Sınıf Kimya Akıllı Defter

Bu defter, siz retmenlerimize zel olarak
boluklar doldurulmu bir ekilde baslmtr.

Pembe renkli, italik yazlar, rencilerinize
yazdrabilmeniz amac ile renci defterinde
bo braklmtr.
Bu rnn btn haklar
ZM DERGS YAYINCILIK SAN. TC. LTD. T.ne aittir.
Tamamnn ya da bir ksmnn rn yaymlayan irketin
nceden izni olmakszn fotokopi ya da elektronik, mekanik
herhangi bir kayt sistemiyle oaltlmas, yaymlanmas ve
depolanmas yasaktr.
zm Yaynlar Grafik Birimi
zm Yaynlar Dizgi Birimi
2015, Ankara
Feryal Matbaas
(0312) 395 22 37

Deerli retmenim,
FATH Projesi ile lkemizdeki hemen hemen tm okullarmza "akll tahtalar" yerletirildi ve siz deerli retmenleri-
mizin kullanmna sunuldu. Akll tahtalar doru bir ekilde kullanldnda renme srelerini hzlandran, renme dzeyini
artran etkili bir eitim aracdr.
Akll tahtalarn etkili bir ekilde kullanlabilmesi iin seilecek ierik byk nem tamaktadr.
zm Yaynlar, akll tahta ile ders ileme sistemini Trkiye'de ilk uygulayan kurulutur. Bnyesinde barndrd tm dersha-
nelerde bu sistem gnmze kadar baar ile kullanlmtr. Bu teknolojiyi kullanmann getirdii tecrbe ile hem renci hem
de retmeni aktif bir ekilde derste tutacak, renme becerilerini maksimum dzeye karacak ierikleri retmek, zm
Yaynlarnn kltrnde yer alan nemli bir birikimdir.
u an kullandnz bu eser, bu birikim ve tecrbenin bir rndr. Uygulamalar sonucunda her yl gelitirilerek bugn-
k hlini almtr.
Bu rnn tamamlaycs olan "Akll Tahta Program"mz ile retmenlerimiz tahtada dersini anlatrken rencilerimiz
basl bir materyal olan akll defterlerinden dersi takip edecek ve sizin tahtaya yazdnz bilgileri defterlerine not edeceklerdir.
Yeni bir yaklamda bulunarak retmenler in zel Akll Defter hazrladk. retmenlerimiz iin hazrladmz bu def-
terde, rencilerimizde bulunan Akll Defterlerdeki not almak iin braklan boluklar dolduruldu. renci defterinde olmayan
ancak retmen defterinde yer alan ksmlar farkl bir renk ile belirtilmitir.
Thomson Atom Modeli

Pembe renkli italik yaz- Dalton atom modelinde "+" ve "" yklerden bahsedilmemitir. Katot ve
lar renci defterinde yer kanal nlarnn kefiyle birlikte Thomson, Dalton'un atom modelini geli-
almamaktadr. retmen- tirerek yeni bir atom modeli ortaya koymutur.
lerimiz bu bilgileri renci- Thomson atom modeline gre,
lerine yazdracaktr.
Atomlar "" ve "+" ykl taneciklerden oluur.
Atomdaki () ve (+) tanecik says eittir, Bu yzden atom ykszdr.
Atomlar "+" ykl kre eklindedir ve "" ykler bu kre ierisinde
rastgele dalmtr.
retmenlerimiz iin zel hazrlanan bu akll defter sayesinde, akll tahta olmadan da retmenlerimiz ders ileye-
bilir. Derslerden nce, anlatacaklar konular gzden geirebilir.
Ders anlatm srasnda kullanacaklar ek materyallerin notlarn defterlerine alabilirler.
Birlikte baarmak dileiyle

zm Yaynlar
1. NTE / MODERN ATOM TEORS 5 Derm Brmler 105
ATOMLA LGL DNCELER 5 zeltilerin Kartrlmas 113
Dalton Atom Modeli 5 yon Deriimi 114
Atom Alt Tanecikler 6 Kolgatf zellkler 116
Elektron 6 Buhar Basnc Dmesi 116
Elektronun Yknn ve Ktlesinin Bulunmas 7 Donma Noktas Alalmas (Kriyoskopi) 117
Proton :7 Kaynama Noktas Ykselmesi (Eblyoskopi) 118
Ntron :8 Osmotik Basn 121
Thomson Atom Modeli 9 znrlk 122
Rutherford Atom Modeli 9 Deriime Gre Snflandrma 123
ATOMUN KUANTUM MODEL, KUANTUM SAYILARI, znen Maksimum Madde Miktarna Gre
ELEKTRON DZLMLER11 Snflandrma; 123
Bohr Atom Modeli14 znrle Etki Eden Faktrler 124
Atomun Kuantum Modeli17 Ayrma Teknikleri 129
Orbital eitleri 19
5. NTE / KMYA VE ENERJ 131
Elektron Dizilimi21
Kresel Simetri23 SSTEMLER VE ENERJ TRLER 131
Sistemlerin Snflandrlmas 131
PERYODK SSTEM VE ELEKTRON DZLMLER25 Enerji 134
Modern Periyodik izelge27 Sistemlerde Entalpi Deiimi 136
PERYODK ZELLKLER29 Standart Oluumun Entalpisi 138
ELEMENTLER TANIYALIM35 Yanma Entalpisi, Ntrleme Entalpisi 141
YKSELTGENME BASAMAKLARI38 Hess Kanunu 141
KMYANIN SEMBOLK DL VE ADLANDIRMA41 Ba Enerjileri 143
ENTROP 145
2. NTE / KMYASAL HESAPLAMALAR 48 Kimyasal Tepkimelerde Standart Entropi Deiiminin
Hesaplanmas 147
MOL KAVRAMI48
Gibbs Serbest Enerji 149
Karm Problemleri56
KMYASAL TEPKMELER VE DENKLEMLER59 6. NTE / TEPKMELERDE HIZ VE DENGE 151
Tepkime Trleri60 maddeler nasl tepkimeye girer 151
Kmyasal Hesaplamalar64 Tepkime Hzlar 151
Artan Madde Problemleri67 Tepkime Hznn llmesi 153
Safszlk Problemleri70 arpma Teorisi 155
Yzde Verim Problemleri71 Aktifleme Enerjisi 155
Atom ve Molekl Ktlesinin Bulunma Problemleri72 Potansiyel Enerji Diyagramlar 156
Karm Problemleri73 tepkime hzn etkileyen faktrler 157
Forml Bulma Problemleri75 Tepkime Hzna Reaktif DeriimininEtkisi 157
Tek Basamakl Tepkimelerde Hz Bants 157
3. NTE / GAZLAR 77
Mekanizmal Tepkimelerde Hz Bants 158
Gazlarn zellkler77
Tepkime Hzna Scakln Etkisi 160
deal Gaz Yasalar79 Tepkime Hzna Temas Yzeyinin Etkisi 161
Boyle Yasas79
Tepkime Hzna Reaktif Trnn Etkisi 161
Charles Yasas80
Tepkime Hzna Katalizrn Etkisi 161
Gay Lussac Yasas82
kimyasal denge 163
Avogadro Yasas83
Dalton Yasas85
dengeyi etkileyen faktrler 169
Le Chatelier lkesi 169
Victor Meyer Yntemi86
Reaktif ve rn Deriimindeki Deiimin Dengeye Etkisi 170
deal Gaz Denklemi86
Gaz Younluklar 88 sulu zelti dengeleri 176
Gazlarda Knetk Teor89 asit ve baz dengeleri 178
Bronsted - Lowry Asit - Baz Tanm 178
Gerek Gazlar91
Zayf Asit Baz Ayrma Dengeleri 179
Gazlarn Svlamas92
Ntrleme ve Titrasyon 183
Gaz Karmlar93
Hidroliz ve Tampon zeltiler 185
Svlarn Denge Buhar Basnc98
Gazlarn Sv zerinde Toplanmas99 znme, kelme tepkimeleri 187
kelti Oluumu ve kelme art 189
4. NTE / SIVI ZELTLER 101 Ortak yon Etkisi 190
zc - znen Etklemler 101 Kompleks oluma ve ayrma dengeleri 191
1. nite Modern Atom Teorisi
MODERN ATOM TEORS

ATOMLA LGL DNCELER
1800'l yllarda John Dalton'un atomu kefetmesiyle birlikte atom modelleriyle ilgili almalar balamtr.
Atom alt paracklarla ilgili almalar gnmzde de halen devam etmektedir.
Dalton Atom Modeli

Dalton, yapm olduu bilimsel almalarla atomun varln ortaya koymutur. Dalton'a gre, bir elementin
kimyasal olarak birleebilen en kk ve en temel birimi atomdur.
Dalton atom teorisine gre,
- Elementler atom ad verilen ok kk taneciklerden olumutur.

- Atomlar ii dolu krelerdir.
- Bir elementin tm atomlar zdetir.
- Bir elementin atomlar baka element atomlarndan tamamen
farkldr.
- Atomlar hibir ekilde paralanamaz.
- Kimyasal tepkimelerde atom saylar korunur.
John Dalton, renk kr olmasndan dola-

Dalton atom modeli sabit oranlar yasasna uymakla y dneminde iyi bir aratrmac olarak
birlikte katl oranlar yasasn da baaryla aklam- kabul edilmemitir. (Gnmzde renk
tr. krlne daltonizm denir.) Dalton'un
atom kuramnn ilk baarlarndan biri
katl oranlar yasasn aklayabilmesidir.
Dalton atom modeli gnmz atom modeli ile karlatrldnda modelin eitli eksiklerinin olduu grlmekte-
dir.
Bunlar;
- Atomlar ii dolu kre deildir.
- Bilinen en kk tanecik atom deildir, atom alt paracklar vardr.
- Atomlar ekirdek tepkimeleri sonucu paralanabilir.
- Bir elementin tm atomlar zde deildir.
11. Snf - Kimya / 5

1. nite Canllarda Enerji Dnmleri
Atom Alt Tanecikler :
Modern atom teorisine gre atom, proton, ntron ve elektronlardan olumutur.
Atom alt taneciklerden ilk kefedilen elektrondur.
Elektron :
Michael Faraday yapm olduu elektroliz deneyiyle maddenin elektriksel yaps hakknda bilgiler elde etmitir.
Faraday elektroliz deneyiyle elektrik yklerinin paracklar halinde tand sonucuna ulamtr.
Elektronla ilgili kapsaml bilgiler katot nlarnn kefi ile gereklemitir. William Crooks havas boaltlm cam
borunun iki ucuna rete balamtr. Devreye gerilim uyguladnda devrenin negatif ucundan pozitif ucuna
yani katottan anoda doru nlarn gittiini gzlemlemitir. Katottan anoda doru hareket eden bu nlara
katot nlar ad verilir.
Katot nlarnn zellikleri;
- Katottan anota doru hareket ederler.

- Negatif ykldr.
- Katodun ve tpteki gazn cinsine bal deildir.
Crooks tp
1874 ylnda George Johnstone Stoney elektriin negatif ykl paracklarla tandn ve bu paracklarn
atomda bulunduunu belirtmitir. Stoney bu paracklara elektron adn vermitir.
Ik demeti
Katot
+
Fluoresans
ekran
Yksek gerilim
kayna Katot nlar tp
6 / 11. Snf - Kimya

Elektronun Yknn ve Ktlesinin Bulunmas
John Thomson katot nlarnn elektriksel ve manyetik alandaki hareketle-
rini incelemitir.
Thomson elektriksel ve manyetik alanda katot nlarnn sapmalarnn Sto-
ney'in kefettii elektronlarla ayn olduunu tespit etmitir. Thomson elekt-
yk
ronun, bu sapmalardan yararlanarak orann hesaplamtr.
ktle
yk
Thomson'un deney sonucunda bulduu oran;
ktle T ho m so n
e
m = 1,7588 . 108 Coulomb/g'dr.
Robert Andrews Millikan Thomson'dan sonra elektronlarn ykn ve ktlesini tam olarak hesaplayabilmek iin
ya damlas deneyi yapmtr.
Millikan; yapm olduu deneyde serbest dmeye urayan ya damlalarnn bulunduu ortama X-nlar gn-
dermitir. X nlar ortamda bulunan N2 ve O2 gazlarndan elektron kopararak elektronlarn ya damlalarna
yapmasn salamtr.
Elektron yapm ya damlalarna elektriksel alan uy-

Plverizatr gulayarak ya damlalarnn askda kalmasn salam-
tr.
Bu deney sonucunda Millikan Thomson'un bulmu oldu-
Ya u yk/ktle orann da kullanarak elektronlarn ykn
X ve ktlesini hesaplamtr.
nlar
Mikroskop
Millikan'n bulmu olduu sonular yledir:
e = 1, 6022 . 1019 Cloumb elektronun yk
Millika'nn ya damlas deneyi
m = 9,1096 . 1031 kg elektronun ktlesidir.
Proton :
Atomlar ntr yapya sahip olduklar iin elektriksel boalm tplerinde katot nlarnn tersi ynde hareket eden
pozitif ykl nlar elde edilir. Bu nlar katot elektroduna ular. Katot elektroduna ulaan bu pozitif ykl
nlara kanal nlar ad verilir.
11. Snf - Kimya / 7

Kanal nlar katot nlarndan daha ardr ve kanal nlarnn ktlesi tpteki gazn trne gre deimekte-
dir.
Kanal nlar ile elde edilen en kk pozitif ykl tanecik protondur. Atom ekirdei kavramn ortaya koyan
Rutherford, kefetmi olduu pozitif ykl paraca proton adn vermitir.
Protonun ktlesi elektronun ktlesinin yakla-

k 1840 katdr.

Atom ekirdeindeki proton saysn kefeden bilim in-
san Henry Moseley'dir.
Elementlerin X-nlar spektrumlarn kullanarak atom
numaralarn tespit etmitir.
Henry Moseley
Henry Gwyn Jeffreys Moseley ngiliz fiziki Rut-
herford'un rencisi olan Moseley baz element-
lerin yaymlad X nlar spektrumlarnn dalga
boylar ile atom numaralar arasnda iliki bulun-
duunu belirtmi ve element zelliklerinin atom
numaralarna bal olduunu tespit etmitir.
10 Austos 1915'te gnll olarak katld I. Dn-
ya Sava'nda Gelibolu'da vurularak lmtr.
Moseley'in X-nlar spektrumu
Ntron :
Rutherford ekirdek kavramn ortaya koyduunda ekirdekte protonlarn dnda da taneciklerin olduunu ve
taneciklerin ktlelerinin yaklak olarak protonunkine eit olduunu belirtmitir. 1932 ylnda Rutherford'un
rencisi olan James Chadwick ntr paracklardan meydana gelmi yeni bir n kefetmi ve bu paraca
ntron adn vermitir.
Temel Taneciin zellikleri:
Tanecik Elektrik Yk (Cloumb) Ktlesi (gram)
Proton +1,602.1019 1.673.1024
Ntron 0 1.675.1024
Elektron 1,602.1019 9.109.1028
8 / 11. Snf - Kimya

Thomson Atom Modeli

Dalton atom modelinde "+" ve "" yklerden bahsedilmemitir. Katot ve kanal nlarnn kefiyle birlikte Thom-
son, Dalton'un atom modelini gelitirerek yeni bir atom modeli ortaya koymutur.
Thomson atom modeline gre,
Atomlar "" ve "+" ykl taneciklerden oluur.
Atomdaki () ve (+) tanecik says eittir, Bu yzden atom ykszdr.
Atomlar "+" ykl kre eklindedir ve "" ykler bu kre ierisinde rastgele dalmtr.
Thomson atom modeli zml kek modeli

olarak tanmlanmaktadr.
Thomson atom modelinin eksikleri,

ekirdek kavramndan bahsedilmemitir.
Ntrondan bahsedilmemitir.
Elektronlar atomun ierisine rastgele dalmamtr.
Rutherford Atom Modeli :

Ernest Rutherford, Thomson'un atom modelini temel alarak bir dizi aratrmalar yapmtr.
Rutherford rencileriyle birlikte a taneciklerini kullanarak atom modeli gelitirmitir.
Rutherford'un a salma deneyi
Rutherford yapm olduu bu deneyde metal levhaya a tanecikleri gndermitir. Bu taneciklerin byk oun-
luu sapmaya uramadan levhadan gemi, kk bir ksm sapmaya uram, ok kk bir ksm ise levhay
geemeyip tam geriye dnmtr.
11. Snf - Kimya / 9

Rutherford 1911 ylnda yapm olduu almalar sonucunda yeni bir atom modeli ortaya koymutur.
Bu modele gre;
Atomun ktlesinin ok byk bir ksm ve pozitif ykn tamam "ekirdek" ad verilen ok kk bir hacimde
toplanmtr.
ekirdekteki pozitif ykn bykl atomdan atoma deiir. Pozitif yklerin toplam ktlesi, atomun ktle-
sinin yaklak yars kadardr.
Atomun byk bir ksm bo bir uzay parasdr.
Atom elektriksel yk bakmndan ntr zellik gsterir.
Rutherford atom modeli ekirdekli atom modeli olarak bilinir.

I. Protonlar ekirdek denilen ok kk bir hacimde toplanmtr.
II. Atomlarn ktlesini protonlar belirler.
III. Atomun byk bir ksm boluktur.
Yukardaki ifadelerden hangileri Rutherford atom modeline uyumludur?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
Rutherford atom modeline gre atomun byk bir ksm boluktur. Protonlar "ekirdek" denilen ok kk bir
hacimde toplanmtr. Atomun ktlesinin yaklak yarsn protonlar oluturur.
Cevap: C
10 / 11. Snf - Kimya

ATOMUN KUANTUM MODEL, KUANTUM SAYILARI, ELEKTRON DZLMLER

Elektromanyetik ma elektrik ve manyetik alanda dalgalar halinde yaylan enerji eklidir.
Dalga bir ortamda enerji tayan uyarcdr. Bir dalgada birbirini izleyen iki tepe veya iki ukur nokta arasn-
daki uzakla dalga boyu denir. Dalga boyu ile gsterilir. Frekans ise belirli bir noktadan bir saniyede geen
dalga says olarak adlandrlr. Frekans (n) ile gsterilir.
Manyetik alan bileeni
Yaylma
dorultusu
Elektrik alan
bileeni
Bir dalga da max ykseklie veya min derinlie genlik denir ve A ile gsterilir.
Bir dalgann dalga boyu, frekans ve genlik deerleri elektriksel ve manyetiksel alanda farkl deildir..

Genlik
Dalga boyu arttka dalgann frekans azalr.

SI birim sisteminde dalga boyunu birimi metre, frekansn birimi ise, saniye1 yani Hertz'dir.
1 cm = 102 m Elektromanyetik ma vakumlu bir ortamda yaklak 3.108 m.s1 hzla yaylmaktadr. Bu
deere k hz denir. Ik hz "c" harfi ile gsterilir.
1nm = 109 m
Ik hznn dalga boyu ve frekansla arasndaki iliki;
c=. eklindedir.

Bir k kaynandan yaylan n dalga boyu 600 nm'dir.
Buna gre bu n frekans ka Hz olur? (c : 3.108 m/s)
A) 2 . 1014 B) 5 . 1014 C) 2 . 1015
D) 5 . 1015 E) 1 . 1016
c = 3.108 m/s = 600 nm =?

Dalga boyunu metreye evirmemiz gerekir. 1nm = 10 9m 600 nm = 6.107 m olur.
c = . V bantsnda; 3.108 = 6.107 . = 5.1014s1 olur.
Cevap: B
11. Snf - Kimya / 11

Grnr Blge Spektrumu :
Frekans ok yksek ya da ok dk olan malar duyularmzla alglayamayz. Duyularmzla alglayabildiimiz
380 nm ve 760 nm dalga boylar aralna grnr blge denir.
Frekans, (s1)
1024 1022 1020 1018 1016 1014 1012 1010 108 106 104
Inlar Radyo dalgalar
X Inlar Mikrodalga
Mor tesi Kzl tesi
1016 1014 1012 1010 108 106 106 104 102 100 102 104
Dalga boyu, (m)
Grnr blge
= 380 450 500 550 600 650 700 760 nm
Grnr Blge Spektrumu
In kili Doas :
In hareketiyle ilgili hem dalga hem de tanecik modelleri ortaya konmutur.
In krlmas, yansmas, giriim deseni oluturmas n dalga hareketiyle ilgili kavramlardr. Thomas Young
kendi adyla anlan deneyde n dalga hareketini ortaya koymutur. ift yarkta n, giriim deseni olutur-
duu gzlenmitir.
Tek delikli ift delikli
ekran ekran
Parlak giriim
saa
Karanlk giriim
Ik saa
kayna
Young deneyi
Young deneyi, siyah cisim mas ve fotoelektrik olayn aklamada yetersiz kalmtr. Bu olaylar n tanecikli
yapsn gsteren olaylardr.
In bir kaynaktan yaylan enerji olduu ile ilgili alan Max Planck k enerjisinin "kuant" ad verilen paket-
ler eklinde alnp verildiini belirtmitir. Albert Einstein ise bu tanecikleri "foton" olarak tanmlamtr.
Planck'a gre bir elektromanyetik mann enerjisi mann frekans ile doru orantldr.
Bunu veren ifade
E = h formldr.
E = Enerji
h = Planck sabiti (6,626 . 1034j.s)
= Frekans (s1)
c = . eitliinden yararlanarak enerji ile dalga boyu arasndaki
ilikiyi ortaya koyabiliriz.
Max Planck
Kuantum kavramn gelitir-
c c mitir. Kendi adyla bilinen
V = E=h
"Planck Sabitini" ve "Planck
nm yasas" n bulmutur.
Ortaya koyduu kuantum ku-
ram dneminin fizik yasalar
iinde devrim niteliindeydi.
Dalga boyu 330 nm olan bir elektromanyetik mann enerjisi ka
joule'dr?
(h : 6,6.1034j.s , c : 3.108 m/s)
c
= 330 nm = 3,3.107m. E=h

m 34 3.108
c= 3.108 E = 6, 6 .10 = 6.1019j olur.
s 3, 3 .107

1,324.1018 j enerji yayan elektromanyetik bir mann dalga boyu ka nm'dir?
m
(h : 6,62.1034j.s , c : 3.108 )
s
A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 250
c
E = 1,324.1018 j E=h.

m 3.108
c = 3.108 1,324.10 18 = 6.62.1034 .
s
h = 6,62.1034 j.s = 15.10 8m

= ? 1m = 109nm
15.108m = 150 nm olur.
Cevap: C
Fotoelektrik Olay :
1905 ylnda Einstein fotoelektrik olayn zmtr. Fotoelektrik olaynda k kaynandan kan ve zgn
enerji deerine sahip her tanecie foton ad verilir.
Metal yzeye k drldnde metal yzeyden elektron koparlmas olayna fotoelektrik etki (olay) ad ve-
rilir. Fotonlarn metal levhadan elektron koparabilmeleri iin sahip olmalar gereken minimum enerji deerine
eik enerjisi, bu enerji deerinin frekansna ise eik frekans denir.
Elektron Ima Ima

Ima Elektron
Metal Metal

Ima iddeti artrlrsa daha fazla elektron kopar.
Hzl
Yksek frekansl elektron
ma
Metal

Imann frekans artrlrsa elektronlarn kinetik enerjisi artar.
Bohr Atom Modeli

1913 ylnda Niels Bohr Planck'n kuantum teorisini kullanarak bir atom modeli oluturmutur. Bu modelin var-
saymlar,
Elektronlar ekirdein etrafnda dairesel yrngelerde hareket ederler. Yrngeler 1, 2, 3, 4 gibi rakamlar
ya da K, L, M, N gibi harflerle gsterilir.
Elektronlar belirli ve sabit bir yrngede bulunabilir. Bu duruma temel hal denir. Elektronlar temel halde
iken ma yapmazlar.
Elektronlar temel halden yksek enerjili yrngelere geebilir. Buna uyarlm hal denir. Bu geilerde
Planck eitlii kullanlarak enerji deiimi hesaplanr. Uyarlm haldeki atom temel hale geerken ma
yapar.

E = Eyksek Edk
Ima
n =3 E = h .
n =2 n=1
Bohr atom modelinde hidrojenin spektrumlar incelenmitir. Hidrojenin herhangi bir yrngedeki enerjisi;
RH . Z2
E= bantsyla hesaplanr.
n2
RH = 2,18 . 1018 , n yrnge, Z ise atom numarasdr.
n=
n=7
n=6
n=5
n=4
Bracket
n=3
Balmer Paschen
Enerji
n=2
Lyman
n=1
Lyman serisi
Bohr atom teorisinde enerji dzeyi diyagram
Balmer serisindeki malar grnr blge malardr.
Uyarlm bir atomda elektronlar d yrngeden i yrngeye geerken iki enerji dzeyi arasndaki fark kadar
enerji yayar.
u enerji fark
1 1
E = h . = En yksek Endk = RH . Z2 . f 2 - 2 p
ni n d
E = h .
E = h . = En yksek Endk
1 1
h . = RH . Z2 . f 2 - 2 p bantsyla hesaplanr.
ni n d


Hidrojen atomunun 3. enerji dzeyinden 2. enerji dzeyine bir elektronunun geii srasnda yayd enerjinin
frekans ka Hz'dir? (h: 6,63 . 1034 j.s)
1 1
E = h . = RH 2 2 Z2 eitlii ile E hesaplanr.
ni nd
1 1
E = 2, 8.1018 2 2
2 3
1 1
E = 6,63.1034 . = 2,18.1018
4 9
= 0,046.1026 = 4,6.1024s1 olur.
Kuantum Mekanii
Bohr atom modeli H, He+, Li2+ gibi tek elektronlu taneciklerin spektrumlarn aklamtr. Bu model elektron
says 1'den fazla olan taneciklerin spektrumlarn aklamada yetersiz kalr.
Dalga ve Tanecik kilii:

Louis de Broglie, 1924 ylnda yapm olduu almalar sonucu, k
ve maddenin doasn dikkate alm ve kk taneciklerin dalgaya
benzer zellikler gsterebileceini sylemitir.
de Broglie, Einstein ve Planck'n enerji eitliklerini kullanarak ta-
neciklere elik eden dalga boylarn hesaplamtr.
Buna gre,
c
E=h.=h.

c Louis de Broglie
E = m . c2 h. = mc2
(1892-1987) 1929 ylnda
Bu eitliklerden yola karak taneciklerin dalga boyu hesaplanr. Nobel Fizik dl almtr.
h
=
m


6,63 kg ktlesindeki bir cisim k hznn 30'da 1'i hzda hareket etmektedir.
Buna gre, bu cisme elik eden dalga boyu ka nm'dir? (h : 6,63.1034j.s , c = 3.108m/s)
de Broglie dalga boyu;
h
= bantsyla hesaplanr.
m

6, 63 .1034 j .s c 3.108
= 7 = = = 107m/s
6, 63 kg..10 m / s 30 30
= 1.1041 m olur. 1m = 109 nm

= 1.1032 nm olur.
Atomun Kuantum Modeli

Modern atom teorisine gre elektronlar kuantum saylar ve orbitallerle belirtilirler. Heisenberg'in belirsizlik
ilkesine gre elektronlarn hem yerini hem de hzn birlikte bilemeyiz. Elektronlarn bulunma olaslnn yksek
olduu konumlar vardr. Bu konumlara orbital ad verilir.
Elektronlarn durumunu ifade eden 4 tane kuantum says vardr. Bunlar bakuantum says (n), asal (orbital)
kuantum says(), manyetik kuantum says (m) ve spin kuantum says (ms) dr.
Ba Kuantum Says :
Temel enerji dzeyi saysn ifade eder. "n" harfi ile gsterilir.
n = 1, 2, 3, 4 ...
Elektronlarn potansiyel enerjileri ekirdekten uzaklatka artar.
Asal (Orbital) Kuantum Says :

Asal kuantum says elektron bulutlarnn ekillerini ve enerji dzeylerindeki ayrlmalarn ifade eder. "" har-
fiyle gsterilir.

kincil kuantum says olarak da adlandrlr. Baka bir ifadeyle orbital trn tanmlar. 4 eit orbital bulun-
maktadr. Bunlar s, p, d ve f orbitalleridir.
Asal kuantum says

Orbital tr
()
0 s
1 p
2 d
3 f

Bir enerji dzeyinde bulunabilecek orbital tr =n1 bantsyla belirlenir. , n 1'e kadar olan btn
pozitif tamsay deerlini alr.
n = 1 iin = 0 olur. 1s
n = 2 iin = 1, 0 olur. 2s ve 2p
n = 3 iin = 2, 1, 0 olur. 3s, 3p ve 3d
n = 4 iin = 3, 2, 1, 0 olur. 4s, 4p, 4d ve 4f

Manyetik Kuantum Says :

Bir orbitalin uzaydaki ynelimini ifade eder. "m" ile gsterilir. Deeri asal kuantum saysna baldr.
Baka bir ifadeyle orbital saysn belirtir.
m = 2 + 1
bants ile orbital says belirlenir. m , 'de + 'ye kadar olan tam say deerlerini alr.
= 0 ise s orbitalidir. m = 2 + 1 bantsndan s orbitali 1 tane orbitalden oluur. Bu orbital m = 0 ile gste-
rilir. = 1ise p orbitalidir. m = 2 + 1 bantsndan p orbitali 3 tane orbitalden oluur.
Bu orbitaller m = 1, 0, +1 saylar ile gsterilir.

Ba Kuantum Orbital Kuantum Manyetik Kuantum Orbital

Gsterimi
Says (n) Says () Says (m) Says
1 0 0 1 1s
0 0 1 2s
2
1 1, 0, +1 3 2p
0 0 1 3s
3 1 1, 0, +1 3 3p
2 2, 1, 0, +1, +2 5 3d
0 0 1 4s
1 1, 0, +1 3 4p
4
2 2, 1, 0, +1, +2 5 4d
3 3, 2, 1, 0, +1, +2, +3 7 4f
Orbital eitleri :
s - Orbitali
Btn enerji dzeyleri s orbitali ile balar. En dk enerjiye sahip orbitaldir.
Kresel yapya sahip olup, enerji dzeyi says arttka orbital bykl de artar.
1s 2s 3s
p - Orbitali
2. enerji dzeyinden itibaren balar. Birbiriyle e enerjili 3 orbitalden oluur.
X, Y ve Z eksenlerinde bulunurlar. pX, pY ve pZ olarak ifade adlandrlr.
y y y
z z z
x x x
Enerji dzeyi says arttka orbital bykl artar.

d - Orbitali
3. enerji dzeyinden itibaren balar. E enerjili 5 orbitalden oluur.
y y y
x x x
z z z
z y
x x
z
y
f - Orbitali
4. enerji dzeyinden itibaren balar. E enerjili 7 tane orbitalden oluur.
Spin Kuantum Says (ms)

Pauli teleme prensibine gre bir orbitalde zt ynl olmak zere en fazla 2 elektron bulunur. "ms" ile spin
kuantum says gsterilir.

