem'in
kalbinde saklad. Ve de tm melekler kendine secde kld iin bu
kez secde burda Hak iin oldu. Byle olunca secde etmek ibadet
oldu. Zira, emir Hakkn oldu.
mdi, bir kimse kendini Hakka teslim edip de ban secdeye
koyduu gibi Hakk onda bulmu ola ki yini erkn yerini ala. mdi
bir kimse(nin) niyaz ve secde etmesi her iki umudun(u) Haktan
istemesidir. Yok, nefsi iin secde ve niyaz ederse mutlak kfir olur.
mdi, bende-i melalet din babnda eriat Resul'ndr. Bu karar
ile amel getiresiniz. Zahiri mslman olmazsa batn sofu olmaz.
nk eriat kavli Resul'ndr.
Tarikat kavli Ali'nindir. Bir sofunun ayan tarikate bastnda
insanl belli olmas gerekir. Nedeni, Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Ya Muhammed, bu cihan yarattm insan iin. Ve insan
yarattm kendim iin. nsan demek, Ya Muhammed iki lemdir.
Birisi lem-i kbradr. Biri lem-i suradr. Ve bir lem-i ulvidir.
Biri lem-i sflidir. Ve biri lem-i hayattr ve biri lem-i
memattr414.
413 Bilindii gibi "ahvelayet" unvan Hazreti Ali iin kullanlr. Burda "Hazereti
ahvelayet Adem'i yaratt" denirken Hazreti Ali'nin Tanr olarak dnlmesi gerekiyor.
165
34
RIZAYA TESLM
Bir zamanlar bir sofu dnyay gezmeye kt. Bir gn yolu bir
ehere dt.
Bu ehir imdiye dek grd ehirlere benzemiyordu. Sabah
saatinde herkes iine gcne gidiyor, sessizlik iinde yaam
sryordu. ehrin allmam bir dzeni vard. Sofu ehrin bu
dzenini aa kald.yle ki birisine yaklap bir soru sormaya
cesaret edemedi. Karn ackmt. ehri gezerken bir frn grd.
Ekmek almak iin ieri girdi. Frncya para uzatarak ekmek istedi.
Ama frnc hayretle paraya bakt:
Bu ne bu? Biz bunu kaldrmak iin yllarca uratk, byk
savalar verdik Anlalan sen rza ehrinden deilsin, Dnyal
olmalsn dedi.
Sofu;
Evet bu ehirden deilim diye karlk verdi.
Frnc:
''Hele belli oluyor. Dur,yleyse seni grevlilere teslim edeyim.Onlar
seninle ilgilenirler.Bizim ehrimizde para pul gemez'' dedi.
Frnc bu Sofuyu grevlilere teslim etti. Grevliler nce kendi
aralarnda bu sofuyu ne yapacaklarn tarttlar. lerinden biri :
''Meclise gtrelim, ulular karar versin''dedi.
brleri de bu gre katldlar. Bunun zerine tm meclisin yolunu
tuttu. Yol boyu sofu dnyordu.inden ''Parann gemedii bir
ehir.Grevliler, ulular meclisi,imdi de byk ne grkemli yerdir gr ne
ulular meclisi''diye kurdu.Neyse bir sre yrdkten sonra divana
vardlar.Ama sofu bu aa kald. nki divan denen bu meclis hi de
dnd gibi byk ve gz kamatrc deildi. Dndnn tam
kartyd. Bir sessiz kede kk bir yap idi.Yerlere basit kilimler
serilmiti.Ak sakall ulular bada kurmu kentin sorunlarn
gryorlard. Grevliler ulular selamladktan sonra:
''Bu dnyal ehrimize girmi. Ackm, ekmek almak iin bir frna
girmi. Frncya para vermeye kalkm. Bunun zerine frnc farkna
varp bize teslim etti.Ne yapalm diye sordular.
166
Ulular:'
'Bunu neden buraya getirdiniz? Trelerimizi biliyorsunuz. Konakta bir
odaya yerletirin, aevine gtrn gerekeni yapn!''diye buyurdular.
Bunun zerine grevliler sofu ile birlikte geri dndler..nce bir a
evine gtrdler. Karnn doyurdular. Sonra kentin konuklar iin
yaplm konaa gtrdler. Bir odaya yerletirdiler. Sofuya kentte ne
yapmas, nasl yaamas gerektiini anlattlar.
''Burada para pul gemez. Buras Rza ehridir. Rzalkla her istediini
alr, her istediini yaparsn''dediler, yeterki rzalok olsun''bunu unutma''
diye uyardl.
Sofu konaa yerleti, gezip dolat. Rahat yerindeydi. stedii yerde
yiyip iiyordu. Hi kimse ''Ne aryorsun?''diye sormuyordu. Bir ka gn
sonra eyalarn toplad. ehirden ayrlp yola koyulmak istedi. Ama
grevlileri karsnda buldu. Grevliler:'
'Gidemezsin dediler. Bu ehir rza ehridir. ad stnde, sen buraya
rzan ile geldin. Bizde sana yiyecek verdik,yatacak yer saladk. Bu
ehirde kaldn srece bizden raz kaldn m?
Sofu:''
Kukusuz raz kaldm, sa olun!''diye karlk verdi.
Grevliler:''
imdi de bizim de senden raz kalmamz gerek. Bu yiyip, iip, yattn
gnler iin almalsn.
Sofu:
O ki treniz byle alaym diye kabul etti.
Grevliler sofuya yapabilecei bir i verdiler. Konaklad odadan alp
daha byk bir eve yerletirdiler. Artk o da Rza ehrinden bir adam
olmutu. Her sabah iine gidiyor, akama dek alp evine dnyordu.
Yava yava dost, arkada edinme abasna giriti. Ama her kiminle
konumaya balasa ilk sorulan ''Sen dnyal msn?'' oluyordu. Bu ehrin
insanlar kavga, ekememezlik, kendini beenmilik gibi tm
ktlklerden arnmlard. Bylece gn geti ay geti. Sofu ehri iyiden
iyiye sever oldu. Dnyay gezme dncesinden vazgeti. Bu ehirde
kalmaya karar verdi. Ama hala yalnzd.Bir gn yakn bulduu bir
arkadana ald:
''Sizin bu ehirde nasl evlenilir, ne yaplr?'' diye sordu.
Arkada: '
'ehrin ortasndaki bahe var ya, ite orda her cuma gn tanmak
dost edinmek isteyenler toplanr. Genler gelirler. Herkes orda beendii
167
anlat biriyle evlenme yolunu arar. Orda tanrlar. Anlarlarsa
evlenirler.'' dedi.
Sofu cuma gn sylenilen baheye gitti. Kocaman bahe tklm tklm
doluydu. Trl giysiler iinde gen kzlar dolayorlard. Gen
kzlar,olanlar sohbet ediyorlard. Birbirini beenip anlaanlar
uzaklayorlard. Anlaamayanlar ayrlp bakasna yaklayorlard. Sofu
olup bitenleri bir sre hayranlkla izledi. Sonra kann kaynad bir kza
yaklat. Ama o bacnn ilk sorusu:
''Sen dnyalmsn'' oldu.
''Evet, dnyalym ne olacak?'' diye karlk verdi.
Bac:'
'Davranalrndan hemen belli oluyor. Ama alnma zarar yok. O ki
beni kendine e semek istiyorsun, bu konuda ben sana yardmc olurum,
davranlarn dzeltirsin'' dedi.
Bac ile sofu anlamaya niyet ettiler. ten artan bo zamanlarnda
buluup konuuyorlard. Sofu bir keresinde bac ile konumaya giderken
yolun kysnda kocaman bir nar bahesi grd. Bahenin ne duvar, ne
bekisi, ne korucusu vard. Hemen baheye dald. Kimse grmeden
baheden bir ka nar kopard. Yakalanrm korkusu ile ivedi davranp
aacn bir ka daln krd. Ama ne kimse geldi, ne de sordu. Sofu narlar
toplayp bac ile buluacaklar yere gitti. Henz bac gelmemiti. Narlar
bir tabaa koydu.Masann zerine yerletirdi.Bacnn gelmesini gelmedi.
Nitekim bir sre sonra bac geldi. Ne var ki narlar grmesine karn hi
ilgilenmedi. Oysa sofu bacnn narlar grp ilgilenmesini, sevinmesini
bekliyordu. Bac her zamanki gibi yerine oturdu. O zaman sofu
dayanamad. Bacya narlar gsterdi.
Bac:
Bunlar nerden aldn? diye sordu
Sofu narlar nerden kopardn syledi. Bunun zerine bac
''Beni dndn iin saol. ama o bahenin yerini, varln ben de
biliyorum. Canm isteseydi gidip ben de alabilirdim. imdi benim canm
istemiyor. Bu narlar burda bouna ryecek. Bakalrnn hakkn bouna
rtm olacaz. Gelirken rendim. Narlar koparrken baheye de
zarar vermisin. Oysa daha dikkatli davranp baheye zarar
vermeyebilrdin....Burda kimse senden bir ey karmyor ki...Bunca
senedir rza ehrinde yayorsun.Bu ehirde rzalkla her eyin serbest
oolduunu bilmeliydin.imdi anlyorum,sen bu ehre ayak
uyduramayacaksn.
168
Bunlar syledikten sonra bac sofuyu brakp gitti. Grevlilere
sylemi olacak ki, grevliler sofunun yaptklarn divana bildirdiler.
Divan sofunun durumunu tartt. Sonunda sofunun Rza ehrine
uyamayacana karar verildi. Bunun zerine grevliler Dnyal sofuyu
ehirden attlar.
imdi bu olay kulamza kpe ola!
Rza trldr. Birincisi kiinin kendisi ile rzasdr. kincisi
toplumla rzasdr. ncs kiinin tarikatla rzasdr.
Kendi kendi ile rza, sofunun pir nnde, ba secdede iken kendi
kendini lmesi, kendi kendini yarglamasdr. Kendi z ile
yzlesmesidir. Hi kimsenin tankl, ikayeti olmakszn kendi zn
yarglamasdr. Ve de kendi suunu kendi gz ile grmesidir. Yer yz
bir ura alan, secde bir aynadr .Sofu ayna iinde kendini grecektir.
Orda kendisiyle babaa kalacaktr. Kendini elle verebilecektir. te o
zaman sofu insan evresine kmtr. Bir kelebek bir yumurta brakr. O
yumurta pimanlk yapra ile beslenir. Tvbe iplii ile kozasn rmeye
balar. Ve erdem ipeini yaratr. Kendini o ipekten hcrede tutsak eder.
Aylarca, yllarca yalnzlk kesinde kendisi ile hesaplar. Pir nnde
secdeye durmak, Tanr katnda secdeye durmaktr. Tanr hereyi grc
ve bilicidir. Bu dnyada piri kandrmak olasdr. Ama Tanr'y kandrmak
olas deildir.te kiinin kendi kendisi ile rzas kendi z ile
yzlemesidir. Seenek kiinin yine kendisine braklmtr.
kincisi kiinin toplumla rzasdr. Bu, kiinin iinde bulunduu
toplumdan, toplumun kiiden rzasdr. Bunun kurallar bellidir.
Yolumuzda kiinin eline, diline, beline sahip olmas gerekir. Bu mhr
kiiyi ktlkten uzak tutar. Bir sofu bunlara gem vurmazsa sofu olamaz.
Kendini bulamaz. Toplum ondan, o toplumdan raz olamaz.
nc rza kiinin tarikatle rzasdr. Yolumuza giren can,rza ile
girer. Hi bir zorlama, hi bir bask sz konusu deildir. Yolumuza rza
ile giren cann yolumuzun gereklerini inanarak, severek, rza ile yerine
getirmesi gerekir. Yolumuza giri musahiplikle balar. Musahiplik olmak
demek mal mala,can cana katmak gerek demektir. Rzalk olayn en
kk ereve iinde balatmak demektir. Bu nedenle mam Cafer Sadk
Hazretleri ''ister pir olsun, isret talip olsun btn tarikat ehlinin her an rza
ile i yapmas gerekir. Kendi aralarnda rza oluturmalar gerekir. Ve
rzadan dnmemeleri gerekir. Kendi aralarnda rza oluturmalar gerekir.
Ve rzadan dnmemeleri gerekir.'' buyurmutur. Tarikatta rza
musahiplikle balar. Musahipler arasnda gerek anlamda rza olursa
169
tarikatta rza olur. Tarikatta rza olursa toplumda rza olur. Toplumda rza
olursa kiinin znde rza olur. Bylece rza birlemi olur. El ele, el
Hakka ular.
imdi yukardaki Dnyay gezmek isteyen sofunun durumuna dnelim.
Gerekte o sofu ne kendi iinde, ne toplumda ne de rza oluturmutur. Bu
nedenle nce kendi iinde, sonra toplum iinde, sonra da tarikatte rza
oluturmu Rza ehrine uyamamtr. Rza ehrinde yaayanlar mal mala,
can cana katmlardr. Eer o sofu gerekten rzaya teslim olsayd, o
ehirdeki canlarla mal mala, can cana katar, eline, beline, diline sahip
olurdu. Oysa o sofu nede sahip olamam, Rza ehrinden
kovulmutur. Onun derdine derman yoktur!
Tarikat ehlinin isteklerine gem vurmas gerekir. Tarikat ehli rzasz
lokmaya el uzatmaz. Kendi karsndan bakasna bakamaz. Kendi kars
dnda btn kadnlar sofunun bacsdr. Onlara kt gzle bakan sofuya
en nce uyar olmak zere doksan dokuz tarik vurulur. Krk kendisine,
kalan ise hi kimsenin yzn grmeksizin tm tarikate ve yz grlerek
hakikate vurulur.Sofudan kurban alnr.
Pir, halife, musahip, talip tm Muhammed Ali'nin yoluna rza ile
ikrar verip iradet getirmi kimselerdir. Bunlarn birbirlerine teslim
olmamalar, drt kapya teslim olmamalar, mrebbi ve musahibi
tanmamalar yezitliktir. Bylelerinin yzleri karadr.Hak divannda Tanr
onlar domuz grnmne sokacaktr.mam Cafer Sadk Hazretleri
buyururlarki: ''krar verip talip olmu mrebbi ve musahibe ermi,
Muhammed-Ali'nin yoluna girmi, erkana boyun emi mmin mslim
bac karde rzasz i ilemesin, ki rzalar geerli olsun.unki rzasz i
olmaz. Yol ve erkan ulu Tanr'nn evidir. Rzaszlk ulu tanr'nn yasadr.
Ondan saknmak ve ondan korunmak gerek.
Muhammed-Ali'nin yolu ulu Tanr'nn nurudur. O yolda mmin
mslim rzasz lokma yese ya da yedirse eriatta asi olur. Tarikat, marifet
ve hakikatte dnek olur. Yz karadr. Yol uursuzdur. Onun lokmas
idir, haramdr. Haram yiyen ise yezittir. Onun erkan yolu yoktur.
Mmin mslim kesinlikle ondansaknmaldr. Onunla i yaplmaz Ona
Hak lokmas yedirilmez. Onun piirdikleri yenmez, haramdr.Ondan
olmu ocuk zinadr. Byle kimseler iin ''Tanr'nn laneti tm mnafk
insanlara olsun'' buyrulmutur.
170
Ve de bir kavlinde mam Cafer Hazretleri yle buyurur: 415
"ster pir, ister talip olanlara yle gerektir: Yoldan dnmeyeler,
tarikatten ve hakikatten asla kmayalar. Ondan sonra her an rza
hasl edeler. Ve rzadan dnmeyeler!"
Ve bir de mrebbi ve musahip olanlar (iin) de byle gerekir ki,
evliyann ayin-i erkn ve mridin sr nefesi yerini ala. Birbirinin
yurduna oturup ondan sonra mal brakma, can brakma, dnyay
brakma, kt ileri brakma va havay brakma... Bunlar brakp
teslim-i rzay kabul edip, rza kapsnda olmazlar, erkn- tarikat,
erkn- marifet, erkan- hakikat ile rza gsterip teslim olmazlarsa
ister pir, ister talip (olsunlar) ikrarlar caiz olmaz!
Ve bir kavlinde Hazreti mam Cafer Sadk yle buyurur:
"Bunlar yol ve erkndan dkndr. Cemden red edip ko-
mayasnz. Tercman ve kurban yedirmeyesiniz ve erkn al-
mayasnz!"
Musahipler, pirler, halifeler ve talipler; tm Muhammed-Ali
yoluna ikrar verip iradet getirenler birbirlerine de teslim
olmazlarsa, yola teslim olmazlarsa ve erkna teslim (olmayp)
tarikate ve hakikate kail olmazlarsa, mrebbisini ve musahibini hak
bilmezlerse onlar yezid-i pelid olurlar. Ve de yzleri karadr. Yarn
Hak divannda domuz grnmnde koysa gerektir.
"nce gelip ikrar veren, talip olan, mrebbiye ve musahibe
yeten(lerin) tarikatin, hakikatin, edep ve erknlarn, farz ve
snnetlerini kabul edip Muhammed-Ali'nin yoluna, erkanna boyun
verip iradet getirmeleri; mmin mslm, bac yoldan rzasz i
ilememeleri gerekir ki ikrarlar caiz olsun. Nedeni, rzasz yol
olmaz. Yol, erkn Hak Taala'nn evidir.
mdi, gerektir ki, talip, musahip, mrit ve muhup Hak Taala'nn
emri ve hem erkndr. Erkn kadimdir. Rzaszlk, Hak Taala'nn
emridir. Saknp korkmak gerektir. Nedeni, Hak Taala havf
havfullah demitir.
415 zmir Yazmas "Teslim-i Rza" balkl blm (s.32-37).
171
Ali-Muhammed yoluna can ve ba veren, ehl-i hak olan mmin
mslim baclara yle gerektir: Nedeni her kim olursa olsun
evliyaya muhuptir. (Bunlar) mrebbi, musahip, aina ve
merebinden cayp kendi bana i tutup yoldan dar i ilerlerse
(bunlarn) drt kapda hizmeti kabul olur mu? El cevap: Olmaz.
Nedeni, derviler ve talipler ok hikmetullah- rzasz bir ey hasl
klmamtr. Ve hem evliyann srrdr. Sr olan nur olur. Nur olan
drt kapda, krk makamda on iki farz- kifayede, on yedi erknda
bir mmin ve mslm rzasz bir lokma verse ve yedirse eriatte si
olur. Tarikatte ve hakikatte katli vacip olur mu? Elcevap: Olur.
Tarikatte ve hakikatte murtad olur. Ve yzleri kara olsa gerektir.
Ve hem yol urusudur. Yezit sofu yol urusudur, yz kara
hkmolunur. yle sofunun hayrndan rzasz lokma haramdr ve
iidir. Haram yiyen yezittir. Ne erkn ne yolu olur, saknasnz.
ilemeyesiiz, rzasz lokma yedirmeyesiniz. Ve de piirdikleri
haramdr. Ve onunla olan evlat zinadr, merdut ve mnafktr.
Hakknda yle buyrulmutur:
"Tanrnn laneti tm mnafk kavimlerin zerine olsun."416
Pir olann (talibi) ncelikle mrebbiye ve musahibe yetirmesi
erkn- kadimdir. Talip, pir ve mrebbi olana tarikat, marifet srr
hakikat bablarn ve ahkmlarn farz ve snnetlerini retmeleri
gerekir. Ve hakikat eski doru yoldur. Ve de doru yapdr. nk,
Ali-Muhammed yolu tmnden uludur. Ve de eskidir. Hakknda
(yle) buyrulmutur:
"Onun yolu yce ve uludur"417
Nedeni, evliyalar ve enbiyalar yoludur.
nce pirlerin iradet getirip, ikrar verip biat klalar ki sonra
talibe, sadk sofu olan mminlere pir olan kimseler reteler. Ali-
Muhammed'in yoluna varalar da yoldan kmayalar. Nedeni, evliya
yolu, erkn ve buyruu rza ile icazet ile olur. Onlar da
416 zgn anlatda Arapa verilmitir.

