Lys Kimya PDF

LYS // KMYA FY NO
MODERN ATOM TEORS

Atom le lgili Dnceler - Elektromanyetik Imalar - Kuantum Mekanii 01
hhATOM LE LGL DNCELER rnek1:
Dalton Atom Modeli Mg(NO3)2 svs 965 amperlik akmla 20 saniye elektroliz
edildiinde katotta ka gram Mg kats birikir? (Mg: 24)
hh Atom ii dolu kredir.
Mg(NO3)2 Mg2+ + 2NO3
hh Maddenin en kk yap ta atomdur. Mg+2 + 2e Mg(k)
Q=i.t
hh Bir elementin tm atomlar zdetir.
Q = 965 . 20
hh Atomlar paralanamaz. Q = 9650 . 2 C
1 mol 965 00 C
hh Katl oranlar yasasn gelitirmitir. x 2.9650 C
__________________________
x = 0,2 mol e
Mg +2 2e
W
$ Mg (k)
\
Atom Alt Tanecikler 0, 2 mol e 0, 1 mol Mg
1 mol Mg 24 gram
0,1 mol 2,4 gram Mg birikir.
Elektronun Kefi:
hh Atom alt paracklardan ilk kefedilen elektrondur. Faraday
yapm olduu elektroliz deneyleriyle atom alt paracklarn
olmas gerektiini ortaya koymutur. Crookes:
hh Crookes yapm olduu almada vakumlanm gaz tple-
ri kullanmtr. Bu gaz tplerinde, tpn katot ucundan anot
Faraday Kanunlar:
ucuna doru nlarn gittiini gzlemlemitir. Bu nlara ka-
hh Bir elektroliz devresinde devreden geen yk miktar ile devrede biriken tot nlar ad verilir.
madde miktar doru orantldr.
Katot () Anot (+)

Q = i . t
elektrik yk akm zaman
(coulomb) (amper)(saniye)
hh 96500C = 1mol e = 1F (Faraday)

+
HgCl2(suda) zeltisini inceleyelim,
W
Hg 2+ + 2e - " Hg (k)
Z
Yksek gerilim
1mol e- kayna
0, 5 mol
1F
0, 5 mol
Devreden 1 mol elektron geerse devrede 0,5 mol Hg birikir.
LYS Kimya Planl Ders Fy 1

MODERN ATOM TEORS / Atom le lgili Dnceler
Katot Inlarnn zellikleri Katot () Anot (+)
hh () ykl nlardr. S
hh Katottan anota doru hareket eder. N
hh Elektrik ve manyetik alanda sapmaya urar. +
hh Tp ierisindeki gazn cinsine ve elektrot olarak kullanlan maddenin trne

bal deildir.
Manyetiksel alan
hh Stoney, 1890'l yllarda katot nlarna elektron adnn veril-
mesini nermitir.
Thomson Atom Modeli:
rnek2:
Katot nlar ile ilgili,
I. Katottan anota doru hareket eder.
II. Elektriksel alanda pozitif kutba sapar.
III. Protonlarn kefini salamtr.
yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III hh Thomson atom modeline gre atom + ykl bir kredir.
hh ykler ise atom ierisinde rastgele dalmtr.

Katot nlar elektronun kefini salamtr.
hh ykler ile + ykl tanecikler birbirini yk olarak dengele-
mektedir.
Elektron Yknn ve Ktlesinin Hesaplanmas Millikan'n Ya Damlas Deneyi:

Thomson:
hh Elektronun, elektriksel ve manyetiksel alandaki sapmalarna X n
yk (q) Ya
kullanarak elektron iin orann hesaplamtr.
ktle (m) +
Katot () Anot (+)

+
hh Serbest dmeye urayan ya damlasnn bulunduu artama

X nlar gnderiliyor. Bylelikle azot ve oksijen gazlarndan
+
elektron koparak, elektronun ya damlasna yapmas sa-
lanyor. Uygulanan eletriksel alan kuvvetiyle serbest dme-
ye urayan ya damlas havada asl kalyor.
hh Elektriksel alan kuvveti ve yerekimi kuvvetini kullanarak Mil-

Elektriksel alan
likan elektronun ykn ve ktlesini ayr ayr hesaplamtr.
2 LYS Kimya Planl Ders Fy

MODERN ATOM TEORS / Atom le lgili Dnceler
rnek3: ekirdek
Atom alt paracklar ile ilgili,

I. lk kefedilen elektrondur.
II. Millikan elektronlarn ykn ve ktlesini hesaplamtr.
III. Thomson elektronlarn yk/ktle orann belirlemitir.
D) II ve III E) I, II ve III
rnek4:
Thomson atom modeli ile ilgili aadakilerden hangisi
Verilen tm ncller dorudur. yanltr?
A) Atom ii dolu ykl bir kredir.

B) Atom "+" ve "" yklerden oluur.
Kanal Inlar: C) "+" ykler atomun merkezinde toplanmtr.
hh Atom, ntr olduu iin katot nlaryla birlikte pozitif ykl D) "" ykler atom ierisinde rastgele dalmtr.
paracklarn olumas gerekir. E) Atom yk bakmndan ntrdr.
hh Pozitif ykl bu nlara kanal nlar ad verilir. Kanal nla-
"+" ykler atomun merkezinde deil tm atom iine rastgele dalmtr.
r kullanlan maddenin cinsine baldr. Anottan katota doru
hareket eder.
Ntronun Kefi
Chadwick:
Moseley:
hh ekirdek tepkimeleri zerine yapm olduu almalar sonu-
hh Her elementin kendine zg proton says olduunu kefet-
cunda ekirdekte ktlesi yaklak olarak protona eit yksz
mitir.
tanecikleri kefetmitir. Chadwick, bu taneciklere ntron adn
vermitir.
Rutherford Atom Modeli:
rnek5:
Rutherford atom modeli ile ilgili,
I. Atomun byk bir ksm boluktur.
II. "+" ykler ekirdek ad verilen ok kk bir hacimde top-
lanmtr.
III. Atomun ktlesini ekirdekteki "+" ykler oluturur.
Atomun byk bir ksm boluktur. + ykler ekirdek denilen ok
kk bir hacimde toplanmtr. Atomun ktlesinin yaklak yar- Atomun ktlesinin yaklak yarsn (+) ykler oluturur ve byk bir ksm bo-
sn protonlarn oluturduunu belirtmitir. luktur.
Sorusu
retmen
Dnyann en nemli bilim insanlarndan olan Moseley X nlar

kullanarak elementlere ait proton saylarn kefetmitir.
Moseley ka ylnda ve nerede lmtr?
Moseley 10 Austos 1915 ylnda Gelibolu'da savarken lmtr.

MODERN ATOM TEORS / Elektromanyetik Imalar
hhELEKTROMANYETK IIMALAR Ik Hz(c):

hh Bir dalgann bolukta birim zamanda ald yolu ifade eder.
Elektromanyetik Imalarn Dalga Modeli:
2,99 . 108 m/s + 3 . 108 m/s
Manyetiksel alan bileeni
c = .
Ik hz Dalga frekans
Yaylma boyu
dorultusu
Elektriksel alan hh 1nm = 109m

bileeni
rnek6:
Dalga Boyu(): Dalga boyu 300 nm olan bir n frekans ka Hertz
olur? (c = 3 . 108 m/s)
hh Elektromanyetik ma ile maddenin etkileimi incelenerek
atom hakknda bilgi edinilir. 8
3.10 7 .o
-
C = . 3.10 = Y
hh Elektromanyetik ma elektrik ve manyetik alanda dalgalar o = 10 15 Hz
= 300nm = 3 . 107 m
halinde yaylan enerji eklidir.
hh Ardk iki dalgann iki tepe ya da iki ukur nokta arasndaki uzakla dalga rnek7:
boyu denir. Birimi metre(m), nanometre(nm) dir. Frekans 6 . 1014 Hz olan n dalga boyu ka nm'dir?
(c = 3 . 108 m/s )
= 6 . 1014 Hz
C = .
3 . 108 = . 6 . 1014
Frekans():
1 1 1
= 2 . 106 m = 2 . 106 . 109 nm = 2 . 103 nm = 500 nm
hh Belirli bir noktadan bir saniyede geen dalga saysna frekans
1
denir. Birimi Hertz'dir. Hertz olarak ifade edilir.
Saniye Elektromanyetik Spektrum:
hh Elektromanyetik dalgalarn tmn kapsayan n dizimine
elektromanyetik dalga spektrumu denir.
380nm 760nm Grnr blge
hh 380nm dalga boyundan daha kk blge mor tesi nlarn

olduu blgedir. Bu blgedeki malar yksek enerjili ve yk-
Genlik(A): sek frekansldr.
hh Dalgann tepe ya da ukur noktasnn denge noktasna olan uzaklna gen-

hh 760nm dalga boyundan byk blge ise kzltesi nlarn ol-
lik denir.
duu blgedir. Bu blgedeki malar dk enerjili ve dk
frekansldr.
Elektromanyetik malarn maddelerle etkileimini inceleyen

ksmna spektroskopi denir.

Frekans, (s1)
1024 1022 1020 1018 1016 1014 1012 1010 108 106 104
Inlar Radyo dalgalar
X Inlar Mikrodalga
Mor tesi Kzl tesi
1016 1014 1012 1010 108 106 106 104 102 100 102 104
Dalga boyu, (m)
Grnr blge
= 390 450 500 550 600 650 700 760 nm
In kili Doas
hh Young deneyi, n dalga modelini aklar. Bu deneye gre
Dalga Modeli n ift yarktaki giriim deseni incelenmitir.
hh In krlmas, yansmas, giriim deseni oluturmas n

dalga hareketi ile ilgilidir.
hh In dalga hareketini ilk Huygens ileri srmtr. Tanecik Modeli
Young Deneyi hh In tanecikler halinde hareket ettiini aklayan modeller-

dir. Bunlar siyah cisim mas ve fotoelektrik olaydr.
Tek delikli ift delikli
ekran ekran
Siyah Cisim Imas:

hh I tamamen sourup hi yanstmayan maddelere siyah ci-
sim denir.
Ik
kayna

Fotoelektrik Olay: Planck Kuantum Kuram

hh Bir metal yzeye gnderilen nn metal yzeyindeki elekt- hh Max Planck siyah cisim masn aklayabilmek iin enerji
ronlar koparmas olayna fotoelektrik olay denir. Fotoelektrik madde gibi kesirlidir. nerisini ortaya atmtr.
olay, n tanecik modelini aklar.
hh Enerji belirli deerlerdeki enerji paketleri olarak adlandrlm-
hh Imann frekans elektronun balanma frekansndan kk tr.
ise metal levhadan elektron kopmaz. hh Enerji paketlerine kuant ad verilir.
hh Imann iddeti artrlsa kopan elektron says artar. hh Planck, ma enerjisinin belirli byklkler halinde alnp
verilebileceini belirtmitir. Ima enerjisinin frekansla doru
hh Imann frekans artarsa kopan elektron says artmaz, ko- orantl dalga boyuyla ters orantl olduunu ortaya koymu-
pan elektronun kinetik enerjisi artar. tur.
hh hh Enerji E = h . forml ile belirtilir.
h: Planck sabiti olup deeri 6,63 . 1034 j.s'dir.

Ima Ima
Ima Elektron c Elektron
hh c = . =

c
E=h. eklinde yazlabilir.

Metal Metal rnek8:

Dalga boyu 221nm olan nnyaym olduu enerji ka

8 34 j/s)

joule olur? (c
= 3 . 10 m/s)
(h =6,63 . 10

E=?
= 221nm = 221 . 109m = 2,21 . 107m

Ima Ima Ima c
ktron Elektron Ima
Elektron E = h.
Elektron
Hzl
34 .
elektron
3.10 8
Yksek frekansl E = 6,63 . 10
ma 2, 21.10 - 7
E = 9 . 1019 joule
Metal Metal Metal

Bohr Atom Modeli:

hh Bohr atom modeline gre ekirdein evresinde bulunan
elektronlar, ekirdein evresinden belirli uzaklktaki katman
Ima iddeti artrlrsa daha fazla elektron kopar. ya da enerji dzeylerinde bulunurlar. Elektron ekirdekten
Hzl
uzaklatka enerjisi artar.
Hzl
ksek frekansl Yksek frekansl elektron elektron 1. 2. 3. 4.
ma ma
(E = E3 E2)

e e
Metal Metal ekirdek
K L M N

hh Elektron enerjisi bulunduklar yrngelerin enerjilerine eit-

tir. Temel enerji dzeyinde bulunan bir elektron enerji alarak

bir st enerji seviyesine tanabilir. Buna uyarlm hal de-
Imann frekans artrlrsa elektronlarn kinetik enerjisi artar. nir. Uyarlm halde bulunan elektron temel hale geerken 2
enerji dzeyi arasndaki fark kadar enerjiyi darya yayar.

n=
1 1
9E = h. = R H f 2
- 2 pZ 2 n=7
n=6
ni nd n=5
n=4
RH = 2,18 . 1018 Bracket
n=3
Paschen
ni = i enerji dzeyi Balmer
Enerji
n=2
nd = d enerji dzeyi
Z = atom numaras Lyman
n=1
Lyman serisi
rnek9: rnek10:
Hidrojen atomunun 2. enerji dzeyinde bulunan elektro- Li 2+ iyonunun 2. enerji dzeyinde bulunan bir elektro-
nunun temel hale dn srasnda yaym olduu ener- nunun 1. enerji dzeyine (temel enerji dzeyine) gelii
jinin frekans ka Hz olur? srasnda yaylan nn frekans ka Hz'dir?
(RH = 2. 1018) (h = 6 . 1034) (1H) (h = 6 . 1034, RH = 2 . 1018, 3Li)
1 - 1 2
9 E = h. o = R H d
n i2 n d2 n
9E = E 2 - E 1 Z
1 - 1 9E = h . o
9E = R H d
n i2 n d2 n
.Z 2 1 - 1
9E = 2.10 18 . c m .3 2
-
12 22 27 -18
= 6.10 -34 .o
2 .10
= 2.10 -18 . a 1 - 4 k .9
1 1
9E = 2.10 18 . c 1 - 2 m 1 2 1 1
-
-
2 27.10 18 1
o= 2 . -
-18 3 3 -18 3 6.10 34
9E 2.10 . 4 2 .10 18
= = - = 2.9.10 .4
9
27 o = 4 .10 16 Hz
3 - - -
9E = 2 .10 18
E = h.o & 2 .10 18 = 6.10 34 .o
1
o = 4 .10 16 Hz

rnek11: rnek13:
1H atomunun 3. enerji dzeyinde bulunan elektronun 2. Atom spektrumlar ile ilgili,
enerji dzeyine geii srasnda yaym olduu enerjinin
I. Spektrum izgilerinin seriler oluturmas
dalga boyu ka nm'dir?
II. Elementlerin trne bal olarak farkl spektrum izgileri
(RH = 2 . 1018, h = 6 . 1034, c = 3 . 108) olumas
III. Her bir spektrum izgisine ait belirli bir dalga boyu dee-
c rinin bulunmas
9E = h.
m
c 1 1 - -
5.10 18 6.10 34 .3.10 8 zelliklerinden hangileri Bohr atom modeli ile aklan-
9E = h . O = R H . d 2 - 2 n . Z 2 =
ni nd 18 m mtr?
-
9E = 2.10 18 . a 4 - 9 k .1
- 1 1 18.10 26 .18
m= -
5.10 18 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
-
-18 5 5.10 18 18.18 -
9E = 2.10 . 36 = 18 m = 5 .10 8 m D) II ve III E) I, II ve III
m b 640 nm
ncllerin tamam dorudur.
rnek14:
rnek12:
Bohr atom modeli ile ilgili,
4 Be iyonunun 3. enerji dzeyinde bulunan elektronu-
3+
I. Elektronlar atom ekirdeinin etrafnda dairesel yrnge-
nun temel enerji dzeyine gelirken yaym olduu enerji- lerde bulunur.
nin dalga boyu ka nm'dir? II. Atom, temel halden uyarlm hale geerken ma yapar.
(h = 6 . 1034, c=3. 108, RH = 2 . 1018) III. En dk enerjili orbital 1s orbitalidir.
c 1 1
9E = h . = R H d 2 - 2 n .Z 2
m n n i d A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
= 2.10 a 1 - k .16
1 1 -18
9 D) II ve III E) I, II ve III
-18 8
9E = 2.10 . 9 .16 Temel halden uyarlm hale geerken atom enerji sourur, Bohr orbital kavra-
c mndan bahsetmemitir.
9 E = h.
m
- -
16.16.10 18 6.10 34 .3.10 8
=
9 m
- -
16.16.10 18 .m = 18.10 26 .9
9
18 .9.10 26
- hhKUANTUM MEKAN
m= - m
16 .16.10 18
8 De Broglie Dalga Boyu
81 - 81 -
m = 128 .10 8 m = 128 .10 8 .10 9 nm
hh 1924'te Lauis de Broglie kk taneciklerin dalgaya benzer
810
m = 128 nm zellikler gstereceini belirtmitir.
hh de Broglie, Einstein ve Planck'n enerji eitliklerini kullanarak

tanciklere elik eden dalga boylarn hesaplamtr.

MODERN ATOM TEORS / Kuantum Mekanii
Her tanecie elik eden bir dalga boyu vardr. Heisenberg Belirsizlik lkesi
c
Planck : E = h.
hh Heisenberg'e gre elektron ekirdein evresinde belirli y-
Einstein : E = mc2 rngede hareket etmez. nk elektronun hem konumu hem
c de hz birlikte bilinemez. Buna belirsizlik ilkesi denir.
h. = mc2

h h
= O= h
m.c m. 9X .9 $
konum hz 4m
rnek15: hh Elektronlarn bulunma olaslnn en yksek olduu blgeler

vardr. Bunlara orbital denir. Orbitaller bir enerji dzeyinin alt
2kg ktleli ve k hznn 6'da 1'i hzla hareket eden bir
cisme elik eden dalgann dalga boyu (de Broglie dalga enerji seviyelerini ifade eder. 4 eit orbital vardr. Bunlar s,
boyu) ka nm'dir? p, d ve f orbitalleridir.
(h = 6 . 1034j.s, c = 3 . 108m/s)
2
S
m2
j = kg. 2 6
s P
h
m=
m .j d
10
6.10 34 = 6.10 34 =
m= 6.10 42 m
3.10 8 10 8 f
14
2.
6
2
m = 6.10 42 m ise 6.10 33 nm
Kuantum Saylar
Elektronlarn nasl dizilmesi gerektiini gsterir.
rnek16:
Ktlesi 30 kg olan hareket halindeki bir cismin de Broglie
dalga boyu 1 . 10-35nm'dir. Buna gre, taneciin hz ka Bakuantum Says:
m/s'dir?
hh Elektron dalmndaki ba katsaydr. Yani "katman says" olarak ifade edi-
(h = 6 . 1034) lir, "n" ile gsterilir.
= 1 . 1035nm = 1 . 1044m
h
m=
m.j 1. 2. 3. ...
34
6.10
1.10 44 = n = 1, 2, 3 ...
30.j
34 10 9
6.10 10 10 .10
j= = 5 = = 2.10 9 m/s M ...
K L M
30.10 44 5 K L
11
Na n=3 9
F n=2
2 8 1 2 7

Asal Momentum Kuantum Says: Orbital ekilleri

hh Orbitallerin eklini ve ekil farkllyla oluan alt enerji dzey- s orbitali; kreseldir, enerji dzeyi arttka orbital bykl
lerini aklar. artar.
y
Yani dier bir deile "orbital trn" sembolize eder, "" ile gs-
z
terilir.
x
1S
2S
= 0 s, = 1 p , = 2 d, = 3 f 3S
hh Bir enerji dzeyinde bulunabilecek orbital eidini = n 1 p orbitali; e enerjili olmak zere 3 orbitalden oluur.
bants belirler.
y y y
n = 1 = 0 1s Z Z
x x x
n = 2 = 1, 0 2s 2p
px py pz
n = 3 = 2, 1, 0 3s 3p 3d
n = 4 = 3, 2, 1, 0 4s 4p 4d 4f
d orbitali; e enerjili 5 orbitalden oluur.
rnek17:
Manyetik Kuantum Says:
n = 3 , = 2 kuantum saylarna sahip orbitalin tr ile
hh Orbitallerin uzaydaki ynelilerini ifade eder. Baka bir dei- manyetik kuantum says nedir?
le "orbital says" anlamna gelir. "ml" ile gsterilir.
orbital tr m,
hh Bir orbital eidinde ka tane orbital olacan m1 + 2 = d - 2, - 1, 0, + 1, + 2

kural belirler.
m = ...+
Spin Kuantum Says:
= 0 s 1 tane orbital m = 0
Elektronlarn orbitallerdeki ynelmelerini ifade eder.
1 1
= 1 p 3 tane orbital m = 1, 0, +1 ms = + ya da 'dir.
2 2
= 2 d 5 tane orbital m = 2, 1, 0, +1, +2

1 1
+ -
2 2
= 3 f 7 tane orbital m = 3, 2, 1, 0,+1,+2,+3
Bir orbitalde zt spinli (ynl) olmak zere en fazla 2 elektron

bulunur.

Ba Kuantum Orbital Kuantum Says (l ) Manyetik Kuantum Says Orbital Says Gsterimi
Says (m l)
1 0 0 1 1s
2 0 0 1 2s
1 1, 0, +1 3 2p
3 0 0 1 3s
1 1, 0, +1 3 3p
2 2, 1, 0, +1, +2 5 3d
4 0 0 1 4s
1 1, 0, +1 3 4p
2 2, 1, 0, +1 +2 5 4d
3 3, 2, 1, 0, +1, +2, +3 7 4f
Elektron Dalm Pauli lkesi:

hh Bir orbitale zt spinli olmak zere en fazla iki elektron yerleir.
= 0 s
Aufbau lkesi:
= 1 p
hh Elektronlar ekirdee en yakn enerji dzeyinden balanarak
yksek enerjili orbitallere doru doldurulur. = 2 d
Bir enerji dzeyi tam dolmadan dier enerji dzeyine geilmez.
1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d
n 1 2 2 3 3 3 4 4 4
0 0 1 0 1 2 0 1 2
Hund Kural:
+
n+ 1 2 3 3 4 5 4 5 6 hh E enerjili orbitallere elektronlar nce ayn spinli ve tek tek
sonra zt spinli ve tam dolucak ekilde yerleir (p, d, f)
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10

elektron dalmlar n + deerlerinin artna gre yazlr.
n + deeri eit gelenlerde n deeri byk olan sona yazlr. Doru Yanl

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2 4d10 5p6 6s2 4f14

18X = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
Yanl
2 2 2
15X = 1s 2s 2p 3s 3p
6 3
Doru
21X = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1
1X = 1s1

Deerlik Elektronlar Uyarlm Hal

hh Son enerji dzeyinde bulunan toplam elektron saysna de- hh Temel halde elektron enerji olarak st seviye enerjisine tan-
erlik elektron says denir. masna uyarlm hal denir.
deerlik elektron says = 2
: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6/ 4s2 hh Uyarlm hal kararsz bir durumdur.
20X
: 1s2 2s2 2p6 / 3s2 3p4

deerlik e says = 6
11X : 1s2 2s2 2p6 3s1 Temel hal
16X

deerlik e says = 3
11 X
_
: 1s2 2s2 2p6 4s1 Uyarlm hal

21X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 / 4s2 3d1 (d ile bittiinde s ve d
alnr.)

6X : 1s2 2s2 2p2 Temel hal
35X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 / 4s2 3d10 4p5
deerlik e says = 7
(P ile bittiinde s ve p 6X
_
: 1s2 2s1 2p3 Uyarlm hal
alnr.
Kresel Simetri yonlarn Elektron Dalm

hh Elektron dalmndaki son terimin ya tam dolu ya da yar
dolu olmasna kresel simetri denir.
Anyon:
s2 s1 hh Ntr bir atom elektron olarak anyon hale geer.

p6 p3
17 Cl 18
-
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
d10 d5

8 O 10
2
1s2 2s2 2p6
f14 f7
11X : 1s2 2s2 2p6 3s1 Kresel simetri
4X : 1s2 2s2 Kresel simetri

Katyon:

15X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 Kresel simetri
hh Katyon oluurken elektronlar en yksek enerji dzeyinden-
kopmaya balar.

10X : 1s2 2s2 2p6 Kresel simetri
+ 1s2 2s2 2p6
11 Na 10
8X : 1s2 2s2 2p4 Kresel simetri deil
12Mg 1s2 2s2 2p6 3s2, 2+
12 Mg 10 1s2 2s2 2p6
+
hh Temel hal elektron dalm d4 ya da d9 ile bitemez.
21Sc iin
21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1

24Cr : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d4 Yaln
Sc+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d1

24Cr : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 Doru
2+ iin
26Fe

29Cu : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d9 Yaln

26Fe : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6
29Cu : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10 Doru
2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6
26Fe
hh Bu iki dalm temel hal e dalm olup kesinlikle uyarlm hal deildir.
3+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5
26Fe


MODERN ATOM TEORS Konu Testi 1
1. I. Pozitif ykl taneciklerdir. 4. Bohr atom modeli ile ilgili,

II. Katottan anota doru hareket eder. I. Elektronlar ekirdek evresinde belirli yrngelerde
III. Crooks tplerinde kullanlan nlardr. hareket eder.
Katot nlar ile ilgili yukarda verilen ifadelerden han- II. Elektronlar enerji olarak bir st enerji katmanna ta-
gileri dorudur? nabilir.
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III III. Temel halde atomlar ma yapmazlar.

Katot nlar negatif ykldr.
Tm ncller Bohr atom modeline uyar.
2. Frekans 4. 1014 Hz olan bir n yayd dalgann dal- 5. 17Clatomunun temel hal elektron dalmndaki son te-
ga boyu ka nm'dir? (c: 3 . 108 m/s) rimin asal kuantum says ve bu orbitaldeki elektron
says katr?
A) 1000 B) 750 C) 500 D) 400 E) 250
Asal Kuantum Says () elektron says
c=.
A) 1 7
3 . 108 = . 4 . 1014 B) 2 5
C) 0 7
3
= 4 . 106 . 109 = 750
D) 1 5
E) 0 5
3p5 ile sonlanr.
= 1 elektron says = 5
3. I. Atomda + ykler ekirdek denilen ok kk bir hacim- 6. 24Cr elementi ile ilgili,
de toplanmtr. I. Kresel simetriktir.
II. Atomun byk bir ksm boluktur. II. "+1" ykl iyonunun son terimi 3d5'tir.
III. Elektronlar ekirdein evresinde belirli yrngelerde , = 0 deerine sahip toplam 7 elektron vardr.
III.
hareket eder.
Yukarda verilenlerden hangileri Rutherford atom mo-
deli ile ilgili doru ifadelerdir?
D) II ve III E) I, II ve III 24Cr: [18Ar] 4s13d5
Elektronlar ekirdein evresinde dairesel yrngelerde hareket eder tm ncller dorudur.

ifadesi Rutherford atom modeli iin yanltr.

7. I. 10. Arl 13,26 kg olan bir cisim k hznn 6'da 1'i hzla
hareket etmektedir.
II.
Buna gre bu cismin de Brogli dalga boyu ka nm'dir?
III. (h : 6,63 . 1034js, c : 3 . 108m/s)
A) 1 . 10 33 B) 2 . 10 33 C) 5 . 10 33
Yukarda 2p4 orbitaline ait elektron dalmlar verilmitir.
Buna gre hangi dalmlar Hund kuralna uymaz? D) 1 . 10 32 E) 5 . 10 32
h
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III m=
mj
D) I ve III E) II ve III
6.63.10 34
m= m = 1.10 33
Hund kuralna uymaz. 3.10 8
13.26. 6
8. Bir elementin bakuantum says n = 4, asal kuantum 11. Temel hal elektron dalmnn son terimi 5s1 olan bir
says, , = 1 olan bir orbitalin tr ve manyetik kuan- element ile ilgili,
tum says hangisinde doru olarak verilmitir? I. Atom numaras 37'dir.
Orbital tr Manyetik Kuatum Says II. Deerlik elektron says 5'tir.
A) s 0 III. Kresel simetriktir.
B) p 1,0,+1
C) d 2,1,0,+1,+2
D) p 0
E) s 1,0,+1
X: 1s22s22p63s23p64s23d104p65s1
= 1 p orbitalidir.
Deerlik elektron says 1 dir.

m = 1, 0, +1 olur.
12. I. 17CI
9. I. 2 2 2
29 Cu : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
6 6 1 10
2
II.
18Ar
6C : 1s 2s 2p
II. 1 3
III.
19 K
III. 11Na : 1s2 2s2 2p6 3s2
Yukarda verilen atomlardan hangilerinin = 1 deeri-
Yukarda verilen dalmlardan hangileri temel hal
ne sahip 12 tane elektronu bulunur?
elektron dalmna ait deildir?
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III
Ar ve K = 1 yani p orbitallerinde 12 elektronu vardr.
6C: 1s22s22p2
11Na: 1s22s22p63s1
12. D 11. C 10. A 9. D 8. B 7. C 6. E 5. D 4. E 3. B 2. B 1. D Cevaplar

1. Rutherford atom modeli ile ilgili, 4. Aada verilen ma serilerinden hangisi grnr
I. Atomun ktlesinin yaklak yarsn protonlar oluturur. blge malarn ierir?
II. Atomun byk ksm boluktur. A) Lyman B) Balmer C) Paschan

III. Protonlar ekirdekte yer alr. D) Bracket E) Pfound
yarglarndan hangileri dorudur? Balmer serisi
Rutherford atom modeli ile ilgili tm zellikler dorudur.
5. 2,21 kg arlndaki bir cisim k hznn 4'te 1'i hzda ha-

2. Kanal nlar ile ilgili,
reket etmektedir.
I. Negatif ykldr.
Buna gre, bu cismin de Broglie dalga boyu ka
II. Elektriksel alanda negatif kutba sapar. nm'dir? (h: 6,63 . 1034 j.s c: 3 . 108 m/s)
III. Ktlesi tpte bulunan gazn ktlesine baldr. A) 2.10 33 B) 4.10 33 C) 5.10 33
yarglarndan hangileri yanltr?
D) 2.10 32 E) 4.10 32
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II h 6.63.10 34
m = mo & m = & m = 4.10 33 nm olur.
D) I ve III E) II ve III 3.10 8
2, 21. 4
Kanal nlar pozitif ykldr.
3. Bir k kaynandan yaylan n dalga boyu 600 nm'dir. 6. Bakuantum says 3 asal kuantum says 1 olan or-
Buna gre, n frekans ka Hz'dir? (c: 3 . 108 m/s) bitalin gsterimi aadakilerden hangisidir?
A) 5.1014 B) 2.1014 C) 1.1014 A) 1s B) 3s C) 3p D) 3d E) 4s
D) 5.1013 E) 2.1013 n = 3 = 1 3p
c=.
3 . 108 = 6 . 107 .
= 5.1014 Hz

7. Aada verilen atomlardan hangisinin = 0 deerine 10. 29Cu atom ile ilgili,
sahip elektron says dierlerinkinden farkldr? I. Elektron dalm, 1s22s22p63s23p6 4s13d10 eklinde-
A) 20Ca B) 21Sc C) 22Ti dir.
D) 23V E) 24Cr II. Uyarlm yapya sahiptir.

III. +1 ykl iyonunun son terimi 3d9 dur.
24Cr: [18Ar] 4s13d5
24Cu: [18Ar] 4s13d10 ile biter.
Cu+:[18Ar] 3d10 olur. Temel haldir. Uyarlm hal deildir.
8. Elektromanyetik dalgalar ile ilgili,

I. 380 760 nm aras grnr blgedir. 11. : 1s22s22p1
II. Frekans ile ma enerjisi doru orantldr.
III. Radyo dalgalarnn dalga boyu byktr. : 1s22s22p3
Z: 1s22s22p63s23p2
D) II ve III E) I, II ve III : 1s22s22p63s23p4
Elektromanyetik dalgalar ile ilgili tm ncller dorudur.

M: 1s22s22p63s23p5
Yukarda , , Z, , M harfleri ile gsterilen element

atomlarndan hangisinin elektron dalm Hund kura-
lna uymaz?
A) B) C) Z D) E) M
Z: 3p2
Tam dolu olmaz.
9. Temel hal elektron dalmnn son terimi n = 3, = 2

olan bir atom ile ilgili,
12. I. 15K+ 18Ar
II. +
I. Atom numaras en fazla 30'dur. 29Cu 28Ni
1 III. 17CI 16S2
II. mS = - olan toplam elektron says en az 10'dur.
2
Yukarda verilen iyon ya da atom iftlerinden hangileri
III. Son terimin m deerleri 2, 1, 0, +1, +2 eklindedir.
izoelektroniktir?
+
19Cu 28Ni
n = 3, = 2
izoelektronik deildir.
3d olur. Tm ncller dorudur.
12. C 11. C 10. D 9. E 8. E 7. E 6. C 5. B 4. B 3. A 2. A 1. E Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
MODERN ATOM TEORS
Periyodik Sistem - Ykseltgenme Basamaklar - Kimyann Sembolik Dili ve Adlandrma
02
hhPERYODK SSTEM Mendeleyev
hh Elementleri ktle numaralarna gre snflandrarak kap-
Periyodik Sistemin Tarihesi saml ilk periyodik izelgeyi ortaya koymutur.
Dbereiner Moseley
hh Elementleri ller eklinde snflandrmtr. Bu snflandr- hh Elementlerin atom numaralarn kefetmitir ve periyodik
ma triadlar kural olarak snflandrmaktadr. sistemin elementlerin artan atom numaralarna gre hazr-
lanmas gerektiini ngrmtr.
7
Li 7 + 39 23
23
2
=
Modern Periyodik Sistem
Na
39 hh Periyodik sistemde yatay sralara periyot, dey stunlara gup
K
denir. Periyodik sistemde 7 tane periyot bulunur, 8 tane A ve 8
tane B olmak zere 16 grup vardr fakat 3 tane 8B grubu vardr.
40
Ca, 88Sr, 137Ba 1. Periyotta Hidrojen (H) ve Helyum (He) olmak zere 2 tane
atom vardr. B gruplar 4. Periyottan itibaren balar. Periyodik
40
Ca sistemde, s, p, d ve f olmak zere 4 blok bulunur.

40 + 137 88, 5 88
= Sr s blou p blou
2
137
Ba
d blou
Newlands
hh Elementleri atom ktlelerine gre 8'erli ekilde snflandr-
mtr. Bu kurala Oktavlar kural denir.
f
blou
Gruppe I. Gruppe II. Gruppe III. Gruppe IV. Gruppe V. Gruppe VI. Gruppe VII. Gruppe VIII.
Reihen
RH4 RH3 RH2 RH

R2O RO R2O3 RO2 R2O5 RO3 R2O7 RO4
1 H=1
2 Li = 7 Be = 9,4 B = 11 C = 12 N = 14 O = 16 F = 19
3 Na = 23 Mg = 24 AI = 27,3 Si = 28 P = 31 S = 32 CI = 35,5
4 K = 39 Ca = 40 = 44 Ti = 48 V = 51 Cr = 52 Mn = 55 Fe = 56, Co = 59,
Ni = 59, Cu = 63
5 (Cu = 63) Zn = 65 = 68 = 72 As = 75 Se = 78 Br = 80
6 Rb = 85 Sr = 87 ?Yt = 88 Zr = 90 Nb = 94 Mo = 96 = 100 Ru = 104, Rh = 104,
Pd = 106, Ag = 108
7 (Ag = 108) Cd = 112 In = 113 Sn = 118 Sb = 122 Te = 125 I = 127
8 Cs = 133 Ba = 137 ?Di = 138 ?Ce = 140
9 ()
10 ?Er = 178 ?La = 180 Ta = 182 W = 184 Os = 195, Ir = 197,
Pt = 198, Au = 199
11 (Au = 199) Hg = 200 TI = 204 Pb = 207 Bi = 208
12 Th = 231 U = 240
Mendeleyev'in Periyodik izelgesi

MODERN ATOM TEORS / Periyodik Sistem
MODERN PERYODK TABLO
Grup
Periyot
ATOM KTLES
YARI METAL AMETAL
Hidrojen IUPAC GRUP NO CAS GRUP NO Helyum
ALKAL METAL KALKOJEN
TOPRAK ALKAL METAL HALOJEN
GE METAL SOYGAZ SEMBOL
Azot
LANTANT
Lityum Berilyum Bor Karbon Oksijen Flor Neon
Standart koul (25 C: 101 kPa) BOR
AKTENT GAZ KATI
SIVI YAPAY ELEMENT ADI
Sodyum Magnezyum Alminyum Silisyum Fosfor Kkrt Klor Argon
Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Mangan Demir Kobalt Nikel Bakr inko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton
Rubidyum Stronsiyum triyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Palladyum Gm Kadmiyum ndiyum Kalay Antimon Tellr yot Ksenon
Sezyum Baryum Hafniyum Tantal Wolfram Renyum Osmiyum ridyum Platin Altn Kadmiyum Talyum Kurun Bizmut Polonyum Astatin Radon
Fransiyum Radyum Rutherfordyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum
Lantanit
Lantinit Seryum Praseodim Neodim Prometyum Samaryum Europyum Gadolinyum Terbiyum Disprosyum Holmiyum Erbiyum Tulyum terbiyum Lutesyum
Akinit Toryum Protaktinyum Uranyum Neptnyum Pltonyum Amerikyum Kriyum Berkelyum Kaliforniyum Einsteinyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum
Aktinit
d B grubu
Periyodik Sistemde Periyot ve Grup Bulma
21Sc: 1s22s22p63s23p6 4s23d1 /
hh Elementlerin temel hl elektron dizilimleri ile periyodik sis-
4. periyot 3B grubu
temdeki konumlar belirlenir.
hh Temel hl elektron dalmndaki ba kuantum says periyot 24Cr: 1s22s22p63s23p6 4s13d5 /

numarasn ifade eder.
4. Periyot 6B grubu
hh En yksek enerji dzeyindeki toplam elektron says grup
numarasn belirtir. 26Fe [18Ar] 4s23d6 8
11Na
2
: 1s 2s 2p 2 6
/3s 1
1A grubu
27Co [18Ar] 4s 3d 2 7 9 4. Periyot 8B grubu
3. periyot 10
s 28Ni [18Ar] 4s23d8
A grubu
p
7N : 1s22s22p3
2. periyot 5A grubu

29Cu: [18Ar] 4s13d10 4. Periyot 1B grubu
Atom ap
artar
2 10
30Zn: [18Ar] 4s 3d 4. Periyot 2B grubu
35Br: [18Ar] / 4s23d104p5 4. Periyot 7A grubu

Kovalent Yar ap:
hh Ametal atomlar genellikle molekler hlde bulunur. ki
atomlu ametal molekllerinde iki ametal atomunun ekir-
Temel hl elektron dalmna gre gruplar u ekilde bu- dekleri arasndaki uzakln yarsna kovalent yar ap denir.
lunur;
198 pm
ns1 1A ns2(n 1)d1 3B
ns2(n 1)d2 4B CI2 moleklnn kovalent

ns2 2A
yar ap
ns2(n 1)d3 5B
ns2np1 3A
ns1(n 1)d5 6B
2 2
ns np 4A
ns2(n 1)d5 7B
Van der Waals Yar ap:
ns2np3 5A 2 6
ns (n 1)d 8B
hh Ayn cins atomlardan oluan molekllerin ya da soy gazla-
ns2np4 6A ns2(n 1)d7 8B rn birbirlerine en yakn konumda olduu andaki ekirdekler
ns2(n 1)d8 8B aras uzakln yarsna Van der Waals yar ap denir.
ns2np5 7A
ns1(n 1)d10 1B CI2
ns2np6 8A
ns2(n 1)d10 2B

Periyodi k zellikler

CI2
Atom ap
hh ekirdein en son katmandaki elektrona olan uzaklna
rnek1:
atom yarap denir.
3Li, 11Na, 19K atomlarn aplarna gre sralaynz.

r 2 1 2 2 6 1
e 3Li: 1s 2s 11Na : 1s 2s 2p 3s
2. Periyot 3. Periyot

2 2 6 2 6 1 K > Na > Li
hh Enerji dzeyi says arttka atom ap da artar. 19K: 1s 2s 2p 3s 3p 4s
4. Periyot
hh Periyodik sistemde periyot numaras arttka atom ap da
artar.

hh Ayn enerji dzeyinde, proton says azaldka atom ap

artar. Periyodik sistemde ayn periyotta grup numaras azal- Metalik aktiflik artar
dka atom ap artar.
Atom ap artar
rnek4:
11Na, 12Mg ve 19K atomlarn metalik aktifliklerine gre
sralaynz.
rnek2:
11Na: 1s22s22p63s1 3. Periyot 1A
11Na, 16S, 17CI
12Mg: 1s22s22p63s2 3. periyot 2A
2 2 6
11Na 1s 2s 2p 3s
1
/
3. Periyot 1A
1s22s22p63s23p64s1
19K: 4. Periyot 1A
2
16S 1s 2s 2p
2
/
6 2
3s 3p 4
3. Periyot 6A Na > S > CI
19K > 11Na > 12Mg
2 2 6 2 5
17CI 1s 2s 2p 3s 3p 3. Periyot 7A Ametalik Aktiflik: Ametallerin elektron alma isteidir.
Atom ap azaldka ametalik aktiflik artar.
Ametalik aktiflik artar
rnek3:
20Ca, 2He, 4Be, 13AI, 8O ve 15P atomlarnn periyodik sis-
temdeki yelerini bulup, atom aplarna gre sralaynz.
20Ca: 1s22s22p63s23p64s2 4. Periyot 2A grubu
1s2
rnek5:
2He: 1. Periyot 8A grubu
4Be: 1s22s2 2. Periyot 2A grubu 8O, 9F, 10Ne ve 16S ametalik aktifliklerini sralaynz.
13AI: 1s22s22p63s23p1 3. Periyot 3A grubu

2 2 4 8O: 1s22s22p4 2. Periyot 6A
8O: 1s 2s 2p 2. Periyot 6A grubu
2 2 5
9F: 1s 2s 2p 2. periyot 7A
15P: 1s22s22p63s23p3 3. Periyot 5A grubu
10Ne: 1s22s22p6 2. Periyot 8A Soy gaz
Ca > AI > P > Be > O > He
16S: 1s22s22p63s23p4 3. Periyot 6A
F>O>S
Aktiflik
Not
Metalik Aktiflik: Metallerin aktiflii elektron verme isteidir. 8A grubunun ametalik aktiflii yoktur.
Atom ap arttka metalik aktiflik de artar.

Elektron lgisi (E) X(g) + Q1 X+ + 1e
hh Ametallerin, gaz hlinde ve ntr atomlarn 1elektron almas X+ + Q2 X2+ + 1e

srasnda aa kan enerjiye elektron ilgisi denir. X2+ + Q3 X3+ + 1e
hh Atom ap azaldka elektron ilgisi artar. (8A'ya kadar.) Q1 = 1.i.E
Q2 = 2.i.E
X(g) + 1e X + Q (Enerji)
Q3 = 3.i.E
Q = E.i
X + Q4 X2+ + 2e
Elektron ilgisi artar Q4 2.i.E

Q +Q
1 2
> 3.i.E > 2.i.E > 1.i.E
hh Atom ap azaldka iyonlama enerjisi artar. (8A dahil)
Elektronegatiflik
hh Elementlerin bileikteki elektronlar ekebilme kabiliyetidir. yonlama enerjisi artar
+
H F

Polar kovalent ba
Atom ap elektronegatiflik artar.

.E en yksek 8A grubudur. (Kararl)
(8A'ya kadar)
Elektronegatiflik artar
Ayn periyotta iyonlama enerjisi sralamas,
8A > 7A > 5A > 6A > 4A > 2A > 3A > 1A

/ \ / \
s2p3 s2p4 s2 s2p1
yonlama Enerjisi
Kresel Kresel
hh Gaz hlinde ve ntr bir atomdan bir elektron koparmak iin
gerekli enerjiye 1. iyonlama enerjisi, 2. elektronu koparmak simetri simetri
iin gerekli olan enerjiye 2. iyonlama enerjisi denir.

yonlama Enerjisi
8A
rnek7:
7A
Y Z
5A
6A
X
4A
Ba grup atomlar olan X, Y, Z ile ilgili,
2A
I. Atom ap en byk olan X'tir.
3A
II. Z'nin 1.i.E Y'ninkinden byktr.
1A
1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A
III. Z'nin elektronegatiflii en byktr.
Grup Numaras
yarglarndan hangileri kesinikle dorudur?
hh Kresel simetri 2A ve 5A'ya kararllk salar.
Atom ap en byk olan X'tir dier bilgiler kesin deildir.
yonlama Enerjisi
Kresel simetri
2A
Y
5A
3A rnek8:
Z
1A
6A
X 1iE 2iE 3iE 4iE
4A
X 100 240 2210 3410
Grup Numaras
Y 250 1950 2800 3600
Z 280 410 3100 4200
rnek6:
X, Y, Z ba grup elementleri ile ilgili,
i.E.
I. Deerlik elektron saylar toplam 5'tir.
Y II. Hepsi kresel simetriktir.
III. Z'nin atom ap X'inkinden byktr.
Z
X
X ve Z 2A, Y ise 1A grubunda yer alr. Z eklindedir.
A.N. X
4. periyot ba grup elementi olan X, Y ve Z iin

I. Y kresel simetridir.
II. X alkali metaldir.
Asidik ve Bazik zellik
III. Z'nin deerlik e says 6'dr.
yarglarndan hangileri kesinikle dorudur? hh Bazik zellik; Metallerin oksitlerinin ve hidroksitlerinin bazik
zellii metalik aktiflik ile doru orantldr.
D) II ve III E) I, II ve III MO ve MOH
Atom ap arttka bazik zellii artar.

Y kresel simetriktir. X alkali metal ya da 4A grubudur. Z 3A ya da 6A guru-
budur.

rnein hh Ametallerin oksijence fakir olan bileikleri ntr zellik gs-

terir.Ntroksitlerde oksijenin dier ametale oran 1 ya da 1
1A
den kktr.
3Li Li2O
O
11Na Na2O K2O > Na2O > Li2O 1
Ametal
19K K2O
CO, NO, N2O
hh Na2O + H2O 2NaOH
Periyodik Sistemde Gruplar

Bazik zellik artar
1A Grubu:
hh Grubun dier ad alkali metaldir.
hh H alkali metal deildir. nk H ametaldir. (1H: 1s1 Ametal)
hh Elektron dalmlar s1 ile sonlanr. (Deerlik e says = 1)
11Na, 12Mg, 13AI Na2O > MgO > AI2O3 hh Bileiklerinde daima +1 deerlik alr. (H hari)
/ \
1 veya +1
hh Asidik zellik; Ametallerin oksijence zengin bileikleri asidik hh Aktif metallerdir.
zellik gsterir.
hh Doada atomik hlde deil bileikleri hlinde bulunur.
hh Bileikteki oksijenin dier ametale oran 1 den byktr. (Na NaCI)
O hh ok aktif metal olduklar iin suyla tepkimeye girer.
>1
Ametal
Na + H2O NaOH + 1 H2
2
CO2 NO2 N2O3 N2O5 SO2 SO3
hh CO2 + H2O H2CO3

2A Grubu:
H2CO3 2H+ + CO32 hh Dier ad "toprak alkali metal" grubudur.
hh Elektron dalmlar ns2 ile sonlanr.
hh SO3 + H2O H2SO4 n 1 1s2 = 2He 8A
H2SO4 2H+ + SO42 hh Deerlik elektron says 2'dir.
hh Bileiklerinde +2 deerliini alr.
hh N2O5 + H2O 2HNO3 hh Aktif metallerdir.
HNO3 H+ + NO3 hh Doada bileikleri hlinde bulunur.

3A Grubu: B Gruplar:
hh Dier ad toprak metalidir. hh Gei elementleri olarak adlandrlr.
hh Elektron dalmlar ns2 np1 dir. hh Tamam metaldir.
hh Deerlik e says 3 tr. hh d blounda bulunurlar.
hh Civa hari oda koullarnda kat hldedirler.
hhYKSELTGENME BASAMAKLARI
hh Bileik formllerinin daha kolay yazlabilmesi iin element
7A Grubu: veya kklerin ykseltgenme basamaklarnn bilinmesi gere-
kir.
hh Dier ad halojendir.
hh Bir atomun bileiklerinde ald ya da verdii elektron sa-
hh Elektron dalmlar ns2 np5'tir.
ysna ykseltgenme basama ya da ykseltgenme says
hh Deerlik elektron says 7 dir. ad verilir.
hh Ametallerden oluur. hh Ykseltgenme basamaklarnn belirlenebilmesi iin belirli
hh Bileiklerinde "1" ile "+7" arasnda deerlik alr. kurallar vardr.
HCIO4 HCI Bu kurallar;

/ | \ / \ hh Bileik yapmam element atomlarnn ykseltgenme basa-
+1 +CI + 4.(2) = 0 +1 1 = 0
maklar sfrdr.
CI 7 = 0
Fe, K, C ...
CI = +7 hh B
ir molekl ya da iyonik bal bir bileikteki ykseltgenme
basamaklar toplam sfrdr.
Fakat F haritir. F daima 1 deerlik alr.
HCI K2O

+1 1 2(+1) (2)
hh Bir iyonda ykseltgenme basamaklarnn toplam iyon y-

kne eittir.
8A Grubu:
hh Soy gaz ya da asalgaz olarak adlandrlr.
rnek9:
hh Elektron dalmlar ns2 np6 ile sonlanr. Fakat He haritir. KNO3, NaMnO4, H3PO4
He = 1s2 deerlik elektron says = 2 8A grubu bileiklerinde alt izili atomlarn ykseltgenme basa-
maklarn hesaplaynz.
hh Deerlik elektron says 8 dir.
hh Bileik oluturmaya eilimleri yoktur. KNO3 NaMnO4 H3PO4

(+1) + N + 3(2) = 0 (+1) + Mn + 4(2) = 0 3(+1) + P + 4(2) = 0
hh Doada tek atomlu gaz hlinde bulunurlar. N = +5 Mn = +7 P = +5

MODERN ATOM TEORS / Ykseltgenme Basamaklar
rnek10: rnek12:
HCI, HCIO, HCIO2, HCIO3 ve HCIO4 bileiklerindeki CI (NH4)2CO3 bileiindeki N ve C atomlarnn ykseltgen-
atomlarnn ykseltgenme basamaklarn hesaplaynz. me basamaklar hangisinde doru olarak verilmitir?
N C
HCI HCIO HCIO2
+1 + CI = 0 +1 + CI + (2) = 0 (+1) + CI + 2(2) = 0 A) +3 +3
CI = 1 CI = +1 CI = +3
B) 3 +4
HCIO3 HCIO4
(+1) + CI + 3(2) = 0 (+1) + CI + 4(2) = 0 C) +3 +4
CI = +5 CI = +7 D) 3 +3
E) 3 4
+
NH4 CO32
NH4+ NO3 N + 4(+1) = +1 C + 3(2) = 2

N = 3 C = +4
(3) + 4(+1) = +1 (+5) + 3(2) = 1
hh H metallere kar "1" ametallere kar "+1" deerliliini alr.
H2O MgH2 rnek13:

2(+1) (2) (+2) 2(1) Aada verilen bileiklerden hangisinde O atomunun
ykseltgenme basama dierlerinden farkldr?
A) Na2O2 B) CaO2 C) SO2

hh O bileiklerinde "2" deerliini alr, peroksitlerde O atomu
D) MgO2 E) K 2O2
bana den yk 1 dir.
K2O SO2 bileiinde O atomu 2 ykseltgenme basamana sahiptir.
2(+1) (2)
hh OF2 bileiinde O atomu 2 ykldr. hhKMYANIN SEMBOLK DL VE

ADLANDIRMA
Metal-Ametal Adlandrmas
rnek11:
NaCI = Sodyum klorr
SO42, NH4+ ve NO2 kklerinde alt izili atomlarn yk-
seltgenme basamaklarn bulunuz. Na+1 CI1 NaCI

hh Metal Ad + Ametal ad + r
SO42 NH4+ NO2
S + 4(2) = 2 N + 4(+1) = +1 N + 2(2) = 1 ya da
S = +6 N = 3 N = +3
katyon ad + anyon ad

MODERN ATOM TEORS / Kimyann Sembolik Dili ve Adlandrma
Sabit Deerlikli Metaller (Katyon) hh Na+ P3

Na3P = Sodyum Fosfr
+1 +2 +3
Li+ : Lityum Be2+ : Berilyum AI3+ : Alminyum
hh Sr2+ Br
Na+ : Sodyum Mg2+: Magnezyum
SrBr2 = Stronsiyum Bromr
K+: Potasyum Ca2+: Kalsiyum
Rb+ : Rubidyum Sr2+: Stronsiyum hh K+ CI

Ag+ : Gm Ba2+: Baryum KCI = Potasyum Klorr
Zn2+ : inko
hh Ba2+ N3

Ba3N2 = Baryum nitrr
Ametaller (Anyon)
1 2 3 4
2 3 4
H : Hidrr O : Oksit N : Nitrr C : Karbr Deiken Deerlikli Metaller
F : Florr S2 : Slfr P3 : Fosfr Fe, Cu, Pb, Sn, Hg, Mn, Cr
CI : Klorr Fe3+ 2
2 O3 Fe2+O2
Demir (III) oksit Demir (II) oksit

Br : Bromr
hh Deiken deerlikli metallerde metalin deerlii Roman ra-

I : yodr
kam ile belirtilir.
hh Bileik forml yazlrken katyon ve anyonlarn ykleri ap-
razlanr. CuCI2 : Bakr (II) Klorr
Cu2O : Bakr (I) Oksit

hh Mg2+ F
Pb+4O22 : Kurun (IV) Oksit
MgF2 = Magnezyum Florr
hh AI3 O2

Al2O3 = Alminyum oksit Metal-Anyon Kk Adlandrmas
NaOH = Sodyum hidroksit
hh Ca2+ S2 Na+ OH NaOH

CaS = Kalsiyum Slfr
hh Metal ad + Anyon Kk Ad

Anyon Kkleri Aada verilen bileikleri adlandrnz.
(NH4)2SO4 = Amonyum Slfat NH4+ SO42

1 2 3
OH : Hidroksit SO42 : Slfat PO43 : Fosfat (NH4)3PO4 = Amonyum fosfat NH4+ PO43
NO3 : Nitrat SO32 : Slfit PO33 : Fosfit

(NH4)2CO3 = Amonyum karbonat NH4+ CO32
NO2 : Nitrit CO32 : Karbonat
CN : Siyanr CrO42 : Kromat
MnO4 : Permanganat MnO42 : Manganat

Katyon Kk-Ametal Adlandrlmas
CH3COO : Asetat
NH4+ CI NH4CI Amonyum klorr
K+ NO3 KNO3 Potasyum nitrat hh Katyon Kk Ad + Ametal Ad + r
Li+ SO42 Li2SO4 Lityum Slfat Aada verilen bileikleri adlandrnz.
(NH4)2S = Amonyum slfr

Ca2+ CO32 CaCO3 Kalsiyum karbonat
(NH4)3P = Amonyum fosfr
AI3+ CrO42 AI2(CrO4)3 Alminyum kromat

NH4Br = Amonyum bromr
Aada verilen bileikleri adlandrnz.
KMnO4 : Potasyum permanganat Ametal-Ametal Adlandrmas

CO2 = Karbon dioksit
Mg(OH)2 = Magnezyum hidroksit
CO = Karbon monoksit
Fe2(SO4)3 = Demir (III) Slfat
N2CI3 = Diazot triklorr.
Cu(NO3)2 = Bakr (II) Nitrat
Sn(NO3)2 = Kalay (II) Nitrat 1 = mono 5 = penta
2 = di 6 = hekza
3 = tri 7 = hepta
Katyon Kk-Anyon Kk Adlandrlmas
4 = tetra 8 = okta
NH4+ = Amonyum
NH4+ NO3 NH4NO3 Amonyum nitrat

hh 1. Ametalin says (mono hari) + 1. Ametalin Ad (yaln) +
hh Katyon Ad + Anyon Ad 2. ametalin says (mono dahil) + 2. Ametalin ad + r

Aada verilen bileikleri adlandrnz.

rnek16:
CCI4 = Karbon tetraklorr
I. SnO2 : Kalay dioksit
N2O5 = Diazot pentaoksit II. MgO : Magnezyum (II) oksit
III. (NH4)2SO4 : Amonyum slfr
CS2 = Karbon dislfr Yukarda verilen bileiklerden hangileri yanl adland-
rlmtr?
H2O = Dihidrojen monoksit
PCI5 = Fosfor pentaklorr D) II ve III E) I, II ve III
SnO2: Kalay (IV) oksit

SF6 = Kkrt hekzaflorr MgO: Magnezyum oksit
(NH4)2SO4: Amonyum slfat
SO2 = Kkrt dioksit
Bileiklerin Yaygn Adlandrlmas
SO3 = Kkrt trioksit
hh Baz bileiklerin sistematik adlar yannda yaygn adlar da
vardr.
N2O = Diazot monoksit
rnein: H2O bileiinin sistematik ad dihidrojen monoksitken
yaygn ad sudur.
rnek14:
Baz bileiklerin yaygn adlar u ekildedir;
I. Sr3P2: Stronsiyum fosfr
CaCO3: Kire ta
II. ZnBr 2: inko (II) bromr
III. N2O3: Diazot trioksit CaO: Snmemi kire
Yukarda verilen bileiklerden hangileri doru adland- Ca(OH)2: Snm kire

rlmtr?
CaSO4: Al ta
NH3: Amonyak
NaOH: Sud kostik
ZnBr2: inko bromr olarak adlandrlr.
KOH: Potas kostik
HCI: Tuz ruhu

rnek15: HNO3: Kezzap
Aada verilen iyonlardan hangisi yanl adlandrl- H2SO4: Za ya
mtr?
KNO3: Gherile
A) NO3 : Nitrat B) CN : Siyanat NaCI: Sofra tuzu
+
C) P3 : Fosfr D) NH4 : Amonyum
NH4CI: Niadr
2
E) CO3 : Karbonat
NaHCO3: Kabartma tozu

CN : Siyanr olarak adlandrlr. Na2CO3: amar sodas
Sorusu
retmen
K3[Fe(CO)(CN)5] bileiinin ad nedir?
Potasyum penta siyano karbonik ferrat (II)

MODERN ATOM TEORS Konu Testi - 1
1. Periyodik sistem ile ilgili, 4. yonlama Enerjisi (kj)
I. Elementlerin ktle numaralarna gre hazrlanmtr.

Y
II. Yatay sralara grup dey stunlara periyot denir.
III. s, p, d ve f olmak zere 4 bloktan oluur. Z
yarglarndan hangileri yanltr? X

A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
Grup
D) I ve III E) I, II ve III
yonlama enerjisi grup numaras grafii yukarda ve-
rilen X, Y, Z ba grup elementleri ile ilgili,
Atom numaralarna gre, sralanm olup yatay sralara periyot dey
I. Y kresel simetriktir.
stunlara grup denir.
II. X aktif metaldir.
III. Y'nin yar dolu orbitali yoktur.
yarglarndan hangileri kesinlikle dorudur?
2.
X Y D) II ve III E) I, II ve III
Z Y kresel simetrik olduu kesindir. 2A ya da 5A dr.
X, Y ve Z ba grup elementlerinin periyodik izelge kesitin-

deki yerleri yukardaki gibidir. 5. 14Si, 15P ve 16S atomlarnn 2. iyonlama enerjilerine
Buna gre, gre sralan hangisinde doru olarak verilmitir?
I. X'in 1. yonlama enerjisi Y'ninkinden byktr. A) S > P > Si B) P > S > Sr

II. Z bileik oluturmaz. C) S > Si > P D) Si > P > S
III. Atom aplar sralamas Z > Y > X eklindedir. E) Si > S > P
yarglarndan hangileri doru olabilir? Si: 4A 1. e sralamas P > S > Si

A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III P: 5A 2. E sralamas S > P > Si
S: 6A
6. 1.iE 2.iE 3.iE 4.iE

Atom ap sralamas Z > X > Y eklindedir.
X 110 240 1967 3200
Y 285 496 3460 5110
Z 580 4840 6880 9986
Ba grup elementleri olan X, Y ve Z nin ilk drt iyonlama

3. 11Na, 12Mg ve 19K metallerinin oksitlerinin bazik zel- enerjisi yukarda verilmitir.
liklerinin sralan hangisinde doru olarak verilmi-
Buna gre,
tir?
I. X'in atom ap Y'ninkinden byktr.
A) K 2O > Na2O > MgO
II. Z alkali metaldir.
B) K 2O > MgO > Na2O
III. Z ile Y ayn periyotta olabilir.
C) MgO > Na2O > K 2O
D) MgO > K 2O > Na2O
E) Na2O > K 2O > MgO
Metalik aktiflik sralamas Z: 1A, Y: 2A grubudur. Ayn periyotta iseler Y'nin 1. yonlama enerjisi
K > Na > Mg eklindedir. Oksitlerin bazik kuvvetlilii metalik aktiflikle daha byk olmaldr.
doru orantldr.

7. I. NH4NO2 : Amonyum nitrit 10. I. PCI3: Potasyum triklorr

II. K 2S: Potasyum slfat II. CS2: Karbon dislfr
III. Fe2O3: Demir (III) oksit III. Na2O: Sodyum oksit
Yukarda verilen bileiklerden hangilerinin adlandr- Yukarda verilen bileiklerden hangileri doru adland-
malar dorudur? rlmtr?
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
K2S: Potasyum slfr
PCI3 : Fosfor triklorr
8. Aada verilen iyonlama denklemlerinden hangisi 11. Aada verilen bileiklerde alt izili atomlarn yk-
hataldr? seltgenme basamaklarndan hangisi yanltr?
A) Na2SO4 2Na+ + SO42 A) K 2MnO4 +7

2+
B) CaCO3 Ca + CO3 2
B) Na2Cr 2O7 +6
+
C) K 2MnO4 2K + MnO4
C) Fe2O3 +3
+
D) K3PO4 3K + PO4 3
D) PbO2 +4
+
E) NH4NO3 NH4 + NO3
E) CaSO3 +4
K2MnO4 2K+ + MnO42 K2MnO4

2(+1) + Mn + 4(2) = 0 Mn = +6
9. KOH bileii ile ilgili aada verilen bilgilerden hangi- 12. X elementi 9F atomu ile sadece XF2 bileii oluturmakta-
si yanltr? dr.
A) Yaygn ad potaskostiktir. Buna gre, X'in nitrat ve slfat kkleri ile oluturaca
B) Sv sabun retiminde kullanlr. bileik formlleri hangisinde doru olarak verilmitir?
C) Suda K+ ve OH iyonlarna ayrr. Nitrat Slfat

D) Sistematik ad potasyum oksittir. A) XNO3 X2SO4
E) Sulu zeltisi elektrolittir. B) X(NO3)2 XSO4
C) X(NO3)2 X2SO4
KOH'n sistematik ad potasyum hidroksittir. D) XNO3 XSO4
E) X2NO3 X(SO4)2
X2+ NO3 X(NO3)2

X2+ SO42 XSO4
12. B 11. A 10. D 9. D 8. C 7. D 6. B 5. A 4. A 3. A 2. B 1. C Cevaplar

1. Periyodik sistem ile ilgili, 4. 35X atomu ile ilgili,

I. Mendeleyev elementleri ktle numaralarna gre sra- I. 4. periyotta yer alr.
lamtr. II. Halojen snf yesidir.
II. Faraday elektron saylarna gre periyodik sistem ge- III. Periyodik sistemin p blounda yer alr.
litirmitir.
III. Modern periyodik sistem Moseley'in atom numaralar-
n kefi ile olumutur.
yarglarndan hangileri dorudur? D) II ve III E) I, II ve III
2 10 5
35X[18Ar] 4s 3d 4p
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III Tm ncller doru
Faraday'n periyodik sistem ile ilgili almas yoktur.
2. X+ iyonunun elektron dalmna ait son terim 3d10'dur. 5. 1 3

Buna gre X atomu ile ilgili,
I. Gei elementidir.
2
II. Kresel simetriktir.
III. Ba grup elementidir.
yarglarndan hangileri doru olabilir?
Periyodik sistemde belirtilen blgeler ile ilgili,
I. 1. blgenin tamam metaldir.
X: [18Ar] 4s13d10
X: [18Ar] 4s23d10 II. 2. blgedeki elementlerin tamam oda koullarnda ka-
X: [18Ar] 4s23d104p1 tdr.
olabilir. Tm yarglar doru olabilir. III. 3. blgede 6 tane grup bulunur.
3. 2 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
1. Blgede H bulunur.
1 2. Blgede Hg svdr.
Yukarda verilen periyodik izelgede ok ynleriyle ilgili; 6. Atom numaras 7A grubunda bulunan bir elementten 4
1 2 fazla olan elementin bulunduu grup ile ilgili,
I. Atom ap artar azalr I. Toprak metalidir.
II. yonlama enerjisi azalr artar II. B grubunda yer alr.
III. Metalik aktiflik artar artar III. Kresel simetrik yk dalm ierir.
yarglarndan hangileri dorudur? yarglarndan hangileri doru olabilir?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III

Metalik aktiflik 2 ynnde azalr.
7A'dan 4 fazla olan 3A ya da 3B'dir. 3A ya da 3B kresel simetrik deildir.

7. 7N, 8O ve 11Na atomlar ile ilgili, 10. I. KMnO4

I. Atom ap en byk olan Na'dr. II. HCIO3
II. 1. iyonlama enerjilerine gre sralan N > O > Na III. H2SO4
eklindedir. Yukarda verilen bileiklerde alt izili atomlarn yk-
III. Elektron ilgisi en byk olan O'dur. seltgenme basamaklarna gre sralan hangisinde
yarglarndan hangileri dorudur? doru olarak verilmitir?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III
D) II ve III E) I, II ve III D) III > I > II E) III > II > I
KMnO4 Mn: +7 HCIO3 CI: +5 H2SO4 S: +6

7N: 2. Periyot 5A Tm ncller dorudur.
8O: 2. Periyot 6A
11Na: 3. Periyot 1A
8. Elektron dalmnn son terimi ns1 olan X atomu ile

11. Aada verilen bileiklerden hangisi yanl adlandrl-
ilgili,
mtr?
I. Alkali metaldir.
A) KNO3: Potasyum nitrat
II. Deerlik elektron says 1'dir.
B) N2O5: Diazot pentaoksit
III. s blokta yer alr.
C) CS2: Karbon dislfat
D) Mg(OH)2: Magnezyum hidroksit
E) NH4CI: Amonyum klorr
CS2: Karbon dislfr

ns1: 1A grubundur fakat n = 1 ise 1s1 yani hidrojen olur. H ametaldir.
9. I. KCIO3
12. Yaygn ad al ta olan bileiin forml aadakiler-
II. NaHCO3
den hangisidir?
III. Fe2O3
A) CaSO4 B) CaCO3 C) CaO
Yukarda verilen bileiklerden hangilerinde alt izili
atomun ykseltgenme basama +3 tr? D) Ca(OH)2 E) CaCI2
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III

CaSO4: Al ta
KCIO3 CI: +5
NaHCO3 C: +4
Fe2O3 Fe: +3
12. A 11. C 10. B 9. C 8. D 7. E 6. B 5. B 4. E 3. B 2. E 1. C Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
KMYASAL HESAPLAMALAR
Mol ve Avogadro Says likisi - Tepkime Trleri - Kimyasal Hesaplamalar 03
hh MOL VE AVOGADRO SAYISI LKS ol kavram yerine atom-gram, molekl-gram, forml-gram,
hh M
iyon-gram kavramlar kullanlabilir.
ol birimi, Avogadro says temel alnarak tanmlanr.
hh M
1 mol O atomu = 1 atom-gram O
hh 126 C izotopunun 12,00 gramnda 6,02.1023 tane karbon ato-
1 mol O2 molekl = 1 molekl-gram O2
mu bulunur.
1 mol KNO3 bileii = 1 forml-gram KNO3
una gre 6,02.1023 tane (Avogadro says) madde 1 mol-
hh B
dr. 1 mol Na+ iyon = 1 iyon - gram Na+
6,02.1023 tane 12C 12 gram tn elementlerin 1 molnde 6,02.1023 tane atom bulunur.
hh B
6,02.1023 tane 16O 16 gram Ancak baz elementler molekl yapldr. N2, O2, H2, O3 gibi
6,02.1023 tane 1H 1 gram

1 mol H2 = 6,02.1023 tane H2 molekl

vogadro says N0, NA gibi ksaltmalarla gsterilir.
hh A
= 2.6,02.1023 tane H atomu
tn bileikler formlle gsterilir. Ancak iyonik bileikler

hh B
Not iyon yapl iken kovalent bileikler molekl yapldr.
6,02.1023 tane atom / molekl / iyon gibi tm tanecikler yani
Avogadro says kadar tanecie 1 mol denir.
1 mol NaCI = 6,02.1023 tane NaCI forml
Buna gre,
6,02.1023 tane H atomu 1 mol hidrojen atomudur. 1 mol Na+ iyonu = 6,02.1023 tane Na+ iyonu

1 mol CI iyonu = 6,02.1023 tane CI iyonu
6,02.1023 tane H2 molekl 1 mol hidrojen molekldr.
6,02.1023 tane Na atomu 1 mol sodyum atomudur.
6,02.1023 tane Na+ iyonu 1 mol sodyum iyonudur.

1 mol NH3 = 6,02.1023 tane NH3 molekl
6,02.1023 tane CO2 molekl 1 mol CO2 molekldr.
6,02.1023 tane KNO3 1 mol KNO3 bileiidir. 1 mol N atomu = 6,02.1023 tane N atomu

3 mol H atomu = 3.6,02.1023 tane H atomu

KMYASAL HESAPLAMALAR / Mol ve Avogadro Says likisi
rnek1:
1 mol NH3 moleklnde
0,5 mol N2O4 moleklnde
a) Ka mol N ve O atomu
1 mol N, 3 mol H atomu bulunur.
b) Ka tane N ve O atomu
Bunun yerine,
c) Ka tane N2O4 molekl bulunur?
1 tane N, 3 tane H atomu bulunur ifadesi kullanla-
maz. nk; 0,5 mol N2O4
1 mol N atomu = 6,02.1023 tane N atomu
3 mol H atomu = 3.6,02.1023 tane H atomu demektir. a) 0,5 x 2 = 1 mol N atomu
1 tane NH3 moleklnde 0,5 x 4 = 2 mol O atomu
b) 1 mol N atomu = 6,02.1023 tane N atomu
1 tane N atomu 2 mol O atomu = 2 x 6,02.1023 tane O atomu
3 tane H atomu bulunur. c) 0,5 mol N2O4

0,5 mol N2O4 molekl = 0,5 x 6,02.103 tane molekl
mol C3H6O moleklnde ka mol ve ka tane atom bulun-
hh 1
duu aadaki gibi gsterilir.
1 mol C3H6O moleklnde Atom Ktlesi

hh Bir karlatrma atomu seilerek dier atomlarn ktleleri
3 mol C atomu = 3 . 6,02.1023 tane C atomu belirlenmitir. Buna bal atom ktlesi denir.
6 mol H atomu = 6 . 6,02.1023 tane H atomu
hh Bal atom ktlesi yerine atom ktlesi ya da atom arl da
1 mol O atomu = 1 . 6,02.1023 tane O atomu kullanlabilir.
Toplam 10 mol atom = 10. 6,02.1023 tane atom ierir.
Not
4 mol N2O3 moleklnde Karlatrma atomu olarak balangta hidrojen seilse
- ka mol ve ka tane atom bulunduu de daha sonra oksijen ve son olarak da karbon elementi
alnmtr.
- ka mol ve ka tane molekl bulunduu
aadaki gibi gsterilmitir.
hh I UPAC karlatrma atomu olarak 12C atom ktlesini
4 mol N2O3 molekl 12,0000 kabul etmi ve bal atom ktlelerini hesaplamtr.

hh Bal atom ktlesi oran belirttii iin birimsizdir.
8 mol N atomu = 8 . 6,02.1023 tane N atomu
O = 16 K = 39
12 mol O atomu = 12 . 6,02.1023 tane O atomu
H = 1 Ca = 40
Toplam 20 mol atom = 20 . 6,02.1023 tane atom
4 mol N2O3 molekl Na = 23 F = 19
hh Bir elementin 1 mol atomunun gram cinsinden ktlesine

4 mol N2O3 molekl = 4. 6,02.1023 tane N2O3 molekl ierir. atom ktlesi denir. MA ile gsterilir. Birimi g/mol (gmol1) dr.
N = 14 1 mol N atomu = 14 gram

ir elementin 1 tane atomunun ktlesine gerek atom ktle-

hh B rnek2:
si denir.
I. 1 tane O atomu
II. 1 mol O atomu
Atom ktlesi Gerek atom ktlesi III. 16 gram O atomu
(1 moln ktlesi) (Bir atomun ktlesi) Yukarda verilen atomlarn ktleleri arasndaki iliki
Q : 16 g/mol nedir? (O : 16)
16
gram
NA
O : 16 ise
Na : 23 g/mol 23
gram 1 mol O atomu = 16 gramdr. (II = III tr)
NA
1 mol O atomu = 6,02.1023 tane O atomu = 16 g
1 tane O atomu = ?
16
1 tane O atomu = gram
Buna gre, 6,02.1023
II = III > I dir.
C = 12 g/mol ise
1 mol C atomu = 6,02.1023 tane C atomu 12 g
1 tane C atomu ?
rnek3:

N = 14 olduuna gre, 56 akb azot atomu
12
1 tane C atomu = gram a) Ka tane azot atomuna
6, 02.1023
b) Ka grama
eittir?
hh Birer atomun ktlesini belirtmek iin kullanlan gram cinsin- a) N = 14 ise
den eitlik ok kk olacandan yerine atomik ktle birimi 1 tane N atomu 14 akb
(akb), Dalton (Da) ya da evrensel ktle birimi (u) kullanl- x 56 akb
mtr. x = 4 tane N atomudur.
1
b) 1 akb = gram
1 tane C atomu = 12 akb = 12 Da 6,02.1023
56 akb x
1 tane O atomu = 16 akb = 16 Da
56
x= gram
1 tane Na atomu = 23 akb = 23 Da 6,02.1023

1 Molekl Ktlesi
1 gram = 6,02.1023 akb ya da 1 akb = gram
6, 02.1023
mol molekln gram cinsinden ktlesine molekl ktlesi
hh 1
denir. MA ile gsterilir.
rnein; H2O moleklnde H = 1 O = 16 olduundan
1 mol H2O : 2x1 + 1x16 = 18 g/mol
hh yonik bileikler molekl yapl olmamasna ramen 1 molle-

rinin arl belirlenir.

rnein; KNO3 beliiinde K : 39 N : 14 O : 16 olduundan

rnek5:
1 mol KNO3 = 1 x 39 + 1 x 14 + 3 x 16
Aadaki kutucuklar tamamlaynz.
= 101 g/mol
1 tane
tane molekln gram cinsinden ktlesine gerek molekl
hh 1 O : 16
Oksijen molekl
arl denir.
44 akb ktlesi gram ktlesi
CO2 = 44, 1 tane CO2 = gram
6, 02.1023
rnein, H2O moleklnde
H : 1 O : 16 olduundan
32
32 akb, g,
1 tane H2O = 2x 1 + 1 x 16 = 18 akb 6,02.1023
1
1 akb = gram rnek6:
6, 02.1023
18 akb x Aadaki boluklar doldurunuz.

18
x= gram ya da orant ile a) Bir elementin 1 akb'si her zaman .............. gramdr.
6, 02.1023
b) 6,02.1023 tane azot (N) atomu ieren N2O4 molekl,
1 mol H2O = 6,02.1023 tane H2O molekl = 18 g ................. tane atom ierir.
1 tane H2O molekl x
c) 1 molekl-gram H2 kadar atom ieren NH3 gaz, avo-

18
gram gadro saysnn .................. kadar molekl ierir.
6, 02.1023
1
a) b) 18,06.1023 c) yars
NA
rnek4:
Aadaki boluklar doldurunuz. Mol Hesaplamalar
yonik bal bileiklerin,
Tanecik Says - Mol Says likisi
.......................... kadar taneciinin ktlesine 1 forml-gram
denir. Verilen atom says
Mol says (n) =
(Avogadro says) Avogadro says
Verilen molekl says

Mol says (n) =
Avogadro says
Formlleri ile hesaplanabildii gibi orant ile de hesaplanabilir.

rnek7: rnek9:
6,02.1022 tane NH3 molekl ka mol H atomu ierir? 3,2 gram CH4 molekl,
a) Ka moldr?
Tanecik says 6,02.1022
n= =
Avogadro says 6,02.1023 b) Ka tane H atomu ierir?
n = 0,1 mol NH3 c) Ka tane CH4 molekl ierir?
1 mol NH3 3 mol H atomu
(H:1 C:12)
0,1 mol NH3 ?
0,3 mol H atomu a) 1 mol CH4 = 12 + 4.1 = 16 gram = MA
m 3,2
n= = = 0,2 mol CH4 ya da orant ile
MA 16
1 mol CH4 16 gram ise

? 3,2 gram

3,2
?= = 0,2 mol
rnek8: 16
0,4 mol H2O molekl ka tane H atomu ierir? b) 1 mol CH4 4 mol H atomu

0,2 mol CH4 ?

Tanecik says Tanecik says Tanecik says
1 mol H2O 2 mol H atomu n = 0,8 = 0,8 mol H atomu 0,8 =
Avogadro says 6,02.1023 Avogadro says
0,4 mol H2O ?
0,8 mol H atomu
Tanecik says = 0,8 x 6.02.1023 = 0,8 NA tane ya da orant ile hesaplanr. Tanecik says = 0,8 x 6,02.1023 tane H ya da orant ile
1 mol H atomu 6,02.1023 tane H atomu 1 mol H atomu 6,02.1023 tane H

0,8 mol H atomu ? 0,8 mol H atomu ?
? = 0,8 .6,02.1023 = 0,8 NA
0,8 . 6,02.1023 tane H atomu
Tanecik says
c) n =
Avogadro says
Tanecik says
0,2 = Molekl says = 0,2.6,02.1023 tane molekl
6,02.1023
ya da orant ile

1 mol CH4 6,02.1023 tane molekl
Ktle - Mol Says likisi

0,2 mol CH4 ?
0,2.6,02.1023 tane molekl

Verilen ktle
Mol says (n) =
Mol ktlesi
n=
m Mol Says - Hacim likisi
MA
ormal koullarda (NK) (0C 1atm)
hh N
Formlleri ile hesaplanabildii gibi orant ile de hesaplanabilir. Verilen hacim
Mol says (n) =
NK'da hacim
V
n=
22, 4

hh Oda koullarnda (25C, 1 atm) zotop Atomlar

Verilen hacim
Mol says (n) = roton says ayn, ntron says farkl atomlara izotop atom-
hh P
Oda koullarnda hacim lar denir.
V
n= lementler genellikle doada izotop atomlar olarak birden
hh E
24, 5
fazla farkl ktle numaralarnda bulunur.
rnek10:
er izotopun doada bulunma yzdeleri farkl olabilir.
hh H
Normal koullarda 8,96 L hacim kaplayan NH3 gaz ka
gramdr? (N : 14 H:1) hh Elementlerin atom ktlesi hesaplanrken tm izotoplarn kt-
lesi dikkate alnarak ortalama atom ktlesi belirlenir. Ortala-
V 8,96
n= = = 0,4 mol ya da orant ile ma atom ktlesi tam say olmayabilir.
22, 4 22, 4
1 mol NH3 22,4 L rtalama atom ktlesi ka tane izotop varsa yazlr ve
hh O
? 8,96 L
1.izotopun ktlesi x 1. izotopun yzdesi
8,96 + 2.izotopun ktlesi x 2.izotap yzdesi
?= = 0,4 mol NH3
22, 4 hh Ortalama atom ktlesi =
100
MA = 14 + 3 . 1 = 17 g/mol
m m
n= 0,4 = m = 0,4 . 17 = 6,8 gram NH3
MA 17 forml ile hesaplanr.
Mol Says - Karm Problemleri hh zotoplarn kararllklar ayn olmadndan doadaki bolluk
oranlar da ayn olmayabilir.
hh Birbiri iinde karm farkl gazlar tepkime vermiyorsa veri-
idrojen elementinin 3 izotopu bilinirken, kalay elementine
hh H
len bilgiye gre (ktle, hacim, tanecik says gibi...) denklem
ait 10 izotop belirlenmitir.
kurularak karmdaki maddelerin mol saylar belirlenebilir.
urulan denklem tek bilinmeyenli tek denklem ya da iki bilin-
hh K adece hidrojen izotoplarna zel isim verilmitir.
hh S
meyenli iki denklem olmaldr. Hidrojen Hidrojen Hidrojen

-1 -2 -3
rnek11: Proton 1 1 1
Ntron 0 1 2
CH4 ve SO2 den oluan 0,5 mollk karm 12,8 gramdr.
Ktle numaras 1 2 3
Buna gre, karmdaki SO2 ka moldr? Bolluk Yzdesi 99,985 0,015 ok az
(H:1 C:12 O:16 S:32) Ktle (akb) 1,007825 2,014101 3,016049
zotop ad Hidrojen Dteryum Trityum
Tek bilinmeyenli denklem ile zm:
MA Ktle

x mol CH 4 16 g/mol m = x . 16
(0,5 x) mol SO2 64 g/mol m = (0,5 x) . 64
16x + (0,5 x) 64 = 12,8
16x + 32 64x = 12,8
19,2 = 48x
x = 0,4 mol CH4
0,1 mol SO2

rnek12: N2 + O2 + s 2NO
Bakr elementinin dogada iki izotopu bulunmaktadr. 4Fe + 3O2 2Fe2O3
63Cu ve 65Cu dir. hh Demirin tepkimesi k vermez ve yava yanmadr.
Bakrn ortalama atom ktlesi 63,5 ise 63Cu n doada rnek13:

bulunma yzdesi katr?
Aadakilerden hangisi oksijenle yanma tepkimesi
vermez? (7N)
63Cu doada bulunma bolluu X ise
A) N2 B) NO C) N2O5
65Cu doada bulunma bolluu (100 x) tir.
D) N2O E) NO2
63 . x + 65 (100 x)
= 63,5
100
x = 75 7N 1s22s22p3 (5A grubu) Azot, bileiklerinde 3, +5 aralnda deer alr.
Alabilecei son deere ulatysa bir daha ykseltgenemeyecei iin oksi-
63Cu % 75 bulunur. jenle tepkime vermez.
N20 N+2O N+5 +1
2 O5 N 2 O N O2
+4
hhTEPKME TRLER N2O5 hari tm yanabilir.
Yanma Tepkimeleri znme - kelme Tepkimeleri

ir maddenin oksijenle gerekletirdii tepkimeye yanma
hh B
hh Suda znen maddeler altlarnda suda ya da aqua(aq) gibi
tepkimesi denir.
indislerle belirtilir.
anma tepkimeleri ayn zamanda ykseltgenme - indirgen-
hh Y
me tepkimesidir. uda znmeyen maddeler kelti oluturur ve altlarnda
hh S
kat(k) indisi ile belirtilir.
ir madde ykseltgenme basaman artrabilirse (elektron
hh B
verebilirse) yanma tepkimesi verebilir. hh yonik yapl bileikler suda braktklar iyonlar ile yeni bileik
oluturabilir. Bu bileiklerde znen ve kenler bir arada
C + O2 CO2 ise bu tr tepkimelere znme-kelme tepkimeleri denir.
CO + 1/2O2 CO2 hh ken maddeye gre net iyon denklemi yazlr.
SO2 + 1/2O2 SO3

m maddelerin iyonlama denklemi belirtilebilir.
hh T
CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2

NaCl(suda) + AgNO3(suda) AgCl(k) + NaNO3(suda)
hh Tm organik bileikler yanabilir.
iyon denklemi;
hh Organik bileikler genellikle C, H, O gibi elementler ierdik-
lerinden yandklarnda CO2 ve H2O verirler.
Na+(suda)+Cl(suda)
- +Ag+(suda)+NO3(suda)
- AgCl(k)+Na+(suda)+NO3- (suda)
Net iyon denklemi;
C3H8 + 5O2 3CO2 + 4H2O
Ag+(suda) + Cl-(suda) AgCl (k)
CH3OH + 3/2O2 CO2 + 2H2O

eklindedir.
hh Her yanma tepkimesinden sonra s ve k kmak zorunda
deildir.

KMYASAL HESAPLAMALAR / Tepkime Trleri
Asit - Baz Tepkimeleri deienler iaretlenir.
anma tepkimelerinin tm ile baz sentez ve analiz tepki-

hh Y
hh Asit zeltilerindeki H+ iyonu ile baz zeltilerindeki OH- iyo-
meleri redokstur.
nu etkileerek H2O oluturursa bu tr tepkimelere ntrleme
1e- alp indirgenir(ykseltgen madde)
tepkimeleri denir.
trleme tepkimeleri sonunda tuz ve su oluur.
hh N Mgo + H+1Cl-1 MgCl2 + Ho2
hh Oluan suya gre tepkimenin net iyon denklemi yazlr.
2e- verip ykseltgenir(indirgen madde)
u oluturmayan tepkimelerde sadece tuz oluur. Bu da asit
hh S
- baz tepkimesidir. 4Fe + 3Oo2 2Fe2+3O3-2
HNO3(suda) + NaOH (suda) NaNO3(suda) + H2O(s) hh Fe indirgen madde, O2 ykseltgendir.
Net iyon denklemi;
hh Asit-baz tepkimeleri ile znme-kelme tepkimelerinde ya
H+(suda) + OH-(suda) H2O(s)
da karlkl yer deitirme tepkimelerinde redoks olmaz.
eklindedir.
rnek15:
rnek14:
3
H2S + O H2O + SO2
I. NH3(g) + HCI(g) NH4CI(k) 2 2
II. 2HCI(suda) + Mg(OH)2(suda) MgCI2(suda) + 2H2O(s)
tepkimesinde ykseltgenen ve indirgenen maddeleri
III. H3PO4(suda) + 3KOH(suda) K3PO4(suda) + 3H2O(s)
belirleyiniz.
Yukardaki tepkimelerden hangileri ntrlemedir?
nce maddelerin ykseltgenme basamaklar belirlenir.
Ntrleme iin H2O olumas gerekir. O halde II ve III tr. 3
H2+1 S2 + O20 H+12 O 2 + S+4O22
2
Ykseltgen (indirgenen) ndirgen (ykseltgenen)

Redoks Tepkimeleri
O0 2 S2 ya da H2S
hh Elektron alverii ile yryen tepkimelerdir.
lektron veren ykseltgenir.

hh E Sentez Tepkimeleri
Xo X+ + 1e- hh ki ya da daha ok madde birleerek yeni bir madde olutu-
lektron alan indirgenir.
hh E rursa sentez tepkimesi adn alr.
Na + 1/2Cl2 NaCl
Yo +1e- Y-
CaO + CO2 CaCO3
hh Ykseltgenen element/bileik indirgen zellik(indirgendir)
gsterir. Analiz Tepkimeleri
hh ndirgenen element/bileik ykseltgen zellik (ykseltgen-
hh Bir bileik paralanarak iki ya da daha fazla maddeye ayr-
dir) gsterir.
yorsa analiz tepkimesi adn alr.
lementlerin serbest halde ykseltgenme deerleri sfrdr.
hh E
2NH3 N2 + 3H2
er elementin ykseltgenme basama bulunur ve deerlii
hh H CaCO3 CaO + CO2

KMYASAL HESAPLAMALAR / Kimyasal Hesaplamalar
Yer Deitirme Tepkimeleri hh Atom says ok olan bileiin katsays genellikle 1 alnarak
denkletirmeye balanr.
ir kimyasal tepkimede giren maddelerin birer elemen/kk
hh B
gibi tanecikleri karlkl yer deitiriyorsa byle tepkimelere
rnek16:
yer deitirme tepkimleri denir. Aadaki tepkimeleri en kk tam saylarla denkle-
tiriniz.
Fe + Cu(NO3)2 Fe(NO3)2 + Cu
a. C3H8 + O2 CO2 + H2O
(tekli yer deitirme)
b. C2H5OH + O2 CO2 + H2O
NaNO3 + KCl NaCl + KNO3
c. AI + H2SO4 AI2(SO4)3 + H2
(ikili yer deitirme)
a. C3H8 + 5O2 3CO2 + 4H2O
hhKMYASAL HESAPLAMALAR b. C2H5OH + 3O2 2CO2 + 3H2O

c. 2AI + 3H2SO4 AI2(SO4)3 + 3H2
imyasal tepkimeler atom veya molekllerin birbiriyle etki-
hh K
lemesi sonucu oluur.
rnek17:
Tepkimelerin denkletirilmesi Zn + H3PO4 Zn3(PO4)2 + H2
imyasal tepkimelerde
hh K tepkimesi en kk tam saylarla denkletirildiinde
- atomun cinsi rnlerin atom saylar toplam ka bulunur?
- atomun says Zn3(PO4)2 n katsays 1 alnarak tepkime denkletirmeye balanr.

