YGS // FELSEFE FY NO

FELSEFEYLE TANIMA
Felsefenin Konusu ve Tanma - Felsefe Hikmet likisi - Felsef i Dncenin Nitelikleri
Felsefede Tutarlln nemi - Felsefe ve Yaam likisi - Felsefe ve Dil likisi 01
A. FELSEFENN KONUSU VE TANIMA "Ph losoph a / felsefe" szcn tar hte lk defa P sagor ta-
rafndan kullanlmtr.

1) Felsefenin Anlam F lozof b lg y ve b lgel seven ona ulamak steyen k ye

den r.
Szck olarak felsefe "ph losoph a" szcne dayanmakta-
dr.

"Ph losoph a" yan "felsefe" b lgel k / h kmet sevg s , b lg y

sevmek, b lg n n pe nden komak, h kmet aray g b an-
lamlara gel r.
rnek 1:
Felsefe ok kullanld hlde anlam az b l nen b r sz-
cktr. Sz gel m Ouz n arkada "Onun hayat felse-
fes gnn gn etmekt r." d yor. B r f rma sat felsefes n
"Mter ler mutsuz etmektense daha az kazanmaya raz-
yz." ekl nde zetl yor. B r banka kend n d er bankalardan
farkl gstermek n "B z m felsefem z heps nden farkldr."
sloganyla reklam yapyor. Felsefen n kel me anlamnn d-
nda kullanlyla lg l bu tarz rnekler daha da oalta-
b l r z. De k anlamlar yklenen felsefe szc aslnda
Herakle des Ponkt kos'un syled ne gre lk olarak Pytha-
goras tarafndan kullanlm, Yunanca "ph losoph a" szc-
nden gelmekted r.
rnek 2:
2000 yldan uzun b r sre nce Sokrates, "sorgulanmam
yaam, yaanmaya demez." dem t . Felsefe, Sokrates' n
b zden sted bu zorlu n stes nden gelmeye kalkt-
mz ve onun b lgel k sevg s ded eyle kend m zden ge-
t m zde ortaya kan eyd r.
Bu parada felsefe hakknda 'kend m zden gemek' de-
y m yle aadak lerden hang s vurgulanmaktadr?
A) Yaam b r bakasnn gznden greb lmek
B) Kend m z b lg y sevmeye, aramaya adamak
C) Sokrates' n brakt yoldan g tmek
D) Kend m z ve yaammz de t rmek
E) Yaamn yaanmaya demed n anlamak
Sokrates bu szleriyle bilginin sevilmesi, aranmas, kiinin bilgiye adanmasn
istemektedir.

D l m ze "felsefe" olarak geen "ph losoph a"nn kel me Cevap: B

anlam aadak lerden hang s d r?
Felsefenin Tanm
A) Gerekl k b lg s
Tm f lozoflar felsefey farkl tanmlamlardr.
B) Yaam atlm
Felsefey kes n olarak tanmlamak pek mmkn de ld r.
C) B lgel k sevg s
nk:
D) Hayat gr
Felsefey tanm f lozoflarn lg alanlar farkldr.
E) Yaama sev nc
Yunancada philosophia kelimesi bilgelik sevgisi, bilgiyi arama anlamna gel-
Felsefey tanmlayan f lozoflarn k l k, m za ve dnya g-
mektedir. rler farkldr.
Cevap: C

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

FELSEFEYLE TANIMA

Felsefe metaf z k konularla da lg lenmekted r. Thales lk defa tab at tab atn d l yle anlatm, m toloj k ak-
lamalardan syrlm, aklla, kend gzlemler yle evren ak-
F lozoflarn yaad an, toplumun koullar, zell kler
b lg b r k m farkldr. lam ve felsefen n kurucusu kabul ed lm t r.

Tm bunlardan felsefen n ne olduu ya da bel rs z b r etk nl k

olduu anlam karlmamaldr.

Tanm olarak "felsefe" varl, b lg y , deer var olan, her ey

btnyle ele alp temel lkeler n , lk maddeler n en nce ay-
rntsna kadar rdeleyen, bunun sonucunda oluan b lg ler
yorumlayan, elet ren s steml ve btncl ura alanna den r.

rnek 3: Thales felsefen n babas olarak kabul ed l r. (M 624 - 546)

Aadak lerden hang s felsefen n lg lend konular-
dan b r de ld r?
2) Felsefenin Alan
A) Madde ve ruh l k s n aratrma a) Felsefenin Konular
B) Doa olaylarn kontrol altna alma
Felsefen n konular "felsefe dal" ya da "felsefe d s pl n " ad
C) Dnyay ve nsan yaamn yorumlama ver len almalardan olumaktadr.
D) B l mler n yntem n rdeleme
E) Mantksal karmlarla geree yaklama
B lg Felsefes B lg n n kaynan, deer n , snrlarn
Doa olaylarn kontrol altna alma felsefenin deil, bilimin ilgilendii bir ko- (Ep stemoloj ) aratran felsefe d s pl n d r.
a
nudur.
Cevap: B
V
Varln, evren n lk nedenler n , zn
Felsefe bugnk anlamnda lk defa Ant k a yonya uygar- Varlk Felsefes a
aratran felsefe d s pl n d r. Grnen n
l olarak adlandrlan Ege blges nde ortaya kmtr. Bu (Ontoloj ) a
ardndak gerekl bel rleme g r m -
blgede kmasnn sebeb unlardr: d r.

Demokrat k ynet mler n olmas

zgr dnce ortamnn olmas rnek 4:

Blgen n dnyann t caret merkez olmas
nsanlarn temel ht yalarn da karlayab lecek refah d-
zeyler n n olmas, dolaysyla felsefe yapmaya bo zaman-
larnn olmas
Ar stoteles, var olan var olan olarak ele alan felsefe d s p-
l n n " lk felsefe" olarak adlandrr. Bu felsefe d s pl n n n,
varl b r btn olarak ele aldn ve varln lk lke ve ne-
denler n ortaya koyduunu syler.

nsanolu doada olup b ten olaylarn nceler kend nden Bu paraya gre, Ar stoteles' n lk felsefe olarak adlan-
daha gl olduuna nand m toloj k varlklardan kaynak- drd felsefe d s pl n aadak lerden hang s d r?
landn dnmtr.
A) Ontoloj B) Ep stemoloj C) Et k
F lozoflar m toloj yle de l doal glerle evren aklam, D) Estet k E) Mantk
doa olaylarn akla ve sorgulamaya dayandrmlardr. By-
lece felsef dnce balamtr. Aristoteles ilk felsefe ile varlk yani ontolojiyi anlamtr.
Cevap: A

2 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 FELSEFEYLE TANIMA

nsan eylemler n sorgular. zgrlk rnek 6:
Ahlak Felsefes
vve eylemler m z n ere n n olup olma-
(Et k)
d g b problemle lg len r.
d Eer b r kantlama yaplacaksa bu kantlama yolu farkl b -
mlerde karmza kar. K m s dnyann hareket ne ba-
karak b r lk hareket ett r c n n olmas gerekt n ler srer.
K m s dnyadak nedenler z nc r ne bakarak b r lk neden n
var olduu sonucuna ular. K m s de dnyadak eyler n
okluuna, de kenl ne, sorunsuzluuna bakarak btn
bunlarn ardnda tek de mez zorunlu b r varln bulun-
mas gerekt sonucunu karr.

Bu parada d le get r len sorgulama, felsefen n hang

d s pl n yle lg l d r?

rnek 5: A) D n felsefes B) Ahlak felsefes

C) B lg felsefes D) S yaset felsefes
Varlk Felsefes "Gerekten b r ey var mdr?"
B lg Felsefes "Doru b lg n n kayna ned r?" E) B l m felsefes
Ahlak felsefes "Evrensel ahlak lkeler olanakl mdr?" Parada Tanr'nn varlnn kantlar anlatlmaktadr. Tanr'nn varl din fel-
sefesinin konusudur.
Yukarda ver len b lg ler felsefen n hang zell ne ya-
Cevap: A
plan vurgudur?

A) Felsefe, ele ald konular hakknda btncl aklama-

lar yapar.
B) Felsefe b rlet r c ve btnlet r c b r d s pl nd r.
C) Felsefe refleks f b r dnme b m d r.
D) Felsefede sorular f lozoflar tarafndan sorulur.
E) Felsefe farkl alanlara, farkl sorular sorarak doru ya-
ntlar arar.

Felsefenin farkl disiplinleri vardr. Her disiplinde farkl sorular sorulur ve bun- G
Gzell n ve sanat eser n n aratrl-
lara cevaplar aranr. Sanat Felsefes mas; sanatn kken ned r, gzel ne-
m
Cevap: E (Estet k) d r, sanat eser ned r? g b sorularn
yyantlaryla lg len r.

Devlet n oluumunu, kaynan, g-

ccn nasl srdrdn, devlet b rey
S yaset
arasndak l k y ve bunlarn daha y ,
a
Felsefes
daha ad l duruma gel p gelmeyece n
d
ele alan b r felsefe d s pl n d r.
e

D n n temel dd alar zer nde nesnel, B l m n amacn, yntem n , kavramla-

kkuatc ve tutarl b r b mde dn- rrn aklamay, der nlemes ne sorgu-
B l m Felsefes
D n Felsefes me; felsefen n elet rel, akla uygun,
m lamay hedefleyen b l msel b lg zer -
la
ttutarl, s steml ncelenmes ne konu ne almalardr.
n
yyapar.
Sorusu
retmen

lk a, Orta a ve Yen a'da hang felsefe alan ne k-

mtr?

lk a'da Varlk Felsefes , Orta a'da d n felsefes , Yen a'da

b l m felsefes ne kmtr.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 3

FELSEFEYLE TANIMA

rnek 7: b) Felsefenin Dier Alanlarla likisi

Dnyann balangc, sonu ve n n var olduuna l k n so- B r zamanlar felsefe le b l m arasnda h b r ayrm yoktu. B -
rular hep merak uyandrr. He degger, bu trden sorulara l m adam le felsefec ayn k yd .
l k n genel f k rler n ve bunlarn tar h n n ayrca bunlardan Problemler n zamanla karmak olmaya balamas, onlarn
kaynaklanan baka eyler n bel rt lmes nde felsefe szc-
zm n de zel yntem ve tekn kler n gel mes ne yol
nn kullanlmasn olanaksz klmtr. Bunun da He deg-
amtr.
ger' n felsefeye en temel katks olduu syleneb l r.
Problemler n zmndek uzmanlk alanlar zel b l mler n
Bu paraya gre He degger' n felsefe szcnn kul-
domasn ve gel mes n salamtr.
lanlmasn stemed alan aadak lerden hang s d r?
A) Et k B) Metaf z k ncel kle matemat k ve astronom ardndan f z k, k mya, tp
ve b yoloj , daha sonralar se tar h, ps koloj ve sosyoloj b -
C) Estet k D) B l m felsefes
l mler gel m t r.
E) B lg kuram
Felsefe le b l m arasnda b rtakm farkllklar olmakla b rl k-
Metafizik, doast ve bilinmeyen konular zerine dnce retmedir.
te, ortak yanlar da vardr ve b rb rler yle l k ler de devam
Cevap: B
etmekted r.

B l m - Felsefe l k s
B l m n zell kler Felsefen n zell kler
Nesneld r. zneld r.

Konusu olgularla snrldr. Konusu olgularla snrl de-

rnek 8:
ld r.
Sebep - sonu l k s n
Her b r ak karasndan seerek
aklamay amalar. lk neden aklamaya a-
Varlk dalarn del p geerek
lr.
Dzde ben b r nsan olmaya geld m B l msel b lg lerden yarar-
N mr Dede'ye a t b r rden alnan bu d zeler n her b r , lanlarak teknoloj ret le- Teknoloj ret lemez.
srasyla felsefen n alt d s pl nler nden hang ler n n ko- b l r.
Varl btn olarak nce-
nusu olab l r? Varl paralayarak nce- ler.
A) Ep stemoloj - ontoloj - et k ler.
Der nl ne dnme, kur-
B) Et k - ep stemoloj - estet k Tmevarm, tmdengel m, gusal, sezg c ve nac
C) Ontoloj - estet k - et k gzlem, deney g b yn- yntemler kullanr.
D) Et k - ep stemoloj - ontoloj temler kullanr.
Kes nl k yoktur, sonular
E) Ontoloj - estet k - ep stemoloj Kes nl kle tar ve tekrar varsaymldr.
1. dizede bilgiden , 2. dizede varlktan, 3. dizede ahlaktan sz edilmektedir. kontrol ed leb l r.
Daha geneld r.
Cevap: A
Daha zeld r.

4 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 FELSEFEYLE TANIMA

B l m - Felsefe l k s Felsefe - D n l k s
Benzer Ynler B rb r yle l k s Benzer Ynler Farkl Ynler
Varl, dnyay, nsan ve B l msel gel meler n art- Evren , dnyay, nsan Felsefe elet r r, sorgular,
hayat aklamaya alr- mas felsefeye yen prob- ve toplumun ne olduu yen cevaplar arar. D n ele-
lar. lemler katar. Felsefede b - anlamay amalarlar. t rmez, sorgulamaz, cevaplar
l msel gel meler n ortaya mutlaktr, kabul ed l r ve na-
Doruya ulamay ama- znel etk nl k alanlar-
koyduu b lg lere dayana- nlr.
larlar. dr.
rak yksel r.
Felsefe nsan aklna dayanr,
kar kaygs tamazlar. "Evren nasl meydana
B l m felsefey , felsefe de d n lah d r, vahye dayanr.
gelm t r, nsan ned r,
Evrensel yanlar vardr. b l m kontrol eder.
mutluluun kayna ve
phe le balar, yen b lg Felsefe b l m elet r r. amac ned r, lmszlk
pe nde g derler. ned r?" g b sorulara ce-
Felsefe b l me yen ufuklar
Akla dayanr, akl lkeler n vap aramlardr.
aar.
nemserler.
Felsefe b l me yen konular 3) Felsefenin levi (Felsefenin Gerei)
kazandrr.

Felsefe b l m n ver ler sa-

a) Dnden Bugne Felsefenin Gerei
yes nde el k lerden, yan- nsan dnen, b len, merak ve hayret eden b r varlktr.
llardan ayklanr.
nsan s yaset yapar, devlet kurar, sanat ve b l m ret r, ahlak
sorgular.

nsanlar felsefe araclyla yaamlarnda kend ler n ney n

neml olduunu anlamaya alrlar.

Felsefe - Sanat l k s K m olduu, neden var olduu ve nereye doru g tt g b

sorulara aranlan cevaplar her b r nsann kend ne zg b r
Benzer Ynler Farkl Ynler
yaam felsefes gel t rmes ne yol amtr.
nsann becer ve yarat- F lozof evren , dnyay, nsa-
c dnmes n n rn- n, toplumu akl ve manta
drler. gre aklar; sanat duygu
ve h sler ne gre aklar.
znel etk nl k alanlar-
dr. Felsefe varl tmel olarak,
sanat gzell k ve holanma
ereves nde mgeler.

Felsefe hak kat arar, sanat

gzel arar.

Felsefe nesneler dnyasn,

sanat sanatnn dnyasn
ele alr.

Felsefe var olan, sanat g-

zel olan ele alr. Sokrates, sorgulanmayan b r hayatn anlamsz olduunu syle-
m t r.
Sorusu
retmen

Felsefe ve b l m n evrensell ne anlama gelmekted r?

Gel m ne tm uluslarn katk yapmas.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

FELSEFEYLE TANIMA
b) Felsefenin Temel levleri
Felsefe lk a'da; evren n esasn, varln doasn, nere-
den ve nasl meydana ktklarn anlama abasnda olmutur.
Felsefe Orta a'da; Hr st yanlk d n n n b r arac olmu, bu
d n n temel dd alar felsefe araclyla aklanma abas g-
dlmtr. Felsef tartmalar " nan - b lg - akl - Tanr" ekse-
n nde yrtlmtr.
Felsefe Rnesans'ta; b lg , varlk, ahlak zer nde aklamalar
yapm, b l m n g tg de glenen etk s altnda kavramsal -
zmlemelere ynelm t r. Modern felsefe olarak adlandrlan
bu dnemde felsefe kend nde; zmley c felsefe, ele-
t rel felsefe, deal st felsefe, materyal st felsefe ve poz t v st
felsefe ekl nde yaklamlar ermekted r.
Felsefe amzda; b l m, sanat ve ahlak bata olmak zere
her alanda elet rel zmleme lev nde olmutur. ada
felsefen n levler u ek lde sralanab l r:
nsann merakn g der r, anlama ve gere grme ht ya-
cn karlar.
nsann dnyaya bak asn de t r r; olaylara elet r c
ve sorgulayc yaklamasn salar.
K ye kend grler nden baka grler n de olab lece -
n , bakalarnn da doru dneb lece n gster r.
B lg toplumu hal ne gelmem zde, b lg ret lmes nde katk-
da bulunur.
B l mlere k tutar, b l mler n gel me d nam n oluturur,
yol gster r.
6 YGS Felsefe Planl Ders Fy
rnek 9:
Felsefe, nsann gem ne a t zeng n deney m n gstere-
rek, ona kend kader n zmes ne yardm edeb l r; felsefe
nsan n bugnn deerlend reb lece , gelece n g-
reb lece gerekten es z b r aratr. nk nsan srekl
yolcu olan b r varlktr. nsan tamamlanmamtr; yaar ve
her b r anda farkldr.
Yukarda ver len paradan aadak sonulardan han-
g s karlamaz?
A) Felsefe gem ten, gelecee b r kpr vaz fes grr.
B) Felsefe nsann kend yaamn kontrol edeb lmes ne
yardmc olur.
C) Felsefe de en artlarn her b r nde var olan b r dene-
y md r.
D) Felsefe nsan yaamnn farknda olmasna yardmc olur.
E) Felsefe olmu b tm b r srec n sonunda e yarar.
Parada felsefenin ilevlerinden sz edilmektedir. Felsefenin olmu bitmi bir
srete ie yarad doru deildir.
Cevap: E
B. FELSEFE HKMET LKS
B lgel k, Osmanlcada h kmet olarak fade ed l r.
B lgel k, akln en der n ve evrensel grler n n varlk, b lg ve
deer zer ne nfuz etmes , onlar kavramasdr.
B lgel k, yalnz b lmey de l, erdeml ve mutlu yaam srmey
de ermekted r.
B lgel k, ne sadece b r kuramsal b lg ler topluluu, ne de sade-
ce prat k davranlar reetes d r, hem b lg y hem eylem er r.
B lgel k, sorgulayc olma, b lg ler salkl kullanma, neden -
sonu l k s kurma, varl ve hayatn anlamn dntr.
B lgel k, Stoaclar'a gre doaya uygun yaamaktr.
B lgel k, Ep kuros'a gre kend n b lmekt r.
B lgel k, Ala n'a gre b lg y hayata uygulamak ve mutlu olma-
y baarmakr.
B lgel k, baz d nlere gre Tanr'ya zgdr.
FELSEFEYLE TANIMA
Felsefede cevaplardan ok sorular neml d r.
C. FELSEF DNCENN NTELKLER
Felsefe b l m de ld r.
Felsefe akln rndr. E ne zg b r dnced r.
Felsefe dzenl s steml
b r dnced r.
Felsefe temellend rmeye
dayanan b r dnced r..
Felsefe meraka daya-
nan b r dnced r. E C) Yaratclk gerekt rme
Felsefe znel b r dn-
ced r.
Felsefe b rlet r c ,
butnlet r c / tmel b r
dnced r.
Felsefede sorular ce-
vaplardan daha deer- K dnced r.
l d r.
Felsefe kukucu b r R konu ed nen b r dn-
dnced r.
1) Felsefe Bilim Deildir
lk a'da tm b l mler felsefe ats altnda d , felsefe ve b -
l m ayrm yoktu.
lk nce matemat k ve geometr , ardndan fen b l mler , daha
sonra sosyal b l mler felsefeden ayrlarak ayr b rer b l m ol-
mulardr.
Felsef b lg , b l msel b lg g b kes nl k ve nesnell k tamama-
s neden yle b l m de ld r, ama tm b l mler n anasdr.
F Felsefe elet r c , sorgu-
E layc b r dnced r.
L rnek 10:
S Felsefe refleks f / kend -
Yen a'da poz t f b l mlerdek gel meler felsefen n alann
b r lde daraltm, g derek felsefen n yalnzca b l mlerle
F lg l alanlar konu almasnn yeterl olab lece dnces
Felsefe evrensel b r bel r p glenm t r. Bunun sonucunda, felsefen n yen b r
alan olarak b l m felsefes domutur. Hatta bundan sonra
dnced r.
bazlar felsefe yapmann yalnzca "B l m zer ne dnme"
D
etk nl olduunu sanmtr.
Felsefe b lg y de l, b l-
Bu parada sz ed len Yen a'dak felsef yaklam,
g n n aranmasn ama
felsef b lg n n aadak zell kler nden hang s ne ters
ed nen b r dnced r.
dmes neden yle elet r leb l r?
N A) Akl ve mantk lkeler ne dayal olma
Felsefe devam eden,
C B) Elet rel b r yapya sah p olma
b tm l k olmayan b r
dnced r.
N D) B lg evren n b r btn olarak ele alma
E) F lozoflara zg etk nl n rn olma
Felsefe zmley c
N
kurucu b r dnced r. Parada felsefenin konusunun bilim ile snrlandrlmas eletirilmektedir. n-
k felsefe bilgi evrenini bir btn olarak ele alr.
N Cevap: D
Felsefe lks b r ht yatr.
2) Felsefe Akln rndr
T
Felsef dncen n nermeler akln rn olmas ve deney-
E
Felsefe hem an etk - sel olarak test ed lememes neden yle b l mde olduu g b ke-
L s n olarak dorulama ya da yanllama mkan yoktur.
leyen hem de bulunduu
adan etk lenen b r Felsef nermeler kend ler nde tutarl, el k s z nermeler-
den oluur.
L
Mantk lkeler son derece etk l b r ek lde kullanlr, konu ve
E Felsefe tm alanlar kavramlarn rlmes nde el k l hkmlere yer ver lmez.
ced r.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
FELSEFEYLE TANIMA

Merak ve hayret etme yetene ocuklarda, b l m nsanlarn-

rnek 11: da ve f lozoflarda vardr.
Descartes, Metot zer ne Konuma adl k tabna saduyu-
nun e t olarak datldn syleyen cmleyle balar. Ona
gre bunun kant, baka konularda kend ler ne ver lenle
yet nmeyen nsanlarn, saduyu sz konusu olduunda
kend ler nde bulunandan kyet olmamasdr. Saduyu
doruyu yanltan, y y ktden ayrma yet s d r. Saduyu
e t datlm olduuna gre, btn nsanlarn ayn konu- 6) Felsefe znel Bir Dncedir
larda ayn sonulara varmas gerek rd . Ancak yle olma-
Her felsef dnce, o dncey ortaya atan f lozofun k sel
dn, ayn konularda akl yrten nsanlarn farkl farkl
yaratclnn rndr.
sonulara vardklarn gryoruz. Bunun neden farkl yol-
lardan akl yrtmeler d r. "Erdeml olmak ned r?" sorusuna; Sokrates, "B lg l olmaktr."
Protagoras se "Kend n ynetmekt r." ekl nde cevap verm -
Bu paradan aadak yarglarn hang s ne ulalamaz?
t r. Bu durum f lozoflarn ayn sorular, kend znel bak a-
A) Ayn b mde akl yrtenler ayn sonulara varrlar. larna gre cevapladklarn gster r.
B) Herkes kend saduyusundan honuttur.
C) Ayn konularda farkl sonulara varlmasnn neden
saduyu eks kl d r.
D) Saduyu, ahlak alannda doruya ulamamzda yar-
dmc olab l r.
E) Saduyu; y n n, ktnn, dorunun, yanln farknda
7) Felsefe Birle rici / Btnle rici / Tmel Bir
olma yet s d r.
Dncedir
Descartes, akln ve saduyunun insan iyiye ve doruya ulatrdn sylemek-
tedir. Fakat saduyu eksikliinden sz etmemektedir. B l m varl paralayarak nceler. Her b l m dal varln ken-
Cevap: C d n lg lend ren paralarn anlamaya, aklamaya alr.
3) Felsefe Dzenli ve Sistemli Bir Dncedir
F z k ve k mya cansz varlklar, b yoloj canl varlklar, ps ko-
Felsef b lg ler rastlant sonucu tesadfen elde ed len b r b lg loj nsan davranlarn, sosyoloj toplumu nceler.
de ld r, yolu ve yntem bell d r.
Felsefe varl paralamadan b r btn olarak nceler. Ayrca
felsefe d er b l mler n b lg ler n b rlet rerek btnsel b r an-
lam karr, bu b lg ye de tmel b lg den r.
4) Felsefe Temellendirmeye Dayal Bir Dncedir
Her f lozof ortaya att grler n n doruluunu akla, mant-
a uygun b rtakm gerekelere dayandrr.

5) Felsefe nsann Merak ve Hayre ne Dayanan Bir

Dncedir
8) Felsefede Sorular Cevaplardan Daha Deerlidir
Ar stoteles' n "Her nsan doal olarak b lmek ster." dey yle
nsan, anlamak, b lmek ste yle yanp tutuan b r varlktr. Soru sormak dnmen n lk basamadr, nsana yen ufuk-
lar aar. Felsefede sorulara ver len cevaplar son olmad
Felsefeyle uramak n nsann merak ve hayret etme yete-
g b kes n de de ld r.
ne n srekl taze tutmas gerek r.

8 YGS Felsefe Planl Ders Fy

FELSEFEYLE TANIMA
rnek 12:
Felsefe sorularla doar, byr, gel r. Ancak felsef soru
d er sorulardan farkldr. Felsefe, olanla yet nmez. Bu yz-
den nsan ve z hn n srekl araya srkler. Bu eylemle de
yaam, varl, b lg y ve deerler daha da anlaml b r hle
get rmey amalamaktadr. Belk de bu yzden olacak k her
nsan kend n tanmaya ve b lmeye balad lk gnden t -
baren "Ben k m m, ney m ve ne olacam?", "Evren ned r?",
"Dnya ned r?", "Doru ned r?", "Gzel ned r?", "Adalet ne-
d r?" veya "E tl k ned r?" g b b rok soru sormaktadr.
Bu paraya gre aadak lerden hang s , felsef soruyu
d er sorulardan ayran zell klerden b r de ld r?
A) Var olanla yet nmemes
B) Neden - sonu l k ler aramas
C) Elet rel ve sorgulayc olmas
D) B tmez tkenmez araylardan olumas
E) Yaam ve varl anlamlandrmas
Olaylar arasndaki nedensellik ilikisinin sorgulanmas felsefenin deil, bilimin
kapsamndadr.
Cevap: B
Merak etme duygusuna sah p olan nsann aklna sorularn
gelmes engellenemez. Zaten felsefe de aslnda b r soru sor-
ma, soruturma yapma etk nl d r.
Felsefede soru sormak tpk su kuyusundan su ekmede kul-
lanlan kovalar g b d r. Kuyudan su ekme n kova ne e
yaryorsa; doru b lg ler n, hak kat n ortaya kmasnda da
sorular benzer b r lev grr.
Felsefede sorular kuyudan su eken kova g b d r.
rnek 13:
nsan merak eden varlktr. Kend n , nsan, doay, evren ,
toplumu... Felsefe, en temeldek bu eyler akl yoluyla an-
lama araydr. Bunlar sorgulamak amacyla e tl sorular
ortaya atar. B r ey gerekten b l neb l r m ? Eer b l neb -
l rse neler b l neb l r? B l nenler n b l nd nden nasl em n
olunab l r? Buna benzer felsef sorular felsefen n odan
oluturur.
Bu paraya dayanarak aadak lerden hang s n n felse-
f soru n tel nde olduu syleneb l r?
A) Demokrat k yasalarn zell kler nelerd r?
B) Yer ek m kuvvet c s mler nasl etk ler?
C) Toplumsal normlarn amac ned r?
D) N n ahlakl olmalym?
E) Atlar ayakta m uyur?
A, B, C, E seeneklerindeki sorular bilimin sorulardr. Niin ahlakl olunmas
gerektii ise felsefi bir sorudur.
Cevap: D
9) Felsefe Kukucu Bir Dncedir
Kuku, merak ve hayret duygusunun tamamlaycsdr. Ku-
ku, felsef sorgulamay harekete ge ren en neml gtr.
Kuku duymayan nsanlar alkanlklarnn kles olur, farkl
dncelere kapaldr, sayg ve hogrs gel mem t r.
10) Felsefe Sorgulayc ve Ele rici Bir Dncedir
Sorgulamann temel soru sormaya dayanr. nsan merak et-
t , b lmed , kuku duyduu n soru sorar, bylece sorgu-
lama balar.
F lozoflarn b rb rler n n dd alarn sorgulamas, onlar elet -
r ye ynelt r, bylece akln nda dorular aratrlm olur.
Elet r b r nsann, b r eser n, b r konunun, b r dd ann doru
ve yanl yanlarn bulup gstermekt r.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 9
 FELSEFEYLE TANIMA

14) Felsefe Devam Eden, Bitmilik Olmayan Bir

Dncedir
SORGULANMAYAN HAYAT YAAMAYA DEMEZ.
nsann merak etmes h b tmeyece ne gre felsefe de dur-
(SOKRATES) madan devam edecekt r.

15) Felsefe Bilgiyi Deil, Bilginin Aranmasn Ama

11) Felsefe Refleksif Bir Dncedir
Felsefe tek tarafl dnme de ld r, ft ynl dnmed r.
Yan sorgulamann kend s n de sorgulanr.
F lozof evren , varoluu anlamaya alrken rett kend d-
nceler n , kend z hn n , z h n n nasl altn da sorgular.
Felsefe nceden kazanlm b lg ler zer ne b r b lg d r; b r
"refleks yon" dur. Yan z h n elde etm olduu b lg ler zer ne
yen den dnerek, onlar b r tenk t ve deerlend rme szge-
c nden ge r r.
Edinen Bir Dncedir
Felsefe prat k b r kayg pe nde de ld r, temel hedef nsa-
nn anlama ve gere grme ht yacn g dermek, b lmek n
b lmekt r.
16) Felsefe Hem an Etkileyen Hem de Bulundu-
u an Koullarndan Etkilenen Bir Dncedir
F lozoflar konular an koullarna gre deerlend r rler.
rne n Fransz Devr m le b rl kte zgrlk ve e tl k g b
dealler deer kazanm, bu adak f lozoflar grler n bu
kavramlar zer nde temellend rm t r.

J. J. Rousseau g b f lozoflar dnceler yle Fransz Devr -

m 'n n hazrlayclarndan olmu; an, hatta ler k alar
12) Felsefe Evrensel Bir Dncedir da etk lem t r.

F lozoflarn felsefedek sorulara cevaplar zneld r, her f lo-
zof felsefen n problemler n , konularn kend nce aklamtr.
Ancak felsefen n sorular, konular, problemler tm nsanl
lg lend rmekted r.
Felsefe cevaplar bakmndan znel olsa da; sorular, konula-
r, problemler bakmndan evrenseld r.
17) Felsefe Varlk, Evren, Bilgi, Ahlak, Sanat, Siya-
set, Din Gibi Tm Alanlarla lgili nsan Dncesidir
Her b r b l m dal, varln bell b r blmn kend ne konu
ed n r. Ancak felsefe tm konularla lg lend g b b l m de
konu ed n r.

"Varlk ned r?, yaamn amac ned r?, nereden geld k?, nere-
ye g d yoruz?" g b sorular herkes lg lend rmekted r.

13) Felsefe Analizci ve Sentezci Bir Dncedir.

Felsefen n anal zc lev ; f lozofun her trl b lg , deney, alg
sezg sonularndan oluan dncey zmleyerek akl-
a kavuturmasdr.

Felsefen n sentezc lev ; anal z yaplm malzemelerden

"Felsefe yapmak yolda olmaktr."
hareketle varl, dnyay yen den btnle kavuturmas,
(K. Jaspers)
yen den na etmes d r.
Sorusu
retmen

Felsefede b tm l n olmamas ne demekt r?

Felsefede kes nl k yoktur ve lk a'dak b r felsef sorun gnmz-

de de varln devam ett rmekted r.

10 YGS Felsefe Planl Ders Fy

FELSEFEYLE TANIMA
18) Felsefe nsan in Lks Bir h ya r
nsanlar genell kle yeme, me barnma gvenl k g b temel
ht yalar daha ncel kl tutarlar.
Her nsan felsefe yapma potans yel tasa da, yaamna l -
k n ht ya sralamasnda felsefe yapmak en sonlarda kalr.
Buradan hareketle felsefe nsan n lks b r lks b r ht yatr,
deneb l r.
D yojen hayatn b r f nde ge rm , el ndek fenerle karan-
lkta " nsan" aradn sylem t r.
D. FELSEFEDE TUTARLILIIN NEM
Felsef s stemde mantk lkeler (zdel k, el mezl k ve
nc hal n mkanszl) son derece etk l b r ek lde kul-
lanlr. Konu ve kavramlarn rlmes nde el k l hkmlere
yer ver lmez.
Felsef b lg ler, olgusal olarak deneyle, test ed l p dorulana-
maz, ancak her f lozofun dnces mantkldr, uyumludur.
"Tutarllk" le "doruluk" kartrlmamaldr. B r nerme tutarl
olab l r, buna karn doru olmayab l r.
nde el k barndran nermeler kes nl kle tutarszdr an-
cak her el k s z nerme de kes n olarak dorudur, dene-
mez.
rnek 14:
Felsef b r s stemde ele alnan btn konular deerlend r -
l rken mantk lkeler son derece etk l b r ek lde kullanlr;
konu ve kavramlarn rlmes nde el k l hkmlere yer
ver lmez.
Burada b r felsef s stem n hang n tel zer nde durul-
mutur?
A) Konular ann koullarna gre deerlend rmes
B) Olgulara dayanma zorunluluun olmamas
C) Evrensel n tel ktek konular ele almas
D) Kend nde tutarl b r btn oluturmas
E) Konulara yaklamnn znel olmas
Felsefede elikili yarglara yer verilmemesi, onun tutarl olmas ile ilgilidir.
Cevap: D
E. FELSEFE VE YAAM LKS
Matemat k, tp, f z k, astronom , ps koloj g b d s pl nler pro-
fesyonell k gerekt ren lg alanlardr, sadece lg duymakla
doktor, mhend s, uzay b l mc s , ps kolog olunmaz.
Her nsan f lozof da olamaz, ancak dnen her nsan felsefe
yapar.
Sadece lm gere b le kanlmaz olarak nsan dnme-
ye ter.
nsan yaamn anlamsz bulan grler olduu g b , nsan
b lmeces n n b r zm olduunu savunan grlerde var-
dr. Onlara gre zm bu dnyada de l, te dnyada lm
sonras sonsuz hayattadr.
Her ey n deer n n somut yararyla lld dnyamzda,
felsefen n b l mde olduu g b somut b r yararn grmek gtr.
F lozoflarn rett deer ve dncelerde; nsann nasl ya-
adn, nasl eylemde bulunduunu, nasl mutlu olunab le-
ce n gstermes bakmndan neml d r.
nsann merakn g derme, renme, evren ve kend s n anla-
ma g b stekler n byk lde felsefe karlayab l r.
Felsefe dnyamz bakmndan mutlu olmamz, kaygla-
rmz haf fletmem z , dertler m z amamz, bu dnyadak
hayatmz srasnda yolumuzu kaybetmemem z salayan en
neml aratr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 11
FELSEFEYLE TANIMA

W ttgensten n "D l m n snrlar dnyamn snrlardr." dem -

rnek 15:
Zeknn ve b lgel n ltnn zeng nl k olduunu d-
nen k ler, Thales'le yoksul olduu n alay ederler. O
da bunun zer ne zeyt n n az olduu o yl, el ndek btn
parayla, ht ya olmad n ucuzlam olan ve zeyt nya
ret m nde kullanlan tm presler satn alr. Sonrak hasat
mevs m geld nde ht yac olanlara bu presler kend bel r-
led f yattan k ralayarak ok para kazanr.
Bu paradan aadak yarglardan hang s ne ulalab -
l r?
t r.
Le bn z d l n nsan z hn n n aynas olduunu bel rtm t r.
Eer dndkler m z le syled kler m z rtmyorsa ama-
cmz aktaramaz, d er nsanlarla anlamakta glk eke-
r z.
Mevlana "Sen ne sylersen syle, syled kler n karndak -
ler n anlayab lece kadardr." d yerek let m n nem n be-
l rtm t r.

A) F lozof, dnyay anlamlandrmaya alan k d r.

B) Felsefe, her eye elet rel b r gzle bakma alkanl
kazandrr.
C) F lozoflarn ncel kler d er nsanlardan farkldr.
D) F lozof, hayata da r her ey felsef probleme dnt-
rr.
E) Felsef dnce zmley c ve kurgusaldr.
Filozoflar isterlerse zengin olabilirler. Fakat filozoflarn ncelikleri dier insan-
lardan farkldr.
Cevap: C

F. FELSEFE VE DL LKS
Felsefe; d dnya, dnme ve d l olmak zere alann or-
tak rndr. nsan d dnyay dnmen n konusunu yapar
ve bunu da d l le fade eder.
D l le dnce karlkl olarak b rb rler n gel t r r, bu durum
hem d l hem dnceler zeng nlet r r.
nsanolu d l sayes nde b lg , tekn k, sanat, felsefe g b b rok
alanda baarya ulamtr.
D l araclyla farkl dnceler karlatrlr, yanllar aykla-
nr, ortak dorulara hak katlere ulalr.
Dnce le d l arasnda uygunluk bulunduu, d l n dnme-
n n elb ses veya formu olduu anlay, Ar stoteles tarafn-
dan savunulmutur.
Varln yasalaryla dncen n yasalar ayn olduundan,
dnce varl yanstr ve d lde dncede yansyan varl
doru b r b mde d le get r r.
rnek 16:
Sokrates "Adalet ned r?" d ye sorduunda arad, sadece
szcn tanm de ld r. "Ad l" szc her e t nsan,
karar, yasa ve anlama n kullanldna gre, btn bun-
larda ortak olan b r ey, heps n n paylat "adalet" den len
ortak b r zell k bulunmaldr. Sokrates' n aa karmaya
alt ey, bu ortak zell n n tel yd . yle k bunun so-
nunda tek tek olgular, ona ulamasna gre ad l veya de l
d ye n telemek mmkn olsun.
Bu parada Sokrates' n arad ortak zell k aadak -
lerden hang s yle fade ed l r?
A) Adalet n sembol
B) Adalet duygusu
C) Fenomen olarak adalet
D) Olu olarak adalet
E) Adalet deas
Felsefe dil ve kavramlarla yaplan bir etkinliktir. Parada Sokrates'in adalet
ideas kavramn ortaya att belirtilmektedir.
Cevap: E

12 YGS Felsefe Planl Ders Fy

FELSEFEYLE TANIMA
1. "Doru b lg olanakl mdr? Doru b lg varsa onun lt 4.
ned r? nsan her ey b leb l r m ? B len zne, b l nen nes-
ney nasl b l r? B lg n n kayna ned r?" g b sorulara felse-
fede cevap aranmaktadr.
Bu sorularda felsefe d s pl nler nden hang s n n konu-
su rdelenmekted r?
A) Et k
B) Ontoloj
C) Estet k
D) D n
E) Ep stemoloj
2. Her f lozof b r ncek n n elet r s n yaparak kend grle-
r n ortaya koyar. B r ncek n elet rmek demek, onun hak-
knda kuku duymak demekt r. Felsefen n temel nde kuku
vardr. Kuku olmadan felsef dnme olamaz.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Felsef dnme b r tavr olarak kukuculuktan besle-
n r.
B) Felsefe kuku duyulamayacak olan b lg y arar.
C) Felsef kuku bel rl b r konuya odaklanmay salar.
D) Felsefe kukucu tavr reddeder.
E) Felsefede kes n b lg ye ulaldnda, kuku ortadan
kalkar.
3. Herhang b r b l m nsan b r ke f yapmsa, baka b r s de
b r sre sonra aynsn yapab l r. Mendel, kaltm kanunla-
rn buldu ve bu buluu tannmadan ld. Krk yl sonra 6.
k ayn kanunlar tekrar buldu. Oysa yazlmam b r felsef
eser asla yazlamaz.
Bu parada aadak lerden hang s d le get r lmekte-
d r?
A) Felsefen n b l mden farkl olarak f lozofun damgasn
tad
B) B l mler n felsefeden beslend
C) Felsefe le b l m arasnda b r farklln bulunmad
D) B l mlerde felsefe g b olumsuzluklarn olmad
E) Felsefen n olgulara, b l m n akla dayand
Konu Testi - 1
Her felsefe s stem nde, dnceler n zn oluturan bell
b r lke, f lozoarca k noktas olarak alnr ve s stem bu
temel lke zer ne kurulur. rne n Platon " dea"y, Des-
cartes "dnme"y , Sp noza "Tanr"y, Le bn z "monad"
kend s stemler nde k noktas olarak almlardr.
Bu paraya dayanlarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Felsefede cevaplara ancak uzun uralardan sonra
ulalr.
B) Felsefe cevaplarndan ok sorularyla varolur.
C) Felsefe kavramlarla yaplan b r etk nl kt r.
D) Felsefe zgr dnmen n yntem d r.
E) Her felsefe akm kend nden sonra ortaya kan felsef
grler etk ler.
5. B r zamanlar b l m le felsefe arasnda h b r ayrm yoktu.
B l m nsan ve f lozof ayn k yd . F lozof her ey b len,
b lge nsand. Zamanla problemler n g tt ke karmak ol-
maya balamas, onlarn zm n zel tekn k ve yn-
temler n gel t r lmes ne yol at. Bylece problemler n -
zmndek uzmanlk snrlar felsefen n lev n azaltarak
b l mler n domasna ve gel mes ne yol at.
Bu paraya dayanlarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Felsefe b l mler n eks kl kler n tamamlar.
B) B l m, felsefen n aklamalarn gnlk yaama uygu-
lar.
C) Felsefe b l mler n yntemler n sorgular.
D) D er b l mler zamanla felsefeden ayrlarak bamsz
olmulardr.
E) Felsefe, b l mler kontrol eder.
Felsefen n sorular varl, evren nsan ve deerler ak-
lamak ve yorumlamak amacyla gereklet r len s steml
sorulardr. Bu nedenle felsefen n sorular b l m n sorularn-
dan farkldr.
Buna gre aadak lerden hang s felsef b r soru ola-
rak deerlend r lemez?
A) Evren n lk ana maddes ned r?
B) renme yollar nelerd r?
C) Ahlak eylem n amac ned r?
D) Doru b lg olanakl mdr?
E) kt darn kayna ned r?
YGS Felsefe Planl Ders Fy 13
FELSEFEYLE TANIMA Konu Testi - 1

7. Felsefen n z ve lmsz yan, tar h boyunca kurulup za- 10. Felsefeye merak duyanlar ncel kle sonulara bakarlar.
manla ve artlar de t ke yklan s stemler n kend s nde Onlar, felsefeden hazr cevap bulmay umarlar. Oysa, b l-
de l, bu s stemler yaratan ynel ve abadadr. Felsefe, gel k uzun ve zahmetl b r yolun sonunda kazanlr ya da
yen gereklere ak olan, onlar rdeleyen, b lg y ve do- kazanlmaz. neml olan b lgel e g den yolun sonu de l,
rular kknden ele alarak aydnla kavuturmak steyen yoldak sret r.
der nleme dnmen n abasdr. Bu paraya gre felsefeyle lg l olarak aadak ler-
Bu parada felsefen n hang zell vurgulanmakta- den hang s syleneb l r?
dr?
A) S steml ve dzenl b r etk nl k olduu
A) zgrlk ortamlarda gel t B) zgrlk ortamlarda gel t
B) Gere n araynda olduu C) Kes n sonulara ulald
C) B l mlerle l k l olduu D) Yen l klere ak olduu
D) Mantk lkeler ne dayand E) B lg n n araynda olunduu
E) Erdeml yaamann yollarn aratrd

8. F lozoar madd b r kar amalamazlar. Felsefe tar h n-

celend nde f lozoarn doruya ulamaktan baka b r 11. Doadak en cesur varlklar ocuklardr. nk ocuklar
amalar olmad grlr. rne n lk a'da yaam evren n basksn h d kkate almazlar, ler nden gelen
olan Sokrates, b lg y parayla satan sof stler n ters ne, mey- yaparlar. Aslnda onlarn kend ler nden gelen ey, merak
danlarda grd nsanlara e tl sorular sorarak onlar etme ve renme ste d r. te f lozoar da byled r. Merak
hak kate ulatrmaya almtr. O, herhang b r madd ka- ett ve renmek sted her konunun zer ne cesurca
zan ya da n pe nde de ld . g der.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s - Bu parada f lozoarn hang zell vurgulanmakta-
ne ulalab l r? dr?

A) Felsefe nsann eylemler nde mutlu olmasn amalar. A) Yaplan hatalardan ders almalar
B) Felsefe an koullarndan etk len r. B) S steml ve dzenl olmalar
C) Felsefe madd kaygyla ya da fayda salamak amacy- C) Bamsz ve zgr dnerek geree ulamaya a-
la yaplmamaldr. lmalar
D) Dnce rn olan felsefe evrensel s stemler ortaya D) Akl lkeler ne ncel k vermeler
koyar.
E) B lg b r k m ne sah p olmalar
E) Felsefeye a t yntemler nsann her konuda akl yrt-
mes ne yardmc olur.

9. B r eylem n y ya da kt oluu yapl n yet ne ya da ula-
t sonulara de l, yalnzca ne tr b r eylem olduuna
baldr. nsann szn tutmas y d r; nk nsan sz ve-
r rken doas gere kend s n gereklet rmeye ynel k b r
eylemde bulunmutur.
Bu paradak gr aadak felsefe alanlarndan
hang s yle lg l d r?
12. Her ne kadar btn f lozoar genel - geer dorular elde
etmey arzu ed yor olsalar da b l mde olduu g b herkes
tarafndan kabul ed len dorulara felsefede rastlamak he-
men hemen mkanszdr. nk her felsef gr b r y-
nyle b r bak asn yanstr.
Bu parada felsefen n hang zell vurgulanmakta-
dr?

A) Et k A) Kmlat fl k
B) Metaf z k B) Tutarllk
C) Estet k C) Aklclk
D) Ontoloj D) znell k
E) Ep stemoloj E) Elet rell k
12. D 11. C 10. E 9. A 8. C 7. B 6. B 5. D 4. C 3. A 2. A 1. E Cevaplar

14 YGS Felsefe Planl Ders Fy

FELSEFEYLE TANIMA
1. Felsefe yapmann en neml koulu, akl kurcalayan her
soruyu d le get rme cesaret gstermek, herkese doal
kabul ed len eyler tekrar gz nne get rmek ve onlar
b rer neml problem olarak greb lmekt r.
Bu paraya gre aadak lerden hang s felsefe yapa-
b lmen n koullarndan b r de ld r?
A) Dogmat k olma
B) Sorgulayc b r baka sah p olma
C) Yen l klere ak olma
D) Bulduklaryla yet nmeme
E) Aratrc olma
2. Felsefe b r b lg ed nmekten ok onu arayp aratrmaktr.
Felsefe dogmat zme, yan kes n ve de mez formllere
dnp soysuzlatnda kend kend ne hanet etm olur.
Felsefe yapmak yola koyulmaktr. Felsefede sorular ce-
vaplardan daha neml d r ve her cevap yen b r soru olup
kar.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Felsefe yapmak b r zorunluluktur.
B) Felsefede grler ortaya konulurken akl lkeler nden
yararlanlr.
C) Felsefe b l nmeyen aratrma etk nl d r.
D) Felsefede cevaplara uzun uralardan sonra ulalr.
E) Felsefen n yaam zer ndek etk s dorudan gzlene-
mez.
3. Felsef dncen n olumad toplumlarda b reyler kend -
ler ne sunulan b lg ler anal z ed p rdelemeden ben mseme
yoluna g derler. Byle b r ortamda b reyler n ret c ynler ,
yetenekler , zgn yaklamlar zamanla dogmat k anlay-
n hak m yet ne g rer.
Bu parada felsefen n nsanlara aadak lerden han-
g s n kazandrdndan sz ed lmekted r?
A) Elet rel dneb lme gcn
B) Farkl grlere hogrl olab lmey
C) Azla mutlu olmay b leb lmey
D) Demokrat k katlm salamay
E) B l nmeyenler b l n r klmay
Konu Testi - 2
4. Pek ok f lozof, bakalarnn kes n olduunu dnd
nanlarn kes nl n sorgulam, d er f lozoar da bu
nanlar desteklemek n mantksal nermeler bulmaya
almlardr.
Bu parada felsef dncede hang zell kler n bulun-
duundan sz ed lmekted r?
A) n yargdan arnk olma ve dorulama
B) Kuku duyma ve temellend rme
C) B lmed n varsayma ve bamsz olma
D) ngrde bulunma ve refleks f olma
E) Kmlat f ve znel olma
5. Felsefe, nsann dnerek kend varoluunun b l nc ne
vard her yerded r. Felsefe henz bu adla anlmadan da
her yerde vard. nk dnen nsan, doru yanl, s
der n, ksa soluklu, uzun soluklu b r temell l k er s nde
felsefe yapyor demekt r. Nerede b r dnya varsa, nerede
ller geerl se, nerede b r yarg ver l yorsa felsefe ora-
dadr.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Felsefe nsana ruhsal haz ver r.
B) Felsefe snrl b r varlk alann aar.
C) Felsefede el k l yarglara yer ver lmez.
D) Felsefe nsana ahlakl b r yaam sunar.
E) Felsefe nsanolunun bulunduu her yerde kend n
h ssett r r.
6. Platon ve Ar stoteles'e gre kt dar, nsanlarn korunmalar,
temel gereks n mler n karlamalar, ahlak bakmdan uy-
gun davranlar serg leyeb lmeler ve kend kend n gerek-
let reb lmeler n vardr.
Platon ve Ar stoteles felsefen n hang alanna l k n
gr b ld rm lerd r?
A) Et k
B) Estet k
C) Ontoloj
D) S yaset
E) D n
YGS Felsefe Planl Ders Fy 15
FELSEFEYLE TANIMA Konu Testi - 2

7. k b n be yz yldr nsanlk tar h n n en byk dah ler fel- 10. nsan yaamnn b r anlam var mdr?
sef problemlerle uratklar halde genel kabul gren - nsann lmden sonra devam eden b r varl var m-
zmlere ulaamamlardr. dr?
Bu durum felsef problemler n hang zell nden kay- Evren sonlu mudur?
naklanmaktadr?
Ruh lmsz mdr?
A) Cevaplara uzun uralardan sonra ulalmas Burada ver len sorulara cevap arayan felsefe d s pl n
B) Kes n cevap ver lmes n n olanaksz olmas aadak lerden hang s d r?
C) Evrensel n tel ktek konularn ele alnmas A) Metaf z k
D) Kend nde tutarl b r btnlk oluturmas B) Ep stemoloj
E) B l mlerden yararlanlmamas C) Et k
D) Estet k
E) S yeset felsefes

8. nsan b len, dnen, konuan akl sah b b r varlktr.
Onun en temel zell dneb lmes ve dndn
e tl b mlerde d er nsanlara aktarab lmes d r. Bu zel-
l klere sah p nsan, evrende kend n her eyden farkl grr.
O halde bu farkll b l nl b r ek lde ortaya koymas da
zorunludur. Bu se felsefe le olanakldr.
11. Platon, "Devlet" adl eser nde deal b r devlet n nasl
meydana gelece n aklamtr.
Farab , "Erdeml eh r" adl eser nde toplumsal haya-
tn nsanlar n ne derece neml olduunu vurgula-
maya almtr.

Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Felsefe olana de l, olmas gerekene ynel r.
B) Felsefe elver l ortamlarda gel r.
C) Felsefe dnce dnyasna b r ardr.
D) Felsefen n b r tanm yaplamaz.
E) Felsefe aratrma yapmaktan holanan k ler nd r.
Franc s Bacon, "Yen Atlant s" adl eser nde b l msel
bulularn uyguland b r hayal lke tasv r etm t r.
Buna gre aadak yarglardan hang s ne ulalab l r?
A) F lozoflar nsanlarn snrsz zgrln amalam-
lardr.
B) Dnrler grler yle toplumdak sorunlar ortadan
kaldrmlardr.
C) F lozoflar gler n ayrl lkes ne nanmlardr.
D) F lozoflar devlet f kr ne kar kmlardr.
E) Dnrler dnce s stemler ne gre deal devlet d-
zen tasarlamlardr.

9. Felsefe nsann var olduu srece gereks n m duyaca en

neml etk nl kt r. Platon, Ar stoteles, Descartes yolumuza
12. Felsefe, nsanlarn dnce bakmndan daha alak gnl-
her zaman k tutacaklardr. nk onlar, gelece m ze
l olmalarna, kes n olarak b ld m z sandmz eyler n
gem ten k tutan den z fenerler g b d rler.
ok zaman doru kmadna ve b l me kest rme yollardan
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s - varlamayacan anlamamza yardmc olur.
ne ulalab l r?
Bu parada aadak lerden hang s vurgulanmakta-
A) Felsefe, dnceler n ortak yanlarn bulmaya alr. dr?
B) Felsefe tar h farkl f k rler n uyumu olarak ortaya kar. A) Felsefen n alan
C) Felsef dnceler deer n y t rmeden nsanlara s- B) Felsefen n d s pl nler
rekl olarak yol gster r.
C) Felsefe b l m l k s
D) Her dnce, kend nde felsef b r n tel k tar.
D) Felsefen n lev
E) Felsefede ortaya atlan yen dnceler esk dnce-
E) Felsefen n douu
ler yok eder.
12. D 11. E 10. A 9. C 8. C 7. B 6. D 5. E 4. B 3. A 2. C 1. A Cevaplar

16 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 YGS // FELSEFE FY NO
BLG FELSEFES
Bilginin Oluum Sreci - Bilgi Trleri - Doruluk ve Gereklik likisi
Bilginin Doruluk ltleri - Bilgi Felsefesi ve Temel Problemleri - Bilginin mkan Problemi 02
A. BLGNN OLUUM SREC rnek 1:
nsan, e tl varlklarn oluturduu ve her an bu varlklarla
e bulunduu b r evrende yaar. Gren znen n kend s de grleb l rl k alanndadr.

nsan nsan yapan en neml zell kler nden b r , kend n ev- Bu cmleden kan sonu aadak lerden hang s d r?
releyen dnyay, nde yaad toplumu, gem n ve btn
A) znen n de nesne olab lece
yanlar le kend s n tanmak ve b lmek stemes d r.
B) Ancak nesnen n nesne olab lece
Felsefede b lene zne veya suje den l rken, b l nene nesne
C) Doru b lg n n olab lece
veya obje den lmekted r.
D) B lg n n znen n b ld kler yle snrl olmad
E) Nesneden uzaklalab lece

Bilgi zne ile nesne arasndaki ilikiden oluur ve bu srete zne aktiftir. Fakat
bilen zne de nesne gibi grlebilirlik ve bilinebilirlik alanndadr.
Cevap: A

1) Alg Ak
B z m olgusal dnya le l k kurmamza yardmc olur. Onun-
B len b r varlk olarak nsan nesneye ynel r ve bu etk le m
la evrem z tanr ve evrem zdek lere ynel r z.
srec n n sonucunda olumu olan rn, o nesne le lg l olu-
an b lg d r. 2) Dnme Ak
B lg zne ve nesnen n etk le m srec n n sonucunda olu-
nsann hem somut hem de soyut varlk alan le ba kurma-
mu olan rndr.
sn salar.
Alglama, anlama, dnme, aklama vb. g b b l b mler
Deney yaparken, problem zerken, b lg ler snflandrrken
b lg n n oluumu srec nde zne le nesne arasndak ba
kullanlr.
kurarlar.

zne ve nesne arasnda ba kuran b l b mler ne "b lg akt- 3) Anlama Ak

lar" ad ver l r.
nsann z hn yle nesneler n durumunu, zell kler n dorudan
B lg aktlarnn kurulmasnda etk n olan zned r. nk nes- kavramasdr.
neye ynelecek, onu alglayacak, anlayacak ve aklayacak
olan zned r. 4) Aklama Ak
nsann nesne hakkndak b lg lere "neden, gereke ve kant"
lar kullanarak adm adm ulamasdr.

Akl yrtmelerle yaplan dolayl karmlardr.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

 BLG FELSEFES

B. BLG TRLER 2) Dini Bilgi

B lg trler alt taned r. Bunlardan b l msel b lg kend nde alt D n b lg de nsan le nesne arasndak ba nan ( man) le
alanlara ayrlmaktadr. kurulmaktadr.

D n b lg doruluu tartlmayan, de meyen kuku duyul-

Gndel k B lg D n B lg
mayan, mutlak olan dogmat k b r b lg d r.

Sanat B lg BLG TRLER Tekn k B lg

D n b lg n n zell nananlar balayc n tel kte olmasdr.

B l msel B lg Felsef B lg
Tek tanrl d nlerde Tanr nsanlar nden set k lere, yan
Formel B l mler peygamberlere vah yler leterek mesajlarn topluma b ld r r.
Toplumlar bu hak katlere nanr ve balanr.
Doa B l mler
B reyler yaratl, evren ve dnya le lg l olaylar referans
Beer B l mler
kayna olarak d ne dayandrrsa, bu yorumlar da d n b lg d r.
1) Gndelik Bilgi
nsann gndel k yaam ndek prat k ht yalarn karlama
3) Teknik Bilgi
dnces n n rn olan b lg lerd r.
nsann doada bulduu nesneler gnlk yaamnda kullan-
nde yaadmz dnyay duyu organlar le alglarz ve bu mak zere ara hal ne get rmek n kulland b lg d r.
tr b lg n n doruluu k ler n tecrbeler ne, deney mler ne
Bu b lg de gnlk deney mler ve b l msel lerlemeler le akl
dayanmaktadr.
b rlet r lmekted r.
Yaparak yaayarak ren len, neden - sonu l k s b l nme-
yen, alglamaya ve sezg lere dayanan bu b lg ye ayn zaman- Tekn k b lg de amalanan hedef prat k ve faydal olmasdr.
da "emp r k" b lg den r. Yan alet yapma b lg s d r.

"Bugn hava bulutlu ve karanlk oldu. B raz sonra yamur

yaacak." b m ndek b lg ler gndel k b lg d r. Tekn n gel m le b l m n gel m arasnda sk b r ba var-
Gndel k b lg deneme - yanlma yoluyla elde ed lmekted r ve dr. B l m teknoloj ye kaynaklk yaparken, teknoloj k gel me-
nsan yaamn kolaylatrmaktadr. ler de b l me yen alanlar amakta ve kolaylk salamaktadr.

nsanlarn gnlk yaamlarnda karlat sorunlar zm- 4) Sanat Bilgisi

lemek n bulduklar yntemler akla uygundur ve nsanlara
b r yarar salar. Sanat b lg s gzel ve estet k olan bulma urunda sezg , ha-
Hava souduunda kaln elb se g ymek, scak olduunda yal gc ve duyguyu kullanarak elde ed len b lg d r.
nce elb se g ymek g b b lg ler scaktan ve souktan nasl ko- Sanat, yaratc gc le doaya ve nesnelere ynel r, onlar
runulaca b lg s n ver r. kend been s , ruh dnyas, cokusuna gre farkl b mlerde
Gndel k b lg n n b l msel temeller yoktur, genel geerl l yorumlar.
yoktur, kltrden kltre farkldr.
Sorusu
retmen

D n b lg hang zell yle d er b lg trler nden ayrlr?

Kaynann lah olup dogmat k olmasyla.

2 YGS Felsefe Planl Ders Fy

BLG FELSEFES

Sanat nsann aklna dayanmaz ve prat k fayda salama g b B l msel B lg n n zell kler
b r amac yoktur. Sadece nsann yaratclna dayanr.

B Evrenseld r: B l m b r kltrn, m llet n lken n te-

Sanat b lg s zneld r. nk sanatnn b reysel becer s yle
yapt eser nsanlarda holanma, beenme, gzel bulma ve
haz alma duygusuna h tap etmekted r.
Sanatn nesnelerle lg l doru b lg verme zorunluluu le do-
aya uygun olma zorunluluu yoktur. M
Sanat b lg s ; res m, heykel, m mar , seram k, t yatro, mz k S
edeb yat, fotoraf, s nema g b farkl aralarla fade ed l r. E
kel nde de ld r, nsanln ortak m rasdr. B l msel
b lg den ayrm yaplmakszn herkes yararlanab l r.
L
Kes nd r: B l msel b lg ler dorulanab lme ve yan-
llanab lme zell ne sah pt r. phe duyulmayan
kes n b lg lerd r.
L
B r k mseld r: B l msel b lg ler kend nden ncek
b lg lerden beslenerek gem ten gnmze kadar
B
srekl olarak lerler.
L
G Tekrarlanab l r: B l msel b lg ayn koullarda ayn

sonucu ver p y neleneb l r.

N
S steml ve dzenl d r: B l msel b lg ynteml
N olarak elde ed l r ve bell b r dzen er s nded r.

Nesneld r: B l msel b lg k den k ye, toplumdan

"Sanat nsann yaratcln ortaya koyan b r b lg d r."
5) Bilimsel Bilgi
nsann nde yaad varlk dnyasn, akla ve akln ynet-
t deneye, gzlemlere dayal olarak aklamasndan elde
ett s steml b lg lere b l msel b lg den r.
Z topluma de mez, her tr etk den bamsz ve de-
E er yarglarndan arnmtr.
L
L Olgusaldr: B l msel b lg deney ve gzleme nem
ver r, metaf z k konularla lg lenmez, dorudan ya
K da dolayl olarak gzleneb l r olgular ele alr.
L
E
Tutarl ve geerl d r: B l msel b lg el k ermez,
R
kend nde tutarldr, uyumludur, mantk kurallarna
dayanr.

B l msel b lg n n snrlar nceden bel rlenm olup herkes n

kabul edeb lece ek lde kes n, nesnel ve tutarldr.

B l mler; formel b l mler (matemat k, mantk), doa b l mler

(f z k, k mya, b yoloj ) ve beer b l mler (ps koloj , sosyoloj ,
tar h) olmak zere e ayrlrlar.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 3

BLG FELSEFES

Felsef B lg n n zell kler

rnek 2:
F Elet reld r: B lg kr t k ed lerek doru ve yanllar
Newton meslek yaamnn banda oluturan parala-
rn zell kler n doru b mde anal z ett ve matemat k ala- E ayrlr, yen yorumlar yaplr.
nnda bulular yapt. Ktle ek m kavramn sadece formle L
etmekle kalmad, ktle ek m yasasn da buldu. alma- S
laryla Kepler ve Gal leo'nun almalarn hem dzeltt hem Akl ve Mantk lkeler ne Dayanr: Felsefede akl
E
de daha yetk n hle get rd . Kepler' n gezegenler n hareke- ve mantk lkeler nden hareket ed ld n el k ve
t yle lg l yasalar formle ett . Bylece Pythagoras'n btn F tutarsz grlere yer ver lmez.
madd evren n, matemat ter mler yle aklanab lece yo-
lundak gr k b n yl sonra dorulanma olana buldu.
Bu parada, b l msel b lg n n aadak zell kler nden B Evrenseld r: F lozoflarn ele ald varlk, b lg
hang s vurgulanmaktadr? ve deer konular ve bunlardan kan rnler tm

A) Evrensel olma B) Nesnel olma L nsanla a tt r.

G
C) Olgusal olma D) B r k msel olma

E) Tutarl olma B rlet r c ve Btnley c d r: F lozof b l mde
N
olduu g b varl paralara ayrmadan b r btn
Bilimde yaplan bir alma, daha sonra gelen bilim insanlar tarafndan geli-
tirilebilir. Bu durum bilimin birikimsel olmas ile ilgilidir. olarak ele alr.
N
Cevap: D

zneld r: Felsef b lg her f lozofun varl, evren

Z kend nce yorumlamasyla ortaya kar.
6) Felsefi Bilgi E
L
nsanda doutan bulunan merak, hayret ve phe duygu- Kend n Yen leyeb l r: Felsef b lg kat ve de -
larnn etk s yle evren , toplumu, kend s n n balangcn akla L
mez de ld r ve h b r konuda son sz sylemez,
dayal olarak aklamasndan elde ed len s steml b lg ye "fel-
da ma esnekt r.
sef b lg " den r. K

Soru sorma, sorgulama ve renme al bu b lg y dour- L

mutur. E Kmlat f B r B lg d r: Her f lozof daha nce len-
R m b r konuyu ele aldndan ylma oluur. lerle-
B lg n n kayna ned r? Tanr var mdr? Ruh ned r? y ve kt
me de l artma, oalma ve gen leme oluur.
ned r? g b sorular nsan varlk, b lg ve deer problem le
kar karya get r r.

Felsef b lg n n doruluu veya yanll b l mde olduu g b

soruturma konusu yaplamaz.

Felsef b lg ler n b r d er nden stn de ld r.

4 YGS Felsefe Planl Ders Fy

BLG FELSEFES

rnek 3: 1) Doruluk ve Anlamllk

B r nermeye doru veya yanl d yeb lmem z n ncel kle o
Felsefen n b l mler g b b r gel m srec yoktur. B z m, "H -
pokrat Yem n " le hek ml kte ahlak ller n bel rleyerek nermen n anlaml olmas gerek r. Anlamsz cmleye nerme
tar he mal olan Hek m H pokrates'ten tp alannda ok le- den lemez.
r de olduumuzu syleyemey z. Ancak onun yararland Doru ya da yanl yarg b ld ren cmlelere nerme dend
b l msel b lg srec nden daha ler dey z. Felsefe ret m nde
n anlamsz cmlen n veya kel men n gnlk yaamda y-
belk de b r dnrn ded g b sadece Platon'a d pnot
neld b r nesnes veya anlatt durumun let mde b r kar-
yazyoruz.
l varsa anlamldr; yoksa anlamszdr.
Bu parada felsef b ln n aadak zell klerden hang s -
n vurgulamaktadr?

A) Akla dayal olma

B) Evrensel olma 2) Temellendirme
C) Elet rel olma
B r dd ay, nermey , yargy dorulayan gerekeler , neden-
D) Kmlat f olma
ler , dayanaklar ortaya koymaya temellend rme den r. Yan
E) Btnley c olma b lg n n gerekelend r lmes d r.
Bilim birikimli olarak ilerlerken, felsefede sadece birikim (ylma) olur. Buna Gerekelend rme ya nedenlere ya da d nedenlere dayan-
felsefenin kmlatif olma zellii denir.
drlarak gereklet r l r.
Cevap: D

C. DORULUK VE GEREKLK LKS 3) Felsefe ve Man k likisi

Doruluk ve gerekl k ayn ey m d r, yoksa farkl mdr?
Mantkta sz ed len doruluk le b lg kuramnn doruluk
El m zdek "k tap" gerek m d r, yoksa doru mudur?
anlay farkldr.
"K tap" doru veya yanl olamaz, ya gerekt r ya da gerek
de ld r. B lg kuram er e, mantk se b me nem ver r.

"K tap" le lg l b r yarg doru ya da yanltr. B r nermen n d le get rd er k ncel kle mantkl olmak zorun-
dadr, mantkl de lse er k anlamszlar, h b r b lg vermez.
"K tap b r ders k tabdr." yargs doru ya da yanl olur.
Mantn ulamaya alt "mantksal doruluk", b l m n ve
Gerekl k; nsan dnces nden bamsz olan, nesnel ola-
b lg kuramnn ulamaya alt doruluk se "b lg sel / e-
rak var olandr.
r k doruluk"tur.
Doruluk; nesne le lg l sylenen yarglarn, dnceler n
nermeler n b r zell d r.

. BLGNN DORULUK LTLER

Gerekl k ve doruluk arasnda ba nsan kurmaktadr.
B l m le felsefen n ele aldklar nesneler gerekl k bakmn-
dan farkllk gster r. Felsefede metaf z k varlklarla da lg -
len ld nden felsef b lg n n doruluu test ed lemez. Ancak
tutarll mantksal olarak rdeleneb l r.
B r b lg y doru klan ned r? B r b lg n n dorudur? Genell kle
bu problem b r nermen n doruluuyla l k lend r lmekted r.
nermen n doruluunun nasl olduu problem ne baklmaktadr.
Doruluun ltne l k n felsefe tar h nde farkl grler
ler srlmtr.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

 BLG FELSEFES

Genel n onayn almak doruluun lt olmaktadr. Uygu-

Uygunluk Tutarllk lanmakta olan yasalarn tmel uzlama dayand, ounlu-
un kabulnden get syleneb l r.

BLGNN DORULUK LT Bu lt; "ounluun b r b lg ye doru demes gerekten o

b lg doru yapar m?" sorularn da beraber nde tamaktadr.

Yararllk Tmel Uzlam Apaklk 5) Apaklk

B r b lg n n hem ak ve se k hem kuku duyulmayan b r
1) Uygunluk aklkta olmas durumudur.

Doruluk, dnce le nesne arasndak tam uygunluktur.
B r nesne hakknda oluturduumuz b r gr, nesnen n ken-
d s ne uyuyorsa doru; ona uymuyorsa yanltr.
Ak b lg ; b r b lg ya da dncen n b r btnlk nde, tutar-
szlk ermeden kavranmasdr.
Se k b lg ; b r b lg n n baka b r b lg ya da dnce le kar-
trlmamas durumudur.

"Kat beyazdr." nermes douluunu, d dnyada kadn

beyaz olmas olgusuna borludur.