417 zgn anlatda Arapadr: Ve hve aliyyl kadim ve hve aliyyl azim Arapa "Tanr
yzbin kez korusun" anlamnda yemin.
172
birbirleriyle musahiptir. Hakknda (yle) buyrulmutur:
"Rabbena ya rabbena"418
Onlar da birbirinden ayr olmaz. Taliplik davas klan kardeler
bilin ve gh olun ki bu yolun korkusu, bu yola rza ile varmak ve
icazet ile olur. Talip olan(lar) yola varalar ve yoldan kmayalar.
Pirden rzasz gezmeyeler. Nedeni, rzasz ilerin tm haramdr.
Mrebbiye ve musahibe kail olasnz!
mam Cafer Sadk Hazetleri Ali-Muhammed'in yolu konusunda
yle buyurmutur:
"Dininiz imannzdr."419
Pir dindir, musahip imandr. Dinden dnen talipler pirden de
dner. Musahipten dnen imanndan dner.
Ve bir sznde mam Cafer Sadk Hazretleri (yle) buyurur:
"Din Muhammed, iman Ali'dir."
Dinden imandan dnen talipler haktan dnmtr. Onlar eriatta
kfir olur. Tarikatte merdud420 ve hakikatte murtad421 olur. Ve bir
de "Tanr yzbin kez korusun"422 bir adam dine sse pirine de
sm gibidir. Neuzibillah ister mmin ister mslim olsunlar
onlarn ikrar caiz deildir. O yola smaz. Ceme komayasnz.
Onlar yezitten beter yezittir. Onlar hakk grp inanmayanlardr.
Onlar hakknda euzu besmele okuman erkndr. (Onlara) lanet
olsun. (Onlar) hakknda (yle) buyrulmutur:
"Tanr'nn lneti hain insanlarn zerinedir."423
Onlarla ceme oturan, kurban yediren, erkn alan merdud424
418 Trkesi tam anlalmyor.

419 zgn anlatda Arapadr.
420 merdud: Kovulmu, geri evrilmi.
421 murtad: Dnek.
422zgn anlatda Arapadr.
424 merdud: Kovulmu, geri evrilmi.
173
mnafktr425.
"Musahip musahibe gnl vermezse o kimse mam Cafer
kavlinde musahip deildir."
Talip odur ki yola talip ola ve yola boyun vere. Ve erkandan
kmaya. Haktan yz evirmeye. Muhammed Ali akna zar-
giryann426 eksik etmeye. Nedeni, yol, erkn Muhammed-Ali'den
kalmtr. Talip Cebrail Aleyhisselam'dr. mdi, talip dediin
Cebrail gibi gerektir ki talip olsunlar, kalp olmasnlar. Niyazlar
Hak katnda makbul olsun.
Musahip diye, hakikate girene ve bir dilden tene derler.
Hakikat hak yoludur. Hakikate giren taliplerin tm ilerinin Hakka
layk olmas gerekir. (Bylece) onlara talib-i alittercman427 derler.
(Byle talibe) "Gruh-u naci katarnda"428 ah'n talibi derler.
mam Cafer Sadk Hazretleri (yle) buyururlar:
"ster pir, ister talip, ister muhip olanlarn Hakk zikirden
uzaklamalar gerekir. Zikr-i Hak tevhiddir429. (Ondan) uzaklamak
erkn deildir. Ustadn nefesini430 sylemek ve syletmek erkn-
kadimdir.
mdi, tarikat ehli olan talipler, pir nefesini haklayanlar(dr). Ve
425 mnafk: kiyzllkle ara bozan. Kur'anda inanr grnerek inanmayanlar anlamnda
kullanlr. Arabozuculuk anmandaki Arapa 'nifak' szcnden tremitir. Peygamber
Muhammet anda insanlar blme ayrrlar. Mminler (inananlar,), kafirler
(inanmayanlar), mnafklar (ara katclar).
426 zar- girye: nleme, alama.
427 talib-i alittercm: Tercman olmu talip. Al yoluna girmi talip anlamnda
kullanlmtr.
428 gruh-u naci: Kurtulmu insanlar katar.
429 tevhid: Tanr'nn birliini bilme ve bu birlie inanma. Tek olma anlamndaki Arapa
vahdet szcnden tremitir. Tasavvuf dilinde kendini varln tanrnn varlnda yok
edip tanrnn varlyle var olma anlamndadr. Gerek snni dilde ve gerekse tasavvuf
dilinde bu terimden pek ok terimler tretilmitir. eriat dilinde "L ilahe illallah"
(Tanr'dan baka Tanr yoktur) tmcesine kelime-i tevhid denir. Burada, tmce "Tanr'y
anma tevhiddir" biiminde bir dnce anlatlmak istenmektedir.
430 nefes: Deyi, iir.
174
de rzay gzleyenler(dir). Rzadan kamayanlar(dr). Ve pir olanlar
da rzadan kamamallar.
Ve pir olann rzasz ileri olsa tarikatte murtad olur. Ve de yol
basmtr. Onlarn yedikleri haramdr. Nedeni, tarikati, hakikati ve
erkn yoktur.
Ve gelip ikrar verip biat eden baclar mminlerden ve pirlerden
rzasz i ileseler ve lokma yedirseler eriata bo olurlar. Onu da
siyaset etmek431 erkn- kadimdir. (Onlar) tarikata smaz. yle
olan baclar yer gk kabul etmez. Ve o mslm bacnn lokmasn
kim yerse yezittir. Ve hem de lanete vaciptir. Yoldan ve dinden
dkndr. Aydan ve domuzdan ktdr. O kimseleri eytan
aleyhllane (bile) kabul etmez denir.
Taliplerin rzadan kmamalar gerekir. Srekli rza ile, icazet
ile olmamalar rzadan kmamalar gerekir. Srekli murat
kapsnda olmalar gerekir. Pirden, musahipten ve yoldan
dnmemeleri gerekir ki, ahiret azabndan, dnya kazalarndan ve
belalarndan emin olalar. Ve Ali-Muhammed divanndan
kalmayalar. Ali-Muhammed'in buyruunu yerine getire, utanacak
duruma dmeyeler432.
Bir talip nefsini zaptetmese, rzasz lokmaya el sunsa, ya da
kendi hatununu koyup baka kadna yelse ceza (olarak) doksan
dokuz tarik vuralar. Krkn kendine etki edecek biimde vuralar.
Kalan da yz grmeksizin tarikate, yz grerek hakikate cdam
olur. Nezir flr be, kurban (tr)433.
Ve Hazreti mam Cafer Sadk (yle) buyururlar:
"Pir olan kimseler drt kap, krk makam, on iki erkn, farz-
431 siyaset etmek: Cezalandrmak.

432 zmir Yazmas, (s. 32-37).
433 Alaca Yazmas "Rzaszlk" blmnn ba kesimi (s. 168)). Burada dinsel tren olan
Grm srasnda cezalandrma anlatlmak isteniyor. Grmde, suluyu balatmak isteyen
er-bac birlikte ortaya karlar. Yarglma sonunda onlara da asa ile vurulur. Bu srada
srekli dualar edilir, glbenkler okunur. Ortada bulunan er-bac yzkoyun meydan
dolarlar. Dede asa ile vurular srdrr. Toplumu tinsel hava sarmtr. Kimse bu srada
vurulan asann acsn duymaz. inde yaamayanlarn anlamayacaklar bir ortamdr.
175
kifaye ve on yedi erknda klim vcut olalar ki pirlikleri caiz ola.
Mrvvet madeni ola434.
176
35
DRT KAPI435
435 zmir Yazmas "Drt Kap") adl blm (s. 29).Alevi inanlarna gre drt kap, krk
makam ve on yedi erkan ve yz altm alt Menzil vardr. Btn iinde inancn ilkeleri
yle aklanr:
Drt kapnn birincisi eriat, ikincisi tarikat, ncs marifet, drdncs hakikat
kapsdr.
eriat kaps doru inan ve ura ile hizmet edip Hak Taalann didarn
grmektir. nsanlara hizmet ve izzet edip eriat mizannda tamam olarak eriat
ehlini hakir grmemektir.
Tarikat kaps, tarikatn gerektirdii ilerde uzun yllar hizmet ile gnl dileini
ve kalb isteini bulup tarikat ehline muradn vermek, velayet gstermek, keramet
izhar eylemek, bylece Tarikat mizannda tamam olmaktr.
Marifet kaps, Allah' tanyp tesliyet bulup rzaya kavumaktr. Bakasnn
aybn rtmek, gnlnn muradn tanyp zahir ve batn kavram kiileri honut
eylemek, Hak Taalann nurunu her yerde grmektir. Marifet, akln nuru, cann
hayat, ilmin sureti, tarikatn sikkesi, eriatn gmleidir.
Hakikat kaps, hakikat nuru ile insann kendisinden geip Mevlas ile kendisi
arasnda nur ile srra erip keramet gsterip Allah'n srrnn srrna germektir.
Peygamberin sz eriat, ii tarikat, durumu marifet, srr hakikattir.
eriat farzdr, tarikat vaciptir, marifet snnettir, hakikat nevaldir.
eriat anadr, tarikat babadr, marifet ouldur, hakikat oulun oludur.
eriat doudur, tarikat batdr, marifet kuzeydir, hakikat kbledir.
Drt kapda murat benliin yok olduu yerdir. Birlik bu kayya girmekle
olasdr.
zmir Yazmasnda onbe makam ad saylr. Oysa inanca gre krk makam
vardr. Bu krk makamn onu musahip makam, onu mrebbi makam, onu mrit
makam, onu muhabbet makamdr. Bu krk makam unlardr:
eriatn on makam: 1. man getirmek, 2. lim renmek, 3. Namaz, oru,
hac, zekt, 4. Helal kazan, 5. Haramdan saknmak, 6. Hayz ve nifas durumlarnda
kars ile cinsel ilikide bulunmamak, 7. eriat evine girmek, 8. efkatli olmak, 9.
Pak yiyip, pak giyinmek, 10. Emr-i maruf ile hareket etmek.
Tarikatn on makam: 1. Mritten el alp tvbe klmak, 2. Talip ve mrit
olmak, 3. San, sakaln ve giysisini temiz tutmak, 4. Nefsine mcahade etmek, 5.
Hrmet etmek, 6. Havf etmek, 7. Haktan umut kesmemek, 8. bret ve hidayet zere
olmak, 9. Cemiyet sahibi, nasihat sahibi, muhabbet sahibi olmak, 10. Ak, sefa,
evk ve fakirlik zere bulunmak.
Marifetin on makam: 1. Edeb, 2. Korku, 3. Sabr, 4. Kanaat, 5. Utanmak, 6.
Cmertlik, 7. lim, 8. Miskinlik, 9. Marifet, 10. Kendi zn bilmek (men arefe ne-
sehu fakad arefa Rabbehu).
177
Amma budur ki, kap drttr. nce ilm-i eriattr. Ve bir de
kemal-i marifettir. Ve bir de mana- tarikattr. Ve ana kaynak
hakikattir. Bunlar birbirine ayandr. Ancak drdnn de zellikleri
vardr. Onu da bilmek gerekir.
Birinci kap eriat bilmeden eriat tamam olmaz. Marifet
iliminden bilmeden marifet tamam olmaz. Bunun drdnn srlar
tm birden oldu.
mdi, ey sofular, ey derviler, dervianlar, ey ikrar iman davas
klan canlar, bu yol iinde mrebbi, musahip, aina ve merep diye
bunlarn drdnden birinci eriat, ikinci tarikat, nc marifet,
drdnc hakikattir. Bunlarn hassiyyeti436 nusibeti437 olur. Nusibet
nusibettir. Ve hangisi olursa olsun onlardan darda kalmak
erkndr438.
undan tr hakikat hak oldu. Hakk bilmeyen talipler tmne
inanmam oldu. Onlarn bu kez itikatlar kalmad, inkr ettiler.
Onlar imir, Mervan ile birlik oldular. leri zaruret ile yle olan
talipler Yezit'ten beter oldular. Nedeni, ikrarl yezit olduu iin
Hakikatn on makam: 1. Turab olmak, 2. Yetmiiki milleti bir grmek ve

kimsenin aleyhinde bulunmamak, 3. Eline geenle yetinmek, 4. Dnyada herey
kendisinden emin olmak, 5. Her iinde Allah tevekkl ve itimat edip yalnz ondan
yardm ve baar dilemek, 6. Suhbet yani srlardan sz etmek, 7. Sr zere olmak, 8.
Teberra zere olmak, 9. Mnacat zere olmak, 10. evk mehadesi zere
bulunmak.
Yetmi milletten yetmi ikisi delalettedir. Ancak bir millet kurtulua ermitir
ve her zaman da ve niyaz zeredir. te naci ve mnaci olan bu tek millet mam
Cafer Sadk Hazretlerine uyup dnyada kfr imana, cefay safaya, kahr lutfa ve
zenginlii yoksullua satmlardr. (Cavit Sunar: Melamilik ve Bektailik, Ankara
1975, s.166-168.)
436 hassasiyet: Duyarlk.
437 nusb: slamlktan nceki Arap putataparlnda kullanlan dinsel talar. slamlktan
nce bu talara taplrd ve mabudun bu talar iinde bulunduuna inanlrd. Bu talar iin
kurbanlar kesilir, talarn stlerine bu kurbanlarn kanlar srlrd. Kur'an bu Arap
geleneini iddetle yasaklamtr. Bu talar iin kesilen kurbanlarn yenilmesi de slama
gre haramdr. (Orhan Hanerliolu, nan Szl, stanbul 1975, s.460.)
178
onlar hakk grp inanmayanlardr. Onlarn errinden (korunmak
iin).
"O mektup gerekten Sleyman'dan geliyor ve gerekten de
iinde unlar yazl: Rahman ve Rahim Allah adyla bana kar
ycelik davasna girimeyin ve teslim olarak bana gelin"439 diye
(okumak gerektir). Hazar etmek ve lfeta suresini okumak gerektir.
O belalardan azat olasnz.
lm-i hakikat de (ne) dersen, hakikat ilm-i cavidandr. Cavidan
diye drt kapya derler. Hakikat olan hakikat olur. Hakikat
dedikleri bu drt kap olur.
(Talipler) nce mrebbi izniyle hakikate hak olurlar. Hakka
musahip olan Hak musahibi birbirlerine teslim-i rza olmazlarsa
onlar musahip olur mu? Elcevap: Olmaz. Hakknda hadis vardr:
"Lanet tm hainlerin zerine olsun"440 buyrulmutur441.
Drt makam buyurur ki: Birinci makam ceber 442, ikinci makam
melekut443, nc makam lht444, drdnc makam nsut445(tur).
Ceberut hangisidir? diye sorarlarsa "eriattr" diye karlk ver.
439 Neml (27) Suresi, 30-31. ayetleri. zgn anlatda Arapa verilmitir.
441 zmir Yazmas (s.30-31).
442 ceberrut: slam gizemciliinde Tanr'ya varma abasnn aamalarndan biridir.
Tanr'nn bykln de dile getiren bu szck gerekte "g anlamna gelen branice
"geburat" szcnden tremitir. Ayrca bu terim Tanr'nn niteliklerini de dile getirir.
Buna karlk Tanr'nn kendisine lhut denir. Gizemcilere gre en stte lhut lemi, ortada
ceberrut alemi, altta melekt alemi vardr. (Hanerliolu, nan Szl)
443 melekt: Gizemcilikte grnmeyen varlklarn evreni. lem-i gayb deyimi ile
anlamdatr. Szck olarak Arapa hkmdarlk demektir. Hkmdar anlamndaki melek
ya da melik deyiminden tremitir. Grnmeyenlerin bu evreninde ruhlar ve melekler yaar.
Bu tasarmn temeli Platonculuktur. Platon'un duyular st dnsel evreninin slamlam
biimidir. Zaman ve uzayla snrlanmayan, sonsuz ve snrsz bir evren olarak
tasarmlanmtr. (Hanerliolu, s.397).
444 lht: Tanrsal evren... Tanrsal evrenle ilgili anlamnda da lhti denir. Bu anlamda
meleklere de lhtiyan denir.
445 nasut: nsanlk, insanlkla ilgili eyler.
179
Ona Cebrail mtealliktir446.
Nasut hakikattir. Ona Azrail mtealliktir.
Bunlar bilen dervie lokma-i merdan ve hrka-i piran helaldir.
Bilmezse haramdr447.
Hazreti Ali Emirelmminin buyurur ki:
"eriatn, tarikatn, marifetin ve hakikatn bildirilen durumlarn
talip olann tutmas gerekir. Birinci kap eriat bildirir. kinci kap
tarikat bildirir. nc kap marifeti bildirir. Drdnc kap srr-
hakikat bildirir.
Senden "eriat nedir" diye sorarlarsa, "eriat Muhammed
Mustafa Sallallah Taal aleyhi vessellem Hazretlerinindir. Hakk
batldan seen ulu kapdr, eriat" diye karlk ver.
eriat katr diye sorarlarsa, "betir" diye karlk ver. Be nesne
ile balanr, be nesne ile alr. Birincisi ahmaklk ile balanr,
itaat ve namaz ile alr. kinci, nefsile448 ile balanr, ibadet ile
446 mteallik: lgili, ilikili.