Zn + H3PO4 Zn3(PO4)2 + H2
- p, n, e saylar toplam
1 mol Zn 3 mol Zn
- toplam ktle 1 mol P 2 mol P
4 mol O 8 mol O
korunur. Tepkimeler buna gre denkletirilir. 3 mol H 2 mol H
3x 1 mol Zn = 3 mol Zn
hh Bir kimyasal tepkimede nicelikler zerinden hesaplama ya-
2x 1 mol P = 2 mol P
plrken genellikle oran ve orantdan yararlanlr. 2x 4mol O = 8 mol O
N2 + 3H2 2NH3 katsaylar madde balarna tanr. H2 serbest yapda olduu iin en son
H atomu denkletirilir.
1 mol 3 mol 2 mol 3Zn + 2H3PO4 Zn(PO4)2 + 3H2
2 mol 6 mol 4 mol

5 mol 15 mol 10 mol Denklemli Miktar Gei Hesaplamalar
hh Tepkimeler denkletirilirken molekl yapl elementlerin (N2, hh ncelikle tepkime yazlr ya da yazl verilmise denklii
Cl2, H2, O2 ...) katsaysna kesirli say getirilebilir. Ancak bi- kontrol edilir. Gerekli denkletirme yaplr.
leik katsays kesirli olamaz.
adde nlerindeki kat saylara gre tepkimeye giren mad-
hh M
H2 + 1/2O2 H2O ya da delerin oranlar mol cinsinden belirlenir.
2H2 + O2 2H2O ol oranlar gerektiinde molekl says, ktle, NK'da hacim

hh M
eklinde denkletirilebilir. olacak ekilde ifade edilebilir.


C2H4(g) + 3O2(g) 2CO2(g) + 2H2O(s)

Snrlayc Bileen Hesaplamalar
Mol says = 1 mol 3 mol 2 mol 2 mol hh Tepkimeye giren maddeler geliigzel ktlelerde alnsa bile
belirli bir oranda kullanlabilirler.
Ktle = 28g 96g 88g 36g
hh Belirli bir oranda alnan maddelerden hi artma olmazsa
Tanecik says = NA 3.NA 2.NA 2.NA tepkime artansz gerekleir.
NK'da hacim = 22,4L 67,2L 44.8L __ (sv) lnan maddelerden en az biri biter ve dierlerinden artma
hh A
(NA : Avogadro says C:12, H: 1) olsa bile tepkime tam verimle gerekleir.
am verimle gerekleen tepkimelerde biten madde snrla-

hh T
hh Maddelerin fiziksel hali unutulmamaldr. NK'da gazlar iin
yc madde (bileen) adn alr.
hacim bulunabilir.
nrlayc bileen ilk biterek tepkimenin durmasna neden
hh S
hh Verilen bilgilere gre uygun orantlar kurulur.
olur.
Not
rnek18:
Eit ktlede alnan madde sorularnda molekl arlklar
AI4C3(k) + 12H2O(s) 3CH4(g) + 4AI(OH)3(suda) gz nne alnp en byk ktleye denk gelecek ekilde
tepkimelerine gre, 28,8 gram AI4C3 kullanldnda ktle seimi yaplrsa soru daha kolay zlr.
a. ka gram H2O kullanlr?

rnek19:
b. NK'da ka litre CH4 oluur?
N2 + 3H2 2NH3
(H:1 O:16 C:12 AI:27)
tepkimesine gre eit ktlede N2 ve H2 alnarak 6,8 gram
NH3 elde edilmitir.
1 mol AI4C3 = 4 x 27 + 3 x 12 = 144g Buna gre,
m 28, 8 a) Snrlayc bileen hangisidir?
n= = = 0,2 mol AI4C3
mA 144 b) Balangta alnan N2 ve H2 kaar gramdr?
Buna gre maddelerin katsaylar ilikisi belirlenir. c) Hangi maddeden ka gram artar? (H:1 N:14)
AI4C3 + 12 H2O 3CH4 + 4AI(OH)3
N2 + 3H2 2NH3
1 mol 12 mol 3 mol 4 mol 1 mol 3 mol 2 mol
0,2 mol 2,4 mol 0,6 mol 0,8 mol
28 g 6 g 34 g
a) H2O : 2 x 1 + 1 x 16 = 18g/mol
a) Balangta 28'er gram N2 ve H2 alnsayd N2 tam kullanlrken H2 den
m m
n= 2,4 = artma olurdu. O halde hangi ktlede alnrsa alnsn artan madde: H2 snrla-
mA 18 yc madde: N2 olacaktr.
msu = 43,2 g b) 28'er gram alnrsa 34g NH3
x 6,8 g NH3

b) 1 mol CH4 gaz NK'da 22,4 L gram alnmaldr.
5,6 ar
c) 28 g N2 6 gH2 kullanlrsa
0,6 x
5,6 gN2 ?
x = 13,44L CH4 oluur.
1,2 g H2 kullanlr.
artan H2 = 5,6 1,2 = 4,4g H2 artar.

Tepkime Verim Hesaplamalar rnek21:

hh Tam verimle gereklemeyen tepkimelerde girenlerin t- CH4 ve C2H2 karmndan oluan 0,6 mollk karm yete-
mnden artma olur. Bu da rn veriminin az olmasn salar. rince oksijen ile yaklrsa NK'da 24,44 L CO2 olumaktadr.
hh Oran ve orant kurularak giren ya da oluan madde miktar- Buna gre, karmdaki CH4 gaz ka moldr?
lar bulunabilir.
V 24, 44
Not nCO = = = 1,1 mol CH4 x mol
2 22, 4 22, 4
C2H2 (0,6 x) mol
Verim yzdesi formlle de belirlenebilir. CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
Gerek Verim
Verim yzdesi = . 100
Kuramsal Verim 1 mol 1 mol
x mol x mol
C2H2 + 5/2 O2 2CO2 + H2O x + 2 (0,6 x) = 1,1
x + 1,2 2x = 1,1
rnek20: 1 mol 2 mol x = 0,1 mol CH4
(0,6 x) 2(0,6 x) 0,5 mol C2H2 bulunur.
Mg(k) + 2HCI(suda) MgCI2(suda) + H2(g)
tepkimesine gre 80g magnezyum erit yeterince asit - Tepkimelerden Yararlanarak Atom ve Mole-
zeltisine atldnda NK'da 44,8L H2 gaz olumutur.
kl Ktlelerinin Hesaplanmas
Buna gre, Mg katsnn yzde ka tepkime vermitir?
Tepkimelerdeki maddelerden en az birinin mol says, NK'da
(Mg: 24) hacmi ya da ktlesi gibi nicelikler biliniyorsa dier maddelerin
bilgileri sorgulanabilir.
V 44, 8
n= = = 2 mol H2
22, 4 22, 4 unun iin oran ve orant kullanlr.
hh B
Mg + 2HCI MgCI2 + H2
1 mol

1 mol
rnek22:
x 2 mol 3
XS(k) +
O XO(k) + SO2(g)
2 2(g)
2 mol Mg = 2x 24 = 48g
tepkimesinden NK'da 5,6 L hacim kaplayan SO2 gaz olu-
80 g dan 48 g kullanlrsa urken 24 gram XS harcanmtr.
100 x
Buna gre X in atom ktlesi katr? (S = 32)
% 60 verim ile tepkime gerekleir.
0,25 mol XS 24g ise

Karmlarn Tepkimeleri nSO =
V
=
5,6
= 0,25 mol 1 mol ?
2
22,4 22,4
hh ki veya daha fazla madde tepkimeye giriyorsa tm tepkime- 3
XS + O2 XO + SO2 ? = 96 gram XS
ler ayr ayr yazlr. 2 x + 32 = 96
1 mol 1 mol x = 64 g/mol
hh Tepkimelerde bilinmeyenler x, y gibi harflerle ifade edilerek x 0,25 mol

uygun denklem kurulur.
0,25 mol
armdaki her madde tepkime vermeyebilir.

hh K

Bileik Forml Bulma Hesaplamalar Not

hh Bir bileikteki elementlerin en sade birleme orann gste- Bir bileiin basit ya da molekl formlnden bileiin fi-
ren formle basit (kaba) forml denir. ziksel halleri ve zellikleri bilinemez. Fiziksel hal koullara
baldr.
ir bileikteki elementlerin gerek birleme orann gsteren
hh B
formle molekl forml denir.
Basit Forml Molekl Forml

Bir bileiin basit ve molekl formlnden aadaki zellikler
CH2 C2H4 belirlenebilir.
CH2 C6H12 Basit Forml Molekl Forml

Atomlarn tr Atomlarn tr
CH3 C2H6
Atomlarn sayca birleme Atomlarn sayca birleme
NO2 N2O4 oran oran
CH2O C6H12O6 Bileikteki elementlerin kt- Elementlerin ktlece yzde

lece yzde bileimleri bileimleri
Not
- Bileiin mol ktlesi
Farkl bileiklerin basit formlleri ayn olabilir.
Bileikteki elementin ktlesi
Elementin Ktlece Yzdesi = x100
Bileiin toplam ktlesi
hh Bir bileiin basit formln bulmak iin, formu ile element yzdeleri belirlenebilir.
- Elementlerin atom arlklar (MA)
- Elementlerin ktleleri ya da ktlece yzdeleri rnek23:

bilinmelidir. C, H ve O dan oluan bir bileiin 4,6 gramnda 2,4
gram karbon, 0,6 gram hidrojen bulunduuna gre,
hh Bir bileiin molekl formln bulmak iin,
a) Her elementin ktlece yzdelerini belirleyiniz.
- Elementlerin atom arlklar (MA)
b) Bileiin basit formln bulunuz. (C:12 H:1 O:16)
- Elementlerin ktleleri ya da ktlece yzdeleri
- Bileiin mol ktlesi 2,4 + 0,6 + m0 = 4,6 mo = 1,6g

2, 4 m
bilinmelidir. a) % C = . 100 = %52,17 b) n =
4,6 MA
0,6 2, 4 0,6
%H= . 100 = %13,04 nC = = 0,2 nH = = 0,6
4,6 12 1
hh ( Basit Forml Ktlesi) . n = Mol ktlesi
1,6 1,6
%O= . 100 = %34,79 nO = = 0,1
(Basit Forml) . n = Molekl Forml 4,6 16
n : tam saydr, bileii geniletir. C 0,2 H 0,6 O 0,1

C 0,1 0,1 0,1
2H6O Basit forml

KMYASAL HESAPLAMALAR Konu Testi - 1
1. Normal koullarda 3,2 gram gelen SO2 bileii iin, 4. Yapsnda N, H ve O bulunduran bir bileiin 40 gram
14 gram azot ve 2 gram hidrojen iermektedir.
I. 1,12 litre hacim kaplar.
Buna gre, bileiin forml aadakilerden hangisi-
II. 0,2 mol molekldr. dir? (H:1, N:14, O:16)
III. 0,3 tane atom ierir. A) HNO3 B) N2H3O C) N2H4O
yarglarndan hangileri dorudur? (S:32 O : 16) D) N2H4O3 E) NH2O

nN = 14 = 1 mol
A) Yalnz I B) Yalnz II C I ve II 14
2
D) I ve III E) II ve III nH = = 2 mol
1
24
nO = = 1,5 mol
nSO = 3,2 = 0,05 mol SO molekl 16
2 2
64 N1 H2 O1,5

1 mol 22,4 L 0,5 0,5 0,5
0,05 mol ? N2H4O3
1,12 L hacim kaplar.
5. 8H+ + 3Sn2+ + 2NO2 3Sn4+ + 2NO
1 mol 3.NA tane atom
0,05 mol ? tepkimesi iin,
0,15.NA tane atom I. Asitli ortamda gereklemitir.
II. NO2 indirgenmitir.
III. Sn2+ indirgendir.

2. I. 32 akb oksjien atomu yarglarndan hangileri dorudur?
II. 32 gram oksijen atomu A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
III. 1 atom-gram oksijen
Yukardaki maddelerin ktlelerine gre karlatrlma-
Sn2+ Sn4+ + 2e (ykseltgenmitir, indirgendir.)
s aadakilerden hangisinde doru olarak verilmi- N3+ + 1e N2+ (ndirgenmitir, ykseltgendir.)
tir? (O : 16)
A) II > I > III B) I > III > II

6. CaO(k) + CO2(g) CaCO3(k)
tepkimesi gerekleirken eit ktlede alnan reaktantlar ile
C) II > III > I D) III > II > I
50 gram kireta olumutur.
E) I > II > III
Buna gre,
1 atom gram oksijen = 16 g
mtoplam(g) mCO2(g) mCaO(g)
II > III > I
56 56
28
6
Zaman Zaman Zaman
3. 0,08 mol X ile 0,06 mol Y2 elementlerinin tamamen tep- I II III
kimeye girmesiyle oluan bileiin forml nedir? grafiklerinden hangileri dorudur?

A) XY B) XY2 C) XY4 (Ca:40 C:12 O:16)
D) X 2Y3 E) X 2Y5 A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
0,08 mol X
CaO + CO2 CaCO3
0,12 mol Y
56g 44g 100g
X0,08 Y0,12 28g 22g 50g
0,04 0,04
X2Y3 Toplam = 28gCaO + 28gCO2 = 56g alnr.
Toplam ktle deimez. (I doru)

mCO = 28 22 = 6g artar. (II doru)
2

7. CnH2n+2 formlne sahip bileiin 11,6 gramn tama- 10. 300 gram saf olmayan MgCO3 katsnn
men yakmak iin 1,3 mol oksijen gaz harcandna MgCO3(k) MgO(k) + CO2(g)
gre bileikteki n katr? tepkimesine gre stlarak ayrtrlmas sonucu oluan

MgO katsnn ktlesi 100 gramdr.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Buna gre,
CnH2n + 2 + 3n+1 O n CO2 + (n + 1) H2O
2 2 I. 210 gram MgCO3 harcanmtr.
1 mol 3n+1
II. MgCO3 %70 saflktadr.
2
11,6 1,3 III. Oluan CO2'in normal artlarda 45,6 litredir.
14n+2
n=4
(C:12 O:16 Mg:24)
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
MgCO3 MgO + CO2
84 g 40g 44g
8. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) ? 100g
tepkimesi iin, 210g
300g 210g MgCO3
I. Molekl says korunur. 100g x
% 70
II. Homojen bir sentez tepkimesidir. m = 210 100 = 110g
CO2
nCO = 110 = 2,5 mol
III. Toplam proton, ntron ve elektron saylar korunur. 2
44
V
yarglarndan hangileri dorudur? 2,5 =
22,4
V = 56L
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III 11. CH4 ve C2H4 gazlarndan oluan bir karmn ktlece
D) II ve III E) I, II ve III %16's CH4 tr.
Karm tam yakmak iin 2,2 mol O2 gaz kullanldna
gre karmdaki CH4 ka gramdr? (C:12 H:1)
Molekl says korunmamtr.
Tm ayn fiziksel halde olduundan homojendir. A) 0,8 B) 1,6 C) 2,8 D) 3,2 E) 4,8
Karm 100x gram ise,
n = 16x = 1x n = 84x = 3x
CH4 C2H4
16 28
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
x 2x
C2H4 + 3O2 2CO2 + 2 H2O
9. 500 gram Zn rnei yeterince HCI zeltisi ile tepkimeye 3x 9x
giriyor. 11x = 2,2
x = 0,2 mCH4 = 0,2 x 16 = 3,2g
Zn(k) + 2HCI(suda) ZnCI2(suda) + H2(g)
12. 0,25 mol HCIO4 bileii ile ilgili,
tepkimesine gre normal koullarda 89,6 litre H2 gaz
I. 35,5 gram CI atomu ierir.
elde edildiine gre rnekteki Zn'nin saflk yzdesi ne-
II. NA tane oksijen atomu ierir.
dir? (Zn = 65)
I II. Toplam 1,5 tane atom ierir.
A) 65 B) 52 C) 45 D) 35 E) 25 yarglarndan hangileri dorudur?
n= V 89,6 (H:1 CI:35,5 O:16, NA : Avogadro says)
= = 4 mol H2
22,4 22,4
A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve II
1 mol Zn ile 1 mol H2 elde edilir.
? 4 mol
1 mol HCIO4 35, 5g CI atomu ierir.
4 mol Zn = 4x 65 = 260 g Zn 1 mol HCIO4 4.NA tane O atomu ierir.
0,25 mol ?
500g 260g
100 x NA tane O atomu
1 mol HCIO4 6. NA tane atom
0,25 mol x
% 52
1,5 . NA tane atom
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. ?
12. A 11. D 10. C 9. B 8. D 7. D 6. C 5. E 4. D 3. D 2. C 1. A Cevaplar
Cevaplar

1. Normal koullarda 4,48 L hacim kaplayan XO2 gaz 8,8 4. Normal koullarda 2,24 L hidrojen gaz 3,2 gram S ve
gramdr. 1,806.1023 tane oksijen atomundan oluan bileiin
Buna gre, X atomunun mol ktlesi ka akb'dir? basit forml nedir? (S:32, NA : 6,02.1023)
(O:16, NA = Avogadro says) A) H2S B) HSO2 C) H2SO3
A) 12 B) 12NA C) 32 D) 32NA E) 40 D) H2SO4 E) H3S2O4
n = 4,48 = 0,2 mol

22,4 n = 2,24 = 0,1 mol H = 0,2 mol H atomu
2
0,2 mol XO2 8,8 g 22,4
1 mol ? 3,2
n= = 0,1 mol S
44 = x + 32 32
1,806.1023
x = 12 gram/mol n= = 0,3 mol O
6,02.1023
1 mol X = 12 , NA akb
H0,2 S 0,1 O 0,3 H2SO3
0,1 0,1 0,1
5. 2N2 + 5O2 2N2O5

2. Br2 molekl ile ilgili, tepkimesi iin,
160
I. Bir molekl gramdr. I. Azot atomu 5 elektron verip +5 ykseltgenme basama-
NA
na sahip olmutur.
II. 1 mol 160 gramdr.
II. O2 indirgenmitir.
III. 1 mol molekl 2 mol Br atomu ierir.
III. N2 indirgendir.
(Br : 80, NA = Avogadro says)
D) I ve II E) I, II ve III
N02 N+5 + 5e (5e vermitir. Ykseltgenmitir. ndirgendir.)
1 mol Br2 = 2x 80 = 160 gram
O0 + 2e O2 (ndirgenmitir.)
1 tane Br2 molekl = 160 gram
NA
6. 3Cu + 8 HNO3 3Cu(NO3)2 + 2 NO + 4H2O
tepkimesine gre 38,4 gram bakr metali 0,8 mol HNO3
ieren zeltiye atldnda NK'da 4,48 L NO gaz olumak-
tadr.
Buna gre,
3. I. NK'da 11,2 L azot molekl I. 7,2 gram su oluur.

II. 1 akb azot atomu II. Bakrn %50 s kullanlr.
III. 1 tane azot molekl
III. Snrlayc bileen bakrdr.
IV. 1 gram azot atomu
yarglarndan hangileri dorudur? (H:1 O:16 Cu:64)
Azot ktleleri arasndaki iliki aadakilerin hangisin-
de doru olarak verilmitir? (N:14) A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
A) I > IV > III > II B) IV > III = II > I
n = 4,48 = 0,2 mol NO
C) III > IV > II > I D) II > IV > III > I 22,4
3Cu + 8HNO3 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
E) I > II > III > IV
3 mol 8 mol 2 mol 4 mol
n = 11,2 = 0,5 mol N = 0,5x 28 = 14g 0,3 mol 0,8 mol 0,2 mol 0,4 mol
2
22,4
msu = 0,4 x 18 = 7,2 g su oluur.
I > IV > III > II mcu = 0,3x64 = 19,2 gram Cu kullanlr. %50 Cu kullanlr.
Snrlayc bileen HNO3 tr.

7. Mol says 10. CO ve CO2 gazlarnn mol saylar toplam 0,4 tr. Kar-
0,8 H2O mn ktlesi 16 gramdr.
0,6 CO2 Karmdaki CO gaznn N.K'da hacmi ka litredir?
0,4 (C:12, O:16)
0,2 X
O2 A) 2,24 B) 3,36 C) 4,48
Zaman D) 5,6 E) 6,72
Yukardaki grafik zamanla tepkimedeki maddelerin mol sa- Ktlesi (g)
ysndaki deimeyi gstermektedir.
CO X mol 28x
Buna gre, X in forml nedir? CO2 (0,4 . x) mol 44(0,4 . x)
A) C3H6 B) C3H8O2 C) C 4H6O2 28x + 17,6 44x = 16
1,6 = 16x
D) C 4H8O2 E) C 4H6
x = 0,1
(Grafikten dzenleme ile) V
0,1 =
X + O2 CO2 + H2O 22, 4
0,2 0,8 0,6 0,8 V = 2,24 L
1 4 3 4
X = C3H8O2 11. I. Pb(NO3)2(suda) + KCI(suda) PbCI2(k) + KNO3(suda)
II. 2HNO3(suda) + Mg(OH)2(suda) Mg(NO3)2(suda) + 2 H2O(s)
8. Mg3X2 bileiinin 20 gramnda 6,02.1023 tane atom bulun- tepkimeleri iin aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

maktadr. A) I. tepkime znme-kelme tepkimesidir.
Buna gre, B) II. tepkimede ntrleme gereklemitir.
I. Bileik 0,2 moldr. C) I. tepkimede net iyon denklemi
II. X'in mol ktlesi 14 gramdr. Pb2+(suda) + 2CI(suda) PbCI2(k)

eklindedir.
III. Bileiin 1 forml-gram 100 gramdr.
D) II. tepkimede net iyon denklemi
yarglarndan hangileri dorudur? (Mg : 24)
Mg2+
(suda) + 2CI 3(suda) Mg(NO3)2(suda)

A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III eklindedir.

D) I ve II E) I, II ve III E) Her iki tepkimede gerekleirken ortamdaki iyon says
6,02 . 1023 tane atom = 1 mol atom azalr.
1 mol Mg3X2 5 mol atom Ntrleme tepkimelerinde net iyon denklemi su oluum ynndedir.
? 1 mol atom
12. 4,6 gram Na le 4 gram O2 nin tam verimle reaksiyonundan
0,2 mol NaO olumaktadr.
0,2 mol Mg3X2 20g
Buna gre hangi elementten ka gram artar ve oluan
1 mol ?
NaO bileiinin ktlesi ka gramdr? (Na:23 O:16)
100 = 3x24 + 2 . X
X = 14 Artan Madde Oluan NaO
A) 0,8 g O2 8,6 g
9. 0C ve 1 atm basn altnda aadaki gazlardan hangi- B) 1,6 g Na 7,8 g
sinin 5,6 litresi 7 gram gelir? (H:1, C:12, N:14, O:16) C) 0,8 gram O2 7,8 g
A) C2H6 B) N2 C) C3H6 D) 3,2 gram Na 6,2 g
D) C3H8 E) N2H4 E) 3,2 gram O2 6,2 g

5,6 Na + 1/2 O2 NaO
n= = 0,25 mol
22,4 23g 16g 39g
0,25 mol 7g 4,6 g 3,2 g 7,8 g
1 mol ? Na, tam kullanlr.
28
O2 ise 4 3,2 = 0,8 g artar.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. ?
12. C 11. D 10. A 9. B 8. E 7. B 6. C 5. E 4. C 3. A 2. E 1. B Cevaplar
Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
GAZLAR
Gazlarn Genel zellikleri - deal Gaz Yasalar 04
hhGAZLARIN GENEL ZELLKLER Po Po Po = D Basn
hh Gazlar, maddenin en dzensiz ve en yksek enerjili hlidir.

76 cm
hh Bulunduklar kabn eklini ve hacmini alacak ekilde yay-
lrlar.
Hg (Civa)
hh Gaz davrann belirleyen 4 ana unsur vardr.
Bunlar; Deniz seviyesi
hh Basn 1 atm = 76 cm Hg = 760 mm Hg

hh Hacim
1 atm = 760 torr = 101,325 kPa
hh Mol says
hh Scaklktr
Hacim
hh Gazlarn belirli hacimleri yoktur.
Basn hh Bulunduklar kabn hacmini alrlar.
hh Gaz taneciklerinin bulunduu kabn eperine uygulad hh V ile gsterilir
kuvvete basn denir. hh Birimi litredir.
hh Basn P ile gsterilir. 1L = 103 mL 1 m3 = 103 dm3
F Kuvvet 1 dm3 = 103 cm3

P=
A Yzey Alan
Basn
N
Paskal (Pa) =
m2 Mol Says
hh Gaz tanecik saysn ifade eder.
hh n ile gsterilir.

GAZLAR / Gazlarn Genel zellikleri
Scaklk hhDEAL GAZ YASALARI

hh Gazlarla ilgili hesaplamalarda kullanlacak scakln birimi Boyle Yasas (P-V likisi)
Kelvin'dir.
hh Mol says (n) ve scaklk (T) sabit iken basn (P) ve hacim
hh Kelvin scaklna mutlak scaklk denir.
(V) ters orantldr.
hh T ile gsterilir 1
P ya da P.V = sabit
V
hh Kelvin ile C arasndaki iliki;
P
K = C+ 273
P1 P1.V1 P1.V1 = P2.V2

rnek1:
P2.V2
P2
Gazlar ile ilgili,
I. Belirli ekil ve hacimleri yoktur.
V
II. Bulunduklar ortama yaylrlar. V1 V2
III. Bulunduklar kabn eperlerine ayn basnc uygularlar.

Hacim azalrsa
D) II ve III E) I, II ve III basn artar. Gaz
(n, T sabit) Gaz
Gazlarn belirli ekil ve hacimleri yoktur. Bulunduu kabn her yerine ayn ba-
snc uygularlar ve bulunduklar ortama yaylrlar.
Teori ve Yasa Arasndaki Farklar Hacim artarsa

Gaz basn azalr.
hh Bir hipotez ksmen dorulanr ve desteklenirse teori hline
Gaz (n, T sabit)
gelir.
hh Bilimsel bir teori gzlenen bir olayla ilgili yaplan genelleme-

leri aklamaldr. PV PV
hh Bir hipotez kukuya yer vermeyecek ekilde dorulanr ve

kabul edilirse yasa hline gelir.
hh Bilimsel yasalar bilim evrelerince kabul edilmitir.

P V

GAZLAR / deal Gaz Yasalar
rnek2: rnek4:
2 atm basn yapan X gaznn hacmi 1,5 L'dir.
Hg

10 cm
Sabit scaklkta kap hacmi 8L'ye karlrsa, kaptaki son
basn ka mmHg olur? h 10 cm

X(g) 40 cm X(g)
I. Durum II. Durum
P1 = 2 atm P2 = ? Hg
V1 = 1,5L V2 = 8L
P1.V1 = P2.V2 ekil I ekil II
2.1,5 = P2.8
D basncn 80 cmHg olduu bir ortamda sabit scaklkta
P2 = 3 Atm
8 tp ekil I konumundan ekil II konumuna getirilmektedir.
1 atm 760 mmHg Buna gre, h ka cm dir?
3 atm ?
8
x = 3 .760 = 285 mmHg P1 = Po + 10 = 90 P2 = Po = 80

8
V1 = 40 V2 = h
40(Po + 10) = Po.h
40.90 = 80.h
h = 45 cm
rnek3:
Charles Yasas: (V-T likisi)

Hg

10 cm
60 cm X(g) hh Basnc ve miktar sabit tutulan bir gazn hacim deiimi
X(g) 40 cm mutlak scaklk deiimi ile doru orantldr.
10 cm Hg
V T
ekil I ekil II
V1 V2 T = Mutlak scaklk (K)
=
ekil I konumunda bulunan X gaz ekil II ye getiriliyor. T1 T2
K = C + 273
Buna gre, d basn ka cm Hg olur? (Sabit scaklk)
V V
I. ekil II. ekil
P1 = Po + h P2 = Po h
V1 = 40 V2 = 60
P1V1 = P2V2
(P0 + 10) 40 = (P0 10) 60 T(K) T(C)
0
273
P0 = 50 cmHg

PHava P P
2V
PHava Srtnmesiz PGaz
V piston
PGaz Gaz
ekil I T1=TK T2=2T ekil II 0

T(K) T (C)
273
rnek6:
rnek5: Sabit hacimli bir kapta 123C de bulunan X gaznn kan-
c 2 atm dir.
27C'de X gaz ieren bir balonun hacmi 4,5 litredir.
Bu kabn scakl ka C olur ise son basn 456 cmHg
Buna gre, balonun scakl 73C ye getirilirse son
olur?
hacim ka litre olur?
P1 P2
=
V1 V2 T1 T2
=
T1 T2 P1 = 2 atm P2 = 465 cmHg = 6 atm
n ve p sabit T1 = 123C + 273 = 150K (1atm 76 cmHg)
nk balonda i basn = D basn T2 = C + 273
T1 = 27 + 273 T2 = 73C + 273
2 6
T1 = 300K T2 = 200K =
150 T2
4.5 V2 T2 = 450K ise 450 = C + 273
=
300 200 C2 = 177C olur.
3V2 = 9
V2 = 3Litre
Hacim azalmas 1,5 litre olur.
Avogadro Yasas (V-n likisi)

hh Ayn scaklk ve basnta farkl gazlarn eit sayda molekl-
Gay-Lussac Yasas (P-T likisi)
leri eit hacim kaplar.
hh Sabit hacimli bir kapta miktar sabit olan bir gazn basnc
V1 V2
mutlak scaklk ile doru orantldr. =
n1 n2
V
P T
P1 P2 T = Mutlak scaklk (K)

=
T1 T2
K = C + 273
n
0

Normal koullarda 0C ve 1 atm 1mol gaz = 22,4 litre Dalton Yasas (P-n likisi)
T P n V
hh Sabit hacim ve scaklkta madde miktar ile gaz basnc do-
Oda koullarnda (25C ve 1 atm) 1 mol gaz = 24,5 litre ru orantldr.
P n
P1 P2
=
n1 n2
rnek7:
P
deal piston
He(g)
2 mol n
8 gram CH4 (g) 0
deal pistonlu bir kapta 2 mol He gaz bulunmaktadr. Bu

kaba 8 gram CH4 gaz sabit scaklkta ekleniyor.
Buna gre, Ksmi Basn;

I. Atom says 4,5 mol olur.
II. Kabn hacmi 2 katna kar.
III. Kaptaki gazn zktlesi deimez. X(g)
yarglarndan hangileri dorudur? (He: 4 CH4 : 16) Y(g)

I) I. Durum II. Durum
2 mol He(g) 1 mol CH4 16 g
V, T
8g
PX PY PT
0,5 mol CH4(g) = =
nX nY nT
2 mol atom + 2,5 mol atom = 4,5 mol atom
(Doru)
nX nY
II) V
1
V
= 2 PX = n . PT P Y = n . PT
n1 n 2 T T
V (olsun diyoruz) V2 Ksmi basn Ksmi basn

= V2 = 1,25 V (Yanl)
2 2, 5
=III) d m = 8
d1 V d2 > d1 (Yanl) hh Bir gazn kap bo iken tek bana yapm olduu basnca O
1 v
m 16
= d 2 v=d 2 1, 25V gazn ksmi basnc denir.
hh Ksmi basn gazlarn mol saylar ile orantldr.

rnek8: rnek10:
Ne(g)
NeH2(g) Bo
He
SO3(g) 2n mol n mol
V, T 2V, T 3V, T
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alnca son ba-

20 er gram Ne ve SO3 gazlarnn toplam basnc 10 atm'dir.
sn 6P olmaktadr.
Buna gre, SO3 ve Ne gazlarnn ksmi basnlar kaar
Buna gre, Ne gaznn balang basnc ka P dir?
atm'dir? (Ne: 20, SO3: 80)
A) 15 B) 14 C) 12 D) 10 E) 8
PNe + PSO = 10 atm
3 P1.V1 = P2.V2
20 1 P1 = ? P1.2V = 6P.5V
n=Ne
=
20 1 mol
=PNe 1= , 25 .10 8 atm
V1 = 2V P1 = 15 P
0, 25
= 20
n SO = PSO = 1, 25 .10 = 2 atm
3 80 0, 25 mol 3
P2 = 6P
V2 = 5V
rnek9: rnek11:
P (atm) P (atm)
deal
piston
Ne(g)
PV (atmL) 1/ V (1/L)
(n ve T sbt) (n ve T sbt)
I. II. 4L, T
V (L)
Yukardaki kapta sabit scaklkta 4 gram Ne gaz bulun-
maktadr.
Kaba ayn scaklkta ka gram SO2 gaz eklenirse son

hacim 10 litre olur?
T (C)
(P ve n sbt)
(Ne: 20, SO2: 64)
III.
deal bir gaz ile ilgili yukarda verilen grafiklerden han- A) 32 B) 26,4 C) 19,2 D) 12,8 E) 6,4
gileri dorudur?
4
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III n = 20 = 0, 2 mol
n1 = 0, 2 mol _
D) II ve III E) I, II ve III b
= bn
V1 4 L b 1 n 2 0, 2 0, 2 + n
V(L) ` V = V2 & 4 = 10 & n = 0, 3 mol
n 2 = 0, 2 mol + nb 1
III. grafik hataldr. bb
V2 = 10 L
a
m
0, 3 = 64 & m = 19, 2 gram
T (C)
273 (P ve n sbt)

deal Gaz Denklemi rnek13:

hh Gaz yasalarn kullanarak basn, hacim, scaklk ve mol sa- 380 mmHg basn yapan 8 gram SO2 gaznn 27C'deki
hacmi ka litredir? (SO2: 64)
ys deikenlerini tek bir eitlikte toplayan denkleme ideal
gaz denklemi denir. 380 mm-Hg = 38 cmHg
1 atm 76 cmHg P.V = n.R.T
? 38 cmHg
P.V=n.R.T Scaklk (K) 1 =1
2 .V 8 .0, 082.300
Gaz sabiti 0,5 atm 1
Basn Hacim V = 2. 8 .300.0, 082
(atm)
Mol 22,4 1 mol 64 gram
(L) says = 0,082 82
273 ? 8 gram = 1 .3.
4 10
1
n = 8 mol = 123
= 615 = 6, 15L
27C + 273 = 300K 20 100
5
rnek12: rnek14:
30,4 cmHg basn yapan CO2 gaznn hacmi 8,2 L scakl
0C' de 4,48 litrelik bir kapta bulunan 8 gram CH4 gaz-
300 K'dr.
nn basnc ka cmHg olur? (CH4: 16)
Buna gre, CO2 gaz ka gramdr? (CO2: 44)
1 mol 16 gram 0C = 273 K 1 atm 76 cm-Hg
n 8 gram ? 30,4 cm-Hg
n = 0,5 mol
P = 0,4 atm
P.V = n.R.T P.V = n.R.T
22, 4 4 82 = 82
P.4, 48 = 0, 5. 273 .273 10 . 10 n. 1000 .300
448 1 224 4.10 =
P. 100 = 2 . 10 10.10 n
10 5 4
=P 112 = . 448 2 = 2, 5 atm n = 30 mol
1 mol 44 g
1 atm 76 cmHg 4 mol x
2,5 atm P 30
P = 190 cmHg 4 17, 6

= =
x 30 .44 3
Sorusu
retmen
deal gaz denklemindeki R gaz sabitinin alm nedir?
R: Regnault sabitidir. lk hesaplamay yapan Fransz kimyager

Henri Victor Regnault'tur.

rnek15: rnek17:
16 gram SO2 gaz 273C'de 5,6 litrelik bir kapta ka 152 cm Hg basn yapan 16 gram SO3 gaznn hacmi 8,96
cmHg basn yapar? (S: 32, O: 16) litredir.
A) 228 B) 152 C) 104 D) 76 E) 38 Buna gre, gazn scakl ka C'dir?
22, 4 1 atm 76 cmHg P.V = n.R.T

PV = nRT P.5.6 = 0, 25. 273 .546
152 cmHg 1 22, 4
P=? 2.8, 96 = 5 . 273 .T
P = 2 atm
V = 5, 6 litre P = 2 atm
16 1 mol 80 gram T = 4.273K
n = 64 = 0, 25 mol 1 atm = 76 cmHg
n 16 gram 4.273 273 = 3.273C
22, 4 = 819C
R = 273 2 atm = 152 cmHg 16
n= = = 8 1 =
80 40 5 0, 2 mol
T = 273 + 273 = 546 K
rnek16: rnek18:
127 C'de 4,1 litrelik bir kapta bulunan CH4 gaz 380 mmHg 0,2 gram H2 gaz sabit hacimli bir kapta 2 atm basn yap-
basn yapmaktadr. maktadr.
Buna gre, kapta ka gram N2O gaz bulunur? Ayn kaba 0,8 gram CH4 gaz eklenerek mutlak scaklk
2 katna karldnda son basn ka atm olur?
(C: 12, H:1)
(H2: 2, CH4: 16 )
A) 1 B) 2 C) 4 D) 8 E) 16
= = P R0
P = 380 mmHg = 0,5 atm P .V n . R. T n.T V sabit
V = 4,1 litre P1 P
n=? = 2
n1 .T1 n 2 .T2
R = 0,082 P2
= 2 = 15 = 60=
T = 127 + 273 = 400 K 0, 1.T 0, 15.2T & P2 4. 100 .10 10 6 atm
PV = nRT
0,5.4,1 = n.0,082.400
0, 5 1
=
n = 8 16 mol
1 = m
16 16
m = 1 gram

Gazlarda zktle
rnek19:

273C'de 1,6 gram O2 gaznn 11,2L hacim kaplad ko- P . V = n .R . T
ulda O2 gaznn basnc ka atm olur? (O: 16) .
P . V = m .R . T
MA
273 + 273 = 546 K P.V = n.R.T .
1 mol 32 g 22, 4 P . MA = m . R . T
P.11, 2 = 0, 05. 273 .546 V
n 1,6 g
.
P = 0, 05.2.2
n = 16 . =
1 1
= d
10 32 20 0, 05 mol 5 5 20
= =
P 100 .4 = =
25 100 0, 2 atm P . MA = d . R . T
.
bd =
Vl
zktle m
(younluk)
rnek21:
rnek20: 300K'de zktlesi 2,5 g/L olan C2H6 gaznn basnc ka
4,48 litrelik sabit hacimli bir kapta 546K scaklnda bulu- atm'dir? (C: 12, H: 1)
nan 0,87 g X gaznn basnc 38 cmHg dr.
Buna gre, X gaznn mol ktlesi nedir? 82

P.30 = 2, 5. 1000 .300
= 5 82 = 41 205
P.V = n.R.T P.V = n.R.T P 2=
. 100 = 2, 05 atm
20 100
1 atm 76 cmHg 1 22, 4 5
=
2 .4, 48 n. 273 .546
0,5 atm 38 cmHg
2, 24 = n.22, 4.2
0,05 mol 0,8 gr 224 1 10
n = 100 . 2 .
224
1 mol x
= =1 5 =
8 100 80 160 = n 20 100 0, 05 mol
x = 10 . 5= =
5 10 16 g

rnek22: rnek24:
Sadece normal koullarda zktlesi bilinen bir X gaz 3
KCIO3(k) + s OKCI(k) +
ile ilgili; 2 2(g)
I. Mol ktlesi 24,5 gram KCIO3 katsnn yeteri miktar stlmas sonu-
cu aa kan O2 gaz 127C'de 16,4 litrelik bir kapta
II. Hacmi
ka cm Hg basn yapar? (KCIO3:122,5)
III. Mol says
niceliklerinden hangileri bulunabilir? A) 60,8 B) 53,2 C) 45,6 D) 38,0 E) 30,4
3
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III KCIO3(k) + s KCI(k) + 2 O2(g)

D) II ve III E) I, II ve III 0,2 mol 0,3 mol O2
24, 5
Normal koullarda zktlesi bilinen bir gazn mol ktlesi bulunur. Ktle, hacim n = 122, 5 = 0,2 mol KCIO3
ve mol says bilinemez.
M
d = 22, 4A L P=? PV = nRT
V = 16,4 P.16,4 = 0,3.0,082.400
n = 0,3 mol P = 0,6 atm
R = 0,082 1 atm = 76 cm Hg
T = 127C + 273 = 400 K 0,6x76 = 45,6 cm Hg
rnek23:
Sabit hacimli bir kapta 2 mol Ne
gaz bulunmaktadr. Kaba ayn s-
2 mol caklkta 32 gram SO2 gaz ekleni-
NeH(g)
2
2n mol yor.
4 atm
2L, T
Buna gre,
Basn (atm) zktle
5 3d
4 d rnek25:
Zaman Zaman Viktor Meyer Yntemi ile ilgili,
I. II. mRT
I. Mol ktlesi MA = bants ile hesaplanr.
PV
Basn x Hacim II. Kolay gaz haline geebilen svlarn mol ktlelerinin he-
10 saplanmasnda kullanlr.
8 III. Gaz hacim oranlar kullanlarak hesaplama yaplr.
Mol Says
2 2,5 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
III. D) II ve III E) I, II ve III
izilen grafiklerden hangileri dorudur?

Viktor Meyer yntemi ile ilgili verilen tm ncller dorudur.
(Ne: 20, SO2: 64)
izilen tm grafikler dorudur.

rnek26: rnek28:
Yandaki ekilde verilen kapta 127C'de Basn (atm)
8 gram C3H4 gaz bulunmaktadr.
Kaba m gram C2H6 gaz eklenerek s-
C3H
H24(g) caklk 327C'ye karlyor.
2n mol
Son durumdaki kaptaki basn

1.
3 katna ktna gre kaba ka 2.
127C, V Hacim (L)
gram C2H6 gaz eklenmitir?
(C: 12 H: 1) Yukarda Ne gaznn iki farkl durumuna ait basn-hacim

deiim grafikleri verilmitir.
A) 4 B) 6 C) 8 D) 12 E) 15
Buna gre, her iki durum ile ilgili,
I. Mol saylar ayn ise T1>T2 olur.
P1 P2 P1 3P1
n1 T1 = n2 .T2 0, 2.400 = (0, 2 + n) .600 II. Ayn scaklk ve basnta 1. durumun mol says daha
byk olur.
n = 0,2 mol
P2 = 3P1 III. Sabit scaklkta 2 numaral durumda madde miktar ar-
m
8 0,2 = 30
n1 = 40 = 0, 2 mol trlr ise 1 numaral grafik elde edilebilir.
m = 6 gram
T1 = 127 + 273 = 400K yarglarndnan hangileri dorudur?
n2 = nC + 0,2 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
2H6
T2 = 327 + 273 = 600K
PV = nRT
Her iki durumda scaklk ya da mol saylar deiir. Tm ncller dorudur.
rnek29:
rnek27:
Bir miktar He gaznn basn x hacim deeri,
1. 2.
I. Scaklk ve miktar sabit tutup basnca artrmak,
II. Mol saysn artrp scakl azaltmak,
CO2(g)
III. Scakl sabit tutup madde miktarn artrmak
H2 Bo
He
2n8P
mol n mol ilemlerinden hangileri ile kesinlikle artar?
3V
2V A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
Kaplar arasndaki2V, T
musluk 3V, Tksa bir sre a-
sabit scaklkta D) I ve II E) II ve III
lp tekrar kapatlyor.
2. kaptaki basn 4P olduuna gre 1. kaptaki basn PV = nRT

ka P olur? I. n ve T sabit iken P artarsa V azalr P.V deeri deimez.
II. n artar T azalrsa P.V deeri artada bilir, azalada bilir, deimeyede bilir.
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 6 III. T sabit n artarsa P.V deeri artar.
P1.V1 + P2.V2 = PCO .2V

2
P1 = ? 8P.2V = P1 . 2V + 4P.3V
V1 = 2V P1 = 2P olur.
P2 = 4P
V2 = 3V

rnek30: rnek32:
Basn (atm) Hacim (L) Scaklk (C)
I. 2 22,4 0
II. 1 44,8 273 H2
He(g)
2n mol
III. 0,5 89,6 546
Farkl miktarda bulunan Ne gazna ait basn, hacim ve s-

caklk deerleri tabloda verilmitir.
Yukardaki kapta bir miktar He gaz bulunmaktadr.
Buna gre, Ne gaznn miktarlar arasndaki iliki aa-
dakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? Buna gre,
I. Kabn scakln artrmak,
A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III
II. Kaba sabit scaklkta bir miktar O2 gaz eklemek
D) III > II > I E) III > I > II III. Kaba sabit scaklkta kaptaki He gaznn yars kadar
He gaz eklemek
PV = nRT
ilemlerinden hangileri ayr ayr uygulanrsa kaptaki He
PV
n= T gaznn basnc artar?
2.22, 4
n1 = 273 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
1.44, 8
n2 = 546 D) II ve III E) I, II ve III
0, 5.89, 6
n3 = 719
O2 gaz eklemek He gaznn basncn artrmaz, dier iki ilem He gaznn ba-
n1 > n 2 > n 3
sncn artrr.
rnek31: rnek33:
1,12 atm basn yapan 273C'deki SO3 gaznn zktlesi
ka g/L'dir?
deal
piston (S: 32, O: 16 )
SO3(g)
A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 2,5
Yukardaki kapta bir miktar SO3 gaz bulunmaktadr.

P.MA = dRT
Buna gre, P = 1,12 atm 22, 4
1,12.80 = d. 273 .546
I. Scakl artrmak, MA = 80
II. Kaba sabit scaklkta bir miktar SO3 gaz eklemek, d=? d=2
22, 4
III. Kaba sabit scaklkta He gaz eklemek, R = 273
T = 273 + 273 = 546 K
ilemlerinden hangileri uygulanrsa kaptaki SO3 gaz-
nn basnc deimez?
Scaklk artrlrsa hacim artar basn deimez, SO3 gaz eklenirse de hacim
artar basn deimez. Kaba He gaz eklenirse hacim artar toplam basn de-
imez, SO3 gaznn basnc azalr.

GAZLAR Konu Testi - 1
1. Gazlar ile ilgili; 4. Sabit basn altnda 90 litre hacim kaplayan SO2 gaznn
miktar sabit tutularak scakl 127C'den 227C'ye kar-
I. Birim yzeye uyguladklar kuvvete basn denir.
lyor.
II. Bulunduklar ortama yaylrlar.
Buna gre, son durumdaki kap hacmi ka litre olur?
III. deal davran gsteren gazlarda taneciklerin z ha-
cimleri ihmal edilir. A) 125 B) 112,5 C) 110
yarglarndan hangileri dorudur? D) 105,5 E) 100
V1 V2 90 V2
D) II ve III E) I, II ve III T1 = T2 400 = 500 V2 = 112, 5
Gazlar ile ilgili verilen tm ncller dorudur.

5. Yandaki kapta sabit
scaklkta 0,2 mol O2
gaz bulunmaktadr.
2. PV(atm/L) P(atm) V(L)
O2(g)
SO2(g)
P V(L) T 4L
(n ve T sbt) (atm) (n ve T sbt) (P ve n sbt) (C)
I II III Kaba ayn scaklkta ka gram SO2 gaz gnderilirse
son hacim 12 litre olur? (Gazlar arasnda tepkime yok.)
deal bir gaz ile ilgili yukarda izilen grafiklerden han-
(O2: 32, SO2: 64)
gileri dorudur?
A) 51,2 B) 38,4 C) 25,6
D) 12,8 E) 6,4
V1 V2 4 12
n1 = n2 0, 2 = n + 0 , 2
I. ve III. grafikler noktaldr. . grafikte P.V arpm p ile deimez. III. gra-
fikte scaklk K olmal. M
n = 0,4 mol 0,4 = 0, 4 M = 25,6
6.
3. ekildeki sistemde

20 cm
9P basn yapan X2
X2(g) Bo h X(g)
gaz bulunmaktadr.
X(g) 80 cm
2L 4L
20 cm
T T
Buna gre, kaplar arasndaki musluk alp mutlak s-

ekil 1 ekil 2
caklk 2 katna karldnda son basn ka P olur?
A) 3 B) 6 C) 9 D) 15 E) 18 Ak hava basncnn 60 cm Hg olduu bir ortamda bulu-

nan bir tp ierisinde X gaz vardr.
9P.2 = Ps.6 Tp ekil 1 konumundan ekil 2 konumuna getirildiin-

Ps = 3P de h ykseklii ka cm olur?
Mutlak scaklk 2 katna karsa basnta 2 katna kar. Ps = 6P olur. A) 180 B) 160 C) 140
D) 120 E) 100
(60 + 20).80 = (60 20)h
h = 160

7. Basn(atm) Hacim(L) Scaklk(K) Mol says 10. Normal koullarda zktlesi bilinen bir X gaz ile ilgili,
I. 2 11,2 273 n1 I. Mol ktlesi
II. 1 22,4 546 n2 II. Atom says
III. 0,5 44,8 273 n3 III. Ktle
Yukarda verilen koullarda bulunan gazlarn mol say- niceliklerinden hangileri kesinlikle bulunur?
lar arasndaki iliki hangisinde doru olarak verilmi- A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
tir?
A) n1 > n2 > n3 B) n1 = n3 > n2 C) n3 > n1 = n2
D) n1 > n2 = n3 E) n1 = n2 = n3 Sadece mol ktlesi bilinebilir.
2.11, 2 1.22, 4 0, 5.44, 8

n1 = 273 n2 = 546 n3 = 273
n1 = n 3 > n 2
8. 11,2 litrelik bir kapta 152 cm Hg basn yapan 32 gram X

gaznn scakl 273C'dir.
Buna gre, X gaz aadakilerden hangisi olabilir?
(C: 12, H:1, O: 16, S: 32)
A) CH4 B) O2 C) O3
D) SO2 E) SO3
PV = nRT
22, 4
2.11,2 = n. 273 .546
n = 0,5 mol 11. V Yanda bir miktar
1 mol x = 64 g. X
SO2 gazna ait ha-
Y
cim-scaklk grafii
verilmitir.
T(C)
A
9. ekildeki kapta bu-
Buna gre,
2 atm lunan Ne gaznn
Bo I. A noktas mutlak sfr noktasdr.
Ne(g) musluu alp mut-
lak scaklk 2 kat ar- II. Ayn scaklkta X durumundaki basn daha yksektir.
trlyor. III. Ayn hacimde Y durumundaki mutlak scaklk daha b-
3L 2L
yktr.
T T
Buna gre, son basn ka atm olur?
A) 4,8 B) 3,6 C) 2,4
D) 1,2 E) 0,6
Ayn scaklkta X gaznn hacmi daha byk basnc ise daha kktr.
2.3=P.5
6 18
P = 5 .3 = 5 = 3,6
11. C 10. A 9. B 8. D 7. B 6. B 5. C 4. B 3. B 2. A 1. E Cevaplar

1. Gazlar ile ilgili, 4.

Hg

h
I. Maddenin en yksek enerjili hlidir.
90 cm X(g)
II. Genleme katsays ayrt edici zellik deildir.
X(g) 60 cm
III. Bulunduu ortama yaylr.
h Hg
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III ekil I ekil II
D) II ve III E) I, II ve III Ak hava basncnn 75 cmHg olduu bir ortamda bulunan

bir tp 1. konumundan 2. konumuna getiriliyor.
Buna gre, h ykseklii ka cm dir?
A) 2,5 B) 5 C) 7,5 D) 10 E) 15
2.
(75 + h).60 = (75 h).90 h = 15
16 gram 8 gram
H2 H2
O2n(g)
2
mol 2n mol
SO 3(g) 5. P (atm) T (K)
V, T V, T
1 2
V (L) P (atm)
Yukardaki kaplardan 1. sindeki basn 114 cmHg dr. (n ve T sbt) (n ve V sbt)
I. II.
Buna gre, V (L)
I. 2. Kaptaki basn 0,3 atm dir.
II. zktleleri arasndaki iliki d1 = 2d2 eklindedir.
III. Her iki kaptaki atom says eittir.
n
yarglarndan hangileri dorudur? (P ve T sbt)
III.
deal gazlar ile ilgili yukarda izilen grafiklerden han-
_ gileri dorudur?
= 16
= 0, 5 mol O 2 bb
n 32
` atom saylar farkl olur. A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
8
= =
n 80 0, 1 mol SO 2b
a D) II ve III E) I, II ve III
izilen tm grafikler dorudur.
3. P(atm)
6. ekildeki srtnmesiz pis-
2
tonlu kapta bir miktar Ne
deal
piston gaz bulunmaktadr. Kabn
1 scakl 25 C'den 50 C'ye
Ne(g)
karlyor.
V(L)
4,48 8,96
V
273C'de bulunan m gram X gazna ait basn hacim dei- Buna gre,
imi yukarda verilmitir.
I. Basn deimez.
Buna gre, X gaznn mol ktlesi ka m gramdr? II. Hacim 2 katna kar.
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 III. Gaz younluu yarya iner.
PV = nRT
22, 4 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
2.4.48 = n. 273 .546
n = 0, 2 mol D) II ve III E) I, II ve III

= m
= Scaklk 25C'den 50C'ye kmas 2 katna kt anlamna gelmez. S-
0, 2 M & MA 5 m
A caklk birimi Kelvin'dir. Basn deimez.

7. 127 C'de bulunan 3,2 gram SO2 gaznn hacmi 4,1 litredir. 10.
Buna gre, SO2 gaznn basnc ka atm dir?
H2
A) 0,8 B) 0,6 C) 0,4 D) 0,2 E) 0,1 Ne (g)
2n mol
SO3(g)
PV = nRT n = 3, 2 = 0,05 T = 127 + 273 = 400 V, T

64
P.4,1 = 0,05.0,082.400
Yukarda verilen kapta 10 gram Ne gaz bulunmaktadr.
P = 0,4 atm
Kaba 20 gram SO3 gaz eklendiinde kaptaki toplam ba-
sn 3 atm olmaktadr.
Buna gre, Ne gaznn ksmi basnc ka atm dir?
(Ne: 20 SO3: 80)
8. deal gazlar ile ilgili, A) 0,5 B) 0,75 C) 1 D) 1,5 E) 2

10
I. Tanecik hacimleri yok kabul edilir. n=Ne
=
20 0, 5 mol
II. Basnlar hacimleri ile ters orantldr. = 20
n SO =
3 80 0, 25 mol
III. Mutlak scaklk arttka tanecikler aras uzaklk artar. 0, 5
=PNe 0= , 75 . 3 & PNe 2 atm
Tm ncller doru olabilir.
11.
deal
piston
9. V(L)
CH4(g)
8,96 Yukardaki kapta m gram CH4 gaz bulunmaktadr.
Kaba ayn scaklkta m gram,

T (C)
273 I. SO2
Yukarda 5,6 gram C2H4 gazna ait scaklk hacim deiim II. O2
grafii verilmitir. III. He
Buna gre, C2H4 gaznn basnc ka cmHg'dir? gazlarndan hangileri ayr ayr eklenirse kaptaki gaz
(C: 12, H: 1) younluu artar? (CH4: 16, SO2: 64, O2: 32, He: 4)
A) 19 B) 38 C) 57 D) 76 E) 114
5, 6
=
T 0=
C 273 K =
n =
28 0, 2 mol He eklenirse younluk azalr nk MA's CH4'n kinden kk.
V = 8, 96 L
P=?
22, 4
P.8, 96 = 0, 2. 273 273
=P 0= , 5 atm 38 cmHg
11. B 10. E 9. B 8. E 7. C 6. A 5. E 4. E 3. A 2. B 1. E Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
TARAMA
05
1. Katot nlar ile ilgili aada verilen ifadelerden han- 4. Bir elementin temel elektron dalmnn son terimi 3d10 ile
gisi yanltr? sonlanmaktadr.
A) Anottan katota doru hareket eder. Buna gre,
B) Negatif ykl paracklardr. I. Atom numaras 30'dur.

II. En yksek ba kuantuma ait asal kuantum says
C) Manyetik alanda sapmaya urar.
0'dr.
D) Katot boalm tpndeki gazn trne bal deildir.
III. Kresel simetriktir.
E) Elektriksel alanda pozitif kutba sapar.
Katottan anota doru hareket eder. A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
D) II ve III E) II ve III
4s1 3d10 4s2 3d10 olabilir.
5. Yanda verilen periyodik sistem kesintide

24Cr atomu ile ilgili,
2. X Y
Z ba grup elementi olduu bilinen X, Y ve Z
I. l = 0 deerine sahip 8 elektron bulundurur.
elementlerinin yerleri belirtilmitir.
II. Gei elementidir.
Buna gre,
III. m l = 0 deerine sahip 12 elektron vardr.
I. Atam ap en byk olan Z'dir.
II. 1. iyonlama enerjisi sralamas Y > X > Z eklindedir.
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III III. Ametalik aktiflii en byk olan Y'dir.
l = 0 deerine sahip 7e- ierir. A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

Z'nin atom ap en byktr.
6. 1.E 2.E 3.E 4.E

2 2 6 2 2
3. 1s 2s 2p 3s 3p X 720 1480 7860 11560
Y 510 750 4320 6590
Z 610 1625 2910 12620
Yukarda elektron dizilimi verilen atom ile ilgili,
I. 3. periyot 4A grubunda yer alr. Yukarda ba grup elementleri olduu bilinen X, Y ve Z
atomlarnn ilk drt iyonlama enerjisi deeri verilmitir.
II. Elektron dizilimi Hund kuralna uymaz.
III. Manyetik kuantum says +1 olan 3 tane elektron ierir. Buna gre X, Y ve Z atomlar ile ilgili aadakilerden
hangisi yanltr?
A) Z kresel simetrik deildir.
B) X'in periyot numaras Y'ninkinden byktr.
D) II ve III E) I, II ve III C) Y toprak alkali metaldir.
D) Deerlik elektron saylarnn toplam 7'dir.
3. periyot 4A grubu ml = +1 deeri kasinlik iermez.
E) Metalik aktiflii en byk olan Y'dir.
X
X ve Y 2A grubu Z 3A grubudur. Y eklinde bulunur.

Tarama
7. yonlama Enerjisi (kj) 10. (NH4)2 CO3 bileiindeki alt izili atomlarn ykseltgenme
basamaklar toplam katr?
Y
Z A) 1 B) 0 C) 1 D) 2 E) 3
X
Atom Numaras (NH4)2 CO3

-3 +4 = +1
Yukarda atom numaralar ardk olan X, Y ve Z ba grup
elementlerinin 1. iyonlama enerjilerine kar atom numa-
ras grafii verilmitir.
11. Aada verilen bileiklerden hangisinde O atomunun
Buna gre,
ykseltgenme basama dierlerinkinden farkldr?
I. Y kresel simetriktir.
II. X'in deerlik elektron says 1'dir. A) CO2 B) NO2 C) Na2O D) CaO2 E) Al2O3
II. Ametalik aktiflii en byk olan Z'dir. CaO2 0: 1 peroksit.

D) II ve III E) I, II ve III 12. K3PO4
X Y Z
1A 2A 3A +5 +4
4A 5A 6A olabilir.
K2MnO4 NaHCO3
8. 3Li, 4Be ve 5B elementlerinin 1. ve 2. iyonlama enerji- +7 +6 +4 +2

lerine gre sralan aadakilerden hangisinde do-
ru olarak verilmitir? HNO2 Z M
1. yonlama Enerjisi 2. yonlama Enerjisi +5 +3

A) B > Be > Li Li > B > Be

B) Be > Li > B Li > Be > B
C) B > Li > Be B > Be > L Yukarda verilen bileiklerde alt izil atomlarn yk-
D) Be > B > Li Li > B > Be seltgenme basamaklar doru takip edilirse ,,Z,,M
harflerinden hangisine ulalr?
E) Be > B > Li B > Li > Be
A) B) C) Z D) E) M
Li: 1A Li+: soy gaz sistemine benzer
Be:2A Be+: son katmanda 1e kalr. K3PO4 : +5 K2MnO4: +6
B: 3A B+: son katmanda 2e kalr. NaHCO3: +4 HNO2: +3
13. I. HBrO4
9. 19K, 12Mg ve 11Na elementlerine ait oksit bileiklerinin
bazlk kuvveti sralamas aadakilerden hangisinde II. NaBr
doru olarak verilmitir? III. HBrO
A) K > Na > Mg B) K > Mg > Na C) Na > K > Mg Yukarda verilen bileiklerdeki Br atomlarnn ykselt-
D) Na > Mg > K E) Mg > Na > K genme basamaklarna gre sralan hangisi gibidir?
A) I > II > III B) I > III > II C) III > I > II
K: 4. periyot 1A
Mg: 3 periyot 2A D) III > II > I E) II > I > III
Na: 3. periyot 1A
HBrO4 +7 HBrO +1 NaBr 1

Tarama
14. I. ZnBr2 : inko(II)bromr. 18. I. K 2SO4 2K+ + SO24

II. Sr3P2 : Stronsiyum fosfat II. Ca(HCO3)2 Ca2+ + 2HCO 3
III. Al2O3 : Alminyum oksit III. KMnO4 K+ + MnO24
Yukarda verilen bileiklerden hangileri yanl adland- Yukarda verilen iyonlama denklemlerinden hangileri
rlmtr? dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
ZnBr2 : inko bromr KMnO4 K++MnO4

Sr3P2 : Stronsiyum fosfr
19. Bir X elementi 8O ile sadece X2O ve XO bileiklerini olutu-

15. MnO2 bileiinin doru adlandrlmas aadakilerden rabilmektedir.
hangisidir?
Buna gre, X elementinin fosfat iyonu ile oluturaca-
A) Mangan dioksit B) Mangan oksit bileik formlleri aadakilerden hangisinde doru
C) Mangan(II)oksit D) Mangan(IV)oksit olarak verilmitir?
E) Mangan peroksit
A) X3PO4 X3(PO4)2 B) X3(PO4)2 XPO4
MnO2: Mangan(IV)oksit C) X3PO4 XPO4 D) XPO4 X(PO4)2

E) X 2PO4 X3PO4
+ 3
X PO4 X3PO4
X2+ PO34 X3(PO4)2
16. Aada verilen bileiklerden hangisinin yaygn adlan-

20. 3,02.1022 tane SO2 molekl ile ilgili,
drlmas hataldr?
I. 0,15 mol atom ierir.
A) CaSO4 : Kire ta
II. Normal koullarda 11,2 litre hacim kaplar
B) NaOH : Sud kostik
III. Ktlesi 3,2 gramdr.
C) HNO3 : Kezzap
D) Na2CO3 : amar sodas
E) NH4CI : Niadr (S: 32, O: 16 NA: 6,02.1023)
CaSO4 : Al ta
CaCO3:Kireta
3,01.1022 tane = 0,05 mol N.K'da 1,12 litre hacim kaplar.
17. Yaygn ismi potas kostiktir. 21. Normal koullarda 6,72 litre hacim kaplayan C3H4 gaz
ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
SIv sabun imalatnda kullanlr.
(C: 12, H: 1, NA : 6,02.1023)
Sulu zeltisi bazik zellik gsterir.
A) Ktlesi 12 gramdr.
Yukarda verilen bilgilere gre bahsedilen bileiin for-
B) 10,8 NA akb C atomu ierir.
ml hangisidir?
C) 1,2 mol H atomu ierir.
A) K 2O B) KOH C) KCI
D) 18,06.1022 tane atom ierir.
D) P2O5 E) H3PO4
E) 0,9 mol C atomu vardr.
KOH: Potas kastik
18,06.1022 tane C3H4 molekl ierir.

Tarama
22. I. 1 tane hidrojen atomu 25. 1 tane KMYA szcnde ka mol sessiz harf bulun-
II. 1 gram hidrojen molekl maktadr? (NA : 6.1023)
III. 20 akb hidrojen molekl A) 5.10 24 B) 2.10 24 C) 2.10 23
Yukardaki taneciklerin ktlelerine gre sralan han- D) 5.10 23 E) 5.10 24

gisinde doru olarak verilmitir? (H : 1)
KMYA 3 tane sessiz harf
A) I > II > III B) II > I > III C) II > III > I 3 =
5.10- 24
6.10 23
D) III > I > II E) III > II > I
II > III > I
26. 0,3 mol atom ieren CO2 gaz ile ilgili,

I. 4,4 gramdr.
23. 7,2 gram H2O ile ilgili, II. 2,24 litre hacim kaplar.
I. Normal koullarda 8,96 litre hacim kaplar. III. 0,6 mol oksijen atomu ierir.
II. 1,2 tane atom ierir. yarglarndan hangileri kesinlikle dorudur?
III. 6,4 gram oksijen atomu ierir.
(C : 12, O: 16)
yarglarn hangileri kesinlikle dorudur? (H : 1, O : 16) A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) II ve III E) I, II ve III
0,1 mol CO2
7, 2 0,3 mol atom ierir.
n = 18 = 0,4 mol H2O . 16 = 6,4 gram 0 atomu ierir.
0,1 . 44 = 4,4 gramdr. Normal koullarda 2,24 litre hacim kaplar.
24. Normal koullarda 11,2 litre hacim kaplayan C3H4 ve C2H6

gaz karmnn ktlesi 17 gramdr.
1
27. I. H2O(s) H2(g) + O
Buna gre karmda molce % ka C2H6 gaz bulunur? 2 2(g)
II. HCI(suda) + KOH(suda) KCI(suda) + H2O(s)
(C : 12, H : 1)
III. C(k)+ O2(g) CO2(g)
A) 80 B) 60 C) 50 D) 40 E) 20
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri sentez tepki-
C3H4 : 40 C2H6 : 30
mesidir?

0,5 x x A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
(0,5 x).40 + 30x = 17
x = 0,3 mol
0, 3
0, 5 .100 = %60 C + O2 CO2 sentez

Tarama
28. I. Al + KOH 31. X + HNO3

1
XNO3 +
H
2 2
II. Cu + HNO3
7,8 gram X metalinin yeteri miktar HNO3 zeltisi ile tepki-
III. CaCO3 + H2SO4
mesi sonucu aa kan H2 gaz normal koullarda 2,24
IV. Na + H2O
litre hacim kaplamaktadr.
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri sonucu H2
Buna gre, X metalinin atom arl ka gram/mol
gaz aa kmaz?
dr?
A) Yalnz II B) I ve II C) II ve III
A) 39 B) 63 C) 78 D) 117 E) 156
D) I, III ve IV E) II, III ve IV
1 7, 8
3 X + HNO3 XNO3 + 2 H2 0,2 = MA MA = 39
Al + 3KOH K3AlO3 + 2 H2
1 0,2 mol 0,1 mol
Na + H2O NaOH + 2 H2
29. Aada verilen tepkimelerden hangisi redoks tepki-

mesi deildir?
32. 20 gram saf olmayan Ca rnei tam verimle,
A) N2 + 3H2 2NH3
Ca + 2HCI CaCI2 + H2
B) Zn + 2NaOH Na2ZnO2 + H2
C) MgCO3 MgO + CO2 tepkimesine sokuluyor.
D) C + O2 CO2 Tepkime sonucunda aa kan H2 gaz 6,72 litre ha-
E) 2HCI H2 + CI2 cim kapladnda gre, Ca metali yzde ka saflkta-
dr? (Ca : 40)
MgCO3 MgO + CO2 redoks deildir.
A) 60 B) 50 C) 40 D) 30 E) 20
m
Ca + 2HCI CaCI2 + H2 0,3 = 40

12
0,3 mol 0,3 mol 20 .100 = %60
30. Eit hacimde alnan N2 ve H2 gazlarnn tam verimle tepki- 33. 2NH3(g) + H2S(g) (NH4)2S(k)
mesi sonucu 16 litre NH3 gaz elde edilmektedir. 6,8 gram NH3 gaznn yeteri miktar H2S gaz ile tepki-
Buna gre tepkimede artan madde olmamas iin han- mesi sonucu oluan (NH4)2S kats ka gramdr?
gi maddeden ka litre eklenmelidir? (N : 14 H : 1 S : 32)
A) 16 litre N2 B) 16 litre H2 A) 27,2 B) 20,4 C) 17 D) 13,6 E) 6,8
C) 32 litre H2 D) 48 litre N2
6, 8
E) 48 litre H2 n = 17 =0,4 mol NH3 0,2mol (NH4)2S
m
N2 + 3H2 2NH3 0,2 = 68 m = 13,6 gram (NH4)2S
24 24
8 24 16
16 16 48 litre H2

Tarama
34. Mol Says 36. Gazlar ile ilgili,

H2O
I. Belirli hacim ve ekilleri yoktur.
0,6
0,5 II. erisinde bulunduklar kabn eperlerinin her birine
0,4 CO2 eit basn uygularlar.
0,3 III. Yksek scaklk ve dk basnta ideale yaklarlar.
0,2 X
0,1 yarglarndan hangileri dorudur?
O2
Zaman A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
Yukarda bir organik bileiin yaklmasna ait mol says - D) II ve III E) I, II ve III
zaman grafii verilmitir.

Buna gre organik bileiin forml nedir?
A) C2H4 B) C2H6 C) C2H5OH
D) C2H4(OH)2 E) CH3OH
37. P(atm) P(atm) P(atm)
X + O2 CO2 + H2O

0,2mol 0,5 0,4 0,6
0,2 0,5 0,2 0,2
b l
Hacim(L) PV (atmL) 1 1
I II III
5 V L
X + 2 O2 2CO2 + 3H2O
Belirli bir miktar bir gaza ait sabit scaklkta basn ve
C2H4(OH)2
hacim deiimlerine ait yukarda verilen grafiklerden
hangileri dorudur?
PV
35. 2K(k)+ H2SO4(suda) K2SO4(suda) + H2(g)

38. Po
N2(g) + 3H2 2NH3(g)
20cm Hg h 20cm
11,7 gram K metalinin yeteri miktar H2SO4 ile tepkimesi

sonucu elde edilen H2 gazndan elde edilen maksimum 60cm
Hg
NH3 gaz normal koullarda ka litre hacim kaplar?
ekil 1 ekil 2
(K : 39)
D basncn 800mmHg olduu bir ortamda ierisinde X
A) 1,12 B) 2,24 C) 3,36
gaz bulunan bir tp ekil 1 konumundan sabit scaklkta
D) 4,48 E) 6,72
ekil 2 konumuna getiriliyor.
2K H2 (g) 11, 7
0, 3 + H2SO4 K2SO4 + 0, 3 n = 39 = 0, 3 Buna gre "h" deeri ka cm olur?
2
N2 + 30H2
,3 2NH3 0,1 mol : 2,24 litre A) 80 B) 75 C) 70 D) 65 E) 60
2
(Po + h).V1 = PoV2
(80 + 20).60 = 80h h = 75 cm olur.

Tarama
39. erisinde belirli bir miktar gaz bulunan bir balon 73C s- 42. Eit molde alnan SO2 ve O2 gaz karmnn tam verimle
caklndaki bir ortamda 6 litre hacim kaplamaktadr. tepkimesi sonucu oluan SO3 gaz ile 9 gram H2O tam ve-
Ayn basn altnda balon ka C'ye stlrsa balonun rimle tepkimeye girerek H2SO4 oluturmaktadr.
son hacmi 9 litre olur? Buna gre, tepkime srasnda hangi gazdan ka mol
artar? (H2O : 18)
A) 27 B) 37 C) 77 D) 127 E) 177
A) 0,25 mol SO2 B) 0,25 mol O2
V1 V2
T1 = T2 T1 = 73 + 273 = 200 K C) 0,5 mol SO2 D) 0,5 mol O2
T2 = ?
E) 0,125 mol O2
6 9
200 = T2 T2 = 300K 273 = 27C
9
n = 18 =0,5 mol
1
SO2 + 2 O2 SO3 SO3 + H2O H2SO4

0,5mol 0,50mol 0,5mol 0,5mol
-0,5mol -0,25mol 0,5 mol
0,25 mol O2 gaz artar.
40. Yandaki srtnmesiz pistonun
deal kapta 4 gram Ne gaz bulunmakta-
piston dr. Kaba ayn scaklkta 16 gram
V Ne(g) SO3 gaz ekleniyor.
43. I. C + O2 CO2
V,T II. 2NH3 N2 + 3H2
III. MgO + CO2 MgCO3
Buna gre,
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri hem redoks
I. Kaptaki toplam atom says 4 kat artar.
hem de sentez tepkimesidir?
II. Ne gaznn basnc yarya der.
III. Kaptaki gaz younluu 2,5 katna kar. A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
yarglarndan hangileri dorudur? (Ne:20 S: 32 O: 16)
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III I: Hem redoks hem de sentez
D) II ve III E) I, II ve III II: Redoks analiz
III: Sentez
4
20 = 0,2 mol Ne 0,2 mol atom
16
80 = 0,2 mol SO3 0,8 mol atom
44. X2 gaznn 1,204.1022 tanesi m gramdr.

Buna gre, 1 gram X2 gaz normal konularda ka litre
hacim kaplar? (Avogadro says: 6,02 . 1023)
89, 6 67, 2 44, 8
41. 127C'de bulunan C3H4 gaznn yapm olduu basn 4,1 A) B) C)
50 50 50
22, 4 11, 2
atm dir. D)
50
E)
50
Buna gre, C3H4 gaznn younluu ka g/L olur? 0,02 mol X2 m gram
(C:12 H: 1) 1 mol 50m gram
A) 0,5 B) 1 C) 1,25 D) 2,5 E) 5 22,4L 50m gram

? 1 gram
P.MA = dRT
22, 4
4,1.40 = d.0,082.400 d = 5 g/L ?= 50 L

Tarama
45. Normal koullarda 4,48 litre hacim kaplayan XY gaz 47. Engel ekildeki kaba 16 gram O2
4 gramdr. V gaz eklenip mutlak scaklk 2
deal
Buna gre, 1 tane Y atomunun ktlesi ka gramdr? piston katna karlyor.
2mol
V
Ne(g)
(X: 1 NA: Avogadro says)
20 19 T
A) B) 20 C) D) 19 E) 19NA
NA NA
0,2 mol XY 4g
Buna gre,
1 mol XY ?
? = 20 gram I. Atom says 2 katna kar.
1 + Y = 20 Y = 19 II. Ne gaznn birim hacimdeki tanecik says azalr.
III. Toplam basn artar.
NA tane Y 19 gram
1 tane ? yarglarndan hangileri yanltr? (Ne:20 , O: 16)
19 A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
NA gram.
2 mol + 0,5 mol = 2,5 mol x 0,5 mol O2 1 mol O atomu

toplam 3 mol atom olur.
46. 0,8 gram He gaz sabit hacimli bir kapta 152 cmHg basn 48. 2V, T V, 2T
yapmaktadr.
Ne(g) SO3(g)
Ayn kaba 0,8 gram CH4 gaz eklenip mutlak scaklk 2
1. Kap 2. Kap
katna karlrsa son basn ka atm olur?
(He : 4 CH4 : 16) Yukarda verilen kaplarda 40 ar gram Ne ve SO3 gazlar

bulunmaktadr.
A) 10 B) 7,5 C) 5 D) 2,5 E) 20
Buna gre, 1. kaptaki gaz basncnn (P1) 2. kaptaki gaz
0, 8
4 = 0, 2 mol 2 atm
basncna (P2) oran katr? (Ne:20 SO3: 80)
2,5 atm x 2 = 5 atm
0, 8 A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 2,5
16 = 0, 05 mol 0,5 atm
40
1 kapta 20 = 2 mol Ne P1 . 2V = 2.R.T
T
P1 = V
40
2 kapta 80 = 0,5 mol SO3 P2 . V = 0,5.R.2T
T
P2 = V
P1
P =1
2
25. A 26. A 27. C 28. C 29. C 30. E 31. A 32. A 33. D 34. D 35. B 36. E 37. C 38. B 39. A 40. E 41. E 42. B 43. A 44. D 45. C 46. C 47. A 48. B
Cevaplar
9. A 10. C 11. D 12. C 13. B 14. C 15. D 16. A 17. B 18. B 19. A 20. C 21. D 22. C 23. C 24. B 8. D 7. E 6. B 5. A 4. E 3. A 2. D 1. A

LYS // KMYA FY NO
GAZLAR
Gazlarda Kinetik Teori - Gaz Karmlar - Gerek Gazlar 06
hhGAZLARDA KNETK TEOR Ayn scaklkta bulunan X ve Y gazlar iin,
X gaz Y gaz
hh Gazlar sabit hzla dorusal ve geliigzel hareket eden ta-
EkX = EkY
neciklerden oluur. Gaz tanecikleri bulunduu kabn eper-
leri ve birbirleri ile arpmalar yaparlar.
1 = 1
$ M x $ V x2 $ M y $ V y2
hh Bu arpmalar srasnda baz taneciklerin kinetik enerjisi 2 2
artarken bazlarnnki azalr. Fakat toplam enerji sabittir.
Tanecik says V x2 = My
V y2 Mx
Vx = My
Vy Mx
T2
T1
Kinetik Enerji
Ortalama Ortalama
kinetik enerji kinetik enerji
T2 > T1
rnek1:
3 1
EK = kT EK = MAV2
2 2 He(g) SO 3(g)
k: Boltzmann sabiti MA: Mol ktlesi
T F A B C D E T
T: Scaklk
Sabit scaklkta musluklar ayn anda alrsa gazlar
EK ile T doru orantldr.
hangi noktada karlarlar? (He: 4, SO3: 80)
hh Graham difzyon yasasna gre ayn scaklkta bulunan iki
Yol = Hz x Zaman
farkl gazn yaylma hz gazlarn mol ktlelerinin kare k- ayn
X He VHe M SO
kyle ters orantldr. X SO = VSO = M He
3
3 3
X He 80 =
VX
=
M Y TX X SO = 4 2 5 ( 4,5 birim yol alm)
3
VY M X TY DE arasnda

GAZLAR / Gazlarda Kinetik Teori
rnek2: rnek4:
600 cm
200 cm 200 cm
CH 4 He
2 mol 1 mol Ne(g) SO 3(g)
T A T1 A T2
Sabit scaklkta musluklar ayn anda alrsa gazlar A Musluklar ayn anda aldnda gazlar A noktasnda kar-
noktasndan ka cm uzakta karlar? (He: 4, CH4: 16) layor.
T1
Yol = Hz x Zaman Buna gre gazlarn scaklklar oran katr?
T2
XCH VCH M He (Ne: 20, SO3: 80)
4 1
X He = VHe = MCH4 =
4 4
=
16 2
Yol = Hz x Zaman
3X = 600 cm CH4(g) 200 cm
X = 200 cm He(g) 400 cm ilerler. VNe M SO $ TNe
= M Ne $ TSO
3
A noktasndan 200 cm uzakta karlarlar. VSO3

3
80 $ T1
1= 20 $ T2
T1 T1 1
1= 2 T2 T2 = 4
rnek3: rnek5:
A B C D 900 cm
He(g) SO 2(g)
O2 SO 2
V 2V
T T 2T T
Sabit scaklkta musluklar ayn anda alrsa He ve SO2 Musluklar alnca gazlar A noktasndan ka cm uzakta
gazlar hangi noktada karlarlar? (He: 4, SO2: 64) karlarlar? (O2: 32, SO2: 64)
X He VHe 64 = VO M SO $ TO 2
64 $ 2T
X SO = VSO = 16 = 4 = MO $ TSO = =2
2 2 2
4 VSO
2 2
2 2 2
32 $ T
D'de karlarlar. XO 2k 3k = 900

2
X SO k k = 300
2
O2 600 cm ilerler.
SO2 300 cm ilerler.

GAZLAR / Gazlarda Kinetik Teori
rnek6: rnek9:
H2(g) Yanda verilen kapta eit mol sayda H2, Tanecik says
He(g) He ve CH4 gazlar bulunmaktadr. Mus-

CH4(g) luk ksa bir sre alp kapatlyor.
T2
V, T
T1
Buna gre, kaptaki gazlarn basnlarnn sralan na-
sl olmaldr? (H: 1, He:4, C:12) Kinetik Enerji
Musluk alp kapatldnda en hzl akan H2 musluktan dar yaylr. Hz sra- Belirli bir miktar He gaznn iki zde kaptaki tanecik says
lanmas H2 > He > CH4 ise basn sralamas tam tersi olur. kinetik enerji deriimi yukarda verilmitir.
Buna gre,
I. T2 scakl T1 scaklndan daha byktr.
II. T1 scaklnda kapta birim zamanda birim yzeye yap-
lan arpma says daha azdr.
III. T2 scaklndaki yaylma hz daha byktr.
rnek7:
Kinetik teori ile ilgili,
I. Gaz tanecikleri hem birbirileri hem de bulunduklar ka- A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
bn eperleri ile arprlar. D) II ve III E) I, II ve III
II. Gazlarn yaylma hzlar ktlelerine bal deildir.
III. Gaz taneciklerinin yaylma hzlar mutlak scaklkla
T2 scakl T1 scaklndan daha byktr. T2 scaklnda yaylma hz ve
doru orantldr. arpma says daha fazla olur.
Kinetik teori ile ilgili verilen tm ncller dorudur.
rnek10:
0,2 mol SO2 gaz 100 saniyede kk bir delikten yaylmak-
rnek8: tadr.
Ayn koullarda bulunan X2 ve Y2 gazlar ile ilgili, Ayn delikten 200 saniye de yaylan CH4 gaznn mol sa-
I. Ortalama kinetik enerji ys ka olur? (CH4: 16 , SO2: 64)
II. Hacim
A) 0,8 B) 0,6 C) 0,5 D) 0,4 E) 0,2
III. Birim zamanda birim yzeye yaplan arpma says
niceliklerinden hangileri kesinlikle ayndr? CH 64

= 16 = 2 JCH4 = 2JSO2
4
SO
2
SO2 100 saniyede 0,2 mol yaylrsa
D) I ve III E) II ve III CH4 200 saniyede 0,8 mol yaylr.
Ayn koullar altnda ise scaklklar ayndr. yleyse ortalama kinetik enerjileri
ayn olur. Dier niceliklerde kesinlik yoktur.

GAZLAR / Gaz Karmlar
hhGAZ KARIIMLARI Tepkime Vermeyen Gaz Karmlar
hh John Dalton gaz karmlar zerine nemli almalar yap- P1 P2

m ve bu konuda katklar salamtr. X (g) Y(g)
n1 n2
hh Dalton bir kapta bulunan bir gaz karmndaki her bir gazn
V1 V2
kaba homojen olarak daldn ve kabn iinde tek bana tC tC
bulunduunda uygulayaca basnc gaz karm ierisinde P$V = n$R $T
de uyguladn belirtmitir.
Sabit scaklkta M musluu alnca,
hh Gaz karmndaki gazlardan birinin yapm olduu basnca
hh Gazlarn mol saylar deimez.
ksm basn ad verilir.
hh Gazlarn hacimleri artmtr.
hh Ksmi basnlarn toplam toplam gaz basncn verir.
hh P sistem ortaya kar. 2 kap tek bir kap gibi grnr.
hh n1 + n2 = nT
rnein; A ve B gazlarndan oluan bir
A(g)
karm olsun. Toplam basn A ve B gaz- hh P1V1 + P2V2 + .............. = PsVs
B(g)
larnn ksmi basnlar toplamna eit
olur. V, T
PT = PA + PB
hacim ve scaklk sabit olduu iin gaz basnlar mol saylar

ile doru orantldr.
PV = nRT
P
=
PT
" Sabit rnek11:
n nT
X (g) Y(g)
yleyse;
PA PB PT 2P 3P
= = olur.
n A nB n T 3V 2V
A gaznn ksmi basnc
n Sabit scaklkta musluk alrsa son basn ka P olur?
PA = A .PT ile bulunur.
nT
Vson = 5V Ps = ?
PxVx + PyVy = PsVs
2P3V + 3P2V = Ps5V
Ps = 2,4 P olur.

rnek12: rnek14:
Sabit hacimli bir kapta sabit scaklkta
H2(g)
X (g) Y(g) 8 gram H2 ve 6 gram He gazlar bu-
I II He(g)
2P 4P lunmaktadr.
V, T
2V 3V Kaptaki toplam basn 2,2 atm ol-
duuna gre, gazlarn ksmi basnlar kaar atm'dir?
Z (g)
P
III (H2 : 2, He: 4)
PH PHe
5V 2
T A) 2,0 0,2
Sabit scaklkta musluk alp gazlarn karmas salan- B) 1,9 0,3
yor. C) 1,6 0,6
Buna gre, D) 1,3 0,9
a) Ps ka P olur? E) 1,0 1,2
b) I., II., ve III. kaplardaki basn deiimi nasldr?
8
nH = 2 = 4 mol nT = 4 + 1,5
a) PxVx + PyVy + PzVz = PsVs 2
6
nHe = 4 = 1,5 mol = 5,5 mol
2P2V + 4P3V + P5V = Ps10V
nH n
PH = nT .PT PHe = nHe .PT
2
Ps = 1,2P 2
T
4 1, 5
PH = 5, 5 . 2,2 PH2 = 1,6 atm PHe = 5, 5 .2, 2 PHe = 0,6 atm
b) I. kapta azalr. 2
II. kapta azalr.
III. kapta artar.

rnek15:
4P Ne(g)
He(g) 2P
rnek13: V, T 2V, T
I II
X (g) Y(g)
Sabit scaklkta vana yardm ile 1. kaptaki He gaznn %25'i
2. kaba aktarlyor.
3 atm 1 atm
Buna gre, 1. ve 2. kaplardaki son bansnlar kaar
2L 4L
T T P'dir?
Sabit scaklkta musluk alrsa kaptaki son basn ka I. kap II. kap
atm olur? A) 3,5 3,0
B) 3,0 3,0
PxVx + PyVy = PsVs C) 3,0 2,5
32 + 14 = Ps6 D) 2,5 2,5
10 5 E) 2,5 2,0
Ps = 6 = 3 atm
25
I. kap: He gaz 4p.V. 100 = PV ksm 2. kaba aktarlyor.
I. kap 3PV kalr. 3PV = Ps . V Ps = 3P olur.
II. kap: 2P . 2V + PV = Ps2V
5PV = Ps . 2V Ps = 2,5P olur.

rnek16: rnek17:
deal piston
Engel
2 atm 3 atm
Ar(g) Ne(g)
3 atm Ne(g)
CH4(g) Po = 76 cm Hg
3L 4L
T T
2L 2L 2L
Bo T T
ekildeki sistemde sabit scaklkta kaplar arasndaki mus-

1L
T luk alp gazlarn karmas salanyor.
ekildeki sistemde kaplar arasndaki musluk alp gazlarn Buna gre,

karmas salanyor. I. Son basn 1 atm dir.
Buna gre, II. Piston engele kadar hareket edip durur.