1
ms = ile elektronlar ifade edilir.
2
1 1
ms = + ise elektron yukar ynl, - ise aa ynldr.
2 2
1s2
1 1

+ -
2 2

Elektron Dizilimi
Elektron diziliminde yrnge kavramn renmitik. Yrnge says n olmak zere bir yrngede bulunabilecek
en fazla elektron says 2n2 bants ile hesaplanr.
n = 1 ise 2 elektron
Atom numaras 20'ye kadar olan atomlarn 3. katmanlarnda en fazla 8 elektron bulunur.
20Ca
2 8 8 2
Atom numaras 20 ile 30 arasnda olan atomlarda elektronlar 3. katmana eklenir. 3. katman en fazla 18 elektron
ierir.
21Sc 30Zn
2 8 9 2 2 8 18 2
Elektronlar orbitallere atomun enerjisi en az olacak ekilde yerleir. Elektron diziliminde n + deerine gre
orbitaller sralanr. n + deeri ayn olan orbitallerden n deeri byk olann enerjisi daha byktr.
3d > 4s 4s > 3p
n =3 =2 n=4 =0 n =4 =0 n=3 =1
n+ = 5 n+ = 4 n+ = 4 n+ = 4
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s
n 1 2 2 3 3 4 3 4 5
, 0 0 1 0 1 0 2 1 0
n+, 1 2 3 3 4 4 5 5 5

Pauli ilkesine gre bir orbitalde en fazla iki elektron bulunabilir. Bu elektronlar zt spinli olmaldr.
1s2
2s2 2p6
3s2 3p6 3d10
4s2 4p6 4d10 4f14
5s2 5p6 5d10
6s2

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 3d 10 4p 6 5s 2 4d 10 5p 6 6s 2 4f 14
10Ne : 1s2 2s2 2p6

Hund Kural
Elektronlar e enerjili orbitale nce ayn spinli olmak zere teker teker yerleir.
Btn e enerjili orbitaller birer elektron aldktan sonra ikinci elektronlar zt spinli olmak kouluyla orbitallere
yerleir. Bu yerleim kuralna Hund Kural denir.

6C atomunun elektron dalmn Hund kuralna uyan ve uymayan rneklerle gsteriniz.
6C : 1s2 2s2 2p2

Hund kuralna uyan Hund kuralna uymayan
dalm rnekleri dalm rnekleri
2p2 2p2

Kresel Simetri
Temel hal elektron dalmnda son orbitalin ya yar dolu ya da tam dolu olmas durumuna kresel simetri denir.
Elektron dizilimleri s1, p3, d5 ve f7 ile bitenler yar dolu, s2, p6, d10 ve f14 ile bitenler tam dolu olan atomlar kresel
simetri zellii gsterir.
3Li : 1s2 2s1 7N : 1s2 2s2 2p3

10Ne : 1s22s22p6 12Mg : 1s22s22p63s2

Temel hal elektron dalm d4 ya da d9 ile bitemez. ns ve (n 1)d orbitallerinde elektron geii salanarak d5
ve d10 dalmna ulalr. Bu dalm kesinlikle uyarlm hal deildir.

24Cr : 1s22s22p63s23p64s13d5
2 2 6 2 6 1 10
29Cu : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
} Kresel simetrik
24Cr : 1s22s22p63s23p64s23d4
2 2 6 2 6 2 9
29Cu : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
} Yanl gsterimlerdir.
Uyarlm Hal
Temel halde bulunan bir atomun enerji alarak elektronunun st enerji seviyesine tanmas durumuna uyarlm
hal denir.
Uyarlm hal yksek enerjili ve kararsz bir durumdur.

Temel hal : 11Na : 1s22s22p63s1 Temel hal : 6C : 1s22s22p2
2 2 6 1 Uyarlm hal : 6C: 1s22s12p3
Uyarlm hal : 11Na 1s 2s 2p 4s

yonlarn Elektron Dizilimi
Anyon oluurken elektronlar en yksek enerji dzeyine eklenir.
17 CI : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5
: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6
17 CI
Katyon oluurken elektron ncelikle en yksek enerji dzeyinden kopmaya balar.

11 Na : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1
+ : 1s 2 2s 2 2p 6
11 Na
: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 3d 6
26 Fe
2+ : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6
26 Fe
3+ : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 5
26 Fe
Elektron saylar ve dalmlar ayn olan atom ve iyonlar izoelektroniktir.

+
24Cr iyonu ile ilgili,
I. Elektron dalm d5 ile sonlanr.
II. = 0 deerine sahip toplam 7 elektron bulunur.
III. 25Mn2+ ile izoelektroniktir.
yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
D) I ve III E) II ve III
24 Cr : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 3d 5 24 Cr
+: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 5
= 0 s orbitalidir.
1s2, 2s2, 3s2 toplam 6 elektron bulunur.
25 Mn : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 3d 5 25 Mn
2+ : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 5
Cevap : D

PERYODK SSTEM VE ELEKTRON DZLMLER

Elementlerin pek ounun kefiyle bilim insanlar bu elementleri snflandrmaya balamlardr.
Bilinen ilk snflandrmay Alman Kimyac Johann Wolfgang Dbereiner yapmtr.
Dbereiner elementleri, atom arlklar zktleleri gibi zelliklerden yararlanarak l gruplara ayrmtr. Bu
l element gruplarna triadlar adn vermitir.
Atom Arl Ortalama zktle Ortalama
Ca 40,07 1,55
Sr 87,62 88,69 2,6 2,52
Ba 137,32 3,5
Daha sonraki yllarda John Newlands elementlerin kimyasal zelliklerinin atom ktleleriyle ilikili olduunu
belirtmitir.
Oktavlar olarak bilinen Newlands'n ortaya koyduu snflandrmaya gre herhangi bir elementin kimyasal zel-
lii atom ktlesi kendisinden sonra gelen sekizinci elementle benzerdir.
1869 ylnda birbirinden bamsz olarak alan Dimitri Mendeleyev ve Lothar Mayer Periyodik yasa ner-
milerdir.
Bu yasaya gre elementler artan atom ktlelerine gre snflandrlr.
32 yanda iken St. Petersburg niversitesi'nde kimya profesr oldu. Dzenlilikleri

aratrmak iin, elementleri zeliklerine gre sralad. Bylece kimyaclarn sessiz bilgi-
sayar olan periyodik cetveli elde etti.
Varln bildirdii elementlerden bazlar birka yl sonra bulununca periyodik tablonun
nemi anlald ve Mendeleyev, byk bir bilgin olarak tannd.
Periyodik tablo, Mendeleyev'in mkemmel yorumculuu ve retici zekasnn arpc bir rndr.
Gruppe I. Gruppe II. Gruppe III. Gruppe IV. Gruppe V. Gruppe VI. Gruppe VII. Gruppe VIII.
Reihen
RH4 RH3 RH2 RH

R2O RO R2O3 RO2 R2O5 RO3 R2O7 RO4
1 H=1
2 Li = 7 Be = 9,4 B = 11 C = 12 N = 14 O = 16 F = 19
3 Na = 23 Mg = 24 AI = 27,3 Si = 28 P = 31 S = 32 CI = 35,5
4 K = 39 Ca = 40 = 44 Ti = 48 V = 51 Cr = 52 Mn = 55 Fe = 56, Co = 59,
Ni = 59, Cu = 63
5 (Cu = 63) Zn = 65 = 68 = 72 As = 75 Se = 78 Br = 80
6 Rb = 85 Sr = 87 ?Yt = 88 Zr = 90 Nb = 94 Mo = 96 = 100 Ru = 104, Rh = 104,
Pd = 106, Ag = 108
7 (Ag = 108) Cd = 112 In = 113 Sn = 118 Sb = 122 Te = 125 I = 127
8 Cs = 133 Ba = 137 ?Di = 138 ?Ce = 140
9 ()
10 ?Er = 178 ?La = 180 Ta = 182 W = 184 Os = 195, Ir = 197,
Pt = 198, Au = 199
11 (Au = 199) Hg = 200 TI = 204 Pb = 207 Bi = 208
12 Th = 231 U = 240
Mendeleyev'in izelgesi 12 yatay sra ve 8 gruptan olumaktadr. izelgede benzer kimyasal zellik gsteren
elementler ayn grupta bulunmaktadr.
Modern Atom Teorisi
MODERN PERYODK TABLO

Grup
Periyot
ATOM KTLES
YARI METAL AMETAL
Hidrojen IUPAC GRUP NO CAS GRUP NO Helyum
ALKAL METAL KALKOJEN
TOPRAK ALKAL METAL HALOJEN
GE METAL SOYGAZ SEMBOL
Azot
LANTANT
Lityum Berilyum Bor Karbon Oksijen Flor Neon
Standart koul (25 C: 101 kPa) BOR
AKTENT GAZ KATI
SIVI YAPAY ELEMENT ADI
Sodyum Magnezyum Alminyum Silisyum Fosfor Kkrt Klor Argon
Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Mangan Demir Kobalt Nikel Bakr inko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton
Rubidyum Stronsiyum triyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Palladyum Gm Kadmiyum ndiyum Kalay Antimon Tellr yot Ksenon
Sezyum Baryum Hafniyum Tantal Wolfram Renyum Osmiyum ridyum Platin Altn Kadmiyum Talyum Kurun Bizmut Polonyum Astatin Radon
Fransiyum Radyum Rutherfordyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum
Lantanit

Lantinit Seryum Praseodim Neodim Prometyum Samaryum Europyum Gadolinyum Terbiyum Disprosyum Holmiyum Erbiyum Tulyum terbiyum Lutesyum
1. nite
Akinit Toryum Protaktinyum Uranyum Neptnyum Pltonyum Amerikyum Kriyum Berkelyum Kaliforniyum Einsteinyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum
Aktinit
Modern Periyodik izelge
Henry G. J. Moseley modern periyodik sistemin kurucusudur.
Elementlerin X nlar kullanarak atom numaralarn tespit eden Moseley, periyodik sistemin atom numaralar-
na gre hazrlanmas gerektiini ortaya koymutur.
Periyodik sistem artan atom numaralarna gre hazrlanmtr. Periyodik izelgede yatay sralara periyot,
dey stunlara grup denir.
1. periyotta sadece iki element bulunur. Periyodik izelge 7 periyot ve 18'e kadar saylarla ifade edilen grup-
lardan oluur.
1 18
1A 8A
2 13 14 15 16 17
1 2A G r u p 3A 4A 5A 6A 7A
2
P e r i y o t
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
3 3B 4B 5B 6B 7B 8B 8B 8B 1B 2B
4
5
6
7

Periyodik sistem s, p, d ve f olmak zere 4 bloktan oluur.
Elektron dalmlar
s ile bitenler s blou (1A ve 2A)
p ile bitenler p blou (3A, 4A, 5A, 6A, 7A ve 8A)
d ile bitenler d blou (3B, 4B, 5B, 6B, 7B, 8B, 1B ve 2B)
f ile bitenler f blounda bulunur.

3Li, 16S, 22Ti, 29Cu
elementlerinin periyodik izelgedeki yerlerini bulunuz.
Periyodik izelgede atomlarn yeri tespit edilirken ncelikle elektron dalmlar yazlr. Elektron dalmndaki
en yksek enerji dzeyi periyot numarasn, deerlik elektron says ise grup numarasn verir. s ve p orbitalle-
riyle sonlananlar A, d ile sonlananlar B grubu olur.

3Li : 1s2 2s1 1A grubu

2. periyot
16S : 1s22s22p6 3 s 2 3p4 6A grubu

3. periyot
22T : 1s22s22p6 3 s2 3p6 4 s2 3d 2 4B grubu

4. periyot
29Cu : 1s22s22p6 3 s2 3p6 4 s1 3d 10 1B grubu

4. periyot

26Fe, 27Co ve 28Ni
elementlerinin periyodik izelgedeki yerlerini belirtiniz.
26Fe : 1s22s22p6 3 s2 3p6 4 s2 3d 6 8B grubu

4. periyot

27Co : 1s22s22p6 3 s2 3p6 4 s2 3d 7 8B grubu

4. periyot

28Ni : 1s22s22p6 3 s2 3p6 4 s2 3d 8 8B grubu

4. periyot
Temel hal elektron dalm d6, d7 ve d8 ile biten grup 8B grubu olur.
NOT
He atomunu deerlik elektron says 2'dir. Fakat He 2A grubunda deil 8A grubunda bulunur. 1. periyotta
sadece 1A ve 8A gruplar yer alr.
2He : 1s2 1. periyot 8A grubu

24Cr elementi ile ilgili,
I. 4B grubunda bulunur.
II. = 0 deerine sahip 8 elektron ierir.
III. Kresel simetrik yk dalmna sahiptir.
yarglarndan hangileri yanltr?
24Cr : 1s22s22p6 3s2 3p6 4 s13d 5

4. periyot 6B grubunda yer alr.
= 0 s orbitalidir. s orbitallerinde toplam 7 elektron bulunur.
Son orbitali yar dolu olduu iin kresel simetriktir.
Cevap : B

PERYODK ZELLKLER
Atom Yarap
Atom yaraplarn kesin olarak tespit etmek olduka zordur. Atom yarap, atomlarn younluk erime ve kay-
nama noktalar ile birlikte elektron alabilme ya da elektron verebilme yatknlklarn belirler. Atom yar aplar
kovalent, metal, iyon ve Van der Waals yaraplar olarak snflandrlr.
Kovalent Yarap
Ametal atomlar genellikle molekler halde bulunur.
(H2, O2, F2, CI2 ....)
ki ametal atomunun ekirdekleri arasndaki uzakln yarsna kovalent yar-
ap denir.
CI2 molekl
Metal Yarap
Metallerin kat kristal halindeki iki atomun ekirdekleri arasndaki uzakln 186 pm
yarsna metal yarap denir.
Na atomu Na atomu
yon Yarap
yonik bal bileiklerde metal atom elektron vererek katyon oluturur. 95 pm
Katyonunun ap ntr haline gre daha kktr. Ametal atomu ise elekt-
ron alarak anyon oluturur. Anyonun ap ntr halinden daha byktr.
yonlar edeer byklkte olmadndan iyon yarap iyonlar arasndaki 181 pm
uzakln yars deildir.
Na+ iyonu Cl iyonu

Van der Waals Yarap

Ayn cins atomlardan oluan molekllerin ya da soygazlarn birbirine
en yakn olduu konumdaki ekirdekler aras uzakln yarsna Van
der Waals yarap denir.
CI2
molekl
CI2 molekl

Periyodik izelgede atom yaraplar kyaslanrken; nce periyot numarasna sonra grup numarasna baklr.
Periyot numaras arttka atom ap da artar.
3Li : 1s22s1 2. periyot
11Na : 1s22s22p63s1 3. periyot

Na'nn atom yarap Li'ninkinden byktr.
Ayn periyotta grup numaras azaldka atom yarap artar.
12Mg : 1s22s22p63s2 3. periyot 2A grubu
17CI : 1s22s22p63s23p5 3. periyot 7A grubu
Mg'nin yarap CI'ninkinden daha byktr.

20Ca, 15P, 12Mg ve 7N atomlarn yaraplarna gre bykten ke doru sralaynz.
20Ca : 1s22s22p63s23p64s2 4. periyot 2A grubu

15P : 1s22s22p63s23p3 3. periyot 5A grubu
12Mg : 1s22s22p63s2 3. periyot 2A grubu
7N : 1s22s22p3 2. periyot 5A grubu

Ca > Mg > P > N

Atom yarap
Periyodik izelgede yukardan aaya ve sadan sola do-
ru gidildike atom ap artar.
yonlama Enerjisi :
Gaz halinde ve ntr bir atomdan bir elektron kopartmak iin gerekli olan enerjiye 1. iyonlama enerjisi denir.
kinci elektronu kopartmak iin gereken enerjiye 2. iyonlama enerjisi denir.
> 3 . E > 2. E > 1. E
Al(g) + E1 AI+ + e E1 = 1 . E
Al+ + E2 Al2+ + e E2 = 2. E
Al2+ + E3 Al3+ + e E3 = 3. E
Elektron ekirdekten uzaklatka elektronu koparmak iin gereken enerji azalr.
yonlama enerjisi;
Periyodik sistemde aadan yukarya ve soldan saa doru
gidildike genellikle iyonlama enerjisi artar.

3. periyot elementlerinin iyonlama enerjileri
Na Mg AI Si P S CI Ar
1iE 495,8 737,7 577,6 786,5 1012 999,6 1251,1 1520,5
2iE 4562 1451 1817 1577 1903 2251 2297 2666
3iE 7733 2745 3232 1912 3361 3822 3931
4iE 11580 4356 4957 4564 5158 5771
5iE 16090 6274 7013 6542 7238
6iE 21270 8496 9362 8781
7iE 11020 12000
izelgeyi incelediimizde Mg'nin 1. E deerinin AI'ninkinden, P'nin 1. E deerinin S'ninkinden byk olduu
gzlenir. Bunun nedeni kresel simetridir.

Ayn periyotta 1. iyonlama enerjisi sralamas
8A > 7A > 5A > 6A > 4A > 2A > 3A > 1A
yonlama
Enerjisi
Grup Numaras
1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A
3Li, 4Be ve 5B atomlarnn 1. ve 2. iyonlama enerjilerini kyaslaynz.
3Li : 1s22s1 2. periyot 1A grubu

4Be : 1s22s2 2. periyot 2A grubu
5B : 1s22s22p1 2. periyot 3A grubu
1. E sralamas
Be > B > Li olur.
Birer elektron kopartldktan sonra
+ : 1s2
3Li 1. periyot 8A grubuna benzer.
+ : 1s22s1
4Be 2. periyot 1A grubuna benzer.
5B : 1s22s2 2. periyot 2A grubuna benzer.
2. E sralamas
Li+ > B+ > Be+ eklinde olur.

Element 1 . E 2. E 3. E 4. E
(kj/mol) (kj/mol) (kj/mol) (kj/mol)
X 900 1800 14800 21000
Y 496 4560 6900 9540
Z 738 1450 7750 10500

X, Y ve Z ba grup elementlerinin ilk 4 iyonlama enerjisi deeri yukardaki tabloda verilmitir.

Buna gre,
I. X, Y ve Z atomlar kresel simetriktir.
II. X'in periyot numaras Z'ninkinden fazladr.
III. Y 2A grubu elementidir.
X iin; 3.E = 14800 = 9, 22

2.E 1800

X : 2A grubu
Y iin; 2.E = 4560 = 9, 19

1.E 496

Y : 1A grubu
Z iin; 3.E = 7750 = 5, 35

2.E 1450
Z : 2A grubu

X, Y ve Z'nin grup numaralarna gre tamam kresel simetriktir.
X ile Z ayn gruptadr. X'in iyonlama enerji deerleri Z'ninkinden daha byktr.
yleyse Z'nin atom ap daha kktr.
Cevap : A

Elektron lgisi :
Gaz halinde ve ntr bir atomun bir elektron almas srasndaki aa kan enerjiye elektron ilgisi denir.
F(g) + e F(g) + 320 kj
Periyodik sistemde aadan yukarya ve soldan saa gi-

dildike elektron ilgisi artar.
8A grubunda elektron ilgisi yoktur.
Elektronegatiflik :
Bir kimyasal badaki atomlarn ba elektronlarn ekebilme kabiliyetlerine elektronegatiflik denir.
H+ CI
CI'nin elektronegatiflii 3.0 H'nin elekronegatiflii 2,1
Polar kovalent ba
Polar kovalent ba, ba yapan atomlar arasdaki elektronegatiflik farkndan oluur.
Periyodik sistemde aadan yukarya ve soldan saa gi-

dildike elektronegatiflik artar.
Asitlik ve Bazlk zellii

Metal oksit bileikleri genellikle bazik zellik gsterir.
Na2O(k) + H2O(s) 2Na+(suda) + 2OH(suda)
Ametal oksitlerde oksijence zengin bileikler asidik fakir bileikler ise ntr zellik gsterir.
CO2(g) + H2O(s) 2H+(suda) + CO 3(
2
suda)
CO ntr oksit

ELEMENTLER TANIYALIM
s-Blok Elementleri
1A ve 2A grubu s-blounda yer alrlar.
1A Grubu (Grup 1)
1A grubu elementlerine alkali metal denir. Fakat H hari. H 1. periyot 1A grubu yesi olup ametaldir.
Elektron dalmlar "ns1" ile sonlanr. Deerlik elektron saylar 1'dir. H hari bileiklerinde sadece "+1"
deerliini alrlar.
Alkali metaller su ile tepkimeye girerek baz ve H2 gaz olutururlar.
1
Na(k) + H2O(s) NaOH(suda) + H (g)
2 2
Oksit ve hidroksit bileiklerinin bazik zellikleri metalik aktiflikler ile doru orantldr.
Rb2O > K2O > Na2O > Li2O
RbOH > KOH > NaOH > LiOH
Erime noktalar grupta yukardan aaya inildike azalr.
2A Grubu (Grup 2)
2A grubu elementlere toprak alkali metal denir. Grubun tamam metaldir.
Elektron dalmlar "ns2" ile sonlanr. Fakat n 1' dir. 2He : 1s2 1. periyot 8A grubu yesidir.
Grubun ilk yesi olan Be su ile tepkime vermez dier yeleri verir.
Ca(k) + 2H2O Ca(OH)2(suda) + H2(g)
Oksit ve hidroksit bileiklerinin bazik zellikleri metalik aktiflikle doru orantldr.
BaO > SrO > CaO > MgO
Ba(OH)2 > Sr(OH)2 > Ca(OH)2 > Mg(OH)2
p - Blok Elementleri
Elektron dizilimlerinin son terimi p orbitali olan elementler p-blou elementleridir.
3A Grubu (Grup 13)

Toprak metali olarak adlandrlr.
lk yesi B yar metaldir. dier yeleri metaldir.
Elektron dizilimleri ns2 np1 ile sonlanr.
4A Grubu (Grup 14)

Ametal, yar metal ve metallerden oluur.
Grubun ilk yesi C ametaldir. Karbon grubu olarak da adlandrlr.
Grubun dier yeleri Si ve Ge yar metal Sn ve Pb ise metaldir.
Elektron dalmlar "ns2np2" ile sonlanr.
5A Grubu (Grup 15)

Grubun ilk yesi N'dir. Azot grubu olarakta adlandrlr.
Grubun dier yeleri olan P ametal, As ve Sb yar metal ve Bi metaldir.
Elektron dizilimleri "ns2np3" ile sonlanr.

6A Grubu (Grup 16)
Grubun ilk yesi O'dur. Kalkojen grubu olarak adlandrlr.
O, S ve Se ametal, Te ve Po yar metaldir.
Elektron dalmlar "ns2np4" ile sonlanr.
7A Grubu (Grup 17)

Halojen grubudur.
At dndakiler ametaldir.
Elektron dalmlar "ns2np5" eklinde sonlanr.
F hari bileiklerinde "1" ile "+7" arasnda deerlikler alr. F daima "1" deerlik alr.
8A Grubu (Grup 18)

Grup soygaz ya da asalgaz olarak adlandrlr.
Tepkimeye girme istekleri yoktur.
yonlama enerjileri bulunduu periyottaki elementlerinkinden daha yksektir.
Elektron dalmlar "ns2np6" eklinde sonlanr. Fakat He hari.
2He : 1s2 1. periyot 8A grubu
d-Blok Elementleri
Elektron dalmlar d orbitali ile sonlanan elementler d-blounda yer alr.
4. periyottan itibaren balar.
3 tanesi 8B olmak zere 10 tane gruptan oluur.
Gei elementleri olarak adlandrlr. Aktiflikleri A grubu metallere gre daha dktr.
Tamam metaldir.
3B grubu ile balar 2B grubu ile sonlanr.
f-Blok Elementleri
Elektron dalmlar f orbitali ile sonlanan elementler bu blokta yer alr.
Lantanit ve aktinitler olarak adlandrlr.
gei elementleridir.

YKSELTGENME BASAMAKLARI
Bir atomun ald ya da verdii elektron saysna ykseltgenme basama ya da ykseltgenme says denir.
rnein NaCI bileiini inceleyelim.
Bileik oluurken Na atomu bir elektron verir. CI atomu ise bir elektron alr.
Na+ ve CI iyonlar oluur. te bu bileikteki Na'nn ykseltgenme basama "+1", CI'ninki ise "1" olur.
Ykseltgenme basamaklann tespit edilmesi iin baz kurallar vardr.
Bu kurallar,
Bileik yapmam element atomlarnn ykseltgenme basamaklar sfrdr.
Ag, F2, Ne . . .
Bir bileikteki atomlarn ykseltgenme basamaklar toplam sfrdr.
HCI K2O
(+1) + (1) = 0 2(+1) + (2) = 0

Bir iyonda ykseltgenme basamaklar toplam iyon ykne eittir.

NH+4 NO3
(3) + 4(+1) = +1 (+5) + 3(2) = 1
Alkali metaller "+1", toprak alkali metaller "+2" deerliini alr.
+1 +2
Li Be
Na Mg
K Ca
Rb Sr
Cs Ba
Fr Ra
H metallerle bileik olutururken "1" ametallerle bileik olutururken "+1" deerliini alr.

CaH2 H2O
(+2) (1) (+1) (2)

Oksijen bileiklerinde "2" deerlik alr. Peroksitlerinde "1" ve sadece OF2 bileiinde +2 deerliklidir.

Na2O N2O H2O2
2(+1) (2) 2(+1) (2) 2(+1) 2(1)
Metallerin ikili bileiklerinde 7A grubu elementleri "1" deerliini alr.

NaF MgCI2
(+1) (1) (+2) (1)

KNO3 ve H3 PO4
bileiklerinde alt izili atomlarn ykseltgenme basamaklarn bulunuz.
KNO3 H3PO4
(+1) + N + 3(2) = 0 3(+1) + P + 4(2) = 0

N = +5 P = +5

(NH4)2 SO4
bileiinde alt izili atomlarn ykseltgenme basamaklarn bulunuz.
(NH4)2SO4 NH+4 SO 2
4

NH+4 SO 42 kklerine ayrlr. N + 4(+1) = +1 S + 4(2) = 2

N = 3 S = +6 olur.


KCI, HCIO4 , NaCIO2 , HCIO
bileiklerinde CI atomlar aadaki ykseltgenme basamaklarndan hangisine sahip deildir?
A) 1 B) +1 C) +3 D) +5 E) +7
KCI HCIO4
(+1) + CI = 0 (+1) + CI + 4(2) = 0

CI = 1 CI = +7
NaCIO2 HCIO
(+1) + CI + 2(2) = 0 (+1) + CI + (2) = 0

CI = +3 CI = +1 Cevap : D

NaHCO3 ve K2CrO4
bileiklerinde alt izili atomlarn ykseltgenme basamaklar toplam katr?
A) 12 B) 11 C) 10 D) 9 E) 8
NaHCO 3 K 2CrO 4
(+1) + (+1) + C +3(2) = 0 2(+1) + Cr + 4(2) = 0

C = +4 Cr = +6
+4 + 6 = 10 olur.
Cevap : C

KMYANIN SEMBOLK DL VE ADLANDIRMA

Bileikleri snflandrmak ve zelliklerini belirlemek iin bileik adlandrmasn bilmemiz gerekmektedir.
yonik Bileiklerin Adlandrlmas
- Metal Ametal Bileiklerin Adlandrlmas :

(NaCI) : Sodyum klorr.
Na+ ve CI iyonlar arasnda oluan bileik adlandrlrken metal ad ve ametal ad yazlr, ardndan ametal adna
r eki eklenir.
Metal ad + ametal ad + r eki

Ametaller
1 2 3
H : Hidrr O 2 : Oksit N 3 : Nitrr
F : Florr S 2 : Slfr P 3 : Fosfr
CI : Klorr
Br : Bromr
I : yodr
Oksijen bilekiklerinde r eki almaz, oksit olarak adlandrlr.
Sabit Deerlikli Baz Metallar;
+1 +2 +3
Li+ : Lityum Mg2+ : Magnezyum Al3+ : Alminyum
Na+ : Sodyum Ca2+ : Kalsiyum
K+ : Potasyum Sr2+ : Stronsiyum
Rb+ : Rubidyum Ba2+ : Baryum
Ag+ : Gm Zn2+ : inko
Bileik oluurken metal ve ametalin ykleri iaretlerine baklmakszn aprazlanr ve bileiin formlne ulalr.
Ca2+ N3 Ca3N2

Ca3N2 bileii kalsiyum nitrr olarak adlandrlr.


Aada formlleri verilen bileikleri adlandrnz.
MgCI2 , K2S, AI2O3 , ZnBr2 , LiH
MgCI2 : Magnezyum klorr

K2S : Potasyum slfr
Al2O3 : Alminyum oksit
ZnBr2 : inko bromr
LiH : Lityum hidrr

Aada isimleri verilen bileiklerin formllerini yaznz.
Gm iyodr, kalsiyum nitrr, Sodyum florr, Stronsiyum fosfr, Baryum klorr
Gm iyodr : AgI
Kalsiyum nitrr : Ca3N2
Sodyum florr : NaF
Stronsiyum fosfr : Sr3P2
Baryum klorr : BaCI2
Baz metaller ayn ametal atomu ile birden fazla bileik oluturabilir. Bu bileiklerinde metal farkl pozitif de-
erlikler alr.