2) Tutarllk Apak b lg ler ancak sezg sel kavrama ve karsamayla elde

B r nermen n doruluu s stemde daha nce kabul ed lm
doru nermelerle el memes ne dayanmaktadr.
B r nermen n tek bana tutarl olmas neml de ld r; b r
btn nde d er nermelerle el memes gerek r.
ed l r.
H b r kuku duyulmayan, kant gerekt rmeyen, baka b r b l-
g yle kartrlmayan, aklla dorudan kavranlan b lg d r.
Z hn n dorudan doruya, aracsz olarak kavrad, ayn za-
manda gven l r olandr.

rnek 4:
B r masal kahraman olan "den z kz"nn var olduu ya da
3) Yararllk olmad b lg s n doru kabul etmem n bu b lg ye yalnz
bama ben m sah p olmam pek de neml de ld r. Fakat
B r b lg uygulanab l r, yararl, tatm n ed c sonular ver yor
"den z kz"nn den zde var olan b r varlk olduu b lg s n
veya b r problem zeb l yorsa dorudur.
ben m dmdak k ler de doru kabul ed yorsa ancak o
zaman bu b lg n n doruluundan sz edeb l r m.
Bu parada grler n d le get ren k aadak lerden
hang s n b lg n n doruluk lt olarak kabul etmek-
Yararllk ltn kabul edenlere pragmat st den r. ted r?
Pragmat stlere gre, b r b lg yararl olduu srece deerl d r
A) Apaklk B) Yarar
ve dorudur.
C) Tutarllk D) Uygunluk
4) Tmel Uzlam E) Tmel uzlam
Tmel uzlam ltne gre; herkes n veya ounluun ka- Verilen parada bir bilginin doruluu, dier insanlarn da kiinin bilgisini
onaylamasna balanmtr. Bu gre tmel uzlam ad verilmektedir.
bul ett b lg ler dorudur.
Cevap: E
Sorusu
retmen

Doru b lg n n ltler nden "yararllk" hang ynyle ele-

t r leb l r?

B r k ye ya da gruba yararl olan b r durumun baka b r k ya da

gruba yararl olmamas neden yle elet r leb l r.

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

BLG FELSEFES

D. BLG FELSEFES VE TEMEL PROB-

B lg n n lt B lg n n Snr
LEMLER
Problem Problem
"B lg ned r?" sorusunu temele alan felsefe dalna b lg felse-
fes veya "ep stemoloj " ad ver l r.
Doru b lg n n ltler nsan her ey b leb l r
B lg kuram lk kez b r d s pl n hal nde Yen a'n balarnda nelerd r? m?
modern felsefe le ortaya kmtr. B lg ler nelere gre do- nsan b lg s n n snr ne-
B lg felsefes ; b lg n n mkan, b lg n n kayna, b lg n n lt- rudur? d r?
ler ve b lg n n snrn nceler. B lg n n doruluunu nsan nereye kadar b le-
gsteren ltler neler- b l r, nereden sonrasn
B lg n n mkn B lg n n Kayna d r? b lemez?
Problem Problem Kes n ve doru b lg ler n nsan ney ne kadar b -
lt ned r? leb l r?
B lg n n kayna ned r? nsan b lg s snrl m
Mutlak doru b lg mm-
kn mdr? B lg akln b r rn mdr? yoksa snrsz mdr?
Hak kat var mdr? B lg n n elde ed lmes nde
hang b lg akt kullanlr?
Hak kat ned r?
B lg duyulardan m, duyu
Hak kat b lmek mmkn
nces yeteneklerden m
mdr?
gel yor?
Varln doru b lg s var
mdr?
B lg ler m z n kayna sez- rnek 6:
g m d r?
Varsa bu b lg ler gerek B z m varlk dzen m z nesneler kend ne uydurur, her ey
B lg deneye m dayan-
m d r? kend ne gre de t r r. Aslnda dnyann ne olduunu b -
maktadr?
lemez oluruz, nk her ey b ze duyularmzla bozulmu,
aslndan ayrlm olarak gel r. Pergel, gnye, cetvel bozuk
rnek 5: oldu mu onlara gre yaplan btn yaplar da ster stemez
pten yaplm b r salncan stnde sallanrken pler ke- kusurlu, sakat olur. Duyularmz kes n olmad n onlarn
sersem ne olur dey p denemeye kalkmayz. nk bunu ortaya koyduu h b r ey de kes n de ld r. Pek ama bu
yaptmzda yere dece m z b l r z. Daha nce bunu ayrlklar karsnda doruluk hkmn k m verecek?
yapan baka b r n grmesek hatta yer ek m kanunundan Bu parada, "b lg kuram" le lg l olarak aadak lerden
haberdar olmasak b le dece m z b l r z. nk den hang s ne de n lmem t r?
b rok nesne grmzdr, dmeyle lg l b rok yaant-
mz olmutur. A) B lg n n doruluk deer ne
Bu para b lg kuramnn temel sorularndan hang s n
B) Duyu b lg s n n elet r s ne
tartmaktadr?
C) B lg n n grecel oluuna
A) Doru b lg mmkn mdr?
D) B lg n n kaynana
B) B lg n n kayna ned r?
E) B lg n n uygulanab l rl ne
C) Doru le gerek ayn mdr?
Parada bilginin doruluu tartlmaktadr. Duyu bilgisinin kesin olmamas
D) Doru b lg n n lt ned r? bilginin eletirisidir. Varlk dzeninin her eyi deitirmesi, bilginin greceli ol-
E) B lg zneye m sjeye m baldr? masdr. Her eyin bize duyularla bozulmu olarak gelmesi bilginin kayna ile
ilgilidir. Bilginin uygulanabilirliine ise deinilmemitir.
Parada dmeyle ilgili deneyimlerimizin insan bilgisini oluturduundan sz Cevap: E
edilmektedir. Bylece bilgimizin nereden geldii, yani bilginin kayna tartl-
maktadr.
Cevap: B

YGS Felsefe Planl Ders Fy 7

 BLG FELSEFES

E. BLGNN MKANI PROBLEM Protagoras

Duyu, deney ve akl b lg y elde etmede yeters z kaldndan

B lg mmkn mdr? B lg felsefen n temel problem , doru
"sanlar" devreye g rmekted r.
b lg n n mmkn olup olmadna dayanmaktadr.
"San" doru olduunu sandmz veya b ze doru g b g-
"Doru b lg "den anlalmas gereken ey; genel geerl l
rnen eyd r.
olan, mutlak olan, h b r koulda ve zamanda de meyen,
her zaman ayn kalan b lg d r. Tm b lg ler m z duyumdan gel r. Duyum se nsana gre de-
r.
Herkes n doru olan b lg "doru b lg "d r.
Her nsan, dorunun lsdr ve ortada ne kadar nsan var-
Doru b lg n n mmkn olup olmadna f lozoflar tarafndan
sa o kadar doru ve san vardr.
ver len cevaplar k grupta toplanmaktadr.

Doru b lg n n mkansz olduunu savunan sof stler ve sept -

s zm (kukuculuk)d r, doru b lg n n mmkn olduunu savu-
nan dogmat zmd r.
Gorg as

Doru b lg n n m- Doru b lg n n Gorg as'n ar phec l savda grlr.

kansz olduunu mmkn olduu- H b r ey yoktur.

savunanlar nu savunanlar Olsa b le b z onu b lemey z.

B lsek de bakasna b ld remey z.

Eleallar Rasyonal zm
Doru b lg n n olmadn, doruluun grecel olduunu be-
Sof stler Emp r zm
l rt r.
Sept kler Sensual zm
Szckler n ben m anladm anlamyla, bakalar tarafndan
Kr t s zm
anlalamayacan ve b l nmes n n mkansz olduunu sa-
Ent syon zm
vunmutur.
Poz t v zm
Anal t k felsefe
Pragmat zm
Fenomenoloj
b) pheciler (Sep kler)
Sept kler, nsann gere n b lg s ne ulaamayacan ne
srerler.
1) Doru Bilginin Mmkn Olmad Gr
Geree ulamak n nsan b lg s n n yeterl olmadn d-
a) Sofistler nrler.

Pol t ka le uramak steyenlere h tabet e t m veren gezg n Ayn eyler, farkl nsanlarda farkl tepk lere yol aar.
retmenlere sof st den r. Duyular duruma ve artlara gre b ze farkl b lg ler ver r.
Sof stler kentten kente dolarken, her yrede ayr deerle-
r n ve hak katler n geerl olduunu grmler, buna gre de
genel - geer deer ve hak katler n olamayaca grne
varmlardr. Alglarmz, bulunduumuz duruma gre de r.
Sorusu
retmen

Sof stler ve sept kler hang nedenlerle doru b lg n n varl-

n reddetm lerd r?

Duyu organlarna, akla gvenmemeler ve deerler n zamandan

zamana ve toplumdan topluma de mes .

8 YGS Felsefe Planl Ders Fy

BLG FELSEFES
rnek 7:
ou zaman gnlk deney mler m z, balca b lg kayna-
mz olan duyularn b z yanlttn gsterm t r. Ancak n-
sanlk tar h ne baktmzda da b z m bugn apak yanl
olduunu kabul ett m z b rok ey n gem te yanlmaz
dorular olarak ben msend n grrrz. Bu durum felsefe
tar h nde, doru b lg n n mknndan phe eden f lozoflarn
ortaya kmasna yol amtr.
Bu parada sz ed len f lozoflar aadak lerden hang -
s yle n telend r l r?
A) Sept kler B) Emp r stler C) Rasyonal stler
D) Poz t v stler E) Ent syon stler
Doru bilginin varlndan phe eden filozoflar septiklerdir.
Cevap: A
Pyrrhon
H b r ey ne doru ne de yanltr. B rb r n n kart olan k
sav ayn ek lde dorulanab l r.
H b r b lg b ze gere olduu g b gstermed n yarg-
dan kanmak gerek r.
T mon
Nesneler kes n olarak ayrt ed lemez, onlar de me nded r
ve onlar hakknda yargda bulunulamaz.
Alglarmza ve tasavvurumuza gven lemez.
Yarg vermekten kanr, teor k ballktan kurtulursak ruhun
sarslmazlna (mutlulua) ularz.
Karneades
"H b r ey b lmed m de kes n olarak b lemem." szyle her
eyden phe ed lmes gerekt n savunur.
H b r ey hakknda yargda bulunmamann tek mantkl tu-
tum olduunu savunmutur.
c) Elea Okulu Kukucular
Elea okulu kurucusu Parmen des ve renc s Zenon kuku-
culua zem n hazrlamtr.
Parmen des, Herakl tos'un "Her ey de r." grne kar
kmtr.
Hareket n olmadn, h b r ey n de med n , evrende
"zdel n, b rl n" olduunu savunmutur.
Zenon se yazd paradokslarla b lg n n kukulu olduunu
gstermeye almtr.
2) Doru Bilginin Mmkn Olduu Gr
(Dogma zm)
Doru b lg n n, nesnes ne uygun genel - geer b lg n n ola-
nakl olduunu savunan grlere dogmat zm den r.
Akln mutlak b r deer olduunu dolaysyla b lg n n mkann
kabul eden felsef grtr.
a) Rasyonalizm (Aklclk)
Aklclara gre nsan z hn doutan bo de ld r. nsanlar
doduklarnda baz b lg lerle donatlmtr.
Aklclar deneyler m z ve duyular yoluyla elde ed len b lg lere
pheyle bakarlar.
Akln dorular deney n dorularna gre daha deerl d r.
Aklc f lozoflar deney nces b lg n n mkanna nanr. Bu tr
b lg ye "Apr or " b lg den r.
Apr or ; d dnya hakknda yen b r b lg vermeyen ancak ev-
rene l k n baz dorular kefett ren b r b lg d r.
Sokrates
Sokrates'e gre b lg ler m z sonradan duyularmz ve dene-
y mler m zle kazanlmam, ters ne doutandr.
Sokrates b lg ye ulamak n k yntem uygulamtr.
ron (alay): B r ey b ld n sanan k ler sorgulayarak ona
gerekte b r ey b lmed n gstermekted r.
Ma ot k (dourtma): B r ey b lmed n sanan k mseye y-
neltt sorularla aslnda o konuda ok ey b ld n kant-
lamtr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 9
 BLG FELSEFES
Sokrates (M 469 - 347)
Platon
Platon'a gre b lg doutan gelmekted r, duyu organlaryla
salanamaz.
Ona gre "nesneler dnyas" ve " dealar dnyas" olmak ze-
re k dnya vardr.
Nesneler dnyasn duyu ver ler yle rend m z n bu
alanla lg l doru b lg y elde edemey z.
dealar dnyas aklla kavrand n genel - geer b r b lg d r.
Ar stoteles
Ar stoteles'e gre b lg ed nme yet s akldr. Akl ed lgen (pa-
s f) ve etk n (akt f) olmak zere k trldr.
Ar stoteles'e gre nsan doutan b lg sah b de ld r.
nsann duyu ver ler yle kavramlar oluturma yetene vardr.
Yan akl b lg y retme yetene ne sah pt r.
Hegel
Hegel deneye ve duyu organlar le de l, kavramlar zer nde
dnerek kes n b lg ye ulalacan savunmutur.
Akln varl kavramasnn neden , varln kend s n n akln b r
rn olmasdr.
Var olan tek gerekl k ruhsal gerekl kt r. Madde gerek an-
lamda yoktur.
Hegel, "Akla uygun olan gerek, gerek olan da akla uygun-
dur." grn ler srmtr.
retmen
Sorusu
Platon "Maara Benzetmes " le ne anlatmak stem t r?
10 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Hegel (1770 - 1831)
Descartes
Felsefeye "cog to" kavramn kazandrmtr.
phey doru b lg ye ulamada b r yntem olarak kullanmtr.
"phe etmekte olduum phes zd r. phelenmek dn-
mek, dnmek se var olmaktr. Dnyorum o halde va-
rm. Ben varsam d dnya ve bunlar yaratan Tanr da var-
dr." d yerek ak - se k b lg ye ulamtr.
b) Empirizm (Deneycilik)
Rasyonal zme tepk olarak domutur.
B lg ler m z n duyu, alg ve deney yoluyla elde ed ld n savu-
nan b r grtr.
Doutan b lg lerle gelm olsaydk, tm nsanlarn e t b lme
ve kavrama yet s ne sah p olmas gerek rd , dem lerd r.
Gzmz, kulamz, el m z, burnumuzla aldmz duyular
olmasayd alg ve b lg m z n olamayacan savunmulardr.
John Locke
nsan z hn n bo b r levhaya benzetm t r. (Tabula rasa)
nsan z hn nde h b r b lg yoktur ve her trl b lg n n kayna
deneyd r.
Acy tatldan ve sert yumuaktan ayrmay duyumlar ve de-
neyler yoluyla ren r z.
Eer b lg ler doutan gelseyd cah l ya da budala ded m z
k ler n de e t konularda b lg sah b olmas gerek rd .
nde bulunduumuz evren n gerek olmayp dealar evren n n
yansmas olduunu.
 BLG FELSEFES
Dav d Hume
Hume'a gre doa yasalar g b dnce yasalar vardr.
Z hn m zde bulunanlar zlen mler ve f k rler (dnceler) ol-
mak zere k ye ayrr.
Neden - sonu l k s n "alkanla" balamaktadr. Alkan-
lklarn olumasnda se armn etk s vardr.
c) Sensualizm (Duyumculuk)
Sensual zm f k rler n ve b lg ler n kaynan duyulara dayandrr.
Cond llac
Ona gre btn b lg ler m z n kken duyularmzdr.
Mermer heykel rne le grn aklamtr.
Mermer lenmeye baladka adm adm heykel zell kazan-
maya balar, mermer n nde sakl olan heykel duyu organlar
aldka ortaya kar.
d) Kri sizm (Ele ricilik)
B lg n n kaynann hem deneyden hem de akldan geld n
savunan b r grtr.
Deneyle gelen alg, akln kavram ve kategor ler yle b rl kte b l-
g y oluturmaktadr gr savunulmutur.
Kant (1724 - 1804)
mmanuel Kant
Kant'a gre; btn b lg deneyden domaz, deney b lg n n
ham maddes d r.
Z h nde bulunan b rtakm formlar (kalplar) ham maddey b r
b me sokar, b r dzen ver r bylece b lg elde ed lm olur.
Sorusu
retmen
Poz t v zm n temel dd alar nelerd r?
e) Pozi vizm (Olguculuk)
Doru b lg ye olaylarn ncelenmes yle ulalab lece ve bu
tr b lg ler sadece deneysel b l mler n gereklet rece sa-
vunulmaktadr.
Poz t v zmde metaf z e h b r ek lde nem ver lmez.
Varln grnen boyutu dnda baka b r boyutunun olmad-
, varln alglanab len olaylar olduu savunulmutur.
Auguste Comte
Comte'a gre b lg duyular sayes nde elde ed l r.
Doada olup b ten her olayn b r neden n n olduu, doann
dnda b r neden aramann yanl olduunu savunmutur.
Comte toplumsal aratrmalar da yapmtr. Toplumsal srec
aamaya ayrmtr.
Teoloj k dnem: nsan dnyay ve olaylar tanrsal kuvvetler
le aklar.
Metaf z k dnem: nsan olaylar, nesneler soyut kuvvetler
le aklar.
Poz t f dnem: nsan dnyay ve olaylar yalnz doa yasa-
lar le aklar. Bu dnem n rn b l md r.
A. Comte (1798 - 1857)
Metaf z reddetmes , b l m ve b l msel yntem nemsemes .
YGS Felsefe Planl Ders Fy 11
BLG FELSEFES
f) Anali k Felsefe (Yeni Pozi vizm, Man k Pozi vizm)
Anal t k felsefen n tems lc ler ; Carnap, M. Schl ck, Russell ve
W ttgenste n'dr.
Doru b lg , doruluu test ed leb len ve b l me dayanan b lg d r.
Felsefen n grev d l zmlemes ve d l anal z yapmak ol-
maldr. Bunun n modern mant kullanrlar.
W ttgenste n d l n anal z le gerekl n anal z n n ayn ey ol-
duunu sylem , d lle fade ed lmeyen eyler n de sama ve
anlamsz olduunu sylem t r.
Anal t k felsefe metaf z anlamsz ve spatlanamaz olarak
grmekted r.
g) Entisyonizm (Sezgicilik)
Bu gr savunan f lozoflar doru b lg ye duyu ve aklla de-
l sezg le ulalab lece n savunurlar.
Sezg ad ver len zel b r yet le nsan b lmek sted b r ey
dorudan aracsz b r kavrayla kavrar.
Sezg sayes nde phe etmeden, gven duygusu le nes-
ney btnl nde kavrarz.
Henry Bergson
Bergson evren ve varl dorudan ve aracsz olarak sezg
le b l neb lece n bel rt r.
Zeka ve sezg y b rb r nden ayrarak zekay b l m n, sezg y se
metaf z n temel ne koyar.
Varlklar canllklarnda, hareketl l kler nde, btnsell kler nde
ve somutluluklarnda kavrayab lecek tek yet sezg d r.
Gazal
Duyulara gven lemeyece n , akln da yeters z olduunu be-
l rt r.
nsan gerek b lg ye ulatran yolun "gnl yolu" ( nan) ol-
duunu savunmutur.
Gerek b lg , nsan gnlne yce b r nur olarak nen sezg le
elde ed l r.
12 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Gazal (1058 - 1111)
) Pragma zm (Faydaclk)
B lg ler m z n snrlarn b lg n n lev ve sonular bel rler d -
yen pragmat zm, b lg ler ne kadar ok problem aklamaya
yaryorsa o kadar dorudur grnded r.
B lg ler m z n snrlar, aklad ve e yarad orandadr de-
mekted rler.
W ll am James
James'e gre yararl olan dorudur, doru olan da yararldr.
Dnce eyleme baldr. nk b r dncen n doruluu,
kend s n dorulayan b r ya da eylemle anlalab l r.
James'e gre b l m, felsefe ve teoloj de tanm ya da forml
de l, prat k neml d r.
John Dewey
Dewey'e gre b r b lg doru se yararldr, de lse doru de ld r.
nsan b r ey yapmak n nce dnr ve sonunda dnce
eyleme dnr.
Dncen n doruluu onun yararl ya da baarl olmasna
baldr.
h) Fenemonoloji (Grng Bilim)
Fenemonoloj anlaynn tems lc ler Edmund Husserl ve
Max Scheler'd r.
Husserl poz t v zm duyusal ve b reysel ver lere dayandrd
n elet rm t r.
Husserl; b z genel objeler t nsel olarak kavrarz, bu genel ob-
jeler se fenomenlerd r dem t r.
Asl varlk, fenomenler n nde g zl olan "z"dr. z, varl
varla get ren; onu, ey yapan temel nedend r.
BLG FELSEFES
1. B lg n n doruluu nsanla lg l b r sorundur. nsan yaa-
mnda bamsz mutlak b r doru aranmamaldr. B lg , n-
san eylem n ve bu eylem n sonularnn gnlk yaamn-
dak lev ne gre doru veya yanl deer alab l r.
Bu gr aadak drlerden hang s ne uygundur?
A) Poz t v zm savunan Auguste Comte'ye
B) Emp r zm savunan John Locke'ye
C) Aklcl savunan Sokrates'e
D) Pragmat zm savunan W ll am James'e
E) Kr t s zm savunan Immanuel Kant'a
2. Descartes b lg n n temel kaynann akl ve dnce ol-
duunu ler srer.
Hegel, geree h deneye bavurmadan sadece akln
snrlar nde kalnarak ulalab lece n savunur.
Bu k dnrn ortak gr aadak lerden hang -
s d r?
A) Kes n b lg n n varln reddetmeler
B) nsann sezg ler ne gvenmeler
C) Akl doru b lg ye ulamann arac olarak grmeler
D) Metaf z reddetmeler
E) B l msel yntem savunmalar
3. phec dnr, farkl duyularn farkl hatta kart zlen m-
lere yol atn, nesneler kart n tel klere sah pm g b
gsterd n d le get r r. rne n res mler, grme duyusuna
g r nt ve kntlara sah pm g b , dokunma duyusuna se
sah p de lm g b grnr.
Buna gre phec ler n temel gr aadak lerden
hang s d r?
A) nsan b lmed n b lmeye almaldr.
B) Gerek, duyularn b ld rd d r.
C) Kes n b lg ye ulatktan sonra kukudan vazge lmel -
d r.
D) Her nsann onaylad b lg den kuku duyulmamaldr.
E) Kes n b lg ye ulamak olanakszdr.
Konu Testi - 1
4. Banaz gere el nde tuttuundan em nd r ve o yzden de
onu bakalarna zorla dayatmaya alr. F lozof se doru-
yu aramaya kmtr ve yle olduu n de byk b r alak
gnlllkle syled udur: "Doru ne ben m ne de sen n
el nde, doru nmzde."
Buna gre aadak szlerden hang s bu paradak
gr zetler?
A) En byk b lg , b ld kler m zden baka b lg ler n de ol-
duunu b lmekt r.
B) Her eyden kuku duyuyorum hatta kuku duyduum-
dan b le.
C) Ne k dorudur o faydaldr, ne k faydaldr o dorudur.
D) nsan z hn doutan bo b r levha g b d r.
E) Zavall akl! Ben rtmek n b le b lg ler n duyum-
lardan alyorsun.
5. Dnceler m z ve b lg ler m z etk nl kler m zden bam-
sz de ld r. Dnceler m z eylemler m z etk ler, ona yn
ver r. Dnceler m z n eylemler m z zer ndek bu etk s ,
eylem baarl ve etk l klyorsa, yan nsana dnd
amalara ulama mkan ver yorsa, dorudur.
Bu gre gre "doru" ned r?
A) Genel yarglara ulamaktr.
B) Kend nde tutarl b lg ler d r..
C) B lg n n nsana yarar salamasdr.
D) Tmel uzlamann salanmasdr.
E) Dncen n olgulara uygunluudur.
6. Z hn m zdek b r yansmann d dnyadak aslna uygun
olup olmad kantlanmadan, onun doru olduunu da b -
lemey z. Dnceler akl yoluyla gerekelend r ld kten son-
ra b lg statsne ular.
Bu parada b lg felsefes n n hang kavram d le get r l-
mekted r?
A) Dogmat zm
B) Temellend rme
C) Tutarllk
D) Uygulanab l rl k
E) Dorulanab l rl k
YGS Felsefe Planl Ders Fy 13
BLG FELSEFES Konu Testi - 1

7. Maaza v tr nler nde grdmz mankenler n nsanlara
benzemes onlar nsan yapmaz. nk nsan nsan ya-
pan grntek el n n, yznn, bacaklarnn olmas de-
ld r. nsann temel n tel grnnn ok tes nde, b -
l nle kavranan zdr. B z eer nsann b lg s ne ulamak
st yorsak bu zlere ynelmel y z.
Bunlar syleyen k n n gr, b lg kuramyla lg l
aadak yaklamlardan hang s ne uymaktadr?
10. Ezbere b lmek, b lmek de ld r. Ezber, aklmza emanet
ed len her ey saklamaktadr. nsan b ld her ey ustas-
na bakmadan, k taptak yer n aramadan sted g b kulla-
nr. Tmyle k taptan b r b lg ne skc b r b lg d r. Byle b r
b lg ss olarak kullanlsn ama temel olarak de l. Asl b lg
deneye deneye kvamlanan b lg d r.
Bu parada anlatlmak stenen dnce aadak ler-
den hang s d r?

A) Emp r zm A) B lg deney mlere bal olarak elde ed l r.

B) Aklclk B) B lg zgr tartma ortamnda gel r.
C) Poz t v zm C) B lg nsandan nsana de r.
D) Fenomenoloj zm D) B lg ak ve se k olmaldr.
E) Sezg c l k E) B lg ye akl yoluyla ulalr.

8. Srekl b r aratrma olarak da tanmlanab len b l m, b l m
nsanlar arasndak b r bayrak yarna benzer. Bu yar-
ta z nc r n son halkas, daha ncek halkalarla lg l d r. Bu
halkalar arasndak ba b l nmeden, md k b lg durumunu
anlama olana zorlar.
Bu parada b l msel b lg n n hang zell vurgulan-
maktadr?
A) Nesnel olmas
B) Genelleneb l r olmas
11. Yaammzn b ze kazandrd kanlarn tek ve son do-
ruluk lt onlarn yaam nde dorulanmasdr. Doru-
luun kend s b le dorulann nsan eylemler nde bulur.
Bu nedenle neml olan b r ve eylemde e yarama ve
zm ortaya koymaldr. Bunu ortaya koyab len b lg do-
rudur.
Bu parada ver len gr aadak dnrlerden
hang s ne uygundur?
A) Hegel' n aklclna

C) B r k ml olarak lerlemes B) J. Dewey' n pragmat zm ne

D) Var olan ncelemes C) E. Husserl' n fenomenoloj zm ne

E) Olgulara dayanmas D) Gazal 'n n sezg c l ne

E) . Kant'n kr t s zm ne

9. Su dolu kaptak ubuk krk grnr. Fakat duyu organlar-

mzdan dokunma duyusuyla yaplacak b r test bunun yan-
l olduunu syleyecekt r. Bu k test deney mler m zle de
b rle nce doru b lg elde ed lm olur.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Aklla lg l olmayan tm nermeler geers zd r.
B) Duyumlardan gelen b lg ler y ne duyumlarla denetle-
neb l r.
12. B lg felsefes n n ana konusu b lg n n kend s d r. B lg fel-
sefes b lg y konu ed n rken b lg n n ne olduunu, nasl
elde ed ld n , b lg y elde eden ve onu kullanan nsan le
nesneler arasnda hang b lg balar kullanlarak nasl b r
etk le m salandn ele alr.
Buna gre aadak lerden hang s b lg felsefes n n
cevap arad sorulardan b r de ld r?
A) B lg zneye m sujeye m baldr?

C) Duyumlar b lg n n ham maddes n salar, akl se bunu B) Doru b lg mmkn mdr?

ler. C) B lg n n kayna ned r?
D) Mutlak b r doru yoktur. D) Doru le gerek ayn mdr?
E) B lg duyumlarla de l sezg lerle elde ed l r. E) Gzel n b lg s ned r?
12. E 11. B 10. A 9. B 8. C 7. D 6. B 5. C 4. A 3. E 2. C 1. D Cevaplar

14 YGS Felsefe Planl Ders Fy

BLG FELSEFES Konu Testi - 2

1. Doa yasalarn bulmak n b l mlerde u temel kabulden 4. B l m n har c ndek h b r b lg deerl de ld r.

hareket ed l r: Doada b r dzenl l k vardr. Ayn nedenler Metaf z k geler redded lmel d r.
benzer koullarda hep ayn sonucu ver r. Bu nedenle b -
B lg olgusal alanla snrldr.
l mlerde b r olaydan kalklarak baka b r olay aklanr ve
benzer olaylarn b r nden tek ne ge l r. Doru b lg ye b l msel yntemlerle ulalab l r.

Bu parada b l msel b lg n n hang zell vurgulan- Bu grler savunan felsef yaklam aadak lerden
maktadr? hang s d r?

A) ndey de bulunma A) Sept s zm

B) Nedensell k lkes ne dayanma B) Pragmat zm

C) Mantksal aklamalar yapma C) Poz t v zm

D) Nesnell kten ayrlmama D) Kr t s zm

E) Aratrma konusunu snrlama E) Rasyonal zm

5. Eer gl b r z h nsel yapya sah p de lsek, b l nen btn

2. Tekn k b lg n n kullanlmas sonucu ortaya kan teknoloj y-
le, en bas t ev aletler nden en karmak mak nelere kadar
nsana faydal olan ve kullanlan ara gereler ret lm t r.
Gnmzde evlerde kullanlan t, buzdolab, frn, b lg -
sayar vb. teknoloj n n rnler d r.
Bu parada tekn k b lg n n hang zell vurgulanmak-
tadr?
A) nsan yaamnda kolaylklar salamas
B) Evren b r btn olarak aklamaya almas
C) Sadece b lg ye ulama amac tamas
D) B l mlere gre karmak b lg ler ermes
E) B l mlere yol gstermes
matemat k kuramlarn ezberlesek de matemat k olama-
yz. Ayn ek lde karlatmz felsef problemler ze-
b lecek yeterl l kte de lsek, Platon ve Ar stoteles' n btn
eserler n okusak b le y ne de gerek anlamda b r dnr
olamayz.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) B l m ve felsefe farkl k alandr.
B) Felsefe b lg b r k m nden yararlanarak yen sonulara
ulamaldr.
C) Felsefe yapmak hogrl olmay gerekt r r.
D) B l m ve felsefe anal t k n tel ktek dnsel yapy ge-
rekt r r.
E) Felsefe yapmak her nsan n kanlamaz b r durum-
dur.

3. B lg n n en neml kaynaklarndan akl ve duyunun b z

bazen yanltt b l nen b r gerekt r. Bu gerekten hareket
eden baz kukucu f lozoar yle dnmlerd r: "Akl ve
duyu b z bazen yanltyorsa her zaman yanltmadn ne- 6.
reden b leb l r z? B r ey b leb lmek n elde ed leb lecek
btn kantlara sah p olmak olanaksz olduundan doru
b lg de olanakszdr."
nan esasna dayanan d n b lg s nden phe duyulamaz,
mutlaktr. Mutlaklk, o nan s stem ne nananlar n sz
konusudur. Baka nanca sah p b r k nse y ne ve an-
cak kend nanlar mutlak, de mez ve tartlmazdr.

Buna gre aadak lerden hang s kukucu f lozoa- Bu parada d n b lg ler n hang zell vurgulanmak-
rn savunduu tezlerden b r de ld r? tadr?

A) Duyumdan gelen b lg lere gven lemez. A) Ah rete nanma

B) Her trl b lg den kuku duyulmaldr. B) Dogmat k olma

C) H b r konuda h b r yargda bulunulmamaldr. C) Sezg ye dayanma

D) Akl nsan yanltr. D) B l nmeyenler b l n r klma

E) Kes n b lg ye ulanca kuku sona erd r lmel d r. E) Tutarl olma

YGS Felsefe Planl Ders Fy 15

BLG FELSEFES Konu Testi - 2

7. Sokrates, okuma yazma b lmeyen b r gen kleye geo-
metr problem zdrmek ster. Problem geometr den
semes b r rastlant de ld r. nk, byle b r problem n
zmne duyular yardm edemez. Gen kle, Sokrates' n
sorduu sorularn ynlend rmes yle problem zer. By-
lece Sokrates, gen klen n daha nceden b ld b lg ler
hatrladn kantlam olur.
Sokrates' n bu yaklamnda temel ald gr aa-
dak lerden hang s d r?
A) nsan z hn doutan bo b r levha g b d r, bu levha
duyu deney mler yle dolar.
B) nsan her trl b lg den kuku duymaldr.
C) nsan z hn nde sakl olan dorular b rtakm sorularla
aa karlab l r.
D) nsan doru b lg y de l, faydal b lg y aramaldr.
E) Doru b lg b l msel b lg d r.
8. Aklmz doutan b rtakm lkelerle donatlmtr. Doru b l-
g y elde etmek n sadece bu lkelere uygun b r b mde
mantmz kullanmamz yeterl d r. Matemat n saylarn
ve aks yomlarn b ze deney de l, akl ve dnce ver r.
Mantn ana lkeler olan zdel k, el mezl k ve nc
hal n mkanszl da y ne akln rndr.
10. "Bu odada be k vardr." nermes ancak ve ancak oda-
dak nsanlarn saysnn be tane olmas durumunda do-
rudur. nerme le gerek, yan odadak nsanlarn says ve
bu oda zer nde sylenm olan yarg rtyorsa doru,
rtmyorsa yanltr.
Bu paraya gre doruluun lt aadak lerden
hang s d r?
A) Btn nsanlarn b lg y onaylamas
B) B lg de el k n n bulunmamas
C) Apak olup dorulanmaya gerek duyulmamas
D) Fayda salamas
E) Dncen n gerekl e uygun olmas
11. Kuku her eyden kuku duyarak doru, kes n ve gven l r
b lg arayyla dnmekle balar. Fakat kuku b r ama
de l ara olarak alglanmal ve kukudan kurtularak b lg
elde ed l r ed lmez, kukuculuktan kurtulmak gerek r.
Bu parada sz ed len gr aadak dnrler-
den hang s ne uygundur?
A) n yarglardan arnk olarak nesneler n znn kav-
ranmas gerekt n syleyen Edmund Husserl'e
B) Kukuyu doru b lg ye ulamann arac olarak gren
Descartes'e

Bu parada sz ed len grler aadak felsef yak- C) Kukuyu ama olarak gren Pyrrhon'a
lamlardan hang s ne uygundur? D) Sezg n n kukuya yer vermeyecek ek lde apak ol-
duunu savunan Henry Bergson'a
A) Fenomenoloj zm
E) Doru b lg n hem duyumlarn hem de akln olmas
B) Kr t s zm
gerekt n syleyen Immanuel Kant'a
C) Sept s zm
D) Rasyonal zm
E) Pragmat zm 12. Pyrrhon, h b r ey n b l nemeyece n savunduundan
h k tap yazmad.
T mon, b l m n temel olab lecek ak ve se k b r lken n
varln reddett .
9. B lg kuram b lg n n meydana gel n , b lg y meydana get - Arkes laos, renc ler ne tm neml konularda son yarg-
ren etkenler , b lg n n elde ed lme olana ya da olanaksz-
nn ver lmemes gerekt n rett .
ln ksaca b lg y obje olarak nceler.
Bu dnrler n b lg konusundak grler n aa-
Buna gre aadak lerden hang s b lg felsefes n n
dak lerden hang s syleneb l r?
sorularndan b r de ld r?
A) Sezg ler m z, k sel b lg ler n doru olamayacan
A) Varlkta b r de m var mdr?
gster r.
B) Doru b lg olanakl mdr?
B) Nesnel b lg evrensel b lg d r.
C) B lg n n snrlar nelerd r?
C) Mutlak b r doru yoktur.
D) B lg n n kayna ned r?
D) Var olmak alglanmakla e deerd r.
E) Doru le gerek ayn mdr?
E) Gere n b lg s ne aklla ulalr.
12. C 11. B 10. E 9. A 8. D 7. C 6. B 5. D 4. C 3. E 2. A 1. B Cevaplar

16 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 YGS // FELSEFE FY NO
TARAMA
03
1. Mitoloji insanlar zerinde egemenlik srdryorken, onlar 4. Felsefeyle uramak sadece kendi n yarglarmz zerine
"Bilgelik nedir?" sorusuna kendi kendileri sormay asla d- ak seik dnmemizi deil, ayn zamanda inandmz
nmyorlard. nk mitoloji bu soruyu ve baka birok- eyleri tam anlamyla akla kavuturmamz da salar.
larn ak biimde yantlyordu. Mitos veya kehanetin yerini Felsefe, zamanla geni kapsaml konular hakknda tutarl
insann kendi dncesinin almasyla felsefe dodu. lk fi- bir biimde tartma yeteneimizi de gelitirir.
lozoflar mitolojik dnya gryle atmaya girdikleri iin
Bu paraya gre felsefenin ilevi aadakilerden han-
filozof idiler.
gisidir?
Bu parada felsefenin douu aadakilerden hangisi-
A) Dnme ve ifade etme ihtiyacn gidermek
ne dayandrlmaktadr?
B) Toplumsal yaam dzenlemek
A) Eitimli filozoflarn varlna
C) Yaamda mutlu olmay retmek
B) Ticaretin gelimesine
D) Yeni ve zgn fikirler ortaya atlmasn salamak
C) retimden arta kalan bo zamann bulunmasna
E) Yaratc dnmeyi gelitirmek
D) Geleneklerle oluan bilgi birikiminin sorgulanmasna
E) Bilimlerin yntemlerinin gelimesine

5. Kendi kimliinin bilincine varan insan ayn zamanda teki

2. "Gerekten bizler bir eyler hakknda bir eyler biliyor mu- insanlarn da birey olarak hak ve zgrlklerini, deerini
yuz? yoksa bildiimizi mi sanyoruz? Hatta hibir ey bilmi- kavram kiidir. Dnen, dncelerini zgrce ortaya
yor muyuz?", "ounluun doru olarak kabul ettii bilgiler koyan, eylemlerinin seiminde sorumluluk bilinciyle ayakta
gerekten doru mudur?", "Bilginin snr var mdr?" duran insan bilgiyle aydnlanr.

Bu tr sorularla felsefenin hangi disiplini ilgilenir? Bu paraya gre felsefenin insana katks aadakiler-
den hangisidir?
A) Din felsefesi
B) Ahlak felsefesi A) Yaama sevinci vermesi

C) Epistemoloji B) Kendini ve toplumu tanmaya yardmc olmas

D) Siyaset felsefesi C) Saplantlardan uzak durabilme becerisi kazandrmas

E) Estetik D) Bireyi gereki tutum taknmaya yneltmesi

E) nsan ar kukucu yapmas

3. Sofistlere gre herkes iin genel - geer dorular olamaz.

Doru bilgi insanlara gre deiir.
6. Biricik bilgi duyu algs ve bundan doan sandr. Gerek
Septisizmde ise doruyu yanltan ayracak bir lt bu- srekli deitiinden, duyu alglaryla bunlar hakknda elde
lunmadna gre nesnelerle ilgili eliik yarglar ileri s- edilen bilgiler de deiir. Hem gerek hem de insan deiti-
rlebilir. Bu bakmdan hibir konuda hkm verilmemeli- inden kesin bilgi yoktur.
dir.
Bu paraya gre bilginin kesinlik tamamasnn daya-
Buna gre sofistlerin ve septiklerin temel gr aa- na aadakilerden hangisidir?
dakilerden hangisidir?
A) Akln birbirine zt iki fikri ayn dorulukta savunabilmesi
A) Akl bilgisi dierlerinden stndr.
B) Her toplumda farkl yasalarn bulunmas
B) Ak seik bilgilere ulalabilir.
C) Duyularn yanltc olmas
C) Bilgi doutan geldii iin retilemez.
D) Bilginin ksa srede elde edilmesi
D) Kiiden bamsz nesneler dnyas vardr.
E) Sezgilere dayanmas
E) Doru bilgiye ulamak mmkn deildir.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

Tarama
7. Protagoras'a gre evremizdeki her ey srekli olarak de-
iir. Bir ey, her an baka eylere gre yle veya byle
bir ey olmaktadr. Bu nedenle hibir nesne iin "Bu udur."
diyemeyiz. Olsa olsa devaml deien bantlar iinde
onun baka nesnelere gre ne olmakta olduunu syle-
yebiliriz. nk alglama, alglayann bulunduu koullara
gre biimlenir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Her insan duyu bakmndan farkl yaratlmtr.
B) Hibir ey var deildir; var olsayd da bilinemezdi.
C) Algya dayanan bilgiler, alglayann iinde bulunduu
duruma gre deiir.
D) Bir eyin gerek alglamasna ulaana kadar ondan
phe edilmelidir.
E) Deney yoluyla elde edilen bilgilerin doruluundan
phe edilemez.
8. Bir filozofun dncesiyle eylemi arasnda kartlklarn
bulunmas felsefenin ieriiyle rtmez. Filozofun eylemi,
dncesi yle tamamlar nitelikte olmaldr ki, filozofun sa-
dece eylemini gzleyenler bile onun dncesinin ne oldu-
unu bilebilsinler.
Bu paraya gre filozofta bulunmas gereken temel
zellik aadakilerden hangisidir?
A) Dncelerinin davranlaryla tutarl olmas
B) Olduklarndan farkl grnmeleri
C) Bilgi dzeyinin yksek olmas
D) zgrce soru sorabilmesi
E) Olaylara herkesten farkl bakabilmesi
9. Rnesansla birlikte, astronomi biliminde nemli gelime-
ler grlmtr. O dnemde Galilei, Kopernik ve Kepler
gezegen hareketlerinin matematik terimleriyle aklanabi-
leceini gstermeye almtr. Bu almalara dayal ola-
rak Newton, evrendeki tm olaylar matematik diliyle ifade
edebilen fizik kanunlaryla aklamann gerekliliini ortaya
koymutur. almalarnn sonunda "Genel ekim Yasa-
s"n bulmu ve onu sisteminin temeline koymutur.
Bu parada bilimsel bilginin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Deneysel olmas
B) Eletirel olmas
C) Birikimli olarak ilerlemesi
D) Akla dayanmas
E) Yntemli olmas
2 YGS Felsefe Planl Ders Fy
10. Herhangi bir kimsenin hasta olduunu ve onun belli bir ila
ile iyiletiini tespit edersem, bununla bir deney yapm
olurum. Ama hastala yakalanan insan hakknda bir genel
kavram meydana getirir ve hastala yakalanan her insa-
nn bu ila ile iyi olaca gibi tmel bir yargya varrsam, o
zaman doru bilgiye ulam olurum.
Aristoteles bu szleriyle doru bilginin ltn aa-
dakilerden hangisine balamtr?
A) ndeyide bulunmaya
B) Bilgiyi aklla temellendirmeye
C) Bilgiyi dorulamaya
D) Eletirel olmaya
E) Genel yarglara varmaya
11. Gazali'ye gre gerek bilgiye duyu ve akl yoluyla ulamak
olanakszdr. Bireyleri kesin bilgiye ulatran yol sezginin
yoludur. Sezgiden geen bu yol inanla harmanlanp g-
nlde devam eder. Kesin bilginin kayna gnle yce bir
k olarak inen sezgidir.
Gazali'nin bu dncesine dayanarak aadaki yarg-
lardan hangisine ulalabilir?
A) Doru bilgiye yalnzca sezgilerle ulalamaz.
B) Gerek ancak mistik bir gr ile sezilebilir.
C) Geree insann zne ait olan gelerle ulalamaz.
D) Gerek, gzlem ve deneyler yoluyla kavranabilir.
E) Akl, gerek bilginin tek kaynadr.
12. Descartes'in felsefesi her eyden phe etmekle ie ba-
lar. Sonunda phe edilemeyecek bir dayanaa ular. O
da, phe ettiinden phe etmemesidir. phe etmek,
dnmektir; nk dnmeden phe sz konusu deil-
dir. phe eden veya dnen "ben" olduuna gre, "ben"
den de phe etmez. Buradan Descartes, "Dnyorum
yleyse varm." yargsna ular.
Buna gre Descartes'in pheci yaklam iin aa-
dakilerden hangisi sylenebilir?
A) Kesin bilgiye ulaamayan bir yntemdir.
B) Kartlarn uzlatrlmas sonucunda ortaya kan bilgi-
dir.
C) phe bir ara deil, doru bilgiye ulamamann ama-
cdr.
D) Gerein bilgisini tanmaya ynelik yntemsel bir p-
hedir.
E) Duyu ve deneyimleri nceleyen bir yntemdir.
Tarama
13. Felsefi bilin, ne mutlak bilgiye sahip olduumuzdan emin
olmak ne de aresiz bir pheciliin penesinde olmaktr.
O, sahip olduu ey ile yetinmeyen, ulamay umduuna
inand eyi devaml aratran bir bilin etkinliidir.
Bu parada felsefi etkinliin hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Srekli aray iinde olmas
B) Tutarl bilgiler ne srmesi
C) znel olmas
D) Sistemli ve dzenli olmas
E) Refleksif olmas
14. Bilimsel yaklam, deney ve gzlem yntemiyle kesin so-
nulara ulama etkinliidir. Ulalan bu sonular yine ayn
yntemlerle aksi kantlanncaya kadar doru kabul edilir.
Felsefede filozoflar kendine zg yntemlerle doruya
ulama abasnda olsalar bile asla kesin yantlara ulaa-
mazlar. Bu anlamda ne kadar filozof varsa o kadar da fel-
sefi gr vardr.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Mantksal tutarllnn bulunmas
B) Eletirel olmas
C) Yntemli olmas
D) znel olmas
E) Evrensel sonulara ulalmas
15. Hegel'e gre dncenin yasalar ayn zamanda evrenin
de yasalardr. Bu nedenle felsefe, d dnyadaki nesnele-
rin insan dncesiyle gzden geirilmesidir. Dnceyle
varlk arasnda tam bir zdelik vardr. Akln yasalar ile
evrenin yasalar ayn olduundan gerekliin yasalar hak-
knda kesin doru bilgilere ulalm olunur.
Hegel'in bu yaklamnda temel ald gr aadaki-
lerden hangisidir?
A) Duyusal bilgi hakikatn kendisidir.
B) Tek bana akl d dnyadaki gereklii kavrayabilir.
C) Gerei grme yetisi doutandr.
D) Yalnzca gzlem ve deneye dayanarak genellemelere
ulalr.
E) Bilgi yanllar d dnyann yapsndan kaynaklanr.
16. Olgular gsteriyor ki, insanlk tarihinde geleneksel inan-
larla atma durumuna giren belli bir bilgi olduunda fel-
sefi dnce ortaya kmaktadr. Geliimi ne denli yava
olursa olsun, felsefi dnce dogmatik inanca kardr.
Felsefi dncenin douu geleneksel inanlara kar sa-
vamn balangcdr.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Refah dzeyi yksek olan toplumlarda gelimesi
B) Dnemin koullarndan etkilenmesi
C) Toplumun deer yarglarna eletirel bir tavr gelitir-
mesi
D) Kendi tarihinden soyutlanamamas
E) Gerei tanma ve bilme ihtiyacyla ortaya kmas
17. Bir felsefe sorusu kesin bir yant olmasa bile varl ay-
dnlatmaya yarayan uzun bir soru zincirinin ilk halkas ni-
teliindedir. rnein "zgrlk nedir?" sorusu "Evrende
zgrlk var mdr?" sorusu; "Devlet nedir?" sorusu "deal
bir devlet var mdr?" sorusunu beraberinde getirir.
Bu parada felsefi sorularn hangi zellii vurgulan-
maktadr?
A) Genel bilgilere ulamay salamas
B) Eletirel dncenin rn olmas
C) Tutarl dncelere ulatrmas
D) Bilgi birikimi gerektirmesi
E) Baka sorularn irdelenmesi iin bir basamak olutur-
mas
18. nsan bilgi yolunda duyulardan da akldan da yararlana-
bilir; ancak bu yetiler insana gerek varln bilgisini vere-
mez. nk gerek ve kesin bilgi mistik bir duyula elde
edilir. Bu bilgi tr insan gnlne yce ve manevi bir alg
olarak iner.
Bunlar syleyen kiinin gr, bilgi kuramyla ilgili
aadakilerden yaklamlardan hangisine uymaktadr?
A) Pragmatizm
B) Fenomenolojizm
C) Empirizm
D) Entisyonizm
E) Rasyonalizm
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
Tarama
19. Felsefe nne gelen herkesin bir iki kitaptan kimi grler
edindikten sonra yaplabilecek bir etkinlik deildir. Ayn bi-
imde nasl ki fizik ya da matematik yaplamazsa, ciddi bir
eitimle kazanlan bilgi ve beceri birikimi olmadan, amatr-
l aan bir dzeyde felsefe de yaplamaz.
Bu paraya gre felsefe yapmann koulu aadaki-
lerden hangisidir?
A) Eletirel dncenin gelimesi
B) n yarglardan arnk olunmas
C) Alannn kapsaml bilgisinin edinilmesi
D) Evrensel nitelikli konularn ele alnmas
E) Bilimin verilenlerinden yararlanlmas
20. Doa olaylar doast bir gcn eseri deildir. Doada
olup biten her olayn bir nedeni vardr. Nedenler de so-
nular da doann iindedir. Doann dnda bir neden 23. Felsefe bilgiyi sevmek, bilginin peinde komak anlamn
aramak yanltr. Felsefenin ve bilimlerin amac doast
gleri aramak gibi bo bir inan olmamaldr.
Auguste Comte'nin bu yaklamnda temel ald g-
r aadakilerden hangisidir?
A) Doru bilgi iin metafizik reddedilmeli ve olgulara da-
yal aklamalar yaplmaldr.
B) Deney yoluyla ulalan bilgilerin doruluundan phe
edilemez.
C) Akln ilkeleri her zaman dorudur.
D) Yanll kantlanmad srece, her bilgi dorudur.
E) Evrene doast gler hakimdir.
21. nsanlara yeni bir ey retmek mmkn olmad gibi
saygn bir ey de deildir. nk bilgiler insan aklnda
doutan vardr. Yaplmas gereken ey bilgileri ruhun de-
rinliklerinden gn na kartmak, dourtmaktr. Bunun
yolu da karlkl konumadr. Uygun sorularla dourtula-
mayacak bilgi yoktur.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Bilgi bak alarna gre farkllar.
B) Doru bilgi, konusuna uygun olan bilgidir.
C) Bilgi kart grlerin uzlamasyla oluur.
D) Bilgi insann sorgulama yoluyla dndrlmesi ile
aa karlabilir.
E) nsan aklyla her eyi bilebilir.
4 YGS Felsefe Planl Ders Fy
22. Felsefi dnce kendisine veri olarak ald her trl bilgiyi
akln szgecinden geirerek sorgulayc bir yaklamla de-
erlendirir. Doay, toplumu ve bilimsel verileri sorgulayc
bir yaklamla deerlendiren felsefe, kendi iinde de bu
yaklamn srdrr.
Bu parada felsefi bilginin hangi zellii vurgulanmak-
tadr?
A) Nesnel olmas
B) Eletiriye dayanmas
C) Akl ve mantk ilkelerine uygun olmas
D) Evrensel olmas
E) Bilimlerin douuna kaynaklk etmesi
tar. Felsefe yapan kiilere filozof denir. Filozof soru sorar,
merak eder ve renmeye alr. Bilgi onun iin ulalmas
gereken bir eydir ve ona ulamak iin srekli koar.
Buna gre filozof iin aadakilerden hangisi syle-
nebilir?
A) Tutarl grler ne srerler.
B) evrelerini etkilerler.
C) Bilgiyi gndelik yaamda kullanrlar.
D) Kesin bilgiye ularlar.
E) Bilgelik sevgisi duyarlar.
24. Gorgias "Bana soru sormayn, nk sorulan soruya ce-
vap vermem yargda bulunmak demektir." der.
Karneades'e gre "Doru iin elimizde gvenilir bir lt
yok. Btn bilgilerimizin ancak olaslk deeri vardr."
Bu iki dnrn bilgi konusundaki ortak gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Herkes iin genelgeer dorular yoktur.
B) Bir eyin gerek aklamasna ulaana kadar ondan
phe edilmelidir.
C) Yanll kantlanmad srece her bilgi dorudur.
D) Gerek, anlama yetisinin kategorileri araclyla kav-
ranr.
E) Bilimin yasalar evrenseldir.
Tarama
25. Bilgi, zne ve nesne arasnda kurulan badan olutuuna
gre, bu balar ancak zne tarafndan kurulabilir. nk
nesneye ynelen, onu alglayan, anlayan ve aklayan z-
nedir. Nesne, znenin yneldii pasif konumdaki bir olay
veya varlktr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) znenin kendisi de nesne olabilir.
B) Ancak nesne, nesne olabilir.
C) Bilen znenin kendisi de bilinebilirlik alanndadr.
D) Bilen zne, bilme eyleminde aktif rol oynar.
E) Nesne, bilgide zneyi belirler.
26. Felsefe evrende olup bitenlerin gerisindeki geree inmek
ve iyilik, doruluk, gzellik gibi kavramlar eletirip aydnl-
a karmak ister.
Buna gre aadakilerden hangisi felsefenin sorduu
sorulardan biri deildir?
A) Toplumsal normlarn amac nedir?
B) Bilginin snrlar nelerdir?
C) yi ve kt nedir?
D) Evrensel estetik yarglar var mdr?
E) Ruh lmsz mdr?
27. Bilgide ilk adm deneyden gelir. Deney olmasayd bilin
bo bir depo olacakt. Bu nedenle bilginin oluumu deney
verilerinin akl tarafndan yorumlanmasyla elde edilir.
Bu gr aadaki dnrlerden hangisinin yakla-
mna uygundur?
A) Hegel'in rasyonalizmine
B) Comte'nin pozitivizmine
C) Kant'n kritisizmine
D) W. James'in pragmatizmine
E) H. Bergson'un entisyonizmine
28. Evrende duraan ve kalc bir ey bulunduunu sanmak bir
yanlgdr. Sonsuz deimeler iinde deimeyen, duraan
kalan tek ey "Deime deimez." ilkesidir. Her deime
belli bir dzene, belli bir l ve yasaya gre oluur.
Bu parada grleri verilen dnrn szleri aa-
daki felsefi disiplinlerden hangisine uygundur?
A) Estetik
B) Ontoloji
C) Etik
D) Estetik
E) Bilim felsefesi
29. Filozof belli bir corafi mekanda ve toplum iinde yaad
iin o yerin ve toplumun zellikleri filozoflarn dncelerini
etkiler. Bunun iindir ki felsefi sistemler, iinde doduklar
toplumun ve an zelliklerini yanstr. Filozof da eitli
dnceleriyle iinde bulunduu toplumu etkiler.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Filozof her eyin nedenini sorar.
B) Filozof, aratrmaktan holanan kiidir.
C) Filozof yeni renmelere istekli olmaldr.
D) Filozof, yaad an ele alnmam temel sorularn-
dan yola kmaldr.
E) Filozof ile toplum arasnda karlkl bir etkileim var-
dr.
30. Ben bir ebeyim. u farkla ki, ocuklar deil, bilgileri do-
urtuyorum. Benimle konumaya balayan nce hibir ey
bilmediini zanneder. Ama konuma ilerledike alr ve
anmsamaya balar. Bununla beraber benden bir ey -
rendii bellidir. En doru bilgileri sadece kendi iinde bulur
ve ortaya koyar.
Sokrates'in bu dnceleri aadaki filozoflardan
hangisine "kar tez" oluturur?
A) Akla uygun olan gerek, gerek olan akla uygundur
diyen Friedrick Hegel'e
B) Doru bilgi iin hem akla hem de duyumlara gereksi-
nim vardr diyen Kant'a
C) Doru olan faydaldr, faydal olan dorudur diyen Wil-
liam James'e
D) nsan zihni doutan bo bir levhadr diyen John Loc-
ke'ye
E) Bilimsel yntemlerle elde edilen bilgiler dorudur di-
yen Comte'ye
YGS Felsefe Planl Ders Fy 5
Tarama

31. nsan hi beklemedii bir anda kendisini ssz bir adada 34. renme anmsamadan baka bir ey deildir.
bulsa; "Buras neresi?", "Beni kim buraya getirdi?" ,"Bu renme yoktur, yalnzca hatrlama vardr.
adann sahibi kim?" gibi sorular sormak zorunda kalacak-
Bu iki grle anlatlmak istenen dnce aadaki-
tr. Bu rnekte olduu gibi gemite ve bugn pek ok in-
lerden hangisidir?
san kendi kendine varlk, yaam, lm ve deerlerle ilgili
sorular sorar. te bu sorular sorarak cevaplar aramaya A) En doru bilgi iimize en ok yarayan bilgidir.
balayan insan felsefenin iine girmi demektir.
B) Doru bilgiye sezgilerle ulalabilir.
Bu paraya dayanlarak aadaki yarglardan hangisi- C) Gvenilir bilgiler kendi deneyimlerimizden edindikleri-
ne ulalabilir? mizdir.
A) Felsefe refleksif bir dnme biimidir. D) nsan akl doutan bilgilerle donatlmtr.
B) Felsefede sorular filozoflar tarafndan sorulur. E) nsan bilmedii eyleri renmeye almaldr.
C) Felsefe insan yaamnn farknda olmasna yardmc
olur.
D) Felsefe bir soru sorma etkinliidir.
E) Felsefede sorular cevaplardan daha nemlidir.

32. Akl, deneyden yararlanmakszn hibir eyi bilemez. Bilgi- 35. John Locke'ye gre her doan ocuk, bembeyaz ve ter-
lenme, duyular yoluyla gelen alglarn akl araclyla yeni temiz bir kat gibidir. yle ki, o kada ne yazlrsa onu
bir dzen iinde rgtlenmesidir. Bilgilerin ham maddesi gsterir. yle ise onun ruhuna ve kalbine, hayaline, aklna
d dnyadan duyular yoluyla edinilen izlenim ve alglardr. iyi eyler yazlmaldr.
Akl bu ham madde zerinde ilem yapar. Akl tek bana
Locke'ye gre bilginin elde ediliinde aadakilerden
hibir ey alglayamaz, duyular ise hibir ey dnemez.
hangisi nemlidir?
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir? A) Sezgiler
B) Deneyimler
A) Duyulardan gelen bilginin doru olup olmad, yine du-
C) Fenomenler
yulardan gelen baka bilgilerin kullanlmasyla anlalr.
D) Fayda salayan iler
B) Duyular bize olaylarn gerek nedenlerini syleyemez;
olaylarn z ancak aklla kavranabilir. E) Akl
C) Doru bilgi iin hem duyu deneyimlerine hem de akla
ihtiya vardr.
D) Bilgi, gzlem ve deneyler yoluyla kavranabilir.
E) Duyumlardan gemeyen bir bilgi aklda var olamaz.

33. Hume'a gre demir stlnca genleir. Biz, stlan demirin
genlemesi olayna zamanla alrz. Fakat stlan demirin
genletiini grerek "Is genlemenin sebebidir." diyeme-
yiz. Eer her stlan demir genlemeseydi, bu sefer de de-
mirin genlememesine alrdk. Demirin stlnca genle-
memesi aklmza deil, alkanlklarmza aykrdr.
Hume bu grleriyle aadakilerden hangisini dile
getirmektedir?
36. Varlklarn bizzat kendileri hibir zaman bilinemez. Biz var-
lklar yalnzca bize grndkleri ekliyle bilebiliriz. Bilgimi-
zin kayna duyumdur ve duyumlar znel olup kiiden ki-
iye farkllk gsterir. Bu nedenle bilgide znel duyumlarn
tesine geerek nesnel bir gereklie, nesnenin kendisine
varlamaz.
Bu parada gr verilen filozof aadakilerden
hangisiyle nitelendirilir?

A) Nedenselliin bir akl ilkesi deil bir alkanlk ilkesi ol- A) Empirist
duunu
B) Rasyonalist
B) Genel fikirlere ulamada akln etkin bir ara olduunu
C) Septik
C) Duyusal bilgiyle bilim yaplamayacan
D) Pozitivist
D) Bilimin genellemelere ulama amac olduunu
E) Entisyonist
E) Doru bilginin olanaksz olduunu

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

Tarama
37. Felsefede bir kavramn temellendirilmesi, o kavram zerin-
de oyalanmak, o kavram demekle birdir. Ancak felsefenin
oyalanmas bouna vakit geirmek anlamnda alnmamal-
dr. Felsefede oyalanmak demek, zerine edinilen kavram
her ynyle aydnlatma denemeleri yapmak demektir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Felsefe ele ald kavram eletiri szgecinden geire-
rek akla kavuturmak ister.
B) Felsefede kavramlar yaratclarnn gl izlerini tar.
C) Felsefede kavramlar basit bilgilerdir.
D) Dnme kavramlar arasnda iliki kurmaktr.
E) Felsefede, soruturmaya olabildiince ok bilgiyle
balanmaldr.
38. Annesi ebe olan Sokrates'in bilgi edinilmesini "dourtma
sanat"na benzettii sylenir. Nasl ki ebe douma yardm-
c oluyorsa, filozofun da insanlarn zihinlerinde sakl olan
doru bilgiyi bulmasna yardmc olmak olduuna inanr.
nk asl kavray insann iinden ve zihninden gelir,
bakalar tarafndan bilgi retilemez.
Sokrates'in bu yaklam aadaki grlerden hangi-
sine "kar tez" oluturur?
A) H. Bergson'un entisyonizmine
B) Aristoteles'in rasyonalizmine
C) Pyrrhon'un septisizmine
D) A. Comte'nin pozitivizmine
E) J. Locke'nin empirizmine
39. Felsefi sorunlarn zelliklerinden biri de, eski sorunlarn
deien zamanlarda yeniden ortaya kmasdr. Yzyllar
nce uzun uzadya tartlm ve terk edilmi bir sorun, hi
beklenmedik bir zamanda yeniden tartlmaya, nem ka-
zanmaya balayabilir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Felsefe, yaam anlamlandrma abasdr.
B) Felsefede, filozoflar arasnda farkl bak alar bulu-
nabilir.
C) Toplumda felsefi dncenin yaygnlamas zaman
alr.
D) Felsefenin konularnda bir son ve bitmilik yoktur.
E) Her felsefi sistem kendi iinde tutarldr.
40. Dnmenin mantksal yaps, varlk ya da ahlak konusuy-
la ilgili olarak Aristoteles'in yapm olduu betimlemeler
zerine ne denli tartrsak tartalm yine de onlar "ge-
mi" damgasn basamayacamz dzeydeki bilgilerdir.
Bu parada dile getirilen gr aadakilerden hangi-
sidir?
A) Felsefede retilen bilgiler zamanla deiir.
B) Felsefi grler, evreni ve varl bir ynyle deil b-
tnyle aklamaya alr.
C) Felsefedeki bilgiler gncelliklerini srdren bilgilerdir.
D) Felsefi dnce zmleyici ve kurgusaldr.
E) Felsefe, insandaki merak duygusunu canl tutar.
41. "Biz Pyrrhoncular atein yaktn alglyoruz fakat yakma-
nn onun doasn meydana getirip getirmediine gelince
yargy askya alyoruz. Biz insann hareket ettiini ve yok
olup gittiini gryoruz fakat onun bunu nasl yaptn bil-
miyoruz."
Bir septik dnre ait olan bu szlerle anlatlmak is-
tenen aadakilerden hangisidir?
A) Akl ilkeleri bilginin sorgulanmas konusunda yetersiz-
dir.
B) Gerek bilinemeyeceinden hibir ey hakknda h-
km verilmemelidir.
C) Doru bilgi idealarn bilgisidir.
D) Doruluun lt, bilginin bireye salad yarardr.
E) Doru bilgiye ulanca kuku terk edilmelidir.
42. Gerekleri merak eden insanlarn yetimesine olanak sa-
layan toplumsal koullar, bu sorulara verilen yantlar et-
kilemitir. Bu nedenle her felsefi sistem belli bir tarihin ve
belli bir mekann izlerini tar.
Bu paraya dayanarak felsefeyle ilgili olarak aada-
kilerden hangisi sylenebilir?
A) Cevaplardan ok sorulara nem verilir.
B) Konu evreni srekli geniler.
C) Toplumsal deerlerden etkilenir.
D) Gnlk yaam zerindeki etkisini grmek gtr.
E) Sorgulad kavramlar zamanla deiir.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
Tarama
43. nsanlarn ou, dnya grlerini dinsel veya herhangi
bir baka gelenek yoluyla renirler. Oysa felsefi bir dnya
grn amalayan kii, kendi aklna dayanma cesaretini
gstermelidir. O, allagelen btn kanlar pheyle kar-
lamak ve kendi kiiliince ak seik ve temellendirilebilir
olmayan hibir dnceyi kabul etmemek durumundadr.
Bu parada felsefenin hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Kendi iinde tutarl olmas
B) Kiiden kiiye deien bilgiler sunmas
C) Kmlatif olmas
D) inde yaanlan toplumdan etkilenerek grlerin
oluturulmas
E) Eletirel bir yaklamnn olmas
44. nsanlar genellikle kendi alarnn, kendi toplumlarnn
inan ve deerlerine ters dmeyi gze alamazlar. Gere-
i grse bile ou insan dlanmamak ve alay edilmemek
iin konumaz. Fakat filozoflar sonrasnda bana ne ge-
leceini hesaba katmadan haykran bir ocuk gibi, kendi
ann n yarglarna karn saygnlnn zedelenmesi
pahasna da olsa gerei sylerler.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Filozof, dnyay anlamlandrmaya alan kiidir.
B) Filozoflarn ncelikleri dier insanlardan farkldr.
C) Filozoflar toplumda genel kabul gren dncelere
kar karlar.
D) Filozoflar, evresindeki olaylarn etkisinden arndka
yetkinleir.
E) Filozof, yaad an ele alnmam temel sorunla-
rndan yola kmaldr.
45. "phe ettiim srece kendisinden phe edemeyeceim
tek ey, phe etmekte olduumdur. Oysa phe etmek
dnmek demektir. O halde dndmden phe ede-
mem. Dnyorum o halde varm. Dnmem varlmn
ispatdr."
Bu paradaki kiinin grleri aadakilerden hangi-
sine yakndr?
A) H. Bergson'un entisyonizmine
B) Descartes'in rasyonalizmine
C) J. Dewey'in pragmatizmine
D) Phyrron'un septisizmine
E) J. Locke'nin empirizmine
26. A 27. C 28. B 29. E 30. D 31. D 32. C 33. A 34. D 35. B 36. C 37. A 38. E 39. D 40. C 41. B 42. C 43. E 44. C 45. B 46. A 47. D 48. E
9. C 10. E 11. B 12. D 13. A 14. D 15. B 16. C 17. E 18. D 19. C 20. A 21. D 22. B 23. E 24. A 25. D
8 YGS Felsefe Planl Ders Fy
46. lmsz olan ruh bu dnyadaki varoluundan nceki va-
roluunda gerek bilgiye sahip olmutur. nsan ruhu bir be-
den iine hapsolduktan sonra, bu doru bilgiyi unutur. Ger-
ek bilgi, genel kavramlarn bu dnyaya gelmeden nce
kazanlm olan bilgisinin hatrlanmasndan ibarettir.
Platon bu szleriyle aadakilerden hangisini dile ge-
tirmektedir?
A) nsan yeni bilgi renmez, doutan gelen bilgileri
anmsar.
B) Dorular, duyularmzn ve aklmzn kavrayabilme g-
cyle snrldr.
C) Dnme yetisi bireyin algladklaryla snrldr.
D) Gerek, gzlem ve deneyler yoluyla kavranabilir.
E) Bilgi kiiden kiiye deiir.
47. Felsefeyi iselletiremeyen ve felsefi bak asn edine-
meyen kii, felsefe tarihindeki dnceleri bir laf kalabal
olarak grecektir. Byle bir bilince sahip olan kii sregi-
den temel sorunlar fark etmeyecek ve rendikleriyle ya-
am arasnda uygun bir balant kuramayacaktr.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Felsefe, bilimin yntemlerini kullanmaldr.
B) Felsefi sorgulamalar toplumda atmalara yol aar.
C) Felsefe insanlar iin gereksiz bir etkinlik alandr.
D) Felsefenin toplum iin nemi yeteri kadar kavranama-
mtr.
E) Felsefe, insandaki merak duygusunu canl tutar.
48. Filozoflar ocuklar gibidir. nk filozoflar dnyaya srekli
hayretle bakarlar. Dnya onlar iin ok byk ve akl almaz
srlarla dolu, gizemli bir varlktr. Bu yzden filozoflar srek-
li ocuk kalan insanlara benzerler.
Bu parada filozoflarn hangi zellii tad dile geti-
rilmektedir?
A) Halkn beklentilerini karlama
B) Dnyay aydnlatmaya alma
C) Kurmaca bir dnya oluturma
D) Farkl dnceler ortaya atma
E) Srekli renme ve merak abas iinde olma
Cevaplar
8. A 7. C 6. C 5. B 4. A 3. E 2. C 1. D
 YGS // FELSEFE FY NO
VARLIK FELSEFES
Varlk Felsefesi Nedir? - Varlk zerine Felsefi Sorular
Varln Nicelii ve Temel Nitelii ile lgili Grler - ada Varlk Felsefesi
Bir Varlk Olarak nsan
04
A. VARLIK FELSEFES NEDR? b) deal Var Olan (Dnsel Varlklar)
nsan z hn n n rett , bell b r zaman ve yerde olmayan, olu
1) Varlk Felsefesi hal nde olmayan, de meyen, hep ayn kalan varlklara d-
Gnlk yaamda alglarmzla kavradmz tek tek nesneler nsel varlk den r.
b rb r nden ayr ve b l nc m zden bamsz olarak b z onlar Bu trden varlklar gen, p says, geometr , e tl k, zgrlk
alglasak da alglamasak da onlar vardr. g b nsan z hn n n rn olan, nsan z hn ne baml varlk-
"Varlk" bu dnyada hatta b r btn olarak evrende var olan lardr.
her ey n ortak addr.

Varlk felsefes ; varln ne olduunu, anlamn, doasn, ya-

psn, lkeler n , trler n nceleyen b r felsefe daldr.

Dnsel varlklar ancak akl yoluyla kavranab l rler.

B l m adamlar, edeb yatlar, yazarlar tarafndan ret len d-

Varlkla lg l her tr konu ve soruyu kend ne problem yapan nsel varlklar nsan z hn ne yerleerek nes lden nes le ak-
varlk felsefes , felsefen n neml d s pl nler nden b r d r. tarlrlar.
Varl k ye ayrmak mmkndr.

VARLIK

Gerek Var Olan deal Var Olan

2) Felsefe ve Bilim Asnda Varlk
a) Gerek Var Olan (Reel Varlklar)
Felsefe varla elet rel b r tavrla yaklar.
Gerek var olan alannda b r c kl k, tekl k sz konusudur, olup
Felsefen n varlk hakknda sorduu lk soru; "Varlk var mdr,
b ten hep b r kerel kt r, tekrarlanmaz.
yok mudur, varlk ned r, var se bu ey n z ned r?" g b so-
Gnlk yaammzda bulunan nesneler alglasak da algla- rulardr.
masak da vardrlar, onlarn ortak yan "var olmalar"dr.

nsan b l nc nden bamsz olarak var olan varlklara reel /

gerek varlk den r.

