LYS Edebiyat PDF

LYS // EDEBYAT FY NO
GZEL SANATLAR VE EDEBYAT

01
hhGZEL SANATLAR VE EDEBYAT b.Gzel Sanatlarn Snflandrlmas
Gzel sanatlar, belli bir malzemeye bir form verilerek oluturulur.
1. Gzel Sanatlar inde Edebiyatn Yeri
Kullanlan malzemenin farkll, gzel sanatlarn snflandrlma-
a. Sanat ve Gzel Sanatlar sn kolaylatrr.
Duygu, dnce ve hayallerin, etkili bir biimde ifade edilmesine

Grsel (Plastik) itsel (Fonetik) Dramatik (Ritmik)
sanat denir. Bunlarn izgi, renk, biim, ses ve ritim gibi unsur-
Sanatlar Sanatlar Sanatlar
larla gzel ve kendine zg bir biimde anlatlmasna da gzel
Maddeye biim Sese ve sze biim Harekete biim
sanatlar denir. verenler verenler verenler
hh Resim hh Edebiyat hh Sinema
hh Heykel hh Mzik hh Tiyatro
hh Mimari hh Bale
Gzel Sanatlarn zellikleri:
hh Hat hh Dans
hh Ebru hh Opera
hh nsann kendini anlatma abasnn bir rndr.
hh Minyatr
hh Estetik bir deer tar. hh Tezhip
(boya, kil, tahta, (dil, szck, nota,
hh Haz verme amac gder. mermer, ta, melodi vs.)
bronz, elik vs.)
hh Hayranlk uyandrr.
rnek1:
hh Aynsndan bir baka daha olmadndan biriciktir.
Aadaki gzel sanat dallarndan hangisi hitap ettii
duyu organ bakmndan dierlerinden farkldr?
hh Yaanlan adan, sosyal, kltrel ve toplumsal birikimden
A) Minyatr B) Hat C) Resim
beslenir; onlardan izler barndrr.
D) Mzik E) Mimari
hh Gzellik, etkileyicilik, reticilik, evrensellik, yaratclk vs.

A, B, C, E seeneklerinde verilenler; malzemesi kil, tahta, bronz, boya vs. olan
gibi nitelikler tar. ve gze hitap eden gzel sanat dallardr. Bu ynyle Grsel ( Plastik) sanatlar
erevesinde deerlendirilirler.
D seeneinde verilen mzik, malzemesi ses ve notalar olmas nedeniyle ku-
laa hitap eden gzel sanat daldr. Bu ynyle de itsel (Fonetik) sanatlar
iinde kabul edilir.
LYS Edebiyat Planl Ders Fy 1

c. Sanat ve Zanaat rnek3:

renim, deneyim, ustalk ve kabiliyet gerektiren; insanlarn Zanaat; kiinin rendiklerini, el becerilerini sergiledii ve
maddeye olan ihtiyalarn karlayabilmeleri iin yaptklar ilere bu yoldan para kazand bir alandr. Ayakkabclk, mobil-
zanaat denir. yaclk, bakrclk, kuyumculuk vs. hep bir zanaat daldr.
Kii, usta rak yolu ile elde ettii becerilerini kullanarak
Sanat ve Zanaatn Karlatrlmas
retime geer ve rettiini halka satarak geimini salar.
hh Sanat, gzel olann peindedir; fayda gzetmez. Zanaatn Zanaat rn belli bir emek sonucu hemen herkes tarafn-
temel amac ise faydadr. dan ve snrsz sayda yaplabilir. Zanaatta da estetik bir
hh Sanat eserinin bir ei daha yoktur, biriciktir. Zanaat eserleri yn vardr. Ama bu estetik, onun var olma nedeni deildir,
ise birbirine benzer, aynsndan ok sayda yaplabilir. sadece bir cazibe unsurudur. Esas sanat eseri ise kltr,
grg, bilgi birikimi, yetenek ve yaratclk sonunda ortaya
hh Sanatta yaratclk esastr, zanaatta ise yetenek ve beceri n
konan eserdir. Bir anlamda, retilen eserler, sanatnn ve
plandadr.
onun bulunduu ortamn ruh halini yanstr. Byle bir eser
hh Sanat, eitim sayesinde ilgi alan ile ilgili belli bir mesafe ortaya koyarken sanat maddi kazan dnmez. Eseri,
alabilir. Bununla birlikte ortaya koyduu esere kendi ruhunu onun kendi i dnyasnn yansmasdr. inde kprdanan
ve bak asn yanstabilmesi esastr. duygular aa vurmasdr. stese de aynsndan bir kez
daha yapamaz.
hh Zanaatkr ise usta-rak ilikisi ile bildiklerini kendinden son-
Bu paraya gre aadakilerden hangisi sanat ile za-
rakilere aktarr.
naat arasndaki farklardan biri deildir?
rnek2: A) Zanaat yararl olan retme amacndayken sanatn g-

zel olan amalamas
Aadaki gzel sanat dallarndan hangisi kullanlan mal-
B) Sanat eserleri biricik iken zanaat rnlerinin ok sayda
zeme bakmndan dierlerinden farkldr?
yaplabilmesi
A) Resim B) Ebru C) Tezhip C) Zanaat yapmnda kullanlan malzemelerin sanatnki-
D) Edebiyat E) Heykel lerden farkl olmas
D) Sanat eseri maddi kazan hedeflemezken zanaatn
A, B, C, E seeneklerinde yer alan gzel sanatlar maddeye biim verirken D se- maddi kazan gzetmesi
eneindeki "edebiyat" ses ve sze biim veren gzel sanattr.
E) Zanaat almayla renilebilirken sanatn doutan
gelen bir yetenek gerektirmesi
A seeneinde sanatn gzel olan, zanaatn ise yararl olan hedeflemesi

B seeneinde sanat eserinin esiz, zanaat rnlerinin ise ok sayda olmas
D seeneinde sanatn ekonomik kazan amalama ynnn olmayp zana-
atta bunun olmas
E seeneinde sanatn yetenek gerektirmesi, zanaatnsa almayla renile-
bilmesi; sanat ve zanaat arasndaki temel farklardr.
C seeneinde sylenen "zanaat yapmnda kullanlan malzemelerin farkl ol-
mas" ifadesi paradan karlamaz.
Sanat Eseri Zanaat rn

(Tezhip rnei) (Kahve fincan)
Sorusu
retmen
Estetik bir form verilerek oluturulmu zanaat rnleri, ayn

zamanda sanat eseri de kabul edilir mi?
Estetik bir formla ortaya konulmas bir eseri sanat kapsamna sok-
maz. Yapl amac nemlidir.
2 LYS Edebiyat Planl Ders Fy

d. Edebiyat ve Edebi Eser Not

Duygular, dnceleri, olaylar sz veya yaz ile gzel ve etkili Edebiyat gzel sanat yapan nemli zellik vardr:
bir biimde anlatma sanatna edebiyat denir. Sanat deeri ta-
1. nsan tarafndan ortaya konulmas
yan, kiide bir gzellik duygusu ve heyecan uyandrmay ama-
layan metinlere edebi eser (metin) denir. 2. nsan konu edinmesi
3. Amacnn estetik duygu uyandrmak olmas

Edebi Eserlerin zellikleri:
hh Bir tema etrafnda oluturulur.
hh Dilin ilenmesi ve biimlendirilmesi sonucu ortaya kar.
hh Yazl amac, okuyucuda bir heyecan veya estetik zevk e. Bilim ve Sanat
uyandrmaktr.
Bilim, gerei arayp bulmaya ve ona aklk kazandrmaya
dayaldr. Bilim adam ulat bir birikimi btn insanln yara-
hh Tek anlam yoktur. Okuyan kiiye, zamana ve mekna gre
rna sunmak zere bilgiyi kullanr.
farkl anlamlar karlabilir.
Sanatsa gerei, kurguyla harmanlayarak sezdirme abasnda-
dr. Gerei aklamaz, retmeye almaz; o, geree estetik
rnek4: adan yaklar. Sanat, anlk bir duyguyu bakalarna aktara-

bilme adna sanata bavurur.
Edeb eserler; sembol, alegori, mecaz, tebih, istiare gibi
ifade biimleriyle rldr. Kelimeler, ou zaman szlk
anlamlarnn dnda kullanlr. O sebeple edeb dilde, doal
dilden sapma grlr. Edeb eserde, kelimelerin sadece Bilim ve Sanatn Karlatrlmas:
anlam deil; ses, duygu ve arm deerleri de byk
nem tar. Bu dil, hengiyle, melodisiyle, artrd zen- hh Bilim doruyu, sanat gzeli arar.
gin anlamlarla, muazzam sanatkrane yapsyla dinleyenin,
hh Bilim nesnel, sanatsa zneldir.
okuyann btn dikkatlerini zerine, toplamaya alr.
Bu paradan hareketle edebi eserlerle ilgili olarak aa- hh Bilim yararllk tar, sanatsa estetik zevk barndrr.
dakilerden hangisine ulalamaz?
A) Sz sanatlar ierdiine hh Bilim terimlerle, sanat imgelerle ykldr.
B) Okuyan herkesin ayn zevki aldna

hh Bilimde dnceler, sanattaysa duygular n plandadr.
C) Mzikal unsurlar barndrdna
D) Szcklerin ok katmanl anlamlarnn olduuna
E) Gnlk konuma dilinden farkllna
A, C, D ve E seeneinde verilenler, paradan ulalabilecek yarglardr. B see-

neinde verilen edebi eserlerden okuyan herkesin ayn zevki ald sonucuna
ulalamaz. nk edebi eser; her okuyanda farkl hazlar, duygular uyandrd
gibi, ayn kiinin farkl zamanlardaki okumalarnda da farkl etkiler oluturur.

2. Edebiyatn Bilimlerle likisi Uyar

Edebiyatn konusu temelde insandr. Doal olarak kendisi gibi Tarihin bir alt kolu olan edebiyat tarihi, tarihin edebiyat et-
konusu insan olan felsefe, sosyoloji, psikoloji, tarih, gibi bilim dal- kileyen, biimlendiren ynn incelerken tarihilerin yap-
lar ile dorudan ilikilidir. t gibi olaylar neden - sonu ilikisi iinde belirlemez.
Edebiyatn bilim dallaryla arasndaki fark; edebiyatn, gzel sa- Bu ynyle edebiyat tarihi, genel tarihten ayrlr. Tarihin
nata zg bak tarznda ve deerlendirme biiminde aramak inceledii olay bitmiken, tarihe gemiken; edebiyat ta-
gerekir. rihinin konusu olan edebi yapt canldr. Konusunu tarihi

olaylardan alan yaptlar, tarihe k tutup tarih bilimine
kaynaklk edebilir. Gktrk Yaztlar'nda anlatlan olaylar
a. Edebiyat ile Tarih likisi Trk tarihinin tm dnemlerine mal olmutur, Gktrk ya-
hh Edebiyat tarihe kaynaklk edebilir. ztlar edebi yapt olarak canlln ve etkisini gnmzde
de srdrmektedir. Edebi yaptlar ve yazarlar dnemleri
hh Edebi metinler olutuu dnemin izlerini yanstr.
ile birlikte inceleyen edebiyat tarihi, tarih biliminin yn-
hh Yazl amac bilgi vermek olmasa da okunulan bir romana temlerinden yararlanr. Her ikisinin ortak noktas insanla
ya da ykye baklarak o rnlerin yazld dnemin sos- ilgili gerekleri anlatmaktr.
yal, siyasi, ekonomik ve kltrel hayat hakknda bilgi sahibi

olunabilir.
hh Bir edebi metin konusunu dorudan tarihten alabilir. Bu du-

rumda da sanat, ilgilendii dnemle ilgili tarihi bilgi ve bel-
gelere bavurmak, onlardan yararlanmak zorundadr.
Uyar
rnek5: Baz edebi yaptlar, tarihi aydnlatmada byk rol oynar.
Bu konuda kaynak grevi gren siyasal, sosyal ve eko-
Aadakilerden hangisi "edebiyat - tarih" ilikisiyle ilgili
nomik hayat hakknda bilgiler veren "gazavatname, seya-
ulalabilecek sonulardan biri deildir?
hatname, sefaretname, siyasetname, hatra ve tezkireler"
A) Edebi metinler yazld dnemin izlerini tar. tarih aratrmalarnda bavurulacak kaynaklardr. rne-
B) Edebi metinler deerlendirildiinde dnemin koullar in bir edebi yapt olan Evliya elebi'nin "Seyahatname"
gz nne alnr. si tarihiler iin de nemli bir kaynaktr. Toplumlarn ilk
edebi rnleri olan destanlar da tarih bilimi iin nemli
C) Tarihi olaylar baz edebi metinlere kaynaklk edebilir.
kaynaklar arasnda yer alr. "Yaratl, G, Ergenekon,
D) Edebi metinler konularn tarihi olaylardan semek zo-
lyada ve Odysseia, ehname, Kalevala" gibi destanlar
rundadr.
incelenerek toplumlarn yaamlar, kltrleri, inanlar
E) Konusunu tarihten alan edebi metinler, ele ald olay hakknda bilgiler edinilir. rnein Ouz Kaan Destan'n
kurgulayarak aktarr. incelenerek o dnemin tarihi ile ilgili nemli bilgilere ula-
lr. Edebi yapt bir anlamda tarihi belge niteliindedir.
Edebi metinlerde konu/tema snrlamas olmaz. Sanat diledii her eyi ileye-
bilir. Dolaysyla korularn tarihi olaylardan semek zorunda deildir.

b. Edebiyat ile Corafya likisi rnek6:

hh Corafya, edebi metinlerdeki yer-mekn unsuru bakmndan Aadakilerden hangisi edebiyatla sosyoloji arasnda-
edebiyatla iliki iindedir.
ki ilikiyle ilgili yarglardan biri deildir?
hh zellikle olay metinlerinde bulunmas gereken unsurlardan
biri "yer" dir. A) Edebi metne konu olan olaylar, sosyal bir evrede orta-
ya kar.
hh Roman, hikye gibi edebi eserlerde olay, bir meknda mey-
B) Edebiyatn da sosyolojinin de temel malzemesi insandr.
dana gelir ve bu meknn yanstlmasnda corafya bilimi do-
C) Edebiyat toplumu etkileyebilir, bu durum da sosyolojinin
layl da olsa etkilidir.
inceleme alanna girer.
hh Corafya kitaplarnda, corafi bilgiler veren dergilerde ve an- D) Bireyin i dnyas ve bunalmlarn anlatmak isteyen ya-
zar, sosyolojiden yararlanr.
siklopedilerde "aklayc anlatmn" kullanlmas da edebiyat-
E) Baz romanlar, toplumsal olaylar ele alabilir; bu durum-
la corafyann ilikisi kapsamnda deerlendirilebilir.
da romanc sosyoloji biliminden faydalanr.
hh retici metin trlerinden biri olan gezi yazlar da edebiyat

Bireyi anlatan yazar, bireyi inceleyen bilimden yararlanr. Sosyoloji toplumu
- corafya ilikisinin youn olduu bir alan olarak karmza inceler. Bireyin ruhsal durumlar psikolojiyi ilgilendirir.
kmaktadr.
d. Edebiyat ile Psikoloji likisi

hh Her edebi metin, kurgulanm da olsa hayattan nemli oran-
da sahneler yanstr.
hh Edebi metin kahramanlar; znt, sevin, intikam, hrs, vefa

c. Edebiyat ile Sosyoloji likisi vs. duygular tar, yanstrlar ki btn bunlar dorudan psiko-
lojiyi ilgilendiren insan hlleridir.
hh nsan ele almalar, edebiyatla sosyolojinin konu alanlarn
hh zellikle psikolojik romanlarda kahramanlarn ruh dnyalar-
ortak klar.
nn derinlemesine zmlendii grlr. Bu durumda yazar
hh Edebiyatn konusu insandr ve insan da toplum iinde yaar. psikoloji biliminden faydalanr.
nsann dier insanlarla ilikisinin balad yerde edebiyat
devreye girer. hh Edebiyat - psikoloji ilikisi baz metinlerin temelini oluturur.
rnein, Freud'un psikanaliz kuram birok sanatya ilham
hh Sosyoloji de toplum bilimidir. O da insanlar aras ilikileri ince- kayna olmutur.
ler ve deerlendirmelerde bulunur.

hh Kahramanlarn olaylar karsnda gsterdikleri tepki psikolo-
jik aklamalara uygun verilir.
hh Edebi metinler sosyoloji bilimine kaynaklk edebilir. nk
edebi metinlerde insan ilikileri incelendiinden sosyoloji iin hh Edebi eseri kaleme alan yazar da bir insandr. O da kendi
ruhsal durumunu az ya da ok edebi esere yanstr. Her ede-
bol malzeme vardr.
bi eser, yazarnn i dnyasndan izler tar. Bu durumda da
psikoloji bilgisi bu malzemeden yararlanr.

e. Edebiyat ile Felsefe likisi rnek7:

hh Felsefe varlk ve bilgi konularnda sorular sorup karmlarn Bir edebi eserde;
yapld bir bilim daldr.
I. nemli bir toplumsal olay sebep ve sonularyla ele al-
hh Edebiyat, felsefe biliminden hem retici metin trlerinin hem nabilir.
de edebi metin trlerinin oluturulmasnda yararlanr. II. Okuyucuya gemiin herhangi kesiti anlatlabilir
hh Bir edebi eserde,rnein romanda, kahramann olaylar hak- III. Bireyin i dnyas mercek altna alnabilir.
knda yorumda bulunup kiilere ve hayatna bu dorultuda IV. Bir yer betimlenerek okura olayn iindeymi, oradaym
yn vermesi felsefe biliminden yararlanldn gstermekte- izlenimi verilebilir.
dir.
Numaralanm cmlelerde edebiyat, aadaki bilim
hh Baz edebi metinler, bir felsefi grnn savunucusu veya o dallarndan hangisiyle ilikilendirilmemitir?
grn ilkeleri dorultusunda yazlr. A) Sosyoloji B) Tarih C) Felsefe
D) Corafya E) Psikoloji
hh Felsefe ile edebiyat arasndaki bir dier iliki biimi ise ede-
biyat teorisinin oluumunda ortaya kmaktadr. Bilindii gibi,
nemli bir toplumsal olayn sebep ve sonularyla ele alnmas, sosyoloji
Aristoteles'in Poetika, Immanuel Kant'n Yarg Gcnn Ele-
Okuyucuya gemiin herhangi kesitinin anlatlmas, tarih
tirisi, Hegel'in Estetik adl yaptlar, bu iliki biiminin sonu- Bireyin i dnyasnn mercek altna alnmas, psikoloji
cunda olumu bayaptlardr. Bir yerin betimlenerek okura olayn iindeymi, oradaym izleniminin verilmesi
de corafya ile ilgilidir.
Numaralanm cmlelerde edebiyat- felsefe ilikisine dair bir bilgi yoktur..
hh Felsefe, ayn zamanda bir dnme ekil olup edebi metinle-
rin oluumu srasnda olduka etkilidir.
hh Recaizade Mahmut Ekremin "Araba Sevdas" adl eseri, rea-

lizm ilkeleri dorultusunda yazlmtr.
3. Dilin nsan ve Toplum Hayatndaki Yeri ve
nemi
hh Dil, bireye dnce retebilme ve bunu d dnyaya aktarma,
bilgi edinme, gndelik ilikilere yn verme gibi temel zellikler
f. Edebiyat ile Bilim-Teknik likisi kazandrr.
hh Bilim alannda ve teknik alanda yaanan gelimeler hem ede- hh nsan ilikilerinin temeli dile dayanr.
bi eserlerin geliimini, yaylmasn vs. etkiler hem de o geli- hh nsanlar bir araya getirip aralarnda ortak balar kuran en
meler edebi eserde kendine yer bulur. nemli ara, dildir.
hh Bir edebi esere bakarak o eserin yazld dnemdeki hh Dil zaman ve mekn engellerini aarak insanlar arasnda
bilim-teknik seviyesi hakknda fikir sahibi olunabilir. duygu ve dnce ortakln gerekletirir.
hh Dil, toplumu tarihi kaynaklarla buluturan yegne aratr.

hh Bilim - teknik ve sanatn birlemesi, medeniyeti oluturur. Bu
nedenle slam ve Bat medeniyeti bu vesileyle oluturulmu- hh Dil, hem kltrn bir paras hem de onun taycsdr.
tur. Eserlerde medeniyet yansmas hep olmutur.

hh Yeni kuaklar, gemilerini dil sayesinde renir.

Yaay biimi Dil Sanat b. Heyecana Bal lev:

hh Dilin, iletiyi gndericinin duygu ve heyecanlarn dile getirme
amacyla kullanlmasna denir.
Kltr
hh Bu ilev, gndericinin kendi iletisine kar tutum ve davran-
n belirtir.
Gelenek / Grenek Dnce Din
hh Bu ilevde ounlukla duygular, heyecanlar, korkular, sevin
ve zntler dile getirilir.
hh Dilin gndergesel ilevinde nesnellik, heyecana bal ilevin-

Not de znellik sz konusudur.
Sana nasl teekkr edeceimi bilemiyorum.

Bireyler aras iletiim salanrken dil, farkl ilevlerde kulla-
nlabilir. Bu iletiimin hangi amala kurulduuyla dorudan Yazk, gvendiim dalara kar yad!
ilgilidir.
Bu davrann doru bulmuyorum, ben bunu hak etmedim!
Neden kimseyi dinlemiyor, hep burnunun dikine gidiyorsun?
Dilin ilevleri unlardr:
a. Gndergesel lev:
hh Dilin, iletiyi olduu gibi ifade etmesi/anlalmas iin kullanl-
masna denir. c. Alcy Harekete Geirme levi:
hh Bu, baka bir ifadeyle dilin bilgi verme ilevidir. hh letinin, alcy bir eylemde bulunmaya yneltmek zere kul-
hh Bu ilevde kullanlan szckler genellikle gerek anlamda lanlmasna denir.
kullanlr. hh letinin bir eit ar ilevi grd bu ilevde ama, alcda
bir tepki ve davran deiiklii oluturmaktr.
Kulbenin kapsnda st ba perian durumda bir ihtiyar
belirdi. hh Cmleler genelde emir kipiyle ekimlenir.
Bu ay, enflasyon 1.02 puan daha geriledi. Ellerini bann zerine koy ve yere yat!
Toplant sona ermeden salonu terk etti. Televizyonun sesini biraz ksver.
Denize alal saat olmutu ve henz balk yakalayama-
Bir fidan dik, geleceini kurtar!
mtk.
Soruyu zmek iin tahtaya gel!

d. Kanal Kontrol levi: hh Dil bu ilevde kullanldnda gnderge, iletinin kendisidir.
hh Bu durumda ileti, kendi dnda herhangi bir eyi ifade etmez,

hh Dilin, alcy denetlemeye, kanaln iletiime uygunluunu an-
yanstmaz.
lamaya ynelik kullanlmasdr.
hh Bu iletide kelimeler, szlk anlamlaryla alglamaya allma-
hh Gnderici ile alc arasnda iletiimin devam ettirilmesi olgusu
maldr.
ar basar.
hh Sanatsal ilev dorudan doruya imge ve arma daya-
hh Cmleler genelde soru cmlesi eklindedir.
ldr.
Bahedeki kiraz aacn gsterebilir misiniz? hh Bu ilemin olduu metinlerde mecaz ve sz sanatlar fazladr.
Ne dediimi anlayabiliyor musun? Zeytin aalar st glgesi

Bende kar gne aydnla
Verdiim ileri yaptnz m?
Bir nian yz, bir kap sesi
iirleri anlamayan var m? Seni hatrlatyor her zaman bana
Zeytin aalar, st glgesi
Zambaklar en ssz yerlerde aar

Ve vardr her vahi iekte gurur
e. Dil tesi levi: Bir mumun ardnda bekleyen rzgr
hh Dilin, iletiyi dille ilgili bilgi vermek zere kullanmasna denir. Iksz ruhumu sallar da durur
hh Dilin dil tesi ilevinde iletiler, dili aklamak ve dil bilgisi ile Zambaklar en ssz yerlerde aar
ilgili bilgi vermek iin dzenlenir.
hh Dil bilgisi ile ilgili bilgiler, dilin bu ilevi sayesinde alcya ak- rnek8:
tarlr. I. Dil, gndergeyi olduu gibi ifade etmesi iin dzenlene-
rek oluturulmusa gndergesel ilevdedir.
Yklemi ekimli bir fiilden kurulu cmlelere, fiil cmlesi denir.
II. Dil, eylemin yaplp yaplmadn denetliyorsa kanal
kontrol ilevindedir.
E grevli szck ve sz beklerinin arasna virgl konur.
III. Dil, imge ve armlarla kullanlyorsa iirsel ilevde-
dir.
Baz edatlar, kendilerinden nceki szckle bekleir.
IV. Dil, alcda bir davran deiiklii yapmaya ynelikse
Cmlelerde bildirilen ii yapan geye zne denir. dil tesi ilevdedir.
V. Dil, eitli duygular ifade etmek iin kullanlyorsa heye-
cana bal ilevdedir.
Numaralanm cmlelerin hangisinde bilgi yanl vardr?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

f. Sanatsal lev:
A, B, C ve E seeneklerinde dilin ilevleriyle ilgili verilen bilgiler dorudur. D
hh Dilin, iletinin bizzat kendisini anlatmas iin kullanlmasna seeneinde verilen,alcda davran deiiklii yapmaya ynelik ilev, alcy
denir. harekete geirme ilevidir.

rnek9: rnek10:
Aadaki dil ile ilgili ifadelerden hangisi yanltr? 1. Metin
Papatya
A) Toplumdaki kiilerin iletiimini salayan en nemli un-
Bileikgiller familyasndan 20 - 50 cm ykseklikte, ok dall,
surdur.
yapraklar paral, tysz, iekleri kk balar biiminde
B) Dilin ilevleri amalarna gre ekillenir. toplanm bir yllk otsu bitki. Papatya Trkiye'de yol kenarla-
C) Dil, kltrden bamsz olarak var olur. rnda ve bo tarlalarda bol miktarda yetiir. ieklerinde ta
D) Dil, bireye bilgi edinme yetisi kazandrr. yapra bulunup bulunmadna gre eidi vardr:
E) Dil, toplumu tarihi kklerine gtrebilen yegane aratr. I. Yalnz dilsi ieklerinde ta bulunan chamomilla eidi,
II. Dilsi ve borumsu ieklerinde ta bulunan papulosa eidi,
A seeneinde dilin iletiim yn, B seeneinde ilemlerinin k noktas, D III. ieklerinin hibirinde ta bulunmayan recutita eidi.
seeneinde bilgilenme ilevi, E seeneinde ise tarihsel bir ara olmasndan
bahsedilmitir. Ancak C seeneinde dilin kltrden bamsz oluu ifade edil- 2. Metin
mi olup bu ifade dille ilgili yanl bir yargdr. Bu nedenle cevap C seeneidir. Papatya
Bahar olsunda seyredin Tarlalarda hoa giden

Nasl ssler bayrlar, Sar, turuncu, pembe, mor
Zmrk gibi ayrlar Birok gzel iek olur;
4. Metin - Edebi Metin Yze glen o pek narn Bence gzeldir hepsinden
Gelin yzl papatyalar, Gelin yzl papatyalar,
hh Belirli bir iletiim balamnda, bir ya da birden ok kii tarafn-
Altn gzl papatyalar. Altn gzl papatyalar
dan szl ya da yazl olarak retilen anlaml szler btnne
metin denir. Numaralanm metinlerle ilgili olarak aadakilerden
hangisi sylenemez?
hh Metin, ok farkl dzeylerde dille iletiimde bulunmak amacy-
la cmlelerle oluturulan anlatma ve anlama aracdr. A) 1. metinde dil, gndergesel ileviyle kullanlmtr.
hh Metnin oluumunda ses - szck - cmle - paragraf diziminin 2. metinde dil, sanatsal ileviyle kullanlmtr.
oluturduu dil birimleri kullanlr. B) 1. metinde ama, okura bilgi vermektir.
2. metinde ama, okura izlenim kazandrmaktr.
Metinlerin zellikleri: C) 1. metinde dil, sanatl ve mecaz anlaml deildir.
hh Her metin, bir iletiim aracdr, dolaysyla metinlerin doru- 2. metinde benzetme, mecaz anlamlar ve sanatlar vardr.
dan veya dolayl olarak tad bir ileti vardr. D) 1. metinde anlatm nesneldir, kiisel yorum yoktur.
hh Her metin bir tema ya da ana dnce etrafnda ekillenir. 2. metinde yazar, var olan kendi bak asyla yanst-
mtr.
hh Metni oluturan unsurlar, birbirine hem anlam hem de biim-
E) 1. metinde szcklerin birden ok anlam vardr.
ce baldr.
2. metinde szcklerin tek bir anlam vardr.
hh erdii unsurlar anlamca ve yapca tutarldr, birbirini destek-
ler zelliktedir.
1.metin retici metindir, 2.metinse sanatsal bir metindir. A,B,C,D seenekle-
rinden verilenler retici ve sanatsal metinlerin zelliklerine uygundur. E see-
hh Metinlerin boyutu yazarn isteine ve kullanlan anlatm tr- neinde birinci metnin ok anlaml, ikinci metninse tek anlaml olduu sylen-
ne gre deiir. mektedir. Bu metinlerde durum tam tersidir.
hh Szl ya da yazl olabilir.

Metinler; yazl amalar, hitap edilen kitle, kullanlan anlatm biimleri, gereklikle olan ilikileri zellikleriyle iki blme ayrlr:
METN
Edebi Metin retici Metin
Amac okuyucuda estetik duyugu uyandrmaktr. Amac okuyucuya bilgi vermektir.
Kelimeler yan ve mecaz anlamlaryla kullanlr. Kelimeler gerek anlamyla kullanlr.
Anlam, balama gre deiir. Tek bir anlam vardr.
Dil, heyecan dile getiren ilev ve iirsel ilevle kullanlr. Dil gngergesel ilevle kullanlr.
znel ifadelere yer verilir. Nesnellik esastr.
hh Sanatlar, gnlk hayatta karlatmz veya karlaabile-

Uyar
ceimiz nitelikteki olaylar olduu gibi aktarmaz.
Edebi metinlerde temel ifade ekli vardr.
1. nsanlarn kendi iinde byttkleri duygu, heyecan ve hh Bir edeb eserin en temel zellii sanatnn, eserinde mey-
hislerin davurumu olan - (iir)
dana getirdii dnyadr.
2. Olaylarn ve olay rgsnn okura yanstld, olaylarn
farkl ekillerde aktarlabildii - (roman, hikaye, masal vs.)
hh Edeb eserde d dnya, kurmaca yoluyla dile getirilir.
3. Anlatlan ve belirtilen olaylarn izleyiciye gsterilmesi
amacyla oluturulan - (tiyatro)
hh Edebi eserde kurgulanan ey, kaynan gerek hayattan alr.
Fakat gerein ayns deil sanatnn hayal dnyasnda d-

5. Edebiyat ve Gereklik
ntrlm bir gerektir.
hh Edebi eserler, kaynan gerek hayattan alr. Ancak edebi
eserlerdeki gereklik, sosyal hayattaki gerekliin ayns de-
ildir.
Sorusu
retmen
Gerei olduu gibi aktaran bir edebi eser var mdr?
Hayr yoktur. Bir eserin edebi eser olmasnn koulu gerein d-

ntrlm bir biimde verilmesidir.

rnek11: rnek13:
Aadaki bilgilerden hangisi yanltr? Smrge toplumlarnda asl mesele o toplumlarn maddi
zenginliklerinin deil, kltrel deerlerinin smrlmesi ve
A) Edebi metinler, yaanlan gerein dntrlmesi ile
oluturulur. yozlatrlmasdr. zellikle byle toplumlarda yabanc dille
B) Edebi eserler, nesnel dnyann znel tasarmlardr. eitim veren okullar artp bireyler kendi dillerine ve kltrleri-
C) Edebiyat eserlerinin gerekle belli bir seviyede ba var- ne yabanc bir ekilde yetitirilmektedir. Hele ki diline yaban-
dr. claan birey, adeta bir sentez haline gelerek milli karakterini
D) Gzel sanatlarn tamam insann kendisini anlatma a- kaybetmeye mahkumdur.

basnn bir rndr. Yukardaki parada aadaki yarglardan hangisi kar-
E) Edebi metinler arm ynnden zayf metinlerdir. lamaz?
A) Emperyalist glerin milli deerleri yozlatrdklar

A, B, C, D seeneklerindeki bilgiler doru iken, E seeneindeki ifade yanltr.
nk imgeli anlatmn olduu edebi metinlerde arm olduka farkldr. B) Yabanc dil eitiminin yaplmamas gerektii
C) Yerel unsurlar yitiren toplumlarn olduu
D) Dile yabanclamann sonular
E) Milli karakteri kaybetmemek iin dile sahip klmas ge-
rektii
A, C, D, E seeneklerine ulalabilinirken, B seenei metinde ifade edilmemitir.
rnek12: rnek14:
I. Edebiyat, temelde insan konu olarak ele alr. I. Her metnin anlam kullanlan balama gre deiir.
II. Edebiyatta sanatnn mesajn aktarmada kulland en II. Metinler; yazl amalar, hedef kitleleri, anlatm biim-
temel ara dildir. leri ve gereklikle olan ilikisine gre gruplandrlr.
III. Edebi eserler, ele ald olaylar yorum katmadan anla- III. Her edebi metin, ortaya konulduu dnemi temsil et-
tr. mez.
IV. Edebi eser, gerei deitirip, dntrp yeniden orta- IV. retici metinler de edebi metinler de belli kurallara
ya koyar. gre dzenlenir.
V. Sanatnn d dnyadan alp, yeniden ekillendirip ak-
Numaralanm cmlelerin hangilerinde bilgi yanl var-
tard geree edebi gereklik denir.
dr?
Numaralanm cmlelerin hangisinde bilgi yanl vardr?
A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV.
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. D) I. ve III. E) II. ve IV.
C seeneinde edebi eserlere yorum katlmayaca ifade edilmektedir. Oysa

batan sona btn edebiyat, d dnyadan alnan bir malzemenin, sanatnn retici metinlerin anlam balama gre deimez. Her edebi metin de yazl-
yorumuyla dntrlp aktarlmasdr. Yani edebiyatn en temel zellii yo- d dnemi temsil eder.
rumdur.

rnek15: rnek17:
Aadakilerden hangisinde edebi metinle ilgili bir bilgi I. Btn Boazii'nde havada ve denizde gz karartan bir
yanl vardr? temmuz parlakl var. le gneiyle snm hafif bir
rzgar dalgas, nemli salarnn arasndan geti. Gne-
A) Edebi metinle salanan iletiimin amac estetik hazdr. in karsnda gzleri, iine sabun kp kam gibi
B) Edebi metin her okunduunda yeniden anlamlandrla- yanyor ve kamayor; mavisi umu bembeyaz kalayl
cak yapdadr. bir bakr gibi krptrd, ieriye katr.
C) Edebi metinlerde dil, bilgi aktarmak ve retmek iin II. Smerler, M 5000'lere dek uzanan tarihleri boyunca
kullanlr. arkalarnda ok zengin bir mitoloji, iir arlkl edebiyat
yazlar, alannda sonraki gelimelere kaynaklk edecek
D) Edebi metinlerde yap birimleri bir tema etrafnda birle-
matematiksel bir dnme biimi, astronomi ve tp bilgi-
ir.
si braktlar. Yaadklar blgeye kuzeydou taraflarnn
E) Edebi metinler gelenekten yararlanr ve gelecekte de
dalk kesimlerinden geldikleri sanlyor.
rnek alnr.
Numaralanm metinlerle ilgili olarak aadakilerden
A, B, D, E seeneklerinde verilen edebi metnin zelliklerindendir. C seeneinde hangisi sylenemez?
verilen, retici metnin zelliidir.
A) I. metin, edebi metindir.
B) II. metin, retici metindir.
C) Her iki metinde de gerek, kurgulanarak aktarlmtr.
D) I. metinde szckler, yan ve mecaz anlamlaryla kulla-
nlmtr.
rnek16: E) II. metin, retmek ve bilgi vermek amacyla yazlmtr.
Aadakilerden hangisi edebi bir metinden alnmtr?
II. metin, retici metindir. retici metinlerde gerek, kurgulanarak aktarl-
maz.
A) Hzla artan lke nfusumuzun beslenmesinde buday
hasad ile elde edilen rnn byk nemi vardr. Bu-
day rnnden elde edilen un, bulgur, makarna, niasta
gibi besinler insanlk iin hayati nem tamaktadr. Ay-
rca bu bitkinin sap da yem sanayisi iin ok gerekli bir
hammadde konumundadr.
rnek18:
B) Havada serbest braklan bir cisim yere der. Bu d-
meye sebep olan da yer ekimi kuvvetinden baka bir I. Edebi eserler, ait olduklar toplumlarn hayatna ayna
ey deildir. Cisimlerin arl ya da hafiflii, yerin, on- tutar.
lar daha az veya fazla kuvvetle ekmesiyle ilgilidir. II. Edebi eserlerin amac, insanda estetik duygu uyandr-
C) Gzn a duyarll, ok snk cisimleri grmeye maktr.
altmz iin biz amatr gkbilimcileri fazlasyla ilgi- III. Edebi eserlerde gzellik anlay biimle deil ierikle
lendirir. Rengi insandan insana deien iris, n ieri ilgilidir.
girmesini salayan gzbebeini byltp kltr. IV. Edebi eserlerde gerek, olduu gibi aktarlr.
D) Gzleri onun iinin aynalaryd. Kahverengi, ii hareli V. Edebi eserlerde, yan ve mecaz anlamlara dayal bin
gzleri zntl olduunda koyular, siyaha alard. imge zenginlii vardr.
Neeliyken hareleri daha belirginleir, klanrd. Numaralanm cmlelerde belirtilen yarglardan hangi-
E) Gezegenimizdeki su miktar tam olarak hesaplanam- leri yanltr?
yor. Okayanuslar, denizleri, glleri, rmaklar ve yeralt
sularn hesaba katarsanz bu iin ne kadar zor olduu A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III.
daha iyi anlalacaktr. D) III. ve IV. E) II. ve V
Seenekler incelendiinde D seeneindeki metnin, bilgi vermedii, haz ama- Edebi eserlerde biim ve ierik gzellii i iedir. Edebi eserlerde gerek, olduu
cyla oluturulduu grlecektir. D seeneindeki metin edebi metindir. gibi deil dntrlerek aktarlr.

GZEL SANATLAR VE EDEBYAT Konu Testi - 1
1. Metinler; yazl amalar, hedef kitleleri, anlatm biimleri 5. Aadakilerden hangisi edeb eser saylmaz?
ve gereklikle ilikileri bakmndan ---- ve ---- olmak zere A) Masal B) Tarih C) iir
iki gruba ayrlr.
D) Roman E) Tiyatro
Bu cmlede bo braklan yerlere aada verilenler-
den hangisi getirilmelidir?
6. Aadakilerden hangisi edebi metinlerin nitelikleri
A) tarihi metinler - felsefi metinler arasnda yer almaz?
B) felsefi metinler - bilimsel metinler
A) Okuyucularn herhangi bir konu hakknda fikir sahibi
C) psikolojik metinler - tarihi metinler olmasn salamak
D) bilimsel metinler - retici metin B) nsanda gzel duygular, hayaller ve zevkler uyandrmak
E) edebi metinler - retici metinler C) Ait olduu toplumun sosyal ve kltrel zelliklerini ta-
mak
D) Szcklere bilinen anlamlarnn dnda yeni balam-
sal anlamlar yklemek
2. skender Pala, ah ve Sultan adl eserinde Yavuz Sultan E) mge ve armlar ynyle insann hayal dnyasn
Selim dnemini konu edinmiken Babilde lm stan- zenginletirmek
bulda Ak adl romannda, Osmanl Devletinin Kanuni
dneminden balayp Tanzimata kadar uzanan bir dnemi
7. Gerein olduu gibi yanstlmaya alld metinler, bi-
anlatmtr.
limsel metinlerdir. Nasl ki bir ressamn yapt tablodaki
Bu cmlede sz edilen kitaplar edebiyatn aada grnt ile o grntnn gerei arasnda "ressam fark"
verilen bilim dallarndan hangisiyle olan ilikisine r- varsa edeb eserlerde de "yazar fark" vardr. Sanat, g-
nek olabilir? rp duyduklarndan etkilenir, onlar yeniden biimlendirir
A) Sosyoloji B) Psikoloji C) Tarih ve hayalinde yorumlar. Bu yorumlamada air ya da yazarn
hayata bak, ald eitim, yaad dnem, iinde yaa-
D) Corafya E) Felsefe
d evre etkili olur.
Bu parada, sanat eserinin vurgulanan zellii aa-
dakilerden hangisidir?
3. Aadakilerden hangisinde fonetik sanat dallar do- A) zgnl B) Bireysellii
ru olarak verilmitir?
C) Gereklii deitirmesi D) Teklii
A) edebiyat resim E) Yoruma ak oluu
B) resim mimari
C) opera mzik 8. Dil, kltr, dnden bugne, bugnden yarna aktarr. Bu
D) dans bale aktarm ya szl olarak gerekleir. Hayatn doal ak
iinde, kendiliinden olur. Ya da nsanlar, kendi dnem-
E) mzik edebiyat
lerindeki olaylarn, anlaylarn, geleneklerin vs. izlerini
eserlerine yanstr. Bu eserleri okuyan yeni nesil; kendi
kltrn, kendi deerlerini renir ve sosyal bir miras ola-
rak kendinden sonra gelenlere aktarr. Milletlerin kltr,
4. Aadakilerdin hangisinde "bir sanat dal olarak" edebi- yzyllarn szgecinden szle szle kelimelerde, deyim-
yatn tanm yaplmtr? lerde sembolleerek dil hazinesine aktarlr; zn orada
saklar.
A) Edebiyat ile ilgili kurallar reten bilim daldr.
Bu parada aada verilenlerden hangisinin zerinde
B) Gerek ya da geree uygun olaylarn kurgulanarak
durulmutur?
dile getirildii metinlerdir.
C) Herhangi bir bilim dalyla ilgili eserler btndr. A) Dil ile kltr ilikisi
D) Duygu, dnce ve hayallerin gzel ve etkili bir biim- B) Kltrn edebiyatla olan ba
de dile getirilmesidir. C) Kltrn oluumu
E) Belirli bir dnem ya da sanat anlayna bal kalnarak D) Dilin duygu ve dncelerin aktarcs oluu
yazlan eserlerdir. E) Gnlk hayatn dille ekillenmesi
9. Edebiyata konu olan eyler, bir bakma edebiyatn ham 11. I. Kimi zaman sanatnn ruhsal durumunu kimi zaman
maddesidir. Sanat, eserinde bu ham maddeyi kendi anda eser iinde geen kiilerin ruhsal durumunu anlat-
lay ve tarz dorultusunda zenginletirir. Ele ald ko- mak amacyla sanat, ruh zmlemeleri yapar.
nuyu ilerken iir, yk, roman, tiyatro vs. trlerden birini II. Sanat; belli kurallar, gelenekleri, rf ve adetleri olan
kullanr. Sanat bu trler iinde, kendine zg bir dil ve bir toplum ierisinde yaar ve eserlerine bunlar yans-
anlatmla konular iler. te dilin yan sra edebi yapta tr; eserlerinden bunlardan etkilenir.
konu olabilecek her trl olay, duygu, dnce ve hayal
III. Edebi metnin nemli unsurlarndan bir de yer yani
edebiyatn kapsama alanna girer.
mekndr nk olay rgs belli bir mekn etrafnda
Bu parada zerinde durulan ey aadakilerden han- ekillenir.
gisidir?
IV. Madde ve insan hayatn etkileyen btn ilmi ve tekno-
A) Edebiyatn ierii lojik gelimeler edebiyatta kendine yer bulmutur.
B) Edebiyatn tanm Numaralanm ifadeler, edebiyatla aadaki bilim dal-
C) Edebiyatn konusu larndan hangisi arasndaki ilikiyi gstermez?
D) Edebiyatn amac A) Edebiyat ile tarih

E) Edebiyatn yntemi B) Edebiyat ile sosyoloji
C) Edebiyat ile psikoloji
D) Edebiyat ile bilim- teknik
E) Edebiyat ile corafya
10. Kurmaca metinlerin retici-eitici ilevi, dorudan deil, 12. Aadakilerden hangisi bir edebi metinden alnm
dolayldr. Bu metinler daha ok, bir holuk, heyecan uyan- olabilir?
drmak amacyla yazlr. En gereki kurmaca yaptlarda
A) imdeki sevgi tohumlar yeermedeyken darda kar
bile hibir okur gerein kendisini bulamaz. nk yazar,
yayormu ne gam!
ele ald gereklii yaratcln, d gcn, zlemlerini,
sanat zevkini, hayata bak asn vb. iin iine katarak B) Hava scaklnn aniden dmesi sera reticilerini zor
yeniden yaratr. Gereklii kurgular, eklemeler ve kar- durumda brakt.
malar yaparak ona diledii biimi verir. Yani kurmaca bir C) Hafta sonunu kayak yaparak iin geirmek isteyenler
metindeki kii, zaman, mekn, olay geleri farkl bir yazar iin Uluda neriyoruz.
tarafndan deitirilip farkl ekilde yeniden kurgulanabilir. D) Belediye, evsizleri souk havalarda spor salonlarnda
(Sz gelimi, Kurtulu Savan farkl yazarlar, farkl biim- misafir ediyor.
de kurgulayarak anlatabilir.) Bu yzden de ayn gerek
E) nmzdeki gnlerde Ankarada iddetli frtna olmas
olay ve kiilere dayal hibir kurmaca yapt, dierine ben-
bekleniyor.
zemez.
Bu paradan hareketle aadakilerden hangisine ula-
lamaz?
13. Ahmet Mithat Efendi Felatun Beyle Rakm Efendi ve Re-
A) Edebi metinlerin insanda beeni ve estetik zevk ver- caizade Mahmut Ekrem, Araba Sevdas romanlarnda
mesi iin oluturulduuna Tanzimat Dnemi'nde ve Yakup Kadri de Sodom ve Go-
B) Edebi metinlerin gerei aynen aktarmayp dntr- more de mtareke yllarnn stanbulunda yaanan top-
dne lumsal erozyonun arpc rneklerini verirler. Bu eserlerde
genel anlamda Batllamay yanl anlam zppe tiplerin
C) Edebi metinlerde bir temann farkl sanatlar tarafn-
vard aama anlatlr.
dan farkl biimlerde dile getirilebilineceine
Bu parada sz edilen roman aadaki bilim dalla-
D) Edebi metinlerin, onu ortaya koyan sanat ile ilgili un-
rndan hangisiyle ilikilendirilebilir?
surlar barndrdna
A) Psikoloji B) Felsefe C) Sosyoloji
E) Edebi metinlerin mecaz ve yan anlamlar ynyle zen-
gin olduuna D) Corafya E) Dil bilimi
13. C 12. A 11. A 10. E 9. C 8. A 7. E 6. A 5. B 4. B 3. E 2. C 1. E Cevaplar

1. Kurmaca metinler gnlk hayatn ve bilimin gerekleriyle 5. I. Grup II. Grup

dorulanmak zorunda deildir. Bu nedenle de yzyllar bo- I. Tiyatro Harf, mrekkep vs.
yunca tazelik, gereklik, evrensellik ve gncelliklerinden
II. Edebiyat Mermer, beton, ta vs.
bir ey kaybetmezler. Gemite birok bilim adamnn ge-
III. Mimari Nota, ezgi, alg vs.
litirdii ok sayda bilimsel kuram, geerliliini yitirmesine
karn Su ve Ceza, Goriot Baba, Fareler ve nsanlar gibi IV. Mzik Kostm, sahne, dil vs.
kurmaca yaptlar, canllklarn hl korumaktadr. Kurma- V. Hat
ca metinlerde nesnellikten sz edilemez, byle yaptlar bi-
riciktir, bunlarn ei ve benzeri yoktur. Kurmaca metinlerde Yukarda I. grupta verilenlerden hangisi II. gruptakiler-
yazar, neyi anlattndan ok nasl anlattna nem verir. den biriyle ilikilendirilemez?
Dili kendine zg bir ekilde kullanr. Kendisini szcklerin
mevcut anlamlaryla snrlamaz, onlara belli balamlar iin-
de yeni anlamlar ykler.
Bu parada edebi eserlerle ilgili olarak aadakiler-
den hangisinden sz edilmemitir? 6. I. Divan Lgatit-Trk sayesinde eski Trkler hakknda
bilgi sahibi olunmas
A) Uzun soluklu olabildiklerinden
II. Baz milletlerde ortak szck saysnn fazla olmas
B) Gerek hayata bal kalmak zorunda olmadndan
III. nsanlarn gnlk hayatlarn devam ettirebilmek iin
C) Kiisel yoruma dayal anlatlar olduundan
dile bavurmas
D) Dilin yan ve mecaz anlamlarndan yararlandndan
IV. Teknolojik gelimeler sonucu ortaya kan kavramlara
E) Konu seiminin eserin deerini artrdndan dilde yeni karlklar bulunabilmesi
V. Edebi metinlerde kullanlan dille sosyal hayatta kullan-
2. I. Dil, gndergesel ilevinde kullanlr. lann farkllklar gstermesi
II. Anlam kesin ve nettir. Numaralanm cmlelerin hangisinde belirtilen ey di-

lin kltr taycl ile ilikilendirilebilir?
III. Anlatlanlar gerein kendisidir.
IV. Yazl amac okuyucuda heyecan uyandrmaktr. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
V. Metinlerde anlam zenginlii yoktur, her okuyan ayn
anlam karr.
Yukardaki numaralanm cmlelerden hangisi re-
7. I. ok anlamllk
tici metinler le ilgili deildir?
II. Etkileyicilik
III. Estetiklik
IV. Evrensellik
3. I. Bire bir ayns yaplamayacandan biriciktir. V. Nesnellik
II. Kendi iinde farkl dallara ayrlr. Numaralanm kavramlardan hangisi gzel sanatlarla
III. Geree ball orannda baarl kabul edilir. ilikilendirilemez?
IV. Duygu ve hayallerin ifade edilmesidir. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

V. Bilgilendirici ve eitici ilevi esastr.
Numaralanm cmlelerde verilenlerden hangisi ede-
biyatla ilgili deildir?
8. Aadakilerden hangisi edebi metnin zelliklerden
A) I. ve II. B) II. ve III. C) I. ve IV.
biri deildir?
D) III. ve V. E) IV. ve V.
A) Mecaz ve yan anlamlar ynyle zengin olmas
B) Okuyana estetik tat ve gzellik hissi vermesi
4. Aadakilerden hangisi grsel bir sanat deildir? C) Dilin, dil tesi ileviyle kullanlmas
A) Minyatr B) Hat C) Resim D) ok katmanl bir anlamsal derinlie sahip olmas
D) Edebiyat E) Heykel E) Gerein kurgulanm biimi olmas

9. I. Tezhip 13. Sanatla bilimin karlatrld aadaki cmlelerin

II. Bale hangisinde bir bilgi yanl vardr?
III. Edebiyat A) Sanat gereklii betimler ve sergiler, bilimse aklar.

IV. Mzik B) Sanat, gerekleri estetik imgelerle, bilimse akl yoluyla
V. Sinema anlatmaya alr.
Numaralanm sanatlar kendisini ortaya karan mal- C) Sanat sezdirir, bilimse ispatlar.
zeme ve yntemler bakmndan ikierli gruplandrlrsa D) Sanat, kesin bir sonuca varr, bilimin vard sonu ke-
hangi sanat bota kalr? sin deildir, rtlebilir.
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) Sanat kiisel bir deha rndr, bilimse ortak akln or-
taya kard birikimdir.
10. Aristoteles sanat taklittir demiti. Platonsa, bu tanm
az daha genileterek sanat bir taklit, bir yanstma olarak
kabul etmiti. Sanat doann, gerein taklidinden ibaret 14. Aadaki eylemlerden hangisi zanaatla ilgilidir?
olsayd, hibir taklit asl kadar mkemmel olamayaca A) Bir ressamn, karsndaki manzaray tuvaline aktar-
iin, sanata da ihtiya olmazd. yle ya, bir blbln t- mas
n aynen tekrarlayamayan mzik, grntsn aynen
B) Bir tiyatrocunun sahnedeki konumalarn nceden
yanstamayan resim baarl saylmayacaksa, en gerek
ezberlemesi
sanat eseri blbln yine kendisi olurdu. Oysaki sanat, var
olann, eklini deitirmedir, kiisel alglaytr, gerei ya- C) Bir airin duygu ve dncelerini kda dkmesi
paylatrmaktr; zetle yaratt yapay blbl daldaki bl- D) Bir ustann ham haldeki bakrdan bir tepsi yapmas
ble tercih ettiidir. E) Bir bestecinin melodiyi notalatrmas
Bu paradan hareketle sanat eseriyle,ilgili olarak aa-
dakilerden hangisi sylenemez?
15. Aadakilerden hangisi bir edebi metinden alnm
A) Sanat eseri, doann bire bir taklitlinden ok daha te
olabilir?
bir eydir.
B) Sanat eseri doadaki varln yeniden tasarlanmasdr. A) Servetifnun romannda bireysel konular ele alnmtr.
C) Sanat eseri, tabiatn aynen yanstlmasyla ortaya kar. B) Sodom ve Gomorede Bat hayran yozlam insan
tipleri tehir edilir.
D) Sanat eseri, sanatnn kiisel alglaryla oluur.
C) Mustafa Kutlunun en nemli zellii sesinin ve rengi-
E) Sanat eseri doadaki varlklar yapaylatrarak anlatr.
nin yerli olmasdr.
11. Aadaki gzel sanatlardan hangisi ortaya konulur- D) Aalarn dndaki her ey karanln tlyle rtl,
ken kullanlan malzeme ynyle dierlerinden farkldr? hayaletler gibi usul usul deviniyorlard.
A) Tiyatro B) Sinema C) Bale E) Romann hemen hemen yarsndan itibaren savala
ilgili haberler, konumalar ve olaylar n plana geer.
D) Resim E) Opera
12. Aadakilerden hangisi dilin kltr taycs olduu-

nun kantlarndan biri deildir? 16. ---- varlk nedeni okuru bilgilendirmek, ona bir eyleri -
retmek deil, onu kendi kurduu bir dnyann iine eke-
A) Orhun Yaztlar sayesinde bin yl nceki Trklerin ya-
rek dar yaam alannn dna karmak ve bakalarnn
ay ile ilgili bilgi sahibi olunmas
yaamna ortak etmek, elendirmek, dolaysyla da onun
B) Gelenek ve greneklerin varln bugne dek koruya-
yaantlarn zenginletirip renklendirmektir. Byle metin-
bilmi olmas
ler; anlatc, kii, zaman, mekn olay geleriyle kurulurlar.
C) Eskilerin din ve dnya grnn, sanat anlaynn
Bu parann bana aadakilerden hangisi getirilme-
vs. dil sayesinde nesilden nesile aktarlmas
lidir?
D) Atasz ve deyimlerimizin nemli bir ksmnn bugne
kadar ulaabilmi olmas A) Felsefi metinlerin B) Bilimsel metinlerin
E) ngilizcenin ortak dnya dili olarak tm milletler tarafn- C) Kurmaca metinlerin D) retici metinlerin
dan konuuluyor olmas E) Nesnel metinlerin
16. C 15. D 14. D 13. D 12. E 11. D 10. C 9. A 8. C 7. E 6. A 5. B 4. D 3. D 2. D 1. E Cevaplar

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER (R)

iir ve Zihniyet - iirde Ahenk 02
hhR VE ZHNYET hh Ayn dnemde yazlm iirlerin benzer
zellikler gstermesi
Bir dnemin genel ortamnn oluturduu anlay ve zevk bt- hh Baz sanatlarn ayn dnem iinde ele
nne zihniyet denir. air, belirli bir dnya grne sahiptir ve alnmas (Tanzimat Edebiyat, Servetif- "Zihniyetle"
yaad dnemin sosyal, siyasi, ekonomik, askeri, idari vs. orta- nun Edebiyat vs.) aklanabilecek
mndan etkilenir. Her iirde, airin yaad dneme ait zihniyetin durumlar
hh Baz sanatlarn ayn topluluk iinde ka-
etkisi grlr. bul edilmesi (Edebiyat- Cedideciler, II.
Yeniciler vs.)
Bir toplumun belli bir dnemdeki,
hh nan sistemi
hh Siyasi yaps hhRDE AHENK

Sevgili renciler, iirde ahenk konusunun iyi kavranmas, konu
hh Sosyal olaylar
ile ilgili terimlerin bilinmesine baldr. Bu nedenle asl konuya
gemeden nce aada verilen terimleri renmenizde yarar
hh Ekonomik durumu
vardr.
hh Askeri yaps
Nazm
hh Eitim anlay
hh ll ve kafiyeli szler topluluudur.
hh Bilim ve teknik seviyesi Gl bytenlere mahsus hevesle
Renk renk dertlerimi gzmde besle

hh Sanata yaklam
Yalnz, annem gibi o lk sesle
imde dvnp alama gurbet
hh Bu drtln 1.2.3. dizeleri kendi arasnda kafiyelidir. Her
dize 11 heceden olumaktadr yani nazmn temel art olan
o toplumun zihniyetini belirleyen unsurlardr. ll ve kafiyeli olma artn tamaktadr.

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER (R) / iirde Ahenk
Nazm Biimi
Uyar
Nazm ve iir birbirine kartrlmamaldr. Bir metne iir
denebilmesi iin o metinde imgesel syleyi, arm, hh Bir iiri meydana getiren dizelerin kendi aralarnda toplan
mzikal uyum ve estetik tat gibi unsurlar bulunmaldr.
Bu bakmdan nazmla yazlm her metin iir kabul edil- ve kafiyeleni dzenidir.
mez.
hh Nazm biimi, iirin d yapsyla ilgili zellikleri ifade eder.
Manzum Eser
hh ll ve uyakl manzum paralardr. Divan edebiyat nazm biimleri:
hh Genellikle didaktik konular anlatmak iin yazlr. Gazel, kaside, ark, tuyu vs.
hh Estetik kayg tamaz. Halk edebiyat nazm biimleri:
hh arm yn ve imgeleme ynnden zayftr. Trk, mani, koma, semai vs.
Bat edebiyatndan alnan nazm biimleri:
Sone, terza-rima, balad vs.

Uyar
Manzum eserlerin iindeki kk paralara manzume de-
nir. rnein Mehmet Akif Ersoyun Safahat adl eseri bir
manzum eserdir. Bu eserin iinden birer blm olan Ma- Nazm Birimi
halle Kahvesi, Kfe, Kocakar ile mer vs. birer man-
zme rneidir. hh Msralardan oluan ve anlamca birbirini tamamlayan blm-
lerdir.
Nazm Tr
Divan edebiyat nazm birimi:
hh iirlerin konular bakmndan adlandrlmasdr.
Beyit
Divan edebiyat nazm trleri:

Halk edebiyat nazm birimi:
Tevhit, mnacat, naat, mersiye, mevlit vs.

Drtlk
Halk edebiyat nazm trleri:
Koaklama, gzelleme, talama, at vs.

Msra (Dize) Beyit
hh Manzum yazlarn her biri satrdr. Trkede msra kelimesi- hh Anlam bakmndan birbirine bal, alt alta gelen iki dizeden
nin karl olarak "dize" kullanlr. oluan nazm birimidir.
hh Nazm ekilleri, msralarn alt alta dizilmesiyle meydana gelir.
Zil, al ve gl. Bu bahede raksn btn hz...
Neden sustun gnl sazm
evk akamnda Endls defa krmz...beyit / 1. birim
El olduk biz birden bire

Her rengi istemez, gzmz imdi aldadr.
yorum, ok yalnzm spanya dalga dalga bu akam bu aldadr.beyit / 2. birim
Kar yayor bu ehire
Uyar
Bent
Kimi zaman nazmn iinde gze arpan, gzellii ve anla-
mnn younluuyla ile n plana kan msralar, halk ara- hh Bir iiri meydana getiren blmlerden her birine bent denir.
snda dilden dile dolar. Byle msralara msra- berceste
denir. hh Beyit ve drtlkte dize says bellidir ancak bentlerde dize sa-
"yinesi itir kiinin lafa baklmaz ys deiebilir.
ahsn grnr rtbe-i akl eserinde"
Ziya Paa hh Bentler en az 3 dizeden oluur. rnein Cahit Stknn Otuz
Avzeyi bu leme Davut gibi sal Be Ya iiri beer dizeli bentlerle yazlmtr.
Bki kalan bu kubbede bir ho sad imi
Bki
Ya otuz be yolun yars eder
akaklarma kar m yad, ne var
Uyar Dante gibi ortasndayz mrn
Benim mi Allah'm bu izgili yz
Kimi zaman airler, bir tek msraya bir iir sdrabilirler.
Byle msralarn anlam ok youn olur ve bunlar, airin Delikanl amzdaki cevher bent /1. birim
anlatmak istediini tam anlamyla karlar. Byle msralara
msra- zde denir.
Ya gzler altndaki mor halkalar
Sylesem tesiri yok, sussam gnl raz deil. Yalvarmak, yakarmak nafile bugn
Fuzuli Neden yle dman grnrsnz
Gnldendir ikyet kimseden ferydmz yoktur. Gznn yana bakmadan gider
Nev'i Yllar yl dost bildiim aynalar bent / 2. birim

1. iirin Ahenk Unsurlar 11 li kalp
1. l (Vezin) ptida Badada / sefer olanda (6+5)
hh Nazmda hecelerin belirli bir kural erevesinde dizilmesidir. Atlad hendei / geti Gen Osman (6+5)
Trk iirinde kullanlan ller unlardr:

Vuruldu sancaktar / kapt sanca (6+5)
letti, bedene / dikti Gen Osman (6+5)

a. Hece ls
hh Msralardaki hece saysnn eitlii esasna dayanr. 11li kalpla yazlm duraksz iir rnei:
hh Heceyle yazlan iirlerde ilk dizedeki hece says kasa dier

Kalp yorgun, gz yal, umutlar bkt
dizelerde de ayn olmaldr.
Sevda ektim, vuslat biemiyorum
hh Heceler parmakla saylabildii iin parmak ls veya
Gnlmn tahtna ok talip kt
parmak hesab da denir.
Sevgili, senden vazgeemiyorum
hh Trk dilinin doal lsdr, Halk edebiyatyla zdelemitir.
hh En ok kullanlanlar 7, 8 ve 11li hece lleridir. rnek1:

Yllar sineye yaslanr
7 li kalp Hatralarn paslanr
Bu deli gnln uslanr

Tata blbl / ter mi (4+3)
Unutursun Mihriban'm
lde hi gl / biter mi (4+3)
Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi kesin
Seveceksen / candan sev (4+3) olarak sylenemez?
Sevdim demek / yeter mi (4+3) A) Nazm birimi drtlktr.

B) Halk edebiyat rndr
C) Manzum biiminde yazlmtr.
8 li kalp
D) Bir trkden alnmtr.
Kmr gzlm / hasta olmu (4+4) E) Hece lsyle yazlmtr.
Drt dize olduuna gre nazm birimi drtlktr. Nazm birimi drtlk olduu-
Bir muskack / yaz ver bana (4+4) na gre Halk edebiyat rndr. Dizelerle yazldna gre manzumdur. Halk
edebiyat rn olduuna gre ls hecedir. Bu aklamalar nda A, B, C,
Siyah zlf / ak gerdana (4+4) E seeneklerine kesinlikle ulalr. D seeneinde belirtilen trkden alnmtr
denmektedir. Oysa baka nazm biiminden de alnm olabilir (rnein se-
mai). Bunun iin parann tamamn grmeye ihtiya vardr.
Tel tel et de / diz ver bana (4+4)

Ksa (ak) hece:

Uyar
hh Hecedeki son sesin nl olmasdr.
Ahenk salamak ve tekdzelii nlemek amacyla msra-
larn blmlere ayrlmasna durak denir. Her iirde durak hh Ak heceler (.) iaretiyle gsterilir.
olmaz. Kimi zaman da bir iirin baz msralarnda durakla-
ra uyulurken baz msralarda duraklarn gz ard edildii hh Aruz kalplar (filtn / filtn / filn), kapal ve ak he-
grlr. celerin belirli bir sistemle dizilmesiyle oluur.
LYS edebiyat sorularnda durak konusu seenekler-

de sk gemektedir. hh Trklerin, Arap ve ranllardan ald ldr. Divan edebiya-
tyla zdelemitir.
Ben e zel den be ri dir hr ya a dm hr ya a rm

. . . . . . .
b. Aruz ls
Han gi l gn ba na zin cir vu ra cak m a a rm
. . . . . . .
hh Msralardaki hecelerin uzunluk-ksalk bakmndan denkliine
dayanr.
hh Her dizede alt alta denk gelen hecelerin uzunluk-ksalk uyu- Uyar
mu gzetilir. Dize sonlarndaki heceler ksa olsa bile uzun kabul edilir.
", , " nlleri, iki ses deerinde olduundan uzun nl

hh Aruz kalplarnn duraklar kelime ortasnda olabilir. kabul edilir.
hh Aruz kalplarnn belirli hece saysna gre blnmesine tefile

Aruzla lgili Terimler
denir.
Bunlar ayn zamanda aruz kusuru olup usta sanatlar tarafn-
hh Bir iirde tek bir kalp kullanlr. Yani iir hangi kalpla bala- dan pek kullanlmamtr.
msa o kalpla biter.

1. Ulama (Vasl)
hh Szcn sonundaki nsz, kendinden sonraki szcn
bandaki nlye balamaktr. Aslnda bir kusur deil, iirin
mzikalitesini artran bir unsurdur.

Uzun (kapal) hece
hh Hecedeki son sesin nsz ya da uzun nl olmasdr.

Bir taze bahr alemi seyretti felekte,
hh Kapal heceler () iaretiyle gsterilir. Mevsim mtehayyil, vakit akamd Bebek'te

2. ekme (mle) 5. Takti
hh Ksa heceyi, l gerei uzun okumaktr. Bir iiri aruz lsne gre okumaya denir. Hece lsnde du-
rak neyse aruz lsnde takti de odur.
Diidi gr dm / ol ha bii bin / aane si
Bir a cep nur / kim gneper / vaane si
c. Serbest l
hh Hece, aruz gibi herhangi bir kalba bal kalnmayan ldr.

3. Uzatma (Med)
hh Hecelerin ak veya kapal olmasna ya da saylarna bak-

hh Aruz lsnde uzun heceler tam, ksa heceler yarm ses
kabul edilir. makszn airin tamamen kendi slubuna gre yazmasdr.
hh Med, uzun heceyi, l gerei bir ksa hece kadar uzatmaktr. hh Bu tr iirlerde uyumun, szcklerin anlam ve syleniinden
geldii dnlr.
hh Med, bir kusur deil, ses sanat olarak deerlendirilir.
hh 1940lardan sonra yaygnlamtr.
hh Gnmz Trk edebiyatnda serbest l yaygn olarak kul-

Ya bir nigaha dahi tb yok mu eminde
lanlmaktadr.
O nz hastas t byle bi-mecl midir
tb ve nz szckleri ile mecl szcnn ikinci hecesi bir
buuk ses deerindedir.
Alasam sesimi duyabilir misiniz

Msralarmda
4. Ksma (Zihaf)
Dokunabilir misiniz
hh malenin tersidir. l gerei uzun hecenin ksaltlmasdr. Gz yalarma ellerinizle
Bilmezdim arklarn bu kadar gzel

Kelimelerinse kifayetsiz olduunu
Can verme gam- aka ki ak afet-i cndr Bu derde dmeden nce
Her eyi sylemek mmkn
Ak feticn olduu mehr- cihndr
Epeyce yaklamm, duyuyorum
Koyu renkle gsterilen heceler bir buuk deerde olmasna
ramen yarm deer ksaltlarak okunur. Anlatamyorum
Sorusu
retmen
Serbest iirde l ve kafiye olmadna gre, byle iirler-

de ahengi salayan unsurlar bulunmaz m?
Bulunur. l ve kafiye dahil dier tm ahenk unsurlar belli bir
kurala bal olunmakszn kullanlr.

2. Uyak (Kafiye) ve Redif Not

Divan iirinde, son heceleri ve uzun nlleri ile biten
hh Uyak, dize sonlarndaki seslerin benzerliidir.
szckler de tam uyak kabul edilir.
hh Redif, dize sonlarnda szck tekrar veya grevde eklerdir. Sabrum alup felek mana yz min bel virr
Az olsa bir meta ana il oh bah virr

hh Redifte ses benzerlii aranmaz. Grev ve anlam benzerlii
Fuzl
aranr.
a. Kafiye Trleri 3. Zengin Uyak
1. Yarm Uyak hh kiden ok ses benzerliine dayal uyaktr.
hh Bir ses benzerliine dayal uyaktr.

Garibim namma Kerem diyorlar
Smmaniyem ya Rab gnlm ho eyle
Asl'm el alm harem diyorlar
Ya sabr ver ya barm ta eyle
Hastaym derdime verem diyorlar
Ya bir ift kanat ver ya bir ku eyle
Maral eyholu Satlm'm ben
Tez varaym yar banda talan var
Gel, kurudu kklerim, bir damla su ver zalim
Ne zaman geleceksin, yllar yo r duunda m?
Gel, dindir bu acy, kalmad benim halim
Seni bekleyen kalbim bir gn durduunda m?
2. Tam Uyak
hh ki ses benzerliine dayal uyaktr. Biri sesli biri sessiz, iki

Not
harften oluur. Divan iirinde, bir uzun nl, bir nszn oluturduu uyak
da zengin uyak kabul edilir.
Gel bakma kimseye hor
Arzuladk geldik can fed olsun
Halk yorma kendin yor
Ykmak iin ok dn Haylin ruhuma bir gd olsun

Ykmak kolay yapmak zor
Altnoluk sana elved olsun
Sana meftun olal sevdalandm bela ya
Durmasn alasn dillerim yre
Mecnun bile bu kadar tutulmad Ley laya

4. Tun Uyak
rnek2:
hh Uyak oluturan szcklerden birinin, dier msradaki szc- Aadaki dizelerin hangisinde uyak (kafiye) kullanl-
mamtr?
n iinde gemesidir.
A) Ben aldandm karanfilin alna
Selam, tomurcuklu defne dalna
Noldu sana, yeil pancurun indi B) Gzyam cokun nehir selidir
imi coturan bahar yelidir
Karanlk akamlara dnd ikindi
C) O gn gelsin, yle bir yar olsun
Bir gn dedim ki stemem artk ne yer ne yr! Dnyay hele sen bir bar olsun da gr
D) pe pe uyandrdm, iir yaptm szckleri
ktm srekli gurbete, gezdim diyr diyr Savata kalemimi kurun yaptm szckleri
E) Deirmen deirmen beni de t
Ben meyvesiz aa, yryen st
A seeneindeki alna/dalna, B seeneindeki selidir/yelidir szcklerinde

tam uyak, C seeneindeki yar/bar, E seeneindeki t/st szckle-
rinde tun kafiye kullanlmtr. D seeneinde ahenk, "yaptm seni" szckle-
riyle salanmtr. Bu szckler kafiye deil rediftir.
Cevap: D
5. Cinasl Uyak
hh Seste szcklerin uyak oluturmasdr.

b. Redif
hh Msra sonlarnda yazllar, okunular, anlamlar ve grev-
ah verdi, filiz srd sinemde yara dal leri ayn olan eklerin, kelime ve kelime gruplarnn tekrar edil-
u cihanda glmedim yaradan yaradal mesine "redif" denir.
Ey kupkuru lleri cennetlere eviren gl
Vaktidir, alayan gzlerimin iine gl Ek biiminde redif
Aramz kesti dumanl dalar
Artyor efkrm yine bu alar
Yukardaki dizelerde dalar, alar szcklerinde da, a
szckleri kendi aralarnda tam uyakldr. Bu szcklerdeki lar
okluk eki ayn grevi stlendikleri iin rediftir.

Sorusu
retmen
Halk iirinde genelde yarm, divan iirinde ise tam ve zengin

kafiye kullanlmasnn sebebi nedir? Divan airlerinin hner gstermek iin daha zor olan tam, zellikle-
de zengin kafiyeyi tercih ettikleri sylenebilir. Halk iiri ise doala-
ma sylendiinden daha ok tutturmas kolay olan yarm kafiye ile
oluturulmutur.

Szck biiminde redif c. Dier Ahenk geleri
Bu slkla uzayan, dnen, kvrlan yollar, Kafiye
Uykuya varm gibi grnen ylan yollar hh Dize iindeki bir szcn, dize sonundaki szckle kafiye
oluturmasdr.
Sz bei biiminde redif
Ey benim nazl cannm

Kamu bmrna cnn dev-yi derd ider ihsn
Severim kimseler bilmez
Niin klmaz mana dermn meni bmr sanmaz m
Bir itir geldi bama

Dizeler, tam ortasndan blndnde kafiye daha ak grle-
ekerim kimseler bilmez cektir:
Kamu bmrna cnn
Not Dev-yi derd ider ihsn

Bu drtlkte kafiye kullanlmamtr, ahenk yalnzca redifle
salanmtr. Niin klmaz mana dermn
Meni bmr sanmaz m?
rnek3:
Aadaki dizelerin hangisinde redif kullanlmamtr?
A) Susuz deirmenlerin ne ile dner ark Seci

Kerem etmeyen beyin fakirden nedir fark?
B) Doru sylerim halk raz deil hh Dz yazdaki uyaktr.
Eri sylerim Hak raz deil
C) stmze gelen boran, k gibi lhi! Kabul senden, red senden. lhi! if senden, derd sen-
ahin penesinde yavru ku gibi
den. lhi! Gnlm oduna her ne yaktnsa ol tter. lhi! Vcu-
D) Pervane ateten saknmaz can
Uruna koymuum ba bedeni dum bana her ne diktinse ol biter
E) Blbl eyler gle naz
Alayan ok glen az
E seeneinde redif kullanlmamtr. Ahenk cinasl uyakla salanmtr.

Aliterasyon Gnler ksald. Kanlca'nn ihtiyarlar ---- a
Bir bir hatrlamakta geen sonbaharlar ---- a

hh Dizelerde ahengin salanmas iin ayn nszlerin tekrarlan-
masdr. Yalnz bu semti sevmek iin mrmz ksa ---- b
Yazlar yavaa bitmese, gnler ksalmasa ---- b

stanbulun orta yeri sinema
Garipliim, mahzunluum duyurmayn anama

Gkyznde tten olsam ---- a
Ak tolgal beylerbeyi haykrd: lerle Yeryznde biten olsam ---- a
Al benekli keten olsam ---- a

Bir yaz gn getik Tunadan kafilelerle
Yar boynuna sarsa beni ---- b
Asonans Yr kolunda burma olsam ----c

hh Dizelerde ahengin salanmas iin ayn nllerin tekrarlan- Yedikleri hurma olsam ----c
masdr.
Alm alm srme olsam ----c
Anlatt uzun uzun
Yr kana srse beni ----b
ehrin uultusundan usanm ruhumuzun
Nasl durulduunu
2. apraz Uyak
Ayan saknarak basma aman sultanm
hh Halk edebiyatnda (drtlklerde) yaygndr.

Dklen mey krlan ie-i rindn olsun
hh Bir drtln 1.- 3. / 2.- 4. dizelerinin kafiyelenmesiyle oluan
uyaktr.
d. Uyak Dzeni (Kafiye rgs)
1. Dz Uyak hh abab cdcd eklinde uyarlanr.
hh Hem divan edebiyatnda (beyitlerde) hem halk edebiyatnda
(drtlklerde) kullanlr.
hh Dizelerin kendi arasnda uyaklanmasyla oluan uyaktr. Sana dn bir tepeden baktm aziz stanbul! ---- a
Grmedim, gezmediim, sevmediim hibir yer. ---- b

hh aabb -cc veya aaab- cccb-dddb eklinde uyaklanr.
mrm olduka, gnl tahtma keyfince kurul! ---- a
Sade bir semtini sevmek bile bir mre deer. ---- b

3. Sarma (Sarmal) Uyak rnek4:

hh Halk edebiyatnda (drtlklerde) yaygndr. Hasret ettin yaamaya
kacak yol brakmadn
hh Bir drtln 1.- 4. / 2.- 3. dizelerinin kafiyelenmesiyle oluan Vebalini tamaya

Tutacak kol brakmadn
uyaktr.
Yukardaki drtlk iin aadakilerden hangisi syle-
nemez?
hh abba - cddc eklinde uyaklanr.
A) 4 + 4 hece ls ile yazlmtr.
B) apraz uyak vardr.
C) 2. ve 4. dizelerde hem kelime redifi hem de tam uyak
vardr.
D) 1. ve 3. dizelerde redif yoktur.
Her ey yerli yerinde; havuz banda servi ----a
E) Halk edebiyat geleneini yanstmaktadr.
Bir dolap gcrdyor uzaklarda durmadan ----b
Eya aksetmi gibi tlsml bir uykudan ----b A, B, C, E seenekleri dorudur ama D seeneinde redif yok denilmitir. Hal-
buki "-maya" ekleri rediftir.
Sarmaklar ve bcek sesleri sarm evi ---- a
4. rk Uyak
rnek5:
hh Bat edebiyat nazm biimi olan terza-rimann uyak rgs- Alamak kifayet etmez acma
dr. en kahkahalarda hzn bu gece

I. Teselli szleri
II. arklar bir baka
hh aba- bcb- ded-e eklinde uyaklanr. III. Hazin bu gece
IV. Gider gcme
Bu dizelerle apraz uyak dzeninde bir drtlk olu-
turulmak istense aadakilerden hangisi son iki dize
olur?
Bir dereden kopardm ---- a A) IV. - I. B) I. - III. C) II. - III.

III. - IV. II. - IV. I. - IV.
Bu incecik kam ---- b
Ve bir bakla yardm ---- a D) IV. - I. E) I. - IV.

III. - II. II. - III.
Pek solgunsa da d ---- b
Son zamanlarda kullanlan bir soru tipi olup paragraf oluturur gibi anlaml ve
Sessinde gizli berrak ---- c ahenkli iir oluturma sorusudur. Bu nedenle I - IV ve II - III seenekleri belirtil-
dii gibi sralanrsa drtlk ve kafiye rgs salanr.
Pnarlarn ak ---- b

rnek6: rnek8:
Aadaki dizelerin hangisinde redif yoktur? iirlerin konularna gre adlandrlmasna ----, msralardan
oluan blmlere ---- denir.
A) Yzne baknca iim tutuur
ime bir kzl kor gelir gider Yukardaki boluk aadaki seeneklerden hangisi ile
doldurulmaldr?
B) Tarifin olmuyor ne kadar yazsam
Ellerim tutmuyor resmini izsem A) nazm birimi - nazm ekli
C) Anlarsn sevdiim hele dnce B) nazm ekli - nazm tr
Kymetini soysuz ele dnce
C) nazm tr - bent
D) Yeryz hi afet grmedi sanma
D) bent - ahenk
Ey benim aklm alan muamma
E) nazm tr - nazm birimi
E) Boyun mu bkmezdim sitem etmene
Sebep mi olurdum dargn gitmene
iirlerin konularna gre gruplandrlmasna nazm tr, msralarn olutur-
duklar blmlere nazm birimi denir.
A, B, C, E seeneklerinde redif kullanlmtr. Ancak D seeneinde "-ma" ses-
leri tam uyak olup redif deildir.
rnek9:
Ben,
rnek7: Senden nce lmek isterlm

Gidenin arkasndan gelen
Aadaki bilgilerden hangisi yanltr?
Gideni bulacak m zannediyorsun?
A) Aruz ls Fars edebiyatnda ait olup Trk edebiyat- Yukardaki iir iin aadakilerden hangisi sylene-
na, Arap edebiyatndan gemitir. mez?
B) Zihaf, bir aruz kusuru olup uzun heceyi ksa okumaktr.
A) Serbest iir anlayyla yazlmtr.
C) Halk iirinde msralarn blmlerine ayrlmasna durak
denir. B) Ahenk geleri ikinci plandadr.
D) Aruz ls, divan edebiyatnda ska kullanlmtr. C) mgeli anlatm sz konusudur.
E) Redif iin ses benzerlii deil grev ve anlam benzerlii D) Yaln bir anlatm benimsenmitir.
aranr. E) Modern iir geleneiyla yazlmtr.
B, C, D, E seeneklerindeki bilgiler dorudur. Fakat, aruz ls Arap edebiya- iirin dil ve anlatm zellikleri gz nne alnnca A, B, D, E seenekleri doru,
tna ait olup bizim edebiyatmza Fars edebiyatndan gemitir. C seenei ise yanltr.

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER (R) Konu Testi - 1
1. Gezdiimiz yerler imdi virane 4. Aadaki aklamalardan hangisi ayra iinde belirti-
Sokaklardan yalnz geemiyorum len kavramla ilgili deildir?
Hkm yok aklmn adm divane A) Edebi eserlerde, dnemin duygu, dn ve zevkler
Eriyi, doruyu seemiyorum btndr. (zihniyet)
Bu drtlkle ilgili aadakilerden hangisi yanltr? B) Nazmda dizelerin belirli kurallar dorultusunda dizil-
mesidir. (l)
A) Nazm birimi drtlktr.
C) iirde ahenk oluturmak iin ayn nszn sk tekrar
B) I. ve III. dizelerde yarm uyak kullanlmtr. edilmesidir. (asonans)
C) apraz uyak dzeniyle yazlmtr. D) iirden bamsz sylenen ve tek bana iir deeri ta-
D) Redif kullanlmtr. yan msralardr. (msra- zde)
E) 11li hece lsyle yazlmtr. E) Anlam ve grevi ayn olan ek ya da szcklerin dize
sonlarnda tekrarlanmasdr. (redif)
2. iirde, dizelerin kmelenii, hece says ve uyak dzeni

bakmndan zellik gsterenler ----; belirli konular ereve-
5. imde bir gurbet buhurdan var,
sinde gruplananlarsa ---- ad altnda toplanmtr.
Atei ruhumu kavurur yakar.
Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadaki-
Vuslat, sonsuz aka adanm bahar,
lerden hangisi getirilmelidir?
Kahrm ipine dizdim bunca yl.
A) nazm ekli nazm tr
Bu drtlk iin aadakilerden hangisi sylenemez?
B) mazmun kafiye rgs
A) Dz uyak dzeni kullanlmtr.
C) kafiye ekli uyak rgs
B) 11'li hece lsyle sylenmitir.
D) nazm birimi nazm tr
C) Tam uyak kullanlmtr.
E) nazm tr nazm birimi
D) Redif kullanlmtr.
E) lk iki dizede asonans vardr.
3. Yri dnnce yreim szlar

Karalar giyinmi gkte yldzlar
6. Aadaki dizelerin hangisinde yarm uyak kullanlm-
Bu dizelerdeki uyak tr, aadakilerden hangisinde
tr?
kullanlmtr?
A) Ey, gen kan kaynayan pnar
A) Krld kanadm kaldm llerde
Ey, altnda yatp kaldm nar
Anasz babasz gurbet ellerde
B) Vefasz yar meclisinde bade iilmez
B) Yalvarrm yldzlara aylara
Anadan vazgeilir de yardan geilmez
Yr ile sahrada geen alara
C) Kendimden kendime balattm kou
C) Yeil ipeklere boyanr balar
Yoluma dikildi harami dalar mr boyu atm nice yokuu
D) Gecem senin gzlerinle bezenir D) Bulutlar gnlmde bir derya deniz

Gndzlerim szlerinle enlenir Gzlerimden nasl akar bilseniz
E) Gzne ektirmi kudret kalemi E) Gaml bir heykel gibi, kayalarda ben
Grmemi dnyada derdi elemi Dank salarmdan pervasz esen

7. Aadaki dizelerin hangisinde redif yoktur? 10. imde kaynayan bir maher var
A) Gkler esmer ve derinSular dalgal Bu maher bir de annelerinin kalbinde kaynar
Sararm bahesiyle tenha bir yal nk onlar yn rerken pencere nlerinde
B) Ecel tuzan aamaz msn Ya da amar sererken bahelerinde
Ap da iinden kaamaz msn Birden alverirler kara haberini
C) Kalbimin burlarna sen astn sancan Okul dn bir trafik kazasnda
Esir-i kalbin oldum, amadn kucan Can veren oullarnn
D) Zilenin yollar dardr geilmez Bu iirler ilgili olarak aadakilerden hangisi sylene-
Souktur sular bir tas iilmez mez?
E) yz atl birden suya dkld A) Ahenk unsurlarndan yararlanlmamtr.

Nice yiitlerin beli bkld B) Toplumsal bir temaya deinilmitir.
C) Serbest l kullanlmtr.
D) Yaln, anlalr bir dil kullanlmtr.
E) Halk edebiyat geleneinden yararlanlmtr.
8. Aadaki dizelerin hangisinde farkl bir uyak tr kul- 11. Aadakilerin hangisinde zengin kafiye vardr?
lanlmtr?
A) Yaamak zevki nedir bilmez lmden korkan
A) O akam kt birden gnlmn kaleleri Gr bir imanla damarlarda ateten bir kan
Enkazn eritti yznn haleleri B) Geni kanatlar bolukta simsiyah alan
B) Tahtnda anszn vuruldu elem Ve arkasnda gne domayan byk kapdan
Doduun an iin krld kalem C) Geince balayacak bitmeyen skunlu gece
C) Bildim btn aklarn bahane olduunu Gurba kar bu son bahelerde keyfince
ardm ayn kime pervane olduunu D) Ya evk iinde harap ol, ya ak iinde gnl
D) Kapnn nnden gelir geersin Ya lle amaktr gsmzde yahut gl
Karanfil kokulu ttn iersin E) Yol da benzer hem uzun, hem de gzel bir masala
E) Geen her saat her geen saniye O saatler ki geer babaa yldzlarla...
Gk altun gmdr coan maviye
12. Bekleme, alama, beni arma

9. Aadaki dizelerin hangisinde tam uyak kullanlmtr?
Tkendi dermanm gelemiyorum
A) Kh zlfnn karasnda yatardm Bu dalar harami, yollar ejderha
Kh gznn deryasnda yiterdim Yitirdim ynleri bulamyorum
B) Meltem vursa yzndeki gllere Bu drtln kafiye tr ve kafiyeleni sistemi aa-
Dokunurdu gnlmdeki tellere dakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
C) Gelin gelin all gelin has gelin
Ak elinde ben olaydm tas gelin A) Tam - dz
D) Yeil rdek gibi daldm gllere B) Yarm - sarma

Sen drdn beni dilden dillere C) Yarm - apraz
E) Klann nnde bir uzun selvi D) Zengin - dz
Kimimiz nianl kimimiz evli E) Zengin - apraz
12. C 11. A 10. E 9. C 8. D 7. A 6. B 5. D 4. C 3. E 2. A 1. B Cevaplar

1. Bunlarn hepsini getirdim sana 5. Bir ta attm karl dalar ardna

Yorucu ve uzun yolculuumdan Yuvarland dt yrin yurduna
Kulaklarmdaki trkdr kalan Ben yenice dtm sevda derdine
O trky sen de ok grme bana Alrm ahdimi komam ellere
Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi syle- Bu drtlk iin aadakilerden hangisi sylenebilir?
nemez?
A) Hem ek hem de szck biiminde redif kullanlmtr.
A) On birli hece lsyle yazlmtr. B) Zengin uyak kullanlmtr.
B) Sarmal kafiye dzenine gre yazlmtr. C) 8li hece lsyle sylenmitir.
C) I. ve IV. dizede redif vardr. D) apraz uyak rgs kullanlmtr.
D) Zengin kafiye kullanlmtr. E) Halk edebiyatna ait zellikler sergilemektedir.
E) Drtlk nazm birimiyle yazlmtr.
2. Aadakilerden hangisi iirde ahengi salayan unsur-

lardan biri deildir?
A) Cinas B) mge C) Asonans
D) Redif E) Uyak 6. Vakit yaklayor toparlan ahbap
Yarn bir gn bu meydanda talan var
3. Hani o brakp giderken seni Nasl olsa grlecek u hesap
Bu ksz tavrn takmayacaktn Sanma bu dnyada baki kalan var
Alnna koyarken veda buseni Yukardaki drtlkte aadakilerden hangisi yoktur?
Yzme bu trl bakmayacaktn A) Kelime redifi

Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi syle- B) Zengin kafiye
nemez? C) Tam kafiye
A) apraz uyak dzeniyle sylenmitir. D) Hece ls
B) 11li hece ls kullanlmtr. E) Dz uyak
C) I. ve III. dizelerde tun uyak vardr.
D) mayacaktn sesleri zengin kafiyedir.
E) Nazm birimi drtlktr.
4. Gnlmze henz gelmemiti gz,

Sevgi srlrd ekmeimize,
Neeyle evcilik oynardk gndz, 7. Aadaki dizelerin hangisinde yarm uyak kullanlm-
tr?
Bereket dolard evlerimize.
I. Divan iiri zellikleri yanstmaktadr. A) Dndm dolatm gurbet illeri
Bahelerde kokladm gonca glleri
II. Kiiletirme yaplmtr.
B) Sanrsn gllerde salnan kuu
III. II. ve IV. dizelerde uyak yoktur
Bal olur elinle verdiin au
IV. -imize sesleri rediftir.
C) Ecel tuzan aamaz msn
V. Tam uyak kullanlmtr.
Ap da iinden kaamaz msn
Yukardaki dizelerle ilgili olarak verilen numaralanm
D) A msn yok mudur ekmein an
bilgilerden hangileri yanltr?
Odan ne karanlk yok mu atan
A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve V. E) Dalarda krlarda gezen bir Yrk
D) III. ve IV. E) IV. ve V. Kimi tmar sipahi kimisi blk

8. imdeki hkrk yank bir ney sesidir 12. Aadaki dizelerin hangisinde redif kullanlmtr?
Ne bir anlayan olur, ne de bir kimse duyr A) Geti yazlar baharlar, birok klar aradan
Dp sularda yiten huzurun glgesidir Anladm genliin kymetini ok sonradan
Susma! Ses ver sesime, nerdesin sevgili Yr? B) Ey yllardr iimde beslediim kanarya
Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi syle- Senin o sulu sepken yeil gzlerin var ya
nemez? C) Bala all turnam, da bandaki duman
Gel de gr, yklyor zerime asuman
A) apraz uyak dzeninde sylenmitir.
D) Nasl mutludur imdi gzya, korku, elem
B) 1. ve 3. dizelerde yarm kafiye kullanlmtr.
Ellerimden tutuver, bala beni klem
C) Redif kullanlmtr.
E) Ne kadar sevmese gnln bana sendin acyan
D) 14l hece lsyle yazlmtr. Bir sevdann penesinde sen de benim gibi yan
E) Son dizede aliterasyon yaplmtr.
9. Aadaki dizlerin hangisinde cinasl uyak kullanlm-

13. Aramz kesti dumanl dalar
tr?
Tepesinden aan yollar ycedir
A) Rhtmda kalanlar bu seyahatten elemli
Artyor efkrm yine bu alar
Gnlerce siyah ufka bakar gzleri nemli
Bilmiyorum nazl yrim nicedir
B) Gzne ektirmi kudret kalemi
Grmemi dnyada derdi elemi Bu dizelerde aadakilerden hangisi yoktur?
C) Bir gzel sevdas serimde tter A) Hece ls B) Durak C) Redif

Bu ayrlk bana lmden beter D) Zengin uyak E) apraz uyak
D) Hasret kald eyda blble balar
Ondan mdr al gller kara balar
E) Her ey akar; su, tarih, yldz, insan ve fikir 14. Gurbet o kadar ac
Oluklar ift; birinden nur akar, birinden kir Ki, ne varsa iimde
Hepsi bana yabanc
10. Aadakilerden hangisinde ahenk unsuru yanl
verilmitir? Hepsi baka biimde
Bu iirde aadakilerden hangisi yoktur?
A) Bahar gelmeyince gller almaz
Yavrusuz, yaylaya konup glmez (yarm kafiye) A) Tam uyak B) Tun uyak
B) Huri, melek var m senin soyunda C) Hece ls D) Ek halinde redif
Kz nazarm kald selvi boyunda (tam kafiye) E) Szck halinde redif
C) Niin am gl erken
Nazl yarim glerken (zengin kafiye kafiye)
D) Ey Fatih, iraden gibi kuvvetli bir elde 15. ncecikten bir kar yaar
Dnyann asrlar boyu gz koyduu belde (Tun kafiye)
Tozar Elif Elif diye
E) Bir slkla uzayan, dnen, kvrlan yollar
Deli gnl abdal olmu
Uykuya varm gibi grnen ylan yollar (redif)
Gezer Elif Elif diye
11. Bakas kl, bahesi, tesi, tarihi kl Bu drtlk iin aadakilerden sylenemez?
------------------------------------------------- A) 8li hece ls kullanlmtr.

Bu iirin ikinci dizesinin sonuna aadakilerden han- B) Ulama yaplmtr.
gisi getirilirse oluan uyak tr yarm uyak olur? C) Redif kullanlmtr.
A) gl B) kahkl C) dkl D) apraz uyak rgs kullanlmtr.
D) ekil E) kl E) Zengin uyak kullanlmtr.
15. E 14. E 13. D 12. A 11. D 10. C 9. D 8. B 7. A 6. E 5. E 4. B 3. D 2. B 1. D Cevaplar

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER

iir Dili 03
hhR DL hh Aadaki syleyilerde de imge vardr.
Bir mavi balon mudur bu yaz
hh iirde gnlk hayattakinden farkl bir dil vardr. i sevda dolu yolculuk
hh air, d dnyadan ald malzemeyi, ona duygu ve dn- Gece, ayaklar kokan bir adam gibi gelir
celerini de katarak mecaz, tebih, istiare, kinaye, tezat vb. Eiklere oturmu aya doru ocuklar
yollarla olduundan ok daha farkl aktarr. Kendinden bir eyler kattn
hh iir dili denen bu yeni dil, byk oranda imge, arm ve Gzelletirdin lm de
sz sanatlarna dayanlarak kurulur. Ellerinin iiyle aydnlattn
lm ne demektir, anladm.
Yazk!
mge: Sana ikram edecek
hh Anlatlmak istenenle baka eyler arasnda balant kurula- Bir yalnzlm bile yok.
rak zihinde canlandrlan yeni biimlerdir.
arm:
hh mge edebi rnlerde yanstlmak isteneni daha canl, etkili
ve grnr klmak iin zihinde canlandrlmaya allan g- hh Bir kelime, bir imge, bir mazmun ya da bir resim ile ksacas
rntdr. bir uyarc vastasyla okurun zihninde, hayalinde baz duygu
hh mgenin olumas dilin mecaz kullanmna baldr. arm ve dncelerin olumasdr.
ve sz sanatlar, sanatnn yeni kavram ve duyular yeni
imgelerle anlatlmasna zengin imkn salar. rnek1:
hh mge; mecaza, allmam badatrmalara, sz ve anlam Aadaki dizelerin hangisinde tebih sanat kullanl-
oyunlarna, simgelere ve armlara dayanr. mtr?
rnein, A) Sz anladm ki uzun, hem de pek uzun srecek
Ve gldn, rengarenk yamurlar yad Benimse vard o gn pek ok ilerim grecek
nsan alatan yamurlar yad B) Ellerim taklrken rzgrlarn sana
Yaral bir ceylan gzleri gibi scak Asld arabamz bir dan yamacna
Yaral bir ceylan kalbi gibi ili bir sesin vard C) Bir cmbtr kopsa da gece yakamozlarda
dizelerinde: Mnzevi balklarz ayn kavanozlarda
{ Yamurun yamasnn, birinin glmesine balanmas D) akaklarma kar m yad ne var
{ Yamurun rengrenk olmas Benim mi Allah'm bu izgili yz
{ Yamurun insan alatacak zellikte olmas E) Bir gz gibi szyor beni camdan gece
{ Yaral ceylann gzlerinin "scak"la ilikilendirilmesi Dnyor etrafmda bir sr kambur cce
{ li bir sesin yaral ceylan kalbiyle ilikilendirilmesi
E seeneinde gece gndze benzetilerek tebih sanat yaplmtr.
gibi syleyiler, imgeli syleyilerdir.

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER / iir Dili
rnek2: Sz Sanatlar
Ovann yeili gn mavisi 1. Tebih (Benzetme)
Ve mimarilerin in ilahisi
hh Aralarnda trl ynlerden ilgi bulunan iki eyden zayf olann
Bir zafer mjdesi burada her isim: gl olana benzetilmesidir.
Sanki tek bir anda gn, saat mevsim
hh "gibi" edadyla benzetme yaplabilecei gibi baka szckler-
Yayor sihrini gemi zamann de de benzetme yaplabilir.
Hl bu talarda glen ryann. Deirmen misali dner bam.
Gvercin bakl sessizlik bile kendisine benzetme benzetme benzeyen
nlyor bir sonsuz devam vehmiyle. benzetme edat yn
Dalga dalga hcm edip pimanlklar Tebih (Benzetme) eitleri

Unutuun o tun kapsn zorlar
a. Ayrntl Benzetme (Tebih-i Mufassal):
Ve ruh atlan oklarla delik deik;
te, doduun eski evdesin birden, hh Benzetme gelerinin tmnn bulunduu tebihtir.
Yolunu gzlyor lamba ve merdiven, Ellerim bir kanat gibi titrekti
Susmu ninnilerle gcrdyor beik Tutmasam gzmden ya inecekti
Ve cmle yitikler, maluplar, mahzunlar...
Benzeyen: ellerim
Aadakilerden hangisi yukarda verilen iirlerin ortak
Kendisine benzetilen: kanat
zellii deildir?
Benzetme yn: titrekti
A) Kafiye rglerinin ayn olmas
Benzetme edat: gibi
B) arm uyandracak szcklerin kullanlmas
C) mge araclyla anlamn younlamas Bir rzgar gibi geti nmzden.
D) Nazm birimlerinin bentlerden olumas Aalar da air gibi solgun ve umutsuzdu.

E) Sz sanatlarndan yararlanmas
Bir ksa gn gibi bir mr geti de anlayamadm.
Soruda iki metin karlatrlmas ve ortak olmayan zelliin seeneklerden
tespiti istenmektedir. B, C, D, E seeneklerinde verilen zellikler her iki metin Bir okyanus kadar derindir ak,
iinde sylenebilir. A seeneinde verilen ayn uyak rgsn kullanma zellii
iki metin iin ortak deildir. nk birincil metin aa/bb/cc/dd uyak rgsyle Sevgiliye ulamak da var ulamamak da.
yazlmten ikinci metin, aabccba uyak rgsyle yazlmtr.
Halil brahim sofras gibi zengindi soframz.
Ah u yalnzlk bak gibi
Ne yana dnsem batar

b. Ksaltlm Benzetme (Tebih-i Mcmel): d. Yaln Benzetme (Tebih-i Beli)
hh Benzetme yn sylenmeden yaplan tebihtir. hh Yalnzca benzeyen ve kendisine benzetilenin sylenmesiyle

yaplan tebihtir.
Akn bir meneke gibi taktm yakama
Gider oldum kmr gzlm, hoakal!
Benzeyen: akn
Benzeyen: gz
Kendisine benzetilen: meneke
Kendisine benzetilen: kmr
Benzetme yn: X
Benzetme yn: X
Benzetme edat: gibi
Benzetme edat: X
Hayaller bir gereklik gibi kurguland.
Sen gl olsan ben blbl
Anlarmz bir film eridi gibiydi.
iiri bir mart, bir dalga, bir rzgar
Gemiler bir kuu gibi geiyordu Boazdan. Akn mahpushane, iinde ben mahkm
Ay misali bir yze tutuldum ki sormayn... Gl tenli, kor dudakl, kmr gzl, srmeli
eytan diyor ki sarmal, yz kerre pmeli

Teknoloji modern bir dev gibi...
Ay yzlm derdine deli
ocukken mahallenin arlar gibiydik.
Takoz Recep kendi kalesine mthi bir gol att.
c. Pekitirilmi Benzetme (Tebih-i Mekked)
hh Benzetme edat sylenmeden yaplan tebihtir. rnek3:

Bir alevdin iimde yakp da kavuran Aadaki dizelerin hangisinde tebih sanat kullanl-
Yamur oldun gzmde hi durmadan yaan mtr?
Benzeyen: sen (sevgili) A) Gelmedin son hayal de yanp yanp kl oldu

Bu deruni kavgada krlan gnl oldu
Kendisine benzetilen: alev
B) Gelmedin yldrmlar dt hlyalarma
Benzetme yn: yakp kavurma Nasl kydn be zalim masum ryalarma
C) Susarsam anlatr m seni gklere tarih
Benzetme edat: X
Bensiz olur mu sabah gler mi kara talih
Yollar kvrla kvrla giden bir ylan... D) Gelmedin koptu zincir paraland anlar
nmzdeki dalar geit vermeyen bir dev... Sard btn ruhumu tkenmeyen arlar
E) Gel, dtn atete mr boyu kavrul, de
Yollar kyleri saran eskimi ereveler... Bir kuru yaprak gibi sokaklarda savrul, de
Ben inleyen bir blbl sen vefasz gonca gl
E seeneinde Bir kuru yaprak gibi sokaklarda savrul, de dizesinde tebih
Gnl ayna olmu sevgimi yanstyor. yaplmtr. Sevgilinin sokaklarda babo dolamas, rzgrn savurduu bir
yapraa benzetilmitir.
Hasretinle kurumu fidana dndm.

rnek4: stiarenin eitleri
Aadaki dizelerin hangisinde benzetmenin drt gesi a. Kapal stiare

de bulunan bir "tebih" vardr?
hh Yalnzca benzeyenin sylendii istiaredir.
A) Her hatra bir damla ya olduka gzmde hh Btn kiiletirmeler, kapal istiaredir.
B) Grdm deniz dedikleri bin bal ejderi Firaknla u gnlm bin bir hzn deriyor
C) Canland hayalimde o mazideki yazlar
Benzeyen: kalp
D) Nazarn ok misali karanlklar deler
E) Ben byle deildim, bu deniz byle deildi Avularnda kalbim damla damla eriyor
Kendisine benzetilen: X (mum, sylenmemi)

A seeneinde hatra yaa, B seeneinde deniz ejdere benzetilmi; benzetme
edat ve yn kullanlmam, tebih-i beli yaplmtr. C ve E seeneklerinde Varn sylen u hayna
tebih kullanlmamtr. D seeneinde ise,
Benzeyen: nazar (bak)
Kendisine Benzetilen: ok Girmesin benim kanma
Benzetme yn: delmek
Benzetme edat: misali Bir ate dt canma
kullanlarak drt eli bir tebih yaplmtr.
Tterim kimseler bilmez
Benzeyen: X (sevda, sylenmemi)
Kendisine benzetilen: ate

2. stiare (Eretileme)
Rzgr m getirdi yoktu az nce
hh Bir szn benzetme amacyla baka bir sz yerine kullanl-
Dalardan yryen suskun akam
masdr.
Benzeyen: (akam)
hh stiare de bir tr benzetmedir ancak benzeyen ya da kendi-
Kendisine benzetilen: X (insan, sylenmemi)
sine benzetilen unsurlardan da yalnzca biri kullanlp dieri
sezdirilir.
b. Ak stiare
hh Yalnzca kendisine benzetilenin sylendii istiaredir.
Ufuktaki lambann fitili ksld yava yava Mavi patiskalarn yrtan gemilerinle
Ve akam kverdi dalarn zerine Uzaktan seni dnrm stanbul
Benzeyen: X (gne sylenmemi, hissettirilmi) Benzeyen: X (deniz, sylenmemi)
Kendisine benzetilen: lamba Kendisine benzetilen: mavi patiska

Bak dt mrmden bir yaprak daha

rnek5:
Gelmezsen inan ki kmam sabaha Aadaki dizelerin hangisinde istiare sanat kullanl-
mtr?
Benzeyen: X (gn, sylenmemi)
A) Bir masal anlatrd geceye titrek sesin
Kendisine benzetilen: yaprak
Sorsam susar yldzlar bilemezdim nerdesin
Sabahtan uradm ben bir fidana B) Ben seni yle uzak iklimlerden ekerek
Yrdk nice deniz nice lden geerek
Dedim mahmur musun, syledi yok yok C) Bir dnya kurmuum yalnz seninle
Ksp de bama ykma bu akam
Benzeyen: X (sevgili, sylenmemi)
D) Balanr yollarnz belki hi gelmezsiniz
Kendisine benzetilen: fidan Oysa hep burdasnz, bunu siz bilmezsiniz
E) Gl tutmaya layk ellerin senin
Gzel szle ssl dillerin senin
A seeneinde ikinci dizede Sorsam yldzlar susar denilmektedir. Yldzlarn

susmas mmkn deildir. u halde yldz insana benzetilmi ama insan kulla-
c. Temsil stiare nlmamtr. Bu durumda dizede kapal istiare kullanlmtr.
hh Tebih gelerinden yalnz birisiyle ve birden ok benzerlik

(benzetme yn) gsterilerek yaplan istiaredir.
hh Tevfik Fikretin Hayat, Faruk Nafiz amlbelin At, Yahya

Kemal Beyatlnn Sessiz Gemi iirleri temsili istiarenin kul- rnek6:
lanld iirlerden bazlardr.
Azrailin gelir kendi, ne aa der ne efendi
Bin gemle balanan yaz at ha kalkyor Sayl gnler tkendi, yolun sonu grnyor
Gittike ykselen ba Allaha kalkyor
Bu dizelerde geen, "yolun sonu" sznde, aadaki
Son maceray dinlememi varsa, anlatn aklamalardan hangisine uygun bir sz sanat vardr?
Rm etmek isteyenler o marur, asil atn A) Bir durumu, gerekte olduundan daha stn gsterme
B) Bir sz benzetme amacyla baka bir sz yerine kul-
Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da lanma
Botur kpkl azna gemler vurulsa da C) Birden ok anlam bulunan bir szc uzak anlamyla
kullanma
Cotuka byle sel gibi banda hisleri
D) nsanlara zg bir nitelii cansz varlklara aktarma
Bir gn banda kalmayacaktr seyisleri E) Bir olguyu, gerek nedeninin dnda, hoa giden bir
nedene balama
Not
fadenin kullanld balama bakmndan "yolun sonu"ndan kastn hayatn
sonu, lm olduu anlalacaktr. lm kelimesi kastedilmi ama kullanlma-
Bu iirde, esir olmak zere olan bir milletin hrriyet mca- mtr.
delesi at imgesiyle anlatlarak temsili istiare yaplmtr.

3. Mecazmrsel (Ad Aktarmas) rnek7:

hh Bir szn benzetme amac olmakszn baka bir sz yerine Aadaki dizelerin hangisinde ad aktarmas vardr?
kullanlmasdr.
A) Leyla gelin oldu Mecnun mezarda
Ben yine szcklerle urarken ba baa
Bu susuz yolcu yok imdi dalarda
Rastlamtm kitapta bir air arkadaa B) Gzlerinden damlayan mutlulukla
(Beytin ikinci dizesinde kastedilen iir tandk bir airin iirine Tm insanlar slatyorsun
rastlamaktr. Sanat aire rastladm derken onun iirini kas- C) Yorgun baheyi ykad ay
Kalbim bu gece mitlerde yzer
tetmektedir.)
D) Yaprak ykl dallarna klar giymi
Ad aktarmas eitli yollarla yaplabilir: Aalar, fidanlar, allar iindeymi
Eski zamanlara dalm gitmiim E) Kim bilir ne yaam, ne grm
Anadolu'm ok alam, ok glm
Tanburi Cemil Bey alyor bir eski plakta
(Tanburi Cemil Bey szyle onun arklar kastedilmi, E seeneinde kullanlan yaamak, grmek, alamak, glmek ifadeleri Anado-
lu'ya yaktrlmtr. Bir corafya olarak Anadolu bu zellikleri tayamayaca-
sanat- eser ilikisi) ndan burada kastedilen Anadolu insandr. Yer-insan ilikisi vardr.
Ben de o eve kstm gittiin gnden beri
Eiinden admm atamadm ieri
(eik szyle kap-ev kastedilmi, para-btn ilikisi)

4. Tehis (Kiiletirme)
hh nsan dndaki varlklara insana ait zelliklerin aktarlmasdr.
Filistin alyor kara gzyalaryla,
Mektuplarm alarken sustu dilekelerim
Gzleri kan revan iinde, yreindeki sancyla
Yzmn serabnda delirdi gecelerim
(Filistin szyle Filistin halk kastedilmi, lke- insan ilikisi) (kiiletirilen varlklar: mektuplar, dilekeler, geceler)
Buzlar zld, ktan kuru bir ayaz kald lgn denizlerin koynunda yol alan bir gemiyim.
Bekle beni sevdiim geleceim, az kald (Kiiletirilen varlk: deniz)
(buzlarn zlmesi szleriyle baharn geldii kastedilmi, ne- Kitaplarn suskunluu, benim lm olur.
den- sonu ilikisi)

(Kiiletirilen varlk: kitap)
Hani rdn ya k geceleri

Gece sessiz mehtap hazin rzgr susuvermi
Alev alev yanan sobaya inat

Bir trkdr yakm blbl, gller avermi
Titrerdi iin
(Kiiletirilen varlklar: gece, mehtap, rzgr, blbl)
(Soba szyle odun-kmr kastedilmi, i-d ilikisi)

Sorusu
retmen
Her tehis iin ayn zamanda "istiare" denebilir mi?
Hayr, denemez.Her tehis yalnzca kapal istiaredir.

Geliyorum derken uzaa gider 5. ntak (Konuturma)

Susarken alatr kelimeleri hh nsan dndaki varlklarn konuturulmasdr.
(Kiiletirilen varlk: kelimeler) ark:
Sen de deri ben de deri

Aa, ok sevdi ocuu...
Gryon mu kr kaderi
perdi altn salarndan Sen tutmusun mevkileri
Dudaklar olayd! Sen kede ben darda
(Kiiletirilen varlk: aa)
Mest:
Neler grdm tezghlarda

rnek8:
Hi gezmedim uzaklarda
Kanad krk ku merhamet ister
Hakkm vard bu haklarda
Ah, senin yznden kana batacak
Mona Roza siyah gller, ak gller Ben kede sen darda
Aadakilerden hangisinde bu iirin ilk dizesindekine idem der ki ben elaym

benzer "sanatl bir syleyi" vardr?
Yiit bana belaym
A) Eskiden Beyolu, iyi kt her eyiyle Bat uygarlnn
Hepisinden ben lym
simgesiydi.
B) Beyolu bir zamanlar yalnz Trkiye'de deil, yakn do- Benden l iek var m?
uda da ok nlyd.
C) Beyolu, kltr turizminin nemli yerlerinden biri olma Ben glm,ben karanfil,ben de yasemin diyor
zelliini bugn de korumaktadr.
Renk renk kokularla iekler
D) stenirse Beyolu yine eski saygnlna, eski gler yz-
llne ve ekiciliine kavuturulabilir. Sahiplerinden memnun, evlerin bahelerinde
E) Eskiden stanbullular, Beyolu'na karken derlenir top-
lanrlar, giyimlerine zen gsterirlerdi.
Soru kknde verilen iirin ilk dizesinde kanad krk kuun "merhamet isteme-
si" insana ait bir zelliktir. Bu zellik baka bir canlya yklenerek tehis sanat
yaplmtr. klar incelendiinde ayn durumun D seeneinde "Beyolu'nun
gleryz olmasnda" da bulunduu grlecektir.
Sorusu
retmen
Bir dizede birden fazla sz sanat grlebilir mi?
Evet, grlebilir. rnein "Gndz sakindi deniz, geceyse

alabildiine hrn" dizesinde hem tehis hem de tezat sanat
vardr.

rnek9: rnek10:
Aadaki dizelerin hangisinde intak sanatna bavu- I. Ben krgn dalgalarla avunurum derinde
rulmutur? Gemilere yosunlu mendiller balayarak
II. Aldrma ve uzakla yoksa boulacaksn
A) Sevgilim, kapm ald aydnlk
Baygn gzlerimi ald aydnlk Gzmden akan yan ummanlarnda
B) Kulann dibinde haykrd frtna Bu dizelerde kullanlan sz sanatlar aadaki see-

Isnmak istiyorsan topra ek srtna neklerden hangisinde doru olarak verilmitir?
C) Elimde sktun nabzn dinle A) stiare- ad aktarmas
Dinle de gnlm alvar gitsin
B) Tehis- mbalaa
D) Kaynaktan oalan su gibi serin
C) Tebih intak
Sam okasn yine ellerin
D) Mbalaa- ad aktarmas
E) Gne salarnda oynar
Omzundan tutar, giydirir seni E) ntak- istiare
Dalgalarn krgn olmas tehis (kiiletirme sanatna, gzden akan yan bir
B seeneinde "frtna" konuturularak intak sanat yaplmtr.
umman olmas abartma sanatna rnektir. Bu sanatlar B seeneinde veril-
mitir
6. Mbalaa (Abartma)
hh Bir niteliin, fiilin veya durumun gereklemesi zor hatta im-
rnek11:
knsz dereceye karlarak ifade edilmesidir.
Aadaki dizelerin zellikle hangisinde bir abartma
Sanrdm ki genlik bende ebed
vardr?
Kimse bana bir gn biter demedi
A) Bir of eksem karki dalar yklr
Bin yl sandm, bir gn bile srmedi
Bugn posta gn canm sklr
Geldi geti bir ksack an imi B) Bu topraklar ecdadmn oca
Evim, kym hep bu yerin buca
Ses verir inediin talara seslensen eer
C) Ne doan gne hkmm geer
Ne halden anlayan bulunur
Nr olur gzlerinin dedii bir vha bile
D) Derdim oktur hangisine yanaym
Ben Antepliyim, ahinim aam. Yine tazelendi yrek yaras
E) Ykseinde byk naml karn var
Mavzer omuzuma yk. Alanda mor smbll ban var
Ben yumruklarmla dveceim. Bir olay ya da durumu olduundan ok daha az veya fazla gsterme sanatna
mbalaa denir. A seeneinde bir of ekerek dalarn yklmas abartdr.
Yumruklarm memleket kadar byk

7. Kinaye (Deinmece) rnek13:

hh Bir szn mecaz anlam kastedilerek hem gerek hem de Aadaki dizelerin hangisinde "kinaye" sanatna r-
mecaz anlama gelecek ekilde kullanlmasdr.
nek bir kullanm vardr?
hh Deyimler ve ataszleri kinaye sanatna rnektir.
A) Karanlktr san solun
Ortada kalmsn, salarn darmadan Zayfsan bklr kolun
B) Karki grnen yaprakl dalar
Sultanm, ykld m saray gibi otan Hastann halinden ne bilsin salar
C) Bu topraklar ecdadmn oca
(Hem orta yerde kalmak hem de sahip olduklarn kaybetmek Evim, kym hep bu yerin buca
anlalabilir. kincisi kastedilmi) D) Ne doan gne hkmm geer

Ne halden anlayan bulunur
E) Uun kular uun burda vefa yok
Yine parmam azmda kald
yle akarsular, yle hava yok
Masumluk akyordu yznden
A seeneinde "san solun karanlk olmas" ve "zayfn kolunun bklmesi"

hem gerek hem mecaz anlam artracak ekilde kullanlmtr.
Dost midiyle ortala dmeye gr
Hangi kapy alsan kimseler yok
Hangi omuza dokunsam yabanc kar
rnek12:
I. Garibanlar yolunuyor kaz gibi
Hangi kuun, neresini yazaym
II. Derinden derine rmaklar alar 8. Tezat
Uzaktan uzaa oban emesi hh Kart szckleri ayn ilgiyle tek bir ifade iinde kullanmaktr.
III. Nerden ktysa birden kpek srd
Her tanmay bir ayrlma say;
ocuklarn velvelesi herkesi aya kaldrd
IV. Gnei yudum yudum itiimiz u lahzada Her doum bir lm habercisi
Ruhumuz ykanyor yanan sonsuz semada Kavutuumuzda ayrlmtk bu kesindi,
V. Sor beni sarmak, ek beni dere
Her gne ayrln korkusu sindi
Bana elinizi verin aalar
Numaralanm dizelerin hangisinde "kinaye" sanatna Bazen cehenneminde kavrulduum yanarda
bavurulmutur?
Bazen kutuplarnda donduum sen miydin yr
C seeneinde kullanlan "ayaa kaldrmak" kinaye yaplmtr. Bu ifade hem Krda iken anmad birini
gerek (ayaa kalkmak) hem de mecaz (panik olmak) anlamna gelecek ekil-
de kullanlmtr. Kastedilen, mecaz anlamdr.
Darda iken armas bouna

rnek14: rnek15:
Karlar etraf beyaz bir karanla gmd; I. ehadet parmadr ge doru minare;
Kar deil, gkyznden yaan beyaz lmd Her nakta o mana: leceiz ne are?
II. Aramadk gece mehtab yzn parlarken
Aadaki dizelerin hangisinde, bu beytin ilk dizesinde- Bir uzak yldza benzerdi gne sen varken
ki sanata benzer bir sanat vardr?
Bu dizelerde srasyla aadaki sz sanatlarndan han-
A) Yenilgi yenilgi byyen bir zafer vardr gileri kullanlmtr?
Srlarn srrna ermek iin sende anahtar vardr
A) Tebih tenasp B) Tezat tebih
B) Ertesi gn balad gn domadan yolculuk
C) Tenasp tezat D) Ad aktarmas intak
Souk bir mart sabah... Buz tutuyor her soluk
C) Bu geit sanki yazdan k ayryordu E) Tezat mbalaa
Burada son frtna son dal kryordu
D) Yanmzdan geiyor ar ar kervanlar lk beyitte "parmak ge doru uzanan minareye" benzetilmitir. kinci beyitte
"gece, mehtap, yldz, gne" szckleriyle tenasp yaplmtr.
Bir derebeyi gibi kurulmu eski hanlar
E) Ben garip izgilerle urarken ba baa
Rastlamtm duvarda bir air arkadaa
lk dizede, "beyaz bir karanlk" ifadesi kullanlmtr. Hem beyaz hem karanlk
olma hali bir tezat oluturmaktadr. A seeneinde "yenilgiyle byyen zafer"
de ayn tezat durumunu oluturmaktadr.
9. Tenasp (Uygunluk) rnek16:

hh Anlamca birbirine uygun den szcklerin bir arada kulla- Aadaki dizelerin hangisi ayra iinde verilen sanatla
nlmasdr. ilikilendirilemez?
Uun kular uun doduum yere A) Oynak sular yalnn alt katna misafir
Yeni dnyadan mahzn, eski resimde safir (tehis)
imdi dalarnda mor smbl vardr
B) k dediin Mecnun misali kr
Ormanlar koynunda bir serin dere Ne bilsin lemde ne mevsimidir? (tebih)
Dikenler iinde sar gl vardr C) Laleyi, smbl, gl hr alm
Zevk u evk ahlini h u zr alm (mbalaa)
Aramazdk gece mehtb yzn parlarken D) Hangi suya daldn ki byle gzelsin
Tutkun gzmde Leyla'ya, irin'e bedelsin (kinaye)
Bir uzak yldza benzerdi gne sen varken
E) Elim dese souk sular tutuur
im, dm yand gayr, sevdiim (tezat)
Bu bendeki ln suya ars

C seeneinde mbalaa yoktur. Lale, smbl, gl szckleriyle tenasp ya-
plmtr.
Fecir vakti yldzlarn ars

10. Telmih (Anmsatma) rnek17:

hh iirde anlatlanlarn,herkese bilinen tarihi olay veya kiilerle Benim yarim bezden kilim
ilikilendirilerek verilmesidir.
Dokunur Konya'da Konya'da
hh air mahlaslar dnda kullanlan zel isimler genellikle tel-
Yukardaki dizelerde hangi sz sanat vardr?
mih sanatna rnek olur.
A) stiare B) Tezat C) stifham
Yakubun lalezar gzyd reddettiin
Yusufun o gne yzyd reddettiin D) Tebih-i Beli E) Tehis
brahim gnln put sarp da kran kim?

Beyitte air yarini kilime benzetmitir. Ama benzetmenin iki ana gesi olan
benzeyen ve benzetilen olduu iin "tebih-i beli" sanat yapmtr.
Kerem gibi yana yana kl oldum.
Kamil iken cahil ettim limi,
Vahi iken yahi ettim zalimi,
Yavuz iken zebun ettim Selim'i,
Her oyunu bozan gizli zor benim
Biliriz Rabbini yd ettii n brhim
Nr Nemrdun, o hlile, glistn oldu

rnek18:
Sleyman ku dili bilir dediler
Evvela dilerimiz dkld
Sleyman var Sleyman'dan ieri Sonra salarmz
Ak- sadk menem Arkasndan birer birer arkadalarmz
Mecnun'un ancak ad var Yukardaki iirde hangi sz sanat kullanlmtr?
A) Tehis B) Mecazmrsel
C) ntak D) stiare
E) Telmih
Arkadalar szc dklm fiili ile yapraa benzetilmi ancak benzetilen

sylenmedii iin kapal istiare yaplmtr.
An gelir imek yalar
Masmavi iddetiyle siyaset meydann
Direkler atrdar yalnzlktan
Sehpada Pir Sultan lr

rnek19: rnek21:
Kusura bakma Irakta yitirsem yaknda bulsam
inde bulunduum an Mevla izin verse gnln alsam
Bir yarm gemite neyleyim Bu dizelerde "yakn - rak" szckleri ayn balam iinde
kullanlarak tezat sanat yaplmtr.
Gelecekte teki yarm
Aadakilerin hangisinde byle bir kullanm vardr?
Yukardaki drtlkte aadaki sz sanatlarndan han-
A) Dtn ateine yandm tututum
gisi kullanlmtr?
Kmr gzlm ne haldeyim gr beni
A) Tezat B) Tebih B) O gl endam dost mu bana dman m
C) Mecazmrsel D) stiare Hl kzgn mdr yoksa piman m
C) Aalarn dallar saygyla eildi
E) Mbalaa
imden rpnty, gzmden ya sildi
D) Dilberin banda samur sa olur
Gemi ile gelecek szckleri birlikte kullanlarak tezat sanat yaplmtr.
Sevip sevip ayrlmas g olur
Cevap: D
E) Havadan kokusunu duyduum bir iektir
Ahengi kulamda kalm eski bir iir
B seeneinde air, sevgilisinin kendisiyle olan yaknln sorgulayarak dost

dman ifadelerini kullanmtr. Bu iki kelimenin ayn balamda kullanlmas
tezat sanatdr.
rnek20:
Ne de olsa kn sonu bahardr
Bu da gelir, bu da geer, alama
rnek22:
Aadaki dizelerin hangisinde bu dizelerdeki sz sa-
Aadaki dizelerin hangisi ayra iinde verilen sanatla
natna benzer bir syleyi zellii vardr? ilikilendirilemez?
A) Bir an nce grlsn diye Akdeniz A) te Gksu, rya dolu, ak dolu

Toroslarda aalar hep ocuk kalr inde Silifke, yzer uykulu (tenasp)
B) Sen elin kapsn alarsan eer B) Akn iinde duruyor zaman
El de senin kapn alar, demiler Zaman yudum yudum iilir durur. (istiare)
C) Sen gittin yaslara brnd cihan C) Dili mercan, dizi mercan, dii mercan
Soluyor dallarda gl dertli dertli Yoluna can koyduum, canm koyduum (tebih)
D) Ey srden arkaya kalm yiit D) Evvel sen de ycelerden uardn
Arkadan gitti haydi sen de git Sonra ycelere kondun mu gnl (tezat)
E) Kadrini bilmeyenler alr eline E) Yrtc kularn mrleri az
Onun iin eri biter meneke Bir tek ipte iki cambaz oynamaz (kinaye)
nclde "kn sonu bahardr" denilerek kinaye yaplmtr. Kastedilen anlam

kt gnlerin ardndan iyi gnlerin geleceidir. Ayn durum B seeneinde var-
dr. Dizelerden "ktlk edene bir gn bir bakas ktlk eder" anlam ka- A seeneinde "Silifke'nin uykulu olmas ve yzmesi" kiiletirme sanatdr.
rlabilir. Dizelerin tenasple ilgisi yoktur.

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER Konu Testi - 1
1. Gkten bir inci 5. Aadaki dizelerin hangisinde hem tebih hem de ki-
Seemeyen gemici naye sanat kullanlmtr?
Yol bulamad gemisine A) Ama zlflerin yr yellere kar

Bu dizelerde grlen sz sanat aadakilerden han- Senin zlfn benim telim deil mi
gisidir? B) Mademki sen yoksun imdi yanmda
Leylaklar dklp gller alasn
A) Hsnitalil B) Tevriye C) Kinaye
C) Brak beni boynu bkk kalaym
D) stiare E) Telmih Eyll grm bir gl gibi solaym
D) Kaleden kaleye ahin uurdum
Ah ile vah ile mrm geirdim
2. O esrarl yangna bu can nasl dayand? E) Akam olur karanla kalrsn
Derin derin sevdalara dalarsn
Sahile vurdu kalbim,su yand,kum da yand.
Bir mum gibi eriyip akt uykusuzluum,
6. Grmeden bakp da bir yabancya
lme bakaldran dertli uykum da yand.
Hani hi duymadan dinlemiizdir
Bu drtlkten aadaki sz sanatlarndan hangisine
Mutluluk katarak bin bir acya
ulalamaz?
Tebessm ederken inlemiizdir
A) stiare B) Tezat C) Tebih
Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi kul-
D) Tehis E) Kinaye lanlmtr?
A) Tevriye B) Mecazmrsel C) Tezat
3. Geni, siyah glgesi hayatm kaplayan D) Kinaye E) Tecahliarif
Tepemde kanat germi bir kartaldr yalnzlk
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarnn hangisi kulla- 7. Bir szn benzetme amacyla baka bir szn yerine kul-
nlmtr? lanlmasna istiare (eretileme) denir.
A) Kinaye B) Tebih C) Tariz Aadaki dizelerin hangisinde bu aklamaya rnek
gsterilebilir?
D) Mecazmrsel E) Hsnitalil
A) Yuva yapm gibi memnn ikimiz bir dalda
Zevki rhunda yaratm iki gen ktk
B) Tutmad ellerim scak elleri
4. Yllardr sevdiim el oldu gitti
Tadm mrmce ac izleri
Tututu yreim kl oldu gitti
C) Sonunda hicran rettin bana
Gzlerimin ya sel oldu gitti Ben sana sevmeyi retemedim
Zlfnden bir kpr kurduramadm D) Bahar geldi koyun kuzu koklat
Bu drtlkte gzlerinin yann sel olmas ifadesinde saki k drt senedir bekleti
nat anlam kuvvetlendirmek iin mbalaa sanatna ba- E) Gidenler dnmez ki beni bekleme
vurmutur. Elveda demitin, imdi gel deme
Aadakilerin hangisinde bu drtlktekine benzer bir

durum sz konusudur? 8. Aadaki dizelerin hanginin karsnda verilen sanat,
dizeyle ilgili deildir?
A) Kapattm kalbimin son kapsn
Dokunun, bolukta bir ta gibiyim A) Kandilli yzerken uykularda
Mehtab srkledik sularda (istiare)
B) lrsem yazktr sana kanmadan
B) Kul Mustafa karakolda gezerken
Kollarm boynuna halkalanmadan
Glle, kurun yamur gibi yaarken (mbalaa)
C) Bir lm yaadm lmeden nce
C) Sandm ki gzelliin cihnda
Bana sonsuzluu beklemek dt Bir saltanatn gzelliiydi (tebih)
D) Dalar birer birer devirip sana gelmek D) Halite bir vapuru vurdular drt kii
Gnlmn en ateli emeliydi sevgilim Demirlemiti, eli kolu balyd, alyordu (tehis)
E) Sen uzak bir nehirsin denizlere yabanc E) Niin kzl kyamettir gzlerin bugn
Ben ruhumun lne gklerden su tarm Niin heyelan var eteklerinde (kinaye)

9. Irmak denize koar, ovalar dalar aar 13. Alev alev bir gl attm su yand
Bir mermi k olur geceyi deler gibi Sunam derin uykusundan uyand
Bu dizlerde aadaki sz sanatlarndan hangileri kul- Bu dizelerde aadaki seeneklerde verilenlerden
lanlmtr? hangisi vardr?
A) Tehis - tebih B) Kinaye - tenasp A) Tebih- tenasp B) Kinaye- mbalaa

C) Tezat - istiare D) Tebih - ad aktarmas C) Tezat- istiare D) Telmih- intak
E) Tekrir - tezat E) Tehis- tebih
14. Aadaki dizelerin hangisine tenasp sanat kullanl-

mtr?
10. Gece zindanda Yusuflar sralanm yatyor
Yzlerinde okurum sapsar rylarn A) Vapur kudurdu kuduz gibi brd
Hibiriniz orada yoktunuz
Kimi sehpada grr kendini, armhta kimi
B) Grdm yapraklarmn bir bir dkldn,
Ve ararlar yine zindandaki dnylarn
Baharda yaamann bilmedim nedir tad.
Bu drtln ilk dizesinde kullanlan edebi sanat aa-
C) Ayrlk ruhumu elimden ald
Gzlerim yollara taklp kald
A) Tebih B) Tariz C) Telmih D) Saatler gemiyor, yapayalnzm
D) Tehis E) Tenasp Sensiz olmak mdr hep aln yazm
E) nce baygn bir iniltiydi yamatan duyulan
11. Aadaki dizelerin hangisinde kinaye vardr? Sonra bir glge belirmiti ku umaz yoldan
A) Papatyann gln kokusu onda

15. Aada verilen dizelerin hangisinin karsnda verilen
Mehtabn byl dokusu onda
sanat, dizeyle ilgili deildir?
B) Yakyorum yeniden
Kllerinden doan ayrl A) Varln gurbetimin slasyd sevgilim
Gnlmn en ateli duasyd sevgilim (tezat)
C) Gnelerde uyuklayan yamalar
B) Akn yzlerce arks dildedir
Kalbi duran tarlalar braktk
spanya neesiyle bu akam zildedir (ad aktarmas)
D) Deirmeni dndrmek zor
C) Yrin dudandan getirilmi
Tek bana
Bir katre alevdir bu karanfil (tebih)
E) Sen gemileri liman bilmez korsanlara terk edip
Issz adalara sryorsun dizelerimi D) Kimse benim gibi alayamad
Umutlar sultan anlayamad (mbalaa)
E) Esiri olurlar bir sonbaharn
Yzne glen yok ihtiyarlarn (istiare)
12. Dmanlk iimizde; dostluklar yaban dt
Yenilgi, ilmek ilmek dmlendi tarihe 16. Aadaki dizlerin hangisinin karsnda verilen sanat
Her sayfada talihsiz binlerce kurban dt dizeyle ilgili deildir?
I. Tezat A) Islakl sanadr hm nef gnmn
II. Tehis imde hicrannla tutuuyor nameler (istiare)
III. Kinaye B) Yllardr boz bulank sular yudumladm
IV. Tariz Bir pelikan hznyle yrdm kumsallar (tehis)
C) Masmavi bir deniz ortasnda ve krgn
V. Tebih
iyorum llerin btn susuzluunu (tezat)
Yukardaki drtlkte numaralanm sz sanatlarndan
D) Alan bir gl gibi
hangileri kullanlmtr?
Gir kalbe gnl gibi (tebih)
A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve V.
E) alar boyu nice destan yazlm
D) I. ve IV. E) IV. ve V. Blbln canan glleri yaprana (ad aktarmas)
16. E 15. D 14. B 13. C 12. A 11. D 10. C 9. A 8. E 7. A 6. C 5. C 4. D 3. B 2. E 1. D Cevaplar

1. Kimseler ba alamaz medar- maiet derdinden 5. Yaamak bir aa gibi tek ve hr

Kim okur, kim dinler Siham- Kazay ve bir orman gibi kardeesine
Yalnz alp verilir bir selam kalmtr bu hasret benim
Nabi Efendi'de Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kul-
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kullanlmtr?
lanlmtr? A) Tebih B) Tenasp C) stiare
A) Rcu B) Telmih C) stifham D) Tezat E) Tehis
D) Tekrir E) Kinaye
6. Aadaki dizelerden hangisinde tenasp sanat kulla-
nlmtr?
2. Aadaki dizelerin hangisine mbalaa sanat yapl- A) Irmak denize koar, bir kuzu meler gibi
mtr? Bir mermi k olur geceyi deler gibi
A) Denizden yeni karmlar yamurun lsn B) Elinde sktun nabzn dinle
Mevsimlerden napalm, gnlerden ilkbahar Dinle de gnlm alver gitsin
B) Doumda yalan var, lmde gerek C) Bir kpr kurup zulmetin ardndan seherle
Bir eyler anlatr balk, ku, iek Bildim glp elenmeyi mrmce kederle
C) Ilgaz dalarnda kurtlar uluyordu. D) Nihayet ben alarken topran yz gld
Bekrlar kahvesinde bir adam uyuyordu. Sokaklardan caddeye doru sesler dkld
D) O akam yakamozlar gibiydi baklarn E) Yine bir akam oturuyordum kyda
Akdeniz, gzlerinin damlasyd o akam Tatl bir meltem okuyordu yzm
E) Sen bizim kyleri grmedin ki hi,
Yollar toz, amur, evleri kerpi.
7. Bugn ben bir hu grdm
3. Karanlktr san solun Salnp da gezer gibi
Zayfsan bklr kolun Adn sordum dnd gitti
Bazen dze kar yolun Sanki bakt kzar gibi
Bazen yokuta kalrsn Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi kul-
Bu drtlkte alt izili yerlerde grlen sz sanat aa- lanlmtr?
dakilerden hangisidir? A) Tevriye B) Kinaye C) stiare
A) Tehis B) ntak C) Kinaye D) Mecaz- Mrsel E) Tenasp
D) Tezat E) Ad aktarmas
8. Havada dost eli okuyor tenimizi
Boynu bkk adalar tanyor sanki bizi
4. Salnd baheye girdi Aadakilerden hangisi bu dizelerde kullanlan sz
iekler selama durdu sanat kullanlmtr?
Mor meneve boynun edi A) Atllar rzgr gibi getiler doludizgin
Gl kzard hicabndan zmire ulatlar, dokuz gnde o hzla
Bu drtlkte kullanlan sz sanatlar aadakilerin B) Bahtm karaysa da alnm ak benim
hangisinde doru olarak verilmitir? Kimselere ktlm yok benim
A) Tebih stiare C) Hasret ekmek nedir bilir misiniz

Gurbeti srtnzda giydiniz mi siz
B) Tenasp -Tezat
D) Sen kk bir lalesin; avularnda nergis
C) Tehis- Hsn-i talil
Ben acnn zehrine su katan hummal dev
D) Tezat- Ad aktarmas
E) Mehul bir strabn kurbanym bolukta
E) Tehis- Kinaye Bir bodrum katndaym, esrarl bir lolukta

9. Aadaki dizelerin hangisinde kiiletirme sanatna 13. O ay ar akar, yorgun mu bilmem

bavurulmutur? Mehtab hasta m solgun mu bilmem
A) Ne bayram misafiri, ne dn glgesiyim

Bu dizelerde kullanlan sz sanat aadakilerden
hangisidir?
u koskoca lemde yalnzln sesiyim
A) stiare B) Tehis C) Ad aktarmas
B) Pencereden bakarken grdm tek ey: Hzn
Fark edemedim hl endamn gndzn D) Tenasp E) Kinaye
C) Bir yn eski hayal duruyor tabamda
Eski gnlerin tad szlyor damamda
D) Gnlmn mahzenine ekildim; biareyim 14. Keman gene mustarip, ney gene gam ykldr
Sevgiyi de, ak da unuttum; avareyim Tambur bir muammay zyor tellerinde
E) Gelmedin; yldrmlar dt hlyalarma izgiler biraz isyan, biraz ilham ykldr
Nasl kydn be zalim, masum ryalarma Necip Fazl okuyan bir kzn ellerinde
Bu dizlerde aadaki sz sanatlarndan hangileri kul-
lanlmtr?
10. Aadakilerden hangisinde seeneklerde verilenlerle
A) Mecaz- mrsel- Tebih
parantez iindeki sz sanat ilikilendirilemez?
B) Kinaye Telmih
A) Alamak bir umuda glmsemek yeniden ( tezat)
C) stiare Ad aktarmas
B) nci dker gzlerin asil kirpiklerinden (stiare) D) Kinaye- Ad aktarmas
C) ntizar nameleri bitmiyor ieklerin (kiiletirme) E) Tebih Tezat
D) Hkrk, bir yldzn kaymasdr iimde ( tebih)
E) Naz ile uulduyor kulaklarmda meltem (intak)
15. Ben glm, ben karanfil, ben de yasemin diyor
Renk renk kokularla iekler
11. Ela gzlerini sevdiim dilber Sahiplerinden memnun, evlerin bahelerinde
Sen benim derdimden deva bilmezsin Bu dizelerde kullanlan sz sanatlar aadakilerden
Sen nasl tabipsin yoktur ilacn hangisidir?
Yrekte yaram sarabilmezsin A) ntak B) Tezat C) Tebih
Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi kul- D) Telmih E) Kinaye
lanlmtr?
A) Tebih B) Tenasp C) stiare
D) Tezat E) Tehis 16. yle dudak bkp hor gzle bakma
Brak, kk dalar yerinde dursun
Aadakilerden hangisinde bu drtlkte kullanlan
12. Gzlerin en soylu atlarn kotuu bir bahar gezegeni sz sanat vardr?
emelerin baknca glmsedii A) Hayat bir lmdr ak bir uurum

Irgatlarn gklere yneldii Ben geldim geleli amad gkler
Bu dizlerde aadaki sz sanatlarndan hangileri kul- B) Grdm yapraklarmn bir bir dkldn
Baharda yaamann bilmedim nedir tad
lanlmtr?
C) Gitmek istediin yer Kzldenizse glm
A) Tehis Tebih Git yleyse Musann iziydi terk ettiin
B) Kinaye Tenasp D) Bir ehla bakn gne edalm
C) Tezat stiare Deliyor ok gibi sinelerimi
D) Tebih Ad aktarmas E) Dadalolum der ki belim bkld
E) Tekrir Tezat Gzmn cevheri yere dkld
16. E 15. A 14. C 13. B 12. A 11. B 10. E 9. B 8. C 7. C 6. A 5. A 4. C 3. C 2. D 1. B Cevaplar

TARAMA
04
1. stersen dnyay ar imdada; 4. Kurduna kuuna sor sylesin
Sen varsn dnyada, bir de ben varm Neydi Trkn o gnk tela
Bu dizlerde kullanlan sz sanat aadakilerden han- Karalar giymiti Anadolu
gisinde vardr? Kan bir yandan, bir yandan gzya
A) izgiler biraz isyan, biraz ilham ykldr Bu dizelerde seeneklerde verilen sz sanatlarndan
Necip Fazl okuyan bir kzn ellerinde hangileri kullanlmtr?
B) Seni korkutacak getiin yollar A) Tehis- ad aktarmas
Arkandan gelecek hep ayak sesim
B) Kinaye- tezat
C) Kimsesiz odanda k geceleri
C) Ad aktarmas- kinaye
in rperdii demler beni an
D) ntak- tebih
D) Sarp vcudunu belirsiz kollar
Enseni yakacak ate nefesim E) Abartma- istiare
E) Bu gmlek diki tutmaz hep skle skle

Btne gel deseler ve gitsek gle gle
5. Yazn dnyasnda kullanlan dil, gnlk dille ayn deildir.

Bir metinde, o metnin trne gre zel szckler kullanlr.
Bilimsel metinlerde ----, felsefi metinlerde ----, edeb metin-
lerde ---- kullanlr.
Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadakiler-
den hangileri getirilmelidir?
A) kavram imge arm

2. Bir kiinin bireysel sorunlarn ve ruhsal bunalmlarn
B) terim kavram imge
konu edinen edeb eser aadaki bilim dallarnn han-
gisinden yararlanr? C) kavram obje kurmaca
D) szck balam imge
A) Tarih B) Corafya C) Psikoloji
E) kavram imge terim
D) Sosyoloji E) Felsefe
6. Aadakilerden hangisi bir edeb eserin zellikleri ara-

snda yer almaz?
A) Kurmaca (tasarlanm) metinlerdir.

B) nsanlarn duygu, dnce ve hayal dnyasn gelitirir,
zenginletirir.
3. Aadakilerden hangisi iirde ahenk unsurlarndan
C) Szckler gerek anlamda kullanldndan ak, anla-
biri deildir?
lr metinlerdir.
A) l B) Uyak C) Redif D) Yazld dnem ile eser arasnda sk bir ba vardr.
D) Dize E) Aliterasyon E) Edebi eserlerin temel amac bilgi vermek deildir.

Tarama
7. Aadakilerin hangisinde dizelerde kullanlan sz sa- 10. Aadaki dizelerin hangisinde kinaye vardr?
nat ile parantez iinde verilen ilikilendirilemez?
A) Unutsam da strap denizlerinde seni
A) Kara gkler kl rengi bulutlarla kapank Her an dualarnla kuatyorsun beni
Evlerin bacasn kolluyor yldrmlar (Tehis) B) Bazen damarlarma dokunuyor martlar
B) Aman, sabah olmasn, bu karanlk sokakta Bazen kafatasmla oynuyor karartlar
Bu karanlk sokakta bitmesin yolculuum ( Mbalaa) C) Boynumu bkenlerin derghna varmm
C) imde damla damla bir korku birikiyor Celldma bin yln baharn vermiim
Sanyorum, her sokak ban kesmi devler (stiare) D) Kimdi bahemde mahrem ieklerle byyen
D) stme camlarn, hep simsiyah, dikiyor Gecelerimde durup gndzmde yryen
Gzne mil ekilmi bir m gibi evler (Tebih) E) Gzleri topramda gl kokulu bir nehir
E) Islak bir yorgan gibi, smsk brneyim Baklar gnei arayan pervanedir
rtn, stme rtn, serin karanlklar (Tevriye)
11. Sen akamlar kadar byl ve scak

Ryalarm kadar sade, gzeldin
8. Alama, gzleri kzarm ocuk Ba baa uzandk gnlerce slak
Bak, tek gzelliimiz yokluk imenlerine yaz bahelerinin
Bu dizelerde kullanlan uyak tr aadakilerden han- Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi syle-
gisidir? nemez?
A) Tam uyak B) Yarm uyak C) Zengin uyak
A) apraz kafiye dzeniyle yazlmtr.
D) Tun uyak E) Cinasl uyak
B) Tebih sanat kullanlmtr.
C) I. ve III. dizeler arasnda zengin kafiye vardr
D) Nazm birimi drtlktr.
E) II. ve IV. dizeler arasnda tam kafiye vardr.
9. Ey ruhumda filizlenen ay anam

Dizesi aadaki dizelerden hangisiyle tamamlanrsa 12. Aadakilerden hangisi edebi bir metinden alnm
farkl bir tr uyak olur? olamaz?
A) Kendi karanlmda kaybolmuum vay anam A) Hoyrattr bu akamstler daima.
B) Sadak bo, ok krlm, paralanm yay anam B) Senin kalbinden srgn oldum ilkin.
C) Beni artk dirilen bir ehzade say anam C) Ben sana mecburum bilemezsin.
D) Feryadm kanayan bulutlardan duy anam D) ldk, lmden bir eyler umarak.
E) Gideceim diyorsun, ayrlktan cay anam E) Sizden nce birisi bir iir okudu.

Tarama
13. Kuru ktk yanmaynca tter mi? 16. Aadakilerden hangisinde kiiletirme (tehis) yok-
Ak gsn stnde imen biter mi? tur?
Vakti gelmeyince blbl ter mi? A) Yayla insan durgun, vurdumduymaz gl gibidir.
ter gider bir gzleri srmeli... B) Btn masallar yaylann koynunda byd.
Bu dizelerde aadaki uyak trlerinden hangisi kulla- C) Yaylann sesi yank, trks ackldr.
nlmtr? D) Islak tavandan ieriye sinirli bir k szld.
A) Yarm B) Tam C) Zengin E) Oynak sular yalnn alt katna misafirdir.
D) Tun E) Cinasl
17. Garip yiit yrin anar elenir

Sensiz yola gitmem, yolum balanr
Yukardaki dizelerde koyu yazlan sesler hangi tr uyak
14. lrsem yazktr sana kanmadan saylr?
Bu dizeler aadakilerden hangisiyle tamamlanrsa A) Cinasl B) Redif C) Yarm
farkl bir uyak ortaya kar?
D) Tam E) Tun
A) Kollarn boynumda halkalanmadan
B) Bir gnm gemiyor seni anmadan
C) Derdine katlandm hi usanmadan
D) Diyorlar: "Kl olmaz, ate yanmadan
E) Denizler durulmaz dalgalanmadan 18. Aadakilerden hangisi edebi metinlerin nitelikleri ara-
snda yer almaz?
A) Duygu, dnce ve hayalleri i ie yanstmak

B) Yazld dnemin edebi zelliklerini yanstmak
C) Okuyucuya, genel bir konuda bilgi vermek
D) Dilin iirsel ilevde (edebi) kullanlmas
E) Eseri oluturan yazarn bak asn yanstmas
15. Keklii bakladm,
Tyn saakladm.
Yari koynumda sandm,
Yast kucakladm.
Bu drtlkte kullanlan uyak tr aadakilerden han-
gisinde vardr? 19. Al entarim aslsn
Dmeleri baslsn
A) Sdn yapra narindir narin
erim yanyor darm serin oktan beri grmyom
B) Gkyz bir sonsuz ryadan deniz Kara gzlm naslsn?

Onunla besleniyor tm dlerimiz Bu dizeler iin aadakilerden hangisi sylenemez?
C) Orhan zamanndan kalma bir duvar A) Kafiyeleni biimi aaxa biimindedir.
Onunla bir yata ihtiyar nar
B) Nazm birimi drtlktr.
D) Dadalolum yarn kavga kurulur
C) I. ve II. dizeler arasnda tun kafiye kullanlmtr.
ter tfek davlumbazlar vurulur
D) Halk edebiyat geleneiyle sylenmitir.
E) Hasret yakt beni, barm kz oldu
Demedi rdm, dedim sz oldu E) Tekrir sanat kullanlmtr.

Tarama
20. I. Gemiin herhangi bir blm anlatlabilir. 23. Aadakilerin hangisinde dierlerinden farkl bir uyak
II. Herhangi bir yer betimlenebilir. vardr?
III. nsan ilikilerinin herhangi bir yn irdelenebilir. A) Garip, gzel sonra mahzun
IV. nsan ruhunun herhangi bir durumu zmlenebilir. Bir trk ki gaml, senin ruhun
Numaralanm cmlelerle aadaki bilim dallar ele- B) Yrimin gzleri vermiyor huzur
tirildiinde hangisi bota kalr? Kalp yalnz onlarn ydyla vurur
A) Psikoloji B) Corafya C) Felsefe C) Hasret yakt beni, barm kz oldu

Demedi rdm, dedim sz oldu
D) Tarih E) Sosyoloji
D) Bamda bir kara bulut, kara duman
Yelim yaman, yolum yaman, hlim yaman
E) Bin bir iek aarken ormanlarnda yer yer
Salarn tararm krfezinde perdeler
24. Aadaki dizelerin hangisinde redif yoktur?

21. Gzlerin mavi mine,
Vuruldum peremine A) Hi kalmad asla at tutanm
Sra ile kol stne yatanm
dizelerinde alt izili sesler aadaki uyak trlerinden
hangisine rnektir? B) Kara haber tipi eser savrulur
Bir yanarda gibi iim kavrulur
A) Tun B) Tam C) Cinasl
C) Bir sarsnt Uyandm uzun sren uykudan
D) Redif E) Sarmal uyak
Geiyordu araba yola benzer bir sudan
D) Gk sar, toprak sar, plak aalar sar
Arkada zincirlenen Toros Dalar
E) Dn, nasl kurulmu, i ie bu iklimler
Nasl kaynatrlm sesler, renkler, hacimler
22. Her ala ilgili yaptn kendine zg bir mant olduu g-

rn, prensip olarak kabul etmek gerekmektedir. Yani
sanatn varlk nedeni, hibir zaman ayn kalmaz diyenleri
burada onaylamak gerei vardr. amzn byk mimar
Wright da: Mimaride her proje, kendine zg bir geliim 25. nsanla anlamsz oyuncaklar sunduumuz o parlak nu-
yasasna sahiptir diyor. Byle olunca, sanatta deimez tuklar, sonbaharn kuru yapraklar arasnda uurlayan sisli
deerlerin bulunmad gerei ortaya kmaktadr. Zaten rzgr gibi can skcdr.
sanat tarihindeki yapt eitliliinin nedeni de budur. Bu cmlede birbirine benzetilenler aadakilerden
Bu parada anlatlanlar aadakilerden hangisiyle ili- hangileridir?
kilendirilebilir? A) Oyuncaklar rzgr B) Nutuklar rzgr
A) Gelenek B) Balam C) Tema C) Yapraklar nutuklar D) Nutuklar sis
D) Gereklik E) mge E) Can oyuncak

Tarama
26. Sanat, doas gerei, hayattan ve gereklikten hareket 29. Garipe garipe ter
eder fakat onu aynen aktarmayp stne bir tutam duygu, Kzlzn sereleri
bir fiske hayal, bir rya dolusu da bilinalt serpeleyerek ya-
Yiide elence yeter
paylatrma ileminden geirir. Ham gerek halinde kalan
hibir metinin edebiyatla alakas olamaz; byle metinler ya Ala szn srmeleri
gazete haberidir ya da mahkeme tutana, ya laboratuvar Bu drtln kafiye tr ve kafiyeleni sistemi aa-
kayddr ya da tarihten bir yaprak. dakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
Bu parada edebi metnin hangi zellii vurgulanmakta- A) Tam dz B) Yarm sarma
dr?
C) Tun rk D) Yarm apraz
A) Bir sosyal gereklikten kaynaklanmas E) Zengin dz
B) Gerekten uzak, hayal rn olmas
C) Dile dayal bir rn olmas
D) Gerekliin yeniden kurgulanmas
E) reticilikten uzak olmas
30. Sen savaa girince mzrakla, okla, yayla

Karna kt dman elikten bir alayla
27. ---- sadece duyulara dayanrken, ---- duyularla duygularn Sen topun donanmayla, tfein bataryayla
birletii bir alglama ve ifade etme biimidir. Neferin ordularla boy lt yersin
Bu cmlede bo braklan yerlere srasyla aadaki- Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kulla-
lerden hangileri getirilmelidir? nlmtr?
A) Resim mzik B) Bilim sanat A) Tebih B) Tenasp C) Kinaye

C) Teknik estetik D) Uygarlk kltr D) Tezat E) Telmih
E) Roman iir
31. Sevdiim cnm yolunda hk ile yeksn olduum

28. Aadakilerin hangisinde zengin kafiye vardr?
yddir k nz ile seyrna kurbn olduum
A) Yaamak zevki nedir bilmez lmden korkan Ey benim aknda blbl gibi nln olduum
Gr bir imanla damarlarda ateten bir kan yddir k nz ile seyrna kurbn olduum
B) Ruhumu eritip de bir kalpta dondurmular Bu dizelerle ilgili olarak aada belirtilenlerden hangi-
Onu stanbul diye topraa kondurmular si yanltr?
C) Geni kanatlar bolukta simsiyah alan
Ve arkasnda gne domayan byk kapdan A) Zengin uyak kullanlmtr.
D) Geince balayacak bitmeyen skunlu gece B) "aaaa" biiminde uyaklanmtr.

Gurba kar bu son bahelerde keyfince C) Divan edebiyat zihniyetini yanstr.
E) Ya evk iinde harap ol, ya ak iinde gnl D) Redif kullanlmamtr.
Ya lle amaktr gsmzde yahut gl E) Yaln bir sylenii yoktur.

Tarama
32. Aadaki dizelerin hangisinde "yarm uyak" vardr? 35. Aadaki uyak dizililerinden hangisi mni tipindedir?
A) afak gibi dodun, gne sandm A) aabb B) abba C) abab
yle bir sndm ki iten yandm D) aaxa E) axaa
B) midim yllarn seline dt
Sann en titrek teline dt
C) Ak var derlerdi onlara inanmazdm
Sevda trklerine asla kanmazdm
D) Sevgilim kapm ald aydnlk 36. Ya glgeyiz, bizimdir asl, fasl olmayan u yz;
Baygn gzlerimi ald aydnlk Ya yldrmdr ismimiz, patrtyz, grltyz
E) Midemize gre yemek seilmiyor Bu dizelerde kullanlan kafiye tr aadakilerden
Srtmza gre mintan biilmiyor hangisidir?
A) Tam B) Zengin C) Yarm
D) apraz E) Tun
33. Sanat, ele ald bir zneyi, kendi nesnesi haline getirir
ve bunu yaparken de onun varln tamamen silmez ama
ylesine znelletirir ki ortaya kan eser, aslnn sadece
yapay bir yansmasn tayan bambaka, yepyeni bir ey
37. Ateten kzaran bir gl arar da
olur.
Gezer badan baa oban emesi
dakilerden hangisidir? Bu dizelerde kullanlan sz sanatlar aadaki see-
neklerin hangisinde doru olarak verilmitir?
A) Biricik oluu
A) Tebih / Tehis
B) Yapay oluu
B) Tariz / Kinaye
C) Gerei deitirmesi
C) Mbalaa / stiare
D) nsan eliyle ortaya konuluu
D) Hsn-i talil / Tehis
E) Yoruma ak oluu
E) Tezat / Tevriye
34. Her sanat eserinde bir mana ve ekil vardr. Eserin syle-
38. Deniz ate hlyalar iinde yand, yand.
mek istedii eyi sanatnn hayatndan ve sosyal evresin-
den daha iyi ne anlatabilir. Sanat szc snrlar nemli Bir yelkenli geerken rpererek uyand.
bir tartma oluturmayacak ekilde belirlenmi bir sanat Aadakilerin hangisi bu dizelerdeki uyak tryle
alannda ve o alana zg olarak yaplan kimi ilemleri ve ayndr?
elde edilen kimi estetik rnleri tanmlamak iin de kullan-
A) u Boaz harbi nedir? Var m ki dnyada ei?
lr. yleyse sanat eserini anlamak iin, sanatnn hayatn
En kesif ordularn ykleniyor drd bei
ve yaad dnemi de bilmek gerekmektedir.
B) Bedestenler bo, u kalmam, bu kalmam
Bu parada vurgulanmak istenen ey aadakilerden
Pazara den gllerde koku kalmam
hangisidir?
C) Sen srmeden safasn hakkiyle bir gnn
A) Edebiyat ve gereklik Bilsen ki en gzel a gemekte mrnn
B) Metin ve kurgu D) Bir sz dedi canan ki kermet var iinde
C) Sanat ve gelenek Dn geceye dair bir iret var iinde
D) iir ve zgnlk E) Ben o szlerle gnl vermeliyim sevgilime
E) Metin ve zihniyet Baldr nk dilim gnlme gnlm diline

Tarama
39. Para para olsun param alan 42. Rzgr eser, dallarnz atr
Kimi gerek dedi kimisi yalan Kularnz birbiriyle tr
mrmde grmedim ben byle plan ren yerler bu bayramda pek r
Kap kitli, czdan cepte, para yok. Smbl niin yasl bakr dalar
Yukardaki drtln uyak tr iin aadaki bilgiler- Bu drtlkte kullanlan en belirgin sz sanat aada-
den hangisi dorudur? kilerden hangisidir?
A) Tam uyak B) Zengin uyak C) Tun uyak A) Tezat B) Tebih C) Tehis
D) Dz uyak E) Ek redifli uyak D) ntak E) Telmih
40. Yel eser dal salnr, 43. Aadaki gzel sanatlardan hangisi bir ynyle
dierlerinden farkldr?
Kudretten ney alnr.
A) Tiyatro B) Sinema C) Bale
Benim yarim pek kskan,
Gle baksam alnr. D) Resim E) Opera
Bu iir iin aadakilerden hangisi sylenemez?

B) Divan edebiyat rndr
C) Uyak aaxa biimindedir.
D) Konusuna gre liriktir.
E) lk iki dizenin konuyla ilgisi yoktur.
44. Gece gndz bir visale ermedim

Blbl olup gonca gln dermedim
Bu cefalar nedir ben de bilmedim
Var m ki bir zlim senden ziyade
Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi syle-
nemez?
41. ---- metin, eserde ilenen dnyann bire bir d dnyay
anlatmamas, anlatlanlarn sadece metin dzeyinde var A) Halk edebiyat geleneiyle yazlmtr.
olmas demektir.
B) Redif kullanlmamtr.
Bu parann bana aadakilerden hangisi getirilmeli-
dir? C) stifham sanat vardr.
A) Felsefi B) Bilimsel C) Kurmaca D) lk dizede tam uyak kullanlmtr.
D) retici E) Nesnel E) Tenasp sanat vardr.

Tarama
45. Bizim mahalle de stanbulun kenar demek 48. Aadaki dizelerin hangisinde imgeye bavurulma-
Sokaklarnda gezilmez ki yzme bilmeyerek mtr?
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kul- A) nsan bu, su misali, kvrm kvrm akar ya
lanlmtr? Bir yanda akan benim, br yanda Sakarya
A) Tebih B) Ad aktarmas C) stiare B) Su iner yokulardan, hep basamak basamak
D) Mbalaa E) Kinaye Benimse aln yazm, yokularda susamak
C) Feryd brak, kendine gel, nk zaman dar
Ura ki: telfi edecek bunca zarar var
D) Her ey akar, su, tarih, yldz, insan ve fikir
Oluklar ift; birinden nur akar birinden kir
E) Rengimize baksnlar, kandan ve amurdanz
Akrebin kskacnda yourmu bizi kader
46. Yedi tepe stnde zaman bir gergef iler

49. Aadaki dizelerin hangisinde tebih sanat kullanl-
Yedi renk, yedi sesten saysz beliriler
mtr?
Eyp ksz, Kadky ssl, Moda kurumlu
Adada rzgr, uan eteklerden sorumlu A) Akam getiren sesleri dinle
Dinle de gnlm alver gitsin
Bu dizelerde aadaki seeneklerde verilenlerden
hangisi kiiletirilmemitir? B) Salarmdan tutup kor gzlerinle
Yal gzlerime dalver gitsin
A) Moda B) Zaman C) Eyp
C) Gnele kye in, beni brak da
D) Rzgr E) Renk Kle kle kaybol rakta
D) Bu yolu dnerken arkana bak da
Kede bir lahza kalver gitsin
E) midim yllarn seline dt
Sann en titrek teline dt
47. Aadaki dizelerin hangisinde tezat sanat kullanlma- 50. Bana tl gibi ince
mtr? Bir hlya verir mangal
A) Bahtm karaysa da alnm ak benim Kllerini deince
Kimselere ktlm yok benim Titrer, rperir mangal
B) Boaz gm bir mangal, kaynatr serinlii; Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi
amlca'da, yerdedir gklerin derinlii. sylenemez?
C) Hayattan canl lm, gnahtan baskn rahmet;
A) apraz kafiye dzeniyle yazlmtr.
Beyolu tepinirken alar Karacaahmet
B) Tebih sanat kullanlmtr.
D) Glmek gl yzlye yarar daim
Alamak benim payma der hep C) Kafiye dzeni abab biimindedir.
E) lrsn... Kapanr yollar geriye D) Tehis sanat vardr.

Varlmaz hayale iaret diye E) mge kullanlmamtr.
26. D 27. B 28. A 29. D 30. B 31. D 32. E 33. A 34. C 35. D 36. E 37. D 38. A 39. B 40. B 41. C 42. C 43. D 44. B 45. C 46. E 47. E 48. C 49. E 50. E
Cevaplar
9. D 10. C 11. C 12. E 13. A 14. B 15. A 16. A 17. B 18. C 19. E 20. C 21. A 22. A 23. D 24. D 25. B 8. A 7. B 6. C 5. B 4. A 3. D 2. C 1. A


iir Dili 05
hhR DL rnek1:
Ne sabah greyim, ne sabah grneyim
Sz Sanatlar
Gndzler size kalsn, verin karanlklar
11. Tevriye
Islak bir yorgan gibi, smsk brneyim
hh ki anlama gelebilen bir sz, yakn anlamn gstererek uzak
rtn, stme rtn, serin karanlklar
anlamn da dndrecek biimde kullanlmasdr.
Bu drtln son dizesinde serin szc hem "sermek"
hem de "serinlik" anlamlarna gelecek ekilde kullanlarak
Rzgr krd dalm ellerin gnah ne
sanat yaplmtr.
Ben yitirdim yrimi yollarn gnah ne
Aadaki dizelerin hangisinde bu dizedekine benzer
bir sz sanat kullanlmtr?
Szcn akla ilk gelen anlam: insan eli
A) Ulusun, korkma nasl byle bir iman boar
airin kastettii anlam: yabanc
Medeniyet dediin tek dii kalm canavar.
B) mrmde zararsz gnm bilmem
Bir buse mi bir gl m verirsin dedi gnlm
Her senede yz milyonluk krm var
Bir nim tebessmle o afet glverdi C) Dindirmez anladm bunu hibir gzel ky;
Bir bitmeyen susuzlua benzer bu ary.
D) Sonsuz ufuktan h o ne cokun geliti o!
Szcn akla ilk gelen anlam: gl vermek
Birden nasl toparlanarak kkremiti o!
airin kast ettii anlam: glmseyivermek E) Gittim o son diyara ki serhaddidir yerin,
Hl dilimdedir tuzu engin denizlerin!
Dedim dilber niin sararp soldun
Soru kknde kullanlan drtlkte "serin" szcyle tevriye yaplmtr. A se-

Dedi ekticeim dil yarasdr
eneinde geen "ulusun" kelimesi hem "ulumak" hem de "ulu olmak" biim-
lerinde anlalabileceinden burada tevriye sanat kullanlmtr. Dier see-
Her eyden geerim dostlar gzm krpmadan
neklerde byle bir durum yoktur.
Lakin bu aydan gemememi istemeyin benden

Sorusu
retmen
Hem kinayede hem de tevriyede dizelerin iki anlam da d-

nlyor. Bu ikisini birbirinden nasl ayrabiliriz.
Kinayede dnlen anlamlarn biri mecazdr. Tevriyede iki anlam
da gereklidir.

12. Tecahlirif rnek2:

hh Bilinen bir gerein, bilinmiyor gibi sylenmesidir. Aadaki dizelerin hangisinin sonunda verilen sz sa-
nat dize ile ilgili deildir?
hh Genelde bir soru cmlesi eklinde olur.
A) Gitmek istediin yer Kzldeniz'se glm
Git yleyse Musa'nn iziydi terk ettiin (Telmih)
Ne dklm ak gerdann stne
B) Aldatlan talarn bile kanar yrei
Kakl mdr zlf mdr tel midir Krlr bir geminin en muhteem direi (stiare)
C) Yllar var ben onu hi unutmadm
O beni sorar m hatrlar m ki (stifham)
Gz grd, gnl sevdi seni ey yz mhm
D) O muhteem cazibe yldzlar deliyor
Kurban olam, var m bunda benim gnahm Knal salarndan kahkahalar geliyor (Tehis)
E) Hayalin, tkenmeyen ekmeimdi, suyumdu
Sensizlik, ylanlarn kvrand kuyumdu (Tecahlirif)
Bu eller miydi masallar arasndan
Ryalara uzattm bu eller miydi. A seeneinde, telmih sanat yaplm, Hz. Musa'nn, asasyla Kzldeniz'i yar-
d hadiseye iaret edilmitir.
Arzu dolu, yaamak dolu, B seeneinde, "aldatlan talar ve onlarn yreklerinin kanamas sz ile in-
san kastadildiinden istiare sanat yaplmtr.
Bu eller miydi resimleri tutarken uyuyan. C seeneinde, sorulan sorulara bir cevap beklemek kastyla sorulduundan
istifham sanat yaplmtr.
akaklarma kar m yad ne var? D seeneinde, salardan kahkahalarn geldii sylenerek tehis sanat yapl-
mtr.
Benim mi Allah'm bu izgili yz E seeneinde, "sevgilinin hayali ekmee ve suya, sensizlik ise kuyuya ben-
zetilerek tebih sanat yaplmtr. E'de bilmezden gelme durumu sz konusu
deildir.
Bilmiyorum dnen kubbe mi su rengindedir
Yoksa gzyalarm m gkyzn kaplamtr

13. stifham
Evvel bahar yaz aylar gelende
hh Anlatlan duyguyu daha gl vermek iin soru sorulmasdr.
Akar boz bulank neden dereler
Ancak bu soruya cevap beklenmez.
Bana kara diyen dilber
Gzlerin kara deil mi? Nur yaan geceler, gndzler nerde
Nee paylatm kszler nerde
Dost yollar, dost yzler, dost evler nerde
Huzura erdiim bayramlar hani?
Yllar var ben onu hi unutmadm
O beni sorar m hatrlar m ki?

Sorusu
retmen
ou rnekte "tecahliarif" le "istifham" i iedir. Byle bir

soru gelirse nasl ayrabiliriz?
Bir soruda bu iki sz sanat cevap oluturacaksa ayn anda see-
neklerde olmaz.

Bsbtn silinip gitti mi adm? Sen yoksun hibir ey yok
Gnein rengi
Gnlnn vefas bu kadar m ki?
Austos yldzlarnn scakl
Ne istedin ki benden yetiyordum ben bana?
Karanfil kokusu
Sen mit vermeseydin tutulur muydum sana?

Ey oban baktan keskin sesinle
Delinmi, deilmi aldn kaval

rnek3:
Aadaki dizelerin hangisinde ayra iinde verilen sa- Dedim dilber yanaklarn kzarm
nat yoktur?
Dedi iek taktk gl yarasdr
A) Bizden evvel buraya inen drt arkada
Selamn geiyor besbelli
Kurmutular tutuan ocaa kar bada
(Mrsel mecaz) Yeerdi telgraf direkleri
B) Karlar etraf beyaz bir karanla gmd Seneler sonras, ormanndan ayr
Kar deil, gkyznden yaan beyaz lmd (Tezat)
C) Sard katil gece dnyay siyah bir kefene
Bir emel yldz gz krpyor ancak aradan (Tehis)
D) yle bir boandn ki le benzer mrme
Bir Nuh tufan oldu, sel deil, saanak deil (Telmih)
E) iziyorum havaya dnyam bir iekle
Ve hayran bakyorum bu rya gibi ekle (stifham)
rnek4:
Seni seyr etmek iin reh-gzer-i glende
A, B, C, D seeneklerinden verilenlerle parantez iindeki sanat uyumaktadr.
E seeneinde herhangi bir soru sorulmadndan cevabn istifham olma ki cnibde durur serv-i hrman saf saf
olasl yoktur. Bu dizelede istiare ve tebih sanatlar kullanlmtr.
(Nazla salnan serviler, gl bahesinin yolunda seni seyret-

mek iin iki yanda saf saf durur.)
Bu dizelerde yer verilen sanat aadakilerden hangi-

14. Hsnitalil (Gzel Nedene Balama)
sidir?
hh Herhangi bir olayn, asl gerekleme nedeninin dnda ha- A) Hsnitalil B) Tezat C) Tevriye
yali ve gzel bir nedene balanmasdr. D) Cinas E) Mecaz- Mrsel
hh Genellikle doa olay bir gzel nedene balanr. rnein,

Yolun iki yannda servilerin dikili durular tabi bir olaydr. Bunun baka bir
gnein domas, yldzlarn parlamas, yamurun yamas, sebebi yoktur. Ancak air gzel bir hayal meydana getirmek iin, onlarn sra
sra durularn gelen sevgiliyi seyretmek iin bekledikleri eklinde yorumla-
karn beyaz olmas... maktadr.

Bu harmann gelir sonu, kaptrn gider ayak

rnek5:
Aadaki dizelerin hangisinde hsnitalil sanat kulla- Yarn bakarsnz sner, bugn trdayan ocak
nlmamtr?
Bugn mideler kavi, bugnk orbalar scak
A) Sen gittin yaslara brnd cihan
Soluyor dallarda gl dertli dertli Attrn, tktrn, kap kap, anak anak
B) Toprak bir baknla kzl renge brnd
Yldzlar lfet iin gndz grnd Yiyin efendiler, yiyin; bu hn- pr neva sizin
C) Akam bile ehre erkenden kt
Sen gittin sevgilim dzen deiti Aferin olum Ahmet,
D) Ey bahar hasretiyle sararp solan iek

Bu yolda devam et!
Gnlne o gnlerin zlemi dolan iek
E) Akam, sihirli tablo; gzlerim kamayor Herifolu Sen Mielde koyuvermi sakal
Akam, periler gibi ufuklarda yayor
Neylesin bizim ky,
A seeneinde, gllerin solmas sevgilinin gidiine
B seeneinde, kilin krmzya dntrd topran rengini sevgilinin bak- Nitsin Mahmut Makal.
na
C seeneinde, gllerin ksalmas sevgilinin gidiine
D seeneinde, solan iein bu durumu bahara zlem duymasna balanarak
hsnitalil yaplmtr.
E seeneinde, akam sihirli bir tabloya benzetilerek tebih yaplmtr.
rnek6:
Her nere gidersen eyle talan,
15. Tariz (Dokundurma)
yle yap ki alatasn gleni,
hh Eletirmek, alay etmek, dalga gemek gibi amalarla bir s- Bir saatte syle yz bin yalan,
El, bir doru sz sylerse inanma.

zn, tam tersini kastederek sylenmesidir.
Bu drtlkteki en belirgin edebi sanat, aadakilerden
kat dzen geip gitmeden hangisidir?
Her ocakta - be bayku tmeden A) Telmih B) Tariz C) Hsnitalil

abuk ' Devlet mal deniz' bitmeden
D) Tebih E) Tevriye
Drtlkte yalanc, sahtekar, vurguncu vs. insanlarla alay edilmektedir. Bu alay

Domaya gayret et, domaya bebek
dorudan yaplmayp sylenen szlerin tam tersinin anlalmasn ima eden
Sonra ge kalrsn yamaya bebek tariz sanatyla yaplmtr.

16. Terdit (Beklenmezlik) rnek7:

hh Okuyucuda aknlk uyandrmak iin szn beklenmedik bir Safahat'mda, evet iir arayan hi bulunmaz. Yalnz bir yeri
hakknda "Hazin ite bu!" der.
sonuca balanmasdr.
Kfe?
Yok.
En ar ii benim Kahve?
Hayr.
Gn yirmi drt saat
Hasta
seni dnyorum Deil.
Hangisi ya?
buuk nazma gmlm koca bir mr- heder!
Grnce uzanm yar kucana
Mehmet Akif Ersoy
Boynunu dolam zlf bana
(Bu parada okuyucu, Safahat'ta hazin olann iirlerden biri
Kurunu kahpeye atacana olacan dnrken terdit sanatna ba vurarak beklen-
meyen bir cevap veriliyor: aire gre, eserinin hazin olan
Kendine evirdin aman be Ali yan, buuk iir iin koca bir mrn ziyan edilmesiymi.)
Aadakilerden hangisinde buna benzer bir kullanm
sz konusudur?
Vaktiyle yazdm gibi
A) Mesele u ki
Uzayacaa benzer Bursa eyi, Bursa gzel.
Bursa iin destan yazlr,
Tututuumuz lades. Bursa iin ineyle kuyu kazlar;
Fakat yalan
Bak, ka sene geti: B) im gcm budur benim,
Gkyzn boyarm her sabah,
Aldatamadn beni Hepiniz uykudayken.
Uyanr bakarsnz ki mavi.
lm karde! C) Bilmezdim arklarn bu kadar gzel,
Kelimelerinse kifayetsiz olduunu
Bu derde dmeden nce.
Bir yer var, bilmiyorum;
Ben ki her akam yatamda
Her eyi sylemek mmkn;
Epeyce yaklamm duyuyorum;
Onu dnyorum Anlatamyorum
D) Yiit harmanlar, ynaklar,
Onu sevdiim mddete Kurulmu etin dalarnda vatanlarn.
Dize getirilmi haydutlar,
Yatam seveceim Haynlar, amana gelmi,
Yetim hakk sorulmu,
Hesap grlm.
Derdim bu
E) Kktm, kcktm,
Oltay attm denize;
Bir verdi balklar,
Denizi grdm
A seeneinde Bursa ile ilgili iyi eyler syledikten sonra iirin sonunda beklen-
medik bir ekilde btn bunlarn yalan olduu sylenmitir.
Cevap: A

17. Tekrir air ilk msrada yle bir dnem gelir ki dnyada insanlar ve cin-
ler kalmaz.dedikten sonra sylediinin eksik olduunun farkna
hh Bir kelime ya da kelime grubunun sk tekrarlanmasdr. varp ikinci msrada bu sznden dnerek Dnya da kalmaz.
demektedir.
Resmine baktm gzel kz, gen kz
Pimanlm gnlmdeki isyana ar bast
Unuttum, unuttum, unuttum seni
Eski bir albmde durursun yalnz Ne yapaym,balanmam istemeye yzm yok
Unuttum, unuttum, unuttum seni

Ne dedim, tvbeler olsun, bu da bir kt iti
Bana deitin diyorsun

Benim zrm gnahmdan iki kat daha ok
Farkllaan sendin
Erbb- ter oalp ir azald
Sendin bana gelen maskelerle

Yok yle deil irin ancak ad kald
Sendin bana gelen sendin
19. Leff Ner

Kopar sonbahar tellerinden,
Genellikle beyitlerde, birinci dizede en az iki ey sylenip ikinci
Derinden, derinden, derinden dizede bunlar aklayan, anlamca bunlarla ilgili olan baka kav-
Biten yazla balar keder msksi. ramlarn kullanlmasdr.
Yldzlara can veren gzlerin nerde glm

18. Rc (Dnme) Baklarn bu gece neden gklerde glm
hh iirde ifade edilen duygu ve dnceden birden vazgeip

O yanaa, o dudaa, ah hele o baka talip oktur
sonra tekrar ve daha gl bir ekilde ayn duygu ve dn-
celere dnlmesidir.
Biri elma, biri kiraz,biri sinemde oktur
hh Genellikle yok yok,yle deil , yanl syledim vs. ifa-
delerden yararlanlr.
Sakn bir sz syleme... Yzme bakma sakn
Zamn gelir ki cihn ire ins cn kalmaz

Degil degil yalnz ins cncihn kalmaz Sesini duyan olur, sana gz koyan olur

rnek8: 21. Cinas
Aadaki dizelerin hangisinde Leff ner sanat kul- hh Anlamlar farkl szler arasndaki yazl ve syleyi benzer-
lanlmtr?
liidir.
A) Gzden uzak den gnl gzeli
h kim mrm cihan mlkinde cnansuz geer
Unutma bizleri sadakat eyle
B) Vefaszlk etme yakmaz sana Ben cihan mlkin niderem nki cn ansuz geer
Gzelce hizmet et yola erkana
Kirlenen u kalbimi yalnzca canan ykar
C) Yaman komu yaman avrat, yaman at
Birinden g, birin boa, birin sat Yklan burlarm yaparm, felek ykar
D) Knamayn bizi Hakk' sevenler
Yamur yamaynca sel uyanr m ah verdi, filiz srd sinemde yara dal
E) Gnl goncasn gelip derdiler u cihanda glmedim yaradan yaradal

Rakiplerim muradna erdiler.
C seeneinde verilen dizeyi inceleyelim. rnek9:

Yaman komu, yaman avrat, yaman at
I.
Birinden g, birin boa, birin sat
Anlamca birbiriyle ilikili szckler ok iaretiyle gsterilmitir. Byle balar
Yr ban byle balar
Ku umaz kervan gemez
Yklsn byle balar
II.
Bir Yusuf'um ya zindandan al beni
20. Tedric
Ya azat et esaretten sal beni
Merhamet et ldrr bu hl beni
hh Kavramlarn derece derece azalan veya oalan bir srayla
Ge olmadan feryadma bak da gel
sylenmesidir.
Bu drtlklerde srasyla aadaki sz sanatlarndan
Kolordular, tmenler ve tugaylar hep birlik hangileri vardr?
Alaylar ve taburlarda ahlanyor yiitlik A) Hsnitalil - Tecahliarif

Topyekn bir ordunun tek emeli ehitlik B) Mecazmrsel - Kinaye
C) Telmih - Tehis
Evin bana uzak, semtin yabanc, ehrinse dman
D) Cinas - Telmih
h aknla kor olan kalbim imdi nasl da piman E) stifham - Tebih
raklktan kalfala en son da ustala lk drtlkte "balar" kelimesiyle cinas yaplmtr.

kinci drtlkte "Hz. Yusuf'un zindana atlmas olay hatrlatlarak telmih ya-
Getim lakin tutuldum en sonunda hastala plmtr.

22. rsal-i Mesel 23. Nid

hh Sylenen dncenin inandrclnn artmas veya pekitiril-
hh iirde duygu ve heyecanlarn hissettirilmesi iin ou kez ey,
mesi iin atasz veya o deerde bir sz sylenmesidir.
ay, hey, behey gibi nlemlerin kullanlmasdr.
Tut atalar szn kalbi selim ol
Gnlden gnle yol var demiler Ey srden arkaya kalm yiit

Gider yavuzluun tab' halim ol Arkadan gitti, haydi sen de git
Sert sirke kpne zarar, demiler Bak ne diyor cedd-i ehidin iit
Haydi git evladm, uurlar ola

Aldanma cihann sakn varna
Dmeye gr onun ah- zarna

Behey ala gzl dilber
Bugnk iini koyma yarna
Vaktin geer demedim mi
Yar ykld gn tozar demiler
Gzlerin olmu harami
oktur bu lemde boa yelenler Beller keser demedim mi
Kande bilenler ile bilmeyenler
Eskiden adettir dadan gelenler Ay olan yiit misin
Bada olanlar kovar, demiler Dalarda geyik misin
Selam verdim almadn

Gne balk ilen svanmaz, ey dil
Allahtan byk msn
Bi-zeban da olsa bellidir kamil
Kendden gayruyu beenmez cahil

24. Seci
Kendi alar kendi oynar, demiler
Bir gnm gemiyor seni anmadan hh Dzyazda blm sonlarnn kafiyelendirilmesidir.
Derdine katlandm hi usanmadan hh Divan edebiyat nesrinde sanat gstermek iin kullanlmtr.
Diyorlar:"Kl olmaz ate yanmadan

lh! iman binasn yle muhkem eyle ki sarsar- vesvese-i ey-
Denizler durulmaz dalgalanmadan" tndanmtezelzil olmaya ve slm kaidesini yle mstahkem

eyle ki mancnk-i ibls-i fettndan bir zerre mtehalhil olmaya.
Deve boynuz arar, kulaktan olur. Sinan Paa
Tamahkr davranr, sknt bulur. Ey gzlerin nuru, gnllerin srru; bamzn tc,dil ehlinin
Gz a olann karn tok olmaz. mrc "
nsann gzn toprak doyurur. "lhi, kabul senden, ret senden; ifa senden, dert senden. lhi,
iman verdin, daim eyle; ihsan verdin, kaim eyle.

rnek10: rnek12:
Aadaki dizelerin hangisinde, ayra iinde verilen sa- Yln ilk kar yad
nat yoktur? yice ksald gnler
A) Yeni bir lkede yem vermek iin atlarna llerimiz r m ki?
Nice bin atl kaplmt fetih rzgrna (Hsntalil)
Bu dizelerde grlen sz sanat aadakilerden han-
B) ok zahmet ektik, sonuda ayamz dze bast
Yllar boyu arad o mbarek ize bast (Mbalaa) gisinde vardr?
C) uh irin'ler yznden da delen Ferhat'lar A) nsan dedikleri hep bir soyumu

Aslhan'lardan yanan k Kerem'ler grmz (Telmih)
Kudret lsnde hep bir boymu
D) Ben de grdm gnein doarken battn
Gnl kimi sever gzel oymu
Esrarl bir bakn gnl kapattn (Tezat)
Sen Hak'tan dilein al karagzlm
E) Bir bak vard hani Sevdann
Kavak yelleri gibi uzun uzun (Tebih) B) Bilmem ki nerede bu gizli bahar
Nereden bu tr alyor rzgr
Herhangi bir eyi olduundan az ya da fazla gsterme sanatna mbalaa de-
nir. B seeneinde byle bir durum yok. Bu seenekte lk dizede ayan dze
klimler dnda bir iklim mi var
basmas hem rahata ermek hem de dz bir yolda yrr duruma gelmek anla- Ne fecir bir ey der, ne afak syler
mna gelebileceinden kinaye kullanlmtr.
C) Ben garibim, dehlizlerde yatarm
Arkadatr bana btn kayglar
rnek11:
Gurbet sokanda hzn satarm
Aadaki dizelerin hangisinde bir sz sanat yoktur?
Hzndr iimde sesler, duygular
A) Yeil rdek gibi daldm gllere D) Gzel de irkin de bo bu dnyada
Sen drdn beni dilden dillere
Doarm, byrm, viran olurmu
B) Tam otlarn sarard zamanlar
Yere yzkoyun uzanyorum Sevda denen yangn meer sonunda
C) Sa elinde sar akik Gzyalaryla dolu hicran olurmu

Zlf gerdana dkk E) Blerek uykunu ryalarna
D) Salarn uuuyor rzgrda
O kucak dolusu hlyalarna
Her telinde ayr bir kalp arpyor
Gece gndz uup ryalarna
E) Aclarm, aclarm benim
iee durmu badem aac Konmak istiyorum konamyorum
A seeneinde benzetme sanat (yeil rdek gibi) vardr.

llerde verilen dizelerde tecahlirif sanat vardr. B seeneinde sanat
C seeneinde ad aktarmas (sar akik denmi sar akik yzk kastedilmi) var-
dr. gizli bir baharn olamayacan, rzgarn tr kokusunu aalardan ieklerden
D seeneinde istiare (salarn uumas) vardr. aldn ve var olan iklimin dnda baka bir iklimin olamayacan bildii hal-
E seeneinde benzetme (aclar, iee durmu badem aacna benzetilmi) de bilmezden gelmitir.
vardr.
B seeneinde sz sanat kullanlmamtr.

rnek13: rnek14:
I. I.
Bize nisbet mi sultanm Madem oban deilsin
Adlara salnrsn Ardndaki sr ne
Yusuf misali cnm Beni yardan ayran
Sevildike anlrsn Yz koyun srne
II. II.
Bu yamur, bu yamur bu kldan ince Elif kalarn atar
pten yumuak yaan bu yamur Gamzesi sineme batar
Bu yamur, bu yamur bir gn dinince Ak elleri kalem tutar
Aynalar yzmz tanmaz olur. Yara Elif Elif diye
III. III.
Bu rzgr her vakit byle esmeyecek Sefil bayku ne gezersin bu yerde
Gkte bulut, suda yelken, dalda iek Yok mudur vatann, illerin hani
atr atr seni, tr tr bcek Ksm msn, selam m almadn
ek cierlerine bir nefes daha ek eyda blbl irin dillerin hani
IV. IV.
Yeni bir lkede yem vermek iin atlarna Uyuklayan yorgun akasyalar
Nice bin atl kaplmt fetih rzgrna Koynunda sakalayan geni bir havuz
V. stnde fskiye, mehtabn sar
Bu eller miydi masallar arasnda Rengiyle alyor, halsiz, uykusuz
Ryalara uzattm bu eller miydi Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi yok-
tur?
Bu dizelerle ilgili olarak aadaki eletirmelerden
hangisi yanltr? A) Tevriye B) Cinas C) stiare
A) I. - Telmih B) II. - Tekrir C) III. - Tenasp D) Tehis E) stifham
D) IV. - Hsnitalil E) V. - Rcu
I. drtlkte cinas
II. drtlkte istiare
A, B, C, D seeneklerindeki eletirmeler dorudur. III. drtlkte istifham
E seeneinde "Tecahlirif" sanat kullanlmtr. IV. drtlkte tehis
sanatlar kullanlmtr. Drtlklerde "tevriye" yoktur.

1. Aadaki dizelerin hangisinin sonunda verilen sz sa- 4. Aadaki dizelerin hangisinde mbalaa sanat kulla-
nat dize ile ilgili deildir? nlmtr?
A) Ben dalara meftunum sen denizlere hayran A) Bahtm karaysa da alnm ak benim
eker dalgalar seni beniyse byler orman (Leffner) Kimselere ktlm yok benim
B) Brak da sarlaym ayaklarna B) mrmde zararsz gnm bilmem
Kum gibi, kum gibi ezip geme (Tekrir) Her senede yz milyonluk krm var
C) Nerdesin, kibrit yakan cinin avucunda m C) Bugn topram da trklerim de bereketli

Yreimde korlaan demirin ucunda m (stifham) Dam, tam, ovam, obam en artk
D) O muhteem cazibe yldzlar deliyor D) Avunmalym biliyorum vefal gzlerinle

Knal salarndan kahkahalar geliyor (Tehis) Rzgr alatan salarnla yanmalym
E) Hayalin, tkenmeyen ekmeimdi, suyumdu E) Gittim o son diyra ki serhaddidir yerin

Sensizlik, ylanlarn kvrand kuyumdu (Tecahl-i rif) Hl dilimdedir tuzu engin denizlerin
2. Aadaki dizelerin hangisinde hsn-i talil sanat kul-

lanlmamtr?
A) Krlarda iekler hep boyun bkt

Aalar hznnden yapran dkt
B) Toprak bir baknla kzl renge brnd
5. Aadaki ikili dizelerin hangisinde tecahliarif sanat
Yldzlar lfet iin gndz grnd
kullanlmtr?
C) Akam bile ehre erkenden kt
Sen gittin sevgilim dzen deiti A) Gzellerde vef olmaz demek yanltr ey Bk
D) Ey bahar hasretiyle sararp solan iek Olur va'llhi bi'llhi heman yalvar grsnler
Gnlne o gnlerin zlemi dolan iek B) Her yer karanlk pr nr o mevki!
E) Dilimde sabah keyfiyle yeni bir umut trks Marib mi yoksa makber mi y Rab
Kar yam dalara, bozulmam ts C) Ben garibim, dehlizlerde yatarm
Gurbet sokanda hzn satarm
D) Gzel de irkinde bo bu dnyada
Doarm, byrm, viran olurmu
3. Gesin gnler, haftalar, E) Her yandan duyarm bir gl kokusu

Meltemler datr uzak bahelere
Aylar, mevsimler, yllar...
Zaman sanki bir rzgr
Ve bir su gibi aksn...
Sen gzlerimde bir renk
Kulaklarmda bir ses
Ve iimde bir nefes
Olarak kalacaksn... 6. Sen ey yardm sevenim, ruhumu derde saldn!
Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangileri kul- Azimli bir yrein yorgun kimyasnda m?
lanlmtr? Yalnzlm alarken glenim, nerde kaldn?
A) Rc - tedric Sevda denklemlerinin memn dnyasnda m?
B) Tecahlirif - tehis Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi yok-
C) Kinaye - tenasp tur?
D) Tedric - tenasp A) stifham B) Tariz C) Tezat

E) Tekrir - irsalimesel D) Nida E) Tehis

7. Gne doar batar, bir yldz kayar 11. Aadaki dizelerin hangisinde istifham sanatna yer
Ay hzne brnr, karalar giyer verilmitir?
O gn feryadm kainat duyar A) Azrail mi bamda glmsyor yoksa sen misin?

Ruhum sonsuzluun ilinde kalr Syle glm ruhumu saracak kefen misin?
Bu dizelerde, B) Ben ki, toprak altnda bir devim, kurtar beni
I. Tenasp Okunu ek barmdan; yand cnm, bir su ver
II. Tezat C) Bir aacn titreyen yaprana koy beni

Bir kez olsun, yaral bir stanbul say beni
III. Tekrir
D) nce hesaplarla biz bizi yerken
IV. Tehis
Ya sabah ge geldin ya akam erken
V. Mbalaa
E) Dursam bulanrdm iede, tasta
numaralanm sz sanatlarndan hangileri vardr? alayan sellerde durulan benim
A) Yalnzca I B) I. - III. C) II. ve V.
D) Yalnzca IV E) I.- II.-IV.-V.
12. En gzel, en bahtiyar, en aydnlk, en temiz
8. Eyll m sen misin bken boynumu mitler iindeyim, ok kr leceiz
Uuan yapraklar,gen kular m Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kul-

lanlmtr?
Sildirmez gzmden mr sonumu
A) Tevriye B) Tebih C) Terdit
Ey bahar, bir daha an balar m
Bu drtlkte kullanlan sz sanatlar aadaki see- D) Cinas E) rsal-i Mesel
neklerden hangisinde doru olarak verilmitir?
A) Tekrir - irsalimesel B) Rc - tariz

13. Diin mi aryor?
C) Tecahlirif - nida D) Kinaye - tedric
ek kurtul.
E) Leffner - terdit
Ban m aryor?
Bir eyree iki aspirin.
9. Bu sahillerin seslenir her yerinden
Verem misin?
Derinden derinden derinden
zlme, onun da aresi var,
Bu dizelerde kimi szckler okuyucunun dikkatini ek-
mek iin yinelenmitir. Bu durum aadaki sz sanat-
lr gidersin
larndan hangisine karlk gelir? Bu dizelerde sz beklenmedik bir sonla balanm-
tr. Bu durum aadaki sz sanatlarndan hangisiyle
A) Tekrir B) rsal-i Mesel C) Terdit
aklanabilir?
D) Telmih E) Kinaye
A) Tedric B) Mbalaa C) Rcu
D) Tecahlirif E) Terdit
10. Dinle, gl dalnda akyan ozan
Ruhumda incecik bir dala konmu
Beni bu dnyada bekleyen ezan
Syle hangi zaman, nerde okunmu 14. Gittin, da gibi byd yalnzlk
Bu drtln ilk dizesinde kullanlan sz sanatlar aa- Isszln iki ucunda imdi sen varsn
dakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? Tam ortasnda yokluun, yokluun, yokluun
Bu dizelerde kullanlan edebi sanatlar aadaki see-
A) Terdit - tedric
neklerden hangisinde doru olarak verilmitir?
B) Tariz - telmih
C) Tebih - istifham A) Tebih -tekrir B) Tariz - telmih
D) Tecahlirif - hsnitalil C) Tevriye - istifham D) Tecahlirif - hsnitalil
E) Nida - istiare E) Nida - istiare
14. A 13. E 12. C 11. A 10. C 9. A 8. C 7. E 6. B 5. B 4. B 3. D 2. E 1. E Cevaplar

1. Aadaki dizelerin hangisinin karsndaki sanat, di- 4. Aadaki dizelerin hangisinde leffner sanat kulla-
zeyle ilgili deildir? nlmtr?
A) Dur yolcu bilmeden gelip bastn A) Kurtlarla dmm daa

Bu toprak bir devrin batt yerdir (Nida) Kurt sesim ulamaz aa
B) Yllar var, ben onu hi unutmadm B) Biz iyiye iyi, gzele gzel dedik.
O beni sorar m hatrlar m ki? (istifham) Masallardan ekerdik msralar, tlbent gibi.
C) Bir gn deniz lgnd, bir oltayla balkta C) Gnlmde atetin, gzmde yatn
Kular gibi yalnz, yapayalnzdm akta (Tebih) Ne diye tututun, ne diye tatn
D) Ben isterem gnde bin tufan gele D) Mavi bir gkyzmz olsun
Derelerden oluk oluk kan gele (Mbalaa) Kanatlarmz dokunarak ualm
E) Kalbinden kalbime akan bir sesti E) Ellerim rkektir ey avc, kskn
Akam glgesinde alayan o su (Hsntalil) Yavru bir ceylandr senin yurdunda
5. Ayak baa bakar demi atalar,

Aya ba yakar demi atalar,
Ba gidince ayak payidar olmaz
Balk batan kokar demi atalar.
Bu drtlkte kullanlan sz sanat aadakilerden
2. Aadaki dizelerden hangisinde cinas sanat kullanl-
hangisidir?
mtr?
A) rsal-i mesel B) Rc C) Tedric
A) Ey civan glgesinde gklere bakan kap
D) stifham E) Leff ner
Buzlayan bir lemde kendini yakan kap
B) Dtm atelere durmaz yanarm
ip akn dolusundan kanarm
C) Vakitlerden geceyi sevdiini syleyen
6. Gne kaybolunca tepelerin ardndan
Yalan kapsndan kovduunu syleyen Yalnz kalmasn diye bu zavall k
D) Vaktidir, alayan gzlerimin iine gl!.. Akam, gelir odama kapm vurmadan
Ey kupkuru lleri cennetlere eviren gl! Kollar zifiri karanla bulak
E) Alt karde idik bindirdik ata Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi kul-
Kzlrmak varnca oldu bir hata lanlmtr?
A) Hsntalil B) stifham C) Tevriye
D) Rc E) Nida
7. Erbb- ter oalp air azald

Yok, yle deil, airin ancak ad kald
3. Kaldrn rafa yasay
(erbb- ter:airlik taslamada iinin ehli olanlar)
ekmen yokluu, tasay
Bu dizelerde air, syledii szden vazgeer gibi yapp on-
Elinizdeyken kasay
dan gl bir dnceyle ilk szyledii dnceyi daha da
Soyun beyler, soyun, soyun ileri tamtr.
Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi kul- Bu durum aadaki sz sanatlarndan hangisiyle
lanlmtr? ilikilendirilebilir?
A) Tariz B) Tehis C) rsal-i mesel A) Tedric B) Rcu C) Nida
D) Hsn-i talil E) Tedric D) Telmih E) Leff- ner

8. Deil mi Tanrnn ihsn akl kalb lisn 12. Gn getike yaram iner derine
Bir ltfu etmelidir fikr kr zikr insan Sultanm kimseyi koymam yerine
Yukarda ilk dizede kullanlan alt izili szcklerle ikinci di- Yeter ki gel, mdeyim emrine
zedekiler arasnda anlamsal bir ilgi sz konusudur. Tark gibi gemileri yak da gel
Bu durum aadaki sz sanatlarndan hangisiyle Bu drtlkte kullanlan sz sanatlar aadaki see-
aklanabilir? neklerinden hangisinde doru olarak verilmitir?
A) Leff ner B) Tecahl-i rif- C) Kinaye
A) Rc-tedric B) Telmih- istiare
D) Tenasp E) Tekrir C) Kinaye- tenasp D) Tedric- tenasp
E) Tekrir- irsal-i mesel
9. Aadakilerin hangisinde hsntalil vardr?
A) ler da gibi yld
ki gz iki eme
B) Glgesinde dinlendiim
Koca amlar yerinde mi 13. Aadaki dizelerden hangisinde tedric sanat kullanl-
C) yle bir yrekten alyordu ki mtr?
Gzyalar gl ala boyad
A) Bu slakla uzayan, dnen kvrlan yollar
D) Elbet bir devasz dertten Uykuya varm gibi grnen ylan yollar
Doan gz bir zaman alar
B) Biz bu sonsuz yollarda varyoruz, gitgide
E) Utu kularn kervan ki da ortasnda boulan bir geide
Her biri dala gider
C) ncittin, yaraladn, ldrdn glm beni
Yaayan bir lym neysesin lm beni
D) Yanmzdan geiyor ar ar kervanlar
10. Gznn nurunu sevdiim koca Sinan Bir derebeyi gibi kurulmu eski hanlar
On parma on ulu nar misali E) Ertesi gn balad gn domadan yolculuk
Her yandan ykselen Souk bir mart sabah... Buz tutuyor her soluk
Dnya durduka duracak olan
Gece kondular m ykselecekti ardndan
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisine
bavurulmutur?
A) Terdit B) Cinas C) Nida 14. Binlerce ok alyor krdmz yay iin
Yldzlar kayyor tutulan her ay iin
D) Tevriye E) rsal-i mesel
Bu beyitin ilk dizesinde kullanlan sz sanat aada-
kilerden hangisinde vardr?
11. Ey ana topra, ey Anadolu,
Ald nnde terakki yolu. A) Kopacak sanyorsun bu ip ince yerinden
Bu ipin her izgisi yaral bir dev gibi
Hamdolsun her yann bereket dolu,
B) Ne bayram misafiri, ne dn glgesiyim
Cennette bir yeil meydan gibisin
u koskoca alemde yalnzln sesiyim
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi vardr?
C) Mehul bir strabn kurbanym bolukta
A) Nida- tebih Bir bodrum katndaym, esrarl bir lolukta
B) Tevriye- tehis D) Pencereden bakarken grdm tek ey: Hzn
C) Hsntalil-istifham Farkedemedim hl n gndzn
D) Terdit- tecahl-i arif E) Bir yn krgn hayal duruyor tabamda

Eski gnlerin tad szlyor damamda
E) Tenasp- irsal-i mesel
14. E 13. C 12. B 11. A 10. A 9. C 8. A 7. B 6. A 5. A 4. C 3. A 2. D 1. E Cevaplar

1. Grz ayakl 5. Uyuamayz yollarmz ayr

Kalkan elli Sen ciercinin kedisi, ben sokak kedisi
Sancaktar olduu Senin yiyecein, kalayl kapta
Sancak tutuundan belli Benimki aslanaznda
Aadakilerden hangisinde, bu dizelerde kullanlan Sen ak ryas grrsn, ben kemik
sz sanatna benzer bir kullanm vardr? Ama seninki de kolay deil, kardeim
A) Gkler bulutlanyor, rzgr serinliyordu. Kolay deil hani

Byle kuyruk sallamak Tanrnn gn
B) Yanp tutumadan aylarca yummadm gzm.
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kul-
C) Gl yzl bir afetti ki her busesi lale
lanlmtr?
D) Yollarda kalan gzlerimin nurunu yordum.
A) Rcu B) Tehis C) Tenasp
E) Souk bir mart sabah Buz tutuyor her soluk.
D) Tariz E) Terdit
2. Saatler durunca zaman durur mu? 6. Dalara yaslanp yatan gnei

Su kesilirse gzyam kurur mu? Yaral, hastadr, yorgundur sandm
Bu dizelerde grlen sz sanat aadakilerden han- Bu dizelerde,

gisidir? I. Tariz
II. stiare
A) Hsnitalil B) Tecahliarif C) Ad aktarmas
III. Tehis
D) Tebih E) Terdit
IV. Tenasp
V. Mbalaa
Numaralanm sz sanatlarndan hangileri vardr?
3. Aadakilerden hangisinde farkl bir sz sanat kulla-
nlmtr? A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III.
D) III. ve IV. E) IV. ve V.
A) Yolda, admlarm aracak geriye
Aralk kalan kapm belki dnerim diye 7. Topladm kendime dair ne varsa kalbimde
B) Sevincinden alayan, glen, haykran rzgr Yolculuk vakti...
Kalplere sevin, umut ve inan getiriyor Bu seni son grm, bu gidiim bir veda
C) Ben pmeden nce yanaklarn Hoakal, diyeceim ama hayr
Varsn teller, tller, duvaklar psn Bu gidiim elveda...
D) Besbelli her saat artar kederi air, iirin sonuna doru sevgilisine geici bir ayrlk anla-
Belki de yrei yara dalarn mnda "hoakal" demi; ardndan bundan vazgeip iliki-
E) Ben de grdm gnein doarken battn nin tamamen bittii anlamnda "elveda" ile iiri bitirmitir.
Esrarl bir bakn gnl kapattn Bu kullanm aadaki sz sanatlarndan hangisiyle
ilikilendirilebilir?
4. Aadaki dizelerin hangisinde kinaye sanatna bavu- A) Tehis B) stiare C) Rcu

rulmutur? D) Mbalaa E) Tevriye
A) ar Karac'olan ar 8. Sdn yapra narindir narin

Ta dt yerde ar erim yanyor darm serin
B) Gnl sevdiinden sour Zeynepi bu hafta ettiler gelin
Grlmeyi grlmeyi Zeynebim,Zeynebim all Zeynebim
C) Vara vara vardm ol kara taa kyn iinde anl Zeynebim
Hasret ettin beni kavim kardaa Bu dizelerde grlen sz sanatlar aadakilerin han-
D) Sabahtan uradm yarin yurduna gisinde bir arada verilmitir?
Dayanlmaz firkatine derdine A) Hsnitalil - abartma B) Tezat- tekrir
E) Seherde alm gonca gl gibi C) Tebih - cinas D) Tekrir - aliterasyon
Kokar gider bir gzleri srmeli E) Tevriye tariz

9. I. Akn yolunda hicre tahamml gnh imi 13. Aadaki dizelerin hangisinde mbalaa sanat var-
klarn ii onun iin her gn h imi dr?
II. Sen, kaan bir ceylansn dada A) Sensizdim kendime bir i aradm
Ben, peine dm bir canavarm Batan savp asabm bozdular
Numaralanm beyitlerde srasyla aadaki sz sa- B) On saat anlattm tek bir buseni
natlarndan hangileri kullanlmtr? Doktorlar efsane sandlar seni
C) Bu ada bu sevda abes dediler
I. beyit II. beyit
Cezas elikten kafes dediler
A) Cinas tebih
D) Burada ne sen varsn, ne de bir i var
B) stifham tariz
adm voltalk gidi geli var
C) Rcu kinaye
E) Hl bana sevgin varsa birazck
D) Tenasp tedric
Mektubumu alr almaz yola k
E) Terdit seci
10. Dn ki silsin gnahn 14. I. Umakta konmadan kysz bir denizde ruh
Seviyorsan Allahn Benzer mi byle bir kua Tufan iinde Nuh?
Alma mazlumun ahn II. Karanfil oylum oylum
kar aheste aheste Geliyor selvi boylum
Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi kul- Bu dizelerde srasyla aadaki sz sanatlarndan
lanlmtr? hangisi vardr?
A) rsalimesel B) Tecahliarif C) Mecazmursel A) Tebih tariz B) Kinaye - istiare
D) Hsnitalil E) Tekrir C) Tehis hsnitalil D) Cinas ad aktarmas
E) Telmih - tebih
11. Sen gittin, insanlar dman kesildi

15. Aadaki dizelerin hangisinde istiare sanat kullanl-
Alnna simsiyah mhr basld
mtr?
Btn aynalarn yz asld
A) Meydan m verirdim bu ayrla?
Glmyor sultanm sensiz glmyor
Bilseydim bu kadar zor olduunu
Bu dizelerde grlen sz sanatlar aadakilerin han-
B) Dilimden srayan bir kvlcmn
gisinde bir arada verilmitir?
Bilseydim bir anda kor olduunu
A) Hsnitalil tehis B) Hsnitalil kinaye C) Frsat m tanrdm ekip gitmene
C) Tebih tevriye D) Tehis istifham Bilseydim bu kadar zor olduunu
E) Tenasp tevriye D) Boyun mu bkmezdim sitem etmene
Bilseydim sktun kr olduunu
12. Erdim akn deerine E) Sebep mi olurdum bu yalnzla
Yandm derinden derine Bilseydim ksnce sr olduunu
Seni bin leyla yerine
Koydum desem yalan olur
Bu drtlkte sanat, sz beklenmedik bir ekilde bitirerek 16. Baktm her aynada aldm tek uyar,
okuyucuyu artmtr. Terk etmen yakn diyor, dnya denen diyar
Bu durum aadaki sz sanatlarndan hangisiyle ili- Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kul-
kilendirilebilir? lanlmtr?
A) Tariz B) Terdit C) Tedri A) Kinaye B) Tevriye C) Tehis
D) Tekrir E) Tezat D) ntak E) Tebih
16. D 15. B 14. E 13. B 12. B 11. A 10. A 9. A 8. B 7. C 6. C 5. E 4. A 3. E 2. B 1. C Cevaplar


iirde Yap 06
hhRDE YAPI Gazelle ilgili terimler
Divan iiri Nazm - Biim ve Trleri
Gazelin ilk beytidir. dou yeri anla-
Matla:
mna gelir.
1. Beyitlerle Kurulan Nazm Biimleri
Gazelin son beytidir. kesme yeri an-
Makta:
a. Gazel lamna gelir.
Gazelin en gzel beytidir. h beyit
hh Trk edebiyatna, Arap edebiyatndan gemitir. Beytl-gazel:
de denir.
hh Divan airlerinin en ok kulland nazm biimidir. Btn beyitleri ayn gzellikte, ayn
Yek-vz gazel:
g ve deerde olan gazeldir.
hh Ak, sevgilinin gzellii, akn strab, baharn neesi, talihin
Btn beyitlerinde ayn konunun i-
Yek- henk gazel:
cilvesi gibi lirik konular ilenir. lendii gazeldir.
airin mahlasnn bulunduu beyittir.
Mahlas beyti:
hh Konu bakmndan halk edebiyatndaki komaya benzer. Genellikle makta beytiyle ayndr.
Dizelerinin ortasnda i uyak bulun-
Dz gazel:
hh Dini, tasavvufi ve felsefi konular ileyen gazeller de vardr. mayan gazeldir.
Dizelerinin ortasnda uyak bulunan
Musammat gazel:
hh En az 5 en fazla 15 beyitten oluur. (ortadan ikiye blnebilen) gazeldir.
hh aa / xa / xa / xa / xa biiminde kafiyelenir. Dz gazel rnei
Nzenn bu mrmz bir gz yumup am gibi - a

hh Aruzun her kalbyla yazlr. Geldi gedi tuymaduk bir ku konup um gibi - a
Nice gedi bilmedk bu rzgr nden sona - b

hh Bu trn en baarl airleri, Fuzuli, Bki, eyhlislam Yahya,
Eyle tut imdi bize bir yil esp gemi gibi - a
Naili ve Nedimdir.
Bahtlu dur ol kii kim dnyede ad kala - c
lmedi diri durur b- hayt imi gibi - a
Musammat gazel rnei
Dolsun yine peymneler / olsun teh humhneler
Raks eylesin mestneler / mutribler gittike negam

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER / iirde Yap
rnek1:
Giri blmnde ilenen konuya gre adlandrlabilir
Gazelin ilk beytine matla, genellikle airin adnn / mahlas-
I
nn bulunduu son beytine nazire, en gzel beytine ise
II Bahariye: Giri blmnde bahar anlatlr.
ah beyit denir. Dizeleri ortasndan uyaklanabilen gazellere
III
musammat gazel, her beyti ayn derecede gzel gazele itiye: Giri blmnde k anlatlr.
IV
yek-vz gazel ad verilir.
V Temmziye: Giri blmnde yaz ve scak anlatlr.
Bu paradaki numaral terimlerden hangisinin akla-

mas yanltr?
Ramazaniye: Giri blmnde Ramazan anlatlr.
Gazelde airin adnn/mahlasnn bulunduu blme makta beyti denir. Nazi- ydiye: Giri blmnde bayram anlatlr.
re, bir bakasnn iirine ayn l ve uyakla benzer bir iir yazmaktr.
Cevap: B
Nevrziye: Giri blmnde nevruz anlatlr.
b. Kaside
hh Trk edebiyatna, Arap edebiyatndan gemitir.
hh Bir kiiyi ya da yeri vmek iin yazlr.

Rediflerine gre adlandrlabilir
hh En az 33 en fazla 99 beyitten oluur.
hh Gazel gibi (aa / xa / xa / xa / xa ) kafiyelenir. Verdiye: gl redifli kasidelerdir.
hh Aruzun deiik kalplaryla yazlabilir.

Snbliye: smbl redifli kasidelerdir.
hh Bu trn en baarl airleri; Nefi, Bki, Fuzuli, Ahmet Paa
ve Nedimdir. emsiyye: gne" redifli kasidelerdir.
Kelamiyye: "Shan" (sz) redifli kasidelerdir.

3. Methiye:
Kaside ile ilgili terimler
Allahn, Peygamber Efendimizin, padiahn ya da nde gelen
kiilerin vld blmdr. En uzun blmdr.

Matla: Kasidenin ilk beytidir.
4. Tegazzl:
Makta: Kasidenin son beytidir.
Hner gstermek iin yazlm gazeldir. airin isteine baldr,
her kasidede olmayabilir.

Beytl-kasd: Kasidenin en gzel beytidir.
5. Fahriye:
Tc- beyit: airin mahlasnn bulunduu beyittir.
airin kendisini vd blmdr.
Dizelerinin ortasnda uyak bulunan

Musammat kaside:
(ortadan ikiye blnebilen) kasidedir. 6. Dua:
Kasidenin sn blmdr. air, burada vd kiiye bahtnn

Musammat kaside rnei: ak, mrnn uzun olmas iin dua eder.
Gl devri ay eyymdr / zevk u saf hengmdr
klarn bayramdr / bu mevsim-i ferhunde-dem
Kasidelerin Konularna Gre Adlandrl (Kaside Trleri):

Kasidenin Blmleri
a. Tevhid:
1. Giri:
Allahn birliini anlatan kasidelerdir.

Bu blmde kne duygular anlatlyorsa nesib; bahar, doa
tasvirleri veya ramazan, bayram gibi konular anlatlyorsa
tebib ad verilir. b. Mnacat:
Allaha yakar bildiren kasidelerdir.
2. Girizgh:
Konuya giri blmdr. Genellikle tek beyittir. c. Naat:
Hz. Peygamberi vmek iin yazlan kasidelerdir.

d. Methiye:
rnek3:
Padiah, sadrazam, eyhlislam vs. gibi devrin nde gelen kii- I. Allahn birliini anlatan kasidelere, Tevhit
II. Allaha yalvarmak iin yazlan kasidelere, Naat
lerini ven kasidelerdir.
III. Devrin nllerini vmek iin yazlan kasidelere, Methiye
IV. Birini eletirmek iin yazlan kasidelere, Hicviye
V. Birinin lmnden duyulan znty anlatan kasidele-
e. Hicviye: re, Mersiye denir.
Numaralanm cmlelerin hangisinde bir bilgi yanl

Bir kimseyi yermek (eletirmek) iin yazlan kasidelerdir. vardr?
f. Mersiye: I.-III.-IV. ve V. maddelerde verilen bilgiler dorudur. II. maddede Allaha yal-
varmak iin yazlan kasidelere naat denir diyor ki naat Peygamberi vmek
iin yazlan kasidelerdir. Allah vmek iin yazlan kasidelere Mnacat denir.
nde gelen birinin lmnden duyulan acy dile getiren kasi-
delerdir.
rnek4:
Aadakilerin hangisinde cmlede verilen bilgiyle pa-
rentez iindeki ifade ilikilendirilemez?
rnek2:
A) Giri blmnde bayramlarn anlatld kasidelerdir.
Kasidenin blmleriyle ilgili aadaki yarglardan han-
(Iydiye)
gisi yanltr?
B) Gne redifli kasidelerdir. (emsiyye)
A) Doa gzelliklerinden sz eden, nesib ya da tebib b- C) airin mahlasnn bulunduu beyittir. (Tac beyit)
lmdr.
D) Dizelerinin ortasnda uyak bulunan kasidelerdir.
B) Asl konuya girii salamak iin yazlan, girizgh bl- (Musammat kaside)
mdr.
E) Shan redifli kasidelerdir. (tiye)
C) Kasidenin sunulduu kiinin zelliklerinin abartl bir v-
gyle anlatld methiye blmdr.
Shan redifli kasidelere Kelamiyye denir. Bu nedenle E seeneindeki bilgi ile
D) airin kendisini vd dizelerden oluan, fahriye bl- parantez ii ilikilendirilemez.
mdr.
E) airin adnn da getii tegazzl blmdr.
E seeneinde airin adnn getii blm iin tegazzl denmektedir. Oysa

Kasidede airin adnn getii blme Tc-beyit denir. Soru nclnde verilen
bolua bu yarg getirilemez. c. Mesnevi
hh Trk edebiyatna, ran edebiyatndan gemitir.
hh Ak, tarihi olaylar, dini ve tasavvufi konular ilenir.

hh Beyit saysnda bir snrlama yoktur.
hh aa / bb / cc / dd / ee biiminde kafiyelenir. Trk edebiyatnda nemli mesneviler
hh Divan edebiyatnda bugnk romann karl kabul edilir.

Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacip)
hh Konusu ne olursa olsun ykleyici anlatm kullanlr.
hh Mesnevi nazm biimiyle yazlm eserlere de mesnevi de-

Garip-nme k Paa
nir.
hh Trk edebiyatnn ilk mesnevisi Yusuf Has Hacip (11.yy) in-

skender-nme Ahmedi
yazd Kutadgu Biligdir.
Not
Vesiletn-Nect/ Mevlit Sleyman elebi
Ayn air tarafndan yazlm be mesneviye hamse
denir.
Trk edebiyatnda ilk hamse rneini vermitir. Hrname eyhi

Mecalisn- Nefis adl eseriyle Ali ir Nevai vermitir.
Leyl v Mecnun Fuzuli

Konularna gre mesneviler:
Leyla v Mecnun, Hsrev ve irin, Yu- Mantkut - Tayr Glehri, Farsadan eviri
Ak hikyeleri:
suf ve Zleyha
Mevlana (Mesnevi), Sleyman elebi Hsn Ak eyh Galip

Din ve tasavvuf:
(Mevlid/Vesiletn-Necat)
Hayriye Nbi
Didaktik konular: Nabi (Hayriyye)
Husrev irin eyhi

Evlenme ve sn-
Vehbi (Surnme)
net trenleri:
Rebbnme Sultan Veled

Destanlar, kahra-
Ahmed (skendernme)
manlk:
ehirleri anlatan- Lmi (ehrengiz-i Bursa), Enderunlu

lar: Fazl (Hbannme)
Sorusu
retmen
Mesnevi nazm biimi gnmz edebi trlerinin hangisiyle

yaknlk gsterir.
Bu tr, divan edebiyatnda adeta bugnk romann yerine kullanl-
mtr.

Mesnevi rnei:
Hamse sahibi sanatlar
(Hsn Akn giri blmnden)
Ali ir Nevai Dil-zinde-i feyz-i ems-i Tebrz - a
Ney-pre-i hme-i eker-rz - a

Genceli Nizami
Bu resme koyup beyn- ak - b

Talcal Yahya
Syler bana dstn- ak - b
Nevizade Atai
Kim vard Arab'da bir kabile - c
Nergisi
Mustecmi'-i haslet-i cemle - c

Not
Bki, Nefi, Nedim ve Nail, mesnevi nazm biimini hi

kullanmamlardr.
rnek5: rnek6:
Divan edebiyatnda modern edebiyattaki yk ve romann Aada verilen air - mesnevi eletirmelerden hangi-
I si yanltr?
yerini tutan en nemli tr kasidedir. eyh Galip'in A) Ahmedi - Hayriyye

II
B) Nabi - Hayrabad
Hsn Ak, Fuzuli'nin Leyla v Mecnun adl yaptlar bu
C) Vehbi - Surnme
III IV V
D) Enderunlu Fazl - Hbannme
trn nemli rnekleridir.
E) Yusuf Has Hacib - Kutadgu Bilig
Yukardaki numaralanm szlerin hangisinde bilgi
yanl vardr?
"Hayriyye" adl mesnevi Urfal air olan Nabi'ye aittir.
Soruda gnmz edebiyatndaki roman ve hikyenin yerine Divan edebiyatn-

da kasidenin kullanld sylenmektedir. Oysa bugnk roman ve hikyenin
Divan edebiyatndaki karl mesnevidir.

rnek7: rnek8:
Esrrn Mesnev'den aldm Aruzun her kalbyla yazlr.
aldm vel mir ml aldm Tasavvuf, felsefe veya dnyaya bak as konularn
ileyebilir.
Fehmetmee sen de himmet eyle Genellikle iki beyittir.
Ol gevheri bul da sirkat eyle airler mahlas kullanmaz.
Nazm birimi ve uyak dzeni dikkate alndnda bu di- Numaralanm yerlerde aadakilerden hangisi hak-
zelerin aadaki nazm biimlerinin hangisinden aln- knda bilgi verilmitir?
d sylenebilir?
A) ark B) Kta C) Mesnevi
A) ark B) Kaside C) Mesnevi D) Tuyu E) Kaside
D) Kta E) Gazel
Mahlas kullanlmayan, genelde iki beyitten oluan nazm biimi ktadr.

Beyit nazm birimiyle ve aa / bb uyak dzeniyle yazlan nazm biimi mes-
nevidir.
d. Kta
e. Mstezat
hh Trk edebiyatna, Arap edebiyatndan gemitir.
hh Szlk anlam ziyadelemi, artm, oalmtr.
hh Her trl konu ilenmekle birlikte genelde ebced hesabyla
tarih drmede kullanlmtr.
hh Bir gazelin her dizesine bir ksa dize eklenerek oluturulur.
hh Genellikle 2 beyittir.
hh Eklenen ksa dizelere ziyade denir.
hh Beyitler arasnda anlam birlii vardr.
hh xa / xa (ilk dizeleri kafiyesiz) biiminde kafiyelenir. hh Konusu ve kafiyelenii gazel gibidir.
hh Aruzun her kalbyla yazlr. hh Anadolu sahasnda bu nazm biiminin ilk rneklerini Seyyid
hh airlerin mahlas yoktur. Nesimi vermitir.
hh Servetifnn airleri bu nazm biiminin bilinen vezin ve ka-

Kta rnei :
lm kesbiyle pye-i rif'at - x fiye sisteminde deiiklikler yaparak serbest mstezd ad
rz-y muhl imi ancak - a verilen yeni bir ekil denemilerdir.
Ak imi her ne var lemde - x
lm bir kyl u kl imi ancak - a

Fuzul

Mstezat rnei: hh Divan edebiyatnn yetitirdii en nl rb airi Azmizde
Ey h- kerem-pie dl-i zr senindir-a Hletidir.

Yok minnetin asla-a
hh Azmizade Halefi yazd bin civarndaki nubai ile Divan ede-
Ey kn- gher anda ne kim var senindir-a
Pinhn u Hveyd-a biyatnn en byk rubai airi olarak bilinir.
Sen kim gelesin meclise bir yer mi bulunmaz -b

hh Cumhuriyet Dnemi'nin en byk rubai ustalar ise Yahya Ke-
Ba zre yerin var -b
mal Beyatl ve Arif Nihat Asya'dr.
Gl goncassn ge-i destr senindir -a
Gel ey gl-i rana-a
rnek9:
Drt dizeden oluan ksa iirlerdir. ran edebiyat kaynakl
2. Bentlerle Kurulan Nazm Biimleri olan bu tr, Halk edebiyatndaki mni gibi aaxa biiminde
uyaklanr. Sylenmesi istenen zl szlere, ince sz oyun-
a. Rubai larna ok uygun bir nazm trdr. Aklda da kolay kald
iin sevilir. Son dizede allageldii gibi sanat mahlas kul-
hh Trk edebiyatna ran edebiyatndan gemitir.
lanmaz.
hh Drt dizelik bir bentten oluur.
Bu parada sz edilen divan iir biimi, aadakiler-
hh Aruz lsnn 24 zel kalbyla yazlr. den hangisidir?
A) Gazel B) Mstezat C) Murabba

hh Hayat felsefesi, dnya gr, tasavvuf ve ak gibi konular
D) Rubai E) Kaside
ilenir.
Parada verilen bilgiler bizi rubai nazm biimine gtrmektedir. ran edebi-
yatndan alnmas, drt dizeden olumas, aaxa biiminde kafiyelenmesi vs.
hh zl, nkteli bir anlatma sahiptir. rubainin zellikleridir.
hh Az szle ok ey ifade etmek amalandndan anlam yo-
unluu vardr.
Rubai rnei:
hh aaxa biiminde kafiyelenir.
Esrrn dil zaman zaman syler imi - a
Hengme-i gamda dstan syler imi - a

hh Genellikle airlerin mahlas yoktur.
Ak ehli olup da mihnet-i hicrne - b
hh ranl mer Hayyamla zdelemitir. Ben sabriderin diyen yalan syler imi - a
Azmizde Hleti

Tuyu rnei:
rnek10:
Dilberin ii itb u nz olur - a
Ya Rab dilimi sehv hatdan sakla
Endiemi tezvir riydan sakla emicd, gamzesi gammz olur - a
Basdm reh-i vdi-i rubiye kadem y gnl sabr it tahamml kl ana - b
Ta'n- har- ndn- d-pdan sakla
Yre irimek ii az az olur - a
(Nef'i)
Kad Burhanettin
Bu drtlkle ilgili olarak aadakilerden hangisi sy-
lenemez?
A) Mstezat nazm biimiyle yazlmtr.

B) Kafiye emas aaba eklindedir.
C) Aruzun ksa kalbyla yazlmtr. c. ark
D) Redif ve tam kafiye kullanlmtr. hh Ak, sevgili ve gzellik konularn ierir.
E) Tek drtlkten oluan bir iirdir. hh Divan iirine Trkler kazandrmtr. Halk edebiyatndaki tr-
ky hatrlatr.
B, C, D, E seeneklerinde verilen bilgiler dorudur. A seeneinde drtln
mstezat olduu sylenmitir. Drtlk bir rubai rneidir. hh Bestelenmek iin yazldndan dili sadedir.
hh Aruzun ksa ve hareketli kalplaryla yazlr.
hh Genellikle en az 3 en fazla 5 bentten oluan bir nazm bii-
midir.
hh Genelde son msralar nakarattr.

b. Tuyu
hh Divan iirine Trklerin kazandrd bir biimdir. hh aaaa / bbba / ccca biiminde kafiyelenir.
hh Msra says ve uyak rgs ve iledii konular bakmn-
dan rubaiye benzer. hh lk rneklerini Nail-i Kadim, en baarl rneklerini, Nedim
hh Halk iirindeki maninin divan edebiyatna yansm biimi vermitir.
olarak dnlebilir.
hh Enderunlu Fazl, Enderunlu Vasf ve Yahya Kemal, bu t-
hh Genellikle airlerin mahlas yoktur. rn nemli temsilcileridir.
hh Daha ok Azeri ve aatay edebiyatlarnda grlr. hh Lale Devrinde (18.yy.) gelimi ve yaygnlamtr.
hh Bu trn en baarl airleri; Kad Burhaneddin,
Ali ir Neva, Atay ve Nesimdir.

Sorusu
retmen
ark trnde en ok eser veren sanat kimdir?
Enderunlu Vasf

Not d. Murabba
hh Drder dizelik bentlerden oluur.
arkda her bendin 3. msrasna miyan / meyan denir. Mi-
yann, anlam bakmndan en gl msra olmasna dikkat hh Hemen her konuda yazlr.
edilir. arkda, drtlk sonlarnda tekrarlanan dizelere hh En az 3 en ok 7 bent olur.
nakarat denir. Nakarat, baz arklarn ilk drtlnde hem
2. hem de 4. dizede grlr. Kimi arklarsa nakaratszdr.
hh aaaa / bbba / ccca / ddda / eeea (ark gibi) biiminde
kafiyelenir.
hh Bestelenme amacnn olmamas ve dilinin ar olmas ynle-

rnek11: riyle arkdan ayrlr.
Dalgn geceler! El ele geldik yarnzda
hh Ak, Muhibb, Hayret, Talcal Yahya Bey ve Fuzuli, mu-
Sallandk o en kzla salncaklarnzda
rabba yazm sanatlardandr. Bu trn en baarl airi, Na-
Hummal denizlerden esen rzgrnzda mk Kemaldir.
Sallandk o en kzla salncaklarnzda
Bu dizeler biim ve ierik zelliklerine gre aadaki

nazm biimlerinin hangisinden alnm olabilir?
A) ark B) Kaside C) Terkib-i Bent

D) Kta E) Rubai
Drtlk incelendiinde; sevgiliyle geen gnlerin hatrlanmas, o gnlere du-

yulan zlem ve sevgiliden ayr dm olmann verdii zntnn ilenmi ol-
duu grlmektedir. Drtln aaaa biiminde kafiyelenmesi ve 1. ve 3. dize-
lerin nakarat olmas, arkya zg zelliklerdir. Bu zellikler dikkate alndnda
drtln bir arkdan alnd sylenebilir.
ark rnei: Murabba rnei :

Cnn kimi isterse gr gayr karmam - a Pern-hln oldum sormadun hl-i pernum - a
Kstm sana ben nfile yalvarma barmam - a Gamundan derde ddm klmadun tedbr-i dermnum - a
Haddim bilirim yr ile beyhde yarmam - a Ne dirsen rzgrum beyle mi gesn gzel hnum - a
Kstm sana ben nfile yalvarma barmam - a Gzm cnum efendim sevdm devletl sultnum - a

Sen belle bunu ey gl-i zbende-nmyi -b Fuzl ve-i ihsnun ister bir gedyundur - b
Yok gayr dernumda benim lfete hhi - b Dirildke seg-i kyun lende hk-i pyundur - b
Grdkde beni eyleme beyhde nevzi - b Gerek ldr gerek ko hkm hkmn ryryundur - b
Kstm sana ben nfile yalvarma barmam - a Gzm cnum efendim sevdm devletl sultnum - c

rnek12: Not
I. Her iki trde de ak, sevgi, gzellik gibi konular ilenir.
Bir airin, bir iirin ayn konu, vezin ve kafiye dzeninde
II. Kafiye biimleri ayndr.
olmak kaydyla bir benzerini yazmasna nazire denir.
III. Her ikisinde de miyan ve nakarat blmleri bulunur.
IV. ark 2-5, murabba 3-7 drtlk arasnda yazlr Alayc bir slupla yazlan nazirelere tehzil denir.
V. arkda Nedim, murabbada Namk Kemal n plana k-
m isimlerdir.
ark ile murabbann karlatrld numaralanm

cmlelerden hangisi yanltr?

Terkib-i bent rnei :
Miyan ve nakarat blmleri arknn zelliklerindendir. Miyan arky olutu- 1. bent

ran drtlklerin 3. ve anlam ynyle en gl dizesidir. Nakarat ise arkda ilk
drtln son dizesinin dier drtlklerde tekrarlanmasdr. 1. Sanman bizi kim flre-i engr ile mestz
Biz ehl-i harbtdanuz mest-i elestz
2. Ter-dmen olanlar bizi lde sanurlk
Biz mil-i bs- leb-i cm u kef-i destz

e. Terkib-i bent
3. Sadrn gzedp neyleyelm bezm-i cihnun
hh Bentlerle kurulan uzun bir nazm biimidir. Py- hum- meydr yermz bde-perestz
hh vg, yergi, sosyal eletiri gibi ok farkl konularda yazlr.
6. Bu lem-i fnde ne mr ne gedyuz
hh En az 5 en fazla 10 bentten oluur.
Allara allanuruz pest ile pestz
hh Bent aralarnda birer vasta beyti (bendiyye de denir) bulunur. 7. Hem-kse-i erbb- dilzar bedemz yok
Meyhnedeyz geri velflk ile mestz

hh Vasta beyti, her beytin sonunda deiir ve mutlaka bentten
ayr olarak kendi arasnda (aa xa xa xa xa bb vasta beyti) / Biz mest-i mey-i mey-kede-i lem-i cnuz
cc xc xc xc xc dd vasta beyti)) uyaklanr. Ser-halka-i cemiyyet-i peymne-keflnuz
hh Baki, nl Kanuni Mersiyesini terkib-i bent biiminde yaz-

mtr.
hh Bu trn en baarl airleri, Badatl Ruhi ve ona nazire ya-

f. Terci-i Bent
zan Ziya Paadr.
hh Biim ve uyak bakmndan terkib-i bende benzer.
hh Terkib-i bentten vasta beytinin hep ayn kalmas ynyle ay-

rlr.

hh Mersiye, vg, yergi, sosyal eletiri gibi ok farkl konularda-

rnek13:
yazlabilir.
Aada verilen bilgilerden hangisi yanltr?
hh Terci-i bent yazmak, terkib-i bent yazmaktan daha zor g- A) Divan edebiyatnda birini eletirmek veya vmek iin
kaside yazlr.
rlmtr.
B) Gazellerde tm airler "ilahi ak" konusunu ilemitir.
C) Kt'alar gazellerin ilk ve son beyitleri alnm iirler gibi-
hh Bu trde eser veren airlerden bazlar Yahya Bey, dir.
Enderunlu Fazl, Nesm, Fuzuli dir. Ziya Paann verdii D) Mesnevilerde beyit snrlamas olmayp her beyit kendi
arasnda kafiyelidir.
rnek tannmtr.
E) ark nazm eklinin en byk airi Nedim olup nazm
birimi drtlktr.
Gazellerde genellikle airler bireysel aak konusunu ilemitir. Halbuki B k-

knda tm airlerin ilahi aak konusunu iledii ifade edilmi, dolaysyla yanl
seenek budur.
Divan Edebiyat Nazm Trleri
Tevhit: Allahn birlii anlatlr. rnek14:

I. Tuyu
II. Rba-i
Mnacat: Allaha yakar anlatlr.
III. Gazel
IV. Mesnevi
V. Muhammes
Naat: Peygamberimize vgdr.
Yukarda verilen nazm ekilleri nazm birimlerine gre
gruplandrldnda hangi seenek darda kalr?
Methiye: nl birine vgdr. A) Tuyu B) Rbai C) Gazel

D) Mesnevi E) Muhammes
nl veya yakn birinin lmnden duyulan
Mersiye:
Ruba-i ve tuyu drtlklerde, gazel ve mesnevi beyitlerle, muhammes ise be-
znt anlatlr.
liklerde yazlr.
Hicviye: Bir kiinin, toplumun veya olayn yerilmesidir.

1. Divan edebiyat nazm biimlerinden ---- Halk edebiyat 5. Divan edebiyatnn en yaygn kullanlan nazm biimi
komaya benzerken ---- trknn karl saylr. I
Bu cmlede bo braklan yerlere srasyla aadaki- gazeldir. Genellikle ak, kadn ve arap temalar ilenmitir.
lerden hangisi getirilmelidir? II III
33-99 beyitten oluur ve aa-ba-ca biiminde uyaklanr.
A) kaside-mesnevi B) gazel- kta
IV V
C) kaside- tuyu D) mesnevi- gazel
Numaralanm yerlerin hangisinde bir bilgi yanl var-
E) gazel-ark dr?

2. Trk edebiyatna ran edebiyatndan gemitir.
Drt dizelik bir bentten oluur. 6. I. Sinn yzn gnedr yoksa aydur
Aruz lsnn 24 zel kalbyla yazlr. Canum ald gzn dak ne eydr
Hayat felsefesi, dnya gr, tasavvuf ve ak gibi ko- II. Binm iki gzm bilgil canumsn
nular ilenir. Bini cansuz koyasn sen bu keydr
Yukarda maddeler halinde verilmi zellikler hangi III. Gzmden kma kim bu yirsinndr
Binm gzm sana yah sarydur
nazm biimine aittir?
IV. Tem n ber gel kim gresin
A) Rubai B) Kaside C) Gazel Nite gzm ya rmak u aydur
D) Terkib-i bent E) Mesnevi V. Veled yohsuld sensz bu cihnda
Sini buld bu kezden be baydur
Sultan Velede ait bu gazelin matla blm aadaki-
3. Aadakilerin hangisinde cmlede verilen bilgiyle pa- lerden hangisidir?
rantez iindeki ifade ilikilendirilemez? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
A) arklarda anlamn youn olmasna dikkat edilen
nc dizedir. (nakarat) 7. Ey h- kerem-pe dil-i zr senindir
B) Bir gazelin her bir dizesinin altna ayn l ve uyakta Yok minnetin asl
eklenen ksa dizedir. (ziyade) V'eykn- gher anda ne kim var senindir
C) Gazelde dize ortasnda da birinci dizenin son szc- Pinhn hveyd
ne uygun olarak uyak kullanlmasyla oluan nazm Sen kim gelesin meclise bir yer mi bulunmaz
biimidir. (musammat gazel) Ba zre yerin var
D) Bir airin, bir iirin ayn konu, vezin ve kafiye dzenin-

Gl goncesisin ge-i destr senindir
Gel ey gl-i ra'n
de olmak kaydyla bir benzerinin yazlmasdr. (nazire)
Biimsel zellii gz nne alndnda bu dizelerin
E) Kasidelerde airin kendisini vd blmdr. (fahriye)
aadaki nazm biimlerinin hangisinden alnd sy-
lenebilir?
A) Mstezat B) Murabba C) Terkib-i bent
4. Kasideler iledikleri konulara gre;
D) Kta E) Rubai
I. Allahn birliini anlatyorsa tevhit
II. Allaha yalvarmak iin yazlmsa mnact 8. I. Garipname
III. Peygamberi vmek iin yazlmsa naat II. Hrname
IV. Devrin padiahn veya devlet byklerini vyorsa III. Vesiletn-Necat
hicviye IV. Hsn Ak
V. Devlet byklerinin lmnden duyulan acy anlat- Numaralanm yerlerde aadaki sanatlardan han-
yorsa mersiye adn alr. gisinin mesnevisi yoktur?
Numaralanm ifadelerin hangisinde bir bilgi yanl A) Fuzuli B) Sleyman elebi
vardr? C) eyh Galip D) eyhi
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) k Paa

9. Aadakilerin hangisinde parantez iinde verilenle 13. Aadakilerden hangisi divan edebiyat nazm biim-
cmlenin bir ilikisi yoktur? lerinden deildir?
A) Kasidenin iindeki hner gsterme amal yazlan iir- A) Gazel B) Kaside C) Murabba
dir. (tegazzl) D) Mstezat E) Mersiye
B) Kasidenin ilk beytidir. (matla)
C) lk blmdeki kne duygularn bulunduu ksmdr. 14. I. En az 5 en fazla 15 beyit halinde yazlr
(nesib) II. aa / bb / cc biiminde uyaklanr.
D) Be kasideden oluan eserlere denir. (hamse) III. Nazm birimi beyittir.
E) Kasidenin en gzel beytidir. (beytl-kasid) IV. Ak, kadn ve gzellik gibi duygular iler.
V. Son beyitte airin mahlas bulunur
Numaralanm cmlelerin hangisinde gazelle ilgili bir
10. Seherden seyre vardum murgzra bilgi yanl vardr?
Hezrn murg grdm geldi zara
Gl lleyle zeyn olm emenler
Oyuna girdi gnlekcek semenler
Nazm birimi ve uyak dzeni dikkate alndnda bu di- 15. Divan edebiyatnn bentlerle yazlan nazm biimlerinden
zelerin aadaki nazm biimlerinin hangisinden aln- I
d sylenebilir? olan terkib-i bent, mersiye, methiye, hicviye olduu gibi
A) ark B) Kaside C) Rubai
II
tasavvuf ve felsefi konular da iler. Bent says snrszdr.
D) Mesnevi E) Gazel
III
Her bendin sonunda bir vasta beyti bulunur. Bu beyit her
IV
11. I. airin tekdzelii nlemek iin araya koyduu gazel-
bendin sonunda deiir.
dir.
V
II. airin kendisini ve sanatn vd blmdr.
Numaralanm yerlerden hangisinde bir bilgi yanl
III. Genelde tek beyitlik olup konuya giri yapt blm- yaplmtr?
dr.
IV. Kasidenin yazld kiinin vld blmdr.
Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisi
hakknda bilgi verilmemitir?
16. I. Anunn Ahmed heves iderle bne kim
A) Tegazzl B) Fahriye C) Methiye
Dil-hastedr ana eker-i nr-dan gerek
D) Nesib-tebib E) Girizgh
II. Yri diyen gerek kim ola gayrden ber
Cnn isdeyen kiiye terk-i cn gerek
III. Gonce lebnden isderidm sz aamvel
12. Her beytin ayr kafiyeli olmas nedeniyle byk bir yaz- Ol rz- nzki bilrem kim nihan gerek
ma kolayl vardr. Bu yzden anlatm esasna dayanan,
IV. Cevre kla tahamml iden yr rz
hikye nitelii tayan destanlar, uzun ak hikyeleri, eh-
Sabr ide hra her kim ana gl-sitn gerek
rengizler, didaktik (retici), dini-ahlaki konular bu nazm
ekliyle kaleme alnmtr. Bunun yannda divan airleri V. k olann k odndan nian gerek
arasnda bu tre hi iltifat etmeyenler de vardr Bar kebb gzlerinn ya kan gerek
Bu parada aadaki nazm biimlerinden hangisin- Bu gazelin beyitlerinin sralannn doru olmas iin
den sz edilmektedir? aadaki dizelerden hangileri yer deitirmelidir?
A) Kta B) Tuyu C) Mstezat A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV.
D) Rubai E) Mesnevi D) IV. ve V. E) I. ve V.
16. E 15. C 14. B 13. E 12. E 11. D 10. D 9. D 8. A 7. A 6. A 5. D 4. D 3. A 2. A 1. E Cevaplar

1. Aadakilerden hangisi bir gazelin matla ya da makta 5. I. Nazm birimi beyittir.

beyti deildir? II. Mahlas kullanlmaz
A) Ecel tutmu elinde bir ulu cm III. Beyit says 3-5 arasnda deiir.
Ki ol cmn ii dolu ser-encm IV. vg, yergi, hikmet, nkte ya da hayat gr ierir.
B) Gl-i ruhsrn akar u gzmden kanlu ahar su V Beyitler arasnda konu birlii vardr.
Habbm fasl- gldr bu ahar sular bulanmaz m Numaralanm cmlelerin hangisinde kta ilgili bir bil-
C) Gandr k ile gnlm ne mlm ne menlm var gi yanll yaplmtr?
Ne vasl- yra handnam ne hicrndan mellm var
A) I. B) II. C) III.
D) Aceb nitdm yra virmez selm
D) IV. E) V.
Bu zlim mdde komaz ola m
E) Giryev zri ile old Nect dolb
Glsitn- ser-i kyun sular dne dne
6. I. lk rneklerini Nail-i Kadim vermitir.
II. Ak sevgili ayrlk, elence gibi konularda yazlr.
III. Kafiye dzeni aaab/cccb/dddb vs. biimindedir.
2. Aadakilerden hangisinin nazm birimi dierlerinden IV. Aruzun ksa ve hareketli kalplaryla yazlr.
farkldr? V. Her dizenin altnda ziyade denilen ksa dizeler bulunur.
A) Rubai B) Kaside C) ark Numaralanm cmlelerin hangisi arkyla ilgili
D) Murabba E) Tuyu deildir?
3. Sendin boalan barma gzyalar dolmu 7. I. ---- gazelin ilk beytidir, dou yeri anlamna gelir.
Grdm ki yazn bastmz otlar solmu
II. ---- gazelin son beytidir, kesme yeri anlamna gelir.
Son demde bu mevsim gibi benzim
III. ---- gazelin en gzel beytidir, h beyit de denir.
Getim yine dn eski hazan bahelerinden
IV. ---- Btn beyitlerinden ayn konunun ilendii gazel-
Divan iirinde bestelenmeye uygun l kalplaryla
dir.
yazlan ve nc dizenin en gl dize olduu bu na-
zm biimi aadakilerden hangisidir? V. ---- airin mahlasnn (adnn veya takma adnn) bu-
lunduu beyittir
A) ark B) Rubai C) Tuyu
Numaralanm cmlelerde bo braklan yerlere aa-
D) Gazel E) Murabba
dakilerden hangisi getirilemez?
A) Matla B) Makta C) Yek-vz gazel
D) Beytl-gazel E) Mahlas beyti
4. I. Bir dnce, yergi, hikmet ya da hayat gr ieren

iirlerdir.
II. Aruzun her kalbyla yazlr. 8. Aadaki sanatlardan hangisi hamse sahibi sanat-
lardan biri deildir?
III. Genellikle iki beyittir.
IV. airler mahlas kullanmaz. A) Ali ir Nevai
Numaralanm yerlerde aadakilerden hangisi hak- B) Talcal Yahya
knda bilgi verilmitir? C) Nevizade Atai
A) Kaside B) Rubai C) Tuyu D) Endurunlu Fazl
D) Mstezat E) Kta E) Genceli Nizami

9. Szlk anlam, "ark syleme, vme, kapal, gizli ve ci- 13. I. Drtlk biriminden oluan bentlerle yazlr.
nasl, iml sz" dr. Divan iirine Trklerin kazandrd bir II. Gazelin her dizesinin altna bir ksa dize eklenmesiyle
biimdir. Konu, msra says ve uyak rgs bakmndan oluur.
rubaiye ve maniye benzer. Belirli bir lyle yazlan drt
III. Dizelerin altna eklenen ksa dizelere ziyade denir.
dizelik bir bentten oluan nazm biimidir. Halk iirindeki
maninin divan edebiyatna yansm biimi olarak dn- IV. Kafiyelenii gazel gibidir.
lebilir. V. Aruzun belirli kalplaryla yazlabilir.
Bu parada aadaki nazm biimlerinden hangisi ile Numaralanm cmlelerin hangisinde mstezatla ilgili
ilgili bilgi verilmitir? bir bilgi yanl vardr?
A) ark B) Mersiye C) Murabba A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

D) Tuyu E) Mstezat
10. Daha ok, din ve devlet byklerini vmek iin yazlr. Kafi-
yeleni biimi aa - ba - ca vs. biimindedir. Kendi arasnda 14. Aadakilerden hangisi kaside trlerinden biri deil-
blmleri vardr. Aruzun her kalbyla yazlabilir. Nazm bidir?
rimi beyittir.
A) Mersiye B) Mnacat C) Hicviye
Bu parada sz edilen nazm biimi yere aadaki-
D) Nazire E) Methiye
lerden hangisidir?
A) Mesnevi B) Terkib-i bent C) Kaside
D) Gazel E) ark
15. Ben ol hayrn- kam ki yitrdm akl u idrki

11. Divan iiri ile halk iiri her ne kadar ayr edebiyatlar gibi Ne lemden haberdram ne kendmden haylm var
grnse de etkileim iinde olduklar kesindir. Bu etkileim, (Ben o ak hayranym (ak esrar ile kendimden gemi-
bata Yunus olmak zere, Erzurumlu Emrah, Dertli, Gev- im) ki, akl ve idraki yitirdim; ne lemden haberim var, ne
heri, k mer gibi Halk iiri sanatlarnn aruz veznini de kendi hlimi gznne getirebiliyorum.)
kullanmas yoluyla kendini gstermitir. te yandan divan
Talcal Yahyann bir gazelinden alnan bu dizelerle
airleri de halk edebiyatnn etkisiyle divan iirine ---- ve
ilgili olarak aadakilerden hangisi kesin olarak sy-
---- trlerini kazandrmlardr. Bu trlerde mani ve trk-
lenebilir?
nn etkisi belirgin olarak grnr.
Bu parada bo braklan yerlere aadakilerden han- A) Matla blmdr.
gisi getirilmelidir? B) Konusuna gre didaktiktir.
A) gazel- kaside B) mesnevi-murabba C) lahi ak anlatmaktadr.
C) rubai- mstezat D) ark- tuyu D) Makta blmdr.
E) kta- gazel E) Aruz vezniye yazlmtr.
12. Trk edebiyatna ran edebiyatndan giren

I
nazm trlerinden olan mesneviyi kullanan ilk sanat, 16. Aadakilerin hangisinde nazm birimi beyit olan di-
II III van iiri nazm ekilleri bir arada verilmitir?
Kudadgu Bilig adl eseriyle Yusuf Has Hacip olmutur. A) mstezat - terkib-i bent - gazel - ark
IV V B) Kaside - gazel -mesnevi kta
Bu cmlede alt izili ksmlardan hangisinde bir bilgi C) Tahmis - tuyu - murabba - mseddes
yanl yaplmtr?
D) Mstezat - rubai - terci-i bent - tardiye
A) I. B) II. C) III D) IV. E) V. E) Terbi - mselles - tuyu - gazel
16. B 15. E 14. D 13. A 12. B 11. D 10. C 9. D 8. D 7. C 6. E 5. C 4. E 3. A 2. B 1. B Cevaplar


iirde Yap 07
hhRDE YAPI b. Kesik Mani
Halk iiri Nazm Biim ve Trleri hh lk dizesi yedi heceden az olan manilerdir.
1. Anonim Halk Edebiyat Nazm Biim ve Trleri hh Kesik dizedeki bir szck ya da szckler ikinci dizedeki
uyakla sestetir.
a. Mani
hh Halk iirinin en kk nazm biimdir. hh Byle manilere cinasl mani de denir.
hh Tek drtlkten oluur.

Byle balar
hh Drt dizelik bamsz iirlerdir.

Yr ban byle balar
hh Genellikle 4+3 durakl 7li hece lsyle sylenir. Gl amaz, blbl tmez
hh Sevgi, ak, zlem ayrlk, doagibi pek ok konu ilenir. Yklsn byle balar
hh aaxa biiminde kafiyelenir.
c. Ayakl Mani
hh Asl anlatlmak istenen son iki dizede verilir. lk iki dize hazr-
lk/doldurma dizeleridir.
hh lk dizesi doldurularak sylenen kesik manilerdir.
Mani eitleri: hh Byle manilere doldurmal kesik mani de denir.
a. Dz Mani
hh Doldurma ii ayn szcklerin tekrar ile olur.
hh Yedi heceli drt dizeden oluan manilerdir.
Ah o beni o beni
Armudu talayalm
Kkl rtm o beni

Dibinde klayalm
Ben yrimi unutmam

Kt kalem al yrim
Unutsa da o beni
Maniye balayalm

d. Yedekli Mani
rnek1:
hh Dz maninin sonuna birka dize daha eklenmesiyle olutu- Kuleden
rulan manilerdir. Top atld kuleden
hh Byle manilere artk mani de denir. Bu ka, bu gz deil mi
Beni sana kul eden
Alarm alar gibi Bu maniyle ilgili olarak aadakilerden hangisi syle-

nemez?
Derdim var dalar gibi
A) Cinasl uyak kullanlmtr.
Cierden yaralym B) Benzetmelere yer verilmitir.
C) lk dize uyak oluturma amacyla kullanlmtr.
Glerim salar gibi
D) Uyak dzeni aaba biimindedir
E) Kesik mani olarak adlandrlr.
Her gelen bir gl ister
Sahipsiz balar gibi kuleden szc cinasl kullanldndan A, ilk iki dize doldurma amal sy-
lendiinden C, klasik mani dzeniyle (aaxa) uyaklandndan D ve ilk dize yedi
heceden az olduu iin E seenekleri dorudur. Drtlkte benzetme yoktur.
e. Karlkl Mani
hh ki kiinin karlkl konumalar biiminde kurgulanm ma-
nilerdir.
hh Byle manilere deyi de denir. rnek2:

Maniyle ilgili olarak aadaki bilgilerden hangisi yan-
ltr?
Gelin Kaynana A) Hece lsnn 7'li kalbyla sylenir.

B) Genellikle drt dizeden oluur.
Rafta hedik kaynana Horozun sa ibik C) Uyak dzeni aaba eklindedir.
D) Ak, gurbet, kskanlk, zlem, gibi konular ilenir.
Dileri gedik kaynana Gelinin sa dikik
E) lk iki dize asl konu, sonrakiler doldurmadr.
Olun erez getirdi Konu el kz konu
Manilerde ilk iki dize asl konuya hazrlk mahiyetinde doldurma msralardr.
Sensiz yedik kaynana Benim olum klbk Asl konuya 3. dizede girilir. E seeneinde bunun tam tersi sylenmektedir.

b. Trk rnek3:
hh Kendine zg bir ezgiyle sylenen nazm biimidir. Halk edebiyatnda en ok kullanlan nazm biimlerindendir.
hh Genellikle anonim olmakla beraber, syleyeni belli olanlar da Biim olarak bent ve kavutak olmak zere iki blmden
vardr. oluur. Hecenin daha ok yedili, sekizli, on birli kalplaryla
yazlm olmakla birlikte, hemen hemen her kalbyla syle-
hh Genellikle 7li, 8li ve 11li hece lsyle sylenir. nenleri de vardr.
Bu parada, aadakilerin hangisinden sz edilmekte-

hh Ak, sevgi, hasret, gurbet, ayrlk, doa vs. gibi ok farkl dir?
konular ilenir. A) Trk B) ark C) Gazel

D) Mesnevi E) Koma
hh Ezgilerine gre; divan, bozlak, oturak, hoyrat, kayaba,
Soru kknde geen Halk edebiyatnda en ok kullanlan nazm biimlerin-
krk vs. gibi isimlendirilir. dendir. ifadesi B,C,D seeneklerindeki divan edebiyat nazm biimlerinin elen-
mesini gerektirir. Bent ve kavutaklardan olumas da trkye ait zelliklerdir.
hh Konularna gre; ak trks, ocuk trks, doa trk-
s, i trks, oyun trks vs. gibi isimlendirilir.

c. Ninni
hh Asl blmn ya da drt dizeden oluan bentler olutu-
hh ocuklar iin sylenen, kendine zg bir ezgisi olan basit
rur.
szl rnlerdir.
hh Genelde her bendin sonunda kavutak ya da nakarat olarak

hh Genellikle ykms basit szler ya da ocuklar iin gzel di-
adlandrlan blmler olur.
lekler ierir.
hh Bentleri ve kavutaklar oluturan dize says bakmndan ok hh ten bir anlatmla ve yaln bir Trkeyle sylenir.
eitlilik gsterir.
hh Konusuna gre, ocuklar iin sylenen basit trkler oldu-
undan nazm biimi deil, nazm trdr.
Trk rnei hh Bilinen ilk rnekleri Divan Lgatit-Trkte geen balubalu-

en olasn rgp dumann ttmez lardr.
Kr atn acemi kona tutmaz beyt
Olum ahmet gk yerini tutmaz
Ninni rnei
Cemalm Cemalm algn Cemalm Ninnilerin benim olsun / Uykularm senin olsun
nakarat / kavutak
Al kanlar iinde kaldm Cemalm Akan sular mrn olsun / Ninni yavrum, kuzum ninni

Not rnek4:
Aadakilerden hangisinde Anonim halk edebiyat na-
Tekerleme: Ahenk unsurlar, ikileme ve yinelemelerden zm biimleri bir arada verilmitir?
yararlanlarak iir dzeninde uydurulan sz dizileridir.
Meddah, ortaoyunu sanatlar ve masalclar tarafndan A) Trk-mani- semai- bilmece
ok kullanmtr. B) Varsa-koma- ilahi- at
Tekerleme rnei C) Mani- trk-ninni- bilmece
K atk yaz geldi / Abdal geldi saz geldi D) Semai- at-koma- ninni
Yol verin dikenle gller / Evlere idem geldi E) Nutuk- ilahi- koma- semai
idem idem iecik / Ebem oldu kecik
idem geldi kapya / Ya gnderin kapya
C seeneinde mani- trk-ninni- bilmece nazm biimleri bir arada verilmitir.
Ya olmazsa bal olsun Bu nazm biimlerinin hepsi Anonim halk edebiyatna aittir.
Bir verenin kz, iki verenin olu olsun
ok verenin ok olsun / Kz bamza ta
Olan yanmza yolda olsun / Dam banda boyunduruk
Dura dura yorulduk
Verirseniz gideriz vermezseniz dururuz
2. k Edebiyat Nazm Biimi ve Trleri
a. Koma
hh Doa, ak, lm, yiitlik, ayrlk, toplumsal olaylar gibi konular
ilenir.
hh Hecenin 6+5 veya 4+4+3 durakl 11li kalbyla sylenir.
hh En az 3 en fazla 5 drtlkten oluur.
Not
hh Kafiyelenii genellikle abab / cccb / dddb vs. biimindedir.
Bilmece: Varlk ve kavramlarn uzak veya yakn ilgiler ve
armalar yoluyla bulundurulmasdr. Trk edebiyatnn
hh air son drtlkte adn/mahlasn syler.
en eski rnlerinden biridir. Eitim, retim, oyun, zek ge-
litirme gibi ok eitli ilevleri vardr.
hh slamiyet ncesi dnemdeki kouk ve divan edebiyatndaki
Bilmece rnei
gazelin, halk edebiyatndaki karldr.
Ey bulutlar bulutlar
Yusufu yiyen kurtlar
O hangi ku ola ki
Not
Ayandan su iip
Tepesinden yumurtlar Halk iirinde airler, mahlas/takma ad yerine taprma

szcn de kullanr.

a. Koaklama
rnek5:
Smmniyem yre varmak isterim, hh Yiitlik, sava ve vurumalar cokun bir slupla anlatan ko-
Gonca gllerinden dermek isterim,
malardr.
Elenip yannda durmak isterim,
Beni firkat ald yol atelendi.
hh Epik iir zelliklerini tar.
Bu drtlk iin aadakilerden hangisi sylenemez?
A) Bir komadan alnmtr. hh Bu trn en gzel rneklerini Krolu ve Dadalolu vermi-
B) 11li hece lsyle yazlmtr. tir.

C) Yaln, anlalr bir dil kullanlmtr.
D) Anonim halk iiri rneidir.
E) Dz kafiye dzeniyle yazlmtr.
Koaklama rnei
Benden selam olsun Bolu Beyine

Drtln son dizesinde airin ad/mahlas olduuna gre drtlk anonim
halk edebiyat rn olamaz. kp u dalara yaslanmaldr
Ok gcrtsndan kalkan sesinden
Dalar seda verip seslenmelidir

Konularna Gre Koma Trleri:

Gzelleme Krolu der mi yine anndan
Ayrr ounu er meydanndan

hh Ak, sevgiliyi vme, doa gzelliklerini anlatma vs. konular
Krat kpnden dman kanndan
ileyen komalardr.
evrem dolup alvar slanmaldr
hh En gzel rneklerini Karacaolan vermitir.
b. Talama
Gzelleme rnei
Evvel sen de ycelerden uardn hh Bir kimsenin, bir yerin veya bir toplumun bozuk, aksayan yn-
imdi enginlere indin mi gnl lerini eletiren komalardr.
Derya deniz da ta demez geerdin
Karadan menzilin aldn m gnl hh Talamann, divan edebiyatndaki karl hiciv, Bat edebi-
yatnda ise satirdir.
Karac'olan der ki syle szn

hh Bu trn en gzel rneklerini Kaygusuz Abdal, Kazak Ab-
Hakka teslim eyle kendi zn
dal, Seyrani, Smmani ve Ruhsati vermitir.
Nas iine karalama yzn
Yolun dorusunu buldun mu gnl

Talama rnei At rnei
Bir vakte erdi ki bizim gnmz Ecel tuzan aamaz msn
Yiit belli deil, mert belli deil Ap da iinden kaamaz msn
Herkes yarasna derman aryor Azad eyleseler uamaz msn
Dev belli deil, dert belli deil Krk m kanadn kollarn hani
ark bozulmu, dnya slah olmuyor Sen de Hfz gibi tezden uyandn
Ehl-i fukarann yz glmyor Uyandn da ta yasta dayandn
k Ruhsat dediin bilmiyor Asl Han'm gibi kavruldun yandn
Yaz belli deil, hat belli deil Yeller mi savurdu kllerin hani
Hfz
rnek6:
Aadaki dizelerden hangisi bir talamadan alnm
olabilir?
A) Sefil bayku ne gezerken bu yerde

Yok mudur vatann illerin hani
B) Krk ana yok ayran iecek
Kahveye gelir de fincan beenmez
C) Eil dalar eil stnden aam
Yeni talim gelmi varamalam
rnek7:
D) Gzel gitti diye pnar alad
Acd yreim yand pnara Kime sordumsa seni doru cevap vermediler
E) Avclardan kam ceylan misali Kimi alak, kimi hrsz, kimi deyyus dediler
Gemi dadan daa yoktur dura
Knyeni almak iin partiye ettim telefon
Bizdeki kayda gre imdi o mebus dediler

B seeneinde kaba ve grgsz biriyle ilgili yergi ierikli ifadeler kullanlmtr.
erik zellikleri gz nne alndnda bu drtln
aadakilerin hangisinden alnd sylenebilir?
A) Koma B) Semai C) Talama

c. At
D) Destan E) Trk
hh len bir kiinin ardndan duyulan acy dile getirmek iin sy-
Neyzen Tevfikten alnan bu drtlk, o zamann toplumsal yapsndaki sknt-
lenen komalardr. lar anlatmaktadr. iir, ehil olmayan, sahtekr, dzenbaz insanlarn devletin
en st kademesinde bile grev alabilmesini eletirmektedir. Dolaysyla bir ta-
lama rneidir.
hh slamiyet ncesi dnem edebiyatndaki karl sagu, divan
edebiyatnda ise mersiyedir.

b. Semai c. Varsa
hh Hece saysnn 8li olmas dnda hemen her zellii ko- hh Gney Anadoluda yaayan Varsak Trklerine has bir nazm
mayla ayndr. biimidir.
hh Kendine zg bir ezgiyle sylenir. hh l ve uyak ynyle semaiyle ayndr.
hh Yiite bir havas, meydan okuyan bir tavr vardr.

hh Daha ok sevgi, doa, ayrlk vs. gibi konular ilenir.
hh Yer yer behey, bre, hey, hey gidi vs. nlemler kullanlr.
hh Komadaki gibi gzelleme, koaklama, talama vs. gibi tr-
leri vardr. hh Bu trn en gzel rneklerini Karacaolan vermitir.
Varsa rnei
hh Aruz lsyle sylenen semailer de vardr. Bre aalar bre beler
lmeden bir dem srelim
Semai rnei Gzmze kara toprak
Bugn ben bir gzel grdm k mer geldi ise Dolmadan bir dem srelim

Yeiller giymi a zre Hak inyet kld ise
Karacaolan der cnn
Aklm bamdan ald Ferhat da deldi ise
Gzelim szme inan
Durabilmem aya zre Ben koyam da da zre
Bu ayrlk bize heman
Ermeden bir dem srelim
rnek8:
rnek9:
Nasl vazgeeyim u irin candan
I. Yr bire yalan dnya II. Elifin uru bakl
Adam vazgeer mi byle civandan
Sana konan ger bir gn Yavru balaban bakl
"Ben gzelim" deyip kayor benden
nsan bir ekin misali Yayla iei kokulu
O da benim gibi kuldur Yaradan
Seni eken bier bir gn Kokar Elif Elif diye
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu
dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi sylene- Numaralanm dizeler aadaki nazm biimlerinin
mez? hangisinden alnm olabilir?
A) Nazm birimi drtlktr. A) Varsa - semai

B) Halk edebiyat rndr. B) Koma - talama
C) Hece lsyle sylenmitir. C) Semai - koaklama
D) 6+5 durakl 11li kalp kullanlmtr. D) At - varsa
E) Bir semaiden alnmtr. E) Mani - trk
E Seeneinde drtln bir semaiden alnd sylenmektedir. Semainin zel- Birinci drtlk bre/bire nlemiyle balamtr. Bu durum varsa nazm biimi-
liklerini yukar renmitiniz. Semaiyi komadan ayran en temel zellik 8li ne zg bir zelliktir. kinci drtlk, sekizli heceyle ve ak konusunda yazlm-
hece lsyle yazlmasyd. Oysa drtlk, 11li kalpla sylenmi, dolaysyla tr. Bu durum da semaiye zg zelliklerdir. Bu durumda cevap Adr.
semai olamaz.

d. Destan rnek10:
hh Halk iirinin en uzun nazm biimidir. I. ark
II. Kouk
hh Drtlk saysnda snrlama yoktur.
III. lahi
IV. Koma
hh Drtlk says 100 geen destanlar vardr.
V. Varsa
Numaralanm edebi trlerden hangileri k tarz halk
hh Koma gibi 11li hece lsyle ve abab / cccb / dddb uyak
edebiyat nazm biimleridir?
rgsyle sylenir.
A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve IV.
D) IV. ve V. E) I. ve IV.
hh airler son drtlkte adn/mahlas kullanr.
ark, divan edebiyat nazm biimidir.

hh Hemen her konuda sylenir.
Kouk, slamiyet ncesi Trk edebiyat nazm biimidir.
lahi, Dini-Tasavvufi Trk edebiyat nazm trdr.
hh Kayk Kul Mustafann Gen Osman Destan bu nazm Koma ve varsa, k tarz halk edebiyat nazm biimlerindendir.
biiminin en nl rneidir.
3. Dini-Tasavvufi-Tekke Edebiyat Nazm Trleri
a. lahi
hh Allah sevgisi, Allaha ulama yolunda ideal insan olma abas

Destan rnei
ve araynn ilendii iirlerdir.
Bosna Destan
hh Hem koma hem de semai nazm biimleriyle yazlmtr.
ekti tularn dman stne
Kuand klcn kfir kasdna hh Hem hece hem de aruz vezni kullanlmtr.
Asker tayn etti hasmn stne

hh Drtlklerle yazlanlarn uyak rgs komaya, beyitlerle ya-
mdd- Hak ile nusrat bizimdir
zlanlarnki gazele benzer.
Ahmed bu nusratn krn edelim hh zel bir ezgiyle okunur.
Duaya megul ol sz nidelim

hh Bu trn en gzel rneklerini Yunus Emre ve ardndan
nallah Belgrata gidelim
Erefolu Rumi, Niyazi-i Msr ve Aziz Mahmut Hdayi ver-
mdad- Hak ile nusrat bizimdir.
mitir
Sorusu
retmen
Destanlarn, halk edebiyatndaki dier nazm biimlerinden

ayrt edici bir fark var mdr?
Evet, destanlarda dier trlerden farkl olarak bir olay anlatlr.

b. Nutuk
lahilerin tarikatlara gre adlandrlmas
hh Tarikata yeni giren dervilere yol gstermek, onlar bilgilendir-
Nefes: Alevlerin okuduu ilahilerdir. mek amacyla sylenir.
yin: Mevlevlerin okuduu ilahilerdir. hh retici iirlerdir.
Tapu: Glenlerin okuduu ilahilerdir. Nutuk rnei
Evvel tevhid srer mrid dilinden
Durak: Halvetlerin okuduu ilahilerdir. Eriir canna fazl Huda'nn
Kurtulursun emarenin elinden

Cumhur: Dier tarikatlarn okuduu ilahilerdir. Eriir canna fazl- Huda'nn
kincide verir lafzatu'llh
Anda kef ederler sfatu'llh
Hasenat yeter der eder gnah
Eriir canna fazl- Huda'nn
c. Devriye
hh Btn varlklarn Allahtan geldii ve yine ona dnecei d-

lahi rnei
Nasihattir gnl sana Havada umak dilersin ncesini (devir nazariyesi) ileyen iirlerdir.
Allah de ill h de Srad gemek dilersin

Devriye rnei
Akn ile yana yana Dosta ulamak istersin
Ak st iken kzl kana karp
Allah de ill h de Allah de ill h de
Emr-i Hak'la coup cevlana geldim

M-i car ile akp yarp
Miftahdr doru yolun Ey Hulsi Hak kemteri
Katre-i na-izden ummana geldim
i zikr olmal kulun Gel olma zikrden beri
Dnke aznda dilin Cihanda gezme serseri

Dokuz ay on gn batn- maderde
Allah de ill h de Allah de ill h de
Kudretten gzme ekildi perde
Vaktim tamam olup ahiri yerde
kp ten donundan cihana geldim

Sorusu
retmen
Tekke edebiyat rnleri, niin yalnzca nazm trlerine gre

snflandrlyor?
nk tekke edebiyatndaki ayrm konulara gredir.

d. athiye rnek12:
hh Alayc bir dille ve eitli sembollerle rl, st kapal fakat I. Allah vmek ve ona yalvarmak iin yazlan iirlerdir.
(lahi)
derin anlamlar ifade eden iirlerdir. II. Bektai airlerinin syledii tasavvufi iirlerdir. ( Devriye)
III. Tarikata yeni giren dervilere yol gstermek iin yazlan
hh athiyeler, tasavvuf bilgisi olmayanlarn anlayamayaca i- iirlerdir. (Nutuk)
IV. nsann yaratln ve ruhunun geirdii olgunluu an-
irlerdir.
latan iirlerdir. (Nefes)
V. Alevilik geleneklerini anlatan iirlerdir. (Deme)
hh Bu trn en gzel rneklerini Kaygusuz Abdal vermitir.
Numaralanm cmlelerin hangileri yer deitirirse bil-
gi yanll dzeltilmi olur?
athiye rnei A) I.-II. B) II.-III. C) I.-IV.
Yeri g ins cinni yarattn D) II.-IV. E) IV.-V.
Sen ey mimarba eyvanc msn

Bektai airlerinin syledii tasavvufi iirlere nefes, insann yaratln anlatan
Ay gn arh burcu var ettin iirlere de devriye denir. Bu durum da II ve IV numaral cmleler yer deitir-
Ey mekn sahibi rahanc msn melidir.
Denizleri yarattn sen kapaksz
Sular yrttn elsiz ayaksz
Yerleri temelsiz g dayaksz
Durdurursun acep isknc msn

rnek13:
ark bozulmu dnya slah olmuyor
Ehl-i fukarann yz glmyor
rnek11:
Ak Ruhsat dediini bilmiyor
Kldan kpr yaratmsn Yaz belli deil hat belli deil
Gelsin kullar gesin deyi
Yukardaki drtlk iin aadakilerden hangisi syle-
Hele biz yle duralm nemez?
Yiit isen ge a Tanr
A) Bir talamadan alnmtr.
Bu drtlk aadaki nazm trlerinin hangisinden aln-
B) 11'li hece lsyle yazlmtr.
m olabilir?
C) iirin son drtldr.
A) Talama B) lahi C) athiye
D) Kafiye rgs aaab eklindedir.
D) Koaklama E) Gzelleme
E) Tekke edebiyat nazm ekillerinden biridir.
Drtlkte grnte ahiret inancyla ve srat kprsyle alay eder gibi bir hava A, B, C, D seeneklerinde belirtilen bilgiler doru, ancak E seeneindeki "Tek-
vardr. Bu tarz iirlere athiye dendiini renmitiniz. ke" ifadesi yanltr. nk "talama" tr k edebiyatnn nazm trdr.

rnek14: rnek16:
k edebiyat iin aadakilerden hangisi sylene- Dokuz ay on gn batn- mderde
mez? Kudretten gzme ekildi perde
Vaktim tamam olup ahir yerde
A) En nemli ve ok kullanlan nazm ekli komadr.
kp ten donundan cihana geldim
B) airler iirlerini cnk denilen defterlerde toplamtr.
(Hsn)
C) Genellikle bireysel ak konu olarak kullanlmtr.
Yukardaki iirin nazm tr aadakilerden hangisi
D) Son dnem sanatlar divan etkisinde kalmtr.
olabilir?
E) Mersiye lm konularn ileyen nazm tr olarak ok-
a kullanlmtr. A) Devriye B) athiye C) Nutuk
D) Cumhur E) Ayin
A, B, C, D seeneklerinde belirtilen bilgiler doru, ancak E seeneinde sz
edilen "mersiye" Divan edebiyat nazm trlerindendir.
Drtlkte kiinin dnyaya gelmesi ve dnyadan gmesinden bahsedilmitir.
Bu tr konular Halk edebiyatnda devriye nazm tryle ilenir.
rnek15: rnek17:
Aadaki bilgilerden hangisi yanltr? Yiitler meydana kt zaman
Narasndan dalar talar titreir
A) Semai, komaya benzemekle beraber tek fark 8'li l-
yle yazlmasdr. Hmnan hsmna bakt zaman
B) Varsa, kahramanlk konularn ilemekle beraber halk Kirpik ok ok olur kalar titreir
edebiyatnn en uzun nazm eklidir. Yukardaki drtlk iin aadakilerden hangisi syle-
C) Koma, lirik bir iir olup at, talama, gzelleme, ko- nemez?
aklama gibi trlere ayrlr.
A) 6+5 durakl 11'li kalp kullanlmtr.
D) Mani, anonim halk edebiyatna ait olup eitli trleri
B) Kafiye emas, apraz uyaktr.
vardr.
C) Gzelleme rneidir.
E) Trkler, ezgilerine ve yrelerine gre eitli adlar ala-
bilir. D) k edebiyat nazm eklidir.
E) Hem kafiye hem de redif kullanlmtr.
B, seeneinde "Varsa" nn kahramanlk konularn anlatmas doru ancak

en uzun olma zellii yanltr. Halk edebiyatnda en uzun nazm ekli destan- Drtlkte yiitlik konusu anlatld iin bu drtlk gzelleme rnei deil ko-
dr. aklama rneidir.

rnek18: rnek20:
I. Bu trn en nemli rneklerini Yunus Emre vermitir. Aadaki seenekler konu bakmndan ikierli grup-
II. Sadece hece vezni kullanlr. landrlrsa hangisi dta kalr?
III. Mevlevilerin okuduu ilahilere durak denir. A) Gzelleme B) Koaklama C) Semai
IV. Tekke edebiyatnn nemli nazm eklidir. D) Talama E) Destan
Yukardaki ilahi ile ilgili verilen bilgilerden hangisi veya
hangileri yanltr?
Gzelleme ve semai lirik konular, koaklama ve destan kahramanlk konular-
A) Yalnz I. B) I. ve II. C) Yalnz IV. n ilerken talama eletirel iirlerdir.
D) II. ve IV. E) II. ve III.
lahi, bir nazm tr olup hem hece hem de aruz lsyle yazlr. Bu nedenle II
ve IV. seenekler yanl bilgi iermektedir. rnek21:
I. Kaside
II. Trk
III. ark
IV. Koma
V. Tuyu
Yukardakilerden hangileri halk edebiyat nazm biim-

leridir?
A) I. ve III. B) II. ve III. C) III. ve IV.

rnek19: D) IV. ve V. E) II. ve IV.
Anonim halk edebiyatnn nemli nazm ekillerinden biridir. Trk ve koma halk edebiyat nazm biimlerindendir. Kaside, ark ve tuyu
Bu metinlerde iten ve yaln bir Trke kullanlr. Genellikle ise divan edebiyat nazm biimlerindendir.
ykms ve basit szlerle ocuklar iin gzel dilekler ierir.
Yukarda haklarnda bilgi verilen nazm ekli aadaki-

lerden hangisidir?
A) Tekerleme B) Ninni C) Mani

D) Trk E) Semai
rnek22:
Aadaki nazm biimlerinden hangisinde aruz ls
Parada geen "ocuklar iin" ifadesi bu metinde anlatlan nazm eklinin ninni
olduunu gstermektedir. kullanlmaz?
A) Mesnevi B) Tuyu C) Rubai

D) Varsa E) Gazel
Varsa k tarz halk edebiyat nazm biimidir. Halk edebiyatnda hece l-

s kullanlr.

1. Aadakilerin hangisinde maniyle ilgili bir bilgi yanl 5. Nasihattir gnl sana
vardr? Allah de ill h de
A) Hece lsyle ve 7li kalpla yazlr. Akn ile yana yana
B) Uyak dzeni aaba biimindedir. Allah de ill h de
C) lk iki dize asl ksm, son iki dize doldurmadr. Bu drtlk, aadaki nazm ekillerinin hangisinden
D) Anonim halk edebiyat rndr. alnm olabilir?
E) Halk edebiyatnn en kk nazm biimidir. A) Trk B) Mani C) Koma

D) Semai E) lahi
2. Elif'in uru nakl

Yavru balaban bakl
Yayla iei kokulu 6. Aadakilerden hangisi tekke edebiyat nazm biim-
lerinden biri deildir?
Kokar Elif Elif diye
Bu drtlkle ilgili aadakilerden hangisi sylene- A) Nutuk B) Devriye C) athiye
mez? D) Mersiye E) lahi
A) 8li hece ls kullanlmtr.

B) Koma gibi uyaklanmtr.
7. Yaban yerlere bakma
C) Bir koaklamadan alnmtr.
Cann odlara yakma
D) Redif ve uyak kullanlmtr.
Her grdne akma
E) Benzetmeye bavurulmutur.
Tevhide gel tevhide
drtln aadakilerin hangisinden alnd syle-
3. Aadakilerden hangisinde k tarz halk edebiyat nebilir?
nazm trleri bir arada verilmitir? A) Nutuk B) Koma C) Gzelleme
A) Koma, gzelleme, semai, varsa D) Devriye E) Koaklama
B) Koaklama, at, gzelleme, talama
C) Mani, mesnevi, rubai, koma
D) Talama, mani, koaklama, at
E) Trk, at, koma, mani 8. Ansr gmlein giymezden evvel
zade bama hnkr idim ben
Yemekten imekten mnezzeh idim
4. I. Allah sevgisi ve ideal insan olma arayn anlatr. (la- Manzar- Mevlada envr idim ben
hi)
II. Saz airlerinin mahlas yerine kullandklar ifadedir. Halkolmazdan evvel milk-i melekt
(Taprma) Kimseler klmazd Mevlaya scd
III. Tarikata yeni giren dervilere yol gstermek iin yaz- Ar Krs, levh, kalem olmadan mevcud
lan iirlerdir. (Nutuk)
nd-i mnevide hem var idim ben
IV. Halk edebiyatnn en uzun nazm trdr. (Talama)
Bu drtlklerde insann yaratl evresiyle ilgili bir sralama-
V. Trklerde her bendin sonunda tekrarlanan nakarattr. y anlatmaktadr.
(Kavutak)
Buna gre drtlkler aadaki iir trlerinin hangisin-
Numaralanm cmlelerin hangisinde cmle ile ayra den alnm olabilir?
iinde verilen szck ilikilendirilemez?
A) lahi B) Nefes C) athiye
A) I. B) II. C) III D) IV. E) V.
D) Devriye E) Semai

9. Aadaki dizelerden hangisi bir talamadan alnm- 13. Ey zn insan bilen

tr? Var edep ren edep
A) Sa tel tel, rtler hep tl tl der Ey edep erkn bilen
Gznn deidii yere gl der Var edep ren edep
B) Beklerim haftada bir name bu yaz
Gel Hakka olma si
Yazacaksan dediim vech ile yaz
T gide gnln pas
C) Yine dalar ba duman stne
Deli gnl kald gman stne Drt kitabn manisi
D) Tfek icad oldu mertlik bozuldu Var edep ren edep

Eri kl knda paslanmaldr Bu drtlkler tarikat byklerinin, tasavvufla yeni tanan
E) Dnyann gidii acayip oldu dervilere yol gstermek, k tutmak iin syledikleri bir
Koyun belli deil, kurt belli deil iirden alnmtr.
Buna gre bu iirin nazm tr aadakilerden hangi-
sidir?
A) lahi B) Nutuk C) athiye
D) Semai E) Devriye
10. Aadakilerden hangisi k edebiyat nazm biimle-
rinden biri deildir?
A) Varsa B) Semai C) Destan
D) Koma E) Gzelleme 14. Aadakilerden hangisinde Anonim Halk edebiyat
nazm biimleri bir arada verilmitir?
A) Trk-mani- semai
B) Varsa-trk- ilahi
C) Mani- trk-koma
D) Mani- at-varsa
11. Aadaki tr - snflandrma eletirmelerinden hangi-
E) Ninni- trkmani
si yanltr?
A) lahi- nazm biimi

B) Koaklama nazm tr 15. - zel bir ezgiyle sylenir.
C) Mani- nazm biimi - ounlukla iinde be, bre gibi seslenmeler vardr.
D) Trk- nazm biimi - Hecenin 8li kalbyla yazlr.
E) athiye- nazm tr - Yiite ve merte bir sylenii vardr.
Yukarda zellikleri verilen halk edebiyat nazm biimi
aadakilerden hangisidir?
A) Varsa B) Gzelleme C) Trk
D) Semai E) Koaklama
12. Aadakilerin hangisinde tekke edebiyat nazm trle-
ri bir arada verilmitir?
A) lahi-mersiye- nutuk devriye

B) athiye- devriye-mersiye- nutuk 16. Aadakilerden hangisi komann trlerinden biri de-
C) Devriye- semai- mstezat- athiye ildir?
D) lahi- devriye- athiye- nutuk A) Koaklama B) Talama C) Gzelleme
E) Nutuk- devriye- athiye- kaside D) Destan E) At
16. D 15. A 14. E 13. B 12. D 11. A 10. E 9. E 8. D 7. A 6. D 5. E 4. D 3. B 2. C 1. C Cevaplar

1. Dadalolum yarn kavga kurulur 5. I. Herhangi bir tarikatn izini tamakszn Allah ven i-
ter tfek davlumbazlar vurulur irlere denir.
Nice ko yiitler yere serilir II. Daima zel bir ezgi ile sylenir.
len lr kalan salar bizimdir III. Drtlk tarznda olanlarn kafiye dzeni koma, beyit
tarznda yazlanlarn kafiye dzeni ise gazellerdeki gi-
bidir.
nemez?
IV. Divan iirindeki methiyenin halk edebiyatndaki karl-
A) Hecenin 11li kalbyla sylenmitir. dr.
B) Nazm biimi komadr. V. En nl airi Yunus Emredir.
C) k tarz halk edebiyat rndr. Numaralanm cmlelerin hangisinde ilahi ile ilgili bir
D) Konusu bakmndan destandr. bilgi yanl vardr?
2. I. Bre aalar bre beyler

lmeden bir dem srelim 6. ---- k iirinde kullanlan nazm ekillerinden biridir. As-
Gzmze kara toprak lnda bir nazm trnn de addr ancak ekil zellikleri
Dolmadan bir dem srelim asndan ayr bir nazm eklini temsil etmektedir. Nazm
II. Bahemizde nar aac birimi, kafiye rgs ve ls komadan farkl deildir an-
Kimi tatl kimi ac cak hacmiyle komadan ayrlr. En az 5 veya 7 drtlkten
Gnldeki dert ilac oluan bu nazm biiminde drtlk saysnda bir snrlama
Ya bulunur ya bulunmaz yoktur.
Numaralanm dizeler aadaki nazm biimlerinin Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
hangisinden alnm olabilir? getirilmelidir?
A) Destan B) At C) lahi
A) Varsa- Semai B) Koma- Trk
D) Varsa E) Semai
C) Semai-Destan D) At- Varsa
E) Mani- trk
3. Semaiyle ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanltr? 7. Genellikle en az 3, en fazla 5 drtlkten oluur. ounlukla
doa, gzellik, ayrlk, kavuma gibi duygusal ve lirik tema-
A) Genellikle 11li hece lsyle sylenir.
lar iler, Hece lsnn yannda aruz kullanlarak yaz-
B) Dize kmelenii drtlkler halindedir. lanlar da vardr. zel bir bestesi vardr. 8'li hece ls ile
C) airler mahlas kullanr. sylenir. Son drtlkte air mahlas kullanr.
D) Ak, lm, doa ve toplumsal konular ilenir. Bu parada hakknda bilgi verilen nazm biimi aa-
E) Konularna gre farkl eitleri vardr. dakilerden hangisidir?
A) Varsa B) Semai C) Destan
4. Aadaki dizelerin hangisi bir gzellemeden alnm
D) Koma E) Gzelleme
olabilir?
A) Doktor para ister derman tkenmi

8. Akarsular alar m
Severim gzeli bir de kr at
Dalda blbl alar m
B) Hasretinle her dem barm deliktir
Nazl yrin sa belik beliktir
Kalbimden yaralandm
C) Ecel tuzan aamaz msn

Yar yaram balar m?
Ap da iinden kaamaz msn Biim ve ierik zellikleri dikkate alndnda bu drt-
lk, aadaki nazm biimlerinin hangisine ait olabi-
D) Yr bre yalan dnya
lir?
Sana konan ger bir gn
E) Yalanc dnyaya konup genler A) Koma B) Trk C) Mani
Ne sylerler ne bir haber verirler D) Semai E) Varsa

9. Destanla ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanltr? 13. Aslnda neslinde giymemi hare
A) 3399 drtlkten meydana gelir. gelmez elinden gitmez bir kre
B) Nazm birimi drtlktr. Sand gmleksiz duran mekkare
C) Kendine zg bir ezgisi vardr. Bedestene gelir kaftan beenmez
D) Toplumu ilgilendiren olaylar zerine dzenlenir. Bu drtln nazm tr aadakilerden hangisi ola-
bilir?
E) ounlukla 11li hece lsyle yazlr.
A) Mersiye B) Koaklama C) Talama
D) Gzelleme E) At
10. Gesi balarnda top glm var
Hey Allah'tan korkmaz sana bana lm var
lm varsa bu dnyada zulm var
Atma garip anam beni dalar ardna
14. Bre aalar bre beyler
Kimseler yanmasn anam yansn derdime
Bu tek dizeden yola klarak aadaki nazm biimle-
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu di-
rinden hangisine ulalabilir?
zeler aadakilerin hangisinden alnm olabilir?
A) Semai B) Varsa C) Trk
A) Mani B) Trk C) Koma
D) Koma E) Mani
D) Semai E) Destan
11. ncecikten bir kar yaar

15. Trkyle ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanltr?
Tozar Elif Elif diye
Eli gnl abdal olmu A) Ak, gzellik, doa vs. konularda yazlr.
Gezer Elif Elif diye B) Ezgilerine gre bozlak, kayaba, trkmani vs. adlar
alr.
Karacaolann bu dizeleri iin aadakilerden hangi-
si sylenemez? C) 7li, 8li ve 11li, hece lsyle yazlr.
D) ok az hari genelde anonimdir.
A) Yarm kafiye kullanlmtr.
E) Genellikle 3-5 beyitten meydana gelir.
B) 7li hece hece lsyle sylenmitir.
C) Bir semaiden alnmtr.
D) k tarz halk edebiyat rndr.
E) Bir gzellemeden alnmtr.
16. lkbahara yaz derler
irin sze naz derler
12. Pir Sultan kzydm ben de Banazda Kime derdim sylesem
Kanl ya akttm baharda gzde Bu dert sana az derler
Dedemi astlar kanl Sivasta Kendin ettin kendine
Dar aac alar Pir Sultan deyi Yana yana gez derler
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu Bu maninin tr aadakilerden hangisidir?
drtlk, aadakilerin hangisinden alnm olabilir?
A) Cinasl mani B) Dz mani
A) Koaklama B) Gzelleme C) Talama
C) Ayakl mani D) Yedekli mani
D) Varsa E) At
E) Kesik mani
16. D 15. E 14. B 13. C 12. E 11. B 10. B 9. A 8. C 7. B 6. A 5. D 4. B 3. A 2. A 1. D Cevaplar

TARAMA
08
1. Yara benden 4. Dost yoluna verdim olan varm
Selm ey yra benden. Taa aldm namusumu arm
Ben gitmem, o da gelmez, Kim alatm benim nazl yarimi
Gitmez bu yara benden Top top olmu kirpikleri yanan
Bu maninin tr aadakilerden hangisidir? Bu drtln ilk iki dizesinde kullanlan kafiye tr aa-
A) Kesik B) Artk C) Dz dakilerden hangisinde vardr?
D) Yedekli E) Doldurmal A) Tatn yine deli gnl sular gibi alar msn
Aktn yine kanl yam yollarm balar msn
B) Gzlerinde aksi bir derin hiin
Kanadn yaylm, rpnmak iin
C) Sordular: Adresi ne?.. emeye kar, dedim
2. Aadakilerden hangisinde gereklik dntrleme- "anakkale iinde aynal ar" dedim
mitir? D) Gnllerde bir tasvir
Gnei batmaz devir
A) Yuvarlanyor gnlm u uan toplara denk
E) nsan bir yannca Kerem misali yanmal
Bir yokutan koarak kalbim sana iniyor
Uykudan bile maher gnnde uyanmal
B) Yllar bir gzya olup da kaym
Bu eski heykelin yanaklarnda 5. Canlar verdim her birinin yoluna
C) Mee dallarndan uup bana gel
Hepsi girdi bir yiidin koluna
Gel, gzel serem gel, brtlenlerden
D) Yapsak san yere yaym Blbl bile kondu bir gl dalna
Son bahar alyor yanaklarnda
Bota gezen bizim gnl kuudur
E) Yanan biz ktta kk bir satr
Yaz gibi, akam onu karartr Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi kesin
olarak ulalamaz?

B) 11li hece lsyle sylenmitir.
C) k tarz halk iiri rndr.
3. I. Afet-i can dediler gamze-i celladn iin D) mge kullanlmtr.
Nahl-i gl sylediler kamet-i imadn iin
E) Dz kafiye dzeniyle yazlmtr.
II. Yazd nk ilk-i kaza fitne vb emrin
Ara yerini ak koydu senin adn iin
III. em-i ebrya kafa-drsn ey zlf-i siyah 6. Biraz da sen al olum, biraz da sen abala;
Sen ne kafirsin o kafirlere imdadn iin Ninen baban, iki miskin, biz artk lmeliyiz...
IV. Sen ki blbl gl iin nle edersin b-ferd ocuk dnd ikyetli bir nazarla: - Ya biz,
Seni glden ayrr nlev feryadn iin Ya ben nasl yaarm siz lrseniz?
V. okdan ey kilk-i Nedim niin oldun hm Biim ve ierik zellikleri gz nnde bulunduruldu-
Bizi hasrette kodun nazm- vev-cdn iin unda bu dizelerin aadakilerin hangisinden alnd
Nedime ait bu gazelin matla blm aadakilerden sylenebilir?
hangisidir? A) Gazel B) Koma C) Mesnevi
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. D) Manzume E) Semai

Tarama
7. New Yorkun Brooklyn Kprsnde dilenen bir kr varm, 10. Kadem basdu mizr- mihr mha
kprden geenlerden biri adamcaza gnlk kazancn Ki t erdm cenb- Pdiha
sormu. Dilenci, iki dolara zar zor ulatn sylemi. Ya-
banc, bunun zerine kr dilencinin gsnde tad ve Yzm srp emenler gibi hke
zerinde Doutan Kr yazan tabelay alp tersini evi- Du'lar eyledm ol zt- pke
rerek zerine bir eyler yazdktan sonra tekrar dilencinin Biimsel zellikleri gz nne alndnda bu dizelerin
boynuna asm ve gitmi. Bir ay sonra geldiinde Baym aadakilerin hangisinden alnd sylenebilir?
size ok teekkr ederim. demi dilenci. imdi gnde on-
be dolar topluyorum. Tabelaya ne yazdnz da bu kadar A) Mesnevi B) Gazel C) Murabba
sadaka vermelerini saladnz? ok basit demi adam. D) ark E) Kaside
tabelanzda doutan kr yazyordu, onun yerine ---- yaz-
dm.
Bu paradaki bolua aadakilerden hangisi getirilir-
se imge retilmi olur? 11. I. air bu blmde kendini ve iirini ver.
A) Ltfen yardm edin! II. Kasidenin iinde, ayn l ve uyakla bir gazelin yazl-
B) Bahar geliyor ama ben gremeyeceim. d yerdir.
C) ok zor durumdaym. III. Asl konuya giri iin uygun bir ortam hazrlama yani
giri blmdr.
D) Bakmak zorunda olduum bir ailem var.
IV. Bu blmde air kimi vecekse onun yceliklerini, ba-
E) Siz de ileri de kr olabilirsiniz.
arlarn, erdemlerini anlatr.
Kaside ile ilgili numaralanm cmlelerde aadakiler-
den hangisinin aklamas yoktur?
A) Methiye B) Tegazzl C) Nesib-tebib
D) Fahriye E) Girizgh
8. Blbl yetiir barm hn etti figann
Zabt eyle dehnn
Haner gibi deldi yreimin tf-i zebann 12. I. 8li hece lsyle sylenir.
Tesir-i lisnn II. Genellikle 3 6 drtlkten oluur.
Ah eylemee balad y bu ne halet III. Kendine zg bir ezgisi vardr.
Nolsun bu hararet IV. Yalnzca hece ls kullanlr.
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu di- V. Gzelleme, koaklama, talama vs. trleri vardr.
zelerin aadakilerden hangisine ait olduu sylenebi- Semai ile ilgili numaralanm cmlelerden hangisi do-
lir? ru deildir?
A) Gazel B) Trk C) Mstezat A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

D) ark E) Tuyu
13. I. Kartrlm oyun kddr insan dediin.

9. Aadakilerden hangisinde iire zg bir syleyi II. zgrlk, ey ba dnmesi, ey dingin plak ayaklar.
yoktur? III. Senin biimine girdi uyku ve gzlerinin rengine.
A) Srtlar bir dalga gibi prl prld kularn IV. Onlar buradan ayrlal ok zaman oldu.
B) Boynu krmz gllerden bir kadn geti V. Upuzun bir sa gibiydi durup gemeyen zaman.
C) ahmurat suyu kan akar grl grl Yukardakilerin hangisinde iir dilinin zellikleri
grlmez?
D) Sen ki glsn bakrdan ve kkrtten
E) Canm skld dn akam sokaklar gezdim A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Tarama
14. Szlkte kadnlarla kane sohbet etmek anlamndadr. 17. Msralar her ne kadar beytin yars olarak tanmlanm ol-
Arap edebiyatndan ran edebiyatna oradan da Trk edebi- salar da divanlarda, iir mecmualarnda ya da edeb olsun
yatna giren nazm biimlerindendir. Beyitlerle ve aruz l- veya olmasn eitli eserlerde farkl amalarla kullanlm
syle yazlr. tek msralara da rastlanmaktadr. ---- ad verilmi olan bu
Bu parada aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve- msralar, ya aslnda airi tarafndan tek msra olarak sy-
rilmitir? lenmi ya dabir beyitten alnarak mehur olmu ve dier
msras unutulmu, anlam btnlne sahip iir paralar-
A) Mesnevi B) Rubai C) Kaside
dr.
D) ark E) Gazel Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Msra- berceste B) Tezkire
C) Taprma D) Msra- zde
E) Musammat
15. Aadakilerden hangisinde divan edebiyat nazm bi- 18. Anlamca birbirleriyle ilgili olan szcklerin bir arada kullanl-
imleri bir arada verilmitir? masna tenasp denir.
A) Mnacaat- gazel- kaside- mesnevi

Aadakilerin hangisinde tenasp sanat kullanlm-
tr?
B) Tuyu- ark- mesnevi- murabba
C) Gazel- mersiye- rubai- ark A) Yaz, k yeil bir saks tr pencerede
Bahende akasyalar aard baharla
D) Koma mesnevi- kaside- gazel
B) Bir vakte erdi ki bizim gnmz
E) Mesnevi- gazel- ilahi- kaside
Yiit belli deil mert belli deil
C) Uzak bir iklimin lk havasnda
Btn sevdiklerim hlyam paylar
D) Kalbim yine zgn seni andm da derinden
Getim yine o eski hazan bahelerinden
E) Gnl verdin derlerdi o delikanlya
En sonunda varmsn bir Erzincanlya
16. Bir dizede iki ya da daha ok eyi anladktan sonra ikinci

dizede onlarla ilgili eyleri sralamaya leff ner ad verilir.
Aadaki dizelerin hangisinde bu aklamaya uygun 19. Mehtabn izinde gemiler geldi aktan
bir kullanm sz konusudur? Aina sallanan mendillere kotum yer yer
A) Dedem koynunda yattka benimsin ey gzel toprak Gr imenler gibi fkryor karanlktan
Neler yapm bu millet, en yakn tarihe bir sor, bak Kkleri kurumu sandm o gzel gnler
B) Issz dalar, gr ormanlar, akarsular geerek Bu dizelerde birbirine benzetilen iki varlk, aadaki-
Rumelinin bir yann batan baa dolatm lerden hangisinde doru olarak verilmitir?
C) Kestanelik glgesinde hayal gibi yrrsn
A) Mehtap gemiler
Ela gzl gzellerin gl benzini grrsn
B) Gnler imenler
D) Sakn bir sz syleme, yzme bakma sakn
Sesini duyan olur, sana gz koyan olur C) Mendiller imenler
E) Blbl akr bir aacn bir nzenin dalnda D) Karanlk gzel gnler
Tarlalarda glmseyen ieklerin alnda E) imenler mehtap

Tarama
20. Sisler ardnda kald ocukluun sesleri 23. Gnln irinin ak sarnca
Kederli, i eken bir neydir gnlm bu gece Yol alm hayatn ufuklarnca
Dalan sisten kan ay bana hatrlatr O hzla dalar Ferhat yarnca
Geip giden gnleri, geceleri sessizce Balam akmaya oban emesi
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi var- Bu drtlkte aadaki sz sanatlarndan hangisi var-
dr? dr?
A) Telmih B) Tevriye C) Tebih A) Tebih B) Tevriye C) Telmih
D) Kinaye E) Leffner D) Tecahliarif E) Leffner
21. Saysn unuttuum gnlerce bekleyiten 24. Aadaki dizelerin hangisinde kinayeli bir syleyi var-
dr?
Ben yorgunum, rhtm talar yorgun
Art arda geen gemiler durmuyor bu limanda A) Btn ykn alp kalkan yaz gemisi
Sularn yarmaya balad lmn
Duranlardan sen kmyorsun
B) Kim ki Tanr kullarna bakarsa yukardan
Bu dizelerde grlen sz sanat aadakilerden hangi-
Kartallarca iniimizi grr anszn yukarlardan
sidir?
C) Kzl yaprak dalgal sonbahar denizi
A) Tehis B) Kinaye C) Tevriye
Kart, snd son parlts gnlmn
D) Telmih E) stiare D) Sanki bir bekleyenin yuvasyd her yal
Yolumu gzlyordu sanki her camda bir ba
E) Szlerinde ipein uultusu varken yola d
Dilini ihanetin tuzuyla silahla
22. Bir bse mi bir gl m verirsin dedi gnlm

Bir nm tebessmle o fet gl verdi
(Gnlm [o gzele] bir pck m, bir gl m verirsin diye
sordu. O fet sevgili ise yarm bir tebessmle gl verdi)
Bu dizelerde kullanlan sz sanat aadakilerden han- 25. Aadakilerden hangisi tekke edebiyat nazm trlerin-
gisidir? den biri deildir?
A) Tehis B) Tevriye C) Leffner A) Nutuk B) Devriye C) athiye
D) Tecahliarif E) Nida D) Methiye E) lahi

Tarama
26. I. Dedim ne glersin dedi nazmdr 29. Yanan u dudan u teninle sretin olmu
Dedim kan mdr dedi gzmdr Biri rengn biri rn biri nzk biri ra'n
Dedim ay m dodu dedi yzmdr
Ahmed
Dedim ver peyim syledi yok yok
(Yanan, dudan ve teninle yzn; biri renkli, biri tatl, biri
II. Dman geldi tabur tabur dizildi
nazik, biri gzel olmu.)
Alnmza kara yaz yazld
Tfek icad oldu mertlik bozuldu Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi kulla-
Eri kl knda paslanmaldr nlmtr?
Numaralanm drtlklerle ilgili olarak aadakilerden A) Leffner B) stifham C) Telmih

hangisi birlikte sylenemez? D) Cinas E) Tecahlirif
A) Halk edebiyat geleneiyle sylenmitir.

B) Kafiye rgs ayndr.
C) Bir komadan alnmtr.
D) Gzelleme trne rnektir.
E) Yarm kafiye kullanlmtr.
30. Mmin olanlarn oktur cefs

hirette olur zevk safs
On sekiz bin lemin Mustafs
Ad gzel kendi gzel Muhammed
27. I. Sanat insann tabiat taklit etmesidir.
Bu dizeler aadaki iir trlerinin hangisinden alnm
II. Sanat ideal ve kusursuz gzelliin aranmasdr.
olabilir?
III. Sanat, heyecan ve ihtiraslarn yaanmasdr.
A) Naat B) Rubai C) Mnacaat
IV. Sanat, gerekliin sembolik olarak ifade edilmesidir.
D) athiye E) Mani
V. Sanat, insann hayatn kolaylatrmak iin vardr.
Sanatla ilgili numaralanm yarglardan hangisi doru
deildir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
31. Her ey yerli yerinde bir dolap uzaklarda

Azapta bir ruh gibi gcrdyor durmadan
Bir eyler hatrlyor belki maceramzdan
28. Aadaki dizelerin hangisinde hsn-i talil vardr? Kuru gz yapraklar uuuyor rzgrda
Bu drtlkte, aadaki aklamalardan hangisine uy-
A) Gnahlarm semaya yazmak iin
gun bir sz sanat vardr?
Yontulmu kalemlerdir upuzun minareler
B) Ben ne grup bilirim, ne gece bilirim ben A) Bir sz benzetme amac olmadan baka bir szn ye-
Uuyor gnlm beyaz bir skut sevincinde rine kullanma
C) Kim bilir benim kadar Ben et kemik yn B) Aralarnda kartlk ilikisi bulunan durumlar bir arada
Duydum beyaz bir nehrin iimde aktn dile getirme
D) El a, yalvar gndze, geceye boyun uzat C) Bir sz hem gerek hem mecaz anlamn artra-
Bu uurda bir mr, rtmeye deer mi? cak biimde kullanp mecaz anlamn kastetme
E) Her gn baka ahenkte sylediin arklar D) nsan dndaki varlklar insana ait zelliklerle anlatma
nandrmt beni mrmn dnne E) Konuyla ilgili, gemiteki bir olay ya da kiiyi hatrlatma

Tarama
32. Aadakilerin hangisinde tezat sz konusudur? 35. Methiye tr aadaki nazm biimlerinin hangisiyle
yazlr?
A) rtyor kar, rtyor, karabasan son bulur
Kar emniyet, kar huzur, kar yaar skn gelir A) Kaside B) Gazel C) Sema
B) Bir beyaz karanla gmdk her geen gn D) Sone E) Mstezat

Sessiz sessiz yaan kar rter her gn
C) Ben bir d gryordum karlarn ortasnda
Ben bir kardan adamdm, dm, yere yatmtm
D) akr akr ta yadrr gkyz
Bir an rter topra beyaz dolu rts
E) Bu iiri ben yazdm, dedi kar sesi bana
Gerek iir onundu, ben sz uzatmtm 36. Ksmetindir gezdiren yer yer seni
Ge ksan sonunda yer yer seni
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi var-
dr?
A) Benzetme B) Kiiletirme C) Ad Aktarmas
D) Cinas E) Telmih
33. Aadaki dizelerin hangisinde drt gesi de sylenen
bir tebih vardr?
A) Sonra bir ay dodu, yldzlar binlerce gz

Gibi gkyznden gz krparak beni gzlyordu
B) Firuze renkli gkte alevler saarak
Ykseldi gne, baak dolu ovay grdm 37. Ayva sar nar krmz sonbahar!
C) Altn rengi baaklarla dolu bir ovada yryordum Her yl biraz daha benimsediim.
Bir oban kaval ald, kuzular, kular grdm Ne dnp duruyor havada kular?
D) Grdm ki demolu kaval alyordu, dertliydi Nerden kt bu cenaze? len kim?
Uzun havalar alyordu, sevinliydi
Bu kanc bahe grdm tarumar?
E) Dalar denizler atm, gurbet ellerde dolatm
Bu dizelerde seeneklerde verilen sz sanatlarndan
ok grdm, ok yaadm
hangileri kullanlmtr?
A) Kinaye - tebih
B) Tenasp - istifham
C) stifham - tehis
D) Telmih - tevriye
34. I. Dize sonlarndaki szcklerin iki ses benzerliidir. E) Tecahliarif - tezat
II. Bir sz hem gerek hem de mecaz anlama gelebile-
cek biimde kullanmaktr.
III. iirde hayal ve dncelerin dile getirilmesi iin olutu-
rulan ses ve sz kalplardr.
IV. Dizelerde ahengin salanmas iin ayn nszlerin tek-
rarlanmasdr.
Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisinin 38. Aadaki nazm trlerinden hangisi tekke edebiyatn-
aklamas verilmemitir? da kullanlmaz?
A) l B) mge C) Tam kafiye A) Nefes B) Nutuk C) Kalender
D) Kinaye E) Aliterasyon D) lhi E) athiye

Tarama
39. lkbahara yaz derler, 42. I. Kasidede airin mahlasn sylendii beyittir.
irin sze naz derler. II. Kasidenin en gzel beytidir.
Kime derdim sylesem, III. Kaside iindeki gazeldir.
Bu dert sana az derler. IV. Kasidenin son beytidir.
Kendin ettin kendine, Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisi
Yana yana gez derler. hakknda bilgi verilmemitir?
Bu maninin tr aadakilerden hangisidir? A) Beytl-kasde B) Makta

A) Cinasl B) Yedekli C) Kesik C) Tc beyit D) Matla
D) Karlkl E) Dz E) Tegazzl
40. Aadaki dizelerin hangisinde imge yoktur? 43. Anonim halk iirinin en yaygn, en ksa nazm biimidir. Yedi
heceli ve drt msradan oluan aaxa eklinde kafiyelenen
A) Yapraklarm elimdedir tam yz bin elim var bu nazm biiminin ilk iki dizesi, asl konuya hazrlk anla-
Yz bin elle dokunuyorum sana, stanbula mnda doldurma maksatl konudan bamsz dizelerdir.
B) Dada kurtlar uluyor, kpekler havlyordu Bu parada aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve-
Bir sarho baryor, bir ocuk alyordu rilmitir?
C) Ben bir ceviz aacym Glhane Parknda
A) Trk B) ark C) Ninni
Ne sen bunun farkndasn, ne polis farknda
D) Mani E) Koma
D) Memleket mi daha uzak
Genliim mi, yldzlar m?
E) Rzgr cama vuruyor, cam slk alyordu
Kadn balta sallyor, geceye, kara, ka
41. Aadakilerden hangisi edebi eserin zelliklerinden 44. Ey cmle halkun maksud al gnlmi senden yana
biri deildir? Ey klli eyin mevcd al gnlmi senden yana
A) Gereklikle ilgili olsa da kurmacadr. Budur yregm yaras gitmedi yzm karas
B) Malzemesi dil olan bir gzel sanat rndr. Ey b-reler aresi al gnlmi senden yana
C) Yazl amac okuyucuda gzellik duygusu uyandr- Bu dizeler konusuna gre aadakilerin hangisinden
maktr. alnm olabilir?
D) Yan anlam tamaz, her okuyan ayn anlam karr. A) Tevhit B) Mnacaat C) Nat
E) Yazld dnemden izler tar. D) Methiye E) Mersiye

Tarama
45. Erkek 48. I. Gazelin en gzel beytidir. h beyit de denir.

Deirmen st iek II. Btn beyitleri ayn gzellikte, ayn g ve deerde
Orak getirin biek olan beyitlerdir.
Benim sevdiim gzel III. Btn beyitlerinden ayn konunun ilendii gazeldir.
Orta boylu mor iek IV. Genellikle makta beytiyle ayndr.
Kz Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisinin

aklamas yoktur?
Deirmene dn gittim
Kna gibi un ettim. A) Yek- henk gazel
Darlma emmim olu, B) Dz gazel
Ben sana aka ettim. C) Yek-vz gazel
Halk edebiyatnda yukardaki gibi soru-cevap veya kar- D) Beytl gazel
lkl atma niteliindeki maniler aadakilerin hangi- E) Mahlas beyti
siyle adlandrlr?
A) Yedekli B) Artr C) Doldurmal
D) Deyi E) Cinasl
46. Iraftaki siniler,

El vurmadan iniler.
Gurbetteki yrimin
Kulaklar iniler. 49. Mesneviyle ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanl-
Bu drtln ilk iki dizesinde kullanlan uyak tr aa- tr?
dakilerden hangisidir? A) Trk edebiyatna, ran edebiyatndan gemitir.
A) Tun B) Tam C) Cinasl B) Ak, tarihi olaylar, dini ve tasavvufi konular ilenir.
D) Zengin E) Yarm C) Beyit says en fazla 99 beyit olabilir.
D) aa / bb / cc / dd / ee biiminde kafiyelenir.
E) Divan edebiyatnda bugnk romann karl kabul
edilir.
47. Evvel tevhid srer mrid dilinden
Eriir canna fazl Hudann
Kurtulursun emarenin elinden
Eriir canna fazl- Hudann
kincide verir lafzatullh

Anda kef ederler sfatullh
Hasenat yeter der eder gnah
Eriir canna fazl- Hudann
erik zellikleri gz nne alndnda bu drtlklerin 50. Aadakilerden hangisi tekke iiri nazm trlerinden
aadakilerin hangisinden alnd sylenebilir? deildir?
A) lahi B) Nutuk C) athiye A) lahi B) Nutuk C) Devriyye
D) Semai E) Devriye D) Culusiyye E) athiyye
26. D 27. E 28. A 29. A 30. A 31. D 32. B 33. A 34. A 35. A 36. D 37. B 38. C 39. B 40. B 41. D 42. D 43. D 44. B 45. D 46. A 47. B 48. B 49. C 50. D
Cevaplar
9. E 10. A 11. C 12. D 13. D 14. E 15. B 16. D 17. D 18. A 19. B 20. C 21. A 22. B 23. C 24. B 25. D 8. C 7. B 6. D 5. C 4. E 3. A 2. C 1. A


iir nceleme Yntemi 09
hhR NCELEME YNTEM { Tema daha genel anlamda olan, konu ise daha zeli
kapsar.
1. iirde Tema
{ Tema, metinde genel olarak sz edilen, konu ise
hh Yazl amac ne olursa olsun her iirin iletmek istedii bir
mesaj vardr. metinde zel olarak sz edilendir.
hh iirde iletilmek istenen mesaja tema denir.

{ Tema, dnce olarak yapt dnda da var olur. Konu ise
{ Bir iirde ele alnan dncedir. temann parada somutlamas, duygularn szcklerle
resmedilmesidir.
{ Bir iirin btnn saran duygudur.
{ Tema bir veya birka szckle ifade edilebilir. Konu ise

{ Bir iirin zdr.
yarg nitelii tamayan genel bir kavramdr.
{ Tema soyut bir kavramdr. Konuysa somuttur.

Konu
hh Konu, hakknda konuulan, sz sylenen nesne, olay, durum
ya da kavramdr. Tema: G Konu: Suriyeli halknn yaad g
hh iirde zerinde durulan, ele alnan her ey, konudur. Tema: Kahramanlk Konu: Trk askerinin kahramanl
hh Yeryznde ne kadar varlk, olay, olgu varsa hepsi iire konu

rnek Metin
olabilir. Ak, ayrlk, zlem, kahramanlk, cmertlik, yamur, Gelecek, diyor atm fallar
dalar, rmaklar, yollar, vs. Sevdiceim yetti artk k da gel
Menzilin varlmaz harami yollar
Engelleri birer birer yk da gel
Gn getike yaram iner derine

Tema ve konunun ayrm
Sultanm, kimseyi koymam yerine
hh Temann belli bir balamda kii, yer, zaman ve durum bildire-
Yeter ki gel, mdeyim emrine
cek ekilde snrlandrlmas, somutlatrlmasdr.
Tark gibi gemileri yak da gel
hh Bir temaya hangi bak asndan yaklaacamz ve ne
syleyeceimizi belirleme ii temadan konuya geitir yani Tema: Ak
konunun belirlenmesidir. Konu: Sevgiliye duyulan kavuma zlemi
Sorusu
retmen
Mert dayanr, namert kaar

Meydan gmbr gmbrdenir
ahlar ah divan aar Tema: Yiitlik, kahramanlk
Divan gmbr gmbrdenir Konu: Yiitleri vme, yceltme
Bu drtln konu ve temas nedir?

COKU VE HEYECANI DLE GETREN METNLER / iir nceleme Yntemi
rnek Metin 2. iir Trleri

Yedi tepe stnde zaman bir gergef iler
1. Lirik iir
Yedi renk, yedi sesten saysz beliriler
hh Lirik szc, Yunanca lyr ad verilen bir tr algdan gel-
Eyp ksz, Kadky ssl, Moda kurumlu mektedir.
Adada rzgr, uan eteklerden sorumlu
hh Genellikle ak, ayrlk, zlem, gurbet, yalnzlk vs. temalar
Her afak Hisarlarda oklar kar yayndan ilenir.
Hl lklar gelir Topkap Sarayndan

hh Hayal gc, melodi ve bireysellik ar basar.
Ana gibi yar olmaz, stanbul gibi diyar
Gleni yle dursun, alayan bahtiyar

rnek:
Gecesi smbl kokan Ne zaman seni dnsem
Trkesi blbl kokan Bir ceylan su imeye iner
stanbul ayrlar byrken grrm
stanbul... Her akam seninle
Yeil bir zeytin tanesi
Tema: stanbul Bir para mavi deniz

Konu: stanbulun gzellikleri ve stanbula duyulan sevgi
Alr beni
Seni dndke
Gl dikiyorum elimin dedii yere
Atlara su veriyorum
Daha bir seviyorum dalar

rnek1:
rnek:
Uun kular uun doduum yere
Akam getiren sesleri dinle,
imdi dalarnda mor smbl vardr
Dinle de gnlm alver gitsin.
Ormanlar koynunda bir serin dere
Salarmdan tutup kor gzlerinle
Dikenler iinde sar gl vardr
Yal gzlerime dalver gitsin.
Bu iirin temas aadakilerden hangisidir?
A) zlem B) Orman C) Umutsuzluk midim yllarn seline dt,
D) iek sevgisi E) Bezginlik Sann en titrek teline dt,
Kuru yaprak gibi eline dt,

Soru kknde verilen iir, zlem temasn ilemitir.
stersen rzgra salver gitsin.

rnek:
rnek2:
Bir gvercin uar aka kanatl
Sevdamz duyunca aynalar cotu bugn
Bartan savaa selm gtrr.
Hayalimde efsunlu yzn bir hotu bugn
Yollardan yel gibi geer bir atl
Seni gren aalar, kular sarhotu bugn Afyon'dan Mara'a selm gtrr.
Syle niye penceren yine bombotu bugn Uyanr Yr, Laz, Afar
Bir eyler zeybei, horonu, bar

Sen ki, gl bahesinde kalbimin mhurusun
Aydn ovasnn lk rzgr
Bir de hzzm yerine bana nihvendi sun
Efeden dadaa selm gtrr.
Bu dizelerde, aadaki iir trlerinden hangisine zg
rnek:
nitelikler ar basmaktadr?
Krm'da imektir akar bir yldz
A) Dramatik B) Lirik C) Pastoral Kars'tan Fergana'ya bakar bir yldz
D) Didaktik E) Epik Kerkk'ten Tebriz'e akar bir yldz
Ak, sevgi, ayrlk, gurbet, yalnzlk vs. gibi duygularn cokulu bir ekilde dile Gardatan gardaa selm, gtrr.
getirildii iirlere lirik iir denir.
Bir ehir, ky, oba, mahalle, ar
arpr dzenli orduya kar
Ve soylu bir destan kurtulu mar
Gne, kurda kua selm gtrr.
2. Epik iir 3. Didaktik iir
hh Epik, destan niteliinde olan, destans demektir. hh Didaktik szc, Yunanca didaktikos (retme) szc-
nden gelmektedir.
hh Sava, kahramanlk, yiitlik ve yurt sevgisi gibi konular ile ta-
hh Didaktik iir, eitici, retici iir demektir.
rihsel olaylar cokulu bir anlatmla dile getiren iirlere epik
iir denir. hh Herhangi bir konuda bilgi vermek, nasihat etmek, yol gster-
mek ahlak bir ders karmak amacyla yazlr.
hh Destanlar, manzum ekilde yazlan kahramanlk hikyeleri bu hh Duygu yn zayftr.
tre girer. hh Kimi mesneviler, fabllar, Tekke edebiyatndaki nutuklar bu tr-

de yazlmtr.
hh Bat edebiyatnda destan trndeki eserlere epope ad veril- hh Yusuf Has Hacipin Kutadgu Bilig adl eseri Trk edebi-
yatnda bu trn ilk rneidir.
mektedir.

rnek: rnek:
Dinle sana bir nasihat edeyim Snerken dalarda gnn ulesi,
Hatrdan gnlden geici olma Sarar yamalar ince bir duman...
Duyulur uzaktan bir kaval sesi,

Yiidin bana bir i gelende
Srler iftlie dnd zaman.
An yad illere ac olma
Akamn bu ssz saatlerinde,
Mecliste arif ol kelam dinle
Nedir bu her eyde sezilen melal?
El iki sylerse sen birin syle
Bir leylek tarlann orta yerinde,
Elinden geldike iyilik eyle Bklm bayla canl bir sual.
Hatra dokunup ykc olma
Sereler, dallarda birer serseri,

rnek: Kumrular, muhabbet macerasnda...
Btn insanlar dostun bil, kardein bil kzm Horozlar, bu apkn derebeyleri,
Sevincin rndr insan, nefretin deil iftlie tasarruf iddiasnda!
Zulmn nnde dimdik tut onurunu
Sevginin nnde eil kzm
4. Pastoral iir
hh Pastoral szc, Franszca pastorale (obanla ilikin)
szcnden gelmektedir. rnek:
Gm bir dumanla kapland her yer

hh Doa gzelliklerini, ormanlar, krlar, yaylalar ve oban ha-
Yer ve gk bu akam yayla duman.
yatn anlatan ve bunlara kar duyulan zlemi dile getiren
Srler, imenler, sar iekler
iirlere pastoral iir denir.
Beyaz kar, yeil am yayla duman.
hh Bir kiinin azndan anlatlrsa idil, obanlarn konuturul- Beni ierine aldn a gibi
masyla anlatlrsa eglog adn alr. Doldun gzlerime bir rya gibi
Ben de gne gibi, yce da gibi

hh Abdlhak Hamitin Sahra isimli iiri, edebiyatmzda bu trn
inde kaybolsam yayla duman
ilk rnei saylr.

rnek:
rnek3:
Gitmiti makama arz- hl iin
Cvl cvl, sessiz duran yuvalar
'Bey' dedi, yutkundu, edi ban.
Kelebekler birbirini kovalar
Hal gibi nakland ovalar Bir azar yedi ki oldu o biim.
Blk blk sar, yeil, mor imdi 'ey' dedi, yutkundu, edi ban.
Bu dizelerdeki aadaki iir trlerinden hangisine

zg nitelikler ar basmaktadr? Kapdan drt bklm kt dar
A) Lirik B) Pastoral C) Epik Gzler akmak akmak, benzi sapsar...
D) Didaktik E) Dramatik Bir bakt konaa alttan yukar
'Vay' dedi, yutkundu, edi ban.

iirde baharn gelmesi ve buna bal olarak tabiattaki deiikliler anlatlmak-
tadr. iir pastoral iir zellikleri ar basmaktadr.
5. Satirik iir
hh Satirik szc, Franszca Satire ( hiciv, alayl yergi) szc- 6. Dramatik iir
nden gelmektedir. hh Dramatik szc, Yunanca dram (sahnede oynanmak iin
yazlm oyun) szcnden gelir.
hh nsan, toplumu, zaman yeren (eletiren) iirlerdir.
hh Manzum tiyatro eserlerinde konumalarn yerini tutan iirler-
hh Divan edebiyatnda hiciv, Halk edebiyatnda talama,
dir.
gnmz edebiyatnda yergi nin karldr.
hh Klasik dnemde (Eski Yunan) trajedi ve komedi, bu trde
rnek: yazlmtr.
Bedava yayoruz, bedava;
hh Manzum olarak yazlm trajedi, komedi ve dramdaki konu-
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava; malar, iirsel olduundan bu tre rnek olabilir.
Yamur amur bedava;

hh Eski Yunan edebiyatnda Aiskhylos, Sophokles, Euripidies,
Otomobillerin d,
Sinemalarn kaps, Aristophanes; Bat edebiyatnda Corneille, Shakespeare ve
Cameknlar bedava; Racine manzum tiyatrolaryla tannmtr.

Peynir ekmek deil ama
Ac su bedava; hh Trk edebiyatnda; Namk Kemal, A. Hamit Tarhan,
Kelle fiyatna hrriyet,
Faruk Nafiz amlbel, Necip Fazl Ksakrek vs. bu trde
Esirlik bedava;
iirler yazmtr.
Bedava yayoruz, bedava.

rnek: 3. Manzume ve iir

Eski Atina'da hkim, savc ve avukat gibi meslekler yoktu. G-
nll vatandalar mahkemelerde grev alrd. Philokleon adn- hh l ve uyak gibi nazma ait kurallara uyularak yazlan metin-
da bir ihtiyar, hkim olma tutkusuna kaplr. Olu Bdelykleon,
lere manzume denir.
babasn bu huyundan vazgeirmek iin onu eve kapatr. teki
hkimler Philokleon'u da alp mahkemeye gitmek zere, eeka-
rlar klnda, sabahleyin erkenden gelirler. Aadaki parada hh Her manzume iir deildir. nk bir metne iir denebilmesi
koro (hkimler) ile Philokleon arasndaki diyalogdan bir blm
iin l ve uyak kullanmak yeterli ve hatta art deildir.
verilmitir:
hh ster l ve uyak kullanlsn ister farkl ahenk unsurlar kulla-

Philokleon: nlsn, bir metne iir denebilmesi iin o metinin belli bir sanat
Dostlar oktan duydum sesinizi, deeri tamas gereklidir.
Ama kp gelemem ardnzdan, hh l ve uyak olmadan da yazlabilme zellii tayan iirin

olmazsa olmazlar estetik tat, imge, arm ve mzikal
Brakmyorlar beni mahkemeye uyumdur.
Gidip yarg vermeye, hh En genel bak asyla iir, dz yazya evrilemeyen metindir.
Canlara kymaya brakmyorlar.
Manzume rnei
Aziz dostum, sen bu ilden gideli,
Koro:
Sekiz mevsim geldi-geti duydun mu?
Kimmi o? Syle dostlarna,
Gine kar koymad baharn yeli,
Kimmi seni eve kapayan?
eftaliler iek at duydun mu?
Philokleon:
Memiklerin Iraz iin Kel Durdu,
Kendi olum. Ama duymasn sakn!
Sinan olu Muharremi ldrd
urda yatm uyuyor, Ke Ahmet bayram da namaz kldrd;
Alak sesle konuun. Kerim Aa kyden gt duydun mu?
Koro: avularn yumuk gzl Tahiri
Niin yapyor bunu? Kahve yapt krk senelik ahr,
Olun ne ister senden? Erkek Fatma, Dii rk Mahiri

Gpegndz ald kat duydun mu?
Philokleon:
"Hakim olma, can yakma!" diyor. Ala-kardr Binboann ycesi
Szn dinlersem Asker oldu Halimenin kocas
Ku style besleyecekmi beni, Sazlkyn ilerici hocas
stemem, eksik olsun ku st. Minarede arap iti duydun mu?
Aristophanes Abdurrahim Karako

Okuduunuz manzumenin zellikleri: Bir damla inciydi kirpiklerinde,
hh 1. Dizeler halinde yazlmtr. (Manzumeler, nazm biiminde Akn zdrapla dolu ryas
yazlmak zorundadr.)
Bir baka gzellik var kederinde
hh 2. l uyak ve redif kullanlmtr. (Manzumelerde, l
Bir baka lem ki ruhunun yas
uyak ve redif gibi ahenk unsurlar olmak zorundadr.)
Sessiz incileir kirpiklerinde.
hh 3. Bir olay anlatlmaktadr. Ahmet Hamdi Tanpnar
(Manzum hikyeler iin olay zorunludur.)
hh 4. Szckler genelde gerek anlamyla kullanlmtr.
(dilin gndergesel ilevi). (Manzumede genelde szckler

Okuduunuz iirin zellikleri:
gerek anlamyla kullanlr.)
hh 1. Dizeler halinde yazlmtr.
hh 5. stenirse dzyaz biimine dntrlebilir. (iir, nazmn satrlar olan dizeyle yazlmak zorundadr.)
(Manzumede dizeler, art arda yazlsa da anlam ok fazla de- hh 2. l ve uyak kullanlmtr.
(air kullanmak zorunda deildi, lsz ve uyaksz da iir
imez.)
olur.)
hh 6. Manzumede toplumsal konular n plandadr.

hh 3. Olay rgs yoktur.
hh 7. Anlatmaya bal edebi metinler iinde deerlendirilir. (iirin olay rgs olmaz.)
hh 4. Szckler genelde sanatsal ilevde kullanlmtr.

iir rnei
(iirde imge ve arm yakalamak iin bu gereklidir.)
Leyla
Bu akam ryamda Leyla'y grdm

hh 5. stense de dzyazya evrilemez.
Derdini alarken yanan bir muma;
(iirde alt alta yazlan dizeleri, art arda yazmak kalmak anla-
pek salarn elimle rdm,
Ve bir kemend gibi taktm boynuma m bozar.)
Bu akam ryamda Leyla'y grdm.

hh 6. iirde bireysel konular n plandadr.
Leyla... Ela gzl bir l ahusu
Salar bahtndan daha siyahtr. hh 7. iir, coku ve heyecana bal bir metindir.
Kurmu diye sevda yolunda pusu
Dkt gzya, ektii ahtr.
Leyla... Ela gzl bir l ahusu.

rnek4:
RLE MANZUMENN KARILATIRILMASI
I. Gitmiti makama arz- hl iin
'Bey' dedi, yutkundu, edi ban.
R MANZUME
Bir azar yedi ki oldu o biim..
'ey' dedi, yutkundu, edi ban.
Sanatsal yn gldr. Sanatsal yn zayftr.
Kapdan drt bklm kt dar
Olay evresinde gelien ede-
Gzler akmak akmak, benzi sapsar... Coku ve heyecana bal
bi metinler iinde deerlendi-
Bir bakt konaa alttan yukar metinler iinde deerlendirilir.
rilir.
'Vay' dedi, yutkundu, edi ban.
Dzyazya dntrldn-
ekti ayaklar kahveye vard Dzyazya dntrlebilir.
de anlamszlar.
At tabakasn, sigara sard
Dald, neden sonra garsonu grd Yan ve mecaz anlaml sz-
Yan ve mecaz anlaml sz-
ay dedi, yutkundu, edi ban. ckler snrl, gerek anlaml
ckler youn olarak kullanlr.
szckler baskndr.
II. elik testereyle kestim sular
mge ve arm ynyle mge ve arm ynnden
Ykadm duvara astm sular
Dmde dme girdim dn gece gldr. zayftr.
Buluta yaslandm tuttum.

Olay rgs yoktur. Olay rgs vardr.
Seni hatrladm, seni unuttum
Kendimi kendime sordum dn gece
Dertler gecikince gidip yokladm

Yrtk bohalarda umut sakladm
Krgnlk ban krdm dn gece
4. iir ve Gelenek
Numaralanm metinlerle ilgili aadaki bilgilerden hh Hibir iir, kksz deildir. Hangi dnemde ortaya konarsa
hangisi yanltr? konsun her iir belli bir gelenein uzantsdr.
hh Her air, kendinden nce iire dair ortaya konmu ne varsa

A) ki metinde de l ve uyak gibi ahenk gelerine dikkat
onlardan yararlanr, beslenir ve iirini onlara gre ekillendirir.
edilmitir.
te biz buna iir gelenei diyoruz.
B) ki metinde de youn biimde arm ve imge vardr.
hh Trk edebiyatnda tr iir geleneinin varlndan sz ede-
C) I. metinde bir olay rgs sz konusudur.
biliriz:
D) I. metinde dzyazya yaklaan bir anlatm kullanlmtr.
E) II. metinde dilin allm kalplarnn dna klmtr. a. Halk iiri gelenei
II. metinde arm ve imge youn bir ekilde kullanlm. Ancak I. metinde b. Divan iiri gelenei
arm ve imge yok.
c. Modern iir gelenei

Halk iiri Gelenei Halk iiri geleneiyle yazlm iir rneklerinin incelenmesi:
Eer benim ile gitmek dilersen

hh Biimden ziyade z nemsenmitir.
Elen gzel yaz olsun da gidelim
hh Halkn konuma diliyle (yaln, sssz) oluturulmutur.
Bizim iller kraldr almaz
hh Hece vezni ve genelde 7li, 8li ve 11li kalp kullanlmtr.
Yollar amur kurusun da gidelim
hh Nazm birimi drtlktr.
hh Konu, ekil ve dil ynyle "genellikle" d etkilerden uzaktr. Aamazsn Karaman'n ilini
hh Redif ve kafiyeye (en ok yarm kafiye kullanlm) nem ve- Kprs yok geemezsin selini
Gerdan yaylasnn Perem belini

rilmitir.
Lale smbl brsn de gidelim
hh Ak, ayrlk, doa, zlem, lm, din, tasavvuf vs. konularn

gn oldu bizim evler geli
yan sra toplum hayatn ilgilendiren konulara da deinilmi-
Be gn oldu cihan suyun geeli
tir.
n al nlkl, sar peeli
Hanm kzlar yrsn de gidelim

hh Bireysel konular da toplumsal konular da somut bir anlatmla
aktarlmtr. Karac'olan der ki buna ne fayda
Hi rabet kalmad yoksula payda

hh Deyimler, ataszleri ve dier halk syleyi zelliklerinden sk
Bu ayda olmazsa gelecek ayda
yararlanlmtr.
On bir ayn birisinde gidelim
hh Somut dnya-sevgili anlatlmtr. Karacaolan
Nazm birimi: Drtlk

hh iirler, nazm tr veya biimine gre adlandrlr.
Uyak dzeni: abcb/dddb/eeeb
hh iirler doalama sylenmitir. Kimi airler okuma yazma bile l: 11li hece ls
bilmemektedir. Dili: Yaln

Bugn yine yrdan bir name geldi Divan iiri Gelenei

Okudum namesin dil atelendi
hh Genel olarak Arapa ve Farsa szck ve tamlamalarla yk-
Dedim cevabn yazm gnderim l, dille oluturulmutur.
Kalem aldm ele el atelendi hh Aruz veznin farkl kalplar kullanlr.
hh Nazm birimi beyittir.

Hamdlillah o yr ikrara gelmi
hh Konu btnl deil beyit gzellii tercih edilmitir.
Benim ahvalimi anlam bilmi
Acele gel deyi name yollam hh Mazmun ad verilen kalplam szler sklkla kullanlmtr.
Gnl bahesinde gl atelendi

hh Genellikle zengin kafiye kullanlmtr.
Smmniyem yre varmak isterim

hh Soyut bir dnya-sevgili anlatlmtr
Gonca gllerinden dermek isterim
Elenip yannda durmak isterim hh Son beyitte air, mahlasn syler.
Beni firkat ald yol atelendi

hh iirler nazm tr veya biimine gre adlandrlr.
k Smmani
Nazm birimi: Drtlk hh Ssl ve ar bir dil kullanlmtr.
Uyak dzeni: abcb/dddb/eeeb

hh Sz sanatlarna bavurmak bir meziyet, hner kabul edilmi-
l: 11li hece ls
tir.
Dili: Yaln
hh iirlerde Arap, Fars ve Trk nazm biimleri kullanlmtr.

hh Karacaolan 17. , k Smmani 19. yzyl airlerindendir.
Bu iki air arasnda iki yz yllk bir sre vardr. Buna karlk
hh Konudan ok konunun ileni biimi nemlidir.
her iki air de k tarz halk edebiyat geleneine mensup
olduklarndan iirleri pek ok ynden ayn zellikleri sergile- hh Kuralc bir edebiyatn iiridir. airler bu kurallarn dna k-
mektedir. mamlardr.
hh Her iki iir de ayn nazm birimi, l ve kafiye dzeniyle ya- hh airler genelde iyi eitim grm kimselerdir.
zlmtr. Her iki iirin de dili sade ve anlalrdr.

Sorusu
retmen
Divan iiri geleneinde "biimsel gzellik" kavramnn ok

nemli olmasn neye balyorsunuz?
Bu iir geleneinde hner gstermek amalanr. Sanatlar iirdeki
yetkinliklerini, "biimsel gzellie" nem vererek gstermilerdir.

Divan iiri geleneiyle yazlm iir rneklerinin incelenmesi: hh Baki 16. yzyl airlerindendir. Nedimse 17. yzyln sonu ile
18. yzyln balarnda mr srm airlerimizdendir. ki air
Nevbahar old gelin azm-i glistan edelim
arasnda iki yz yl vardr.
Aalm gonca-i kalbi gl-i handan edelim
hh Her iki iirde divan tarz edebiyatnn ortak zelliklerini ta-
Komayup lale gibi elden aya bir dem maktadr.
Mest olup gonca-sfat ak-i giriban edelim hh Her iki iir de din d konu yazlmtr.
Okusun vasf- ruh- yar ile Baki i'rin hh iirlerin nazm biimi, nazm birimi, ls ve hatta uyak r-
Blbl-i gleni mecliste gazelhan edelim. gs ayndr.
Baki
Nazm Biimi: gazel
Nazm birimi: beyit Modern iir Gelenei
l: aruz ls hh Modern iirde air, her anlamda alabildiine zgr davranr.
Uyak dzeni: aa/ba/ca hh Genelde sanatl bir syleyi tercih edilmez yaln ve doal bir
syleyi benimsenir.
Dili: ar
Bir sz dedi cnan ki kermet var iinde hh Herhangi bir biimsel kayg tamaz. Hibir biimsel kalba
uymayan iirler (serbest iir) olduu gibi, belli bir iir biimin-
Dn giceyedir bir iret var iinde
den airin istei kadar yararland iirler de olur.
Eyvh o ifte kayk ald karrm

hh nemli olann iirin i ahengidir gr baskndr.
ark okuyup geti bir fet var iinde
hh Bu ahengi l ve uyakla deil, szcklerin anlam ve duygu

Ey h Nedm ile bir seyrin iittik
deeriyle salarlar.
Tanhca varp Gksu'ya iret var iinde
hh Anlam bir dizede tamamlanmayp sonraki dizeye aktarlabilir.
Nedim
hh airler mahlas kullanmaz, iirlerin altnda airlerin ad bulu-

Nazm Biimi: gazel
nur.
Nazm birimi: beyit
hh Her iirin, konusuna gre airin setii bir ismi vardr.
l: aruz ls
hh Ortak mazmunlar yoktur, air kendine zg mecazlar olu-
Uyak dzeni: aa/ba/ca
turur.
Dili: ar

Modern iir geleneiyle yazlm iir rneklerinin incelen- Balar eyada hareket kurtulmak iin kendinden
mesi:
Daha teye gemek iin arnmak gibi elbiseden
Ben Sana Mecburum
Yakalar lmszln sonsuz ipini
Ben sana mecburum bilemezsin
Sonra ses olur
Adn mh gibi aklmda tutuyorum
Zamann idrak incisi ses dner, dner, dner de
Bydke byyor gzlerin
Ynelir sebebe
Ben sana mecburum bilemezsin
imi seninle styorum Sebeb ey!
Her sabah btn bitkiler itahl bir ocuktur.

Aalar sonbahara hazrlanyor Emer, emer, emer toprak anay
Bu ehir o eski stanbul mudur
O sultan hazinesi
Karanlkta bulutlar paralanyor
O hep veren sonsuz cmert anay
Sokak lambalar birden yanyor
Yeil hayat, krmz hareket, sar sabr emer
Kaldrmlarda yamur kokusu
Ve beyaz iman izer sesini
Ben sana mecburum sen yoksun
Tamamlar kavisini
Attila lhan
Erdem Beyazt
Nazm birimi: dzensiz bentler halinde yazlm
Nazm biimi: serbest Nazm birimi: dize
Uyak dzeni: belli bir uyak dzeni yok. Nazm Biimi: serbest
l: serbest
Uyak dzeni: belli bir uyak dzeni yok.
Dili: yaln
l: serbest
Dili: yaln
Sebep Ey Her iki air de 20. yzylda yaamtr. Attila lhann da Erdem
Beyaztn da iiri, biimsel kalplar esas alnarak yazlmamtr.

rperir tabiat, fleyince rzgr derin gk soluu
Dzenli bir l ve uyak kullanlmamtr. Ama yine de iirlerde
Ulu ses dokununca arka
zengin bir ahenk ve mzikalite grlmektedir.
Der lmn glgesi eyaya.

1. Bir lk dt karanlklardan 4. iirle ilgili olarak aada sylenenlerden hangisi do-

Issz denize ru deildir?
A) Her iirde az ya da ok, belli bir gelenein etkisi gr-

Ses beton gibi buz tutuyordu
lr.
Birtakm glgeler gidip geliyordu
B) Sanat iirde kulland kelimelere yeni anlamlar yk-
Ay klar gidip geliyordu
leyebilir.
Deniz yaral bir tay gibi soluyordu.
C) Farkl dnemlerde yazlm iirler ayn temay ileyebi-
Kim bizi eken ayaklarmzdan lir.
Suyun yumuaklna D) Her iir, yazld dnemin sosyal-kltrel ortamndan

etkilenir.
Yerin katlna
E) l, uyak ve redif unsurlarndan en az biri olmadan
Gn karanlna
iir yazlamaz.
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu i-
irle ilgili aadakilerden hangisi sylenemez?
A) Ahenk unsurlarndan yararlanlmamtr.

B) Konusuna gre liriktir.
C) Yaln ve iten bir anlatm vardr.
D) Serbest iir geleneiyle yazlmtr. 5. airin temel amac bir dnceyi, bir bilgiyi aktarmak ve
E) Benzetmelere yer verilmitir. t vermektir. Bunlar okurun aklna seslenir. Bu nedenle
bu iirler duygusal ynden zayftr. Duygu yn az oldu-
undan kuru bir anlatm vardr. Dil ve anlatm bakmndan
pek deer tamaz. Bu iirlerin bilgi ve felsef yn arlkl-
2. Atld, bir Mehmetik, byy bozdu dr. Sylenenler imgeye dntrlmeden, dzyaz gibi bir
Bir dman sngsnde, gsnden yap iinde aktarlr. airler, kafiye ve llerinden dolay
Bu ehadetle kayalar yarld sanki aklda kolay kaldndan, bilgileri bu yolla vermeyi tercih
ederler.
Dipik grltsnden
Bu parada hakknda bilgi verilen iir tr aadaki-
Bu dizeler konusuna gre aadaki iir trlerinin han-
lerden hangisidir?
gisine ait olabilir?
A) Epik iir B) Lirik iir C) Didaktik iir
A) Lirik B) Epik C) Didaktik
D) Pastoral iir E) Satirik iir
D) Satirik E) Dramatik
3. Dilimde sabah keyfiyle yeni bir umut trks

Kar yam dalara, bozulmam ts
Rahvan atlar gibi rgalanan gkyz 6. Avludan getiini grd gelinin
Gzlerimi kamatrsa da geleceim sana Suya gidiyordu le gneinde
imdilik balayc bir takvim sorma bana Ardnda bebesi yalnayak
Ihlamurlar iek at zaman Geride Karaba
Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi Tozlu yoldan
sylenemez?
Stlerin oradaki emeye
A) Halk edebiyat geleneiyle yazlmtr. Yalanda bulutlar ykanan emeye
B) Tema olarak yalnzlk duygusu ilenmitir. Bu drtlkte aadaki iir trlerinden hangisine ait
C) iirin ahenk unsurlarndan yararlanlmtr. zellikler ar basmaktadr?
D) Lirik bir iirden alnmtr. A) Lirik B) Dramatik C) Epik

E) Sz sanatlar kullanlarak anlam zenginletirilmitir. D) Pastoral E) Didaktik

7. sevda derinlerdedir, oysa Ferhad 10. Ben de u parkn sralarnda oturdum,

stn kazmada dan mid ettim, hayal kurdum
kalbimin, yni o yamur Yeni kitaplarm, siyah gslm,
ve acdan ocan Sevinle dolup taard gnlm.
madenini, lciverdi ve mahmur Beri yanda gnler akar giderdi.
bir aryla delmede

Benim de bir anne stme titrer
Bir baba benimle iftihar ederdi.
irin
Bu iirin temas aadakilerden hangisidir?
ve en almaz, en derin
bir iirin yurt edindii A) Yallk korkusu B) nsandaki deiimler
C) Gemi zlemi D) Hzn
billr bir kke girmede
E) ocukluk hatralar
Leyla
Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi
sylenemez? 11. Aadakilerden hangisi modern iir geleneinin zel-
liklerinden biri deildir?
A) Modern iir anlayyla yazlmtr.
B) Dzenli bir l ve uyak kullanlmamtr. A) airler biimsel kalplara uymak zorunda deildir.
C) Konusuna gre lirik bir iirden alnmtr. B) Her iirin banda airin belirledii bir isim olur.
D) Bir olay rgs bulunmaktadr. C) Ahenk unsurlarndan zellikle kanlr.

D) Anlam bir dizede tamamlanmayp sonraki dizeye akta-
E) iirsellik, imge ve armlarla salanmtr.
rlabilir.
E) iirin uyaklan airin tercihine gre deiebilir.
8. Geri su akrtsdr bir uzak adrvandan gelir 12. Adn dua ettim her an sensin dilimde
Kahveler zindan gibi simsiyah aylar neredeyse kan gelir Bulut ol, yamur ol, bir sel ol, gtr beni
Ufaldka ufalr aynalarda ktmser lmbalarn alevi Hthtn Kaf dana ulat bir zaman
Duman duman ihtiyarlar kar yats namazndan gelir Senlikte kaybolaym bitir bendeki beni
Attila lhan modern iirimizin temsilcilerinden biridir. Bu- Bir kere olsun yeter dn de bir 'sevgilim' de
nunla birlikte yukardaki iirde beyit nazm birimini kullan- Sonra yitir istersen yangnda duman duman
mtr. Bu durumda airin, ---- geleneinden yararland Bu dizeler konusuna gre aadaki iir trlerinin han-
sylenebilir. gisinden alnm olabilir?
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi A) Dramatik B) Lirik C) Epik
getirilmelidir?
D) Satirik E) Pastoral
A) serbest iir B) modern iir C) halk iiri
D) divan iiri E) bat iiri
13. I. Destans zellikler gsteren iirlerdir.
II. Kahramanlk, sava, yiitlik konular ilenir.
9. Halk iiri gelenei ile ilgili aadaki bilgilerden hangi- III. Okuyanda coku, yiitlik duygusu, savama arzusu
uyandrr.
si yanltr?
IV. Divan edebiyatndaki baz kasideler, Halk edebiyatn-
A) l ve uyak gibi ahenk unsurlar bulunur. daki koaklama, destan, varsalar bu trden iirlerdir.
B) Nazm birimi olarak drtlk kullanlr. Bu maddelerde hakknda bilgi verilen iir tr aada-
C) airler son drtlkte mahlas kullanr. kilerden hangisidir?
D) Kimi iirler durakl kimi de durakszdr. A) Lirik B) Epik C) Didaktik
E) Biimsel kayglardan uzak bir anlayla sylenmitir. D) Pastoral E) Satirik
13. B 12. B 11. C 10. C 9. E 8. D 7. D 6. D 5. C 4. E 3. B 2. B 1. A Cevaplar

1. Dalarda uuldayan rzgrlarda sesin var 5. Manzume ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi
Her iekte bir renksin, kokusun, gzelsin yr yanltr?
Sevdandr hep coturan, koturan diyr diyr A) Uyak ve redif gibi ahenk unsurlar kullanlr.
Bu ak derya almaz okyanuslar gelir dar B) Drtlk, beyit ve bentler halinde yazlabilir.
Bu sevgi alayan ancak gnle sar C) Anlam bir sonraki dizede de devam eder.
Aadakilerden hangisi ierdii duygu ynnden yu- D) Karlkl konumalara yer verilebilir.
kardaki dizelerle ayndr? E) Genelde bireysel temalar ilemek iin kullanlr.
A) Baklar neden ylesine parlyordu
ektirdii son fotorafnda alyordu
B) Bereket datrdn ocuklarn kalbine 6. Garipler Pazar'nda krpe ocuklar
Sonbaharna erip dndrldn Rabbine Yorgunluktan gzelim yzleri al al...
C) Bugn deniz lgnd, bir oltayla balkta ldren bir lk dudaklarnda:
Kular gibi yalnz, yapayalnzdm akta
Bo hamal! Bo hamal! Bo hamal!
D) Sana benim kadar tutulmak demek
Bu dizelerle ilgili olarak aadaki bilgilerden hangisi
Vurulmak demektir kartallar gibi
yanltr?
E) Gidince, gln rengi sarard gzlerimde
Mutluluk dolu dnyam karard gzlerimde A) Nazm birimi drtlktr.
B) Halk iiri geleneiyle yazlmtr.
C) l ve uyak kullanlmtr.
2. Gazi Alperenler ie koyulun,
D) Ak ve anlalr bir dille yazlmtr.
Gayr sze vakit az verilmeli
E) Epik zellikler sergilemektedir.
Bidevi atlara rzgarca soluk,
Ve yldrmlarca hz verilmeli.
Bu dizelerdeki aadaki iir trlerinden hangisine
zg nitelikler ar basmaktadr? 7. iir ve manzumenin karlatrld aadaki yarglar-
dan hangisi yanltr?
A) Lirik B) Pastoral C) Epik
D) Didaktik E) Dramatik A) iirde ilenen konular manzumeye gre daha genitir.
B) iir dizelerle yazlr manzumelerse beyitlerle yazlmak
zorundadr.
3. Dnyay omuzlayan yiidi kmsedin C) iir arm ve imge zerine kurulur, manzumenin bu
yn zayftr.
Onun hznlendii her ana glmsedin
D) iir yaps itibaryla dz yazya dntrlemez, man-
hmale uradm dokunmuyor mu sana?
zumeler dntrlebilir.
Bin defa krdn bir defa anlasana.
E) l ve uyak kullanlmadan da iir yazlabilir ama
ada Trk airlerinin birinden alnan iirde sanat, iiri manzume yazlamaz.
beyit nazm birimi ile kaleme almtr.
Bu durum sanatnn aadakilerin hangisinden ya-
rarlandn gsterir?
A) Bat iiri B) Modern iir C) Halk iiri 8. Senin, ince uzun, beyaz ellerin
D) Divan iiri E) Serbest iir Yreimi alan bir serinlik sanki
Al bir kadife stnde ellerin dursa biraz
Tablolarn en gzeli olur inan ki.
4. Aadaki nazm trlerinden hangisi zellikle epik iir Bu drtlk aadaki iir trlerinin hangisinden aln-
yazmak iin elverilidir? m olabilir?
A) Nutuk B) Talama C) Mersiye A) Dramatik B) Didaktik C) Epik
D) Koaklama E) Hicviye D) Satirik E) Lirik

9. Al alm mavi alm 12. Ala gzlerini sevdiim dilber

Dalar dolaalm u gelip getiin yollar nsn
Bu dalar alaklanmaz Kadir Mevlam seni vm yaratm
Biz nasl kavualm Ksmeti olduun kullar nsn
Bu drtlk iin aadakilerden hangisi sylenemez? Bu drtlk ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi yan-
ltr?
A) Halk iiri geleneiyle yazlmtr.
B) Nazm biimi manidir. A) Halk iiri geleneiyle yazlmtr.
C) aaba uyak dzeniyle yazlmtr. B) Bir manzumeden alnmtr.
D) Lirik iir trne rnektir. C) Nazm birimi drtlktr.
E) Dalarn ycelii temas ilenmitir. D) Tebih sanat kullanlmtr.

E) Yinelemelerden yararlanlmtr.
13. Aadakilerden hangisinde divan iir geleneiyle ilgi-

li bir bilgi yanl vardr?
10. Sabahlara kadar oturup konualm
A) Beyit gzellii konu btnl tercih edilmitir.
Kimse duymasn
B) Nazm birimi olarak beyit kullanlmtr.
Mavi bir gkyzmz olsun, kanatlarmz
C) airler genellikle son drtlkte mahlas kullanmtr.
Dokunarak ualm
D) iirler nazm biimi veya trne gre adlandrlr.
Bu dizelerle ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanl-
tr? E) Arlkl olarak bireysel temalar ilenmitir.
A) Bir manzumeden alnmtr.

B) l ve kafiye kullanlmamtr.
14. El gzlm ben bu ilden gidersem
C) Modern iir geleneiyle yazlmtr.
Zlf perianm kal mell mell
D) Lirik iir trne rnektir.
Kerem et aklndan karma beni
E) arm ve imgeden yararlanlmtr.
Ala gzyan sil mell mell
sylenemez?
A) Konuma dilinin sz deerleriyle oluturulmutur.
11. aydnlk neyin oluyor senin B) Drtlk nazm birimiyle sylenmitir.
gkyz akraban filan m C) mgelere dayal bir anlatm benimsenmitir.
beni bulur bulmaz gzlerin D) Yaln bir anlatmn kullanlmtr.
imek akyorum yalan m E) Redif ve kafiyeye yer verilmitir.
yznde yalazn gezdirdiin

salarndan tutumu orman m
15. Aadakilerden hangisi modern iirin zelliklerinden
biri deildir?
akla ziyan bir ey elektriin
Bu iirin temas aadakilerden hangisidir? A) Anlam bir dizede tamamlanr.
B) iirin konusu her ey olabilir.
A) Sevgilinin etkileyicilii
C) l ve uyak zorunluluu yoktur.
B) Yaama sevinci
D) Nazm birimi msradr ama air beyit ve bent de kulla-
C) Ayrlk korkusu
nabilir.
D) Sevgiliye duyulan zlem
E) Biimsel kaygdan ok ses ve anlam zenginlii nem
E) Yalnzln acs tar..
15. A 14. C 13. C 12. B 11. A 10. A 9. E 8. E 7. B 6. E 5. E 4. D 3. D 2. C 1. D Cevaplar

METNLERN SINIFLANDIRILMASI
Olay evresinde Oluan Edebi Metinler (Anlatmaya Bal Edebi Metinler) 10
hhOLAY EVRESNDE OLUAN EDEB METNLER
(ANLATMAYA BALI EDEB METNLER)
A. Olay evresinde Gelien Edebi Metinleri Tanma Ve Gruplandrma
Olay evresinde Oluan Edeb Metinler
Anlatmaya Bal Edeb Gstermeye Bal Edeb

Metinler Metinler
Masal
Geleneksel Trk Modern Trk
Destan Tiyatrosu Tiyatrosu
Halk Hikyesi
Mesnevi Karagz Trajedi
Manzum hikye Orta Oyunu Komedi
Hikye Meddah Dram
Roman Ky Seyirlik
Oyunlar
Olay evresinde gelien edebi metinler iki grupta deerlen- dr. Bunlara eserin kahramanlar denir. En n plandaki varla
dirilir. bakahraman denir.
a. Anlatmaya bal edebi metinler

hh Olayn serim (balang), dm (gelime) ve zm (sonu)
b. Gstermeye bal edebi metinler. blmleri bulunur.
Bu metinleri incelemeye gemeden nce, benzer ve farkl ynleri

hh Ele alnan olaylarn anlalmas iin tasvirlere ya da dekorlara
stnde durmakta yarar gryoruz.
yer verilir.
Benzerlikleri:
hh Metinlerin bir yazar vardr.
hh Her iki tr de yaanm veya yaanabilecek bir olay evresin-
de geliir. Bu ana olayn etrafnda daha kk boyutlu dier
Farkllklar:
olaylar yer alr.
hh Anlatmaya bal trlerde olayn mutlaka bir anlatcs vardr.
hh Olaylar belirli bir zaman diliminde geer.
hh Gstermeye bal edebi metinlerde olaylar canland-
hh Aktarlan olaylardan etkilenen, insanlar ya da dier varlklar- ran insanlar vardr. Erkek oyuncuya aktr, bayan oyucuya
da aktris denir.

METNLERN SINIFLANDIRILMASI / Olay evresinde Oluan Edebi Metinler (Anlatmaya Bal Edebi Metinler)
hh Anlatmaya bal edebi metinlerde uzun ve kurall cmleler olaylar art arda sralam olursunuz. Ama ayn eyi Osman
kullanlabilir. askere gitti ama uzun sre ondan haber alnamad, bu yz-
den ailesi de nianls da ondan midi kesti. Artk Osmann

hh Gstermeye bal edebi metinler, gnlk dile daha yakndr.
dnmeyeceini dnen nianls da baka bir adamla evlen-
Ksa ve anlalr cmleler tercih edilir.
di. biiminde aktarrsanz olay rgs oluturmu olursunuz.
b. Kii
imdi bu metin trlerini daha yakndan tanyalm: hh Kii, anlatmaya bal edebi metinlerde olaylar /durumlar ya-
ayan kahramanlardr.
Anlatmaya Bal Edebi Metinler
hh nsan ya da insan dndaki varlklardan seebilir.
I. Anlatmaya bal edebi metinleri oluturan unsurlar:
hh Bu metinlerde kiiler gsterdikleri zelliklere gre ikiye ayrlr:
a. Olay
{ Karakter: Bakalarndan farkl zellikler sergiler. Kendine
hh Olay, herhangi bir iliki nedeniyle birbiriyle ilgilenmek zorun-
da olan insanlarn karlkl etkileimleridir. zg yanlar belirgindir. Duruma gre deikenlik sergiler. Yal-
nzca kendini temsil eder.

hh Genellikle bir ana olay ve onunla balantl yan olaylardan
oluur. { Tip: Ait olduu snfn (bakkal, manav, niversite rencisi,
servis ofr, imam, retmen vs.) genel zelliklerini tar. Ge-

hh Gerein birebir ayns deil, kurgulanm/dntrlm bi-
nelde abartlm bir kiiliktir.
imidir.
c. Mekn (yer)
Olay rgs
hh Olayn getii evredir.
hh Olay rgs, eserdeki kahramanlarla ilgili ilikilerin, at- hh Gerek bir yer olabilecei gibi hayali yerler de olabilir.
malarn ve bunlara bal olaylarn belirli bir kartlk izgisi
hh Genelde yk ve roman gibi trlerde yerler gerektir. Buna
boyunca gereklemesidir.
karn mesnevi, destan ve halk hikyesi gibi trlerde ise
mekn unsurunun daha ok hayali olduu grlr.
hh Anlatmaya bal edebi metinlerde aktarlan olaylar neden-so-
nu ilikisi iinde aktarlr. hh Kahramanlarn sosyal, kltrel, ekonomik vs. kimliklerini yan-
stmas bakmndan bu metinlerde mekn unsuru, nemlidir.

hh Olay rgsn ortaya karan da budur. rnein Osman
askere gitti. Uzun zaman getii halde memleketine dnme- hh Kahramanlarn yaad evrenin baarl anlatlmas, olay-
di. Osmann nianlsn baka biriyle evlendirdiler. derseniz larn sebepleri ve sonular konusunda okuyucuya fikir verir.

d. Zaman Anlatmaya bal edebi metinlerde bak alar

hh Zaman, anlatmaya bal edebi metinlerde olayn balayp bit- hh Her anlatmaya bal edebi metinde bir anlatc vardr.
tii evredir.
hh Anlatc yazar deildir. Anlatc, yazarn metne kurgusallk ka-
hh Zamann uzunluk-ksal yazara ve metnin trne baldr.
zandrmak iin deta anlatma iini devrettii bir baka kiidir.
hh Kimi hikyeler insan mrnn ksack bir zaman dilimini anla-
tr. Kimi romanlarsa bir insan mrnden ok daha uzun olay- hh Okuyucu her eyi anlatcnn gzyle grr, ondan dinler.
lar anlatabilir.
Anlatmaya bal edebi metinler, anlatcnn olayn neresinde
olduuna gre farkl bak asyla aktarlr:
hh Uzun metinlerde olaylar kronolojik srayla verilebilecei gibi,
sondan baa doru da verilebilir.

1. Hkim bak as:
hh Kahramanlar 3. kiilerdir.
Olay Kii
hh Anlatc, kahramanlardan biri deildir.
Anlatmaya Bal Edebi Metinleri Oluturan Unsurlar

hh Her eye hkimdir, kahramanlarn duygu ve dncelerini bi-
lir, niyetlerini nceden kestirir.

Zaman Mekan
hh Ayn anda farkl yerlerde gerekleen olaylardan haberdardr.
rnek1: hh Kahramanlardan daha fazla ey bilir.

Aadakilerden hangisinde anlatmaya bal edebi me-
tinlerle ilgili bir bilgi yanl vardr?
A) Olaylarn getii yer gerek ya da hayali olabilir. rnek:
B) Bakalarnda da bulunan ortak zellikler tayan ahs- Herkes, hsan'n hastalnn verdii znt ile uyuyor, onunla
lara karakter denir. uyanyordu. Bu sabah, tren ddklerinin bsbtn baka korku-
C) Olaylar, kronolojik srayla verilmek zorunda deildir. larla kanatt uykusundan, Mmtaz gene bu znt ile uyand.
D) Bir romann yapsn olay, kii, zaman ve mekn olutu- Saat dokuza yaklayordu. Bir mddet yatann kenarna oturup
rur. dnd. Bugn yapacak bir yn ii vard. Doktor onda gelece-
E) Olaylarn belli bir kartlk izgisinde gelimesine olay ini sylemiti fakat onu beklemee mecbur deildi. Her eyden
rgs denir. evvel bir hasta bakc bulmak zorunda idi. Ne Macide, ne yen-
gesi -hsan'n annesi- hastann ba ucundan ayrlmadklar iin,
Bakalarnda da bulunan ortak zellikler tayan ahslara tip denir. Karakter
ocuklar haraptlar.
kendine zg yanlar ar basan ahslardr.
Ahmet Hamdi Tanpnar / Huzur
Sorusu
retmen
Anlatmaya bal edebi metinlerde ka tr zaman vardr?
1. Gerek zaman: Olaylarn yaand, kiilerin iinde bulunduu zamandr.

2. Kozmik zaman: Kiilerin gemilerini hatrlamas zerine gemiten iin-
de bulunulan ana kadar geen zamandr.

2. Kahraman bak as: rnek:
hh Anlatc kahramanlardan biridir. Aadan kocas bard:
Gene uyanmad m?
hh Bakahraman olabilecei gibi, daha nemsiz kiilerden biri
de olabilir. Kadn; okar, yalvarr bir sesle: Ne istersin ocuktan? dedi.
Daha parmak kadar. Kemikleri krlacak, yle ince ite
hh Olaylarn iindedir; grdn, duyduunu, bildiini anlatr.
Koca huysuzland:
hh Okuyucu her eyi onun gzyle grr, onun anlatt kadarn
Bugn mutlak uyanmal. Uyanmal diyorum sana. alsn. Al-
bilir.
masn tembel. ocuklukta pimeli.
rnek: Kadn, mrlt halinde, korka korka: Kolu yle ince ki dedi.
Hemen kalktm. Kahvenin nnde, yz gneten yanm, ince Yaar Kemal- Sar Scak
sa rgleri srtna dklm, kanarya sars etekli giymi bir
yrk kars vard. Kahveci:
Hacer kz, efendi sizin obada Koca smail Baba'ya misafir

gidecekmi, gtrver! dedi.
rnek2:
Kadn yzme stnkr bir gz attktan sonra:
Gen kadn kapy ekip kt. Avlu, aralk kalm oda ka-
Hadi yr! Emrini verdi.
plarndan vuran sar klarla alacakaranlkt. Odalardan
Yzn bana evirdii srada, bu yrk karsnn henz on sekiz birinde, belki de bir bekr yahut almak zere gelmite
yirmi yalarnda bir kz olduunu fark edip atm. gurbet koymu herhangi biri eli kulaa atm Nizip az uzun
Sabahattin Ali / Hasan Bouldu hava tutturmutu. Gen kadn durdu. Trk yle yankt ki,
babasn, ok az hatrlad halde annesini, sonra askerdeki
3. Gzlemci bak as: abisini hatrlad. Avlunun k tutmayan koyu karanlk duvar
dibine meldi, ban avular iine ald.
hh Kahramanlar 3. kiilerdir.
Bu parayla ilgili olarak aadakilerden hangisi syle-
hh Anlatc, kahramanlardan biri deildir.
nemez?
hh Bu zellii hkim bak as ile ayndr. Ancak bu bak
A) Anlatmaya bal edebi bir metinden alnmtr.
asnda anlatc, her eyi bilmez.
B) ykleme anlatm biimi kullanlmtr.
hh Olaylar dardan birinin gzyle, bir kamera tarafszlyla C) Olaylarn yaand zaman gerek zamandr.
anlatr.
D) Kahraman, 1. tekil kiidir.
hh Anlattklar, grdkleri kadardr, kahramandan daha fazlasn E) Hkim bak asyla yazlmtr.
bilmez.
Anlatc metindeki kahramanlardan biri deildir. Bu durumda Kahraman bak
hh Bu yzden kahramanlarn duygu ve dncelerini bilmez, ni- as kullanlm olamaz. Anlatc, kahramann aklndan ne geirdiini bilmekte-
dir. Bu durumda anlatc hkim bak asyla anlatmtr.
yetlerini nceden kestiremez.
Sorusu
retmen
"Yal adam caddeyi yryerek geti. zgn olduu her halin-

den belliydi. Glkle yryordu. Sokan sonunda, bir eyden
phelenmi olacak ki dnp bize bakt."
Hkim bak as
Bu para hangi bak asyla yazlmtr?

Anlatmaya Bal Edebi Metin Trleri rnek3:

1. Masal Masalla ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanltr?
hh Btnyle hayal rn, gerekle ilgisiz ve anlattklarna inan- A) Halk dncesinin, halk kltrnn ortak rndr.
drmak iddias olmayan ksa anlatlardr. B) Olaanst olay ve kiiler bulunur.

C) Hem eitici - retici hem de elendirici ynleri vardr.
hh Kkeni ok eski zamanlara dayanr; azdan aza, kuaktan
D) Yer ve zaman kavram gerek ya da geree yakndr.
kuaa anlatlarak gelir.
E) Ortaya deer yarglar evrenseldir.
hh Kahramanlar sradan olabildii gibi, gerek st yaratklar
(cinler, periler, devler) da olabilir. Masallarda yer ve zaman kavram belirsizdir. Zaman mili gemi zamandr.
Belirli bir yer, evre yoktur. Hayali bir yer, evre sz konusudur. Bunlar da ge-
nellikle Kafdann arkasnda bir lke, yedi kat yerin alt, periler padiahnn
hh Olaanst olaylarla rldr. lkesi gibi hayal yerlerdir.
hh Eitici ve retici nitelik tar.
hh Olaylar belirsiz zaman kipi (-mi) kullanlarak anlatlr. 2. Destan
hh Yer ve zaman kavram belirsizdir. hh G, sava, doal felaket gibi toplum hayatn derinden etki-
leyen olaylar anlatr.
hh Dili dier edebi metin trlerine gre ok daha yalndr. hh Oluum tarihleriyle ilgili kesin bilgi yoktur.
hh Manzum olarak anlatan anonim rnlerdir.

hh Genellikle evrensel motifler tar. Milli ve dini nitelik gster-
hh Ait olduklar toplumun dini ve milli ve kltrel zelliklerini yan-
mez.
str.
hh Her zaman iyilerle ktlerin mcadelesi vardr ve hep iyiler hh Olaanst olay ve kiiler bulunur.
kazanr.
hh Mitolojik gelere yer verilir.
hh Kalplam blmleri (deme, asl olayn anlatld blm

hh Doal ve yapma destan olmak zere ikiye ayrlr.
ve dilek) bulunur.
farkl evreden geerek oluur:
hh Dnya edebiyatnda; Kelile ve Dimne, Binbir Gece Masallar,
Dou: Milletleri derinden etkileyen bir olayn ortaya kmasdr.
Grimm Kardelerin Masallar, Anderson Masallar, Ezop Ma-
Yaylma: Olaanstlklerle dolu olaylarn ve kahramanlklarn
sallar tannmtr.
azdan aza, nesilden nesile szl gelenek yoluyla aktarld
dnemdir.
hh Trk edebiyatnda, Kelolan Masallar bu trn en nemli r-
Derleme: Byk bir halk airinin olaylar olu srasna gre bir
neidir. Trk masallar, Eflatun Cem Gney ve Pertev Naili
btn halinde nazma dkp destan ortaya kard dnemdir.
Boratav tarafndan derlenmitir. ou zaman derleyen belli deildir.

Dnya Edebiyatnn En nl Doal Destanlar

Dnya Edebiyatnn En nl Yapma Destanlar
Boewulf ngiliz Edebiyat Aeneis (Vergilius) Latin Edebiyat

Chansen de Rland Fransz Edebiyat Henriade (Voltaire) Fransz Edebiyat
Glgam Smer Os Lusiadas (Camoens) Portekiz Edebiyat
lyada ve Odysseia Kaybolmu Cennet
Yunan Edebiyat ngiliz Edebiyat
(Homeros) (Milton)
gor Rus Edebiyat Kurtarlm Kuds
talyan Edebiyat
Kalevala (Lnnort) Fin Edebiyat (Tasso)
La Cid spanyol Edebiyat lgn Orlando (Ariosto) talyan Edebiyat
Mahabharata Hint Edebiyat lahi Komedya (Dante) talyan Edebiyat
Nibelungen (Lied) Alman Edebiyat

Ouz Kaan Trk Edebiyat
Ramayana Hint Edebiyat
ehname (Firdevsi) ran Edebiyat
into Japon
Trk Edebiyatnn En nl Destanlar Sakalar Dnemi
I. slamiyetten nceki Trk Destanlar a. Alp Er Tunga Destan
Alp Er Tunga, M VII. yzylda yaam kahraman ve ok se-

Altay Yakut Dnemi
vilen bir Saka hkmdardr. Alp Er Tunga Orta Asya'daki btn
Yaratl Destan: Trk boylarn birletirerek hkimiyeti altna alm daha sonra
Kafkaslar aarak Anadolu Suriye ve Msr' fethetmi ve Saka
Dnyann yaratln anlatr. Evrende balangta yalnzca Tanr
devletini kurmutur. Alp Er Tunga'nn hayat savalarla gemitir.
lgen vard. Sonra Tanr lgen alt gnde aama aama dn-
Uzun sre mcadele ettii ranl Medlerin hkmdar Keyhus-
yay yaratt.Daha sonra bir gn Tanr lgen denizde yzen bir
rev'in davetinde hile ile ldrlmtr. Alp Er Tunga ile ranl
toprak parac zerinde bir para kil grd, ondan da insan
Med hkmdarlar arasndaki bu mcadelelerin hatralar uzun
yaratt ve ona Erlik adn verdi. Ancak Erlik'in yrei kskanlk ve
asrlar hem Trkler hem ranllar arasnda yaatlmtr. Alp Er
hrsla doluydu. Tanr lgen gibi gl ve yaratc olmad iin f-
Tunga'nn lmnde sylenmi bir sagu Divan Lgat'it -Trk'te
kelendi. Tanr lgen, kemikleri kamtan, etleri topraktan yedi in-
bulunmutur. Ancak bununla ilgili asl bilgi ehname adl ran
san yaratt. Erlik'in yaratt dnyaya zarar vereceini dnerek
destannda vardr.
insan korumak zere Mandire adl bir kahraman yarattktan
sonra yedi insann kulaklarndan fleyerek can, burunlarndan
fleyerek balarna akl verdi. Tanr lgen insanlar idare etmek
zere May-Tere'yi yaratt ve onu insanolunun bana han yapt.

b. u Destan b. Ergenekon Destan
u adndaki bir hkmdarn Byk skender'in Trk illerine yr- Dmanlar tarafndan yenilen Trklerin, yok olma aamasna
y srasnda onunla yapt savalar anlatr. Sonunda u, s- geldikten sonra nasl eski gl hallerine dndklerini anlatan bir
kender'le anlar ve Balasagun yresine yerleir. Baz Trk boy- destandr. Dmann elinden kaabilen iki aile, yolu izi olmayan
larnn adlarnn nereden geldiini izah etmesi ynyle nemlidir. Ergenekon'a gelmi orada drt yzyl byyp oalmlar ve
Bu destandan da Divan Lgat'it Trkte bahsedilmektedir. nlerinde yol almalarn engelleyen bir demir da eritip Erge-
nekon'dan kmlardr; atalarnn dmanlarn yenip Gk-Trk
devletini kurmulardr.
Hun Dnemi
a. Ouz Kaan Destan

Uygur Dnemi
Ouz Kaan adl bir hkmdarn savalarnn ve Trklerin o za-
a. Treyi Destan
manki durumunun anlatld bir destandr. M 2. asrda do-
mutur. Bu destanda Ouz Kaan tarafndan Trk halkna gl Eski Hun beylerinden birinin ok gzel iki kz vard. Bu bey kzla-
r ile ancak Tanrlarn evlenebileceini dnyordu. Bu sebeple
olmann yollarn anlatlmaktadr. Elimizde bu destana ait fark-
lkesinin kuzey tarafnda yksek bir kule yaptrarak iki gzel k-
l varyant bulunmaktadr. zn Tanrlarla evlenmek zere buraya yerletirdi. Bir sre sonra
kuleye gelen bir kurdun Tanr olduu dncesiyle kzlar bu kurt-
la evlendiler. Bu evlenmeden doan Dokuz Ouzlarn sesi kurt
sesine benzerdi.
b. Attila Destan
Bat Hun hkmdar Attila'nn fetihleri etrafnda olumutur. MS

5. yzylda Avrupa'ya korkulu yllar yaatan Attila, Rusya'dan
Fransa'ya kadar btn Avrupa'y alm, Roma'ya kadar uzanm- b. G Destan
tr. Destanda onun lmyle ilgili sylenen atta bir lm feryad
Uygur hkmdarnn, inlilerle savamamak iin olu Gali Tigini
deil, kahramanlklar anlatlmaktadr.
in prensesiyle evlenmek istemesi ve inlilerin bu prenses kar-
lnda Trklerce kutsal saylan Kutlu Da adl ta almalarn
anlatr. inliler kayay gtrmek iin kayann etrafnda ate yak-
tlar, kaya kznca zerine sirke dktler. Ufak paralara ayrlan
Gktrk Dnemi kayay arabalara koyarak in'e tadlar. Memleketteki btn
kular, hayvanlar kendi dilleriyle bu kayann gidiine aladlar.
a. Bozkurt Destan
Ta inlilere verdikten yedi gn sonra Gali Tigin ld. Uygur
Destanda bir baskn sonucu yok olan Trk soyundan geriye ka- lkesine ktlk ve kuraklk kt. Uygur halk yurtlarn terk edip
Be Balg denilen yere yerleti. Destann en nemli zellii de-
lan tek ocua bir dii kurdun (Asena) sahip kmas ve o ocu-
ersiz bir ta parasnn bile hibir ey uruna dmana verilme-
un neslinden tekrar Trk rknn ortaya kmas anlatlmaktadr. yecei inancn anlatmasdr.

II. slamiyetten Sonraki Trk Destanlar Seyyit Battal Gazi Destan (Battalname)
Anadoluda teekkl etmi ilk Trk destandr. XI. XIII. yzyllar

Manas Destan
arasnda olumu, XIII. yzylda kaleme alnmtr. Aslnda bu
XI.-XII. yzyllar arasnda meydana geldii sanlmaktadr. Kr-
destan da kaynak ve konu bakmndan Trklerle ilgili deildir.
gzlarn slamiyeti kabul ettikten sonra inliler ve Kalmuklarla
Buna ramen Trk hayal gc ile ekillendii iin milli destan ka-
yaptklar savalar anlatr. Daha sonraki yzyllarda iine baka
bul edilmitir. Bu durumun en aklanabilir yn Battal Gazinin
sylentiler de katlarak zenginletirilen bu destan, gnmzde
slamiyetin yaylmas iin gsterdii kahramanlk vemeknn
450.000 bin dizeye yaklamtr. Gnmzde bu destana hl
Anadolu olmasdr.
yeni dizeler eklenmektedir. Destan r (yr) denen trkler halinde
sylenir. Bu destann yalnzca baz paralarn syleyen ozanla-
ra rc, btnn syleyen ozanlara akn ad verilir. Gnmzde
bu destan syleyen ozanlara Manas da denmektedir.
Daniment Gazi Destan
Anadoluda Malatyadan balayp stanbula kadar uzanan iz-
ginin kuzeyinde kalan ksmn Daniment Gazi tarafndan fethini
anlatr.
Satuk Bura Han Destan
lk Mslman Trk devleti olan Karahanl Devletinin hkmdar Krolu Destan

olan Satuk Bura Hann Mslman oluu ve ardndan slam di-
Krolu metni destan adyla anlmakla ve baz destan niteliklere
nini yaymak iin yapt mcadeleleri anlatr. de sahip olmakla birlikte XX. yzylda Anadolu'dan derlenen r-
nekleri daha ok halk hikyesi geleneine yakndr. Krolunun
hayat ve Bolu Beyine kar verdii mcadele, Anadolu'da k-
lar tarafndan 24 kol halinde anlatlr.
Trk Edebiyatnn Doal Destanlar
slamiyetten ncekiler
Cengiz Han Destan (Cengizname)
Altay Yakut Yaratl Destan
Cengiz Han aslnda bir Mool hkmdardr. Ancak 1000 yl nce
Sakalar Alp Er Tunga Destan, u Destan
ayn corafyay paylaan Trklerle Moollar arasnda -sk sk sa-
vasalar da- yakn bir iliki vard. Bu iliki, Trklerin Cengizhana Hunlar Ouz Kaan Destan, Attila Destan
gl bir sempati beslemelerini salam ve Cengizhann haya-
Gktrkler Bozkurt , Ergenekon
t, savalar deta bir Trk hkmdarnki gibi destanlatrlmtr.
Uygurlar Treyi, G
Sorusu
retmen
Cengiz Han ve Battal Gazi gibi baz destanlarn, Trklere ait

olmamasna ramen Trk destanlar arasnda kabul edilme-
Moollarla uzun yllar boyu ayn corafyay paylamamz ve bu iki halkn i
sinin nedeni nedir? ie gemesi nedeni ile Cengiz Han Destan, Araplarla da ayn dine mensup
olmamz ve destandaki olaylarn Anadolu corafyasnda gemesi nedeni ile
de Battal Gazi Destan Trk destanlar arasnda kabul edilmitir.

hh Zaman ve mekn genellikle belirgin deildir, nadiren gerek

slamiyetten Sonrakiler
meknlara da yer verilir.
Manas Destan
hh ou hikyenin tarihi olaylarla yakn ilgisi vardr.
Satuk Bura Han Destan
Cengiz Han Destan (Cengizname) hh Gerek olaylarn yannda olaanstlklere de yer verilir.
Seyyit Battal Gazi Destan (Battalname)

hh Halk hikyesi anlatma gelenei Dou Anadoluya zgdr di-
Daniment Gazi Destan
er blgelerde daha az grlr.
Krolu Destan
En Bilinen Halk Hikyeleri

Krolu
Trk Edebiyatnn En nl Yapma Destanlar Ferhat ile irin
ehitler Destan Fazl Hsn Dalarca Arzu ile Kanber

Tahir ile Zhre
anakkale Destan Mehmet Akif Ersoy
Yusuf ile Zleyha
Kuvay- Milliye Destan Nazm Hikmet
Elif ile Mahmut
Gen Osman Destan Kayk Kul Mustafa
Asl ile Kerem
Selukname Yazcolu Ali Emrah ile Selvihan
k Smmani ile Glperi
k Garip ile Senem
Hz. Alinin Cenkleri
3. Halk Hikyesi
hh Destandan modern hikyeye geii salayan anonim eser- rnek4:
lerdir.
Halk hikyeleriyle ilgili olarak aadaki yarglardan
hh Eski ozanlarn anlatma geleneinin yerini XVI. yzyldan bu hangisi yanltr?
yana bu trde klar almtr.
A) Trklerin hikye anlatma ve dinleme geleneinin gs-
hh Temel konular ak ve yiitliktir.
tergelerindendir.
hh Nazm-nesir karktr. Zamanla nesir nazma stnlk ka- B) Arlkl olarak ak ve kahramanlk konularn iler.
zanmtr.
C) Destana oranla olaanstlkler snrldr.
hh Nesir ksmlarda konuya sadk kalnmak suretiyle deiiklik- D) Olutuklar adaki sosyal yapy ve i mcadeleleri
ler yaplabildii grlr. yanstr.
hh Metnin aslnda olmayan ancak anlatcnn dhil ettii karavelli E) Anlatm tmyle nesre dayaldr.
denen ek hikyelere rastlanabilir.
Halk hikyelerinde nazm nesir kark yazlrken, zamanla nesir ksm arlk
hh Olaanst olay ve kiiler masal ve destana gre daha azdr. kazanmtr. E seeneinde sylenen tmyle nesre dayal olduu bilgisi doru
deildir.

4. Mesnevi
Konularna Gre Mesneviler
hh Trk edebiyatna ran edebiyatndan gemitir. Ak Konulu Din - Tasavvuf Didaktik
hh Trk edebiyatna girii 11. yzylda Yusuf Has Hacib'in Mesneviler Mesneviler Mesneviler
Kutadgu Bilig adl eserleriyle balar. Fuzuli / Leyla v Sleyman elebi / Yunus Emre / Risale-
Mecnun Vesiletn- Necat tn - Nushiyye
hh Divan edebiyatnda uzun anlatmlar gerektiren konularda ter-
eyhi / Hsrev eyh Galip / Hsn
cih edilmi bir nazm biimidir. Nabi / Hayriyye
irin Ak
hh Hikye, roman ve destana benzer. Ahmedi / Cemid k Paa /
Nabi / Hayrabad
Hurid Garipname
hh Beyit says snrszdr.
eyyad Hamza / Glehri /
Yusuf u Zleyha Mantkut-Tayr
hh Aruzun ksa kalplaryla yazlr.
Mevlana / Mesnevi Mizahi Mesneviler
Bir ehri Anlatan

hh Her beyit kendi arasnda kafiyelidir. eyhi / Harname
Mesneviler
Lamii / ehrengiz - Evlenme-Snnet
hh Bir aire ait be mesnevi hamse adn alr. Bursa Mesnevileri
Enderunlu Fazl / Sava ve Kahra-
Vehbi / Surname
Hubname manlk Mesnevileri
hh Hamse sahibi balca airler unlardr: Ali ir Nevai, Talcal
Ahmedi /
Yahya, Nevizde Atyi, Nergisi, Genceli Nizami. Keecizade zzet Molla / Edirne ehrengizi
skendername
5. Manzum Hikye
hh Hikyenin dizeler halinde yazlm biimidir.
Mesnevinin blmleri unlardr:
hh Olay rgs, zaman, mekan ve kiiler vardr.
Dibce: Mesnevinin nszdr. Manzum veya mensur olabilir.
hh Genellikle tarihi olaylar veya sanatnn ahit olduu olaylar
Tevhid: Allah'n birlii ve btnl anlatlr. iler.
Mnacaat: Allah'a yalvar ve yakarlarda bulunulur. hh airlerin hayal gcnn rn olan olaylarn anlatld man-
zum hikyeler de oktur.
Naat: Hz. Muhammed vlr.
hh Genelde toplumsal konular iler.
Miraciye: Mira olay anlatlr.
hh reticilik ve anlalr olma amac tadndan dili yalndr.
Medh-i ihar-yr-i Gzn: Genellikle drt halife ve devrin b-
ykleri vlr. hh Yaygn olarak Tanzimat ve Servetifnun edebiyatlarnda kul-
lanlmtr.
Medhiye: Yaptn sunulaca kiiye vgler bulunur.
hh inasi, Abdlhak Hamit, Ali Ekrem,Tevfik Fikret ve zellikle
Sebeb-i Telif: Mesnevinin yazl nedeni belirtilir. Mehmet Akif Ersoy bu trn rneklerini vermitir. Mehmet
Akifin Safahatnda yirmi manzum hikye vardr.
z- Dstan: Mesnevinin asl konusunun bulunduu blm-
dr. hh Cumhuriyet Dnemi sanatlarndan Orhan Veli de Nasrettin
Hoca fkralarn manzum biimde kaleme almtr.
Hatime: Mesnevinin bittiini belirten blmdr.

Manzum hikye rnei hh Trk edebiyatnda, bu trn ilk rneklerini, Ahmet Mithat
(Letif-i Rivyt) ve Sami Paazade Sezai (Kk eyler)
BEBEK YHUD HAKK-I KARR
vermitir.
Bizim Cemle Ferde'yle bir sabah gelerek,
"Unutma bey baba, akam birer hotozlu bebek, 1. Olay yks (Klasik yk, Maupassant Tarz)
Getir, kuzum... " dediler. Ben de kzlarn keyfi hh Klasik hikye biimidir.
Krlmasn diye reddetmedim u teklfi. hh Olay esas alan yklerdir.
hh Serim (kii ve yerin tantlr, olaya girildii),

Kiraz dudakl, zm gzl, inci dili, iki
hh Dm (olayn karmak bir hal ald),
Edl yosma getirdim. Aman o akamki,
hh zm (karmaann son bulduu) blmlerinden oluur.
Sevinme hlini bir grmeliydi yavrularn!
hh Gzleme nem verilir.
Durup oturmadlar hi, dedim: "Yatn da yarn,
Btn gn oynaynz... "Nerde! Kim yatar? O gece, hh Merak unsuru n plandadr.
- Yemekte szmaya me'lf olan - Ferde'mce

hh Trk edebiyatnda mer Seyfettin, Refik Halit Karay,
Kabl olunmyacak sz olursa, yatmakt. Yakup Kadri Karaosmanolu, Reat Nuri Gntekin bu t-
Yatar m hi? O nasl hisli bir yumurcakt. rn gzel rneklerini vermilerdir.
Mehmet Akif Ersoy hh Gnmz edebiyatnda da bu trn baarl rneklerini Mus-

tafa Kutlu vermitir.
6. Hikye
hh Olmu ya da olabilecek olaylarn anlatld bir trdr.
2. Durum (Kesit) yks (ehov Tarz)
hh Yaln ve akc bir dili, youn bir anlatm vardr.
hh Bir olay ak yerine, olaydan bir kesit verilip kiinin o anki
hh Genellikle tek bir olay, kii, zaman ve mekan unsurlaryla bir- psikolojisinin ve evrenin durumunun verildii ykdr.
letirilerek anlatmaya dayanr.
hh Olay ikinci plandadr.
hh Kiiler, btn karakter zellikleriyle deil de tek ynl olarak
verilir. hh Mekan tasvir edilmez.
hh Ayrntlara inilmez, derin karakter analizleri yaplmaz. hh Duygu, dnce, hayal ve yorumlar n plandadr.
hh Betimlemeler canldr. hh Bir sonuca balanmayabilir.
hh Bu trn ilk rneklerini, Decameron adl eseriyle talyan

hh Trk edebiyatnda bu trn en nemli temsilcileri Sait Faik
sanat Boccaccio vermitir.
Abasyank ve Memduh evket Esendaldr.
hh Rus edebiyatnda ehov, Fransz edebiyatndan Maupas-
sant, Amerikan edebiyatndan Poe, dnya edebiyatnn nde hh Gnmz edebiyatnda da bu trn baarl rneklerini
gelen ykcleridir. Rasim zdenren vermitir.

rnek5: slamiyetten Sonrakiler
I. Durum hikyesinde tasvirlerine fazla nem verilmez. lk eviri roman Yusuf Kamil Paa Telemak
II. Olay hikyesinde kahramanlar ile ilgili tafsilatl analizler Taauk- Talat
lk yerli roman emsettin Sami
yaplr. ve Fitnat
III. Olay hikyesinde anlatlanlar bir zme kavuturula- lk edebi roman Namk Kemal ntibah
rak sonlandrlr.
lk tarihi roman Namk Kemal Cezmi
IV. Olay hikyelerinde yaamn ksa bir an ykletirilir.
V. Hikyeler toplumun geneline hitap ettiinden dili ak lk realist roman R. Mahmut Ekrem Araba Sevdas
ve anlalrdr. lk psikolojik
Mehmet Rauf Eyll
roman
Numaralanm cmlelerin hangisinde, hikye ile ilgili
bir bilgi yanl vardr? lk ky roman Nabizade Nazm Karabibik

Konularna gre romanlar:
I, II, III ve V. cmlelerde verilen bilgiler dorudur. IV. seenekte verilen bilgi
durum hikyesiyle ilgilidir. hh Tezli roman: Bir dnya grn savunur.
hh Tre roman: det ve inanlar yanstr.
hh Tarihi roman: Tarihi konular iler.
hh Belgesel roman: Olaylar bilimsel bir gzle iler.
hh Biyografik roman:Tannm birinin yaamn iler.
7. Roman hh Otobiyografik roman: Yazarn kendi hayatn anlatr.
hh Bilimkurgu roman: Gelecek zamanda yaanabilecek olaylar

hh Yaanm ya da yaanabilecek olaylar dizisinin ayrntl ola-
iler.
rak anlatld trdr.
hh Hikyeye gre ok daha uzundur. hh Psikolojik roman: Ruh zmlemelerine dayanr.
hh Olaylar ve kiiler detayl ve ok ynl olarak anlatlr. hh Polisiye roman: Su ve atma eksenindeki olaylar iler.
hh Tahlil ve tasvirlere detayl olarak yaplr. hh Pembe roman: Ak temasn iler.

hh Bir ana olay ve onun etrafnda gelien olaylar zincirini an- hh Realist Roman: Olaylar, insanlar ve toplumlar gereki a-
latr.
dan yanstan romanlardr. Gzlem ve aratrma esastr. Ger-
hh Kii says fazladr. ekler, grlenler ve incelemeler nemlidir.
hh Zaman snrlamas yoktur. hh Yn roman: Sradan okurun zlem, heyecan ve tutkularna

ynelik konular iler.
hh Olay / durum, kii, yer ve zaman unsurlar kapsamldr. hh Egzotik roman: Yabanc ve esrarengiz yerleri ve olaylar iler.
hh Serven roman: lgin olaylar, maceral yolculuklar iler.

hh Dnya edebiyatnda modern anlamda bu trn ilk rneini
hh Sosyal roman: G, toplumsal bunalm, terr, snf atma-
Don Kiot adl yaptyla Cervantes vermitir.
lar gibi konular iler.

METNLERN SINIFLANDIRILMASI Konu Testi - 1
1. Aadakilerden hangisi anlatmaya bal edebi metin- 5. Mesneviyle ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanl-
ler iinde deerlendirilemez? tr?
A) Mesnevi B) Halk Hikyesi C) Gnlk A) Aruz lsyle ve beyit nazm birimiyle yazlr.
D) Roman E) Destan B) Klasik edebiyatta bugnk romann yerine kullanlm-
tr.
C) Beyit saysnda bir snrlama yoktur.
D) Yalnzca dini/tasavvufi konularda yazlr.
E) Anlatmda ykleme ve betimlemedenyararlanlr.
6. Aadakilerden hangisinde bir bilgi yanl vardr?

2. Aadakilerden hangisinde ulus - destan eletirmesi
yanl yaplmtr? A) lk tarihi roman Cezmi adyla Namk Kemal tarafn-
dan yazlmtr.
A) ehname ran
B) Trk edebiyatnda olay ykclnn ncs mer
B) Kalevala Fin Seyfettindir.
C) Mahabharata Hint C) lk eviri roman Ahmet Mithat Efendinin Kssadan
D) gor Rus Hisse adl eseridir.
E) into Fransz D) lk realist roman Recaizade Mahmut Ekremin Araba
Sevdas adl eseridir.
E) Namk Kemalin ntibah adl roman ilk edebi roman-
dr.
7. Yarn sen alar gn domadan hazrlarsn;

Sakn yedek biraz ip, mantar almadan gitme...
Anca yelkeni hi bakma, oynasn varsn;
3. Aadakilerden hangisi slami dnem Trk destanla- Kayk ocuk gibidir: Oynuyor mu kaydetme,
rndan biridir?
Dokunma keyfine; yalnz tetik bulun, zir
A) Attila B) Manas C) Yaratl Deniz kadn gibidir: Hi inanmak olmaz ha!
D) G E) Bozkurt Deniz darda uzun sayhalarla bir hrn
Kadn grlts nereyliyordu ortala.
Bu metin anlatmaya bal edebi metinlerin hangisin-
den alnm olabilir?
A) Destan B) Manzum Hikye

C) Halk Hikyesi D) Masal
E) Hikye
4. Roman, sokaa tutulan bir aynadr, mantyla var olan
olduu gibi aktarmay ilke edinir. Yazar nesnel bir bak 8. Destanla ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanltr?
asyla sadece gzlemlediklerini aktarr.
A) Toplumda iz brakm nemli olaylar destanlarda anla-
Parada hakknda bilgi verilen roman tr aadaki- tlr.
lerden hangisidir?
B) Tarihi olaylara kar bir gr bildirir, bak as ortaya
A) Belgesel roman koyar.
B) Egzotik roman C) Yiitlikler ve kahramanlklar gibi olaanst olaylar yer
C) Tarihi roman alr.
D) Polisiye roman D) Cokulu bir anlatma sahiptir.
E) Realist roman E) Genelde nesir eklinde yazlr ve sylenir.

9. Aadaki ulus - destan eletirmelerinden hangisi 13. Aadaki destan- sanat eletirmelerinden hangisi
yanltr? yanltr?
A) Kalevalaran A) Kurtarlm Kuds - Tasso

B) Ramayana, Mahabarata - Hint B) Kaybolmu Cennet - Camoens
C) Chanson de Roland Fransz C) lgn Orlando - Ariosto
D) Glgam Smer D) Henriade - Voltaire
E) Cid - spanyol E) lahi Komedya - Dante
14. Aadakilerden hangisinde anlatmaya bal edebi

metinler bir arada verilmitir?
10. Aadaki anlatmaya bal edebi metinlerin hangisi A) Roman- yk- deneme- mesnevi
yazarnn/airinin belli olmas asndan dierlerinden
B) Mesnevi- manzum hikye- destan- biyografi
farkldr?
C) Masal- destan- manzum hikye- halk hikyesi
A) Manzum Hikye B) Roman
D) Destan- roman- hikye- an
C) Mesnevi D) Halk Hikyesi
E) Hikye- gezi yazs- destan- roman
E) Hikye
15. Olaanst olaylar kendine zg bir dille anlatan bir

trdr.
Yer ve zaman belli deildir.
11. I. Anlatc olaylarn ierisinde yer alr.
Kahramanlar olaanst kiiler veya varlklardr.
II. Her eyi bilen bir anlatcnn bak asdr.
Genellikle bir tekerleme ile balar
III. Anlatc kiilerin zihinlerinden geenleri bilir.
Maddeler halinde zellii verilen edebi tr aadaki-
IV. Anlatc, olaylar anlatr, istedii yerleri zetler. lerden hangisidir?
V. Bu durumda anlatc, kahramanlardan daha fazlasn A) Hikye B) Roman C) Manzum hikye
bilir.
D) Masal E) Destan
Numaralanm cmlelerin hangisinde hkim bak a-
syla ilgili bir bilgi yanl yaplmtr?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 16. Anadoluda teekkl etmi ilk Trk destandr. XI. XIII.
yzyllar arasnda olumu, XIII. yzylda kaleme aln-
mtr. Aslnda bu destan da kaynak ve konu bakmndan
Trklerle ilgili deildir. Buna ramen Trk hayal gc ile
ekillendii iin milli destan kabul edilmitir. Bu durumun
12. Halk dilinde anlatlarak oluan szl edebiyat rndr. en aklanabilir yn destandaki kahramann slamiyetin
Bir yazar tarafndan sonradan yazya geirilmitir. Olaylar yaylmas iin gsterdii aba ve mekann Anadolu olma-
tamamen hayal rndr. Yer ve zaman belli deildir. Kah- sdr.
ramanlar insan st zellikler gsterir. yiler hep iyi, ktler
Bu parada aadaki destanlardan hangisi hakknda
hep ktdr. yiler dllendirilir, ktler cezalandrlr. Eiti-
bilgi verilmitir?
cilik esastr. ou kez evrensel konular ilenir.
Bu parada hakknda bilgi verilen anlatmaya bal ede- A) Seyyit Battal Gazi
bi tr aadakilerden hangisidir? B) Satuk Bura Han
A) Roman B) Destan C) Cengiz Han
C) Manzum Hikye D) Hikye D) Daniment Gazi
E) Masal E) Manas
16. A 15. D 14. C 13. B 12. E 11. A 10. D 9. A 8. E 7. B 6. C 5. D 4. E 3. B 2. E 1. C Cevaplar

1. Aadakilerden hangisinde slamiyetten nceki Trk 5. I. grup II. grup

destanlarnn eletirilmesinde yanllk yaplmtr? Nazm ve nesir kark Masal
A) Hun TrkleriOuz Kaan Hamse Hikye
B) Saka Trkleri - u Tarihi gereklik Halk hikyesi
C) Gktrkler - Bozkurt Olay - durum Mesnevi

Destan
D) Hun Ergenekon
E) Saka Trkleri Alp Er Tunga
Yukarda I. grupta verilenlerle ikinci grupta verilenle-
ranlamca eletirildiinde, aadakilerden hangisi
bota kalr?
2. I. lyada ve Odysseia
A) Hikye B) Masal C) Destan
II. ehname
D) Halk hikyesi E) Mesnevi
III. Kalevala
IV. Mahabharata
Numaralanm destanlarla seeneklerdeki uluslar e-
letirildiinde aadakilerden hangisi bota kalr?
A) Hint B) Fransz C) ran
D) Fin E) Yunan
6. Manzum hikye ile ilgili olarak aadakilerden hangisi
sylenemez?
A) Nazm biiminde yazlan ykdr.

B) Didaktik iir zellii sergiler.
3. Bu tarz hikyelere modern yk de denir. Hikyede asl
olan "olay" deildir. Hikye, sona erdii zaman her ey bit- C) Olay, yer, zaman ve kiiler bulunur.
mi deildir. Hikye, asl bundan sonra balyor demek- D) Ahenk unsurlarndan yararlanlmaz.
tir. Zira, kiiler tamamyla tantlmad, olaylarda kesinlik E) Genellikle sosyal konular ilenir.
hkim olmad iin okuyucunun hayal kurmas devaml
hareket hlindedir ve kendine gre yorumlar yapmaya uy-
gundur.
Bu parada hakknda bilgi verilen tr aadakilerden
hangisidir?
A) Manzum hikye B) Halk hikyesi 7. Erkekler dn evindeki bir odaya tklmlard. Kapdan
C) Durum hikyesi D) Olay hikyesi baka hi bir yerden k almayan, toprak tabanl odann
E) Ak hikyesi kenarnda alak bir sekinin stnde ehirden getirdii iki
misafiriyle hanc Yakup Aa oturmutu. Dn sahibinin
byk kardei, drt bir yana koup ortal idare ediyor,
misafirlerle ilgileniyordu. Kapya yakn bir yerde panikleyip
4. Uygur hkmdarnn, olunu in prensesiyle evlendirmek duran ihtiyar bir aa : "Ne duruyorsun alsana!" diye ses-
istemesi ve inlilerin prenses karlnda Trklerce kut-
lendi. Sonra misafirlerini tepkisini lmek ister gibi odada-
sal saylan bir ta almalarn anlatr. Ta inlilere verilince
kilere iyice bir bakt.
Uygur lkesine felaket ker. Uygur halk yurtlarn brakp
Bu metinle ilgili olarak aadakilerden hangisi yanl
Be Balg denilen yere yerlemek zorunda kalr. Destann
olur?
en nemli zellii deersiz bir ta parasnn bile hibir ey
uruna dmana verilmeyecei inancn anlatmasdr. A) Anlatmaya bal edebi metindir.
Bu parada sz edilen destan aadakilerden hangi- B) Olmu ya da olabilecek bir olay anlatlmtr.
sidir? C) Mekan tasvirleri yaplmtr.
A) G B) Treyi C) Ergenekon D) Kahraman anlatcnn bak asyla verilmitir.
D) Bozkurt E) Attila E) Yaln ve akc bir dili vardr.

8. Duygu, dnce, hayal ve yorumlar n planda, olay ikinci 11. I. grup II. grup
plandadr. Mekn tasvir edilmez. Bir sonuca balanmaya-
Tezli roman Bir dnya grn savunur.
bilir. Trk edebiyatnda bu trn en nemli temsilcileri Sait
Tre roman det ve inanlar yanstr.
Faik Abasyank ve Memduh evket Esendaldr. Gn-
Yabanc ve esrarengiz yerler ve
mz edebiyatnda da bu trn baarl rneklerini Rasim Egzotik roman
olaylar iler.
zdenren vermitir.
lgin olaylar maceral yolculuk-
Bu parada hakknda bilgi verilen anlatmaya bal ede- Serven roman
lar iler.
bi metin aadakilerden hangisidir?
Tarihi roman
A) ehov tarz hikye
I. gruptakilerle II. gruptakiler eletirilirse aadakiler-
B) Halk hikyesi
den hangisi bota kalr?
C) Maupassant tarz hikye
A) Tezli roman B) Tre roman
D) Destan
C) Egzotik roman D) Serven roman
E) Manzum hikye
E) Tarihi roman
9. Uzun konular ilemek iin elverilidir. Aruz lsyle yaz-

lr ve her beyit kendi arasnda kafiyelenir. Aktan, tasavvu-
fa, snnet trenlerinden, kahramanla kadar uzanan ge-
ni bir konu alan vardr. Edebiyatmza ran edebiyatndan
12. Aadakilerden hangisi halk hikyelerinin bir zellii
gemitir.
deildir?
Bu parada aadakilerin hangisi hakknda bilgi
verilmektedir? A) Halk hikyelerinde nazm ve nesir kark bir anlatm
grlr.
A) Destan B) Hikye C) Mesnevi
B) Olaylar ve kiiler destana gre geree daha yakndr.
D) Masal E) Halk Hikyesi
C) Dini ve tasavvufi konularda sylenmilerdir.
D) Anlatcnn asl hikyeye ekledii blmlere karavelli
denir.
E) Zaman ve mekn genelde belirgin deildir.
10. XI.-XII. yzyllar arasnda meydana geldii sanlmaktadr.

Krgzlarn slamiyeti kabul ettikten sonra inliler ve Kal-
muklarla yaptklar savalar anlatr. Daha sonraki yzyl-
larda iine baka sylentiler de katlarak zenginletirilen
bu destan, gnmzde 400.000 bin dize gibi bir uzunlua
ulamtr. Gnmzde bu destana hl yeni dizeler eklen-
mektedir.
Bu parada aadaki destanlardan hangisi hakknda
13. Aadakilerin hangisinde slamiyetten sonraki Trk
destanlar bir arada verilmitir?
bilgi verilmitir?
A) Satuk Bura Han Manas Battal Gazi
A) Battal Gazi
B) Daniment Gazi Manas G
B) Krolu
C) Battal Gazi Krolu u
C) Daniment Gazi
D) Treyi Cengiz Han Satuk Bura Han
D) Manas
E) Daniment Gazi Manas u
E) Satuk Bura Han
13. A 12. C 11. E 10. D 9. C 8. A 7. D 6. D 5. B 4. A 3. C 2. B 1. D Cevaplar

Olay evresinde Oluan Edebi Metinler (Gstermeye Bal Edebi Metinler) 11
hhOLAY EVRESNDE OLUAN EDEB Not
METNLER (GSTERMEYE BALI Halk arasndaki bir sylentiye gre Karagz ile Hacivat,
EDEB METNLER) Sultan Orhan (14. yzyl) zamannda Bursada bir cami ya-
pmnda alm iilerdir. kisi arasndaki nkteli konu-
A. Geleneksel Tiyatro malar, dier iileri oyalad iin Sultan Orhan tarafndan
ldrtlmlerdir. Daha sonra eyh Kteri, Hacivat ve
Karagzn deriden yaplm tasvirlerini oynatm ve onla-
rn akalarn tekrarlamtr. Bu nedenle Karagz perdesi-
ne Kteri Meydan da denir.
Karagz Oyununun Kiileri:
Karagz:
hh Oyunun iki temel karakterin

den biridir.
hh Da dnktr, hislerini belli et-

1. Karagz mekten ekinmez.
hh Esas itibaryla bir glge oyunudur. hh Halk diliyle konuur.
hh Deriden kesilmi baz ekillerin (insan, hayvan vs.) beyaz bir hh renim grm kimselerin
perde zerine yanstlmasna dayanr.
gsterili dillerini anlamaz, an-
hh Perde arkasnda tasvirleri oynatan ve seslendirmeleri yapan layabildiklerini de anlamam
kiiye hayal veya hayalbaz denir. grnr.
hh 17. yzyldan itibaren yaygnlat ve sonraki yzyllarda

hh z sz birdir.
hzla gelitii bilinmektedir.
hh Belli bir meslei yoktur.
hh Kayna hakknda kesin bir bilgi yoktur.
hh inden veya Hindistandan dnyaya yayldna dair gr- hh Srekli geim sknts eker, bu yzden bazen istemedii i-
ler vardr. leri yapmak zorunda kalr.
hh Evliya elebi de nl Seyahatnamesinde Karagzle Haci- hh Cesur ve az bozuktur.

vatn II. Alaattin Keykubat zamannda (13. yy.) yaadklarn
sylemitir. hh Karsyla ba derttedir ve srekli onunla kavga eder.
Sorusu
retmen
Olay evresinde oluan edebi metinler kaa ayrlr?
Bunlar ikiye ayrlr:

A) Anlatmaya Bal Edebi Metinler
B) Gstermeye Bal Edebi Metinler

METNLERN SINIFLANDIRILMASI / Olay evresinde Oluan Edebi Metinler (Gstermeye Bal Edebi Metinler)
Hacivat: Beberuhi:
hh Karagzn zdddr. hh Ksa boylu, az bozuk, ylk, dengesiz bir tiptir.
hh Herkesin yzne gler ama iten pazarlkldr.

hh Karagzle alay eder, onun boynuna biner, zennelerin kendisi
hh Kavgalar yattrr, dargnlarn arasn bulur.
iin lp bittiini syler.
hh ll ve arbaldr, renim grmtr.
hh Karagz de srekli onun boyuyla dalga geer.
hh Medrese diliyle konuur ve bu yzden Karagzle sk sk yan-
l anlalmalar yaar.
Matiz:
hh Her zaman kiisel karlarn n planda tutar, nabza gre er- hh ingene dilinde sarho demektir.
bet verir. hh Srekli sarho gezen belal bir tiptir.
hh Her durumda, almadan kazan elde etmeyi baarr.

Tiryaki:
elebi:
hh Afyon mptelasdr.
hh Mal mlk olan zengin biri ya da bir mirasyedidir.
hh mrn orada burada pineklemekle geirir.
hh Keyfine dkndr.
hh Olaylarn en can alc yerinde bile genelde uyuklar.
hh stanbul azyla konuan nazik ve tkrldm biridir.
Arnavut :
Zenne:
hh Mestan Aa, Bayram Aa, Celo Aa, Recep Aa, aban Aa,
Ramazan Aa, bahvan, cierci, celep, korucu veya bozac
hh Karagz oyunundaki btn kadnlarn genel addr.
rolndedir.
Tuzsuz Deli Bekir: hh Cahil cesareti vardr.
hh Bir elinde kama dier elinde arapla sahneye gelen bir ka-
badaydr. hh abuk fkelenip hemen silahna davranr.
hh Att narada annesi ve babas dhil yz doksan dokuz kiiyi

hh Kabaday gibi davranr fakat sky grnce kaar.
ldrdn syler.
Bunlardan baka, Anadolu ve Rumeliden, farkl tipler (Arap,

hh Olaylar karmak bir hale dntnde gelir ve sorunu -
Acem, Krt, Rumelili, Zeybek, Frenk, Laz, Kastamonulu, Kayse-
zerek oyunu sona erdirir. rili vs. gibi tipler) de vardr.

Hacivat:
rnek1:
Yktn perdeyi eyledin virn
Aadakilerden hangisi Karagz oyunun karakterle-
rinden biri deildir? Varaym sahibine haber vereyim hemn, szleriyle perdeden
A) Zenne B) Matiz C) Piekar ayrlr.
D) Tuzsuz Deli Bekir E) Tiryaki Karagz de:
Her ne kadar sr-i lisan ettikse affola! diyerek oyunu bitirir.

C seeneinde verilen Piekar, Karagz oyunun deil Orta Oyununun karak-
terlerinden biridir.
rnek2:
Karagz Oyununun Blmleri:
I. Karagz oyunundaki btn kadnlarn genel addr.
Mukaddime (Giri): (Zenne)
II. Keyfine dkn, nazik, tkrldm, stanbul azyla ko-
hh Genelde Hacivat sahneye kncaya ve Karagzle Hacivat
nuan biridir. (elebi)
kavga edinceye kadarki blmdr.
III. Bir elinde kama, dier elinde arap iesiyle sahneye
gelen bir kabadaydr. ( Zeybek)
IV. Ksa boylu, az bozuk, ylk, dengesiz bir tiptir. (Bebe-
ruhi)
Muhavere: V. Srekli sarho gezen belal biridir. (Matiz)
Numaralanm yerlerden hangisinde cmlede anlatlan
hh Karlkl konumalarn, atmalarn yaand blmdr. tiple parantez iindeki ahs uyumamaktadr?
I, II, IV. ve V. cmlelerde verilen bilgi, parantez iindeki ahslarla uyumakta-

Fasl (Oyun): dr. III. cmlede Tuzsuz Deli Bekir hakknda bilgi verilmitir.
hh Asl oyunun balad blmdr.
hh Oyuna dier karakterler de katlr.

2. Orta Oyunu
hh Kaynana dair kesin bir bilgi
yoktur.
Biti: hh "Kol Oyunu" da denir.
Oyunun son blmdr. hh Etraf seyircilerle evrili bir

alanda oynanr.
Hacivatla Karagz, ksa bir konumann ardndan kavga eder.

hh Yazl bir metne bal kalnmaz ama her oyunda belli bir konu Denyo
vardr. hh Ruh hastal olan garip bir tiptir.
Bunlardan baka karagz oyunundaki tiplerden birou da

hh Bir olay erevesinde rlm, sohbet, taklit, mzik, arkdan
(elebi, Zenne, Tuzsuz, Matiz, Efe, Klhanbeyi, Arap, Acem,
meydana gelir. Rum vs.) ayn zellikleriyle bulunur.
hh Palanga denen bir meydanda ve basit dekorlar kullanlarak

slamiyetten ncekiler
oynanr.
Oyuncularn giysilerinin bulunduu b-

Sandk odas:
lmdr. Genelde bir adrdr.
Orta Oyununun Kiileri:
Oyuncularn meydana girip ktklar b-
Kap:
Piekr lmdr.
hh Karagz oyunundaki Hacivatn "Orta Oyunu"ndaki karl Genelde zurna ve ifte-nr kullananla-
algc yeri:
gibidir. rn bulunduu blmdr.
ki kanatl bir paravanadr. Bu blm Ka-
hh Oyunu aar, yrtr ve kapatr. Dkkn:
vuklunun i yeridir.
ou zaman ev, bazen hamam olarak
Yenidnya: kullanlan, iinde iki iskemle bulunan
blmdr.
Kavuklu
Meydan: Dekorlarn ortasnda kalan blmdr.
hh Karagz oyunundaki Karagzn karl gibidir.
hh Orta oyunundaki bakomiktir. Mevki: Erkeklerin oyunu izledii blmdr.
Kafes: Kadnlarn oyunu izledii blmdr.
Orta Oyununun Blmleri

Cce ya da Kambur
Mukaddime (Giri):
hh ounlukla Kavuklunun oludur.
hh Zurna Piekr havas alar, Piekr mzik eliinde ortaya
hh Emeksiz denen evlatl veya komu ocuu da olabilir. kar.
hh ki eliyle drt bir yan selamladktan sonra zurnacyla bir iki

hh Genelde Kavuklunun ardndan yrd iin Kavuklu ar- cmle konuur.
kas da denir.
hh Sonra Kavuklunun gelmesi beklenir.

Muhavere (Syleme): 3. Meddah:

hh Oyuncularn, sz ustalklarn gsterdikleri blmdr. hh Kkeni hakknda kesin bilgi yoktur.
hh Kavuklu ile Piekrn karlkl konumalarndan, tekerleme- hh Balangcnn ok eskiye dayand, 16. yzylda Osmanlda
kahvehane kltrnn olumaya balamasyla da ekillendi-
lerden oluur.
i sylenebilir.
hh Canlandrma ve benzetme gelerinden yararlanarak hikye

anlatan kiiye meddah denir.
hh Meddah, ok oyunculu bir oyunun tek canlandrcs konu-

Fasl (Oyun):
mundadr.
hh Oyunun asl blmdr.
hh Sahne, dekor, perde gibi tiyatro unsurlar olmaz.
hh Dier karakterler de oyuna dhil olur.
hh Yalnzca meddahn elinde bir denek ve omzunda byke
hh Her oyunda baka bir olay canlandrlr. bir mendil vardr.
hh Denei; tfek, saz, sprge, at vs. kullanr.
Biti:
hh Mendili; barts, pee, atk, ter bezi, gz ba vs. yerine
hh Fasldan sonraki ksa kapan blmdr. kullanlr.
hh Piekr, sr-i lisan dolaysyla seyircilerden zr diler, ge- hh Hemen herkesi veya her eyi taklit yoluyla canlandrr.
lecek oyunun adn ve yerini duyurur, oyun biter.
hh Dier trlerde olduu gibi meddahta da tekerleme vardr ve
anlatsna onunla balar.
rnek4:
rnek3:
Canlandrd tipin insann kendi evresinin diliyle konu-
Orta oyunu ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi yan- turur. Elindeki mendili, sesini deitirip eitli konumalar
ltr? taklit edebilmek iin kullanr. Ksa sopasn kapy almak-
tan tutun at ilevini grmesine, silahtan, mzik aletine ka-
A) Piekar, Karagz oyunundaki Hacivat'a benzer.
dar ok farkl amalarla kullanr.
B) Bu oyuna ayn zamanda kol oyunu da denir.
Parada aadakilerden hangisi hakknda bilgi veril-
C) Oyunun oynand meydana Kteri meydan denir.
mitir?
D) Karagz oyununun insanlarla oynanan eklidir.
A) Aktr B) Karakter C) Meddah
E) Kambur, denyo isimli tipleri de vardr.
D) Karagz E) Kuklac
Kteri ismi Karagz' oynatan ilk kii olan eyh Kteri'den gelir. Bu nedenle
Kteri meydan Karagz oyunuyla ilgilidir.
Tek kiiyle oynanmas, mendil ve sopa gibi aksesuarlar, oyun tarz vs. medda-
hn zellikleridir.

Oyunun sonunda, ykden karlacak dersi vurguladktan son- hh Meydanlarda oynand gibi kn oda ierisinde de oynana-
ra"Bu kssadr bir mecmua kenarna kaydolunmu, biz de gr-
bilir.
dk syledik. Skiye sohbet kalmazm bki. Her ne kadar sr-i
lisan ettikse affola, inallah gelecek sefere daha gzel bir hikye
hh Makyajlar genelde komiktir.
syleriz" diye sz balar, yknn sorumluluunu kaynana
brakp zr diler, gelecek yknn adn, anlatlaca yeri ve za-
hh Bazlar syleme, bazlar mzik arlkldr.
mann belirten meddah gsteriye son verir.
hh Canlandrlan karakterler ky hayatyla ilgilidir.
rnek5: hh Belirli bir metni yoktur. Farkl eitleri vardr:
I. Meddah, Divan edebiyatnda ortaya km ve gnm-

ze kadar gelmitir.
{ Gnlk yaam taklit edenler: Kalayc, berber, ift
II. Meddah oyununda en nemli ge taklittir.
srme
III. Dekor ve kostm meddah iin olduka nemlidir.
IV. Meddah bir tekerleme ile balar. { Hayvanlar taklit edenler: Deve, ay, tilki, kartal
V. Meddah tek kiiyle oynanan bir oyundur.
{ Mevsim deiiklikleri,yl deiimleri amacyla oynananlar:
Yukarda "meddah" ile ilgili verilen bilgilerden hangisi
Kse gelin
yanltr?
{ Bolluk ve berekete ynelik oyunlar: Saya gezme, ko
A) I. ve II. B) II. ve III. C) III. ve V.
katm, cemal oyunu
D) I. ve III. E) IV. ve V.
{ Yamur yadrmak iin oynananlar: me gelin
Meddahn ne zaman ortaya kt ile ilgili kesin bilgi bulunmamaktadr. Dekor
ve kostm neredeyse yoktur.
rnek6:
Aadakilerden hangisi, geleneksel Trk Tiyatrosu
rnlerinin ortak zelliklerinden biri deildir?
A) Mizahi geler barndrmalar

B) Yresel syleyi zelliklerinden yararlanmalar
C) Doalama oynanmalar
4. Ky Seyirlik Oyunlar
D) Szl tiyatro rnei olmalar
hh Trk halknn binlerce yldr dnlerde, lenlerde ya da y-
E) Oyuncu kadrosunun iki kiiyle snrl olmas
ln belirli gnlerinde halkn genellikle bereket bolluk, salk ve
yeni yl karlamak amacyla oynad trensel ierikli oyun-
A, B, C, D seeneklerinde verilen bilgiler geleneksel Trk tiyatrosunun ortak
lardr. zelliklerindendir. E seeneinde oyuncu kadrosunun iki kiiyle snrl olduu
sylenmektedir. Meddahta tek oyuncu bulunur. Ky seyirlik oyunlarnda oyun-
hh Zamanla ky hayat iinde erimi ve ky yaamndan unsur- cu says oyunun trne gre deiir. Karagzde ve Orta Oyununda ise temel
larla beslenerek bugnk biimini almtr. karakterler iki kiidir. Yardmc karakterler says yirmi civarndadr.
Sorusu
retmen
Geleneksel Trk tiyatrosu deiim ve geliime ak mdr?
Evet, zamana ve kltrel deiimlere bal olarak deiebilir. rnein g-

nmzde ok popler olan "tek kiilik gsteri"ler meddah geleneinin bir
yansmasdr.

B. Modern Tiyatro rnek7:

1. Trajedi (Tragedya) Trajedi ile ilgili olarak aada verilen bilgilerden han-
gisi yanltr?
hh zleyicide acma, korku, heyecan gibi duygular uyandrarak
ruhu tutkulardan arndrma amac gden tiyatrodur. A) Erdeme ve ahlaka deer verilir.
B) Kahramanlar, sradan insanlardan deildir.
hh lk rnekleri, Eski Yunan edebiyatnda grlr.
C) Eser, batan sona kadar ciddi bir hava iinde geer.
hh Konusunu mitoloji ve tarihten alr.
D) ldrme gibi olaylar sahnede arpc ekilde gsterilir.
hh Erdem ve ahlaka nem verilir. E) Sahnede basit ve sradan bir slup kullanlmaz.
hh Kiiler; tanr, yar tanr, tanra,kral,soylular vs.dir.

A, B, C, E seeneklerinde verilenler, tragedyann temel zelliklerindendir. D se-
eneinde ldrme ve yaralama gibi olaylarn sahnede arpc bir ekilde gs-
terildii sylenmektedir. Byle olaylar trajedide sahnede gsterilmez, seyirci
hh Dil, sekinlerin kulland edebi bir dildir. Kaba szlere yer bunlar korodan renir.
verilmez.
hh Ac veren olaylar, ldrme, yaralama sahnede gsterilmez.
Sahne gerisinden seyirciye haber ile ya da koro ile bildirilir.
hh Kesintisiz oynanr, perde yoktur.
hh Be blmden oluur, blmler birbirine koro ile balanr.
rnek8:
hh Nazm biiminde oluturulur.
Aadakilerden hangisi komedyann zelliklerinden
hh Diyalog ve koro blmlerinden oluur. biri deildir?
A) birlik kuralna uyulur.

hh birlik kuralna (zaman, yer, olay) uyulur. B) Korkun ve ackl olaylar sahnede gsterilir.
C) Her trl konumaya sahnede yer verilir.
hh Bu trn en nemli temsilcileri Eski Yunanda Aiskhylos, Sop- D) Karakterleri; tanrlar, krallar ve soylu kiilerdir.
hokles, Euripides; 17 yzyl Fransasnda Racine ve Corne- E) Konular gnlk yaamdan alndr.
illedir.
A, B, C, E seeneklerinde verilenler komedya trnn zellikleridir. D seene-
inde karakterlerin, krallar, tanrlar ve sekin kiiler olduu syleniyor. Komed-
yada karakterler halktan seilir.

2. Komedi (Komedya) tr komedi vardr:
hh Klasik trajediye tepki olarak Eski Yunan'da domutur. a. Karakter Komedisi:

hh nsanlarn ve toplum yaamnn gln ve aksak ynlerini i-
leyen tiyatrodur. hh Kiilerin gln ve aksak ynlerini gsteren komedidir.
hh Ama seyirciyi gldrrken dndrmek ve doru yolu gs-

hh nsanlarn ok baya ve kaba durumlarn ileyene grotesk
termektir.
ad verilir.
hh Konular gnlk yaamdan seilir.
hh En nlleri unlardr:
hh Kiiler her an karlatmz halktan kiilerdir
Moliere: Cimri
hh Her trl kaba, baya szlere, akalara yer verilir.
Shakespeare: Venedik Taciri
hh Dil gnlk konuma dilidir.
hh Ac veren her trl olaylar, ldrme yaralama ve irkin olay-
lara sahnede yer verilir. b. Tre Komedisi:
hh Kesintisiz oynanr, perde yoktur. hh Toplumun ve trelerin aksayan ve gln ynlerini iler.
hh Be blmden oluur ve blmler birbirine koro ile balanr.
Aristophanes: Eek Arlar
hh birlik kuralna uyulur. Moliere: Gln Kibarlar
Gogol: Mfetti
hh Bu trn en nemli temsilcileri eski Yunanda Aristophanes,-
inasi: air Evlenmesi
Menandros; Latin edebiyatnda Plautus; Klasik Fransz ede-
biyatnda Moliere; Rus edebiyatnda Gogol; ngiliz edebiya-
tnda Benjamin Jonsondur.

c. Entrika Komedisi (Vodvil):
hh Komik olaylarn ilgin ve artc rastlantlar ierisinde geli-

tii komedidir.
hh Ama sadece gldrmektir.
Moliere: Scapin'in Dolaplar, Zoraki Tabip
Shakerpeare: Yanllklar Komedyas

3.Dram rnek9:
hh Yaamn ackl ve gln yanlarn bir arada vermeyi ama-
Aadakilerden hangisi Dramn zelliklerinden biri
layan tiyatro trdr.
deildir?
hh Trajedi ile komedi trlerinin arasnda bir konumdadr.
A) Konularn tarihten ve gnlk hayattan alr.
hh Hayat olduu gibi yanstr.
B) birlik kuralna uyulmaz.
hh Konu tarihten ve gnlk yaamdan alnmtr. C) irkin olaylara sahnede yer verilir.
hh Ackl ve gldrc olaylar bir arada verilmitir. D) Manzum biiminde ve be perde olarak yazlr.
hh Yaln, anlalr ve halkn anlayaca bir slupla yazlr. E) slupta kusursuzluk aranmaz.
hh Kiiler her snftan olabilir. Dram hem nazm hem de nesir biiminde yazlr ve perde says yazarn istei-
ne baldr. Bu durumda cevap Ddir.
hh Dil, kiinin snfna gre ekillenmitir.
hh Hem nazm hem de nesirle yazlmtr.
hh birlik kurala uyma zorunluluu yoktur.

rnek10:
hh Perde says yazarn isteine baldr.
Trajediye tepki olarak ortaya kan komedinin nemli ya-
zarlarndan olan Moliere bu trn her eidinde eserler
hh Her trl kaba, baya sz ve ldrme, yaralama gibi olaylara yazmtr. rnein Molierenin ---- adl eseri karakter ko-
medisi, ---- yapt tre komedisi ve ---- de entrika komedisi
sahnede yer verilmitir.
trnde yazlmtr.

hh Bu trn en nemli temsilcileri Fransz edebiyatndan Victor
den hangisi getirilmelidir?
Hugo, ngiliz edebiyatndan Shakespeare, Alman edebiya-
A) Agememnon- Persler- Zincire Vurulmu Prometheus
tndan Goethe ve Schillerdir.
B) Cimri- Gln Kibarlar- Scapinin Dolaplar
C) Venedik Taciri- Mfetti- Yanllklar Komedyas
D) Gln Kibarlar- Elektra- Persler
E) Scapinin Dolaplar- Gln Kibarlar- Mfetti
Molierenin karakter komedisi tarznda yazd eser, Cimri; tre komedisi tar-
znda yazd eser, Gln Kibarlar; entrika komedisi tarznda yazd eser
de Scapinin Dolaplardr.

Gnmzde tiyatro bu klasik trn kalplarna smamaktadr.

Tiyatro terimleri
ada tiyatroda baka trlerde ortaya kmaya balamtr.
Yabanc bir eseri yer adlar, ahs adlar,
Epik tiyatro: Adaptasyon: deyimleri, gelenek ve grenekleriyle yer-
hh zleyicilerin oyuna kendilerini kaptrmasna izin verilmez. li hayata uygulayarak evirme; uyarlama
hh Oyunu soukkanllkla ve eletirel bir gzle izlemesi ama- Aktr: Erkek oyuncu
lanr.
Aktris: Kadn oyuncu
hh Sahnede yaananlarn bir oyundan ibaret olduu srekli his- Tiyatro oyununun oynan esnasnda,
settirilir.
sahnenin dzenlenmesi, oyuncunun di-
Antrakt:
hh zleyiciyi olaylarn dnda tam bir gzlemci durumunda tutar. er perde iin hazrlanmas ve seyircinin
dinlenebilmesi amacyla verilen ksa ara
hh Doay, durumlar, kiileri olduu gibi yanstmak yerine onlar
Mzik ve danstan oluan szn yer al-
yorumlar. Bale:
mad oyun
hh Oyun sk sk kesilerek arklar, tekerlemeler sylenir, oyuna Dekor: Sahnedeki eya ve grn
ilikin aklamalar yaplr. Dekora ve kostme nem verilmez. Diyalog: Karlkl konuma
Kaba akalarn, kfrlerin yer ald ko-
hh Bu trn ncln Alman yazar Berthold Brecht yapmtr. Fars:
mediler
Absrd Tiyatro: Masallardaki olaanstlkler zerine

kuru tiyatro oyunu Kahramanlar cin-
hh Tiyatroyla ilgili btn kural ve kalplara kar kar. Feeri:
ler, periler ve cadlardr. Metafizik ele-
hh Her eyi bir dzen iinde vermeye, belli bir sralama ile can- rine yer verilir.
landrmaya gerek duymaz.
Bir oyunun kalabalk sahnelerini doldur-
hh Tiyatro ses ve hareket dzeninden ibarettir. Figran: mak iin kullanlan, bazen birka sz
hh Olaylarn arasnda ba kurmak gereksizdir. syleyen, ou kez de konumayan kii
Oyun balamadan nce ve antrakt esna-
hh Birbiriyle ilgisi olmayan olaylarn bile arpc olarak verilmesi
Fuaye: snda seyircinin eitli ihtiyalarn kar-
yeterlidir.
lad bir eit bekleme salonu
hh Ele alnan olay, olgu ya da kii ne olursa olsun alay konusu- Bir skete, revde ya da bir elence gs-
dur. Gag: terisinde herkesin glebilecei bir nkte-

yi kapsayan szler ya da durumlar
hh Sahne, perde dzeni, giri-klar; serim, dm, zm b- Daha ok opera iin kullanlan, protoko-
lmleri umursanmaz. Gala: ln arld ve resmi giysi ile gidilmesi
hh Eser bilmeceler, semboller ve sama denilecek tasarlarla zorunlu gsteri gecesi
doludur. Her trl gncel sorunu ince bir alayla,

ineleyici, yerici, talayc bir tutumla ele
hh nemli olan, bir sevin veya kaygnn sebeplerini belirtmek Kabare:
alp toplum eletirisine ynelen tiyatro
deil, sadece o sevin ve tasann biimini, oluunu gster- tr
mektir.

Kostm:
Tiyatro oyuncularnn oyuna uygun ola- rnek11:
rak giydikleri giysi
I. Yceltilmi szlerle yazlan, kahramann iyi bir durum-
Ac znt veren olaylar mzik eliin-
Melodram: dan kt bir duruma dmesiyle duygusal arnmay
de verilmesi salayacak acma ve korku duygularna ynelen oyun
Bir tiyatro eserinin sahneye gre dzen- tr
Mizansen:
lenip uygulanmas II. nsanlarn ve olaylarn ilgin yanlarn, gldrmek ve
Sahnede tek kiinin (kendi kendine) ko- dndrmek amacyla sahneye yanstan tiyatro tr
Monolog:
numas III. Ortaoyununda olduu gibi, nceden yazlm bir met-
Mzikal: Opera, operet ve balenin birleimi oyun ne dayanmadan, sahnede akla gelen szlerle oynanan
halk tiyatrosu tr
Bestelenmi trajedi ve dram Tm ko-
Opera: IV. Romallar tarafndan ortaya atlan, Trk edebiyatna
numalar mzikten ibarettir. Tanzimat Dnemi'nde giren, yalnz iaretlerle oynanan
Halk arklarna dayanr, baz blmleri szsz tiyatro oyunu
Operet:
mziklidir.
Aadaki terimlerden hangisinin tanm yukarda veril-
Yalnzca iaretlerle oynan, szsz tiyat- memitir?
Pandomim: ro. Trk edebiyatna Tanzimat Dnemi'n-
A) Mizansen B) Pandomim C) Tuluat
de girmitir.
D) Komedi E) Tragedya
Tiyatro eserlerinde oyunun balayp bit-
Perde:
mesine kadar geen blm
IV numaral cmle pandomim, III numaral cmle tuluat, II numaral cmle
Bir tiyatronun oyun plannca saptanm
komedi ve I numaral cmle tragedyann karlklardr. Bir tiyatro eserinin
Repertuar: ve her zaman oynayabilecei oyunlar sahneye gre dzenlenip uygulanmas demek olan mizansenin numaralan-
demeti; oyun daarc m cmlelerde karl yoktur.
Monolog, ske, dans ve karlkl nkteli

Rev: konumalardan oluan, bazen elendiri-
ci, bazen talayc bir gsteri biimi
Oyunun oynand yer, oyunun blmle-
Sahne:
rinden her biri
ledii konuyu geniletmeden, en canl rnek12:
izgiler iinde veren, genellikle gncel
Ske ---- masal gelerinden (cin, peri vs.) yararlanlarak yazlm
olaylara ve aile sorunlarna deinen ve
tiyatro trdr.
bir nkte ile biten ksa gldr
Tiyatroda kuliste durarak oyunculara Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi
Suflr: szlerini fsltyla syleyip hatrlatan yar- getirilmelidir?
dmc A) Feeri B) Fars C) Vodvil
Tirat: Tek kiinin yapt uzun konuma D) Operet E) Rev
Yazl bir metne dayanmadan, sahnede
Tuluat:
doalama yntemiyle oynan tiyatro tr Kahramanlar cin, peri, vs. olan tiyatro tr feeridir.
Toplumsal sorunlar mizahi bir yaklam-
Vodvil
la hicveden tiyatro tr

rnek13: rnek15:
Aadaki cmlelerin hangisinde bir bilgi yanl var- Aadaki bilgilerden hangisi yanltr?
dr?
A) Trajedi, ahlak ve erdem konularn iler.
A) Melodram, hareketli ve duygusal mzikli bir tiyatro tr- B) Komedide, halktan kiiler olur.
dr.
C) Dram, Fransz htilali'nin zgrlk ortamndan etki-
B) Operet, elenceli, iinde bestesiz konumalarn da bu- lenmitir.
lunduu mzikli bir tiyatrodur.
D) Tirat, oyunun yazl metne bal olmadan oynanmas-
C) Bale, konusu trl dans ve davranlarla anlatlan m- dr.
ziksiz, szsz tiyatrodur.
E) Vodvil, sosyal sorunlar mizahi bir ekilde anlatr.
D) Ske, basit olay ve yergilerle dolu halk komedisidir.
E) Opera, geree uygun, ciddi konulu dramdr. Tirat, tiyatrodaki kiilerin uzun konumalardr. Yazl metne bal olmamaya
doalama denir.
A, B, C, E seeneklerinde verilen terimlerin karl doru verilmitir. D see-

neinde verilen skein doru karl iledii konuyu geniletmeden, en canl
izgiler iinde veren, genellikle gncel olaylara ve aile sorunlarna deinen ve
bir nkte ile biten ksa gldrdr.
rnek14: rnek16:
Aadaki cmlelerin hangisi parentez iindeki kav- Aadakilerden hangisi trajedi yazarlarndan biri de-
ramla uyumamaktatr? ildir?
A) Bir skete herkesin anlayabilecei, glebilecei szler- A) Racine B) Coneille C) Sophokles
dir. (Gag)
D) Aiskhylos E) Brecht
B) Tiyatro salonlarnda izleyicilerin bekledii alandr.
(Fuaye)
Bertold Brencht, epik tiyatronun kurucusu olup trajedi trnde eser verme-
C) Tek kiinin yapt uzun konumalardr. (Tirat) mitir.
D) Kaba konumalarn olduu komedilerdir. (Fars)

E) Yabanc bir oyunun yerel zelliklerle yeniden dzenlen-
mesidir. (Mizansan)
Yabanc oyunlarn yerel zelliklerle yeniden dzenlenmesine adaptasyon denir.

Bu nedenle E seenei yanltr.

1. Anlat blmlerinin arasna taklitli, kiiletirmeli blmler 5. Aadakilerden hangisi entrika komedisi trnde ka-
yerletirdii iin o da dier dramatik trlere benzerlik gs- leme alnmtr?
termektedir. ok zengin kaynaklara dayanmas, hikye da-
A) Aristophanes: Eek Arlar
arcnn eitlilii, gldrmenin yan sra eitli olaylar
da yanstmas ile dikkati eker. Dede Korkut, Krolu gibi B) Moliere: Gln Kibarlar
geleneksel Trk kaynaklarndan gelen konular, slam gele- C) Gogol: Mfetti
neinden gelen din konular, Hz. Ali'den gelen konular, ran D) inasi: air Evlenmesi
geleneklerindeki efsaneler gibi ok geni bir konu yelpaze-
E) Moliere: Scapinin Dolaplar
si vardr.
Bu parada aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve-
rilmitir?
A) Karagz B) Dram C) Meddah
6. Aadakilerden hangisinde tiyatroyla ilgili bir bilgi
yanl vardr?
D) Ky Seyirlik Oyunu E) Orta Oyunu
A) Bat tiyatrosu kaynan eski Yunandan alr.
B) Trajedide kahramanlar gndelik hayatn ezilmi insan-
lardr.
2. Aadakilerden hangisi komedinin zelliklerinden biri
deildir? C) Komedide her trl kaba ve baya sze sahnede yer
verilebilir.
A) Konusunu, yaanlan hayattan ve gnlk olaylardan
D) Epik tiyatroda seyirciye bir oyunu izledii gerei s-
alr.
rekli hissettirilir.
B) Kiiler halktan ve yksek zmreden her eit insan
E) Bale, mzik ve dansn olduu buna karn szn kulla-
olabilir.
nlmad bir tr tiyatrodur.
C) Her trl sze, akaya sahnede yer verilir.
D) Be perde olarak ve nazm biiminde yazlr.
E) birlik kuralna uyulur.
7. Daha ok gncel siyasal konular, toplumsal ve kltrel

3. Aadaki cmlelerin hangisinde bir bilgi yanl var- gndelik yaamdaki yozluklar, ac, ineleyici bir dille, ta-
dr? layan; toplum eletirisi yapan ark, parodi, ske, sylev,
A) Fasl, Karagz oyununda belli bir olayn getii blm- szsz oyun, iir ve karikatrden, vs. kurulu gsteri ve
dr. oyunlarn sahnelendii; oyuncular ile izleyicinin "ili dl"
olduu, yazar ve izleyicinin katlabilecei bir kk tiyatro
B) Pandomim, mzik, dans ve monologlar eklinde oyna-
tr.
nan tiyatrodur.
C) Rev; ske, dans ve nkteli konumalardan oluan e-
Yukarda hakknda bilgi verilen tiyatro tr aadaki-
lerden hangisidir?
lendirici, halk komedisidir.
D) Melodram, ac, znt veren olaylarn mzik eliinde A) Dram B) Tragedya C) Tuluat
verilmesidir. D) Kabare E) Fars
E) Kabare, gncel sorunlar ineleyici, yerici, talayc bir
tutumla ele alan tiyatro trdr.
8. I. Kesintisiz oynanr, perde yoktur.

II. Diyalog ve koro blmlerinden oluur.
4. Masallarn tiyatro sahnesinde dramatize edilmesinden do-
III. irkin olaylar, sahnede gsterilmez.
an, cinlerin perilerin de rol ald bir tiyatro trne ---- de-
nir. IV. Manzum olarak ve be blm halinde oynanr.
Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangi- V. birlik kuralna (yer-olay- zaman ) uyulmaz.
si getirilmelidir? Numaralanm cmlelerin hangisinde trajedi ile ile ilgi-
A) fars B) rev C) feeri li bir bilgi yanl vardr?
D) vodvil E) operet A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

9. ----, kayna hakknda kesin bir bilgi olmamakla beraber 13. ----, Trk halknn binlerce yldr dnlerde, lenlerde ya
Yenierilerin kendi aralarndaki elencelerinden doduu da yln belirli gnlerinde halkn genellikle bereket bolluk,
sanlan bir oyundur. Oyuncularn yazl bir metine bal kal- salk ve yeni yl karlamak amacyla oynad trensel
madan, nktelere arlk vererek, seyirciye bir t veya ierikli oyunlardr. Zamanla ky hayat iinde erimi ve ky
ders vermek maksadyla sahnelenmitir. yaamndan unsurlarla beslenerek bugnk biimini al-
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi mtr.
getirilmelidir? Bu parada bo braklan yerlere aadakilerden han-
gisi getirilebilir?
A) Trajedi
B) Orta oyunu A) Komedi B) Karagz
C) Dram C) Meddah D) Orta oyunu
D) Karagz E) Ky seyirlik oyunlar
E) Ky seyirlik oyunlar
14. zleyicilerin oyuna kendilerini kaptrmasna izin verilmez.
Oyunu soukkanllkla ve eletirel bir gzle izlemesi ama-
lanr. Seyircinin, sahnede grdklerinin bir oyundan ibaret
10. Komedinin yalnzca bir gldrme arac olmadn, dn-
olduu gereinden kopmas istenmez ve bizzat oyuncular
drerek dzeltme grevini de tamas gerektiini dnr.
tarafndan salanr. zleyiciyi olaylarn dnda tam bir gz-
Dili gndelik konumaya indirir, doal olmayan btn yap-
lemci durumunda tutar. Doay, durumlar, kiileri olduu
macklarla katlam btn banazlk biimlerini kyasya
gibi yanstmak yerine onlar yorumlar.
eletirir. Toplumda grd btn sahte deerleri, eletirel
gzle sergilerken kendinden nce var olan kat kurallara Bu parada hakknda bilgi verilen tiyatro tr aada-
da kar kar. kilerden hangisidir?
Aadakilerden hangisi bu parada sz edilen d- A) Absrd tiyatro B) Dram

ncelere gre eser vermi sanatlardan biri olamaz? C) Epik tiyatro D) Komedi
A) Corneille E) Modern tiyatro
B) Moliere
C) Gogol 15. Hem var olan tiyatro anlaylarna kar klm hem de
adeta o anlaylar harmanlanarak yeniden oluturulmu-
D) Benjamin Jonson
tur.Bu tiyatro trnn en nemli temsilcileri arasnda Sha-
E) Shakespeare kespeare, Goethe, Schiller ve onun sistemli bir hale gel-
mesinde byk katklar olan Hugo saylabilir.
11. Aadakilerden hangisi Karagz oyunun karakterle- rilmektedir?
A) Melodram B) Piyes C) Dram
A) Beberuhi B) Tuzsuz Deli Bekir D) Feeri E) Tre Komedisi
C) Arzbar D) Matiz
E) Tiryaki 16. I. zleyiciye toplumsal arpklklar eletirip gstererek,
izleyiciyi bu eletirilere katmay hedefleyen bir trdr.
II. Klasik tiyatrodaki gibi seyircinin kendisini oyunun iin-
12. Aadakilerden hangisi Dramn zelliklerinden biri de hissetmesi amalanmaz.
deildir? III. zleyen oyunla ilgili karar vermeye zorlanr.
A) Her trl olay sahnede gsterilir. IV. Seyirci tam bir gzlemci olarak kalr.
B) birlik kuralna uyulur. Maddeler halinde hakknda bilgi verilen tiyatro tr
C) irkin olaylara sahnede yer verilir. aadakilerden hangisidir?
D) Hem nazm hem nesirle yazlr A) Absrd tiyatro B) Dram C) Epik tiyatro
E) slupta kusursuzluk aranmaz. D) Komedi E) Modern tiyatro
16. C 15. C 14. C 13. E 12. B 11. C 10. A 9. B 8. E 7. D 6. B 5. E 4. C 3. B 2. B 1. C Cevaplar

1. Geleneksel Trk tiyatrosu ile ilgili aadaki bilgiler- 5. I. Ackl ve gln olaylar bir arada verilir.
den hangisi yanltr? II. Olaylar tarihten veya gnlk konulardan alnabilir.
A) Genellikle tecrbeye ustala bal sz oyunlarna da- III. Seyircide korku, heyecan ve acma duygular uyandr-
yanr. mak amacn gder.
B) Dekor, makyaj gibi unsurlar nemlidir, geree uygun IV. Kahramanlar her seviyeden seilebilir.
verilir. V. birlik kuralna uyulmaz
C) Yanl anlalmalar zerine kurulu komik diyaloglar Numaralanm cmlelerden hangisi dram tryle ilgili
arlktadr. deildir?
D) Temel ve yardmc oyuncular genelde karikatrize edil-
mitir.
E) Bir konusu olan ama bu konuya dayal belli bir metni
olmayan oyunlardr.
6. nsanlarn hayatn, karlatklar facialar, hayatn ackl

ynlerini oluturan bu eserler, asilzadelerin beenisine uy-
gun sahne, kostm, duygu ve konular ierir. Bu tarz tiyat-
rolarn tm zellikleri, yksek zmrenin beenisine uygun
2. Orta oyunundaki renim grm insan tipini simgeler. olarak dzenlenmitir. Kaba, irkin, gsterisiz olan hibir
Karagz oyunundaki Hacivat karakterinin bir benzeridir. elbise, kii, olay vs. bu tiyatroda yer alamaz.
Yukarda zellikleri verilen Orta oyunu karakteri aa- Yukarda zellikleri verilen tiyatro tr, aadakiler-
dakilerden hangisidir? den hangisidir?
A) Piekar A) Epik tiyatro B) Tulat C) Komedi
B) Kavuklu D) Dram E) Trajedi
C) Kabaday
D) Tuzsuz Deli Bekir
E) Denyo
7. Aadakilerden hangisi geleneksel Trk halk tiyatro-

sunun zelliklerinden biridir?
A) Konular tarihten ya da mitolojiden alr.

3. Aadakilerden hangisi Karagz oyunun blmlerin- B) Kahramanlar sekin ve asil insanlardr.
den biri deildir?
C) Tanzimat dnemiyle birlikte toplumumuza girmitir.
A) Fasl B) Temsil C) Mukaddime D) Yazl bir metin yoktur, doalama oynanr.
D) Biti E) Muhavere E) Komedi ve taklit unsurlar n plandadr.
8. I. Sz oyunlar ve tekerlemeler vardr.

4. Aadakilerden hangisi geleneksel Trk tiyatrosu II. Blgesel zellikler ar basar.
iinde deerlendirilmez? III. Hem gze hem kulaa seslenir.
A) Piyes IV. Belli bal metinlere sadk kalnr.
B) Meddah V. Sahne ve dekor ikinci plandadr.
C) Ky seyirlik oyunlar Numaralanm cmlelerden hangisi geleneksel Trk
D) Karagz tiyatrosuyla ilgili deildir?
E) Meddah A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

9. I. Masallardaki olaanstlkler zerine kuru tiyatro 12. Hayal oyunu olarak da adlandrlan bu oyun, beyaz bir per-
oyunu denin ardnda, birtakm glgelerle oynanr. Belirli bir dzen
II. Ac znt veren olaylar mzik eliinde verilmesidir. iinde ve kalplam blmler halinde sahneye konur. Oy-
natcsna hayali veya hayalbaz denir.
III. Yazl bir metne dayanmadan, sahnede doalama
yntemiyle oynan tiyatro trdr. Bu parada hakknda bilgi verilen gstermeye bal
edebi metin tr aadakilerden hangisidir?
IV. Yabanc bir eseri yer adlar, ahs adlar, deyimleri, ge-
lenek ve grenekleriyle yerli hayata uygulayarak evir- A) Meddah
me B) Karagz
Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisi C) Tuluat
D) Orta oyunu
A) Melodram B) Feeri C) Adaptasyon
E) Ky Seyirlik Oyunlar
D) Kabare E) Tuluat
13. inasinin air Evlenmesi adl oyunu aadaki tiyatro

trlerinden hangisine uygun yazlmtr?
A) Tre komedisi B) Karakter komedisi

10. 18. asrdan sonra, nc bir tiyatro tr olarak kmtr. C) Kabare D) Epik tiyatro
nsan yaamn irkin ve gzel yanlaryla ortaya koymak E) Entrika komedisi
iddiasnda olmutur. Bu tiyatro tr, romantizm dneminde
doduktan sonra, her dnemde varln srdrd. Kah-
ramanlar her ekonomik katmandan seilmesi, hem ackl
hem de gldrc olaylarn bir arada bulunabilmesi, bir- 14. Geleneksel Trk tiyatrosu ile ilgili aadaki bilgiler-
lik kuralna uyma zorunluunu ortadan kaldrmas balca den hangisi yanltr?
zelliklerindendir. A) Yalnzca gldrmeyip ayn zamanda dndren olay-
Bu parada sz edilen tiyatro tr aadakilerden lardr.
hangisidir? B) Deiik yrelere zg ive ve az taklidi yaplr.
A) Dram B) Entrika komedisi C) Belli bir metne bire bir kalmadan, irticalen oynanr.
C) Trajedi D) Tre komedisi D) Abartl tavrlardan uzak arbal bir havas vardr.
E) Vodvil E) Anadolunun deiik yresinde farkl insan tipleri can-
landrlr.
15. Tiyatroyla ilgili btn kalplara kar kar. Var olan tiyatro
11. Trajediye tepki olarak ortaya kan komedinin bal bana
anlay ve kurallarn tanmaz. Her eyi bir dzen iinde
bir tr olarak kabul grmesinde Fransz sanat Molierenin
vermeye, belli bir sralama ile canlandrmaya gerek yoktur.
byk katklar vardr. Komedinin her trnde eserler yaz-
Tiyatro ses ve hareket dzeninden ibarettir. Olaylarn ara-
mtr. Onun ---- adl oyunu karakter komedisine, ---- adl
snda ba kurmak/aramak gereksizdir. Birbiriyle ilgisi ol-
oyunu tre komedisine ve ---- adl oyunu da entrika kome-
mayan olaylarn bile arpc olarak verilmesi yeterlidir. Ele
disine gzel birer birer rnektir.
alnan olay, olgu ya da kii ne olursa olsun alay konusudur.
Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadaki- Sahne, perde dzeni, giri klar; serim, dm, zm
lerden hangisi getirilmelidir? blmleri umursanmaz.
A) Cimri- Gln Kibarlar- Scapinin Dolaplar Bu parada hakknda bilgi verilen tiyatro tr aada-
B) Hastalk Hastas- Persler- Elektra kilerden hangisidir?
C) Venedik Taciri- Eekarlar- Yanllklar Komedyas A) Absrd tiyatro B) Epik tiyatro

D) Gln Kibarlar- Hastalk Hastas- Persler C) Komedi D) Modern tiyatro
E) Scapinin Dolaplar- Venedik Taciri- Mfetti E) Dram
15. A 14. D 13. A 12. B 11. A 10. A 9. D 8. D 7. D 6. E 5. C 4. A 3. B 2. A 1. B Cevaplar

TARAMA
12
1. Aadakilerden hangisi yapma destan deildir? 4. Venedikten gelir teli
A) Kaybolmu Cennet (Milton) Ard aacndan kolu
B) Kurtarlm Kuds (Tasso) Be Allahn kulu
C) lyada ve Odysseia (Homeros) eytan bunun neresinde?
D) lgn Orlando (Ariosto) Bu drtlk aadaki iir trlerinden hangisine girer?
E) lahi Komedya (Dante) A) Didaktik B) Pastoral C) Lirik

D) Satirik E) Epik
2. Yeil bal gvel rdek

Uar, gider gle kar.
Ericesin tel tel etmi
Dker gider yare kar.
Aadakilerden hangisi bu drtln bir semaiden
alndnn kesin olarak lt olabilir? 5. Aadakilerden hangisinde bir bilgi yanl vardr?
A) Nazm biriminin drtlk olmas A) Opera, operet ve balenin birleimi oyuna mzikal denir.
B) Kafiye rgsnn abab biiminde olmas B) Mzik ve danstan oluan szn yer almad oyuna
bale denir.
C) Dilinin yaln olmas
C) Bestelenmi trajedi ve drama opera denir.
D) 8li hece lsyle yazlmas
D) Halk arklarna dayal gsterilere ske denir.
E) Sevgi ve zlem konusunu ilemesi
E) Yalnzca iaretlerle oynan, szsz tiyatroya pandomin
denir.
3. Yar deyince kalem elden dyor

Gzlerim grmyor aklm ayor
Lambada titreyen alev yor 6. Olay evresinde oluan edebi metinler, ---- ve ---- olmak
Ak kada yazlmyor Mihriban zere iki grupta ele alnr.
Bu drtln nc dizesinde aadaki sz sanatla- Bu cmledeki boluklara aadakilerden hangileri ge-
rndan hangileri vardr? tirilmelidir?
A) Tebih-telmih A) retici metinler destans metinler

B) Tevriye-kinaye B) anlatmaya bal metinler gstermeye bal metinler
C) Tehis-tezat C) tartmaya bal metinler betimleyici metinler
D) Mecaz- mrsel-tebih D) ykleyici metinler aklayc metinler
E) Telmih-tevriye E) coku uyandrc metinler dramatik metinler
YGS Trke Planl Ders Fy 1

Tarama
7. I. Olaanst olaylarla rldr. 10. Aadakilerden hangisi anlatmaya bal edebi metin
II. Eitici ve retici nitelik tar. trlerinden biri deildir?
III. Olaylar belirsiz zaman kipi kullanlarak anlatlr. A) Destan

IV. Yer ve zaman kavram belirsizdir. B) Hikye
V. Anlatmaya bal metin tr iin dili ardr. C) Roman
Numaralanm cmlelerden hangisi masal iin syle- D) Mesnevi
nemez? E) Meddah
8. Asker gelir talimden 11. Kaba akalarn, kfrlerin yer ald komedilere ---- denir.
Kimse bilmez halimden Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi
getirilmelidir?
Kular tyn dkm
O da benim ahmdan A) Fars
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi var- B) Rev
dr? C) Feeri
A) Tecahuliarif D) Vodvil
B) Hsnitalil E) Operet
C) Leffner
D) Tebih
E) Tezat
12. Gzlerimde parlts bakr bir tasn

9. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da
Kulaklarm komularn ayak sesinde
Gezersin krk asrlk bir mabedin iini
Varsn gene bir yudum su veren olmasn
Bizi sarsar bir sls yaz grsek duvarda
Baucumda biri bana Su yok! desin.
Bize heyecan verir bir para yeil ini
Bu dizelerde airin asl yaknd durum aadakiler-
Bu dizelerin yazld dnemin zihniyetine ilikin aa-
den hangisidir?
daki yarglardan hangisi doru deildir?
A) Vefaszlk
A) Sanatta milli kaynaklara yneli vardr.
B) Yoksulluk
B) Milliyetilik dncesi hkimdir.
C) Kimsesizlik
C) Yabanc sanatlara hayran olanlar da vardr.
D) Yallk
D) Ssleme sanatlar ok gelimitir.
E) Susuzluk
E) Milli ve yabanc sanat anlaylar arasnda bir mcadele
vardr.
2 YGS Trke Planl Ders Fy

Tarama
13. El gibi dolama Anadolunda 16. Eer k isen yra sakn aldanma ayara
Arkada yurdunu iten tan D brahim gibi nra bu glende yanar olmaz
Dinle bir gzeli pnar yolunda Bu dizelerdeki alt izili szckler aadaki ahenk un-
Dinle bir yaylada garip oban surlarndan hangisine rnek olabilir?
Bir ssz ev gibi gezdiin bu yurt A) Redif

Yllarca dktrr sana gzya B) l
Bu dizelerde anlatlmaya allan ana duygu aada- C) Aliterasyon
kilerden hangisidir? D) kafiye
A) Anadolu zlemi E) Vurgu
B) Vatan zlemi
C) Vatan sevgisi
D) Yurt gzellikleri
E) Yurtta sevgisi
14. Aadaki dizelerin hangisinde tezat vardr? 17. Aadaki dizelerin hangisinde redif kullanlmam-
tr?
A) Mendil elimde, gittiin akam selamladm
Baktm uzak ufuklara arkandan aladm A) Bir ili yrek susmay, bovermeyi bilmez
Ardnda sevincin beliren korku yenilmez
B) Ayrlmz, zntl gnlm bugn bilir
Sevmek nedir, sevilme nedir, ayrlk nedir B) Bu tatl yaz sonunda ne bir dert ne bir tasa
Kn yaklatn hatrlatan olmasa
C) Ben sylesem inanmayacaksnz mellimi
Sor gizli, grdn gece mehtaba hlimi C) Dnp olmayacak eyleri hep dert ettim
Her zaman dik bamn izdii yoldan gittim
D) Yalnz braktn oda hasretle bir l
Her ey odanda sanki hayalinle rtl D) Ne iirler ne arklar gerek
imdi yalnz bu arlar gerek
E) Her yerde eski gnleri gnlm, gzm tar
Senden uzak den sana ruhen yaknlar E) Salar aard sanma ki yalanmz glm
Vallahi neyse serdeki holanmz glm
15. Aadaki dizelerin hangisinde tun kafiye vardr? 18. Gelmiti dan doum gn,
A) stanbuldaki yedi tepeden biri yerim Baryordu ayak ayak.
Bir ince parltyla kamamt gzlerim O kadar ki, grltsn
B) Gz aydnlatacak k vard sesinde itenler: Bu da muhakkak
Trkten ada bir insan yaratmak hevesinde Bir ehir dourur. diyordu.
C) Balar birbirinden dik o drt ta efede Yukardaki para aadaki trlerin hangisinden alnd-
Edirnede bir sabah, nc erefede kesin olarak sylenebilir?
D) Drt yanm el am, diz km sular saran
A) Dram
Gkkubbeden tavanl bir tapnakt vatan
B) Komedi
E) Ne gzeldi bamn ili yava dnmesi
imdi anlamyorum bu dnme neyin nesi C) Hikye
D) Fabl
E) Masal

Tarama
19. Yiitler arpyor yaman gn olur 22. Sanat, ele ald bir zneyi, kendi nesnesi haline getirir ve
Allah Allah derler yksek n olur bunu yaparken de onun varln tamamen ortadan kaldr-
maz. Sanatn vazifesi, tabiat yok etmek veya kopyalamak
arka arka drken hun olur
deil, tabiat sanat szgecinden geirerek ifade etmektir.
Hasmn arar kolar meydan iinde
Bu drtlk konusuna gre hangi iir trndedir? dakilerden hangisidir?
A) Epik A) zgnl
B) Lirik B) Bireysellii
C) Didaktik C) Gerei deitirmesi
D) Satirik D) Teklii
E) Dramatik E) Yoruma ak oluu
20. Aadakilerden hangisinde cmlede verilenle paran- 23. Aadakilerden hangisi dramn zelliklerinden deil-
tez iindeki ifade ilikili deildir? dir?
A) Adet ve inanlar konu edinir. (Tezli roman) A) Hayat olduu gibi yanstmas
B) Yabanc ve esrarengiz yerleri ve olaylar iler. (Egzotik B) Kahramanlarn toplumun sekin kesimiyle snrl olmas
roman) C) birlik kuralnn ortadan kaldrlmas
C) lgin, maceral olaylar iler. (Serven roman) D) irkin olaylarn sahnede gsterilmesi
D) Sradan okurun zlem, heyecan ve tutkularna ynelik E) Konularn gnlk hayattan ve tarihten olmas
konular iler. (Yn roman)
E) G, toplumsal bunalm, terr, snf atmalar gibi ko-
nular iler. (Sosyal roman)
21. Eski Hun beylerinden birinin ok gzel iki kz vard. Bu bey 24. Aadakilerden hangisi manzumenin zelliklerinden
kzlar ile ancak Tanrlarn evlenebileceini dnyordu. biri deildir?
Bu sebeple lkesinin kuzey tarafnda yksek bir kule yapt-
A) Dizeler halinde yazlmas
rarak iki gzel kzn Tanrlarla evlenmek zere buraya yer-
B) l ve uyak kullanlmas
letirdi. Bir sre sonra kuleye gelen bir kurdun Tanr olduu
dncesiyle kzlar bu kurtla evlendiler. Bu evlenmeden C) Bir olay anlatlmas
doan Dokuz Ouzlarn sesi kurt sesine benzedi. D) Dzyazya evrilememesi
Bu parada aadakilerin hangisi hakknda bilgi veril- E) Toplumsal konularn n planda olmas
mitir?
A) Bozkurt Destan
B) Treyi Destan
C) u Destan
D) Ouz kaan Destan
E) Attila Destan

Tarama
25. Yunus ki nergiste gler, glde kanar 28. Gnlm ekse de yrin hayali
Krlarda gelincikte onun bar yanar Amaya kudreti yetmez cibali (dalar)
Yukardaki beyitte aadaki sz sanatlarndan hangisi Yolcuyum bir kuru yaprak misali
kullanlmtr? Rzgrn nne katlmm
A) Tebih Bu dizelerde dile getirilen duygu aadakilerden han-
B) Tenasp gisidir?
C) Telmih A) aresizlik
D) Mecaz- Mrsel B) Yalnzlk
E) ntak C) Yolculuk
D) Vurdumduymazlk
E) Umursamazlk
26. Aadakilerden hangisinde destanla ilgili bir bilgi yan- 29. Ksmet etsin seni bana Yaradan
l vardr? Kaldrsn engeli yd aradan
A) Oluum tarihleriyle ilgili kesin bilgi yoktur. Ben yeni aradm ak karadan
B) Tarihi olaylar mensur olarak anlatan anonim rnlerdir. Aman Kerem beni rsvay eyleme
C) Ait olduklar toplumun dini ve milli ve kltrel zellikleri- Bu drtlk hangi tr iirden alnm olabilir?
ni yanstr. A) Dramatik
D) Olaanst olay ve kiiler bulunur. B) Lirik
E) Mitolojik gelere yer verilir. C) Didaktik
D) Epik
E) Pastoral
27. Aadaki dizelerin hangisinde zengin kafiye vardr? 30. Destan - Ulus eletirmelerinden hangisi yanltr?

A) Bir gzel yaz sonudur yaadm bu mevsim Destan Ulus
Bahara dnmek iin yok isteim, hevesim A) Boewulf ngiliz
B) Ne krkikindi yaar, ne o rzgrlar eser B) Chansen de Rland Fransz
zmeden, nazlanmadan koklatyor iekler C) Glgam Fin
C) Uzandan baktm eyler yaknda imdi D) lyada ve Odysseia Yunan
Olmuum hemen hemen, olmak istediimi E) gor Rus
D) Gnein, gkyznn deerini anladm
Dnyay btn ruhum, kalbimle kucakladm
E) Gzme insanlarn kkl batmyor
Kallelik, vefaszlk iimi kanatmyor

Tarama
31. Aadakilerden hangisi Trk edebiyatndaki nemli 35. I. Hayat olduu gibi yanstr.
mesnevilerden biri deildir? II. Trajedi ve komedi kaynamtr.
A) Leyla v Mecnun III. Konusunu gnlk yaamdan ve tarihten alr.
B) Cemid Hurid IV. birlik kuralna uyulur.
C) Mantkut- Tayr V. Her trl olay sahnede gsterilir.
D) Hsn Ak Dramla ilgili numaralanm cmlelerden hangisi yanl-
E) Evrak- Leyal tr?
32. Aadakilerin hangisinde bir bilgi yanl vardr?

A) lk eviri roman - Yusuf Kamil Paa - Telemak
B) lk yerli roman - emsettin Sami - Taauk- Talat ve
Fitnat
C) lk edebi roman - Namk Kemal - ntibah 36. Manzume ile iirin karlatrld aadaki yarglar-
dan hangisi yanltr?
D) lk tarihi roman - Namk Kemal - Cezmi
E) lk realist roman - Nabizade Nazm - Karabibik A) iirin sanatsal yn gldr.
Manzumenin sanatsal yn zayftr.
B) iir coku ve heyecana bal metinler iinde deerlen-
dirilir.
Manzume olay evresinde gelien edebi metinler iin-
33. Manzum hikye ile ilgili olarak aadakilerden hangisi
de deerlendirilir.
sylenemez?
C) iir dzyazya dntrldnde anlamszlar.
A) Nazm biiminde yazlan ykdr. Manzume dzyazya dntrlebilir.
B) Didaktik iir zellii sergiler. D) iir yan ve mecaz anlaml szckler youn olarak kul-
C) Olay, yer, zaman ve kiiler bulunur. lanlr.
D) Ahenk unsurlarndan yararlanlr. Manzume yan ve mecaz anlaml szckler snrl, ger-
ek anlaml szckler baskndr.
E) Genellikle bireysel konular ilenir.
E) iirde yan ve arm ynyle zayftr.
Manzume imge ve arm ynnden gldr.
34. Mani dinine mensup olan Karahitaylarla Mslman olan

Karahanllar arasnda, XII. yzyl balarnda meydana ge-
len siyasi ve askeri mcadeleler srasnda Krgzlarn ya-
adklar olaylardr. 450.000 bin dizeye yaklamtr. Gn-
mzde bu destana hl yeni dizeler eklenmektedir. Destan 37. Aadaki cmlelerin hangisinde bir bilgi yanl var-
r (yr) denen trkler halinde sylenir. Bu destann yalnzca dr?
baz paralarn syleyen ozanlara rc, btnn syleyen
A) Adaptasyon; yabanc bir eseri yer ve ahs adlarnn
ozanlara akn ad verilir.
yeri hayata uyarlayarak sahnelenen tiyatrodur.
Bu parada hakknda bilgi verilen destan aadakiler-
B) Ske, yazl bir metne dayanmadan, sahnede doala-
den hangisidir?
ma yntemiyle oynan tiyatro trdr.
A) Battal Gazi C) Mizansen, bir tiyatro eserinin sahneye gre dzenlenip
B) Krolu uygulanmasdr.
C) Manas D) Melodram, ac, znt veren olaylarn mzik eliinde
D) Daniment Gazi verilmesidir.
E) Satuk Bura Han E) Kabare, gncel sorunlar ineleyici, yerici, talayc bir
tutumla ele alan tiyatro trdr.

Tarama
38. Aadakilerden hangisi grsel sanatlar iinde yer al- 42. I. grup II. grup
maz? Olaanstlk Masal
A) Mzik Olay rgs Roman
B) Resim l ve uyak Manzum hikye
C) Mimari Snrsz beyit Mesnevi

Destan
D) Heykel
E) Hat Yukarda I. grupta verilenlerle ikinci grupta verilenler
anlamca eletirildiinde, aadakilerden hangisi bo-
ta kalr?
39. Aadakilerden hangisi Karagz oyunun karakterle- A) Roman

B) Masal
A) Beberuhi C) Destan
B) Tuzsuz Deli Bekir D) Manzum hikye
C) Piekar E) Mesnevi
D) Matiz
E) Tiryaki
43. Aadakilerden hangisi her okuyan tarafndan farkl

40. ----, doast olaylar muhteem dekorlar arasnda gs- yorumlanabilir?
teren, kahramanlar cin, peri, dev vb. hayal varlklar olan
A) Trke Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna mensuptur.
tiyatro eseridir
B) Bir cisim yalnzca bir tek noktasndan desteklenip tutul-
maktaysa asl durumdadr.
rilmektedir?
C) Bu viran lke ve bu yoksul insan ktlesi iin ne yaptn?
A) Melodram
D) Tropika izgisini atk, bu izgi Mekkeden geiyor.
B) Piyes
E) Ben bir snr ehrinde dodum, evimiz bu ehrin en ke-
C) Dram nar mahallesindeydi.
D) Feeri
E) Tre komedisi
41. Babam her sabah biz uyanmadan, karanlkta kalkyor, hi 44. Halk hikyeleri ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi
bir ey yemeden ekmeini alp yola kyordu. Akam hava yanltr?
kararrken yaldan dnen toplayclarla oda dnerdi. Her
gn alt liraya kadar gndelik alyordu galiba. O parayla k- A) Destandan modern hikyeye geii salayan anonim
yn bakkalndan yiyecek teberi alrdk. eserlerdir.
Bu parayla ilgili olarak aadakilerden hangisi kesin B) Eski ozanlarn anlatma geleneinin yerini XVI. yzyl-
olarak sylenemez? dan bu yana bu trde klar almtr.
C) Nazm-nesir karktr, zamanla nesir nazma stnlk
A) Anlatmaya bal edebi metinden alnmtr. kazanmtr.
B) Hkim bak asyla yazlmtr. D) Metnin aslnda olmayan ancak anlatcnn dhil ettii
C) Olmu ya da olabilecek bir olay anlatlmtr. karavelli denen ek hikyelere rastlanabilir.
D) Bir roman veya hikyeden alnmtr. E) Olaanst olay ve kiiler masal ve destana gre daha
E) Yaln ve akc bir dil kullanlmtr. fazladr.

Tarama
45. I. Attila Destan 48. Aadakilerin hangisinde tam uyak vardr?

II. Manas Destan A) Bize, benim ala gzl meleim
III. Satuk Bura Han Destan Sva kolun, kan bular yelein
IV. Cengiz Han Destan B) Altma attlar alaca kilim,
V. SeyyitBattal Gazi Destan Azmda kurudu dudam, dilim
Numaralanm destanlardan hangisi slamiyetin kabu- C) Daha ne gelecek sa olan baa?
lnden sonraki destanlarmzdan deildir? Tlbent, yalk vurmu u hill kaa
D) Evlerinin n ardak
Elifin elinde bardak
E) Anladm ki: Sevda, genlik,eref, an
Hasretinle yd ellerde dolaan
46. Gzel sanatlarla ilgili olarak aadakilerden hangisi 49. Arzuhalci, aziz komum
sylenemez? Bo mu daktilomda kt
A) Hitap ettii duyu ve kulland malzeme bakmndan Yaz derdimi, harf harf dat
snflandrlr. Baksana ne hal olmuum
B) Gerei hi deitirmeden olduu gibi yanstr. Bu dizelerdeki kafiye dzeni ve tr aadakilerin
C) zleyen, dinleyen ya da okuyanda her seferinde farkl hangisinde doru olarak verilmitir?
duygular uyandrr.
A) Sarma Zengin
D) Sanatnn kiisel duygularn yanstt iin zneldir.
B) apraz Zengin
E) Amac insanda gzellik duygusunu uyandrmaktr.
C) Dz Tam
D) Sarma Yarm
E) apraz -Tam
50. Nedir bu sava insanlarda bar azmi yok mu?

47. I. mge ve arma dayaldr.
Kan dkc mzra atp zeytin dal tutmak yok mu?
II. Dizeler halinde yazlmtr.
Yukardaki beyitte aadaki edebi sanatlardan hangi
III. l ve uyak kullanlr.
ikisi kullanlmtr?
IV. Dil sanatsal ilevde kullanlr.
A) stifham Tebih
V. Dzyazya evrilemez.
B) stifham Leffner
Numaralanm cmlelerin hangisi iir iin zorunlu
deildir? C) stifham Nida
D) Cinas Tenasp
E) stiare Telmih
26. B 27. A 28. A 29. B 30. C 31. E 32. E 33. E 34. C 35. D 36. E 37. B 38. A 39. C 40. D 41. B 42. C 43. C 44. E 45. A 46. B 47. C 48. C 49. A 50. B
Cevaplar
9. D 10. E 11. A 12. C 13. C 14. E 15. C 16. D 17. B 18. D 19. A 20. A 21. B 22. C 23. B 24. D 25. B 8. B 7. E 6. B 5. D 4. D 3. C 2. D 1. C

METNLER SINIFLANDIRILMASI
retici Metinler 13
hhRETC METNLER Gazete evresinde Gelien retici Metinler
1. Makale
retici Metinleri Tanma ve Gruplandrma
hh Herhangi bir konuda okuyucuya bilgi vermek, herhangi bir
dncenin doruluunu/yanlln kantlamak iin yazlan
Felsefi metinler yazlardr.
hh Gazete ile birlikte ortaya kmtr.
Tarihsel metinler
hh Belirli bir plana gre ( giri, gelime, sonu) yazlr.
hh Anlatma nesnellik hkimdir.
Bilimsel metinler
hh Ciddi ve arbal bir dil kullanlr. Ele alnan konuyla ilgili te-
rimlere yer verilir.
Gazete evresinde gelien metinler
hh Dier trlerden en belirgin fark, ortaya konan dncelerin
Makale Sohbet Deneme Fkra kantlanma zorunluluudur.
Rportaj Eletiri Haber Yazs hh Konu snrlamas yoktur ancak daha ok bilimsel, akademik
ve kltrel konularda yazlr.
Kiisel hayat konu alan metinler
hh Uzunluu ile ilgili bir snrlama yoktur. Ayrntya inilir.
Ani Gezi Yazs Gnlk
hh Devrik cmlelerden mmkn olduunca uzak durulur.
Biyografi Mektup
hh Yazarnn konusunda uzman olmas gerekir.
Genel zellikler: hh Aklayc, tartmac, kantlayc anlatm trleri kullanlr.
hh Ama, bilgi vermektir. Gzel olann deil, yararl olann pe- hh Tanmlama, rnekleme, istatistiklerden yararlanma gibi d-
indedir. nceyi kantlama yollarndan yararlanlr.
hh Dil, genellikle gndergesel ilevle kullanlr. hh Gazete ve dergi makaleleri, geni halk kitlelerine ulaaca
hh Okuyucunun metinde kullanlan bir ifadeden baka anlamlar iin daha yaln yazlr.
karmas istenmez.
hh Gazetelerin ilk sayfasnda gnlk olarak yaymlanan maka-
hh Metnin anlam, okuyucunun hissine, duyu ve seziine bra- lelere bamakale denir.Bunlar daha ok gncel meselelerle
klmaz. ilgili yazlr.
hh Kurmaca deildir. Grlen, yaanan eyler olduu gibi ak- hh Trk edebiyatndaki ilk rneini, 1860ta Tercman- Ahval
tarlr. gazetesinde yaymlad Tercman- Ahval Mukaddimesi
hh Genelde, aklayc ve tartmac anlatm trleriyle yazlr. ile inasi vermitir.

METNLERN SINIFLANDIRILMASI / retici Metinler
rnek1: rnek2:
I. Konu snrlamas yoktur. I. Gndelik olaylar kendime gre yorumlar, canl ve kv-
II. Bilgi yazlardr, iddia ve ispata dayanr. rak bir slupla yazarm.
III. Dnce ve grler nem srasna gre verilir. II. Dncelerimi hibir kalba bal kalmadan serbeste
IV. Anlatm arbal; ifadeler ak, sade ve durudur. ortaya koyarm.
V. Ksa ve devrik cmleler okunabilirlii asndan nemli- III. Ele ald konu zerinde bir kamuoyu oluturmay
dir. amalarm.
IV. Gazetemin nc sayfasnda, her gn bir konuyu gn-
Numaralanm cmlelerden hangisi makale ile ilgili de-
deme getirir onu bir sonuca balarm.
ildir?
V. Bazen ineleyici, alayc bir dille, bazen eletirel bir s-
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. lupla ama hep kantlarla yazarm.
Bir fkra yazarnn numaralanm cmlelerden hangisi-
Makaleler bilimsel yn en gl yazlardr. Yazan da okuyan da belli bir alt ni sylemesi beklenemez?
yap sahibi olmak zorundadr. Bu tr yazlarda ksa, canl ve devrik cmleler
deil, ciddi ve arbal bir dil kullanlr. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Yazar, V.cmlede yazdklarn mutlaka kantladn sylemitir. Fkralar, ka-

2. Fkra ntlanma ihtiyac duyulmayan yazlardr. Bir fkra yazarndan bunu sylemesi
beklenemez.
hh Gncel olaylarla ilgili kiisel fikirlerin dile getirildii kantlanma
ihtiyac duyulmadan yazlan yazlardr.
hh Gazete ile ortaya kmtr.

3. Deneme
hh Gndemde olan konular ilendiinden kalcl yoktur.
hh Herhangi bir konuda kiisel gr ve dncelerin dile geti-
hh Ke yazs da denir, uzunluu gazetede kendisine ayrlan
rildii yazlardr.
keyle snrldr.
hh Alabildiine zgr metinlerdir, hibir snrlamas yoktur.
hh Ayrntya inilmez.
hh Kantlama amac gtmez, dndrmek ister.
hh Kantlanma zorunluluu yoktur. hh Sanat kendisi ile konuur gibi yazar, iten ve doaldr.
hh Anlatm scak, youn ve canldr. hh Yazdklarnda yorumunu da katarak ortaya koyar.
hh Ciddi sorunlardan sz ederken bile glmsetir.

hh Temel amac dndrmektir.
hh Dnce ufku geni ve kendine zg bir birikime sahiptir.
hh Sk yazld ve geni bir okur kitlesine hitap ettiinden iten,
hh Herhangi bir konuda, dndrc, retici, inandrc ve
samimi bir dille yazlr. ufuk acdr.
hh Dier trlerden en belirgin fark, gncel olmasdr. hh Sanat, birok kaynaktan (tarih, sosyoloji, psikoloji, felsefe
vs.) beslenir.
hh Bu trn Trk edebiyatndaki ilk baarl rneklerini Ahmet
Rasim vermitir. hh Ele ald dnceyi dorulama, kantlama gibi bir dncesi
yoktur. Makale ve eletiriden bu yn ile ayrlr.
Sorusu
retmen
Fkralarn uzun soluklu yazlar olmamasnn en nemli ne-

deni nedir?
Fkralar gncel konular iler. Gndemden den konu, kimse iin

nem arz etmediinden byle yazlar kalc deildir.

hh Makale planna (giri, gelime, sonu) gre yazlr. 4. Sohbet (Sylei)
hh Genelde aklayc, tartmac, sylemeye bal, anlatm hh Bir konuyu, fazla derinletirmeden, okuyucuyla konuuyor-
mu gibi anlatan yazlardr.
trlerinden yararlanlr. Yer yer dsel ve lirik anlatmlarn kul-
lanld da olur. hh Bir dnceyi aklar veya bir grn tutarsz yanlarn dile
getirir.
hh Dil, genel olarak gndergesel ileviyle kullanlr. Bununla bir- hh Bilgi vermesi ynyle makaleye benzer.
likte denemedeki alabildiine zgrlk, zaman zaman dilin hh Kantlanmaya ihtiya duyulmadan yazlmas ynyle maka-
heyecana bal ilevi, iirsel ilevvs. gibi dier ilevlerde leden ayrlr.
kullanlmasna da uygun zemin oluturabilir.
hh Yazarn karsndaki biriyle konuuyor gibi yazlmas ynyle
hh Gazete ve dergilerde rastlanabilecei gibi bamsz kitap bide denemeden ayrlr.
iminde de olabilir.
hh Yazar kiisel grlerini bir sohbet scaklyla dile getirir.
hh Bu trn dnya edebiyatndaki ncs Denemeler adl nl
eseriyle Montaignedir. hh Gnlk konuma dili kullanlr.
hh Trk edebiyatnda bu trn nemli temsilcileri arasnda Ah-

hh Kurall, sral, devrik cmleler gerekli zamanlarda, birbiriyle
met Haim, Nurullah Ata, Suut Kemal Yetkin, Ahmet Hamdi
uyum iinde yer alr.
Tanpnar, Mehmet Kaplan, Cemil Meri, Fethi Naci, Vedat
Gnyol, Oktay Akbal, Melih Cevdet Anday ve Selim leri sa- hh Aklayc ve sylemeye bal anlatm trleri kullanlr.
ylabilir.
hh Yeri geldike konu ile ilgili fkra, halk deyimi, atasz, vecize
ve yresel syleyiler kullanlr.

rnek3:
I. Alabildiine zgr yazlardr, konu snrlamas yoktur. hh Okuyucu ile bir sohbet havas iinde senli benli konuulur.
II. Anlatlanlarn delilere dayandrlmas esasna baldr.
III. Sanat kendisi ile konuur gibi yazar, iten ve doaldr. hh Trk edebiyatnda Ahmet Rasim, evket Rado, Melih Cevdet
IV. Yazdklarnda yorumunu da katarak ortaya koyar.
Anday, Suut Kemal Yetkin gibi isimler bu trn baarl rnek-
V. Makale planyla yazlr.
lerini vermitir.
Numaralanm cmlelerden hangisi denemenin zellik-
lerinden biri olamaz?
Denemeler, zgr yazlardr. Sanat sadece fikrini syler, yorumu okura bra-
kr. Okurunu etkilemek veya kendisini inandrc klmak iin anlattklarn kant-
lama yoluna gitmez.
Sorusu
retmen
Hangi edebi trde yazar, kendi kendisiyle konuuyor gibi

yazar?
Deneme

rnek4: Not
Aadakilerden hangisi sohbet trnn zelliklerin-
Kiinin kendi eletirisini yanstan yazlara otokritik veya
den biri deildir?
z eletiri denir.
A) Sohbet metinlerinde seviyeli bir nktedanlk grlr. 19. yzyln ikinci yarsndan itibaren eletiri alannda b-
B) Sohbette herkesin ilgilenecei konular seilir. yk gelimeler olmutur. Bu sre iinde eletiride bilimsel
C) Kantlama amac yoktur ama yazar dncelerinde s- eletiri ve izlenimci eletiri olmak zere iki akm (gr)
rarcdr. olumutur.
D) Halk syleyilerine, deyim ve ataszlerine yer verilir.
E) Konu kstlamas yoktur, her konuda yazlabilir.
a. Bilimsel (nesnel) eletiri:
A, B, D, E seeneklerinde verilenler sohbetin zellikleridir. C seeneinde kant-
lama amac yoktur ama yazar dncelerinde srarcdr deniyor. Sohbet yazar
dncelerinde srarc deildir. hh Bilim alanndaki gelimeler, bu alanda uygulanan yntemlerin
edebiyatta da uygulanmasna yol amtr.
5. Eletiri (Tenkit) hh Eletiri yntemi gelii gzellikten kurtarlarak birtakm dei-
meyen nesnel ilkelere ve kurallara balanmtr.

hh Bir eseri ya da sanaty olumlu ve olumsuz ynleriyle deer-
lendiren yazlardr.
hh Eletiride asl olan bir eserin zn ortaya koymaktr.
hh Sanatnn tutumu esere gre ikinci plandadr. b. zenimci eletiri:

hh Eletirinin amac bir eseri incelemek, tantmak ve okura eser
hakknda bilgi vermektir. hh Sanat eserleri karsnda eletirmenin znel tutumunu belirt-
hh Sanatnn daha nitelikli eserler ortaya koymasn ve okurun me anlaydr.

sanat zevkinin ykselmesini, eseri doru anlamasn salar.
hh zlenimci eletiriye gre insann huyu, beenisi zamanla de-
hh Btn edebi trler iinde bakasnn eseri sz sylemesi y-
nyle ayrlr. iir.
hh Eletirmen, objektif olmal eseri dikkatle inceleyebilmeli, ana- hh Sanat eserini incelemede deimez kural ve ilkeler uygula-
liz ve yorumlama yapabilmelidir.
namaz.
hh Trk edebiyatnda bu trn ilk rneini Tahrib-i Harabat adl
eseriyle Namk Kemal vermitir. hh Bugn sevilen beenilen eser yarn beenilmeyebilir.
hh Bu trn nemli temsilcileri arasnda Hseyin Cahit Yaln,

hh Sanat eseri sadece d nedenlere gre deerlendirilemez.
Cenap ahabettin, Ali Canip Yntem, Yakup Kadri Karaos-
manolu, Nurullah Ata, Mehmet Kaplan, Cemil Meri vs.
isimler saylabilir. hh Eletirmen eserden duyduu zevkleri de belirtmelidir.

hh ok ynl anlatm olanaklar vardr. Yazar aklayc, ykle-

rnek5: yici, betimleyici ve tartmac anlatm gibi anlatm yollarndan
Aadakilerden hangisi bir eletirmenin zelliklerin- yararlanr.
den biri olamaz?
hh Karlkl konumalara yer verilir.
A) Alanyla ilgili ciddi bir birikime sahip olmaldr.
B) Eletirdii konuyu eseri veya olay btn olarak kavra-
maldr.
C) Objektif olmal bununla birlikte analiz ve yorumlama ya-
pabilmelidir. Konuyu sunu biimine gre ikiye ayrlr:
D) Amac okurlarn kolay ulaamayabilecei gzellikleri
ortaya karmaktr.
a. Alman rportaj:
E) Ykc deil yapc bir slup benimsemelidir.
Yazar, konuyu anlatrken yazya kendini katar. Konuyu kendi ek-
A, B, C, E seeneklerinde verilenler sohbetin zellikleridir. D seeneinde eleti- sininde anlatr.

rinin amacnn bir gzellii ortaya karmak olduu syleniyor. Oysa eletirinin
temel amac bir eseri btn ynleriyle deerlendirmektir.
b. Amerikan rportaj:
6. Rportaj Bu tr rportajlarda giri blmnde okuyucu beklenmedik bir
giri karlamas yaplr. En son sylenmesi gereken szckler

hh Bir olay ya da durumla ilgili yerinde yaplan inceleme, aratr-
ma ve soruturma yntemiyle yazlan yazlardr. en nce sylenir. Okuyucu adeta bir ok yaar, bylece bir dikkat
hh Bilgiyi, haberi, gerei ak, yaln ve arpc bir dille okurla- ekilir.
rna iletir.
hh Gcn ve inandrcln belgelerden alr ancak okuyucu

belgenin de tesine geirilmek istenir.
hh Gerektiinde fotorafn, ses ve filmin desteine bavurulur

bylece yanstt dorularla okurlarn yz yze getirir.
Konularna gre e ayrlr:
hh Bir yaz olabilecei gibi, ayn koyunu ileyen bir yaz dizisi
Bu rportajlarda tantlan yer, yaam her
biiminde de verilebilir.
Bir yeri konu
ynyle bilinir. Farkl ynleri fotoraflarla
hh Tantlan objeyle ilgili yazar kendi grlerini de katabilir. alan rportajlar:
filmlerle kantlanr.
hh Yaanm olaylar, durumlar anlatlr. Eyann dikkat ekici zellii, dnd-
Eyay konu
alan rportajlar: rc zellikleri ele alnr.
hh Ksa cmlelerle metin hareketli hle getirilir.
Belli bir ne kavumu kimselerin, dikkat
hh Birinci kii azndan yazlr. nsan konu alan
eken ve dndren ynleri belirtilir.
rportajlar:
hh Yazl veya grsel medya organlarnda yaymlanr. Fotoraflarla desteklenir.

rnek6: yi bir haber yazsnn zellikleri:

I. Gnlk olaylardan seilmi bir konuyla ilgili kiisel g-
rlerin okuyucu ile kar karya bulunuyormu gibi
hh lgin olmaldr.
konuma havasnda fazla derinlie inilmeden kaleme
alnd yazlardr.
II. Yazarn okuyucularna bir konuyu inandrmak iin kii, hh Duyulmam olmaldr.
eya, eser ya da yer ile ilgili yapt incelemeleri foto-
raflarla ssleyerek kendi grlerini de katarak yazd
hh nemli olmaldr.
gazete ve dergi yazlardr.
Numaralanm cmlelerde sz edilen edebi trler aa- hh lgilendirdii okuyucu kitlesi ok ol-
dakilerden hangisinde doru srayla verilmitir? Haber yazs
maldr.
I II
A) Fkra Rportaj hh Doru olmaldr.
B) Sylei Deneme
C) Haber yazs Rportaj hh Tarafsz olmaldr.
D) Sylei Rportaj
E) Fkra Mlakat
hh Yorumsuz olmaldr.
I.cmlede sohbet, II. cmlede rportaj trnn tanmlar yaplmtr. See-

neklere bakldnda bu sralamann doru biimde D seeneinde verildii
grlecektir. Haber Yazlarnn lkeleri:
Gazete haberlerinde uyulmas gereken ilkeler vardr. Bir haber-

de bunlarn eksiksiz verilmesi gerekir: 5 N 1 K kural olarak
7. Haber Yazs
bilinen bu kural, aslnda haberde u sorularn cevabnn bulun-
hh Yazl ve grsel medyada halka duyurulmak zere yaymla- mas gerektiini ifade eder. "Kim; Neyi; Nasl; Niin; Nerede; Ne
nan yazlardr.
zaman" sorularnn yantlar haberde bulunmaldr.
hh Yoruma ve yanl anlalmalara imkn vermeyecek ekilde
kurgulanr.
hh Ayrntya inilmez, haber ana hatlaryla okuyucuya duyurulur.

Kaynana gre haberler
hh En yaygn kullanlan haber yazs teknii, ters piramit diye
adlandrlr. Kamu kurumlarnn veya zel kurulula-
Resmi Haberler:
hh Haber yazlarnda objektif, ak ve anlalr bir dil kullanlmal, rn yetkililerinden alnan haberlerdir.
ayrntya yer verilmemelidir. Muhabirler tarafndan halk arasndan
zel Haberler toplanan veya kiilerin yayn organlarna

hh Yoruma ve yanl anlalmaya imkn vermeyen cmleler ile
ahsen ulatrdklar haberlerdir.
balamaldr.
Ajans Haberleri: Ajanslardan alnan haberlerdir.

hh Dil, gndergesel ileviyle kullanlr.

METNLERN SINIFLANDIRILMASI Konu Testi
1. Btn edebi trler iinde bakasnn eseri hakknda sz 5. Belirlenmi bir teknii olmayan; anekdotlarla, rnekleme-
sylemesi ynyle ayrlr. nk dier edebi eserlerde sa- lerle, ironi ve hicivle ekici hale getirilmi serbest bir yaz-
nat kendi duygu ve dncelerini dile getirir. ----, bu duy- dr. Kesin ilkeleri ve kurallar yoktur. Yazarn iddiasz, ispat-
gu ve dncelerle ortaya konan eser zerine sz sylenir. sz, itenlikle yazlr. Yazarn, herhangi bir balayc plana
Bu bakmdan yazarn alannda son derece birikimli olmas bal kalmad, insan ve toplumu ilgilendiren her konuda
gerekir. yazabildii bir trdr. Yazar, kendi kendisiyle konuur gibi
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi bir anlatm slubu sergiler. Kesin yargya varmak gibi bir
getirilmelidir? ama gdlmediinden, bu trde; hayat, lm, sanat, fel-
sefe, edebiyat, siyaset gibi insan ilgilendiren her konuyu
A) Eletiri B) Sohbet C) An
grebilmek mmkndr.
D) Gnlk E) Biyografi Bu parada hakknda bilgi verilen yaznsal tr aada-
kilerden hangisidir?
A) Deneme B) Sylei C) Makale
2. Yazar karsndakiyle konuuyor gibidir.
D) Fkra E) Sohbet
Bir eseri olumlu ve olumsuz ynleriyle ortaya koyar.
Yazar kendi kendisiyle konuuyor gibidir.
Bu cmlelerde srasyla aadaki hangi metin trleri-
nin zellikleri verilmitir?
A) Deneme Makale- Fkra

B) Eletiri Haber yazs Sohbet
C) Sohbet Eletiri Deneme 6. Makaleyle ilgili aada verilen zelliklerden hangisi
doru deildir?
D) Fkra - Eletiri Makale
E) Makale- Deneme Sohbet A) Bir gerei aklamak ve bir gr savunmak iin ya-
zlr.
B) Fkrada olduu gibi gncel konu zorunluluu yoktur.
C) Genellikle gazete ve dergilerde yaymlanr.
3. Anlatm yaln ve youndur, nesnel bir nitelik tar. D) Yoruma dayal yazlardr, kantlanma amac gtmez.
ne srlen dnce ve tez kantlanr. E) Seilen konuya gre ksa ya da uzun olabilir.
Sz oyunlarna bavurulmaz, ssl anlatmdan uzak
durulur.
Gazete, yazl ve dergilerde yaymlanr.
Yukarda zellikleri verilen yaznsal tr aadakiler-
den hangisidir?
A) Makale B) Deneme C) Fkra
7. I. Devrik ve ksa cmleler kullanmaya uygundur.
D) Sohbet E) Eletiri
II. Anlatlanlarn kantlanabilmesi esastr.
III. Gncel olduklarndan kalc deildir.
4. I. Makale Nesnel olma Makale ile ilgili bilgiler ieren numaralanm cmlele-
rin doru-yanl (D-Y) sralamas aadakilerden han-
II. Fkra Gncel olma
gisidir?
III. Deneme Karsnda bir varm gibi yazma
I II III
IV. Sohbet Kantlanmaya ihtiya duymama
A) D D Y
V. Haber yazs 5N1K kural
B) Y D Y
Yukardaki metin trlerinden hangisi karndaki ifa-
C) D D D
deyle ilikilendirilemez?
D) Y Y D
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) Y Y Y

8. 1. Metin 10. I. Her eser ya da sanat eletiri konusu olamaz.

Zengin olmann birok yollar vardr, hemen hepsi de kt- II. Eletiride, bir eser olumlu ve olumsuz ynleriyle ele
dr. En iyilerinden biri tutumlu olmaktr ama bu da kusur- alnr.
suz deildir. nk insan cmert olmaktan, hayr ilemek- III. Eletiri dorudan sanatya ynelik olmaldr.
ten alkoyar. Topra ilemek en tabii zengin olma yoludur.
IV. Eletiri yaplrken somut verilerden yararlanlmaldr.
O zaman servet topran, o byk anamzn bir nimeti olur.
Ama bu i ar ilerler. Yine de zengin olanlar, ifte ubua V. Eletiride daha ok aklama, tartma, rnekleme, ta-
sarlmay kk bulmazlarsa servetleri hadsiz hesapsz ar- nk gsterme gibi yntem ve tekniklerden yararlanlr.
tar. Numaralanm cmlelerin hangilerinde eletiri ile ilgili
2. Metin bilgi yanl yaplmtr?
talyan yazar Luigi Pirandellonun bir iki oyununu grm- A) I. ve II. B) II. ve III. C) I. ve III.
snzdr hikyelerini okudunuz mu? Bay Feridun Timur D) III. ve IV. E) II. ve V.
onlardan otuz altsn dilimize evirmi. Mill Eitim Bakan-
l da bastrm. Hepsini okumadmsa da okuduklarm ok
houma gitti diyebilirim ki o yazarn oyunlarndan daha ok
11. Eletiri tr, Bat etkisindeki Trk edebiyatnn bizdeki ba-
beendim hikyelerini. Oyunlarnda yksekten atmay an-
lang dnemi kabul edilen Tanzimatla yaznmza girmi-
drr bir hal vardr. Hikyeleri yle deil Pirandello onlarda
tir. Namk Kemalin yazd ---- isimli eser bu trn bizdeki
kiilerini daha iyi gsteriyor canlandryor.
ilk rnei kabul edilir.
Dil, slup ve ierik zellikleri gz nne alnarak bu iki
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
metnin srasyla aadaki trlerden hangisinde aln-
getirilmelidir?
m olduu sylenebilir?
A) Tahrib-i Harabat
A) Fkra - Makale
B) Harabat
B) Sohbet - Deneme
C) Gurebhne-i Laklakan
C) Makale - Haber yazs
D) Tercman- Ahval Mukaddimesi
D) Deneme - Sohbet
E) iir ve na
E) Fkra - Deneme
12. I. Grup II. Grup

Sanatsal bir ama tamaz. Ama bir gerei duyur-
9. Aadakilerden hangisinde ayra iinde verilen ya-
znsal rnle kendisinden nce verilen yarg birbiriyle maktr.
ilgili deildir? Gnbirliktir, kalcl yok- Kiisel yorum yaplamaz.
tur.
A) Makale, herhangi bir konuda, bir gr, bir dnceyi
Dili yaln, anlatm youn- Gereksiz ayrntya inilmez.
savunmak ve kantlamak iin yazlan yazlardr.
(Makale) dur.
B) Yazarn zgrce setii bir konuda kesin sonulara znellik ar basar. Ak ve anlalr bir dil kul-
gitmeden bir i konuma biiminde yazd yazlardr. lanlr.
(Fkra)
Yukarda gruplar halinde tantlan metin trleri srasy-
C) Bir sanat eserini, ayrntl biimde tanttktan sonra la aadakilerden hangileri olabilir?
onun olumlu ya da olumsuz yanlarn somut verilere

dayanarak yarglayp deerlendiren yazlardr. I. grup II. grup
(Eletiri) A) Eletiri Sohbet
D) Bir konudaki gr ve dnceleri kantlamak ve sa- B) Fkra Haber yazs
vunmak iin yazlan yazlardr. (Makale) C) Deneme Haber yazs
E) Herhangi bir konunun, kardakiyle konuur, sohbet D) Makale Fkra
eder gibi bir havayla yazlan yazlardr. (Sylei) E) Sohbet Deneme
12. B 11. A 10. C 9. B 8. D 7. B 6. D 5. A 4. C 3. A 2. C 1. A Cevaplar

retici Metinler 14
hhRETC METNLER hh Fuzulinin ikyetname adl eseri de bu trn eski edebiya-
tmzdaki en nemli rnekleri arasndadr.
Kiisel Hayat Konu Alan Metinler
Konu ve slubuna gre farkl trlere ayrlr:
1. Mektup
a. zel Mektuplar:
hh Mektup, kelime olarak Arapada yazl nesne, yazlm
ey anlamna gelmektedir. hh Akraba ve dost gibi yakn evredeki insanlara yazlan mektup
eididir.
hh Kii ve kurumlarn birbiriyle trl amalarla haberlemek iin
yazdklar yazlardr. hh Bu tr mektuplarda doal ve samimi anlatm n plndadr.
hh Bir haber vermek, haber almak, bir ey sormak, istemek, bir hh Bu tr mektuplarda kdn, zarfn ve kalemin rengi yazlan
duyguyu ya da dnceyi paylamak, bir konuyu tartmak
kiiye gre deiebilir.
gibi amalarla yazlr.
hh Siyasi, edebi ve ilmi konulara yazlm olanlar, belge nitelii hh Siyasi ve bilimsel konularda yazlm mektuplar tarihi belge
gsterir. zellii gsterir.
hh En eski haberleme aralarndan biridir.

hh Tebrik mektuplar, teekkr mektuplar, taziye mektuplar, da-
hh Bu trn elde bulunan en eski rnekleri, Msr Firavunlarnn vet mektuplar,zr mektuplar da zel mektup eitleri iinde
yazd diplomatik mektuplar (M 15.-14. yzyllar) ile Hitit
yer alr.
krallarnn Boazky arivinde bulunan mektuplardr.
b. Edeb mektuplar:
hh 17. yzyldan itibaren yaygn olarak kullanlmaya balanm-
tr. hh Yazarlar, ierikleri ve ifade ekilleri ile zel mektuplar iinde
ayr yer tutar ve ayr ekilde ele alnrlar.
hh Trk edebiyatnda mektup trnn gemii ok eskilere da-
yanmaktadr. hh Edeb mektuplarda, mektubun yazld dnemin edebiyat ve
dnce olaylar yer alr.
hh k edebiyatnda mektuba; kt, gam yk, gnl
dili, ile bohas gibi isimler verilmitir. hh Yazar, karsndakine t verir, yol gsterir.
hh Divan edebiyatnda ise mektup tr, in ad verilen dzyaz-
nn bir eidi olarak karmza kmaktadr. hh Eski dnemlerde, bu tr kiisel edeb mektuplar,
hh zellikle mneatlarda ssl nesir rnei olarak zel ve "Mektbt = Mektuplar" ad altnda toplanr ve geni kitlelerin
resm mektuplara oka yer verilmitir.
de okuyabilmesi iin yaymlanrd.

c. Mektuplar:
Ziya Gkalp: Limni ve Malta Mektuplar
hh zel kiilerle i kurumlar ve i kurumlarnn kendi arasnda,
Cahit Stk Taranc: Ziya 'ya Mektuplar
ile ilgili olarak yazlan mektuplara denir.
Kemal Tahir'e Mahpusane'den Mek-
hh Bu mektuplarda konusu ne olursa olsun bir i ya da hizmet Nazm Hikmet Ran:
tuplar
sz konusudur.
Yaar Nabi Nayr: Dost Mektuplar
hh Bu bir sipari, sat, ikyet, bor alp verme istei, tavsiye ya

da bilgi isteme olabilir.
Not
Mektup formunda yazlan roman ve hikyeler de var-
d. Resmi Mektuplar: dr:
hh Resmi dairelerin ve tzel kiilik tayan kurulularn birbirleri- Hseyin Rahmi Grpnar: Mutallaka (roman)
ne yazdklar resm yazlarla; bunlarn, vatandalarn bavu- mer Seyfettin: Bahar ve Kelebekler, Sivrisinek, Lokan-
rularna verdikleri yazl cevaplara denir. tann Esrar (hikye)
hh mektuplarna benzer. Halide Edip Advar: Handan (roman)
Yakup Kadri Karaosmanolu: Kadnlk ve Kadnlar-

Not mz, Bir Serencam, Milli Sava Hikyeleri, Okun Ucundan
(hikye)
Bir dilei bildirmek zere resm dairelere sunulan tarihli, Reat Nuri Gntekin: Snm Yaldzlar, Bir Damla Gz-
imzal yazlara dileke denir. ya, Yalan, Bir Hayal Krkl (hikye)
Goethe: Gen Wertherin Aclar (roman)
e. Ak Mektuplar:
hh Herhangi bir dnceyi, gr aklamak, bir tezi savunmak 2. An (Hatra)

iin bir devlet yetkilisine ya da halka hitaben, bir kii ya da
kurum tarafndan yazlr. hh Bir yazarn kendi bandan gemi veya kendisinin de ka-
rt birtakm nemli olaylar sanat deeri tayan bir dille
hh Gazete, dergi aracl ile yaymlanan mektuplardr. anlatt yaz trdr.
hh Ak mektuplarda sadece yazan deil, geni kitleleri ilgilendi- hh Hatrat da denir.
ren nemli konular ele alnr.
hh Abart ve duygusallktan olabildiince uzak bir tutumla yazlr.
hh retici ve bilgi vericidir.

Edebiyatmzdaki nemli mektuplardan bazlar unlardr:
hh Tarihsel gereklerin renilmesi asndan nemlidir.
Fuzuli: ikyetname
hh Mmkn olduunca nesnel yazlmaldr. Ama iddia ve ispat
Namk Kemal: Hususi Mektuplar yazlar da deildir.
Muallim Naci: Mektuplarm
hh Nesnelliini korumaya alan bir yazarn bunu ne lde ba-
Abdlhak Hamit Tarhan: Mektuplar ardn bilmenin imkan yoktur.

hh Anlatlanlarn zerinden zaman gemi olmas baz eylerin

unutulabilme ihtimalini de ortaya karabilir. Salah Birsel: Ah Beyolu Vah Beyolu
hh Tannm kiilerin yazdklar anlar, onlarn yaadklarn ve o Boazii Yallar, Boazii Meh-
Abdlhak inasi Hisar:
dnemin zelliklerini anlatmas bakmndan nemlidir. taplar
hh Gemite yaanan olaylara dayanmas, doal olarak any Selim leri: Issz ve Yamurlu
tarihe yaklatrr.
ina Yzler, Babamn Arkada-
hh Otobiyografi, seyahatname, sefaretname, tezkire, mektup ve Samet Aaolu:
lar
gnlk trleri ile an arasnda nemli ortaklklar mevcuttur.
Orhan Pamuk: stanbul

hh Trk edebiyatnda bu trn ilk rnei olarak Gktrk Yazt-
lar gsterilir.
hh Babr ahn yazd Babrnme adl hatrat da bu trn en rnek1:

eski rneklerinden biridir.
Anlar, insan hayatnn bir blmnn,
I
zerinden zaman getikten sonra hatrlamaya dayal olarak

II
Edebiyatmzdaki nemli anlardan bazlar unlardr: kaleme alnan yazlardr.Tarihe k tutan bir yn vardr.
III
Akif Paa: Tabsra Yazar mmkn olduunca yansz, objektif bir tutum sergiler.
IV
Namk Kemal: Magosa Hatralar
Bu nedenle, anlatlanlar delileriyle ortaya konmaldr.
Ziya Paa: Defter-i ml V
Bu parada numaralanm yerlerin hangisinde bir bilgi

Muallim Naci: merin ocukluu
yanl yaplmtr?
Ahmet Rasim: ehir Mektuplar, Ekal-i Zaman A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Anlar, her ne kadar mmkn olduunca objektif yazlma esasna dayansa da

Halit Ziya: Krk Yl, Saray ve tesi yazarn, anlattklarn kantlama zorunluluu yoktur.
Hseyin Cahit Yaln: Edebi Hatralar
Yakup Kadri Karaosma- Zoraki Diplomat, Vatan Yolunda, 3. Gnlk

nolu: Genlik ve Edebiyat Hatralar
hh Kiinin yaadklar, grdkleri ve iittiklerini sca scana
Falih Rfk Atay: ankaya, Zeytinda gnlk olarak kendi alg ve bak asna gre bir deftere
yazmasdr.
Trkn Atele mtihan, Mor Sal-
Halide Edip Advar: hh Bakalarnn okumas iin yazlmaz, bu yzden objektif ve
kml Ev
samimidir.
Sorusu
retmen
An trnn bilinen en eski rnei nedir?
Bu trn en eski rnei Eski Yunan sanats Ksenophon'un kaleme

ald "Anabasis" adl eserdir.

hh Baz gnlkler kiinin ilerleyen yalarnda veya lmnden

Yeryz Korkusu, Gemiin Kular,
sonra yaymlanabilir. Oktay Akbal:
Anlarda Grmek
hh Gnlkler, sahibinin hayatna ait ayrntl tutanaklardr. Bu Kular rtnmek, Nezleli Karga,
sebeple onlarda, yazan kiinin hayatna dair pek ok ey bul-
Salah Birsel: Bay Sessizlik, Aynalar Gnl,
mak mmkndr.
Yallk Gnl
hh Yazarn kendini anlatmas ynyle anya benzer, gn gn-
ne yazlmas ynyle andan ayrlr.
hh Yaananlar, genellikle kronolojik srayla verilir.

4. Biyografi
hh Eski edebiyatmzda ruznme, Tanzimat Dnemi'nde jurnal
hh Belli bir alanda tannm kiilerin hayatlarnn anlatld ya-
olarak adlandrlmtr.
zlardr.
hh Trk edebiyatnda Direktr Ali Beyin Hindistana yapt ge- hh Hayat hikyesi veya yaamyks de denir.
zinin izlenimlerini ieren Seyahat Jurnali ilk gnlk rnei
hh Biyografisi yazlan insann hayat hakknda geni bir aratr-
olarak kabul edilebilir.
ma yapmay gerektirir.
hh Yine air Nigar Hanmn, lmnden sonra yaymlanan Ha- hh Ele alnan kiinin hayat, en ilgin ynleriyle ve ayrntl olarak
yatmn Hikyesi, Ahmet Refikin Kafkas Yollarnda adl se- incelenir.
yahat gnl ve mer Seyfettinin Balkan Harbi gnlerini
hh Kiinin yaad dnem, evresi, hayat artlar eserleri ve
anlatan Ruznmesi edebiyatmzda bu trn ilk rnekleri
yapt iler birlikte ele alnr.
arasnda saylabilir.
hh Sz konusu kii hakknda bilgi verecek her kii ve her trl
Edebiyatmzdaki nemli gnlklerin bazlar unlardr: kaynaa bavurulur.
mer Seyfettin: Ruznmeler hh Hayat yazlan kiiye nesnel yaklalr, olaylar anlatlrken
yansz bir tutum sergilenir.
Nurullah Ata: Gnce
hh Ak ve anlalr bir dil kullanlr, sz oyunlarna ok fazla ba-
Falih Rfk Atay: Yolculuk Defteri
vurulmaz.
Cemil Meri: Jurnal
hh Anlatc, "o"dur yani olaylar nc kiinin azndan verilir.
Ouz Atay: Gnlk
hh Eski edebiyatmzda bu tre Tercme-i Hl denirdi.
Cemal Sreya: Gnler
hh airlerin hayatnn anlatld uara Tezkireleri de biyografi
Hilmi Yavuz: Gemi Yaz Defterleri trndeki eserlerdir.
Adalet Aaolu: Dert Dkme Defterleri hh Trk edebiyatndaki ilk tezkire, Ali ir Nevainin yazd
Mecalisn-Nefais adl eserdir.
lhan Berk: El Yazlarna Vuruyor Gne
Gndkm, Sesler, Yzler, Sokak- hh Trk edebiyatnda ilk biyografik eser, Malik Bahinin,Feri-
Tomris Uyar:
lar, Gnlerin Tortusu dddin Attardan evirdii Tezkiretl-Evliya adl eserdir.
Sorusu
retmen
Baz edebi eserlerin birden fazla tr iinde deerlendirilme-

sinin sebebi nedir?
Baz edebi eserler birden fazla trn zelliini sergiler. rnein

Gktrk Yaztlar hem an hem hitabet trne girer.

Biyografi eitleri: Edebiyatmzdaki nemli biyografilerin bazlar unlardr:
Recaizade Mahmut
Bir kimsenin kendi hayat hikyesini Kudemadan Birka air
Ekrem:
eserdir. Doumdan itibaren otobi-
Muallim Naci: Osmanl airleri
Otobiyografi yografinin yazld ana kadar yaa-
nanlardan anlatmaya deer olanlar

Beir Fuad: Victor Hugo
yazlr.
Kenan Akyz: Tevfik Fikret

Bir yazarn, etkilendii, beendii
birinin karakter zelliklerini, belir- Mehmet Kaplan: Namk Kemal Hayat ve Eserleri
gin yanlarn veya aralarnda ge-

Abdlhak inasi Yahya Kemale Veda, Ahmet Haim
en ilgin olaylar anlatt be Hisar: iiri ve Hayat
Portre
sayfalk yazlardr. D grnten Yakup Kadri
Ahmet Haim, Atatrk
bahsedene fiziki portre, karakter Karaosmanolu:
Mithat Cemal Namk Kemal, stiklal airi Mehmet

zelliklerinden bahsedene ruhsal
Kuntay: Akif Ersoy
portre denir.
evket Sreyya Tek Adam, kinci Adam, Menderesin
Aydemir: Dram
Konusu olan insann hayatn yo-
rumlayarak ortaya koyduu dn- Beir Ayvazolu: Peyami

Bilimsel Biyografi
ce ve eserleri ayrntl bir ekilde evket Sreyya
Suyu Arayan Adam (otobiyografi)
inceleyerek ortaya koyar. Aydemir:
Byle Gelmi Byle Gitmez

Aziz Nesin:
lmnn stnden fazla sre (otobiyografi)
gememi kiilerin hayatnn iyi,g-

Nekroloji
zel ve olumlu yanlarn alarak onu
anmak amacyla yazlan yazlardr.

Not
Biyografik roman tarznda yazlm eserler de vardr:
nl kiilerin hayatlarn konu alan,
Tahir Alangu: lkc Bir Yazarn Roman: mer Seyfeddin
bunlar roman tarznda ileyen ede-
Monografi Ouz Atay: Bir Bilim Adamnn Roman
b yazlardr. Biyografik roman
Yusuf Ziya Orta: smet nn
da denir.

hh Yabanc terim ve kavramlar aklanarak akc anlalr bir dil

rnek2:
kullanlr.
Biyografi tr ile ilgili aadakilerden hangisi syle-
nemez? hh Tanmlama, betimleme ve aklamadan yararlanlr.
A) Nesnel olmal, ar yerme ve vmelerden uzak olun- hh Gezi yazlarnda dil gndergesel ilevinde kullanlr.
maldr.
B) Kiinin hayat anlatlrken kronolojik sra izlenmelidir. hh Dnya edebiyatnda bu trde eser verenlerin banda Here-
C) Anlatc, "o"dur yani olaylar nc kiinin azndan ve- dotos, Marco Polo ve bn-i Batuta saylabilir.
rilmelidir.
hh Trk edebiyatnda Babr ahn Babrnmesi ( bu eser an
D) Anlatlanlar kantlarla, bilgi ve belgelerle dayandrlma-
tr zellii de gsterir) bu trn ilk rneidir.
ldr.
E) Anlatlan kiinin belirli bir yn zerinde durulmal, hh Evliya elebinin kaleme ald Seyahatname adl eser, bu
konu datlmamaldr.
trn yalnzca Trk edebiyatnda deil, dnya edebiyatnda
da en nde gelen eserlerindendir.
A, B, C, D seeneklerinde verilenler biyografinin olmazsa olmazlardr. E se-
eneinde sylenen, kiinin tek bir yn zerinde durulmas gerektii bilgisi
doru deildir. Biyografi yazar ele ald kiiyi btn ynleriyle tantr.
5. Gezi Yazs Edebiyatmzdaki nemli gezi yazlarndan bazlar unlardr:
hh Bir kiinin gezip grd yerle ilgili gzlem ve anlarn, o yer

Seydi Ali Reis: Miratl-Memalik
hakknda edindii izlenimleri, bilgileri aktard yazlardr.
hh Seyahatname de denir. Evliya elebi: Seyahatname
hh Geziye kmay ura edinmi kimselere de gezgin (seyyah) Avrupada Bir Cevelan, Sayyadane Bir Ce-
Ahmet Mithat Efendi:
denir. velan
hh Yer yer fotoraflarla da desteklenir. Ahmet Haim: Frankfurt Seyahatnamesi
hh Tarih, corafya, toplumbilim gibi bilimlere kaynaklk eder. Hac Yolunda, Avrupa Mektuplar, fk-
Cenap ahabettin:
Irak
hh Gezip grlen yerler anlatlrken objektif bir tutum sergilenir.
Mehmet Akif Ersoy: Berlin Hatralar
hh Betimleme, ykleme ve aklama anlatm trlerinden yarar-
lanlr. Denizar, Tuna Kylar, Zeytin Da, Tay-
Falih Rfk Atay:
hh Gezilen grlen evre, tabii zellikleri corafi konumu ile bir- mis Kylar, Yolcu Defteri
likte tantlr. Reat Nuri Gntekin: Anadolu Notlar
hh Gezilen yerin sosyal, ekonomik, tarihi ve kltrel ynleri yan- Attila lhan: Abbas Yolcu
stlr.
Haldun Taner: Dsem Yollara Yollara
hh yi bir gzlem gc gerektirir.
hh Grlen yerin yorumu yaplr, baka yerlerle karlatrlr ve Erdem Bayazt pek Yolundan Afganistana
bir sonuca varlr.

1. Yaanmakta olan deil, yaanm anlatr. 5. Aadakilerden hangisinde parantez iinde verilen
nsan belleinde iz brakan nemli olaylar anlatr. yaznsal rnle kendisinden nce verilen yarg birbi-
riyle ilgili deildir?
Tarihsel gereklerin renilmesine katk yapt iin
tarihilere k tutar. A) nl kiilerin hayatlarn konu alan, bunlar roman tar-
Gemi birinci kiinin azndan kiisel yarglar ve yo- znda ileyen edeb trdr. (Nekroloji)
rumlarla verilir. B) Yazarn zgrce setii bir konuda kesin sonulara
Yukarda zellikleri verilen yaznsal tr aadakiler- gitmeden bir i konuma biiminde yazd yazlardr.
den hangisidir? (Deneme)
A) An B) Gnlk C) Biyografi C) Aktel konularda, ayrntya inilmeden, kantlama ama-

c gdlmeden yazlan gazete yazlardr. (Fkra)
D) Otobiyografi E) Portre
D) nsanlarn yaadklar, grdkleri ve iittiklerini, zerin-
den belli bir zaman getikten sonra hatrlamas ve bu
hatrladklarn kendi alg ve bak asna gre yazma-
2. Bir yazarn, yakndan tansn ya da tanmasn deerli say- sdr. (An)
d, etkilendii, beendii kiilerin karakter zelliklerini,
E) Herhangi bir konunun, kardakiyle konuur, sohbet
belirgin yanlarn, aralarnda geen ilgin olaylar veya
eder gibi bir havayla yazlan yazlardr. (Sylei)
daha baka zelliklerini anlatt be sayfalk ksa yaz-
lara ---- denir.
6. Gnlk tr, Bat etkisindeki Trk edebiyatnn bizdeki
Bu parada hakknda bo braklan yere aadakiler- balang dnemi kabul edilen Tanzimatla yaznmza gir-
den hangisi getirilmelidir? mitir. Direktr Ali Beyin yazd ---- isimli eser bu trn
A) nekroloji B) mlakat bizdeki ilk rnei kabul edilir.
C) zyaam yks D) an Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi

getirilmelidir?
E) portre
A) Harabat
B) Frankfurt Seyahatnamesi
C) Gurebhne-i Laklakan
3. Mektupla ilgili aada verilen bilgilerden hangisi do- D) Seyahat Jurnali
ru deildir? E) Tuhfetl-Harameyn
A) k edebiyatnda kt, gam yk, gnl dili,
ile bohas gibi isimler verilmitir. 7. Aadakilerden hangisi gnlk trnn zelliklerin-
den biri deildir?
B) Klasik edebiyatmzda mektup trne karlk olarak
tezkireler gsterilebilir. A) Yaanmakta olan anlatlr.
C) Divan edebiyatnda in ad verilen dz yazlar iinde B) Yaymlandnda gemie dair bilgi verdii iin tarihe
mektup da vardr. k tutar.
D) Fuzulinin ikyetname adl eseri klasik edebiyat- C) Konuma diline yakn bir dil kullanlr.
mzdaki mektup trne bir rnektir. D) ddia ve ispat zellii tamaz.
E) Siyasi, edebi ve ilmi konulara yazlm olanlar, belge E) znel olduu iin genellikle gerei yanstmaz.
nitelii gsterir.
8. Aadaki sanat eser eletirmelerinden hangisi
yanltr?
4. Aadaki romanlardan hangisi mektup biiminde ya-
A) Reat Nuri Gntekinin - Anadolu Notlar
zlmtr?
B) Ahmet Haim Frankfurt Seyahatnamesi
A) Handan B) nce Memed C) Ahmet Mithat Efendi Avrupada Bir Cevelan
C) alkuu D) Yaprak Dkm D) Haldun Taner Dem Yollara Yollara
E) Ak- Memnu E) Yahya Kemal Beyatl pek Yolundan Afganistana

9. Aadakilerden hangisi retici metinler iinde 13. An tr ile ilgili aadaki bilgilerin hangisi yanltr?
deerlendirilemez?
A) Gerek bir anlatc olan yazarn ben merkezli anlat-
A) Gnlk B) An C) Otobiyografi m etrafnda ekillenir.
D) Mektup E) Halk Hikyeleri B) nsan hayatnn tamamn kapsamak zorundadr.
C) An yazlar yaanm olaylar konu aldklar iin tarihe
10. Bu sabah stad Necip Fazl Mola Otelinde ziyaret ettik. k tutar.
Byk Douyu son be say karp kapayndan sonra, D) Yazlrken mmkn olduu kadar objektif olmaya gay-
arkadalar Akif, Erdem, Rasim onunla ilk kez karlayor- ret gsterilir.
lar. Alaeddin ve Mehmet de var. stad:
E) Dil genellikle gndergesel ileviyle kullanlr.
- Byk Dou son knda en parlak dnemini yaad.
Kapanmasnda eitli nedenler oldu. Ama en byk
amil siz oldunuz, dedi.
Otelin ilk katnda, lobideyiz. stad sakin, yumuak ve
yalnz. Saat 18de beni Akabeden aradnda,
14. Eski edebiyatmzda ruzname olarak anlan yaznsal
- Arkadalara da haber ver, gelsinler, son bir grme
tr aadakilerden hangisidir?
yapalm, dedi. Erdemle Rasimi grebileceimi syle-
dim. Bu telefondan az nce, bu ikisine stadn nceki A) An B) Biyografi C) Gnlk
geliinde yine kendilerini istediini ancak kendilerine D) Biyografi E) Fkra
haber veremediimi anlatyordum. Telefon tam o anda
geldi. Broya ktk. Yine stadn telefonu. Bu kez
Akifle Hasan da haberdar etmemi istedi.
Bu para aadaki yaznsal trlerin hangisinden aln-
15. Bir kimsenin hayatn ve bu sre iinde tank olduu olay-
m olabilir?
lar ve tand nemli kiileri anlatt yaz trdr. Bu
A) Biyografi B) Gezi yazs C) An yazlar, bakas okusun diye kaleme alndndan, yazar
D) Gnlk E) Eletiri zaman zaman baz eyleri saklama yoluna gidebilir. Bu
durum bu yaz trn nesnellikten uzaklatrp znellie
yaklatrr. Olaylarn yaand tarihle yazld tarih ara-
snda ok zaman olmas da yanl hatrlama veya unutma
11. I. Avrupada Bir Cevelan risklerini de beraberinde getirir.
II. Seyahat Jurnali Yukarda genel zellikleri verilen retici metin tr
III. Miratl-Memalik aadakilerden hangisidir?
IV. Tek Adam A) Rportaj B) An C) Sohbet
Numaralanm yerlerde aadaki sanatlardan han- D) Gezi yazs E) Biyografi
gisine ait eser yoktur?
A) Seydi Ali Reis

B) evket Sreyya Aydemir
C) Yakup Kadri Karaosmanolu
D) Direktr Ali Bey 16. Aadaki eserlerden hangisi tr ynyle dierlerin-
den farkldr?
E) Ahmet Mithat Efendi
A) Afak- Irak
12. Aadakilerden hangisi kiisel hayat konu alan edebi B) Berlin Hatralar
metinlerden biridir? C) Frankfurt Seyahatnamesi
A) Eletiri B) Biyografi C) Deneme D) Anadolu Notlar
D) Fkra E) Makale E) Krk Yl
16. A 15. B 14. C 13. B 12. B 11. C 10. C 9. E 8. E 7. E 6. D 5. A 4. A 3. B 2. A 1. A Cevaplar

Szl Anlatm Trleri 15
hhSZL ANLATIM TRLER Sunum esnasnda:
hh Sunuma balarken konumac, toplulua ksaca kendini ta-
1. Sunum ntmaldr.
hh nceden hazrlanm ve planlanm bir konunun etkili ve an- hh Sunum esnasnda ciddi, arbal, temiz ve derli toplu gr-
lalr biimde dinleyicilere aktarlmasdr. nm nemlidir.
hh Sunumlarda ama bir meseleyi anlatmak, konu hakknda din- hh Konuma annda, jest ve mimiklere, sahneyi veya krsy
leyicileri ve izleyicileri bilgilendirmektir. rahat kullanmaya zen gsterilmelidir.
yi bir sunum gerekletirmek iin u hususlara dikkat et- hh Dinleyicilerle gz temas kurulmaldr.
mek gerekir:
hh Sunumda, bilgisayar, CD, disket, projeksiyon cihaz, slayt
Sunumdan nce:
makineleri, mikrofon gibi teknolojik aralardan faydalanmak
hh ncelikle bir konu seilmeli, bu konu da gncel olmaldr.
etkili olacaktr.
hh Seilen konu iyi aratrlmal, konuya tamamyla hkim olun-
maldr.
hh Grsel malzemenin en az espri kadar konumaya ilgi ve tat
hh Sunumun hazrlnda mmkn olduunca ok ve deiik
kataca unutulmamaldr.
kaynaktan yararlanlmaldr.
hh Sunumun niin ve kime yaplaca dikkate alnarak sunumun hh Konunun anlalmasn zorlatracak ifade ve bilgilerden, ka-
erevesi belirlenmelidir. Sunum iin ayrlan sre iyi hesap nlmaldr.
edilmelidir.
hh Ses tonu duraan olmamal, anlatm, mmkn olduunca et-
hh Sunum esnasnda kullanlacak grsel ve iitsel dokmanlar kili srkleyici olunmaldr.
tespit ve temin edilmelidir.
hh Sunum yeri nceden grlmeli ve sunumda kullanlacak mal-

Sunumdan sonra:
zemeler kontrol edilmelidir.
hh Dinleyicilerin soru sormasna imkn salanmaldr.
hh Herhangi bir tartmaya meydan vermeden, yneltilen sorula-

hh Mmknse sunum salonunda deilse baka yerde sunumun
ra ak, anlalr ve tatmin edici cevaplar verilmelidir.
provas yaplmaldr.

METNLERN SINIFLANDIRILMASI / Szl Anlatm Trleri
rnek1: Bakann yapmas gerekenler:
I. En ince ayrntlara kadar inilerek sunulan konunun an- hh Konu hakknda ksa bir bilgi vermelidir.
lalmas salanr. hh Konumaclar dinleyici/izleyicilere tantr.
II. Sonunda dinleyici/izleyicilerin sorular cevaplanr.
hh Tartmaclarn uyacaklar kurallar aklar.
III. Daha sonra metin haline getirilerek yaymlanr.
hh Tartmann konusunu snrlandrr.
Sunumla ilgili bilgi veren numaralanm cmlelerdeki
yarglarn doru-yanl emas aadakilerden hangi-
hh Konumaclara sz hakk verir.
sidir?
I II III hh Konumaclarn fikirlerini rahata syleyebilecekleri bir ortam

A) D Y D
hazrlar.
B) D D Y
C) Y Y D
D) D D D hh Konu dna kan, tartmay baka ynlere eken konu-
E) Y D Y maclar uyarr.
Sunumlarda en ince detaylara dek inilmez, sonunda dinleyicilerin soru ynelt-

mesine msaade edilir, her ne konuda hazrlanrsa hazrlansn sunumlar met- hh Tartma esnasnda yansz bir tutum sergiler.
ne dntrlp yaymlanmaz.
hh Tartmay bir sonuca balar.

2. Tartma
hh nsann, karsndakinin duygu ve dncelerini yenileyerek
deitirmeyi amalayan konuma trlerinin tamamna tartma
denir.
Tartmann zellikleri: Konumaclarn yapmas gerekenler:
hh nceden belirlenmi bir konusu olur. hh Sz sras kendine gelmeden konumamaldr.
hh Belirlenen konunun farkl fikirlere ak olmasna dikkat edilir. hh Bakas konuurken onun szn kesmemeli, konumasna
mdahale etmemelidir.
hh nceden kantlanm, kesin kurallarla sabitlenmi konularda
tartma yaplmaz hh Konuma esnasnda dier tartmaclara kar saygl bir s-
lup kullanmaldr.
hh eidine gre farkl sayda konumac olur.
hh Dier konumaclara kar n yargl olmamaldr.
hh Sresi tartmann trne gre deiir. hh Kendisine verilen zaman iyi kullanmal, bu zamann dna
kmamaldr.
hh Duyguya, cokuya deil, dnce ve kantlara yaslanlarak
hh Konumasn beden diliyle destekleyerek inandrcln ar-
yaplr. trmaldr.
hh Ses tonunu konuya uygun olarak ayarlamaldr.

hh Bir bakan ve konumaclardan oluur. hh Akc, anlalr ve srkleyici bir anlatm yapmaldr.
Sorusu
retmen
"Nkleer santraller bir lke iin zorunluluktur."

cmlesinden bir tartma konusu kar m, neden?
Evet, bu bir tartma konusu olabilir. nk aksini iddia edenler

olabilir.

Tartma Trleri hh Tartma batan sona ciddi bir sohbet havas iinde geer.
hh Konumac says en az 3 en fazla 6 olabilir.

TARTIMA TRLER
hh Ele alnan konuya gre birka gn srenleri vardr.
Ak oturum Sempozyum Forum hh Temel ama dier konumaclar veya dinleyicileri ikna etmek
deildir.
Mnazara Panel
hh Her konumac, konuyu kendi ilgi ve uzmanlk alanlar a-

a. Ak Oturum
sndan ele alr.
hh Toplumun genelini ilgilendiren bir konunun uzmanlarnca bir
bakan ynetiminde dinleyici grubu nnde tartlmasdr. hh Bu konumalar ve varlan sonular bilimsel bir deer tad
iin yazya geirilerek sonradan yaymlanr.
hh Ama, bir konunun farkl ynlerini tartarak o konuyu dinleyi-
cilere tm ynleriyle tantmaktr.
hh Bu tartma trnde ele alnan konuyla ilgili bir sonuca ulal-

maya allr. c. Panel
hh Bir radyo veya televizyon stdyosunda davetli dinleyiciler hh Bir grup insann, toplumun genelini ilgilendiren bir konuyu
nnde de yaplabildii gibi dinleyici olmadan, radyo ve tele- dinleyiciler nnde, sohbet havas iinde konutuklar tart-
vizyon stdyolarnda da yaplabilir. ma biimidir.
hh Ak oturumda konumaclarn alanlarnda uzman olmalar hh Ama bir konuda karara varmaktan ziyade, konuyu eitli
gerekir. ynleriyle aydnlatmak, farkl grleri, farkl anlaylar or-
taya koymaktr.
hh Katlmclar genellikle tannm kiilerden oluur.
hh Bir bakan ynetiminde yaplr.
hh Bir bakan ynetiminde yaplr.
hh Konumaclara panelist denir.
hh Konumac says genellikle 3-6 kii ile snrldr.
hh Konumac says 3-6 arasnda deiir.
b.Sempozyum hh Her konumac kendi uzmanlk alanyla ilgili konuur. Konu-
hh Bir konunun eitli ynleri zerinde, ayn oturumda, konunun nun ayr ayr ynleri ele alnr.
uzmanlar tarafndan bildiri hazrlanarak sunulmasyla ger-
ekletirilen tartmalardr. hh Resmiyetten uzak, samimi bir hava iinde gerekleir.
hh Bilgi leni de denir.

hh Panellerde, zerinde durulan konu ile ilgili az sayda dinleyici
hh Dier tartma trlerine gre bilimsel deeri daha fazladr.
bulunur.
hh Bir bilgi alverii niteliini tad iin sempozyum daha ok
alandaki dier insanlar ilgilendirir. hh Sonunda dinleyiciler konumaclara soru yneltebilir.
hh Dinleyiciler genelde tartlan sahada grevli olan veya bu sa- hh Dinleyicilerin de tartmaya katlmas halinde bu szl anla-
haya veya alana ilgi duyanlardr. tm trne "forum" denir.

d. Forum hh Her katlmc konumasn bitirdikten sonra, son sz olarak

szcler savunmalarn gerekletirir ve tartma sona erer.
hh Bir bakann ynetiminde, toplumu ilgilendiren bir konuda
farkl gruplardan dinleyicilerin sz sras alarak konuma ku- hh Jri, taraflarn hazrlklarn, konumalarn ve savunmalarn
rallar iinde yaptklar tartmalardr. dikkate alarak bir deerlendirme yapar ve kazanan ilan eder.
hh Bir bakan ynetiminde gerekleir.
hh Panelin devam olarak gerekleen forumlarda konumac-

3. Konferans
lar genelde bir saat, dinleyiciler de yarm saatle snrl olarak hh Dinleyicilere bilim, sanat, edebiyat vs. konularda bilgi vermek
konuur. amacyla dzenlenen konumalardr.
hh Tek kii tarafndan gerekletirilir.

hh Bu durumda panelden sonra forum yaplaca, tartmaya
balanmadan nce bakan tarafndan duyurulmaldr. hh Dinleyiciler konumaya dhil olmaz. Ancak konumann so-
nunda soru sorabilir.
hh Sz alan dinleyicilerin tartmaya katlmasndaki ama, din-
leyicilerin konuyu farkl bak alarndan dnmelerini sa- hh Bir bakan bulunur. Bakan, konu ve konumac hakknda
lamaktr. bilgi verir.
hh Sz alan dinleyicilerin tartmaya katlmasndaki ama, ka- hh Konferans verilecek topluluun seviyesi hesaplanarak ko-
muoyunun konu hakkndaki farkl bak alarnn belirlenme- numa ona gre ekillendirilmelidir.
sidir.
hh Konferansn amac yalnzca bilgilendirmektir. Bu nedenle ola-
hh Dinleyicilerden konuyla ilgili kukulu fikirler geldiinde konu- bildiince ak ve anlalr bir anlatm tercih edilmelidir.
mac olarak davet edilmi uzmanlarn grlerine bavurulur.
hh Formun sonunda ortaya kan grleri bakan derleyip to- rnek2:

parlayarak zetler. I. Konumaclar arasnda ciddi ve arbal bir slup bas-
kndr.
e. Mnazara II. Dinleyiciler konumaclara soru yneltip kendi dn-
celerini de syleyebilir.
hh Birer cmle halinde ifade edilebilecek bir tezle antitezin bir
III. Dier tartma trlerine gre bilimsel deeri fazladr.
jri nnde iki grup arasnda tartlmasdr.
IV. Konumaclar, dncelerini bir sohbet havas iinde
hh Dier tartma trlerine kyasla bir yarma havas iinde ge- ortaya koyar.
er.
Numaralanm cmlelerin aadakilerle eletirildiin-
hh Bir bakan ynetiminde gerekletirilir. de hangisi bota kalr?
hh Gruplar en fazla drt kiiden oluabilir. A) Panel B) Sempozyum C) Ak oturum
D) Forum E) Konferans
hh Her grubun bir bakan (szcs) olur.
hh Grup szcleri, arkadalarn tantr ve konunun hangi yn I.cmle ak oturumun, II. cmle forumun, III. cmle sempozyumun ve IV. cm-
le panelin zelliidir. Numaralanm cmlelerin hibiri konferansla ilikilendi-
zerinde duracaklarn belirtir. rilemez.
Sorusu
retmen
Tartma metinleri yazya aktarlp okuyucularn istifadesine

sunulabilir mi?
Sempozyumlarda konuulanlar, bilimsel yn baskn olduundan

yazya dklp kamuoyuyla paylalr.

4. Sylev rnek3:
hh Tek kiinin, izleyici nnde olanlar bilgilendirmek daha ok
Kapal veya ak meknlarda toplanan kalabalk insanlara
da coturmak ve ynlendirmek amacyla yapt uzun konu-
bir fikri alamak iin bir konumac tarafndan yaplan co-
malara denir.
kulu ve edebi konumalara ---- denirken dinleyicilere spor,
hh letiim aralarnn yaygn olmad dnemlerde geni kitlele- sanat, bilim, politika vs. konularda bilgi vermek amacyla
re ulamak iin etkili bir yntem olarak ilev grmtr. Nu- yaplan tek kiilik konumalar ise ---- olarak adlandrlr.
tuk da denir.
Bu cmlede bo braklan yerlere srasyla aadaki-
lerden hangisi getrilebilir?
A) ak oturum - mlakat
B) sylev konferans
Sylevden nce yaplacaklar:
C) tartma sunum
hh Konumann yaplaca yer ve zaman halka nceden duyu-
D) rportaj - panel
rulur.
E) sunum sylev
hh Konuma yaplacak topluluun uygun bir ortamda toplanma-
s salanr.
Kalabalklar nnde yaplan cokulu konumalara sylev, herhangi bir konuda
bilgilendirme amal yaplan tek kiilik konumalara ise konferans denir.
hh Konuma alan olarak herkesin grebilecei bir yer seilir.
hh Herhangi bir kargaaya imkan tannmas iin gerekli tedbirler

alnr.
5. Rportaj
hh Bir olay, bir durum; yerinde gezip grlerek olayla ya da durumla
Sylev esnasnda yaplacaklar ve konumacnn ilgili deiik kiilerle konuularak, soruturularak yazlr.
nitelikleri: hh Bu tr, gazeteciliin gelimesiyle ortaya kmtr.
hh Konumac derli toplu ve dzgn grnml olmaldr. hh Hem gezi yazlarnn hem makalenin hem de haber yazlar-
nn zelliklerini tar.
hh Hitap ettii topluluu ok iyi tanmaldr.
hh Asl ama dinleyenleri etkilemektir, bu yzden dinleyicileri bir hh Yazar; sorunu yerinde inceleyerek, gezip grerek, halkla,
duygu cokunluu iine sokmaya almaldr.
varsa madurla ve yetkili kiilerle konuarak; fotoraf, bel-
hh Vurgu ve tonlamalara dikkat edilmeli, ok ak ve anlalr bir
slup kullanmaldr. ge, istatistik bilgiler vs. bilgilerle destekleyerek okuyucunun
bilgisine sunar.
hh El, kol ve vcut hareketlerini yerinde ve etkili kullanmaldr.
hh Rportaj, okuyucuya yalnzca hayatn bir gereini, olaylar

hh Sylediklerinde samimi olmal ve konumasn inandrc ve
ya da sorunlar gstermekle kalmaz, bunlarn arkasnda ya-
tutarl bir eda ile yapmaldr.
tan nedenleri, ynlendirici etkilerini de gsterir.
hh Konuma esnasnda, konuma alann mmkn olduunca

hh Haber yazlarna da benzer.
iyi kullanmal, yerinde sabit durmamaldr.

hh Haber yazsndan farkl olarak rportajda yazar kendi kiisel 2. Alman Rportaj:
grlerini dile getirir, okuru ynlendirmeye allr.
hh Yazar, konuyu anlatrken yazya kendini katar.
hh Haber yazlarna gre ok daha uzundur.
hh Konuyu kendi (ben) eksininde anlatr.
Konularna gre e ayrlr:
1. Bir yeri konu alan rportajlar: 6. Mlakat

hh Bu rportaj trnde bir yer (mekn) btn ynleriyle tantlr. hh Toplumu ilgilendiren herhangi bir konu hakknda ilgili uzman-
larla veya nl kiilerle yaplan grmeleri ieren yazlardr.
hh Rportaj yaplan yerin btn zellikleri gz nne serilir.
hh Soru-cevap temeline dayal olan mlkatlar, rportaj trnn
hh lgin ynleri film, ses kayt ve fotoraflarla belgelenir.
balangc saylabilir ancak onun kadar esnek olduu syle-
nemez.
2. Eyay konu alan rportajlar:
hh Mlkat yazarnn konuulanlar herhangi bir deiiklik yap-
hh Haber konusu olan eya her yn ile bilinmelidir.
madan yaynlama zorunluluu vardr.
hh Dikkat ekecek ve okuyanlar dndrecek ynleriyle anla-
tlr.
hh Bir ev, eya, araba, kitap vs. olabilir. { Mlakatn etkisi verimlilii yaplan hazrlkla doru orantldr.
Mlakatlara n hazrlk yapmak gerekir. Bu hazrlk srecini y-
le aklayabiliriz:
3. nsan konu alan rportajlar:
hh Mlakat konusuna ynelik bilgi edinmek
hh Belli bir alanda ne kavumu kiilerin zellikleri belirtilir. hh Mlakat yaplacak kii hakknda bilgi sahibi olmak
hh Fotoraf, ses kayd, video grnts kullanlabilir. hh Konu hakknda nceden sorular hazrlamak
hh Belirlenen grme zamanna uymak
Rportajlar sunu biimine gre ikiye ayrlr:

hh Grme srasnda nazik ve ll olmak
1. Amerikan Rportaj:
hh Mlakat verecek kiinin ilgisini ve dikkatini ekmek
hh Bu tr rportajlarda giri blmnde okuyucuya beklenmedik
bir giri karlamas yaplr.
hh Karsndakini konumaya ikna edebilecek kltrel birikime
hh En son sylenmesi gereken szckler en nce sylenir.
ve yetenee sahip olmak
hh Okuyucu adeta bir ok yaar, bylece bir dikkat ekilir.

SZL ANLATIM TRLER Konu Testi
1. Aadakilerden hangisi panel iin sylenemez? 5. Bir topluluun nnde belli bir fikri, bir duyguyu alamak
iin sylenen etkili ve inandrc konumalara ---- denir.
A) Bakan konumaclara soru yneltebilir.
B) Konumac says alt ile snrldr.
getirmelidir?
C) Herkesi ilgilendiren sosyal konular konuulur.
A) Sylev B) Konferans C) Mlakat
D) Seyircilerin de dncelerini sylemesi mmkn olabi-
lir. D) Sohbet E) Tartma
E) Ak oturuma gre daha ciddi bir ortamda gerekleti-

rilir. 6. Bir fikir ve sz yarmasdr. Genellikle snf ortamnda ger-
ekletirilir. Bundan ama, rencinin ders kitaplar dn-
da kitap okuyup inceleme, konuma ve kendini ifade yete-
neinin gelitirilmesidir. Bir bakan ynetiminde gerek-
letirilir. Gruplar en fazla drt kiiden oluabilir. Her grubun
bir bakan (szcs) olur. Grup szcleri, arkadalarn
2. Aadakilerden hangisi tartmay yneten bakann tantr ve konunun hangi yn zerinde duracaklarn belir-
grevlerinden biri deildir? tir. Katlmclar, konumasn bitirdikten sonra, son sz ola-
rak szcler savunmalarn gerekletirir ve tartma sona
A) Konumaclarn konu dna kmasn engellemek
erer.
B) Konumaclara ara ara sorular yneltmek
C) Yer yer zetleme yaparak konuyu toparlamak
verilmitir?
D) Kurallara uymayan konumaclar uyarmak
A) Ak oturum B) Panel C) Sempozyum
E) Dncelerin rahata sylenebilecei bir ortam hazr-
D) Mnazara E) Sohbet
lamak
7. Aadakilerden hangisi tek kiiyle yaplan szl anla-

tm trlerindendir?
A) Forum - mnazara
B) Panel - ak oturum
3. Aadakilerden hangisi mlakat yapacak bir gazeteci- C) Sunum - sempozyum
nin dikkat etmesi gereken etkenlerden biri deildir?
D) Mnazara - panel
A) Mlakat yapaca kii ile n grme yapmak E) Konferans - sylev
B) Mlakat yapaca kiinin alannda uzman olmak
C) Konu hakknda nceden sorular hazrlamak 8. Aadaki cmlelerin hangisinde bo braklan yere
D) Belirlenen grme zamanna uymak parantez iindeki szck getirilemez?
E) Mlakat yapaca kii hakknda bilgi sahibi olmak I. Slayt, internet, CD, DVD vs. iletiim aralarndan ya-
rarlanlr.
II. Toplumun genelini ilgilendiren bir konu, dinleyiciler
nnde deiik dncelere sahip kimselerce tartlp
bir sonuca ulalmaya allr.
III. Kalabalk bir topluluk nnde, onlar heyecanlandra-
4. Aadakilerden hangisi szl anlatm trlerinden biri
rak bir dnceye ynlendirmek amacyla yaplr.
deildir?
IV. Bilim sanat, spor, siyaset vs. konularda dinleyenleri bil-
A) Sylev gilendirmek amac gdlr.
B) Mlakat Numaralanm cmlelerde verilen bilgilerle aadaki-
C) Makale lerden hangisi ilikilendirilemez?
D) Tartma A) Panel B) Ak oturum C) Sylev
E) Sunum D) Sunum E) Sempozyum

SZL ANLATIM TRLER Konu Testi
9. Aadakilerden hangisi sempozyumun zelliklerin- 13. Aadakilerden hangisi szl anlatm trleri iinde
den biri deildir? deerlendirilemez?
A) Konumac says 3-6 kii arasnda deiir. A) Tartma B) Mlakat C) Sunum
B) Dier tartma trlerine gre daha uzun srebilir. D) Sylei E) Sempozyum

C) Konuulanlar bastrlp kamuoyu ile paylalr.
D) Dinleyicilere sz hakk verilmez.
E) Konumaclarn temel amac kar taraf ikna etmektir.
14. Aadakilerden hangisi tartmann zelliklerinden
biri deildir?
10. Panelle ilgili, A) Aydn bir kesime seslenme amacyla ortaya konur.
I. Katlmc says 3-6 kii arasnda deiir. B) Konumaclar belirlenen konu dna kmamaldr.
II. Sonunda foruma dnebilir. C) Tartan kiiler nyargdan uzak durmaldr.
III. Genelde kk bir dinleyici grup nnde yaplr. D) Konumaclarn konumalar anlalr ve srkleyici
numaralanm yarglardan hangilerine ulalabilir? olmaldr.
E) Kiiler birbirlerine nazik, hogrl, sabrl ve sakin
A) Yalnz I. B) Yalnz II. C) II. ve III.
davranmaldr.
D) I. ve II. E) I.,II. ve III.
11. Szl anlatm trlerinden biridir. Gazeteciliin gelimesiyle 15. I. Rportaj yapan kii kendi gr ve dncelerini de
birlikte ortaya kmtr. retici yaz trdr. Bir olay, bir katabilir.
durum; yerinde gezip grlerek, olayla ya da durumla ilgili II. Mlakat yapan kii, grme yapt insann alannda
deiik kiilerle konuularak, soruturularak yazlr. Hem uzman olmaldr.
gezi yazlarnn hem makalenin zelliklerini tar. III. Sunum yapan kii, sunumun sonunda dinleyicilerin so-
Bu parada hakknda bilgi verilen metin tr aada- rularna cevap verir.
kilerden hangisidir? Numaralanm cmlelerde verilen yarglarn do-
ru-yanl emas aadakilerden hangisidir?
A) Rportaj
B) Mlakat
I II III
C) Fkra A) D Y Y
D) Sohbet B) D D D
E) Deneme C) Y Y D
D) D Y D
E) Y D Y
12. Aadakilerden hangisi bir sunumda yaplmas gere-

kenler iinde yer almaz?
16. I. Bir gerei ortaya krama amacn gtme
A) Anlatlanlara grsel malzemelerin uyumlu olmas II. Hogr ve sayg kltrn ortaya koyma
B) Youn bilgi ieren grafiklere oka yer verilmesi III. Bilgilerini bakalaryla paylama
C) Gerekli yerlerde zetleme ve geri beslemeler yaplma- IV. Bakalarnn fikirlerine deer vermeme
s
Yukardaki zelliklerden hangisi ya da hangileri tart-
D) Konumacnn bilgi tekrarna dmemesi maclarn amalar arasnda yer almaz?
E) Ses tonuna, szck vurgusuna ve vcut hareketlerine A) Yalnz I B) I, II ve III C) II . ve IV.
dikkat edilmesi
D) Yalnz IV E) I ve III
16. D 15. D 14. A 13. D 12. B 11. A 10. E 9. E 8. E 7. E 6. D 5. A 4. C 3. B 2. B 1. E Cevaplar

TARAMA
16
1. "Orhun Yaztlarnda ilk ---- ile ---- dzyazlarnn rnekleri 4. Gazete ve dergi gibi sreli yaynlarda, bir yazarn periyodik
vardr" cmlesinde bo braklan yerleri aadaki see- olarak genel bir balk altnda gnn sosyal ve siyas olay-
neklerden hangisi tamamlar? larn kendi bak asna, siyas, ideolojik eilimine ve d-
nce yapsna gre deerlendirdii ksa yorum yazlarna
A) hikye - sylev
---- denir.
B) an - sylev
Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi
C) tarih - eitim getirilmelidir?
D) sylev - atasz
A) fkra B) makale C) deneme
E) gezi - deneme
D) rportaj E) mlakat
5. I. Bir bilim adam ya da aratrmacnn setii bir konuda

kendi duygu ve dncelerini delil, bilgi, bulgu, belge ve
dier kaynaklardan da yararlanarak aklad ve kesin
2. (I) Koma, Trk halk iirinin en yaygn trlerinden biridir. yarglarla sonuca ulat yazlardr.
(II) Hece lsnn 4+4=8 ya da 5+3=8'li kalb kullanlr.
II. Kendi uzmanlk alanlarnda tannm kiilerle hayatlar,
(III) Konular bakmndan komann kii ve doa gzelliini
almalar, eserleri ya da istenilen herhangi bir konuda
venine "gzelleme" denir. (IV) Yiitlik konusunu ileyeni
sorulu cevapl olarak karlkl konuma, grmedir.
"koaklama",bir kii ya da toplumun kt ynlerini eletireni
Numaralanm cmlelerde srasyla aadakilerden
de "talama" biiminde adlandrlr. (V) Yasla ilgili olanlarna
hangisi hakknda bilgi verilmitir?
da "at" ad verilmektedir.
Bu parada numaralanm cmlelerin hangisinde bir A) Deneme - Makale
bilgi yanl vardr? B) Makale - Fkra
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. C) Rportaj - Mlakat

D) Sylei - Rportaj
E) Makale - Mlakat
3. Belli bir zamanda ve yerde olmu olaylar merak giderecek 6. Serbest dncenin ifade alan olarak yazarn gzlemledi-
dzeyde ayrntl ve anlalr bir dille aktaran yazlara ---- i ya da yaad olay, durum ve izledii objelerle ya da
denir. herhangi bir kavramla ilgili izlenimlerinin herhangi bir plna
Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi bal kalmayarak, deliller getirip kantlama yoluna gerek
getirilmelidir? duymadan ve kesin hkmler vermeden, tamamen kiisel
gryle serbeste yazya dkt birka sayfay geme-
A) deneme yen ksa metinlere denir.
B) haber yazs Bu cmlede hakknda bilgi verilen edebi tr aadaki-
C) makale lerden hangisidir?
D) fkra A) Deneme B) Mlakat C) Sohbet
E) sohbet D) Makale E) Fkra

Tarama
7. Seyd Ali Reis ---- adl seyahatnamesinde Belcistan, Hin- 10. Aadakilerden hangisi bir edeb eserin zellikleri ara-
distan, Afganistan, Buhara, Maverannehir'le ilgili gzlem- snda yer almaz?
lerini ve yaad olaylar anlatmtr.
A) Gerein dntrlm biimidir.
B) Hemen her konuda yazlabilir.
getirilmelidir?
C) Szckler, sadece gerek anlamda kullanlr.
A) Mir'at'l-Memlik
D) Gelenek ve greneklerden beslenir.
B) Cihannma
E) Yazld dnem ile eser arasnda sk bir ba vardr.
C) Acibname-i Hindistan
D) Acib'l-Letif
E) Kefz - Znn
11. Aadakilerden hangisinin nazm birimi dierlerinden
farkldr?
A) Rubai
B) Mesnevi
C) ark
8. (I) Gnlkler, roman, hikye gibi kurmaca gereklie dayal
edeb trlerden biridir. (II) Bir kiinin her gn, o gnk nemli D) Murabba
ve kayda deer bulduu olaylar, gzlemlerini, izlenimlerini, E) Tuyu
duygu, dnce ve hayallerini kaleme ald notlardr. (III)
Gnlk notlarnn bana o gnn tarihi atlr. (IV) Bu notlar
daha sonra kronolojik olarak toplanp kitap haline getirilir.
(V) Gnlkler, ounlukla yazarn gerek yaantlarn ve
12. Aadaki tr ve o trle zdelemi sanat eletir-
bu yaantlardan kard tecrbeleri ve sonular ierir.
melerinden hangisi yanltr?
Bu parada numaralanm cmlelerin hangisinde bir
bilgi yanl vardr? A) Rubai- Azmizade Haleti
B) ark- Nedim
C) Mesnevi- Baki
D) Tuyu- Kad Burhanettin
E) Terkib-i bent- Ziya Paa
9. Bizde Batl anlamda ilk gnlklerden birinin yazar air Ni-

gr Bint-i Osman (Nigar Hanm)'dr. Nigr Hanm, 20 defter 13. Kendi alanlarnda nl olmu, siyaset adam, edebiyat,
tutarndaki notlarnn bana o gnn tarihini koymu ve sporcu, bilim adam, ses,sinema, tiyatro sanats, gazete-
gnlklerinin bir ksm daha sonra ---- adyla yaymlanm- ci, ticaret adam gibi kiilerin hayatlarn, neler yaptklarn,
tr. air bu eserinde genellikle ocukluu, evlilikleri, boan- lke ve dnya insanlna neler kazandrdklarn, hayatla-
malar gibi bandan geen olaylar, ektii ac ve ileleri rnn nemli baarlarn ve dnm noktalarn btnyle
an slbuyla aktarmtr. anlatan yazlara ---- denir.
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi- Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
dir? getirilmelidir?
A) Kavgalarm A) mlakat
B) Hayatmn Hikyesi B) otobiyografi
C) Evrk- Leyl C) rportaj
D) Seyahat Jurnali D) an
E) Tmt E) biyografi

Tarama
14. I. len nl bir kiinin hemen lmnden sonraki gn- 17. Genellikle toplumu derinden etkileyen sava, deprem, sel,
lerde genellikle gazete ve dergilerde yakn evresinde g gibi konular ileyen ---- biim bakmndan komaya
yer alan kiiler tarafndan onun stn niteliklerinin, er- benzer. Drtlk says snrl deildir. Hece lsnn 11li
demlerinin, almalarnn ve dier zelliklerinin an s- kalbyla sylenir. Anlatm ykleme biimindedir.
lbuyla anlatld yazlardr. Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
II. Biyografik bilgileri kronolojik bir sra ierisinde, alt ba- getirilmelidir?
lklar halinde, onun dnemi iindeki konumunu, getirdi- A) Destan B) At C) lahi
i yenilikleri, gsterdii baarlar, eserlerini, eserleri-
nin deiik zelliklerini eletirel bir tutumla, belgelere, D) Varsa E) Semai
aratrma ve incelemelere dayal olarak veren alma-
lardr.
III. Roman, hikye gibi tahkiye kurgusu ierisinde, olay an-
latm slbuyla kiiyi bir roman kahraman gibi olayla- 18. k tarz halk edebiyat nazm biimlerinden semai
rn iindeki konumlaryla sunan eserlerdir. ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
IV. Klasik edebiyatta, airlerin biyografilerine, eserlerine A) Drtlk says 3-5 arasndadr.
yer veren, iirleri hakknda deerlendirmelerin bulun-
B) Konu bakmndan genellikle lirik iir trne girer.
duu eserlere denir.
C) airler son drtlkte mahlaslarn syler.
Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisi
hakknda bilgi verilmemitir? D) Genellikle hecenin 11li kalbyla sylenir.
E) Kendine zg bir ezgiyle sylenir.
A) Biyografik roman
B) Nekroloji
C) Portre
D) Bilimsel biyografi 19. Aadakilerden hangisi sanatsal (edeb) bir yaznn
E) uara tezkiresi amac olamaz?
A) Okuyucunun bilgilenmesini salamak

B) Okuyucuya okuma zevki ve istei alamak
15. Makale, edebiyatmza Tanzimat dneminde gazete ile gir-
C) Okuyucuya slup zenginliini gstermek
mitir. Gazeteye ilk makale yazan sanatnn, brahim i-
nasi olduu kabul edilir. Bu yaz 1860 tarihli Tercman- D) Okuyucuya estetik duygu kazandrmak
Ahval gazetesinde ---- adyla yaymlanmtr. E) Okuyucuda gzellik duygusu uyandrmak
getirilmelidir?
A) Muhavere B) Murakabe C) Mukaddime
D) Musahabe E) Muharebe 20. Ayr meknlarda yaayan ve farkl nedenlerle iletiim kur-
mak isteyen insanlarn birbirilerine samim, scak ve ko-
numa slbuyla yazdklar, mesaj iletme amac tayan
16. Bakt her eyde sradan insanlarn gremedii, farkna
mektuplardr. Byle mektuplarda yazarn kiiliinin, duygu
varamad ayrntlar, dikkat etmedii hususlar, incelikle-
ve dncelerinin iten bir ekilde yansmasn grrz. Dil
ri ve gzellikleri arar. Olaann altnda yatan olaanst-
ve slp genellikle yalndr.
lkleri grebilmek, hissedebilmek esastr. Bu trn yazar
dnce biimi ve deneyimleriyle anlattn okuyucular iin
Bu parada aadaki mektup trlerinin hangisi hakkn-
da bilgi verilmitir?
ilgin grlebilecek ekilde yazya dker. Dncelerini i-
irsel, akc, samimi bir slupla okuyucuya aktarr. A) zel mektup
Bu parada aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve- B) Edebi mektup
rilmitir?
C) Resmi mektup
A) Makale B) Sohbet C) Fkra D) Ak mektup
D) Deneme E) An E) mektubu

Tarama
21. I. Destans zellikler gsteren iirlerdir. 24. Belki bir bestekr sanda bulur
II. Kahramanlk, sava, yiitlik konular ilenir. Sarn, en sevimli nameleri
III. Okuyanda coku, yiitlik duygusu, savama arzusu Esmerim sevgin iin korsan olur
uyandrr. Bir yiit yama eder tekneleri
Bu maddelerde hakknda bilgi verilen iir tr aada- Bu dizelerin kafiye dzeni ve tr aadakilerden han-
kilerden hangisidir? gisinde doru olarak verilmitir?
A) Lirik A) Dz tam
B) Epik B) apraz zengin
C) Didaktik C) apraz yarm
D) Pastoral D) Sarma tam
E) Satirik E) Dz yarm
22. Aadakilerden hangisi retici metinlerden biri 25. Divan edebiyatnn en ok kullanlan nazm biimi
deildir? I
kasidedir. Genellikle ak, kadn ve arap temalar ilen-
A) An
II III
B) Hikye
mitir. 5-15 beyitten oluur ve aa-ba-ca biiminde
C) Fkra
IV V
D) Eletiri
uyaklanr.
E) Gezi yazs
Numaralanm yerlerin hangisinde bir bilgi yanl var-
dr?
23. Sfat- hayvan da gezdim bir eyyam 26. I. Anlatm biimi

Geip menzillerim olunca tamam II. Yazl amac
Bildim aslm dem Aleyhisselam III. Sanatnn kiilii
Ahsen-i surette cihana geldim IV. Hedeflenen kitle
Bu drtlkte air yaratl evresiyle ilgili bir sralamay anlat- V. Kullanlan dil ve anlatm
maktadr. Yukardakilerden hangisi metinlerin gruplandrlmasn-
Buna gre drtlk aadaki iir trlerinin hangisinden da etkili deildir?
alnm olabilir? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
A) athiye
B) Devriye
C) lahi
D) Nutuk
E) Methiye

Tarama
27. Aadakilerden hangisi sanat metinlerinden biri 30. I. Sunum yapan kii tartmaya meydan vermemek iin
deildir? sunumdan sonra soru almaz.
A) iir B) Biyografi C) Hikye II. Konunun anlalmasn zorlatracak ifade ve bilgiler-
den, kanlmaldr.
D) Roman E) Tiyatro
III. Ses tonu duraan olmamal, anlatm, mmkn oldu-
unca etkili srkleyici olunmaldr.
Sunumla ilgili bilgi veren numaralanm cmlelerdeki
yarglarn doru-yanl emas aadakilerden hangi-
sidir?

I II III
28. Yaklak yarm saatlik bir deniz yolculuu ile Belcekz Kr- A) D Y D
fezi'nin dou koylarndan biri olan Kelebekler Vadisi'ne B) D D Y
ulatk. Vadiye ulamak iin en etkin yol deniz yolu. Ayr- C) Y Y D
ca vadinin stnde bulunan Faralya kynden de buraya D) D D D
inmek mmkn ama, bunun iin zorlu ve tehlikeli bir ini
E) Y D D
sz konusu, kendine gvenenler bu yolu deneyebilirler.
Kelebekler Vadisi 250 metre uzunluunda bir sahile sahip.
Vadide derinlere doru yry yapmak isterseniz ileride
bir elale ile karlaacaksnz. Bu elalenin suyu Babada
eteklerinden doan Sarp Deresi'nden gelir. K aylarnda
yamur sular ile birlikte derenin suyu artarak dar vadiyi ge-
ip sahili yararak denize akar.
Bu para aadaki yaz trlerinin hangisinden alnm 31. Aadakilerden hangisi szl anlatm trlerinden biri
olabilir? deildir?
A) Makale B) Eletiri C) Gezi yazs A) Sohbet
D) Fkra E) Biyografi B) Mlakat
C) Rportaj
D) Tartma
E) Sylev
29. Fuzuli, divan edebiyatnn en byk airidir (1480-1556).

Fuzuli'nin asl ad Mehmet'tir. Irak'ta Kerbelada dodu, -
renimini Badat'ta grd. Genlii, Safevi Trk mparator-
luu'nun parlak dnemine rastlar. Badat'a yerleti ve mr
boyunca Irak'tan hi ayrlmad. Kanuni Sleyman 1534'te
Badat fethettii zaman padiaha kaside yazp sunduu
gibi, veziriazam Damat brahim Paa, vezir Rstem Paa,
nianc Celalzade Mustafa elebi gibi devlet ileri gelenle-
rine de kasideler yazd. Kanuni, aire gnde 9 ake aylk 32. Aadakilerden hangisi denemenin zelliklerinden biri
balad. Fuzuli'nin bu ayl alamamas zerine nianc Ce- deildir?
lalzade elebi'ye yazd mektup ikayetnme adyla n
kazand. A) Her konuda yazlabilir.
Bu metin aadaki edebi trlerden hangisine rnek B) Amac bilgi vermek deil; dndrmektir.
gsterilebilir? C) Ortaya konan fikirlerin ispatlanmas mecburiyeti vardr.
A) Deneme B) Eletiri C) Makale D) Yazar, kendi kendisiyle konuuyormu gibidir.
D) Rportaj E) Biyografi E) Samimi, kvrak, akc, gzel bir slubu vardr.

Tarama
33. Aadaki sanat eser eletirmelerinden hangisi yan- 36. Aadaki dizelerin hangisinde farkl tr bir uyak kulla-
ltr? nlmtr?
Sanat Eser A) Vazge artk u kukundan
A) Seydi Ali Reis Mir'at'l-Memalik Ne umarsn bu akndan
B) Evliya elebi Seyahatname B) Aciz olmak ne beter ey
C) Ahmet Mithat Efendi Avrupa'da Bir Cevelan Gene yoksun geldi hey hey
D) Ahmet Rasim Frankfurt Seyahatnamesi C) Oturup kalkarm, seni verim
E) Cenap ahabettin Hac Yolunda Senden bakasn nasl severim
D) Sen gittin kaderim dman kesildi
Alnna simsiyah mhr basld
E) Korkarm derdimi sana dkerken
Utanr gzmden yalar akarken
34. Aadakilerden hangisi fkrann zelliklerinden biri de- 37. Ahlakn, bize zgeyi kendimiz bilip aclarna, kayglarna or-
ildlr? tak olmamz, onunla "hemhl" olmamz buyuran ahlkn
balca kurucusu, yazcs edebiyattr. Bir kimsenin sknt-
A) Makalelerde olduu gibi yazar nesnel bir tavrla yazar.
lar ektiini, yreinden yaralandn anlamamz iin ken-
B) Gncel bir konu zerinde kiisel gr ve dncelerini disini grmemiz, diyeceklerini dinlememiz yeter sanrz, oy-
anlatt yazlardr. saki yetmez. Grmek, dinlemek baka, anlamak gerekten
C) Yazarnn geni bir kltr birikimine sahip olmasn ge- anlamak bakadr da onun iin. Anlarz, o kimse ne durum-
rektirir. dadr, reniriz, bilgi ediniriz, ama bu bilgi iimize ilemez
D) Ksa ve etkili bir sonuca varmak amacn tar. daima, bizi sarmaz. Bencildir insanolu, bencil olduu iin
yalnz kendi dertlerini dnr, yalnz onlara inanr, baka-
E) Kantlamak amac gtmez ve fazlaca ayrntya inmez.
larnda grd dertleri kendisininkiler gibi kavrayamaz.
Onlara omuz silkmezse, glmezse, elenmezse onlarla,
gene iyi!...
Bu para aadaki yaz trlerinin hangisinden alnm-
tr?
A) Deneme B) Fkra C) Makale
D) Sohbet E) Eletiri
35. Aadaki dizelerin hangisinde drt gesi de sylenen

bir tebih vardr?
A) Ah, bu trkler, ky trkleri

38. I. Gazete ile birlikte ortaya kmtr.
Ana st gibi candan, ana st gibi temiz
II. Belirli bir plana gre yazlr.
B) Firuze renkli gkte alevler saarak
Ykseldi gne, baak dolu ovay grdm III. Anlatma znellik hkimdir.
C) Altn rengi baaklarla dolu bir ovada yryordum IV. Ele alnan konuyla ilgili terimlere yer verilir.
Bir oban kaval ald, kuzular, kular grdm V. Gazete ve dergi makaleleri, geni halk kitlelerine ulaa-
D) Grdm ki demolu kaval alyordu, dertliydi ca iin daha yaln yazlr.
Uzun havalar alyordu, sevinliydi Yukardaki numaralanm bilgilerden hangisi makale
E) Dalar denizler atm, gurbet ellerde dolatm iin yanltr?
ok grdm, ok yaadm A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Tarama
39. Gn gnne tutulan notlardan oluan yazlardr. Bu yaz- 42. Aadakilerden hangisi an tr iin sylenemez?
lar, bir kiinin gemiine, yaadklarna k tutmas bak-
A) Yaanlm, geride kalm zaman anlatr.
mndan nemli yaptlardr. Eski dilde rznme'' de denilen
bu yaz tr, gerek yaamdan kaynaklanr. Sca sca- B) Nesnel metinler arasnda kabul edilir.
na yazld iin andan ayrlr. C) Hayatn tamam veya bir ksm anlatlabilir.
Bu parada tantlan yaz tr aadakilerden hangisi- D) Ama, bir kiinin hayatn anlatmaktan ok, bir dneme
dir? ayna tutmaktr.
E) ten, akc, ak ve anlalr bir dil kullanlr.
A) Deneme
B) An
C) Gnlk
D) Fkra
E) Gezi yazs
40. Aadakilerden hangisi gazete evresinde gelien me- 43. Biyografi ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanl-
tinlerden biridir? tr?
A) Mektup A) Ciddi bir n hazrlk yapmay gerektirir.

B) Deneme B) Biyografisi yazlacak kiiyle ilgili bilgi ve belgeler detayl
C) An taranr.
D) Biyografi C) Biyografi yazar, tantaca kiiyi btn ynleriyle ele

alr.
E) Gezi yazs
D) Kiinin hayat kronolojik bir srayla aktarlr.
E) Anlatma da ister istemez znellik hkimdir.
41. Makale ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi yanltr? 44. Aadakilerden hangisi gezi yazsnn zelliklerinden
biri deildir?
A) Uzunluu ile ilgili bir snrlama yoktur. Ayrntya inilir.
A) Detayl bir gzlem gcnn rndr.
B) Devrik cmlelerden mmkn olduunca uzak durulur.
B) Gezilen yerlerin ilgi ekici grntleri tasvir edilir.
C) Yazarnn konusunda uzman olmas gerekir.
C) Gezilen yerin tarihi ve kltr hakknda bilgi verilir.
D) Betimleyici ve ykleyici anlatm trleri kullanlr.
D) Anlatmda betimlemelerden, benzetme ve dier yollar-
E) Tanmlama, rnekleme, istatistiklerden yararlanma vs
dan yararlanlabilir.
yararlanlr.
E) Anlatlanlar gn gnne ve tarih atlarak aktarlr.

Tarama Testi
45. Birbirlerinden uzakta olan insanlarn yaz yoluyla karsn- 48. Aadakilerden hangisi kiisel hayat konu alan me-
dakine duygu, dnce ve isteklerini duyurmak isteyenle- tinlerden biridir?
rin haberlemek iin kullandklar bir yaz trdr. Konulan
A) Deneme
olduka bol, bamsz; ufuklar alabildiine genitir. Bu ya-
zy gnderdiimiz kiiyle olan yaknlk derecemiz, yazda- B) Gnlk
ki samimiyetin lsn tayin eder. Yakn arkadalarmza, C) Fkra
dost ve sevdiklerimize gnderdiklerimizle, aramzda sayg D) Makale
snn ve resmiyet bulunan kiilere gnderdiklerimiz birbiri-
E) Sohbet
ne benzemez.
Bu parada tantlan yaz tr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Gnlk B) Makale C) Deneme
D) Biyografi E) Mektup
46. Aadakilerden hangisi kiisel hayat konu alan edebi 49. Aadakilerden hangisi duygu ve dncelerden ok,
metinlerden biridir? fikirlerin n plana kt, retici iirlerdir?
A) Eletiri A) Epik iirler

B) Otobiyografi B) Lirik iirler
C) Deneme C) Didaktik iirler
D) Fkra D) Pastoral iirler
E) Makale E) Satirik iirler
47. Aadakilerin hangisinin geliiminde gazetenin etkisi 50. ---- bak asnda anlatc; yaanm, yaanan ve yaa-
yoktur? nacak olan her eyi bilir, grr ve duyar. Kahramanlarn
gnl veya kafasndan geenleri okuyabilir. Anlatc, anlat-
A) Fkra
t olaylarn dnda durur, gren durumundadr. nc
B) Rportaj tekil ahs azyla konuur.
C) Biyografi Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
D) Makale getirilebilir?
E) Deneme A) Kahraman
B) Hkim
C) znel
D) Gzlemci
E) Durum
26. C 27. B 28. C 29. E 30. E 31. A 32. C 33. D 34. A 35. A 36. B 37. A 38. C 39. C 40. C 41. D 42. B 43. E 44. E 45. E 46. B 47. C 48. B 49. C 50. B
Cevaplar
9. B 10. C 11. B 12. C 13. E 14. C 15. C 16. D 17. A 18. D 19. A 20. A 21. B 22. B 23. B 24. C 25. B 8. A 7. A 6. A 5. E 4. A 3. B 2. B 1. B

SLAMYET NCES VE GE DNEM TRK EDEBYATI

slamiyet ncesi Trk Edebiyat - Gei Dnemi Trk Edebiyat 17
hhSLAMYET NCES TRK EDEBYATI Edebiyatmz etkileyen din farkllklar unlardr:
a. Trk Edebiyatnn Dnemlere hh Gktrkler: Gk Tanr nanc- amanizm

Ayrlmasndaki ltler
hh Uygurlar: Budizm-Manihaizm
Trk Edebiyatnn Dnemlere Ayrlmas
hh Karahanllarla Balayan Dnem: slamiyet
hh Tarih iinde Trk toplumunun farkl corafyalarda karlat
deiik kltr ve uygarlklar, hayatmz derinden etkilemitir.
hh Toplumsal hayat etkileyen her ey, edebiyat da dorudan

etkilemi ve edebiyatmz farkl biim ve ieriklere, kkl de-
iikliklere uratmtr.
2. Kltr Deiiklii
hh Edebiyat tarihileri, Trk edebiyatnn bu tarihi seyrini belirle-
hh Bir toplumun; tarihsel, toplumsal gelime sreci iinde olu-
mek ve kolay incelenmesini salamak iin onu belirli dnem- turduu maddi ve manevi deerler btnne kltr denir.
lere ayrmlardr. hh Trk kltr, 19. yzylda byk bir deiim geirmitir.
hh Tanzimat dneminde siyasi, askeri, ekonomik vs. alanlarda

Trk edebiyatnn dnemlere ayrlmasnda kullanlan yaanan deiim edebiyatta da kendini gstermitir.
ltler unlardr: hh Batya ynelen sanatlar edebiyat, toplumu dntrmede
bir ara olarak kullandlar.
1. Din deiiklii
2. Kltr deiiklii hh Roman, makale, eletiri gibi Batl edebiyat rnlerini yazn
3. Dildeki deiiklikler dnyamza Tanzimat dnemiyle birlikte girmitir.
4. Corafya deiiklii
5. Sanat anlay hh Tanzimat dnemiyle birlikte kltrmzde nemli bir deiim
yaanm, edebiyatmz da Bat Etkisindeki Trk Edebiyat

imdi bu ltleri daha yakndan tanyalm:
dnemine gemitir.
1. Din Deiiklii
hh Din, isimlerimizden, giyim tarzmza, aile ve evre ilikileri- hh 19. yzyldan itibaren islam kltr medeniyet dairesinden
mizden, mzie, mimariye kadar hemen her alanda etkisini kmaya balayan Trk toplumu Bat kltr dairesine girmi-
gsterip sosyal hayat epeevre sarar.
tir. Deien kltrel anlay edebi eserlerin de farkllamas-
hh Sosyal hayatta dinin etkisiyle meydana gelen btn deiim-
ler edebiyatta da kendini gsterir. na neden olmutur.

SLAMYET NCES VE GE DNEM TRK EDEBYATI / slamiyet ncesi Trk Edebiyat
3. Dildeki Deiiklikler 4. Corafya Deiiklii

hh Dil srekli deien ve kendisini yenileyen bir yapya sahiptir. hh Orta Asyann kuzeybatsnda tarih sahnesine kan Trkler,
Edebiyat oluturan ana malzeme dil olduuna gre dildeki daha nce btn Orta Asyaya yaylm ardnda da Batya
her gelime ve deiimden edebiyat da payna deni alr. ynelerek olduka geni bir corafyay kendilerine yurt edin-
milerdir.
Trk edebiyatn dnemlere ayrlmasna etki edecek tarihi
dil seyri yledir: hh Trkler bu geni bir corafyaya yaylrken dilleri de ses, yap
Gktrkler: ve sz dizimi asndan farkllk gstermeye balad.
Yabanc dillerin etkisinden uzak ar ve milli bir dil hh Lehe ve ive ayrlklar da bu sebepten ortaya kmtr.
5. Sanat Anlay
Uygurlar:
hh Toplumlarn sanata ykledii anlam, her zaman ayn olmaz.
Budizm ve Manihezim dinlerinin etkisiyle ok az olmak kaydy-
hh Sanat, bir toplumun iinde bulunduu devre, sosyal, siyasi ve
la- ince, Sanskrite, Tibete gibi dillerden kelimelerin szmaya kltrel koullara bal olarak farkl biimlerde alglanabilir.
Trklerde de byle olmutur.
balad dil
hh slamiyetten nceki dnemlerde sanat anlaynda ihtiyalar
belirleyici olmutur.
slamiyetin kabul:
hh slamiyetin kabulnden sonra ilk zamanlar sanatn amac
Arapa ve Farsa kelimelerin, tamlamalarn ve dil kurallarnn
reticiliktir.
baskn olduu bir dil
hh lerleyen zamanlarda deiim geiren sanat anlaynda es-
tetik n plana kmtr

Bat Etkisi:
hh Tanzimatla birlikte ise edebiyat toplumun dntrlmesinde
19. yzylda Bat edebiyatnn etkisiyle bata Franszca olmak
bir ara olarak kullanlmtr.
zere Bat dillerinin etkisine giren dil
hh Yine sosyal ve siyasi gelimelere paralel olarak Tanzimatn
ikinci dneminde sanat bireyci bir kimlie brnmtr.

Millileme:
hh Milli Edebiyat dneminde ve Cumhuriyetin ilk yllarnda ise
20. yzyln balarnda mer Seyfettin ve arkadalarnn balat-
Batya yneli biimsel olarak devam ederken ierikte Mem-
t Yeni Lisan Hareketiyle milli kaynaklara yneli ve konuulan
leket Edebiyat anlayna gei grlmtr.
Trkenin yazya geirilmesiyle ortaya kan dil

rnek1: Not
Aadaki yarglardan hangisi yanltr?
Mit: ok eskilerde yaam milletlerin; evrenin oluumun-
A) Edebiyatn dnemlere ayrlmasnda kltrel farkllama dan, inandklar tanrlardan, kahramanlardan, devlerden
nemli bir yer tutar. ve perilerden bahseden hayali hikyelerdir. Mitlerin, do-
B) slamiyet'in kabulyle beraber eserlerin dilinde dei- ularn, anlamlarn yorumlayan, inceleyen bilim dalna
meler de olmutur. da mitoloji denir.
C) slamiyet'in kablnden hemen sonraki eserlerde este- Trklerde yaygn olarak grlen mitolojik unsurlar
tik ama daha fazla olmutur. unlardr:
D) Uygurlar dneminde ince ve Tibete kelimeler de g- aa motifi / k motifi / at motifi /rya motifi / krklar motifi
rlr.
ok-yay motifi / kurt motifi / maara motifi
E) Tanzimatla birlikte edebiyat toplumun dntrlme-
sinde bir ara olarak kullanlmtr. Efsane: Halkn tarihi kiilik ve olaylar idealize ederek ye-
niden hikyeletirmesidir. Gerek bir tarihi olaya dayanabi-
lecei gibi tamamen hayal gcnn rn de olabilir.
Toplumlarn sanat anlayndaki deimelerde "din" nemli bir olgudur. Bu ne-
denle "din" deiimilden sonra verilen eserlerde edebilikten ziyade reticilik Destan: Milletlerin hayatn derinden etkileyen olaylar (sa-
n planda olur. C seeneindeki ifade bu duruma ters olduundan belirtilen
yarg yanltr. va, g, felaket) manzum olarak anlatan anonim rn-
lerdir.
b. Destan Dnemi
A. SZL EDEBYAT
hh Trk edebiyatnda yaznn henz kullanlmad edebi d-
nemdir.
hh Bu dnem edebiyat, szl olarak (anonim) retilmi ve ku-

laktan kulaa yaylarak varln srdrmtr.
hh Bu dnemde verilen rnler, Orta Asya'daki atl gebe ya-
am tarzlarnn izlerini tar. Temel geim kaynaklar avclk
ve hayvanclk olan bu yaam biiminde amanizm, Budizm

hh Destanlarn ortaya k bu dnemin sosyokltrel zellikle-
riyle ilgilidir. ve Brahmanizm gibi dinler, hem hayat tarznda hem de edebi
hh nsanlarn tabiatla, dmanla ve hatta hayal dnyasnda ret- rnlerde etkili olmutur.
tii stn varlklarla giritii mcadelesinde ortaya koyduu
eser, syledii sz ve taknd tavr mitolojik gelerin, efsa-
nelerin meydana gelmesini salar.
hh Mitolojik geler (mitler) ve efsaneler de destanlara kaynaklk

eder.

Genel zellikleri:
Not
hh Bu dnem edebi rnleri mzik eliinde ve kopuz ad verilen
Eski Trklerde byc / hekim / din adam / sanat gibi
sazla sylenmitir.
ok fonksiyonel ilevi olan insanlar, farkl Trk boylarnda
hh iirlerde Trklerin milli ls kabul edilen hece ls kul- farkl isimlerle anlyordu:
lanlmtr.
Altay Trkleri: Kam
Krgzlar: Baks
hh Dnemine gre son derece ar/sade bir dili vardr. Yakutlar (Sahalar): Oyun
Tunguzlar: aman
hh Msralarda genel olarak yarm kafiye kullanlmtr.
Ouzlar: Ozan
hh Daha ok kahramanlk, doa, ak ve lm konular ilenmi-
tir.
hh Dnemin en nemli rnleri destanlardr. Dier trler kouk,

rnek2:
Szl edebiyat rnleri iin aadakilerden hangisi
sagu ve savlardr.
sylenemez?
hh Bu rnler, Trk toplumlarnn sr, len, yu adn verdik- A) Anonim rnlerdir.
leri trenlerden doan rnlerdir. B) Az da olsa Arapa ve Farsann etkisi grlr.

C) Genellikle dini trenlerden domutur.
D) Manzum ekilde ortaya konmutur.
E) Hece ls ve drtlk nazm birimiyle sylenmitir.
A, C, D, E seeneklerinde verilen bilgiler Szl dnem zelliklerini yanstmakta-

dr. B seeneinde, Arapa ve Farsa szcklerin az da olsa grld sylen-
mektedir. Oysa bu dnemde dil yabanc etkilerden tamamen uzaktr.
Szl Edebiyat Dnemi rnleri unlardr:
1. Kouk:
hh Kahramanlk, ak, yiitlik, doa gzellikleri gibi konularn dile
hh Bu dnem toplumsal hayatnn en nde gelen simalar; b- getirildii iirlerdir. Nazm birimi drtlktr.
yc, air, din adam, hekim, hkim, sanat vs. gibi kimlikleri
bnyesinde barndran ve kam, aman, baks, oyun, ozan hh Genelde 7li ve 11li hece lsyle sylenir.
gibi isimlerle anlan insanlardr. iirleri de kopuz/mzik eli- hh aaab / cccb / dddb ... biiminde kafiyelenir.
inde bunlar syler.

hh Genellikle yarm uyak ve rediflerle ahenk salanr. Yer yer

Benzer konu ve Destan
aliterasyonlar da grlr. Halk Divan
anlayla sy- Dnemi Trk
Edebiyat Edebiyat
lenen iirler ve Edebiyat
hh Kopuz eliinde ve genelde ozan, aman, kam,baks ad ve-
dnemleri kouk koma gazel
rilen byc din adamlar tarafndan sylenir.
hh Konusu itibaryla lirik, epik ve pastoral zellikler tar. 2. Sagu

hh Devlet byklerinin veya sevilen kahramanlarn lm zeri-
hh Sr (av treni) ve len (kurban treni) ad verilen trenler-
ne duyulan acy dile getirmek iin, yu trenlerde sylenen
de sylenir. iirlerdir.
hh Kafiye dzeni kouktaki gibidir (aaab, cccb, dddb vs.).
rnek: hh Kopuz eliinde ve ezgiyle sylenir.
Tmen iek tizildi Binlerce iek dizildi hh 7li ve 11li hece lsyle sylenir.
Bknden ot yazld Tomurcuklarndan yayld
k yatup zildi ok yatmaktan skld
Yirde kopa adnur Yerden knca alr hh Yarm uyak, redif ve yer yer aliterasyonlarla ahenk salanr.
Trl iekler ald
Turluk iek yerildi
hh Sagular bir lm dolaysyla sylenmi iirler olmasna ra-
imene ipek yayg yayld
Barn yadn kerildi
Cennet gibi grnd men yine mert ve yiite bir syleyie sahiptirler. Bu ynyle
Umak yeri krld
Artk k gelmeyecek lirik ve epik iir zellikleri gsterir.
Tumlu yana kelgsz
hh Baz sagularda da olduka canl tabiat tasvirlerinin izildii
rnek3: grlmektedir.
Aadakilerden hangisi koukun zelliklerinden biri

hh En nemli rneklerine Kagarl Mahmut'un Divan Lga-
deildir?
ti't-Trk adl eserde rastlanr.
A) Hece vezni ve yarm kafiye ile sylenen iirlerdir.
B) Nazm birimi drtlktr.
C) Dz kafiye kullanlr.
D) 7li hece vezniyle sylenirdi.
E) len kimsenin erdemlerini anlatmak iin kullanr.
E seeneinde belirtilen hususlar sagunun zelliidir. Kouklar ak, sevgi,

zlem, tabiat iirleridir.

rnek:
rnek4:
Begler atn argurup
Aadakilerden hangisi koukla sagunun ortak zel-
Kagdu an turgurup liklerinden deildir?
Mengzi yz sargarup A) Bir eit din adam saylan amanlar tarafndan sylen-
Krkm angar trtlr milerdir.
B) Tabiat gzellikleri, ak ve kahramanlk gibi konular i-
Ulp eren brley lemilerdir.
Yrtp yaka urlayu C) Drtlk nazm biimi kullanlmtr.
D) Genellikle yedili ve on birli vezin kullanlmtr.
Skrp niy urlayu
E) Genellikle kopuz denen bir tr sazla sylenmilerdir.
Sgtap kzi rtlr
B seeneinde her iki nazm biiminin de ayn konular iledii sylenmektedir.

Seenekte verilen bilgiler kouk iin geerlidir. Sagular at iirleridir. Dolaysy-
Gnmz Trkesiyle la lm, lenin kahramanl, lmn geride kalanlarda uyandrd etki gibi
konular iler.
Beyler atlarn yoruyor
Kayg onlar zayflatyor
Benizleri yzleri sararp Not

Safran srlm gibi oluyor Bu dnemde Coku ve Heyecana bal Metinlere girme-
yen ancak bilinmesi gereken bir dier nemli edebi rn de
Erler kurtlar gibi uluup
savdr. Savlar bugnk ataszlerinin zelliklerini gsterir.
Barp yaka(larn) yrtyor Deneyime dayal, az szle ok anlam ifade edebilen szler-
dir. Destan dnemi rnleri olan savlarn rneklerine Lga-
Ksk seslerle haykryor tit-Trkte bolca rastlanr.
(Gzleri yalarla) rtlnceye kadar alyorlar Birin birin ming bolr, tama tama gl bolr.
(Birler bin olur, damla damla gl olur.)
Ermegke bult yk bolr.
(Tembele bulut yk olur.)
Emgekegin dek almas.
(Sknt ebediyen srtta (insanda) kalmaz.)
Destan D-
Halk Divan 3. Destan
Benzer konu ve nemi Trk
Edebiyat Edebiyat
anlayla sylenen Edebiyat hh Milletlerin eski alarda oluturduu olaanst olay, ve kii-
iirler ve dnemleri lerle rl uzun manzum yklerdir.
Sagu At Mersiye hh Kayna genellikle toplumu derinden sarsan nemli olaylar

(g, felaket, sava vs.)dr.

Destanlar aamada oluur: Orhun Abideleri (Gktrk Yaztlar)

a. ekirdek (Destann oluma aamas)
hh Gnmze ulaan en eski Trk alfabesi Gktrklere aittir.
b. Yaylma (Destann dilden dile, nesilden nesile aktarlmas
aamas) hh Gktrkler, kendi icatlar olan 38 harflik bir alfabe kullanm-
lardr.
c. Derleme (Destann farkl corafyalara yaylm kollarnn bir hh Gktrk Yaztlar, Trk dilinin en eski yazl kaynadr.
air tarafndan toparlanp bir araya getirilmesi aamas)
hh Trk dilinin ilk tarih, hitabet ve an tr rnei olarak kabul
edilir.
rnek5: hh Abidelerde Trk milleti, kltrel kimliine sahip kmaya a-

Kzl sar arkasndan rlr.
Yipkin yal yzkeip
Bir bir keri yrkeip hh Tarihten rnekler verilerek, inlilerin Trkler stnde oyna-
Yalnguk an tanglar
dklar oyunlar anlatlr.
Gnmz Trkesi ile:
Kzl, sar art arda hh Birlik ve beraberlik ars yaplr.

Yeil meneke ayor
Birbirini saryor hh Bu devirden kalma eserler 250 civarndadr.
nsan buna hayran oluyor
Yukardaki iir iin aadakilerden hangisi sylene- hh Bu eserlerin nemlileri, kaplumbaa kaidelerinin zerine
mez?
oturtulan ve sonsuzluu simgelediine inanlan Beng Ta-
A) Bir kouk rneinden alnmtr.
larn zerine yazlmtr.
B) Hecenin 7'li kalbyla yazlmtr.
C) Sade bir dil kullanlmtr.
hh En nlleri, Orhun Abideleri olarak anlan, Kl Tigin, Bilge
D) Yabanc kltrlerin etkisinden uzaktr.
Kaan ve Tonyukuk yaztlardr.
E) mge arlkl bir anlatm benimsenmitir.
hh Bu yaztlar, Danimarkal bilim adam Wilhelm THOMSEN ta-

iirin bir kouk rnei olmas, onun hece ls ile yazlmasn, sade bir dil
kullanlmasn, yabanc etkenlerden uzak olmasn da salamtr. Bu nedenle rafndan 1893te zlmtr.
E seenei yanltr.
hh Dil ve anlatmndaki gzellik, yazl dnemin ok daha nce-
lere dayand kansn glendirmektedir.
B. YAZILI EDEBYAT
hh Trklerin yazy kullanmasyla balayan edebiyattr.
hh Bu dnemin en nemli eserleri Gktrklere ait Orhun bide-

leri ve Uygur Metinleridir.
Sorusu
retmen
Orhun Yaztlar 8. yzylda yazlm olmasna ramen, uz-

manlar Trk dilinin gemiini 6. yzyla kadar gtrmekte-
dir. Bu durumu nasl aklarsnz? Bu yaztlarda gelimi bir yaz dil vardr. Geliim sreci bize Trke-
nin yaz dilinde kullanlmasnn kkeninin 6. yzyla kadar uzanabi-
leceini gstermektedir.

Gktrk Yaztlar unlardr: hh Uygurlarn dinleri de farkldr.
hh Uygurlar arasnda en fazla yaylan ve kltrel hayat en ok

1. Tonyukuk Yazt: etkileyen din Budizmdir.
hh Gktrk Kaanlnn byk devlet ve siyaset adam Bilge
Uygur Dnemine ait en nemli eserler unlardr:
Tonyukuk adna kendi salnda yazdrp diktirmi olduu
ayn boyda iki tatr.
1. Sekiz Ykmek (Sekiz Yn):
hh 725 ylnda yazld tahmin edilmektedir.
hh inceden evrilmitir. Budizmin inan ve felsefesini anlatr.
hh Her iki tan drt yz de yaztlarla kapldr.

hh O dnem Uygurlar arasnda ok nemsenmi ve yaylmtr.
2. Kl Tigin Yazt:
2. Altun Yaruk (Altn Ik):
hh Bilge Kaan tarafndan, kardei Gktrk prensi ve komutan
Kl Tigin ansna 732 ylnda dikilmitir. hh inceden evrilmitir.
hh Bilge Kaann azndan yazlan ve drt yznde de yazt

hh Budizmin mukaddes kitabdr.
olan tek para byk bir tatr.
hh Burkancln (Budizmin) inan ve felsefesini ve Budann
hh Bat yzndeki yaz incedir. menkbelerini anlatr.
3. Bilge Kaan Yazt: 3. Kalyanamkara ve Papamkara

hh nl Gktrk hakan Bilge Kaan adna, olu Tengri Kaan (yi Dnceli ehzadeyle Kt Dnceli ehzade):
tarafndan 735 ylnda dikilmitir.
hh Burkancla ait bir hikyedir.
hh Ant, Yollu Tigin tarafndan ve Bilge Kaann azndan ya-
zlmtr. hh yi dnceli ehzadenin btn canllara yardm etmek ve

canllarn birbirini ldrmesini engellemek zere yapt ma-
hh Dou yznde 41 satr, kuzey ve gney yzlerinde 15 satr ceral yolculuu anlatr.
Trke yazt vardr.

4. Irk Bitig (Fal Kitab):
Uygur Metinleri
hh Bir fal kitabdr.
hh 9. yzylda Trk dnyasna Uygurlar egemen olmutur.
hh Uygurlar, kendilerine ait 14 harflik bir alfabe gelitirip onu kul- hh inde 65 fal vardr ve her bir fal bir paragraftr.
landlar.
hh Kitap Uygur dnemine ait olmasna ramen Gktrk yazsy-
hh Bu alfabe uzun bir dnem Trk dnyasnn ortak alfabesi ol-
mutur. la yazlmtr.

SLAMYET NCES VE GE DNEM TRK EDEBYATI / Gei Dnemi Trk Edebiyat
rnek6: rnek7:
Trk edebiyatnn slamiyet ncesi yazl dnemi ile ilgi- Bilinmeyen bir dnemde balayan slamiyetten nceki Trk
li aada verilen bilgilerden hangisi yanltr? edebiyat ---- yzyldan sonra ehre deitirmi ve bu yz-
yldan sonra oluturulan eserler slami zellikler gsterme-
A) slamiyet ncesi yazl dnem Gktrk ve Uygur olmak
ye balamtr.
zere ikiye ayrlr.
B) Yazl metin bakmndan Gktrk dnemi Uygur dne- Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
minden daha zengindir. getirilmelidir?
C) Irk Bitig bir fal kitab olup Gktrk Alfabesiyle yazlm-
A) 8. B) 9. C) 10. D) 11. E) 12.
tr.
D) Uygur dnemi Burkancln etkisiyle yazlmtr.
Trkler Mslman olduktan sonra, slamiyet etkisi altnda oluturulan ilk eser
E) Gltrk Abideleri 38 harflik Gktrk Alfabesiyle olutu- 1069-1071 yllar arasndan yazlm olan Yusuf Has Hacipe ait Kutadgu Bi-
rulmutur. ligdir. Dolaysyla edebiyatmzn slami zellikler gstermeye balad tarih
11. yzyldr.
Uygur dneminde verilen eser says Gktrk dnemine gre daha fazladr. B
seeneinde ise bu bilginin tersi bir bilgi vardr. slamiyet Etkisindeki Trk Edebiyatnn lk
Eserleri
1. Kutadgu Bilig (Mutluluk Bilgisi):
hh Balasagunlu Yusuf Has Hacip tarafndan yazlp 1069da Ka-
rahanl hkmdar Tabga Bura Hana sunulmutur.
hh 6645 beyit ve 173 drtlkten oluur.
hh Ahlaki, siyasal ve sosyal konular ierir.
Kutadgu Biligin Trke bakmndan nemi yle srala-

nabilir:
hh Hakaniye lehesiyle yazlm ilk eser.
hhGE DNEM TRK EDEBYATI
hh slami dnemde yazlan ilk eser.
hh 10. yzylda Maverannehir civarnda yaan Trkler, kitleler
halinde slamiyeti kabul etmilerdir. hh Aruz veznin kullanld ilk eser.
hh Bu din ve buna bal olarak da yaanan kltr deiimi ede-
biyata da yansmtr. hh Mesnevi nazm biiminin kullanld ilk eser
hh Mslman olan ilk Trk devleti olan Karahanllara ait bu d- hh Beyit nazm biriminin kullanld ilk eser
nem eserleri, Dou lehesi ile yazlmtr.
hh lk sembolik eser
hh Kaynaklarda genelde Gei Dnemi Edebiyat olarak ad-
landrr.
hh lk siyasetname
hh 11.-12. yzyllar kapsayan bu dnemde meydana getirilen
eserler daha ok didaktik zellikler gsterir. hh lk didaktik eser

Kutadgu Bilig, drt kiinin konumalar zerine kurulmutur: Divan Lgtit-Trkn Trke bakmndan nemi yle
sralanabilir:
hh KnTogd: Hkmdar - Adaleti temsil eder.
hh Trkenin bilinen ilk szldr.
hh Ay Told: Vezir - Saadeti temsil eder.
hh Kelimelerin anlamlar ve cmle iindeki kullanllar hakkn-
da bilgi verir.
hh gdlmi: Vezirin olu - Akl temsil eder.
hh Kelimeleri karlatrmal olarak inceler ve dil kurallar hak-
hh Odgurmu: Vezirin kardei - Kanaat ve akbeti temsil eder. knda bilgi verir.
hh Kelimelerin etimolojisi (kken bilgisi) hakknda bilgiler verir.

hh Eserde, bir hkmdara lkenin nasl ynetilmesi gerektii
hakknda bilgi verilir. Hkmdarn bilgili, adil, otoriter, anlay-
l vs. olmas iin ona nasihatler verilir. hh Dnemindeki Mslman Trk boylar ve leheleri hakknda
ok deerli bilgiler verir.
hh Kouk, sagu ve savlarn varln ortaya koyar ve rneklerini

2. Divan Lgtit Trk (Trk Dili Szl):
verir.
hh Kagarl Mahmut tarafndan 1072-1074 yllar arasnda ya-
zlp Abbasi Halifesi Ebul Kasm Abdullaha sunulmutur. hh Trk mitolojisi ile ilgili (Alper Tunga vs.) nemli bilgiler verir.
hh Eser, yazarn kendi ifadesine gre Araplara Trk dilini ret-
mek ve Trkenin Arapayla boy lebilecek byk bir dil hh Trklerin bilinen ilk airi uunun varln haber verir.
olduunu kantlamak iin kaleme alnmtr.
hh Kagarlnn bu eseri, 7500 Trke szck ve bu szcklerin hh Trklerin yaad yerleri bir haritada gsteren ilk kitaptr.
getii iirler, ataszleri ve ayrca ok nemli bilgilerle bir sz-
lkten ok daha fazlasdr.

rnek8:
Divan Lgatit-Trkle ilgili aadaki bilgilerden han-
hh Trk dili, edebiyat, tarihi, folkloru, corafyas, mitolojisi ve ya- gisi yanltr?
ay biimi vs. konularda ok deerli bilgiler ierir. A) 1072-1077 yllarnda Kagarl Mahmut tarafndan yazl-
mtr.
hh Eserde Trk yurtlarn merkez alan bir de harita bulunmak- B) Araplara Trkeyi retmek amacyla yazlmtr.
C) Eserde 7500 Trke szn aklamas yaplmtr.
tadr.
D) Mesnevi nazm biimiyle ve beyitler halinde yazlmtr.
E) Eserde ok sayda iir rnei, deyimler, savlar da var-
hh Eserin orijinali kayptr.
dr.
hh Elimizdeki kitap, Divandan 200 yl sonra yazlm kopyasdr.

Divan Lgatit-Trk manzum bir eser deildir. Bugnk eser trleri iinde en
ok bir szle yakn durur. Dolaysyla D seeneinde verilen bilgilerin doru
olma ihtimali yoktur.

3. Atabetl-Hakayk (Gereklerin Eii): 4. Divan- Hikmet:

hh Edip Ahmet Ykneki tarafndan tahminen 12. yzylda yazlp hh 12. yzylda Ahmet Yesevi tarafndan yazlm kabul edile-
kim olduu tam tespit edilememi bir ahsiyet olan Dad Si- bilir.
pahsalar Bege sunulmutur.
hh Hikmet Ahmet Yesevinin kendi iirlerine verdii isimdir.
hh Edip Ahmet kendi ifadesine gre doutan krdr.
hh Kitap adn buradan alr.
hh 14 blmden ve 256 beyitten oluan manzum bir eserdir.
hh Ne var ki Divan- Hikmet, Yesevinin bizzat kendisi tarafndan
hh Yazld dnem, dili ve ierii bakmndan nemlidir.
yazlm deildir.
hh Edip Ahmet eserinde, insanlar Trk-slam kltr ereve- hh lmnden sonra Yesevinin izinden gidenler tarafndan ya-
sinde eitmeyi amalam; dncelerini ayet ve hadislerle zlmtr.
desteklemitir. hh Bu yzden kitabta Yeseviye ait olmayan iirlerin olma ihtimali
ok kuvvetlidir.
hh nsann; Allah, insanlar ve dnyay anlamasnn tek yolunun
hh Ahmet Yesevi ilk Trk-slam mutasavvfdr.
ilim renmekten getiini belirtmitir.
hh Kurduu Yeseviye tarikat bir Trk tarafndan kurulmu olan

hh Dindarln erdemine, gzel ahlak, cmertlik ve alakgnll-
ilk tarikattr.
le dikkat ekmitir.
hh Eser, Trk tasavvuf edebiyatnn ilk rneidir.

hh Eserin konu balklar Arapadr.
hh Trk dnyasnda benzeri az grlen bir etki brakmtr.

hh Kutadgu Bilige gre daha fazla Arapa ve Farsa kelime bu-
lunur.
hh Hikmetler, daha sonra Anadolu sahasnda ortaya kacak
ilahi trnn ilk rnekleri kabul edilir.
hh Drtlkler halinde yazlm manzum bir eserdir.

{ Bu dnemde yukardaki drt temel eserden baka, slamiyet

rnek9: etkisi altnda oluan kimi destanlar (Manas, Satuk Bura
Aadaki yaptlardan hangisinde Ta taka kavumas, Han, Battalname, Danimentname vs.) da bu dnem rnle-
ridir. Bu destanlar Anlatmaya Bal Edebi Metinler iin-
kii kiige kavuur. sz ve aklamas bulunabilir?
de deerlendirildiinden10. fasiklde anlatlmt.
A) Orhun Yaztlar
B) Atabetl-Hakayk
C) Kutadgu Bilig
rnek10:
D) Divan Lgtit-Trk
E) Irg Bitig XV. yzyln balarnda yazya geirilen ----, adn yaratcs
olduuna inanlan kiiden alr. Trklerin yaamn tarihsel,
kltrel ve toplumsal bakmdan ok iyi anlatan bu yarat-
Soruda sz edilen sz incelendiinde, szn Da daa kavumaz, insan insa-
na kavuur. atasznn eski Trkeyle sylenmi biimi olduu anlalacaktr. lar, ---- rnleridir. slamiyet ncesi dnemde oluturulan bu
Eski Trkeye ait iirleri, ataszlerini ve 7500 kelimeyi; bunlarn kullanm yerle-
rini ve rneklerini veren kaynak Divan Lgtit-Trktr.
rnlere, bu dinin kabulnden sonra slami syleyi zellik-
leri de eklenmitir.

5. Dede Korkut Hikyeleri: den hangisi getirilmelidir?
hh Szl edebiyat dnemi rnlerinden olan bu hikyeler, tahmi-
A) Dede Korkut Hikyeleri szl edebiyat
nen 15. yzylda yazya geirilmitir.
B) Mitoloji En Eski Trke a
hh Destandan Halk hikyeciliine gei dneminin ilk rnleridir.
C) Gktrk Yaztlar lk yazl edebiyat
hh Kitabn yazar bilinmemektedir. D) Efsaneler Ana Trke Dnemi
hh On iki hikye bir nszden oluur. E) Seyahatnameler Halk edebiyat
hh Nazm- nesir kark yazlmtr.

Szl edebiyat dnemi rn olan, 15. yzylda yazya geirilen, ve tarihi, kl-
hh uyak ve aliterasyon gibi ahenk unsurlarndan yararlanl- trel ve toplumsal hayat hakknda bilgi veren eser, Dede Korkut Hikyeleridir.
mtr.
hh Dili, 14.- 15. yzyl Anadolu Trkesidir.
hh Ouzlarn, evredeki boylar ve Bizans tekfurlar ile yaptklar

mcadelelerini anlatr.
hh Olaanst olaylarla gerekler i iedir.
hh Hem Trklerin eski hayatlar hem de slami dnemleriyle ilgili
bilgiler ierir.
hh Dede Korkut, her hikyede ortaya kan, sz dinlenir, saygn
bir bilgedir. Her zaman Ouzlarn yanndadr. Onlara yardm
eder, kahramanlk yapan genlere isim verir ve dua eder.

Sorusu
retmen
Dede Korkut Hikayeleri, 15. yzyl rn olduu halde, ne-

den bu dnem iinde ele alnmaktadr?
Yazya geirili dnemi 15. yzyldr ama oluum dnemi esas aln-
maktadr. Bu hikayeler yzyllarca szl gelenekte yaamtr.

SLAMYET NCES VE GE DNEM TRK EDEBYATI Konu Testi - 1
1. Destan dnemi edebiyat rnleri iin aadakilerden 5. Eski Trklerde nemli biri ldnde bir adra konur, onun
hangisi sylenemez? akrabalar kurbanlar keserek bunlar adrn nne koyar,
sonra atlara binip adrn evresinde yedi defa dnerlerdi.
A) Kagarl Mahmut tarafndan kaleme alnmtr.
ly gmmek iin uurlu bir gn beklenir, l gmldk-
B) Dil henz yabanc dillerin etkisine girmemitir. ten sonra da benzer trenler yaplarak kurbanlar kesilir ve
C) Genellikle mzik eliinde sylenmitir. mezarn etrafnda yedi kez dnlrd. Gmlen kahrama-
D) Manzum ekilde ortaya konmutur. nn mezar evresine balbal denilen talar dikilirdi. Ozanlar
bu yas trenlerinde ---- denen iirler sylerdi.
E) Hece ls ve drtlk nazm birimiyle sylenmitir.
getirilmelidir?
A) Kouk B) Sav C) Sagu
D) len E) Destan
2. Szl dnemde kahramanlk, ak, yiitlik, doa gzel-
likleri gibi konularn dile getirildii iirler aadakiler-
6. Aadakilerden hangisi Dede Korkut Hikyelerinin
den hangisidir?
zelliklerinden biri deildir?
A) Sav B) Koma C) Kouk
A) Olutuu dnemle yazya geirildii dnem arasnda
D) len E) Sagu
fark vardr.
B) Nazm nesir kark on iki hikyeden oluur.
C) Genel olarak Ouzlarn yaaylar ve savalar ilen-
mitir.
D) Destandan halk hikyelerine gei dneminin ilk rn-
3. (Gnmz Trkesi ile)
leridir.
dlek knit avratur Felek gn davrandrr
E) Yalnzca Trklerin Mslman olmadan nceki hayatn
Yalnuk kn kevretr nsann gcn sndrr anlatr.
Erdin ajun sevritr Dnyay erkeklerden boaltr
Kaan tok er tilr Ne denli kasa da er lr
7. Gerek Orhun Abidelerinde kullanlan dilin ilerlii gerekse
Kagarl Mahmutun Divan Lgatit-Trk adl eserine ald-
nemez?
szl dnem rnlerinde grlen zengin dil ve anlatm
A) Msra sonlar yarm kafiyelidir. yetenei, Trkenin tarihinin ok eskilere gtrlebilecei-
B) Hece ls ile sylenmitir. ni gstermektedir. Bilinmeyen bir dnemde balayan Trk
edebiyat, ---- yzyldan sonra ehre deitirmi ve bu yz-
C) Kafiye rgs aaab dir.
yldan sonra oluturulan eserler slami zellikler gsterme-
D) Bir kouktan alnmtr.
ye balamtr.
E) Dz kafiye dzeni kullanlmtr.
getirilmelidir?
A) 10. B) 11. C) 12. D) 13. E) 14.
4. I. Ait olduu gelenek 8. Aadakilerden hangisi szl dnem rnlerinden

II. ls koukun zelliklerinden deildir?
III. Nazm birimi A) 7li hece vezniyle sylenirdi.
IV. Konusu B) Yu trenlerinde len kimselerin ardndan sylenen
V. Kafiye dzeni iirlerdir.
Numaralandrlm zelliklerden hangisi kouk ve sa- C) Genellikle yarm kafiye kullanlmtr.
gunun ortak zelliklerinden biri deildir? D) Dz kafiye rgsyle sylenmitir.
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) Nazm birimi drtlktr.

9. I. Dede Korkut Hikyeleri, yazar belli olmayan bir eserdir. 12. Szl dnemde kahramanlk, ak, yiitlik, cesaret, at
II. Mesnevi nazm biimiyle yazlm on iki hikyeden olu- sevgisi,doa gzellikleri gibi konular ileyen ve sr
ur. denilen srek avlarnda sylenen iirler aadakiler-
den hangisidir?
III. Hikyelerde daha ok Ouzlarn, dmanlar ve insa-
nst glerle savalar anlatlr. A) Sav B) Koma C) Kouk
IV. Her hikye bamsz olmakla beraber, ounda ortak D) len E) Sagu
kahramanlar bulunur.
V. Hikyelerde ad geen Dede Korkut efsanevi bir Trk
bilgesidir.
Numaralanm cmlelerin hangisinde Dede Korkut
Hikyeleri ile ilgili bir bilgi yanl vardr? 13. I. Yaylma
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. II. Hazrlk
III. Oluum
IV. Deiim
10. 11. yy'da Kagarl Mahmut tarafndan yazlm, Ebul Ka- V. Derleme
sm Abdullah'a sunulmutur. Trkenin ilk szl ve dil-
Numaralanm ifadelerden hangileri srasyla destan-
bilgisi kitabdr.7500 Trke kelimenin Arapa karl ve-
larn oluum aamalaryla ilgilidir?
rilmitir. Trk dilini Araplara retmek amacyla ve Arapa
olarak yazlmtr.Yazar Trke kelimelerin karlklarn A) I. - II.- III. B) I.-, III.- IV. C) III.- IV.- V.
gstermi ve bunu halk dilinden derledii rneklerle ak- D) II.- IV.- V. E) III.- I.- V.
lamtr. Eserin asl nemi, bu derleme metinlerden ileri
gelmektedir. Trk boylar ve corafyas ile Trklerin rf
ve gelenekleri zerine nemli bilgiler vardr.Devrinin Trk
dnyasn gsteren bir harita da esere eklenmitir.
Bu parada hakknda bilgi verilen eser aadakiler-
den hangisidir?
14. slamiyet ncesi szl dnemi rnleriyle ilgili aa-
daki bilgilerden hangisi doru deildir?
A) Muhakemetl Lgateyn
A) ou manzumdur.
B) Divan Lgatit-Trk
B) Nesilden nesile ezberlenerek aktarlmtr.
C) Divan- Hikmet
C) Sr, len ve yu ad verilen trenlerden domutur.
D) Kutadgu Bilig
D) Kopuz ad verilen sanatlar tarafndan sylenmitir.
E) Atabetl Hakayk
E) iirler drtlkle ve yarm uyakla sylenmitir.
11. Ay-Told, Hkmdara iyiliin nasl bir ey olduunu sorar.

Hkmdar: Ay-Toldya iyilik faydal olmak ve onun kimse-
nin bana kakmamaktr. der.
Ay-Told, Hkmdar'a doruluu anlatmasn ve dorulu- 15. Bu rnler uzun gzlem ve ve deneyimler sonucu olu-
un ne olduunu sorar. mulardr. Yaanlan olaylardan karlan derslerin, duygu
ve dncelerin en youn anlatmlardr. Nazm biimi ol-
Hkmdar: Doruluk, insann dnd ile yaptklarnn
mamakla beraber bazlarnda l ve uyak grld de
bir olmasdr. i d bir olmaktrder.
olur.
Bu diyalog aadaki eserlerin hangisinden alnm
Bu parada sz edilen szl edebiyat dnemi rn
olabilir?
A) Atabetl-Hakayk B) Mecalisn-Nefais A) Sagu B) Kouk C) Yu
C) Divan Lgatit-Trk D) Kutadgu Bilig
D) Sav E) Destan
E) Nehcl-Feradis
15. D 14. D 13. E 12. C 11. C 10. B 9. B 8. B 7. B 6. E 5. C 4. D 3. D 2. C 1. A Cevaplar

1. Aadakilerden hangisinde slamiyet ncesi Szl 5. Dede Korkut Hikyeleri ile ilgili aadaki bilgilerden
dnem rnleri bir arada verilmitir? hangisi yanltr?
A) Sav-koma- at sagu A) Ouzlarn i ve d mcadelelerini anlatr.

B) Destan- mersiye- kouk- sav B) Destandan halk hikyelerine geiin ilk rnekleridir.
C) Sagu- destan- sav-kouk C) Bir n sz ile on iki hikyeden olumaktadr.
D) Mani- destan-sav-at D) Kitabn yazar Dede Korkut isimli bir bilgedir.
E) Mersiye- mani- kouk-at E) Yer yer olaanst nitelikler gstermektedir.
2. Divan Lgatit-Trk;
I. Trkenin bilinen ilk szldr. 6. Trk edebiyatnda slamiyetin kabulnden sonra veri-
II. Araplara Trkeyi retmek amacyla yazlmtr. len ilk eser aadakilerden hangisidir?
III. Trk edebiyatnn ilk siyasetnamesi saylr. A) Beng Bade B) Kutadgu Bilig
IV. Trklerin yerleim yerlerini gsteren ilk haritay ierir. C) Mecalisn-Nefais D) Divan Lgatit-Trk
V. Trk dili, tarihi ve mitolojisi asndan nemli bilgiler E) Atabetl-Hakayk
ierir.
Numaralanm cmlelerden hangisi Divan Lga-
tit-Trkle ilgili deildir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 7. Trkenin ilk szl olan bu kitap, Hakaniye lehesiyle
Ouz, Uygur, Kpak, Trkmen, Krgz ve dier Trk soylu
halklarn lehelerini Trk ad altnda toplayan ilk eserdir.
3. Hikmet adl iirleri bir araya getiren Trk tasavvuf ede- 11. yzyl Trk dnyasnn byk aratrmacs, ilk Trko-
biyatnn bilinen en eski rneklerini ieren kitab yazm- log olarak da kabul edilmektedir.Eseri, Trk dilinin ilk sz-
tr. Kitapta genel olarak dervilik hakknda vglerden bu l, Trkenin ilk dil bilgisi kitabdr. 11. yzyl Trkesinin
dnyadan ikyetten cennet ve cehennem tasvirlerinden, ses ve ekil zelliklerini, sz varln asrmza ulatran
peygamberin hayatndan ve mucizelerinden bahsedilir. eser Trk dili, Trk kltr, Trk tarihi, Trk edebiyat hak-
Dini ve ahlaki tler veren iirlere de yer verilir. Bu yaptn knda ok kymetli bilgileri gemiten gelecee tayan de-
ortaya kmasndan bir sre sonra; slamiyet gebe Trk eri biilemez bir hazinedir.
topluluklar arasnda yaylmaya balam, grleri yeni bir
Bu paragrafta sz edilen eser ve yazar aadakilerin
tasavvuf ekoln ortaya karmtr.
hangisinde verilmitir?
Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
gisidir? A) Divan- Hikmet- Ahmet Yesevi
B) Muhakemetl-Lgateyn- Ali ir Nevai
A) Yunus Emre B) Ahmet Yesevi
C) Divan Lugatit-Trk- Kagarl Mahmut
C) Mevlana D) Ahmet Fakih
D) Kutadgu Bilig-Yusuf Has Hacip
E) Hac Bekta- Veli
E) Atabetl-Hakyk-Edip Ahmet
4. slamiyet etkisiyle yazlan ilk edebi eserler iin aa-

dakilerden hangisi sylenemez?
8. Gktrk Yaztlar ile aadaki bilgilerden hangisi yan-
A) Genellikle aatay lehesiyle yazlmtr. ltr?
B) Aruz ls Trk edebiyatnda ilk kez kullanlmaya
balanmtr. A) Bilge Kaan, Kl Tigin ve Vezir Tonyukuk adna dikil-
mitir.
C) Eserlerde ounlukla youn duygusallk ve lirizm g-
rlr. B) Bilinen en eski szl dnem rn olarak kabul edilir.
D) Yabanc szckler belirgin bir ekilde varln hisset- C) Sylev ve an tr zellikleri gsterir.
tirmeye balamtr. D) 38 harflik Gktrk alfabesiyle kaleme alnmtr.
E) Mesnevi nazm biimiyle yazlan ilk eserler bu dnem E) Eserde farkl Trk boylar birlik ve beraberlie arl-
rndr. mtr.

9. Kulan tkel kamtt 13. Aadakilerden hangisi destan motiflerimizden biri

Akar sukak yumutt deildir?
Yaylag tapa emitti A) Bozkurt B) Aa C) Krk says
Tizig turup sekrir D) Ceylan E) At
(Gnmz Trkesi ile)

Bahar yaban atlarn iyice coturdu
Da keilerini ve geyikleri bir araya getirdi.
Bunlar otlamak iin yaylalara yneldiler
14. I. Uygur Trklerinin tarihine k tutar.
Sra sra dizilip hoplayp zplyorlar
II. Gelimi bir dil kullanlmtr.
III. Hece lsyle yazlmlardr.
sylenemez?
IV. 8. yzylda dikilmilerdir
A) Szl dnem rnlerindendir.
Yukardaki cmlelerin hangilerinde Kktrk Yaztla-
B) Dili katksz Trkedir. r'nn zellikleri bir arada verilmitir?
C) Hece lsyle yazlmtr.
A) I. ile II. B) I. ile III. C) II. ile III.
D) Bir kouktan alnmtr
D) I. ile IV. E) II. ile IV.
E) Yu trenlerinde sylenen iirlerdendir.
10. Edip Ahmet Ykneki tarafndan 10. yzylda yazlan

I II
15. Aadakilerden hangisi koukla sagunun ortak zel-
Atabetl Hakayk, genel olarak bir ahlak kitabdr. liklerinden deildir?
III
A) Bir eit din adam saylan amanlar tarafndan sy-
Eser aruz lsyle kaleme alnm, eserde mesnevi
IV V lenmitir.
nazm biimi kullanlmtr. B) len kimselerin ardndan duyulan znty belirtirler.
Numaralanm yerlerin hangisinde bir bilgi yanl var- C) Drtlk nazm biimi kullanlmtr.
dr? D) Hecenin yedili ve on birli ls kullanlmtr.
E) Genellikle kopuz denen bir tr sazla sylenmilerdir.
11. Aadakilerden hangisi Uygur dnemi metinleri iin-

de deerlendirilemez?
A) Kitbl-drk li Lisnl-Etrk
16. Kutadgu Bilig
B) Kalyanamkara ve Papamkara
Divan Lgatit-Trk
C) Irg Bitig
Atabetl - Hakayk
D) Sekiz Ykmek
Divan- Hikmet
E) Altun Yaruk
Bu eserler aadaki sanatlarla eletirildiinde han-
12. Aadakilerden hangisi Trk edebiyatnn dnemlere gi sanat dta kalr?
ayrlmasnda kullanlan ltlerden birisi olamaz? A) Ahmet Yesevi
A) Din hayat B) Yusuf Has Hacip
B) Ekonomik farkllama C) Edip Ahmet Ykneki
C) Dil anlay D) Yunus Emre
D) Dil corafyas E) Kagarl Mahmut
E) Sanat anlay
16. D 15. B 14. E 13. D 12. B 11. A 10. B 9. E 8. B 7. C 6. B 5. D 4. C 3. B 2. C 1. C Cevaplar

SLAM UYGARLII EVRESNDE GELEN TRK EDEBYATI
(XI. VE XII. YZYILLAR)
Halk Edebiyat
18
hhHALK EDEBYATI hh iirler, biim veya trlerine gre adlandrlmtr.
13. yzyldan 19. yzyla kadar Trk edebiyat, iki koldan gelii- hh airlerin iirlerinin topland defterlere cnk ad verilmitir.
mini srdrmtr: Halk edebiyat, Divan edebiyat. Halk edebi-
hh Bir airin ada veya kendisinden nce yaam olan a-
yat Trklerin slamiyet ncesi dil ve edebiyat geleneini byk
lde srdrrken divan edebiyat daha ok Arapa ve Farsa- irleri anlatan iirlere airnme ad verilmitir. airnmeler,
nn etkisinde ve bu dillerin nazm biim ve trlerinde gelimitir. Divan iirindeki tezkirelerin halk iirindeki basit karlklardr.
Halk edebiyatnn genel zellikleri:
Halk edebiyat geliimini koldan srdrmtr:
hh iir arlkl bir edebiyattr. Dz yaz rnekleri azdr.
hh Szl Dnem Trk edebiyatyla byk benzerlikler gsterir. A. Anonim Halk Edebiyat
hh Dilinde, ssllk ve sanat endiesi yoktur, ak ve yaln bir hh Zaman iinde ilk syleyenleri unutulmu eserleri ierir.
anlatm vardr.
hh Kulaktan kulaa, nesilden nesile aktarlarak gnmze ula-
hh Daha ok kalplam benzetmeler (servi/dal boy, hilal/kalem mtr.
ka, ay yz, inci di, elma/gl yanak, bal dudak, ahu gz vs.)
hh Yz yllar bulan bu aktarlma esnasnda birtakm deiiklik-
ve kiiletirmeler kullanlmtr.
lere uramtr.
hh Bireysel, toplumsal ve dini temalar ilenmitir.
Genel zellikleri:
hh iirle mzik i iedir.
hh Ak, lm, hasret, yiitlik, gurbet, g, zamandan ikayet gibi
hh Bir ksm iirler, balama ile ve ozan veya k denen kiiler
insann her ada yaayabilecei duygular ilenmitir.
tarafndan doalama sylenmitir.
hh Szl gelenee dayanr.
hh iirlerde nazm birimi drtlktr.
hh Yabanc etkilerden uzak, sade bir dille oluturulmutur.
hh Genellikle hece lsnn 7li, 8li ve 11li kalplar kullanl- hh ounlukla manzum eserlerden oluur.
mtr.
hh Baz airler tarafndan Divan edebiyatnn etkisiyle, aruz vez- hh Hece ls kullanlmtr.
niyle de iirler sylenmitir.
hh Genelde yarm ve cinasl uyak kullanlmtr.
hh iirde genelde yarm uyak ve redif ve cinas tercih edilmitir.

hh iirlerde balk kullanlmaz, iirler genelde nazm biimlerine
gre adlandrlr.
hh Somut anlatm n plandadr.

SLAM UYGARLII EVRESNDE GELEN TRK EDEBYATI (XI. VE XII. YZYILLAR) / Halk Edebiyat
rnek2:
Manzum Eserler Mensur Eserler
Tarihin derinliklerinden gnmze sadece szleriyle ak-
tarlm pek ok trk bulunmaktadr. Balangta bir kii
Mani Masal
tarafndan sylenmi ve yazya geirilmi olsalar bile, za-
manla toplumun ortak duygu ve dnce potasnda eriye-
Atasz rek kuaktan kuaa aktarlm ve ferdi zelliklerini yitirmi-
Trk
lerdir. Ne halk trkleri ne de halk oyunlar, ilk biimlerini
Deyim koruyabilir. Bunlar yaylma srecinde birok kez deimi,
At kimi zaman bu deimelerle zenginlemi, kimi zaman da
Fkra bayalamtr. Bu deiiklikleri yapanlarn da kim olduu
bilinmez.
Ninni
Halk Tiyatrosu
Bu szler aadaki kavramlardan hangisini akla getir-
mektedir?
Tekerleme Halk Hikyesi
A) Yresellik B) tenlik C) Anonimlik
D) Abartllk E) Yalnlk
Yresellii, iten, abartl veya yaln sylenmesi bir eserin zaman iinde olum-
lu ya da olumsuz ynde deimesi iin birer neden deildir. Ancak bir eserin
anonim olmas, onu toplumun ortak mal haline getirdiinden, herkesin ona
kendi anlay, kltr veya dil zelliklerinden bir ey katmas anlamna gelir. Bu
durumda C seeneinde verilen anonimlik unsuru akla gelmektedir.
rnek1: B. k Tarz Halk Edebiyat

Aadakilerden hangisi anonim halk edebiyatnn zel- hh Szl dnem edebiyatnda grlen aman, bask, ozan vs.
liklerinden biri deildir? ad verilen kiilerinin yerini klar almtr.
hh klarn genel olarak farkl kaynaktan ktklar sylene-

A) Syleyeni belli olmayan rnlerden olumutur
bilir:
B) Zamanla birtakm deiikliklere uramtr.
a. Ky, kasaba ve oymaklar
C) rnler yabanc etkilerden uzak, sade bir dille olutu-
rulmutur. b. ehirler
D) Nazm birimi drtlk olarak kullanlmtr. c. Asker ocaklar
E) airler son drtlkte mahlas kullanmtr. { Bu kaynaklardan zellikle ky ve kasaba gibi kk yerleim
birimlerinden ve oymaklardan yetien klar genelde okuma-
Anonim halk edebiyat rnlerinin ilk syleyeni belli olmadnda son drtlkte yazmas bile olmayan insanlardr. Ancak bu insanlar, tabiata ve
mahlas kullanlmas sz konusu deildir.
olaylara kar duyarl, iire kar yetenekli insanlardr. Bu trdeki
klar iirlerini genelde doalama sylemilerdir. Divan edebi-
yat geleneinden de etkilenmemilerdir.

{ Orta ve byk lekli ehirlerden ve asker ocaklarndan ye- hh zellikle 17. Yzyldan itibaren baz airler Divan Edebiya-
tien klarsa genelde medrese grm, Divan edebiyat kl- t'nn etkisinde kalarak nispeten ar bir dil kullanmtr.
trne de aina insanlardr. Bu trdeki klar Divan iiri nazm
biimlerini (divan, santra, kalenderi vs.)kullanm ve yer yer Di-
hh iirler saz eliinde sylenmitir. Bu nedenle bu trdeki iir-
van iirinin syleyi zelliklerini iirlerine yanstmtr.
lere saz iiri de denir.
Genel zellikleri:
hh Usta-rak ilikisiyle yetimilerdir. hh iirlerin son drtlnde airlerin mahlasna yer verilmitir.
hh Bir ustann izinde giden, onun dil ve anlatm zelliklerine ba-

l kalan belli bir grup olutuunda ona kol ad verilmitir. hh Divan iirindeki soyut sevgilinin yerini somut sevgili (Elif,
k edebiyatnda bu ekilde pek ok kol meydana gelmitir: Aye) almtr.
Erzurumlu Emrah Kolu, enlik Kolu, Ruhsati Kolu,Huzur Ko-

lu,Smmani Kolu vs.
Not
hh Din d konular ilenmitir (ak, tabiat, gurbet, zlem, top-
lumsal sorunlar vs.).
hh Koma, semai, varsa, destan gibi nazm biimleri ve ko- klk gelenei bugn zellikle Dou Anadoluda Kars,
aklama, gzelleme, talama, at gibi nazm trleri kullanl- Erzurum dolaylarnda canlln korumaktadr.
mtr.
hh Hece ls ve drtlk nazm birimi kullanlmtr. Bir ksm

iirler aruz lsyle ve beyit nazm birimiyle sylenmitir.
rnek3:
hh Hecenin 7li, 8li ve 11li kalb kullanlmtr. I. k denilen kiilerin, saz eliinde syledikleri iirler-
den oluur.
hh Genelde yarm kafiye tercih edilmitir. II. Hece lsnn 7'li, 8'li ve 11'li kalplarna arlk veril-
mitir.
hh iirler genellikle hazrlk olmakszn irticalen yani ie doduu III. airler, halkn iinden ktndan halk dilini kullanm-
lardr.
gibi sylenmitir. IV. iirler herhangi bir n hazrlk yapmadan doalama
sylenmitir.
hh iirlerin dili, iinde yaanlan toplumun dilidir. Zaman zaman V. Divan edebiyatna kyasla daha soyut ve hayali bir ede-
biyattr.
ait olduu yrenin az zelliklerini de yanstanlara da rast-
Numaralanm cmlelerin hangisinde sylenenler k
lanr. tarz halk edebiyatyla ilgili bir bilgi yanl vardr?

hh Atasz ve deyimler kullanlmtr.
Halk edebiyatnn tamam, Divan edebiyatna kyasla ok daha canl ve somut

hh Tasvirler ve nadir kullanlan sz sanatlar yapmacklktan bir edebiyattr. zellikle k tarz halk edebiyat iirlerinde Anadolu kzlarnn
isimleri sylenerek sevgili somutlatrlmtr. Ayrca sevgili betimlemeleri de
uzaktr. gerekidir.

{ Halk iirinde, doal olarak da k tarz halk iirinde genel k Tarz Halk Edebiyatnn Temsilcileri
olarak hece ls kullanlr. Bununla birlikte aruz lsnn kul-
lanld da olmutur. 16. yzyl
Aruz vezniyle yazlan halk iiri nazm biimleri unlardr: KROLU
a. Divan: hh 16. yzylda yaad tahmin edilmektedir.

hh Aruzun, filtn filtn filtn filn kalbyla gazel, mu-
hh Hayat hakknda fazla bir bilgi yoktur.
rabba, muhammes, mseddes biiminde yazlan iirlerdir.
Saz airlerince zel bir ezgiyle okunur. Divana saz airleri hh k Krolunun hayat, destan ve halk hikyesi kahraman
divani de derler. Krolu ile karmtr.
b. Semai: hh Krolu mahlasyla sylenen iirlerden hem III. Murat d-
hh Aruzun, mefiln mefiln mefiln mefiln kalbyla ga- neminde yaam ve Osmanl-ran savana katlm bir as-
zel, muhammes, mseddes biiminde yazlan iirlerdir. zel
ker-aire hem de Bolu Beyine kar gelip amlbeli mesken
bir ezgiyle okunur.
tutan bir akiye ulalabilmektedir.
c. Kalenderi:
hh Cesaret ve yiitlik temal koaklamalaryla tannmtr.
hh Aruzun, mefl mefal mefal faln kalbyla gazel, mu-
rabba, muhammes, mseddes biiminde yazlan iirlerdir. hh Ak ve doa ile ilgili iirleri de vardr.
zel bir ezgiyle okunur.
hh Yaln bir dili vardr.
. Selis:
hh Divan iirinden etkilenmemitir.
hh Aruzun, feiltn feiltn feiltn feiln kalbyla ounlukla
gazel biiminde yazlan iirledir.
d. Satran (atran):
hh Aruzun, mfteiln,mfteiln, mfteiln, mfteiln, kalbyla
musammat gazel biiminde yazlan iirlerdir. Dizelerin uyakl
paralar alt alta dizilirse mfteiln, mfteiln, lsnde ve
drtlklerden oluan bir biim ortaya kar.
e. Vezn-i har
hh Aruzun, mstefilatn mstefilatn mstefilatn mstefila-

tn kalbyla murabba biiminde yazlan iirlerdir. 17. yzyl
KARACAOLAN
hh k edebiyatnn en nemli airi kabul edilir.
hh Gney Anadoluda domu, uzun bir sre bu blgede yaa-

mtr.
hh ran, Krm, Balkanlar da dhil olmak zere pek ok yeri do-

lamtr.

hh iirlerinde cokun bir lirizm n plandadr. IK MER
hh Sklkla Anadolunu kzlarn ve tabiatn gzelliini anlatmtr.

hh 1630-1707 yllar arasnda yaad tahmin edilmektedir.
hh iirlerinde birok Trk gelenei, giyim kuamla ilgili motifler
hh Aydn, Konya veya Krml olduu ileri srlmektedir.
ve saysz kltr unsuru yaamaktadr.
hh Anadolu kzlarnn adn iirlerinde kullanan ilk ozandr. hh zellikle Krm Trkleri tarafndan ok sahiplenilmi, iirleri
ezberlenmi, bestelenmi ve halk meclislerinde okunmutur.

hh Ssten, gsteriten uzak, son derece yaln ve samimi bir dili
vardr. hh Karacaolandan sonra n dier Trk corafyalarna yayl-
hh Daha ok koma ve semai nazm biimlerini kullanmtr. m ikinci sanatdr.
hh Divan iirinden etkilenmemitir. hh iirlerinden hareketle medrese grm okur - yazar airler-
den olduu sylenebilir.
hh Mevlanann Mesnevisini, Hafzn Divann okuyabilecek

KAYIKI KUL MUSTAFA
kadar iyi derecede Farsa bilir.
hh Doum tarihi bilinmeyen airin 1658 ylnda ld tahmin
edilmektedir. hh te yandan yine elimizdeki iirlerinin azmsanmayacak bir
blmnn sava temal oluu ve Osmanl Rus Savana

hh Yenieri ocandan yetime airlerdendir.
katlm olmas onun bir asker air olduunu da dndr-
hh Genliinde Murat Reisin yannda bulunduu iin Kayk
mektedir.
lakabn ald dnlmektedir.
hh Saz airleri iinde en ok iir syleyen ozandr, Mevlana M-
hh V. Muratn Badat seferine katlm ve bu seferi anlatan iir-
zesindeki divannda 1242 iiri tespit edilmitir.
ler sylemitir.
hh Badat kuatmas esnasnda ehit den Gen Osman iin hh uara tezkirelerinden kendisinden vgyle bahsedilmi, di-
syledii destanla n kazanmtr. er klar tarafndan stat kabul edilmitir.
hh Koma ve trk nazm biimlerinde eser veren air, Bektai hh Dili, dier saz airlerine kyasla ardr.
geleneine balandktan sonra, nefes nazm trnde de i-
hh k edebiyatnda airnme yazan ilk airdir.
irler sylemitir.
hh Hem Divan hem de Halk iiri geleneiyle iirler yazm ancak
hh iirlerini halk diliyle ve yiite bir eda ile sylemitir.
asl nn heceyle yazd iirlerle salamtr.
hh Divan iirinden etkilenmemitir.
Eserleri:
hh Duru bir dile, akc bir sluba sahiptir.
airnme (iirde 105 airin ad gemektedir.)
hh Bata Gevheri olmak zere pek ok air tarafndan takdir
Divan
edilmitir.

GEVHER DERTL
hh Hayat hakknda kesin bilgi yoktur. hh 1772-1846 yllar arasnda yaad tahmin edilmektedir.
hh Evliya elebi, Seyahatname'sinde onun IV. Muratla seferlere hh Aslen Bolulu olan air Osmanl corafyasnn eitli yerlerin-
ktn ve ok iyi saz aldn yazar. de zellikle de Msrda uzun mddet bulunmutur.
hh Hem divan hem de halk iiri geleneiyle iir yazmtr. hh Asl ad brahim olan airin, nce Ltf sonradan da Dertli
mahlasn kulland bilinmektedir.
hh Hece ile yazd iirleri sema ve koma; aruzla yazd iirleri
ise kalenderi, gazel, sema ve mstezat tarzndadr. hh Hem divan hem de halk iiri geleneiyle iir yazmtr.
hh Heceyle yazd iirlerin bir ksmnda yaln bir dil ve ince bir hh Aruzla yazd iirlerinin dili ardr. iirlerinin ana temasn
duyarlk grlrken bir ksmnda da divan iirine zg kelime din ve tasavvuf, beer ak, sosyal ve toplumsal konular, hiciv
ve mazmunlar grlr. ve mizah, tabiat gzellikleri, gurbet, hasret, dert vs. konular
oluturmaktadr.
hh ok sayda cnkte iirlerine rastlanmas ok sevildiinin bir
gstergesi kabul edilir. hh Halk iiri geleneiyle yazd iirleri daha baarl, zellikle
fes ve sazla ilgili iirleri nldr.
hh iirlerinde ak, tabiat, sevgili ve ayrlk gibi konular ilemitir.
hh Nakarat eytan bunun neresinde? olan nl iir Dert-
hh Mzik makamlarndan olan Gevher makam, onun musikyle
liye aittir.
ilgilenen bir k olduunu dncesini dourmutur.
Eseri : Dertli Divan

18. yzyl
ERZURUMLU EMRAH
LEVN
hh Doum tarihi bilinmeyen airin 1860 ylnda ld tahmin
hh XVIII. yzyln en nemli dr. Edirneli olan n asl ad
edilmektedir.
Abdlcelil elebidir.
hh Erzurumlu olduu iin bu isimle tannmtr.
hh Levn klnn yan sra ressaml, minyatr ustal ve
hattatl ile de dikkati ekmektedir. hh Anadolunun birok ehrini dolat ve Niksarda ld bi-
linmektedir.
hh Atalarsz Destan ve Selanik-stanbul yolculuunu konu
alan tekerlemesi trnde ilk rnekler olmas bakmndan hh Okur - yazar airlerdendir.
nemlidir. hh Hem divan hem de halk iiri geleneiyle iir yazmtr.
hh Edirneden stanbula g eden Levn, 1733 ylnda burada hh Halk iirinin koma, nefes ve semai tarzlarnda yazd iirle-
vefat etmitir. rinde daha baarldr.
hh k merin resmini yapmasna baklrsa, klarla dostluk hh iirleri, Anadoluda iir ve musiki meclislerinde oka sylen-
ierisindedir. mi, bir ksm da bestelenmitir.
hh Levn mahlas ise renk dnyasn iaret etmektedir.
Eseri : Divan
hh Hzrnin airnmesinde Levnden sz edilmektedir.

SEYRAN DADALOLU
hh 1807-1866 yllar arasnda yaamtr. hh 1785- 1865 yllar arasnda yaamtr.
hh Abdlmecit devrinde stanbula gelen air, devrin ileri gelen- hh Ouzlarn 24 boyundan birisi olan Avar boyuna mensuptur.
lerini iddetli bir ekilde yerdii iirleri nedeniyle imekleri hh Elimizde bulunan 130 iirinin tamam hece vezniyledir.
stne ekince stanbulu terk etmitir.
hh iirlerinde sanat endiesi pek grlmez.
hh Halep, Badat, Msr gibi yerleri dolam sonunda ya iler-
hh iirlerinde ilenen konu ise byk lde Avar airetinin ha-
leyince memleketi olan Develiye giderek mrn burada ta-
yatdr.
mamlamtr.
hh Bu genel ereve ierisinde sevda, yurt gzellemeleri, ger
hh Okur yazar olmann tesinde kltrl airlerimizdendir. hayat, vb. n plandadr.
hh Hem divan hem de halk iiri geleneiyle iir yazmtr. hh iirlerinde ataszleri, deyim ve vecize deerindeki szlerin
hh Baki, Fuzuli ve Nedimin iirlerine nazire yazmtr. ayr bir yeri vardr.
hh iirleri arasnda karlkl konuma havas iinde sylenenler

hh Talama trnde ok baarl olan air iirlerinde cinaslar
de vardr.
ok kullanmas da dikkati eken unsurlardandr.
hh ten, yaln bir dille, yiite syleyii baaryla kaynatrmtr.
hh Sz sanatlarn kullanmada dier airlere oranla daha baa-
rldr. hh Tarihi ve toplumsal olaylarn yan sra ak ve tabiat gzellikle-
rini dile getirdii iirleri de vardr.
hh Asl airlik gcn koma ve nefeslerinde gstermitir.
hh Semai, varsa, koma ve trk nazm biimlerinde eser ve-
hh Hiciv ve mizah iirimizi de kuvvetli rnekler kazandran air;
ren sanat ehir kltryle tanmad iin Krolu-Karaca-
devrinin btn yanllklarn, devlet adamlarn, btn kurum-
olan geleneine bal kalm, divan iirinden etkilenmemi-
lar, mahkemeleri, memurlar, vezirleri ve hatta padiah bile tir.
yermitir.
hh Ferman padiahn dalar bizimdir nakaratl nl iir Dada-
hh Mkemmel Anadolu deyileri ve halk azyla syledii iirleri loluna aittir.
duygulu ve estetiktir. Yergili iirlerinde de son derece sert ve
hrndr.
Sorusu
retmen
Saz airleri iinde en ok iir syleyen sanat kimdir?
Ak mer'dir. Sanatnn 1242 iiri tespit edilmitir.

BAYBURTLU ZHN KAIZMANLI HIFZ
hh Doum tarihi bilinmeyen air 1859da lmtr. hh 1893-1918 yllar arasnda yaamtr.
hh Asl meslei ktiplik olan Zihn, imparatorluun eitli yerle- hh Mahlasndan da anlalaca gibi Karsn Kazman ilesin-
rinde grev yapmtr. dendir.
hh Karadeniz sahilleri, Akka, Msr, stanbul, Erzurum ve Erzin- hh Medrese eitimi grm, kk yata Kuran ezberlemi, ha-
can grev yapt yerler arasndadr. fz olmutur. Mahlasn Hfzolarak semesi hafz olmasna
balanmaktadr.
hh nat tavr ve isyankr ruhu iirlerine de yansmtr. Bu hu-
suslar Sergzetnme adl eserinde manzum olarak hik- hh Ak, ayrlk, lm ve inan konulu iirler yazm, iirlerinde
ye etmitir. halkn konutuu Trkeyi kullanmtr.
hh Hem aruz hem de hece vezniyle iirler yazan Zihn, saln- hh Tabiat dr. Ak, ayrlk ve hatta lm konulu iirlerinde
da divan tertip ederek bunu saraya sunan ender halk airle- bile dikkat ekici bir oranda tabiat unsuru bulunmaktadr.
rindendir.
hh nl Sefil Bayku iiri onundur.
hh Aruz vezniyle yazd iirleri daha ok olmasna karlk, hece
ile yazd koma ve destanlaryla nlenmitir.
hh Rus igali bittikten sonra memleketi olan Bayburta giden air,

RUHSAT
Bayburtun harap olmu halini grnce duyduu zntyle
Vardm ki yurdundan aya grm dizesiyle balayan hh 1835-1911 yllar arasnda yaamtr.
nl iirini sylemitir. hh Sivasn Delikta bucanda domu ve mrn burada ge-
irmitir.
hh Hem divan hem de halk iiri geleneiyle iir yazmtr.
hh Hayat boyunca basit ilerde alm, geim sknts ek-
hh Asl deer ve hretini az sayda syledii komalaryla ka- mitir.
zanmtr.
hh Hem divan hem de halk iiri geleneiyle iir yazmtr.
hh Halk iiri geleneiyle syledii iirlerinde Klasik iire (divan
hh Divan iiri geleneiyle de iir yazan dier saz airleri gibi
iiri) ait kelime, tamlama ve mazmunlar kullanmtr.
Ruhsati de aruzla yazd iirlerinde heceyle yazdklar kadar
hh iirlerinde son derece zarif, kibar bir dil ve syleyi grlr. baarl olamamtr.
hh iirlerinde sade bir dil kullanan air, sklkla mahalli syleyi-
Eserleri lere de yer vermitir.
Divan hh Ak, tabiat, gzellik konulu iirlerinin yan sra didaktik iirler
Sergzetnme (Kendi maceralarn anlatt mesnevi) ve talamalar da sylemitir.
Kitab- Hikye-i Garibe(gazel, kaside, mesnevi gibi manzum hh Kendisinden sonra gelen pek ok aire ilham kayna olmu-
blmlerin de bulunduu dz yaz arlkl, roman zellikleri- tur. Onun izinden giden airler Ruhsati Kolunu oluturmu-
gsteren bir eser)
tur.

SMMAN C. Din- Tasavvuf Halk Edebiyat

hh 1860-1915 yllar arasnda yaamtr. (Tekke Edebiyat)
hh Ryasnda grerek k olduu hayal sevgilisi Glperiyi bul- hh Tasavvuf; bir arnma disiplinidir. Allahtan uzaklatran her
mak iin ran, Kafkasya, Hindistan, Krm gibi pek ok yeri eyden saknp nefsin ihtiraslarn dizginleyip insan manevi
dolamtr. adan terbiye eden bir dnce sistemidir.
hh Kendine zg bulularyla halk iirinin en gzel rneklerini hh Tasavvuf dnrlerine mutasavvf denir.
vermitir.
hh Tasavvuf edebiyat da tasavvuf ilkeleri etrafnda ekillenen bir
hh Koma ve semailerinde ak, ayrl, doa ve insan sevgisini edebiyattr.
ilemitir.
hh airler, tekkelerde yetimi eyhler veya dervilerdir.
hh Sosyal konular, deprem ve yangn gibi olaylar iledii des-
hh Ahmet Yesevinin hikmet adn verdii iirler, bu trn ilk r-
tanlar da vardr.
nekleri kabul edilir.
hh airler bal bulunduklar tarikatn inanlarn yaymak iin iiri

20. yzyl
bir ara olarak kullanmlardr.
IK VEYSEL
hh 1894-1973 yllar arasnda yaamtr. hh iirlerini Allahn varln ve birliini, Allah akn, dnyann
hh Sivas arklaldr. Kk yalarda geirdii iek hastal- geiciliini, nefsin terbiyesini, doruluu, hogrl olmay,
ndan dolay gzlerini kaybetmitir.
iyilik yapmay vs. retmek amacyla yazmlardr.
hh D dnyaya gzlerini kapatan air, kendisine ok zengin bir
i dnya kurmu, dnyay buradan seyretmitir.
hh Dilleri, saz airlerine kyasla biraz daha ardr.
hh Anadolu'yu ehir ehir dolap iirlerini sazyla seslendirmitir.
hh Ky Enstitleri'nde saz ve halk trkleri dersleri vermitir. hh Genellikle hece ve drtlkle kimi zaman da aruz ve beyitle
hh Teknii gsterisiz ve nerdeyse kusursuzdur. Yaama sevin- yazmlardr.
ciyle hzn, iyimserlikle umutsuzluk iirlerinde i ie anlat-
mtr.
hh airleri medrese eitimi alm aydn kesimdir.
hh ok zengin bir duyarlk grlen air, ak, tabiat, hayat, lm
ve sosyal meseleleri ileyen iirlerinde Karacaolan gelene-
ini srdren ar bir dil kullanmtr. hh Hem divan iirinin (gazel, mesnevi) hem de halk iirinin
hh iirlerinde derin bir anlam zenginlii ve gl bir syleyi g- (koma) nazm biimlerini kullanlmlardr.
zellii yakalamtr.
hh Tannmasnda Ahmet Kutsi Tecerin ok byk katks vardr. hh iirler nazm trlerine gre adlandrlr.
Eserleri
hh Didaktik bir edebiyattr.
Sazmdan Sesler
Deyiler
{ Bu iki kitaptaki iirler, 1970 ylnda Dostlar Beni Hatrlasn
adyla yeniden baslmtr.

Tekke Edebiyatnn Temsilcileri 13. yzyl
12. yzyl HACI BEKTA-I VEL
AHMET YESEV hh 12. yzyln sonunda Trkistann Niabur ehrinde domu,

Nevehire bal bugn onun ad verilen Hac Bektata l-
hh 11. yzyln sonunda Bat Trkistann Sayram kasabasnda mtr.
domu, Yeside lmtr.
hh Ahmet Yesevinin rencisi olduu dnlmektedir.
hh lk tasavvuf derslerini Yeside zamann nl mutasavvflarn-
hh Anadolunun Trklemesi ve slamlamasnda da ok nemli
dan Arslan Babadan almtr. rol oynayan bir Trk by ve slam bilginidir.
hh Uzun zaman Buharada yaam, sonra tekrar Yesiye dne- hh Devrin en nemli mutasavvflarndan ders alarak iyi bir re-
rek Yesevilik tarikatn kurmutur. nim grmtr.
hh Orta Asya Trklerinin dini-tasavvufi hayatn derinden etkile- hh Anadolu Trk birliinin salanmasnda Orhan Beye destek
vermi, Yenieri ocann kurulmasnda da etkili olmutur.
mi ve Pir-i Trkistan namyla anlmtr.
hh Tasavvuf yollarndan bahsettii drt kap (eriat, Tarikt, Ha-
hh Hayatnn sonuna kadar renci yetitirmi, bu renciler,
kikt, Marifet) krk makam ileyen Makalat (Makaleler) adl
daha sonra Anadolunun Mslmanlamasnda ok byk rol
Farsa bir eseri vardr.
oynamtr.
hh Ahlk kurallar, hogry ve tasavvuf anlayn ileyen Ma-
hh Tasavvuf edebiyatnn ncs kabul edilir. kalatn hem mensur hem manzum rnekleri vardr.
hh Yesevnin iirleri didaktiktir. hh Bu eserin orijinali bulunamamtr.
hh Saf ve samim bir lirizm tayan iirlerine Hikmet ad verilmi hh Bektai tarikatnn kurucusudur.
ve bunlarn tamam Divn- Hikmet ad altnda toplamtr. Eserleri
hh iirlerinde, dini-ahlak tler vermitir. Makalat
hh Yesev, iirlerini Hakaniye Trkesiyle yazmtr.

YUNUS EMRE
hh Hayat hakknda kesin bilgi bulunmamaktadr.

Eserleri
hh Yalnzca Tekke edebiyatnn deil, btn Trk edebiyatnn
Divan- Hikmet en byk sanatlarndan biridir.
Fakr-nme hh Yunus; tefsir, hadis, kelm, tasavvuf gibi slam ilimleri oku-
mu, aruzla iir yazabilecek kadar edeb bilgilere vkf, i-
razl Sdinin bir gazelini nazmen Trkeye evirecek kadar
Farsaya aina bir airdir.
hh Din kurallar, ahlak dnceleri, herkesin en kolay anlaya-

bilecei sehl-i mmten sanatyla anlatrken Trkn dilini de
en gzel ve yumuak ekilde dadaki obandan saraydaki
devlet adamna kadar herkese sevdirebilmitir.

hh Lirik ve didaktik iirlerinden zn Allah ve insan sevgisi hh mr renci yetitirmekle gemitir. Sultan Murat, bir fer-
oluturur. man yaynlayarak onun talebelerinin vergi ve askerlikten
muaf tutulduunu yalnzca ilimle megul olmalarn istediini
hh Geni halk kitlelerine seslendii iin dili son derece yalndr.
belirtmitir.
hh Genellikle heceyle ve drtlk nazm birimiyle yazan air, Ri-
Eserleri
saletn-Nushiyye (tler Kitab) adl didaktik eserini aruzla
Nutuk
ve mesnevi nazm biimiyle yazmtr.
hh iirlerinde duru ve dolaysz bir anlatm yakalamtr. EREFOLU RUM

hh iirlerindeki gerek milli gerekse evrensel temalaryla alar
hh Asl ad Abdullahtr.
tesinden bugne dek sesini duyurmay baarm ender sa-
natlardan biridir. hh nce Bursada Emir Sultann hizmetindeyken onun iaretiyle
Ankaraya gelerek Hac Bayram- Veliye balanm, ardn-
hh Tasavvufla beslenen dizelerinde insann kendisiyle, nesne-
dan da onun damad olmutur.
lerle, Allah'la ilikilerini lm, doum, yaama ballk Allah'n
adaleti, insan sevgisini konu olarak ilemitir. hh Erefolu Ruminin iirlerinde Yunus Emrenin etkisi hissedilir.
hh zellikle hogr mesajlar ieren iirleri sayesinde btn hh Hece ve aruz veznini baaryla kullanm, lirik iirler yannda di-
dnyada kabul grm ve beenilmitir. daktik manzumeler de yazmtr.
hh 1991 yl UNESCO tarafndan Yunus Emre Sevgili Yl ilan hh Bu ilhlerinden birou bestelenerek, bugn bile pek ok yerde
edilmitir. okunmaktadr.
Eserleri hh Onun didaktik ierikli mensur eserlerinde ise devrinin halk dilini
en iyi bir ekilde kullanm olmas ve bu sayede tasavvuf ahla-
Divan
kn halk arasnda yaylmasnda byk rol oynamtr.
Risletn- Nushiyye(mesnevi)
Eserleri
Divan
15. yzyl
Mzekkin-Nfs, Tarikatnme, Deliln-Nbvve, Nasihat-
name vs.
HACI BAYRAM-I VEL
hh Asl ad Numandr.
hh Bayramiye tarikatnn kurucusudur. KAYGUSUZ ABDAL
hh Hac Bayram- Velnin elimizde aruzla yazlm iki, heceyle
hh Hayatna dair kesin bilgilere ulalamamtr.
de iiri bulunmaktadr.
hh athiyye ve ilh tarzndaki bu iirlerinin bazlar bestelenmi hh Asl adnn Alaaddin Gayb olduu ve Alanya Beyinin olu
olup eskiden tekkelerde zikir srasnda okunurdu. olduu bilinmektedir.
hh Yunus Emrenin etkisiyle yazd bu lirik, didaktik iirlerinde
hh Eserlerinden iyi bir tahsil grd anlalmaktadr.
tasavvuf dncesini ilemitir.
hh iirlerinde Bayrami mahlasn kullanmtr. hh Elmaldaki Abdal Musa tekkesine baldr.

hh Alevi- Bektai Halk iirinin kurucusu kabul edilir. hh iirlerinde genelde Niyazi mahlasn kullanmtr.
hh Nkteli ve ineli bir dili vardr. hh ok iyi bir eitim alm, zellikle tefsir, hadis, fkh ve tasavvuf
alanlarnda kendisini iyi yetitirmitir.
hh Hem heceyle hem de aruzla iirler yazmtr.
hh Halveti tarikatnn Niyaziyye/Msriyye kolunun kurucusudur.
hh iirlerinden baka nesir trnde yazd eserler de vardr.
Eserleri : hh Trke ve Arapa mensur ve manzum on ciltten fazla eseri
iir : bulunmaktadr.
Kaygusuz Sultan Divan, Glistan, Gevhernme, Minbern- hh Edebiyatmzda daha ok mutasavvf bir air olarak tannr.
me, Dolapnme
hh Aruzla yazd iirlerde Fuzul, hece ile yazdklarnda ise Y-
Dzyaz : nus Emrenin etkisi grlr.
Kitab- Miglate, Dilg, Saraynme, Vcudnme, Buda- hh iirlerinin bir ksm bestelenerek teklerde sylenmitir.
lanme, Mugalatanme hh "Dermn arardm derdime, derdim bana derman imi" msra-
syla balayan nl iir onundur.
16. yzyl
hh slami ilimler alannda ok sayda eseri bulunan sanatnn
PR SULTAN ABDAL en bilenen eseri, iki yz civarnda iir ieren Divandr.
hh Hayat hakknda kesin bilgilere ulalamamtr. Eserleri :

Divan
hh iirlerinden Sivasl olduu (Banaz ky) anlalmaktadr.
hh Osmanlya kar bir ayaklanma dzenledii iin Hzr Paa 18. yzyl
tarafndan yine Sivasta ldrlmtr.
ERZURUMLU BRAHM HAKKI
hh Alevi-Bektai iir geleneinin en nemli temsilcilerinden bi-
ridir. hh 1703- 1772 yllar arasnda yaamtr.
hh Divan iirinden etkilenmemi, btn iirlerini heceyle yazm- hh Erzurumlu olan sanat, ok iyi bir tahsil grm, hem dini
tr. hem de beeri ilimler sahasnda kendini yetitirmitir.
hh iirlerinde tasavvuf, ak, tabiat ve halkn yaay ile ilgili ko- hh Devrinin en nemli Trk ve Arap limleriyle tanm, stan-
nular, yaln bir Trkeyle dile getirmitir. bula gelerek saray alimleriyle bilgi alverii yapmtr.
hh Btn iirlerinde cokulu biri lirizm grlr. hh Astronomiden fizie, psikolojiden sosyolojiye geni bir ilgi
alan vardr. air, bilgin ve mutasavvftr.
hh ran ahlarna bal kalm, bu balln da iirlerinde birok
kez dile getirmitir. hh Tilloda bir gzlemevi kurmu ve kendi yntemleriyle gky-
zn incelemitir.
17. yzyl hh Marifetnmesi ann btn bilgilerini kapsayan, birok dile

evrilmi, ansiklopedi zellii tayan bir eserdir.
NYAZ- MISR hh iirlerini hem hece hem de aruzla kaleme almtr.
hh 1618- 1693 yllar arasnda yaamtr.

Eserleri :
hh Malatyaldr ancak bir sre Msrda renim grdnden Divan
Msrl anlamna gelen bu isimle anlmtr. Marifetnme
Sorusu
retmen
Birok Halk airinin ayn zamanda aruzla da iir yazmasn

neye balyorsunuz?
Ayn corafyada, ayn zaman dilimlerinde oluturduklar iin birbirini

etkilemesine balanabilir.

SLAM UYGARLII EVRESNDE GELEN TRK EDEBYATI (XI. VE XII. YZYILLAR) Konu Testi - 1
1. iirlerinde Anadolu kzlarnn adn syleme geleneini 4. iirlerinde insan, yurt, tabiat sevgisini dile getirmitir. Ta-
balatan ozanmz aadakilerden hangisidir? savvuf felsefesinin kazandrd hogr anlay, iirinin
temellerinden biridir. iirlerinde sade bir Trke grlr. Ki-
A) Smmani
milerince "Halk iirinin son byk ustas" olarak nitelenmi-
B) Karacaolan tir. iirlerini "Deyiler", "Sazmdan Sesler" adl iki kitapta
C) Dadalolu toplamtr. Sana, Ahmet Kutsi Tecer tarafndan kefedi-
D) Krolu lip edebiyatmza kazandrlmtr.
E) Erzurumlu Emrah Yukarda tantlan saz airi aadakilerden hangisidir?
A) Dertli
B) Dadalolu
C) k Veysel
2. Gebe Avarlar arasnda yetimi ve onlarn szcs
D) Ruhsati
olmu bir ktr. Bugn elimizde bulunan 130 kadar ii-
rinin tamam hece vezniyledir. Bunlarn byk bir ksm E) Kazak Abdal
Avarlardan yaplan derlemelerle ortaya kmtr. ok az
bir ksm da yazl cnklerden tespit edilmitir. Onda sa-
nat endiesi pek grlmez. iirlerinde ilenen konu ise
byk lde Avar airetinin hayatdr. Bu genel ereve
ierisinde sevda, yurt gzellemeleri, ger hayat, vb. n 5. Hayatna dair kesin bilgilere ulalamamtr. Asl adnn
plandadr. Avarlarn hayatnda gzelle at bir tutulur. Bu Alaaddin Gayb olduu ve Alanya Beyinin olu olduu
atlar arasnda ise en deer verileni krattr. Sanat, kratn bilinmektedir. Eserlerinden iyi bir tahsil grd anlal-
yannda Avar gzellerini de iirlerinde ilemitir. iirlerin- maktadr. Elmaldaki Abdal Musa tekkesine baldr. Alevi-
de ataszleri, deyim ve vecize deerindeki szlerin ayr bir Bektai Halk iirinin kurucusu kabul edilir. Nkteli ve ineli
yeri vardr. bir dili vardr. Hem heceyle hem de aruzla iirler yazmtr.
Bu parada sz edilen k tarz halk edebiyat sanat- iirlerinden baka nesir trnde yazd eserler de vardr.
s aadakilerden hangisidir? Bu parada sz edilen Tekke edebiyat temsilcisi aa-
A) Krolu dakilerden hangisidir?
B) Karacaolan A) Yunus Emre

C) Erzurumlu Emrah B) Karacaolan
D) Ruhsati C) Kazmanl Hfzi
E) Dadalolu D) Kaygusuz Abdal
E) Pir Sultan Abdal
3. Asl ad Abdullahtr. znikte dnyaya gelen mutasavvf

air, kendi adyla anlan tarikatn da kurucusudur. iirlerin- 6. Halk edebiyatyla ilgili aadaki bilgilerden hangisi
de Yunus Emre tesiri kuvvetle hissedilen airin hem heceli yanltr?
hem de aruzlu iirleri vardr. lahilerinden pek ou beste-
lenerek tekkelerde okunmutur. A) Belli bir eitim alm saz airlerinden bir ksm aruz
vezniyle de iirler yazmtr.
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki-
lerden hangisidir? B) Divan iirindeki somut gzel, halk iirinde yerini soyut
kavram ve gzelliklere brakmtr.
A) Pir Sultan Abdal
C) iirler genelde iten geldii gibi, irticalen sylenmitir.
B) Sleyman elebi
D) Saz airlerinin iirleri mecmua ya da cnk ad verilen
C) Erefolu Rm defterlerde toplanmtr
D) Niyz-i Msr E) iirleri temalar bakmndan gzelleme, koaklama,
E) Emir Sultan talama, nefes gibi adlar almtr.

7. Tekke edebiyat, lirik didaktik arlkl bir edebiyattr. 10. Aadakilerden hangisi k Edebiyat nazm biimle-
I rinden biri deildir?
Hece vezninin yannda aruzun da kullanld iirlerde, A) Destan B) Semai C) Koma
II
D) Trk E) Varsa
Halk ve Divan edebiyat nazm biimleri kullanlmtr.
III
Saz airlerine gre daha sade bir dili olan bu edebiyatn
IV
airlerinin ou genelde 11. Aadakilerden hangisi halk iirinin zelliklerinden
biri deildir?
medrese eitimi alm, okur-yazar kimselerdir.
V A) Yaln bir dili vardr.
Bu parada numaralanm yerlerin hangisinde bir bilgi B) Nazm birimi drtlktr.
yanl vardr?
C) Hemen her trl tema ilenmitir.
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. D) Genellikle zengin uyak kullanlmtr.
E) Genelde hecenin 7, 8 ve 11li kalb kullanlmtr.
8. Kanuni zamannda Dou Anadolu'da patlak veren bir is-
yana katlm, yaad olaylarn izlenimlerini iirlerinde
anlatm, ran ahnn propagandasn yapt iin Hzr
Paa tarafndan Sivas'ta idam ettirilmitir. Sanatnn belir- 12. Aadaki sanat-yzyl eletirmelerinin hangisi
leyici zellikleri, gl bir inan, sade bir halk dili, cokun yanltr?
bir lirizm olarak zetlenebilir. iirlerinde tasavvuf, tabiat, Sanat Yzyl
ak temalarn ilemi, halkn yaayyla ilgili konular ze-
A) Ahmet Yesevi 12. yzyl
rinde durmutur. Btn iirlerini hece lsyle sylemi
B) Yunus Emre 13. yzyl
Divan edebiyatndan etkilenmemitir. iirini bir ara olarak
kullanmasna ramen kuru bir reticilie dmemi, iirini C) Karacaolan 14. yzyl
duygu ynnden de beslemitir. D) Kaygusuz Abdal 15. yzyl
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- E) Pir Sultan Abdal 16. yzyl
lerden hangisidir?
A) Ahmet Yesevi
B) Yunus Emre
C) Hac Bekta- Veli 13. I. iirlerde gazel, kaside, koma gibi nazm biimleri kul-
D) Kazmanl Hfzi lanlmtr.
E) Pir Sultan Abdal II. Konularna gre, koaklama, gzelleme, talama gibi
isimler alr.
9. Marifetname III. iir, Allah inancn ve tasavvuf ilkelerini yaymak ama-
Kitab- Miglate cyla sylenmitir.
Makalat Tekke Edebiyat ile ilgili numaralanm cmlelerde ve-
rilen yarglarn doru-yanl emas aadakilerden
Risaletn-Nushiyye
hangisidir?
Bu eserlerden herhangi biriyle aadaki sanatlarn
hangisi ilikilendirilemez?
I II III
A) Yunus Emre A) D Y D
B) D D Y
B) Kaygusuz Abdal
C) Y Y D
C) Hac Bayram- Veli
D) D D D
D) Erzurumlu brahim Hakk
E) Y D Y
E) Hac Bekta- Veli
13. A 12. C 11. D 10. D 9. C 8. E 7. D 6. B 5. D 4. C 3. C 2. E 1. B Cevaplar

1. I. Lirik ve pastoral zellikler gsterir, ak, ayrlk, doa 4. Aadakilerden hangisinde k tarz halk edebiyat
vs. temalar iler. (Gzelleme) nazm biimlerinden biri deildir?
II. Sava, yiitlik, kahramanlk gibi temalar iler, epik A) Koma B) Mani C) Semai
zellikler gsterir. (Koaklama)
D) Varsa E) Destan
III. len kiilerin ardndan duyulan znty dile getirir,
lirik zellikler gsterir. (At)
k tarz halk edebiyat nazm trleri ile ilgili numara-
lanm cmlelerde verilen yarglarn doru-yanl e-
mas aadakilerden hangisidir?
5. k iirinin zelliklerine ilikin aadaki ifadelerden

I II III hangisi yanltr?
A) D Y D
A) Belirli syleyicileri ve yazarlar vardr.
B) D D Y
B) Dinleyici kesimi halktr.
C) Y Y D
C) Manzum paralar aruz lsyle sylenmitir.
D) D D D
D) Dili, iinde yaanlan toplumun dilidir.
E) Y D Y
2. I. Alay alay dtm yollara
Karaym boz bulank sellere
II. O gl endam bir al ale brnsn yrsn
Ucu gnlm gibi ardnca srnsn yrsn
Birincisi halk, ikincisi divan edebiyatndan alnan bu
dizeler iin, aadakilerden hangisi sylenemez? 6. Aadaki sanatlardan hangisi k tarz halk Edebi-
yat sanatlarndan biridir?
A) Her ikisi de yaln bir dille sylenmitir.
A) Ahmed B) Nesim C) Seyrani
B) Birincisi hece, ikincisi aruz lsyle sylenmitir.
C) Her ikisi de lirik zellikler gsterir. D) Necati E) eyhi
D) Her iki iirde de klasik iire zg mazmunlar kullanl-

mtr.
E) Her ikisinde de ahenk unsurlarndan yararlanlmtr.
7. Saz iirinin en nlsdr. k edebiyatnn hemen btn

3. iirlerini, hem hece, hem de aruz lsyle yazd. Aruzla
airlerini etkilemitir. Divan edebiyatnn gl olduu 16 -
yazd iirler lmnden sonra yaymland. Ama air asl
17. yzyllarda yaamasna karn bu edebiyattan etkilen-
nn hece lsyle yazd koma ve destanlara borlu-
memitir. Geleneksel iirin dil, anlatm, l anlayndan
dur. 1828de Bayburt'un Rus igalinden grd zararlar
ayrlmadan ak, doa, lm, ayrlk gibi temalar ilemitir.
dile getiren koma biimindeki atyla byk n kazand.
zellikle koma ve semai biimlerinde byk baar ka-
"Vardm ki yurdundan aya grm / Yavru gitmi ssz
zanmtr. Duygu ynnden en zengin ve gl, dil bak-
kalm ota" dizeleriyle balayan bu koma sonradan bes-
mndan son derece ok sadedir. iirlerinde tasavvufa ve
telenmitir. Bandan geen servenleri, iir, yergi ve des-
dini konulara hi yer vermemi, divan ve tekke iirinden hi
tanlar biiminde Sergzetnamesinde anlatmtr.
etkilenmemitir.
Yukarda tantlan k tarz halk airimiz aadakiler-
Bu parada sz edilen air aadakilerden hangisi-
den hangisidir?
dir?
A) Krolu
A) Krolu
B) Karacaolan
B) Karacaolan
C) Ercili Emrah
C) k mer
D) Bayburtlu Zihni
D) Erzurumlu Emrah
E) Erzurumlu Emrah
E) Kayk Kul Mustafa

8. I. Halveti tarikatnn kendi adyla anlan kolunun kurucu- 11. Aadakilerden hangisi Halk edebiyatnn farkl bir
sudur. kolunun temsilcisidir?
II. Trke ve Arapa mensur ve manzum on ciltten fazla A) Ahmet Yesevi
eseri bulunmaktadr.
B) Yunus Emre
III. Aruzla yazd iirlerde Fuzul, hece ile yazdklarnda
C) Hac Bekta- Veli
ise Ynus Emrenin etkisi grlr.
D) Bayburtlu Zihni
IV. Dermn arardm derdime, derdim bana derman imi
msrasyla balayan nl iir onundur. E) Pir Sultan Abdal
V. Alevi- Bektai edebiyatnn en gl temsilcisi olarak

kabul edilir.
Niyazi-i Msri hakknda maddeler halinde verilmi zel- 12. Karacaolandan sonra n dier Trk corafyalarna ya-
likler hangisi yanltr? ylm ikinci sanatdr. Dneminde yaam birok halk
airi gibi divan iirinden etkilenmitir. Hem heceyle hem
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. de aruzla iirler yazmtr. Bu ynyle kalem airlerinden-
dir. Hece vezniyle yazd iirlerde de divan iirinin etkisi
grlmektedir. Saz airleri iinde en ok iiri olan airdir.
9. Marifetname Dili, dier saz airlerine kyasla ardr. k edebiyatnda
airnme yazan ilk airdir.
Kitab- Miglate
Yukarda tantlan air aadakilerden hangisidir?
Makalat
Nutuk A) Krolu B) k mer
Bu eserlerle aadaki sanatlar eletirildiinde han- C) Bayburtlu Zihni D) Seyrani

gi sanat dta kalr? E) Karacaolan
A) Kaygusuz Abdal
B) Yunus Emre
13. 17. yzyln sonu ile 18. yzyln balarnda yaamtr.
C) Hac Bekta- Veli
Hem divan hem de halk iiri geleneiyle iir yazmtr.
D) Hac Bayram- Veli Hece ile yazd iirleri sema ve koma; aruzla yazd
E) Erzurumlu brahim Hakk iirleri ise kalenderi, gazel, sema ve mstezat tarzndadr.
Heceyle yazd iirlerin bir ksmnda yaln bir dil ve ince
bir duyarlk grlrken bir ksmnda da divan iirine zg
kelime ve mazmunlar grlr. ok sayda cnkte iirlerine
10. Elimizde aruzla yazlm iki, heceyle de iiri bulunmakta-
rastlanmas ok sevildiinin bir gstergesi kabul edilir.
dr. athiyye ve ilh tarzndaki bu iirlerinin bazlar beste-
lenmi olup eskiden tekkelerde zikir srasnda okunmutur. Bu parada hakknda bilgi, verilen sanat aadaki-
Yunus Emrenin etkisiyle yazd bu lirik, didaktik iirlerinde lerden hangisidir?
tasavvuf dncesini ilemitir. mr renci yetitirmekle
A) Gevheri
gemitir. Sultan Murat, bir ferman yaynlayarak onun ta-
B) k mer
lebelerinin vergi ve asker muaf tutulduunu yalnzca ilimle
megul olmalarn istediini belirtmitir. C) Kayk Kul Mustafa
Yukardaki parada hakknda bilgi verilen sanat aa- D) Erzurumlu Emrah

dakilerden hangisidir? E) Seyrani
A) Erefolu Rumi
B) Kaygusuz Abdal
14. Aadaki airlerden hangisi yalnzca hece vezniyle i-
C) Erzurumlu Emrah
irler sylemitir?
D) Pir Sultan Abdal
A) k mer B) Gevheri C) Seyrani
E) Hac Bayram- Veli
D) Dertli E) Karacaolan
14. E 13. A 12. B 11. D 10. E 9. B 8. E 7. B 6. C 5. C 4. B 3. D 2. D 1. D Cevaplar

SLAM UYGARLII EVRESNDE GELEN TRK EDEBYATI

Divan Edebiyat 19
hhDVAN EDEBYATI hh Halk edebiyatndaki somut gereklik yerini soyut gzellie
brakmtr.
hh slam uygarlyla tanan Trklerin, Arap ve ran edebiyatyla
tanmas sonucu ortaya kmtr.
hh iirde en nemli tema aktr. Sadece dnyevi ak ileyen
hh 13. yzyldan itibaren bu iki dilin youn etkisi altnda kalan
iirler olabildii gibi, beeri aktan yola klarak Allah akna
sanatlar, Osmanlca isimli Trke-Arapa-Farsa karm
yeni bir edebiyat dili oluturarak gl bir edebiyat meydana ulalma isteiyle yazlan iirler de oktur.
getirmilerdir.
hh Dini ve felsefi konularn ilendii didaktik iirler de vardr.
hh Ortak temalar ileyen, belirli kurallar erevesinde gelien bu
edebiyat, iir arlkl bir edebiyat olmutur. hh Nazm birimi beyittir.
hh Sanatlarn, iirlerini topladklar el yazmas kitaplara divan hh iirde ilenen konu her beyitte tamamlandndan, konu b-
dendii iin, divan edebiyat adyla anla gelmitir. Klasik tnl yoktur, beyit btnl esas alnmtr.
edebiyat da denir.
hh Konu btnl olmadndan iirlerde balk kullanlmaz, i-
irler redifleriyle veya nazm biimlerinin adyla anlmtr.
hh Genellikle son drtlkte mahlas ad verilen takma ad kulla-

Divan edebiyatnn genel zellikleri: nlmtr.
hh iir arlkl bir edebiyattr, ender de olsa nesir biiminde
eserler de verilmitir. hh Sz sanatlarna ok nem verilmi, ssl ve sanatl bir anla-
hh iirler aruz lsyle yazlmtr. tm tercih edilmitir.
hh Genellikle Arap (gazel, kaside) ve Farslardan (mesnevi,

rbai) alnan nazm biimleri kullanlmtr. hh Anlamdan ok syleyi gzelliine nem verilmi, sanat iin
sanat anlayyla rnler verilmitir.
hh Tuyu ve ark da Trklerin bu edebiyata ekledii nazm bi-
imleridir.
hh Arapa ve Farsa szck, tamlama ve kurallarn says fazla,

Not
dili ardr. Duygu ve dncelerin belirli, kalplam szlerle ifade-
hh Gz iin uyak anlay benimsenmitir. sine mazmun denir. Sk kurallar iinde gelien divan i-
irinde mazmunlar nemli bir yer tutar. rnein sevgilinin
hh ounlukla zengin uyak kullanlmtr.
boyu selvi, kiprikleri ok, yanaklar ruhsar, az goncadr. O
hh Ahenge ok nem verildiinden redife zellikle yer verilmitir. sevgiliye k olan kii blbl ya da pervanedir.

SLAM UYGARLII EVRESNDE GELEN TRK EDEBYATI / Divan Edebiyat
Divan Edebiyatnda Dz Yaz rnek

Ve hem dkeli halka vcipdr ki
hh Divan edebiyatnda nesir, iirin glgesinde kalm olup ikinci
plandadr. sz eyi syleyeler ve hem yahi
hh Dz yazya ina, dzyazyla uraanlara da mni denilmi- anlayalar. mdi ey oul sen dahi
tir. Dz yaz eklindeki eserlere de mneat ad verilmitir.
szn yahisin syle, illa yalan syleme,
hh Sanatl syleyie sahip olan dzyazlarda tpk iirde olduu yalanc olma
gibi, dnceyi dile getirmekten ok onu gzel bir ekilde ifa- 2. Ssl Nesir:
de etmek nemlidir.
hh Dncenin ikinci plana atld, ustaca sz sylemenin, sa-
natl anlatmn n plana kt bir nesirdir.
hh Baz dz yazlarda ise sanat kaygsndan ok dce ve bilgi
hh Ssl nesirde secilere yer verilmi, iirsel bir dil kullanlmtr.
n plana kmtr.
{ Sinan Paa'nn Tazarruname
hh Genellikle uzun cmleler kullanlmtr. rnek

Ik sayi-i candur, k nayi-i
hh Ssl nesirde seci denilen i uyak kullanlmtr.
cihandur. Ik nemek-dik-i vefadur.
Ik hadika-i ehl-i safdur Ik

hh Divan nesrinde en ok tezkire, tarih, seyahatname, mektup
hakikat arhnun ahteridr, k can
gibi trlerde rnekler verilmitir.
lekerinn mihteridr...
Divan nesri blmde incelenebilir:
Divan Edebiyatnda Akmlar
1. Sade Nesir:
1. Sebki-i Hind Akm
hh Halkn konutuu dile bal kalan bu nesir, geni halk kitle-
lerine ulamak iin didaktik amala yazlan eserlerde kulla- hh XVI-XVIII. yzyllarda Hindistan'da ve Hindistan dnda ya-
nlmtr. ayan, Hint felsefesi, edebi zevki ve iirinin etkisinde kalan
airlerin oluturduu iir anlayn ifade eder.
hh Din tasavvuf, tarih ve ahlak kitaplarnda sade nesir kullanl-
mtr. hh XVII. yzyldan itibaren bata ran ve Hindistan olmak zere
Trk edebiyat da dhil birok lke edebiyatn etkisi altna
{ Evliya elebi : Seyahatname almtr.
{ Mercimek Ahmed : Kabusnme hh Sebk-i Hind'i airleri kendilerinden ncekilerin kelime ve ta-
birlerini kullanmakla beraber onlara farkl ve kiisel anlamlar
{ Sehi Bey Het Behit
da yklemitir.
{ Kul Mesut Kelile ve Dimne
hh Klasik divan iirinde nesne ve olaylar geleneksel kalplar ve
{ Ktip elebi Kefz Znun, Fezleke, Cihannma
kabuller erevesinde ele alnrken Sebk-i Hindi'de kiisel
{ Giritli Ali Aziz Muhayyelt vs. alg ya ynelme vardr.

hh Sebk-i Hindi; Bat edebiyatnda gelien akmlar iinde Sem- Trk-i Basit tarznn temsilcileri olarak Tatavlalal Mahre-
bolizme yakn durur. Divan edebiyatnda Neati, Naili ve mi, Aydnl Visali ve Edirneli Nazmi gibi sanatlar saylabilir.
eyh Galip bu akmn temsilcileri arasnda saylabilir. Bu akm, mahallileme akmnn balangc saylabilir.
4. Mahallileme Akm
2. Hikem Tarz
hh iirde gnlk olaylarn ilenmesi, deyim, ataszlerine yer
hh Hikem iir veya didaktik slup, dnceye dayal hikmetli-
verilmesi, zellikle mesnevilerde konu ve kahramanlarn ma-
sz sylemedir.
halli evreden seilmesi esasna dayanr.
hh Hikem iir veya Hakimne iir ise dnceye arlk ve-
hh zellikle XVI. yzylda Bkinin iirlerinde grlen stanbul
ren iirdir.
Trkesi ve mahall unsurlar, Talcal Yahyann mesnevi-
hh Bu iirde ama okuyucuyu uyarmak, dndrmek ve aydn- lerinde ilenen konular ve kahramanlar, Nedimin stanbulla
latmak olduu, daha doru bir ifadeyle insana doruyu, gze- ilgili unsurlar iirlerinde kullanmas, son divan airlerinden
li gstermeye ynelik gr bildiren didaktik ierikli iire denir. Enderunlu Vasfn iirlerinde kulland dil, bu tarz syleyi-
in en dikkat ekici rneklerindendir.
hh Bu tarzn edebiyatmzdaki en nemli ve gl temsilcisi ola-
rak Nabi bilinmektedir.

Divan Edebiyatnn Temsilcileri
hh Bu nedenle, Hikem iir akmNabi Ekol olarak da anlr. 13. yzyl
hh Hikem tarzn dier temsilcileri olarak Seyyid Vehb, Koca HOCA DEHHAN
Ragp Paa ve Tanzimat dnemi airlerinden Ziya Paa gibi hh Doum ve lm tarihleri bilinmemektedir.
sanatlar saylabilir. hh Dehhan, nakka manasna geldii iin airin nak ile bir
ilgisinin olduu tahmin edilmektedir.
3. Trk-i Basit Akm
hh 13. asrn son yarsnda yetitii ve Seluklu sultanlarndan
hh Divan iirinde Arapa ve Farsa kelime ve tamlamalarn, ifa-
himaye grd bilinmektedir.
de kalplarnn ok fazla kullanlmasna tepki olarak domu-
tur. hh Hayat hakknda fazla bilgi bulunmayan Hoca Dehhn, elde
hh 16. yzylda baz divan airleri klasik iir biimlerine bal bulunan tek kasidesine gre Anadoluya Horasan blgesin-
kalarak, aruz veznini kullanarak anlalr bir Trkeyle iirler den gelmitir.
yazdlar.
hh III. Aleddin Keykubd devrinde Seluklu saraynda bulunan
hh Bu anlayta divan iirinin mazmunlar yerine halk dilindeki ve saraydaki elence toplantlarna katlan Dehhh, Sultan
mecaz, deyim ve ataszlerini kullanlmas esastr. tarafndan Farsa bir Seluklu ehnmesi yazmakla grev-
lendirilmise de bu eser bugn elde yoktur.
Grdm seirdir ol ala gzl geyik gibi
hh airin gnmze ulaabilen birka Trke gazeli, divan tar-
Dtm sa tuzana bn veyik gibi zyla yazlan ilk din d rnlerdir. Bu durum onun, ilk divan
airi kabul edilmesini salamtr.
Sorusu
retmen
Divan airlerinin yer yer "Trk-i Basit" ve "Mahallileme" akm-

larnn etkisinde kalmas nasl aklanabilir?
Bu durumu airlerin konuulan Trkeyle iir yazmak istemelerine

balayabiliriz

MEVLANA CELALEDDN- RM AHMET FAKH
hh 1207- 1273 yllar arasnda yaamtr. hh Hayat hakknda kesin bir bilgi yoktur.
hh Sevgi ve hogr ars yaad adan gnmze dein hh Baheddin Veledin rencisi olduu ve ilim tahsil ederken mec-
geni kitleleri etkileyen byk bir mutasavvftr. zup olduu ve hayattan elini eteini ektii sylenmektedir.
hh Mevlevi tarikatnn kurucusudur. hh arhname adl 83 beyitlik kasidesinde dil ve nazm teknikleri-
ne ok dikkat etmedii grlmektedir.
hh Eserlerini Farsa kaleme almtr.
Eserleri :
hh En tannm eseri dnyann birok diline evrilmi, bugn bile arhnme
canlln koruyan 26 bin beyitlik Mesnevidir.
EYYAD HAMZA
hh Dnceleriyle ve sanatyla bilgin, rif ve air kimliklerini bu-
hh Hayat hakknda kesin bir bilgi yoktur.
luturmu, dnya deerlerine iltifat etmeyen k bir air kim-
hh eyyad kelimesinden svac ustas olduu dnlmekte-
lii oluturmutur.
dir.
hh Fikirlerinin sistematik bir dnce biimine dntrlmesin- hh Dini, tasavvufi iirler yazmtr.
de olu Sultan Veledin ok byk katks vardr.
hh iirlerinde hem aruz hem de hece veznini kullanmtr.
hh 2007 yl UNESCO tarafndan Dnya Mevlana Yl ilan edil-
Eserleri :
mitir.
Yusuf u Zleyha
Eserleri :
hh Mesnevi, Mektubat, Divan- Kebir, Fih-i Mafih, Mecalis-i Seba 14. yzyl
GLEHR
hh Hayat hakknda kesin bir bilgi yoktur.

SULTAN VELED
hh Krehirde Mevlevi tekkesi kuran mutasavvf bir air olduu
hh Mevlanann oludur. bilinmektedir.
hh Mevln'nn tasavvufla ilgili grlerini bir sistem halinde bir- hh Nazm teknii bakmndan ustadr.
letirip Mevlevilie bir tarikat olarak gerek biimini kazand- hh Sade ve temiz bir Trkeyle yazmtr.
ran Sultan Veled'dir.
hh En nemli eseri, Feridddin-i Attardan evirdii 4408 beyitlik
hh Trke, Farsa ve Rumca iirler yazmtr. Mantkt-Tayr adl mesnevidir. Sanat bu eseri bire bir e-
hh iirlerinde dini, tasavvufi, ahlaki konular ilemitir. virmemi, bata Mevlanann Mesnevisi ve Kelile ve Dimne
olmak zere baka birok kaynaktan da eklemeler yapm,
hh Trke gazel yazan ilk airdir.
eseri adeta yeniden yazmtr.
Eserleri : hh Konusu tasavvuf olan bu eser akc, ahenkli bir Trke ile
Divan yazlmtr.
btidnme, Rebbnme, ntihnme (mesnevi)

Eserleri :
Maarif (mensur eser)
Mantkut-Tayr, Feleknme, Aruz Risalesi
Sorusu
retmen
Trk olmasna ramen Mevlana'nn Fars dilini kullanmas-

nn sebebi nedir?
Anadolu Trklerinin kulland gneybat Trkesinin henz oturmu bir

yaz - edebiyat dili olmad gr vardr. Bu gr onunla ayn yzylda
yaayan Yunus Emre ykmtr.

IK PAA KADI BURHANEDDN
hh 1272-1332 yllar arasnda yaamtr. hh 1345- 1398 yllar arasnda yaamtr.

hh Bir dnem Anadolu valisi Timurtan vezirliini yapt bilin- hh Anadoluda, Beylikler Dneminde kadlk, vezirlik ardndan
mektedir. da Sivas-Kayseri yresinde kendi adna bir devlet kurarak
hh Daha ok dini ve tasavvufi alanda eserler vermitir. hkmdarlk yapmtr.
hh Mesnevi tarznda yazd 12. 000 beyitlik nl Garibn- hh Frtnal, mcadelelerle dolu, maceral bir hayat srmtr.
me'sinde Trkeyle ilgili hassasiyetini dile getirmitir.
hh Arapa, Farsa ve Trkeyi ok iyi bilen sanat, iirlerinde
hh Garibnameyi yazma nedenlerini sralarken Trk diline ok hem aruz hem de hece lsn kullanmtr.
nem verdii ve adalarn da bu konuda eletirdii grl-
mektedir. hh Kad Burhaneddin'in pek ok gazelinin matlas cinasldr.
hh Ayrca yine bu dizelerden, airin Trkeyi retmek gibi bir hh Manlas kullanmamtr.
amacnn olduu da yine anlalmaktadr. hh Mazmunlar kullanma asndan ok usta bir air olduu gibi,
hh Anadolu Trkesinin bir edebiyat dili olarak yerlemesinde yeni bulular da yapmtr.
nemli katklar olmutur. hh Dil ynyle Azeri sahasna daha yakn duran sanat, Tuyu
nazm biiminin yerlemesinde nemli katk salamtr.
Eserleri :
hh iirlerinde ak, tabiat yer yer de tasavvuf temalarn kullan-
Garibnme, Fakrnme, Vasf- Hl, Hikye, Kimya Risalesi mtr.
Eserleri :
AHMED
Divan
hh 1334- 1412 yllar arasnda yaamtr.
Terciht- Tavzih (Fkhla ilgili Arapa bir eserdir.)
hh Asl ad Taceddin brahim olan air, Ktahya merkezli Germi-
ksirs-Saadet fi Esraril- badet (badetlerin srryla ilgili
yanoullarndan bir Trkmendir.
Arapa bir eserdir.)
hh Ak, elence, tarih ve tabiat temal iirler yazmtr.
hh airliinin yan sra tp, astronomi ve geometri bilim dallarn-
da da kendini yetitirmitir. NESM
Eserleri : hh Doum tarihi bilinmeyen air, 1404 ylnda lmtr.

Divan
hh Dil ynyle Azeri sahasna yakn duran sanat, 14. yzyl-
skendernme (Mesnevi- Byk skenderin savalarn ve ha-
da Anadoluda Divan iirinin en nemli temsilcilerinden biri
yatn anlatr.)
olmutur.
Cemid u Hurid(Mesnevi- in hkmdar Cemidin Rum
hh Ouz Trkesi'yle teekkl etmeye balayan klasik iir dilinin
Kayserinin kz Huridle aralarndaki ak anlatr.
kuruluunda ak, sade ve ahenkli diliyle nemli rol oynayan
Tervihul-Ervh (Tpla ilgili bir mesnevidir.) lirik, samimi ve cokun airlerin banda gelir.
Mirkatl -Edeb (Kaside-Arap ve Fars gramerini anlatr)
hh Tasavvuf ve Hurufilik terimleri bir tarafa braklrsa dili, halk
diline ok yaklar.

hh Divan iirinin btn kurallarna dikkat etmi, kendisinden son- SLEYMAN ELEB
ra gelen pek ok airi etkilemitir.
hh Doum tarihi bilinmeyen sanat 1422 ylnda ld tahmin
hh Klasik iirde kullanlan mazmunlar klieletirmeyi gerekle- edilmektedir.
tiren ilk airlerdendir. hh Salam bir dini terbiye ve iyi bir eitim grmtr.
hh Tuyu nazm biimiyle yazd iirleri nldr. hh Yldrm Bayezid dneminde Bursa Ulu Cami imamln yap-
mtr.
hh ehzade olmad halde elebi unvanyla anlmas; ilmi, ir-

fan ve faziletlerini ispat etmektedir.
Eserleri :
hh Yazld dnemden bugne dek tm Anadoluda byk bir
Divan kabul gren, sevilen ve okunan nl Mevlid (Vesiletn-Ne-
cat) Sleyman elebiye aittir.
15. yzyl Eserleri :

Vesiletn-Necat (Mesnevi- Hz. Peygamberi ven ve hayat-
EYH
n anlatan 800 beyitlik mevlid)
hh 1371- 1431 yllar arasnda yaad tahmin edilmektedir.
hh Ktahyada domu ve burada renim grmtr.

AHMET PAA
hh randa tasavvuf ve tp renmi, bir gz rahatszl dolay-
syla elebi Sultan Mehmeti tedavi etmitir. hh Kadlk, mderrislik, kazaskerlik ve vezirlik yapmtr.
hh Fatih Sultan Mehmet, tarafndan ilgi grm, onun hocas ve

Bu hizmeti karlnda kendisine tmar olarak verilen Tokuz-
sohbet arkada olmutur.
lu kyne doru giderken yolda tmarn eski sahipleri tarafn-
dan saldrya uramtr. Bu durumu padiaha haber vermek hh Bir ara Fatihin gazabna uram, nl Kerem redifli gazeliy-
le idamdan kurtulmutur.
iin nl fabl trndeki Harnme'sini yazmtr.
hh Devrinin en byk airidir.
hh Harnme, derli toplu anlatm ve seviyeli alayclyla mizah
hh Tanzimat dnemine dek pek ok air onun etkisinde iirler
edebiyatmzn en gzel rneklerinden biri olmutur.
yazmtr.
hh Mesnevi tarznda yazlan eser didaktik ve alegorik zellikler
hh Din d iirler yazan Ahmet Paa, zellikle gazel, kaside ve
gsterir. murabbalaryla n kazanmtr.
hh ran edebiyatndan Hafz ve Sadi gibi byk statlardan et- hh Nazire yazma ve tarih drme de airin dier zelliklerin-
kilenen sanat, Trk edebiyatnda da Ahmet Paa ve Fuzuli dendir.
gibi nemli airleri etkilemitir.

Eserleri :
Divan
Eserleri :
Divan
AL R NEVA
Harnme
Hsrev irin hh Asl ad Nizameddin Ali ir olan sanat Uygur Trklerindendir.

hh Soylu bir aileden gelen Nevai, kk yalardan itibaren H- Eserleri :

seyin Baykara ile arkadalk kurmu ve bu iliki lnceye dek
Tazarrunme(Tasavvuf ve ahlak konularn anlatr.)
srmtr.
Tezkiretl-Evliya(nl mutasavvflarn hayatn anlatr.)
hh Hseyin Baykara Horasan ele geirip Timurlularn tahtna
oturduunda Nevai onun veziri olmutur. Maarifetname(tler ieren bir kitaptr.)
hh Dneminde bilim sanat adamlarna ok deer vermi, bu tr-

de meclisler dzenleyerek sanat ve bilimin gelimesine ortam
MERCMEK AHMET
hazrlamtr.
hh Doum ve lm tarihleri kesin olarak bilinmemektedir.
hh uurlu bir Trk milliyetisi olan air, aatay dilinin gelime-
sinde ok byk rol oynamtr. hh Divan edebiyatnn sade nesir rnei veren sanatlarndandr.
hh nl Muhakemetl-Lgateyn adl eserinde Trkenin Fars- hh En nemli eserini olan Kabusnme Tercmesini herkesin an-
adan stn olduunu savunmutur. layabilecei yaln bir dille kaleme almtr. Bir siyasetname-na-
sihatname saylabilecek bu eser didaktik zellikler gstermek-
hh airlerin hayatn anlatan bir tr olan tezkirenin ilk rneini
tedir.
sanat vermitir.
hh Kabusnme II. Muratn isteiyle ve ak bir dille ikinci kez dili-
hh Edebiyatmzdaki ilk hamse sahibi sanatdr.
mize evrilmitir.
hh Pek ok eseri bulunan sanatnn eserlerinden bazlar un-
lardr: Eserleri :
Divan (sanatnn drt Trke bir de Farsa divan vardr.) Kabusnme (tler, nasihatler kitab, siyasetname zellii
de gsterir.)
MuhakemetlLgateyn
Meclis'n-Nefis(Trk edebiyatndaki ilk uara tezkiresidir.)

NECAT
Mzn'l-Evzn (iirle ilgili teorik bilgiler veren bir eserdir.) hh Asl ad sa Necatidir. air ve hattat olarak Kastamonuda
hret kazanmtr.
Hayret'l-Ebrr, Lisn't-Tayr vs.
hh Fatih Sultan Mehmet devrinde stanbula giden air, Fatih ve
ehzade Abdullahn divan ktipliini, ehzade Mahmutun
da niancln yapmtr.
SNAN PAA
hh eyhi ve Ahmet Paa ile birlikte devrinin en nemli airlerin-
hh 1440-1486 yllar arasnda yaamtr. den kabul edilir.
hh stanbulun ilk kads Hzr Beyin oludur. hh ran iirini rnek alan bu iki sanatdan farkl olarak yerli mo-
tifleri kullanarak scak ve samimi iirler yazmtr.
hh yi bir eitim grm, mderrislik, muhasiplik, kadlk ve ve-
zirlik yapmtr. hh iirlerinde deyimleri ve ataszlerini sk kullanan Necati Divan
iirine milli bir anlay getirmitir.
hh Devrinin en nemli matematikilerindendir.
hh zellikle gazel ve mersiyeleriyle tannmtr.
hh iir de yazm olan Sinan Paa, ahenkli, ssl, secili Divan
nesrinin ilk temsilcisidir. Eserleri :

Divan

16. yzyl hh Eserlerinden bazlar unlardr:
Divan (Trke, Farsa ve Arapa ayr divan)

FUZUL
Beng Bade, ah Geda, Sakinme, Leyla ile Mecnun
hh Asl ad Mehmet olan air, btn mrn Hille, Kerbela, Ba-
(mesneviler)
dat ve Necef arasnda geirmitir.
ikyetnme (Kafiyeli nesir tarznda hiciv zellikleri tayan
hh Hayat skntlar iinde gemi, geimini salamak iin Hz.
mektup)
Alinin ravzasnda grev yapm Kerbelada kan bir veba
salgnnda lnceye kadar bu grevde kalmtr. Hadkat s-Sed (Kerbela olayn anlatan mensur eser)
hh Kendisine evkaf gelirlerinden maa balanm, zaman za- Enis'l-Kalb, Su Kasidesi (Kasideler)
man onu da alamam ve bu durumu bildirmek iin Nianc Shhat Maraz(Tp alannda yazlm mensur bir eser)
Celalzde Mustafa elebiye nl ikayetnme adl mektu-
SEH BEY
bu yazmtr.
hh Kanuninin ehzadelii zamannda divan katiplii yapm ar-
hh yi bir eitim alan air Trkenin yan sra, Farsa ve Arapa
dndan mtevelli olmutur.
renmi, bu dilde de kusursuz denebilecek eserler ver-
mitir. hh Osmanl Trkl sahasnda ilk uara tezkiresini Sehi Bey
kaleme almtr.
hh Genliinde ak iirleri yazm olan Fuzuli, bunlarn uzun
mrl olamayacan dnm, gece gndz alarak hh Sekiz blmden oluan bu esere Sekiz Cennet anlamnda
bilgi ve kltrn artrm, ilimsiz iirin, temelsiz duvara ben- Het Behit adn vermitir.
zediini sylemitir.
hh 216 airle ilgili bilgi veren tezkire, ierdii bilgiler bakmndan
hh Fuzuli, duyu ve sezi kudreti bakmndan edebiyatmzn yetersiz ancak ilk olmas sebebiyle deerlidir.
en kuvvetli airi kabul edilir. Hislerinin derinlii ve samimilii,
hh air yn ok gl deildir.
zellikle gazellerine stn bir deer kazandrmtr.
Eserleri :
hh iir teknii ok iyi, muhtevaya nem veren, iirlerinde gl
Divan
bir lirizm yakalayan tamamen kendine zg bir sanatdr.
Het Behit
hh Onun sanatnn en nemli dayana ak ve gzelliktir. Mes-
nevi ve gazellerinin temel konusu aktr. Ancak bu iirlerinde- BAK
ki ilahi ak ilk bakta anlalamaz. Fevkalade bir gzellikte hh 1526-1600 yllar arasnda yaamtr.
kulland mazmunlar zldke dizelerindeki derin anlam
hh Divan iirinin en ihtiaml iirlerini veren airlerden biridir.
ve irinin gzellii anlalabilir.
hh Yaad dnemde Sultan-uara (airler sultan) olarak
hh Ac ve strap airidir. Ak da bu ynyle ele alr.Tasavvuf a- anlmtr.
irlerinin aksine sevgiliye kavumay, nee ve mutluluu iste-
hh Kanuni Sultan Sleymann dikkatini ekmeyi baardktan
mez. Kavumann ak ldrdne, ac ekmeninse insan sonra hzla ykselmi ve bu sayede rahat bir hayat srmtr.
olgunlatrdna inanr.
hh Kanuniden sonra da sarayla ilikisi devam etmi, II. Selim ve
hh Trke, Farsa ve Arapa divan olan tek airdir. III. Murat dnemlerinde de hep gzde olmutur.

hh Mderrislik, kadlk ve kazaskerlik yapan air eyhlislam ol- BADATLI RUH

mak istemi ama olamamtr.
hh Hiciv ve tasavvuf iirleri ile tannan air, Badatta doduu
hh iirlerinde temiz, akc stanbul Trkesini ustalkla kullan- iin bu isimle anlmtr.
mtr.
hh Yaad devirde btn Trkiyeyi gezip Galata ve Konya
hh Anlamdan ok ekil ve ahenk gzelliine nem vermitir. Mevlevihanelerinde bulunmutur.
hh Ona gre iir, bir ses ve sz gzellii yani ho saddr. hh Gazel ve kasidelerinde sadelik ve samimilik grlen airin bir
divan vardr.
hh Aruz veznini kullanmada ran ve Arap airlerinin seviyesini
yakalamtr. hh Divan'nda bulunan Terkib-i Bendi Trk Edebiyatnda bu tr
eserlerin en stn saylmaktadr.
hh Mesnevi tarznda hi eser vermeyen sanatnn, Kanuninin
lm zerine terkib-ibent biiminde yazd Kanuni Mersi- hh Tanzimat airlerinden Ziya Paa bile mehur Terkib-i Bendin-
de Badatl Ruhiyi getiini deil, ancak ona yetiebildiini
yesi nldr.
syleyerek, Ruhinin iir kudretini vmtr.
Eserleri :
Divan
17. yzyl
Kanuni Mersiyesi(Kanuninin lm zerine yazlmtr.)
NEF
Fezail-i Mekke (Mekkenin faziletlerini anlatan eviri eser)
hh Erzurumlu olan airin asl ad merdir.
Hadis-i Erbin Tercmesi ( Krk hadis tercmesinin olduu
mensur eser) hh Kaside tarznda yakalad yksek seviye ile adeta bir ekol
olmutur.
Fez'il'l-Cihad (Cihatn faziletlerini anlatan eviri eser)
hh I. Ahmet ve IV. Murat tarafndan sevilen ve himaye gren
sanat, yine IV. Muratn hiciv tarz iir yazmamas emrine
uymad ve Sadrazam Bayram Paay hicvettii iin ld-
LATF
rlmtr.
hh Doum tarihi bilinmeyen air, 1582 ylnda lmtr. hh Eserlerinde dneminin dilini ustalkla kullanmtr.
hh yi bir renim grm ve gen yata iir sylemeye bala- hh Zengin dili,salam slubu ve lsz cesareti olan air l
mtr. ve kafiyeye de olduka hkimdir.
hh Asl nn kendi adyla da anlan tezkire (Latifi Tezkiresi) ile hh Siham- Kazas hiciv tarznda Trk edebiyatnn en nemli
salamtr. eserlerinden biridir.
hh air yn ok gl deildir. hh Gazelleri de, kasideleri kadar olmasa da dneminin Osmanl
Trkesinin ok ince zevkle ortaya konmu rnleridir.
Eserleri :
Divan
Eserleri :
Tezkiret-uara (Latifi Tezkiresi)
Divan (Trke ve Farsa iki ayr divan)
Risale-i Evsaf- stanbul (stanbulu anlatan bir risale)
Siham- Kaza
Mnzara(Mevsimlerin zelliklerini anlatan bir eser)

NAB NEAT
hh Asl ad Yusuf olan sanat Urfaldr. hh Edirneli olan sanat bu ehirde Mevlevi eyhlii yapmtr.
hh yi bir eitim grm, iyi derecede Arapa ve Farsa ren- hh Sebk-i Hind akmnn etkisinde yazd gazellerinde sade
mitir. bir dil ve zarif bir slup yakalamtr.
hh stanbula gittikten sonra IV. Mehmetle Lehistan seferine ka- hh Derin ve cokulu anlamlar iermeyen iirleri gcn doallk
tlm ve bu padiahtan himaye grmtr. ve sadeliinden alr.
hh Didaktik iirler yazan sanat, his ve hayalden ok dn- hh Bir mutasavvf olmasna ramen bu yn iirlerine ok yan-
ceye nem vermi felsefi gazelin, hikem tarzn ncs ol- smamtr.
mutur. Eserleri :
hh Sz sanatlarna fazla itibar etmemi, sade bir dil kullanmtr. Divan
hh Eserlerinde devrin sosyal ve ahlaki buhranlarn ak yrekli- Hilye-i Enbiya (Mesnevi- Peygamberlerin mucizelerinden
likle dile getirmekten ekinmemitir. bahseder.)
ehrengiz (Edirneyi anlatr.)

Eserleri :
Divan (Trke ve Farsa iki ayr divan)
Hayriyye (Mesnevi- Olu Ebul-Hayr Mehmet iin yazd AZMZDE HLET

tleri ierir.) hh Mderrislik, kadlk ve Kazaskerlik yapmtr.
Hayrbd(Mesnevi- Ferdddin Attardan eviri) hh Zamannn en kltrl limleri arasnda saylmtr.
Surnme(Mesnevi- IV. Mehmetin ehzadelerinin snnet d- hh ldkten sonra ktphanesinde bulunan 4 bin civarnda kita-
nn anlatr.)Fetihnme-i Kamanie (IV. Mehmetin Lehis- bn hemen hepsinde sanatnn ald notlar, dzeltmeler vs
tan seferini ve Kamanie kalesinin alnn anlatr) tespit edilmitir.
hh Gazel ve kaside tarzlarnda gzel iirler yazan Hleti, asl

Tuhfetl-Harameyn(Hicaz seyahatini anlatr.) vs.
hretini rubaileriyle kazanmtr.
hh Rubai nazm biiminin Divan iirindeki en byk stad kabul

edilmitir.
NAL
Eserleri :
hh Doum tarihi kesin olarak bilinmeyen air, 1666 ylnda l- Divan (20 kaside, 400 gazel, 540 rubai ierir.)
mtr.
Skinme (520 beyitlik mesnevi)
hh Kk memurluklarda bulunan sanat daha sonra, maden
Mihr- Mteri(Babasnn yarm kalan mesnevisidir, Haleti
kalemi ser-halifelii yapmtr.
tamamlamtr.)
hh Naili, gazel tarzna kendine zg bir eda ve tarz getirmitir.
Mneat(Mensur eser)
hh Sebk-i Hindakmnn edebiyatmzdaki ilk ve en nemli
temsilcisidir. KTP ELEB
Eserleri : hh 1609 - 1657 tarihleri arasnda yaamtr.

Divan hh Asl ad Mustafa olan bilgin, ordu katiplii yapt iin bu adla
anlmtr.

hh Tarih, corafya ve bibliyografya alanlarnda nemli yaptlar Fezleke (1591-1654 yllar arasndaki nemli siyasi olaylar
vermi bir bilim adamdr. anlatan eser)
hh slam bilginlerinin eserlerinin yan sra, batl kaynaklardan da Takvimt-Tevrih (1648 ylna kadar yaanan olaylar anla-
yararlanarak kendini yetitirmitir. tan eser)
hh Eserlerini ssl anlatmdan uzak, sade denebilecek bir s-

lupla yazmtr.
EVLYA ELEB
hh ou Arapa olan eserlerinin Trke olanlarndan corafya,
tarih ve denizcilikle ilgili olanlar nldr. hh Asl ad Mehmet olan Evliya elebi, yalnz 17. asrn deil Trk
edebiyatnda btn zamanlarn en nemli seyahat yazardr.
hh En bilinen eseri olan Kefz Znn (Arapa) bir bibliyograf-
ya kitabdr. hh Yirmili yalarda babasndan izinsiz Bursaya gidii ile bala-
yan seyahat hayat, 50 yl boyunca btn Osmanl mpara-
hh Eserde yz civarnda ilim ve fen dalna ait 1450 kitap alfa- torluunu hatta baka pek ok yeri de dolamasyla sonu-
betik sraya gre tantlmtr. lanmtr.
hh Bugn bilim dnyasnn eline gememi (kayp) olan eserler- hh mrn seyahatle geiren sanat geriye 10 ciltlik emsalsiz
bir Seyahatnme brakmtr. Bu eser; Anadolu, Rumeli, Su-
den de bahsetmekte olan Kefz - Znn, birok dile evril-
riye, Hicaz, Msr, Irak, Balkanlar, Macaristan, Bosna-Hersek,
mi ok deerli bir eserdir. Girit, Kafkaslar, Rusya, Almanya vs. yerler hakknda bilgiler
hh Bilgin, Mizanl-Hak ve Dstrl - Amel adl eserlerinde de veren ok deerli bir eserdir.
iinde yaad sosyal hayatn bozukluklarn anlatm, sla- hh Hem gezi hem hatra tr kapsamnda deerlendirilebilecek
miyetin esasndan uzak, yanl inanlar belirtmi ve Trkle- eser, yer yer yk tekniine bavurulduu iin hikye;halk
rin gelimesi iin manevi ilimlerin tek bana yeterli olmad- arasnda konuulan anlatmaya deer olay ve durumlar, dik-
n mspet bilimlerin de renilmesi gerektiini sylemitir. katli bir gzlem ve incelemeyle aktard iin de rportaj zel-
lii de gsterir.
hh Tuhfetl-Kibar fi Esfril- Bihar adl eserinde ise, byk sava
ve zaferleri nedenleriyle sralayarak Trk denizciliinin kt hh Seyahatnme, tarihi ve corafi bilgilerin yan sra anlatlan
yerin sosyal, kltrel zelliklerini de aktarmas bakmndan
gidiine engel olmak istemitir.
ayrca bir deer tar.
hh Bat dnyas kendisini Hac Kalfa adyla tanmtr.
Eserleri :
Eserleri : Seyahatnme
Kefz - Znn (Bibliyografya kitab) NAMA

Mizanl-Hak (Osmanl toplumunda tartma konusu olan hh 1652-1715 yllar arasnda yaamtr.
dn ve sosyal konular ele alp inceleyen eser)
hh Asl ad Mustafa olan sanat, Hseyin Paann sadrazaml-
Dstrl - Amel (Sosyal bozukluklar ve dini sorunlar anla- zamannda Divan katipliine getirilmi, kendi adyla anlan
tan eser) (Naima Tarihi) nl eserini vakanvist (tarihi olaylar kayde-
Tuhfetl-Kibar fi Esfril- Bihar (Denizcilik tarihimizdeki baa- den) sfatyla bu grevdeyken yazmtr.
rlar anlatan eser) hh Asl ad Ravzatl-Hseyin fi Hulsatil- Ahbr-i Hfikn olan
Cihannma (Corafya kitab) Naima Tarihi, hem edebiyat hem de tarih bakmndan deerli
bir eserdir.

hh 1591-1659 yllar arasndaki vakalar kaydeden eser, olaylar 18. yzyl

anlatmadaki tarafszl, devlet idaresindeki bozukluklar ve
bunlarn sebeplerini etraflca tahlil ettii iin tarihi; stn bir NEDM
tasvir ve tahkiye yetenei, renkli ve canl anlatmyla da edebi
hh 18. yzyl Klasik Trk edebiyatnn en nl airidir.
deer tar.
hh yi bir eitim grm, kadlk ve mderrislik yapmtr.
Eserleri : hh Hayat btn hazlaryla yaayan air, kendini zevk ve elen-
Naima Tarihi ceye vermi, iirlerinde bu konular ilemitir.
hh Mderrislik yapmasna ramen dini-tasavvufi iir yazmam-

tr.
PEEV BRAHM hh Divan iirinde yenilikler yapm bir sanatdr. iiri soyut dn-
hh Anne tarafndan Sokullu Mehmet Paayla akraba olan Pee- yasndan kararak d dnyay ve duygular gerek ynleriy-
vi, defterdarlk yapmtr. le vermeye almtr.
hh 1520-1659 yllar arasnda geen olaylar anlatt ve kendi hh Lale Devrinin ve Dnemin stanbulunun btn gzellik ve ih-
adyla (Peevi Tarihi) anlan eserini mrnn sonlarnda Ma- tiamn iirlerine yanstmtr.
caristanda yazmtr.
hh Gazel ve arklarnda ak ve anlalr bir dili vardr. Kaside-
hh Eser, nemini, canl ve doal bir slupla kaleme alnndan;
lerinde daha ar bir dil kullanmtr. Mesnevi yazmamtr.
olaylar tarafsz bir gzle anlatmasndan; saraydaki eitli tip
ve karakterleri tasvir ve tahlil etmesinden; saray, konak ve hh Duygularn serbeste ama bayala dmeden, zarif bir
kahve hayatn fkra ve hikyelerle ssleyerek anlatmasndan ekilde ifade etmitir.
alr.
hh Sebk-i Hind akmnn etkisindedir.
Eserleri :
hh Mahallileme akmn gerek anlamda balatan isimdir.
Peevi Tarihi
hh Gazel ve zellikle ark trne ayr bir nem vermi hatta
hece vezniyle bir de trk yazmtr.
EYHLSLAM YAHYA Eserleri :
hh Birok nemli grevin ardndan eyhlislam olmutur. Divan
hh Sultan IV. Murattan iltifat grm, iar Nefi tarafndan kendi-

sine kaside yazlmtr.
hh Gazel tarznn statlarndan kabul edilir. Gazelleri uh, zarif EYH GALP
ve kanedir. hh Gen yata Mevlevi eyhi olmutur.
hh Dili zamanna gre bir hayli sade olan sanat, iirlerinde s- hh Divan iirinin son byk stad kabul edilir.
tanbul Trkesini kullanmtr.
hh Kimi iirlerinde halk syleyilerine ve stanbul konumasna
Eserleri : nem vermi,hece vezniyle de iir (trk) yazmtr.
Divan hh Sebk-i Hind akmnn nclerindendir.

hh Tasavvufi dncenin hkim olduu iirlerinde hayaller; renk- 19. yzyl

li, canl ve gldr.
ENDERUNLU VASIF
hh Hint slubunun zelliklerini tayan dili, nazik, zarif ama ayn
zamanda soyut kavramlarla dolu, yabanc kelime ve tamla- hh Doum tarihi kesin olarak bilinmeyen sanat 1824 ylnda
malarn ok kullanld bir dildir. lmtr.
hh Sarayda yetitii iin Endern adyla anlmtr.

hh Nabinin Hayrabatndan daha gzel bir mesnevi yazlamaya-
ca iddiasn rtmek amacyla kaleme ald nl Hsn- hh Nedimin etkisiyle iirler syleyen Vasfn dili sade, slubu
Ak mesnevisi bu trn aheserlerinden saylmtr. samimi ve doaldr.
hh iirlerinde halk konumas ve deyimlerini, kadnlar arasndaki

hh Beeri bir ak anlatyor gibi grnen eser, alegorik bir anla-
syleyileri kullanmtr.
tmla yazlmtr.
hh Eserde bahsedilen ak aslnda bir derviin Allah akn an-

Eserleri :
latmaktadr.
Divan
Eserleri :
Divan
Hsn Ak KEECZADE ZZET MOLLA
Cezire-i Mesnevi
hh Devrinin son byk airi kabul edilir.
Er-RsaletlBehiyye fi Tarikatl-Mevleviyye
hh Gazel, kaside ve mesnevi nazm biimlerinde eser veren sa-
nat, zellikle gazel tarz iirlerinde baar gstermitir.
hh Bir dnem Keana srgn gnderilmi, oraya giderken yolda

YRMSEKZ MEHMET ELEB grdklerini ve orada yaadklarn Mihnet-Kean adl mes-
nevisinde anlatmtr.
hh Doum tarihi kesin olarak bilinmeyen sanatnn 1732 ylnda
hh Mihnet-Kean, mahalli hayata ait manzara ve tipleri tasvir et-
lmtr.
mesi, mizahi ve hicivci bir hava tamas bakmndan dikkat
hh Genliinde Yenieri ocana girip yirmi sekizinci ortada g- ekici ve deerlidir.
rev yapt iin bu isimle anlagelmitir. hh Mevlevi tarikatna bal olan sanat, birok iirinde Mevla-
nay sayg ve sevgiyle anmtr.
hh 1720de Parise eli sfatyla giden Mehmet elebi, Fransz-
larn sosyal hayatn gzlemleme, kltr ve sanat kurumlarn
inceleme frsatn bulmu, burada grdklerini Sefaretnme
adl eserinde anlatmtr Eserleri :
hh Beraberinde Parise gtrd ve sonradan sadrazamla Divan

kadar ykselen olu Said Paa, sonraki yllarda brahim M-
Mihnet-Kean(Mesnevi- Kean srgnn anlatr.)
teferrika ile ilk matbaay kurmutur.
Eserleri : Glen-i Ak(Mesnevi- Hsn Aktan esinlenerek yazlmtr.)
Paris Sefaretnmesi Lyihalar (Devlet ynetimini anlatan iki layiha)

SLAM UYGARLII EVRESNDE GELEN TRK EDEBYATI Konu Testi
1. I. Nabi 5. Aadakilerden hangisi divan edebiyatnn zellikle-

II. Nef rinden biri deildir?
III. Glehri A) Ahenge ok nem verildiinden redife zellikle yer ve-

IV. Katip elebi rilmitir.
Aadaki yaptlardan hangisi yukarda verilen sanat- B) Duygu ve dnceler, kalplam mazmunlarla anla-
lardan birine ait deildir? tlmtr.
C) Konu btnl esastr bu nedenle anlam bir sonraki
A) Vesiletn-Necat B) Mantkut-Tayr
dizeye aktarlr.
C) Hayrabad D) Cihannma
D) iirlerde balk kullanlmaz, iirler redifleriyle veya na-
E) Siham- Kaza zm biimlerinin adyla anlmtr.
E) Konu genellikle ak, arap, sevgili ve vgdr, somut
2. Mevlevi eyhidir. Divan iirinin son byk sanats kabul konulara pek yer verilmez.
edilir. iirlerinde Sebk-i Hindi akmnn etkisi vardr. Hsn-
Ak adl mesnevisi, ilahi ak yolunda katlanlmas gereken
zorluklar dile getiren alegorik bir eserdir. Hece vezniyle
yazd bir trks de vardr.
Bu parada hakknda bilgi verilen air aadakilerden
hangisidir?
6. airler Sultan unvanna sahiptir. iirlerinde dnce-
A) k Paa B) Glehri C) Sinan Paa
ye nem veren divan airlerindendir. Zamannn stanbul
D) eyh Galip E) Necati Trkesini baaryla kullanan sz sanatlarndaki ustal
zengin hayalleriyle az ve z yazan bir airimizdir. stanbul
3. Uzun yllar divan katiplii yapmtr. Tarih, corafya, bibli- kadl yapmasna ramen btn iirlerinde Din d konu-
yografya ve toplum bilim alanlarnda eserler yazmtr. 17. lar ilemitir. Divan edebiyatnn belli bal ustalarnda bi-
yzylda yaam byk Trk bilgini ve yazardr. Avrupa ridir. Kanuninin lm zerine yazd Kann Mersiyesi
bilim evresince Hac Kalfa adyla tannmtr. Arapa, edebiyatmzn en gzel lm iirlerindendir.
Farsa yannda Latince ve Franszcay da renmitir. Bu parada sz edilen air, aadakilerden hangisidir?
Bozulmaya balayan Osmanl medreselerinin tutumunu A) Fuzuli B) Baki C) Nedim
eletirmi, deneye dayal bilimleri savunmutur. Denizcilik
tarihi ve tekniinin anlatld Tuhfetl Kibr F Esrafil Bi- D) Nefi E) Nabi
har (Deniz Savalar Hakknda Byklere Armaan) isimli
eseri byk nem tar.
Yukarda tantlan sanat aadakilerden hangisidir?
A) Evliya elebi B) Sinan Paa

C) Ahmet Cevdet Paa D) Katip elebi
7. I. Divan iirinin en byk vg ve yergi airidir. (Nef)
E) Piri Reis
II. Didaktik iirin en byk ustalarndan biri saylr. (Nb)
III. iirlerinde bir eit sembolizm olan Sebk-i Hindi akm-
4. Sinan Paa, 15. yzyl divan nesrinin en nemli temsilci- nn izleri grlr. (eyh Glip)
lerindedir. Sanatnn ---- adl eseri, klasik edebiyatmzda
IV. Harname adl eserinde hiciv trnn en gzel rnekle-
ssl nesrin en gzel rneklerinden biridir. Zamannda ve
rinden birini vermitir. (Fuzuli)
kendisinden sonra onun bu eserinde kulland slup ok
taklit edilmi ama bunlarn hibiri Sinan Paann slubuna V. Arapa, Farsa ve Trke divan olan tek airimizdir.
eriememitir. (eyhi)
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi Yukardaki numaralanm cmlelerle birlikte verilen
getirilmelidir? sanat adlarndan hangi ikisi yer deitirirse bilgi
yanll giderilmi olur?
A) Tezkiretl-Evliya B) Ksas- Enbiya
A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III.
C) Cihannma D) arhname
D) III. ve IV. E) IV. ve V.
E) Tazarruname

8. k Paa'nn nl 12.000 beyitlik ahlak, felsef, psikolo- 12. Baki ile ilgili olarak aadakilerden hangisi sylene-
jik, tasavvuf mesnevsidir. Tasavvufu tantc ve retici mez?
bilgiler vermesinin yan sra insan- kmil olmay tleyen
A) Yaad dnemde Sultan-uara (airler sultan)
ahlaki ve didaktik bir zellie de sahiptir. Sanat eserde
olarak anlmtr.
Trkeye nem verilmesi gerektiini belirtmi ve eserde
bilinli olarak Trke kullanmtr. B) iirlerinde temiz, akc Azeri Trkesini ustalkla kul-
lanmtr.
Bu parada sz edilen eser aadakilerden hangisidir?
C) Anlamdan ok ekil ve ahenk gzelliine nem ver-
A) Tazarrunme B) Kabusnme mitir.
C) skendernme D) Harnme D) Aruz veznini kullanmada ran ve Arap airlerinin sevi-
E) Garipnme yesini yakalamtr.
E) Din d temalarn airi olmu, tasavvufi konularda iir
9. iirlerinde zellikle ehzade Sultan Mahmut Mersiyesin- yazmamtr.
de, eyh'nin etkisi grlr. Hemen her gazelinde deyim
ve ataszlerine yer vermi ve bu yn ile edebiyatmzda
nc olmutur. Yerli motifleri kullanarak scak ve samimi
13. I. Didaktik iir
iirler yazmtr. iirlerinde deyimleri ve ataszlerini sk
kullanarak divan iirine milli bir anlay getirmitir. fade- II. vg ve yergi iiri
lerindeki nezaket, slubundaki doallk, hislerindeki sami- III. Mahallileme akm
miyet ve iirlerindeki derinlik ile hem dneminde hem de IV. Terkib-i bend
kendisinden sonra birok airi etkilemitir. zellikle gazel
Numaralanm ifadelerle aadaki sanatlar eleti-
ve mersiyeleriyle tannmtr.
rildiinde hangi sanat dta kalr?
A) Nabi B) Badatl Ruhi C) Nefi
lerden hangisidir?
D) Ahmedi E) Nedim
A) Baki B) Neati C) Ahmedi
D) Necati E) eyhi
14. Aadaki Divan edebiyat sanatlarndan hangisi

10. Divan edebiyatnn sade nesir rnei veren sanatlarn- tasavvuftan hi etkilenmemitir?
dandr. En nemli eserini olan Kabusnme Tercmesini
A) Sultan Veled
herkesin anlayabilecei yaln bir dille kaleme almtr. Bir
siyasetname-nasihatname saylabilecek bu eser didaktik B) Badatl Ruhi
zellikler gstermektedir. C) Baki
Bu parada sz edilen air, aadakilerden hangisidir? D) Sleyman elebi
E) Keecizade zzet Molla
A) Ahmet Paa B) Mercimek Ahmet
C) Talcal Yahya D) Yunus Emre
E) Nefi
15. I. Evliya elebi'nin Seyahatnamesi Sade nesir
II. Sehi Bey Het Behit Ssl nesir
11. Divan edebiyatnn kurucusu ve bilinen ilk airi ----, kabul III. Sinan Paann Tazarrunamesi Ssl nesir
edilirken son byk temsilcisi ise ---- saylr.
Divan nesri ile ilgili numaralanm cmlelerde verilen-
Yukardaki cmlede bo braklan yerlere srasyla aa- lerin doru-yanl emas aadakilerden hangisidir?
dakilerden hangileri gelmelidir?

I II III
A) Nedim Nabi
A) D Y D
B) Hoca Dehhani-Nef
B) D D Y
C) Ahmedi- Nedim
C) Y Y D
D) Naili -Ziya Paa D) D D D
E) Hoca Dehhani eyh Galip E) Y D Y

16. eyh Galib, klsik edebiyatmzn erevesi iinde ayr bir 19. Mihnet-i Kean, Keana srlen airin, yolculuunu, ora-
grn ve anlayn altnda meydana getirdii eser- daki yaamn ve stanbula dnn konu alr. Bir serg-
dir. Renkli ve ince hayallerle rlm, aklanmaya muhta zetname olan yapt, konusu asndan ayn zamanda bir
ifadeleriyle sanatnn ve iir syleme kudretinin zirvesine gezi ve an kitabdr. Kk ve Bykekmeceden bala-
ulamtr. eyh Galib, bu eserinin banda, kitabn yaz- yan yolculuk, Kean ve evresi, cami ve arlaryla Edir-
lnn sebebini de sylemitir. Bir mecliste, Nb'nin Hay- ne, baarl bir biimde betimlenir. Keanda geen gnleri,
rabad adl eserine benzer bir eserin yazlamayacanda ilikileri, karlat kiiler, skntlar, zaman zaman ge-
birletiklerini ve kendisine byle bir eser yazmasn teklif mie dn, iledii konular arasndadr.
ettiklerini sylemesi zerine yazdn anlatr. Bu parada sz edilen Mihnet-i Kean adl eserin ai-
Bu parada sz edilen eser aadakilerden hangisidir? ri aadakilerden hangisidir?
A) Het Behit B) Hsn Ak A) eyhlislam Yahya

C) Mecalisn-Nefais D) Leyla v Mecnun B) Azmizade Haleti
E) Garipname C) Naima
D) Katip elebi
E) Kececizade zzet Molla
17. 1569-1630 yllar arasnda yaamtr.Mderrislik, kadlk
ve Kazaskerlik yapmtr. Zamannn en kltrl limleri
arasnda saylmtr. ldkten sonra ktphanesinde bulu-
nan 4 bin civarnda kitabn hemen hepsinde sanatnn al-
20. Aadaki sanat eser eletirmelerinden hangisi yan-
ltr?
d notlar, dzeltmeler vs tespit edilmitir. Gazel ve kaside
tarzlarnda gzel iirler yazan sanat, asl hretini ruba- A) Ktip elebi - Kefz-Znn
ileriyle kazanmtr.Rubai nazm biiminin Divan iirindeki
B) Neati Skinme
en byk stad kabul edilmitir.
C) Nabi Hayrbd
Bu parada aadaki sanatlardan hangisi hakknda
D) Nefi - Siham- Kaza
bilgi verilmitir?
E) Fuzuli ikyetnme
A) Azmizade Haleti
B) Kad Burhanettin
C) Keecizade izzet Molla 21. Trk edebiyatnda Anadolu sahasnda ilk tezkire ----
D) Nedim 1538de yazd sekiz cennet anlamna gelen ---- adl ese-
ridir.
E) eyhlislam Yahya
Bu parada bo braklan yerlere aadakilerin hangi-
sinde verilenler srasyla getirilmelidir?
18. ----, nl Divan edebiyat airi eyhi tarafndan kaleme A) Sehi Beyin - Het Behit
alnm bir mesnevidir. Ayn zamanda bir hekim olan eyhi,
B) eyh Galipin Hsn Ak
Sultan elebi Mehmet`i tedavi edince, elebi Mehmet ona
Tokuzlu Kyn tmar olarak hediye etmitir. Kye doru C) Neatinin Hilye-i Enbiya
yola koyulan eyhi, yolda ekiya tarafndan soyulmu ve D) k elebinin - Meair-uara
dvlm karlat bu muamele karsnda bu eserini E) Ali irNevainin - Mecalisn- Nefis
kaleme almtr. Eser toplumun kt ynlerini hicvetmek-
tedir. Fakat bunu mizahi bir slupla yapmtr. 126 beyit-
ten oluan mesnevi Divan edebiyatnda hiciv eserlerinin ilk 22. Aadaki eserlerden hangisi Mevlanaya ait deildir?
nemli rneklerindendir.
A) Divan- Kebir
B) Mektubat
getirilmelidir?
C) Mecalis-i Seba
A) Harname B) ikayetname C) Beng Bade
D) Tezkiret-uara
D) Mihnet-i Kean E)Cemid Hurid
E) FihiMafih
1. A 2. D 3. D 4. E 5. C 6. B 7. E 8. E 9. D 10. B 11. E 12. B 13. D 14. C 15. A 16. B 17. A 18. A 19. E 20. B 21. A 22. D Cevaplar

TARAMA
20
1. En byk kurgu ustas hayatn kendisi... yle karakterler, 4. Trklerde ktalar yap bakmndan iki blmden oluur.
maceralar, rastlantlar, dnceler ve srprizlerle dolu ki Birinci blm trkleri asl szlerinin bulunduu blmdr.
tm yazarlar iin en byk esin kayna. Hatta bazen hayat Bu blme ---- ad verilir. kinci blm ise bendin sonunda
onu yaayan yazar bile yapyor. Hayatn cilvelerini birin- tekrarlanan nakarat ksmdr. Nakarat ksmna, ---- denir.
ci azdan bazen itiraflar, bazen hesaplamalar, bazense Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadakiler-
sadece iten dnce ve duygularla sslenmi ekilde din- den hangisi getirilmelidir?
liyoruz. te size bir devlet bakannn, bir Hollywood yld-
znn ve bir eroinmann hayatlar... A) Nakarat bent
Bu parada anlatlanlar aadakilerden hangisiyle ili- B) Meyan balama

kilendirilebilir? C) Bent- kavutak
D) Vasta- bent
A) Rportaj
E) Doldurma- taprma
B) Otobiyografi
C) Makale
D) Deneme
5. Sdn erenleri
E) Gezi yazs
evirin gidenleri
Ne gzel ba balyor
Stn gzelleri
2. Divan edebiyatyla ilgili olarak aadakilerden hangisi Aldrdn beni gl iken

sylenemez? Soldurdun beni gl iken
A) Arapa ve Farsa szck ve tamlamalarn says fazla- Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu di-
dr. zelerin aadakilerin hangisinden alnd sylenebi-
lir?
B) Gz iin uyak anlay benimsenmitir.
C) ounlukla zengin uyak kullanlmtr. A) Koma
D) Anlama ok nem verildiinden ahenk ikinci plandadr. B) Trk
E) Halk edebiyatndaki somut gereklik yerini soyut gzel- C) Semai

lie brakmtr. D) Mani
E) Varsa
3. Mevlevi tarikat airlerindendir.18. yzyln ayn zamanda

klasik edebiyatn son byk temsilcisidir. ok zengin ve 6. Divan edebiyat bir anlamda simgeler, semboller edebiyat-
ssl bir iir dili vardr. Yazd Hsn Ak isimli mesnevi- dr. Bu balamda duygu ve dncelerin belirli, kalplam
siyle hakl bir hrete ulamtr. szlerle ifadesine ---- denmitir. Sk kurallar iinde gelien
divan iirinde bu kalplam szler nemli bir yer tutar. r-
Bu parada bilgileri verilen divan airi aadakilerden
nein sevgilinin boyu selvi, kiprikleri ok, yanaklar ruhsar,
hangisidir?
az goncadr. O sevgiliye k olan kii blbl ya da perva-
A) Nedim nedir.
B) Nabi Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
C) eyh Galip getirilebilir?
D) Nefi A) mazmun B) lugaz C) ina

E) Baki D) tezkire E) mneat

Tarama
7. Trk kltr tarihinden en ok sreklilik gsteren gelenek- 11. slmiyet ncesi dnemde, nl bir kiinin lmnden son-
lerin banda yer alan at yakma gelenei, slmiyetin ra yaplan dinsel yas trenlerinde lnn iyiliklerinin ve ya-
kabulnden nceki devirlerde ---- terimiyle karlanmak- arken yapt ilerin anlatld iirlerdir.
ta ve at yakmak anlamnda da stamak kelimesi kul- Bu cmlede aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve-
lanlmaktayd. Bu balamda Trk kltr tarihinin en erken rilmitir?
devirlerinden itibaren profesyonel atlarn yas veya yu
A) Sr B) len C) Sagu
trenlerinde son derece nemli mevkilerde bulunduunu
grmekteyiz. D) Kam E) Ozan
getirilmelidir?
A) sagu B) mersiye C) aman
D) len E) kouk
12. Aadakilerden hangisinin nazm birimi dierlerinden
farkldr?
A) ark B) Murabba C) Rubai
D) Tuyu E) Kaside
8. Kalarn ok dedike
Kirpiin ok dedike
Pek mi gnln byd
Sen gibi yok dedike
13. Kagarl Mahmut tarafndan Badatta 1072-1074 yllar
arasnda yazlan Trke-Arapa szlktr. Trkenin bili-
drtln aadaki trlerden hangisi olduu sylene-
nen en eski szl olup, Orta Asya yaz Trkesi hakkn-
bilir?
da varolan en kapsaml ve nemli dil antdr. El yazmas
A) Tuyu B) Trk C) ark nshas 638 sayfadr ve yaklak 7500 Trke kelimenin
D) Semai E) Mani olduka ayrntl Arapa aklamasn ierir. Ayrca Trklerin
tarihine, corafi yaylmna, boylarna, lehelerine ve yaam
tarzlarna ilikin ksa bir nsz ve metin iine serpitirilmi
bilgiler mevcuttur.
Bu parada hakknda bilgi verilen eser aadakilerden
hangisidir?
9. Trklerde asl szlerin yer ald blm aadakiler- A) Muhakemetl-Lgateyn

den hangisidir? B) Divan Lgatit-Trk
A) Nakarat B) Seci C) Kavutak C) Divan- Hikmet
D) Bent E) Meyan D) Kutadgu Bilig

E) Atabetl-Hakayk
14. slmiyetten nceki dnemde, nl bir kiinin lmnden

sonra yaplan dinsel yas trenleridir.
10. Aadakilerden hangisi divan edebiyatnda nesir tar-
zyla yazlm bir eser deildir? Bu cmlede aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve-
rilmitir?
A) Kbusname B) Harname C) Seyahatname
A) Sagu B) Sav C) Kouk
D) ikayetname E) Tazarruname
D) Baks E) Yu

Tarama
15. zellikle Krm Trkleri tarafndan ok sahiplenilmi, iirleri 18. I. ocuklar iin sylenen, kendine zg bir ezgisi olan ba-
ezberlenmi, bestelenmi ve halk meclislerinde okunmu- sit trklerdir.
tur. Karacaolandan sonra n dier Trk corafyalarna II. Konularna gre trklerin iinde de deerlendirilebile-
yaylm ikinci sanatdr. iirlerinden hareketle medrese ceinden bir nazm biimi deil, nazm trdr.
grm okur - yazar airler olduu sylenebilir. Saz airleri
III. Genellikle ya masals/ykms basit szler ya da o-
iinde en ok iir syleyen ozandr. uara tezkirelerinden
cuklar iin gzel dilekler ierir
kendisinden vgyle bahsedilmi, dier klar tarafndan
statkabul edilmitir. k edebiyatnda airnme yazan ilk IV. ten bir anlatmla ve yaln bir Trkeyle sylenir.
airdir. Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisi
hakknda bilgi verilmitir?
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadakiler-
den hangisidir? A) Trk
A) Kayk Kul Mustafa B) Koma
B) k mer C) ark
C) Gevheri D) Ninni
D) Ruhsati E) Gazel
E) Bayburtlu Zihni
19. Hayat hakknda kesin bir bilgi yoktur. Krehirde Mevlevi

tekkesi kuran mutasavvf bir air olduu bilinmektedir. Na-
16. Hikmetli sz sylemeye dayanan, dnceye arlk veren
zm teknii bakmndan ustadr. Sade ve temiz bir Trkey-
iirdir. Bu iirde ama okuyucuyu uyarmak, dndrmek
le yazmtr. Konusu tasavvuf olan bu eser akc, ahenkli
ve aydnlatmak olduu, daha doru bir ifadeyle insana
bir Trke ile yazlmtr. En nemli eseri, Feridddin-i At-
doruyu, gzeli gstermeye ynelik gr bildiren didaktik
tardan evirdii 4408 beyitlik mesnevidir. Sanat, aslen
ierikli iire denir. Bu tarzn edebiyatmzdaki en nemli ve
ranl air Feridddin-i Attara ait olan bu eseri bire bir e-
gl temsilcisi olarak Nabi bilinmektedir.
virmemi, Bata Mevlanann Mesnevisi ve Kelile ve Dimne
olmak zere baka birok kaynaktan da eklemeler yapm,
rilmitir?
eseri adeta yeniden yazmtr. Konusu tasavvuf olan bu
A) Trk-i Basit eser akc, ahenkli bir Trke ile yazlmtr.
B) Hikem tarz Bu parada sz edilen sanat ve eser aadakiler-
C) Mahallileme akm den hangisinde doru verilmitir?
D) Ssl nesir A) k Paa Garipname

E) Sebk-i Hind akm B) Glehri - Mantkt-Tayr
C) Ahmed CemidHurid
D) eyhi Hsrev irin
E) Ali irNevai Muhakemetl-Lugateyn
17. airin gnmze ulaabilen birka Trke gazeli, divan tar-
zyla yazlan ilk din d rnlerdir. Bu durum onun, ilk divan
airi kabul edilmesini salamtr. Bu iirler dil ynyle te-
miz ve kusursuz, nazm teknii ynyle de mkemmeldir.
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadakiler- 20. Aadakilerden hangisi divan edebiyatnda nesir ya-
den hangisidir? zan sanatlardan biri deildir?
A) Mevlana A) Sinan Paa
B) Sultan Veled B) Evliya elebi
C) eyhi C) Katip elebi
D) Necati D) Latifi
E) Hoca Dehhani E) eyhi

Tarama
21. ----, ismine uygun olarak insanda gzellik duygusu uyand- 24. I. Irk Bitig
ran, baka bir syleyile, alcsna estetik heyecan bala- II. Altun Yaruk
yan sanatlardr.
III. Sekiz Ykmek
Bu cmlenin bana aadakilerden hangisi getirilme-
IV. Kutadgu Bilig
lidir?
V. Kalyanamkara ve Papamkara Hikayesi
A) Gzel sanatlar Yukardaki numaralanm eserlerden hangisi
B) Grsel sanatlar Uygur Dnemi Trkesi ile kaleme alnmamtr?
C) Fonetik sanatlar
D) Dramatik sanatlar
E) Plastik sanatlar
22. I. Hakaniye lehesiyle yazlm ilk eser 25. I. Bu dnem edebi rnleri mzik eliinde ve kopuz ad
verilen sazla sylenmitir.
II. slami dnemde yazlan ilk eser
II. iirlerde Trklerin milli ls kabul edilen hece ls
III. Aruz veznin kullanld ilk eser
kullanlmtr.
IV. Mesnevi nazm biiminin kullanld ilk eser
III. Nazm birimi drtlktr.
V. Trklerin yaad yeri harita zerinde gsteren ilk eser
IV. Msralarda genel olarak yarm kafiye kullanlmtr.
Numaralanm cmlelerden hangisi Kutadgu Biligle il-
V. Daha ok kahramanlk, doa, ak ve lm konular i-
gili deildir?
lenmitir.
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisiyle
ilgili zellikler verilmitir?
A) Destan dnemi
B) slamiyetten nceki yazl dnem
C) k tarz halk iiri
D) Tekke edebiyat
E) Divan iiri
23. Aadaki dizelerin hangisinde benzetme ye bavurul- 26. Aadakilerden hangisi Trk szl edebiyatnda yer
mutur? alan seyirlik trlerden biri deildir?
A) Deryada sonsuzluu fikretmeye ne zahmet A) Meddah

Al sana, derya gibi sonsuz Karacaahmet! B) Komedi
B) Gbeinde yalanc ehrin, sahici belde C) Karagz
Ona sor, gidenlerden kalan ey neymi elde? D) Orta Oyunu
C) Mezar, mezar ztlarn kenetlendii nokta E) Ky Seyirlik Oyunlar
Mezar, mezar varla yol veren geit yokta
D) Kum dolu gzleriyle szyor insanlar
Szyor, sahi diye topraa basanlar
E) Onlar ki sfatlarda rakamlar bulmular
Fikirden kurtularak lmden kurtulmular.

Tarama
27. Ahmet Yesevinin rencisi olduu dnlmektedir.Ana- 30. I. Osmanldaki ilk uara tezkiresi
dolunun Trklemesi ve slamlamasnda da ok nemli II. Felsefi gazel-hikem tarz
rol oynayan bir Trk by ve slam bilginidir. Devrin en
III. Sebk-i Hind
nemli mutasavvflarndan ders alarak iyi bir renim gr-
mtr. Anadolu Trk birliinin salanmasnda Orhan Beye IV. Rubai
destek vermi, Yenieri ocann kurulmasnda da etkili ol- Numaralanm ifadelerle aadaki sanatlardan han-
mutur. Tasavvuf yollarndan bahsettii drt kap (eriat, gisi ilikilendirilemez?
Tarikt, Hakikt, Marifet) krk makam ileyen Makalat (Ma-
A) Azmizade Haleti
kaleler) adl Farsa bir eseri vardr.
B) Nabi
Yukardaki parada hakknda bilgi verilen sanat aa-
C) Keecizade zzet Molla
D) Naili
A) Erefolu Rumi
E) Sehi Bey
B) Hac Bekta- Veli
C) Erzurumlu Emrah
D) Pir Sultan Abdal
31. XVIII. yzyln en nemli dr. Edirneli olan sanatnn
E) Hac Bayram- Veli
asl ad Abdlcelil elebidir. klnn yan sra ressaml-
, minyatr ustal ve hattatl ile de dikkati ekmektedir.
Atalarsz Destan ve Selanik-stanbul yolculuunu konu
alan Tekerlemesi trnde ilk rnekler olmas bakmndan
nemlidir.
28. Aadakilerden hangisi k tarz halk edebiyatnda Bu parada sz edilen sanat aadakilerden hangi-
aruz vezniyle yazlan trlerden biri deildir? sidir?
A) Semai A) Levni
B) Kalenderi B) Azmizade Hleti
C) Koma C) Gevheri
D) Satran D) Dertli
E) Selis E) Seyrani
29. Ac ve strap airidir. Ak da bu ynyle ele alr. Tasavvuf 32. (I) Gnlkler, roman, hikye gibi kurmaca gereklie dayal
airlerinin aksine sevgiliye kavumay, nee ve mutluluu edeb trlerden biridir. (II) Bir kiinin her gn, o gnk nemli
istemez. Kavumann ak ldrdne, ac ekmeninse ve kayda deer bulduu olaylar, gzlemlerini, izlenimlerini,
insan olgunlatrdna inanr.Karamsardr. Ona gre dn- duygu, dnce ve hayallerini kaleme ald notlardr. (III)
ya aclarla dolu geici bir mekndr. Bu yzden dnyaya Gnlk notlarnn bana o gnn tarihi atlr. IV) Bu notlar
fazla balanmamak gerektiini dnr. Trke, Arapa, daha sonra kronolojik olarak toplanp kitap haline getirilir.
Farsa divan olan tek airdir. (V) Gnlkler, ounlukla yazarn gerek yaantlarn ve
Bu parada aadaki sanatlardan hangisi hakknda bu yaantlardan kard tecrbeleri ve sonular ierir.
bilgi verilmitir? Bu parada numaralanm cmlelerin hangisinde bir
bilgi yanl vardr?
A) Baki
B) Fuzuli A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
C) Nedim
D) Nabi
E) eyh Galip

Tarama
33. Arapa ve Farsa szcklerin fazla olduu, secili, sa- 36. Byk bir ksm dorudan ayin ve trenlerde okun-
natl ve uzun cmlelerden oluan dzyazya ne ad veri- maya ve eliklerinde tarikata has ritel ve pratiklerin
lir? yaplmas iin retilmi olan ve bu tr sosyo-kltrel
balamlarda tketilen manzum ve mensur edebi rn
A) Sade nesir
ve srelerin tamam olarak adlandrlan edebiyat gele-
B) Ssl nesir nei aadakilerden hangisidir?
C) Orta nesir
A) Tekke Edebiyat Gelenei
D) Nazm
B) Halk Edebiyat Gelenei
E) Makale
C) k TarzHalk Edebiyat Gelenei
D) Klasik Edebiyat Gelenei
E) Divan Edebiyat Gelenei
34. Aadakilerden hangisi slm Uygarl etkisindeki 37. Tekke (tasavvuf) edebiyatna ilikin aadaki ifadeler-
Trk Edebiyatnn ana balklarndan biri deildir? den hangisi yanltr?
A) Halk edebiyat A) Daha ok szl olarak gelien bir edebiyattr.

B) Anonim halk edebiyat B) lahi, nefes, deme, nutuk, devriye, athiye gibi nazm
C) Din-tasavvuf halk edebiyat trleri kullanlr.
D) Servet-i fnun edebiyat C) Kurucusu Ahmet Yesevidir.
E) k tarz halk edebiyat D) Didaktik iirlerin yan sra lirik iirler de grlr.
E) Allah sevgisi, ona ulamann vastalar, dnyann gei-
cilii gibi konular ilenir.
35. Destan geleneinden halk ykclne gei dnemi 38. k edebiyatyla ilgili aadaki ifadelerden hangisi
rn olan, on iki ykden oluan ve Ouzlarn kahra- yanltr?
manlklarnn anlatld eser aadakilerden hangisi-
A) Ninni, mni, trk gibi nazm biimlerinin olmas
dir?
B) Genellikle yarm kafiye ve redife yer verilmesi
A) Manas Destan
C) Bu dnemde ozann yerini n, kopuzun yerini sazn
B) Krolu Destan almas
C) Saltuk Bura Han Destan D) Ak, tabiat, gurbet vs. din d konular ilenmesi
D) Dede Korkut Hikyeleri E) Kaynan szl gelenekten almas
E) Battal Gazi Destan

Tarama
39. klarn iirlerinde kullandklar takma ad aadaki- 42. I. Koaklama, gzelleme, talama, at gibi nazm biim-
lerden hangisinde doru olarak verilmitir? leri kullanlmtr.
A) Taprma II. Bir ksm iirler aruz lsyle ve beyit nazm birimiyle
sylenmitir.
B) Lakab
III. Bazlar hari halkn konutuu dille oluturulmutur.
C) Knye
Tekke edebiyat ile ilgili numaralanm cmlelerde ve-
D) Ayak
rilen yarglarn doru-yanl emas aadakilerden
E) Divan hangisidir?

I II III
A) D Y D
B) D D Y
C) Y D D
D) D D D
E) Y D Y
40. Aadakilerden hangisi XX. yzyl klarndan biri de- 43. Aadakilerden hangisi Trklerde yaygn olarak gr-
ildir? len mitolojik unsurlardan biri deildir?
A) k Veysel A) Aa
B) k Ruhsati B) Ok-yay
C) eref Talova C) Kurt
D) Murat obanolu D) Maara
E) k Feymani E) Su
41. Aadakikilerden hangi ikisi drt msral nazm biim- 44. k edebiyatnn en nemli airi kabul edilir. Gney Ana-
lerindendir? doluda domu, uzun bu sre bu blgede yaamtr. ran,
Krm; Balkan da dhil olmak zere pek ok yeri dolam-
A) rubai-gazel
tr. iirlerinde cokun bir lirizm n plandadr. Sklkla Anado-
B) tuyu-mesnevi lunun kzlarn ve tabiatn gzelliini anlatmtr. iirlerinde
C) mesnevi-kaside birok Trk gelenei, giyim kuamla ilgili motifler ve saysz
D) gazel-rbai kltr unsuru yaamaktadr. Anadolu kzlarnn adn iirle-
rinde kullanan ilk ozandr.
E) tuyu-rbai
den hangisidir?
A) Krolu
B) Dadalolu
C) Yunus Emre
D) Karacaolan
E) Erzurumlu Emrah

Tarama
45. Bu halet ile ey dil sa olmada alemde 48. I. Kaygusuz Abdal

Derd- gam dilberle lmekte letafet var II. Erefolu Rumi
Ser terkine ka'ildir dnyaya gnl virmez III. Yunus Emre
Terk ehlinin ey Baki banda sa'adet var. IV. Bayburtlu Zihni
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu V. Pir Sultan Abdal
dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi sylene- Numaralanm airler bal bulunduklar edebi gelene-
mez? e gre ikierli eletirilirse aadakilerden hangisi
A) Divan iiri geleneiyle yazlmtr. bota kalr?
B) Bir mesneviden alnmtr. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

C) Ar bir kullanlmtr.
D) Son iki dize makta beytidir.
E) Mahlas kullanlmtr.
49. Bu halk seyirlik oyununun kayna ve tarihesi hakknda

46. Devlet byklerinin veya sevilen kahramanlarn lm birbirinden ok farkl grler ileri srlmtr.Hayal Per-
zerine duyulan acy dile getirmek iin, yu trenlerde desi ad verilen perdede iki kahramann veyardmc karak-
sylenen iirlerdir. Kafiye dzeni aaab, cccb, dddb vs. bi- terlerin glge oyunu eklinde oynatlmasna denir.
imindedir. Kopuz eliinde ve ezgiyle sylenir. 7li ve 11li Bu paragrafta aadakilerin hangisinden sz edilmi-
hece lsyle sylenir. Nazm birimi drtlktr. tir?
A) Ky tiyatrosu
rilmitir?
B) Kukla
A) Koma B) Semai C) Kouk
C) Orta oyunu
D) Sagu E) Mani
D) Karagz
E) Meddah
47. Kktrk kaanlnda zellikle kaanlarn ya da devletin
ileri gelenlerinin lmnden sonra, onlar adna bir ant ma-
bet ina ettirmek, bu mabedin iini, dn bezetmek, bah-
esine yazl ta diktirmek bir gelenek hlini almt. Ka-
50. Alevi-Bektai iir geleneinin en nemli temsilcilerinden bi-
ridir. Divan iirinden etkilenmemi, btn iirlerini heceyle
anlar bu talarn zerine gnllerindeki szleri yazdrrlar
yazmtr. iirlerinde tasavvuf, ak, tabiat ve halkn yaay-
ve halkn da buna gre davranmasn isterlerdi. Talarn
ile ilgili konular, yaln bir Trkeyle dile getirmitir. Btn
zerindeki bu szlerin ebedi kalacan, btn milletin de
iirlerinde cokulu biri lirizm grlr. ran ahlarna bal
sonsuza kadar bunlardan ders alacaklarn dnmler,
kalm, bu balln da iirlerinde birok kez dile getirmi-
bu nedenle de diktirdikleri bu talara beng ta adn ver-
tir. Osmanlya kar bir ayaklanma dzenledii iin Hzr
milerdi. Gktrk Kaanl'ndan ok daha nce dikildii
Paa tarafndan yine Sivasta ldrlmtr.
dnlen ve gnmze ok az bir ksm ulaan baz yazt
paralar. Bu beng ta dikme geleneinin ok eski oldu- Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
unu gsterir. gisidir?
Aadakilerden hangisi, bu parada sz edilen A) Seyyit Nesimi
"beng ta" lara rnek olarak gsterilemez?
B) Kaygusuz Abdal
A) Bilge Kaan C) Pir Sultan Abdal
B) Kl Tigin D) Erefolu Rumi
C) Prens Kalyanamkara ve Papamkara E) Hac Bekta- Veli
D) Bilge Tonyukuk
E) Yenisey
26. B 27. B 28. C 29. B 30. C 31. A 32. A 33. B 34. D 35. D 36. A 37. A 38. A 39. A 40. B 41. E 42. C 43. E 44. D 45. B 46. D 47. C 48. D 49. D 50. C
Cevaplar
9. D 10. B 11. C 12. E 13. B 14. E 15. B 16. B 17. E 18. D 19. B 20. E 21. A 22. E 23. A 24. D 25. A 8. E 7. A 6. A 5. D 4. C 3. C 2. D 1. B

BATI EDEBYATI VE EDEB AKIMLAR

Edebiyat Akmlar 21
hhEDEBYAT AKIMLARI Komedi Sanatlar
hh Aristophanes
hh Belli bir sanat grubunun belli bir dnemde, ortak dnya g-
r, estetik, sanat ve edebiyat anlay erevesinde olu- (Atllar, Eekarlar, Kular, Kurbaalar, Bulutlar)
turduklar edebiyat hareketine; bu anlay ve hareket evre-
sinde kaleme alnan edebiyat eserlerin oluturduu btne, Belirli Konularda ne kan Sanatlar
edebiyat akm/edeb akm denir.
hh Homeros (epik, lyada ve Odisya)
hh Sappho (lirik)
hh Hesiodos (didaktik, iler ve Gnler)
Eski Yunan Edebiyat hh Theokritos (pastoral)
hh Aisopos (fabl)
hh Bat edebiyatna kaynaklk eden iki edebiyattan birincisidir.
hh Eflatun (felsefe, devlet)
hh Sokrates, Aristoteles (felsefe)

hh M.. 9. yzyl ile M.. 2. yzyllar arasnda srmtr.
hh Heredotos (tarih)
hh Bu edebiyatn kayna, Homerosun lyada ve Odysseia des- hh Demosthenes(hitabet)
tanlardr.
hh M.. 2. yzyldan sonra yerini Latin edebiyatna brakmtr.
Latin Edebiyat
Trajedi Sanatlar hh Bat edebiyatna kaynaklk eden ikinci edebiyattr.
(geleneki ve ahlak): Yalvaran Kzlar, hh Eski Yunan kltr ve edebiyatnn etkisinde gelimitir.
Aiskhylos
Persler, Zincire Vurulmu Promete
{ Ovidius, Vergilius (iir)
(kader kart): Kral Oidipus, OidipusKo- { iero (hitabet)

Sophokles
lonosta, Trakhisli Kadnlar
{ Tacitus (tarih)
Euripides (tutkularnn esiri): phigenia, Elektra
{ Seneca (felsefe)

BATI EDEBYATI VE EDEB AKIMLAR / Edebiyat Akmlar
hh Akl yoluyla gerein ve doann incelenmesine nem veril-

rnek1:
mitir.
Aadaki bilgilerden hangisi yanltr? hh Geree benzerlik, en nemli kurallardan biridir.
A) Aisopos (Ezop) hem masallar hem de fabllaryla bilinir. hh lenen konunun gerek olup olmamasndan ok, geree
B) phigenia, Elektra Euripides'in nemli eserlerindendir. benzer olmas aranr.
C) icero, zellikle siyaset felsefesi konusunda nemli bir
hh Yalnz sekin ve olgun insanlar ele alnm; bunlarn da d
filozoftur.
D) Antik Yunan'da lirik iirin en nemli temsilcisi Home- grnleri deil, sadece ruh halleri incelenmitir.
ros'tur.
E) Herekotos, tarih biliminin gelimesinde olduka nemli hh Erdemli ve ahlakl olan verilmeye allmtr.
bir yere sahiptir.
hh Sanatlar, eserlerinde, kendi kiiliklerini gizlemilerdir.

Antik Yunan'da lirik iirin en nemli temsilcisi Homeros deil, Sappho'dur. Bu
nedenle D seeneindeki bilgi yanltr.
hh Eserlerin konuma diliyle yazlmas, yani dilin ulusal olmas
gerektii gr benimsenmi ve uygulanmtr. Ancak sade-
ce belli bir kesimin konutuu dil kullanlmtr.
Hmanizm hh slubun her trl yapmacktan uzak, sssz, sade, ak ve

hh Hmanizm; insanlk ak, tm insanlar sevme lks anlam- salam olmas gerektii savunulmutur.
n tar. Edebiyatta hmanizm ise yeniden dou anlamna
gelir. hh nsan dndaki her ey ihmal edilmitir.
hh Ortaan sonlarnda Yunan ve Latin uygarlklarna kar du-

hh Doa kavram, klasik edebiyatta, insann i doas (ruh hali) an-
yulan hayranlk, aydnlar harekete geirmi, o dnemin eser-
lerini incelemek nne geilmez bir hareket halini almtr. lamnda kullanlmtr. Eserlerde ne kan insandr, onun
dnda bir eye nem verilmemitir.
hh Bylece Hmanizm, Eski Yunan ve Latin dillerini, eserlerini
inceleme akm olarak ortaya kmtr.
hh Eserlerde biim kusursuzluuna nem verilmitir.
hh Konuya deil, konunun ileni biimine nem verildii iin,

1. Klasisizm
ayn konu baka baka sanatlarca ele alnmtr.
hh 17. yzylda Fransada ortaya kmtr.
hh Tiyatroda birlik (zaman-mekn olay birlii) kuralna uyul-
hh Klasisizm, Yunan ve Latin edebiyatlar geleneine bal bir
edebiyat akmdr. mutur.
hh Bu akm 17. yzylda Fransa bata olmak zere btn Avru-

hh Klasik edebiyat daha ok iir, trajedi, komedi ve denemede
paya yaylmtr.
kendini gstermitir.
hh Klasik edebiyatta Yunan ve Latin edebiyatlar rnek olarak
alnm; o edebiyatlarn sanatlar gibi yazmak amac gdl-
mtr.
hh Klasik edebiyatta akl ve saduyu egemendir.

Temsilcileri: 2. Romantizm
Corneille: Horace, Polyeucte, Le Cid hh Romantizm 18. yzyln sonlarnda Klasisizme tepki olarak
domutur.
Racine: Andromagu, Athaile, Britannicus, Berenice
Moliere: Tartuffe, Donjuan, Zoraki Takip, Cimri, Ki- hh Bu edebiyat akm 19. yzyln yarsnda Avrupada zellikle
barlk Budalas, Hasatlk Hastas, Kocalar Fransada ve ngilterede ok gelimitir.
Mektebi, Kadnlar Mektebi hh Klasik edebiyatn btn kural ve biimleri krlmtr.
La Bruyere: Karakterler hh Yunan ve Latin edebiyatlar yerine milli efsaneler ve Hristi-
La Fontaine: Fabl yanlk hikyeleri kaynak olarak seilmitir. Eserlerde kahra-
manlar tek ynldr. yiler daima iyi, ktler daima ktdr.
La Fayette: La Princesse de Cleves, La Princesse de
Montpensier, Zaide. hh Klasik edebiyatn akl ve saduyuya nem vermesine kar-
lk, Romantizm de hayal ve duyguya geni yer verilmitir.
Pascal: Dnceler
Montaigne: Denemeler hh Sanatlar eserlerinde kendi kiiliklerini gizlememilerdir.
Boileau: Hicivler, Manzum Mektuplar, iir Sanat
hh nsann ruh halinin soyut olarak izlenmesi braklarak, kiiler
Fenelon: Telemak
evreleri iinde ele alnm ve insann dzeltilmesi yerine top-
lumun dzeltilmesi ama edinilmitir.
Trk Edebiyatnda Klasik Sanatlar:
hh Klasisizmde ihmal edilen doaya kar byk bir sevgi gs-
Ahmet Vefik Paa
terilmitir. Tasvire geni yer verilmitir.
inasi
hh Romantik edebiyat daha ok iir, tiyatro, deneme, gezi yazs

ve romanda baarldr.
rnek2:
I. 17. yy'da Fransa'da ortaya kmtr. rnek3:
II. Erdemli ve ahlakl olmann nemi vurgulanmtr.
I. Sanat d dnyay ve kendini izlerken melankoliktir.
III. Eserlere konu olan gerekliin gereklik derecesi
II. Din duygusu n plana kar.
nemsenmitir.
III. Sosyal evre ve doa betimlemelerine nem verilmitir.
IV. Biim kusursuzluu nemsenmitir.
IV nsan ruhuna nem verilir, bu dorultuda kartlklardan
V. Sekinci edebiyata bir kar koyutur.
(gzel-irkin, iyi-kt vs.) yararlanlr.
Yukarda verilen bilgilerden hangisi "klasisizm" ile ilgi-
lidir? Numaralanm zellikler aadaki akmlarn hangisi-
nin zelliklerini yanstmaktadr?
A) Yalnz I B) I ve II C) I, II ve III
A) Klasisizm B) Romantizm C) Realizm
D) II, III ve V E) I, II ve IV
D) Natralizm E) Parnasizm
Verilen bilgilerden III yanltr. nk klesikler gerein derecesi ile deil ger-
ee benzerliiyle ilgilenmitir. V. seenek de yanltr. Klasiklerin kendisi zaten
sekinci bir edebiyat nemsemitir. Soru nclnde verilen maddeler incelendiinde (iyi- kt atmas, evre ve
doa betimlemesi, vs.) zelliklerin romantizm akmna ait olduu grlecektir.
Sorusu
retmen
Bat edebiyat akmlar hangi dnemden itibaren Trk edebi-

yatn etkilemeye balamtr?
Tanzimat Edebiyat

Temsilcileri:
rnek4:
Victor Hugo: Notre-Damen Kamburu, Sefiller, Hernani, Aadaki seeneklerden hangisinde romantik sanat-
Cromvel lar bir arada verilmitir?
Lamartine: Graziella, Raphael A) Seneca - Racine - Musset

B) Surift - Goethe - Shelly
Rousseau: tiraflar, Emile, Toplum Szlemesi C) Edgar A. Poe - Lamartine - Pascal
D) Moliere - V. Hugo - D. Pere
Goethe: Faust, Gen Werterin Aclar
E) Boileau - Fenelon - Rousseau
Dumas Pere: Silahrler, Monte- Kristo Kontu

A seeneinde Seneca ve Racine klasik,
B seeneindeki sanatalarn tamam romantik
Musset: Geceler, Bir Zamane ocuunun tiraflar
C seeneinde Pascal klasik
D seeneinde Moliere klasik
Lord Byron: Don Juan E seeneinde Boileau, Fenelon klasik
Danel Defo: Robinson Crusoe
Siwft: Gliverin Gezileri
Scihiller: WillhelmTell, Don Carlos
Shelly: Kurtarlm Prometheus
Edgar Allan Dedektif Auguste Dupin ykleri, Oval Port- rnek5:

Poe: re, Morgue Soka Cinayeti, Usher Evinin
Aadaki sanat - akm eletirmelerinden hangisi
k, Altn Bcek, Kzl lmn Maskesi
yanltr?
A) A. Vefik Paa - Klasisizm

B) emsettin Sami - Romantizm
Trk Edebiyatnda Romantik Sanatlar: C) Namk Kemal - Klasizm
D) inasi - Klasisizm
Namk Kemal:
E) R. Mahmut Ekrem - Romantizm
Ahmet Mithat Efendi:
emsettin Sami: Namk Kemal, klasisizm akmna bal deil romantizm admna baldr.
Abdlhak Hamit Tarhan
Recaizade Mahmut Ekrem (iirde)

3. Realizm Temsilcileri:
hh 19. Yzyln ikinci yarsnda Romantizme tepki olarak do-

Balzac: Vadideki Zambak, Goriot Baba
mutur.
hh Realizm, gerei olduu gibi aktarma yolunu tutan bir edebi- G. Flaubert: Madame Bovary
yat akmdr. Goncourt
Sokak Kz Elisa
hh Bu edebiyat akmnn douunda pozitif bilimlerdeki gelime Kardeler:
byk rol oynamtr. Stendhal: Krmz ve Siyah
hh Fen bilimlerinde ve toplumsal bilimlerde gelimeler, zellikle Dostoyevski: Su ve Ceza, Karamazof Kardeler, ller
deneysel bilimlerde gelinen aama, olgularn duygu, hayal ve Evinden
metafizikle deil, maddi gereklerle aklanmas sonucunu
Sava ve Bar, Anna Karenina, Dirili, Hac
dourmutur. Tolstoy:
Murat, van lyiin lm
hh Realizmin douundaki ikinci nemli etken, dnsel alanda Turgenyev: Babalar ve Oullar
August Comteun pozitivizm (olguculuk ) felsefesidir.
Gogol: l Canlar, Bir Delinin Hatra Defteri, Mfetti
hh Pozitivizm, neden sonu ilikisine nem veren, doay ve
insanlar bilimin iki temel arac gzlem ve deneyle aklama- ehov: Vanya Day
ya alan felsefi bir dnce sistemidir.
Jack London: Demir ke, Beyaz Di
hh Realizmin romantizme stnl, Gustave Flaubertin
Mark Twain: Tom Sawyerin Maceralar
1857de yazd Madam Bovary roman ile gzler nne
serilmitir. Dickens: Oliver Twist, Antikac Dkkan, David Coo-
perfield
hh Realist edebiyatta, her eyden nce gzleme nem verilir. Hemingway: Silahlara Veda, anlar Kimin in alyor,
htiyar Adam ve Deniz
hh Olaanst olay ya da kiilere yer verilmez.
hh evre nemli bir yer tutar. Trk Edebiyatnda Romantik Sanatlar:
Recaizade Mahmut Ekrem

hh Yazarlar eserlerinde kendi kiiliklerini gizlerler.
Samipaazade Sezai
hh slubun ak, salam, yapmacksz ve sz oyunlarndan Halit Ziya Uaklgil
uzak olmasna, szcklerin ve cmlelerin yerli yerinde kulla-
Mehmet Rauf
nlmasna, her eyin gereki bir gzle anlatlmasna byk
nem verilir. Yakup Kadri Karaosmanolu
Halide Edip Advar

hh Yaptlarn kaynaklar; gzlemler, anketler, anlar ve gnlk-
Refik Halit Karay
lerdir.
Memduh evket Esendal
hh Roman ve tiyatro alannda baarl eserler verilmitir. Sait Faik Abasyank

rnek6: 4. Natralizm
Aada verilen realist sanatlardan hangisinin eseri hh 19.yzyln ikinci yarsnda ortaya km bir edebi akmdr.
yanl verilmitir? hh Realizme tepki olarak domam; tersine, realizmi daha da
ileri gtrmtr.
A) Jack London Beyaz Di
B) Tolstoy Sava ve Bar hh Realizm ve Natralizmin ortak ynleri vardr.
C) G. Flaubert Madame Bovery hh Realizmin anket ve gzlem yntemine natralizm deneyi de

D) Balzac Goriot Baba eklemi, toplumu ve doay laboratuvardaki gibi alglamtr.
E) Hemingway Fareler ve nsanlar hh Natralizmin douunda Hippolyte Tainenin determinizm

(gerekircilik : ayn nedenler, ayn ko-ullar altnda, ayn sonu-
lar verir ), Claude Bernardn deneysel uygulama, Darwinin
Fareler ve nsanlar adl roman Hemingway'in deil, John Steinbeck'e aittir.
evrim ve soyaekim dnceleri etkili olmutur.
hh Natralizmin ilkelerini Emile Zola, Deneysel Roman adl ki-

tabnda aklamtr.
hh nsandaki asl belirleyicinin, insann kendi iradesinin deil,
iinde yaad toplumsal evre ve soya ekim zellikleri ol-
duunu dnmlerdir.
hh Natralizmde yazar yalnzca bir gzlemcidir. Olaylarn, in-

sanlarn olumlu ya da olumsuz yanlarn vmek ya da kna-
rnek7: mak durumunda deildir.

hh Natralist yazar, bu olay ya da kiiler iin yalnzca bir tutanak-
A) Realizm akmnda roman ve tiyatro nemsenmitir.
konumundadr.
B) Realizmin douunda Comte'nin Pozivitizm felsefesi de
nemli bir rol oynamtr.
hh Realistlerin, "sanat iin sanat anlaylarna karn natralist-
C) Yazarlar eserlerinde kendi kiiliklerini gizlemez.
ler, toplum iin sanat anlayna sahiptirler.
D) Realist sanatlar eserlerini gzlem ve anket yoluyla
oluturmutur.
E) Trk edebiyatnda Mehmet Rauf, Halit Ziya, Yakup hh Yaptlarna kahraman olarak toplum dna itilmi sarho, hr-
Kadri gibi isimler realizm akmn benimsemitir.
sz gibi tiplerin yannda yoksul ii ve kylleri semilerdir.
Eserlerinde kiiliklerini gizlemeyen sanatlar romantizm akmna bal sanat- hh Natralist yaptlarda olaylar, yazar tarafndan ynlendirilmez.
lardr. Bu nedenle C seeneindeki bilgi yanltr.
hh Doal bir seyir izler. Kiiler, ait olduklar toplumsal grubun di-
liyle konutururlar.

hh Dil, doal ve yalndr. Hatta zaman zaman argoya kaan sy-

rnek8:
leyiler vardr.
Sanat, romann yazarken hissettiklerini kendine saklar.
Kendi duygu ve dncelerini, zellikle kiiliini esere yan-
hh Zaman zaman uzak lkelerdeki yaam ve insanlar, geni za- stmaz. Yalnzca grdn ortaya koyar. Ona gre yaz-
maktan ama, okurun gzlerinin nne gerek belgeleri
manlarn anlatm vardr. Natralist yazarlar, yaptlarnda ken-
sermektir. Yazarn tutkulu ya da dokunakl bir biimde olaya
di toplumlarnn gereklerini ve iinde bulunduklar zamanlar karmas hem eserin hem de sanatnn deerini drr.
Romancnn gereksiz tasvirler yapmas, kahramann salt
anlatmlardr.
duygusal bir ge halinde vermesi ve esere kendi duygula-
rn kartrmas da yine romann deerini azaltan eylerdir.
hh Tiyatroda dekor, kostm gibi eler ayrntl bir biimde verile-
Bu parada savunulanlar aadaki edebi akmlardan
rek, evrenin insana etkileri vurgulanmaya allr. hangisiyle rtmektedir?

hh Natralizmde yk, roman ve tiyatro gibi trler gelimitir.
D) Sembolizm E) Hmanizm
Parada anlatlanlar arlkl olarak gereki edebiyatn yani realizm akmnn

ilkeleriyle rtmektedir.
Temsilcileri rnek9:
John Steinbeck: Gazap zmleri, Fareler ve nsanlar I. lkelerini Victor Hugo Cromwell adl eserinde aklam-
tr.
Emile Zola: Germinal, Meyhane, Nana, Toprak II. Yaptlarda genellikle olumsuz zelliklere sahip tipler
oluturulmutur.
Alphonse Deirmenimden Mektuplar, Pazartesi Hik- III. Olaylar yazar tarafndan deil kahramanlar tarafndan
Daudet: yeleri ynlendirilir.
Guy de IV. Realizme tepki olarak domam aksine onu daha da
Ay I, lm gibi Kuvvetli ileriye tamtr.
Maupassant:
V. Eserlerin dili kusursuz ve elitist (sekinci)'tir.
Yukardakilerden hangileri "natralizm"le ilgili deildir?
Trk Edebiyatnda Natralist Sanatlar
A) I ve II B) II ve III C) I ve IV
Selahattin Enis D) III ve V E) I ve V
Nbizde Nazm
I. seenekte verilen bilgiler romantizmle ilgili, V. seenekte verilen bilgi ise kla-
Hseyin Rahmi Grpnar sisizm ile ilgilidir. Bu sebeple I ve V yanltr.

5. Parnasizm Sembolizm
hh Fransada, realist yntemi benimseyen iir akmna verilen hh Sembolizm, Realist akma ve Realizmin iirdeki yansma-
addr. solan Parnasizme tepki olarak domutur.
hh iirde air kiiliini gizlemi; iir, i dnyadan d dnyaya, hh 19. yzyln son yarsnda Fransada ve btn Avrupa lkele-
znellikten nesnellie almtr. rinde gelimitir.
hh air kendi kiisel duygular ve tutkular yerine, d dnyadaki hh Gerei olduu gibi anlatma imkn yoktur.
gzlemlerini, deiik doa grnmlerini nesnel bir tutumla
hh Duyularmz, d dnyann asl halini deitirerek bize ulatr-
anlatmtr.
maktadr, o halde iir gerei deil, gerein bizde brakt
hh Romantizmde bir yana braklan Yunan Latin kltr ve mi- etkiyi yanstabilir.
tolojisine yeniden dnlmtr.
hh D dnyann insan zerindeki etkisi, aka anlatlmaz, bu
hh Genelde gemi zaman ilenmitir. okuyucuya sezdirilir.
hh nsanla doa arasndaki ilikiler konusunda dorudan doru-

hh Felsefi dnceler, hatta bilim ve fenle ilgili grler ilen- ya Baudelaireden esinlenilmitir.
mitir.
hh Yar aydnlk temalara ynelinilmi bu da ie kapank, bezgin
hh Sanat iin sanat kuram benimsenerek iirde biim olgunlu-
una (l, uyak vs.) byk nem verilmitir. ve bireysel bir iir ortaya karmtr.
hh Toplumsal konulara fazla yer verilmemitir.

hh iirde sembollerden bol bol yararlanlmtr.
hh Salt gzel olana ulama amalanmtr. iirde ustala nem

verilmitir. hh Bazen sembollerle yetinilmemi, szcklere yeni anlamlar
yklenmitir.
hh Gzleme nem verilmitir.
Temsilcileri: hh iirde musiki, ahenk n planda tutulmutur.
T.Gautier: Romantizmin Tarihi, Matmazel de Maugin hh Anlamda kapallk tercih edilmitir.

T. De Banville: Akrobatik iirler
L. De Lisle: Antik iirler, Barbar iirler
hh Klasik nazm biimleri yerine yeni nazm biimleri kullanlma-
Coppe: Kk nsanlar
Prudhomme: La Justice ya balanmtr.
Heredia: Ganimetler
Anatole hh Sembolizm, kendini daha ok iirde gstermitir.
Tanrlar Susamlard
France:
Trk Edebiyatnda Parnasyen Sanatlar
Tevfik Fikret
Cenap ahabettin
Yahya Kemal Beyatl

Temsilcileri:
rnek10:
Natralizm ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi yan- Baudelaire: Ktlk iekleri, Yapma Cennetler
ltr?
A) Asl olan, yaanlan toplumsal evre ve soyaekim Rimbaud: Sarho Gemi, Cehennemde Bir Mevsim
zellikleridir.
B) Yazar yalnzca bir gzlemcidir. Verlaine: Aklarn Bayram, Szsz Romanlar
C) Sanat, ele ald malzemeyi (olay, insan vs.) vmez ve

yermez. Mallarme: Antik Tanrlar, Semeler
D) Olaylar, yazar tarafndan ynlendirilmez, doal bir seyir

P. Valery: Deniz Mezarl
izler.
E) Toplum byk bir laboratuvar, insan deney konusu, sa-
E. A. Poe: Kuzgun, Annabell Lee
nat da bilgindir. Dil belirli bir seviyenin stndeki in-
sanlara hitap edecek seviyede kullanlmaldr.
Naturalizm akmnn temsilcileri, dili her seviyedeki insanlarn anlayaca sevi-

Trk Edebiyatnda Sembolist Sanatlar
yede tutmutur. Bu durumda E seeneinde sylenenler natralizmin zellii
olamaz. Cenap ahabettin
Ahmet Haim
rnek11:
rnek12:
Bu akmn sanatlar, iiri salt biim gzellii olarak grr-
Aadaki karlatrmalardan hangisi yanltr?
ler. Bu yzden biim gzelliini her eyden stn tutarlar.
Dizelerin d yaps, szcklerin sralan, seslerin uyu- A) Parnasyen airler gzlemle iir yazarken, sembolistler
mu, ritim n plandadr. Bu yzden airler, l ve uyaa gerein brakt etkilerle yazmtr.
ok nem verirler. Duygunun yerini dncelerin ald bu
B) Parnasyen'de "sanat iin sanat", sembolizm'de ise
akmda ayrntl ve canl betimlemelere yer verilir. Eski Yu-
"toplum iin sanat" anlay vardr.
nan mitolojisine byk hayranlk duyarlar. Dolaysyla ele
alnan baz konular (Yunan ve Latin mitolojisi) klasisizmle C) Parnasyenlar gerei olduu gibi aktarrken sembolist-
benzerlikler tar. ler bunun mmkn olmadn sylemitir.
D) Parnasyen iirde canl betimlemeler varken sembo-
Bu parada sz edilen akm aadakilerden hangisi-
lizmde ise kapank, karamsar bir hava vardr.
dir?
E) Hem parnasizm hem sembolizm birer iir akmdr.
A) Parnasizm B) Sembolizm C) Srrealizm
D) Egzistansiyalizm E) Empresyonizm
Hem parnasizm hem de sembolizm akmnda sanat sanat iindir. Bu nedenle
B seenei yanltr.
iirde salt gzellie nem vermek, dugu yerine dnceyi yceltmek, eski Yu-
nan mitolojisine nem vermek gibi zellikler parnasizim akmnn zellikleridir.

Empersyonizm (zlenimcilik) Ekspresyonizm (Davurumculuk)

hh Sembolizmin uzants saylabilecek bir akmdr. Edebiyat ve hh Natralizmin doay olduu gibi kopya etmesine ve empres-
resimde ortaya karak sonra btn gzel sanatlar etkilemi- yonistlerin d izlem bamllklarna tepki olarak domutur.
tir.
hh benin (duygu ve dncelerin) tm plaklyla ortaya -
hh Gerein brakt izlenim, ayn nitelik ve lde anlatlmaya karlmas amalanr.
allr.
hh Konular fantastik ve korkun dekorlarla rl olaylardr.
hh Gzellik kapallktadr ilkesi benimsenir.
hh Anlatmda duygu ve hayal ne kar, anlamn yoruma uygun
olmas beklenir. Temsilcileri
J. Joyce: Finnegen Akamlar

hh Mizaha yneli sz konusudur.
ONeil Kara Aalar Altnda, Milyonlarca Mark,

Araya Giren Oyun
Kafka: Deiim(Dnm), Dava, ato
Eliot: Katedralde Cinayet, orak lke, Kokteyl

Parti
Kbizm
Temsilcileri hh 20. yzyln banda Empresyonizme tepki olarak domutur.
spanyol ressam Picassonun resim anlayna dayanmakta-
Verlaine: yi ark, Szsz Romanlar dr. Daha sonra edebiyat alannda da etkili olmutur.
hh Gerei bambaka alardan grme amalanr.

Rimbaud: Cehennemde Bir Mevsim
hh Sanatn insan btn ynleriyle anlatabilmesi iin geometrik
ekillerden yararlanmak gerektiine inanlmtr.
Rilke: Altnc At, Ar Saat
hh Her eyi (duygu, dnce vb.) ayn zaman ve meknda yan-
stma kaygs egemendir.
Joyce: Sanatnn Bir Gen Adam Olarak Portresi
Temsilcileri
Apollinaire
Trk Edebiyatnda Emresyonist Sanatlar
Max Jacob
Ahmet Haim
Andre Salmon
Ahmet Muhip Dranas
Picasso
Cenap ahabettin

Dadaizm Ftrizm (Gelecekilik)

hh Dnya Sava yllarnda talyan air TristanTzara ve etrafn- hh talyan air Marinettinin teorisyenliini yapt ama daha ok
daki bir grup gen sanatnn balatt bir akmdr. Rus air Mayakovski ile anlan edebi akmdr.
hh Tm kurallara kar kma (akl, dil, sanat, gelenek vb.) anla- hh Gemi, imdi ve gelecee ait btn durumlar yanstmay
y egemendir. ve makine grlts ve hzn sanata sokmay hedeflemitir.
hh Kapallk, baboluk, anlamszlk savunulur. hh Deiimi izlemek amalanr.
hh Dnyay deitirecek olan insan deitirmek amalanr. hh almann kutsall, ark sesleri, dinamizm kavramlar vur-
gulanr.
Temsilcileri
hh Yeni biimler, cmle yaplar vb. denenir.
TristanTzara Temsilcileri
Breton
Marinetti: Mafanko Le Futuriste
Aragon Mayakovski: Pantolonlu Bulut
Trk edebiyatnda Ftrist Sanatlar
Nazm Hikmet
Srrealizm (Gerekstclk)
rnek13:
hh 20. yzyln balarnda Dadaizmin de etkisiyle Fransada do-
an akm, dnce duygularn akln denetimine girmesine Bu akma gre bilind, d gcnn temel kayna, deha
kar olduklar ilkesiyle kendini ifade etti. ise bu bilind dnyasna girebilme yetenei idi. Breton,
Louis Aragon, Benjamen Peret gibi temsilcileri otomatik
hh Freudun psikanaliz felsefesine dayanr.
yaz yntemleri zerinde deneyler yaptlar. Kendi deyimle-
hh Bilinaltndaki gerei hipnoz ve ryayla aa karmak riyle, gerekst dnyann dsel imgelerini gelitirmeye
amalanr. baladlar. Bu airlerin dizelerindeki szckler, mantksal
bir sra izlemek yerine bilind psikolojik srelerle bir ara-
hh Anlatmda kopukluklar, rastlantlar vardr; noktalamaya yer
ya geldii iin insan irkiltiyordu. Yntemli bir aratrma ile
verilmez.
deneyi n planda tutuyor, insann kendi kendisini irdeleyip
Temsilcileri zmlemesinde sanatn yol gsterici bir ara olduunu
vurguluyorlard.
Breton: Srrealizmin Manifestosu
Bu parada sz edilen sanatlarn bal bulunduu
Eluard: Yalnz Deilim edebi akm aadakilerden hangisi olabilir?
Aragon: Elsann Gzleri
A) Ftrizm B) Srrealizm C) Empresyonizm
Apolnarie: ryen Sihirbaz, Katledilmi air, Alkol
D) Kbizm E) Egzistansiyalizm
Trk Edebiyatnda Srrealist Sanatlar
Parada ad geen sanatlar (Breton, Aragon vs.) srrealist akmn temsilcile-
Garipiler (baz iirleri) ridir. Ayrca parada batan sona gerekstclkten sz edilmitir.
kinci Yeniciler

Egzistansiyalizm (Varoluuluk) Rus Edebiyatnn nemli Temsilcileri
hh nsann kendi deerlerini yine kendisinin oluturabileceini, A.Pukin, Gogol, Turgenyev, Dostoyevski, Tolstoy, A.ehov
geleceini yine kendisinin kurabileceini savunan bir akmdr.
hh nsan var olduu iin dnr, anlay egemendir.

Amerikan Edebiyatnn nemli Temsilcileri
hh Her koulda varlk, zgrlk, mutluluk savunulur.
Mark Twain, Ernest Hemingway, John Steinback, T.S. Eliot
hh Durumlarla kar karya kalm insann eylemleri, hayal k-
rklklar ilenir.
Temsilcileri
Sartre: Duvar, Bunalt, Saygl Yosma, Kirli Eller

Camus: Veba, Yabanc, Bakaldran nsan
rnek14:
Faulkner: Tapnak, Ben lrken
Gide: Dar Kap, Kalpazanlar, Trk Mar I. nsan dndaki herey ihmal edilmitir.
Nietzche: Byle Buyurdu Zerdt II. Sanatlar eserlerinde kendi kiiliklerini gizlemilerdir.
III. Her eyden nce gzleme nem verilir.
IV. Gerein sezdirilerek verilmesi esastr.
talyan Edebiyatnn nemli Temsilcileri Numaralanm cmlelerde aadakilerden hangisi
Dante, Petrarca, Boccacio, Ariosto, Tasso
A) Romantizm B) Dadaizm C) Klasisizm
D) Sembolizm E) Realizm
Fransz Edebiyatnn nemli Temsilcileri
A seenei, II. cmleden C seenei, I. cmleden D seenei, IV. cmleden E
Montaigne, Corneille, Racine, Moliere, La Fontaine, La Bruye- seenei III. cmleden karlabilir.
re, J.J.Rousseau, Lamartine, V.Hugo, A.Duma Pere, Honore de

Balzac, Stendal, GustaveFlaubert, Emile Zola, A. Daudet, Guy
de Maupassant, J. Verne, Charles Baudelaire, J.Paul Sartre
rnek15:
ngiliz Edebiyatnn nemli Temsilcileri
Gereklii iire yansmasdr. Sanat iin sanat gr
Shakespeare, Bacon, D. Defoe, Jonathan Swift, Charles Dic- benimsemitir. iirde biim olgunluu ok nemsen-
kens, G. Bernard Shaw mitir?
A) Parnasizm B) Kbizm C) Dadaizm

Alman Edebiyatnn nemli Temsilcileri D) Ftrizm E) Sembolizm
Goethe, Schiller, H. Bll Parada hakknda bilgi verilen akm parnasizmdir.
spanyol Edebiyatnn nemli Temsilcileri
Cervantes
Sorusu
retmen
Trk edebiyatnda baz sanatlar, birden fazla akmla iliki-

lendirilmektedir. Buna bir rnek veriniz.
Ahmet Haim, hem Sembolizm hem de Empresyonizm akmlaryla

ilikilendirilir.

BATI EDEBYATI VE EDEB AKIMLAR Konu Testi - 1
1. Klasisizme tepki olarak domutur. Duygular n plana 5. Gelecei makineletiren sanattr. 20.yy. banda Marinet-
karmtr. Hristiyanla, milli kaynaklara ynelmi- ti tarafndan kurulmutur. Gemiin sanat deerlerini b-
lerdir. Sanat kiiliini gizlemez. Tasvire nem verilir. rakmak ve yeni anlatm biimleri bulmak amacndadrlar.
Kahramanlar toplumda yaayan btn tiplerden olabi- Makineleme almalar kutsall savunulmaldr. Bat
lir. edebiyatnda Marinetti ve Mayakovski, Trk edebiyatnda
Bu parada verilen zellikler aadaki akmlarn han- ise Nazm Hikmet bu trn temsilcileridir.
gisinin zelliklerini yanstmaktadr? Bu parada hakknda bilgi verilen edebi akm aada-
A) Klasisizm B) Romantizm C) Realizm kilerden hangisidir?
D) Natralizm E) Parnasizm A) Sembolizm B) Dadaizm C) Empresyonizm

D) Ftrizm E) Srrealizm
2. ----, realizm akmnn iire yansmasdr? 6. Aadaki sanatlardan hangisi dierlerinden farkl
bir edebi akm anlayn savunmutur?
Bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmeli-
dir? A) Baudelaire B) Mallarme C) Verlaine
D) Rimbaud E) Copee
A) Parnasizm B) Srrealizm
C) Ftrizm D) Egzistansiyalizm
E) Kbizm
3. Cromwell adl eseri ile romantizmin ilkelerini aklayp bu 7. I. nsan kiiliini anlatmak iin soya ekim yasalarndan
akmn nemli ismi olmutur. Drama trnde baar kazan- yararlanlr.
mtr. iir ve romanlarda toplumsal konularla ilgili dn- II. Yazar eserde kiiliini gizler.
celerini kiisel duygu ve cokularn birletirmeyi bilmitir.
III. Gzlem ve tasvir nemlidir.
Yukardaki paragrafn bana aadakilerden hangisi
IV. Eserlerde hayat btn ynleriyle anlatlr.
getirilmelidir?
V. Yaptlar ar bir dille kaleme alnr.
A) Victor Hugo B) Voltaire C) Goethe
Numaralanm cmlelerin hangisi Naturalizm iin sy-
D) J. Rousseau E) Corneill lenemez?
4. Parnasizm iirde ---- savunurken sembolizm ise buna kar 8. Bu akm, Taine'in Determinizm grn edebiyata uygu-
karak ---- ne karmtr lamak istemi, edebiyatn da deneysel bilimlerde olduu
Bu cmlede bo braklan yerlere srasyla aadaki- gibi bir deneme sahas olabileceine inanmtr. Bunlara
lerden hangisi getirilmelidir? gre gzlem bir eser iin yeterli bir yol deildir.
Bu parada sz edilen akm aadakilerden hangisi-
A) lirizmi- didaktizmi
dir?
B) gerekilii- duygu ve hayali
A) Klasisizm B) Romantizm C) Natralizm
C) kapall- akl
D) Sembolizm E) Empresyonizm
D) yalnl- ssll
E) duyguyu- dnceyi

9. Aadakilerden hangisinde ayn akmdan olmayan 13. Sanat, romann yazarken hissettiklerini kendine sak-
sanatlar bir arada verilmitir? lar. Kendi duygu ve dncelerini, zellikle kiiliini esere
yanstmaz. Yalnzca grdn ortaya koyar. Ona gre
A) Racine - Corneille
yazmaktan ama, okurun gzlerinin nne gerek belge-
B) Hugo - Rousseau leri sermektir. Yazarn tutkulu ya da dokunakl bir biimde
C) Balzac - Flubert olaya karmas hem eserin hem de sanatnn deerini
D) Guy de Maupassant - Alphonso Daudet drr. Romancnn gereksiz tasvirler yapmas, kahrama-
nn salt duygusal bir ge halinde vermesi ve esere kendi
E) Alfred de Musset - Daniel Defoe
duygularn kartrmas da yine romann deerini azaltan
eylerdir.
Bu parada savunulanlar aadaki edebi akmlardan
hangisiyle rtmektedir?
10. Gereki iir anlayyla iirde, dzyazdaki gibi gereki
betimlemeler yaptlar. Sanat iin sanat anlayyla hareket D) Srrealizm E) Sembolizm
edip iirin biimsel zelliklerine ve anlatma nem verdiler.
Toplumsal olaylara kar duyarsz kalp sekinlere sesle-
nen bir iir taraftar oldular. Trk edebiyatnda onlara yakn
sanatlarn banda Tevfik Fikret gelir.
Bu parada sz edilen sanatlar aadaki edebi 14. Fransa'da 19. yzyln sonlarna doru ortaya kmtr.
akmlarn hangisinin temsilcisi olabilir? Doal gzellie ve d grne byk nem verir. "Sanat
A) Realizm B) Parnasizm C) Klasisizm sanat iindir." ilkesini savunmutur. Nesnelerin d gr-
nn aktarr. Kelimeler, seilerek kullanlr. Kelimelerin
D) Natralizm E) Kbizm
sralan ve ahenkleri nemlidir. Kafiye ve redife nem
verilir.Kelimeler seilerek kullanlr. Kelimelerin sralay
ve ahenk nemlidir. Romantizm'de braklan eski Yunan
ve Latin kltrne dnmtr. Trk edebiyatnda Tevfik
Fikret, Cenap Sahabettin, Yahya Kemalde bu akmn etkisi
grlr.
11. "iir anlalmak iin deil hissedilmek iindir." diyen biri Yukarda sz edilen akm aadakilerden hangisi-
aadaki edeb akmlardan hangisine baldr? dir?
A) Realizm B) Romantizm C) Sembolizm A) Parnasizm B) Sembolizm C) Natralizm
D) Klasisizm E) Natralizm D) Realizm E) Klasisizm
15. I. nsandaki tabiata, insanlarn i dnyasna sayg gs-

12. Kelime anlam "gerek stnclk" demek olan bu akm termek esastr,
1924'te Fransa'da kmtr. Bu akmn sanatlar, Sig- II. Konularn eski Yunan ve Latin edebiyatndan alrlar.
mund Freud'un etkisinde kaldlar. Bilinaltn ryada ortaya
III. Kahramanlar sradan insanlardr, sekin insanlara
karmaya altlar. Hipnotize edilmi insanlara iir sylet-
eserlerinde yer vermezler.
tiler. Akl ve mantk deersiz buldular. nsan ynlendiren
IV. nemli olan konu deil konunun ileni biimidir
gd, bilinaltdr dediler.
V. Dil, slup kusursuz bir ekilde ilenmitir, dil ak, yaln
Bu parada hakknda bilgi verilen bu edebi akm aa-
ve soyludur.
Numaralanm cmlelerden hangisi Klasisizm akmy-
A) Parnasizm B) Srrealizm C) Ftrizm
la ilgili olamaz?
D) Egzistansiyalizm E) Kbizm
15. C 14. A 13. C 12. B 11. C 10. B 9. E 8. C 7. E 6. E 5. D 4. B 3. A 2. A 1. B Cevaplar

1. I. Moliere 5. Bu akmn Trk edebiyatndaki etkileri zellikle Rusyada

II. Corneille kald yllarda Mayakovskiden etkilenen Nazm Hikmette
grlr. Bu akmn z ve biim yeniliklerini benimseyen
III. Voltaire
air, zgr nazm teknii ve teknoloji hayranlyla demir
IV. Shakespeare raylarda koan demir beygir, asma kprler, elektrikli tez-
V. Stendhal gahlar gibi ifadelerden yararlanarak hz yceltmeyi ama-
Numaralanm sanatlar bal bulunduklar edebi lamtr.
akmlara gre eletirilirse sanatlardan hangisi bo- Bu parada sz edilen akm aadakilerden hangisi-
ta kalr? dir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. A) Sembolizm B) Dadaizm C) Empresyonizm

D) Srrealizm E) Ftrizm
2. Aadakilerden hangisi realizmin temsilcilerinden de- 6. lkelerini Emile Zola, Deneysel Roman adl kitabnda
ildir? aklamtr. nsandaki asl belirleyicinin, insann kendi ira-
A) A. ehov B) C. Dickens C) H. Balzac desinin deil, iinde yaad toplumsal evre ve soyae-
kim zellikleri olduunu dnmlerdir. Bu akmda yazar
D) E. Hemingway E) Victor Hugo
yalnzca bir gzlemcidir. Olaylarn, insanlarn olumlu ya da
olumsuz yanlarn vmek ya da knamak durumunda deil-
dir. Yazar, bu olay ya da kiiler iin yalnzca bir tutanak
3. Akln, geleneklerin, alkanlklarn denetiminden uzak, bi- konumundadr.
linalt gereklerini yanstan yani bilinen gerekle ban Bu parada tantlan edebi akm aadakilerden han-
kesip kendince bir gerek yaratmak amacn gden edebi- gisidir?
yat ve sanat akmdr. Gerek sz gerek yaz gerek baka
bir ekil ile dncenin hakiki faaliyetini ifade eden saf ruh
bir otomatizmdir. Akl ve mantn kontrolnden btn kt D) Natralizm E) Sembolizm
ve ahlaki endieden kurtulmu olan dncenin tespitidir.
Bu parada sz edilen sanatlarn bal bulunduu
edebi akm aadakilerden hangisi olabilir? 7. plak gzn grd nesne ve varlklar ruhsuz birer
A) Ftrizm B) Srrealizm C) Empresyonizm madde yndr, oysa yorumlamaya ve hayal gcn ge-
litirmeye ynelik olan yar aydnlk ortamdaki nesnelerin
D) Kbizm E) Egzistansiyalizm
oluturduu grn insanla daha farkl ve gzel eyler
artrr.
Bu parada tantlan edebi akm aadakilerden han-
4. Bu gr bilin, ruh, akl ve dnceye ncelik veren idea- gisidir?
lizm biimlerinin kartdr. ncelikle varolu sorununu iin-
A) Realizm B) Romantizm C) Sembolizm
de tar ve dolaysyla varlkn anlamnn aratrlmasn
da ierir. Varolu insann iinden bir tanesini seebilecei D) Klasisizm E) Natralizm
bir olanaklar btndr. Bu gr her trl gerekirciliin
kartdr.nsann nndeki olanaklar btn teki insanlar-
la ve nesnelerle ilikilerinden olutuundan varolu her za- 8. Aadakilerin hangisinde realizmin temsilcileri bir
man bir dnyada var olmadr. Bir baka deyile insan her arada verilmitir?
zaman seimini snrlayan ve koullandran somut tarihsel
bir durum iindedir. A) Pukin Gorki Musset
Bu parada hakknda bilgi verilen edebi akm aada- B) Gogol Dostoyevski Stendhal
kilerden hangisidir?
C) Lord Bayron Pukin ehov
A) Empresyonizm B) Klasisizm
D) Baudelaire Verlaine Balzac
C) Romantizm D) Ftrizm
E) Egzistansiyalizm E) Rimbaud Mallerme E. Zola

9. Aadakilerden hangisi romantizmin zelliklerinden 13. Aadaki sanatlardan hangisi realizm temsilcilerin-
biri deildir? den biri deildir?
A) Akl yerine duydu ve hayallere nem verme A) Balzac B) G.Flaubert C) Stendhal
B) Konular ilerken kartlklar nemseme D) Dostoyevski E) Dumas Pere

C) Anlatmda eserde kendi kiiliini gizleme
D) Gzleme ve tasvire nem verme
E) Klasik edebiyatn kural ve ekillerinden yararlanma
10. Aadaki sanat akm eletirmelerinden hangisi 14. I. iirde sembollerden bol bol yararlanlmtr.
yanltr? II. Bazen sembollerle yetinilmemi, szcklere yeni an-
A) Moliere klasisizm lamlar yklenmitir.
B) Voltaire- realizm III. iirde musiki, ahenk n planda tutulmutur.
C) Rousseau romantizm IV. Anlamda kapallk tercih edilmitir.
D) Emile Zola natralizm Numaralanm cmlelerde zellikleri verilen edebi

akm aadakilerden hangisidir?
E) Baudelaire sembolizm
A) Sembolizm B) Dadaizm C) Srrealizm
D) Ftrizm E) Parnasizm
11. Sanatlar, kendi ilerine kapanp kendilerini gzlemlemi,
i gzleme nem vermilerdir. Bireyin en gizli ynlerini a-
a vuran bir anlatm yolu kullanlmtr. Yaptlarda, fantas-
tik ve korkun olaylar anlatlmtr. Ama, insanlarn ruhsal
durumlarnn ortaya konmasdr.
15. Gzlemin her eyin stnde tutulduu, olaanst
Bu parada hakknda bilgi verilen edebi akm aada- olay ya da kiilere yer verilmeyen, evrenin nemsen-
kilerden hangisidir? dii, yazarlarn eserlerinde kendi kiiliklerini gizledii,
A) Ekspresyonizm B) Parnasizm C) Sembolizm slubun ak, salam, yapmacksz ve sz oyunlarn-
dan uzak olduu, szcklerin ve cmlelerin yerli yerin-
D) Klasisizm E) Romantizm
de kullanld edebiyat akm aadakilerden hangisi-
dir?
12. Nasl ki, doa olaylarnda ayn koullar altnda ayn ne-
A) Realizm B) Romantizm C) Sembolizm
denler ayn sonular douruyorsa, toplumsal ve ruhsal
olaylarda da ayn yasa geerlidir. yle ki, insann huy ve D) Klasisizm E) Natralizm
davranlarn anlatabilmek iin, soyunu ve iinde yetitii
evreyi incelemek gerekir. Bu bakmdan sanat, bir bilim
adam gibi davranmal; olaylar ve insanlar bir fizikinin,
bir doa bilgininin gzyle incelemelidir. Romanlarda kah-
raman olarak seilen kiiler, soyaekimin ve iinde yeti-
16. Geleneksel sanat anlayn reddeden bir akmdr. Akmn
tikleri doal ve toplumsal evrenin koullarna gre ele
temsilcilerinin amac, iire yeni an dinamizmini getir-
alnmaldr. Bu adan, romanlarmza "deneysel roman"
mektir. Onlara gre air, modern yaamn btn seslerini
denmesi de yerinde olmutur aslnda.
iire yanstmaldr. Bunun iin de iirlerinde ark seslerine,
Bu szleri syleyen bir sanat aadaki edebiyat makine grltsne bolca yer vermilerdir.
akmlarndan hangisine baldr?
Bu parada hakknda bilgi verilen edebi akm aada-
A) Natralizm B) Ftrizm kilerden hangisidir?
C) Empresyonizm D) Egzsitansiyalizm A) Dadaizm B) Ftrizm C) Empresyonizm
E) Parnasizm D) Egzsitansiyalizm E) Parnasizm
16. B 15. A 14. A 13. E 12. A 11. A 10. B 9. C 8. B 7. C 6. D 5. E 4. E 3. B 2. E 1. E Cevaplar

BATI UYGARLII ETKSNDEK TRK EDEBYATI
Tanzimat Edebiyat I. Dnem ve Genel zellikler 22
hhTANZMAT EDEBYATI I. DNEM VE Bu nedenlerle balatlan yenilik hareketleri yle zetlene-
bilir:
GENEL ZELLKLER
hh Ynetimle ilgili deiiklikler
A. Yenileme Dnemi
hh Yenileme Dnemi ifadesi, Osmanl Devletinde zellikle hh Asker deiiklikler
19. yzylda sosyal, siyasal, ekonomik, askeri alanlarda ve
eitim alannda ortaya kan Batllama hareketlerini kar- hh Eitimle ilgili deiiklikler
lamaktadr.
hh Bu yzyla gelindiinde Osmanldaki padiah asker ilim hh Ekonomik sistemle ilgili deiiklikler
adamlar zanaatkrlar halk biiminde tasarlanan devlet
yapsnda birtakm bozulmalar meydana gelmitir.
hh Kltrel deiiklikler
hh Osmanlnn dnda gelien baz olaylar da devletin Bat kar-
sndaki konumunu zayflatmtr.
hh Bu iki ana neden Osmanl Devletini yukarda saydmz Osmanl Devletinde gerekletirilen bu deiikler 1839da Tan-
alanlarda deiiklikler, yenilikler yapma yoluna itmitir. zimat Ferman ve Islahat Fermannn ilan edilmesiyle sonulan-
mtr. Gelinen noktada ok uzun bir sredir Dou medeniyetinin
bir paras olan devlet, yzn Batya evirmitir. Bat etkisinde-
a. nedenler:
ki Trk edebiyat da bu artlar sonucu ortaya kmtr.
hh Merkezi sistemdeki bozulmalar
B. Tanzimat Edebiyat
hh Askerlik sistemindeki bozulmalar
Tanzimat Edebiyat'nn Oluumu
hh Mali sistemdeki bozulmalar hh Tanzimatn getirdii deiim, Bat (Avrupa) tarz okullar, Ba-
ty bilen aydnlar, Fransz akademisinden esinlenilerek ku-
hh lmiye snfndaki bozulmalar rulan Encmen-i Dani, gazeteler ve tiyatro, mzik gibi sanat
etkinlikleri vastasyla toplumda da yerlemeye balamtr.
hh Toplum hayatna giren bu deiiklikler ister istemez edebiyat

b. D nedenler: zerinde de etkili olmaya balamtr.
hh Avrupa, zellikle Fransa ile temas kuran Trk aydnlar bu

hh Corafi keifler dnyann edebiyatna her yn ile hayran olmulard. Trk
Edebiyat iin artk yeni bir ufkun almas gerektiine inan-
hh Rnesans ve Reform hareketlerinin etkisi yorlard.

BATI UYGARLII ETKSNDEK TRK EDEBYATI / Tanzimat Edebiyat I. Dnem ve Genel zellikler
hh Bu inan XIX. yzyln ikinci yarsnda baz Trk sanatla-

rnn zihinlerinde mevcut edeb erevenin dna klarak Tanzimat Edebiyat Dneminde Gazeteler
gerek ekil ve gerekse ierik bakmndan yepyeni Takvim-i Vekayi 1831de II. Mahmut zamannda ve
hh Avrupai bir edebiyat meydana getirilmesi dncesini bir ide- onun isteiyle haftalk olarak ve Os-
al olarak yerletirdi. manlca, Arapa, Ermenice, Farsa,
Franszca, Rumca basklarla yayn-
hh Avrupa kltrn tanyarak yetien kuaklar, o zamana kadar land. Yurt iinden ve yurt dndan
eitli haberleri halka aktaran gazete
devam edegelen edebiyatn bu yeni yaam tarzn anlatmak-
dokuz yl boyunca Osmanlnn tek
ta yetersiz olduunu anlam ve Bat tarz eserler vermeye yerli gazetesi olarak faaliyet gsterdi.
Ceride-i Havadis 1840ta William Churchill adl bir ngi-
balamlardr.
liz tccar tarafndan, Tanzimat Ferma-
n'nn ilandan bir yl sonra kuruldu. lk
hh lk eserler, doal olarak Batl sanatlarn eserlerinin evirisi
balarda zel sermaye ile kurulsa da
eklinde gerekletirildi. lk eviri roman, 1856da Yusuf Ka- daha sonra, umduu abone saysna
ulaamaynca yaynna bir sre ara
mil Paann Fenelondan evirdii Telemak adl eserdir.
vermek durumunda kald. Hkme-
tin kendisine aylk 2.500 kuruluk bir
hh Bununla birlikte Tanzimat Edebiyatnn gerek anlamda ba- denek balamas zerine yeniden
yayn hayatna dnd, dolaysyla bu
langc 1860da inasi ile Agh Efendinin birlikte kardklar
gelimeden sonra yar resmi bir kim-
Tercman- Ahval gazetesi ile olur. lie brnd.
Tercman- Ahval 1860ta inasi ile Agh Efendinin bir-
hh Gazete, o yllarda Batl hayat tarznn Trk toplumuna tantl- likte kardklar ilk zel Trk gazete-
sidir. Tercman- Ahval, stunlarnda
mas hususunda byk rol oynamtr.
siyas makalelere yer vererek fikir
gazeteciliini balatan ilk Trk gaze-
hh Zira Tanzimat dnemi sanatlar ve aydnlar iin gazetenin tesidir.
en nemli ilevi halk aydnlatmakt. Edeb eserlerin de yaymland ga-

zetede, Batl anlamda ilk Trke
oyun olan inasinin air Evlenmesi
hh inasi, 1860ta Agah Efendiyle beraber Tercman- Ahval ga-
de (1860) dizi olarak yaynlanmt.
zetesini, 1862de de Tasvir-i Efkar yaynlad. Gazete, Ziya Paann kaleme ald
sanlan ve eitim sistemine sert ele-
hh Bu gazeteler vastasyla Bat taraftar fikirlerini yaymaya ba- tirilerde bulunan bir yaz yznden
Mays 1861de iki hafta sreyle ka-
lad.
patld. Bu olay Trk basnnda yayn
durdurmann ilk rnei oldu. 792 say
hh inasiden sonra bu edebiyatn balca temsilcileri olan Na- yaymlanan Tercman- Ahval 11 Mart
1866da yaynna son verdi. inasi
mk Kemal, Ziya Paa, Ali Savi ve Ahmet Mithat eserlerinde
24. saysndan sonra gazeteden ay-
Batl fikirlerini yaymaya altlar. rlmtr.

Tasvir-i Efkr 1862de inasi tarafndan karld. Tercman- Hakikat II. Abdlhamid dneminde yaym-
Modern Trk gazetesinin ncs lanan en nemli gazetedir. 1878de
kabul edilir. inasi; Tasvir-i Efkr kmaya balayan Tercman- Ha-
da hkmetin d politikadaki tavr- kikat, Ahmed Mithatn baarl kale-
na da eletiriler getirdi. Sosyal ko- mi ile ve hkmeti tenkid etmeyen
nulara da eilen inasi, stanbulun byklere antaj, sansasyon zel-
kent olarak sorunlar, yoksullarn- liinde olmayan ciddi haberciliiyle
durumu gibi pek ok konuyu kamu- bu devrin en uzun mrl ve itibarl
oyunun gndemine tad.1865te gazetesi oldu. Daha sonra Muallim
inasi Fransaya gittikten sonra Nacinin idare ettii bir edebi ilave
gazeteyi Namk Kemal kard. O verdi. Bu son derece ciddi ve ter-
da Avrupaya gidince gazeteyi Re- biyevi bir edebiyat mecmuasyd.
caizade Mahmut Ekrem yaymlad. ocuklar iin haftalk ilaveler verdi.
Merutiyet ve hrriyet kelimeleri, ilk Bu gazetede telif romanlar tefrika
kez Tasvir-i Efkrda kullanlmtr. edildii gibi, Bat klasikleri de veril-
Muhbir 1866da karlr. Kurucusu Diyar- mitir.
bakrl Filip Efendi, bayazar ise Hrriyet 1868de Londrada Namk Kemal
Ali Suavidir. Muhbir, ilk saysndan ve Ziya Paa tarafndan karld.
balayarak, i meseleler hakknda Yurt dnda yaynlanan ilk Trk ga-
halk aydnlatt. Gazete, bu mese- zetesidir.
leler arasnda Girit meselesine ayr Ayine-i Vatan Eribozlu Mehmed Arif Beyin ga-
bir nem vermitir. Ali Suavi, Avru- zetesi 1866da kmtr. lk resimli
paya katktan sonra da gazeteyi
gazetedir.
yaymlamaya devam etmitir. Fark-
Terakki 1868de Ali Raid ve Filip Efendilerin
l dillerde de yayn yapan gazete
kartt gazetedir. Gazetenin hafta-
zellikle inklap fikirlerini yaymaya
almtr. da bir kez ilave olarak mizah nshas
bret 1870 ylnda yayn hayatna bala- da vardr.

yan gazetenin ad iki yllk alkantl
bir dnem geirdikten sonra Ahmet
Mithat Efendi tarafndan kiralan-
d. 1872den balayarak Namk
Kemal, Ebzziya Tevfik gibi nl
adlarn bulunduu kadrosuyla k-
maya balad. Bayazar Namk
Kemaldir. zellikle Namk Kemalin
yazlar nedeniyle ilgi gren gazete,
yine Namk Kemalin Vatan yahut
Silistre piyesinin yznden kapatl-
mtr.

rnek1: rnek3:
Tanzimat Edebiyatnn en nemli yayn organ gazete ol- Aada Tanzimat edebiyat ve sanatlaryla ilgili veri-
mutur. Edebiyatmzda pek ok ilki gerekletiren inasi len bilgilerden hangisi yanltr?
bu alann da nclerindendir. inasi ilk sivil gazete tecrbe-
si olan ---- sonra 1862de ---- adl bir gazete daha karm- A) Yeni konular yeni nazm ekilleriyle deil de eski nazm
tr. Ancak 1864te Avrupaya kamak zorunda kalm, bu ekilleriyle anlatlmtr.
gazetenin idaresini de Namk Kemale brakmtr. B) inasi, bu edebiyatn kurucusudur ancak en byk sa-
nats da Namk Kemal'dir.
Bu parada bo braklan yerlere aadakilerden han-
gisi getirilmelidir? C) Tanzimat edebiyat, bir sanat faaliyetinden ok bir siya-
si polemii andrr.
A) Tercman- Hakikatten- Tasvir-i Efkr D) Toplum iin sanat anlay olduundan edebiyat bir
B) Ceride-i Havadisten- Takvim-i Vakayi ara olarak kullanmlardr.
C) bretten - Basiret E) Bu dnem eserleri ilk olmasna ramen teknik bakm-
D) Hrriyetten- Tercman- Ahval dan gl eserlerdir.
E) Tercman- Ahvalden - Tasvir- i Efkr

Tanzimat edebiyat sanatlar batl sanatlar taklit ederek ilk rnleri olu-
turdu. Bu nedenle bu eserlerin olgun ve yetkin olmas mmkn deildir. Dola-
lk sivil gazete inasi ile agah Efendinin birlikte kardklarTercman- Ah- ysyla teknik bakmdan zayf eserlerdir.
valdir. Ardnda inasi tek bana Tasvir- i Efkr karmtr.
Cevap: E
Tanzimat Edebiyat'nn Genel zellikleri

rnek2:
Aadaki gazetelerden hangisi ile ilgili verilen bilgi Birinci Dnem (1860-1876):
yanltr?
hh Birinci dnem sanatlar toplum iin sanat anlayn be-
A) Terakki, 1868'de karlm olup haftada bir kez mizah nimsemi, bunun sonucunda halkn anlayabilecei bir dilin
eki vardr. kullanlmasn savunarak toplumsal konular ilemilerdir.
B) bret, 1870'de karlm olup bayazar Namk Ke- hh Vatan, millet, zgrlk, hak, uygarlk, adalet, eitlik gibi kav-
mal'dir. ramlar edebiyatmza Tanzimatla girmitir.
C) Takvim-i Vekayi, Trk basn tarihinin ilk resmi gazetesi- hh Sanatlar bu kavramlar kullanarak toplumu bilinlendirmeye
dir. almlardr.
D) Hrriyet, Londra'da Namk Kemal ve inasi tarafndan
hh Bu dnem sanatlar iirin ieriini deitirmilerdir.
kartlmtr.
E) Muhbir, kurucusu Filip Efendi bayazar Ali Suavi'dir. hh Bat edebiyatndan ilk eviriler yaplm, bu evirilerin sonu-
cunda roman, hikye, tiyatro gibi trler edebiyatmza girmitir.
Hrriyet gazetesi Namk Kemal ve Ziya Paa tarafndan Londra'da kartlm-
tr. inasi ifadesi yanltr. hh Gazetecilik, Tanzimat Dneminde gelimi, ilk zel gazete
olan Tercman- Ahvl, inasi ve Agh Efendi tarafndan
1860da karlmtr.
Sorusu
retmen
Yenileme dneminde ve hemen arkasndan Tanzimat d-

neminde yaanan deiimlerin toplumda bir karlk bulma-
snn en nemli sebebi nedir?
Matbaann gelmesi ve buna bal olarak gazetenin kmas, deiikliklerin

halka duyurulmasn kolaylatrmtr. Gazetelerde yaymlanan romanlar
burada nemli rol oynamtr.

hh Bu tarih (1860), Tanzimat Edebiyat'nn da balangc olmu-

tur. Tanzimat Dneminde lkler
hh Trk dnce hayat, zel gazeteler araclyla byk aa- emsettin Sami- Taauk- Talat ve
lk yerli roman:
malar katetmitir. Fitnat
hh Trk edebiyatnda gazeteciliin gelimesi ile gazeteye bal Yusuf Kmil Paa (Fenelon'dan e-
lk eviri roman
yaz trleri de (makale, eletiri, fkra vs.) ortaya kmtr. viri) Telemak
hh lk tiyatro eseri, inasinin air Evlenmesi adl komedisidir. lk tarihi roman Namk Kemal Cezmi
hh Tiyatro trne inasinin yan sra Namk Kemal de byk

lk edebi roman: Namk Kemal ntibah
katk salamtr.
hh evirilerle roman ve hikye tr gelimitir. Ahmet Mithat Recaizade Mahmut Ekrem - Araba
lk realist roman:
Efendi roman ve hikyeleri ile bu trleri halka sevdirmeye Sevdas
almtr.
lk ky roman: Nabizade Nazm Karabibik
kinci Dnem (1878-1895): lk psikolojik roman: Nabizade Nazm Zehra
hh 1878de Meclis-i Mebusan kapatlm ve Merutiyete son

verilmitir.
lk ky iiri Muallim Naci - Kyl Kzlarn arks
hh Hemen ardndan Tanzimat Fermanyla toplumsal yaamda
salanan baz zgrlkler kstlanmtr.
lk pastoral iir: Abdlhak Hamit Sahra
hh Byle bir ortamda toplumsal sorunlar dile getiremeyen ikinci
dnem sanatlar bireysel konulara ynelmi ve Sanat sa-
natiindir. anlayn benimsemilerdir.
lk kafiyesiz iir: Abdlhak Hamit Tarhan Validem
hh Dilde sadeleme abalar braklm ve dil arlamtr.
hh Ak anlatm yerini, kapal ve sanatl bir anlatma brakmtr. lk yerli tiyatro eseri: inasi - air Evlenmesi
hh Toplumsal temalar yerine bireysel temalar tercih edilmitir. Sahnelenen ilk tiyatro
Namk Kemal -Vatan Yahut Silistre
eseri
hh Batdan alnan yeni nazm biimlerini de kullanmlardr.
lk resmi Trke gaze-
Takvim-i Vekayi
hh zellikle roman trnde nemli gelimeler olmu, romantizm te:
edebiyat akmndan realizm edebiyat akmna geilmitir.
lk yar resmi gazete Ceride-i Havadis

rnek4:
lk zel gazete: Tercman- Ahval
Aadakilerden hangisi Tanzimat dneminde gerek-
leen ilklerden deildir?
lk iir evirisi: inasi -Tercme-i Manzume
A) Sahnelenen ilk tiyatro: Namk Kemal, Vatan Yahut Si-
listre
inasi - Tercman- Ahval Mukad-
lk Makale: B) lk iir evirisi: inasi, Tercme-i Manzume
dimesi
C) lk psikolojik roman: Mehmet Rauf, Eyll
Noktalama iaretlerin D) lk pastoral iir: Abdlhak Hamit Tarhan , Sahra
inasi
kullanan ilk sanat: E) lk ky roman: Nabizade Nazm, Karabibik
lk antoloji: Ziya Paa Harabat C Seeneinde verilen ilk psikolojik roman Eylln yazar Mehmet Rauf, Ser-
vet-i Fnun sanatlarndandr.
lk rportaj rnei: Ziya Paa Rya
lk ataszleri kitab inasi- Durub- Emsal-i Osmaniye Tanzimat Edebiyatnda Hikye

hh Tanzimat dneminde bu trn ilk yerli rneklerini Letif-i Ri-
Ahmet Mithat Efendi- Letif-i Riva- vyat isimli bir dizi eseriyle Ahmet Mithat Efendi vermitir.
lk hikye:
yat
hh Emin Nihatn Msameretnme adl eseri, hikye trnn
Batl anlamda ilk Samipaazade Sezai - Kk ey-
ilk rnekleri arasnda kabul edilir.
hikye ler
Mesele-i Mebhset'n - Anha - i- hh Sami Paazde Sezainin Kk eyler isimli kitabnda

lk Eletiri:
nasi
yer alan hikyeler, Batl anlamda hikye trnn ilk rnek-
Batl anlamda ilk
Namk Kemal -Tahrib-i Harabat leridir.
eletiri:
hh Bu eser edebiyatmzda ilk realist hikye kabul edilir.

lk mizah dergisi Teodor Kasap Diyojen
Batl anlamda ilk

Direktr Ali Bey-Seyahat Jurnali
gnlk: Tanzimat Edebiyatnda Roman
Anadolu Trkesine hh Trk edebiyat romanla ilk defa Yusuf Kamil Paann Fene-
Ahmet Vefik Paa- Lehe-i Osmani
ait ilk szlk: londan evirdii Telemak adl eseriyle tanmtr.
hh lk eviri roman olmaktan te bir zellii olamayan bu eser

lk ocuk Dergisi Mmeyyiz fazlaca bir edebi deer tamaz.
hh Ardndan Sefiller ve Robinson Cruose evirileri yaynlanr.

hh Trk edebiyatnda Bat tarz ilk romann emsettin Saminin hh te yandan divan edebiyat kltryle yetien Tanzimat sa-
Taauk- Talt ve Fitnat adl eseri olduu kabul edilir.
nats eski iirden btnyle kopamamtr. Klasik iirin ekil
hh Namk Kemalin romantizm akmnn etkisiyle yazd ntibah zellikleri (gazel, kaside, terkib-i bent vs.) byk lde ken-
dini koruyabilmitir.
ilk edebi roman, Cezmi ise ilk tarihi roman kabul edilir.
hh Ksacas bu dnemde iirde ekil eski, z yenidir.

hh Nbizde Nzmn, aslnda uzun bir hikye olan Karabi-
bikle ky hayatn konu edinen ilk esere imza atar. Bu eser hh kinci dnem sanatlar, ilk kuan akla dayal toplumsal
natralizmin etkisiyle yazlmtr. Ardndan ilk psikolojik ro- ierikli iirinden uzaklatlar.
man kabul edilen Zehray yazar.

hh Bu dnem airleri, insann i dnyasndaki duygulanmann
hh Recaizade Mahmut Ekrem, roman sahasna Trk edebiyat- arlk kazand bireysel konular ne karan iirler yazdlar.
nn ilk realist roman olan Araba Sevdasn kaleme alarak

hh Sanat anlaylarnn merkezine gzellii yerletiren airler,
dhil olur. ak, lm, tabiat temalarn mistik ve metafizik konular ile-
Bu dnem hikye ve romanlarnda genel olarak u konular meyi tercih ettiler.
ilenmitir:
hh Yine bu dnemde iirin ne olduu, nasl olmas gerektii ve
hh Batllamann yanl anlalmas
dayand ilkeler zerinde dnceler retildi, tartmalar ya-
hh Klelik, cariyelik
pld.
hh Ak
hh Grc usul evlilik
hh Zorla yaplan evliliklerin dourduu ac sonular
hh Bat uygarl ile Osmanl uygarl arasndaki farklarn kar-

latrlmas
hh Tarihi konular Tanzimat Edebiyat'nda Tiyatro

hh Tanzimatn ilannn hemen sonrasnda stanbulun eitli yer-
Tanzimat Edebiyatnda iir lerinde tiyatro binalar yaplmaya baland.
hh nceleri talyan ve Fransz daha sonra da Ermeni tiyatro top-

hh Her alanda olduu gibi iir de halk eitmek iin bir ara ola-
luluklar bu binalarda oyunlar sergilemeye balad.
rak kullanlmtr
hh zellikle Mihail Naum, Gll Agop gibi Ermenilerin, oyunlar-
hh Birinci dnem iir anlaynda grlen en nemli zellik iirin
n Trke sergilemesi, Bat tarz tiyatronun daha fazla insana
zne ve ieriine ynelik olmutur.
ulamasn salad.
hh Bu dnemin zellikle ilk kuak sanatlar iirde o gne dek hh Gll Agop,Gedikpaada kurduu Osmanl Tiyatrosunda ilk
ilenmeyen temalarla (adalet, hrriyet, hak, eitlik vs.) iir kez dzenli olarak temsiller vermeye balad.
yazmlardr. hh Bu tiyatrolarda ve daha sonra alacak pek ok tiyatro salo-

nunda Moliere olmak zere Batl sanatlarn eviri ve uyar- hh Recaizade Mahmut Ekrem tarafndan kaleme alnan Takdir-i
lamalar sahnelenmitir. Elhanda yazar iirle ilgili grlerini belirtmitir.
hh Bat tarz Trk tiyatrosunda ilk edebi oyun, inasinin air Ev- hh Demdeme, Muallim Nacinin R. Mahmut Ekremle yapt
lenmesi (1859) adl eseridir. Eser tek perdelik bir komedidir.
tartmada Saadet gazetesinde yazd eletiri trnde yaz
hh Ali Haydar Bey Trk edebiyatnda ilk trajedi yazar olarak dizisidir.
tannr. Sanatnn, 1866 ylnda aruz vezni ve mesnevi nazm

hh An trnde Akif Paann Tabsras, Muallim Nacinin
biimiyle yazd Sergzet-i Perviz bu trn ilk rneidir.
merin ocukluu, Ziya Paann Defter-i mali, Ahmet
hh Tiyatroyu elenceli bir eitim arac olarak gren Namk Ke- Mithatn Menfas saylabilir.
malin kaleme ald alt tiyatro eserinden Vatan Yahut Silist-
re adl piyes, sahnelenen ilk Trk oyunudur. Tanzimat Edebiyat kendi iinde iki dnem
olarak incelenir:
hh Bu dnem ikinci kuak sanatlarnn yazd tiyatrolar sah-
nelenmeye elverili deildir. A. Tanzimat Edebiyat I. Dnemi (1860-1877)
hh Sanat toplum iindir, anlayn benimsediler.
Tanzimat Edebiyatnda retici Metinler
hh Divan edebiyatn eletirip dilde sadelemeyi hedeflediler an-
hh Tanzimat Dneminde ortaya konan bu eserler, ou kez tr- cak bunu baaramadlar.
lerinin ilk rnekleridir.
hh Halk edebiyatn, hece lsn savundular ancak tiyatro
hh Makale, gazeteyle birlikte edebiyatmza girmitir. lk rnekle- metinlerindeki ksmi sadelik ve iirde baz hece denemeleri
rine Ceride-i Havadis gazetesinde isimsiz olarak yaymlanan dnda bir mesafe alamadlar.
baz yazlarda rastlanr.
hh iirde estetii ikinci plana attlar, iirde konu btnlne
hh Batl anlamda ilk rnei Tercman- Ahval gazetesinin ilk nem verdiler, balk kullandlar.
saysnda, gazetenin bayazs olarak yaymlanan Mukad-
dime kabul edilir. hh Eski nazm biimlerini kullandlar, Divan iirinin klasik yaps-
na bal kalmadlar.
hh "Lisn- Osman'nin Edebiyat Hakknda Baz Mlhazat -
mildir. (Namk Kemal),iir ve na (Ziya Paa), Lisan ve hh Batdan roman, hikye, tiyatro, makale gibi edebi trler aldlar
Edebiyatmz (emsettin Sami) dnemin nemli makaleleri
ve bunlar zellikle gazete araclyla kullandlar.
arasnda saylabilir.
hh Eletiri trnn ilk rnei inasinin, Ruznme-i Ceride-i hh Batdan alnan yeni edebi trlerde ilk rnler olmann verdii
Havdiste Kk Said Paa ile giritii Mesele-i Mebhse- bir dezavantajla teknik bakmdan zayf eserler ortaya koydular.
tn Anha tartmasdr.
hh Vatan, millet, hak, hukuk zgrlk, eitlik vs. kavramlarn hal-
hh Tahrib-i Harabat Takib, Namk Kemalin iir anlayn ele- ka benimsetilmesi iin edebiyat bir ara olarak kullandlar.
tirdii ve yine bu trn ilk Batl anlamdaki ilk rneklerini tekil

hh Ksa cmleli, yeni grlerle rl bir nesir yaps meydana
eden eletirilerdir.
getirmeye altlar.

hh Nesirde noktalama iaretlerini kullanmaya baladlar. Bir sre sonra yalnz bana Tasvir-i Efkr karmtr.
Gazetede iir yaynlayan ilk sanatdr.

hh Yazar, air, evirmen, gazeteci gibi ok ynl kiiliklerinin
Edebiyatmzdaki ilk makaleyi yazmtr.
yan sra siyasetle de ilgilenen birer devlet adam olarak dik-
lk kez noktalama iaretlerini kullanmtr.
kat ektiler.
lk tiyatro eserini (air Evlenmesi) yazmtr.
hh Bat akmlarndan etkilendiler. inasi ve Ahmet Vefik Paa Fransz edebiyatndan ilk iir evirilerini (Tercme-i
Manzume) yapmtr.
klasisizmi, Namk Kemal ve Ahmet Mithat romantizmi benim-
La Fontaigneden fabl evirileri yapmtr.
sediler.
air Evlenmesi (lk yerli tiyatro)
Bu dnem sanatlar unlardr:
Mntehebat- Ear (Kendi iirlerini toplad kitap)
inasi, Namk Kemal, Ziya Paa, Ahmet Mithat Efendi, Direktr
Durub- Emsal-i Osmaniye (Trk ataszlerini derledii ki-
Ali Bey, Ahmet Vefik Paa, emsettin Sami, Ahmet Cevdet Paa.
tap)
I. TANZMAT DNEM SANATILARI
Tercme-i Manzume (La Fontaigne, Racine, Fenelon gibi
Fransz sanatlarndan iir evirisi)
NAS (1826-1871)
hh Bat etkisindeki Trk edebiyatnn kurucusudur.
hh 1849da devlet grevlisi olarak Parise gnderildi. NAMIK KEMAL (1840-1888)

hh Sivil olarak yurt dna gnderilen ilk sanatdr. hh Bykbabas Abdllatif Paa tarafndan yetitirildi.
hh Burada Fransz edebiyatn detayl inceleme ve sanatlarn hh zel dersler alarak Arapa, Farsa ve Franszca rendi.
tanma frsatn buldu, grdklerinden etkilendi.
hh Leskofal Galip, Hersekli Arif Hikmet gibi Encmen airlerin-
hh Geri dndnde burada Avrupai dnce ve edebiyat r den klasik iir zevkini alarak ilk iirlerini o tarzda yazd.
balatmak iin aba sarf etti.
hh Tercme Odasna girdikten sonra inasi ile tant ve Bat
hh Sanat ynnden ok yenilikilii ile nem kazanmtr. edebiyatna yneldi.
hh Dncelerini basn ve edebiyat yoluyla hayata geirmeye hh Tasvir-i Efkrda inasiyle birlikte almtr.
alm, bunda da baarl olmutur.
hh Yeni Osmanllar Cemiyetine girdikten bir sre sonra Avru-
hh Kkl bir Batllamay savunan sanat, klasik iire bal kal- paya kam, Londrada Ziya Paa ile Hrriyet gazetesini
m ancak iirin konusunu tamamen deitirmitir. karmtr.
hh Edebiyat dilinin, gnlk konuma diline yaklamas iin aba hh Yurda dndkten sonra bret gazetesinin ynetimini stlen-
harcam, bu dorultuda didaktik manzumeler vermitir. mitir.
hh Dz yazda cmlelerin ksa tutulmas gerektiini savunmutur. hh Vatan yahut Silistre adl oyununun sahnelenmesi sonrasn-
hh Klasisizmin etkisinde kalmtr. da kan karklklar nedeniyle Magosaya srlmtr.
hh lklerin sanatsdr: hh Sanat hayat asndan verimli geen bu dnemden (38 ay)
sonra, stanbula dnp Kanun- Esasiyi hazrlayan komis-
Agh Efendiyle birlikte ilk sivil gazeteyi (Tercman- Ahval) yonda grev yapt.
karmtr.

hh Hkmet aleyhine yapt sert eletiriler zerine mutasarrf hh Klasik iirimizde Nabi ile balayan hakmane iirin son byk
olarak nce Rodosa ardndan Sakza gnderildi. Burada temsilcilisidir.
ld. Mezar ok eletirdii II. Abdlhamit Han tarafndan
hh iirleri teknik, duyu ve dn ynyle eskiye bal; fikir
yaptrlmtr.
ve ierik ynyle yenidir.
hh Namk Kemal, milli deerlerimize zarar vermeden Avrupal-
hh iirlerinde devrinin siyasi ve sosyal olaylarn, politikaclarn
lamay hedeflemitir.
kt tutumlarn, sosyal ahlakn dknln, lkenin geri
hh Biimsel anlamda klasik iire (gazel, kaside, murabba) bal kalmlndan duyduu acy gl bir hiciv tekniiyle iledi.
kalm; ierik olarak hrriyet, eitlik, vatan ve millet sevgi-
hh iir ve na adl makalesinde halk iirine ynelmeyi savundu,
si gibi temalar iirimize sokmu ve sklkla ilemitir.
bu gr dorultusunda heceyle iirler yazd.
hh Hikye dnda Bat tarz trlerin hemen hepsinde eser ver-
hh Daha sonra yaynlad Harabat adl iir antolojisinde asl
mitir.
edebiyatmzn Divan edebiyat olduu grn dile getirdi.
hh Romanlarnda romantizmin etkileri grlr.
hh Kendisine asl hreti kazandran eseri nl Terkib-i Bendi-
hh Sanat toplum yararna kullanan sanatlardandr. dir. Badatl Ruhiye nazire olarak yazd bu eser, Trk ede-
biyatnda bu trn en sekin rneklerinden biri olmutur.
hh dealist bir mcadele insandr. Bu ynyle zellikle Hamit ve
Ekreme tesir etmitir. hh Hece veznini kullanarak yazd birka trk denemesi vardr.
ntibah (lk edebi roman) iir ve na (yazda halk dili, iirde halk iirini savunan makale)
Cezmi (lk tarihi roman) Ear- Ziya (iir)
Harabat (n sznde divan iirini vd antoloji)

Vatan Yahut Silistre, Zavall ocuk, Glnihal,
Celaleddin Harzemah, Akif Bey, Karabela(Tiyatro) Terkib-i Bend, Terci-i Bend (Sosyal hiciv ve vecize niteliin-
de beyitleri vardr.)
Tahrib-i Harabat, Celal Mukaddimesi, Takip, Renan M-
Zafername (Sadrazam Ali Paay hicveder)
dafaanamesi (Eletiri)
Rya (lk mlakat)
Selahattin Eyyubi, Fatih Sultan Mehmet, Yavuz Sultan Defter-i mal (An)
Selim (Biyografi)
Endls Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emile (eviriler)
Osmanl Tarihi, Kanije Muhasaras, Silistre Muhasaras,
Brika-i Zafer (Tarih) AHMET MTHAT EFEND (1844-1913)
hh Tanzimat dneminde halk iin roman anlayn balatmtr.

ZYA PAA (1829-1880) hh Halka okuma zevkini alamak ve ilim retmek iin yazdn-
hh st dzey devlet ynetiminde bulunmu bir siyaseti ve sadan sanat ikinci plana itmitir.
natdr. hh Yazlar sohbet havasndadr. Romanlarnda sk sk ak ke-
hh 1856 ylnda Mabeyn-i Hmayun katibi oldu. 1862den sonra serek okura bilgi vermitir.
da eitli yerlerde mutasarrflk yapt. hh Ona gre edebiyat, bilginlerin daha nce aratrp bulduklar-
hh 1867 ylnda Namk Kemalle Avrupaya gitti. Burada Hrriyet n halka yayan bir aratan baka bir ey deildir.
gazetesini kard. hh Hemen her konuda yazmtr.
hh Yurda dndkten sonra, 1877de Suriye valisi, ardndan Ada- hh iir hari edebiyatn birok trnde eser vermitir. 36s ro-
na valisi oldu, bu grevdeyken ld. man olmak zere eserlerinin says 200 civarndadr.

hh 1878 ylndan lmne dek Tercman- Hakikat gazetesini hh lk byk edebi evirmenlerimizdendir.
karmtr.
hh Molierein hemen hemen btn oyunlarn tercme ve adapte
hh Servet-i Fnuncular Dekadanlkla sulamtr. etmitir.
hh Romantizmin etkisinde kalmtr. ecere-i Trki (eviri eser)

hh Esrar- Cinayet adl roman edebiyatmzda ilk polisiye ro- Lehe-i Osmani (Szlk)
man saylr.
Fezleke-i Tarihi Osmani ( Tarih)
ok bilinen eserleri unlardr:
Kocalar Mektebi, Okumu Kadnlar, Zor Nikh, Zoraki Ta-
Hasan Mellh, Hseyin Fellah, Dnyaya kinci Geli, Fe-
bip, Yorgaki Dandini, Adamcl, Tartf, Dudu Kular (e-
latun Bey ile Rakm Efendi, Henz On Yedi Yanda, Es-
viri ve adaptasyonlar)
rr- Cinyt, Jn Trk, Yenieriler (Roman)
Letif-i Rivyt (24 ciltlik ykler kitab. yk trnn ilk r-

nekleri kabul edilir. EMSETTN SAM (1850-1904)
Kssadan Hisse (yk) hh Arapa, Farsa, Yunanca, Franszca ve talyanca renmitir.
hh Tanzimat dneminde dille ilgili nemli almalar yapmtr.

Avrupa'da Bir Cevelan, Sayyadane Bir Cevelan (Gezi yazs)
hh Dilin sadelemesi iin aba harcam, Trkenin szlk ve
Siyavu, Ak Ba, engi (Tiyatro)
gramerinin yaplmasyla ilgili ok sayda makale yaynlamtr.
hh Milli bir dil oluturulmadan milli bir edebiyatn meydana getiri-

AHMET VEFK PAA (1823-1891) lemeyeceini savunmutur.
hh Tanzimat dneminin Trklk ve milliyetilik akmnn ilk hh Kamus- Trki szlnn n sznde Trkenin ok zen-
temsilcilerinden olmutur. gin bir dil olduunu ama szlk ve gramerinin yaplamad
iin zayf dp Arapa ve Farsaya muhta hale geldiini
hh Trk tarihinin Osmanllardan balamadn gstermek ama- belirtmitir.
cyla Ebulgazi Bahadr Hann ecere-i Trkisini Anadolu
Trkesine evirmitir. hh Szlk ve ansiklopedi alannda yapt almalarn says elli
civarndadr.
hh Lehe-i Osmani adl szlnde Trke kelimelerle, dilimize
yerlemi yabanc szckleri ayr ayr tasnif etmitir. Orhun Yaztlar ve Kutadgu Biligi Trkiye Trkesine evi-
ren ilk sanatdr.
hh Fezleke-i Tarih-i Osmani adl eseri okullarda ders kitab ola-
rak okutulmutur. Taauk- Talat ve Fitnat adl roman, edebiyatmzda bu
hh Trk tiyatrosunun nemli isimlerinden biri olan Ahmet Vefik trn ilk rneidir. Teknik adan kusurlu olan eserin nemi
Paa ayn zamanda bir devlet adamdr. trnn ilk rnei olmasndan gelmektedir.
hh Fransa'daki renim yllarnda Bat kltrn ok ynl bir Taauk- Talat ve Fitnat (lk yerli roman)
bak asyla alglamtr.
Kamus- Trki, Kamus- Arabi, Kamus- Fransevi ( ayr
hh Fransa yllarnda tiyatroya byk bir ilgi duymu Bat tiyatro-
szlk)
sunu yakndan takip etmitir.
hh Bursada valilik yapt zamanlarda, kendi adn tayan bir Kamusul lam (6 ciltlik tarih, corafya ve nller ansiklope-
tiyatro binas yaptrm, tiyatroyu stanbul dna tamtr. disi)

hh Besa yahut Ahde Vefa, Gave, Seydi Yahya (Tiyatro)

rnek5:
hh Robinson Crusoe, Sefiller (eviri)
Aadakilerden hangisi Tanzimat edebiyatnn genel
zellikleri arasnda yer almaz?
DREKTR AL BEY (1844-1899)
A) Bat etkisinde gelien bir edebiyattr.
hh Dyun- Umumiye direktrl yapt iin bu adla anlmtr.
B) lk dnem toplumsal, ikinci dnem bireysel konular i-
hh Diyojen dergisindeki yazlaryla mizah edebiyatnn ncle- lenmitir.
rinden bir olmutur.
C) Bat edebiyat yaznsal trleri edebiyatmza girmitir.
hh Moliereden yapt uyarlamalarla tiyatronun gelimesine kat- D) lk dnemde iirin yaps ile ilgili kkl deiiklikler ya-
k salamtr. plmtr.
hh Eserlerinde konuma diline yakn bir dil kullanmtr. E) kinci dnemde dil il dneme kyasla ok daha ar ve
sanatldr.
Lehetl Hakayk adl szl de kelimeleri mizahi ynden
aklayan yine trnn ilk rnei bir szlktr.
Tanzimatn ilk kuak sanatlar iirin d yapsna fazla mdahale etmemitir.
Bu dnem iirinde yap nemli oranda muhafaza edilmiken z, deitirilmitir.
Seyahat Jurnali adl gezi kitab da Batdaki anlamyla gn-
lk trnn ilk rnei kabul edilir.
Ayyar Hamza, Misafir-i stiskal, Geveze Berber, Letafet,

Memi Aa, Kokona Yatyor (Tiyatro eserleri)
Lehetl Hakayk (Mizahi szlk)
Seyahat Jurnali (Gnlk)
AHMET CEVDET PAA (1822-1895) rnek6:

hh Tanzimat dneminde idari, kltrel ve edebi almalarda bu- Tanzimat Edebiyat iirindeki deiimler ilk olarak iirin
lunmutur. hangi alannda balamtr?
hh Trkenin konuulduu gibi yazlmas gerektiini savunmu, A) iirin dilinde

iirde hece vezninin kullanlmasnn doru olduunu belirtmitir.
B) airin slubunda
hh Tarih, hukuk, dil ve edebiyat alanlarnda ok sayda eser ver- C) iir trleri ve ekillerinde
mitir.
D) iirin temasnda
hh Eserlerinden en bilinenleri unlardr: E) iirin vezninde
Mecelle (slam hukuku kitab)

Bu dnem iirinde grlen ilk farkllk, vatan, millet, eitlik, adalet gibi tema-
Ksas- Enbiya ve Tevarih-i Hulefa (Tarih kitab) larn ilenmesidir.
Tezakir-i Cevdet (Devrinin siyasi, itimai, ahlaki durumunu

anlatt kitap)
Divane-i Cevdet (iirleri)
hh Belagat- Osmaniye (Dille ilgili kitap)

Sorusu
retmen
Tanzimat'n zellikle ilk kuak sanatlarnn romanlar niin

ok baarl kabul edilmez?
Roman, hikaye gibi trlerin Batdaki anlamyla baka rneklerinin olma-

mas, bu ilk rneklerin doal olarak acemice yazlmasn gerektirmitir.
Trk edebiyatnda henz rnek alnacak metinler yoktur.

BATI UYGARLII ETKSNDEK TRK EDEBYATI Konu Testi - 1
1. I. Dnceleri ve edebiyat anlaynda elikiler olmas 5. Aadakilerden hangisi Tanzimat dneminde gerek-
II. Sanatn dncelerini anlatma arac olarak grmesi leen ilklerden deildir?
III. Heceyle yazd birka iiri hari genelde aruzla yaz- A) Sahnelenen ilk tiyatro: Vatan Yahut Silistre
mas B) lk psikolojik roman: Eyll
IV. Hem sanat hem de siyasetle ilgilenmesi C) lk yerli tiyatro: air Evlenmesi
V. Hikye ve roman trlerinde baar salamas D) lk pastoral iir: Sahra
Numaralanm zelliklerden hangisi Ziya Paa ile ilgili E) lk edeb roman: ntibah
deildir?

6. Aadaki sanat eser eletirmelerinden hangisi
yanltr?

Sanat Eser
A) Ziya Paa Sergzet-i Perviz
2. inasi, edebiyatmzda yenileme srecini balatm ve B) Namk Kemal Evrak- Perian
birok eser vermitir.
C) Ahmet Mithat Efendi Yenieriler
Aadaki eserlerden hangisi inasiye ait deildir?
D) emsettin Sami Taauk- Talat ve Fitnat
A) Durub-u Emsal-i Osmaniye E) Ahmet Vefik Paa Lehe-i Osmani
B) Tercme-i Manzume
C) air Evlenmesi
7. (I) Tanzimat Edebiyatnda iir trnn en nemli sanat-
D) Mntehabat- Ear larndan biri de Ziya Paadr. (II) iir anlaynda eski ile
E) Defter-i mal yeni arasnda gel-gitler yaam ve sonunda tercihini divan
iirinden yana kullanmtr. (III) iir ve na adl makale-
sinde divan iirini yceltip halk edebiyat geleneiyle iir
yazlamayacan iddia etmitir. (IV) Harabad adl antoloji-
sinde Trk, ran ve Arap edebiyatnn sekin iir rneklerini
bir araya getirmitir. (V) iirle ilgili dnceleri yznden
3. Aadakilerden hangisi Osmanl Devletinin bozulma Namk Kemal tarafndan Tahrib-i Harabat ve Takip adl
nedenlerinden biri deildir?
eserlerde iddetle eletirilmitir.
A) Ulema snfndaki bozulmalar Bu parada numaralanm cmlelerin hangisinde bir
B) Mali sistemdeki bozulmalar bilgi yanl yaplmtr?
C) Askeri sistemdeki bozulmalar A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

D) Halkn ahlaki seviyesindeki bozulmalar
E) Merkezi sistemdeki bozulmalar
8. Tanzimat dnemi iiri ile ilgili aadaki bilgilerden
hangisi yanltr?
A) Divan iirinin nazm biimleri kullanlmaya devam et-
mitir.
4. Trk edebiyatnda ilk eviri roman kabul edilen eser B) Hak, adalet, hukuk, hrriyet gibi temalar ilenmeye
aadakilerden hangisidir? balanmtr.
A) Telemak C) iirde estetik ve biimsel kayg ieriin nne gemi-

tir.
B) Cezmi
D) Olmas gerekenin hece lsyle yazmak olduu d-
C) air Evlenmesi
ncesi hkimdir.
D) Karabibik
E) erikte yenilie karn biim olarak eski iire bal ka-
E) Zehra lnmtr.

9. Milliyetilik ve Trklk dncesinin savunucusudur. Dil ve 13. Tanzimat Dneminde Batl anlamda eletiri trnde
tarih alanlarnda nemli almalar vardr. Trk tiyatrosunun I II
gelimesinde de byk pay sahibidir. Fransz tiyatrosundan yazlan ilk eser, Namk Kemalin,
ve zellikle Moliereden yapt eviri ve adaptasyonlar, Bat III
tarz Trk tiyatrosunun gelimesine katk salamtr. Bu ba-
kmdan devlet adamlndan ziyade tiyatroculuu ile tarihe
Ahmet Vefik Paann Harabat adl eserine karlk yazd
gemitir. Tiyatro alannda yapt hizmetler oyun yazmakla
IV
snrl deildir. Dramaturji ve sahneleme teknikleriyle ilgilen- Tahrib-i Harabad adl eserdir.
mi, Bursa valilii srasnda yaptrd tiyatro binasnda sah- V
nelenecek oyunlarn her eyiyle ilgilenmitir. Bu cmlede numaralanm bilgilerden hangisi yanltr?
lerden hangisidir?
A) Muallim Naci
B) Ahmet Vefik Paa
C) Ahmet Mithat Efendi
D) Recaizade Mahmut Ekrem 14. 1840ta William Churchill adl bir ngiliz tccar tarafndan,
E) Namk Kemal Tanzimat Fermannn ilandan bir yl sonra kurudu. lk ba-
larda zel sermaye ile kurulsa da daha sonra, umduu
10. Aadaki sanatlardan hangisi roman ya da hikye abone saysna ulaamaynca yaynna bir sre ara ver-
trnde hi eser vermemitir? mek durumunda kald. Hkmetin kendisine aylk 2.500
kuruluk bir denek balamas zerine yeniden yayn ha-
A) R. Mahmut Ekrem B) Namk Kemal
yatna dnd, dolaysyla bu gelimeden sonra yar resmi
C) Ziya Paa D) Ahmet Mithat Efendi bir kimlie brnd.
E) emsettin Sami Bu parada hakknda bilgi verilen gazete aadakiler-
den hangisidir?
11. 22 Ekim 1860'ta Agh Efendi ve inasi tarafndan yaymla-
nan ilk zel gazetedir. nceleri pazar gnleri kan gazete A) Ceride-i Havadis B) Takvim-i Vekayi
22 Nisan 1861'deki 25. saysyla birlikte haftada gn
C) Tasvir-i Efkar D) bret
yaymlanmaya balad. Gazete, zamanla Ceride-i Havadis
gazetesiyle rekabet edebilmek iin yaynn be gne - E) Hrriyet
kard. Ancak 24. saysndan sonra inasi ayrlmtr. Ede-
bi eserlerin de yaymland gazetede, batl anlamda ilk
Trke oyun olan inasi'nin air Evlenmesi de (1860) dizi
olarak yaynlamtr.
Bu parada sz edilen gazete aadakilerden hangi- 15. Tanzimat edebiyat dneminde halka okuma zevkini a-
sidir? layan gazeteci ve romancmzdr. Byk bir okur kitlesi
A) Tercman- Hakikat B) Tercman- Ahval tarafndan takip edilebilmeyi baarabilmi sanat tam bir
ansiklopedik yazardr. Yazdklarnn sanatla pek bir ilgisinin
C) Basiret D) Tasvir- i Efkr
olmadn bile bile, halk aydnlatmak, ounlua bir ey-
E) Muhbir ler retmek gayesindedir. Halkn psikolojisini ok iyi bilir.
Sade bir dili ak bir anlatm tarz vardr.
12. I. Zor Nikah
II. Zoraki Tabip Bu parada sz edilen sanats aadakilerden han-
gisidir?
III. Okumu Kadnlar
IV. Kocalar Mektebi A) Ziya Paa
V. Akif Bey B) Ahmet Mithat Efendi
Numaralanm eserlerden hangisi Ahmet Vefik Paaya C) Nabizade Nazm
ait deildir? D) Muallim Naci
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. E) Abdlhak Hamit Tarhan
15. B 14. A 13. D 12. E 11. B 10. C 9. B 8. C 7. C 6. A 5. B 4. A 3. D 2. E 1. E Cevaplar

1. Aadaki cmlelerin hangisinde bir bilgi yanl var- 4. Daha nce yazlm baz tiyatro eserlerinin varlndan
dr? sz edilse de,Trk edebiyatnda yaymlanan batl tarzda
ilk tiyatro eseri olarak kabul edilir. Belirli bir metne dayan-
A) Edebiyatmzda ilk roman olarak kabul edilen Taa- mayan, oyuncularn doalama yaptklar tuluat tiyatrosun-
uk- Talat ve Fitnatn yazar emsettin Samidir. dan, bir konunun metne dayal olarak giri, gelime, so-
B) Edebiyatmzda ilk realist roman olan Araba sevdas- nu biiminde aktarld yeni bir tiyatroya gei bu eserle
nn yazar Nabizade Nazmdr. olmutur. Eserde, grc usul ile evlenmenin sakncas
C) Edebiyatmzda ilk tarihi roman olan Cezminin yazar vurgulanmaktadr. Oyun kiileri, yaayan dille, sokan,
Namk Kemaldir. halkn diliyle konuurlar. Durb- Emsl-i Osman'nin ya-
zar, halkn sz daarcnn nemli bir tarafn kuran ata-
D) Edebiyatmzda batl anlamda ilk tiyatro olan air Ev-
szleri ve deyimlerden de yaralanmay ihmal etmemitir.
lenmesinin yazar inasidir.
Oyundaki kahramanlar, ataszleri ve deyimleri sklkla kul-
E) Edebiyatmzda ilk eviri roman Yusuf Kamil Paann lanmtr.
Telemak adl eserdir. Bu parada sz edilen sanat ve eser aadakiler-
den hangisidir?
A) Recaizade Mahmut Ekrem- Araba Sevdas

B) Ahmet Mithat Efendi- erkes zdenleri
2. Aada verilen bilgilerden hangisi Ahmet Vefik
Paayla ilgili deildir? C) inasi- air Evlenmesi
D) Namk Kemal- Vatan Yahut Silistre
A) Halk tiyatroya altrmak iin Bursada tiyatro binas
yaptrmtr. E) Abdlhak Hamit Tarhan- Macera-y Ak
B) Ebl Gazi Bahadr Handan ecere-i Trk Trkeye

5. Trk edebiyatnn gerek anlamda ilk popler yazardr.
evirmitir.
1878'de karmaya balad ve yayn hayatn 1921'e ka-
C) slamiyeti savunmak iin Renan Mdafaanamesini dar srdrm olan Tercman- Hakikat gazetesi Osmanl
kaleme almtr. basn tarihinin en uzun mrl ve etkili yaynlarndan biri
D) Milliyetlik ve Trklk akmnn temsilcilerinden biridir. olmutur. Tanzimat dneminde halk iin roman anlayn
E) Anadolu Trkesine ait ilk szlk olan Lehe-i Osma- balatmtr. Halka okuma zevkini alamak ve ilim ret-
niyi hazrlamtr. mek iin yazdndan sanat ikinci plana itmitir. Yazlar
sohbet havasndadr. Romanlarnda sk sk ak keserek
okura bilgi vermitir. Kendisi de hemen her frsatta roman-
larn edebi kaygyla yazmadn, asl amacnn halka oku-
3. Namk Kemal, ---- romann 1873-1876 yllar arasnda sr- ma sevgisi alamak olduunu ifade etmitir.
gnde bulunduu Kbrs'taki Magosa Kalesi'nde kaleme al-
mtr. Amac,Osmanlca'nn roman yazmna uygun oldu-
gisidir?
unu gstermektir. lk edebi romanmz kabul edilmektedir.
lk ad Son Pimanlk iken sansrden dolay daha sonra A) Samipaazade Sezai
Sergzet-i Ali Bey adn alm en sonunda yazar roma- B) emsettin Sami
na isim olarak imdiki adnda karar klmtr. Ackl bir ak
C) Ahmet Cevdet Paa
hikyesi olan roman; okumu ancak deneyimsiz bir gen-
cin, Mahpeyker adl bir kadna k olmasn ve sonrasnda D) inasi
ektii skntlar ilemektedir. E) Ahmet Mithat Efendi
Bu parada bo braklan yere aadaki eserlerden
hangisi getirilmelidir? 6. Aadaki sanat - eser eletirmelerinden hangisi
yanltr?
A) ntibah
A) Ziya Paa Harabat
B) Taauk- Talat ve Fitnat
B) Ahmet Mithat Efendi Taauk- Talat ve Fitnat
C) Zehra
C) Namk Kemal ntibah
D) Araba Sevdas
D) brahim inasi Mntehebat- Ear
E) Eyll
E) Ahmet Vefik Paa ecere-i Trki

7. Aadakilerden hangisi Tanzimat dnemi romannda 11. Bu eserdeki hikyeler kk insanlarn sradan olaylar
ilenen konulardan biri deildir? evresindeki hayatlarndan kesitler olarak sunulmu an-
latmlardr. Kk, nemsiz, derinliksiz grlen hayatlarn
A) Batllamann yanl anlalmas
nemli ayrntlar, derin terihleridir. lk rnek olma zel-
B) Klelik, cariyelik lii kazanan bu hikyelerde, kendi kayglar, zlemleri,
C) Ak problemleri iinde yaayan kk insanlar anlatmtr.
D) arpk kentleme Bu insanlarn bakalarna kk ama kendilerince byk
dnyalarn yanstabilmeyi baarmtr. Bizdeki ilk hikye-
E) Grc usul evlilik
lerden saylan bu eserde realizmin etkisi grlr.
Bu parada sz edilen eser aadakilerden hangisi-
dir?
8. Tanzimat I. dnemle ilgili aadaki bilgilerden hangisi
yanltr? A) Glistan ve Haristan
B) Kk Paa
A) Sanat toplum iindir gr benimsenmitir.
C) Msameretname
B) Dncelerin halka benimsetilmesi iin edebiyat bir
ara olarak kullanlmtr D) Kk eyler
C) iirde duygu ve estetik ikinci plana atlmtr. E) Kssadan Hisse
D) Dilde sadeleme amalanm ama bunda baarl olu-

12. Aadakilerden hangisi Tanzimat Edebiyat Dnemi
namamtr.
nde tenkit trnde yazlm eserlerden biri deildir?
E) iirde genellikle hece ls kullanlm, yer yer aruzla
da iirler yazlmtr. A) Tasfiye-i Lisan
B) Demdeme
C) Takip
D) Tahrib-i Harabat
9. Aadakilerden hangisi Osmanl Devletinin, kn E) Mesele-i Mebhsetn Anha
nne gemek iin gerekletirdii yeniliklerden biri
deildir? 13. Aadaki sanat-eser eletirmelerinden hangisi
A) Devletin yaps ile ilgili deiiklikler yanltr?
B) Asker alanla ilgili deiiklikler

Sanat Eser
C) Eitimle ilgili deiiklikler A) Namk Kemal Renan Mdafaanamesi
D) Dini alanla ilgili deiiklikler B) Ziya Paa Defter-i mal
E) Kltrel deiiklikler C) Ahmet Mithat Efendi Tarih-i Osmani
D) brahim inasi Durub- Emsal-i Osmaniye
E) emsettin Sami Taauk- Talat ve Fitnat
10. Tarihimizde yaymlanan ilk gazete ---- . Ancak bu gazete
resmi hviyet tar. ilk sivil gazetemiz ---- adyla 1860 yln- 14. I. Genellikle didaktik iirler yazmtr.
da yayn hayatna balamtr.
II. iirlerini aruz lsyle yazmtr.
III. iirde konu birliine ve btn gzelliine nem vermi-
tir.
A) Tercman- Ahval- Tasvir-i Efkr IV. iirin konusunu geniletmitir.
B) Takvim- i Vekayi- Tercman- Ahval V. Eserlerinde romantizm akmnn etkisinde kalmtr.
C) Ceride- i Havadis- Tercman- Hakikat Numaralanm cmlelerden hangisi inasi ile ilgili
D) Tasvir- i Efkr Ceride-i Havadis deildir?
E) Tercman- Ahval- Tercman- Hakikat A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
14. E 13. C 12. A 11. D 10. B 9. D 8. E 7. D 6. B 5. E 4. C 3. A 2. C 1. B Cevaplar


Tanzimat Edebiyati II. Dnem ve Eserler 23
hhTANZMAT EDEBYATI II. DNEM VE hh lm, karamsarlk, ak, felsefi dnceler tema olarak se-
ilmitir.
ESERLER (1877-1895)
hh Sanat sanat iindir, anlayyla eser verilmitir. hh Bu dnem iiri Servet-i Fnun iirine de esin kayna olmu-
tur.
hh Bu dorultuda bireysel konulara dnlmtr.
hh Sanatlar, toplum sorunlarndan ve siyasetten uzak durup hh Nabizade Nazm naturalizmden, Recaizade Mahmut Ekrem
yalnzca edebiyatla ilgilenmilerdir.
ve Sami Paazade Sezai realizmden, Abdlhak Hamit Tar-
hh Dilde sadeleme hedefini terk edilmi eski edebiyatn diline han ise romantizmden etkilenmitir.
dnlmtr.
hh iirde bireysel konulara ve metafizik temalara ynelme ba-

lamtr.
Bu dnem sanatlar unlardr:
hh Hikye ve romanda realizm-natralizm etkisinde kalnmtr.
hh Tiyatro eserleri oynanmak iin deil okunmak iin yazlmtr. Abdlhak Hamit Tarhan, Recaizade Mahmut Ekrem, Sami Paa-
zade Sezai, Muallim Naci, Nabizade Nazm
hh Gazetecilik, ilk dnemdeki toplumsal etki ve ilevini yitirmitir.
hh Gazetelerdeki siyasal ve toplumsal ierikli yazlar yerini gn- ABDLHAK HAMT TARHAN (1852 1937)
lk sradan olaylara brakmtr. hh II. Tanzimat dneminin en nemli sanatsdr.
hh nemli devlet grevlerinde bulunmu, rahat bir hayat sr-

hh Toplumsal makalenin yerini de edebi makale almtr.
mtr.
hh Roman ve hikye gibi trlerde teknik bakmdan birinci dne- hh ngilizce, Franszca ve Farsa renmitir.
me gre daha salam eserler ortaya konulmutur. hh Bat etkisindeki Trk edebiyatnn benimsenip yerlemesinde
nemli rol oynamtr.
hh Realizm akmnn etkisiyle gzleme nem verilmi, olay ve hh Trk iirine farkl ufuklar amtr.
kiiler daha gereki anlayla anlatlmtr.
hh iirleri hem biim hem de ierik ynyle yenidir.
hh Birinci dnemdeki gibi hece denenmekle birlikte aruz yine

hh Ak, , lm, gnlk yaam ve vatan sevgisi ve metafizik ze-
egemenliini srdrmtr.
rine iirler yazmtr.
hh Divan edebiyat nazm biimleri braklmaya balanmtr.

hh iirleri sevin-mit, isyan-feryat gibi tezatlardan g alan
hh iirin konusu geniletilmi, gzel olan her ey iirin konusu epik, lirik ve felsefi rnlerdir.
olabilir" anlayna varlmtr.

hh iirlerinde hem aruz hem de hece veznini kullanmtr.
Sorusu
retmen
Tanzimat birinci kuak sanatlaryla ikinci kuak sanatla-

rnn, sanat anlaylar niin birbirinden farkldr?
Bu fark ortaya karan en nemli sebep dnemin siyasi koullardr.

BATI UYGARLII ETKSNDEK TRK EDEBYATI / Tanzimat Edebiyat II. Dnem ve Eserler
hh Kafiye ile ilgili kurallara itiraz etmi, eski edebiyatn mazmun- hh Araba Sevdas adl eseri ilk realist roman olarak deerlendi-
larn kullanmamaya alm, onlarn yerine Batdan ald rilmitir.
mecazlar kullanmtr. hh lk eserlerinde romantizmin, son tiyatro eserlerinde klasisiz-
min, Araba Sevdas romannda realizmin etkisinde kalmtr.
hh Krk akn eserlerinin yirmi biri tiyatrodur. Tiyatrolar oynan-
mak iin deil okunmak iin yazldndan sahnelenmeye el- Eserleri
verili deildir.
Zemzeme Nejat Ekrem, Name-i Seher, Yadigr- ebap,
Pejmrde (iir)
hh Asur, Yunan, Arap, Mool, Makedon ve Trk tarihinden ald
konular olaanst yer ve olaylarla sslemitir. Araba Sevdas (Roman- yanl Batllamay ilemitir.)
hh lk ei Fatma Hanm'n lm zerine yazd Makber adl emsa, Muhsin Bey (Hikye)
iiri ok nldr. ok Bilen ok Yanlr, Afife Anjelik, Vuslat, Atala (Tiyatro)
hh Sahra adl iiri Trk edebiyatndaki ilk pastoral iir kabul Takdir-i Elhan, Kudemadan Birka air (Eletiri)
edilmitir.
Talim-i Edebiyat (Ders Kitab)
hh Validem adl iiri ilk uyaksz iir rneidir.
Divaneliklerim yahut Belde, Bldan Bir Ses, Tayflar Geiti,

SAM PAAZADE SEZA (1860-1936)
l, Bunlar Odur, Hacle, Ruhlar, Garam, Bir Sefilenin Hasbi-
hali, Sahra, Makber vs. (iir) hh Batl anlamda ilk gereki ykler kabul edilen Kk
eylerin yazardr.
Finten, Macera-y Ak, Sabr-u Sebat, li Kz, Tark, Neste-
ren, Nazife, Liberte, Eber, lhan, Turhan, Hakan, Sardana- hh Asl nn Dilber adl bir klenin macerasn anlatt Serg-
pal vs. (Tiyatro) zet adl romanna borludur.
hh Roman ve yklerinde realizm akmnn etkisindedir.
hh Betimlemelerindeki airanelikle romantik, konularndaki ger-

eklikle realisttir.
RECAZADE MAHMUT EKREM (1847-1914) hh Roman ve hikyelerinde gereki gzlem ve ruh tahlilleri yap-
mtr.
hh Yeni edebiyat savunanlarca stat olarak bilinmi, rencileri
Servet-i Fnun topluluunu oluturmutur. hh yklerindeki teknik, romanlarndaki teknikten gldr.
hh iir, hikye, oyun ve eletiri trlerinde eser vermitir. hh Romanclmz realizme ynelten kiidir.
hh iirlerindeki tek ama gzelliktir. iirde fikri, hayali ve hissi hh Roman ve yklerinde halkn iindeki kahramanlar kendi dil-
olmak zere tr gzellik olduunu sylemitir. leri, evreleri ve gnlk yaamlaryla yanstmtr.
hh nsan; tabiat, sevgi ve lm geninde deerlendirmitir.
hh Her eyin, iirin konusu olabileceini sylemitir. Eserleri

hh Muallim Naciyle dnemin ok ses getiren Demdeme - Zem- hh Sergzet (Esir ticaretinin sosyal hayattaki yerini realist
zeme tartmasna girmitir. Tartma Recaizdenin Saraya bir gzle anlatan roman)
ricas zerine, devlet isteiyle sona erdirilmitir.

Sorusu
retmen
Recaizade Mahmut Ekrem, edebiyat eletirmenleri tarafn-

dan "Edebi yn ok gl deildir." biiminde ifadelendi-
rilir. Byle olmasna ramen Ekrem'in "stat" kabul edilme-
sini nasl aklayabiliriz?
Ekrem'in sanat yn zayftr ama edebiyat teorisyenlii yn ok gl-

dr. Yani eserlerinden ziyade dnceleri nemlidir.

Kk eyler (Batl anlamda ilk gereki ykler) hh Ancak Ahmet Mithat Efendi, lkede Bat kltrnn yaylma-
sna alt iin gazetenin edebi ksmn kaldrm, bunun
clal (Yeeni clalin lm zerine yazd mersiye, dier
zerine Muallim Naci, gazeteden ayrlmtr.
dzyazlar ve hatralar)
hh Her iki edebiyat da kavrayan sanat, bir yandan divan tarz
ir (Tiyatro) iirler yazm, dier yandan Fransz sanatlardan manzum
ve mensur eserler evirmitir.
Rumuzul-Edep (Gezi, makale)
hh Dou ve Bat edebiyatlarndan yararlanarak bir orta yol bul-
Mdafa-i Zulm (Hikye)
mak istemitir.
hh Ancak hem ald medrese eitimi hem de evresine topla-

NABZADE NAZIM (1862-1893) nan eski edebiyat taraftarlarnn basks sanatnn sadece
hh 1862 ylnda stanbulda doan sanatnn, otobiyografik ya- eski edebiyat savunan biri gibi alglanmasna yol amtr.
pt Yadigarlarmda anlatt kadaryla ocukluu ve ilk gen- hh Recaizde Mahmut Ekremin Zemzeme isimli iir kitabnn n
lii skntlarla gemitir. sznde edebiyatla ilgili yazdklarn, Demdeme adl eserin-
hh Ksa yaamna ramen edebiyatmza nemli izler brakan de eletirmitir.
sanatlarmzdandr. hh yi derecede air olan Naci, aruz lsn kusursuzca kullan-
hh lk ky roman kabul edilen Karabibikte; Antalya civarndaki m, sonraki nesillerden Tevfik Fikret ve Mehmet Akif zerin-
kyllerin hayatn gereki bir tavrla, konumalarn da yerel de etkili olmutur.
az zellikleriyle aktarmtr. hh Kyl Kzlarn arks adl iiri, edebiyatmzda ilk ky iiri
hh Sanat, Karabibikte olduka yaln ve anlalr bir dil kullan- kabul edilmitir.
mtr. hh Atepre, erre, Frzan (iir)
hh lk psikolojik roman kabul edilen Zehrada baarl tasvir ve hh Demdeme (Eletiri)
tahliller yapmtr.
hh merin ocukluu (An)
Eserleri
hh Heder (Oyun, lmnden sonra yaymlanmtr.)
Karabibik (Ky hayatn anlatan ilk roman) hh Islahat- Edebiye (Edebiyat Terimleri Kitab)
Zehra (lk psikolojik roman) hh Lgat- Naci (Szlk)
Heves Ettim (iir) hh Osmanl airleri, Esmi (Biyografi)
Yadigrlarm (An)
Not
MUALLM NAC (1850- 1893) Baz kaynaklarda Muallim Naci ile Recaizade Mahmut Ek-
rem arasnda abes-muktebes tartmas yaand sylen-
hh Asl ad merdir. Ahmet Mithat Efendi ile tantktan sonra,
mektedir. Bu bilgi doru deildir. ki sanat arasnda by-
onun etkisiyle Franszca renmi ve Bat edebiyatn da ya- le bir tartma olmamtr.Yine baz kaynaklarda Muallim
kndan tanmtr. Naci yeni edebiyata kar olarak gsterilmektedir. Bu bilgi
hh Ahmet Mithat Efendinin damad olan ve onun kard Ter- de doru deildir. Naciyi tanmlayabilecek en doru ifade
cman- Hakikat gazetesinin edebi ksmn yneten Naci, lml / orta yolcu olacaktr.
buradaki almalaryla divan iirinin canlanmasn salam-
tr.

MZANCI MURAT (1854-1917)

TANZMAT DNEMNDE YAZILAN NEML ESERLER
hh Asl ad Mehmet Murattr.
Karabibik / Nabizade Nazm
hh Mizan gazetesini kard iin o isimle anlagelmitir.
Karabibik, babadan kalma on iki dnmlk tarlasnn drt d-
hh Eitim vastasyla slahat ve kalknmay, aznlklarn sanayiye nmn satarak askerlik grevi yerine verilen paray deyen,
hkim olmalarnn nlenmesini, kadn eitimini, tarm ve sa- kalan sekiz dnmlk tarlasyla yaamn srdrmek zorun-
nayide bireysel giriimin desteklenmesini istemitir. da olan bir kyldr. Sekiz dnmlk tarlasndan baka bir
hh deolojik planda Osmanlc, kltr plannda slamc olan Meh- varl olmayan ve ok fakir olan Karabibik bu tarlay ekerek
met Murat, bu grlerini romannda da dile getirmitir. geimini salamaktadr. Tarlasn srmesi iin Koca mamn
kzlerini kiralar. Kz Huriyi Koca mamn kaynosu Sar
hh Yurt dna kap geri dndkten sonra eski arkadalaryla
smaille evlendirebilse kzleri kiralamaktan kurtulacaktr,
yollarn bir daha buluturamam, aksine onlardan byk bir
bask ve dlanma grmtr. ancak Sar smail baka bir kadn ile evlenince bu umudu
da suya der. aresiz kalan Karabibik en sonunda Rum
Trh-i Umm , MuhtasarTrh-i Umm, Devr-i Hamd bir tefeci olan bakkal Yani'den yksek faizli bor para almak
sr, Muhtasar Trh-i slm, Trh-i Ebl-Frk (Tarih) durumda kalr ve bununla bir ift kz alr. Artk tarlas da
vardr, kzleri de. Bu durumda muhakkak kzn alacak birisi
Turfanda m Yoksa Turfa m? (Roman)
bulunacaktr. Ve sonunda kavgal olduu toprak aas Yos-
Tencere Yuvarland Kapan Buldu, Akldan Bel (Oyun) turolunun yeeni Hseyin kz Huriyi sever. Bir sre sonra
Yostuolunun yeeni Hseyin Huri ile evlenir.
AL SUAV 1839-1878) Karabibik artk mutludur. Bir sre sonra hastalanr, ancak k-
hh Medrese eitimi alan sanat daha sonra Bursa ve Filibe r- znn mrvvetini grd iin huzurludur.
tiyelerinde retmenlik yapmtr.
hh Muhbir gazetesindeki yazlar ve camilerdeki vaazlarndan Taauk- Talat ve Fitnat / emsettin Sami
kukulanan Abdlaziz tarafndan Kastamonuya srlm,
Bir ttnc dkknnda Fitnat gren Talat, ona k olur.
oradan da Avrupaya kamtr.
vey babasnn, kz kimseyle grtrmediini renen
hh Avrupada yaymlad Ulm gazetesiyle fikirlerini dile getir- Talat, kz klna girerek ve Ragbe adn alarak ortak bir
meye devam etmitir. tandklarnn evine nak renmeye gider. erife Kadn,
hh Abdlhamitin tahta kmasyla yurda dnen sanat, Galata- Fitnat'la Ragbe'yi tantrr. Talat, Fitnat'n da kendisine k
saray Sultanisine mdr olmu ancak bir yl sonra bu grev- olduunu bu sayede renir. Talat, bir sre kz klnda Fit-
den uzaklatrlmtr. nat'n evine gider. Fitnat bir gn ona, ailesinin kendisini ev-
lendirmek zere olduunu syleyince Talat da gerei ak-
hh II. Abdlhamiti devirmek ve yerine V. Murat tahta karmak lar. ki gen ayet evlenemeyecek olurlarsa intihar etmeye
iin tertiplenen bir ihtilal teebbsnde raan Saraynda
karar verirler.
ldrlmtr.
Ailesi Fitnat Ali Beyle nikhlar ve yazla gidiyoruz diyerek
hh Muhbir gazetesindeki yazlarnda sade bir dil kullanarak Tan-
dn evine gtrr. Gerein farkna varan Fitnat, kendini
zimat Dnemindeki Trklk hareketlerine nderlik etmi,
Ali Bey'e teslim etmez. Aralarndaki tartma esnasnda Ali
milliyetilik fikrinin kklemesini salamaya almtr.
Bey, Fitnat'n boazndan kopan ve elinde kalan muskay
hh Pariste yaad yllarda Ulm gazetesine ek olarak be for- ap okuduunda onun z kz olduunu renir. Ali Bey te-
masn verebildii Kamusl-Ulm vel- Maarif (Bilgi ve Kltr lala Fitnat'n odasna geri dndnde vakit ok getir, gen
Ansiklopedisi) edebiyatmzda ilk ansiklopedi denemesi sa- kz bir akyla intihar etmitir. Bu arada Talat da gelir. O da
ylabilir. sevgilisini kanlar iinde grnce dayanamaz ve lr. uur
hh Trkistanda Rus yaylmacln anlatan Hive Hanl isimli kayb geiren Ali Bey de sadece alt ay yaar.
eseri de nce Pariste sonra stanbulda baslmtr.

Felatun Beyle Rakm Efendi / Ahmet Mithat Cezmi / Namk Kemal

Felatun Bey, yarm Franszcasyla, k giyimiyle, yabanc ai- Trk edebiyatnn ilk tarihi roman kabul edilir. Adn Cezmi
leler arasnda bulunmakla, lks elence yerlerine gitmekle isimli kahramanndan almtr. Cezmi 17. yzylda yaam
Batllatn sanan zengin bir zppedir. Rakm Efendi, ai- air, binici, kahraman bir sipahidir. ranla yaplan savalar-
lesi lnce zor artlarda dads tarafndan bytlr. Ciddi,
dan birine katlr. Krm ehzadelerinden biri olan Adil Giray
sorumluluunu bilen, ekmeini tatan karan, kendi kendini
da ordusuyla oradadr. kisi arkada olur. Ne var ki Adil Giray
yetitirmi biridir. Franszca renir. Bir dairede ktiplik yap-
ranllarn bir basknnda yakalanr. ahn kars ehriyar, Adil
maya balar. ine olan ball, evresine olan saygs ksa
zamanda ykselmesine yardm eder. Bo zamanlarnda ya- Giray sever fakat Adil Giray da ahn kz kardei Perihana
banc ailelere Trke dersleri verir. Felatun Bey ise zamann tutulmutur. Kz da Adil Giraya k olur. Araya mezhep e-
elence ve iki evlerinde geirir. Babas onu bir daireye ktip kimeleri girer. ran saltanatn iilerden almaya alrlarken
olarak yerletirmitir, ama o haftada ancak bir gn ie gide- akna karlk grmeyen ehriyar almak ister. Bunun iin
bilir. Saatleri doludur. Her gn terzileri, ayakkabclar dolar. iki sevgiliyi ldrme plan yapar. ehriyarn yapt plan yan-
Tandklarn ziyaret eder. Babas lnce Felatun Beye ykl l zamanda uyguland iin suya der. Hatta plann istedi-
bir miras kalr. Bu arada talyan olan bir oyuncu kadnla ta- i gibi gitmemesi kendisinin lmne sebep olur. ehriyarn
nr. Parasn onunla har vurup harman savurur. Ksa za- askerleri Perihan ve Adil Giray da ldrrler fakat aklarn
manda servetini bitirir. Borlular kapya dayannca akna yok edemezler. Her ikisi de ayn mezara Cezmi tarafndan
dner. Neyse ki bir baba dostu yardmna koar. Ona uzak
defnedilir. Cezmi klk deitirerek vatanna geri dner.
bir ehirde i bulur. Felatun Bey, utan ve pimanlk iinde,
gizlice stanbuldan ayrlr.
ntibah / Namk Kemal
Ali Bey, zengin bir ailenin bir evlad, alkan ve yakkl bir
delikanldr. Babas olunu, olu da babasn birok sevmek-
Sergzet / Sami Paazade Sezai
tedir. Ama babasn kaybettikten bir sonra hayatnda byk
farkllklar olur. Annesi, babasnn lmn unutmas amal Dilber, cariye olduu evden bir esirciye satlr. leri de ok
Ali Beyi amlcaya gezmeye gtrmeye balar. Ali Bey bu para etmesi iin kendisine ud almas, ark sylemesi re-
gezilere iyice alr ve arkadalaryla amlcaya elenmeye tilen, serpilip gzelleen Dilber, bir sre sonra Asaf Paann
gider. Orada Mahpeykeri grr ve ona k olur. Ama Meh- konana satlr. O konakta eitim grr. Paann olu Ce-
peykerin bir sokak kadn olduunu bilmez. Annesi Mahpey- lal Dilbere k olur. Cariyeleri insandan saymayan annesi,
keri unutmas iin eve bir cariye satn alr. Dilaup adl bu olunu bu esir parasndan uzaklatrmak iin kz konaktan
cariyeyi seven Ali Bey onunla evlenir. Mehpeyker bunu - uzaklatrr. Dilber, bu kez Msra srlr, zengin bir Msr-
renir hazmedemez. lk nce Dilaubun kt yola dm bir lnn cariyesi olur fakat Celali sevdii iin sahibinin odal
kadn olduu yalann uydurur. Ali Bey de inanr. Dilaubu olmay kabul etmez. Ceza olarak bir odaya hapsedilir. Beri
evden kovar. Mehpeyker kz evine alr ve onun sokak kadn yandan Celal, zntsnden yataklara der. Msrdaki ko-
yapmaya alr ama baaramaz. Mahpeyker, Ali Beyi ldr- nakta Dilberi seven harem aas Cevher, kza acr, onu kur-
mesi amal bir kiralk katil tutar. Durumu renen Dilaup tarp stanbula gndermek ister. Dilberin hapsedildii odaya
Ali Beyin yerine geer ve katil, Ali Bey zannederek Dilaupu dardan bir merdiven dayar. Kz aa indirirken kendisi d-
srtndan vurur. Ali Bey de polislerle gelir ve yerde Dilaupun p lr. Vapur bileti cebindedir. Ama Dilber, yol iz bilmedii
cesedini grr. ok zlr ve Mehpeykeri yakalar ldrr. iin panie kaplr ve umutsuzluk iinde kendisini Nil nehrine
Hapse girdikten alt ay sonra yaama veda eder. brakr.

Araba Sevdas / Recaizade Mahmut Ekrem Vatan yahut Silistre / Namk Kemal
Bihruz Bey, mark bytlm ve Batllamay yanl an- slam Bey, gnll olarak orduya gideceinden dolay uzak-
lam bir gentir. Yarm yamalak Franszcas, k giysileri ve tan sevmekte olduu Zekiye ile vedalamak zere onun
gzel arabalaryla kendini Batl sanmaktadr. Hocasndan odasna girer. Zekiyeye, kendisi hakknda besledii sevgiyi
rendii kelimelerle Franszca konumaya alr. Gsteri anlatr. Kz da ona kar kaytsz olmad gibi, onun arkasn-
iin cebinde Franszca dergiler tar. dan o da erkek elbisesi giyerek gnlller takmna karr,
Babas lnce ona byk bir miras kalr. O da kendisine kalan Silistreye kadar gider. Silistrede kuatma altnda kalrlar. Bu
mirasla gezip tozar. Bir gn amlcada rastlad Perivee arada slam Bey yaralanr, ona, dem ismini alm olan Zeki-
tutulur. Onu kibar bir aile kz zanneder. Her gn amlcaya ye bakar. Yaral olduu halde slam, yannda Abdullah avu
gidip kz grmek ister, bir defasnda kza bir mektup verir an- ve Zekiye ile dman cephanesini atelemek zere giderler.
cak kz bir daha gremez. Arkada Kefi Bey, akayla onu Dnlerinde dman kuatmay kaldrp ekilmi vaziyette
tandn ve bir sre nce ldn ve kzn bir de ablas bulurlar. Kumandan Stk Bey de Zekiyenin vaktiyle bir na-
olduunu syler. Bihruz Bey, uzun bir sre kendini zntden mus meselesinde itaatsizlik ettii iin kee klah edilmi ol-
kurtaramaz. ehzadebanda bir gn k olduu kza rast- duundan asl ad olan Ahmeti deitirip Stky kullanarak
lar ama onu ablas zannetmektedir. Kza zntlerini bildirir yeniden askerlikte rtbesi kazanm olan babas kar. slam
ve kardeinin mezarn sorar. Kz ona kardeinin olmadn ile Zekiyenin dnleri kazanlan savan mutluluuyla bir-
syler ve onunla alay eder. Bihruz Bey karsndakinin Peri- likte yaplr.
ve olduunu, Perivein de kt merepli bir kadn olduu-
nu anlaynca hayal krklna urar ve dt durumlardan
ok utanarak uzaklar.
Glnihal / Namk Kemal
Rumelide bir sancak beyi olan Kaplan Paa ok zalimdir.

Zehra / Nabizade Nazm Amcasn olu Muhtar Bey ise halkn ok sevdii iyi ve ce-
sur bir gentir. Muhtar Beyin sevdii smet adl akraba k-
evket Efendi, kz Zehray ktibi Suphi ile evlendirir. Sup- zn Kaplan Paa da sevmektedir. Bu yzden aralar alr.
hinin annesinin hizmetkr olarak eve Srrcemal adnda bir Kaplan, Muhtarn saraya gelip smetle grmesini bahane
cariye almas Zehray kskandrr. Bu srada evket Efendi ederek onu zindana attrr. Dads Glnihal, srf Muhtar kur-
lr. Maazann ynetimi Suphiye kalr. Suphi karsndan gi- tarmak iin smeti Kaplanla nianlamaya raz eder. Fakat
derek sour ve ayrlr, Srrcemalle evlenir. Zehra almak Muhtar, smetin onunla gerekten evleneceini sanarak k-
iin Rum dilberi raniyi Suphiyi batan karmak iin grev- ser ve zindandan kmak istemez. Muhtar, Sofya valisine gi-
lendirir. Suphi tuzaa der ve Srrcemali bu Rum gzeli u- dip Kaplann lgnca zulmlerini anlatr. Validen Kaplann
runa terk eder. Srrcemal, terk edilmeyi sindiremeyip intihar idam emrini alp gelir. Yerine de kendi geecektir. Muhtar,
eder. Zehra, maazann ktibi Muhsinle evlenir, maazann adamlaryla saray bast srada, Kaplan Paa, Glnihal ve
ynetimini de yeni kocas stlenir. Gelir kayna bylece ku- smeti sktrarak nikhlarnn kylmasn istemektedir. kisi
ruyan Suphi parasz kalr, sefil bir hayat srmeye balar, tu- de buna raz olmaynca Kaplan, Glnihali hanerler. Bunu
lumbac olur, yangnlara gider. Kendisini terk eden raniyi ve gren Zlfikar Aa Kaplan ldrr. Muhtar, adaletli bir san-
onun yeni sevgilisini ldrnce tutuklanr, suu kantlanamaz cak beyi olur ve kendisine bal olduuna inand smetle
ve stanbuldan Trablusgarpa srlr. Yeni kocasn bir trl evlenir.
sevemeyen Zehra eski kocasnn bana gelenlerden zgn-
dr. Yeni kocas da lnce yalnz kalr. Bir gn sokakta yoksul
ve yal bir kadnn dp ldne tank olur. Bu kadnn
Suphinin annesi olduunu anlaynca zntsnden hastala-
nr ve ksa bir sre sonra lr.

BATI UYGARLII ETKSNDEK TRK EDEBYATI Konu Testi
1. (I) iirin konusunu I. dnem sanatlarna kyasla ok daha 4. Tezatlar airi olarak bilinen sanat iir ve tiyatrolaryla
fazla geniletmilerdir. (II) Dilin sadelemesi gr terk tannr. Tanzimat iirine geni ufuklar aan, divan iiri ge-
edilmi, yerine daha ar bir dil kullanlmaya balanmtr. leneini tamamyla ykan sanat, Tanzimat iirine yksek
(III) Tiyatroda ise oynanmak iin yazlmadan ok okunmak bir anlatm yetenei kazandrmtr. Veremden len ei
iin yazlma dncesiyle eser vermilerdir. (IV) Bu d- Fatma Hanm onun edebiyatn byk lde etkilemitir.
nem Tanzimat Edebiyat sanatlar daha ok realizm ve Bylelikle lm temas onun iirlerinin en temel temas ol-
natralizmin etkisinde kalmlardr. (V) Bu akmlarn gerei mutur. nl Makber iirini einin lm zerine yazmtr.
de eserlerinde sosyal fayda ve toplum yararna uygunluk Bu iir, Trk iirinde metafiziin balangc saylr. Manzum
prensiplerine uyulmutur. tiyatrolar da yazan airin Sahra adl iiri pastoral iirin ilk
Numaralanm cmlelerin hangisinde Tanzimat II. ku- rnei kabul edilir.
ak sanatlaryla ilgili bilgi yanl vardr? Bu parada zellikleri verilen sanatmz aadakiler-
den hangisidir?
A) Abdlhak Hamit Tarhan
2. Diyojende mizah yazlar yazm ve bu ynyle tannm- B) Nabizade Nazm

tr. lk mizah szlk olan Lehetl Hakayk yazmtr. C) Muallim Naci
Tiyatrolarnda da glmece unsurlarna yer vererek tiyatro- D) Recaizade Mahmut Ekrem
larn halkn konutuu sade dille kaleme almtr. Yazd
E) emsettin Sami
tiyatrolarla Trk tiyatrosunun gelimesine katklarda bu-
lunmutur. Eserleri Gll Agop ve arkadalar tarafndan
Gedikpaa Tiyatrosunda sahnelenmitir. Sanatnn 1871 5. Tanzimat Edebiyat II. Dnem sanatlar aadakiler-
de yazd Seyahat Jurnali adl eseri edebiyatmzdaki ilk den hangisinde doru olarak verilmitir?
gnlk rneidir. A) Muallim Naci- Nabizade Nazm-emsettin Sami- Sami
Bu parada hakknda bilgi verilen yazar, aadakiler- Paazade Sezai
den hangisidir? B) Namk Kemal- emsettin Sami- Abdlhak Hamit Tar-
A) emsettin Sami han- Mehmet Rauf
B) Yusuf Kamil Paa C) brahim inasi- Muallim Naci- emsettin Sami- Recai-
zade Mahmut Ekrem
C) Direktr Ali Bey
D) Abdlhak Hamit Tarhan- Ziya Paa-Nabizade Nazm-
D) Muallim Naci
Recaizade Mahmut Ekrem
E) Sami Paazade Sezai- Recaizade Mahmut Ekrem-
Muallim Naci - A. Hamit Tarhan
3. Edebiyatmzn en bireysel airlerindendir. Batllama ha-

6. I. Romanda realizmin, iirde ise romantizmin etkisinde
reketinin asl ncs olarak kabul grd iin kendisine
kalmlardr.
air-i azam (byk air) lakab verilmitir. Tanzimat ede-
biyatnn nemli air ve oyun yazarlarndandr. Edebiyat- II. Teknik bakmdan birinci dneme kyasla zayf eserler
mzdaki yenilik dncesini daha da ileri gtrmtr. i- ortaya koymulardr.
irlerinde cokun bir lirizm vardr. Syleyiteki tezatlar onun III. iirde ak, yalnzlk, lm gibi metafizik temalara y-
en nemli zelliidir. Tiyatrolarnda ise genellikle tarih nelmilerdir.
konular iler. IV. Sanat anlaylarn ifade etmede bir ara olarak en ok
Yukarda bahsedilen Tanzimat edebiyat sanats aa- gazeteyi tercih etmilerdir.
dakilerden hangisidir? V. Tiyatro eserlerini oynanmas iin deil okunmas iin
yazmlardr.
A) Namk Kemal
Numaralanm cmlelerden hangileri Tanzimat II. ku-
B) Ahmet Vefik Paa
ak sanatlarnn zelliklerinden deildir?
A) I. ve II. B) II. ve III. C) I. ve III.
D) Abdlhak Hamit Tarhan
D) II. ve IV. E) IV. ve V.
E) Muallim Naci

7. I. Fruzan 11. Dier Tanzimat sanatlar gibi edebiyatn hemen her ala-
II. Smble nnda eser vermitir. Bunlara arasnda onun en kuvvetli
ynn gsteren phesiz, iirleridir. Eski edebiyatla yeni
III. clal
edebiyat arasnda bir orta yol bulmak amacndadr. Yeni
IV. erare edebiyatn sindirilerek benimsenmesi taraftardr. Ama eski
V. Atepare edebiyat ballarnn etrafnda toplanmalar onun eski ede-
Numaralanm eserlerden hangisi Muallim Naciye ait biyat savunucularnn lideri konumunda gibi anlalmasna
deildir? sebep olmutur. En nemli zellii aruzu Trkeye uydur-
ma bakmndan Tevfik Fikret ve Mehmet Akif gibi sanat-
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V
lara rnek olmasdr.
Bu para hakknda bilgiler verilen sanat, aadaki-
8. Edebiyatmzda tiyatro ve mizah alanndaki almalaryla
lerden hangisidir?
tannr. Komedi trnde de eserleri vardr. Tanzimat tiyat-
rosuna ve Trk tiyatrosuna byk emei gemitir. Molie- A) Namk Kemal
reden uyarlamalar vardr. Teodor Kasapn kard ilk B) Ziya Paa
mizah dergisi olanDiyojen deki mizah yazlaryla tannr.
C) Muallim Naci
Kendisine rnek ald Ahmet Vefik Paadan daha sade
bir dil kullanmtr. Klasisizm akmnn etkisinde kalmtr. D) Recaizade Mahmut Ekrem
Yazd baz oyunlar Gedik Paa Tiyatrosunda sergilen- E) Abdlhak Hamit Tarhan
mitir.
Bu para hakknda bilgiler verilen sanat, aadaki-
lerden hangisidir? 12. Eserlerinde gzleme byk nem veren sanat, 1890 y-
lnda yaymlanan Karabibik adl uzun hikye denilebilecek
A) Direktr Ali Bey
roman, edebiyatmzda ilk ky roman olma zelliini tar.
B) Ziya Paa
Roman kendisinin hakikiyyun dedii realist bir eserdir.
C) Muallim Naci
Yukarda sz edilen sanat aadakilerden hangisi-
D) Recaizade Mahmut Ekrem dir?
E) Abdlhak Hamit Tarhan
A) Muallim Naci
B) Samipaazde Sezai
9. Romanda klelik temas ilenir. Dilber adl cariye kzn bir C) Nabizade Nazm
konaa satldktan sonra konan sahibi paann olu ile
D) Ahmet Vefik Paa
arasndaki ak maceras anlatlr. Kznn bir kleyle iliki-
E) emsettin Sami
sini onaylamayan annesi onu Msrl birine satar. Msrdaki
ailenin yannda hizmetilik yapan biri kza acyp onu stan-
bula karmak ister ama kazayla lr. Dilber de kendini Nil
nehrinin sularna brakr. 13. I. Divan iirinin biimsel zelliklerini kaldrmtr.
Yukarda sz edilen eser aadakilerden hangisidir? II. Batl anlamda ilk edebi roman yazmtr.
A) Sergzet B) Zehra C) Karabibik III. Kk eyler adl eserinde edebiyatmzn ilk gereki
hikyelerini yazmtr.
D) ntibah E) Cezmi
IV. Her eyin iirin konusu olabileceini sylemitir.
10. Aadakilerden hangisi Tanzimat II. dnem sanatla- Numaralanm cmlelerde aadaki Tanzimat dnemi
rndan deildir? sanatlarndan hangisi hakknda bilgi verilmemitir?
A) Recaizade Mahmut Ekrem A) Muallim Naci

B) emsettin Sami B) Namk Kemal
C) Muallim Naci C) Sami Paazade Sezai
D) Nabizade Nazm D) Recaizade Mahmut Ekrem
E) Abdlhak Hamit Tarhan E) Abdlhak Hamit Tarhan
13. A 12. C 11. C 10. B 9. A 8. A 7. C 6. D 5. E 4. A 3. D 2. C 1. E Cevaplar

TARAMA
24
1. Aadakilerden hangisi Tanzimat edebiyatnn I. ve II. 4. Elvan iekleri takma bana
dnem sanatlarnn ortak zelliidir? Kudret kalemini ekme kana
A) Sanat toplumsal yarar iin ara olarak grmek Beni unutursan doyma yana
B) Hrriyet, eitlik, vatan, millet gibi konulan ilemek Ala, gzlerini sil melul mell
C) iirde ounlukla aruz lsn kullanmak Bu dizelerle ilgili olarak aadakilerden hangisi
D) Romanlarda kahramanlar hem iyi hem kt ynleriyle sylenemez?
ele almak A) Halk edebiyat gelenei rndr.
E) Realizm ve natralizmin etkisinde eserler vermek B) 11li hece lsyle sylenmitir.
C) Yaln bir dil kullanlmtr.
D) Nazm birimi drtlktr.
E) Bir semaiden alnmtr.
2. Aadaki sanat eser eletirmelerinden hangisi yan-

ltr?
5. Aadakilerden hangisi inasi'nin edebiyat ve kltr-

Sanat Eser mze kazandrd ilklerden biri deildir?
A) Ziya Paa Harabat
A) lk ataszleri szl
B) Namk Kemal Tahrib-i Harabat
B) Sahnelenen ilk tiyatro eseri
C) Ahmet Mithat Efendi Felatun Beyle Rakm
C) lk sivil Trk gazetesi
Efendi
D) Sami Paazade Sezai Lehetl Hakayk D) Noktalama iaretlerini ilk kez kullanma
E) Ahmet Vefik Paa Lehe-i Osmani E) lk makale
6. Trkiye'de okunan ilk Fransz roman Franois Fenelon'un

---- tarafndan ---- ad ile evrilen eseridir. Byk bir ilgi g-
3. Aadaki dizelerin hangisinde dierlerinden farkl bir ren eser tamamen didaktik bir ierii sahiptir. Eserde Truva
kafiye kullanlmtr? Savalarna katlan Yunan mitolojik kahramanlarnn mace-
ralar ve asl kahramana yardm eden akl ve bilgi tanras
A) Gndzler a tutup attlar beni
Athena'nn lke ynetiminde nelere uyulmas gerektii hak-
Geceler zindanda tuttular beni
knda t ve nerilerde bulunuu anlatlr.
B) Bir garip lm diyeler
Yukardaki parada bo braklan yerlere srasyla aa-
gnden sonra duyalar
daki isimlerden hangileri getirilmelidir?
C) Ayrldm glm senden
Dili blblm senden A) Yusuf Kamil Paa Telemak
D) Akam olur kular konar dallara B) brahim inasi Tercme-i Manzume

Susam yldzlar iner gllere C) emsettin Sami Hikye-i Robinson
E) Ormanda byyen adam azgn D) Ahmet Mithat Efendi Monte Kristo
Medrese kakn softa bozgunu E) Recaizde Mahmut Ekrem Atala

Tarama
7. Aadaki cmlelerin hangisinde bir bilgi yanl var- 10. Yazarn kendi bandan gemi veya kendisinin de kart
dr? birtakm olaylar anlatt yaz trdr. Ben merkezli yazlar-
dr, zaten insann kendi kendisiyle bir tr hesaplamasdr.
A) Edebiyatmzdaki ilk roman olarak kabul edilen "Taa-
uk- Talat ve Fitnat"n yazar emsettin Sami'dir. Yukarda hakknda bilgi verilen yaz tr aadakiler-
den hangisidir?
B) Edebiyatmzn ilk realist roman olan "Araba Sevdas"-
nn yazar Nabizde Nazm'dr. A) Mektup B) Gnlk C) An
C) Edebiyatmzdaki ilk tarihi roman olan "Cezmi"nin yaza- D) Gezi yazs E) Deneme
r Namk Kemal'dir.
D) Edebiyatmzdaki Batl anlamdaki ilk tiyatro eseri olan
"air Evlenmesi"nin yazar brahim inasi'dir.
E) Edebiyatmzdaki ilk pastoral iir olarak kabul edilen
"Sahra"nn airi Abdlhak Hamit Tarhan'dr.
11. Tasvir-i Efkr, yazlar ve sayfa dzeni bakmndan Ter-

cmn- Ahval'den daha iyi durumdayd. Gazetenin kt
yl inasi, iirlerini "Mntehabt- E'arm" ad altnda ya-
8. Tanzimat edebiyatnn en retken sanatsdr. iir hari ymlad. 1863'te de toplad ataszlerini, bazlarnn Arap-
hemen her trde eser vermitir. "Sanat toplum iindir" an- a ve Franszca karlklar ile evirilerini de ekleyerek ----
layndan hareketle eserleriyle toplumu eitmek iin alad ile bastrd.
mtr. zellikle romanlarnda olayn akn keserek ou Bu paradaki bo braklan yere aadaki eser adlarn-
zaman okuru skacak denli bilgi vermitir. Bu zelliiyle andan hangisi getirilmelidir?
siklopedik sanat olarak da bilinir. Bu ynleri dolaysyla
A) Ataszleri szl
kendisine hce-i evvel ve yaz makinesi gibi yaktrmalar
B) Durb- Emsl-i Osmaniye
da yaplmtr.
C) Tercme-i Telemak
Bu parada sz edilen sanat aadakilerden hangi-
sidir? D) air Evlenmesi
E) Tercme-i Manzme
A) emsettin Sami
B) Yusuf Kamil Paa
C) Samipaazade Sezai
D) Muallim Naci
12. Her devrimci gibi o da kendi edeb alkanlklarna uymasa

da, Trk halk iin deerine ve gereine inand Avrupai
edebiyatn kurulmas uruna bu edebiyat yerleinceye ka-
9. Aadakilerden hangisi tekke edebiyatnn zellikle- dar, eski edebiyat kkten inkar yolunu tuttu. "iir ve na"
rinden biri deildir? makalesi bu inann zorlad bir davrantr.
A) Genelde hece ls kullanlm, baz iirler aruzla ya-
sidir?
zlmtr.
B) rnlerin hemen hepsinde tanr sevgisi ilenmitir. A) Ziya Paa
C) Nazm birimi, beyittir. B) brahim inasi
D) iirlerde daha ok yarm uyak kullanlmtr. C) Ahmet Mithat Efendi
E) En ok kullanlan nazm trleri ilahi, nefes, deme,athi- D) emsettin Sami
ye gibi iirlerdir. E) Namk Kemal

Tarama
13. eitli gr ve dncelere sahip bir konumac grubu- 16. Yldzlara can veren gzlerin nerde glm
nun dinleyiciler huzurunda tartlmasdr. Bu szl anlatm Baklarn bu gece neden gklerde glm
trnde ama, konunun farkl ynlerini tartarak o konuyu
Bu dizelerde olduu gibi, genellikle beyitlerde, birinci dize-
dinleyicilere btn ynleriyle tantmaktr. Bu anlatm trn-
de en az iki ey sylenip ikinci dizede bunlar aklayan, an-
de ele alnan konu hakknda bir sonuca ulalmaya allr.
lamca bunlarla ilgili olan baka kavramlarn kullanlmasdr.
Bu parada aadakilerin hangisi ile ilgili bilgi veril-
Yukarda rnei verilip aklamas yaplan edebi sanat
mitir?
A) Ak oturum B) Sempozyum C) Panel
A) rsal-i Mesel
D) Rportaj E) Mnazara
B) Rc
C) Tedric
D) stifham
E) Leff Ner
14. Namk Kemal ile ilgili olarak aadaki belirlemelerden 17. Yaam olduu gibi aktarmak yanlsdrlar. Gzleneni ak-
hangisi yanltr? tarmak temel amatr. Yaptlarda kiileri bulunduklar evre
iinde ele alm, evre betimlemelerinde dsel gelerden
A) Eserlerindeki iyi kahramanlar hep iyi, kt kahramanlar kanmlardr. Eserlerine kaynak olarak genellikle gzlem-
hep ktdr. ler, anketler, an defterleri ve gnlkleri almlardr.
B) Tiyatroyu yararl ve eitici bir edeb tr olarak grr. Bu parada sz edilen sanatlar aadaki edebi
C) Divan iirine kar ksa da divan iiri nazm ekillerini akmlarn hangisinin temsilcisi olabilirler?
ve aruz lsn kullanr
A) Empresyonizm
D) iirlerinde vatan, millet, hrriyet, adalet, eitlik gibi ko-
B) Romantizm
nular iler.
C) Realizm
E) Balangta divan iirini reddederken daha sonra ger-
ek iirin divan iiri olduunu savunur. D) Klasisizm
E) Sembolizm
15. ---- iirlerinin yan sra roman da yazmtr. Trk edebiyatn- 18. (I) Tanzimat'n II. kuann en nemli airi olan Abdlhak
daki ilk realist roman olma zelliini tayan ---- Batllama Hamit, "air-i azam (en byk air)" olarak tannr. (II) Ei-
hareketinin tamamyla d taklidi eklinde, yani ok eksik nin lm zerine yazd "Makber" adl iiri, onu gnm-
ve ters anlalmasna dokunur ve bu anlayn temsilcilerini ze kadar tar. (lll) Yaptlarnda kartlklara fazla yer verdii
eletirir. iin "tezatlar airi" olarak da bilinir. (IV) iir ve tiyatronun
Bu paradaki bo braklan yerlere srasyla aadaki yan sra hikye ve roman alannda da ustaln kantla-
isimlerden hangileri getirilmelidir? mtr. (V) Tiyatrolarnn ou manzum olup tarihi konular
iler.
A) Ahmet Mithat Efendi - Felatun Beyle Rkm Efendi
Yukardaki parada numaralanm cmlelerden hangi-
B) Sami Paazde Sezi Sergzet sinde bir bilgi yanl yaplmtr?
C) Namk Kemal ntibah
A) l. B) II. C) III. D) IV. E) V.
D) Recaizde Mahmut Ekrem - Araba Sevdas
E) emsettin Sami - Taauk- Talat ve Fitnat

Tarama
19. "Celalettin Harzemah" adl piyesinin n sznde "Tiyatro 22. Aadakilerden hangisi koukun zelliklerinden biri
bir elencedir, ama elencelerin en eiticisi, en faydalsdr" deildir?
grn dile getiren sanatnn ilk tiyatro eseri "Vatan ya-
A) Hece vezni ve yarm kafiye ile sylenen iirlerdir.
hut Silistre"dir. Bu eserin sahnelenmesinden sonra sakn-
cal grlerek Magosa'ya srlr. Sanat, tiyatronun toplu- B) Nazm birimi drtlktr.
mu eitmede nemli bir ara olduuna inand iin "Zavall C) Szl dnem rnlerindendir.
ocuk, Glnihal, Akif Bey, Kara Bela" adl tiyatro eserlerini D) Genellikle 7li hece vezniyle sylenir.
de kaleme almtr.
E) len kimsenin erdemlerini anlatmak iin kullanr.
Bu parada tiyatro eserlerinden sz edilen sanat aa-
23. Aadakilerden hangisi Tanzimat'n I. dnem sanat-
A) brahim inasi
lar iin sylenemez?
B) Abdlhak Hamit Tarhan
A) Sanatlklarnn yan sra devlet adaml zellikleri de
C) Namk Kemal
bulunan mcadeleci kiilerdir.
D) Ahmet Vefik Paa
B) Edebiyat, toplumu aydnlatmak ve eitmek iin bir ara
olarak kullanmlardr.
C) Bat edebiyatndaki sembolizm ve parnasizm gibi akm-
lardan etkilenmilerdir.
D) Dilin sadeletirilmesini savunmular ancak bunda ba-
20. eitli memuriyetler ve bakanlklarda bulunur. Yaad de- arl olamamlardr.
vir gibi kurucu, yapc, uzlatrc, Avrupa'ya hayran ve me-
E) iirde yeni konular gazel, kaside, terkib-i bent gibi eski
deniyetidir. lerleme ve ykselmeye inanr. Fakat bunlarn
nazm ekilleriyle dile getirmilerdir.
dini ve geleneksel erevede gereklemesini ister. Eskiye
sk sk baldr. alkanlyla tannr. Tarih, hukuk, dil bil-
gisi, ller, mantk, gzel konuma ve yazma alanlarnda
eserleri vardr. Devrinin dier yazarlarndan farkl olarak
24. Birka iir kitab ile hikyeleri olan sanat, "Karabibik" adl
uzun hikyesi ve 'Zehra' adl romanyla tannmtr. 'Kara-
slbunu Dou'nun dna kmadan belirli bir dil anlayy-
bibik bilinli olarak kaleme alnm ve natralist, ayn za-
la oluturmutur. Nesrinde cinas ve seciler younluktadr.
manda gzleme dayal ilk ky hikyesi denemesidir. "Zeh-
"Belgat- Osmaniye, Tezkir, Kss- Enbiya" eserlerinden
ra" ise bir kadnn, hastalk derecesinde kskanl zerine
birkadr.
kurulmu ve bu kskanln psikolojik geliiminin baaryla
Yukardaki parada kendisinden sz edilen sanat,
verildii bir romandr.
aadakllerden hangisidir?
Yukardaki parada hakknda bilgi verilen sanat, aa-
A) Ahmet Vefik Paa dakilerden hangisidir?
B) Ahmet Cevdet Paa
A) Recaizde Mahmut Ekrem
B) SamipaazdeSezi
D) Ziya Paa
E) Samipaazade Seza
D) emsettin Sami
E) Nabizde Nzm
21. Emrah der ki dtm dile 25. Dinleyicileri coturan, bir amaca ynelten, onlara bir dn-
Blbl figan eder gle ceyi alayan etkili konumalardan oluan szl anlatm t-
Gzel sevmek sarp bir kale rne ---- denir.
Ya alnr ya alnmaz Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
Bu drtlk aadakilerin hangisinden alnm olabilir? getirmelidir?
A) Semai B) Mani C) Koma A) Sylev B) Konferans C) Mlakat
D) Trk E) Varsa D) Sohbet E) Tartma

Tarama
26. Devlet hizmetinde huzurlu bir hayata olanak kalmaynca, 29. I. Konular, tarih ve mitoloji kaynakldr.
hayatn serbest olarak kazanmann arelerini aramak zo- II. Kahramanlar; kral, prens ve soylu kiilerdir.
runda kald. 1860'ta Agah Efendi ile birlikte kard ilk
III. irkin olaylar, sahnede gsterilmez.
zel Trk gazetesi ---- bu arayn sonucudur. ---- gazete-
nin karlmasnda ok etkili olduu gibi alt ay boyunca da IV. Manzum olarak ve be blm halinde oynanr.
gazetenin yaz ilerinde sk bir ekilde almtr. "air V. birlik kuralna (yer-olay- zaman ) uyulmaz.
Evlenmesi" adl komedisi de ilk defa bu gazetede yaym- Numaralanm bilgilerden hangisi trajedi ile ilgili
lanmtr. deildir?
Yukardaki parada bo braklan yerlere srasyla aa-
daki simlerden hangileri getirilmelidir?
A) Tercman- Ahvl inasi 30. Ey yolcu, gurbet elde hazn erdi balara
B) Tercman- Hakikat Ahmet Mithat Efendi Hicrn bende kald perian olunca gl
C) Tasvir-i Efkr inasi Yz vermedim bahara, darldm semalara
D) Hrriyet Namk Kemal Solgun knca on yedi yazdan bu gonca gl
E) Ceride-i Havdis Ahmet Vefik Paa Bu dizelerdeki alt izili szde hangi sz sanat vardr?
A) Tehis B) stire C) Telmih
D) Tebih E) Tevriye
27. inasi ve Namk Kemal gibi toplumsal yarar ilke edinerek 31. Natralizm ile ilgili aadaki bilgilerden hangisi
deil, sadece dneminde ok byk ilgi gren bir edeb tr yanltr?
denemek hevesine kaplarak drt piyes yazmtr. Bunlar-
A) nsann yaad toplumsal evre ve soyaekime nem
dan "Afife Anjelik, Vuslat yahut Sreksiz Sevin ve ok Bi-
vermilerdir.
len ok Yanlr" kendi eseridir. "Atala yahut Amerika Vahi-
leri" ise eviri bir romandan bozmadr. B) Anlatlan olaylarn olumlu ya da olumsuz yanlarn gs-
termede tarafszdrlar.
Yukardaki parada sz edilen sanat aadakiler-
den hangisidir? C) Olaylar, yazar tarafndan ynlendirilmez.
D) Yazarlar, yaptlarnda kendi toplumlarnn gereklerini
A) Recaizde Mahmut Ekrem
anlatmlardr.
B) Ahmet Mithat Efendi
E) Yaptlardaki kahramanlar sekin kimselerdir.
C) Abdlhak Hamit Tarhan
D) emsettin Sami
E) Samipaazde Sezi 32. Ahmet Mithat'tan nce, hikye ve roman tarzn ilk dene-
yen ---- dir. 1873'de yaymlad "Taauk- Talat ve Fitnat
roman, romantik bir ak macerasn anlatr. Dnemin "mill
roman anlayna da uygun olan bu roman, gerek teknik
ve gerekse karakter zmlemeleri bakmndan ok basittir.
28. ---- kafiyeleri yeni bir sralanta, sekizer dizelik paralardan Ayrca, yazarn Trkeye henz hkim olmad da kolay-
meydana getirilmi uzun bir mersiyedir. Byk felaketleri lkla grlebilir.
izleyen byk boalmalarn btn zelliklerini tayan bu
Bu paradaki bo braklan yere aadaki isimlerden
eserde air, einin lmnden lm dncesine, oradan
hangisi getirilmelidir?
da hemen hemen btn metafizik problemlere geer ve
bunlar arasnda alternatif bir hareketle bir ksr dng iine A) Namk Kemal
de B) Recaizde Mahmut Ekrem
Yukardaki parada bo braklan yere, aadaki eser C) Nabizde Nzm
adlarndan hangisi getirilmelidir?
D) emsettin Sami
A) Tark B) Nesteren C) Makber E) Samipaazde Sez
D) Sahra E) Tayflar Geidi

Tarama
33. "Kk eyler" adl bir hikye kitab da olan Samipaazde 36. O, Bat uygarln, esas ve rnek alarak eskisinden apayr
Sez, konusunu bir cariyeyle bir paann olu arasndaki bir ynde gelimeye balam olan yeni hayat devremizin
aktan alan ---- adl romannda esir ticaretinin ve gelenek- en dikkat eken kiiliidir. Ksa sren mrnn ok daha
lerin iddetli bir eletirisini yapar. ksa sren alma mddeti iine neleri sdrmt: lk tiyat-
Bu paradaki bo braklan yara aadaki eserlerden ro eseri ilk zel Trk gazetesi, ilk makale, noktalama ia-
hangisi getirilmelidir? retlerini ilk kez kullanma, ilk ataszleri szl, tercmeler,
iirler vs. btn bunlar sistemli ve berrak bir zihnin meka-
A) Araba Sevdas nizmasna sahip oluuna borludur.
B) Karabibik Bu parada sz edilen sanat, aadakilerden hangi-
C) Sergzet-i Ali Bey sidir?
D) Sergzet
A) Namk Kemal
E) li Kz
B) emsettin Sami
C) Ziya Paa
D) Ahmet Mithat Efendi
E) brahim inasi
34. lkelerini Emile Zola, Deneysel Roman adl kitabnda
aklamtr. nsandaki asl belirleyicinin, insann kendi ira-
desinin deil, iinde yaad toplumsal evre ve soyae-
kim zellikleri olduunu dnmlerdir. Bu akmda yazar
yalnzca bir gzlemcidir. Olaylarn, insanlarn olumlu ya da
olumsuz yanlarn vmek ya da knamak durumunda deil-
dir. Yazar, bu olay ya da kiiler iin yalnzca bir tutanak 37. Benim gzlerim yeildir, h, onun gzleri kara
konumundadr.
Ben gnah kadar beyazm, o tvbe kadar kara
Bu parada tantlan edebi akm aadakilerden hangi-
Bu dizelerde aadaki sz sanatlarndan hangisi var-
sidir?
dr?
A) Natralizm A) Telmih B) Tezat C) Cinas
B) Parnasizm D) stire E) Kinaye
C) Klasisizm
D) Realizm
E) Srrealizm
38. Trk iirinin nclerinden olan ve Trkn slama bakn

35. Tanzimat yllarnda Trk edebiyatnn iten olgunlamas Trk dilinin tm sadelik ve gzelliiyle ortaya koyan sanat-
hareketlerine gerek kulland sade Trke ile gerek kuv- , sevgiyi felsefe haline getirmi rnek bir insandr. Yakla-
vetli bilimsel grleriyle katlan byk bir yazardr. Bir dev- k 700 yldr Trk milleti tarafndan dilden dile aktarlm,
let ve siyaset adam olarak, bir hukuk, tarih, dil ve edebi- trk ve ilahilere sz olmu, yer yer atasz misali dilden
yat bilgini olarak lkesine hizmet etmitir. "Mecelle, Kss- dile dolam msralaryla, Trk kltr ve medeniyetinin olu-
Enbiya, Kavid-i Osmaniye adl hukuk, tarih ve dil bilgisi umuna byk katklar salam bir gnl adamdr.
alanlarn ilgilendiren eserleri vardr. Bu parada sz edilen sanat aadakilerden hangi-
Bu parada sz edilen sanat, aadakilerden hangisidir?
sidir?
A) Karacaolan
A) Ahmet Vefik Paa B) Krolu
B) Ahmet Mithat Efendi C) Yunus Emre
C) Ziya Paa D) Ahmet Yesevi
D) emsettin Sami E) Kayk Kul Mustafa
E) Ahmet Cevdet Paa

Tarama
39. (I) Tanzimat dneminin en nemli isimlerinden olan Namk 42. Namk Kemalin aadaki eserlerinden hangisi tr y-
Kemal tiyatro, roman, iir, eletiri, tarih gibi birok trde nyle dierlerinden farkldr?
eser vermitir. (II) Toplumu eitmek gibi sosyal bir amala
A) Zavall ocuk
yazd "Tark" adl piyesi, konusunu slam tarihinden alr.
(III) "ntibah" ve "Cezmi" adl iki roman ise roman teknii ve B) Akif Bey
anlatm bakmndan zayftr. (IV) Ziya Paa'nn "Harbt" C) Cezmi
n szndeki Divan edebiyatn vp halk edebiyatn ye- D) Glnihal
ren grlerini "Tahrib-i Harbt" adl eserinde eletirmitir.
E) Celalettin Harzemah
(V) "Devr-i stil, Evrak- Perian, Barika-i Zafer ve Kanije"
adl eserleri tarih ve biyografi trndedir.
Yukardaki parada numaralanm cmlelerin hangisin-
de Namk Kemal le lgili bir bilgi yanll yaplmtr?
43. Tanzimat edebiyat ile aadakilerden hangisi doru

deildir?
A) Dilde sadeleme hedeflenmi ancak bunda baarl

40. Birok iirinde ve makalesinde grlen mizah ve hiciv e- olunamamtr.
sini bir btn halinde veren... adl eseri ile Ziya Paa, Trk
B) Dz yazda ilk kez noktalama iaretleri kullanlmtr.
mizah ve hiciv edebiyatnn nemli isimleri arasna girer.
Eserde Girit Adas'ndaki isyan karsnda gerekli dirayeti C) Edebiyat; vatan, hrriyet, millet, gibi kavramlarn halka-
gsteremeyen Sadrazam Ali Paa'y hedef almakta ve mi- retilmesi iin kullanlmtr.
zah yoluyla ok ar bir biimde hicvetmektedir. D) Ortaya konan eserler taklit olduu iin teknik ynden-
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi zayftr.
getirilmelidir? E) Sanatlar gereklerden kaarak tabiata ve hayale s-
nmlardr.
A) E'ar- Ziya
B) Harbt
C) Rya
D) Zafernme
E) Defter-i ml
44. Tanzimat Dnemi sanatlar ile ilgili aadaki bilgiler-

den hangisi yanltr?
A) inasi, dz yaz dilinin sadelemesi iin aba gster-

mitir.
41. Aadakilerden hangisi retici metin trlerinden biri
B) Namk Kemal, iir ve na makalesinde divan iirinin-
deildir?
taklit olduunu iddia etmitir.
A) Gnlk C) emsettin Sami, Taauk- Talat ve Fitnat ismiyle ilk ro-
B) An man rneini vermitir.
C) Deneme D) Recaizade Mahmut Ekrem, iir, roman, tiyatro trlerinin
hepsinden eserler vermitir.
D) Roman
E) Ahmet Mithat Efendi mrn edebiyat yoluyla halk
E) Makale
eitmeye adamtr.

Tarama
45. Tanzimat dneminin en byk ve verimli airi olarak g- 48. Hikye trnde dnya edebiyatnda iki sanat kendi ad-
rlr. Ei Fatma Hanm iin yazd Makber iiri Trk laryla anlacak iki tr gelitirmitir. Bunlar, olay n plana
edebiyatnda lm konusunu ileyen en gzel iirlerden karan hikye tr ile nl olan Fransz sanat ---- iken
biridir. iirlerinde ounlukla aruzu kullanmakla beraber, dieri de durumu n plana karan ykleriyle tannan Rus
biim bakmndan divan iirinden nemli oranda kopmu- sanat ----
tur. Asur, Trk, Mool, Arap, Yunan, Makedon ve Osmanl Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadaki-
tarihinden alnma tiyatrolar, sanatnn zerinde durulma- lerden hangileri getirilmelidir?
ya deer bir baka zelliidir.
A) Charles Dickens Bernard Showdur.
Bu parada sz edilen sanat, aadakilerdenhan-
gisidir? B) Tolstoy Emile Zoladr.
C) Maupassant ehovdur.
A) Abdlhak Hamit Tarhan
D) Daniel Defoe Pukindir.
B) Recaizade Mahmut Ekrem
E) AlphonseDauet Dostoyevskidir.
C) Samipaazade Sezai
E) Namk Kemal
46. (I) inasi, edebiyatmzda eserlerinin sanat deerlerinden 49. Aadaki sanat - eser eletirmelerinden hangisi
ok fikirleriyle n plandadr. (II) Edebiyatmza getirdii en yanltr?
byk yenilik sanat toplumun hizmetine sokmasdr. (III)
A)Namk Kemal Zavall ocuk
Edebiyatta milletin anlayaca bir dil kullanlmas iin aba
sarf etmitir. (IV) Tahrib-i Harabat ve Takip adl eserleriyle B)inasi air Evlenmesi
Ziya Paay Divan iirini vd iin eletirmitir. (V) ilk C)emsettin Sami Sergzet
sivil gazete olan Tercman- Ahval gazetecilik dnyasna D)Recaizde Mahmut Ekrem Araba Sevdas
nclk etmitir.
E) Nabizde Nzm Karabibik
bilgi yanl vardr?
47. Tanzimat dnemi airlerindendir. Londradayken Hrriyet 50. Namk Kemal'le ilgili olarak aadakilerden hangisi
gazetesinde yaymlad mehur iir ve na makalesin- sylenemez?
de Trk iirinin, halk iiri olduunu savunurken, sonradan
A) Romantizm akmnn etkisinde kalmtr.
bu dncesinden vazgemitir. Badatl Ruhiden esinle-
nerek yazdTerkib-i bend ve Terci-i bendi nldr. B) Romanlar teknik adan kusurludur.
Yukarda hakknda bilgi verilen sanat aadakiler- C) Araya girip bilgi vermitir.
den hangisidir? D) zellikle tiyatrolarn sade bir dille yazmtr.
E) Tiyatrolar oynanmak iin deil okunmak iindir.
A) Ziya Paa
B) emsettin Sami
C) Namk Kemal
D) Abdlhak Hamit Tarhan
E) Recaizade Mahmut Ekrem
26. C 27. A 28. C 29. E 30. B 31. E 32. D 33. D 34. A 35. E 36. E 37. B 38. C 39. B 40. D 41. D 42. C 43. E 44. B 45. A 46. D 47. A 48. C 49. C 50. E
Cevaplar
9. C 10. C 11. E 12. A 13. A 14. E 15. D 16. E 17. C 18. D 19. C 20. B 21. A 22. E 23. C 24. E 25. A 8. E 7. B 6. A 5. B 4. E 3. C 2. D 1. C

BATI UYGARLII ETKSNDE OLUAN TRK EDEBYATI

Servet- Fnn Edebiyat - Bamszlar - Fecr- ti Edebiyat 25
hhSERVET- FNN EDEBYATI hh Servet-i Fnun aslnda bilimsel ierikli yayn yapan bir der-
gidir.Recaizade, derginin sahibi olan Ahmet hsanla (Reca-

Servet- Fnn Edebiyatnn Oluumu
izadenin rencisidir) anlaarak derginin bana bir baka
hh 1896-1901 yllar arasnda etkinlik gsteren Edebiyat- Cedi- rencisi olan Tevfik Fikreti getirir.
de topluluu, Servet-i Fnun dergisi evresinde olutuu iin

daha ok Servet-i Fnun edebiyat olarak anlmtr. hh Kafiye tartmasnda Recaizadenin tarafnda olan gen sa-
natlar da bu derginin etrafnda toplanarak Serveti Fnun

hh II. Abdlhamit, 1878de, Meclis-i Mebusan kapatarak bask
edebiyatn oluturur.
rejimini balatm ve bunun sonucunda edebiyatta toplumsal
konulardan ve kavramlardan uzaklalmtr.
hh 1901 ylna dek varln srdren topluluk, o yl Hseyin Ca-
hh kinci dnem Tanzimat Edebiyat sanatlar, bu basklar so- hit Yalnn Edebiyat ve Hukuk adl yazsndan dolay Ser-
nucu sanat iin sanatgrn benimsemiler, yeni bir ede-
vet-i Fnunun kapatlmasyla birlikte dalr.
biyat anlay gelitirerek Servet-i Fnun Edebiyatnn hazr-
layclar olmulardr.
hh Tanzimat Edebiyatyla balayan Batllama, Servet-i Fnun
hh Kukusuz, Edebiyat- Cedidenin oluumunda, Recaizade Edebiyat dneminde tam anlamyla yerlemitir. Servet-i F-
Mahmut Ekrem ve Abdlhak Hmitin eserleriyle meydana nun sanatlar, 1869 - 1901 yllar arasndaki ksa topluluk
gelen yeni edebiyat anlaynn pay byktr. hayatlarnda, Trk edebiyatnda derin izler brakmay baar-
mlardr.
hh Bunun yannda 1880li yllardan itibaren zellikle Recaizade
Mahmut Ekrem ile Muallim Naci arasnda meydana gelen
hh Topluluk daldktan sonra kimi sanatlar ayn anlayla ve
edeb tartmalarla, Recaizadenin izinden giden gen bir sa-
natnn (Hasan Asaf) abes ve muktebes szcklerini kafiye bireysel olarak faaliyetlerini srdrmeye devam etmiken
yapmas sonucunda ortaya kan gruplamalar da Edebiyat- bazlar da edebiyat izgilerini deitirerek yollarna devam
Cedidenin douunu hazrlayan etkenler arasnda saylma- etmilerdir.
ldr.

BATI UYGARLII ETKSNDE OLUAN TRK EDEBYATI / Servet- Fnn Edebiyat
hh Dzenli eitim grmeleri, okuduklar Bat tarz okullarda, Avru-

Not
pal (zellikle Fransz) edebiyatlar yakndan tanmalar, on-
Muallim Naci ile Recaizadenin abes-muktebes szckle-
rinin kafiye olup olamayaca zerinden (kafiyenin gz m larda ortak bir sanat zevkinin domasna zemin hazrlamtr.
yoksa kulak m iin olmas gerektii) tartt ynndeki
yaygn gr doru deildir. Nacinin abes-muktebes tar- hh Fakat ayn sanat zevkine sahip olmalarna ramen bu zevki
tmasyla hibir ilgisi yoktur. ki sanat da birbirlerinin iir
ve edebiyat anlayn eletirmitir. O dnem olduka ilgi yanstma biimleri farkldr.
eken bu tartma, Recaizadenin Saraya tartmay bitir-
mesini rica etmesi zerine sona ermitir. Recaizadenin ye-
nilikilerin lideri konumunda olmas, Nacinin de tamamy- hh Trk edebiyatn Batllatrma abalar, Servet-i Fnn d-
la eski savunucusu gibi alglanmasna yol amtr. Oysa neminde daha geni kapsaml ve daha bilinli bir boyut ka-
Naci lmldr. Yeni edebiyat anlayn sevmekle beraber zanmtr.
klasik edebiyat da bir rpda gzden karmak istememi-
tir. O dnem edebiyat anlayna gre ortaya kan gruplar hh Bu dnemde Bat edebiyatn tanma, ondan etkilenme sreci
yledir:
tamamlanm ve artk Trk edebiyatna zgn eserler kazan-
Gelenekiler (eski tarz edebiyat savunanlar): Hac bra-
drma faaliyetleri balamtr.
him Efendi ve onun gibi dnenler
Yenilikiler (Bat tarz edebiyat savunanlar): Recaizade

hh Sanatlar, genellikle yaa birbirine yakn, eitimlerini ko-
Mahmut Ekrem ve onun gibi dnenler
Ilmllar (orta yol bulmaya alanlar): Muallim Naci ve lejlerde tamamlam, Bat edebiyatn iyi bilen insanlardan
onun gibi dnenler olumutur.
hh Sarayn basks yznden vatan, millet, hrriyet, eitlik,

inklap gibi konulara deinmeyip daha ok bireysel konulara
Servet-i Fnun Edebiyatnn Genel zellikleri ynelmilerdir. Bu nedenle sanat iin sanat anlayna bal
hh Servet-i Fnn sanatlarnn ou, ruhen birbirlerine yakn, kalmlardr.
ie kapank, gelecek konusunda karamsar, arlaan siyasi
artlar karsnda bkkn, dorudan bir mcadeleyi gze ala- hh Sanatlar, gerekten uzaklap hayale ve tabiata snm,
mayacak kadar ekingen insanlardr. hep bir kama duygusu iinde olmulardr.
hh Bu dnemde her trl yayn byk bir kontrol, basn

hh Sanat iin sanat yapmak peinde olduklar iin, toplumun an-
sk bir sansr altnda idi.
layaca sade bir dil yerine, o zamana kadar kullanlanlarn
hh Bask ve yasaklar onlar yldryordu. Bu bakmdan, Servet-i dnda yeni Arapa ve Farsa szcklerle ykl, ar ve an-
Fnn sanatlar siyasetten uzak durdular. lalmaz bir dil kullanmlardr.
hh Servet-i Fnncularn byk bir ksm orta tabakadan gelmi-

lerdir. Bat medeniyetini ve bu medeniyetin sanat ve edebiyat hh iirde zellikle sembolizmin ve parnasizmin etkisinde kalm,
anlayn renme olana bulmulardr. bu etkiyle ses ve ahenk gc yksek ancak anlam bilinme-
yen kelime ve tamlamalar kullanmlardr.

hh iirde imge anlaynda byk deiiklikler yapmlar, Fran- Servet-i Fnun Dneminde Kullanlan Nazm ekilleri
sz iirinden esinlenerek yeni bir imge sistemi kurmulardr.
1. Sone
hh Nazm birimi olarak dize tercih edilmitir.
hh talyan iirinden Fransz iirine, oradan da Trk iirine ge-
hh Anlam dizeden dizeye gemi bazen de dizenin ortasndan mitir.
balayarak baka bir dizenin ortasnda son bulmutur. hh 14 dizeden oluur.
hh lk 2 bendi drder, son 2 bendi er dizelidir.

hh Bylece para gzellii yerine btn gzellii esas alnm,
iir dzyazya yaklatrlmtr. hh Bu nazm biimi daha ok lirik iir yazmak iin elverilidir.
hh Kulak iin kafiye anlay benimsenmitir.

hh Servet-i Fnn dneminde yaygnlamakla birlikte Trk ede-
hh Aruz ls dnda divan edebiyat geleneinden kopmu-
biyatnda pek ok air bu nazm biimini denemitir.
lardr.
hh Nazm biimlerinde deiiklikler yapm, Bat edebiyatndan hh Bu trn en baarl rneklerini Tevfik Fikret ve Cenap a-
aldklar sone ve terza-rima gibi trleri kullanmlardr.
habettin vermitir.
hh Serbest mstezat nazm biimini de kullanm ayrca ilk

hh ki trl uyaklanr:
mensur iir rneklerini de vermilerdir.
hh Romanda arlkl olarak Realizm ve natralizm akmlar- talyan tipi sone:

nn etkisinde kalmlardr.
abba/abba/ ccd/ede
hh Bu dnem sanatlar, teknik bakmdan Tanzimat dnemin-
de ortaya konan rnlerden ok daha salam eserler ortaya Fransz tipi sone:
koymulardr.
abba/abba/ccd/eed
hh Teknik bakmdan Bat standardn yakalayan roman, evrenin 2. Terza-rima

stanbulla snrl tutulmas ve sadece bireysel konular ile-
hh talyan iirinden Fransz iirine, oradan da Trk iirine ge-
mesi ynyle henz bu ynlerden Batl olamamtr.
mitir.
hh dizelik bentlerden oluur yalnz son bent tek msradr.

Not hh Uyak rgs aba bcb cdc ddir.
Mensur iir, nesir cmleleriyle yazlm iirdir. Ses, sy-
hh Servet-i Fnnla kullanlmaya balanmtr.
leyi, tema bakmndan iirden farkl deildir. Sanatnn
duygularn daha rahat ifadeye imkn verir. Fransz edebi-
hh Dantenin eseri (lahi Komedya) bu biimde yazlmtr.
yatnda ortaya kmtr. Baudelaire, Rimbaud ve Mallarm
gibi Bat edebiyat sanatlarnn bu trde eser vermesiyle
onlar takip eden Servet-i Fnncular tarafndan da kulla- hh Trk edebiyatnda ilk kez Tevfik Fikret tarafndan kullanl-
nlmaya balanmtr. mtr.
Sorusu
retmen
Edebiyat- Cedideciler yalnzca 5 yl gibi ksa bir sre ayakta

durabilmelerine karn Trk edebiyatnda ok etkili olmu-
lardr. Bu durumu nasl izah edebiliriz?
Edebiyat alannda boluk vard. Yeniliki sanatlarn bir arada olabildikleri
bir dergileri vard. Bu sanatlar Recaizade Mahmut Ekrem tarafndan da
destekleniyordu.

3. Triyole hh Hibir yabanc lkeye gitmemi, mr boyunca stanbul d-

na kmamtr.
hh On msral bir nazm biimidir.
hh lk iirleri Muallim Nacinin etkisi altndadr. Ardndan Ekrem
hh lk iki dizelik bir paradan sonra drder dizelik iki bent gelir. ve Hamitin etkisinde iirler yazan sanat, sonra kendi slu-
bunu bulmu ve bu dorultuda iirler yazmtr.
hh Bata yer alan iki dizenin ilki birinci drtln, ikincisi ikinci
hh Servet-i Fnunun bana getikten sonra derginin bayazar
drtln son dizesinde tekrar edilir.
ve Edebiyat- Cedide topluluunun lideri olmutur.
hh Kafiye dzeni ab - aaaa bbbb eklindedir. hh Balangtan 1901 ylna dek (Servet-i Fnunun dalna
dek) sanat iin sanat anlayndadr.
hh 1901den sonra yazd iirlerden toplum iin sanat anlay-

4. Serbest Mstezat
na yneldii anlalmaktadr.
hh Divan edebiyat nazm biimi olan mstezatn serbestleti-
hh Bu iirlerinde baskc ynetime kar km; yenilii, medeni-
rilmiidir.
yetilii, zgrl, idealistlii ve merutiyeti vmtr.
hh Beyitlerin uzunluu, ksal; ls ve uyak dzeni airin
zevkine braklmtr. hh Aruz veznini kullanarak Trkeyle teknik adan kusursuz i-
hh Hem aruz hem de hece lsnn deiik kalplaryla yazlr. irler sylemitir.
hh airin en byk zellii nazm nesre yaklatrmasdr.

hh Ayn iirde farkl kalplar kullanlabilir.
hh iirlerinde byk bir biim olgunluu gze arpar.
hh Serbest iirden ayrlan ynleri, l ve uyann olmasdr.
hh Dili, Servet-i Fnunun genel anlay dorultusunda Arapa
hh Fransada Sembolizmin yaygn olduu dnemde gelimitir. ve Farsa kelime ve tamlamalarla doludur.
hh Servet-i Fnun ve Fecr-i Ati airlerince kullanlmtr. hh ocuklar iin yazd ermin adl kitabnda hece ls ve
yaln bir dil kullanmtr.
hh Tevfik Fikret, Cenap ahabettin ve Ahmet Haim tarafn-
hh Batl nazm biimlerinden sone, terza-rima, serbest Mste-
dan ok kullanlmtr. zat tarzlarnda iirler de sylemitir.
Eserleri
Servet-i Fnun Dnemi Sanatlar Eski eyler (lk airlik zamanna ait iirler)
TEVFK FKRET (1867-1915)
Rbb- ikeste (1901 ylna kadar yazd iirler)
hh Servet-i Fnun edebiyatnn nclerindedir.
Halukun Defteri (Sosyal Konulu iirler)
hh Asl ad Mehmet Tevfik olan sanat, Galatasaray Lisesini bi-
ermin (Hece vezniyle ocuklar iin iirler)
tirdikten sonra yksek tahsil yapmamtr.
hh Galatasarayda retmenlik ve mdrlk, Robert Koleji ve Tarih - Kadim (Kutsal olan hemen eyi inkar ettii uzun man-
zume)
Darlfnunda (niversite) retmenlik yapmtr.

Rbbn Cevab (II. Merutiyetin ilan zerine duyduu se- Eserleri

vinci anlatan uzun manzume)
Tmt (iir)
Doksan Bee Doru (Merutiyetin ilanndan sonra gelien
olaylardan duyduu hayal krkln anlatan uzun manzume) Hac Yolunda, Avrupa Mektuplar, Suriye Mektuplar,
Afk- Irak (gezi)
Sis (stanbulla ilgili ok olumsuz ifadeler kulland iir)
Evrak- Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh (Makale)
Tiryaki Szleri (Vecizeler)
CENAP EHABETTN (1870-1934) Yalan, Krebe, Kk Beyler (Tiyatro)
Shakespeare (Monografi)
hh Servet-i Fnun edebiyatnn Tevfik Fikretten sonraki byk
airi kabul edilir.
SLEYMAN NAZF (1869-1827)
hh Sanat iin sanat anlayna bal kalm, toplumsal konularla
ilgili iir yazmamtr. hh Bireysel temalar iledii ilk iirlerini Servet-i Fnunda bra-
hh iirlerini aruzla yazm, hecenin bir l olamayacan iddia him Cehd adyla yaymlamtr.
etmitir. hh 1908Den sonra Toplumsal konulara (zellikle memleket me-
hh Tp renimi iin gittii Fransada yakndan inceleme frsatn seleleri) ynelmitir.
bulduu Fransz sembolistlerinden ok etkilenmitir. hh gal kuvvetlerinin stanbula girmesini Kara Bir Gn adl ma-
hh Edebi dilin, konuma dilinden farkl olmas gerektiine inan- kalesi ile protesto etmitir.
mtr. Bu yzden Arapa ve Farsa kelime ve tamlamalarla hh Maltada yazd vatan hasretini dile getiren Dssla, sanat-
ykl dili ardr. nn en gzel iirlerindendir.
hh Mecaz, tebih ve istiarelerle dolu ama bir o kadar zgn dili hh iirlerinde Namk Kemalden gelen ateli vatanperverlikle,
Sembolizmin etkisini dndrr. Servet-i Fnunun slubunu birletirmitir.
hh Franszcann etkisiyle oluturduu tamlamalar edebiyat dn- hh Firak- Irakta Irakn vatan topraklarndan kopmasndan duy-
yasnda eletirilere uramtr. duu znty dile getirmitir.
hh iirde anlamdan ok ahenk ve mzikaliteye nem vermitir. hh Firak- Iraktaki iirlerden biri olan Dicle ve Ben dneminde
hh iirlerinin konusunu, kelimelerin ve veznin ahengi ile vermek ok byk bir beeni kazanmtr.
istemi ve tabiat taklit etmitir. Elhan- ita adl iirinde karn hh al oban al adl dz yazs da Bursann igalden kurtulu-
yan szckler araclyla tabiattaki gibi hissedilecek bir unu anlatan yine aire ait en nemli eserlerden biridir.
tarzla yazmtr.
hh Gelecekle ilgili midini en kt durumlarda bile kaybetmeyen-
hh 1908den sonra iir yazmam, yalnzca mensur eserler ver- Sleyman Nazif, bu ynyle Servet-i Fnunun genel anlay-
mitir. nn dna kmtr.

Eserleri Eserleri
Gizli Figanlar, Firak- Irak (iir) Mai ve Siyah, Krk Hayatlar, Ak- Memnu, Sefile, Nemi-
de, Bir lnn Defteri, Ferdi ve rekas, Nesl-i hir (Ro-
Malta Geceleri, Batarya ile Ate (Dzyaz)
man)
al oban al, Tarihin Ylan Hikyesi (Makale)
Nakil, Kk Fkralar, Heyht, Bir Yazn Tarihi, Solgun
Demet, Bir ir-i Hayal, Sepette Bulunmu, Bir Hikye-i
HALT ZYA UAKLIGL (1869-1945) Sevda, Hepsinden Ac, Aka Dair, Onu Beklerken, htiyar
Dost, Kadn Penesi, zmir Hikyeleri, Sade Bir ey, Fer-
hh Trk edebiyatnda Batl standartlarda roman yazan ilk sa-
natdr. hunde Kalfa ( Hikye)
hh ngilizce, Franszca, talyanca, Almanca, Arapa ve Farsa Bir zdivacn Tarih-i Muakas, Bir Muhtrann Son Yap-
renmitir. raklar, Bu muydu? (Uzun Hikye)
hh lk romanlarn (Nemide, Sefile, Bir lnn Defteri, Ferdi ve Krk Yl, Saray ve tesi, Bir Ac Hikye (Hatra)
rekas) zmirde kaleme alan sanat kendisine asl hre-
Fruzan, Fare, Kbus (Tiyatro)
tini salayan romanlarn stanbula geldikten sonra kaleme
almtr. Mensur iirler, Mezardan Sesler (Mensur iir)
hh stanbula geldikten sonra yazd, Mai ve Siyah, Krk Ha- Sanata Dair (Makale)
yatlar ve Ak- Memnu, Trk edebiyatnn ilk mkemmel
romanlardr.
MEHMET RAUF (1874-1931)
hh Mai ve Siyah adl roman, Trk edebiyatnda Batl anlamda
ilk roman kabul edilmitir. hh Servet-i Fnun dnemi roman ve hikyecilerindendir.
hh Romanlarnda genel olarak stanbul ve zmirin sekin tiple-
hh Deniz subaylndan ayrlarak serbest yazarlk yapmay ter-
rini, ar saylabilecek bir dille anlatan sanat; yklerinde
daha sade bir dille ve halktan insanlar anlatmay tercih etmitir. cih etmitir.
hh Realizm akmnn etkisinde kalmtr. hh Cumhuriyetin ilk yllarnda kadn dergileri de karm, tica-
hh Hikyelerinde Fransz sanat Maupassant rnek almtr. retle uramtr.

Halit Ziya, bu tarzda yazd hikyeleriyle de ilk modern hik-
hh Yerli sanatlardan Halit Ziya, yabanclardan Fransz sanat
yecimiz kabul edilir.
Pal Bourgetten etkilenmitir.
hh Hikyelerinde (ikisi hari) olaylar zmir ve stanbulda geer.
Romanlarndan farkl olarak hikyelerinde geni halk toplu- hh Eserlerinde Servet-i Fnun anlayna uygun romantik akla-
luklarna ynelmitir. ehirlerin mahalle ilerini, yoksul semt- r, duygular, hayalleri, kiilerin i dnyasn, hzn ve karam-
lerine ait hayat manzaralarn yanstmtr.
sarlk konularn ilemitir.
hh Edebiyatmzda mensur iirin ilk rnekleri kabul edilen eserle-
hh Eserlerinde toplumsal konulara yer vermemitir.
rini Mensur iirler adl yaptnda toplamtr.
hh Romanlarnda, psikolojik tahlillere nem vermi ve bunda
baarl olmutur. evre ve kii betimlemelerine pek nem
vermemitir.

hh Roman ve yklerinde kendi hayatndan kesitler vardr. Eser- hh stanbulun igalinden sonra Maltaya srlm, orada tarih,
lerindeki kahramanlar araclyla duygu ve dncelerini an- toplumbilim ve eitim zerine eserler evirmi ve bunlar O-
lumun Ktphanesi bal altnda bastrmtr.
latmtr.
hh Edebiyat- Cedide dneminde yeni edebiyat ve Bat kltr-
hh Realizm ve natralizmden etkilense de ak, sevgi konularn n savunan ateli makaleler yazmtr.
iledii iin eserlerinde romantizmin de etkisi vardr.
hh Merutiyetten sonra siyasi makaleyi dier trlere kyasla
hh Eyll adl eseri, Trk edebiyatnn ilk baarl ruh zmle- daha ok tercih etmitir.
mesi yapan roman kabul edilmitir. hh Eserlerini realist bir anlayla ve gzlemlere dayanarak olu-
turan sanat, roman ve hikyelerinde tasvir ve ruh zmle-
hh Genellikle ak konusunda yazmtr.
melerine fazlaca yer vermitir.
hh Eserlerinde mekn olarak stanbul ve evresini kullanmtr. hh Franszcadan evirerek yaymlad Edebiyat ve Hukuk adl
makalesi Servet-i Fnun dergisinin kapatlmasna yol am-
hh Mensur iir tarzna zel bir nem vermi ve bu tarzda ok
tr.
rn kararak mensur iirin yaylmasnda etkili olmutur.
hh Servet-i Fnuncularn genel dil zelliklerini kullanmakla be-

raber onlardan daha sade bir izgide kalmay tercih etmitir. Eserleri
Nadide, Hayal inde (Roman)
Eserleri Hayat- Muhayyel, Hayat- Hakikiye Sahneleri, Niin Alda-

trlarm (Hikye)
Eyll, Halas, Ferda-y Garam, Son Yldz, Gen Kz Kalbi,
Lne-i Mell, Gave Destan (iir)
Karanfil ve Yasemin (Roman)
Edebi Hatralar, Malta Adasnda, Merutiyet Hatralar
ntizar, kne, Son Emel, Bir Akn Tarihi, Hikye,
(Hatra)
Eski Ak Geceleri, Meneke (Hikye)
Kavgalarm (Eletiri)
Siyah nciler (Mensur iir)
Pene, Cidal, Sansar, Ceriha (Tiyatro)
AHMET HKMET MFTOLU (1870-1927)

HSEYN CAHT YALIN (1875-1957)
hh Servet-i Fnun dnemi hikye ve romanclarndandr.
hh Mlkiyede okurken Ahmet uaypla birlikte bir Ermeni kitap- hh lk kitabnda (Haristan ve Glistan) toplad yklerinde
ya, cinayet romanlar evirerek edebiyat dnyasna adm Servet-i Fnun roman ve hikye dilini kullanmtr.
atmtr.
hh Servet-i Fnun dneminde dili ardr.
hh Servet-i Fnun topluluuna katldktan sonra bu dergide hik-
ye, fkra ve makaleler yaymlamaya balamtr. hh Okuyucuyu etkilemek, gnlleri heyecanlandrmak iin m-
balaal bir slub kullandn, ar ve anlalmas g Ser-
hh II. Merutiyetin ilanyla siyasete atlarak stanbul mebusu ol- vet-i Fnun dilini ilediini ve hayal mahsul konular anlatt-
mutur. n bizzat kendisi sylemitir.

hh Milli edebiyatn gelimesiyle birlikte sanat anlayn bu izgi hh 1908den sonra toplum iin sanat anlayna daha yakn dur-
de srdrmtr. Sanat hayatnn ilk yllarnda Serveti F- mutur. Bu dnemde iirlerinin ieriinde belirgin bir deime
nuncu sonraki dnemlerinde Milli Edebiyatdr. grlmtr. Sosyal temalar bu dnem iirlerinin en belirgin
zelliidir.
hh Devlet memuru olarak gittii Almanya, Avusturya ve Maca-
ristan; sanatnn milli duygularnn gelimesinde nemli rol hh Aruz ile ok uram olmasna karn hece lsn de
oynamtr. topluluk iinde ilk deneyen odur. Heceye olan ilgisi hayatnn
ikinci dneminde daha da artm, bu dnemde iirlerinin he-
hh Dil konusunda yazlar yazm, Trkoloji almalaryla ilgilen-
men hepsini heceyle yazmtr.
mi, gzel sanatlara, resim ve mzie kar byk ilgi duy-
mu, el sanatlarmz yceltmitir. hh Gerek iirleri gerekse dz yazyla ortaya koyduu eserleri sa-
hh Trkoloji almalarna kar duyduu ilgi sanatnn Gnl natsal adan ok gl deildir.
Hanm adl roman yazmasn salamtr. Romanda Gnl
Hanm, kardei, stemen Mehmet ve Macar kontu Zichynin
Orhun yaztlarna yaptklar yolculuk anlatlmtr. Eserleri
hh II. Merutiyetin ilanndan sonra yazd alayanlar adl ya-
Zll-i lham, Rh- Kemal, Ordunun Defteri, iir Demeti
pt da duygularla yazd dzyazlar ve hikyeleri ierir.
(iir)
Baria, Sultan Selim, Skt, Mama Dadm Darlr (Tiyatro)
Lisan- Edebiyat, Edeb Meslekler, Lisanmz, Recazde

Ekrem, Namk Kemal (nceleme - monografi)
Eserleri
Hristan ve Glistan, alayanlar (Hikye)

CELAL SAHR EROZAN (1883 1935)
Gnl Hanm (Roman)
hh Cell Sahir, Servet-i Fnnun en gen airlerindendir. Sa-

nat hayat; Edebiyat- Cedide Dnemi, Fecr-i t iirleri,
Trklk Dnemi ve Cumhuriyet Sonras olmak zere
drt dneme ayrlabilir.
AL EKREM BOLAYIR (1867-1937)
hh Servet-i Fnn dnemindeki iirlerinde, sanat iin sanat ilke-
hh 1867de stanbulda dodu, Namk Kemalin oludur. sine bal kalmtr.
hh iirlerini Ayn Nadir ismiyle yazan sanat asl hretini
hh iirlerinde genellikle kadn, ak, tabiat, hzn ve mell, ger-
Servet-i Fnn dergisinde yaymlad iirleriyle elde etmitir.
ekten kap hayale snma, lm gibi temalar ilemitir.
hh Edebiyat- Cedide iirine ynelik bir zeletiri olan iirimiz
makalesini sansrleyen Tevfik Fikretle aralar alm, bunun hh Ak ve kadn temalarn sk ilemesi, sanatnn kadn airi
zerine dergiden ayrlmtr. olarak tannmasna sebep olmutur.
hh Ali Ekrem 1908e kadar Servet-i Fnunun klasik dil ve edebi- hh Dil ve slup ynnden Tevfik Fikret ve Cenap gibi airlerin
yat anlayna bal kalmtr. Bu dnemde daha ok bireysel
glgesinde kalm, fazla ne kamamtr.
konulara eilmitir.

BATI UYGARLII ETKSNDE OLUAN TRK EDEBYATI / Bamszlar
hh 1908den sonra Fecr-i t topluluuna katlm, ardndan Mill hh Natralizm akmnn gerei olarak, kahramanlarn yaadklar
Edebiyat anlayn benimsemi, Yeni Lisan hareketini des- evrenin btn zelliklerini verir ve kahramanlarn evreleri-
teklemi, Trk dnceyi savunmu, sade bir dille ve hece nin diliyle konuturur.
vezniyle manzumeler yazmtr. hh stanbulun i mahallerindeki hayat tarzn hikye ve romanla-
hh Birinci Dnya Savann kmas zerine vatan temasn i- rnda karikatrize eder. Bu ynyle soka edebiyata getiren
sanat kabul edilir.
leyen Gnll Trks, Kafkas Trks, Kyde Kalann
Trks gibi iirler kaleme alm, bunlarda Halk iirinin deyi hh Gzleme ve evre tasvirlerine byk nem verir.
ve biim zelliklerine yaklamtr. hh Mahalle kadnlarndan dini istismar eden byc sahtekrla-
Beyaz Glgeler (Servet-i Fnn dnemi iirleridir) ra, Batllamay moda ve elence sanan zppelerden, azn-
lklara kadar her tr insan tipini romanlarna tamtr.
Buhran (Mensur iir arlkl eseridir.)
hh Romanlarndaki kahramanlar kendi yresel azlaryla ko-
Siyah Kitap ( iir-Servet-i Fnn ktphanesinin yirmi ye-
nuturmutur.
dinci kitab olarak baslmtr.)
hh Romanlarnda insan davranlar, uyumsuzluk, atma, batl
stanbul in Mebus Namzetlerim (Kk bir hiciv risalesidir.) inanlar, moda ve zentinin oluturduu komiklikler ilenmitir.
hh Bayala kamayan bir gldr anlay vardr.
hh Romanlar geni halk kitleleri tarafndan ilgiyle okunmutur.
hhBAIMSIZLAR hh Edebiyatn halk iin yaplmas gerektiini dnd iin, ko-

numa diliyle ve sssz bir slupla yazmtr.
Dnemin Bamsz Sanatlar hh Ahmet Mithatta grlen romann akn keserek sayfalar s-
ren bilgi verme anlay Hseyin Rahmide de grlr.
HSEYN RAHM GRPINAR (1864-1944)
hh Romanlar teknik adan kusurludur. Gereksiz bilgiler verir,
hh Servet-i Fnuncularn ada olduu halde toplulua katl-
romann akn keserek araya girer.
mamtr.
hh Elli civarndaki eserlerinden bazlar unlardr:
hh Trk edebiyatndaki popler roman anlaynn en byk
temsilcisidir. Eserleri
hh Ahmet Mithat gibi kolay konu bulan, elendirerek eitmek is- k, ffet, Mrebbiye, Metres, Tesadf, psevdi, Nimeti-
teyen bir yazardr. nas, Kuyruklu Yldz Altnda Bir zdiva, Gulyabani, Hak-
ka Sndk (Roman)
hh Halk iin roman gelenei etkisi ile halkn anlayaca konula-
r, mizah unsurlarn da katarak kaleme alr. Kadnlar Vaizi, Melek Sanmtm eytan, Katil Buse, T-
nelden lk k, Gnl Ticareti, Eti Senin Kemii Benim
hh Romanlarnda rf, adet, gelenek ve greneklere bal kalr ve
(Hikye)
halk deyimlerini kullanr.
Hazan Blbl, Kadn Erkekleince, Tokuan Kafalar, ki
hh Tasvirlerde ve olaylar anlatrken dili ar olsa da konuma-
Damla Ya, Glbahar Hanm (Tiyatro)
larda dili sadedir.

BATI UYGARLII ETKSNDE OLUAN TRK EDEBYATI / Bamszlar
AHMET RASM (1852-1937) Eserleri
hh Fkra trnn edebiyatmzdaki ilk nemli ustasdr. ehir Mektuplar, Ekal-i Zaman, Glp Aladklarm,
hh Roman, yk, tarih, corafya, gezi, fkra, an, dilbilgisi gibi Cidd Mizah, Muharrir Bu Ya (Fkra)
pek ok alanda eser vermitir. lk sevgi, Gzel Eleni, Meyl-i Dil (Roman)
hh An, fkra ve makalelerinde baarldr. Gecelerim, Falaka, mr-i Edebi (An)
hh Fkralarnda dneminin ehir yaantsn btn ayrntlaryla lk Muharrirlerden inasi (Monografi)

anlatmtr.
Resimli ve Harital Osmanl Tarihi (Tarih)
hh ehir Mektuplarnda II. Abdlhamit Dneminin stanbulunu
iyi bir gzemle, sade ve kvrak bir slupla anlatmtr.
hh Konuma dilini ve stanbul Trkesini btn incelikleriyle us-

taca kullanmtr.
hhFECR- T TOPLULUU (1909-1912)
hh Ksa cmleli, yaln ve ak bir slubu vardr.
hh Servet-i Fnn dergisi 1901 ylnda Hseyin Cahit Yalnn
hh Yazlarn sohbet havas iinde yazm, okuyucuyu bu slu- Edebiyat ve Hukuk adl evirisinin yaymlanmasyla kapatl-
m ve Edebiyat- Cedide Topluluu da dalmtr.
buyla ok etkilemitir.
hh 1909 ylnda baz gen sanatlar, Edebiyat- Cedide toplulu-
hh yimserdir, en ac olaylar bile bir mizah enisiyle anlatabil-
unun edebiyatmza Batl bir kimlik kazandrmada yetersiz
mitir. kald grnden hareket ederek Fecr-i ti (Gelecein Ay-
hh Baarl bir gzlemcidir. Gzlemlerini bir ressam gibi tasvir dnl) ad altnda bir topluluk oluturdular.
etmitir. hh Fecr-i ti topluluu sanatlar, edebiyat ve sanatla ilgili g-

rlerini Servet-i Fnn dergisinde yaymladklar bir bildiri ile
hh Edebiyattaki Batllamaya kar km, Servet-i Fnuncular
akladlar.
eletirmitir.
hh Bu aklama edebiyatmzdaki ilk bildiridir
hh Hibir edebi toplulua katlmam, sanat yaamn bamsz
hh Bu bildiride kendilerinden nceki btn edebiyat mirasn red-
olarak devam ettirmitir.
dettiklerini ifade ettiler.
hh Roman ad altnda yaymlad uzun hikyelerinin baarl ol- hh Sanat anlaylarnda tam bir birlik ve btnlk olmad ve
duu sylenemez. kkl bir yenilik ve zgnlk getiremedikleri iin ksa srede
daldlar.
hh Bu eserler, fkra ve anlarnda kulland dilden ok daha ar
bir dille kaleme alnmtr. hh Bildiride ad geen sanatlarn bir ksm ok gen yata ld,
bir ksm Milli Edebiyat akmna yneldi. Topluluk yelerinden
hh Ahmet Mithat geleneini srdrm, sanatn halk eitmek yalnzca Ahmet Haim, mrnn sonuna kadar bu sanat ve
amacyla kullanmtr. iir anlayna bal kald.
hh ounun gftesi kendine ait altm civarnda bestesi de vardr. Topluluun amalar yle zetlenebilir:
hh Hseyin Rahmi Grpnar ile Boboaz isimli bir mizah der- hh Kendi zamanlarna dek ortaya konan tm edebiyat mirasn
gisi karmtr. eski bulduklarndan farkl ve yeni bir edebiyat ortam olutur-
mak

BATI UYGARLII ETKSNDE OLUAN TRK EDEBYATI / Fecr- ti Topluluu
hh Dilde, sanatta, edebiyatta ve sosyal bilimler alannda farkl ve hh Eserlerinde genellikle ak ve tabiat temalarn ilediler ancak
yeni bir alma yapmak tabiat betimlemeleri gereklikten uzaktr.
hh Batdaki gelimeleri ve Bat edebiyatn geriden deil, gn hh Aruz lsn kullandlar, serbest mstezat nazm biimini
gnne izlemek de gelitirdiler.
Fecr-i ti topluluunun nemli sanatlar unlardr:

hh Batnn nemli eserlerini Osmanlcaya, Trk edebiyatnn
nemli eserlerini de Bat dillerine evirerek Dou ve Bat ara- Celal Sahir (Erozan)[bakan]
snda bir kltr kprs kurmak. Tahsin Nahit,
Hamdullah Suphi (Tanrver)

hh Gen yetenekleri bir araya getirerek fikir tartmalar yapmak
Refik Halit (Karay)
hh Dnce ve edebiyat alannda konferanslar dzenleyerek ahabettin Sleyman
bunlarla ilgili de halk bilgilendirmek Ali Canip (Yntem)
Mehmet Fuat (Kprl)

hh Servet-i Fnn dergisini topluluun yayn organ yapmak
Yakup Kadri (Karaosmanolu)
hh Fecr-i t yelerinin eserlerini Fecr-i t Ktphanesi ad al- Ahmet Haim
tnda yaymlamak
AHMET HAM (1883-1933)

Fecr-i ti Edebiyatnn Genel zellikleri:
hh Fecr-i ti topluluunun en nemli airidir.
hh Edebiyatmzdaki ilk topluluktur.
hh Topluluk daldktan sonra da bu anlayla iir yazmaya de-
hh Var olma gerekelerini bir bildiri ile ortaya koymulardr. vam etmitir.
hh Sanat, ahsi ve muhteremdir (sanat, kiisel ve saygdeer- hh Aruz veznini kullanm, hece veznine kyl vezni gzyle
dir.) anlayndadrlar. bakmtr.
hh lkenin sanata ve bilime ihtiyacnn olduunu syleyerek hh iirin, szle musiki arasnda, szden ok musikiye yakn bir
edebiyatn nemini halka anlatmak gerektiini belirttiler. sanat olduunu savunmutur.
hh Servet-i Fnuncular yeteri kadar Bat yanls olmamakla su- hh iirlerinde pek ok mecaz, istiare ve tebih kullanm, bu y-
ladrlar. nyle sembolizme yakn durmutur.
hh Kendilerine zellikle Fransz edebiyatn rnek aldlar. hh iirlerindeki sembolik unsurlar tam bir kapallk iermez. Bu
hh Daha ok Fransz sembolist airlerden etkilendiler. ynyle sembolleri ok iyi kullanan empresyonist bir air ol-
duu sylenebilir.
hh Dil ve slup bakmndan Servet-i Fnuncularla ayn dorul-
tuda kaldlar. hh iirlerinde gemi gnlere ve hayali bir lkeye duyulan z-
lem, insan ruhunun srlarn ifade eden bir tabiat ve renklerle
hh Arapa ve Farsa szck ve tamlamalarla ykl, ar, sanatl
ifade edilen bir zaman duygusu hkimdir.
ve ssl bir dil kullandlar.

BATI UYGARLII ETKSNDE OLUAN TRK EDEBYATI / Fecr- ti Topluluu
hh Piyale adl iir kitabnn nsznde iir Hakknda Baz M- EMN BLENT SERDAROLU (1886 -1942)
lahazalar bal altnda iirle ilgili grlerini anlatmtr.
hh Fecr-i Ati topluluu kurucularndandr.
hh iir anlayn halis iir/saf iir ifadeleriyle zetlemitir.
hh Bireysel konularla birlikte destans hava tayan toplumsal ve
hh En ok kulland temalar ak, tabiat, ocukluk hatralar ha- ulusal konularda iirler yazmtr.
yal ve lmdr. hh Victor Hugonun Mavi Gzl Yunan ocuu adl eserine
hh Net aydnlktan daima kamtr. Gurup vaktini, mehtab ve kar yazd Kin adl iiri ile o dnemde ok geni yanklar
uyandrmtr.
gece karanln daha ok sevmitir. Mevsimlerden sonbaha-
r; renklerden krmz, sar, turuncu ve maviyi sevmitir. hh Kin ve Hisarlara Kar eserleriyle Milli Edebiyatn habercisi
olmutur
hh Dzyazlarnda iirlerinden daha sade bir dil kullanmtr.
Kin, Hataya Selam, Dev arks (iir)
Eserleri
Gl Saatleri, Piyale (iir)
Bize Gre, Gurabahane-i Laklakan (Fkra-deneme-soh-

bet- makale)
Frankfurt Seyahatnamesi (Gezi yazs)
TAHSN NAHT (1887-1919)
hh "Adalar, Kamer ve Zhre airi olarak hret kazanmtr. AHABETTN SLEYMAN (1885-1921)
hh Genelde kadn ve ak temalarn ilemitir.
hh Edebiyat tarihi ve tiyatro ile ilgili yapt almalarla tann-
hh Serbest mstezatla yazd iirlerinde birden fazla aruz kalb mtr.
kullanmtr.
hh Bayazarln da yapt Rbab dergisinde Hseyin Rahmi
hh Tiyatrolarnda ahabettin Sleyman'n etkisi altndadr. Grpnarn eserlerine ynelttii eletirilerle dnemin byk
ses getiren tartmalarndan birinin taraf olmutur.
hh Birden ok yazarn ortak yazd eserlerin ilk rneklerini bizde
tiyatro alannda Tahsin Nahit vermitir. Fecr-i ti'nin kadn ya- hh Hamdullah Suphi, Yakup Kadri gibi yatlarnn Yeni Lisan
zarlarndan Ruhsan Nevvare ile yazm olduklar perdelik ilkelerini benimsemelerine karlk, tek bana direnmeye, dil-
"Jn Trk" piyesi byle bir almadr. de zleme akmna kar koymaya almtr
hh Asl nn "Rakibe" adl adaptasyonuyla salamtr. hh Fecr-i ticilerin sembol olan sanat ahsi ve muhteremdir.
sznn sahibidir.
Eserleri
kmaz Sokak, Frtna, Ben Baka (Tiyatro)
Rh- Bkayd (iir)
Hicranlar, Firar, Jn Trk, Akmz, Sanatkrlar, Ksem Malumat- Edebiyye, Yeni Osmanl Edebiyat Tarihi, Ta-
Sultan, Ben Baka, Osman- Sani, Talk, Bir Mcadele-i rih-i Edebiyt- Osmaniye (Aratrma)
Hissiye, Krk Mahfaza (Oyun)
Rakibe, Bir iek Bir Bcek, Akortac, Bursal Hle
(Adapte)
Sorusu
retmen
Fecr-i ti iirini, Servet-i Fnn iirinden ayran en temel

hususlar nelerdir?
Servet-i Fnn iirinde bunalm ve karamsarlk basknken Fecr-i ti iirinde

ak ve tabiat temalar hkimdir.

BATI UYGARLII ETKSNDE OLUAN TRK EDEBYATI Konu Testi - 1
1. (I) Edebiyat- Cedide air ve yazarlar, edebiyat, toplumu 4. Eletirilerinin yan sra hikye ve romanlaryla da tannm-
eitme ve bilinlendirme arac olarak grmlerdir. (II) D- tr. Kk hikyelerinde genellikle stanbulun kenar semt-
nemin toplumsal/siyasal koullar ve mizalar gerei, ie lerindeki insanlarn hayatlarn anlatr ve gzleme nem
kapank, karamsar, gereklerden kap hayale snmaya verir. Servet-i Fnun dergisi onun yazd (Edebiyat ve
eilimli ahsiyetlerdir. (III) Bu nedenle olsa gerek, eserle- Hukuk) adl makaleden dolay kapatlmtr. "Hayal inde"
rinde hayal-gerek atmasna ve karamsar duygulara adl bir romann yan sra Hayat- Muhayyel, Niin Aldatr-
ska rastlanr. (IV) Roman rgs, karakterlerin canlan- larm, adl hikye kitaplar da vardr.
drlmas ve evre tasvirleri bakmndan salam, gereki Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
ve Bat tarzna uygun eserler kaleme almlardr. (V) iirde gisidir?
daha ok parnasyenlerin, romanda ise, ksmen romantik-
lerin ancak daha ok realistlerin etkisi altnda kalmlardr. A) Hseyin Cahit
Bu parada numaralanm cmlelerin hangisinde bir B) Mehmet Rauf

bilgi yanl yaplmtr? C) Halit Ziya
D) Hseyin Rahmi
E) Ahmet hsan
5. Aadakilerden hangisi Servet-i Fnun sanatlar

2. Aadaki sanatlarn hangisi Servet-i Fnun dne- iin sylenemez?
minde yaad halde bu edebi toplulua dhil olma-
mtr? A) Tanzimat sanatlarna gre daha baarl romanlar
yazmlardr.
A) Ali Ekrem
B) Kafiyenin gz iin deil, kulak iin olduu anlayn
B) Hseyin Cahit Yaln benimsemilerdir.
C) Halit Ziya Uaklgil C) Sone ve terza-rima gibi Bat edebiyat nazm biimleri-
D) Ahmet Rasim ni kullanmlardr.
E) Mehmet Rauf D) Tanzimat sanatlarna kyasla daha soyut ve ar bir
dil anlaylar vardr.
E) Divan iiri nazm biimlerinin dna kmamlardr.
3. Servet-i Fnun edebiyat iir, roman, hatra, edebi tenkit 6. ----, Edebiyat- Cedideciler iinde dzyaznn tartmasz
gibi pek ok trde eser ortaya koymasna karn iir arlk stad konumundadr.Trk edebiyatna en byk katks o
bir edebiyat olarak alglanmtr. iirin n planda olmas dneme kadar teknik kusurlarla anlan Trk romann bu
ok doald nk hareketin lokomotifi olan ----, gl bir kusurlardan arndrmasdr. Hatra trnde de edebiyat ta-
airdir. Hemen yan banda onun kadar olmasa da sesini rihimiz asndan son derece nemli eserler ortaya koyan
bugne kadar ulatrmay baarabilmi bir baka usta air sanat bunlar Krk Yl, Saray ve tesi, Bir Ac Hikye
---- vard. adlaryla kitaplatrmtr.
Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadaki Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
isimlerden hangisi getirilmelidir? gisidir?
A) Mehmet Rauf - Halit Ziya A) Ahmet Hikmet Mftolu

B) Cenap ehabettin Mehmet Rauf B) Hseyin Rahmi Grpnar
C) Tevfik Fikret Cenap ehabettin C) Hseyin Cahit Yaln
D) Ali Ekrem Tevfik Fikret D) Halit Ziya Uaklgil
E) Tevfik Fikret Celal Sahir E) Cenap ahabettin

7. Hem iir hem de nesir alannda Namk Kemal ekolnn 10. Servet-i Fnunun nemli airlerinden biridir. Etkilendi-
en nemli temsilcisidir. Servet-i Fnuna bal olduu za- i sembolizm akmndan dolay iirde mzie ve ahenge
manlar, sanat sanat iindir grne uyarak yazd i- fazlaca nem veren sanat, iire nesir-musikisi demitir.
irlerinde, hznl duygular ve hayallerini iledi. Merutiyet iirde olduka ssl ve ar bir dil kullanan sanatnn, i-
sonras kulland nesir; dil ve slupa Servet-i Fnundan irlerinde kulland st-i semenfm, eng-i mzehhep,
gelen zelliklerin devam ettirilmesi ve gelitirilmesiyle olu- nay-i zmrrt gibi deyimler, imgeler, dneminin sanat
mutur. Mtareke yllarnda igalcileri eletiren makaleler dnyasnda nemli tartmalar yaratmtr. lk iiri kitab
yazm, konumalar yapm bu sebeple Maltaya srl- Tmttan sonra bir daha iir kitab karmamtr.
m, Malta Geceleri adl eserini orada kaleme almtr. Bu parada hakknda bilgi verilen Edebiyat- Cedide
iir de yazm olan sanatnn nesirleri daha etkilidir. airi aadakilerden hangisidir?
A) Cenap ehabettin
lerden hangisidir?
B) Tevfik Fikret
A) Sleyman Nazif
C) Abdl hak Hamit Tarhan
B) Ali Ekrem Bolayr
D) Sleyman Nazif
C) Ahmet Hikmet Mftolu
E) Ali Ekrem Bolayr
D) Celal Sahir Erozan
E) Cenap ehabettin
8. Aadaki eser sanat eletirmelerinden hangisin- 11. talyan edebiyatndan Fransz edebiyatna oradan da ede-
de yanllk yaplmtr? biyatndan bize gemitir. zel bir uyak dzeni olan nazm
eklidir. Genel olarak "ksa iir, trk" anlamna gelir. ki
A) ermin Ahmet Rasim
drtlk ve iki lkten oluur. Kafiye rgs, "abab, abba,
B) Bir Ac Hikye Halit Ziya Uaklgil ccd, eed" biimindedir. lk drtlk "abba" biiminde de ola-
C) Mrebbiye Hseyin Rahmi Grpnar bilir.
D) Hayat- Muhayyel Hseyin Cahit Yaln Bu parada bilgi verilen nazm biimi aadakilerden
E) Rbab- ikeste Tevfik Fikret hangisidir?
A) Balad B) Terza-rima C) Sone
D) Serbest mstezat E) Manzume
9. Servet-i Fnun topluluu iinde ilk yer alan sanatlardan-

dr. Eserlerinde romantik duygular, hayaller ve romantik 12. Servet-i Fnun edebiyat tartmalarla balam, tartma-
aklar ilemi, sosyal yaama pek yer vermemitir. Ro- larla varln srdrm ve nihayet tartmalarla da sona
man, hikye, tiyatro ve mensur iir trlerinde eserler ver- ermitir. Servet-i Fnun dneminde yaanan bu tartma-
mitir. Sanat hayatnn en baarl yapt olan ve ayn za- lar eski edebiyat savunanlar, yeni edebiyat savunanlar ve
manda ilk psikolojik roman saylan Eyll adl eseriyle ta- orta yolu izlemeye alanlar olarak tasnif edilebilir.
nnmtr. Romanlarnda Halit Ziya kadar baarl deildir.
Aadakilerden hangisinde bu edebi anlaylarda
Mensur iirlerini Siyah nciler isimli kitapta toplamtr.
olan sanatlar srasyla verilmitir?
lerden hangisidir? A) Recaizade Mahmut Ekrem Ahmet Mithat Efendi
Halit Ziya
A) Nabizade Nazm
B) Tevfik Fikret Ziya Paa Ali Canip Yntem
B) Hseyin Cahit
C) Abdlhak Hamit Tarhan Muallim Naci Tevfik Fikret
C) Hseyin Rahmi
D) Hac brahim Efendi Recaizade Mahmut Ekrem
D) Mehmet Rauf Muallim Naci
E) Yakup Kadri E) Sleyman Nazif Ali Canip Cenap ahabettin
12. D 11. C 10. A 9. D 8. A 7. A 6. D 5. E 4. A 3. C 2. D 1. A Cevaplar

1. Recaizde Mahmut Ekremin evresinde toplanan gen- 5. ---- Trk edebiyatnda Batl anlamda ilk romanlar yazan
lerin 1896 ylnda bir dergi etrafnda birlemeleriyle bu sanat olarak kabul edilir. Servet-i Fnun dneminde
edebiyat akm balam oldu. Daha ok ar duygusal, roman ve hikye trnn en nemli ismidir. Eserlerinde
karamsar, mitsiz bir airler ve yazarlar topluluudur ta- realizm akmnn etkisi grlr. En nl yklerinden biri
rihine, kltrne yabanc, Batllamay prensip edinmi olan Kar Yaarken yksnde anlatt 'realizm' bunun bir
insanlardr bunlar. rneidir. Dili ssl, sanatl ve ardr. Ancak yine de dili
baaryla kullanr. Allmtan farkl bir cmle dzeni var-
Bu parada sz edilen edebiyat akm/topluluu aa-
dr. Romanlarnda aydn kiileri anlatr. Romanlar, cum-
huriyet dnemimde sadeletirilebilmitir ---- romanndaki
A) Tanzimat Edebiyat I. Dnem Ahmet Cemil karakteri Servet-i Fnun sanatsn temsil
eder. Ruh tahlillerine nem verir. Kahramanlar yaadklar
B) Fecr-i ti Edebiyat
evreye uygun olarak anlatr. Romanlarnda yalnz stan-
C) Milli Edebiyat bul'u anlatan sanat, hikyelerinde Anadolu ve ky haya-
D) Edebiyat- Cedide tna, kasabalardaki yaaya yer vererek stanbul dna
E) Tanzimat Edebiyat II. Dnem kmtr.
Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadaki
isimlerden hangileri getirilmelidir?
2. Aadakilerden hangisi Servet-i Fnun edebiyat sa- A) Mehmet Rauf Eyll

natlarndan biri deildir?
B) Halit Ziya Uaklgil Mai ve Siyah
A) Tevfik Fikret C) Recaizde Mahmut Ekrem Araba Sevdas
B) Ali Canip Yntem D) Hseyin Rahmi Grpnar k
C) Cenap ahabettin E) Halit Ziya Uaklgil Ak- Memnu
D) Ali Ekrem
E) Sleyman Nazif 6. Aadaki eser - tr eletirmelerinden hangisi
yanltr?
A) Bir Ac Hikye Hatra

3. Servet-i Fnun edebiyat iin aadakilerden hangisi B) alayanlar Eletiri
sylenemez?
C) Hac Yolunda Gezi yazs
A) Arapa ve Farsa szcklerle, ar ve anlalmaz bir D) Tamat iir
dil kullanlmtr.
E) Saray ve tesi Hatra
B) Nazm birimi olarak dizeyi alm, anlam bir dizede ta-
mamlamaya almlardr.
7. Fecr-i ti topluluunun en gl airidir. iirlerinde musi-
C) Franszca szdizimiyle Trke cmleler kurulmaya a- ki de vardr. Empresyonizm ve sembolizmin etkisiyle iir-
llmtr. ler yazar. Ona gre iir, anlamn ve ahengin uyumundan
D) Gz iin deil, kulak iin uyak anlay benimsenmitir. doar. Ahenk kavramna byk nem verir. Gerek iirin,
E) iir, dz yazdan daha nemli saylmtr. nesre evrilmesi mmkn olmayan bir iir olduunu savu-
nur. Aruz lsyle yazan air, Arapa ve Farsa szck-
lere de bolca yer verir. Ona gre iirlerde "aklk" ve "fikir"
gereksizdir. iir, anlamn okuyucudan almaldr. Okuyucu
4. Tesadf, psevdiyi, Gl Saatlerini, Mrebbiyeyi, kendi gc orannda yorum yapmaldr.
I II III IV Bu parada aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve-
Hele hele k yazan Hseyin Rahmi Grpnar, bu adam rilmitir?
V
A) Emin Blent Serdarolu
myd?
B) Tahsin Nahit
Yukardaki cmlede numaralanm eserlerden hangisi
sz konusu yazara ait deildir? C) Ahmet Rasim
D) Tevfik Fikret
E) Ahmet Haim

8. Aadakilerden hangisi Halit Ziyann hatra trnde 11. I. Victor Hugonun Mavi Gzl Yunan ocuu adl ese-
yazd eserlerden biridir? rine kar yazd Kin adl iir byk yank uyandr-
mtr. (Tahsin Nahit)
A) Onu Beklerken
II. iir anlayn halis iir/saf iir/ z iirifadeleriyle zet-
B) Saray ve tesi
lemitir. (Ahmet Haim)
C) Bir lnn Defteri
III. Servet-i Fnuncularn ada olduu halde toplulua
D) Bir Muhtrann Son Yapraklar katlmamtr. (Hseyin Rahmi Grpnar)
E) Nesl-i Ahir Numaralanm cmlelerde verilenlerin doru-yanl
emas aadakilerden hangisidir?

I II III
9. Bireysel konulara sk skya bal kalm, deiik bir konu
A) D Y D
arayna ynelme ihtiyac duymamtr. nk onun sanat
anlay Fikrete gre daha bir kiiselleme gsterir. iirde B) D D Y
hayal, ahenk ve mzikalite onun iin n plandadr ve buna C) Y Y D
bal olarak iire zg bir szck kadrosu yaratmak en- D) Y D D
diesi iindedir. Nitekim Berk-i Hazan, Terne-i Mehtb, E) Y D Y
Riyh- Leyl, Temaa-y Hazn, Yakazt- Leyliye gibi i-
irlerle birdenbire hrete kavumu olan sanat, Elhn-
it ile sanatnn zirvesine ulamtr. Konu ile estetik
kaygnn btnletii ve mzikalitenin en gzel bir biimde
saland bu eser, airin sanatna kesin ve belirgin dam-
gay vurmutur. Sanat, sanat hayat boyunca bu izgiyi 12. Aadakilerden hangisi Ahmet Mithat ile Hseyin
devam ettirmeyi amalam; ne var ki bu eserini teki yaz- Rahmi Grpnarn ortak zelliidir.
dklarnda aamamtr.
A) Romanlarnda olayn akn keserek okuyucuya bilgi-
ler vermek.
gisidir?
B) Ar ve ssl bir anlatm benimsedikleri iin okur tara-
A) Celal Shir Erozan fndan anlalmamak.
B) Ahmet Haim C) Hem iir hem de dz yaz trlerinde eser vermek.
C) Cenap ahabettin D) Eserlerinin tamamnda stanbul dn konu edinmek.
D) Mehmet Rauf E) Romanlarnda genellikle Kurtulu Sava temasn kul-
E) Hseyin Suat Yaln lanmak.
10. I. Kavgalarm
II. Tiryaki Szleri 13. Servet-i Fnn sanatlar iin aadakilerden hangisi
III. Firak- Irak kesin olarak sylenemez?
IV. Eyll A) iirde genelde aruz ls kullanlmtr.

Numaralanm eserlerle aadaki sanatlar eletiril- B) Tevfik Fikret dnda sosyal konulara eilen hi bir air
diinde hangi sanat dta kalr? olmamtr.
A) Sleyman Nazif C) iirde parnasizm ve sembolizmin etkisinde kalmlar-

dr.
B) Ahmet Rasim
D) lk mensur iir rnekleri yazlmlardr.
C) Mehmet Rauf
E) Sone gibi batl nazm biimleri kullanlmaya balam-
D) Cenap ahabettin
lardr.
E) Hseyin Cahit
13. B 12. A 11. D 10. B 9. C 8. B 7. E 6. B 5. B 4. C 3. B 2. B 1. D Cevaplar


Milli Edebiyat 26
hhMLL EDEBYAT (1911- 1923) hh Devletin siyasi btnln srdrebilmesi iin ortaya k-
m, bizzat II. Abdlhamit tarafndan da desteklenmitir.

Milli Edebiyatn Oluumu
hh Bu dnce, mparatorluk bnyesindeki farkl uluslarn ba-
hh 20. yzyln balarnda Osmanl mparatorluunun iinde bu-
mszlk peinde olmalar sebebiyle gerekleememitir.
lunduu durumdan nasl kurtarlabileceine dair farkl dn-
ce akmlar domutur. Temsilcileri
hh lkenin kurtuluunu farkl zmlerde bulan aydnlar farkl Namk Kemal, Ziya Paa, Mithat Paa, Ahmet Mithat Efendi
ideolojiler/akmlar etrafnda toplanmaya balamt.
hh Milli Edebiyat da bu akmlardan birinin doal sonucu olarak

ortaya kmtr. c. slam Birlii:
Bu Akmlar yle zetlenebilir: hh slam lkelerinin birlii ve gelitirilmesi hedeflenmitir.
hh Bu dnce de Arap, Arnavut gibi Mslman tebaann da

a. Batclk Akm:
kendi bamszlklarn istemeleri sebebiyle sonusuz kal-
hh Avrupann biliminin, teknolojisinin yannda yaama tarznn mtr.
da Osmanl halk tarafndan benimsenmesi gerektii ileri s-

Temsilcileri
rlmtr. Mehmet Akif Ersoy, Sait Halim Paa, emsettin Gnaltay, Hac
Zihni Efendi, eyhlislam Musa Kazm Efendi
hh Bu dnce, Bat medeniyetini almaktan ok kendi deerleri-
ne yabanclama olarak alglanmtr. d. Trklk Akm:

hh Tanzimat dneminde Ahmet Vefik Paa, Sleyman Paa,
Temsilcileri
emsettin Sami, Ali Suavi gibi isimler, Trklerin Anadoluya
Tevfik Fikret, Abdullah Cevdet, Baha Tevfik, Celal Nuri gelmeden nceki tarih ve kltrleriyle ilgili almalar yaparak
daha o yllarda Trklk akmnn temellerini atmlard.
hh Balkanlardaki uluslarn, Rum ve Ermenilerin hatta Araplarn

b. Osmanlclk Akm:
da Osmanldan ayrlma yolundaki hareketleri de lkede top-
yekn bir milli uurun olumasnda ve bu akmn hayat bul-
hh Osmanl Devleti ierisinde yaayan halk arasnda dil, din, rk
masnda ok etkili olmutur.
ayrmnn gz ard edilerek herkesin eit haklara sahip olmas
hh zelde Trklk akmna genelde ise Milli Edebiyata zemin
gerektii ileri srlmtr. hazrlayan unsurlardan biri de drt yandan kurulan dergilerdir.

BATI UYGARLII ETKSNDEK TRK EDEBYATI / Milli Edebiyat
hh Aralarnda Halka Doru, Yeni Mecmua, Trk Yurdu, Trk

Oca gibi dergiler etrafndan toplanan aydnlar, toplumda rnek1:
milli bilincin olumas iin aba sarf etmilerdir.
hh Bu dergilerden biri de Gen Kalemlerdir.1911 ylnda Sela-
nikte mer Seyfettin ve Ali Canip tarafndan balatlan dilde A) Batclk akmna gre Bat medeniyetine adapte olmak
milliyetilik hareketi, Ziya Gkalpin de katlmasyla byk en nemli harekettir.
nem kazanmtr. B) Yeni Lisan hareketi 1911 ylnda kan Gen Kalemler
dergisinde ortaya kmtr.
hh 1911de Selanikte karlan Gen Kalemler dergisinde ba-
layan bu hareket, Yeni Lisan adn almtr. C) Milli Edebiyat akmnn en nemli sanats Namk Ke-
mal'dir.
hh zellikle Ziya Gkalpin katlmas Gen Kalemleri, hzla Trk
edebiyatnn en ses getiren dergisi haline getirmitir. D) Osmanlclk fikri tm Osmanl tebaasnn ayn at al-
tnda yaamasn hedeflemitir.
hh Ziya Gkalpin sosyolojik almalar ve Fuat Kprlnn ta-
E) Osmanlclk hareketi II. Abdlhamit'ten de destek gr-
rih ve edebiyat alanndaki almalarnn da katksyla Milli
mtr.
Edebiyat akm domutur.
Milli edebiyat akmnn ilkeleri Gen Kalemler dergisinde mer

Seyfettin tarafndan kaleme alnan Yeni Lisan adl makaleyle Namk Kemal, Milli Edebiyat Dnemi sanatlarndan deildir.
ortaya konmutur.
Milli Edebiyat Akmnn zellikleri:

hh iirde;
hh Hece ls kullanlmtr
Bu lkeler Genel erevesiyle yle zetlenebilir:
hh Kafiyeler Halk edebiyatndaki gibidir.
hh Arapa ve Farsa tamlamalarla bunlara ait kurallar kullanl-
mamaldr. hh Nazm birimi drtlktr.
hh Arapa ve Farsa szckler, Trkedeki kullanlarna gre hh Halk edebiyatnn nazm biimlerinin yan sra Batdan alnan
deerlendirilmelidir. nazm biimleri de kullanlmtr.
hh Arapa ve Farsa szckler iinde sylenii deimi olanlar,
yaz dilinde yeni syleyileriyle kullanlmaldr.
hh Hikye ve romanda;
hh Trkede karl olan yabanc szckler dilimizden atlma-
ldr. hh Dil, son derece yaln ve anlalr bir dildir.
hh Yazda stanbul ivesi esas alnmaldr. hh Konu olarak Trk insannn zellikleri, halkn sorunlar, milli
tarihimizin anl sayfalar ilenmitir.
Temsilcileri hh lk defa bu dnemdeki eserlerde stanbul dna klm ve

sanatlar Anadolu'ya almtr.
Ahmet Vevfik Paa, emsettin Sami, Ziya Gkalp, Yusuf Akura,
Mehmet Emin Yurdakul hh Trklk dncesi, mill kimlii uyandrma ve onun etra-
fnda bir bilin oluturma dncesi temel bir ekseni olutur-
mutur.
hh Tarihe ve destanlara ynelme balamtr.

hh Sanatlar, kendilerine kaynak olarak kendi z kltrlerini

grmler ve milli gelerden beslenmilerdir. rnek2:
hh Kadnn sosyallemesi gndeme tanmtr. Aadakilerden hangisi Gen Kalemler Dergisinde kan
hh Yoksulluk, aile hayat, ahlak knt vs. toplumsal konulara Yeni Lisan adl makalelerde geenlerden biri deildir?
einilmitir. A) Arapa ve Farsa tamlama kurallar artk kullanlma-

hh Anadolu insanna tarihi ve deerleri hatrlatlarak onun bir maldr.
B) Yazda stanbul ivesi esas alnmaldr.
mefkre(ideal) peinde olmas salanmaya allmtr.
C) Trke karl olan yabanc szckler dilden atlmal-
dr.
D) Hibir dilden yabanc szck alnmamal olanlar da atl-
Not maldr.
E) Yabanc szckler Trke kullanlarna gre deerlen-
Milli Edebiyatla milliyeti edebiyat kavramlarn ayrt et- dirilmelidir.
mek gerekir. Milli Edebiyat, bir dnemin addr. Ancak sade
Yeni Lisan makalesi ile birlikte dilde devrim gibi deiimler olmutur. Ancak bu
dil, hece ls ve Trklk hareketi evresinde oluan makale D seeneinde olduu gibi tm yabanc szcklere sava amamtr.
edebiyat, milliyeti edebiyat tr. Bu dnemde milli, dini, Bu nedenle D seeneindeki ifade yanltr.
tarihi kavramlar referans alan ama Trklk dncesini

kabul etmeyen Mehmet Akif ve Yahya Kemal gibi sanat-
Milli Edebiyat Dnemi Sanatlar
lar da vardr.
MER SEYFETTN (1884-1920)
hh Milli Edebiyat akmnn ve modern Trk ykclnn kuru-

cularndandr.
hh 1911 de Gen Kalemler dergisinde yaymlad Yeni Lisan

Not adl makalesi, Milli Edebiyatn ortaya k bildirisi olmutur.
hh Milli edebiyatn, milli bir dille kurulabileceini ileri srm,

1919-1922 yllarn kapsayan dnemde, Kurtulu Savan
konuma dilinin yaz dili haline getirilmesine n ayak ol-
anlatan eserler ve yazarlar Milli Mcadele Dnemi ad mutur.
altnda da deerlendirilir. Btnyle Milli Edebiyat anlay-
hh Trkenin yabanc kelimelerden arndrlmas ve Trkenin
yla rten bu dnem de Kurtulu Savana psikolojik kurallarnn bu dorultuda belirlenmesi gerektiini belirtmitir.
destek verilir ve o dnemde yaanan aclar dile getirilir.
hh Sanat anlay millet iin sanat olarak ifade edilebilir.
hh Edebiyat milli bilincin olumas iin bir ara olarak grmtr.
hh Hikyelerinde Trk milletini yceltmitir.
hh Taklitilii, yabanc hayranln ve kozmopolitlii iddetle

eletirmitir.
hh Edebiyatmzda Maupassant tarz da denen olay ykcl-

nn en baarl temsilcisidir.
Sorusu
retmen
Bu dnemde sanatlarn tarihe ve destanlara ynelmesini

nasl aklayabiliriz?
lkenin iinde bulunduu buhranl durumda insanlara moral vermek

amacyla bu konulara ynelinilmitir.

hh Bu yklerini tarihsel olaylardan, geleneklerden ve ocuk- MEHMET EMN YURDAKUL (1869-1944)

luk anlarndan hareketle kaleme almtr.
hh iire Servet-i Fnun dneminde balayan sanat milliyet-
hh Hikyeleri teknik adan zayftr. i-halk izgideki btn iirlerini sade bir dille ve hece l-
hh Son derce sade bir dili vardr. syle yazmtr.
hh Ksa mrne ramen arkasnda 140 civarnda eser brakm- hh iir anlayn: Memleketimin gariplerinin, dertlilerinin kk
tr. airi olmak, lkemin hrriyet ve saadetini seslendirmek iin
yaamak, ite benim hayatmn ve sanatmn btn gayesi
Eserleri szleriyle ifade etmitir.
Bomba, Beyaz Lle, Yksek keler, Falaka, lk Den hh Konularn toplum dertlerinden, sosyal-epik hayat sahnelerin-
Ak, Gizli Mabet, Bahar ve Kelebekler, Diyet, Kaa,Na- den almtr.
dan, Pembe ncili Kaftan (Hikye) hh iir teknii bakmndan ok gl olmayan airin iirleri his ve
heyecan bakmndan son derece kuvvetlidir.
Efruz Bey (Uzun yk-roman)
hh Mili edebiyat izgisinde, Trkl savunan iirler yazm,
Yalnz Efe (Roman, yarm kalmtr.)
Ben bir Trkm dinim, cinsim uludur dizesiyle balayan
Cenge Giderken adl iiri byk yank uyandrmtr.
ZYA GKALP (1876- 1924) hh Hece vezninin genel nazm birimi olan drtlk geleneinin
dna karak l, altl, sekizli bentlerden oluan iirler
hh Trkln Esaslar adl bayaptnda Trkl sistem-
yazmtr.
letirmitir.
hh Uyarc, retici ve milli his arlkl iirleri dolaysyla Trk
hh Bir edebiyat insan olmaktan ok bir dnrdr.
airi, milli air olarak anlmtr.
hh iiri, ileri srd dnceleri daha etkili anlatma imkn ver-
Eserleri
dii iin kullanmtr.
hh Hem aruz hem de hece veznini kulland iirlerinde bazen Trke iirler, Trk Saz, Ey Trk Uyan, Tan Sesleri, Or-
dunun Destan, Zafer Yolunda, Aydn Kzlar (iir)
divan bazen de Batl nazm biimlerini kullanmtr. 1911den
sonra aruz veznini kullanmamtr.
hh iirlerinde kulland dil, son derece ak ve anlalrdr.
hh Dil konusundaki dncelerini Lisan adl iirinde aklamtr. MEHMET FUAT KPRL (1890-1966)
hh Dnyadaki btn Trklerin tek bayrak altnda toplanmas hh Edebiyat ve edebiyat tarihi ile ilgili nemli almalar yapm-
amacn gtmtr. Btn Trklerin ortak bir vatan olmas tr.
gerektiini ve bunun adnn da Turan olduunu belirtmitir.
hh Bilimsel tarihiliin ilk rneklerini veren sanat, eitli uy-
Eserleri garlklarn etkisinde kaldklar iin farkllk gsteren Trk boy-
larnn edebiyatlarn bir btn olarak ele almtr.
Kzl Elma, Altn Ik, Yeni Hayat (iir)
hh airlerimiz ve iirleri zerine yapt tantma ve incelemelerini
Trkln Esaslar, Trk Tresi, Trklemek-slam- Yeni Mecmuada yaymlamtr.
lamak-Muasrlamak, Trk Medeniyeti Tarihi (Makale-in- hh zellikle edebiyat Tarihi konusunda yapt almalaryla ta-
celeme) nnmtr.
Malta Mektuplar (Mektup) hh Teknik ynden ok baarl saylmayan ok sayda iiri de

vardr.

Eserleri
rnek3:
Mektep iirleri (3 cilt, iir)
Aadaki eser - yazar eletirmelerinden hangisi yan-
Hayat- Fikrye, Bugnk Edebiyat (Makale) ltr?
Tevfik Fikret ve Ahlak, Trk Edebiyatnda lk Mutasavvf- A) Ziya Gkalp - Ey Trk Uyan
lar, Edebiyat Aratrmalar (nceleme) B) mer Seyfettin - Efruz Bey
Trk Edebiyat Tarihi, Divan Edebiyat Antolojisi, Trk C) Mehmet Emin - Tan Sesleri
Saz airleri (Edebiyat Tarihi- Antoloji) D) Fuat Kprl - Mektep iirleri
E) Ali Canip Yntem - Getiimiz Yol
Ey Trk Uyan adl eser Ziya Gkalp'e deil Mehmet Emin Yurdakul'a aittir.
AL CANP YNTEM (1887-1967)
hh Sanat hayatna Fecr-i ti topluluunda balamtr.
hh lk iirlerinde klasik iir geleneine baldr.
hh Selanikte yaymlanan Hsn iir adl derginin bayazar- AKA GNDZ (1885-1958)
ln yaparken derginin adn ve ieriini deitirerek Gen
Kalemlere dntrm ve dergiyi iir dergisi formatndan hh Gen Kalemler ve Selanikte ocuk Bahesi dergilerindeki
kltr-edebiyat dergisi formatna dntrmtr. yazlaryla tannmaya balamtr.
hh 9. saydan itibaren Gen Kalemler adyla kmaya balayan hh Selanik, stanbul, zmir, Ankara ve Adanada faaliyet gsteren
dergi, Milli Edebiyat akmn hareket noktas kabul edilmitir. otuz civarnda dergi ve gazetede iirleri ve yazlar yaymlan-
mtr.
hh Gen Kalemlerde Yeni Lisan hareketini destekleyen yazlar,
iirler yazmtr. hh Edebiyatn pek ok trnde eserler veren sanat zellikle
sade ve scak bir dille yazd realist romanlaryla tannmtr.
hh airliinden ok edebiyat tarihi ve edebiyat aratrmalaryla
n plana kmtr. hh Yetmie yakn eseri olan sanatnn en bilinen yaptlar un-
lardr:
hh
Bozgun (iir)
hh
Dikmen Yldz, Odun Kokusu, ki Sng Arasnda, vey
Eserleri
Ana, Yayla Kz (Roman)
Getiimiz Yol, Sava Trkleri, Kokulu am, el Dala-
Trk Kalbi, Bu Topran Kzlar, Kurbaack, Hayattan
rndan (iir)
Hikyeler (Hikye)
mer Seyfettinin Hayat ve Eserleri, Tk Edebiyat Anto-
Muhterem Katil, Yarim Osman, Mavi Yldrm (Tiyatro)
lojisi, Aa-Orman Ataszleri ve Aklamalar, Edebiyat
(okul kitab), ocuklara Tabiat Hikyeleri (Dzyazlar )

HALDE EDP ADIVAR (1884- 1964) Vurun Kahpeye, Zeynonun Olu, Sinekli Yol, Yol Palas
Cinayeti, Tatarck, Sonsuz Panayr, Dner Ayna, kile
hh Trk edebiyatnn en nl kadn yazarlarndan biridir.
Hanm Soka, Hayat Paralar, Cbl Kz, Sevda Soka
hh Tanin gazetesinde kan yazlarna gelen tepkilerden dolay Komedyas, aresaz, Kzl Hanerler (Roman)
yurt dna km, bir sre Msr ve ngilterede kalmtr.
Harap Mabetler (Mensur iirler - Hikyeler)
hh Yurda dndkten sonra Trklk ve Turanclk akmlarna
Daa kan Kurt (Nesirler- Hikyeler)
dhil olmutur.
Mor Salkml Ev, Trkn Atele mtihan (An)
hh Yunanllarn zmire girmesi nedeniyle dzenlenen Fatih ve
Sultanahmet mitinglerinde tarihi konumalar yapmtr.
hh Kurtulu Savanda onba, avu ve baavu rtbeleriyle YAKUP KADR KARAOSMANOLU (1889-1974)
grev yapmtr.
hh Sanat hayatna Fecr-i ti topluluuyla balamtr.
hh Cumhuriyetin ilanndan sonra yaad baz sorunlar nede-
hh Mtareke dneminde yazd hikye ve makaleleriyle Kurtu-
niyle tekrar yurt dna kan sanat, Fransa, ngiltere, Ame-
lu Savan desteklemitir.
rika, Hindistan gibi lkelerde bulunmutur.
hh Cumhuriyetin ilanndan sonra milletvekillii ve bykelilik
hh On be yl yurt dnda kalan sanat, Atatrkn lmnden
grevlerinde bulunmutur.
sonra lkeye dnmtr.
hh Romanlaryla Trk toplumunun Tanzimattan bu yana geirdi-
hh lk eserlerinde kadn ve kadn sorunlarn ileyen Halide Edip,
i deiimleri, yaad problem ve alkantlar dile getirmitir.
Trklk akmn benimsedikten sonra milli konulara ynel-
mitir. hh Gerek roman teknii gerekse dili bakmndan kuvvetli bir sa-
natdr.
hh Romanlarnda Trke kurallara aykr ve przl bir dil kul-
lanmtr. hh Romanlarnda salam bir gzlem yetenei ve gl bir rea-
lizm grlr.
hh Roman teknii bakmndan ok baarl deildir.
hh Kiralk Konak romannda neslin atmasn ve aile kuru-
hh Ancak iledii konular, hareketli ve giriken kiilii, onun ok
munun yozlamasn, Nur Babada tekkelerin yozlamasn,
tanmasn ve okunmasn salamtr.
Sodom ve Gomorede Mtareke yllarnda toplumdan kopuk
Eserleri grupta incelenir: kitlelerin yozlamasn, Hkm Gecesinde Merutiyet ylla-
rndaki siyasi ekime ve atmalar, Yabanda halk-aydn
1. Ruh zmlemesi romanlar: Kadn psikolojisini ve ak ele atmasn, Ankara ve Panorama romanlarnda ise yeni
ald romanlardr. (Seviye Talip, Handan, Mevud Hkm, Kalp kurulan Cumhuriyetin gelimesini ve siyasi alkantlar ele
Ars vs.) almtr.
2. Kurtulu Sava zerine yazd romanlar: deolojik bir ta- hh Yakup Kadrinin romanlar tarihsel bir ak iinde ele alnd-
vrla yazd romanlardr. (Ateten Gmlek. Vurun Kahpeye vs.) nda bir nehir roman dizisi oluturmutur.
3. Tre Romanlar: Gelenekler, farkl kuaklar ve dnemler Eserleri

zerinde durduu romanlardr. (Sinekli Bakkal, Tatarck, Sonsuz Kiralk Konak, Nur Baba, Hkm Gecesi, Sodom ve Go-
Panayr vs.) more, Yaban, Ankara, Bir Srgn, Panorama, Hep O ar-
Eserleri k (Roman)
Bir Serencam, Rahmet, Milli Sava Hikyeleri (Hikye)
Seviye Talip, Raikin Annesi, Handan, Yeni Turan, Son
Eseri, Mevud Hkm, Ateten Gmlek, Kalp Ars, Erenlerin Bandan, Okun Ucundan (Mensur iir)

REAT NUR GNTEKN (1889- 1956) REFK HALT KARAY (1888-1965)
hh Trk edebiyatnn en sevilen roman ve hikyecilerindendir. hh Sanat hayatna Fecr-i ti topluluunda balamtr.
hh Sanat hayatnda I. Dnya Sava yllarnda kk hikye ve hh lk zamanlar Milli Mcadelenin karsnda olmu, bu neden-
piyesler yazarak balamtr. le tutuklanmak zereyken Beyruta kam oradan Suriyeye
gemitir.
hh Maarif mfettilii greviyle Anadoluyu gezen sanat, Ana-
doluda yaanan sosyal hayat ve Anadolu insann gzlemle- hh Orada yazd yazlarla fikirlerinde bir deime olduunu
me imkn bulmutur. gsterince 1938de kan siyasi afla yurda dnm, siyasetle
btn balarn keserek kendini edebiyata vermitir.
hh lkin piyes olarak kaleme ald ama dnemin artlar sahne-
lemeye elverili olmad iin romana evirdii alkuu adl hh Yazarlnn ilk dnemlerinde fkra ve hikye yazan Refik
eseriyle hreti yakalamtr. Halit, sonradan (yurda dndkten sonra) roman yazarlna
gemitir.
hh Trk romannn stanbulda kalmayp tm yurda yaylmasnn
ilk rnei kabul edilen alkuu sanatnn bu gzlemlerinin hh Eserlerinde en dikkat eken zellii ok kuvvetli gzlem ye-
bir rndr. teneidir.
hh Bu gezilerle ilgili izlenimlerini sonradan Anadolu Notlar ad hh Olaylar ve karakterleri en ince noktasna kadar grmedeki
altnda yaymlamtr. baars gerekten ok byktr.
hh 1927den sonra yazd roman ve hikyelerinde dini taassup, hh Kiilerin i dnyasn anlatmada d dnyadaki kadar baarl
yanl Batllama, batl inanlar vs konular ilemitir. deildir. Bu sebeple eserlerinde canl ve baarl betimleme-
lere karn, daha zayf ruhsal zmlemeler grlr.
hh Roman ve hikyelerinde yer yer keskin bir zeka ve ince bir
espri kabiliyeti grlr. hh nsanlarn kurnaz, sinsi, menfaati ynlerini tespit ve tahlil
etmede son derece baarldr. Bu tiplerin durumuyla alay et-
hh Eserlerinde olaylarn meydana getirdii gerilim, sevimli bir
mesi sanatnn mizah ynnn gelimesini salamtr.
mizah unsuruyla yumuatlr.
hh Eserlerinde kiileri kendi sosyal evrelerinde kullandklar dil-
hh Gl bir gzlemcilie dayanan realizmin ekici bir roman-
le konuturmutur.
tizmle kart romanlarnda iten bir slup ve konuma dilini
kullanmtr. hh Baz eserlerinde Kirpi takma adn kullanmtr.
hh Yazarn anlatmda ve psikolojik tahlillerdeki gc de dikkate Eserleri

deerdir.
Memleket Hikyeleri, Gurbet Hikyeleri (Hikye)
Eserleri Srgn, Nilgn, ete, Bugnn Sarayls, Kadnlar Tek-
alkuu, Gizli El, Damga, Dudaktan Kalbe, Akam G-
kesi, stanbulun Yz, Anahtar, Bu Bizim Hayatmz,-
nei, Bir Kadn Dman, Yeil Gece, Acmak, Yaprak D- Yezidin Kz, Yer Altnda Dnya Var, Karl Dadaki Ate,
km, Kzlck Dallar, Gkyz, Eski Hastalk, Ate Ge- Drt Yaprakl Yonca, Sonuncu Kadeh (Roman)
cesi, Deirmen, Miskinler Tekkesi, Son Snak, Kavak
Kirpinin Dedikleri, Sakn Aldanma nanma Kanma, Gu-
Yelleri (Roman)
guklu Saat (Hiciv ve mizah yazlar)
Tanr Misafiri, SnmYldzlar, Olaan ler, Boyundu-
ruk, Roild Bey, Eski Ahbap (Hikye) Tandklarm, Ay Peinde, Bir Avu Sama, lk Adm, Mak-
Anadolu Notlar (Gezi) yajl Kadn, Bir im Su, Tanrya ikyet (An-fkra-gnce)
Balkesir Muhasebecisi, Tanrda Ziyafeti, Haner, Eski
Bor, Ta Paras, stiklal (Tiyatro)

hh Yaayan, sokakta konuulan Trkeyi, en kolay ve kusursuz

rnek4: bir ekilde aruza uydurabilen sanat olmutur.
I. Aka Gndz, edebiyatn birok dalnda eser vermi hh Sylemek istediini nazm biiminde ifade etme kabiliyeti ok
olup romantik akm benimsemitir. yksek olan sanat, iirlerinde ele ald konular, bu konular
II. Halide Edip Advar, romanlarnda kusursuz bir dil kul- ileyi biimi ve dil ve anlatm zellikleriyle Trk iirine gerek
lanmtr. realizmi getiren sanat olmutur.
III. Gen kalemler dergisinin ilk ad Hsn iir'dir.
hh iirlerinde vatan sevgisi, yoksullara acmak, inan, ktlk,
IV. Fuat Kprl edebiyatmzda bilimsel tarihciliin ilk r- tembellik karsnda isyan, umut, iyimserlik gibi temalar i-
neklerini vermitir. lemitir.
V. mer Seyfettin, zellikle durum hikayeleri yazarak ede-
hh ran edebiyatndan Sadi ve Hafz Trk edebiyatndan Mual-
biyatmzdaki yerini almtr.
lim Naci ve Hamiti, Fransz edebiyatndan Lamartin, ve Alek-
Yukardaki bilgilerden hangileri dorudur? sandr Dumay beenmitir.
A) I ve III B) II ve III C) II ve IV
D) III ve IV E) IV ve V
I, II ve V. seenekler yanltr. Ancak III ve IV. seenekler doru olup cevabmz Safahatnda ok sk kulland manzum hikyeler u zel-
D seeneidir. likleri gsterir:
Btn manzum hikyeleri sosyal konular ierir.
Gl bir gzleme dayal realist hikyelerdir.
Dnemin Bamsz Sanatlar Halkn konutuu bir dille yazlmtr.
Hikyelerinde byk bir betimleme ve ykleme gc ve

MEHMET AKF ERSOY (1873-1936)
teknik olgunluk vardr.
hh Toplumcu bir sanat anlayna sahip airin iirlerinde ekil g-
zelliinden ok dnce n plandadr. ou karlkl konumalar eklinde olduundan sahne-
lenmeye elverilidir.
hh ada olan Servet-i Fnun ve Fecr-i ticileri lkenin iinde
bulunduu iddetli buhranlara kaytsz kaldklar iin eletir-
mitir.
hh Ona gre edebiyat, bir toplumun manevi ve ahlaki eitiminde YAHYA KEMAL BEYATLI (1884-1958)
en ok etkisi olan kurum konumundadr.
hh Duyarlk alan yalnzca Trk toplumuyla kstl deildir. O b- hh Milli Edebiyat dneminin bamsz isimlerindendir.
tn slam dnyasnn yoksulluunu, cehaletini, tembelliini,
hh Trk tarihi ve medeniyeti ve mzii hayrandr.
taklitiini ve inan sorunlarn dert edinmitir.
hh iirleri, Trkenin bayaptlarndan kabul edilmitir.
hh slamclk dncesinin edebiyatmzdaki en nemli temsilcisi
olmutur. hh iir anlayn, z iir, halis iir szleriyle ifade etmitir.
hh Genellikle mesnevi ve serbest mstezat nazm biimlerini
hh Bu anlay, Batl iir akmlarnn en sekin zellikleriyle Di-
kullanan sanat, btn iirlerinde aruz veznini kullanmtr.
van iirinin zelliklerini birletirmesinden (Neoklasisizm)do-
hh Nazm nesre yaklatrmtr. an yeni bir anlaytr.
Sorusu
retmen
Milli Edebiyat anlaynn, Ziya Gkalp'in bu akma katlma-

syla hz kazanmasn nasl aklayabiliriz?
Her edebi hareketin bir teorisyene ihtiyac vardr. Tanzimat'ta inasi, Servet-i
Fnn'un kurulmasnda Recaizade Mahmut Ekrem, Milli Edebiyat'ta de Ziya
Gkalp bu ilevi grmtr. Bu edebiyat anlaynn evresini bu sanatlar
izmitir. Bu hareketler bu sanatlarn fikirleriyle yaygnlaabilmitir.

hh Hayattayken iirlerini kitap halinde bastrmayan sanatnn

Not
iirleri, lmnden sonra Yahya Kemal Enstits tarafndan
z iir, bir duygu ya da dnceyi, ekil ve anlamca m- bastrlmtr.
kemmel bir biimde anlatmaktr. Son derece dikkatle d-
zenlenmi ahenkli dizelerden duygu ve dnce kompo-
zisyonudur. Eserleri
Kendi Gk Kubbemiz (Yeni tarzdaki iirleri)
hh Divan iirinin nazm biimlerini (gazel, rbai) ve serbest iiri Eski iirin Rzgryla (Divan tarzndaki iirleri)
kullanmtr.
Rbailer ve Hayyam Rbailerini Trke Syleyi (airin
hh Arif Nihat Asya ile birlikte Cumhuriyet dnemi Trk edebiya- 40 Hayyamn 54 rbaisi)
tnda en ok rbai yazan iki airden biridir.
Aziz stanbul, Eil Dalar, Edebiyata Dair, Tarih
hh iirlerini aruzla yazmtr.
Musahabeleri (Deneme-makale-sylei)
hh Aruzu Trk ls haline getiren ender sanatlarmzdandr.
Siyasi ve Edebi Portreler (Biyografi)
hh Eski nazm biimleriyle, konuulan / yaayan Trkenin en
gzel rneklerini vermitir. ocukluum, Genliim - Siyasi ve Edebi Hatralarm
hh Tevfik Fikret'in stanbul'u aalad "Sis" adl iirine kar (An)
"Siste Syleni" adl iiriyle cevap vermitir.
hh Hece veznini kullanarak yazd tek iir Oktur.
hh ounlukla zengin kafiyeyi kullanmtr.
hh Gelenee bal olmadan yazlan iir ve oluturulan edebiya-

tn orijinal olamayacan belirtmitir. RIZA TEVFK BLKBAI (1868- 1949)
hh Feylesof Rza diye de tannr.

hh stanbula tarif edilemez bir sevgi duymutur.
hh Hayat boyunca hibir edebi topluluun iinde olmamtr.
hh Ona gre stanbul, tarih ve medeniyetimizin zetidir.
hh Hznl, melankolik iirler kaleme alan Rza Tevfik, Halk iiri
hh Nedimden sonra iirlerinde stanbulu en ok ileyen airdir. tarznda yazd manzumeleri ile tannmtr.
hh Komalar, nefesleri ve dvanlar, Saz ve Tekke iirinin kayna-

hh Sembolizmin etkisiyle iirde ahenkle ve musikiye byk
ndan beslenmitir.
nem verdi.
hh Bu iirler sayesinde hece vezni canlanm, yaygnlam,
hh iirlerinde sonsuzluk, vatan, ak, lm, rintlik, musiki, tabiat halk iirimizin aydnlar arasnda da sevilmesi mmkn ol-
ve stanbul konularn ileyen sanatda parnasyen etkilerde mutur.
kendini hissettirir. hh iirlerinde olduka geni bir konu yelpazesine sahiptir.
hh Srgnde iken yazd "Uun Kular" isimli iiri ok nldr.

hh Trkeyi ana st kadar kutsal ve lezzetli bulmutur.
hh Serab- mrm (iir)

rnek5: Ankara: Yakup Kadri Karaosmanolu
ayr blmden oluan eserin ilk blmnde Milli Mcade-

Aadaki Milli Edebiyat dneminde bamsz kalan sa-
le yllarndaki Ankaray buluruz. stanbuldan gelmi Selma
natlarla ilgili verilen bilgilerden hangisi yanltr?
Hanm, kocas Nazif Beyin etkisiyle bir zamanlar yadrgad
A) Mehmet Akif Ersoy, toplum iin sanat anlayn savun- Milli Mcadeleye inanmaya balar ancak bu sefer de kocas
mutur. Sakarya Muhaberesinden korkarak kamann yollarn ara-
maktadr. Selma, Binba Hakk Beyle mcadeleye devam
B) Milli ve dini konular ileseler de Trklk akmna
eder ve yarallara hemirelik yapar.
bal olmadklar iin bamsz kalmlardr.
C) Yahya Kemal, z iir anlayna bal kalmtr. kinci blmde Selma Hanm Nazif Beyden boanmtr. Bu
blm zaferden sonraki Ankaradr. Selma Hanm eski binba-
D) Rza Tevfik, srgn yllarnda "Uun Kular" adl nemli
emekli Miralay Hakk Beyin karsdr. Ancak koullar de-
bir iir yazmtr.
imi, deien koullar Cumhuriyet ncesinin kiilerini de
E) Yahya Kemal nazm nesre yaklatran bir anlay tem- deitirmitir. Hakk Bey ordudan, Murat Bey vekillikten ay-
silcisi olmutur. rlmlardr. Vurguncu harp zengini irket meclisi idarelerinde
dolaan, ecnebi gruplarla komisyon ileri yapmaya alan
Mehmet Akif, manzum hikayeler yazarak iiri dz yazya yaklatrmtr. Bu ne- Hakk Beyin yeni yzyle karlarz.
denle nazm nesre yaklatran Yahya Kemal deil, Mehmet Akif'tir.
nc blmde hrriyet ruhu ile aydn genler yetimitir.
Bunlardan biri de Neet Sabittir. Selma nc evlilii bu
genle yapar ve mutlulua kavuur. Bu iki insan yeni hayatn
imar ve inasnda el ele vererek byk bir akla alr, yeni
deerleri halk ynlarna gtrrler. Harf nklab, Tarih Ce-
miyeti, Yksek ktisat Enstits, Halk Evleri gibi daha birok
alanda byk atlmlar, byk yenilikler gerekleir.
Roman zetleri
Acmak: Reat Nuri Gntekin Ateten Gmlek: Halide Edip Advar
Zehra rencilerin hibir yanln affetmeyen kat bir ret- zmirin igali srasnda kocas ve ocuu dman tarafndan
mendir. Bir gn babasnn ldn renir ve bu nedenle ldrlen Aye, stanbula akrabas Peyaminin yanna gelir.
istemeye istemeye stanbula gider. stanbul yolunda baba- kisinin yanna Binba hsan da katlr ve Anadolu ya geer-
snn ailesine yaptklarn annesini, ablasn ve anneannesini ler, amalar Kuvayi Milliyeye hizmet etmektir. Aye, Eskie-
nasl ldrdn ve en sonunda da kendisini bir yatl okula hir asker hastanesinde ve Polatl sahra hastanesinde hemi-
verip hi arayp sormamasn dnr. stanbula varr. Eski re olarak alr. Bu arada hem Peyami hem de Binba hsan
komular Vehbi Bey, babasnn Zehra, Zehra diye ld- Ayeye k olur. Bu ak her ikisi iin de ateten bir gmlee
n syler. Kendisine babasnn eyalarnn bulunduu san- dnr. hsan ve Aye cephede lrler, yaralanan Peyami,
dn anahtar verilir. Zehra sand aar, iinde bir gnlk kafasnda kalan bir kurunla Ankara Cebeci Hastanesinde
vardr. Gnl okumaya balar. Babasnn ilk memuriyet "ateten gmlek" ismini verdii anlarn yazmay tamamlar
yllarn, annesiyle evlenmesini, anneannesinin davranlar- ve kafasndaki kurunun karlmas iin girdii ameliyatta
n okur. Zehra daha nce bildii eylerin hepsinin tam tersi lr.
olduunu renir. Aslnda bu olaylarda btn sulunun an-
nesi ve anneannesi olduunu anlar. Bundan sonra iinde bir
acma duygusu oluur. Hemen gidip babasnn ayan per.
Birka gn sonra okuluna tekrar dner ve artk Zehrann hi-
bir eksii kalmamtr. Acmay renmitir.

alkuu: Reat Nuri Gntekin

Sodom Ve Gomore: Y. Kadri Karaosmanolu
Feride, kk yata anasn babasn kaybeder. Teyzesinin
yardmyla yatl okula gider. ok haar olduu iin ona Mtareke dnemindeki stanbulda sosyal yaam anlatlm-
alkuu ad taklr. Yazlar teyzesinin yanna gider. Zaman- tr. Romanda Sami Bey ve ailesi ile bu aileyle ilikili yerli ve
la teyzesinin olu ile aralarnda ak balar. Evlilie ksa bir yabanc kahramanlar anlatlr. Tek olumlu kahraman Ley-
sre kala Kamurann baka bir kzla ilikisi olduunu renir. la'nn nianls Necdettir.
Her eyi brakr kaar. Anadolunun deiik yerlerinde ret-
menlik yapmaya balar. Daha evvel tant ihtiyar Doktor
Hayrullah Beyle Kuadasnda yine karlarlar. Aralarndaki
Not
dostluk dedikodulara neden olunca formalite bir evlilik yapar-
lar. Hayrullah Bey Feridenin gnln okur ve saklar. Ken- Sodom ve Gomore kutsal kitaplarda ad geen ve r-
disi lnce Kamurana verilmek zere bir zarf Ferideye verir. dnde gnahkarlklar yznden Tanrnn gazabna ura-
Hayrullah Bey lnce Feride zarf gtrr. Kamuran zarf alr yarak yerle bir edilmi iki ehrin addr.
ve her eyi renir. Bir daha ayrlmamak zere Ferideyle ev-
lenir.
Yaprak Dkm: Reat Nuri Gntekin
Suriye ve Anadoluda 25 yl alan daha sonra iine son veri-

len memur Ali Rza Bey, kars, kz ve oluyla, stanbulda
Handan: Halide Edip Advar
geim zorluklar iinde yaamaktadr. Srasyla olu evket,
Refik Cemal, Nerimanla evlidir. Handan Nerimandan ya kzlar Necla ve Leyla yaadklar olumsuz olaylar sonucu ai-
byktr ve karde ocuklardr. II. Abdlhamit dneminde leden koparlar. Leyla'nn iffetsiz bir hayat yaadn renen
ihtilalci genlerden olan Nazm, Handan ile evlenmek ister. Ali Rza Bey fel geirir. Babasn hastaneden Leyla karr
Handan kabul etmez. Hsn Paa adl biriyle evlenir. Bu ve yaad eve gtrr. Ali Rza Bey Leyla'nn yannda iin
arada Nazm tutuklanm, Handan'a iki mektup brakarak in- iin bir utanc ve kendi krk hayatn yaamaya balar.
tihar etmitir. Handan kocasyla Londra, da bulunmaktadr.
Bu srada Refik Cemal konsoloslukla Londraya gider, orada
Handan ile tanr ve k olur. Handan, beyin hummasna
tutulur. Refik Cemal onun bandan ayrlmaz, Handan iyile-
Sinekli Bakkal: Halide Edip Advar
ince Refik Cemal'e sevgisini da vurur fakat ektii vicdan
azabndan lr. Abdlhamit devrinde Aksarayda Sinekli Bakkal Mahallesi'n-
de imamn kz Emine, ayn mahalleden orta oyuncu Tevfik
ile babasnn kar kmasna ramen evlenir. Tevfik zenne
rolne kt iin Kz Tevfik diye anlmaktadr. Bir sre sonra
Kiralk Konak: Y. Kadri Karaosmanolu bu yzden ayrlrlar. Ayrldktan sonra Rabia isminde bir o-
Eski nazrlardan Naim Efendi, kz Sekine, damad Servet, cuklar dnyaya gelir. Tevfik nl bir sanat iken stanbuldan
torunlar Seniha ve Cemil ile ayn konakta yaamaktadr. Da- srgne gnderilir. Bu srada Rabia sesi ile herkesi byle-
mad lkse dkn bir adam, Seniha serbest yetimi bir kz- mektedir. Kuran ve mevlit okumakta stne kimse yoktur.
dr. Senihann evresinde Faik ve Hakk Celis adl iki gen Tevfik srgnden dner, kzn yanna alr . Ancak bu seferde
vardr. Seniha Faikten hamile kalr. Naim Efendi sarslr. Gen Trkler adl bir gruba yardm ettii iin am'a srlr.
Hakk Celis cepheye gider. Seniha ise Avrupaya gider. Hak- Rabia ise Mslman olan piyano retmeni Peregrini ile ev-
k Celis ehit olur. Bunu renen Naim Efendi hzla ken bir lenir. 1908 Merutiyet ilanndan sonra Tevfik srgnden d-
dnyada yapayalnz kalr. ner, Sinekli Bakkal Mahallesi'nde eski mutlu gnlere dnlr.

Yeni Turan: Halide Edip Advar Yaban: Yakup Kadri Karaosmanolu
Politik ve ideolojik bir hikye olan eserde Yeni Osmanllar Birinci Dnya Savanda bir kolunu kaybeden Yedek subay
Partisi'nin bakani Hamdi Paa, karsnn lmnden sonra Ahmet Celal igal altndaki stanbul da yaayamayacan
kendini tamamen parti almalarna vermitir. Yeni Turan anlaynca emir eri Mehmet Alinin arsna uyar Haymana
Partisi kurulunca onlarla mcadele etmek iin her trl yola Ovasnda Porsuk ay kenarndaki Mehmet Alinin evine
bavurur. Tarm ve eitime, milli deerlere, dine, kadn hak- gider. Kyllerle dost olmak istedii zaman kyllerin ona
larna n planda yer veren ve her biri milli tarih ve deer- yabanc gzyle baktn anlar. Kyller ona yaban adn
lerle ideal ekilde yetimi Trk mensuplarnn alma- takmlardr. Mehmet Ali yeniden askere alnr. Ky Yunan
laryla Trkiye'nin ehresini deitiren Yeni Turan Partisi'nin igaline urar, Ahmet Celal kyde geen gnlerini yazd
durumunu sarsmak iin, Hamdi Paa, nce liderleri Ouz'u defterini Mehmet Ali'nin yengesi Emineye teslim ederek ora-
hapsetirir. Kaya, Ouz'un teyzesinin kz ve sevdii kadndr: dan ayrlr. Bu defter daha sonra kenarlar yanm bir biimde
Ouz'u affettirmek iin, ocukluundan beri tand Paa'ya ykntlar arasnda bulunur. Defterdeki Yaban romandr.
gider, irkin bir teklifle karlar: Paa ile evlenirse, Ouz af-
fedilecektir. Ortak amalar olan Yeni Turan' ve memleketin
geleceini dnerek Kaya bu teklifi kabul eder. Yeni Turan'n
nde gelen bir yesinin (Kaya'nn) muhalif Osmanl Partisi
bakanyla evlenmesi, Yeni Osmanl Partisi'ni tutan gazete-
ler tarafndan hayli istismar edilirse de, Kaya'nn kesin olarak Nur Baba: Yakup Kadri Karaosmanolu
kesine ekilmesi, bu partinin daha fazla ad etrafnda laf
etmesini nler. Fakat bu arada Kaya, asab bozularak, hasta- Nur Baba, bir Bektai eyhidir. Kara sakall, gzel sesli, zevk
lanr. Ouz'un, bir deli tarafndan ldrlmesini ise, Kaya'ya ve ehvet dkn bir adamdr. Gzlerinde ve sesinde ka-
garip bir ekilde ak olan Paa, karsndan saklar. Fakat bu dnlar byleyen bir g vardr. karlaryla zevklerini bir-
hareket Kaya'nn Paa'dan bsbtn soumasna yol aar letirmeyi bilmektedir. Tekkeye den zengin ve gzel kadn
ve Kaya, nefretini Paa'nn yzne haykrarak kp gider. mritler, onun elinden servetlerini ve kendilerini kurtaramaz
olurlar. Nur Baba, ilkin, len eyhin kars Celile Bac ile ev-
lenerek tekkeye eyh olur; sonra Ziba Hanmefendi'nin ser-
vetini tketir; daha sonra Nigar' ele geirir. Nigar, Nur Baba
Gizli El: Reat Nuri Gltekin
uruna kocasn, ocuklarn, toplum iindeki yerini brakr,
Hukuk mezunu eref, babas lnce parasal skntya d- btn servetini de tekkeye verir. Yaanan dzensiz hayat y-
m, Gemlik'te bir memurluk bulmutur. Orada Narl iftlii- znden birka yl iinde Nigar da ypranr; Nur Baba bir gn
nin sahibi Aziz Paa, bir askeri doktorun kendisine tantrd onu da brakr ve Sheyla adnda ge bir kzla evlenir.
eref'i oluna retmen yapar. Paa'nn stanbul'da Fransz
okulunda okuyan kz Seniha'ya da Trke dersi veren eref,
giderek kza ak olur. Gizli ak anlalnca Seniha ile eref
evlenirler. eref kendini hep kk grmekte, bir ie yara-
madna inanmaktadr. Sava balaynca eref, Aziz Pa-
a'nn yardmyla cepheye gitmez, gene Paa'nn yardmyla
stanbul'da bir grev alr, daha sonra d lkelere gider. Sa-
va bitince nl ve zengin olmu, stanbul'a yerlemitir ama
kar koca mutlu deildirler. eref elence hayatna dalar, bir
gn nedenini bilmeden tutuklanr, onu gene kaynpederi Aziz
Paa kurtarr. Kendisini nasl karlayacan kestiremedii
einin yanna, Gemlik'e dnmek ister, dner. Seniha onu i-
tenlikle karlar.

1. Milli edebiyatmzn byk ykcs ve sade dil akmnn 4. nsanlarn Anadoludaki yaamlar dile getirilmitir. Anado-
en nde gelen temsilcilerinden biridir. Trkenin sadele- lunun nasl deitii, an manzaras, psikolojisi, mant
mesine ve Trklk akmna nclk etmitir. Gen Ka- aktarlmtr. lk defa 1919 ylnda yaynlanan eserde, Refik
lemler dergisinin ilk saysnda imzasz olarak yaymlad Halit Karay, konularn I. Dnya Sava yllarnda yakndan
Yeni Lisan adl makalesinde ileri srd grler byk grd Anadolu halk ve hayatndan alan hikyelere yer
ilgi grmtr. yklerinde daha ok, ocukluk anlar, ta- vermitir. Anadoluda yaayan yerli tipleri o zamana kadar
rihsel olaylar ve halk geleneklerini ilemitir. grlmemi bir canllkla anlatmtr. Anadolu, bu eserle ilk
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- defa btn gerek varl ve i dnyasyla okuyucunun kar-
lerden hangisidir? sna kar. Hikyelerinin ou, dnya dillerine evrilmi,
tamam Franszca da yaymlanmtr.
A) Ahmet Rasim
Bu parada Refik Halit Karayn hangi eseri hakknda
B) Halit Ziya Uaklgil bilgi verilmitir?
C) Mehmet Emin Yurdakul
A) alayanlar
D) Hseyin Rahmi Grpnar
B) Memleket Hikyeleri
E) mer Seyfettin
C) Anadolu Notlar
D) Harap Mabetler
E) Kirpinin Dedikleri
2. Btn eserlerinde divan iirini temel kaynak olarak seti.

Divan iiri nazm ekillerini ve Ok hari btn iirlerinde
aruz lsn kulland. Nazm-nesir yaknlamasna kar
kt. O tam bir stanbul adr. Tevfik Fikretin Sis adl, 5. Selanikte mer Seyfettin, Ziya Gkalp ve Ali Canip Yn-
stanbul'u tahkir ettii iirine kar Siste Syleni adl ii- tem tarafndan karlan ---- dergisi, Milli Edebiyatn yayn
riyle cevap vermitir. Osmanl tarihi, ak, lm, sonsuzluk, organ ilevini grr.Bu dergide imzasz olarak ---- adl bir
muski ve stanbul sevgisi en fazla iledii temalardr. Ne- makale yaymlanr. mer Seyfettin tarafndan kaleme al-
dimden sonra stanbulu en fazla ileyen airdir. Eski na- nan bu makale, Milli Edebiyatn bildirisi kabul edilir.
zm biimleriyle konuulan Trkenin en gzel rneklerini Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadaki-
vermitir. lerden hangileri getirilmelidir?
Bu parann hakknda bilgi verilen sanat aadaki-
A) Tercman- Hakikat- Sanat ve Edebiyat zerine
lerden hangisidir?
B) Trk Oca- al oban al
A) Mehmet Akif Ersoy C) Servet-i Fnun- Edebiyat ve Hukuk
B) Yahya Kemal Beyatl D) Gen Kalemler- Yeni Lisan
C) Mehmet Emin Yurdakul E) Muhbir- iir ve na
D) Ali Canip Yntem
E) Ziya Gkalp
3. Milli Edebiyat ile ilgili olarak aadakilerden hangisi 6. Ziya Gkalp iin aadakilerden hangisi sylenemez?
yanltr?
A) Dilde zlemeyi n gren bir milliyetiliin fikir babas-
A) iirde hece ls ve halk iiri nazm biimleri kullanl- dr.
mtr. B) Edebi kimliinden ziyade teorisyenlii ile nemlidir.
B) Roman ve hikyede stanbulun dna klmtr. C) Trk milliyetiliini sistematize etmi, esaslara bala-
C) Dilin yabanc kelimelerden kurtarlmas hedeflenmitir. mtr.
D) Sanat, topluma milli bilin vermek iin ara olarak kul- D) iirlerinde Trk mitolojisi ve efsanelerinden yararlan-
lanlmtr. mtr.
E) Tiyatro trnde byk gelimeler yaanmtr. E) Sade dil anlayn zellikle iirlerinde pek tutturama-
mtr.

7. 1922de Vakit Gazetesinde tefrika edilen ve ayn yl katip 10. iiri anlatya ve de dayanr. Ama din ynnden ulat
olarak baslan alkuu romanyla nlendi. Bu roman baar, t ve anlaty donukluktan kurtarr. Zaman za-
nce stanbul Kz adyla oyun olarak yazmt. O dnem man didaktizmin sakncalarn hafifleten bir mizah n plana
koullarnda sahneye konulmas olana kmaynca ro- kar. Zaman zaman da coku ve itenlik gibi eler iiri
mana dntrd. Trk edebiyatnda gereki romana y- sylev paras olmaktan kurtarr. "Sanat sanat iindir" te-
nelimin ilk rneklerinden olan alkuu, dili, anlatmdaki zine her zaman kar kt. Ona gre iir, "libas hizmetini,
rahatl, duygusal yanlaryla uzun yllar gncelliini koru- gda vazifesini grmelidir. Gerei her an ve btn plak-
yan bir eser oldu. Sinema ve televizyona da uyarland. Ro- lyla yakalamaldr." stanbul halknn konuma dili kadar
manda, iyi bir eitim grm ve bir ak nedeniyle hsran Osmanlcay da ok iyi bildii iin aruz veznini ustalkla
yaam stanbullu gen retmen Feridenin tanklyla kullanr. Trklk hareketine ve Milli edebiyat akmna
Anadolunun Kurtulu Savandaki hali yanstlr. kar kar. Kurtuluu Batllama'da gren Tevfik Fikret ile
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- atr. slam Birlii'ni savunurken, slam dnyasndaki du-
lerden hangisidir? raanl da sert dille eletirir. Sava, bunalm ve yokluk
yllarnn yoksul insanlar Trk edebiyatnda gerek yzleri
A) Yakup Kadri Karaosmanolu ve sorunlaryla ilk kez onun iirlerinde ele alnr.
B) Reat Nuri Gntekin Bu parada sz edilen air, aadakilerden hangisidir?
C) Halide Edip Advar
A) Yahya Kemal Beyatl
D) mer Seyfettin
B) Mehmet Akif Ersoy
E) Aka Gndz
D) Ali Canip Yntem
E) Ziya Gkalp
8. Aadakilerden hangisinde sanat-eser eletirmele-
rinden hangisi yanltr?
11. Aadakilerden hangisi Mehmet Akif Ersoya ait
A) Halide Edip Advar- Trkn Atele mtihan
deildir?
B) Reat Nuri Gntekin-Daa kan Kurt
A) syan ve Dua
C) Yakup Kadri Karaosmanolu- Sodom ve Gomore
B) Glgeler
D) Mehmet Emin Yurdakul- Tan Sesleri
C) Sleymaniye Krssnde
E) Ziya Gkalp- Kzl Elma
D) Kfe
E) Asm
9. Dil, din, ekonomi, siyaset, kltr ve gzel sanatlarda Trk-

l gerekletirme yollarn gstermek iin sanat bir 12. Tarihsel ve siyasal ynlerden, Trk milliyetiini ok geni
ara olarak kullanmtr. Bir edebiyatdan ok sosyolog, ve aydnlk ller iinde yaatmaya alyorlard. Edebi-
dnr ve teorisyendir. Dncelerini Fert yok, cemiyet yat- Cedide hkimiyetinin devam ettii ve stanbulda da
var. szleriyle ortaya koymutur. Ulusal birliin ancak kl- bu edebiyatn bir eit devam olan Fecr-i Ati topluluunun
tr birliiyle salanacan iddia etmitir. Trk Medeniyeti faaliyette bulunduu bir srada Selanikte her iki topluluun
Tarihi, ve Trkln Esaslar gibi dnce kitaplar var- da ilkelerine aykr olarak ortaya kan bu hareket, byk
dr. bir tepkiyle karland.
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- Bu parada sz edilen edebi topluluk aadakiler-
lerden hangisidir? den hangisidir?
A) Ziya Gkalp A) Nev- Yunaniler
B) brahim inasi B) Gen Kalemler
C) Mehmet Emin Yurdakul C) Be Hececiler
D) Ali Canip Yntem D) Toplumcu Gerekiler
E) Mehmet Fuat Kprl E) Yedi Mealeciler
12. B 11. A 10. B 9. A 8. B 7. B 6. E 5. D 4. B 3. E 2. B 1. E Cevaplar

1. I. Roman, hikye, an ve mensur iir alanlarnda eser 4. Trk iirinin zirve isimlerinden biridir. Eserlerinde mistik bir
vermitir. hava sezilir. ok gl bir iir teknii vardr.iirde biim ku-
II. Kirpinin Dedikleri kitabnda mizah ve hiciv edebiyat- sursuzluu aramas nedeniyle parnasizim akmna yakn
mzn gzel rneklerini vermitir. durur. Szckleri bir kuyumcu titizliiyle semitir. Trke,
azmda annemin ak stdr. diyen air, Ok iiri dn-
III. Asl nn 1922 ylnda vakit gazetesinde yaymlanan
daki btn iirlerini aruzla yazmtr. stanbulu dnyann
alkuu romanyla kazanmtr.
en gzel ehri saym, birok iirinde stanbulu ilemitir.
IV. Servet-i Fnun edebiyatndan Milli edebiyata gemi,
Bu parada sz edilen air aadakilerden hangisi-
Gnl Hanm adl romanyla tannmtr.
dir?
Numaralanm cmlelerde aadaki sanatlardan
hangisi hakknda bilgi verilmemitir? A) Mehmet Emin Yurdakul
B) mer Seyfettin
A) Yakup Kadri Karaosmanolu
C) Yahya Kemal Beyatl
B) Refik Halit Karay
D) Mehmet Akif Ersoy
C) Halide Edip Advar
E) Tevfik Fikret
D) Reat Nuri Gntekin
E) Ahmet Hikmet Mftolu
2. Yakup Kadri Milli Edebiyat dneminin en nemli romanc-

larndandr. ---- adl eserinde, igal altndaki stanbulu Tev- 5. Balarda Fecr-i ticiler'in "sanat kiiseldir" grn be-
rattaki nl ykye konu olan iki kente antrma yaparak nimsemitir. Balkan Sava ve I. Dnya Sava srasnda
anlatrken, ---- isimli eserinde sava srasnda bir kolunu lkenin iinde bulunduu zor koullar, sanat anlayn de-
yitiren ve igalden sonra emir eri Mehmet Alinin Sakar- itirmesine yol at. Sanatn toplumsal ilevine de arlk
yadaki kyne snan Ahmet Celalin an defteri biimde, vermeye balad. Bu ikinci dnem eserlerinde nce mer
taray betimler. Seyfettin ve arkadalarnn dilde yenileme abalarna kar-
kt. Sonra Ziya Gkalp'in de etkisiyle Yeni Lisan ve Milli
Yukardaki parada bo braklan yerlere aadakiler-
Edebiyat akmn benimsedi. Daha ok romanc ynyle
den hangileri srasyla getirilmelidir?
n plana kt. Bu trn edebiyatmzdaki nemli temsilci-
A) Ankara Yaban lerinden biri oldu. Yazarlk yaam boyunca Bat edebiyat
B) Panorama Hkm Gecesi zelliklerine de sk skya bal kald. Balzac, Flaubert ve
Zola'dan etkilendi.
C) Nur Baba Kiralk Konak
D) Sodom ve Gomore Yaban
lerden hangisidir?
E) Yaban Sodom ve Gomore
3. Yazarla mizah ykleriyle balad. 1919'dan balayarak B) Halide Edip Advar

Trk ykclne yeni bir sayfa at. Srgn olarak git- C) Hseyin Cahit Yaln
tii Anadolu'dan eitli kesimlerden insanlar canlandrd- D) Halit Ziya Uaklgil
"Memleket Hikyeleri" 1919'da yaynland. Bu kitapla,
E) Hseyin Rahmi Grpnar
o gne kadar konular stanbul'la snrl olan ykcl
Anadolu'ya tad. Bu ynyle sonradan serpilip gelien
ky edebiyatnn ncleri arasna girdi. 1920'lerden sonra
daha ar ve anlalr bir dil kulland.
Bu parada bo braklan yere aadaki isimlerden 6. Aadakilerden hangisi Milli Edebiyat dnemi sanat-
hangisi getirilmelidir? larndan deildir?
A) mer Seyfettin A) Rza Tevfik Blkba

B) Yakup Kadri Karaosmanolu B) mer Seyfettin
C) Refik Halit Karay C) Halide Edip Advar
D) Reat Nuri Gntekin D) Mehmet Emin Yurdakul
E) Halide Edip Advar E) Mehmet Fuat Kprl

7. ou, Trk Yurdu'nda yaymlanm olan makalelerini "Mill 10. Aadakilerden hangisi mer Seyfettine ait bir hik-
Edebiyat Meseleleri" ve "Cenap Beyle Mnakaalarm" ye deildir?
adl kitaplarnda toplamtr. Bu kitaplarndaki makaleleriy- A) Bomba B) Yalnz Efe C) Gizli Mabed
le, gerek teorik gerekse polemik yazlaryla milli edebiyat
anlaynn yerlemesine hizmet etmitir. Bu makalelerinde D) Bir Serencam E) Yksek keler
milli edebiyata giden yolda konularn mahalliletirilmesinin
ilk aama olduunu ifade eder. Sonraki ve asl aamann
11. Sanat hayatna Fecr-i tide balam, topluluk daldk-
ise Trkn grnn, duyuunun, zevkinin eserlere yan-
tan sonra Milli edebiyat akmna katlmtr. Tarih ve edebi-
stlmas suretiyle gerekleeceini belirtir.
yat alannda yapt almalarla adn duyurmutur. Trk
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- edebiyatn bilimsel yntemlerle inceleyen ilk bilim ada-
lerden hangisidir? mmzdr.Trk edebiyat ve Trk tarihi alannda, belgelere
A) Yakup Kadri Karaosmanolu dayanarak birok sanaty bilim ve edebiyat dnyasna o
duyurmutur.
B) Reat Nuri Gntekin
Bu parada aadaki sanatlarn hangisi hakknda
C) mer Seyfettin
bilgi verilmitir?
D) Ali Canip Yntem
A) Ziya Gkalp B) Fuat Kprl
E) Yahya Kemal Beyatl
C) Halide Edip D) Ali Canip
8. Toplumcu bir sanat anlayna sahiptir. Grleri, millet l- E) Aka Gndz

ks ve slamlk lks olmak zere iki temel noktada yo-
unlar. iirlerinde aruzu Trkeye uydurmada byk bir
12. Fransz edebiyatndan ve bilhassa airlerinden byk il-
baar gstermitir. Yazd manzum yklerle nazm nes-
ham alan sanat, birok edeb kimlikle bir araya gelme fr-
re yaklatrmtr. Toplumun kurtuluunun dine sarlmakla
sat buldu. Gidi amac siyasi olmasna ramen, siyasetten
mmkn olduuna inanm bu yolda didaktik-ahlaki iirler
ziyade sanatsal faaliyetlere yneldi. iirlerini, biimsel b-
vermitir. iirlerinde dini konularn yannda sava sonras
tnlk ve sembolizm eleriyle zenginletirmek suretiyle,
toplumsal yaamn kntlerini ve aclarn da dile getir-
Divan iiri geleneinin kalplam ar kaidelerinden syrl-
mitir.
d. Bylece Servetifnun sanatlaryla da yollarn ayran
Bu parada aadaki sanatlarn hangisi hakknda air, Bat ve zellikle Fransz tarz iir unsurlarn, Trk iir
bilgi verilmitir? anlayna adapte etmeye alt. Bulduu sentezi saf/halis
A) Tevfik Fikret iir biiminde ifade etti.
B) Mehmet Akif Ersoy Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki-

lerden hangisidir?
C) Ahmet Haim
D) Mehmet Emin Yurdakul A) Yakup Kadri Karaosmanolu
E) Yahya Kemal Beyatl B) Halide Edip Advar

C) Mehmet Fuat Kprl
D) Ali Canip Yntem
9. yi bir renim grm, stanbul kz olan Feride ile teyze- E) Yahya Kemal Beyatl
sinin olu Kamuran arasnda yaanan ak ve Feridenin
Anadolunun farkl ky ve kasabalarnda idealist bir ret-
men olarak yaad serven anlatlr. Reat Nurinin ilk ve 13. Aadakilerden hangisi Kurtulu Sava yllarnda ya-
en nemli romandr. anan halk-aydn atmasn ele alan bir romandr?
Bu parada hakknda bilgi verilen eser aadakiler- A) Acmak

den hangisidir?
B) Yaban
A) Sodom ve Gomore B) Mor Salkml Ev C) alkuu
C) Acmak D) Dudaktan Kalbe D) Kiralk Konak
E) alkuu E) stanbulun Yz
13. B 12. E 11. B 10. D 9. E 8. B 7. D 6. A 5. A 4. C 3. C 2. D 1. C Cevaplar


Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat 27
hhCUMHURYET DNEM TRK EDEBYATI B. Cumhuriyet Dnemi Edebiyatnn Genel zellikleri
hh Sanatlar, eserlerinde ak, kadn, doa sevgisi, gurbet,
Cumhuriyet Dnemi Edebiyatna Giri lm, Atatrk sevgisi, inklaplar, Anadolu ve ky sorunlar,
kalknma, alma, Bat medeniyetinden yararlanma yollar
Coku ve Heyecan Dile Getiren Metinler gibi temalar ilemilerdir.
(z iir Anlayn Srdren iir - Milli hh Anadolu corafyas ve Anadolu insannn hayat gerek iir
Edebiyat Zevk ve Anlayn Srdren iir - gerekse dzyaz trlerinin en ok ilenen konularndan biri
olmutur.
Serbest Nazm / Toplumcu iir)
hh Batdan alnan yaznsal trlerde (roman, hikye, tiyatro vs.)
ok byk gelimeler salanm, bu trlerde Bat standartla-
rnda rnler ortaya konmutur.
A. Cumhuriyet Dnemi Edebiyat'nn Oluumu hh Sosyal, kltrel ve ekonomik hayatn birey ve fert bazndaki
hh Milli Edebiyatla birlikte dilde ve edebiyatta yerlileme ve mil- yansmalar, kimi zaman da ortaya kan atmalar da sk
lileme balamt.
ilenen temalar arasnda olmutur.
hh Bu anlay Cumhuriyetin ilanyla birlikte btn edebiyat ev-
resini kuatm ve Trk edebiyat bu erevede ekillenmeye
balamtr. hh iirde 1940l yllara kadar hece vezni baskn olarak kullanl-
hh Cumhuriyetle birlikte sosyal ve kltrel yapnn yan sra sa- m, yer yer de serbest iir rnekleri verilmitir.
nat ve edebiyat dnyas da nemli deimeler yaamtr.
hh Yahya Kemal, Ahmet Haim gibi sanatlar da Divan iiri ge-
hh Yeni alfabenin kabul, harf devrimi, medeni kanunun kabul,
leneiyle iir yazmaya devam etmilerdir.
yeni okullarn almas gibi dorudan toplumsal yaama y-
nelik yenilikler, edebiyatn da Anadoluya ve halka yneliini

hh 1940 yllardan sonra serbest iire doru bir ynelim ba gs-
hzlandrm, yazlan eserler yeni Cumhuriyetin sosyal ve
termitir. Aruz vezni neredeyse kullanlmaz olmu, hece vez-
kltrel yapsn yanstmtr.
ni de farkl bir kulvardan geliimini srdrmtr.
hh Bu dnem halka ynelen, Anadoluyu temel alan, milli unsur-
larn n planda olduu, sade bir dilin kullanld bir dnemdir. hh Yine 1940l yllardan sonra edebiyat sahasnda Garipiler,
Hisarclar, kinci Yeniciler, Maviciler gibi farkl gruplar ve ei-

hh Bir taraftan da Batdaki gelimeler yakndan takip edilmitir.
limler ortaya kmaya balamtr.

BATI UYGARLII ETKSNDEK TRK EDEBYATI / Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyat
C. Cumhuriyet Dnemi'nde oku ve Heyecan Dile ZYA OSMAN SABA (1910-1957)

Getiren Metinler (R) hh Yedi Mealeciler iinde iire en sadk sanatdr.
1. z iir Anlayn Srdren iir hh iirlerinde ocukluk zlemi, anlara dknlk, ev ve aile sev-
gisi, Allaha kulluk, kadere boyun ei, lm, te dnya zle-
hh Bat iirinden zellikle Fransz sembolizminden yararlanarak mi gibi konular ilemitir.
yeni bir iir tarz oluturma anlayndan olan Yahya Kemal
hh Naif, yumuak ve zgn bir slubu vardr.
ve Ahmet Haim gibi gl airler saf/halis/z iir ad verilen
bir iir tarzn ortaya koymulard. hh nceleri heceyle yazarken sonradan serbest iire de ynelen
sanatnn en tannm iiri Sebil ve Gvercinlerdir.
hh Cumhuriyet dneminde de iir yazmaya devam eden bu iki
ismin youn etkisiyle birtakm sanatlar da ayn yolda, ayn hh Fransz sembolistlerinden etkilenmitir.
anlayla iir yazmaya devam ettiler.
hh ykleri ayn zamanda birer an zellii gsterir.
hh Bu anlay, Be Hececileri kuru memleket edebiyat yaptk-
lar gerekesiyle eletirerek yola kan; iirde itenlik, canl-
lk ve devaml yenilik ilkelerini benimseyen, Bat edebiyatn Eserleri
zellikle Fransz edebiyatn rnek alacaklarn syleyen Yedi
Sebil ve Gvercinler, Nefes Almak, Geen Zaman (iir)
Mealecilerle z iir anlayn bamsz olarak srdren
baz sanatlar tarafndan benimsenmitir. Mesut nsanlar Fotorafhanesi, Deien stanbul (Hikye)
VASF MAHR KOCATRK (1907-1961)
hh k tarz iirleriyle tannmtr.
hh En ok kahramanlk, fedakrlk, milli duygular, vatan ve millet

sevgisi gibi temalar ilemitir.
hh iirin yan sra manzum oyunlar, ocuk hikyeleri, liseler iin

YED MEALECLER: ders kitaplar yazm; antolojiler ve edebiyat aratrmalar
yapmtr.
hh 1928de kurulmutur.
hh Heceyi gelitirmek amacyla ortaya kmtr.

Eserleri
hh Canllk, samimiyet ve daima yenilik sloganyla hareket et-
milerdir. Dalarn Derdi (Yedi Mealeciler'le birlikte) , On nklap, Tun
hh Varlaine, Mallerma gibi Fransz airleri rnek almlardr. Sesleri , Gemi Geceler, Bizim Trkler, Ergenekon , Hayat
Anadoluyu yurtseverlik anlayyla anlatmay dnmler- arklar (iir)
dir ancak pek baarl olamamlardr.
Yaman, Sanatkr (Tiyatro)
hh En Gzel Trk Manileri, La Fontaigne Hikyeleri, aheser-

ler Antolojisi, Divan iiri Antolojisi, Osmanl Padiahlar, Trk
Edebiyat aheserleri, Tekke iiri Antolojisi, Metinlerle Ede-
biyat, Namk Kemal, iir Defteri, Hikye Defteri, Namk Ke-
mal'in iirleri, Ziya Paa'nn iirleri (Deneme-inceleme-an-
toloji)

SABR ESAT SYAVUGL (1907-1968) CEVDET KUDRET SOLOK (1907- 1992)
hh iirle balad sanat hayatna sonradan psikoloji, eitim, hh Edebiyata iirle balam, heceyle ve daha sonra serbest l-
folklor alanlarnda ve eviri sahasnda devam etmitir. yle iirler yazmtr.
hh iirlerinde ekspresyonist bir hava sezilir. hh iirlerinde Servet-i Fnun sanatlarnn karamsarl ve bi-
reysellii sezilir.
hh Eya ve onun grnnden yola karak gl betimleme-
lerle rl canl iirler yazmtr. hh Daha sonra yneldii yk ve romanlarnda kendi hayatn-
dan kesitler yanstmtr.
hh Odalar ve Sofalar iiri nldr.
hh Tiyatro da yazan sanat, daha ok inceleme, aratrma ala-
nnda eserler vermi, ders kitaplar yazmtr.
hh Eserlerinde ak ve anlalr bir dil kullanmtr.
Eserleri
Eserleri
Birinci Perde (iir)
Odalar ve Sofalar (iir)
Sokak (Hikye)
stanbulda Karagz ve Karagzde stanbul, Psikoloji ve
Terbiye Bahisleri, Folklor ve Milli Hayat, Tanzimatn Fransz Snf Arkadalar, Havada Bulut Yok, Karncay Tanrsnz
(Roman)
Efkr- Umumiyesinde Uyandrd Yanklar (nceleme-De-
neme) Tersine Akan Nehir, Rya inde, Danyal ve Sara, Kurtlar (Ti-
yatro)
ki Bal Kartal (eviri)
Trk Edebiyatnda Hikye ve Roman, rneklerle Edebiyat
Bilgileri (nceleme)
YAAR NAB NAYIR (1908- 1981)

MUAMMER LTF BAH (1903-1947)
hh Sanat hayatna iirle balayan sanat, daha sonra hikye,
hh Yedi Meale'deki dier arkadalaryla birlikte iirler yazmtr. roman, makale ve oyun trlerinde eserler vermitir.
hh Aruz, hece ve daha sonra da serbest nazmla yazd iirleri hh Trk edebiyatnn en nemli dergilerinden biri olan Varlk der-
baarl deildir. gisini yaymlam, bu dergide pek ok gen yazar ve airin
yetimesine n ayak olmutur.
hh Yedi Meale topluluu daldktan sonra Anadolu'da, pek de
yaygn olmayan yerel gazete ve dergilerde yazmtr.
hh iirlerini ve yazlarn bir kitap halinde yaymlamamtr. Eserleri
Kahramanlar, Onar Msra (iir)
Bu da Bir Hikyedir, Sevi kmaz (Hikye)
Bir Kadn Sylyor, Adem ve Havva (Roman)

Nereye Gidiyoruz, Atatrklk Nedir, Atatrk Yolu, Edebiyat Dier sanatlar:

Dnyamz, Dost Mektuplar, Deien Dnyamz (nceleme-
Makale) AHMET HAMD TANPINAR (1901-1962)
hh Adn, ilk kez "Altn Kitap" dergisinde yaynlanan "Musul Ak-

amlar" iiriyle duyurdu
KENAN HULUS KORAY (1906-1943)
hh iirlerinde, imge zenginlikleri ve mzikal nitelikleriyle dikkat
hh Yedi Mealeciler iinde iirle uramayan tek sanatdr. eker.
hh Hikye, mensur iir denemeleri yazm, eletiri ve rportajlar hh Yahya Kemal Beyatldan ve Ahmet Haimden etkilenmitir.
yapmtr.
hh e dnk bir bakla doa ile iletiim kurmaya alr.
hh Arap dnyasnn masallarn andran ilk hikyelerinden sonra
daha gereki ykler yazmaya balamtr. hh iirinin bir baka yn Bergson felsefesinden kaynaklanan
zaman kavramdr.
hh zellikle son dnemde yazd ykleri mer Seyfettini ha-
trlatan sanat, kaderin bir cilvesi olarak yine onun gibi ok hh Onun eserlerinde zaman, basit bir sreklilik deil, ok katl
gen yata lmtr. ve karmak bir aktr. "Ne indeyim Zamann", "Bursa'da
Zaman" iirleri bu olgunun rnekleridir.
hh lk roman "Mahur Bestede Osmanl Devleti'nin son dne-

Eserleri
mindeki sekin bir evrenin yaayn sergiledi.
Bir Yudum Su, Bahar Hikyeleri, Bir Otelde Yedi Kii (Hikye)
hh 1949da yaymlad Huzur ise, hem bir ak hem de Tanp-
Osmanoflar (Roman) nar'n stanbul'a olan derin sevgisinin romandr.
hh Estetik anlaynn, kltr birikiminin ve gemi kltrlere

yaslanan yaam felsefesini yanstt bu kitab Tanpnar'n en
yetkin roman saylr.
rnek1: hh Romanda, Mmtaz ile Nuran'n ak erevesinde Dou ile
Bat, eski ile yeni, gemiin deerleriyle var olan deerler,
Yedi mealecilerle ilgili aadakilerden hangisi syle-
nemez? ak ile toplumsal sorumluluk arasndaki atmay ve bu a-
tmann dourduu bireysel bunalmlar irdeler.
A) "Canllk, samimiyet ve daima yenilik" sloganyla hare-
ket etmilerdir. hh "Sahnenin Dndakiler" ile "Saatleri Ayarlama Enstits"nde
de iki uygarlk, iki deerler sistemi arasnda bocalayan Trk
B) Fransz parnesyen airlerinden etkilenmilerdir.
toplumunun ironik tablosu izilir.
C) Bu grubun en sadk sanats Sebil ve Gvercinler'in
airi Ziya Osman Saba'dr. hh lmnden sonra plan ve notlarna dayanlarak biraraya ge-
D) Varlk dergisi bu grubun yerilenden olan Yaar Nabi tirilen ve 1987'de yaynlanan "Aydaki Kadn"da da ayn irde-
Nayr tarafndan yaynlanmtr. leme vardr.
E) Grubun air olmayan tek sanats Kenan Hulusi Ko- hh iir, roman ve yazlarnn yansra stanbul, Bursa, Ankara,
ray'dr. Erzurum ve Konya kentlerini doal, tarihsel ve kltrel yap-
laryla anlatt "5 ehir" nemli eserleri arasndadr.
Yedi Mealeciler z iir akmna bal bir edebi topluluktur. Bu nedenle parnes-
yon deil sembolist sanatlardan etkilenmilerdir.
Sorusu
retmen
Yedi Mealecileri oluturan sanatlarn tamam air midir?
Hayr, Kenan Hulusi Koray topluluk sanatlar iinde hikaye yazar olarak
bulunmutur.

Eserleri Eserleri
Btn iirleri (iir) iirler (iir)
Aydaki Kadn (lmnden sonra baslmtr), Mahur Beste kmaz [O Byle stemezdi], Glgeler (Tiyatro)
Huzur, Sahnenin Dndakiler, Saatleri Ayarlama Enstits,
(Roman)
Abdullah Efendinin Ryalar, Yaz Yamuru (Hikye)
Be ehir, Edebiyat zerine Makaleler, Yaadm Gibi (De-

neme-Makale)
Tevfik Fikret, Namk Kemal, Yahya Kemal (nceleme) 19. Asr NECP FAZIL KISAKREK (1905-1983)
Trk Edebiyat Tarihi (1. cilt)
hh Cumhuriyet Dneminin en byk airlerinden biridir.
hh iir, hikye, biyografi, an ve tiyatro trnde eserler vermitir.
hh Kaldrmlar ve Sakarya Trks iirleriyle iiri ile zdele-

AHMET MUHP DIRANAS (1909-1980) mitir.
hh Fransz sembolist Baudelaire'den gelen zevki, halk iiri gele- hh Halk iiri geleneinden yola km, btn iirlerinde heceyi
nei ile birletirmitir.
kullanmtr.
hh iirlerinde biime, dile, l ve uyaa, ahenge ok nem ver-
hh Son derece salam bir dili ve oturmu bir nazm teknii vardr.
mitir.
hh Sese ve ahenge ok nem vermi, durak ve vurgularn yerle- hh iirleri biim bakmndan kusursuzdur.
rini deitirerek yeni bir iir dili oluturmaya almtr.
hh Gerek biim, gerek ierik asndan zgn iirleri vardr.
hh Hecenin 12li, 13l kalplarn kullanarak -drt msra sren
hh Felsefeye olan ilgisiyle iirde mistik bir anlay ve duyua y-
uzun cmleler kurmutur.
nelmitir.
hh Sone ve terza-rima gibi Batl nazm biimleriyle de iirler
yazmtr. hh Onun iirlerinde srekli bir aray iinde olan modern insa-
hh iirlerinde yurdun gzelliklerini ycelik, kutsallk duygusuyla nn huzursuzluklar ve zellikle son iirlerinde gl bir inan
birletirerek ilemitir. duygusu vardr.
hh Genellikle Anadoluyu, memleket manzaralarn, tarih ve tabi- hh iirde insann evrendeki yerini aratran; madde ve ruh prob-
at sevgisini ileyen iirler yazmtr.
lemlerini, i alemin gizli tutku ve duygularn, madde-ruh teza-
hh Fahriye Abla, Serenad gibi unutulmaz lirik iirlerinin yan sra, tn, insan-evren ilikisini dile getirmitir.
Ar, Olvido, Dalara gibi destanms iirler de yazmtr.

Eserleri
rnek2:
ile [Btn iirleri], Kaldrmlar, rmcek A, Ben ve tesi,
Sonsuzluk Kervan, iirlerim (iir)
A) Ahmet Hamdi Tanpnar, adn ilk defa "Musul Akamla-
Aynadaki Yalan, Kafa Kad (Roman)
r" iiriyle duyurdu.
Ruh Burkuntularndan Hikyeler, Birka Hikye Birka Tahlil, B) Ahmet Muhip Dranas, hecenin uzun kalplarn kulla-
Hikyelerim (Hikye) narak uzun iirler yazmtr.
C) Birok trde eser veren Necip Fazl Ksakrek Cumhu-
Tohum, Bir Adam Yaratmak, Knye, Para, Reis Bey, Sabrta-
riyet dneminin en byk airlerinden biridir.
, Nm Dier Parmaksz Salih, Siyah Pelerinli Adam (Tiyat-
ro) D) mrmde Skut, adl eseriyle nemli bir yere sahip
olan Ziya Osman Saba z iir anlayna baldr.
Namk Kemal, Ulu Hakan Abdlhamit Han, Yunus Emre, Son
E) CHP'nin at iir yarmasnda "Otuz Be Ya iiri"
Devrin Din Mazlumlar, le nen Nur, Trkiyenin Manzara- ile tannan Cahit Stk Taranc Baudlaire'nin etkisinde
s, Ylanl Kuyudan, Bbli (nceleme-Monografi-Fkra-An) kalmtr.
"mrmde Skut" adl eser Cahit Stk Taranc'ya ait bir eserdir. Ziya Osman
Saba ifadesi yanltr.
CAHT SITKI TARANCI (1910-1956)
hh Fransz sembolist air Baudelairenin etkisinde kalmtr.
hh Yaama sevinci, hayata ballk, ak, geen zaman, ocukluk

gnlerinin zlemi, yalnzlk, en ok da lm airidir.
rnek3:
hh CHPnin at iir yarmasnda "Otuz Be Ya iiri" adl iiri
ile birinci olmutur. Trk edebiyatnda Saf iir (z iir) eilimi Ahmet Ha-
imin iir Hakknda Baz Mlahazalar adl makalesiyle
hh iirde szcklerin sralanna nem vermi, biim ve l (Trk edebiyatnda ilk poetika rnei kabul edilir.) ba-
konusunda srekli denemeler yapmtr. lar.1930la 1945 arasnda z iir hareketini srdren airler
hh Hece ve kafiyedeki hassasiyeti, yaln ve ahenkli dili ile Cum- arasnda ---- sayabiliriz.
huriyet dnemi iirinin kilometre talarndan biri olmutur. Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi
hh Eski dostu olan Ziya Osman Saba ile yaptklar mektupla- getirilemez?
malar, edebiyat tarihimizin en sekin edebi mektup rnekle-
A) Necip Fazl Ksakreki
rinden biri olarak kitaplamtr.
B) Oktay Rifat Horozcuyu
C) Ahmet Muhip Dranas
Eserleri D) Cahit Stk Tarancy
E) Ahmet Hamdi Tanpnar
mrmde Skt, Otuz Be Ya, Dten Gzel, Sonras (iir)
Ziyaya Mektuplar (Mektup)

B seeneinde verilen sanat (Oktay Rifat Horozcu) z iir Anlayn Srdren
airlerden deildir. Sanat, Garip akmnn temsilcilerindendir.

2. Milli Edebiyat Zevk ve Anlayn Srdren iir hh "Sanat" adl iirinde memleket edebiyatnn temel felsef
yaklamn ortaya koymu; kozmopolit, Batc, mill benliini
hh Cumhuriyet dneminde milli edebiyat geleneini srdren kaybetmi olanlara kar Anadolu kaynakl Trk-slm klt-
sanatlarn oluturduu izgidir. rn, sanatn ve dnya grn ne karmtr.
hh iirde yine Anadolu ve memleket ve yurt sevgisi/manzaralar hh Temsili istiarenin nemli rneklerinden biri saylan At iirin-
ilenmitir. de Trk halkn gem vurulamayan, dizginlenemeyen bir ata
benzetmitir.
hh Sade bir dil kullanlm, mahalli syleyilere yer verilmitir.
hh mge, ses ak ve ritm asndan modern Trk iirinden ya-

rarlanlmtr.
Eserleri
hh Trkeye ok nem verilmi, yabanc szcklerin kullanlma-
sna kar klmtr. Han Duvarlar, Dinle Neyden, oban emesi, Gnlden
Gnle, Bir mr Byle Geti, Elimle Setiklerim, Heyecan
hh Bu anlayn en nemli temsilcileri Be Hececilerdir.
ve Skun, Zindan Duvarlar (iir)
zyurt, Canavar, Akn, Kahraman (Tiyatro)

Sanatlar:
BE HECECLER:
FARUK NAFZ AMLIBEL (1898-1973) YUSUF ZYA ORTA (1896 -1967)
hh Bireysel konular ileyen ilk iirlerinde aruzu kullanmtr. hh iire aruzla balam daha sonra heceyle yazmaya bala-
mtr.
hh Milli Edebiyatla birlikte memleket edebiyatna ynelmi ve
aruzun yan sra heceyle de yazmaya balamtr. hh Orhan Seyfi Orhon'la birlikte Akbaba adl glmece dergisini
karmtr.
hh Be Hececilerin en gl airidir.
hh Aruzla yazd iirlerinde Yahya Kemalin etkisi grlr. hh air, yazar ve mizahdr.
hh Halk deyimlerinden ve syleyi zelliklerinden sklkla yara- hh Binnaz adl oyunu, Trk tiyatrosunun en baarl rneklerin-
lanmtr. den biridir.
hh iirlerine byk bir memleket sevgisi grlen sanatnn iir- hh nce, nkteli, esprili, ineli, temiz bir dili vardr.
lerinde cokun bir lirizmle ve sade, akc bir dil grlr.
hh iirlerinde ak, doa sevgisi ve ulusal elerle birlikte ver-
hh "Deli Ozan" ve "amdeviren" takma adlaryla mizahi iirler meye alr.
de yazmtr.
hh Dili ve ly baaryla kullansa da iirin kendine zg gzel-
hh iirlerinin balca temalar; ak, zlem, kahramanlk, lm ve liini bir trl yakalayamamtr.
tabiat olmutur.
hh Buna karlk gazetecilikte; glmece, yergi ve nkte alanlarn-
hh Han Duvarlar adl iirinde retmenlik iin Kayseriden An-
da daha baarl olmutur.
karaya giderken yolda edindii izlenimleri unutulmaz bir lez-
zetle aktarmtr. hh Fkralarnda siyasal mizahn zgn rneklerini vermitir.

Eserleri Bayku, ilk air, Snen Kandiller, 10 Yln Destan, Nedim,

Hayalet, Bir Dolaptr Dnyor, iki Yanda (Oyun)
Akndan Akna, Cenk Ufuklar, klar Yolu, Yanarda, Bir
Selvi Glgesi, Bir Rzgr Esti(iir), Ku Cvltlar (ocuk i- Darlbedayi Devrinin Eski Gnleri, Eski stanbul Ramazanla-
irleri) r, Edebiyatlar Geiyor (An)
G, eker Osman, Krk Dkkan, Katl Ev (Roman)
Binnaz, Nikhta Keramet, Krdm (Oyun)
Gz Ucuyla Avrupa (Gezi Yazs) ORHAN SEYF ORHON (1890-1972)

Ahmet Haim, Seyrani, Faruk Nafiz (nceleme) hh iire aruzla balam Milli Edebiyat akmnn etkisiyle hece
lsne ynelmitir.
hh Heceye getikten sonra da aruzla iir yazmaya devam etmi-

tir.
HALT FAHR OZANSOY (1891-1971) hh nl "Frtna ve Kar", adl uzun manzumesini aruzla yazm-
tr.
hh Aruz lsyle yazd Bayku isimli iirle adn duyurmutur.
hh "Peri Kz ile oban Hikyesi" hece lsyle Trkeyi baa-
hh Mill Edebiyat akmnn etkisiyle hece lsne ynelmitir.
rl kulland "manzum masaldr.
hh Aruz veznini adeta istemeye istemeye brakn Aruza
hh kili dizelerden, Halk iirinin nazm biimlerinden, yeni biim-
Veda adl iirini dile getirmitir.
lere dein denedii iirlerinde bireysellik ne kar.
hh iirlerinde drtlklerden sone'ye dein eitli nazm biimle-
hh zellikle ak konularn ilemi, yurt sevgisi ve zlemini dile
rini uygulamtr.
getiren iirler de yazmtr.
hh iirlerinde yaayan Trkeyi baaryla kullanmtr.
hh Divan iiri kalplarn hece lsne uydurarak gazel benzeri
hh Hzn ve melankoli gibi bireysel duygular, ak ve kadn te- iirler yazmtr.
malarn ilemitir.
hh Veda ve Diyorlargibi birok iiri bestelenmitir.
hh Tiyatro, roman, an ve inceleme trlerinde de eserler vermi-
tir.
Eserleri
Frtna ve Kar, Peri Kz ile oban Hikyesi, Kervan, Gnl-

den Sesler, O Beyaz Bir Kutu, te Sevdiim Dnya (iir)
Eserleri ocuk Adam (Roman)
Rya, Cenk Duygular, Efsaneler, Zakkum, Bulutlara Yakn, Asr Kerem (Glmece)
Glistanlar ve Harabeler, Paravan, Balkonda Saatler, Sulara
Dn Gecesi (Hikye)
Dalan Gzler, Hep Onun iin, Sonsuz Gecelerin tesinde
Dn-Bugn-Yarn (Makale)
(iir)
Kulaktan Kulaa (Fkra)
Sulara Giden Kpr, klar Yolunun Yolcular (Roman)

hh Halk kltrne byk nem vermi, lk dergisindeki yazla-

rnek4:
ryla ve aratrmalaryla milli kltre katk salamtr.
1. Dnya Sava ve Mill Mcadele yllarnda balayan,
hh Duygu yn ar basan iirlerinin yan sra didaktik iirler de
Mtareke yllarnda hret kazanan Be Hececiler, Anado-
lu'yu ve vasat insan tipini iire soktular. Memleket sevgisi, yazmtr.
yurt gzellikleri, kahramanlk ve yiitlik, iledikleri balca
hh Didaktik Trk halk iiri geleneinden yararlanm, iirlerinde
konulardr. Hecenin bu be airi mill edebiyat akmndan
halk motiflerini de ilemitir.
etkilenmi ve aruzu brakarak iirlerinde heceyi kullanmaya
balamlardr. Bunda da olduka baarl olmulardr. Halk hh Oyunlarnda milli deerleri n plana karm, Batya ze-
iirinin d yapsn, zellikle l ve uyak dzenini benim- nenleri eletirmitir.
sediler. Bylelikle halk iirinin dnyasna ulaabilecekleri-
ni sandlar. Dil asndan ar, ak bir syleyie yneldiler. hh Ak Veyselin fark edilip tannmasnda ok emei vardr.
rettikleri iirler ise kalplam bir yap iinde kald.
Aadakilerden hangisi bu anlaya bal kalarak iir

yazanlardan biri deildir?
A) Faruk Nafiz amlbel
B) Orhan Seyfi Orhon
C) Ziya Osman Saba

Eserleri
D) Enis Behi Koryrek
hh iirler (iir)
E) Yusuf Ziya Orta
hh Keba, Bir Pazar Gn, Satlk Ev, Koyiit Krolu (Ti-
yatro)
C seeneinde verilen sanat (Ziya Osman Saba) Yedi Mealeciler topluluu-
nun bir yesidir.
ARF NHAT ASYA (1904-1975)
hh Bayrak airi olarak tannmtr.
Dier airler: hh iire, aruz vezniyle yazd gazel ve rbailerle balamtr,

heceyle ve serbest lyle de iir yazmtr.
AHMET KUTS TECER (1901-1967)
hh Halk ve divan nazm biimlerinin yannda, modern edebiyatn
hh Hece lsne yeni biimler aram, iirlerinde Anadolu mo- nazm biimlerini de kullanmtr.
tiflerini ilemi, duygulu ve iten memleket iirleri yazmtr
hh iirlerinde kahramanlk, bayrak, din, ak, doa ve lke gzel-
hh z bakmndan Be Hececilere yakn dursa da kendi iir likleri gibi temalar ilemitir.
dnyasn kurmutur.
hh Ahenge nem vermi, sade ama olabildiince cokulu bir
hh Samimi, ince, duygulu memleket iirleriyle tannmtr. anlatm benimsemitir.

hh Dncenin ar bast iirlerinde milliyetilik konusu byk ORHAN AK GKYAY (1902-1994)

bir yer tutmutur.
hh iire aruzla balayan sanat daha sonra heceye ynelmitir.
hh iirlerinde zarif benzetmeler, nkteler, hiciv ve kelime oyun-
hh Tekke ve k edebiyatlarndan ve zellikle koaklama trn-
lar yapmtr.
den sentezledii yeni ve gl iire ulamtr.
hh Rubai trnn yeni Trk edebiyatnda nemli ahsiyetlerin-
hh iirlerinde milli konulara arlk vermitir.
den kabul edilir.
hh Cokulu ve gl bir eda ile syledii iirlerde Krolunu ha-
trlatan destans bir hava grlr.
hh Bu Vatan Kimin iiri bestelenerek gnmzde de canlln

korumaya devam etmitir.
Eserleri
hh Divan ve halk edebiyat zerine almalar yapan sanat
Heykeltra, Bir Bayrak Rzgr Bekliyor, Rubaiyat-i Arif, Dede Korkut Hikyelerini de sadeletirmitir.
Kbrs Rubaileri, Dualar ve minler, Kubbe-i Hadra, Kpr,
Aynalarda Kalan, Divane-i Arif, Kkler ve Dallar, Yastmn
Ryas, Ayetler (iir)
Kanatlar ve Gagalar (zdeyiler) Eserleri
Enikli Kap (Makaleler) Bu Vatan Kimin, Birka iir-Poems (iir)
Terazi Kendini Tartmaz (Dz yaz)
ZEK MER DEFNE (1903-1992)
hh Erzurum, Konya, Bursa, stanbul, Isparta, Ein, Ilgaz ehirleri

KEMALETTN KAMU (1901-1975)
iin yazd gzellemelerle tannmtr.
hh Gurbet airi olarak tannmtr.
hh Halk iiri geleneiyle ada iir anlay arasnda bir sentez
hh iirindeki konularn "vatan sevgisi, sava, ak; kynde, si- yakalamaya almtr.
perde ve daima gurbette olan Mehmetik" oluturur.
hh iirleri Be Hececileri anmsatan niteliktedir.
hh Halk iiri geleneiyle sade, akc dili ve lirik iirler kaleme al-
hh Destanlardan, folklordan yararlanarak romantik ve lirik iirler
mtr.
yazmtr.
hh Memleket edebiyatnn nde gelen airleriden kabul edilir.
hh Gzellemelerinden de anlalaca gibi iirlerinin ana temas-
hh Bingl obanlar adl iiri edebiyatmzda pastoral iirin en n Anadolu ve Yurt gzellikleri oluturmutur.
sekin rneklerinden biri olmutur.
Eserleri
hh iirleri lmnden sonra kitaplatrlmtr.
Denizden alnm lke, Sessiz Nehir, Kardelenler (iir)
hh Kemalettin Kamu, Hayat, ahsiyeti, iirleri

MER BEDRETTN UAKLI (1904-1946) { Ortaya k ekli ve temel zellikleri itibaryla ideolojik
yn baskn bir edebi anlaytr. Gerekilik akmnn sosyalist
hh nceleri biim asndan Be Hececilere yakn iirler yazd.
dnceyle harmanlanmasyla erevesi belli olmutur.
hh Zamanla ada Fransz iirinin biimsel zelliklerine ynel-
hh iir tezlidir, savunulan bir gr vardr ve bu gr kendini
meye balad.
iirde belli eder.
hh iirlerinde Anadoludan deiik, canl grnmler izdi.
hh Halklk, kyclk kavramlar ve sosyalist bir dnce etra-
hh Dneminde Anadolu airi olarak nitelendirildi.
fnda ekillenmitir.
hh Kulland simgeler ve yapt betimlemelerle hayali n
hh Siyasi bir ierik tamas iirin etki gcn ve snrlarn ge-
planda tuttu.
niletmitir.
hh Doa, gurbet, deniz, lm ve zlem, iirlerinin ana temala-
hh Kitleleri etkilemek amac gttnden sylev slubunun
rdr.
zelliklerini tar.
hh zel hayatnda yaad aclar irilerinde lm ve ayrlk te-
hh nsan, toplum ve retim ilikileri ekseninde meydana gelmi-
malarn ok kullanmasna yol amtr.
tir.
hh Yldzlarn Altnda, Eilmez Ban Gibi, Kapldm Gidiyorum
hh Sanaty, toplumda yol gsterici, nderlik edici ve uyarc,
gibi pek ok iiri bestelenmitir.
toplumun haklarn savunucusu bir konuma yerletirmitir.
hh Sosyalist bireyselliin gelitirilmesi amalanm, bu dorultu-

Eserleri da belli bir program ortaya konmutur.
Deniz Sarholar, Yayla Duman, Sarkz Mermerleri, Deniz
hh Geleneksel balara ve dini inanlara mesafeli durmu, bu tr
Hasreti (iir)
deerleri toplumu olumsuz etkileyen, uygarlamas nnde
engel olan sorunlar gzyle baklmtr.
hh Daha ok serbest nazm teknii kullanlm, iir; yeni, denen-

memi grsel formlara dntrlmtr.
3. SERBEST NAZIM VE TOPLUMCU R
hh 20. yzylda gerek dnyada gerekse lkemizde meydana ge-

len gelimeler, edebiyat ve beraberinde iiri bireyi ifade eden
bir sanat kolu olmaktan karp toplumu da ifade eder hale
getirmitir.
{ Yzyln balarnda Sovyetler Birliinde Sovyet Yazarlar

Birlii Kongresi dzenlenmi ve bu kongrede toplumcu iirin ilke-
leri belirlenmitir.

airleri: AHMET ARF (1927-1991)
hh Nzm Hikmetin at yolda yrd.

NAZIM HKMET RAN (1902-1963)
hh Ondan ald iirsellii bir Anadolu duyarll ve zlemiyle
hh lk iirlerini heceyle yazmtr. geniletti.
hh Ardndan hece veznini brakp serbest iire yneldi. hh Tek kitab olan Hasretinden Prangalar Eskittim ok byk
hh Serbest iir anlaynda ftrzmin nemli isimlerinden Ma- takdir grmtr.
yakovskinin byk etkisi vardr. hh iiri ounlukla trklere ve ondan te btn Anadolu folklo-
hh 835 Satr kitab yaynlandnda byk aknlk oluturdu. runa dayanr.
hh eyh Bedrettin Destannda divan ve halk iiri syleyilerini, hh iirinde sese deil sze dayanan ritme dayal byk bir lirizm
ada bir iir anlay iinde eritti. vardr.
hh Memleketimden nsan Manzaralarnda 2. Meruriyet - 2. hh Anadolu insan malzemesini bu lirizmin iinde yourarak top-
Dnya Sava arasndaki dnemin yksn destanlatrd. lumcu iirdeki didaktizmi lirizmle buluturdu.
hh Dz yaz, iir, senaryo tekniklerinin i ie kullanld bu eser, hh zellikle imge konusunda yapt sramayla gen airlere
yeni bir trn habercisi oldu. rnek oldu.
hh iirin zn biimsel kalplardan kurtarmak amacyla dize-

lerin banda kafiye kulland, iirlerin kimi blmlerini byk
Eserleri
harfle yazd.
hh iirlerinin her bir sayfas harf, szck ve satrlarla neredeyse Hasretinden Prangalar Eskittim (iir)
bamsz bir varlk kazanmtr.
rnek5:
Eserleri Aada verilen eser - yazar eletirmelerinden hangisi
yanltr?
835 Satr, Jokond ile S-YA-U, Varan 3, 1+1=1, Sesini Kaybe-
den ehir, Benerci Kendini Niin ldrd, Gece Gelen Telg- A) Onar Msra - Yaar Nabi Nayr
raf, Portreler, Taranta-Babu'ya Mektuplar, Simavne Kads B) Yaz Yamuru - Ahmet Hamdi Tanpnar
Olu eyh Bedreddin Destan (iir) C) Glgeler - Necip Fazl Ksakrek
D) Canavar - Faruk Nafiz amlbel
Kafatas, Bir l Evi, Unutulan Adam, Enayi, Sabahat, nek,
E) t rr Kervan Yrr - Nazm Hikmet
Ferhat ile irin (Tiyatro)
t rr Kervan Yrr, Milli Gurur (Fkra)

Glgeler bir tiyatro olup Necip Fazl Ksakrek'e deil Ahmet Muhip Dranas'a
ait bir eserdir.
Yaamak Gzel ey Be Kardeim, Kan Konumaz (Roman)
Sorusu
retmen
Bu dnemde belli bir hayat anlaynn, siyasi grn tem-

silcisi konumunda iir yazlm mdr?
Evet, serbest nazm toplumcu iir anlay, bu anlayla yazlan iirlerdir.

1. z iir anlayn srdren iir 5. Fransz sembolizmiyle Trk iir geleneini baaryla kay-
Milli edebiyat zevk ve anlayn srdren iir natrmtr.Hece lsyle biimsel mkemmellie nem
verdii iirler yazmtr. Ak, insann i dnyas gibi birey-
Yukarda verilen iir anlaylaryla aadaki airler iki-
sel duygular ilemitir. Kendinden sonraki kuaklar zerin-
erli eletirildiinde hangi sanat bota kalr?
de, az sayda iirle bile olsa, uzun sre etkili olan bir airdir.
A) Ziya Osman Saba O da hocas Tanpnar gibi az yazm, seyrek yaymlam,
B) Nazm Hikmet Ran iirlerini iire baladktan neredeyse elli yl sonra kitapla-
trmtr. Fahriye Abla iiri ok nldr.
C) Faruk Nafiz amlbel
D) Yaar Nabi Nayr
lerden hangisidir?
E) Halit Fahri Ozansoy
A) Ahmet Muhip Dranas
2. Aruzla balad iirde rubailer, gazeller yazd. zellikle B) Enis Behi Koryrek
rubailere byk nem verdi. Rubailerden oluan be ayr
C) Fazl Hsn Dalarca
kitap yaymlamtr. Daha sonra heceli ve serbest ve ll
D) Cahit Klebi
iirler de yazan sanat bayrak airi olarak bilinir.
E) Cahit Stk Taranc
lerden hangisidir?
A) Necati Cumal
B) Necip Fazl Ksakrek
6. Yedi Mealeciler iinde iire en sadk sanat o oldu. Sebil
C) Mehmet Akif Ersoy ve Gvercinler, Geen Zaman, Nefes Almak adl kitapla-
D) Arif Nihat Asya rnda iirlerini toplayan sanat, hikyeler de yazd. zel-
E) Necmettin Halil Onan likle ev ii temal iirlerinde kendisinden daha kabiliyetli bir
baka aire, Behet Necatigile rnek oldu. Yalnzlk duy-
3. Aadaki sanat-eser eletirmelerinden hangisi gusunu ve hatralar iirlerinde baaryla dile getirdi. Hece-
yanltr? nin yannda serbest iir rnekleri de verdi. Btn insanlarn
mutlu olduu ve herkesin hogr iinde yaad bir dn-
A) Necip Fazl- rmcek A ya zlemiyle yaad.
B) Nazm Hikmet- Sesini Kaybeden ehir Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki-
C) Ziya Osman Saba- Sebil ve Gvercinler lerden hangisidir?
D) Arif Nihat Asya- Kanatlar ve Gagalar A) Ahmet Kutsi Tecer
E) Cahit Stk Taranc- Han Duvarlar B) Ahmet Hamdi Tanpnar
C) Ziya Osman Saba
4. Hikye, roman, deneme, makale, edebiyat tarihi ve iir tr-
lerinde eserler vermitir. Ama en nemli zellii airliidir. D) Faruk Nafiz amlbel
iirlerindeki temel unsurlar; his, hayal ve musikidir. En ok E) Ahmet Arif
iledii konu zamandr. uuralt da nemlidir. iirlerinde
sembolistlerin etkisi vardr. Sade bir dille yazd iirlerde
hece lsn kullanmtr. Hikye ve romanlarnda bire-
yin i dnyasna ve bilinaltna ynelmitir. Be ehir adl 7. iir anlayn memleket ve yurt sevgisini hece l-
denemesi ok nldr. syle ve sade bir dille dile getirmek olarak aklayan
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- bir sanat aadaki anlaylarn hangisine yakn dur-
lerden hangisidir? maktadr?
A) Enis Behi Koryrek A) Milli edebiyat zevk ve anlayn srdrenler
B) Ahmet Hamdi Tanpnar B) Bireyin i dnyasn esas alanlar
C) Sait Faik Abasyank C) z iire anlayn devam ettirenler
D) Ziya Osman Saba D) Toplumcu gerekilie nem verenler
E) Necip fazl Ksakrek E) Bireysel duygular dile getirenler

8. Nazm Hikmet, serbest nazm, toplumcu iir anlayla eser 11. lk iirlerini hece vezniyle yazm ama bunlarda bile ierik
I II bakmndan dier hececi airlerden uzak, toplumsal ierikli
reten sanatlardan biridir. iirlerinde, Anadolu insann bir iirin peinde olmutur. Moskovada geirdii yllarda
III gelecekiliin nemli isimlerden Mayakovskiden etkilene-
dini ve milli bir anlayla sunan sanat, ayrca iirin rek iir anlayn btnyle deitirdi. 835 Satr isimli eseri
IV yaymlandnda iir evrelerinden ok byk bir aknlk
oluturdu. Daha sonra ortaya koyduu eserlerde iirde bi-
biimsel zelliklerini deitirmi, iire bambaka bir form
V im ve z temelden deitiren yepyeni bir iir tarz ortaya
vermitir.
koydu.
Bu parada numaralanm yerlerin hangisinde bilgi
yanl yaplmtr?
gisidir?
A) Necip Fazl Ksakrek
B) Ahmet Arif
C) Faruk Nafiz amlbel
9. Hecenin be airi arasnda air yn en gl olan sa-
natdr. Heceyi sradanlk ve danklktan kurtarm: ona D) Nazm Hikmet Ran
yeni, deiik dzen ve zengin ekiller kazandrmtr. lk E) Ziya Osman Saba
iirlerinde ak temasn ileyen sanat sonradan yazd
iirlerde Anadoluyu ve memleket sevgisini ilemitir. Han 12. ok renkli ve deiik biimli iirler yazm olan sanat, son
Duvarlar, oban emesi gibi eserleri ok tannmtr. iirlerinde zaman zaman mistisizme ynelmitir. iirinde
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- daima bir yenileme abas iinde olan air, etkilerden
lerden hangisidir? uzak kalarak kendine zg bol renkli iir dnyasn olu-
turmutur. Gzel ve zarif benzetmelerin yan sra, keskin
zeksnn, akac mizacnn rn olan nkteleri, hicivleri,
B) Enis Behi Koryrek kelime oyunlar slbunu tamamlayan nemli unsurlardr.
C) Halit fahri Ozansoy Tarihimizin anl sayfalarn iirletiren air, Rubai trnn
D) Orhan Seyfi Orhon yeni Trk edebiyatnda nemli ahsiyetlerinden kabul edilir.
E) Yusuf Ziya Orta Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
gisidir?
A) Ahmet Hamdi Tanpnar

B) Necip Fazl Ksakrek
10. nceleri aruzla yazarken sonradan heceye gemitiler. C) Ahmet Kutsi Tecer
iirde ssten uzak ve sade olmay setiler. Dizelerin k-
D) Arif Nihat Asya
meleniinde drtlk esasna bal kalmayp yeni biimler
aradlar. Bulduklar biimlerle geni hacimli iirler yazdlar. E) Ahmet Muhip Dranas
Bu iirlerde memleket sevgisi, yurdun gzellikleri, kahra-
manlk ve yiitlik temalarn ilediler. Ancak kimi sanatlar 13. I. Heceyi gelitirmek amacyla ortaya kmtr.
tarafndan yzeysel bir memleket edebiyat yaptklar iin II. Verlaine, Mallerme gibi Fransz airleri rnek almlardr.
eletirildiler.
III. Sanat iin sanat anlayna bal kalmlardr.
IV. Anadoluyu yurtseverlik anlayyla anlatmada ok ba-
verilmitir?
arl olmulardr.
A) Toplumcu iirciler V. Canllk, samimiyet ve devaml yenilik sloganyla ha-
B) z iirciler reket etmilerdir.
C) Be Hececiler Maddeler halinde verilen zelliklerden hangisi Yedi
D) Serbest Nazmclar Mealecilerle ilgili olamaz?
E) Garipiler A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
13. D 12. D 11. D 10. C 9. A 8. C 7. A 6. C 5. A 4. B 3. E 2. D 1. B Cevaplar

1. Bir at syleyeyim, dalar dilinden 4. l, uyak, nazm biimi gibi biimsel kurallardan ba-
Dumlu'dan Ar'ya n gitsin gelsin! ... msz bir iir anlaydr.
Destanlar duyulsun tarih yolundan, O gne dek denenmemi bir grsellik, karmak biimli
O gnden dnlere an gitsin gelsin teknikler kullanlmtr.
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu Geni kitleleri etkilemek iin sylev slubundan yarar-
metinde aadaki iir anlaylarndan hangisine ait lanlmtr.
zellikler ar basmaktadr? Aadaki sanatlardan hangisi bu zellikler dorul-
tusunda eser vermi olabilir?
A) z iir anlayn srdren iir
B) Milli Edebiyat zevk ve anlayn srdren iir A) Faruk Nafiz amlbel
C) Garip iiri B) Ziya Osman Saba
D) II. Yeni iiri C) Zeki mer Defne
E) 1980 sonras iir D) Nazm Hikmet Ran

E) Orhan aik Gkyay
5. Cumhuriyet dnemi Trk edebiyatnda Trkeyi en gzel

2. Aadakilerden hangisi Cumhuriyet dnemi Trk ii- kullanan airlerden biridir. Hibir gr ve akmn etkisinde
rinin zelliklerinden biri deildir? kalmadan kendi iir izgisini oluturarak z Trkenin en
kendine has airlerinden biri olmutur. iirlerinde insann
A) Anadolu corafyas ve Anadolu insannn hayat konu i ve d dnyasn, yurt ve dnya insann ok ynl dav-
edinilmitir. ran ve atmalaryla ele almtr. lk iirlerinde kendine
B) Btnyle hece vezniyle ve drtlk nazm birimini kul- has iir dili ve dnyasn kurma abas grlrken sonraki
lanlmtr. iirlerinde gl bir Trke tutkusu dikkat eker. Havaya
C) Birok air aruz vezniyle yazmay brakp hece vezni- izilen Dnya, ocuk ve Allah, akrn Destan en bilinen
ne gemitir. eserleridir.
D) Anadolunun zengin efsane, masal ve mitolojilerinden Bu parada tantlan sanat aadakilerden hangisi-
yararlanlmtr. dir?
E) 1940l yllardan sonra serbest lyle yazlan doru A) Necip Fazl Ksakrek
ynelim olmutur. B) Fazl Hsn Dalarca
C) Ahmet Hamdi Tanpnar
D) Arif Nihat Asya
E) Kemalettin Kamu
3. lk zamanlar aruzla iirler yazm, sonralar k tarzna

uygun ounlukla ulusal konular ileyen lirik iirler kalem 6. air Akm - Topluluk
almtr. 1940'lardan sonra edebiyat tarihi, folklor ve halk ---- Toplumcu iir
edebiyat aratrmalarna ynelmitir. Eski metinleri ince- Ziya Osman Saba ----
lemi ekledii notlarla birlikte sadeletirilmi basmlarn
hazrlamtr. Kendi iirlerini kitap olarak yaynlamamtr. Yukardaki tabloda sanatlar ve bal bulunduklar akm -
zellikle "Bu Vatan Kimin? iiri ok nldr. topluluk verilmitir.
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- Bo braklan yerlere aadakilerden hangisi getiril-
lerden hangisidir? melidir?
A) Orhan aik Gkyay A) Necip Fazl Ksakrek Be Hececiler

B) Ahmet Hamdi Tanpnar B) Nazm Hikmet Yedi Mealeciler
C) Cahit Klebi C) Ahmet Muhip Dranas Toplumcu Gereki
D) Behet Necatigil D) Ziya Osman Saba Be Hececiler
E) Fazl Hsn Dalarca E) Orhan Seyfi Orhon z iir

7. Cumhuriyet dnemi airleri iinde klasik iir nazm biimle- 10. Gurbet airi olarak tannmtr. iirindeki konularn "vatan
rinden rbaiye nem veren iki sanatdan biridir. Heceyle sevgisi, sava, ak; kynde, siperde ve daima gurbette
ve serbest vezinle yazd iirleri de vardr. Ulusuluu ile olan Mehmetik" oluturur. Halk iiri geleneiyle sade, ak-
dikkat eken air zellikle Trkl ycelten iirleriyle bili- c dili ve lirik iirleri ile memleket edebiyatnn nde gelen
nir. Rbai nazm biimiyle yazd iirlerini be ayr kitapta airleri arasna girmitir. iirleri, lmden sonra bir kitapta
toplamtr. toplanmtr. Bingl obanlar adl iiri, edebiyatmzda
Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han- pastoral iirin en sekin rneklerinden biri olmutur.
gisidir? Bu parada aadaki sanatlardan hangisi hakknda
bilgi verilmitir?
A) Arif Nihat Asya
B) Necmettin Halil Onan A) Halit Fahri Ozansoy
C) Orhan aik Gkyay B) Necip Fazl Ksakrek
D) mer Bedrettin Uakl C) Ahmet Arif
E) Kemalettin Kamu D) Kemalettin Kamu

E) Cahit Stk Taranc
8. ---- edebiyatnn ilk yllarn Milli Edebiyattan kesin snr-
larla ayrmak zordur. Mili Edebiyat dnemi sanatlarnn
nemli bir blm, edebiyat yaamlarn bu dnemde de
srdrmtr. Bu dnem, millileme akmnn devam ola- 11. I. Kaldrmlar
rak hzl gelime ve oluma r amtr. nceki edebi-
II. Bu Vatan Kimin
yat dnemlerinden biim, dil ve dnce bakmndan baz
III. Otuz Be Ya iiri
zellikler devralan bu dnem edebiyatnn oluumunda si-
yasi, toplumsal ve kltrel deimelerin byk etkisi vardr. IV. Fahriye Abla
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi Numaralanm eserlerle aadaki sanatlar eletiril-
getirilmelidir? diinde hangi sanat dta kalr?
A) Tanzimat I. dnem A) Cahit Stk Taranc

B) Divan B) Orhan aik Gkyay
C) Halk C) Necip Fazl Ksakrek
D) Cumhuriyet D) Sabri Esat Siyavugil
E) Tanzimat II. dnem E) Ahmet Muhip Dranas
9. Aruz lsyle yazd Bayku isimli iirle adn duyurmu- 12. Aadakilerin hangisinde bir bilgi yanl vardr?
tur. Aruzla duygusal iirler yazm; sonra Mill Edebiyat A) Faruk Nafiz amlbel, oban emesi adl eserinde
akmnn etkisiyle hece lsne ynelmitir. Cenk Duy- memleket edebiyatna ait rnekler vermitir.
gular adl iir dergisindeki iirlerle hece veznine ynelmi
B) Yusuf Ziya Orta, Gnlden Gnle adl eserinde
ancak aruzu brakmas da kendisine son derce zor gelmi-
kahramanlk iirlerini toplamtr.
tir. Aruza Veda adl iirini bu duyguyla kaleme almtr. i-
irlerinde drtlklerden sone'yedek eitli nazm biimlerini C) Orhan Seyfi Orhon, "Peri Kz ile oban Hikyesi" adl
uygulamtr. iirini manzum masal biiminde kaleme almtr.
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- D) Halit Fahri Ozansoy, Aruza Veda adl iiriyle aruz l-
lerden hangisidir? sn brakp heceye ynelmitir.
E) Enis Behi Koryrek, Gemiciler adl iirinin konusunu
A) Faruk Nafiz amlbel B) Fazl Hsn Dalarca Trk denizcilik tarihinden almtr.
C) Cahit Stk Taranc D) Mehmet Emin Yurdakul
E) Halit Fahri Ozansoy
12. B 11. D 10. D 9. E 8. D 7. A 6. C 5. B 4. D 3. A 2. B 1. B Cevaplar

TARAMA
28
1. Aadakilerden hangisi "Yeni Lisan hareketinin ilke- 5. "Kuyruklu Yldz Altnda Bir zdiva" olumlu, birbirine denk,
lerinden biri deildir? kltrl bir iftin, rfan ile Mediha'nn birlemesidir. Fakat
bu eserde de okuyucunun unutamad sahneler, mahalle
A) Arapa ve Farsa dilbilgisi kurallarnn kullanlmamas
kadnlarnn dedikodularyla izilen tipler ve o tiplerin yaa-
ve bu kurallarla yaplan tamlamalarn, bazlar dnda
d kenar mahallelerdir. Haley kuyruklu yldznn geecei
kaldrlmas
haberi btn dnyada heyecan uyandrmtr ---- bu olay,
B) Arapa ve Farsa szcklerin Trkede sylendikleri okumu yazm bir iftin grlerinden aktard gibi, cahil
gibi yazlmas mahalle kadnlarnn azndan da aktarr ve komik sayfalar
C) Dili zenginletirmek iin dier Trk lehelerinden de yazar. Sahne sahne ok elenceli olan bu blmler, roma-
szck alnmas nn teki blmleriyle organik bir btnlk gstermese de;
D) Yaz dilinde stanbul ivesinin esas alnmas romann dnda, mstakil sahneler okuyucularn hafzasn-
dan silinmez.
E) Arapa ve Farsa kkenli olan bilimsel terimlerin kulla-
nlmasna devam edilmesi Yukardaki parada bo braklan yere aadaki isim-
2. Aadakilerden hangisi Mehmet Akif ve Yahya Kemalin A) Hseyin Rahmi Grpnar

ortak zelliidir? B) Hseyin Cahit Yaln
A) Trklk dncesini savunmalar C) Halit Ziya Uaklgil
B) Serbest iir yazmalar D) Hseyin Suat Yaln
C) Aruzu Trkeye baaryla uygulamalar E) Mehmet Rauf
D) slam birlii dncesini savunmalar
E) Sanat topluma hizmet arac olarak grmeleri
3. Aadakilerden hangisi Servet-i Fnn edebiyat sa-

nats deildir?
A) emsettin Sami
6. ---- Fransz sembolizminden faydalanmtr. lk iir kitabnn
B) Cenap ehabettin kk manzum n sznde hayatn ekillerini hayal havu-
C) Tevfik Fikret zunun sularnda seyrettii iin, yer yzndeki tabiat unsur-
D) Hseyin Cahit Yaln larnn renklenerek ve yeni bir zellik kazanarak iirine gir-
diini belirtir. O, tabiatn dorudan doruya iire aktarlmas
E) Ali Ekrem Bolayr
yerine, hayalinde verdii renk ve ekillerle alnmasndan
yanadr. Bunun yannda, dolayl bir ekilde ve ima yoluyla
4. "Be ehir" adl eserinde Ankara, Erzurum, Bursa, Konya syleyiler ne kmtr. Kulland mecaz ve istiarelerle,
ve stanbul kentlerini anlatt. Bu eserde Trk insannn du- okuyucunun kendisine gre bir anlam karmasna zemin
yarlln, yaratcln anlatmaya alt. hazrlamtr. O, kelimelerin iire anlamlarndan ok, ahenk-
Bu parada sz edilen yazar aadakilerden hangisi- lerinden dolay alnmasndan yanadr. "Gl Saatleri, Bize
dir? Gre" eserlerinden birkadr.
A) Ahmet Hamdi Tanpnar Bu parann bana aadaki isimlerden hangisi geti-

rilmelidir?
B) Ahmet Kutsi Tecer
C) Sait Faik Abasyank A) Ahmet Rasim B) Tevfik Fikret
D) Mehmet Emin Yurdakul C) Ahmet Haim D) Cenap ehabettin
E) Yahya Kemal Beyatl E) Celal Shir Erozan

Tarama
7. Trk edebiyatnda kafiyenin kullanm konusundaki 10. Hava keskin bir kmr kokusuyla dolar, kapanrd daha
ikilemi kaldrp uyan Divan edebiyatndaki gibi gze gn batmadan kaplar. diye balayan Fahriye abla iiriyle
gre deil, kulaa gre dzenlenmesi gerektiini be- dinlenmitir. Balangta sembolizmden etkilenmitir. iirde
nimseyen edebiyatlar grubu aadakilerden hangisi- ahenk gelerine nen verilmitir. Toplumsal konulardan ok
dir? bireysel konulara eilmitir. Ak, doa ve lm konularn
ska ele almtr.
A) Tanzimat edebiyatlar
Bu parada sz edilen sanatmz aadakilerden
B) Mill Edebiyatlar
hangisidir ?
C) Fecr-i ti edebiyatlar
A) Orhan aik Gkyay
D) Servet-i Fnuncular
B) Zeki mer Defne
E) ada edebiyatlar
C) Ahmet Kutsi tecer
D) Ahmet Muhip Dranas
E) Ahmet Hamdi tanpnar
8. Aadaki dizelerin hangisinde benzetmeye bavurul-

mamtr?
A) Akseder tellerinde hengin

Ben ki nrin, sedefli bir udum
B) Yksek banda kartala benzer hzn senin
Dnyay bir bulut gibi kaplar kanatlar
C) Gezdi rzgr gibi enginlerde
Bir uzun mersiye halinde sesin 11. Edebiyat bir kltr gesidir. inde doduu toplumun kl-
tr ve sosyal yapsndan hem etkilenir, hem de bu yapy
D) Son goncalar dkld, sakn gelme baheme
etkiler. Estetik bir aba olmakla birlikte, edebiyatn toplumu
Bahende mevsimin gam yer tutmasn derim
etkilemedeki yeri gz ard edilemez. Bu nedenle Trk ve
E) Karmda puslu gkyz bir gl kadar yeil dnya edebiyatnda, sosyal konular edebiyatn temel mal-
Baktka gzlerim dolar, ufkum derinleir zemesi olarak grm birok yazar, air ve edeb hareket
olmutur. rnein Fransz romanclar Paul Bourget, Sten-
dal; Trk roman yazarlar Ahmet Mithat, Hseyin R. Grp-
nar ve Tevfik Fikret, Mehmet A. Ersoy gibi airler edebiyat
yoluyla topluma eki dzen verme noktasnda mcadele
etmilerdir.
Bu parada edebiyat toplum ilikisi ile ilgili olarak aa-
dakilerden hangisi vurgulanmtr?
9. Aadakilerin hangisinde leff ner vardr?
A) Sanatlarn sosyal problemleri kavray ve ifade edi
A) lrsem yazktr sana kanmadan
glerinin fazla olduu
Kollarm boynunda halkalanmadan
B) Sosyal hayata ait deiik konularn sanatlarn ilgi ala-
B) erden pten atlm bir viraneydi Kyceiz
nna girdii
Gece dadan kurtlar iner dolanrd o yurdu
C) Edebiyatn toplumlar eitmek iin bir ara olarak kulla-
C) imde kor donar, buzlar zlr
nlabildii
Yaan ate midir, kar mdr bilmem
D) Toplumlarn edebiyat anlaynn benzerlik gsterebildi-
D) Her gelincik uzaklardan bir damla kan grnr
i
Gaza yeri zannedersin topran tan
E) Bir sanatnn toplumsal olaylara kar duyarllk gs-
E) Israr etmese bile zaman durdurmakta
termesi gerektii
Israr ediyor gnl, ocuklua dnmekte

Tarama
12. ---- "stanbul Kz" adl oyununu, aralarnda kendisinin de 15. 1928de eserlerini bir dergide toplayan gen sanatlar,
bulunduu "edeb heyet"e sunar; ama iki perdesi yoksul bir Milli edebiyatlara tepki olarak ortaya kmlardr. Sana-
Anadolu ky okulunda geen oyun, bulvar gldrlerini ve tn sanat iin yaplmas, edebiyatta daima yenilik peinde
romantik dramlar yeleyen kurulca geri evrilir. Yazar, bu koulmas gerektiini savunmulardr. Bu sanatlar, gele-
oyunu roman biiminde yeniden yazar ve 1922'de yaymlar. neksel temalar yerine yeni temalar bulup bunlar ilemeye
Bu kitap, kuaklar boyunca okunacak, her kltr dzeyinde- almlardr. Ziya Osman Saba, Yaar Nabi Nayr gibi sa-
ki herkese beenilecek olan ---- romandr. Dnemin gen natlar bu topluluun iinde yer alr.
kzlar, kendilerini romann kahraman Feride gibi grrler; Bu parada sz edilen edebiyat topluluu aadaki-
gen Cumhuriyet kuaklar, Feride'nin kiiliinde kendileri lerden hangisidir?
iin aradklar lky ve hedefi bulurlar.
A) Yedi Mealeciler B) Garipiler
den hangileri getirilmelidir? C) kinci Yeniciler D) Be Hececiler
E) Milli Edebiyatlar
A)Yakup Kadri Erenlerin Bandan
B)Halide Edip Yeni Turan
C)Aka Gndz Dikmen Yldz
D)Reat Nuri alkuu
E)mer Seyfettin Yalnz Efe
13. iirlerinde insann evrendeki yerini, madde ve ruh mesele- 16. Edebiyat eserleri, iinde doduklar toplumun duyu ve
lerini, insann i dnyasna ait eitli ynleri, gizli duygular dnn, hayat alglay biimlerini, tarih dnemlerde
ilemitir. Hissi ve fikri iir oluturan iki unsur olarak kabul ortaya kan sosyal artlarn btn ayrntlarn kendilerin-
eder. Salam bir dil ve slp; kuvvetli bir lirizm, baarl bir de yaatr. Bu zelliiyle edebiyat dier kltr gelerinden
teknik sahibidir. Aa ve Byk Dou dergilerini karm- daha uzun solukludur. rnein mimar yaplar, bir sre son-
tr. ra d artlarn etkisiyle ypranp yok olduklar hlde, edebi-
Bu parada sz edilen sanat aadakilerden hangi- yat eserleri yazldklar gnn scakl iindedir. Yani mahi-
sidir? yetleri deimez. Dolaysyla bir milletin madd ve manev
dnyasn kefetmenin en kolay yolu edebiyat eserlerinden
A) Nazm Hikmet Ran geer. Edebiyatn bu zelliini, roman trnde vurgulayan
B) Sezai Karako Fransz romancs Stendhal roman yol boyunca gezdirilen
C) Necip Fazl Ksakrek bir ayna olarak grr.
D) Arif Nihat Asya Bu paradan aadaki yarglardan hangisi karla-

maz?
E) Kenan Hulusi Koray
A) Edebiyat, toplumlarn ekillenmesinde ok nemli bir
rol oynayan kltr gesidir.
B) Edeb eserler, gzel sanatlarn dier kollarndan daha
kalcdr.
14. Yazarn kendi bandan gemi veya kendisinin de kar- C) Edebiyat eserleri ait olduklara toplumun hayatn yans-
lat birtakm olaylar anlatt yaz trdr. Ben merkezli tr.
yazlardr zaten insann kendi kendisiyle bir tr hesapla- D) Edebiyat eserleri yazldktan ok uzun zaman sonra
masdr. bile canlln korur.
Yukarda hakknda bilgi verilen yaz tr aadakiler- E) Edeb eserler yazldklar dnemin toplumsal artlarn
den hangisidir? detaylaryla ortaya koyar.
A) Mektup B) Gnlk C) An
D) Gezi yazs E) Deneme

Tarama
17. Yedi Mealeciler iinde iire en sadk sanat o oldu. Sebil 20. nceleri aruzla yazarken sonradan heceye getiler. iirde
ve Gvercinler, Geen Zaman, Nefes Almak adl kitapla- ssten uzak ve sade olmay setiler. Memleket sevgisi, yur-
rnda iirlerini toplayan sanat, hikyeler de yazd. zel- dun gzellikleri, kahramanlk ve yiitlik temalarn ilediler.
likle ev ii temal iirlerinde kendisinden daha kabiliyetli bir Ancak kimi sanatlar tarafndan yzeysel bir memleket
baka aire, Behet Necatigile rnek oldu. Yalnzlk duy- edebiyat yaptklar iin eletirildiler.
gusunu ve hatralar iirlerinde baaryla dile getirdi. Hece- Bu parada aadakilerin hangisi hakknda bilgi veril-
nin yannda serbest iir rnekleri de verdi. Btn insanlarn mitir?
mutlu olduu ve herkesin hogr iinde yaad bir dnya
zlemiyle yaad. Bu ynyle Yunus Emre ve Mevlana ge- A) z iirciler
leneinin modern adaki sesidir. B) Be Hececiler
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadakiler- C) Toplumcu Gerekiler
den hangisidir? D) Milli Edebiyat Zevk ve Anlayn Srdrenler
A) Ziya Osman Saba E) Garipiler
B) Fazl Hsn Dalarca
21. lk yazlarn Ahmet Mithat Efendi'nin, Tercman- Hakikat
C) Zeki mer Defne
gazetesinde yaymlad. Daha sonra yazlan birok gazete-
D) Sabri Esat Siyavugil de kt. iir, hikye, okul kitaplar ve tarih konularnda trl
E) Yaar Nabi Nayr eserler yazan, eviriler yapan sanatnn asl deeri renkli,
canl bir anlatmla ocukluk, ilk - orta renimi ve basn ha-
yatn, stanbul'un gndelik yaayn yanstan fkra, ma-
kale ve anlarnda grlr. "Ekal-i Zaman, Muharrir Bu Ya,
Falaka'' eserlerinden birkadr.
18. 1921'de Maarif Vekaleti, mill mar iin bir yarma aarak
lkenin btn airlerini bu yarmaya katlmaya ard. Yukardaki parada kendisinden sz edilen sanat,
Katlan 724 air arasnda birincilii kazanacak olana para aadakilerden hangisidir?
dl verilecei iin ---- yarmaya girmedi. Gnderilen- A) Hseyin Rahmi Grpnar
ler arasnda istee uygun bir iir kmaynca Maarif Vekili
B) Mehmet Rauf
Hamdullah Suphi yarmadan para dln kaldrarak onu
C) Ahmet Rasim
yarmaya katlmaya ikna etti.
D) Halit Ziya Uaklgil
Bu parada bo braklan yere aadaki isimlerden
hangisi getirilmelidir? E) Hseyin Cahit Yaln
A) Yahya Kemal Beyatl 22. Namk Kemalin aadaki eserlerinden hangisi tr y-

B) Mehmet Akif Ersoy nyle dierlerinden farkldr?
C) Ziya Gkalp
A) Zavall ocuk B) Akif Bey
D) Mehmet Emin Yurdakul
C) Cezmi D) Glnihal
E) Ali Canip Yntem
E) Celalettin Harzemah
23. Tanzimat edebiyat ile aadakilerden hangisi doru

deildir?
19. Reat Nuri, ---- eski deer yarglarna sk skya bal Ali
A) Dilde sadeleme hedeflenmi ancak bunda baarl
Rza Bey'in madd ve manevi kn anlatrken, olunun
olunamamtr.
ve kzlarnn yoldan kmalarn Batllamann toplumdaki
B) Dz yazda ilk kez noktalama iaretleri kullanlmtr.
deer yarglarn alt st etmesine balar.
C) Edebiyat; vatan, hrriyet, millet, gibi kavramlarn halka
retilmesi iin kullanlmtr.
getirilmelidir?
D) Ortaya konan eserler taklit olduu iin teknik ynden
A) Yaprak Dkm'nde B) alkuu'nda zayftr.
C) Gizli El'de D) Yeil Gece'de E) Sanatlar gereklerden kaarak tabiata ve hayale s-
E) Acmak'ta nmlardr.

Tarama
24. Yaa birbirine yakn, eitimlerini kolejde tamamlam, Bat 28. iirlerinde zaman, ruh ve ak kavramlarn zengin imajlarla
edebiyatn zellikle de Fransz edebiyatn iyi bilen kiiler- ilemitir. Yahya Kemale olan hayranlna ramen, taklit-
dir. Hemen hepsi devlet memurudur, geim sknts ek- isi durumuna dmemek iin, tarih temasn iirlerinden
mezler. e dnk, duyarl ve hznl manzaralara dkn- uzak tutmu; ama yine en ok Bursa da Zaman iiriyle
drler. Sanat iin sanat grne sk skya baldrlar. te tannmtr. Saatleri Ayarlama Enstits nl romanlarn-
yandan Divan edebiyat geleneiyle balarn koparmlar- da biridir.
dr. Bu parada sz edilen sanat aadakilerden hangi-
Yukardaki parada hangi edebiyat dnemi sanatlar- sidir?
na ilikin bilgi verilmitir?
A) Ahmet Hamdi Tanpnar
A) Tanzimat dnemi B) Necip Fazl Ksakrek
B) Servet-i Fnn dnemi C) Orhan Seyfi Orhon
C) Fecr-i ti dnemi D) Attila lhan
D) Mill Edebiyat dnemi E) Fazl Hsn Dalarca
E) Cumhuriyet dnemi
29. Sanatn, lksnn emrine verirken iirin musiki gcnden
yararlanr. Trkeyi byk bir ustalkla kullanr. Sanatnn
scak, duygulu, canl, sarsc bir dili vardr. Kendisini sadece
Trk kltrnn deil, insanln kltrnn mirass sa-
25. Aadakilerin hangisinde realizmin temsilcileri bir ara-
yar. iir kitaplarndan bazlar unlardr: 835 Satr, Memle-
da verilmitir?
ketimden nsan Manzaralar, Kurtulu Sava Destan
A) Pukin Gorki G. Flaubert Bu parada sanat anlay ve yaptlar tantlan sanat
B) Tolstoy Dostoyevski Stendhal aadakilerden hangisidir?
C) Dostoyevski Pukin ehov
A) Nazm Hikmet B) Ahmet Arif
D) Tzara Camus Balzac
C) Necip Fazl D) Yahya Kemal
E) Turgenyev Kafka E. Zola
E) Attila lhan
30. Tanzimat Edebiyat dneminde yazlm aadaki ti-

26. Aadaki eser tr eletirmelerinden hangisi yanl- yatrolardan hangisi Namk Kemal e ait deildir?
tr?
A) Kara Bela B) li Kz
A) Harabat Eletiri C) Akif Bey D) Glnihal
B) Yadigr- ebab iir E) Celalettin Harzemah
C) merin ocukluu An
D) Muhsin Bey yk 31. iirlerinin ana temas Anadoludur. Yazd yurt gzelle-
melerinde stanbul, Bursa, Konya, Ein, Ilgaz, Isparta gibi
E) ntibah Roman
ehirleri eitli zellikleriyle tantt. Saz airlerinin iirlerini
andran bu manzumelerde yurt gzelliklerini yerli motiflerle
ve gzel bil dille anlatt. Denizden alnm lke, Sessiz,
Kardelenler eserlerden bazlardr.
27. Yedi Mealeciler ile ilgili olarak aadakilerden hangisi Bu parada aadaki sanatlardan hangisi hakknda
yanltr? bilgi verilmitir?
A) Eserlerini Yedi Meale adl kitapta toplamlardr. A) Kemalettin Kamu
B) Milli edebiyata tepki olarak ortaya kmlardr. B) Fazl Hsn dalarca
C) Sanat sanat iindir. gryle eser vermilerdir. C) Zeki mer Defne
D) Geleneksel temalardan yararlanmak gerektiini savun- D) Bedri rahmi Eypolu
mulardr.
E) Ahmet Muhip Dranas
E) Edebiyata canllk getirmek amacyla yola kmlardr.

Tarama
32. (I) A. Hamit Tarhan Tanzimat edebiyat ikinci dnem sanat- 35. Ard arda bilmem ka zemheri geti
larndandr. (II) adalar tarafndan air-i Azam olarak Kurt uyur, ku uyur, zindan uyurdu
nitelendirilmitir.(III) iirde biimle ilgili deiiklikler yapm, Darda grl grl akan bir dnya...
Divan edebiyatnn btn kurallarn ykmaya almtr.
Bir ben uyumadm,
(IV) Sahne teknii ve dili bakmndan ok baarl tiyatro
Ka bahar leylim,
eserleri kaleme almtr. (V) Tiyatrolarnda gncel konularn
yannda tarihi konular da ilemitir. Hasretinden prangalar eskittim

Karanlk gecelerde kendimden getim
bilgi yanl vardr? Salarna kan glleri takaym,
Bir o yandan bir bu yandan
Elma yanaktan
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu iir
aadaki sanatlardan hangisine ait olabilir?
A) lhan Berk B) Edip Cansever

33. iir anlayn; z iir, halis iir szleriyle zetlemitir.
Ona gre iir, duygu ve dnceleri eksiksiz ifade eden, C) Sezai Karako D) Ahmet Arif
son derece dikkatle dzenlenmi, ahenkli cmlelerden olu- E) Ahmet Kutsi Tecer
an bir kompozisyondur. Bu anlayn devam olarak dilde
de milllik taraftardr. iirin evde ve sokakta konuulan dille
yazmls gerektiini savunur. Trkeyi ana st kadar ak
36. Bu dnemin en gl romancs Halit Ziya Uaklgildir. lk
ve lezzetli bulur ve onunla en gzel msralar sylemek is-
psikolojik roman rnei olan Eyll Mehmet Rauf tarafn-
ter.
dan bu dnemde yazlmtr. Hikye alannda Halit Ziya
Parada sz edilen air aadakilerden hangisidir? kadar olmasa da Hseyin Cahit Yaln da yaad dnem
A) Ziya Gkalp insann eserlerine yanstmtr. Ahmet Hikmet Mftolu
ise bu dnemde hikyeleri ile n plana kmtr. Dnemin
B) M. Akif Ersoy
romanclar realist ve natralist akmlara bal yazarlar r-
C) Mehmet Emin Yurdakul nek almlardr.
D) Tevfik Fikret Yukarda hangi dnem romanclarmz hakknda bilgi
E) Yahya Kemal Beyatl verilmitir?
A) Tanzimat dnemi
B) Servet-i Fnn dnemi
C) Fecr-i Ati dnemi
34. Servet-i Fnn topluunun en nemli sanatlarndandr.
Yalnzca iir trnde eserler vermitir. Bu iirlerinde aruzu D) Mill Edebiyat Dnemi
Trkeye baaryla uydurmu, iiri dz yazya yaklatrm, E) Cumhuriyet dnemi
iirin konusunu geniletmitir. iirlerinde yer yer romantik
unsurlara rastlansa da iirlerine egemen olan asl akm 37. en gnler bir krlang
parnasizmdir. lk iir kitab Rbab- ikestedir. Halukun
Gibi vuruyor kanat
Defteri isimli iir kitabnda olu Halukun kiiliinde Trk
Kederli gnler sanki
genliine seslenmitir. Son zamanlarnda ocuklar iin
yazd iirlerini ise ermin ismiyle kitaplatrmtr. Kurulmam bir saat
Paragrafta tantlan airimiz aadakilerden hangisi- Bu dizelerde vurgulanan dnce aadakilerden han-
dir? gisidir?
A) Abdlhak Hamit Tarhan A) Neeli olmann insan rahatlatt
B) Recaizade Mahmut Ekrem B) Mutluluun abuk getii, zntnn kalc olduu
C) Tevfik Fikret C) Mutlu ya da mutsuz olmann insann elinde olduu
D) Namk Kemal D) Krlanglarn mutluluun sembol olduu
E) Cenap ahabettin E) Kederli gnlerin gelip geici olduu

Tarama
38. Anadoluda teekkl etmi ilk Trk destandr. XI. XIII. yz- 41. Trk edebiyatnda "toplum iin sanat" akmnn balca
yllar arasnda olumu,, XIII. yzylda kaleme alnmtr. temsilcilerinden biri olan ---- ilkin Tevfik Fikret ve Ali Ekrem
Aslnda bu destan da kaynak ve konu bakmndan Trklerle Bolayr yolunda, konusu gnlk olaylardan alnm olan
ilgili deildir. Buna ramen Trk hayal gc ile ekillendii birtakm manzum hikyelerle dikkati ekmi, daha sonra,
iin milli destan kabul edilmitir. Bu durumun en aklana- ou konuma tarznda yazlm olan teki eserlerinde
bilir yn kahramann slamiyetin yaylmas iin gsterdii hep toplum sorunlar zerinde durmutur. Bu konudaki g-
kahramanlk ve meknn Anadolu olmasdr. rleri, Bat'nn yaylmac siyasetine kar koyabilmek iin
Bu parada sz edilen destan aadakilerden hangi- slam dnyasnn uyanmas ve bir "slam Birlii kurulmas
sidir? dncesine dayanr. Son birka yzyl iinde cahillik, ge-
rilik, tembellik ve yoksulluk yznden harap bir hale gelen
A) Battal Gazi B) Daniment Gazi slam lkelerinin tekrar canlanmas iin, Bat'nn bilimini ve
C) Satuk Bura Han D) Krolu sanatn almak gerektiini; Kuran ile hadisi ak anlamlarna
E) Manas gre deil, akla ve zamann gereklerine gre yorumlayarak
bilim ile dini uzlatrma olana bulunduunu sylemitir.
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi-
nin getirilmesi uygundur?
39. ---- sanat yaamnn ilk yllarnda Fecr-i Ati topluluuna
katlr; bu akmn "Sanat ahsi ve muhteremdir" szyle A) Mehmet Akif Ersoy
zetlenen bildirisine imza atar. Bu dnem rnlerinde top-
B) Mehmet Fuat Kprl
lumdan soyutlanm bireyin duygu ve dncelerini roman-
tik-melankolik bir tavrla yanstr. Ksa bir sre sonra, yaa-
nan toplumsal felaketlere ilgisiz kalamayarak Milli Edebiyat D) Yahya Kemal Beyatl
topluluuna katlr; "sanat, nce bir toplumun, sonra bir E) Ali Canip Yntem
milletin maldr; sonra da bir devrin fadesidir," dncesini
benimser. Bu tarihten sonra da, almalarn roman stne
younlatrr.
Bu paradaki bo braklan yere aadaki simlerden
hangisinin getirilmesi uygundur?

B) Halide Edip Advar
C) Mehmet Fuat Kprl
D) Ali Canip Yntem
42. Yahya Kemal'in, "Verlaine'in Fetes Galantes mecmuasn
E) Yahya Kemal Beyatl hararetle okudum. Bu mecmua Franszln ok ince ve
ho olan 19. asrn kapal bir park iine alm, yine o asrn
40. Divan iiri, Tanzimat ile reddedilmesine ramen baz airle- leheleriyle ifade eder. air orada eskiyi dile getirir. te bu-
rin olgunluk dnemlerinde dndkleri bir kaynak olmutur. nun zerine, ben de bunu kendi edebiyatmzda denemek
Ayn durum Cumhuriyet Dnemindeki kimi airler iin de istedim. Ve yz kadar gazel ve rbai yazdm", szleri,....ki-
geerlidir. Divan iirinin Cumhuriyet Dneminde kimi air- tabn oluturan iirlerde neden divan iiri dili ve biimlerini
lerce nemsenmesinde ---- nemli bir rol oynamtr. Ken- kullandn pek iyi aklamaktadr; bu kitapta Yahya Kemal,
disi de divan tarz iirler yazm; bu nedenle hakknda neo kendi yaad dnemde "ulusal olan", eski iirdeki "ulusal
klasik air nitelendirilmesi yaplmtr. olan"a balamay amalamtr.
Bu parada bo braklan yerlere aadakilerden han- Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
gisinin getirilmesi uygun olur ? getirilmelidir?
A) Yaar Nabi Nayr A) Kendi Gk Kubbemiz

B) Yahya Kemal Beyatl B) Rbailer
C) Necip fazl Ksakrek C) Altn Destan
D) Ahmet Kutsi Tecer D) Trke iirler
E) Fazl Hsn Dalarca E) Eski iirin Rzgaryla

Tarama
43. Edebiyat- Cedidecilerdendir; ama onlardan ayr bir ruh 46. Stephan Mallarme'yle balayan sembolizm akm, onun ii-
tar. Trkl kendi davas yapt. Turan denen byk rinde koyu bir sis halini alr, lye, kafiyeye hakim olamaz.
ryay cokun gnlnn ufuklarnda grd, hibir gn buna Bu elimsizlik, belki de haberler getirdii dnyann genilii
topya demedi; hibir gn dizlerinde yorgunluk titremedi. ile insan ve air dili arasndaki oranszlktandr. Bu zayf
Servet-i Fnn'da sanat, kendi evresinden ok, baka tarafn kendide grm olacak ki "Piyale"nin bana bir sa-
ufuklarn gmen kulardr, dncesiydi. ---- zellikle ol- vunma koyuyor. Gzel yazlm, iyi boyanm bir savunma.
gunluk ana doru bu topluluktan ayrld. Ama dnerek okunduunda yaldz dklp gidiyor.
Bu paradaki bolua aadaki isimlerden hangisi Bu parada sz konusu edilen sanat aadakilerden
getirilmelidir? hangisidir?
A) Ahmet Hamdi Tanpnar A) Cenap ehabettin

B) Ahmet Hikmet Mftolu B) Ahmet Haim
C) Ahmet Rasim C) Tevfik Fikret
D) Ahmet Vefik Paa D) Ali Ekrem Bolayr
E) Ahmet Mithat Efendi E) Celal Shir Erozan
44. Milli Edebiyat ile ilgili olarak aadakilerden hangisi 47. Din, tasavvuf, tarih, Batlama, yalnzlk, gibi konularda
yanltr? eser vermitir. iir, roman, yk, tiyatro, trlerinde eserleri
de vardr. ile ve Kaldrmlar adl iirleri olduka nlen-
A) iirde hece ls ve halk iiri nazm biimleri kullanl-
mitir. Tohum ve toprak , Bir Adam Yaratmak tiyatrola-
mtr.
rndan bazlardr.
B) iir, roman ve hikyede Anadolu ve yaam esas aln-
mtr.
lerden hangisidir?
C) Dilin sadeletirilerek, yabanc kelimelerden kurtarlma-
s hedeflenmitir. A) Yahya Kemal Beyatl
D) Trkelemi kelimelere dokunulmayp kelime tret- B) Yaar Nabi Nayr

mede halkn diline bavurulmutur. C) Necip Fazl Ksakrek
E) Roman ve hikyelerde genel olarak Romantizm akm- D) Vasfi mahir Kocatrk
nn etkisi vardr. E) Arif Nihat Asya
48. Milli Edebiyat zevk ve anlayn srdren iirle ilgili

45. 17 Aralk 1914'te Trklerin ilk byk mill airi" olarak adna olarak aadakilerden hangisi sylenemez?
Trk Oca tarafndan byk bir gece dzenlendi. Ayn yl
A) Anadolu ve memleket manzaralar temalar baskn ol-
1900'den sonra yazd iirlerini, 'Trke iirlerden de bir-
duu
ka para alarak "Trk Saz" ad altnda bastrd. Yine ayn
yl, Trk rknn stnl dncesini savunan "Ey Trk B) Hece vezni ve halk edebiyat nazm ekillerinin kulla-
Uyan" adl uzun bir manzmeden ibaret olan bir eseri daha nld
kt. C) Halk edebiyat geleneinin yan sra Divan iirinin yo-
Yukardaki parada, kendisinden sz edilen sanat, un olarak kullanld
aadakilerden hangisidir? D) Halkn konutuu dille ve ak bir anlatmla eserler ve-
rildii
A) Ziya Gkalp
E) Mahalli syleyilere yer verildii
B) Mehmet Emin Yurdakul
C) Yahya Kemal Bayatl
D) Ali Canip Yntem
E) Fuat Kprl
26. A 27. B 28. A 29. A 30. B 31. C 32. C 33. E 34. C 35. D 36. B 37. B 38. A 39. A 40. B 41. A 42. E 43. B 44. E 45. B 46. B 47. C 48. C
Cevaplar
9. C 10. D 11. C 12. D 13. C 14. C 15. A 16. A 17. A 18. B 19. A 20. B 21. C 22. C 23. E 24. B 25. B 8. D 7. D 6. C 5. A 4. A 3. A 2. C 1. C


hhCUMHURYET DNEM TRK EDEBYATI hh Yaama sevincini ve yaama hakkn ilemek
Garip Hareketi Garip Dnda Yeniliini hh Ssl, sz oyunlarna dayal bir dil yerine yaln bir dili ye-
Srdren iir Hisarclar Maviciler kinci lemek
Yeni iir
hh l, uyak gibi biimsel kalplar krmak ve gelenekten kopmak
1. Garip Hareketi hh Glmeceden artmadan yararlanmak
hh Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday, 1940 ylnda
Sanatlar:
balattklar Garip Hareketi ile Cumhuriyet Dneminin ikinci
edeb topluluunu oluturmulardr. ORHAN VEL KANIK (1914-1950)
hh Bu sanat, geleneki iir anlayna kar ortaklaa ya-
hh Varlk dergisinde 1936-1937 yllar arasnda yaymlad ilk
ymladklar Garip adl kitapla yeni bir iir anlay ortaya
iirleri ll, kafiyeli ve sanatldr.
koydular.
hh 1. Yeni de denen bu akmla o gne kadarki iir geleneine hh 1937 ylndan itibaren geleneksel iir anlayndan uzak iir-
topyekn bakaldrp iirler ilgili hibir kural tanmadklarn ler yazmaya balamtr.
belirttiler. hh Bu iirlerinde iirin ciddi ve kurall diline itiraz eder.

hh Srrealizm akmndan etkilendiler. hh iirini ssten ve gsteriten ve biime ballktan arndrr.
hh Gndelik szlerle gndelik yaantlar zerine iirler yazar.

Genel zellikleri:
hh 1941 ylna gelindiinde Oktay Rifat ve Melih Cevdetle birlik-
hh Geim skntsn, gnlk hayat ilemek te kardklar Garip adl iir kitabyla iir anlaynn sistema-
tiini ortaya koyar.
hh iirde l ve kafiye kullanmamak
hh Bu yeni anlaya adn veren Garip kitabnn n sznde iirle
ilgili grlerini anlatan sanat, l ve uyan iiri yozla-
hh Toplumda grlen aksaklklar, iirin doal akn bozmadan
trdn, iirin insann be duyusuna deil beynine seslenen
vermek bir sz sanat olduunu, iirin toplumun geneline seslenmesi
gerektiini belirtmitir.
hh iirsel syleyite konuma dilinin doallndan yararlanmak
hh stanbulu Dinliyorum ve Anlatamyorum gibi lirik duygusal
iirleriyle byk bir beeni kazanmtr.
hh Gnlk hayatn, kk adamn sorunlarn dile getirmek
hh La Fontaineden eviriler yapm, baz Nasrettin Hoca fkra-
larn da manzumlatrmtr.

Eserleri MELH CEVDET ANDAY (1905- 2002)
Garip, Vazgeemediim, Destan Gibi, Yenisi, Kar (iir) hh Orhan Veli ve Oktay Rifatla birlikte Garip akmnn kurucu-
Sanat ve Edebiyatmz, Bindiimiz Dal (Dz yaz) larndandr.
La Fontaineden Masallar (eviri) hh iirlerinde toplumsal gereklere deinir.
Nasrettin Hoca Fkralar (72 fkrann nazma ekilmi biimi) hh Zamanla ilk iirlerindeki duygusallk yerini akln egemenliine
brakr.
hh iirde sz oyunlarndan arnm, yaln bir dil kullanr.
hh Dzyazlarnda ise youn bir dnce; iirsel, esprili, zl bir

OKTAY RIFAT HOROZCU (1914-1988) dil kullanr.
hh Garip akmnn temsilcilerindendir. hh Fkra, makale, gezi, roman, tiyatro ve iir tr dnda eviri-
leri de vardr.
hh Araylarn airidir, Hemen her kitabnda farkl nitelikler gs-
termitir.
hh Balangta ak iirleri yazan sanat, toplumcu sanat anla-

yn etkisiyle halk masallar, deyim ve tekerlemelerinden ya-
rarlanarak sosyal temal iirler, talamalar yazmtr.
hh Baz iirlerinde gerekstc gelere yer veren sanat ba-

zen de klasik iir geleneini dndren bir syleyile iir
yazmtr.
hh Garip akmnn etkisiyle yazd iirlerde sradan insanlarn

hayatn, kuru saylabilecek bir anlatmla veren Oktay Rfat,
zellikle Peremli Sokak adl iir kitabndan sonra soyut ve
imgeci iire kayarak II. Yeni anlayna daha yakn durmutur. Eserleri
Garip, Rahat Kaan Aa, Teknenin lm, Yana Yana,

Telgrafname, Tank Dnya, Yamurun Altnda, Glgam, G-
ebe Denizin stnde, Kollar bal Odysseus, lmszlk
Eserleri Ardnda (iir)
Garip, Yaayp lmek, Ak ve Avarelik zerine iirler, G- Aylaklar, Gizli Emir, sann Gncesi, Raziye (Roman)
zelleme, Ak Merdiveni, Koca Bir Yaz, Denize Doru Koma,
Dou-Bat, Konuarak, Paris Yazlar, Yasak, Sosyalist, Bir
Karga ile Tilki, Dilsiz ve plak, obanl iirler, Bir Cigara i-
Dnya (Deneme)
mi, Elleri Var zgrln (iir)
Mikadonun pleri, erdekiler, Dikkat Kpek Var, Drt
il Horoz, Oyun inde Oyun, Atlar ve Filler, Yamur Sknts,
Oyun, ller Konumak ster (Tiyatro)
Kskanlar, Kadnlar Arasnda (Tiyatro)
Bir Kadnn Penceresinden, Bay Lear, Danaburnu (Roman)

2. Garip Dnda Yeniliini Srdren iir hh Gl bir gelenekten beslenen air, iirlerinde bir yandan
isyan ve bakaldrnn dier yandan umut ve mjdenin sesi
hh Trk iirinde 1940 sonrasnda gelien yenileme hareketleri olmutur.
yalnz Garipilerle ya da toplumsal gerekilerle snrlana-
hh Milletinin maneviyat, inanc ve fkesini cokun bir lirizmle
maz.
dile getirmitir.
hh Garip iiri ortaya ktnda edebiyat evrelerinin bazlarn-
hh iirleri, kimi zaman bir feryat, kimi zaman bir meydan okuma
dan vg alrken kimi airler de Garipilerin, iiri bayalatr-
kimi zaman da bir yakartr.
dn savunmulardr.
hh iirde yeni araylar peinde olan bu sanatlar iiri baya-

latrmaktan da saknarak kendi zgn tarzlarn meydana Eserleri
getirmilerdir.
Sebeb Ey, Risaleler (iir)
hh Bu dnemde Trk iiri, bu sanatlarn yenilii gelitiren iirle-
pek Yolundan Afganistana (Gezi yazs)
riyle ok farkl bir zenginlik kazanr.
hh Bu airler;
{ Gr ve ideolojilerini iirlerine temel yapmamlardr. CAHT ZARFOLU (1940-1987)

{ Kendi tarzlarn yenileme ve deitirme ihtiyac hisset-
hh stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Alman Dili ve Edebi-
milerdir.
yat mezunudur.
{ iirlerinde yeni bir dil, slup ve bak as aramlardr.
hh lk bakta II. Yeniyi andran ama btnyle onlarla rtme-
yen zgn ve gl bir airdir.
hh Teknik ve yapsal sorunlardan arnm; kendi tarzn, edasn,

kendi karakteristiini yakalam bir airdir.
Sanatlar:
hh Baz iirlerinde kmazlar ve bunalmlaryla dikkati eken bi-
ERDEM BEYAZIT (1939- 2008)
reyin i dnyasn sergilemitir.
hh retmenlik, ktphane mdrl ve milletvekillii yapm-
hh Kimi iirlerindeyse slami dnce ekseninde insan sevgisi
tr.
ve toplumsal mutluluk anlayn ilemi, Bat diktasna kar
hh Hacimli olmayan iki kitabnda toplam 51 iir yazan sanat az Dou protestosunu ilemitir.
ama salam iirlere imza atmtr.
hh Yer yer gerekst gelere ve eski iir kalplarna da bavur-
hh Bat eksenli fikirlerin, zenti akmlarn, kendi tarih ve benliin- mutur.
den kopmann/utanmann karsnda olan Beyazt, bu fikirle-
hh Madde ve ruh atmasna bak as, Necip Fazl Ksak-
re kar tok sesli dik bal bir iir meydana getirmitir.
rekle rtr.
hh iirlerinde Mslmanlarn alardan beri sregelen yaam
hh ocuklar iin yazd kitaplarnda son derce ak ve anlalr
trajedisini duyarl bir dille ifade eder.
bir dil kullanmtr.

Eserleri Eserleri
aret ocuklar, Yedi Gzel Adam, Menziller, Korku ve Yaka- Bak Kuu, Bedreddin zerine iirler, Dou iirleri, Yaz iir-
r (iir) leri, Gizemli iirler, Zaman iirleri, Ayna iirleri, Hzn ki En
ok Yakandr Bize (iir)
Glck, Aa Okul (ocuklar iin iir)
Felsefe ve Ulusal Kltr, Felsefe zerine, Denemeler Kar-
Sereku, Katraslan, Aakakanlar, Yrekdede ile Padiah,
Denemeler, Yazn zerine, Kltr zerine, Szn Gc,
Kk ehzade, Motorlu Ku, Kularn Dili (ocuk Hikyele-
Yzler ve zler (Deneme-nceleme)
ri)
Gemi Yaz Defterleri, Ceviz Sandktaki Anlar, Bulank Def-
Sava Ritimleri, Ana (Roman)
terler (An)
Yaamak (Gnlk)
Bir Deirmendir Bu Dnya, Zengin Hayaller Peinde (Deneme)
St mam (Tiyatro)
CAHT KLEB (1917-1997)
hh lk iirleri Nazmi Cahit takma ismiyle yaymlad.
hh lk iir kitab "Adamn Biri" 1946'da yaynland.
hh 1949'da kan ikinci kitab Rzgrdaki iirleri Garip iirine

yakn durur.
hh 1940 sonrasnda balayan yeni iiraraylarnda kendine

HLM YAVUZ (1936-) zg bir yeri vardr.
hh Londra niversitesi Edebiyat Fakltesi Felsefe Blmn hh Rahat anlatm, itenlik ve duyarllyla ilgi eken titiz bir iir
bitirdi iisidir.
hh lk iirlerini Kabata Erkek Lisesinden retmeni olan Behet hh iirlerinde yurt kelerinden manzaralar ve insan gereklerini
Necatigilin kard Dnm dergisinde yaymlad. ilemitir.
hh II. Yeni akmna yakn duran bu dnemde, imgeci iirler yazd. hh Heceye ok yakn duran bir serbest iir slubuyla kullanmtr.
hh Daha sonra gelenekle ada kaynatran zgn iirler yazd.
hh slam mistizmi ve tasavvuf kaynakl kendine zg bir iir dili

yakalad. Eserleri
hh iirlerinde, Klasik iirin ve Yahya Kemal ve Ahmet Haimin Adamn Biri, Rzgr, Atatrk Kurtulu Savanda, Yeeren
etkileri sezilir. Otlar, St, iirler, Trk Mavisi, Sknt ve Umut, Yangn, Btn
iirleri, Gz Trkleri, (iir)
hh Gezi, deneme, inceleme vs. gibi trlerde de eser vermitir.
i Sevda Dolu Yolculuk (An)
iir Her Zaman (Dzyaz)

FAZIL HSN DALARCA (1914-2008) Eserleri
ocuk ve Allah, Havaya izilen Dnya, Ta Devri, Mevla-

hh Hece veznini kulland ilk iirlerinin yer ald Havaya izilen
na'da Olmak, Yunus Emrede Olmak, anakkale Destan,
Dnya adl iir kitabnda Necip Fazl etkisi grlr.
Hiroima, Malazgirt Ululamas, Sakarya Kylar, Gazi Mus-
hh Sonraki zamanlarda serbest iire ynelmitir. tafa Kemal Atatrk, ehitler Destan, Fetih Destan, 19
Mays Destan vs. (iir)
hh Daha sonra yaymlad ocuk ve Allah ve Daha adl iir kita-
bnda kendi dilini yakalad grlr.
hh iirleri iki dnem halinde incelenir.
{ Soyut konulara yneldii ilk iirlerini kapsayan dnem

BEHET NECATGL (1916-1979)
sezgi dnemidir. Bu iirlerde "duyarlk" ar basar.B- hh Divan, Halk ve Bat iirini yakndan tanr.
yk bir hayal gc ve zengin bir hayal dnyas vardr.
hh lk iiri Gece ve Yas 1935 ylnda Varlk dergisinde yaym-
arpc imgeleri ve youn bir anlatm vardr. land.
{ kinci dnem us dnemdir. Bu dnemde titiz bir Trke hh Radyo oyunlar yazd, edebiyat tarihiyle ilgili almalar yapt.
ve kendine zg dil yaps ile dikkat eker.
hh lk iir kitaplar Kapalar, evre ve Evlerde yaln bir dille
hh Btn akm ve anlaylarla ilgilenmi fakat hibir gr ve yazd lirik iirleri yer alr.
akmn etkisinde kalmamtr. hh Bundan sonraki kitaplarnda uzun dizelerle yeni bir slup ara-
yna yneldi.
hh Trk iirinin en zgn airlerinden biri olarak bireyselden top-
lumsala, ulusaldan evrensele uzanan bir izgisi olmutur. hh Evlerin airidir. ou iirinde d dnyadan kap dar drtge-
ne, (evlere) kama eilimi grlr.
hh Kurtulu Sava dnemini destan boyutunda iledii iirle-
hh Son iirlerinde geleneksel Trk iirinin syleyi uygulamala-
ri vardr. Yalnz bu dnemdeki savalar deil tarihimizdeki
rn denedi.
nemli savalar da iirletirmitir.
hh Vatan sevgisi ondaki nemli temalar arasndadr. Hayat ile

Eserleri
lm arasndaki ac tezatn insanlarn davranlarna yans-
masn iirlerinde baaryla ilemitir. Kapal ar, evre Evler, Eski Toprak, Dar a, Yaz Dne-
mi, Divane, Beyler, Sevgilerde (iir)
hh 1970lerden sonra genellikle ocuk iirleri yazmtr.
Yldzlara Bakmak, Gece Aevi, Turunlar, Pencere (Rad-
yo Oyunu)
Edebiyatmzda simler Szl, Edebiyatmzda Eserler

Szl, Kk Mitoloji Szl (Dzyaz)

ASAF HALET ELEB (1907-1958) MAV HAREKET
hh Genlik yllarnda divan iiri tarznda gazeller ve rubailer yaz- ATTLA LHAN (1925-2005)
d.
hh 1946 ylnda henz bir lise son snf rencisiyken CHP iir
hh Daha sonra serbest l kullanmaya ve Bat iirinin teknikle-
yarmasnda ikincilik dl ald. 1948de Duvar adl iir ki-
rine ynelmeye balad.
tabn kendi imknlaryla bastrd.
hh Bu iirlerinde ergenlik ana ait duygular, ocukluk, masallar
hh Garip ve kinci Yeni iir anlaylarna kar kmtr.
ve tekerlemelerin gerekst dnyas gibi temalar kulland.
hh 1952-1956 yllar arasnda kard Mavi adl dergi yaymlad.
hh Benim Gzmle iir Davas adl alt makalede iir poetika-
sn aklad. hh Bu derginin etrafnda toplanan sanatlar Maviciler adyla
anlmtr.
hh Ses, imge, anlam ve dnce olarak kltrler aras ve me-
tinler aras bir nitelik tayan iirleriyle Trk iirinde modern hh Mavi dergisi bir sre sonra Toplumcu Gereki akmn dergisi
geleneki bir senteze ulat. olmutur.
hh Kendisinden sonra gelen nesli soyut iir anlaynn Trk hh iirlerinde eski ve yeni szckleri, yerli ve yabanc szckleri
Edebiyat'ndaki ilk tanmlarn yaparak etkiledi. birlikte kullanmtr.
hh Btn iirlerinin topland Om Mani Padme Hum, ele- hh Renkli, slak, rperi ve korku dolu bu iirlerinde bazen byk
binin gizemci iirini btnyle gzler nne serer bir ferahlk bazen da melankoli gizlidir.
hh iirlerinin yan sra eski edebiyat ile ilgili almalaryla da ta- hh Sisler Bulvar, Yamur Kaa ve Ben Sana Mecburum adl
nnan sanat, Hint ve Fars Edebiyatlar zerine yapt al- kitaplarndaki iirleriyle gen kuaklar etkilemitir.
malar dergilerde ve kitaplarda yaynlad. hh Elde Var Hzn ve Yasak Sevimek kitaplarndaki iirlerin-
de Divan geleneinden beslenmitir.
Eserleri hh Sokaktaki Adam romannda Batllama uruna yaad

toplumdan kopan insanlarn bocalamalarn ilemitir.
He, Lmelif, Om Mani Padme Hum (iir)
hh Zenciler Birbirine Benzemez romannda Avrupada kom-
Mevlna, mer Hayyam, Molla Cmi, Erefolu Divan
nist ve antikomnist mltecilerle karlap hayal krklna
(Aratrma)
urayan bir devrimciyi anlatmtr.
Naima (Monografi)
hh Sanatnn olgunluk dneminin roman saylabilecek Kurtlar
Divan iirinde stanbul (Antoloji) Sofras ise toplumsal ilikiler ve sorunlar nda ele alnan
bireyler aras ilikilerin etraflca bir tahlili gibidir.
hh 1980li yllarda televizyonda Kartallar Yksek Uar, Yarn Ar-

tk Bugndr, Sekiz Stuna Manet gibi ok beenilen dizi
filmlerin senaryolarn yazmtr.

Eserleri Milli Edebiyat Dnemi Duyarlln Deiik artlarda Srd-

renler (Hisarclar)
Duvar, Sisler Bulvar, Yamur Kaa, Ben Sana Mecburum,
Bela iei, Yasak Sevimek, Tutuklu Gnl, Byle Bir hh 1950- 1980 yllar arasnda aralklarla kan Hisar dergisinin
Sevmek, Elde Var Hzn, Korkunun Krall, Ayrlk Sevdaya etrafnda toplanan airlerdir.
Dahil (iir)
hh Milli ve manevi deerlere bal bu sanatlar, Batya kar
Sokaktaki Adam, Zenciler Birbirine Benzemez, Kurtlar Sofra- yerli deerleri savunmulardr.
s, Ban Ucu, Srtlan Pay, Yaraya Tuz Basmak, Fena Hal-
hh Bu sanatlarn iirle ilgili grleri yle zetlenebilir:
de Leman, Dersaadet'te Ete Sabah Ezanlar, Haco Hanm
Vay, O Karanlkta Biz (Roman) { Sanat; eskiyi reddetmeyen, yeniye ak ve milli olmaldr.
Abbas Yolcu, Hangi Sol, Gerekilik Sava, Hangi Atatrk,
{ Sanat yaayan dili kullanmaldr.
Batnn Deli Gmlei, kinci Yeni Sava, Sam Solum
Sobe, Yanl Kadnlar Yanl Erkekler, Ulusal Kltr Sava
{ Sanat bamsz olmal, siyasi sistemlerin de ekono-
(Gezi-Deneme-Eletiri)
mik doktrinlerin de propagandasn yapmamaldr.
Sekiz Stuna Manet, Kartallar Yksek Uar, Yarn Artk Bu-
gndr, Yldzlar Gece Byr Telefla (Senaryo)
AHMET OKTAY (1933- )

Sanatlar:
hh Mavi Hareketi iinde yer ald ve ayn adl dergide yazlar ve
iirleriyle etkin bir rol oynad. YAVUZ BLENT BAKLER (1936-)
hh lk iirlerinde Ahmed Arifin etkileri grlr.
hh Ankara niversitesi Hukuk Fakltesini bitirdi.
hh 1960lardan sonra toplumcu gereki bir yaklamla kinci Ye-
hh Hisar dergisi airleri arasnda yer ald.
niye doru yneldi.
hh iirlerinde, Anadoluya, Anadolu insanna eildi.
hh iirlerinde destans bir syleyi kulland.
hh Doal ve sade bir dili, ak ve akc bir slubu vardr.
hh Zengin szck daarc ile kendini hemen belli eden bir tarz-
la iirler yazd. hh Eserlerini mill ve manevi deerlere bal kalarak oluturdu.
hh Yol stndeki Semender isimli iiriyle Behet Necatigil iir hh Trklere, slama ve Anadoluya dnk sevgi ve dncelerini
dln almtr. iirlerinde kaynatrd.
Eserleri hh Geleneksel iirin z ve ekil zelliklerini kendi iir potasnda

eriterek kiiliini bulan sanatnn iirlerinde doal bir lirizm,
Glgeleri Kullanmak, Her Yz Bir yk Yazar, Dr. Kaligari'nin
mill bir coku ve mistik bir hava vardr.
Dn, Srgn, Srdrlen Bir arknn Tarihi, Kara Bir Za-
mana Alnlk, Yol stndeki Semender, Atlar ve vgler,
Bir Sanr in Gece Mzii, Toplu iirler, Gzm Seirdi Va-
kitten, Sz Acda Snand, Az Kald Ka, Hayalete vg

Eserleri hh iirlerinde kimi zaman bireysel kimi zaman da toplumsal ko-

nulara eilmitir.
Yalnzlk, Duvak, Seninle, Harman, Bir Gn Baksam Ki Gel-
misin (iir) hh iirlerinde gzelliin, doalln, milli ve manevi deerlerin ve
saduyunun sesi olmutur.
skpten Kosovaya, Trkistan Trkistan (Gezi yazs)
hh Dilin sadelemesinin uyduruk, yapmack Trke szckler
iirimizde Ana, Sivas'a iir, k Veysel, Elibey, Mehmet
kullanarak gerekletirilemeyeceini savunmutur.
Akif'te ada Trkiye deali, Szn Dorusu 1-2, Sevgi
Mektuplar, Gidenlerin Ardndan, Arif Nihat Asya htiam (n- hh iirde yakalad kendi has dil neo-klasik anlaya yakn du-
celeme) rur.
hh iir dnda, deneme bata olmak zere dier dzyaz trle-

rinde de eser vermitir.
LHAN GEER (1917-2004)

Eserleri
Gne Rengi Kadehlerle, Gerek Hayali At, Bir Yeni Dnya

hh lk iiri Kahverengi Gzlerin,1933 ylnda Vakit gazetesinde
Kurmuum, Zaman Perdesi, Gzelliklere Doymam (iir)
yaymland.
Halkmz ve Sanatmz, Sylemek Yarar, Sanat Dostla-
hh 1950de Hisar dergisini kurdu. iir ve eletirilerini bu dergide
rm, Msralarda Gezinti, Ayn Yolda (Deneme)
yaynlad.
Altm Yln Hikyesi (Otobiyografi)
hh iirlerinde heceyi ve serbest vezni kulland.
Hatralarn Inda (Hatra)
hh Hzn arlkl duygusal iirlerin airi olarak tannd.
hh Milli deerleri yanstan iirler de yazmtr.
hh iirlerinin ou bestelendi ve sevilen arklar olarak halkn 3. kinci Yeni iiri

diline yerleti.
hh Garip akmna kar olan sanatlardan bir ksmnn ortaya
koyduu iir anlaydr.
Eserleri hh Doay, insan ve grdklerini kendilerine zg bir anlayla

yanstmlar ve grneni srrealistlerden (gerekstcler)
Byyen Eller, Belki, Yeil a (iir)
daha da ileri giderek soyutlatrmlardr.
hh Bu akmnn iirle ilgili grleri yle zetlenebilir:
{ iir bir grnt sanatdr.

MEHMET INARLI (1925-1999)
{ iirde hikyeci anlatm yolu terk etmelidir. nk iir
hh Hisar dergisinin kurucularndandr.
hikye deildir. Anlatm kapal ve soyut olmaldr.
hh Gelenee bal bir airdir.
{ Syleyi, anlamdan daha nemlidir.
hh Hem aruz hem de heceyle iir yazmtr

{ iirin slubu, konuma dilinden uzak, zgn ve mantk hh apkam Dolu iekle; Gnbirlik, Folklor iire Dman, Uzat
Salarn Frigya, On Gnn Mektuplar (Dzyaz)
dokusundan arndrlm olmaldr.
{ Ahlaki deerler, erdem, gerek gibi temel deerler,
iirin amac olmamaldr.
{ iirde ahenk, l ve kafiyeyle deil, musiki ve anlatm
zenginliiyle salanmaldr.
LHAN BERK (1918- 2008)
hh Gazi Eitim Enstits Franszca Blm mezunudur.
hh lk iirlerinde Nazm Hikmet etkisindedir.
hh Bu dnemde yazd iirlerini Gnei Yakanlarn Selam adl

Sanatlar:
kitabnda toplamtr.
CEMAL SREYA (1931 - 1990) hh Daha sonraki iirlerinde Garipilere yaknlam 1953te yaz-
d Sen Antoniein Gvercinleri adl iiriyle, kinci Yenide ka-
hh Asl ad Cemalettin Seberdir.
rar klmtr.
hh lk iiri olan arks Beyaz 1958de Mlkiye dergisinde ya-
hh Serbest yaz, otomatik iir anlayyla kinci Yeni iir anlay-
ymlayan Sreya, daha sonra pek ok dergide yazd.
n en ileri seviyeye karmtr.
hh 1966 ylndan itibaren 47 say yaymlad Papirs adl der-
hh II. Yeni dnemi iirlerinde anlamszla yneldii gerekesiyle
giyi kard.
eletirilmitir.
hh kinci Yeni akmna dahil olan sanatlarn bu dergi etrafnda hh Hep bir aray iinde olmu, kimi zaman iirde konuyu yok
toplanmas onun sayesindedir. etme deneyine girimi, bazen de geleneksel iirin klasik ka-
hh II. Yeniyi benimseyen sanatlar iinde geni kitlelere ulaa- lplarndan (trk biimlerinden, beyitlerden) yararlanmtr.
bilen ender sanatlardandr.
hh iirlerinde halk diline yer vermi, anlamszlktan uzak dur-

mutur.
hh Kendine zg syleyi biimi ve artc bulular vardr.
hh Gelenee kar olmakla birlikte iirlerinde gelenein etkisi

Eserleri
grlr.
Gnei Yakanlarn Selam, stanbul, Gnaydn Yeryz, Trkiye
arks, Krolu, stanbul Kitab, Kitaplar Kitab, Deniz Eskisi,
ivi Yazs, Gzel Irmak Avluya Den Glge (iir)
Eserleri
vercinka, Gebe, Sevda Szleri, Beni p Sonra Dour

Beni, Gz Bitii, Scak Nal, Uurumda Aan (iir)

TURGUT UYAR (1927- 1985) hh Kapal imgelere yaslanan, bu yzden deanlamsz diye nite-
lenen iirler yazd.
hh Yedign dergisinde yaymlanan Yd isimli iiriyle sanat ha-
yatna balamtr. hh 1963ten sonra yeni bir iire ynelen sanat, kapal iirden
uzaklam, toplumcu yaln iirler yazmtr.
hh lk iirlerinde kendi yaamnn ve evresinin yaants zerin-
de durmu; ak, ayrlk, lm gibi temalar ilemitir. hh kinci Yeni iirinin zgn rneklerini verdii Yerekimli Ka-
ranfil adl kitabyla 1958 Yeditepe iir Armaann 1976' da
hh ll, uyakl ve geleneksel iirin etkisiyle yazlan bu iirleri
yaymlanan Ben Ruhi Bey Naslm adl kitabyla 1977 Trk
de vardr.
Dil Kurumu iir dl'n, 1981' de btn iirlerini bir araya
hh lerleyen dnemlerde yazd iirlerinde byk kent hayatn getiren Yeniden adl kitabyla da 1982 Sedat Simavi Edebiyat
btn karmakl ve sarsntlaryla dile getirdi. dl'n ald.
hh Toplum ve trelerle atan insanlarn yenilgisine yaklm

atlar niteliinde iirler yazd.
Eserleri
hh iirle dz yaz arasndaki ayrm ortadan kaldran iir dene-
kindi st, Dirlik Dzenlik, Yerekimli Karanfil, Umutsuzlar
meleri yapan sanat, iiri biim ve z bakmndan yeniletir-
Park, Ben Ruhi Bey Naslm, Petrol, Sonras Kalr, Eylln
meye alt.
Sesiyle, Sevda ile Sevgi, Yeniden, Oteller Kenti, arlma-
hh Son dnem iirlerinde karamsar bir havaya brnen sanat- yan Yakup, Tragedyalar, Gl Dnyor Avucumda (iir)
nn dili de daha yaln bir syleme yaklamtr.
ECE AYHAN (1931-2002)

Eserleri
hh Asl ad Ece Ayhan alardr.
Arz Hl, Trkiyem, Dnyann En Gzel Arabistan, Ttnler
Islak, Her Pazartesi, Divan, Toplandlar, Kayay Delen ncir, hh Siyasal Bilgiler Fakltesi'nden mezun olmu, bir sre kayma-
Dn Yok mu (iir) kamlk yapmtr.
hh Trk Dili dergisinde yaymlanan ilk iiriyle birlikte dikkatleri

ekti.
EDP CANSEVER (1928- 1986) hh Kendine zg armlar rl iirleriyle hem Trk iirinde
hem de kinci Yeninin iinde kendine farkl bir kanal at.
hh II. Yeninin nde gelen sanatlarndandr.
hh Ortalamaya ve sradanla teslim olmamay ilke edinen ve
hh ilk iirlerinitopladkindi st adl kitapta bohem bir anlay
aykr slup tayan iirler yazd.
sezilir.
hh Kelimeleri bozan, cmleleri ters yz eden ve grntlerle
hh kinci iir kitab olan Dirlik Dzenlikte kendisine zg bir iir
imge yakalamaya alan kurald bir ifade tarz benimsedi.
evreni kurdu.
hh iirlerinde imgeye ok nem veren Ece Ayhan, iiri bir imge-
hh iirlerinde bireyin araylarn, umutsuzluklarn, uyumsuzlu-
ler sanat olarak alglamtr.
a varan yaam ilikilerini yanstmaya alt.

Eserleri SEZA KARAKO (1933-)
Knar Hanmn Denizleri, Baksz Bir Kedi Kara, Ortodoks- hh kinci Yeni iir anlayn gelenee, slam dncesine ba-
luklar, Kolsuz Bir Hatta,Zambakl Padiah, in iirler, Yort layan airdir.
Savul (iir)
hh kinci Yeni akm dorultusunda geleneksel slam kltr ile
eski Trk ve Ortadou uygarlklarndan beslenen arpc,
mistik, zgn iirler yazd.
LK TAMER (1937-)
hh Fikir ve sanat eserlerinde, gelenein yeniden retilmesinden
hh stanbul niversitesi Gazetecilik Enstits'nde okudu. hareketle, slam Medeniyetinin dirilii davasn savundu
hh lk iir kitab Souk Otlarn Altnda ile balayarak kinci Yeni hh Aralklarla otuz yl kard Dirili dergisi evresinde ok
duyarlln yanstan youn ve zgn bir imge anlay ge- sayda gen aydnn, fikir ve sanat adamnn yetimesine n-
litirdi. clk etti.
hh Yaln bir dil kulland iirlerinde giderek toplumsal kayglar hh Zaman zaman geleneksel iire de yaklaan modern diliyle,
ve dnce eleri arlk kazand. Trk iirini metafizik bir esasa yerletirdi.
hh Her dnemde kendine zg olmay baard. hh 1960 ylndan sonra, "Kpk" iiri ile balayan ve geleneksel
kltr rnlerini ada iir biimi ve anlay iinde yeniden
hh Trk, koma tadnda, masallar, doa grntlerini, ocuk-
yorumlama olarak tanmlanabilecek bir iir dnyasna ynel-
su duyarlln yanstan zgr armlarn besledii neeli,
di.
glmece ykl iirler yazd.
hh 1967de ime ektiim Hava Deil Gkyzdr adl eseriy-

le Yeditepe iir Armaann kazand.
Eserleri
Eserleri
Gn Domadan (Btn iirleri) Krfez, ahdamar, Hzrla

Souk Otlarn Altnda, Gk Onlar Yanltmaz, Ezra ile Gary,
Krk Saat, Sesler, Tahann Kitab, Kyamet As, Maara ve
Virgln Bandan Geenler, ime ektiim Hava Deil
Ik, Gl Mutusu, Zamana Adanm Szler, iirler, Ayinler,
Gkyzdr, Sragller, Seme iirler, Yanardan stnde-
Alnyazs Saati, Leyla le Mecnun, Ate Dans (iir)
ki Ku (toplu iirler) (iir)
Yunus Emre, Yazlar, Edebiyat Yazlar,Yitik Cennet (dz
ada Latin Amerika iiri Antolojisi (Antoloji)
yaz)
Sorusu
retmen
iirin anlatmnn dz mantktan uzak olmas gerektiini id-

dia ederler, ahlaki erdemlerin iirle badatrlmamas ge-
rektiini dnr, iirde mzikalite ve anlatm zenginliine
nem verirler.
Bu anlayla iir yazan topluluk hangisidir?
II. Yenieriler

rnek1: rnek3:
(I) kinci Yeni iiri, Garip iirine bir tepkidir. (II) Baka bir Scak yaz gnlerinde
deyile anlamdan, gerekten, yaamdan kopmann iiridir. nde uzanan ovada
(III) Anlamdan kurtulmak, soyutluu salamak iin duyul-
Birden bir k sadan
madk yeni szckler retme yoluna gidilmitir. (IV) Sz
dizimi deitirilmi, yeni tamlamalar kurulmutur. (V) Bu Bi k soldan kar
yeniliklere Ahmet Muhip Dranas, Necip Fazl Ksakrek ve Ve bunlar
Ahmet Hamdi Tanpnar gibi airler nclk etmitir. imek hzyla birbirlerine ularlar
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangisinde, Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu i-
kinci Yeni iiriyle ilgili bilgi yanl vardr? irin aadaki sanatlardan hangisine ait olduu sy-
lenebilir?
A) I. B) II. C)lll. D) IV. E)V.
B) Atilla lhan
E seeneinde II. Yeni ile irtibatlandrlan sanatlar doru deildir. Bu sanat-
lar, z iir Anlayn Srdren sanatlardandr. C) Yusuf Ziya Orta
Cevap: E
D) Yahya Kemal
E) Sezai Karako
iir, serbest nazm anlayyla yazlmtr. Bu nedenle A, C, D seenekleri yan-

ltr. B seeneinde yer alan Attila ilhan toplumcu gereki olduundan o da
yanltr. Bu iirin sahibi Sezai Kakako'tur.
rnek2:
Aadakilerin hangisinde bir bilgi yanl vardr?
A) Erdem Beyazt, kendi tarih ve benliinden kopmann

karsnda duran, tok sesli iirler yazmtr.
rnek4:
B) Metafizik konularla ilgilenen Necip Fazl Ksakrek,
uzun yllar Byk Dou adl dergiyi karm; tarih, me- Aadaki eser - yazar eletirmelerinden hangisi yan-
deniyet, Batllama ve politika konularnda yazlar yaz- ltr?
mtr.
A) Orhan Veli Kank Vazgeemediim
C) Cahit Zarifolu yk trnde kaleme ald btn eser-
lerini ocuklar iin yazmtr, yklerinde iirsel bir sy- B) Melih Cevdet Anday Rahat Kaan Aa
leyie, insanlar arasndaki scak ilikilere yer vermitir. C) Cahit Zarifolu Sebep Ey
D) Attila lhan, slami dnce ekseninde, insan sevgisi ve D) Hilmi Yavuz Gemi Yaz Defterleri
toplumsal mutluluk anlayn ileyen iirler yazmtr. E) Fazl Hsn Dalarca ocuk ve Allah
E) Orhan Veli Kank, airane syleyilerden, basmakalp
sz ve benzetmelerden kanm; gndelik yaam, Sebep Ey adl eser Cahit Zarifolu'na deil Erdem Beyazt'a aittir.
gnlk konuma diliyle, esprili bir biimde anlatmtr.
D seeneinde verilen zellikler, Attila ilhan badamamaktadr. Attila ilhan,

Toplumcu Gereki iir anlayna yakn duran bir sanatdr.
Sorusu
retmen
Btn edebi kurallar reddeden edebiyat anlay hangisi-

dir?
Garip Akm

1. kinci Yeni 5. lhamn Asya, tasavvuf ve dinler tarihinin nl kiilerinden,

Maviciler eski Dou medeniyet ve masallarndan alan egzotik iirle-
riyle tannm Cumhuriyet devri airidir.Trk iirinde mo-
Garipiler
dern-geleneki anlayn temsilcisi kabul edilir. Genlik yl-
Garip dnda yeniliini srdren iir larnda Divan edebiyatndan etkilendi. Gazeller ve rubailer
Yukarda verilen iir anlaylaryla aadaki airler e- yazd. 1937den sonra serbest l kullanmaya ve Bat i-
letirildiinde hangi sanat dta kalr? irinin tekniklerine ynelmeye balad. iirlerinde dinlerden,
ideolojilerden, toplumsal olaylardan ok Anadolu-ran-Hin-
A) Erdem Beyazt
distan izgisi zerinde uzanan bir yaamn grnmlerini
B) Orhan Veli Kank
sesler araclyla dile getirdi. He, Lmelif, yk gibi iir
C) smet zel kitaplar vardr.
D) Attila lhan Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki-
E) Sezai Karako lerden hangisidir?
A) Asaf Halet elebi

B) Cahit Klebi
2. Aadakilerden hangisi kinci Yeni anlayla iir ya-
C) Sreyyeberfe
zan sanatlardan deildir?
D) Ataol Behramolu
A) Sezai Karako
E) lk Tamer
B) lk Tamer
C) Ece Ayhan 6. Attila lhan, toplumcu gereki anlayla rten sanat-
D) Turgut Uyar I II
E) Cahit Zarifolu lardan biridir. Mavi dergisinin ats altnda Ahmet Oktay
III
ve Mehmet narl gibi sanatlarla birlikte
3. I. Oktay Rfat ve Melih Cevdetle birlikte gelenekle ilgili IV
her eye kar kmtr. Garip ve II. Yeni izgisinin dnda bir sanat faaliyeti
II. iirde kullanlan l, uyak ve sz sanatlarn ayak V
ba kabul etmitir. srdrmtr.
III. La Fontainenin fabllarn dilimize evirmitir. Bu parada numaralanm yerlerin hangisinde bilgi
IV. Nasrettin Hocann baz fkralarn manzum olarak ye- yanl yaplmtr?
niden yazmtr. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
V. iirde yeni bir anlam yakalamak iin anlamszla y-
nelmitir.
7. ----, Trk iirinde deiik imge, arm ve soyutlamalarla
Numaralanm cmlelerden hangisi Orhan Veli ile ili- yeni bir syleyi bulma amacnda olan bir topluluktur. Or-
kilendirilemez? tak zellikleri; dilin allm kalplarn ykmak, szdizimini
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. zorlamak, deitirmek ya da bozmak oldu. iirde hayal g-
cne ve duyguya arlk verdiler. Bireyin yalnzl, sknt-
lar, evreye uyumsuzluklar gibi temalar sklkla ilediler.
Sylemek istediklerini soyut bir dille anlatmaya abalad-
4. Aadaki sanat-eser eletirmelerinden hangisi lar. Amalar verilmek istenilen duyguyu anlatmaktan ziya-
yanltr? de hissettirmektir.
A) Orhan Veli Vazgeemediim Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
B) Cemal Sreya Sevda Szleri getirilmelidir?
C) Turgut Uyar vercinka A) Toplumcu gerekiler B) Garipiler

D) Cahit Zarifolu Yedi Gzel Adam C) Hisarclar D) II. Yeniciler
E) Cahit Klebi Adamn Biri E) Maviciler

8. Hisar dergisi airleri arasnda yer ald. Geleneksel iirimi- 12. Bakmalar gryorum, gk ortas gibi karmda
zin z ve ekil zelliklerini kendi iir potasnda eriterek ki- Bulutta gz, uakta gz, derinlikte gz
iliine kavutu. iirlerinde, Anadolu'ya, Anadolu insanna
Gz oluyorlar birden, bu gzler de yataa i yapanlar
eilmi, onlarn sorunlarn yapc bir tavrla dile getirmitir.
Sade ve rahat bir dili, aydnlk bir slubu vardr. Milli ve Masaya st yapanlar bunlar, atlara ata parlaklk
manevi deerlere bal kalmtr. Bu taraf ile Arif Nihat Ylandan reklenmeyi, kediden uyumay karan bunlar
Asya'nn milli havas, mistik iirine yakn grnmektedir. da
Yalnzlk ve Duvak gibi iir kitaplarnn yan sra skpten te uzunlardan ayak, ite beyazlar beyazndan kalabal
Kosovaya ve Trkistan Trkistan isimli gezi yazs trn- Bakmalar gryorum durmadan gz olan bakmalar
de eserleri de vardr.
Balama gzleri, ocuklu, masall, sinemal
lerden hangisidir?
A) Yavuz Blent Bakiler
A) Asaf Halet elebi
B) Mehmet narl
B) Edip Cansever
C) lhan Gencer
C) Ahmet Arif
D) Cahit Klebi
D) Orhan Veli Kank
E) Behet Necatigil
E) Melih Cevdet Anday
9. I. Toplumcu bir iir anlay ortaya koymaya altlar.

II. Kendi tarzlarn yenileme ve deitirme ihtiyac hisset-
13. lk iir kitaplar Kapalar, evre ve Evlerde yaln bir dil-
milerdir.
le yazd lirik iirleri yer alr. Bundan sonraki kitaplarnda
III. iirlerinde yeni bir dil, slup ve bak as aramlar- uzun dizelerle yeni bir slup arayna yneldi. Evlerin a-
dr. iridir. ou iirinde d dnyadan kap dar drtgene, (ev-
IV. Serbest nazm geleneini devam ettirdiler. lere) kama eilimi grlr. Son iirlerinde geleneksel Trk
V. Garipilerin iiri bayalatrdn dndler. iirinin syleyi uygulamalarn denedi.
Numaralanm cmlelerden hangisi Garip dnda ye- Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki-
nilii srdren iir anlayn benimseyen sanatla- lerden hangisidir?
rn zelliklerinden deildir? A) Cahit Zarifolu
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. B) Hilmi Yavuz
C) Behet Necatigil
D) Sreyya Berfe
10. Aadakilerden hangisi Toplumcu iir dorultusunda E) Orhan Veli Kank
bir anlaya sahip bir topluluktur?
A) z iirciler B) Be Hececiler
C) Maviciler D) Hisarclar 14. I. vercinka
E) Be Hececiler II. Sisler Bulvar
III. Yerekimli Karanfil
IV. Hzrla Krk Saat
11. Aadaki sanatlarn hangisi II. Yeni airlerinden biri Numaralanm eserlerle aadaki sanatlar eletiri-
deildir? lirse bu sanatlarn hangisi bota kalr?
A) lk Tamer B) Ece Ayhan C) Turgut Uyar A) Attila lhan B) Tark Bura C) Sezai Karako
D) Edip Cansever E) Ahmet Oktay D) Edip Cansever E) Cemal Sreya
14. B 13. C 12. B 11. E 10. C 9. A 8. A 7. D 6. D 5. A 4. C 3. E 2. E 1. C Cevaplar

1. Hece veznini kulland ilk iirlerinin yer ald Havaya i- 4. yimser, ak ve gerekidir. Temiz bir Trke ile halk iirle-
zilen Dnya adl iir kitabnda Necip Fazl etkisi grlr. rini andran iten, duyarl iirler yazmtr. Biim ynnden
Sonraki zamanlarda serbest iire ynelmitir. Daha sonra serbestlii tercih etmi, kafiyeyi bir ahenk unsuru olarak
yaymlad ocuk ve Allah ve Daha adl iir kitabnda kullanmtr. iirlerinde Anadoluyu ve Anadolu insann an-
kendi dilini yakalad grlr. Sanat anlay sezgi ve us latmtr. Atatrk Kurtulu Savanda, Adamn Biri ve
olmak zere iki dnemde incelenir. Yeeren Otlar iir kitaplarndan bazlardr.
Bu parada tantlan sanat aadakilerden hangisi- Bu parada tantlan air aadakilerden hangisidir?
dir?
A) Behet Necatigil
A) Cevdet Kudret Solok B) Cahit Klebi
B) Ahmet Hamdi Tanpnar C) Fazl Hsn Dalarca
C) Cahit Stk Taranc D) Sreyya Berfe
D) Fazl Hsn Dalarca E) Melih Cevdet Anday
E) Ahmet Muhip Dranas
5. Cumhuriyet dnemi airleri iinde klasik iir nazm biim-

2. Ben Anadoluyum... lerinden rbaiye ayr bir nem verdi. Heceyle ve serbest
Yllar yl susuz kaldm, yllar yl a... vezinle yazd iirleri de vardr. Ulusuluu ile dikkat e-
krederek, kalktm sofralarmda ken air zellikle Trkl ycelten iirleriyle bilinir. Bayrak
Ya soan ekmek olur, yahut bulama. airi olarak n yapmtr.
Hastalarm lm yataklarnda Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-

Ne doktor yz grdm, ne ila. gisidir?
Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu i- A) Arif Nihat Asya

irin aadaki sanatlardan hangisine ait olduu sy- B) Necmettin Halil Onan
lenebilir?
C) Orhan aik Gkyay
A) Yavuz Blent Bakiler B) lk Tamer D) mer Bedrettin Uakl
C) Ece Ayhan D) Sreyya Berfe E) Kemalettin Kamu
E) Edip Cansever
3. 6. Garip akmnn isminden biridir. Her kitabnda farkl bir

air Topluluk
nitelik gstermitir. Balangta ak iirleri yazan sanat,
Ece Ayhan ----
daha sonra toplumcu sanat ilkesinden hareketle halk de-
---- Maviciler
yim ve syleyilerinden, masal ve tekerlemelerinden yara-
lanarak toplumsal hicivler ve sosyal ierikli iirler yazd. i-
Yukardaki tabloda sanatlar ve bal bulunduklar akm
irlerini, Yaayp lmek, Ak ve Avarelik zerine, Peremli
verilmitir.
Sokak gibi kitaplarda toplad.
Buna gre bo braklan yerlere aadakilerden han-
gisi getirilmelidir?
lerden hangisidir?
A) II. Yeni smet zel
A) Oktay Rifat Horozcu
B) Garip Fazl Hzn Dalarca
B) Melih Cevdet Anday
C) z iir anlayn srdren iir Sreyya Berfe
C) Orhan Veli Kank
D) Toplumcu iir Cahit Klebi
D) Cemal Sreya
E) II. Yeniciler Attila lhan
E) Ece Ayhan

7. Onlara gre iir, her yerde grlen basit eyleri anlatmaly- 11. (I) lsz, uyaksz sz ve anlam sanatlarndan arnm
d. Alayc ve nkteciydiler. Aydnlar brakp halka yneldi- bir iirdir. (II) Sokaktaki herhangi birinin bandan geen
ler. iirde, l, kafiye, bent gibi durumlar yok saylmtr. sradan olaylar anlatr. (III) Dil, allm iir dilinden ayr-
Serbest iir egemen olmutur. lklar farkldr rnein nasr, kundura gibi szckler iire
Bu parada aadaki topluluklarn hangisinden bah- sokulmutur. (IV) Bylece iirin dili yapaylktan, airanelik-
sedilmektedir? ten kurtulmutur. (V) Bu sayede akln prangasndan kurtu-
lan iir duygunun denizine doru yelken aabilmitir.
A) Toplumcu iirciler B) z iirciler
Bu parada Garip iirleriyle ilgili verilen bilgilerden
C) Be Hececiler D) Serbest Nazmclar hangisi yanltr?
E) Garipiler
8. Aadaki eserlerden hangisi, Orhan Veliye ait deil- 12. Aadaki eserlerden hangisi, Behet Necatigile ait
dir? deildir?
A) Vazgeemediim B) Yenisi A) Kapal ar B) evre C) Evler
C) Destan Gibi D) Kar D) Duvar E) Eski toprak
E) aret ocuklar
9. Aadaki sanat eser eletirmelerinden hangisi 13. Aadakilerden hangisi Ahmet Arifle Attila lhann
yanltr? ortak zellii olabilir?
A) Hilmi Yavuz Bedrettin zerine iirler A) lm temasn ileyip heceyle yazmalar

B) Erdem Bayazt Sebeb Ey B) Divan edebiyat nazm biimlerini kullanmalar
C) Cahit Zarifolu Menziller C) iirlerinde milli ve manevi deerlere arlk vermeleri
D) Behet Necatigil Gl Mutusu D) Toplumcu bir anlayla iir yazmalar
E) Asaf Halet elebi Lamelif E) iirlerinden tasavvufun byk etkisinin olmas
10. Adn Cebarolu Mehmmed adl iirde duyurmutur. iir- 14. I. Toplumcu gereki bir duyarllkla iir yazma gayretin-
lerinde romantik bir duyarllkla toplumsal gerekilii iler. de olmutur.
Mavi dergisiyle birlikte Trk iirinde yeni bir eilim ortaya II. 1940 sonrasnda balayan yeni iir araylarnda ken-
kmt. Yazlaryla bu eilimi sistematize etmek iin aba dine zg bir yeri vardr.
harcad. Garipilere tepki gsterdi.iirinde Divan iirinin
III. Rahat anlatm, itenlik ve duyarllyla ilgi eken titiz
biim zeliklerinde, imgelerinden de yararland.
bir iir iisidir.
Bu parada tantlan hakknda bilgi verilen aadaki-
IV. iirlerinde yurt kelerinden manzaralar ve insan ger-
lerin hangisidir?
eklerini ilemitir.
A) Ahmet Muhip Dranas V. Heceye ok yakn duran bir serbest iir slubuyla kul-
B) Attila lhan lanmtr.
C) Cahit Klebi Numaralanm cmlelerden hangisi Cahit Klebi ile il-
D) Behet Necatigil gili deildir?
E) Fazl Hsn Dalarca A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
14. A 13. D 12. D 11. E 10. B 9. D 8. E 7. E 6. A 5. A 4. B 3. E 2. A 1. D Cevaplar


hhCUMHURYET DNEM TRK EDEBYATI hh lk kitab Geceleyin Bir Kouyu1966da, byk yanklar
uyandran ikinci kitab Evet syan ise 1969da yaymlayan
sanat iirleriyle toplumcu iirin en farkl ve sekin ad olarak
kinci Yeni Sonras Toplumcu iir ne kt.
1980 Sonras iir Cumhuriyet Dnemi Halk iiri
hh Geceleyin Bir Kou, Evet syan, Cinayetler Kitab adl eser-
1. kinci Yeni Sonras Toplumcu iir lerindeki ilk dnem iirlerinde Markist dnceden beslen-
mitir.
hh Toplumcu iir anlaynn bir uzantsdr. Sosyal ve siyasal hh 1974te hayat gr deierek slama ynelen sanatnn
sorunlar karsnda bireyin eletirel duruunu ve zgrlk an- Celldma Glmserken adl kitabnda din mistizm n pla-
na kmtr.
layn yanstr.
hh Dirili dergisinde yaymlad Ament adl iiri bu dnmn
hh Bu dnem yeniden deer kazanan toplumcu iirde II. Yeni bir manifestosu niteliindedir
iirinden farkl olarak ses, ritim ve ahenk zellikleri grlr. hh Eserlerinin dilinde youn bir iilik ve ince zek dikkati eker.
hh iir dili ve syleyiinde arlktan kanlm uzak armla- hh 1985 ylnda yaymlanan Talar Yemek Yasak adl kitab ile
ra yer verilmemitir. Trkiye Yazarlar Birlii tarafndan Yln Deneme Yazar d-
lne layk grlmtr.
hh Ak bir anlatma doru ynelme vegelenekten yararlanma
gayreti grlr.
Eserleri
hh airler kendilerini toplumun szcs olarak grmeye bala-
hh Geceleyin Bir Kou, Evet syan, Cinayetler Kitab, iirler, Cel-
mlardr. ladma Glmserken, Erbain, Bir Yusuf Masal, Of Not Being
A Jew (iir)
hh iirde ierie nem verilir, tema bakmndan II. Yeninin ok
hh Mesele, iir Okuma Klavuzu, Zor Zamanda Konumak,
iledii bunalm, yalnzlk ve sknt temalarnn yerini; mit,
Talar Yemek Yasak, vs. (Deneme - Sylei)
gelecee inan ve direnme istei gibi temalar alr.
Sanatlar SREYYA BERFE (1943-)
SMET ZEL (1944-) hh Asl ad Hikmet Sreyya Kanpaktr. .. Edebiyat Fakltesi

Felsefe Blm'n bitirmitir
hh Hacettepe niversitesi Fransz Dili ve Edebiyat Blmn
bitirmitir. hh 1966'da Kasaba adl iiriyle kazand Trkiye Milli Talebe
Federasyonu Kltr Yarmasnda elde ettii birincilikle adn
hh kinci Yeni airlerinin genel etki alanndaki ilk iirlerinde z-
duyurdu.
gn duyarll, yeni bir imge dnyasyla dikkatleri stnde
toplad. hh lk iirlerinde II. Yeni etkisindedir.

hh 1966'dan sonra, Halk iiri geleneinin zengin kaynandan hh "Ataol Grus" adyla yazd ilk iirlerini Bir Ermeni General
beslenen yeni bir iir dili kurmaya yneldi. adl kitapta toplad.
hh Gn Ola'da, Anadolu insannn dilini kullanmay denedi. hh Genlik dnemi iirlerinde Orhan Veli, Attila lhan ve kinci
Yeni iirinin etkisinde kald.
hh Daha sonraki iirlerinde, halk iirinin olanaklarndan yararla-
narak gereki temalar, salam gzlemlerle, scak ve iten- hh Gerek iir kimlii 1965-1971 arasnda Papirs, iir Sanat,
likli bir hava iinde vermeyi baard. Yeni Gerek, Yeni Dergi ve Halkn Dostlar'nda kan iirle-
riyle olutu.
Eserleri
hh Bu iirlerde Toplumcu gereki iir anlayna yneldi, iirini
Gn Ola, Savrulan, Hayat ile iir, Ufkun Dnda, iir al-
yeni biim ve tema araylaryla besledi.
malar, Ruhumun, Kalfa, Seme iirler, Nbiga, Seni Sevi-
hh mgeci iirden yaln ve toplumcu iire geerek siyasal dn-
yorum, Foklar Syledi Ben Yazdm, krk, Kalfa Toplu iir-
cenin iirde eritilmesini amalad.
ler, Seferis ile vez (iir)
hh evirileriyle de dikkat ekti. Edebiyat ve kltr zerine yaz-
lkokullar in Matematik, ocuka, Eksik Alfabe (ocuk Ki- dklar, antoloji ve dier almalaryla kuann nde gelen
taplar) yazarlar arasna girdi.
NHAT BEHRAM (1946-) Eserleri
hh Gazetecilik Yksek Okulunda renimini srdrrken siyasi Bir Ermeni General, Bir Gn Mutlaka, Yolculuk zlem Cesa-
gerekelerle tutukland, bir buuk yl tutuklu kald. ret ve Kavga iirleri, Yaadklarmdan rendiim Bir ey
hh Serbest kaldktan sonra Vatan gazetesinde, Gney Yaynla- Var(iir)

rnda alt. 12 Eyll 1980den sonra lke dna kt.
hh Dnmesi yolundaki arya uymad iin vatandalktan -

karld. REFK DURBA (1944-)
hh 17 yllk politik srgnden sonra 1996da yurda dnd. hh stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat
hh 68 Kuann en tipik en nemli airlerinden biridir. Blm'nden ayrld.
hh iirlerinde, o kuan dinamizmini, ideolojik heyecanlarn hh kinci Yeni esintisi ile balad iir yaam, zamanla toplumcu
modern iirin imge rgsyle, toplumcu bir anlayla yanst- ynelim kazand.
maya almtr. hh Kendi zg dili ve benzetmeleriyle, batan beri tavrn ve
varln keskinletiren, anlam kadar biime de nem veren
Eserleri
sekinleen iirler yazd.
Hayatmz stne iirler,
hh Doduu yerden ayrlp doyduu yerde var olma sava ve-
Frtnayla Borayla Denenmi Arkadalklar,
ren insanlarmz konu alan gurbet, sla iirleriyle geni yank
Dve Dve Yaanacak Hayat Tututuran Aclar, uyandrd.
Savrulmu Bir mrn Gnlerinde,
Ay I Yana Yana, Daraacnda Fidan (iir)
Eserleri
ATAOL BEHRAMOLU (1942-)
hh Ku Tufan, Hcremde Ay, rak Aranyor, kinci Bask,
hh Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi Rus Dili aylar irketten, Denizler Sincab, Krmz Kanatl Kartal,
ve Edebiyat blmn bitirdi. Nereye Uar Gkyz, Siyah Bir Acda, Bir Umuttan Bir Se-
vinten (iir)

ZDEMR ASAF (1923-1981) hh iirleri pek ok dile evrildi ve krktan fazla iiri bestelendi.
hh lk iirleri "Servet-i Fnun Uyan" dergisinde yaynland. hh Ayrca yazarn ksa oyunlar da vardr.
hh eitli dergilerle, Vatan gazetesinin sanat sayfalarnda kan

iirleriyle tannd.
Eserleri
hh zgn ve etkileyici bir dil kulland iirlerinde "ikinci kii" so-
Rzgr Saati, Kestim Kara Salarm, Sda, Krmz Karan-
rununu ele ald.
fil, Mara'n ve kke'in Destan, Atlar ve Trkler, Seyran
hh Son dnem iirlerinde dize saysn azaltarak duygu ve zeka
Destan, lahiler, Sevda Kalcdr, Sonra te Yalandm, Ses-
prltlarnn kaynat ksa iirler yazd.
siz Arka Baheler, Uzak Bir Kyda
hh iirlerinin bir blmnde toplumla, yaad ala ve kendi-
siyle hesaplamasnn buruk fkesi gzlemlenir.
hh Bu yaklamla yeni talama biimleri reterek hiciv iirinin

elerini ustaca kulland.
hh nsan ilikilerinin toplumsal ve bireysel dzlemlerdeki eliki-

lerini "sen-ben" ikileminde yanstt.
CAN YCEL
hh iirlerinde ok sk kulland sevgi, ayrlk, lm temalar, son
iirlerinde yerlerini ka, umutsuzluk ve tedirginlie brakt. hh eitli dergilerde yaymlanan iirlerini 1950'de baslan ilk iir
kitab "Yazma"da toplad.
Eserleri
hh Bu kitabn ardndan uzun sre biim araylaryla urat.
Dnya Kat Gzme, Sen Sen Sen, Bir Kap nnde, Yu-
hh lk iirlerinde uyakl syleyi, cokulu anlatm, gelecee umut
muaklklar Deil, ToGoTo, Naslsn , iekleri Yemeyin, Yal-
ve gvenle bak belirgin zelliklerdi.
nzlk Paylalmaz, Benden Sonra Mutluluk
hh 1973'te baslan ikinci iir kitab "Sevgi Duvar"nda imge-sz-
ck-anlam lsnn birbiriyle dengelendii insan-doa ili-
kilerini konu alan iirleri dikkat ekti.
hh Kara mizah eleri tayan siyasal ierikli baz iirlerinde ta-

GLTEN AKIN rihsel ve gnlk olaylar i ie iledi.
hh Son Haber gazetesinde ilk iiri 1951'de Son Haber gazete- hh 1974'te kan nc kitab "Bir Siyasinin iirleri", nceki d-
sinde yaymland. nemlerin bilekesiydi.
hh Balarda iirlerinin konusu doa, ak, ayrlk, zlem iken, hh Bu iirlerde cezaevinden darya dnk gzlemlerini, izle-
daha sonralar ise toplumsal sorunlar ar bast. nimlerini, duygu ve dncelerini politik kiliini de sorgula-
yarak yanstt.
hh 1980 ncesinde halkn yaadklar, onun da hayatna ve ii-
rine yansd. hh Hiciv gc ve szck oyunlaryla eritii dil ustal, geni kl-
tryle beslenen iirini yeni boyutlara ulatrd.
hh Daha sonraki iirlerinde toplumsal sorunlara yneldi.
hh Halk az, trkleri ve deyilerinden de yararland. iirin yan
hh Gezip grd yerlerden ald esinle zenginleen ve co-
sra tiyatro oyunlar da evirdi.
kulu bir insan sevgisiyle yorulan iiri, toplumsal sorunlar,
yaam-halk ilikisini ne kard. hh 12 Eyll sonrasnda mstehcen olduu iddiasyla "Renga-
henk" adl kitab toplatld.
hh iirlerinde byk lde folklor gelerinden yararland.

Eserleri hh iirleri kadar denemeleri ve iir deerlendirmeleri ile ilgi

uyandrd.
Yazma, Her Boydan, Sevgi Duvar, Balanmayacaksn, Bir
Siyasinin iirleri, lm ve Olum, Renghenk, Gkyoku,
Canfeda, ok Bi ocuk, Ksa Devre, Kuzgunun Yavrusu,
Eserleri
Gece Vardiyas Albm, Gle Gle-Seslerin Sessizlii
Karln Bulamam Sorular, Sokak Prensesi , Srat iirle-
ri, Eskiden Terzi, Kabareden Emekli Bir Kzkarde, Krk iir
2. 1980 Sonras iir ve Bir, Karton Valiz, Hafza, lm Bir Skandal,
hh 1980 sonras iirinde, Trk iir birikimini yeniden ve bir btn Toplu iirleri: Nar, Toplu iirleri: Hafz ve Semender, Keder
olarak deerlendirme abas vardr. Gibi dn, zgn Kediler Gazeli, li Zarf (iir)
hh Farkl iir anlaylarnn ayn zaman diliminde temsilcileri bu-
lunmaktadr.
hh Yap ve syleyie ierikten ok fazla nem vermitir.
hh kinci Yeni iirine zg uzak armlara yeniden deer veril-

mi, yeni imgeleri peinde de koulmutur. HSEYN ATLANSOY (1962-)
hh Bu dnem airleri birlikte dergiler karmlardr. hh . . Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blmn bitirdi.
hh kinci Yeni Sonras Toplumcu iirde olduu gibi ideolojiyi iir- hh Mistik-metafiziki iiri kendi kua iinde temsil eden bir a-
lerinde ncelikli bir e olarak grmemilerdir. irdir.
hh Dz yazya yaklaan bir slupla, anlatmaya imkn veren te- hh lk iirlerinden itibaren kendine zg bir dil ve anlatm geli-
malar da iirlerinde ilemilerdir. tirdi.
hh kinci Yeni iirinin etkisiyle iirlerini, imge ve armlara ak

tuttu.
airler: hh iirlerinde; ak, lm, ocuk, ehir ve medeniyet temalarna
HAYDAR ERGLEN (1956-) byk nem verdi.
hh ODT Sosyoloji Blm'n bitirdi. hh iirlerinde yaadmz an, insan hrpalayan ynlerine
hh Pek ok edebiyat dergisinde iir yaymlayan sanat, 1983'te muhalif bir izgi sergiledi.
arkadalar ile birlikte iek dergisini kard. hh ada deerler karsnda yok olan deerlerin savunucu-
hh Fuzuli, Pir Sultan Abdal ve bn-i Arabiden beslendi. luunu yapt.
hh Gelenekle ada iiri ustaca zmleyen air, poplist sy-
lemlerden uzak bir iir dnyas kurdu.
Eserleri
hh Krk iir ve Bir adl iir kitabnda btn iirleri tek bir dizey-
le bitirmek gibi zgn bululara imza att. ntihar lac, Balkon kmaznda Efendilik Tarihi, ehir Ko-
numalar, lk Szler, Kaak Yolcu, Karlama Treni, Su
hh Aylar, mevsimler ve uzak kentler zerine iirler yazd.
Burcu (iir)
hh Maviyi ve nar birok iirinde imge olarak kullanmasyla dik-
kati ekti.
Sorusu
retmen
1980 sonras iirin en belirgin zellii nedir?
mge ve armlara ok fazla nem vermilerdir.

SEDAT UMRAN (1926-) MURATHAN MUNGAN (1955-)
hh . . Edebiyat Fakltesi Alman Dili ve Edebiyat Blmn hh Dou hikyecilii ile Bat hikyeciliini birletirmek ister. Bu-
bitirdi. nun iin hikyelerine tarihi ve mitolojik motifleri yerletirir.
hh lk iir kitab Mealeler kendi yayn olarak 1949da kt. hh Dank Yatak senaryosu filme alnmtr.
hh En nemli iirlerinin topland Lekede, kinci Yeni ile Yah- hh Ak, sevgi, hasret, ihanet gibi duygular beynelmilel bir er-
ya Kemal ve Ahmet Haim iirleri arasnda kendine bir k eveye oturtur.
arad.
Eserleri
hh Edebiyat dnyasnda trajik benin strabn ve eyann i
dnyasn yanstan bu kitab ile tannd. Drt Kiilik Bahe ve lm Burnunda radyo oyunlardr.
hh 1990da yaymlad Gittin Ta Atarak Denizlerime isimli iir Osmanlya Dair Hikayat, Kum Saati, ahtiyan, Yaz Sinema-
kitabnda temel tema olarak sevgi iledi. lar, Eski 45likler, vs.
hh Eyann dilini/ifresini zen, nesnelere bir insan kimlii yk-
leyen, onlara ahsiyet ve haysiyet kazandran bir iir anlay
gelitirdi.
3. Cumhuriyet Dneminde Halk iiri
Eserleri
Mealeler, Leke, Gittin Ta Atarak Denizlerime, Kara Ildak, MURAT OBANOLU

Parmak Ularmdaki Yangn (iir)
hh 1940 -2005 yllar arasnda yaamtr.
hh Babas da kendisi gibi bir saz airi olan k Glistandr.

ENS BATUR (1952-) hh Usta-rak ilikisiyle yetimemitir, ilkokulu bitirdikten sonra
hh lk yazs 1970'de, ilk kitaplar 1973'te yaymland. ryasnda bade ierek (ilham alarak) k olmutur.
hh Klasik cmle yaps stnde kendi zg oynamalar yapmtr. hh Saz alndaki mahareti, gr sesi ve iirlerinde milli duygula-
r ilemesiyle dikkati ekmitir.
hh Heceleri, szckleri olduundan farkl kullanarak kendine bir
iir dili oluturdu. hh ok sayda radyo ve televizyon programna katlp klk ge-
leneini gnmz insanna tantt.
hh iirlerinde Latince, Franszca, ngilizce ve Almanca szckler
kulland. hh klk geleneinin bir paras olan trkl hikyeler anlat-
ma konusunda da baarl rnekler veren obanolu, kendi
hh iiri dz yazya yaknlatrd. trklerinin yan sra usta mal trkleri de gen kuaklara
hh Kimi iirlerinde lhan Berk'ten Oktay Rifattan etkilendi. aktard.
hh Kendini kolay ele vermeyen, kapal iirler yazd. hh Kars Belediyesi, her sene 6-7-8 Mays tarihlerinde onun an-
sna Murat obanolu klar Bayram dzenlemektedir.
hh ok sayda dz yaz ve denemesi de vardr.
IK MAHZUN ERF
Eserleri hh 1940-2002 yllar arasnda yaamtr.
hh Cumhuriyet dneminin nemli saz airlerindendir.

Eros ve Hgades, Bir Ortaa Yalnzl, Nil, Ara-Kitab, blis'e
Gre ncil, vs (iir) hh ocukluktan itibaren halk iirine ilgi duymutur.

hh Alevi - Bektai iir geleneini devam ettiren sanat, iirlerini ABDURRAHM KARAKO (1932-2012)
yaln bir Trkeyle sylemitir.
hh air bir aileden gelen Karako, kk yalarda iirde merak
hh iirlerinde ak, ayrlk, gurbet gibi, saz airlerinin ok kullan- sarmtr.
d konularn yan sra zellikle toplumsal yergiler ieren ta-
lamalaryla tannmtr. hh Son dnem sanatlar arasnda hece veznini btn gzelli-
iyle kullanan airlerin banda gelmektedir.
hh Kendi ifadesiyle Pir Sultan Abdal ve Davut Sulariden etki-
lenmitir. hh li, duygulu iirleriyle Karacaolann, yiite bir slupla sy-
ledii iirleriyle Krolunun, manevi duyarllkla syledii
EREF TALIOVA (1938- )
iirleriyle Yunus Emrenin, korkusuzca syledii toplumsal
hh 1938'de Kars'a bal ldr ilesinin Glyz kynde dodu. eletirileriyle de Nefinin amzdaki sesi gibidir.
hh Yaayan nemli saz airlerimizdendir. hh Yzn zerinde iiri bestelenmitir.
hh Ulusal ve uluslararas nitelikte dzenlenen folklor ve halk hh nl Mihriban trksnn szleri Karakoa aittir.
edebiyat sempozyum ve kongrelerinde sanat elisi resmi
greviyle tebliler sunmutur.
Eserleri
hh 2010 ylnda klk geleneinin temsilcisi olarak "UNESCO
Yaayan nsan Hazinesi" seilmitir. Hasan'a Mektuplar, El Kulakta, Vur Emri, Kan Yazs, Sula-
r Islatamadm. Beinci Mevsim, Dosta Doru, Akl Karaya
hh eref Talova, kendi tasnif ettikleri de dahil olmak zere, bir
Vurdu, Yasakl Ryalar, Gkekimi, Gerdanlk-I, Gerdanlk-II,
ok hikye, efsane, masal bilmesinin yan sra, ayrca, yakla-
k 150 civarnda k havas (makam) konusunda da kay- Gerdanlk-III, Parmak zi (iir)
nak kii durumundadr.
obandan Mektuplar (Deneme)
Eserleri NEET ERTA (1938-2012)

Gnl Bahesi hh Abdal mziinin son temsilcisidir.
hh Bozkrn Tezenesi lakabyla da bilinir.
hh Bozlak formunun en nemli ustasdr.

IK FEYMAN
hh lk plan, 1950li yllarda babasnn kaleme ald Neden
hh Yaayan nemli saz airlerimizdendir. Garip Garip tersin Blbl isimli trkye karmtr.
hh Yredeki Karacaolan gelenei, trkl halk hikyeleri ve hh Kendisine layk grlen devlet sanats unvann geri evir-
baka klardan etkilenerek kk yalarda iir yazmaya ve mitir.
trk sylemeye balad. hh Gnl szcnn gemedii neredeyse bir tek trks
hh iirlerinde tasavvufi deyilere geni yer verir. yoktur.
hh k Feymani, kendi deyimiyle, nceleri duygu arlkl im- Eserleri

diyse bilgi arlkl iirler sylemektedir.
Kesik ayr, Tatl Dile Gler Yze, Kendim Ettim Kendim Bul-
hh Osmaniyede her yl ukurova Aklar Bayram ve Ak Fey- dum, Gnl Da, Neredesin Sen, Gnlm Atalara Yand
mani enlikleri dzenlenmektedir.
Gidiyor, Zahidem, Yalan Dnya, Evvelim Sen Oldun (iir)
Sorusu
retmen
nceleri marksist bir izgide ve toplumcu anlayla iir

yazyorken sonra Mistik bir slami izgiye ynelen sanat
kimdir?
smet zel

1. air Topluluk 4. z iir anlayn srdren iir

Sezai Karako ---- Toplumcu iir
---- II. Yeni sonras toplumcu iir Milli edebiyat zevk ve anlayn srdren iir
Garip dnda yeniliini srdren iir
verilmitir. Yukarda verilen iir anlaylaryla aadaki airler e-
letirildiinde hangi sanat bota kalr?
Buna gre bo braklan yerlere aadakilerden han-
gisi getirilmelidir? A) Ziya Osman Saba
A) II. Yeni smet zel B) Nazm Hikmet Ran
B) Garip Fazl Hzn Dalarca C) Faruk Nafiz amlbel
C) z iir anlayn srdren iir Sreyya Berfe D) Cahit Zarifolu
D) Toplumcu iir Cahit Klebi E) Cemal Sreya
E) 1980 sonras iiri Hilmi Yavuz

5. Aadakilerden hangisi II. Yeni sonras toplumcu ger-
eki anlayla iir yazan sanatlardan deildir?
A) smet zel B) Cemal Sreya

C) Ataol Behramolu D) Refik Durba
2. Yaayan en nemli saz airlerindendir. Birok kez sanat E) Sreyya Berfe
elisi unvanyla yurt dnda lkemizi temsil etmitir. 2010
ylnda klk geleneinin temsilcisi olarak "UNESCO Ya- 6. iirlerinde kinci Yeni'nin etkisiyle ilk iirlerinde soyutla-
ayan nsan Hazinesi" seilmitir. malara eilim duydu. Salam bir arm zinciri, tutarl
Hakknda bilgi verilen sanat aadakilerden hangi- bir grnt sevgisi ve her eye bakmak isteyen bir dervi
sidir? tavr olduu belirtildi. 1966'dan sonra, Halk iiri gelenei-
nin zengin kaynandan beslenen yeni bir iir dili kurmann
A) Murat obanolu olanaklarn arad. Bu arayn rn olan ilk iir kitab olan
B) k Mahsuni erif Gn Olada, Anadolu'nun bir kynde ksa bir sre tank-
C) Abdurrahim Karako lk ettii bir dili ve dille i ie gelimi olaylar, durumlar,
koullar yanstmak istedi. Olduka tartlan bu kitabnda
D) k Veysel
Trkmen ve Avar atlarnn, halk ozanlarnn, trklerin
E) eref Talova ve Nzm Hikmet'in etkileriyle, toplumcu iirin yansmalar
gzlendi.
lerden hangisidir?
3. Son dnem Halk airlerindendir. ki kitap hacmindeki ilk i-
A) Oktay Rifat Horozcu
irlerini beenmeyerek yrtan sanat, sonradan yazd iir-
leriyle gnmzn en sevilen sanatlarndan biri olmutur. B) Melih Cevdet Anday
Saz almayp yalnzca iirle uraan airin yzn zerinde C) Hseyin Atlansoy
iiri bestelenmitir. Yediden yetmie herkesin diline yerle- D) Haydar Erglen
en iirlerinden en nls Mihriban isimli trknn gftesi
E) Sreyya Berfe
olan iirdir.
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- 7. Aadaki sanat-eser eletirmelerinden hangisi
lerden hangisidir? yanltr?
A) k Veysel A) smet zel Geceleyin Bir Kou

B) Abdurrahim Karako B) Haydar Erglen Karln Bulmam Sorular
C) k Feymani C) Ataol Behramolu Bir Gn Mutlaka
D) Murat obanolu D) Refik Durba Evet syan
E) eref Talova E) Hseyin Atlansoy Balkon kmaznda Efendilik Tarihi

8. I. Umut, direnme, sorgulama, gelecee inan temalarn 11. 80 kuann en nemli airlerindendir. lk iirlerinden itiba-
ilediler. ren kendine has sesini bulan, naif ve ironik iir diliyle tann-
II. erikten ok biimin nemli olduunu dndler. d. iirlerinde yaadmz an, insan hrpalayan ynle-
rine muhalif bir izgi sergiledi. Corafyalar, ehirleri, geip
III. Anlatmda akl nemseyerek somut iire yneldiler.
giden medeniyetleri, o medeniyetlerin renklerini ve zama-
IV. Kendilerini toplumun szcs olarak grdler. nn ruhunu anlatan derinlikte iirler yazd. ehirlemenin
V. Politik sosyal mesajlar vererek slogan slubu kulland- dayatt kurallar ile ona uymakta zorluk eken insanlarn
lar. aclarn yanstt. Modernizm ve kreselleme karsnda
Numaralanm yarglarn hangisi "II. Yeni Sonras Top- yok olan deerlerin savunuculuunu yapt. Sadece ekmek
lumcu iirin zelliklerinden biri deildir? bulunduu iin bile kredilen bir zaman ve yaam biimin-
den, doyumsuz bir topluma yol alan insanmzn durumunu
ironik bir slupla seslendirdi.
lerden hangisidir?
A) Nihat Behram B) Sezai Karako

C) Hseyin Atlansoy D) Hilmi Yavuz
9. Neeyi ne tartar, gam kim ler
Ac sz yaras ka ylda geer E) Cahit Zarifolu
Beklemek acdr ayrlk haner

Gurbet nedir ne deildir de hele
12. I. Syleyi ve yapsal zellikleri n plana alm, ierii
nemsememilerdir.
II. kinci Yeni iirine zg uzak armlara yeniden de-
A) Abdurrahim Karako er verilmi, yeni imgeleri peinde de koulmutur.
B) Edip Cansever III. Bu dnem airleri birlikte dergiler karmlardr.
C) Sezai Karako IV. kinci Yeni Sonras Toplumcu iirde olduu gibi ideolo-
D) zdemir Asaf jiyi iirlerinde ncelikli bir e olarak grmemilerdir.
E) Ahmet Oktay V. Dz yazya yaklaan bir slupla, anlatmaya imkn ve-
ren temalar da iirlerinde ilemilerdir.
Numaralanm cmlelerin hangisi II. Yeni Sonras Top-
lumcu iirle ilikilendirilemez?
10. Gelenekle ada iiri ustaca zmleyen air, poplist

sylemlerden uzak bir iir dnyas kurdu. Fuzuli, Pir Sul-
tan Abdal ve bn-i Arabiden beslendi. Krk iir ve Bir adl
13. air Eser
iir kitabnda btn iirleri tek bir dizeyle bitirmek gibi z- smet zel ----
gn bululara imza att. iirlerinde, srada insann gnlk Haydar Erglen ----
yaantsnn arka plann bir air duyarllyla dile getirdi.
Aylar, mevsimler ve uzak kentler zerine iirler yazd. Ma- Boluklarla belirtilen yerlere aadakilerden hangisi
viyi ve nar birok iirinde imge olarak kullanmasyla dikkati getirilmelidir?
ekti.
A) aret ocuklarHcremde Ay I
lerden hangisidir? B) Bir Yusuf Masal Srat iirleri
C) Bir Gn Mutlaka- Hayatmz stne iirler
A) Cahit Zarifolu B) Can Ycel
D) Hayat ile iir- Geceleyin Bir Kou
C) Hseyin Atlansoy D) Haydar Erglen
E) ahdamar- vercinka
E) Sezai Karako
13. B 12. A 11. C 10. D 9. A 8. A 7. D 6. E 5. B 4. E 3. B 2. E 1. A Cevaplar


hhCUMHURYET DNEM TRK EDEBYATI Bu dnem eserlerinin genel zellikleri yle zetlenebilir:
{ M
aupassant tarz hikye anlay srmtr.
Cumhuriyet Dneminde Olay evresinde
{ D
ou-Bat atmas temas ilenmeye devam etmitir.
Oluan Edebi Metinler
{ Sava sonras Anadoluda yaanan hayat konu edinilmitir.
I. Anlatmaya Bal Edebi Metinler (Roman Hikye)
{ B
irinci Dnya Sava, Milli Mcadele dnemi ve Kurtulu Sa-
Milli Edebiyat Zevk ve Anlayn Srdren Eserler va yllar ve Cumhuriyet'in ilk yllar ele alnmtr.
- Toplumcu Gereki Eserler - Bireyin Dnyasn

{ H
alkn ve Anadolu insannn yaama tarz konu edilmitir.
Esas Alan Eserler - Modernizmi Esas Alan Eserler
{ H
alk-aydn arasndaki ilikilerin konu olarak ele alnd
{ A
hlk bozukluklar, yanl Batllama ve hurafeler zerinde
1. Milli Edebiyat Zevk ve Anlayn Srdren Eserler
durulmutur.
hh Cumhuriyetle birlikte siyasi, ekonomik ve toplumsal hayattaki
{ E
serler realist anlayla kaleme alnmtr.
deiimler edebiyata da yansmtr.
{ H
alide Edip Advar, Yakup Kadri Karaosmanolu, Reat Nuri
hh Anadoluya alma, Anadoluyu grp anlatma ve Anadolu in-
Gntekin, gibi Milli edebiyat dnemi sanatlar bu dnemde
sann konu edinme ne kmtr.
de eser vermeye devam etmitir.
hh Cumhuriyet dneminde Milli Edebiyat zevk ve anlayn sr-
dren hikye ve romanlarla Milli Edebiyat dnemi roman ve
hikyeleri arasnda; Anadolu corafyasn ve halkn anlatma
bakmndan bir ortaklk olmakla birlikte Atatrk ilke ve inklp-
larn konu edinme, sava sonras hayat da anlatma bak-
mndan farkllklar sz konusudur.

Not
Bu anlayla eser veren Yakup Kadri Karaosmanolu ve
Reat Nuri Gntekin gibi sanatlar Milli Edebiyat Dne-
minde ayrntl olarak ilendiinden burada ayrca veril-
memitir.

2. Toplumcu Gereki Eserler hh Ayrca insan-doa ilikilerini, insan insan yapan tutkular,
korkular, dleri iirsel bir anlatmla yanstt.
hh Balangta Sabahattin Ali ve Sadri Ertemin eserleriyle or- hh Eserlerinde ukurova ve yre halknn ileli yaamn, zorluk-
larla mcadelesini, smrln, urad hakszlklar, kan
taya kan ve esasen Anadolu ky ve kasabalarnn sorun-
davas ve aalk-toprak sorunlarna deindi.
larn anlatan toplumcu gereki roman ve hikye, 1930larn
hh Fabrika iilerinin eziliini dile getirdi ve Anadolu'dan derle-
sonunda Kemal Bilbaar ve Samim Kocagz gibi yazarlarla dii efsaneleri romanlatrd, kitaplar dnya apnda 29 dile
evrildi.
alann geniletmitir.
hh Toplumsal gerekilikle insan gerei arasndaki balanty
kurabilmesi baarsn arttrd.
hh 1950den sonra ky enstits kl yazarlarla yaygnlaan
ky roman bu dnemden sonra sosyalist dncenin et-
kisiyle ideolojik bir yn kazanarak gelimeye devam etmitir.
Bu etki 1960l ve 1970li yllarda da devam etmitir.
hh Yazarlar zellikle kylerdeki toprak kavgalar, aa-kyl,
zengin-fakir, gl-gsz, retmen-imam atmas, ky-
den kente g ve sonular, dar gelirlinin sorunlar ve geim
mcadelesi gibi konular ilemilerdir.
Eserleri
Teneke, Beyaz Mendil, nce Memed I-II-III-IV, Namus D-

man, Ala Geyik, lm Tarlas, Ylan ldrseler, Ortadirek
Sanatlar: Demirciler ars Cinayeti, Yumurcuk Kuu, Kale Kaps Yer
Demir Gk Bakr Anadolu Efsanesi lmez Otu Ar Da
YAAR KEMAL (1922-2015)
Efsanesi akrcal Efe Yusufuk Yusuf Al Gzm Seyreyle
hh Asl ismi Kemal Sadk Gcelidir Salih Kular da Gitti, Deniz Kst, Hykteki Nar Aac (Ro-
hh 5 yanda kan davas yznden babasn yitirdi. man)
hh Bir kaza sonucu sa gzn kaybetti. Sar Scak (Hikye)
hh Kendi kendini yetitirmitir. Yanan Ormanlarda Elli Gn, ukurova Yana Yana, Peri Ba-
hh Anadolu insannn sosyal eitsizlik altnda bunalmasn anla- calar, Bir Bulut Kaynyor, Allahn Askerleri (Rportaj)
tan Sar Scakla dikkatleri zerine ekti.
Ta atlasa, Baldaki Tuz, Aacn r (Fkra-Deneme)
hh Ardndan yaymlad nce Memed adl roman ok byk
Atlar (Derleme)
bir ilgi grd.
hh Sanat bu romanda, Anadoluda hl varln srdren feo- Filler Sultan ile Krmz Sakall Topal Karnca (ocuk kitab)
daliteye bakaldrnn yksn dile getirdi.

ORHAN KEMAL (1914-1970) KEMAL TAHR (1910-1973)
hh Adana Ceyhan doumludur. hh Romanlarnda Trkiye'deki toplum, tarih ve siyaset olaylarn

ky, kasaba, kent ve millet lsnde ele alarak iledi.
hh Ortaokuldayken eitimini yarda brakarak almak zorunda
kalmtr. hh Sardere, Krduman, Kyn Kamburu gibi ilk romanla-
rnda kyl insanlarn servenlerini devlet-aa-halk ilikileri
hh Eserleri adeta Trkiyenin sosyal deiiminin bir panorama-
balamnda anlatt.
sdr.
hh 1960'tan sonra, romanlarnda genellikle uzak ve yakn tarihin
hh Baba Evi, Avare Yllar, Dnya Evi adl romanlarnda ken-
siyasi dzenle ilgili olaylarn konu edindi.
di hayatndan derlediklerini okuyucusuyla paylat.
hh Devlet Ana adl romanylaTrk Dil Kurumu roman dln ald.
hh Kyller zerinden smry ve insani deerlerin nasl yok
edildiine vurgu yapan Orhan Kemal, eserlerinde Cumhuri- hh Romanda Osmanl Devleti'nin kurulu yksn vg ile an-
yetle birlikte toplumun yaad deiime gz atmtr. latt.
hh Eserlerinde karakterleri kendi yresel azlaryla konutur- hh Bozkrdaki ekirdek, Yol Ayrm gibi romanlarda Cumhuri-
mutur. yet dnemi ve bu dnemin simgesi olan Batllama akmlar
ve ky kalknmas konusunda sert eletirilerde bulundu.
hh Eserlerinde hzl bir olay ak ve devingenliin yan sra diya-
loglara arlk vermitir. hh Batdan gelen zgrlk ve eitlik gibi kavramlarn toplumu-
muza aynen uygulanamayacan savundu
hh Yedi nar Yaylasnda aalk kurumu ve ekyalk olgusunu,
hh Yorgun Savada Kurtulu Sava'na kadar geen dnemi,

Eserleri
hh Esir ehrin nsanlarnda Mtareke dnemi stanbul'unu an-
Ekmek Kavgas, Sarholar, amarcnn Kz, 72. Kou, latt.
Grev, Arka Sokak, Karde Pay, Babil Kulesi, Dnyada Harp hh Toplumsal gereki izgide srdrd yazarlk yaamnda
Vard, Mahalle Kavgas, siz, Kkler ve Bykler (Hikye) eserlerinde yaln bir dil kulland.
Baba Evi, Avare Yllar, Murtaza, Cemile, Bereketli Topraklar

zerinde, Sulu, Devlet Kuu, Vukuat Var, Gavurun Kz, K-
ck, Dnya Evi, El Kz, Hanmn iftlii, Eskici ve Oullar,
Gurbet Kular, Sokaklarn ocuu, Kanl Topraklar, Bir Fi- Eserleri
liz Vard, Mfettiler Mfettii, Yalanc Dnya, Evlerden Biri, Sardere, Esir ehrin nsanlar, Devlet Ana, Rahmet Yollar
Arkada Islklar, Sokaklardan Bir Kz, Kat, Kt Yol, Kesti, Yedi nar Yaylas, Kyn Kamburu, Esir ehrin Mah-
Kaak, Tersine Dnya (Roman) pusu, Bozkrdaki ekirdek, Kelleci Mehmet, Yorgun Sava-
spinozlar (Tiyatro) , Kurt Kanunu, Byk Mal, Yol Ayrm, Namusular, Karlar
Kouu, Hr ehrin nsanlar, Damaas, Bir Mlkiyet Kalesi
Nazm Hikmetle Buuk Yl (An)
(Roman)
Senaryo Teknii ve Senaryoculuumuzla lgili Notlar (nceleme)
Gl nsanlar (Hikye)
stanbuldan izgiler (Rportaj)
Kemal Tahirden Fatma rfana Mektuplar (Mektup)

SABAHATTN AL (1907-1948) FAKR BAYKURT (1929-1999)

hh lk toplumsal gereki ykleri "Resimli Ay" dergisinde yayn- hh Gnen Ky Enstits'n bitirdi.
land.
hh Sanat hayatna 1945 ylnda Orhan Veli izgisinde ama ky
hh iirler, hikyeler, romanlar yazd, eviriler yapt. konulu iirler yazarak balad .
hh Asl nn yk ve romanlaryla kazand. hh iirlerini, 1950den sonra toplumcu gereki bir yaklamla
hh Anadolu insanna yaklamyla edebiyata yeni bir boyut ka- yazd ksa ykler ve ky notlar izledi.
zandrd. hh lk yklerini 1955te illi adyla yaymlad.
hh Konularn toplumsal eitsizliklerden alan eserlerinde ezilen hh illi ve onu takip eden yklerinde kesitleri deil geni alm-
insanlarn aclarn, smrlmelerini dile getirdi. lar, bir ann olayn deil geni dnemlerin olaylarn iledi.
hh Aydnlar ve kentlilerin Anadolu insanna kar takndklar k- hh Romanlarnda Trkiye'deki kyl yaamn halk bir bak
mseyici tavr eletirdi. asyla ele ald.
hh 1937'de yaynlanan Kuyucakl Yusuf roman, gereki Trk hh Kylnn bilinci ve bilinaltndaki istekleri, tepkileri, elikileri
romannn en zgn rneklerinden biridir. yanstt.
hh yklerinde, tanmlamakta glk ektiimiz kimi duygular hh 1950-1970 dneminde etkili olan "ky edebiyat hareketi"nin
ustalkla anlatt. nsann zavallln ve gcn ayn sarsl- nde gelen temsilcisi oldu.
maz slupla, zaman zaman masals ve destans bir biimde
yanstmay baard. hh En nl eseri olan "Ylanlarn c" adl romannda kylerde
yaanan kk hayatlar, hakszlklar ve hakszla direnen-
hh Baz iirleri bestelendi. lerin yksn anlatt.
hh Eserlerinde kulland yaln halk dili ve slubuyla da Toplum-

cu gereki yazarlarn en nde gelenlerinden biri oldu.
Eserleri
Eserleri
Ylanlarn c, Irazcann Dirlii, Onuncu Ky, Amerikan Sar-
Dalar ve Rzgr, Kurbaalarn Serenad, teki iirler, Tm
gs, Trpan, Kygren , Keklik, Kara Ahmet Destan, Yay-
iirleri (iir)
la, Yksek Frnlar, Koca Ren, Yarm Ekmek (Roman)
Kuyucakl Yusuf, imizdeki eytan, Krk Mantolu Madonna
illi, Efendilik Sava, Karn Ars, Cce Muhammet, Ana-
(Roman)
dolu Garaj, On Binlerce Kan, Can Paras, erdeki Oul,
Deirmen, Kan, Ses, Yeni Dnya, Sra Kk (Hikye) Snrdaki l , Gece Vardiyas, Bar rei, Duirsbug Treni,
Esirler (Tiyatro) Bizim nce Kzlar, Dikenli Tel (Hikye)
Topal Arkada,Yandm Ali, Sakarca,Sar Kpek, Dnya G-

zeli, Saka Kular (ocuk kitaplar)
Bir Uzun Yol (iir)

SADR ERTEM (1898-1943) DURSUN AKAM (1930-2003)
hh stanbul niversitesi, Felsefe Blmn bitirdi. hh Gazi Eitim Enstits Edebiyat Blm'n bitirdi.
hh Eserlerinde Anadoluyu, Anadolu insannn gelenek ve gre- hh Milliyet gazetesinin "Bir Memleket Gerei" konulu rportaj
neklerini iledi. yarmasnda Analarmz balkl rportajyla Karacan Arma-
an Birincilii'ni kazanarak (1962) adn duyurdu.
hh Eski hikye anlay ile yeni toplumsal gerekilik arasnda
bir kpr grevi stlendi. hh Daha sonraki yllarda yazd romanlar ve ehov tarz yk-
leriyle krsal kesimin, zellikle Kuzeydou Anadolu insannn
hh Kuramsal bilgilere dayanan ve bir tez evresinde gelien
hayatn ve sorunlarn yanstt.
eserleriyle toplumsal gereki anlayn ilk rnlerini ortaya
koydu.
hh Roman ve hikyeleri teknik kurgu ve dil ve anlatm ynyle

de zayftr.
Eserleri
hh Eserleri duygusallktan, tasvir ve psikolojik derinlikten yok-
sundur. Maral, l Ekmei, Ta orbas, Kyden ndim ehire, Kaf-
hh Romanlarnda ekonomik yapy temel alp toplumdaki eli- kas Kz, Sevdam rkt, retmeni Kim pt, Bizim Sevda-
kileri anlatt. mz (Hikye)
hh "krklar Durunca" romannda Osmanlnn son dnemlerin- Kanlderenin Kurtlar, Dalarn Sultan, Ucu Ucuna Yaam,
de, Anadolunun bir Alevi kyndeki dokuma tezgahlar ve Kafda'nn Ard (Roman)
bunlara yn reten krklarn Avrupa tekstil sanayisi kar-
snda k ve bu durumun ortaya kard toplumsal buh-
ran anlatt.
hh "Bacay ndir Bacay Kaldr" adl kitabnda iilerin yaamla-

rn, rekabeti dneminin retim ilikilerini, bunun sonucunda
kk reticilerin dt zor durumlar anlatt.
TALP APAYDIN (1926-)
hh Gazi Eitim Enstits Mzik Blm'n bitirdi.

Eserleri
hh Ky edebiyatn izleyen yazarlar arasnda yer ald.
krklar Durunca, Bir Varm Bir Yokmu, Dknler, Yol Ar- hh lk roman Sar Traktrde tarmda makineleme konusuna
kadalar (Roman) umutla yaklat. Yarbknde ise kyller arasnda toprak ve
su ekimelerinin olduu zorlu yaam koullarn anlatt.
Silindir apka Giyen Kyl, Bacay ndir Bacay Kaldr, Kor-
ku, Bay Virgl, Bir ehrin Ruhu (Hikye) hh yk ve romanlarnda doa betimlemeleriyle birlikte insan
ilikilerini de kendi doall iinde yanstt.
hh Roman ve yklerinin yan sra an, radyo oyunu, tiyatro gibi

trlerde de eserleri vardr.

Eserleri Eserleri
Susuzluk (iir) Anadolu'dan Hikayeler, Cevizli Bahe, Pembe Kurt, Irgatlarn

fkesi (Hikye)
Ate Dnce, te Yandaki Cennet, Koca Ta, O Gzel n-
sanlar, Yolun Kysndaki Adam (Hikye) Denizin ar, Ay Tutulduu Gece, Cemo, Yeil Glge,
Yonca Kz, Baka Olur Aalarn Dn, Bedo, Zhre Ni-
Sar Traktr, Yarbk, Emmolu, Ortaklar, Ferhat ile irin,
nem (Roman)
Topraa Basnca, Toz Duman inde, Ttn Yorgunu, Kente
ndi dris (Roman)
Bozkrdaki Gnler, Karanln Kuvveti (An) SAMM KOCAGZ (1916-1993)
Bir Yol, Yaplar Yaplrken (Tiyatro - Radyo oyunu) hh .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat blmn bi-
tirdi.
hh lk roman kinci Dnya 1938'de yaymland.
hh Konular daha ziyade Ske yresindeki halkn yaamndan

ve ekonomik artlarndan, snf atmalarndan ald.
hh Gl gzlemlerine dayanarak ky ve kasaba insanlarnn

sorunlarn, gnlk yaamlarn ve duygularn yaln bir dil ve
gereki tutumla yanstt.
KEMAL BLBAAR (1910-1983)
hh En nl roman Kalpakllarda yaanm bir olaydan yola -
hh Gazi Eitim Enstits Tarih-Corafya Blmn bitirdi.
kara Kurtulu Sava srecini anlatt.
hh Eserlerinde genellikle kk kasaba ve kylerde yaayanla- hh 1950'de Yeni stanbul gazetesi ve New York Herald Tribune
rn hayatn toplumcu gereki bir anlayla yanstt. gazetesinin ortaklaa dzenledii Dnya Hikye Yarmas'n-
da Sam Amca yksyle birincilik kazand.
hh Edebiyat, memleket insannn dertlerini gn yzne kar-
mak ve onlara zm bulmak amacyla kulland. hh 1967de Trk Dil Kurumunun Hikaye dln kazandran
Yamurdaki Kzda deien insan ilikilerine eletirel bir dille
hh Eserlerinde halk masal ve yk deyilerine de yer verdi. kaleme ald.
hh 1960'tan sonra yazd romanlarnda ekonomik ve teknolo-
jik gelimelerden payn alamayan, aa ayak uyduramayan
Eserleri
kyllerin sorunlarn iledi.
kinci Dnya, Bir ehrin ki Kaps, Ylan Hikayesi, Onbinlerin
hh 18'inci yzyl sonlarnda Osmanllarla birlikte Ruslara kar
Dn, Kalpakllar, Doludizgin, Bir Kar Toprak, Bir ift kz,
mcadele eden Abhaz ve Adige erkezlerinin sert yaam ko-
zmirin inde, Tartma, Mor tesi, Eski Toprak (Roman)
ullarn geleneksel renklerini ortaya kararak anlatt.
ocuk Kitaplar: Nasrettin Hoca (ocuk kitab)
hh En tannm roman Cemoda, Dou Anadoludaki aalk sis-
temi, etnik gruplar, siyasi gelimeler ve kadn erkek ilikilerini Telli Kavak, Snak, Sam Amca, Cihan ofr, Ahmetin
yerel bir slupla anlatt. Kuzular, Yolun stndeki Kaya, Yamurdaki Kz, Alandaki
Delikanl, Koca Tl, Gecenin Soluu (Hikye)
hh Hikyelerinde Refik Halitin balatt hicivci memleket hik-
yecilii anlayn devam ettirdi. Bu da Geti Yahu (Gnlk/An/Gezi)

ABBAS SAYAR (1923-1999) RIFAT ILGAZ (1911-1993)
hh .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'n biti- hh retmen kkenlidir.

remeden ayrld.
hh Edebiyata iirle balad.
hh Anadolu dilini iyi bilen, kyl azn mkemmel kullanabilen
hh kinci Dnya Sava dneminde retmenlik yaparken haya-
Abbas Sayar, gazetecilikten gelen gzlemci ynyle roman-
tnda ve evresinde grdkleriyle toplumcu gereki anlaya
larnn kurgusunu ustaca rd.
yneldi.
hh iftilik yapt ve tabiat ok iyi tand iin romanlarndaki
hh 1950li yllarda glenen toplumcu gereki iirin de en nde
ky ve tabiat tasvirleri son derece gereki ve etkileyicidir.
gelen temsilcilerinden biri oldu.
hh Yalanp i gremez duruma den ve bunun zerine sahibi
hh Dzyaz trnde zellikle mizah zerinde younlat.
tarafndan ylkla ayrlan yani ala ve lme terk edilen
bir atn hikyesi anlatld Ylk At adl eseriyle 1971 TRT hh Trk mizah edebiyatnn bayaptlarndan Hababam Snf
Roman Baar dl'n, Can enlii ile de 1975 Madaral Ilgazn kaleminin edebiyatmza armaandr. Bu eserde ya-
Roman dl'n ald. tl bir erkek okulunun retmen renci ilikilerini ironik bir
yergiyle aktard.
hh El Eli Yur El de Yz adl romannda ise politika ile urat
dnemdeki anlarndan yola karak, kyl-politikac ilikisini hh Bizim Kou adl eserinde rahatszl dolaysyla tedavi
bir kara mizah rnei olarak gzler nne serdi. grd sanatoryumlarda edindii izlenimlerini kurgulad.
hh Eserlerinde genel olarak, ky merkezli ahlaki yapy, evlilik hh Karadenizin Kycnda adl romannda ise fndk emeki-
sorununu, toplumsal deiimin ky insan zerinde yaratt lerinin yrenin zenginlerinden biriyle giritii hak arama m-
ykm, anlatt. cadelesini anlatt.
hh Kimi eserlerinden Anadolu halknn Yurt dnda almak zo- hh Yaamn son dnemlerinde yazar zellikle an ile ocuk ede-
runda kalnn neden ve sonularn gzler nne serdi. biyat trne arlk verdi.
Eserleri
Karadenizin Kycnda, Karartma Geceleri, Sar Yazma,
Eserleri Yldz Karayel Hababam Snf (sonradan romana evrilmi-

tir), Bizim Kou, Karadenizin Kycnda, Halime Kaptan,
Yorganm Sk Sar (Hikye)
Merutiyet Krathanesi, (Roman)
Ylk At, elo, Can enlii, Dik Bayr, Tarlaba Salkm Sa-
ak, Anlarda Yumak Yumak, El Eli Yur El de Yz (Roman) Yarenlik, Snf, Yaadka, Devam, skdarda Sabah Oldu,
Soluk Solua, Karaklk, Uzak Deil, Gvercinim Uyur mu,
iirler (dier adlarla da kan tm iirleri) (iir)
Kulamz Kirite, Ocak Katr Alagz, ocuk Bahesi (iir)
Noktalar (aforizmalar) (Deneme)
Yoku Yukar, Krk Yl nce Krk Yl Sonra, Drdnc Blk
Yozgat Var, Yozgatl Yok (ehir Kitab)
(An)

AZZ NESN (1915- 1995) Geriye Kalan, t Kuyruu, Yedek Para, Fil Hamdi, Dam-
da Deli Var, Koltuk, Kazan Treni, Toros Canavar, Deliler

hh stanbulda dodu. ki yl Darafaka Lisesi'nde renim
grd. Kuleli Askeri Lisesi'ni bitirdi. Kara Harp Okulu ve As- Boand, Mahallenin Ksmeti, lm Eek, Hangi Parti Ka-
keri Fen Okulu'ndan mezun oldu. stemen rtbesindeyken zanacak, Havadan Sudan, Bay Ddk, Nazik Alet, Gdg-
"grev ve yetkisini ktye kullanmak" sulamasyla yargla-
d, Aferin, Krd, Mahmut ile Nigar, Gzne Gzlk
np ordudan uzaklatrld.
(Hikye)
hh Sabahattin Ali ile birlikte, Marko Paa, Malum Paa, Merhum
Paa, Alibaba mizah dergilerini kard. Kadn Olan Erkek, Gol Kral Sait Hopsait, Erkek Sabahat,
Sakran, Zbk, imdiki ocuklar Harika, Tatl Bet, Yaar

hh 1954'ten itibaren Akbaba mizah dergisinde takma isimlerle
mizah ykleri yazd. Yazn yaam boyunda 100'n zerinde Ne Yaar Ne Yaamaz, Surname, Tek Yol (Roman)
takma isim kulland.

Bir Srgnn Hatralar, Byle Gelmi Byle Gitmez, Poliste,
hh 1962'de Zbk isimli mizah dergisini kard.
Yokuun Ba, Salkm Salkm Aslacak Adamlar, Ryalarm
hh 1963'te yaynevinin yanmasnn ardndan sadece yazmaya Ziyan Olmasn (An)
balad.
Memleketin Birinde, Hoptirinam, Uyusana Tosunum, Aziz
hh Sadece Trk edebiyatnn deil dnya mizah edebiyatnn da
Dededen Masallar (Masal)
sayl isimleri arasnda yer ald.
hh yklerinde Trk toplumunu ayrntlaryla yanstt. Azizname (Talama)
hh Anlatmnda halk edebiyatnn ana elerinden yararland. Nutuk Makinas, Az Gittik Uz Gittik, Merhaba, Sulanan ve
hh Yer yer masal temasyla ve mizah araclyla gnlk olaylar, Aklanan Yazlar, Ah Biz dlek Aydnlar, Korkudan Korkmak
toplumsal aksaklklar eletirdi.
(Fkra)
hh Trk edebiyatnda ada mizah yazarl tekniklerini geli- Duyduk Duymadk Demeyin, Dnya Kazan Ben Kepe (Gezi
tiren sanat, gen mizah yazarlarnn domasnn da nn yazs)
at.
Biraz Gelir misiniz, Bir ey Yap Met, Toros Canavar, Ddk-
hh Edebiyatn hemen her trnde eser veren sanat Cumhu-
lerle Fraclarn Sava, iu, Tut Elimden Rovni, Hadi
riyet edebiyatnn en nemli sanatlarndan biri kabul edilir.
ldrsene Canikom, Be Ksa Oyun (Tiyatro)
Eserleri
Sondan Baa, Sevgiye On lme Be Kala, Kendini Yakala-
mak, Hoakaln, Sivas Acs (iir)

3. Bireyin Dnyasn Esas Alan Eserler Sanatlar:

hh Toplumcu gerekilerden farkl olarak insan gerekliini top-
PEYAM SAFA (1899-1961)
lumsal ynyle deil, psikolojik ynyle anlatma gayreti iine
girmilerdir. Olaylardan ve insanlardan hareketle bireyin i hh stanbulda dodu. Salk sorunlar nedeniyle dzenli bir ei-
dnyasn anlatmlardr. tim almad, kendi kendini yetitirdi.
hh Toplumda bireyin yabanclamasn anlatrken bunun sos-
hh Fkra, yk, roman yazar olarak tannmtr. Trkeyi en iyi
yo-ekonomik ynnden ok bireyin ruh durumunu analiz et-
kullanan yazarlardandr
meye almlardr.
hh Para kaygsyla yazd sradan yazlarda annesi Server Be-
hh Psikolojik roman ve ykde yazarn dikkati, bireyin i dn-
dia'nn adndan esinlenerek yaratt Server Bedii takma ad-
mlerine ve manevi olarak yeniden douuna ynelmitir. n kulland.
hh Bu isimle kaleme ald romanlar byk ilgi grd.

hh Bu yzden olay rgsne bal merak unsuru ikinci planda
hh Eserlerinde olaya deil, psikolojik tahlillere, ruh zmleme-
kalm bireyin ruh hali ve i atmalar gereki psikolojik
lerine arlk verdi
tasvirlerle verilmitir.
hh Romanlar teknik ynden olduka gldr.
hh Romanlarnda ahlak knts, Dou-Bat atmas, varl-

hh Eserlerde zellikle i konuma, bilin akm gibi teknikleri kul-
n srlar gibi konular zerinde durdu.
lanlmtr.
hh Dokuzuncu Hariciye Kouu kendi hayatn anlatan bir oto-
biyografik romandr.
hh Olay rgs insana zg bir gereklii ifade etmek iin kul-
hh "Matmazel Noralya'nn Koltuunda da tp renimi yaparken
lanlmtr.
bunalma girerek felsefeye ynelen ve sonuta mistik dnya
grnde karar klan bir gencin yksn anlatt.
hh Psikoloji ve psikiyatri bilimindeki gelimeler bu anlay stn-
hh Maher, imek, Fatih-Harbiye ve Biz nsanlar adl ro-
de etkili olmutur.
manlarn Dou-Bat sorununu ve halkn yaad elikileri
somutlatrarak kaleme ald.
hh Hkmdar Atilla'y anlatan Atilla adl bir de tarihsel roman

yazd.
Sorusu
retmen
Peyami Safa'nn seri polisiye dizisi tarznda yazd eser

hangisidir?
Cingz Recai

Eserleri Eserleri
Genliimiz, imek, Szde Kzlar, Maher, Bir Akamd, Ak Budur, Batmayan Gn, Ate Aac, Yaayan l, nsan
Snglerin Glgesinde, Canan, Dokuzuncu Hariciye Kou- ve eytan, Son Menzil, Yolcu Nereye Gidiyorsun, Mesih
Paa mam (Roman)
u, Fatih-Harbiye, Atilla, Bir Teredddn Roman, Matmazel
Noralyann Koltuu, Yalnzz, Biz nsanlar (Roman) Mabedde Bir Gece (Hikye)
Hikyeler (Hikye) Yusufuk, Hanc, Dile Gelen Ta (Mensur iir)
Gn Douyor (Tiyatro) brahim Efendi Kona, Bir Dnyadan Bir Dnyaya, Hatralar-
la Ba baa, Rahmet Kaps, Hey Gidi Gnler Hey (An)
Millet ve nsan, Dou-Bat Sentezi, Sanat - Edebiyat - Tenkid,
Osmanlca -Trke - Uydurmaca, Kadn - Ak - Aile, Yazar- Boaziinde Tarih, Trk Tarihinde Osmanl Asrlar, Trki-
lar - Sanatlar - Mehurlar, Eitim - Genlik - niversite, 20. yenin Ermeni Meselesi, Trk-Rus Mnasebetleri ve Muha-
Asr- Avrupa ve Biz (nceleme-Deneme) rebeleri (Kltr Medeniyet-Tarih)
MUSTAFA KUTLU (1947-)

SAMHA AYVERD (1905-1993)
hh Atatrk niversitesi Trk Dili ve Edebiyat blmn bitirdi.
hh Sleymaniye Kz Numune mektebini bitirdi.
hh Mustafa Kutlu sadece hikye trnde eser veren ender ya-
hh Mutasavvflardan ok etkilenmi, tasavvuf kaynaklarndan zarlarmzdandr.
beslenmitir.
hh Hikyelerinde genellikle Anadolunun aclarn, cahil ve peri-
hh Tasavvuf ve manevi akla ykl olan romanlar ksa zamanda an halk, asrlarca aydnlarn sylemleri ve eitli politikalar-
dikkatleri zerine ekti. la geri braklm insanmzn yaamn anlatmtr.
hh Romanlarnda Trk toplumundaki medeniyet deimelerini hh Hikyelerinde Anadolu ve zellikle Dou insannn konuma-
ve sonularn zellikle aile ve ahlk yapsnda meydana ge- larn, ive taklitlerini baaryla kullanmtr.
len k anlatt. hh Hikyelerinde yabanclamann karsnda olmu ve her tr
geliimin tarihimizde ve z deerlerimizde olduunu dile ge-
hh Olaylara tasavvuf asndan bakmas ynyle dneminin ro-
tirmitir.
man yazan dier sanatlarndan ayrld
hh Hikyelerinin en nemli zellii kendi bana mstakil olarak
hh 1946 ylndan sonra fikr, itimai ve tarihi eserlere arlk ve-
yazlmalarna ramen bir araya geldiklerinde baarl bir e-
rerek, yazarln bu sahada srdrd.
kilde btn oluturmalardr.

hh Onun bu teknii edebiyatmz asndan byk bir yeniliktir. TARIK BURA (1918-1994)
hh Kutlu bu teknii Kuran- Kerimde grlen ve geleneimizde hh Olumuz adl hikyesinin 1948de Cumhuriyet gazetesinin
olan kssa kavramndan esinlenerek kullandn sylemek-
tedir. at yarmada ikincilik kazanmasyla ismini duyurdu
hh Byk bir slam inanc olan Kutlu, hikyelerinde din ve tasav-

hh Kasaba yaantsndan, orta snf insanlarn ev ve aile ortam-
vufun yozlatn ifade etmitir.
larndan kesitler verdii hikyelerinde, ak, yalnzlk, uyum-
hh Son yazd hikyelerinde, zellikle tasavvufi bir dilin pein-
den komu ve tasavvuf konularna ynelmitir. suzluk gibi temalar iledi.
hh Kutlu hikyelerini az sz ok mana anlayyla kaleme al-

hh Hikyelerinde olay rgsnden ok i gereklie arlk ver-
m; kendine has, allmam cmle yaps ile oluturduu
baarl bir slupla yazmtr. mitir.
hh mgesel bir syleyii olan sanat, eserlerinde sade, ahenkli,

hh 1955te kan Siyah Kehribarla romana geti.
akc bir dil kulland.
hh Hikyelerini ksa cmlelerle kurgulad, kelime tasarrufuna hh Kurtulu Savana merkezden deil, bir kasabadan bakt
nem vererek eylemleri diyaloglara ykledi.
Kk Aada yakn tarihe resmi tarih anlaynn dna -
hh Hikyelerindeki yeni biim ve teknikler, iledii konular ve s-
lup denemeleri ile hikyeciliimizde yeni ufuklar at. kan bir yorum getirdi.
hh Bu romann devamn 1967de Kk Aa Ankarada adyla
yaymlad.
hh Firavun man (1976), Dnemete (1978), Genliim Ey-
vah (1979), Yamur Beklerken (1981) adl romanlarnda da
Cumhuriyetin eitli evrelerini, demokrasiye gei srecinde-
ki alkantlar konu edindi.
Eserleri
hh 1991de Devlet Sanats unvann ald.
Ortadaki Adam, Gnl i, Yokua Akan Sular, Yoksulluk i-
mizde, Ya Tahamml Ya Sefer, Bu Byledir, Sr, Arkakapak hh Orta oyuncusu Naitin hayatndan yola karak yazd
Yazlar, Hzn ve Tesadf, Uzun Hikye, Beyhude mrm,
biin Ryas ile 1970 TRT Sanat dlleri Yarmasnda ba-
Mavi Ku, Menekeli Mektup (Hikye)
ar dl, Osmanl mparatorluunun kurulu yllarn anlat-
Akasya ve Mandolin (Deneme)
t Osmanckla (1985) Milli Kltr Vakf Trkiye Bankas
Sabahattin Ali, Sait Faik'in Hikaye Dnyas (nceleme)
Byk dln ald.

Eserleri hh Bireyin hayatnn huzursuzluk zerine kurulduu dnl-
m, kiinin bunalmlarna ve toplumla atmalarna yer ve-

Olumuz,Yarn Diye Bir ey Yoktur, ki Uyku Arasnda,
rilmitir.
Hikyeler (Hikye)
hh Roman ve hikyelerde arma ok yer verilmi, iirsel bir
Ayakta Durmak stiyorum,Akmlatrl Radyo,
anlatm benimsenmitir.
Yzlerce iek Birden At (Tiyatro)

hh Modernist yazarlarn temsilciliini F. Kafka, A. Camus, J. P.
Gagaringrad-Moskova Notlar (Gezi)
Sartren yapt varoluuluktan etkilendikleri grlr.
Genlik Trks, Dman Kazanmak Sanat,

hh Bu akm bireyin kendi zn bulmas gerektiini, hr olma-
Politika D (Fkra-Deneme) nn son derece nemli olduunu, kiinin geleceini kendisinin
verdii kararlarn oluturduunu ve bu yzden bireyin kendini

Siyah Kehribar, Kk Aa, Kk Aa Ankarada, biin R-
sorgulamas gerektiini savunur.
yas, Firavun man, Genliim Eyvah, Dnemete, Yalnzlar,
Yamur Beklerken, Osmanck (Roman) hh Burjuva toplumuna kar isyanc yaklam destekleyen varo-
luuluk, eserlerde zellikle kk burjuva aydnnn ruhsal
Sfrdan Dorua-Patron (Tiyatro)
bunalmlarnn ilenmesine neden olmutur.
hh Modernist edebiyat bu yzden bunalm edebiyat olarak da
adlandrlmtr.
4. Modernizmi Esas Alan Eserler
hh Modernizmle birlikte zellikle gereklerin grndkleri gibi Sanatlar:

olmad, yerleik kurallara ve toplumun bayalna isyan SAT FAK ABASIYANIK (1906-1954)
dncesi arlk kazanmtr.
hh ehov tarz Trk hikyeciliinin nde gelen yazarlarndandr.
hh Klasik yk tekniini ykarak doay ve insanlar basit, sami-

hh Modernizmi esas alan eserlerde geleneksel anlatm ve yap
mi, hem iyi hem kt taraflaryla olduklar gibi fakat iirsel ve
reddedilmitir. usta bir dille anlatt.
hh lk dnem rn yk kitaplarnda Adapazar ile stanbul'daki

hh Alegorik anlatma nem verilmi, duygu, dnce ve davra-
ocukluk ve ilk genlik yllarn anlatt
nlaryla insann karmak bir varlk olduu kabul edilmitir.
hh Gzlemci bir bak asyla yazd bu ilk yklerinden sonra
yky olaydan syrmaya yneldi.

hh Hikyedeki konu ve olay akn iyice ortadan kaldrd. YUSUF ATILGAN (1921-1989)
hh yklemeyi ruhsal deiiklikler yoluyla yapt. hh .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'n bi-
hh Toplumun problemlerine deil bireyin toplum iindeki sorun- tirdi.
larna yneldi. hh Aylak Adam romannda toplumun belirledii kurallarn d-
hh Genellikle ehirli alt snfn hayatn yazan Abasyank, balk- na kmann, baa kmas g sonular dourabilecei ko-
, isiz, kraathane sahibi gibi karakterleri anlatt. nusu iledi.
hh Toplum meselelerinden ok "sradan, kk insanlar, ele hh Allma, sradanla kar kan Bay Cnin bandan geen
alan sanatlar" snfnda yer ald. olaylar anlatan roman psikolojik yalnzlk ve yabanclama
temal en baarl romanlardan biri kabul edildi.
hh Bir insan sevmekle balar her ey, diyerek insana, doaya
ve olaylara sevgiyle yaklat. hh Anayurt Oteli adl romanda; Anadoluda bir kasabada otel
ktiplii yapan Zebercetin, psikolojik yabanclama ve yal-
hh Bat edebiyat akmlarnn etkisinde kalmayp kendine zg
nzlk temasn baaryla iledi.
bir izgi yakald.
hh Bireyin ruh halini en iyi yanstan yazarlardan biri olarak ta-
nnd.
Eserleri

Semaver, Sarn, ahmerdan, Lzumsuz Adam, Mahalle Eserleri
Kahvesi, Havada Bulut, Kumpanya, Havuz Ba, Son Kular, Aylak Adam, Anayurt Oteli, Canistan (lmnden sonra ya-
Alemdada Var Bir Ylan, Az ekerli, Tneldeki ocuk, Mah- ymland) ( Roman)
keme Kaps, Mthi Bir Tren (Hikye) Bodur Minareden te, Eylemci (Btn ykleri) (Hikye)
Ekmek Elden St Memeden (ocuk kitab)

Balknn lm, Yaasn Edebiyat (Derleme)
k Gecesi (Piyes)
Ak Hava Oteli (Mektup-Rportaj)
imdi Sevime Vakti (iir)
Medar- Maiet Motoru (ikinci bask 1952'de "Birtakm nsan-
lar" adyla), Kayp Aranyor (Roman)
Yaamak Hrs (eviri)

VSAT O. BENER (1922-2005) BLGE KARASU (1930-1995)
hh Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi'ni bitirdi. hh ykleriyle modern Trk ykclne yeni bir soluk getirdi.
hh Edebiyatla ilgilenmesinde Memduh evket Esendaln etkisi hh Bireyin i dnyasn ve korku, tutku, lm, bask, inan a-
vardr.
tmas gibi konular kendine zg simgesel bir dille yanstt.
hh Daha ok zyaam yksel nitelik tayan ykleriyle bilinir.
hh Bireyin sorunlarna arlk verdi, onun gnlk hayatndaki a-
hh Bener, ham gereklii edebi bir temele oturtarak ele ald. mazlarn iledi.
hh Gndelik olaylarla, bilinaltnda birikmi yaam paralarn
birletirdi. hh Felsefeci yan olan Karasu, metinlerinde felsefi sorunlar da
hh Ksa dizilerden oluan, esprili ve artc iirler yazd. iledi.

hh Eserlerinde lm temas nemli bir yer tutar. hh Kulland yaln Trke baka yazarlarda yapay ve zorlama
dururken, onun metinlerinde ho bir tat brakr.
hh Yazar, postmodern romann Trkiye'deki nemli isimleri ara-

snda kabul edilmektedir.
hh Karasu, Gece adl kitabyla 10 ylda bir verilen Pegasus

dln kazanan tek Trk Yazar'dr.
Eserleri
Eserleri
Troyada lm Vard, Uzun Srm Bir Gnn Akam, G-
Dost, Yaamasz, Siyah-Beyaz, Mzkal Yry, Kara Tren, m Kediler Bahesi, Ksmet Bfesi, Klavuz (Hikye)
Kapan (Hikye)
Gece (Roman)
Buzul ann Virs, Bay Muannit Sahtegi'nin Notlar (Ro-
man) Ne Kitapsz Ne Kedisiz, Narla ncire Gazel (Deneme)
Manzumeler (iir)
Ihlamur Aac, pin Ucu (Tiyatro)

OUZ ATAY (1934-1977) ADALET AAOLU (1929-)
hh lk roman, yazarn arpc tarzn ortaya koyan Tutunama- hh yk ve romanda toplumun alkantl dnemlerini ve bu d-
yanlar oldu. nemlerin bireyler zerindeki etkilerini irdeledi.
hh Tutunamayanlarda kk burjuva dnyasna ironiyle yakla- hh Konularnn yan sra ayrntlar deerlendiriiyle, geriye d-
t. nler i monologlar gibi deiik tekniklerden yararlanmadaki
baarsyla dikkat ekti.
hh Bu eserinde yeniliki ve ada Bat romannn baz teknikle-
rinden ustaca yararland. hh lk roman lmeye Yatmak 1973 yaymland. Doa, toplum,
zaman ilikilerinin insann i dnyasndaki yansmalarn d-
hh konuma, bilin ak, dler ve deiik sylemlerden olu-
nce retebilecek boyutlarda irdeledi.
an metinler dzleminde karmak bir gereklik kurdu.
hh lmeye Yatmak, daha sonra yazd Bir Dn Gecesi ve
hh 1975 ylnda yaymlad Korkuyu Beklerken adl yk kita-
Hayr adl romanlarla bir leme oluturdu ve birok dl
bnda psikolojik zmlemelere arlk verdi.
kazand.
hh Ouz Atay, romanlarnda toplumun iinde hep var olan ancak
hh yk kitaplar, denemeler, an-roman trnde eserler de ya-
daha nce cesurca irdelenememi karakterleri anlatt.
ymlayan Aaolu 1991 ylnda ok Uzak ok Yaknla oyun
hh Cmlelerine, Batllama srecindeki bireylerin yaamlar, yazarlna dnd.
toplumdan kopular ve zellikle i elikiler mkemmel bir
ekilde sindirilmitir.
hh Yaptlar eletiri, mizah ve ironi barndrr.
Eserleri
Evcilik Oyunu, atdaki atlak, Snrlarda, Tombala,

Oyun: [Bir Kahramann lm, k, Kozalar, Kendini Ya-
zan ark,] Duvar yks, ok Uzak-Fazla Yakn, Fikrimin
nce Gl (Tiyatro)
lmeye Yatmak, Fikrimin nce Gl, Bir Dn Gecesi, Yaz-

Eserleri
sonu, Be Kii, Hayr, Ruh mesi, Romantik Bir Viyana
Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar, Bir Bilim Adamnn Ro- Yaz (Roman)
man (Roman)
Yksek Gerilim, Sessizliin lk Sesi, Hadi Gidelim, Hayat Sa-
Korkuyu Beklerken (Hikye) vunma Biimleri (Hikye)
Oyunlarla Yaayanlar (Tiyatro) G Temizlii, Gece Hayatm (An)
Gner Smer Toplu Eserleri, Adalet Aaolu Semeler, Kar-

lamalar, Geerken, Baka Karlamalar (Deneme)

NEZHE MER (1925-2009) FRUZAN (1935-)
hh kinci yk kitab Topal Koma ile dikkatleri ekti. hh Sadece ilkokul eitimi alabildi. Kendi kendini yetitirdi.
hh lk roman Korsan kmaz 1962 Trk Dil Kurumu Roman hh lk roman Parasz Yatl ile 1972 Sait Faik Hikye Armaa-
dlne layk grld. n'n kazannca nlendi.
hh Hikyelerinde ana tema olan kadn dnyasna romantik ba- hh lk romanlarnda dm kadnlar, kt yola srklenen k-
ktan syrlarak onun toplumdaki yerini sorgulayan bir tavr k kzlarn, k srecindeki burjuva ailelerin, yeni yaama
sergiledi. koullarndan bunalan, yurt zlemi eken gmenlerin, yok-

sulluk iinde yaama sava veren, tek silahlar sevgi olan
hh Ak, yalnzlk, zgrlk ve yaama sevinci gibi temalar ok
yalnz kalm kadnlarn, ocuklarn dramlarna sevecen bir
kulland.
bakla eildi.
hh Kimi yklerinde Sait Faikin ciddi etkileri grlen sanat
hh Gmen ve gurbeti ii soranlar zerinde durdu.
postmodernizm ve varoluuluk akmlarndan da etkilendi.
hh Ayr kltrlerden gelen insanlarn yaamlarndan kesitler ver-
hh yklerini genellikle 1. tekil kii azndan kurgulayan sanat-
di, zellikle gurbetilerin ocuklarnn sorunlarna eildi.
nn eserleri, otobiyografik zellikler gsterir.
hh 1975 ylnda 47liler adl romanyla Trk Dil Kurumu Roman
hh Son dnem yklerini uzun yk tarznda yazd.
dln ald.
hh Bir Kara Derin Kuyu ile 1990 Sait Faik Armaan, Yandrma
ile 1998 Sedat Simavi Edebiyat dln, 2007de ise Mersin
Kenti Edebiyat dln ald.
Eserleri
Bozbulank, Topal Koma, Menekeli Bilin, Dumanalt, Bir Eserleri

Kara Derin Kuyu, Yandrma, Gln inde Blbl Sesi Var Parasz Yatl, Kuatma, Benim Sinemalarm, Gecenin teki
(Hikye) Yz, Gl Mevsimidir (Hikye)
Korsan kmaz (Roman) 47liler, Berlinin Nar iei (Roman)
Sular Aydnlanyordu, Sevdican, n Sabahta (Tiyatro) Yeni Konuklar, Balkan Yolcusu, Ev Sahipleri (Gezi-Rportaj)
Alagn ocuklar, Kk Bir Kz Tanyorum dizisi, Dur Dnya Redifeye Gzelleme, K Gelmeden (Tiyatro)
ocuklar Bekle, Ahmet Adnda Bir ocuk (ocuk kitaplar)
Lodoslar Kenti (iir)
avlann inde Sessizce (An)

RASM ZDENREN (1940-) FERT EDG (1936-)
hh Hikyelerini kendisine ayrnt avcs dedirtecek bir zellik ve

hh Yazlarnda edebiyatn konumu, yazarn zgn koullar ve
gl bir tasvir yeteneiyle, insann evrensel yanlarn ne
kararak yazd. nitelikleri zerine dnceleriyle dikkat ekti.
hh Bireyin yalnzln, kuak atmasn, deerlerinden koparl- hh Plastik sanatlar alanndaki deneme, eletiri ve tartmalaryla
m ve modern kentlerin varolarnda kstrlm bireyin/aile-
ilgi uyandrd.
nin aclarn gzler nne serdi.
hh Hikyelerinde yerli olan hayatn herhangi bir aamasnda hh Romanlarnda "niin" sorusundan ok "nasl" sorusu zerin-
karlalabilecek insanlar yazd.
de durdu. evresiyle uyum salayamayan bireyin sorunlar-
hh slami kimliiyle tannan bir ykc olmasna ramen ykle-
na eildi.
rinde inand eyleri okuyucusuna dayatmam, vermek is-
tedii mesaj yky rselemeden, ak ve yapy bozmadan hh O adl roman senaryolatrlarak "Hakkride Bir Mevsim"
anlatmay bilmitir.
adyla filme ekildi. Film, 1983te 33. Berlin Film Festivalinde
hh Hikyelerinde dili ustaca kulland ve yer yer iirsel bir hava
ve 1984te 2. Akdeniz Kltrleri Film Festivalinde dl ald.
oluturdu.
hh Rasim zdenren, TBMM tarafndan verilen stn Hizmet

dlnn sahibidir.
Eserleri
Kaknlar, Bozgun, Av, Bir Gemide, lk, Eylln Glgesin-
de Bir Yazd (Hikye)

Eserleri
Gl Yetitiren Adam (Roman) Kimse, O (Roman)

Hastalar ve Iklar, zlme, ok Sesli Bir lm, arplm-
lar, Denize Alan Kap, Kuyu, Anszn Yola kmak (Hikye) Ah Min-el Ak (iir)
Kafa Kartran Kelimeler, Yaadmz Gnler, Yumurtay Ders Notlar, Yazmak Eylemi, imdi Saat Ka, Binbir Gece
Hangi Ucundan Krmal, Yeni Dnya Dzeninin Sefaleti, Ru-
hun Malzemeleri, Ben ve Hayat ve lm, pin Ucu (Deneme) (Deneme)

ORHAN PAMUK (1952-) hh Otuz yldr roman yazan Pamuk yazarlktan baka hibir i
yapmad.
hh stanbul niversitesi'nde gazetecilik okudu.
hh Orhan Pamuk'un kitaplar, en son Benim Adm Krmz'nn Ja-
hh lk roman Cevdet Bey ve Oullar, Orhan Kemal ve Milliyet
ponca yaymlanmasyla birlikte otuz drt dile evrildi.
roman dlleri ald.
hh Orhan Pamuk'un son roman Kar, New York Times Book Re-
hh 1983 ylnda Sessiz Ev adl romann yaymlad ve bu kita-
view tarafndan 2004 ylnn en iyi 10 kitabndan biri seildi.
bn Franszcaya evrildi ve orada dl ald.
hh 2006 ylnda Nobel Edebiyat dln ald.
hh 1985te yaymlad Beyaz Kale pek ok dilde yaymlanarak
Pamuk'a uluslararas ilk nn salad. hh Dou-Bat sorunuyla estetik dzeyde hesaplamaya ynelen
Ahmet Hamdi Tanpnar ve Ouz Atay gibi nemli yazarlardan

hh 1990da yaymlad Kara Kitap adl roman hem popler
birisi olan Pamuk; bu sorunu kltrel ve felsefi ynleriyle ede-
hem de deneysel olabilen, gemiten ve bugnden ayn he-
biyatna tam, zellikle Kara Kitap'ta bu tema balamnda
yecanla sz edebilen bir yazar olarak Pamuk'un nn hem
nemli, ok katmanl bir edebi metin rnei sergiledi.
Trkiye'de hem de yurt dnda geniletti.
hh 1994'te Trkiye'de yaymlanan ve esrarengiz bir kitaptan et-
kilenen niversiteli genleri hikye ettii Yeni Hayat adl ro-
man Trk edebiyatnn en ok okunan kitaplarndan biri oldu.
hh Pamuk'un Osmanl ve ran nakkalarn ve Bat dndaki
dnyann grme ve resmetme biimlerini bir ak ve aile ro-
mannn entrikasyla hikye ettii Benim Adm Krmz adl
roman 1998'de yaymlad. Eserleri
Cevdet Bey ve Oullar, Sessiz Ev, Beyaz Kale, Kara Kitap,

hh "lk ve son siyasi romanm" dedii Kar adl kitabn 2002'de
Yeni Hayat, Benim Adm Krmz, Kar (Roman)
yaymlad.
teki Renkler (Hikye- Deneme)
hh Orhan Pamuk New York'ta geirdii yl dnda, btn ha- Gizli Yz (Senaryo)
yatn stanbul'da ayn sokaklarda, ayn semtlerde geirdi. Babamn Bavulu (An)
Masumiyet Mzesi, Kafamda Tuhaf Sorular, Krmz Sal

Kadn

MEMDUH EVKET ESENDAL (1883-1952) HALKARNAS BALIKISI (1886-1973)
hh ehov tarz hikye trnn nemli temsilcilerindendir. hh lk ykleri 1920li yllardan balayarak yaymland.
hh ykcle balad ilk yllarda, dilde sadelemenin ncs hh Yazd bir hikye yznden Bodrum'a srld. yllk sr-
olan mer Seyfettin'in izinden gitti. gn bittikten sonra da orada yaamaya devam etti.
hh Ustalk dnemine eritiinde, hem mer Seyfettin'den, hem hh Edebiyat sahasna giren eserlerinin byk ksmn da Bod-
de kendi adalarndan daha sade ve dzgn bir dil ve s- rumda yazd.
lup yakalad.
hh Konularn Ege Blgesi ve Akdeniz Blgesi ky ve aklarnda
hh slubunda ehov'un etkileri aka grlr. gelien, denize bal olaylardan kard.
hh nsanlara yaamak iin mit, kuvvet ve nee veren yazlar- hh inde yaad, en kk ayrntlarna kadar bildii hr ve
dan holand. asi denizi, kaderleri denizin elinde olan balklar, dalglar,
snger avclarn ve gemileri zengin bir terim ve mitoloji ha-
hh nsanlar karamsarla, mitsizlie dren anlaytan uzak
zinesinden glenerek, denize kar sonsuz bir hayranlktan
durdu.
gelen iirli, yer yer aksayan, ama srkleyip gtren bir anla-
hh yk ve romanlarnda ev ii yaam, aile ilikileri, kahve ma- tmla hikye ve romana geirdi.
halle ortam ile kyllk gibi temalar iledi.
hh eitli dillerden yz kadar da kitap evirisi de vardr.
hh Kat snf ilikileriyle belirlenmemi bir toplum zlemini dile
hh Sanatya, Kltr Bakanlnca 1971 Devlet Kltr Armaan
getirdi.
verildi
hh Olaylar ve kiileri nyargsz, sevecen ve gereki bir yakla-
mla ele ald.
hh Uzun boylu zmlemelere girmekten kand. Ele ald ko-

nular en sade haliyle anlatmay tercih etti.
hh Dilde yalnl, duruluu benimsedi, konuma dilini esas alan

bir yaz dilinin ncln stlendi.
hh "Ayal ve Kiraclar" adl romanyla 1942 CHP roman yar-

masnda dereceye girdi.
Eserleri
Ege Kylarndan, Merhaba Akdeniz, Ege'nin Dibi, Yaasn
Deniz, Glen Ada, Ege'den, Genlik Denizlerinde, Parmak
Damgas, Dalglar, ieklerin Dn, Ege'den Denize B-
karlm Bir iek (Hikye)
Aganta Burina Burinata, telerin ocuklar, Ulu Reis, Tur-
gut Reis, Deniz Gurbetileri, Bulama (Roman)
Eserleri Mavi Srgn (An-Otobiyografi)
Ayal ve Kiraclar, Vassaf Bey (Roman) Anadolu Efsaneleri, Anadolu Tanrlar, Anadolu'nun Sesi,
Hey Koca Yurt, Merhaba Anadolu, Dn Yazlar, Altnc
Otlak, Mendil Altnda, Hava Paras, Temiz Sevgiler, Vey- Kta Akdeniz, Sonsuzluk Sessiz Byr, Aripel (Deneme)
sel avu, Bir Kk iek, htiyar ilingir, Ev Ona Yakt
Yol Ver Deniz, Denizin ars, mbat Serinlii, Nasrettin
(Hikye) Hoca, Gndzn Kaybeden Ku, Deniz Gurbetileri (ocuk
Kitab)

rnek1: rnek2:
Kn gelmesiyle geim sknts bir kat daha artan brahim, Trk yaznnda mizahn en byk isimlerinden biri olan ----,
ahrdaki samann yetmeyeceini dnerek ay gekin Zbk adl yaptnda: Zbklk bizde, bizim iimizde.
olan at Doru'yu ylkla brakmaya karar verir. Dalarda bir Onlar biz kendi zbklmzden yaratyoruz. Sonra da
bana dolan Doru, kendisi gibi ylklk bir at olan ilkr'la kendi zbklerimizin bir tek Zbk'te birletiini grnce
tanr. Onca yalnzlktan sonra ilkr, Doru'ya ilgi duyar ve kzyoruz. der.
yanndan ayrlmaz. Beraber gezerlerken ylkla brakl-
m bir grup atla karlarlar. Doru ile ilkr bu at grubuna
getirilmelidir?
karrlar ve onlarla birlikte dolamaya balarlar. Bir gn at
grubuna kurtlar saldrr, gl lider Demirkr kurtlar alaa A) Fakir Baykurt B) Samim Kocagz
ederek srsn kurtarr. Gittike artan souun etkisiyle C) Talip Apaydn D) Aziz Nesin
Doru hastalanr ve bir kuytuya snarak at srsnden E) Sadri Ertem
ayrlr. Kendi bana dolar durdur gnlerce. Sonunda bir
kye varr. Hdr Emmi Doru'yu ahrna alr ve besler. Ksa "Zbk" Aziz Nesin tarafndan kaleme alnmtr.
srede eski gcne ve salna kavuan Doru ksrak, ok
zlemini ektii ahrda duramaz hale gelir. Vahi hayata
alt iin dar kmak, dalara gitmek istemektedir. Bu-
nun farkna varan Hdr Emmi, Doru'yu dalara salar.
Bu parada bir blm zetlenen Ylk At adl eserin

yazar aadakilerden hangisidir?
A) Orhan Pamuk B) Yusuf Atlgan C) Muzaffer zg
D) Talip Apaydn E) Abbas Sayar

rnek3:
I. Yer Demir Gk Bakr
"Ylk At" Abbas Sayar tarafndan kaleme alnmtr.
II. Gl Yetitiren Adam
III. Aylak Adam
IV. Siyah Kehribar
Numaralanm eserlerle aadaki sanatlar eletiril-

diinde hangisi bota kalr?
A) Yusuf Atlgan B) Rasim zdenren

C) Tark Bura D) Yaar Kemal
E) Rfat Ilgaz
Yer Demir Gk Bakr - Yaar Kemal

Gl Yetitiren Adam - Rasim zdenren
Aylak Adam - Yusuf Atlgan
Siyah Kehribar - Tark Bura
Sorusu
retmen
Tanzimat Dnemi'nde Nabizade Nazm'n Karabibik adl roma-

nyla balayan edebiyatmzda kye ynelme anlay Cumhuri-
yet Dnemi'nde de devam etmi midir?
Evet, "Toplumcu Gereki" eserler arlkl olarak bu izgidedir.

1. Hikyelerinde konu ve olaydan ok iire ve etkiye en uy- 5. Takma isimle yazd romanlar daha ok ekonomik kay-
gun zaman paralar zerinde durmay baarabilen, dra- gyla yazlan ve ok satmas, geni halk kitlelerinin oku-
matik anlar ustaca yanstabilen bir sanatdr. Dm, mas iin kaleme alnan eserlerdir. Kendi adyla yazd
drlm insanlarda kendi avareliinin dramn yaayan romanlarda ise ok ynl bir sanat kiilii gsterir. Geni
bir stanbul hikyecisidir. Hikyelerinde, stanbulun hemen kltr ve kuvvetli seziiyle duygu ve dnce plannda
tm semtlerini, adalar ve insanlarn iledi. Balklar, y- geni analizler, tahliller yapar. Romanlarnda zellikle ruh
nlar iindeki gizli dramlar, tabiat ve yaamn gzelliini zmlemeleri yapar. Hasta bir gencin psikolojisini irdele-
hikyeletirdi. Dili sade, cmleleri ksa, anlatm etkileyici- dii Dokuzuncu Hariciye Kouu adl eseri nldr.
dir. Bu parada tantlan sanat aadakilerden hangisi-
Bu parada tantlan sanat aadakilerden hangisidir?
dir?
A) Peyami Safa B) Reat Nuri Gntekin
A) Vsat . Bener C) Orhan Kemal D) Adalet Aaolu
B) Orhan Pamuk E) Sait Faik Abasyank
C) Ouz Atay
D) Memduh evket Esendal
E) Sait Faik Abasyank
2. Aadakilerden hangisi Bireyin Dnyasn Esas 6. Kaplar Amak adl yksnde Trk edebiyatnda ilk kez
Alan anlayla roman yazan sanatlardan biri deil- denenen bir ey yapan sanat, hep kyden ehre g
dir? edenlerin hikyeleri, romanlar, iirlerini yazan bir anlayn
tersine ehirden kyne dnen bir insann hikyesi anlatt.
A) Peyami Safa B) Tark Bura Ortadaki Adam, Gnl i, Yokua Akan Sular, Menekeli
C) Kemal Bilbaar D) Samiha Ayverdi Mektup gibi hikyeler eserlerinden bazlardr.
E) Mustafa Kutlu Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki-
lerden hangisidir?
3. Toplumcu gereki eserler A) Abbas Sayar B) Talip Apaydn
Bireyin i dnyasn esas alan eserler C) Yaar Kemal D) Mustafa Kutlu
Yukarda verilen iir anlaylaryla aadaki airler e- E) Yusuf Atlgan
letirildiinde hangi sanat bota kalr?
A) Kemal Tahir B) Mustafa Kutlu

C) Rasim zdenren D) Tark Bura
E) Sabahattin Ali
4. Eserlerinde trelere bal, kk gemilerde ky dzeni ve 7. I. Aylak Adam

sorunlarn incelemi ve eletirmitir. Yaptlarnn konular- II. nce Memed
n ankr, orum dolaylarndan, cezaevi yaantlarndan,
III. Semaver
Kurtulu Savandan ve ekya menkbelerinden almtr.
IV. Baba Evi
Yerli dekor ve renkleri ustalkla kullanarak gerek bir Ana-
dolu roman oluturmutur. Numaralanm eserlerle aadaki sanatlar eletiri-
lirse bu sanatlarn hangisi bota kalr?
lerden hangisidir? A) Yusuf Atlgan B) Tark Bura
A) Mustafa Kutlu B) Kemal Tahir C) Yaar Kemal D) Sait Faik Abasyank
C) Yusuf Atlgan D) Talip Apaydn E) Orhan Kemal
E) Fakir Baykurt

8. I. Maupassant tarz hikye anlay srmtr. 11. Toplumsal dzenin irkinlikleri, sahtelikler, adaletsizlikler
II. Dou-Bat atmas temas ilenmeye devam etmitir. karsnda direnen insann yalnzln kefeder. Sonraki
kitaplarnda bu karamsarlk artar. "Alemdada Var Bir Y-
III. Sava sonras Anadoluda yaanan hayat konu edinil-
lan"la gerekstcle yneldi. Hikyedeki konu ve olay
mitir.
akn iyice ortadan kaldrd. yklemeyi ruhsal deiik-
IV. Halkn ve Anadolu insannn yaama tarznn konu likler yoluyla yapt. Gerekstc elerle kiinin yalnzl
edilmitir. ve bunun yaratt aclar irdeledi. yk, roman ve iirle-
V. Eserler romantik anlayla kaleme alnmtr. rini yaamn hakkn vermek iin yazd. Srekli kulland
Numaralanm cmlelerden hangisi Milli Edebiyat ana tema yaama sevinci oldu. Sradan insanlar, isizler,
zevk ve anlayn srdren edebiyatn zelliklerinden hamallar, balklar, sokak kadnlar, kimsesiz ocuklar,
biri deildir? emekiler ve kk burjuvalar onun insanlardr. O bu in-
sanlarda evrensel insan yakalad. Ayn zamanda bir stan-
bul ykcsdr.
lerden hangisidir?
9. Trkeyi ok iyi kullanan yazarlarmzdandr. Eserlerin-
A) Sait Faik Abasyank
de olaya deil, psikolojik tahlillere, ruh zmlemelerine
arlk verdi Eserlerindeki kiiler belli bir dnceyi anlat- B) Memduh evket Esendal
maya ynelik olarak seilmitir. Romanlar teknik ynden C) Orhan Pamuk
olduka gldr. Para kaygsyla yazd sradan yazlar- D) Kemal Tahir
da annesi Server Bedia'nn adndan esinlenerek yaratt
E) Mustafa Kutlu
Server Bedii takma adn kulland. Bu isimle kaleme ald
Cingz Recai isimli polisiye dizi romanlar byk ilgi grd.
Maher, imek, Fatih Harbiye ve Biz nsanlar adl ro-
manlarn Dou Bat sorunu ve halkn yaad elikileri 12. Aadakilerden hangisi toplumcu gereki izgide
somutlatrarak kaleme almtr. eser veren sanatlardan biri deildir?
Bu parada aadaki sanatlarn hangisi hakknda A) Memduh evket Esendal
bilgi verilmitir?
B) Yusuf Atlgan
A) Tark Bura B) Rasim zdenren C) Kemal Bilbaar
C) Yaar Kemal D) Peyami Safa D) Samim Kocagz
E) Sabahattin Ali E) Sadri Ertem
13. II. Abdlhamit dneminin devlet adamlarndan tarihi akir

Paann oludur. Hikye ve romanclarnda deniz ve deniz
10. Modern roman teknii ve deiik anlatmyla dikkat ekmi- adamlarnn yaamlarn anlatan nemli bir yazardr. Bod-
tir. Bat romannn baz tekniklerinden ustaca yararlanan rumu, Ege Denizi efsanelerine, Akdeniz Savalarn iirsel
sanat, i konuma, bilin ak, dler ve deiik sylem- bir slupla dile getirmitir. Ege Kylarnda, Merhaba Ak-
lerden oluan metinler dzleminde karmak bir gereklim deniz adl hikaye kitaplar; Aganta Burina Burinata adl bir
kurdu. Romanlarnda toplum kurallaryla atan, kent ya- roman vardr.
amnn kalabalklar iinde yalnzlaan ve yabanclaan Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
aydnn dramn yanstmtr. Tutunamayanlar adl roman gisidir?
Trk edebiyatnda postmodern tarzda yazlan ilk romandr.
A) Sait Faik Abasyank
Bu parada aadaki sanatlardan hangisi hakknda
bilgi verilmitir? B) Ahmet Hamdi Tanpnar
C) Orhan Kemal
A) Adalet Aaolu B) Ouz Atay
D) Cevat akir Kabaaal
C) Yaar Kemal D) Kemal Tahir
E) Yaar Kemal
E) Rfat Ilgaz
13. D 12. A 11. A 10. B 9. D 8. E 7. B 6. D 5. A 4. B 3. C 2. C 1. E Cevaplar

1. Lzumsuz Adam" ve "Mahalle Kahvesi", gibi eserlerinde 4. yk ve roman anlayn yazld dnemin tarihsel,
esnaf, isizler gibi dertli insanlara, toplumun ac eken toplumsal olaylarn, kk yerleim birimlerinin so-
kesimlerini anlatt. "Kumpanya" ile yklerine giren karak- runlarn, toplumun alt katmanlarnda yaayan insan-
terler artt. "Son Kular"da bir tr d krkl hissedilir. larn kk dnyalarn realist bir anlayla yanstmak
Toplumsal dzenin irkinlikleri, sahtelikler, adaletsizlikler olarak aklayan bir sanat aadaki anlaylarn
karsnda direnen insann yalnzln kefeder. Sonraki hangisine yakn durmaktadr?
kitaplarnda bu karamsarlk artar. "Alemdada Var Bir Y-
A) Milli edebiyat zevk ve anlayn srdrenler
lan"la gerekstcle yneldi. Hikayedeki konu ve olay
akn iyice ortadan kaldrd. yklemeyi ruhsal deiik- B) Toplumcu gerekilie nem verenler
likler yoluyla yapt. Gerekstc elerle kiinin yalnzl C) Bireyin i dnyasn esas alanlar
ve bunun yaratt aclar irdeledi. D) Bireysel duygular dile getirenler
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- E) Modernizmi esas alanlar
lerden hangisidir?
A) Tark Bura B) Talip Apaydn 5. Aadaki yazar eser eletirmelerinden hangisi

C) Sait Faik Abasyank D) Yaar Kemal doru deildir?
E) Mustafa Kutlu A) Sabahattin Ali Krk Mantolu Madonna

B) Kemal Tahir Eskici ve Oullar
C) Yaar Kemal Ar Da Efsanesi
D) Tark Bura Osmanck
E) Peyami Safa Fatih Harbiye
2. Eserlerinde toplumcu gereki bir izgi takip etmitir. ret-
ken bir yazar olan sanat iir, mizahi ykler, roman, o-
cuk kitaplar gibi deiik trlerde eserler vermitir. En ta-
6.
Yazar Topluluk
nnm eseri Hababam Snf adl romandr. Yaar Kemal ----
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat, aadaki- ---- Bireyin Dnyasn Esas Alma
lerden hangisidir?
Yukardaki tabloda sanatlar ve bal bulunduklar
A) Kemal Tahir B) Rfat Ilgaz
akm verilmitir. Buna gre bo braklan yerlere aa-
C) Aziz Nesin D) Fakir Baykurt dakilerden hangisi getirilmelidir?
E) Talip Apaydn
A) Milli Edebiyat Zevk Anlayn Srdrme Yusuf Atl-
gan
B) Modernizmi Esas Alma Mustafa Kutlu
C) Toplumcu Gerekilik- Peyami Safa
D) Toplumcu iir- Abbas Sayar
3. Trk yk, roman, deneme yazardr. Ayn zamanda fel-
sefeci yan olan sanat, metinlerinde felsefi sorunlar ile- E) Bireyin Dnyasn esas Alma- Talip Apaydn
mi ya da onun metinleri felsefi incelemenin konusu olarak
grlmtr. romann Trkiyedeki nemli isimleri arasnda 7. krklar Durunca
deerlendirilmektedir. Bireyin sorunlarna arlk vermitir. Ylk At
Bireyin gnlk yaamdaki amazlarn ileyen yk, roman
Ylanlarn c
ve deneme trnde kaleme almtr. Gece adl kitabyla
Pegasus dl n alan tek sanatmzdr. Rahmet Yollar Kesti
Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han- Yukarda verilen eserlerle aadaki sanatlarn han-
gisidir? gisi ilikilendirilemez?
A) Atilla lhan B) Bilge Karasu A) Yaar Kemal B) Abbas Sayar
C) Cahit Klebi D) Cemil Meri C) Kemal Tahir D) Fakir Baykurt
E) Yusuf Atlgan E) Sadri Ertem

8. Cumhuriyet Dnemi yazarlarmzdandr. Takma adlarla po- 11. Romanlarnda ukurovann toplumsal ve ekonomik yap-
lisiye romanlar da yazmtr. Konular Anadoludan, Kurtu- sndaki deimin yre halk zerindeki etkilerini incelemi-
lu Sava yllarndan, Osmanl Tarihinden, Cumhuriyetin tir. yklerini gzleme dayal bir gereklik anlayyla yaz-
ilk yllarndan setii tarihi romanlaryla nlenmitir. Ger- mtr. yk ve romandaki kiileri yerel az zellikleriyle
eki bir yazardr. Yorgun Sava, Devlet Ana, Esir ehrin konuturur. Mfettiler Mfettii, Mahalle Kavgas, Ha-
nsanlar en tannm romanlardr. nmn iftlii, Gurbet Kular gibi pek ok nl romana
Bu parada hakknda bilgi verilen yazar aadakiler- imza atmtr.
den hangisidir? Bu parada hakknda bilgi verilen yazar aadakiler-
den hangisidir?
A) Kemal Tahir B) Reat Nuri Gntekin
C) Talip Apaydn D) Tark Bura A) Orhan Kemal B) Kemal Tahir
E) Dursun Akam C) Yaar Kemal D) Peyami Safa

E) Yusuf Atlgan
12. Asl ismi Cevat akir Kabaaal olan yazarmz, deniz

edebiyatnn nl hikye ve romancsdr. Anadolunun
9. 1940lu yllardan itibaren ---- ve ---- gibi sanatlar toplumca eski uygarlklarn, bilinmezliklerini, Anadoluyu, Anadolu
eilimler dorultusunda iiden, kylden ve dar gelirliden insann, kendimizi onlarda bulacamz, ilk uygarlk rn-
bahsetmeye balayarak halk bilinlendirmeyi ve eitmeyi lerinin, gerek dncenin, bilimin Anadolu topraklarnda
amaladlar. filizlendiini, boy attn ondan rendik. Eski Anadolu in-
san ile gnmz insan arasnda kopmayan, iin iin s-
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangi-
rp giden gl bir ban bulunduunu bize o anlatt. Ana-
leri getirilmelidir?
dolunun her bucanda canl bir yknn bir mitolojinin
A) Orhan Kemal - Yaar Kemal (efsane) yaadna inanr. Hikyelerinde sular konuur,
B) Peyami Safa - Kemal Tahir rmaklar syleir, pnarlarla denizler glr. Onun dnya-
snda aa, paa, bilgin, soylu, gibi yalanc ayrmalar deil,
C) Sait Faik Abasyank - Yusuf Atlgan
yaayan her tr insan vardr. Bu bakmdan o hmanisttir.
D) Mustafa Kutlu - Ouz Atay
E) Orhan Pamuk - Haldun Taner lerden hangisidir?
A) Recep Bilginer B) Kemal Bilbaar

C) Halikarnas Balks D) Sabahattin Ali
10. Peyami Safann en bilinen romandr. Otobiyografik roman E) Orhan Kemal

tarzna yakn duran bu eserde peyami kendi hayatnn bir
blmn anlatmtr. Roman kahraman 15 yandadr ve 13. I. Hikyedeki konu ve olay akn iyice ortadan kaldrd.
yedi yldr ayandaki bir hastalk yznden hastanelerin II. yklemeyi ruhsal deiiklikler yoluyla yapt.
gediklisi olmutur, annesi ile yaamaktadr. Akrabas olan
III. Toplumun problemlerine deil bireyin toplum iindeki
Nzheti iten ie sevmektedir Nzhet ise doktor Ragp ile
sorunlarna yneldi.
bir iliki iindedir. Btn bunlar roman kahraman gencin
bunalml gnler yaamasna neden olur. IV. Genellikle balk, isiz, kraathane sahibi gibi karak-
terleri anlatt.
Bu parada sz edilen roman aadakilerden hangi-
sidir? V. Toplum meselelerinden ok "sradan, insanlar, ele
alan sanatlar" snfnda yer ald.
A) Bir Tereddtn roman
Numaralanm cmlelerde aadaki sanatlardan
B) Yalnzz hangisinin zellikleri verilmitir?
C) Huzur
A) Vsat . Bener B) Sadri Ertem
D) Dokuzuncu Hariciye Kouu
C) Dursun Akam D) Sait Faik Abasyank
E) Kayp Aranyor
E) Kemal Bilbaar
13. D 12. C 11. A 10. D 9. A 8. A 7. A 6. C 5. B 4. B 3. B 2. B 1. C Cevaplar


hhCUMHURYET DNEM TRK EDEBYATI hh Bireysel duygu ve dnceler de sosyal kurumlardaki dei-
imler de tiyatrolarda sahnelenmitir.

Cumhuriyet Dneminde Olay evresinde
Oluan Edebi Metinler hh Bu dnemde epik ve absrt tiyatro eitlerinden yararlanl-
II. Gstermeye Bal Edebi Metinler (Tiyatro) mtr.
hh Tiyatro, yeni Cumhuriyetin ilkelerini halka aktarmada bir ara Sanatlar

olarak hzla yaygnlamaya balamtr.
NECAT CUMALI (1921- 2001)
hh ocuk tiyatrosu almalar yaplm, kadnlar sahnede daha
ok yer almaya balam, devlet konservatuar almtr. hh Ankara niversitesi Hukuk Fakltesini bitirdi.
hh Sade, ak bir dille nazm nesir kark olarak tiyatrolar yazl- hh Edebiyatn hemen her trnde eser vermitir.
mtr. hh Garip Akm airleri ve 1940 kuann dier airlerinden fark-
hh Geleneksel tiyatroyla (karagz, orta oyunu vs.) modern tiyat- l olarak yaln, aydnlk anlatml, lirik iirler yazd.
ronun zelliklerinin bir arada grld eserler ortaya kon- hh iirlerinde ak, mutluluk, zlem gibi bireysel konularla birlikte
mutur. an toplumsal sorunlarn da ele ald.
hh Cumhuriyet dnemindeki ilke ve inklplarn sonucunda aklc hh Yaama sevincini, tabiat, ak, zlemi, baz sosyal konular
ve bilimin ne kt eserler yazlmtr. halk dilinden de yararlanarak anlatt
hh Bu dnem tiyatrosunda ilenen balca konular unlardr; hh 1955'ten sonra iirin yan sra yk, roman ve tiyatro trlerine
de yneldi.
{ Deien yaam tarznn sonucunda yaanan aile dramlar
hh Roman ve yklerinde ounlukla Ege Blgesi'ndeki kasaba
ve krsal kesim insanlarnn sorularn, aydnn gzlem ve iz-
{ Deer atmalar
lenim ve hatralaryla yourarak iledi.
{ Ky gereklii hh Kzlullu Yolu, Harbe Gidenin arklar, Mays Ay Notlar,

Gzel Aydnlk, Denizin lk Ykselii, mbatla Gelen, Gne
{ Gelenekler, izgisi, Yamurlu Deniz, Baaklar Gebe, Ceylan Ad, A
Gne, Bozkrda Bir Atl, Yarasn Beyler (iir)
{ Kyden kente gn ortaya kard problemler
hh Yalnz Kadn, Deiik Gzle, Susuz Yaz, Ay Byrken Uyuya-
mam, Viran Dalar: Makedonya 1900, Kente nen Kaplanlar
{ Toplumsal ve ekonomik adaletsizlikler
(Hikye)
{ Osmanl tarihindeki nemli olaylar ve kiiler konu olarak hh Yamurlar ve Topraklar, Ac Ttn, Ak da Gezer (Roman)
ele alnmtr. hh Oyunlar I (Bo Beik, Ezik Otlar, Vur Emri),

Oyunlar II (Susuz Yaz, Tehlikeli Gvercin, Yeni kan ark- hh yklerinin arka plannda da ounlukla stanbul manzara-
lar), lar oldu.
Oyunlar III (Nalnlar, Masallar, Kaynana Cieri), hh 1950lerde oyun yazmaya balayan ve Daha sonraki dnem-
Oyunlar IV (Derya Gl, Ak Duvar, Zorla spanyol), lerde konularn gncel olaylardan alan siyasal-sosyal tala-
malarn ar bast oyunlar yazd.
Oyunlar V (Gm, Bakan Bekliyoruz, Kristof Kolomb'un Yu-
murtas), hh Epik tiyatro ve kabarenin alannda verdii yaptlar ada
Oyunlar VI (Mine, Yryen Geceyi Dinle, Karar Vermekte, Trk tiyatrosunun klasikleri oldu.
Yaral Geyik) (Tiyatro) hh Esiz bir ar Trke kullanan Haldun Taner, Cumhuriyet d-
hh Niin Ak, Senin in Ey Demokrasi, Etiler Mektuplar (De- nemi Trk edebiyatnn ve tiyatrosunun nde gelen yazarlar
neme) arasna girdi.
hh Yeil Bir At Srtnda (Gnlk)
hh Trk Tiyatrosundaki ilk epik tiyatro rnei olan Keanl Ali
Destan adl oyunu ile dnya apnda tannd. Bu oyun yurt
dnda Almanya, ngiltere, ekoslovakya, eski Yugoslav-
ya'nn eitli kentlerinde oynand. Atf Ylmaz tarafndan 1964
ylnda sinemaya aktarld.
hh Sersem Kocann Kurnaz Kars oyunuyla 1972 Trk Dil Kuru-

mu Tiyatro dl'n kazand
Eserleri
HALDUN TANER (1915-1986) hh Yaasn Demokrasi, Tu, ihaneye Yamur Yayordu,
hh ..Edebiyat Fakltesi Trk Filolojisi Blmn bitirdi. Onikiye Bir Var, Koninalar, Sanchonun Sabah Yry,
Kzl Sal Amazon, Yalda Sabah (Hikye)
hh Edebiyat yaamna genlik yllarnda yazd skelerle ba-
lad. hh Gnn adam-Dardakiler, Ve Deirmen Dnerdi, Fazilet Ec-
zanesi, Ltfen Dokunmayn, Huzur kmaz, Keanl Ali Des-
hh New York Herald Tribune gazetesinin 1953'te stanbul'da d-
tan, Gzlerimi Kaparm Vazifemi Yaparm, Zilli Zarife, Vatan
zenledii yk yarmasnda ihaneye Yamur Yayordu
Kurtaran aban, Bu ehr-i stanbul Ki, Sersem Kocann Kur-
yksyle birinci oldu.
naz Kars, Astronot Niyazi, Ha Bu Diyar, Dn Bugn, Ak-u
hh 1956'da Varlk Dergisinin aratrmasnda yln en beenilen Sevda, Dev Aynas, Yr Bana Bir Elence, Ay In-
ykcs seildi. da amata, Hayrdr nallah, Eein Glgesi, Haldun Taner
Kabare (Tiyatro)
hh yklerinde bireyin toplumdaki yaam biimleri zerinde dur-
du. hh Devekuuna Mektuplar, Hak dostum Diye balayalm Sze,
Dsem Yollara Yollara, lrse Ten lr Canlar lesi Deil,
hh Bunlarn aksayan yanlarn mizah unsurlar kullanarak anlatt.
Yaz Boz Tahtas, ok Gzelsin Gitme Dur, Berlin Mektuplar,
hh Eski ve yeni yaam biimi arasnda kalm insanlarn, sonra- Koyma Akl Oyma Akl, nce nsan Olmak (Fkra-Gezi-Sy-
dan grme zenginlerin yaamlarn ele ald. lei)

TURAN OFLAZOLU (1932-) hh 1960 ylnda TDK tiyatro dln alan bu yapt ngilizce,
Franszca, Almanca, spanyolca, Rusa, talyanca dillerine
hh . . ngiliz Dili ve Edebiyat ve Felsefe blmlerini bitirdi. evrilmitir.
hh ABD'de oyun yazarl konusunda eitim ald. hh Krk akn oyun yazd ve oyunlar tm Trkiye'deki sahne-
lerde oynand.
hh 1967 ylnda Amerika'da ilk oyunu olan Keziban` yazd.
hh Eserlerinde bakaldr temas ar bast.
hh Oyunlarn konularn genellikle karakterlerin kiilik ve i dn-
hh Atal Kel Memet'in hayatn iledii Atal Kel Mehmet adl
yalarn yanstma balamnda tarihten, zellikle Osmanl ta-
oyunuyla TRT'den 1970 ylnda baar dln ald.
rihinden seti.
hh Daha sonra, smet Kntay Tiyatro dl'n, Avni Dilligil Ti-
hh Tiyatrolarnda zellikle trajedi tr stnde younlat. yatro dl'n ve Trkiye Bankas Byk Tiyatro dl'n
kazand.
hh Deli brahimle Trk Dil Kurumu 1968 Tiyatro dln, G-
zellik ve Ak, IV. Muratla 1970 TRT dln, Ksem Sul- hh Tiyatro eletirmenlerince Trk tiyatrosunun Shakespeare'i
tanla 1982 Avni Dilligil dln ve Kanuni Sleymanla 1996 olarak tanmlanmtr.
Atatrk Kltr Merkezi dln kazand. hh 1998 ylnda Kltr Bakanl'nca verilen Devlet Sanatsun-
vann ald.
hh Sanatnn evirileri ve iirleri de vardr.
Eserleri
Eserleri
hh Keziban, Allah'n Dedii Olur, Deli brahim, Sokrates Savu-
nuyor, Gzellik ve Ak,( IV. Murat), Gardiyan, Bizans Dt hh Korku, Tanrlar ve nsanlar, Hrrem Sultan, Kocaolan, Yalan,
Kaplar, Tohum ve Toprak, Gecenin Sonu, Fadik Kz, Simav-
(Fatih), Gen Osman, Drtbamamur, ahin akrpene,
nal eyh Bedreddin, Atal Kel Mehmet, Ya Devlet Baa Ya
Elif Ana, Ksem Sultan, Atatrk (oratoryo metinleri), enlik
Kuzgun Lee, Bir Bakana At, Yldz Yarglanmas, Kanun
(bale), Cem Sultan, Kl ve Ney (II. Selim), Sinan, Olimpiyat Sultan Sleyman Drtlemesi, lk Yllar, Snt, Toroslardan
(bale), Topkap (TV senaryosu), Mtarekeden Byk Taar- teye, Seyitba Kona, lm Yaamak (Tiyatro)
ruza (film senaryosu), Kanuni Sleyman, Yine Bir Glnihal,
hh Masal, Ktkanaat (iir)
Yavuz Selim, Korkut Ata (Tiyatro)
hh Sevgi Hakan, Fetih (destan) (iir)
GNGR DLMEN (1930-)

ORHAN ASENA (1922- 2001)
hh .. Edebiyat Fakltesi Klsik Filoloji blmnden mezun
hh .. Tp Fakltesi'ni bitirdi. oldu.
hh Edebiyat dnyasna hikye ve iirle balayp sonradan tiyat- hh srail ve Yunanistanda tiyatro almalar yapt.
roya yneldi. hh ABDde tiyatro eitimi ald.
hh lk oyunu Tanrlar ve nsanlar - Glgam, 1954-1955 tiyat- hh Trk edebiyatnda zellikle absrd tiyatro alannda baarl
ro sezonunda Ankara Devlet Tiyatrosunda sahnelendi ve rnler ortaya koyan sanat, bu trn nde gelen temsilcile-
1959'da da kitap olarak yaymland. rinden biri olmutur.

hh Frigya kral Midasn tutkularn anlatt leme (Midasn Ku- CEVAT FEHM BAKUT (1905-1971)
laklar-Midasn Altnlar-Midasn Krdm) nemli eserle-
rindendir. hh stanbul Erkek Lisesini bitirdi.
hh Sanatnn ttihat ve Terakki adl bir sinema filmi ve Badat hh Geceleri Bizi Kimler Bekliyor adl bir rportaj kitab ve birka
Hatun dizi senaryosu almalar bulunmaktadr. roman denemesi yazd.
hh lk oyunu Byk ehir 1942-1943 sezonunda stanbul ehir

Tiyatrolar'nda sahnelendi ve byk ilgi grd.
Eserleri
hh Trkiye'de, Cumhuriyetten sonra ortaya kan deiimleri,
Galile'nin Gnahlar, Osmanl Dram Kumpanyas, Hakimiyeti
mizah unsurlarn kullanarak anlatt oyunlar, yaygn bir n
Milliye A Evi, Kurban, Akmz Aksarayn En Byk Yang-
kazandrd.
n, Ben Anadolu, Badat Hatun, Deli Dumrul, Midas'n Altn-
lar, Midas'n Kulaklar, Midas'n Kr Dm, Akad'n Yay, hh D lkelerde oyunu sahnelenen ilk Trk yazar unvann ald.
Troya inde Vurdular Beni Ayak Parmaklar, Canl Maymun En bilinen eseri Buzlar zlmeden, bugn hala bir okti-
Lokantas, Hasan Sabbah (Tiyatro)
yatro topluluunca sergilenmekte olup, iki kez sinemaya da
uyarlanmtr.
RECEP BLGNER (1922-2005) Eserleri
hh stanbul Gazetecilik Enstits'n bitirdi. Byk ehir, Kk ehir, Koca Bebek, Paydos, Sana Rey Ve-
riyorum, Kadky skelesi'nde, Harput'ta Bir Amerikal, Hac-
hh Edebiyata iirle balayan sanat, sonradan tiyatro yazarl- yatmaz, G, Buzlar zlmeden, Emekli (Tiyatro)
na yneldi.
hh Tiyatrolarnda tarihsel konulara, toplumsal aksaklklara ve

ky sorunlarna eilmitir.
hh Yunus Emre lme Hizmet Vakf dl ve Trk Dil Kurumu TURGUT ZAKMAN (1930-2013)
Oyun dl sahibi olan yazarn, baz oyunlar Devlet Tiyatro-
su ve ehir tiyatrolar tarafndan sahneye konmutur. hh Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi'ni bitirdi.
hh 1998 ylnda Kltr Bakanl'nca verilen Devlet Sanats un- hh A.. DTCF Tiyatro Blm'nde dramatik yazarlk dersleri ver-
vann almtr.
di
hh Devlet Tiyatrolarnda oyunu sergilenen en gen tiyatro yazar

unvanna sahiptir.
hh lk oyun denemesi Masum Katiller 1946da Halkevinde,

Pembe Evin Kaderi ise 1951de Devlet Tiyatrolarnda oyna-
Eserleri
tlmtr.
hh syanclar, Sar Naciye, Yunus Emre, Mevlana, Politikada Bir
Sar izmeli, Hapisliim, nsan Bir Dncedir, Hapiste Bir hh Geleneksel Trk tiyatrosu ile Bat tiyatrosunu kaynatrmay
Gazeteci, Zenginler Hkmeti, Sorularn Gndeminde, Unu- baaran sanat dramatik tiyatronun gzel rneklerini vermi-
tulmasnlar Diye (Tiyatro) tir.

hh Tiyatrolarnda, birey-evre ilikilerini, kuaklar arasndaki a- Sanatlar

tmay, toplumun sulu insanlar kenara itiini ilemitir.
FALH RIFKI ATAY (1894-1971)
hh Bata roman ve tiyatro olmak zere birok trde eser veren
sanatnn 2005 ylnda yaymlanan ve Kurtulu Savan hh . . Edebiyat Fakltesi'ni bitirdi.
anlatan u lgn Trkler adl belgesel roman Cumhuriyet hh Cumhuriyet dneminde yeni Trk Alfabesinin hazrlanmas
tarihinin en ok satan kitaplarndan biri oldu. ve uygulanmas srasnda Dil Encmeninde grev ald.
hh Gazetelerindeki ke yazlarnda Atatrk devrimlerini ve ba-

tllamay savundu.
Eserleri
hh Fkra, makale, gezi, an sohbet trlerinde eserler verdi.
KelolanAramzda, Tuzsuz Deli Bekir, Kelolan'la Cankz, Mev- hh Fkra ve makale yazar olmasna karn daha ok gezi yaz-
lana, Yatk Emine, Kelolan z Peinde, Turhanolu, Kanije laryla tannd.
Kalesi, Son Akn, Kurtulu, Rza Beyler, Cumhuriyet, 1998
(Senaryo) hh Eserlerini, Trkenin inceliklerini tayan salam, duru ve
canl bir anlatmla kaleme ald.
Toplu Oyunlar 1 - Ah u Genler, Tre, Ocak Toplu Oyunlar 2 - hh Halkn anlayaca szckleri titizlikle, ksa cmle yaps iin-
Sarpnar 1914, Fehim Paa Kona, Resimli Osmanl Tarihi, de ustaca kulland.
Bir ehnaz Oyun Toplu Oyunlar 3 Hastane, Karagz'n
hh Gnlk siyasi olaylar ele alan bayaz ve fkralar yannda
Dn, Karde Pay, Darlmaca Yok, Berberde, Ben Mimar
Ulus ve Dnya gazetelerinde Pazar gnleri yaymlad haf-
Sinan, Ak Masal Kara Masal Toplu Oyunlar 4 - Pembe Evin
talk yazlarnda ok usta bir deneme ve sylei yazar nitelii
Kaderi, Gnete On Kii Toplu Oyunlar 5 - Duvarlarn tesi,
gsterdi.
Kanavie, Parampara u lgn Trkler, Deliolan, Des-
tan (Tiyatro) Eserleri
Korkma nsanck Korkma, Romantika, u lgn Trkler, Dirili - Niin Kurtulmamak, ile, nan, Kurtulu, Pazar Konumalar,
anakkale (Roman) Bayrak, Eski Saat, Akam (Fkra)
Atatrk'n Bana Anlattklar, ankaya, Zeytinda, Ate ve G-
ne (An)
Denizar, Yeni Rusya, Moskova-Roma, BizimAkdeniz, Taymis
Cumhuriyet Edebiyat Dneminde retici Metinler
Kylar, Tuna Kylar, Hind, Yolcu Defteri (Gezi yazs)
hh Birok yaz trnde olduu gibi deneme, gezi, gnlk, an,

fkra vs. gibi yaz trlerinin asl gelimesi bu dnemde olmu-
tur. NURULLAH ATA (1898-1957)
hh stanbulda dodu. stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi'n-

hh Eserlerde kullanlan dil yaln ve anlalrdr.
den ayrld.
hh Milli edebiyat akmyla balayan halkn konutuu Trke ile hh Edebiyat hayatna Dergh dergisinde iirle yaymlayarak
balad.
edebiyat yapmak ilkesi artk iyice oturmutur.
hh Fransz, Latin ve Rus klasiklerinden ok sayda eviri yapt.
hh Trke yazn dnyasnn her alannda kendini ifade edebile-
hh Trk edebiyatnda deneme trnn en baarl temsilcisi olan
cek bir yeterlie ulamtr. sanat, eletiri trne de nemli katklar salad.
Sorusu
retmen
Cumhuriyet Dnemi sanatlar iinde ok ynl ?? sk rast-

lanr. Siz de roman, hikye, iir, tiyatro vs. trlerin hepsinde
eser reten sanatlara bir rnek veriniz.
Necati Cumal

hh Eski Trk edebiyat ile ada Bat edebiyatn inceledi. ABDLHAK NAS HSAR (1888-1963)
hh Yeni bir kltr, edebiyat ve dil aray iinde oldu.
hh Siyasal Bilgiler Yksekokulu'nda renim grd.
hh Trkenin zlemesinde etkili oldu.
hh "Dergh" dergisinde "Kitaplar ve Muharrirler" balyla yaz-
hh Halkn benimsemi olduu yabanc kkenli kelimelerin bile d eletirilerle adn duyurdu.
dilden atlmas gerektiini savundu.
hh lk roman Fahim Bey ve Biz 1942 Cumhuriyet Halk Partisi
hh Trkenin sadelemesi konusunda srarl tutumu, devrik
yarmasnda nclk dl ald. Bu eser eletirmenler
cmlenin yerlemesi iin gsterdii aba ve kendi trettii
szcklerle n plana kt. tarafndan "akc bir dil ve yetkin bir slupla kaleme alnm"
diye deerlendirildi.
hh Batllama, Divan iiri, yeni iir, eletiri gibi eitli konularda,
kiisel yn ar basan yazlarndaki kukucu ve cesur tavry- hh Romanlarnda Rumelihisar, Bykada, amlca geninde
la pek ok gen yazar etkiledi. varlkl, gnn gn eden, sorunsuz insanlarn yaamlarn
yanstt.
Eserleri hh Bu evrelerin dndaki yaam basit ve aa buldu.
hh Karalama Defteri, Szden Sze, Ararken, Diyelim, Sz Ara- hh Eserlerinde ocukluk ve genlik yllarndan, stanbulun en
snda, Okuruma Mektuplar, Gnlerin Getirdii (Deneme- gzel yerlerinde geen gzlemledii, belleine yerleen an-
Eletiri- sylei- nceleme) larndan yararland.
hh Gnce (Gnlk)
hh Fahim Bey ve Biz, amlcadaki Enitemiz, Ali Nizami Beyin
Alafrangal ve eyhlii (Roman)
hh Boazii Mehtaplar, Boazii Yallar, Gemi Zaman Kk-

leri (An)
hh Gemi Zaman Fkralar (Fkra)

SUUT KEMAL YETKN (1903-1980)
hh Ak mi Her Ne Var Alemde (Antoloji)
hh Pariste felsefe eitimi ald.
hh stanbul ve Pierre Loti, Yahya Kemale Veda, Ahmet Haim
hh Estetik, sanat, felsefe, resim konularnda eserler verdi, zel-
(Biyografi)
likle deneme tryle adn duyurdu.
hh Edebiyatn trl konular zerinde zl dncelerini kaleme

alan deneme trnn en baarl temsilcilerinden oldu.
hh Gnlerin Gtrd adl denemesinde Nurullah Atan Gn-

lerin Getirdii denemesinin izini srdrmtr. SELM LER (1949-)
hh Eserlerinde yerli yerinde kullanm szcklerle rl salam hh 19 yanda Cumartesi Yalnzl isimli ilk yk kitab yaym-
ve estetik bir dil kulland. land.
hh Dn Pay, Gnlerin Gtrd, Yokua Doru, Deneme- hh Pastrma Yaz ve Bir Denizin Eteklerinde yk kitaplarnda
ler, Edebiyat Konumalar, Edebiyat zerine (Deneme) genleri ve orta tabakadan insanlar anlatt.
hh Seme Yazlar-Andre Gide, Dnya Edebiyatnn lmeyen hh 1973'ten sonra romana yneldi. Her Gece Bodrum romanyla
Tipi: Hamlet/Don Kiot/Faust- Calvet (eviri) byk baar kazand.

hh konuma tekniini kulland bu romanda, toplumsal kar- hh Dil meseleleri zerinde nemle durdu.
gaa iinde bunalma den aydnlarn araylarn ve k-
hh Dilin, bir milletin z olduunu savundu ve sansre, anarik
mazlarn ele ald.
edebiyata iddetle att.
hh Roman ve yklerinin yan sra senaryolar, denemeler ve
hh 38 yanda gzlerini kaybetti ama bu durum olaanst al-
edebiyatla ilgili incelemeler de yazd.
ma ve retme temposunu etkilemedi.
hh 1998 ylnda Kltr Bakanl'nca verilen Devlet Sanats
hh zellikle gzlerini kaybettikten sonra siyasi ideolojiden uzak
unvann ald.
durdu.
hh Makalelerinde, yaymlad eserlerde Asyann Avrupa ile he-

saplamasn yapt.
Eserleri
hh Toplumundan kopan aydnn trajedisini anlatt.
hh Cumartesi Yalnzl, Pastrma Yaz, Dostluklarn Son Gn,
hh Yol gsterici, aydnlatc, uyarc aydn tipinin en gzel rnek-
Bir Denizin Eteklerinde, Eski Defterde Solmu iekler, Son
lerinden biri oldu.
Yaz Akam (Hikye)
hh Destan Gnller, Her Gece Bodrum, lm likileri, Cehen-

nem Kraliesi, Bir Akam Alacas, Yaarken ve lrken, Eserleri
lnceye Kadar Seninim, Yalanc afak, Saz Caz Dn
Varyete, Hayal ve Istrap (Roman) hh Hint Edebiyat, Saint Simon lk Sosyolog- lk Sosyalist, Bu
lke, Umrandan Uygarla, Bir Dnyann Eiinde, Ik Do-
hh adalk Sorunu, Ak- Memnu ya da Uzun Bir Kn Siyah udan Gelir, Kltrden rfana, Krk Ambar, Bir Faciann Hika-
Gnleri, Dnce ve Duyarlk, Kamelyasz Kadnlar (Dene- yesi (Deneme- nceleme-Aratrma)
me- nceleme)
hh Jurnal (Gnlk)
hh Annem in, Hatrlyorum, Seni ok zledim (An)
hh Ay I (iir)
hh Krk Bir Ak Hikyesi (Senaryo)

MEHMET KAPLAN (1915-1986)
hh . . Trk Dili ve Edebiyat Blmn bitirdi.
hh nceleme ve eletiri yazlaryla tannd.
hh nceleri incelemelerini metnin anlatm biimine dayandrr-

ken; daha sonraki yllarda sanatnn kiilii, biyografisi, psi-
kolojisi gibi znel etkenlerle metin arasnda balantlar kuran
CEML MER (1916-1987) bir yaklamla edebiyat tarihine yneldi.
hh .. Fransz Dili ve Edebiyat blmn bitirdi. hh Dilin yenilemesi karsnda tavr ald.
hh ok iyi derecede Franszca bilen Meri Arapay da kendi im-

knlar ile rendi.
Eserleri
hh Hisar dergisinde Fildii Kuleden balyla srekli denemeler
yazd. Tevfik Fikret ve iirleri, Namk Kemal, Hayat ve Eserleri, iir Tah-
lilleri I, iir Tahlilleri II, Hikye Tahlilleri, Trk Edebiyat ze-
hh Balzac ve Victor Hugodan tercmeler yapt.
rinde Aratrmalar I, Trk Edebiyat zerinde Aratrmalar II ,
hh Bat medeniyetinin temelini aratrd. Trk Edebiyat zerinde Aratrmalar III (Bilimsel Aratrma)

hh Nesillerin Ruhu, 1967, Byk Trkiye Ryas, Edebiyatmzn hh Deli Kurt adl roman Osmanl tarihinin ilk devrelerinin roman-
inden, Trk Milletinin Kltrel Deerleri, Ouz Kaan Des- latrlm eklidir.
tan, Kltr ve Dil (Deneme-nceleme-Mektup)
hh Ruh Adamdaki Selim Pusat'n ahsiyetinde kendisini yazd.
hh iir de yazan sanat, iirlerini Yollarn Sonu adl kitapta top-

lad.
Cumhuriyet Dnemi Dier Sanatlar

Eserleri
SEVN OKUM ( 1943-)
hh Dalkavuklar Gecesi, Bozkurtlarn lm, Bozkurtlar Diriliyor,
hh .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn bi- Deli Kurt, Z Vitamini, Ruh Adam (Roman)
tirdi. hh Dn, ehitlerin Duas, Erkek Kz, ki Onba, Her an
hh lk hikye kitab, Eik Aalar adn tar. Masal: Boz Olanla Sar Ylan (Hikye)
hh Hikyelerinde stanbul'un geleneki semtlerinin sosyal yap- hh Yollarn Sonu (Btn iirleri) (iir)
sndan kesitler verdi, yalnzl ve dayanmay iledi.
hh Ruh tahlilleriyle kahramanlarnn duygularn akc ve doku-

nakl bir dille ortaya koydu
hh Romanlarnda sosyal konularn yannda tarih konulara (son

iki roman) da arlk vermitir. MUZAFFER ZG (1933-)
hh Trk kimliinin zerinde durarak esir Trklerin straplarn hh Diyarbakr lkretmen Okulu'nu bitirdi.
dile getirmitir.
hh Cumhuriyet dneminin nemli mizah yazarlarndandr.
hh Kadn tiplerinin i dnyalarn baarl psikolojik tahlillerle
hh lk mizah yazlar Akbaba dergisinde yaynland.
yanstt.
hh zel tiyatrolarda oynanan, radyolarda yaynlanan oyun ve
skeleriyle n yapt.
Eserleri hh Ulusal ve uluslararas dzeyde pek ok dl kazand.
hh Eik Aalar, Blmek, Makine, Derin Yara (Hikye) hh Eserlerinde mizah unsurundan yaralanarak toplumun aksa-
hh Zor, Bizim Diyar, Hilal Grnnce, Karanla Direnen Yldz, yan ynlerini gzler nne serdi.
rpntlar, Austos Baa, Deli Zamanlar, Glyzlm, Gece hh Talama ve yergi zellikleri gsteren eserlerinde gldrmek-
Rzgrlar, Tren Burdan Gemiyor (Roman) ten ok dndrmeyi amalad.
hh Toplumsal arpklklara snfsal adan bakarak Anadolu in-

sannn sorunlarn kara mizah yntemiyle yanstt.
NHAL ATSIZ (19051975)
hh nemli Trkologlarmzdandr.
hh Trk dilini, tarihini ve edebiyatn iyi bilen Atsz, zellikle Trk Eserleri
tarihinin Gktrk ksmnda uzmanlat.
hh Bando Takm, Donumdaki Para, Deliye Her Gn Bayram,
hh ok sevdii bu devreyi Bozkurtlarn lm ve Bozkurtlar Di- Sen Kim Hovardalk Kim, Her Eve Bir Karakol, Devlet Ba-
riliyor adl iki eser ile romanlatrmtr. bann Tonton ocuu, Lplp Makinesi, Kasabann Yars,
Demokrasimiz Ka Para Eder (Mizah-yk)

hh Gecekondu, lyas Efendi, Halo Day (Roman) BERD RAHM EYBOLU (1911-1975)
hh Karadzen, nsaniyettin, Reetesi Peete, Utanmyorum hh Pariste Gzel Sanatlar okudu.
yorum (Tiyatro)
hh Ressam ve air olan sanat ilk iir kitabn Yaradana Mektup-
hh Blbl Ddk, Ekmek Paras, izmeli Osman, Pazar Kular, lar adyla yaymlad.
Uctu Utu Ali Utu (ocuk Kitab)
hh Halk edebiyatnn masal, iir, deyi gibi her trne kar duy-
duu hayranlk, iirlerine de yansd.
hh Halk dilinden ve iirinden ald eleri kendine zg bir bi-

imde kullanarak halk diline yaklama abasn sonuna dek
RUEN EREF NAYDIN (1892-1959) gtrd.
hh . Edebiyat Fakltesi'ni bitirdi. hh Bu nitelikleriyle iirleri, resimleriyle byk bir benzerlik gs-
terir.
hh Edebiyat ve fikir adamlaryla yapt mlakatlarla bu trn ilk
rneklerini verdi. hh Akc, rahat bir dille kaleme ald gezi ve deneme yazlarnda
ise srekli gndeminde olan halk kltr, halk sanat konula-
hh 1918'de Yeni Mecmua'da yaymlad "Anafartalar Kuman-
rndaki grlerini sergiledi.
dan Mustafa Kemal ile Mlakat" balkl yazsyla Mustafa
Kemal Paa'y basn yoluyla kamuoyuna tantt.
hh stanbul'u tasvir eden Ayrlklar adl kitabndan dolay kendisi-

ne "stanbul Seyyah" ad verildi.
hh Hayatnn son yllarn Atatrk'e dair hatralarn kaleme al-

makla geirdi. Eserleri
hh Ruen Eref iirleri ve mensur iirlerinin yan sra daha ok hh Yaradana Mektuplar, Tuz, Birden, Drd Birden, Dol Ka-
mlakatlar, an ve gezi yazlaryla tannmtr. rabakr Dol, Tm iirleri: Yaadm (iir)
hh Yazlarn akc bir slupla, mensur bir iir havas iinde ka-
leme ald, evresine ait tm izlenimlerini btn ayrntlaryla
verdi.
MTHAT CEMAL KUNTAY (1885-1956)

Eserleri
hh .. Hukuk Fakltesini bitirdi.
hh Diyorlar ki, Anafartalar Kahraman Mustafa Kemalle Mlakat,
hh Tek iir kitab Trkn ehnamesi'nde aruzu ustaca kulland.
anakkalede Savaanlar Dediler ki (Rportaj)
hh Ar bir dille sahip olan air, dilini zamanla sadeletirdi.
hh Gemi Gnler, ki Saltanat Arasnda, stikll Yolunda, Ayrlk-
lar, Boazii Yakndan (Deneme) hh Vatan ve millet sevgisi temal epik ve lirik iirleri yazd.
hh Atatrk zleyi, Atatrkn Hastal (An) hh Hiciv trnde de iirler yazd, ak temasn hemen hi ile-
medi.
hh Hibir edebi toplulua katlmad.

hh naralt dergisinde 1943-1944'te yaynlanan son dnem iir- hh Toplumun iinden seilen bu kii, hi phesiz sevdalar,
lerinde Yahya Kemal Beyatl'dan da etkilendii grld. umutlar, zlemleri, hayalleri, tutkular, nefretleri, i hayat,
ksacas her ynyle kk bir dnyaya ait kk insandr.
hh Tiyatro da yazan sanat, oyunlarnda yaln bir dil kulland,
yurt sevgisi konusunu iledi. hh arkl Kahve, Gn I, Duru Gk, Bir Sabah Uyanmak,
Elinle, Eik, izgi iirler, Zamanlar, Bir Zaman D, Bulu-
hh II. Abdlhamit, II. Merutiyet ve Mtareke yllarnn stanbul'u-
ma, Batk Kent, Atatrk Anadolu'da (iir)
nu anlatan stanbul tek romandr.
hh Gazoz Aac, Yaral Hayvan (Hikye)
hh Monografileri, titizlikle dzenlenmi birer belgeler kitab gibi-
dir. hh Evin stndeki Bulut, akac, Bir Odada Ayna, Tersine
Dnen emsiye, Kahvede enlik Var, Kral mesi, Bay Hi
hh Kuntay, ayrca edebiyat aratrmalar yapm, Fransz yazar-
- Sonsuzluk Kitabevi, nemli Adam (Tiyatro)
lardan tercme eserler vermi bir sanatdr.
Eserleri MUSTAFA NECAT SEPETOLU (1932-2006)
hh Trkn ehnamesinden (iir) hh .. Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn bi-
tirdi.
hh Nefaisi Edebiye (Antoloji)
hh Eserlerindeki iirsel anlatm sayesinde geni bir okuyucu kit-
hh Kemal, Yirmi Sekiz Knun- Evvel (Tiyatro)
lesine sahip oldu.
hh stanbul (Roman)
hh Sanatnn, Anadolu fethini ve Trk devletinin kuruluunu an-
hh Mehmet Akif, Namk Kemal, Sarkl htilalci Ali Savi (Biyog- latt romanlar, bir dneme k tuttu.
rafi)
hh Sepetiolu, tarih romanlarnn yan sra tiyatro oyunlar da
yazd.
hh Trampaclar adl oyunu stanbul ehir Tiyatrosunda sahne-

lendi.
SABAHATTN KUDRET AKSAL (1920-1993)
hh .. Edebiyat Fakltesi Felsefe Blmn bitirdi. Eserleri

hh lk iirlerinde Cahit Stk Taranc etkisiyle hece vezni ve uyak hh Abdrrezzak Efendi, Menekeler lmemeli, Bir Byl Dn-
kullanan sanat daha sonra Garip akm ve Orhan Veli'ye ya ki (Hikye)
yaknlat.
hh Kilit, Anahtar, Kap, Konak, at, ler-Yediler-Krklar, Bu Atl
hh Gnlk yaamn, kk ayrntlarn avareliklerin airi oldu. Geide Gider, Geitteki lke, Daraac, Ebemkua, Sabr,
Gece Vaktinde Gndnm, Cevahir ile Sadk avuun Bu-
hh iirlerinde kent insanlarnn gndelik ilikilerini, samalklar-
day Kamyonu, Karanlkta Mum I, Gnein Drt Kesi,
n, atmaya varan tartmalarn ele ald.
...Ve anakkale 1(Geldiler), ...Ve anakkale 2(Grdler),
hh yk ve oyunlarnda ise psikolojik eleri ve biim arayla- ...Ve anakkale 3(Dndler), Kutsal Mahpus, Yesili Hoca Ah-
rn ne kard. med (Roman)
hh yklerinde genellikle bir kiinin hikyesini anlatmaya, onun hh Byk Otmarlar, Trampaclar, Kpr, Yunus Emre, Son Blok-
hayat iindeki duruunu ifadelendirmeye alt. lar(Tiyatro)

PINAR KR (1945-) Eserleri
hh Sorbonne niversitesi'nde Karlatrmal Edebiyat zerine hh Ada Zaman, Kran Resimleri, Uykusuzlar, Sevginin Esiz
doktora yapt. K, Glgede Krk Derece (Hikye)
hh 1979'da yaymlanan ve 12 Mart dnemini anlatan Yarn Yarn hh l Erkek Kular, Yeni Yalan Zamanlar, Hibir Ak Hibir
romanyla dikkat ekti. lm, imden Kular Gyor (an-roman), Mor, Ta ve
Ten(Roman)
hh 1984te Ak Olmayan Sular hikyesiSait FaikHikye Arma-
anna layk grld.
hh ilk drt roman iin toplatma ve imha karar kt. Mahkeme

kararyla akland.
Eserleri EVKET RADO (1913-1988)

hh Yarn Yarn, Kk Oyuncu, Aslacak Kadn, Bitmeyen Ak, hh Ankara niversitesi Hukuk Fakltesini bitirdi.
Bir Cinayet Roman, Sonuncu Sonbahar (Roman)
hh 1956 ylnda kard Hayat dergisi ilk saysnda 193.000
hh Bir Deli Aa, Ak Olmayan Sular, Hayalet Hikyeleri (Hik- satarak bir ilke imza att. lerleyen zamanlarda 200 bin sa-
ye) tan dergi bugnn koullarnda bile ok ciddi bir sat tirajna
ulat.
hh evket Rado Hayat Dergisinde kapanana kadar her hafta

sohbet kesinde yazlarn yazd.
NC ARAL (1944-) hh 1961 ylnda fasikller halinde yaynlamaya balad Hayat

Ansiklopedisi byk bir olay olmu ve 150.000 adetten fazla
hh Ankara'da Gazi Eitim Enstits Resim Blm'n bitirdi.
satt.
hh Alt yk kitab, alt roman yaymlanmtr
hh Hayat Ansiklopedisinden baka eitli eitici yaynlar, ansik-
hh lk roman l Erkek Kular, 1992 Yunus Nadi Roman d- lopedi ve szlkler, ocuk kitaplar, romanlar gibi yzlerce
ln ald. kitap yaymlad.
hh 2002 ylnda yaynlanan roman Mor ile de Orhan Kemal Ro- hh Sanat hayatna iirle balayan sanat, evket Hfz imza-
man Armaan'n ald. syla Varlk dergisinde yaymlanm bu iirlerini yllar sonra
airliinin tarihesini ve iirleri zerine yazlm eletirileri de
hh yk ve romanlarnda genellikle kadn-erkek ilikilerini, sev-
ekleyerek iirler kitabnda toplad.
giyi, kadn kimliini, ballk ve zgrlk sorunlarn, insan
ilikilerini irdeledi. hh Dergilerine yazd deneme benzeri sohbetlerin toplad
Eref Saat, sanatnn en tannm eseridir.
hh nci Aral, bu yklerinde okuru, kadn corafyasnda dola-
trd.
hh Bakaldran, koullara uyum salayan, yenilenen ya da e- Eserleri

kip giden kadnlar, kendi yalnzlklarnn ve mutsuzluklarnn
iinde kaybolmu kadnlar anlatt. hh mit Dnyas, Hayat Byledir, Tatl Dil, Aile Sohbetleri, Saa-
det Yolu, Eref Saat (Deneme-Sohbet)
hh Yeni Yalan Zamanlar, Mor,Safran Sar romann 'Yeni Yalan
Zamanlar' balkl bir leme haline getirdi.

EFLATUN CEM GNEY (1896-1981) SALAH BRSEL (1919-1999)
hh Hekimhan'da dodu. Sivas Sultanisini bitirdi. hh .. Edebiyat Fakltesi Felsefe Blmn bitirdi.
hh Geleneksel halk hikyelerimizi ve masallarmz derledi. hh iiri duygunun basksndan kurtarp zekann rn yapmak
iin aba sarf etti
hh Kendisi de masallar yazd, Masalc Baba olarak tannd.
hh Her iirinde yeni bir ses, yeni bir yap kurmaya alt.
hh Anadolu'nun eitli yrelerinde, yerel sanat dergilerinin k-
mas iin almalar yapt. hh Bir iirin gzellii,kendi dnda brakt kelimelerin saysyla
doru orantl olduu grn iddia etti.
hh Danimarka'da bulunan Andersen Kurumu; 1956 ylnda Al
Sofram Al adl eseriyle yazara, Dnya ocuk Edebiyat hh Asl sanat gcn deneme trnde gsterdi.
Onur Belgesi verdi.
hh Denemelerinde iirin ve edebiyatn kuramlarn ortaya koy-
hh Dede Korkut Masallar adl kitabyla bu dl 1960 ylnda maya alt.
tekrar kazand.
hh Trk ocuk Edebiyatnn, nde gelen yazarlarndan olan sa-

nat, birok masaln gnmz Trkesiyle yeniden ortaya
karlmas iin byk aba gsterdi.
Eserleri
hh stanbul Radyosu'nda Bir Varm Bir Yokmu adl programda
hh Dnya leri, Hacivatn Kars, Ases, Kikirikname, Haydar
anlatt masallarla da bilinmektedir.
Haydar (iir)
hh Nar Tanesi, Akl Kutusu, En Gzel Trk Masallar, Altn Hey-
hh iirin lkeleri, Sen Beni Sev, Kurutulmu Felsefe Bahesi,
be, Kl Kedisi, Felek Sillesi, Al Sofram Al ve Congoloz
Halley Kimi Kurtarr, Hafiyeler nden Gider, Nezleli Karga
Baba, Kara Ylan ve Kara Glmez, Bir Varm Bir Yokmu,
(Deneme)
Evvel Zaman inde, Gkten Elma Dt, Az Gittim Uz
Gittim, Glen Ayva Alayan Nar, Al Elma Yeil Elma, Sabr hh Ah Beyolu Vah Beyolu, Boazii ngr Mngr, Kahveler
Ta, Hasrc Baba- Kelolan, Aygn Baygn Ses ve Nurtopu, Kitab (An)
Yedi Kyn Yz Karas, Altn Gergef, Gldke Gller Aan
hh Drt Keli gen (Roman)
Kz, Tellerinde Blbller akyan Saz (Masal Kitaplar)
hh Dertli Kaval, Dede Korkut Masallar, k Garip, Kerem le

Asl,Tahir le Zhre, ah smail, Erzurumlu Emrah, Halk i-
iri Antolojisi, k Ruhsati, Meslek, Kmil, Halk Trkleri,
Nasreddin Hoca Fkralar, Folklor ve Eitim, Folklor ve Halk
Edebiyat Dumlupnara Doru, Kara Yaz, (Halk Edebiyat
almalar)
hh Atatrk- Hayat ve Eserleri (Biyografi)
hh Matem Sesleri (iir)
Sorusu
retmen
Dou ve Bat medeniyetlerini derinlemesine inceleyen, dil, ta-

rih, edebiyat, felsefe gibi alanlarda incelemeler yapan, fikirleri
ile adeta bir ekol oluturan dnce adam ve sanat kimdir?
Cemil Meri

1. Eref Saat 5. Necati Cumalya ait aadaki eserlerden hangisinin

- Karalama Defteri tr dierlerinden farkldr?
- Yarn Yarn A) Ac Ttn

- Bu lke B) Kzlullu Yolu
Yukarda verilen eserlerle aadaki sanatlar eleti- C) Harbe Gidenin arklar
rildiinde hangi sanat bota kalr? D) Mays Ay Notlar
A) Pnar Kr B) Ablhak inasi Hisar E) Gzel Aydnlk
C) Cemil Meri D) Nurullah Ata
E) evket Rado 6. lk oyunu Byk ehir 1942-1943 sezonunda stanbul e-
hir Tiyatrolar'nda sahnelendi ve byk ilgi grd. Bu ilgi
zerine almalarn tiyatroda younlatrd. Her yl yeni
oyunlar yazmaya alt. Trkiye'de Cumhuriyet'ten son-
2. I. Tek iir kitab Trkn ehnamesi'nde aruzu ustaca
ra ortaya kan deiimleri, mizah unsurlarn kullanarak
kulland.
anlatt oyunlar, yaygn bir n kazandrd. D lkelerde
II. Vatan ve millet sevgisi temal epik ve lirik iirleri yazd. oyunu sahnelenen ilk Trk yazar unvann ald. En bilinen
III. Hiciv trnde de iirler yazd, ak temasn hemen hi eseri Buzlar zlmeden, bugn hl birok tiyatro top-
ilemedi. luluunca sergilenmekte olup, iki kez sinemaya da uyar-
IV. Toplumcu gereki anlayla yazd iirlerde ezilen alt lanmtr.
tabaka insanlar iledi. Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
V. II. Abdlhamit, II. Merutiyet ve Mtareke yllarnn s- gisidir?
tanbul'unu anlatan stanbul tek romandr.
A) Haldun taner B) Eflatun Cem Gney
Numaralanm cmlelerden hangisi Mithat Cemal Kun-
C) Cevat Fehmi Bakut D) Falih Rfk Atay
tayla ilikilendirilemez?
E) Gngr Dilmen
7. Tiyatro eletirmenlerince Trk tiyatrosunun Shakespeare'i
olarak tanmlanan ----, krk akn oyun yazd ve oyunlar
lkedeki btn salonlarda oynand. Eserlerinde bakald-
3. Aadakilerden hangisi Cumhuriyet Dnemi Trk Ti- r temas ar bast. Atal Kel Memet'in hayatn iledii
yatrosunun konularndan biri deildir? Atal Kel Mehmet adl oyunuyla TRT'den 1970 ylnda ba-
ar dln ald. Daha sonra, smet Kntay Tiyatro d-
A) Deien yaam tarznn sonucunda yaanan aile l'n, Avni Dilligil Tiyatro dl'n ve Trkiye Bankas
dramlar Byk Tiyatro dl'n kazand.
B) Ky gereklii, gelenekler Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
C) Kyden kente gn ortaya kard problemler getirilmelidir?
D) Toplumsal ve ekonomik adaletsizlikler A) Haldun taner B) Turan Oflazolu
E) Aalk sisteminin faziletleri C) Necati Cumal D) Orhan Asena
E) Gngr Dilmen
4. Aadaki sanat-eser eletirmelerinden hangisi 8. Aadakilerden hangisi Cumhuriyet dnemi tiyatro

yanltr?
yazarlarmzdan biri deildir?
A) Turan Oflazolu- Ksem Sultan
A) Gngr Dilmen
B) Orhan Asena- Atal Kel Mehmet
B) Suut Kemal Yetkin
C) Haldun Taner- Zilli Zarife
C) Turgut zakman
D) Recep Bilginer- Keanl Ali Destan
D) Recep Bilginer
E) Gngr Dilmen- Midasn Altnlar
E) Orhan Asena

9. Ressam ve airdir. Halk dilinden ve iirinden ald eleri 12. Gnmz tiyatro yazarlarndandr. Tiyatrolarnda zellikle
kendine zg bir biimde kullanarak halk diline yaklama trajediye arlk vermitir. Washington niversitesinde ti-
abasn sonuna dek gtrd. Bu nitelikleriyle iirleri, re- yatro dersleri ve oyun yazarl dersleri almtr. ok sa-
simleriyle byk bir benzerlik gsterir. Akc, rahat bir dil- yda nl eseri eviri yoluyla dilimize kazandrmtr. Deli
le kaleme ald gezi ve deneme yazlarnda ise srekli brahim oyunu ile Trk Dil Kurumu dl almtr. zel-
gndeminde olan halk kltr, halk sanat konularndaki likle Osmanl tarihi ile ilgili konular tiyatroya aktarmada
grlerini sergiledi. Karadutum, atalkaram, ingenem ok baarldr. Nietzche, Rilke, Shakespeare, Kafka ve
dizeleriyle balayan bestelenmi ve ok sevilmitir. Bergmandan eviriler yapm, tiyatro stne yazlar yaz-
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- mtr.
lerden hangisidir? Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
gisidir?
A) Bedri Rahmi Eybolu
B) Abdlhak inasi Hisar A) Muzaffer izg B) Refik Erduran
C) Sevin okum C) Turan Oflazolu D) Recep Bilginer
D) nci Aral E) Haldun Taner
E) Cemil Meri
13. Yaptlarnda toprandan kopan insann trajedisi ve ken-

disini bulma abasnn yan sra, Trk aydnn dt
10. Aadakilerden hangisi Cumhuriyet Dnemi Trk Ti-
amansz kmaz btn plaklyla gzler nne serdi.
yatrosu iin sylenemez?
Medeniyet, tarih, sosyoloji, edebiyat, edebiyat tarihi gibi
A) Sade, ak bir dille yalnzca nesir olarak tiyatrolar ya- konularda kkl, derin ve kendine zg tespit ve tahliller
zlmtr. yapt. Bat medeniyetini detaylaryla inceleyen sanat bir
B) Geleneksel tiyatroyla modern tiyatronun zelliklerinin Dou-Bat sentezine ulamaya alt. Bu lke, Maarada-
bir arada grlr. kiler ve Ik Doudan gelir eserlerinden bazlardr.
C) Bireysel duygu ve dnceler de sosyal kurumlardaki Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
deiimler de sahnelenmitir. gisidir?
D) Aklc ve bilimin ne kt eserler yazlmtr. A) Cevat Fehmi Bakut

E) Epik ve absrt tiyatro eitlerinden yararlanlmtr. B) Suut Kemal Yetkin
C) Nurullah Ata
D) Cemil Meri
E) Mehmet Kaplan
11. New York Herald Tribune Gazetesi'nin 1953'te stanbul'da
dzenledii yk yarmasnda ihaneye Yamur Ya-
yordu yksyle birinci oldu.yklerinde bireyin toplumda-
ki yaam biimlerini bu ilikinin aksayan yanlarn mizah
unsurlar kullanarak anlatt. Epik tiyatro ve kabarenin ala- 14. Cumhuriyet Dnemi Trk tiyatrosunda ---- yazd ---- adl
nnda verdii yaptlar ada Trk tiyatrosunun klasikleri tiyatro ilk epik tiyatro kabul edilir.
oldu. Trk Tiyatrosundaki ilk epik tiyatro rnei olan Ke- Bu parada bo braklan yerlere aadakilerden han-
anl Ali Destan adl oyunu ile dnya apnda tannd. gisi getirilmelidir?
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- A) Necati Cumalnn KzlulluYolu
lerden hangisidir?
B) Gngr Dilmenin Mithat Paa
A) Haldun Taner B) Muhsin Erturul C) Haldun Tanerin- Keanl Ali Destan
C) Yusuf Ziya orta D) Necati Cumal D) Turan Oflazolunun-Cem Sultan
E) lhan Berk E) Turgut zakmann Ben Mimar Sinan
14. C 13. D 12. C 11. A 10. A 9. A 8. B 7. D 6. C 5. A 4. D 3. E 2. D 1. B Cevaplar

1. Aadakilerden hangisi Cemil Meriin eserlerinden 4. Aslnda bir ressam olan sanat, iirde biim, l, uyak
biri deildir? kaygsndan uzaklamtr. Gzlemlerinden, halkn sy-
leyilerinden yararlanmtr. Ressamln verdii bak
A) Umrandan Uygarla
asyla iirde renklerle tablo izmitir. iirlerinde de halk
B) Ik Doudan gelir kaynandan beslendi; masallardan, sylencelerden, tr-
C) Krk Ambar klerden yararlanarak, doa tutkusunu, insan sevgisini,
D) Kltrden rfana yaama sevincini, toplumsal sorunlar yanstt. iirlerini
Karadut, Dol Karabakr Dol adyla yaymlamtr.
E) Boazii Yallar
gisidir?
A) Necati Cumal B) Haldun taner

C) Behet Necatigil D) Ferit Edg
2. Cumhuriyet dnemi sanatlar iinde folklor alanna ayr E) Bedri Rahmi Eybolu
bir nem veren ender sanatlardandr. Halk masallarnn,
hikyelerin, masallarn geleneksel yapsn bozmadan,
5. Aadakilerden hangisi tr bakmndan tekilerden
onlara modern bir sanat zellii kazandrmtr. 60 civa-
farkldr?
rnda olan eserlerinin 30u masal trndedir. Masala ayr
bir nem vermesi, sanatnn Masal Baba olarak anlma- A) Keanl Ali Destan B) Baba Evi
sn salamtr. Danimarka'da bulunan Andersen Kurumu; C) Rahmet Yollar Kesti D) Hanmn iftlii
1956 ylnda '' Acil Sofram Al'' adl eseriyle yazara, Dnya
E) Avare Yllar
ocuk Edebiyat Onur Belgesi verdi. Dede Korkut Masalla-
r adl kitabyla bu dl 1960 ylnda tekrar kazand.
Bu parada tantlan sanat aadakilerden hangisi-
dir? 6. Trk edebiyatnda deneme trnn en baarl temsilci-
si olan ----, eletiri trne de nemli katklar salad.Eski
A) Selim leri B) Suut Kemal Yetkin Trk edebiyat ile ada Bat edebiyatn inceledi.Yeni bir
C) Nurullah Ata D) Eflatun Cem Gney kltr, edebiyat ve dil aray iinde oldu. Trkenin zle-
E) Salah Birsel mesinde etkili oldu. Halkn benimsemi olduu yabanc
kkenli kelimelerin bile dilden atlmas gerektiini savundu.
Trkenin sadelemesi konusunda srarl tutumu, devrik
cmlenin yerlemesi iin gsterdii aba ve kendi trettii
szcklerle n plana kt.
3. ocukluk yllarnda Boaziinde geen genlik anlarna getirilmelidir?
sk skya bal olduu iin evresini saran toplum olayla-
rna, savalara ilgisiz kalmtr. ounlukla hayatn geici- A) Behet Necatigil B) Cahit Klebi
lii, hilii, her eyin bir gn yok olaca grn yanstr. C) Nurullah Ata D) Ahmet Hamdi Tanpnar
Onun eserlerini her ynyle stanbul oluturur. stanbulun E) Cemil Meri
kkleri, yallar, saz lemleriekici bir slup ve artc
bir gzlemle anlatr. Fahim Bey ve Biz romannda Fahim
7. I. Keanl Ali Destan
Beyin evini, memurluklarn, garip huylarn anlatmtr.
II. Bu lke
Bu parada sz edilen yazar aadakilerden hangisi-
dir? III. Karalama Defteri
IV. Medar- Maiet Motoru
A) Abdlhak inasi Hisar
Numaralanm yerlerde aadaki sanatlardan han-
B) Cevat Fehmi Bakut
gisinin eseri yoktur?
C) Fruzan
A) Sait Faik Abasyank B) Cemil Meri
D) Pnar Kr
C) Haldun Taner D) Turan Oflazolu
E) Orhan Pamuk
E) Nurullah Ata

8. 38 yanda gzlerini kaybetti ama bu durum olaanst 12. Edebiyata iirle balam, Cumhuriyet dneminde yalnz-
alma ve retme temposunu etkilemedi. zellikle gz- ca deneme ve eletiri yazm, eviri yapmtr. Edebiyat-
lerini kaybettikten sonra siyasi ideolojiden uzak durdu. mzdaki en nemli deneme ve eletiri yazarlarndan kabul
Makalelerinde, yaymlad eserlerde Asyann Avrupa ile edilir. Trkenin zlemesi konusunda nemli almalar
hesaplamasn yapt. Toplumundan kopan aydnn traje- yapmtr. zellikle 1940l yllardan sonra pek ok sanat-
disini anlatt. Yol gsterici, aydnlatc, uyarc aydn tipinin zerinde etkili olmutur. Devrik cmlenin yaz dilinde
en gzel rneklerinden biri oldu. yaygnlamasnda byk pay sahibidir. Karalama Defteri,
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadaki- Szden Sze gibi denemelerinin yan sra Gnce adyla
lerden hangisidir? bir de gnlk yazmtr.
A) Ouz Atay B) Aziz Nesin
gisidir?
C) Bedri Rahmi Eybolu D) Cemil Meri
A) Falih Rfk Atay B) Suut Kemal Yetkin
E) Nezihe Araz
C) Nurullah Ata D) Cemil Meri
9. Trk edebiyatnda kimi zaman sanatlarn birbirlerinden E) Mehmet Kaplan

etkilendikleri grlr. rnein ----, Gnlerin Gtrd
adl eserinde, ---- Gnleri Getirdiinin izini srmtr.
A) Cevat Fehmi Bakut Ahmet Hamdi Tanpnar

B) Suut Kemal Yetkin Nurullah Ata
13. Aadaki yaptlardan hangisi dierlerinden farkl bir
C) Selim leri Cemil Meri
trde yazlmtr?
D) Nihal Atsz Sevin okum
A) Sersem Kocann Kurnaz Kars
E) Mithat cemal Kuntay Suut Kemal Yetkin
B) Tanrlar ve nsanlar
10. Edebiyata iirle balamtr. air ynnden olsa gerek C) Midasn Kulaklar
daha sonra tiyatrolarn manzum olarak yazmtr. Tiyatro- D) Cengiz Hann Bisikleti
larnda kimi zaman ky ve kyly, kimi zaman da Os- E) Krk Ambar
manl dneminden ald olaylar trajedi trnde yazmtr.
Tannm tiyatrolar iinde, Keziban, IV: Murat, Ksem Sul-
tan, Deli brahim ve Allahn Dedii olur saylabilir.
gisidir?
A) Fethi Naci B) Turan Oflazolu 14. Trk ocuk Edebiyatnn, nde gelen yazarlarndan olan
C) Recep Bilginer D) Haldun Taner sanat, birok masaln gnmz Trkesiyle yeniden
E) Refik Erduran ortaya karlmas iin, byk aba gsterdi. Kendisi de
masal yazan sanat edebiyatmzda Masalc Baba olarak
11. Turan Oflazolu, tiyatromuza saysz oyun kazandrmtr. anlmaktadr.
I Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
Eserleri iinde konusunu Osmanl tarihinden alan gisidir?
II
A) Gngr Dilmen
IV. Murat, Fatih ve Hrrem Sultan gibi oyunlar saylabilir.
B) Eflatun Cem Gney
III IV V
C) evket Rado
Numaralanm ifadelerin hangisinde bir bilgi yanl
vardr? D) nci Aralk
E) Mustafa Necati Sepetiolu
14. B 13. E 12. C 11. E 10. B 9. B 8. D 7. D 6. C 5. A 4. E 3. A 2. D 1. E Cevaplar

TARAMA
33
1. Yedi Mealeciler iinde iire en sadk sanatdr. iirlerin- 4. Aadakilerden hangisi ky seyirlik oyunlarnn zel-
de ocukluk zlemi, anlara dknlk, ev ve aile sevgisi, liklerinden biri deildir?
Allaha kulluk, kadere boyun ei, lm, te dnya zlemi
A) Gldrc, ackl, sessiz olarak kmelendirilmesi
gibi konular ilemitir. Naif, yumuak ve zgn bir slubu
vardr. nceleri heceyle yazarken sonradan serbest iire B) Bu oyunlar kylerde genlerle orta yallarn oynamas
de ynelen sanatnn en tannm iiri Sebil ve Gvercin- C) Aralarndan en yeteneklilerinin rejisr grevini grmesi
lerdir. D) Oyunlarn kapal yerlerde veya ak havada oynanmas
Bu parada hakkndan bilgi verilen sanat aadaki- E) Oyunlarn sabit metinlerinin olmas
lerden hangisidir?
A) Ziya Osman Saba B) Edip Cansever

C) Sezai Karako D) Ahmet Arif 5. I. Yeni iir akmyla ilgili aada verilen bilgilerden
hangisi yanltr?
E) Ahmet Kutsi Tecer
A) Gnlk yaamn ve sradan insann yaam konu edilir.
B) Trk iirinde kkl deiiklikler gerekletirmeye al-
2. Aadakilerin hangisinde cmledeki aklamayla pa- lr.
rantez iindeki edebi tr ilikilendirilemez? C) Yaln, sade bir anlatmla gnlk, basit yaantlar yans-
tlr.
A) Sanatlarn ksa hayat hikyelerine ve zelliklerine dair
bilgi veren, ya isimlerinin harf srasna ya da zaman s- D) iir, biimsel zelliklerden uzaklatrlr.
rasna gre dzenlenen biyografi kitaplardr. (Tezkire) E) Toplumcu gereki bir anlay savunulur.
B) Mektuplarn, resm yazlarn, gzel yaz rneklerinin ve
ksa mensur metinlerin bir araya topland eserlerdir. 6. Aadaki eser - yazar eletirmelerinden hangisi yan-
(Mneat) ltr?
C) Bir kiinin gezip grd yerlerin gzellikleri, ayrc
A) Necati Cumal Ttn Zaman
zellikleri, insanlarnn rf ve detleri hakknda yazd
gezi yazlarnn topland eserlerdir. (Seyahatname) B) Orhan Asena Korku
D) Yabanc bir lkeye eli olarak gnderilen bir grevlinin C) Turgut zakman Hac Yatmaz
o lkenin siyas yaps, rf ve detleri, gelimilik dze- D) Falih Rft Atay Zeytinda
yi, deiik zellikleri hakkndaki izlenimlerine yer ver- E) Nurullah Ata Karalama Defteri
dikleri eserlerdir. (Siyasetname)
E) Fkralarn, hicivlerin, mizah metinlerin bir araya getiril-
dii eserlerdir. (Letifname)
7. Peyami Safa 1949'da yaynlanan son eserlerinden "----"
tp renimi yaparken bunalma girerek felsefeye ynelen
ve sonuta mistik dnya grnde karar klan bir gencin
3. Aadakilerden hangisi toplumcu gereki anlayla yksn anlatt.
roman-hikye yazan sanatlardan deildir? Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi
getirilmelidir?
B) Fakir Baykurt A) Dokuzuncu Hariciye Kouunda
C) Kemal Tahir B) Bir Teredddn Romannda
D) Sadri Ertem C) Matmazel Noralyann Koltuunda
E) Sabahattin Ali D) Szde Kzlarda
E) Fatih-Harbiye de

Tarama
8. iirlerinde zgrlk, bar gibi toplumsal temalar da ak 12. ehov tarz yknn nemli temsilcilerindendir. yk ve
yalnzlk umutsuzluk gibi temalar da ilemitir. mgelere ge- romanlarnda ele ald konular, kiiler eitlilik gsterir. An-
ni yer vermitir. Osmanlca da kullanlan szckleri yeryer cak genelde sradan insanlarn gndelik yaamlar zerin-
kullanmaktan ekinmemitir. Mavi akmn ncsdr. Sis- de durdu. Ev ii yaam, aile ilikileri, kahve mahalle ortam
ler Bulvar, Ben Sana Mecburum, Tutuklunun Gnl iir ile kyllk gibi temalar iledi.
kitaplarndan bazlardr. Kat snf ilikileriyle belirlenmemi bir toplum zlemini dile
Bu parada Aadakilerden hangisi hakknda bilgi ve- getirdi. Olaylar ve kiileri nyargsz, sevecen ve gereki
rilmitir? bir yaklamla ele ald.
A) Hilmi Yavuz B) Atilla lhan Bu parada sz edilen sanat aadakilerden hangi-

sidir?
C) Edip Cansever D) zdemir Asaf
E) Ataol Behramolu A) Cevat akir Kabaaal
B) Cahit Stk Taranc
C) Memduh evket Esendal
D) Orhan Pamuk
9. Aadakilerden hangisi, z iir anlayyla ilikilendiri- E) Kemal Tahir
lebilir?
A) Yeni Lisan 13. Aylak Adam romannda toplumun belirledii kurallarn d-

B) Edebiyat ve Hukuk na kmann, baa kmas g sonular dourabilecei
konusu iledi. Allma, sradanla kar kan Bay Cnin
C) iir Hakknda Baz Mlahazalar
bandan geen olaylar anlatan roman psikolojik yalnzlk
D) Tercman- Ahval Mukaddimesi ve yabanclama temal en baarl romanlardan biri kabul
E) iir ve na edildi. Anayurt Oteli adl romanda; Anadoluda bir kasabada
otel katiplii yapan Zebercetin, otelde bir gece konaklayan
esrarengiz bir kadn mteriden sonra karmaklaan ruh-
sal yaps, buna bal olarak bunalma girmesi ve gelien
10. Aadaki yazar eser eletirmelerinden hangisi do-
olaylar anlatt.
ru deildir?
A) Necati Cumal Bir Bayrak Rzgr Bekliyor sidir?
B) Behet Necatigil Kapal ar
A) Yusuf Atlgan
C) Fazl Hsn Dalarca ocuk ve Allah
B) Kemal Bilbaar
D) Cahit Stk Taranc mrmde Skt
C) Talip Apaydn
E) Arif Nihat Asya Kkler ve Dallar
D) Bilge Karasu
E) Vsat O. Bener
14. yklerinde toplumun her kesiminden insanlara rastlanr.

11. Eserlerinde toplumcu gereki bir izgi takip etmitir. ret-
Glmece ve yarg gelerini kullanarak iletmek istediklerinin
ken bir yazar olan sanat iir, mizahi ykler, roman, ocuk
daha etkili olmasna hedefler. Epik tiyatro trnde oyunlar
kitaplar gibi deiik trlerde eserler vermitir. En tannm
da yazmtr. Sanatnn Keanl Ali destan adl oyunu ol-
eseri Hababam Snf adl romandr.
duka nlenmesini salamtr.
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat, aadakiler-
Bu parada sz edilen yazar aadakilerden hangisi-
den hangisidir?
dir?
A) Ferit Edg
A) Turan Oflazolu
B) Rfat Ilgaz
B) Orhan Kemal
C) Asaf Halet elebi
C) Yaar Kemal
D) Fakir Baykurt
D) Haldun Taner
E) Behet Necatigil
E) Peyami Safa

Tarama
15. slami kimliiyle tannan bir ykc olmasna ramen yk- 18. Ayn air tarafndan yazlm be mesnevye ne ad veri-
lerinde hibir zaman, dnemindeki birok yazarda grld- lir?
gibi, inand eyleri okuyucusuna dayatmam, vermek A) Mstezd B) Hamse C) Terne
istedii mesaj yky rselemeden, ak ve yapy boz-
madan anlatmay bilmitir. Hikyelerinde dili ustaca kullan- D) Mneat E) Ziyde
d ve yer yer iirsel bir hava oluturdu. Denize Alan Kap
adl eseriyle Trkiye Yazarlar Birlii Yln Hikyecisi d-
lne layk grld. Gl Yetitiren Adam adl bir de roman
vardr.
sidir?
A) Sezai Karako
B) Ouz Atay
19. Aadakilerden hangisi k tarz heceli iir trlerin-
den koma eklinin trlerinden biri deildir?
C) Rasim zdenren
A) Gzelleme B) At C) Talama
D) Cahit Zarifolu
D) Koaklama E) Semai
E) Erdem Bayazt
16. Bizde Batl anlamda ilk gnlklerden birinin yazar air Ni-
gr Bint-i Osman (Nigar Hanm)'dr. Nigr Hanm, 20 defter
tutarndaki notlarnn bana o gnn tarihini koymu ve
gnlklerinin bir ksm daha sonra ---- adyla yaymlanm-
tr. air bu eserinde genellikle ocukluu, evlilikleri, boan-
malar gibi bandan geen olaylar, ektii ac ve ileleri
an slbuyla aktarmtr. 20. Aadakilerden hangisi Orhan Kemalin romanlarn-
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi- dan biri deildir?
dir?
A) Baba Evi B) Avare Yllar
A) Kavgalarm C) Murtaza D) Cemile
B) Hayatmn Hikyesi E) Yer Demir Gk Bakr
C) Evrk- Leyl
D) Seyahat Jurnali
E) Tmt
17. Ona gre yk, "yazld dnemin tarihsel, toplumsal renk-

lerini, zelliklerini iermeli az da olsa belge ilevi yklen-
melidir." lk yk kitab "illi"den balayarak yklerinde 21. z iir anlayn srdren iir
kesitleri deil geni almlar, bir ann olayn deil geni
Toplumcu iir
dnemlerin olaylarn iledi. Romanlarnda Trkiye'deki
Milli edebiyat zevk ve anlayn srdren iir
kyl yaamn halk ve devrimci bir bak asyla ele ald.
Kylnn bilinci ve bilinaltndaki istekleri, tepkileri, eliki- Garip dnda yeniliini srdren iir
leri yanstt. Ylanlarn c, Irazcann Dirlii, Kaplumbaa- Yukarda verilen iir anlaylaryla aadaki airler e-
lar eserlerinden bazlardr. letirildiinde hangi sanat bota kalr?
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat, aadakiler-
A) Ziya Osman Saba
den hangisidir?
B) Nazm Hikmet Ran
A) Kemal Tahir B) Rfat Ilgaz C) Faruk Nafiz amlbel
C) Aziz Nesin D) Fakir Baykurt D) Cahit Zarifolu
E) Talip Apaydn E) Haydar Erglen

Tarama
22. Anadolu dilini iyi bilen, kyl azn mkemmel kullanabilen 25. ---- adl yksnde Trk edebiyatnda ilk kez denenen bir
sanat gazetecilikten gelen gzlemci ynyle romanlarnn ey yapan Mustafa Kutlu, hep kyden ehre g edenlerin
kurgusunu ustaca rd.iftilik yapt ve tabiat ok iyi ta- hikyeleri, romanlar, iirlerini yazan bir anlayn tersine
nd iin romanlarndaki ky ve tabiat tasvirleri son derece ehirden kyne dnen bir insann hikyesi anlatt.
gereki ve etkileyicidir.Yalanp i gremez duruma den Bu parada bo braklan yerlere srasyla aadakiler-
ve bunun zerine sahibi tarafndan ylkla ayrlan yani den hangisi getirilmelidir?
ala ve lme terk edilen bir atn hikyesi anlatld Ylk
At tm lkede tannd. A) Kaplar Amak
Bu parada hakknda bilgi verilen sanat aadakiler- B) Ylk At

den hangisidir? C) ahmerdan
D) Korkuyu Beklerken
A) Kemal Tahir B) Dursun Akam
E) Bodur Minareden te
C) Abbas Sayar D) Yaar Kemal
E) Talip Apaydn
26. Eski ile yeni arasnda kalan sanat, evresinde toplanan

eski taraftarlarnn etkisiyle eski edebiyatn savunucusu
gibi alglanmtr. Yaam bu mcadeleyle geen sanat,
yeni tarzda iirler de yazmtr. iirlerini Atepare, Frzan,
23. Kendi alanlarnda nl olmu, siyaset adam, edebiyat, erare" adlaryla kitaplatrm, "Demdeme" adl kitabnda
sporcu, bilim adam, ses, sinema, tiyatro sanats, gazete- eletirilerini toplam, anlarn ise merin ocukluu''
ci, ticaret adam gibi kiilerin hayatlarn, neler yaptklarn, adyla yaymlamtr.
lke ve dnya insanlna neler kazandrdklarn, hayatla-
Bu parada tantlan sanat aadakilerden hangisi-
rnn nemli baarlarn ve dnm noktalarn btnyle
dir?
anlatan yazlara ---- denir.
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi A) Recaizade Mahmut Ekrem
getirilmelidir? B) Muallim Naci
A) Mlakat B) Otobiyografi C) Abdlhak Hamit Tarhan
C) Rportaj D) An D) Ziya Paa
E) Biyografi E) Samipaazade Sazai
24. Aadakilerden hangisi orta oyununun blmlerden 27. Tanzimat Edebiyatnn II. dnem sanatlar iin aa-
biri deildir? dakilerden hangisi sylenemez?
A) Giri B) Muhavere A) Sanat, sanat iindir ilkesi dorultusunda bireysel konu-

C) Fasl D) Zuhur lan ilemilerdir.
E) Biti B) Eserlerinde ar bir dil kullanmlardr.

C) Bat edebiyatndaki realizm ve natralizm akmlarnn
etkisinde kalmlardr.
D) Tiyatroyu, halk elendirerek eitime amacyla kullan-
mlardr.
E) iirde klasik biim kurallarnn krarak Edebiyat- Cedi-
de'ye nclk yapmlardr.

Tarama
28. Oyuncunun tek bana hazrlayp yrtt seyirlik bir oyun 31. I. Rahmet Yollar Kesti
eidir. Szlk anlamyla vgc demektir. Oyuncunun II. Yer Demir Gk Bakr
elinde bir baston, omzunda da bir mendil vardr. Mendili,
III. Fatih- Harbiye
ses ve ive taklitleri yaparken; bastonu da eitli sesler -
kartmak iin kullanr. Anlatc seyircinin performansna gre IV. Huzur
anlat tarzn belirler bu nedenle her anlatta farkllklar Numaralanm eserlerle aadaki sanatlar eletiri-
ortaya kar. lirse bu sanatlarn hangisi bota kalr?
Yukardaki parada aadakilerin hangisinden sz A) Kemal Tahir
edilmektedir?
B) Tark Bura
A) Kukla B) Meddah C) Yaar Kemal
C) Orta oyunu D) Karagz D) Peyami Safa
E) Tiyatro E) Ahmet Hamdi Tanpnar
29. Allahn ztndan, sfatlarndan, fiillerinden, birliinden 32. Bu akmn sanatlarna gre varln gerek yn deil,
ve yceliinden sz eden manzumelere ne ad verilir? kiide brakt etki nemlidir. Bu nedenle anlam belirgin-
liinden ok kapallk yelenmi, anlamn yoruma uygun
A) Mncaat B) Nat
olmas salanmtr. Tepki olarak ortaya kt akmn aksi-
C) Tevhd D) Mirciyye ne iirde l ve uyak nemini kaybetmi iire serbest l
E) Hilye egemen olmutur.
Bu parada aadakilerden hangisi ile ilgili bilgi veril-
mitir?
A) Sembolizm B) Parnasizm
C) Surrealizm D) Ekspresyonizm
E) Kbizm
30. Yedi Mealecileri 1940 kuana balayan airler iinde 33.

air Topluluk
Cahit Stk ile birlikte sese ve biim mkemmelliine nem
Turgut Uyar ----
verdi. Baudelaire sembolizminden hareketle Trkede yeni
---- Bireyin i dnyasn esas alr.
bir iir dili oluturmaya almasyla Cumhuriyet dnemi
Trk iirinde kendisine nemli bir yer edindi. zellikle Olvi-
do ve Serenat iirleriyle tannd.
verilmitir.
Buna gre bo braklan yerlere aadakilerden hangi-
sidir?
si getirilmelidir?
A) Ahmet Muhip Dranas
A) II. Yeni Mustafa Kutlu
B) Orhan aik Gkyay
B) Garip Fazl Hzn Dalarca
C) Fazl Hsn Dalarca
C) z iir anlayn srdren iir Sreyya Berfe
D) mer Bedrettin Uakl
D) Toplumcu iir Cahit Klebi
E) Bedri Rahmi Eybolu
E) 1980 sonras iiri Hilmi Yavuz

Tarama
34. ukuroval iileri krsal yre ve kenar mahalle insannn s- 37. Modern roman teknii ve deiik anlatmyla dikkat ekmi-
kntlarn etkileyici bir dille anlatmtr. yklerini gzleme tir. Romanlarnda toplum kurallaryla atan, kent yaam-
dayal bir gereklik anlayyla yazmtr. yk ve romannn kalabalklar iinde yalnzlaan ve yabanclaan ayd-
daki kiileri yerel az zellikleriyle konuturur. Mfettiler nn dramn yanstmtr. Tutunamayanlar adl roman Trk
Mfettii, Mahalle Kavgas, Hanmn iftlii, Gurbet Kular edebiyatnda postmodern tarzda yazlan ilk romandr.
gibi pek ok nl romana imza atmtr. Bu parada aadaki sanatlardan hangisi hakknda
Bu parada hakknda bilgi verilen yazar aadakiler- bilgi verilmitir?
den hangisidir? A) Samim Kocagz
A) Orhan Kemal B) Rfat Ilgaz
B) Reat Nuri Gntekin C) Fruzan
C) Yakup Kadri Karaosmanolu D) Sevin okum
D) Rfat Ilgaz E) Ouz Atay
E) Kemal Tahir
38. Recaizde Mahmut Ekrem'in en gl ynlerinden biri de

eletirmenliidir. Her eyden nce bir ders kitab olarak ya-
zlm olmasna karn ....yalnz belli bir dnemin bir ksm
genleri zerinde deil, uzun sre ve byk bir aydn kuak
zerinde etkili olmu bir eserdir. Edebiyat kurallar ve on-
larn zelliklerini aklamak ve kabul ettirmek iin yazlan
eser, o zamana kadar yazlan ayn tr eserlerden farkl ve
35. Aadaki dizelerin hangisinde tam kafiye vardr? stndr.
A) Bin yl da srse byle mr, ben mr demem Bu paradaki bo braklan yere aadaki eser adlarn-
Mevki ve hret istemem, altnlar istemem dan hangisi getirilmelidir?
B) Ben seni vermem cihana demiti nc Selim A) Araba Sevdas

Benim gcm yetmez buna, mlke padiah deilim
B) ok Bilen ok Yanlr
C) Bir ho stma myd bilmem
C) Zemzeme
Kara sevda myd bilmem
D) Afife Anjelik
D) Krpe dallarda iekler asn
E) Talim-i Edebiyat
Gelsin hengi nefis arklarn
E) Deyim yollara hlyaya giden, iire giden
Bulaym zevkini mrn yeniden
39. Kahraman bir kyl olan ve Antalya'nn bir kynde geen
hikye, kyn btn hayatn tam bir realizmle yanstr. Ya-
zar gereklie ballk dncesi ile kyllerin ivelerini de
aynen vermitir. Hikye, bu ynyle, son dnem Trk ede-
biyatndaki ky roman ve hikyesi tarznn da ilk rnekleri
arasndadr.
Bu parada sz edilen eser ve yazar aadakilerden
hangisinde doru olarak verilmitir?
A) Sergzet SamipaazdeSezi
36. Aadakilerin hangisi iirde ahengin olumasna kat-
kda bulunan unsurlardan birisi deildir? B) Zehra Nabizde Nzm
C) Araba Sevdas Recaizde Mahmut Ekrem
A) Ritm B) mge C) Uyak
D) Karabibik Nabizde Nzm
D) l E) Asonans
E) Kk eyler Samipaazde Sezi

Tarama
40. Hecenin be airi arasnda air yn en gl olan sanat- 43. Aadaki aklamalardan hangisi ayra iinde belirti-
dr. Duygu ve dnceyi bir arada yrten, romantik ve len sanatyla ilgili deildir?
realist konular ileyen iirleriyle n yapmtr. lk iirlerin-
A) Sahnelenen ilk tiyatro eseri Vatan Yahut Silistredir (Na-
de ak temasn ileyen sanat sonradan yazd iirlerde
mk Kemal)
Anadoluyu ve memleket sevgisini ilemitir. Han Duvarlar,
oban emesi gibi eserleri ok tannmtr. B) Tercman- Ahval Mukaddimesi edebiyatmzdaki ilk
makaledir. (inasi)
den hangisidir? C) Tahrib-i Harabat edebiyatmzda eletiri trnn ilk r-
neidir. (Ziya Paa)
A) Sabri Esat Siyavugil
D) Kk eyler edebiyatmzda Batl tarzda yazlm
B) Vasfi mahir Kocatrk ilk gereki yklerdir. (Samipaazade Sezai)
C) Kenan Hulusi Koray E) Karabibik, edebiyatmzda ky yaamn konu alan ilk
D) Faruk Nafiz amlbel romandr. (Nabizade Nazm)
E) Orhan Seyfi Orhon
41. Ahmet Hamdi Tanpnar, romanlarnda zengin hayatlarn 44. Servet-i Fnncularn yat ve adadr. Ancak bu top-
hikyelerinden ok, lke meselelerine kendine has yorum- lulua hi girmemitir. Konularn eski stanbulun kenar
lar getirmi, ilk roman ---- neminin zellikleri, i ve ev mahallelerinden alan ok sayda roman yazmtr. Bu ro-
yaamlar, sarayla ilikileri, alkanlklar, tutkular, felsefe- manlarnda batl inanlar, aile geimsizlikleri, yzeyde ka-
leriyle imparatorluun son yllarnda yaayan insanlar ser- lan batllamay vs. ele almtr. Romandaki tipleri kendi
gilemitir. iveleriyle konuturan sanat, halk iin roman yazan ikinci
yazardr.
getirilmelidir? Bu parada hakknda bilgi verilen sanat, aadakiler-
den hangisidir?
A) Hanmn iftliinde
A) Halit Ziya Uaklgil
B) Irazcann Dirliinde
B) Halide Edip Advar
C) Huzurda
C) Hseyin Rahmi Grpnar
D) Fatih-Harbiyede
E) Cevdet Bey ve Oullarnda
E) Yakup Kadri Karaosmanolu
42. Nerde byle hznlenmek o zaman 45. inden tanrm ben o elleri
ip iip alamak Onlar ki zahir de viran olurlar
Uzaklara dalp ark sylemek Ardl dalar aml belleri
Hafta sekiz ben elentide Aanlar irine hayran olurlar
Bugn saz, yarn sinema Biim ve ierik zellikleri gz nne alndnda bu me-
tinde aadaki iir anlaylarndan hangisine ait zel-
Biim ve ierik zellikleri gz alndnda bu metin aa-
likler ar basmaktadr?
daki sanatlarn hangisinden alnm olabilir?
A) z iir anlayn srdren iir
A) Ece Ayhan
B) Milli edebiyat zevk ve anlayn srdren iir
B) Turgut Uyar
C) Garip iiri
C) Orhan Veli
D) II. Yeni iiri
D) lhan Berk
E) 1980 sonras iir
E) Sezai Karako

Tarama
46. Gnmz tiyatro yazarlarndandr. Tiyatrolarnda zellikle 49. Ressam ve air olan sanat ilk iir kitabn 1941 ylnda
trajediye arlk vermitir. Washington niversitesinde ti- Yaradana Mektuplar adyla yaymlad. Halk edebiyatnn
yatro dersleri ve oyun yazarl dersleri almtr. ok sa- masal, iir, deyi gibi her trne kar duyduu hayranlk,
yda nl eseri eviri yoluyla dilimize kazandrmtr. Deli iirlerine de yansd.Halk dilinden ve iirinden ald eleri
brahim oyunu ile Trk Dil Kurumu dl almtr. zel- kendine zg bir biimde kullanarak halk diline yaklama
likle Osmanl tarihi ile ilgili konular tiyatroya aktarmada abasn sonuna dek gtrd.Yaradana Mektuplar, Ka-
ok baarldr. radut, Tuz, Birden eserlerinden bazlardr.
Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han- Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
gisidir? gisidir?
A) Ferit Edg A) Bedri Rahmi Eypolu

B) Turan Oflazolu B) Memduh evket Esendal
C) Muhsin Erturul C) Orhan Pamuk
D) Rfat Ilgaz D) Kemal Tahir
E) Orhan Asena E) Mustafa Kutlu
47. iirlerdeki konular bireyin gnlk kayg ve mitleri zeri-

nedir. iir, yk, roman, tiyatro trlerinde nemli yaptlar
vermitir ----. Zaman zaman deneme alanna da el atmtr.
"Kzlullu Yolu" en tannm eserlerinden biridir.
Bu paradaki boluu aadakilerden hangisi getiri-
lebilir?
A) nci Aral
B) Nezihe Meri
C) Necati Cumal
D) Bedri Rahmi Eypolu
E) Hilmi Yavuz
50. Sadece Trk edebiyatnn deil dnya mizah edebiyatnn

da sayl isimleri arasnda yer ald. yklerinde Trk toplu-
48. Geleneksel halk hikyelerimizi ve masallarmz derledi. munu ayrntlaryla yanstt. Anlatmnda halk edebiyatnn
Kendisi de masallar yazd, Masalc Baba olarak tannd. ana elerinden yararland. Yer yer masal temasyla ve
Anadolu'nun eitli yrelerinde, yerel sanat dergilerinin mizah araclyla gnlk olaylar, toplumsal aksaklklar
kmas iin almalar yapt. Danimarka'da bulunan An- eletirdi.Trk edebiyatnda ada mizah yazarl teknik-
dersen Kurumu; 1956 ylnda Al Sofram Al adl eseriyle lerini gelitiren sanat, gen mizah yazarlarnn domas-
yazara, Dnya ocuk Edebiyat Onur Belgesi verdi. nn da nn at.Trettii Zbk karakteri daha sonra
Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han- sinemaya uyarlanmtr.
gisidir? Bu parada sz edilen sanat aadakilerden han-
A) Suut Kemal Yetkin gisidir?
B) Nurullah Ata A) Aziz Nesin

C) Eflatun Cem Gney B) Eflatun Cem Gney
D) Sait Faik Abasyank C) Mustafa Kutlu
E) Reat Nuri Gntekin D) Falih Rfk Atay
E) Salah Birsel
26. B 27. D 28. B 29. C 30. A 31. B 32. C 33. A 34. A 35. D 36. B 37. E 38. E 39. D 40. D 41. C 42. C 43. C 44. C 45. B 46. B 47. C 48. C 49. A 50. A
Cevaplar
9. C 10. A 11. B 12. C 13. A 14. D 15. C 16. B 17. D 18. B 19. E 20. E 21. E 22. C 23. E 24. D 25. A 8. B 7. C 6. C 5. E 4. E 3. A 2. D 1. A

LYS Edebiyat PDF

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

LYS Edebiyat PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LYS // EDEBYAT FY NO

GZEL SANATLAR VE EDEBYAT

a. Sanat ve Gzel Sanatlar sn kolaylatrr.

Duygu, dnce ve hayallerin, etkili bir biimde ifade edilmesine

hh Gzellik, etkileyicilik, reticilik, evrensellik, yaratclk vs.

LYS Edebiyat Planl Ders Fy 1

c. Sanat ve Zanaat rnek3:

rnek2: A) Zanaat yararl olan retme amacndayken sanatn g-

A seeneinde sanatn gzel olan, zanaatn ise yararl olan hedeflemesi

Sanat Eseri Zanaat rn

Estetik bir form verilerek oluturulmu zanaat rnleri, ayn

2 LYS Edebiyat Planl Ders Fy

d. Edebiyat ve Edebi Eser Not

3. Amacnn estetik duygu uyandrmak olmas

hh Dilin ilenmesi ve biimlendirilmesi sonucu ortaya kar.

rnek4: adan yaklar. Sanat, anlk bir duyguyu bakalarna aktara-

A) Sz sanatlar ierdiine hh Bilim terimlerle, sanat imgelerle ykldr.

B) Okuyan herkesin ayn zevki aldna

A, C, D ve E seeneinde verilenler, paradan ulalabilecek yarglardr. B see-

LYS Edebiyat Planl Ders Fy 3

2. Edebiyatn Bilimlerle likisi Uyar

gerekir. rihinin konusu olan edebi yapt canldr. Konusunu tarihi

yal, siyasi, ekonomik ve kltrel hayat hakknda bilgi sahibi

hh Bir edebi metin konusunu dorudan tarihten alabilir. Bu du-

4 LYS Edebiyat Planl Ders Fy

b. Edebiyat ile Corafya likisi rnek6:

hh retici metin trlerinden biri olan gezi yazlar da edebiyat

d. Edebiyat ile Psikoloji likisi

hh Edebi metin kahramanlar; znt, sevin, intikam, hrs, vefa

ler ve deerlendirmelerde bulunur.

LYS Edebiyat Planl Ders Fy 5

e. Edebiyat ile Felsefe likisi rnek7:

hh Recaizade Mahmut Ekremin "Araba Sevdas" adl eseri, rea-

hh Dil, toplumu tarihi kaynaklarla buluturan yegne aratr.

tur. Eserlerde medeniyet yansmas hep olmutur.

6 LYS Edebiyat Planl Ders Fy

Yaay biimi Dil Sanat b. Heyecana Bal lev:

hh Dilin gndergesel ilevinde nesnellik, heyecana bal ilevin-

Sana nasl teekkr edeceimi bilemiyorum.

Neden kimseyi dinlemiyor, hep burnunun dikine gidiyorsun?

Dilin ilevleri unlardr:

LYS Edebiyat Planl Ders Fy 7

d. Kanal Kontrol levi: hh Dil bu ilevde kullanldnda gnderge, iletinin kendisidir.

hh Bu durumda ileti, kendi dnda herhangi bir eyi ifade etmez,

Ne dediimi anlayabiliyor musun? Zeytin aalar st glgesi

Zambaklar en ssz yerlerde aar

Numaralanm cmlelerin hangisinde bilgi yanl vardr?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

8 LYS Edebiyat Planl Ders Fy

Bahar olsunda seyredin Tarlalarda hoa giden

hh Szl ya da yazl olabilir.

LYS Edebiyat Planl Ders Fy 9

Edebi Metin retici Metin

Amac okuyucuda estetik duyugu uyandrmaktr. Amac okuyucuya bilgi vermektir.

Kelimeler yan ve mecaz anlamlaryla kullanlr. Kelimeler gerek anlamyla kullanlr.

Anlam, balama gre deiir. Tek bir anlam vardr.

znel ifadelere yer verilir. Nesnellik esastr.

hh Sanatlar, gnlk hayatta karlatmz veya karlaabile-

Fakat gerein ayns deil sanatnn hayal dnyasnda d-

Gerei olduu gibi aktaran bir edebi eser var mdr?

Hayr yoktur. Bir eserin edebi eser olmasnn koulu gerein d-

10 LYS Edebiyat Planl Ders Fy

D) Gzel sanatlarn tamam insann kendisini anlatma a- kaybetmeye mahkumdur.

A) Emperyalist glerin milli deerleri yozlatrdklar