FeO Fe2O3
(+2) (2) (+3) (2)
Bu bileikler adlandrlrken metal adndan sonra metalin deerlii Roma rakam ile belirtilir.
FeO : Demir (II) oksit
Fe2O3 : Demir (III) oksit


CuCI2 , PbO2 , CrCI3 SnBr2
Yukarda verilen bileiklerini adlandrnz.
CuCI 2 ; Bakr (II) klorr PbO 2 : Kurun (IV) oksit
Cu + 2(1) = 0 Pb + 2(2) = 0
Cu = +2 Pb = +4

CrCI 3 : Krom (III) klorr SnBr 2 : Kalay (II) bromr
Cr + 3(1) = 0 Sn + 2(1) = 0
Cr = +3 Sn = +2

Metal - Anyon Kk Adlandrmas

kiden fazla atomdan oluan bileiklerde kkler bulunmaktadr.
NaOH : Sodyum hidroksit
Na+ metal iyonu ile OH anyon kk arasnda oluan bileikte nce metal ad sonra anyon kk ad yazlr.
Metal ad + anyon kk ad

Baz Anyon Kkleri
1 2 3
OH : Hidroksit SO2
4 : Slfat PO3
4 : Fosfat
NO 3 : Nitrat SO32 : Slfit PO3

3 : Fosfit
NO 2 : Nitrit CO 2
3 : Karbonat
CN : Siyanr CrO2
4 : Kromat
MnO4 : Permanganat Cr2O 2

7 : Dikromat
HCO3 : Bikarbonat C2O 2

4 : Okzalat
MnO 2
CH3COO : Asetat 4 : Manganat
K SO 4 K2SO4 : Potasyum slfat

+ 2


Aada verilen bileikleri adlandrnz.
MgCO3 , Fe2(SO4)3 , NaNO3 , Ca3(PO4)2 , KMnO4, Cu(OH)2
MgCO3 : Magnezyum karbonat Ca3(PO4)2 : Kalsiyum fosfat

Mg2+ CO 2
3 Ca2+ PO 43
Fe2(SO4)3 : Demir (III) Slfat KMnO4 : Potasyum permanganat

Fe3+ SO 42 K+ MnO 4
NaNO3 : Sodyum nitrat Cu(OH)2: Bakr (II) hidroksit

Na+ NO 3 Cu2+ OH
Katyon Kk Anyon Kk Adlandrmas

Katyon kk olarak bilmemiz gereken kk NH+4 : Amonyum kkdr.
NH4NO3 : Amonyum nitrat
Katyon kk ad + anyon kk ad

(NH4)2SO4 : Amonyum slfat

NH+4 SO 2
4
Katyon Kk Ametal Adlandrmas
NH4CI : Amonyum klorr

NH+4 CI
Katyon kk ad + ametal ad + r eki

(NH4)2S : Amonyum slfr
NH+4 S2
NH4 Br : Amonyum bromr
NH+4 Br

I. K3PO4 : Potasyum fosfr
II. NH4NO2 : Amonyum nitrit
III. Fe2S3 ; Demir (III) slfat
Yukarda formlleri verilen bileiklerden hangileri doru adlandrlmtr?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
D) II ve III E) I ve III
K3PO4 : Potasyum fosfat K+ PO34

NH4NO2 : Amonyum nitrit NH+4 NO 2
Fe2S3 : Demir (III) slfr Fe3+ S2
Cevap : B
Kovalent Bileiklerin Adlandrlmas

Ametal Ametal Bileiklerin Adlandrlmas
ki atomlu ve her iki atomun da ametal olduu bileiklerin adlandrlmas metal ametal adlandrmasndan ok
farkldr.
CO2 : Karbon dioksit
Ametal ametal bileiklerde metal ametal bileiklerde olduu gibi deerliklerine gre deil saylarna gre ad-
landrlrlar.
LATN RAKAMLARI
Adlandrmada Latin rakamlar kullanlr. Mono : 1
Di : 2

Tri : 3
CO : Karbon monoksit Tetra : 4
Penta : 5
1. ametalin says 1 ise mono yazlmaz ama 2. ametalin Hekza : 6
says 1 ise mono yazlr.
Hepta : 7
Okta : 8

1. ametalin says + 1. ametalin ad + 2. ametalin says + 2. ametalin ad + r eki

(mono hari) (mono dahil)
N 2O 5 ; Diazot pentaoksit
2 tane azot 5 tane oksijen

atomu atomu

Aada formlleri verilen bileikleri adlandrnz.
N2O3, H2O, SF6 , SO3 , CCI4
N2O3 : Diazot trioksit H2O : Dihidrojen monoksit

SF6 : Kkrt hekzaflorr SO3 : Kkrt trioksit
CCI4 : Karbon tetraklorr

Aada isimleri verilen bileiklerin formllerini yaznz.
Karbon dislfr, Diazot monoksit, Fosfor pentaklorr, Kkrt dioksit, Karbon tetrabromr
Karbon dislfr : CS2 Diazot monoksit : N2O

Fosfor pentaklorr : PCI5 Kkrt dioksit : SO2
Karbon tetra bromr : CBr4

I. SO3 : Kkrt trioksit
II. SnO2 : Kalay dioksit
III. P2O5 : Dipotasyum penta oksit
Yukarda formlleri verilen bileiklerden hangileri doru olarak adlandrlmtr?

SO3 : Kkrt trioksit

SnO2 : Kalay (IV) oksit
P2O5 : Difosfor pentaoksit
Cevap: A
AI2O3 , Fe2O3 ve N2O3
bileiklerinin adlandrlmas aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
AI2O3 Fe2O3 N2O3
A) Dialminyum trioksit Didemir trioksit Diazot trioksit

B) Alminyum oksit Demiroksit Azot oksit
C) Alminyum oksit Demir (III) oksit Diazot trioksit
D) Alminyum (III) oksit Demir oksit Diazot trioksit
E) Alminyum (III) oksit Demir (III) oksit Azot (III) oksit
AI2O3 : Alminyum oksit

Fe2O3 : Demir (III) oksit
N2O3 : Diazot trioksit
Cevap : C
Bileiklerin Yaygn Adlandrlmas

Baz bileikler sistematik adlar yannda yaygn isimleriyle bilinmektedir. rnein, H2O bileii kovalent bal
olup bileiin sistematik ismi dihidrojen monoksittir. Fakat bileiin yaygn ismi sudur. Bunun gibi pekok bileik
vardr. Bunlardan bazlar;
CaO : Snmemi kire NaOH : Sud kostik KNO3 : Gherile
Ca(OH)2 : Snm kire KOH : Potas kostik NaCI : Sofra tuzu
CaCO3 : Kire ta HCI : Tuz ruhu NH4CI : Niadr
CaSO4 : Al ta HNO3 : Kezzap Na2CO3 : amar sodas
NH3 : Amonyak H2SO4 : Za ya NaHCO3 : Kabartma tozu

2. nite Kimyasal Hesaplamalar
KMYASAL HESAPLAMALAR
MOL KAVRAMI
C 12 izotopunun 12 gramndaki atom says kadar tanecik ieren madde miktarna mol ad verilir.
1 mol tanecik 6,02.1023 tane tanecik ierir. Bu sayya Avogadro says denir. Avogadro says "NA" ile gsterilir.
1 mol tanecik = 6,02.1023 tane tanecik
Avogadro says, genellikle kimyasal tepkimelerinin so-

nularn lmede kullanlr ve kimyagerlerin, maddele-
rin tam olarak hangi oranda tepkimede bulunduklarn
belirlemelerine yardmc olur.
Amedeo Avogadro, Torino, talya'da, kkl ve asil

Mol says, taneciklerin says anlamna gelir. Tanecik
bir aile olan Piedmont ailesinin bir yesi olarak
ise atom, molekl, iyon vs. anlamna gelir.
dnyaya geldi. 1820'de, Turin niversitesi'nde fizik
profesr oldu. Mol says "n" harfi ile gsterilir.
Avogadro'nun molarite ve molekler arlk konu-
sundaki almalarnn ansna, bir mol Avogadro
says olarak adlandrlmtr. Avogadro saysnn
deeri yaklak olarak 6,02214199 1023'tr.
2 mol He atomu ka tane atomdan oluur? (NA : 6,02.1023)
1 mol He atomu 6,02.1023 tane He atomu ise

2 mol He atomu ? tane He atomu olur.
? = 1,204.1024 tane He atomu olur.

Bal Atom Ktlesi :
Elementlerin C 12 izotopunun ktlesiyle kyaslanarak belirlenen ktlesine bal atom ktlesi denir.
1 tane C12 izotopunun ktlesi 12 akb (atomik ktle birimi) kabul edilmitir.
O atomunun ktlesi 16 akb
H atomunun ktlesi 1 akb olur.
Gerek Atom Ktlesi :

1 tane atomun ktlesine o atomun gerek atom ktlesi denir.
1 mol C atomu 12 gramdr.

1 mol C atomu NA tane C atomudur.
NA tane C atomu 12 gram ise
12
1 tane C atomunun ktlesi gram olur.
NA

1 mol Mg atomu 24 gramdr.
Buna gre Mg atomunun gerek atom ktlesi katr? (NA = 6.1023)
1 mol Mg = 6.1023 tane Mg atomu

6.1023 tane Mg atomu 24g ise
1 tane Mg atomu ?g
24
?= 4.1023 gram olur.
6 .1023

1 tane CO2 molekl 44 akb
}
2 tane O atomu
3 tane atom
1 tane C atomu
6,02.1023 tane CO2 molekl 44 . NA akb

(1 mol)
}
2.6,02.1023 tane O atomu (2 mol)
3.6,02.1023
tane
6.02,1023 tane C atomu (1 mol) (3 mol)
atom
(C : 12 O : 16) 44. NA akb = 44 gram olur. yleyse 1 gram = NA akb dir.
Mol Hesaplamalar :
Mol says Tanecik says
1 mol tanecik 6,02.1023 tane tanecikten oluur.
N N : Tanecik says
n=
NA NA : Avogadro says

3,01.1023 tane H2O molekl ka mol dr? (NA: 6,02 . 1023)
N 3, 01.1023
n= n= = 0, 5mol olur.
NA 6 , 02.1023


0,2 mol SO2 gaz ka tane moleklden oluur? (NA = 6,02 . 1023)
N N
n= 0, 2 =
NA 6, 02.1023
N = 1, 204.1023 tane moleklden oluur.

9,03.1023 tane atomdan oluan NO2 gaz ka moldr? NA = 6,02 . 1023
1 mol 6.02.1023 tane

? 9.03.1023 tane
? = 1,5 mol atom
1 mol NO2 moleklnde 3 mol atom var ise

? 1,5 mol atom vardr.
1, 5
?= = 0, 5mol NO2 molekldr.
3

0,3 mol N2O3 moleklnde ka tane atom vardr? (NA : Avogadro says)
A) 0,5NA B) 1NA C) 1,5NA
D) 2NA E) 2,5NA
1 mol N2O3 moleklnde 5, NA tane atom var ise

0,3 mol N2O3 moleklnde ? NA tane atom vardr.
? = 1,5 NA tane atom vardr.
Cevap: C


0,2 mol CH4 moleklndeki atom says kadar O atomu ieren SO2 molekl ka tanedir? (NA: Avogadro says)
A) 0,5 B) 1 C) 0,1 NA
D) 0,5 NA E) NA
1 mol CH4 moleklnde 5 mol atom var ise

0,2 mol CH4 moleklnde ? mol atom vardr.
? = 1 mol atom vardr.
yleyse
SO2 moleklnde de 1 mol O atomu vardr.
NA tane SO2 moleklnde 2 mol O atom var ise
? 1 mol O atom
NA
?= 0,5 tane SO2 molekldr..
2
Cevap: D
Mol Says Ktle

Mol says ile ktle hesaplamak iin mol ktlesi kullanlr.
m n : Mol says
n=
MA m : Ktle
MA = Mol ktlesi

14 gram CO gaz ka moldr? (C : 12 O : 16 )
1 mol CO 28 g
? mol CO 14 g
? = 0,5 mol CO olur.


Avogadro says kadar atom ieren C2H4(OH)2 molekl ka gramdr? (H : 1 C : 12, O : 16, NA : 6.1023)
A) 3,1 B) 6,2 C) 9,3 D) 12,4 E) 15,5
1 mol C2H4(OH)2 10 mol atom ierir ise

? 1 mol atom ierir.
? = 0,1 mol C2H4(OH)2
m m
n= 0,1 = m = 6,2 gram
MA 62
Cevap: B

1,204.1023 tane SO2 molekl ka gramdr? (S : 32 O : 16 NA : 6,02 . 1023)
A) 1,6 B) 3,2 C) 6,4 D) 12,8 E) 16,0
1 mol SO2 6,02.1023 tane SO2 molekl

? 1,204.1023 tane SO2 molekl
1, 204.1023
?= = 0,2 mol SO2 olur.
6.02.1023
m m
n= 0, 2 = m = 12,8 gram olur.
MA 64
Cevap: D


6,4 gram CH4 gaznda ka tane atom bulunur? (C : 12 H : 1 NA: Avogadro says)
A) 2 B) 5 C) 0,5 NA D) 2NA E) 5NA
1 mol CH4 16 g
? 6,4 g
? = 0,4 mol CH4
1 mol CH4 5 NA tane atom

0,4 mol CH4 ?
? = 2 NA tane atom olur.
Cevap: D
Mol Says Hacim

Normal koullarda 1 mol gaz 22,4 litre hacim kaplar. (NK: O C ve 1 atm)
V
n=
22, 4
V = N . K'da bulunan gazn hacmi

Normal koullarda 6,72 litre hacim kaplayan SO3 gaz ka moldr?
V 6 , 72
n= n= = 0, 3mol
22, 4 22, 4


Avogadro says kadar atom ieren CH4 gaz normal koullarda ka litre hacim kaplar?
A) 4,48 B) 8,96 C) 11,2 D) 22,4 E) 44,8
1 mol CH4 5 NA tane atom var ise

? NA tane atom vardr.
? = 0,2 mol CH4 olur.
1 mol CH4 22,4L ise (NK)

0,2 mol CH4 X
X = 4,48 L olur.
Cevap: A

Normal koullarda 11,2 litre hacim kaplayan SO2 gaz iin,
a) ka moldr?
b) ka tane moleklden oluur.?
c) ka mol atom ierir?
d) ka gramdr?
e) ka akb dir?
(S : 32, O : 16, NA: 6,02 . 1023)
V 11, 2 m m
a) n = n= = 0, 5mol SO2 d) n = 0, 5 = m = 32 gramdr.
22, 4 22, 4 MA 64
b) 1 mol SO2 NA tane SO2 molekl ierir e) 1 gram = NA akb ise

0,5 mol SO2 ? 32 gram = 32 NA akb olur.
? = 0,5 NA tane = 3,01.1023 tane SO2 molekl ierir.
c) 1 mol SO2 3 mol atom ierir ise

0,5 mol SO2 ?
? = 1,5 mol atom

12 gram C3H4 gaz iin,
I. NK'da 6,72 litre hacim kaplar.
II. 2,1 tane atom ierir.
III. 1,2 NA akb H atomu ierir.
yarglarndan hangileri dorudur? (C : 12 H : 1, NA: Avogadro says)
1 mol C3H4 40 g ise

1 mol C3H4 7 NA tane atom ierir.
? 12 g
0,3 mol C3H4 ?
12
?= = 0,3 mol C3H4 olur. 2,1 NA tane atom ierir.
40
V V 1 mol C3H4 4 g H atomu = 4 . NA akb H atomu var ise
n= 0, 3 =
22, 4 22, 4
0,3 mol C3H4 1,2 g H atomu = 1,2 NA akb H atomu olur.
V = 6,72 litre olur.
Cevap: C
Karm Problemleri
0,5 mol SO2 ve SO3 gaz karmnn ktlesi 36,8 gramdr.

Buna gre karmda molce % ka orannda SO2 gaz bulunur? (O : 16 S : 32)
A) 20 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80
SO2 : 64 SO3 : 80
n mol (0, 5 - n) mol
n . 64 + (0,5 n) . 80 = 36,8
64n + 40 80n = 36,8
16n = 3,2
n = 0,2 mol
0, 2mol
%SO2 = . 100 = 40% SO2
0, 5mol
Cevap: B
Normal koullarda 6,72 litre hacim kaplayan C3H4 ve C2H6 gaz karm 11 gramdr.
Buna gre karmda toplam ka mol atom bulunur? (C : 12 , H : 1)
A) 2,2 B) 2,0 C) 1,6 D) 1,4 E) 0,8
V 6 , 72
N.K' da n = n= = 0, 3mol
22, 4 22, 4
C3H4 : 40 C2H6 : 30

n mol (0, 3 - n) mol
n . 40 + (0,3 n) . 30 = 11
40n + 9 30n = 11
10n = 2
n = 0,2 mol C3H4 , 0,1 mol C2H6
1 mol C3H4 7 mol atom 1 mol C2H6 8 mol atom

0,2 mol C3H4 X 0,1 mol C2H6 x
x = 1,4 mol atom x = 0,8 mol atom

1,4 + 0,8 = 2,2 mol atom
Cevap: A
Atom saylar eit olan C2H2 ve CH4 gaz karmnn ktlesi 1,94 gramdr.
Buna gre, karmda kaar mol C2H2 ve CH4 gazlar vardr? (C : 12 , H : 1)

1 mol C2H2 4 mol atom ierir. 1 mol CH4 5 mol atom ierir.
}
}
5n mol 4n mol
C2H2 : 26 CH4 : 16
5n . 26 + 4n . 16 = 1,94
130n + 64n = 1,94 n = 0,01 C2H2 = 0,05 mol

CH4 = 0,04 mol olur.
194n = 1,94
NO2 ve N2O5 gaz karmnda toplam 6,02.1022 tane atom vardr.

Bu gaz karmnda 0,42 gram N atomu olduuna gre gaz karm normal koullarda ka litre hacim kaplar?
(N : 14 , NA = 6,02.1023)
A) 0,224 B) 0,448 C) 0,896
D) 2,24 E) 4,48
1 mol = 6.02.1023 tane ise 6.02.1022 tane 0,1 mol olur. 3x + 7y = 0,1
14x + 28y = 0,42 } yx == 0,01
0,01 mol
mol olur.
NO2 N2O5
Karm 0,02 mol olur.
}
x mol y mol
3x + 7y = 0,1 x . 14 + y . 28 = 0,42 V n
n= 0, 02 = V = 0, 448L
22, 4 22, 4
Cevap: B

KMYASAL TEPKMELER VE DENKLEMLER :

Maddenin i yapsnda meydana gelen deiimlere kimyasal deiim ad verilir. Kimyasal deiimler srasnda
trler arasnda tepkimeler meydana gelir. Kimyasal tepkimeler denklemlerle ifade edilir.
1
H2(g) + O H2O(s)
2 2(g)
Yanc Yakc Sndrc
Kimyasal tepkimelerde;
Toplam ktle,
Atom says ve tr,
Toplam proton, ntron ve elektron says,
korunur.
Molekl says,
Toplam hacim
korunmayabilir.
Kimyasal tepkimelerde atom saysnn korunmas iin tepkimeler katsaylar kullanlarak denkletirilmelidir.
N2 + 3 H2 2NH3
2 , N 2. N
6 , H 6.H
AI + H2SO4 AI2(SO4)3 + H2
tepkimesi en kk tamsaylarla denkletirildiinde rnlerin katsaylar toplam ile girenlerin katsaylar top-
lamlar arasndaki fark ka olur?
A) 2 B) 1 C) 0 D) 1 E) 2
Tepkime en kk tam saylarla denkletirildiinde,
2AI + 3H2SO4 AI2(SO4)3 + 3H2 olur.

rnlerin katsaylar toplam : 4
Girenlerin katsaylar toplaml 5 } Fark 1 olur.
Cevap: B

Tepkime Trleri
Tepkime trlerini u ekilde snflandrabiliriz.
Yanma, asit-baz, znme-kelme, redoks, analiz, sentez.
Yanma Tepkimeleri ;
Bir maddenin oksijen ile vermi olduu tepkimeye yanma tepkimesi denir. Yanma tepkimeleri azotun yanmas
hari ekzotermiktir.
Yanma olaynn gereklemesi iin;

Yanc madde
Oksijen
Tutuma scakl gereklidir.
C + O2 CO2 + s
Metallerin yanmasna paslanma ad verilir.
Bu yanma olaylar alevsiz yanma olarak adlandrlr.

4Fe + 3O2 2Fe2O3
Hidrokarbonlarn yanmas srasnda CO2 ve H2O aa kar.
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
Aada verilen yanma tepkimelerini tamamlayp denkletiriniz.
a) C3H4 + O2 b) C2H5OH + O2

c) Ag + O2 d) CS2 + O2

a) C3H4 + 4O2 3CO2 + 2H2O b) C2H5OH + 3O2 2CO2 + 3H2O
c) 4Ag + O2 2Ag2O d) CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2
Asit - Baz Tepkimeleri :

Asit ve baz zeltilerinin birbirleriyle verdii tepkimelere asit-baz tepkimesi denir. Asit-baz tepkimelerinde tuz
ve su oluur. Bu tepkimelere ntrleme tepkimesi de denir.
Asit + Baz Tuz + Su

HCI + NaOH NaCI + H2O
H2SO4 + 2KOH K2SO4 + 2H2O
Su olumayan asit-baz tepkimeleri ntrleme tepkimesi olarak adlandrlmaz.
HNO3 + NH3 NH4 NO3
Asit baz tepkimeleri ekzotermiktir.
Aada verilen asit-baz tepkimelerini tamamlayp denkletiriniz.
a) H3PO4 + Mg(OH)2
b) CH3COOH + KOH
2H3PO4 + 3 Mg(OH)2 Mg3(PO4)2 + 6 H2O
CH3COOH + KOH CH3COOK + H2O

znme - kelme Tepkimeleri :
Suda iyonlarna ayrarak znen iki katnn sulu zeltilerinin kartrlmas ile znrl az olan iyonik ka-
tnn kmesi tepkimesine znme - kelme tepkimesi denir.
AgNO3(suda) + NaCI(suda) AgCI(k) + NaNO3(suda)

Net iyon tepkimesi; Ag(+suda) + CI(suda) AgCI(k)
Pb(NO3)2(suda) + 2KI(suda) PbI2(k) + 2KNO3(suda)
Net iyon tepkimesi; Pb2+
(suda) + 2I (suda) PbI2(k)

K+ ve NO3 iyonlar seyirci iyonlardr.

kmeye katlmayan iyonlara seyirci iyon denir.
Ykseltgenme ndirgenme Tepkimeleri :

Ykseltgenme basamaklarnn deiimine dayal gerekleen tepkimelere redoks tepkimeleri denir. Redoks tep-
kimelerinin dier ad ykseltgenme indirgenme tepkimeleridir.
1
Na + HCI NaCI + H2
2
Redoks tepkimelerinde; ykseltgenen madde elektron verir, zellii indirgendir. ndirgenen madde elektron alr,
zellii ykseltgendir.
Ykseltgenme : (X X2 + 2e) x 1
ndirgenme : (Y+ + 1e Y) x 2
Redoks : X + 2Y+ X2 + 2Y
Redoks tepkimeleri alnan ve verilen elektron says eitlenerek denkletirilir.

Yanma, metal asit gibi tepkimeler redoks tepkimeleridir.
C + O2 CO2
Tepkimesiyle ilgili,
I. Redoks tepkimesidir.
II. Is aa kar.
III. C ykseltgen, O2 indirgen zellik gsterir.

Yanma tepkimesi redoks tepkimesidir ve tepkime ekzotermiktir.

C + O2 CO2
C ykseltgenmi yani indirgen, O2 indirgenmi yani ykseltgen zellik gsterir.
Cevap: B
Aada verilen tepkimelerden hangisi redoks tepkimesi deildir?
A) N2 + 3H2 2NH3
B) 4Ag + O2 2Ag2O
C) CaCO3 + 2HCI CaCI2 + CO2 + H2O
D) CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
E) H2S + 2HNO3 S + 2NO2 + 2H2O
CaCO3 + 2HCI CaCI2 + CO2 + H2O

Tepkimesinde deerlik deiimi yoktur. Bu tepkime redoks tepkimesi deildir.
Cevap: C
Analiz Tepkimesi :
Bir bileiin bileenlerine ayrlmas tepkimesidir.
2NH3 N2 + 3H2
1
H2O H2 + O
2 2
Analiz tepkimeleri ayrma tepkimeleri olarak bilinir.
Sentez Tepkimesi :
Bir bileiin element ya da bileiklerden elde edilmesi tepkimelerine sentez tepkimeleri denir.
H2 + CI2 2HCI
N2 + 3H2 2NH3
CaO + CO2 CaCO3

sentez tepkimeleri birleme tepkimeleri olarak bilinir.

Kmyasal Hesaplamalar
Kimyasal tepkimelerde ktle, atom says ve tr daima korunur. Fakat molekl says, hacim ya da madde-
lerin fiziksel halleri her zaman korunmaz.
Tepkimedeki tm fiziksel haller ayn ise bu tepkimelere homojen tepkime denir.

2N2(g) + 5O2(g) 2N2O5(g)
Tepkimedeki maddelerin fiziksel hallerinin farkllk gsterdii tepkimelere heterojen tepkime denir.
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
Kimyasal hesaplama sorularn zebilmemiz iin tepkime denklemini yazp denklemi denkletirmemiz gerekir.
Tepkime katsaylar hesaplamalar sorularnda ok nemlidir.
2CO(g) + O2(g) 2CO2(g)

}
}
}
2 mol 1 mol 2 mol

}
}
3 mol giren 2 mol rn

Mol says azalm.


}
1 mol 1 mol 1 mol

}
}

mol says artmtr.
H2(g) + CI2(g) 2HCI(g)

}
1 mol 1 mol 2 mol

}
}

mol says deimemitir.

Hesaplama sorularnda bize verilen; ktle, hacim ya da atom says bilgilerinden yola karak mol hesaplanr ve
katsay geii yaplarak istenilene geilir.
Ktle Ktle
Hacim Mol says Kat says Mol says Hacim
}
} (Verilen) geii (stenilen)
Atom Atom
says says
4 gram C3H4 gaznn yeteri miktarda O2 ile tepkimesi sonucu aa kan CO2 gaz normal koullarda ka litre
hacim kaplar? (C : 12 H : 1)
Ktle Mol says Kat say Mol says Hacim

Verilen geii stenilen

C3H4 + 4O2 3CO2 + 2H2O 1 mol C3H4 3 mol CO2
0,1 mol C3H4 ?
Verilen stenilen
? = 0,3 mol CO2
m 4
=n = n = 0,1 mol C3H4 N.K da 1 mol CO2 22,4L.
MA 40
0,3 mol CO2 ?
? = 6,72L CO2

N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)

Mol Says :
1 mol 3 mol 2 mol

0,2 mol 0,6 mol 0,4 mol
Tanecik says : NA tane 3 NA tane 2 NA tane
Hacim : 22,4 L. 67,2 L 44,8 L. Normal koulda

10 L 30 L 20 L Ayn koulda
Ktle : 28 gram 6 gram 34 gram

14 gram 3 gram 17 gram
NOT:
Hesaplamalarda geiler mol saylar zerinden olacaktr.
CS2(g) + 3O2(g) CO2(g) + 2SO2(g)

Normal koullarda 4,48 litre hacim kaplayan SO2 gaz oluabilmesi iin tepkimeye en az ka gram CS2 girmelidir?
(C : 12 S : 32)
A) 3,8 B) 7,6 C) 11,4 D) 15, 2 E) 19
NK'da 1 mol SO2 22,4 L 1 mol CS2 2 mol SO2
x 4,48 L x 0,2 mol SO2
x = 0,2 mol SO2 x = 0,1 mol CS2
m m
n= 0, 1 = m = 7,6 gram
MA 76
Cevap: B

NOT:
Tam verimle gerekleen tepkimelerde reaktiflerden en az biri tkenir.
Avogadro says kadar atom ieren CH4 gaz yeteri miktar O2 gaz ile tam verimle tepkiye giriyor.
Buna gre, tepkime sonucunda oluan H2O ka gramdr?
(H : 1 O : 16)
A) 0,9 B) 1,8 C) 3,6 D) 4,5 E) 7,2
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O

Verilen stenilen m m
n= 0, 4 =

MA 18
1 mol NA tane
m = 7,2 gram
1 mol CH4 5 mol atom 1 mol CH4 2 mol H2O
x 1 mol atom 0,2 mol CH4 x

x = 0,2 mol CH4 x = 0,4 mol H2O

Cevap: E
Artan Madde Problemleri
Tam verimle gerekleen tepkimelerde reaktiflerden en az biri tkenmelidir. Reaktiflerden biri tamamen tke-
nirken dierlerinden tkenmeyen kalr ise bu maddeler artan madde olur.
Tepkimede tkenen madde snrlayc maddedir. Tepkimenin geileri snrlayc madde zerinden yaplr.
Eit molde alnan N2 ve H2 gazlarnn tam verimle tepkimesi sonucu 6,8 gram NH3 gaz olumaktadr.
Buna gre,
a) Balang karm kaar moldr?
b) Hangi maddeden ka mol artar?
(N : 14 H : 1)

m
n=
MA
6, 8
=
n = 0, 4 mol NH3
17
N2 + 3H2 2NH3
Snrlayc madde H2'dir.
0,6 mol 0,6 mol ---
Balang karm 0,6'ar mol olur.
0,2 mol 0,6 mol +0,4 mol
N2'den 0,4 mol artar.
0,4 mol 0,4 mol
Eit hacimlerde alnan CS2 ve O2 gazlarnn tam verimle tepkimesi sonucu 30 litre CO2 gaz olumaktadr.
Buna gre ayn koullarda ka litre gaz artar?
A) 60 B) 90 C) 100 D) 120 E) 180
CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2

90L 90L
30L 90L +30L
60L
Snrlayc madde O2 gazdr. CS2'den 30 litre, O2'den 90 litre harcanr. Eit hacim olduu iin 90'ar litre CS2 ve
O2 alnr. CS2'den 60 litre artar.
Cevap: A
Eit ktlede alnan H2 ve O2 gazlarnn tam verimle tepkimesi sonucu 9 gram H2O elde edilmektedir.
Buna gre balang karm ka gramdr? (H : 1 O : 16)
A) 7 B) 8 C) 12 D) 14 E) 16

1 1
H2 + O H2O H2 + O H2O
2 2 2 2

8 gram 8 gram
2 gram 16 gram 18 gram 1 gram 8 gram + 9 gram
1 gram 8 gram 9 gram 7 gram 9 gram

Yani 1 gram H2 ile 8 gram O2 9 gram H2O oluturur. yleyse balang karm, 8'er gram H2 ve O2 alnmaldr.
yani karm 16 gramdr.
Cevap: E
Eit molde alnan N2 ve O2 gazlarndan tam verimle gerekleen tepkime sonucunda 0,4 mol N2O5 gaz olumak-
tadr.
Buna gre ayn koullarda artan madde olmamas iin hangi maddeden ka mol eklenmelidir?
A) 0,6 mol O2 B) 0,8 mol N2 C) 1,0 mol N2
D) 1,2 mol N2 E) 1, 5 mol O2
2N2 + 5O2 2N2O5

1 mol 1 mol
0,4 mol 1 mol +0,4 mol
0,6 mol 0,4 mol
Tepkimede 0,6 mol N2 artar.

2 mol N2 5 mol O2 ise
0,6 mol N2 X
X = 1,5 mol O2 gaz eklenirse artan madde kalmaz.
Cevap: E

Safszlk Problemleri
Kimyasal tepkimelerde tepkimeye giren maddeler saf olmayabilir. Saf olmayan ksmlar tepkimeye girmeyen
ksm anlamna gelir.
20 gram %60 saflkta Mg metali ile yeteri miktarda HCI nin tepkimesi sonucu oluan H2 gaz normal koullarda
ka litre hacim kaplar? (Mg : 24)
A) 5,6 B) 11,2 C) 22,4 D) 33,6 E) 44,8
Mg + 2 HCI MgCI2 + H2(g)

0,5 mol 0,5 mol
60 0,5 mol H2 bulunur.

2 0x = 12gram Mg saf ksm
100 1 mol H2 22,4 L
0,5 mol H2 X
m 12
=n = = 0, 5mol Mg X = 11,2 L. olur.
MA 24
Cevap: B
Saf olmayan 200 gram CaCO3 kats yeteri kadar stldnda normal koullarda 6,72 litre hacim kaplayan CO2
gaz aa kmaktadr.
Buna gre, CaCO3 rnei yzde ka saflktadr? (CaCO3 : 100)
A) 15 B) 20 C) 30 D) 50 E) 60
m m
1 mol CO2 22,4 L n= 0, 3 = m = 30gram saf CaCO3
MA 100
x 6,72 L 200 gram rnein 30 gram saf CaCO3 ise
x = 0,3 mol CO2 oluur. 100 gram rnein X
x = 15 gram olur.
%15 saflkta CaCO3 olur.
}
0,3 mol 0,3 mol

Cevap: A
Yzde Verim Problemleri
Kimyasal tepkimeler her zaman yzde yz verimle gereklemez. Reaktiflerin hibirinin tkenmedii tepkime-
lerde yzde yz verim yoktur.
Tepkime sonucu 100 birim rn olumas gerekirken daha dk miktarda rn oluan tepkimelerde oluan mik-
tar tepkimenin yzde verimidir.
148 gram MgCO3 kats bir sre stlyor.