Felsefe varl b r yn le de l genel olarak, b r btn olarak

ele alr.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

 VARLIK FELSEFES

rnek 1: 3) Metafizik Ontoloji

Felsef anlamda var olan ey, aa ve ate g b canl veya
cansz b r madde de olab l r, dnme ve sezme g b ruhsal
b r ey de... Ayn ek lde varlk, nan g b manev b r ey
de olab l r. Ksacas felsefe n varlk; f z ksel, z h nsel veya
ruhsal olarak kabul greb l r.
Bu paraya gre felsefe n varlktan kasted len aa-
dak lerden hang s d r?
Metaf z k b l mler n ele alamad veya zmlenemem
problemlerle lg len r.
Dnyada ve evrende tm var olanlarn lk sebepler n , arka-
sndak asl gerekl aratrr, b l m n eks k brakt yanlar
aklamaya alr.

A) Felsefe n varlk maddesel olandr. rnek 2:

B) Felsefe n varlk dnsel olandr.
C) Felsefe n varlk akn olandr.
D) Felsefe n varlk var olanlarn tamamdr.
E) Felsefe n varlk yalnzca sezg sel olandr.
Bilimler somut varlklar ele alrken, felsefe grnen ve grnmeyen tm var-
lklar inceler.
Cevap: D
Varlkla lg l sorulara f lozoflar farkl cevaplar verm lerd r.
Dnyann balangc, sonu ve n n var olduuna l k n so-
rular hep merak uyandrr. He degger, bu trden sorulara
l k n genel f k rler n ve bunlarn tar h n n ayrca bunlardan
kaynaklanan baka eyler n bel rt lmes nde felsefe szc-
nn kullanlmasn olanaksz klmtr. Bunun da He deg-
ger' n felsefeye en temel katks olduu syleneb l r.
Bu paraya gre He degger' n felsefe szcnn kul-
lanlmasn stemed alan aadak lerden hang s d r?

Varl madde c ns nden aklayanlar, dnsel b r ey oldu- A) Et k B) Metaf z k

unu syleyenler, varln stat k olduunu veya olu nde C) Estet k D) B l m Felsefes
olduunu dd a edenler vardr.
E) B lg Kuram

B l m se; "Varlk var mdr, yok mudur, varlk ned r?" sorular
le uramaz. B l me gre varlk zaten vardr.
Heidegger metafizik konularn merak edilmesine ramen bilinemeyeceini, bu
nedenle de felsefede metafizik kelimesinin kullanlamayacan savunmutur.
Cevap: B
Metaf z n varlk alannda zmlemeye alt en neml
sorular unlardr:

lm tesi yaam
Ruh nedir?
var mdr?

B l m varla k adan yaklamaktadr. Gerek varlk ve d-

nsel varlk.
inde yaadmz
B l m varl paralara ayrarak ve deney yaparak nceler. Evrenin bir ba evren kendiliinden mi
ve sonu var mdr? olumutur, yoksa bir
Matemat k, geometr , f z k, k mya, ps koloj , sosyoloj , tar h, yaratcs var mdr?
astronom g b b l mler her b r varl kend alanlarnda nce-
ler.

B l m varlklar ve olaylardan elde ed len b lg ler nceleyerek

Evrenin ba ve
neden - sonu l k s nde hareket ederek geerl yasalar bul- sonu varsa evren Evren yok olunca
maya alr. olmadan nce ne ne olacak?
vard?
Sorusu
retmen

Metaf z n gnmzde de varln srdrmes n n neden

ned r?

Sorularnn zmlenemez olmas ve b l nemeyecek konularla

lg lenmes .

2 YGS Felsefe Planl Ders Fy

VARLIK FELSEFES

N cola Hartman "yen ontoloj " adyla yen b r varlk felsefes

rnek 3: ortaya koymu ve klas k metaf z sona erd rmeye alm-
B z, nesnelere anlam yklemekte ve bylece onlara "var tr.
olma" olana salamaktayz. Zaten varlk da ancak, b z m Ontoloj n n baz sorular unlardr:
onunla lg l olarak elde ett m z ver lere gre gerek b r
"varolu"a er r.
Varlk Varlk Varlk hangi
Yukardak para "varlk"n temel problemler nden han- cinstendir?
var mdr? nedir?
g s n n sorgulanmasn gerekl klar?

A) zneden ayr b r varlk alan var mdr? Varln genel

Varln ana Evren nasl zellikleri neler-
B) Varlk nasl b r yapya sah pt r? maddesi nedir? olumutur? dir?
C) Hak kate ulamak mmkn mdr?
D) Nesnelerden ayr deal varlklar var mdr?
Varlk bir
E) nsan deney m varln tmn kavrayab l r m ? dnce midir?
Verilen parada, nesnelerin tek bana anlam olmad, nesnelere anlam ve-
ren znenin nemli olduu vurgulanmaktadr. Bu durum zneden ayr bir var-
lk alannn olup olmadn gerekli klar.
Cevap: A rnek 4:
Varln lk ana maddes n (arkhes n ), gerekl n ne olduu- Thales "Gerekten var olan sudur." d yordu. "Su" le anla-
nu, var olmann ne olduunu, ney n gerekten var olduunu tlmak stenen neyd ? Her ey n kayna su mudur? Yoksa
aratran metaf z k trne "ontoloj " den r. Thales alglanab l r dnya le evren n alglanamayan neden
arasnda metaf z k b r ayrm m yapyordu? Thales n "su"
yalnzca madde de ld r; o ayn zamanda yaamdr, dev -
n md r, ruhtur.

Buna gre "su" n aadak lerden hang s sylene-

Ontoloj k anlamda varlk b r tek eyd r, yan cevherd r.
mez?
Ontoloj le metaf z k arasndak l k kesk n snrlarla b rb r n-
den ayrlamamaktadr. A) Evren oluturan unsurlardan b r d r.
B) Evren n temel ndek yaratc lked r.
Metaf z k ele ald konular neden yle ontoloj den daha kap-
samldr. C) Evren n ana maddes d r.
D) Her ey n lk maddes d r.
Metaf z k hem f z ksel evren hem de f z k tes n nceler, on-
toloj sadece var olan nceler. E) Grnen her ey n ardndak grnmeyen lked r.
Thales, evrenin ana maddesinin ve ilk ilkesinin su olduunu sylemitir. Bu
nedenle su, evreni oluturan unsurlardan biri deil, her eyin ana unsurudur.
Cevap: A

Immanuel Kant; metaf z reddetm , deneyle spatlanama-

dn bel rtm t r.
B. VARLIK ZERNE FELSEF SORULAR
Varln gerekten var olup olmadn aklamak n "Varlk
Fchte, W. Shhell ng ve Hegel g b Alman deal stler metaf z k
var mdr, yoksa yok mudur?" sorularyla varln var olma
s stemler n kurmulardr.
problem ne k farkl yaklam serg lenm t r.
Ontoloj kavramn lk kullanan k Chr st an Wolff'tur.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 3

VARLIK FELSEFES

B r nc yaklam "Varlk yoktur." d yen n h l zm (h c l k) ve ta- Gzlem ve dnce le Tao b l nemez, Tao le b rleme m st k
oculuk anlaydr. b r tecrbe le olab l r.

k nc yaklam "Varlk vardr." d yen real zm (gerek l k) an- Tao le b rleen nsan aldatc dnyadan uzaklaarak lm-
laydr. szle ular.

N h l stlere gre "Varlk yoktur." dolaysyla ortada tartla-

cak, konuulacak, sorgulanacak b r ey de yoktur.
1) Nihilizm (Hicilik)
H anlamna gelen Lat nce "n h l" kel mes nden treyen n h -
l zm, varln var olmadn, varsa da b l nemeyece n , b l n-
se de anlalamayacan dd a eder.
2) Realizm (Gereklik)
Real zme gre varlk vardr ve bu varlklar nsan z hn nden
N h l zm ontoloj y reddett g b ep stemoloj y de reddeder. bamsz olarak vardrlar.
N h l zm daha ler g derek h b r deer n olmadn savuna-
rak ahlakta da n h l zm savunur.

N h l zm n lk a'dak tems lc s Gorg as "H b r ey yoktur,

olsayd da b lemezd k, b lseyd k de bakalarna aktaramaz- Real zm gere n deadan nce geld n syler. Bu bakm-
dk." dem t r. dan z hn n tasavvurlarn ger plana atar.

"Varlk vardr; ama bu varlk, olu nde b r sre m d r, yoksa

Fr edr ch W lhelm N etzsche (N e) mutlak de mez b r varlk mdr?" sorusu felsefe n temel
Toplumsal normlar ve deerler topyekn nkr eder. soru olarak doar.

Evrende nesnel b r dzen olmadn, bunun b r yanlsama Varlklarn nsan z hn nden bamsz olarak var olduu kabul
olduunu, nsanlarn aba ve mcadeles n n boa olduunu ed l nce, bu varlklarn "ne olduu" sorusu ortaya kar.
syler.

nsann Tanr tarafndan yaratlm zel b r varlk olduu f kr - rnek 5:

n n b r masaldan baka b r ey olmadn ler srer.
ek am b r er k aacnn nnde duruyoruz ve aa da
karmzda. Aa oradayken ve b z onun karsnda dur-
duumuzda, aa ve b z, karlkl bulunuyoruz. B rb r m ze
Tao zm gre, karlkl konumumuz nde varz. Demek k bu kar-
lamada sz konusu olan ey kafamzn nde uuan
Tao zme gre dnyada grdkler m z gerekte var olmayan
tasarmlar de l.
grnlerd r. Gzlemled m z tm nesneler, aldatc b r
dnyann var olmayan eyler d r. Bu para aadak lerden hang s n n varlkla lg l g-
rler ne rnek oluturur?
Var olan tek ey "tao"dur, ger ye kalan herey Tao'ya katld-
, ona uygun hareket ett zaman varlk ve deer kazanr. A) Rasyonal zm B) Sept s zm
C) Real zm D) Nom nal zm
Tao grlemez, t lemez, nsan kend kend n tanynca Tao
ve evren ruhu le b rle r. E) N h l zm
Realizm, varlklarn insan dncesinden bamsz olarak var olduunu savunur.
Cevap: C

4 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 VARLIK FELSEFES

Ontoloj k Real zm Kat real zm 2) Varln Ne Olduu Problemi (Varln

Tmeller n ve kavramlarn Konsept al zm
Nitelii)
R nsan z hn nden bam- (Kavramclk) Varln ne olduu sorusuna f lozoflar farkl cevaplar verm -
E sz olarak var olduunu Nom nal zm ler, ver len cevaplar etrafnda toplanan f lozoflar b rtakm yak-
A savunur. (Adclk) lamlar savunmulardr.

L "Varlk ned r?" sorusuna ver len cevaplar unlardr:

Ep stemoloj k Real zm
Varlk olutur.
Z
Gerekten var olan
M Varlk deadr.
varln, b len ve dnen
zneye bal olduunu Varlk madded r.

savunur. Varlk hem dea hem madded r.

Varlk fenomend r.
C. VARLIIN NCEL VE TEMEL
NTEL LE LGL GRLER a) Varl Olu Olarak Kabul Edenler
Varlkta srekl b r de m ve oluum srec n n olduunu sa-
1) Varln Nicelii le lgili Grler vunan grtr. Bu gr savunanlar Herakle tos ve A. N.
Wh tehead'dr.
Varln n cel aratrldnda; "Varlk b r m d r, ok mudur?"
sorusuna cevap veren farkl grler ortaya kmtr. Herakle tos

Herakle tos doada tam b r sava, mcadele, ek me ve de-

Mon zm (Tek l k)
Varln tek b r gerekl kten
olutuunu ne srer. Thales,
Anaks menes, Hegel, K. Marx
mon stt r. Thales varln "su"
dan tred n savunur.
me olduunu ler srmtr. Bu nedenle "Sava her ey n
babasdr." dem t r.
Tm varlklarn ana maddes (arkhe)n ate olarak kabul et-
m , her ey n ateten meydana geld n ve b r sre sonra
y ne ona dnece n savunmutur.

VARLIIN NCEL "Her ey mcadele ve savatan domutur." le "Her ey s-

rekl b r olu er s nded r." ekl ndek grler onun felsefe-
s n n temel n oluturur.
Dal zm (k c l k) Plral zm (okuluk)
Ate bell b r kanun(logos)a gre her ey yakarak ykarak
Varln b rb r ne nd rge- Varln var olu srec n de r.
nemeyen k temel lkes n k den fazla lkeyle akla-
Bu kanuna gre gklerdek ate; buhar, su ve toprak hal ne
olduunu savunan gr- yan grtr. Empodekles
gel r, y ne bu kanun gere nce aslna dner.
tr. Descartes varln te- varl "su, ate, hava ve
mel nde "ruh" ve "beden" toprak" lkes yle aklam- Bu ak sonsuza kadar devam etmekted r.
olarak k ayr tz bulundu- tr.
Herakl tos evrendek ak b r neh re benzeterek "B r kere g r-
unu savunur.
d n rmaa k nc defa g remezs n." dem t r.
Sorusu
retmen

Thales' n hem matemat kte Thales bantsn ortaya koy-

mas hem de evren n lk ana unsurunun su olduunu syle-
mes ne le aklanab l r?

O dnemde f lozof ve b l m adam ayrmnn olmamasyla.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

VARLIK FELSEFES
Dnyada meydana gelen olu ve de me kartlar arasnda
b r sava g b olur. Her ey meydana gel r ve yok olur.
Gece ve gndz, tokluk ve alk, yaz ve k sonunda kan
uzlama her ey n olu temel d r.
Hayat srekl var oluun ve yok oluun b rb r n tak p etmes n-
den meydana gelmekted r.
Alfred North Wh tehead
Doa mekan k, soyut ve yapay b r varlk de l, nde canl b r
organ zma g b d nam k b r olu tar.
Evrende de her varlk var olmak n baka b r varla ht ya
duyar, srekl b r olu vardr.
Evrende her varlk, varln b r baka varla borludur. B r
varlk yok olup g tse de d er varlklarla gereklet rd l k
neden yle var olmaya devam eder.
Tek bana h b r ey olamaz, evrende yaratc b r Tanr var-
dr ve evrende canl b r olu olarak varln srdrr.
"Yaratclk" ve "srekl l k" gler vardr ve bu gler dn-
ml olarak b rb r n tamamladndan evren canl b r olu
olarak varln srdrr.
Wh tehead grler n "olay" kavramn kullanarak temellen-
d rmekte, b r olay b lmek o olayla lg s olan btn olaylar
b lmek demekt r grn savunmaktadr.
B r olay kend s nden nce gelen olaylarn sonucu, kend s n-
den sonra gelen olaylarn neden olduu n z nc r g b de-
vam eder dem t r.
b) Varl dea Olarak Kabul Edenler
"dea" kel mes "ek l / form, f k r / dnce" anlamna gel-
mekted r.
Varln madd yapda olmadn ruh, dnce, kavram veya
soyut olduunu savunanlara deal st f lozof den r.
deal zm se; her ey dnceye balayan, nesnen n de l
dncen n tek gerekl k olduunu savunan grtr.
6 YGS Felsefe Planl Ders Fy
deal zm nsan z hn nden bamsz veya nsan z hn ne ba-
ml b r varln var olduunu ler srer.
Be duyu organyla kavranamayan fakat aklla veya dnce
le kavranan varlktan sz ederler. Varl b l nce nd rger ve
b l nce g rmeyenler gerek varlk olarak kabul etmezler.
Platon
Varl nsan z hn n n dnda kabul ett n real st; bu var-
ln dea c ns nden olduunu syled n deal st b r f lo-
zoftur.
B lg n n de mez b r varla a t olduunu savunduu n de-
al st varlk ekolne g rmekted r.
Platon varlk dnyasn "nesneler dnyas" ve " dealar dnya-
s" olmak zere k ye ayrmaktadr.
Platon (M 427 - 347)
Nesneler Dnyas
Bu dnya ve ndek varlklar ger-
ekten var de ld r. Onlar yalnzca
b rer grnten barett r. Dnya-
dak varlklar sonlu ve lmldr.
PLATON'UN
VARLIK
DNYASI dealar Dnyas
dealar d dnyada grdmz
eyler n lk rnekler olan varlklar-
dr. dealar mkemmel ve nces z,
sonrasz varlklardr. Onlar, zama-
nn ve mekann dndadr.
VARLIK FELSEFES

Platon'a gre nesnel dnyadak varlklar dealardan pay ala- Farab

rak var olurlar ve yalnzca dealarn grnler d r.
Nesnel dnyada grnen her ey de r, de meyen doru
ve zorunlu b lg , fenomenler n neden olan dealardr.
Farab 'ye gre "zorunlu varlk" ve mmkn varlk" olmak ze-
re k trl varlk vardr.
Zorunlu olan lk varlk, Tanr'dr. lk varlk tm varlklarn var
olma neden d r.

Nesnel dnyada ok sayda aa varken, dealar dnyasnda

tek b r aa formu veya deas vardr. lk varlk yan Tanr; ezel , ebed , maddes z ve ek ls zd r.
Kend s nden bakasna ht yac olmad g b orta ve kart
Ar stoteles
da yoktur.
Ar stoteles varl dea olarak grr ancak Platon'un ters ne
lk varlk, h kmet n, b rl n ve hayatn sebeb d r. lk ve zorunlu
deay somut varlklarda grr. Madde ve form / dea b r arada
varlk olarak Tanr'dan kp gelen "etk n akldr."
bulunur, ayrlmaz der.
Ona gre Tanr'nn kend zn b lmes nden "b r nc akl",
Topraktan yaplan vazonun maddes kum, formu se sanat-
b r nc akln Tanr'y b lmes nden " k nc akl" sudr (tama)
nn verd ek l ya da yapdr. Vazoyu vazo yapan ey vazo-
eder. Bu tr b r sudr "onuncu akl"a kadar uzanr.
nun maddes de l formudur.
Mmkn varlk; varln, Tanr'dan alan, olmas zorunlu olma-
Ar stoteles b r nesney her ne se o nesne yapan zell klere
yan Tanr'nn dndak her trl varlklardr.
"zsel n tel kler", nesnelerde ortaklaa bulunan zell klere se
" l neksel n tel kler" adn verm t r.

Ona gre bu dnyadak her ey, form kazanm madded r.

Form se b r ey her ne se o ey yapan zdr. Bu dnyadak varlklarn var olmalar kadar olmamalar da
mmkndr.
Madd Neden
Farab 'ye gre mmkn varlklar kend balarna var olma-
ARSTOTELES'E Formel Neden yan, var olmak n " lk varla" gerek duyan varlklardr.
GRE VARLIIN
4 TEMEL NEDEN Ama Neden

Etken Neden
George Berkeley

Berkeley kend felsefes n "madde tanmazclk" d ye tanmla-

yarak materyal zme kar kmtr.

Berkeley evrende tek b r tz olduunu ve o tzn de madde-

den de l dnceden olduunu, znen n dnceler toplam
olduunu sylem t r.

Berkeley'de "Var olmak, alglanm olmaktr." anlay vardr

ve z h n tarafndan alglanmayan eyler yoktur dem t r.
Ar stoteles (M 384 - 322)

YGS Felsefe Planl Ders Fy 7

 VARLIK FELSEFES
Berkeley'e gre herhang b r ey n varlnn z h n tarafndan
alglanmas "znel deal zm"d r.
Varlk alglanandr, alglanan se kend deler m zd r. O halde
varlk z hn m z n deler nden baka b r ey de ld r.
George W lhelm Fr edr ch Hegel
Hegel'e gre varlk, soyut ve gerekten var olan b r deadr
(ge st). Ge st mutlak akl ya da z h nd r.
Asl gerek ve varlk olu nded r ve nsan z hn nden bam-
sz olarak bulunmaktadr.
Hegel varlklar d yalekt k yntemle aklamaya alr. D ya-
lekt k anlay; tez, ant tez ve sentezden oluan aamal b r
de m, gel m ve lerleme srec d r.
Tez Ant tez Sentez
Ge st / ruh Madde / doa Kltr, deer, sanat...
Tez aamasnda ge st kend ne yabanclaarak ant tez olan
doay oluturur. Bu aamada ge st ruhtan maddeye geer.
Ge st ve madden n atmasndan se sentez olan "kltr, sa-
nat, deer, d n, deer..." oluur.
c) Varl Madde Olarak Kabul Edenler
Tek gerekl n madde olduunu ve her ey n maddeden
olutuunu ler sren felsef gre materyal zm den r.
Materyal zm b l n, ruh varlk, t nsel varlk da dah l btn
varl madde olarak ele alr ve madden n dnda baka b r
varl kabul etmez.
Sorusu
retmen
Berkeley' n znel deal zm n n temel gr ned r?
8 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Materyal zme gre, varlk b ze baka trl grnse, madde
de lm g b grnse b le bunlar madden n kuvvet ve hare-
ketler d r.
Dnmek madde de lm g b grnmekle b rl kte beyn n
nde oluan f z ksel ve k myasal etk le mlerden kaynaklan-
dndan o da b r madded r.
Materyal zm d yalekt k ve mekan k olmak zere k ye ayrlr.
Demokr tos
Varln atomlardan meydana geld n syler.
Atomlarn hareketler en kk b r sapma gstermez yan ev-
rende tam b r mekan zm ve determ n zm hak md r.
Demokr tos'a gre ruh; en nce, en dzgn ve en hareketl
atomlardan oluur.
....
Evrendek de meler n atomlarn yapsal zell kler ne ba-
l hareket etmeler sonucu olutuunu syler. Yan evrende
rastlantya yer yoktur.
Thomas Hobbes
Hobbes'a gre k e t varlk vardr: Madde ve hareket.
Var olan varlklar madden n ek l alm tr olan c s mler d r.
Hareket n olab lmes n de evren n dolu olmas gerek r.
De la Mettr e
Mettr e gerekten var olan madded r, maddeden bamsz b r
ruh dnlemez dem t r.
nsan mak ne g b grr ve nsan n "mak ne nsan" fade-
s n kullanr.
nsann ruhsal hayatn bedene ve maddeye nd rgeyerek
aklar.
Varl znen n alglamasna nd rgemes .
VARLIK FELSEFES

Karl Marx nsan beden ne batan b r d ken n etk s n ruh duyar, ruhta olu-
an b r sknty beden h sseder (kalp arpar, t trer) dem t r.
Marx varln temel nde madde olduunu ler srmtr.
Descartes varlk anlaynda nce kend var oluunu kantlar.
Madden n ve d dnyann nsan b l nc nden bamsz b r e-
Bu kantlamada kulland metot kukudur.
k lde var olduunu bel rt r.
nsan her eyden kuku duyab l r b r tek dnmekten kuku
Karl Marx'n maddes duraan de l, hareket hal nde ve de-
duymaz. Bu nedenle "Dnyorum yleyse varm." dem t r.
m nded r.
nsan z hn nde var olan mkemmel varlk dnces nden;
Varlk tez - ant tez - sentez ekl nde lerler, buna varln ler-
kend s mkemmel ve sonsuz b r varlk olan Tanr'nn var ol-
ley dem t r.
mas gerekt sonucunu karr.

Ona gre sonlu ve sonsuz tzler vardr: Sonsuz tz Tanr,

sonlu tz se madde ve ruhtur.

Marx'a gre madde olmadan hareket , hareket olmadan mad-

de olmaz. Evrende bulunan her ey kart gler n atmas
sonucu oluur.

Hegel' n d yalekt n n hareket noktas ge st, Marx'n d yalek-

t n n hareket noktas madded r.

Rene Descartes (1596 - 1650)

d) Varl Hem Madde Hem de Ruh Olarak Kabul

Edenler B. Sp noza

Varl hem madde hem de dnce olduunu kabul eden Sp noza Tanr ve doay zdelet rerek tek tz anlayn
f lozoflara "dal st" den r. ben mser. Bu ynyle pante st(tmtanrc)t r.

Dal stlere gre varlk b rb r ne nd rgenemeyen k tzden Varl aklarken okluklar b rl e nd rgeme abasnda ol-
oluur: Madde ve dnce ya da beden ve z h n. duu n bu ynyle mon st (tek ) anlaytadr.

Descartes' n dal zm ndek amaz g dermeye alr ve

"madde le dnce" arasndak l k y aklar.

Rene Descartes

Descartes'e gre varlk b rb r ne nd rgenemeyen madde ve Le bn z

dnceden (beden ve ruh, olumaktadr. Dal st b r f lozoftur. Le bn z varl aklarken k den fazla lkeyle aklar.
Madden n ana n tel yer kaplamaktr ancak madde asla d- Varln n cel konusunda plral st(okuluk)t r ve "monad"
nmez. ded sonsuz sayda tzden sz eder.

Ruhun ana n tel dnmekt r, ancak o da yer kaplamaz. Gel t rd "sonsuz kkler hesab" forml le felsef gr-
matemat ksel karlk bulmutur.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 9

VARLIK FELSEFES

e) Varl Fenomen Olarak Kabul Edenler

Varlk fenomend r.

nsan z hn nden tam anlamyla bamsz olmayan b r varlk

alan vardr.

Varlk alann nsan b leb l r.

nsann yan b len znen n b l nc tarafndan bel rlenen bu var-

la "fenomen" den r.

Genel anlamda fenomen alglanan ya da b l nce grnen ey

olup gzlemleneb l r olay ya da olgudur. Edmund Husserl (1859 - 1938)

D. ADA VARLIK FELSEFES

ada varlk felsefes varlk alanndak sorularn ve sorgula-
malarn ynn de t rm t r.

nsann sorunlar, d er varlklarla l k s , dnyadak yer ve

Edmund Husserl dnya le olan l k s , var olmann anlam g b konular ada
"Gerek varlk fenomenler n nde gel en zdr." grn felsefen n sorgulama alanna g rm t r.
savunmutur. ada felsefen n sorularndan bazlar unlardr:
nsann varla deerler ykled n varln zne yakla-
amadn bel rt r.

Fenomenler n duyusal yaantlardan ve olgulardan arnd- nsan ile dier canllar

nsann bu arasnda bir fark var
rlmas gerekmekted r. Bu arndrma lem "paranteze alma dnyadaki yeri mdr? Varsa ne gibi
yntem " le yaplab l r. ve anlam nedir? farklar vardr?
Paranteze alma yntem ; b r nesnen n zne a t olmayan
zell kler n b r kenara braklmas, yok saylmasdr.
nsan niin
yaratld?

1) Yeni Ontoloji
N cola Hartman

Hartman tm felsef sorunlarn temel nde "ontoloj k yap" ol-

Gnlk yaam, d l, b l m ve tar h alanlarnda tm gr ve n duunu syleyerek 20. yzylda yen b r varlk felsefes ortaya
yarglarn paranteze alnmas gerekt n bel rt r. koymutur.

Ksa - uzun, krmz - pembe, kokulu - kokusuz g b tek tek - Ontoloj y deneysel temellere dayandrmaya ve b l msel b lg -
eklere a t olab lecek zell kler b r srel ne yok sayldnda lerle badatrmaya almtr.
ger ye dnceyle kavradmz " ek" z kalr. Hartman, Husserl' n grler nden etk lenerek varlk en son ey-
d r, onun arkasnda baka b r ey aramamak gerek r dem t r.

10 YGS Felsefe Planl Ders Fy

VARLIK FELSEFES

Hartman varl b lg n n nces ne koymu ve b lg teor s n n 2) Pragma zm (Faydaclk)

ncl b r ontoloj ye dayanmas gerekt n savunmutur.
Pragmat zme gre; varln olup olmad neml de ld r.
Materyal zm ve deal zm arasndak kartlklar g dermeye
almtr. Varlk varsa ve nsana b r yarar varsa deerl d r.
Husserl'den etk lenm ancak real st b r metaf z k anlay be- Varl nsan yaamna somut katks, nsann amacna ula-
n mseyerek bu ynyle ondan ayrlmtr. masnda b r basamak ve salad prat k yarar asndan ele
Orta a'n doa stclne ve e tl te zm b mler ne alnmaldr.
kar kmtr.

Hartman varl b rb r stnde ykselen tabakalara sah p ol-

duunu bel rtm t r. Bu tabakalar unlardr: W ll am James

norgan k Tabaka Organ k Tabaka nsan yaamnn b r amac vardr. ret ler nsann yaam
amacna katkda bulunursa deerl d r.
Yer kaplama, gen leme, Solunum yapma, re-
B r kuram nsann yaamnda b r problem zyorsa deer-
bzlme, dme g b me, beslenme, byme,
l d r, zmyorsa o kuram ya da formlden vazge lmel d r.
zell klere sah p "alg" le gel me g b zell klere
kavranan f z n konusu sah p "sezg " le kavranan
olan cansz varlklarn bu- b yoloj n n konusu olan
lunduu madd katmandr. canl varlk katmandr.

1 2
B r dnce nsann madd ve manev gel m ne katkda bu-
lunuyorsa deerl d r.
Hartman'n Tabakalamas
James varlk grn "rad kal emp r zm" kavramyla tanm-
lamtr.
B l n Tabakas Ruh Tabakas Rad kal emp r zm; salam sonular olsa b le her ey n dene-
ye tab tutulmas ve bunlarn b rer h potez olarak grlmes d r.
B l nl varlk alan olup nsann rett kler n , de-
"tanma" le kavranan erler n eren ve "b lme"
ps koloj n n konusu olan le kavranan felsefen n ko-
varlk katmandr. nusu olan varlk katmandr.

3 4

Hartman Descartes' n dnen zneden hareket ett n , bu- John Dewey

nun yanl olduunu sylem t r.
O Descartes' n ded n n tam ters n yapm nesney znen n
nne koymutur.
Yan "Varm, o halde dnyorum." dem t r.
Dewey'e gre dnce ve b lg y dolaysyla varl b r "alet"
(enstrmantal zm) olarak tanmlamaktadr.
Ona gre varlk "yararllk lkes ne" gre deerlend r lmel ve
nsana evreye uyma, mutlu olma g b konularda yardmc
olmaldr.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 11

 VARLIK FELSEFES

Sartre'a gre varolu zden nce gel r.

nsan nceden bel rlenm b r ze sah p de ld r. O; zn,

b l nc n kend gereklet r p, varoluunu ek llend rerek z-
n oluturacaktr.

nsann har c ndek varlklar "kend nde varlk"tr, yan zler

nceden bell d r.

nsan se "kend n varlk"tr, bu nedenle varoluunu kend s

Pragmat zm varl b r "alet" olarak tanmlar. bel rlemekted r.

nsann varoluu zden nce geld n kend zn kend

3) Egzistansiyalizm (Varoluuluk)
bel rleyen tek zgr varlktr.
Varoluuluk hayatn anlamn, b rey n deer n , nsann va-
roluunu, znell n ne olduunu anlamaya alan, sorgula- E. BR VARLIK OLARAK NSAN
yan ve cevaplar reten felsef akmdr.
Felsefen n gel m nde lk alardan gnmze kadar hep n-
Varoluuluk b rey n znell n nesnell n n stnde tutmaktadr. san anlama abas vardr.
B rey n varoluunu, znden nceye alan bu akmda nsann
nsan dolayl yollardan ele alnm ancak zamanla bunun da
nce var olduu daha sonra kend s n tanmlayp b lerek z-
yeterl olduu fark ed lm t r.
n oluturduu bel rt l r.
F lozoflar, dnrler dorudan doruya, ak se k olarak
Varoluu f lozoflar; K erkegard, N etzsche ve Sartre'dr. nsan kend ler ne konu ed nm t r.
Soren Aabye K erkegard ada felsefe akmnda nsan, nsan varlk l k s , nsanlarn
K erkegard felsefen n soyut olgularla uratn ancak bu- sorunlar g b konularla lg lenen yen b r alan ortaya kmtr.
nun yanl olduunu bel rtm t r. Bu alan "felsef antropoloj "d r.
Ona gre varolu somut ve znel yaamn kend s d r.
Jean Paul Sartre

Sartre'a gre tm varlklarn b r "varoluu" b r de "z" vardr.

Felsef antropoloj nsann gnlk yaamndan hareket ede-
Sartre'a Gre Varlk rek nsann zn, varln temel n tel n anlamaya, nsan
olmann anlamn metaf z k ynden deerlend rmeye alr.

z Varolu

Varln nceden bel rlen- B r ey n kend n zgrce

m zell kler olup, z ortaya koymas, kend n
nsan nceleyen d er b l mler para para ele alarak nceler-
"kend nde varlk" d ye bel rleme gc olup bunu ken felsef antropoloj , nsan b r btn olarak ele alp anlama-
tanmlamtr. da "kend n varlk" d ye ya alr.
tanmlamtr.
Felsef antropoloj b r gr de l, felsefen n b r daldr.
Sorusu
retmen

Sartre "Varolu sadece nsanda zden nce gel r." sz le

ne anlatmak stem t r?

Kend s n n ne olacan zgrce bel rleyeb len tek varln nsan

olduunu.

12 YGS Felsefe Planl Ders Fy

VARLIK FELSEFES Konu Testi - 1

1. Bu dnyadak h b r ey olduu g b durmaz. Her ey her
zaman farkllar. Yok oluncaya kadar eyler, farkl yollar-
dan varla gel r. Var olduklar sre nde k an yoktur k ,
b rb r yle ayn olsun. Evrendek her ey byled r. eyler
ded kler m z duraan nesneler de ld r, srekl olu hal n-
ded r.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
4. H b r ey var olamaz; var olan b r ey yoktur.
B r ey, b r ek lde var olsa b le, o dnlemez ya da
b l nemez.
B r ey, b r ek lde var olsa ve b l neb lse b le, bu b lg
bakalarna aktarlamaz.
Gorg as'n bu grler aadak yaklamlardan han-
g s ne uygundur?

A) Evrende srekl b r de m bulunmaktadr. A) Real zm

B) Her ey n asl dealar evren nded r. B) Nom nal zm
C) Evrende her varln b r balangc b r de sonu vardr. C) Materyal zm
D) Varlk d ye b r ey yoktur. D) N h l zm
E) Varlk, b rey n alglamasna baldr. E) deal zm

2. Thales, evrendek her ey n lk maddes n n, yan ana var-
ln (arkhe) ne olduunu aram; bunu m toloj ve d nler n
aklamalarndan farkl b mde, "su" olarak aklamtr.
Ona gre her ey sudan olumakta ve y ne suya dn-
mekted r.
Bu paraya gre Thales' n varlk gr n aada-
k lerden hang s sylenemez?
A) Nesneler n kaynan tek olarak grd
B) Grler n metaf z k varlklara dayandrd
C) Nesnelerdek dnm kabul ett
D) Evren somut olan madde le aklad
E) Nesnelerde "oklukta b rl k" lkes n ben msed
5. Bu dnya ve bu dnyann ndek varlklar gerekte var
de ld r. Onlar, yalnzca b r grnten barett r. Onlar var-
la gel r, de me urar, bell b r sre var olduktan sonra
yok olup g der. Oysa dealar ezel ve ebed d r. Onlar varla
gelmem ve yok olup g tmeyecek varlklardr. evrem z-
dek her ey dealardan pay ald srece vardr.
Platon'un " dea"s aadak lerden hang s ne karlk
gelmekted r?
A) Nesneler dnyasna
B) Olu hal ndek varlklara
C) Dnceye
D) s mlere
E) Algsal olana

3. zlmes n n olanaksz olmas

6. Algy oluturan nesneler algdan bamszdr. Varlk alg-
B rok zm yolu ner leb lmes dan baret de ld r. Aks ne nesneler var olduklar n alg-
Sonuna kadar zlemed nde da ma yen batan ele lanmaktadr. Bu nedenle alglarmz, alglarmzn konusu
alma zorunluluuna sah p olmas olan ve algdan bamsz nesnel b r dnyaya aret eder.
Bu tr problemlerle lg l sorulara yant arayan felsefe Bu para aadak lerden hang s n n varlkla lg l g-
d s pl n aadak lerden hang s d r? rler ne rnek oluturur?

A) Estet k A) Nom nal zm

B) D l felsefes B) Real zm
C) B lg kuram C) N h l zm
D) Deerler felsefes D) Egz stans yal zm
E) Metaf z k E) Dal zm

YGS Felsefe Planl Ders Fy 13

VARLIK FELSEFES Konu Testi - 1

7. Berkeley, varlklarn b rer "tasarm" olduklarn, nsan b -
l nc ne baml olduklarn, nsan olmadan varln olama-
yacan ler srmtr. rne n masann varl, nsann
alglamasna baldr.
Berkeley bu szler yle aadak lerden hang s n vur-
gulamaktadr?
10. Husserl'e gre tek gerekl k fenomend r. B rey n karsnda
duran varln gerek yn grnen yn de l, onu yle
yapan zdr. z kavramak n duyular amak, grne-
n n tes ne ynelmek gerek r.
Husserl bu grler yle aadak lerden hang s n vur-
gulamaktadr?

A) Varln de mez olduunu A) Asl var olan metaf z ksel kavrayn konusudur.
B) Varlkta nesnen n neml olduunu B) B lg n n tek kayna duyumdur, duyumlardan geme-
C) Varlk konusunda asl olann zne olduunu yen b lg dncede var olamaz.

D) Varln olu hal nde olduunu C) Tz, form ve maddeden meydana gelen b le k b r var-
lktr.
E) Varl Tanr'nn yarattn
D) Her nesne, varla geld kten sonra baka b r varla
dnr.
E) Her varlk deadan bell b r pay alr.

8. Gkyznde uan ua grmeyen ocuk n o uak yok-

tur. retmen n kend s ne baktn grmeyen b r renc
rahatlkla kopya ekmeye alab l r. Kardan karya ge-
meye alan b r n fark etmeyen src de onu ezeb l r.
Bu rnekler veren dnrn varlk gr n aa-
dak lerden hang s syleneb l r?
A) Baz eyler n varl somuttur.
B) Soyut varlklar dneb l r varlklardr.
C) D dnya b reyden bamsz olarak vardr.
D) "Varlk"n varl onu alglayan b reye baldr.
E) K sel tutumlar varln zn de t r r.
11. Demokr tos'a gre her varlk, b rer c s m olan kk atom-
lardan olumutur. Sonsuz ve snrsz sayda bulunan
atomlar de en eyler n ardnda de meden kalan var-
lklardr. Atomlarn b rb rler yle b rle p ayrlmas le nesne
ve canllar olumaktadr. Buna gre madden n dnda b r
gerekl k yoktur. Madd olmayan ve alglanamayan h b r
ey gerek de ld r.
Demokr tos'un bu gr aadak yaklamlardan
hang s ne uygundur?
A) deal zm
B) Materyal zm
C) Dal zm
D) Fenomenoloj zm
E) Oluuluk

9. B l me gre varlk, d nesnel gerekl kte var olan her tr

olgusal ve ed msel eyd r. B l m, varla real st olarak yak-
lar. Real zme gre, nsan z hn nden bamsz olarak b r 12. Doa st konular ele alan, bunlar akl yoluyla aklama-
varlk alan vardr. B l m bu gr olduu g b ben mseye- ya alan, evren ve nsanlarla lg l rtlmes ve spat-
rek, varln d dnyada nesnel olarak var olduunu kabul lanmas mmkn olmayan yorumlar get ren felsefe alan
eder. metaf z kt r.
Buna gre b l m n varlk anlay n aadak lerden Buna gre aadak lerden hang s metaf z k b r so-
hang s syleneb l r? rundur?
A) Akla dayal aklamalar yapt A) Doru b lg olanakl mdr?
B) B rey n deney m ve gzlemler ne dayand B) V cdan gven l r b r yol gster c m d r?
C) Varlktan kuku duyduu C) Ruh var mdr?
D) deal varl arad D) Evrende nasl b r dzen vardr?
E) Dnceden bamsz d dnyadak varlklar temel E) Varlk nasl b r yapya sah pt r?
ald
12. C 11. B 10. A 9. E 8. D 7. C 6. B 5. C 4. D 3. E 2. B 1. A Cevaplar

14 YGS Felsefe Planl Ders Fy

VARLIK FELSEFES
1. Dnya, btn olarak b r nesne de ld r, b r f k rd r. Alglad-
mz her ey bu dnyann nded r fakat dnyann kend s
de ld r.
Bu paradak grler aadak f lozoardan hang s -
n n yaklamna uygundur?
A) Hobbes' n maddec l ne
B) Sartre'n n varoluuluuna
C) Platon'un deal zm ne
D) Husserl' n fenomenoloj zm ne
E) Demokr tos'un atomculuuna
2. Lao Tseu'ya gre olgun nsan b r ocua benzer, onun g b
tem z ve b lg s zd r. ok b lenler konumaz, ok konuanlar
b lmez. Taoyu b lenler onu retemezler. Taoyu retenler
onu b lemezler.
Lao Tseu bu grler yle aadak lerden hang s n sa-
vunmaktadr?
A) Soyut varlklar dneb l r varlklardr.
B) Varln yaps b l nemez ve kavranamaz.
C) Varln alglan, alglayana baldr.
D) nsan, evren n kk b r rne d r.
E) Madde ve ruh b rb r ne nd rgenemeyen k tzdr.
3. Marks'a gre gerek doada gerekse tar hte ortaya kan
her varlk, her kuvvet kend zddn meydana get r r ve bu
kend zdd le atma ne g rer. Bu zt kuvvetler n (tez ve
ant tez) atmasndan se, her k s n de ne alan ancak
her k s n de aan b r sentez meydana gel r. Bu sentez ye-
n den kend zddn (ant tez n ) yaratr. Onunla atmaya
g rer ve bundan y ne, yen b r sentez meydana gel r. Bu
sre bylece devam eder.
Marks varln oluumunu aadak lerden hang s ne
dayandrmaktadr?
A) dealar evren ne
B) Tanr'nn varlna
C) Akla
D) Kaosa
E) Kartlarn atmasna
Konu Testi - 2
4. B l mler varl madde c ns nden ele alr. Doada determ -
n zm olduunu kabul ederek determ n st z nc r n halkalarn
aklamaya alr. Felsefe se genel anlamda varln ne
olduunu sorgular. Varl de k alardan hem tmel,
madd ve dnsel hem de problem olarak ele alr.
Bu parada b l m n hang zell yle felsefeden ayrld-
ndan sz ed lmekted r?
A) nsann varolu sorununu ele almas
B) Ana madden n ne olduunu ncelemes
C) De en varl de m annda yakalamas
D) Varln var olduu n kabulnden hareket ederek
aratrma yapmas
E) Varln varln yadsmas
5. Hegel'e gre her ey kend nde kartn bulundurur. Varlk
yokluu, yokluk varl nde tar.
Herakle tos'a gre kartlklarla bunlarn arasndak sava
olmasayd evrende varlklar da olmazd.
Bu k dnre gre felsefe n varlktan kasted len
aadak lerden hang s d r?
A) Felsefe n varlk var olanlarn tamamdr.
B) Felsefe n varlk d yalekt k de m hal nde olandr.
C) Felsefe n varlk dnsel olandr.
D) Felsefe n varlk b l nle zler b l neb lenlerd r.
E) Felsefe n varlk akn olandr.
6. Demokr tos'a gre hareket atomlarn temel zell d r. On-
larn zamanda b r balanglar yoktur. Atomlar bolukta
farkl hzlarla der. Bu dte byk atomlar kkler ne
arparak onlarn ynler n de t r r. evrem zde grd-
mz her ey bu arpmalarn rn olarak meydana gel r.
Bu dme, arpma, b rlemede rastlant de l, mekan k b r
zorunluluk vardr.
Demokr tos bu grler yle varlklarn oluumunu aa-
dak lerden hang s ne balamaktadr?
A) Maddedek zorunlu nedensell e
B) Madden n b rey tarafndan alglanmasna
C) Madden n dncen n yansmas olmasna
D) Madde form l k s ne
E) Madden n de m ne
YGS Felsefe Planl Ders Fy 15
VARLIK FELSEFES
7. Evrendek tm varlklar doal nedenlerle ortaya kar. Var
olan her ey, madden n ek l alm hal olan c s mlerden
barett r. C s m, dnceden bamsz olarak uzayda yer
kaplayan madd varlktr. B z, c s mler n nasl varla gel-
d kler n ve onlarda grlen de kl kler n nasl gerekle-
t n , c s mler n hareketler ne bakarak anlayab l r z.
Bu paradak dnce aadak f lozoardan hang s -
ne uygundur?
A) Varln ge st ve d yalekt k srele olutuunu savu-
nan Hegel'e
B) Varl, b rey n alglamasna nd rgeyen Berkeley'e
C) Varln madde olduunu syleyen Thomas Hobbes'a
D) Varl reddeden Gorg as'a
E) Varl fenomenoloj k yntemle aklayan Husserl'e
8. Platon'a gre nce tasarm vard. Ardndan yaadmz
dnya, bu tasarmlarn yansmalaryla hayat bulmu nes-
nelerle anlamlandrlmtr. rne n nce ked f kr vardr,
sonra grdmz tm ked ler bu f kr n yansmalardr. Yan
ked n n varoluu onun nceden z h nde var olma f kr n n ol-
masna baldr. O halde gerek olan ked f kr d r, yoksa b -
z m her gn grdmz sandmz ked ler de l.
Platon'un bu yaklamnda temel ald gr aada-
k lerden hang s d r?
A) Her ey dnceden barett r, dncen n dnda
nesnel b r dnya yoktur.
B) Varln varl, onun b lg s ne baldr.
C) Kes n b lg deney ver ler ne dayanan b lg d r.
D) D dnyadak varlklar gerekt r.
E) Duyumlardan gemeyen b r varlk dncede var ola-
maz.
9. Kant'n elet rel kukuculuu, b ze duyularmzn tes nde
var olan gerekl n b l nemeyece n gsterm t r. nk
nsan z hn ancak kend s ne duyular yoluyla gelen deney
ver ler zer nde b lg sel etk nl kte bulunab l r. O halde b z m
dmzda var olan gerek nesneler , duyusal kapas tem z
lsnde b leb l r z.
Kant aadak lerden hang s n n b l nemeyece n ne
srmtr?
A) Z h nsel alann
B) Metaf z k alann
C) De en varlklarn
D) Gerek varlklarn
E) Et k alann
12. D 11. C 10. E 9. B 8. A 7. C
16 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 2
10. Tao zme gre d dnyadak varlklar ve nesneler gerekte
var de ld r. Gerekl k ded m z ey kartlk ve el k lerle
doludur. Tao evren n dzen d r, ba ve sonu bell olmayan
b r gtr. Bu nedenle varlk aslnda yokluktur.
Tao zm n bu gr aadak felsef yaklamlarndan
hang s ne uygundur?
A) deal zm
B) Egz stans yal zm
C) Real zm
D) Materyal zm
E) N h l zm
11. Doa f lozoar arkhe problem yle lg lenm t r ve her b r
varla farkl b r aklama get rm t r. rne n Thales her
ey su le aklarken, Herakle tos atele aklam, De-
mokr tos se ana madden n atom olduunu ne srmtr.
Buna gre doa f lozoar varlk felsefes n n hang so-
rusuna yant aramlardr?
A) Varlk nasl b r yapya sah pt r?
B) nsan deney m varln tmn kavrayab l r m ?
C) Evren n oluturan lk unsur ned r?
D) Evrende b r de m var mdr?
E) Sonsuz olan ned r?
12. B r kr n renkler, burnu tkal b r n kokular, hasta ve -
tahsz b r nse tatlar yoktur. Duyumsama yoksa, duyum-
sanan da yoktur. B r ey n var olmas onu alglayan n
sz konusudur. Bu nedenle var olma durumu k den k ye
de r.
Bu parada sz ed len varlk anlay aadak f lo-
zoardan hang s ne uygundur?
A) Varlkta srekl b r de m olduunu savunan Herak-
le tos'a
B) Varlk madded r d yen Thomas Hobbes'a
C) Varln dealar evren nde olduunu syleyen Platon'a
D) Var olmann alglanm olmaya bal olduunu savu-
nan Berkeley'e
E) H b r ey n olmadn syleyen Gorg as'a
6. A 5. B 4. D 3. E 2. B 1. C Cevaplar
 YGS // FELSEFE FY NO
AHLAK FELSEFES
Ahlak Felsefesi Nedir? - Ahlak Felsefesinin Temel Kavramlar
Ahlak Felsefesinin Temel Sorular - Anadolu Bilgilerine Gre Ahlak
Uygulamal Etik Sorunlar
05
A. AHLAK FELSEFES NEDR? B. AHLAK FELSEFESNN TEMEL
Toplum nde yaayan nsanlarn eylemler n , b rb rler yle KAVRAMLARI
olan l k ler n dzenleyen, kurallar ve deerler s stem ne
Kavram Tanm
"ahlak" den r.
y - Kt y , nsann nsan olma deerler ne ve yaa-
Her toplum kend yaam koullarna gre ahlak kurallar be- d topluma yararl ve deerl olandr.
l rlem t r.
Kt se y n n kartdr. Yan deerl olma-
y - kt, ahlakl - ahlaksz, doru - yanl, deerl - deers z yandr.
g b toplum tarafndan ben msenen kurallara nsanlarn uyum
gstermes beklen r. y l k taml ve mkemmel er rken, k-
tlk eks kl k ve noksanl ermekted r.
Ahlak kurallar toplumun kltr s stem nde oluur ve nsanla- Erdem B rey n " y "y gereklet reb lmes n sa-
rn bakalaryla olan l k ler n dzenlemek n oluturulmutur. h p olmas gereken becer , yetenek ve ye-
terl l kler d r.
Ahlak kurallar toplumdan topluma de t g b , zamandan
zamana da de mekted r. Ahlaksal erdemler ar ulardan uzakla-
arak "doru ortay" bulmaya h zmet eden
erdemlerd r.
Platon mutlu olmak n drt erdem sayar:
B r toplumda kabul gren genel ahlak kurallarndan bazlar
Kend ne hak m olma, cesaret, adalet ve
baka b r toplumda ayp ya da yasak olarak grleb l r.
b lgel k.
Toplumlar srekl de m ve gel m nded r. Buna paralel Erdemler nsanlar tarafndan uygulandn-
olarak ahlak kurallar da zamanla de mekte, esk den ho g- da erdem hal ne gel r.
rlmeyen davranlar ler k yllarda normal grleb lmekted r. Ahlak konusunda ok b lg l olmak ahlakl
Nes lden nes le aktarlan ahlak kurallarndan bazlarna uymak- olmay gerekt rmed g b , drstlk, al-
ta zorlanr, bu kurallarn sama ya da gereks z olduunu d- kanlk, yardmseverl k g b erdemler uygu-
lanmadka erdeml olunamaz.
neb l r z.
Sorumluluk nsanlarn kend terc hler yle yaptklar ey-
Kar ktmz, uymakta zorlandmz kurallar sorgular, ele- lemlerden doacak sonular stlenmes -
t r r, neden uyulmas gerekt konusunda el k ler yaarz. d r.

B reyler n kend ler n n stlend yer ne ge-

t r lmes gereken grevd r.
Felsefe alannda da f lozoflar ahlak elet rm ler, bell b r ah- V cdan nsana ney n y ney n kt olduunu sy-
lak s stem gel t rm ler ya da bazlarn temellend rm lerd r. leyen, nsan y davranmaya ynelten sel
Felsefe alanndak bu almalara "ahlak felsefes / et k" den r. gtr.

Ahlak y ve kt eylemler n prat ktek uygulamas, ahlak fel- nsann kend n elet rmes n , yarglamasn
sefes se eylemler n teor s ekl nde grleb l r. ve hesaba ekmes n salar.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

 AHLAK FELSEFES

Kavram Tanm rnek 1:

dev Toplum veya b rey n yaplmas gereken-
lerden kend ler n sorumlu tuttuklar, stlen-
d kler grevlerd r.
Mutluluk nsanlarn y , faydal, gzel vb. yaptklar
eylemler sonucunda ler nde h sset kler
huzurdur.
Ahlak Deer nsann uymas gereken, toplum tarafn-
dan deal ahlak kurallar olarak grlen, fe-
dakrlk, gleryzllk, cmertl k vb. ahlak
durumlardr.
Ahlak Yasas B reyler n nasl davranacan bel rleyen,
kontrol eden ve b r ama uruna yaplmas
gerekt n bel rleyen kurallar s stem d r.
Ep ktetos yle der; "At ark syleyemed n mutsuz
mudur? Hayr. Kpek uamad n mutsuz mudur? Hayr.
nsan aslanlar boazlayamad n mutsuz mudur? Ha-
yr. nk at koamad, kpek duyumsayamad zaman
mutsuz olur. Ya nsan? nsan se utancn, y l n , ball-
n, adaletl l n y t rd zaman, tanrlarn onun ruhunda ya-
ratm olduu tanrsal zell kler s l nd zaman mutsuz olur."
Ep ktetos'un bu szler nden aadak yarglarn hang -
s ne ulalab l r?
A) Mutluluk, ahlaklln ltdr.
B) Her varlk doasna uygun davrandnda mutlu olur.

Ahlak Yarg B reyler n yaptklar terc hler n n sonular C) Hayvanlarda da ahlakllktan sz ed leb l r.
hakknda y - kt g b deerlend rmeler , D) nsan hayvanlardan farkl deerlend rmek gerek r.
sonu hakknda b r yargya ulamalardr. E) Mutluluk her canlnn doal arzusudur.
Ahlak yarglar normat ft r, yan kural koyu-
Parada, ahlak felsefesinin temel kavramlarndan mutluluk ele alnmtr. Epik-
cudur. tetos, mutluluu her varln doasna uygun davranmasna balamtr.
Ahlak Eylem nde yaanlan toplumun bel rled ahlak Cevap: E
kurallarna uygun olarak yaplan eylemd r.
Ahlak Karar Ahlak yasalarnda bel rlenm olan kural-
lardan b rey n kend terc h ve rades do-
rultusunda, zorlama olmadan, stee bal
verd se mler d r.
zgrlk H b r d etk olmadan nsann kend akl
ve rades le yapaca davran bel rleme-
s d r.
rade el k nde kalan b rey n seeneklerden
b r n zgrce seeb lmes d r.

C. AHLAK FELSEFESNN TEMEL

SORULARI
? nsan eylemler n n b r amac var mdr?

? nsan ahlak eylemlerde bulunurken zgr mdr?

? Ahlak yargy d er yarglardan ayran n tel kler nelerd r?

? Tm nsanln ben mseyece evrensel ahlak yasas var m-

dr?
Sorusu
retmen

nsann zgrce gereklet rd eylemler nden sorumlu ol-

mas nsanda bulunnan hang zell kler le lg l d r?

Akl ve rade.

2 YGS Felsefe Planl Ders Fy

AHLAK FELSEFES
rnek 2:
Neden y l k yapmalym? Mutlu veya huzurlu olmak n m
yoksa nsanlar mutlu etmek n m ? B r s bana y l k ya-
parsa mutlu olurum, ben de onlar mutlu etmel y m d ye m
dnyorum? "y l k yap, y l k bul." dem ler. Asl neden bu
mu? A lem ve tm tandklarm bakalarna y l k yapmam
gerekt n sylyor yoksa y l k yapmak toplumsal hayatn
vazge lmez m ?
Bu parada ahlak felsefes n n hang temel sorusu ze-
r nde durulmaktadr?
A) N n erdeml olmak gerek r?
B) Ahlak eylem n amac ned r?
C) Evrensel ahlaktan sz ed leb l r m ?
D) Ahlak eylemde bulunurken zgr myz?
E) Ahlakla sorumluluk l k l m d r?
Verilen parada niin iyilik yaplmasna ilikin sorulara yer verilmitir. Bunlar
ahlaki eylemin amacna ilikin sorulardr.
Cevap: B
1) Ahlaki Eylemin Amac
lk a'dan bu yana ahlak "Eylem sonucunda ne elde ed l r?"
sorusu sorulmu her f lozof farkl aklamalar yapmtr.
Kant'a gel nceye kadar ahlak eylem n amacnn "mutluluk"
olduu, f lozoflarn ounluu tarafndan ben msenm t r.
Mutluluun elde ed lmes nde se f lozoflar anlaamamakta,
her b r farkl yol ve yntem nermekted r.
K m f lozoflar mutlulua duyumsal hazla, k m erdemle, k m
b lgel kle, k m Tanr'nn b lg s yle, k m dnyaya bo vermekle
ulalacan savunmutur.
Kant tm grler elet rerek ahlakn mutlulua dayandrl-
mamas gerekt n sylem t r.
Kant ahlak eylem n herkes kapsayacak b r yasann olmas
gerekt n , bunun da "dev ahlak" olduunu savunmutur.
Kant dev ahlakn savunmaktadr.
rnek 3:
dev yapmay, yer ne get rmey kend ste m zle stlend -
m z, sorumluluunu zer m ze aldmz b r buyruktur. Bu
buyruk nsan dardan koullayan koullu buyruk (h potet k
mperat f) de ld r. Bu buyruk koulsuz buyruk (kategor k m-
perat f) tur. Yan dev nsana bakas tarafndan de l, b z-
zat kend s tarafndan, kend v cdan tarafndan ver l r. nsan
kend dev n kend s oluturur.
Aadak lerden hang s yukarda tanm ver len dev
ahlakna uygun b r davrantr?
A) Bakalarnn tepk s nden ek nen b rey n pler yere
atmamas
B) D lenc n n hayr duasn almak steyen b rey n sadaka
vermes
C) Mahkemede doru b ld gerekler etk altnda kalma-
dan anlatmas
D) B rey n yaamna mutluluk katt n k tap okumas
E) Haz verd n y ye ynelmes
Kant dev ahlak grnde insann bilerek, isteyerek, sorumluluk alarak ahla-
ka uygun davranlar gerekletirmesi gerektiini savunmaktadr. Mahkeme-
de zgrce bildiklerini syleyen kii devini yerine getirmi olmaktadr.
Cevap: C
2) Ne Kadar zgrz?
B r davrann ahlak olmas, k temel art tamasna baldr.
B r nc s k n n davranta bulunurken rades le se m yapa-
b lmes , yan "zgrlk"tr.
k nc s se zgr olarak yaplan se m n sonularnn stlen l-
mes , yan "sorumluluk"tur.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
AHLAK FELSEFES
nsann eylemde bulunurken zgr olup olamayaca ya da
hang artlarda ve ne kadar zgr olab lece felsef b r sorun
olarak ele alnmtr.
Bu sorulara ver len cevaplar be grupta toplanab l r.
NE KADAR ZGRZ?
Determ n zm Otodeterm n zm L berteryan zm
ndeterm n zm Fatal zm
a) Determinizm (Belirlenimcilik / Nedensellik)
Determ n zme gre nsan ahlak eylemlerde bulunurken z-
gr de ld r. B rey eylemler n b yoloj k, ps koloj k, toplumsal,
ahlak ve hukuk sebepler n zorunlu sonucu olarak gerek-
let r r.
Zorunluluklardan dolay b r se m sz konusu olamaz. Bu
nedenle nsanlar yapm olduklar eylem n sorumluluunu da
tamayacandan ahlak eylem oluturan artlar gerekle-
emez.
Zorunlu nedenler b rey n zgrce eylemde bulunmasn en-
geller. B rey b r kuru yaprak g b zorunluluklar karsnda sav-
rulur.
Determ n zm nsan doada gerekleen olaylara benzet-
mekted r.
Doadak olaylarn "nedensell k" lkes yle lemes g b nsan
da doal nedensell e uymaktadr tez n savunurlar.
4 YGS Felsefe Planl Ders Fy
rnek 4:
Uzun b r sre karlamam k arkada, b rb rler n grme-
y ummadklar b r anda karlatklarnda, "Bu ne tesadf!"
ekl nde b r tepk ver rler. Sp noza, byles b r tepk n n varl-
n yapsna uygun olmayan b r tepk olduunu dnrd.
nk ona gre, hayatta tesadf d ye b r ey yoktur.
Bu parada Sp noza'nn hang dnces vurgulan-
maktadr?
A) Olan her eyde sk b r zorunluluk vardr.
B) Rastlant ve zorunluluk, b r olmadan d er dnle-
meyen kavramlardr.
C) Doada zgrlkten gelen b r nedensell k vardr.
D) Dsal zorunluluk nsann dnyasn da bel rler.
E) nsanlar, mutluluklarnn kaynan kend ler n n dnda
arar.
Spinoza evrende tesadfn ve rastgeleliin olmadn, her eyde zorunlu bir
nedenselliin olduunu savunmaktadr.
Cevap: A
b) ndeterminizm (Belirlenmezcilik)
Bu gre gre nsan eylemler n bel rleyen h b r etk yoktur.
nsan snrsz b r zgrlk nded r. zgr olan nsan eylem-
ler nden de sorumludur.
B reyler nde bulunduklar durum ve koullara bal olarak
farkl zaman, farkl mekanlarda farkl eylemlerde bulunurlar.
Her b rey ncek se mler nden farkl se mler de yapmak-
tadr.
Tm bu sebepler nsann ahlak eylemler n gereklet rme
aamasnda zgr olduunu, zorunluluk ya da nedensell k
g b b r yaptrmla kar karya olmadn gster r.
c) Otodeterminizm (zbelirlemecilik / Ahlaki zerklik)
Bu gre gre ahlak eylem bel rleyen baz faktrler olab l r,
ancak b rey k sel zgrln elde edeb l r.
AHLAK FELSEFES

B rey k l n gel t rerek, b lg dzey n artrarak zgrl- B reyler n olaylarn ak nde, dsal yaptrmlar olmadan,
ne kavuab l r. kend dndak gler n basksndan uzak olmas zgrlk-
tr.
nsan b lg s n ne kadar artrab l rse o kadar ok zgr olab l r.
nk nsan kend deerler n oluturma ve zgrln ka- zgr olan b rey kend s n n olduu kadar bakalarnn da z-
zanma gcne ve yetene ne sah pt r. grlne zen gstermel d r.

Kant determ n zm n nsan kaderc l e, ndeterm n zm n se nsann en temel haklar olan yaama hakk dnce zgr-
anar zme srkleyece n bel rtm t r. l, nan zgrl, zel yaamn g zl l hakk g b zgr-
lkler gnmz zgrlk anlaydr.

Kant'a gre nsan ne zorunluluklarn es r d r, ne de snrsz

zgrdr.
B rey b l n dzey n ykseltt ke ve rades n kullandka z-
grl her defasnda b raz daha fazlalaacaktr.
3) Ahlaki Yargy Dier Yarglardan Ayran
Nitelikler (yi - kt, Doru - Yanl, Gzel -
irkin)
Yarg, b r olgu veya kavram hakknda ler srlen dd ay d le
get ren fadelerd r. Yarg k ye ayrlmaktadr.

YARGI
d) Fatalizm (Kadercilik)
Fatal zme gre nsan zgr de ld r, zgr olmadna gre
eylemler nden de sorumlu de ld r. Olgusal Yarg Deer Yargs

Fatal zm kaderc d r, nk doa st b r g tarafndan (Tan- Yamur metrekareye Yamur ft n

r) her ey n bel rlend n , k msen n kader n n dna kama- 20 kg yad. bolluk ve berekett r.
dn ve yazgsn de t remed n savunur.

B l msel Yarg Estet k Yarg Ahlak Yarg

Doru - Yanl Gzel - rk n y - Kt

Nasl yaayaca nceden bel rlenm nsanlarn yaamlar

D n Yarg
srec nde karlaacaklar olaylar de t rme gc yoktur.
Sevap - Gnah
Tanr'nn rades ney gerekt r yorsa o gerekle r. O nedenle
"Her ne olacaksa olacaktr."

e) Liberteryanizm (zgrlklk)
a) Ahlaki Yarglar
L berteryan zme gre devlet ve toplumun b rey zer nde kst-
B reyler n eylemler le l k l kurallar kapsamaktadr.
lama ya da zorlama yapmamas gerek r.
nsanlara buyruk ekl nde ney yapacan ney yapamayaca-
Devlet ya da toplum tarafndan zorlanmayan b rey, kend
n b ld r r. Normat ft r.
yatanda akan b r neh r g b d r. Doal yollarla zgrln
bulur. y - kt yarglarn barndrmaktadr. "H le yapmak ktdr,
kumar oynamak ktdr." g b buyruklar er r.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

AHLAK FELSEFES

Toplumdan topluma ve zamandan zamana de t n savu-
nan f lozoflar olduu g b evrensel olduunu savunanlar da
vardr.
b) Dini Yarglar
Baz f lozoflar evrensel ahlak yasalarnn olduunu, bazlar
se olmadn savunmaktadr.
E
V Evrensel Ahlak Yasasn Reddedenler

B r d ne nanan k lerce kabul ed len, de meyen kutsal sa- R

Hedon zm (Hazc Ahlak Felsefes )
ylan kurallardr. E
Ar st ppos, Ep kros
nsanlarn eylemler kutsal met nlere gre deerlend r l r. N
S Ego zm (Benc lc Ahlak Felsefes )
D n yarglar sevap ve gnah yarglarn barndrmaktadr,
mutlaktr yan dogmat kt r. E Hobbes

L Anar st Ahlak Felsefes

St rner, Bakun n, Proudhon, N etzsche

c) Este k Yarglar A
Egz stans yal zm (Varoluu Ahlak
H
Been ye dayal yarglardr. Felsefes )
L
Akla de l, duygu ve cokulara dayanr. Sartre
A
Gzel - rk n kavramlarn barndrmaktadr.
K

Evrensel Ahlak Yasasnn Varln Kabul

Baz f lozoflara gre grecel baz f lozoflara gre evrensel
L Edenler
yarglardr.
K
E Subjekt f zell klere Dayal
) Bilimsel Yarg
L Evrensel Ahlak Anlay
Akla ve manta dayal yarglardr.
E
Doru - yanl yarglarn barndrr ve sonular kes nd r. Ut l tar zm (Faydac Ahlak)
R
Bentham, M ll
Evrensel ve objekt f yarglardr.
Ent syon zm (Sezg c Ahlak)
Bergson
V
A
4) Evrensel Ahlak Yarglar Var mdr? R
Objekt f zell klere Dayal
Evrensel Ahlak Anlay
Ahlak yasas b rey n nasl davranacan bel rleyen, nsann
davranlarn sorgulamasna yarayan kurallar s stem d r.
M Sokrates, Platon, Farab , Kant,
I Sp noza
Toplumdan topluma, zamandan zamana ve b reyden b reye D
de meyen, tm nsanlarn eylemler n kontrol edeb lecek I
gte ahlak yasalar var mdr? Ahlak yasalar evrensel m d r?
R

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 AHLAK FELSEFES
1) Evrensel Ahlak Yasasn Reddedenler
nsanlarn davranlarnda temel alab lecekler ortak b r lke-
n n olamayacan savunurlar.
Toplumda kullanlan y - kt vb. lkeler n subjekt f olduunu,
b reyler lg lend rd n , genel yanstmadn savunurlar.
a) Hedonizm (Hazc Ahlak Felsefesi)
nsan bu dnyada mutlu olmak n yaamaktadr. Mutlulua
ulamann yolu se haz elde etmekt r.
nsann houna g den duyguya haz den r.
nsan doas gere adan kap, hazza ynel r. Bu nedenle
eylemler n n amac hazza ulamak olmaldr.
Her nsann haz alaca durumlar farkl olduundan, evrensel
ahlak yasas olamaz.
Ar st ppos
Ar st ppos'a gre haz veren eyler y , ac verenler se kt-
dr.
y ve kt hazzn dnda kalanlar se nems zd r.
Ep kros
Hazz madd (bedensel) haz ve manev (ruhsal) haz olarak
k ye ayrmaktadr.
Ona gre manev hazlar daha deerl d r. nk madd hazlar
gel p ge c d r.
Mutlulua ulamann yolunun acdan kamakla oluacan
bel rtm t r.
Sorusu
retmen
"B r d lenc ye para veren nsan, aslnda bama b r bela gelme-
s n d ye bu eylem gereklet rmekted r, yan k d lenc y de l
y ne kend n dnmekted r."
Bu gr hang yaklamn savunduu b r f k rd r?
b) Egoizm (Bencilci Ahlak Felsefesi)
Ego zm k n n benl n temele alan, b rey n stek ve karla-
rn deerl gren b r ahlak anlaydr.
Ego zm evrensel ahlak lkes n kabul etmez, ahlak toplumlara
ve zamanlara gre de r.
Ahlak davranlar b r yasaya gre de l, b rey n karlarna
uygun olmaldr.
Hobbes
Ego zm n tems lc s olan Hobbes'a gre k n n eylemler ne
olursa olsun ona y veya kt d yen, k n n kend s d r.
Ahlak subjekt v zm savunmutur.
nsan da ma kend yararna olan yapar, bu yapt bakalar-
na zarar verse b le bu durum de mez.
nsanlarn toplumdak nsanlarla let m kurmas ya da top-
lumsal kurallara uymas, y ne kend y l n n planda tuttuu
nd r.
c) Anarist Ahlak Felsefesi
Bu gre gre nsann mutluluu zgrlne baldr. z-
grlnn engellenmes basklar ortaya karr, bu da nsa-
nn doasn bozar.
Devlet, d n, ahlak, kanun, gelenekler, toplum ve a le b rey n
zgrln engelleyen unsurlardr.
Bu grte b rey ve b rey n stekler en yksek deerd r.
K n n uymak zorunda olduu her trl kanun, kural nsann
yaratcln bozar. nsan kend n yasasz ve devlets z b r or-
tamda daha y gereklet reb l r.
Bu gre gre ahlak nsanlar kolay ynetmek n uydurul-
mu kurallar yndr.
Benc ll k.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
AHLAK FELSEFES

Devlet ve yasalar yklmas gereken olgulardr.
Bu grn en neml tems lc ler : Proudhon, St rner, Baku-
n n ve N etzsche'd r.
Fr edr ch N etzsche
Ona gre nsan bu dnyaya atlm tek bana kalm varolu-
unu ve kader n kend s bel rleyen b r varlktr.
nsan "Her ne se o de ld r, ne de lse odur." d yerek nsann
kend n n varoluunu tamamladn bel rt r.

Bat Hr st yan toplumunda grd 19. yzyl ahlaknn -

kne d kkat ekerek bunun "ahlak n h l zm" olduunu sa-
vunmutur.

nsanlar "zayflar" ve "gller" olarak k snfa ayrmaktadr.