1
III. CH4 gaznn ksmi basnc atm dir.
a) Son basn ka atm'dir? 3
b) Ar gaznn ksmi basnc ka atm olur?
c) Ne gaznn ksmi basnc ka atm olur?
a) P1 V1 + P2 V2 = Ps Vs
P1V1 + P2V2 = PsVs
P1 = 2 atm P2 = 3 atm
3 atm.2L + 1 atm.2L = Ps . 6L
V1 = 3L V2 4L
8
Ps = 6 atm olur. Piston engele kadar gelir.
Vs = V1 + V2 + V3
6 8
PCH = 8 . 6 & PCH = 1 atm olur.
Vs = 3L + 4L + 1L = 8 L 4 4
2 atm.3L + 3 atm.4L = Ps . 8L
18 9
Ps = 8 = 4 atm olur.
rnek18:
6 9 3
b) PAr = 18 . 4 & PAr = 4 atm olur.
deal piston
12 9 3
c) PNe = 18 . 4 & PNe = 2 atm olur. X (g)
Y(g) P0 = P
2P
2V V
Sabit scaklkta musluk alr ise son hacim ka V olur?
PxVx + PyVy = PsVs
2P2V + PV = PVs
Vs = 5V

rnek19: rnek20:
deal piston
CH4(g) O2(g)
152 cmHg 2P P
Y(g)
X (g)
2V , T 2V , T
3L 2L Sabit scaklkta musluk alp gazlar arasnda,

Deniz seviyesinde bulunan kabn sabit scaklkta musluu CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(g)
alyor.
tepkimesinin tam verimle gereklemesi salanyor.
Buna gre, hacim art ka litredir?
Buna gre,
1 atm = 76 cmHg
a) Kaptaki toplam basn ka P'dir.
2 atm = 152 cmHg
b) Kaptaki gazlarn ksmi basnlar kaar P'dir?
PxVx + PyVy = PsVs
23 + 12 = 1Vs
Vs = 8 litre
CH4 + 2O2 CO2(g) + 2H2O(g)
8 5 = 3 litre artar.
Balang: 4PV 2PV
Deiim: PV 2PV +PV +2PV
Sonu: 3PV PV 2PV

3 3 3
a) Ps.4V = 6PV b) PCH = 6 . 2 = 4 .P h
1 3 1
Ps = 1,5 P olur. PCO = 6 . 2 = 4 P 2
2 3 1
PH O = 6 . 2 = 2 P
2
Tepkime Veren Gaz Karmlar

hh Gazlar kartrldnda gazlar arasnda tepkime meydana
geliyor ise deimeler yine mol says zerinden incelenir.
hh Sabit scaklkta gerekleen tepkimelerde yine mol says

yerine PV deeri kullanlr.
hh Kimyasal hesaplamalarda izlenirken yolda mol yerine PV

kullanlr.

rnek21: rnek23:
deal piston
X 2(g) Y2(g)
2P 4P
H2(g) N2(g) Po = 1 atm
P 2V 3V
3L 1L Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk aldnda gazlar

T T arasnda,
Sabit scaklk kaplar arasndaki musluk alp gazlar ara- X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g)
snda
tepkimesi tam verimle gereklemektedir.
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
Buna gre son basn ka P olur?
tepkimesinin gereklemesi salanyor.
Son hacim 5 litre olduuna gre kaptaki H2 gaznn ba- P$V = n$R $T
lang basnc ka atm dir?
X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g)
A) 1 B) 1,5 C) 2 C) 2,5 E) 3 Balang 4PV 12PV
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) Deiim 4PV 8PV +8PV

Balang: 1 3P Son 0 4PV 8PV PsVs = 12PV
Deiim: 1 3 +2
12PV Ps5V = 12PV
Sonu: 3P3 2
Ps = 2,4P
3P 3 + 2 = 1 . 5
3P = 6 P = 2 atm dir.
rnek22:
rnek24:
NH3(g) H2S(g)
K
2P 3P X 2(g) Y2(g)
2V 4V 3 atm 2 atm
T T
2L 3L
Bo Sabit scaklkta K musluu alnca,
X2(g) + 3Y2(g) 2XY3(k)

5V
T tepkimesi tam verimle gerekleiyor.
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alp gazlar ara- Buna gre, son basn ka atmosferdir?
snda,
X2(g) + 3Y2(g) 2XY3(k) PsVs = ns
2NH3(g) + H2S(g) (NH4)S(k)
Balang 6 6 Ps $ 5V = 4P $ V
tepkimesi tam verimle gerekleiyor.
Deiim 2 6 4
Ps = 5 = 0,8 atm olur.
Buna gre, son basn ka P olur? Son 4
A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5 E) 4
2NH3(g) + H2S(g) (NH4)S(k)

Balang: 4PV 12PV
Deiim: 4PV 2PV
Sonu: 10PV
10PV = Ps . 10V Ps = P

rnek25: Gazlarn Su zerinde Toplanmas

hh Svlar bulunduklar her scaklkta buharlar.
H 2(g) O2(g)
hh Su zerinde bir gaz toplanldnda toplama kabnda sadece
10 cmHg 20 cmHg
eklenen gaz yoktur.
T, 1L T, 1L
hh Bir miktar su buharlaaca iin gaz ile birlikte bir miktar su
Sabit T scaklnda muslup alp,
1 buharda bulunur.
H2(g) + O H2O(g)
2 2(g)
hh Kaptaki toplam basn eklenen gaz basnc ve suyun buhar
basncnn toplam olur.
Buna gre, son basn ka cmHg olur?
(TC'de suyun buhar basnc 20 mmHg)
P$V = n$R $T
X(g) ve su
1
H2(g) + 2 O2(g) H2O(s) Ps2 = 15 buhar
Balang 10 20 __ Ps = 7,5
Deiim 10 5 X PT = Pgaz + Buhar basnc

Son __ 15
PT = 7,5 + 2 = 9,5 cmHg
Su
rnek26:
deal piston PT = Pgaz + Pbuhar
X 2(g)
Y2(g)
3 atm hh Suyun buhar basnc scakla baldr.
2L 2L hh Su zerinde toplanan gazn hacmi deiirse sadece gaz ba-
2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g) snc deiir, suyun buhar basnc deimez.
Sabit scaklkta musluk aldnda X2 ve Y2 gazlar arasn-

da yukarda verilen tepkime gereklemektedir.
Buna gre hacim deiimi ka litredir?
2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g)

Balang 6 2 __
PsVs = ns
Deiim 4 2 +4
1Vs = 6
Son 2 __ +4
Vs = 6 litre
2+4=6
6 4 = 2 litre deiir.

rnek27: hhGEREK GAZLAR

hh Doada bulunan gazlar ideal gaz deildir. Tanecikler aras
ideal etkileimin yok kabul edilmedii, taneciklerin z hacimlerinin
piston toplam hacim yannda ihmal edilmedii gazlara gerek gaz
Ne(g)
4L denir. Gerek gazlarn ideallikten sapmalarn sktrabilir-
A
4L lik faktr belirler.
H2O(s) su
PV
deal pistonlu bir kapta 25C'de kaptaki toplam basn RT O2
1,5
835 mmHg'dir. CO2
1,0 deal gaz
Sabit scaklkta piston A konumuna getirilip sabitlendi-
inde son basn ka mmHg'dir?
0,5
(25C'de suyun buhar basnc 25 mmHg'dir.)
Basn
200 400 600 800 1000
PT = PNe + Pbuhar Hacim yarya inerse
835 = PNe + 25 810 . 8V = Ps . 4V

P$V
PNe = 810 mmHg Ps = 1620 mmHg olur. Sktrlabilirlik faktr =
R$T
PT = 1620 + 25 = 1645 mmHg olur.
hh Gerek gazlar yksek scaklk ve dk basnta ideale yak-
lar.
rnek28: Gazlarn Svlatrlmas

hh Gaz tanecikleri ideallikten saptka tanecikler aras etkile-
Yandaki pistonlu kapta 25C'de Ar
imleri artar ve svlamalar kolaylar.
ideal gaz bir miktar su zerinde bulun-
piston
maktadr. hh Bir gazn scakl arttrlrsa svlamas iin yksek basn
Ar(g)
uygulanmas gerekir.
Sabit scaklkta piston bir miktar
H2O(s)
aa itiliyor.
hh Gazlarda ne kadar basn uygulanrsa uygulansn svla-
Buna gre,
madklar scaklk deerleri vardr. Bu scaklklara kritik s-
I. Ar gaznn basnc artar,
II. H2O svsnn miktar artar, caklk denir.
III. H2O'nun buhar basnc deimez
Gaz Kritik Scaklk (K)
He 5,3
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III O2 154,4
D) II ve III E) I, II ve III CH4 190,2
CO2 304,2
Verilen tm ncller dorudur.
H2O 647,2
Sorusu
retmen
Gerek gaz denklemi nedir?
2
;P + an2 E ^V - nbh = nrT
V ABBBBBBBBC
ABBBBBBBBBC
Dzeltilmi basin Dzeltilmi Hacim

GAZLAR / Gerek Gazlar
hh Kritik scakln altnda madde buhar, kritik scakln stn- hh Gazlarn ani genlemesinde molekller enerjiyi kendi z s-
larn kullanarak karlar. Bu da hzla genleen gazn sou-

de ise gaz halinde bulunur.
ma nedenidir.
hh Kritik scaklk deerine sahip gazlarn svlaabilmesi iin
gereken minimum basn deerine kritik basn denir. hh Souyan gaz bulunduu ortamda soutucu ve soutucu
hh Kritik scaklk ile tanecikler aras etkileim doru orantldr. akkan olarak kullanlr.
Soutucu Akkanlar,
Basn
Sper
hh Kritik scaklk ve basn yksek olmaldr.
kritik
akkan hh Kaynama noktas dk olmaldr.
Sv hh Metallerle tepkime vermemelidir.

Kat
hh Zehirli ve yanc olmamaldr.
Kritik
Gaz scaklk
rnek29:
Scaklk
(O2nin faz diyagram) Joule - Thomson olay ile ilgili,
I. Buzdolab ve klima gibi soutucularn alma prensibi-
ni aklar,
II. Hzla genleen gazlarn soumas olaydr,
Basn III. Kullanlan gazn kritik scakl yksek olmaldr
Kritik nokta
Sv
Kat
Joule-Thomson olaynda yukarda verilen tm ncller dorudur.
Kritik
Gaz scaklk
rnek30:
Scaklk
Gerek gazlarn davran ile ilgili aadakilerden han-
(H2Onin faz diyagram) gisi yanltr?
A) Taneciklerin z hacimleri ihmal edilmez.

B) Sktrlabilirlik faktr 1'den byk olur.
C) Molekller aras etkileim yok kabul edilmez.
Joule Thomson Olay D) Yksek basn ve dk scaklkta ideale yaklar.
hh Gazlarn ani genlemesi ile soumalarnn nedenlerini Joule E) Kap ierisindeki arpma kuvvetleri ideal gazlara gre
- Thomson aklamtr. daha dktr.
hh Ani olarak genleen gazn scakl der yani sour. Gerek gazlar yksek scaklk ve dk basnta ideale yaklar.

GAZLAR / Gerek Gazlar
rnek31: rnek33:
Gerek gazlar ile ilgili, Bir gazn soutucu olarak kullanlabilmesi iin,
I. Taneciklerin z hacimleri ihmal edilemez, I. Kritik scaklnn dk olmas,
II. Sktrlabilirlik faktrleri ideallii belirler, II. Scaklnn kritik scaklktan dk olmas,
III. Tanecikler birbirleri ile etkileirler III. Yanc ve alev alc gaz olmamas
yarglarndan hangileri dorudur? zelilklerinden hangilerini gstermelidir?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III

Verilen tm ncller gerek gazlar iin dorudur. Kritik scaklnn yksek olmas gerekir.
rnek32: rnek34:
I. Kritik scakln zerinde madde gaz halinde bulunur, Gerek gazlar ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi
II. Basn art buhar halinden gaz haline geii kolayla- yanltr?
trr,
A) Yksek scaklkta ideale yaklalar.
III. Kritik scakln altnda madde buhar halinde bulunabi-
B) Polar molekllerin ideal davran apolar molekllerin-
lir.
den daha fazladr.
Yukarda verilen ifadelerden hangileri dorudur?
C) Sktrlabilirlik faktr 1'den farkldr.
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III D) Basn arttka idealden uzaklar.
D) II ve III E) I, II ve III E) Taneciklerin z hacimleri sfr deildir.
Verilen 3 ifade de dorudur. Apolar molekllerin ideal davran polar molekllerininkinden fazladr.

1. A B C D 4. Sabit hacimli bir kapta sabit scaklkta 0,6 gram He gaz ve

bir miktar H2 gaz bulunmaktadr.
CH 4(g) SO 2 Kaptaki toplam basn 1,1 atm ve He gaznn ksmi ba-
snc 0,3 atm olduuna gre, kapta ka gram H2 gaz
2V,T V,T bulunmaktadr? (He: 1, He: 4)
ekildeki sistemde sabit scaklkta musluklar ayn anda A) 0,8 B) 0,6 C) 0,5 D) 0,4 E) 0,2
alyor. 0, 6 n
nHe = 4 = 0,15 mol PHe = nHe .PT
T
Buna gre, gazlar hangi noktada karlar?
0, 15
0, 3 = nT . 1,1
(Blmeler eit aralkldr. CH4: 16, SO2: 64)
nT = 0,55 mol
A) A B) B - C aras C) C
0,55 0,15 = 0,4 mol H2
D) C - D aras E) D 0,8 gram
CH
4 = 64 = 2
SO 16
2
JCH4 = 2JSO2
C D arasnda karlarlar.
5.
Y(g)
2. Gazlarn davran ile ilgili, X (g)
4P
I. Ortalama kinetik enerjileri scaklk ile doru orantldr.
II. Ayn ortamda yaylma hzlar mol ktlelerinin karekk 3V 2V
T T
ile ters orantldr.
III. Birbiri ile homojen karrlar. Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alarak gazlar
arasnda tepkime olmakszn gazlarn karmas salan-
yarglarndan hangileri dorudur? yor.
Son durumda toplam basn 2,8 P olduuna gre ilk
D) II ve III E) I, II ve III durumda X gaznn basnc ka P dir?
Gaz davranlar ile ilgili verilen tm ncller dorudur.
A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5 E) 3
P1.3V + 4P.2V = 2,8.P.5V
P1 = 2P
3. A B C D
He (g) SO 2(g)
6. deal piston K M Y A
273C 273C P0 = 1 atm
X (g)
X (g)
ekildeki gazlarn bulunduu kaplar arasndaki mus- 2 atm
luklar ayn anda aldnda hangi noktada karlar?
3L 1L
(SO2: 64, He: 4 Blmeler eit aralkldr.)
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk aldnda
A) A B) B C) B C D) C E) D piston hangi noktada durur?
CH
4 = 64 = 4 A) K B) C) M D) Y E) A
SO 16
2 2.3 + 1.1 = 1.Vs
JHe = 4JSO2
Vs = 7L M noktas
D noktasnda karlarlar.

7. 10. Gazlarn davran ile ilgili,

X 2(g) Y2(g) I. Sktrlabilirlik faktrleri 1'e yaklatka ideale yakla-
2P P r.
2L 3L II. Apolar gazlar polar gazlara gre daha fazla ideal dav-
T T ran gsterir.
Kaplar arasndaki musluk alp gazlar arasnda, III. Gerek gazlarda taneciklerin z hacimleri ihmal edil-
mez.
2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g)
tepkimesi tam verimle gereklemesi salanyor.
Buna gre, son durumdaki toplam basn ka P'dir?
A) 0,5 B) 0,75 C) 1 D) 1,25 E) 1,5 Gaz davranlar ile ilgili verilen tm ncller donudur.
2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g)

4PV 3PV
- 4PV - 2PV 4PV 5PV = PS .5V
- PV +
4PV PS = P
8.
NH 3(g) HCl (g)
3 atm 1 atm
2L 2L
T T
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alp gazlar ara-

snda,
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(k)
Buna gre, son basn ka atm olur?
A) 0,5 B) 1,0 C) 1,25 D) 1,5 E) 2
NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(k) PS.4L = 4 atmL

6 2 PS = 1 atm
2 2 11. I. Yksek scaklk ve dk basnta gazlar ideale yakla-
4 r.
9. deal pistonlu bir kapta 25C'de deal piston II. Gazlarn basnc arttka svlamad scaklk deeri
kapta bir miktar Ne gaz bulun- kritik scaklk olarak adlandrlr.
maktadr. Sabit scaklkta musluk 5L III. Sktrlabilirlik faktr gerek gazlarn ideale yaklap
Ne (g) a
a noktasna getirildiinde kaptaki yaklamadn belirler.
5L
toplam basn 865 mmHg olmak-
Gazlar ile ilgili yarglarndan hangileri dorudur?
tadr. su
Buna gre ilk durumda kaptaki toplam basn ka
mmHg olur? (25C'de suyun buhar basnc 25 mmHg'dir.)
A) 420 B) 425 C) 445 D) 460 E) 480 Gazlar ile ilgili belirtilen tm ifadeler dorudur.
865 25 = 840
840 . 5L = P2 . 10
P2 = 420 420 + 25 = 445
11. E 10. E 9. C 8. B 7. C 6. C 5. C 4. A 3. E 2. E 1. D Cevaplar

1. 300 cm 4. 1. kap 2. kap
He (g) Ne (g)
Ne(g) SO 3(g)
P P
T A 4T 2V 2V
T T
Yukardaki sistemde bulunan gazlar arasndaki mus-
luklar ayn anda aldnda gazlar A noktasndan ka Sabit scaklkta yukarda verilen kaplar arasndaki musluk
cm uzaklkta karlar? (Ne: 20, SO3: 80) ksa bir sre alp kapatlyor.
A) 100 B) 120 C) 150 D) 180 E) 200 Buna gre,

I. 2. kaptaki gaz basnc artar.
Ne 80.T
= = 1 150 cm olur. II. 1. kaptaki ortalama kinetik enerji azalr.
SO 2 20.4.T
III. 2. kaptaki gaz younluu artar.

2. 120 cm
A He gaznn yaylma hz daha byk olduu iin 2. kapta basn artar.
SO 2(g) X (g)
V, T 2V, T
360 cm
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk ayn anda ald-

nda gazlar A noktasnda karlamaktadr.
Buna gre X gaz aadakilerden hangisi olabilir?

(S: 32, O: 16, C: 12, H: 1, He: 4)
5.
A) He B) H2 C) O2 D) CH4 E) C3H4 CaCO3(k)
VSO MX V MX 16,4 L
Vx = MSO & 2V =
2
2 64
MX = 16
ekildeki dzenekteki tpte bulunan 10 gram CaCO3 kat-

3. deal piston
s stlarak,
A B C
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
Ne (g) Ar (g) P0 = P
2p tepkimesine gre tamamen ayrmas salanyor. Oluan
4V 2V 2V 2V 2V CO2 gaz 27C'de 16,4 litrelik hacimde su zerinde topla-
T T nyor.
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alp gazlarn Buna gre, 16,4 litrelik ksmdaki toplam basn ka
karmas salanyor. mmHg olur? (27C'de suyun buhar basnc 25 mmHg dir.)
(CaCO3: 100)
Buna gre piston hangi noktada durur?
A) A B) A - B aras C) B A) 139 B) 114 C) 107 D) 98 E) 96
D) B - C aras E) C P.16,4 = 0,1.0,082.300

P = 0,15 atm = 114 mmHg
2P.4V + P.2V = P.VS
PT = 114 + 25
VS = 10V
= 139 mmHg
B noktas

6. Joule - Thomson olay ile ilgili, 9. 100 cm 100 cm

A
I. Hzla genleen gazlarn soumas olayn inceler.
II. Soutucu olarak kullanlacak gazn kritik scakl yk- CH 4(g) SO 2(g)
sek olmaldr.
2L 1L
III. Soutucularn alma prensibini aklar.
T1 = 27C T2 = ?
yarglarndan hangileri dorudur? ekildeki sistemde kaplar arasndaki musluklar ald-
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III nda gazlar A noktasnda karlatna gre T2 scak-
D) II ve III E) I, II ve III l ka C olmaldr?
Tm ncller dorudur. A) 927 B) 873 C) 827 D) 573 E) 427

VCH 64.300 =
VSO 2 =
4
16.T 1 T = 1200
7. 1200 273 T = 927C
3L X (g) Y (g) 2L
T 2 atm 4 atm T deal piston
10.
H 2(g) N 2(g) P0 = 1 atm
Bo 3atm
2L 2L
5L Yukardaki sistemde kaplar arasndaki musluk sabit scak-
T
lkta aldnda, gazlar arasnda,
Sabit scaklkta kaplar arasndaki vana alp gazlarn ka- N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
rmas salanyor.
Buna gre, kaplardaki son basn ve X gaznn ksmi Buna gre pistonun hareketi ile ilgili aadakilerden
basnc kaar atm olur? hangisi dorudur?
A) 1L sola kayar B) Deimez
Pson PX
A) 1,4 0,8 C) 1L saa kayar D) 1,5L saa kayar
B) 2,8 1,6 E) 2L saa kayar

N2 + 3H2 2NH3
C) 2,8 1,2
2 6
D) 1,4 0,6 2 6 +4
E) 1,4 1,2
11. H 2(g)
2 . 3 + 4 . 2 = PS . 10
He (g) Bo
1,4 = PS
6 CH 4(g)
PX = 14 .1,4 PX = 0,6
1. kap 2. kap
8. ekildeki ideal pistonlu kap- P0 = 1 atm Yukarda eit ktlede verilen H2, He ve CH4 gazlarnn
ta bulunan 2 mol Ne gazna bulunduu 1 numaral kabn musluu ksa bir sre sabit
ayn scaklkta 1 mol SO3 deal piston scaklkta alp kapatlyor.
gaz ilave ediliyor. 2 mol Buna gre,
Buna gre, SO3 gaz eklen- Ne (g) I. 1. kapta ksmi basnc en az olan gaz H2 gaz olur.
1 mol SO 3(g)
meden nceki z ktlenin II. 2. kapta ktlesi en fazla olan gaz CH4 gazdr.
son durumdaki z ktleye
III. 2. kapta ksmi basnc en az olan gaz CH4 olur.
oran ka olur? (Ne: 20, SO3: 80)
A) 0,25 B) 0,5 C) 0,75 D) 1 E) 1,25 A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
20 D) I ve II E) I ve III
40 120 d1 = V = 1
d1 = 2 V d2 = 3 V d2 40 2 CH4'n yaylma hz en dktr. 2. kapta en dk basnc cotu yapar.
V
11. C 10. B 9. A 8. B 7. D 6. E 5. A 4. A 3. C 2. D 1. C Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
SIVI ZELTLER
znme Olay - Deriim Birimleri - zeltilerin Koligatif zellikleri - znrlk 07
hhZNME OLAYI hh Aadaki tablo maddeler arasndaki etkileim trlerini be-
lirtmektedir.
zc ve znen tanecikleri birbiri ile kartnda zc
hh
Tanecik 1 Tanecik 2 Etkileim Tr
tanecikleri znen taneciklerin etrafn kuatr.
yon Polar yon-dipol
hh Bu arada tanecikler arasnda etkileim oluur ve znme
Polar Polar Dipol-dipol
olay gerekleir.
Polar Apolar Dipol-ndklenmi dipol
enellikle polar zcler polar maddeleri zerken apolar
hh G Apolar Apolar London kuvvetleri
zcler apolar maddeleri zer. Apolar maddelerin polar (ndklenmi dipol-indk-
zclerde znmesi beklenmez. lenmi dipol)
Not Uyar
znmede zc su ise hidrasyon zc farkl bir sv
Polar tanecikler arasnda hidrojen ba da kurulabilir. An-
ise solvasyon (solvatize olma) denir.
cak bunun iin flor, oksijen, azot (FON) atomlarnn hidro-
jenle kovalent ba oluturmas gerekir.
hh znme olay srasnda oluacak etkileimler iin madde-
lerin polar ya da apolar olduu belirlenmelidir.
hh znmede nemli olan faktrler maksimum dzensizlik ve
hh Aadaki tabloda en ok kullanlan taneciklerin polar/apolar minimum enerjili olma halidir.
zellikleri belirtilmitir.
Benzer benzeri zer.
Polar Molekl Apolar Molekl
- HF, HCI, HBr, HI - H2, O2, N2, F2, CI2, Br2, I2
rnek1:
- H2O, H2S, HCN - CO2
Aadaki maddeler arasnda oluacak etkileimler
- NH3, PH3 - BH3
hangilerinde doru belirtilmitir?
- CH3Br, CH3OH, C2H5OH - CH4, CCI4, C2H6, C2H4, C2H2 Madde 1 Madde 2 Etkileim Tr
- C6H6 I. HCI H 2O London kuvvetleri
hh yonik bileiklerin tm polardr. II. CaCI2 H2O yon-dipol
III. C 6H 6 C2H5OH Dipol-ndklenmi dipol

Not IV. CH4 CO2 London kuvvetleri
zc ve znen moleklleri birbirine ok benzediinde
H2O ve HCI polar molekller olduundan aralarnda dipol-dipol balar olu-
ideal zelti oluur. Benzen ve toluen gibi.
ur. Dierleri dorudur. C6H6 , CH4 ve CO2 apolar, H2O, C2H5OH polardr.

SIVI ZELTLER / znme Olay
rnek2: Not
I. CO2 gaznn suda znmesi,
znenin kendi tanecikleri arasndaki ekim kuvvetleri
II. Ksilenin benzende znmesi,
zc ve znen arasnda kurulabilecek ekim kuvvet-
III. Yal boyann tinerde znmesi
lerinden ok fazla ise znme gereklemez ve heterojen
Yukardaki olaylarn hangilerinde hidratasyon (hidrati- karm oluur.
ze olma) olay gerekleir?
Hidratasyon, zcnn su olmasdr. Buna gre, Yalnz I olur.
rnek3:
znme Entalpisi AgCI bileiinin suda znme srasnda kristal enerjisi ve
hidratlama enerjisi srasyla 860 kj/mol ve 910 kj/mol
znme srasnda temel etkileim gzlenir.
hh
olarak belirtilmitir.
1. zc - zc etkileimi kopar.
Buna gre;
2. znen - znen etkileimi kopar.
- AgCI nin suda znme entalpisi nedir?
3. zc - znen etkileimi oluur.
- znme tr endotermik midir?, Ekzotermik midir?
Hz = Kristal enerjisi + Hidratlama enerjisi

hh Etkileimler koparken ve oluurken enerji deiimi gerek- Hz = (860) + (910)
leir. Bu deiimlerin toplam znme entalpisini oluturur. Hz = 50 kj/mol
Hzelti = H1 + H2 + H3 Buna gre znme (Hz < 0) ekzotermiktir.
znme srasnda suya s verilir ve suyun scakl artar.
hh Bir maddenin znmesi srasndaki enerji deiimine mo-

lar znme entalpisi denir.
H = Kristal enerjisi + Hidratlama enerjisi

hhDERM BRMLER
hh Bir miktar zeltide znm olarak bulunan madde mikta-
rna deriim (konsantrasyon) denir.
znme endotermik gerekleirse,
hh
XY(k) + enerji X+(suda) + Y(suda)

H > 0
Ktlece/Hacimce Yzde Deriim (%C)

hh znme ekzotermik gerekleirse,
hh 100 gram zeltide znm maddenin gram cinsinden
XY(k) X+(suda) + Y(suda)
+ enerji H < 0
deerine ktlece yzde deriim denir.
olarak belirtilir.
mznen
%C = m . 100
zelti


SIVI ZELTLER / Deriim Birimleri
hh Sv halde bulunan maddelerin hacimce yzdesi llebilir.

rnek6:
00 mL zeltide znm maddenin mL cinsinden dee-
hh 1
%40 lk tuzlu su zeltisinin 400 gram ile %60 lk tuzlu
rine hacimce yzde deriim denir.
su zeltisinin 600 gram kartrlrsa zelti deriimi
Vznen yzde kalk olur?
Hacimce % = V . 100
zelti
m1 . C1 + m2C2 = msCs
400 . 40 + 600 . 60 = 1000 . Cs
hh Farkl zeltiler birbiri ile kartrldnda yeni zeltinin yz- Cs = %52
de deriimi hesaplanabilir.
m1 . C1 + m2C2 + .... = msCs

m1, 2 ... = zeltilerin ktlesi Milyonda Bir Ksm (ppm) ve Milyarda
C1, 2... = zeltilerin ktlece yzdesi
Bir Ksm (ppb)
hh ppm ve ppb ok seyreltik zeltileri ifade etmek iin kulla-
ms = son zeltinin ktlesi
nlr.
Cs = son zeltinin deriimi
hh Toplam zelti miktarnn milyonda 1 birimlik ksmna 1 ppm
denir.
rnek4: znen madde ktlesi . 6

ppm = 10
%60 lik 400 gram tuzlu su zeltisinde ka gram tuz zelti ktlesi
bulunur?
mznen hh Toplam zelti miktarnn milyarda 1 birimlik ksmna 1 ppb

Ktlece % = . 100
mzelti denir.
mznen znen madde ktlesi . 9
60 = . 100 ppb = 10
400 zelti ktlesi

mznen = 240 gram
1 ppm = 1 mg/L
1 ppb = 1 g/L
rnek5:
480 mL alkol zerine ka mL su eklenirse hacimce
rnek7:
%80'lik kolonya elde edilir?
50 ppb deriime sahip CN iyonu ieren 6 kg lk sulu
Vznen zeltide ka miligram CN iyonu bulunur?
Hacimce % = . 100
Vzelti
480 X mg
80 = . 100 50 = . 109
480 + Vsu 6000000 mg
Vsu = 120 mL x = 0,3 mg CN

rnek8: rnek10:
Di macununun 250 gramlk paketinde 1 miligram NaF NaOH zeltisinin 600 mL sinde deriim 0,4 molar ol-
tuzu bulunduuna gre deriimi ka ppm dir? duuna gre zeltide ka gram NaOH znmtr?
(Na:23 O:16 H:1)

1 mg
ppm = = 106
250 000
n n
x = 4 ppm M= 0,4 = n = 0,24 mol
V 0,6
m m
n= 0,24 = mNaOH = 9,6 gram
mA 40
Mol Kesri (XA)

yon deriimi :
hh Bir zeltideki herhangi bir bileenin mol saysnn toplam
mol saysna oranna mol kesri denir. hh Suda zndnde iyonlarna ayrlabilen maddelerde
iyonlarn katsaylarndan yararlanarak her bir iyonun derii-
nA
XA = mi hesaplanabilir.
ntoplam
hh Bunun iin iyonlarn suda iyonlama denkleri yazlr.
hh Bir zeltideki tm bileenlerin mol kesri toplam daima 1 dir.
Na2SO4 2Na+(suda) + SO2

4 (suda)

1M 2M 1M
Mg3(PO4)2 3Mg2+ + 2PO3
rnek9: (suda) 4 (suda)
720 gram C6H12O6 ile 288 gram eker kartrlrsa eke- 2M 6M 4M

rin ve suyun mol kesri ka olur?
rnek11:
(C6H18O6 = 180 g/mol H2O = 18 g/mol)
21,2 gram Na2CO3 ile 400 mL zelti hazrlandnda
720 288
nC = = 4 mol nH = = 16 mol a) Na+ iyon deriimi
6H12O6 180 2O 18
nT = 4 + 16 = 20 mol 3 iyon deriimi
b) CO2
4 16
XC = = 0,2 Xsu = = 0,8 ka molar olur? (Na2CO3: 106 g/mol)
6H12O6 20 20
m 21,2
n= = = 0,2 mol
MA 106
Molarite (M)
n 0,2
M= = = 0,5 M
hh 1 litre zeltide znen maddenin mol saysdr. V 0,4
Na2CO3 2Na+ + CO2
3
znen mol says n 1M 2M 1M
Molarite = =
zelti hacmi (L) V

a) 1M Na2CO3 2M Na+ b) 1M Na2CO3 1M CO32
0,5 M ? 0,5 M ?

1 M Na+ 0,5 M CO32

Deritirme / Seyreltme:
rnek13:
hh Herhangi bir zeltide kme olmadan suyun bir ksm bu- 0,2 M 200 mL tuz zeltisinin hacmi su eklenerek 4 ka-
harlatrlrsa ya da zeltiye bir miktar madde eklendiinde tna karlrsa deriim ka molar olur?
znme olursa zelti deriimi artar. Buna deritirme denir. V2 = 0,2 x 4 = 0,8
zeltiye zc eklenerek deriiminin azaltlmasna sey-

hh M1V1 = M2V2
reltme denir. 0,2 . 0,2 = M2 . 0,8
M2 = 0,05 M
zc ekleme ya da zc buharlatrma srasnda k-
hh
me olmuyorsa znen maddenin mol says ya da miktar
deimez.
nilk = nson zeltilerin Kartrlmas

Milk . Vilk = Mson . Vson
yn zc ve znenden oluan ya da ortak iyonlar ie-
hh A
ren zeltiler kartrlrsa znen mol saylar toplam yeni
zeltideki mol saylar toplamna eittir.
n1 + n2 + n3 + ... = nT
hh Hacim ile deriim ters orantl deiir.
n
Deriim (M) M= ve n = M. V ile
V
M1V1 + M2V2 + .... = Ms .Vs
Milk
forml ile hesaplanr.
Mson
Hacim (V)
Vilk Vson

rnek14:
0,2 M 400 mL Na2SO4 ile 0,6 M 400 mL Na2SO4 zeltisi
kartrlrsa,
a. zeltinin yeni deriimi ka molar olur?

rnek12:
4 iyonlar deriimi ka molar
b. zeltideki Na+ ve SO2
0,6 M Na2SO4 zeltisine 400 mL su eklendiinde deri-
olur?
im 0,2 M olduuna gre balangtaki zeltinin hac-
mi ka mL dir? a) M1V1 + M2V2 = Ms . Vs
0,2 . 0,4 + 0,6 . 0,4 = Ms . 0,8
Vsu = 400 mL = 0,4 L Ms = 0,4 M Na2 SO4
M1V1 = M2V2 b) Na2SO4 2Na+ + SO2

4

0,6 . V1 = 0,2 (V1 + 0,4) 0,4 M 0,8 M 0,4 M
V1 = 0,2 L = 200 mL

rnek15: rnek16:
0,1 M 300 mL NaNO3 zeltisi ile 0,3 M 100 mL Mg(NO3)2 Younluu 1,2 g/mL olan NaOH zeltisi %20 lk hazrlan-
zeltisi kartrlrsa, Na+, Mg2+ ve NO
3 iyonlar derii- mtr.
mi kaar molar bulunur?
zeltinin molar deriimi katr? (NaOH = 40 g/mol)
d . % C . 10
zeltilerde znen trleri farkldr ancak NO3 iyonlar ortaktr. M=
MA
NaNO3 Na+ + NO3 1,2 . 20 . 10
M=
0,1 M 0,1 M 0,1 M 40
M = 6 mol/L
0,3 M 0,3 M 0,6 M

Na+ ve Mg2+ iyonlar hacimlerden etkilenir.
M1V1 = M2V2
rnek17:
0,1.0,3 = MNa+ . 0,4 Na+ = 0,075 M
Ktlece % 32 lik hazrlanan XY katsnn sulu zeltisinde
0,3.0,1 = Mmg2+ .0,4 m2+g + 0,075 M
NO3 iin;
younluk 1,6 g/mL dir.
M1V1 + M2V2 = Ms Vs Hacmi 2L olan zeltiye 3L su eklenirse zeltiye 3L su
0,1 . 0,3 + 0,6 . 0,1 = MNO . 0,4

eklenirse zeltinin yeni deiimi ka molar olur?
3
MNO = 0,225 M (XY = 64 g/mol)

3
d . % C . 10
M=
MA
1,6 . 32 . 10
M= =8M
64
zeltiye su eklenirse deriim azalr.
zelti Younluu
M1V1 = M2V2
hh zneni kat olan sulu zeltilerde zelti younluu su- 8 . 2 = M2 . 5
dan byktr. M2 = 3,2 M
mzelti(g)
dzelti =
Vzelti(mL)
zeltilerde tepkime gerekleiyorsa deriim ve hacim yar-

hh
hh Sulu zeltilerde katnn deriimi younluu etkiler. dm ile mol saylar bulunan maddeler tepkime hesaplan-
mas gibi zlerek bulunur.

dz. %C .10
M=
MA

forml ile deriimler ve younluk ilikisi kurulur.

rnek18: rnek20:
Deriimi 2M olan 400 mL lik HCI zeltisine magnezyum Deriimi 1,25 molal olan Mg(NO3)2 zeltisi 800 gram
katsnn ars eklenmektedir. su ile hazrlandna gre znen Mg(NO3)2 kats ka
gramdr?
Buna gre NK'da ka litre H2 gaz oluur?
n n (Mg (NO3)2 = 148 g/mol)
M= 2= nHc = 0,8 mol HCI
V 0,4 nznen n
m= 1,25 =
Mg + 2HCI MgCI2 + H2(g) mzc (kg) 0,8

1 mol 2 mol 1 mol

n = 1 mol Mg(NO3)2 m = 148 gram
2 mol HCI 1 mol H2
0,8 mol HCI x
0,4 mol H2
1 mol H2
0,4 mol
NK'da 22,4 L
x hhZELTLERN KOLGATF
8,96 L H2 gaz oluur. ZELLKLER
hh znen maddenin cinsine bal olmayp deriimine bal
zelliklerine koligatif zellikler denir.
Molalite (m) oligatif zellikler, zeltilerde,

hh K
- Kaynama scakl, donma scakl, ozmotik basn,

kilogram zcde znm maddenin mol saysna mo-
hh 1
lalite denir. buhar basnc
olalite, molal ksaltmas ile kullanlabilir.

hh M gibi olaylar etkiler.
irimi mol/kg dr.

hh B
znen mol says

Molalite (m) =
zc ktlesi (kg) Buhar Basnc Dmesi
hh Bir zeltiyi oluturan zcnn ksmi basnc (PA) saf
zcnn buhar basnc (PA) ile zcnn mol kesrinin
rnek19: (XA) arpm ile bulunur.
400 gram suda 8 gram NaOH kats zndnde - u arpm Rault Yasas olarak bilinir.
hh B
zelti deriimi ka molal olur? hh Pzelti = PA . XA
(NaOH : 40 g/mol) hh Bir saf svnn iinde uucu olmayan bir kat znrse sv-
m 8
nn buhar basnc der.
n= = = 0,2 mol NaOH
MA 40 hh yonik bileikler suda znrken toplam mol says her bir
0,2 iyonun mol says eklenerek bulunur.
m= = 0,5 molal
0,4

SIVI ZELTLER / zeltilerin Koligatif zellikleri
rnein, 2 mol suda 2 mol Mg(NO3)2 znrse Kaynama Noktas Ykselmesi

hh Saf svlarn buhar basnc bulunduu ortamn d basncna
2 mol 2 mol 4 mol eitlendiinde sv kaynar.

nT = nsu + nMg2+ + nNO4 = 2 + 2 + 4 = 8 mol af svda uucu olmayan bir kat znrse zeltinin kay-
hh S
nama scakl saf svnn kaynama scaklndan yksektir.
hh Hem zcs hem de zneni sv olan zeltilerde -
zeltinin buhar basnc tm svlarn ksmi buhar basnlarnn zeltinin kaynama scakl doygunlua ulancaya kadar
hh
toplam ile bulunur. ykselir ve doygunlua ulatnda scaklk sabit kalr.
PT = PA + PB + ... hh yon ya da tanecik deriimi arttka kaynamaya balama s-
cakl artar.
rnek21:
20C de 180 gram suya 2 mol C6H12O6 kats eklene- aynamaya balama scakl
hh K
rek hazrlanan ekerli su zeltisinin buhar basnc ka
t = kk . m . Tanecik says
mmHg dir?
(20C de suyun buhar basnc 30 mmHg dr. H2O = 18 g/mol)

(Kk = Molal kaynama noktas ykselme sabiti
m 180
nsu = = = 10 mol m = molal deriim)
MA 18
nT = nsu + nC
6H12O6
= 10 + 2 = 12 mol forml ile belirlenir.
nsu 10 5
Xsu = = = Tanecik Says
nT 12 6
C6H12O6 C6H12O6(suda) 1
5
Psu = Posu . Xsu = 30 .
6 Na2CO3 2Na+ + CO2 3
3
Psu = 25 mmHg
AI2(SO4)3 2AI3+ + 3SO2
4 5
rnek22: atm basnta zeltinin snmasna ait grafik aadaki gibidir.

hh 1
25C de 4 mol suya ayn scaklkta 6 mol C2H5OH sv Scaklk (C)
s eklendiinde oluan zeltisinin buhar basnc ka

mmHg olur?
(25C de Palkol = 100 mmHg , Psu = 40 mm Hg)
nT = nsu + nalkol Zaman
nT = 4 + 6 = 10 mol Doymam Doymu

zelti zelti
4 6
Xsu = = 0,4 Xalkol = = 0,6 aral aral
10 10
PT = Psu + Palkol
hh Uucu olmayan znen bulunduran zeltilerde zc-
= Psu . Xsu + Palkol . Xalkol nn buharlamas kat tanecikleri tarafndan engellendiin-
= 40 . 0,4 + 100 . 0,6 = 76 mm Hg
den kaynamaya balama scakl t kadar ykselir.

hh Aadaki grafik saf su ve tuzlu suyun buhar basnc scaklk Donma Noktas Dmesi
deiimini gsterir.
hh Saf svlarn donma srasnda scakl sabittir.
hh S
af svda znen madde saf svnn donmaya balama
Buhar basnc (cmHg)
scakln drr.
Saf
su hh yon ya da tanecik deriimi arttka donmaya balama s-
D basn
cakl der.
onmaya balama scakl

hh D
Scaklk (C)
t = Kd . m . Tanecik says
hh Bu grafie gre doymam tuzlu suyun buhar basnc kay-

namann balamasyla sabit kalr ancak scakl artmaya (Kd = Molal donma noktas ykselme sabiti
devam eder. m = molal deriim)
aynama balama scaklndan yararlanarak znenin
hh K forml ile hesaplanr.
molekl arlnn hesaplanmas yntemine eblyoskopi
denir.
hh 1 atm basnta zeltinin soutulmasna ait grafik aadaki

gibidir.
rnek23:
I. 0,2 mol AI(NO3)3 , 2 kg suda znrse, Scaklk (C)
II. 0,4 mol C6H12O6 kats 1 kg suda znrse
Doymam Doymu
Yukardaki gibi hazrlanan iki zeltinin deniz seviye- zelti zelti
sinde kaynamaya balama scaklklarn bulunuz. O
Donmaya Zaman
balama
(Kk = 0,52 C/ molar)
scakl
nce zeltilerin molal deriimleri bulunur.
n
m=
mzm
0,2 0,4 onma noktasndaki bir zelti soutulduunda zelti doy-
hh D
mI = = 0,1 molal mII = = 0,4 molal
2 1 gunlua ulancaya kadar scaklk dmeye devam eder.
Katlarn suda znme denklemleri yazlr. Doygunlua ulanca sabit kalr.
AI(NO3)3 AI3+ + 3NO3 C6H12O6(k) C6H12O6(suda)
Kaynamaya balama scaklklar hesaplanr.
t = k . m. Ts
tI = 0,52 . 0,1 . 4 tII = 0,52 . 0,4 . 1 onmaya balama scaklndan yararlanarak znenin
hh D
= 0,208 = 0,208 molekl arlnn hesaplanmas yntemine kriyoskopi de-
t = 100 + 0,208 = 100,208 t = 100 + 0,208 = 100,208
nir.

rnek24: Ozmotik Basn

34 g NaNO3 tuzu 500 g suda znrse 0C deki suyun eriimi yksek olan zeltinin deriimi dk olan zeltiye
hh D
donmaya balama scakl ka C olur? uygulad emme kuvvetine ozmotik basn denir.
(Kd = 1,86 C/molal NaNO3 = 85 g/mol) u basn sayesinde yar geirgen bir zar (membran) ile su,
hh B
deriimi ok olan tarafa geer.
m 34 hh Su geii zarn iki tarafndaki zeltilerde deriimler eit

n= = = 0,4 mol
MA 85
oluncaya kadar devam eder.
n 0,4
m= = = 0,8 molal
mzc 0,5
hh Denge durumunda hidrostatik basn ozmotik basnca eitlenir.
NaNO3(k) Na+(suda) + NO3(suda)

t = Kd . m . Ts v dolu kapta svnn kap eperine yapt basnca hidros-

hh S
= 1,86 . 0,8 . 2 tatik basn denir.
= 2,976C de donar. I. blme II. blme I. blme II. blme
%10 %50
tuzlu su tuzlu su
rnek25: membran membran

1 mol KCI 1 mol Ca3(PO4)2 1 mol K2SO4 su geii
I ve II. blmelerde
deriimler eitlenir.
hh Hcre zar yar geirgen bir zar olduundan yaayan orga-

500 g su 200 g su 500 g su nizmalarda ozmoz olayna rastlanr.
I II III
hh Hcre ii deriimi hcre dndan daha youn ise ozmos
Yukarda belirtilen miktarlarda maddelerle hazrlanan
olay hcre iine doru olur. Bu durumda hcre ier. Byle
zeltilerin ayn ortamda donma noktalarn karlat-
zeltiye hipotonik zelti denir.
rnz.
hh Hcre ii deriimi hcre dndan daha az youn ise ozmos
KCI K+ + CI
olay hcre dna doru olur. Bu durumda hcre bzr.
Ca3(PO4)2 3Ca2+ + 2PO3
4
hh H
cre ii ve dndaki zelti deriimleri eit ise buna izoto-
K2SO4 2K+ + SO2
4 nik zelti denir. Ozmos olay gereklemez.
1 1 1
mI = = 2 molal mII = = 5 molal mIII = = 2 molal
0,5 0,2 0,5 hh Serumlar izotonik zelti olarak hazrlanr.
t = Kd . m . Ts (Kd tmnde ayn olduundan)
}
t m . Ts tI 2 . 2 = 4
uyun deriimi yksek olan zeltiden deriimi dk olan
hh S
zeltiye gemesine ters ozmos denir.
tII 5 . 5 = 25 II > III > I
tIII 2 . 3 = 6
ers ozmos deriimi yksek olan zeltiye yksek basn
hh T
uygulanarak gerekleir. Bylece ozmotik ak tersine dn-
drlerek suyun zardan gemesi salanr.

hh Ters ozmos deniz suyundan ime suyu elde edilmesinde znrlk (g/100 g su)
KNO3
kullanlan bir yntemdir. 100
NaNO3
30 atm 90
basn 80
70 KBr
Tuzdan Tuzlu 60
arndrlm su
50
su 40
su geii 30
20 Ce2(SO4)3
10 Scaklk (C)
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90100
zeltiler znebilen madde miktarna gre belirtilebilir.

rnek26:
hh B
elirli koullarda zebileceinden daha az miktarda madde
I. Bitkilerde suyun kklerden yukar doru tanmas iin ieren zeltine doymam zelti denir.
gerekli olan basnca ................. basn denir.
II. zc molekllerinin gzenekli bir zar boyunca deri- hh B
elirli koullarda zebilecei kadar madde miktar ieren
ik zeltiden seyreltik zeltiye geiine ............. denir. zeltilere doymu zelti denir.
Yukardaki ifadelerde bo braklan yerlere gelebilecek
hh Bir zeltide znebilecek madde miktarndan daha fazla
kavramlar sras ile ne olmaldr?
madde znmse bu tr zeltilere ar doymu zelti
Ozmotik basn, ters ozmoz. denir.
Ar doymu zeltiler kararszdr, znen maddeden ok az

hhZNRLK daha eklenirse (alama) kelme gzlenir ve doymu zelti
oluturulur.
hh Belirli scaklk ve basnta 100 gram suda znebilecek en
fazla (maksimum) madde miktarna znrlk denir. oymu ve doymam zeltiler grafik zerinden belirlene-
hh D
bilir.
znrlk (gX/100 g su)
znebilen maksimum miktar C

znrlk =
100 gram su
A
B
Scaklk (C)
t1 t2 t3
hh Suyun younluu 1 g/cm3 kabul edildiinden 100 gram yeri-
ne 100 cm3 alnabilir. A : t1 scaklnda doymu zelti
zeltilerin scaklkla deiimleri grafiklerle belirtilir. Bu gra-

hh B : t3 scaklnda doymam zelti
fiklerden okunan deerlerle gerekli oran ve orant kurularak C : t2 scaklnda ar doymu zelti
hesaplamalar yaplr.
olarak hazrlanmlardr.

SIVI ZELTLER / znrlk
rnek27: rnek28:
znrlk (g/100 g su) znrlk (g/100 mL su) 5C de hazrlanm m
60
25 gram doymu X zelti-
40
sinin scakl 15C ye
30 15
20 karldnda doymu
10
15 X hale gelmesi iin 30
Scaklk (C) gram X kats ekleniyor.
0 15 20 35 50 Scaklk (C) 5 10 15
Yandaki znrlk-scaklk grafii verilen X kats iin,

Buna gre "m" ka gramdr?
I. 15C'de 200 g su ile hazrlanan doygun zelti 20C ye
stldnda ka gram kat ker?
II. 35C deki 480 gram doygun zeltinin scakl 15C ye
zelti 100 gram su ile hazrlansayd grafie gre
}
drldnde doygun olmas iin ka gram X eklen-
5C de 10 g X
melidir? 25-10 = 15 g X eklenmeliydi.
III. 50C deki 230 g doygun zeltinin scakl 20C'ye 15 C de 25 g X
drldnde doygun olmas iin ka gram su bu- 100 g su 15 g X eklenirse

harlatrlmaldr? ? 30 g X
200 g su
5C de 100 g su + 10 g X
Grafik ekzotermik znen bir katya aittir. Grafikten deerler alnarak ba-
200 g su ?
lanp, orant kurulur.
20 g X + 200 g su = 220 g = m doygun zelti
I. 15C 100 g su 40 g X
200 g su ?

80 g X zer.
20C 100 g su 30 g X
znrle Etki Eden Faktrler
200 g su X 80 60 = 20 g X ker.

zc ve znen tr, scaklk, basn, ortak iyon gibi et-
hh
60 g X zer kenler znrl deitirir.
II. 35C 100 g su + 20 g X = 120 g doymu zelti zc ve znenin Tr

? ? 480 g doymu zelti

hh Maddelerin polar ve apolar yaplar, yapsndaki etkileim
400 g su + 80 g X ile hazrlanmtr.
trleri gibi etkenler znmede rol oynad iin znrl-
15C 100 g su 40 g X
etkiler.
400 g su ?

"Benzer benzeri zer."
160 g X zebilir.
160 80 = 80 g X eklenmelidir.
hh rnein; su gibi polar olan ve hidrojen balar bulunduran
III. 50C 100 g su + 15g X = 115 g doygun zelti
? ? 230 g
50 glikoz
glikoz 20C deki suda deerinde znrken
100 g su
200 g su 30 g X
apolar olan ve London balar bulunduran BCI3 bileiinin
20C 100 g su iin 30 g X zer.
0,1 g
200 100 = 100 g su buharlatrlr. ayn scaklktaki suda znrl dur.
100 g su
Sorusu
retmen
Uzayda niin farkl bir giysiye ihtiya vardr?
Giysiniz yoksa 5 saniyede bilinsiz hale gelirsiniz. Kan ve vcut

svnz kaynar, sonra donar, tm organlar geniler ve uzaydaki tm
ykl parack ve nlara maruz kalrsnz.

Scaklk Etkisi hh Doymam zelti stlrsa znrlk azalacandan doy-

mu zelti elde edilebilir.
hh Kat ve svlarn znrl genellikle scaklk arttka ar-
tar. Gazlarn znrl ise scaklk arttka azalr. hh Doymu zelti stlrsa yine doymu zelti elde edilir. An-
cak kme ya da znen gaza svy terketme durumu ola-
hh Ancak bu durum aslnda znenin suda endotermik ya da
candan deriim azalr.
ekzotermik znmesi ile ilgilidir.
hh Doymu zelti soutulursa znrlk artacandan ekle-
ndotermik znmede
hh E
necek madde miktar varsa deriim artar yoksa deriim de-
znrlk (g X /100 g su)
imez.
40 hh Gazl ieceklerin souk iilmesi ya da balklarn souk su-

larda scak sulara gre daha ok bulunmas gazlarn sudaki
25
znrlkleri ile ilgilidir.
Scaklk (C)
10 20 Basn Etkisi
hh X(k) + Is X(suda) eklinde ifade edilir. at ve svlarn sudaki znrlklerine basn etkisi yoktur.
hh K
hh znrken sudan s ald iin suyun scakl der. azlarn znrl basn arttka artar.
hh G
hh Scaklk artrldka znebilecek X miktar artar.
azl ieceklerin kapa aldnda gaz k gzlenmesi
hh G
hh Doymam zelti stlrsa daha da doymam olur. basn azalmas ile znrln azalmas etkisini belirtir.
hh Doymu zelti stlrsa doymam zelti oluur. (Dipte ka- erinlere dalan dalglarn yzeye ani klarnda oluan
hh D
ts yoksa) Deriim deimez.
znrlk azalmas ile kanda baloncuklar olumas damar-
hh Doymu zelti soutulursa kme olur ve zelti yine doy- lar tkayarak vurgun olayn gerekletirir.
mutur. zelti deriimi ve younluu azalr. znrlk
hh Ekzotermik znmede Gaz

znrlk (g X /100 g su)
Kat, Sv
30 Basn
10 hh Grafik znrle basn etkisini gstermektedir.

Scaklk (C)
10 20 Ortak yon Etkisi
hh X(k) X(suda) + s hh znen madde ile ortak tanecik (iyon, molekl) bulunduran
dier maddeyi ieren zeltilerde znrlk azalr.
X(g) X(suda) + s
rnein,
eklinde ifade edilir.
hh znrken suya s verdii iin suyun scakl artar. NaCI zeltisinde CaCI2 znrl saf suda CaCI2 nin
znrlne gre daha azdr.
hh Scaklk azaldka znebilecek madde miktar artar.

Kristallendirme
rnek29:
I. Saf su, at-sv homojen karmlarda svnn buharlatrlarak ya
hh K
II. 0,1 M NaNO3 da soutularak katnn ktrlmesine kristallendirme denir.
III. 0,05 M KNO3
ken kat dzgn, geometrik kristaller oluturur.
hh
Mg(NO3)2 n ayn scaklkta yukardaki maddelerdeki
znrlkleri birbirine yakn olmayan birden fazla katdan
hh
znrlkleri arasndaki iliki nedir?
oluan karmda ayn yntemle katlarn tek tek kristallen-
dirilmesi ile elde edilme yntemine ayrmsal kristallendirme
NaNO3 Na+ + NO3
denir.
0,1 M 0,1 M
KNO3 K+ + NO3
0,05 M 0,05 M
Ortak iyon deriimi arttka znrlk azalr.
rnein; tuzla ekerin oluturduu karm suda znerek
I > III > II dir.
ayrmsal kristallendirme uygulandnda znrl scak-
lkla byk oranda deien eker nce kerek kristallenir.
znrlk Fark Kullanlarak Yaplan

Saflatrma Teknikleri
Ekstraksiyon (ztleme)
Kromotografi
ir karmdaki sadece istenen kat, sv veya gazn uygun
hh B
bir zc eklenerek karmdan uzaklatrlmas ilemine
armdaki bileenlerin oluturduu hareketli fazlar, dur-
hh K
gun bir faz oluturan yzey zerinde dalr.
ztleme denir.
hh Karmdaki maddelerin yer deitirme hzlarnn farkl ol-
ztlemeye aadaki rnekler verilebilir.
hh
mas ile gerekleen ayrma yntemine kromotografi denir.
- ayn demlenmesi
hh zelti halindeki karm uygun bir sv ile bir katta yrt-
- Tuzlu peynirin tuzunun su ile alnmas mektir.
- eker pancarndan eker eldesi urgun faz zerinde farkl hzla hareket eden maddeler fark-
hh D
- Gl yapraklarndan gl suyu eldesi l blgelerde toplanr.
- ieklerden parfm eldesi hh Kada en gevek tutunan madde en hzl yrr.
- Baz bitki, kk ve gvdelerinden ila eldesi romotografi ynteminde kullanlan bir dzenekte dalma
hh K
- Yal tohumlardan ya eldesi ynteminin uyguland kat kromotografisidir.
- Baz metal iyonlarndan metal eldesi
hh ztleme iin kullanlacak svlar genellikle su, eter, alkol,

sv yalar, aseton, karbon tetraklorr gibi zclerdir.

SIVI ZELTLER Konu Testi - 1
1. Aadaki karmlardan hangisinin tanecikleri arasn- 4. 1 M 400 mL ve X mL 0,2 M amar sodas zeltisi kar-
da yalnz London kuvvetleri etkin olur? trlyor.
A) Su - Tuz B) Su - eker C) CCI4 CI2 Oluan yeni zeltinin deriimi 0,4 M olduuna gre X
ka mL dir?
D) NO2(g) - SO2(g) E) Su - yot
A) 300 B) 450 C) 600
Her iki maddenin de apolar olmas gerekir. D) 900 E) 1200

M1V1 + M2V2 = MsVs
1 . 0,4 + 0,2 . X = 0,4 . (0,4 + x)
X = 1,2 L = 1200 mL
2. Karm Etkileim Tr
5. 0,2 M 200 mL NaCI zeltisi ile 0,3 M 200 mL CaCI2
I. CH4 C2H6 London kuvvetleri zeltisi kartrldnda CI iyon deriimi ka molar
II. Na2SO4 H2O yon - dipol olur?
III. BH3 - H2O Hidrojen ba A) 0,2 B) 0,3 C) 0,4 D) 0,5 E) 0,6
M1V1 + M2V2 = MSVS (CI iin)

Yukarda verilen maddeler arasnda oluacak karm-
0,2 . 0,2 + 0,6 . 0,2 = M . 0,4
lardaki etkileimlerden hangileri dorudur?
M = 0,4
BH3 apolardr, hidrojen ba oluturamaz.
6. 248 g glikol (C2H6O2) 2 kg suda zndnde oluan

zeltinin donma noktas ka C olur?
(C2H6O2 : 62 g/mol, Kd = 1,86 C/molal)
A) 372 B) 1,86 C) 0,93
D) 0,48 E) 0,312
248
n= = 4 mol
62
4
3. 100 mL 1 M AI2(SO4)3 zeltisinde bulunan iyonlarn m = = 2 molal
2
toplam mol says katr? t = Kd . m Ts = 1,86 . 2 . 1 = 3,72
A) 0,1 B) 0,5 C) 1 D) 2 E) 5
n
M= 7. Ktlece %21 lik NaF zeltisinin younluu 1,8 g/ml
V
n olduuna gre zeltinin deriimi ka molardr?
1= = n = 0,1 mol
0,1 (Na : 23 , F : 19)
AI2(SO4)3 2AI3+ + 3SO2
4
A) 9 B) 12 C) 15 D) 18 E) 21
0,2 0,3 d . % c . 10 1,8 . 21 . 10
M= =
nT = 0,5 mol MA 42
M=9

SIVI ZELTLER Konu Testi - 1
8. 2 er mol NaCI, MgCI2 ve AICI3 katlar srasyla 200, 300 11. I. zeltiyi oluturan maddelerin mol kesirleri toplam
ve 400 gramlk sulara ayn ortamlarda eklenmi ve zelti- daima 1 dir.
ler oluturulmutur. II. zeltideki znen katnn mol kesri bydke
artlar deitirilmeden NaCI'nin kaynama noktas buhar basnc der.
102C tespit edildiine gre MgCI2 ve AICI3'n kayna- III. zeltideki znen katnn mol kesri bydke
maya balama scaklklar hangi seenekte doru ve- donma scakl byr.
rilmitir?
Yukardaki yarglardan hangileri dorudur?
MgCI2 AICI3
A) 102 102 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
B) 104 106 D) II ve III E) I, II ve III

C) 106 108 I ve II dorudur.
III. de donma noktasnda dmesi gerekir.
D) 102 0,4
E) 103 104
Tanecik Says m.TS
2
m= = 10 molal NaCI 2 20
0,2
12. X maddesinin oda scaklndaki znrl 25C
2 20
m= = molal MgCI2 3 20 40 g X/100g su dur.
0,3 3
2 Ktlece %20'lik 300 gram eker zeltisini ayn scak-
m= = 5 molal AICI3 4 20
0,4 lkta doygun hale getirmek iin, ka gram daha X(k)
tam . TS olduundan tm 102C'de kaynar. eklemek gerekir?
A) 18 B) 36 C) 54 D) 72 E) 96
20
300 = 60g X, 240g su
100
9. %20 lik 200 g tuzlu suyun 1/4' ile, %40'lk 300 g tuzlu 100 g su 40gX
suyun 1/2 si kartrlyor. 240g su ?
Karmn ktlece % si katr? 96 60 = 36g X eklenmelidir.
A) 20 B) 25 C) 30 D) 35 E) 40
m1 . c 1 + m 2 . c 2 = m s . c s
50 . 20 + 150 . 40 = 200 . cs
cs = 35
13. Eit ktleli X kats ayn scaklk- Ktle

ta bulunan eit hacimli M ve N
m
10. I. 1 M NaCI nin kaynama noktas 100 + 2aC ise 0,5 svlarna atlyor. X kats ktle-
M CaCI2'nin kaynama noktas 100 + a C dir. sinin zamanla deiimi yandaki
n M
II. 1 M AICI3'n donma noktas ile 2M K2SO4 n donma grafikteki gibidir.
noktas eittir. Buna gre, N
t Zaman
III. 2 M CaSO4 zeltisinin kaynama noktas 100 + 4aC ise
I. X'in N svsndaki znrl-
1,5 M NaCI zeltisinin kaynama noktas 100 + 3a C dir.
M svsndakinden daha byktr.
Yukardaki ifadelerden hangileri dorudur?
II. X'in M svsndaki znrl ekzotermiktir.
III. X'in M svs ile hazrlanan zeltisi doygundur.
D) I ve II E) II ve III
tam.Ts ifadelerinden hangilerinin doruluu kesindir?
I.'de 0,5 M CaCI2 100 + 1,5a C dir. A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
II'de eit olmaz.
III'de dorudur. D) I ve III E) II ve III
M zeltesinde daha az X znmtr. Ancak doygunlua ulamtr.
13. D 12. B 11. B 10. C 9. D 8. A 7. A 6. A 5. C 4. E 3. B 2. B 1. A Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
KMYA VE ENERJ
Sistem ve Enerji - Entalpi - stemlilik 08
hhSSTEM VE ENERJ rnek1:
hh zerinde inceleme yaplan, olayn getii ve snrlar belli I. Umakta olan ocuk balonu izobarik sistemdir.
olan paraya sistem denir. II. Bardaktaki ay ak sistemdir.
III. Buharlamakta olan su birikintisi kapal sistemdir.
istemin dnda kalan paraya ortam (evre) denir.
hh S
istem ve ortam kapsayan alana evren denir.
hh S
I ve II doru ancak kapal sistemlerde ktle alverii olmaz. III yanltr.
hh Sistem ve ortam aralarndaki madde ve enerji alveriine
gre snflandrlr.
Enerji

Sistem zellik rnek ir sistemin sahip olduu tm enerjilerin toplamna i enerji
hh B
Ak Sistem Ortamla s ve Bardaktaki su denir.
ktle alverii
Salkl insan vcudu hh enerji llemez ancak sistemin iki durum arasndaki i
var.
Kapal sistem Ortamla s al- Kapa almam enerji deiimi llebilir.
verii var ama gazoz isesi
hh enerji bir hal fonksiyonudur.
ktle alverii
Pil
yok. hh enerji "U" ile i enerji deiimi "U" ile gsterilir.
zole sistem Ortamla enerji Termostaki su
ir sistemin i enerjisine
hh B
alverii ihmal
Iscam
edilebilir dzeyde - Taneciklerin
kinetik enerjileri (titreim, teleme, dnme
olan sistem hareketlerinden kaynakl)
- Taneciklerin potansiyel enerjileri
- Atomlarn ekirdek enerjileri
- A
tomlarn elektronlarna ait spin hareketinden kaynakla-
Ayn zamanda sistemler aadaki gibi snflandrlabilir.
nan enerjiler

hh katk salar.
Sistem zellik rnek
zotermal Scaklk sabit Salkl insan vcudu

hh enerji tm kinetik ve potansiyel enerjilerin toplamdr.
zokorik Hacmi sabit Ddkl tencere
U = EK + EP
zobarik Basnc sabit Serbest pistonlu kap-
taki gaz rnei hh He, Ne, Ar gibi tek atomlu tanecikler sadece teleme hare-
keti yaparken titreim ve dnme (spin) hareketi yapamaz.

KMYA VE ENERJ / Sistem ve Enerji
hh enerji deiimi, hh Sistemin i enerjisini artracak yndeki s ve i alverileri

art iaretle, azaltacak yndeki s ve i alverileri eksi ia-
Q : Is enerjisi
hh U = Q + w retle belirtilir.
w : enerjisi
w
hh forml ile hesaplanr.
istemle ortam arasndaki scaklk farkndan kaynaklanan

hh S +w
enerji akna s denir. +Q Q
Sistem
ir kuvvetin belirli bir yol alrken yapt ie mekanik i denir
hh B
ve "w" ile gsterilir.

w = P . V
rnek2:
hh V = Vson Vilk
3 atm basn altnda hacmini 1 L den 5 L ye genletiren
hh Sabit hacimli sistemlerde i yaplmaz. (w = 0 dr.) pistonlu kaptaki gazn yapt mekanik i (w),
istonlu kapta gaz genleirken izotermal bir sistem olutu-

hh P a. ka atm . L dir?
rulursa i enerji deiimi sabit kalr. nk genleen gaz so- b. ka joule dr?
umaldr ancak izotermal olmas iin ortamdan s almaldr.
Dolaysyla i enerji deimez. w = P . V
Sembol aret Olay V = Vson Vilk
Q + Sistemin ortamdan ald s = 5 1 = 4L

Sistemin ortama verdii s a) w = 3 . 4
w + Ortamn sisteme yapt i = 12 atm L
Sistemin ortama yapt i
b) 1 atm L 101,325 joule
abit hacimli kapta
hh S Pistonlu kapta 12 atm L ?

? = 1215,9 joule
rnek3:
zobar bir sistemde ortam tarafndan sisteme 400 j lk i
yaplm ve sistem ortama 100 j s vermitir.
Buna gre, sistemdeki i enerji deiimi ka j dr?

hh Qv = U Qp = U + w
hh w = 0
U = Q + W
Qv Qp
= 100 + 400
hh Qv = Sabit hacimli kaptaki sistemin ald ya da verdii s
= +300 j
hh Qp = Sabit basnl kaptaki sistemin ald ya da verdii s 300 j lk i enerji art olmutur.

KMYA VE ENERJ / Sistem ve Enerji
Uyar hhENTALP
Gaz genleirken sour, sktrldnda scaklk artar. hh Sabit basn sistemde alnan ya da verilen s deiimine
Eer sistem izoterm ise scakln sabit kalmas iin s entalpi denir.
alverii yapmaldr. Ancak sistem izole ise bu s alverii
hh Entalpi H ile gsterilir.
yaplamaz. Buna dikkat edilmelidir.
hh Entalpi bir hal fonksiyonudur. Bylece sistemin ilk ve son
rnek4: hallerine baldr. Bu nedenle H ile belirtilir.
zokarik bir sistemde ortama 200 j s verildiine gre

sistemin i enerji deiimi ka joule dr? H = U + w
u = Q + W hh Sistem ortamdan s alrsa +Qp yani H > 0 dr. Bu tr tepki-

Hacmi sabit olan kaplarda i yaplmaz. (w = 0)
melere s alan (endotermik) tepkime denir.
u = Qv
u = 200 j
enerjisi 200 j azalmtr. istem ortama s salarsa Qp yani H < 0 dr. Bu tr tepki-
hh S
melere s veren (ekzotermik) tepkime denir.
Termodinamiin Sfrnc ve Birinci Yasas ir tepkimede entalpi deeri aadaki etkilere baldr.
hh B
hh Termodinamiin sfrnc yasasna gre "ki ayr madde nc

hh Maddelerin cinsi
bir madde ile sl dengededir" eklinde ifade edilir.
hh Termodinamiin birinci yasasna gre, hh Madde miktarlar : Bir tepkimede maddenin mol says ya da
ktlesi ile entalpi deeri doru orantldr.
hh - Evrenin toplam enerjisi deimez.
hh - Enerji yoktan var olmaz, vardan yok olmaz. C(k) + O2(g) CO2(g) + 390 kj
hh - Enerji tr baka bir enerji trne dnebilir.
1 mol C = 12 g C yandnda 390 kj s aa kyorsa
hh - Sistemin enerjisi azalrsa, ortamn enerjisi artar.
Uyar 0,2 mol C = 2,4 g C yandnda x

Bir ideal gaz izotermal olarak genletiinde,
- gaz moleklleri ayn ortalama hzla hareket eder. 78 kj s aa kar.
- toplam EK sabit kalr.

hh Maddelerin scaklk, basn ve hal deiimlerine baldr.
- toplam EP sabit kalr.
- enerji deimez ve u = 0 olur. H2 + 1/2 O2 H2O(s) + Q1
H2 + 1/2 O2 H2O(g) + Q2
hh Yaltlm kaptaki gaz genletirildiinde u = w dir.

tepkimelerinde aa kan slar (Q1 ve Q2) farkldr. Hatta a-
hh Bu olaya adyabatik olay denir. a kan slar Q1 > Q2 dir.
Sorusu
retmen
Buharl tren alrken gerekleen enerji dnm sras

nedir?
Kmr yaklr (Kimyasal enerji)

Yanma ile kaynatcdaki su buharlatrlr. (Is enerjisi)
Oluan buhar pistonu iterek tekerleri dndrr. (Hareket enerjisi)

KMYA VE ENERJ / Entalpi
Endotermik Tepkimeler hh Ekzotermik tepkimelerde gsterim
hh CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O + s

hh Bu tr tepkimelerde tepkimeye giren maddelerin entalpi top-
lam, rnlerin entalpi toplamndan kktr. hh CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O + 240 kj
hh Tepkime boyunca s alnmaya devam edilir. hh CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O H < 0
Entalpi
hh CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O H = 240 kj
rnlerin enerjisi
eklinde yaplabilir.
H > O
Girenlerin enerjisi
hh Ekzotermik tepkimelere rnekler,
hh Entotermik tepkimelerde gsterim - Donma, youma, kralama
hh CaCO3(k) + s CaO(k) + CO2(g) - Yanma tepkimeleri (Azotun yanmas hari)
- Ba olumas
hh CaCO3(k) + 130 kj CaO(k) + CO2(g)
- Tm gazlarn suda znmesi
hh CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) H > 0
- Ntrleme tepkimeleri
hh CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) H = +130 kj
- Asit ve bazlarn suda znmesi
eklinde yaplabilir. - Pil tepkimeleri
ndotermik tepkimelere rnekler,

hh E
- Erime, buharlama, sblimleme
- Analiz (ayrma) tepkimeleri

rnek5:
- yonlama enerjileri
- Ba kvrlmas NaOH(suda) + HCI(suda) NaCI(suda) + H2O(s) + 200 kj
- Baz katlarn suda znmesi tepkimesine gre 2M 300 mL NaOH zeltisi yeterince HCI
zeltisi ile tepkimeye girdiinde aa kan s ka kj
Ekzotermik Tepkimeler
dir?
u tr tepkimelerde tepkimeye giren maddelerin entalpi top-
hh B
lam rnlerin entalpi toplamndan byktr.
n n
M= ise 2 =
epkime boyunca s vermeye devam eder.
hh T V 0, 3
Entalpi n = 0,6 mol NaOH
Girenlerin enerjisi 1 mol NaOH ntrleirse 200 kj s kyor.
0,6 mol x
H < O 120 kj s kar.

rnlerin
enerjisi

hh Bir maddenin bir zc iinde znmesi srasnda ger-

rnek6:
ekleen entalpi deiimine znme entalpisi denir.
I. NaOH in suda znmesi
NaNO3(k) Na+(suda) + NO+3(suda) H = +60 kj
II. Buzun erimesi
III. Doal gazn yanmas hh Bir bileik kendisini oluturan elementlerden meydana ge-
IV. Suyun elektrolizi liyorsa ve 1 mol ise entalpiye molar oluma entalpisi denir.
Yukardaki olaylardan hangileri endotermiktir?
C(k) + O2(g) CO2(g) H = 390 kj
II. H2O(k) + s H2O(s)
IV. H2O(s) + s H2(g) + 1/2O2(g) Not
olaylar endotermiktir. CO + 1/2 O2 CO2
I ve III ise ekzotermiktir.
tepkimesinin entalpisine molar oluma entalpisi denemez.
rnek7: nk giren maddelerden biri (CO) bileiktir. Oysa girenle-
rin tm element olmaldr.
Entalpi
X2 + Y2 X 2 + Y2 2XY
b
rnek8:
tepkimesine ait zamanla entalpi
a
2XY
deiimi grafii yandaki gibidir. I. H2O + 1/2 O2 H2O2
II. Ca + 1/2 O2 CaO

Buna gre,
Zaman III. N2 + 3H2 2NH3
I. Tepkime ekzotermiktir. Yukardaki tepkimelerden hangileri molar oluma ental-
II. rnlerin entalpi toplam girenlerden byktr. pisidir?
III. Tepkime entalpisi (a b) kadardr.
II. tepkime molar oluma entalpisidir. III. tepkimede NH3 2 mol olduun-
dan molar oluma entalpisi deildir. I. tepkimede giren madde bileiktir.
Grafikte girenlerin (X2 + Y2) entalpisi rnlerin (XY) entalpisinden byk-
tr. (II yanl) Bu nedenle tepkime ekzotermiktir. (I doru) rnek9:
5
Tepkime Entalpisi C2H + O 2CO2 + H2O
2 2
DH1
KCI(suda) K+(suda) + CI (suda) DH2

hh Tepkime entalpisi tepkime trne gre isim alr.
NaOH(suda) + HBr(suda) NaBr(suda) + H2O(s) DH3
hh Standart artlarda tepkime 1 mol madde iin gerekleiyor-
sa molar entalpi adn alr. a. Molar ntrleme entalpisi
b. Yanma entalpisi
hh Element ya da bileiklerin birer mollerinin yanmas ile olu-
c. Molar znme entalpisi
an tepkime entalpisi molar yanma entalpisidir.
Yukarda verilen tepkime trleri ile entalpi adlarn dor-
C3H8 + 5O2 3CO2 + 4H2O H = 420 kj u olarak eletiriniz.
DH1 = b
hh Asit ve baz zeltilerinin tepkimesi sonucu oluan tepkime
DH2 = c
entalpisi ntrleme entalpisidir. DH3 = a
NaOH + HCI NaCI + H2O H = 225 kj

Tepkime Entalpisinin Hesaplanmas rnek11:

Oluum Entalpilerinden Yararlanarak 3,2 gram CH4 n
CH4(g) + 2O2 CO2(g) + 2H2O(s)

hh Elementlerin en kararl hallerindeki standart oluum entalpi-
tepkimesine gre yeterince oksijen ile yaklmasndan
leri sfr kabul edilir. rnein;
aa kan s ka kj dir?
Na(k), Hg(s), Fe(k), O2(g), H2(g), Cu(k), Br2(s) gibi
(HCO2 = 393 kj/mol HH2O = 285 kj/mol
(g)
hh Ancak Cu(s), Hg(k), O(g) Fe(s) gibi kararl hallerin dndaki fi-
HCH4 = 75 kj/mol CH4 = 16 g/mol)
(g)
ziksel haller veya element hallerinde oluma entalpileri sfr
deildir. H = H rnler Hgirenler
= [(393) + 2(285)] (75)
ltotroplarn en kararl hallerinden birinin entalpisi sfr kabul
hh A = 888 kj/mol
edilir. rnein O2 sfr kabul edildiinden O3 n bir entalpi m 3, 2
n= = = 0,2 mol
MA 16
deeri vardr.
1 mol CH4 yanarsa 888 kj
ir tepkimenin entalpi deiimi rnlerin standart oluum
hh B 0,2 mol x
x = 177,6 kj s kar.
entalpileri toplam ile girenlerin standart oluum entalpileri
toplam arasndaki fark ile hesaplanr.
H = nHf(rnler) nHf(girenler)
rnek12:
Ca2+(suda) + 2CI (suda) CaCI2 (k)
rnek10: tepkimesinde 44 g CaCI iyonlarndan oluurken ka kj

s alr? (Ca: 40)
C2H4(g) + 3O2(g) 2CO2(g) + 2H2O(s) (CI: 35)
H
tepkimesinin entalpi deiimi ka kj/mol dr? Ca2+ (suda) =
540 kj/mol
(HC2H4 = +52 kj/mol HCO2 = 393 kj/mol CI(suda) = 170 kj/mol
(g) (g)
HH2O = 285 kj/mol) CaCI2 = 795 kj/mol

(s) (k)
DH = / H - / Hg
= [795] [540 + 2(170)]
H = H rnler Hgirenler = + 85 kj
44
= (2HCO + 2HH O ) (HC H ) n = 110 = 0,4 mol CaCI2
2 2 2 4
1 mol CaCI2 85 kj
= [2(393) + 2(285)] 52
= 1408 kj/mol

Tepkime Islarnn Toplanabilirlii (Hess Yasas) rnek14:

u yntem tepkimelerin ve slarnn toplanmasna dayanr.
hh B 3
H 2S + O H2O + SO2 H = 560 kj
2 2
u yntem Hess Yasas olarak bilinir.
hh B
CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2 H = 1000 kj
ess Yasas'na gre,
hh H olduuna gre,
- Bir tepkime ters evrilirse tepkimeye ait entalpi deerinin CS2 + 2H2O CO2 + 2H2S
iareti deitirilir.
tepkimesinin entalpi deiimi ka kj dir?
H2(g) + 1/2 O2(g) H2O(s) H = 285 kj
1. tepkime ters evrilip 2 ile arplmal, 2. tepkime olduu gibi alnmaldr.
H2O(s) H2(g) + 1/2 O2(g) H = +285 kj
2H2O + 2 SO2 2H2S + 3O2 H = +1120 kj
- Bir tepkime bir katsay ile arplrsa tepkimeye ait entalpi CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2 H = 1000 kj
deeri de ayn katsay ile arplr. CS2 + 2H2O CO2 + 2H2 S H = +120 kj bulunur.
1
H2 + O H2O(s) H = 285 kj rnek15:
2 2
2H2 + O2 2H2O(s) H = 570 kj N2 + O2 2NO DH = 180 kj
(g) (g) (g)
2NO2 N2 2O2 DH = 66 kj
- Bir tepkime birden fazla basamaktan oluuyorsa basa- (g) (g) (g)
tepkimelerine gre 1 mol NO gaznn yanmas ile NO2
maklar toplandnda tepkime entalpisi de toplanr. gaznn olumas srasnda gerekleen entalpi deii-
mi ka kj dir?
H2 + 1/2 O2 H2O H = 285 kj
H2O + 1/2 O2 H2O2 H = +100 kj stenen tepkime

NO(g) + 1/2 O2(g) NO2(g) eklindedir.

H2 + O2 H2O2 H = 185 kj 1
Bu nedenle 1. tepkime 2 ile blnr ( 2 ile arpmadr.) ve ters evrilirken
2. tepkime de 2 ile blnp ters evrilir.
1 1 1
NO 2 N 2 + 2 O2 H = 90. 2
1N 1
2 2 + O2 NO2 H = +66. 2
rnek13: 1
NO + 2 O2 NO2 H = 12 kj
I. C + 1/2 O2 CO H = 108 kj
II. CO + 1/2 O2 CO2 H = 285 kj Ba Enerjilerinden Yararlanma
olduuna gre,
hh Kimyasal bir tepkimenin gereklemesi srasnda giren
CO2 + C 2CO
maddelerdeki kimyasal balar krlr ve rnler oluurken
tepkimesinin entalpi deiimi ka kj dir?
yeni kimyasal balar oluur.
II. tepkime ters evrilip I. tepkime olduu gibi yazlr ve iki tepkime top- hh Ba enerjisi mutlak deer olarak verilse de ban krlmas
lanr.
endotermik, ban olumas ekzotermiktir.
C + 1/2 O2 CO H = 108 kj
CO2 CO + 1/2 O2 H = +285 kj
hh CI2 2CI H = +242 kj
CO2 + C 2CO H = +177 kj
hh 2CI CI2 H = 242 kj

hh Ba enerjisinin bykl ban salaml hakknda bilgi

rnek17:
verir.
2H2(g) + O2(g) 2H2O(g)
I. H H : 436 kj/mol
II. F F : 158 kj/mol tepkimesi iin,
III. N N : 946 kj/mol a) Ba gsterimini yaznz.

Buna gre balarn salaml b) tepkime entalpi deiimin hesaplaynz.
III > I > II dir.
H H = 436 kj / mol
hh Aslnda bir molekldeki ayn tr tm balar ayn enerjide de- O = O = 498 kj / mol
ildir. Bu nedenle ba enerjileri ortalama olarak alnr.
O H = 464 kj / mol
hh Bir kimyasal tepkimede entalpi hesaplamas balar cinsinden

a) H atomu tek ba yapar.
H = nHB(krlan balar) nHB(oluan balar)
O atomu iki ba yapar.
forml ile hesaplanr. 2H H + O = O 2H O H
rnek16: b)
Krlan balar
________________________ oluan balar
________________________
(H H) + (H H) + (O = O) (H O H) + (H O H)
H F

I I 436 436 498 464 464 464 464
H C H + 4 F F 4H F + F C F
I I
1370 kj 1856 kj
H F
tepkimesinin entalpi deiimi ka kj dir? DH = / H krlan ba / H oluan ba
= 1370 1856
Ba tr Ba enerjisi
DH = 486 kj
CH 416
FF
HF
158
568
hhSTEMLLK
CF 490 ir d etkiye ihtiya duymadan kendiliinden gerekleen
hh B
tepkimelere istemli deiimler denir.
H = H(krlan balar) H(oluan balar)
= [4(C H) + 4(F F)] [4(H F) + 4(C F)] iziksel ve kimyasal olaylar istemli/istemsiz olarak belirtilebilir.
hh F
= (4 . 416 + 4 . 158) (4 . 568 + 4 . 490)
= 1936 kj az istemli olaylar aadaki gibi rneklenir.
hh B
hh - Kp ekerin ayn iinde dalmas

Not - Oda koullarnda buzun erimesi
Kimyasal tepkimelerde entalpi deiimi kalorimetrik yn- - 4C de dardaki su birikintisinin donmas
temle de hesaplanabilir.
- Kolonya kokusunun odaya yaylmas.
Bu srada gerekleen enerji deiimi
Ancak,
Q = mct
- Odaya yaylan kolonyann tekrar ieye dolmas istemli deildir.
- Oda koullarnda suyun donmas istemli deildir.

KMYA VE ENERJ / stemlilik
hh stemlilikte etkili olan iki faktr

rnek18:
- Minimum enerjiye eilim
Aada, oda koullarnda allan baz olaylardan
- Maksimum dzensizlie eilimdir. hangileri istemlidir?
enellikle tepkimeler en dk enerjili olma ynn seerler.
hh G I. Sv suyun elektrolizi
II. Dondurmann erimesi
III. HBr ve KOH zeltilerinin tepkimesi
IV. Az ak bardaktaki suyun buharlamas
Entalpi Entalpi
25C de
Girenler rnler I. Kendiliinden gereklemez nk elektroliz paralanmadr yksek
scaklk gerekir ve endotermiktir.
rnler Girenler
II. Erime yaklak OC de olacandan istemlidir.
III. Nrtleme zt ykl iyonlarn tepkimesi ve ekzotermik olduundan
Ekzotermik zaman Ekzotermik zaman istemlidir.
IV. Buharlama her scaklkta olur, istemlidir.
Minimum enerji rnlere Minimum enerji girenlere
dorudur. dorudur.
Entropi
hh Dzensizlik ise entropi ile ifade edilir. hh Bir sistemin dzensizlii ve geliigzelliinin lsne ent-
hh stemli deimeler her zaman olasl en yksek olan du- ropi denir.
rum ynnde hareket eder. hh Entropi, kullanlamayan termal enerjinin bir lsdr.
hh Aadaki olaylar istemli ve istemsiz olarak belirtiniz. hh Termal enerji, ie dnmeyen s enerjisidir.
hh Entropi "S" ile gsterilir.

Olay stemli / stemsiz
hh Entropi deiimi S ile gsterilir ve birimi J/mol K dir.
1. Havadaki N2 ve O2 gazlarnn ay- stemsiz
rmas hh Bir sistemin dzensizliinin artmas ile taneciklerin serbest
2. Demirin paslanmas stemli
hareket etme eilimleri artar.
3. Oda koullarnda gmn karar- stemli
mas hh Entropi deiimine karar vermek iin aadaki rnekleri in-
4. Suyun elektrolizi stemsiz celeyiniz.
5. Demirin gmle kaplanmas stemsiz
hh Erime, buharlama, stma olaylar entropide artmaya neden
6. Tuzun suda znmesi stemli
olur.
7. Kmrn yanmasyla aa kan stemli
CO2 in havaya karmas H2O(k) H2O(s)
H2O(s) H2O(g)
hh Bir tepkimede gaz moleklleri saysndaki art ile entropi

artar.
2N2O5(g) 2N2(g) + 5O2(g)

hh Kat bir maddeden gaz rn olumas entropiyi artrr.

rnek20:
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
Aadaki iftlerin entropilerini karlatrnz.
hh Toplam molekl saysndaki ya da iyon saysndaki art ent-
Madde ifti Entropilerin
ropiyi artrr.
Karlatrlmas
PCI5(g) PCI3(g) + CI2(g) 1. a) 10C 1 mol H2O(k)
b>a
b) 5C 1 mol H2O(k)
hh Gazlarn suda znmesi entropiyi azaltr.
O2(g) O2(suda) 2. a) 10C de 1 L de 1 mol CH4(g)

a>b
b) 10C de 1L de 2 mol CH4(g)
hh Gazn sktrlmas entropiyi azaltr.
3. a) 10C de 1 mol Br2(g)
hh Kat ve svlarn suda znmesi entropiyi artrr. a>b
b) 10C de 1 mol F2(g)
KCI(k) K+(suda) + CI(suda)
4. a) 10C de 1 mol Na(k)
hh Hacim ve scakl eit olan kaplardaki ayn gaz rneklerin- b) 10C de 1 mol Li(k) a>b
den mol says az olan kapta entropi daha fazladr.
Scaklk mutlak sfrdan ba- Entropi
Gaz
layarak artarken bir madde-
Kaynama
nin entropisi de artar.
Sv
Kat Erime
Scaklk (K) hh Standart koullarda sistemin entropi deiimi

Ssis = nSrnler nSgirenler
hh Ortamn sabit basnta entropi deiimi

H
rnek19: Sort = sis
T
Entropi Deiimi forml ile hesaplanr.
I. CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) Artar
hh Buna gre ortamn entropisi scaklkta ters sistemin entalpi
II. H2O(s) H2O(k) Azalr deiimi ile doru orantldr.
III. 4Fe(k) + 3O2(g) 2Fe2O3(k) Azalr
hh Evrenin entropi deiimi sistemin ve ortamn entropi deii-
IV. N2O4(g) 2NO2(g) Artar
minin toplamdr.
Yukardaki tepkimelerin gereklemesi srasnda entro-
pideki deiimi azalr veya artar olarak belirleyin. Stop = Ssis + Sort
I ve IV de gaz mol says rnlerde artacandan entropi art beklenir.
II ve III te ise entropi azalr. nk kat en dzenli hal iken III. tepkimede
gaz azalmaktadr.

rnek21: Termodinamiin II. ve III. Yasalar

C2H4(g) + H2(g) C2H6(g) H = 135 kj Termodinamiin II. Yasas
tepkimesinin 27C de Termodinamiin II. Yasas entropi ve istemlilik arasndaki ili-
a) sistemin entropi deiimi kiye aittir.
b) Ortamn entropi deiimi Termodinamiin II. Yasasna gre,
c) Evrenin entropi deiimi hh "Her istemli olayda evrenin toplam entropisi artar ve evren
zaman getike bir denge haline yaklar."
ka J/mol K dir?
(SC2H4= 220J/mol K SH2=130 J/mol K SC2H6 =230 J/mol K) Sevren > 0 ise istemlidir.

Sevren < 0 ise istemsizdir.
a) Ssis = Srn Sgiren = (230) (220 + 130) = 120 J/mol K
Hsis 135 Sevren = 0 ise dengededir.
b) Sort = = = + 0,45 kJ/mol K = +450 J/mol K
T 300
c) Sevren = Ssis + Sort = 120 + 450 = +330 J/mol K
Termodinamiin III. Yasas
rnek22: hh Gazlardan sv ve katlara doru gidildike dzensizlik aza-
lr. Kat tanecikleri genellikle dzenli kristaller oluturur.
27C lik bir sistemde
hh Mkemmel bir kristalde tm titreim hareketlerinin bittii
2NO(g) + O2(g) N2O4(g)
mutlak sfr noktasnda dzensizlik sfr olabilir.
tepkimesi iin baz veriler tablodaki gibidir.
hh Termodinamiin III. Yasas saf ve hatasz kristaller iindir.
NO(g) O2(g) N2O4(g) hh Bu yasaya gre
DH 90 0 10
hh "Mutlak sfr noktasnda (273, 15C) btn saf maddelerin
DS 210 205 304
kristalleri sfr entropiye sahiptir."
Buna gre tepkimenin gereklemesi ile evrenin entro-
pi deiimi ka J/mol K bulunur?
Sistemin entalpi deiimi;

DH = / H / Hg = 10 (2. 90) = 170 kj/mol
sistemin entropi deiimi
DSsistem = / S / Sg = (304) (2. 210 + 205) = 321 J/mol K. Gibbs Serbest Enerjisi
ortamn entropi deiimi
hh yapmaya hazr serbest enerjiye Gibbs Serbest Enerjisi
DSortam = - TH
(- 170000) denir.
=- 300
= +566 J/mol K hh stemli bir deimenin ynn belirlemek iin evren yerine
DSevren = DSsis + DSortam
serbest enerji deiimi (G) kullanlabilir.
= 321 + 566
= 245 J/mol K dir. G = TSevren

hh A Termodinamiin II. yasasndan yola karak serbest enerji

rnek23:
deiimine ulaabiliriz.
N2O4(g) 2NO2(g) H = +35 kj/mol
Sevren = Ssis + Sort
Hsis tepkimesinde N2O4 ve NO2 nin serbest enerji deiimleri
Sort =
T srasyla 305 J/mol K, 210 J/mol K dir.
Hsis
Sevren = Ssis >0
T Buna gre 27C de
Eitliin iki taraf scaklk ile arplr. a) Serbest enerji deiimi ka kj/mol dr?
T . Sevren = TSsis Hsis > 0 b) Tepkime istemli midir?
Eitliin iki taraf negatif () ykle arparsak
a) T = 27 + 273 = 300 K
T . Sevren = TSsis + Hsis < 0
Ssis = Srn Sgiren = 2 210 305 = 115 J/mol K
G = Hsis TSsis G = H T. S = +35000 300 . 115 = +500 J/mol = 0,5 kj/mol
b) G > 0 olduundan tepkime istemsizdir.
Buna gre,
rnek24:
G < 0 ise tepkime istemli
27C lik bir sistemde
G > 0 ise tepkime istemsiz
2NO(g) + O2(g) N2O4(g)
G = 0 ise tepkime dengededir.
tepkimesi iin baz veriler tablodaki gibidir.
Bu durum aadaki tablo ile aklanr.
H+(suda) I(suda) HI(g)
DH01 0 56 26
DS01 0 110 206
Buna gre tepkime istemli midir?

Durum H S G Sonu
Tepkime entalpi deiimi;
1 + Tm scaklklarda istemli DH = / H / Hg
= 26 (0 + 56)
2 Dk scaklklarda istemli = 30 kj / mol
Tepkime entropi deiimi ;
+ Yksek scaklklarda istem- DSsistem = / S / Sg

= 206 110
siz
= 96 J/mol K
3 + + + Dk scaklklarda istemsiz DG = DH T.DS
= 30000 300.96
Yksek scaklklarda istemli = 58800 J/mol
=58, 8 kj/mol
4 + + Tm scaklklarda istemsiz
Tepkime DG < 0 olduundan istemlidir.

KMYA VE ENERJ Konu Testi - 1
1. 5 atm basnl bir ortamda genleen gaz 1013 j lk bir 4. CaO + H2O Ca(OH)2 + 80 kJ
i yaptna gre kaptaki hacim deiimi ka litre olur? CO2 + CaO CaCO3 + 180 kJ
(1 atm L 101,3J alnacaktr.)
tepkimeleri bilindiine gre, 1 mol snm kirein
A) 50 B) 20 C) 10 D) 5 E) 2 iinden CO2 gaz geirildiinde tepkime entalpisi ka
kJ olur?
1 atm.L 101,3 J A) 80 B) 100 C) 260 D) +100 E) +260

x 1013 J
____________________
W = P.D Ca(OH)2 CaO + H2O DH = +80 kj
10 = 5.D CO2 + CaO CaCO3 DH = 180 kj
_____________________________________________
D = 2
Ca(OH)2 + CO2 CaCO3 + H2O DH = 100 kj
2. Bir gaz ortamdan 50 J s ekmi bu arada ortam basnc

5. N2 + 2O2 N2O4 + 10 kJ
artrlarak ortamn sisteme 50 J i yapmas salanmtr.
olduuna gre,
Buna gre,
2N2O4 2N2 + 4O2
I. in iareti negatiftir.
tepkimesinin entalpi deiimi ka kJ olur?
II. Sistemin i enerjisi artar.
A) +20 B) +10 C) +5 D) 10 E) 20
III. Sistemde i enerji deiimi + 100 J dr.
yarglarndan hangileri dorudur? Tepkime ters evrilip 2 ile arplr.
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II 2N2O4 2N2 + 402 DH = + 20
Du = Q + W = +50 + 50 = = +100J
6. Madde Hf (kJ/mol)
NH3 45
NO +90
3. K(k) + H2O(s) KOH(suda) + 1/2 H2(g) H2O 245
tepkimesinde 46,8 gram potasyum metali suya atldnda
240 kJ s aa kmaktadr.
Baz maddelere ait standart koullarda molar oluma en-
Buna gre potasyumun su ile verdii molar tepkime
talpileri tabloda verilmitir.
ss ka kJ dir? (K : 39)
Buna gre,
A) 80 B) 100 C) 200 D) +150 E) +200
4NH3 + 5O2 4NO + 6H2O
4618 tepkimesinin entalpi deiimi ka kJ bulunur?

n = 39 = 1,2 mol K.
1,2 mol 240 kj A) 465 B) 930 C) 1860 D) +930 E) +465
1 mol ?
_____________________
200
DH = 200 kj DH = /H - /Hg
= [4.90 + 6.(245)] [4(45)]
= 930 kj

7. Baz balara ait ortalama enerjiler tabloda verilmitir. 10. 300 K de gerekleen
Ortalama Ba Enerjisi 2Zn(k) + O2(g) 2ZnO(k) + 350 kJ
Ba
(kJ/mol) tepkimesinde Gibbs serbest enerji deiimi ka kJ/mol
CC 810 dr?
CC 340 (SZnO = 45 J/mol K SZn = 40 J/mol K SO2 = 205 J/molK)
CH 415 A) + 585,2 B) +285 C) 218, 5
Br Br 200
D) 437,5 E) 291,5
C Br 300
Buna gre, DS = / S / Sg = (2.45) (2.40 + 205)

Br Br = 195 J/mol K
I I DG = DH T.DS
H C C H + 2Br Br H C C H = 350000 300.(195)
I I
=291,5 kj/mol
Br Br
tepkimesinin entalpi deiimi ka kJ dir?
A) +350 B) +110 C) 220 D) 330 E) 450

DH = / Hkrlma / Holuma
= (810 + 415.2 + 2.200) (340 + 4.300 + 2.415)
= 330 kj
11. I. Evren giderek dengeye yaklar.
8. I. 3O2(g) 2O3(g) II. Dzensizlii artracak olaylar kendiliinden gerekleir.
II. PCI5(g) PCI3(g) + CI2(g) III. Tm istemli olaylarda evrenin entropisi pozitiftir.

III. 2NO2(g) N2O4 Yukardaki ifadelerden hangileri termodinamiin II. ya-

IV. NaOH(k) Na+ + OH sas ile ilgilidir?
(suda) (suda)
Yukardaki olaylarn hangilerinde entropi art beklenir? A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV D) I ve III E) I, II ve III
D) I, II ve IV E) II, III ve IV Tm dorudur.
II ve IV te art olur, tanecik says artar.
9. 2NO(g) + O2(g) 2NO2(g) + 109,8 kJ

tepkimesine gre taneciklerin entropi deerleri tepkimede-
ki sras ile 210 J/mol K, 205 J/mol K ve 240 J/mol K dir. 12. I. X 2(g) + 3Y2(g) 2XY3(g) + s
Buna gre, 27C de II. 2XY2(g) X2(g) + 2Y2(g) + s
I. Sistemin entropisi artar.

tepkimeleri iin aadaki ifadelerden hangisi yanl-
II. Ortamn entropi deiimi +366 J/mol K dir.
tr?
III. Tepkime istemlidir.
A) I. tepkimede sistemin entropisinde artma beklenir.
B) II. tepkimede G < 0 dir.
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III C) II. tepkime her koulda istemlidir.
D) II ve III E) I, II ve III D) II. tepkimede Sevren > 0 dr.
E) I. tepkime dk scaklklarda istemli gerekleebilir.
DSsis = / S / Sg = (2.240) (2.210 + 205) = 145
-
DSart = TH = - 109800
300 = +366 J/mol K I. tepkimede tanecik says azalmaktadr.
12. A 11. E 10. E 9. D 8. B 7. D 6. B 5. A 4. B 3. C 2. D 1. E Cevaplar

1. 4. Ba Ba Enerjileri
O H 110 kkal
NH3(g) O = O 118 kkal
H H 104 kkal
O O 80 kkal
Yukardaki sisteme 2 kJ s verildiinde NH3 gaznn bir ks-
m N2(g) ve H2(g) ye dnyor ve piston yukar karak 100 olduuna gre,
J lk i yapyor. H2 + O2 H2O2
Buna gre, sistemdeki i enerji deiimi ka J dr? tepkimesinde 17 g hidrojen peroksit oluurken ka
kkal s aa kar? (H: 1, O: 16)
A) 2100 B) 1900 C) 500
D) +1900 E) +2100 A) 18 B) 18 C) 28 D) 39 E) 78
HH+O=OHOOH
DH = / Hkrlan / Holuan
DU = Q + W
= (104 + 118 ) (2. 110 + 80)
= +2000 100
= 78 kkal
= + 1900
34g H2O2 78
17g ?
_______________
39
5. C(k) + O2(g) CO2(g) H = 94 kkal

2. I. 2C(k) + 3H2(g) C2H6(g) H = 60 kJ H2(g) + 1/2 O2(g) H2O(s) H = 68 kkal
II. CO2(g) C(k) + O2(g) H = +380 kJ C2H4 + 3O2 2CO2 + 2H2O H = 380 kkal
III. 2H2(g) + O2(g) 2H2O(s) H = 480 kJ verilen tepkimelere gre eten (C2H4) gaznn oluum
Yukardaki tepkimelere gre, 120 gram C2H6 yandn- entalpisi nedir?
da en fazla ka kJ s aa kar? (C2H6 : 30)
A) 40 B) 56 C) 68 D) 68 E) 56
A) 1420 B) 3420 C) 4820 2C + 2O2 2CO2 DH = 188
D) 5420 E) 5680 2H2 + O2 2H2O DH = 136
C2H6 2C + 3H2 DH = + 60 kj 2CO2 + 2H2O C2H4 + 3O2 DH = + 380
________________________________________________
2C + 202 2CO2 DH = 760 kj
3 3 3 2C + 2H2 C2H4 DH = + 56 kkal
2 .2H2 + 2 O2 2 .2H2O DH = 720 kj
_________________________________________________
C2H6 +7/2O2 2CI2 + 3H2O DH = 1420 kj 6. Enerji (kJ) Yandaki grafikte karbon ele-
mentlerinin O2 gaz ile gerek-
30 g C2H6 1420 kj
Zaman letirdii tepkimede,
O
120 g ?
_____________________________________ C + O2 C(k) + O2 (g) CO2 (g)
5680 kj
395 CO2 enerji-zaman deiimi veril-

mitir.
Buna gre,
3. A(g) + B(g) C(g) + 2D(g) + 625 kJ
I. CO2 gaznn molar oluum ss 395 kJ/mol dr.
tepkimesine gre aadakilerden hangisi yanltr?
II. Karbonun molar yanma ss 395 kJ/mol dr.
A) rnlerin enerjisi girenlerin enerjisinden yksektir.
III. rnlerin s kapsam girenlerin s kapsamndan k-
B) Tepkime ekzotermiktir. ktr.
C) Tepkime srasnda ortam snr.
D) 1 mol A yeterince B ile tepkimeye girdiinde 625 kJ s
aa kar.
E) Minimum enerjiye eilim rnler lehinedir.
C+ O2 CO2 DH = 395
DH = / H / Hg < 0
Tm dorudur.
H < Hg

10. PE(kJ) 2NO2 N2O4 tepkimesinin po-

7 tansiyel enerji (PE) - zaman gra-
7. C2H6(g) + O2(g) 2CO2(g) + 3H2O(s) H = 1560 kJ/mol 50
2 fii verilmitir.
tepkimesi ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr? 100
40
A) Tepkimede 7 mol O2 gaz yeterince C2H6 ile tepkimeye
girdiinde 3120 kJ s aa kar. 0 Zaman
B) C2H6(g) nin molar yanma ss 1560 kJ dir. Buna gre, N2O4 2NO2 tepkimesinin (PE) - zaman
C) CO2(g) nin molar oluma entalpisi 730 kJ dir. grafii aadakilerden hangisinde doru verilmitir?
A) PE(kJ) B) PE(kJ) C) PE(kJ)
D) rnlerin potansiyel enerjisi ile girenlerin toplam potan-
15 50
siyel enerjisi arasndaki fark 1560 kJ dir.
50 40
E) rnler enerji bakmndan daha kararldr. 10
20
Bu tepkimeden CO2 molar oluma entalpisi belirlenemez.
Zaman Zaman Zaman
D) PE(kJ) E) PE(kJ)
50
40
40
8. S(k) + O2(g) SO2(g) H = 71 kkal/mol 20
denklemiyle ilgili olarak, Zaman Zaman
I. Ekzotermik bir tepkimedir. 2NO2 N2O4 DH = 60 kj

1
II. SO2 gaznn oluum ss 71 kkal/mol dr. 2 N2O4 NO2 DH = +30 kj
III. Normal koullarda 33,6 litre O2 gaz harcanrsa 106.5

kkal enerji aa kar.
11. 2C(k) + O2(g) 2CO(g) + 200 kJ
ifadelerinden hangileri dorudur?
tepkimesine gre 27C 1 atm koullarnda serbest enerji
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II deiimi 230 kJ/mol dr.
D) I ve III E) II ve III Buna gre tepkimenin entropi deiimi ka J/mol K
33, 6
n = 22, 4 = 1,5 mol O2 dir?
1 mol O2 71 A) 100 B) 116 C) 200 D) 300 E) 400

1,5 mol ?
___________________ DG = DH T.DS
106,5 230 = 200 300.DS
oluma ss 71 kkal/mol olmal.
DS = 100 J/molK
12. 2XY(g) + Y2(g) 2XY2

tepkimesi iin,
9. 2XY3(g) + 22 kkal X2(g) + 3Y2(g)
H = 120 kJ
tepkimesi ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
Ssis = + 20 kJ/mol K
A) Tepkimede entropi artmas beklenir. olarak veriliyor.
B) XY3'n molar ayrma ss 11 kkal dir. Buna gre, 300 K de G deeri ka kJ/mol dr?
C) Tepkime her koulda istemlidir. A) 6120 B) 5870 C) 5870
D) Ortamn entropi deiimi negatiftir.
D) 6120 E) 8525
E) 0,2 mol XY3 n elementlerine ayrmas iin 1,1 kkal
DG = DH T.DS
sya ihtiya vardr.
DG = 120 300.20
Her koulda istemli olan tepkimeler ekzotermiktir.
= 6120
12. A 11. A 10. B 9. C 8. D 7. C 6. E 5. B 4. D 3. A 2. E 1. D Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
KMYASAL TEPKMELERDE HIZ
Tepkime Hzlar - Tepkime Hzna Etki Eden Faktrler 09
hhTEPKME HIZLARI hh N2 gaznn harcanma hzn J kabul edersek H2 gaznn har-
canma hiz 3J, NH3 gaznn oluma hz ise 2J olur.
hh Tepkime hz (r) : Birim zamanda reaksiyona giren veya re-
aksiyon sonucu oluan maddelerin konsantrasyon deiimi- 6rN = 2rH = +3rNH bantsna ulalr.
2 2 3
ne reaksiyon hz denir.
Maddelerin deriimlerindeki deiim Tc

Hz = , r=
Zaman aral Tt
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
tepkimesinin hz ifadelerini inceleyelim.

Reaksiyon Hz fadesi
[N2 ] [H2 ] + [NH3 ]
rN2 = , rH2 = , rNH3 =
t t t kA + lB mC + nE
hh Yukardaki denkletirilmi reaksiyon iin hz ifadesi
Reaksiyon 1 T 6A@ 1 T 6B@ 1 T 6C@ 1 T 6E@

Deriim eklinde grafiksel olarak hz (r) = - k $ Tt = - , $ Tt = + m $ T 6 t @ = + n $ Tt
4 gsterilebilir.
eklinde yazlr.
3
hh Tepkimeye giren maddelerin konsantrasyonu (miktar) za-
2 NH3 manla azald iin "" iareti ile arplr.
1 H2
N2
Zaman
t
Bu trlerin hzlar arasndaki iliki;

rnek1:
[N2 ] [H2 ] + [NH3 ]
= = C2H2(g) + H2(g) CH4(g)
t 3 t 2 t
tepkimesi iin genel hz bantsn yaznz.
eklindedir.
1 T 6C H @ 1 T 6H @ 1 T 6CH @
r = - 1 . T2t 2 = - 1 . Tt 2 = + 1 . Tt 4

KMYASAL TEPKMELERDE HIZ / Tepkime Hzlar
Reaksiyon Hzlarnn zlenmesi Ortalama Tepkime Hz
hh Reaksiyona giren ve oluan maddelerin renk, basn-hacim hh Tepkimeye giren maddelerin deriimleri zamanla azald
deiimi, iletkenlik, gaz k gibi zelliklerinden yararlan- iin reaksiyon hz da azalr. Belirli bir zaman aralnda he-
larak reaksiyon hz izlenebilir. saplanan hz o aralktaki ortalama hzdr.
H2(g) + Br2(s) 2HBr(g) Renk deiimi
Renksiz Kahverengi Renksiz
Deriim Hz
s
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) Basn-Hacim deiimi
c
K+(suda) + NO3(suda) KNO3(k) letkenlik Zaman Zaman

t
Tc
rort = T
epkime balangcnda madde
Tt
miktar fazla olduu iin tepki-
(Yukardaki grafik tep-
me daha hzldr.
kimeye giren maddeler
iin)
rnek2:
I. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
1
II. H2(g) + O H2O(g)
2 2(g)
III. H2(g) + I2(g) 2HI(g)
Tc
Deriim rort = +
Sabit scaklkta kapal ve sabit hacimli kapta gerekle- Tt
en tepkimelerden hangilerinin hzlar basn deii-
minden yararlanlarak llebilir?
c
D) II ve III E) I, II ve III Zaman

t
I. ve II. tepkimelerde hz, basn deiimi ile llr.

rnek3: Anlk Hz
0,5 molar Na metalinin HNO3 ile aadaki denkleme gre hh Bir tepkimenin herhangi bir anndaki hzna anlk hz denir.
20 saniye sren tepkime sonunda tamam tkeniyor. hh Anlk hz hesaplanrken deriim-zaman grafiinde istenilen
1 zamanda grafie izilen teet ile dorunun eimi hesaplanr.
Na(k) + HNO3(suda) NaNO3(suda) + H
2 2(g)
Buna gre, Na metalinin harcanma hz ka M/s'dir?
Tc 0, 5 -
rNa = Tt rNa = 20 = 25.10 3 M/s
rnek5:
Deriim
4
rnek4:
2
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
1
tepkimesine gre N2(g)'nn harcanma hz 3.102 M/s'dir.
Zaman
0 5 10 20 30 40 60
Buna gre, aadaki sorular cevaplaynz.
a) H2(g)'nin harcanma hz ka M/s'dir ? X gaznn deriim-zaman grafii yukarda verilmitir.

b) NH3(g)'nn oluma hz ka M/s'dir? a) X gaznn 10. saniyedeki harcanma hz ka M/s'dir?
N2: J, H2: 3J, NH3: 2J olur. b) X gaznn ortalama hz ka M/s'dir?

a) 9.102 M/S
b) 6.102 M/S 2
a) r = tan = 20 = 0, 1 m/s'dir.
egim
4 1
b) rort = 60 = 15 m/s'dir.

rnek6: rnek8:
Ca(k) + 2HNO3(suda) Ca(NO3)2(suda) + H2(g) N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g)
tepkimesine gre 0,8 gram Ca katsnn tamam 20 saniye- tepkimesine gre 2 litrelik bir kapta N2 gaznn mol says
de harcanmaktadr. 200 saniyede 4.102'den 1.102'ye dmektedir.
Buna gre, Buna gre, NO2 gaznn oluma hz ka mol/Ls dir?

a) Ca katsnn harcanma hz ka mol/s dir? A) 1,5.10 4 B) 2.10 4 C) 3.10 4
m 0, 8 D) 1,5.10 3 E) 3.10 3
= =
n M & n 40 = 0, 02 mol Ca
A
Dt = 200 sn nN = 4.102 1.102 = 3.102 mol harcanr

0, 02 2
-
=
rCa =20 1.10 3 mol/s olur. V = 2L nNO = 6.102 mol oluan
2
0,02 mol Ca 20 saniyede harcanyor. 6.10 2
-
-4
=
rNO 2=
2 .200 1, 5.10 mol/Ls
b) H2 gaznn oluma hz normal koullarda ka L/s

dir? (Ca: 40)
Ca 0,02 mol harcanrsa H2 gaz 0,02 mol oluur.
= V
= V =
n 22 , 4 & 0, 02 22, 4 & V 0, 448 L olur.
0, 448
=rH = 0, 0224 = 0, 24.10 -2 L/s olur.
2 20
arpma Teorisi
rnek7: Bir tepkimenin gerekleebilmesi iin
X(g) + 2Y(g) 2Z(g) hh Tanecikler ayn dorultuda, zt ynde, uygun geometride

tepkimesine gre 12 saniyede harcanan X gaznn mol sa- arpma yapmaldr.
ys 0,3 tr.
Buna gre, ayn srede oluan Z gaznn oluma hz

hh Taneciklerin yeterli bir kinetik enerjiye sahip olmalar gerekir.
ka mol/dk olur?
Bu enerjiye eik enerjisi denir.
A) 5.10 3 B) 3.10 2 C) 3.10 1
D) 6.10 1 E) 3 x y x y x y
12 s = 0,2 dk Dt = 0,2 dk olur.
X 0,3 mol harcnrsa Z 0,6 mol oluur.

x y x y x y
0, 6
=
rZ 0=
, 2 3 mol/dk olur.
Aktiflemi Kompleks

Potansiyel Enerji Diyagramlar rnek9:
Ekzotermik Tepkimeler Potansiyel Enerji (kj)
120
hh Is veren tepkimelerdir.
100
Enerji 80
60
Aktiflemi Kompleks
40
Eai Eag 20
H Tepkime Koordinat
2X(g) + Y(g) Z(g) + K(g)

Tepkime
Koordinatlar tepkimesine ait potansiyel enerji tepkime koordinat grafii
yukarda verilmitir.
X2(g) + Y2(g) 2XY + s
Buna gre, aada verilen sorular cevaplaynz.
Eai < Eag
a) Girenlerin potansiyel enerjisi katr?
DH = Eai Eag
60
DH < 0 b) rnlerin potansiyel enerjisi katr?
20
c) Aktiflemi kompleksin potansiyel enerjisi katr?
Endotermik Tepkimeler 120
hh Is alan tepkimelerdir. d) leri tepkimenin aktifleme enerjisi katr?

Enerji 60
Aktiflemi Kompleks e) Geri tepkimenin aktifleme enerjisi katr?
Eai Eag 100
f) Tepkime ss katr?
H
40
Tepkime g) Tepkime endotermik mi yoksa ekzotermik midir?

Koordinatlar
ekzotermik
2XY + Is X2 + Y2 Potansiyel Enerji (kj)
120
Eai > Eag
Eai
DH = Eai Eag Eag
60
H
DH > 0
20
Tepkime Koordina

KMYASAL TEPKMELERDE HIZ / Tepkime Hzna Etki Eden Faktrler
hhTEPKME HIZINA ETK EDEN FAKTRLER rnek11:

I. Mg2+(suda) + 2CI (suda) MgCI2(k)
Maddenin Cinsinin Tepkime Hzna Etkisi
13
II. C 4H10(g) + O 4CO2(g)+ 5H2O(g)
hh Reaksiyon hzlar tepkimedeki maddelerin yapsna gre 2 2
farkllk gstermektedir. Reaksiyonlar hzl, orta hzda, ya- III. C2H4(g) + 3O2(g) 2CO2(g) + 2H2O(g)
va gereklemektedir. Bir ka reaksiyonun hzlarn kar-
latrrken tepkimedeki madde cinsine dikkat edilmelidir. Yukarda verilen tepkimelerin hzlarn karlatrnz.
hh Zt ykl iyonlar arasndaki tepkimeler ok hzl gerekleir. I > III > II
hh Elektron alveriinin gerekletii reaksiyonlar orta hzdadr.
hh Balarn kopup yeni balarn olutuu reaksiyonlarn hz

yavatr.
Deriimin Tepkime Hzna Etkisi

hh Kimyasal tepkimeye giren maddelerin deriiminin artmasy-
rnek10: la birim hacimdeki tanecik says artar ve buna bal olarak
I. K+(suda) + Cl- (suda) KCl(k) etkin arpma says artar. arpma saysnn artmas ile
II. Fe2+(suda) + Cu2+(suda) Fe3+(suda) + Cu+(suda) aktivasyon enerjisini geecek tanecik says artacandan
tepkime hz artar.
III. CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(g)
hh Tek adml tepkimelerde deriime bal hz bants
Yukardaki tepkimelerin hzlar iin karlatrmalarn-
dan hangisi dorudur? mA(g) + nB(g) pC(g) k = Hz sabiti
A) II > I > III B) I > II >III C) II > III > I
Hz = k.[A]m . [B]n eklinde ifade edilir.
D) III > II > I E) I > III > II
Tepkime derecesi = m + n (sler toplam)'dr.
I. Reaksiyon zt ykl iyonlar arasnda gerekletii iin hzldr.
II. Reaksiyonda elektron alverii gerekletii iin orta hzdadr.
III. Reaksiyonda balar kopup yeni balar olutuu iin reaksiyon hz yava-
tr. Buna gre reaksiyon hzlar I > II > III 'tr
k hz sabitinin forml nedir?

Sorusu
retmen
k = A.eEa/RT A: Arrtenius sabiti

rnek12: Mekanizmal Tepkimeler ve Hz Denklemi
1 hh Birden daha fazla admda yryen tepkimelere mekanizmal

SO2(g) + O SO3(g)
2 2(g)
tepkimeler denir.
tepkimesi tek basamakta gereklemektedir.
Bu tepkime iin aadaki sorular cevaplaynz.
a) Tepkimenin hz bants nasldr? Bu tr tepkimelerde,
b) Tepkime derecesi katr? hh Btn basamaklar toplam net tepkimeyi verir.
1
a) r = k.[SO2].[O2] 2
b) Hz bantsndaki sler toplam tepkime derecesini vermektedir. hh Tepkimenin hz bants yava olan basamaa gre yazlr.
1 3
1+ 2 = 2
hh Yava admn aktivasyon enerjisi en fazladr.
hh Bir basamakta oluup baka bir basamakta harcanan mad-

deye ara rn denilir.
hh Tepkime derecesi yava adma gre yazlrken moleklerite

toplu denkleme gre yazlr
rnek13:
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
tepkimesi tek basamakta gereklemektedir.
Yukarda verilen tepkime iin aadaki sorular cevap-

laynz.
a) Tepkimenin hz denklemi nasldr?
b) Tepkime derecesi katr?
c) Tepkimenin gerekletii kabn hacmi yarya d-

rlrse hz nasl deiir?
a) k.[N2].[H2]3
b) 4
c) 16 kat artar.

rnek14: rnek15:
Gaz faznda ve 2 admda gerekleen Mekanizmal bir tepkimenin basamaklar u ekildedir.
I. X 2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g) (Yava)
X(g) + 3Y(g) Z(g) + 2T(g)
II. 2XY2(g) + Y2(g) 2XY3(g) (Hzl)
tepkimesinin hzl olan 2. adm
Buna gre, aadaki sorular cevaplaynz.
K(g) + Y(g) Z(g) + T(g) a) Net tepkime denklemi nasldr?
eklindedir. b) Tepkime hz denklemi nasldr?
Buna gre, c) Ara rn hangi maddedir?
a) Tepkimenin hz bantsn yaznz. d) Tepkime molekleritesi katr?
b) X'in deriimi 2 katna karsa hz nasl deiir?
a) Btn basamaklar toplam net tepkimeyi verir.
c) Y'nin deriimi 2 katna karsa hz nasl deiir?
I. adm: X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g) (Yava)
d) Tepkime kabnn hacmi yarya inerse tepkime hz ne
olur? II. adm: 2XY2(g) + Y2(g) 2XY3(g) (Hzl)
e) Tepkimede ara rn hangisidir?

Net Tepkime = X2(g) + 3Y2(g) 2XY3(g)
f) Tepkime derecesi ve molekleritesi katr?
b) Hz bants yava olan basamaa gre yazlr.
Hz = k.[X2].[Y2]2
c) XY2(g) ilk basamakta oluup II. basamakta harcand iin ara rndr.
a) X(g) + 3Y(g) Z(g) + 2T(g)
Z(g) + T(g) K(g) + Y(g) d) Tepkime molekleritesi toplu denklemde katsaylar toplamdr.
1 + 3 = 4'tr.
X(g) + 2Y(g) K(g) + T(g)
Hz bants r = k[X][Y]2 olur.
Deneysel Verilerden Hz Bantsnn Yazlmas
b) Tepkime X'e 1. dereceden baldr. 2 katna kar.
c) Tepkime Y'ye 2. dereceden baldr. 4 katna kar. hh Tepkime hz denklemi deney sonularndan faydalanlarak
d) Hacim yarya inerse deriimler 2 katna hz 8 katna kar.

belirlenir.
e) K ara rndr. hh Deneysel verilerde tepkimeye giren maddelerin deriimdeki
f) Tepkime derecesi 3, molekritesi 4'tr. deiimleri ile hz deiimi kyaslanr.
rnein, 3X2(g) + 2Y2(g) 2X3Y2(g)
mol mol
Deney [X2(g)] [Y2] Hz mol/L.s
L L
1 0,1 0,1 1.103
2 0,1 0,2 2.103
3 0,4 0,2 32.103

1. ve 2. deneyde [X2] sabitken [Y2] 2 kat arttrldnda hz da 2

rnek16:
kat artmtr. Bu durumda r [Y2]
2A(g) + 5B(g) 2C(g) + D(g)
2. ve 3. deneyde [Y2] sabitken [X2] 4 kat arttnda hz 16 kat
tepkimesi iin deney sonular aadaki gibidir.
artmtr. Bu durumda r [X2]2
Deney [A] [B] Tepkime hz
r = k.[ X2]2 .[Y2] deneysel verilerden faydalanarak hz bant- 1 0,1 0,3 1.103
sn belirleriz 2 0,2 0,3 4.103
3 0,2 0,6 32.103
Bu verilere gre, bu tepkimenin hz bants aadaki-

lerden hangisidir?
A) k.[A]2.[B]2 B) k.[A].[B]2 C) k.[A]2.[B]3

hh Tepkimenin mekanizmal olup olmad yorumunu yapabili- D) k.[A]3.[B]2 E) k.[A].[B]
riz. Soruda verilen 3X2(g) + 2Y2(g) 2X3Y2(g) tepkimesi tek
basamakl reaksiyon olsayd r = k.[x2]3.[Y2]2 olmas gerekir-
1. ve 2. deneylerde A deriimi 2 katna karken B deriimi sabittir. Hz 4
di. Fakat r = [X2]2.[Y2] olduu iin bu reaksiyon mekanizmal katna kyor. yleyse hz A'ya 2. dereceden baldr. 2. ve 3. deneylerde
A sabitken B, 2 katna kyor. Hz ise 8 katna kyor. Tepkime hz B'ye 3.
gereklemitir. dereceden baldr.
hh Son olarak tepkimeye giren maddenin deriimi deimesine Scakln Tepkime Hzna Etkisi
ramen hz sabit deerinde kalyorsa reaksiyon hzna etkisi
yoktur ve hz bantsnda yazlmaz. hh Tepkimenin gerekletii ortamn scakl arttrldnda ta-
neciklerin ortalama kinetik enerjileri ve etkin arpma says
artar. Aktifleme enerjisini aan tanecik says da artar. Aktif-
leme enerjisini deitirmez.
Tanecik Says
Not
Tepkimenin hz sabiti birimine baklarak tepkimenin dere-
cesi anlaabilir.
Hz sabiti birimi 1/zaman ise 1. dereceden

Kinetik Enerji
L/mol.zaman ise 2. dereceden Aktifleme
Enerjisi
L2/mol2.zaman ise 3. derecedendir.

rnek17: Potansiyel Enerji
Katalizrsz
2NH3(g) + 60kkal N2(g) + 3H2(g)
Katalizrl
tepkimesinin ileri aktifleme enerjisi 70 kkal ise ters
tepkimenin potansiyel enerji-tepkime koordinat grafi-
Tepkime
ini iziniz.
Koordinatlar
Potansiyel Enerji DH = Eai Eag

60 = Eai 70
10 Eai = 10
10
70 Temas Yzeyinin Tepkime Hzna Etkisi
60
60
Heterojen tepkimelerde yzeyin arttrlmas birim zamanda
Tepkime
Koordinatlar
arpma saysn artraca iin tepkime hz artar.
HCI(suda) HCI(suda)
Katalizrn Tepkime Hzna Etkisi Na Toz Na

I II
hh Kimyasal tepkimeye katld gibi hibir deiime urama-

dan aa kan tepkimenin hzn aktivasyon enerjisini azal- II. durumda tepkime daha hzldr.
tp arttrarak deitiren maddelere katalizr denir.
Pozitif Katalizr: Aktivasyon enerjisini azaltarak tepkimenin h-

rnek18:
zn arttrr.
I. Scaklk arttrlmal
II. Temas yzeyi geniletilmeli
Negatif Katalizr: Aktivasyon enerjisini artrarak tepkimenin h- III. Kabn hacmi bytlmeli
IV. Tepkimeye katlan maddelerin deriimleri arttrlmal
zn azaltr. Buna inhibitr ad verilir.
Tepkime hzn arttrmak iin yukarda verilen ncller-
Katalizrn zellikleri den hangileri kullanlmaldr?
hh Toplu denklemde grlmezler. A) I ve III B) I, II ve III C) I, II ve IV
D) III ve IV E) II ve III
hh leri ve geri aktifleme enerjisini ayn miktarda drrler,
DH'a etki etmezler. Kap hacmi artarsa hz azalr.
hh Doal katalizrlere enzim denir.

rnek19: rnek21:
I. Katalizr Potansiyel Enerji (kj)
II. Scaklk art II
50
III. Hacim azalmas I
40
Yukarda verilenlerden hangileri aktifleme enerjisini III
drerek tepkimeyi hzlandrr? 30
20
10
Tepkime Koordinat
Katalizr eik enerjisine drerek tepkimeyi hzlandrr. Bir kimyasal tepkimeye ait potansiyel enerji tepkime koordi-
nat grafii yukarda verilmitir.
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr?
A) Tepkime 3 admda gerekleen mekanizmal bir tepki-

medir.
B) Admlarn hz sralamas II > III > I eklindedir.
C) Tepkime ss 10 kj'dr.
D) I. ve II. admlar ekzotermiktir.
E) Hz belirleyen adm II. admdr.
Hzlar arasndaki iliki I > III > II eklindedir.
rnek22:
X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g)
rnek20: tepkimesine ait deney sonular aadaki gibidir.
Tepkime hzlar ile ilgili, Deney [X2] [Y2] Hz mol/L.s
I. Basamakl tepkimelerde yava adm hz belirler. 1 0,01 0,02 2.104
II. Hz bantsndaki kat saylar toplamna moleklerite 2 0,02 0,04 8.104
denir. 3 0,04 0,04 8.104
III. Hz bantsnda kat ve svlar yer almaz.
Buna gre tepkimede X2 ve Y2 deriimleri yarya indiri-
yarglarndan hangileri dorudur? lirse hz nasl deiir?
ncelikle hz bantsn yazalm. Tepkime hz X2'ye bal deildir. Y2'ye 2. de-
D) II ve III E) I, II ve III receden baldr.
Y = k[Y2]2
yleyse Y2 deriimi yarya derse tepkime hz 4'te 1'ine der.
Hz bantsndaki kat saylar toplam tepkime derecesidir.

rnek23: rnek25:
Hz sabiti k, Katalizr ile ilgili aada verilen ifadelerden hangisi
I. Scaklk yanltr?
II. Deriim
A) Tepkimeyi balatmaz.
III. Hacim
B) Tepkime ssn drr.
IV. Katalizr
C) Aktivasyon enerjisini drerek tepkimeyi hzlandrr.
niceliklerinden hangilerine baldr?
D) Tepkime sonucunda miktar deimez.
A) Yalnz I B) I ve III C) I ve IV E) Tepkimenin ynn deitirmez..
D) II ve III E) I, II ve IV
k hz sabiti scaklk, katalizr ve temas yzeyine baldr. Hacim ve deriime Katalizr tepkime ssn deitirmez.
bal deildir.
rnek24:
Potansiyel Enerji (kj)
rnek26:
2. 2X2(g) + 3Y2(g) 2X2Y3(g)
1.
tepkimesi iki admda gereklemektedir.
Tepkimenin hzl olan 2. adm,
2X2Y(g) + 2Y2(g) 2X2Y3(g)
Tepkime Koordinat eklinde olduuna gre,

I. Tepkime derecesi 3' tr.
3X2(g) + 2Y2(g) Z2(g) + T(g)
II. Tepkime hz X 2 deriimine 2. dereceden baldr.
Yukarda verilen grafik ile ilgili aadakilerden hangisi III. 1. adma katalizr eklenirse tepkime hz artar.
yanltr?
A) Tepkime mekanizmaldr. A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
B) Yava adm 2. admdr.
C) Net tepkime endetermiktir.
D) 1. adma katalizr eklenirse tepkime hz artar.
E) Scaklk artarsa grafikteki deerleri deimez. 1. 2X2 + Y2 2X2Y
2. 2X2Y + 2Y2 2X2Y3
________________________
Net : 2X2 + 3Y2 2XY3
1. adma katalizr eklenirse hz deimez. Hz 2. adm belirler. r = k.[X2]2.[Y2]
verilen tm ncller dorudur.

KMYASAL TEPKMELERDE HIZ Konu Testi - 1
1. Belirli artlarda 50 mol CH4 gaz 25 dakikada tamamen ya- 4. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
klyor. tepkimesi iin deney sonular aadaki gibidir.
Bu srada oluan CO2 gaznn oluma hz ka mol/dk'dr?
mol mol
Deney [N2] [H2] Balag hz mol/L.s
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 L L
1 0,1 0,2 2.103
2 0,1 0,4 2.103
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
3 0,2 0,4 8.103
50 mol 50 mol
rCO2 = 50 mol = 2 mol/dk
Bu verilere gre, bu tepkimenin hz bants aada-
25 dk
kilerden hangisidir?
A) r = k.[N2]2 B) r = k.[N2].[H2]2 C) r = k.[N2]3
D) r = k.[H2]2 E) r = k.[N2].[H2]
r = k.[N2]2
2. 2XY2(g) X 2(g) + 2Y2(g)

tepkimesinde XY2 gaz balangta 8 mol alnmtr.
2 dakika sonra tepkimenin gerekletii kapta 2 mol
XY2 gaz bulunduuna gre X 2 gaznn oluma hz 5. I. Temas yzeyini arttrmak
ka mol/dk'dr? II. Scakl arttrmak
A) 1 B) 1,5 C) 3 D) 4,5 E) 6 III. nhibitr kullanmak
IV. Deriimi arttrmak
2XY2 X2 + 2Y2 Yukarda verilen ncllerden hangileri reaksiyon hzn

8 mol deitirdii hlde hz sabitini deitirmez?
6 mol + 3mol
A) I, III ve IV B) Yalnz III C) Yalnz IV
2 mol
D) I ve IV E) II ve III
rX2 = 3 mol = 1,5 mol/dk
2 dk
Deriim, hz sabitini deitirmez.
3. I. Katalizr kullanlmas 6. 25C scaklkta tek basamakta gerekleen

II. Reaktiflerin deriimlerinin artrlmas H2(g) + I2(k) 2HI(g)
III. Scakln arttrlmas tepkimesi iin hz bants ve tepkime derecesi katr?
Yukarda verilen ncllerden hangileri hz sabitini de-
A) k.[H2] , 1 B) k.[H2].[I2] , 2 C) k.[H2]2 , 2
itirerek hza etki eder?
D) k.[H2]3.[I2] , 3 E) k.[HI]2 , 2
r = k.[H2] 1. derece
Hz sabitini katalizr ve scaklk etkiler.

7. 3X2(g) + 2Y2(g) 2X3Y2(g) 10. 4NO2(g) + O2(g) 2N2O5(g)
tepkimesi tek basamakta gereklemektedir. Tepkimenin tepkimesinin hz bants r = k.[NO2]2 eklindedir

gerekletii kabn hacmi yarya drlp scaklk sabit Buna gre,
tutuluyor. I. Tek basamakta gereklemitir.
II. Tepkime derecesi 2'dir
Buna gre,
III. Tepkime molekleritesi 5'tir
I. Reaksiyon hz 32 katna kar.
II. Aktivasyon enerjisi artar. yukardaki yarglardan hangileri dorudur?
III. Etkin arpma says artar. A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III

Tepkime mekanizmaldr.
11. C3H8(g) + 5O2(g) 3CO2(g) + 4H2O(g)
Aktivasyon enerjisi sadece katalizr ile deiir.
tepkimesine gre 88 gram C3H8'in tamam 200 saniyede
harcanyor.
8. Potansiyel Enerji(kj) Buna gre,
I. CO2(g)'in oluma hz 3.10 2 mol/s'dir.
60
II. H2O(g)'nun oluma hz 4.10 2 mol/s'dir
20 III. O2 'nin harcama hz 2,5.10 2 mol/s'dir
10
yarglarndan hangileri dorudur? (C: 12, H:1, O:16)
Tepkime
Koordinatlar A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
Tek admda gerekleen D) II ve III E) I, II ve III
CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(g) 88 =
44 2 mol
tepkimesi iin aada verilenlerden hangileri yanl- C 3 H 8 + 5O 2 " 3CO 2 + 4H 2 O
tr? 2 mol 10 mol 6 mol 8 mol
6 mol - mol
rCO 2 = 200 s = 3.10 2 s
I. leri aktifleme enerjisi (Eai) 40 kj'dur.
8 mol - mol
II. Katalizr kullanldnda DH deeri azalr. rH 2 O = 200 s = 4.10 2 s
III. Hz bants r = k.[O2]2 'dr. 10 mol - mol

rO 2 = 200 s = 5.10 2 s
12. 3X(g) + 2Y(g) Z(g)
tepkimesine ait deney sonular aadaki gibidir.

Katalizr DH' deitirmez. Hz ifadesi k.[CH4][O2]2
Deney [X] mol/L [Y] mol/L Hz (mol/L.s)
1 0,1 0,1 4.104
9. Aadaki tepkimeler tek admda gereklemektedir.
2 0,1 0,2 1,6.103
+
I. Na + Cl NaCl(k)
(suda) (suda) 3 0,4 0,2 1,6.103
II. CH4(g) + O2(g) CO2(g) + 2H2O(g) 4 0,2 0,1 a
III. Fe2+(suda) + Cu2+(suda) Fe3+(suda) + Cu+(suda)
Buna gre, "a" ile gsterilen tepkime hz ka mol/Ls
Buna gre, bu tepkimelerin hzlar arasndaki iliki iin dir?
hangisi dorudur?
A) 4.10 4 B) 8.10 4 C) 1,6.10 3
A) I > II > III B) I > III> II C) II > I> III
D) 3,2.10 3 E) 6,4.10 3
D) III > II > I E) III > I > II Tepkime hz X'e bal deildir. a = 4.104
I > III > II

12. A 11. C 10. D 9. B 8. D 7. C 6. A 5. C 4. A 3. C 2. B 1. B Cevaplar

1. X2(g) + Y2(g) 2XY(g) DH < 0 4. I. 2NH3(g) N2(g) + 3H2(g)

tepkimesinde sadece scaklk artrlyor. II. H2(g) + Br(s) 2HBr(g)
III. CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
Buna gre, aadakilerden hangisi yanl olur?
Yukarda verilen tepkimelerden hangilerinin hz ba-
A) Taneciklerin hz artar. sn art ile hesaplanabilir?
B) Taneciklerin ortalama kinetik enerjisi artar.
C) Aktiflemi kompleksin potansiyel enerjisi azalr.
D) Toplam molekl says deimez.
E) Aktifleme enerjisi deimez.
Her tepkimede de gaz tanecik says artar.
Aktiflemi kompleksin potansiyel enerjisi katalizr ile deiir.
5. Potansiyel Enerji (kj)
2. 4NO2(g) + O2(g) 2N2O5(g) 330

tepkimesinde tepkimeye girenlerin harcanma ve rn-
lerin oluma hzlarnn birbirleri ile ilikisi hangisinde 170
doru olarak verilmitir?
4 [NO2 ] [ O2 ] 2 [N2 O5 ] 60
A) = =+
t t t Tepkime Koordinat
[NO2 ] [ O2 ] 2 [N2 O5 ] X2(g) + Y2(g) 2Z(g)

B) = =+
t t t tepkimesine ait potansiyel enerji tepkime koordinat grafii
yukarda verilmitir.
[NO2 ] [ O2 ] [N2 O5 ]
C) = =+
4 t t 2 t Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr?
4 [NO2 ] [ O2 ] 2 [N2 O5 ] A) Tepkime ekzotermiktir.

D) + =+ =
4 t t t B) leri aktifleme enerjisi 160 kj dr.
C) Tepkime ss 110 kj dr.
[NO2 ] [ O2 ] [N2 O5 ]
E) + =+ = D) Aktiflemi kompleksin potansiyel enerjisi 170 kj dr.
4 t t 2 t
E) Geri tepkimenin aktifleme enerjisi 270 kj dir.
T 6NO 2 @ T 6O 2 @ T 6N 2 O 5 @
= =+
4Tt Tt 2Tt
Aktiflemi kompleksin potansiyel enerjisi 330 kj dr.
3. C3H8(g) + 5O2(g) 3CO2(g) + 4H2O(g)
tepkimesinde oluan CO2 gaznn oluma hz normal ko- 6. Zn(k) + 2NaOH(suda) Na2ZnO2(suda) + H2(g)
ullarda 6,72 L/dk dr. tek basamakta gerekleen tepkimeye,
Buna gre, I. Zn katsn toz hline getirmek
I. C3H8'in harcanma hz 0,1 mol/dk dr. II. Ortama su eklemek
II. O2 gaznn harcanma hz 16 gram/dk dr. III. Ortama NaOH kats ekleyip zmek
III. H2O'nun oluma hz 0,4 mol/dk dr. ilemlerinden hangileri uygulanrsa tepkime hz artar?
yarglarndan hangileri dorudur? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
CO2 0,3 mol/dk olur. Tm ncller dorudur.
Su eklenirse tepkime hz azalr.

7. Potansiyel Enerji (kj) Potansiyel Enerji (kj) 9. Gaz faznda X ve Y arasnda gerekleen tek basamakl
70 60 tepkime ile ilgili u bilgiler veriliyor.
50 50 X
'in deriimi sabitken Y'nin deriimi 2 katna karldn-
da hz 4 katna kyor.
20 20
Tepkime Tepkime Hz sabitinin birimi L2/mol2s dir.
Koordinat Koordinat
I II Buna gre, tepkimenin hz bants aadakilerden
Yukarda ayn tepkimeye ait potansiyel enerji tepkime ko- hangisidir?
ordinat grafikleri verilmitir.
A) r = k[X][Y] B) r = k[X][Y]2
Buna gre grafik I. durumundan II. duruma, C) r = k[X]2[Y]2 D) r = k[X]2[Y]
I. Katalizr eklemek E) r = k[Y]2
II. Scakl artrmak Tepkime derecesi 3'tr. r = k[X][Y]2 olur.
III. Deriimi artrmak
ilemlerinden hangileri uygulanarak getirilmitir?
10. basamakta gaz faznda gerekleen
X + 2Y + Z XY2Z
tepkimesine ait 1. ve 3. hzl admlar yledir.
1. adm X + Y XY (hzl)
Eik enerjisini sadece katalizr etkiler.
3. Adm XY2 + Z XY2Z (hzl)
Buna gre,
I. Yava adm: XY + Y XY2 eklindedir.
8. Potansiyel Enerji (kj) II. XY ve XY2 ara rndr.
III. Tepkimenin hz bants r = k[X][Y]2[Z] eklindedir.
y yarglarndan hangileri dorudur?

x
Hz bants r = k[X][Y] eklindedir.
Tepkime Koordinat
Yukarda verilen grafik bir kimyasal tepkimeye aittir. 11. Scaklk art tepkimenin eik enerjisini ...I... tepkime hz-
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr? n ...II...
(X > Y'dir) Yukarda verilen bilgide bo braklan yerlere hangisi

getirilmelidir?
A) Tepkime mekanizmaldr.
I II
B) Net tepkime ekzotermiktir.
A) deitirmeden artrr
C) 1. tepkime endotermiktir.
B) azaltarak artrr
D) Tekime hzn 2. adm belirler.
C) artrarak azaltr
E) Tepkimenin 1. admna katalizr eklenirse tepkime hz
artar. D) deitirmeden azaltr
E) Azaltarak azaltr
Hz belirleyen adm 1. admdr.
Deitirmeden artrr
11. A 10. B 9. B 8. D 7. A 6. C 5. D 4. E 3. E 2. C 1. C Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
TARAMA
10
1. Rutherford atom modeli ile ilgili, 4. 29Cu elementi ile ilgili,
I. Protonlar ekirdek ad verilen ok kk bir hacimde I. Gei elementidir.
toplanmtr. = 0 deerine sahip toplam 7 elektron ierir.
II.
II. Elektronlar ekirdein evresinde belirli yrngelerde III. Son teriminin n ve deerleri toplam 4 tr.
bulunur.
III. Atomun byk br ksm boluktur.
D) II ve III E) I, II ve III : [18Ar] 4s1 3d10
29Cu
14243
n=3
Elektronlar ekirdein evresinde rastgele dalmtr.
5
l=2
1s2 2s2 2p2

5. K:
1s2 2s2 2p4

2. Bir X atomunun, temel hal elektron dalmnn son terimine :
ait ba kuantum says 4, asal kuantum says ise 1 dir. 1s2 2s2 2p5
Buna gre, M:
I. Atom numaras en fazla 36 olabilir. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3

Y:
II. Son teriminin m deeri 1, 0, +1 eklindedir.
1s2 2s2 2p6 3s2 3p1
III. Periyodik sistemin p blounda yer alr. A:
Yukarda K, , M, Y, A atomlarna ait elektron dizilimleri veril-
A) Yalnz I B) I ev II C) I ve III
mitir.
Buna gre, hangi dizilim Hund kuralna uymaz?
n = 4 = 1 4p tm ncller dorudur. A) K B) C) M D) Y E) A
Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3
3. Aada verilen oksit snf bileiklerden hangisi bazik 6. Al2(CO3)3 ve (NH4)2SO4 bileiklerinde alt izili atomla-
zellik gsterir? rn ykseltgenme basamaklar toplam katr?
A) N2O5 B) CO C) SO3 A) 2 B) 1 C) 0 D) +1 E) +3
D) N2O E) MgO
Al3+ CO32 NH4+ SO42
+4 3 +4 3 = +1
MgO : Bazik oksittir.

Tarama
7. Aada verilen bileiklerden hangisi yanl adlandrl- 10. Yzey diyagram verilen or- Y
mtr? bital ile ilgili, Z
A) Cu2O: Bakr (II) oksit = 0 deerine sahiptir.

I.
B) PbO2: Kurun (IV) oksit II. Enerji dzeyi says arttk- X

a bykl artar.
C) Ca(NO3)2: Kalsiyum nitrat
III. 1. katmandan itibaren her
D) Al2S3: Alminyum slfr
katmanda bulunur.
E) N2O5: Diazot pentaoksit
Cu2O: Bakr (I) oksit
Verilen yzey diyagram "s" orbitaline aittir. Tm ncller dorudur.

8. I. MgSO3 Mg2+ + 3SO2
II. NH4NO3 NH4+ + NO3
III. BaMnO4 Ba+ + MnO4
Yukarda verilen bileiklerden hangilerinin iyonlama 11. 3,01 . 2022 tane C2H5OH molekl ile ilgili,
denklemleri hataldr? I. 0,45 mol atom ierir.
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III II. 2,3 gramdr.
D) II ve III E) I, II ve III III. Normal koullarda 1,12 litre hacim kaplar.

MgSO3 Mg2+ + SO 2 3 (NA: 6,02 . 1023 . C: 12, H: 1, O: 16)
BaMnO4 Ba2+ + MnO42
3, 01.10 22
= 0, 05 mol C2H5OH
6.02.10 23
9. Gherile 0,45 mol atom
0,05 x 46 = 2,3 gram N.K da sv haldedir.

KNO3 KCl
Niadr Kabartma tozu
12. I. 1 atom - gram Ne gaz

NH4Cl NH4NO3 Na2CO3 NaHCO3
II. 20 tane O2 molekl
III. 0,5 mol SO3 gaz
Snm kire Z M
Yukarda verilen bileiklerin ktlelerine gre sralan
hangisi gibidir?
CaO Ca(OH)2
(Ne: 20, O: 16, S: 32)
A) I > II > III B) I > III > II C) II > III > I
Yukarda yaygn adlar verilen bileiklerin formlleri D) III > I > II E) III > II > I
doru takip edildiinde , , Z, , M harflerinden han-
gisine ular?
1 atom gram Ne: 20 gram
A) B) C) Z D) E) M
20 tane O2: 640 akb en kk
0,5 mol SO3: 40 gram

Gherile: KNO3 Snm kire: Ca(OH)2
Niadr: NH4Cl III > I > II

Tarama
13. Avogadro says kadar atom ieren CH4 gaz ile ilgili 16. Eit molde alnan CH4 ve O2 gazlarnn tam verimle tepki-
aadakilerden hangisi dorudur? mesi sonucu aa kan CO2 gaz normal koullarda 6,72
(C: 12, H: 1, NA: 6,02 . 1023) litre hacim kaplamaktadr.
Buna gre,
A) 6,02 . 1022 tane moleklden oluur.
I. Balang karm 0,9 moldr.
B) 0,4 gram H atomu ierir.
II. Oluan H2O 10,8 gramdr.
C) Normal koullarda 2,24 litre hacim kaplar.
III. Artan madde olmamas iin 0,3 mol O2 gaz gerek-
D) Ktlesi 3,2 gramdr.
mektedir.
E) 2,408 . 1023 tane H atomu ierir.
0,2 mol CH4 x 16 = 3,2 g dir.
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O

0,6 mol 0,6 mol
0,3mol 0,6 mol 0,3 mol 0,6 mol
_________________________________________________
0,3 mol
14. 2NaCl(suda) + Pb(NO3)2(suda) PbCl2(k) + 2NaNO3(suda)

17. Na2SO4(k) + Is Na2O(k) + SO2(g) + 1 O2(g)
2
yukarda verilen tepkime ile ilgili,
28,4 gram Na2SO4 kats yeteri miktarda stldnda
I. Net iyon tepkimesi, aa kan gazlarn normal koullardaki hacimleri
Pb2+ toplam ka litredir? (Na2SO4: 142)
(suda) + 2Cl(suda) PbCl2(k) eklindedir.
II. NaCl tepkimede ykseltgen zellik gstermitir. A) 2,24 B) 3,36 C) 4,48
III. Na+ ve NO
3 iyonlar seyirci iyonlardr. D) 6,72 E) 8,96
28, 4
h= = 0, 2 mol
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III 142
1
Na2SO4 + Is Na2O + SO2(g) + O
D) II ve III E) I, II ve III ___________ _________
2 2(g)
__________
0,2 mol 0,2 mol 0,1 mol
Tepkimede ykseltgen zellik gsteren madde yoktur.

0,3 mol gaz
0,3 mol x 22,4 = 6,72 litre
18. Organik bir bileiin 0,2 mol normal koullarda 22,4 litre
hacim kaplayan O2 gaz ile artansz tepkimeye girmektedir.
Tepkime sonucunda 0,6 mol CO2 gaz ile 14,4 gram H2O
elde edilmektedir.
15. Aada verilen tepkimelerden hangisi redoks tepki- Buna gre, bu organik bileiin forml nedir?
mesi deildir? (H2O:18)
A) N2 + 2O2 2NO2 A) C2H6 B) C3H8 C) C2H5OH
B) C2H4 + H2 C2H6 D) C3H7OH E) C3H6(OH)2
C) CH4 + 4Cl2 CCl4 + 4HCl
3
D) KClO3 KCl + O X + O2 CO2 + H2O
2 2
E) CaCO3 CaO + CO2 0,2 mol 1 mol 0,6 mol 0,8 mol

0,2 0,2 0,2 0,2
CaCO3 CaO + CO2 tepkimesi redoks deildir. 1 5 3 4
C3H8

Tarama
19. H2SO4 + NaOH Na2SO4 + H2O 21. Normal koullarda 4,48 litre hacim kaplayan X2O5 gaz
Denkletirilmemi tepkimeye gre 0,6 mol H2O elde 21,6 gramdr.
etmek iin kaar gram H2SO4 ve NaOH tepkimeye gir- Buna gre, 1 tane X atomu ka gramdr?
melidir? (O : 16, NA : Avogadro says)
(H2SO4: 98, NaOH: 40) 12 14
A) 12 B) 14 C) D) E) 14 . NA
NA NA
H2SO4 NaOH
A) 58,8 48 0,2 mol 21,6
B) 29,4 24 1 x

C) 39,2 32 2x + 80 = 108 X = 14
D) 39,2 24 14
1 tane X N g
A
E) 29,4 32
H2SO4 + 2NaOH Na2SO4 + 2H2O

0,3 mol 0,6 mol 0,6 mol
0,3 x 98 = 29,4 gram H2SO4
0,6 x 40 = 24 gram NaOH

22. 273C'de 5,6 litrelik bir kapta bulunan 32 gram SO2 ga-
znn basnc ka cm Hg dir? (S : 32, O : 16)
A) 76 B) 104 C) 190 D) 228 E) 304
22, 4
PV = nRT . 546 P . 5,6 = 0,5 . P = 4 atm
273
20. CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) 4 x 76 = 304 cmHg
CaO(k) + 3C(k) CaC2(k) + CO(g)
CaC2(k) + 2H2O(g) C2H2(g) + Ca(OH)2(k)
200 gram saf olmayan CaCO3 rnei yeterince stlmas

ile balatlan seri tepkimeler sonucu elde edilen C2H2 gaz
normal koullarda 6,72 litre hacim kaplamaktadr.
Buna gre, CaCO3 rnei ktlece yzde ka saflkta-
dr? (CaCO3: 100) 23. 250 cm

A) 15 B) 20 C) 30 D) 45 E) 50
He(g) SO2(g)
CaCO3 CaO + CO2

0,3 mol 0,3 mol V, T A 2V, T
CaCO + 3C CaC2 + CO
ekildeki gazlarn bulunduu kaplar arasndaki mus-
0,3 mol 0,3 mol luklar ayn anda alrsa gazlar A noktasndan ka cm
uzakta karlarlar? (He : 4, SO2 : 64)
CaC2 + 2H2O C2H2 + Ca(OH)2

0,3 mol 0,3 mol A) 50 B) 100 C) 125 D) 150 E) 200
30
0,3 x 100 = 30 gram .100 = 15 % XHe He MSO XHe
200 2 64 4
= = = = =
XSO2 SO 2
MHe XSO 2 4 1
250 .
4 = 200 cm
5

Tarama
24. Sabit hacimli bir kapta sabit scaklkta 1,6 gram H2 ve 1,2 27.
gram He gazlar bulunmaktadr.
Kaptaki toplam basn 4,4 atm olduuna gre He gaz- NH3(g) H2S(g)
nn ksmi basnc ka atm dir? (He: 4, H2: 2) 3P 2P
A) 3,6 B) 3,2 C) 2,4 D) 1,8 E) 1,2 2V, T 2V, T
1, 6
nH =
2 2
= 0, 8 mol Kaplar arasndaki musluk sabit scaklkta alp gazlar ara-
1, 2 snda
nHe = = 0, 3 mol
4
2NH3(g) + H2S(g) (NH4)2S(k)
nHe 0, 3 .
PHe = n .PT & PHe = 4, 4 = 1, 2 atm
T 1, 1 tepkimesinin tam verimle gereklemesi salanyor.
Buna gre, son durumda kaptaki toplam basn ka P
olur?
3 1 1 3
A) 1 B) C) D) E)
4 2 4 8
25.
3P 2P 2NH3(g) + H2S(g) (NH4)2S(k)
X Y
6PV 4PV
6PV 3PV
2V 3V
T T PV
1,5 P
P
Z PV = Ps 4V Ps =
4
4V
T
28. 1L 1L 1L 1L 1L
Sabit scaklkta ekildeki kaplar arasndaki vana alp

gazlar tepkime vermeden karmas salanyor. He(g)
He(g)
Buna gre, son basn ka P olur? 2 atm
A) 2,6 B) 2,4 C) 2,2 D) 2,0 E) 1,8 3L 1L Z M

T T
3P . 2V + 2P . 3V + 1,5P . 4V = Ps 9V
Deniz seviyesinde bulunan yukardaki sistemde kaplar
6PV + 6PV + 6PV = Ps 9V arasndaki musluk sabit scaklkta alyor.
18P Buna gre, piston hangi noktada durur?
Ps = = 2P
9
A) B) C) Z D) E) M
2 . 3 + 1 . 1 = 1Vs 7L Z noktasnda durur.

26. 273 C de 16 gram XO2 gaz 5,6 litrelik bir kapta 152 cmHg
basn yapmaktadr.
Buna gre, X'in atom arl ka g/mol'dr?
29. 0,2 M 200 mL K2SO4 zeltisine 0,3 M 100 mL KCl ve
(O:16)
0,1 M 200 mL K3PO4 zeltileri ayn scaklkta ekleniyor.
A) 64 B) 48 C) 32 D) 30 E) 24 Buna gre, oluan son zeltideki K+ iyon deriimi ka
molardr?
PV = nRT
A) 0,38 B) 0,34 C) 0,28 D) 0,21 E) 0,17
22, 4 . 1 1 16
2 . 5,6 = n . 546 n = mol = & MA = 64
273 4 4 MA 0,2 . 0,2 . 2 + 0,3 . 0,1 . 1 + 0,1 . 0,2 . 3 = Ms . 0,5
64 32 = 32 Ms = 0,34

Tarama
30. 11,7 gram CaF2 katsnn 500 gram suda znmesi ile 33. znrlk (g / 100 g su)
elde edilen zeltide toplam ka molal iyon bulunmak-
tadr? (CaF2 : 78) 70
A) 0,15 B) 0,30 C) 0,45 D) 0,60 E) 0,90
11, 7 40
= 0, 15 mol Ca F2 Ca2+ + 2F
78 20
0,3 0,3 0,6

0,9 molal iyon Scaklk (C)
0, 15 mol 25 30 45
= 0, 3 molal
0, 5 kg su
30C de hazrlanan dibinde kats bulunmayan 420

31. Kaynama Noktas (C) gram doygun zelti ile ilgili,
Y
I. zeltide 120 gram znen madde vardr.
100 + 5x
II. Scaklk 25 C'ye drlrse 60 gram znen mad-
NaNO3
de ker.
100 + 2x III. Scaklk 45 C'ye karlrsa zelti deriimi artar.

X
100 + x yarglarndan hangileri dorudur?
Molar Deriim (mol / L)
0,1 D) II ve III E) I, II ve III
1 atm basn altndaki bir ortamda bulunan X, Y ve NaNO3
znrlk artar, dibinde kat bulunmad iin deriim artmaz.
zeltilerinin kaynama noktalar ile zelti deriim grafii
yukardaki gibidir.
Buna gre, X ve Y zeltileri aadakilerden hangisi
34. X gaznn farkl kouldaki znrlkleri aadaki tab-
olabilir?
loda verilmitir.
X Y
znrlk
A) C6H12O6 Al(NO3)3 Scaklk (C) Basn (atm)
(g/ 100 g su)
B) NaCl Na2SO4 1 25 2
C) C6H2O6 Al2(SO4)3
2 50 1
D) KNO3 K2SO4
3 25 1
E) K2SO4 Al2(SO4)3
Buna gre, znrlklerin sralan hangisinde do-
NaNO3 Na+ + NO3 ru olarak verilmitir?
0,1 m 0,1 m 0,1 m 0,2 M 2x
A) 1 > 2 > 3 B) 1 > 3 > 2 C) 2 > 1 > 3
Y: Al2(SO4)3 2Al3+ + 3SO42 0,5 M iyon 5X D) 2 > 3 > 1 E) 3 > 1 > 2

0,1 0,2 0,3
Yksek basn ve dk scaklkla orantldr.
X: C6H12O6(k) C6H12O6(suda) 0,1 M zelti X
32. zeltiler ile ilgili, 35. I. eker pancarndan eker eldesi

I. Homojen karmlardr. II. zmden sirke eldesi
II. zcnn fiziksel hali zeltinin fiziksel halini belirler. III. Zeytinden zeytinya eldesi
III. Kaynama noktalar ayn ortamda saf zcnn kay-
Yukarda verilen ayrma yntemlerinden hangilerinde
nama noktasndan daima kk olur.
ekstraksiyon ilemi uygulanmtr?
eker pancarlarndan eker eldesi ve zeytinden zeytinya eldesi ektrak-
Saf zcnn kaynama noktasndan genellikle daha byk olur.
siyon ilemleri uygulanarak yaplr.

Tarama
36. Aada verilen madde iftlerinden hangisi arasnda 39. 2XY(g) X2(g) + Y2(g) DH = +a kj
zelti olumas beklenmez? 1
XY(g) + X X2Y(g) DH = +b kj
2 2(g)
A) NH3 - CH3OH
yukarda verilen tepkimeler ve bu tepkimelere ait ental-
B) H2S - H2O
pi deiimlerine gre;
C) CCl4 - C6H6
D) HF - H2O 2X2(g) + Y2(g) 2X2Y(g)
E) CO2 - H2O tepkimesinin entalpi deiimi ka kj olur?

A) a 2b B) a + 2b C) 2a + b
CO2: Apolar
D) a + 2b E) 2a + b
H2O: Polar
X2 + Y2 2XY DH = a
2XY + X2 2X2Y DH = +2b

2X2 + Y2 2X2Y DH = a + 2b
37. I. ielenmi gazoz

II. Bir fincan kahve
III. nsan vcudu
40. 1 atm basn altnda gerekleen aadaki olaylardan
Yukarda verilen sistem trlerinden hangileri kapal
hangisi istemsizdir?
sistem rneidir?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III A) 2 C de suyun donmas
B) Ele dklen kolonyann buharlamas
C) Nemli ortamda demirin paslanmas
ielenmi gazoz kapal sistemdir. D) +5 C de buzun erimesi

E) 110 C de su buharnn younlamas
Su buhar 100 C de younlar.
38. Pistonlu bir kapta 1 mol Ne gaz bir sre stlyor. Bu ilem 41. Evrenin entropisini 400 j / mol K artran bir deiimde sis-
srasnda Ne gaz 250 joule s alrken 60 joule i yapyor. temin entropisi 250 j / mol K'dir.
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr? 300 K scaklnda gerekleen bu olayn entalpi dei-
imi ka kJ dr?
A) Sistemin i enerjisi 190 joule artar.
B) Ortama kar i yaplr. A) 45 B) 30 C) 15 D) 15 E) 45
C) Sistem ortama s yayar.
D) Ne gaznn zktlesi azalr. DSevren = DSsistem + DSortam
E) Ne gaznn ortalama kinetik enerjisi artar. 400 = 250 + DSortam DSortam = 150 j / mol K
- Hsistem H
DSortam = 150 = -
T 300
Sistem ortamdan s alr.
DH = 45 kj / mol

Tarama
42. Entropi ile ilgili, 45. Potansiyel Enerji (kj)
I. Scaklk arttka entropi de artar. 95

II. Dzensizlik ve gelii gzelliin bir lsdr.
III. Sistemin entropisini artrc her olay istemlidir. 55

20
Tepkime Koordinat
X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g)
Evrenin entropisini artrc her olay istemlidir. tepkimesine ait potansiyel enerji tepkime koordinat grafii
yukardaki gibidir.
Buna gre, tepkimenin ileriye geri aktifleme enerjileri
ile entalpi deiimi aadakilerden hangisinde doru
olarak verilmitir?
43. I. Ag+(suda) + Cl (suda) AgCl(k) DH1 Eai Eag DH

II. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) DH2 A) 95 20 45

1 B) 40 75 35
III. CO(g) + O CO2(g) DH3
2 2(g)
C) 75 40 +55
1
IV. Na(k) + O Na2O(k) DH4 D) 40 75 +35
2 2(g)
E) 95 35 40
Yukarda verilen tepkimelerden hangilerinin entalpi
deiimi molar oluum entalpisidir?
Eai = 95 55 = 40 DH = 40 75 = 35
A) Yalnz IV B) I ve II C) II, III ve IV
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV Eag = 95 20 = 75
Na(k) + 1 O2 Na2O DH4 molar oluum entalpisidir.

2 46. Deney [X] mol/L [Y] mol/L [Z] mol/L Hz
mol
L.S
1 0,02 0,01 0,01 2.104
2 0,02 0,01 0,02 8.104
3 0,01 0,02 0,01 2.104
4 0,01 0,04 0,02 1,6.103
44. N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g) 2X(g) + 3Y(g) + Z(g) 2K(g) + L(g) + T(g)
tepkimesine gre 2 litrelik bir kapta N2 gaznn mol says tepkimesine ait deney sonular yukardaki gibidir.
60 saniyede 4 . 103 ten 1 . 103 e dmektedir. Buna gre,
Buna gre, NO2 gaznn oluma hz ka mol / Ldk olur? I. Tepkimenin hz bants r = k . [X] [Y] [Z]2 dir.
A) 5 . 10 5 B) 3 . 10 5 C) 1 . 10 5 II. Tepkime derecesi 4 tr.
D) 3 . 10 3 E) 5 . 10 3 L3
III. Hz sabitinin birimi dir.
mol3 .s
N2 + 2O2 2NO2
____ _____
3.103 mol 6.103 mol
6.10- 3 mol D) II ve III E) I, II ve III

rNO =
2
2 L . 1 dk
mol
rNO = 3.10- 3 Tepkime X'e 1., Y'ye 1. ve t'ye 2. dereceden baldr. Verilen tm ncller
2
l . dk
dorudur.
24. E 25. D 26. C 27. D 28. C 29. B 30. E 31. C 32. B 33. B 34. B 35. C 36. E 37. A 38. C 39. D 40. E 41. E 42. B 43. A 44. D 45. B 46. E
Cevaplar
10. E 11. B 12. D 13. D 14. C 15. E 16. A 17. D 18. B 19. B 20. A 21. D 22. E 23. E 9. B 8. C 7. A 6. D 5. D 4. B 3. E 2. E 1. C

LYS // KMYA FY NO
KMYASAL REAKSYONLARDA DENGE
Denge Oluumu - Kimyasal Dengeye Etki Eden Faktrler 11
hhDENGE OLUUMU enge an iin aadaki yorumlar yaplabilir.
hh D
- Gzlenebilir zellik ve olaylar (makroskobik) deimez.
hh leri tepkime hznn geri tepkime hzna eit olduu an tep-
rnein; renk, kat ktlesi, basn, hacim, scaklk gibi.
kimede denge andr.
- Gzlenemeyen zellikler ve olaylar (mikroskobik) devam
enge tepkimeleri tersinir tepkimelerdir.
hh D eder.
enge tepkimeleri ift ynl ok () ile gsterilir.

hh D
rnein; buharlama- youma, znme-kelme, olu-
epkimeye giren maddelerin tamamnn rne dnmedii,
hh T
ma-harcanma gibi.
tepkime sonunda giren ve rnlerin tmnden bulunan, bir
etki ile yn deitirebilen tepkimelere denge tepkimeleri denir.
hh Denge tepkimelerinde genellikle maksimum dzensizlik ve
engeye gelen bir sistemde madde miktarlar ve deriimler
hh D
minimum enerji eilimi birbirine ters ynde olur.
sabittir.
minimum enerji eilimi
enge dinamiktir.
hh D
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + Is
engede ileri ve geri tepkime hzlar eittir. (rileri = rgeri)
hh D
maksimum dzensizlik eilimi
Hz Deriim
rileri
Denge an rnler
imyasal olaylarda kurulan dengeye kimyasal denge denir.
hh K
N2O4(g) 2NO2(g)
rgeri Girenler
O Zaman Zaman
iziksel olaylarda kurulan dengeye fiziksel denge denir.
hh F
Uyar H2O(s) H2O(g)
Bir tepkimede girenlerden biri bitiyorsa tepkime dengeye
ulaamaz. Tam verimle gerekleen tepkimelerde denge
kurulmaz.
hh Kimyasal dengenin iki ekli vardr.
ir sistemin dengeye ulamas iin,

hh B hh Gerin ve rnlerin tamam ayn fiziksel halde ise homojen
denge denir.
- Scaklk sabit
- Sistem kapal PCI3(g) + CI2(g) PCI5(g)
olmaldr. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)

KMYASAL REAKSYONLARDA DENGE \ Denge Oluumu
iren ve rnler farkl fiziksel halde ise heterojen denge de-

hh G Tepkime Bants
nir. 2NH3(g) N2(g) + 3H2(g) [N2] [H2]3
Kc =
[NH3]2
Fe(k) + HCI(suda) FeCI2(suda) + H2(g)
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) Zn(k) + 2H+(suda) Zn(suda)

2+ + H2(g) [Zn2+] [H2]
Kc =
[H+]2
H2(g) + S(k) H2S(g) [H2S]

Denge Bants Kc =
[H2]
Denge bantsna aadaki basamaklarla ulalr. enge bants gazlar iin yazlrken gazlarn ksmi basn-
hh D
ri lar kullanlr. Bylece denge bant Kp ile gsterilir.
aA(g) + bB(g) cC(g) + dD(g)
rg Pxrnler

Kp = y
P girenler
ri = ki [A]a [B]b rnein;
rg = kg [C]c [D]d Aadaki tepkimelerin karsna basnlar cinsinden
denge bantlarn yaznz.
ri = rg (denge an)
Tepkime Denge Bants
ki[A]a [B]b = kg[C]c [D]d 2
H2(g) + CI2(g) 2HCI(g) PHCI
Kc =
ki [C]c [D]d PH2 . PCI2
= _
k g [ A ]a [B]b
2NO2(g) N2O4(g) PN2O4
Kc = 2
PNO 2
ki [C]c [D]d
= Kc Kc = _
kg [ A ]a [B]b CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) Kp = PCO2

Kc = Denge sabitidir.
O halde denge sabiti aadaki gibi yazlabilir. rnek1:

[rnler]x P4(k) + 5O2(g) 2P2O5(g)
Kc =
[Girenler]y
tepkimesi iin deriimler ve basnlar cinsinden denge
enge bantsnda saf kat ve svlar yer almazken, gazlar,

hh D bantlarn yaznz.
suda znen molekl ve iyonlarn deriimleri yer alr.

Katlar denge sabitine yazlmaz.
rnein,
[P2O5]2
Kc =
Aadaki tepkimelerin karsna denge bantlarn yaznz. [O2]5
2
PP2O5
Kp = 5
PO 2

rnek2: Kp ve Kc ilikisi
2NaHCO3(k) Na2CO3(k) + CO2(g) + H2O(s) hh Bu ilikiye aadaki basamaklarla ulalr.
PCc
tepkimesi iin deriimler cinsinden denge bantsn aA(g) + bB(g) cC(g) Kp =
PAa PBb
yaznz.
Kat ve svlar denge bantsna yazlmaz.

Kc = [CO2]
nA
PA . V = nA . RT PA = RT
V
PA = [A] RT
[C]c[RT]c
Kp =
[A]a[RT]a[B]b[RT]b
rnek3: [C]c [RT]c

= .
[A]a[B]b [RT]a [RT]b
Deriim (M) Grafikteki oluan ve harcanan
maddelerden yararlanarak den-
4
X(g) ge tepkimesini ve denge P+ ba- Kp = Kc (RT)c(a +b)
3 ntsn yaznz.
Y(g) n = nrn ngiren
1
Z(g)
n = c (a + b)
Zaman

[X] = Balang deriimi - kalan deriim Kp = Kc (RT)n
= 4 3 = 1M
atm . L 22,4
[Y] = Balang deriimi - kalan deiim R : 0,082 =
mol K 273
= 3 1 = 2M
Y nin harcanmas X in 2 katdr.
[Z] rndr, balangta yoktur, sonradan olumu ve dengede 1 M vardr. T : Mutlak scaklk (K)
Denge tepkimesi
X(g) + 2Y(g) Z(g)
[Z]
Kc =
[X][Y]2 Not
eklindedir. n = 0 ise saysnn sfrnc kuvveti 1 olduundan
Kp = Kc bulunur.


rnek4: arcananlar () ile oluanlar (+) ile belirtilir.

hh H
PCI3(g) + CI2(g) PCI5(g) Kc = 11,2 X2(g) + 3Y2(g) 2XY3(g)

denge tepkimesinin 0C'de basnca bal denge sabiti Balang m n

(Kp) katr? Deiim (/4) a 3a +2a

Kp = Kc (RT)n Denge (m a) (n 3a) 2a
n = n ng
= 1 (1 + 1) = 1
22,4
Kp = 11,2 . 273 1
273
11,2 1
= = = 0,5
22,4 2
rnek6:
rnek5:
Balangta 4 mol N2O4 gaz 2 litrelik kaba konulmu ve bir
I. 2HCI(g) H2(g) + CI2(g) sre beklenerek
II. C(k) + CO2(g) 2CO(g) N2O4(g) 2NO2(g)
III. S(k) + O2(g) SO2(g)

denge tepkimesi oluturulmutur.
Yukardaki tepkimelerin hangilerinde Kp = Kc dir?
Dengede 2 mol NO2 bulunduuna gre,
Kp = Kc olmas iin tepkimede gaz mol saylarnn a) Tepkimenin deriimler cinsinden denge sabitini bu-
n = ng olmas gerekir ki bu durumda n = 0 olsun. lunuz.
I ve III. tepkimede gaz mol saylar eittir. b) N2O4 n yzde ka ayrmtr?
a) N2O4 2NO2
Balang 4 mol
Deiim 1 mol +2 mol

Denge 3 mol 2 mol
3 2
(Deriim) =1,5 M =1M
2 2
Denge Hesaplamalar [NO2]2 12 2
Kc = = =
[N2O4 ] 1,5 3
hh Denge tepkimelerinde dengedeki madde deriimleri belirle-
nir ve denge sabitinde yerlerine konulur. Ya da denge sabiti b) 4 molden 1 mol ayrrsa
biliniyorsa dengedeki madde deriimlerine ulalabilir.

100 X
% 25 ayrr.

rnek7: rnek9:
1 litrelik kaba 4 mol PCI5 gaz konulup 1 kaba 4 atm basn yapan PCI5(g) konularak
PCI5(g) PCI3(g) + CI2(g) PCI5(g) PCI3(g) + CI2(g)
dengesinin olumas bekleniyor. tepkimesi balatlyor. Sabit scaklkta sistem dengeye ula-
PCI5 in % 75'i ayrtna gre tepkimenin ayr scaklkta tnda kaptaki toplam basn 6 atm dir.
denge sabiti (Kc) katr?
Buna gre, ayn scaklkta denge sabiti (Kp) katr?
75
4 = 3 mol PCI5 ayrr. Balangta kaba 4 atm basn yapan PCI5 konulur ve katsaysna gre a
100
kadar azald dnlr.
PCI5 PCI3 + CI2 PCI5 PCI3 + CI2
Balang 4 Balang 4
Deiim a +a +a
Deiim 3 +3 +3
Denge 4a a a
Denge 1 3 3
4a+a+a=6
[PCI3][CI2] 3.3
Kc = = a = 2 atm bulunur.
[PCI5] 1
PPCI . PCI 2.2
3 2
Kc = 9 bulunur. Kp = = =2
PPCI 2
5
rnek8: rnek10:
1 litrelik kapta 2NO(g) + CI2(g) 2NOCI(g)
N2(g) + O2(g) 2NO(g) Kc = 4 tepkimesi 1 litrelik kapta sabit scaklkta 2 mol NO ve 2 mol
CI2 gazlaryla balatlyor.
tepkimesi 2'er mol N2 ve O2 ile balatldna gre den-
gede ka mol NO bulunur? Verim %80 olduunda sistem dengeye ulatna gre,
tepkimenin denge sabiti (Kc) deeri katr?
N2 + O2 2NO
Balang 2 2 80
2 = 1,6 mol NO kullanlr.
Deiim x x +2x 100
2NO + CI2 2NOCI

Denge 2 x 2 x 2x
[NO]2 Balang 2 2
Kc =
[N2] [O2] Deiim 1,6 0,8 +1,6
(2x)2 Denge 0,4M 1,2M 1,6M

4= (Her iki tarafn karekk alnr.)
(2 x) (2 x) [NOCI]2 (1,6)2
Kc= =
2x [NO]2[CI2] (0,4)2 . (1,2)
2= x = 1 ise [NO] = 2 M
(2 x) Kc = 40
3

Denge Sabiti ile Tepkime Denklemi likisi rnek11:

epkime denklemi ters evrildiinde denge sabitinin (K) sa-
hh T 2C + O2 2CO Kc = 4
ysal deeri 1/K olur. Yani arpmaya gre tersi alnr. 1
CO + O CO2 Kc = 3
2 2
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) K1 tepkimelerine gre,
1 C + O2 CO2
2NH3(g) N2(g) + 3H2(g)
K1
tepkimesinin denge sabiti nedir?
hh Tepkime denklemi herhangi bir katsayyla arpldnda bu 2C + O2 2CO Kc = 4

katsay denge sabitine kuvvet olarak yazlr.
tepkimesi 1 ile arplr ve 1 says Kc ye s yazlr.
2 2
N2 + 3H2 2NH3 K1 C+ 1 O2 CO Kc = 41/2 = 2
2
2N2 + 3H2 4NH3 K12
1 ve 2. tepkimeler toplanrken Kc deerleri arplr.
epkime denklemi herhangi bir katsayya blnrse bu kat-
hh T
C + 1 O2 CO Kc = 2
say denge sabitine arpmaya gre tersi alnp kuvvet olarak 2
yazlr. CO + 1 O2 CO2 Kc = 3
2
C + O2 CO2 Kc = 2 . 3
N2 + 3H2 2NH3 K1 Kc = 6
1
1 3 2
N + H NH3 K1 = K1
2 2 2 2
epkime denklemi mekanizmal ise basamaklar toplanr.

hh T
Her basaman denge sabitleri arpm ise toplu denklemin rnek12:
denge sabitini verir. 2NO2(g) N2O4(g)
X2 + 2Y2 2XY2 K1 tepkimesinin 500 K scaklndaki denge sabiti 25 dir.

1
2XY2 + Y2 X2Y6 Buna gre, N O NO2(g) tepkimesinin ayn scak-
K2 2 2 4(g)
lktaki denge sabiti katr?
X2 + 3Y2 X2Y6 K = K1 . K2 1 1

A) B) C) 2 D) 5 E) 10
2 5
ekanizmal tepkimelerde denge sabiti toplu denkleme
hh M
1
gre yazlr. Tepkime ters evrilip 2 ile blnr. (2 ile blmek ile arpmaktr.)
2
N2O4 2NO2 K = 1 (arpmaya gre tersi alnr.)
25
A(g) + 2B(g) 2C (g)(yava) Kc = 2
2C (g) + T(g) 2K(g) (hzl) Kc = 4 1 NO 1 ) 1/2 (arplan say s olarak yazlr.)

2 4 NO2 K = (
2 25
A(g) + 2B(g) + T(g) 2K(g) Kc = 2 . 4 = 8 K= 1

5

KMYASAL REAKSYONLARDA DENGE \ Kimyasal Dengeye Etki Eden Faktrler
hhK myasal Dengeye Etk Eden rnein,

[NH3]2
Faktrler N2(g) + 3H2(g) 2NH3 Kc =
[N2] [H2]3
tepkimesi dengede iken,
engedeki bir sisteme dardan bir etki yapldnda denge
hh D
bozulabilir.
hh Bu durumda denge Le Chatelier lkesine gre yn deitirir.

Bu ilke "Dengedeki bir sisteme dardan bir etki yapldn-
da sistem yeniden dengeye gelmek iin yaplan etkiyi yok
edecek ynde hareket eder." eklindedir. hh Sabit hacim ve scaklkta t annda H2 eklenirse,
- Denge rnler ynne kayar. Deriim (mol/K)
- NH3 deriimi artar. NH3

- N2 deriimi azalr. H2
hh Dengeye etki eden faktrler; - H2 eklenmeyle deriimi nce ar- N2
tar sonra harcand iin azalr.

- Deriim deiimleri
Ancak hi bir zaman tamam har- t Zaman
- Hacim ve basn deiimleri
canmaz.
- Scaklk deiimi
- Denge sabiti (Kc) deimez.
eklindedir.
Deriim Deiimlerinin Dengeye Etkisi

hh Sabit hacim ve scaklkta t annda kaba NH3 eklenirse
engede madde deriimleri sabittir.
hh D
- Denge girenler ynne kayar. Deriim (mol/L)
engede giren maddelerin deriimi artrlrsa bu etkiyi azalt-
hh D
- N2 ve H2 deriimleri artar. NH3 2a
mak iin giren maddeler harcanmaldr. Bu nedenle harca-
- NH3 deriimi eklenmeyle nce H2 3a
nan maddeler rn deriimini artrr. Yeniden denge kurulur.
artar sonra harcand iin azalr. N2 a
Ancak hibir zaman tamam har-
t Zaman
canmaz.
hh Dengede rnlerin deriimi artrlrsa bu etkiyi azaltmak iin

denge girenler ynne kayar. Bylece rn deriimi azalrken hh Denge sabiti (Kc) deimez.
girenlerin deriimi artar ve sistem yineden dengeye ular.

hh Sabit hacim ve scaklkta t annda kaptan N2 ekilirse,

rnek14:
- Denge girenler ynne kayar. Deriim (mol/L)
2HBr(g) H2(g) + Br2(g)
NH3
- N2 deriimini nce azalr sonra
2a tepkimesinde 4 mol H2 . 4 mol Br2 ve 8 mol HBr ile tepkime
artar ama ekilen miktarn hepsi H2 3a 1L'lik kapta dengededir. Denge tepkimesinden 2 mol HBr
retilemez. N2 ekiliyor.
a
- NH3 harcand iin deriimi azalr. Tepkime tekrar dengeye ulatnda kapta ka mol HBr
t Zaman bulunur?
- Denge sabiti deimez.
2HBr H2 + Br2
Denge 1 8 4 4
Etki 2 (Denge sola kayar.)

hh Sabit hacim ve scaklkta kaba He eklenirse tepkime ile ilgili Deiim + 2a a a
bir madde olmadndan denge ve ynne etki etmez.
Denge 2 6 + 2a 4 a 4a
Denge sabiti Kc deimediinden 1. ve 2. dengede ayn olur.
Not Denge 1 den Kc = [H2] [Br2 ] = 4 . 4 = 1

[HBr]2 82 4
Kaptaki maddelerden biri kat ise kat eklenmesi ya da Denge 2 de yerine yazlr.
karlmas denge ynn etkilemez. nk kat madde 1 = (4 a) (4 a)
denge kesrinde yer almaz. Ancak katnn mol saysnda 4 (6 + 2a)2
deime olur. 2 2
1 (4 - a)
= 2
2
(6 + 2a)
a = 0,5
[HBr] = 6 + 2a = 7M ve 7 mol
rnek13:
rnek15:
Aadaki tepkimeye gre sabit hacimli kapta scaklk
sabitken yaplan etkiler sonucu denge ynnn deii- N2(g) + 3H2 2NH3
mini belirleyiniz. Yukarda verilen denge tepkimesine sabit scaklkta,
2SO3(g) 2SO2(g) + O2(g) I. N2 gaz eklemek

II. NH3 gaz ekmek
Yaplan Etki Denge Yn
III. H2 gaz ekmek
Kaba SO3 eklenerek
Kaptan SO2 eklenerek
ilemlerinden hangileri sabit hacimli kapta uygulanrsa
Kaptan O2 ekmek dengedeki N2 gaz deriimi artar?
Kaptan SO3 ekmek

Kaptan SO2 ekmek D) I ve III E) I, II ve III
NH3 gaz ekersek denge rnler ynne kayar. N2 deriimi azalr.