Elde edilen CO2 gaz normal koullarda 4,48 litre ise tepkime verimi yzde katr? (Mg : 24 C : 12 O : 16)
A) 10 B) 15 C) 20 D) 30 E) 40
1 mol CO2 22,4L.

x = 0,2 mol CO2 oluur.
x 4,48L.
MgCO3(k) MgO(k) + CO2(g)
2 mol 2 mol CO2 Olumas gereken 2 mol fakat oluan 0,2 mol CO2 yleyse;
2 mol e 0,2 mol ise
m 148 2 mol CO olumalyd.
=n = = 2mol 2
MA 74 100 'e X tir.
x = 10% verim
Cevap: A
CaC2 + 2 H2O Ca(OH2) + C2H2

m gram CaC2 ile yeterli miktarda H2O nun tepkimesi %50 verimle gerekletii anda 0,2 mol Ca(OH)2 elde
ediliyor.
Buna gre balangta ka gram CaC2 alnmtr? (Ca : 40 C : 12)
A) 6,4 B) 12,8 C) 19,2 D) 25,6 E) 32

CaC2 + 2H2O Ca(OH)2 + C2H2

0,2 mol
0,2 mol
0,2 mol CaC2 harcandna gre,
100 50 m m
n= 0, 4 =
? 0,2 MA 64

? = 0,4 mol m = 25,6 gram olur. Cevap: D
Atom ve Molekl Ktlesinin Bulunma Problemleri

Kimyasal tepkimelerde reaktif ya da rnlerin atom ya da molekl ktlelerinin bulunmas problemleridir.
3
X + 3HCI XCI3 + H
2 2
5,4 gram X metali yeteri miktarda HCI ile tepkimeye girmektedir.
Tepkime sonucunda normal koullarda 6,72 litre hacim kaplayan H2 gaz aa ktna gre X metalinin atom
ktlesi katr?
A) 14 B) 27 C) 35 D) 40 E) 56
3
X + 3HCI XCI3 + H
2 2
0,2 mol

6,72L 0,3 mol dr.

0,2 mol X metali tepkimeye girmitir.
m 5, 4
n= 0, 2 = MA = 27g / mol olur.
MA MA
Cevap: B

1
2XO(g) +O X2O3(g)
2 2(g)
Tepkimesine gre 6 gram XO gaz ile yeteri miktarda O2 gaznn tam verimli tepkimesi sonucu 7,6 gram X2O3
olumaktadr.
Buna gre, X'in atom ktlesi katr? (O : 16)
A) 7 B) 14 C) 26 D) 32 E) 35
1 0,05 mol O2 ile 0,2 mol XO tepkimeye girer.

2XO + O X2O3
2 2 30
m 6
n= 0, 2 =

}
6 7,6 MA (x + 16)
1,6 gram
X = 14 olur.
m 1, 6
n= n= = 0, 05mol O2
MA 32
Cevap: B
Karm Problemleri
Birden fazla maddenin bir arada bulunduu karmlarn tepkimelerinde tepkime sonucu oluan rnler ile kar-
mn bileen miktarlarnn hesaplanmas problemleridir. Karm problemlerinde denklem zm yaplr.
Normal koullarda 6,72 litre hacim kaplayan CH4 ve C3H4 gaz karm yeteri miktarda O2 gaz ile tepkimeye
sokuluyor.
Tepkime sonucunda 22 gram CO2 gaz elde edildiine gre, C3H4 gaz ka moldr? (C: 12, O: 16)
A) 0,05 B) 0,10 C) 0,15 D) 0,20 E) 0,25

NK : 1 mol 22,4L. X = 0,3 mol karm

22
(0,3 n) + 3n = 0,5 n=
X 6,72L. 44
0,3 + 2n = 0,5
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O n = 0,5 mol CO2
2n = 0,2
(0,3 n) (0,3 n)
n = 0,1 mol olur.
C3H4 + 4O2 3CO2 + 2H2O
n 3n
Cevap: B
40 gram Cu ve Mg karm yeteri miktarda HCI ile tepkimeye sokuluyor.

Tepkime sonucu normal koullarda 5,6 litre H2 gaz olutuuna gre karmda ka gram Cu vardr?
(Mg : 24 Cu : 64)
A) 32 B) 34 C) 48 D) 50 E) 64
Cu, HCI ile tepkime vermez.
Mg + 2HCI MgCI2 + H2
1

mol
4
5, 6 1
=n = mol
22, 4 4
1 m
= m = 6 gram Mg
4 24
40 6 = 34 gram Cu olur. Cevap: B

Forml Bulma Problemleri
Forml bulma problemlerinde basit ve molekl formlleri bulunacaktr. Bir bileii oluturan elementlerin en
sade ekliyle yazld forml basit forml olarak ifade edilir. Molekl forml ise bileikteki gerek birleme
orann gsterir.
n(Basit forml) = Molekl forml
Bir organik bileiin 9,2 gram yeteri miktarda O2 gaz ile tepkimeye sokuluyor.
Tepkime sonucu normal koullarda 8, 96 litre hacim kaplayan CO2 gaz ve 0,6 mol H2O olutuuna gre bu bileiin
basit forml nedir? (C: 12, H: 1, O: 16)
X + O2 CO2 + H2O
1 mol 22,4

X 8,96 L.
0,4 mol 0,6 mol X = 0,4 mol
}
C : 0,4 mol x 12 = 4,8 gram C : 0,4 mol
H : 1,2 mol x1 = 1,2 gram H : 1,2 mol C2H6O
O : 0,2 mol x16 = 3,2 gram O : 0,2 mol
9,2 gram
C, H ve O'dan oluan organik bir bileiinin O2 gaz ile tam verimle Mol says
tepkimesine ait mol says zaman grafii yandaki gibidir. 1
Buna gre, bileiin basit forml nedir? 0,8 H2O
0,6 CO2
0,4
0,2 O2
X
O Zaman

X + 4O2 3CO2 + 4H2O
0,2 mol 0,8 mol 0,6 mol 0,8 mol

0,2 0,2 0,2 0,2
X : C3H8O2 olur.
Bir organik bileiin 6,4 gramnn yaklmas sonucu 0,4 mol H2O ve 0,2 mol CO2 olumaktadr.
Organik bileiin mol ktlesi 64 g/mol ise bu bileiin basit ve molekl formlleri nelerdir?
X + O2 CO2 + H2O
CH4O 32 gramdr.

C : 0,2 x 12 = 2,4
n(Basit forml) = Molekl forml
H : 0,8 x 1 = 0,8
0,2 mol 0,4 mol
n . (32) = 64 n = 2 olur.
}
+ O : 0,2 x 16 = 3,2 C : 0,2
6,4 C2H8O2 molekl forml olur.
H : 0,8 CH4O basit forml olur.
O : 0,2

3. nite Gazlar
GAZLAR
Gazlarn zellkler
Gazlar maddenin en dzensiz halidir, Gazlarn belirli ekil ve hacimleri yoktur. Gazlar bulunduu ortama ya-
ylrlar. Birden fazla gaz ayn ortamda bulunuyor ise bu gazlar birbirleri ierisinde yaylarak homojen karm
olutururlar. Gaz tanecikleri titreim dnme ve teleme hareketleri yaparlar.
Gazlarn fiziksel davranlarn drt zellik belirler. Bunlar;

Basn, hacim, miktar ve scaklktr.
Basn:
Gaz moleklleri eitli arpmalar yaparak bulunduu kabn eperlerine kuvvet uygularlar. Birim alana den
kuvvete basn denir.
"P" harfi ile gsterilir.
P = F F: Kuvvet S: Birim yzey alan

S
Gaz basncnn birimi iin, atm, cmHg, mmHg, torr, bar ve pascal gibi birimler kullanlmaktadr. Bu birimler ara-
sndaki iliki;
1 atm = 76 cmHg = 760 mmHg
1mmHg =1 torr 1 bar = 105 pascal eklindedir.
19 torr ka atm basnca karlk gelir?
1 atm = 760 mmHg = 760 torr olur.

1 atm 760 torr ise
? 19 torr olur.

? = 0,025 atm olur.

3. nite Gazlar
Hacim
Gazlar bulunduu kabn hacmini kaplar.
1L = 1000 ml 1cm3 = 1 mL
Miktar
Gaz miktar genellikle mol says ile ifade edilir. Mol says, tanecik says ktle ya da hacimden hesaplanr.
n= N , n= m , n= V
NA MA 22, 4

Scaklk
Scaklk, taneciklerin sahip olduu kinetik enerjinin bir lsdr. Hesaplamalarda scaklk birimi olarak Kelvin
kullanlr.
T(K) = t(C) + 273

Kelvin scaklna mutlak scaklk denir.
Teori ve Yasa Arasndaki Farklar

Bir hipotez ksmen dorulanr ve yeni bulgularla desteklenirse teori haline gelir. Bilimsel bir teori, gzlenen bir
doa olayyla ilgili olarak yaplan genellemelerin aklamalardr. Bir hipotez hibir kukuya yer vermeyecek
ekilde dorulanr ve herkes tarafndan kabul edilirse de yasa haline gelir. Bilimsel yasalar herkes tarafndan
kabul edilirler. Bunlardan birisi, kularn yerin manyetik alann kullandklarn ileri srmektedir. Dier bir teo-
riye gre, kular gne tarafndan ynlendirilmektedir. Uzun yol kateden kular ise yldzlar tarafndan ynlen-
dirilmektedir. Uzun yol kateden kular ise yldzlar tarafndan ynlendirilmi olabilirler. te yandan, Lavoisier'in
bulmu olduu ktlenin korunumu bir yasa olarak ifade edilir. Tepkimeye giren maddelerin ktleleri toplam ile
tepkime sonucunda oluan rnlerin ktleleri toplam ayndr.

3. nite Gazlar
deal Gaz Yasalar

Boyle Yasas
Sabit scaklkta belirli miktardaki bir gazn hacmi basnc ile ters orantldr.
Gazn basn ve hacim arpm deeri ise sabittir. P1V1 = P2V2
Hacim azalrsa Hacim artarsa

basn artar.
Gaz basn azalr.
Gaz
P1
P2
V1 V2 V
PV PV
V P
Silindir eklindeki ideal pistonlu bir kapta azot gaz bulunmaktadr. Kaptaki gazn basnc 10 atm iken kap hacmi
50 litredir.
Scaklk deitirilmeden gaz sktrlarak hacim 40 litreye drldnde gazn basnc ka atm olur?

3. nite Gazlar
P1 V1 = P2V2 P2 = 12,5 atm olur.

10 . 50 = P2 . 40
2P Bo
X2(g)
3V, T 2V, T
Sabit scaklkta musluk alr ise son durumdaki basn ka P olur?
P1 V1 = P2V2 P2 = 1,2P
2P . 3V = Ps . 5V
Charles Yasas
Sabit basnta belirli bir miktar gazn scakl ile hacmi doru orantldr.
V (litre) V (litre)
Scaklk(K) Scaklk(C)
O 273 O
PHava
2V
PHava
Srtnmesiz
PGaz
piston
V
PGaz Gaz
T1=TK T2=2T
ekil I ekil II
V1 V2
Basn ve mol says sabit olduu iin = olur.
T1 T2
Scakln birimi Kelvin'dir.

3. nite Gazlar
deal pistonlu bir kapta bulunan bir gazn scakl 400 K ve hacmi 5 litredir.
Buna gre, scaklk ka C'ye drlrse gazn hacmi 3L olur?
5 3 ( T = 240 K olur.
400 = T2 2
T(K) = t(C) + 273

240 = t(C) + 273
T = 33 C olur.

T1 (C) T2 (C)
I. 25 50
II. 0 273
III. 273 546
Yukarda ayn miktar gaz rneklerine ait sabit basntaki scaklk deiimleri verilmitir..
Buna gre, hangi scaklk deiimlerinde hacim 2 katna kar?
D) I ve III E) II ve III
Scaklk birimi Kelvin alnmaldr.
T1 (C) T2 (C)
I. 25 + 273 50 + 273
II. 0 + 273 273 + 273
III. 273 + 273 546 + 273
Sadece II. de scaklk 2 katna kar.
V1 V2 V
( V = 2 ( V2 = 2V olur.
T1 = T2 273 546
Cevap : B

3. nite Gazlar
Gay Lussac Yasas

Sabit hacimli bir kapta miktar sabit olan bir gazn basnc mutlak scaklk ile doru orantldr.
P1 P2
T1 = T2
Scaklk birimi Kelvin'dir.
Basn (atm) Basn (atm)
Scaklk(K) Scaklk(C)
O 273 O
Sabit hacimli bir kapta bulunan SO2 gaznn 27 C'deki basnc 3 atmdir.
Gazn miktar deitirilmeden scakl 123 C'ye drlrse son basn ka atm olur?
A) 1 B) 1,25 C) 1,5 D) 1,75 E) 2
P1 P2
( T1 = 27 + 273 = 300K
T1 = T2
T2 =- 127 + 273 = 150K
3atm = P2 ( P = 1, 5 atm olur.

300K 150K 2 Cevap: C
11,2 litre hacim kaplayan 8 gram He gaznn scakl 273 C'dir.

Buna gre, bu gazn miktar ve hacmi sabit tutularak scakl 0C'ye drlrse son basn ka atm olur? (He: 4)
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 6
PV = n . R.T n = m = 8 = 2 mol
MA 4
P . 11,2 = 2 . 22, 4 . 546 T1 = 273 + 273 = 546

273
P1 = 8 atm T2 = 0 + 273 = 273K

P1 P2 P
= ( 8 = 2 P2 = 4 atm olur.
T1 T2 546 273
Cevap : C
3. nite Gazlar
Avogadro Yasas
Sabit scaklk ve basnta bir gazn hacmi miktar ile doru orantldr.
Ayn scaklk ve basnta farkl gazlarn eit hacimleri eit sayda tanecik ierir.
V1 V2

n1 = n 2
V PV
n n
(P ve T sabit) (P ve T sabit)
2V
Srtnmesiz
V piston 2n mol
n mol X(g)
X(g)
T1= T T2= T
ekil I ekil II
Normal koullarda 1 mol gaz 22,4 litre hacim kaplar. Normal koul 0 C ve 1 atm basntr.
deal piston
He(g)
2L 2L A 2L B 2L C
deal
piston
ekildeki pistonlu kapta 6 gram He gaz bulunmaktadr.

Kaba ayn scaklkta 10 gram daha He gaz eklenirse piston hangi noktada durur? (He: 4)
A) A noktas B) A B aras C) B noktas
D) B C aras E) C noktas
3. nite Gazlar
6 10
n= = 1,5 mol He gaz 1,5 mol 2L hacim kaplyor. n = = 2,5 mol He gaz eklenirse,
4 4
1,5 + 2,5 = 4 mol He gaz olur.

V V
1 = 2 ( 1, 5 = 4
n1 n 2 2 V2
V2 = 16 = 5, 33L olur.
3
Cevap : B
ideal
piston
Ne(g)
CH4(g)
Yukardaki srtnmesiz pistonlu kapta 0,2 mol Ne gaz bulunmaktadr. Kaba ayn scaklkta 8 gram CH4 gaz
ekleniyor.
Buna gre,
I. Kabn hacmi 3,5 katna kar
II. Kaptaki gaz karmnn zktlesi balangtakinden fazla olur.
III. Ne gaznn ksmi basnc deimez.
yarglarndan hangileri dorudur? (CH4: 16, Ne: 20)
V V
n = 8 = 0,5 mol CH4 eklenirse, 1 = 2 ( V1 = V olsun
16 n1 n 2
V = V2 ( V = 3, 5V olur.
0, 2 0, 7 2
d = m ( d1 = 4
V V
d 2 = 4 + 8 = 12 d1 > d2 olur.
3, 5V 3, 5V
Ne gaznn ksmi basnc azalr.

Cevap : A

3. nite Gazlar
Dalton Yasas
Sabit hacimli bir kaptaki gazn ayn scaklkta madde miktar ile basnc doru orantldr.
Basn (atm)

P1 P2
mol says arttka basn artar.
n1 = n 2
Mol says
2V (V ve n sabiti)
n mol
gaz
P atm 2P atm
n mol 2n mol
gaz gaz
V, T V, T
He(g) SO2(g)
V, T V, T
Yukarda zde iki kapta ayn scaklkta 32 er gram He ve SO2 gazlar bulunmaktadr.
He gaznn basnc 8 atm olduuna gre, SO2 gaznn basnc ka cmHg olur? (He: 4, SO2: 64)
A) 152 B) 72 C) 57 D) 38 E) 19
n He = 32 = 8mol
4
n SO = 32 = 0, 5mol
2 64
PHe P P
(8= 2
SO 2
=
n He n SO 8 0, 5
2
P2 = 0,5 atm = 38 cmHg olur.

Cevap : D

3. nite Gazlar
Victor Meyer Yntemi

Uucu sv maddelerin molekl arlklarnn bulunmas iin sklkla kullanln ve byk hacimli gazlar yerine sv
maddelerin tartmnn ok daha kolay olmas nedeniyle uygulanmas kolay bir yntemdir. Temel prensibi tarts
bilinen uucu bir svnn hacminin llmesidir. Bu hacim, deney dzenei ierisinde, buharlaan sv ile yer de-
itiren havann hacmine eittir. Buhar ile yer deitiren hava hacminin llmesiyle ideal gaz kanunu kllan-
larak scnn molekl arl hesaplanr. Dier bir ifadeyle ideal gaz kanunu PV = n.R.T zerinde, mol saysnn
deikenine, svnn tartmla bulunan ktlesinin o svnn molekl arlna blnmesiyle ulalr. Molekl arl
burada tayin edilmeye allan bilinmeyendir ve deney dzenei araclyla elde eidlen, buharn ittirdii gazn
hacmi deeri buharn ittirdii kuru havann ksmi basnc, ideal gaz sabiti ve ortamn mutlak deerleriyle birlikte
formle aktarldnda bu molekl arlna ulalr.
deal Gaz Denklemi

Basn, hacim, mol says ve scaklk deikenlerini gaz yasalarn kullanarak tek bir eitlikte toplayabiliriz. Elde
edilen bu eitlik ideal gaz denklemi olarak ifade edilir.
P . V = nRT

deal gaz denklemini salayan gazlara ideal gaz ad verilir. Denklemdeki R gaz sabitidir.
R = 22, 4 . atm.L = 0, 08206 atm $ L olur.

273 mol.K mol $ K
deal gaz denkleminde basncn birimi atm, hacmin birimi litre scakln birimi ise Kelvindir.
0 C'de 11,2 litrelik bir kapta bulunan 7 gramlk N2 gaznn basnc ka cmHg olur? (N: 14)
A) 19 B) 38 C) 76 D) 114 E) 152
PV = nRT n = 7 = 0, 25 mol
28
P . 11,2 = 0,25 . 22, 4 . 273 T = 0 + 273 = 273K

273
P = 0,5 atm olur. V = 11,2 L
1 atm = 76 cmHg ise 0,5 atm = 38 cmHg olur.
Cevap : B

3. nite Gazlar
4,1 litrelik sabit hacimli bir kapta 127 C'de ka gram Ne gaznn basnc 1520 mmHg olur? (Ne: 20)
A) 2,5 B) 5 C) 7,5 D) 10 E) 12,5
PV = nRT T = 127 + 273 = 400K

2 . 4,1 = n . 0,082 . 400 1520 mmHg = 2 atm
n= m M A = 20
MA
n m ( m = 5 gram olur.
4 = 20 Cevap : B
R gaz sabiti olduu iin ideal gaz denklemindeki 4 deikenin birbirine oran farkl koullarda da ayn olur.

P1 V1 P2 V2
R=
n1 T1 = n 2 T2

Buradan ulalan denklem genel gaz denklemidir.
0,4 gram H2 gaznn 11,2 litrelik bir kapta 0 C'de yapm olduu basncn, 273 C'de 5,6 litrelik bir kapta bulunan
2 gramlk He gaznn yapm olduu basnca oran nedir? (H: 1, He: 4)
1 1 2 3 4
A) B) C) D) E)
10 5 5 5 5
n H = 0, 4 = 0, 2 n He = 2 = 0, 5 mol
2 2 4
TH2 = 0 C + 273 = 273K THe = 273 C + 273 = 546K
VH = 11,2L VHe = 5,6L

2

PH .VH P .V
R= 2 2
= n He .THe
n H .TH He He
2 2
PH .11, 2 PHe .5, 6

2
=
0, 2.273 0, 5.546
PH
1 olur. Cevap: A
PHe = 10
2

3. nite Gazlar
Gaz Younluklar
Younluk d = m forml ile hesaplanr. Bu forml ile ideal gaz denklemi birletirilir ise ideal gazlarda zktle
V
hesaplamasn gerekletirmi oluruz.
d=m PV = nRT , n = m
V MA
P.V = n.R.T
PV = m .R.T
MA
P . mA = m RT
V
P . MA = d . RT eitliine ulalr.
400 K scaklnda bulunan CO2 gaznn zktlesi 1,5 g/L olduuna gre, CO2 gaznn basnc ka atm olur?
(C: 12, O: 16)
P . MA = d.R.T MA = 44
P . 44 = 1,5 . 0,082 . 400
P = 12, 3 atm olur.

11

3. nite Gazlar
Gazlarda Knetk Teor

Gazlarn davrann aklayabilmek iin gazlarda kinetik teori kuram ortaya atlmtr.
Bu teoriye gre, gazlar sabit hzla, gelii gzel ve dorusal hareket eden ok kk
taneciklerden oluur. Gaz tanecikleri birbirlerinden uzakta bulunurlar. Gaz tanecikle-
ri bulunduklar kabn eperiyle ve birbirleriyle arprlar. arpmalar srasnda
enerji aktarm olur fakat toplam enerji korunur.
eper
Taneciklerin toplam enerjisini scaklk deitirir. Gazlarn yaylma hzlar scaklkla doru orantldr.
Ek = 3 . k . T Ek = 1 MA2
2 2
Ek: Kinetik enerji Ek: Kinetik enerji
k: Boltzman sabiti MA: Mol ktlesi
T: Scaklk (K) : Hz
Ayn scaklkta bulunan X ve Y gazlar iin;

Scaklk ayn ise kinetik enerjide ayn olur.
Ekx = Eky
1 .M . 2 = 1 m 2
2 x x 2 y y
2x M y x My
2 = M ( = Mx
y x y
Graham difzyon yasas olarak bilinen eitlie gre ayn scaklkta bulunan iki gazn yaylma hz gazlarn
molekl arlklarnn karekk ile ters orantldr.
Gaz taneciklerinin bulunduklar kaptaki kk bir delikten kamasna efzyon (da yaylm) denir.
Farkl gaz taneciklerinin birbiri ierisinde yaylmasna difzyon (yaylma) denir.
Z M
CH4(g) He(g)
TK V V V V V V TK
ekildeki gazlarn bulunduu kaplardaki musluklar sabit scaklkta alrsa gazlar ilk olarak hangi noktada
karlar? (CH4: 16, He: 4)
A) B) C) Z C) E) M
3. nite Gazlar
CH M He
4
= yol = hz . zaman
He Mc H
4
CH
= 4 1 He 2 birim yol alrken CH4 1 birim yol alr.
16 = 2
4
He
He 4V
CH4 2V yol alr. Cevap: B
Scaklk artarsa gazlarn kinetik enerjisi artar. Kinetik enerji artnca yaylma hz artar.
Tanecik yzdesi
T2 T2 > T1
T1
Kinetik
enerji
600 cm
SO2(g) He(g)
4TK A TK
Kaplar arasndaki musluklar ayn anda aldnda gazlar A noktasndan ka cm uzakta karlar?
(SO2: 64, He: 4)
A) 50 B) 100 C) 200 D) 300 E) 400
SO2 4T 4Ek
He T Ek
SO M He .TSO
2
= 2
He M SO .THe
2
SO
2
= 4.4T = 1
He 64.T 2
He 2 birim SO2 1 birim yol alr. Gazlar A noktasndan 200 cm uzakta karlar.
Cevap : C
3. nite Gazlar
Gerek Gazlar
Doada bulunan gazlar ideal gaz deillerdir. Tanecikler aras etkileimin yok kabul edilmedii, taneciklerin z
hacimlerinin toplam hacim yannda ihmal edilmedii gazlara gerek gaz denir.
Bir gazn ideallikten sapmas yksek basn ve dk scaklkta en yksek olur. deallikten sapmann ls sk-
trlabilirlk faktr ile ilikilidir.
PV oran sktrlabilirlik faktrdr. Bu oran 1 olduu gazlar ideal gazlardr. Bu oran gerek gazlarda 1'e
nRT
eit deildir. Bu oran 1'e yaklatka gazlar ideale yaklar.
PV
nRT
O2
1,5
CO2
1,0 deal gaz
0,5
T(K)
200 400 600 800 1000
ok yksek basn deerlerinde gaz hacmi ok kk olur ve sfra yaklar. Fakat gerek gazlarda taneciklerin
hacimleri ihmal edilmez. Gerek gazlarda PV deeri ideal gazlarnkinden daha byk olur.
Gerek gazlarda tanecikler aras etkileimler vardr. Bu etkileimlerden dolay gerek gazlarn bulunduklar
kaba uygulayaca basn ideal gazlara gre daha dk olur.
Ayrca dk scaklkta taneciklerin hz azalr. Taneciklerin tanecikler aras etkileimleri yenmeleri zorlar. Bu
sebepten dolay gazlarda ideallikten sapma yksek olur.

3. nite Gazlar
Gazlarn Svlamas
Gaz tanecikleri ideallikten saptka tanecikler aras etkileimleri artar ve svlamalar kolaylar.
Gazlarn yksek scaklkta svlaabilmesi iin gazlara yksek basn uygulanmas gerekir. Gazlarn ne kadar ok
basn uygulanrsa uygulansn svlamad scaklk deerleri vardr. Bu scaklk deerlerine kritik scaklk denir.
Kritik scaklk tanecikler aras etkileimlerle doru orantldr.
Gaz Kritik Scaklk (K)

He 5,3
O2 154,4
CH4 190,2
CO2 304,2
H2O 647,2
Basn Basn
Sper
kritik
akkan Kritik nokta
Kritik
nokta Sv
Sv
Kat Kat
Kritik
Gaz scaklk Gaz
Scaklk Kritik Scaklk

(CO2nin faz diyagram) (H2Onin faz diyagram)
scaklk
Kritik noktann zerinde CO2 yeni bir fazda bulunur. Buna sper kritik akkan denir.
Joule Thomson Olay

Gazlarn ani soutulmas zerine alan James Joule ve William Thomson gazlarn ani genlemesi ile souma-
larnn nedenlerini incelemitir.
Gazlarn scaklklar azalr ise kinetik enerjileri azalr. Gazlar genleirken birbirlerinden uzaklar ve yavalar.
Gaz genleirken tanecikler aras etkileimleri yenmek iin gereken enerjiyi kendi z slarndan salarlar. Bu
nedenle ani genleen gazlar sour ve bulunduu ortam soutur. Bu olaya Joule Thomson olay ad verilir.
Buzdolab klima gibi soutucularda Joule Thomson olayndan faydalanlr. Amonyak gibi kolay buharlaabilen
svlar soutucunun borularna aktarlr. Bu svlar borular iinde gaza dnrken soutucunun iini soutur.
Gaz haline geen sv komprosr yardm ile sktrlp yeniden svlatrlr.
3. nite Gazlar
Gaz Karmlar
Dalton bir kapta bulunan bir gaz karmndaki her bir gazn bulunduu kaba kapta tek banayken uyguladklar
basnc uyguladklarn belirtmitir.
Bir gazn gaz karmndaki basncna o gazn ksmi basnc denir.
A(g) PX . V =nX . R.T PT . V = nTRT

B(g) PY . V = nY . R.T PT = PX + PY
V, T
PX PY PT nX
PX = .P
nX = nY = nT nT T
PX : X gaznn ksmi basnc

nX
: X gaznn mol kesri
nT
Sabit hacimli bir kapta sabit scaklkta 1,6 gram He ve 3,2 gram O2 gazlar bulunmaktadr.
Bu kaba yaplan toplam basn 3 atm olduuna gre, He ve O2 gazlarnn ksmi basnlar kaar atm olur?
(He: 4, O: 16)
n He = 1, 6 = 0, 4 mol
4 n T = 0, 5 mol
nO = 3 , 2 0, 1 mol
2 32 =
n He
PHe = .P PHe = 0, 4 .3 = 2, 4 atm
nT T 0, 5
nO
PO = 2 .PT PO = 0, 1 .3 = 0, 6 atm olur.
2 nT 2 0, 5

3. nite Gazlar
Ayn scaklkta kartrlan gazlarda hesaplama sorular gazlarn mol saylar zerinden yaplr. Bu hesaplarma-
lar yaplrken gazlar arasnda kimyasal tepkime gerekleip gereklememesi nemlidir.
Gazlar arasnda kimyasal tepkime yokken gazlarn kartrlmas;
Tepkime yok iken gaz karmnda mol saylar toplanr.
nT = n1 + n2 + n3 +
Burada sabit scaklkta mol saylar yerine basn hacim arpmlar yazlr.
Ps . Vs = P1V1 + P2V2 + P3V3+
X2(g) Y2(g)
2P 3P
2V, T 3V, T
Sabit scaklkta musluk alarak gazlar arasnda bir tepkime meydana gelmeksizin gazlarn karmas salanyor.
Buna gre, kaptaki son basn ka P olur?
A) 2,8 B) 2,6 C) 2,5 D) 2,4 E) 2,2
PX VX + PY VY = PS . VS VT = 5V
2 2 2 2
2P . 2V + 3P . 3V = PS . 5V
13PV = P ( P = 2, 6P olur.
5V S S
Cevap : B
He(g)
Ne(g) P0 = 1 atm
3 atm
1L, TK
2L, TK deal
piston
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alrsa son hacim ka litre olur?

3. nite Gazlar
P1V1 + P2V2 = PSVS

3 . 2 + 1 . 1 = 1 . VS
VS = 7L olur.
Hacim art 4 litre olur.
I II
X(g) X(g)
2 atm 4 atm
2L, TK 3L, T
III X(g)
1 atm
5L, T
Sabit scaklkta kaplar arasndaki vana alarak gazlarn karmas salanyor.

Buna gre,
a) Son basn ka atm olur?
b) Kaplardaki basn deiimi nasl olur?
a) P1V1 + P2V2 + P3V3 = PSVS
2 . 2 + 4 . 3 + 1 . 5 = PS . 10
21 atm.L = P ( P = 2, 1 atm olur.