Sartre'n ahlak anlaynda y ve kt yoktur. nsan mutluluu
Zayf nsanlar kle olarak, gl nsanlar efend olarak ta- zgr eylemler yle kend s elde eder.
nmlamaktadr.

Gnlk hayatta geerl olan ahlak kurallarn zayf ve gsz

nsanlarn oluturduu "kle ahlak" ya da "sr ahlak" ola-
rak tanmlamaktadr.
2) Evrensel Ahlak Yasasnn Varln Kabul
Ona gre herkes e t de ld r. Sadece "g" ve "zgrlk" Edenler
neml d r. Gller zayflarn yaamasna frsat vermemel d r.
Subjek f zelliklere Dayal Evrensel Ahlak Anlay

a) Faydac / Yararc Ahlak Kuram (U litarizm)

Gc el nde bulunduranlar "efend ahlakn" oluturmaldr.
Faydac ahlak anlayna gre; nsan doas gere acdan
Bundan ama "st nsana" ulamaktr. G en neml erdem-
kanr, hazza ynel r ve mutlulua er mek ster.
d r.
nsann mutluluu evres ndek nsanlarn mutluluu le lg l -
"st nsan" kend s n am ve yen deerler yaratab lme g-
d r. nk nsann mutluluu kend eylemler yle de l, b r ara-
cne sah p nsandr. Ancak stn nsann ahlak olan efend
da yaad nsanlarn mutluluu le lg l d r.
ahlaknn henz olumadn syler.
"Byk mutluluk lkes " ad ver len olab ld nce ok nsann
olab ld nce ok mutluluu gerekle rse ahlakl olunaca
savunulmutur.

Ate st olan N etzsche evrensel ahlak yasalarn reddederek

st nsan Tanr'nn yer ne koymutur.

d) Varoluu Ahlak Felsefesi (Egzistansiyalizm)

Sartre nsann nce varla sah p olduunu ancak znn Jeremy Bentham
bel rlenmed n , bu z verecek g olan Tanr'nn da olma-
Bentham'a gre tek deerl ey hazdr. y y hazla, kty
dn savunmutur.
acyla zde tutar.
z den len ey varln nceden bel rlenm olan zell kler
Bentham'a gre ahlak davrann yed boyutu vardr. Youn-
ya da kader d r. nsanda z nceden bel rlenmem t r.
luk, sre, kes nl k, yaknlk, ver ml l k, arlk ve kapsam.
nsanda varolu zden nce gel r, z se nsan kend s bel r-
Akln kullanan nsan daha byk hazlar n daha kk haz-
ler. Kend s n yaratma bakmndan tamamen zgr olan nsan
lardan vazgeen nsandr. Bu t p nsana erdeml nsan den r.
ne olmak st yorsa o olacaktr.

8 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 AHLAK FELSEFES
John Stuart M lle
M lle hazlar e ayrmaktadr: Dnceyle lg l olan hazlar,
toplumla lg l olan hazlar ve duyularla lg l olan hazlar.
M lle'e gre ahlakn k temel kural vardr: Bakalarna, ken-
d n zce davranlmasn sted n z g b davrann. Bakalarn
kend n z kadar sev n.
b) Sezgici Ahlak Kuram (Entisyonizm)
Sezg c ahlak kuramn tems lc s Bergson'dur. Ona gre do-
ru b lg ve eylem n lt "sezg "d r.
nsan ney n " y " ney n "kt" olduuna ancak sezg yle karar
vereb l r. Bunu yle aklar: "Kend sezg ne uy k hem kend n
hem de bakas n y olan yapm olasn."
Bergson ahlak k ye ayrmtr: Zeka ahlak ve sezg ahlak.
Zekann meydana get rd ahlak "kapal toplum" ahlakdr.
Orada zgrlk de l, yasalar egemend r.
Sezg ahlak se nde sevg ve zgrln egemen olduu
"ak toplum" ahlakdr. Ak toplum ahlak, aydn k ler n ah-
lakdr.
Bergson ahlak alannda b lg kuramnda olduu g b sezg c l
savunmutur.
Objek f zelliklere Dayal Evrensel Ahlak Anlay
Bu f lozoflara gre evrensel ahlak yasas vardr. Ancak yasa
varln nsandan, onun znel yaamnda almamaktadr.
Evrensel ahlak yasalar nsandan bamsz olarak var olan
gereklerd r ve nsan bu yasalara uymak zorundadr.
Sorusu
retmen
Sokrates "H k mse b lerek ktlk yapmaz." szyle ne
anlatmak stem t r?
Sokrates
Sokrates' n ahlakla lg l k gr vardr: B r nc s erdem n b r
b lg olduu ve ret leb lece , k nc s se, k msen n b lerek
ktlk yapmayacadr.
B lg nsan "doru" eyleme, b lg s zl k "yanl" eyleme gtrr.
O, nsanlarn ruhlarnda sakl halde bulunan b rtakm ahlaksal
kavramlarn ve dorularn varlna nanr.
B lg uygun e t mle kazandrlab l r ve ahlakl olmak salanr.
Ahlakszlk b lg s zl kten kaynaklanr. Bu nedenle k mse ste-
yerek ktlk yapmaz.
Platon
Platon gerekler n var olduu dnyay dealar dnyas, gr-
nler n (fenomen) bulunduu dnyay da nesneler dnyas
olarak k ye ayrmtr.
nsan yaad dnyaya bakarak ahlak davranlarda bulun-
maz. Bu dnyada mutlak ahlak deerler yoktur. Mutlak ahlak
deerler dealar dnyasndadr.
B r k n erdeml olan ey b r bakas n olmayab l r. Erde-
m n ne olduunu bu dnyaya bakarak de l, dealar dnyas-
na bakarak b leb l r z dem t r.
nsanlar ancak e t mle " y " deasna uygun, yan ahlakl dav-
ranab l r ve mutlulua ulaab l rler.
Farab
Farab 'ye gre gerek ve en yksek mutluluk b lg yle aydn-
lanmaktr.
nsana en yksek mutluluu veren b lg se Tanr b lg s d r.
Aklyla hareket eden nsan, Tanr'ya yneleb l r ve mutlulua
er r.
Akl b r eylem n y m kt m olduuna karar vereb l r. Ona
gre y eylemler "etk n aklla" yaplr ve bu da nsan mutlu-
lua gtrr.
Doru b lg ye sah p k n n doru davranlarda bulunacan.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 9
AHLAK FELSEFES

Sp noza
Sp noza'ya gre nsan zgrle "b lg " le ulaab l r. B lmek
Tanr'y b lmek demekt r.
Tanr'y b lmek; algladmz her ey n Tanr'nn znden
doduunu b lmekt r.
nsann uyaca ahlak yasas, Tanr'nn yasasdr. Yasaya uy-
gun olan " y " aykr olan "kt"dr.
. ANADOLU BLGELERNE GRE
AHLAK
nsann m st k ynne ve gnl terb yes ne aret eden Ana-
dolu b lgel , madden n ve dnyann ge c l n leyen ahlak
ve dnce s stem d r.
Tanr'nn evrenle olan l k s n , Tanr ve yaratlmlarn sevg -
s n ve bu sevg n n ahlak temeller n bel rleyen b r anlaytr.

Hoca Ahmet Yesev

mmanuel Kant
Trk Mslmanlnn ahlak temell yapsnn ana zg ler
Kant'a gre nsann nsan olmasnn akl ve rade sah b ol-
Ahmet Yesev tarafndan bel rlenm t r.
masnn get rd b rtakm ykmllkler , yer ne get rmes
gereken "devler " vardr. Ona gre b lg s zl k her trl ktln kaynadr.

Kant'a gre nsan zgr olduu n sorumlu de ld r, nsann En nl eser "D van H kmet"t r.
zgr olmas onu sorumlu yapar dem t r. nk ahlak yasa- Yesev l n ana lkeler ; Allah'a nanmak, Kur'an'a uymak, n-
lar "yapmalsn, etmel s n" ekl nde emred c d r. sann kend n d s pl ne etmes ve zaman zaman kend n sor-
gulamasdr.

Kant'a gre k trl buyruk vardr: Koullu buyruk, koulsuz

buyruk.
Koullu buyruk; bel rl b r amaca ulamak n ne yaplmas
gerekt n syleyen, nsana yarar, haz mutluluk salayan ey-
lemlere ynel k buyruktur.
nsanlarn cmert olmas, gerekler kabul etmes , geerl ve
doru b lg sah b olmas, kanaatkar olmas, tutkularna hak m
olmas, kend n b lmes Yesev 'n n lkeler d r.

Koulsuz buyruk; nsann n yet ve dev lkes ne bal ahlak

davranlara ynel k buyruktur.

Kant'a gre n yet neml d r, n yet amac fade eder. Bu ne-

denle Kant'n ahlak anlayna "dev ahlak" denm t r.

Kant'n temel ahlak kural bulunmaktadr. Bunlara maks m

ya da lke dem t r.
Kant'a gre b r davran deve uygun olduu n de l, dev
olduu n yaplrsa ahlak d r.
Eylemlerde n yet neml d r. Yan y n yete dayanan ve dev
duygusundan kaynaklanan her eylem sonucu ne olursa olsun
ahlak d r.
Ahmet Yesev , Yesev l n kurucusudur.
Mevlana Celalett n Rum
Mevlana merkez b rey alr ve evrensel ahlak yasasn nsan
sevg s ne dayandrr.
Ona gre nsan kend s ndek Tanr srrna akla er r ve b lg
sah b olur.

"nsan sevmek, Tanr'y sevmekt r." szler yle varln zn,

Kant davranlar e ayrmaktadr: deve aykr davranlar, mutlak gzell k ve y l tm yaratlmlar nde sadece nsa-
deve uygun davranlar ve devden kaynaklanan davranlar. nn sezeb lece n bel rt r.

10 YGS Felsefe Planl Ders Fy

AHLAK FELSEFES
Mevlana'ya gre nsanda k "ben" vardr: "znel ben" nsan
ktle, "Akn ben" nsan y l e gtrr.
Mevlana'ya gre kend m z bulmamz n evrendek yasaya
ve dzene bakmamz gerek r.
nsan varlklarn en erefl s d r. nsanlar arasndak sevg ,
dostluk ba ve yardmlama ahlakn zdr ve b r badet
zell tar.
Mevlana k tr akl vardr dem t r. Cz' akl ve Kll akl.
Cz' akl nsan akldr ve bu akl n kll akldan yan Tan-
r'dan alr.
Mevlana'nn grler ak ve hogr temell d r.
Hac Bekta Vel
nsan gereken sevg ye er m de ld r, eer d er varlklarla
kend s n zde h ssed p onlar severse ve onlarn da ken-
d s n byle sevd n grrse gereken sevg ye ulam olur.
nsann b lg s n n ve mann en byk dmannn ktlkler
olduunu bel rt r.
Ktlklerden korunmak n nef sle savamal ve olgunlal-
maldr.
Onun felsefes varln b rl (vahdet vcud) temel ne dayan-
maktadr.
Hac Bekta Vel "el ne, bel ne, d l ne"
sah p olunmasn lke ed nm t r.
Yunus Emre
nsanlarn Tanr sevg s nde b rlemeler n , nsan nsan yapan
zn Tanr sevg s olduunu bel rtm t r.
Var olmann ve hak kat n tek yolu Tanr'dr. Tanr'y tanmann
tek yolu se onu sevmekt r(aktr).
Ona gre ak Tanr sevg s d r, ak yer ve gk yokken b le
vard ve akn kayna Tanr'dr.
Yunus Emre'n n temel lkes alak gnlllktr.
Tanr akndan doan b r ak ve efkatle nsanlarn b rb rler n
sevmeler n n, ktle b le y l kle karlk vermeler n n gerek-
l olduunu syler.
D. UYGULAMALI ETK SORUNLARI
Ahlakn kural ve lkeler n n gnlk hayattak ahlak problemle-
re uygulanmasna "uygulamal et k" den r.
Gnlk hayatmz etk leyen b l msel alandak gel meler n h-
zndak art, yaam lkeler m z de etk lemekte ortaya kan
gel meler nsan l k ler n n daha da karmak b r hle gelme-
s ne yol amaktadr.
Gnlk hayat ve b l msel gel meler arasndak orta yolu bul-
mak, zm retmek uygulamal et n alandr.
1) Meslek E i
Meslek et ; meslek yaamndak davranlar ynlend ren,
ney n yaplp ney n yaplmayaca konusunda rehberl k eden
et k lkeler n toplamdr.
Meslek et lkeler , e tl mesleklerden k lerce uygulanm
ve yarar anlalm kurallardr.
Meslek et ne uyan k ler, kend karlarndan nce h zmet
verd kler k ler n karn n planda tutarlar ve nsan hakla-
rna saygldrlar.
Her mesle n kend yapsna gre et vardr. Meslekler cra
edenler kend meslek et kler ne uymak zorundadr.
Meslek et k b r zdenet m lev grr, b r meslek grubunun
b r yes n n yapt hatal b r davran d er meslektalarn
da etk ler.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 11
AHLAK FELSEFES

2) Biyoe k ve Tp E i
Tpta ve b yoloj de meydana gelen b l msel gel melere bal
olarak ortaya kan sorunlar rdelenmes le lg lenen et k daldr.
B yoet k doadak canllarn yaamn konu ed n rken, tp et
se nsan yaamyla lg l d r.
Hasta haklar, z h nsel engell ler n haklar, nsanlar ve hay-
vanlar zer nde yaplan deneyler, organ nakl , c ns yet de-
t rme, krtaj, st bankas g b konular ahlak b r problem
olarak b yoet k ve tp et n n lg alanna g rer.
Doktorlarn ve yardmc salk personel n n hastalarn durum-
larna gre karar vermeler , hastann ac ekmemes veya
hasta le l k ler de tp et n n lg alanna g rmekted r.
3) evre E i
evre et ; nsann doay kullanrken ekoloj k dengey boz-
madan, evreye sayg gstererek nsan ve doa arasnda
gerekleen l k y nceleyen et k alandr.
evre et n n temel lkeler n n banda nsann ve doann
deerl olduu lkes gel r. k nc lke, nsann b r ara de l,
ama olduudur.
evre et evrey koruma pol t kalarnn oluturulmasn,
doaya zarar vermeden neler yaplmas gerekt ne l k n
almalar yapar.
Toplum nde yaayan b reyden balayarak, ynet c , vatan-
da, devlet, yerel ynet mler, ocuklar vb. her kes m n yap-
mas gerekenler bel rler.

rnek 5: 4) Bilgi ve Enformasyon E i

M 5. yzylda Yunan stan'da hek mler n ett yem n n b r Enformasyon kel mes ; danma, tantma, b lg , haber alma,
blm yleyd : "Gcm ve aklm yett kadar hastalarn haber vermek, haberleme g b anlamlara gelmekted r.
yarar n yaama kurallarn gsterece m. Onlar zarar ve
Gazete ve radyodan sonra telev zyonun ve nternet n haber
yaralanmadan koruyacam. H k mseye stese b le ne l-
kayna olarak nsanlar b lg lend rmede kullanlmas ve bu
drc la ne de byle b r t vermeyece m. Hayatm hl n ok hzl ve karmak olmas, enformasyon et n orta-
ve sanatm kutsal ve saf olarak saklayacam... Tedav de ya karmtr.
yahut tedav dnda nsanlarla l k ler mde grdkler m ya
B lg ve enformasyon et k alan k tle let m aralarnn le-
da tt kler mden bakalarna anlatlmamas gerekenler sr
y , bu yolla yaylan enformasyonla lg l sorunlar hakknda
b lerek byle eyler zer ne susacam."
s steml b r zm bulma ner ler gel t r r.
M 5. yzylda Yunan stan'da hek mler n ett yem n
aadak yarglardan hang s n n nem n vurgulamak-
tadr?

A) Bakasna anlatlmamas gerekenler hakknda susul-

5) Siyaset E i
mas gerekmekted r. lke ynet m srasnda, devlet - nsan, devlet - toplum veya
B) Meslek yaamndak kurallar ahlak deerlere gre e- devlet - d er devletler arasnda let m n, l k n n nasl olma-
k llen r. s gerekt konusu s yaset et n n lg alanna g rer.

C) Hek ml k mesle n n kutsallnn bozulmamas gerek r.
D) Yunan stan'da hek mler meslekler ne yem n ederek
balardr
E) Hek mler n grev ne pahasna olsa da hastalarn koru-
maktr.
Tp alanndaki Hippokrat yemini bir tp ve meslek etiidir. Meslek yaamndaki
kurallar toplumsal deerlerden bamsz deildir.
Cevap: B
Sosyal haklar, zgrlk, e tl k, adalet, nsan haklar vb. pek
ok konuda yneten ve ynet lenler n l k s ele alnr.
Devlet ve toplum veya devlet le baka b r devlet kar karya
geleb l r.
Anlamazlk ya da atma olmadan l k ler n bell kurallar le
bel rlen p uygulanmas s yaset et n n konusudur

12 YGS Felsefe Planl Ders Fy

AHLAK FELSEFES
1. Kant'a gre, y b r davran grev b l nc yle yaplm olan-
dr, kar beklemeks z n ve zgrce yaplandr. Ona gre
b r davran yalnzca "Yapmalsn!" emr ne uygun gerek-
let r ld mddete ahlak ve y olab l r. rne n, ht yac
olan b r k ye yalnzca bu amala yardm etmek y , yardm
etmekten zevk ald n yardm etmek se y de ld r.
Kant'a gre b r ahlak eylem n temel nde aadak ler-
den hang s bulunmaldr?
A) dev duygusu
B) Beklent ler karlama
C) Haz alma
D) B lg l olma
E) Azla yet nme
2. B r k n " y " olan, baka b r n "kt" olab l r. B r olay,
duruma gre " y " ya da "kt" saylab l r. B r toplumda " y "
d ye n telenen b r eylem baka b r toplumda "kt"ler ara-
snda yer alab l r.
Bu paradak gr aadak lerden hang s yle para-
lell k gster r?
A) Ahlak lkeler herkes n, her durumda geerl olmal-
dr.
B) nsan kend rades yle gereklet rd eylemler n n so-
nularna katlanmaldr.
C) Ahlak, nsan eylemler n bell alanlara ynlend r r.
D) Ahlak eylem n amac erdeml olmaktr.
E) Ahlak eylem bel rleyen ltler b rey n duygularna ve
toplumun deerler ne gre de r.
3. Dnya ezel ve ebed b r sahned r. nsan, bu sahnede ken-
d s ne b lm olan rol yer ne get ren b r oyuncudur. Yan
kend s bu oyunun b r parasdr. Kend s n n yazaca b r
senaryo bu sahnede serg lenemez. nk kend s , sadece
kend s ne ver len rol yer ne get rmekle ykmldr.
Bu parada ahlak felsefes n n hang temel sorusu ze-
r nde durulmaktadr?
A) N n erdeml olmak gerek r?
B) Ahlakla sorumluluk l k l m d r?
C) Evrensel ahlaktan sz ed leb l r m ?
D) Ahlak eylemde bulunurken zgr myz?
E) nsan mutlulua nasl ular?
Konu Testi - 1
4. Ep ktelos'a gre b lge k , b lg ve eylem b rl ktel ne sa-
h p olan k d r. B lg s n eyleme dntren k daha y-
ced r.
Sokrates'e gre ahlak akla gre hareket etmek, ahlak
davranlarda yaatmaktr.
Bu k dnrn ortak gr aadak lerden hang -
s d r?
A) K mutlu olab lece b mde davranmaldr.
B) y , her nsann gereklet rmes gereken b r deadr.
C) Ahlakta y n yet neml d r.
D) Ahlakl k b lg l olan ve b lg s ne gre davranan k d r.
E) B lg l k n n erdeml davranlar serg leyece n n ga-
rant s yoktur.
5. Yunus Emre'ye gre her nsanda onu dnyaya balayan
b r benl k vardr. K benl k yoluyla gereks n mler n kar-
lar, yaamn srdrr. Ne var k benl k nsan benc l, kar-
c, hrsl yapar. Onu sevg den dolaysyla Tanr'dan uzak-
latrr. O halde benl etk s z klmak gerek r. Bunu yolu da
sevg (ak)d r.
Yunus Emre bu szler yle aadak lerden hang s n
d le get rmekted r?
A) Get rece sonular yklenerek zgrce karar vermek
nsan ycelt r.
B) Sevg yle benc l benl k yok ed leb l r.
C) En yce y l k, erdeml olmak n aba gstermekt r.
D) nsanlar arasnda, e tl k ve kardel k doaya uygun
yaamakla salanr.
E) nsanlar davranlarn bakalarna rnek olacak b -
mde dzenlemel d rler.
6. K , yaplmas ayn derecede olanakl olan y ve kt dav-
ranlardan b r n kend akl, ste , rades le seemed
ve gereklet remed zaman ahlaktan da ahlak eylem-
den de sz ed lemez.
Bu parada ahlak felsefes n n hang kavramnn ne-
m nden sz ed lmekted r?
A) y n n
B) Ahlak zgrln
C) Hakkn
D) V cdann
E) y n yet n
YGS Felsefe Planl Ders Fy 13
AHLAK FELSEFES
7. Ahlak yasas b ze, yararl olan aramay retmel ve
hazlar elde etmeye yaramaldr. Bu nedenle ahlak ey-
lemde sonular neml d r. Sonularn se herkes n
ayn anlamlar tamas mmkn de ld r.
nsan doas zevke ynel kt r. Bu nedenle eylemde b rey
hazlarnn pe nde koar. Haz veren eylemler y , ac ve-
ren eylemler ktdr.
Bu k grn ortak zell aadak lerden hang s d r?
A) nsann dev duygusuyla davranmalarn nermeler
B) nsan uygarlnn her trl rnn deers z bularak
reddetmeler
C) Herkes n geerl ahlak yasalar olamayacan sa-
vunmalar
D) Ahlak eylem n sonularn nemsemeler
E) lec b r yaam srlmes gerekt n sylemeler
8. Sp noza, nsann hem z h nsel hem de f z ksel eylemler n n
daha ncek nedenler tarafndan bel rlend n syler. u
halde, nsanda zgr b r rade bulunduundan sz ed le-
mez. nsanlarn kend ler n n zgr olduklarn sanmalar,
yalnzca yaptklar ler n farknda olmalarndan, ancak
ler bel rleyen nedenler b lmemeler ndend r. Bundan do-
lay, gerek zgrlk kend doamzn zorunluluunu b l-
mek, buna ayak uydurmaktr.
Sp noza'nn bu yaklamnda temel ald gr aa-
dak lerden hang s d r?
A) Toplumsal kural ve dzenler nsann zne aykrdr.
B) nsan ahlak eylem nde zgr de ld r.
C) H b r nsan b le b le ktlk yapmaz.
D) nsan ahlakla lg l eylemler nde zgrdr.
E) Haksz eylemler yapanlar cezalandrlmaldr.
9. "N n yle yaptn?" sorusunu eylem n sah b aklayab l-
mel d r. Yoksa "B lmem.", " mden geld ." g b yantlar ver -
l yorsa bu, ahlak saylmaz. rne n "Den ze den k ye
n n yardm ett n?" den ld nde "O ben m nsanlk gre-
v m." d yen b r n n davran ahlaksaldr.
Bu parada b r eylem n ahlaksal olmas aadak ler-
den hang s ne balanmtr?
A) K n n karna uygun olmasna
B) zgrce yaplmasna
C) B l nl olarak gereklet r lmes ne
D) nden gelen sese kulak vermes ne
E) Mutlu olab lecek b mde davranmasna
12. E 11. C 10. A 9. C 8. B 7. C
14 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 1
10. Kant'a gre nsan mutluluk pe nde komakla onu elde
edemez. Ancak mutlu olmaya layk olmak n almal-
dr. Bu almann temel nde se nsann toplumda zer ne
den dev yapmas gerekt yatar. nk dev, k den
k ye de en b r kavram de l, y y steme ve ona ula-
maya almaktr.
Kant bu szler yle aadak lerden hang s n savun-
maktadr?
A) nsanlar arasnda evrensel b r ahlak anlaynn gerek-
lln
B) Eylem n sonuta b reye salayaca yarar
C) zgrln toplum yaamna l k n konularda snr-
landrlmasn
D) nsanlk deerler n korumann ve yceltmen n nem n
E) nsann eylemler nde b lg ye dayanmasn
11. Determ n st gre gre nsann stek ve eylemler gerek
doal etkenler gerekse toplumsal ve kltrel etkenler ta-
rafndan bel rlen r.
ndeterm n st gre gre, nsan eylemler nde onu kstla-
yan, davranlarn snrlayan h b r engel yoktur.
Bu k yaklam ahlak felsefes n n hang sorusuna ya-
nt aramaktadr?
A) Ahlak eylem n amac ned r?
B) Aklla erdem arasnda nasl b r l k vardr?
C) nsan ahlak eylemler nde zgr mdr?
D) y ve ktnn lt ned r?
E) Ahlak yasalar zorunlu mudur?
12. "Kend yres nde y b r ynet m steyen, nce kend a le-
s nde d rl ve dzen gereklet r r. Kend ev nde dzen
steyen, ncel kle kend ne ek dzen ver r. Kend ne ek
dzen vermek steyen, nce yre n dzenler, yre n
dzenlemek steyen onun benzers z gzell ktek r tm ne
kulak ver r, n b lgel k ve sevg le doldurur."
Konf yus bu szler yle aadak lerden hang s d le
get rmekted r?
A) Ahlak davranlar b reye fayda salayanlardr.
B) Ahlak yasalar toplumsal dzene katk salar.
C) B rey toplum ndek davranlarnda zgrdr.
D) nsan doru b ld eyler n yanl yapab l r.
E) Genel n dzen n salayab lmek n nce tek tek b -
reyler n erdem n salamak gerek r.
6. B 5. B 4. D 3. D 2. E 1. A Cevaplar
AHLAK FELSEFES
1. nsan kend n zgr h ssett n toplumdak ahlak yasa-
larna uyar.
nsann eylemler ten ve dtan gelen nedenlerle bel r-
lenm t r.
Ahlak eylemler k l e baldr. nsan b lg b r k m n zen-
g nlet rerek, akln kullanarak zgrle r.
Bu grler aadak sorulardan hang s ne cevap
oluturmaktadr?
A) y ve kt ned r?
B) nsan ahlak eylem nde zgr mdr?
C) Ahlak yarglar de ken m d r?
D) Evrensel b r ahlak yasas var mdr?
E) nsan mutlulua nasl ular?
2. Gerek erdem zeng n, kudretl ve b lg l olmasn, m s ko-
kulu yataklarda yatmasn b l r. Hayat sever, gzell , an,
eref ve sal sever. Fakat erdem n asl , bu n metler
ll kullanmasn ve y te brakp g tmes n b lmekt r.
Bu gr savunan dnr erdem n hang zell n
vurgulamaktadr?
A) Eylem alanna da tanmas gerekt n
B) Mutluluk verd lde deerl saylacan
C) Orta yolun se lmes yle olutuunu
D) Ancak b lg l k mseler n sah p olab lece n
E) Sonucunun k ye b r baar olarak dnmes gerekt n
3. Her nsan kend eylemler n "Acaba y m yaptm, kt
m?" d ye deerlend r r. y davrandn dndnde
mutlu olur, huzur bulur. Kt davranlarnda dolay se ac
eker, huzursuz olur. nsann kend s n yarglamasn sa-
layan bu ses, aslnda onu davrana da ynelten gtr.
Bu parada ahlak felsefes n n hang temel kavram
aklanmaktadr?
A) Ahlak yasas
B) zgrlk
C) Erdem
D) dev
E) V cdan
Konu Testi - 2
4. Ahlak eylem anlalr b r eylemd r. "Yoksul b r nsana n n
yardm ett n?" den ld nde, "O ben m nsanlk grev m."
d yen b r n n davran ahlak d r. Buna karlk "B lmem,
mden geld ." cevab ver l yorsa eylem ahlak de ld r.
Bu parada b r eylem n ahlak olmas aadak lerden
hang s ne balanmtr?
A) Eylem n hang koullarda gereklet ne
B) Eylemde bulunan k n n n tel kler ne
C) B l nl olarak yaplmasna
D) Eylem n sonuta fayda salamasna
E) Eylem n hakllandrlmasna
5. T caretle uraan b r k , hang koulda olursa olsun h
k msey aldatmas gerekt n b lerek bunun kend s n n b r
dev olduunu dnerek bu davranta bulunmusa, o
davran ahlakldr.
Bu gre gre b r davrann ahlakl olmas aada-
k lerden hang s ne baldr?
A) artsz stenle gereklet r lmes ne
B) B lg l olunmasna
C) B rey n mutluluunu amalamasna
D) Sonuta b reye fayda salamasna
E) Bedensel hazlar karlamasna
6. B zler, sevg le Tanr'ya balyzdr; sevg , yce erdem ol-
duu n tm d er erdemler n kaynadr. Ilmllk ya da
z denet m, dnya sevg s ne kart olarak Tanr sevg s d r.
Sevg , tm zdraplarn stes nden gel r. Akl, Tanr'nn sev-
g s tarafndan ynlend r len doru seenek gcdr.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) y ve ktnn ltler Tanr tarafndan bel rlenm t r.
B) Tanr'nn b ld rd kler eylem alannda da tanmaldr.
C) Tanr, nsan eylemler nde zgr brakmtr.
D) Tanr sevg s her eye duyulan gerek sevg s n n te-
mel d r.
E) Tanr, mutlak y d r.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 15
AHLAK FELSEFES Konu Testi - 2

7. Mutluluk ahlak nsann mutluluunu temel alr ve bu ynde
ahlak deer yarglar oluturmaya alr.
dev ahlak, nsanlarn sadece kend mutluluklarnn pe-
nde komalarnn ahlak b r davran olmayacan, top-
lumdak sorunlara kar da lg l ve duyarl olmalar gerek-
t n savunur.
Bu b lg lere dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
10. nsan davranlarnn temel nde "kend n sevme", "kend n
koruma" gds vardr. Bu yzden nsan kend s n y
olan yaparken, bakas n kt olan yapyor olab l r.
Ama nsan bundan kanmaz.
Bu paradak gr aadak dnrlerden hang s -
n n yaklamna uygundur?
A) Sartre'n n varoluuluuna
B) Proudhon'un anar zm ne

A) Akll, b lg l , erdeml b r hayat srmek b z m yararm- C) Pyrrhon'un kukuculuuna

zadr.
B) Mutlulua g den yol, ounluun faydasna olan ahlak
yasalardr.
C) Mutluluk ahlak b reyc , dev ahlak se toplumcudur.
D) Ahlakta y n yet her zaman yeterl olmayab l r.
E) nsan mutlulua kend s ne haz verd n ynel r.
8. I. Ahlak eylemler b r eye ara olarak de l, b r ama ola-
rak yaplmaldr.
II. Eylemler n zde zled n z yol, herkes n zlenmes ge-
reken b r lke, yasa veya yol olsun.
III. Ahlak eylem koulsuz olmal ve k den k ye de en
zell kte olmamaldr.
Kant bu lkeler yle aadak lerden hang s ne ulama-
ya almtr?
A) Evrensel ahlak yasalarnn varlna
B) nsann mutluluunu salamaya
C) Akln etk l olarak kullanlmasna
D) Ortak b r y ve ktnn olamayacana
E) nsann ahlak eylemler nde zgr olduuna
D) Hobbes' n benc ll ne
E) Bergson'un sezg c l ne
11. I. St rner'e gre "Ahlak deerler b z avucuna alan b rtakm
saplantl f k rler nden baka b r ey de ld r. nsann ger-
eklet rece b r dev yoktur, nsann nceden bel rlenm
b r durumu da yoktur. Nasl k , b r b tk ye veya hayvana d-
en b r dev yoksa nsan n de byle b r dev yoktur."
II. Kant'a gre "Herkes n ayr ayr ahlak kurulamaz. Pra*
t k akl yasalarn kend s koyar ve bu yasalara ynel r,
onlar gereklet r r. Bylel kle herkes n b rleeb lece
davranlar ortaya kab l r."
Bu k dnr ahlak felsefes n n hang sorusuna yant
aramaktadrlar?
A) Ahlakta her zaman y n yet yeterl m d r?
B) Tm davranlar ahlakla m lg l d r?
C) Evrensel b r ahlak yasas var mdr?
D) Ahlak eylem n amac ned r?
E) B reyler n v cdanl olmasnn, ahlak eylemde lev ne-
d r?

12. nsann varlyla d er nesneler n varl farkldr. D er

9. Varoluu felsefeye gre nsan rades le y ve kt davra-
nlardan b r s n semel d r. nsan set davrann get r-
d sonular da stlenmel d r.
Varoluu felsefen n aadak lerden hang s n nem-
sed syleneb l r?
nesnelerde z varolutan nce gel rken, nsanda varolu
zden nce gel r. Douunda nsan ne y d r ne ktdr, ne
b lg l d r ne de drsttr. nsan bu deerler kend eylemle-
r yle zgrce oluturur.
Bu para aadak zgn grlerden hang s yle lg -
l d r?

A) B rey n v cdann A) Kant'n ahlak em r anlayyla

B) zgrlk ve sorumluluu B) Thomas Hobbes'un benc ll k gryle
C) Erdeml yaamay C) John Dewey' n yararcl esas alan gryle
D) Ahlak yasalarn D) Jeremy Bentham'n hazz temel alan yararc anlayyla
E) nsann yazgsn E) Sartre'n n b rey nceleyen varoluu gryle
12. E 11. C 10. D 9. B 8. A 7. C 6. D 5. A 4. C 3. E 2. C 1. B Cevaplar

16 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 YGS // FELSEFE
TARAMA
1. Mille gre hepimiz mutlu olmak isteriz. Ama bizim mutlu-
luumuz evremizdeki insanlarn mutluluuna baldr. Bu
nedenle tm eylemlerimizde herkesi mutlu edecek ekilde
davranmalyz. Bu ise kaynan insandan alan bir evrensel
ahlak yasasnn olumasna zemin hazrlar.
Millin bu yaklamnda temel ald gr aadakiler-
den hangisidir?
A) nsan, yaamnda iyi eylemler yaparak mutlu olamaz.
B) nsan, aklyla arzularn dizginleyebilirse mutlulua ka-
vuur.
C) Ahlaki eylemleri yerine getirmeme kiiye ac ve mut-
suzluk verir.
D) Bireyin mutluluu toplumun mutluluu ile olanakldr.
E) Her insan farkl eylerden mutlu olur.
2. Felsefe retiminde grlen eksikliklerin banda, iinde
yaadklar toplumsal sistemin onaylamayaca dncele-
ri savunan filozoflardan sz edilmesi gelir. Hallac- Mansur
ya da Giordano Brunonun dnceleri nedeniyle ldrl-
meleri unutulmamaldr. Bu iki dnrn almalar bilin-
meden felsefenin eletirel gcnn snrlar anlalamaz.
Bu paraya dayanlarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Felsefe insann bilme ve anlama ihtiyacn karlamaya
yneliktir.
B) Felsefenin olgulara dayanma zorunluluu yoktur.
C) Filozoflar eletirel dnceleriyle toplumda genel kabul
gren dncelere kar kabilirler.
D) Her dnce felsefi bir nitelik tamayabilir.
E) Pek ok felsefi gr, kendinden sonra gelen baka fel-
sefi grlerce reddedilmitir.
3. Filozofa den grev nasl dnleceini, dncelerin
nasl yaamsal klnabileceini insanla retmektir. Bir-
ok dnrn katld grte olduu gibi Felsefe re- d varla dnmek, olgun bir insan olarak gnlk yaama
tilmez, yalnzca felsefe yapmak retilir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine
ulalabilir?
A) Felsefe insana dnme yntemini gsterir.
B) Felsefede tutarl grlere yer verilir.
C) Felsefe bilgi zerine bir bilgidir.
D) Felsefede her trl bilgi sorgulanr.
E) Felsefe birletirici ve btnletirici bir ileve sahiptir.
FY NO
06
4. Evrenin ana maddesi atetir. Ate, btn var olanlarn te-
melinde bulunan, btn deimelerin iinde birliini yitirme-
den kalan tek eydir. Btn kartlar onun iinde erir. Evren
hi durmayan, kesilmeyen bir deime, bir olu iindedir.
Bu deime iinde deimeden kalan tek ey atetir. Her
ey ondan doar, ona dner.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisine
ulalamaz?
A) Nesnelerin kayna tektir.
B) Nesnelerin deiimi dnmldr.
C) Nesneler arasnda bir oklukta birlik vardr.
D) Nesnelerin tmnn bir kayna vardr.
E) Nesnelerde deiimin olduunu dnmek bir yanlg-
dr.
5. Filozof dnld gibi her trl bilgiye sahip olan kii de-
ildir. Filozof bilgi sahibi olan deil, bilgiyi ve bilgelii seven
ve ona sahip olmak iin yola kan, alan, erdemli kiidir.
Bu parada filozofun hangi zellii dile getirilmektedir?
A) Dogmatiklikten kanmas
B) Akln ilkelerine dayal aklamalar yapmas
C) Hazr cevaplarla yetinmemesi
D) Bilgiye ulamay ama olarak belirlemesi
E) Olmas gerekene ilikin gr belirtmesi
6. Tasavvuf, din ve felsefe bir dncedir. Bu dncede bu
dnyadan ulama, varlktan syrlma ve yoklukta bir olma
dncesi ar basmaz. Grnenin arkasndaki gerek var-
la ulama dncesi vardr fakat ulatklarnda yeniden
katlmak, dier insanlarla birlikte olmak dncesi de var-
dr.
Bu parada tasavvufun hangi zellii vurgulanmtr?
A) nsan sorumlu davranmaya yneltmesi
B) Kuramdan ok yaay biimi olmas
C) Tanrnn emirlerinin esas alnmas
D) badetlerin eksiksiz yaplmas
E) Ahiret inancnn nemsenmesi
YGS Felsefe Planl Ders Fy 1
Tarama
7. Felsefenin tanm yaplamaz. Ona yaktrlan her tanm
onun birka zeliini darda brakr. Her yaklam onun
snrlarnn dnda dolar durur. Bireysel ve snrl olmak
felsefeye gre deildir. Felsefe sadece ansiklopedik sz-
ck olmayp daha geni daha baka bir eydir.
Bu parada felsefenin hangi sorusuna yant aranmak-
tadr?
A) Felsefenin konusu nedir?
B) Felsefede akln rol nedir?
C) Felsefede sorular cevaplardan neden daha nemlidir?
D) Felsefe bilim ilikisi nasl olmaldr?
E) Felsefe nedir?
8. Mutlu insanlar hemen her olayda kiinin kendisine neden
yerine niin ve nasl sormas gerektiini bilirler. Mutlu in-
sanlar Neden benim bama geldi? sorusunu sormazlar.
Onlar iin asl soru Bu problemi nasl zebilirim?, Bu
niin dorudur? sorulardr. Ayrca Problemleri nasl -
zebilirim? diye dnen insanlar mutluluu yaratrlar.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Amaca ulamak isteyen kii her yolu dener.
B) Hazz aramak acdan kanmak mutluluun forml-
dr.
C) Eylemlerimiz bizi mutlulua gtrmelidir.
D) Mutlu kiiler pratik zmlere ulamak isteyenlerdir.
E) Alkanlklar insan mutlu klar.
9. Filozoflar iinde yaadklar toplumun sorunlarndan etki-
lenerek zm retirler.
Filozoflarn getirdii zmler ncelikle aydnlar, aydn-
lar aracl ile de halk etkiler.
Bu iki yargya dayanarak aadaki bilgilerden hangi-
sine ulalabilir?
A) Felsefe, filozoflarn znel yarglarn ierir.
B) Felsefe ve toplum arasnda karlkl bir etkileim bulu-
nur.
C) Felsefe, insann dnme yetisine bir dzen kazand-
rr.
D) Felsefenin ortaya koyduu sonular tm insanlk a-
sndan evrensel nitelikler tar.
E) Felsefe, tarihin deiik dnemlerinden farkl konular
ne kmtr.
2 YGS Felsefe Planl Ders Fy
10. Dnce tarihinde her felsefi dnemin birinden farkl so-
rulara zm arad gzlenir. Szgelimi lk an doa
felsefesi dneminde arkhe, insan felsefesi dneminde
bilgi, ahlak, Helenizm dneminde mutluluk, Orta ada
Tanr, ruh, evren gibi konular ele alnmtr.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Felsefe, iinde bulunduu dnemin koullarndan etki-
lenir.
B) Felsefe, gerei anlama ve tanma gereksiniminden
domutur.
C) Felsefenin konular ve konularna verilen cevaplar ke-
sin yarglar iermez.
D) Felsefe akla dayal bir insan etkinliidir.
E) Felsefe tm insanln ortak rndr
11. Var olmak alglanyor olmak demektir. Gzlerimizi kapad-
mzda nesne yok olmaz ya da insan ld zaman her
ey ortadan kalkmaz. Bir insan alglamay braktnda di-
er zihinler alglamaya devam eder.
Berkeleyin bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) Gereklik insann hayal gcnn bir rndr.
B) Varln alglan, alglayana baldr.
C) nsan ve evren iki deimez varlktr.
D) Soyut varlklar dnlebilir varlklardr.
E) Kendini zgrce oluturabilen tek varlk insandr.
12. nsan hibir etki olmadan, kendi akl ve iradesi ile yapaca-
davranlar belirlemelidir. Baka bir deyile insan kendi
aklnn ortaya koyduu seenekler iinde bir veya birkan
yine kendi iradesiyle semelidir. Byle bir durumda birey
kendini kontrol edebilir ve kendi bana karar verebilir.
Bu parada ahlak felsefesinin hangi kavram zerinde
durulmutur?
A) Erdem
B) dev
C) zgrlk
D) Sorumluluk
E) Mutluluk
Tarama
13. Metafizik problemlerin ortak zellii duyu organlaryla alg-
lanamayan konularla ilgili olmalardr. Duyu yoluyla algla-
namayan bir ey bilinemeyecei iin, metafiziin kapsam
iinde kalan problemler de bilinemez.
Bu parada metafizik problemlerin hangi zellii vur-
gulanmaktadr?
A) Dnrlerin farkl anlamlar yklemesi
B) Gerekliklerinin somut olarak snanamamas
C) Somut varlklar yanstmas
D) nsan ruhunun deiken olmas
E) nsan deneyimlerinin az olmas
14. Felsefenin Yunanistann en zengin kenti Milette domas
rastlant deildir. Bu filozoflar ekonomik olarak rahat ko-
ullarda yayorlard. Gnlk ihtiyalarn sorunsuz kar-
lamann rahatl ile felsefeyle ilgilenebiliyorlard.
Bu paraya gre felsefenin douunda etkili olan fak-
tr aadakilerden hangisidir?
A) ok tanrl dinin yaygn olmas
B) Doa bilimlerinin gelimesi
C) Toplumun gelir dzeyinin yksek olmas
D) Toplumda akla ve eletiriye nem verilmesi
E) zgrlk bir ortamn olmas
15. Tanr sonsuz bir cevherdir. Ruh ve maddenin varl Tan-
rya baldr. Ruhun z dnme, maddeninki ise yer
kaplamadr. Bu iki cevher birbirinden etkilenmekte ve birbi-
rini tamamlamaktadr. rnein, bedene bir ine battnda
ruh bu acy duymakta, hissetmekte, bedende de sararma,
kalp atlarnn hzlanmas vb. tepkiler meydana gelmekte-
dir.
Bu gr aadaki dnrlerden hangisinin yakla-
mna uygundur?
A) Descartesin dalizmine
B) Sartrenin varoluuluuna
C) Demokritosun atomculuuna
D) Platonun idealizmine
E) Gorgiasn nihilizmine
16. nsan zihninde duyu organlarndan gelmeyen hibir bilgi
yoktur. Btn bilgilere yaamla, deneyimlerle ulalr. Eer
byle olmasayd tm insanlarda ayn bilgilerin olmas ge-
rekirdi. Bu nedenle insan zihni doutan tabula rasa (bo
levha)dr.
Bu paradaki kiinin grleri aadakilerden hangi-
sine uygundur?
A) J. Deweyin pragmatizmine
B) A. Comtenin pozitivizmine
C) . Kantn kritisizmine
D) Aristotelesin rasyonalizmine
E) J. Lockenin empirizmine
17. nsanm o halde zgr olmalym, zgrm o halde so-
rumlu olmalym.
Sartre bu szleriyle aadakilerden hangisini dile ge-
tirmektedir?
A) Snrsz zgrlk ktye kullanlabilir.
B) nsan zgrce gerekletirdii eylemlerinin sorumlulu-
una katlanmaldr.
C) Baz davranlarn su saylp cezalandrlmas, insan
zgrln zedeler.
D) Sorumluluk duygusu, insan zgrln kullanmak-
tan alkoyar.
E) nsan zgr olmal fakat sorumluluk almaktan da ka-
nmaldr.
18. Dnce olmayan her ey yokluktur. nk biz ancak
dnceyi dnebiliriz ve eyadan sz etmek iin elimiz-
de bulundurduumuz btn kelimeler de ancak dnce-
leri ifade edebilir.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Geree ancak yaayarak ulalabilir.
B) Madde olmadan varlk olamaz.
C) Nesnelerin tmnn bir kayna ve sonu vardr.
D) Varlklar yaratan dncedir.
E) Banda ve sonunda ayn kalan varlk yoktur.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
Tarama

19. yle davran ki, eylemine l olarak aldn ilkeyi, her- 22. Arkadalarm kt durumda ise ve ben onlarn sorunlarn
kes iin genel yasa olarak isteyebilesin. grmezden gelirsem, gerek bir dost olduum sylene-
mez. lkemde salgn hastalk varken bir hekim olarak l-
yle davran ki, eylemlerinde insan bir ara deil, ama
kemi terk ediyorsam, iyi bir vatanda ve doktor deilimdir.
olarak gresin.
Bu parada aadakilerden hangisi yerilmektedir?
yle davran ki, insan istenci (iradesi) kendisini bir yasak A) Dncelerin davranlara dntrlmemesi
koyucu gibi hissetsin. B) Bencil davranp sorumluluktan kalmas
Kantn bu ilkelerine dayanarak aadaki yarglardan C) zgrln istismar edilmesi
hangisine ulalamaz? D) Deerlerin srekli deimesi
A) Evrensel ahlak yasalar vardr.
E) Sezgilere gre davranlmas
B) nsan davranlarnda ahlaki ilkelere gre davranmal-
dr.
C) nsan ahlak yasalarna isteyerek uymaldr.
D) nsan karna gre davranmaldr.
E) Ahlak yasalarna uymak bir zorunluluktur.

20. Neden metafizik alan felsefenin en ok tartmaya sahne
olan alandr? nk metafizik tartmalar somut bir nesne
zerinde deil. Byle olunca metafizik zerine her dn-
rn farkl bir yaklam sergilemesi kanlmaz oluyor.
Bu gre gre metafizik alanndaki grlerin znel
olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir?
A) Varlkta srekli bir deiimin gzlenmesi
B) Nesnelerin kaynann tek olmas
C) Akln yetersiz kalmas
D) Doada olup bitenlerin doal glerle aklanmas
E) Metafiziin duyumu aan konular olmas
23. Kendi zttn meydana getiren her varlk, daha sonra zd-
dyla atma iine girer. Ztlklarn bu atmasnda her
ikisini de aan bir sentez meydana gelir. Sentez de kendi
zddn yaratr ve yeni sentezler oluur.
Varln meydana gelmesini aklayan bu gre ne ad
verilmektedir?
A) Nelik
B) lineksel nitelikler
C) Diyalektik
D) Zorunlu varlk, mmkn varlk ayrm
E) Madde ve form ilikisi

21. Epikros'a gre mutluluk iin haz gereklidir. Haz canlla-

rn doal amacdr. Ancak hazdan anlalan sadece haz
peinden komak deil, sadece ac duymamaktr. me-
mek, a olmamak, acdan yoksun olmak yeterlidir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) nsan mutlulua ulamak iin hazz aramal acdan ka-
nmaldr.
B) Alkanlklar yaam kolaylatrr.
C) Mutluluk iin kii bakalarnn sorumluluunu da st-
lenmelidir.
D) Bireyin hazlar deikenlik gsterir.
E) nsan ll bir yaam srmelidir.
24. Gorgias'a gre hibir filozof insana doruyu retemez.
nk her filozof kendi sisteminin doru olduu kansnda-
dr. Zaten doru diye bir ey yoktur.
Gorgias'n bu szleri "bilgi kuram"nn hangi temel so-
rusuna yant niteliindedir?
A) Akl her eyi bilebilir mi?
B) Doru bilgi olanakl mdr?
C) Bilgi doutan mdr?
D) Duyu bilgisine gvenilir mi?
E) Doru bilginin lt nedir?

4 YGS Felsefe Planl Ders Fy

Tarama
25. nsanlarn tm eylemleri bilinli ya da bilinsiz olarak kii-
nin kendi karlarn ve kendi iyiliini salama arzusu tara-
fndan yneldirilir. Bir insan bakalarna yarar salayarak,
bakalarnn karlarna hizmet edecek ekilde davranabi-
lir. Fakat bu yalnzca grntr. Kii bu durumlarda bile
kendisini dnr, kendi karn gerekletirmeye alr. ne ulalabilir?
Bu parada aadaki yaklamlardan hangisinin gr-
ne yer verilmitir?
A) Sezgicilik
B) Faydaclk
C) Bencillik
D) Hazclk
E) Anarizm
26. Kant'a gre kii eylemlerinin tamamnda ahlak yasasna
uygun davranmaldr. Bu yasaya gre eylemimizin niyeti
genelgeer olmaldr. Evrenin her yerindeki akl sahibi var-
lklar kapsayan bu yasaya gre, eylemimizin ahlakl olma-
s iyi niyetle yaplm olmasna baldr.
Kant bu szleriyle ahlak felsefesinin hangi sorusuna
yant aramaktadr?
A) Ahlaki eylemin amac nedir?
B) Erdem nedir?
C) Meslek etii nedir?
D) yi ve kt nedir?
E) Evrensel bir ahlak yasas var mdr?
27. Sokrates'e gre mutluluk bilgili olmaktr, nk bilgi er-
demdir.
Demokritos'a gre mutluluk azla yetinmek, ll davran-
maktr.
Epikros'a gre mutluluk hazdr, acdan uzak olmaktr.
Bu dnrler ahlak felsefesinin hangi sorusuna yant
aramaktadrlar?
A) nsann eylemleri nceden belirlenmi midir?
B) Bilgili olmakla mutluluk arasnda ne tr bir ba vardr?
C) yi ideasna nasl varlabilir?
D) nsan mutlulua nasl ular?
E) Evrensel ahlak yasalar var mdr?
28. Ressamn tablosundaki ok saydaki farkl renk, onun pa-
letindeki drt temel rengi farkl oranlarda kartrmasnn
sonucu olarak kar. Btn varlklarn oluumunda da ayn
durum sz konusudur.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
A) nsanla evren arasnda sk bir iliki vardr.
B) Evrendeki maddeler farkl oranlarda birleen ana
maddelerden meydana gelir.
C) Varlkta deiimin olduunu dnmek bir yanlgdr.
D) Varlk "bir" olandan tremitir.
E) Varlk diye bir ey sz konusu deildir.
29. Felsefe tarihinde filozoflar farkl dnceler retmiler,
fikirler ortaya koymulardr. Baz filozoflarn dnceleri
kendilerinden sonra gelenler tarafndan kabul edilmi, ka-
bul edilmekle kalnmam, ayn konuda farkl bak alar
kazanmlardr. rnein Pyhrron'un dncelerini kabul
eden Timon, ayn dnceleri daha sistemli hale getirmi-
tir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Filozoflar farkl filozoflardan yararlanarak yeni bilgiler
ortaya koyabilirler.
B) Filozoflar toplumdan kopuk kiilerdir.
C) Filozofun kiilii onun dncelerini etkiler.
D) Filozoflar, grleriyle iinde yaadklar toplumu etki-
lerler.
E) Filozoflar, dier filozoflarn dncelerini eletirirler.
30. Bir balk yn kendiliinden heykel olamaz, bir heykeltra-
n bu balk ynna biim kazandrmas gerekir. Bunun
gibi ana madde de kendiliinden dzenli, belirli nesnelerin
dnyasn meydana getirmi olamaz. Bunun iin dzenle-
yici, biimlendirici bir kuvvetin ie karmas gerekir.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) nsan madde ve ruhtan oluur.
B) Evrende bir olu ve deiim vardr.
C) Evrenin oluumunda yaratc bir gce gereksinim du-
yulur.
D) Varlk maddenin biim deitirmi eklidir.
E) zneden ayr bir varlk alan bulunmamaktadr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 5
Tarama

31. I. Canly canszdan ayran ruh hangi zelliklere sahiptir? 34. Bir dncenin ya da nermenin doruluunun kantlan-
II. nsan ruhu nedir? mas demek, bu nermenin ya da dncenin, bu dn-
ceyi ne sren kiinin daha nce doru sayd dier g-
III. Ruh lmsz mdr?
rlerle ya da nermelerle uyumlu olmasna baldr.
Bu sorulara aadaki alanlardan hangisinde yant ara-
Bu paraya gre bir bilginin doruluu aadakiler-
nr?
den hangisine baldr?
A) Deney ve gzleme dayanan bilimsel alanda
A) Apak bilgiler iermesine
B) Duyularla alglanamayan metafizik alanda
B) Tmel uzlamn olmasna
C) Bilginin oluumunu inceleyen epistemolojik alanda
C) Dncenin d dnyaya uygunluuna
D) Varlktaki gzellii aratran estetik alanda
D) Bireye fayda salamasna
E) nsann mutlu olmasn amalayan etik alanda
E) nceki bilgilerle tutarl olmasna

32. Bir bilim adamnn ve bir ahlaknn ortaya koyduklar bil- 35. genin i alarnn toplam 180 derecedir.
giler ayn deerdedir. nk dorularn kendi balarna
Btn, paralarnn toplamna eittir.
bir nemi yoktur. Ancak bu bilgilerin pratikte ne gibi yarar
salayacaklar, pratikte ne gibi deiikliklere yol aacaklar ki nokta arasn birletiren en ksa yol, dorudur.
nemlidir. Bu bilgilerin ortak noktas aadakilerden hangisidir?
Bu parada gr aadaki yaklamlardan hangisine A) Deneyimlerle elde edilmeleri
uygundur? B) Olgulara dayal olmalar
A) Pragmatizm C) Gndelik yaam kolaylatran bilgiler olmalar
B) Pozitivizm D) Apak nermeler olup doruluundan kuku duyul-
C) Septisizm mamalar

D) Rasyonalizm E) Doruluundan phe edilmeleri

E) Empirizm

36. Septiklerin kukuculuu ile Descartes'in kukuculuu bir-

birinden farkldr. Septiklerde kuku, apak bir dorunun
33. Thales'e gre evrenin ilk gesi "su"dur. olanakszln kantlamaya alrken; Descartes kuku ile
Empedokles'e gre evren "toprak - su - hava - ate"ten apak, matematikteki gibi kesin bilgilere ulalabileceini
meydana gelir. savunmutur.

Demokritos'a gre evren "atom" ad verilen en kk Buna gre Descartes'in kukuculuunu septiklerin
yap talarndan oluur. kukuculuundan ayran temel zellik aadakilerden
hangisidir?
Bu dnrn varlk konusundaki ortak gr
A) Hibir konuda hibir yargda bulunmamas
aadakilerden hangisidir?
B) Kukuyu doru bilgiye ulamann yntemi olarak ele
A) Felsefe iin varlk yalnzca sezgisel olandr.
almas
B) Felsefe iin varlk akn olandr.
C) Felsefe yapmann nihai amac olarak grmesi
C) Felsefe iin varlk maddesel olandr.
D) Sonuna kadar her eyden phe etmesi
D) Felsefe iin varlk var olanlarn tamamdr.
E) Kesin bilgiye varlamayacan savunmas
E) Felsefe iin varlk dnsel olandr.

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

Tarama
37. Spinoza'ya gre biz, ou kez seimlerimizin nedenlerini
bilmediimiz iin hr olduumuzu dnrz. Ancak biraz
daha dikkatlice bakarsa, insann seiminde arkadalarnn,
ailesinin telkinlerinin, toplumda yaplan ie saygsnn ne
kadar etkili olduu hemen fark edilir.
Bu parada ahlaki seimlerde aadakilerden hangi-
sinin etkili olduu vurgulanmaktadr?
A) Eitim dzeyinin
B) Yan
C) zgrle katk yapan evresel koullarn
D) Kiilik yapsnn
E) Dini gelerin
38. nsan bilinmeyen eyleri sevmez. Yanl da olsa her trl
aklama insan mutlu etmitir. Bu yzden insan, ou za-
man deneyimlerine dayanarak yeni karlalan durumlara
kesinlii olmayan aklamalar getirir. te empirik bilginin
kayna da budur.
Buna gre empirik (gndelik) bilginin kayna aa-
dakilerden hangisidir?
A) Gndelik yaam kolaylatrma ihtiyac
B) nsandaki bilme ve anlama istei
C) Akln etkili olarak kullanlmas
D) Deneyimlerin deiken olduunun bilinmesi
E) Kesin bilgiler iermesi
39. Varlk olutur. Bu oluu salayan ise atetir. Bu yzden her
eyin znde ate vardr. Her ey ateten gelir ve yine ona
dner. Ate tm var olanlarn ilk temelidir, nedenidir.
Bu parada grleri verilen filozof aadakilerden
hangisidir?
A) Evrende srekli deiimin olduunu syleyen Herakle-
itos
B) Varl geist ve diyalektik sreciyle aklayan Hegel
C) Varln ruh ve maddeden olutuunu syleyen Des-
cartes
D) Var olmak alglanm olmaktr diyen Berkeley
E) Varlk atomlardan oluur diyen Demokritos
40. Bir masay yaparken nce o masann nasl olacan ta-
sarlarz. Bylece masann z nceden belirlenir. Varoluu
ise buna uygun olarak ortay konur. Fakat insanda varolu
zden nce gelir. nsan sadece vardr. Belli bir ze, taslaa
ya da modele gre yaratlmamtr. nsan kendini ne yap-
mak isterse, o olacaktr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Anarizm
B) Faydaclk
C) dev ahlak
D) Hedonizm
E) Egzistansiyalizm
41. nsanda bir yandan dostluu, sevgi ve yardmlamay ie-
ren bir eilim, dier yandan bencillie ve bozgunculua
yatkn bir eilim bulunur. Dayanma ortamnda yetien
insanda olumlu ve yapc duygular, bireysel arzularn ege-
men olduu bir ortamda byyen bir insandaysa bencil ve
ykc eilimler etkin olur.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) karna dkn olan bir kiinin eylemleri her zaman
ahlak kurallarna aykrdr.
B) nsanda doutan var olan olumlu ve olumsuz eilim-
ler evresel uyaranlarla ekillenir.
C) nsann eylemlerini, bu eylemlerin getirecei sonular
deil, insana duyduu sayg belirlemelidir.
D) Ahlak kurallarna uyan bir kii karlarn da korumu
olur.
E) Kii elinde olan ve olmayan bilmeli, ona gre davran-
maldr.
42. Ben var mym?, Baka insanlar var m?, Algladm
sandm eyler gerekten var m, varsa bunlarn benden
bamsz olarak var olmalar gerekmez mi? Bir ocuk giz-
lenmek amacyla gzlerini elleriyle kapattnda dnya yok
olur ama ocuun bak asndan kendisi de yok olur. Fel-
sefeciler de byle ocuka dnme tuzana m dyor-
lar, yoksa ocuun masum bak daha derinde bir eylere
mi iaret ediyor?
Bu parada sz edilen problemlerle felsefenin hangi
alan ilgilenmektedir?
A) Din felsefesi
B) Etik
C) Bilim felsefesi
D) Ontoloji
E) Bilgi felsefesi
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
Tarama
43. Bir dnrn, inanlarnn veya dncelerinin dorulu-
u iin ortaya koyduu gerekeler epistemolojik bakmdan
yeterince salam ve gl olduu takdirde bilgiye sahip
olduu, yani inanlarn bilgiye dntrd sylenebilir.
Bu parada inancn bilgiye dnmesinde aadaki-
lerden hangisinin etkili olduu vurgulanmaktadr?
A) Temellendirme yapmann
B) Deneyimlere dayanmann
C) Bilimsel yntemi kullanmann
D) Dini bilgilerden yararlanmann
E) Sezgilere gvenmenin
44. Algy oluturan nesneler algdan bamszdr. Varlk, alg-
dan ibaret deildir. Aksine nesneler, var olduklar iin alg-
lanmaktadr. Bu nedenle alglarmz, alglarmzn konusu
olan ve algdan ayr, ondan bamsz nesnel bir dnyaya
iaret eder. Buna realizm ad verilmektedir.
Buna gre realizmin temel gr aadakilerden
hangisidir?
A) Varlkta asl olan znedir.
B) Somut varlklarn nemi yoktur.
C) Her varlk kendini dier varlklardan farkl gsterir.
D) Gereklik bizim var olan eylere ilikin deneyimleri-
mizdir.
E) nsan zihninden bamsz bir varlk dnyas vardr.
45. Herhangi bir konu hakknda dncesini ifade eden her
birey, elikili hkmlerde bulunmaktan kanmaldr. Eer
bir birey ayn konu zerinde farkl yerlerde birbiriyle uyu-
mayan yarglarda bulunuyorsa onun bu bilgilerinin hibir
doruluk deeri yoktur. nk o bireyin savunduu dn-
cenin bir btn olarak doru olmas, elikili hkmlere yer
vermemesine baldr.
Bu parada grlerini dile getiren kii aadakiler-
den hangisini bilginin doruluk lt olarak kabul
etmektedir?
A) Yarar
B) Tmel uzlam
C) Tutarllk
D) Uygunluk
E) Apaklk
26. E 27. D 28. B 29. A 30. C 31. B 32. A 33. C 34. E 35. D 36. B 37. C 38. B 39. A 40. E 41. E 42. D 43. A 44. E 45. C 46. A 47. B 48. D
9. B 10. A 11. B 12. C 13. B 14. C 15. A 16. E 17. B 18. D 19. D 20. E 21. A 22. B 23. C 24. B 25. C
8 YGS Felsefe Planl Ders Fy
46. Hibir ey yoktur, olsa bile onu bilemeyiz. nk dnce-
lerimiz duraan, nesneler ise deikendir. Onu anlatma-
mz da mmkn olamaz. nk dilin yaps deiken iken
dnlen varlklarn yaps deimez.
Gorgias bu szleriyle aadakilerden hangisini dile
getirmektedir?
A) Varln yaps bilinemez, bilinse bile bir bakasna ak-
tarlamaz.
B) Nesnel dnya srekli bir olu durumundadr.
C) Varln alglan, alglayana baldr.
D) D dnya bireyden bamsz olarak vardr.
E) Kiisel tutumlar varln zn deitirir.
47. Parmenides'e gre evrende bir deiimin olduunu d-
nmek bir yanlgdan ibarettir.
Herakleitos'a gre evrende deimeyen tek ey deiimdir.
Bu iki dnr aadaki sorulardan hangisine cevap
vermilerdir?
A) Varlk nasl bir yapya sahiptir?
B) Varlkta bir deiim var mdr?
C) Nesnelerden ayr ideal varlklar var mdr?
D) zden ayr bir varlk alan var mdr?
E) nsan deneyimi varln tmn kavrayabilir mi?
48. Faydac ahlak anlayn savunan filozoflar, insanlarn bir
toplum iinde yaadnn, dolaysyla birimiz iin haz ve-
rici olan bir eyin bir bakasna zarar verebileceinin bi-
lincindedirler. Bu ise bakasnn, bana haz veren eylere
hakl olarak izin vermemesi demektir. O halde yaplmas
gereken ey, kendi dmzdaki dier insanlar da dne-
rek, herkesin yararn gzeten, ortak haz veren bir iyinin
bulunmasna almaktr.
Buna gre faydac ahlak anlaynn grn temelin-
de aadakilerden hangisi bulunmaktadr?
A) Ahlakta herkes iin geerli bir ilkeden sz edilemez.
B) Bask duymadan, zne dayanarak eylemde bulunan
insan zgrdr.
C) nsan yapaca davran belirlerken kendi karn d-
nmelidir.
D) En ok sayda insana, en byk lde haz veren bir
eylem doru eylemdir.
E) yi ve ktnn bilgisi insanlarda doutan hazr olarak
bulunur.
Cevaplar
8. D 7. E 6. B 5. D 4. E 3. A 2. C 1. D
 YGS // FELSEFE FY NO
SANAT FELSEFES
Sanat Felsefesi ve Temel Kavramlar - Sanat Aklayan Felsefi Grler
Gzeliin Kayna Nedir? - Sanat Eserinin Nitelikleri - Sanata Etki Eden Unsurlar
Ortak Estetik Yarglarn Varl
07
A. SANAT FELSEFES VE TEMEL Estet k kavram lk defa A. G. Baumgarten tarafndan kullanl-
m ve bamsz b r d s pl n hal ne get r lm t r.
KAVRAMLARI Baumgarten "estet ", "duygu b lg s n n b l m " d ye tanmla-
nsan asrlar boyunca da ma b r aray nde olmutur. Yaa- mtr.
mn lg lend ren her alanda aray h b tmem t r. Estet k duyu b lg s n yetk nl e ulatrmaya alr. Bu yetk n-
Aray nde olan nsan sorular retm ve bu sorulara ce- l k "gzell k"t r dem t r.
vaplar vermeye almtr.

Doru - yanl, y - kt, sevap - gnah, gzel - rk n g b

kavramlar aklama abas hep sregelm t r.
nsann bulmaya ve cevaplamaya alt bu kavramlardan
gzel ve rk n kavram estet k ve sanat alannda bulunmak-
tadr.
Gzel bulmak, gzelden haz almak, dnyasn yanstmak,
hayal gcn ve sezg ler n kullanmak bu yolla b r eyler ret-
mek abasndadr nsan.
nsann sanatn her brannda rett rn bakalar tarafn-
dan deerlend rmeye alnm, her bak as bu sanat rn-
ler n farkl ynlerden deerlend rm t r.
"Estet k" ve "sanat" kavramlar felsefen n alanna g rm ve
sanat felsefes ad altnda ayr b r d s pl n olumutur.
Baumgarten'den sonra Kant, Hegel g b d er f lozoflar estet k
kavramna baka tanmlamalar da yklem lerd r.
Onlara gre estet sadece "gzel" le snrlamamak gerek r.
Ayca, ho, zar f, yce, ulu, traj k, rk n ve alml g b kavram-
lar estet n nceleme alanna dah l etm lerd r.
"Sanat" kel mes Arapa kkenl d r. "Ustalk, hner, mar fet"
anlamna gelmekted r.
"Sanat" nsanlar tarafndan meydana get r len ve bell b r es-
tet k deere sah p olan rnler n ortaya konulduu alandr.
Sanatn ne olduu konusunda da f lozoflar e tl grler le-
r srmler ve felsefen n temel problemler nden b r hl ne
get rm lerd r.

"Sanat ned r, sanat eser ne anlama gel r, sanatsal fade ne-

d r, sanat ney let r, b r sanat eser n baarl klan zell kler
nelerd r?" g b sorular sanat felsefen n konusu ne alnmtr.
Sanat felsefes sanatn, sanat yaratmalarnn ve sanat bee-
n ler n n z ve anlamn konu alan, sadece sanattak gzel-
l kle lg lenen b r d s pl nd r.

Felsefen n zell kle sanat alannda gzel ve gzell konu

alan dalna sanat felsefes ad ver lmekted r.

"Estet k" szc Yunanca "a sthes s" szcnden gelmek-

ted r. Bu szck "temel alg, duyum, duyulur alg" anlamna
gelmekted r. Sanat eser nsan rndr.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

SANAT FELSEFES

1) Este k ve Sanat Felsefesi Sanat felsefes n n temel kavram ve problemler estet n de

problemler nde yer alr.
Estet k ve sanat b r arada kullanlmaktadr. Oysa k s farkl
Sanat felsefes nde "sanat, sanat eser , sanat eser n ortaya
kavramlardr.
koyma etk nl , been " g b kavramlar srekl sorgulanmak-
"Estet k", "gzel" n ne olduunu soran, sorgulayan felsef d - tadr.
s pl nd r.
Her sanat eser n n toplumlarda farkl alglanmas da sz ko-
Estet k "Gzel ned r, gzel n b r standard var mdr, sanat nusudur.
eser n n doayla l k s ned r, gzell k onu alglayan zneden
Sanat felsefes sanatn ve sanatnn her toplumda yer , alg-
bamsz b r estet k deer m d r?" ekl nde pek ok soruya
lan, deer , yorumlanmas g b konular da ele almaktadr.
cevap arar.

Estet n alan gen t r. nsann rett rnler gzel olab ld

g b , doada kend l nden bulunan nesneler de gzel olab l r.

Doada bulunan ek, ku, den z, aa, su "gzel"d r, bunlar

sanat eser olarak de l, "gzel" olarak tanmlanr. Sanat ese-
r olmas n nsan rn olmas gerek r.

Doann gzell estet n alanna g rmekted r.

Estet k hem doay kapsamakta hem de sanat eser n kap-
samaktadr.

Estet k gzel btn alanlarda, sanat felsefes yalnzca sanat

eserler nde ele alr.

Gzell k hem estet n hem de sanat felsefen n konusu ola-

b l r.

Sanat eser n n gzell sanat felsefes n n alanna g rmekted r.

Gnlk hayat nde kullandmz pek ok ey sanatn ne

g rmekted r. nk sanat nsann rett her eyd r.

nsann rett mz k, h kaye, terl k, ev, b na, bahe, b r re-
t md r, ancak sanat eser de ld r.
Sanat ve sanat eser arasnda neml farklar bulunmaktadr.
Sanat eser nde b r kayg vardr o da; "gzel aramak", "gzel
fade etmek", "gzel ortaya koymak"tr.
Sanat felsefes nsann ortaya koyduu sanat eserler n ele
alan, sanata da r gzel , duygular ele alan, nceleyen felsefe
d s pl n d r.
2) Sanat ve Felsefe likisi
Sanat nsann farkl yol ve yntemlerle kend n fade etmes ,
doay bet mlemes , duygularn aa karmas n "b m
verme yntem yle" ortaya kard rndr.
nsann kend ret m olan sanat; res m, heykel, mz k, foto-
raf, edeb yat, s nema vb. pek ok yol ve yntemle meydana
gelen nsana zg b r etk nl kt r.