447 2. Hac Bekta Yazmas, (s. 243).
448 nefis: Can ve ruh. slam felsefesinde ve gizemcilikte nefis (zbenlik) insann bedeni
dnda kalan ve tanrsal bir zden yaplm olan blmdr. Ktlk de iyilik de ondan
gelir. Bundan tr dinsel ve gizemsel eitim, usun (akln) eitimi deil, nefsin eitimidir.
Batnilere gre Tanr nce akl, sonra ve onun yardmyla nefsi yaratmtr. Akl tam, nefis
ise noksandr. Evren, bu noksanln tamlk isteinden tr devinmesinden olumutur.
Usun (Akl- kl) yetkinliine imrenen ruh (nefs-i kl) onun yetkinliine varmak iin dn-
meye balaynca ilkin gkler (felekler) meydana geldi, onlarn dnmesinden de cisimler
(escm) olutu. Madenler, bitkiler ve hayvanlar ite bu cisimlerdir. Cisimler meydana
gelince tnel nefis (nefs-i kl) tikellere blnm ve bedenlere girmitir. nsan, daha zel
bir oluma sonunda varlam ve tmel akl' da kendi kiiliinde somutlatrmtr. Tmel
akl ve nefis, bu adan evrende tek ve stn varlk olarak sadece insanda yansmaktadr.
Bunlarn en yetkin biimde kullanlan ntk (syleyen, peygamber)'dir. Ne var ki, ntk'n
szlerini herkes anlayamaz. Onlar anlayan ve yorumlayan da smit (sunan, imam)'tir.
Nefsin yedi derecesi vardr. (Bu yzden zellikle halvetiler Tanr'nn yedi adn syleyerek
zikrederler.) Bu yedi derece unlardr: 1. Nefs-i emmare: Ktle, bedensel isteklere
eilimli nefi. 2. Nefs-i levvame: Ktl knayan, iyilie eilimli nefis. 3. Nefs-i mlhime:
Esinlendiren, ilham eden nefis. 4. Nefs-i mutmaine: Gerei bilmede kukusuz olan nefis.
5. Nefs-i rdiyye: Tanr'dan gelene raz olan nefis. 6. Nefs-i mardiyye: Buna kar Tanr'nn
rzasn kazanan nefis. 7. Nefs-i sfiyye ya da zekiyye: Her trl ktlkten arnm, saf ve
temiz nefis. (Hanerliolu, s.448-449.)
180
alr. nc asilik ve acele ile balanr, niyaz etmekle alr.
Drdnc kfr ile balanr, iman ile alr. Beinci irk ile balanr,
hayr ve ihsan ile alr.
kinci kap tarikat bildirir: Tarikat yedi arndr. Nebilik de yedi
yn zerinedir. Yedi asl vardr. Yedi taat449 vardr. Nedeni,
Hazreti Peygamber:
"Tarikat yedi nesne ile alr, yedi nesne ile balanr" bu-
yurmutur.
Birinci, pahllk ile balanr, kerem ile alr. kinci, cahillik ile
balanr, inayet ile alr. nc, habislik ile balanr, hidayet ile
alr. Drdnc dnyalk ile balanr, kanaat ile alr. Beinci
eytanlk ile balanr, rahmanlk ile alr. Altnc kibir ve haset ile
balanr, akl-nakl ve batn gz ile alr. Yedinci, gaybet ile
balanr, kerem ile alr450.
"Marifet ka kapdr?" diye sorarlarsa, "binbir kapdr" diye
karlk ver. "Anlam nedir?" derlerse, "Hak Taala Hazretlerinin
binbir ad vardr. Binbir kelam vardr, binbir kesi vardr. Binbir
kaps vardr. Arifler ve abitler, zn bilenler amelleri sebebiyle o
kapy aarlar. Cennetin sekiz kapsn aarlar. Ve yzlerine
tamunun yedi kaps balanr, inallah-u taala. Ve de halifelerin,
pirlerin, zakirlerin bu hesab bilmeleri taliplere ve bilmeyenlere
retmeleri vaciptir. Yoksa adlar ism-i msemmas451 deildir.
Yedikleri haramdr. Taliplerin yedikleri boyunlarnda kala!452
"Hakikat nedir?" diye sorarlarsa, "Hakikat Hak Taala'nndr"
diye karlk ver. Kaps katr? (derlerse) "bir" diye karlk ver.
Bir nesne ile balanr, bir nesne ile alr. Akas, musahipsizlik
449 taat: Tanr buyruklar, tapnm.

450 zmir Yazmas (s. 74-75.)
zmir Yazmas (s. 61) ile Alaca Yazmas (s. 185)te anlatlanlar arasnda kk ayrmlar
vardr. Szgelimizmir Yazmasndaki "rehberin cnbu" yerine Alaca Yazmasnada
"merebin cnbu" sz geer. s. 61'deki "muhabbetin" sz yerine s.185'te "muhubin"
sz geer.
451 msemmas: Adlanm, ad olan.
181
ile balanr, musahip(li)lik ile alr. Hakikat Hak Taala zeredir.
Hakikat menziline yeten, Hakka yetmi gibidir. Hakikate yetmeyen,
Hakka yetemez. Marifet Hakikatten hasl olur453.
Sana yle sorarlarsa ki, eriat kardei kimdir? Tarikat kardei
kimdir? Marifet kardei kimdir? Srr hakikat kardei kimdir?
Onyedi erknn kardei kimdir? Biri krk, krk bir eden kimdir?
"Karde yedidir" diye karlk ver. Birinci eriat kardeidir.
kinci tarikat kardeidir. nc marifet kardeidir. Pir szn
bilip Tanr'sn tanyan ehl-i kmil katnda bir talip bir talip ile
musahip olmakla marifet kardei olunur454. Allah bir, Resul hak,
Hazreti Ali ve oullarnn imaml hak demekle mminler eriat,
tarikat, marifet kardei olurlar. Drdncs hakikat kardeidir.
Hakk insanda, insan hakta gren ehl-i hak ve ustad- kmile sevgi
gsteren hakikat kardei olur. Beincisi krklar makam
(kardei)dir. Drt kapnn hizmetini bilip ileyen Krklar katnda
Krklar ile karde olur. Altnc onyedi erkn (kardei)dir. Onyedi
erkann adn bilip gereini yerine getiren, sr ehli olan, kmil
mrit gznde ve yetmi yedi erknda, onyedi erkn sahibi ile
karde olur. Yedincisi ceset kardeidir. (Kii) bir babann belinden,
bir anann karnndan gelmekle ceset kardei olur.
Bir kimsenin eriat babas z babasdr. Tarikat babas m-
rebbidir. Marifet babas mrebbidir. Hakikat babas
Muhammed'dir.
eriat abdesti su ile olur. Tarikat abdesti pire biat etmektir.
Marifet abdesti nefsini bilip Rabbini tanmaktr. Hakikat abdeti z
ayplarn grp bakalarnn aybn rtmektir 455.
mdi (ylece) bilinmeli: eriat cnubu ihtilam456 veya avrat
cima etmekle olur. Tarikat cnubu, pirsizlik veya ikrarna yalan(c)
kp ahdini bozmaktr. Ve marifet cnubu nefsini bilmemektir.

454 zmir Yazmas (s.139) ,Malatya Yazmas (s. 211).
455 zmir Yazmas (s. 139) ve Malatya Yazmas (s. 211-213).
456 ihtilam: D azmas, ergen olma.
182
Hakikat cnubu kendi ayplarn rtp baka adamn aybn ap,
akl ile bildiine, kalbi ile tandna inanmamaktr. Onyedi
erknn cnubu edepsizlik ve hayaszlktr. Krk makamn cnubu
drt kapnn hizmetini terk edip rzasz kendi bana i etmektir. Ve
musahibin cnubu, musahibine kem bakp kem sylemektir.
Musahibin evine hainlikle varmaktr. Ve merebin cnubu gaybetin
edip srrn aklamaktr. Muhibin cnubu cevr-i cefa zulm- sitem-
kr olmaktr457.
Ancak, eriat cnubu su ile temiz olur. Tarikat cnubu pir
elinden temiz olur. Marifet cnubu mrit elinden temiz olur.
Hakikat cnubu mrebbi elinden temiz olur. Musahip cnubu
tvbe edip yaramaz amelin terk edip halife elinden temiz olur 458.
Ve (yle) bir syleyile:
eriat gemidir, tarikat denizdir, marifet dalgtr, hakikat incidir.
mdi pir olan kimselere gerektir ki eriat gemisine gireler,
tarikat denizinde yzeler, marifet dalgc olup hakikat incisine
eriip karalar. Onun zere amel edeler ki onlarn ikrarlar caiz
ola.
eriat kesin bilmeye derler. Tarikat, talip(in) kendisini ispat
etmesine derler. Marifet szn kavramn bilmeye derler. Hakikat
vasl olmaya derler.
eriat kulluk etmektir. Tarikat bilmektir. Marifet ermektir.
Hakikat grmektir.
eriat ilimdir. Tarikat imandr. Marifet dindir. Hakikat amel
klmaktr.
Ve bir deyile; eriat tendir. Tarikat ettir. Hakikat candr.
457 zmir Yazmas (s.61) ve Alaca Yazmas (s. 185) Bu iki yazmada anlatlanlar arasnda
kk ayrmlar vardr. zmir Yazmasnda "rehberin cnubu" yerine s. 185'te "merebin
cnubu" denir. zmir yazmasnda (s. 61), muhabbetin" denirken, Alaca Yazmasnda (s.185)
"muhibin" denir.
458Alaca Yazmas), (s. 185-186)
183
Ve bir deyile; eriat iitmektir. Tarikat grmektir. Marifet
anlamaktr. Hakikat bilmektir.
Ve bir deyile; eriat kapdr. Tarikat eiktir. Marifet svedir.
Hakikat kilittir.
Ve bir deyile; eriat eradr. Tarikat fitildir. Marifet yadr.
Hakikat ktr459.
459 zmir Yazmas (s. 18-19)
184
36
MAKAMLAR460
"Makam ka?" diye sorarlarsa, makam onbetir.

Birinci makam tvbedir. Hakknda Hak Taala (yle) bu-
460 zmir Yazmas "Makamlar Beyan Olunur" balkl blm (s. 18). Daha nceki
dipnotlarda belirttiimiz gibi Alevi inanlarna gre 40 makam vardr. Oysa Buyruk'un
zmir yazmasnda "Krk Makam" yerine onbe makam saylr. Bu durumun yazma
bozukluundan doduu ortadadr. eitli eserlerda bu krk makam farkl adlarla anlr.
Nitekim mirat-l Makast'ta Krk Makam yle sralanr:
"eriat: on makamdan birinci iman getirmektir. kincisi ilim renmektir.
ncs namaz klmaktr, zekt vermektir, oru tutmaktr, hacca gitmektir;
drdncs helal kesbeylemektir, Riba yememektir. Beincisi haramdan
saknmaktr. Altncs hayz ve nisva halinde zevcine yakn olmayp bu halde
mahreminin nikh haram olduunu bilmektir. Yedincisi eriat evine girmektir.
Sekizicisi efkattir. Dokuzuncusu pak yiyip, pak giyinmektir. Onuncu makam ma-
kam- emr-i maruftur.
Tarikatn dahi on makamdr: Birincisi mritten el alp tvbe klmaktr. kincisi
talip olmaktr. (Mrit tr. Mrid-i evvel mutlak, ikinci mecazi, nc mrid-i
mrit. Mrid-i mutlak oldur ki, her bir hlinde mride mutabk edip hccet talep
etmeye, lakin mridde sadk-l kavl olmak arttr. Mrid-i mecazi oldur ki
zahiren eyh dileinde olup batnen kendi dileinde ola. Mrid-i mezit oldur ki
eyhinden bir trl hal grecek, ol saat yzm dndrmeye, fakat hilaf- er
olunsa dervi muhtar olup hilaf- er fiil, fiili eytanidir.) nc makam san ve
libasn giderip, drdnc makam nefsine mcadele etmektir. Beinci makam
makam- hrmettir. Altnc havfdr. Yedinci Hak'tan midin kesmemektir.
Sekizinci ibrettir, hidayettir ve seccadeyi azizlerdir. Dokuzuncusu sahib-i cemiyettir
ve sahib-i nasihattir ve sahib-i muhabbettir. Onuncu makam ak ve evktir ve
sefadr ve fakirliktir.
Marifetin dahi on makam vardr. Birincisi makam edeptir, ikincisi korkudur,
ncs sabrdr, drdncs kanaattr, beincisi utanmaktr, altncs
cmertliktir, yedincisi ilimdir, sekizincisi miskinliktir, dokuzuncusu marifettir,
onuncusu kendi zn bilmektir.
Hakikatn dahi on makam vardr. Evvelki turap olmaktr, ikincisi yetmiiki
milleti bir grmek ve gybet etmemek, nc eline gelene kail olmaktr, drdnc
dnyada yaratlm olann cmlesi kendisinden emin olmaktr, zira kim vahdettir.
Beinci cem-i umurda Allah-u Taalaya tevekkl ve itibat edip iane ve nusreti yalnz
ondan talep etmektir, altnc sohbettir, yedinci makam- srdr, sekizinci makam-
teberradr, dokuzuncu makam- mnacattr, onuncu makam- mehadede-i celb-i
evktir." (A.Ylmaz: Tahtaclarda Gelenekler, Ankara 1948, s.47-48)
185
yurmutur:
"Ey inananlar yrekten tvbe ederek Tanr'ya dnn ki Tanr'nz
ktlklerinizi rtsn, sizi iinden rmaklar akan cennetlere
koysun."461
kinci makam iradettir. Hak Taala hakknda (yle) bu-
yurmutur:
"Ey Muhammed! Kukusuz sana ba eerek ellerini verenler,
Tanr'ya ba eip el vermi saylrlar. Tanr'nn eli onlarn elinin
stndedir. Verdii bu szden dnen ancak kendi aleyhine dnm
olur. Tanr'ya verdii sz yerine getirene Tanr byk dl
verecektir462."
nc makam havf463 etmektir. Hak Taala hakknda (yle)
buyurmutur:
"Tanr urunda gerei gibi cihat edin464."
Drdnc makam sabrdr. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Tanr kukusuz sabredenlerle birliktedir465."
Beinci makam hayadr. Hakknda Hak Taala (yle) bu-
yurmutur:
"Haya imandr466."
Altnc makam zhttr467. Hak Taala hakknda yle
461 Tahrim (66) Suresi, 8. Ayet. zgn anlatda Arapa verilmitir.

462 Feth (48) Suresi 9-10. Ayet. zgn anlatda rapa'dr.
463 havf: Korku.
464 Hacc (22.) suresinin 78. ayetidir. zgn anlatda Arapa olarak verilmitir. Ayetin
tamam yledir: "Tanr urunda gerei gibi cihat edin. O sizi semi, babanz brahim olan
dine de sizin iin zorluk klmamtr. Daha nce Kur'an'da peygamberin size ahit olmas,
sizin de insanlara ahit olmanz iin size Mslman adn veren O'dur. Artk namaz kln,
zekt verin. Tanr'ya sarln. O sizin sahibinizdir. Ne gzel sahip ve ne gzel yardmcdr."
465 Bakara (11) Suresinin 153. Ayetidir. zgn anlatda Arapa olarak verilmitir. Ayetin
btn yledir: "Ey inananlar sabr ve namazla yardm dileyin. Tanr kukusuz
sabredenlerle birliktedir."
466 zgn metinde Arapa olarak verilen bu tmce "el haya minel-iman" biimindedir.
467 zht: st-ba ve sana nem vermeyip dnya malna balanmama. Kendini tmyle
tapnmaya verme. Ar sofuluk olarak da tanmlanr. Trke de "zahitlik" diye de syle-
186
buyurmutur:
"Onu yanlarnda alkoymak istedikleri iin ucuz bir fiyata bir
ka dirheme sattlar468."
Yedinci makam kanaattir. Hakknda (yle) buyrulmutur:
"Kanaat tkenmez hazinedir469."
Sekizinci makam izzettir470. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Oysa eref Tanr'nn peygamberinin ve inananlarnndr471."
Dokuzuncu makam ilimdir. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Tanr'mz, bize dnyada iyiyi, ahirette iyiyi ver, bizi atein
azabndan koru472."
Onuncu makam teskindir. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Mslman eli ile, dili ile en iyi Mslman olan kimsedir473."
Onbirinci makam rzadr. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Tanr onlardan honut olmutur, onlar da Tanr'dan honut
nilen szck Arapa "dinci" anlamna gelen "zahit" sznden kaynaklanr. slamn ba-
langcnda bu btn Mslmanlarn tuttuklar bir yoldur. Tasavvufta da bu zhd (her
zaman hazdan kendini alkoyarak tmyle tapnma dalma) ve takva (dinin yasaklarndan
korkma ve yapmama) ile balamtr. Bu sofuluk kimi anlaylarda dnyadan tmyle el
etek ekmeye kadar varmtr.
468 Yusuf (22) Suresinin 20. Ayeti. zgn anlatda Arapadr.
470 izzet: Ycelik, onurluluk.
471 Mnafkin (62) suresinin 8. ayetidir. zgn anlatda Arapa olarak verilmitir. Ayetin
tamam yledir: "Eer bu savatan Medineye dnersek erefli kimseler alaklar and olsun
ki ortadan karacaktr, diyorlard. Oysa eref Tanr'nn peygamberinin ve inananlarnndr.
Ama iki yzller bu gerei bilmezler."
472 Bakara (2) Suresinin 201. Ayeti. zgn anlatda Arapadr.
473Bu tmce zgn anlatda Arapadr. Tanr'nn sz olarak anlan bu tmce Kur'an'da
bulunmaz.
187
olmulardr. Bu byk kurtulutur474."
On ikinci makam tevekkldr. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Tanr'ya gvenen kimseye o yeter. Tanr buyruunu yerine
getirendir. Tanr her ey iin bir l var etmitir. 475"
Onnc makam ibadettir. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Rabbine kavumay uman kimse yararl i ilesin ve Rabbine
kullukta hi ortak komasn476."
Ondrdnc makam tefekkrdr. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Bir an dnmek yetmi yl ibadetten hayrldr 477."
Onbeinci makam heybettir. Hakknda Hak Taala (yle)
buyurmutur:
"Eer biz Kur'an' bir daa indirmi olsaydk, sen onun Tanr
korkusuyla ba eerek para para olduunu grrdn. Bu
rnekleri insanlar dnsnler diye veriyoruz478."
Tarikatn cevaplar bunlardr. Taliplere ve mritlere gerekli olan
yolda ve erknda evveli ahiri Muhammed Ali'dir. Hakknda Hak-
Muhammed-Ali kavlehu Taala (yle) buyurmutur:
474 Maide (5) Suresinin 119 ayetidir. zgn metinde Arapa olarak verilmitir. Tamam
yledir: "Bu doruluklara doruluklarn fayda verdii gndr, ebedi ve temelli kalacaklar
altlarndan rmaklar akan cennetler onlarndr. Tanr onlardan honut olmutur. Bu byk
kurtulutur."
475 Talak (65)suresinin 3.Ayetidir. zgn metinde Arapa olarak verilmitir. Ayetin
tamam yledir: "Tanr kendisine kar gelmekten saknan kimseye kurtulu salar. Ona
beklemedii yerden rzk verir. Tanr'ya gvenen kimseye o yeter. Tanr buyruunu yerine
getirendir. Tanr her ey iin bir l var etmitir."
476 Kehf (54) Suresinin 110. Ayetidir. zgn anlatda Arapa olarak verilmitir. Ayetin
tamam yledir: "De ki: Ben ancak sizin gibi bir insanm, ancak bana Tanr'nn tek bir
Tanr olduu vahyolunur. Rabbine kavumay uman kimse yararl i ilesin ve Rabbine
kullukta hi ortak komasn."
477 zgn anlatda Arapadr. Tmceyi Tanr'nn ilettii sylenmesine karn Kur'an'da
bulunmaz. Peygamber'in hadisi olduu sylenir.
478 Har (59) Suresinn 21. Ayeti.zgn anlatda Arapadr.
188
"Tanr kfirlerin yreklerini kapatp mhrler479."
Pir, halife denen kimselere yle gerekir: Evlad- resil'den ola,
evlad- Resul'e yetiip biat klalar ve erkna da iradet getireler.
Tarikatleri ve hakikatleri tamam ola. Hazreti pire yetmi olalar.
Ve pir olann o kaplarda kmil olmas gerekir. Tarikatn
kaplarn, hikmetlerini, beyanlarn, ayetlerini tmyle bilmeyince
erkn da iyice renmeyince ve bilmeyince onlarn pirlii caiz
olmaz. Yedikleri aldklar haramdr480.
479 Araf (7) suresinin 101. ayetidir. zgn metinde Arapa olarak verilmitir. Tamam
yledir: "Ey Muhammet ite kasaballarn halllerini sana anlatyoruz. And olsun ki onlara
peygamberleri belgeler getirdi. nceleri yalanladklarndan tr inanmadlar. Tanr kfir-
lerin yreklerin yreklerini kapatp mhrler."
480 zmir Yazmas (s. 25')te bu blm biter.
189
37
SNNET YED FARZ481
481 zmir Yazmas (s. 114-115), Alaca yazmas(164-166), 2. Hac Bekta Yazmas (s.
245-246),nda yer alr. " snnet-Yedi Farz"bal altnda verilir. snnet yedi farz da
eitli kitaplarda deiik biimde anlatlr.
A. Ylmaz'n verdiklerine gre snnet: Allah, Muhammet Ali'dir. Bunlarn
n bir bilmek gerekir. Allah, Muhammet, Ali bir idi, ervah- ezelde nurlar bir
idi (A. Ylmaz: Tahtaclarda gelenekler Ankara 1948, s. 43) Ayna yaptta ise yedi
farz ise yle sralanr: Musahip, mrebbi, rehber, mrit, ana, peine,
eildeinden ibarettir. Baka bir rivayet gre ise: ki musahip iki de eleri drt, bir
mrebbi bir rehber ve bir mrit yedidir. (A. Ylmaz, s, 43)
Bedri Noyan ise u bilgileri verir:
snnet, yedi farz hakknda: Srname adl yazmada mam Cafer Sadk
Hazretlerine atfen u bilgi verilir: Birinci snnet gnlnden ve dncesinden
Tanrsal gerei (ilahi hakikat) karmamaktr. Bunu daima hatrlamaktr. 2.
Snnet: Bir kardeine kar kin garaz, duygusu beslememektir. 3. Snnet: Kahrna
ve her haline teslim ve raz olmaktr.
Yedi Farz unlardr: 1. Farz: Var olan her nesnede tanry tanmak, (gerei
grmek). Kendisine sylenenlerin herhangi bir kimseye amamaktr. Ahdini
eytandan korumak ve Taryk-i nacinin srlarn dta kalanlardan gizlemektir. 2.
Farz: Ayblar rtc olmaktr. Grdn rtp, grmediini sylememektir. 3.
Farz: Tanrsal gerei dnmek, her derdin ondan geldiini unutmamaktr. 4.
Farz: Mrit ve rehber hakkn Hakk bilmi olmaktr. Onun iradesine uymaktr. Her
ie balarken ona bavurmak, onda perdesiz, cemal-ullah' grmektir. 5. Farz:
Musahib hakkn erenler meydanna gtrmek, mridine bo elle gelmemektir.
Talibin abdesti oldur. 6. Farz: Meydanda mridinden ald eli Hazreti pirin eli bil-
mek, ondan hakkn eline ermek, ikrar verip tevbe klmaktr. 7. Farz: Mridinden
kazand bilgiye uymak ve yol ehline kar alak gnll olmaktr.
Fakyrde bulunan byk sr dili cnkte y:40-45'te yazl olan Dervi Halil
Yavyavi tarafndan 1236 H.de kopye edilmi olan (Risale-i Tarykat) adl risalenin
en sonunda bu konuda u kayt vardr:
"Evvel snnet: Sufi dilin kelime-i tevhidden ayrlmaya. Muhammed-Ali ve
evlad- Ali'yi zikrede. kinci snnet: Kibiri gnlnden gidere ve dericun pak ede.
nc snnet: Buyrulan farzlar ile ol hkm zerinde ola."
"Evvel Farz: Srdar ola. kinci Farz: Zahitten (zahirden) erkann saklaya.
nc Farz: Bir kimse bir nefes sylerse onu hak bile. Drdnc Farz: zrne
niyaz ehili ola. Ve derd ve belaya sabir ola. Beinci Farz: Mrebbi hakkna muti
ola. Ehil-i huccet olmaya. Altnc Farz: Musahib hakkn bile. Yedinci Farz: Daima
gnahna tvbe edici ola. Sekizinci Farz: Tac zerine zikrolunan erkanlar bile ve
icra ede ve her kemalinde noksan olmaya ve bu hkmlere muhalefet etmeye ve
niyaz ehli ola. Ve sahib-i irad ola ve halim ve mazlum ola. Muhammed-Ali sfat
190
mam Cafer Sadk mezheb-i pak hazretleri (yle) buyurur:
"Tarikatte snnet ve yedi farz vardr. Her mrit, ak ve
talibin bilmesi gerekir482.
Talibin boynunda sofuluun hakknda snneti vardr483.
Birinci snnet budur: Daima Allah'n kelam dilden gitmemeli.
Kelime-i tevhid kalbinden gitmemeli 484. Gnlde kin, kibir
olmamal485.
kinci snnet budur: Kalbinden avdeti gidere 486. Kalbinde avdet
olmaya487.
nc snnet budur: Talip olan yola teslim ola488. Talip bin ise
bir gibi otura, hemen biri syleye489. Turap ola490.
Ve de sofuluun yedi farz vardr491.
mam Cafer der ki:
"Biri budur: Hep varln kudretin hak bile. Srrn izhar492
eylemeye. Zahit493 imann eytan'dan nasl saknrsa, sen de yle
budur. V'Allah- 'lem bis-savab" (Do.Dr.Bedri Noyan, Btn Ynleriyle