10L S S

3. nite Gazlar
b) I. kapta artar.
II. kapta azalr.
III. kapta artar.
Gazlar Arasnda Kimyasal Tepkime Varken Gazlarn Karmas;

Tepkime meydana gelen gaz karmlarnda hesaplamalar mol saylar zerinden yaplr.
Mol says yerine yine basn hacim arpm kullanp tepkime denklemi zerinden katsaylara gre geiler
yaplr.
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alarak gazlarn karmas

salanyor.
X2(g) Y2(g)
Gazlar arasnda sabit scaklkta,
3P 2P
X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g)
tepkimesi tam terimle meydana geldiine gre, son basn ka P olur? 2V, T 3V, T
A) 2,2 B) 2,0 C) 1,8 D) 1,6 E) 1,2
X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g)

Balang: 6PV 6PV
Deiim: 3PV 6PV +6PV
Sonu 3PV 6PV
PS . VS = 9PV olur. VS = 5V
PS . 5V = 9PV PS = 1,8 P olur.
Cevap : C

3. nite Gazlar
ekildeki kaplar arasndaki musluk alarak X2 ve Y2 gazlarn

sabit scaklkta, X2(g)
Y2(g) P0 = 1 atm
2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g) 2 atm
denklemine gre tam verimle tepkimeye girmeleri salanyor. 2L, TK

1L, TK
deal
Buna gre, hacim deiimi ka litre olur? piston
A) 2 litre artar B) 1 litre artar C) Deimez
D) 1 litre azalr E) 2 litre azalr.
2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g)

Balang: 4 atmL 1atmL
Deiim: 2atmL 1atmL +2atmL
Sonu 2atmL 2 atmL
PS = P0 = 1 atm ise
1 atm . VS = 4 atm L
Vs = 4L olur.
lk hacim toplam 3L olduuna gre, hacim 1L artar.
Cevap : B
NH3(g) HCI(g)
2P 2P
2V, T 3V, T
Balang durumu ekilde gsterilen sistemde musluk alarak gazlar arasnda sabit scaklkta,.
NH3(g) + HCI(g) NH4CI(k)
tepkimesinin gereklemesi salanyor.
Buna gre, son durumdaki basn ka P olur?
A) 1,2 B) 0,8 C) 0,6 D) 0,4 E) 0,2
3. nite Gazlar
NH3(g) + HCIg) NH4CI(k)

Balang: 4PV 3PV _
Deiim: 3PV 3PV n mol kats oluur.
Sonu PV n mol kat oluur.
PS . VS = PV PS . 5V = P . V PS = 0,2P
Cevap: E
Svlarn Denge Buhar Basnc
Svlar her scaklkta buharlarlar.
Kapal sistemlerde bulunan buharn yapm olduu basnca denge buhar basnc denir. H2O(g)
H2O(S)
H2O(S) E H2O(g)
Buhar Basncn Etkileyen Faktrler
Buhar basnc (cmHg)

Svnn cinsi Etil
alkol Su
Scaklk 76
Svnn safszl
Scaklk
78 100

3. nite Gazlar
Gazlarn Sv zerinde Toplanmas

Suda znmeyen bir gaz kapal bir tp yardmyla su zerinde toplanabilir.
O2(g) ve su
buhar
KCIO3(k) + s KC,(k) + 3 O2(g)
2
H2O(S)
Bu durumda kap ierisindeki basn, gaz basnc ve suyun buhar basncnn toplamdr.
PT = PO + Psu buhar
2
Pistonlu kaplarda bulunan ve su zerinde toplanan gazlarn basnc sabit scaklkta hacim deiimi ile birlikte
deiir. Fakat suyun buhar basnc deimez.
a
2V Ne(g)
3V
b H2O(g)
H2O(S)
25 C'de ekildeki sistemde piston a konumunda iken kaptaki toplam basn 180 mmHg dir. Sabit scaklkta pis-
ton b konumuna getirilirse son basn ka mmHg olur?
(25 C'de suyun buhar basnc 24 mmHg dir. Sv hacmindeki deiim nemsizdir.)
PT = PNe + Psu buhar

180 mmHg = PNe + 24
PNe = 156 mmHg olur.
Piston a konumunda b konuma getirilirse hacim 3V'den V'ye der.
.V
P1V1 = P2V2 156 . 3V = P Ne
= 468 mmHg olur.
P Ne
PT = 468 + 24 = 472 mmHg olur.

3. nite Gazlar
620 mmHg
H2O(g)
He(g)
H2O(S) }V
2V, T 4V, T
ekildeki sistemde kaplar arasndaki musluk sabit scaklkta alyor.

Son durumdaki toplam basn 273 mmHg olduuna gre, suyun ayn scaklktaki buhar basnc ka mmHg olur?
(Suyun hacmindeki deiim nemsizdir.)
A) 12 B) 15 C) 24 D) 25 E) 30
He gaz iin musluk aldktan sonra;

P1V1 = P2V2 4V'nin V si su ile kapl yleyse suyun bulunduu kabn hacmi 3V olur.
620 . 2V = PHe . 5V
PHe = 248 mmHg olur.
PT = PHe + Psu buhar Psu buhar= 25 mmHg olur.
273 = 248 + Psu buhar
Cevap: D
100 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
SIVI ZELTLER
zc - znen Etklemler
Homojen karmlara zelti ad verilir. Bir zelti oluabilmesi iin znme olay gereklemelidir.
zelti = zc + znen
znme olay gerekleirken zc ve znen tanecikleri arasnda etkileimler meydana gelir. znme
olaynn istemlilii tanecikler aras etkileim trlerine baldr.
Is
znen
+
Is zelti
zc
Yaps birbirine benzeyen zc ve znen maddeler birbiri ierisinde iyi znrler.

znme olay ekzotermik ya da endotermik olabilir. znme olay gerekleirken zc moleklleri birbirin-
den uzaklar ve tanecikler aras boluklar oluur. Bu olay s alarak gerekleir. znen moleklleri de zc
moleklleri arasndaki boluklara yerleebilmek iin birbirinden uzaklarlar. Bu olay iin de enerji gerekir. Son
aamada zc ve znen moleklleri biribirini ekerek znme olay tamamlanr. Bu olay ise s vererek
gerekleir. Toplamda aa kan s gereken sdan fazla olur ise znme ekzotermik, aa kan s gereken
sdan kk olur ise znme endotermik olur.
I. Saf zc molekllerinin ayrlmas HI > 0
II. Saf znen molekllerinin ayrlmas HII > 0
III. Saf zc ve znen molekllerin birlemesi HIII < 0
Saf zc + saf znen zelti H = HI + HII + HIII
11. Snf - Kimya / 101

4. nite Sv zeltiler
Sv zeltilerde zc ve znen Arasndaki Etkileimler
zelti oluurken zc ve znen tanecikleri arasndaki etkileimler znmenin hangi dzeyde gerekleti-
ini belirler.
zc ve znen taneciklerinin, tanecikleri aras etkileim trleri birbirine ne kadar ok benzer olur ise
znme olay ayn oranda istemli olur. Bu ekilde oluan zeltilere ideal zelti ad verilir. Tanecikler aras
etkileimler birbirinden farkllatka znme olay istemsizleir. Bu ekilde oluan zeltilere ideal olmayan
zelti denir.
Apolar molekller arasnda London kuvvetleri etkilidir. Apolar yapl C6H6 ve CCI4 moleklleri birbiri ierisinde
znrken ideal zelti oluur.
CCI4 C6H6
C6H6 C6H6 London kuvvetleri CI
CCI4 CCI4 London kuvvetleri

CI C CI O
C6H6 CCI4 London kuvvetleri

London kuvveti
CI
Polar molekller arasnda hidrojen ba bulunmad durumlarda dipol dipol etkileimi oluur. Polar yapl H2S
ve PH3 moleklleri arasnda dipol dipol etkilleim oluur.
H2S PH3
H2S H2S Dipol dipol kuvvetleri
H P
PH3 PH3 Dipol dipol kuvvetleri
S H H
H
H2S PH3 Dipol dipol kuvvetleri H Hidrojen ba
102 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
Polar molekller hidrojen ba ierirse znme olaynda hidrojen ba meydana gelir. Hidrojen ba ieren H2O
ve HF moleklleri aras etkileimlerde hidrojen ba etkin olur.
H2O H2O Hidrojen ba

H2O HF
HF HF Hidrojen ba O
H F H H
H2O HF Hidrojen ba
Dipol dipol etkileim
yonik bal katlarn polar molekller ile oluturduu etkileim iyon dipol etkileimdir. yonik bal NaCI kat-
snn H2O'da znmesi ile oluan etkileim tr iyon dipoldr.
Na+ O CI
Apolar molekllerin polar zclerde iyi znmesi beklenemez. znme olaynn gereklemesi iin dardan
etki gerekir. Apolar bir molekl olan CO2 gaznn polar bir zc olan H2O ierisinde znmesi bu znme
olayna rnek olarak verilebilir. CO2 ve H2O moleklleri arasnda dipol indklenmi dipol etkileimi vardr.
CO2 CO2 London CO2 H2O

H H
H2O H2O Hidrojen ba O O C O O
CO2 H2O Dipol indklenmi dipol H H
11. Snf - Kimya / 103

4. nite Sv zeltiler
I. CH4 C6H6
II. H2O NH3
III. Br2 H2O
Yukarda verilen trler ile oluturulan zeltilerden hangileri ideal zeltidir?
CH4 C6H6 apolar molekller aras etkileim

H2O NH3 hidrojen ba ierir.
Br2 H2O apolar molekl ile polar molekl aras etkileim
Cevap: B
Aada verilen zc ve znen trleri ile oluan zeltilerden hangisi hidrojen ba ierir?
zc znen
A) H2S PH3
B) NaCI H2O
C) C2H5OH H2O
D) CH4 C6H6
E) CCI4 H2O
C2H5OH ve H2O moleklleri arasnda hidrojen ba oluur.

Cevap: C
104 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
Derm Brmler
Bir zcde ya da zeltide znen madde miktarnn lsne deriim ad verilir.
zeltilerde deriim farkl ekillerde ifade edilir. Bunlardan bazlar ktlece yzde deriim, hacimce yzde de-
riim, mol kesri, ppm, ppb, molarite ve molalitedir.
Ktlece Yzde Deriimi

100 gram zeltide znm olan madde miktarna ktlece yzde deriim denir.
znen ktlesi
Ktlece % deriim = . 100
zelti ktlesi
rnein 25 gram NaCI ve 100 gram su kullanlarak hazrlanan zelti iin,
zelti = 25 g NaCI + 100g su = 125g

-
25g NaCI
125g zelti
zelti %20'lik olur.
100 gram tuz ve 300 gram su ile hazrlanan zelti ktlece yzde kalktr?
zc: 300g su
zelti: 400g
znen: 100g tuz
100g tuz
400g . zelti
Ktlece %deriim = 25% olur.
11. Snf - Kimya / 105

4. nite Sv zeltiler
Hacimce Yzde Deriim
Sv sv zeltiler iin kullanlan bir deriim eididir.
znen hacmi
Hacimce % deriim = . 100
zelti hacmi
25 mL etil alkol ve 75 mL su ile hazrlanan zelti hacimce yzde ka etil alkol ierir?
25 mL alkol
100 mL zelti
75 mL su
25 mL alkol
Hacimce % deriim = . 100
100 mL zelti
Hacimce % deriim = 25% olur.
Mol Kesri
Buhar basnc, kaynama noktas gibi zellikler ile zelti deriimi arasndaki bant incelenirken zelti bileen-
leri mol temeline dayal bir birimle ifade edilmelidir. Bunun iin mol kesri ifadesi kullanlr.
Bir zeltideki znm olan maddenin mol saysnn zeltideki tm maddelerin mol saylar toplam oranna
mol kesri ad verilir.
Mol kesri ile gsterilir. Bir zeltideki mol kesirlerinin toplam daima "1" dir.
106 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
9,2 gram C2H5OH ve 5,4 gram H2O ieren bir zeltideki C2H5OH ve H2O'nun mol kesirlerini bulunuz.
(C2H5OH: 46, H2O: 18)
9, 2
nC2 H5 OH = = 0, 2mol
46
5, 4
nH2 O = = 0, 3mol
18
nC2 H5 OH
C2 H5 OH =
nC2 H5 OH + nH2 O
0, 2
C2 H5 OH = = 0, 4 olur.
0, 5
nH 2 O
H2 O =
nH2 O + nC2 H5 OH
0, 3
H 2 O = = 0, 6 olur.
0, 5
C2 H5 OH + H2 = 1
. .
0, 4 0, 6
ppm ve ppb
ok seyreltik zeltilerin deriimini ifade etmek iin ppm ve ppb kullanlr.
ppm milyonda 1 demektir. 1 kg ya da 1L zeltide miligram trnden znen madde miktarn ifade eder.
1 ppm = 1mg / 1L
ppb, milyarda 1 demektir. 1kg ya da 1L zeltide mikrogram trnden znen madde miktarn ifade eder.
1ppb = 1 g/1L 1kg = 103g = 106 mg = 109 g
Bir su rnei analiz edildiinde 0,92 ppm NO2 iyonu tespit edilmitir.
Buna gre, 5 tonluk su kaynanda ka mol NO2 iyonu vardr?
(N: 14, O: 16)
11. Snf - Kimya / 107

4. nite Sv zeltiler
1kg su 0,92 mg NO2 iyonu bulunur.

5 ton su ?
1kg su 92 . 105g NO2 iyonu m 4, 6

n= (n=
MA 46
5.103 kg su ?
n = 0,1mol NO2 iyonu bulunur.
? = 4,69 g NO2
Molarite
1 litre zeltide znm olan maddenin mol saysna molarite denir.
mol
Molarite "M" harfi ile gsterilir. Molaritenin birimi 'dir. Molarite molar deriim olarakta ifade edilir.
L
n
znen maddenin mol says
M=
V
zelti hacmi (L)
5,6 gram KOH kats kullanlarak hazrlanan 500 mL zeltinin deriimi ka mol/L'dir?
(K: 39, O: 16, H: 1)
A) 0,5 B) 0,4 C) 0,3 D) 0,2 E) 0,1
m 5, 6
n= (n= = 0, 1mol KOH
MA 56
m A = 56
n 0, 1
M= (M= = 0, 2 mol/L olur.
V 0, 5
V = 500mL = 0, 5L
Cevap: D
108 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
0,2M 100 mL C6H12O6 zeltisinde ka gram C6H12O6 kats znmtr?

(C: 12, O: 16, H: 1)
A)1,8 B) 2,7 C) 3,6 D) 4,5 E) 5,4
n
M= ( n = M.V olur.
V
n = 0, 2Mx0, 1L = 0, 02mol C6 H12 O6 olur.
M A = 180
m m
n= ( 0, 02 = ( m = 3, 6 gram C6 H12 O6
MA 180
kats znmtr.
Cevap: C
3,4 gram NH3 znerek hazrlanan zeltinin deriimi 0,1 mol/L olabilmesi iin zelti hacmi ka mL olmaldr?
(N: 14, H: 1)
A) 2000 B) 1500 C) 1000 D) 500 E) 200
m 3, 4
n= (n= = 0, 2mol
MA 17
M A = 17
n 0, 2
M= ( 0, 1 = ( V = 2L = 2000mL olur.
V V
Cevap: A
11. Snf - Kimya / 109

4. nite Sv zeltiler
Molalite
Scaklktan bamsz ve mol kesri ile orantl olan bir deriim birimidir.
znenin mol saysnn zcnn kilogram trnden miktarna oran molalite olarak ifade edilir.
Molalite "m" harfi ile gsterilir.
znenin mol says

m=
zcnn ktlesi (kg)
2,34 gram CaF2 katsnn 600 gram suda znmesiyle elde edilen zeltinin deriimi ka molaldir?
(Co: 40, F: 19)
A) 0,1 B) 0,075 C) 0,05 D) 0,025 E) 0,02
m 2, 34
n= (n= = 0, 03mol CaF2
MA 78
M A = 78
nznen 0, 03mol
m= , m= = 0, 05 molal olur.
kg su 0, 6kg su
Cevap: C
zelti zktlesi
zeltilerde zktle, zelti ktlesinin zelti hacmine orandr.
mzelti(g)
dzelti =
Vzelti (mL)
Bir zeltinin zktlesi, ktlece yzde deriimi ve molaritesi arasnda,

d. %.10
M= bants vardr.
MA
M: Molarite
d: zelti zktlesi
MA: znenin mol ktlesi
110 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
zktlesi 1,2 g/mL olan ktlece %49'luk H2SO4 zeltisinin deriimi ka mol/L dir?
(H2SO4 : 98)
A) 6 B) 4 C) 3 D) 2,5 E) 2
d.%.10
M=
MA
1, 2 . 49 . 10
M= = 6M olur.
98
Cevap: A
zeltileri Seyreltme ve Deritirme

znen madde miktar ok olan zeltiler, deriik az olan zeltiler ise seyreltik zeltilerdir.
zeltileri seyreltmek iin genellikle su eklenir. Su eklendiinde znen madde miktar deimez, zelti hacmi
artar, zelti deriimi azalr.
n
M= ( n = M.V lk zelti Son zelti
V
n1 n2
n1 = n2 M1 M2
V1 V2
M1V1 = M2V2 olur.
znenin mol says ilk ve son durumda ayn olur. Ayn hesaplama ktlece yzde deriim iin de geerlidir.
m1%1 = m2%2
0,6 M 200 mL NaNO3 zeltisine ayn scaklkta 300 mL su ekleniyor.

Buna gre, oluan son zeltinin deriimi ka molar olur?
A) 0,36 B) 0,24 C) 0,18 D) 0,16 E) 0,12
M1V1 = M2V2
0,6 . 0,2 = M2 0,5
M2 = 0,24M olur.
Cevap: B
11. Snf - Kimya / 111
4. nite Sv zeltiler
zelti deriimi artrlmak istenirse ya kme olmadan zeltiden su buharlatrlr ya da zeltiye znen
eklenip zlr. Su buharlatrma ileminde znen maddenin mol says deimez.
M1V1 = M2V2 olur.
0,2M 800 mL NaOH zeltisinden sabit scaklkta kme olmadan 300mL su buharlatrlyor.
Buna gre, oluan son zeltinin deriimi ka mol/L olur?
A) 0,24 B) 0,32 C) 0,36 D) 0,48 E) 0,54
M1V1 = M2V2
0,2 . 0,8 = M2 . 0,5
M2 = 0,32M olur.
Cevap: B
0,2M 100 mL CaCI2 zeltisine ayn scaklkta 2,22 gram CaCI2 kats eklenip znyor.
Buna gre, son zeltinin deriimi ka mol/L olur? (Ca: 40, CI: 35,5)
A) 0,6 B) 0,5 C) 0,4 D) 0,3 E) 0,25
n=M.V
n = 0,2 . 0,1 = 0,02 mol; 0, 02 + 0, 02
M= = 0, 4 mol /L
m 2, 22 0 , 1L
n= (n= = 0, 02 mol
MA 111
eklenen
Cevap: C
112 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
zeltilerin Kartrlmas
Ayn maddenin farkl deriimlere sahip zeltileri kartrld durumda zeltideki znen maddenin mol
saylar toplanr.
ntoplam = n1 + n2 + n3 +
n
M= ( n = M.V olur.
V
M1V1 + M2V2 + M3V3 + = MsonVson eitliine ulalr.
0,2M 100mL KCI zeltisine 0,6M 300mL KCI zeltisi ekleniyor.

A) 0,50 B) 0,45 C) 0,40 D) 0,35 E) 0,30
M1V1 + M2V2 = MSVS

0,2 . 0,1 + 0,6 . 0,3 = MS 0,4
0, 20
MS = = 0, 5M olur.
0, 4
Cevap: A
0,2M 300 mL NaOH zeltisine ayn scaklkta 0,3M 200mL ve 0,4M 500mL NaOH zeltileri eklenerek kar-
trlyor.
A) 0,28 B) 0,30 C) 0,32 D) 0,34 E) 0,36
M1V1 + M2V2 + M3V3 = MSVS

0,2 . 0,3 + 0,3 . 0,2 + 0,4 . 0,5 = MS . 1
MS = 0,32M olur.
Cevap: C
11. Snf - Kimya / 113

4. nite Sv zeltiler
yon Deriimi
yonik bileikler iyonlarna ayrarak suda znrler. zeltideki iyon deriimi hesaplanrken iyonlama denk-
lemi yazlr.
rnein 0,1 M Mg(NO3)2 zeltisindeki iyonlarn deriimlerini hesaplayalm,

2+ -
Mg (NO3) 2 $ Mg + 2NO3
0, 1M 0, 1M 0, 2M
yon deriimi [] ile gsterilir. [Mg2+] = 0,1M [NO3] = 0,2M olur.
zeltiler kartrldnda iyon deriimi hesaplanrken iyonlama

denklemine gre iyon deriimleri tespit edilir.
2,22 gram CaCI2 kats znerek hazrlanan 500 mL zeltideki Ca2+ ve CI iyon deriimleri kaar molardr?
(Ca: 40, C: 35,5)
[Ca2+] [CI]
A) 0,4 0,8
B) 0,2 0,4
C) 0,02 0,04
D) 0,04 0,08
E) 0,08 0,16
2+ -
CaCI 2 $ Ca + 2CI
0, 04M 0, 04M 0, 08M
m
n=
MA
2, 22
n= = 0, 02mol
111
[Ca2+] = 0,04M
n
M=

V [CI] = 0,08M
0, 02
M= = 0, 04M
0, 5
Cevap: D
114 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
0,1M 200mL Ca(NO3)2 zeltisi ile 0,2M 300mL AI(NO3)3 zeltisi kartrlyor.
Buna gre, son zeltideki [NO3] ka molardr?
A) 0,50 B) 0,46 C) 0,44 D) 0,42 E) 0,40
2+ -
Ca (NO3) 2 $ Ca + 2NO3
144424443 [ \
0, 1x0, 2 0, 02mol 0, 04mol
3+ n
8NO3B =
-
AI (NO3) 3 $ AI + 3NO3
-
144
4244 43 Z \ VT
0, 2x0, 3 0, 06mol 0, 18mol
0, 04 + 0, 18
8NO3B =
-
0, 5
8NO3B = 0, 44M olur.

-
VT = 200 + 300 = 500mL = 0,5L
Cevap: C
0,2M 100mL NaOH zeltisine 0,3M 200mL Ca(OH)2 zeltisi ile birlikte 200g su ekleniyor.
Buna gre, son zeltideki OH iyon deriimi ka mol/L'dir?
A) 0,24 B) 0,28 C) 0,32 D) 0,36 E) 0,38
+ -
NaOH $ Na + OH
\ Y
0, 2x0, 1 0, 02mol
2+ 0, 02 + 0, 12
6OH @ =
-
Ca (OH) 2 $ Ca + 2 OH -
\
1442443
0, 3x0, 2 0, 12mol 0, 5
6OH @ = 0, 28M
-
VS = 100 + 200 + 200 = 50,0 mL = 0,5L
Cevap: B
11. Snf - Kimya / 115

4. nite Sv zeltiler
Kolgatf zellkler
Bir zeltide znen maddenin trne bal olmakszn deriime bal olarak deien zelliklere koligatif zel-
likler denir.
Buhar basncnn dmesi, kaynama scaklnn ykselmesi, donma sacaklnn alalmas, osmotik basn koliga-
tif zelliklerdendir.
Buhar Basnc Dmesi

Buhar basnc svlarn uuculuklar ile doru orantldr. Buharlama svnn yzeyinde ve her scaklkta mey-
dana gelir.
Saf svlar ile sv zeltilerin buhar basnlar kyaslandnda zeltilerin buhar basncnn saf zclerin bu-
har basncndan daha kk olur.
1880'lerde bu alanda alma yapan F.M Raoult zc ve znenin mol kesirlerini kullanarak zeltilerin bu-
har basnlarnn saf zcnnkinden daha kk olduunu ispatlamtr.
A ve B svlarndan oluan bir zeltiyi ele alalm. deal bir zeltide PA ve PB svlarn ksmi buhar basnlar,
PA ve PB saf hallerinin buhar basnlar ise,
PA = APA PB= BPB olur.
A + B = 1 olduuna gre, svlarn ksmi buhar basnlar saf sv hallerinin buhar basnlarndan daha kk
olur.
Bu bantya Rault yasas denir.
116 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
0,1 mol benzen ve 0,4 mol toluenin buhar basnlar srasyla 98 ve 30 mmHg'dir.
Buna gre, zeltinin buhar basnc ka mmHg olur?
A) 43,6 B) 44,8 C) 45,2 D) 46,6 E) 47,8
0, 1
PBenzen = Benzen PBenzen Benzen = = 0, 2
0, 5
0, 4
PBenzen = 0,2 . 98 Toluen = = 0, 8
0, 5
= 19,6 mmHg
PToluen = Toluen . PToluen PT = PBenzen + PToluen
PToluen = 0,8 . 30 PT = 19,6 + 24
= 24 mmHg = 43,6 mmHg
Cevap: A
Donma Noktas Alalmas (Kriyoskopi)

Sabit basn altnda soutulan svlar darya s vererek sv halden kat hale geerler. Bu olaya donma ad
verilir.
Sv zeltilerde ise saf zcye gre tanecikler aras etkileimler daha fazla olaca iin donma noktas der.
rnein; saf su 1 atm basn altnda 0 C'de donarken, tuzlu su veya ekerli su zeltileri 0 C'den daha dk
scaklkta donar.
Scaklk (C) Scaklk (C)
0 Zaman (t)
Zaman (t)
0
- Donma sresince scaklk sabit - Donma sresince scaklk azalr

- Donma noktas 0 C dir. - Donma noktas 0 C altndadr.
yonal zeltilerde toplam iyon deriimi, molekler zeltilerde ise zelti deriimi arttka donma noktas azalr.
11. Snf - Kimya / 117

4. nite Sv zeltiler
Donma noktas alalmas;
zc Kd
Td = Kd . m bants ile hesaplanr.
Su 1,86
Td: Donma noktasndaki alalma miktar (C)
Benzen 5,12
Kd:
zcnn molal donma noktas alalma sabiti (Kriyosko- Fenol 7,30
pi sabiti)
Asetik asit 3,90
m: Molalite Baz zclerin Kd deerleri
100 gram suda 0,2 mol Ca(NO3)2 kats znerek hazrlanan zeltinin 1 atm basntaki donma noktas ka C
olur? (Kd = 1,86)
0, 2mol 2+ -
m= = 2molal Ca (NO3) 2 $ Ca + 2NO3
0, 1kg su 144442444
43
2molal 4molal
Toplam 6 molal iyon zel-

tide bulunur.
Saf su 0C'te dndne gre zeltimiz 11,16C'ta donacaktr.

Td = Kd . m
Td = 1,86 . 6 = 11, 16 C olur.
Kaynama Noktas Ykselmesi (Eblyoskopi)

Svlar her scaklkta buharlar fakat belirli scaklkta kaynarlar. Bir svnn kaynamayabilmesi iin buhar ba-
sncnn d basnca eit olduu scaklk deerine ulamas gerekir.
Doymu tuzlu
Scaklk (C) Scaklk (C)
su kaynar.
100 + b
Saf su 100 + a
100
100
Doymam tuzlu
su kaynar.
Zaman (t) Zaman (t)
0 t1 t2
t
t: Saf suyun kaynama sresi t1: Doymam zeltinin kaynama sresi t2: Doymu zeltinin kaynama sresi
118 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
Uucu olmayan bir katnn bir sv ierisinde znmesiyle hazrlanan zeltilerin ayn scaklktaki buhar basn-
lar der . Bylelikle buhar basncnn d basnca eit olabilmesi iin daha yksek scaklk deerlerine klmas
gerekir. Kaynama noktasndaki bu ykselmenin nedeni iyonal zeltilerde toplam iyon deriimi, molekler zel-
tilerde ise zelti deriimidir.
Kaynama noktas ykselmesi
Tk: Kk . m bants ile hesaplanr.

zc Kk
Tk: Kaynama noktasndaki ykselme miktar (C)
Su 0,52
Kk:
zcnn molal kaynama noktas ykselme sabiti (ebl- Benzen 2,53
yoskopi sabiti) Fenol 3,56
m: molalite Toluen 3,33
Baz zclerin Kk deerleri
2kg suda 1mol KCI kats znerek hazrlanan zeltinin 1 atm basntaki kaynama noktas ka C olur?
(Kk = 0,52)
A) 100,52 B) 101, 04 C) 101,56 D) 102,08 E) 106,0
1mol
m= = 0, 5molal
2kg
+ -
KCI $ K CI
U W
+
0, 5molal 0, 5molal
Toplam 1 molal iyon bulunur.

Tk = 0,52 . 1 = 0,52 C
yleyse kaynama noktas 100,52 C olur.
Cevap: A
11. Snf - Kimya / 119

4. nite Sv zeltiler
Scaklk (T)(C)
X
NaNO3
4a
Y
2a
1 2 Molarite (mol/L)
Yukardaki grafikte X, NaNO3 ve Y bileikleriyle hazrlanan zeltilerin kaynama noktalarndaki artn deriim-
le deiimi verilmitir.
Buna gre, X ve Y bileikleri aadakilerden hangisi olabilir?
X Y
A) AICI3 C6H12O6
B) MgCI2 NaCI
C) Ca(NO3)2 C6H12O6
D) Mg(NO3)2 KNO3
E) AICI3 KCI
+ -
NaNO3 $ Na + NO3
\ X Y
1M 1M 1M
2M 2aC
X 4a C ise 4M iyon olmal

3+ -
AI + 3CI
AICI3 $ Z Z
1M 3M
4M 4aC
Y a C ise 1M olmas iin molekler zelti olmal
C6H12O6(k) C6 H12 O6 (suda)
14444244443
1M
a C
Cevap: A
120 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
Osmotik Basn
Suyun yar geirgen bir zar yardmyla deriimin az olduu taraftan ok olduu tarafa gemesine osmoz denir.
Bu gei srasnda deriimi byk olan tarafn kk olan tarafa uygulad emme kuvvetine osmotik basn
denir.
Yar geirgen zar
Deriik Seyreltik
I II
Yar geirgen zarla farkl deriimlere sahip zeltiler birbirinden ayrldnda deriimi az olan ksmdan deriimi
ok olan ksma su geer. Su geiiyle birlikte seyreltik ksmda sv seviyesi azalr. Deriik ksmda sv seviyesi
artar. Osmotik basn deerleri eit olduunda ykselme durur.
Ters Osmoz
I. ksm II. ksm
Saf su Tuzlu su
Yar geirgen zar
ekildeki dzenekte, dzenein I. ksmna tuzlu su zeltisinin osmotik basncndan daha kk bir basn uygu-
larsak su molekllerinin geii I. ksmdan II. ksma doru olur. Bu olay osmoz olarak adlandrlr. Eer II. ksma
osmotik basntan daha byk bir basn uygulanrsa su molekllerinin geii II. ksmdan I. ksma doru olur. Bu
olaya ters osmoz denir. Ters osmoz yolu ile tuzlu sudan ime suyu elde edilir.
11. Snf - Kimya / 121

4. nite Sv zeltiler
znrlk
Sabit basn ve scaklkta birim zcde znebilen maksimum madde miktarna znrlk denir. Birim -
zc olarak 100 gram ya da 100 mL su kullanlr.
znrlk, "gram znen / 100 gram su" olarak ifade edilir.

rnein 25 C'de NaCI tuzunun znrl 36g NaCI / 100g sudur.
200 gram ktlece %20'lik X zeltisi ayn scaklkta daha fazla madde zememektedir..
Buna gre, X maddesinin znrl ka g/100g sudur?
A) 40 B) 30 C) 25 D) 20 E) 10
20
200. = 40g X kats
100
200 - 40 = 160g su
160g su 40g X znrse

100g su ?
100.40
?= = 25
160
znrlk 25g X/100g su olur.