2 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SANAT FELSEFES
Sanat nsann doay alglamas, kend n bet mlemes , haz-
larn ortaya karmas, toplumsal sorunlar d le get rmes ,
cokuyu, sev nc ve znty enstrman araclyla d le ge-
t rmekt r.
Sanatn nsanla dorudan l k s felsefen n d kkat n ekm
ve sanat felsefes ad altnda sanatn nsan adna ortaya koy-
duu fadeler sorgulamaya balamtr.
Felsefen n zaten nsan ve nsann b reysel ve toplumsal yan-
n ncelemes sanatla olan balantsn glend rm t r.
Felsefen n ve sanatn doay, nsan ve varl ele al b m-
ler b l mden tamamen farkldr. Onlarn dorulama ya da test
etme g b b r zorunluluklar yoktur.
rnek 1:
Hsey n Rahm Grpnar, Ben Del m y m? (1972) adl ro-
man mstehcen bulunarak dava alnca yazar, "gerek
ykclk, tm b l mler , tenler kapsayan, her ktl, her
hastal, her g zl yaray aydnla karan yce b r gtr."
d yerek durumada kend s n ve sanat felsefes n savun-
mutur.
Bu paraya gre Hsey n Rahm Grpnar'n sanat fel-
sefes aadak lerden hang s olarak n telend r leb l r?
A) Doann zer nden yanstlan b r kopya
B) Allmadk konularn zgn yaratm
C) Kel melerle b r ocuk g b oynamann zgrl
D) Doal olann gerek fades
E) Dnsel olann ustaca kurgusu
Yazar, mstehcenliin hayatn iinde olduunu, doal olann gereki ifadesini
dile getirerek sanat grn aklamtr.
Cevap: D
Sanat tamamen duygu, heyecan, znt g b sel etkenlere
dayal ken, felsefe akla, dnmeye dayal b r etk nl kt r.
B r sanat eser doru ya da yanl d ye deerlend r lemez. y ,
gzel, ho ekl nde deerlend r l r ve alglanr.
Sanatta ncel k been ve gzell k olduu n bell b r kar
elde etme amac gdlmemekted r.
B r sanat eser n n estet k deer kazanab lmes n h b r
madd gel r elde etmes dnmeden ret lm ya da ortaya
karlm olmas gerek r.
3) Sanat Felsefesinin Temel Kavramlar
Estet k Haz: B r nesney veya tems l b m n h b r kar gt-
meden, b r holanma ya da holanmama duygusuyla oluan
dnce ve yargdr.
Estet k Nesne: Gzell k deer n tayan, nsann estet k lg -
s veya estet k tutum alanna g ren her eyd r.
Estet k / Gzell k: Nesnen n onu alglayan k tarafndan
ho, y olarak deerlend r lmes d r.
Estet k Yaant: Estet k znen n, estet k b r tavrla estet k b r
nesneye yaklamas sonucunda duyduu estet k heyecan
veya duygudur.
Estet k Deer: Estet k nesnen n serg led denge, oran, b-
yklk, b rl k, b r sanat eser n n gzell ne katkda bulunan
zell klerd r.
Estet k zne: Estet k nesne karsnda sanatsal duygular
h sseden, holanan, heyecan tepk s gsteren, estet k tavr
alab len estet k haz alan k d r. Bell b r been ye, b r sanat
duyarllna sah p olan zned r.
Estet k Heyecan: Duyusal zevk n, b msel ve duygusal haz-
larla b rle m d r. rne n, den z n dalgalarnn ve ses n n n-
san rahatlatarak baka dnyalara dalmak ve huzur bulmak
estet k heyecandr.
Estet k Tavr: Estet k zen n estet k nesneye kar gsterd
tepk d r. kar gzetmeyen tavr ya da estet k tutum olarak
da fade ed l r.
Estet k Yarg: Estet k znen n, estet k nesne hakkndak g-
zel ve ho olduu ekl nde bulunduu deer fades d r.
Estet k Kayg: Gzele, gzell ne l k n duyulan ted rg nl k,
gzele, daha gzele, en gzele ulaab lmede yaanan ted r-
g nl k hl d r. Gzel b r sanat eser yle karlamann zer m z-
de brakt der n etk d r.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
 SANAT FELSEFES

Doay tems l eden ve kopyalayan sanat, gerekl de kop-

yaladn sanr.

Sanat yaptnda grdmz doadr, nsandr, yaamdr ve

sanat dnyaya b r "ayna" tutmu g b yanstma yapmakta-
dr.

rnek 2:
Estet k nesne b reyde estet k haz uyandrr.
Yazar b r eser nde sanat zer ne felsef grler n bel rt r-
ken u cmleler aktarr "sanat eserler nde grdmz de-
erd r, nsandr, hayattr ve sanat eserler nde b ze onlar
B. SANATI AIKLAYAN FELSEF aktarr, b r ayna tutar dnyaya sank ..."
GRLER Bu parada, yazarn sanata yaklam aadak lerden
hang s nde ver lm t r?
Sanat aklayan felsef grler e ayrlmaktadr.
A) Sanat, sanat n vardr.
Takl t Olarak Sanat B) Sanat, b r yaratmadr.
(Yanstma Kuram) C) Sanat, takl tten barett r.
Platon D) Sanat, elence ve oyundur.
Ar stoteles E) Sanat, evrensel b r etk nl kt r.

Sanat eserinde grlen doadr, doann birebir sanat eserine aktarlmasdr

SANATI AIKLAYAN gr savunulmaktadr. Bu gr sanat taklitten ibaret grmektedir.
FELSEF GRLER Cevap: C
Bu grn en neml tems lc ler Platon ve Ar stoteles't r.

Yaratma Olarak Sanat Oyun Olarak Sanat Platon

(deal st Kuram) Fr edr ch Sch ller Platon'a gre sanat nesneler dnyasnn lk rnekler olan
Benedetto Croce dealar dnyasn ne kadar baarl yanstrsa o kadar gerek
sanat ortaya kar.

1) Taklit Olarak Sanat (Yanstma Kuram) Platon sanat b r yanstmaya benzetm ve y ne sanat dea-
l zmle l k lend rerek aklamtr.
Bu gre gre "sanat ned r?" sorusuna ver len lk cevap,
Platon deal zmde yle dem t r: nde yaadmz dnya,
sanat b r benzetme, yanstma ya da takl t (m mes s) olarak
duyularmzla algladmz dnya sadece b r grntr, gl-
tanmlamadr.
ged r. Asl gerekl k dealar dnyasndadr.
"M mes s" yanstma ya da takl t etme anlamna gelmekted r.
B zler maara rne nde olduu g b b ze grnen glgeler
Bu gre gre sanat, sanatnn gerekl , hak kat ve gr- kadar gerekl n farkndayz dem t r.
d b r nesney veya durumu takl t etmes yle ortaya kan
Var olan asl gerekl k dealar dnyasnda olduuna gre b z-
rndr.
ler sadece bu dnyada kopyalar yaamaktayz.
Sorusu
retmen

M chalengelo "Musa Heykel "n yaptktan sonra heykel n

karsna geerek "Konu ben mle" demes , hang sanat
akm le aklanab l r?

Takl t kuram.

4 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SANAT FELSEFES

te sanat da nde yaadmz kopyalarn takl t ed lmes yle

ortaya kmaktadr.

B r sanat eser duyusal nesney (kopyay) ve tab k onun ara-

clyla deann kend s n ne kadar baarl olarak takl t eder-
se o kadar baarl olur.

Takl t kuram sanatn "yanstma" olduunu syler.

rnek 3: Leonardo Da V nc (Mona L sa)
Platon'a gre b r sanat eser n n gzell , deasndan ald
pay le doru orantldr. Yan onlar aslnda gerek gzell n
kopyalardr.
2) Yaratma Olarak Sanat (dealist Kuram)
Bu paradan aadak yarglarn hang s ne ulalab l r?
Bu gr savunanlara gre sanat; hayal gcnn zgr b r
A) Gerek gzel, sanat eser d r.
yaratm, sanat eser se; k sel heyecannn da vurumudur.
B) Gzel n varl sanatya baldr.
Sanat doay takl t etmez, nk doa mkemmel kten
C) Gzel, herkes tarafndan been lend r.
yoksundur, byle b r ey n takl d gere veremez.
D) Gzel, toplum n faydal olandr.
E) Sanat eser nden bamsz b r gzel deas vardr.
Platon'a gre her eyin asl idealar evrenindedir. Asl gzellik de oradadr. Bu
nedenle sanat eserinden bamsz bir gzel ideas bulunmaktadr.
Sanat mkemmel ve deal hedefled n olsa olsa ancak
Cevap: E
doadak eks kl sanatyla tamamlar.

Sanat mkemmel ve deal hayal gcyle kavrar ve onu b r

sanat eser yle ortaya karr.

Ar stoteles Doa ancak sanatya lham almas n baz doneler vere-

b l r.
nsanlar lk b lg ler n takl t yoluyla elde eder ve tm takl t
rnler nden holanrlar. Sanat yaratcdr, yan doadan lham alarak kend nde
b r senteze g der.
Takl t b r temel tep olarak nsana zgdr, nsan bel rleyen
b r zell kt r.

Ar stoteles sanatnn da doay takl t ett n sylem t r.

Ona gre sanat olanlar olduu g b de l, olmalar gerekt
g b yanstab lmel d r.
Ar stoteles sanat ve ahlak b rlet rm , sanatn ahlaka h zmet
ederek nsan ruhunu "arndrmas" gerekt n bel rtm t r.
Sanat kend h sler n , dnyasn, gzlemler n , duygularn
yle b r anlatr k , ortaya kan eser doann eks n de kapa-
tan, mkemmel b r eser hl ne gel r.
Bu kuramn en neml tems lc s Benedetto Croce'd r.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

SANAT FELSEFES

Benedetto Croce
Croce'ye gre sanatlar bazen eserler nde doada bulunan
nesneler yanstrlar. Bu b z m sanatlarn doay takl t ett k-
ler n zannetmem ze neden olur.
Sanat oyun olarak gren bu yaklam oyun le sanat arasn-
da baz benzerl kler kurmaktadr.
Hem oyun, hem sanat gndel k hayatn kayglarnn dna
karp, zevk alnmasn salar.

Doa sanat n b r model olamaz, sadece b r es n kayna
olab l r. Sanat doay kend yaratclyla gzel hle get r r.
Sanatnn yaratcl (dehas) olmasa doada bulunan nes-
neler n yles ne gzel olmas mmkn de ld r.
Sanat doann takl d de l, yen den yaratlmasdr.
Her k s de nsana b r zgrlk alan yaratr.
Sanat da oyun da sadece kend amacn tar, baka h b r
kar ya da ama pe nde de ld r.
Sanatn estet k duygusunda haz alan b r nsan, oyun oyna-
yan b r nsan g b zgr ve mutludur.

rnek 4:
M chelangelo b r ant heykel yapmak zere grevlend r l r.
Heykel nde kullanaca malzeme n mermer ocana g -
der. Sanat, kend ler n es z heykellere dntrecek yont-
ma kalem n bekler g b grnen o mermer ktleler n kar-
snda, cokuyla kend nden geer. Bylece ocaklarda alt
aydan fazla zaman ge r r. Oysa mermer ktleler n nde
uyuyup kalm f grler kurtarmak n b r an nce e koyul-
mas gerek rd .
Fr edr ch Sh ller
Sch ller "nsan oynad srece nsandr."der, yan oyundan
anlatmak sted ey sanat faal yet d r.
Sch ller nsann sanatla urarken zamandan koparlm g b
h ssett n syler.
Gnmz nsannn yalnzlk ve yabanclama h sler nden
sanat le kurtulab lece n bel rt r.

Bu paraya gre sanatnn lev aadak lerden han-

g s d r?

A) deale uygun sanat eser ortaya koymak

B) Doay aynen yanstmak
C) Yen b r form yaratmak
D) Hayal gcnn snrlarn zorlamak
E) Malzemeyle snrl sanat etk nl nde bulunmak
Oyun ve sanat nsan mutlu eder.
Parada sanatnn grevinin yeni eserler ortaya koymak, yeni formlar olutur-
mak olduu belirtilmektedir.
Cevap: C
C. GZELLN KAYNAI NEDR?
1) Gzellik Problemi
Felsefen n b r dal olan estet k "gzel" n ne olduunu s steml
3) Oyun Olarak Sanat b r ek lde ncelemeye Baumgarten le balamtr.

Bu kurama gre oyun hem var oluumuzun hem de zgr- Gzell n ne olduu konusunda k gr vardr. B r nc s yan-
lmzn b l nc ne vardran, skntlardan ve zntlerden stma teor s n yan doadak gzell savunanlardr. k nc s
uzaklatran b r etk nl kt r. se yaratma teor s n yan sanattak gzell savunanlardr.

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SANAT FELSEFES
Doadak gzell savunan f lozoflar doal gzell n sanat
gzell nden daha stn olduunu savunurlar.
Natral st (doalc) ya da gerek d ye adlandrab lece m z
bu anlaya gre doa btn gzell kler n kaynadr.
nsan doadak gzell kler grd n sanatta gzell bu-
lab l r, bundan dolay doa, sanat n b r klavuz / rehber du-
rumundadr.
Sanatta gzell savunan f lozoflara gre sanat, doadak
gzell kler fark etmem z ve beenmem z salar.
Onlara gre sanat gzel ortaya karr ve yaratclk eser
olan sanat doadan stndr.
Delacro x "B z romant k olduktan sonra dalar gzellet ." d -
yerek sanatn doay fark etmem z ve gzel bulmamz sa-
ladn anlatmak stem t r.
Gzell her f lozof farkl yorumlamtr. Bu konuda baz f lo-
zoflarn grler unlardr:
Platon'a gre gzel deadr. Doada grdmz ve g-
zel ded m z her ey deaya ne kadar benz yorsa o kadar
gzeld r.
Ar stoteles'e gre gzell k orantl ve ll olandr. Yan
dzen, orant ve s metr neml d r. Ayrca "tam orta" ded
b r ey n ok byk ya da ok kk olmamas gzell kt r.
Plot nos'a gre gzell k den n yan Tanrsal akln evrendek
masdr.
Kant gzell drt lke le aklar: Gzell k karlk bekle-
meden holanmaktr. Gzell k ho olandan ve faydal olan-
dan ayrlr. Gzell k objen n amaca uygun olmasdr. Gzel
yaln b r ek lde genel olarak hoa g dend r.
Sch ller gzell n k yn olduunu sylem t r. Duyusal
yn ve akl yn.
Hegel'e gre gzell k mutlak ruhun (Ge st) nesnede yan-
smasdr.
2) Gzel ve Hakikat (Doruluk)
Gzell k ve hak kat n ayn olduunu savunan f lozoflar Platon
ve Hegel'd r. Kant se gzell k ve hak kat n farkl olduunu sa-
vunmutur.
Platon
Gzell k ve doruluu varln z olarak kabul eder. nk
deann zell kler gerek, doru, gzel ve y olduu n g-
zell k ve doruluk ayn eyd r.
Hegel
Hegel'e gre varln kanunu le akln kanunu ayndr.
Sanat akln rndr, gzell k se akln duygusal olarak be-
l rlen d r.
Akln rn olan mantk kurallar nasl hak kat ver yorsa sa-
natn rn olan gzell k de hak kat ortaya karmaktadr.
Kant
Gzell k estet n konusu, hak kat b lg felsefen n konusudur
dem t r.
B r yargnn doruluu akln szgec nden ge r lerek kantla-
nab l r ama gzell k duyulara, been ye, duygulara ve hayal
gcne dayanr.
B l msel b r yargya doru d yeb l r z ama gzel olan b r eye
doru - hak kat - gerek d yemey z grn savunmutur.
3) Gzel ve yi
Platon, Ar stoteles, Sokrates gzel ve y n n ayn olduunu
savunmulardr.
Platon'a gre y deas, gzell k deasnn da kaynadr. Ar s-
toteles ve Sokrates'e gre gzell k yan estet k ahlak b r de-
ere sah p olduu srece y d r.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
SANAT FELSEFES

Kant y ve gzel ayrm y akla dayanr, gzel duyulara da- Kant gzel n da ma gzel olduunu, faydann se ge c oldu-
yanr dem t r. unu bel rtm t r.

Kant'a gre y ahlakn alanna, gzel se estet n alanna
g rmekted r.
Kant'a gre "u aa gzeld r." ded m z zaman "u aa
y d r." dem olmayz.
Faydal olan eyler b r aratr, lev b tt kten sonra ara olma
durumu b ter. rne n bamz ardnda t m z la ar
kes c faydaldr ancak gzel de ld r, lev b tt kten sonra
ara olma durumundan kmtr.

B r ey n y olduunu anlamak n b lg gerekl ken, gzel

olduunu sylemek n b lg ye ht ya yoktur.

6) Gzel ve Yce
nsana hayranlk, rpert , korku, aknlk, hayret, heyecan g b
Kant'a gre "Orman gzeld r, y de ld r." duygular yaatan nesne ya da varlklara "yce" d yeb l r z.

Gzell kte b r d ng nl k, ahenk, uyum vardr.

Gzel n snrlar bell d r, yce se snrszdr.

4) Gzel ve Ho
Gzel ve ho b r arada bulunab l r. Ancak gzel ve ho ara-
snda farklklar vardr.

Gzel olan b r ey her zaman ho olmayab l r. Gzel bulduu-

muz her ey ho bulab l r z. Ama b ze ho gelen eyler gzel
Kant'a gre gzell n b r snr, b r bykl vardr. Sonu
olmayab l r.
grlmeyen den z gzel de l, yced r.

Yce hayal snrlarmz amaktadr, yce karsnda b r b-

yklk ve ez lm l k duygusu yaanr.

Scak havalarda esen rzgar b z ser nlett n ho buluruz, Her gzel olan yce olamaz, ycede b r stnlk vardr.
ancak kn esen rzgar n ayn ey h ssetmey z. Yan gzel

bulduumuz eyler hotur, ama her ho olan gzel de ld r.

5) Gzel ve Faydal
Ant k Yunan f lozoflar faydal olan gzel, gzel olan da fay-
daldr dem lerd r.

Kant gzel ve faydal olan ayrm ve her faydal olann g-

zel olamayacan, her gzel olann da faydal olamayacan
bel rtm t r. "Yce" nsanda byklk, snrszlk h ssett r r.

8 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 SANAT FELSEFES

. SANAT ESERNN NTELKLER rnek 5:

1) Gzelliin Nitelikleri
Gzell n subjekt f ve objekt f olmak zere k n tel vardr.
Subjekt f n tel k; k den k ye, toplumdan topluma ve zaman-
dan zaman de eb l r.
Objekt f n tel k se sel ve dsal olmak zere k ye ayrlr.
sel N tel k
B r eser n gzel olmas, onun anlatmak sted dncey
anlatab ld oranda artar. Gzel b r ey des ne, zne, kav-
ramna uygun olan eyd r.
Gzel eser, tems l ett ey n t p ne b r btn olarak uygun
olmaldr.
rne n aslann boynuzu olmaz.
B r ey n gzel olab lmes n canl ve anlatm gc yksek
olmaldr.
G org ena'nn Frtna adl tablosuna baktmzda kompoz s-
yonun sanatsal adan b r hayl bas t olmasna karn f grle-
r n zel b r d kkatle z ld n ve resm n, her yere nfuz etm
k ve hava sayes nde kaynap b r btn oluturduunu
gryoruz. F grlerden bu kk tablonun ounu kaplayan
manzaraya bakyoruz, sonra tekrar f grlere dnyoruz. G -
org ena, kend s nden nce gelenler g b nce nesneler ve
k ler z p sonra onlar b r mekna yerlet rm yor; doay,
topra, aalar, , havay, bulutlar ve kentler yle nsan-
lar b r btn olarak dnyor.
Bu parada anlatlanlara gre G org ena'n n eser n olu-
tururken gzell n hang n tel n ne kard syle-
neb l r?
A) Yetk n olmak B) Orantl olmak
C) Aslna uygunluk D) Uyumlu btnlk
E) S metr k olmak
Parada Giorgiena'nn eserini basit ama bir uyum iinde yaptndan sz edil-
mektedir.
Cevap: D

Gzell n Dsal N tel kler

Orant ve S metr : Gzel, kend s n meydana get ren para-

larn orantl b r b mde b rlemes le gzel olur. Orantsz
ey gzel olmaz. F lozoflar gzell kler "altn kes t orants"
(8/5) adn verd kler matemat ksel b r orant le olab lece n
sylem lerd r.

Sanatta "uyum" olursa "gzel" olur.

S metr : k veya daha ok para arasnda konum, b m ve

bel rl b r eksene gre l uygunluudur. nsann k gz,
k kula, k kolu vardr. Bu uzuvlar say, b m ve byklk
asndan ayndrlar, buna s metr den r.
Uyum (Harmon ): Karmak g b grlen paralarn, byk-
lk - kklk, hareketl - harekets z g b zell kler n n d kkate
alnarak b r ahenk nde b rlet r lmes d r. oklukta b rl k sa-
lannca b r uyum ve b r gzell k ortaya kar. Bulut, da, aa,
neh r b r tabloda uygun yerlet r l rse gzeld r.
retmen
Sorusu
2) Sanat Eserinin geleri
Sanat eser b r sanat tarafndan meydana get r len, estet k
zell k tayan b r nesne ya da rndr.
Sanat eser n n; sanat, sanat ve almlayc olmak zere
temel ges vardr.
Sanat; k sel ve toplumsal etk len mler sonucu sanat
eser meydana get ren k d r. Sanatnn bak as, es n-
lenmes eser nde fade etmes ayr b r yetenekt r.

Sanattak "Altn Oran" neye kant olarak gster l r?

Gzell n evrensel boyutlarnn olmasna.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 9

 SANAT FELSEFES

Sanat eser ; res m, heykel, mz k, s nema vb. estet k nes-
nelere den r.
Almlayc; sanat eser nden estet k b r haz alan, beenen,
etk lenen, alglayan nsandr.
Sanat Eser zgndr, Tekt k, B r c kt r
Sanat olmak ayr b r yetenek ve becer gerekt rd ne gre
sanatnn rett rn de ayr b r zell k tar.
Sanat o an nde bulunduu duygu younluu hang ynde
se ona gre eser ret r. Duygularn eser ne yanstr.

rett eser b tt kten sonra ayn duygusal durum nde olma-

3) Sanat Eserinin zellikleri
yab l r. Ayn heyecan, ayn kaygy o anda yaar.
Sanat Eser K seld r nl sanat eserler n n benzerler veya kopyalar bakalar tara-
Sanat eser sanatnn duygu younluu le ortaya kar. fndan yaplmakta ancak h b r anlam ve deer olmamaktadr.

Sanat b r eser ortaya karrken nde yaad ortam ve Bu sebeplerden dolay sanat eser zgndr, tekt r ve b r -
duygusal durumuna gre kend nden b r paray eser ne yan- c kt r.
str.

Her sanat eser onu reten sanatdan b r paradr.
Sanat Eser Yaratclk Gerekt r r
Her nsann yetene farkldr, sanat olmak se ayr b r ye-
tenek gerekt r r.
Sanat doadan es nlenmekle b rl kte ayr b r becer ve duy-
gu younluu le doada es nlend nesney de aarak farkl
b r anlam katmaktadr.
Sanat Eser Kalcdr
Sanat eser olarak nsanlk tar h nde tesc llenm rnler de-
erler n kaybetmezler.
Byle sanat eserler her yerde ve her zaman been toplama-
ya ve nsana haz vermeye devam ederler.
nsan susad zaman su er ve suya kar ste kaybolur.
Ancak b r sanat eser n n verd haz h b r zaman kaybolmaz.

Sanat eser n ortaya koyarken hayal gc, becer ve yarat- Sanat eser gem , bugn ve gelece b rb r ne balar, b r
clk yetene n kullanr. kpr g b d r. Gem ten sonsuza kadar devam ed p g der.

Sanat Eser Estet k Kayglarla Ortaya kar

Sanat eser n meydana get r rken beenme ve been lme

hazzyla yola kar.

nsanlarn beenme duygusuna h tap etme kaygs le eser n

oluturmaktadr.

Estet k kayg olmadan ret len eserlerde zaten sanat etk nl - Dolmabahe saray m mar de st
nden uzaklalm olur. sev yeye ulam b r sanat eser d r.
Sorusu
retmen

Sanatkr ve sanat hang ynden b rb r nden farkldr?

Sanatkr ayn eserden onlarcasn yapab l r. Sanat se eser n b r

kez yapab l r, eser tek, zgn ve b r c kt r.

10 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SANAT FELSEFES

Sanat Eser Evrenseld r

D. SANATA ETK EDEN UNSURLAR
Sanat eser ortaya ktktan sonra artk herkes n ulaab le-
Sanatnn kend zell kler sanatna etk eder. Bu zell kler;
ce , greb lece , kullanab lece ve been s ne sunulduu
yetenek, hayal, zlem, korku, beklent vb. pek ok eyd r.
anlamlarna gel r.

Sanat eser tm nsanln ortak maldr, artk tm nsanlar

sanat eser n koruma ve gzetme durumundadr.

Sanatnn d n nanlar sanatn etk ler. lk alardan t -

Ortak kullanlan hava, gne, su, b l m g b sanat eser de tm
nsanla sunulmutur.
Sanat eser orantllk, uyum, s metr , ahenk ve btnlk
zell kler tar.
Sanat eser n n duyusal deer vardr. Bu deer almlayc-
nn sanat eser n duyularyla kavradnda, duyduu ho-
lanma h ss nden kaynaklanr.
baren sanatlar sah p olduklar d n nanlara gre eserler
retm lerd r.
Sanatnn nde yaad toplumun ahlak deerler sanat
anlayn etk ler. Sanat toplumun deerler nden etk lenen
ve kend nce yorumlayan nsandr.
Tar hsel sre sanatlarn eserler nde e tl l e yol amak-
tadr. Tar h nde yaanan sava, sel, hastalk g b etkenler
sanatlarn eserler nde kend ler ne yer ed nm t r.
alar nde de en dnce s stemler , s yas e l mler,
b l msel gel meler de sanat eserler n etk leyen faktrlerd r.

Sanat eser , doadak karlndan fazla b r eyd r. nk Sanatnn nde yaad f z ksel ve sosyal evre, ekonom k
her tasv r ed len ey, tasv r ed ld varl aar. ve kltrel gel mler sanat ve sanaty etk lemekted r.

Sanat eser n n yaam deer vardr. Almlaycnn b lg b -

r k m sanat eser n n yaam deer kazanmasnda neml
rol oynar.
B r sanat eser n n almlayc tarafndan yorumlanmas, grle-
r n bel rtmes sanaty dolaysyla sanat eser n etk lemekted r.

Sanat eser n n gnlk hayata kazandrd prat k b r kulla-

nm deer yoktur.

Her sanat eser n n kend ne zg b r mesaj ve d l vardr.

B r sanat eser ayn anda pek ok ey fade edeb l r, yan

ok anlamllk vardr.

Toplumsal olaylar sanat eser ne yansr.

E. ORTAK ESTETK YARGILARIN

VARLII
Estet k yarglar, k dek been duygusunun rn olan ve
estet k b r obje karsndak been y fade eden yarglardr.
P casso'nun "Alayan Kadn" tablosu

YGS Felsefe Planl Ders Fy 11

 SANAT FELSEFES

Been ler toplumdan topluma, adan aa, nsandan nsa-
na de mekted r.
Gnlk yaamda ok sk kullanlan "Kargaya yavrusu kuzgun
grnr." sz herkes n ayr b r been s olduunu vurgular.
Herkes n b r been s vardr ve her been dorudur, hakldr.
nk been n n ls olab lecek b r kural yoktur.
Estet k yarglarn tartlamayacan kabullen rsek, estet k
alanda herhang b r kuraln, lken n bulunmad ve dzens z-
l n olduu sonucu kar.
Estet k ler, estet k yarglarn salam lkelere dayandn
gstermek ve onlar genel geer yarglar olarak temellend r-
mek sterler.
F lozoflar ve sanat tar h ler estet k yarglar konusunda k -
ye ayrlmlardr. Bunlardan b r nc s ortak estet k yarglarn
olduunu reddedenler, k nc se ortak estet k yarglarn var
olduunu savunanlardr.
1) Ortak Este k Yarglarn Olduunu
Reddeden Gr
Bu gr savunanlara gre estet k deerler kltr deerler
nde yer alr.
Kltr tar h nde zamanla b r k ml olarak lerleyen ve de -
me ak b r sret r.
K l nde ve ruhunda harmanladklarn kend ne zg b r e-
k lde sanat eser olarak meydana karr.
Her sanat eser , sanatnn kend ruhunda yaad, kend -
s n n b r blm ya da paras olan zgn, estet k rndr.
Sanat sev nc n , zntsn, been s n , heyecann yanst-
t n sanat eser b r c kt r, tekt r ve tekrarlanamaz.
2) Ortak Este k Yarglarn Var Olduunu
Savunan Gr
Bu grn savunucular Platon, Kant ve Hegel'd r.
Platon gzell deaya dayandrr. b r nesne deay ne ka-
dar y yanstyorsa o kadar gzeld r demekt r.
dea se tm nsanlarda vardr. nsanlar gzell k deasnda
b rle rler.
Ortak olan deal gzell k kavramna dayanarak nsanlar es-
tet k yargda bulunurlar. Bu da ortak estet k yargsnn var
olduunu kantlar.
Kant'a gre houmuza g den ya da g tmeyen b r ey duy-
gularmza dayanarak bel rler z. Ama o ey n b zdek deal
b r kurala uygun olmas gerek r.

Kltr her toplumda kend zell kler n nde barndrr ve Ortak estet k duygu deneyden gelmez. K sel e l mler m ze
farkl tar hlerde, farkl yerlerde, farkl zell kler gster r. dayanmadan verd m z her yarg, ortak estet k duyguya uy-
gundur. Her nsanda da bu byled r.
Kltr bu farkll nde barndrdna gre deer yarglar ve
estet k been de de bu farkllklarn olmas gayet normald r. Gerek estet k yarglarn duygusal olmaktan kp dnsel
dzeye ktn, k sel olmaktan kp zorunlu ve genel ge-
Bell b r kltrn nde yaam nsanlarn baka kltrlere er hale geld n sylemekted r.
a t estet k rnlerden haz almas, beenmes beklenemez.
Hegel gzell akla dayandrmtr. Bu grn "Gerek
olan akla uygundur, akla uygun olan gerekt r." lkes nden
hareket ederek oluturmutur.
Been kltr bakmnda, e t m bakmndan grel d r ve bu
sebeplerden dolay ortak estet k yarglardan sz ed lemez.
Bu grn en neml tems lc s Benedetto Croce'd r.
Hegel gzell her nsanda ortak bulunan mutlak ruha dayan-
Ona gre her sanat kend duyumlarn ve zlen mler n alr, drarak gzell n onun b r yansmas olduunu sylem t r.
bunlar kend ruhunda b r senteze tutarak kend k l nden
Mutlak ruh her nsanda varsa, gzell k ve estet k de her n-
b r para hal ne get r r.
sanda ortaktr.
Sorusu
retmen

"Zevkler ve renkler tartlmaz." sz neye kant olarak gs-

ter leb l r?

Evrensel estet k yarglarn olamayacana.

12 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SANAT FELSEFES
1. Byk sanat n baarda b r snr, b r son yoktur. O, b r 4.
kez olsun kend s n "baarlym" dnces ne kaptrrsa
neler kaybedeb lece n gayet y b l r. nk "baardm"
duygusuna kaplmak, sona ermek demekt r. Oysa o, s-
rekl yen maceralar n b l nmeyen den zlere seyahat et-
mey steyen b r gezg n g b d r.
Bu parada sanatnn hang yn vurgulanmaktadr?
A) Srekl olarak kend s n amaya almak
B) kardan arnk olmak
C) lmez eserler ortaya koymak
D) Toplumsal sorunlara e lmek
E) ok ynl eserler oluturmak
2. Her sanat eser nde bell b r varlk yorumu d le gel r. Leo-
nardo'nun resm nde varlk yorumu, Monet' n, P casso'nun
resm ndek varlk yorumundan farkldr. Ama heps nde or-
tak olan yn tm bu eserlerde dnya le znel b r let m
olmasdr.
Bu parada sanatn hang zell vurgulanmaktadr?
A) zgn olmas
B) Akla dayanmas
C) Sbjekt f olmas
D) Doay yanstmas
E) Evrensel olmas
3. Sanatta zley c , ed lg n alcl lsnde de l, etk n de-
erlend r c l lsnde zley c d r. zley c neml d r, eko-
nom k etk nl k g b sanatsal etk nl k de ancak tket c s yle
vardr. Tket c n n stem ret c n n e l m n bel rler. En
azndan ret c n n stem yle tket c n n stem u ya da bu
lde uyumaldr.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Sanat, eser nde toplumsal deerler gz ard etme-
mel d r.
B) zley c n n ounluunun gzel bulduu eserler gzel
olarak n telen r.
C) Sanat, eser n zley c n n anlamas n oluturmaz.
D) Sanatta sadece reten n de l, zley c n n de rol var-
dr.
E) Sanattan anlamak uzmanlk gerekt r r.
Konu Testi - 1
Sanat eser n n alaca ekl yakalad andan t baren
hayaller n bu ek l zer ne younlatrr, duygu ve heye-
canlaryla ona renk katar. Bunun n sanatkar b r ruha
sah p olmas gerek r. Sanat eser , nsan ruhunun en ok
younlat, sanatnn kend s n eser ne der nden vere-
b ld anlarda meydana gel r.
Bu parada sanat eser n n hang zell vurgulanmak-
tadr?
A) Sanatnn duygu ve cokusunu yanstmas
B) zley c y etk lemes
C) Zamanla deer n n anlalmas
D) zgn olmas
E) Yaratclk gerekt rmes
5. Gere n n tpatp ayns olan b r tablo sanat eser de l,
olsa olsa sadece b r takl tt r. Sanat eser b r manzara kar-
snda sanatnn duygularn yanstan eyd r. Bu yzden
sanat eser aslna benzeyen ama tamamen yen , sadece
kend ne benzeyen b r eyd r.
Bu parada sanat eser n n hang zell d le get r l-
mekted r?
A) nsanda ho duygular uyandrd
B) zgn ve b r c k olduu
C) Doann takl d olduu
D) Duygulara h tap ett
E) Almlaycy etk ley p de me yol at
6. Sanat eser n n olumas n sanatnn ynelece nsan,
ek, aa, den z, gkyz g b varlklar gerekl d r. Ancak
bu yeterl de ld r. Sanat bu doal varlklara kend k l -
gere duygu, coku ve hayal gcyle yaklar, varl
buna gre anlamlandrr ve eser ne yanstr.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Mkemmell k doadadr, sanatya den onu aynen
takl t etmekt r.
B) Sanatn amac nsan elend rmekt r.
C) Sanat fayda amac gdlmeden yaplmaldr.
D) Sanat eser almlaycy etk lemel d r.
E) Sanat doadan ald zlen mler yaratclyla sanat
eser ne aktarr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 13
SANAT FELSEFES
7. Sanat daha batan sanata e l ml d r; onun k l k zell k-
ler bu ynde gel m t r. O bakalarndan bu zell yle ay-
rlr. Ancak o ok zaman sanld g b stn nsan de l, b r
nsandr; stn b r varlk olarak alglamaz kend n . nk
byle b r alglama yaratcln tm yksn bozacaktr.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Sanatlar almlaycya heyecanlar denetleme yet s
kazandrr.
B) Var olmann anlam sanatya gre de r.
C) Sanat yaad kltrn etk s altndadr.
D) Sanat k l nde tad sanata yatknlk onun ayrt
ed c zell d r.
E) Sanatnn n yet , sanat eserler n n n tel n bel rler.
8. Platon, dealarn e tl zell kler n n yannda, onlarn ayn
zamanda "gzel" olduklarn da syler. Bu nedenle sana-
tn amac gzel yakalamaktr. Duyusal varlklar dealardan
pay aldklar lde gerek ve gzel olurlar. te yandan
duyusal varlklar gel p ge c d r, de me nded r. Buna
karlk gerek sanat, duyusal nesneler g b de me gs-
termezler, gel p ge c de llerd r.
Platon'un bu yaklamnda temel ald gr aada-
k lerden hang s d r?
A) Sanat evrensel b r etk nl kt r.
B) Sanat eser yaratcsnn dnceler n er r.
C) Sanat yapt zleyen k y gel t rmel d r.
D) Sanat yaptnn ortaya knda zley c n n de rol vardr.
E) Sanat eser gzell lsnde deasna benzemekted r.
9. Gzel b r f lm zled m zde veya gzel b r ark d nled -
m zde "Ben kend mden ald baka d yarlara gtrd."
der z. ocuklar neden masal k taplarn daha ok sever
dndnz m? nk her masal yen b r lem, yen b r
yaantdr onlar n.
Bu paraya gre b r sanat eser n n been toplamasn
salayan temel zell k aadak lerden hang s d r?
A) nsan gerekl n tekdzenl nden kurtarmas
B) Gzell n almlaycy de t rmes
C) K ye deal olan buldurmas
D) nsann yaam anlamasna yardmc olmas
E) Eser n orantl olmas
12. C 11. D 10. B 9. A 8. E 7. D
14 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 1
10. B r yazar yazdklarnn okunmasn, lg toplamasn ster.
Yalnz kend s n yazan b r a r veya romanc dnle-
mez. Bugn yazdnn h olmazsa yakn b r gelecekte
okunacan ummayan b r yazarn el ne kalem almasna
ht mal ver lemez.
Bu paraya gre sanaty sanat eser oluturmaya y-
nelten temel neden aadak lerden hang s d r?
A) Gzel deasn ortaya karma drts
B) Toplumda lg grme arzusu
C) Para kazanma ste
D) Toplumun b lg ve alg dzey n n ykselt lmes
E) K l n eser ne aktarma ste
11. Sanat eserler sadece estet k kayglarla oluturulan rnler
de ld r. Sanat eser nsanlara hayatn nem n aktarmal,
onlar coturab lmel , dndreb lmel hatta hznlend re-
b lmel d r.
Bu parada sanat eserler n n hang zell vurgulan-
maktadr?
A) Doal olan yanstmas gerekt
B) B lg b r k m n n sonucunda oluturulduu
C) kar amacyla yaplmad
D) Almlaycsn etk lemes gerekt
E) Gzel n yan sra doruyu da yanstt
12. B r kartpostal veya sradan b r res m zer nde zeyt n aa-
lar bana uykuyu, tat l dndrr. Onlar ben m n ancak
b r tat l nesnes d r. Oysa Van Gogh'un zeyt n aalar b-
yley c b r varla sah pt r, onlar kend kend ler ne yeter.
Kel men n tam anlamnda ben alp gtrrler, karrlar,
kend evren mden koparrlar.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Sanatta gzel kavrayan k , ayn zamanda doruyu
da kavrar.
B) Sanat, nsann gzel fark etmes n salar.
C) Sanat doaya farkl b r anlam kazandrarak almlayc-
sn etk ler.
D) Sanat eser sadece, gzel olmas amacyla yaplmal-
dr.
E) Sanat, sanatnn doadak nesneler takl t etmes yle
doar.
6. E 5. B 4. A 3. D 2. C 1. A Cevaplar
SANAT FELSEFES
1. Doa karsnda b r bak almaktan ok b r bak asyz- 4.
dr. Doaya bak b m m z onda ne bulduumuzla ya da
ne bulmak sted m zle lg l d r. Doaya bakan, onu gz-
lemleyen, onda gzel olan gren b z zd r. Bu b raz da, do-
aya kend m z yanstmamzdr. Doann b z m dmzda
b r anlam yoktur. O, anlamlarna b z mle ular, b z mle ka-
vuur. O anlamlysa, b z mle anlamldr.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Gerek sanat yaptlarnda doann g zem n yanstr.
B) Sanat yaptnda kend k l n n pularn ver r.
C) Doadak gzell n anlam kazanmas b reysel bakla
olanakldr.
D) Doa ve sanat zde kavramlardr.
E) Sanat doadan stndr.
2. I. Gzell k h b r karlk gzetmeden holanmann nesnes d r.
II. Ahlakta olduu g b altn ortay bulmak, orantl ve
ahenkl olmak gzell kt r.
Ar stoteles
III. Gzell k Tanrsal akln evrene masdr.
Plot nos
Bu dnr sanat felsefes n n hang sorusuna ya-
nt aramaktadr?
A) Sanat ned r?
B) Doadak gzell k le sanattak gzell k rtr m?
C) Gzel olan ayn zamanda ho mudur?
D) Gzell k ned r?
E) Gzell n ycel k le l k s ned r?
3. B r sanat yaptndan doaya ne kadar ok benzerl kler g-
rrsek o kadar ok holanrz. Doadan da kend s yle sa-
nat arasndak benzerl k ve l k s artt ve b ze yansd
lde holanrz. Yontu ve portreler hoa g tmez, nk
bunlar gere nden arptlm eylerd r.
Bu paraya gre "holanma duygusu"nun temel nde
aadak lerden hang s bulunmaktadr?
A) K n n duygularna h tap etmes
B) Doal olann takl t ed lmes
C) B r benzer n n bulunmamas
D) Eser n d er nsanlarla paylalmas
E) K n n eserde kend nden b r eyler bulmas
Konu Testi - 2
Sanattak gzell k nsan yaratclnn b r sonucu olarak
sonradan ortaya kan b r gzell kt r. Sanat gzell doa-
dak gzell kten stndr. Sanat, nsanlar doaya, doal
gzell e gtrr; sanat gzell doadak gzell kler kav-
ramada klavuzluk eder.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Sanat yaratclk gerekt rd nden sanattak gzell k
doadak gzell kten farkldr.
B) Sanatn temel nde doay takl t etme arzusu vardr.
C) Doadak gzell k ge d r fakat sanattak gzell k kal-
cdr.
D) Sanatta sanatnn duygular ve d gc neml rol
oynar.
E) Sanat, gzel deasnn aa karlmasdr.
5. Her nsan alkanlklarn nsandr. Alkanlklar onun yaa-
Kant mna dayanak oluturur. Bununla b rl kte sanatnn zgn
aray, allmn dna kma deneyler n gerekl klar.
O, allm d le get r rken de allmadk b mler kurmaya
zen gster r.
Bu parada d le get r len gr aadak lerden hang -
s d r?
A) Sanat eser n n temel amac gere n kavranmasn
salamaktr.
B) Sanat, doadak gerekl e farkl b r anlam kazandrr.
C) Sanat eser nsan doasn yanstmaldr.
D) Sanat, sanat eser nde kurmaca b r dnya oluturur.
E) Sanat, baka sanat eserler nde ele alnmam konu-
lar ler.
6. B r sanat eser n n gzell o eser n ne anlatmak sted ne
de l, onu alglayan nsanlarn ne anladna baldr. B z
ne kadar gzel sanat eserler ortaya koyduumuzu dn-
sek de, onu beenen b r ler yoksa sadece kend m z n
sanat yapm oluruz. Bu nedenle sanat h tap edeb lece
b r k tley hesaba katmaldr.
Bu parada sanat eser n n hang zell tamas ge-
rekt vurgulanmaktadr?
A) Doal olan yanstmas
B) Madd deer n n olmas
C) Uzun b r emekle ortaya konmas
D) reten n dnceler n yanstmas
E) Almlayc etk lemes
YGS Felsefe Planl Ders Fy 15
SANAT FELSEFES
7. Sanat eser b r benzer daha yaratlamayan zgn b r tasa-
rmdr. Onu meydana get ren sanat bell b r dnem nde
h ssett eyler da vurur. lham denen ey sten len anda
gelmeyen, g tt kten sonra da b r kez daha ayn b mde ya-
anmayan duygusal durumu fade eder.
Bu parada sanat eser n n hang zell vurgulanmak-
tadr?
A) B r ama n oluturulmas
B) nsan gerekl klerden uzaklatrmas
C) B r c k olup yaratclk gerekt rmes
D) Orant ve dzen olmas
E) Doal alann b mlend r lmes
8. Baz estet k ler esas estet k olayn nsanlarn ruhunda
meydana gelen duygular olduunu dd a ederler. Leyla'nn
gzel b r kz olmadn syleyenlere Mecnun "S z onu be-
n m gzmle grseyd n z, byle konumazdnz." demes
bu durumu aklamaktadr.
Bu parada estet n hang zell vurgulanmaktadr?
A) dealar evren n yanstmas
B) Estet k nesnen n neml olmas
C) Gzel n yan sra y y de ncelemes
D) Akla h tap etmes
E) Estet k zen n neml olmas
9. Doa her zaman gzel de ld r, baz rk n doa manza-
ralar sanat eserler ne yanstldnda orada gzel olab l r.
Baz sanatlar, doa gzell n n sanat n nems z oldu-
unu vurgulamak n rk nl kler n res mler n yapmlardr.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Doa gzell le sanat gzell edeerd r.
B) Sanat gzell doa gzell nden nce gel r.
C) nsan holand eylerden estet k haz duyar.
D) Farkl sanat dallar benzer duygular harekete ge r r.
E) Sanat yaptlar esk d ke deer kazanr.
12. A 11. C 10. D 9. B 8. E 7. C
16 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 2
10. Her nsan kklnden t baren ald e t me, tecr-
beler ne, kend nan ve dnceler ne gre b r anlama,
dnme, deerlend rme tarz ve been sah b olur. Bu
nedenle nsanlarn bazlar resm , bazlar mz , bazlar
da m mar y sever. K m nsanlar klas k mz kten, k m rock
mz nden holanr.
Bu parada aadak sorulardan hang s ne cevap ve-
r lm t r?
A) Gzell k doada mdr, sanat eser nde m d r?
B) Sanat eser n n n tel kler nelerd r?
C) Gzell k b r dea mdr?
D) Ortak (evrensel) estet k yarglar var mdr?
E) Ho olan ayn zamanda gzel m d r?
11. Sanat eser , sanatnn b r sefere mahsus rett b r eser
olmas neden yle ser ret m yaplan b r vazodan veya b b-
lodan farkldr. nsann rett her eser sanat eser de ld r.
Ancak zgn, b r c k ve tek olan sanat eser olab l r.
Bu parada sanat eser n n hang zell vurgulanmak-
tadr?
A) zleyen nsan gel t rmes
B) Almlaycsn etk lemes
C) B r benzer n n olmamas
D) Doadak gzell yanstmas
E) Gzel olmas amacyla yaplmas
12. Uzun yllar emek vererek b r b l m dal ren leb l r. Ancak
b r nsan ne kadar alrsa alsn sanat olmay baa-
ramayab l r. ok y ret c lerden ders alsa b le mz syen
ya da ressam olamayab l r. Her nsanda olmayan b r duy-
gu, yet gerekt r r sanat. Dey m yer ndeyse sanat adeta b r
Tanr verg s d r.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Sanat zel yetenek ve yaratclk gerekt r r.
B) Sanat, eserle d dnya arasndak l k ye baldr.
C) Sanat doal olann b mlend r lmes d r.
D) Sanat eser yllar get ke deer kazanr.
E) Sanat olmak n b lg b r k m gerekl d r.
6. E 5. D 4. A 3. B 2. D 1. C Cevaplar
 YGS // FELSEFE FY NO
DN FELSEFES
Din Felsefesi Nedir? - Din Felsefesinin Temel Kavramlar
Din Felsefesinin Temel Problemleri - Tanr'nn Varl le lgili Grler 08
A. DN FELSEFES NEDR? Her d nde lah varlkla b r l k kurma yolu ve yntem vardr.
Bu yol nsana baz eylemlerde bulunmay, bazlarndan da
D n; Tanr'ya, doast glere, e tl kutsal varlklara nanma- kanmay emreder.
y ve tapnmay s stemlet ren, kutsal ve ahlak geler tayan
D n felsefes d ne aklc b r adan yaklaarak, d n n temel l-
kurallar, trenler ve badetler btnne ver len ortak s md r.
keler n akla dayal aklamalar get rmeye alr.

D n felsefes "D n ned r?" sorusuna cevap ver rken, Tanr'nn

Genel olarak d n, doast b r n tel k tar, mukaddest r, de-
mezd r ve gnlden balanmay yan tesl m yet gerekt r r.
D n n tad n tel k ve geler farkl d nlerde byk b r de -
kl k ve e tl l k gstermekted r.
varl, ruhun lmszl, man, badet g b d nsel konu ve
kavramlar aklamaya alr.
D n n temel dd alarn felsef tavrla ele alp sorgulayan, d n
konu ed nen felsefe dalna d n felsefes den r.

D n; b l m, e t m, sanat, ahlak g b temel toplumsal kurum-

lardan b r d r.

lk alardan t baren e tl d nler ortaya kmtr.

nsan varolu yaps gere doast b r varla nanr, bu

nancn dorultusunda hem kend varln hem de varlnn
neden olan lah varl anlamaya alr.
rnek 1:
Umberto Eco'ya gre nsan z hn , kend dnyasn bel rler,
sonra da bu kend bel rled dnya nde deerler n olu-
turur. Kk b r ocuun kend hayal nde oluturduu cana-
varlardan korkmas g b , yet k nler de kend hayal n n rn
olana, bunun hayal rn olduunu b lseler b le nanmay
srdrrler.
1) Dine Felsefi Adan Bak
Felsefen n temel konularndan olan ahlak, varlk, s yaset, b -
l m, b lg , sanat g b alanlarn yannda "d n"de felsefen n lg
alanna g rmekted r.
Felsefe d n alannda bulunan sorular ve konular kend ne
d n problem alan olarak grmtr.
Felsefe ve d n l k s felsefen n douundan t baren bala-
m ve gnmze kadar gelm t r.

Bu paradan aadak sonularn hang s karlab l r?

A) nanlarn g zl kalmas gerekt

B) nanmann temel nde korkunun bulunduu
C) nancn nesnes n n, z hn n rn olduu
D) nsann b r eylere nanmak zorunda olduu
E) nanmann, nsan d er canllardan ayran zell k olduu Orta ada felsefe d n n egemenl ne g rm t r.

Parada insann inanc kendi zihninde oluturduu yani insan zihninin rn Felsefe ve d n l k s bu kadar esk ye dayandndan k s
olarak inancn ortaya kt vurgulanmaktadr. arasnda b rb r ne egemen olma, buyruk altna alma g b a-
Cevap: C balar olmutur.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

DN FELSEFES
Tar hsel sre nde o an koullarna gre bazen felsefe 2) Felsefenin Dine Yaklam
d n n egemenl ne g rm , bazen de d n felsefen n egemen-
l ne g rm t r.
lk a f lozoflarndan Sokrates, Platon ve Ar stoteles d n ve
felsefey b rb r nden ayrmaya almlardr.
Bu f lozoflar felsefe le d n n farkl b lg tr olduunu savun-
mulardr.
Sokrates' n bu abalar d n adamlar tarafndan sulanmas-
na ve lme mahkum ed lmes ne sebep olmutur.
Orta a d n hegomanyasnn yaand b r adr. Hr st yan D n felsefes d n ret ler aklla anlamak ve temellend r-
d n adamlar felsefey egemenl kler altna almlardr.
Orta a'dak dogmat k anlay felsefen n elet rel ve sorgu-
layc ynn ortadan kaldrmtr.
Orta a'da felsefen n, d n n gel mes n ve yaylmasn nle-
d ne srlmtr.
Bu dnemde G ordano Bruno yaklm, Gal leo Gal le mah-
kemede yalan fade vermek zorunda braklmtr.
Rnesans dnem aydnlanma ve ayaklanma dnem olarak
adn tar he yazdrmtr.
Rnesans dnem nde yaanan youn duygulanmlar sonucu
bu kez d n felsefen n egemenl altna g rm , d n n b l msel
lerlemeler engelled savunulmutur.
Gnmzde se b rb r ne egemen olma, bask altna alma an-
lay ortadan kalkmtr.
D n felsefes d n ele alrken nesnel ve objekt f olmaya alr.
Herhang b r d n konusunda deer yarglarnda bulunmaz.
D n, felsefe n ele ald problem alanlarndan sadece b r
tanes d r, felsefe d ne elet r c ve tutarl yaklar.
Felsefe d nlere e t mesafede olmaldr.
2 YGS Felsefe Planl Ders Fy
D n felsefes d ne kar "rasyonel" olmaldr.
D n felsefes d n n temel dd alarn akla dayandrmaya a-
lr.
Herhang b r d ne nanan k mse n d n n ret ler kutsal-
dr, tartlmaz ve elet r lmez.
mek ster.
D n felsefes d ne kapsaml olarak yaklamaldr.
D n felsefes d n anlamaya ve sorgulamaya alrken tm
ynler yle ele almal, kart grlere yer vermel d r.
Tanr'nn varl sorununu rdelerken "Tanr vardr." d yen
te zm n yan sra "Tanr yoktur." d yen ate zm n "Tanr b -
l nemez." grn savunan agnost s zm n grler n de
aklamaldr.
D n felsefes n n d ne bak tutarl olmak zorundadr.
Tutarllk ler srlen b r dnce ya da ortaya atlan b r
grn kend nde el k s z olmas demekt r.
"Ruh var mdr?" sorusuna kes n b r ek lde "Yok" dey p,
sonra reankarnasyonu savunmak tutarszlktr. Kend n-
de el k vardr.
D n felsefes n n d ne bak nesnel (objekt f) olmaldr.
D n felsefec s taraf tutmamal, herhang b r d n n, nann
ya da d n grn etk s altnda kalmamaldr.
D n n temel lkeler ve prens pler konusunda mesafel ol-
mal, tm farkllklar ve problemler tarafsz b r ek lde or-
taya koymaldr.
B l msel tarafszlk daha kolaydr, d n felsefec s n n nand
d n n etk s nden syrlmas daha zordur.
DN FELSEFES
D n felsefes elet rel olmaldr.
Elet rmek b r ey n sadece olumsuz ynler n aa kar-
mak, ndek el k lere, farkllklara d kkat ekmek demek
de ld r.
Elet r rken b r ey n hem doru hem yanl ynler n bul-
mak, bu ynde ncelemek ve rdelemekt r.
D n felsefes d n elet r rken bu adan yaklam serg le-
mel doru ve yanl b r arada sorgulamaldr.
D n felsefes kend nde farkl grler olan f lozoflarn
dnceler ne mantk yolu le yaklamaldr.
Ayasofya Mzes
3) Teoloji ile Din Felsefesinin Fark
Teoloj n n szlk anlam Tanr b l m / lah yat olarak gemek-
ted r.
Teoloj herhang b r d n n kurallar s stem n nceleyen, savu-
nan, o d nle lg lenen b r b l m daldr.
Teoloj bel rl b r d n temel alr ve bu temel zer nde Tanr'nn
varln, n tel kler n , nsann Tanr karsndak yer n nceler.
Her d n n kend ne a t teoloj s / lah yat vardr. slam teoloj s ,
Hr st yan teoloj s , Yahud teoloj s g b .
Her d n n kend ne a t aklamalar, kutsal k taplar, peygam-
berler , badet alanlar o d n n l mler tarafndan yorumlanr.
Gnlk yaamn dzenlenmes konusunda nsanlar b lg len-
d r l r.
Teoloj nanca dayanr, dogmat kt r, nancn snrlar dna
kmaz. nsanlarn nanlarn glend rmey amalar.
Teoloj ele ald d n n kurallar s stem n doru olarak kabul
eder ve aklla temellend r lmes ne alr. Yan ele ald d n n
savunucusu durumundadr.
D n felsefes genel olarak d n n kavramlarn, temel dd alar-
n ve nsan yaamndak yer n , akln snrlar nde kalarak
aklamak, sorgulamak ve elet rmek amacn tar.
D n felsefes btn d nler genel olarak ele alr, heps ne e t
mesafede durur ve tm d nlere kar tarafszdr.
D n felsefes herhang b r d n nanc yayma, ben msetme kay-
gs tamaz, d n kurallar bel rleyerek nsan yaamn dzen-
lemey amalamaz.
D n felsefes d n n lkeler n sorgular ama nsanlarn daha d n-
dar olmasna almad g b , nanlarn sarsmaya da kal-
kmaz.
D n felsefes le teoloj n n konular aslnda ayndr, konulara
yaklam b mler farkllk gster r.
D n felsefes zgr dnme, nesnel olma ve sorgulamay
temel alr.
rnek 2:
Herhang b r d n n temel dd alar hakknda rasyonel b r ba-
k asna sah p olab lmek n ncel kle objekt f olmak ge-
rek r. Bu salanamaz se her zaman olduundan daha fazla
yanla dme olasl ortaya kar.
Bu parada d n felsefes le lg lenenlere aadak ler-
den hang s tlenmekted r?
A) Kutsallara sayg gstermeler
B) D ne tarafsz yaklamalar
C) Tanr'nn varln savunmalar
D) D ne elet rel yaklamalar
E) Akl etk l olarak kullanmalar
Parada din felsefesinin dine objektif yani tarafsz olarak yaklamas gerektii
vurgulanmaktadr.
Cevap: B
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
 DN FELSEFES
Kbe'den b r grnm
B. DN FELSEFESNN TEMEL
KAVRAMLARI
1) Din
Tanrya, doast glere, e tl kutsal varlklara nanmay
ve tapnmay s stemlet ren, kutsal ve ahlak geler tayan,
trenler ve badetler btnne ver len ortak s md r.
2) Dini Tecrbe
D n em r ve yasaklarn neler olduunu b lmek, bunlar yaa-
mna aktarmak, ben msemek, duygu, dnce ve uygulama-
larna yanstmak demekt r.
Namaz klmak ve bundan dolay mutlu olmak, manev haz
yaamaya rnek olarak ver leb l r.
3) Tanr
Her ey yoktan var eden, e ve benzer olmayan, zamandan
ve mekndan bamsz olan, varln doa ve evrenden al-
mayan, sonsuz, yce ve mutlak vardr.
Tapnma ve badet etme yalnzca ona yaplr.
Hayat, l m, kudret, rade, tme, grme, syleme ve yaratma
n tel kler ne sah pt r.
retmen
Sorusu
Yaplan arkeoloj k kazlarda d n sembollere ve mabedlere
rastlanmas d n n hang zell le lg l d r?
4 YGS Felsefe Planl Ders Fy
rnek 3:
lk a dnrler nden b r olan Xenophanes m toloj y ele-
t rerek yle dem t r: nsanlar sanyorlar k tanrlar da kend -
ler g b domulardr. Kend ler g b g y n rler ve kend ler le
ayn b mded rler. N tek m Habeler tanrlarn kend ler g b
kara ve yass burunlu, Trakyallar se sarn ve mav gzl
olarak dnrler. Bu dncey b raz daha ler ye gtrerek
d yeb l r z k atlarn, aslanlarn eller olup da res m yapab lse-
lerd , atlar tanrlarn at g b , aslanlar da aslan g b zerlerd ."
Xenophanes bu szler yle aadak lerden hang s n
elet rmekted r?
A) nsanlarn, tanr dnces n kend zell kler yle snrla-
masn
B) nsanlarn tek b r tanr deal zer nde b rleememes n
C) Tanrlarn nsanst gler n n olduunun dnlmes n
D) nsanlarn badet b mler n n b rb r nden farkl olmasn
E) Hayvanlarn, tanr tasarmnn dnda tutulmasn
Her toplum kendi deer yarglarna, fiziksel zelliklerine gre bir tanr dn-
cesi oluturmutur. nsanlarn, tanr dncesini kendi zellikleriyle snrlama-
lar bu parada eletirilmektedir.
Cevap: A
4) Peygamber
Tanr'nn b ld rd em r ve szler nsanlara letmek n Tanr
tarafndan se l p grevlend r len k d r.
Peygamber d er nsanlardan ayrlm, yan "se lm " b r n-
sandr.
Gnah lememek, zek olmak, drst olmak, anlayl ve
hogrl olmak g b n tel klere sah pt rler.
5) Tevhid
Tanr'nn varlna, tek olduuna, Tanr'nn zatn btn tasav-
vurlardan soyutlamaya, e ve benzer n n olmadna nan-
maktr.
Tanr'ya ve onun b ld rd kler ne tartmasz kes n olarak nan-
maktr.
Evrensel zell kler gstermes .
DN FELSEFES

6) man 11) Ftrat

Tanr'nn peygamber araclyla nsanlara gnderd b lg ye
yan vahye, nsanlar tarafndan tenl kle nanlmas ve onun
doruluunun kabul ed lmes d r.
D n esaslar h b r phe duymadan kabul etmek, gnl hu-
zuru le ben msemek le oluur.
7) Vahiy
Doutan ve yaratl zell olarak gelen, d etkenler le
bozulmayan, de meyen yap anlamna gel r.
12) Yce
nsan aklnn alamayaca kadar stn olan, her trl l ve
deer n stnde yer alan, sonsuz, eks ks z, doay ve evren
yaratma zell d r.

Tanr tarafndan peygamberlere b ld r len lah em r ve sz-

13) Mucize
lerd r.
nsann aklnn alamayaca, doa olaylaryla aklanamayan
Vah y, lah veya tanrsal b lg tr olup nan temell d r.
nsan hayrete dren olaylardr.

8) nan
nanlan ey, gr ve ret anlamna gel r. Tanr'ya nanma
Kuds ehr , Mslmanlar, Hr st yanlar
duygusudur.
ve Musev lerce kutsal saylr.

9) badet
Tanr'nn vah y yoluyla b ld rd ve yaplmasn sted , tapn-
ma etk nl kler le sayg gster b mler ne badet den r.
B r d n n nan ve ballk gster ler n n tmdr.
Bedenle, malla, hem beden hem malla yaplan badet trler
vardr.
rnek 4:
I. B r dnce ya da buyruun Tanr tarafndan el s ne
lham ed lmes , Tanr'nn mesajlarn nsanlara peygam-
berler araclyla letmes yoludur.
II. Tanr'ya yaplan yalvar ve ona saygnn fade ed lmes -
d r.
Yukar d n felsefes n n hang temel kavramlar aklan-
maktadr?

I II
10) Kutsal
A) Kutsal Vah y
D n ynden saygya layk, deerl , anlam ve dokunulmaz B) Vah y badet
kabul ed len d n dnce, mekan, obje g b eylerle kutsal C) Kutsal badet
den r.
D) Vah y Peygamber
B r toplumca d nce ycelt len ve dnya ler nden ayr n tel kte E) Yce man
olduuna, ayr b r dzen nde yer aldna nanlan eyler n
Tanr'nn mesajlarn peygamberleri araclyla iletmesine vahiy, Tanr'ya say-
n tel d r.
g gsterilerek yalvarlmas ise ibadettir.
Her d n n kutsal sayd yerler ve varlklar bulunmaktadr. Cevap: B

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

 DN FELSEFES

C. DN FELSEFESNN TEMEL rnek 5:

PROBLEMLER Evren nasl var olmutur?

nsanlar lk a'dan t baren en lkel toplumlarda b le d n olgu- Tanr le evren arasnda nasl b r l k vardr?
su le yaam, lah b r gce nanma ve tapnma ht yacnda Evren n n var olmutur?
olmutur. Tanr, evrene mdahalede bulunmakta mdr?
D n olgusu gnmzde de nsanlar n neml b r unsur ol- Bu sorular d n felsefes n n hang temel sorunu le lg l d r?
makta, her toplumun kend ne a t b r d n bulunmaktadr.
A) Evren n yaratl sorunu
D n tesl m yet ve kuvvetl b r nan gerekt rd nden her d ne
B) Vahy n mkan sorunu
mensup olan nsan topluluklar kend d nler n n stn olduu-
nu savunur. C) Tanr'nn n tel sorunu
D) Ruhun var olup olmad sorunu
D n nanlar kuku duyulmadan, sorgulanmadan olduu g b
kabul ed len nanlardr. E) Ah ret nancnn nasl olutuu

nan dzey nde b r d ne mensup olan b rey o d n n gerek- Tanr - evren ilikisi, Tanr'nn evrene mdahale edip etmedii, evrenin niin ve
nasl var olduu, evrenin yaratl sorunu ile ilgilidir.
t rd badet, yaam ve ahlak kurallarn hayatnda uygular.
Cevap: A

D n n gerekt rd nan ve kavramlar felsefe tarafndan sor-

gulanm, pek ok soru ortaya km, sorulara cevaplar bu-
lunmaya allmtr.
Felsefe d n n ne srd dd alara kukuyla bakar, sorgular,
d n anlamlandrmaya ve temellend rmeye alr.
1) Tanr'nn Varl Problemi
Tanr'nn varl le lg l f lozoflar b rok soru oluturmu bu
sorulara cevap bulmaya almlardr.
D n Tanr'nn var olduu nancna dayanr. Bu durumda d n n
temellend r lmes n Tanr'nn varlnn kantlanmas gere-
k r.

Tanr'nn varln savunanlar buna l k n kantlar ler srer-

ken, Tanr'nn olmadn savunanlar da kend grler do-
D n felsefes n n konusunu oluturan bell bal problemler rultusunda kantlar ler srmlerd r.
drt ana balkta toplanab l r.
Tanr'nn varlnn nasl kantlanab lece , Tanr'nn nasl b r
varlk olduu yan Tanr'nn "z"ne l k n baka sorular be-
raber nde get rmekted r.
Tanrnn Evrenin Yaratl ? Tanr var mdr?
Varl Problemi Problemi
? Tanr'nn varl kantlanab l r m ?

? Bu kantlar nelerd r ve onlar geerl l ned r?

? Tanr nasl b r varlktr?

Vahyin Ruhun lmszl
? Tanr b r m d r yoksa ok mudur?
mkan Problemi Problemi
? Tanr evren n kend s m d r yoksa evren aan b r varlk
mdr?
Sorusu
retmen

"Tanr evrende zar atmaz." sz le ne anlatlmak stenmek-

ted r?

Evrende rastgelel n de l, b r dzen n olduu.

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

DN FELSEFES

2) Evrenin Yara l Problemi Felsefe vahy n mkn konusunu sorgular, buna l k n soru-
lara cevap arar.
Evren ve evren n yaratl nsan n da ma lg ek c b r konu
? Tanr em r ve buyruklarn nasl letmekted r?
olmu, nsanolu asrlardr bu konuyu aratrmtr.
? k farkl varlk olan Tanr le b r nsan (peygamber) arasn-
Evren n yaratl le lg l pek ok teor ler srlm, bu teor -
dak let m nasl gereklem t r?
ler kantlayacak del ller sunulmutur.
? lml ve sonlu olan b r peygamber ebed b r varlk olan
Evren n yaratl konusu f lozoflarn dolaysyla d n felsefes -
Tanryla nasl grp l k kurmaktadr?
n n alanna da g rm t r. Bu konuda pek ok soru ortaya k-
mtr. ? nsan n vah y mmkn mdr?

? Evren yaratlm mdr, yoksa ezel ve ebed m d r? ? Tanr nsana vah yle b rtakm b lg ler vereb l r m ?

? Evren Tanr tarafndan yaratlm se nasl ve n n yara-

tlmtr?

? Tanr le evren arasnda nasl b r l k vardr?

? Evren n b r balangc ve sonu var mdr? Yoksa nces z

ve sonsuz mudur?
4) Ruhun lmszl Problemi
Yaam ve lm nsan n her zaman sorgulanan b r kavram
olmutur.

Yaamn anlam ve amac sorgulanrken lm ve lm sonra-

s olab lecekler hep b r merak konusu olmutur.

nsann ruh ve bedenden olutuuna nananlar nsan ldk-

ten sonra ruhun yaadna, ruhun lmsz olduuna na-
nrlar.
Evren n yaratl hep merak konusu olmutur.
nsan ruh ve bedenden oluuyorsa, o zaman ruh le lg l sor-
gulamalar balar ve buna l k n cevaplar aranr olmutur.

? nsann ruhu beden yle beraber lr m? Yoksa ruh yaar

3) Vahyin mkn Problemi m?
Peygamber Tanr tarafndan b r d n veya d n ret y yay- ? Ruh lmsz mdr?
makla grevlend rd nsanlar arasndan se lm k d r.
? lm b r son mudur?
Tanr nsanlar le let m peygamberlere b ld rd vah yler
? Ruhun lmszl kantlanab l r m ?
aracl le salamtr.
? Reankarnasyon mmkn mdr?
Tanr'nn buyruklarnn veya dnceler n n peygamberlere
b ld r lmes ne vah y den r.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 7

DN FELSEFES

. TANRI'NIN VARLII LE LGL Te zm, monote zm ve pol te zm olmak zere kend nde k ye
ayrlr.
GRLER Monote zm (Tek tanrclk): Yahud l k, Hr st yanlk ve slam -
D n felsefes n n Tanr varl le lg l sorgulamalarn farkl yet d nler tm evren n yaratcsnn tek Tanr olduunu sa-
grte toplayab l r z. vunur.

Pol te zm (ok tanrclk): Ant k Yunan ve Roma d nler , H t t

ve Fr gler n d n , Araplarn esk d n ve H ndu zm g b d nler
TANRI'NIN VARLII
evren n yaratcsnn b rden ok Tanr olduunu savunur.

Panente zm ( ft kutuplu tanr anlay): Tanr'y soyut,

mutlak ve de mez g b ynler yle evren n stnde; somut
Tanr vardr Tanr yoktur Tanr b l nemez grel ve de en ynler yle de evren n nde grr.

bn-l Arab lah olann akl yoluyla tam olarak b l nemeyece-

Te zm Ate zm Agnost s zm n , evrende ne varsa heps n Tanr'nn kend n gereklet r-
mes olarak yorumlamtr.
Monote zm
Pol te zm
Panente zm

De zm
2) Tanr'nn Varln Kabul Edenlerin Kant-
Pante zm lar
Tanr'nn varln kabul edenler be ana kant sunmulardr.
Bunlar:

Kozmoloj k Kant
Ontoloj k Kant
1) Tanr'nn Varln Kabul Eden Grler (Evren n Varlndan
(Varlk Kant)
Hareket Eden Kant)
a) Teizm (Tanrclk)
Te zm evren n ve evrende olan her ey n b r Tanr tarafndan
yaratldn syler. Teoloj k Kant
Tanr evren n mutlak hak m ve koruyucusudur. (Dzen ve D n Tecrbe Kant
Ama Kant)
Tanr nces z ve sonraszdr, her eye gc yeter, her ey
b l r, zaman ve mekan le snrlanamaz.