Bektailik-Alevilik, C.3, 892-893).
482 YYazmas (s. 245).
484 Alaca Yazmas (s. 164) ve 2. Hac Bekta Yazmas (s. 245) Burada anlatlanlar yerine
zmir Yazmasnda birinci snnete "gnlde kin, kibir olmasn" diye aklama getirilir.
486 Alaca yazmas (s. 166) ve 2. Hacbekta yazmas, (s. 245)
487. zmir Yazmas (s. 114).
488 2. Hacbekta Yazmas, s. 245.
489.Alaca yazmas (s. 165)
490 zmir Yazmas (s. 114
491 zmir yazmas (s. 114
492 izhar: Gsterme, ortaya karma.
493 zahit: Dindar, dine dkn. Zahitlik: Ar sofuluk. slamn balangcnda bu tm
Mslmanlarn tuttuklar bir yoldu. Tasavvuf da zhd (her trl hazdan kendini alkoyarak
tmyle tapnma dalma) ve takva (dinin yasakladklarndan korkma ve yapmama) ile ba-
191
saknasn!494 Birinci budur ki, (talip) mrebbisine de495.
kinci farz budur: Dest-i kudret makamna iletmi ola. Yani
candan gee Haktan dnmeye496. Srdan ola, grdn rte497.
Musahip ola498.
nc farz budur: Her nerde olsa daima zr ve niyaz eyleye.
Nedeni, her ktlk Hakk unutmakla olur499. Dnya kendine zerre
kader gelmeye500. Tac uruna501.
Drdnc farz budur: Urun dirlik etmekten sakna, Mrebbi
hakkna kail ola502. Halifeden tvbe ala503. Srdar ola504.
Beinci farz budur: Musahip hakkn ceme getire. Musahip
hakkn yitirmeye505. Halifeden musahip hakkn cemiyete yetire 506.
Yare yar ola ve z ulu ola507.
Altnc farz budur: Halifeden el tutup tvbe kla 508. Halifeden
hrka giye509. Beli berk ola510.
lamtr. Bu sofuluk kimi anlaylarda dnyadan tmyle el etek ekmeye kadar varmtr.
(Hanerliolu, s. 706)
494 2. Hacbekta Yazmas (s. 245)
495 zmir Yazmas, (s. 114)
497 2. Hac Bekta Yazmas s. 245)
498 zmir Yazmas (s. 114 )
499 2. Hacbekta yazmas (s. 245).
500 Alaca yazmas (s. 165)
502 2. Hacbekta yazmas (s. 245)
503 (Alaca yazmas (s. 165).
509 Alaca Yazmas) (s. 165)
192
Yedinci farz budur: Halifeden511 ta vurunup ustada zn
yetire. Kendi bilisin terk ede. Yol ehline paymal ola 512. Hakla
sohbet kla513.
Ve de sofuluun bir art daha vardr. O art udur: zn
meayihe yetire!514
mdi, bylece bilinsin: Bu snnetleri, bu farzlar yerine ge-
tirmeyen ve bu minval zere olmayanlara sofu diye inanmaya-
snz!515
Birinci snnetten den talibi kendi gnlne koyasnz. Nasl
hizmet ederse onunla kabul edesiniz516. Sitem edip ihtiyac ile
kabul edesiniz517.
kinci snnetten den talibe srdeste 518 vurasnz. ake
niyaz alasnz. Birini halifeye519, ikisini gzilere veresiniz520.
nc snnetten den talibe be srdeste vurasnz. Be ake
niyaz alasnz. akesini gazilere, ikisini halifeye veresiniz521.
Birinci farzdan den talibe be srdeste vurasnz. Be ake

512 2. Hacbekta yazmas (s. 246).
513 zmir Yazmas (s. 114 )
514 zmir Yazmas s. 114 ve Alaca yazmas (s. 165)
515 zmir Yazmas 114 ve Alaca yazmas (s. 165).
516 zmir Yazmas (s. 114 ve Alaca yazmas (s. 165).
517 zmir Yazmas (s. 114 ve Alaca yazmas (s. 165).
518 srdeste: Asa ile vuru anlamna gelen bur tarikat terimi olmal.
519 halife: Anadolu Kzlbalarn Erdebil tekkesi ynnde rgtleyen ve eiten kimse.
Erdebil tekkesinin grevlendirdii bu kiiler 18. yzyla dein nemli rol oynama
benzerler. Daha sonra dedeler arasnda eremi kaybolmu olmallar.
520 gzi: Dkn grlrken ona efeati olmak amacyla onunla birlikte darda durup ona
vurulacak tariklere ortak olan kimse. Gaziler aracl ile bir kimseye fazla dayak vu-
rulmasna engel olunmu olunur. Dkn kaldrmalarn sonunda gazilere maddi karlk
verilerek gnlleri alnr.
521 zmir Yazmas s. 115. Oysa (Alaca yazmas (s. 165)te "nc snnetten den talibe
bir tarik uralar" denir. 2. Hac Bekta yazmas (s. 246)da ise "nc snnetten dene
tarik alp ake gzilere ve bir ake halifeye alalar" denir.
193
niyaz alasnz. kisini halifeye ve ake gazilere veresiniz522.
kinci farzdan den talibe yedi srdeste vurasnz. Yedi ake
niyazn alasnz. Drt akesini gazilere, akesini halifeye
veresiniz523.
nc farzdan den talibe dokuz srdeste vurasnz. Onyedi
ake niyaz alasnz. On akesini gazilere, yedi akesini halifeye
veresiniz524.
Drdnc farzdan den talibe onsekiz srdeste vurasnz.
Yirmiyedi ake niyazn alasnz. Onyedi akesini gazilere, on
akesini halifeye veresiniz525.
mdi farz kald. Ve de arta kalan nn gnah birdir.
Birinci farz tac (ister) tac alnm olsun, ikinci farz (ister)
tvbeden dnm olsun, nc farz (ister) musahipten dm
olsun, bu farzn gnah birdir. Bunlara krkyedi srdeste vu-
rasnz. Otuzdokuz ake gazilere niyaz alasnz ve otuzdokuz ake
halifeye niyaz alasnz526.
522 zmir Yazmas, s. 115. Oysa Alaca yazmas (s. 166)da"Evvel farzdan den talibe
tarik vuralar. Yedi aka gazilere tercman alalar. akasn halifeye vereler. On aka
nezir alalar" denir. 2. Hac Bekta yazmas)nda ise "evveli farzdan dene tarik urup
aka gazelere ve bir aka gazilere ve bir aka halifeye ve be ake Hac Bektaa tercman
alalar" denir (s. 246). Burda "Hac Bekta tekkesi"nin sonradan ekledii aka belli oluyor.
Alaca yazmas (s. 166)
523 zmir Yazmas (s. 115). Buras s. 166 (Alaca yazmas) "kinci farzdan den talibe
yedi tarik uralar, yedi ake tercman alalar." biimindedir. s. 246 (Hac Bekta yazmas)nda
ise "ikinci farzdan dene yedi tarik vurup yedi ake gzilere, ake halifeye, ve on ake
Hac Bekta'a alalar"denir.
524 zmir Yazmas s. 115. te yandan Alaca yazmasnda "nc farzdan den talibe:
dokuz tarik uralar (s. 166). Dokuz ake tercman alalar. On akesini halifeye vereler.
Kalann gazilere vereler. Krk ake nezir vereler." ( s. 166) denir. Buna kar 2. Hac
Bekta yazmasnda "nc farzdan dene dokuz tarik urup on bir ake gazilere yedi ake
halifeye on alt ake Hac Bekta'a alalar" (s. 246) denir.
525 zmir Yazmas (s. 115). Drdnc farz iin Alaca yazmasnda da (s. 166) ayn eyler
sylenir. Ayrca "Krk ake nezir vereler. "sylenii de vardr. Buyruk s. 246 (2. Hac
Bekta yazmas)nda ise "dokuz tarik vurup, on yedi ake halifeye, krk ake Hac Bektaa
alalar" denir.
526 zmir Yazmas s. 115. Oysa Alaca yazmas)nda "krk tarik uralar. Krk ake tercman
alalar. Otuz akesini halifeye vereler. Yetmi ake nezir vereler." (s. 166) denirken 2. Hac
194
Farzdan den bir kimse zn erenlere yetirip kabul ettirmezse
ona derman yoktur. (Erenler) kabul- efaat ile kabul ederlerse mal
mlkn miras taksim edeler527. Evliyann kabul etmedii talibin
derdine derman yoktur. mam Cafer Sadk Hazretleri talip olann
durumu konusunda yle buyurdu528.
Bekta yazmasnda "bunlara krk yedi tarik vurup, otuz drt ake gazilere, otuz ake ha-
lifeye yetmi ake Hac Bekta'a alalar" (s. 247) denir.
527 2. Hac Bekta Yazmas s. 247 ve Alaca Yazmasnda "eren" sz yerine, "talip" denir;
"erlenler" szne karlk "evliya" szc verilir (s. 166) .
528 Alaca Yazmas, (s. 166)
195
38
TARKAT YOLU529
mdi ey talip, Hazreti Muhammed Mustafa Sallallahu Taala

Aleyhi Vesselam ve Hazreti Fatma, mam Hasan, mam Hseyin,
Oniki mam ve server-i enbiyann yolu tarikat yolunu bildirelim ki
bu yol, bu erkn hak yolu ola ve erkn- kadim ola.
mdi anlald ki, be kimse anld. Biri ah Merdan Ali, biri
Hazreti Fatma, biri mam Hasan, biri mam Hseyin, biri Zeynel
Abidin'dir530. Bunlarn szleridir. Birinci hamuluk531 marifetini
beyan eder. kinci zehirnuluk532 marifetini beyan eder. nc
perdepuluk533 marifetini beyan eder. Drdnc sofuluk beyan
eder. nallah-u Taal (bylece) zikrolunur.
"Kimin olusun" diye sorarlarsa:
"Yolun oluyum" diye karlk ver.
"Yol nedir?" diye sorarlarsa:
"Birinci eriat, ikinci tarikat, nc marifet, drdnc srr
hakikat, yol bunlardr" diyesin. Bunun anlam, bu drt lemdir.
lmine amel etmek, dnyada tama etmemektir. Taha ehli didar 534
529zmir Yazmas, "Tarikatn Yolu" adl blm. (s. 80)

530 Gerekte "Ehl-i beyt be kiidir. Bunlar Muhammet, kz Fatma, damad ve amcas
olu Ali ile torunlar Hasan ve Hseyin'dir. Ehl-i Beyt'e, Pene-i l- Ab da denir.
Bunlarn kendilerine zg ayr birer rengi olduuna inanlr. Bu be renk yledir:
Muhammet ak renk. Ali, koyu yeil ya da koyu krmz. Fatma siyah. Hasan belli belirsiz
yeil ve belli belirsiz sar renk. Hseyin, ak krmz, ak yeil ve pembe renk. Oysa burda
drdnc imam kabul edilen mam Zeyn'l-bidin'in de ad gemektedir.
531 hamu: Susan, susmu. hamuluk: Suskunluk.
532 zehirnu: Zehir ien, zehir iici. "Zehir" ve "-nu" birleiminden olumu bir szck.
Farsa -nu eki "ien, icici" anlamyla szcklere gelen bir ektir.
533 perdepu: rtc, rten.
534 didar: 1. Gzel yz, 2. Grme, 3. Cennette Tanr'nn manevi grn. Ehl-i didar:
Hakkn didar, daha dorusu Hakkn yz insann kendi yzdr. nsann kendi yznden
bakaca ve ayrca bir Hak yz yoktur. nsanda oluan Tanr'dr. Tanrnn yzne erimek
196
grmez535.
Tarikatn oniki ilei (vardr)536.
"Tarikatn icab katr?" diye sorarlarsa:
"Onikidir" diye karlk ver.
Birinci, nce kendi zn hassas etmektir.
kinci marifet tohumunu ekmektir.
nc mevuk537 beslemektir.
Drdnc rza eteini tutmaktr.
Beinci hikmet sfatn cem etmektir.
Altnc, zn, hizmet (ve) hrmetini saklamaktr.
Yedinci, zn mukarribiyle538 hurd539 etmektir.
Sekizinci, zn sabr eline vermektir.
Dokuzuncu, muhabbet lei ile lmektir.
Onuncu, takva540 deirmeninde zn tmektir.
Onbirinci, su ile yourmaktr.
Onikinci, iradet541 tandrnda piirmek, ihlas542 sofrasna girmek,
de insann kendi yzn bulmas ve bilmesidir. Ehl-i didar, sz ile Tanrnn yzne
erimi insan yz anlatlmak istenmektedir.
535 zmir Yazmas (s. 80)"Tarikatn Yolu" bal altnda anlatlanlar burada biter.
536 zmir Yazmas. "Tarikatn On ki lei" balkl blm. (s. 80)
537 mevuk: Mutluluk, sevin, nee (evk kknden).
538 mukarrib: Yaklatran, yaknlatran.
539 hurd: Kk krnt, nemsiz.
540 takva: Dinin yasakladklarn yapmama. "Saknma" anlamndaki Arapa "vikaye"
sznden tremitir. Gizemcilikte dnyadan el, etek ekerek bir yere kapanp tanryla
babaa kalmay (bylelikle Tanr'dan baka hereyden saknmay) dile getirir. Bu anlamda
takva, Yahudilik ve Hristiyanlkta da uygulanr. Snn Mslmanlar bu anlamda takvaya
kardrlar. almay ve yaamay Tanr buyruu sayarlar.
541 iradet: 1. rade, 2. Gnldeki istek. rade sznn gizemcilikte ve slamda nemli bir
yeri vardr. Yapabilme gc. radenin bir Tanr gc olduu hemen hemen btn dinlerde
bulunmakla birlikte, insann btn davranlarnn Tanrca belirlendii inanc Mslman
olabilmenin be koulundan biri saylr. Bu nedenle bu konuya en ok nem veren din,
slam dinidir. slam inanlarna gre insann iradesi olmad gibi, zgrl de yoktur.
nsana her eylemi ve davran Tanr yaptrr. nsan, kendiliinden hibirey yapamaz. slam
terminolojisinde kaza ve kader deyimleri ile dile getirilen bu inanta en ar slam retisi
Cebriyye adn tar. VIII. yzylda kurulan bu mezhebin anlayna gre insan, "yel
197
zn dervilere ve yoksullara sarfetmektir.
mdi anlala ki, drt kitabn manas Ali hakkn syler. Birinci
Tevrat, ikinci Zebur, nc ncil, drdnc Kur'an-
Azimuandr. Drt rmaa sakidir. Birinci su, ikinci st, nc
bal, drdnc kevserdir. Cmle lem halk Ali'nin haklln
sylese kyamete dein vasfetmek mmkn deildir543.
Oniki farz (ise unlardr)544:
Onikiden birinci(si) Hak'tan korkmaktr. Yani, talibin nce
Hakkna doru szl olmas gerektir. Ve doru ili, helal lokmal
ola. eriat aziz tut ki, takvan temiz ola. Ve her ne yolda ve ayin-i
erknda ne var ise cmlesi feth-i nusret ola. Hazreti Muhammed
Mustafa Sallallahu Taala Aleyhi Vesselleme itaat etmi ola.
kinci(si) budur: Kimseye haksz sz sylemeye ve farigullah545
ola. Dosta dmana, kamu halka ikrar ve inkrdan bir gzle baka.
Kendi zn cmleden aa gre.
nc: Halka efkat ve nasihat klp edep ile ola. Yol erkana
can ba vere ki, kazanc makbul olup defteri hedayete yazla.
Drdnc: Ehl-i tazarru546 ola. Yani ademi aziz gre. zzet ile
her bireye hrmet kla, hakir tutmaya.
Beinci: Rzaya teslim ola. Tanrdan gelene raz ve belalara
sabrl ola ki, Hakk inkr etmeye. Hem de Hak Taala sabrl
kullarn sever ola.
Altnc: Tevekkel ola. Dnya sorunlar ile uramaya.
Yedinci: Her eye tahamml kla. Hak Taala grcdr.
nndeki ty gibi" Tanr'nn iradesine baldr. nsann btn davran ve eylemlerinin