Cevap: C
zeltiler znrlk temelinde incelendiinde iki snfa ayrlr. Bunlar deriime gre ve znen maksimum
madde miktarna gre snflandrmadr.
122 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
Deriime Gre Snflandrma
Deriime gre snflandrma karlatrmal bir snflandrmadr. En az iki zelti karlatrlarak deriik ve
seyreltik zelti tespit edilir.
Deriik zelti Seyreltik zelti

znen madde miktar ok olan znen madde miktar az olan
zeltidir. zeltidir.
25C

100g su
40g tuz * 30g tuz

30g tuz * 20g tuz
30 gram tuz ieren zelti 40 gram tuz ieren zeltiye gre seyreltik, 20 gram tuz ieren zeltiye gre de-
riik bir zeltidir.
znen Maksimum Madde Miktarna Gre Snflandrma;

Doymu, doymam ve ar doymu olmak zere snfa ayrlr.
Doymu zelti
Sabit basn altnda belirli bir scaklkta zebilecei maksimum madde miktarn zm olan zeltidir. Doymu
zelti znrlk deerine ulam zeltidir.
25 C'de 100 gram su en fazla 36 gram NaCI kats zer. 25 C'de hazrlanan bu zelti doymu, zeltidir. Ayn
koullarda 300 gram su ile doymu zelti hazrlamak iin 108 gram NaCI kats gerekir.
11. Snf - Kimya / 123

4. nite Sv zeltiler
Doymam zelti
Sabit basn altnda belirli bir scaklkta daha zebilecei madde miktar olan zeltidir.
rnein; 25 C'de 100 gram suda 25 gram NaCI znerek hazrlanan zelti doymam zelti olur. 25 C'de
100 gram suda 36 gramdan dah az NaCI ieren zeltiler doymam zeltilerdir.
Ar Donmu zelti
Sabit basn altnda belirli scaklkta d koullarla zebileceinden daha fazla madde zm olan zeltilerdir.
Bu zeltiler kararsz ve anlk zeltiler olup bir sre sonra znen fazla kat ker ve doymu zelti elde
edilir.
25 C'de 100 gram suda 37 gram NaCI kats znerek hazrlanan zelti ar doymu zeltidir. Bir sre
sonra 1 gram fazla NaCI ker ve doygun zelti elde edilir.
znrle Etki Eden Faktrler

znrle etki eden faktrler 4 balk altnda incelenebilir. Bunlar;
zc ve znenin cinsi
Ortak iyon
Scaklk
Basn
124 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
zc ve znenin Cinsi
Tanecik yaplar birbirine benzeyen zc ve znen trleri arasnda yksek dzeyde znme meydana gelir
ve ideal zeltiler oluur.
Polar zclerde polar maddeler, apolar zclerde apolar maddeler iyi znr.
rnein; C2H5OH ve H2O birbiri ierisinde ok iyi znr, C6H6 ve CCI4'te birbiri ierisinde ok iyi znr.
Ama C6H6'nn H2O'da iyi znmesi beklenmez.
Ortak yon
Ortak iyon ieren zeltilerde znrlk saf sudaki znrlkten daha az olur.
AgCI(k) AgCI AgCI

znrlk arasndaki iliki
I > II > III
eklindedir.
Saf su 0,1M NaCI 0,2M AgNO3

I II II
Scaklk
znmenin endotermik ya da ekzotermik olmasna bal olarak znrlk deiir.
11. Snf - Kimya / 125

4. nite Sv zeltiler
Endotermik znme
Scaklk ve znrlk doru orantldr. Katlarn svlardaki znrl genellikle endotermiktir.
znrlk
XY(k) XY(suda)
Scaklk
Ekzotermik znme
Scaklk ve znrlk ters orantldr. Gazlarn svlardaki znrl kesinlikle ekzotermiktir.
znrlk
XY2(g) XY2(suda) + s
Scaklk
znrlk (g KCI / 100 gram su)

40
36
34
Scaklk (C)
20 30 40
Yukardaki grafikte KCI tuzunun znrlk scaklk deiimi verilmitir..

Buna gre, aada verilen sorular cevaplaynz.
a) 30 C'de 408 gram doygun zeltide ka gram KCI znmtr?
b) 30 C'de 200 gram su ile hazrlanan doymu zeltinin scakl 20 C'ye drlrse ka gram KCI ker?
c) 30 C'de hazrlanan 68 gram doygun zeltinin scakl 40 C'ye karlr ise tekrar doygun zelti olabil-
mesi iin ka gram daha KCI eklenmelidir?
126 / 11. Snf - Kimya

4. nite Sv zeltiler
a) 30 C'de 100g su + 36g KCI zer = 136g d.

408 d.
300g su 108g KCI olur.
b) 30 C'de 100g su 36g KCI zer

200g su 72g KCI zer
20 C'de 100g su 34g KCI zer
200g su 68g KCI zer
30 C 20 C
72 68 = 4g KCI ker.
c) 30 'de 100g su + 36g KCI zer = 136g d.

68g d.
50 su 18g KCI olur.
40C'de 100g su 40g KCI zer

50g su ?
? = 20g KCI zer
20 18 = 2g daha KCI eklenmelidir.
znrlk (gX / 100g su)
50
15
Scaklk (C)
10 30
Yukarda X katsnn znrlk scaklk grafii verilmitir.

10 C'de dibinde kats olmayan 300 gram doymu zelti iin,
I. 100 gram X kats ierir.
II. Scaklk 30 C'ye kartlrsa 70 gram X kats ker.
III. zelti soutulur ise deriim artar.
11. Snf - Kimya / 127
4. nite Sv zeltiler

10 C'de 100g su + 50g X zer = 150g d.
300g d.
200g su 100g X olur.
30 C'de 100g su 15g X zer

200g su ?
? = 30g X zer.
100 30 = 70 gram X ker
zelti soutulursa znrlk artar. Kat olmad iin znen madde miktar deimez.
Cevap: B
Basn
Svlarn zerine etkiyen basn ile bir gazn svdaki znrl doru orantldr. Kat ve svlarn znrl-
ne basncn etkisi yoktur.
znrlk
Gaz
Kat, sv
Basn
Bir X gaznn eitli scaklk ve basn koullarna gre znrlkleri aada belirtilmitir.
Scaklk (C) Basn (atm) znrlk

25 3 1
30 3 2
25 4 3
Buna gre, X gaznn belirtilen koullardaki znrlklerinin sralanmas aadakilerden hangisinde doru
olarak verilmitir?
A) 1 > 2 > 3 B) 1 > 3 > 2 C) 3 > 2 > 1
D) 3 > 1 > 2 E) 2 > 3 > 1
Gazlarn svlardaki znrl scaklkla ters basnla doru orantldr.
3 > 1 > 2 olur. Cevap: D

128 / 11. Snf - Kimya
4. nite Sv zeltiler
Ayrma Teknkler
znrlk maddenin ayrt edici zelliidir.
Kristallendirme
Katlardan oluan bir karmda, katlardan birini zen dierini zemeyen bir sv seilerek katlarn birbirin-
den ayrlmasna kristallendirme yntemi denir.
rnein; Tuz kum karmna su katlrsa tuz suda znr kum znmez. Szme ilemi yaplarak suda zn-
meyen kum ayrlr. Kalan tuzlu su ise stlp suyun tamam buharlatrldnda tuz elde edilmi olur.
Ayrmsal Kristallendirme
Kat maddelerden oluan karm katlarn sudaki znrlklerinin scaklkla farkl ekilde deimesi yardmyla
yaplan ayrma ilemine ayrmsal kristallendirme denir.
znrlk (g/100g su)
C6H12O6
NaCI
Scaklk (C)
rnein, sudaki znrl scaklk arttka artan eker (C6H12O6) ve znrl scaklk deiiminden az
etkilenen sofra tuzu (NaCI) bu yolla ayrlr.
Karm suda znr. Daha sonra karm soutulduunda C6H12O6 ker ve karmdan szme yolu ile ayrlr.
NaCI ise kmez. C6H12O6 ktrldkten sonra su buharlatrlarak NaCI elde edilir.
11. Snf - Kimya / 129

4. nite Sv zeltiler
Ekstraksiyon (ztleme)
Kat ya da sv bir karmda yer alan bir maddeyi bir zc yardm ile ayrma ilemine ekstraksiyon (ztle-
me) denir.
eker pancarndan eker eldesi, bitkilerden ya eldesi, ayn demlenmesi gibi deiimler ztleme ilemine rnek
olarak verilebilir.
Kat Kromatografisi
Fiziksel ve kimyasal zellikleri birbirine yakn veya miktar ok az olan maddelerin ayrlmasnda kromatografi
yntemi kullanlr.
Kat kromatografisinde temel zellik znrlk ve yaylma hzlar farkdr. Bu yntemde bir sv karm ka-
t zerinde yrtlerek bileenlerine ayrlr.
I. ayn demlenmes
II. Zeytinden zeytinya eldesi
III. Suya braklan peynirin tuzunun giderilmesi
Yukarda verilen ilemlerden hangileri ektraksiyona rnektir?
ayn demlenmesi ve peynirin su yardm ile tuzunun giderilmesi ektraksiyondur.
Cevap: C
I. eker Kum : Kristallendirme

II. Tuz eker : Ayrmsal kristallendirme
III. Alkol Su : Damtma
Yukardaki karmlar ayrma yntemlerinden hangileri doru verilmitir?
I. ve II. yntem doru verilmitir. Alkol su karm ayrmsal damtma ile ayrlr.
Cevap: B
130 / 11. Snf - Kimya
5. nite Kimya ve Enerji
KMYA VE ENERJ
SSTEMLER VE ENERJ TRLER
Fiziksel ve kimyasal deimelerde meydana gelen enerji dnmlerini inceleyen bilim dalna termokimya denir.
Termodinamik ise sistemlerdeki enerji ve madde alverii ile ilgilenen bilim daldr.
Termodinamik ile ilgili kavramlar evren, sistem ve ortamdr.
Evren; sistem ve ortam kapsar.

Sistem; zerinde alma yaplan ve snrlar belirlenmi evren parasdr.
Ortam; sistemin dnda kalan evren parasdr.
Sistemlerin Snflandrlmas
Sistemleri s ve madde alveriine gre 3 snfa ayrabiliriz. Bunlar;
1 Ak Sistem 2 Kapal Sistem 3 zole Sistem
Ak Sistem
Ak Sistem
Sistem ile ortam arasnda hem madde hem de s alverii olan sistemlere ak
sistem denir.
Kapal Sistem Kapal Sistem

Sistem ile ortam arasnda madde alverii olmayp s alverii gerekleen
sistemlere kapal sistem ad verilir.
11. Snf - Kimya / 131

zole Sistem zole Sistem

Sistem ile ortam arasnda madde ve s alverii olmayan sistemlere izole
sistem denir.
Bu sistemlerde s alverii ihmal edilir dzeydedir.
Sistemler, scaklk, basn ve hacim deiimine gre de snflandrlabilirler. Sabit scaklktaki sistemlere izoter-
mal, sabit basntaki sistemlere izobarik ve sabit hacimli sistemlere ise izokorik sistemler denir.
rnein buzun 0C'de erimesi izotermal sistem rneidir.
Gazlarn pistonlu kaplarda stlmas ya da soutulmas izobarik, sabit hacimli kaplarda stlmas ya da soutul-
mas izokorik sistem rneidir.
Aada verilen sistemlerin hangisinin karsnda verilen tr yanltr?

Sistem Tr
A) Paket st Kapal sistem
B) Erime noktasndaki buz paras zotermal sistem
C) Pistonlu kapta stlan bir soy gaz zokorik sistem
D) Bardakta bulunan ay Ak sistem
E) Termosta bulunan souk su zole sistem
Paket st kapal sistem rneidir. Buz paras erime noktasndaysa scakl sabittir. Sistem izotermal bir
sistem olur. Pistonlu bir kapta stlan bir soygazn hacmi artacaktr, yani sistem izokorik deil izobarik sistem
olacaktr. zokorik sistem sabit hacimli, izobarik sistem ise sabit basnl sistemdir. Bardakta bulunan ay ak
sistem, termosta bulunan souk su ise izole sistem rneidir.
Cevap : C
132 / 11. Snf - Kimya

Sistem trleri ile ilgili,

I. Elastik balon izobarik sistem trdr.
II. Saf suyun donmas olaynda sistem izotermaldir.
III. nsan vcudu kapal sistem rneidir.
zobarik sistem, sabit basnl sistemdir. Elastik balon izobarik sistem tr olur.
zotermal sistem, scakln sabit olduu sistemdir. Saf suyun donmas sabit scaklkta gerekleir. Deiim
izotermaldir.
nsan vcudu, ak sistem rneidir.
Cevap: B
I II III
Yukarda verilen sistemlerden hangileri ak sistem rneidir?

I. ve III. ak sistem, II. ise kapal sistem rneidir.

Cevap: C
11. Snf - Kimya / 133

Enerji
Bir sistemdeki taneciklerin sahip olduu tm enerjilerin toplamna sistemin i enerjisi denir.
enerji "U" harfi ile gsterilir.
U = Uson U ilk

Is ve
Sistem ile ortam arasnda scaklk farkndan dolay aktarlan enerji trne s denir. Is ve scaklk birbirinden
farkl kavramlardr. , scaklk farkndan bamsz yollarla aktarlan enerjidir. "w" harfi ile gsterilir.
Sabit hacimli sistemlerde i yaplmaz.
Termodinamiin Sfrnc Kanunu: Is scaktan soua doru akar.
Termodinamiin I. Kanunu
Enerji yoktan var, vardan yok edilemez. Fakat bir trden baka bir tre dntrlebilir.
Bu kanun "Enerjinin Korunumu Kanunu" olarak da bilinir.
Usistem + Uortam = O

Termodinamiin I. Kanunu U = Q + w bants ile ifade edilir.
Sisteme s girii Sistemden i k

Q(+) w(--)
Sistem ortamdan s alr ise Q(+), sistem ortama s verir ise Q() olur.
Sistem ortama i yaparsa w(), ortam sisteme i yaparsa w(+) olur.
SSTEM
Sistemeden s k Sisteme i girii

Q(--) w(+)
134 / 11. Snf - Kimya

deal pistonlu bir kapta bulunan 1 mol He gaz bir sre stlyor. Bu ilem sonucunda gaz genleerek ortama
70 j i yaparken sistemin i enerjisi 180 j artyor.
Buna gre, He gazna verilen s ka j olur?
A) 70 B) 90 C) 180 D) 230 E) 250
U = Q + w
ncelikle Q ve w'nun iaretlerini tespit edelim;
sisteme s verildii iin Q(+) Sistem ortama i yapt iin w() iaretlidir.
U = +180 j 180 = Q 50
w = 50 j Q = 230 j
Sisteme 230 j s verilmitir.
Cevap : D
Pistonlu bir kapta bulunan 1 mol Ne gaz bir sre stlyor.

Buna gre, bu ilem sonunda;
I. sistemin i enerjisindeki art alnan s kadar artar.
II. sistem ortama i yapar.
III. gazn zktlesi azalr.
yarglarndan hangileri doru olur?
U = Q + w
Bantsna gre, pistonlu kaplarda hacim deiimi i yaplmas anlamna gelir. Istlan gazn hacmi artaca iin
sistem ortama i yapar, i enerji art alnan s kadar olmaz. Hacim artaca iin zktle azalr. d = m*
v-
Cevap : D
11. Snf - Kimya / 135

I. Q > U > 0 ise sistem ortama i yapar.

II. Alnan s i enerji deiimine eit olan sistemler izobarik sistemlerdir.
III. Gazlarda hacim art ile ortam sisteme i yapar.
Yukarda verilen yarglardan hangileri dorudur?
U = Q + w ve Q > U ise,
alnan snn bir ksm hacim artna neden olmutur, yani sistem ortama kar i yapmtr. Istlan gazlarda
alnan s i enerji deiimine eit olur ise yaplan i sfr olur, yani sistem izokoriktir. Gazlardaki hacim art ile
ortam sisteme deil sistem ortama i yapar.
Cevap : A
Sistemlerde Entalpi Deiimi

Sabit basn altnda bir sistemdeki s deiimine entalpi denir. Entalpi "H" harfi ile gsterilir.
Qp = U w Qp = H
Bir tepkimedeki entalpi deiimi rnlerin entalpileri toplam ile girenlerin entalpileri toplamlar arasndaki
farka eittir.
H = Hrn Hgiren
Endotermik Tepkimeleri :
Entalpi
Ca CO3(k) + s CaO(k) + CO2(g)
rn Hrn > Hgiren dir.
Giren } H
Htep > O olur.
Tepkime Koordinat
136 / 11. Snf - Kimya

Endotermik Tepkimelerde;
H > 0' dr.
rnlerin s kapsam girenlerin s kapsamndan byktr.
Tepkimenin devam edebilmesi iin srekli sya ihtiya vardr.
Minimum enerjiye eilim girenler tarafndadr.
Yaltlm sistemlerde ortamn scakl azalr.
Dk scaklkta girenler, yksek scaklkta rnler daha kararldr.
Ekzotermik Tepkimeler :
Entalpi CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(g) + Is
Giren Hgiren > Hrn
rn } H
H < 0 olur.
Tepkime Koordinat
Ekzotermik Tepkimelerde;
H < 0' dr.
rnlerin s kapsam girenlerin s kapsamndan dktr.
Tepkime balatldktan sonra kendiliinden devam etme eilimindedir.
Minimum enerjiye eilim rnler ynndedir.
Yaltlm sistemlerde ortamn scakl artar.
Dk scaklkta rnler, yksek scaklkta girenler daha kararldr.
Aadaki deiimlerden hangisi sonucu ortama s yaylr?

A) Buzun erimesi
B) H2 moleklndeki balarn krlp H atomu oluumu
C) K metalinden 1 elektron koparlarak K+ iyonu oluumu
D) N2 gaznn O2 gaz ile tepkimesi sonucu N2O gaz oluumu
E) K aylarnda camlarn buulanmas
Camlarn bulanmas gazn sv hale gemesi olaydr. Bu olay ekzotermiktir.

Cevap: E
11. Snf - Kimya / 137
I. 2O(g) O2(g)
II. Na Na+ + 1e
III. H2O(k) H2O(s)
Yukarda verilen olaylardan hangilerinde rnlerin s kapsam girenlerin s kapsamndan daha byktr?
D) I ve II E) II ve III
II. ve III. deiimler endotermiktir.

Cevap: E
Standart Oluumun Entalpisi

Standart koullarda 1 mol bileiin en kararl elementlerinden olumas srasndaki s deiimine standart
molar oluum entalpisi denir, ve Hf ile gsterilir.
25C ve 1 atm standart kouldur.
Standart koullarda elementlerin en kararl hallerinin oluum entalpileri sfrdr.
Fe(k) , O2(g), Br2(s) , ....... Hf = 0
Fe(s) , O2(s), Br(g) , ....... Hf 0
Bir kimyasal tepkimenin entalpi deiimi standart molar oluum entalpileri ile hesaplanabilir.
H = nHf(rn) nHf(giren)

CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(g)
Htep = [HCO + 2 . HH O ] [HCH ]

2 2 4
138 / 11. Snf - Kimya

CH4, CO2 ve H2O'nun molar oluum entalpileri srasyla 75, 394 ve 58 kj/mol tr.
yleyse,
Htep = [(394) + 2(58)] [(75)]
Htep = 435kj olur.
Tepkime ss 435 kj' dr. Tepkime srasnda aa kan s 435 kj olur.
Tepkime bir say ile arplrsa, tepkime ss ayn say ile arplr.
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) H = 92 kj
1
2
N2(g) + 3
2
H2(g) NH3(g) H = 46 kj
Bir tepkime ters evrilirse, entalpi iaret deitirir.
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) H = 92 kj
2NH3(g) N2(g) + 3H2(g) H = +92 kj
Bir tepkimenin entalpisi maddelerin fiziksel haline baldr.

H2(g) + 21 O2(g) H2O(s) H = 285 kj
H2(g) + 21 O2(g) H2O(g) H = 242 kj
Molar Oluum Iss

Bileik
(kj/mol)
N2O(g) +10
N2O4(g) 20
CO(g) 120
CO2(g) 395
Yukarda verilen bileikler ve molar oluum slarna gre;
N2O(g) + 3CO2(g) N2O4(g) + 3CO(g)
tepkimesinin entalpisi ka kj olur?
A) 795 B) 815 C) 925 D) 1025 E) 1215
11. Snf - Kimya / 139

N2O(g) + 3CO2(g) N2O4(g) + 3CO(g)

tepkimesinin entalpisini oluum entalpisine gre hesaplayacaz.
Htep = Hrn Hgiren
Htep = [HN2O4 + 3HCO] [HN2O + 3HCO2]
Htep = [(20) + 3(120)] [(+10) + 3(395)]
Htep = +795 kj olur.
Cevap : A
Standart Molar
Bileik
Oluum Iss(kj/mol)
C2H6(g) 85
CO2(g) 395
H2O(s) 285
Yukarda verilen bileikler ve standart molar oluum slarna gre 6 gram C2H6 gaznn yaklmas srasnda a-
a kan s ka kj olur? (C: 12 H: 1)
A) 468 B) 312 C) 156 D) 78 E) 39
ncelikle yanma tepkimesini yazalm;

7
C2H6(g) + O2(g) 2CO2(g) + 3H2O(s)
2
tepkimesine gre 1 mol C2H6(g)'nn yanma entalpisi;
Htep = Hrn Hgiren
Htep = [2HCO2 + 3HH2O] [HC2H6]
Htep = [2(395) + 3(285)] [(85)]
Htep = 1560 kj
Daha sonra 6 gram C2H6(g)'nn ka mol olduunu bulup aa kan s hesaplanr.
m

n= C 2 H6 = 30g/mol
MA

6
n= = 0, 2mol C 2 H6
30
1 mol C2H6 1560 kj s aa karsa

0,2 mol C2H6 ? s aa kar.
__________________________________
? = 312 kj s aa kar Cevap : B
140 / 11. Snf - Kimya
Yanma Entalpisi
Yanma tepkimelerinin tepkime slarna yanma entalpisi denir. Yanma tepkimeleri N2'nin yanmas hari
ekzotermiktir.
CH4(g) + 202(g) CO2(g) + 2H2O(g) H = 464 kj
CH4'n molar yanma entalpisi 464 kj dr.

1 mol CH4 gaznn yanmas srasnda 464 kj s aa kar.
Ntrleme Entalpisi
Asit-baz tepkimelerinin entalpi deerine ntrleme entalpisi denir.
HCI(suda) + NaOH(suda) NaCI(suda) + H2O(s) H = 58 kj
Tepkime srasnda 58 kj s aa kar.
HCI ve NaOH'in molar ntrleme entalpileri 58 kj dr.
Hess Kanunu :
Bir kimyasal tepkimenin entalpisi, tepkimenin izledii yola bal deildir.
Hess Kanunu'na gre bir tepkimenin entalpi deeri tepkimeyi oluturan ara basamaklarn entalpileri toplamna
eittir.
C(k) + 1 O2(g) CO(g) H1 = 110 kj

2

CO(g) + 1 O2(g) CO2(g) H2 = 284 kj
2

C(k) + O2(g) CO2(g) H = H1 + H2
H = 110 284 = 394 kj Germain Henri Hess
Hess Kanunu tepkimelerin taraf tarafa toplanabilirlii ilkesidir.
11. Snf - Kimya / 141

2XY2(g) + Y2(g) 2XY3(g)

tepkimesinde 2 mol XY3(g) olumas srasnda 240 kj s aa ktna gre;
1
XY3(g) XY2(g) + Y
2 2(g)
tepkimesinin entalpi deiimi ka kj olur?
A) 240 B) 120 C) +120 D) +180 E) +240
2XY2(g) + Y2(g) 2XY3(g)
tepkimesinde 2 mol XY3(g) oluurken 240 kj s aa kyor ise bu tepkimenin entalpi deiimi H = 240 kj olur.
Yukarda verilen tepkime ters evrilip 2'ye blndnde;
1
XY3(g) XY2(g) + Y2(g)
2
tepkimesine ulalr. yleyse H deeride iaret deitirilip 2'ye blnr.
H = +120 kj olur.
Cevap C
I. 2NO(g) N2(g) + O2(g) H = 185 kj

1
II. NO(g) + O2(g) NO2(g) H = 60 kj
2
tepkimeleri ve entalpi deiimlerine gre;

N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g)
tepkimesinin entalpi deiimi ka kj'dr?
A) 245 B) 125 C) 65 D) 65 E) 125
142 / 11. Snf - Kimya

Sorunun zm iin Hess yasasn kullanacaz.

Buna gre, istenilen tepkimeye ulamak iin; I. tepkime ters evrilir, II. tepkime ise 2 ile arplr. Sonra tepkimeler
taraf tarafa toplanr.
N2(g) + O2(g) 2NO(g) H = +185 kj
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g) H = 120 kj
__________________________________
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) H = +65 kj
Cevap : C
Ba Enerjileri
Bir kimyasal tepkimede kovalent balarn krlmas ve olumas ile tepkime entalpisi hesaplanabilir.
Balarn krlmas endotermik ba oluumu ekzotermiktir.
Htep = nHkrlan nHoluan

balar balar
Ba tr Ba enerjisi (kj/mol)
XY 400
ZZ 250
XZ 325
YZ 450
Yukarda verilen ba trleri ve ba enerjilerine gre;
XY4(g) + 4Z2(g) XZ4(g) + 4YZ(g)
tepkimesinin entalpi deiimi ka kj'dr?
A) 500 B) 450 C) 400 D) 350 E) 300
11. Snf - Kimya / 143

Ba trlerine gre hesaplama yapacaz;

Ba enerjilerine gre;
Htep = HKrlanbalar HOluan balar
Htep = [4(X Y) + 4(Z Z)] [4(X Z) + 4(Y Z)]

Htep = [4(400) + 4(250)] [4(325) + 4(450)]
Htep = 500 kj olur.
Cevap : A
CI CI
CH3 C CH + 2CI2 CH3 C CH
CI CI
Tepkimesinin entalpi deiimini hesaplayabilmek iin aadaki balardan hangisinin ba enerjisini bilmemize
gerek yoktur?
A) C C B) C H C) C C
D) CI CI E) C CI
C H bann enerjisine ihtiya yoktur.

Cevap : B
144 / 11. Snf - Kimya

ENTROP
Balatldktan sonra bir d etkiye ihtiya olmakszn kendiliinden devam eden deiimlere istemli deiimler
denir. rnein; kadn yanmas, ele dklen kolanyann buharlamas gibi deiimler istemlidir.
Bir deiimin istemlilii d koullara baldr.
rnein; 5 C'de buzun erimesi istemli deil iken +5 C'de istemlidir.
Dzensizliin artt ekzotermik deiimler her koulda istemli olur.
Bir sistemin dzensizliinin ls entropi olarak tanmlanr. Entropi, bir sistemin ie dntrlemeyen
enerjiyi ifade eden termodinamik bir fonksiyondur.
Entropi "S" harfi ile gsterilir. Birimi J/mol K'dir.
Bir sistemin dzensizlii arttka entropisi de artar.
Tepkime Entropi deiimi (S)

I. H2O(g) H2O(s)
II. H2(g) + 21 O2(g) H2O(s)

III. Ag+(suda) + Br (suda) AgBr(k) +
Yukarda verilen olaylardan hangilerinin entropi deiimi iareti yanl verilmitir?

Her deiimde de entropi azalmtr.

Cevap : C
11. Snf - Kimya / 145

Aada verilen deiimlerden hangisinde S > 0 olur?

A) CO2(g)'in suda znmesi
B) Suyun donmas
C) Kar oluumu
D) NH4NO3(k)'in suda znmesi
E) H2(g) ve O2(g)'den H2O(s) eldesi
NH4 NO3(k) NH+4(suda) + NO3(suda)

dzensizlik ve entropi artar.
Cevap : C
Termodinamiin II. Kanunu

Termodinamiin II. kanununa gre, evrenin entopisini artran her deiim istemlidir.
Sevren = Ssistem + Sortam
Sevren > 0 ise deiim istemlidir.

Sevren < 0 ise deiim istemsizdir.
Sevren = 0 ise deiim dengededir.
rnein, +5 C'de buz erirken sistemin entropisi artar, ortamn entropisi azalr. Toplam entropinin artmasndan
dolay deiim istemlidir.
Sistemin entropisi ile scaklk doru orantldr. Fakat ortamn entropisi, sistemin scakl ile ters entalpisi ile
doru orantldr.
Sortam a 1 a Hsistem
T
Sabit basn altnda ortamn entropisi,

- TH
Sortam = sisitem
T
ifade edilir.
146 / 11. Snf - Kimya
Termodinamiin III. Kanunu
Termodinamiin III. kanuna gre,
0 Kelvin yani mutlak sfr noktasnda btn saf maddelerin kristallerinin entropisi sfrdr. Bu scaklkta katla-
rn tm titreim hareketleri sona ermitir.
Kimyasal Tepkimelerde Standart Entropi Deiimi (S) Hesaplanmas
Bir tepkimenin standart entropi deiimi;
0
TS tepkime = / nS 0rn - / nS 0giren
bants ile hesaplanr.
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
N2, H2 ve NH3 gazlarnn standart entropi deerleri srasyla 191,6, 190,7 ve 192,8 J/mol K'dir.
Stepkime = [2 . SNH ] [SN + 3SH ]

3 2 2
Stepkime = [2(193)] [(192) + 3(131)]
Stepkime = 198,1 J/mol K olur.
11. Snf - Kimya / 147

Kire sndrme tepkimesi olarak bilinen,

CaO(k) + H2O(s) Ca(OH)2(k)
tepkimesinin standart entropi deiimi ka j/mol K'dir?
(SCaO(k) = 38,2 j/mol K, SH2O(s) = 70 j/mol K , SCa(OH)2(k) = 76,1 j/mol K)
A) 32, 1 B) 32, 4 C) 33, 6

D) 34, 2 E) 38, 4
Stepkime = Srn Sgiren

Stepkime = [76,1] [(38,2) + (70)]
Stepkime = 32,1 J/mol K olur.
Cevap: A
Madde Standart Entropi

(S) j/mol K
NH3(g) 193
O2(g) 205
NO(g) 210
H2O(g) 190
Yukardaki tabloda verilenlere gre,

4NH3(g) + 5O2(g) 4NO(g) + 6H2O(g)
tepkimesinin standart entropi deiimi ka j/mol K'dir?
A) 225 B) 183 C) 174 D) 167 E) 143
148 / 11. Snf - Kimya

Stepkime = Srn Sgiren

Stepkime = [4(210) + 6(190)] [4(193) + 5(205)]
Stepkime = [1980 1797
Stekime = 183 J/mol K olur.
Cevap: B
Gibbs Serbest Enerji
Gibbs serbest enerji, i yapmaya hazr enerji anlamna gelir.
"G" harfi ile gsterilir.