Te stlere gre Tanr ten, gren, b len ve nsanlarla temas

hal nde olandr.
Ahlak Kant
Tanr tm evren ve tm varlklar yaratmtr, ayn zamanda
evren n koruyucusudur.

8 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 DN FELSEFES

Ontoloj k Kant (Varlk Kant) En yksek ve en mkemmel sfatlar Tanr'nn varlnn z-

Tanr'nn varln gzleme dayanarak de l, akla dayanarak
kantlama yntem d r. Bu nedenle bu ynteme apr or kant
den r.
Tanr'nn varln y ne Tanr kavramndan karan kanttr.
Tanr kavramnn er n anal z ederek Tanr'nn varln s-
pat ederler.
ne a t olduuna gre, Tanr hem z h nde hem gerekte vardr.
Kozmoloj k Kant (Evren n Varlndan Hareket Eden Kant)
Kozmoloj k kant evren n varlndan hareket eden ve evren-
dek neden - sonu l k s ne dayanan kant yntem d r. D er
ad "lk neden kant"dr.

spat yntem nde k gr bulunmaktadr. B r nc gr:
"Tanr sadece z h nde vardr." k nc gr: "Tanr hem z h nde
hem de gerekl kte vardr." grdr.
ster nanan ster nanmayan (ate st) b r olsun "Tanr" den ld -
zaman herkes n z hn nde en yksek, en mkemmel varlk
akla gel r.
Eer byle b r varlk yalnz z h nde var olup da gerekte var
olmasayd, Tanr en yksek ve en mkemmel olma sfatlarn-
dan yoksun olurdu.
yle se b r nc gr geerl l n kaybetmekted r.
rnek 6:
B zde b r Tanr des vardr. B z yaratlm varlklar olarak,
yaratlmam b r varln des ne doutan nasl sah p olab -
l r z? B z m doamz gere byle b r dey doutan get re-
mey z. O halde bu dey yaratlmam varlk olan Tanr, b ze
doutan get rmem z n z hn m ze koymutur.
Evrende var olan her ey n b r neden vardr. Neden n de b r
neden vardr. Bunu lk nedene kadar gtreb l r z, lk neden
se Tanr'dr.
Bunu b r rnekle aklayacak olursak; b r e n yaamas
n topraa ht ya vardr, toprak kayadan oluur, kaya da-
larn krlmasndan oluur, dalar ktalarn arpmasndan
olur. Bunu daha da ger ye gtreb l r z.
Ger ye gtrme d z s nde nedensel b r aklama gerekt rme-
yen " lk nedene" geld m zde z nc r son bulacaktr.
O halde nedensell k d z s nde b r lk neden n olmas gerek r k ,
o lk neden de Tanr'dr.
Evrendek her ey n b r neden vardr. Bu nedenler d z s Tan-
r'ya g tmekted r.

Bu parada aadak lerden hang s d le get r lmekted r?

A) Tanr'nn varlnn ya da yokluunun b l nemeyece

B) Evrendek nedensell k z nc r n n Tanr'da son bulduu
C) Tanr'nn nsan dnces nde var olmasnn onun varl-
n kantlad
D) Tanr'nn evrenle zde olduu Kozmoloj k kant " lk neden kant"dr.
E) Evrendek dzenl l n Tanr'nn varlnn kant olduu
Teoloj k Kant (Dzen ve Ama Kant)
Parada, Tanr fikrinin insann dncesinde var olduu ve olmayan bir eyin
doutan insan dncesinde olamayaca belirtilmitir. Teoloj k kant evrende var olan her eyde b r dzen n oldu-
Cevap: A unu ve bu dzene gre ley n srdrdn, h b r ey n
tesadfen olumadn bel rt r.
Sorusu
retmen

Ar stoteles' n "lk muharr k" (hareket ett ren) gr Tanr

kantlamalarndan hang s ne rnekt r?

Kozmoloj k kant.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 9

DN FELSEFES

Evrendek dzen ve ley o kadar mkemmeld r k , byle b r Ahlak Kant

mkemmel k tesadfle aklanamaz.
nsan hayat renmelerden olumaktadr. ocuk dnyaya
Bunu b r rnekle aklayacak olursak; nsann b r ft kromo- geld nde ktlk yapmay, yalan sylemey , hrszlk yap-
zomdan balayan var olu serven en y rnekt r. may b lmez.

Her b r hcren n ayr b r organ oluturmas, o organlarn ken-
d ler n blnerek gel t rmeler , b r nsan vcudundak her b r
organn b rb r le uyumlu almas tesadf olamaz.
nsan vcudundak her b r organ kend bana ayr b r s stem
g b alrken d er organlarla b r plan ve dzen nde al-
maktadr.
nsann yed her y yecek her organ tarafndan farkl len-
mekte rne n kals yum kem klere, fosfor gzlere g tmekted r.
nsan dnyaya geld nde masumdur ve doutan y l k yap-
mak zere v cdan duygular tamaktadr.
Tanr nsanlara y l k yapmalar konusunda v cdan verm t r.
Eer Tanr olmasayd nsanlar ktlk yapmaktan k m en-
gelleyeb l rd ?
Ah ret nanc nsanlarn hak ve adalet duygusuna ynelme-
ler n ve y l k yapt zaman Tanr'nn mkafatlandracan
b lmeler ne yneltmekted r.

Eer fosfor kem klere, kals yum gzlere g tse d gzler ke- Ayn ek lde ktlk yapanlarn da ah rette hesabn verecek-
m kle r, kem kler krlrd. ler n n b l nmes Tanr'nn adalet anlayna gven lmes ne,
dolaysyla Tanr'nn varlna kanttr.
Dnyamzda ve tm evrende h b r kaos ve karmaa olma-
dan mkemmel b r dzen ve plan nde gerekleen ley ,
mkemmel b r m marn, tasarmcnn varln gster r. O da
Tanr'dr.

Kant'a gre nsan yalnzca b len de l, ayn zamanda eylem-

D n Tecrbe Kant
de bulunan varlktr.
nsanlar Tanr'nn varln kend duygularna veya d n de-
Ahlak nsann zgrln ve nsan ruhunun lmszl
ney mler ne bavurarak dolaysz ve apak b r b mde h s-
yannda Tanr'nn varln da gerekt rmekted r.
sedeb l r.
Ona gre Tanr'nn varl ahlak yaantsnn n kouludur.
Tanr var olmazsa, toplumda ahlak dzen gel emez.

Bell kurallar yer ne get ren ve bell uygulamalarda bulunan

herkes, Tanr'nn varln baka h b r kant olmasa da
dnyasnda fark eder.

nsanlar d n n gerekt rd em rler yer ne get r rken manev

haz duyacaklar, bu haz ve d n duygular nsan Tanr'nn var-
lna gtrecekt r.

D n n gerekler n kend zel deney mler le yaayan nsan,

Tanr'nn varln baka h b r kant olmasa da dnyasnda
fark eder.
bn S na Tanr n "Yokluunun dnlmes
D n deney mler yaamak Tanr'nn varln fark etmek n mantken mkansz olan varlk" dem t r.
yeterl d r.

10 YGS Felsefe Planl Ders Fy

DN FELSEFES

Tanr'nn evrene mdahales yoktur, sadece yaratc olma

rnek 7:
zell vardr.
Evrendek ek m yasalar, Ay'n ve Gne' n hareketler , De zm; kutsal k tap, vah y ve peygamber araclyla do-
Dnya'nn canllarn yaamasna uygun olmas, yen len rudan veya dolayl nsanlara b ld r len em r ve b ld r mler de
bes nler n enerj ye dnmes evrende b r dzenl l n oldu- reddeder.
unu gstermekted r. Bu dzen kend kend ne var olamaz.
Dzenl l salayan g, mutlak rade sah b olan Tanr'dr.

Bu parada Tanr'nn varl aadak kantlardan hang -

s ne dayandrlmaktadr?
rnek 8:
A) Teoloj k kant
Varl aklla b l neb len ve evrene mdahale etmeyen b r
B) D n tecrbe kant Tanr anlaydr. Tanr evrene akndr ve Tanr'nn k nl -
C) Kozmoloj k kant n reddeder. Tanr, nsanlara peygamber gndermem t r,
D) Ontoloj k kant b rtakm kurallar da koymamtr. Aks halde Tanr evrene
E) Ahlak kant mdahale etm olurdu.

Evrendeki dzenden yola karak Tanr'nn varlnn kantlanmas teolojik ka- Bu parada sz ed len Tanr anlay aadak lerden
nttr. hang s d r?
Cevap: A
A) Te zm
b) Deizm B) Agnost s zm

De zm Avrupa'da k l sen n her eye mdahale eden Tanr an- C) Pante zm

layna kar olumu b r dnce s stem d r. D) De zm

De zmde Tanr'nn varl kabul ed l r ve bu Tanr her ey yok- E) Ate zm

tan var eden Tanr'dr. Tanr'nn, evreni yarattktan sonra ona karmamas fikri deizmdir.

De zme gre Tanr evren yaratm, evren n ley n ve yasa- Cevap: D

larn bel rlem ve daha sonra evren kend hal ne brakmtr. c) Panteizm
Evren bylece devam edecekt r.
Te st anlaylar Tanr'y, dnya st, dnyann dnda var
olan b r varlk olarak anlarlar.

Pante zm se, Tanr le evren b r ayn ve zde olarak kabul

eder.
De zm ve Te zm Tanr'nn varl konusunda ve evrende her
ey yoktan var ett konusunda ayn grted r.

Evren n yaratlmasndan sonra Tanr'nn mdahale etmed

konusunda de zm te zmden ayrlmaktadr.
nk te zme gre Tanr, her an evrende olup b ten her eye
karab l r, etk n b r Tanr'dr.
Oysa de zm n Tanr's evren kend bana brakm ed lgen
b r Tanr'dr.
Tanr dnyay veya evren zaman nde, b lg s ne ve rades -
ne uygun olarak yaratmtr.
Pante zme gre Tanr evrenden ayr veya akn b r varlk de-
ld r. O, doann kend s d r ya da doal dzen, Tanr'nn b r
grndr.
Ya evren btn bakmndan Tanr'dr ya da evrende etk de
bulunan gler, kuvvetler Tanr'nn kend s n oluturur.
Pante zm kutsal k tap, vah y ve peygamber g b kavram ve
nanlar kabul etmekted r.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 11

 DN FELSEFES

Pante st anlayn kken H nt ve Yunan felsefeler ne kadar 4) Tanr'nn Varl Veya Yokluunun
uzanr.
Bilinemeyeceini Savunan Gr
Pante zm n neml savunucular Plot nos, Bruno ve Sp no-
za'dr. Agnost s zm

Tanr'nn varlnn veya yokluunun b l nemeyece n ve bu

rnek 9: konuya phe le baklmas gerekt n savunan grtr.

Agnost s zm Tanr'y reddetmez, ancak Tanr le lg l b lg ye

"Tanr ve evren k l n kaldran, Tanr'nn doann dnda
sah p olunamayacandan herhang b r yargda bulunmaz.
olmayp doayla zde olduunu savunan" felsef gr
aadak lerden hang s d r?

A) Agnost s zm
B) Te zm
C) Ate zm
Agnost s zme "B l nemezc l k"de denmekted r. Tanry reddet-
D) De zm med kler g b kabul de etmezler.
E) Pante zm
B l nemezc l n lk f lozofu Protagoras'tr. O, "Tanrlar zer n-
Tanr ile evreni bir sayan ve bu ikisini zde gren gre panteizm ad veril- de b lg ed nmede ares z m, onlarn var olup olmadklarn
mektedir. b lem yorum." dem t r.
Cevap: E

3) Tanr'nn Varln Reddeden Gr

Ate zm

Tanr'nn varln reddeden gre ate zm den r. Evrende ve Tanr duyusal deney mler m z n dnda kalr. Tanr'y duyu-
doada yaratc b r gcn var olduunu kabul etmezler. larmzla alglayamadmz n Tanr'nn var olup olmad
Ate zm evren n maddesel b r btn olarak kend l nden var konusunda b r yargda bulunamayz dem lerd r.
olduunu savunur.

Genel anlamda ate zm d n nanszl savunur ve tm d n- rnek 10:

lere kardr. Ruhun lmszln, ah ret hayatn, kutsal
Tanrnn varln aka reddetmed hlde aka ka-
k taplar, vahy ve peygamberler tmyle reddeder.
bul de etmeyen, "Tanr vardr." veya "Tanr yoktur." d ye-
b lmek n b lg m z n yeterl olmadn ne sren ve
bu nedenle tanrnn varl veya yokluu zer ne onto-
loj k b r kantlamann mmkn olmadn dd a eden
gr, aadak lerden hang s d r?
Ate zm Tanr'ya, ruha ya da lmden sonrak hayata nanma-
A) Ate zm B) Te zm C) Agnost s zm
makla kalmaz; onlarn yokluunu da kantlamaya alr.
D) De zm E) Pante zm
Ate zm n felsef temel materyal zmd r.
Tanr'nn varlnn ya da yokluunun bilinemeyeceini savunan gre agnos-
Karl Marx, Le bn z, Fr edr ch N etzsche ve Jean Paul Sartre tisizm ad verilir.
g b f lozoflarca savunulan b r grtr. Cevap: C
Sorusu
retmen

Pascal "K n n Tanr karsndak tavr b r kumarbazn tavr

g b olmaldr. Az b r r skle yksek kazan elde etmel d r."
sz le ney anlatmaya almtr?

"Ya varsa" d ye de olsa Tanr'ya nanlmas gerekt n .

12 YGS Felsefe Planl Ders Fy

DN FELSEFES
1. evrem zdek varlklar ancak mutlak b r varlktan yan Tan-
r'dan varln alarak meydana geleb l rler. Bu nedenle tm
var olan varlklar, Tanr'nn var olduunun kantdr. Tanr
olmasayd, btn var olan varlklar da olmazd.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Evrendek srekl de m Tanr'nn varln kantlar.
B) Evrendek varlklarla Tanr ayn eyd r.
C) Tm varlklar Tanr yaratmtr.
D) Tanr, varlklar nde sadece nsana akl verm t r.
E) Evrendek dzenden bret alnmaldr.
2. Evrendek bu dzene Tanr'nn mdahales yoktur. Evren-
de neden - sonu l k s er s nde yaayan b r etk le m
sz konusudur. Her olay b r ncek olayn sonucudur. Tanr
evren yaratm, dzenlenm , sonrada ek lm t r. D n ve
badetler anlamsz olup nsann Tanr'ya yakarmas da ge-
reks zd r.
Bu parada sz ed len dnrn grler aada-
k yaklamlardan hang s ne uygundur?
A) Te zm
B) Agnost s zm
C) Pol te zm
D) Pante zm
E) De zm
3. Felsefeye den dev, doay b lmekt r, doann b rl n
kavramaya almaktr. Tanr'y doann dnda de l n-
de aramaktr. Buna gre doay b lmek Tanr'y b lmekt r.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) nsann z nceden bel rlenm t r.
B) Tanr le evren zdet r.
C) Tanr evrene lk hareket veren gtr.
D) Evrende mkemmel b r dzen bulunmaktadr.
E) Tanr'ya ulamann yolu aktr.
Konu Testi - 1
4. F lozoar d n konusunda farkl yaklamlarda bulunurlar.
F lozoarn her ne kadar kend felsef grler bulunsa da,
cevaplandrmalar gereken sorular ortaktr.
Aadak lerden hang s d n felsefes n n sorularndan
b r de ld r?
A) Evrensel b r ahlak yasas var mdr?
B) Vah y nasl gereklemekted r?
C) Muc zeler nasl ortaya kmaktadr?
D) Tanr'nn n tel kler nelerd r?
E) lmden sonra b r yaam var mdr?
5. Tanr sonsuzca mkemmel olduuna gre bu z ve varo-
lu, baka h b r varlkla paylalamaz. Tanr sonsuz m-
kemmel, sonsuz stndr. O, tm varlklarn varlk neden -
d r; ezel ve ebed d r. Onun maddes ve formu yoktur. Onun
her eye gc yeter; her ey b lend r; saf sevg , saf y l kt r.
Bu parada d le get r len gr aadak yaklamlar-
dan hang s ne uygundur?
A) Pol te zm
B) De zm
C) Agnost s zm
D) Te zm
E) Pante zm
6. Evrendek her varln yaratcnn b r paras olduunu sa-
vunan gre pante zm ad ver lmekted r. Tanr'nn varl-
na nanan pante stler, Tanr'y evrende stn, evrenden
ayr b r varlk olarak grmemekted rler.
Buna gre aadak lerden hang s pante zm n temel
grdr?
A) Tanr'nn varl konusunda ler srlen kantlar yeterl
de ld r.
B) Tanr nces z ve sonraszdr.
C) Tanr evrene k nd r.
D) Tanr evrenden akn yan tes nded r.
E) Tanr evren n mutlak hak m d r.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 13
DN FELSEFES
7. Btn varlklar hem kend ler nde hem de b rb rler yle
olan l k ler nde Tanr tarafndan nceden bel rlenm b r
yasaya gre hareket eder. Dolaysyla Tanr, k de b r n-
sann yaamna ve evren n dzen ne karmak zorunda
kalmaz.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Tanr akn b r varlk olduundan evrene srekl etk de
bulunmaz.
B) Tanr, evrene k nd r ve evrenle zdet r.
C) Tanr'nn varl sorgulanamaz.
D) Tanr, evren n mutlak hak m d r ve onu ynlend r r.
E) Tanr'nn yaratmasnda srekl l k vardr.
8. B l m evres nde olaylar anlalmaya allrken "Nasl
oluyor da bu byle oluyor?" sorusuna cevap olarak "Tanr
sted n yle oluyor." den lmes tatm n ed c b r cevap
olarak kabul ed lmez. Fakat man eden k mse asndan bu
yant doru olarak kabul ed l r.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Her trl nan b l m le temellend r leb l r.
B) B l m deneye, d n se akla dayaldr.
C) Ayn soruya b l m ve d n farkl yantlar ver r.
D) B l m nsanlarnn nanl olmas b l m alannda b r so-
run oluturmaz.
E) D nde de me olmazken, b l mde de meler gzle-
n r.
9. Yaratcnn gerekte olup olmad b l nemez. nsanolu-
nun snrl algs, zek kapas tes Tanr'nn varl ya da
yokluunu b leb lme konusunda yeters z kalr. B rey ne
kadar zell kler n gel t rmeye alsa da Tanr konusunda
yarg verecek noktaya gelemez.
Bu parada grler ver len k aadak felsef yak-
lamlardan hang s n savunmaktadr?
A) De zm
B) Pol te zm
C) Ate zm
D) Monote zm
E) Agnost s zm
12. D 11. B 10. D 9. E 8. C
14 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 1
10. D n felsefes n n ele ald kavramlar arasnda Tanr, vah y,
peygamber, badet, kutsal g b kavramlar yer alr. D n fel-
sefes bu kavramlara akln yol gster c l nde aklamalar
get r r.
Aadak lerden hang s d n felsefes n n temel sorula-
rndan b r de ld r?
A) Vah y nasl gereklemekted r?
B) Evrendek dzen Tanr m salamaktadr?
C) Ruh var mdr? Varsa lml mdr?
D) nsan mutlulua nasl ular?
E) Tanr var mdr?
11. D n b lg ler Tanr tarafndan peygamberler araclyla yer-
yzne let len b lg lerd r. nanan k bu b lg ler n dorulu-
undan phe edemez, tartamaz, sorgulayamaz, de -
t remez.
Buna gre d n n temel zell aadak lerden hang -
s d r?
A) Vahye dayal olmas
B) Elet r ye kapal olmas
C) Kutsal k taplara nanlmas
D) Toplumsal kontrole katk salamas
E) V cdana dayal olmas
12. Evrende meydana gelen her ey n aklayc b r neden
vardr. Herhang b r olay ele alalm ve onun meydana ge-
l n zleyel m. Onun b r meydana get r c s ve bu meyda-
na get r c n n de b r meydana get r c s n n olmas, bunun
bylece ger ye doru g tmes gerek r. Ancak bu nedenler
d z s n n Tanr g b artk nedensel aklama gerekt rmeyen
b r varlkta son bulmas gerek r.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Evrendek dzenden Tanr'nn varlna ulalr.
B) Tanr evren yaratmtr fakat onun ley ne karma-
maktadr.
C) Tanr'nn yaratmas srekl d r.
D) Tanr evren yaratm, kend s se yaratlmamtr.
E) Tanr'nn evrenden bamsz b r varl bulunmamak-
tadr.
7. A 6. C 5. D 4. A 3. B 2. E 1. C Cevaplar
DN FELSEFES
1. Evrende her eyde b r dzen vardr.
Bu dzen bell amalara h zmet eder, evren de hayatn
srmes ne yarar.
Ne dzen ne de gaye kend bana ortaya kmaz.
Bu aklamalar aadak lerden hang s n spatlamaya
ynel kt r?
A) Ah ret nancn
B) Tanr'nn varln
C) Muc zeler n olab l rl n
D) Ruhun varln
E) Tanr ve peygamber l k s n
2. nsan lmle b rl kte yok olmay steyen b r varlk de ld r.
Sonsuz olma ste d nlerde karlk bulmaktadr. Dou
d nler ndek reenkarnasyon, lah d nlerdek ah ret kavram
nsandak bu duyguyu karlamaktadr.
Bu para aadak lerden hang s n temellend rmeye
ynel kt r?
A) Evren n oluumunu
B) Ruhun varln
C) te dnya nancn
D) Tanr'nn varlnn kantlanmasn
E) Tanr'nn varlnn b l nemeyece n
3. Te zme gre Tanr, yarattklarndan bamsz, akn ve her
eye gc yeten, yaratt btn varlklar yneten, yn-
lend ren b r varlktr. Her ey grr, b l r, t r, ebed d r ve
mutlak gce sah pt r.
Buna gre te zm n Tanr anlay n aadak lerden
hang s syleneb l r?
A) Tanr, tanm gere vardr.
B) Tanr evrendek varlklara b r kader bel rlem t r.
C) Tanr, evren n ley ne karmaz.
D) Tanr evren n mutlak hak m d r ve onlar b l p ynet-
mekted r.
E) Tanr'nn varl ya da yokluu b l nemez.
Konu Testi - 2
4. Tanr ve evren arasndak l k b r saat ustas le saat n ara-
sndak l k g b d r. Nasl k , saat saat ortaya kardktan
sonra ley ne karmyorsa, Tanr da evren n ley ne
karmaz. nsan akl y ve ktnn ne olduunu b leb l r.
Vahye ht ya yoktur.
Bu parada savunulan Tanr anlay aadak lerden
hang s d r?
A) Tanr vardr, d n yoktur.
B) Tanr'nn her eye gc yeter.
C) Tanr'nn varl aklla b l neb l r.
D) Tanr'nn yap ded n yapmak gerek r.
E) Tanr, ahlak yasalarnn koyucusudur.
5. Evrendek her varlkta b r dzen grlr. Bu dzen bel rl
b r amaca h zmet eder. B r yerde dzen ve o dzendek
ama kend l nden ortaya kamaz. O halde evren ve n-
dek varlklara dzen veren b lg , rade ve g sah b b r
varlk olmas gerek r.
Bu parada aadak lerden hang s d le get r lmekte-
d r?
A) Evrendek dzen bell b r zaman sonra yok olacaktr.
B) Evrende b rtakm ktlkler bulunmaktadr.
C) Evren sonsuz byklkted r.
D) Tanr, evren yaratm ve ley ne karmamaktadr.
E) Evrendek dzenl l k Tanr'nn varln gerekl klar.
6. Pante zm, Tanr'nn, Tanrsalln yalnzca nsanlarda de-
l; yaayan her eyde, yan hayvanlarda, kularda, balk-
larda, bceklerde, b tk lerde ve aalarda olduu nancdr.
Buna gre pante zm n temel gr aadak lerden
hang s d r?
A) Tanr'dan baka her ey samadr.
B) Tanr nanc tm toplumlarda ve tm zamanlarda oldu-
undan evrenseld r.
C) Tanr'nn her eye gc yeter.
D) Tanr tm evrene yaylm durumdadr.
E) Tanr doadan daha gldr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 15
DN FELSEFES Konu Testi - 2

7. D n felsefes nde dnrler Tanr'nn kend s n nasl olup
da b r nsan olan peygambere gstereb ld zer nde dur-
mulardr. Sonlu, lml veya madd varlk olan nsann
nasl olup da sonsuz, lmsz ve tmyle manev olan b r
varlkla l k kurab ld n rdelem lerd r.
Bu parada d n felsefes n n temel sorunlarndan han-
g s zer nde durulmaktadr?
10. D n, nsanlara bell b r gven ver r; felsefe se nsanlar g-
vens zl k nde brakr. D n tek dnya le lg l Tanr sev-
g s alar; felsefe se bu dnya le lg l nsan sevg s ster,
tek tek nsanlarda gereklemeyen b r Tanr sevg s ne de
nanmaz.
Bu parada aadak lerden hang s vurgulanmakta-
dr?

A) Muc zen n olab l rl A) D n n nanlar aklla temellend rd

B) Ruhun lmezl B) D n n nesnel, felsefen n znel olduu
C) Vahy n mkan C) D n ve felsefen n d n ele allarnda farkllklarn bulun-
D) Tanr'nn varl ve b rl duu

E) Ah ret n sonsuzluu D) D n n felsefeden farkl olarak nsann mutluluunu

amalad
E) D n n ve felsefen n b rtakm dogmalarnn olduu

11. Pante zm, evrenle Tanr'y b r sayan yaklamdr. Bu anla-

y Tanr ve evren tek b r varlk olarak kabul eder. Tanr'y-
la evren ayn eyd r. Tanr btn var olanlarn olab l rl n
8. D n felsefes genel olarak d n kavramn ele alr ve sorgula- kend nde barndran b r c k zdr. Tanr nesneler n dnda
malarda bulunur. D n felsefes , d n ele alrken herhang b r de l nded r. Burada d er varlklar nde olan nsan da
d n nanc savunmak ya da rtmek amacnda de ld r. Tanr'nn b r parasdr.
Bu paraya gre d n felsefes n aadak lerden Buna gre pante zm n temel gr aadak lerden
hang s sylenemez? hang s d r?

A) D n n yannda ya da karsnda olmad A) Tanr saf akldr.

B) nanla temellend r ld B) Tanr'nn her eye gc yeter.
C) Aklamalarn akla dayandrld C) Akl, Tanr'y aklamakta yeters z kalmaktadr.
D) Elet rel b r yaklamnn olduu D) Tanr le evren zdet r.
E) D n nesnel b r tutumla nceled E) Tanr, evrene mdahalede bulunmaz.

12. Tanr bu evren yaratrken b r sr mmkn olan dnyalar

tasarlamtr. Onun bu dnyalar arasndan md k n ger-
eklet rmes , onun mmkn olan dnyalar arasndan en
y s olmasndandr. Ger bu dnya da yetk n de ld r ama
9. Tanr'ya nanmakla b rl kte bell b r d n n dogmalarn ve l- tek ler n daha az yetk n olduunu kabul etmek demekt r.
keler n ben msemeyen, Tanr'nn evren yarattktan sonra Bu da yetk n olan b r dnyann mmkn olamayaca de-
onu kend yasasna gre lemek zere kend bana b- mekt r.
raktn ne sren ret d r. Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
Bu parada sz ed len Tanr anlay aadak lerden d r?
hang s d r? A) Evrende srekl b r de m yaanmaktadr.
A) De zm B) Varlklar madde temell d r.
B) Pante zm C) Evren sonsuz byklkted r.
C) Agnost s zm D) Her varlk g b evren n de b r sonu vardr.
D) Te zm E) Bu dnya olanakl olanlar arasnda en az eks olan-
E) Ate zm dr.
12. E 11. D 10. C 9. A 8. B 7. C 6. D 5. E 4. A 3. D 2. C 1. B Cevaplar

16 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 YGS // FELSEFE
TARAMA
1. Nietzsche'ye gre nemli olan toplum deil, bireydir. Bireyi
birey yapan da akl deil istencidir. O, insandaki zayfl
ve miskinlii koruduunu, bireyin gdlerini krelttiini, onu
edilginlie ittiini syleyerek ahlaksal deerleri reddeder.
Nietzsche'nin bu yaklamnda temel ald gr aa-
dakilerden hangisidir?
A) nsan, eylemlerinde btnyle zgr klnamaz.
B) Toplum iinde insann davranlarnn kurallarla snr-
landrlmas kanlmazdr.
C) Ahlaki karar ahlaki eylemden nce gelir.
D) Evrensel bir ahlak yasasndan sz edilemez.
E) Niyetin iyi olmas eylemin iyi olmasn salamaz.
2. Platon'a gre nesneler dnyasndaki her ey geici ve de-
ikendir. Dolaysyla bu dnyann gzellikleri de geici ve
deikendir. Asl, gerek gzellik, tm gzelliklerin kendi-
sinden pay ald "gzel ideas"dr. Nitekim, gzel bir kadn
zamanla imanlayp irkinleebilir ancak bizim zihnimizde-
ki "gzel" dncesi daima ayn kalr.
Platon bu szleriyle aadakilerden hangisini vurgula-
mtr?
A) Gerek gzel sanat eseridir.
B) Sanat eserinden bamsz bir gzel ideas vardr.
C) Gzel hoa gidendir.
D) Gzel, almlaycnn beenmesine baldr.
E) Gzel, toplum iin faydal olandr.
3. Metafizii varlk felsefesi ile snrlandran anlay kabul
etmiyorum. Varl sadece algsal alana hapseden anlay
geerli bir anlay olamaz. Her gn kafamz megul eden
ve maddi varlklarla aklayamadmz onca olay varken
metafizik nasl gz ard edilebilir. Maddi varlklarla aklaya-
madmz olaylar var olduka metafizik konular var olmaya
devam edecektir.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Bilimler ilerledike metafiziin alannn daralaca
B) Metafiziin somut nesneleri incelemesi gerektii
C) Metafizikten vazgeilemeyecei
D) Metafiziin somut varlklar soyut varlklar olarak ak-
lad
E) Dnrlerin metafizii farkl biimlerde tanmlad
FY NO
09
4. Din felsefesinin amac insanlara t vermek, doru yolu
bulmalarna yardmc olmak, sorunlar karsnda teselli
etmek veya dinin herhangi bir ilevini stlenmek deildir.
Onun amac felsefi bir tavrla insann dine, dinsel kavram
ve inanlara ilikin deerlerini derinlemesine sorgulamaktr.
Bu paraya dayanarak din felsefesi ile ilgili olarak aa-
dakilerden hangisi sylenebilir?
A) Dinin yannda ya da karsnda yer almad
B) Vahyin olanan kabul ettii
C) Evrendeki dzenden yola karak Tanr'nn varln sa-
vunduu
D) Dini eletirmekten kand
E) Din hakknda evrensel grler ne srd
5. Felsefe insann akln veya dier dnme yetilerini kulla-
narak varolan hakknda soru sorup, cevap arama etkinliidir.
Felsefe insan, evreni, deerleri anlamak iin srdrlen
en geni aratrma abas, birletirici ve btnletirici bir
aklama gayretidir.
Felsefe evrenin doas, inanlarn temellendirilmesi ve
eylemlere ilikin akla dayal, eletirel ve sistematik dn-
me faaliyetidir.
Bu bilgilerde aadakilerden hangisi belirtilmektedir?
A) Felsefenin sorgulaycl
B) Felsefenin ilevi
C) Felsefenin tutarll
D) Felsefenin aklcl
E) Felsefenin yntemi
6. Bir bilginin doruluu daha nce kabul edilmi doru bilgi-
lerle elimemesine dayanmaktadr. Bilgilerin kendi iindeki
uyumu yeni bir bilgi ile de gsterilmelidir. Eer yeni bilgi var
olan bilgilerle eliiyorsa yanl olarak kabul edilir.
Bu parada bilgi felsefesinin hangi sorusuna cevap ve-
rilmektedir?
A) Neyi bilebiliriz?
B) Bilgi doutan mdr?
C) Bilginin kayna nedir?
D) Akl her eyi bilebilir mi?
E) Doru nedir?
YGS Felsefe Planl Ders Fy 1
Tarama
7. Din felsefesi, dinlerin savunduu temel ilkeleri nesnel ve
tutarl bir biimde aklla temellendirme abasnda olan fel-
sefe daldr. Amac, dinlerdeki temel savlarn ve kavramla-
rn doru olup olmadn sorgulamaktr.
Buna gre aadakilerden hangisi din felsefesinin
zelliklerinden biri deildir?
A) Akl ilkelerine inan karsnda ncelik verme
B) Din karsnda tarafsz bir tavr taknma
C) Dinin temel savlarn irdeleme
D) Din kurallarn insanlara benimsetmeye alma
E) nsanlarn inanlarna ynlendirici etkide bulunmama
8. Platon ve Aristoteles'ten itibaren doann m sanata, yoksa
sanatn m doaya model oluturduu konusu hep tart-
lmtr. Fakat uras bir gerektir ki doa gzellii ancak
estetik bir tavrla fark edilir. nsanlar romantik ressamlarn
eserlerinde dalarn gzelliini grdkten sonra doadaki
bu gzellii fark etmilerdir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Sanat sanatnn hakikati aratrmasdr.
B) Sanat gzel ideasnn dayanadr.
C) Sanat gzellii doadaki gzellikleri kavramaya kla-
vuzluk eder.
D) Sanatta gzeli kavrayan kii, ayn zamanda doruyu
da kavrar.
E) Sanat hakknda bilgi sahibi olmak iin sanata eletirel
bakmak gerekir.
9. Ahlak yasas toplumda uyulmas gereken genelgeer ku-
rallar ifade eder. Bu kurallar kiinin ne yapmas veya ne
yapmamas gerektiini belirler. Ahlak yasalar toplumda
kendiliinden ortaya kar ve bireyleri belirli ekilde dav-
ranmaya zorlar.
Bu parada ahlak yasalarnn hangi zellii zerinde
durulmaktadr?
A) nsanlar arasndaki ilikileri ynlendirmesi
B) Erdemli yaamann bir arac olmas
C) Zamanla deimesi
D) Tanmlanamaz nitelikte olmas
E) Bilgiye uygun eylemin beklenmesi
2 YGS Felsefe Planl Ders Fy
10. Pascal, Tanr'nn bilgisine ulalamayacan savunur. Ona
gre duyularmzn kavramayamad eyler vardr. Tanr
duyusal deneylerimiz dnda kalr ve onu duyularmzla
alglayamayz. Bu nedenle Tanr'nn var olup olmad ko-
nusunda bir yargda bulunamayz.
Pascal bu grleriyle aadakilerden yaklamlar-
dan hangisin savunmaktadr?
A) Teizm
B) Panteizm
C) Deizm
D) Ateizm
E) Agnostisizm
11. Metafizik soyut kavramlara dayanan, evreni bir btn ha-
linde aklama abas iinde olan, zlmemi sorularla
ilgilenen, mantk ilkelerine uygun ileyen bir alandr.
Buna gre metafizik aadakilerden hangisiyle daha
ok ilgilenir?
A) Duyusal alann dnda bulunan varlklarla
B) zleri bilinebilen varlklarla
C) D dnyadaki varlklarla
D) Olu halinde olan varlklarla
E) Bilincin belirledii varlklarla
12. Doann mkemmelii ve gzellii vardr. Bir sanat eseri
gereine ne kadar yaknsa o kadar "gzel"dir. rnein bir
gln resmini yapan sanat, onu ne kadar o gle benzetir-
se, eser de o kadar gzel olarak deerlendirilir.
Bu paradaki gre gre sanat eseri nasl oluur?
A) Sanatnn yaratc zekasyla
B) Sanatnn doay taklit etmesiyle
C) Sanatnn zihninde hayal edilmesiyle
D) Sanatnn biim ve form ile oynamasyla
E) Sanatnn bir yarar gzetmeden eserini oluturmasy-
la
Tarama
13. Evren hareket ve deime iindeki maddeden baka hibir
ey deildir. Madde atma ve elimelerden geerek b-
tn varlklar meydana getirir. Evrendeki deime yalnzca
mekanik deime deil, maddedeki birtakm yasalara gre
gerekleen ani deiimlerle gereklemektedir.
Bu parada verilen gr aadaki felsefi yaklam-
lardan hangisine uygundur?
A) Dalizm
B) dealizm
C) Fenomenolojizm
D) Egzistansiyalizm
E) Materyalizm
14. Matematikte kullanlan "Thales bants" herkes iin ayn-
dr. Bana gre, sana gre baka deildir. Fakat Thales'in
evrenin ilk ana maddesinin "su" olduu felsefi grn
herkes kabul etmek zorunda deildir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Felsefe ve bilim yntemseldir.
B) Felsefe znel, bilim nesnel etkinlik alanlardr.
C) Felsefe akla bilim deneye dayaldr.
D) Felsefe bilimden farkl olarak hazr cevaplarla yetin-
mez.
E) Felsefede kesinlik varken bilimde kesinlik bulunmaz.
15. Biz, varlklar duyumlar (grme, duyma vb.) araclyla
biliriz. Duyumlarmz bizi zaman zaman aldatabilir. Bu bir
gerektir. Peki duyumlar bizi srekli aldatamaz m? Halsi-
nasyonlar, illzyonlar, ryalar grrz. Tm insanlar bizim
gibi, her zaman bir duyusal yanlg iinde olamazlar m?
Evrensel bir hayal yaamadmz nereden biliyoruz?
Bu szleri syleyen dnrn bilgi konusuna yakla-
m iin aadakilerden hangisi sylenebilir?
A) Sezgiye gvendii
B) Duyumlar nemsedii
C) Akla nem verdii
D) Her eyden kukuland
E) Kukuyu bir yntem olarak kulland
16. Duyu organlarnzn olmadn dnn. Hibir eyi kokla-
yamyor, gremiyor, tadn alamyor, hibir sesi duyamyor-
sunuz. Bu durumda nesnel dediimiz d dnya sizin iin
ne ifade eder? Tek kelime ile hibir ey. O halde var dedii-
miz eylerin varl tamamen bize baldr. Varl biz nasl
alglyorsak yledir. Nesnenin kiisel alglarmz dnda bir
gereklii yoktur.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Deerlerin belirsiz olduu
B) Asl olann zne olduu
C) Somut olann nemsiz olduu
D) Asl olann nesne olduu
E) Soyut olann nemsiz olduu
17. "Bilgiler analizle elde edilir fakat mutlak ancak sezgiyle
kavranr. Sezgi, zihinsel bir sempatidir ve bir eyin oriji-
nalliine sezgiyle varlr. Sezgi ile her eyden nce kav-
radmz ey zaman iinde akan kendi kiiliimiz, kendi
benliimizdir."
Bergson bu szleriyle aadaki bilgi felsefesi yakla-
mlarndan hangisini savunmaktadr?
A) Entisyonizm
B) Kukuculuk
C) Faydaclk
D) Empirizm
E) Fenomenolojizm
18. Deizmde de teizm olduu gibi Tanr var olarak kabul edilir.
Ancak varl aklla bilinebilen bu Tanr evreni yaratm ve
daha sonra evreni kendi haline brakmtr. Aynen bir saat-
inin saati yapp kurduktan sonra saatle ilikisinin kalma-
mas gibi.
Buna gre deizmin temel gr aadakilerden han-
gisidir?
A) Tanr her eyden stn ve yce bir varlktr.
B) Tanr evrenle bir ve ayn eydir.
C) Tanr vardr fakat evrenin ileyiine karmaz.
D) Tanr'nn varl aklla bilinebilir.
E) Tanr, evrenin mutlak hakimidir.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
Tarama
19. Teoloji Tanr'nn varln ve niteliklerini, Tanr'nn evrenle
olan ilikilerini aklarken, dindeki kutsal kitaba, peygam-
berin bildirdii mesajlara ve din alimlerinin yorumlarna
dayanr. Bu ereve iinde teolojinin en nemli amac dini
temellendirmek ve aklamak suretiyle inananlarn inan-
larn glendirmektir. Dinin yarglar hibir ekilde sorgula-
namaz.
Buna gre teoloji iin aadakilerden hangisi syle-
nemez?
A) Tanr'nn varlna iman edildii
B) Kutsal kitaba inanld
C) Peygamberlerin varlna iman edildii
D) Dinin ilkelerinin aklla akland
E) Dine ve Tanr'ya eletirel yaklat
20. Platon'a gre gzellik bir ideadr. Doada duyularmzla
kavradmz gzellik, varlklara bal olarak deikenlik
gsterir. Gzel bir kadn yalanr ve zamanla bu gzelliini
kaybedebilir. Bu adan doada karlatmz ve duyula-
rmzla algladmz bu gzellikler varlklara bal olduklar
iin greli gzelliklerdir. Ancak "gzellik" kavram yok ol-
maz.
Platon bu szleriyle aadakilerden hangisini dile ge-
tirmektedir?
A) Sanat yaptlar eskidike deer kazanr.
B) Sanat eserinde gzellik zamanla ortadan kalkar.
C) Duyular evrenindeki varlklar gzel ideasn yansttk-
lar lde gzeldir.
D) Evrensel bir gzellik sz konusu deildir.
E) Doada gzel olanlar sanatta da gzeldir.
21. Aristoteles'e gre cmertlik denilen erdem cimrilik ile sa-
vurganlk; adalet ise bencillik ile kendi karlarn hie say-
ma arasnda yer alr.
Aristoteles "erdem" kavramn aadakilerden hangi-
siyle aklamaktadr?
A) Ahlaki sorumlulukla
B) ll olmayla
C) Snrsz hazlarla
D) Mutlak iyiye ulamayla
E) dev duygusuyla hareket etmeyle
4 YGS Felsefe Planl Ders Fy
22. Sanat insann kendini tanmasnn servenidir, sanat da
yaamn ve insann gizini, bysn, nem ve deerini
yanstabilen kimedir. nsann kendini tanma gereksinimi
srdke sanat da etkinliini devam ettirecektir.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Almlayc olmadnda sanatn anlamnn olamayaca-
B) Sanatn, sanat eserleriyle var olduu
C) Sanatn insan elendirme amac olduu
D) Sanatn insan yaamndaki gereklilii
E) Sanatn ahlak bir ilevinin olduu
23. Sokrates, toplumsal kurallar olmazsa insanlarn bir arada
mutlu bir ekilde yaamalarnn mmkn olamayacan
ve byle bir durumda kiinin erdemden yoksun kalacan
belirtir. Erdemden sz edebilmek iin de bilgi gereklidir ve
ahlakn temelinde doru bilgi olmaldr.
Sokrates bu szleriyle aadakilerden hangisini dile
getirmektedir?
A) nsann dier insanlarla iletiim kurmas ve erdemli ya-
amasnn temelinde doru bilgi vardr.
B) yinin gereklemesi iin, hem iyinin amalanmas
hem de bilgiden yararlanlmas gerekir.
C) Kt niyetle yaplan bir eylem de yarar salayabilir.
D) yi ve kt, greceli kavramlar olduu iin bunlar hak-
knda yargya varmak gtr.
E) nsan toplumsal devlerini yerine getirdiinde mutlu
olur.
24. Zaman oynayan bir ocuk gibi olduu yerde kalmaz. Ayn
rmaa girenlerin zerinden hep baka sular akar. Ayn
rmaa hem giriyoruz hem de girmiyoruz, hem biziz hem
deiliz. Evrende hibir nesne deimeden ayn ekilde kal-
maz. Her ey bir baka eyin ykm ve lm sayesinde
varla gelmekte ve daha sonra yok olup gitmektedir.
Bu parada sz edilen gr aadaki filozoflardan
hangisine uygundur?
A) Nihilizmi savunan Gorgias'a
B) znel idealizmi savunan Berkeley'e
C) Varoluuluu savunan Sartre'ye
D) Dalizmi savunan Descartes'e
E) Oluuluu savunan Herakleitos'a
Tarama
25. Deimeyen tek ey deimenin kendisidir.
Her ey srekli olarak deiirken kartna dnr.
Bu nedenle "Ayn rmakta iki defa ykanlmaz."
Bu verilenler aadakilerden hangisine rnek olutu-
rur?
A) Platon'un idealar kuramna
B) Hobbes'in her eyin temelinde cisimleri grmesine
C) Herakleitos'un varln bir olu iinde olduunu ileri
srmesine
D) Farabi'nin varl zorunlu ve mmkn olarak ayrmas-
na
E) Descartes'in varln ruh ve maddeden olutuunu
sylemesine
26. Bir duvar ustas dnn. O, evin duvarn rer ve insanla-
rn oturaca bir hle getirir. Duvar ren ustayla duvarn bir
ve ayn olmasn nasl bekleyemezsek, Tanr ile yaratm
olduu evren arasnda da bir benzerlik kuramayz. Usta
duvar braktnda bir daha ona dokunmuyor ise, Tanr da
evrene bir daha mdahale etmez.
Bu parada savunulan Tanr gr aadakilerden
hangisidir?
A) Deizm
B) Agnostisizm
C) Panteizm
D) Ateizm
E) Politeizm
27. Gzel olan her ey ayn zamanda hotur ancak ho olan
eyler her zaman gzel deildir. Ho olanlar genelde bir
ihtiyaca cevap verirken, gzellik yalnzca estetik haz ve
beeni hissi verir. Ho olan bir ey genelde itah ve is-
tek uyandrrken, gzel olan eyler hayranlk ve heyecan
uyandrr.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Gzelliin holuktan farkl olarak kalc olduu
B) Gzel ile houn farkl kavramlar olduu
C) Holuk ile gzellik arasnda bir farklln olmad
D) Gzele akl ile, holua duygularla ulald
E) Gzellik ve holuun estetiin konusu olduu
28. Sanat, irkin veya baya bir eyi yaptna tar ve onda
gzel olan aa karmaya alr. Yani gzel bir yz iz-
mek baka ey, bir yz gzel izmek baka eydir. irkin
bir eyin tabloda veya perdede gzel durmas estetiin bir
kouludur. Hibir sanat irkinlik veya bayalk iin yapt-
lar ortaya koyamaz.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Sanat sanatnn hakikati aratrmasdr.
B) Sanat gzel ideasnn dayanadr.
C) Bir yaratnn sanat eseri saylmas, insana salad
yarara baldr.
D) Esere tanacak herhangi bir irkinliin sanattaki yan-
smas daima gzeldir.
E) Sanatta gzeli kavrayan kii, ayn zamanda doruyu
da kavrar.
29. Panteizm, Tanr ile evreni bir klan, her eyi Tanr olarak
gren felsefi bir retidir. Panteizm, Tanr ve evren ikiliini
kaldrmakta, Tanr'nn doann dnda olmayp, doayla
zde olduunu savunmaktadr.
Buna gre panteizmin temel zellii aadakilerden
hangisidir?
A) Tm varlklar geicidir, Tanr ise sonsuzdur.
B) Varlklarn tamam varln Tanr'dan alr.
C) Tanr evrenden ayr bir varlk deildir.
D) Evrende her varln ilevini yerine getirmesi bir Tan-
r'nn varlna iaret eder.
E) Tanr, evrenin ileyiine karmaz.
30. Sanatta yetkinlik ve kalclk, sradan kurullarn verdii
dllerle salanamaz. Sanat dlleri birtakm kurullar ta-
rafndan verilseydi, birok byk sanat gibi Shakespeare
da bu dl alamayacakt. Sanatta sreklilik, sanatn ve
sanatnn geici dllerle hrete kavumasyla deil, ku-
aklar boyu tkenmeyecek bir kalclkla salanr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Farkl sanat dallar benzer duygu ve dnceleri yan-
stabilir.
B) Sanat yaptlar eskidike deer kazanr.
C) Sanatta lmez eserler ortaya konamaz.
D) Sanatnn yapmay dndyle yapt ayn deil-
dir.
E) Sanatta nemli olan sanat evresinin deerlendirmesi
deil, kalc eserlerin oluturulmasdr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 5
Tarama
31. Davranlarmz yaam biimimizi ve dnya grmz 34. Ahlak felsefesinin konusu, insann kiisel ya da toplumsal
ortaya koyar. Eylemlerimizle yardmseverlie ya da hrsz-
la meruiyet kazandrabiliriz. rnein hrszla gz yu-
man birisinin "Hrszlk ktdr." ya da dknlere yardm
etmeyen bir kiinin "Yardmsever olmak gerekir." deme
hakk yoktur. nk dncelerimizi besleyen davranla-
rmzdr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) nsann dnceleriyle eylemleri tutarl olmaldr.
B) nsan doruluuna emin olduu eylemleri gerekle-
tirmelidir.
C) Ahlaki karar ahlaki eylemden nce gelir.
D) Doru davranmak, erdemli olmak anlamna gelmez.
E) Niyetin iyi olmas eylemin iyi olmasna yol aar.
32. Var olan her eye mutlak olarak, onun kendisinden nce
gelen bir ey tarafndan neden olunmutur. Hibir ey ne-
densiz olarak varla gelmez. Evrendeki neden - sonu
zincirini sonuna kadar gtrecek olursak, evrenin temelin-
deki ilk nedenin Tanr olduu ortaya kar.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Tanr, tanm gerei var olmak durumundadr.
B) Evrendeki nedensellik zinciri Tanr'nn varlnda son
bulur.
C) nsan akl yoluyla Tanr'nn varln bulabilir.
D) Tanr yetkin bir varlktr.
E) Tanr, evreni yarattktan sonra ona bir mdahalede bu-
lunmamtr.
33. Sanat yaad an beenisine kendisini kaptrmama-
l, eserlerinin beenilip beenilmemesini l almamaldr.
Sanatnn amac eserlerinde kendi izgisini her seferinde
farkl izebilmek olmaldr.
Bu parada sanatlara aadakilerden hangisini yap-
malar nerilmektedir?
A) Malzemeyle snrl sanat etkinliinde bulunmalar
B) Doay aynen yanstmalar
C) zgn ve yaratc eserler ortaya koymalar
D) Gzeli ortaya koymalar
E) Sanat alannda yetkin olmalar
6 YGS Felsefe Planl Ders Fy
yaamdaki eylemleri ve bu eylemin dayand ilkelerdir.
Ahlak felsefesi insanlarn ahlaki davranlarna ilikin prob-
lemleri inceler, insan davranlarn deerlendirir.
Buna gre aadakilerden hangisi ahlak felsefesinin
sorularndan biri deildir?
A) Ahlaki eylemin nitelii nedir?
B) Mutlak iyiye ulamak mmkn mdr?
C) Erdem nedir?
D) Bireylerin vicdanl olmasnn, ahlaki eylemde ilevi ne-
dir?
E) Ortak estetik yarglar var mdr?
35. Tanr ile evren zdetir, iiedir. Tanr, insan da dahil ev-
rende ne varsa her eyi kapsar. Bu evrende grlen ve
bilinen ne varsa, Tanr'nn birer parasdr. Gerek olan
Tanr'dr, her ey ondan tremitir. Tanr, evrendeki btn
varlklarn toplamdr.
Bu parada grleri verilen panteizmin temel gr
aadakilerden hangisidir?
A) Tanr, evrenin ileyiine karmaz.
B) Tanr evrene akndr ve evrenden ayr bir varl var-
dr.
C) Tanr'nn z var olmaktr.
D) Tanr ve evren zdetir.
E) Tanr'nn varl ya da yokluu bilinemez.
36. Kartlar uyuur, uyumsuzluklar en gzel uyumu yaratr,
olu tmyle kavgadr. Her ey varln bir bakasna
borludur.
Yaam ve lm, uyanklk ve uyku, yal ve gen, lml
ve lmsz ayn eylerdir. Bunlarn hepsi ayn srecin
trl ekillerinden baka bir ey deildir.
Bu iki grle anlatlmak istenen kavram aadakiler-
den hangisidir?
A) Ztlarn birlii ilkesi
B) Fenomenolojik yntem
C) Madde ve form ilikisi
D) Tz
E) zsel - ilineksel nitelikler
Tarama
37. Tanr'nn varl konusunda, temel yaklam vardr: 40. Sanlann aksine, toplumun kendi iinde yaayan bireylere
Tanr'nn varln kabul edenler,
Tanr'nn varln reddedenler,
Tanr'nn varlnn veya yokluunun bilinemeyeceini
ne srenler,
Aadakilerden hangisi "Tanr'nn varln kabul eden-
lerin" grne uygundur?
A) Eldeki veriler Tanr'nn varlnn bilinmesine yetme-
mektedir.
B) Evrendeki ktlkler Tanr'nn var olmadn gsterir.
C) Tanr'nn her eye gc yeter, insann ve evrenin yara-
tcsdr.
D) Tanr, yetkin olmayan bir varlktr.
E) Tanr vardr denilemeyecei gibi Tanr yoktur da deni-
lemez.
38. Sanatn temel zellii belirli bir nesne retmeyi, daha nce
var olmayan bir nesneyi yaratmay amalayan bir etkinlik
olmasdr. Sanat, gereklie bir yknme olmad gibi,
gerekliin ardndan giden deil nnden gidendir.
Bu parada sanatn hangi zellii vurgulanmaktadr?
A) Belli bir slubu srdrmesi
B) Farkl sanat dallarnda benzer mesajlarn verilmesi
C) Sanatnn kendine zg teknik gelitirmesi
D) zgn eserler yaratma abas olmas
E) Sanatnn niyetinin nemli olmas
39. Tanr ile peygamber arasndaki iletiim nasl ve neden
gereklemitir?
Tanr emirlerini insanlara nasl iletmektedir?
Bu sorular din felsefesinin hangi sorunu ile ilgilidir?
A) Evrendeki dzen
B) Vahyin imkn
C) Mucizelerin oluumu
D) Tanr'nn bilinemezlii
E) lmden sonraki yaam
"unu yap" ya da "bunu yapma" demesi, bir bask arac ol-
mas ya da bireyi kstlayarak, zgrln elinden almas
sz konusu deildir. Seim yapp yapmamak bireye bal-
dr. Toplum, bireye nelerin yaplp nelerin yaplmayacan
yazl bir ekilde verirse, bireyin zgrln elinden alm
olacaktr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) nsan yapaca davran belirlerken kendi karn d-
nmelidir.
B) zgr insan tutkularna gre deil, aklna uygun yaa-
yandr.
C) nsan ahlaka mahkm bir yaam srer.
D) Ahlak yasalarnn ortaya koyduu kurallar tm insanlar
iin geerlidir.
E) Birey toplum iinde davranlarnda zgrdr.
41. Yunanca philiosophia terimlerinden oluan felsefe phili-
o(sevgi) ve sophia(bilgelik) szcklerinin birlemesinden
olumutur. Buna gre philiosophia bilgelik sevgisi; philio-
sophos, bilgelii seven, ona ulamak isteyen kii anlamna
gelir.
Bu paraya gre filozofla ilgili olarak aadakilerden
hangisi sylenebilir?
A) Bilgiyi srekli arayan kiilerdir.
B) Toplumsal sorunlara zm bulma amac vardr.
C) Farkl grlere hogrldr.
D) Yargda bulunmaktan kanr.
E) Konulara bak zamanla deiir.
42. Felsefe duyular ya da akl temele almaktadr. Oysa duyular
da, akl da yanltcdr. Onlara dayanarak mutlak doruya
ulamak olanakszdr. Mutlak doruyu apak bir biimde
kavramann yolu gnlden geer. Duyularn ve akln bize
veremeyecei bu bilgiye ancak gnl gzyle ulalabilir.
Bu paradaki gr aadaki dnrlerden hangisi-
ne uygundur?
A) Doru bilgiyi faydada gren William James'e
B) Bilginin kaynanda akl gren Aristoteles'e
C) Doru bilginin varln reddeden Pyrrhon'a
D) Bilgiyi mistik sezgiye balayan Gazali'ye
E) Doru bilgiyi hem aklda hem de duyumlarda gren
Immanuel Kant'a
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
Tarama
43. Bir eyi beenen bir kimse bakalarnn da o eyi been-
mesini ister. Bu istek, ancak gzel olann karsnda du-
yulur. nk insan, ho olandan herkesin holanmasn
istemez. ama "gzel" dedii eye bakalarnn da "gzel"
demesini bekler. Bu da zel bir duyguyu ortak bir duyguya
dntrr.
Bu paradaki gr aadaki filozoflardan hangisine
uygundur?
A) Sanat idea olarak gren Platon'a
B) Sanat oyun olarak gren Schiller'e
C) Evrensel estetik yarglarn olduunu syleyen Kant'a
D) Gzel ve iyinin benzer olduunu savunan Tolstoy'a
E) Sanat taklit olarak gren Aristoteles'e
44. "Philosophia" bilgelie kar duyulan sevgiyi ifade eder. Fi-
lozof kesin bilgilere ya da mutlak hakikatlere sahip olduu-
nu sanan kimse deildir. Bilgelii ve bilgiyi seven, arayan,
ele geirmek iin aba harcayan kimsedir.
Bu paraya gre "filozof" kime denir?
A) Gerein ve bilginin araynda olana
B) Akln etkili olarak kullanana
C) Yeni fikirlere ak olana
D) Her trl bilgiyi sorgulayana
E) zgrce fikirlerini syleyene
45. Bir eser, deerini kendinde tar. Gzellik, nesnel olarak
insandan bamsz bir biimde vardr. Bir nesne gzelse,
insan olsa da olmasa da gzel olmaya devam edecektir.
Bu anlamda bir sanat eseri hakknda hem gzel hem irkin
diye iki yargda bulunulamaz. Bunlardan ancak biri doru-
dur.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Sanatta belli bir slubun srdrld
B) Ortak estetik yarglarn bulunduu
C) Sanatta farkl gzellik anlaylarnn kabul edildii
D) Sanat eserinin topluma verecei bir iletinin olmas ge-
rektii
E) Sanat eserinde hayal gcnn nemli olduu
26. A 27. B 28. D 29. C 30. E 31. A 32. B 33. C 34. E 35. D 36. A 37. C 38. D 39. B 40. E 41. A 42. D 43. C 44. A 45. B 46. D 47. E 48. C
9. A 10. E 11. A 12. B 13. E 14. B 15. D 16. B 17. A 18. C 19. E 20. C 21. B 22. D 23. A 24. E 25. C
8 YGS Felsefe Planl Ders Fy
46. Tao her eye ekil verir ama onun hibir ekli yoktur. Var-
lklar, zaman ve mekanda Tao'nun yansmalardr. O, g-
rnmez ve kavranamazdr.
Buna gre Taoizmin varlk gr aadakilerden
hangisidir?
A) Somut varlklar bilinebilir.
B) Var olan her ey evremizde grdmz tek tek var-
lklardr.
C) Maddenin deimesi, daima kartlarn atmasndan
doar.
D) Hibir ey olmadndan, varln var olup olmad da
bilinemez.
E) Tm var olanlarn temelinde bulunan ilke akldr.
47. Tm dnyada meydana gelen her ey gibi ahlaki seimle-
rimiz ve eylemlerimiz de kendilerinden nce gelen olaylar
tarafndan belirlenmitir. Bu koullar iradeyi snrlandrr.
nsan belirli koullarda belirli bir biimde davranmaya mec-
burdur. Denizde, azgn dalgalar karsnda aresiz kalan
bir gemi gibidir. Dalgalar onu nereye ynlendirirse oraya
gider.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) zgrlk beraberinde sorumluluu da getirir.
B) zgrlk toplumsal kurallara uymaktr.
C) nsan ne olacan belirleyebilen tek varlktr.
D) nsanlar toplum iindeki davranlaryla dier insanla-
ra rnek olmaldrlar.
E) nsann kar konulamaz bir yazgs vardr.
48. Tanr, herkes iin mkemmel varlktr. Bu mkemmellik fikri
insana dardan gelmi olamaz. nk, d dnya o kadar
mkemmel deildir. Dier insanlardan da gelmi olamaz.
nk dier insanlar da mkemmel deildir. O hlde bu
fikri o mkemmel varln kendisi vermi olmaldr.
Bu parada sz edilen grle Tanr'nn varlnn
kantlanmas aadakilerden hangisiyle temellendiril-
mitir?
A) nanla
B) Bilimle
C) Aklla
D) Evrendeki dzenle
E) Her varln sonlu olmasyla
Cevaplar
8. C 7. D 6. E 5. B 4. A 3. C 2. B 1. D
 YGS // FELSEFE
SYASET FELSEFES
Siyaset Felsefesi ve Temel Kavramlar - Siyaset Felsefesinin Temel Sorular
Devlet Nasl Ortaya kmtr? - deal Dzen Araylar - Birey - Devlet likisi
A. SYASET FELSEFES VE TEMEL
KAVRAMLARI
1) Siyaset Felsefesinin Konusu
S yaset szc " dare etmek, ler yoluna koymak" anlam-
na gel r.
Pol t ka szc "eh r halknn hayatyla lg l her ey" de-
mekt r.
Ar stoteles "pol t ka" adl eser nde s yaset "Vatandalarn
toplum ve devlet lg lend ren lerle lg l yapt her eyd r."
ekl nde tanmlamtr.
En genel tanmyla s yaset lke, toplum ve devlet ynet m yle
lg l tm etk nl kler fade eder.
S yaset lk alardan t baren tm f lozoflarn ura alanna
g rm t r.
Platon'un deal b r devlet n nasl leyece ne l k n grle-
r n yazd "Devlet" adl eser gnmzde halen gncell n
korumaktadr.
S yaset felsefes n n douu Ant k Dnemde olmutur. O d-
nemden gnmze kadar felsefen n neml d s pl n alan ola-
gelm t r.
S yaset felsefes ; s yasal otor tey , bu otor teler n oluumunu,
kaynan, gcn nasl srdrdn, s yasal otor teyle b -
rey arasndak l k y ve bunlarn daha y , daha ad l duruma
gel p gelemeyece n ele alan b r felsefe d s pl n d r.
S yaset felsefes ne ok yakn ayr b r b l m dal olan s yaset
b l m de devlet ynet m yle lg lenmekted r.
FY NO
10
S yaset b l m ; devlet , s yasal kurumlar, s yasal rej mler , bu
kurumlarn ve rej mler n olumasnda ve lerlemes nde rol
oynayan tutum ve davranlar olmas gerekene gre de l,
olduu b m yle nceler.
S yaset felsefes le s yaset b l m arasndak farklar unlardr:
S yaset felsefes s yas problemlere felsef tavrla yaklar.
S yaset b l m b l msel b r tavrla yaklar.
S yaset felsefes s yas problemlere olana olduu g b de l
olmas gerekt g b yan znel yaklar. Devlet ndek s -
yas kurumlar ncelemez.
S yaset b l m s yas problemler olan olduu g b nceler
yan nesnel yaklar.
S yaset felsefes gnlk s yas olaylarla lg lenmez. S yaset
b l m gnlk s yas olaylarla da lg len r.
S yaset felsefes normat f yan kural koyucudur. Olmas ge-
rekenler n kurallarn bel rler.
S yaset b l m olan olduu g b nceled n poz t ft r, gz-
lemlere dayanr.
S yaset felsefes hak, e tl k, zgrlk g b olmas gereken-
ler bel rlerken "Daha y nasl olmaldr?" ynnde kurallar
ortaya koyar.
Devletler elet r r, y - kt ayrm yapar, var olmas sten -
len devlet tanmn yapar, kurallar ve lkeler bel rler.
Devlet le lg l yaplan tanmlardan sosyal devlet, sosya-
l zm, fa zm, anar zm, l beral zm g b deoloj ler ortaya k-
mtr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 1
 SYASET FELSEFES

2) Siyaset Felsefenin Temel Kavramlar Hukuk: B r toplumu oluturan k ler n gerek aralarndak ge-
rekse devlet le olan l k ler n dzenleyen yazl kurallar ve
yasalar s stem d r.
B rey
Yasa: Devlet tarafndan bel rlenen, nsan l k ler n , toplum-
Toplum sal dzen kurmaya ve korumaya ynel k emred c ve uyul-
mas zorunlu kurallardr.
Devlet kt dar
Meru yet: Toplumda kt dar el nde bulunduranlarn, ynet-
Egemenl k Ynet m me gcn hukuka ve yasalara uygun olarak elde etmes ve
bu gc yasal yollardan srdrmes d r.
Brokras Hukuk Yasa

Meru yet Hak Adalet

Demokras nsan haklar S v l toplum La kl k

Hak: B reyler n bakalarndan steyeb lece adalet ve huku-
E tl k zgrlk Dzen Karmaa ka aykr dmeyen taleplerd r.

Adalet: Herkes n hak ett n almas, hakkn gzet lmes ve

B rey: nsan topluluklarn oluturan, nsanlarn benzer yan-
larn kend nde tamakla b rl kte, kend ne zg ayrc zel-
l kler de bulunan tek can, fertt r.
Toplum: B rb rler le karlkl ekonom k ve kltrel l k ler
nde bulunan, b reyler n meydana get rd , bell b r toprak
paras zer nde yaayan, tar h ve kltrel temele dayanan
topluluktur.
Devlet: S yas snrlar tesp t ed lm , bell b r corafyada ya-
ayan egemenl e sah p en byk s yas kurumdur.
kt dar: Devlet n egemen olma, toplumun kend rades n ha-
k m klab lme gcdr.
Egemenl k: Devlet n kt dar gcn h b r ve d bask ol-
madan kullanmasdr.
yer ne get r lmes d r.
E tl k: nsanlar arasnda ayrm gzet lmemes , herkes n b r
grlmes , benzer durumda olanlara benzer ek lde davra-
nlmasdr.
zgrlk: B rey n kend akl ve rades n kullanarak doru
olduunu dnd eyler yapmada serbest olmas, bask
ve zorlamann olmamasdr.
Demokras : kt darn halka dayand, yasama, yrtme ve
yargnn gler ayrl lkes nce yrtld, nsan hak ve
zgrlkler n n anayasa le gvence altna alnd, katlma,
oulculua ve hukukun stnlne dayanan ynet m s s-
tem d r.

nsan Haklar: Irk, ulus, etn k kken, d l, d n ve c ns yet ayr-

m gzetmeks z n tm nsanlarn yararlanab lece haklardr.
Bu haklar kullanmakta herkes e tt r.

S v l Toplum: B r devlet n otor tes altnda varlk gster p ka-

nunla yaayan, devletten bamsz (zerk), gnlllk esa-
Ynet m: Toplumu, devlet bel rl lkelere, kurallara, amalara
sna dayanan, rgtl b r topluluktur. Daha genel anlamyla;
gre altrma, ynlend rme, dare etmed r.
kend amalar pe nde olan b reyler n oluturduu znel ku-
Brokras : Devlet n ler n yapmak n ast-st l k s nde rumlar fade eder.
grev yapan memurlarn oluturduu grup ve yaptklar h z-
La kl k: D n ve devlet ler n n b rb r nden ayrlmas, devlet
met n addr.
ynet m nde herhang b r d n n referans alnmamasn ve dev-
let n d nler karsnda tarafsz olmasdr.
Sorusu
retmen

S v l toplum rgtler n n temel amac ned r?

Devlet n gcne kar b rey korumak.

2 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SYASET FELSEFES
Dzen: nsanlar aras l k ler n bel rl kural ve deerlere bal
srdrld, b reyler n b rl kte yaamasn mmkn klan,
devlet otor tes n n egemen olduu durumdur.
Karmaa: H b r otor ten n olmad veya zayflad ya da
b rok otor ten n egemen olduu ve att, hukuk kural-
larnn lerl n kaybett , herkes n sted g b davrand
durumdur.
rnek 1:
Hobbes'a gre klcn zoru olmadan szlemeler kel meler-
den barett r ve bu hl yle szlemeler n nsan korkutacak
gc yoktur. Adalet n etk l b mde var olab lmes de devle-
t n aralar tarafndan uygulanmasna baldr.
Aadak lerden hang s bu paradan karlab lecek
b r sonutur?
A) Yasalarn yaptrm gc olmaldr.
B) Devlet n temel n yasalar oluturur.
C) Devlet szlemeye dayanr.
D) Adalet devletten bamsz evrensel b r deerd r.
E) kt dar tek b r elde toplanmaldr.
Hobbes'a gre toplumsal szlemenin geerli olabilmesi ve adaletin salana-
bilmesi iin yasalarn yaptrm gc olmaldr.
Cevap: A
Platon "Devlet mekan zmas nsan organ zmasna benzer." de-
m t r.
B. SYASET FELSEFESNN TEMEL
SORULARI
Felsefen n d er dallarnda olduu g b , s yaset felsefes n n
de ele ald ve cevap arad b rtakm sorular vardr.
? kt dar kaynan nereden alr ve meru yet n lt ned r?
? Egemenl n kullanl b mler nelerd r?
? Brokras den vazge leb l r m ?
? S v l toplumun anlam ned r?
? B rey n temel haklar nelerd r?
1) k dar Kaynan Nereden Alr,
Meruiye n lt Nedir?
Her ynet m b m b r otor teye dayanmak zorundadr. Devlet
ynetmen n temel koulu, ynet m yetk s ne sah p olmaktr.
lk toplumlardan bu yana kt dar, hep b r ler n n el nde olmu-
tur. Devlet n b r ges olan kt dar se toplumdak b reyler ze-
r nde devlet gcn kullanma yetk s d r.
kt darn kaynan nereden aldna l k n temel gr
vardr:
Devlet n Kayna nsann Korunma ht yacdr
nsanlarn korunma, temel ve sosyal ht yalarn karlama,
ahlak olarak olgunlama ve erdem nsanlar yet t rme g b
grevler yer ne get rmes nden alr.
Bu t p b r devlette yaayan halk devlet n korumasndan mem-
nunsa devlet n em r ve yasalarna uyar, taat eder ve bu dev-
let meru yet kazanr.
Devlet n Kayna Tanr'dr
Bu gre gre devlet Tanr rades n n zorunlu b r sonucudur.
Bu anlaya sah p olarak kurulan devletlere teokrat k devlet
den r.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
SYASET FELSEFES

St. August nus devlet n kaynann Tanr olduunu, Tanr'nn
yeryzndek tems lc s n n devlet olduunu savunur.
Devlet ynetenler de Tanr'nn vek ller d r dem t r. B reyler n
devlet ynetenlere taat etmes b r devd r. Ona kar kmak
Tanr'ya kar kmak anlamna gel r.
Bu t p devletlerde kt dar toplumu Tanr'nn koyduu yasalara
uygun ek lde ynet yor ve halk bundan memnunsa devlet n
em r ve yasalarna uyar, taat eder, bu kt dar mer yet ka-
zanr.
b) Karizma k Egemenlik
Kar zmat k egemenl kte l der n nsanlar ynlend reb lme, et-
k leme ve kend etrafnda toplayab lme g b zell kler vardr.
Kar zmat k egemenl kte bu t p l derler n stn zell kler nede-
n yle nsanlar ona nandklar ve gvend kler n taat ederler.
Byle l derlere taat etmek n gelenekler ve yasalara gerek
yoktur.
c) Rasyonel / Yasal Egemenlik
Rasyonel egemenl n temel nde yazl kurallar yan rasyonel
hukuk kurallar vardr.