CO2 eklenmesi ile;

rnek16:
Deriim (mol/L)
Sabit hacimli bir kapta,
CS2(k) + 3O2(g) CO2(g) + 2SO2(g) H < 0 CO2(g) nCO2 = Deimez
denge tepkimesi iin, CaO(k) nCaO = Azalr

I. Sabit scaklkta CS2(k) eklenirse, denge rnlere doru CaCO3(k)
nCaCO3 = Artar
kayar.
II. Sabit scaklkta SO2 gaz eklenip tekrar denge kuruldu- t Zaman CO2 ekilmesi ile;
unda, CS2 mol miktar artar.
III. Sabit scaklkta ortama CO2 gaz eklenirse, denge sa-
bitinin saysal deeri azalr.
yarglarndan hangileri dorudur? Deriim (mol/L)
CO2 nCO2 = Deimez
CaO nCaO = Artar
- Kat eklenmesi denge ynne etki etmez. (I yanl)
CaCO3
- K
aba SO2 gaz eklenmesi ile bunu azaltmak isteyeceinden girenler nCaCO3 = Azalr
ynne doru denge bozulur. leri ve geri hz eitlii bozulur ve girenler
t Zaman
artar. CS2 kat olduundan deriimi deimez ancak retildii iin mol
says artar.
- D
enge sabitinin saysal deeri sadece scakla baldr. Madde eklen-
mesiyle deimez.
Scaklk Deiiminin Dengeye Etkisi
hh Scaklk deiimi hem denge ynne hem de denge sabiti-
nin saysal deerine etki eder.
hh Denge sabiti sadece scaklkla deiir.
Heterojen Denge Tepkimelerinde Deriim Etkisi Not

CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) Kc = [CO2] Endotermik tepkimelerde scaklk artarsa denge rnler
tepkimesi heterojen bir dengeye aittir. ynne scaklk azalrsa denge girenler ynne kayar.
Scaklk deimedii srece Kc deimeyeceinden CO2 ek-

lenmesi ya da karlmas sonucu CO2 ilk deriimine eit olmak
zorundadr. rnein,
SO3(g) + Is SO2(g) + 1/2O2(g)
tepkimesi dengedeyken

hh Scaklk artrlrsa Le Chatelier lkesine gre, hh Scaklk azaltlrsa Le Chatelier lkesine gre,
- Sistem scakl azaltmak iser ve sdan uzaklar. - Sistem scakl artrmak ister ve s ynne hareket eder.
- Denge yn rnler ynne bozulur. - Denge yn rnler ynne bozulur.
- SO2 ve O2 deriimi artar. - NH3 deriimi artar.
- SO3 deriimi azalr. - N2 ve H2 deriimi azalr.
- Denge sabiti (Kc) artar. - Denge sabiti (Kc) artar.
hh Scaklk azaltlrsa Le Chatelier lkesine gre,
- Sistem scakl artrmak ister ve s ynne hareket eder. Endotermik Tepkime Ekzotermik Tepkime
Yaplan Scakl Scakl Scakl Scakl
- Denge yn girenler ynne bozulur. Etki artrmak azaltmak artrmak azaltmak
- SO2 ve O2 deriimi azalr. Denge

Yn
- SO3 deriimi artar.
Denge

- Denge sabiti (Kc) azalr. Sabiti (Kc)
Not
Ekzotermik tepkimelerde scaklk artarsa denge girenler
ynne scaklk azalrsa denge rnler ynne kayar.
hh Denge sabitinin deiimi;
- Endotermik tepkimelerde scaklkla doru orantldr.
T1 = 200 K Kc = 2
rnein,
T2 = 300 K Kc = 5
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + Is
tepkimesi dengedeyken
hh Scaklk artrlrsa Le Chatelier lkesine gre, - Ekzotermik tepkimelerde scaklkla ters orantldr.
- Sistem scakl azaltmak ister ve sdan uzaklar. T1 = 200 K Kc = 2 x 102
- Denge yn girenler ynne bozulur.

T2 = 300 K Kc = 1 x 102
- NH3 deriimi azalr. eklinde belirtilebilir.
- N2 ve H2 deriimi artar.
- Denge sabiti (Kc) azalr.

rnein,
rnek17:
2NO2(g) + 1/2O2(g) N2O5(g) H < 0
B
Kap hacmi A dan B ye getirilirse
tepkimesi dengede iken,
denge girenlere doru hareket
I. Sabit hacimli sistemi soutmak, A
eder.
II. Ayn scaklkta ortama NO2(g) eklemek, N2(g)+3H2(g) 2NH3(g)
III. Sabit hacimli kaba ayn scaklkta temiz hava gnder-
mek
ilemlerinden hangileri ayr ayr uygulanrsa N2O5 gaz- Deriim (mol/L)

nn mol says artar? N2
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II H2
D) II ve III E) I, II ve III NH3
- N2O5 artmas iin denge yn rnlere doru ilerlemelidir.

- Tepkime ekzotermik olduundan scakl azaltmak dengeyi sya do- t Zaman
ru ynlendirir. rnlere ynlenir. (I. doru)
- NO2 eklenirse bunu harcamak ve azaltmak iin rnlere ynlenir.
(II doru)
- Temiz hava gndermek ortamdaki O2 miktarn arttrr. Bunu azaltmak hh Kap hacmi azaltlrsa,
iin rnler tarafna ynlenir ve harcanr. (III doru)
- Maddelerin tmnn deriimi artar.
- Toplam basn artar.
Denge, basnc artrmak iin gazlarn mol saysnn ok ol-

-
Hacim Deiiminin Dengeye Etkisi
duu ynde ilerler.
hh Kap hacmindeki deiim dengedeki maddelerin deriimleri-
ne ve ksmi basnlarnn deimesine sebep olur. B
Kap hacmi B den A ye geti-
asncn dengeyi etkilemesi gazlarn mol saysna baldr.
hh B rilirse denge girenlere doru
A
hareket eder.
asn ve hacim deiimi kat ve svlara etki etmez.
hh B N2(g)+3H2(g) 2NH3(g)
az faznda gerekleen bir denge tepkimesinde

hh G
Deriim (mol/L)
N2
hh Kap hacmi artrlrsa, H2
- Maddelerin tmnn deriimi azalr. NH3
- Toplam basn azalr.

t Zaman
- Denge, basnc artrmak iin gazlarn mol saysnn ok ol-
duu ynde ilerler.
Sorusu
retmen
Bir gazoz iesinin kapann almas ile neden gaz k Gazoz ierisinde znm CO2 gaz bulunur.
gzlenir? CO2 + H2O(s) D H+(suda) + HCO3(suda) + s
Kapa alan iede basn azalr ve basnc artrmak iin denge
sola (girenler) kayarak gaz kna neden olur.

KMYASAL REAKSYONLARDA DENGE
Uyar rnek19:
Gaz fazndaki maddelerin her iki yndeki mol saylar eit a A(g) b B(g)
ise hacim deiimi denge ynne etki etmez. Ancak deri-
krmz renksiz
imleri deiir.
denge tepkimesinde scaklk arttrldnda krmz renk art-
makta, sabit scaklkta hacim azaldnda renk almaktadr.
Basn-Hacim Deiiminin Etkisi Buna gre,

Yaplan Etki Sabit scaklkta ba- Sabit scaklkta I. Tepkime ekzotermiktir.
snc artrmak (hacmi basnc azaltmak II. Katsaylardan a > b dir.
azaltmak) (hacmi artrmak) III. Kapta scaklk artarsa denge sabiti saysal deeri artar.
Denge Yn Gaz mol saysnn az Gaz mol saysnn yarglarndan hangileri dorudur?
olduu yne ok olduu yne
- Scaklk arttnda girenlere doru kaydndan renk artar. Buna gre
sdan uzaklatndan tepkime ekzotermiktir.
a A b B + Is (I doru)
hh Sulu zeltilerde gerekleen tepkimelerde kaba sabit s- - Hacim azaldnda denge mol saysnn az olduu yne kayar. Renk
aldna gre rnlere kayar.
caklkta;
a > b dir. (II doru)
- Su eklenirse deriimler azalr ve deriimi artrmak iin mol - Ekzotermik tepkimelerde scaklk artarsa Kc deeri azalr. (III yanl)
says ok olan yne hareket eder.
- Suyun bir ksm buharlatrlrsa deriimler artar ve deriimi

azaltmak iin mol says az olan yne hareket eder.
rnek18: rnek20:
Br2(s) + CI2(g) 2BrCI(g) + Is I. H2(g) + I2(k) 2HI(g)
tepkimesi dengededir. II. 2NH3(g) N2(g) + 3H2(g)

III. N2(g) + O2(g) 2NO(g)
Bu tepkimede,
yukarda verilen tepkimelerden hangileri hacim deii-
I. Kaba Br 2(s) eklemek
minden etkilenmez?
II. Scakl azaltmak,
III. Kabn hacmini kltmek A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
ilemlerinden hangileri uygulandnda denge yn D) I ve II E) I ve III

saa kayar?
N2(g) + O2(g) 2NO(g)
- Saa kaymas rnlere doru hareket etmesi demektir. tepkimesi hacim deiiminden etkilenmez.
- Br2 sv olduundan denge ynne etki etmez.
- Scaklk azaltldnda sya ulamak iin rnlere doru gider.
(Yalnz III)
- Hacim azaltldnda gazn mol says az olduu yne kayar yani giren-
lere kayar.

KMYASAL REAKSYONLARDA DENGE Konu Testi - 1
Kc 4. Kapal bir kapta SO3 gaz,

2SO3(g) 2SO2(g) + O2(g)
2
1. I. Ag2O(k) + 2HNO3(suda) 2AgNO3(suda) + H2O(s) [ AgNO3 2]
[HNO3 ] tepkimesine gre ayryor.

1 [CO][O2 ] Denge kurulduktan sonra ayn scaklkta bir miktar te-
II. CO2(g) CO(g) + O miz hava kaba eklenirse,
2 2(g) [CO2 ]
I. Denge girenler lehine bozunur.
[CO][CI2 ]
III. COCI2 (g) CO(g) + CI2(g)
[COCI2 ] II. Denge sabit (Kc) artar.
Yukardaki tepkimelerin hangilerinde deriimler cin- III. Tepkime tekrar dengeye ulatnda, her maddenin ks-
sinden denge sabiti (Kc) doru yazlmtr? mi basnc artar.
A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III yarglarndan hangileri dorudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
[rn]x D) II ve III E) I, II ve III
Kc = cinsinden yazlrken kat (k) alnmaz, gaz(g) ve znen
[giren]y
Kaba O2 eklenirse denge girenler ynne kayar. Kc deimez. SO2 azalr.
(suda) alnr.
5. I. Pistonlu kapta kabn hacminin azaltlmas

2. CO(g) + H2O(g) CO2(g) + H2(g) II. Kat halde bir maddenin deriiminin artmas
reaksiyonu iin Kc = 0,2 verilmitir. III. Katalizr kullanlmas
2CO2(g) + 2H2(g) CO(g) + 2H2O(g) IV. Scakln azaltlmas
reaksiyonunun denge sabitinin saysal deeri aa- Yukardakilerden hangileri denge sabitinin saysal de-
dakilerden hangisidir? erini deitirir?
1 A) Yalnz I B) Yalnz IV C) II ve III
A) B) 2 C) 4 D) 5 E) 25
5 D) I ve IV E) II, III ve IV
Tepkime ters evrilir ve 2 ile arplr. Bu nedenle 2 maddelere s olarak Denge sabiti scaklkla deiir.
yazlr. 0,2 ters evrilir, karesi alnr.
6. 1 litrelik kaba oda scaklnda 4'er mol CO2 ve NO gazlar

konularak aralarnda,
CO2(g) + NO(g) CO(g) + NO2(g) Kc = 0,25
tepkimesi gerekletiriliyor.
3. 2CO2(g) 2CO(g) + O2(g) H = +560 kJ Tepkimede denge kurulduunda kapta ka mol NO2
Yukardaki denge tepkimesinin denge sabiti 4 dr. gaz bulunur?
1 4
Buna gre, ayn scaklkta denge sabiti 2 olan tepkime- A) B) 2 C) D) 4 E) 5
2 3
nin entalpi deeri ka kJ dr?
A) +280 B) +140 C) +70 CO2 + NO CO + NO2
Balang 4 4
D) 140 E) 280 Deiim a a +a +a

Tepkimede 4'n karekk alnrsa 2 olur. Bu nedenle tepkime 2'ye b-
lnmelidir. Denge (4 a) (4 a) a a
Entalpide yarya blnr.
25 a2
H = +280 kj =
100 (4 a)2
4
a=
3

7. 4'er mol Fe ve O2 maddeleri 4Fe(k) + 3O2(g) 2Fe2O3(k) 10. SO3(g) + NO(g) SO2(g) + NO2(g)
tepkimesi ile denge oluturmutur. denge tepkimesinde NO(gaz) miktar arttrlrsa ayn s-
Buna gre, aadaki ifadelerden hangisi yanltr? caklkta,
A) Heterojen denge tepkimesidir. I. Denge bozulur ve bir sre ileri tepkime hz artar sonra
tekrar hzlar eitlenir.
B) Dengede Fe2O3 miktar 2 molden azdr.
C) Demirin tamam paslanmtr. II. Denge sabitinin deeri deimez.
D) Tepkime oluurken meydana gelebilecek madde ka-
III. Tepkimedeki tm maddelerin miktar artar.
yplar verimin %100 olmasn engellemitir.
E) Tepkimede deneysel verim teorik verimden azdr.
Demirin tamam paslanrsa tam verim olur ve denge kurulmaz. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
SO3 azalr, dierleri artar.
8. Kimyasal bir denge tepkimesinde tepkime kabnn hacmi

artrldnda da dengenin sola kayd, ayn tepkimede s- 11. BrCI
caklk artrldnda ise denge sabitinin artt bilinmektedir. 2BrCI(g) Br2(g) + CI2(g) H < 0
Bu denge tepkimesi aadakilerden hangisi olabilir? Br2
tepkimesi t1 annda dengededir.
A) 2SO2 + O2 + Is 2SO3 CI2
B) N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) H 22 kkol/mol

t1 t2 Zaman
C) 2NO N2 + O2 + Is
Sistem t2 annda yeniden dengeye gelinceye kadar deriim
D) 2H2 + O2 2H2O H < 0
zaman grafii izilmitir.
E) C(k) + O2(g) CO(g) + Is
Sisteme t1 annda yaplan etki aadakilerden hangi-
Scaklk arttnda Kc arttna gre endotermik tepkimedir.
sidir?
Hacim artrlrsa gazn mol saysnn ok olduu yne kayar.
A) Scaklk arttrlmtr.
B) Ortamdan BrCI gaz ekilmitir.
9. Sabit scaklkta 1 mol SiO2 kats 0,8 mol HF ile oluturulan C) Kabn hacmi azaltlmtr.
1 litrelik zeltiye atlarak, D) Ortamn hacmi artrlmtr.
SiO2(k) + 4HF(suda) SiF4(g) + 2H2O(s) E) Ortamn basnc azaltlmtr.
tepkimesi balatlyor. t1 annda ortamdan BrCI ekilmitir.
Tepkimede HF nin % 50'si tepkime vererek denge olu-
maktadr.
12. A(g) 2B(g)
Buna gre, ayn scaklkta tepkimenin denge sabiti
tepkimesi dengededir. Sabit scaklkta kabn hacmi iki kat-
katr?
na karlyor.
1 10 100
A) B) C) Sistem tekrar dengeye ulatnda,
256 256 256
I. Basn azalr.
1000
D) E) 256

256 II. Denge sabitinin saysal deeri artar.
SiO2 + 4HF SiF4 + 2H2O
III. Tepkime rnler tarafna kayar.
Balang 1 0,8
Deiim 0,1 0,4 +0,1 +0,1 yarglarndan hangileri dorudur?

Denge 0,4 0,1 A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III
[SiF4] 0,1 1000
Kc = = = D) II ve III E) I, II ve III
[HF]4 (0,4)4 256
Hacim artrlrsa mol says ok olan rnler ynne kayar.
Kaptaki toplam basn azalr.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. ?
12. C 11. B 10. C 9. D 8. A 7. C 6. C 5. B 4. A 3. A 2. E 1. C Cevaplar
Cevaplar

1. Aada verilen tepkimelerden hangilerinde ksmi ba- 1

snlar cinsinden denge sabiti (Kp), deriimler cinsin- 4. NH4CO2NH2(k) 2NH3(g) + CO2(g) Kc =
(22, 4 )2
den denge sabitine (Kc) eittir?
Yukardaki denge tepkimesi 0C de gereklemektedir.
A) H2(g) + 1/2O2(g) H2O(g)
Buna gre, ayn scaklkta ksmi basnlar cinsinden
B) S(k) + 3/2O2(g) SO3(g)
denge sabitinin deeri (Kp) katr?
C) N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
A) 5,6 B) 11,2 C) 22,4
D) 2NO2(g) N2O4(g)
D) 44,8 E) 67,2
E) H2(g) + CO2(g) CO(g) + H2O(g) Kp = Kc (RT)n
n = 3 3
n = 0 olan tepkimelerde Kc = Kp dir. 1 22,4
Kp = 2 273 = 22,4
(22,4) 273
2. 2AB(g) A2(g) + B2(g)
tepkimesinin 25C scaklndaki denge sabiti 9 dr.

Buna gre ayn scaklkta,
5. 2H2(g) + O2(g) 2H2O(g) H = 240 kj
1 1
A2(g) + Br(g) AB(g) denge tepkimesinde,
2 2
tepkimesinin denge sabiti nedir? I. Sabit scaklkta kabn hacmi kltlrse kaptaki tm
gazlarn deriimi artar.
1 1 1
A) 3 B) 1 C) D) E)
3 2 9 II. Scaklk artrlrsa denge sabitinin saysal deeri azalr.
1
Ters evrilip, ile arplr. III. Katalizr kullanmak dengeye daha abuk ulalmasn
2
1 1
1/ 2
1 1 salar.
ve = =
9 9 9 3 yarglarndan hangileri dorudur?
3. X2Y(g) X2 + 1/2 Y2(g) Kc = 9 D) I ve III E) I, II ve III

Hacim ile deriim ters orantldr.
X2Y(g) + 1/2 Y2(g) X2Y2(g) Kc = 3
Tepkime ekzotermik olduundan scaklk artarsa Kc deeri azalr.
Yukardaki tepkimelere gre, X2(g) + Y2(g) X2Y2(g) tep- Katalizr tepkimeyi hzlandrr ve daha abuk denge kurulur.
kimesinin denge sabiti ve birimi hangi seenekte do-
ru belirtilmitir?
Kc Birim
A) 3 L/mol 6. 2Br(g) Br2(g)
1 tepkimesi sabit hacimli bir kapta dengede iken,
B) L/mol
3 I. Ayn scaklkta ortamdan Br2 gaz uzaklatrlrsa den-
C) 3 mol/L ge ba oluumu ynnde kayar.
1
D) mol/L II. Scaklk azaltlrsa tepkime rnlere kayar.
3
III. Ayn scaklkta ortama brom atomu eklenirse, Br2(g) de-
E) 6 L/mol
1 tepkime ters evrilip, tepkimeler toplanr. riimi artar.
1 1
X2 + Y2 X2Y Kc = yarglarndan hangileri dorudur?
2 9
1 A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve III
X2Y + Y2 X2Y2 Kc = 3
2
1 1
X2 + Y2 X2Y2 Kc = 3 = Ba oluumu yn rnLerdir. Ba oluumu ekzotermik olduundan s-
9 3
caklk azaltlrsa s ynne kayar.
[X2Y2] mol/L L
Kc = = =
[X2][Y2] mol mol mol

L L
7. Deriim (mol/L)
10. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
8 tepkimesinin,
25C'deki denge sabiti, K1 = 5
6 NOCI(g)
CI2(g)
50C'deki denge sabiti, K2 = 2'dir.
5
2 Buna gre, dengedeki NH3 deriimini arttrmak iin,
NO(g)
I. Sabit scaklkta NH3 gaz ekleme
0 t Zaman II. Sabit scaklkta N2 gaz ekleme
Yukarda deriim-zaman grafii verilen denge tepkime- III. Scakl drme
sinin denge sabiti (Kc) katr? ilemlerinden hangileri ayr ayr uygulanabilir?
9 17
A) 9 B) 5 C) E) E) 36 A) Yalnz II B) II ve III C) I ve III
5 5
2NO + CI2 2NOCI
Tepkime ekzotermiktir.
Balang 8 8
Buna gre tm rn miktarn artrr.
Deiim 6 3 +6
Denge 2 5 6
62 9
Kc = 2 =
2 .5 5 11. Sabit scaklkta, kapal bir kapta kurulan,
N2O4(g) 2NO2(g) H = + 50 kJ
8. 4NH3(g) + 7O2(g) 4NO2(g) + 6H2O(s) Kc = 1
renksiz koyu kahverengi
tepkimesi 2L lik kapta 27C de iken kapta 8'er mol
denge tepkimesi iin aadaki ifadelerden hangisi
NH3, O2, H2O ve NO2 gazlar bulunmaktadr.
yanl olur?
Buna gre,
A) Tepkime endotermiktir.
I. Sistem dengededir.
B) Maksimum dzensizlik eilim rnler ynndedir.
II. Tepkime rnlere doru yrmektedir.
C) Minimum enerji eilimi N2O4 ynndedir.
III. Sistem dengeye geldiinde NO2 deriimi 4M den fazladr.
D) Scaklk arttrlrsa tepkime kabnda renk alr.
ifadelerinden hangileri yanltr?
E) 50C deki Kc deeri 20C deki Kc deerinden byktr.
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II Tepkime endotermik olduundan scaklk artrlrsa denge rnler yn-
ne kayar ve renk koyular.
[NO2]4 44 1
Qc = 4 7
= 4 7= 7
[NH3] [O2] 4 .4 4
Qc Kc olduundan sistem dengede deildir. Eitlik iin tepkime rnler
12. 2O3(g) 3O2(g) H > 0
ynnde ilerlemelidir. Bylece NO2 artar.
denge tepkimesinde, sabit hacimde scaklk azaltlyor.
9. X2(g) + Y2(g) 2XY(g)
Buna gre,
tepkimesi dengedeyken 1 mol X2, 4 mol Y2, 4 mol XY gaz-
O3n mol says Denge sabiti PO2
lar bulunmaktadr.
Ayn scaklkta 1L'lik kapta tepkime dengede iken 3 mol Y2
gaz kaptan ekilmitir.
Tekrar denge kurulduunda kapta toplam ka mol gaz
vardr?
Zaman Zaman Zaman
A) 3,5 B) 4 C) 4,5 D) 5 E) 6 I II III
X2 + Y2 2XY
42 grafiklerinden hangileri dorudur?
Deney 1 1 4 4 Kc = =4
1.4 A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve III
Etki 3
Deiim +a +a 2a D) II ve III E) I, II ve III
Denge 2 1+a 1+a 42a Denge girenler ynne kayar ve O3 artar ancak sfrdan balamaz.
(4 2a)2 O2 basnc azalr ve Kc azalr.
4= a = 0,5 nT = 6
(1 + a)2
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. ?
12. D 11. D 10. E 9. E 8. A 7. C 6. E 5. E 4. C 3. B 2. C 1. E Cevaplar
Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
SULU ZELTLERDE DENGE
Asit - Baz Dengeleri - znme ve kelme Dengeleri
Kompleks Oluma Ayrma Dengeleri
12
hhAST - BAZ DENGELER hh Standart koullarda (25C, 1 atm)
Ksu = [H+] . [OH] = 107.107 = 1014

Saf Suyun letkenlii ve Otoiyonizasyonu hh zelti asit veya baz zeltisi olsun standart koullarda
hh Saf su elektrik akmn ok az da olsa iletir. Bu durum saf
[H+] . [OH] = 1014 olur.
suyun iyonlatn gsterir.
H2O(sv) H+(suda) + OH(suda)
hh Saf su iyonlar iin yazlan denge sabiti

[H+]
Ksu ile gsterilir.
Ksu = [H+].[OH ]
103
25C'de Ksu = 1.1014'tr.
107
1011
zeltilerin Asitlii - Bazl 11 7 3

[OH]
10 10 10
hh Bir zeltide,
25C 1 atm basnta
[H+] = [OH] ise zelti ntr'dr.
[H+] < [OH] ise zelti baziktir.

hh Suyun iyonlamas endotermik bir olaydr. Ksu deeri ise s-
[H+] > [OH] ise zelti asidiktir. cakla bal olarak deiir. Bu sebepten scaklk arttrlrsa
Ksu deeri artar.
Ar su 25C [H+] = [OH] = 107mol/L

SULU ZELTLERDE DENGE / Asit - Baz Dengeleri
pH ve pOH Kavramlar rnek3:

hh pH metre asitlik ve bazlk kuvvetinin belirtilmesinde kullan- Oda koullarnda 5,6 gram KOH zlerek 100 mL zelti
lan cetveldir. 25C'de hazrlanyor.
0 14
zeltideki [H+].[OH] deriimleri ve pH, pOH deerleri-
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ni bulunuz. (KOH: 56 g/mol)
Asitlik artar Bazlk artar
m 5, 6 n 0, 1
n = MA 56 = 0,1 mol KOH M = v = 0, 1 = 1M
+
pH = log[H ] +
KOH K(suda) + OH(suda)
POH = log[OH] 1M 1M 1M
[OH] = 1M
pOH = log[OH]
rnek1:
pOH = 0
+
25C scaklkta H iyonlarnn molar deriimi OH iyon- pH = 14
lar molar deriiminin 104 kat olan zelti iin,
[H+]= 1014
+
a) [H ] deriimi ka molar?
b) [OH] deriimi ka molar?
c) pH deeri katr?
d) pOH deeri katr?
[H+] = [OH]. 104
Ksu = [H+] . [OH] = 1014

Asit ve Bazlarn Ayrma Dengeleri
[OH] . 104 . [OH] = 1014
[OH]2 = 1010 Arrhenius Asit-Baz Tanm

2 5 5
[OH ] = 10 pOH = log[OH ] = log.10 = 5
Asit sudaki zeltisine H+ iyonu veren madde
+ 9 + 9
[H ] = 10 pH = log[H ] = log.10 = 9
Baz sudaki zeltisine OH iyonu veren madde
rnek2:
25C'de [H+] = 10 - 2
mol
olan HI zeltisinin pH'n ve HBr H+(suda) + Br(suda)
L
pOH'n bulunuz. Mg(OH)2 Mg2(s+uda) + 2OH(suda)
pH = log[H+] pH + POH = 14 NaOH Na+(suda) + OH(suda)
pH = log102 2 + pOH = 14
pH = 2 pOH = 12

Brnsted ve Lowry Asit Baz Tanm Zayf Asit ve Bazlarn Ayrma Yzdesi
Asit Proton (H+) veren madde Ayran miktar
Ayrma Yzdesi = x 100
+ Balangtaki toplam miktar
Baz Proton (H ) alan madde
hh Bu tanma gre asit - baz tepkimelerinde maddelerinden biri

proton verirken dierleri proton alr. Aralarnda proton fark
olan asit - baz iftlerine konjuge asit - baz ifti denilir.
CH3COOH + H2O(s) CH3COO(suda) + H3O+(suda)

Asit 1 Baz 2 Baz 1 Asit 1 Not
Ayrma oran byk olan asit kuvvetlidir ve Ka deeri b-
yktr. Baz iinde ayn durum geerlidir.
NH3 + H2O NH+4 + OH
Baz 1 Asit 2 Asit 1 Baz 2

Konjuge (elenik) Konjuge (elenik)

asit - baz ifti asit - baz ifti
Zayf Asit Baz iftlerinin Ayrma Dengeleri rnek4:

Belirli scaklkta NH3'n bazlk sabiti Kb = 105 olduuna
HX asidi gstermekte
gre 0,1 M NH3 zeltisinin iyonlama yzdesi nedir?
8H 3 O +B6X -@
HX(suda) + H2O(s) H3O+(suda) + X(suda) Ka =
6HX@ NH3(suda) + H2O(s) NH4+ + OH
7NH 4A . 6OH @ x.x

+ -
Kb = = 0, 1 = 10 -5
BOH baz gstermekte 6 3@
NH
8BOH +2B6OH -@ x = 103

BOH(suda)+H2O(s) BOH2+(suda)+OH(suda)
6BOH@
Kb =
[OH] = 103
-
10 3
iyonlama yzdesi = - . 100
10 1
Ka asitlik sabiti = %1 iyonlamtr.
Kb bazlk sabiti

Organik asitlerin deerlilii bir moleklndeki COOH grubu

rnek5:
says kadardr.
0,1 M HF sulu zeltisinin 25C'de pH = 6 ise ayn scak-
Madde yonlama Denklemi Deerlik
lkta HF'nin Ka deeri nedir?
+
(suda) CH3COO (suda)+H
CH3COOH CH COOH 1
3
+
HF(suda) H(suda) + F(suda) CH2 COOH CH2 COOH CH2 COO
Balang 0,1M suda

CH COOH CH COOH CH COO + 3H+ 3
6
Deiim 10 +10 +106
6

CH2 COOH CH2 COOH CH2 COO
Denge (0,1106) +106 +106
ihmal

pH = log[H+]
pH = log106
[H+] = 106
6H +@ . 6F -@ 10 -6 .10 -6 -11
Bazn Deerlii
Ka = 0, 1 = 10
6HF@
=
hh Bir molekl bazn sulu zeltisinde oluturduu OH iyon
Ka = 1011
saysdr.
NaOH NaOH(suda) Na+(suda) + OH(suda) 1
Mg(OH)2 Mg(OH)2(suda) Mg2+

(suda) + 2 OH

1
NH3 NH3(suda) + H2O(s) NH+4 + OH 1

Asit ve Bazlarn Deerlii
Asidin Deerlii
Bir molekl asidin sulu zeltisinde oluturduu H+ iyon say-
sdr.

Asit ve Bazlarn Kuvveti
HBr HBr(suda) H+(suda) + Br(suda) 1 hh Kuvvetli asit ve bazlar suda zndklerinde %100 veya
buna yakn sayda iyonlaabilirken zayf asit ve bazlarn
HNO3 HNO3(suda) H+(suda) + NO3(suda) 1 iyonlama yzdeleri azdr. Kuvvetli asit ve bazlarda Ka ve
Kb deeri byktr.
H2SO4 H2SO4(suda) 2H+(suda) + SO42(suda) 2
H3PO4 H3PO4(suda) 3H+(suda) + PO43(suda) 3 Not

Asit ve Bazlarn kuvvetlilii ile tesir deerlilii arasnda ilgi
yoktur.

Asitlerin Kuvveti Katyonlarn ve Anyonlarn Asitlii ve Bazl

hh Periyodik cetvelin 7A grubunda bulunan halojenlerin hidro- hh Asit ve baz tepkimesi sonucu tuz oluur. Oluan tuz suda
jenle oluturduu asitlerin kuvveti atom ap arttka artar. znmesiyle iyonlarna ayrr.
7A hh yonun su ile tepkimeye girerek zayf asit ve baz dengesi
F Kuvvetlilik oluturmasna hidroliz denilir.
CI HI > HBr > HCI > HF
hh Kuvvetli asit ve bazdan oluan tuz ntr tuz olduu iin hid-
Br Atom ap arttka hidrojenin iyonlamas
roliz olmaz.
I kolaylar.
hh Zayf asit ile kuvvetli bazdan oluan tuz bazik zellik gste-

rir. Zayf asitten gelen anyon hidroliz olur.
hh Yapsnda oksijen bulunduran ayn tr molekllerde Oksijen
atomu says arttka asitik kuvveti artar. hh Zayf baz ile kuvvetli asitten oluan tuz asidiktir. Zayf baz-
dan gelen katyon (+ ykl iyon) hidroliz olur.
HCIO3 > HCIO2 > HCIO
Bazlarn Kuvvetlilii
HNO3(suda) + KOH(suda) KNO3(k) + H2O
hh Periyodik cetvelde en kuvvetli metal olan Fransiyum 7. peri-
yot 1A grubunda bulunur. Elementlerin oksitlerinin ve hidrok- kuvvetli kuvvetli ntr tuz
sitlerinin bazik kuvveti Fr elementine yaklatka artar. Yani asit baz Hidroliz olmaz
bir gruptan yukarda aaya ve soldan sa tarafa doru
bazik kuvvetlilik artar.
rnek6:
LiOH, Mg(OH)2, NaOH bazlarnn bazlk kuvvetleri ara- HBr(suda) + NH3(suda) NH4Br(k)
sndaki iliki nasldr? (3Li12Mg11Na)
kuvvetli zayf asidik tuz
NaOH > LiOH > Mg(OH)2 dir. asit baz
NH4Br(suda) NH+4(suda) + Br(suda)

Uyar Zayf bazdan gelen katyon hidroliz olur.
Kuvvetli asit ve bazlar suda %100'e yakn iyonlatklar NH+4 + H2O NH3 + H3O+ (ortam asidik olur)
ve iyon hareketi ile elektrii ilettikleri iin elektrik akmn
iyi iletirler.

hh 2NaOH(suda) + H2CO3(suda) Na2CO3(k) + 2H2O Zayf Asit Baz zeltilerinde pH

kuvvetli zayf bazik tuz Hesaplanmas
baz baz
hh HF(suda) H+(suda) + F(suda)
Na2CO3(suda) 2Na+(suda) + CO32
Zayf asit
6H+@. 6F-@

Ka = Asitlik sabiti
6HF@
Zayf asitten gelen anyon hidroliz olur. Ka=
CO23 + H2O HCO3 + OH
hh NH3(suda) + H2O NH+4(suda) + OH(suda)
(OH iyon says artt iin ortam Zayf baz

bazik olur.)
8NH +4B6OH -@
6NH 3@
Kb =
Kuvvetli Asit Baz zeltilerinde pH

Hesaplanmas
Uyar
hh Kuvvetli asit ve bazlar suda %100'e yakn iyonlat iin
suda zndnde oluan anyon ve katyonlarn deriimleri Zayf asit ve bazn suda znmesiyle oluan anyon ve
balangtaki madde deriimine gre deiimle yorumlanr. katyonlarn deriimleri arpmnn asit veya baz deriimi-
hh Eer asit ve bazn tesir deerlilii 1 ise balangtaki derii- ne orandr. Katsaylar s olarak gelir.
me eit olur.
rnek7:
rnek8:
2
Kuvvetli bir asit olan HCI'nin 10 molarlk zeltisinde
Kuvvetli bir asit olan HCI'nin 102 molarlk zeltisinde
pH ve pOH deeri katr?
pH ve pOH deeri katr?
+
HCI(suda) H(suda) + CI(suda)
+
BOH(suda) B(suda) + OH(suda)
Balang 102M
Balang 0,1
Deiim 102 +102 +102

Deiim xM +xM +xM
Toplam +102M +102M
Denge (0,1 x) xM xM
ihmal
[H+] = 102M 6B +@ . 6OH@ x. x
KB = 1.107 = 0, 1
pH = log[H+] 6BOH@
pH = 2 pH + pOH = 14 [OH] = 104M x2 = 108M
pOH = 12 2 + pOH = 14 pOH = log[OH] x = 104M
pOH = 4

Ntralleme Tepkimeleri rnek9:

hh Asit ve bazlarn tepkimeye girerek tuz ve su oluturmasna 0,5 molar 100 mililitre HCI zeltisini ntrletirmek iin
ntralleme denir. 0,1 molar NaOH zeltisinden ka mililitre gereklidir?
HBr(suda) + KOH(suda) KBr(suda) + H2O(s)

Za. Ma. Va = Zb. Mb. Vb
hh Tepkimeye giren asit ve bazn ikisi de tamamen tkenmise 1 . 0,5 . 0,1 = 1 . 0,1 .Vb
zelti ntrdr. Asit ve bazn birisi tepkime sonunda tama- Vb = 0,5 litre = 500 mililitre
men tkenmeyip artyorsa zelti artan maddenin zelliini
gsterir.
rnek10:
0,02 molar 500 mL HI zeltisi ile 0,1 molar 100 mL KOH
zeltileri kartrlyor.
Tam ntrleme tepkimesinde zeltinin pH ve pOH deeri ka olur?
Za. Ma. Va = Zb. Mb. Vb Ma . Va . Za = 0,02 . 0,5 . 1 = 0,01 Birbirine eit olduu iin
Mb . Vb . Zb = 0,1 . 0,1 . 1 = 0,01 pH = 7 pOH = 7
Za Zb = Asit Bazn Deerlii
Ma Mb = Asit Bazn Molaritesi
Va Vb = Asit Bazn Hacmi
Kuvvetli Asit ve Bazlarn Titrasyonu
Asit tepkime sonunda artyorsa Titrasyon

(Za. Ma. Va) (Zb. Mb. Vb) = Ms.Vs hh Deriimi bilinen asit veya baz zeltisi yardm ile deriimi
n + - n OH- bilinmeyen asit veya bazn deriiminin belirlenmesidir.
[H+] = H
VT
nH+ = H+ iyonunun mol says
nOH = OH iyonunun mol says
VT = zeltinin toplam hacmi
Baz tepkime sonunda artyorsa
(Zb. Mb. Vb) (Za. Ma. Va) = Ms.Vs

n - - n H+ hh Asit zeltisinin zerine baz ya da baz zeltisinin zerine
[OH] = OH asit damla damla ilave edildiinde [H+] = [OH] olduu anda
vT
bu H+ ve OH iyonlar su oluturarak tamamen tkendii
bantlar ile [H+] ve [OH] deerleri hesaplanr.
anda ntrleme salar. Tam ntrlemenin gerekletii ana
edeerlik noktas veya dnm noktas denir.

hh Edeerlik noktasna gelindiinde renk deitiren maddele-

rnek12:
re indikatr (belirte) denilir.
Oda scaklnda 200 mL hacimli 0,1 KOH zeltisinin, mo-
ndikatr Asidik ortam- Bazik ortam- Renk deiiminin
lar deriimi bilinmeyen 200 mL HCI zeltisiyle titrasyonu
daki rengi daki rengi pH aral
yaplmaktadr.
Turnusol Krmz Mavi 4,5 8,3
Buna gre, HCI zeltisinin deriimi ka molardr?
Fenol
Sar Krmz 6,6 8,0 Mb . Vb . Zb Ma . Va . Za = Ms . Vs
krmzs
Fenol x . 0,2 . 1 0,1 . 0,2 . 2 = 0,01 . 0,4
Renksiz Pembe 8,2 10 x . 0,2 = 0,0044
ftalein
Metil x = 0,22 Molar
Krmz Sar 4,8 6,0
krmzs
Metil
Krmz Sar 3,2 4,4 Tampon zelti
oranj
Brom hh zelti ierisine asit ya da baz ilave edildiinde pH deerin-
timol Sar Mavi 6,0 7,6 de deiimin gzlemlenmedii zeltilerdir.
mavisi
hh Asidik tampon zeltiler zayf bir asidin kuvvetli bir baz ile
Tepkimelerde uygun indikatr seimi yaplmaldr. oluturduu tuzdur. Bu zeltilerde [H+] deeri aadaki
bant ile hesaplanr.
6Asit@
rnek11: 6H+@ = K a =
6Tuz@
pH
13 hh Bazik tampon zeltiler zayf bir baz ile bazn tuzundan olu-
an zeltilerdir.
6Baz@
7 6OH-@ = Kb .
6Tuz@
rnek13:
Eklenin HCI
100 zeltisi (mL) Oda scaklnda 0,2M NH3 ve 0,04M NH4Br tuzundan
oluan zeltinin pH deeri katr?
Oda scaklnda 200 mL hacimli KOH zeltisinin, molar
deriimi bilinmeyen HCI zeltisiyle titrasyonuna ait grafik (25C NH3 iin Kb = 2.104)
ekilde verilmitir.
NH3 ve NH4Br Bazik tampon zelti
Buna gre, HCI zeltisinin deriimi ka molardr? 6Baz@
6OH -@ = K .
B 6Tuz@
Za . Ma . Va = Zb . Mb . Vb
6OH -@ = 2.10 -4 .
0, 2
1 . Ma . 0,1 = 1 . 0,1 . 0,2 0, 04
Ma = 0,2 molar.- [OH] = 103
pOH = 3
pH = 11 olur.

SULU ZELTLERDE DENGE / znme ve kelme Dengeleri
hhZNME VE KELME DENGELER rnek14:

25C de 0,303 gram PbSO4 kullanlarak 1 litre doymu -
znrlk
zelti hazrlanyor.
hh Belirli bir scaklk ve basnta belirli bir miktar zcde -
Buna gre,
znen maksimum madde miktarna znrlk denir.
a) PbSO4'n sudaki molar znrl katr?
hh Belirli scaklk ve basnta zebileceinden daha az mad-
deyi zen karmlara doymam zelti, zebilecei ka- b) PbSO4'n znrlk arpm katr?
dar maddeyi zen karmlara doymu zelti, zebilece- (PbSO4 : 303 g/mol)
inden daha fazla maddeyi zen karmlara ar doymu
zelti, denir. 0, 303
a) nPbSO4 = 303 = 1.10 -3 mol
molar znrl 1 litre zeltiyi doygun hale getiren maddenin mol
says olup 1.103 moldr.
znrlk Dengesi b) PbSO4(k) Pb2+(suda) + SO42(suda)

- - -
1.10 3 mol 1.10 3 mol 1.10 3 mol
L L L
hh yonik katnn bir svda znmesiyle oluan ve kabn di- K = [Pb2+] . [SO42]
binde bir miktar katnn bulunduu doygun zeltide kat ile
K = 1.103 . 1.103
iyonlar arasnda denge oluur. znme ve kelme hzlar
K = 1.106 bulunur.
eit olmasna znrlk dengesi denilir.
hh Kat hal denge bantsnda yazlmaz.
rnek15:
znrlk arpm
Belli bir scaklkta Cu(NO3)2 katsnn znrlk arpm
Suda az znen tuzlarn denge sabitine znrlk arpm 128.1015 dr.
(K) denilir.
Buna gre Cu(NO3)2'nin saf sudaki znrl ka
mol
'dir?
L
rnek:
PbBr2(k) Pb2+(suda) + 2Br(suda)

Cu(NO3)(k) Cu+2(suda) + 2NO3(suda)
2+ 2
K= [Pb ].[Br ] X X 2x
+
AgI(k) Ag (suda) + I (suda) K = [Cu2+] . [NO31]2
128.1015 = x . (2x)2
K= [Ag+].[I] 128.1015 = 4x3
Ag(OH)(k) Ag+(suda) + OH(suda) x = 3.10 5 mol

L
K= [Ag+].[OH]

SULU ZELTLERDE DENGE / znme ve kelme Dengeleri
Doymuluk Doymamlk ve kelme rnek16:

hh zeltide kelmenin olabilmesi iin zeltideki iyon deri- MgF2'nin belirli scaklkta znrlk arpm 4.109 dr.
imlerinin denge durumunda olmas gereken deriimden
daha fazla olmas gerekir. Buna gre MgF2 iin;
hh zeltideki katya ait iyon deriimleri arpmna Q dersek a) 0,1 M Mg(NO3)2 zeltisindeki znrlk ka mol/L
dir.
Q = K ise zelti doymutur.
b) 0,1 M KF zeltisindeki znrlk ka mol/L dir?
Q > K ise kelme olur.
a) Mg(NO3)2 Mg2++ 2NO3
Q < K ise zelti doymamtr.
0,1 M 0,1 M
MgF2 Mg2+ + 2F
x x 2x
K[Mg2+] . [F ]2
4.109 = (0,1).(2x)2 x = 1.104M
b) KF K+ + F
0,1 M 0,1 M
znrle Etki Eden Faktrler MgF2 Mg +2F

2+
y y 2y
Scakln Etkisi K[Mg2+] . [F ]2

4.109 = y(101)2 y = 4.107M
hh Kat ve svlarn znrl genellikle scaklk arttka artar
yani endotermiktir.
hh Endotermik znen maddelerde scaklk arttrldnda rnek17:

denge rnler ynne ilerler ve iyon mol says artaca iin
Belli bir scaklkta PbI2'nn sudaki znrlk arpm
K deeri atar.
64.1013'tr.
hh Ekzotermik znen maddelerde ise scaklk arttrldnda
Buna gre PbI2'nin 0,2 molarlk KI zeltisindeki z-
denge girenler ynne kayar iyon deriimi azalaca iin K
mol
deeri azalr. nrl ka 'dir.
L
PbI2(k) Pb+2(suda) + 2I(suda)

Basn Etkisi XM XM 2xM
hh Kat ve svlarn znrlne basncn etkisi yoktur. Gaz- KI(k) K+1(suda) + I(suda)

larn znrl basn arttka artar. 0,2M 0,2M 0,2M
Ortak yon Etkisi K = [Pb+2] . [I]

64.1013 = x.(0,2 + 2x)2
hh Ortak iyon znrl azaltr. Le Chatelier ilkesine gre or- ihmal
tak iyondan kaynaklanan iyon deriimindeki art ile denge
x = 16.10 11 mol
girenler ksmna kayar ve znrlk azalr. L

SULU ZELTLERDE DENGE / Kompleks Oluma ve Ayrma Dengeleri
pH Etkisi rnein:
Bazik bir ortama asit zeltisi ilave edildiinde H+(suda) ve NH3 NH3
OH(suda) iyonlar ntrleerek suyu oluturur. Bu durum denge- 2+ N
Cu + Cu
nin rnler ksmna ilerlemesine sebep olur. znrlk artar.+ H H H
NH3 NH3
Cu2+ + 4NH3 [Cu(NH3)4]2+

rnek18: Cu2+ iyonu ile NH3 arasnda koordinasyon bileii oluur.
tC'de hazrlanan doygun Ca(OH)2 zeltisinin pH deeri
10'dur.
Buna gre, Ca(OH)2'nin znrlk arpm katr?
Ca(OH)2 Ca2+ + 2OH pH = 10

1
2 .104M 104M pOH = 4 Lewis Asitleri ve Bazlar
[OH] = 104M
K = [Ca2+][OH]2
hh Koordinasyon bileiklerinde elektron ifti veren maddelere
5 4 2 Lewis baz, elektron ifti alan maddelere ise Lewis asidi ad
K = 5.10 .(10 )
verilir.
K = 5.1013
BF3 + NH3 BF3 NH3
Lewis Lewis Koordinasyon

Asidi Baz Bileii
hhKOMPLEKS OLUMA VE AYRIMA rnek19:

DENGELER
[Fe(CN)6]4 kompleks yapsnda Lewis asidi ve Lewis
F F H bazn belirleyiniz.
B + N F B N H
F F H H H F H Fe2+ + 6CN [Fe(CN)6]4

hh B ile N atomlar arasnda oluan baa koordine kovalent Lewis Lewis Kompleks
Asidi Baz Bileii
ba ad verilir.

hh Koordine kovalent ba ieren molekllere koordinasyon bi-
leikleri ya da kompleks yaplar denir.
Sorusu
retmen
[Cr(NH3)3(H2O)3]CI3 bileiinin sistematik ad nedir?
Triakvatriamminkrom (III) klorr.

SULU ZELTLERDE DENGE / Kompleks Oluma ve Ayrma Dengeleri
Merkez Atom ve Ligand Koordinasyon Bileiklerinde Kararllk ve

Oluum Sabitleri
Koordinasyon bileiklerde merkez atom kopmleksin merkezin-
de olup pozitif ykl iyon ya da atomdur. Kompleks iyonlarn kararlln oluum denge sabiti (Koi) be-
lirler.
Merkez atom Lewis asidi zellii gsterir.
Hg2+ + 4CI [HgCI4]2
Koordinasyon bileiklerinde merkez atom ya da iyona bal
8HgCI 4B
2-
olan ntr molekl ya da anyonlara ligand ad verilir.
Kol =
8Hg 2+B6CI -@
4
Ligandlar Lewis baz zellii gsterir.
Merkez atoma bal olan ligant says koordinasyon ba say-

sdr.
rnek20: rnek21:
2+
[Fe(SCN)] koordinasyon bileiinin merkez iyon ve
[Ag(NH3)]+ kompleksinin oluum sabitini yaznz.
ligandn belirtiniz.
Fe3+ + SCN [FeSCN]2+

Ag+ + 2NH3 [Ag(NH3)2]+
Merkez Ligand
6Ag (NH3) 2@+
yon Kol =
6Ag+@6NH3@2

oluum sabiti ne kadar bykse kompleks o kadar kararldr.


SULU ZELTLERDE DENGE Konu Testi - 1
1. 25C'de pH deeri 4 olan bir zelti ile ilgili, 4. 0,1M 100mL H2SO4 zeltisi ile ka gram KOH kats
I. Asidik zellik gsterir kartrlsa son zeltinin pH deeri 7 olur?
II. pOH deeri 10'dur. (K: 39, O : 16, H : 1)
III. zeltiye su eklenirse pH deeri artar. A) 1,12 B) 2,24 C) 4,48

yarglarndan hangileri dorudur? D) 11,2 E) 22,4
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II MAVA.ZA = nB.ZB
D) II ve III E) I, II ve III 0,1 . 0,1.2 = nB.1

nB = 0,02 mol
pH = 4 ise asit
pH + pOH = 12 m m
n = M & 0, 02 = 56 m = 1,12 g
A
pOH = 10
Su eklenirse asidik zellik azalr, pH artar.
2. 1,7 gram NH3 ile hazrlanan 100mL sulu zeltinin pH 5. 0,1M HF ve 0,2M NaF tuzunu ieren tampon zeltinin
deeri katr? pH deeri katr?
6
(NH3 iin Kb = 1.10 NH3 : 17g/mol) (HF iin Ka = 2.104)
A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 11 A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
1, 7
17 = 0,1 mol NH3 + H2O NH4+ + OH ^0, 1h
[H+] = 2.104 = 104
1 ^0, 2h
0, 1
H = 0, 1 = 1M a +a +a pH = 4
a2 6
1 =1.10 a = 103
pOH = 3 pH = 11
3. 0,02 M HX zayf asidinin pOH deeri 8'dir. 6. 0,4 M 200mL NaOH zeltisine 0,2M olan H2SO4 ten ka
mL ilave edilirse tam ntrleme tepkimesi verir?
Buna gre HX zayf asidinin asitlik sabiti (Ka) katr?
A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 250
A) 1.10 8 B) 4.10 9 C) 5.10 11
0,4 . 0,2.1 = 0,2 . V . 2
D) 7.10 12 E) 8.10 12
V = 0,2L = 200mL
pOH = 8 pH = 6
HX H+ + X
2.102 106 106
^10- 6 h2
Ka = = 21 .10- 10 = 5.10- 11
2.10- 2

7. MgF2'nin belirli scaklktaki znrlk arpm 3,2.108'dir. 10. 100L doygun CaCO3 zeltisi hazrlamak iin ka gram
Buna gre MgF2'nin saf sudaki znrl ka mol/L CaCO3 kats gerekmektedir?
dir? (CaCO3 iin K = 8,1.109 CaCO3 : 100 g/mol)
A) 2.10 3 B) 3.10 3 C) 4.10 3 A) 0,4 B) 0,9 C) 1,8 D) 2,4 E) 3,6
3 3
D) 5.10 E) 6.10 CaCO3 Ca2+ + CO32
2+ s s
MgF2 Mg + 2F
s 2s s2 = 8,1.109
s = 9.105
4s3 = 3,2 . 108
n
9.105 = 100
s = 2.103M
3
n = 9.10
m
9.103 = 100
m = 0,9 g
11. [AI(OH)4] kompleksi ile ilgili,

8. Hidroliz tepkimeleri ile ilgili, M
erkez iyonu I olup Lewis II zellii gsterir.
I. Denge tepkimesidir.
O
H anyonu Lewis III zellii gsteren liganddr.
II. Konjuge asit - baz iftleri oluur.
Yukardaki cmlelerde bo braklan ksmlara sras ile
III. Ntr tuzlar hidroliz tepkimesi vermez. hangi szckler getirilmelidir?
I II III
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III A)
OH asidi baz
B) AI3+ asidi baz
Hidroliz tepkimeleri denge tepkimeleridir. Ntr tuzlar suda iyonlarna
ayrarak znr. C) AI3+
baz asidi
D) OH baz asidi
E) AI2+
asidi baz
Al3+ : Merkez Lewis asidi
OH : Ligand Lewis baz
9. Bileik znrlk arpm (K)

I. Ca3(PO4)2 [Ca2+]3. [PO43]2 12. Kompleks Oluum Sabiti (Kol)
2
II. PbCI2 [Pb2+] . [CI]2 I. [Zn(OH)4] 4,6.1017
III. Ag2CO3 [Ag2+] . [CO3] II. [Ag(CN)2] 5,6.1018
Yukarda verilen bileiklerin znrlk arpm ban- III. [Cu(NH3)4]2+ 1,1.1013

tlarndan hangileri yanltr? Yukarda koordinasyon bileiklerinin 25C'deki oluum sa-
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II bitleri verilmitir.
D) II ve III E) I, II ve III Komplekslerin kararllklarnn sralan nasldr?
Ag2CO3 2Ag+ + CO32 A) I > III > II B) II > III > I C) II > I > III
D) I > II > III E) III > I > III
Kol sabitleri kararllklarn belirler.
12. C 11. B 10. B 9. B 8. E 7. A 6. D 5. C 4. A 3. C 2. E 1. E Cevaplar

1. CH3COOH(suda) + H2O(s) CH3COO(suda) + H3O(suda) 4. 0,1 M 200mL H2SO4 zeltisi ile 0,1M 100mL KOH zelti-
tepkimesiyle ilgili, si kartrlyor.
I. Brnsted Lowry asit baz tanmna uyan tepkimedir. Buna gre oluan zeltideki H+ iyon deriimi ka
mol/L olur?
II. CH3COO , CH3COOH'n konjuge bazdr.
III. Tepkimede CH3COOH proton veren maddedir. A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5
0, 1. 0, 2. 2 - 0, 1. 0, 1. 1 0, 03
yarglarndan hangileri dorudur? 0, 3 = 0, 3 = 0,1 M
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III

CH3COOH + H2O CH3COO + H3O+
Asit 1 Baz 2 Baz 1 Asit 2
5. 0,18 M NH4CI tuzu iin,

I. Asidik tuzdur.
2. Oda scaklnda pH deeri 13 olan 2 litrelik KOH zel- II. Hidroliz tepkimesi vermez.
tisinde ka gram KOH znmtr?
III. pH deeri 5'tir.
(K : 39, O : 16, H : 1)
A) 2,6 B) 5,8 C) 11,2 D) 11,9 E) 2,4 (NH3 iin Kb = 1,8.105)
pH = 13 pOH = 1 [OH] = 101M A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
KOH K+ + OH D) I ve III E) I, II ve III
2.101 mol 101M.2L
Asidik tuzlar hidroliz olur.
m
2.101 = 56 m = 11,2
NH4+ + H2O NH3 + H3O+
Q2 1.1014
0, 18 = 1, 8.10- 5
Q = 105M
pH = 5
3. pH
10
7 6. Dibinde kats olmayan doymu CuCI2 zeltisine sabit s-

caklkta KCI kats ekleniyor.
Buna gre,
Eklenen asit zeltisi (mL)
20 I. Bir miktar CuCI2 kats ker.
pH deeri 10 olan 200mL KOH zeltisine 20 mL 10 M 3
II. zeltideki CI iyonlarnn deriimi artar.
kuvvetli asit eklendiinde pH = 7 oluyor. III. CuCI2 katsnn znrlk arpm sabiti artar.
Buna gre, asidin tesir deerlii katr? yarglarndan hangileri dorudur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
4 3
10 .0,2.1 = 10 .0,02.ZA D) II ve III E) I, II ve III
ZA = 1 Kc sadece scakla baldr.

7. 25C'da BaCO3 iyonik katsnn znrlk arpm 8,1.109 10. PbCI2 katsnn belirli scaklktaki znrlk arpm
tur. 32.109 dir.
Buna gre saf sudaki znrl ka molardr? Buna gre PbCI2'nin ayn scaklkta znrl ka
A) 3.10 5 B) 6.10 5 C) 9.10 5 mol/L'dir?
D) 18.10 5 E) 36.10 5 A) 1.10 3 B) 2.10 3 C) 3.10 3
s2 = 8,1.109 D) 4.10 3 E) 5.10 3

s = 9.105 4s3 = 32.109
s = 2.103M
8. Belirli scaklkta znrlk arpm 4.109 olan CaF2 11. [Fe(SCN)]2+ koordinasyon bileii ile ilgili,
ile ilgili, I. Fe3+ merkez iyonudur.
I. Saf sudaki znrl 2.10 3 M'dr. II. SCN lewis bazdr.
II. 0,1 M Ca(NO3)2 zeltisindeki znrl 1.10 4 M'dr. III. Kompleks katyonudur.
III. 0,1 M KF zeltisindeki znrl 4.10 7

M'dr. yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve III E) II ve III Tm ncller dorudur
4s3 = 4.109 Fe3+ + SCN [Fe(SCN)]2
s = 103M Merkeziyon Ligand
12. Aada verilen koordinasyon bileiklerinden hangisi-

nin karsnda verilen oluum dengesi bants yanl-
9. Belirli bir scaklkta 0,1 M AgNO3 zeltisinin 2 litresin- tr?
de ka mol AgCI znmtr? (AgCI iin K=1.1010) 8Ag ^NH 3h2B
+
A) [Ag(NH3)2]+
6Ag+@. 6NH 3@2
K ol =
A) 1.10 10 B) 2.10 10 C) 2.10 9
D) 4.10 9 E) 5.10 9 6Fe ^SCNh@2+
B) [Fe(SCN)]2+
6Fe 3+@. 6SCN-@
K ol =
AgNO3 Ag+ + NO3

6Cr ^OHh4@
0,1M
-
AgCI Ag+ + CI C) [Cr(OH) 4]
6Cr 2+@. 6OH-@4
K ol =
a a
a.0,1 = 1010
6PbI 4@ -
2
D) [PbI4]2
6Pb 2+@. 6I-@4
a = 109 K ol =
n
109 = 2
8HgCI 4B
2-
n = 2.109 E) [HgCI4]2
6Hg+@. 6CI-@4
K ol =
6HgCI4@2-
6Hg 2+@6CI- @4
12. E 11. E 10. B 9. C 8. E 7. C 6. C 5. D 4. A 3. A 2. C 1. E Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
KMYA VE ELEKTRK
Ykseltgenme, ndirgenme Tepkimeleri - Elektrotlar ve
Elektro Kimyasal Hcreler - Elektroliz
13
hhYKSELTGENME, NDRGENME hh Bir elementin kimyasal tepkimeye girme isteine aktiflik denir.
TEPKMELER hh Metallerde, elektron verme istei daha fazla olan metallin ak-
tiflii daha fazladr.
Redoks Tepkimeleri
hh Ametallerde elektron alma istei daha fazla olan ametal daha
Ykseltgenme: aktiftir.
hh Atom ya da iyonun elektron kaybetmesi ile kaybettii elektron
says kadar (+) ykle yklenip deerliinin artmasna denir.
ndirgenme:
hh Atom ya da iyonun elektron alarak deerlik saysnn azalma-
sna indirgenme denir.
rnek2:
hh Kimyasal tepkimede elektron alveriinin gerekletii tep-
kimelere denir. X Z
Na Na+ +e
Ykseltgenme
Fe2+ Fe3+ + e
Y+ Y+
N0 + 3e N3
ndirgenme
Mn7+ + 5e Mn2+ I II
hh Ykseltgenen bir madde karsndaki atom ya da iyona elekt- Yukarda verilen ekillerde I. kaptaki X ubuunda zamanla
ron vererek indirgedii iin indirgen zellik gsterir. anma gzlenirken II kaptaki Z ubuunda anma gzlem-
hh ndirgenen madde ise karsndaki atom yada iyonun elekt- lenmemitir.
ronu alarak ykseltgenmesini salar. Bu sebeple ykseltgen Buna gre, X, Y ve Z metallerinin aktifliklerini bykten
zellik gsterir. ke sralaynz.
rnek1:
Cu(k) + Fe3+(suda) Cu+(suda) + Fe2+(suda) tepkimesi iin; X > Y > Z'dir.
a) Ykseltgenen madde hangisidir?

b) ndirgenen madde hangisidir?
c) Hangi madde indirgendir?
hh Tepkimelerde yksetgenme eilimi fazla olan element yk-
d) Hangi madde ykseltgendir?
seltgenirken, indirgenme eilimi fazla olan element indirgenir.
a) Cu(k)
hh Elementin ykseltgenme srasnda oluan potansiyele yk-
b) Fe3+(suda)
seltgenme potansiyeli denir.
c) Cu(k)
d) Fe3+(suda)

KMYA VE ELEKTRK / Ykseltgenme, ndirgenme Tepkimeleri
Li(k) Li+(suda) + 1e E = +3,05 volt Metallerde Anma ve znme

K(k) K+(suda) + 1e E = +2,93 volt
hh Bir metal ubuk kendisinden daha aktif olan bir metalin zel-
Mg(k) Mg2+(suda) + 2e E = +2,37 volt
tisinde zamanla anr.
Ba(k) Ba2+(suda) + 2e E = +2,90 volt
Al(k) Al3+(suda) + 3e E = +1,66 volt hh Aktif olan metal ykseltgenir ve zeltisinde iyon haline ge-
erken pasif olan metal indirgenir.
Zn(k) Zn2+(suda) + 2e E = +0,76 volt
Pb(k) Pb2+(suda) + 2e E = +0,12 volt
H2(k) 2H+(suda) + 2e E = 0,00 volt
RNEK:
Cu(k) Cu2+(suda) + 2e E = 0,34 volt
Mg(k) Mg(k) Mg2+(suda) + 2e E = +2,37 volt
hh 25C'da baz elementlerin standart ykseltgenme potansiyel-
Cu(k) Cu2+(suda) + 2e E = 0,34 volt
leri tabloda verilmitir.
Magnezyum metalinin yksetgenme potansi-
hh Ykseltgenme potansiyeli byk olan metaller ykseltgenme Cu2+
yeli Bakr metalinden daha yksek olmasn-
potansiyeli kk olan metallerden daha aktiftir. SO42
dan dolay Mg'nin aktiflii daha fazladr. Bu
hh Taneciklerin indirgenmesi srasnda oluan potansiyele indir- sebepten Mg metali ykseltgenir ve Mg ubuu zamanla anr.
genme potansiyeli denir. Cu2+ iyonlar ise indirgenerek kat hale geer.
Pb2+(suda) + 2e Pb(k) E = 0,13 volt Mg(k) + Cu2+(suda) Mg2+(suda) + Cu(k)

Sn2+(suda) + 2e Sn(k) E = 0,14 volt tepkimesi kendiliinden gerekleir.
Fe2+(suda) + 2e Fe(k) E = 0,44 volt
Zn2+(suda) + 2e Zn(k) E = 0,76 volt
Be2+(suda) + 2e Be(k) E = 1,86 volt
rnek3:
Na+(suda) + 1e Na(k) E = 2,71 volt
Ba2+(suda) + 2e Ba(k) E = 2,90 volt Aada X, Y ve Z metallerinin zeltilere batrlm ekli
Au3+(suda) + 3e Au(k) E = +1,50 volt
gsterilmitir.
X Y Z
25C'da baz taneciklerin standart indirgenme potansiyelleri ve-
rilmitir.
Not Y2+ Z2+ X2+

Yksetgenme ve indirgenme tepkimeleri ters evrildiinde
I II III
potansiyel deer iareti deiir.
RNEK: I ve II. kaplarda bulunan X ve Y metallerinin zamanla an-

d, III. kapta bulunan Z metalinde herhangi bir deiimin
Pb2+(suda) + 2e Pb(k) E = 0,13 volt olmad gzlenmitir.
Pb(k) Pb2+(suda) + 2e E = +0,13 volt Buna gre, X, Y ve Z metallerinin aktiflik sras nasldr?
A) X > Y > Z B) X > Z > Y C) Z > X > Y

D) Y > Z > X E) Y > X > Z
Au3+(suda) + 3e Au(k) E = +1,6 volt
X>Y>Z
Au(k) Au3+(suda) + 3e E = 1,6 volt

hh Tepkime iyon tepkimesi ise asidik ortamda H+, bazik ortamda

Not OH kullanlarak yk denklii salanr.
Ykseltgenme potansiyeli hidrojenden yksek olan metal- hh Hidrojen saysn eitlemek iin H2O kullanlr.
ler asitlerle tepkimeleri sonucunda H2 gaz karrlar. hh Bir maddenin yksetgen ya da indirgen zellik gstermesi
sadece verilen tepkimeye zgdr. Bir tepkimede ykseltgen
olan bir madde baka bir tepkimede indirgen zellik gste-
rnek4:
rebilir.
X, Y ve Z metalleri H2SO4 sulu zeltilerine atldklarnda hh Tepkimenin redoks tepkimesi olup olmadn anlayabilmek
X ve Y metalleri znrken Z metali znmyor. iin tepkimeye katlan maddelerin ykseltgenme basamakla-
rnn deiip deimediine baklr.
Y
metali znrken H2 gaz oluuyor. X'ten H2 gaz
olumuyor.
Buna gre,
I. Z en pasif metaldir.
Baz tek atomlu iyonlarn ykseltgenme basamaklar tabloda ve-
II. Y metalinin ykseltgenme potansiyeli hidrojenden daha
rilmitir.
yksektir.
III. Aktiflikleri Y > X > Z eklindedir. +1 +2 +3 1 2 3
H+ Be2+ Al3+ F O2 N3
Li+ Mg2+ Cl S2 P3
D) II ve III E) I, II ve III Na+ Ca2+ Br
Z metalinde znme yani anma olmad iin en pasif metaldir (I doru). K+ Sr2+ I
Ykseltgenme potansiyeli hidrojenin ykseltgenme potansiyeliden daha fazla Rb+ Ba2+
olan metaller asitler ile tepkimesi sonucunda H2 gaz karr. (II doru)
X H2 gaz karmad iin ykseltgenme potansiyeli hidrojeninkinden dk Fr+ Ra2+
olup aktiflikleri Y > X > Z eklindedir. (III doru)
Zn2+
Redoks Tepkimelerinin Denkletirilmesi Baz deiken deerlik alan metallerin ykseltgenme basamak-
lar
hh Ykseltgenme ve indirgenme olaylarnn gerekletii tepki-
+1 +2 +3 +4 +6
meler redoks tepkimeleridir.
Cu+ Cu2+ Fe3+ Pb4+ Cr6+
Denklem Denkletirme Kurallar Hg+ Hg2+ Cr3+ Sn4+ Mn6+
hh Elementlerin deerlikleri sembollerinin zerine yazlr. Fe2+ Mn4+
hh Deerlik deitiren elementler tespit edilir. Pb2+
hh Ykseltgenme ve indirgenme yar tepkimeleri ayr ayr yazlr. Sn2+
hh Alnan ve verilen elektron saysnn eit olmas iin uygun sa- Mn2+
ylar katsay olarak kullanlr.

Baz kklerin ykleri tablodaki gibidir. hh ki ya da daha ok atomdan olumu iyonlarda atomlarn yk-
+1 1 2 3 seltgenme basamaklar toplam iyon ykne eittir.
NH4 + OH SO4 2 PO43 (OH O = 2 H = +1) (CO32 O = 2 C = +4)

H3O+ NO3 SO32 PO33 hh Bir bileikteki atomlarn ykseltgenme basamaklar toplam
NO2 CO3 2 sfrdr.
CN MnO42 LiOH Li = +1 O = 2 H = +1
MnO4 CrO4 2
HCO3
CH3COO
hh Element atomlarnn ykseltgenme basamaklarn belirtmek

iin baz kurallarn belirlenmesi gerekir. rnek5:
hh Serbest haldeki element atomlarnn ykseltgenme basama- Aada verilen bileik ve iyonlarda alt izili atomlarn
sfrdr. ykseltgenme basamaklarn bulunuz.
(Na, Zn, H2, O2) a) KMnO4 b) Na2SO4 c) ZnCO3
hh Tek atomdan oluan iyonun ykseltgenme basama o iyo- d) Li3PO4 e) HCO3 f) MnO4
nun ykne eittir.
a) K Mn O4 b) Na2 SO4 c) ZnCO3
(Hg+1, Fe+3, F)
+1 + Mn + 4x(2) = 0 2x1 + S + 4x(2) = 0 +2 + C + 3x(2) = 0
hh Hidrojen metallerle yapm olduu bileiklerde 1, ametaller- Mn = +7 S = +6 C = +4
le yapm olduu bileiklerde +1 ykseltgenme basamana
sahiptir. d) Li3 P O4 e) H C O3 f) Mn O4
(LiH bileiinde H = 1, HBr bileiinde H = +1) 3x 1 + P + 4x(2) = 0 +1 + C + (-2)x3 = 1 Mn + 4x(2) = 1

P = +5 C = +4 Mn = +7
hh Oksijenin bileiklerindeki ykseltgenme basama genellikle
2'dir. Fakat peroksitlerde 1, Florla yapt bileikte +2 yk-
seltgenme basamana sahip olur.
H2O'da O = 2
H2O2'de O = 1 hh Redoks tepkimeleri denkletirilirken alnan ve verilen elektron

saylar eitlenmelidir. Deerlik ve yar tepkime yntemleri ile
OF2'de O = +2 redoks tepkimeleri denkletirilebilir.
hh 1A grubu metalleri daima +1, 2A grubu metalleri daima +2
ykseltgenme basamana sahiptirler.
Yar tepkime yntemi;
Na2O de Na = +1
C + HNO3 CO2 + NO2 + H2O
MgCl2 de Mg = +2
hh tepkimesini denkletirelim. ncelikle her bir atomun ykselt-
hh Halojenlerin ykseltgenme basama genellikle 1 dir. F da- genme basamaklarn tespit edip, ykseltgenen ve indirge-
ima 1 deerlik alr. Fakat Cl, Br, I kendisinden daha elekt- nen maddeleri bulalm.
ronegatif bir elemente kar +1 ile +7 arasnda deerlikler 0 +1 +5 2 +4 2 +4 2 +1 2
alabilir. C + H N O3 C O2 + N O2 + H2 O
KClO'da Cl = +1 HBrO4'de Br = +7 sonra ykseltgenme ve indirgenme iki yar tepkimesini yazalm.

Alnan verilen elektron saylar eitlendiinde;

rnek7:
Ykseltgenme: C CO2 + 4e / x 1
MnO4 + NH3 MnO2 + NO2 (Bazik ortam)
ndirgenme: HNO3 + 1e NO2 / x 4
_____________________________________ denklemini en basit tamsaylar ile denkletiriniz.
Redoks: C+ 4HNO3 CO2 + 4NO2 3e alm.
hh Son ilem olarak redoksa katlmayan atomlarn denklii sa- MnO4 + NH3 MnO2 + NO2
lanarak denklem denkletirme tamamlanr. 7e vermi.
7x/ MnO4 + 3e MnO2 (ndirgenme yar tepkimesi)
C + 4HNO3 CO2 + 4NO2 + 2H2O 3x/ NH3 NO2 + 7e (Ykseltgenme)
_______________________________________________
7MnO4 + 21e + 3NH3 7MnO2 + 3NO2 + 21e
hh Deerlik yntemi ile denkletirme, Ana denklemde katsaylar yazlr.
7MnO4 + 3NH3 7MnO2 + 3NO2
HNO3 + H2O NO + S + H2O tepkimesini denkletirelim. Bazik ortamda olduu iin () iyon says az olan sa ksma iyon yk eitlii
salanacak sayda OH ilave edilir.
ncelikle atomlarn deerlii bulunur. 7MnO4 + 3NH3 7MnO2 + 3NO2 + 7OH
3e alm Oksijen ve Hidrojen saysn eitlemek iin sa tarafa H2O ilave edilir.
7MnO4 + 3NH3 7MnO2 + 3NO2 + 7OH + H2O
+1 +5 2 +1 2 +2 2 0 +1 2
H N O3 + H2S NO + S + H2O
2e vermi
Alnan ve verilen elektron saylar eitlendiinde,

2 x 3e = 6e hhELEKTROTLAR VE ELEKTROKMYASAL
2HNO3 + 3H2S 2NO + 3S + H2O HCRELER
3x 2e = 6e
hh Kendiliinden gerekleen indirgenme ve ykseltgenme tep-
hh Son olarak redoksa katlmayanlarn denkletirilmesiyle tepki- kimeleri ayr kaplarda iletken tel ile balanp tuz kprs iki
me denkletirilmi olur. kabada gelicek ekilde yerletirildiinde oluan potansiyel
fark ile elektrik enerjisi elde edilir. Elektrik enerjisinin retildii
2HNO3 + 3H2S 2NO + 3S + 4H2O
bu sistemlere pil sistemi denir.
hh Asidik ya da bazik ortamda denkletirme yaplrken yk denk-
liinin salanmas gerekir. hh Ykseltgenmenin olduu kapta elektronlar iletken tel ile indir-
genmenin gerekletii kaba geer.
hh Asidik ortamda H+ iyonu ile, bazik ortamda OH iyonuyla yk
denklii salanr. hh Ykseltgenmenin gerekletii yar hcreye anot, indirgen-
menin gerekletii yar hcreye katot kab denir.
rnek6:
hh Anot ve katot kaplar ierisinde iyonlam madde bulunduu
Sn2+
+ NO3 Sn4+ + NO iin zeltide iyon hareketi ile elektrii iletir. Elektrii ileten
tepkimesini asidik ortamda en kk tam saylarla denk- zeltilere elektrolit denir.
letiriniz. hh Elektrolit iine daldrlan metal tel veya levhaya elektrot denir.
Ykseltgenme: Sn+2 Sn+4 +2e / x3 hh Tuz kprs ise anot ve katot kaplarnda gerekleen yk-
ndirgenme: NO3 + 3e NO / x2
_____________________________________ seltgenme ve indirgenme tepkimeleri sonucunda bozulan
Ykseltgenme: 3Sn+2 3Sn4+ + 6e yk denkliinin tekrardan olumasn salar. Bu sebepten tuz
ndirgenem: 8H+ + 2NO3 + 6e 2NO + 4H2O
_____________________________________ kprsnde suda ok iyi iyonlaabilen tuz bulunur.
Redoks: 3Sn2+ + 2NO3 + 8H+ 3Sn4+ + 2NO + 4H2O eklinde olur.

KMYA VE ELEKTRK / Elektrotlar ve Elektro Kimyasal Hcreler
V rnek8:
Zn Tuz kprs
Cu
+ V
iletken tel
Pb Tuz kprs
Ag
2
Zn 2+ SO42 Cu
2+
SO4
Zn2+ SO42 Cu2+ SO4
2
1 M ZnSO4 1 M CuSO4 Pb
2+
zeltisi zeltisi NO4

Ag
+
NO3
ANOT KABI KATOT KABI
1 M Pb(NO3)2 1 M AgNO3
Zn(k) Zn2+(suda) + 2e E = +0,76 volt 1. kap 2. kap
Cu(k) Cu2+(suda) + 2e E = 0,34 volt Pb(k) Pb2+(suda) + 2e E = +0,12 volt
hh Zn metalinin ykseltgenme potansiyeli deeri Cu metalin- Ag(k) Ag+(suda) + 1e E = 0,80 volt

den daha yksek olduu iin Zn metali ykseltgenirken Cu2+
Yukarda verilen pil sistemine gre,
iyonlar indirgenir.
I. 1. kaptaki Pb2+ iyon deriimi zamanla artar.
hh Anot kabnda ykseltgenme gerekleirken II. 2. kaptaki Ag kat ktlesi artar.
Zn(k) Zn2+(suda) + 2e E = +0,76 volt III. Pil gerilimi +0,92 volttur.
Zn levhasnn ktlesi zamanla azalr. yarglarndan hangileri dorudur?
Zn2+ iyon deriimi zeltide artar. Bu sebepten tuz kprsn-
deki ykl iyonlar anot kabna geer
hh Katot kabnda indirgenme gerekleir.
1. kap (anot) Pb Pb2+ + 2e E0 = 0,12 V
Cu2+(suda) + 2e Cu(k) E = +0,34 volt
2. kap (katot) Ag+ + 1e Ag E0 = 0,80 V X 2
Cu levhasnn ktlesi zamanla artar.
Elektrolitteki Cu2+ iyon deriimi azalaca iin tuz kprsn- Pb + 2Ag+ Pb2+ + 2Ag E0 = 0,92V
den (+) ykl iyonlar katot kabna gei yapar.
Net Pil Denklemi ve Pil Potansiyeli

hh Anot ve Katot kabnda gerekleen reaksiyonlar ykseltgen-
Pil Sisteminin ematik Gsterimi
me ve indirgenme sonucunda alnan - verilen elektron sayla-
r eit olacak ekilde uygun katsaylar getirilerek taraf tarafa Zn ve Cu elektrotlar ve Zn2+ ve Cu2+ iyonlar ieren zeltiler
toplanr ve net pil denklemi elde edilir. kullanlarak hazrlanan pil sistemini ele alalm.
hh Pil potansiyelleri de toplanarak net pil denkleminin potansiyeli Zn Zn2+ + 2e E = 0,76 V
bulunmu olur. Elektron saylarn eitlemek iin getirilen kat
Cu Cu2+ + 2e E = 0,34 V
saylar pil potansiyelini etkilemez.
Anot kabnda Zn(k) Zn2+(suda) + 2e E = +0,76 volt
Zn | Zn2+ || Cu2+ | Cu (Pil emas)
Katot kabnda Cu2+(suda) + 2e Cu (k) E = +0,34 volt
Anot Katot
Net pil denklemi Zn(k) + Cu2+(suda) Zn2+(suda) + Cu(k) Tuz kprs
E = +1,10 volt

hh Zn2+ iyon deriimi artarsa denge reaktifler ynnde kayar ve

rnek9:
pil gerilimi azalr.
Al | Al3+ || Ag+ | Ag hh Deriimin pil gerilimi zerine olan etkisini Nerst incelemitir.
1 2
hh Nerst eitliine gre pil potansiyeli,
Yukarda ematik gsterimi verilen pil sistemi ile ilgili, 0,06 [Anot]
Epil = Epil .log ile hesaplanr.
I. Tuz kprsndeki anyonlar 1. blmeye akar. n [Katot]
II. Zamanla Ag+ iyon deriimi azalr. Epil: Standart olmayan koullarda pil potansiyeli
III. Standart pil gerilimi 2,46 volt'tur. Epil: Standart koullardaki pil potansiyeli
yarglarndan hangileri dorudur? n: alnan ya da verilen elektron says
(Al Al3+ + 3e E = 1,66 V, Ag Ag+ + e E = 0,80 V)
1. yar blme anot ve 2. yar blme katottur. Tuz kprsndeki anyonlar 1. kaba
akar. Katot zeltisindeki Ag+ iyonlar deriimi zamanla azalr. rnek10:
Anot: Al Al3+ + 3e E = 1,66 V
Nikel elektrodun Ni(NO3)2 zeltisine, Pb elektrodun Pb(NO3)2
Katot: Ag+ + e Ag E = 0,80 V
___________________________________________
zeltisine daldrlmas ile ekildeki galvanik hcre olutur-
Pil: Al + 3Ag+ Al3+ + 3Ag Epil = 2,46 V mutur.
Buna gre, bu galvanik hcrenin pil potansiyelini bu-

lunuz.
V
Ni Tuz kprs
Pb
Elektrot Potansiyelini Etkileyen Faktrler

Deriimin Etkisi (Nerst Eitlii) 1 M Ni(NO3)2 0,1 M Pb(NO3)2
hh Standart elektrot potansiyeli 1 M'lik anot ve katot zeltileri Ni Ni2+ + 2e E = 0,25 V

iin bulunan deerlerdir. Ancak anot ve katot zelti deriim-
leri 1 M'dan farkl olabilir. Bu zeltilerin deriimleri pil gerili- Pb Pb2+ + 2e E = 0,13 V
mini etkiler. Piller altka pil potansiyeli zamanla azalr ve ncelikle anot ve katot elektrotlarn tespit edelim.
pil biter. Pilin bitmesi sistemin dengeye ulatn gsterir. Ykseltgenme potansiyeli byk olan Ni(k) anot, kk olan Pb ise katottur.
Anot: Zn(k) Zn2+ + 2e E = 0,76 Volt zelti deriimleri 1 M'dan farkl olduu iin Nerst eitlii kullanlarak hesap-
lama yaplr.
Katot: Hg2+ + 2e Hg(k) E = +0,85 Volt Anot: Ni(k) Ni2+ + 2e E = 0,25 V
__________________________________________
Katot: Pb2+ + 2e Pb(k) E = 0,13 V
________________________________________________
Pil: Zn(k) + Hg2+ Zn2+ + Hg(k)
Pil: Ni(k) + Pb2+ Ni2+ + Pb(k) Epil = 0,12 V
Le Chatelier ilkesine gre pil potansiyelini yorumlarsak; Epi = Epil 0,06 .log. 1
n 0,1
hh Hg2+ iyon deriimi artarsa denge rnler ynne kayar ve pil Epil = 0,12 0,06 .1
2
gerilimi artar. Epil = 0,09 volt bulunur.

rnek11: Nerst eitliine gre,

0,06 [Ag+ seyreltik]
Epil = Epil .log
V
n [Ag+ deriik]
0,06 (0,01)
Mg Tuz kprs Epil = 0,00 .log
Al 1 1
Epil = 0,12 V
1 M Mg(NO3)2 1 M Al(NO3)2
Scakln Etkisi:
I. II. hh Pil tepkimeleri ekzotermik tepkimelerdir. Le Chatelier ilkesine
gre, scaklk arttrldnda pil potansiyeli azalr.
Mg Mg2+ + 2e E = 2,37 V
Zn(k) + Ni+2 Zn+2 + Ni(k) + s
Al Al3+ + 3e E = 1,66 V
hh Scaklk azaltldnda denge rnler ynne ilerler ve pil po-
Yukarda verilen pil sistemi ile ilgili aadakilerden han- tansiyeli artar.
gisi yanltr?
A) Mg elektrodu anottur.
rnek12:
B) Al elektrodu "+" ykl elektrottur.
C) Pil potansiyeli 0,71 volttur. V
Cu Tuz kprs
D) 1. kaba su eklenirse pil potansiyeli azalr. Cu
E) 2. kapta zamanla Al3+ iyon deriimi azalr.

1. kap anottur. Anot kabna su eklenirse pil potansiyeli artar.
X M Cu(NO3)2 Y M Cu(NO3)2
1. kap 2. kap
Deriim Hcresi:
Yukarda verilen pil sistemi alrken d devrede elektron-
hh Anot ve katot elektrotlar ayn olup zelti deriimleri farkl
lar 1. kaptaki elektrottan 2. kaba doru hareket eder.
olan hcrelerin oluturduu pillere deriim pili denilir.
Buna gre,
hh Seyreltik olan zeltiye batrlan elektrot anot, deriik olan - I. Y > X'tir.
zeltiye batrlan elektrot katot elektrotudur. II. 2. kaba bir miktar su eklenirse pil durabilir.
V III. 1. kaba bir miktar Na2S kats eklenirse pil potansiyeli
Tuz kprs artar.
Ag(k) Ag(k)
yarglarndan hangileri dorudur? (CuS znrl az
iyonik bir katdr.)
0,01 M 1M
AgNO3 AgNO3 D) II ve III E) I, II ve III
1. kap anot 2. kap katottur. Y > X olur.

Anot: Ag(k) Ag1+ + e E = 0,80 V
2. kaba su eklenirse deriim azalr, pil potansiyeli azalr ve pil durabilir.
Katot: Ag1+ + 1e Ag(k) E = +0,80 V
________________________________________ Cu2+ + S2 CuS(k)
Pil: Ag(k) + Ag1+ Ag1+ + Ag(k) E = 0,00 V 1. kapta Cu2+ iyon deriimi azalr, pil potansiyeli artar.

Pil eitleri Kurunlu Akmlatr (AK)

hh Piller elektrik enerjisi salama kapasitesi bakmndan farkllk hh Anot elektrot olarak Pb plakalar, katot olarak PbO2 plakalar
gsterirler. ve elektrolit olarak H2SO4 zeltisi kullanlarak oluturulan
pillerdir.
hh Yaygn olarak kullanlan piller ve zelliklerini inceleyelim:
hh Pil tepkimeleri:
Anot: Pb(k) + H2SO4(suda) PbSO4(k) + 2H+(suda) + 2e
Katot: PbO2(k)+H2SO4(suda)+2H++2e PbSO4(k)+2H2O(s)

__________________________________________________
Zn / MnO2 Pili (Kuru Pil)
Pil: Pb(k) + PbO2(k) + 2H2SO4(suda) 2 PbSO4(k) + 2H2O(s)
hh Fransz mhendis Georges Leclanche tarafndan kefedil-
mitir. hh Pil tepkimesi tersinir olduu iin akler arj edilebilir.
hh Pilin anot ksm mangandioksit (MnO2) karbon ubuk katot

zellii gsterir. Elektrolit, NH4Cl ve ZnCl2 nin sulu zelti-
sidir.
hh Pildeki tepkimeler,
Anot: Zn(k) Zn2+ + 2e Kat Hal Li-yon Pili

Katot: 2MnO2(k) + 2NH4 + + 2e Mn2O3(k) + 2NH3 + H2O
hh Bu pillerde anot olarak Lityum, katot olarak da RiS2 ya da
eklindedir.
V6O13 kullanlr.
hh Zn MnO2 pilinin maksimum pil potansiyeli 1,5 volttur. al-
hh Pil tepkimeleri,
t srece pil potansiyeli der. Gerekleen bu redoks tep-
kimeleri tersinir olmad iin bu piller arj edilemez. Anot: Li(s) Li+ + e
Katot: TiS2 + e TiS2

hh Radyolarda, el fenerlerinde vb. kullanlr. _______________________
Pil: Li(s) + TiS2 Li+ + TiS2
eklindedir.
Civa Pili
hh Cep telefonlar, diz st bilgisayarlar gibi elektronik cihazlar-
hh Bu pilde inko kap anot, civa (II) oksit katot grevi grr. da kullanlr. arj edilebilir fakat mrleri ksadr.
hh Pillerde tepkimeler,
Anot: Zn(k) + 2OH(suda) ZnO(k) + H2O(s) + 2e
Katot: HgO(k) + H2O(s) + 2e Hg(s) + 2OH

_____________________________________________
Pil Zn(k) + HgO(k) Hg(s) + ZnO(k)

hhELEKTROLZ
eklindedir.
Galvanik hcreler Epil > 0 olduu iin istemli gerekleen ve
gerekleirken enerji veren sistemlerdir. Epil < 0 olduu durum-
hh Civa piller daha ok tp ve elektronik sanayide kullanlr. Yak- da pil almaz. Ancak pil sistemine Epil deerinden daha byk
lak pil potansiyeli 1,35 volt olup uzun mrldr. bir potansiyel uygulanrsa pil sistemi gerekleir.
Sorusu
retmen
Li - iyon pillerinin en nemli dezavantaj nedir?
Pil retildii gnden itibaren kullanlmasa dahi mr azalr.

KMYA VE ELEKTRK / Elektroliz
Kendiliinden istemli ekilde gereklemeyen redoks tepkimele- hh Suyun elektolizinde Hoffman voltmetresi kullanlr. Bu volt-
rinin elektrik akm uygulanarak gerekletirilmesine denir. metrede platin veya paslanmaz elikten yaplm elektrotlar
kullanlr.
Zn(k) / Zn2+ // Pb2+ / Pb(k) Epil = 0,62 volt
hh Suyun elektrolizinde,
Bu pil tepkimesinin tersi yazlrsa,
Anot: 2H2O(s) 4H+(suda) + O2(g) + 4e E = 1,23 V
Pb(k)/Pb2+ // Zn2+ / Zn(k) Epil = 0,62 volt
Katot: 4H+(suda) + 4e 2H2(g) E = 0,00 V
Bu tepkimenin gerekleebilmesi iin pil sistemine 0,62 volttan ________________________________________________
daha byk potansiyel uygulanmaldr. Pil potansiyelinden daha
Net: 2H2O(s) 2H2(g) + O2(g) Epil = 1,23 V
yksek potansiyel uygulama ilemine ar gerilim denir.
rnek13:
Not
Zn2+ + Cu(k) Zn(k) + Cu2+ Epil = 1,10 V
Yukarda verilen redoks tepkimesiyle ilgili, Elektroliz sisteminde elektrokimyasal pillerden farkl olarak
I. stemsiz bir tepkimedir. anyonlar anotta ykseltgenirken, katyonlar katot da indir-
II. Elektrik enerjisi harcanarak tepkime gerekleir. genir.
III. Sisteme 1,5 volt potansiyel uygulanrsa tepkime gerek-
leir.
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III rnek14:

Saf suyun normal koullarda elektrolizi sonucunda anotta
11,2 litre gaz toplanmaktadr.
Epil = 1,10 V olduu iin tepkime istemsizdir. Bu tepkimenin gereklemesi iin
elektrik enerjisi harcanmaldr. Sisteme 1,10 volttan daha byk gerilim uygu- Buna gre,
lanrsa tepkime gerekleir. I. Anotta toplanan gaz O2(g)'dir.
II. Katotta toplanan gazn hacmi 22,4 litredir.
III. Katotta toplanan gaz 2 moldr.
Suyun Elektrolizi A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
hh 25C scaklkta 1 atm basnta su bileenlerine ayrmas D) II ve III E) I, II ve III
kendiliinden gereklemez. Bileenlerine ayrlmas iin d-
ardan enerji verilmesi gerekir. Su elektolizinde anotta O2(g) eklinde hidroliz olur.
2H2O(s) 2H2(g) + O2(g) Epil = 1,23 V Su 2H2O(s) 2H2(g) + O2(g) eklinde hidroliz olur.
Bu tepkimeye gre
hh Bu tepkimenin gerekleebilmesi iin 1,23 volttan daha b- 1 litre O2(g) oluurken 2 litre H2(g) oluur.
yk bir potansiyele ihtiya vardr. Bu olay suyun elektrolizidir. 11,2 litre O2(g) oluurken ? litre H2(g) oluur.
___________________________________________
Saf suyun iyonlamas az olduu iin elektrolizi yava olur.
x = 22,4 litre H2 oluur.
Elektrolizi hzlandrmak iin H2SO4 ve KOH gibi elektrolit -
n = 22,4 = 1 mol H2 moldr.
zeltiler kullanlabilir. Bu elektrolit zeltilerde deiiklik mey- 22,4
dana gelmez.

Erimi Tuzlarn Elektrolizi Faraday'n Elektroliz Kanunu

hh yonik bal bileikler kat halde elektrii iletmezler. Sv halde hh Elektroliz ile elektrotlarda toplanan madde miktar Faraday
ya da suda zndklerinde iyon hareketi ile elektrii iletirler. kanunlar ile aklanr.
Bylece iyonik bal bileikler elektroliz edilirler.
hh NaCl tuzunun elektrolizini inceleyelim.
NaCl svsnn elektrolizinde anot ve katot tepkimeleri;
Anot: 2Cl Cl2 + 2e E = 1,36 V
Katot: Na+ + e Na(k) E = 2,71 V

_____________________________________________ Faraday I. Kanunu:
Net: 2Na+ + 2Cl 2Na(k) + Cl2(g) Epil = 4,08 V hh Elektroliz devresinde devreden geen yk miktar ile elektrot-
larda aa kan madde miktar doru orantldr.
hh Elektroliz iin 4,08 volttan daha byk gerilim uygulanmaldr. m = Elektrolizde aa kan madde miktar
Anotta Cl2 gaz karken katot elektrodu Na kats ile toplanr. Q = Devreden geen elektrik yk
maQ
Endstride Elektroliz
Metallerin Saflatrlmas
hh Metaller doada genellikle bileikler ya da metal filizler iinde
karm halinde bulunur. Elektroliz yntemiyle saflatrlrlar
bu ileme elektrometalurji denilir.
Kaplamaclk
hh Metallerin elektrokimyasal sebeplerden yaplarnn bozulma- hh Bir elektroliz devresinde 1 Faradaylk akm gediinde anot
sna korozyon denilir. Metallerin korozyona kar korunma ve katotta 1 edeer gram aa kar.
yollarndan birisi de kaplamaclktr. Kaplama metali anot,
1 Faraday = 1 mol elektron = 96500 Coulomb
kaplanacak madde katot elektrodu olur. Elektrolizde kullan-
lacak sulu zelti kaplama metalinin iyonlarn ieren zelti
Q = I . t I = Akm iddeti
olmaldr.
+ t = Zaman (saniye)
Devreden geen elektrik yk miktar akm iddeti ve geen s-

reye baldr.
Anot Kaplanacak
Kaplama madde
metali Ag+ katot Q . MA
(Gm) (kak) m=
96500 . z
z = Tesir deerlii
hh Katotta indirgenen Ag+ iyonlar demir kak zerinde birikir.
Demir kak gm ile kaplanm olur. MA = Elektrolizde aa kan maddenin molekl ktlesi

rnek15: rnek17:
Erimi NaCl zeltisi elektoliz edildiinde devreden 0,8 Seri bal elektroliz kaplarndan birincisinde Ca(NO3)2 2.
F'k yk getiine gre, sinde AlCl3 bileiklerinin svlar bulunmaktadr.
a) Katotta ka gram Na kats birikir? Kaplar bir sre elektroliz edildiinde birinci kabn kato-
b) Anotta kan Cl2 gaz normal koullarda ka litre ha- dunda 12 gram Ca metali biriktiine gre 2. kabn kato-
cim kaplar? dunda ka gram Al metali birikir?
(Na: 23 g/mol) (Ca = 40 Al = 27)
NaCl(s) elektroliz edildiinde 1. kap;
Katot: Na+ + 1e Na(k) Ca2+ +_____
2e ______
Ca(k) n = 12 = 0,3 mol
40
Anot: 2Cl Cl 2 + 2e 0,6 mol e 0,3 mol
1F = 1 mol e olduuna gre 2. kap;
0,8 F = 0,8 mol edevreden getii anlamna gelir. Al3+ +_____
3e ______
Al(k) 0,2 = m = 5,4 gram
27
Katot: Na+ + 1e Na(k) n = m
MA 0,6 mol 0,2 mol
0,8 mol 0,8 mol 0,8 = m
23
m = 18,4 gram Na metali birikir.
Anot: 2Cl Cl2(g) + 2e rnek18:

0,4 mol 0,8 mol
+
n= V 0,4 = V V = 8,96 L Cl2 gaz aa kar.
22,4 22,4
AgBr
NaCl
ekilde verilen sulu zelti bir sre elektroliz ediliyor.
Buna gre, anot ve katotta aa kan maddeler hangi-

sinde doru olarak verilmitir?
rnek16: (Elektron verme eilimi, Na > H > Ag+ > Br > Cl > OH)
Erimi XCl2 zeltisi 193 amperlik akm ile 100 saniye elekt- Anot Katot
roliz edildiinde katotta biriken X metali 2,4 gramdr. A) O2 Na
Buna gre X metalinin atom arl ka g/mol'dr? B) Cl2 Ag
C) Br2 H2
Q = i.t i = 193 amper t = 100 s
D) Br2 Ag
Q = 193 . 100 = 19300 C
E) Cl2 Na
1 mol e = 1 F = 96500 C
19300 = 0,2 mol e X2+ + 2e X(k) Aktiflii dk anyonlar anotta ykseltgenirken, aktiflii dk olan katyonlar

96500 _____ ______
katotta indirgenir.
0,2 mol e 0,1 mol
Anot Katot
0,1 mol = 2,4 MA = 24 g/mol
MA Br2 Ag

KMYA VE ELEKTRK Konu Testi - 1
1. Aadaki tepkimelerden hangisi redoks tepkimesi de- 4. V

ildir? Tuz kprs
Zn Cu
A) C3H8 + 5O2 3CO2 + 4H2O
B) Zn + 2NaOH Na2ZnO2 + H2
C) Mg(OH)2 + 2HBr MgBr 2 + 2H2O
D) Ca + 2HCl CaCl2 + H2
1M ZnSO4 1M CuSO4
E) C3H6 + H2 C3H8 I II
Mg(OH)2 + 2HBr MgBr2 + 2H2O tepkimesi asit - baz tepkimesidir. Zn(k) Zn2+ + 2e E = 0,76 V
Cu(k) Cu2+ + 2e E = 0,34 V
Yukarda verilen pil sistemi ile ilgili,

2. K(k) K+ + 1e E = 2,93 V I. Zn d devreye elektron verir.
Mg(k) Mg2+ + 2e E = 2,37 V II. Tuz kprsndeki katyonlar II. kaptaki zeltiye geer.
Cu(k) Cu2+ + 2e E = 0,34 V III. Cu elektrodun ktlesi artar.
K, Mg ve Cu metallerinin yksetgenme potansiyelleri yuka- yarglarndan hangileri dorudur?
rdaki verilmitir. A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III
Buna gre, D) II ve III E) I, II ve III
I. 2K(k) + Cu2+ 2K+ + Cu(k)
II. Mg2+ + Cu(k) Mg(k) + Cu2+ Zn anot, Cu katottur. Tm ncller dorudur.
III. 2K+ + Mg(k) 2K(k) + Mg2+
tepkimelerinden hangileri kendiliinden gerekleir?
Aktiflik sras K > Mg Cu eklindedir.

5. V
I. tepkime kendiliinden gerekleir.
K Tuz kprs Ag(k)
3. Al Cu Mg
1M KNO3 1M AgNO3
K(k) K+ + 1e E = 2,93 V
Cu(NO3)2 Mg(NO3)2 Al(NO3)3 Ag(k) Ag+ + 1e E = 0,80 V
I II III
K ve Ag elektrotlar ile hazrlanm pil sistemiyle ilgili
Al, Cu ve Mg metallerinin aktiflikleri Mg > Al > Cu eklinde- aadakilerden hangisi yanltr?
dir. A) K elektrodu anottur.
Buna gre, yukardaki kaplarda bulunan zletilerdeki B) Standart pil potansiyeli 3,73 volttur.
metallerin hangileri anr?
C) Ag+ iyon deriimi zamanla azalr.
D) I. kaba su eklenirse pil potansiyeli azalr.
D) I ve III E) I, II ve III E) 2. kaba eit hacimde 2 M AgNO3 ilave edilirse pil po-
I. Al > Cu anr.
tansiyeli artar.
II. Cu < Mg anmaz.
I. kap anottur. Anoda su eklenirse pil potansiyeli artar.
III. Mg > Al anr.

6. V 8. Maddelerin yk- V
Tuz kprs seltgenme potan- Voltmetre
Li Ag X Y
siyelleri arasnda Tuz kprs
X > H > Y ilikisi
vardr.
Buna gre, pil

1M LiNO3 1M AgNO3 sistemiyle ilgili XSO4 HCl
I II aadakilerden 1. kap 2. kap
Li+ + 1e Li(k) E = 3,04 V hangisi yanltr?
Ag+ + 1e Ag(k) E = 0,80 V A) 1. kaptaki X 2+ iyon deriimi zamanla artar.

B) 2. kapta H2(g) aa kar.
Yukarda verilen pil sistemi ile ilgili aadakilerden
C) Pil potansiyeli, X'in ykseltgenme potansiyeli olur.
hangisi yanltr?
D) D devreden elektronlar Y elektrotundan X elektrotu-
A) Pil sisteminin potansiyeli 3,84 volttur. na ilerler.
B) Li elektrotu zamanla anrken Ag elektrotunun ktlesi E) 1. kaptaki X elektrodunun ktlesi zamanla azalr.
zamanla artar. X anot Y katottur. Elektronlar X'ten Y'ye doru akar.
C) Pil diyagram Li(k) I Li+ II Ag+ I Ag(k) eklindedir.

D) II. kaba su ilave edilirse pil potansiyeli azalr.
9. + ekildeki dzenekte KCl ve MgBr2 tuzlar-
E) D devrede elektronlar Li elektroduna doru hareket
nn sulu zeltileri elektroliz edilmektedir.
eder.
Buna gre, anot ve katotta aa kan
maddeler srasyla hangisinde do-
D devre elektronlar Li elektrodundan Ag elektroduna doru hareket KCl ru verilmitir? (Elektron verme eilimi
eder. MgBr2 K > Mg > H2 > Br > Cl > OH)
A) K, H2 B) Br 2, H2 C) Br 2, K
7. V D) K, O2 E) Mg, H2
Tuz kprs
Ag (k) Ag (k) Anot Katot
Br2 H2
Aktiflii dk olan anyon Br2, katyon H2 dir.
10. ekildeki seri bal +

0,1 M 100 mL 0,1 M 100 mL
AgNO3 AgNO3 elektroliz kaplarnda
+ +
1. kap 2. kap 1. sinde CuCl, 2, sin-
de MgCl2 bileikleri-
ekildeki pil sistemiyle ilgili, nin svlar vardr.
I. 2. kaba su eklenirse pil alr. Kaplar bir sre elekt-
CuCl(s) MgCl2(s)
II. 1. kaba kat Li2S eklenirse pil alr. roliz edildiinde 2.
kabn katotunda 12 1. kap 2. kap
III. 1. kaba 0,1 mol AgNO3 ieren 300 mL zelti eklenirse
gram Mg kats toplandna gre 1. kabn katodunda ka
pil almaz.
gram Cu(k) birikir? (Mg: 24 g/mol, Cu: 64 g/mol)
yarglarndan hangileri dorudur? (AgS suda az z-
nr.) A) 16 B) 32 C) 64 D) 128 E) 256
12
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III n = 24 = 0, 5 mol Mg
-
D) II ve III E) I, II ve III 2e Mg
Mg 2+ + 1 mol $ 0, 5 mol
1. kaba 0,1 mol AgNO3 ieren 300 mL zelti eklenirse deriimler eit
- Cu
olmaz pil alr. Cu + + 1e $ 1 mol = 64g
10. C 9. B 8. D 7. B 6. E 5. D 4. E 3. D 2. A 1. C Cevaplar

1. Mg2+ + Pb(k) Mg(k) + Pb2+ Epil = 2,24 5. V

Yukarda verilen redoks tepkimesiyle ilgili, Ni Tuz kprs Zn
I. stemsiz bir tepkimedir.
II. Elektrik enerjisi harcanarak tepkime gerekleir.
III. Sisteme 3 volt potansiyel uygulanrsa tepkime gerek-
leir.
1M NiSO4 1M ZnSO4
1. kap 2. kap
Zn2+ + 2e Zn(k) E = 0,76 V
Ni2+ + 2e Ni(k) E = 0,25 V
Yukarda verilen pil sistemi iin,

Epil < 0 ise istemsizdir. 2,24 volttan daha byk elektrik enerjisi gerekir.
I. 2. kaba su eklenirse pil potansiyeli artar.
II. Pil potansiyeli 0,51 volttur.
III. D devreden elektronlar Ni elektrotundan Zn elektro-
tuna doru ilerler.
2. Aadaki bileiklerden alt izili elementlerden hangi- A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
leri ykseltgenme tepkimesi vermez? (6C, 16S)
A) CO B) H2S C) H2SO4
Zn anot, Ni katottur. Elektronlar Zn'den Ni'ye doru akar.
D) C2H4 E) C
H2SO4 S:+6 ykseltgenme basamana sahiptir. Ykseltgenmez.
6. V
3. IO + SO32 I2 + SO42
Cu (k) Tuz kprs Cu (k)
Yukarda verilen tepkime asidik ortamda en kk
tamsaylarla denkletirildiinde suyun katsays ka
olur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
X M Cu(NO3)2 Y M Cu(NO3)2
2H+ + 2IO + SO32 I2 + SO42 + H2O 1 2
Yukarda verilen pil sistemi alrken 2. kaptaki Cu2+ iyon

deriimi artmaktadr.
Buna gre,
I. X > Y dir.
4. NH3 + MnO4 MnO2 + NO2
II. 1. kaba su eklenirse pil potansiyeli artar.
Yukarda verilen tepkime bazik ortamda katsaylarn
III. 2. kaba kat Cu(NO3)2 eklenirse pil potansiyeli azalr.
en kk tamsaylar olacak ekilde denkletirildiinde
MnO2'nin katsays ka olur?
A) 1 B) 3 C) 5 D) 7 E) 9
3NH3 + 7MnO-4 7MnO2 + 3NO2 + 7OH + H2O
1. kap katot, 2. kap anottur. X > Y olur.

7. V 9 V
Fe(k) Tuz kprs Y(k) Cu(k) Tuz kprs Cu(k)
1 M Fe(NO3)3 1 M Y(NO3)2 1 M CuSO4 0,1 M CuSO4

1. kap 2. kap 1 2
Fe3+ + 3e Fe(k) E = 0,04 V ekildeki pil sistemi ile ilgili,

Y2+ + 2e Y(k) E = 0,85 V I. Deriim pilidir.
Yukarda verilen pil sistemi ile ilgili, II. 2. kaptaki elektrot anottur.
I. 1. kaptaki elektrot anottur. III. 1. kaptaki elektrot ktlesi zamanla azalr.
II. Pil sisteminin potansiyeli 0,89 volttur. yarglarndan hangileri dorudur?
III. 2. kaptaki elektrot ktlesi zamanla artar. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II Deriim pilidir. 2. kaptaki Cu anottur.
Fe anot, Y katottur.
E anot: 0,04 V
E katot: 0,85 V
_______________
E pil = 0,89 V Tm ncller dorudur.
8. V
Zn(k) Tuz kprs Pb(k)
10. Saf suyun elektroliz ileminde katotta biriken gazn

normal koullarda hacmi 22,4 litre olduuna gre,
I. Katotta toplanan gaz H2 gaz dir.
1 M ZnSO4 1 M PbSO4 II. Devreden 2F elektrik yk geer.
I II
III. Anotta 0,5 mol O2 gaz birikir.
Zn2+ + 2e Zn(k) E = 0,76 V yarglarndan hangileri dorudur?
Pb2+ + 2e Pb(k) E = 0,13 V
A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve III
Yukarda verilen pil sisteminin potansiyeli ka volttur? D) II ve III E) I, II ve III
A) 0,53 B) 0,63 C) 0,78 katotta H2, anotta O2 gaz birikir.
2H + 2e H (g)
D) 0,81 E) 0,89 +____ _____
2
2 mol 1 mol
E anot: 0,76 V

E katot: 0,13 V
_______________ 2 F geer
E pil = 0,63 V
10. E 9. C 8. B 7. E 6. D 5. B 4. D 3. A 2. C 1. E Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
KARBON KMYASINA GR
Anorganik ve Organik Bileiklerin zellikleri - Hibritleme - Molekl Geometrisi -
Organik Bileiklerde Snflandrlma
14
hhANORGANK VE ORGANK BLEKLERN Ba trlerini oluturabilir.
d
ZELLKLER a b
C
c
Tr C C C
hh Laboratuvar ortamnda sentezlenen ilk organik madde Whler
tarafndan retilen redir. C C
C C C C C C C
O rnek C H
s C O C N O C O
NH4OCN NH2 C NH2 C CI
re
hh Karbon doada hem izotoplar hem de allotroplar halinde
hh Organik Kimya terimi ilk olarak Berzelius tarafndan kullanl- bulunabilir.
mtr.
hh Organik bileik yapsnda temel olarak karbon (C) ierir. An- Doal Allotrop Yapay Allotrop
cak CO, CO2, CN, CO3 gibi maddeler organik deildir.
Elmas Grafit Fulleren
hh Karbon ve hidrojen elementi dnda oksijen, kkrt, fosfor,
halojen gibi atomlar bulundurabilirler. hh Dzgn drt- hh Tabakalar ha- hh Yaps grafite benzer.
yzl eklin- linde dizilir. hh Karbon atomunun
Anorganik Bileikler Organik Bileikler dedir. kelerde bulunduu
hh Pi ba ierir. begen, altgen gibi
hh yonik ve kovalent balar hh Genellikle kovalent balar
hh Drt tane tekli yaplar ierir.
bulundururlar. bulundurur. hh Yumuaktr.
ba ierir. hh Baka atomlara ba-
hh Genellikle erime ve kayna- hh Genellikle dk erime ve hh Is ve elektri- lanarak bileik olutu-
ma scaklklar yksektir. kaynama scaklklar vardr. hh Sert ve sa-
i iletir. rabilirler.
lamdr.
hh Saylar yz bin civarnda- hh Saylar milyonlarla ifade hh Uygun zclerde
hh Siyah renkte
dr. edilir. hh Isy iletir znebilirler.
ve parlaktr.
hh Tepkimeleri genellikle hz- hh Tepkimeleri genellikle ya- elektrii ilet- hh Nanometre boyutunda
ldr. vatr. mez. ve salamdrlar.
hh Genellikle suda znr- hh Genellikle organik zc- hh Yksek dayankllk ve

hh suda zn- dk arlktadrlar.
ler. lerde znrler. mez.
hh Is ve elektrii iyi ile-
hh Genellikle yanmazlar. hh Tm yanabilir. tirler.
hh zeltilerinde genellik- hh zeltilerinde genelilke
le iyonlaabildiklerinden molekler yap braktkla-
elektrii iletirler. rndan elektrii iletemez-
ler.
hh Isya dayankldrlar. hh Isya dayankszdrlar.
hh Karbon elementinin kendi atomlarn ve dier atomlar ekme

gc fazladr.
hh Karbon atomu 4 ba farkl ekillerde yapabilir.

KARBON KMYASINA GR / Anorganik ve Organik Bileiklerin zellikleri
ifti oluturuyorsa buna ortaklanm elektron ifti denir.

rnek1:
ortaklanmam elektron ifti
Aadaki bileikleri organik ve anorganik olarak snf-
landrrken uygun yere (4) iareti kullannz. H K H
Bileik Organik Anorganik ortaklanm (balayc) elektron ifti

C2H2 4
CO2 4
hh Bir molekln Lewis forml yazlrken
H2CO3 4
Her bir atomun toplam deerlik elektron says hesaplanr.
HCN 4
Kararl hale gelmek iin (dublet, oktet kural) gereken
CH4 4 elektron says hesaplanr.
C2H5OH 4
CH3COOH 4
hh Olmas gereken elektron says toplam ile var olan deerlik

elektron saylarnn toplam arasndaki farkn yars atomlar
arasndaki ba saysn verir.

Organik Bileiklerin Lewis Formlleri rnek2:

hh Bir atomun son temel enerji dzeyindeki her bir elektronun C2H5OH moleklnn Lewis nokta yaps ve ba yaps-
element sembol evresinde noktalarla gsterimine Lewis n gsteriniz.
elektron nokta yaps denir.
hh Element sembol etrafnda noktalamalar tek tek balanr. 4

C un deerlik elektron says = 2 x 4 = 8
noktadan sonra ikinci noktalar eklenerek en fazla 8 noktaya
H nin deerlik elektron says = 6 x 1 = 6
tamamlanr. O nin deerlik elektron says = 1 x 6 = 6
Toplam elektron says = 20
X Y Z T V K
C oktete ulamak iin 8e- x 2 = 16
O oktete ulamak iin 8e- x 1 = 8
H dublete ulamak iin 2e- x 6 = 12
36
Moleklde 36e- olduunda kararl yap oluur.
hh Sembol etrafndaki nokta tekse ortaklanmam elektron, ift 36 - 20

Ba says = = 8 ba
ise ortaklanmam elektron ifti denir. 2
H H
ortaklanmam elektron ifti H H
H C C O H H C C O H
ortaklanmam elektron H H
N H H
hh ki atomun ortaklanmam elektronlar ba yaparak elektron

Baz Bileiklerin Lewis ve Yap Formlleri

Grup numaras Bileik Toplam Deerlik Elektron Says Ba Says Lewis Forml Yap Forml
H H
H: 1A
CH4 1x4+4x1= 8e 4 H C H H C H
C: 4A H H
H: 1A HC C H H C C H
C 2H 4 2 x 4 + 4 x 1 = 12e 6
C: 4A H H H H
H: 1A OH O
H2O 1 x 6 + 2 x 1 = 8e 2
O: 6A H H H
C: 4A
CO2 1 x 4 + 2 x 6 = 16e 4 O C O O C O
O: 6A
H: 1A
H C O H C O
C: 4A HCOOH 2 x 1 + 2 x 6 + 1 x 4 = 18e 5
OH O H
O: 6A
H: 1A H
H
C: 4A CH3NH2 5 x 1 + 1 x 4 + 1 x 5 = 14e 6 H C N H H C N H
H H
N: 5A H H
H: 1A
C 2H 2 2 x 1 + 2 x 4 = 10e 5 H C CH H C C H
C: 4A

Sigma ve Pi Ba hh Molekln geometrisini sigma balar belirler.
hh kinci ve sonraki oluan balar () ba uzunluunu ksaltr.
hh ki atomun yar dolu orbitallerinin ba eksenleri dorultusun-
Ba uzunluu;
da u uca rtmesiyle oluan ban ad sigma () dr.
C C > C C>C C
hh ki atom arasnda ilk ve tek oluan ba sigmadr. rnek;
hh Sigma ba olutuktan sonra ikinci ve nc oluan baa pi Aadaki molekllerin ba saylarn belirleyiniz.
() ba ad verilir. Molekl Geometri Ba Says
hh Ba kuvveti; sigma > pi dir. H2 H H 1

1
hh Ba eksenine dik atomik p - p orbitallerinin yan yana rt- O2 O O
1
mesiyle pi ba oluur.
1
U uca rtmeler () N2 N N
2
p s p p H H
s - p tmesi p - p rtmesi C2H6 H C C H 7
H H
Yan yana rtme ()
H H
5
C2H4 C C
H H 1
p p
3
p - p rtmesi
C2H2 H C C H
2

hh Genellikle bir karbon atomundaki hibritleme tr ve dorultu

rnek3:
says orantldr.
I. CH3 CH2 C O
Dorultu says
OH
sp hibritlemesi 2
II. CH2 CH CH2 CH CH2 sp2 hibritlemesi 3
sp3 hibritlemesi 4
bileiklerindeki sigma ve pi balar saylarn bulunuz.
I. 10 sigma ()
rnek4:
H H

H CCC O
1 pi () CH4 molekl iin,

H H OH
a. Hibritleme tr nedir?
II. H 12 sigma

H C C C C C H 2 pi b. Dorultu says nedir? (1H, 6C)

H H H H H
a. 6C 1s22s22p2 Temel Hal
hhHBRTLEME 6C 1s22s12p3 Uyarlm Hal
6C 1s22(sp3)12(sp3)12(sp3)12(sp3)1
hh Bir atoma ait farkl enerji dzeyinde bulunan orbitallerin etki-
Hibritleme tr sp3 tr.
leerek ayn enerji dzeyinde zde orbitaller oluturmasna
hibritleme (melezlenme) denir. b. Dorultu says 4 tr. H
hh Bylece hibrit orbitaller olutururlar. H C H
H
hh Moleklde en ok ba yapan atom merkez atomdur.
Karbon atomuna ait hibritleme trleri aadaki gibidir.
hh Hibritleme tr merkez atoma gre belirlenir.
Hibrit Tr 1. sp3 Hibritleme Durumu

1 tane s 1 tane p orbitali sp
hh C atomu 3 tane sigma H H
1 tane s 2 tane p orbitali sp2 ba yapar.
1 tane s 3 tane p orbitali sp3 1s 1s
hh C atomlar arasnda tekli
hh Yar dolu orbitaller ba yapabilir. balar oluur. H C:
1s sp3 sp3 sp3 sp3
hh 6C atomunun deerlik elektron says 4 olmasna ramen hib- C
ritleme yapmad taktirde 4 ba yapamaz. H H
1s 1s
1s2(sp3)12(sp3)1 hh Molekl apolardr.
H H
1s22s22p2 1s22s22p3 2(sp3)12(sp3)1 hh Atomlar arasndaki a
109,5 dir.
Enerji Enerji Enerji
1s
H
2p 2p
H C H
2s 2s 109,5
Temel Durum Uyarlm Durum Hibritlemi Durum H

KARBON KMYASINA GR / Hibritleme
2. sp2 hibritleme durumu hh Molekl apolardr.
hh C atomu 1 tane pi ba yapar. hh Atomlar arasndaki a 180 dir.
hh C atomlar arasnda ikili ba oluur. rtme ekli
H H
1s 1s H C C H

C:
1s2 sp2 sp2 sp2 2p

:C
sp2 2p sp2 sp2 1s2
H H rnek5:

C C
H 1 2 3 H
H H 1s 1s 4
H C C C C C H
H H
H H H H
hh Molkl apolardr.
Bileikte numaralarla iaretlenmi C atomlarnn hibrit-
hh Atomlar arasndaki a 120 dir.
leme trlerini belirleyiniz.
rtme ekli
H H Tekli ba yapan C atomu sp3, kili ba yapan C atomu sp2, l ba yapan C
atomu sp hibritlemesi yapar.
C C 1 ve 2 numaral C atomu; sp2, 3 numaral C atomu sp, 4 numaral C atomu sp3
H H
3. sp hibritleme durumu
hh C atomu 2 tane pi ba yapar.
hh C atomlar arasnda 1 tane l ( C C ) ya da ayn C rnek6:

atomundan iki tane ikili ba ( C ) oluur.
H Hibrit tr
I. C 2H2 sp
1s II. CO2 sp
III. CH2O sp2
C:
Yukardaki bileiklerde bulunan C atomlarna ait hibrit-
1s2 sp sp 2p 2p H C C H
leme trlerini belirtiniz.
:C H C C H l ba yapan C atomu, 2 ba bulundurur: sp
O C O
sp 2p 2p sp 1s2
O C O Bir C atomu 2 tane ba bulundurur: sp
H
C O C atomu 1 tane ba bulundurur: sp2
1s H
H

6
Gruplar 2A 3A 4A 5A 6A 7A
Elektron dalm 1s22s22p0 1s22s22p1 1s22s22p2 1s22s22p3 1s22s22p4 1s22s22p5
Deerlik orbital
dalm
Hibritleme
LYS Kimya Planl Ders Fy

2(sp)2(sp)2p2p 2(sp2)2(sp2)2(sp2)2p 2(sp3) 2(sp3)2(sp3)(2sp3) 2(sp3)2(sp3)2(sp3)2(sp3) 2(sp3)2(sp3)2(sp3)2(sp3)
Durumu
KARBON KMYASINA GR / Hibritleme
Hibrit Orbitalleri sp sp2 sp3 sp3 sp3
Ba Says 2 3 4 3 2 1
Bileik BeH2 BH3 CH4 NH3 H2 O HF
H H
N O
Molekl Biimi H Be H B C H F
H H H H H
H H H H H
Molekl
Dorusal Dzlem gen Dzgn drtyzl gen piramit Krk Doru (Asal) Dorusal
Geometrisi
Molekl Polar /
Apolar Apolar Apolar Polar Polar Polar
Apolarl
Ba As 180 120 109,5 107 104,5
H H H H H H H H H H H H H H H
Orbitallerin 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s 1s
rtmesi
Be: B: C: N: O: F:
sp sp 2p 2p 2 2 2 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 sp3 2s 2p5
sp sp sp
KARBON KMYASINA GR / Molekl Geometrisi
hhMOLEKL GEOMETRS rnek7:

hh Deerlik katman elektron iftleri itme kuramna ksaca
VSEPR denir. O
boyutlu forml H olan bileik iin,
a
hh Molekllerin geometrilerini belirleyen bir kuraldr. H
hh Hibrit orbitallerin boyutlu alanda birbirinden mmkn olan I. VSEPR gsterimini yapnz.
en uzakta (en geni a) olabilme kuramna VSEPR kuram II. a ile belirtilen ay yaznz.
denir. III. Merkez atomun hibritleme trn yaznz.
hh Bu kuramdaki gsterimler
A: Merkez atom I. Merkez atom oksijen (O) dir. Ortaklanmam 2 ift elektron bulundurur (E2)
Oksijen atomuna iki atom baldr (X2)
E: Ortaklanmam elektron ifti
VSEPR = AX2E2
X: Merkez atoma bal atom ya da atom gruplar O
II. Molekl krk dorudur.
H H
eklindedir. III. sp3 hibritlemesi yapar.
104,5 = a
Merkez
Merkez VSEPR
Molekl atomun Molekl ekli
atom Gsterimi
grup no.
BeH2 Be 2A H Be H AX2
H
BH3 B 3A B AX3
H H
H
rnek8:
CH4 C 4A C AX4
H H H C2H2 yapsna sahip bileik iin aadaki ifadelerden
hangisi yanltr?
H H
C 2H 4 C 4A C C AX3 A) H C C H ile gsterilir.
H H B) 2 ba bulundurur.
C 2H 2 C 4A H C C H AX2 C) Molekl dorusaldr.
D) VSEPR gsterimi AXE eklindedir.
NH3 N 5A N AX3E
E) Karbon atomlar sp hibritlemesi yapar.
H H H
H C C H molekl
H 2O O 6A O AX2E2 Dorusaldr.
H H
2 ba ierir.
O C atomu l badan dolay sp hibritlemesi yapar.
CH2O C 4A C AX3 VSEPR: AX2
H H

KARBON KMYASINA GR / Molekl Geometrisi
rnek9: hhORGANK BLEKLERDE

VSEPR gsterimi AX3E olan bir yap iin,
SINIFLANDIRMA
I. 1 ift ortaklanmam elektron ierir. hh Organik bileikler kendini oluturan element, ba tr, grup
II. Merkez Atom A'nn hibritleme tr sp dir. ve kimyasal tepkimelerdeki davranlarna gre snflandrlr.
III. CH3CI molekl rnek olarak verilebilir.
hh Sadece C ve H atomu bulunduran organik bileikler hidro-
yarglarndan hangileri dorudur? karbon olarak snflandrlr.
Organik Bileikler
A X3 E
Merkez Merkez atoma 1 ift ortaklanmam

Hidrokarbonlar Fonksiyonel Gruplar
atom bal 3 grup elektron
A
eklinde olmaldr. hh Alkoller
X X X Alifatikler Arenler
Merkez atom sp3 hibritlemesi yapar. (II yanl)
hh Eterler
CI hh Karbonil Bileikleri
Doymu Doymam (Aldehit ve Keton)
H C H molekl rnek olamaz. (III yanl)
Hidrokarbonlar Hidrokarbonlar hh Karboksilli Asitler
H
ve Trevleri
Alkan Alken Alkin hh Aminler

hh Karbonhidratlar
rnek10:
CH2O formlne sahip bileik iin aadaki ifadelerden
hangisi yanltr? (1H, 6C, 8O)
hh Bileiklerin fonksiyonel gruplar baz kimyasal zelliklerin se-
A) VSEPR gsterimi AX3 dr.
bebini oluturur.
B) Molekl yaps O eklindedir.
C hh Baz bileikler yaplarnda birden fazla fonksiyonel grup bu-
H H lundurabilir.
C) Molekl geometrisi gen piramittir. hh Bileikler IUPAC sistemine gre adlandrlrken belirli fonksiyo-
D) C atomu sp2 hibritlemesi yapmtr. nel gruplarna gre sonuna ek alarak kolayca adlandrlabilirler.
E) Atomlar arasndaki a 120 dir. hh Baz fonksiyonel gruplarn kapal forml ayn sayda atomlar
O ierebilir.
Molekl 120 C 120 eklinde dzlem gendir.
H 120 H
VSEPR: AX3
C atomu sp2 hibritlemesi yapar. nk tek ba ierir.

KARBON KMYASINA GR / Organik Bileiklerde Snflandrlma
Hidrokarbonlar Fonksiyonel Gruplar
Ad Genel Formlleri Ad Genel Gsterimleri Kapal Formlleri
Alkan CnH2n + 2 Alkol R OH CnH2n + 2O

Alken CnH2n Eter R C R CnH2n + 2O
R C O
Alkin CnH2n - 2 Aldehit CnH2nO
H
R C O
Keton CnH2nO
Siklo R
CnH2n
Alkanlar R C O
Karboksilli asit CnH2nO2
OH
R C O
Arenler Ester CnH2nO2
O R
Amin R NH2
R C O
Amid
NH2
H2N R C O
Amino asit
OH
Karbonhidrat Cn(H2O)m
Organik Bileiklerde zomerlik zomerlik
hh Kapal formlleri ayn, ak formlleri farkl olan bileiklere

izomer bileikler denir.
Boyut zomerlii
Yap zomerlii
hh zomer bileiklerin (Steroizomerlik)
Kapal formlleri 1. Zincir ve Dallama zomerlii 1. Geometrik izomeri
Molekl ktleleri 2. Konum izomerlii a. Cis-trans izomeri
Atom trleri 3. Fonksiyonel Grup zomerlii b. Komformasyon izomeri
Atomlarn ktlece yzde bileimleri 2. Optik izomeri
ayndr.
Ak formlleri
Genellikle kimyasal zellikleri
Fiziksel zellikleri
Yap zomerlii
farkldr.
hh Molekl formlleri ayn yap formlleri farkl olan bileiklere
Kapal Forml zomer rnekleri yap izomeri denir.
CH2 hh Maddelerin fiziksel ve kimyasal zellikleri farkldr.
C3H6 CH2 CH CH3
CH2 CH2
hh Atomlarn balanma durumlarna baldr.
C 2H6O CH3 O CH3 CH3 CH2 OH

Zincir ve Dallanma zomerlii hh Zincir yapsndaki molekller ayn karbon saysna sahip hal-
kal yapdaki bileiklerle izomerdir.
hh Karbon atomlarnn farkl sralanmas ile oluur.
Alkenler ve sikloalkanlar izomerdir.
hh Hidrokarbonlarda grlen bir izomeridir. CH2

hh lk alkann (metan, etan, propan) yap izomeri yoktur. CH3 CH CH2 CH2 CH2
hh Karbon says arttka izomer says artar. Ancak bunun for- C3H6 propen C3H6 Siklopropan
mlle belirlenen bir says yoktur.
Alkinler ve sikloalkenler izomerdir.
CH CH2
CH3 CH2 C CH CH CH2
C4H6 btin C4H6 Siklobten
rnek11:
C4H10 bileiinin iki tane yap izomeri vardr, yaznz. Konum zomerlii
hh Bir bileikteki fonksiyonel gruplarn farkl karbon atomlarna
balanmas ile oluan izomerlie konum izormerlii denir.
CH3 CH2 CH2 CH3

CH3 CH CH3
CH3
rnek12: rnek13:
C5H12 bileiinin tane yap izomeri vardr, yaznz. C5H11OH'n konum izomeri vardr, yaznz.
n - pentan: CH3 CH2 CH2 CH2 CH3

CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 OH 1 - pentanol
izopentan: CH3 CH CH2 CH3
CH3 CH2 CH2 CH CH3 2 - pentanol
CH3
OH
neopentan: CH3
CH3 CH2 CH CH2 CH3 3 - pentanol
CH3 C CH3
OH
CH3

rnek14: rnek16:
C5H10O'nn iki konum izomeri vardr, yaznz. Benzen halkasna 2 tane CH3 balanmas ile oluan
izomerleri yazarak adlandrnz.
CH3
CH3 C CH2 CH2 CH3 2 - pentanon
CH3 2 1 orto - dimetil benzen
O
CH3 CH2 C CH2 CH3 3 - pentanon
O CH3
1 meta - dimetil benzen
hh Bir bileikteki oklu balarn farkl karbon atomlarna balan- CH3 3
mas ile oluan izomerlik konum izomerliidir.
1 CH3
para - dimetil benzen
CH3 4
rnek15:
C4H8'in iki konum izomeri vardr, yaznz.
Fonksiyonel Grup zomerlii
CH3 CH2 CH CH2 1 - bten hh Fonksiyonel grubun farkl olmas ile oluan ayn C sayl, ka-
pal forml ayn izomerlie fonksiyonel grup izomerlii
CH3 CH CH CH3 2 - bten
denir.
hh Benzen halkasna bal iki atom veya atom grubunun fark-

l konumda balanmasyla konum izomerlii oluur.
hh Konumlar aadaki gibi belirlenir. zomer Fonksiyonel Grup rnek

Monoalkol ve Eterler C2H5OH CH3 O CH3
Etil alkol Dimetil eter
Konum orto meta para
Karbon numaralar 1,2 1,3 1,4
Ksa gsterim o m p Aldehit ve Ketonlar CH3 CH2 C O CH3 C O
rnek CI CI H CH3
1 CI Propanal Propanon
1 1
2 CI
3
CI 4
Karboksilli asit ve esterler CH3 C O H C O
CI OH O CH3
o - diklor m - diklor p - diklor Etanoik asit Metil metanoat
benzen benzen benzen
1,2 - diklor 1,3 - diklor 1,4 - diklor
benzen benzen benzen

rnek17: rnek18:
C5H10'un tm yap izomerlerini yaznz.
I.CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH CH3
CH3
II.CH3 CH2 CH CH2 CH3 CH CH CH3
I. 1 2 3 4 5 III. CH3 CH3
CH2 CH CH2 CH2 CH3 1 - penten
1 2 3 4 5 CH3 C CH2 CH3 CH3 CH2 C CH3

II. CH3 CH CH CH2 CH3 2 - penten
CH3 CH3
4 3 2 1
III. CH3 CH CH CH2 3 - metil Yukardaki bileik iftlerinin hangilerinde zincir-dal izo-
CH3 1-bten
merliine rastlanmaz?
IV. siklopentan
Zincir - dal izomerlii daln farkl numaral bir karbona balanmas ile oluur.
CH3 Alkanlarda grlen bir izomeridir.
V. 1-metil siklobtan
Kapal Forml
I. CH3 CH2 CH2 CH3 C4H10
VI. 2 1 1,2 - dimetil siklopropan
CH3 CH3
1 2 3 C4H10
CH3 CH CH3
VII CH3 1,1 - dimetil siklopropan CH3
CH3
2 metil propan
Zincir-dal izomerlii grlr.
II. CH3 CH2 CH CH2 C4H8
1 - bten
CH3 CH CH CH3 C4H8
2 - bten
Yap izomeridir ancak konumdan kaynaklanan izomerlik bulunur.
III. CH
1 2 33 4
CH3 C CH2 CH3
CH3
2,2 - dimetil btan ayn bileiklerdir izomerlik bulunmaz.
CH3
4 3 2 1
CH3 CH2 C CH3
CH3

KARBON KMYASINA GR Konu Testi - 1
1. Aada verilen bileiklerin karsnda o bileie ait 4.

toplam ortaklanmam elektron saylarndan hangisi CH3 CH3
yanltr? CH3 CH CH2 CH3 CH3 C CH3
Bileik Toplam Ortaklanmam e says CH3

A) C 2H2 0 1. bileik 2. bileik
B) C2H5OH 4 Verilen bileikler iin,
C) CH2O 4
I. Her ikisinin de molekl forml C5H12 dir.
D) CH3NH2 4
II. Bileikler birbirinin yap izomeridir.
E) HCOOH 8
III. Ayn koullarda bileiklerin erime ve kaynama scaklk-
H H lar ayndr.
H C C H H C C O H H C O
H H H H H
H A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
H C N H H C O
H H O H
zomer bileiklerdir. Farkl adlandrlr ve fiziksel zellikleri farkldr.
2. Molekl VSEPR gsterimi

I. C 2H4 AX2E2 5. O
II. CH4 AX4 C
III. BH3 AX3 H H
Yukarda verilen moleklle ilgili,

Yukardaki molekllere ait VSEPR gsterimlerinden
hangileri yanltr? I. Molekl gen piramittir.
II. VSEPR gsterimi AX3 tr.
III. C atomunun hibritleme tr sp2 dir.
verilen bilgilerden hangileri dorudur?
H H H H
C C H C H B A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
H H H H H D) II ve III E) I, II ve III
AX3 AX4 AX3 Molekl dzlem gendir. Yapdaki bandan dolay sp2 hibriti yapar.
3. NH3 iin aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

(1H, 7N)
A) Moleklde 3 ift balayc elektron bulunur. 6. I. Eksene dik ve yan yana rten p orbitalleri pi() ba-
n oluturur.
B) Ortaklanmam 1 ift elektron bulundurur.
II. ki farkl atom p - p rtmesi yaparsa apolar kovalent
C) Azot atomu sp2 hibritlemesi yapar.
ba oluur.
D) Molekln boyutlu gsterimi eklindedir.
N III. Atomlar ayn ise aralarnda oluan tm balar pi ba
H H adn alr.
H
Yukardaki yarglardan hangileri dorudur?
E) VSEPR gsterimi AX3E dir.
A) YalnzI I B) Yalnz III C) I ve II

Ortaklanmam e ifti
N D) I ve III E) I, II ve III
H H H 3 ift balayc e sp3 hibrit-
ki farkl atom rtme yaptnda ba polardr. Ayn atomlar hem sigma
lemesi yapar. hem de pi ba yapabilir.

7. Temel durumuna ait gsterimi yan- Enerji 10. I. CH2 CH CH2 CH2 CH3
daki gibi olan C atomu C2H4 mole- II. CH3 CH CH CH2 CH3
kln oluturmutur. p
III.
Buna gre,
2s
I. Hibritlemi durumu CH3 CH3
Temel durum IV. CH2 CH2
CH2 CH CH3
V. CH C CH2 CH2 CH3
Yukardaki bileiklerden ka tanesi C5H10 un yap izo-
II. sp2 hibritlemesi gerekleir. meridir?
III. C2H4 moleklnde geometri dzlem gen adn alr. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

yarglarndan hangileri dorudur? Bileik 5 karbonlu bir alken ya da halkal alkandr.
V. bileik alkindir, dierleriyle izomer deildir.
H H Dzlem gendir sp2 hibriti
C C 11. Molekl forml CCI4 olan bir molekl iin aadaki
yapar.
H H
ifadelerden hangisi yanltr?
A) VSEPR gsterimi AX3E eklindedir.

8. H H H H
B) Molekl ekli dzgn drtyzldr.
C C C
C C H C) Merkez atomun ortaklanmam elektronu bulunmaz.
H
H H X
D) A eklinde gsterilebilir.
Yukarda C5H8 moleklnn yap forml verilmitir. X X
Buna gre, X
I. 12 sigma, 2 pi ba vardr.
E) Atomlar arasndaki a 109,5 dir.
II. Karbon atomlarnn tm sp2 hibritlemesi yapmtr.
CI
III. Molekl ii balarn tm polardr. CI C CI VSEPR : AX4 tr.
109,5
yarglarndan hangileri dorudur? CI
A) Yalnz I B) I ve II C) II ve III
Tek balar ieren C atomu sp3 hibritlemesi yapar. C C ve C C balar
apolardr. 12. Aadakilerden hangisi n-hekzenin yap izomeri de-
ildir?
A) B) CH3
9. Alkinler iin aadakilerden hangisi yanltr?
CH3 C CH CH2
A) CnH2n - 2 genel formlne uyarlar.
CH3
B) Doymam hidrokarbondur.
C) CH3 C C CH3 D) CH3
C) sp hibriti yapan C atomu bulundurur.
CH3CH3 CH3
D) 3 tane C atomu tayorsa bunlarn tm sp hibritle-
mesi yapmtr. E)
CH3
E) Ayn C sayl sikloalken ile izomerdir.
3 2 1 C6H12 (n - hekzan) kapal formlne ait bileik izomeri halkal ya da dz

CH3 C CH 3 numaral C atomu sp3 hibritlemesi yapar. zincirli olabilir.
12. D 11. A 10. D 9. D 8. A 7. D 6. A 5. D 4. C 3. C 2. A 1. D Cevaplar

1. Aada belirtilen Lewis gsterimlerinden hangisi yan- 4. HH N H

ltr? (1H, 6C, 8O) H
3
C
2
C C
1
O
A) O C O B) H C O C) O O H H O H
H
D) H E) H
HCH H C C C H Bileiinde numaralarla gsterilen ba trleriyle ilgili
H H H aada verilen ifadelerden hangisi yanltr?
H A) 3, polar kovalent badr.
H C C C H
H H H B) 2, apolar kovalent badr.
C) Moleklde 5 tane ortaklanmam elektron bulunur.
D) 1. ba ba olabilir.
E) 3. de s-p rtmesi olabilir.
Moleklde 5 ift ortaklanmam elektron bulunur.
2. I. N2
II. O2
III. CH4
Yukarda verilen molekllerle ilgili aadaki ifadeler-
den hangisi yanltr? (1H 7N 8O 6C)
5. CI N CI
A) I. de 2 tane ba bulunur.
CI
B) I ve II, birden fazla apolar kovalent ba tar.
Elektron nokta yaps yukardaki gibi olan bir molekl
C) III. s-s ve s-p orbital rtmesi ierir.
iin aadakilerden hangisi yanltr?
D) ncde merkez atom sp3 hibritlemesi yapar.
A) VSEPR gsterimi AX3E3 eklindedir.
E) III. bileik 1 tane ikili ba ierir.
B) N atomu oktedini tamamlamtr.
H
C) Molekl polardr.
N N O O H C H
H D) Molekl geometrisi gen piramittir.
E) N elementinin deerlik elektron says 5 tir.
CH4 bileiinin tm balar teklidir.
Ortaklanmam e ifti VSEPR gsterimi AX3E olmaldr.
CI N CI
CI
3. O
8
1
H 1
H
Oksijen atomunun hidrojenle oluturduu bileiin orbital

6. C2H2 bileii apolar yapl olup C atomlar arasndan l
balar bulundurmaktadr.
elemeleri yukarda verilmitir.
Buna gre,
Buna gre aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
I. Moleklde VSEPR gsterimi AX 2 eklindedir.
A) Oksijen atomu sp3 hibritlemesi yapar.
II. Molekl ekli dorusaldr.
B) Bileikte iki ift ortaklanmam elektron bulunur.
III. Moleklde ortaklanmam elektron ift bulunmaz.
C) VSEPR gsterimi AX 2E dir.
yarglarndan hangileri dorudur? (1H, 6C)
D) Molekl polardr.
E) Dorultu says 2 dir.
O H VSEPR gsterimi AX2E2 dir.
H H C C H tm dorudur.

7. 1. durum: 1s 2 2s 2 2p 1x 2p 1y 2p 1z 10. VSEPR gsterimi AX3E olan bir molekl iin,
2. durum: 1s 2 2 _sp 3i 2 _sp 3i 2 _sp 3i 2 _sp 3i

2 1 1 1 I. 1 ift ortaklanmam elektron ierir.

II. C2H2 molekl rnek verilebilir.
gsterimleri iin,
III. Molekl apolardr.
I. 1. durumun hibritlemesi ile 2. durum oluur.
II. Atom sp3 hibritlemesi yapmtr.
III. Atomun drt tane deerlik orbitali vardr. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II

A eklindedir, molekl polardr.
X X X
Tm dorudur.
8. R OH
genel formlne sahip 2 tane C atomu ieren bileik
iin,
11. I.
I. Alkol snfna asittir. OH OH
II. CH3 O CH3 bileii ile fonksiyonel grup izomeridir. OH
III. Bileiin forml C2H5OH tr. OH
yarglarndan hangileri dorudur? II. CH3
D) I ve III E) I, II ve III CH3
CH3 CH2 OH alkoldr, eter ile izomerdir. III. CH3 CH CH2 CH3 CH3 CH2 CH CH3
OH OH
9. 3 Yukarda verilen iftlerden hangileri birbirinin konum
izomeridir?
2
H H A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
1
C C
I. de bileikler orto ve meta konumundadr.
II ve III de her iki ift ayn bileiklerdir.
H H
C2H4 bileii yukardaki gibi gsterilmitir.

Buna gre,
I. 1 ile gsterilen ba sigma badr.
12. Aadakilerden hangisi propanal ile yap izomeridir?
II. 2 ile gsterilen bada p-p rtmesi olmutur.
A) CH3 C O B) O
III. 3 ile belirtilen taral blgeler eksene dik ve yan yana
oluan pi badr. H CH3 C CH3
yarglarndan hangileri dorudur? C) CH3 CH2 O CH3 D) CH3 OH
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II E) CH3 C O
D) I ve III E) I, II ve III O CH3
2 ile gsterilen bada s-p rtmesi olmutur. Propanal karbonlu aldehittir. Ketonla izomerdir.
12. B 11. A 10. A 9. D 8. E 7. E 6. E 5. A 4. C 3. C 2. E 1. E Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
ORGANK BLEKLER
Alkanlar - Alkenler - Alkinler - Aromatik Bileikler 15
hhALKANLAR Alkanlarn Sistematik (IUPAC) Adlandrlmas
hh Doymu hidrokarbonlardr. hh En uzun C zinciri seilir.
hh Genel formlleri CnH2n+2 dir. hh Zincirin dnda kalan gruplar ve atomlar (H hari) daldr.
hh Karbon atomlar arasndaki tm balar teklidir. hh Dal hangi uca yaknda o utan numara verilir.
hh Tm C atomlar sp3 hibritlemesi yapar. hh Dal her iki uca ayn uzaklkta ise alkil dndaki dala ncelik
hh Grup ad parafinler olarak da adlandrlr. verilir.
hh Doadaki en nemli bulunma ve elde edilme kaynaklar pet- hh Dallar alfabetik sraya gre okunur.
rol ve doal gazdr. hh Ayn dal birden fazla ise Latince n eki (di, tri...) getirilir.
hh Alkanlardan bir hidrojen ayrlmas ile kalan ksma alkil veya hh Dallar numaralar ile okunurken en uzun C zinciri alkan ad
radikal denir. ile okunur.
hh Alkiller R ile gsterilir ve genel formlleri CnH2n+1 dir.
RNEK:
hh Adlandrlrken CH3 CH3
1 2 3 4 5 6
Alkanlar -an eki ile biterken CH3 CH CH CH CH2 CH3
Alkinler -an iki yerine -il eki alrlar. CH3
hh Dzenli arttan dolay homolog sra olutururlar. 2, 3, 4 - trimetil hekzan
hh Alkan ve alkillerin bazlar aadaki gibi adlandrlr.
RNEK:
Alkan Molekl Forml Alkil Alkil Forml
Aadaki bileiklerin okunularn karlarna yaznz.
Metan CH4 Metil CH3
Etan C2H6 Etil C2H5 Bileik Adlandrma
Propan C 3H 8 propil C3H7 I. Br

2 3 4 5 2, 2, - dibrom,
Btan C4H10 Btil C4H9 Br C CH CH CH3
3, 4 - dimetil pentan
Pentan C5H12 Pentil C5H11 1 CH CH
3 3 CH3
Hekzan C6H14 Hekzil C6H13
II. 5 4 3 2 1
Heptan C7H16 Heptil C7H15 CH3 CH2 CH CH CH3
3 - klor, 2 - metil pentan
Oktan C8H18 Oktil C8H17 Cl CH3
Nonan C9H20 Nonil C9H19 III. CH3
Dekan C10H22 Dekil C10H21 1 2 3
CH3 CH CH
Undekan C11H24 Undekil C11H23 2, 3, - dimetil pentan
4
Dodekan C12H26 Dodekil C12H25 CH3 CH2
Eikosan C20H42 Eikosil C20H41 5
CH3

ORGANK BLEKLER / Alkanlar
rnek1: Alkanlarn Genel Elde Edilme Yntemleri

Aadaki bileiin sistematik numaralandrlmasn Alkanlarn en nemli elde kayna petrol ve doal
yaparak adlandrnz. gazdr.
CH2 CH CH CH Cl hh Petroln rafinasyonu ve kraking ilemi ile elde edilir.
CH3 CH C2H5 CH3 CH3
C 2H 5 CH CH3 Wrtz Sentezi

Daln yakn olduu utan numara balatlr. Klorun yakn olduu utan numara balar. hh Alkanlardan bir H atomunun kp yapya halojen girmesi ile
5 4 3 2 alkil halojenrler olumutur.
CH2 CH CH CH Cl
6 1 hh Alkil halojenrlerin Na metali ile tepkimesinden alkanlar elde
CH 3 CH C H CH CH
2 5 3 3
7 edilir.
C2H5 CH CH3
8, 9
2-kloro, 4-etil, 3, 6, 7 - trimetil nonan
2R X + 2Na R R + 2NaX
rnek2: Alkan
2 CH3 Cl + 2Na CH3 CH3 + 2NaCl
Aadaki bileikleri adlandrnz.
hh Eer R kk ayn ise saf alkan (tek cins) elde edilir.
5 4 3 2 1 2,3 - dimetil pentan
CH3 CH2 CH CH CH3 hh Eer R kkleri farkl ise farkl alkan tr elde edilir.
+2Na 1 CH CH3
CH3 CH3 CH3Cl 3
etan
1 2 3 4 5 2-bromo, 4-metil pentan CH3 CH CH3 2NaCl
CH3 CH CH2 CH CH3 2 CH3 CH CH3
Br CH3 Cl CH3 CH CH3
5 4 3 2 1 2-bromo, 4-kloro pentan 2,3 - dimetil btan
CH CH CH CH CH3
3 CH3 CH CH3
Cl Br
1 2 3 4 5 6 3-etil, 4-metil hekzan CH3
CH3 CH CH CH CH CH 2 - metil propan
C2H5 CH3 hh Bu yolla metan (CH4) elde edilemez.
5 4 3 2 1 2-hidroksi, 4-metil pentan
CH3 CH CH CH CH hh Burada asl olan birleme her iki alkilhalojenrn, halojenlerin
koptuu yerden birbirine balanmasdr.
CH3 OH
hh Dallanm alkanlarda elde edilebilir.
Alkanlarda zomeri
hh Zincire bal dallarn farkl numaralara balanmas eklinde rnek3:
gzlenir.
hh Toplam karbon saysna baklarak; 2, 3 dimetil pentann elde edilmesi iin hangi alkil halo-
jenrler kullanlmaldr.
Zincirdeki 2. karbon atomuna tek dal bal ise bu izomeri izo-
Zincir alkil gruplar ayrlp, ayrlan yere halojen katlarak R X ler belirlenir.
n eki ile okunur. farkl yerden ayrlma olabilir
1 2 3 1 2 3
CH3 CH CH3 izobtan
CH3 CH CH CH2 CH3
CH3 CH3 CH3
Zincirdeki 2. karbon atomuna iki dal bal ise bu izomeri neo-
1 CH3 Cl 2 CH3 CH Cl
n eki ile okunur. CH3 CH2 CH CH Cl
CH3 CH3
CH3 CH3 CH3 CH2 CH CH3
1 2 3 4
CH3 C CH2 CH3 neohekzan
3 CH3 CH2 Cl Cl
CH3 CH3 CH CH Cl
CH3 CH3

Grignard Yntemi Metan zel Eldesi

hh Alkil halojenrlerin kuru eterli ortamda Mg ile tepkimesinden hh Alminyum karbrn su ile etkilemesinde elde edilir.
Grignard bileii elde edilir. (R MgX)
Al4C3 + 12H2O 4Al(OH)3 + 3CH4
Kuru eter
R X + Mg R MgX
hh CO ve CO2 gazlarnn hidrojenle tepkimesinden elde edilir.
hh Gidnard bileii hidroliz edilir ya da halojen asitleri ile tepki-
CO + 3H2 CH4 + H2O
meye girerse alkan elde edilir.
CO2 + 4H2 CH4 + 2H2O
R - MgX + H OH R H + MgXOH
Alkan
R - MgX + HX R H + MgX2
Alkan
Alkanlarn zellikleri
hh Grignard bileii alkil holajenrlerle de alkan oluturur.
hh Renksiz, kokusuz ve tatszdrlar.
R MgX + R X R R + MgX2
hh Apolar molekllerdir.
Alkan
hh Suda znmez, organik zclerde znrler. (CCl4,
rnek4:
C6H5 gibi)
CH3 CH CH3 hh Moleklleri arasnda London kuvvetleri etkindir. Bu nedenle;
MgCl Mol ktlesi arttka
ile C2H5Cl nin tepkimesinden elde edilen alkann adn Molekl zinciri uzadka
yaznz. ba kuvvetleri artar.
2 1 Dallanma arttka
CH3 CH CH3 + C2H5Cl CH3 CH CH3 + MgCl2
Molekller kreselletike
MgCl C2H5
3,4 ba kuvvetleri azalr.
2-metil btan hh London balarnn kuvvetinin artmas ile erime ve kaynama
noktalar ykselir.
Karboksilli asit tuzlarnn NaOH ile tepkimesi
CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH CH3
hh Karboksilli asitlerin sodyum tuzlar bazik ortamda stlrsa CH3
asit paralanr dekarboksile olur.
hh Normal zincire sahip alkanlarn ilk 4 yesi gaz, 5 - 17 karbon
O
aras yeleri sv, daha fazla karbonlu bileikleri katdr.
R C ONa + NaOH RH + Na2CO3

hh Doymu olmalarndan dolay kimyasal tepkimelere isteksiz-
O
dirler.
CH3 C ONa + NaOH CH4 + Na2CO3
metan hh Pi ba iermediklerinden katlma ve polimerleme tepkimesi
vermezler.
Doymam hidronkarbonlarn H2 ile doyurulmas
hh Asit ve bazlarla tepkime vermezler.
CnH2n + H2 CnH2n+2
hh Yanma, yer deitirme ve kraking tepkimeleri verirler.
CnH2n2 + 2H2 CnH2n+2
H2C CH2 + H2 CH3 CH3 Yanma tepkimeleri aadaki gibidir.
etan etan 3n+1
CnH2n+2 + O2 nCO2 + (n+1)H2O
2

Halojenlerle s veya k etkisi ile yer deitirme hhALKENLER

tepkimeleri verir.
hh Doymam hidrokarbonlardr.
hh Tepkime tm hidrojenler halojenlerle yer deitirinceye kadar hh Genel formlleri CnH2n dir.
devam eder.
hh Karbon atomlar arasnda en az bir tane ift ba ierirler.
CH4 + Cl2 CH3Cl + HCl hh Birden fazla ift ba ierenler dien, trien gibi ekler alr.
CH3Cl + Cl2 CH2Cl2 + HCl hh ift bal C atomlar sp2 hibritlemesi yapar.
hh Grup ad olefinler olarak da adlandrlr.
Kraking
hh Homolog sra olutururlar.
hh Uzun zincirli alkanlarn yksek scaklkta katalizrl ortamda
stlarak paralanma ilemine kraking denir. Alkenlerin Sistematik (IUPAC) Adlandrlmas
hh En uzun C zinciri ift ba iine alacak ekilde seilir.
Siklo Alkanlar
hh Zincir dnda kalan grup ve atomlar daldr.
hh Karbon zinciri halka eklinde olan bileiklerdir.
hh ift ban yakn olduu utan C atomlar numaralandrlr.
hh Doymu hidrokarbonlardr.
hh nemli olan ikili balarn en kk numaray almasdr.
hh Genel forml CnH2n dir.
hh Daha sonra dal numarasnn kklne baklr.
hh En kk yesi karbonludur.
hh Dallar numara ile ncelikli olarak okunurken ikili ban C nu-
hh Alkan adnn nne siklo neki getirilerek adlandrlr. maras sylenir ve alkan adndaki -an yerine -en eki getirile-
hh Halkaya balanan atom ya da gruplar varsa numara verilerek rek okunur.
adlandrlr. RNEK:
hh Halka birden fazla ise bisiklo-, trisiklo ekleri ile adlandrlr. 1 2 3 4
CH3 C CH CH3 2 - kloro 2 - bten
CH2
Cl
CH3 CH2
Siklopropan
Alkenlerde zomeri
1 Cl
hh Alkenlerde grlen boyut izomerlii geometrik izomeridir.
2 Cl Buna gre alkenler cis-trans olarak belirtilebilir.
Siklobtan 1, 2 - diklor siklohekzan ift ban C atomlarnda bulunan ayn iki grup ayn ynde ise
cis- n eki alr.
Cl
b b b c
1 C C C C
2 CH3
a a a a
3 CH3
ift ban C atomlarnda bulunan ayn iki grup farkl yne y-
1-kloro 2, 3 - dimetil Bisiklodekan nelmise trans- n eki alr.
siklopentan b a b a
C C C C
hh Sadece en kk yesi Br2 ile katlma tepkimesi verebilir.
a b a c
Onun dnda zellikleri alkanlara benzer.

ORGANK BLEKLER / Alkenler
hh Dallarn ya da tm ayn ise izomerlik gzlenmez. hh Bu tepkime 170 C de ve H2SO4 katalizrlnde gerekleir.
b a a a
hh OH, bir C atomundan ekilirken H atomu hidrojeni az olan
C C C C
komu C atomundan ekilir. Bylece oluan rn daha kararl
a a a a
ve daha oktur. (Zaitsev kural)
RNEK: 4 3 2 1 H2SO4
CH3 CH3 CH2 CH CH3 CH3 CH CH CH3
H 1 2 Cl CH3 170C
C C C C OH H2O
Cl 3 CH3 H H
2 numaral C atomu OH
trans, 1,2 - diklor propen cis - 2 bten
3 numaral C atomu H kaybeder.
hh Alkenler ayn zamanda sikloalkanlarla izomerdir.
5 4 3 2 1
CH3 CH CH CH CH3
CH3 Alkil halojenrlerden hidrojen halojenr karlma-

4-metil 2-penten Siklohekzan syla
(C6H12) (C6H12)
hh Bu tepkime iin NaOH ya da KOH in alkoldeki zeltisi kul-
rnek5: lanlr.
Aadaki bileiklerden hangileri cis-trans izomeri gs- R X + NaOH CnH2n + NaX + H2O
terir? CH3 CH CH2 + NaOH CH3 CH CH2 + NaBr + H2O
I. Propen Br
H
II. 3- metil 2 - hekzen
III. 2 - Bten
Alkil dihalojenrlerin dehalojenasyonu (halojen
IV. 1 - kloro 2 - metil 1 - bten
ekilmesi) ile
Bileiklerin forml yazlr.
CH3 CH CH2 + Zn CH3 CH CH2 + ZnCl2
H CH3 CH2 CH2 CH3
CH3 CH C C C Cl Cl
H H H CH3
Propen 3-metil 2-hekzen
(gstermez) (gsterir)
CH3 CH3 CH3 CH2 Cl
Alkanlarn dehidrojenasyonu (H2 ekilmesi) ile
C C C C
800C C H + H
CnH2n+2 n 2n 2
H H CH3 H Al2O3
2-bten 1-kloro 2- metil 1- bten CH3 CH3 CH2 CH2 + H2
(gsterir) (gstermez)
Alkenlerin Genel Elde Edilme Yntemleri: Alkinlere H2 katlmasyla

hh Lindlar (Aktiflemi Pb/CaCO3) katalizrlnde ksmen ka-
Alkollerden su ayrlmasyla
tlma gerekletirilirse alken elde edilir.
hh Bunun iin alkol moleklndeki iki komu C atomundan H ve hh Tamamen doyurulmas ile alkan oluacaktr.
OH gruplar ekilir.
CH3 Lindlar CH
CH + H2 CH2
2
hh ekilen komu C atomlar arasnda ikili ba oluur. s

rnek6: Uyar
Markovnikov Kural
I. CH2 C Lindlar
CH + H2
katalizr Simetrik olmayan bir bileik alkene katlrken ift bal kar-
H2SO4 bonlardan hidrojeni ok olan karbona hidrojen balanrken
II. CH3 CH2 CH2 OH
170 C dier madde ift ban dier karbon atomuna balanr.
H2O
III. 2CH3 Ama bir C atomu zerindeki R gruplarnn saysn arttr-
CH CH3 + 2Na
maktr. nk R says arttka bileik kararll artar.
Cl
Verilen tepkimeleri tamamlayarak hangilerinin sonu- hh HX katlmas
cunda alken olutuunu bulunuz. CH3 CH CH2 + HBr CH3 CH CH3
I. CH3 C CH + H2 CH3 CH CH2 Br
_______________
H2O (H OH) Katlmas: (Alkol oluumu ile sonulanr.)
Propen (alken) CH3 CH CH2 + H2O CH3 CH CH3
II. CH3 CH2 CH2 CH3 CH CH2 + H2O
170C OH
OH Propen (alken) 2-propanol
III. 2CH CH CH3 + 2Na CH3 CH CH3 + 2NaCl
3 Redoks Tepkimesi Verirler
Cl CH3 CH CH3
2,3 - dimetil btan (alkan) hh Ykseltgenerek diolleri olutururlar.
hh Seyreltik KMnO4 zeltisiyle souk (5C) ve bazik ortamda

Alkenlerin zellikleri tepkime vererek diol olutururlar..
hh Apolar molekllerdir. 3CH3 CH 5C
CH2 + 2KMnO4 + 4H2O
OH
hh Suda znmez, organik zclerde znrler. meneke
hh Moleklleri arasnda London kuvvetleri etkilidir. 3CH3 CH CH2 + 2MnO2 + 2KOH
kahverengi
hh Karbon says arttka erime ve kaynama noktalar artar. OH OH
hh Cis ve trans izomerliklerinde cis yaps transa gre daha po- hh Bu tepkime alkenler iin tannma reaksiyonudur. nk
lar olduundan erime ve kaynama noktas daha yksek olur. KMnO4 zeltisinin meneke rengi kaybolarak kahverengine
hh Alkenler; katlma, ykseltgenme, polimerleme tepkimesi verir. dnr. Bu tepkime Bayer testi olarak bilinir.
hh Yanma tepkimeside bir redokstur. Oluan CO2 ve H2O nun
Katlma Tepkimeleri mol saylar eittir.
3n
hh ift badan dolay katlma tepkimesi verirler. Yapdaki pi ba- CnH2n + O2 nCO2 + nH2O
2
lar alarak atom ya da gruplar balanr.
Polimerleme Tepkimesi
hh H2 katlmas ile doyurulup alkana dnr.
hh Polimerleme tepkimesi vererek ok sayda alken molekl-
hh Br katlmas ile bromlu suyun ortama verdii krmz renk kay-
nn birbirine balanp uzun zincirler oluturmas salanr.
bolur ve tannma reaksiyonu gerekleir.
Br Br hh Polimer iinde tekrarlanan her tanecie monomer denir.
H C C H + Br2 H C C H hh Polimerleme ile polietilen (PE), polipropilen (PP), polivinil

klorr (PVC) politetraflor etilen (teflon) gibi polimerler oluur.
H H H H
H H H H
hh Hidrojen asidi (HX) katlmas srasnda simetrik olmayan al- n C C C C
kenler iin Markovnikov kural uygulanr. H H H H
n

rnek7: Alkinlerde izomerlik

Aadakilerden hangileri hh Alkinlerde grlen izomerlik l ban ya da daln yer dei-
Katlma tepkimesi verir. tirmesi ile oluan yap izomerliidir.
Bazik ortamda seyreltik KMnO4 zletisi ile diolleri olu- CH3 CH2 C CH CH3 C CH CH3
turur.
1 - Btin 2-Btin
zelliklerine sahiptir?
a. CH3 CH2 CH CH2 hh Alkinler ayn karbon sayl dien ya da sikloalkenler ile izomerdir.
b. CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH2 C C CH3
2 - pentin
c.
1
4
Bu zellikler alkene aittir. Bu nedenle a bileii bu zellikleri tar.
3 CH3
2
hhALKNLER 3-metil siklobten Siklopenten

5 4 3 2 1
hh Doymam hidrokarbonlardr. CH3 CH CH CH CH2
1, 3 - pentadien
hh Genel formlleri CnH2n2 dir.
hh Karbon atomlar arasnda en az bir tane l ba ierirler.
hh l ba ieren karbon atomlar sp hibritlemesi yapar.
Alkinlerin Genel Elde Edilme Yntemleri:
hh Grup ad ilk ye olan asetilen ad ile anlr. hh Komu C atomlarnda dihalojen ieren doymu bileiklerin
KOH in alkoldeki zeltisinden geirilmesi ile elde edilir.
Alkinlerin Sistematik (IUPAC) Adlandrlmas CH3 CH CH
Alkol
CH3 + 2KOH
hh En uzun C zinciri l ba iine alacak ekilde seilir.
Br Br
hh Zincir dnda kalan grup ve atomlar daldr.
3CH3 C C CH3 + 2KBr + 2H2O
hh l ban yakn olduu utan C atomlar numaralandrlr.
hh nemli olan l ban en kk numaray almasdr.
hh Alkil tetrahalojenrlerin Zn metali ile tepkimesinden elde edi-
hh Daha sonra daln numarasnn kklne baklr.
lirler.
hh Dallar numara ile ncelikli okunurken l ban C numaras Br Br
sylenir ve alkan adndaki -an yerine -in eki alr.
CH3 C CH + 2Zn CH3 C CH + 2ZnBr2
hh Hem ift hem de l ba ieren bileiklerde ift ban nce- Br Br
lii bulunur.
hh odyum asetilenr bileiklerinin alkil halojenrlerle tepkimesin-
RNEK: Aadaki bileikleri adlandrnz. den elde edilir.
I. H C C H Asetilen
HC C Na + CH3 Br CH C CH3 + NaBr
5 4 3 2 1 hh Asetilen Eldesi
II. CH3 CH C C CH3
CH3 hh Sanayide CaC2 den elde edilir.
4-metil 3-pentin CaC2 + 2H2O CH CH + Ca(OH)2
1 2 3 4 5 6 7
III. CH3 CH CH CH2 C C CH3 hh Petroln yksek scaklk ve basn altnda katalitik krakingi
2-hepten - 5-in ile de elde edilir.

ORGANK BLEKLER / Alkinler
rnek8: Uyar
Br C Tautomerleme
H C C H + 2KOH hh Atom g ile gerekleir.
Br H
hh Ayn C zerinde hem OH hem de ift ba (C C) gru-
tepkimesini tamamlaynz ve oluan organik bileii
bu bulunduran bileie enol bileii denir.
adlandrnz.
Eliminasyon tepkimesi sonucu iki komu karbon atomundan Br ve H atomlar hh Enol kararsz bir yap olduundan atom g ile kararl
kar.
aldehit / keton grubuna dnr.
Br H
H C C H + 2KOH H C C H + 2KBr + 2H2O CH C C C
Br H Asetilen OH O H
enol keto
Alkinlerin zellikleri
H H
hh Apolar molekllerdir.
H C C H+H OH H C C HH C C H
hh Suda znmezler.
OH O H
hh Organik zclerde znrler.
Etanal (aldehit)
hh Moleklleri arasnda London kuvvetleri etkindir. Bu nedenle C
H
says arttka erime ve kaynama scaklklar artar.
H C C CH3 + H OH H C C CH3CH3 C CH3
hh Alkinler; Katlma, metallerle yer deitirme, polimerleme ve
ykseltgenme (yanma) tepkimesi verirler. HO O
Propanon (Keton)
hh H2, Br2, HX ve H2O ile katlma tepkimesi verirler.
hh Metallerle yer deitirme verebilirler.
hh H2 ile katlmada pi balar koparak doymulua kadar ula-
abilir. hh Tollens ayrac (NH3 l AgNO3) ile gerekleirken beyaz -
kelek oluur.
HC CH + H2 CH2 CH2 + H2 CH3 CH3
H C C H + 2AgNO3 Ag C C Ag + 2HNO3
hh Br2 ile katlmada yine bromlu suyun krmz rengi kayboldu- beyaz kelek
(Gm asetilenr)
undan tannma reaksiyonu oluur.
Br Br hh Fehling ayrac (NH3'l Cu2Cl2) ile gerekleirken krmz -
HC CH + 2Br2 CH CH kelek oluur.
H C C H + Cu2Cl2 Cu C C Cu + 2HCl
Br Br
krmz kelek
hh HX ile katlmada yine Markovnikov kural geerli olur. (Bakr asetilenr)
Br
hh Bu tepkimelerin gereklemesi l ban karbonlarnda hid-
CH3 C CH + 2HBr2 CH3 C CH3
rojen ( C CH) olmasna baldr. Bunun iin alkinin u
Br alkin olmas gerekir.
hh H2O ile katlmada farkl bir mekanizma iler ve enol-keto ta-
utomerlemesi gerekleir. Bu mekanizma sonucunda alkin R C C H (U alkin)
aldehit ve keton snf bir bileie dnr. R C C R ( alkin)
hh Asetilene su katlmas ile aldehit oluurken, dier alkineler- hh Alkinlerdeki l ba karbonundaki H atomu bileie asidik
den keton tr bileikler oluur. karakter kazandrdndan bazik ortamda karak metal ato-
mu ile yer deitirir. Suda az znen kelekleri oluturur.

ORGANK BLEKLER / Alkinler
hh Bu tepkimeler alkinler iin tannma tepkimesi olsa bile i al- hh Benzen halkasndaki 6 karbon atomu dzgn bir altgenin k-
kinlerin bu tepkimeyi vermedii unutulmamaldr. elerine yerletirilmi ve her karbona bir hidrojen atomu ba-
lanmtr. Halkadaki balar tek, ift olmak zere dnml
R C C R + AgNO3 tepkime vermez.
yerlemitir.
3. Polimerleme tepkimesi verirler. hh Benzen yapsndaki bu ba dzeni rezonans etki oluturur.
hh Pi balarnn almas ile monomerler birbirine balanr. En kararl yapya ular.
hh Asetilenin moleklnn birbirine balanmas ile (trimerle- Uyar
me) benzen oluur. Rezonans
C
3CH C H C C Bir formldeki atomlarn yerleri ayn kalrken elektron ift-
C C lerinin yer deitirmesi ile farkl Lewis formllerinin yazla-
C
bildii durumlara denir.
hh Asetilen iki moleklnn birbirine balanmas ile vinil asetilen
elde edilir. hh Benzen halkasndaki her bir karbon atomu sp2 hibritlemesi
yapar.
2CH CH CH2 CH C CH
hh Aromatik hidrokarbonlara arenler denir. Yapdan bir hidrojen
vinil asetilen
atomunun karlmas ile aril grubu oluur.
rnek9:
Aadaki bileiklerden hangileri amonyakl ortamda
hazrlanm tollens zeltisi ile tepkime verir?
I. Asetilen III. 1 Penten Benzen Fenil
II. 1 - Btilen IV. 2 Pentin (Aren) (Aril)
Bu tepkimeyi C H bulunduran bileikler verir. CH3 CH2

H C C H H C C CH2 CH3
Asetilen 1 Btin
(verir) (verir)
CH3 CH2 CH2 CH CH2 CH3 CH2 C C CH3 Metil benzen Benzil
1 Penten 1 Pentin (Toluen)
(alkendir, vermez) (vermez)
hhAROMATK BLEKLER
hh Yapsnda benzen bulunduran bileiklerdir.
Benzen ve Trevlerinin Adlandrlmas
hh Benzen C6H6 formlndedir. hh nce halkaya bal atom ya da grup adlandrlr sonra arka-
sna benzen eki getirirlir.
hh Benzen yapsna farkl gruplarn balanmas ile benzen t-
revleri elde edilir. hh Ancak ou trevin zel ad bulunur.
hh Benzen apolar bir molekldr, suda znmez. RNEK: Aadaki benzen trevlerini adlandrnz.
H
C
H C C H
Cl CH3 OH
H C C H
C Klorobenzen Metilbenzen Oksibenzen
(Toluen) (Fenol)
H

ORGANK BLEKLER / Aromatik Bileikler
CH3 CH CH3 RNEK: Aadaki bileikleri adlandrnz.

NH2
NO2 NH2 1
2 CH3 2
1 OH 3
4
Nitrobenzen Aminobenzen zopropil
(Anilin) benzen Br
2-metil fenol 4-bromo amino benzen
CH2 OH C O C O (o-metil fenol) (p-bromo anilin)
H OH
1 COOH 4 CH2 CH3
H
Benzilalkol Benzaldehit Benzoik asit 2 O C 1 3
3 2
hh Benzen grubuna iki atom ya da grup balanrsa konum izo-
Cl
merleri oluur.
3-klorobenzoik asit 4-etil benzaldehit
hh Adlandrma yaplrken orto (o-), meta (m-), para (p-) durumu
(m-klorobenzoikasit) (p-etilbenzaldehit)
gzlenir.
hh Benzen halkasna bal gruplarn says ikiden fazlaysa grup-
larn bal olduu karbon atomlar en kk rakam alacak
ekilde numaralandrlr.
RNEK: Aadaki benzen trevlerini adlandrnz.
Cl Cl
RNEK: Aadaki bileikleri adlandrnz.
Cl NO2
Cl Cl Cl
3
Cl
4
4 2 5 3
Cl 1 Cl 6 2
o-dikloro benzen m-dikloro benzen p-dikloro benzen 1
NO2 NO2
1,2-dikloro benzen 1,3-dikloro benzen 1,4-dikloro benzen
CH3
CH3 1, 2, 4 - trikloro benzen 2, 4, 6 trinitro toluen
CH3
Benzen Halkasna kinci Grubun Balanmas
CH3
hh Benzen halkasndaki rezonans etki ikinci grubun hangi konu-
CH3 CH3 CH3 ma (orto, meta, para) ynleneceini belirler.
p-dimetil benzen o-dimetilbenzen m-dimetil benzen
p-ksilen o-ksilen m-ksilen hh Orto-para ynlendiriciler
hh Benzen halkasna farkl gruplar bal ise ncelik srasna hh Halkaya bal atomlarda ortaklanmam elektron ifti varsa
gre numaralandrma yaplr. atom ya da grup elektron verici (sunucu) davranr.
hh Halkann etkinliini artrrlar.

hh COOH > CHO > C O > OH > NH2 > R > NO2 > X
gibi ncelik srasna baklr. hh R, OR, OH, X, NH2, NHR, C6H5 gibi gruplar orto-pa-
ra ynlendiricidir.

CH3 CH3
Br
CH3
Yaygn Benzen Trevleri
+ Br2 ya da
Fenol (Hidroksi Benzen)
Br hh Forml dir.
NH2 NH2 NH2 OH
+ Cl2 ya da
Cl Cl
hh Sulu zeltisi zayf asittir.
balanmalarn gerekletirir. hh Karboksilli asitlerden daha zayf asittirler.
hh Meta Ynlendiriciler
hh Halkaya ba atom ya da grup pozitif ya da ksmi pozitif yk hh Kuvvetli bazlarla ntrleme tepkimesi verirler.
tar ve halkadan elektron eker.
OH OK
hh Bylece ekici olarak davranr ve ikinci grubu meta balan- + KOH + H 2O
maya ynlendirir.
hh Halkann etkinliini azaltr. hh NaHCO3 zerine etki etmezler.
hh NO2, CN, CHO, COOH, COOR, SO3H, CR, hh Alkil halojenrlerle eter oluturur.
O OH OCH3
NO2 NO2 + CH3Cl + HCl
+ Cl2 + HCl
Fenil metil eter

Cl
hh Asitklorrlerle ester olutururlar.
Br
+ Br2 + HBr OH O C O
+ CH3 C O + HCl
COOH COOH
CH3
Cl
Fenil etanoat
rnek10: hh Fenoller orto-para ynlendiricidir.
I. Toluen klor balanmas

II. Nitrobenzene klor balanmas
III. Aniline metil balanmas
Yukardaki durumlar gerekleirken oluacak bileikle-
ri yaznz. Anilin (Amino Benzen)
I. Benzendeki CH3 orto, para ynlendiricidir. hh Forml NH2 dir.

CH3 CH3 CH3
+ Cl2 +
HCl Cl Cl
hh Sulu zeltisi zayf bazdr.
II. Benzendeki NO2 grubu meta ynlendiricidir.
hh Aromatik amindir.
NO2 NO2
+ Cl2 + HCl hh Suda az znr, organik bileiklerde znr.
Cl
III. Benzendeki NH2 grubu orto, para ynlendiricidir. hh Asitlerle tuz oluturur.
NH2 NH2 NH2
hh Nitrobenzenin indirgenmesi ile elde edilir.
CH3
+ NO2 NH2
+ 3H2 + 2H2O
CH3

Nitro Benzen hh Alkoller gibi Na/K metali ile tepkimeye girip H2 gaz karabilir.
CH2OH CH2ONa
hh Forml NO2 dir.
+ Na +1/2 H2

hh Benzenin nitrolanmas ile yani deriik nitrik asitle tepkimesi
hh Ykseltgenebilir.
sonucu elde edilir.
1 ykseltgenmesi ile benzaldehit
NO2
H2SO4
+ HNO3 + H2O 2 ykseltgenmesi ile benzoik asit elde edilir.
hh Benzil klorrn NaOH ile tepkimesinden elde edilir.
hh Nitrobenzen asit ve bazlara kar dayankldr. Ancak Fe, Zn hh Benzaldehit ya da benzoik asidin indirgenmesi ile elde edilir.
ile asidik ortamda aniline indirgenebilir.
NO2 NH2
+ 3Zn + HCl + 3ZnCl2 + 2H2O Benzaldehit
hh Benzen halkasndaki 1 hidrojen atomunun yerini aldehit gru-
hh Toluenin nitrolanmas ile TNT elde edilir. Tepkimede deriik bu almtr.
HNO3 ile H2SO4 karm kullanlr. C O ile gsterilir.
H
CH3 CH3
NO2 NO2
1
6 2 hh Benzil alkoln ve toluenin ykseltgenmesi ile elde edilir.
+ HNO3 + 3H2O
CH2OH C O
[O]
4 + H2O
H
NO2

2, 4, 6 trinitro toluen (TNT)
hh Tollens ayracna ok g etki ederken, Fehling ayracna etki
hh TNT Patlayc yapmnda kullanlr.
etmez.
Slfobenzen
hh Benzen halkasndaki hidrojen atomlarndan birinin yerine sl- Benzoik asit
fo (SO3H) grubunun gemesi ile oluan bileiktir.
COOH ile gsterilir.
SO3H ile gsterilir.

hh Benzenin slfrik asit ile tepkimesinden (slfoloma) elde edilir. hh Benzaldehitin ykseltgenmesi ile elde edilir.
hh Aromatik ve karboksilli asitlerin zelliini gsterir.
SO3H
hh Bazlarla tepkimesinden tuz ve su kar.
+ H2SO4 + H 2O
hh Aktif metallerle H2 gaz kartr.

hh Aromatik dikarboksilli asittir. Para-
COOH
talik asit olarak adlandrlr.
Benzilalkol COOH
hh Toluende halkaya ba CH3 grubundan 1 hidrojen karlp

COONa COOH OH
yerine OH balanmas ile benzil alkol oluur.
CH2 OH
COOH COOH
Sodyum benzoat o-fltalik asit Salisilik asit

hh Aromatik alkoldr.

ORGANK BLEKLER Konu Testi - 1
1. C2H5 Cl CH3
CH3 CH2 CH2 C CH CH3 5. CH2 CH CH2 CH2
CH3 bileii iin aadakilerden hangisi dorudur?
bileiin ad aadakilerden hangisidir? A) IUPAC'a gre 4-metil 1-bten'dir.

B) Geometrik izomeri vardr.
A) 2-kloro 3, 5 dimetil 3-etil hegzan
C) Bir moleklnde 11 sigma, 1 pi ba ierir.
B) 1,4 dimetil 4-etil 5-kloro hegzan
D) 2 penten ile yap izomeridir.
C) 2-kloro 3-etil, 3-metil hekzan
E) cis-1-pentendir.
D) 2-kloro dekan
1 2 3 4 5
E) 4-metil, 4-etil 5-klor hekzan CH2 CH CH2 CH2 CH3 1-penten
C2H5 Cl O halde 2- penten ile izomerdir. cis-trans izomeri gstermez.

6 5 4 3 2 1
CH3 CH2 CH2 C CH CH3
CH3
2-kloro, 3 etil, 3metil hekzan 6. 2- metil 1 - penten ve 4 metil 2 - penten bileii iin,
I. Halojenli asitlerle katlma rnleri ayndr.
2. CH2 C C CH CH3
II. Cis-trans izomerleri vardr.
Br CH3
bileiinin ad aadakilerden hangisidir? III. Her ikisi de bazik ortamda KMnO4 ile diol oluturur.
verilenlerden hangileri dorudur?
A) 5 - brom 2 - metil 3 - pentin
B) 5 - brom 2 - metil 2 - penten
C) 1 - brom 4 - metil 2 - pentin D) I ve III E) I, II ve III
CH2 C CH2 CH2 CH3 ve CH3 CH CH CH CH3
D) 1 - brom 4 - metil 3 - pentin
CH3 CH3
E) 1 - brom 2 - pentil cis-trans izomeri yoktur. cis-trans izomeri vardr.
1 2 3 4 5 Her ikiside diol oluturur.
CH2 C C CH CH3
Br CH3 Cl
1-bromo, 4-metil, 2-pentin
7. I. CH3 CH CH3
3.
II. C2H5 Cl
Yukardaki gibi verilen alkil halojenrler Wurtz sentezi
Cl ile tepkime verdiinde aadaki rnlerden hangisi
oluamaz?
Yukarda verilen bileik ile ilgili,
I. Doymu hidrokarbondur. A) NaCl B) C2H6 C) C 4H10
II. 2 metil hekzan ile izomerdir. D) C5H12 E) C6H14
III. Kapal forml C7H15Cl'dir. I den C6H14 II den C4H10 I ve II den C5H12 oluur. Ama C2H6 olumaz.
yarglarndan hangileri dorudur? 8. C2H4 + Br2 CH2 CH2

A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve III renksiz krmz
Br Br
renksiz
tepkimesi iin;
Cl den dolay hidrokarbonun deildir. Kapal forml C7H15Cl dir.
I. Alkenlerin tannma reaksiyonudur.
4. Alkenler iin aadaki ifadelerden hangisi yanltr? II. Tepkimede Br 2 balarnn zayflamas sonucu oluan
A) CnH2n kapal formlne sahiptir. radikaller ikili ban karbonlarna katlr.
B) Homolog sra olutururlar. III. Oluan rn 1,2 - dibrom etandr.
C) sp2 hibritlemesi yapm C atomlar bulundurur. yarglarndan hangileri dorudur?
D) Katlma tepkimesi vermezler. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III

E) Yandnda CO2 ve H2O olutururlar. D) I ve III E) I, II ve III
Yapdaki p balar alkenlerin katlma tepkimesi vermesini salar. Alkenler bromlu suyun krmz rengini giderir. Haloalkanlar oluur.

9. CaC2 + 2H2O Ca(OH)2 + X 12. Aada verilen bileik iftlerinden hangileri birbirinin
X + H2O Y izomeridir?
tepkimesine gre X ve Y maddeleri aadakilerden A)

NH2
hangisidir?
X Y
A) C 2H 2 CH3CHO
B) C 2H 2 CH3COOH NH2
C) C 2H 4 CH3CHO B) NH2
D) CH3CHO CH3CH2OH NO2
E) CH3CHO CH3COOH
X: C2H2 dir.
Asetilene su katlrsa aldehit oluur. NO2
Y: CH3 C O NH2
H
C) COOH COOH
CH3
CH3
10. Ksilen bileiinde ka tane karbon atomu bulunur? D) O

CH
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12 CH3
CH3
CH3
ksilen CH3
8C atomu bulundurur.
CH
O
E) NO2
NO2
NH2
NH2
COOH COOH
CH3
11. Aadakilerden hangisi m-klor toluendir?
CH3
A) B) CH3 C) CH3
para ve orto balanmas konum izomeridir.
CH3 Cl
13. I. Fenol
Cl II. Benzoik asit
D) Cl E) III. Benzil alkol
Cl
Yukarda verilen bileiklerden hangileri aromatik yap
ierir?
CH3 A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
m, 1-3 balanmasdr. D) II ve III E) I, II ve III

Tm benzen ieren bileiklerdir.
13. E 12. C 11. A 10. C 9. A 8. E 7. B 6. B 5. D 4. D 3. B 2. C 1. C Cevaplar

1. CH3 CH3 4. Ayn karbon sayl bir halkal alkan ile bir alken bileii
CH3 CH CH2 CH CH3 karlatrlrsa,
moleklndeki primer karbon atomu says aadaki- I. Molekllerindeki atom says ve cinsi
lerden hangisinde doru verilmitir? II. Kimyasal zellikleri
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 III. Erime ve kaynama scaklklar
CH3 CH3 zelliklerinden hangileri ayndr?
CH3 CH CH2 CH CH3
5 4 3 2 1 A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
iaretlenmi C atomlar primerdir. 2 ve 4 tersiyer C atomu D) I ve II E) II ve III
3 ise sekonder C atomudur.
zomer olduklarndan atom says ve cinsi ayndr.
5. Aadakilerden hangisi amonyakl bakr(I) zeltisi

2. Aadaki bileiklerden hangisinin adlandrlmas yan-
ile kelek oluturulabilir?
l verilmitir?
A) Asetilen B) Propen C) 2-btin
X Y
A) CH3 C C CH3 2-klor-3-metil- D) 2-pentin E) Etan
2-penten Bunu u alkinler yapabilir.
Cl C2H 5 C ve D i alkindir.
B) 3-brom siklohekzen CH CH + Cu2Cl2 Cu C C Cu
Br 6. Yanda verilen bileiin 1 mol yand-

CH3
C) CH3 3,3-dimetil-1-btin nda ka mol H2O oluur?
CH3
CH C C CH3
CH3 A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8
D) Cl 1-klor-3-metil Bileiin kapal forml C8H16dir.
siklobtan C8H16 + 12O2 8CO2 + 8H2O
CH3
E) CH2 CH CH3 2-klor-3-metil
CH3 Cl propen
7. a. 3-metil, 1-pentin + 2HBr .........
Utan krlma dal olmaz.
4
CH3
3
CH2 CH
2 1
CH3 b. 2-btin + H2O ..........
Cl Yukarda a ve b ile belirtilen tepkimelerde Markovnikov ku-
2-klor btan
ral uygulanmtr.
Buna gre,
I. a tepkimesi sonucu 2,2 - dibrom 3-metil pentan oluur.
3. CH3CH CH C2H5 ile ilgili, II. b tepkimesi sonucu 2-btanol oluur.
I. cis ve trans n eki ile yazlabilen iki izomeriye sahiptir. III. b tepkimesi sonucunda oluan rnn kapal forml
II. Br 2 ile katlma tepkimesi verir. C 4H8O dur.
III. HCl ile tepkimesinden 2,3 - diklor pentan rn elde yarglarndan hangileri dorudur?
edilir. A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
yarglarndan hangileri doru olur? D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II Br
a) CH C CH CH2 CH3 + 2HBr CH3 C CH CH2 CH3
CH3 Br CH3
CH3 CH CH C2H5 + HCl CH3 CH CH2 C2H5 2,2-dibrom 3-metil pentan
Cl b) CH3 C C CH3 bileii nce enol sonra keton oluturur.
2-kloro pentan oluturur. CH3 C CH2 CH3 (C4H8O)
O

8. H CH2Br 12. I. 2R X + 2Na R R + 2NaX

C C II. R MgX + HX R H + MgX 2
CH2Br CH3
III. R COONa + NaOH R H + Na2CO3
Bileiinin 1 mol ile ilgili aadakilerden hangisi
IV. R CH CH R + H2 R CH2 CH2 R
dorudur?
Yukardaki tepkimelerden hangileri doru gerekleti-
A) Geometrik izomerisi yoktur. rilmitir?
B) Doymam hidrokarbondur. A) I ve II B) I ve III C) III ve IV
C) Trans 1,4 dibrom 2-btilen olarak adlandrlr.
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
D) 1 mol H2 ile katlma tepkimesi verir.
Tm dorudur ve alkan olumutur.
E) Siklobtan ile yap izomeridir.
Alken olduundan H2 ile katlma tepkimesi verir.
13.
9. I. Asetilen
II. Btan
III. 1,3 - btadien
X Y
IV. Siklopentan
Yukardaki bileiklerden hangileri hem katlma hem de X ve Y bileikleri iin,
yerdeitirme tepkimesi verir? I. ikisi de alken yapsndadr.
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III II. X siklohekzen, Y benzendir.
D) II ve IV E) II, III ve IV III. kisi de kolaylkla katlma tepkimesi verir.
Asetilen u alkinler metallerle yer deitirme tepkimesi verir ayn zamanda ifadelerinden hangileri dorudur?
katlma da gerekletirir.
10. I. Petrol ve doal gaz alkanlarn nemli bir kaynadr.
X, siklohekzen, Y ise benzendir. Benzen katlma tepkimesi vermez.
II. Alkanlar kimyasal tepkimelere isteksizken, alkil haloje-
nrler daha kolay tepkime verir.
III. Benzinin ssal paralanmaya uratlarak daha kk 14. OH Br
karbonlu alkanlar oluturmas katalitik kraking yntemi
ile yaplr.
Br
X Y
Tm dorudur.
Yukardaki X ve Y bileikleri iin,
I. X, zayf asittir.
11. Alkenlerin katlma tepkimesi iin,
II. kisi de aromatik bileiktir.
I. C C balarnn krlarak C C balarn oluturur.
III. Y bileiinin ad, p - dibrom benzendir.
II. Atomlar arasndaki ba uzunluunun deiimidir.
III. Alkenlerin tannma tepkimesidir.
Br D) I ve II E) II ve III
1,4 - dibrom siklohekzandr.
Katlma tepkimesini alkinlerde verir. Br
14. E 13. B 12. E 11. C 10. E 9. A 8. D 7. C 6. E 5. A 4. A 3. C 2. E 1. D Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
TARAMA
16
1. 1,204.1023 tane CO molekl ile normal koularda 4,48 4. Oda scaklnda 0,2 M 400 mL HNO3 zeltisine ka
litre gelen O2 gaz tam verimle reaksiyona girdiinde mL 0,1 M KOH zeltisi ilave edilirse zeltinin pH de-
hangi maddeden ka mol artar? eri 1 olur?
A) 0,1 mol CO B) 0,1 mol O2 A) 800 B) 600 C) 400
C) 0,05 mol CO D) 0,15 mol CO D) 200 E) 100

E) 0,15 mol O2 MA . VA . ZA = MB . VB . ZB
0,2.0,4.1 = 0,1.VB.1
1, 204.10 23 4, 48 VB = 0,8 L = 800 mL
n= = 0, 2 mol CO n= 22, 4 = 0, 2 mol O2
6, 02.10 23
1
CO + 2 O2 CO2
0,2 0,1 0,1 mol O2 artar. 5. Yanda potansiyel enerji PE(kj)
(PE) tepkime koordinat 2.
70
(TK) grafii verilen tepki-
2. Tepkimedeki X ve Y maddelerinin deriimleri deitirile- 60
me iin, 1.
rek tepkime zamanndaki deimeler aadaki gibi not 50
alnmtr. I. Tepkime s alandr. 40
30
II. Tepkime entalpisi 50 kj
Deney [X] [Y] Tepkime sresi (dk) 20
dir. 10
1 1,2 1,2 10 TK
III. Tepkimenin yava ba-
2 0,6 1,2 20
sama 1. basamaktr.
3 0,6 2,4 5
yargrlarndan hangileri dorudur?
Bu sonulara gre, tepkimenin hz bants hangi se-
enekte doru verilmitir? A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
A) r = k [X] [Y]2 B) r = k[X]2 C) r = k [X] [Y]3 D) I ve II E) II ve III

Tepkime entalpisi H = 50 10 =40 kj dir.
D) r = k [X] E) r = k [X]3 [Y] 1. basamak iin Ea = 50 10 = 40 kj
2. basamak iin Ea = 70 20 = 50 kj
1 ve 2. deneyden a 0, 6 k ` 10 j
1, 2 a 20
a= 1
Ea deeri byk olan (2) yavatr.
2 ve 3. deneyden a 2, 4 k ` 20 j b = 2
1, 2 b
5
r = k[X][Y]2
6. 1M Pb(NO3)2 zeltisi ile 4M KCI zeltisinin 100'er mL'si
kartrlyor.
3. Bir elektroliz sisteminde 1 saat boyunca 8A'lik akm geiri-
Dengeye gelen zelti iin,
lerek Ag+ iyonlarnn Ag olarak katotta toplanmas salan-
yor. I. Bir miktar PbCI2 kats ker.
Buna gre elde edilebilecek gm miktar ka gram II. K+ iyonlar deriimi 2M'dir.
olur? III. Pb2+ iyonlar deriimi 0,5 M'dir.
(Ag:108, 1 mol e = 96000C alnacaktr) yarglarndan hangileri dorudur?
A) 20,4 B) 32,4 C) 54 (PbCI2 iin K = 10-10 dur.)
D) 108 E) 216 A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
Q = I.t = 8.1.60.60 = 28800
28800
96000 = 0,3 mol e +2
+ Pb(NO3)2 Pb + 2NO3 Pb2+ + 2CI PbCI2
Ag
+ 1e Ag(k)
0,5 1M 0,5 2
1mole 108g +
0,3mol ? KCI K + CI 0,5 1
32,4 g Ag 2M 2M 1M

Tarama
7. 9. CH2 C C CH3
Voltmetre CI
Pt(k) Ni(k) bileii iin, sistematik adlandrmaya gre numaralan-

drlm 1 ve 2 numaral karbon atomlarnn hibritleme
trleri hangi seenekte doru belirtilmitir?
1 2
I II
1M Cu(NO3)2(suda) 1M NiSO4(suda)
A) sp3 sp
3
B) sp sp2
Cu(k) Cu2+(suda) + 2e E = 0,34 Volt C) sp2 sp2
Pt(k) Pt2+(suda) + 2e E = 1,2 Volt D) sp2 sp

E) sp sp
Ni(k) Ni2+(suda) + 2e E = 0,25 Volt
Verilen pil hcresi iin aadakilerden hangisi yanl- s s 1 numaral C = sp3

1 2
tr? CH2
3 C C CH
2 numaral C = sp
A) Pt ubuun zeri Cu ile kaplanr. CI
B) II. kaba su eklenirse deriim fark ile pil potansiyeli ar-

tar.
10. CH3 CH C C CH3
C) Pilin standart gerilimi balangta 1,45V tur.
D) Elektronlar d devrede Ni elektrottan Pt elektrota do- CH3
rudur. bileii iin,
E) Tuz kprsndeki (+) ykl iyonlar I. yar hcreye do- I. IUPAC adlandrmas 2 metil 3 pentindir.
ru akar. II. Metil, izopropil asetilen olarak adlandrlabilir.
Anot: Ni Ni2+ + 2e E = 0,25V III. Kapal forml C6H10 dur.
Katot: Cu2+ + 2e Cu E = 0,34V
Pil deklemi: Ni + Cu2+ Ni2+ + Cu Epil = 059V
5 4 3 2 1
CH3 CH C C CH3 (4 metil 2 pentin)
CH3
Metil, izopropil asetilen
8. VSEPR gsterimi AX2E2 olan bir molekl iin,

I. Ortaklanmam 4 elektron ierir.
II. Merkez atomun dorultu says 2 dir.
11. Aadaki adlandrmalardan hangisi yanltr?
III. Merkez atom, Adlandrma
A
A) CH C Etinil
eklinde gsterilebilir. B) CH2 CH Vinil
C) CH3 CH CH Propinil
D) CH3 Metil
E) CH3 CH zopropil
A X2 E2
CH3
Bal 2 ift(4e)
2 grup ortaklanmam e CH3 CH CH (prapenil)

Tarama
12. Kapal forml C4H8 olan bir organik bileik aada- 15. SO2(g) +
1
O SO3(g) K1
kilerden hangisi olamaz? 2 2(g)
2CO2(g) 2CO(g) + O2(g) K2
A) CH3 CH2 CH CH2
Denge tepkimeleri ve belli scaklktaki denge sabitlerinin
B) saysal deerleri verilmitir.
CH3
C) Buna gre,
D) CH3 C CH2 SO3(g) + CO(g) SO2(g) + CO2(g)

tepkimesinin denge sabitinin deeri K1 ve K2 cinsin-
CH3
den nedir?
K K 1
A) 1 B) 2 C)
E) CH3 CH CH CH3 K2 K1 K 1 .K 2
1 K1
CnHzn, Alken ya da sikloalkandr. D) E)
K1 K 2 K2
1 1
SO3 SO2 + 2 O2
K1
1 1
CO + 2 O2 CO2 K2

1
SO3 + CO SO2 + CO2
K1 K2
13. I. A 2(g) + 1 B2(g) A 2B(s) + 150kj
2
II. A 2B(g) A 2B(s) + 40kj 16. Kuvvetli baz zeltisine sabit scaklkta bir miktar su
III. A 2B2(g)
1
A 2B(g) + B2(g) + 60kj eklenirse,
2
tepkimeleri veriliyor. I. pH artar.
Buna gre A2B2(g)'nn elementlerine ayrlma enerjisi II. pKsu deimez.

ka kj/mol dr? III. H+ iyonlar deriimi artar.
A) 10 B) 15 C) +20 yarglarndan hangileri yanltr?
D) +50 E) +60 A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II

1
A2B(s) A2 + 2 B2 H = +150 kj D) I ve III E) II ve III

A2B(g) A2+ B(s) H = 40 kj Baz zeltisine su eklenirse OH iyonlar deriimi azalr ve pH azalr. pKsu
1 deeri scaklkla deiir.

A2B2 A2B(g) + 2 B2 H = 60 kj

A2B2 A2 + B2 H = +50 kj 17.
A zeltisi B zeltisi C zeltisi

0,1 M 0,1 M 0,01 M
pH = 1 pH = 7 pH = 12
Yukardaki kaplarda oda koullarndaki A, B, C zeltileri-

14. X(g) + YZ2(g) XY(g) + Z 2(k) (hzl)
nin pH deerleri verilmitir.
Y2(g) + Z2(k) 2YZ (yava) Buna gre,
Yukarda verilen mekanizmal tepkime iin I. A zeltisi kuvvetli asite aittir.
I. Hz bants, r = k [Y2] dir. II. B zeltisi tuzlu su olabilir.
II. Z 2 ara rndr. III. C zeltisi krmz turnusol kadnn rengini maviye
III. X(g) deriimi iki katna karlrsa hz da iki katna kar. evirir.
yarglarndan hangileri yanltr? yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve III A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II

Hz yava adm belirler. A iin pH = log[H+] pH = 1 kuvvetli asit
B iin pH = 7 ise ntrdr.
X hzl admda olduundan hza etki etmez. C iin pH = 12 ise baziktir.

Tarama
18. 400 mL doymu AgCI zeltisinde 1,2.105 mol CI iyonu 21. Bazik ortamda NH3 ve MnO4 tepkimesi sonucu MnO2 ve
bulunuyor. NO3 olumaktadr.
Buna gre, AgCI nin znrlk arpm (K) katr? Bu tepkimeyle ilgili,
A) 9.10 10 B) 3.10 12 C) 1,2.10 10 I. Ykseltgenme yar tepkimesi
D) 3.10 10 E) 4.10 5 9OH + NH3 + 8e NO3 + 6H2

II. ndirgenme yar tepkimesi
n 1, 2.10- 5 5
M= V = 0, 4 = 3.10 M CI MnO2 + 4OH 2H2O + MnO 4 + 3e
AgCI Ag+ + CI III. Toplam 24e alverii gzlenir.
3.105M 3.105M
K = [Ag+][CI] = 3.105.3.105
=9.1010 A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
NH3 + 9OH NO3 + 8e + 6H2O
MnO4 + 3e + 2H2O MnO2 + 4OH
24e (8 x 3) alverii olur.
19.
[A2+]

10C 8.102 mol / L

20C 2.102 mol / L
AB2 katsnn fark scaklklarda hazrlanan zeltisinde bu-
lunan A2+ iyon deriimi tablodaki gibidir.
Buna gre,
I. znmesi ekzotermiktir.
II. 20C deki doygun zelti soutulursa kelme gzle-
nir. 22.
III. 10C deki znrl 2.10 2 mol/L'dir. Voltmetre
ifadelerinden hangileri dorudur? Cu(k) Zn(k)

1.kap 2. kap
Scaklk arttka iyon deriimi azaldndan ekzotermiktir. 0,1M 0,1M
AB2 A 2+ + 2B- Cu(NO3)2 zeltisi Zn(NO3)2 zeltisi
8.10- 2 8.10- 2 16.10- 2 M
Cu2+ + 2e Cu(k) E = 0,337 Volt
20. I. HCOONa Zn 2+
+ 2e Zn(k) E = 0,763 Volt
II. NH4CI Verilen hcre emasna gre aadaki ifadelerden
III. NaCI hangisi yanltr?
Yukardaki tuzlarn zeltileri ile ilgili verilen zellik-
A) Tuz kprsnde katyonlar 1. kaba doru hareket eder.
lerden hangisi yanltr?
B) Elektron hareketi 2. kaptan 1. kaba dorudur.
A) I. zelti hidroliz olur.
B) II. zeltide pH < 7 dir. C) Zamanla 2. kabn elektrodunda ktle azalmas gzle-
nir.
C) III. zelti krmz turnusolu mavi renge evirir.
D) Tm elektrik akmn iletir D) 2. kap anotdur.
+
E) III. zeltide [H ] = [OH ] dir. E) Pil potansiyeli balangta 1,1 V tur.
NaCI ntr zeltidir. Turnusal kadnn rengine etki etmez. 1. kap katot, 2. kap anottur.
Standart koullarda (1M iin)
1,1 V olurdu. Ancak deriimden dolay farkl olur.

Tarama
23. Asit ve bazlarn 25C deki sulu zeltilerine ilikin, 26. I. CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g)
+
I. [H ] > [OH ] ise zelti asidiktir. II. CO(g) + CI2(g) COCI(g) + CI(g)
II. pH < pOH ise zelti baziktir. III. C(k) + CO2(g) 2CO(g)
+ 14
III. [H ].[OH ] = 10 tr. Yukarda verilne denge tepkimelerinden hangilerinde
yarglarndan hangileri dorudur? belirli bir scaklkta Kp ile Kc arasnda eitlik vardr?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
Giren ve rnlerde gaz mol saylarnn eit olduu I ve II numaral tepki-
pH < pOH ise zelti asittir. melerde Kp = Kc dir.
24. MgCI2 tuzunun sulu zeltisi bir sre elektroliz edilmektedir.

Buna gre, 27. I. NaOH ile H2SO4
I. Katotta ilk gerekleecek tepkime II. H3PO4 ile NH3
Mg2+
Mg(k) dr. III. HNO3 ile NaOH
(suda) + 2e
II. Anottan ilk CI2 gaz alnr. Yukardaki maddelerden hangileri eit molde tepkime-
III. Anottan alnan ilk maddenin mol says katottan alnan ye girdiinde ortamn pH deeri 7 dir?
ilk maddenin mol saysnn 2 katdr. A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
yarglarndan hangileri dorudur? D) I ve III E) I, II ve III
(e verme eilimi: Mg>H>CI>OH) Kuvvetli asit ve bazlar tesir deerleri ayn ise eit molde tam ntrleir.
Katot: 2H+ + 2e H2(g) 28. Fe(OH)3 katsnn znrlk arpm 8.1014 dr.
Anot: 2CI CI2(g) + 2e
Buna gre, 0,01 M NaOH zeltisinde Fe(OH)3 n z-
nrl nedir?
A) 8.10 8 B) 8.10 12 C) 4.10 8
25. Zaman Saniye [X2] mol/L [Y2] mol/L [Z2] mol/L D) 4.10 12 E) 9.10 8
0 0,16 0,14 Fe(OH)3 Fe3++ 3OH
x x 3x
20 0,12 012 0,04 NaOH Na+ + OH
0,01M 0,01M 0,01M
40 0,08 0,10 0,08
K = [Fe3+][OH]3
50 0,08 0,10 0,08 8.1014 = x(3x + 0,01)3 x = 8.108
Sabit scaklkta 1 L lik bir kapta X2 ve Y2 gazlar kendi ara- ihmal
larnda tepkimeye girerek Z2 gazn oluturuyor.

Bu tepkimeyle ilgi aadakilerden hangisi yanltr?
A) Tepkime denklemi, Y2(g) + 2X 2(g) 2Z 2(g) dir. 29. Tek deerlikli bir asitin 12,6 gramn ntrletirebilmek
B) Tepkime 40. saniyede dengeye ulamtr. iin 1M 200mL NaOH kullanldna gre bu asidin mo-
6Z 2@
2 lekl ktlesi katr? (H : 1 C : 12 O : 16 Na : 23)
C) Denge denklemi Kc = dir.
6X 2@ 6Y2@ A) 36,5 B) 63 C) 74
2
D) Z 2 'nin oluum hz Y2 'nin bozulma hzna eittir. D) 88 E) 90

nOH- = 1 . 0,2 . 1 = 0,2 mol
E) Tepkime zamanla yavalar.
nH+ = 0,2 mol olmaldr.
40. saniyeden sonra Z2 olumamtr. O halde denge kurulmutur. Ancak 0,2 mol 12,6g
Y2 ve Z2 nin katsaylar farkldr. 1 mol ?
63

Tarama
30. 0,01M HCN zayf asit zeltisinin pH' katr? (Ka = 1.106) 34. I. Fe2O3 + 3CO 2Fe + 3CO2
2+
A) 3 B) 4 C) 6 D) 7 E) 9 II. 2Cu + Fe 2Cu+ + Fe2+
+
HCN(suda) H(suda) + CN(suda) tepkimeleri verilmitir. Buna gre aadaki yarglardan
0,01M X X
X2 hangisi yanltr?
1.106 = 0, 01
X = 104 pH = 4 A) II. tepkimede bakr atomu indirgendir.
B) Her iki tepkime de redoks tepkimesidir.

31. Fe(OH)3 Fe3+ + 3OH K = 2,7.1011
C) I. tepkimedeki demir (III) iyonun 1 mol 3 mole almtr.
2+ 9
Fe(OH)2 Fe + 2OH K = 4.10
D) I. tepkimede C atomu ykseltgenmitir.
Fe(OH)3 ve Fe(OH)2 katlarnn oda scaklnda hazr-
lanm dengedeki zeltileri ile ilgili, E) II. tepkimede Fe indirgen zellik gstermitir.
3+ 2+
I. Fe ve Fe iyonlarnn deriimleri eittir. II. tepkimede bakr indirgenmitir yani ykseltgendir.
II. Molar znrlkleri eittir.
III. OH iyonlar deriimi Fe(OH)3 te Fe(OH)2 dekine gre
daha byktr.
yarglarndan hangileri dorudur? 35. 0,2M Cu(NO3)2 zeltisine 0,1M KI zeltisi eit hacimde
kartrlyor.
D) II ve III E) I, II ve III CuI2 iin K = 4.109 olduuna gre dengeye ulaan
zeltide,
Fe(OH)3 Fe3 + 3OH Fe(OH)2 Fe2+ + 2OH
x 3x y 2y I. Cu2+ iyon deriimi 0,075M dr.
27.1012 = x.(3x)3 = 27x4 4.109 = y(2y)2 = 4y3 II. [Cu2+].[I ]2 = 4.10 9 dur.
x = 103 M y = 103M III. K+ iyon deriimi 0,05M dr.
9
32. AgCI tuzunun znrlk arpm 1,6.10 dur. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III
Buna gre 200 L lik doymu sulu zeltisi ka mol D) II ve III E) I, II ve III
AgCI znr?
Eit hacimde deriimler yarya iner.
A) 0,08 B) 0,04 C) 0,02 CuI2(k) Cu2+(suda) + 2I(suda)

D) 0,008 E) 0,002 0,1M 0,05M

+
AgCI(k) Ag(suda) +
+ CI(suda) 0,025M 0,05M
1,6.109 = x . x 0,075M
mol zeltide doygundur ve dengededir.
x = 4.105 L
1L 4.105mol
200L ?
8.103mol
36. KAg pilinin standart gerilimi 3,70 volttur.
Ag(k) Ag+(suda) + e E = 0,8 volt
33. Katsyla dengede olan AgCI zeltisine ayn scaklk-
ta katnn hepsini zmeyecek kadar su eklenirse, olduuna gre,
I. zeltinin iletkenlii deimez. e + K+(suda) ) K(k)
II. yonlarn molar deriimi deimez. tepkimesinin standart gerilimi ka volttur?
III. Kat AgCI miktar azalr. A) 2,90 B) 2,90 C) 4,50

ifadelerinden hangileri dorudur? D) 4,50 E) 2,70
(AgCI iin K = 1,6.10 10
dur.) Anot: K K+ + 1e E = x
Katot: Ag++1e Ag E = 0,8V
K + Ag+ K+ + Ag E = 3,70V
D) II ve III E) I, II ve III x = 2,90V
Tm kat znmedii srece deriim ve iletkenlik deimez. Kat kltesi K+ + 1e K E = 2,90V
azalr.

Tarama
37. CH3 CH3 40. Alkinler iin,

CH3 C CH CH2 I. Doymam hidrokarbonlardr.
bileii CI2 ile doyurulursa aadaki bileiklerden II. sp hibritlemesi yapm C atomu ierir.
hangisi oluur? III. Br 2 'lu suyun rengini giderir.
IV. Amonyakl gm nitrat zeltisi ile beyaz kelek
A) 2,3 dikloro, 2 metil pentan
oluturur.
B) 2,3 dikloro, 3 metil pentan
V. En kk yesine su katldnda etanol elde edilir.
C) 2,2 dikloro, 3 metil btan
yarglarndan hangisi yanltr?
D) 3,3 dikloro, 2 metil pentan
E) 2,3 dikloro, 2,4 dimetil btan A) I B) II C) III D) IV E) V
kili ban karbonlarna balanr. Alkinlere su katldnda aldehit ya da keton oluur.

CH
1 2 33 4 5
CH3 C CH CH2 CH3
CI CI
2,3 - dikloro 2 - metil penton.
41. Aada verilen reaksiyonlardan hangisinin sonucun-

dan alkan elde edilmez?
38. HC CH bileii ile ilgili,
Pt veya Pd
I. Yeterince H2O katlrsa aseton oluur. A) CH3 CH = CH CH3 + H2 Is / basn
II. Amonyakl AgNO3 zeltisi ile gm ayna oluturur. B) CH3 CH2 CH2 MgBr + HBr
III. Doymam hidrokarbondur. C) CH3 CH2 CH2 COONa + NaOH
yarglarndan hangileri dorudur? D) CH3 CH = CH2 + H2O
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III Pt veya Pd
E) CH CH + 2H2 Is / basn
Alkene su katldnda alkol oluur.
CH CH + H2O CH3 C 0
H
Etonal (asetaldehit)
AgNO3 ile kelek oluturur.
42. CI CI
HC CH
39. C3H6 bileii iin, Yukardaki bileik ile ilgili bilgilerden hangisi doru-
I. Halkal ise sikloalkanlarn ilk yesidir. dur?
II. Dz zincirli ise H2O ile katlma tepkimesi verir. A) 6 tane sigma 1 tane pi ba ierir.
III. Dz zincirli ise siklopropandr. B) Vinil klorr olarak adlandrlr.
yarglarndan hangileri dorudur? C) Klor etilen olarak adlandrlr.
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III D) Karbon atomlar sp3 hibritlemesi yapmtr.
D) II ve III E) I, II ve III E) cis-trans izomerisi vardr.
CnH2n ; alken ya da sikloalkandr. Alken, 1, 2 - dikloro etendir.
siklopropan, halkal alkandr.
cis-trans izomeri gsterir.

Tarama
43. Toluen olarak bilinen alkil benzenin yksektgenmesi 46. Aadaki hidrokarbonlardan hangisinin 1 mol yand-
ile oluan organik bileik iin aadakilerden hangisi nda 4 mol CO2 ve 5 mol H2O oluur?
yanltr?
A) 2 metil propan
A) Yanma tepkimesinden CO2 ve H2O oluur. B) 2 metil btan
B) NaOH ile tepkimesinden sodyum benzoat bileii olu- C) 2 metil propen
ur.
D) Btin
C) zeltisi turnusal kadnda krmz rengi verir.
E) Bten
D) Tollens ayrac ile etkiletiinde gm aynas oluur. Bileik 4mol C ve 10mol H iermelidir. (C4H10)
E) Kapal forml C7H6O2 dir. Alkan olmaldr.
CH3 COOH CH3 CH CH3 (2-metil propan)

[O]
O O
CH3
Toluen Benzoik asit
Gm ayna oluumu aldehitlerin zelliidir.
44. Aseton moleklnde bulunan ve p balarnn says

aadakilerin hangisinde doru verilmitir? 47. Aadakilerden hangisi alken elde yntemi deildir?
p A) Alkine H2 katlmas
A) 8 2 B) Alkolden su ekilmesi
B) 9 1 C) Alkil halojenrden hidrohalojenr ekilmesi
C) D) Alkine su katlmas
9 2
E) Dihalojenre sahip iki komu alkandan halojenlerin e-
D) 8 1
kilmesi
E) 10 1 Alkine su katlmas ile aldehit, keton elde edilir.
CH3 C CH3 (Aseton)

O
9, 1p ba ierir.
45. Aadaki bileiklerden hangisinde cis-trans izomerli-

48. CI CI
i gzlenir? Zn, 200C
CH3 CH CH2 X + ZnCI2
A) H C C H B) H H
tepkimesi iin,
H C C H
I. Propen elde edilir.
CI CI
II. Zn katalizrdr.
C) HH D) H CI III. 1 ve 2 numaral karbonlardan CI atomlar kopar.
C C C C yarglarndan hangileri dorudur?

CIH CH3 H A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
E) CICI Zn tepkimede kullanlm ve rnde kmtr, katalizr deildir.
C C X: CH3 CH CH2 (propen)
CICI
Alkenler bu zellii gsterebilir.
25. D 26. C 27. B 28. A 29. B 30. B 31. E 32. D 33. E 34. A 35. E 36. B 37. A 38. C 39. B 40. E 41. D 42. E 43. D 44. B 45. D 46. A 47. D 48. D
Cevaplar
9. A 10. D 11. C 12. C 13. D 14. B 15. D 16. A 17. E 18. A 19. A 20. C 21. B 22. E 23. D 24. B 8. E 7. C 6. D 5. A 4. A 3. B 2. A 1. B

LYS // KMYA FY NO
ORGANK BLEKLER
Alkoller - Eterler - Aldehitler - Ketonlar - Karboksilli asitler
Karboksilli Asit ve Trevleri - Azotlu Bileikler
17
hhALKOLLER Molekldeki OH grubunun bal olduu karbon
atomuna gre
hh Alkanlardan 1 hidrojen atomu karlp OH grubunun eklen-
mesi ile oluurlar. hh Pirmer, sekonder ve tersiyer olarak belirtilir.
hh R OH yapsndan dolay alkillenmi suda denir. Primer Alkol Sekonder Alkol Tersiyer Alkol
hh Birincil hh kincil alkollerdir. hh ncl
hh Genel formlleri mono alkollerde CnH2n+1OH ya da CnH2n+2O
alkollerdir. alkollerdir.
dur.
R
hh Birden fazla OH fonksiyonel grubu varsa her biri farkl kar-
R CH2OH R CH R R C R
bon atomuna balanmaldr
OH OH
hh OH grubunun bulunduu karbon atomunda ift ba bulun- hh OH n bal ol- hh OH nin bal ol- hh OH nin bal
duran bileikler alkol deildir. duu karbon duu karbon ato- olduu kar-
CH2 C CH3 (Alkol deildir.) atomunda tek munda iki R grubu bon atomun-
OH R grubu (ya da (ya da tek H ato- da tane R
en az iki H atomu) bulunur. grubu (ya da
CH2 CH CH2 OH (Alkoldr.) mu) bulunur. CH3 CH2 CH CH3 hi hidrojen
H atomu) bulu-
OH
H C OH nur.
1 2 3
CH2 CH CH2 CH3
H
Alkollerin Snflandrlmas CH3 OH OH OH CH3 C OH
CH3 C CH2 OH
Molekldeki OH saysna gre: 1 ve 3 primer, 2-se- CH3
CH3 konder zelliktedir.
hh Mono ve poli alkoller olarak snflandrlr.
Mono alkol Poli alkol

hh Yapda tek OH bulun- hh Yapda birden fazla OH
durur. grubu bulundurur.
Alkollerde Adlandrma
RNEK: hh Saylarna gre; diol, triol
CH3 CH CH3 tetraol gibi ekler alr.
hh OH grubunu ieren en uzun karbon zinciri seilir.
OH RNEK:
CH3 OH CH2 CH2 hh OH grubunun yakn olduu utan numaralandrlr.
CH3 CH2 OH OH OH hh Zincirde OH dnda yer alan atom ve gruplar bal olduklar
etandiol (glikol) karbon numaras ve adlar alfabetik sraya gre okunur.
CH2 CH CH2 hh Karbon zincirindeki yap alkan adyla okunup arkasna ol eki
OH OH getirilir.
propantriol (gliserin)

ORGANK BLEKLER / Alkoller
hh Molekl polialkolse diol, triol gibi eklerle okunur. OH grubu- Alkollerin Elde Edilme Yntemleri
nun karbon numaralar belirtilir.
hh Alkil halojenrlerin seyreltik NaOH ya da KOH zletisi ile
hh Moleklde ikili ya da l ba varsa OH nn yakn olduu u-
tepkimesinden
tan numara verilir. oklu balarn C numaras ile alken / alkin
ad okunup sonuna numaras ile ol eki getirilir. R X + NaOH R OH + NaX
hh Halkal alkanlarda birden fazla OH grubu varsa OH'ler en k- hh Bu tepkime bir yer deitirme tepkimesidir.
k numaray alacak ekilde numaralandrlr.
CH3 CH2 Cl + KOH CH3CH2OH + KCl
hh Karbon says kadar alkil adndan sonra alkol eki getirilerek
adlandrlr. hh Aldehit, keton ve karboksilli asitlerin indirgenmesi ile
H
RNEK:
1 2 3 4 R C O + H2 R C OH + H2O
CH3 CH CH2 CH3
H H
OH Aldehit Primer alkol
2 - Btanol (Btan2 - ol) H
R C O + H2 R C OH + H2O
1 2 3
CH3 CH CH3 R R
Keton Sekonder alkol
OH
H
2 - propanol (propan 2 - ol)
R C O + H2 R C OH + H2O
izopropil alkol OH H
Karboksilli asit Primer alkol
1 2 3 4 5
CH3 CH CH2 CH CH3 hh Karboksilli asit ve aldehitin indirgenmesi ile primer alkol ke-
OH OH tonlarn indirgenmesi ile sekonder alkol oluur.
2, 4 - pentandiol hh Alkenlere su katlmas ile;

1 2 3 4 5 hh Katlma Markovnikov kuralna gre yaplr.
CH3 CH CH2 CH CH2
OH R CH CH2 + H OH R CH CH3
4 - penten - 2 - ol OH
OH hh Aldehit ve Ketonlara Grignard Bileiklerinin Katlmas ile;
2 CH3
hh lk aldehite (metanal) katlma ile primer alkol elde edilir.
1 OH
R
Siklobtanol 2-metil siklopentanol HX
H C O + R MgX H C O MgX
OH
CH2OH H H
R
Fenil metanol Siklobtenol H C OH + MgX2
(benzil alkol) H
Primer alkol

hh Dier aldehitlere katlma ile sekonder alkol elde edilir. Alkollerin zellikleri
R
R C O + R MgX R C HX
OMgX hh Polar molekllerdir.
H H hh Suda iyonlamazlar.
R
hh Youn fazda hidrojen ba bulundururlar.
R C OH + MgX2
H hh Monoalkollerde karbon says arttka erime ve kaynama
Sekonder alkol noktalar da artar.
hh Ketonlara katlma ile tersiyer alkol elde edilir. hh Ayn karbon sayl alkollerde dallanma arttka kaynama nok-
R tas der.
O + R MgX R HX
OMgX
R C C hh Polialkollerde OH says arttka kaynama noktas artar.
R R hh 10 karbonluya kadar alkoller sv, bundan sonras kat hal-
R dedir.
R C OH + MgX2 hh Monoalkoller ayn karbon sayl eterlerle izomerdir. Metilalko-
R ln izomeri olan eter yoktur.
tersiyer alkol
hh Karbon says arttka sudaki znrlkleri azalr.
hh Katlmalarn tmnde MgX karbonil grubundaki (C O) ok-
hh Alkoller yer deitirme, ykseltgenme, kondenzasyon, ayrl-
sijen atomuna balanr.
ma ve yanma gibi kimyasal tepkimeler verir.
rnek1: Halojen asitleri ile yer deitirme

Aadaki tepkimeler tamamlandnda hangilerinden hh Alkil halojenrleri olutururlar. (Lucas ayrac)
sekonder alkol elde edilir?
R OH + HX R X + H2O
I. CH3 CH CH CH3 + H2O
HCl Na, K gibi ok aktif metallerle yer deitirme tepkimesi
II. CH3 CH2 C O + CH3MgCl
verirler.
H
III. CH3 C O + H2 O hh Tepkimeden H2 gaz karrlar.
O CH3 hh Yapdaki OH says kadar Na, K kullanlrken bunun yars

kadar da H2 gaz kar.
CH3 CH CH CH3 + H O CH3 CH CH2 CH3 1
1 tane OH grubu varsa mol bana mol
H OH 2
2 - btanol
(sec. alkol)
2 tane OH grubu varsa mol bana 1 mol
HCl CH 3
CH3 CH2 C O + CH3MgCl 3 CH2 CH OH 3 tane OH grubu varsa mol bana mol
2
H CH3
H2 gaz kar.
2 - btanol
(sec - alkol) hh Tepkimede alkolatlar oluur.
CH3 C O + H OH CH3 C O + CH3OH 1
O CH3 OH Metil alkol R H + Na R ONa + H (g)
2 2
(pirmer)
Alkolat

Ykseltgenme tepkimesi verirler.

Uyar
hh Primer alkoller ykseltgendiinde aldehit ve karboksilli asitleri Tepkime bir kapta gerekleirken her iki tepkime ve rn
olutururlar. oluur. Ancak ortam scaklna gre oluan rnn verimi
[O] CH C O
CH3CH2OH [O] CH C O farkldr.
3 3
H2O H2O
alkol H OH
Aldehit Karboksilli asit
Alkollerin tm yanma tepkimesi verir.
hh Sekonder alkoller ykseltgendiinde ketonlar olutururlar. 3n
CnH2n+2O + O2 nCO2 + (n+1) H2O
CH3 CH [O]
CH3 CH3 C CH3 2
H2O
OH O rnek2:
Keton
X: CH3 CH CH3
hh Tersiyer alkoller ykseltgenemez.
OH
hh Alkoln ka basamak ykseltgenecei OH n bal olduu Y: CH3 CH2 OH
karbon atomundaki H saysna baldr. Tersiyer alkoller H
Verilen X ve Y bileikleri iin;
iermediinden ykseltgenemez.
I. X sekonder, Y pirmer alkoldr.
Karboksilli asitlerle esterleri olutururlar. II. Her ikisi de ykseltgenebilir.
hh Bu tepkime bir kondenzasyon polimerlemesidir. III. X ve Y yeterince Na ile tepkimeye girdiinde H2 gaz
hh Yapdan H2O (H OH) ekilerek ester oluturulur. oluur.
hh Tepkimede asitten OH koparken, alkolden H kopar.
Tm dorudur.
R OH + R C O R C O + H2 O
Alkol
OH O R
Karboksilli asit Ester hhETERLER
hh Suyun hidrojenlerinden ikisinin de yerini alkil gruplarnn al-
Alkollerden su ayrlmas
mas ile oluurlar.
hh 1 mol alkolden 1 mol su uzaklatrlrsa (ayrlma) alken olu-
hh Genel formlleri CnH2n+2O dr.
ur.
hh Tepkime asidik ortamda ve 170C de gerekleir. hh R O R gibi gsterilirler.
R CH2 CH2 H2SO4 R CH

OH CH2 + H2O hh Eterler ikiye ayrlr.
170 C Eter
hh 2 mol alkolden 1 mol su uzaklatrlrsa (molekller aras kon-

Basit Eter Kark Eter
denzasyon) eter oluur. hh Alkil gruplar hh Alkil gruplar
ayn farkl
hh Tepkime asidik ortamda ve 140C de gerekleir.
H2SO4 hh Simetrik eter hh Asimetrik eter
R OH + R OH R O R + H2O
140 C O O

R R R R

ORGANK BLEKLER / Eterler
Eterlerde Adlandrma hh Williamson sentezi ile elde edilir.
hh Alkolatlarn (R ONa), alkil halojenrlerle tepkimesinden

hh IUPAC Sistemine Gre
elde edilir.
hh Alkoksi alkan kalb ile adlandrlrlar.
R ONa + R X R O R + NaX
hh Karbon atom says fazla olan alkil grubu ana zincir kabul
edilir.
CH3 O C2H5 Eterlerin zellikleri

Metoksi etan hh Polar molekllerdir.
hh Geleneksel adlandrmada alkil adlar alfabeetik sraya gre hh Hidrojen ba iermezler.
okunup arkasna eter eki getirilir.
hh Dipol - dipol etkileimi ve London kuvvetleri ierirler.
CH3 O C2H5
hh Polar organik maddeler iin zc olarak kullanlrlar.
Etil metil eter
hh Molekl ktleleri arttka sudaki znrlkleri azalr.
RNEK: Aadaki bileiklerin karsna geleneksel ve sistema- hh Dallanma arttka kaynama noktalar der.
tik adlandrmalarn yaznz.
hh zomeri olan alkollere gre kaynama noktalar dktr.
Geleneksel Sistematik
hh Kararl bileiklerdir. Kimyasal tepkimelere kar isteksizdirler.
CH3 O Siklohekzil, Metoksi
hh Yanabilirler.
metil eter siklohekzan
C 2H 5 O C2H5 Dietil eter Etoksi Etan rnek3:
C 2H 5 O CH CH3 etil, izopropil 2 - etoksi CH3 CH O CH CH3
CH3 eter propan
CH3 CH3
O Fenoksi bileii iin;
Difenil eter
benzen I. Simetrik eterdir.
hh Halkal eterler adlandrlrken halka sistemi hidrokarbon ola- II. 2 mol izopropil alkolden 1 mol su karlmasyla elde
rak alnr ve oksijen atomunun bir CH2 yerine getiini belir- edilir.
terek oksa n eki kullanlr. III. Ykseltgendiinde propanon elde edilir.
Eterler ykseltgenemez.
Oksa siklopropan Oksa Siklobtan H O

2CH3 CH OH
2 CH3 CH O CH CH3
(epoksitler denir)
CH3 CH3 CH3
(Etilen oksit)
Eterlerin Elde Yntemleri hhALDEHTLER

hh 2 mol alkolden 1 mol su ekilmesi ile elde edilir. hh Yaplarnda karbonil grubu ( C O) bulundururlar.
2R H2SO4 R
OH O R + H2O hh Genel formlleri CnH2nO, R C O ya da RCHO dur.
140 C
H

ORGANK BLEKLER / Aldehitler
Aldehitlerin Adlandrlmas hh Bileiin utaki C atomlarnda iki halojen tanyorsa bu al-

kanlar seyreltik NaOH ille tepkimeye girer ve aldehit hidrat
hh IUPAC Sistemine gre bileii elde edilir.
hh Karbonil grubunu ieren en uzun C zinciri seilir. hh Aldehit hidrattan 1 mol su ekilerek aldehit elde edilir.
hh Karbonil grubundan balanarak numara verilir. X OH

R C H + 2NaOH R C H + 2NaX
hh Zincirdeki C atomuna bal atom ve gruplar numaralaryla ad-
landrldktan sonra zincirdeki karbon saysna karlk gelen X OH
alkan ad okunup sonuna -al eki getirilir. H H
hh Aldehitler, kendilerinden treyen asit adlarnn kk sonuna R C OH R C O + H2O
aldehit kelimesi getirilerek de adlandrlr.
OH
H C O CH3 C O
H H
Metanal Etanal
Aldehitlerin zellikleri
(formaldehit) (asetaldehit)
hh Polar molekllerdir.
4 3 2 1
CH3 CH CH2 C O hh Hidrojen balar yoktur.
CH3 H
3-metil btanal hh Karbon says arttka sudaki znrlkleri azalr. Drt kar-
bona kadar suda znebilirler.
3 2 1
CH3 CH C O CH3 CH2 C O hh Gaz halindeki formaldehit dnda kk karbon sayl olanlar
H H svdr. Karbon says arttka kaynama scaklklar artar.
Propanal hh Aldehitler ykseltgenme, indirgenme, polimerleme, katlma
ve yanma tepkimesi verirler.
(Propiyon aldehit)
2 - fenil propanal
hh Ykseltgenme ndirgenme tepkimeleri
hh Ykseltgenerek karboksilli asitleri verirler.

[O]
CH3 C O CH3 C O
Aldehitlerin Eldesi H OH
hh ndirgenerek primer alkolleri olutururlar.

hh Alkollerin ykseltgenmesi ile
hh Hem indirgen hem de ykseltgen zellik gsterirler.
hh Primer alkollerin bir basamak ykseltgenmesi ile elde edilir.
[O] hh Aldehitler Tollens ve Fehling ayrac ile tepkime vererek yk-
R CH2 OH R C O + H2O
seltgenirken Ag+ i Ag katsna, Cu2+ yi Cu+ iyonuna indirger-
H ler.
hh Monokarboksilli asitlerin indirgenmesi ile elde edilir. hh Tollens ayrac amonyakl AgNO3 zeltisidir.
[H] hh Ag+ indirgendiinde kap iinde gm ayna oluur.
R C O R C O + H2O
R C O + 2Ag+ + 2OH R C O + 2Ag + H2O
OH H
H OH gm aynas
hh Alkil dihalojenrlerden elde edilebilir.

ORGANK BLEKLER / Aldehitler
hh Fehling zeltisi bazik ortamdaki Cu2+ iyonlarn ierir. Alkol katlmas

R C O + 2Cu+ + 4OH R C O + Cu2O + 2H2O OR
R C O + R OH R C OH
H OH
H H
hh Bu tepkimeler aldehitlerin tannma reaksiyonlardr.
Grignard bileiklerinin katlmas
hh Aromatik aldehitler Tollens ayrac ile ykseltgenirken, Fehling
hh lk aldehite (metanal) katlmas ile primer alkol oluur.
ayrac ile ykseltgenemezler.
R
hh Fehling ayrac yerine Benedict ayracda kullanlabilir. HX
H C O +R MgX H C OH + MgX 2
hh Aldehitler polimerleme tepkimesi verirler. H H
H primer alkol
n H C O C O hh Dier aldehitlere katlma ile sekonder alkol oluur.
H H n
R
HX
metanol polimetanol R C O +R MgX R C OH + MgX 2
hh Aldehitler yapdaki karbonil grubundaki pi bandan dolay H H

katlma tepkimesi verirler. sekonder alkol
Yanma tepkimesi verirler.
C+ O
3
CnH2nO + O2 nCO2 + nH2O
hh Katlma srasnda () ykl gruplar karbon atomuna, (+) ykl 2
gruplar oksijen atomuna balanr. hh Ayn karbon sayl aldehit ve keton birbirinin izomeridir.
H2 katlmas ile primer alkollere indirgenirler.

R C O + H2 R CH2 OH
H
aldehit primer alkol
HCN katlmas
rnek4:
R C O + HCN R O OH I. Asetilene su katlmas ile oluur.
H CN
II. Tollens zeltisi ile gm ayna oluturur.
Aldehit siyano
hidrin III. Ykseltgenerek etil alkol oluturur.
NH3 katlmas Yukardaki zelliklerden hangileri etanal iin dorudur?
NH2
Etanol bileii aldehittir.
R C O + NH2 H R C OH H
H H H C C H+H OH H C C OH H C C O
H2O katlmas ile hidrat bileii oluur. H H H H
OH
Etanal
R C O+H OH R C OH CH3 C O + 2Ag + 2OH CH3 C O + 2Ag(k) + H2O
H H H OH
Hidrat bileii Etanal
NaHSO3 katlmas Aldehitler indirgenerek primer alkol oluturur, ykseltgenerek etanoik asit
R C O + NaHSO3 R C OH oluturur. I ve II dorudur.
H SO3Na

ORGANK BLEKLER / Ketonlar
hhKETONLAR hh Asetilen dndaki alkinlere su katlmas ile elde edilir.
hh Tautomerleme sonucu tepkimede atom g gerekleir.

hh Yaplarnda karbonil grubu bulundurur. R C CH + H2O R C CH2 R C CH3
hh Genel forml CnH2nO ya da R C O ya da RCOR dir. OH O
R rnek5:
Ketonlarn Adlandrlmas Aadakilerden hangisinin ykseltgenmesi sonucu
keton oluur?
hh IUPAC sistemine gre;
hh Karbonil grubu ieren en uzun C zinciri seilir. I. CH3 CH CH2 II. CH3 CH OH
hh Karbonil grubunun yakn olduu utan numara verilir. OH CH3 CH3
hh Zincirdeki C atomuna bal atom ve gruplar numaralaryla ad- CH3

landrldktan sonra zincirdeki karbon saysna karlk gelen
III. CH3 CH2 IV. CH3 C OH
alkan ad okunup sonuna -on eki getirilir.
OH CH3
hh Birden fazla ise dion, trion gibi ekler alr.
hh Geleneksel adlandrmada ise I ve II sekonder alkoldr ve ykseltgendiinde keton oluur.

III. pirmer alkoldr ve ykseltgenerek aldehit oluturur.
hh Karbonil grubundaki karbona bal alkil gruplar alfabetik ola-
IV. ise tersiyer alkoldr ve ykseltgenemez.
rak adlandrlp arkasna keton ad getirilir.
hh Bu adlandrmada C O grubundaki karbon keton adna Ketonlarn zellikleri

dahil olur.
hh Polar molekllerdir.
hh Alkil gruplar ayn ise simetrik (basit) keton, farklysa asimet-
rik (kark) keton adn alr. hh Karbon says az olan ketonlar suda znr, karbon says
CH3 C O CH3 C CH2 CH2 CH3 arttka znrlk azalr.
CH3 O
hh Hidrojen ba bulundurmazlar.
Propanon (aseton) 2-pentanon, pentan - 2 - on
(dimetil keton) (metil propil keton) hh Ketonlar indirgenme, katlma ve yanma tepkimesi verirler.
O O hh Aseton dnda ketonlar polimerleme tepkimesi vermezler.

CH3 C CH2 C CH3
hh ndirgenme tepkimesi verirler.
2, 5 pentadion
hh Ancak yapda karbonil grubuna bal H atomu bulunmadn-
dan ykseltgenemez.
hh ndirgen zellik tamazlar.
Ketonlarn Eldesi hh Ykseltgen zellik gsterirler.
hh Sekonder alkollerin 1 kademe ykseltgenmesi ile elde edilir. hh ndirgendiinde sekonder alkol olutururlar.
H H
[O] [H]
R C R R C R + H2O CH3 C O CH3 C OH
OH O CH3 CH3

ORGANK BLEKLER / Ketonlar
hh Katlma tepkimesi verirler.

rnek6:
hh Karbonil grubundaki pi bandan dolay katlma verirler.
Aadakilerden hangileri CH3MgCl bileii ile tepkime-
hh Ayn aldehitlerde olduu gibi H2, NH3, H2O, HCN, R OH, ye girdiinde tersiyer alkol oluturur?
NaHSO3 ve RMgX ile katlma tepkimesi verirler.
hh Katlan maddelerin bir H atomlar C O yapsndaki oksi- I. CH3 C O II. H C O

jen atomuna balanr. CH3 H
R C R + H2 R CH R
O OH
OH III. CH3 C O IV. CH3 C CH2 CH3
R C R + H OH R C R H O
O OH
Ketonlarn grignard bileii (R MgX) ile tepkimesinden tersiyer alkol oluur.
keton hidrat
I ve IV ketondur.
CN
R C R + HCN R C R hhKarboksll Ast
O OH hh Yaplarnda karboksil grubu C O bulundururlar.
keton siyano
OH
hidrin
R hh Karboksilli asitler yaplarnda bulunan karboksil saysna gre

ikiye ayrlr.
R C R + R OH R C R
Karboksilli Asit
O OH
SO3Na Monokarboksilli asit Polikarboksilli asit

(Yapda 1 tane COOH (Yapda birden fazla
R C R + NaHSO3 R C R bulundurur.) COOH grubu vardr.)

O OH
hh Monokarboksilli asitlerin genel forml RCOOH ya da CnH-
2nO2 dir.
hh Grignard bileiklerinin yapya katlmas ile tersiyer alkol olu-
ur.
R
R C R + R MgX RHX C R
MgX2
O OH
Tersiyer alkol Karboksilli Asitlerin Adlandrlmas
hh Halojen (X2) ve halojen asitleri (HX) ile katlma vermezler. hh Sistematik adlandrlmas:
hh Karboksil karbonundan balayarak en uzun C zinciri seilir.
hh Karboksil karbonundan balanarak numara verilir.

hh Yanma tepkimeleri
3n 1 hh nce zincirdeki dallar numarasyla alfabetik sraya gre oku-
CnH2nO + O2 nCO2 + nH2O
2 nup zincirdeki kadar karbonun alkan ad okunur ve arkasna
-oik asit eki getirilir.

ORGANK BLEKLER / Karboksilli Asit
H C O CH3 C O Karboksilli Asitlerde zel Adlandrma

OH OH
Forml zel ad
Metanoik asit Etanoik asit
HCOOH Formik asit
3 2 1 3 2 1 CH3COOH Asetik asit
CH3 CH C O CH3 CH CH C O
CH3CH2COOH Propiyonik asit
CH3 OH 4,5 C2H5 Cl OH
CH3(CH2)2COOH Btirik asit
2- metil propanoik asit 2-kloro 3-metil pentanoik asit
CH3(CH2)3COOH Valerik asit
hh Yapda ift ba varsa alken ad ile okunur.
hh Karbon zincirinde karboksil grubundan sonra gelen karbonla-
CH3 CH CH C O
ra a, b, g, gibi harfler verilerek dallar okunur.
OH
hh Karbon zincirindeki karboksillik asit zel adyla okunur.
2 - btenoik asit g b a
CH3 CH2 CH CH COOH
hh Halkal ise sikloalkan ad ile okunur.
Cl CH3
Cl 3 1 COOH
b kloro, a - metil valerik asit

b a
3 - kloro siklopentanoik asit CH3 CH CH2 COOH
hh Yapda OH varsa oksi asitler snfna girer. NH2
CH3 CH2 CH C O b amino btirik asit
OH OH

rnek7:
2 - oksi btanoik asit
(2-hidroksi btanoik asit) Aadaki bileiklerin adlarn karlarna yaznz.
Formik asit
I. H C O
hh Polikarboksilli asitlerde rnein 2 tane asit grubu varsa dioik OH
asit adn alr. a - hidroksi propiyonik
II. CH3 CH C O
COOH COOH asit
OH OH
COOH CH2
III. O C CH2 CH2 C O 1,4 - btandioik asit
COOH
Etandioikasit propandioik asit OH OH
(okzalik asit)
IV. CH3 C C O Propanoik asit 2-on
O OH
hh Yapsnda C O grubu tayan karboksilli asitler keto asit
adn alr. Numaralandrma asit grubundan balar.
O Karboksilli Asitlerin Eldesi
CH3 C CH2 C O
hh Primer alkollerin ya da aldehitlerin ykseltgenmesi ile elde
OH edilir.
3 - okso btanoik asit R CH2 OH [O] R C O [O] R C O
primer alkol H OH
Aldehit Karboksilli asit

hh Esterlerin hidrolizi ile elde edilir. Karboksilli Asitlerin zellikleri

R C O+H OH R C O + R OH
hh Karboksilli asitlerde asit hidrojeni COOH grubundaki hidro-
OR OH
ester Karboksilli asit Alkol jendir.
hh Sodyum alkolatlarn yksek basnta CO ile stlmas kar- hh Polar molekllerdir.

boksilliasitlerin sodyum tuzlarn oluturur.
hh Bu tuzlar asitlerle etkileirse karboksilli asit elde edilir. hh Molekller arasnda hidrojen ba bulundurur.
R ONa + CO R COONa
hh Suda iyi znrler ve hidrojen ba olutururlar. Karbon sa-
Alkolat ys arttka znrlk azalr.
RCOONa + HX R COOH + NaX
Tuz Karboksilli hh Molekl ktleleri arttka kaynama noktalar ykselir.
asit
hh Ayn karbon sayl organik bileiklerin kaynama noktalar ara-
hh Grignard bileiklerinin CO2 ile tepkimesinden elde edilir. sndaki iliki;
HX
R MgX + O C O R C O R C O Karboksilli asit > Alkol > Keton > Aldehit > Eter > Alkan
MgX2
O MgX OH eklindedir.
hh Aromatik karboksilli asitler alkil benzenlerin ykseltgenmesi hh Suda ksmen iyonlama gsterdikleri iin zayf asit zellik ta-
ile elde edilir. rlar.
hh Asidik alkil grubundaki karbon says arttka iyonlama gc

3[O]
+ H2O azalr ve Ka deeri klr.
HCOOH iin Ka = 2.104
CH3 COOH CH3COOH iin Ka = 1,8.105
Toluen Benzoik asit hh Yapdaki COOH says arttka znme artar, asitlik kuvveti
artar.
hh a karbonuna elektronegatiflii yksek olan atom ya da grup-

rnek8: lar balandka asitlik kuvveti artar.
Aadaki tepkimeler tamamlandnda hangilerinden CH3 CH COOH > CH3 CH COOH > CH3 CH COOH
karboksilli asit elde edilir?
Cl F CH3
I. CH3 C CH + H2O
II. CH3 [O]

C O hh Farkl elektronegatiflikten kaynaklanan bu etkiye indktif etki
H denir.
III. CH3 CH2 C O + H2O hh Anorganik asitlerin gsterdii zellikleri tarlar.

O CH3
hh Turnusola etki etme, aktif metallerle H2 gaz karma, bazlar-
IV. CH CH + H2O la tuz oluturma, yapsnda CO32 ve HCO3 iyonu bulundu-
ran bileiklere etki etme gibi...
Asetilen (IV) hari alkinlere su katlmas ile keton elde edilir. (I)
Aldehitlerin ykseltgenmesi ile karboksilli asit oluur. (II) hh Ayn C sayl esterlere izomerdir.
Esterin hidrolizi ile karboksilli asit elde edilir. (III)

hh Asit moleklleri kendi aralarnda hidrojen bandan dolay Tuzlarla tepkimesi

dimerleme (iki kpr) yaparlar.
H O hh Yapsnda CO32 ve HCO3 olan tuzlarla tepkimeye girerek
O
CO2 gaz olutururlar.
R C
C R 2R COOH + CaCO3 (RCOO)2Ca + CO2(g) + H2O
O H
O
hh 2 numaral ban koptuu ve OH grubunun yapdan ayrld
dimerleme (OH verici) tepkimeler
(iki kpr gibi)
hh Kimyasal tepkime verirken C O yapda 1 ve 2 balar-

2
H O
1
nn ayr ayr tepkime vermesi ve krlmas sz konusu olur.
Esterleme Tepkimesi
hh Karboksilli asitler mono alkollerle tepkimeye girerek asitten
hh 1 numaral ban koptuu ve H atomunun yapdan ayrld OH grubu alkolden (R O H) H grubu koparak birbirine
(proton verici) tepkimeler balanr, ester oluturur.
hh Bu tepkime bir kondanzasyon polimerlemesidir.
R C O + R OH R C O + H2O
OH O R
Metallerle Tepkimesi
hh Na, K, Mg, Zn gibi aktif metallerle tepkime vererek H2 gaz
aa karr.
hh Karboksilat tuzu oluur.

R COOH + Na R COONa + 1/2H2(g)
2R COOH + Ca (RCOO)2Ca + H2(g)
Asit Anhidrit Oluumu Tepkimesi
hh ki karboksilli asit moleklnn yapdan 1 molekl su kar-
tlmasyla birbirine balanp oluturduklar organik bileie
asit anhidrit denir.
hh R gruplar ayn ise simetrik anhidrat, farkl ise simetrik olma-

Ntrleme Tepkimesi yan anhidrit denir.
O O
hh Bazlarla ntrleir tuz ve su oluturur.
R C O + R C O R C O C R
R COOH + NaOH R COONa + H2O
OH OH Asit Anhidrit
(Simetrik olmayan)

Ail klorr (Asit klorr) Tepkimesi rnek9:

hh Karboksilli asitlerden OH grubu karsa geriye kalan gruba Bir organik bileiin 1 mol iin;
ail grubu denir.
Yeterince Na ile tepkimesinde 1 mol H2 gaz oluur.
R C O R C O R C O Yeterince Mg ile tepkimesinden 0,5 mol H2 gaz olu-
OH Cl maktadr.
Karboksilli asit Ail Ail klorr Buna gre, bileik aadakilerden hangisi olabilir?
hh Karboksilli asitler PCl3, PCl5 ile tepkimeye girdiinde ail klo- I. CH2 OH II. HO C O III. HO C O
rr oluur. CH OH CH OH CH2
3R C O + PCl3 3R C O + P(OH)3
O C OH CH3 CH3
OH Cl
Alkol sadece Na ile tepkime verirken, karboksilli asit hem Na hem de Mg ile
Ail klorr tepkime verir ve H2 kartr. (Yalnz III)
O C OH O C ONa
hh ndirgenme Tepkimeleri CH OH CH ONa + H2

+ 2Na
CH3 CH3
hh Karboksilli asitler ykseltgenemez yani indirgen deildir.
2O C OH O C O Mg O C O
hh ndirgenebilirler yani ykseltgendirler. CH OH + Mg CH OH CH OH + H2

CH3 CH3 CH3
hh ndirgenerek aldehitleri ve primer alkolleri olutururlar.
[H] [H]
R C O R C O R CH2 OH
H2O
OH H
rnek10:
2-klor propanoik asit iin,
Uyar I. Optike aktif karbon atomu bulundurur.
Formik Asit (HCOOH) II. Moleklleri arasnda dimerleme gsterir.

Aldehit
H C O, III. Alkolle tepkimeye girerek eterleir.
Grubu
OH Asit yarglarndan hangileri dorudur?
Grubu
H H O a O H
hh Hem karbonil hem de karboksil grubu tar. 3 2 1 1 2 3
H C C C C C CH3
hh Bundan dolay aldehitlerin gsterdii zellikleri tar. b
H Cl OH O Cl
Tolles ve Fehling ayracna etki etmek gibi.... 2 numaral C atomu asimetrik olduundan optike aktiftir. a ve b hidrojen ba-
lardr ve dimerleme gsterir.
Asitler alkollerle esterleme tepkimesi verir.
Tm dorudur.

ORGANK BLEKLER / Karboksilli Asit Trevleri
hhKARBOKSLL AST TREVLER Esterlerin Eldesi

1) Karboksilli asit ve alkoln eit mollerinin reaksiyonundan elde
hh Aadaki gibi belirtilirler.
O edilir. Bu olaya esterleme denir.
O O R C
R C O + R OH R C O + H2O
R C O C R Cl
OH OR
Asit Anhidrit Ail klorr
hh Bu olayda alkolden H ayrlrken asitten OH grubu ayrlr.
R C O R C O
OR NH2
hh Ail klorrlerin alkollerle tepkimesinden elde edilir.
Ester Amid
R C O + R OH R C O + HCl
Cl OR
hh Asit anhidritlerin alkollerle tepkimesinden elde edilir.

O O O O
Esterler R C O C R + R OH R C O R +R C OH
hh Genel formlleri CnH2nO2 dir. Asitanhidrit Alkol Ester Karboksilli asit
hh Adlandrma yaplrken;
hh Karboksilli asit tuzlarnn alkil halojenrlerle tepkimesinden
hh Esteri meydana getiren alkoln alkil grubuna ait ad sylenip
elde edilir.
sonra asit grubundaki karbon says kadar alkan adnn sonu- R C O + R X R C O + NaX
na "oat" ya da "at" eki getirilir.
ONa OR
CH3 CH2 C O Asit grubu Karboksilli Alkil
O CH3 Alkol grubu asit tuzu halojenr
Metil propanoat
H C O
O CH2 CH3
Etil metanoat
(etil formiyat) Esterlerin zellikleri
hh nce asidin ad sonra alkolden gelen alkil grubunun ad oku- hh Polar moleklldrler.
nup arkasna ester ad getirilir.
CH3 C O hh Moleklleri arasnda hidrojen ba bulunmaz.
O CH3
hh Suda znrken suyun hidrojeni ile esterin karbonil grubun-
Asetik asitin metil esteri
daki oksijen atomu arasnda hidrojen ba kurulduundan
suda znr.
H C O
hh Karbon says arttka sudaki znrlk azalr.
O CH CH3
CH3 hh Ayn karbon sayl monokarboksilli asitlerle izomerdir.
Formik asitin izopropil esteri

CH3 O CH3 CH2 O

C C
rnek11:
OCH3 OH
Asetik asitin metil esteri iin,
Metil asetat Propanoik asit
(C3H6O2) (C3H6O2) I. Propanoik asit ile izomerdir.
hh Kaynama noktalar asitten dktr. II. Moleklleri arasnda hidrojen ba oluturur.
hh Karbon saylar arttka kaynama noktalar ykselir. III. Su ile hidroliz edilirse metil alkol oluur.
hh Ya asitlerinin gliserinle oluturduklar esterlere ya denir. yarglarndan hangileri dorudur?

Bunlar gliserid olarak bilinir.
CH3 C O asit grubu
O CH3 alkol grubu
O Ester ve monokarboksilli asitler ayn karbon sayl ise izomerdir.
CH2 O C C17H35 CH3 CH2 C O (Propanoik asit)
CH2 OH O
OH
3C17H15 C O + CH OH CH O C C17H35 + 3H2O
O Esterler hidrojen ba oluturmaz.
OH CH2 OH
CH2 O C C17H35 Hidroliz olursa CH3 OH oluur.
hh Yalarn yani esterlerin kuvvetleri NaOH, KOH ile hidrolizin-

den elde edilen tuzlara sabun denir. Asit Anhidritler
hh Tepkimede sabunlamadr. hh ki karboksilli asit moleklnden 1 mol su ekilerek elde edilir.
O O
O R C O+R C O R C O C R +H2O
CH2 O C C17H35
O OH OH Asitanhidrit
CH2 OH
CH O C C17H35+3NaOH3C17H35COONa+
O CH OH
hh R gruplar ayn ise simetrik anhidrit, farkl ise asimetrik an-
CH2 O C C17H35 Beyaz Sabun CH2 OH hidrit denir.
(Sodyum Stearat) Gliserin
O hh Tremi olduklar karboksilli asidin adndaki asit szc -
CH2 O C C17H35 karlp yerine anhidrit szc getirilerek adlandrlr.
O
CH2 OH O O
CH O C C17H35+3KOH3C17H35COOK+
O CH OH+3H2O CH3 C O C H
CH2 O C C17H35 CH2 OH Etanoik, metanoik anhidrit
Arap Sabunu Gliserin (asimetrik)
O O
hh Esterlerin amonyakla tepkimesinden amidler elde edilir.
R C O + NH3 R C O + R OH CH3 C O C CH3
Etanoik anhidrit
OR NH2
Amid Alkol (Asetik anhidrit)
(simetirk)

Ail Klorrler hh kincil ve ncl amidler adlandrlrken azota bal alkil

gruplar N harfi ile belirtilir.
hh Karboksilli asitlerin PCl3, PCl5 ile tepkimesinden elde edilir.
3R C O + PCl3 3R C O + H3PO3 CH3 CH2 C O CH3 C O
OH Cl CH3 N H C 2H5 N CH3

N metil N etil, N metil
hh Asit grubundaki karbon says kadar alkan adnn sonuna oil propan amid etan amid
klorr eki getirilir. hh re bir diamittir.
NH2
CH3 C O C O
Cl NH2
Etanoil klorr
4 3 2 1
CH3 CH CH2 C O
Cl Cl
3-kloro btanoil klorr
Amidlerin zellikleri
hh Polar molekllerdir. Suda znrler.
hh Molekl ktleleri arttka znrlk azalr.

Amidler hh Sulu zeltileri zayf baz zellik gsterir.
hh Yaplarnda C O grubu bulundururlar. hh Primer ve sekonder amidler hidrojen ba ierirken, tersiyer
NH2 amidler iermez.
hh Yapdaki azota bal gruplara gre e ayrlrlar. hh Kaynama scaklklar yksektir.
hh Su ile hidroliz olurlar.
CH3 C O R C O R C O
hh Elde tepkimeleri aadaki gibidir.
H N H R N H R N R hh Ail klorrlerin NH3 ile tepkimesinden
Primer amid Sekonder amid Tersiyer amid R C O + NH3 R C O + HCl
(Birincil) (kincil) (ncl)
Cl NH2
hh Oluturduklar karboksillik asitin adndaki oik eki yerine -amid hh Karboksilli asitlerin amonyak ile tepkimesinden
eki getirilerek adlandrlr. R C O + NH3 R C O + H 2O
OH NH2
H C O CH3 C O Asit Baz Tuz Su
NH2 NH2 hh Esterlerin amonyakla tepkimesinden
Metan amid Etan amid R C O + NH3 R C O + R OH
(formamid) (asetamid) O R NH2
Amid Alkol

ORGANK BLEKLER / Azotlu Bileikler
re Eldesi hh Monomerler kondenzasyon polimerlemesi ile yapdan su -

NH2 kartarak polimerleir ve proteinleri oluturur.
1) O C O + 2NH3 C O + H 2O hh Monomerlerin balanmas srasnda peptit balar oluur.
NH2
a
CH2 COOH CH3 CH COOH
Cl NH2
2) C O + 2NH3 C O + 2HCl NH2 NH2
a - amino asetik asit a - amino propiyonik asit
Cl NH2
Fosgen (glisin) (alanin)

rnek12:
CH3 C NH CH3 bileii iin,
O
I. Sekonder amiddir.
II. Hidrojen ba bulundurur.
III. N - metil etan amiddir.
IV. Sulu zeltisi zayf bazdr.
N'a bal tek H olduundan sekonder amiddir. Hidrojen ba ierir. Amidler

zayf bazdr. rnek13:
hhAzotlu BleklER Yapsnda tr fonksiyonel grup bulundurur.

Amfoterdir.
Amino Asitler Verilen bilgilere gre istenen bileik aadakilerden
hangisidir?
hh Yapsnda hem amino hem de karboksil grubu bulundurur. A) HO C O B) HO C O
hh Genel formlleri CH OH CH OH
CH NH2 CH2 OH
R CH COOH Asit grubu eklindedir.
NH2 baz grubu CH3
hh Amfoter zellik gsterirler. C) HO C O D) CH2 OH

CH2 OH CH OH
hh Suda znrler.
CH2 OH
hh Molekl iinde COOH yapsndan kan H+, NH2 grubuna
E) HO C O
balanarak i tuz oluturur.
R CH COOH R CH COO CH2 NH2
NH2 NH3+ Amfoter olduundan hem asit (COOH) hem de baz (NH2) grubu ierir. fonk-
siyonel grup ierdiinden bir de OH olabilir.
hh Proteinlerin monomerleridir.

Aminler Aminlerin Eldesi

hh Amonyakta bulunan hidrojenlerin yerini alkil gruplar (R) al- hh Alkil halojenrlerin NH3 ile tepkimesinden
mas ile aminler oluur. R X + NH3 R NH2 + HCl
______
hh Genel gsterimi R NH2 dir. primer amin
hh Aminler primer, sekonder ve tersiyer olarak snflandrlr. hh R X ler ile reaksiyon devam ettike sekonder ve tersiyer
R N H R N R R N R aminler ve karmlar elde edilir.
H H R hh Amidlerin indirgenmesi ile elde edilirler.

Primer amin Sekonder amin Tersiyer amin LiAlH4
R C O R CH2 NH2 + H2O
hh Alkil gruplar ayn ise basit amin, farkl ise kark amindir.
NH2
hh Aromatik nitro bileiklerinin indirgenmesi ile aromatik aminler

elde edilir.
NO2 H NH2
2
+ H2O
Aminlerin Adlandrlmas
hh IUPAC a gre adlandrlrken;
hh Azot atomuna bal alkil grubu varsa nce okunur ve amino

kelimesinin sonuna en uzun C zincirindeki alkan ad eklenir.
CH3 N C3H7
H
metil amino propan

C2H5 N CH3 Aminlerin zellikleri
C 4H 9
hh Kk moleklleri gaz, byk molekllleri svdr.
Etil, metil amino btan
hh Zayf baz zellik gsterirler.
hh Asitlerle tuz olutururlar.

hh Geleneksel adlandrmada alkil gruplar ayr ayr adlandrlp R NH2 + H2O R NH3+ + OH
sonuna amin ad getirilir. R NH2 + HCl R NH3+Cl
CH3 N CH3 NH2 Alkil amonyum klorr tuzu
C2 H 5 hh Primer ve sekonder aminler hidrojen ba ierir, tersiyer
Etil, dimetil amin Siklobtil amin aminler hidrojen ba iermez.
CH3 N CH3 hh Karbon saylar ayn olan farkl aminler birbirinin izomeridir.
CH3 hh zomer aminlerde kaynama scakl
Trimetil amin
primer > sekonder > tersiyer olarak sralanr.

hh Suda znrler ve hidrojen ba olutururlar. hh Polarize k tek dzlemde titreyen ktr.
hh Bazlk kuvvetleri hh Optike aktif karbon ieren bileikler ayna grnts ile a-
R3N > R2NH > RNH2 > NH3 kmaz.
tersiyer sekonder primer amonyak Cl Cl
amin amin amin C C
CH3 H H CH3
eklindedir. OH HO
Ayna
hh Bir moleklde, asimetrik C atomu says n ise optik izomer
says 2n dir.
rnek14: hh Ayna grnts ile akmayan molekllere kiral molekl de-
C 2H 5 N CH3 nir.
C2H 4 hh Kiral molekllerden her birine enantiyomer denir.

bileii iin,
I. Tersiyer amindir. hh Enantiyomerlerin fiziksel ve kimyasal zellikleri genellikle ay-
ndr.
II. Polar bir molekldr.
III. skelet forml N eklindedir.
hh Enantiyomerlerin asimetrik molekllerle yaptklar tepkimeler
farkldr.
COOH COOH
N
C2H5 C2H5
HO C H H C OH
CH3
CH3 CH3
Tm dorudur.
Ayna
ki molekl birbirinin enantiyomeridir.
hh Optike aktif bileiin iki enantiyomerini de eit miktarda bu-

lunduran karmlara rasem denir. Bu karm polarize a
etki etmez.
Optik zomeri
hh Birbirinin ayna grnts ile akan molekllere rotamer de-
hh Bir organik bileikteki C atomlarndan en az biri drt farkl nir. Bu tr molekller akiral olarak tanmlanr.
atom ya da grup ile balanmsa bu karbon atomuna asimet-
rik karbon atomu denir. hh Rotamerler dnme ile birbirine dnebilirler. (Konformerdir)
b Cl
CH3 CH3 CH3 CH3
a C c H C CH3
d OH
hh Asimetrik C atomu, zerine yldz () konarak iaretlenir.

Ayna
hh Asimetrik karbon atomu tayan organik bileikler optike ak-
(Ayna grnts ile akr.)
tif bileikler olarak tanmlanr ve zerine gnderilen polarize
a etki ederek saa ya da sola evirir.

D L Adlandrma H
Br C COOH
hh Polarize k dzlemini saa (saat ibre yn) eviren molekl
(+) veya D(dexter , sa) sola (saat ibresinin ters yn) evi- OH
ren molekl () veya L (leavus, sol) ile belirtilir. bileiinde 1H, 6C, 8O, 35Br dir.
COOH COOH Br COOH
eb o
H C OH HO C H C
CH3 CH3 OH
D st asidi L st asidi b
S - 2-brom, 2, hidroksi
hh Asimetrik C atomuna bal OH, NH2, Cl gibi tanecikler
etanoik asit
sa tarafta ise bu bileiin bana D, sol tarafta ise L getirilir.
hh Karbon atomuna bal dier gruplarda ikili ya da l ba var-
sa ikili bada ayn atomun iki kez l bada ayn atomun
kez baland dnlerek atom numaras toplam bulunur.
C C ise C2 C2 yani 2.6 + 2. 6 = 24 olarak dnlr.
R S Adlandrma
hh Karbon atomuna bal atom ya da gruplardan atom numara-
s en kk olan karbon atomunun arkasna gelecek ekilde
belirtilerek elenir.
hh Kalan atom ya da grup atom numarasna gre en byk

(eb), byk (b), orta (o) olacak ekilde belirlenir ve bu sra
saat ibresi ynnde ise R, ibrenin tersi ynnde sralanyorsa rnek15:
S n eki alarak adlandrlr.
HO CH2CH3
hh Asimetrik C atomuna bal ilk atomun atom numaras nce C
baklr atomlar ayn ise bunlara bal dier atomlarn atom
CH3
numaras ile sralama salanr.
Hidrojen atomu arkaya alndnda oluan grnt yukar-
rnein; COOH > CHO > CH3
daki gibidir.
hh ne bakan gsterim ( ) ile arkaya bakan gsterim ( ) ile
belirlitir. Buna gre bileiin adn belirleyiniz. (1H, 6C, 8O)
H Atom numaralarna gre
HO : eb
H C OH
H3C CH2 : b
CH3 CH3 : o
bileiinde 6C, 8C, 17Cl olarak snflandrlr.
Cl OH eb b
eb b
C saat yn N
O
CH3 o R - n eki alr.

R 1 kloro etanol R - 2 - hidroksi btan

1. I. CH3OC2H5 O
II. CH3CHOHCH3 4. CH3 CH2 C O CH CH3
III. H C O CH3
OH Verilen bileii oluturan madde ifti aadakilerden
IV. CH3C(CH3)2OH hangisidir?
Yukarda verilen bileiklerden hangileri ykseltgenme A) Proponal - izopropil alkol
tepkimesi vermez?
B) Etanoikasit - propanol
A) I ve IV B) II ve III C) III ve IV C) Propanoik asit - izopropil alkol
D) I, III ve IV E) II, III ve IV D) Formik asit - propanol
I. CH3 O C2H5 (eterdir, ykseltgenmez.)
E) Proponik asit - propanol
II. CH3 CH CH3 (alkoldr, ykseltgenir.)
OH
III. H C O (karboksilli asittir, ykseltgenmez.) Verilen bileik esterdir.
OH CH3 CH2 C O Asitten gelen grup
CH3 O CH CH3 Alkolden gelen
IV. CH3 C CH3 (Tersiyer alkoldr, ykseltgenmez.) grup
CH3
OH
Propanoik asit ve izopropil alkol
170C
H2SO4 5. I. CH3 CH CH2Br + KOH
2. I. R OH Alken
H2O
CH3
H2SO4
II. 2R OH Eter
140C II. CH2 CH CH2 CH3 + H2O
HX
O + R MgX III. C2H5 O Na + CH3Br
III. R C Sekonder Alkol
H Yukarda verilen tepkimelerin hangilerinde alkol elde
Yukarda verilen tepkimelerin hangilerinden oluacak edilmez?
rnler doru belirtilmitir? A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III I. CH3 CH CH2 Br + KOH CH3 CH CH2OH + KBr
CH3 CH3
II. CH2 CH CH2 CH3 + H2O CH3 CH CH2 CH3
Tm rnler oluabilir.
OH
II. C2H5 O Na + CH3Br C2H5 O CH3 + NaBr
6. CH3C(CH3)(OH)CH2CH3
Yukarda verilen bileiin genel ad aadakilerden
3. Aada verilen bileiklerden hangisinin ykseltgen- hangisidir?
mesi sonucu btanon elde edilir?
A) 2 - metil - 2 - btanol
A) CH3CH(OH)CH2CH3 B) 2 - btanol
B) C3H7OCH3 C) 2 - pentanol
C) CH3CHO D) Btanol
D) CH3CH2CH2CH2OH E) 2 - metil - 3 - btanol
E) CH3CH(OH)CH3 OH
1 2 3 4
CH3 C CH2 CH3
CH3
Sekonder alkoller ykseltgenirse keton oluur. Drt karbonlu sekonder alkol A
seeneidir. 2 - metil - 2 btanol

O O 10. Aadakilerden hangisi bir amin deildir?

7. CH3 C O C C2H5
A) CH3 NH2 B) C2H5 NH2
bileii iin,
I. Etanoik propanoik anhidrittir. C) HC O D)
NH2
II. Karboksilli asit trevidir. NH2
III. Simetrik anhidrittir.
E)
ifadelerinden hangileri dorudur? NH2
Amin RNH2 yapsndadr. C O ise amiddir.
NH2
Farkl asit kklerinden olutuu iin asimetrik anhidrittir.
11. RCHO + 2Cu2+ + 5OH R

H2O
C O + Cu2O(k)
CH3
H2SO4 tepkimeye gre;
8. I. CH3 CH CH2 OH X + H2O
170C Tepkimeye giren organik bileik etil, metil ketonun izo-
H+ meridir.
II. X + H2O Y
Tepkimeler gerekleirken oluan ana rnler X ve Y ile Buna gre, RCHO bileiindeki R aadakilerden
belirtilmektedir. hangisinde doru olarak verilmitir?
Buna gre, aadaki ifadelerden hangisi yanltr? (Cu = 64, O = 16, C = 12, H = 1)
A) I. tepkimede reaktif primer alkoldr. A) CH3 B) C2H5 C) C3H7
B) II. tepkime asidik ortamda alkene su katlmasdr. C 2H5

C) X bileii 2 - metil 1 - propendir. D) CH3 CH E) C4H9
D) Y bileii ykseltgenemez.
E) Y bileii sekonder alkoldr. Etil, metil keton, 4 karbonludur. O halde R = C3H7 olmasdr.
2 - metil propanaldan su karlrsa 2 - metil 1 - propen (X) olan alken oluur.

Alkene su katlrsa alkol oluur. Oluan alkol tersiyerdir (Y) , ykseltgenemez.
12. N N
CH3 C O
H H CH3 H
C 2H5 C 2H5 CH3 N CH3
I. II. III.
Yukarda verilen bileiklerin adlar aadakilerin han-

gisinde doru verilmitir?
9. 1 mol X bileiinin yeterince sodyum metali ile tepkimesin- I. II. III.

den 1 mol H2 gaz oluuyor. A) Primer amid Sekonder amin Tersiyer amid
X bileii aada verilenlerden hangisi olabilir?
B) Tersiyer amid Sekonder amin Primer amid
A) CH3OH B) C3H5(OH)3 C) C2H5OH C) Primer amin Sekonder amin Tersiyer amid
D) CH2 CH2 E) CH3OCH3 D) Sekonder amin Tersiyer amin Primer amin
OH OH E) Tersiyer amin Sekonder amin Primer amin
Alkoller Na ile tepkime verir ve H2 gaz oluur. Ancak alkol, diol olmaldr. nk I. Primer amin
1 mol H2 kmaktadr.
II. Sekonder amin
III. Tersiyer amid
12. C 11. C 10. C 9. D 8. E 7. B 6. A 5. C 4. C 3. A 2. E 1. D Cevaplar

1. Aadaki bileiklere ait fonksiyonel grup adlandrma- 4. Aadaki bileiklerden hangisi asimetrik karbon ato-
larndan hangisi yanltr? mu ierir?
A) O A) 2 klor btanoik asit
Asit anhidrit
CH3 C O CH3 B) 2,2 dimetil btanoik asit
B) O
Ail klorr C) Propandioik asit
CH3 C Cl
D) 2 klor 2 metil propanoik asit
C) O
Amid E) 2, 2 diklor propanoik asit
CH3 C NH2 CH3
D) O CH3 CH2 CH C O CH3 CH2 C C O
Karboksilli asit
CH3 C OH Cl OH CH3 OH
CH3
E) O
Keton O C CH3 C O CH3 C C O
CH3 C CH3 OH OH Cl OH
CH3 C O bileii esterdir.
Cl
O CH3 CH3 C C O
Cl OH
2. I. CH2 OH 5. I. Hidroliz olarak karboksilli asit ve alkolleri olutururlar.
II. En kk yesi karbonludur.
II. CH3 CH CH3
III. Hidrojen ba bulundurmazlar.
OH
CH3 Yukardaki zelliklerden hangileri esterler iin doru-
dur?
III. CH3 C CH2 OH
CH2CH3
Yukardaki bileiklerden hangileri iki basamak ykselt-
En kk ester iki karbonludur. H C O
genebilir?
O CH3
6. Etil alkoln iki kademe ykseltgenmesi ile oluan or-
ganik bileiin izopropil alkolle tepkimesi sonucunda
I ve III primer alkoldr, iki basamak ykseltgenebilir. oluan bileik forml aadakilerden hangisidir?
O A) C3H7 O CH3
3. CH3CH2C O CH2CH3 + H2O X + CH3CH2OH O
Yukarda verilen tepkimede X ile gsterilen bileik aa- B) C3H7 C CH2 CH3
dakilerden hangisidir? O
A) CH3 COOH C) CH3 C O CH CH3
B) CH3 CH2 C O CH3

O
OH D) C2H5 C O CH CH3
O CH3
O
C) C2H5 C H E) CH3 C O CH2 CH2 CH3
O
D) CH3 C CH3 CH3 CH2
[O]
OH CH3 C
[O]
O CH3 C O
E) CH3 C O H OH
Asetik asit
OH
CH3 C O + CH3 CH OH CH3 C O + H2O
Tepkime esterin hidrolizidir. Sonuta karboksilli asit ve alkol oluur. Oluan asit
CH3 CH2 C O dir. OH CH3 O CH CH3
OH CH3

7. CH3 CH2 CH COOH 10. Aadaki tepkimelerden hangisinin sonucunda elde

edilecek ana rn yanl belirtilmitir?
NH2
KMnO4
A) Etilen Etandiol
bileii ile ilgili, OH
5 C
I. NaOH ve HCl ile tepkime verir.
CH3MgCl
II. Optike aktif karbon atomu ierir. B) Formaldehit Etanol
HCl
III. Zn ile H2 aa karr. MgCl2
yarglarndan hangileri dorudur? H2SO4 Eten
C) Etanol
H2O
D) II ve III E) I, II ve III H+
D) Formik asit + Formik asit Metil metanoat
Bileik amino asittir. Hem asit hem de bazla tepkime verir, amfoterdir. 2 numa- H2O
ral C optike aktiftir.
H+
E) Etanoik asit + Etanol Etil etanoat
s
OH CH3 O H2O
8. CH3 CH C C OH Metil metanoat esterdir. karboksilli asit ve alkolden oluur.
CH3
bileiin sistematik ad aadakilerden hangisidir?

11. CH3 CH2 CH2 CH C OH
A) 2, 2 - dimetil 3 - oksi btanoik asit NH2 O
B) 3 - hidroksi - 2 - metl - btanoik asit bileii ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
C) 2 - oksi 3, 3 - dimetil btanoik asit A) a - amino valerik asittir.
D) 2 - hidroksi - 3, 3 - dimetil propanoik asit B) 2 - amino pentanoik asittir.
E) Btanoik asit C) Amfoterdir.
CH3 D) Polarize a etki eder.
4 3 2 1
CH3 CH C C O 2,2-dimetil 3-oksi btanoik asit
E) Geleneksel ad alanindr.
OH CH3 OH
5 4 3 2(a) 1
CH3 CH2 CH2 CH C O
NH2 OH
9. Organik bir bileiin 0,5 mol iin aadaki bilgiler veril-
2 numaral karbon asimetrikdir.
mitir.
I. Yakldnda 2 mol CO2 oluuyor.
II. Yeterince Na ile tepkimesinden 0,25 mol H2(g) oluuyor.
12. I. Okzalik asit
III. Ykseltgendiinde keton oluuyor.
II. 2 - oksi propiyonik asit
Buna gre, bu bileik aadakilerden hangisidir?
III. Formik asit
A) CH3CH2OCH2CH3 Yukarda verilen 1'er mollk bileiklerden hangilerinde
B) CH3 CH2 OH yeterince Na ile tepkimesinden aa kan H2 miktar-
larn kyaslaynz?
C) CH3 CH CH3
A) I = II > III B) II = III > I C) I > II > III
OH
D) CH3 CH2 CH2 C O D) II > III > I E) I > II = III
I. CH2 CH2 (1 mol H2 kar)
OH
OH OH
E) CH3CH2CHCH3 II. CH3 CH C O (1 mol H2 kar)
OH OH OH
Sekonder alkol ykseltgendiinde keton oluur. Mono alkoldr ve 4 karbonlu- III. H C O (0,5 mol H2 kar)
dur. OH
12. A 11. E 10. D 9. E 8. A 7. E 6. C 5. D 4. A 3. B 2. D 1. A Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
HAYATIMIZDA KMYA
18
Petrol - Yalar - Yzey Aktif Maddeler - Polimerler - Proteinler - Karbonhidratlar
hhPETROL
hh Milyonlarca yl nce yaam bitki ve hayvan kalntlarnn
Atmosferik Destilasyon Vakum Destilasyonu
denizlerde birikerek ken katmanlar ierisinde oksijensiz or- hh Atmosferik basnta hh 360 C den yksek scaklkta
tamda rmesi belirli basn ve scaklk altnda fosillemesi yaplr. kaynayan svlar ayrtrlr.
ile petrol oluur.
hh 360 C ye kadar kay- hh Atmosfer basncnn altnda ya-
hh Organik maddelerin bakalam ile olumu ve gzenekli nayan ksmlar ayrlr. plr.
kayalar iinde depolanm sv halindeki hidrokarbona ham
petrol denir. hh Bylece kaynama scaklklar
der.
hh Ham petrol bir karm olduundan tek bir kaynama scakl-
na sahip deildir. hh Kulenin stnden kaynama scakl daha dk ve daha
uucu maddeler alnrken kulenin dibinden daha youn mad-
hh Karmdaki maddeler farkl kaynama scaklklarnda ayrm- deler alnr.
sal damtma (destilasyon) ile ayrlr.
20C LPG
hh Petroln rafinasyon rnleri ve kullanm alanlar tablodaki
150C
gibidir.
BENZN
rn Bileim Kaynama aral Kullanm alan
200C
Gaz C1 C4 20 C den dk LPG KEROSEN
Petrol eteri C5 C6 20 60 C zc 300C
Hafif nafta C6 C8 60 90 C zc DZEL
HAMPETROL
Benzin C9 C12 60 200 C Motor yakt 370C
Gaz ya C12 C18 200 315 C Jet ve traktr FUEL OL
yakt
Fuel oil C15 C18 250 375 C Dizel yakt 400C
Sv Parafin C18 C20 350C den Yalama ya YALAMA YAI,
yukar FIRIN PARAFNLER,
VAKSLAR,
Kat parafin C20 C30 Erime noktas Mum, ila, koz- ASFALT, ZFT
50 60C metik yapm
Asfalt
Zift

Yol yapm
zolasyon
hhYALAR
hh Tohum yalarnn retiminde kullanlan yal tohumlarn pres-
hh Hidrokarbonlarn kaynama scaklklar fark az olduundan leme ve arkasndan hekzan ekstraksiyonu ilemleri ile elde
belirli bir kaynama scaklna sahip olan ksmlar birlikte ay- edilen ya ham yadr.
rlr. Bu ileme fraksiyonlama denir.
hh Ham ya; fosfolipitler, reineler, renk pigmentleri, aldehit, ke-
hh Destilasyon iki aamada yaplr. ton, serbest ya asitleri, hidrokarbonlar ve steroller bulundu-
rur.

HAYATIMIZDA KMYA \ Yalar
hh Ham yalarn ilemden geilirip trigliserid yapsna zarar ver- hh Margarin aadaki ilem sras ile elde edilir.
meden yabanc maddelerin uzaklatrlmas ile rafine ya
Aama lemler
elde edilir.
Su ve ya faz hazrlama hh St, st tozu, yourt tozu gibi
hh Ham ya aadaki ilem sras ile elde edilir. maddeler ile su faz hazrlanr.
Emilsiyon hazrlama hh Su ve ya faz kartrlr.
Soutma, Kristalizasyon, hh kmeler ve kvam salanr.

Aama lemler Yourma, Dinlendirme
Hazrlama hh Temizleme: Ta, toz gibi maddelerde hava Ambalajlama hh Paketleme yaplr.
yardmyla ayrlr.
hh Yada sl ilemler yaplmas yapsal deiikliklere neden olur
hh Krma: Kabuk ve ekirdek ayrtrlr.
ve trans yalar oluur.
hh Pullandrma: ekirdek ve bir miktar kabuk
hh Sv yalar hidrojenize ilemi ile hidrojene doyurularak mar-
karmnn ezilmesi ilemidir.
garin elde edilir. Bu ilem srasnda trans yalar oluur.
Presleme hh Pullandrlm malzeme sktrlarak yan
alnmasdr.
rnek1:
hh Ya karlm karma kspe denir.
Ekstraksiyon hh Kspeden alnamayan yan hekzan ile AMA
alnmasdr. I. Deodorize : stenmeyen koku ve tatlarn giderilmesi
hh Rafine ya aadaki ilem sras ile elde edilir. II. Vinterize : Bulanklk veren mumsu maddelerin
uzaklatrlmas
III. Aartma : Ya renginin alarak effaflatrlmas
Aama lemler Yukardaki ilemlerin amalarn karlarna yazarak i-
Ntralizasyon hh Asit giderimi gerekletirilir. lemlerin ncelik srasn belirleyiniz.
III > III > I
hh Fosforik asit ve sudkostik (NaOH) ile sa-
lanr.
hh Ayrtrcdan geen ya ken madde- hhYZEY AKTF MADDELER

den ayrlr. hh zcnn yzey gerilimini dren maddelere yzey aktif,
Aartma hh Aartma topra kullanlarak yksek s- deitirmeyen maddelere ise yzey inaktif madde denir.
caklkta renk pigmentleri absorbe edilir. hh Sabun, deterjan, emlsiyon oluturucu maddeler, yzey sla-
(Renk ama)
hh Toprak filtreden geirilerek yadan uzak- tc maddeler yzey aktif madde (srfaktan) dir.
latrlr. hh Yzey aktif maddeler hidrofilik (suyu seven) bir ba ksm ve
Vinterize hh Dk scaklklarda (5C) katlaan ve hidrofobik (suyu sevmeyen) bir kuyruk ksmndan oluur.
yaa bulanklk veren (mum, vaks, stea-
hh Yzey aktif molekller;
rin...) maddelerin ayrlmas ilemidir.
anyonik
Deodorize hh stenmeyen koku ve tat veren maddelerin
giderilmesidir. katyonik +
iyonize olmayan
hh Yksek scaklkta ve vakum altnda yap-
amfoter +
lr.
olarak snflandrlr.
hh Margarin ya ve su ieren bir emlsiyondur
Suya eklenen surfaktan maddeler iin

Sorusu
retmen
I. Suyun slatma zelliini artrr.

II. Suyun yzeyi geniletmek iin yapt ie etki eder.
III. Suyun kuma ve kire daha iyi girmesini salar.
D) I ve III E) I, II ve III Tm dorudur. (E)

HAYATIMIZDA KMYA \ Yzey Aktif Maddeler
Sabun RNEK: Sodyum palmitat olarak bilinen

C 15H31 COONa
______ ______
hh Bitkisel ve hayvansal yalarn kuvvetli bazlarla tepkimesi so- a b
nucu oluur.
bileiinde a ve b olarak belirtilen ksmlarn aadaki zellikle-
hh Uzun zincirli ya asitlerinin tuzlardr. rini karsna yazarak gruplandrnz.
O
Su ile etkileen ksm b
CH2 O C (CH2)14CH3
O
CH2 OH Kir ile etkileen ksm a
CH O C (CH2)14CH3+3NaOH3C15H31COONa+
Polar ksm b
O Sodyum Palmitat CH OH
CH2 O C (CH2)14CH3 CH2 OH Apolar ksm a
(Sabun)
Hidrofil ksm b
hh Sabunlarn sodyum tuzuna beyaz sabun (sert, kalp sabun),
Hidrofob ksm a
potasyum tuzuna arap sabunu (yumuak sabun, sv sabun)
denir. Hidrokarbon ksm b
CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2
CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 COONa
Deterjan
C17H35COONa (Sodyum stearat) hh Petrol trevlerinden elde edilir.
CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 hh Bazlar benzen halkas da ierir.
CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 COOK hh Suda sabunlardan daha iyi znrler.
C17H35COOK (Potasyum stearat) hh Su kirlilii ve evre kirliliine neden olurlar.
hh Sabun yapmnda kullanlan ya asitleri genellikle 12 18 ara- hh Souk ve sert sularda etkinliklerini sabun gibi azaltmazlar.
s karbon atomludur.
hh Kuyruk ksmlar genellikle 8 18 aras karbon ieren dz ya
hh Arap sabununun sudaki znrl beyaz sabundan fazda dallanm zincirler ierir.
ladr.
hh Kirle karlaan sabun ya da deterjan molekllerinin hidrofob
hh Sabunlar sert sularda bulunan metal iyonlaryla kelek olu- ksm kirlere tutunurken, hidrofil ksm su ile etkileir.
turur.
hh Elektron younluunun fazla olduu ba ksmlar su molekl-
lerinin ksmen pozitif ykl olan hidrojenleri tarafndan ekile-
Su buhar NaOH
rek kirin etrafn sarar ve ortamdan uzaklatrr.
Bitkisel ya da Hidroliz Ya Ntrleme
hayvansal ya asitleri Sabun
Gliserin Su Katk Su kir

sabun Su
maddeleri
r
Ki
zel Yzey Yzey
sabun Kirli yzey Kirden temizlenmi yzey
hh C12H25OSO3Na
hh Hidrofil ksm su ile etkileirken hidrofob ksm kir ile etkileir. OSO3Na
Sodyum dodesil slfonat (deterjan)

HAYATIMIZDA KMYA \ Polimerler
hh Yzey aktif maddeler I. Sabun

mumsu yzeylere sahip gdalarn slatlmas (elma, zm, la- II. Deterjan
hana gibi meyvelerin ykanmas) iin kullanlr. III. Lesitin
toz halindeki gda maddelerinin slatlmas (kahve, kakao ve IV. eker
st tozunun slatlmas) iin kullanlr. V. Yemek Tuzu
yalayc olarak kullanlr (Karamel gibi maddelerin yapkan- VI. Asitler

ln azaltrlar) VII. Organik asitler
viskozite deitirici olarak kullanlr. hhPOLMERLER

Uyar hh Kk molekllerin (monomer) bir araya gelerek oluturduu
byk zincirli molekllere polimer denir.
Lesitin, bir srfaktandr. Zehirli olmayan bir maddedir. Yo-
unlatrc, kartrc, yaltc ve ilalar iin koruyucu taba- hh Termoplast: Istldklarnda yumuayan, soutulduklarnda
tekrar sertleen plastik grubudur.
ka yapmnda kullanlr.
hh Termoplast maddeler zincir iinde kovalent, zincirler aras
RNEK: Aadaki maddeler yzey aktif ise () iareti ile be- van der waals balara sahiptir. Tekrar tekrar eritilebilip, z-
lirtiniz. lebilirler. Bu nedenle geri dnmldrler.
Polimerler zellikleri Oluumu

Polietilen (PE) hh Termoplasttr.
hh Monomeri etilendir. H H H H
n C C C C
hh Ksa zincirli olanlar krlgan, uzun zincirli olan-
lar sert plastiktir. H H H H n
hh Yksek younlukludurlar sk, sert ve darbeye Etilen Polietilen
dayankldrlar.
Polivinilklorr hh Termoplasttr. H H H H
(PVC)
hh Monomeri vinilklorrdr. n C C C C
hh Klor atomlar polimerin sert ve dayankl olma- H Cl H Cl n
sn salar. vinil klorr PVC
Polistiren (PS) hh Monomeri stirendir.
n CH2 CH

CH2 CH
hh Oda scaklnda bile kolayca polimerleebilir.
n
stiren polistiren
Teflon hh Monomeri tetraflor etilendir. F F F F
hh Srtnme katsays dk olduundan yap- n C C C C
maz.
F F F F n
Tetraflor etilen Teflon

HAYATIMIZDA KMYA \ Polimerler
Polietilen hh Etilen glikol ve teref-

Tereftalat talik asitin kondez- O O
CH2 CH2 + HOOC COOH
(PET) yon polimerlemesi
O CH2 CH2 O C C
ile oluur. OH OH
H2O
n
hh Alanmaya kar da- Glikol Tereftalik asit
yankldr.
Naylon hh Poliamiddir.
hh Molekl yaplar ok Naylon 6

O
dzenlidir. O
HN CH2 CH2 CH2 CH2 NH C
hh Yksek gerilmelere
kar dayankldr. n
Kaprolaktam Naylon 6
hh Kondezyon polimer-
lemesi ile elde edilir. Naylon 6, 6 O O
HO C (CH2)4 C OH + H2N(CH2)6NH2 HN(CH2)6NHC(CH2)4C
hh Yaltkan maddelerdir. H2O
O O n
hh Metil grubu arttka Adipik asit 1,6 - hekzandiamin Naylon 6,6
erime scakl artar.
hhPROTENLER hh Denatre olmu bir proteinin tekrar eski haline dnmesine

renatrasyon denir.
hh Amino asit birimlerinin birbirine peptit balaryla balanarak
oluturduklar doal polimere protein denir. hh Sekonder yap bozulup sadece primer yap korunursa olay
geri dnmszdr.
hh Proteinlerin oluumunda 20 eit amino asit kullanlr.
hh Kuaterner yap denatrasyonunda protein alt birimleri birbi-
hh Kondenzasyon polimerlemesi gerekletirilir.
rinden ayrlr ve alt birimlerin konformasyonu bozulur.
H R1 O H R2 O H R1 O H R2 O hh Tersiyer (ncl) yap denatrasyonunda
H N C C OH+H N C C OH N C C N C C amino asit halkalar arasndaki dislfit balar
H H H H n yan zincirler arasndaki dipol - dipol etkileimleri
Amino asit Amino asit peptit ba yan zincirler arasndaki van der waals etkileimleri
hh Proteinler asitlerle, alkalilerle ve enzimlerle tepkimeye girerek bozulur.
su alr ve kendini oluturan alt birimlere ayrlabilir. Bu olaya
hh Sekonder (ikincil) yap denatrasyonunda proteinler alfa sar-
hidroliz denir.
mal ve beta yapra gibi dzenli tekrarlanan yaplarn kay-
hh Proteinler ikincil yapdan sonra grev yapar. beder.
hh Proteinler boyutlu yaplarna gre drt temel ekilde in- hh Bir proteinin denatrasyonuna neden olan etkenler
celenir. Is
hh Protein ve nkleik asitlerin yapsnda yer alan sekonder ter- X n ve UV nlar
siyer ve kuaterner yaplarn baz fiziksel ve kimyasal etkilerle Asit ve baz (alkali) etkisi
bozulmasna denatrasyon denir. Organik zclerin etkisi
hh Denatrasyon tersiyer yapnn bozulmas ancak sekonder ve Uzun sreli alkalamalar
primer yapnn korunmas biiminde olursa geri dnmldr. Dondurulup eritme ileminin tekrarlanmas

HAYATIMIZDA KMYA \ Proteinler
Yap Tr
Birincil (Primer) hh Amino asitlerin dorusal srasn belirtir.
Yap hh Polipeptitin ana iskeletidir.
hh Peptit balarndan oluur.
hh Amino asitlerin cinsi, says ve srasna gre deiiklik gsterir.
hh levsel deildir.
hh Sadece mutasyonla bozulur.
hh Bir dzen (cins, say, soru) ierisinde baldr.
kincil (Sekonder) hh Polipeptit zinciri iindeki (NH) ve (C O) gruplar arasnda hidrojen
Yap balar oluur.
hh Karbonil grubu farkl zincirdeki NH grubuyla da hidrojen ba yapabilir.
hh Zincir ii ve zincirler aras oklu hidrojen ba oluturur.
hh Polipeptit zinciri kendir etrafnda spiral tarzda bklerek sarmal oluturur.
hh Hidrojen balar sarmal yapy glendirir.
hh Amino asitlerin dzenli ya da dzensiz ilikileri sonucu oluur.
hh Dzenli yaplar alta sarmal ve beta yaprak olarak gruplandrlr.

kincil yap
Dzenli (periyodik tekrarlanr) Dzensiz (Tesadfi kvrmlar)
a-heliks b-krmal tabaka
Dislfid balar ierir.
Hidrojen balar ierir.

ncl (tersiyer) hh Amino asitlerde bulunan R gruplarnn polar, apolar, aromatik yaps ha-
yap cimsel yaplar etkiler.
hh Sarmallar dislfr apraz balaryla bir arada tutulur.
hh Dislfr balar, R gruplarnn yaps ve hidrojen ba yapabilme zellii
proteinlerin ncl yapsn belirler.
hh kincil yaplarn st ste katlanarak, sarlarak oluturduu yapdr.
iki ekilde olabilir.
yuvarlak elipsoid
hh Tuz kprleri, hidrojen balar, dislfr balar, van der waals gibi balar
protein ksmlarnn yerini sabitler.
Drdncl hh Tersiyer yapy oluturan ayn ba tipleriyle oluturulan salkmlar ve k-
meler grubu drdncl yapy oluturur.
(Kuaterner) yap
hh Primer, sekonder ve tersiyer yaplar bulunduran polipeptit zincirlerinin,
apolar kovalent balarla bir arada tutulmas ile oluur.
hh Byk bir toplamadr.
hh Dislfid balar ve hidrojen balar buludurur.

HAYATIMIZDA KMYA \ Proteinler
Deterjanlarn etkisi Alkol (OH)

Aromatik asitlerin etkisi O
RNEK: Aadaki olaylar denatrasyona rnektir. Aldehit ( C O) Keton ( C )
50 60C scakla maruz kalm proteinlerin ou H

hh Bundan dolay karbonhidrata yapsnda aldehit veya keton
yumurtann kaynatlmas bulunduran polialkoller denir.
salara fn ekilmesi hh Karbonhidratlar aadaki gibi snflandrlr.
salarn eitli ilemlerle dalgalandrlmas 1) Monosakkaritler (glikoz, fruktoz, galaktoz)
2) Disakkaritler (sakkaroz, laktoz, maltoz)
3) Polisakkaritler (selloz, niasta, glikojen, dekstrin)
hh Yapsnda aldehit bulunduran karbonhidratlar aldoz, keton
Uyar grubu bulunduranlar ketoz olarak adlandrlr.
Keratinde (sa) slfr balar ve hidrojen balar bulunur. hh Karbonhidratlar adlandrlrken
Esnek hidrojen balar salarn hareketini salar ve kop- nce aldo ya da keto nekleri
maz. sonra Latince olarak molekldeki karbon atomu says
UV k, scaklk, indirgen maddeler ile asidik - bazik mad- son olarak -oz son eki getirilir.
deler dislfid balarna etki eder. RNEK: Aadaki bileikleri adlandrnz.
Bu etkilerle salar ekillendirilirse eski halini geri alr. H C O CH2OH
H C OH C O
rnek2: CH2OH H C OH
Yumurtann alkalanmas ile, CH2OH
I. Denatrasyon oluur. Aldotrioz Ketotetroz
II. Yapsndaki primer yap bozulmaz. CH2OH
III. Drdncl yap bozulur. C O H C O
H C OH H C OH
hh fadelerin tm dorudur.
H C OH H C OH
hh Primer yap sadece mutasyonla bozulur.
H C OH H C OH
CH2OH CH2OH
Ketohekzoz Aldopentoz
hhKARBONHDRATLAR
hh Doada yeil bitkilerin fotosentezi ile retilir.
klorofil
6CO2 + 6H2O + gne enerjisi C6H12O6 + 6O2 Yapay Tatlandrclar
hh Karbonhidratlarn genel forml Cn(H2O)m dir. hh ekerden daha tatl olan ve daha az enerji ieren kimyasal
hh Sulu karbon anlamnda kullanlabilir. Bunun nedeni hidrojen maddelerdir.
oksijen orannn sudaki gibi 2/1 olmasdr. hh erdikleri kalori sfr ya da sfra yakndr.
hh Karbonhidratlarn yapsnda fonksiyonel grup bulunabilir. hh Vcut tarafndan eker gibi kabul edildiklerinden, inslin sal-
Tersiyer yaps bozulmu ancak sekonder yaps korunan bir pro-

Sorusu
retmen
tein yaps iin,

I. levini kaybetmitir.
II. Hidrojen ba ierir.
III. Denatrasyon oluturmutur.
yarglarndan hangileri dorudur? Sekonder yap bozulmad iin ilevini kaybetmemitir.
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II Hidrojen ba sekonder yap ile kurulur.
D) II ve III E) I, II ve III Denatrasyona uramtr.

HAYATIMIZDA KMYA \ Karbonhidratlar
glanmasna yol aar. Ancak vcutta eker bulamad iin Aspartam (E951)
hipoglisemi oluturur, alk hissi yaratr ve inslin direnci
H O H O
meydana gelir.
hh H2N C C N C C OCH3 formlndedir.
hh Skroz, fruktoz, sorbitol, mannitol ve ksilitol enerji ierirken,
CH2 CH2
aspartam, sakarin gibi yapay tatlandrclar enerji iermez.
COOH
hh Aspartil fenilalanin 1-metil ester olarak adlandrlr.
Sorbitol (E420)
Sakarin (E954) hh Fruktoz ve glikozun hidrojenasyonu ile oluur.
hh O formlndedir. hh eker alkoldr.

C
hh ekerin yars kadar tatldr.
NH
S Mannitol (E421)
O O
hh Temel maddesi menzoik slfirittir. hh Mannozik fruktozun indirgenmesinden elde edilir.
hh Sakkarozdan daha tatldr. hh eker alkoldr.
hh ki, ekerleme gibi maddelerde kullanlr. hh Ciklet retiminde kullanlr.
hh ekersiz diye satlan rnlerde kullanlr.
Snf zellikleri
Monosakkaritler hh Hidrolize uramazlar.
hh Basit ekerlerdir.
hh 20 tanesi doal yaklak 70 tane monosakkarit bulunur.
hh Tatldrlar.
hh Suda iyi znrler.
hh Yaplarnda asimetrik karbon atomu bulundururlar.
hh Optike aktiftirler.
hh Hem ak zincir hem de halkal ekilde bulunurlar.
hh Glikozun halkal yapsnda;
Karbonil grubundaki ift ba alr.
5. karbona bal OH grubundaki H atomu 1. karbondaki O nun akta kalan bana balanr.
Daha sonra 1. karbonun akta kalan ba 5. karbondaki oksijene balanr.
Bylece 1. ve 5. karbonlar oksijen kprsyle balanr.

Monosakkaritler O OH
O
1 H C H C
2 H C OH H C OH
O
3 HO C H HO C H
4 H C OH H C OH
5 H C OH H C
6 CH2OH CH2OH
6
CH2OH 6 CH OH
2 6 CH OH
5 5 2
C OH C O 5 O
H H H
4C H H H H H OH
OH H C1 O 4 1 4 1
HO C 2C OH OH H OH OH OH H H
3 3 2 3 2
H OH H OH H OH
D - glikoz a - D - glikoz b - D - glikoz
hh 1 ve 4. karbonlarda OH gruplar cis 1. ve 4. karbonlarda OH

konumunda gruplar trans konumunda
hh Glikoz yapsndaki aldehit grubundan dolay Tollens ve Fehling ayralar ile tepkime verir.
Disakkaritler hh ki monosakkarit moleklnden bir su moleklnn ayrlmas sonucu oluurlar.
hh Genel formlleri C12H22O11 dir.

Glikoz + Fruktoz Sakkaroz + su
Glikoz + Galaktoz Laktoz + su
Glikoz + Glikoz Maltoz + su
SAKKAROZ
hh Hidroliz olduunda D-glikoz ve D-fruktoz oluur. (Glikozit balar krlr.)

CH2OH CH2OH
O O
H H H H H H
1 1
HO OH H HO OH H OH
H OH H OH
O + H2O a, D- glikoz
O O
2 2
HOCH HOCH OH
2 2
H H HO H H HO CH2OH
CH2OH
OH H OH H
Sakkaroz b, D- fruktoz

Disakkaritler hh eker kam ve eker pancarnda bulunur.
hh Optike aktiftir.
hh Hidrolizinde oluan glikoz ve fruktoz eit miktarda olduundan invert eker elde edilir. Olaya nversiyon
denir.
hh ndirgen zellik gstermez.
hh nvert eker Fehling ve Tollens zeltisine etki eder.
LAKTOZ
hh Stte bulunur. Bu nedenle st ekeri denir.
hh Asidik ortamda hidroliz olur.

H+
C2H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6
Laktoz Glikoz Galaktoz
MALTOZ
hh Niastann ksmi hidrolizi ile elde edilir.
hh Fehling zletisine etki eder.
hh Sistematik ad a - D - glikopiranozil - (1-4) - a D - glikopiranozdur.
hh Asidik ortamda hidroliz olduunda iki D - glikoz moleklne ayrlr.
hh Canl organizmadaki maltaz enzimi rekasiyonu hzlandrr.
hh Sellobiyoz; maltozun izomeridir ve sellozun asidik ortamda hidroliziyle oluur.

H+
C12H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6
Sellobiyoz Glikoz Glikoz
CH2OH CH2OH CH2OH CH2OH

O O O O
H H H H H H H H H H H H
1 4 + H2O 1 + 4
HO OH O OH OH HO OH OH HO OH OH
H H H H
H OH H OH H OH H OH
1, 4 - glikozit ba D- glikoz D- glikoz
Maltoz

Polisakkaritler hh ok sayda monosakkaritin birlemesiyle oluur.
hh n tane monosakkarit birleirken aralarndan (n1) tane H2O ayrlr.
hh Genel forml (C6H10O5)n dir.
n(C6H12O6) (C6H12O5)n . H2O + (n 1) H2O
NASTA
hh Buday, patates, msr ve pirinte bulunur.
hh 30 35 kadar glikoz moleklnn 1,4 - a ya da 1,6 a glikozid balar ile balanmasndan oluur.
hh Yapsnda dallanmalar ierir.
hh Fehling zeltisine etki etmez.
hh yotla verdii mavi renk tannmasn salar.
hh Tamamen hidroliz olduunda glikoza dnr.
H+
Niasta H+
Maltoz D- Glikoz
H2O H2O
(ksm hidroliz) (tam hidroliz)
1, 4 - a - glikozid ba
CH2OH CH2OH CH2OH CH2OH
O O O O
1 4
O OH O OH O OH O OH O
H H H H
H OH H OH H OH H OH
CH2OH CH2OH CH2OH

O O O
H H H H H H H H H
1
O OH O OH O OH
H H H
H OH H OH H OH
1, 4 - a - glikozid ba O 1, 6 a
glikozid ba
CH2OH CH2OH CH2OH CH2
6
O O O O
1 4
O OH O OH O OH O OH O
H H H H
H OH H OH H OH H OH
Niastann yaps iin;

Sorusu
retmen
I. Glikozid balar tamamen krldnda D-glikoz oluur.

II. Glikozid balarnn bir ksm krldnda laktoz oluur.
III. Fehling zeltisi ile kelek oluturur.
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II Glikozid balar ksmen koparsa maltoz tamamen koparsa
D) I ve III E) I, II ve III D-glikoz oluturur. Fehling zeltisi ile tepkime vermez.

Polisakkaritler SELLOZ
hh Doada bulunan en bol organik bileiktir.
hh 2000 kadar glikozun 1,4 - b - glikozid balaryla balanmasndan olumutur.
hh Dallanmam glikoz polimeridir.
hh Fiziksel dayankll ok olan selloz lifleri merkez ekseni etrafnda ve zt ynlerde sarmal olarak yap-
lanmtr liflerdir.
hh Asidik ortamda tamamen hidroliz olduunda glikoza dnr.
Selloz H+ H+
Sellobiyoz Glikoz
H 2O H2O
hh Selloz hibir zcde znmez. Yalnz Schweitzer zeltisinde (C4(NH3)4(OH)2) znr.
hh nsanlar ve hayvanlar niasta ve glikojeni sindirebildikleri halde sellozu sindiremez. nk a - glikozid

balarnn hidrolizlenmesini katalizleyen enzimler varken, b-glikozid ban katalizleyen enzimleri iere-
mezler. Ancak b - glikozidaz enzimi ieren baz bakteriler incek gibi gevi getiren hayvanlarn ikembesin-
de bulunduklarndan sellozu sindirebilirler.
hh Sellobiyoz b - glikozid balar ierdiinden insan vcudu tarafndan sindirilemez.
GLKOJEN
hh Hayvanlarn karbonhidrat deposudur. Hayvan niastas olarak bilinir.
hh Daha ok karacier ve kas dokularnda bulunur.
hh Suda znr.
hh yotla verdii pembe renk tannma rekakasiyonudur.
hh 20 kadar monosakkaritin birlemesinden oluur.
hh Hidroliz olduunda glikoz ve maltoza dnr.
DEKSTRN
hh 5 - 15 kadar monosakkaritin balanmasyla oluur.
hh Niastann ksmi hidrolizi ile elde edilir.
hh Yaptrc retiminde kullanlr.

HAYATIMIZDA KMYA Konu Testi - 1
1. I. LPG, petrol rafinasyonunda uucu rndr. 4. I. ztleme

II. Vaks yalama ya gibi rnler kulenin altndan alnr. II. Krp, pullandrma
III. Byk karbonlu hidrokarbonlar tekrar kraking ilemine III. Presleme
alnarak paralanr. Yukardaki ilemler hangi sra ile yaplrsa yal tohum-
Petrol ve rafinasyonu iin yukardaki ifadelerden han- lardan ya elde edilir?
gileri dorudur? A) I, II, III B) III, II, I C) I, III, II
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) II, III, I E) III, I, II
II, III ve I sras ile yaplr.

Tm dorudur. vaks ve yalama yaplarnn erime ve kaynama noktas
yksek olduundan kulenin altndan alnr.
2. Ham petroln ayrlmas iin, 5. C17H35COONa forml ile belirtilen madde iin aa-
dakilerden hangisi yanltr?
I. Kaynama noktas yksek olan maddeler vakum altn-
da destilasyona tabi tutulur. A) Hidrokarbon ucu apolardr.
II. Younluk fark kullanlr. B) C17H35 ksm hidrofildir.
III. Ekstraksiyon yntemi kullanlr. C) Beyaz sabun olarak bilinir.
yarglarndan hangileri dorudur? D) Yzey aktif maddedir.
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II E) Bazik tuzdur.
C17H35 COONa = Beyaz sabun
hidrofob hidrofil
Ham petrol, ayrmsal damtma ile kaynama noktas fark ile ayrlr. apolar polar
6. Deterjanlarn kiri karmas,

3. Aadakilerden hangisi ham yalarn rafinesinde uy-
I. Hidrofob ularnn kirli yzeye tutunmas
gulanan bir yntem deildir?
II. Suyun slatma gcn artrmas
A) Deodorize
III. Hidrofil ularnn su ile etkilemesi
B) Renk ama
zelliklerinden hangileri ile ilgilidir?
C) Ayrmsal damtma
D) Ntralizasyon
E) Vinterize
Tm dorudur. nk deterjan hidrofil ve hidrofob ular ierir.

Ham yalar iin ayrmsal damtma uygulanmaz.

7. Yandaki grsel deterjan moleklnn 10. Selloz

H + H
Sellobiyoz Glikoz
+
kire tutunmasna aittir. H2O H 2O

a
Buna gre, aadaki ifadelerden r
Ki tepkimesi iin aadakilerden hangisi yanltr?
hangisi yanltr? b
A) Sellozun ksmi hidrolizi ile sellobiyoz oluur.
A) Deterjann b ile gsterilen ksm hidrofobdur. B) Selelozun tam hidrolizi ile glikoz oluur.
B) Deterjann a ile gsterilen ksm hidrokarbon ierir. C) Sellozun hidrolizi iin asidik ortam hazrlanr.
C) a ile gsterilen ksm polardr. D) Selloz suda znr.
D) Kir apolar tanecikler ierir. E) Selloz insan vcudu tarafndan sindirilemez.
E) Deterjann a ile gsterilen ksm su ile etkileir.
Selloz suda znmez.

Deterjann hidrokarbon ksm hidrofobdur, a ksm ise ba ksm yani hid-
rofil ksmdr.
8. Margarinler iin,
I. Sv yalarn hidrojen ile doyurulmas sonucu elde edi-
lir. 11. Niasta iin,
II. eriinde su ve ya bulunur. I. Niastann tam hidrolizi ile D-glikoz oluur.
III. Srlebilirliini artrmak iin katk maddeleri eklenir. II. Buday ve patateste bulunur.
yarglarndan hangileri dorudur? III. Fehling zletisine etki eder.
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II yarglarndan hangileri dorudur?
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II

Tm dorudur.
Niasta, fehling zeltisine etki etmez.
9. Termoplast malzemeler iin,

I. Geri dnm vardr. 12. Yapay tatlandrclar iin aadaki ifadelerden hangisi
yanltr?
II. evre kirliliini azaltrlar.
III. Scaklk etkisi ile baz kk krlmalar nlenebilir. A) ekerden daha tatldr.
IV. Scaklk etkisi ile bozunarak polimerliini kaybederler. B) Sakarin ve aspartamn enerji ierii yoktur.
yarglarndan hangileri dorudur? C) Mannitol ve sorbitol eker alkoldr.
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) nslin direnci olutururlar.
D) I, II ve III E) II, III ve IV E) Sakarin ve aspartam yapsnda aromatik halka ier-

mez.
Scaklk etkisi ile yumuayarak yeniden ekillendirilebilir.

Hem sakarin hem de aspartam benzen ierir.
12. E 11. C 10. D 9. D 8. E 7. B 6. E 5. B 4. D 3. C 2. A 1. E Cevaplar

1. H C O 4. lem Ama
H C OH
I. Ntralizasyon Asit giderimi gerekletirilir.
H C OH
II. Aartma Renk pigmentleri absorbe edilir.
H C OH
stenmeyen koku ve tat veren
H C OH III. Vinterize
maddeler uzaklatrlr.
CH2OH
Yalarn rafinasyonu iin yukardaki ilem ve amalar-
bileii iin aadakilerden hangisi yanltr? dan hangileri yanl belirtilmitir?
A) Monosakkarittir. A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
B) Fehling ayracna etki eder. D) I ve III E) II ve III
C) Aldohekzoz olarak adlandrlr. Vinterize, yaa bulanklk veren mumsu maddeleri ayrmak iin uygu-
D) Optike aktif 6 tane karbon ierir. lanr.
E) Aldehit karbonundaki oksijenin alp 5. karbona ba-

lanmas ile halkalanr.
1
H C O
2
H C OH
3
2, 3,4 ve 5 numaral C atomlar optike aktiftir.
H C OH 5. Aadakilerden hangisi yzey aktif maddelerin bir
4
H C OH kullanm alan deildir?
H 5C OH
6 A) Svnn vizkozitesini deitirmek
CH2OH
B) Karamelin yapkanln azaltmak
2. I. Petrol fosil yakttr. C) Svnn kaynama noktasnn drlmesi
II. Ham petrolde yksek scaklkta kaynayacak maddeler D) Kakaonun slatlmas

vakum destilasyonu ile daha dk scaklkta kayna- E) Mumsu yzeylere sahip gdalarn slatlmas
yarak ayrlr.
III. Asfalt, parafin ve zift ayrma kulesinin en altndan al- Yzey aktif madde svlarn kaynama noktasn drmez.
nan yksek vizkoziteli maddelerdir.
Petrol iin yukardaki ifadelerden hangileri dorudur?
Tm dorudur. 6. F F F F
n C C C C
3. I. Ta, toz gibi maddeler hava yardmyla ayrlp, krlr.
F F F F
II. Presleme yaplr. _________ _________ n
III. Ekstraksiyon uygulanr. a b
tepkimesi iin,
Ham yaa uygulanan ilemler belirli bir srayla verilmitir.
I. a, monomerdir.
Buna gre, aadaki ilemlerden hangisi yanltr?
II. a bileii tetraflor etilendir.
A) I. ilemde yal tohum temizlenir.
III. b bileii -a-a-a-a- eklinde olumutur.
B) Tohum temizlendikten sonra krlma aamasnda e-
IV. b, polietilendir.
kirdek ve kabuk ayrtrlr.
C) Preslemede tohumun ya alnr.
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) Presleme sonucunda kspe kalr.
D) I, II ve III E) II, III ve IV
E) Ekstraksiyon alnan ham yan inceltilmesi iin yaplr.
Ekstraksiyon, kspede kalan ya almak iin uygulanr. b bileii teflon olarak bilinen politetraflor etilendir.

7. Adipik asit + 1,6-hekzandiamin Naylon 6,6 + H2O 10. I. Dipol - dipol etkileimleri
tepkimesi ve oluan organik rn iin, II. Dislfit balar
I. Kondenzasyon polimerlemesidir. III. yonik balar
II. rn bir poliamiddir. Yukardakilerden hangileri tersiyer yap denatrasyo-
III. Naylon 6,6 yaltkan bir maddedir. nuna neden olur?
yarglarndan hangileri dorudur? A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Tersiyer yap bozulurken van der waals ve dislfit balar kopar.
Tm dorudur.
8. I. Baz fiziksel ve kimyasal etkiler kuaterner yapy bozar. 11. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
II. Sekonder ve primer yap bozulmuyorsa bozunma geri
A) Niasta glikozid ba ierirken, selloz iermez.
dnmldr.
B) nek gibi hayvanlar sellozu sindirebilir.
III. Renatrasyon kuaterner yapnn bozulmasdr.
C) Selloz dallanmam glikoz polimeridir.
Proteinler iin aadaki ifadelerden hangileri doru-
D) Hem niasta hem de selloz polisakkarittir.
dur?
E) Niasta suda znmez.
Karbonhidratlar polimerleirken birbirlerine glikozit balar ile balanr.
Renatrasyon, denatre olmu bir proteinin eski haline dnebilmesidir.
9. I. Asit etkisi
II. UV nlar 12. eker kamnda bulunur.
III. Istma Optike aktiftir.
IV. Deterjan etkisi Hidrolizinde glikoz ve fruktoz oluur.
V. Uzun sreli alkalamalar Yukardaki bilgiler hangi karbonhidrata aittir?
Yukardakilerden ka tanesi yumurtaya uygulandn- A) Laktoz B) Sakkaroz C) Maltoz
da denatrasyona neden olur?
D) Selloz E) Sorbitol
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
Glikoz ve fruktoz sakkarozu oluturduundan hidrolizi ile yine bunlara

dnr.
Tm denatrasyona neden olabilir.
12. B 11. A 10. C 9. A 8. C 7. E 6. D 5. C 4. B 3. E 2. E 1. D Cevaplar

LYS // KMYA FY NO
TARAMA
19
1. I. Avogadro says kadar atom ieren N2 4. Manyetik kuantum
Asal kuantum Orbital
II. 3,011023 tane N atomu says tr says / (m,)
III. 1 mol NO2 molekl I. ,=0 s +1
Yukarda verilen maddelerin ayn artlarda atomlarnn II. ,=1 p 1, 0, +1
kyaslan hangisinde doru olarak verilmitir? III. ,=2 d 2, 0, +2
A) 1 > II > III B) II > I > III C) II > III > I
Yukarda belirtilen asal kuantum saylarna ait orbital
D) III > I > II E) III > II > I
trleri ve tm manyetik kuantum saylarndan hangileri
I. 0,5 mol N2 = 1 mol N atomu
doru olarak verilmitir?
II. 0,5 mol N atomu
III. 1 mol NO3 = 3 mol atom III > I > II A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
, = 0 ise m, = 0 olmaldr.
, = 2 ise m, = 2, 1, 0, +1, +2 olmaldr.
2. XO2
4 iyonunda toplam 58 elektron bulunduuna gre,
I. X'in atom numaras 24 tr.
5. Aada verilen maddelerden hangisi karsnda veri-
11Na ile 6 atomlu bileik oluur.
II.
len kimyasal ba trn iermez? (1H, 7N, 9F, 16S, 11Na)
III. X 3. periyot elementidir.

yarglarndan hangileri dorudur? (8O) Madde Kimyasal ba tr
A) HF Polar kovalent
B) H2S Polar kovalent
C) H2 Apolar kovalent
x + 4 8 + 2 = 58
x = 24 (1s22s22p63s23p64s13d5) D) NaF yonik
Na2XO4 bileii 7 atomludur. E) NH3 Apolar kovalent
x = 4. periyottadr.
N yapsndan dolay polar kovalenttir.
H H
H
3. Elektron dizilii
6. 2. periyot elementlerinden X'in 1 ykl iyonunda 10 elekt-
1s2 2s2 2p6 3s2 ronu vardr.
ile belirtilen X elementi iin, Buna gre X atomu ile ilgili,
I. Kat ve sv halde atomlar arasnda metalik ba ierir. I. Oda koullarnda molekll yapda bulunur.
II. Metalik parlaklk gsterir. II. ekirdek yk 9 dur.
III. lenip ekillendirilebilir. III. 2. periyot 7A grubu elementidir.
yarglarndan hangileri dorudur? yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II A) Yalnz I B) I ve II C) II ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
X atomu 3. periyot 2A grubu metalidir. Tm dorudur. X = 1s22s22p6
X = 1s22s22p5 (2. periyot 7A grubu)

Tarama
7. X atomunun temel haldeki orbital emas aadaki gibidir. 10. PE (kj)

150
1s 2s 2p 3s 3p
130
a
b
Buna gre X atomu iin, 85
I. Bileiklerinde +3 ykl iyondur. 60
II. 3. periyot 3A grubu elementidir. 40
III. Ametallerle iyonik bal bileik oluturur.

0 Zaman
Yukarda verilen potansiyel enerji - zaman grafiine
gre,
D) II ve III E) I, II ve III I. Scaklk art basamak saysna etki eder.
X = 1s22s22p63s23p1 (3. periyot 3A grubu) II. Tepkime hzn a deeri ile belirtilen eri belirler.
Metaldir, iyonik bileik oluturur. III. Katalizr kullanm, b deerini drr.

b > a olduundan tepkime hzn b ile belirtilen deere sahip eri belirler
ve katalizr kullanlrsa b deeri der.
8. Bir svnn entropisini artrmak iin,

I. Suda zmek, 11. Belli bir scaklkta 0,2 mol X2(g) ve 0,2 mol Y2(g) 2 litrelik bir
II. Svnn kat hale gelmesini salamak, kaba konuluyor.
III. Scakln artrmak X2(g) + Y2(g) 2XY(g)
ilemlerinden hangileri yaplabilir? rekasiyonu dengeye geldiinde X2 nin %50 sinin paralan-
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III d gzleniyor.
D) I ve III E) I, II ve III Buna gre ayn scaklkta tepkimenin deriimler cinsin-
Scaklk art ve znme svnn dzensizliini artrr. den denge sabiti (Kc) katr?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 16
X2 + Y2 2XY
Balang 0,1 0,1
60, 1@2
Deiim 0,05 0,05 +0,1
Kc = =4
Denge 0,05 0,05 0,1 60, 05@60, 05@
9. Ktlece %20 lik deriik XOH zeltisinin younluu

1,2 g/mL dir.
Deriimi 6M olan bu zeltideki X'in atom ktlesi ka-

12. 6,021022 tane 168O izotopu iin,
tr? (O: 16, H: 1) I. 1,6 gramdr.
II. Eit sayda proton ve ntron ierir.
A) 11 B) 17 C) 23 D) 40 E) 54
III. 8 6,021022 tane elektron ierir.
d $ %C $ 10
M= MA yarglarndan hangileri dorudur?
1, 2 $ 20 $ 10 A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
6= MA MA = 40 = X + 16 + 1
X = 23 D) I ve III E) I, II ve III
0,1 mol O = 6,021022 tane O atomu = 1,6g
0,8 mol e = 86,021022 tane e

Tarama
13. 16.
V A B
C 3 H 8(g) CO 2(g)
Fe(k) Cr(k) a b c d e f g
Ayn scaklk ve basnta cam balonlarda bulunan C3H8 ve

CO2 gazlar A ve B musluklar ayn anda alarak ve belirli
1M Fe(NO3)3 1M Cr(NO3)3 uzunluktaki cam boruya braklmtr.
1. kap 2. kap
Buna gre gazlar eit aralkl iaretlenmi noktalarn
hangisinde karlar? (H: 1, C: 12, O: 16)
Fe(k) Fe3+ + 3e E0 = +0,040V
A) b B) c C) d D) e E) f
Cr(k) Cr3+ + 3e E0 = +0,744V
Vc
Verilen pil sistemi iin
H 44 =
VCO =
3 8
44 1 olduundan orta noktada karlarlar.
2
I. Balangta pil gerilimi 0,704V tur.
II. Hcre bir galvanik hcredir.
III. D devrede elektron akm Fe elektrottan Cr elektrota
dorudur.

17. Ktlece %37'lik deriik KCl zeltisinin younluu 1,4 g/mL
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II dir.
700 mL olan 0,5M KCl zeltisi hazrlamak iin deriik
D devrede elektronlar anottan (Cr) katota (Fe) dorudur.
KCl zeltisinde ka mL alnmaldr? (KCl: 74 g/mol)
A) 5 B) 10 C) 20 D) 50 E) 70
14. 11Na ve 19K elementleriyle ilgili, d $ %C $ 10 = 1, 4 $ 37 $ 10 =

M1 = MA 74 7
I. Elektron dizilimleri ns1 ile biter.
M1 V1 = M2 V2
II. Elektron ilgisi en byk olan 19K dur.
7 V1 = 0,5 0,7 V1 = 0,05L = 50 mL
III. Metalik zellii en az olan 19K dur.

Elektron ilgisi 11Na de byk olur. Metalik zellii 19K da byk olur.
18. H2CO3(suda) 2H+(suda) + CO32-(suda)
tepkimesinde H2CO3 n znmesi sonucu standart
15. I. C6H6 tepkime entalpi deiimi (H) ka kj/mol dir?
II. CH3Cl
H+(suda) H0 = 0
III. H2O
IV. BH3 CO32- H0 = 675 kj/ mol
Yukardaki bileiklerin hangilerinde, bileik moleklleri H2 CO3 (suda) H0 = 700 kj/mol

arasnda dipol-dipol etkileimleri vardr?
A) +25 B) +200 C) +375 D) 350 E) 1225
A) I ve IV B) II ve III C) I ve II
D) I, III ve IV E) II, III ve IV TH = / Hrn - / H giren
Molekln polar olmas gerekiyor.
= ^ 2 $ 0 + (- 675)h - (- 700)
C6H6 ve BH3 apolardr. CH3Cl ve H2O polardr.
= + 25 kj/mol

Tarama
19. X(s) Y(g) + Z(g) 22. Aada baz bileiklere ait yaygn ve sistematik adlandr-
malar verilmitir.
tepkimesi iin,
I. Tepkimenin hz bants r = k[X] tir. Buna gre, hangisi yanltr?
II. Tepkime 1. derecedendir.

Bileik Yaygn ad Sistematik ad
mol
III. Hz sabiti k nn birimi dir.
Ls A) Ca(OH)2 Snmemi kire Kalsiyum oksit
yarglarndan hangileri dorudur? B) KOH Potaskostik Potasyum hidroksit
A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve II C) HNO3 Kezzap Hidrojen nitrat
D) HCl Tuz ruhu Hidrojen klorr
X, sv olduundan hz bantsna yazlmaz. Tepkime sfrnc dereceden- E) NH4Cl Niadr Amonyum klorr
dir. (r = k)
Ca(OH)2; snm kiretir ve kalsiyum hidroksit olarak adlandrlr.
20. Zn(k) Zn(21+M) Cd(20+, 1M) Cd(k)
Hcre diyagram verilen bir pil sistemi iin,

I. Balang hcre potansiyeli giderek azalr ve dengeye
ular.
II. Hcre potansiyeli, 23. PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g)
0, 059
E = 0,36 eitlii ile hesaplanr. tepkimesinin 500C deki denge sabiti Kc = 0,6 dr.
2
III. inko ubuk katottur. Buna gre, ayn scaklkta oluan dengede 2 mol PCl5
ve 1,2 er mol PCl3 ve Cl2 bulunmas iin tepkime kab-
nn hacmi ka litredir?
J Zn2+ - 0 N
K (suda) + 2e $ Zn(k) E = - 0, 76VO A) 0,6 B) 1,2 C) 1,6 D) 1,8 E) 2
K O
KK 2+ O PCl5 PCl3 + Cl2
Cd(suda) + 2e- $ Cd(k) E0 = - 0, 40VO
L P 2 1, 2 1, 2
Denge V V V
a ka k
D) I ve III E) I, II ve III 1, 2 1, 2
V V
Anot: Zn Zn+2 + 2e E0 = 0,76V 0,6 = V = 1,2L
aV k
2
Katot: Cd2+ + 2e Cd E0 = 0,40V
E0 = 0,36V
0, 059 1
Deriim fark ile; E = 0,36 2 log 0, 1
21. CO, kandaki hemoglobine balanarak zehirlenmelere yol 24. HSO-4 + NH+4 NH3 + H2SO4
aar. tepkimesi iin,
Buna gre, HSO-4 , NH+4 n konjuge bazdr.
I.
I. Vcutta CO hemoglobin bileikleri oluur. NH+4 ve NH3 Bronsted-Lowry asit-baz iftidir.
II.
II. Zehirlenme, hcrelere O2 gitmesini engeller. III. NH3, proton alandr.
III. CO, hemoglobinle kompleks oluum gerekletirir. yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
-
D) I ve III E) I, II ve III HSO 4 + NH 4+ ? NH 3 + H 2 SO 4
CO2, kandaki hemoglobin grubuna balanr. Ancak CO olan ortamda O2 Baz 2 Asit 1 Baz 1 Asit 2
yerine CO balanmas gerekleir. Bu bileikler kompleks yapdadr.
konjuge

Tarama
25. Etil formiyatin izomeri olan bileik aadakilerden 28. O

hangisidir? CH3 C Cl + NH3 X + HCl
O O tepkimesi verilmitir.
A) CH3 C H B) H3C H2C C H Buna gre, aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
O O O
C) CH3 CH3 D) CH3 C CH3 A) CH3 C a grubu ail grubudur.
O B) X bileii etan amid dir.
E) H3C H 2C C OH C) X bileiinin sulu zeltisi ntrdr.
HC O
O
zomeri karboklilli asittir.
O C2H5
D) CH3 C Cl bileii etanoil klorrdr.
Etil formiyat (C3H6O2)
E) X bileiinde pH > 7 dir.
X: CH3 C O (Etanamid)
NH2
Amidlerin sulu zeltisi baziktir.
26. ndirgendiinde CH3 CH OH bileiini oluturan
bir bileik iin, C2H5
I. Molekller aras hidrojen ba ierir.

II. Tollens zeltisinden gm ayna oluturur.
III. Btanal bileiinin izomeridir.
29. C2H5COOH + CH3OH Ana rn + H2O
tepkimesi iin,
ifadelerinden hangileri dorudur?
I. Oluan bileik btirik asitle izomerdir.
II. Ana rn esterdir.
Bileik sekonder alkoldr. Ketonlarn indirgenmesi ile oluur. III. Ana rn forml C2H5 C = O tr.
CH3 C CH2 CH3 Btanon O CH3
O yarglarndan hangileri dorudur?
27. Na elementi ile tepkime verir. D) I ve III E) I, II ve III
Propanonun indirgenmesi ile oluur. Ana rn: C2H5 C O (Metil propanoat)
O CH3 Esterdir.
zelliklerine sahip bileik aadakilerden hangisidir?
A) CH3 CH2 C=O

H
30. I. CH3 CH CH3
B) CH3 CH2 C=O OH
OH
II. CH3OCH3
C) CH3 CH2 O CH3 III. CH3 CH2 OH

IV. C2H5OC2H5
D) CH3 CH CH3 Yukarda verilen bileiklerden hangileri birbirinin izo-
OH meridir?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
E) CH3 CH2 CH2 OH
Propanon indirgenirse sekonder propanol oluur ve Na ile tepkime verir. D) I ve IV E) II ve IV
Ayn karbon sayl mono alkol ve eter izomerdir.

Tarama
31. OH O 34. Toluenden bir hidrojen koparlmasyla elde edilen or-

CH3 CH CH2 C H ganik maddeye hidroksit eklendiinde oluan bileiin
ad nedir?
Yukardaki organik bileik iin,
I. Tollens zeltisi ile gm aynas oluturur. A) Fenol B) Benzil alkol C) Benzen
II. Ykseltgendiinde iki farkl fonksiyonel grup bulundu-
D) Benzaldehit E) Benzil
rur.
III. Oksi grubu 2 numaral karbona baldr. CH3 CH2 OH
O O
yarglarndan hangileri dorudur? Toulen Benzil alkol

35. I. O + Br2 rn + HBr
Bileik aldehittir. Ykseltgendiinde Keton ve asit grubundan dolay iki O
fonksiyonel grup ierir.
HBr
CH3 CH CH2 C O CH3 C CH3 + CH3 MgBr rn + MgBr2
II.
OH H
32. I. HCl Cr2 O72-
CH3 CH2 OH rn
III.
II. HCOOH H+
III. CH3COOH Verilen tepkime trlerinden oluan organik rnler iin

IV. CH3 CH COOH hangisi dorudur?
CH3 I II III
Yukarda verilen bileiklerin ayn koullardaki asit kuv- A) Fenil bromr 2-metil 2-propanol Etanal
vetlerinin kkten bye sralamas hangi seenekte B) Benzil bromr 2-metil 2-propanol Etanal
doru belirtilmitir?
C) Fenil bromr 2-metil propanol Etanol
A) II, I, III, IV B) III, II, I, IV C) I, II, III, IV D) Benzil bromr 2-metil propanol Propanon
D) IV, III, II, I E) II, III, I, IV E) Toluen btanol Etanol
Organik asitlerde C says arttka asitlik kuvveti azalr.
I. Br II. CH3 III. CH3 C O
C
CH3 C CH3 H
33. X: 2-btin bileiine su katlmasyla oluan bileik Fenil bromr Etanal
OH
Y: X'e srasyla CH3MgCl katlp HCl ile tepkimeye sokulma- 2-metil 2-proponol
syla oluan bileik
Buna gre, X ve Y bileikleri aadakilerden hangisi- 36. CH3

dir?
NH2
X Y O
A) 2-btanol 1-btin
bileii ile ilgili,
B) 2-btanol 2-metil 1-btanol
C) 1-btanol 2-metil 2-btanol I. o-amino toluen diye adlandrlabilir.
D) 2-btanon 2-metil 2-btanol II. Aromatik amindir.

E) 2-btanon 2-metil 1-btanol III. IUPAC'a gre 2-amino 1-metil benzendir.
CH3 C C CH3 + H2O CH3 C CH2 CH3 yarglarndan hangileri yanltr?

O A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
X = 2-btanon
CH3 C CH2 CH3 + CH3 MgCl HCl
CH3 CH3
O
CH3 C CH2 CH3 2 NH2
O1
OH
Y = 2-metil
2-btanol ncelik sras NH2 dir.

Tarama
37. I. 2-metil btan 40. NH2

II. 3-metil-1-btin
III. 1,2-dimetil siklopropan O
Verilen bileiklerin birer mollerinin ierdii toplam

atom saylarna gre sralan aadakilerden hangi- bileii iin,
sinde doru olur? I. Sekonder amindir.
A) I > III > II B) I = II = III C) III > I > II II. Fenilamin olarak adlandrlr.
D) III > II > I E) II > I > III III. Hidrojen ba bulundurur.
Atom says
I. CH3 CH CH2 CH3 17
CH3
II. CH3 C CH CH3 13 D) II ve III E) I, II ve III
CH3 Primer amindir.
III. CH3 15
I > III > II
CH3
38. Aadakilerden hangisi hem HBr hem de Br2 ile katl-

ma tepkimesi verir? 41. Ksilenin ka tane izomeri vardr?
A) Aldehit B) Alkol C) Alken A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) Alkan E) Eter CH3 CH3 CH3
Aldehit Br2 ile katlma vermez. Alken her ikisi ile de verir. CH3
O O O
CH3
Orto Meta
CH3
3 tane izomeri vardr. Para
39.
42. X ve Y bileikleri iin aadaki bilgiler veriliyor.

bileii ile, X bileiine Fehling zeltisi etki edebiliyor.
Y bileii X'in yap izomeridir.
I.
Buna gre, X ve Y bileikleri hangisinde doru veril-
mitir?
CH3
CH3 C CH3
II. X Y
CH3 A) Aldehit Alkol
B) Alkol Eter
CH3 CH2 CH2 CH2 CH3
III.
C) Aldehit Keton
bileiklerinden hangileri izomerdir? D) Alkin Aldehit
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III E) Eter Alkol
D) II ve III E) I, II ve III Aldehit, Fehling ile tepkime verir, keton ile izomerdir.
Verilen bileik 5 karbonlu alkandr. (C5H12) II ile ayn bileiktir.

Tarama
43. I. Etanoik asit 46. Bir organik madde iin aadaki bilgiler verilmitir.
II. Etanal I. 1 mol yandnda 4 mol CO2 oluturmaktadr.
III. Aseton II. ndirgendiinde ikincil alkol olumaktadr.
III. Fehling zeltisine etki etmemektedir.
bileikleri iin aadakilerden hangisi yanltr?
Bu madde aadakilerden hangisi olabilir?
A) Eit sayda karbon atomu ierirler. OH

B) III. bileik ykseltgenemez.
A) CH3 C CH3
C) II. bileiin ykseltgenmesi ile I. bileik oluur.
CH3
D) I. bileik karboksil grubu ierir.
E) II ve III. bileik karbonil grubu ierir. O
Aseton 3 karbonludur. B) CH3 C CH2 CH3
C) CH3 CH CH = CH2
O
CH3
44. I. CH3 C H
O
CH3 CH2 OH
II.
D) CH2 CH2 C H
CH3 CH CH3
III.
CH3
OH O
Yukarda verilen bileiklerden hangilerinin 1 derece
E) CH3 CH CH2 C CH2 CH3
ykseltgenmesi ile aldehit elde edilir?
CH3
4 karbonlu keton olmaldr.
47. I. Dimetil keton
Primer alkoln ykseltgenmesi ile aldehit oluur.
II. 2 kloro propanoik asit
III. Propanoik asit
IV. 2-metil propanal
45. Aadakilerin hangisinin NaOH ile tepkimesinden se- Yukardakilerden hangilerinin enantiyomeri olan en az
konder alkol elde edilir? bir bileik bulunur?
A) CH3 CH CH3 A) Yalnz II B) Yalnz IV C) I ve III
Br D) II ve IV E) III ve IV
II ve IV esimetrik karbon atomu ierir.
B) CH3 C = O
48. 140C
OH C2H5OH + C3H7OH
H2SO4
C) CH3 C CH3 tepkimesi sonunda oluan madde iin,
O I. Pentan-2 ol ile izomerdir.

II. Kark eterdir.
CH3
III. Sistematik ad etoksi propandr.
D) CH3 C CH3
Br
E) CH3 CH2 CH2 Br D) I ve III E) I, II ve III
Alkil halojenrler NaOH ile yer deitirir ve sekonder alkol oluur.
rn C2H5 O C3H7
Etoksi propan (etil, propil eter)
25. E 26. C 27. D 28. C 29. E 30. B 31. D 32. D 33. D 34. B 35. A 36. B 37. A 38. C 39. C 40. D 41. C 42. C 43. A 44. B 45. A 46. B 47. D 48. E
Cevaplar
9. C 10. B 11. D 12. E 13. C 14. A 15. B 16. C 17. D 18. A 19. B 20. C 21. E 22. A 23. B 24. D 8. D 7. E 6. E 5. E 4. B 3. E 2. A 1. D

LYS // KMYA FY NO
TARAMA
20
1. I. 1s2 2s2 2p6 4s1 4. I. Millikan, tasarlad ya damlas deneyinde elektron-
2
II. 1s 2s 2p 2 3 larn ykn lmtr.
III. 1s2 3s1 II. Thomson elektronun ktle, yk orann hesaplamtr.

III. Eugen Goldstein pozitif nlar hakknda almalar
Yukarda elektron dalmlar verilen temel haldeki
yapmtr.
atomlardan hangileri Aufbau kuralna uymaz?
Aubau kuralnda temel hlde elektronlar en dk enerjili arbitalden
balayarak yksek enerjili orbitaller doru yerleir. Her ifade de dorudur.
I. 1s2 2s2 2p6 3s1
III. 1s2 2s1 eklinde olmaldr.
2. Bohr atom modeli ile ilgili,

I. Elektronlar ekirdein evresindeki dairesel yrnge-
lerde hareket eder. 5. Aadaki bileik forml verilen maddelerden hangi-
II. Bir elektron st enerji seviyesine enerji alarak kar ve sinin adlandrlmas yanltr?
kararsz bir yapya sahip olur.
Bileik forml Adlandrma
III. Yrngede bulunan elektronlar enerji yayarlar.
A) HgO Civa(II) oksit
yarglarndan hangileri dorudur? B) AI(NO3)3 Alminyum nitrat
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II C) CO Karbon monoksit
D) I ve III E) II ve III D) FeCO3 Demir(I) karbonat
Yrngede bulunan elektronun enerjisi sabittir. st enerji seviyesinden E) N2O5 Diazot pentaoksit
alt enerji seviyesine geen elektron ma yaparak enerji yaynlar.
2+ 2
FeCO3 Fe CO3 Demir (II) karbonat eklinde adlandrlr.
3. +2 ykl iyonun elektron dalm 1s2 2s2 2p6 ile sonla-
nan elementin ntr haldeki atomu iin,
1
I. Spin kuant says - olan 6 elektron bulunur.
2
II. Elektronlarn orbital diyagram 6. 0,4 mol N2gaz ile 0,9 mol H2 gaz NH3 gaz oluturmak
zere tam verimle tepkime vermektedir.
eklindedir. Buna gre, hangi maddeden ka gram artar?

III. p orbitallerinde toplam 6 elektron bulunur.
(N: 14, H: 1)
yarglarndan hangileri dorudur? A) 1 gram H2 B) 1,4 gram N2 C) 2,8 gram N2
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III D) 2 gram H2 E) 8,4 gram N2
D) II ve III E) I, II ve III N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
2
2He : 1s Balang 0,4 0,9
+2 2 2 6
12 X10 : 1s 2s 2p Deiim 0,3 0,9 +0,6
2 2 6 2
12 X : 1s 2s 2p 3s Toplam 0,1 0,6
0,1 mol N2(g) artar.
0,1 x 28 = 2,8 gram N2
p orbitallerinde toplam 6e bulunur.
1
6 elektronun spin kuant - 2 dir.

Tarama
7. Bir miktar etan (C2H6) gaz yaklyor. 10. I. NH3(suda) + HCI(suda) NH4CI(suda)
3
Tepkime srasnda 3 mol H2O olutuuna gre ka mol II. 2Fe(k) + O2(g) Fe2O3(k)
2
hava kullanlmtr? (Havann hacimce %20'si O2'dir.) III. 2KOH + H2SO4 K 2SO4 + 2H2O
A) 15,5 B) 16,5 C) 17,5 Yukarda verilen tepkimelerden hangileri ntrleme

D) 18,5 E) 19,5 tepkimesi deildir?
7 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
C2H6 + 2 O2 2CO2 + 3H2O
3 mol
NH3(suda) + HCI(suda) NH4CI(suda)
3 mol H2O olumas iin 3,5 mol O2 kullanlr.
asit - baz tepkimesidir. Su olumad iin ntrleme tepkimesi deildir.
1
Hava. 5 = 3,5 = 17,5 mol hava kullanlr.
3
2Fe(k) + 2 O(2 Fe2O3(k)
tepkimesi ykseltgenem - indirgenme tepkimesidir.
8. 0,1 mol SO2 gaz yeterli miktarda O2 gaz ile tepkimeye 11. 6,4 gram SO2 gaznn 20 litre hacim kaplad koul-
gidiinde ka gram SO3 gaz oluur? larda 0,4 mol - atom O ieren CO2 gaz ka litre hacim
kaplar? (C:12, O: 16, S: 32)
A) 4 B) 8 C) 16 D) 32 E) 64
1 A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50
SO2(g) + 2 O2(g) SO3(g)
0,1 1 mol CO2 2 mol - atom O ieren
0,1 mol SO2 tepkimeye girdiimde 0,1 mol SO3 oluur. ? 0,4 mol atom O ieren
6, 4
1 mol SO3 80 gram nSO2 = 64 = 0,1 mol
0,1 mol 8 gram n1 = n2
V1 V2
0, 1 0, 2
20 = V2
V2 = 40 litre.
9. Eit mol saysnda H2 gaz ve O2 gaz tepkimeye girdi-

inde 72 gram H2O olutuuna gre balangta kar-
m ka moldr? (H:1, O:16)
12. HF(g) SO3(g)
X Y Z T K
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
1 Sabit scaklkta ekildeki tpn iki ucundan ayn anda
H2 + 2 O 2 H2O
braklan HF ve SO3 gazlar hangi noktada karlar-
1 mol H2O 18 gram
72 lar? (Blmeler eit aralktadr. HF: 20 SO3: 80)
H2O = 18 = 4 mol
4 mol H2O olumas iin 4 mol H2 ve 2 mol O2 kullanlr. Balangta eit A) X B) Y C) Z D) T E) K
mol saysnda alndklar iin 4 + 4 = 8 mol MHF 80 2
MSO = 20 = 1
3
HF 2 birim ilerlerken SO3 1 birim ilerler. T noktasnda karlarlar.

Tarama
13. Sabit hacim ve scaklkta 160 gram SO3 gaznn oluturdu- 16. Ktlece %30'luk 50 gram tuz zeltisine 100 gram saf
u basn 4P kadardr. su ilave edildiinde yeni zelti ktlece % kalk olur?
Ayn koullarda kaba 64 gram O2 gaz ilave edilirse son A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 30

basn ka P olur? (O : 16 , S : 32) 30 0 x
+ =
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 16 50 100 150
1 2 3
P.V = n.R.T
P1 P2 30.1 + 0.2 = x.3
n1 = n2 x = 10
160 64
nSO3 = 80 = 2 mol nO2= 32 = 2 mol nT = 2 + 1 = 4
4p xP
P1 = 4p 2 = 4 8 p olur.
17. 2M, 100mL'lik potasyum dikromat zeltisi hazrlamak

14. Gazlar ile ilgili,
iin ka gram K2Cr2O7 gereklidir? (K2Cr2O7 : 294 g/mol)
I. Yksek scaklk ve dk basn altnda gazlar ideali-
e yaklar. A) 29,4 B) 58,8 C) 88,2 D) 106 E) 164
II. Ayn koullar altnda eit hacimlerde eit sayda gaz n
M= v 100 mL = 0,1 litre
tanecii bulunur. n
2 = 0, 1 n = 0,2 mol K2Cr2O7
III. Kritik scakln stnde madde gaz halinde bulunur. m = 0,2 . 294 = 58,8 gram K2Cr2O7
yukarda verilen ifadelerden hagnileri dorudur?

18. zeltide bulunan tanecik deriimine bal olarak deien
Her ifade de dorudur. zelliklere koligatif zellikler denilir.
Buna gre,
I. Buhar basnc alalmas
15. II. Kaynama noktas yselmesi

III. Osmatik basn
CH4(g)
SO2(g) ifadelerinden hangileri koligatif zelliktir?
1,6g
K D) II ve III E) I, II ve III
Her ifadede zeltideki tanecik deriimine bal olarak deiir. Her
a b c d e de koligatif zelliktir.
Sabit scaklkta kaba 0,8 gram He gaz K musluundan ek-

leniyor.
Buna gre, piston hangi noktada durur? (Blmeler eit 19. I. znen madde ile zc arasndaki etkileim tr
etkilidir.
aralkldr.) (H: 1, He: 4, C: 12, O: 16, S: 32)
II. Gazlarn znrl endotermiktir.
A) a B) b C) b c aras
III. Bir svda uucu olmayan katnn znmesi kaynama
D) c d aras E) e
noktasn artrr.
m 0, 1 nSO2
n = mA 2 = 4
1, 6
nCH4 = 16 = 0, 1 mol nSO2 = 0,2 mol A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
0, 8
nHe ? 4 = 0,2 mol He ekleniyor.
4 + 2x = 12 3x
0, 3 0, 2 Gazlarn znrl scaklk azaldka artar yani egzotermiktir.
2+x = 4- x 5x = 8 x = 1,6 c d arasnda durur.

Tarama
20. znrlk 23. I. Tepkime kabna A gaz eklemek

(g/100g H2O)
II. Tepkime kabna B gaz eklemek
X(k) III. Tepkime kabna C gaz eklemek
40
A(g) + 2B(g) C(g)
15
Denge tepkimesi sabit hacim ve scaklkta balangca
gre C gaznn denge deriimini arttrmak iin yukarda
scaklk (C)
30 50 verilen ilemlerden hangilerinin yaplmas uygun olur?
X tuzunun scaklk ile znrl grafikteki gibidir. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
50C'de 280 gram doymu X zeltisinin scakl D) I ve III E) I, II ve III

30C'ye drldnde ka gram X kats ker? A ve B gazlar eklenirse de denge saa kayar, C deiimi artar. C eklenirse
deriimi artar.
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
50C'de 140 gram zeltinin scakln 30C'ye drldnde 25 gram 1
kat ker. 24. Is + N2O5(g) O 2NO2(g) +
2 2(g)
140 g doygun zelti 25 gram x kats ker. Sabit hacimli kapta gerekleen tepkime iin aadaki
280 g doygun zelti x ilemler uygulandnda hangileri doru olur?
50g x ker
I. Kaba NO2 gaz eklenirse denge girenler ynnde iler-
ler.
II. Kaba N2O5 gaz ilave edildiinde denge rnler y-
nnde kayar.
21. deal pistonlu bir kapta bir gaz genleirken 60j'lk s al- III. Kaptan O2 gaz ekilirse denge girenler ynnde iler-
makta ve 230j'lk i yapmaktadr. ler.
Buna gre gazn i enerji deiimi katr? A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve II
A) 170 B) 60 C) 170 D) II ve III E) I, II ve III
D) 200 E) 290 O2 gaz ekilirsedenge rnler yzne kayar.
U = Q + W
U = +60 230
U = 170
25.
Deriim mol/L
22. Bileik AH00l(kj/mol) 1
C2H4(g) 52,26 0,8 X(g)
CO2(g) 393,50 0,4 Y(g)
H2O(s) 285,80
0,2 Z(g)
Yukarda bileiklerin standart oluum entaupileri verilmitir. Zaman (s)
Buna gre C2H4'n standart yanma etalpisi kj/mol'dr?

Yukarda deriim zaman grafii verilen kimyasal tep-
A) 1310,86 B) 1410,86 C) 2620,86 kimenin denge sabitinin (KC) saysal deeri nedir?
D) 2820,86 E) 3000 25 30 35 25 25
A) B) C) D) E)
C2H4(g) + 302(g) 2CO2(g) + 2H2O(s) 9 9 18 64 16
X + 2Y E Z
H0Tepkime = nH00l(rnler) nH00l(girenler) Denge: 0, 8 0, 4 0, 2
0 (0 , 2 ) 1 100 25
H = [2.393,5 + 2.285,80] [52,26] KC = = . =
Tepkime (0, 8) (0, 4) 2 4 16 16
= [787 + 571,6] [52,26]
= 1410,86

Tarama
26. 2X2(g) + Y2(g) + s 2X2Y(g) 29. Gaz faznda gerekleen,

tepkimesi 4 litrelik kapta 4 mol X2(g), 4 mol Y2(g) ve 8 mol 2X + Y2 2XY tepkimesi iki basamaktan olumakta
X2Y ile dengededir. Scaklk bir miktar azaltldnda kapta olup tepkimenin 2. adm olan hzl adm,
18 mol gaz belirleniyor. XY2 + X 2XY eklindedir.
Son durumda denge sabiti (KC) deeri nedir? Buna gre,
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E) I. Tepkimenin hz bants r = k.[X]2.[Y2] eklindedir.
8 10 3 6 9
2X2 + Y2 D 2X2Y II. 1. basaman aktifleme enerjisi daha byktr.
4 4 8
+2a +a 2a
III. Tepkimenin molekleritesi 3'tr.
4 + 2a 4+a 4 2a
^1h2
KC = 3
18 6 4 ^2h2 . 2 A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
4 4 4
1 D) I ve II E) I ve III
KC = 6
2X + Y2 2XY
2XY
XY2 + X
X + Y2 XY2
r = k [X].[YZ] olur.
27. I. evre ile madde ve enerji alverii olmayan sistemler
izole sistemdir.
II. Bir sistemin dzensizliinin lsne entropi denilir.
III. H2 gaznn oluum entalpisi kararl olduu iin sfr ka-
bul edilir.

Her ifade de dorudur.
30. Mekanizmal tepkimelerde
hz yava adm belirler.
D Y
Aktifleme enerjisi scaklk Hz bantsnda sler topla-

28. HCO3 + H2PO4 H2CO3 + HPO42 ve katalizr ile deiir. m tepkime derecesini verir.
Yukarda verilen tepkimelerde konjuje asit baz iftleri D Y D Y
hangisinde doru olarak verilmitir?

Katlarda temas yzeyi Z M
arttka tepkime hz artar.
Asit Baz
A) H2PO4, H2CO3 HCO3, HPO42 D Y
2
B) HCO3 , H2PO4 H2CO3, HPO4 Z
2
C) HPO4 , HCO3 H2PO4 , H2CO3
D) H2CO3, HPO4 2
HCO3, H2PO4 Yukarda verilen bilgiler doru (D) yanl (Y) eklin-
de doru olarak takipedilirse , , Z, , M harflerinden
E) HPO42, H2PO4 HCO3, H2CO3
hangisine ulalr?
A) B) C) Z D) E) M
H2PO4 ve H2CO3 asit,
Aktifleme enerjisi sadec katalizr ile deiir.
HCO3 ve HPO42 baz
zellii gsterir.

Tarama
31. Erimi PbCI2 svs 193 amperlik akmla 20 saniye elekt- 34. Voltmetre
roliz edildiinde elektroliz sisteminin katondunda ka

gram Pb kats birikir? (Pb: 207)
A) 5,12 B) 10,24 C) 20,7 Zn Tuz kprs Ag
D) 41,4 62,1
Q = i . t Q = 193 . 20 = 3860 C
1 mol e 96500C
? 3860C 1MZn(NO3)2 1MAgNO3
I II
? = 0,4 mol e
Pb2+ + 2e Pb(k)
Zn Zn2+ + 2e E= 0,76V
0,4 mol 0,2 mol Ag Ag+ + e E= 0,80V
0,2 . 207 = 41,4 gram
Yukarda verilen pil sistemi ile ilgili aadakilerden
hangisi yanltr?(ZnS ve AgCI znrl az iyonik
katlardr.)
A) Zn elektrodu anottur.
B) Standart pil potansiyeli 1,56 Volttur.
C) 2. kaba kat NaCI eklenirse pil potansiyeli artar.
D) 1. kapa kat Na2S eklenirse pil potansiyeli artar.
2 2+ E) 2. kaba bir miktar saf su eklenirse pil potansiyeli azalr.
32. MnO4 + C2O4 CO2 + Mn
asidik ortamda gerekleen tepkime en kk tam sa- 2. kaba NaCI eklenirse

Ag+ + CI AgCI(k) gerekleir ve Ag+ deriimi azalr. Pil potansiyeli
ylarla denkletirilirse H2O'nun kat says ka olur?
de azalr.
A) 16 B) 14 C) 12 D) 8 E) 7
2
Yk: 5C2O4 10CO2 + 10e
nd: 16H + 2MnO4 + 10e

+
2Mn2+ + 8H2O 35. Voltmetre
+ 2 2+
16H + 5C2O4 + 2MnO4 10CO2 + 2Mn + 8H2O
Cu Tuz kprs Cu
XMCu(NO3)2 YMCu(NO3)2
33. X Z Y X 1 2
Yukarda verilen pil sistemi alrken 1. kapta Cu2+ iyon

deriimi artmaktadr.
YNO3 YNO3 HCI ZNO3 Buna gre,
I. II. III. IV. I. 2. kapta indirgenme meydana gelir.
X, Y, Z metallerinin elektron sralamas X > Y > H > Z ek- II. Y > X'tir.
lindedir. III. Tuz kprsndeki anyonlar 2. kaba akar.
Buna gre, yukarda verilen metal ubuklardan hangi- yarglarndan hangileri dorudur?
leri alnr? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnz I B) I ve III C) II, III ve IV D) II ve III E) I, II ve III
D) I, II ve III E) I, III ve IV 1. kap anot 2. kap katottur.
X>Y,Y>H,X>Z I, III ve IV anr. yleyse Y > X olur.

Tarama
36. Aada verilen tepkimelerden hangisi redoks tepki- 40. Alkinler ile ilgili,
mesi deildir? I. Katlma tepkimesi verirler.
A) C3H4 + 4O2 3CO2 + 2H2O II. En az iki tane sp hibritlemesi yapan C atomu ierir.
B) AgNO3(suda) + KI(suda) AgI(k) + KNO3(suda) III. Asetilen hari su katlmas sonucu keton elde edilir.
C) Mg + 2HNO3 Mg(NO3)2 + H2 yarglarndan hangileri dorudur?

3
D) Al + 3NaOH Na3AlO3 + H2 A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
2
E) 2NH3 N2 + 3H2 D) II ve III E) I, II ve III
B kkndaki tepkime znme - kelme tepkimesidir. Tm ncller doru verilmitir.
37. I. BH3 : gen piramit

O
II. CH4 : Dzgn drtyzl
HCI
41. C2H5 MgCI + CH3 + C CH3
III. H2O : Dorusal
Yukarda verilen tepkime ile ilgili,
Yukardaki molekllerden hangilerinin molekl geo-
I. Nkleofilik katlma tepkimesidir.
metrisi doru verilmitir? (5B, 6C, 8O, H)
II. Tersiyer alkol elde edilir.
III. Oluan rn ykseltgenme tepkimesi verir.
BH3: Dzlem gen CH4 : Dzgn drt yzl H2O : Krk doru
Tersiyer alkoller ykseltgenmezler.
38. CH3
CH3 CH CH C CH3
CH3
Yukarda verilen bileikte toplam ka tane sigma ba

vardr?
A) 20 B) 18 C) 16 D) 14 E) 12 42. CH3 CH = CH2 + H2O X

[O]
Toplam 20 tane sigma 1 tane pi ba vardr. X Y
Yukardaki tepkimelerde oluan ana rnler aadaki-

lerden hangisinde doru verilmitir?
39. CH3
X Y
CH3 CH C C CH3
A) zopropil alkol Propanon
CH3 CH3
B) n-propil alkol Proponal
Yukarda verilen bileik ile ilgili, C) zopropil alkol Propanal
I. Doymam hidrokarbondur. D) n-propil alkol Propanon
II. Sistematik ad 3,4,4 trimetil 2-pentendir. E) zopropil alkol Propanoik asit
2
III. sp hibritlemesi yapan 2 tane C atomu vardr.
OH OH
yarglarndan hangileri dorudur? X : CH3 CH CH3 Y : CH3 CH CH3
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III zopropil alkol Propanon
Verilen tm ncller dorudur.

Tarama
43. Bir organik bileik ile ilgili u bilgiler veriliyor. 46. O

ndirgendiinde aldehit elde edilir. CH3 C O C2H5
2 molnn tepkimesinden anhidrit elde edilir.
Yukarda verilen bileik ile ilgili,
Buna gre verilen organik bileik aadakilerden han- I. Sistematik ad etil etanoattr.
gisidir? II. Asetik asit ve etanol'n tepkimesi sonucu elde edilir.
A) Ester B) Karboksili asit III. ndirgenme tepkimesi vermez.
C) Keton D) Alkol yarglarndan hangileri dorudur?
E) Eter A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
Karboksilli asit indirgenirde aldeit elde edilir.
Esterler indirgenme tepkimesi verirler.
O
44. I. CH3 C H
O
47. Aada verilen organik bileiklerden hangisi ykselt-
CH3
II. C CH2 CH3
genme tepkimesi vermez?
O
A) Eter B) Primer alkol C) Sekonder alkol
III.
D) Aldehit E) Alken
O
Eterler ykseltgenmez.
IV. O C H
Yukarda verilen bileiklerden hangileri Tollens ayrac-
na etki eder?
A) Yalnz I B) I ve IV C) II ve III
D) I, II ve IV E) II, III ve IV
O NH2
Aldetihler Tollens ayracna etki eder. I ve IV aldehittir.
48. CH3 C CH CH3
Yukarda verilen molekl ile ilgili,

I. 1 tane asimetrik karbon atomu vardr.
II. Amino asittir.
III. 2 tane fonksiyonel grup ierir.
45. I. R MgX + CO2
O yarglarndan hangileri dorudur?
R C
II. O R' + H2O A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
2[O] D) II ve III E) I, II ve III
III. R CH2 OH
O NH2
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri sonucu kar-
CH3 C C CH3
boksilli asit elde edilebilir?
H Asimetrik C atomu
amino asit deildir.
O
Verilen tepkimelerin hepsi ile karboksilli asit elde edilir. NH2 ve C fonksiyonel gruplardr.
25. E 26. D 27. E 28. A 29. A 30. C 31. D 32. D 33. E 34. C 35. D 36. B 37. A 38. A 39. E 40. E 41. C 42. A 43. B 44. B 45. E 46. B 47. A 48. C
Cevaplar
9. D 10. B 11. D 12. D 13. D 14. E 15. D 16. B 17. B 18. E 19. C 20. D 21. A 22. B 23. E 24. C 8. B 7. C 6. C 5. D 4. E 3. E 2. C 1. C

Lys Kimya PDF

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lys Kimya PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LYS // KMYA FY NO

MODERN ATOM TEORS

Katot () Anot (+)

hh 96500C = 1mol e = 1F (Faraday)

HgCl2(suda) zeltisini inceleyelim,

LYS Kimya Planl Ders Fy 1

Katot Inlarnn zellikleri Katot () Anot (+)

hh Katottan anota doru hareket eder. N

hh Elektrik ve manyetik alanda sapmaya urar. +

hh Tp ierisindeki gazn cinsine ve elektrot olarak kullanlan maddenin trne

hh ykler ise atom ierisinde rastgele dalmtr.

Elektron Yknn ve Ktlesinin Hesaplanmas Millikan'n Ya Damlas Deneyi:

Katot () Anot (+)

hh Serbest dmeye urayan ya damlasnn bulunduu artama

hh Elektriksel alan kuvveti ve yerekimi kuvvetini kullanarak Mil-

2 LYS Kimya Planl Ders Fy

Atom alt paracklar ile ilgili,

A) Atom ii dolu ykl bir kredir.

Dnyann en nemli bilim insanlarndan olan Moseley X nlar

Moseley 10 Austos 1915 ylnda Gelibolu'da savarken lmtr.

LYS Kimya Planl Ders Fy 3

hhELEKTROMANYETK IIMALAR Ik Hz(c):

Elektriksel alan hh 1nm = 109m

380nm 760nm Grnr blge

hh 380nm dalga boyundan daha kk blge mor tesi nlarn

hh Dalgann tepe ya da ukur noktasnn denge noktasna olan uzaklna gen-

Elektromanyetik malarn maddelerle etkileimini inceleyen

4 LYS Kimya Planl Ders Fy

Inlar Radyo dalgalar

Mor tesi Kzl tesi

= 390 450 500 550 600 650 700 760 nm

hh In krlmas, yansmas, giriim deseni oluturmas n

hh In dalga hareketini ilk Huygens ileri srmtr. Tanecik Modeli

Young Deneyi hh In tanecikler halinde hareket ettiini aklayan modeller-

Siyah Cisim Imas:

LYS Kimya Planl Ders Fy 5

Fotoelektrik Olay: Planck Kuantum Kuram

hh hh Enerji E = h . forml ile belirtilir.

h: Planck sabiti olup deeri 6,63 . 1034 j.s'dir.

Metal Metal rnek8:

= 221nm = 221 . 109m = 2,21 . 107m

Metal Metal Metal

6 LYS Kimya Planl Ders Fy

Z = atom numaras Lyman

LYS Kimya Planl Ders Fy 7

hh de Broglie, Einstein ve Planck'n enerji eitliklerini kullanarak

8 LYS Kimya Planl Ders Fy

rnek15: hh Elektronlarn bulunma olaslnn en yksek olduu blgeler

m = 6.10 42 m ise 6.10 33 nm

LYS Kimya Planl Ders Fy 9

Asal Momentum Kuantum Says: Orbital ekilleri

= 2 d 5 tane orbital m = 2, 1, 0, +1, +2

Bir orbitalde zt spinli (ynl) olmak zere en fazla 2 elektron

10 LYS Kimya Planl Ders Fy

Elektron Dalm Pauli lkesi:

Bir enerji dzeyi tam dolmadan dier enerji dzeyine geilmez.

LYS Kimya Planl Ders Fy 11

Deerlik Elektronlar Uyarlm Hal

: 1s2 2s2 2p6 / 3s2 3p4

Kresel Simetri yonlarn Elektron Dalm

s2 s1 hh Ntr bir atom elektron olarak anyon hale geer.

11X : 1s2 2s2 2p6 3s1 Kresel simetri

4X : 1s2 2s2 Kresel simetri

21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1