nceden Tanrca belirlendii ileri sren slam dini de bunun gibi "insan iradesi" (irade-i
czziyye)'ni Tanr iradesi (irade-i klliye)'nin buyruunda sayar. (Hanerliolu, s.273-274.)
542 ihlas: Tanrya yrekten inanma, iten gelen ballk.
544 zmir Yazmas "On ki Farz" balkl blm (s. 72-73).
545 fari: 1. Bo. 2. Vazgemi. 3. Rahat. 4. zerideki bir hakk bakasna brakan.
546 tazarru: Kendini alaltarak yalvarma.
198
Sekizinci: Helktan saknr ola ki kaza-i asumana547 erimeye.
ok kaza hasl olur.
Dokuzuncu: Kanaat ehli ola. Aza kanaat ede ki ou bula.
Onuncu: Haktan gelecek rzk iin gam yemeye.
Onbirinci: Uzlettir548. Halka karmamak gerekir.
Onikinci: Talip olanda Hak sermayesin ola.
Bu anlan oniki, tarikat- ilm-i almettir. Bu yolda hikmet oktu.
Oniki Erkn (ise unlardr)549:
Ve de mam Cafer Hazretlerine (gre) talip olana erkn budur:
Birinci kanaat ehli olmal.
kinci sabr ehli olmal.
nc hulk-u mlaym550 olmal.
Drdnc cmert olmal.
Beinci grdn grdm dememeli.
Altnc pirden rzasz i ilememeli.
Yedinci dene ve sene kul olmal.
Sekizinci kfr iman saymal.
Dokuzuncu sa mrebbi (olmal).
Onuncu sa musahip (olmal).
Onbirinci sa sohbet (olmal).
Onikinci sa aina (olmal).
Ondan sonra "Selamnaleykm" demek eriat ehline gelmitir.
"Ak olsun" demek tarikat ehline gelmitir.
"Kuvt olsun" demek marifet ehline gelmitir.
"H" demek hakikat ehline gelmitir.
mdi anlald ki sa birdir, mkil krktr. "Anlam nedir?" diye
sorulursa, bir sofu sa musahibinden ayr dse, bir vilayete varsa,
o sofu krk kyde ya da krk yerde sohbet grse o sohbet iinde
547 kaza-i asuman: Gk kazas. "Kaza" slamda gereklememi yazg anlamndadr.

slam inanlarna gre "kaza ve kader Tanr'dr".
548 uzlet: Bir kyya ekilip, kendi kendine tek bana oturma.
549 zmir Yazmas, (s. 72-73)
550 hlk-u mlayim: Yumuak, ince yaratll.
199
birer mgil musahibi tutmas erkan- kadimdir.
Mrebbi kaps birdir. Ancak drt mrebbi kadimdir. Nedeni,
her kapnn mrebbisi olur.
Kazanc yetmiyediye dein erkndr.
Merep e dein erkndr.
Muhibbet evvel-ahir, zahir-batn bir olmak erkndr. Nedeni,
muhibbet Hak Taala'dr ve birdir. eriki naziri yoktur. ki
denmez551.
Caferi Sadk aleyhsselam buyurur ki:
"Erkn- tarikatte hrkann piri mrebbidir. Yz pirdir. Ve
hrkann yemini sa eldir. Hrkann yesar552 sol eldir."
"Tarikat ahkmnda alt nesne farzdr. Birinci sahavet553, ikinci
marifet, nc yakn, drdnc sabr, beinci tevekkl, altnc
tefekkrdr.
"Tarikat erknnda da alt nesne farzdr: Birinci ilim, ikinci
hilim554, nc rza, drdnc kr, beinci zikir, altnc uzlettir."
"Tarikat beyannda alt nesne farzdr: Birini iradet, ikinci icabet,
551 zmir Yazmas, (s. 116)

552Alevi inanlarna gre gerek Tac, gerekse hrka giymenin belli koullar vardr.
Szgelimi oniki terekli tac giymenin oniki art vardr. Bu oniki art unlardr: 1. Cahillii
brakm ilim renmek. 2. Asilii brakp, Tanr'ya ve elisine boyun emek. 3. Nefs heva
ve hevesini brakp Tanrdan gnah balamasn dilemek. 4. Gafleti brakp her zaman
Tanr'y anmak. 5. Cimrilii brakp kanaat ehli olmak. 6. Dnya muhabbetini brakp
Tanr'ya ve elisine sevgi gstermek. Tanrya tevekklde bulunmak. 7. Dnyann yksek
mertebeleri ve kibiri, bbrlenmeyi brakp zhtte bulunmak. 8. ehveti brakp takvaya
sarlmak. 9. Gururu brakp tevazu sahibi olmak. 10. Mslmanlara cevr- cefadan saknp
onlara yararl olmak. 11. A gzll ve acelecilii brakp cmert ve sabrl olmak. 12.
Allah'n kazasndan yz evirmeyip Allah'a teslim olmak. Daha dorusu kazaya rza
gstermek, belaya sabr etmek ve nimete kr etmek.
nanca gre Hrka, Hz.Muhammed'e mirata Cebrail giydirmitir. O Hz. Ali'ye Ali ise
Hasan Basri'ye giydirmi, ondan da br tarikat ulularna gemitir. Hrkann kimi
zellikleri vardr. Ancak, burada "Hrkann yesar" diye yine bir zellii anlatlmak
isteniyor."Yesar: 1. Sol, 2. Zenginlik, varlk, genilik" anlamlarna gelmektedir. Hrkann
br zellikleri Kimi Sorunlarn zm blmnde anlatlmtr.
553sehavet: Cmertlik.
554 hilim: Uysallk.
200
nc zht, drdnc takva, beinci kanaat, altnc ahlktr."
"Tarikat icabetinde alt nesne farzdr: Birini ihsan, ikinci zikir,
nc kr, drdnc terk, beinci havf, altnc evk."
mam- mttekin Ali ibn Ebu Talip Keremullah vechehu (yle)
syler:
"Meyan bestenin eddinde ka nesne alr? O alan nesneler on
drttr: Birinci sofras ak gerek. kinci kaps ak gerek. nc
aln ak gerek. Drdnc kula ak gerek. Beinci dili ak
gerek. Altnc keremi ak gerek. Yedinci kademi ak gerek.
Sekizinci eli ak gerek. Dokuzuncu lutfu ak gerek. Onuncu
sahaveti ak gerek. On birinci hlku ak gerek. On ikinci yakn
ak gerek. On nc tevekkl ehli olmas gerek. On drdnc
fatiha okumas gerek.
Ve ol nesne ki balanr onikidir. Baland nesneler (unlardr):
Birinci gz bal gerek. kinci kula yaramaz habere bal gerek.
nc dili irke bal gerek. Drdnc kine gnl bal gerek.
Beinci mekri555 bal gerek. Altnc bu buhulu556 bal gerek.
Yedinci hrs bal gerek. Sekizinci ucubu 557 bal gerek.
Dokuzuncu eli urulua bal gerek. Onuncu yaramaz ilerden
bal gerek. Onbirinci haktan bakasna."
555mekr: Hile, dzen.

556buhl: Pintilik, cimrilik.
557 ucb: Kendini beinmilik, kibir, gurur.
Alevi inanlarna gre tac ve hrka giymek mridin hakkdr. Bir mridin hrka ve
tac giyebilmesi iin u zelliklere sahip olmas gerekir: 1. Ehl-i snnet v'el-cemaat
zere olmak. 2. Batn ilminden haberden olmak. 3. kil ve kmil olup mritlere
gzel nasihat etmek. 4. zverili olmak. 5. eci yani kimsenin kimsenin zebunu
olmamak, yalnz Tanr'ya boyun emek. 6. ehvete ve kadnlara dkn olmamak.
7. Dnyaya tutku ile balanmamak. Mritlerin mallarna gz koymamak ve
iftilikle uramamak. 8. Mritlere efkatli olmak. 9.Uysal olmak.10. Balayc
olmak. 11. yi huylu olmak. 12. Mritlerin kendi ihtiyac varken onu kendi ilerinde
kullanmamak. 13. Kerem edici olmak. Nedeni, Kerem, Ehl-i Beyt hanedann zelli-
idir. 14. Tanr'ya mtevekkil olmak. 15. Hakkn rzasna daima teslim ve raz
olmak. 16. Kazaya rza gstermek. 17. Onurlu olmak ve ahdine bal olmak. 18.
Acele etmeyip sakin olmak. 19. Ahdini hi bir biimde bozmamak. 20. krarnda
sabit olmak.
201
"Pir kimdir?" diye sorarlarsa "Yoldur" de.
"Seninle pir arasnda ne balanmtr?" diye sorarlarsa "Ahdi
aman bendi baldr" diye karlk ver.
"Ustadnla senin ortanda ne baldr?" diye sorarlarsa "edd-i
ah ve telkin-i piran baldr". "eddi nedir?" diye sorarlarsa
"Teslim olmaktr" diye karlk ver. Ve de vefa eylemektir.
"Pirinle senin ortanda ne nian vardr?" diye sorarlarsa "tevella,
teberra" de.
"Tarikatn abdesti nedir?" diye sorarlarsa "drt nesnedir" diye
karlk ver. Birinci, dervilerin katna bo varmamak. kinci daima
taharetle olmak. nc elinden geldike emr-i maaruf eylemek.
Drdnc neh-i mnker eylemek.
"Tarikatn art katr?" diye sorarlarsa "drttr" diye karlk
ver. Birinci yalan sylememek. kinci zina etmemek. nc
kumar oynamamak. Drdnc elinle koymadn almamak.
"Tarikatn piri katr?" diye sorarlarsa "drttr" (diye karlk
ver): Birinci irattr. kinci vasldr. nc biattr. Drdnc
nazardr.
"Piiva-y fakir nedir?" diye sorarlarsa "drttr" de. Birinci am
pirleridir. kinci piiva-y fakir yol iine teslim olmaktr. nc
Trkistan pirleridir. (Bunlar) piiva-y fakir-i sdktr. Drdnc
Hazreti Resul'den rivayettir. Fakir-i marifettir.
"Fakr ahkm katr?" diye sorarlarsa "altdr" diye karlk ver.
Birinci marifet ile Huday bilmek. kinci kime gerekirse ona
sahavet etmektir. nc yaknlktr. Drdnc sdk ile Tanr adn
anmaktr. Beinci Allah-u Taal sun'una tefekkr etmektir. Altnc
dnya hevesine gnl bal olmaktr.
"Tarikatn erkn katr?" diye sorarlarsa "altdr" diye karlk
ver. Birinci tm gnahlarna tvbe etmektir. kinci Hak nefesine
teslim olmaktr. nc her nesneye sabr etmektir. Drdnc
takva eylemektir. Beinci halktan uzlet etmektir. Altnc terktir.
"Makam hangi nesnelerdir?" diye sorarlarsa yle karlk ver:
Birinci makam naibandr, abidandr, zahidandr, sadkandr,
razyandr, akirandr, muhibbandr, arifandr.
202
Ancak tayyip naip Adem'dir. Abid dris(tir). Zahit sa(dr). Sadk
Eyyp(tr). Raz Musa(dr). akirt Nuh(tur). Muhip brahim(dir).
Ve de Arif Muhammed'dir ve Ali'dir558.
5582. Hac Bekta Yazmas, (s. 238-241).
203
39
ONK ERKAN559
mam Cafer Sadk Hazretleri(nin) tarikat hali ve hakknda

buyurduklar bu saptananlardr. (Bu) erkn- evliyadr. Gaflet
olanmasn! Her ustad ve pir olana lazm ve gereklidir. Bu erkn
Muhammed-Ali'dendir. Onlardan kalmtr. Her talibin (bu) yolu
bilmesi gerekir. Ondan (sonra) yola gitmesi gerekir.
Birincisi tarikatn on iki erkn vardr. Ayin-i cem olduunda
bunlar icra olunmaynca erkn tamam olmaz. Yenilen iilen helal
olmaz.
Elbette bunlarn sahiplerini bilmek gerek. Nedeni, bu men-
zillerin sahipleri evlad- Ali'dir. Bu menzilleri icra eder evlad-
Ali'dir. Hazreti ah cem vaktinde bu hizmetlerin her birini bir
evladna glbenk edip (verir) sonra erknn srerdi.
Tarikati mam Hasan'dr.
Berber Muhammed Hanefi'dir.
Saki Tayyip'tir.
Sprgeci Turap'tr.
Ferra mam Hseyin'dir.
Zakir Abdssamet'tir.
Sofradar Abdlvahit'tir.
Hdim Abdlmuin'dir.
559 1. Hac Bekta Yazmas, (s. 222) ile 2. Hac Bekta yazmas (s. 244) nda
anlatlanlardan dzenlendi. Kkende burada krk dkk anlatlanlar Alevi dinsel trenlerini
oluturur ve bunlar On ki Erkan deil On ki Hizmet olarak adlandrlr. On ki
Erkan daha nce geen Musahip blmde dipnotlarda ayrntl biimde anlatlmtr.
Yalnz Tahtac dinsel trenlerinde kalm, Anadolu Aleviliinde unutulmutur. Bu nedenle
Anadolu Aleviliinde On ki Hizmetle On iki Erkan terimleri eanlaml terimler gibi
kullanlr olmutur. Biz burada zgn metne bal kalarak On ki Erkan diye verdik Ama
anlatlanlar On ki Hizmettir. Ancak, trenin karmak yaps nedeniyle hemen hibir yerde
doru dzgn anlatlamamtr. Biz cem trenini Musahip blmnde dipnotlatla ayrntl
biimde ilemi bulunuyoruz. Genel anlamda Anadoluda cem trenleri orada dipnotlarda
akland biimde uygulanr.
204
Gzc Abdlkerim'dir.
Pervane Abdullah'tr.
erac Hadi Ekber'dir.
Kapc Abdlceli'dir.
Bu anlan zat- eriflerin tm evlad- Ali'dir. Hizmetleri hazr
ola h diyelim, h...560
Seyyid-i ferra sprge alp yamaca durduunda u duay okur:
"Hseyn-i Kerbel iin gzlerim kan- yatr.
Sad hazeran lanet Yezit'in kalbi kara tatr.
Pirimiz Krklar iinde seyyid ferratr.
Ber cemal, Muhammed kemal, mam Hasan, mam Hseyin, Ali
ra salavat."
briki unu okur:
"Men fulam- Haydarm adadan etmem havf-u bak.
nk bu hizmette ustaddr bana Selman- pak.
Ber cemal, Muhammed kemal, mam Hasan, mam Hseyin, Ali
ra salavat."
Sofrac u duay okur:
"(Evvel) Allah diyelim
Kadim Allah diyelim
Geldi Ali sofras
560 Buyruk s. 244-245 (2.Hac Bekta yazmas). Burada anlatlan hizmetlerin her birinin
ehl-i beyt hanedanndan kaldna inanlr. Ancak bu hizmet ve hizmet sahiplerinin deiik
adlarla anldklar olur. Szgelimi Cavit Sunar'a gre on iki hizmet ile sahipleri unlardr:
1. Tarikat: mam Hasan el-Mcteba
2. Yatak: mam Hseyin ehid-i Kerbel.
3. Berber: Hz. Muhammet Hanefi.
4. Zkir: Hz. Abdssamet.
5. Sofrac: Hz. Abdlvahit.
6. briki: Hz. Selman- Pk.
7. Ski: Hz. Tayyip.
8. Meydan Hizmetisi: Hz. Abdlmuin.
9. Gzc: Hz. Abdlkerim.
10. Pervane: Hz. Abdullah.
11. rac: H. Hdi-i Ekber.
12. Bevvab: Hz. Abdlcell. (Cavit Sunar: y. a. g. e. , s. 165)
205
Gaziler ah diyelim
Hak versin biz yiyelim
Geree h diyelim.
Saka duas udur:
"Allah, Allah din Muhmmed dinidir.
Sall l nazik Cemal kevser suyun verenler akna!
ahim Ali hem ehsuvar, hem sakidir, hem sakkadr, kainatn
ayndr.
Kimse bilmez bu srr Hak bilr perverdigar
Ar yarld kt Dldl ebr ile hem bile.
Ey havari yola gel, eyleme ah inkr.
em-i bedden saklasn Hak seni
Ol gevher harmanndan sen kalpsn yadigr.
Dediler u cihann nuru kimdir, kim ola?
Kim ola: ah Hasan, ah Hseyin ad kald yadigr.
Cmertler cmerti sensin ey Emilel mminin
Cmertler erkn budur dedi Kanber sofradar
Men ahn mecnunuyum, ah bana Leyla grnd
Eiinde bunca yl olmuum tozlu gubar.
ah Hatayi'm kande olsam sen bu srr syle gel
L fet ill Aliy l seyfe ill Zlfikr...
Mey olsun ienlere, rahmet geenlere
Hasan Ali'ye Hseyin Veliye sadk, saf Selman- pak, Ahmed-i
Muhtar, Haydar- Kerrar Kerbela-y det-i Kamber ser verenler
akna! Gzm yan sel ettim, derim ya Ali, sakka mam Hasan
mam Hseyin."
Bunu okuyup ocak bana (biraz su) dker. Sonra tm (cem
erenleri)ne datr.
(Cem erenleri):
"Rahmetullah mam Hasan, mam Hseyin" diye arrlar. ki,
adama (daha su) verip tamam etmesinler. Zira Hseyin anlar.
Belki cem iinden Hseyin iin ah ekip bir adam alasa, o adam
tamudan kurtulur. O mminin gzyan melekler bir ie iine
koyup mahere gtrp koyalar. O adamn gzya rmak olup o
206
adam oda yandrmayp odunu sndrmeye sebep olur.
yle bir rivayet vardr: Bir harici ile bir mmin bir yerde
dururken o mminin kalbine gelse Kerbela ehitlerinin ahvalini
dnp Hseyin akna alasa, o harici o mminin yzne bakp
"Acep bunun ne derdi var?" deyip harici de alasa, Hak Taal o
mminin (yansra) o haricinin de gnahn balar. Zira o
haricinin kalbine rahim gelmitir. Belki ervahnda bir iyi damar
vardr. Kalennebi:
"Kii kendisini hangi kavimden sayarsa ondandr"561
Yani, bir adam kendisini hangi kavme benzetirse o da ondandr.
O harici mminin aladna alad. O da ona benzeyip gnahlar
affa oldu. Yine elden geldike kendini iyilere benzetip iyilere yr
olmak gerek.
Suyu dattktan sonra (sakka) yamaca geip unu okur:
"Sad hazaran olsun ey mnafk canna
Ben demedim, Hak buyurdu, bunu senin anna
mmetiyem dersin, selavat verirsin Peygambere
Ali'ye ekkin var, ne amel ahdine, peymanna
Elli kere hacca varsan tevafn olmaz kabul
Arafata karsn da kelp der kurbanna
Ali hazretinden adaveti kesmedin
efaati kimden uman crmne isyanna.
Ey azazil ah seni takvumu inkr eyledin
Yuf senin rk gemi, ol fasit imanna.
Gel Sultan Hatayim, sen bu srr sylegil,
ah bir keremkndr, kalmaya cmlenin isyanna.
L feta ill Ali l seyfe ill Zlfikr.
Bu da tekmil olduktan sonra eer cuma gecesi ise tekbir
alnr. Ondan sonra pir olan glbenk eder. era duas udur:
"ebb-i era nk yandrdk Hdann akna
Fahr- lem ol Muhammed Mustafa'nn akna.
Hare dek yansn, yaklsn, hanedann akna.
561 zgn anlatda bu tmce Arapa verilmitir.
207
Saki kevser Aliyyel Murtaza'nn akna.
Seyyidil kevneyn Hakk Enbiyann akna.
Hazreti Hnkr kutb-u evliyann akna.
Seyyidi siyadet muhibi saadet tur-u mnacat
Ver Muhammed Mustafa'ya selavat."
erac bu duay okuduktan sonra pir olan glbenk eder. Cmle
erkn yerini bulduktan sonra rza bah eder. Ondan sonra her
mmin mslim evine gider562.
Ve de kurban tekbir edilirken u ayet okunur:
"Bismillhirrahmanirrahim ve kulilhamd lillahilleziy lem
yettehz veleden ve lem yekn lehu eriykn fiymlki ve lem yekn
lehu veliyyn minnezzlli ve kebbirh tekbyren563."
"Kurban- Halil, ferman- celil can- smail, Allahu ekber,
Allahu ekber velhamdlillah" diye (kurban) tekbir edilir564.
562 1. Hacbekta yazmas). (s. 223-226).

563 sra (17) suresinin 111. Ayeti olup Trkesi yledir:"Evlat edinmeyen mlknde hi
bir orta olmayan, azdan dolay yardmcya da ihtiyac bulunmayan Allah'a hamd olsun.
Onu byk bil, byklkle an."
564Malatya Yazmas (s. 212)..
208
40
KM SORUNLARIN ZM565
Ammar Yaser ahn huzuruna gelip niyaz eyledi. yle dedi:

"Ya ah izniniz olursa erenlere bir ka sorun arz edeyim."
ahvelayet (yle) karlk verdi:
"Arz eyle ya Ammar!"
Ammar yerine niyaz edip oturdu566. Sordu ki:
"Tanrm sana yarayan ve ademe yar olan nedir?"
"Birinci ilim renmek, ikinci yiitlik vaktinde hak ilerle
uramaktr."
"Ya Resulullah, adem ve senin katnda saygn olan uralacak
i nasl itir?" diye sordu.
"nc, her kii kendi hnerini halk yannda ve mridi kmil
yannda sylemektir" diye karlk verdi.
"Ey ah bir adam kendi dostundan kt i grrse, ondan
dostluu nasl kesmeli?" diye sordu.
" ey ile kesilir" diye seslendi. "Birinci o dostu ziyaret
etmemektir. kinci halini hatrn sormamaktr. nc, o kimsenin
katnda haceti var ise istememektir."
"Ey ah bir kiinin ii gayret ile mi ho olur ya da kaza ile mi
ho olur?" diye sordum.
"Gayret kazaya neden olur" diye karlk verdi.
"Ey ah yiitlikten ne gibi eyler sylenir?" diye sordum.
"Bir haya, bir edep, bir yiitlik, bunlar sylenir gider" diye
karlk verdi.
"Ey ah pirlere nasl ey ho gelir?" diye sordum.
"Ayin-i erknda ona bilicilik ve talibe doru yolu gsterme ho
gelir" diye karlk verdi.
565zmir Yazmas "Mgillerin Cevab" balkl blm (s. 99-100). Ayrca dank olarak
baka blmlerde verilen sorular ve karlklar da bu blmde derlenmitir.
566 1. Hac Bekta Yazmas (s. 256)
209
"Nasl ey acele gider?" diye sordum.
"Pirlerden kt nfus, kt ahlk, yalan dnya kar iin
bencillik etmek ho deildir. mdi, dnya mal iin ehvet gsterir,
tazarru ve niyaz eder, o kii hasis olmu olmaldr." diye karlk
verdi.
"Ey ahvelayet saki kimdir?" diye sordum.
"Cmertliktir, evrenin ayndr" dedi.
"Ey ah cmertlikte murat nedir?" diye sordum.
"tte saki ola, ilimde saki ola ve gnl ad ola." diye seslendi.
"Ey ah, insan gnln ne besler?" diye sordum.
"(Tanrya) kavumaya zlem duymak besler" diye karlk verdi.
"Ey ah, insan ne ile aydnlanr?" diye sordum.
"Sz tatl olmakla" diye karlk verdi.
"Ey ah, kiinin isteyip de bulamayaca ey nedir?" diye
sordum.
"Dayankllk, gam iinde mutluluk ve dosta sevimli olmak. Bu
bulunmaz.
"Ey ah, yaramaz ahlk nedir?" diye sordum.
"Tm iyiliklere kar ktlk etmek" diye karlk verdi.
"Ey ah, hnerler iinde hi ayp hner var mdr?" diye sordum.
"Elinden cmertlik ve marifet gelmesine karn minnet etmek,
benim katmda ayptr" diye karlk verdi.
"Ey ahvelayet, bahadrlktan nian nedir?" diye sordum.
"Bir kimsenin zerine kadir olacak intikam affedip (vaz)
gemesidir." diye karlk verdi.
"Ey ah, insann ilmini artran nedir?" diye sordum.
"Doruluktur" diye karlk verdi.
"Ey ah, hi ayb olmayan kimse kimdir?" diye sordum.
"Hak Taala Hazretleridir" diye karlk verdi.
"Ey ah, akllardan hangisi gzeldir?" diye sordum.
"Yaramaz kimseden yaramaz ii saklamaktr" diye karlk
verdi.
"Ey ah, insann hangi eksii zararldr?" diye sordum.
"nce gelir bir insan haklar, sonra gelir yalanlar, bu insana
210
ziyandr" diye karlk verdi.
"Ey ah, yaamn hangi an boa gitmitir?" diye sordum.
"nsann gc yetmesine karn, bir kimseye yardm edemedii
an boa harcanmtr" diye karlk verdi.
"Ey ah, hangi buyruk hor tutulmaz" diye sordum.
"(Birinci) Hak Taalann ve Resul'n buyruunu hor tutmak
olmaz. kinci bilgelerin buyruudur. ncs pir buyruudur.
Drdncs rehber buyruu(dur). Beinci halife buyruudur.
Altnc mrit buyruutur. Yedinci Musahip buyruudur. Sekizinci
aina buyruudur. Dokuzuncu ustad buyruudur. Onuncu ata-ana
buyruudur. Onbirinci komu buyruudur. Onikinci kadnn erinin
buyruunu hor tutmas erkn deildir" diye karlk verdi.
"Ey ah, dirliin hangisi gzeldir?" diye sordum.
"Yiyip yedirmek gzeldir" diye karlk verdi.
"Ey ah, ahirete ne yarar?" diye sordum.
"Hayrl ura ve doru yol yararldr" diye karlk verdi.
"Ey ah, ahiretin az nedir?" diye sordum.
"El ile vermek, az kazan ile yetinmek, Tanr'nn sevdii ileri
yapmaktr" diye karlk verdi.
"Ey ah, insan yaramaz eden nedir?" diye sordum.
"Avradn erine yalan sylemesi ve hayaszlk etmektir" diye
karlk verdi.
"Ey ah, ne yapaym da muhanete muhta olmayaym?" diye
sordum.
"Az yemek, az uyumak, az konumakla (kii) muhanete muhta
olmaz" diye karlk verdi.
"Ey ah, insann hangisi aklldr?" diye sordum.
"Az syleyen, ok dinleyen ve ok bilen aklldr" diye karlk
verdi.
"Ey ah, fesat neden kopar?" diye sordum.
"Cahillikten kopar" diye karlk verdi.
"Ey ah, sevgiyi gideren nedir?" diye sordum.
"ki kimseyi birbirine ktlemek" diye karlk verdi.
"Ey ahm Ali, gerek niyaz nedir?" diye sordum.
211
"zn turap etmektir" diye karlk verdi.
"Ey ah, tedbiri kimden alalm?" diye sordum.
" zellii olandan. Birinci temiz dinli ola. kinci, iyi kimse
ola, nc bilici ola." diye karlk verdi.
"Ey ah, ka ey ile iyilik tamam olur?" diye sordum.
"Atasna itaat etmek, cmertlik etse minnet etmemek ve pire
hizmet etse minnet etmemek ile tamam olur" diye karlk verdi.
"Ey ah, bakasna muhta olmayan kimse kimdir?" diye
sordum.
"drak eden akll kii, ibadete muhta olmayan hnerkr kii"
diye karlk verdi.
"Btn cihan halknn dost olduu kimse kimdir?" diye sordum.
"Ulemay gzleyen, yalan sylemeyen ve kimseyi incitmeyen
insan olur" diye karlk verdi.
"Ey ah, ilim reneyim, lsn nasl bileyim?" diye sordum.
"gh deil isen gh olursun. Yoksul isen varlkl olursun.
Sohbet bilmez isen sz sahibi olursun" diye karlk verdi.
"Ey ah, mal ne iindir?" diye sordum.
"Birinci, kendi ihtiyacn iin, ikinci ahiret az iin. nc iki
cihan dost etmek iin. Drdnc yoksullara yararn dokunmas
iin" diye karlk verdi.
"Ey ah, velayet bilicilerin piri kimdir?" diye sordum.
"Sahibi olup, gnl dar olmayan kimsedir" diye karlk verdi.
"Ey ah, mrvvet nedir?" diye sordum.
"Mminlerin zerine hak vacip etmektir" diye karlk verdi.
"Ey ah, yendiinde kiiyi ldren tatl nesne nedir?" diye
sordum.
"ehvettir" diye karlk verdi.
"Ey ah, hi bir zaman bozulmayan yap hangisidir?" diye
sordum.
"Turap olmaktr" diye karlk verdi.
"Ey ah, hangi tatl nesne sonunda ac olur" diye sordum.
"Yalan dnyaya aldanmak sonunda ac olur "diye karlk verdi.
"Ey ahm Ali, hangi gmlek eskimez" diye sordum.
212
"O iyi dindir" diye karlk verdi.
"Ey ah, hangi dman dostan iyidir" dedim.
"Nefistir" diye karlk verdi.
"Ey ah, hangi hastala kii ila bulamaz" diye sordum.
"Akl eksikliidir" diye karlk verdi.
"Ey ah, hangi ycelik alaklktan alaktr" diye sordum.
"Kibirliliktir" diye karlk verdi.
"Ey ah, kiinin gzel huyu nedir" diye sordum.
"Bir kiiyi onursuzluktan kurtarmaktr" diye karlk verdi.
"Ey ah, kt huy nedir" diye sordum.
"Bir kiiyi haksz yere hdrlamaktr" diye karlk verdi.
"Ey ah, asla saalmas olmayan yara hangi yaradr" diye
sordum.
"Mazlum olana hkmedip haksz yere zulm etmektir. Buna
saalmak yoktur" diye karlk verdi567.
"Ey ah, senden sonra mrit ve muhiplerin kimi hak saysnlar?"
diye sordum.
"On bir evladm hak saysnlar" diye buyurdu.
"On bir evladndan sonra kimi hak saysnlar" diye sordu(m).
"Evladm izleyenleri hak saysnlar" diye buyurdu.
"Evladn izleyenler kimlerdir" diye sordu.
"Evladm izleyenler (Benim ve oullarmn) gsterdii
zellikleri gsteren gerek mritlerimdir" diye buyurdu 568.
Ammar "ahm, evlatlarnn gsterdii nianlar gsteren
erenlerden sonra kimi hak greler" diye sordu.
"Evlatlarmn, izleyenlerinin tarikatn erkn zere yrten, ar,
darp, erkn, tra, sofra, era sahibi halifelerine hak bakalar" diye
Hazreti ah buyurdu.
"Ey ah, evlatlarn izleyenler varken, ar, darp, tra, sofra,
era, erkn sahibi halifelere hak bakarlar m?" diye Ammar sordu.
"Halifeler raz olursa, halifelere de bakarlar" diye ah buyurdu.
567 zmir Yazmas (s. 99-100)

568 Bu blm "Silsilename" ar ile anlr ve btn ok ayrntldr.
213
"Ey ah, ar, darp, erkn, tra, sofra, era sahibi halife
bulunmazsa kime hak baksnlar?" diye Ammar sordu.
"Tarikat erkn evlatlarmn halifelerinin yerine oturana hak
baksnlar"diye Hazreti ah buyurdu.
"ar, darp, erkn, tra, sofra, era sahibi halife varken, erkn
zerine hlefa menziline oturana hak baksnlar m?" diye sordu
Ammar.
"Ey Ammar, erkn- tarikat zere er menziline oturan vekildir.
Halife asldr. Vekil asl yannda hareket edemez. yleyse halifeye
hak baksnlar. yle ki, er menzilinde oturan ere de hak bakarlar.
Halife vekildir ve hlefa asldr. Hlefa vekildir ve evladm asldr.
Evladm vekildir ve ben aslm." diye Hazreti ah buyurdu.
"Ey ah, aydnlk syle anlayamadm" dedi Ammar.
"Ey Ammar, er yerine oturann ba halifeye baldr. Halifenin
ba hlefaya baldr. Evlatlarmn ba bana baldr. Ve benim
bam yola baldr. Yol tmnden uludur." diye ah buyurdu.
"Ey ah ar, darp, erkn, tra, sofra era sahibi halife
bulunmazsa kime hak baksnlar?" diye sordu Ammar.
"Er menzilinde oturan kara taa bile bakarlar" diye buyurdu ah.
"Ey ah, er menzilinde elsiz eteksizden el tutulmaz, yle ki
balanmaz, ar, darp, tra, sofra, era, olmayandan hilafet
alnmaz, erkn- tarikat zere bizden ve ustaddan alnmayana el
verilmez (se kime hak baksnlar)?" diye sordu Ammar.
"Ey Ammar, mritlerim ve muhiplerim tevellam ve teberram
gzeteler. Haricilerle ihtilat 569 etmeyeler. Elsiz ve eteksizin erisini
dorultmayalar. Ustad hakkna riayet edeler. Ustaddan can(larn)
bile saknmayalar. Byle davranp ustad gz ile greler. Ve tarikat
ve erkn- evliyadan bir harf dahi retenin nne gemeyeler.
Szlerine inanalar. Harici elinden dolu imeyeler. Yoldan ve
haktan kamayalar. l ve ihtiyar nne gemeyeler. Tarikat olan
ayralar. Alem bir, er bir, nur bir. Nefsini bilmeyen hayvandr.
569 ihtilat: Karma, karp grme, birlikte olma.
214
Nefsini bilen insandr570. El ele el bir Hakka. Ve Hak derghnda
ekilen katarn piivasym."
(Bunlar) buyrulduunda Ammar Yaser aha niyaz edip sustu.571
Yolun hizmetleri572:
"Pirlik kimden kald?"
"ah merdan Ali'den kald. Zira Cebrail'in piridir."
"Sadri seyyitlik kimden kald?"
"Hazreti Resul Ekrem'den kald. Cmle leme sadridir."
"ahmanlk kimden kald?"
"smail Aleyhsselam'dan kald573."
"Zakirlik kimden kald?"
"Cebrail Aleyhsselam'dan kald.Ve bir kavilde kalem kudrettir,
ondan kald."
"Sakilik kimden kald?"
"Hazreti imam Hseyin'den kald ki saki-i kevserdir. Sakalk
onun elindendir."
"eraclk kimden kald?"
"Hazreti Selman Farisi'den kald. Zira sekiz era onun
elindedir574."
"eran llesi katr?"
"Drttr. Birinci eriat, ikinci tarikat, nc marifet, drdnc
hakikattr. Yani hakk tanmaktr."
"Hadimlik kimden kald?"
"Hazreti Resul'den kald."
"Tarikilik kimden kald?"
570 zgn anlatda bu tmce Arapadr.