Sevren = Ssistem + Sortam
- TH
Sortam = sistem
T
- TH
Sevren = Ssistem sistem
(Her 2 taraf T ile arpalm)
T
Josiah Willard Gibbs
TSevren = Hsistem T . Ssistem
TSevren Gibbs serbest enerji olarak ifade edilir.
G = Hsistem T . Ssistem
G > 0 ise deiim istemsizdir.

G < 0 ise deiim istemlidir.
G = 0 ise deiim dengededir.
11. Snf - Kimya / 149

Aada verilen durumlara gre istemlilik koullarn inceleyelim.
H < 0, S > 0
G = H T . S
G = () T . (+)
Tm scaklk deerlerinde G < 0 olur. Yani her scaklkta deiim istemlidir.
H > 0, S > 0
G = H T . S
G = (+) T . (+)
Sonucun G < 0 olabilmesi iin T yksek olmaldr. Yani yksek scaklklarda deiim istemlidir.
H < 0, S < 0
G = H T . S
G = () T . ()
Sonucun G < 0 gelebilmesi iin T dk olmaldr. Yani deiim dk scaklkta istemlidir.
H > 0, S < 0
G = H T . S
G = (+) T . ()
Sonucun G < 0 gelmesi mmkn deil. Tm scaklk deerlerinde deiim istemsizdir.
150 / 11. Snf - Kimya

6. nite Tepkimelerde Hz ve Denge
TEPKMELERDE HIZ VE DENGE

Maddeler Nasl Tepkmeye Grer
evremizde meydana gelen olaylar incelediimizde, bazlarnn ok ksa srede, bazlarnn ise ok uzun srede
meydana geldiini grrz. rnein demirin paslanmas ok yava gerekleen bir tepkime iken kadn yanmas
daha hzl gerekleen bir tepkimedir.
Tepkime Hzlar
Ortalama Hz
Birim zamanda reaktif ya da rn deriimindeki deiime ortalama hz denir.
Molar deriim deiimi

Ortalama Hz =
Birim zaman
Kimyasal tepkimelerin hz ifadelerini tepkime zerinde inceleyelim,

2N2(g) + 5O2(g) 2N2O5(g)
Tepkime hzlar R, r ya da ile gsterilir.
- T9N2C - T9O2C + T9N2O5C

rN = , rO = , rN O =
2 Tt 2 Tt 2 5 Tt
Tepkimeye giren trlerin hzlar arasndaki iliki;
- T9N2C - T9O2C + T9N2O5C

= =
2Tt 5Tt 2Tt
Buradan N2'nin harcanma hz 2 ise O2'nin harcanma hz 5 ve N2O5'in oluma hz 2 olur.
Harcanma ve oluma hzlar tepkimedeki kat saylarla doru oran-

tldr.
11. Snf - Kimya / 151

4NO2(g) + O2(g) 2N2O5(g)

tekimesinde tepkimeye girenlerin harcanma ve rnlerin oluma hzlar arasndaki iliki aadakilerden hangi-
sinde doru olarak verilmitir?
4T 6NO 2@ T 6O 2@ 2T 6N 2 O 5@
A) Hz =- =- =+
Tt Tt Tt
T 6NO 2@ T 6O 2@ T 6N 2 O 5@
B) Hz =- =- =+
4Tt Tt 2Tt
4T 6NO 2@ T 6O 2@ 2T 6N 2 O 5@
C) Hz =+ =+ =-
Tt Tt Tt
T 6NO 2@ T 6O 2@ T 6N 2 O 5@
D) Hz =- =- =+
Tt Tt Tt
T 6NO 2@ T 6O 2@ T 6N 2 O 5@
E) Hz =+ =+ =-
Tt Tt Tt
4NO2(g) + O2(g) 2N2O5(g)

4 +2
T 6NO 2@ T 6O 2@ T 6N 2 O 5@
Hz = - =- =+
4Tt Tt 2Tt
Cevap : B
8 gram Ca'nn yeteri miktarda HCI ile tepkimesi 40 saniye srmektedir.

Buna gre, tepkime srasnda oluan H2(g)'nin oluma hz normal koullarda ka L/s'dir? (Ca: 40)
A) 0,112 B) 0,224 C) 0,448 D) 1,12 E) 2,24
ncelikle tepkimeyi yazalm;
Ca + 2HCI CaC,2 + H2
Kimyasal tepkimelerde hesaplama yapabilmek iin mol saylarn bulmamz gerekir.

m 8
n= , n= = 0, 2 mol Ca tepkimede
MA 40
Ca ve H2'nin kat saylar ayn olduu iin H2'nin de mol says 0,2 olur. Normal koullardaki hacim istendii iin;
V V
n= & 0, 2 = , V = 4,48 L
22, 4 22, 4
4, 48L
yleyse H2'nin hz = = 0,112 L/s bulunur.
40s
Cevap : A
152 / 11. Snf - Kimya
4,6 gram Na(k) metalinin yeteri miktarda H2O ile tepkimesi 20 saniyede gerekleiyor. Tepkime sonucunda
NaOH ve H2(g) oluuyor.
Buna gre, H2(g)'nin oluum hz ka mol/s'dir? (Na: 23g/mol)
A) 1 B) 5.101 C) 1.101
D) 5.102 E) 5.103
n = 4, 6 = 0, 2 mol
23
Na + H 2 O " NaOH + 1 H 2
0, 2 2
0, 1 mol
r H = 0, 1 mol = 5.10 -3 mol/s

2 20s
Cevap: E
Anlk Hz
Deriim (mol/L)
Bir kimyasal tepkimenin herhangi bir anndaki hzna anlk

hz denir.

c
Anlk hz hesaplayabilmek iin deriim zaman grafiinde
istenilen zamana ait deriime izilen teetin eimi kullanlr.
t Zaman
t
t anndaki hz rt = Tc
Tt
Tepkime Hznn llmesi

Tepkime hznn llebilmesi iin reaktif ya da rnlerdeki eitli deiimlerden yararlanlr.
Basn - Hacim Deiimi

Bir kimyasal tepkimenin hz, sabit basn altnda hacim deiimi ya da sabit hacimde basn deiimi ile llebilir.
rnein sabit scaklk basnta,
C3H8(g) + 5O2(g) 3CO2(g) + 4H2O(g)

V 5V 3V 4V
144424443 144424443
6V 7V
Tepkime hz hacim artyla llebilir.
11. Snf - Kimya / 153
Renk Deiimi
Tepkime hz renk deiimlerinden yararlanarak tespit edilebilir.
H2(g) + Br2(g) 2HBr
Renksiz Koyu Renksiz

krmz
Br2 svsnn koyu krmz rengi H2 gaz ile tepkime sonucu zamanla alr. Krmz renk kaybolduunda Br2
tkenmi olur yani tepkime tamamlanmtr.
letkenlik Deiimi
Sulu zeltileri elektrolit olan tepkimelerin hzlar elektriksel iletkenlik deiimi ile llebilir.
CO2(g) + H2O(s) 2H+(suda) + CO3(suda)

2
Balangta elektriksel iletkenlik saf suda yok iken CO2 gaznn znmesiyle elektriksel iletkenlik oluur. Bu
deer sabitlendiinde tepkime tamamlanmtr.
Ayn tepkimenin hz pH deiimi ile de llebilir.
I. 2N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)

II. H2(g) + Br2(s) 2HBr(g)
III. CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
Yukardaki tepkimelerden hangilerinin hz sabit basnta hacim artyla hesaplanabilir?
2N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)

2V 3V 2V
5V
H2(g) + Br2(s) 2HBr(g)
V 2V
V Cevap: E
154 / 11. Snf - Kimya

arpma Teorisi
+ +
144424443
X2(g) Y2(g) X2Y2(g) 2XY
Reaktif Aktiflemi rn
kompleks
Bir kimyasal tepkimede rn oluabilmesi iin reaktiflerin arpmalar gerekir. Reaktiflerin rn oluturacak
ekilde arpmalarna etkin arpma denir. Etkin arpma oluabilmesi iin reaktiflerin, uygun geometrik e-
kilde ve uygun enerjide arpmalar gerekir.
Tepkime srasnda oluan aktiflemi kompleks aktifleme enerjisine sahip karmak ara rndr.
Aktifleme Enerjisi
Etkin arpma sonucu reaktiflerin rne dnmeleri iin gereken minimum enerjiye aktifleme enerjisi denir.
Aktifleme enerjisi Ea ile gsterilir.
Aktifleme enerjisi, aktivasyon ya da eik enerjisi olarak da ad-

landrlr.
Aktifleme enerjisi byk olan tepkimeler yava gerekleir.

Eai : leri tepkimenin aktifleme enerjisi
H = Eai Eag
Eag : Geri tepkimenin aktifleme enerjisi
Tepkime ss Eai ve Eag arasndaki farktan da hesaplanr.
11. Snf - Kimya / 155

Potansiyel Enerji Diyagramlar

Endotermik Tepkimeler
P.E (kj) 2AB + s A2 + B2
A 2 B2 H = Eai Eag
Eag Eai > Eag
Eai A 2 , B2
H > 0 olur.
AB H
T.K
Ekzotermik Tepkimeler

P. E A2 + B2 2AB + s
A 2 B2 H = Eai Eag

A2 , B2 Eai Eai < Eag
Eag
H < 0 olur.
H
AB
T. K
Kimyasal bir tepkimeye ait potansiyel enerji tepkime koordinat grafii Potansiyel Enerji (kj)
yandaki gibidir. 80
Buna gre, aada verilen ifadelerden hangisi yanltr? 60

A) Tepkime endotermiktir. 20
B) leri aktifleme enerjisi 60 kj'dr. Tepkime
Koordinat
C) Geri aktifleme enerjisi 20 kj'dr.
D) Aktiflemi kompleksin potansiyel enerjisi 80 kj'dr.
E) Minimum enerjiye eilim rnler ynnedir.
Verilen potansiyel enerji tepkime koordinat grafii endotermik bir tepkimeye aittir.
Eai = 80 20 = 60 kj, Eag = 80 60 20 kj olur.
Aktiflemi kompleksin potansiyel enerjisi 80 kj'dr.
Tepkime endotermik olduu iin minimum enerji eilimi girenler ynnedir.
Cevap : E
156 / 11. Snf - Kimya

Yandaki grafikler iki farkl tepkimeye ait potansiyel enerji P.E (kkal) P.E (kkal)
tepkime koordinat grafikleri olduuna gre, aadakilerden 90 110

80
hangisi yanltr? 30
30
A) I. tepkime ekzotermik, II. tepkime endotermiktir. 10 10
T.K. T.K.
B) I. tepkime II. tepkimeden daha hzldr. I II
C) I. tepkimenin ileri aktifleme enerjisi geri aktifleme enerjisinden kktr.

D) II. tepkimenin aktifleme enerjisi 80kkal'dir.
E) I. tepkimenin geri aktifleme enerjisi II. tepkimenin geri aktifleme enerjisinden daha kktr.
Verilen grafiklerden I. si ekzotermik, II. si ise endotermiktir.

I. grafikte Eai = 90 30 = 60 kkal, Eg = 90 10 = 80 kkal
II. grafikte Eai = (10 30 = 80 kkal, Eg = 110 80 = 30 kkal
I. tepkimenin aktifleme enerjisi II. tepkimenin aktifleme enerjisinden daha kk olduu iin 1. tepkime daha
hzldr.
Cevap E
Tepkme Hzn Etkleyen Faktrler

Tepkime Hzna Reaktif Deriiminin Etkisi
Reaktif deriimi ile tepkime hz doru orantldr. Bir tepkimenin hznn en byk olduu durum sabit scaklkta
tepkimenin balad andr.
Hz a Reaktif deriimi
Tek Basamakl Tepkimelerde Hz Bants
Gaz faznda ve tek basamakta gerekleen

H2(g) + F2(g) 2HF(g)
tepkimesinde tepkime hz H2 ve F2 gazlarna 1. dereceden baldr. yleyse tepkimenin hz bants,
r = k . [H2] [F2] olur.
k, hz sabitidir.
11. Snf - Kimya / 157

Tek basamakta gerekleen,
2NO(g) + O2(g) 2NO2(g)
2HCl(g) + CaCO3(k) CaCl2(suda) + CO2(g) + H2O(s)
KCl3(k) KCl(k) + 3 O2(g)

2
tepkimelerinin hz bantlarn yazalm.
r = k . [NO]2. [O2]
r = k . [HCl]2
r=k
Kat ve svlar hz bantsnda yazlmaz.
Mekanizmal Tepkimelerde Hz Bants
H2O2(suda) + 2Br(suda) + 2H30+(suda) Br2(s) + 4H2O

Tepkimesinin hz bants
r = k . [H2O2] [Br] seklindedir.
Hz bants net tepkimeden farkl olduuna gre tepkime mekanizmal yani basamakldr.
Tepkimenin basamaklar,
I. H2O2 + Br BrO + H2O (Yava)
II. BrO + H3O+ HBrO + H2O (Hzl)
III. HBrO + H3O+ + Br 2H2O + Br2 (Hzl)
eklindedir.
Tepkime 3 admda gereklemitir. Tepkimenin hz bants yava adma gre yazlr.
1. admda oluup 2. admda harcanan BrO ve 2. admda oluup 3. admda harcanan HBrO ara rnlerdir.
Hz bantsndaki sler toplam tepkime derecesi (mertebesi)

anlamna gelir.
158 / 11. Snf - Kimya

2X(g) + Y2(g) 2XY(g)

tepkimesi 2 basamakta gereklemektedir.
Tepkimenin hzl adm,
XY2(g) + X(g) 2XY(g)
ise tepkimenin hz bants nedir?
A) k.[X]2[Y2] B) k.[X][Y2]2 C) k.[X][Y2]3
D) k.[X][Y2] E) k.[X]2[Y2]2
Hz belirleyen adm yava admdr. Net tepkime ve hzl admdan yola karak yava adm bulalm. Net tepkime
ile hzl admn tersi taraf tarafa toplanrsa yava adm bulunur.
2X(g) + Y2 (g) " 2XY(g)
2XY(g) " X(g) + XY2 (g)
_____________________
Yava adm; X(g) + Y2(g) XY2(g) olur. Hz bants TH = k.[X][Y2] bulunur.
Cevap : D
Deney [X] [Y] [Z] Hz (mol/L.s)

1 0,1 0,1 0,1 2.105
2 0,1 0,2 0,2 4.105
3 0,2 0,2 0,1 8.105
4 0,2 0,1 0,1 8.105
Gaz faznda gerekleen;
2X + 3Y + Z 2K + L
tepkimesine ait sabit scaklktaki deney sonular tablodaki gibidir.
Buna gre, tepkime hzn belirleyen basama nasldr?
A) 2X + Y rn B) 2X + Z rn
C) X + 2Y rn D) 2Y + Z rn
E) X + 2Z rn
11. Snf - Kimya / 159

Burada ncelikle 3. ve 4. deneyleri incelersek, [X] ve [Z] deimezken [Y] yarya inmi fakat hz deimemitir.
Buna gre, tepkime hz [Y]'ye bal deildir. Artk [Y]'ye ait deney verilerini deerlendirmeye almayacaz.
1. ve 2. deneyleri incelersek, [X] aynen kalm, [Z] 2 katna km hz da 2 katna km, yleyse hz [Z]'ye 1.
dereceden baldr. 1. ve 3. deneyleri incelersek [Z] aynen kalm [X] ise 2 katna km hz da 4 katna km,
yleyse tepkime hz [X]'e 2. dereceden baldr. Hz bants TH = k.[X]2 . [Z] hz belirleyen adm ,
2X + Z rn olur.
Cevap : B
Yandaki gaz faznda ve sabit scaklkta gerekleen bir tepkimeye ait Potansiyel Enerji (kj)
II
potansiyel enerji tepkime koordinat grafii verilmitir. 100
I
90
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr?
70
A) Tepkime mekanizmaldr.
50
B) Tepkime hzn I. adm belirler.
10
C) I. tepkime endotermik II. tepkime ekzotermiktir. Tepkime
D) II. admn entalpisi 60 kj, dr. Koordinat
E) Tepkimenin entalpi deer 20 kj'dr.
Grafie gre tepkime iki basamaktan oluan mekanizmal bir tepkimedir.

I. adm endotermik olup Ea = 90 50 = 40 kj, II. adm ekzotermik olup Ea = 100 70 = 30 kj olur. I. admn Ea
deeri daha byk olduu iin hz I. adm belirler. I. admn entalpisi +20 kj II. admn entalpisi 60kj net tepki-
meninki ise 40 kj'dr. Cevap E
Tepkime Hzna Scakln Etkisi
Tanecik says
Scakln artrlmas ile taneciklerin kinetik enerjisi
artar. Kinetik enerji art taneciklerin hzlarnn
T2
artna neden olur.
T1
Kinetik Enerji
Ea
T2 > T1
Scaklk arttka etkin arpma says artar. Bunun sonucu olarak da tepkime hz artar.
160 / 11. Snf - Kimya
Scaklk arttrldnda, etkin arpma says, aktifleme enerjisi-

ni aan tanecik says ve k hz sabiti artarken, aktifleme enerjisi
deimez.
Tepkime Hzna Temas Yzeyinin Etkisi

Al(k) + 3HNO3(suda) Al(NO3)3(suda) + 3 H2(suda)
2
Heterojen tepkimelerde katnn temas yzeyi arttka tepkime hz da artar.

Tepkimenin hz denklemi,
r = k . [HNO3]3 olur.
Al metalinin temas yzeyi artrlrsa, k hz sabiti artar.
Tepkime Hzna Reaktif Trnn Etkisi

Zt ykl iyonlar ieren tepkimeler ok hzl gerekleir. Yanma tepkimeleri genellikle yava gerekleir.
I. CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(g)
II. 4Fe(k) + 3O2(g) 2Fe2O3(k)
III. C3H8(g) + 5O2 3CO2(g) + 4H2O(g)
IV. Ag+(suda) + Cl (suda)

AgCl(k) Tepkimenin hzlar arasndaki iliki
IV. Zn(k) + Cu2+ 2+

(suda) Zn (suda) + Cu(k) IV > V > I > III > II eklindedir.
Tepkime Hzna Katalizrn Etkisi
Potansiyel
Enerji
Kimyasal tepkimelere dardan eklenen tepkime
sonucunda deiiklie uramadan kan ve tepkime
Eai Eai kat Eag kat hzn artran maddelere katalizr denir.
Eag
H
Tepkime
Koordinat
11. Snf - Kimya / 161

Katalizr;
leri ve geri aktifleme enerjilerini ayn oranda drr. Tanecik says
Tepkimeyi hzlandrr.
Tepkime ssn (H) deitirmez.
Tepkimenin izledii yolu deitirir fakat tepkimenin yn-
n deitirmez.
Mekanizmal tepkimelerde katalizr yava adma etkir.
Kinetik Enerji
Ea kat Ea
Kinetik enerji diyagramna etki etmez.
ekildeki pistonlu kapta;

ideal
2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g) X2(g)
piston
tepkimesi gereklemektedir. Bu tepkime iin; Y2(g)
I. kaba sabit scaklkta Y2(g) gndermek,

II. pistonu sabitleyip kab stmak
ilemleri uygulanyor.
Buna gre, bu ilemler sonucunda tepkime hz nasl deiir?
I II
A) deimez artar
B) azalr azalr
C) azalr artar
D) artar artar
E) artar azalr
I. ilemde kaba gnderilen Y2(g), kabn hacmini artracaktr. Y2(g)'nin mol says artacak fakat deriimi deime-
yecektir. X2(g)'nin deriimi ise hacim artt iin azalacaktr. Bylece tepkime hz azalm olacaktr.
II. ilemde scaklk artaca iin tepkime hz artar.
Cevap C
162 / 11. Snf - Kimya

KMYASAL DENGE
Bir kimyasal tepkimede reaktiflerin rnlere, rnlerin de reaktiflere dnm hznn eit olduu duruma kim-
yasal denge denir.
Deriim Hz
Reaktif i
rn g
Zaman Zaman
i = g olduu durumda sistem dengeye ular.
Denge tepkimelerinde %100 verim olmaz.
ileri
N2(g) + 3H2(g) m 2NH3(g)
iler
ri . rg ri = ki . [N2][H3]3
rg = kg . [NH3]2
ki = [N2][H3]3 = kg . [NH3]2
2
ki 9NH3C
=
k g 9N C9H C3
2 2
ki
Burada KC =
kg
KC deriimler trnden denge sabitidir.

2
9NH3C
KC = 3
olur.
9N 2C9H 2C
11. Snf - Kimya / 163

8rnB
KC =
6Reaktif @
Gaz faznda yryen tepkimelerde denge sabiti KP ile de gsterilir. KP , ksmi basnlar trnden denge sabi-
tidir.
2
PNH
KP = 3
PN2 $ PH32
KP ile KC arasndaki iliki; KP = KC(RT)n eklinde ifade edilir.
n = nrn ngiren olur.
Aada verilen denge tepkimelerinin denge bantlarn deriimler trnden yaznz. KP ile KC arasndaki
ilikiyi gsteriniz.
a) H2(g) + Cl2(g) m 2HCl(g)
b) 2NO(g) + O2(g) m 2NO2(g)
c) CaCO3(k) m CaO(k) + CO2(g)
a) KC = 6HCl@
2
KP = KC (RT)0
9H 2C9Cl 2C
KP = KC olur.
n = 2 2 = 0
2
9NO 2C
b) KC = KP = KC (RT)1 olur.
6NO@ 8O 2B
2
n = 2 3 = 1
c) KC = 9CO2C KP = KC (RT)1 olur.
n = 1 0 = 1
I. X(k) + O2(g) D XO2(g)

II. X3Y4(g) + 4O2(g) D 3XO2(g) + 2Y2O(s)
III. X2(g) + 3Y2(g) D 2XY3(g)
Yukarda verilen tepkimelerin hangilerinde Kp = Kc bants vardr?
D) II ve III C) I, II ve III
164 / 11. Snf - Kimya

Kp ile Kc arasnda;
Kp = Kc(RT)n bants vardr. Kp = Kc alabilmesi iin n = 0 olmaldr.
I. tepkimede X(k) olduu iin n = 0 olur.
II. tepkimede Y2O(s) olduu iin n = 3 5 = 2 olur.
III. tepkimede n = 2 4 = 2 olur.
Cevap : A
Mol says
8
6 X2(g)
4 Z(g)
2 Y2(g)
Zaman
t
1 litrelik bir kapta gerekleen denge tepkimesinin denge sabiti nedir?

(Denge tepkimesi en kk tam saylarla denkletirilecektir.)
A) 2 B) 4 C) 3 D) 4 E) 8
3 3
ncelikle tepkimeyi yazp kat saylarn bulalm. Tepkimedeki harcanma ve oluma oranlar denklemin kat say-
larn verir.
X2(g) + 2Y2(g) D 2Z(g)
Balang : 8 mol 6 mol
_________________________________________
Deiim : 2mol 4 mol +4mol
6mol 2mol 4mol
Denge :
1L 1L 1L
6Z@2 ^ 4 h2 2
6X 2@6Y2@2
Kc = , Kc = 2 = 3 olur.
(6)(2)
Cevap : A
11. Snf - Kimya / 165

2XY(g) D X2(g) + Y2(g)

1
tepkimesinin belirli scaklktaki denge sabiti 'tr.
4
Buna gre, 1 litrelik bir kapta 4 mol XY(g) ile balatlan tepkime dengeye ulatnda XY(g)'nin yzde ka ayr-
m olur?
A) 75 B) 60 C) 50 D) 25 E) 20
2XY(g) D X2(g) + Y2(g)

Balang : 4 mol
Deiim : 2a +a +a
____________________________________________
^4 - 2ah a a
Denge :
1L 1L 1L
6X 2@. 6Y2@ 1
6XY@2
Kc = =
4
2
1 a a 1
= & =
4 (4 - 2a) 2 4 - 2a 2
a = 1 mol bulunur.
XY(g)'nin ayran ksm 2a olduu iin 2 mol XY(g) ayrm olur.
4 mol XY(g)'nin 2 mol ayrtysa bu oran %50 olur.
Cevap : C
Deriimler trnden denge bantsnda kat ve svlar alnmaz,

gaz ya da sulu zeltiler alnrken, Ksmi basnlar trnden denge
bantsnda sadece gazlar alnr.
Hess Yntemi le KC Arasndaki liki

Bir denge tepkimesi ters evrilirse, denge sabitinin arpmaya gre tersi alnr.
2X2(g) + Y2(g) m 2X2Y(g) KC = K
2X2Y(g) m 2X2(g) + Y2(g) KC = 1

K
166 / 11. Snf - Kimya

Bir denge tepkimesi herhangi bir sayyla arplrsa, o say denge sabitine s olarak yazlr.
2X2(g) + Y2(g) m 2X2Y(g) KC = K
4X2(g) + Y2(g) m 4X2Y(g) KC = K2

1
X2(g) + 1 Y2(g) m X2Y(g) KC = K 2
2
Denge tepkimeleri taraf tarafa toplanrsa, denge sabitleri arplr.

2X2(g) + Y2(g) m 2X2Y(g) KC = K1
2X
+ 2Y(g) + Y2(g) m 4XY(g) KC = K2
____________________________________________
2X2(g) + 2Y2(g) m 4XY(g) KC = K1 . K2
2X2(g) + Y2(g) D 2X2Y(g) Kc = 4

Buna gre;
X2Y(g) D X2(g) + 1 Y2(g)
2
tepkimesinin denge sabiti ka olur?

A) 0,5 B) 1 C) 2 D) 4 E) 8
Denge bantlarnda, tepkime ters evrilirse denge sabitinin "1" kuvveti alnr. Tepkime bir say ile arplrsa
o say denge sabitine s olarak yazlr. yleyse,
1
D X2(g) + Y2(g) Kc = c m olur.

1 1 2
X2Y(g)
2 4
1 1
Kc = = bulunur.
4 2
Cevap : A
11. Snf - Kimya / 167

X2(g) + 2Y2(g) E 2XY2(g)

tepkimesinin belirli scaklktaki denge sabiti Kc = 36'dr.
Buna gre, ayn scaklkta;
1
XY2(g) E X2(g) + Y2(g)
2
tepkimesinin denge sabiti katr?
1 1 1
A) B) C) D) 6 E) 18
36 18 6
Tepkime ters evrilip 2'ye blnm

K = 1 1
C 36 = 6
Cevap: C
Sulu fazda gerekleen bir denge tepkimesinin belirli scaklktaki basamaklar yledir,
-
2CIO E CI + CIO 2 (yava)
- -
CIO 2 + CIO E CI + CIO3 (hzl)
Buna gre, tepkimenin denge ve hz bantlar aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
Denge bants Hz bants
6CI @ k. 6CIO 2 @. 6CIO @

A)
- 2
6CIO-3 @ - -
6CIO @ - 2
6CI-@2 6CIO-3 @
k 6CIO @
- 2
6CIO-@3
B)
6CI-@6CIO-2 @
k 6CIO @
- 3
6CIO-@2
C)
6CI-@2 6CIO-3 @
k 6CIO 2 @6CI @
- -
D)
6CIO-3 @3
6CI-@6CIO-2 @
k 6CIO @
- 2
E)
6CIO @-
Hz bants yava adma, denge bants net tepkimeye gre yazlr.

Net tepkime
3C103 E 2CI + CIO3 Cevap: B
168 / 11. Snf - Kimya

Dengey Etkleyen Faktrler

Le Chatelier lkesi
Dengedeki bir sisteme dardan bir etki uygulandnda sistemin dengesi bozulabilir. Sistem dengesini bozan bu
etkiyi azaltc ynde tepki retir. Buna da Le Chatelier ilkesi denir.
Deriimin Etkisi
Bir tepkimenin dengede olup olmad denge kesri ile belirlenir. Denge kesri Q ile gsterilir.
8rnB
Q=
6Reaktif @
Q = KC ise sistem dengededir.

Q > KC ise sistem girenler ynne kayarak dengeye ular.
Q < KC ise sistem rnler ynne kayarak dengeye ular.
X2(g) + Y2(g) m 2XY(g) KC = 18

1 litrelik kapta gerekleen tepkimede 2'er mol X2 ve Y2 ile 4 mol XY gazlar bulunmaktadr.
Buna gre,
a) Sistem dengede midir?
b) Sistem dengede deilse hangi yne net deiim gzlenir?
a) Q = ^ 4h2 = 4 olur.
2

^2h
Q < KC olduu iin sistem dengede deildir.

b) Dengeye ulaabilmek iin tepkime rnler ynne devam etmelidir.
11. Snf - Kimya / 169

Reaktif ve rn Deriimindeki Deiimin Dengeye Etkisi

2X(g) + Y2(g) m 2X2Y(g)
tepkimesi zerinden inceleyelim.
Reaktif Ekleme;
Deriim
Dengedeki sisteme X2 eklenirse 9X 2C artar.
X2
2X2(g) + Y2(g) m 2X2Y(g)
Y2 9Y2C azalr.
X2 Y
9X 2 YC artar.
Zaman
Reaktif ekme;
Dengedeki sistemden X2(g) ekilirse,
2X2(g) + Y2(g) m 2X2Y(g)
Deriim
X2
9X 2C azalr.
Y2 9Y2C artar.
X2 Y 9X 2 YC azalr.
Zaman
rn Ekleme;
Dengedeki sisteme X2Y(g) eklenirse,
2X2(g) + Y2(g) m 2X2Y(g)
Deriim
9X 2C artar.
X2
9Y2C artar.
Y2
9X 2 YC artar.
X2 Y
Zaman
170 / 11. Snf - Kimya
rn ekme;
Dengedeki sistemden X2Y(g) ekilirse,
2X2(g) + Y2(g) m 2X2Y(g)
Deriim
9X 2C azalr.
X2
9Y2C azalr.
Y2
9X 2 YC azalr.
X2 Y
Zaman
Deriimlerin deimesi denge sabitini deitirmez.
X2(g) + Y2(g) D 2XY(g) H < 0 Deriim
tepkimesi dengedeyken t1 annda bir etki uygulanyor. Sistem t2 annda ye- Y2

niden dengeye geldikten sonra t3 annda baka bir etki daha uygulanyor. X2
Sistem t4 annda yeniden dengeye ulayor.
XY
Buna gre, t1 ve t3 anndaki etkiler aadakilerden hangisinde doru olarak
Zaman
verilmitir? t1 t2 t3 t4
t1 t3
A) Y2(g) eklemek scakl artrmak
B) hacmi artrmak scakl azaltmak
C) Y2(g) eklemek hacmi artrmak
D) scakl artr- hacmi artrmak
mak
E) Y2(g) eklemek scakl azaltmak
t1 anndaki etki, sisteme Y2 gaz eklemektir. t3 anndaki etki ise scakl azaltmaktr.
Cevap: E
11. Snf - Kimya / 171

2XY(k) + Z2(g) E 2XYZ(g)

tepkimesi sabit hacimli kapal bir kapta belirli scaklkta dengededir.
Dengedeki bu sisteme uygulanan baz ilemler yledir;
I. XY(k) eklemek
II. XYZ(g) ekmek
III. Z2(g) eklemek
uygulanlan bu ilemlerin hangileriyle denge rnler ynne deiim gsterir?
XY kat olduu iin dengeyi etkilemez, XYZ gaz ekmek ve Z2 gaz eklemek dengeyi rnler ynne kaydrr.
Cevap: D
Basn ve Hacmin Etkisi
M = n Hacim deiimi dengedeki tm deriimleri deitirir.