Demokras n n uyguland toplumlarda geerl b r egemenl k

Devlet n Kayna Ortak raded r (Toplumsal Szlemed r)
trdr.
Bu gr savunanlara gre kt dar, kaynan toplumdak b -
Demokras de ynet c ler se mle bana gel r, yaptklar her
reyler n b rl kte yaama ste n n b r szlemeye dayal olarak
uygulama halkn denet m ne aktr.
ortaya koymasndan alr.
Ynetenler n ve ynet lenler n eylemler yazl kurallarla bel r-
En neml tems lc ler ; T. Hobbes, John Locke ve Jean Jacqu-
lenm t r. H b r k msen n yetk ler snrsz de ld r.
es Rousseau'dur.
Eylemler n rasyonel kurallara uygunluunu denetleme gre-
Gvenl k, e tl k, zgrlk, bar ve y l salama temel ne
v n yarg yapmaktadr.
dayanan devletlerde halk bunun gerekl ne nanyorsa dev-
let n em r ve yasalarna uyar, taat eder, bu kt dar meru yet Bu egemenl kte kuvvetler ayrl lkes geerl d r.
kazanr.

2) Egemenliin Kullanl Biimleri Nelerdir?

Her ynet m b m b r otor teye dayanmak zorundadr. Devle-
t n b r ges olan kt dar toplumdak b reyler zer nde devlet n
gcn kullanma yetk s ne sah pt r.

kt darlarn ynetme gcn nereden aldklar ve bu gc

nasl kullandklar konusunu Max Weber gruba ayrarak
aklamtr.

a) Geleneksel Egemenlik
Egemenl n gelenek, grenek, rf ve nanlardan alan, daha
ok babadan oula geen monar k ynet mlerde grlr. Rasyonel egemenl k demokrat m rej mlerde uygulanmaktadr.

Eer egemenl n kayna d n temellere dayanrsa teokrat k 3) Brokrasiden Vazgeilebilir mi?

ynet mlerde grlr.
Gel me ve de men n yava olduu, e tl k, temel hak ve
hrr yetlerden herkes n ayn oranda yararlanamad devlet-
lerd r.
Devlet ynet m nde memurlar grev yapmaktadr. Bu memur-
lar arasnda ast-st l k s , blm ve uzmanlk alanna
gre grev paylam vardr.

4 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 SYASET FELSEFES

Yasalara uygun olarak bu memurlarca devlet ler n n yrtl-
mes s stem ne se "brokras " ad ver lm t r.
4) Sivil Toplumun Anlam Nedir?
S v l toplum; toplumun kend kend n ynlend rme arzusunun
sonucu olarak ortaya kan, devletten bamsz rgtlenen
gnll kurulularn meydana get rd sosyal yapdr.

B reyler kend karlarn koruma amacyla rgtlen rler ve

ynet me kar bask grubu olutururlar.
Brokras n n gerekl olup olmad konusunda gr ayrlk-
S v l toplum kurulularnda gnlllk, bamszlk, kr amac
lar bulunmaktadr. M. Weber gerekl olduunu, J. S. M ll se
gtmeme ve b r amaca sah p olma artlar vardr.
gereks z olduunu sylem t r.

Max Weber

Yasal kural ve yaptrmlara dayand n

Devamll salanm grevl ler kadrosu olduu n

Yazl belge ve lemlere dayal alma gelene olduu n STK'larn levler

Mevk , b lg ve yetenee gre ver lm ynetme yetk s ve so-

rumluluunun olmas sebeb yle
Demokrat k anlayn B reyler n stek, ht -
blm esasna dayal b r h zmet anlay olduu n
gel mes ne katk ya ve kararlarn d le
Her kademen n kend nden st b r kademe tarafndan kontrol salamak get rmek
ed lmes sebeb yle brokras gerekl d r.
evre g b konularda
Temel hak ve zgr- halk duyarl hale
John Stuart M ll lkler korumak get rmek, kamuoyu
Se mle bana gelen s yas kt dar ler n hzl yapp tekrar oluturmak
se leb lmey ster. Ancak se lme kaygs olmayan ve atama
le greve gelen brokras yazl kural ve ynetmel kler n te- Toplumu lg lend ren Ekonom k, salk,
s ne geemed n ler yava yrtr. s yas kararlarda etk l e t m g b konularda
Brokratlar ve st dzey brokratlar uzman ve tecrbel k - olmak yardmlarda bulunmak
lerd r. Oysa se mle baa gelenler deney ms z ve n ya-
bancsdr. Bu nedenle s yas gc el nde bulunduranlar ster
stemez brokras n n etk s altna g rer.

Brokras , zell kle kap tal st s stemde ykseleb lmek veya

makamn koruyab lmek n kamu h zmet yer ne s yas gce
h zmet edeb l r.
5) Bireyin Temel Haklar Nelerdir?
Brokras dek kat kurallar zamanla de en koullarn ger - nsann doumundan t baren get rd devred lemeyen, vaz-
s nde kalmakta ve uyum salayamamaktadr. ge lemeyen ve dokunulmayan, tm nsanlar n geerl l
olan haklara "temel haklar" den r.
Brokras de zaman kayb, krtas yec k ve kaynak savurgan-
l vardr.
Sorusu
retmen

Brokras dek "krtas yec l k" le ne anlatlmak stenmekte-

d r?

nsanlardan gereks z resm evraklarn stenerek, ler n yavalatl-

mas.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

 SYASET FELSEFES

nsanlarn sah p olduu temel haklar hem ulusal hem de ulus- B r nc s ; nsann yeme - me, reme g b doal ht yalarn kar-
lararas yasalarla gvence altna alnmtr. layan drt / tah yet s ne karlk toplumdak " snf"dr.

Temel haklar grupta toplanab l r.
K sel Haklar: Yaama hakk, k gvenl , zel yaamn
g zl l , haberleme, d n, v cdan, dnce, kanaat zgrl-
, konut dokunulmazl g b haklardr.
k nc s ; nsandak rade yet s ne karlk toplumdak "koruyu-
cu / asker snf"dr.
ncs se, nsandak akl yet s ne karlk toplumdak "y-
net c snf"dr.

Sosyal ve Ekonom k Haklar: Salk, sosyal gvenl k, e - Ar stoteles

t m - ret m hakk, alma zgrl, a len n korunmas
nsan toplumsal b r varlktr ve dnyaya geld nde erdeml
g b haklardr.
olmaya yatkn b r ek lde doal yetene vardr.
S yasalar Haklar: Seme ve se lme, s yas part kurma,
Devlet n grev n n nsanlardak bu doal yatknl olumlu
s yas etk nl kte bulunma, part ye ye olma, kamuda al-
ynde kullanmak ve ahlaka olgun nsanlar yet t rmek oldu-
ma, d leke verme g b haklardr.
unu savunmutur.

C. DEVLET NASIL ORTAYA IKMITIR?

Devlet; sosyal dzen n, adalet n toplumun y l n n salan-
mas amacnda olan, snrlar bel rl b r toprak parasna sa-
h p olan bamsz ve egemen olup halk n grev yrten
sosyal b r organ zasyondur.
Devlet n nasl ortaya kt konusunda k farkl gr bulun-
maktadr.
Devlet n doal b r varlk olduunu savunanlar le devlet n ya-
pay b r varlk olduunu savunanlardr.
1) Devle n Doal Bir Varlk Olduunu
Savunanlar
nsanlarn ahlak gel m dzeyler ne kadar gel m se devle-
t n ynet m b m de o denl dorudur.
Bu t p b r devlette yaayan halk devlet n ahlakl ve erdeml
nsanlar yet t rd ne nanyorsa devlet n em r ve yasalarna
uyar, bu devlet meru yet kazanr.
Farab
nsanlarn yaamak n b rb rler ne muhta olmas ve bu yn-
de b rl yapmas nsan olmann gere d r.

Bu gre gre devlet doadak dzen n devam g b d r. Do-
ada yaayan d er canllar g b devlet byk b r organ zma
ve doal b r varlktr.
Platon
nsanlarn yaamak n bakalarna ht ya duyduunu, bu
nedenle b rl kte yaamak n toplumu oluturduklarn syler.
Ayn ama altnda nsanlarn toplanmas ve b r toplum olu-
turmas, devlet oluturmas da b r zorunluluktur.
bn - Haldun
nsanlar b r arada yaarken bell b r noktadan sonra b rb rle-
r yle el r ve anlamazlklar ortaya kar.
Anlamazlklarn zlmes , saldr ve ez yetler n olmamas
n b r devlet ve devlet n koyduu kurallarn olmas lazmdr.

Toplum nde her nsan b r n n yapamadn yaparak b rb r-

ler ne yardm etmekte, ortaklk yaparak dzen nde yaa-
mak n devlet kurmaktadrlar.

Devlet ve nsan ynden b rb r ne benzetm t r. "Mukadd me" adl eser nde nsanlarn saldrganlklarnn g-
l b r devlet otor tes le zmlenece n bel rtm t r.
Sorusu
retmen

Gnmzde halk le devlet ynetenler n yaptklar toplum-

sal szleme ne olarak adlandrlmaktadr?

Anayasa.

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SYASET FELSEFES
2) Devle n Yapay Bir Varlk Olduunu
Savunanlar
Bu gre gre nsanlar kend aralarnda uzlap devlet kur-
duklar n meydana gelen oluum da yapay b r varlktr.
Thomas Hobbes
Hobbes'a gre nsanlar yaamlarn srdrmek gdsyle
benc lce davranrlar ve d er nsanlarla atma ne g rerler.
Her nsann kend kar ve doadan daha fazla yararlanma
drts nsanlarn hayatn tehl keye drr.
nsanlar kend karlarn kollamak n kullandklar saldr-
ganlk drtsn kend aralarnda anlaarak devlete devret-
m lerd r.
Bu sayede nsanlar devlet garant s altnda hayatta kalab l-
mekted rler. O nedenle devlet n varl zorunludur.
Hobbes, "nsan nsann kurdudur." dem t r.
rnek 2:
Doann bedensel ve z h nsel yetenekler datt doal
durumda nsanlar arasnda saf b r e tl k vardr. Bedensel
olarak gl ve hzl dnen b r nsanla, zayf ve yava d-
nen nsan arasndak fark, b r n n d er ne stnlk dd a-
sn dorulayacak kadar fazla de ld r. nk bedensel ve
z h nsel olarak zayf olan k , yeter kadar nsanla veya b r
h le le gl olan ldrmeye yetecek kadar gl saylr.
Bu doal e tl k gl, zayf herkes n lm korkusu yaa-
masna ve d er nsanlara kar gvens zl k h ssetmes ne
neden olur. Bu gvens zl n sonucu se herkes n herkese
kar da m b r sava hl nde olmasdr. Bunu engellemek
n nsanlar kend aralarnda yaptklar b r szleme le baz
haklarn devlete devrederler.
Thomas Hobbes'un grler n yanstan bu paraya
dayanarak aadak lerden hang s sylenemez?
A) nsanlar bar salamak n devletle szleme yaparlar.
B) nsanlar doutan e t olduklar n b r otor teye ht ya
duyarlar.
C) Toplumsal yaama ge le nsanlar arasndak e tl k
gvens zl e neden olur.
D) Devlet kend bana b r ama de l, bar salamak
n b r aratr.
E) Devlet nsanlar arasndak szlemen n sonucudur.
Hobbes'a gre devlet bar iin bir aratr. nsanlarn bar salamak iin dev-
letle szleme yaptklar bu paradan karlamaz.
Cevap: A
John Locke
nsanlarn y olduklarn, bar, e tl k, yardmlama, b rl
ve mutluluk nde yaamak sted kler n bu nedenle devlet
kurduklarn bel rtm t r.
nsanlarn y n yet, yardmlama ve b rl ne dayal olarak
l k ler n srdreb lmeler n n tek bana baarlamayaca
grnded r.
nsanlar arasnda organ zasyonu yapacak, ortak raden n
rn olan, ounluun egemen olduu devlet sayes nde
paylamlar gerekleeb l r.
B reysel haklardan en neml s n n mlk yet hakk olduunu,
devlet n nsan amalarna h zmet eden b r ara olduunu
syler.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
SYASET FELSEFES

Kuvvetler ayrl lkes n bulan ve bunu kullanarak kt darn

kontrol ed lmes n , kt darn gcnn snrlandrlmasn savu-
DEAL DZEN ARAYILARI
nan b r dnrdr.

deal Dzen n Olab lece n deal Dzen n Olab lece n

Reddedenler Kabul Edenler

Sof stler zgrl Temel

Jean Jacques Rousseau Alan Yaklam
N h l stler E tl Temel
Rousseau nsan zgrlne, e tl ne nem verm , zel Alan Yaklam
mlk yet n ortaya kmasyla bunlarn kaybed ld n bel rtm - Adalet Temel
t r. Alan Yaklam
zgrlk ve e tl n salanab lmes ancak ve ancak "genel
rade" le salanab l r. 1) deal Dzenin Olabileceini Reddedenler
nsann kend "zel rade"s n b r anlamayla "genel rade"ye
devrederek btnn blnmez paras olmas gerekt n sa- Sof stler
vunmutur. Sof stler n yaad dnemde s yas ve toplumsal karmaa
nsan genel rade (devlet) sayes nde hem cann, maln koru- ortamnn olmas neden yle onlar deal b r dzen n olamaya-
yacak, hem herkesle b rlet halde kend buyruundan kala- can savunmulardr.
cak hem de zel mlk yet n olmad, doada yaad gnler Sof stlere gre doa dzen ve doal yaam, nsanlarn olu-
kadar zgr kalacak dem t r. turduu toplumsal yaamdan daha deerl d r. nk toplum-
Rousseau devlet ; yurttalarn zgrlk ve e tl k n dou- sal yaam yapaydr, doa dzen ne aykrdr.
tan, vazge lmez haklar ve kend yazglarn bel rleme g- Sof st dnr Protagoras "nsan her ey n lsdr." d ye-
ler yoluyla katldklar b r toplumsal szleme zer ne dayal rek nsann olduu her yerde her ey de r, deal dzen d ye
pol t k b r rgt olarak tanmlamtr. b r ey olamaz dem t r.

. DEAL DZEN ARAYILARI Sof st dnrlerden Throsymakhos doal yaamda gll-

ler n egemen olduunu, toplumsal yaamda se gszler n
Toplumlarn nde yaad b r dzen vardr. Ancak bu d- korunduunu, bunun doal yaama aykr olduunu syler.
zende e ts zl kler, hakszlklar olab lmekted r.
S noplu D yojen de devlet n yapay b r varlk olduunu savun-
"Toplumlarda hang yntem uygulanrsa daha y olur?", "de- mutur.
al dzen nasl olmaldr?" g b sorular s yaset felsefes n n ko-
N h l stler (H ler)
nusu olmutur.
Yakn a'da ortaya kan n h l zm temelde her ey yan
deal dzen araynda f lozoflar k farkl gr ler srm-
varl, otor tey , yasay, kurallar devlet reddetmekte mutlak
lerd r. deal dzen n olab lece n reddedenler ve deal dze-
zgrl savunmaktadr.
n n olab lece n kabul edenler.

8 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 SYASET FELSEFES
Devlet otor tes nde yaayan b reyler n mutlak zgrln
kaybett kler n bel rterek anar zm le paralel b r gre sa-
h pt rler.
N h lstlere gre btn deer, kurum, dzen, gelenekler kt-
dr ve yklmaldr.
Devlet btn ktlkler n kaynadr, o nedenle deal dzen
var olamaz.
N etzsche "stn nsan" yaratmak n "merhamet ldrn"
d yerek gsz ve zayflarn lmes gerekt n bel rtm t r.
Doa glden yana olduuna gre, gszler n hakkn g-
zeten devlet doaya aykrdr.
2) deal Dzenin Olabileceini Kabul Edenler
zgrl Temel Alan Yaklam (L beral zm)
Bu dnce s stem deal b r s yas s stem n amacnn b rey-
lere mmkn olan en byk zgrln tem n ed lmes ge-
rekt ne dayanr.
Ps koloj k, toplumsal, s yasal, ekonom k, nan, badet ksa-
cas her alanda b rey zgr braklmaldr.
L beral zm bu ynler yle ne kan ekonom k ve s yasal b r
ret d r.
L beral zm b reyc l , zgrl, hukukun stnln, ser-
best p yasa ekonom s n ve b rey karsnda devlet gcnn
snrlandrlmasn temel alarak deal dzene ulalab lece n
savunur.
L beral zm n en neml tems lc ler Adam Sm th, J. S. M ll ve
J. Locke'dur.
Adam Sm th "Braknz yapsnlar, braknz ges nler." d yen nl
L beral dnrdr.
Sorusu
retmen
Anar st f lozoflarn devlet f kr ne kar kmalarnn temel
neden ned r?
E tl Temel Alan Yaklam (Sosyal zm)
Sosyal zm l beral zm ve kap tal zme tepk olarak ortaya k-
mtr.
Sosyal zme gre deal dzen n kurulab lmes n yaplmas
gereken zel mlk yet ortadan kaldrlmak, ret m aralarn
toplum adna devlete vermek, kap tal st s stem ykmaktr.
Bylece sermayey tems l eden veren snf le eme tems l
eden snf arasndak gel r dalm adalets zl ortadan
kalkacak ve tm nsanlarn e tl ne dayanan, snfsz, deal
b r toplum dzen kurulmu olacaktr.
En neml tems lc ler Sa nt S mon, Robert Owen ve Karl
Marx'tr.
Adalet Temel Alan Yaklam (Sosyal Devlet)
Bu gr savunanlar l beral zm n zeng n ve mutlu b r aznlk
oluturduunu, ger ye kalan ounluun mutsuz ve yoksul
yapldn bel rt r.
Y ne bu gr sosyal zmde yoksulluk ve mutsuzlukta herke-
s n e tlend n , modern kleler olutuunu, yaratcln ve
g r mc l n yok olduunu bel rt r.
deal dzen n oluab lmes n zgrlk ve e tl kapsaya-
cak, herkese hak ett n verecek b r ey vardr. O da adalett r.
Adalet herkese hak ett n vermekt r.
Sosyal devlet anlaynn en neml tems lc ler Eduard Ber-
nste n ve John Rawls'tr.
Adalet herkese hak ett n vermekt r.
Devlet n nsanlarn zgrlkler n snrlandrmas.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 9
SYASET FELSEFES

3) topyalar
topya "olmayan lke" anlamna gel r. ngrlen veya uy-
gulanan h b r devlet b m n n nsanlarn problemler ne kes n
zm bulamadn dnen f lozoflar kend anlaylarna
gre yen devlet b mler tasarlamlardr.

H b r yerde gereklemem ve gerekleme ans pek fazla

olmayan toplumsal dzenler dnmlerd r.

topyalar; sten len topyalar ve korku topyalar olmak ze-

re k ye aylr. Farab 'n n topyas "Erdeml eh r"d r.

a) stenilen topyalar
Baz f lozoflar btn nsanlar n mkemmel olduuna nan-
dklar b r s stem tasarlarlar.
Herkes n steyeb lece ve mutlu olab lece dnya tasarlayp
bu tasarmlarnda mutlak ve gel m l k olacan dd a ederler.
Platon'un "Pol te a (Devlet) topyas"
Platon'a gre deal devlet sosyal snftan olumaldr. -
ler, bek ler (askerler), ynet c ler.
B r nc gruptak ler ret m yapmaldr. Bunlar evleneb l r ve
ocuk sah b olab l rler. Bek ler n em rler ne taat etmel d rler.
Evleneb l rler ve mlk sah b olab l rler. ler n erdem al-
kanlk olmaldr.
Farab 'n n "El-Med net'l Fazla" (Erdeml eh r) topyas
Farab topyasnda toplumlar k ye ayrmaktadr. Erdeml
toplum ve erdems z toplum.
Erdeml toplumu tanmlarken ona gre erdem yardmlama-
dr. Gerek mutlulua ulatracak eylerle yardmlaan halk
erdeml toplumdur.
nsanlar ht yalarn tek balarna karlayamazlar, vcudun
organlar g b nsanlar b rl kte olmal ve eks kler n b rl le
tamamlamaldrlar.
Erdeml ehr ancak erdeml b r ynet c ynetmel d r. Ynet c
Tanr'ya nanan zek , b lg l , alkan, drst olmaldr.

k nc gruptak bek ler ten ve dtan geleb lecek tehl kelere

kar grevl d rler. Evlenemezler ve mlk sah b olamazlar.
Bek ler n erdem cesaret olmaldr.

nc gruptak ynet c ler bek ler snfndan kar; b lg l ,

Thomas More: "top a" (topya)
otor tel , halkn y l ne ters olan kabul etmeyen b r s olmal-
dr. Evlenemezler ve mlk ed nemezler. Ynet c ler n erdem Thomas More "top a" adl eser nde ng ltere'n n o zamank
b lgel k olmaldr. karmak yapsn elet r r. Ona gre e ts zl n ve mutsuzlu-
un kayna zel mlk yett r.
Platon topyasnda devlet n e t me ve erdeml olmaya y-
nel k alma yapmas gerekt n bel rt r. lllk ve adalet zel mlk yet n olmad, nsanlarn ht yalarnn devlet tara-
erdem ne gruptak ler n heps sah p olmaldr. fndan karland, parann kullanlmad, altn, elmas g b
eylere deer ver lmeyen b r ada lkes tasarlar.

Bu deal devlette ounluun tek Tanr nanc vardr, herkes

e t ml d r, toplumsal snflar yoktur, demokrat k b r ynet m
vardr.

ocuklar a leler nden alarak devlet n e tmes gerekt n Devlet n amac nsanlarn mutluluunu salamak olmal, y-
syler. net c ler halk tarafndan aklc b mde se lmel d r.

10 YGS Felsefe Planl Ders Fy

SYASET FELSEFES

Tommaso Campanella'nn "Gne lkes " topyas b) Korku topyalar

Campanella talya rah b ve f lozofudur. Platon'un "Devlet"
"Ters topya"da den len bu t p devlet tasarmlarnda ynet c -
s ml k tabndan ve Katol k k l ses n n etk s nde kalarak "G-
ler nsanlarn mutluluu n alrlar.
ne lkes "n yazmtr.
Ancak bu mutluluu salamak n nsanlara her trl bask
O dnemde nsanlarn byk ounluu b tmek b lmeyen
ve zorlamay yaparlar.
ykler n altnda ez lmekte, ok az sayda nsan se zevk ve
tembell k ne yaamaktadr. Korku topyalar her geen gn daha fazla mak neleen dn-
yann nsan deerler n kaybedece konusunda uyarmak
Gne lkes 'nde e tl e dayal sosyal st b r yaam tarz ta-
n tasarlanmtr.
sarlamtr.

Bu lkey se mle baa gelen b r rah p ynet r. Bu rah b n

yardmcs vardr. Bunlar: "g, b lgel k ve ak"tr.

zel mlk yet n olmad lkede her ey ortak kullanlr. Evler,

eyalar, ocuklar b le ortaktr.
Bu lkede a le kavram yoktur. K m n k m nle evlenece ne
ak ler n dzenleyen memurlar karar ver rler.
A le btn ktlkler n kayna olduu n ocuklar doar
domaz a leden alnr, devlet tarafndan y b rer yurtta ola-
rak yet t r l rler.
Herkese yetenekler ne gre ver l r, gnde sadece drt saat
allr, altn ve gm deers z madend r.
Bu lkede tek b r d n vardr, bo zamanlarda badet yaplr ve
gzel sanatlarla lg len l r.
Aldous Haxley' n "Yen Dnya" topyas
Haxley bu k tapta teknoloj n n nsanda oluturduu yabanc-
lamay, nsann mekan k b r varla dnmn anlatr.
Devlet on k den oluan zorba b r grup ynetmekted r. n-
sanlara daha anne karnndayken mdahale ed l r ve genler
de t r l r.
nsan duygular yok ed lerek "soma" ad ver len zevk ver c b r
lala b reyler n kend konumlarnda memnun olmalar sa-
lanr.
Ayp, gnah, yasak, su yoktur. ht yaca gre nsan ret l r,
lmes gerekenler "lm merkezler "ne gtrlr.

Bu devlette d n, sanat, felsefe g b nsan etk nl klere yer yok-

tur. Gem tamamen yok ed lm , mzeler kapatlm, tm
tar h eserler ve k taplar yaklmtr.
Franc s Bacon'n "Yen Atlant s" topyas
Bu romandak kahraman normal anne ve babadan doan b r
Bacon bu eser nde b l msel bulularn uyguland b r hayal
melezd r. Yaad topluma uyum salayamaz ve nt har eder.
lke tasarlamtr.

Bu lkede b l msel aratrmalarn yapld "B l mler Akade-

m s " vardr.

Meteoroloj olaylar gzlemlen r, hastalklar y let r l r, to-

humsuz b tk yet t r l r, aalarn tr de t r leb l r, rm
organlara yen den hayat ver leb l r. Hayvanlar kobay olarak
kullanlmaktadr.

Bacon, o sralarda henz cat ed lmem olan baz teknoloj -

lerden sz etmekted r.
Matr x f lm de b r tr korku topyasdr.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 11

SYASET FELSEFES
George Orwell' n "1984" topyas
Orwell nsan zgrln ortadan kaldran ynet mlere kar
uyar olmas n bu eser tasarlamtr. Stal n dnem nden
es nlenm t r.
Dnya e blnmtr, bunlar: Okyanusya, Avrasya ve
Doa Asya'dr. Her nn de ynet m ek ller b rb r ne ben-
zemekted r.
Bu dnyada ynet mler, kend nde tam b r t ranlktr. Her
ey mutlak kontrol altndadr. lm korkusu, bask ve zulm
vardr.
Her yerde "Byk aabey sen gzetl yor." levhalar aslm-
tr.
Herkes b rb r n hbar eder, casusluk, kaypaklk, herkes n b r-
b r nden kuku duymas ve korkmas gnlk yaamn gere-
d r.
Kurallara uymayanlara kence yaplmakta ve ynet me sa-
dk olmalar salanmaktadr.
D. BREY - DEVLET LKS
Devlet n b m ve ortaya k konusunda farkl grler var-
dr.
B rey m devlet n vardr, yoksa devlet m b rey n vardr.
Tar h adan b rey - devlet l k s ne bakldnda, bu l k n n
gem ten gnmze byk b r gel me gsterd grlr.
Krallk ynet mler nde ve despot k devletlerde efend - kul
l k s gzlemlenmekted r. Devlet n grev emretmek, b rey
grev se bu em rlere uymaktr.
Gnmz ada devlet anlaynda b rey devlet l k s de-
mokrat k hukuk devlet anlay ereves nde aklc ve ger-
ek b r ek lde dengelenm t r.
12 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Ne b rey devlet adna feda ed leb l r, ne de devlet b reyler n
ortadan kaldrlab l r anlay hak md r. Her k s n n de varln
srmes b rb r ne baldr.
Yusuf Has Hac p: "Kutadgu B l g (Mutluluk Veren B lg )"
nl Trk dnr eser nde t veren b r d l kullanmtr.
Ona gre devlet n deal b r devlet olab lmes akla, adalete,
doru ve ad l yasalara dayanmasna baldr.
Devlet ynetenler n cesur, b lge ve akll olmalar, zal m ol-
mamalar tavs ye ed l r. Gler yzl ve sevecen olmas duru-
munda ynet c ler n halk tarafndan sev lece n bel rtm t r.
B reyler de b r vatanda olarak ynet c lere kar grev ve so-
rumluluklarn yer ne get rmel d rler.
Charles Lou s Montesqu e: (Kanunlarn Ruhu)
Fransz dnr Locke'un ortaya att "kuvvetler ayrl" l-
kes n eser nde ayrntl olarak aklamtr.
Yasama, yrtme ve yargdan oluan organn ayr ayr
grev yapmas gerekt n , tek b r merkezden yrtld
zaman baskc b r ynet m n olacan bel rtm t r.
B rey n hak ve zgrlkler n n yasalarla gvence altna aln-
mas gerekt n bel rtm t r.
Karl Popper: "Ak Toplum ve Dmanlar"
Total ter yan "kapal toplumlar"da b rey hak ve zgrlkler
geerl de ld r. O nedenle "ak toplum" yapsn nermek-
ted r.
Ak toplum b reyler n de katlmyla gerekleen ok part l
s yasal s stemd r.
Ak toplumda b reyler farkl dnme ve davranma, sorgula-
ma, elet rme ve rgtleneb lme haklarna sah pt r
SYASET FELSEFES
1. "Yen Dnya" romannn yazar Huxley, b l m ve teknoloj -
n n bu hzla lerlemes n n sonucunda u uyarlarda bulunur:
Yen dnya dzen nde toplum yle aamaya gel r k artk
a le ve evl l k yoktur. nsanlar ht yaca gre ret l r. nsan-
lar alfa, beta ve eps lon ekl nde snara ayrlr. H k mse
anne ya da baba de ld r. K mse hastalanmaz. nsanlarda
gem ve gelecek duygusu yoktur. nsanlar k ey y b l r,
almak ve renmek. Toplum adeta saklanm ve robot-
lamtr.
Huxley bu topyasyla aadak lerden hang s ne d k-
kat ekmek stem t r?
A) B l m ve teknoloj n n nsanl tehd t edecek boyutlara
ulamasna
B) Gel r n adaletl bllmemes durumunda karmaa
yaanmasna
C) Ynetenler n ad l olmasnn nem ne
D) Devlet n kutsal b r varlk g b alglanmas gerekt ne
E) B rey n b l msel gel melerden haberdar olmasna
2. S yaset devlet ler n dzenleme ve yrtme faal yet d r.
S yaset felsefes de s yasal yaam konu alan, devlete l -
k n kavram ve kurumlar anlamaya alan felsefe daldr.
Buna gre aadak lerden hang s s yaset felsefes -
n n sorularndan b r de ld r?
A) Yurttalarn temel haklar nelerd r?
B) En y ynet m b m hang s d r?
C) Egemenl n kullanl b mler nelerd r?
D) nsan ahlak eylemde zgr mdr?
E) Devlet nasl olumutur?
3. Platon "Devlet" adl eser nde deal b r devlet n nasl mey-
dana gelece n aklamtr.
Campanella "Gne lkes " adl eser nde hayal b r top-
lum tasarlamtr.
Thomas Moore "topya" adl eser nde h eks olmayan
b r devlet tasarlamtr.
Buna gre aadak sonulardan hang s ne ulalab l r?
A) Toplumsal de mede l derl e nem vermekted rler.
B) Hogr ve erdem n nem n savunmulardr.
C) Kend grler ne gre devlet dzen tasarlamlardr.
D) Hukukun stnl dnces n n domasn sala-
mlardr.
E) deal b r devlet dzen n n olab l rl n reddetm lerd r.
Konu Testi - 1
4. Sof stlere gre devlet, nsan doasna aykr olan b r yapdr.
Bakun n'e gre devlet nsanlar smren, zgrlkler n
el nden alan b r kurumdur.
Kyn klere gre mutlu olmak steyen nsanlar devletten
kamaldrlar.
Burada ver len grler n ortak yn aadak lerden
hang s d r?
A) Devlet n toplumsal szleme le oluturulmas gerekt -
n savunmalar
B) nsan doas le uyum nde olan b r devlet b m
nermeler
C) nsanlar n her yerde ve her zaman geerl olan temel
toplumsal kurallar aratrmalar
D) Devlet n grev n n b reylere h zmet etmek olduunu
ne srmeler
E) nsanlarn devlet olmadan daha zgr ve mutlu olaca-
n ne srmeler
5. Toplumda ok e tl karlar ve farkl koullara sah p ol-
maktan doan de k grler, s yasal dnceler ve -
zm ner ler vardr. rne n send kalar, dernekler, mes-
lek rgtler ve odalar bu grler n tems lc ler d r. Bunlar
gerekt nde devlet ve hkmet zer nde etk leme gcne
sah p olab lmekted rler
Bu parada aadak lerden hang s n n gerekl l n-
den sz ed lmekted r?
A) Brokras n n
B) S v l toplumun
C) Hukukun stnlnn
D) Gler n ayrlnn
E) Ynet c ler n meruluunun
6. kt darn kabul ed leb l r olab lmes n mevcut yasalara
uymas ve onlar aynen uygulamas gerek r. B r kt dar, ya-
salara uygun olarak kt dara geleb l r ancak, bundan sonra
da yasalara uymas gerek r. Bunu yapmad zaman kabul
ed leb l rl n kaybedeb l r.
Bu paraya gre kt darn meruluu aadak lerden
hang s ne baldr?
A) Se mle bana gelmes ne
B) B rey devletten ncel kl grmes ne
C) ve d tehd tlere kar halk korumasna
D) Yasalara uymada srekl l k gstermes ne
E) Toplumun beklent ler n karlamasna
YGS Felsefe Planl Ders Fy 13
SYASET FELSEFES
7. K msen n bana, d n kurallarna uygun yaamam n bask
yapmasn stemem ama nsanlarn nanlarn zgrce ya-
amasn ster m. nan alannda h k msen n h k msey
b r eye mecbur etme hakk yoktur.
Bu szler syleyen k aadak lerden hang s n sa-
vunmaktadr?
A) zel mlk yet n kutsalln
B) zgr se mler n yaplmasn
C) let m zgrln
D) Dnce ve v cdan zgrln
E) nsanlarn e tl n
8. nsanda b r yandan ad l olma ve hak duygusu, te yan-
dan hakszlk yapma, ad l olmama e l m vardr. Hem ba-
kalarnn hakkn tanma hem de h e sayma duygusuna
sah pt r. nsann bu olumsuz e l mler n d zg nleyecek,
bakalarnn haklarna sayg gstermes n gerek rse zor
kullanacak devlet gcne ht ya vardr.
Bu parada s yaset felsefes n n hang sorusuna yant
aranmaktadr?
A) kt dar kaynan nereden alr?
B) Brokras den vazge leb l r m ?
C) Egemenl n kullanl b mler nelerd r?
D) Meru yet n lt ned r?
E) Devlet gerekl m d r?
9. Devlet, nfus art ve l k ler n karmaklamas sonucu
ht ya duyulan normlarn oluturulup uygulanmas ama-
cyla meydana gelm t r. Bu bakmdan devlet, toplumsal
kargaalar nlemek g b b r gereks n m n rndr.
Bu paraya gre devlet n temel lev aadak lerden
hang s d r?
A) Erdeml yurttalar yet t rmek
B) Dtan gelecek saldrlara kar halk korumak
C) Toplumsal dzen salamak
D) Halkn faydasna olacak kanunlar karmak
E) Devlet n kurumlarnn egdm nde almasn
salamak
12. C 11. B 10. A 9. C 8. E
14 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 1
10. Devlet gcnn meru kabul ed lmes ve devlet n zor kul-
lanma yetk s ne sah p tek toplumsal rgt olmas, toplumu
bask altna alma g b tehl keler de beraber nde get r r. te
bu nedenle esk den ber f lozoar devlet n b reyle l k ler n
sorgulamlar, devlet kt darnn snrlandrlmas zer nde
durmulardr. Bylece devlet karsnda b rey n hak ve z-
grlkler n n gvence altna alnab lece n savunmular-
dr.
Bu parada f lozoarn s yaset felsefes n n hang soru-
suna yant aradndan sz ed lmekted r?
A) B rey - devlet l k s nasl olmaldr?
B) deal b r devlet dzen olanakl mdr?
C) kt darn kayna nelerd r?
D) zgrln snrlar devlet tarafndan m bel rlenmel -
d r?
E) Devlet nasl olumutur?
11. Hobbes'a gre "nsan, nsann kurdudur." nsanda k te-
mel gd bulunur. Bunlardan b r kend karn gzetmek,
d er se kend n koruma gdsdr. Bu k gdy denge-
lemek n nsanlar b r szleme yaparak baz zgrlkle-
r nden vazgem lerd r.
Hobbes bu szler yle aadak lerden hang s n n olu-
umunu d le get rmekted r?
A) zgrln
B) Devlet n
C) E tl n
D) topyalarn
E) Toplumun
12. Devlet doal b r varlk de l, nsanlarn b rb rler nden ko-
runma kaygsndan doan b r rgtlenmed r. Bu anlamda
devlet n varlk neden b reyler arasnda kend l nden olu-
an szlemeden kaynaklanmaktadr.
Bu parada savunulan gra aadak lerden hang -
s d r?
A) Toplumsal kural ve dzenler nsann zne aykrdr.
B) Devlette denet m mekan zmalar bulunur.
C) Devlet uzlamaya dayal yapma b r kurumdur.
D) Devlet, nsanlarn zgrln kstladndan yklma-
s gereken kurumlarn banda yer alr.
E) Devlet b rey n stekler n gz nnde bulundurmaldr.
7. D 6. D 5. B 4. E 3. C 2. D 1. A Cevaplar
SYASET FELSEFES Konu Testi - 2

1. S yas yaplanmann doruk noktas olan devlet n tek b r
amac vardr. O da, kend s n oluturan toplum b reyler -
n n mutluluunu ve refah dzey n artrmaktr. Ama u ana
kadar nceled m z h b r devlet model bunu gerekek-
let remem t r. O zaman d le get rd m z refah dzey n n
artmas ve mutlu b reyler n yaad devlet tamamen top-
yadr.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
4. Yusuf Has Hac p, devlet n her eyden nce akla, adale-
te ve doru yasalara dayanmas ve b rey mutlu klmay
amalamas gerekt n savunur. B rey n de Tanr'dan kay-
naklanan deerler zmseyerek erdemle donanmaya
nem vermes n ner r. Dnr, ancak o zaman b rey n
k l k kazanaca, b rey devlet l k s n n de arzulanan, ol-
mas gereken dzeye ulaaca kansndadr.
Yusuf Has Hac p bu grler yle aadak lerden han-
g s n d le get rmekted r?

A) deal devlet dzen gereklemeyecek b r hayald r. A) Dzen n yasalarla salanmasn

B) Devlet ve dzen zamanla de en kavramlardr. B) Meru yet n ltler n
C) Devlet toplumun gvences d r. C) kt darn kaynan nereden aldn
D) Meru devlette herkes yasalara uymak durumundadr. D) Kar zmat k egemenl n nem n
E) deal devlet dzen n n lt e tl kt r. E) deal b r devlet dzen n n koullarn

2. B rey temel hak ve zgrlklere sah p, bunlar kullanarak 5. B r kamu kuruluuna verd m z d leken n sonucunu on
kend n gereklet rme durumunda olan b r varlktr. Devlet be gn beklemek, rtar yapan tren beklemek, bankada
se b reyler n haklarn ve zgrlkler n en ler derecede para yatrmak n srada beklemek g b ler brokras n n
ve srekl kullanab lmeler n oluturulmu otor ted r. olmamas durumunda da yapacamza gre brokras n n
Bu parada aadak lerden hang s vurlanmaktadr? varl elet r leb l r, hatta kaldrlmasn steyeb l r z. Ama
toplum yaps karmaklatka nsanlara ver len h zmetler
A) Meru yet n ltler
de oalacaktr. Bu da brokras y zorunlu klmaktadr.
B) B rey ve devlet l k s n n nasl olmas gerekt n
Bu parada brokras n n hang zell vurgulanmak-
C) Kar zmat k egemenl k tadr?
D) Brokras n n yararlar ve zararlar
A) Memurlarn h yerar s ne dayand
E) Devlet n oluum srec
B) kt dar yanl ynlend rmes
C) Elet r lecek ynler n n bulunmasna ramen gerekl
olduu
D) Se lm lere yardmc olmalar
3. I. Devlet n gc ve snrlar dnda kalan toplumun kend E) Kend karlarn korumalar
kend s n ynlend rmek n oluturduu demokrat k ya-
pdr.
II. B r toplumda egemenl el nde bulundurup kullanan or-
gandr.
6. S yaset felsefes , s yaset n ne anlama geld n , s yas oto-
III. Devlet n kt dar gcn kullanmas ve baka devletlerle r tey , otor ten n kaynan, ley n , otor te ve b rey ara-
olan l k ler nde bamsz olmasdr. sndak l k ler , devlet ve devlet ek ller n aratran b r
Bu aklamalarda aadak kavramlardan hang s ta- felsefe daldr.
nmlanmaktadr? Buna gre aadak lerden hang s s yaset felsefen n
temel sorularndan b r de ld r?
I. II. III.
A) Brokras S v l toplum kt dar A) nsan mutlulua nasl ular?
B) Egemenl k kt dar Meru yet B) S v l toplumun anlam ned r?
C) Meru yet Adalet kt dar C) B reyler n temel haklar nelerd r?
D) S v l toplum kt dar Egemenl k D) Devlet n b reyle l k s nasl olmaldr?
E) Egemenl k S v l toplum Meru yet E) kt darn kayna ned r?

YGS Felsefe Planl Ders Fy 15

SYASET FELSEFES
7. B reyler b r toplum yaratmak zere gnll olarak b r araya
gel rler. Bu b rl ktel kte egemenl k halktadr. Onlarn hakla-
rnn garant altna alnmas devlet n b r c k meru grev -
d r. Eer b r devlet bu haklar ktye kullanmaya balarsa
o ynet m alaa ed p yer ne n laykyla yapan b r y-
net m ge rmek ynet lenler n ahlak hakkdr.
Locke bu grler yle aadak lerden hang s n d le
get rmekted r?
A) Devlet b reyler n ahlaka olgunlamasn salamaldr.
B) Toplumsal szlemeyle oluan devlette b reyler n bek-
lent ler karlanmaldr.
C) Hukuk devlet dzen zer nde etk l d r.
D) Toplumsal dzen nsann zne aykrdr.
E) nsan mutlulua ancak devlet dzen ndeyken er e-
b l r.
8. Her b rey n sted g b davranab lece zel b r alan var-
dr ve kamu otor teler bu alana g remez. B rey le devlet
arasnda kab lecek b r atmada devlet de l, b rey des-
teklenmel d r.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) Mevcut dzen n eks kl kler nsanlar yen dzene ara-
maya ter.
B) nsan zgr stenc n devlet le temellend r r.
C) Devlet, toplumdak nsanlarn tmnn yararna de l-
d r.
D) B rey devlet l k s nde b rey n zgrlkler nemsen-
mel d r.
E) Devlet n dzen kanunlara dayanmaldr.
9. "Ynet m halkn efend s de l, aks ne h zmetkrdr. Ege-
menl k her zaman halka a tt r, ama se mlerle b rl kte, halk,
bell koullarla ve bell amalar gereklet rmek n hakla-
rn ynet c lere devreder. Ynet c ler, halkn egemenl n
tems l eder, halk tarafndan atanr ve halka kar sorumlu-
dur."
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s -
d r?
A) kt dar se mle bana gelmel d r.
B) Devlet adalet lkes ne gre kurulmal ve almaldr.
C) Devlet, ynett b reylerden daha gl olmaldr.
D) Toplumsal dzen n kurucu lkes e tl k olduunda, z-
grlk de gerekle r.
E) Ynet c ler halkn verd yetk kadar egemenl kulla-
nab l rler.
12. A 11. C 10. B 9. E 8. D 7. B
16 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 2
10. Devlet n ynetmen n temel koulu ynet m yetk s ne yan
otor teye sah p olmaktr. lkel toplumlardan bu yana otor te
her zaman b r kt darn el nde olmutur. Bu kt dar se oto-
r tes n bazen yasalardan bazen geleneklerden bazen de
k sel yeteneklerden elde etm t r.
Bu parada s yaset felsefes n n hang s sorusuna ce-
vap aranmaktadr?
A) deal b r dzen olanakl mdr?
B) B rey devlet l k s nasl olmaldr?
C) kt darn kayna ned r?
D) B rey n temel haklar nelerd r?
E) Devlet gerekl m d r?
11. Hobbes'un "Lev athan" adl eser n n kapak resm , lke-
n n ufkunda domakta olan, byk boyutlardak b r kral
tems l eder. Yakndan bakldnda, bu kraln b rok nsan-
dan meydana geld grlr. Vatandalar topluluunun
s mges olan bu kraln b r el nde kl, d er el nde meale
bulunmaktadr. Kl, b rey toplumsal szleme yapmaya
ynelten en temel ht yacn, yan gvenl k ht yacnn ga-
rant s , meale se aydnlanmann "aydn despot"unu ha-
ber vermekted r.
Hobbes' n bu yaklamnda temel ald gr aa-
dak lerden hang s d r?
A) B reyler zora bavurma gcn ve yetk s n b r otor te-
ye devretmek stemezler.
B) Devlet ve dzen f kr nsann doasna aykrdr.
C) Devlet dzen n srekl l n gvence altna alan uzla-
maya dayal b r kurumdur.
D) Devlet toplumsal raden n rndr.
E) Devlet, mutlak b r g de l toplumun amalarn ger-
eklet rmek n b r aratr.
12. Platon "Devlet", Farab "Erdeml Toplum", Campanella
"Gne lkes " adl eserler nde, nsanlarn yazglarnn na-
sl olaca zer nde durmular ve deal devlet anlaylarn
ortaya koymulardr.
Bu parada sz ed len deal dzen araylarna s ya-
set felsefes nde ne ad ver lmekted r?
A) topya
B) Karmaa
C) Egemenl k
D) Brokras
E) Devlet
6. A 5. C 4. E 3. D 2. B 1. A Cevaplar
 YGS // FELSEFE FY NO
BLM FELSEFES
Bilim Felsefesi Nedir? - Felsefe Bilim likisi - Bilim ve Bilim Anlaynn Tarihsel Geliimi
Bilime Farkl Yaklamlar - Bilimsel Yntem - Bilim ve Hayat 11
A. BLM FELSEFES NEDR? 2) Bilim Felsefesinin Temel Sorular
? B l m ned r?
1) Bilim Felsefesinin Konusu ? B l msel yaklam ned r?
B l m var olan her ey zer nde s steml , ynteml , doru ve ? B l m n alan ve snr ned r?
geerl b lg ler reten kuramsal b r s stemd r. B l m d nam k ? B l m n amac ve lev ned r?
b r "b lg "d r. ? B l msel doruluk ned r?
B l m b lg ye ularken tarafsz yaklar ve deney yntem n ? B l msel yntem ned r?
kullanr. ? B l m n deer ned r?

B l mde elde ed len sonularn genel - geer zell vardr ve ? B l mde tarafsz olmak mmkn mdr?

bu b lg ye ulamada bel rl yntemler kullanlr. ? B l msell n lt ned r?

? B l msel kuram ned r?
Her b l m dalnn kend ne a t deney, gzlem ve yntem ayr-
? B l msel sonu ned r?
dr. rne n k mya elementler , atomlar nceler ve kulland
her yntem kend ne has yntemlerd r. ? B l msel b lg ler ne derece gven l rd r?

B l m felsefes , b l m anlamay ve aklamay hedefleyen, b -

l msel b lg b r k m zer ne yaplan felsef almalardr.
Felsefen n b r alt d s pl n olarak b l m felsefes ; b l m n tar h n ,
kapsamn, snrlarn, yntem n , b l msel b lg n n yapsn ve
zell kler n , b l msel kuram le gerekl k arasndak l k y fel-
sef b r tavrla aratrr.
B l m ve b l me l k n kavramlar, sorunlar ele alan d s pl ne
b l m felsefes den r. Bunu yaparken sorgulayc b r yntem
kullanr.
B l m Ar stoteles'ten balayarak tm f lozoflarn lg alannda
olmu, b l m sorgulayc b r tavrla ncelem lerd r.
B l m felsefes lk kez s steml olarak Franc s Bacon tarafn-
dan ele alnmtr.
B l mde yaanan hzl gel meler, 19. ve 20. yzylda srama
yapp nsanlk zer nde etk s artnca doal olarak felsefe, b -
l m daha kapsaml ele almtr.
rnek 1:
Dorulanm olmak b r kuramn erdem de l, zaafdr. n-
k dorulayc rnek bulmaktan daha kolay b r ey yoktur.
B r kuram, ne kadar ok yanllama abasndan baaryla
ktysa o kadar y b r kuramdr. Yanllamaya alp yanl-
layamadysak o kuram dorulanm de l, pek t r lm olur.
B r kuram yanllanma olanan tad n b l msel sfatn
hak eder, herhang b r dnsel deneyle de olsa h yan-
llanamyorsa bu durum onun b l msel olmadn gster r.
Bu parada sylenenler aadak sorulardan hang s -
n n cevab olab l r?
A) B l msel kuramlar nasl yanllanr?
B) B r kuramn doruluunun lt ned r?
C) B r kuram ne zaman dorulanm saylmaldr?
D) B l msel kuramlar ne zaman yanllanm saylmaldr?
E) B r kuramn b l msell n n lt ned r?
Parada, bir bilimsel kuramn ltnn dorulanabilirlik deil, yanllanabi-
lirlik olduu belirtilmektedir. Bu durum bir kuramn bilimsellik ltnn ne
olduuyla ilgilidir.
Cevap: E

YGS Felsefe Planl Ders Fy 1

 BLM FELSEFES

B. FELSEFE BLM LKS B l m olaylar arasndak sebep - sonu l k s n bel rlemekle

yet n r, felsefe olaylarn zn anlamak ster.
Ama bakmndan felsefe le b l m arasnda fark yoktur. Fel-
B l m n nceleme alan olgularla snrldr, felsefen n olgu snr-
sefe salam b lg ler ed nmeye, dorulara ulamaya alr.
lamas yoktur, var olan her ey konu ed n r.
B l m de bu amac tamaktadr.
B l m doru b lg n n koullar, kaynaklar ve snrlar konusun-
k s arasndak fark b l m ele ald olaylar arasndak l k ve
da kend ne yol gstereb lecek ve onu elet reb lecek olan fel-
bantlar aklamakla yet n r, felsefe ncelenen alann kk-
sef grlerden yararlanr.
ne temel lkeler ne ynel r.

B l m doruyu arar ama dorunun ne olduunu yalnzca fel-

sefe aratrr.

B l m n kulland yntem, evrendek olaylarn gzlenmes ,

onlarla lg l varsaym oluturulmas, tekrar olgulara dnerek Felsefen n b l m n sonularna, yntemler ne, kavramlarna
snanmas ve deneyle dorulanmas esasna dayanr. l k n sorduu sorular, get rd elet r ler b l m n ufuk aar.
Felsefe se tutarl, s steml b r dnme yntem kullanr. Yan
aratrma ve yntem asndan b l mden farkldr.

Felsefe ve b l m arasnda tar h boyunca b r etk le m olmu-

tur. zell kle doa b l mler alannda felsefe onlara b r alt yap
oluturmutur. Doa b l mler bu alt yapy kullanarak alanlar-
n ayrp deneysel yntem uygular duruma gelm lerd r.

Tar h boyunca felsefe b l me yardmc olmu ve ona yol gs- Franc s Bacon b l m felsefes n n ncler ndend r.
term t r.

F lozoflarn ou, alarnn b l msel b lg b r k m ne dayan-

mlar hatta b rer b l m nsan n tel kazanarak e tl b l m
alanlarna somut katklarda bulunmulardr.
rne n Thales ve P sagor matemat kte, Ar stoteles b yoloj -
de, Ar met f z kte neml katklarda bulunmulardr.
Felsefe her b r b l m n ayr ayr nceled "varlk" alann tek
b r varlk dnyas nde toplam, bylece b l m n hayatla
balantsn salamtr.
C. BLM VE BLM ANLAYIININ
TARHSEL GELM
1) lk a'da Bilim
lk a'da Smerl ler arpm tablosunu kullanyor, alan ve
hac m hesaplar yapyordu. 60 tabanl say s stem n gel -
t rm lerd .
Ayn dnemde Msr ve Mezopotamya da matemat k, astro-
nom ve tp alannda ok ler d .
Esk Yunanllar geometr de byk baarlar elde ett ler. P sa-
gor ve kl t kuramlar neml bululardandr.

Ar med mekan bamsz b r b l m hal ne get rd .

B l mde b r k ml olarak lerleme srec vardr, felsefen n b l m-
Batlamyus dnyann yuvarlak olduunu bulmutur.
ler g b lerleme ve gel m srec yoktur.
Sorusu
retmen

B l m felsefes le b l msel felsefe kavramlarn karlatr-

nz.

B l m felsefes b l me l k n kavramlar, sorunlar ele alan b r d s p

pl n-
d r. B l msel felsefe se metaf z kten arndrlm, b l msel yntemler-
le doru b lg ye ulalacan savunan b r anlaytr.

2 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 BLM FELSEFES
Ar stoteles mantk b l m n kurmu ve ayn zamanda botan k,
zooloj ve f z kte neml bulular yapmtr.
2) Orta a'da Bilim
B n yllk b r dnem Avrupa n karanlk dnem saylr. Bu
adak neml gel meler slam dnyasnda olmutur.
Orta a Avrupas'nda b l m k l sen n etk s nde olup her trl
elet r ye kapalyd. Skolast k dncen n ve Ar sto'nun etk -
s nde kalmtr.
slam dnyasnda tpta, matemat kte, f z k, k mya, astronom
g b b l mlerde neml b l msel almalar gereklet r lm t r.
Harezm kullansz olan Roma rakamlar yer ne yen b r ra-
kam s stem n gel t rm t r. Ceb r kurmutur.
B run , matemat k ve tr gonometr le lg l yen teoremler bul-
mutur.
bnl Heysem grme olaynn grlen b r nesneden gze ge-
en b r eyler olutuunu syleyerek opt k b l m n kurmutur.
Cab r bn Hayyan element anlaynn olumasn salam,
k myay kurmutur.
bn- S na tpta otor te olarak kabul ed lm , onun k taplar Av-
rupa'da ders k tab olarak okutulmutur.
bn - Nef s nsan vcudunda kk kan dolamn bulmutur.
sma l El-Cezer mekan k dzenekler oluturmu ve s berne-
t k (robot) alann kurucusu olmutur.
Cezer 'n n yapt pompa otomat
Sorusu
retmen
B l m n gel mes ne hang dnemde hang toplumlar katk
salamtr?
3) Yeni a'da Bilim
Avrupa'da zell kle Rnesanstan sonra kalplar yklm ve
b l mde neml gel meler n yolu almtr.
Bu dnemde lk byk de m astronom de olmutur. Koper-
n k gne merkezl gk s stem n kurmutur.
Kepler gezegenler n dn hzlarn hesaplam ve Kepler
yasasn oluturmutur.
Newton evrensel yerek m yasasn bulmutur.
Gal leo Gal le astronom ye yen b r g kazandrm, modern
f z e ge salamtr.
Galvan ve Volta elektr bulmulardr.
F. Bacon b l mde yntem problem n n zlmes ne katk sa-
lam, gzlem ve deney n gel mes ne hz kazandrm, b l m-
sel yntem glend rm t r.
B l msel almalar artk b lmek n de l nsana salad
g n yaplmaya balanmtr.
Yen a'da b l mler felsefeden ayrlm ve felsefede yen b r
d s pl n olan "b lg felsefes " domutur.
Bacon, J. Locke ve Hume b l m rasyonal st b lg anlayndan
karp emp r st b lg anlayna ynlend rm lerd r.
4) Yakn a'da Bilim
Fransz Devr m ve Sanay Devr m b l m ve felsefede yen
yaklamlar ve gel meler salamtr.
Newton'un mekan k ve determ n st dnya gr Max Planck
ve E nste n'n f z k alannda yaptklar almalar sonucunda
son bulmutur.
N kolay vanov Lobachevsky doru zg y de l, k nokta
arasnda b r er n n varln kabul etm t r.
Felsefede grec anlay ortaya km, bunlar E snte n'n r-
lat v te teor ler n ortaya atmasna yol amtr.
Bernhard R eman gen n alarnn toplamnn 180 den
fazla olduunu sylem t r.
lk
a'da Msr, Mezopotamya,
p y Ant k Yunan meden yyetler , Orta
a'da slam meden yetler , Yen a'da Bat meden yet b l me
katk salamtr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
BLM FELSEFES
Lou s de Brogl e dalgalar mekan n kurarak n ve ses n
dalga dalga yayldn ortaya koymutur.
N els Bahr bugn de geerl olan atom model n gel t rm t r.
Werner He senberg atomlarn dnyasnda bel rs zl k / ke-
s nt s zl k lkes n n etk l olduunu d le get rm t r.
rnek 2:
Modern b l m n ncler olarak kabul ed len Copern cus,
Kepler, Gal leo, Newton astronom alanndan balayarak
b l m anlaynda neml b r dnmne yol atlar. Onla-
rn katksyla hak kat araynda engel oluturan geleneksel
baktan vazge ld . Hatta otor teler n b l mde yer olmad-
na nanlmaya baland. "X dorudur." b m ndek b r ner-
meye artk "Hang otor te bunu sylyor?" sorusuyla de l,
"Bununla lg l kantz ne?", "Del l n z nerede?" d ye karlk
ver l r oldu. Sonunda otor teler de elet rel sorgulanmaya
ak, hesap sorulab l r olarak grld.
Bu paraya gre b l m n modernlemes aadak ler-
den hang s ne dayandrlab l r?
A) Hak kat arama abalarnn arlk kazanmasna
B) Olaylar arasnda neden - sonu l k s aranmasna
C) Yntem problemler n n zlmes ne
D) Dnmen n mantk lkeler ne dayandrlmasna
E) Dogmat k anlayn yklmasna
Copernicus, Kepler, Galileo, Newton bilimin modernlemesine nclk etmi-
lerdir. Orta a'n dogmatik anlay bilim otoritelerine kar kla balamtr.
. BLME FARKLI YAKLAIMLARI
B l mdek hzl de meler, b l mde kullanlan deney ve yn-
temler, b l m n zell kler , doas g b pek ok konu b l m felse-
fes nde tartlmaya, sorgulanmaya balamtr.
F lozoflar b l m n yapsn, d l n , kuram ve yasalar rdelerken
k b l m felsefes gr ortaya kmtr.
4 YGS Felsefe Planl Ders Fy
1) rn Olarak Bilim
B l m felsefes ndek bu yaklam "B l m ned r?" sorusuna "B -
l m adamlarnn rett rndr." ekl nde cevap ver r.
Yan b l m n yaps, yntem ve d l b l m felsefes n n en neml
konulardr.
Bu akmn tems lc ler H. Re chenbach ve R. Carnap'dr. Bu
f lozoflarn yaklamna mantk poz t v zm den r.
B l m zmlemek ve aklamak n b l m d l n n sembol k
d zg ye evr lmes gerekt n savunan b r grtr.
a) Dorulamac Bilim Gr
Carnap b l msel nermeler n en y dorulama yntem n n sem-
bol k mantk d l yle fade ed lmes yolu olduunu sylem t r.
B r cmlen n doruluu se duyumlarla desteklen yorsa do-
rulanab l r; duyumlarla saptanamyorsa doru olup olmad
bel rlenemez.
Bu grte tmevarmc b r akl yrtmey kullanr ve doru-
lamann k yolu olduunu bel rt r.
Dorudan Dorulama
B r kuramn kend s veya nermes deney ve gzlem yoluyla
b r karlk bulunup desteklen yorsa buna dorudan dorula-
ma den r.
rne n; k lo, boy, adet g b somut nermeler n doruluu bu
yntemle bel rlen r.
Dolayl Dorulama
Deney ve gzlem n yeterl olmad yardmc ara ve gere kul-
lanlarak yaplan dorulama yntem ne dolayl dorulama den r.
rne n b r doalgaz borusunda gazn olup olmadn ancak
b r lm arac le b leb l r z.
Cevap: E
b) Yanllamac Bilim Gr
Popper'a gre doada herhang b r olay veya olguyu tme-
varm le dorulamak olanakl de ld r.
B r nerme tmevarm yoluyla kes n olarak dorulanamaz
ancak kes n olarak yanllanab l r.
rne n "Tm c vc vler sardr." nermes ancak tm c vc v-
ler n gzlenmes le dorulanab l r. Dnyadak tm c vc vler
gzlemlenemez.
 BLM FELSEFES

Gelecekte b r c vc v n beyaz olmas olasl vardr. Bu du- 2) Etkinlik Olarak Bilim

rumda nerme kolayca yanllanr.
B l m etk nl k olarak ncelemek, onu tar h ve toplumsal boyut-
B l m n yntem tmevarm de l tmdengel m olmaldr.
larnda ele almak demekt r.
Popper'a gre b l msel kuramlar yanllanncaya kadar do-
B l m anlayab lmek n b l msel almay ortaya koyan nsan
rudur. Kuram ya da b l msel b lg ne zaman yanllanrsa o
topluluunun yapsn, nanlarn, l k ler ncelemek gerek r.
zaman terk ed l r, yen b r kuram kabul ed l r.

B l mdek yanl b lg ler ayklandka b l mde lerleme ve ge-
l me kayded l r.
Popper tmevarm yntem yle doada tam b r genellemeye
g d lemeyece n, kuramlar doru kabul etmek uygun de-
ld r dem t r.
Tmevarmla doada dorulama kantlar kolay bulunur, do-
rulama yntem nde zor olan yanllarn bulunmasdr.
En neml tems lc ler T. Kuhn ve S. Toulm n'd r.
Kuhn b l m zer nde etk l olan geler parad gma kavramyla
aklar.
Kuhn b l m n stat k b r sonu olmadn, b l m n kend n yen -
leyerek tekrar ett n , b l msel devr mlerle lerleyen b r etk nl k
olduunu bel rt r.
Kuhn'a gre b l m n oluumu ve gel m b r parad gmadan d -
er ne ge le olanakldr. B l mde sapmalar ve sramalarn
olab lece n sylem t r.

Kuhn b l m n oluum ve gel m n n drt dnemde gerekle-

t n sylem t r.
Karl Popper "tmdengel m" yntem n savunmutur.
B l m nces Dnem

rnek 3: Kuhn'a gre b l msel b r aklama nce b l m nces dnem

yaar. Bu dnem "hazrlk" dnem d r.
md ye kadar grdmz tm kuularn beyaz olmasn-
Bu dnemde b l m nsanlarnn bel rg nlem b r bak as
dan kardmz "Tm kuular beyazdr." sonucu, gelecek-
yoktur.
te grece m z tm kuularn beyaz olacan fade eder.
B l m nsanlar b lg n e tl yntem ve kuram kullanr, bun-
Ancak, b z gelece henz yaamadk ve gelecekte s yah
lardan b r tanes n plana karak kend n kabul ett r r. Bu ku-
b r kuu grmeyece m z b lm yoruz. ram parad gmadr.
Karl Popper'n bu gerekeyle, poz t v st b l m anlayn-
B l m nsanlar b r araya gelerek her b r n n bak asyla ne
da kar kt temel lt, aadak lerden hang s d r?
kan parad gmann etrafnda toplanr ve aratrmann stan-
A) Dorulanab l rl k B) Yanllanab l rl k dartlarn bel rlerler.
C) Uygulanab l rl k D) Aklanab l rl k
E) Snanab l rl k
Popper, bilimsel nermelerin tmevarm yntemiyle hibir zaman dorulana-
mayacan sylemitir.
Cevap: A
Sorusu
retmen

Yanllamac kuramlarn tmevarm reddetmes n n temel

neden ned r?

Evrendek tek tek nesneler n ve olaylarn her b r n n gzlenmes n n

olanaksz olmas.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

BLM FELSEFES

Olaan B l m Dnem Ola

nem a nB
D l
Bu dnem "olaan b l m dnem "d r. Bu dnemde parad gma s

m
ce
etrafnda toplanan b l m adamlar doyurucu b lg ler ver rler.

D
n

nem
Blm
Parad gmalarn doru olup olmad zer nde durulmaz,
aklayamadklar olgular parad gmaya uydurmaya alrlar. Parad gma 1

Bunalmlar Dnem Parad gma 2

Parad gma 3

Blm
Kuhn'a gre aratrmalar bu dnemde b raz daha oalr,

m
ancak aklanamayan problemler hl yer nde durmaktadr.

e
se

n
lD

rD
Kuramdan sapma (anomal ler), zmszlkler g tt ke oalr. vr

la
m
Olaan dnemde olduu g b zmszlkler parad gmaya D l m
ne m na
Bu
uydurmaya alrlar.

B l m adamlar zmleyemed kler olgulardan bazlarn b r rnek 4:

kenara brakab l r ya da yen parad gma aray balar.
B l msel Devr m Dnem
Bunalm dnem nde gen b r b l m nsan kar yen b r ba-
k as yan parad gma ne srer.
Gen b l m nsannn yen parad gmasna esk ya da yal b -
l m nsanlar refleks f olarak hemen kar karlar.
Zaman nde baz b l m nsanlar yava yava gen b l m n-
sannn yen parad gmasn ben msemeye balar.
Yen parad gmann taraftar oaldka kar kanlar da kabul
etmeye balarlar. Bu aamada b l msel devr m gerekle r.
B l msel devr m gereklet kten sonra tekrar olaan dnem,
bunalmlar dnem ve b l msel devr m b r dng ekl nde b r-
b r n tak p eder.
B r parad gmann aklayamad olgular, sorular, durumlar
yan anomal ler ortaya ktnda o parad gmann taraftar-
lar ya bu durumu grmezden gel r ya da hl olgular bu
parad gmayla aklama abasn srdrrler. Ama asla bu
parad gmadan vazgemezler. Bu durum, gece kaybett
anahtarn arayan adamn, anahtarn, drd sokan
karanlk kes nde de l de n daha y olduu sokak
lambasnn altnda aramasna benzer.
Bu paraya gre aadak lerden hang s parad gma
de m n glet ren etmend r?
A) Olgulardak n cel ksel de m fark edememe
B) Olgular kurama uydurmaya alma
C) Ben msenen kuramlarn yeters z oluu
D) Nesnel baktan yoksun olma
E) lm aralarnn kurama gre hazrlanm oluu
Bilim insanlar mevcut paradigmadan kolayca vazgememektedir. Nesnellik-
ten uzaklaan bilim insanlar paradigma deiimini gletirmektedir.
Cevap: D

B l msel devr m dnem nde b r alan n geerl olan kural ve

D. BLMSEL YNTEM
yaklamlarda temell b r de kl k ortaya kmas durumun-
1) Bilimsel Bilginin zellikleri
da buna "parad gma de m " den r.

Parad gmann de m n kabul etmeyen esk parad gmay B l m Objekt ft r

savunan ve bundan vazgemek stemeyenler n taknd ta- B l m ve b l m nsan olaylar ve olgular olduu g b nceler.
vr" parad gma felc " olarak tanmlanr. nk b l m nsan tarafsz, n yargsz olmak zorundadr.

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

 BLM FELSEFES

B l msel ver ler n doru kmas, herkes tarafndan kabul ed l-
mes n n n koulu tarafszlk ve objekt fl kt r.
B l m nsan nanlarndan, deer yarglarndan, dncele-
r nden syrlarak olan olduu g b nceler.
B l m Elet reld r
B l msel b lg ler kes n olsa b le onlara kuku le baklmaldr.
Newton'un yasalar mutlak dorular olsayd ada b l m do-
amaz ve gel emezd .

Bu ek lde yaplan b r aratrmann sonucunda kan b lg B r b l m adam kend s nden nce gelen b r baka b l m ada-
nesneld r, herkesten kabul grr, nsandan nsana, toplum- mnn grn mutlak doru kabul etmez.
dan topluma de mez.
Her b l m adam kend nden nce ayn konuda alm olan
baka b r b l m adamnn grn her zaman elet reb l r ve
bu gr yer ne daha doru olduunu kantlad b r gr
ge reb l r.
B l m Olgusaldr

Olgular d dnyada var olan, dorudan veya dolayl olarak

gzlem veya deney konusu olab len eylerd r.
Olgular bell b r zamanda ve mekanda oluan ve lleb len,
gzlemleneb len gereklerd r. B l m bu gerekler nceleme
etk nl d r.
B l m tes (metaf z k) olaylar deneysel olarak ncelenemed
n b l m n aratrma alanna g rmezler.
B l m ngrde / ndey de Bulunur
ndey / ngr, gelecee l k n tahm n, ler de gereklee-
b lecek b r olay o olay henz gereklemeden nce meyda-
na gelece n tahm n etmekt r.
B l m n temel amalarndan b r doada meydana gelen olay-
lar hakknda tahm nlerde / ngr bulunarak doay kontrol
etmekt r.

B l msel b lg ler n yeterl l ne dayanarak yamurun yama-

s, gezegenler n hareketler , kresel snmann sonular g b
rnek 5: doa olaylar hakknda ngrde bulunulab l r.
Modern dnyamzda tek b r b l m felsefes vardr, o da mo-
dern b l mler n felsefes . Buna b l m n kend kend s n n yoru-
mu veya b l m n b l msel kurumlar tarafndan yaplan yoru-
mu da d yeb l r z. B l m, b l m n hem daval hem davac hem B l m Se c d r
de yarg olduu b r mahkemede karar ver lmekte, bu mah-
B l m n her dal kend alan ve kapsam ne g ren konuyu,
kemeden ge zn alamayan her unsur b l m dnyasndan
olguyu ya da varl nceler. B l mde se c l k ya da uzmanlk
kovulmaktadr. Byle bakldnda btn b lg trler n yarg-
ded m z bu zell kten kaynaklanmaktadr.
layab lecek ad l mahkeme bulmak g g b grnyor.
B l m varln kend alann lg lend ren ksmn nceler, onunla
Bu parada sz ed len gln neden aadak ler-
lg l deney ve yntemler uygular.
den hang s d r?
nsan rnek verecek olursak; nsann toplumsal l k ler n ,
A) Yen l klere ak olmama
sosyoloj , tar hsel sre nde gel en olaylar tar h, nsann
B) Olumsuz elet r lere kar koyma
davranlarn ve ruh saln ps koloj , nsann beden sal-
C) B lg ler sorgulamada y ne b l m n ltler n kullanma n tp konu ed nm t r.
D) n yarglardan kurtulamama
Gnmzde teknoloj o denl lerlem t r k her b r b l m dal
E) B l m n gel me srec n tamamladn dnme
kend nde alt blmlere ayrlmakta, uzmanlk ve nceleme
Bilimde hem daval hem davac hem de yarg ayndr denilerek bilimi sorgula- alanlar daha se c hle gelmekted r.
mada yine bilimin ltlerinin kullanld belirtilmektedir.
Cevap: C
Sorusu
retmen

Meteoroloj b l m n n hava tahm nler nde bulunmas b l m n

hang zell le lg l d r?

ngrde bulunma.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 7

BLM FELSEFES
B l m Evrenseld r
B l msel almalar ve b l msel b lg ler b r nsana, b r m llete,
b r rka, b r gruba veya kltre a tt r den lemez.
B l m nsanln ortak rndr. B l me tm nsanlk katkda
bulunmutur. Bu nedenle b l mden herkes yararlanr.
Dnyann her yer nde farkl alanlarda farkl zamanlarda b l m-
sel almalar yaplmaktadr.
B l m adamlar yaplan b l msel almalar tm dnya nsan-
lar le paylamakta, elde ed len sonular tm dnya nsan-
lar uygulamaktadr.
rne n salk alannda bulunan b r la, a ya da tedav
yntem tm nsanlarla paylalmaktadr.
B l m Genelleneb l r
B l m nceleme alannda yapt almann sonularn tme-
varm kullanarak genel olaylar hakknda b r aklama yapar.
B r olaydan btn kapsayacak genellemelere g der.
B l m genelleme yaparken dayanaksz ya da temels z de ld r.
rne n gr pl b r hastay y let ren la bulunduunda bunu
tek tek nsanlarda ayrca ayrtrmaz. Tm gr pl hastalara
ayn lacn y olaca sonucuna varr.
B l m Akln rndr
B l m akl lkeler ne dayaldr ve mantn tmevarm, tmden-
gel m, analoj g b pek ok yntem n kullanr.
B l m n ulat sonular akln ve mantn szgec nden ge-
t n her trl el k den uzaktr.
B l m b r h potez ya da teor y dorulama abasn srekl gn-
cel tutar. B r b l msel b lg b r baka b l msel b lg le el mez.
8 YGS Felsefe Planl Ders Fy
B l m B r k ml Olarak lerler
B l m n tar h gem nsann tar h le balam, nsan ger-
eklet rd her b l msel buluun stne yen b r b lg , yen b r
bulu eklem t r.
Her b l msel bulu kend nden b r ncek buluun sonularn
kend ne hareket noktas olarak seer, buradan hareketle her
bulua her b lg ye yen ler n ekler.
B l m nsanlar b rb rler le dayanma nded rler. Problem
olarak zmes gereken b r olguyu d er b l m nsanlar le
paylaab l r.
Paylalan b lg ler, eklenerek, katk yaparak her zaman d l -
m nde stne yen b lg ler monte ed lerek lerler.
H b r b l m lk kt gn sah p olduu b lg de kalmam, her
geen gn stne b r yen b lg ekleyerek gel meye devam
etm t r.
B l m Tekrarlanab l r
B r b lg n n b l msel olduunun kabul ed lmes n farkl ortam-
larda, farkl zamanlarda yen den oluturulab l r, tekrarlanab -
l r, denetleneb l r olmas gerek r.
B l msel b lg ye ulaan b l m nsan kantladn dd a ett
kuram ya da teor n n baka b l m nsanlarnca da onaylanma-
sn beklemek durumundadr.
Ayn deney ve yntemle tekrar yaplp bakalar tarafndan
ayn sonular dorulanyorsa b l msel b lg kes nd r kansna
varlr.
2) Bilimsel Yntemin zellikleri
B l msel yntem; b l msel b r hedef dorultusunda bel rlenen
ve adm adm tak p ed len, zlenen yoldur.
B l m nsanlar b l m n konusu nde yer alan olgulara l k n
b l msel b lg retmek amacyla basamaklar ekl nde yol ve
yntem zlemekted r.
BLM FELSEFES

B l msel yntem akln lkeler ne ve mantk kurallarna gre ha-

reket ederek gere anal z eder ve paradan btne doru
g derek sonuca ular.

B l msel aratrmalarda gven l r b lg ed nmek n b l m n-

sann tarafsz olmas, pheye yer vermes ve elet r ye ak
olmas gerek r.

B l msel yntem uygulanrken b r plan oluturulur ve plana

uygun almalar srdrlr.

B l msel yntem deney, gzlem ve lmeye dayaldr.

B l msel yntem ayn zamanda tmevarm, tmdengel m ve
h potez kurmaya dayaldr.
B l msel yntemde kullanlan sorular vardr. Bunlar:
? Bu b lg ler h b r phe ermeyecek ek lde gerekten
doru mudur?
? Bu b lg ler hang koullar altnda dorudur?
? Bu b lg ler ne dereceye kadar dorudur?
Sorular nda yaplan almalar b l mdek yanllarn d-
zelt lmes n ve b l m n hep lerleyen b r n tel k kazanmasn
salar.
B l msel yntem b rtakm aamalardan olumaktadr.
Gzlem
Deney H potez
B l m nsan problem alan olarak tesp t ett konuyu deney ve
gzlemle test eder.
rnek 6:
Hep m zde beklent ler m z desteklemeyen kantlar gz
ard etme e l m vardr. rne n b r nsan, grd b r
rya gereklet nde, o zamana dek gereklemeyenler
unutarak bunun, ryalarnn gerek olduunu kantladn
syleyecekt r. Oysa tek l rneklerden hareketle genelleme-
ler yapmak doru de ld r. Bu noktada grev m z, y temel-
lend r lm b r h potez oluturduktan sonra onu can alc b r
deneyden ge rmekt r. Eer deneyler h potez dorularsa
bulduumuz gerekten de b r doa yasasdr. Artk tek l r-
nekler bu yasadan gvenle karsayab l r, baka b r dey le
doru ngrlerde bulunab l r z. Bylece, b l msel b r yasa
bulma srec nde zelden genele geer z.
Bu parada anlatlanlar, b l m felsefes n n hang soru-
suyla l k lend r leb l r?
A) B l msel yntem ned r?
B) B l m ned r?
C) B l msel doruluk ned r?
D) B l msel sonu ned r?
E) B l msel kuram ned r?
Parada bilimde nce hipotez oluturulduu, sonra deney yapld, oradan
da yasalara ulald belirtilmektedir. Bu durum bilimsel yntem ile ilgilidir.
Cevap: A
Kuram Teor Problem n Bel rlenmes

B l m n temel nde problem, probleme bulunan zmler, -

Tutarl de lse
h potez de t r l r.
Tutarl zmleme aamasnda ortaya kan baka problemler vardr.
B l m n temel nde ayn zamanda sorular da vardr. Neden?
N n? Nasl? g b sorular b l m n ynn ve amacn bel rle-
mekted r.

YGS Felsefe Planl Ders Fy 9

 BLM FELSEFES
Problem n ne olduunu grmek, bu probleme ynel k doru
sorular sormak uzmanlk gerekt rmekted r.
nsanolu gnlk hayatta pek ok olgu ve olayla kar kar-
yadr. Bu olgu ve olaylar nsanlara gnlk hayatn rut nler g b
gelmekted r, b r allmlk, sradanlk sz konusudur.
Oysa b l m nsan rut nlerden, sradanlklardan problem ka-
rp bunu zmeye alan, allanlar sorun g b gren b r d r.
Gzlemler n Yaplmas
B l mde gzlem arac olarak kullanlan lk yntem duyu organ-
lardr. Ancak duyu organlar ou zaman tek bana yeterl
de ld r.
Her b l m n kend aratrma alanna uygun olarak kulland
gzlem ve deney aralar vardr.
Gzlem yaplrken gzlem n hang artlarda yapld, gzlem
aamasna mdahale yaplmamas, olup b ten n kayded lme-
s g b etkenler neml d r.
Deney yaplrken kullanlan aletler n doru lm yapp yap-
madklar da ayr b r nem tamaktadr.
H potezler n Kurulmas
H potez; b l msel yntemde olaylar arasnda l k kurmak ve
olaylar b r nedene balamak zere tasarlanan ve geerl sa-
ylan nermelerd r.
B l msel b r faden n h potez kabul ed leb lmes n snanab l-
mes gerek r.
Deney ve testler sonucunda "srekl olarak" varsaylan sonu-
cu veren h potezler "teor "(kuram) statsn alrlar.
H potez gnlk d lde dd a olarak adlandrlab l r.
H potezler genell kle gem gzlemlere veya b l msel teor -
lerden yaplan karsamalara dayanr.
rne n "nsanlarda saldrganlk duygusu a le ddetten
kaynaklanr." nermes b r h potezd r. Bunun doru olup ol-
mad deney ve gzlemle spatlanrsa teor ye dnr.
Sorusu
retmen
B r h potez ne zaman kuram hl ne gel r?
10 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Deneyler n Yaplmas
B l msel aratrma kapsamnda oluturulan h potezler n de-
ney yntem kullanlarak, h potez n snanmas lem d r.
Her b l m dal kend alma alanna uygun deney yntemler
kullanarak h potezler n kantlama yoluna g der.
Deney aamasnda baz h potezler n tutarl olmad grle-
b l r. O zaman h potezler n de t r lmes gerekmekted r.
Her b l m dalnda "deney grubu" ve "kontrol grubu" bulunur.
Deney grubu zer nde h potez kantlayacak deneyler yaplan
gruptur. Kontrol grubu se zer nde deney yaplmayan gruptur.
Kuramlarn Gel t r lmes
Kuram; b r olgunun srekl olarak dorulanm gzlem ve de-
neyler baz alnarak yaplan b r aklamasdr.
Baka b r dey le h potezler zer nde yaplan deney ve gz-
lemler hep doru kyorsa h potez artk kuram adn alr.
Kuram b l msel b lg n n en gven l r, t t z ve kapsaml b r b -
m d r.
rnek 7:
Proust, k taplar n yle der: "K tabm darya ynelm
b r gzlkm g b aln. S ze uygun de lse, uyan bulun; t-
kezlememek n kullanmak zorunda olduunuz arac, yan
kend gzlnz bulmay s ze brakyorum." Proust'un
bu gr b l msel kuramlar n de kullanlab l r, lg lend -
n z konular, olaylar aklamada yeters z kalan b r kuram
oradan buradan ek t r p uygun hle get rmeye almak
yer ne, yen b r kuram oluturmak gerek r.
Bu paraya gre, b r b l msel kuram aadak koullardan
hang s n karlamyorsa yen s n oluturmak gerek r?
A) Olgularla tutarl olma
B) Ekonom k olma
C) Gen kapsaml olma
D) Yaygn olarak ben msenme
E) Bas t aklamalar get rme
Parada bilimsel kuramlarn olgularla tutarl olmadnda terk edilmesi gerek-
tii vurgulanmaktadr.
Cevap: A
Deney ve gzlem sonular h potez srekl destekled zaman.
BLM FELSEFES
B l msel kuramlar kend bana deneysel olarak test ed leb l r.
Y ne de kuramlar tam anlamyla kes nlemem t r. Test ed len
kuramlar rtleb l r ya da terk ed leb l r.
B l m adamlar teknoloj y kefetmek, b r hastal tedav et-
mek yan b l msel b lg y ler tamak n kuram b r dayanak
olarak kullanr.
rnek 8:
Kopern k kuram, Dnya'nn gerekte nasl olab lece n n
b r tasv r g b ele alnmaldr. Bu kuram, Dnya'nn ger-
ekten Gne' n etrafnda dndn ne srmez. Daha
ok, b r gzleneb l r gezegen s stem n n d er s stemlerle
balantsn kurmay mmkn klan tahm n c hazdr. Eer
gzleneb l r s stem, Gne merkezdeym g b ele alnrsa
tahm nler kolaylar.
Paradak yoruma gre, kuramda aadak zell klerden
hang s n n bulunmas zorunlu de ld r?
A) Gere akladn dd a etmes
B) ndey de bulunmaya olanak salamas
C) Gzlemlere dayanmas
D) Aklama yapmada yardmc olmas
E) B lg ler n tutarl olmas
Bilimsel kuramlar geici aklamalardr. Bu nedenle gerei aklad doru
deildir.
Cevap: A
Yasalara Ulama
B r b l msel kanun; gzlem ve deneylerle y desteklen p kant-
lanm matemat ksel prens pt r. B l msel kanunlar matemat k-
sel formllerle fade ed l rler.
Dorulanm h potezlerden olumu kuramlar, tek tek olgu-
lar de l, olgular snfn aklad zaman b rer yasa hal ne
gel rler.
H potezler, kuramlar de t r l p terk ed ld g b yasalar da
dzelt leb l r, gel t r leb l rler.
3) Bilimde Be mleme ve Aklama
B l msel Bet mleme
Bet mleme; b r ey gz nnde canlanacak b mde, kend -
ne zg ynler n bel rterek sz ya da yazyla anlatma, tasv r
etme demekt r.
nsanlarn merak ya da renme arzusu tad var olan
tanmak, b lmek ve anlamak amacyla sorduklar "ned r?"
sorusunun cevabn aramalar ve b l m n buna verd cevap
bet mlemed r.
B l m nsan aratrd konunun ne olduunu d er konular-
dan ayrlan yanlarn da gz nne alarak ve buna dayana-
rak onu b ld kler arasnda farkl b r yere koyar ve bet mler
(tanmlar).
rne n "Yamur nasl oluur?" sorusuna "Bulutlarn hava le
temas sonucunda yamur oluur." ekl nde cevap ver lmes
b r bet mlemed r.
B l msel Aklama
B l msel bet mleme tek bana yeterl olmamaktadr.
B l msel aratrmalarda bet mlenen olaya l k n "neden" ya
da "n n" sorularnn cevabn sebepler ne ve sonularna
dayanarak kapsaml b r tanmlama lem ne "b l msel akla-
ma" den lmekted r.
B l msel aklama b l m n hang dalnda ve onun hang konu-
sunda yaplyorsa aratrmann aamalar, sebepler , sonu-
lar, kantlar, tez ve h potezler le b rl kte ver lmekted r.
rne n "yamur nasl oluur?" sorusunun aklamas "su-
yun buharlamas, bulut oluumu art ve eks kutuplar vb."
pek ok b lg neden sonu l k s nde aklanmaktadr.
B l msel aklamada elde ed len b l msel ver ler, catlar, bulu-
lar ve ke fler n aklanmas vardr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 11
BLM FELSEFES
B l msel aklama "neden - n n" sorularna ver len cevaptr.
E. BLM VE HAYAT
Bilimin Deeri ve Bilimsel Bilginin Hayata
Etkisi
1) Bilimin Pra k / Teknolojik / Maddi Deeri
B l m n gerek b reysel gerek toplumsal olarak gndel k hayat-
mzda salad faydalara b l m n prat k deer den r.
B l m kend gel m srec nde her geen yl artarak ve o-
alarak nsan hayatna g rmekte nsann yaamn kolayla-
trmaktadr.
B l m n b lg s prat k hayata uygulandnda hang amala kul-
lanlrsa " y ve kt" le "faydal ve zararl" olarak tanmlaya-
camz kavramlar karmza kar.
B l m n nsann yararlanmas n gnlk hayatta kullanmak
zere rett ara ve gerelere "teknoloj " den r.
B l m ve teknoloj nsann emr ne ver lm t r. nsan yaamn
kurtarmak, kolaylatrmak b l m ve teknoloj n n hedefler nden
b r d r.
B l m ve teknoloj nerede, nasl ve hang amala kullanld-
na gre " y - kt", "faydal - zararl" olmalar de mekted r.
Atom ek rde n n blnerek enerj elde ed lmes nde yaa-
dmz yzyln en byk catlarndan b r d r.
12 YGS Felsefe Planl Ders Fy
B l m nsan bu buluu gereklet rd nde sadece b l me katk
yaptn dnm, bu yntem n b r bomba olarak kullanla-
can hesaplamamtr.
Ancak yzyln buluu bomba yapmnda kullanlm ve m l-
yonlarca nsann lmes ne sebep olmutur.
2) Bilimin Entelektel / Kuramsal / Teorik Deeri
nsan doutan merak ve b lme ste le donanml olarak
dnyaya gel r.
B l m nsanlar b zlerden b raz daha fazla merak ve renme
duygusu le b l msel aratrmalar yaparlar. Bunlarn sonula-
rn da tm dnya nsanlar le paylarlar.
B l m n entelektel deer nden anlatlmak stenen de nsann
merak ve renme gdsnn duyurulmas kasted lmekted r.
nsan yaamn b l nmezl klerle srdremeyece n ne ka-
dar fazla b lg ye sah p olursa hayata uyumu, problemler kar-
sndak zm yollar o kadar fazla olacaktr.
B l msel b lg y elde ederken d kkat ed lmes gereken baz
noktalar vardr. Bunlar nesnell k ve tarafszlktr.
Gnlk hayatta kullanlan n yarglar, yanl nanlar, temel-
s z koullanmalar, batl nanlar b l msel b lg n n entelektel
katklar le ortadan kaldrlab l r.
3) Bilimin Ahlaki / E k Deeri
B l m n nsana verd baz karater ve alkanlklara b l m n
ahlak deer den r.
B l m n nsana " y - kt", "faydal - zararl", kavramlar re-
t r, "manev - k sel" katklarda bulunur.
B l m nsana her durum ve olay karsnda objekt f olmay,
sabrl olmay, hogrl olmay ret r.
BLM FELSEFES
1. B l msel b lg n yarglardan uzak olmaldr. B l m nsan,
laboratuvara g rerken deer yarglarn b r palto g b dar
asmaldr. Ama bu yaklam b le yeterl olmayab l r. nk
b l m nsan b r fotoraf mak nes de ld r.
Bu parada b l mle lg len rken aadak glklerden
hang s yle karlaldndan sz ed lmekted r?
A) Mutlak dorulara ulalma
B) Nesnel davranma
C) Deney yntem n uygulama
D) Aratrma konusunu bel rleme
E) Yaratclk gerekt rme
2. Kuramsal arlatanlarda "b lg l k taslama" e l m n n ar
bast grlecekt r. Hatta h anlamadklar, en azndan
uzman olmadklar alanlarda yen b r "r" ama sevda-
snda olanlar da var. Yzyllarn b r k m yle b nlerce akl
banda b l m adamnn alnter rn olan en salam b -
l msel teor ler b r rpda alaa etmeye kalkan bu k - 5.
ler arasnda olduka b lg l , hatta akll olanlar bulunmakla
b rl kte, genell kle uzmanlk alanlar dnda boy gsterme
heves ne kapldklar n gln olmaktan kurtulamyorlar.
Ancak bu onlarn b lg s z halk ynlarnn gznde bazen
b r "deha" g b grnmeler n engellem yor.
Paradan aadak yarglardan hang s ne ulalamaz?
A) B l m nsanlar arasnda ok b lg l ve akll nsanlar da
vardr.
B) B lg l k taslamada, sah p olunmayan b r zell var-
m g b gstermek e l m vardr.
C) Yzyllardr doru kabul ed len k m b lg ler zaman n-
de yanllanab l r.
D) B l m adamlarn rett deerl b r k mler yok sayma-
ya alan nsanlar vardr.
E) Halka kend n stn yetenekler varm g b tantmay
baarm olan nsanlar da bulunmaktadr.
3. "Gne dnyann etrafnda dnmekted r." nermes lk 6.
a'n nl astronomu Batlamyus'a ve gk b lg nler ne
doru grnm olab l r. Ancak b z bugn bu grn yan-
l olduunu ve onlarn yanlm olduklarn b l yoruz. Byle
b r nerme yanltr, onu ortaya atanlara ne kadar doru
grnm olsa da.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) B l m n b r k ml lerley nde yanl b lg ler terk ed l r.
B) B l m, uygun ortamlarda gel me gster r.
C) B l m, yen ve zgn olann pe nded r.
D) B l m, olann yannda olmas gereken de aklar.
E) ndey de bulunmak ste , b l m n kaynaklar arasnda
yer alr.
Konu Testi - 1
4. Bacon, b l m nsanla yararl olacak yen bululara mkan
salayacak b r ara olarak grrd. O, "B lmek m st -
yorsunuz? O halde sormaktan vazge p kend n z deney -
n z. Doa b rtakm doast glerle, s h r ve astroloj le
egemenl k altna alnamaz. Doa ancak onun kanunlarn
b lerek egemenl k altna alnab l r, nk nsann gc le
b lg s b rb r yle doru orantldr." demekted r.
Bu parada savunulan gr aadak lerden hang s d r?
A) B l me gven konusunda arya kalmamaldr.
B) B l m nsanln tm sorunlarn zeb lecek gted r.
C) B l msel almalar sadece doa olaylar le snrland-
rlmaldr.
D) B l m, b lg le doay kontrol altna almaldr.
E) B l mde gl ve yararl olan kuramlar varlklarn de-
vam ett r r.
B l m tar h aratrmalarna ynelm olan aratrmaclara
bu n nasl yaplaca ret lmel d r. Y ne de yntem b lg -
s , ou kez yapld g b usta rak l k s ne terk ed leb -
lecek kadar deers z b r b lg olarak grlmemel d r. nk
ustann veya b r gn usta olacak ran yeteneks z olmas
durumunda, usta rak z nc r n n b r halkasnda b lg n n n -
tel ks zleerek deer n kaybetme tehl kes vardr.
Bu parada aadak lerden hang s d le get r lmekted r?
A) B l m, doast glere kar kt lde deer ka-
zanr.
B) Bulgularn b l msel n tel k tamas, b l m nsannn
yansz olmasna baldr.
C) B l mde sonulara ulalrken yntem konusuna uygun
hareket ed lmel d r.
D) B l m gelecekte ortaya kab lecek olaylarla lg l ng-
rlerde bulunur.
E) B l m b rtakm varsaymlardan hareket eder.
Kefed len yen yasalar, oluturulan yen kuramlar ncek
b lg ler m z , kuram ve yasalar geers zlet rmez, onlarn
yanl olduunu gstermez. Ancak bunlarn geerl ve do-
ru olduklar snrlar netlet r r; bu snr ve koullarn dn-
da geers zleecekler n , yanl olacaklarn b ld r r. Ve yen
olan, ncek b lg ler m z de erecek ek lde b z lerlet r,
nesnel geree da r daha der n, daha tam b lg eren b r
tablo oluturmamz salar.
Bu parada aadak lerden hang s vurgulanmaktadr?
A) B l m n de eb l r olduu ve kend n yen led
B) B l m n olaylar yansz b mde bet mled
C) B l m n yararl olann pe nde olduu
D) B l nmeyenler n azalmasnn b l mler lerlett
E) Yen bulgularn b l msel kuramlar ve yasalar destekled
YGS Felsefe Planl Ders Fy 13
BLM FELSEFES
7. Doay aratrmann temel unsuru vardr. nce, doann
bell b r yn hakknda gzlemler yapmak, ver toplamak gere-
k r. k nc olarak bu ver ler n dzenl ve anlaml b mde snan-
drlmalar gel r. nc lem dzenl b mde snandrlm
gzlemlerden yola karak tm gzlemler derley p zetleyen
ortak b r lke, ortak b r kural bulup karmaktr.
Bu parada b l msel aratrmann aadak koullardan
hang s n karlamas gerekt vurgulanmaktadr?
A) zgn f k rler ortaya atma
B) Kend dorularn ortaya koyma
C) Nesnel tavr taknma
D) S stemat k olma
E) Alan b lg s ne sah p olma
8. B l m n lerlemes adm adm gerekle r. Her admda b r
ncek hatalar ger de braklr ve kalan b lg ler temel al-
narak zer ne yen ler konur. Bu lerleme gnn b r nde
aklanmas gereken h b r ey n kalmayaca nancnn
temel n oluturur.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) B l m gel me srec n tamamlamtr.
B) B l m n, nsanlarn rahat ve konforunu artrd unutul-
mamaldr.
C) B l m n gel mes nde b l m nsanlarnn ortak abalar
yadsnamaz.
D) Tm b l mler znde tek b r b l me nd rgeneb l r.
E) B l msel b lg zamanla kusursuz ve eks ks z hale gele-
cekt r.
9. Kopern k, egemen deoloj n n kabuller n , deerler n , dog-
malarn el n n ters le terek, bunlar yokmu g b davrand.
Egemen deoloj n n snrlarn at, yasak blgelerde prob-
lem aratrmas yapt ve gzlemlere dayanan matemat k-
sel b r model ortaya koydu. Bu duruma egemen deoloj
z n vermed ve Kopern k' lmle tehd t ett .
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) B l m nsannn sah p olduu dnya gr, ne tr b -
l msel alma yapacan etk leyeb l r.
B) B l m nsan bulgularn d er b l m nsanlaryla payla-
maldr.
C) B l m nsannn elet rel tavr topluma egemen gler
tarafndan tepk yle karlanab l r.
D) B l m nsanlar yanl olan kuramlarnda srarc olma-
maldr.
E) B l m nsan elet r lere ak olmaldr.
12. E 11. A 10. B 9. C 8. E
14 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 1
10. B l m sayes nde nsan doal ve toplumsal gerekl anla-
yab l r, davranlarn buna gre ayarlayab l r. te yandan
nsan b l m sayes nde teknoloj reteb l r, bu teknoloj yle
doa gler n denet m altna alarak yaamn kolaylatra-
b l r.
Bu parada aadak lerden hang s vurgulanmakta-
dr?
A) B l m n b r etk nl k olduu
B) B l m n deer ve lev
C) B l m n tar hsel gel m
D) B l msel kuramlarn ltler
E) B l msel bulularn nem
11. Ar ve dar uzmanlamann, b l m adamn b r tekn syene
dntrerek b l me de tehl kel b r n tel k kazandrd sy-
leneb l r. Gerekten kend snrl arasnda l k aramayan,
bulularnn gen sosyal ve kltrel sonularna kaytsz
b r b l m adam tavr, b l m yaralar.
Bu parada b l mler bekleyen hang tehl keye d kkat
ek lmekted r?
A) Btnn gzden karlmas
B) T car kayglarla b l msel aratrma yaplmas
C) B l m nsanlarnn nesnell kten uzaklamas
D) B l msel b rl n n redded lmes
E) Elet r ler n d kkate alnmamas
12. Toplumlarn gel m ve lerlemeler ne paralel olarak b l m-
de k m zaman yavalamalar, k m zaman se sramalar
grlmtr. Toplumsal durgunluk zamannda b l msel ge-
l men n de arlat, srama dnemler nde se btn
le gel t , hatta ou kez yol gster c n tel e dnt
grlmtr.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) B l m, b l m nsanlarnn zver l almalar sonucunda
gel m gster r.
B) B l msel kuramlarn kend n yen lemes uzun sre alr.
C) B l mde, problemler d er kuramlara gre ok daha y
zmleyeb len kuramlar ayakta kalr.
D) B l m n gel m l toplumlarn gel m l le doru
orantldr.
E) B l msel gel me n l ve kl b r sey r zlem t r.
7. D 6. E 5. C 4. D 3. A 2. C 1. B Cevaplar
BLM FELSEFES
1. Gal le teleskopunu Ayn ve Jp ter' n zer ne ev rd nde,
onlarla lg l yapt baz gzlemlerden Ar stoteles' n ay st
lemdek c s mler n ayr b r yapda olduu dnces n n
yanl olduu sonucuna varmt. Y ne P sa'nn e ml kule-
s n n tepes nden aaya brakt farkl arlktak talarn
da yaklak olarak yere ayn srede dtn grmes n-
den de Ar stoteles' n hareketle lg l kuramnn yanl oldu-
u sonucuna varmt. te bu olaylar, bu olaylar aklama-
s mkansz olduu grnen Ar stoteles' n f z k parad gmas
nde b r kr z oluturuyor ve bu parad gmann yer ne yen
b r parad gmay ge rmek gerekt n ortaya koyuyordu.
Buna gre b l mde yen b r parad gmaya ge lmes n n
gerekl koulu aadak lerden hang s d r?
A) B l m adamlarnn b rb r nden bamsz almalar
yapmas
B) Baz b l m adamlarnn farkl b r b l m anlayna sah p
olmas
C) B l msel aratrmalarda farkl yntemler kullanlmas
D) Mevcut parad gmann, yaplan baz b l msel bulularn
sonucuyla uyumamas
E) B l mde en son ortaya konan parad gmann her zaman
doru olmas
2. M lyonlarca beyaz kuu grm olmamz "Btn kuular
beyazdr." yargsna varmamz zorunlu klmaz. nk bu,
gzlem alanmzn dnda kalan b r yerlerde s yah b r kuu-
nun bulunmadn mantksal kes nl kle garant lemez. Fakat
b r s yah kuu bulunursa bu genelleme yanllanm olur.
Bu parada aadak lerden hang s n n yeters zl le-
r srlmekted r?
A) Tmevarmn
B) Akln
C) Tmdengel m n
D) B lg b r k m n n
E) ngrde bulunmann
3. B r b l m nsan btn b l msel donanmna, tekn k gel me-
ler n get rd kolaylklara, tm somut ver lere dayanarak
teh s n koymaya, b rtakm tahm nler yrtmeye, kend nce
yorumlar yapmaya, olaslklar deerlend rmeye alrken
ayn zamanda merak ett sorular sormak durumundadr.
Btn bunlar yaparken yararland sadece ed nd b lg -
ler de l, znel, bamsz ve sorgulayc dnme yet s n
ne kadar kullandklardr.
Bu parada b l m nsanlarnda aadak zell klerden
hang s n n bulunmas gerekt vurgulanmaktadr?
A) B l msel yntem n nem n kavrama
B) Felsef b r tavra sah p olma
C) D er b l m nsanlaryla b rl ne g rme
D) Yen yntemler snama
E) Aratrlmayan aratrma
Konu Testi - 2
4. Yerek m kanununun tek b r nesneye a t olmayp btn
nesneler n geerl olmasdr.
Btn metallar stlnca genle r, yargs b l msel b r olgu
se bu bulgu ayn koullar altnda her defasnda farkl
metallerle ayn sonular ver r.
Bu bel rlemelere dayanarak aadak yarglardan han-
g s ne ulalab l r?
A) B l m teknoloj yle yakndan l k l d r.
B) B l mde kuku yntem nden vazge lmemel d r.
C) B l mde ndey ye yer vardr.
D) B l m n ver ler nedensell k l k s ne dayandndan
genelleneb l r zell kted r.
E) B l mde h potez oluturulurken b l msel yasalardan ya-
rarlanlmaldr.
5. B l m nsana ne kadar oturmu olurlarsa olsunlar, nde
yaam olduu b lg , gr ve kanlarn mutlak b r deer
tamayacaklarn, onlarn srekl yen deerler, b lg ler ve
karlatrmalarla test ed lmeler gerekt n ret r.
Bu parada b l mle lg lenen nsanlara aadak lerden
hang s n yapmalar tlenmekted r?
A) Konuya odaklanmalarn
B) Aratrmalarda g zl l e d kkat etmeler n
C) Halkn anlayaca b r d l kullanmalarn
D) D er b l m nsanlarnn grler nden yararlanmalar-
n
E) B lg ler n n geerl l n sorgulamalarn
6. Gnmz b l m nsannn E nste n'n kuramndan kuku-
lanma hakk yoktur. nk bu kuramn gerekler herkes
tarafndan kabul grmtr. B l m nsan gerek karsnda
kukulanrsa, h b r zaman doru rotasn bulamayacaktr.
Ama doru yolda yrmekse yaplmas gereken tek ey,
herkes tarafndan kabul gren gerekler kabullenmekt r.
Bu parada b l m n hang zell tad savunulmak-
tadr?
A) Elet r lerle kend n dzeltme
B) Dogmat kl kten uzaklama
C) Kes n dorular erme
D) Kuramlar matemat ksel bakmdan destekleme
E) Kend ne a t b r yntem n n bulunma
YGS Felsefe Planl Ders Fy 15
BLM FELSEFES
7. B r b l m adam daha nce yaanan depremlerle lg l b -
r kt rm olduu b lg ler kullanarak, yaad dnem n yer
kabuundak hareketl l s steml b r ek lde b r araya top-
layab l r. Tm bu b lg lerden yola karak, ler de karlaa-
camz depremler n pularn doruya yakn b r b mde
b ld rerek, nsanlarn depreme hazrlkl olmasn salar.
Bu parada b l m n zell kler nden hang s zer nde
durulmaktadr?
A) Olgulara dayal olmas
B) B r k ml olarak lerlemes
C) Ynteml olmas
D) ndey ye ak olmas
E) Tm uluslarn katk yapmas
8. Dnce tar h ne lg s zl k, genell kle kltrel barbarln
b r gsterges olarak alglanr. nk dnceler n gel -
mes ne ve oluuna lg duymayan k , dnce yaamnn
kend s ne de lg duymaz. Gel mekte olan b r aratrma
alannda alan gen b l mc , bugn geerl olan dnce-
ler n kken n ve gel me srec n saptamaya almaldr.
Bunu k sel nedenlerle yapmasa b le, bu gel m nde ken-
d konumunu saptamak sonuta ona daha gl b r k ml k
kazandracaktr.
Bu parada gen b l mc lere aadak lerden hang s
ner lmekted r?
A) B l m n tar h srec n renmeler
B) B l msel almalarda aratrma konusunu snrlandr-
malar
C) Tarafszlklarn kaybetmemeler
D) Yanl olan h potezler nde srarc olmamalar
E) B l msel b rl ne hazr olmalar
9. B l m tmevarm yoluyla kuramlar oluturmaya almaz;
aks ne kurulan kuramlar yanllamaya alr. B l m ada-
m nce b r varsaym veya kuram ortaya atar, sonra bu
kuramlarn ndey ler n yanllamaya alr. Eer kuram
baz testler sonucu yanllanrsa, b l m adam bu kuram
terk ed p yen b r kuram aramaya balar. Eer test kurama
uyarsa, b l m adam kuram savunmaya devam eder.
Bu parada aadak lerden hang s d le get r lmekted r?
A) B l m nsan her trl b lg y sorgulamaldr.
B) B l m nsanlar yanllamaya gereken nem verd kle-
r nde, btn b lg ler dorulanm olacaktr.
C) Dnce dnyas her zaman yen l klere ak olmaldr.
D) B l msel kuramlarn geerl l yanllama yoluyla sna-
nab l r.
E) B l m gel m n tamamladndan b l nmeyen b r ey
kalmayacaktr.
12. E 11. C 10. B 9. D 8. A 7. D
16 YGS Felsefe Planl Ders Fy
Konu Testi - 2
10. B l m adam, kend s n n de lse b le gelecek kuaklarn
zeb lece sorunlarla urar. B l m n sorularna md l k
cevap ver lmese de aslnda cevap ver lemeyecek sorular
de ld r. Korkun b r hastaln neden n n ne olduuna l -
k n b r soruyu, cevab md l k ver lmese de cevapsz soru-
lardan sayamayz.
Bu paraya dayanarak aadak yarglardan hang s -
ne ulalab l r?
A) Dogmat k anlayn yklmas b l m n modernlemes -
ne yol amtr.
B) B l m n henz b l nmeyenler vardr.
C) B l mde zm n b l m nsanlar aba gstermel d r.
D) B l msel b lg ler uygulanab l r b lg lerd r.
E) Btn b l mler tek b r b l me nd rgeneb l r.
11. Gnmzde stn zell klerde uak yaplab lm se bunun
temel nde Hazerfen Ahmet eleb 'n n lk uu denemele-
r n n katks vardr.
B l m tar h nde her b r b l msel gr b r d er n basa-
mak oluturur.
B l mde daha ler y greb ld ysem bunu omuzlarndan
baktm Gal leo ve Kepler g b devlere borluyum
Bu grlerde b l m n hang zell vurgulanmaktadr?
A) Duyusal alann tes yle lg lenmemes
B) Elet rel olmas
C) B r k ml olarak lerlemes
D) Genelleneb l r olmas
E) Sonularn aklla temellend r lmes
12. B l m , onun tar hsel gel m n nceleyerek anlamaya al-
ab l r z. Gnmzde g derek nem kazanan b l m tar h n n
yapmak sted budur. B r baka yaklam, b l msel aratr-
mada bulunan k ler n, tek tek ya da grup olarak tadklar
n tel kler ve nde bulunduklar sosyal ve kltrel koullar
nceleyerek b l m anlamaya almaktr; b r baka dey -
le, b l m n oluum ve gel m nde k sel ve sosyal koulla-
rn etk s ne baklarak b l m aklama yoluna g d l r. B l me
mantk ve felsefe asndan bakldnda b l m dzenl b r
b lg btndr. B lg ler m z "nerme"lerde yer aldndan,
b l m anlama b r bakma nceleme, elet rme ve zmle-
me demekt r.
Bu parada aadak lerden hang s vurgulanmaktadr?
A) B l m n farkl zell kler farkl aratrmalarla anlalab l r.
B) B l m farkl yaklam b mler yle anlalab l r.
C) B l m anlamak n b l msel b r k me sah p olmak gerek r.
D) B l m gereks n mlere cevap ver r.
E) B l mden yeter nce faydalanmak n ncel kle onun ne
olduunun anlalmas gerek r.
6. C 5. E 4. D 3. B 2. A 1. D Cevaplar
 YGS // FELSEFE
TARAMA
1. Msr'da yldzlar gzlenerek takvimler gelitirilmitir. Tak-
vim ise, verimli tarm iin nemli bir yeniliktir. Ayrca Nil'in
her yl su tamalarna sebep olmas ve su taknlarndan
sonra bataklk haline gelen tarm alanlarn yeni batan d-
zenleme zorunluluu geometriyi ortaya karmtr.
Bu paraya gre bilimin ortaya kmasnda aadaki-
lerden hangisi etkili olmutur?
A) Bilgi birikiminin olumas
B) Yntem problemlerinin zlmesi
C) Pratik yaamn kolaylatrlma istei
D) Dogmatik anlayn yklmas
E) Olaylar arasnda neden sonu ilikisi aranmas
2. klid uzay, Aristoteles mant, skolastikler metafizii fay-
dal olarak grmlerdir. Ancak bugn, gemite doru ka-
bul edilen bilgilere yanl demeye hazrlkl olmalyz. n-
k gemi dnemler iin faydal olan bilgilerin gnmzde
de ayn ekilde faydal olacan ileri sremeyiz.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) nsan, yaamna ancak bilgi ile yn verebilir.
B) Doru bilginin elde edilmesi mmkn deildir.
C) Deneyimler en salam bilgileri verir.
D) Dorularn deerini belirleyen, o gn iin saladklar
yarardr.
E) Doru, dncenin yanstt gereklikle uyumasdr.
3. Demokratik toplumlarda egemenlik yazl yasalarla belirle-
nir ve iktidar sahibi, yasalarla belirlenmi bir hukuk siste-
mi iinde egemenlik gcn kullanr. Demokrasilerde hem
ynetenin hem de ynetilenlerin hak ve grevleri yasalar-
la dzenlenmitir. Demokratik toplumlarda yasalar yapan
parlamento, yasalar uygulayan hkmet ve bamsz yarg
gleri bulunmaktadr.
Bu paraya dayanarak demokratik toplumlarla ilgili
aadaki yarglardan hangisine ulalamaz?
A) Herkes yasalara uymak durumundadr.
B) ktidar meruiyetini yasalardan alr.
C) Glerin ayrl ilkesi uygulanr.
D) Yneten ve ynetilenler hukuka uymak durumundadr.
E) ktidar, halkn zararna olacak kanunlar kararak me-
ruiyetini salar.
FY NO
12
4. in felsefesine gre siyahn iinde beyaz, beyazn iinde
siyah, yani her iyiliin iinde ktlk, her ktln iinde
bir iyilik vardr.
Herakleitos'a gre her lm bir doumdur, her doum da
bir lmdr.
Bu iki grle aadaki kavramlardan hangisi aklan-
maktadr?
A) Kartlarn birlii
B) zgrlk
C) Kaos
D) Nominalizm
E) Tz
5. Herakleitos, varln temelinin deime, olu ve ak oldu-
unu ileri srmtr.
Platon'a gre varlklarn asl idealardr.
Thales ise her eyin sudan trediini ve tekrar suya dne-
ceini iddia etmitir.
Burada grleri verilen filozoflar aadaki sorulardan
hangisine yant aramaktadrlar?
A) Evren deiebilir mi?
B) Sonsuz olan nedir?
C) nsan aklyla evreni kavrayabilir mi?
D) Evrenin ilk gesi nedir?
E) nsan deneyimi varln tmn kavrayabilir mi?
6. Yasay inemeyi kk veya kabul edilebilir hale getirdii-
nizde, bunun artk hi kimse yasaya sayg duymayncaya
kadar, bir sonu gelmeyecektir. Yasaya saygnn bir kez alt
oyulmaya baland zaman, bundan genel bir yasa tan-
mazln kacak olmas tehlikesi vardr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) Kii hak ve zgrlklerinde uluslararas szlemelere
bal kalnmaldr.
B) Yasaya beslenen sayg zedelendiinde dzen bundan
zarar grr.
C) Devlet ileyiiyle ilgili olarak yurttalar bilgilendirmelidir.
D) Gl krallar bile "Ben yasaym." demek yerine "Ben
yasalm." demeyi tercih ederler.
E) Devlet kabilecek sorunlara kar nlem almak duru-
mundadr.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 1
Tarama
7. Sanat yaptndaki gzellik ile doadaki gzellik bir deildir.
rnein doada var olan akarsular, aaar, iekler birer
sanat eseri deildir. Ancak bir akarsu ile ilgili iir, aa veya
ieklerin resmi birer sanat eseridir.
Bu paraya gre sanat eserinin temel zellii aada-
kilerden hangisidir?
A) D gcyle kefedilecek bir dnyasnn olduu
B) nsann yaratc yeteneiyle olutuu
C) zleyen kiiyi gelitirdii
D) Biricik olduu
E) Bir yarar gzetilerek yaplmad
8. Dnya cisimseldir. Cismin boyutlarna yani en, boy ve de-
rinlie sahiptir. Bu nedenle evrenin her paras cisimdir ve
cisim olmayan ey evrenin paras deildir.
Bu parada grleri verilen filozof ve akm aada-
kilerden hangisidir?
A) Ruhuluu savunan Spinoza
B) Varoluuluu savunan Sartre
C) Maddecilii savunan Hobbes
D) dealizmi savunan Platon
E) Nihilizmi savunan Gorgias
9. Bireyin kendine zg haklar vardr. Bireyin haklar btn
adna ve kendini btnle zdeletiren devlet adna gz
ard edilemez. Ancak bu haklar bireye, toplum ve devlet
karsnda birtakm devler ykler.
Bu parada siyaset felsefesinin hangi sorusuna yant
aranmaktadr?
A) ktidar kayna nelerdir?
B) Meruiyetin ltleri nelerdir?
C) nsan eylemlerinde zgr mdr?
D) Devletin bireyle ilikisi nasl olmaldr?
E) Brokrasiden vazgeilebilir mi?
2 YGS Felsefe Planl Ders Fy
10. Bir doa grnm diye adlandrdmz u aalar, da-
lar, sular, evler topluluu gzelse kendinden gzel deildir,
benden tr, benim kendi gcmle gzeldir, ona balad-
m fikirle ya da duyguyla gzeldir.
Bu paradaki gr aadakilerden hangisiyle para-
lellik gsterir?
A) Sanat, doadaki gereklie farkl bir anlam kazand-
rr.
B) Sanattaki gzellik insanda kurmaca bir dnya olutu-
rur.
C) Sanattaki ve doadaki gzellik birbirinden farkldr.
D) Sanat eserinin gzellii kendindedir.
E) zleyicinin duygular sanattaki gzellii belirler.
11. Bilim insan herhangi bir konuda aratrma yaparken zih-
nindeki sorulara yant arar. Ancak bu sorular bilim insan
iin nem tasa da, insanolunun beklentilerini karlam-
yorsa, yapt almann ilgi grmesi beklenemez. rne-
in James Watt'n buhar makinesini icat etmesi toplumsal
ve evrensel bir deiiklie neden olmutur.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Bilimsel aratrmalar toplumsal bir gereksinime cevap
vermelidir.
B) Bilimsel almalarda seicilik sz konusudur.
C) Bilimde ama, genellenebilir sonulara ulamaktr.
D) Bilimsel etkinlikte fayda ve kar amac gdlmemeli-
dir.
E) Bilimde etik ilkelere uyulmaldr.
12. Sanat felsefesi gzeli, gzellii, sanat, sanaty, sanat
eserini, sanatn kavramlarn kendisine konu edinir.
Buna gre aadakilerden hangisi sanat felsefesinin
sorularndan biri deildir?
A) Sanat nedir?
B) Evrensel estetik yarglar var mdr?
C) Sanat kime denir?
D) Gzel olan ayn zamanda ho mudur?
E) Bilginin snrlar var mdr?
Tarama
13. Her iktidar kendine gre bir hukuk sistemi oluturarak me-
ruluunu temellendirilir. ktidar salama teknikleri arasn-
da en etkili ara, iktidarn meru olduu hakknda bir kana-
at olumasdr. nk kamu vicdannda tutunmayan, sayg
grmeyen, inanlmayan bir iktidar, uzun sre sadece fiziki
kuvvetle ayakta duramaz.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) nsan bencil bir varlk olduundan toplumsal dzen
salanmaldr.
B) Devlet ilerinde i blm, halk arasndaki dayanma-
y artrr.
C) ktidarlar gelip geicidir.
D) Meruluk ve yasallk birbirinden farkldr.
E) ktidar bir meruiyete dayandrlmazsa kalc olamaz.
14. Evrende bir dzen vardr. Bu dzen belli amalara hizmet
etmekte ve yaamn srmesini salamaktadr. Ne dzen
ne de ama kendiliinden ortaya kabilir.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Evrendeki dzenlilik Tanr'nn varlna bir kanttr.
B) Tanr ve evren, bir ve ayn eydir.
C) Tanr kavramndan Tanr'nn varlna ulalabilir.
D) Her varlk yaamn Tanr'ya borludur.
E) Her insanda Tanr inanc bulunur.
15. "Bizim kuracamz devlette kundurac kunduracdr, kun-
duraclktan baka bir de kaptanlk yapmaz. ifti iftidir,
iftilikten baka bir de yarglk etmez. Asker askerdir, as-
kerlik ederken alm satmla da uramaz."
Platon bu szleriyle aadakilerden hangisini savun-
maktadr?
A) deal bir devlet dzeni olamaz.
B) topyalarda hogr ve erdem nemlidir.
C) Devlet erdemli kiiler tarafndan ynetilmelidir.
D) Devlet iinde snfsal ayrmlar olmamaldr.
E) Bir devlet dzeninde insanlar yeteneine gre grev-
lerini yerine getirmelidir.
16. Bireyler ekonomik anlamda zgr olurlarsa diledikleri gibi
retirler, rnlerini diledikleri gibi pazarlayp birbirleriyle re-
kabet ederler. Ekonomik yaam bylelikle bir dzen kaza-
nr. Bireyler ekonomi alannda kendi karlarn gerekleti-
rerek zenginletike, bu zenginlik ve refahtan yava yava
o toplumdaki herkes pay almaya balar.
Bu parada sz edilen grn temelinde aadaki-
lerden hangisi bulunmaktadr?
A) Sosyalizm
B) Anarizm
C) Liberalizm
D) Cumhuriyet
E) Monari
17. Tanr tm varlklarn kayna ise, var olan eylerin baka
bir kayna olamaz. Tanr bu bakmdan bir sanatkrla,
rnein bir heykeltrala karlatrlamaz. Heykeltra, var
olan bir malzemeye ekil verir. Oysa, yaratltan nce
yalnzca Tanr vard; bu nedenle varla gelen her ey var
oluunu Tanr'ya borludur.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Tanr'nn yaratt varlklarn tm iyidir.
B) nsan Tanr'y bilemez.
C) Tanr'nn varl evrenin dnda aranmaldr.
D) Tanr her eyi yokluktan yaratmtr.
E) nsan, Tanr'nn yaratt doal yasalara uymaldr.
18. Estetik yarglar bireyseldir. Herkes beenisini zgrce
deerlendirip ifade eder. Bu beeni, kiinin duygularna
baldr ve tamamen zeldir. Renkler, ekiller, sesler kiiler
tarafndan deerlendirilmitir. Hoa gitme ve gzel bulma
olaylar mantksal yarglar gibi deerlendirilemez. Kimse
kendinin gzel bulduunu bakalarnn da gzel bulmasn
bekleyemez.
Bu parada aadaki sorulardan hangisine cevap ve-
rilemektedir?
A) Gzel nedir?
B) Ortak estetik yarglar var mdr?
C) Sanat eserinin zellikleri nelerdir?
D) Gzel ve yce arasndaki bir iliki var mdr?
E) Sanatta lmez eserler ortaya konulabilir mi?
YGS Felsefe Planl Ders Fy 3
Tarama
19. Aristippos "Eylemlerimizin sonucunda haz duyuyorsak o
eylem ahlakidir." der. Acdan uzaklamak, hazza yakla-
mak yaamn anlamdr.
Epikros'a gre yaamn en gl kural hazz aramak
ve acdan kamaktr. htiyalar snrsz olan insan kendi-
ni eitebilir ve ll olursa hazz yakalayabilir.
Bu iki dnrn grlerine dayanarak aadaki
yarglardan hangisine ulalabilir?
A) nsan korkularndan kurtulmaldr.
B) Ahlak ancak cesaretli olmakla kazanlabilir.
C) yi ve ktnn anlam yoktur, nemli olan insann mutlu
olmasdr.
D) nsan ihtiyalarn ne kadar azaltrsa o oranda mutlu
olur.
E) Hazza yaklap acdan uzaklamak insann ahlakl ol-
masn salar.
20. Yanyana konmu biri ham, dieri ilenmi iki ta ele ala-
lm. lenmi olan ta, sanat tarafndan hayvan ya da in-
san haline getirilmi olsun. Bu heykel ta olduu iin deil,
ta bir ekil ald iin gzeldir. Yoksa dier tan da gzel
olmas gerekirdi.
Bu paradaki gre gre sanat aadakilerden han-
gisiyle ifade edilebilir?
A) Sanatnn kendinden nesneye katt biimdir.
B) Sanatnn toplumsal sorunlara zm bulmasdr.
C) nsan elendiren bir oyundur.
D) Dnyaya eletirel bakabilme becerisidir.
E) Evrensel bir etkinliktir.
21. nsan iyi ve kty ancak sezgi ile kavrayabilir; sezgisine
uyarak yapt davran "iyi"dir. rnein, bo zamanm
mzik dinleyerek, elenerek geirebileceim gibi, yardma
ihtiyac olan birisine yardm ederek de geirebilirim. Ben
iimden gelen sezgiye uyarak elenmekten vazgeip yar-
dm edersem, iyi yapm olurum.
Bu parada sz edilen grler aadaki dnr-
lerden hangisine uygundur?
A) Kant'n dev ahlakna
B) Hobbes'in benci grne
C) Epikros'un hedonizmine
D) Bergson'un entisyonizmine
E) Sartre'nin egzistansiyalizmine
4 YGS Felsefe Planl Ders Fy
22. Din felsefesi ile teolojiyi birbirinden ayrmak gerekir. Teoloji
belirli bir dinin temel ilkelerini sorgulamadan kabul eder,
onlarn anlam ve sonular zerinde almaya ynelir.
Din felsefecisi iin dinsel ilkeler kesin, phesiz dorular
deildir. Felsefe iin din, sorgulanmas gereken bir alandr.
Bu parada aadakilerden hangisi dile getirilmekte-
dir?
A) Teoloji, din felsefesinden farkl olarak dine tarafsz
yaklar.
B) Teoloji ve din felsefesi ayn konuyu farkl biimlerde
ele alr.
C) Din felsefesi mutlak inanc savunur.
D) Teoloji inanca eletirel yaklar.
E) Din felsefesinde teolojiden farkl olarak dini inanlar
deimez.
23. Evrenin oluumu bize Tanr'nn niteliklerini duyurur. Bu
sonsuz kudretini evrene yanstan ve bize gsteren Tan-
r'dr. Kendi koyduu yasalara gre bizde hayranlk olutur-
mu olan Tanr, doann bu gizemli yaratlnda sakldr.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Tanr'nn varl konusunda ileri srlen kantlar yeterli
deildir.
B) Tanr, doada ve evrende meydana gelen olaylara ka-
rmayan bir varlktr.
C) Evren Tanr'nn bir yansmasdr.
D) Hi kimse bilmedii bir Tanr'ya iman etmez.
E) nsanlarn ortak inanlar bir Tanr'nn var olduunu
gstermektedir.
24. Francis Bacon, doa zerine aratrmann, ierikten yok-
sun kalplarla uraan kyas ya da tmdengelimle hibir
ilikisi olmadn savunmutur. O, bilimsel aratrmann
gzlem ve deneye, tek tek olgulardan genel sonulara
giden tmevarma dayandn savunarak bir tmevarm
mant gelitirmeye almtr.
Buna gre, Francis Bacon bilime hangi konuda katk
salamaya almtr?
A) Bilimde eletiriye nem verme
B) Deney yntemini gelitirme
C) Bilimsel kuram oluturma
D) Tutarl dnceler ne srme
E) Bilimin yntemini deitirme
Tarama

25. yi matematik bilmeyen bir fiziki, bir nesnenin dme h- 28. lk a doa filozoflarnn dncelerinde, gerein bilgisi-
zyla uzaklk arasndaki oran saptayamaz. Ayn ekilde ne gzlem ve dnceyle ulaldn, Aristoteles'in belirtti-
fizik bilmeyen bir matematiki de doadaki maddeleri tam i gibi var olann ilk temellerinin ortaya konulduu grmek-
olarak kavrayamaz. teyiz."
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi- Buna gre lk a doa filozoflarnn felsefesinin han-
ne ulalabilir? gi alanyla ilgilendikleri sylenebilir?
A) Bilimsel rnler yaratcsndan ayr varlk alan kaza- A) Etik
nr. B) Ontoloji
B) Bilim birikimli olarak ilerler. C) Siyaset felsefesi
C) Bilimler teknoloji ile ilgilenmek durumundadr. D) Bilim felsefesi
D) Doa bilimleri akla, formel bilimler deneye dayanr. E) Din felsefesi
E) Bilimler arasnda karlkl bir iliki vardr.

26. Evren bir yandan srp giden bir olu, br yanda da kart
29. nsanlar bilgisiz olduklar iin ktdrler. Eer akllarna
eylerin sonu gelmez bir sava olarak grnr. Kartlar
gvenebilselerdi iyiyi seerlerdi. nk doru dnmek
arasnda sava olmasayd evrende varlklar da olmazd.
kanlmaz olarak doru davran getirir. Erdem, bilgidir.
nk varlk, kartlar arasnda savan uzlatrlmasyla
Kimse isteyerek ktlk yapmaz.
meydana gelen uyum nedeniyle ortaya kmtr.
Bu paradaki gr aadaki felsefe alanlarndan
Bu parada varlkla ilgili aadaki verilenlerden han-
hangisiyle ilgilidir?
gisi sorgulanmaktadr?
A) Ontoloji
A) Diyalektik sre
B) Epistemoloji
B) Ana maddenin nelii
C) Etik
C) Var olma olmama sorunsal
D) Estetik
D) Madde ve form ilikisi
E) Bilim felsefesi
E) Grnen ve grnmeyen varlklar

27. Kant'a gre insanlarn devleri mutlak ve koulsuzdur. Ke-

sin buyruk ifade eden nermeler koullu buyruklardan fark-
30. Din felsefesi dinin dayand ilkelerin zn tartr. zgr
ldr. Koullu buyruklarda neyi yapmamz, neyi yapmamz
dnmeye dayandndan nesnel bir tutum izlenir. Din
gerektii hangi amac istediimize baldr. rnein "Eer
felsefesi ne dinin buyruundadr ne de dini buyruu altna
hapishaneye girmek istemiyorsan hrszlk yapmamalsn."
almaya alr.
gibi koullu bir buyruk ahlak buyruu olamaz.
Aadakilerden hangisi din felsefesinin ele ald so-
Kant'a gre bir eylemin ahlaki olmas aadakilerden
rulardan biri deildir?
hangisine baldr?
A) Evren yaratlm mdr?
A) Bakalarnn sorumluluunun stlenilmesine
B) Ruh lmsz mdr?
B) Toplumsal deerlere uyumlu davranlmasna
C) Vahiy ve akl arasnda ne tr bir iliki vardr?
C) Ahlak konusunda bilgili olunmasna
D) nsan Tanr'y bilebilir mi?
D) Bir arta bal olmadan gerekletirilmesine
E) Akl gereklii kavrayabilir mi?
E) yi ile ktnn ayrt edilebilmesine

YGS Felsefe Planl Ders Fy 5

Tarama

31. Ahlaki eylemin amac ne mutluluk ne de faydadr. nk
onlar znel duygulardr. Mutluluk ve fayda herkeste farkl
anlamlara gelebilir, herkese gre farkl iyi olabilir. Bu du-
rumda ahlaki eylemin evrenselliinden sz edilemez. Ah-
laki eylemin amac "dev" olmaldr. dev, iyiyi istemedir,
akla uygun olan yapmaktr. Btn bunlar kiiden kiiye
deimez.
Kant bu grleriyle aadakilerden hangisini dile ge-
tirmektedir?
A) Eylemin iyi ya da kt olduunu belirleyebilecek bir l-
t yoktur.
B) Eylemin amacndan ok sonucu nemlidir.
C) Evrensel ahlak yasasnn lt deve uygun davran-
maktr.
D) Mutlulua ulamada acdan kanma, hazz yaama
tek bana yeterlidir.
E) Ahlaki yarglar ile dier yarg trleri arasnda iliki vardr.
34. Bilimde problem zebilen, yeni koullarn ortaya kard
problemleri dier kuramlara gre daha iyi zmleyebilen
kuramlar ayakta kalr. Bu durumda bir kuramn doruluu,
onun fiziksel gereklie uygun gelmesinden ya da doay
tam olarak tasvir etmesinden deil de, biriken problemleri
zebilme kapasitesinden gelir.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Hipotez olutururken bilimsel yasalardan yararlanl-
maldr.
B) Kuramlar hem yaln hem doru olmaldr.
C) Olgular kurama uydurulmaya allmaldr.
D) Doa olaylarn aklayabilen gl kuramlar varln
devam ettirir, dierleri yok olur gider.
E) Bilimsel kuramlarn lt dorulanabilirlik deil, yan-
llanabilirliktir.

32. Gzele erien kii lmszle ve mutlulua da eriir. Bu

erime an yle yce bir andr ki, kiinin nne serilen g-
35. Bilim sayesinde insan, gelecee ynelik planlarn bilinli
zel bir yemek ya da usuz bucaksz bir denizin karsnda
bir biimde ve olanaklarn en iyi ekilde kullanarak gerek-
tarif edilemez duygular yaamak gibi bir eydir. nsann g-
letirir. nsann bu dnyadaki yapp ettikleri ve giriimleri
zellikle karlat o an yok mu? te yalnz o an iin insan
iin gven verici bir klavuz grevini gren bilim, gerekler-
yaam, yaamaya deer.
den yola kan ve yeniliklere ak olan bir insan baarsdr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
Bu parada bilimin hangi zellii vurgulanmaktadr?
dir?
A) Etik ilkelerinin olmas
A) Gzellik yetkin olmaktr.
B) Pratik yaama katk salamas
B) Simetrik olan gzeldir.
C) Kendine ait bir ynteminin olmas
C) Doada gzel olan sanatta da gzeldir.
D) Sistemli ve dzenli olmas
D) Almlayc sanat eserini gzel olarak nitelendiinde g-
zellik oluur. E) Mantk ilkelerine bal kalmas

E) Gzel olana ulama bireye estetik bir haz salar.

33. Aristoteles devlette yurttalarn maddi bakmdan zenginli-

e ulamalar, ama daha ok ahlaki bakmdan gelimeleri 36. I. Sofistlere gre "nsan her eyin ldr, bilgi kiiden kii-
ve olgunlamalar gerektiini savunur. Devlet bunun iin ye deiir."
vardr. Devlet ynetimleri kendi balarna iyi ya da kt
II. Septiklere gre "Her sav iin birbirinin kart olan ve bir-
deildir, ancak sz konusu amac gerekletirebilmesine
birine e deer iki kant ileri srlebilir. O halde her konu-
gre, iyi ya da kt devlet vardr.
da yargdan kanlmaldr."
Aristoteles'e gre devletin temel amac aadakiler-
Buna gre sofistlerin ve septiklerin ortak gr aa-
den hangisidir?
dakilerden hangisidir?
A) Yurttalarn erdemli klmak
A) Doru bilginin araynda olmalar
B) Filozoflarn ynetime gelmesini salamak
B) Akla gvenmeleri
C) Dtan gelecek saldrlara kar yurttalar korumak
C) Kukuyu bir yntem olarak kullanmalar
D) Hukuk ile adaleti salamak
D) Bilginin doutan geldiini kabul etmeleri
E) Yurttalarn temel ihtiyalarn karlamak
E) Doru bilginin olabilirliini reddetmeleri

6 YGS Felsefe Planl Ders Fy

Tarama
37. Tanr btn canllar ve evreni, koyduu yasalarla birlikte
ve onlara uygun olarak yaratm, her eye ilk hareketi ver-
mitir. Ancak, sonrasnda evrende koyduu yasalara uy-
gun olarak sregiden hareketi engelleyici ya da etkileyici
rol oynamam, hibir eye karmamtr.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisi-
dir?
A) Tanr, iyiliin kaynadr.
B) Tanr, evrenin yansmasdr.
C) Tanr, evrene mdahale etmez.
D) Evrendeki dzen Tanr'nn varln kantlar.
E) Hibir varlk, Tanr'dan ayr dnlemez.
38. Bilimsel yasa imdiye kadar tm gzlem ve deney sonu-
lar tarafndan dorulanm gereklie dayal genelleme-
lerdir. Metafiziin genellemeleri de doru olabilir fakat d
dnyadaki gereklie dayal olmadklar iin bilimsel yasa
olamaz.
Bu paraya gre bilimsel yasann temel zellii aa-
dakilerden hangisidir?
A) ngrye olanak salamas
B) Uzun ve titiz almalar gerektirmesi
C) Olgulara dayal olup belli yntemlerle dorulanmas
D) Basit aklamalar getirmesi
E) Yaygn olarak benimsenmesi
39. Thales, ilk maddenin "su" olduunu syler. ann bilgile-
rini renmi olan Thales, zellikle gkyz ve yeryznde
ortaya kan olaylar aklamaya alm ve bu olaylarda,
"su"yun ok nemli bir rol oynadn grmtr. Bylece
suyun, eitli olaylarn ve varlklar temelinde genel ve de-
imez ana madde olduunu ileri srmtr.
Thales'in ana madde olarak suyu grmesinin temel ne-
deni aadakilerden hangisidir?
A) Her ekle girmesi
B) Yeryznn byk bir blmn kaplamas
C) Sv bir madde olmas
D) Yaamda ilevsel olmas
E) Doada doal olarak bulunmas
40. nsan, doas gerei znde iyidir. Btn ktlkler ve
insann ktle ynelmesi insann zerine uygulanan
baskdan gelir. Bu nedenle basky oluturan bata devlet
olmak zere her trl otorite ver g gereksizdir. Bireyin ve
bireysel deerlerin stnde otorite kabul edilemez.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) Devlet insanlarn toplumsal szleme yapmas sonu-
cunda olumutur.
B) Devleti, iyiyi ve kty bilen filozoflar ynetmelidir.
C) Devlet olmadnda toplumda kargaa ortaya kar.
D) Devlet halkn beklentilerini karlad srece meru
olarak kabul edilir.
E) Devlet gereksiz bir kurumdur.
41. Kopernik'in gne merkezli sistemi, astronomlarn bak
alarn belirleyen paradigmadr. Eer paradigma yeterli
sayda bilim adam tarafndan kabul edilirse, artk bu pa-
radigma erevesinde toplanan bir bilim insan topluluu
meydana gelir. Bilim topluluu, kabul ettikleri paradigma
ile olgular aklamaya alan ve aratrmalarnda bu pa-
radigmay kullanan bilim insanlarndan oluur.
Bu paraya gre "bilim topluluu" iin aadakilerden
hangisi sylenebilir?
A) Olgular aklamada ayn paradigmalar kullanan bilim
insanlardr.
B) Paradigma deiikliini reddeden kiilerdir.
C) Gelecekle ilgili ngrde bulunan bilim insanlardr.
D) Yntem birliktelii olan kiilerdir.
E) Bilimin gelimesine katk salayan bilim insanlardr.
42. Aristarkhos, Gne'in Dnya evresinde deil, Dnya'nn
Gne evresinde dndn ve gkteki deiikliklerin
Dnya'nn dnmesinden meydana geldii dncesini or-
taya atan ilk filozoftur. Bu bir yana atlp nemsenmemi
olan varsaym, iki bin yl sonra Kopernik ile yeniden ele
alnd. Ama Aristarkhos bunu dnmemi olsayd, Koper-
nik belki de hi zerinde durmayacakt.
Bu paraya dayanarak aadaki yarglardan hangisi-
ne ulalabilir?
A) Farkl bilim dallar arasndaki dayanma, bilimsel ge-
limeyi hzlandrr.
B) Bilimsel bir gr baka bir bilimsel gre temel olu-
turabilir.
C) Bilimsel anlayn dnda kalan konular belirlenerek
ayklanmaldr.
D) Bir bilginin bilimselliinin yetkili bilim evresince de-
netlenip onaylanmas gerekir.
E) Bilim insanlar aratrmalarn dier bilim insanlarn-
dan gizlemelidirler.
YGS Felsefe Planl Ders Fy 7
Tarama
43. Bilimsel tutum, insanlara drst ve tarafsz olmay, karla-
lan problemleri sabrl, etrafl ve uzak grl bir ekilde
ele almay retir ki, bunlar da ahlakn en nemli zellik-
lerindendir. Bilimsel zihniyetin yaygnlamasnn, insanla-
rn dnce ve davranlarnda yer etmesinin, insanlarn
manevi bakmdan da ykselmelerine yardm edebileceini
savunmak yanl saylmaz.
Bu parada savunulan gr aadakilerden hangisidir?
A) Bilimsel bilgileri anlamak iin bilginleri tanmak gerekir.
B) Bilim insanlar felsefe ile ilikisini kesmemelidir.
C) Bilimsel almalar bakalar dnlerek yaplmaldr.
D) Bilimsel etkinlik insanlarn erdemli davranlar gelitir-
mesine yardm olur.
E) Bilimsel almalar insan aklna olan gveni artrr.
44. Din, insan sonlu ve lml olmann yaratt skntdan
kurtarr, onu manevi bakmdan arndrr. Sonlu ve lml
varoluunu, sonsuz ve lmsz bir manevi varla dayan-
drma iinde olan insan, bir dine girdiinde, bu dinde kendi-
sine sunulan bilgileri olduu gibi benimser. O, bu durumda
btn bir yaantsn, maddi ve manevi varoluunu bu bil-
gilere gre dzenler.
Bu parada dinsel bilginin hangi zellii zerinde du-
rulmaktadr?
A) Evreni ve insan aklayan bir inan sistemi olduu
B) nsanln balangcndan beri var olmas
C) Manevi yaanty anlamlandrma ilevinin olduu
D) nsann varoluunu anlamlandrma ilevinin olduu
E) Bireyin gndelik yaamn dzenledii
45. Bireylerin en temel hakk, bakalaryla sosyo - ekonomik
ynden eit olmasdr. Eitliin olduu bir toplumda sm-
r, ezme ve ezilme ilikileri son bulacak ve insanlar daha
insancl bir ekilde yaayacaklardr. Bunu salamak iinse
bireylerin zel mlkiyet haklarnn ellerinden alnarak dev-
lete verilmesi gerekir. Tm insanl mutlu edecek dzen
ancak byle olabilir.
Bu paradaki gr aadakilerden hangisinin sorgu-
lanmasna dayanr?
A) Brokrasinin gereinin
B) Devlete itaat nedeninin
C) Bireyin devlet iin vazgeilmezliinin
D) ktidarn kaynann
E) deal dzenin ltlerinin
26. A 27. D 28. B 29. C 30. E 31. C 32. E 33. A 34. D 35. B 36. E 37. C 38. C 39. D 40. E 41. A 42. B 43. D 44. D 45. E 46. C 47. A 48. B
9. D 10. E 11. A 12. E 13. E 14. A 15. E 16. C 17. D 18. B 19. E 20. A 21. D 22. B 23. C 24. E 25. E
8 YGS Felsefe Planl Ders Fy
46. Sivil toplum, iktidarn etkin alan dnda kalan toplumun
kendi kendisini ynlendirme iin oluturduu demokratik
bir rgtlenmedir. zgr vatandalardan oluup devlet
karsnda belli bir zerklie sahiptir. Sivil toplum yesi bi-
reyler zgrlk itibaryla toplumdaki dier insanlara oranla
bir adm daha ndedirler. nk onlar, haklarn aramakta
ve gerektiinde devlete bu ynde bask yapmaktadrlar.
Buna gre sivil toplumun temel zellii aadakiler-
den hangisidir?
A) deal bir devlet dzeni nermesi
B) Brokratik engelleri ortadan kaldrmas
C) zgr bir g oluturarak bireyi devletin gcne kar
korumas
D) Devleti ortadan kaldrmay amalamas
E) nsanlarn dnya nimetlerinden eit yararlanmalarn
salamas
47. Filozof hibir eyin bilinemeyeceini dnerek snrsz bir
kukuya den kimse deildir. Felsefede tarihi boyunca,
mutlak bilgilere ulatklarn dnen ve son sz syle-
diklerine inanan birok byk filozofun ortaya ktn bili-
yoruz. Her ey ileri sren dnrlerle de karlayoruz.
Bu parada aadakilerden hangisi vurgulanmakta-
dr?
A) Filozoflar ayn konuda farkl dnceleri savunabilirler.
B) Felsefe, insanlara yeni bir dnya gr kazandrr.
C) Filozof iin nemli olan tutarl sonulara ulamaktr.
D) Soru sorma ve bunlar cevaplamak filozofun grevidir.
E) Filozoflarn kart grleri felsefeyi zenginletirir.
48. Kimi filozoflara gre bizim iin en iyi olan devdir, kimine
gre zevktir, kimine gre doaya uymadr; kimi bilimde g-
rr onu, kimi ac duymakta, kimi grne aldrmamakta.
Bu parada ahlak deerlerinde hangi zelliin bulun-
duu ne srlmektedir?
A) Nesnel olma
B) Tanmlanamaz nitelikte olma
C) zgrce gerekletirme
D) Kiiyi erdemli klma
E) Vicdana gre karar verme
Cevaplar
8. C 7. B 6. B 5. D 4. A 3. E 2. D 1. C