571 2. Hac Bekta Yazmas (s. 247-252) aras.
572 zmir Yazmas "Yolun Hizmetleri" balkl blm (s. 83).
573 Yolun hizmetleri olarak saylan zellikler, deiik yazmalarda deiik biimlerde
anlatlr. Szgelimi zmir yazmasnda (s. 61) "ahmanlk peygamberden kald" denir.
574 zmir Yazmas "eraclk Habib Ensari'den kald" diye geer (s. 61)
215
"Mikail Aleyhsselam'dan kald575."
"Ferralk kimden kald?"
"brahim Halilullah'tan kald."
"Carclk kimden kald?"
"srafil Aleyhisselam'dan kald576."
"Nakiplik cennette Rdvan'dan kald."
"Adamak Sleyman'dan kald."
"Gzclk gzc Karaca Ahmet'ten kald."
"Bamalk, eyh Hasan Basri'den kald577."
Senden sorarlarsa:
"Marur kimdir?"
"Tarik-i mustakimden azanlardr" diye karlk ver.
"Atan belini ne ile balad?" diye sorarlarsa:
"Ata bel balamaz. Pirler balar. Her kii pirin sohbetinden
utanga olmaya. Sznde azlk, daha dorusu eksiklik bulunmaya
ki tariki erkn yerini ala" diye karlk ver.
"Pir ile senin aranda ne vardr?" diye sorarlarsa:
"Tecella, temenna ve yezide teberra vardr. Nedeni, Hazreti
mam Cafer Sadk Hazretleri buyururlar ki, (kii) tecella ve
temenna ederse boynundan farz eda eder. Ve Yezid'e teberra
ederse imamlarn hakkn eda etmi olur" diye karlk ver.
"Pir sana ne dedi?" diye sorarlarsa:
"Pir bana 'Hizmet ile otur, hrmet ve izzet ile syle' dedi" diye
karlk ver.
"Pir kulana ne dedi?" diye sorarlarsa:
"Pir kulama 'eriatta olgun ol. Tarikatta haberdar ol. Hakikatte
payimal ol. Marifette gh ol.' dedi" diye karlk ver578.
575 zmir Yazmas "Tarikilik Azrail'den kald. Mlk de Mikail'den kald" biiminde
verilir (s. 61).
576 zmir Yazmas. 83-84
577 zmir Yazmas s. 61
578 zmir Yazmas s. 75 (
216
Vasiyet-i Resul (ise yledir:)579
Ya Ali, her kim Kur'an okusa emrini tutmasa, tamuda bir
deirmen var. Alimlerin ba nr. Nedeni isyan eder. Sz
gelimi, bir m kii bir basiret kii ile giderken nlerine kitap ya da
ekmek gelse ama kii bassa bir ey gerekmez. Gren kimse bassa
kfir olur.
"Ya Ali, avradnza, evladnza doru yolu edep, erkn, farz ve
snneti retin. zerinize farzdr." dedi.
Ya Ali, evinizden bal, rek otu, kuru zm eksik etme(yin)
feriteler dua eder.
Ya Ali, ata ve anasn inciten(in) ev(in)e ve konuk gelmeyen eve
feriteler girmez.
Ya Ali, seni paa suyuna davet etseler git. Konuk savarsa sen
ona iyi syle, ki Hak Taala sana iyilik vere, rahmet ede.
Ya Ali, gnee kar oturma kalbini kabartr.
Ya Ali, ok uyuma, gz altnda kararmalar yapar.
Ya Ali, ktlk edene iyilik eyle, herkes kendi kemalini iler.
Ya Ali, yolculua karken ve skntl gnlerde yasin suresini ve
inna enzelna suresini oku (ki) sana ktlk etmek isteyen baar
elde edemeye.
Ya Ali, ksz alad zaman ar titrer. Hak Taala "ya Cebrail,
tamuyu mutula,"her kim onu gldrse, uma mutula, onu
gldren umaa girer" buyurur.
Ya Ali, gayret imandandr. Gayreti olmayann iman olmaz.
Ancak, bir el dnya, bir el ahiret iin gayret etmeli.
Ya Ali, el yunarken suyun iine tkrme. Elini peine alma.
era frp sndrme. Ocak ban pala ile alma. Eninde giysi
dikme. Eik zerine oturma580. Yalncak yatma. Yaln ayak ieme.
Soan sarmsak kabuunu yakma. Bunlarn tm yoksulluk getirir.
Kirli ilerdir.
579 2. Hac Bekta Yazmas "Vasiyet-i Resul" balkl blm (s. 220-222).
580 Alevi inanlarna gre eik kutsaldr. zerine baslmaz Eik Fatma, Se Muhammet,
kap Ali'dir. Kap arka dnmek de gnahtr.
217
Ya Ali, ataya anaya asi olma581.
mam Cafer Sadk hrka ve tarikat(n) edepleri konusunda
(unlar) buyurur:
"Hrkann imam nedir, islam nedir?"
"Hrkann iman settarlktr582. Ve hrkann islam temizliktir.
Hrkann dini ainalktr."
"Hrkann kblesi nedir?"
"Hrkann kblesi pirdir."
"Hrkann kelimesi nedir?"
"Hrkann kelimesi Allahu Taala'y anmaktr,"
"Hrkann srr nedir?"
"Hrka srr evktir."
"Hrkann pay nedir?"
"Hrka pay zhttr."
"Hrka gnl nedir?"
"Hrka gnl doruluktur."
"Hrkann kilidi nedir?"
"Hrkann aar tekbirdir."
"Hrkann gusl nedir?"
"Hrkann gusl dnya uranda temizliktir."
"Hrkann kemali nedir?"
"Hrkann kemali doruluktur."
"Hrkann can nedir?"
"Hrkann can ibadettir."
"Hrkann namaz nedir?"
"Hrkann namaz doruluktur."
"Hrkann yakas nedir?"
"Hrkann yakas razlktr."
"Hrkann etei nedir?"
"Hrkann etei derviliktir."
"Hrkann ierisi nedir?"
5812. Hacbekta yazmas (s. 222)

582 settar: rten, gizleyen, kaplayan.
218
"Hrkann ierisi nurdur."
"Hrkann dars nedir?"
"Hrkann dars gzlemdir."
"Hrkann farz sohbettir."
"Hrkann snneti makastr."
"Hrkann marifeti sdktr."
"Hrkann rengi meayihtir."583
"Hrkann yz pir, ii mrebbidir."
"Yemini sa el, varl sol eldir."
"Dervi kimdir?" diye sorarlarsa:
"Dervi, alemi gurfeye gidecek olsa derdi olmayan kimsedir."
diye karlk ver.
"Tvbe eli nedir?" diye sorarlarsa:
"tenliktir. Yani kiinin kendini artmasdr." diye karlk ver.
"Arlk nedir?" diye soracak olurlarsa:
"Tanr'nn buyruklarn yerine getirme ve doruluktur" diye
karlk ver.
"Tvbe eli nedir?" diye sorarlarsa:
"Yedidir" de.
"Bunlar kimin imandr?" derlerse:
"Birinci gizli melaikeler imandr. kinci maruf peygamberler
imandr. nc gerek evliyalar imandr. Drdnc kesin(likle)
mrit (olanlarn) imandr. Beinci mevkuf kafirler imandr.
Altnc Mslmanlar imandr. Yedinci Mminler imandr.
Tanr'nn inayeti bunlarn zerindedir."
"mann bir aaca benzer. mann asl Tanr korkusudur. Dibi
mminlerin gnldr. mann gnl Kur'an'dr. mann derisi
583 Burada anlatlan hrkann zelliklerinin de deiik biimleri vardr: Szgelimi Cavit
Sunar hrkann zelliklerini yle verir:
1. man, mridini sevindirmektir. Kalbu, kblesi pirdir. Zahiri her nesneyi rtmek,
piri anlamaktr. Batn, edep, sr hakikattr. Gusul dnyay terktir. Namaz, hak-
kna kanaat, ululuk, arlktr. Farz, didardr. Yeni, Tarikattr. Etei derviliktir.
Dervi odur ki tm lem yok olsa insan kendine hi bir dert edinmeyendir, kendini
tmyle yok bilendir. (Sunar: a.g.e., s.162.). meayih: eyhler.
219
hayadr. Teni krdr. Buday takvadr. Yapra tvbedir.
Yemii ilahi inayettir."
"Bir kii derviin hrkasn giymek ve kisvetine girmek isterse o
kii(nin) eriat ilmini, marifet ilmini, tarikat ilmini, hakikat ilmini
bilmesi gerekir. eriattan sorulduunda eriat ilmi ile karlk
vermesi gerekir. Marifetten sorulduunda marifet ilmi ile karlk
vermesi gerekir. Hakikatten soru sorulursa hakikat ilmi ile karlk
vermesi gerekir."
"Bylece dervi yolundan dnmemeli. Kime gerekirse vasla
yetirmee gc olmal. Her mrit bu drt makam bilmeli. Ve
tarikatn doru tutmaya gc olmal. ve hakikatn gcn,
zahmatini ve mcadelesini ekmeye dayankl olmal. Nedeni, bu
drt makam bilmezse, btn evliyalar kyamet gnnde o
derviten davac olurlar."
"Bu drt makamn manasn yerine getirmi olsa, btn evliyalar
onun efaats olurlar. Bir dervi gereksiz yere hrkasn yitirse
kyamet gnne dein yz kara olur. Yolundan geri dnerse
tarikat murtad olur. eriat murtad, tarikat murtadndann yedir.
unun iin ki, eriat murtad, bir kez "la ilahe illallah
Muhammaden Resulullah ve Aliyyn veliyullah" demekle necat
bulur. Amma, tarikat murtad hi bir biimde necat bulmaz.
Kesinlikle kyamet gnnde yz kara olur584."
"Ey Talip, sen baa ktn m?" deseler:
"Bazan ktm" diye karlk ver.
"Ne aradan ktn?"
"Erler meydanndan ktm. Seyyid-i saadet, ulema, tu-u alem
ve Hazreti Ebul Kasm'n era dibinde (ktm)."
"Kemerbeste misin?" derlerse:
"Kemerbesteyim" diye karlk ver.
"Kemerbeste katr?" derlerse:
584 "Dervi" diye anlan bu kimse gerekte "mrittir". Daha nce dipnotta akladmz
gibi, mrit hrka ve ta giyinen kimsedir ve bunlar giyinebilmesi iin belli zellikleri
olmas gerekir. te burda bunlar yerine getirilmediinde mridin ne duruma decei
anlatlmak istenmektedir.
220
"Kemerbeste tr."
"Kapda durduunda ne zere durursun?"
"Karar zere."
"Kap kimdir? Eii kimdir? st kimdir?" derlerse:
"Kap eriattr. Eii Ali'nindir. Kanad Cebrail'dir. st
Muhammet Mustafa'nndr."
"Meydan kimindir ve kimden kalmtr?" derlerse:
"Baba Amr'dan kalmtr."
"Ne vechile kalmtr."
"Hazreti Resul gazaya gittiklerinde saysz kfir krdlar.
gn, gece a kaldlar. Baba Amr radyallahu Taala slam
askerine yolda birer ekmek vererek Saa'd Vakkas'a geldi. Ona da
verdi. O ekmei almad. Bir ok ekip baba Amr'a att. Hazreti Ali
huzuruna gelip ikyet eyledi:
Hazreti Ali de Sa'di erenler(i) meydanna davet eyledi. Baba
Amr ve Sa'di, ikisi kapya geti. Sad Vakkas sulu bulundu.
Tarikat asas o zaman alnd."
"Hangi kapdan ktn" derlerse:
"eriat kapsndan girdim, tarikat kapsndan, erkn kapsndan
ktm ve dedim ki "Esselam aleykm ya ehl-i eriat. Esselam
aleykm ve ehl-i tarikat. Esselam aleykm ya ehl-i marifet.
Esselam Aleykm ya ehl-i hakikat. Yolu, erkan kuran
ustadlarmzn ervahna salavat!"
"Ey ak nerede ikrar verdin?" diye sorarlarsa:
"Erenler meydannda, pirler karsnda" (ikrar) verdim" diye
cevap verilir.
"(krar) verdiinde, elin, ban, kulan, gzn, gnln nerede
idi?" diye sorarlarsa:
"Elim mridin elinde, kulam emanet ve nasihatta idi. Gzm
erenler didarnda idi. zm dar- Mansur'da idi. Gnlm
Muhammed Ali, Oniki mam, ondrt masum-u pak, Hnkr Hac
Bekta Veli ve hak gerek erenlerde idi. krarm imanm
Muhammed, Ali'dir."
"Mridin kulana ne emanet brakm?" diye sorarlarsa:
221
"eriatta muhkem ol, tarikatta haberdar ol, marifette payidar ol.
Hakikatte sabit kadem ol" karldr.
"krar- tercman nedir?" diye sorarlarsa:
"ahmerdan kuluyum. Al- abann soyuyum. mam Cafer
Sadk mezhebindenim. Rehberim Muhammed, Mridim Ali'dir."
karldr.
"Mridinle senin aranda ne nian vardr?" diye sorarlarsa,
karl udur:
"Tevella Muhammed-Ali dostunu dost tutmaktr. Ve teberra
Muhammed-Ali dmann dman tutmaktr".
"Mride ikrar vermenin ne anlam vardr?" diye sorarlarsa,
karl udur:
"Mride ikrar vermek, teslim ve rzasnda olmaktr. Gidince
durmaktr. Anlam budur: Her sadk ak mride gelip grnmeli.
Emaneti teslim eylemelidir. krar verdii gibi ezelde cann da
teslim etmelidir. El ele el hakka gitmelidir. Murat, Muhammed-Ali
ve Oniki mam katarna katlp ikrar vermektir. (Bylece) ecel
vaktinde de emaneti mridine taprmak gerek. O zaman
kesinlikle Muhammed-Ali, Oniki mam, Ondrt Masum-u Pak ve
Hak erenler ervahna katlr, ebedi zayi olmaz. Ve yine adem
sfatna eriir. Yoksa, imdi ikrar verip sonra ecel vaktinde -Tanr
korusun- mridini arrsa- emaneti teslim eden olursa ervah-
esfele585 katlr. Nedeni, "Gelme, gelme; dnme, dnme. Gelenin
mal, dnenin can gider". Allah korusun hak erenler tmmz
armaya!"
"Ey dervi talip misin, kalp msn?"
"Ey Dervi talip oluyum."
"eriatta kimin olusun?"
"eriatta Adem Ata oluyum."
"Marifette kimin olusun?"
"Marifette kemal oluyum."
"Hakikatta kimin olusun?"
585 ervah- efsel: Aalk ruhlar.
222
"Hakikatte yer anam, gk atamdr."586
"Ey Dervi, banda (ne var?)"
"Bamda devlet tac var."587
"Alnnda (ne var?)"
"Alnmda hidayet nuru var."588
"Kanda (ne var?)"
"Kamda kudret kalemi var."589
"Gznde (ne var?)"
"Gzmde vahdet nuru var."590
"Gsnde (ne var?)"
"Gsmde vahdet iman var."591
"Kulanda (ne var?)"
586 "Yer anam, gk atam" inanc zgn eski Trk inanlarndandr.

587 zellikle Bektailerin balarna giydikleri zel tac vardr. Bu soruda dnlen odur.
Bu tac ycelik, ululuk, mutluluk anlamna gelir burada. Ancak, bu ululuk, ycelik, mutluluk
da bilgi bakmndan, ruh bakmndandr.
588 Kimilerine gre alnda Namaz- taat vardr. Bu Tanr'nn buyruklarn, dinin gereklerini
yerine getirmek iin gsterilen, kulluk, onunla ilgili namaz anlamna gelir. Bu karlk da
gnl ynnden, ruh bakmndandr. Bu taat, Snnilik'in dnd gibi deildir. Bunda
Tanr'ya, Ali'ye Uymak, onun buyruklarn uygulamak, yerine getirmek demektir. (smet
Zeki Eybolu: Btn Ynleriyle Bektailik, st. 1980, s.156).
589 Bu sorunun "Kanmda ne var?" biiminde sorulduu ve "Feth-u kudret" diye karlk
verildii anlalr. Burada feth sz "gnllerini amak, bakalaryla dostluk kurmak, Ali
sevgisini oaltmak, insann zn aydnlatmaktr. Ruhlarn klandrmak, "Tarikat
sevgisini yaymak" gibi anlamlara gelir. (smet Zeki Eybolu: a.g.e., s.156-157.)
590 "Nur- velayet" Gzde ululuk , ycelik, aydnl vardr anlamndadr. "Velilik"
aamasna ulam bir kimsenin btn gnllere k saacak bir ycelikte olduunu anlam
ierir. Bunda kii ruh bakmndan, anlay ynnden, en yksek aamaya ulam, bak
k, gr k olmutur. (Eybolu: y.a.g.e., s.157)
591 "Vahdet iman" yerine "Kur'an- hikmet" dendiini biliyoruz. Tarikatlar inanlarna
gre, inanm kimsenin gnl Kur'an'dr. Tanr'nn Kur'an ile bildirdiklerini gnlde tayan
kimse gerek Mslmandr, mmindir, inanmtr. Kur'an yalnz okumak ezberlemek iin
deildir. Tanr yolunu gstermek, insan btn eksikliklerinden, ktlklerden arndrmak,
ruh bakmndan olgunlua, geree ulatrmak iindir. Bu nedenle, nemli olan kiinin
gnlnde tad, btn zn, inceliini benimsedii, uygulad Kur'an'dr. Tasavvufta
'gnl' Tanr'nn evidir, onun bak yeri, baka bir deyimle "nazargh"dr. Bu yzden ayr
bir deeri, ayr bir zellii vardr. (Eybolu, s.158).
223
"Kulamda nbvvet bangi var."592
"Burnunda (ne var?)"
"Burnumda cennet kokusu var."593
"Elinde (ne var?)"
"Elimde velayet eli var."594
"Ayanda (ne var?)"
"Ayamda maher yerine varp gelmek var."595
"Dizlerin ne yapar?"
"Dizlerim hak yolunda hizmet eyler."596
"Sanda (ne var?)"
"Samda gbn var."597
592"Nbvvet banki", "Bank-i Muhammed": Peygamber Muhammed'i n insanlar

slamla ar, birlik, btnlk salay anlamnda sylenen bu szlerin baka bir
anlam daha vardr. Bu da Allah-Muhammed-Ali lsnn znde dile gelen "Birlik"tir.
(Eybolu, s.157.)
593 "Buy-i cennet": Allah-Muhammed-Ali inancn benimseyip "pir"e balanan bir
kimsenin gidecei yer "cennet"tir. Orann nderi Ali'dir. Ali orada "saki-i kevser"dir. Btn
dorulara, erenlere "cennet"in mutluluk veren ikisini, arabn sunacaktr. Ancak bu cennet
katlkla, eriatn koyduu ar yasaklarla, basklarla deil "ermek"le, Ali'nin yolunda gidip
ruh olgunluuna ulap "rif" olmakla gidilebilir. (Eybolu, s.157)
594 "Dest-i velayet": Bektailik'e giren bir kimsenin bir yol gstericisi, elinden tutan
olmas gerekir. Tarikatta "veli" saylan bir kimsenin bir erenin elinden tutan da, bu
kurumda en yksek aamaya ulam olan, "velilik" aamasna km olan uludur. Onun
eline "velilik eli" anlamnda "dest-i velayet" denir. Bunun en ycesi de Hac Bekta Veli'dir.
Aleviler tarikatn kayna olarak Ali'yi bildikleri iin ona da ahvelayet derler. te bu
geree, doru yola, Tanr katna ulatrc ele Ali'den balayarak 'dest-i velayet' denir. Bu
elin tutmad kimse yolda kalr, olgunlua ulaamaz.
595 Eybolu ayamda "erkan- meayih" olarak verir. Erkan- meayih: Tarikat ulularnn
koyduklar genel ilkelere, tarikatn yasas niteliinde olan kurallara, onlar dzenleyen
yetkilere, szn ksas bu inan kurumunun temeli ni oluturan varlklara "erkan" denir, di-
rekler anlamna gelir. Bu tarikatn z olduundan bu ad almtr. Alevilikte yaplacak
btn iler, alnan grevler, bu "erkan"a bal olduundan, bunlar insann gereksiz
davranlarn nleyen birer ayakba niteliindedir, balayc ilkelerdir. (Eybolu, s.160)
596 Dem-i hizmet: Tarikat yoluna girenin, doruluk yolunu tutann balca grevi,
kendisine verileni yapmak, bunu yaparken de sevin duymaktr. Gnl akl ile gleryz
gstermekten geri kalmamaktr. Pir buyruu altnda hizmet, olgunlamak, bencillikten,
bykgnlllkten, kendini beenmilikten syrlmak demektir. Hizmete karlk
beklemek, bir nesnenin ummak, kar dnmek, yarar gzetmek yoktur. (Eybolu, s.159)
224
"Solunda (ne var?)"
"Solumda ktip var."598
"Ardnda (ne var?)"
"Ardmda ecel var."599
"nnde (ne var?)"
"nmde nasip var."600
"Cesedin ka kaps var?"
"Cesedimin oniki kaps var."
"Vcudun ka damar var?"
"Vcudumun yzaltmalt damar var."
"Mminde ne var?"
"Mminin ikrar var."
"Mnkirde ne var?"
"Mnkirin inkr var."
Bunu bilenlere yerden ge dein eyvallah!"601
Bu hatem burada oldu tamam,
Yardmcnz olsun On ki mam!602
597 Sa srekli ulviyete, hayra delil saylr. Burada "gbn" hayr melei olmaldr.
598 Sol, sfliye, errre delil saylr. Burada katip olarak gnah yazan melek dnlm
olmaldr.
599 ecel: Tm inan kurumlarnda olduu gibi, Bektailikte de lm bir Tanr buyruudur.
Ondan kurtulu yoktur. Tanr buyruu olduundan, gler yzle iyi yrekle karlanmas,
korkup rkntye kaplnmamas gerekir.
600 nasip: Yaayan kendini olgunlama, ycelme yoluna veren, Ali'nin izini sren Pir'in
ardnca giden bir 'can'a btn dileklerini gerekletirecek kaplar aktr. Ona Tanr'nn
nice mutluluklar balayaca, Ali'nin nice ululuklar, sevinler verecei saylmakla bitmez.
Alevilik "nasip" yoludur. nsana ne ayrlmsa, ne verilecekse onu bulacaktr. Kiinin ona
gler yzle ynelme olgunluuna ulamas, varmas btn tutkulardan, kltc
davranlardan syrlmasna baldr. (Eybolu s.160)
601 2. Hacbekta yazmas (s. 247-252) arasnda serpitirilmi blmler.
225
41
A MEZHEB603
Onsekizbin lem ad, nian yok iken Hazreti Muhammed

Mustafa ve Aliyyel Murtaza'nn nuru var idi. Ve nurlar zhir idi 604,
bir idi. Abdullah ile Ebu Talip zamannda iki oldu, mns birdir.
Muhammed Mustafa'nn nuru Abdullah'tan zuhura geldi. Hazreti
Ali'nin nuru Ebu Talip'ten geldi.
Muhammed ile Ali'nin srrn hi kimse bilmezdi. O zaman
yetmiiki millet iki blk olmu idi 605. Otuzalt bl havari
oldu. Ebubekir, mer ve Osman' severlerdi. Otuzalts ia
mezhebinde idi. Hazreti Ali'yi severlerdi.
ia mezhebinde olanlar, Hazreti Muhammed ve Hazreti Ali ile
drt kap, krk makam, onyedi erknda her ileri bir idi. Bir
kapdan girip, bir kapdan karlard. Bir sofrada yiyip, bir kaptan
ierlerdi. Aralarnda perde yoktu. Bu yol Muhammed Ali'nin
eriatdr, derlerdi606. Aralarnda ayri gayri yoktu. Ve de ialarn
kolar koyunlarndan, boalar ineklerinden, horozlar
tavuklarndan ayrlmazd.607
Amma (havariler) Muhammed ile Ali'den bu erkn gr-
memilerdi. Tasdik ile yakn ilerlerdi. Havarilerin drt kap, krk
makam, onyedi erknda ileri bir deildi. Onun iin kendi
sofralarndan yiyip kendi kaplarndan iip, kendi kaplarndan girip
karlard.
603 zmir Yazmas "ia Mezhebi" balkl blm (s. 150). Burada anlatlanlarnn bir
blm Malatya Yazmasnda da yer alr (s. 213-215). Bu blm Buyruk'un "sonsz"
durumundadr. erik bakmndan "Ali ile Muhammed'in Musahip olmas" blm ile ben-
zerlik gsterir. Gadir-i Hum olayna dayanr.
605 Malatya Yazmas (s. 213)
606(Malatya yazmas)'nda ayrca "yetmi iki millet, yetmi iki blk olmutu" tmcesi
vardr (s. 214).
226
Pes, bu ahvalden Hazreti Resul haberdar idi. Birgn yetmiiki
milleti toplad. Deve palanndan bir minber yapp vaaz- nasihat
eyledi. Hazreti Muhammed, Hazreti Ali'yi yanna ard. Minberde
ikisi bir gmlekten ba kard. Ba bir, ayak iki oldular. Yine
baktlar ki ayak bir, ba iki olmu. Ondan sonra Hazreti Ali, Hazreti
Resul'n libas- eriflerini giyip ayrld. O vakit Hazreti Resul:
"Benimle Ali ayn nurdanz. Ben ilim ehriyim. Ali ise o ehrin
kapsdr. Ali dnya ahiret kardeimdir. Ali ile ayn etten, ayn
cisimdeniz. Zahirimiz, batnmz birdir. Ben kimin velisi isem, Ali
de onun velisidir." buyurdu608.
Bir gn gaipten bir ses geldi:
"Ey ialar, sizi bir er ister varn. Su akt duruldu. Nazara eren
ak oldu. Hak didar grmesin ne tahsil edersin? Siz varanda
derman yerine bir gevher satlr. ara varn. Pirim beni ak
kresinde kaynatt. Ak olan ulasn, paynz aln. Mmin olan
kalbiniz ve gnlnz ar, ayan olsun. Mnkir olan kimsenin
gnlnde kara kayg olsun. Rakip ah desin" diye ialara seslendi.
u beyitleri gzel ses ile gaipten ia mezhebinden (olanlara)
syleyip ayini erknca beyan eyleyip okudu:
Ey cmle cihana efi
Ahmed-i Muhtar deil midir?
Ahmet, Mahmut, Ebulkasm veliler,
Nebiler iinde server deil midir?
Haktan selam indiren Cebrail emin,
Bedir gazasnda vaz- minber deil midir?
ktlar minber zerine, bir gmlek giydiler,
"Lahmike lahmi" deyip koan Haydar deil midir?
Muhabbet kemerini balayp, Mrebbi Musahip oldular,
Bu gftar hak Resul'n kurduu erkn deil midir?
Ehl-i tarikat biat bel baladlar,
Biri Selman, biri Kamber deil midir?
ek getirmeyesiniz, lahmike lahmi hadisine,
608 Malatya Yazmas (s. 214-215)
227
Bunlar da bahrzat iinde gevher deil midir?
Biz ol gevherlerdeniz, amenna ve saddakn,
mam mminlerin ikrar deil midir?
Hazret kapsnda seyyid-i Huda'dr Aliyyel Murtaza,
Hem cennet-i Rdvan, hem saki-i kevser deil midir?
Bab- Resul Emirelmminin,
Cmle tarikler iinde hak rehber deil midir?
Beiinde yatarken hamle klp ejderhay iki bien,
Bunlara aikr olan Haydar- kerrar deil midir?
pt Habibullah' dedi "Ya gzm nuru Esadullah olanlar,
ebbir bber mam Zeynel Abidin, din serveri Muhammed
Bakr, mam Cafer deil midir?
Andan mam Musa Kzm, Ali Musa Rza, ah Tki,
Hem Ali Naki, Hasan Askeri deil midir?
Andan mam Muhammed Mehdi sahib-i zaman salavatullah-u
aleyhm,
Ecmain mahlukat eiinde kemter deil midir?
Rahmetinden ve derghndan yd eyleme, dostum muhabbetle,
Aina merep Virani cmleden kemter deil midir?
ia mezhebinden olanlara bunu okudu. Ali ile Muhammed'in
yolu aikare oldu. Drt kap, krk makam, onyedi erkn zere
evliyann ayini erkn ve mridin sr nefesi beyan olundu. O
zamandan beri imdi evliya yin erkan ondan kald.
Marifet ehli ve arif olan canlar, sofular bu mandan fark eden
ehl-i kmil bilir. Cahil nadan olanlar bu hikmet ilmine hayran kalsa
gerektir. Bunun bahii doru gelmek ve kudretiyle amil olup amel
klmaktr.
mdi, bu ayetler hrmetine, divanndan derghndan ve
didarndan mahrum etmeye. Allah, Allah, Allah gani hda 609.
(Bu klavuzu) Selman- Farisi, ahn kendisinden yklemitir.
228
Al-i Ab610nn soyaacdr. Bunu Fara olarak buyurmutu.
Horasan Erenleri Ruma ayak bastklarnda Farsadan Trkeye
evirmilerdir. Ve bunu tarikat erenleri aziz canlar gibi saklasnlar.
El ele, el hakka! 611.
610 Al-i Ab: Muhammet peygamberin zerine abasn rttkleri, Ali, Fatma,
Hasan, Hseyin.
611 2. Hac Bekta yazmas (s. 259)
229
Ek 2:
(Yeni Dille Sylenmi)
Glbenkler
1.
Sofra Glbengi
nce Tanr diyelim
Birlii g bilelim
Ald ah sofras,
ahtan izin diyleyelim
ah verdi biz yiyelim
Gerein demine hu diyelim.
2.
Erenin Topluma Katl
Geree erip birlik olduk bugn
Tm sorunlar zld dirlik olduk bugn
Kutsal sevi suyu iip esridik,
Sevgi oduyla mutlu olduk bugn
Bireysel yalnzl getik
Btnlk olduk bugn
3.
Dar Glbengi
Erenler; yzmz yerde, zmz darda
Er meydannda, Hz. Ali divannda
u an bir eren var karmzda
Teni toprak, z tutsak
Amac toplumla uzlamak
Bu erenden arnm, incinmi can
230
Dile gelsin, bile gelsi
Alaca varsa istesin,
ncinmilii varsa sylesin
Sonuta helallik dilesin
Hu Ya Ali
4.
Eik Glbengi
Eren, ermeye geldi
Sevgi dermeye geldi
Birey olmaktan kp
Birlik olmaya geldi
zin yoksa katlmna
zrn bilmeye geldi
Ant iti hak katnda
Gkkua giymeye geldi
5.
Akam Glbengi
Akamlar ak ola,
Gnller pak ola
Ktlkler yok ola
nkarc, bozguncu uzak dura
nanan saygn ola
Ocamza k dola
Ksmetimiz bol ola
Dileimiz kabul ola
Gktanr birlikten, dirlikten ayrmaya
Hac Bektan koruyucu eli stmzde ola
arp drmeye
Andmz kalc ola
231
6.
Uyku glbengi
Tanrm, g ver bilincime
Sahip olaym elime, dilime, belime
Ne arnsn kimse benden
Ne ktlk dneyim evreme
Renkli dler iinde
Gnaydn diyeyim yeni gne!
7.
Cem Dalma Glbengi
Duran oturan, eren, bac, kz- kzan
Kousuz, dedikodusuz evine varan
Toplum katnda aklana
Ruhu gkte paklana!
Dilei yerini bula
Esenlii srekli ola
Gerein demine hu
8.
Bebek Doumu Glbengi
Kz oul erkek oul,
Evime direk oul
Herkes seni bekliyor
Kol kanat gerek oul
Gn dodu, gne dodu
Ocaa nee doldu
Beklenen saat geldi
Nur topu karde dodu
232
Gne dodu eiimize
Bebek geldi beiimize
Tmmz mutlu olduk
Sevin sindi dirliimize
Yaamn uzun olsun
Tanr bol kazan sunsun
Ban darda kaldnda
Tanr yardmcn olsun
9. Sonsuza Yolculuk Szleri

Erenler, baclar, dostlar yarenler
Yzmz yerde, zmz darda
Elimiz bal, yreimiz dal
Gzmz yal, barmz ateli
Yaam bitimli, aclar bitimsiz
Sevgi ac ile karde, yaam, lmle e.
Yer anamz, gk atamz
Doada doduk, topraktan var olduk
Bir tende can bulduk, bir bilinle zgr olduk
Yaam kousu engebeli, yaam yolu dikenli
Ta taa demeden duvar olamaz,
Birbirini zmeyen insan olmaz.
Kimileyi insan yk ar,
Kimileyin duygularn dili sar
An olur fke kabarr,
fke geer yz kararr
Dnya ii dnyada kalr
Kii kt demeyelim, ii kt diyelim
Arnan incinen kt gemii unutsun
Giden yolcuya gnl ieklerini sunsun!
Sevgi en gzel iek,
233
Balamak en byk emek
Emeiniz varsa balayn
Toprak ana bir can barna basyor
lm vadisinin glgeli yolu
Tmmz bekliyor yartlmlarn sonu
Tanr yaam iin sabr, umut sundu.
Ate klde sner, ac yrekte diner.
Ac paylaldka azalr,
Sevgi paylaldka oalr.
Aclar azalsn, sevgiler oalsn
Kinler bitsin, dostluklar pekisin.
Yeni sevilerde yeni iekler yetisin.
Tanr kalanlara uzun esenlik dolu yaam versin.
Erenlerin bilgelerin ruhu sinsin.
Hac Bekta Veli, Hatayi Sultan,
Pir Sultan Abdal ruhunu pak etsin
Gerein demine hu! Ya Ali.
234
Kaynaklar
Asan, V.,
Buyruk, haz. Sefer Aytekin, Ankara 1958.
Bozkurt, F. Toplumsal Boyutlar ile Alevilik, Kap Yaynlar
Bozkurt, F. adalama Srecinde Alevilik,
Bozkurt, F. Semahlar,
Eybolu, . Z., Btn Ynleriyle Bektailik, st. 1980,
Glpnarl, A., Sosyal Adan slam Tarihi, stanbul 1975.
Glpnarl, A., iilik, stanbul 1979.
Hanerliolu, O., nan Szl, stanbul 1975.
Hanerliolu, O., slam nanlar Szl, stanbul
Kprl, M. F., Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Ankara 1977.
Noyan, B., Btn Ynleriyle Bektailik-Alevilik
ztelli, C., Pir Sultan Abdal, stanbul 1978.
Sunar, C., Melamilik ve Bektailik, Ankara 1975.
Yetien, R., Tahtac Airetleri, zmir 1986.
Ylmaz, A., Tahtaclarda Gelenekler, zmir 1948.
Yrkan, Y. Z., Anadoluda Aleviler ve Tahtaclar, Ankara 1998.
235

Fuat Bozkurt - Buyruk 'İmam Cafer-I Sadık Buyruğu' (B) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fuat Bozkurt - Buyruk 'İmam Cafer-I Sadık Buyruğu' (B) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Prof. Dr.

Sedat Veyis RNEK'in

Ksa ad ile "Buyruk" diye bilinen bu yapt, Aleviler arasnda en

1 Mehmet Fuat Kprl: Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Ankara 1977.

4 Mehmet Erz: Trkiye'de Alevlik - Bektailik, stanbul 1977, s.95.

7 Buyruk (Hazrlayan: Fuat Bozkurt), stanbul 1982, s.5.

10 Abdlbak Glpnarl: lik, stanbul 1979, s.178.

12 A.Ylmaz: Tahtaclarda Gelenekler, Ankara 1948.

13 Al-i Ab: Muhammet peygamberin zerine abasn rttkleri, Ali, Fatma,

Bu gdml amac nedeniyle Buyruk'ta yer yer Bektai treleri

14Abdlbak Glpnarl: y.a.g.e., s.178-179.

2. mam- Cafer Buyruu, Yaynlayan: Hasan Ayyldz, stanbul

Bu Buyruk, tmyle mam Cafer Sadk'n szlerinden oluur.

Hz. Muhammed bir sabah erken miraca 17 gidiyordu. Anszn

21 Muhammed Krklar kapsna vardktan sonra bir sorgulamaya tutulur. Bu sorgulama

Hz. Muhammed sonra u soruyu sorar:

34 zmir Yazmas, (s. 10).

38 Hac Bekta yazmas (s. 234)

43 Feth Suresi 10 Ayeti. zgn metinde Arapa olarak verilmitir.

49 Hac Bekta Yazmas (s.236.

53 2. Hac Bekta Yazmas s. 236-237.

61 zmir Yazmas s.86.

O zamandan bugne dein, eriat, tarikat, marifet, hakikat gibi

77 Bu ayet de Arapa verilmitir. Tvbe (9) suresinin 80. ayetidir.

78 Al-Furkan (25) Suresinin 23. ayeti. zgn metinde Arapadr.

80 zmir Yazmas (s. 18).

82 Gmhacky Yazmas (s. 196-197) ve Alaca Yazmas (s. 182).

87 Alaca Yazmas ( s.183).

Pirin toplumun sorunlarn ve niteliklerini bilmesi gerekir. O

94 1. Hac Bekta Yazmas (s.233.)

96 Alaca Yazmas (k s. 191).. Burada, hayvanlarn bakla tekbirlenerek kesilmesi

98 zmir Yazmas (s. 26-27).

Rehber olmak her kiinin hali ve yapaca i deildir. Rehberlik

109 Malatya Yazmas s.219.

Bir keresinde Ulu Tanr, Cebrail'e buyurdu:

113 zmir Yazmas s.77.

Sofu olan kimsenin oturduu dek postudur. Evi cennettir.

115 zmir Yazmas s.131 "Sofi" adl blm.

122 zmir Yazmas s.131-133 ve Alaca Yazmas, (s.172-173).

124 Alaca Yazmas s.174..

129 Alaca Yazmas s.169.

132 zmir Yazmas s.135.

136 Alaca Yazmas s. 170.

140 zmir Yazmas (s.137-137).

144 bhtan: Birine yalan bir ey kondurma, iftira.

146 zmir Yazmas s. 69-70, "Sofinin Yolu" balkl blm.

149 zmir Yazmas.137-138 ve 210.

Gnlerden bir gn imam Cafer Sadk hazretleri inananlarla

Hun Sylencesinde ise yledir:

Ve bir sznde mam Cafer Sadk Hazretleri yle buyururlar:

166 ilm-el-esma: itme ilmi..

168 fa etmek: Ortaya atmak, yaymak.

173 2. Hac Bekta Yazmas (s. 251-256.

178 zmir Yazmas s. 29).

182 Alaca Yazmas (s. 184).

Mcerret ile aina, kazan, merep ve muhibbet olmak erkandr.

188 Malatya Yazmas (s. 205), Alaca Yazmas (s. 179).

mdi yle bilinmeli:

193 Alaca Yazmas, (s. 179)

196 zmir yazmas) (s. 64-65)

210 dolu: Cemde datlan ikiye (rakya) dolu ad verilir.

Oana bak doulmak

Kollarn banan balad