V
Hacim Azalmas;
Dengedeki bir sistemin hacmi azalr ise tm deriimler artar, denge artan deriimleri azaltmak iin mol says az
olan yne kayar.
X2(g) + 3Y2(g) m 2XY3(g)
Deriim
Tm deriimler artar.
X2
Mol says az olan yn bu tepkimede rnler yndr.
Y2
XY3
Zaman
172 / 11. Snf - Kimya

Hacim artmas;
X2(g) + 3Y2(g) m 2XY3(g)
Deriim
X2 Tm deriimler azalr.
Denge azalan deriimleri artrmak iin mol saysn
Y2
ok olan yne koyar.
XY2
Zaman
Bu tepkimede denge girenler ynne kayar. Tm deriimler azalr.

Eer tepkimede rn ve girenlerin kat saylar toplam eitse denge etkilenmez.
Deriim X2(g) + Y2(g) m 2XY(g)

X2
Hacim artarsa, tm deriimler azalr, fakat denge bozulmaz.
Y2
XY3
Zaman
Kapal bir kapta gerekleen;

X2(g) + 2Y2(g) E 2XY2(g) + s
Bu sisteme t annda yaplan bir etki sonucu deriimlerindeki deiim grafikteki Deriim
gibidir. Y2
Buna gre, t anndaki etki aadakilerden hangisidir? X2
A) Scakl azaltmak XY2

B) Scakl artrmak
C) Hacmi azaltmak Zaman
t t1
D) Ortama Y2 eklemek
E) Ortamdan X2 ekmek
11. Snf - Kimya / 173
t annda ortama Y2 gaz ilave edilmitir. Denge artan Y2 deriimini azaltmak iin rnler ynne kayar.
Cevap: D
Scakln Etkisi
Scaklk hem dengeyi hem de denge sabitini etkiler.
Deriim QXU artar.

QYU artar.
X
Ekzotermik Tepkimeler, QXYU azalr.
Y
KC azalr.
X(g) + Y(g) m XY(g) + s XY
Zaman
Endotermik Tepkimeler,
s + X + 2Y m XY2(g)
Deriim
QXU artar.
X
QYU artar.
Y
QXY2U azalr.
XY2 KC artar.
Zaman
Ekzotermik denge tepkimelerinde KC scaklkta ters, endotermik

denge tepkimelerinde doru orantldr.
174 / 11. Snf - Kimya

ekildeki kapta belirli bir scaklkta dengede bulunan sisteme ayn scaklkta
Ne(g) gnderildiinde kaptaki renk koyulayor. ideal pistonlu
kap
nX(g) mY(g)
Buna gre, krmz renksiz
I. n > m dir.
II. X ve Y gazlarnn deriimleri azalmtr.
III. X gaznn mol says artmtr
Ne gaz eklenince hacim artar denge mol says ok olan yne kayar, n > m olur. Hacim artaca iin tm deri-
imler azalr, fakat denge girenler ynne kayd iin X'in mol says artar.
Cevap: E
X2(g) + 2Y2(g) E 2XY2(g)

sabit hacimli bir kapta gerekleen tepkime ile ilgili;
25 C'de KC = 2 . 101
50 C'de KC = 8 . 102
bilgileri veriliyor.
Buna gre,
I. Denge tepkimesi ekzotermiktir.
II. Scaklk arttka toplam mol says artar.
III. Hacim artarsa X2(g)'nin mol says artar.
Scaklk arttka denge sabiti azalmtr. Denge ekzotermik olur. Scaklk arttka denge girenler ynne hacim
artarsa denge mol says ok olan tarafa yani girenler ynne kayar, X2 nin mol says artar.
Cevap: E
11. Snf - Kimya / 175
SULU ZELT DENGELER

Saf Suyun Otoiyonizasyonu
Saf su 25 C'de ok az miktarda iyonlar.
2H2O(s) m H3O+(suda)+ OH(suda)

Saf suyun iyonlama bants,
Ksu = QH3O+U QOHU ya da

Ksu = QH+U QOHU eklinde olur.
25 C'de
QH+U = QOHU = 1. 107 M olur.
Ksu = 1 . 1014 tr.
Asit zeltilerinde, Baz zeltilerinde,
QH+U > QOHU QOHU > QH+U
pH ve pOH Kavram
H+ iyon deriiminin logaritmas pH,
OH iyon deriiminin logaritmas pOH
olarak ifade edilir.
pH = logQH+U , pOH = logQOHU
25C'de
QH+U = QOH+U = 1. 107 M olur.
pH = log107 = 7
pOH = log107 = 7 olur.

pH + pOH = 14'tr. (25 C)
176 / 11. Snf - Kimya

25 C'deki bir sulu zeltide H+ iyon deriiminin OH iyon deriimine oran 1.1010'dur.
Buna gre, zeltinin pH deeri katr?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 12 E) 13
25 C'de sulu zeltilerde,

Ksu = [H+] . [OH] = 1 .1014
bantsna gre soruyu zeceiz.
6H+@ 10
1.10 ise [H+] = 1.1010[OH] olur.
6OH @
- =
yleyse; Ksu = 1.1014 = 1.1010.[OH].[OH]

[OH] = 1.1012 M, [H+] = 1.102 M olur.
pH = log[H+], pH = log102 pH = 2 bulunur.
Cevap : B
25 C'de pH deeri 8 olan bir zelti ile ilgili;

I. Bazik zellik gsterir.
II. pOH deeri 6'dr.
III. zeltiye su eklenirse pH deeri artar.
25 C'de pH = 8 olduuna gre, zelti baziktir. pH + pOH = 14, pOH = 6 olur.

zelti bazik olduu iin zeltiye su eklenirse OH iyon deriimi azalr, pH deeri azalr, pOH deeri artar.
Cevap : B
pH Cetveli
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Asit Ntral Baz

11. Snf - Kimya / 177
Ast ve Baz Dengeler
Bronsted - Lowry Asit - Baz Tanm

Bronsted - Lowry asit - baz tanmna gre, proton (H+ iyonu) veren maddelere asit, proton (H+ iyonu) alabilen
maddelere baz denir.
NH3 + H2O m NH+4 + OH
NH3 : Baz
H2O : Asit
HF + H2O m H3O+ + F
HF : Asit
H2O : Baz
Konjuge Asit - Baz ifti,

HCN + H2O m H3O+ + CN , NH3 + H2O m NH4+ + OH
Asit1 Baz2 Asit2 Baz1 Baz1 Asit2 Asit1 Baz2
H+ iyonu alverii gerekleen iftlere konjuge asit baz ifti

denir.
Aada verilen tepkimelerdeki konjuge asit-baz iftlerini belirtiniz.

a) H3PO4 + H2O m H2PO4 + H3O+
b) CH3NH2 + H2O m CH3NH3+ + OH
178 / 11. Snf - Kimya

a) H3PO4 + H2O m H2PO4 + H3O+ b) CH3NH2 + H2O m CH3NH3+ + OH

Asit1 Baz2 Baz1 Asit2 Baz1 Asit2 Asit1 Baz2
H2S + NH3 D HS + NH4+

tepkimesiyle ilgili;
I. Brnsted Lowry asit baz tanmna uyan bir tepkimedir.
II. NH+4 , NH3'n konjuge asididir.
III. Tepkimede H2S proton veren maddedir.
Verilen tepkimede Brnsted Lowry asit baz tanmna uyan bir tepkimedir. Tepkimede H2S proton veren yani
asit, NH3 ise proton alan yani baz zellii gsterir. HS, H2S'in konjuge baz, NH4+ ise NH3'n konjuge asididir.
Cevap : E
Zayf Asit - Baz Ayrma Dengeleri

Suda %100 iyonlaamayan asitlere zayf asit, %100 iyonlaamayan bazlara zayf baz denir.
HCN + H2O m H3O+ + CN

HCN, HF, CH3COOH, H2CO3 gibi asitler zayf asitlerdir. NH3 , CH3NH2 , C2H5NH2 gibi bazlar zayf bazlardr.
NH3 + H2O m NH4+ + OH
Zayf asitler HA ile gsterilirse, HA m H+ + A ayrma denklemi ya da HA + H2O m H3O+ + A
Ka = 6H @6A @ olur. Ka = Asitlik ayrma sabitidir.

+ -

6HA@
Zayf baz B ile gsterilirse
B + H2O m BH+ + OH
-
Kb = 6BH @6OH @ olur.
+

6B@
Kb = Bazlk ayrma sabitidir.
Ka ve Kb denge sabiti olduklarndan sadece scaklkla deiir.
11. Snf - Kimya / 179
0,01M HX zayf asidinin pOH deeri 9'dur.

Buna gre, HX zayf asidinin asitlik sabiti katr?
A) 1.108 B) 1.107 C) 2.106
D) 2.107 E) 1.106
ncelikle pH deerini bulalm.

pH + pOH = 14 pH + 9 = 14, pH = 5 bulunur.
pH = log[H+], [H+] = 10pH olur, [H+] = 1.105M
HX zayf asidinin ayrma denklemini yazarsak,
HX D H+ + X
Balang : 0,01M
Deiim : 105 +105 +105 M
_________________________________
Denge : 0,01M 105 105M olur.
K = 6H @6X @ & K = ^10 h = 1.10- 8
+ - - 5 2
a
6HX@ a
10
-2
Cevap : A
0,2M HX zayf asidinin asitlik sabiti Ka=8.105'dir.

Buna gre, asidin iyonlama yzdesi nedir?
A) 4 B) 2 C) 1 D) 0,1 E) 0,2
ncelikle asidin ayrma denklemini yazalm;

HX D H+ + X
Balang : 0,2
Deiim : a +a +a
_________________________________
Denge : 0,2 a a
6H+@6X-@ a
2
-5
6HX@
Ka = & Ka = = 8.10
0, 2
a2 = 16.106 a = 4.103 M olur.

iyonlama yzdesini;
Asidin ayran ksm
%iyonlama = Balang deriimi
.100 formlyle bulalm.
-3
4 .10
%= -1
.100 & iyonlama yzdesi %2 bulunur. Cevap : B
2.10
180 / 11. Snf - Kimya
yonlaan ksm
yonlama yzdesi = $ 100
Asit deriimi
0,5 M NH3 zeltisi iin,

a) pH katr?
b) yonlama yzdesi katr?
(NH3 iin Kb = 2 . 106)
NH3 + H2O m NH4+ + OH

Balang 0,5
Deiim a +a +a

Denge: 0,5 a a
Kb = 2 . 106 = a
2
a = 103M olur.
0,5
yonlama %si = 10 $ 100

-3
pOH = log103 = 3
0,5
pH = 11 olur
yonlama %si = 2 . 101% olur.
Le Chatelier ilkesine gre zayf asit ya da zayf baz zeltilerine

su eklenirse iyonlama yzdesi artar.
Bazlarn Kuvvetlilii
Metallerin hidroksitli bileiklerinde metalik aktiflik artka bazlk kuvvetlilii de artar.
1A
Li KOH > NaOH > LiOH
Na
K
1A 2A 3A
NaOH > Mg(OH)2 > Al(OH)3
3. per. Na Mg Al
11. Snf - Kimya / 181

Asitlik Kuvvetlilii
Holojenli asitlerin kuvvetlilii

7A Elektronegatiflik
Asitlik kuvvetlilii,
F 4.0
Cl 3.0 HI > HBr > HCl > HF
Br 2.8
I 2.5
Oksijenli Asitlerde Kuvvetlilik,

Merkez atomun ykseltgenme basama arttka asitlik kuvvetlilii artar.
HClO4 > HClO3 > HClO2 > HClO
HCIO > HBrO > HIO merkez atomun elektronegatiflii arttka asitlik kuvveti artar
I. HCIO3 > HCIO2

II. HCIO > HBrO
III. HCI > HBr
Yukarda asitlik kuvvetlilii karlatrlmalarndan hangileri doru verilmitir?
I. HCIO3, HCIO2'den daha kuvvetli bir asittir. nk oksijenli asitlerde merkez atomun ykseltgenme basama
arttka (pratik olarak oksijen says arttka) asitlik kuvvetlilii artar.
II. HCIO, HBrO'dan daha kuvvetlidir. nk merkez atomu farkl oksijenli asitlerde merkez atomun ykseltgenme
basamaklar ayn ise elektronegatiflii byk olann asitlii de byktr.
III. HCI, HBr'den daha kuvvetli bir asit deildir. nk halojenli asitlerde halojenin elektronegatiflii azaldka
asitlik kuvvetlilii artar.
Cevap : C
182 / 11. Snf - Kimya

NaOH, Mg(OH)2, AI(OH)3 ve KOH

bazlarnn kuvvetliliklerine gre sralan nasl olmaldr? (19K, 13AI, 12Mg, 11Na)
A) KOH > AI(OH)3 > Mg(OH)2 > NaOH

B) NaOH > KOH > Mg(OH)2 > AI(OH)3
C) Mg(OH)2 > NaOH > AI(OH)3 > KOH
D) KOH > NaOH > Mg(OH)2 > AI(OH)3
E) AI(OH)3 > Mg(OH)2 > KOH > NaOH
Baz kuvvetlilii iin metalik aktiflie baklr. Metalik aktiflik arttka yani metalin ap arttka hidroksitli
bileiklerin bazik zelliide artar.
19K: 1s22s22p63s23p64s1 4. periyot 1A grubu
13AI: 1s22s22p63s23p1 3. periyot 3A grubu
12Mg: 1s22s22p63s2 3. periyot 2A grubu
11Na: 1s22s22p63s1 3. periyot 1A grubu

Metalik aktiflik sralamas,
K > Na > Mg > AI
olduu iin baz kuvvetlilii sralamas;
KOH > NaOH > Mg(OH)2 > AI(OH)3
olur.
Cevap : D
Ntralleme ve Titrasyon
HCl + NaOH NaCl + H2O
Asit Baz Tuz Su
Asit - baz tepkimelerinde net iyon tepkimesi,

H+ + OH H2O
pH
Titrasyon : Deriimi bilinerek hazrlanan asit ya da baz zeltisi
ile ntrleme tepkimesi sonucu deriimi bilinmeyen asit ya da
7 Dnm noktas
baz zeltisinin deriiminin hesaplanmasdr.
Eklenen
Baz zeltisi
hacmi
11. Snf - Kimya / 183

Dnm noktasnda,
MA . VA . TdA = MB . VB . TdB
MA : Asidin deriimi MB : Bazn deriimi

VA : Asidin hacmi VB : Bazn hacmi
TdA : Asidin tesir deerlii TdB : Bazn tesir deerlii
0,2 M 100 mL H2SO4 zeltisi ile ka gram KOH kats kartrlrsa son zeltinin pH deeri 7 olur?
(K: 39, O: 16, H: 1)
A) 22,4 B) 11,2 C) 5,6 D) 2,24 E) 1,12
pH = 7 olmas demek zeltinin ntr olmas demektir. Bunun iin de nH+ = nOH olmaldr.
nH+ = MA . VA . TdA bantsndan
nH+ = 0,2 . 0, 1 . 2 = 0,04 mol bulunur.
nH+ = nOH olduuna gre, nOH = 0,04 mol olur.
Bize ka gram KOH gerekir diye sorduu iin;
m m
n= , 0, 04 =
MA 56
m = 2,24 gram KOH gerekir.
Cevap : D
pH
11
Eklenen asit hacmi

50
pH deeri 11 olan 150 mL KOH zeltisine 50 ml 103M kuvvetli bir asit eklendiinde pH = 7 oluyor.
Buna gre, asidin tesir deerlii katr?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
MA VA . TdA = MB . VB . TdB bantsna gre,

103 . 50 . TdA = 103 . 150 . 1 ise,
TdA = 3 bulunur.
Cevap : C
184 / 11. Snf - Kimya
Hidroliz ve Tampon zeltiler

Kuvvetli asit ve kuvvetli baz tepkimesinden oluan tuz ntr zellik gsterir.
HCl + NaOH NaCl + H2O
Kuvvetli Kuvvetli Ntr
Asit Baz Tuz Su
Ntr tuzlar hidroliz olmaz.
Bazik Tuzlar
Kuvvetli baz ve zayf asitten oluan tuz bazik zellik gsterir. Bazik tuzlar su ile etkileerek hidroliz olur.
O,2 M NaCN tuzunun pH deerini hesaplayalm.
(HCN iin Ka = 2 . 105)
NaCN Na+ + CN 2
a = 1 . 1010
0,2M 0,2M
a = 105 M olur.
CN + H2O m HCN + OH
0,2M pOH = log105 pOH = 5
a +a +a pH = 9 olur.

0,2 a a
K
Kh = su = 1 $ 10 -5 = a
-14 2
Ka 2 $ 10 0,2
Asidik Tuzlar
Kuvvetli asit, zayf bazn tepkimesi sonucu asidik tuz oluur. Asidik tuzlar hidroliz olur.
0,1 M NH4Cl tuzunun pH deerini hesaplayalm.
(NH3 iin Kb = 1 . 105)
NH4Cl NH4+ + Cl
0,1M 0,1M
NH4+ + H2O m NH3 + H3O+
0,1M
a +a +a

0,1 a a
K
Kh = su = 1 $ 10 -5 = a
-14 2
Kb 1 $ 10 0,1
a = 1 . 105 QH3O+U = 1 . 105 pH = log105 pH = 5 olur.
11. Snf - Kimya / 185

0,2M NaX tuzunun pH deeri 9 dur.

Buna gre, tuzu oluturan HX asidinin Ka deeri katr?
A) 1.105 B) 2.105 C) 1.104
D) 2.104 E) 4.104
NaX Na+ + X
0,2M 0,2M
pH = 9 pOH = 5'tir. [OH] = 1.105M olur.

X + H2O D HX + OH
Balang : 0,2
Deiim : 5
10 M 5
+10 M +10 M5
__________________________________________
Denge : 0,2 105M 105M
^10- 5h
2 - 14 - 10
Ksu 1.10 10
Kh = ,
^2.10- 1h
= =
Ka Ka 2.10
-1
Ka = 2.105 olur.
Cevap : B
Tampon zelti
pH deiimlerine kar diren gsteren zeltilere tampon zelti denir.
Zayf asit ve onun kanjuge bazn ieren bir tuz zeltisi ya da zayf baz ve onun konjuge asidini ieren tuz -
zeltisi tampon zelti zellii gsterir.
NH3 NH4Cl , HCN , KCN ............
Tampon zeltilerde,
QH+U = Ka $ 6Asit@ , QOHU = Kb $ 6Baz@

6Tuz@ 6Tuz@
0,2M CH3COOH ve 0,4M CH3COONa tuzunu ieren zeltinin pH deeri katr?

(CH3COOH iin Ka = 2 . 104)
A) 3 B) 4 C) 5 D) 9 E) 10
QH+U = Ka $ 6Asit@ QH+U = 2 . 104 . 0,2

6Tuz@ 0,4
QH+U = 1 .104 pH = log104 = 4 Cevap : B
186 / 11. Snf - Kimya

znme - kelme Tepkmeler

Doymu bir NaCl zeltisine bir miktar iri taneli kaya tuzu yani NaCl ekle-
nirse, znen kat ktlesinin deimedii ama iri tanecikli katnn eklinin
deitii gzlemlenir. yleyse doymu zeltide znme ve kelme olaylar
Na+ Cl ayn hzda devam etmektedir.
NaCl(k) m Na+(suda) + Cl (suda)
NaCl(k)
Tuzlarn znrl
Suda az znen iyonik katlarn znme hznn kme hzna eit olduu denge durumuna znrlk dengesi
denir.
Hz
AgCl(k) m Ag+(suda) + Cl (suda)
znme dengesinin denge sabitine znrlk arpm denir.
znme hz
znrlk arpm K ile gsterilir.
kelme hz
K = QAg+U QClU
Zaman
t
Aada verilen tuzlarn znme denklemlerini ve znrlk arpm ifadelerini yaznz.

a) MgF2 b) Ag2SO4 c) Fe(oH)3 d) ZnS
a) MgF2 m Mg2+ + 2F K = QMg2+U QFU2
b) Ag2SO4 m 2Ag+ + SO 2
4 K = QAg+U2 QSO 2
4U
c) Fe(OH)3 m Fe3+ + 3OH K = QFe3+U QOHU3
d) ZnS m Zn2+ + S2 K = QZn2+U QS2U
MgF2'nin belirli scaklktaki znrlk arpm deeri 3,2 . 105 dir.

Buna gre, MgF2'nin saf sudaki znrl ka mol/L olur?
A) 4.104 B) 2.103 C) 4.103
D) 2.102 E) 4.102
11. Snf - Kimya / 187

ncelikle MgF2'nin ayrma denklemini yazalm;

MgF2 (k) D Mg 2+ + 2F-
s s 2s
znrle "s" dersek,

K = [Mg2+] . [F]2
3,2 . 105 = s.(2s)2 4s3 = 32.106
s = 2.102M olur.
Cevap : D
10 litrelik MgCO3 doygun zeltisinde ka mol MgCO3 znmtr? (MgCO3 iin K = 4.108)
A) 2.104 B) 2.103 C) 1.102
D) 2.102 E) 4.102
ncelikle ayrma denklemini yazalm,

2+ 2-
MgCO3 (k) D Mg + CO3
s s s
2+
K3(k)=D[Mg
MgCO . [ CO32- ] = s2
Mg2+] +
s s s
4.108 = s2 s = 2.104M bulunur.
Bize znen MgCO3'n mol saysn sorduu iin,
n
s = M = 'den
V
-4 n -3
2.10 = 10L & n = 2.10 mol bulunur.
Cevap : B
200L doygun CaSO4 zeltisi hazrlamak iin ka gram CaSO4 kats gerekmektedir?
(CaSO4 iin K = 4.108 CaSO4:136)
A) 5,44 B) 2,72 C) 1,36
D) 0,544 E) 0,272
188 / 11. Snf - Kimya

ncelikle znme denklemini yazalm;

2+ 2-
CaSO 4 (k) D Ca + SO 4
s s s
K
CaSO 4 (k= [Ca2+2+]
) D Ca . [ SO 24- ]
+ s2 = 4.108 s = 2.104 M olur.
s s s
n -4 n
s = M = 'den 2.10 =
v 200
n = 4.102 mol bulunur.

m -2 m
n= 'dan 4.10 = m = 5, 44 gram olur.
MA 136
Cevap : A
kelti Oluumu ve kelme art

ki farkl tuz zeltisi kartrldnda kme olup olmayacan Q (denge kesri)'ya bakarak karar verilir.
Q = K ise Dibinde kats olmayan doygun zeltidir.
Q > K ise zelti ar doymu olur. Sistem dengeye gelene kadar kme olur.
Q < K ise Doymam zeltidir. Sistem dengede deildir.
0,02M 100mL Pb(NO3)2 zeltisiyle ka molar 100 mL KF zeltisi kartrlrsa dibinde kats olmayan doygun
zelti elde edilir? (PbF2 iin K = 1.108)
A) 4.104 B) 2.104 C) 4.103
D) 2.103 E) 4.102
ki zelti kartrlnca;
Pb(NO3)2 Pb2+ + 2NO3
0,02M 0,02M
KF K+ + F
XM XM
2+ -
Pb + 2F D PbF2 (k)
0, 01M XM
2
zeltiler eit hacimde kartrld iin deriimlerin yars alnr.

K = [Pb2+] . [F]2 1.108 = 102 a k x= 2.103M olur.
x 2
Cevap : D
2
11. Snf - Kimya / 189
Ortak yon Etkisi

Doymu bir zeltiye zeltideki iyonlardan birini ieren baka bir kat ya da zelti eklenirse, doymu zelti-
nin znrl azalr.
Ortak iyon znrl azaltr.
AgI'nn 0,01M'lk AgNO3 zeltisindeki znrl 1.1012 M'dir.

Buna gre, AgI'nn saf sudaki znrl ka molardr?
A) 1.1014 B) 1.1012 C) 1.108
D) 1.107 E) 1.105
ncelikle ortak iyondan yola karak AgI'nn K deerini hesaplaynz.

AgNO3 Ag+ + NO3
0,01M 0,02M
AgI(k) D Ag+ + I
1.1012M 1.10 12 M 1.1012 M
K = [Ag+] . [I]
K = 102 . 1012 = 1.1014 bulunur.
Bize saf sudaki znrl sorulduu iin;

+ -
AgI(k) D Ag + I
s s s
K = [Ag+] . [I] = s2
1.1014 = s2 s = 1.107 M olur. Cevap : D
Belirli scaklkta 0,2 M KI zeltisinin 2 litresinde ka mol PbI2 znmtr? (PbI2 iin K = 8.1012)
A) 4.1010 B) 2.1010 C) 4.1011
D) 2.1011 E) 1.1011
190 / 11. Snf - Kimya

+ -
KI $ K + I
0, 2M 0, 2M 0, 2M

2+ -
PbI 2 D Pb + 2I
XM XM 2XM
PbI2 iin K bantsn yazalm.
K = [Pb2+][I]2
8 . 1012= (X) (0,2 + 2X)2
X = 2 . 1010
M = n & 2.10 = n & n = 4.10 mol
-10 -10
V 2
Cevap : A
Kompleks Oluma ve Ayrma Dengeler
F F H
B + N F B N H
F F H H H
F H
BF3 ile NH3 n tepkimesinde ortaklaa kullanlan elektron iftini NH3 salar. Oluan bu baa koordine kovalent
ba,, bileie ise koordinasyon bileii ya da kompleks denir.
Koordinasyon bileiklerinde elektron ifti veren Lewis baz, elektron ifti alan ise Lewis asididir.
BF3 : Lewis asidi
NH3 : Lewis baz
Fe2+ + 6CN m QFe(CN)6U4
Koordinasyon bileii oluumu ile ilgili;

Fe 2+ : Merkez iyondur ve Lewis asididir.
CN : Ligand olarak adlandrlr ve Lewis bazdr.
11. Snf - Kimya / 191

QAg(NH3)2U+ koordinasyon bileiinin merkez iyon ve ligandn belirtiniz.
Ag+ + 2NH3 m QAg(NH3)2U+

Ag+; Merkez iyon
NH3; Ligand
Aada verilen koordinasyon bileiklerinden hangisinin karsnda verilen oluum dengesi bants yanltr?
6Cu (CN) 4@2- 6Fe (SCN)@2+

A) [Cu(CN)4]2 [Fe(SCN)]2+ Kol =
6Cu 2+@6CN-@4 6Fe 2+@6SCN-@
Kol = B)
6PbI 4@2- 6Ag (NH3) 2@+

C) [PbI4]2 [Ag(NH3)2]+ Kol =
6Pb 2+@6I-@4
Kol = D)
8Ag+B6NH 3@2
6Co (NH3) 6@3+

[Co(NH3)6]3+ Kol =
6Co3+@6NH3@6
E)
Fe3+ + SCN D [Fe(SCN)]2+ koordinasyon bileiinin oluum sabiti.
6Fe (SCN@2+
6Fe3+@. 6SCN-@
K ol = olur.
Bu koordinasyon bileiinde merkez iyon Fe3+ iyonudur.

Cevap : B
192 / 11. Snf - Kimya

Sınıf Kimya Akıllı Defter

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sınıf Kimya Akıllı Defter

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu defter, siz retmenlerimize zel olarak

boluklar doldurulmu bir ekilde baslmtr.

ZM DERGS YAYINCILIK SAN. TC. LTD. T.ne aittir.

Tamamnn ya da bir ksmnn rn yaymlayan irketin

nceden izni olmakszn fotokopi ya da elektronik, mekanik

herhangi bir kayt sistemiyle oaltlmas, yaymlanmas ve

zm Yaynlar Grafik Birimi

zm Yaynlar Dizgi Birimi

          

artran etkili bir eitim aracdr.

Yaynlarnn kltrnde yer alan nemli bir birikimdir.

Thomson Atom Modeli

Ders anlatm srasnda kullanacaklar ek materyallerin notlarn defterlerine alabilirler.

Birlikte baarmak dileiyle

MODERN ATOM TEORS

Dalton Atom Modeli

- Elementler atom ad verilen ok kk taneciklerden olumutur.

John Dalton, renk kr olmasndan dola-

11. Snf - Kimya / 5

Katot nlarnn zellikleri;

- Katottan anota doru hareket ederler.

6 / 11. Snf - Kimya

Elektron yapm ya damlalarna elektriksel alan uy-

11. Snf - Kimya / 7

Protonun ktlesi elektronun ktlesinin yakla-

Moseley'in X-nlar spektrumu

Temel Taneciin zellikleri:

Tanecik Elektrik Yk (Cloumb) Ktlesi (gram)

Proton +1,602.1019 1.673.1024

Elektron 1,602.1019 9.109.1028

8 / 11. Snf - Kimya

Thomson Atom Modeli

Thomson atom modeli zml kek modeli

Thomson atom modelinin eksikleri,

Rutherford Atom Modeli :

Rutherford'un a salma deneyi

11. Snf - Kimya / 9

Rutherford atom modeli ekirdekli atom modeli olarak bilinir.

10 / 11. Snf - Kimya

ATOMUN KUANTUM MODEL, KUANTUM SAYILARI, ELEKTRON DZLMLER

Manyetik alan bileeni

Dalga boyu arttka dalgann frekans azalr.

Ik hznn dalga boyu ve frekansla arasndaki iliki;

c = 3.108 m/s = 600 nm =?

11. Snf - Kimya / 11

Inlar Radyo dalgalar

Mor tesi Kzl tesi

= 380 450 500 550 600 650 700 760 nm

Grnr Blge Spektrumu

h = 6,62.1034 j.s = 15.10 8m

Elektron Ima Ima

Ima iddeti artrlrsa daha fazla elektron kopar.

Bohr Atom Modeli

14 / 11. Snf - Kimya

RH = 2,18 . 1018 , n yrnge, Z ise atom numarasdr.

Bohr atom teorisinde enerji dzeyi diyagram

Balmer serisindeki malar grnr blge malardr.

11. Snf - Kimya / 15

= 0,046.1026 = 4,6.1024s1 olur.

Dalga ve Tanecik kilii:

16 / 11. Snf - Kimya

de Broglie dalga boyu;

= 1.1041 m olur. 1m = 109 nm

Dalga ve Tanecik kilii: