NARNA GNLKLER ASLAN, CADI VE DOLAP SNEMA

FLMNN MTK ARKETPLER VE ANLATISAL

ZMLEME YNTEMYLE NCELENMES
Deniz CEYLAN
stanbul Kltr niversitesi, Sanat ve Tasarm Fakltesi, letiim Tasarm Blm

ABSTRACT
Mythology reflects the common and deep memories of nations by transforming the language and
cultural codes accumulated since the beginning of mankind into an invaluable collection. Written by
C.S. Lewis and half a century later, brought to the cinema screen with rich visual effects, The
chronicles of Narnia: the lion, the witch and the wardrobe is the first of a series of fantastic novels that
bring to day mythology. Since its birth, cinema has made use of literary narratives, and with the
development of technology, the visual representation of fantastic productions has taken on a
remarkable state. In this context, elements pertaining to Turkish language and culture in The
chronicles of Narnia: the lion, the witch and the wardrobe will be examined and the films characters,
time and space will be evaluated.

Key words: Narnia Gnlkleri, Mitoloji, Sinema, Anlatsal zmleme

GR
Primitif rneklerinden itibaren sanat; en kk iitsel, grsel ve anlatsal elerde dil, kltr ve
corafyalar st duyarllklar bir araya getirme eylemidir. Maara duvarlarndaki ilkel izim
rneklerinden modern resimlere, aman ayinlerindeki ezgilerden senfoni ve konertolara, yaznn
kaydettii ilk uyakl szlerden ada iir antolojilerine dek insanln verdii sanatsal rnler
kuatcl ve zaman ierisinde ulat hedef kitlenin bykl ile deer kazanr. Sanat, farknda
olmad ve adn koyamad estetik kodlarla bir bilin oluturur. Bu bilin sanat eyleminin zamanlar
tesi idealine ulamak iin eldeki tm ortak deerlerin sanata malzeme klnmas sonucunu dourur.
Dolaysyla sanat iin yeryzndeki tm varla mahkm ve baml olan sanat; yine sanat iin
yeryzndeki tm varlktan bamsz ve zgrdr. nsanln ortak, uzak ve derin hafzasn yanstan
mitoloji bu adan paha biilmez bir esin kaynadr. Taber, Firdevs, Heredot ve benzeri byk
isimlerin, mitolojiyle tarihi kaynatrarak oluturduu metinler bugn, dne dair balca yaptlar olarak
kabul grmektedir. Asrlar boyu felsefenin glgesinde olgunlatrlm sanat anlaynn ocuklar
olarak J. R. R. Tolkien, C.S.Lewis ve Umberto Eco gibi yeni kalemlerin metinleri de dn zerinden
yarn kurmaya aday yaptlar olarak deer bulmaktadr.

Yazld tarihten yarm asr akn bir sre sonra beyaz perdeye aktarlan Narnia Gnlkleri, aslnda
mitolojinin bugne uyarland bir fantastik roman serisidir. rlandal yazar C.S.Lewis tarafndan
1950lerde ocuklar iin yazlan seri; 41 dile evrilmi ve dnya edebiyatnda ocuk klasikleri
arasndaki yerini almtr. Yaptn ieriinde oka Yunan ve Roma mitolojisine ait arketiplerle
karlatmz gibi klasik ngiliz ve rlanda peri masallarndan da yararlanld grlmektedir. Anlat
yapsnda Hristiyanla ait motifler ar basmakla birlikte farkl din unsurlar da muhtevasnda
barndrmaktadr. Alegorik yaklamlar ve fantastik unsurlar eserin baarsn pekitirmi ve eser
radyo, televizyon, tiyatro ve zellikle sinema alanlarnda da hayat bulmutur. Bununla birlikte eserde
Trk kltr ve Trk dili ile ilgili unsurlar da dikkati ekmektedir.

Tm bu zellikleri ve anlatsal-grntsel dzeydeki zengin ieriiyle Narnia Gnlkleri ve eitli

uyarlamalar incelenmeye deer bulunmutur. Bu almada 7 kitaplk Narnia Gnlkleri serisinin
basl srasna gre ilk, ierik srasna gre ikinci eseri olan Aslan, Cad ve Dolap sinema
uyarlamasnn, Trk kltr ve mitolojisinden de izler tayan elerine dikkat ekilecek ve anlatsal
zmleme yntemiyle incelenmeye allacaktr.
The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2013 Volume 3 Issue 3

SANAT MTOLOJ LKS VE NARNA GNLKLER

Anlat; roman, hikye, masal vb. edeb trlerde bir olay dizisini anlatma biimi, hikyeleme, hikye
etme, tahkiyedir.1 nsanlk tarihiyle balayan anlat tm zamanlarda ve tm toplumlarda var
olmutur. Fakat her anlat edeb deer tamaz. Fabl, masal, iir, hikye, roman, oyun, senaryo edeb
anlat trleri arasnda saylabilir.

Sinema sanat vcut bulduu zamanlardan itibaren edeb anlatlardan beslenmitir. En gen sanat dal
olan sinema ve en yal anlat vadisi olan edebiyat (zellikle roman) arasnda zaman iinde bu
beslenme etkileime dnm; sinemann edebiyattan ald senaryo, bak as, tasvir ve kurgu
unsurlar dnda edebiyat da zenginleen sinema tekniklerinde alenen yararlanmaya balamtr.

Edeb anlatlarda kelimeler araclyla ortaya konulan olay (vaka), sinemada beyaz perdede/ekranda
hayat bulmaktadr. Bylelikle ayn noktadan hareketle anlatnn olay ve iletiim aracnn
dzenlenmesiyle farkl trlerde eserler meydana gelmektedir. Anlatmada vaka nakledilir, gstermede
ise okuyucunun gzleri nnde tecessm ettirilir: Tasvirden de mekn ve ahslarla ilgili hususiyetleri
dikkatlere sunmada yararlanlr. Bu unsurun tamamnda olduu gibi, bir blmnde veya ksmnda
terkip haline getirilmesi bak asyla ilgilidir.2 Sinemann edeb anlatlardan yararlanmas
noktasnda anlatmaya bal edeb metinlerin olay rgs sunumunda kullanlan anlatma ve gsterme
yntemleriyle tasvir (betimleme) phesiz etkilidir.

Edebiyat kuramn rasyonalist bir disiplin olarak alrsak, dilbilimcinin dil hakknda sorduuna benzer
biimde sorabiliriz: Bir anlatnn gerekli bileenleri (ve sadece gerekli olanlar) nelerdir? sorusuyla
anlat kuramnn elerini belirlemek iin bir giri yapyor Seymour Chatman, yk ve Sylem adl
kitabnda. Yapsalc kuram her anlatnn iki blm olduunu ileri srer: bir yk; ierik ya da
olaylar zinciri (eylemler, olan bitenler), bunlarla birlikte varlklar diyebileceimiz(karakterler, zaman
ve uzam eleri) ve bir sylem, yani ifade; ieriin aktarlma yolu. Basit deyimiyle yk bir anlatnn
nesidir, sylem ise nasl. 3

Kurgusal dnya hem sinemay hem de edebiyat kapsayan kocaman bir halka gibidir. Kurgu, kurmaca;
gereklik algsn baka boyutlara tamakla birlikte her okumada yeniden dirilerek farkl yorumlarla
oalabilir zelliktedir. Kurgusal dnya, d dnyann bir dnce sistemi etrafnda sanat
tarafndan yorumlanmas sonucu netice bulur.4

Sanatsal retimin endstrilemesi ve sanatsal tketimin kresellemesi balamnda mitolojik arketipler

tm Dnya dilleri ve toplumlar iin nemli bir kaynaktr. Sanat deeri yksek ve geni kitlelere hitap
edebilen fantastik yaptlarn, insanln ortak paydas olan farkl mitolojilerden yararlanmas,
baarsnn artmasnda nemli rol oynamaktadr. Edebiyat ve sinema yaptlar kurgusal bir dnya
yaratarak okuyucu ve izleyiciyi bu dnyann iine ekerler. Edebiyat yaptlar, okuma edimi yoluyla
zihinde imgesel bir canlandrma olutururken, sinema grsel ve iitsel alglarla yaratlm bir dnyaya
katlm salar. Sinema ve edebiyat yaptlar, ok farkl yaplar olmasna karn, kurgusal nitelikleri ve
ierdikleri anlat teknikleri asndan paralellikler sergilerler.5 Edebiyatn dman olan gereklik,
sinemann en yakn dostuyken szcklerin asrlar boyu yol arkadaln yapan mitoloji, beyaz perde
iin en etin snav vadisidir. Gerek maddi gerek grsel anlamda mitik unsurlarn sinemaya
uyarlanmas ii gletirirken te yandan yaznsal tarafta mitolojik eler ve szcklerin gc
okuyucunun hayal gcnden kuvvet alr. Bu sebeptendir ki roman unsurlar okuyucusunun usuz
bucaksz hayal dnyasnda istedii rahatlkta gezintiye karken sinemaya bakldnda izleyici ister
istemez bir ynetmenin snrlad hayal dnyasna mahkm olacaktr. nce roman okunup sonra
filmi izlenen eserlerin filmlerinin beenilmemesi de bundandr.

1
http://tdkterim.gov.tr/bts/
2
Akta, erif, Roman Sanat ve Roman ncelemesine Giri, Aka Yaynevi, 5. Bask, 2000, Ankara, sy 12
3
Chatman, Seymour, yk ve Sylem-Filmde ve Kurmacada Anlat Yaps, De Ki Basm Yayn, Ankara, sy 17
4
Akta, erif (2000)Sy 15ten sadeletirilmitir.
5
Tutumlu, Reyhan, Anlat Bilimi Asndan Roman-Sinema Etkileimi ve Bir Uygulama: Anayurt Oteli, Baslmam Yksek
Lisans Tezi, 2002, Ankara, Bilkent niversitesi.

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 2

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2013 Volume 3 Issue 3

Berna Moran fantastiin; gerekliin mekn, zaman, karakter kavramlarn, canl cansz ayrmn
tanmayan ve bildik dnyamzn tesinde alternatif bir dnyay iin iine katan anlatlarn tmne
verilen bir ad olduundan bahseder.6 Fantastik anlatlar okuyucusunu/dinleyicisin cezp etmek iin de
mitolojiyle desteklenir.

Mitolojik Unsurlar

Pek ok Dnya mitolojisinde olduu gibi Trk mitolojisinde de yolculuk ve geit

sz konusudur. Dolap ve Narnia lkesi bu duruma rnektir.
Kurt bizim mitolojimizde ana unsurlardan biridir. Trk halk kltrnde kurt ile ilgili
yzlerce inan, uygulama ve efsane vardr.7
Kei-nsan(Pan): Yunan mitolojisinde krn, satirlerin ve obanlarn tanrsdr. Bu
tanm, Pan' doa ile dorudan ilikili kld iin pastoral bir nitelik arz etse de Pan'n
btn mitoslarda yar kei yar insan suretinde tasvir edilmesi onu korkutucu bir figr
haline getirmitir. yle ki Pan, krlarda aniden insanlarn karsna kp grntsyle
insanlar korkuttuu iin panik szcne de ilham kayna olmutur. Pan, oban
tanrs olduu iin rktc grnts ile ztlk arz edecek ekilde kaynaklarda
ounlukla krlarda dolap flt alan, sevimli bir figr olarak betimlenir. Ancak Pan,
birok kaynakta lk atarak dmanlarn karma, panik ettirme yeteneine sahip
olarak tanmlanmtr.8 Bay Tumnus buna rnektir.
At, kei, aslan, ay gibi dnya mitolojilerinin ortak unsurlarndan olan hayvanlar da
Narnia gnlklerinde kullanlmtr.

Trk Dili ve Kltrne Ait Unsurlar

Eserde aslann ad, Aslan; Beyaz Kralienin ad, Jadis (Trke cad kelimesinden) ve
tash (ta) anlamlaryla karmza kar.9
Edmund Beyaz Cad ile karlatnda ondan Trk Lokumu ister.
Bay Tumnus, Lucyyi evine davet ettiinde evindeki minede amanizmden aina
olduumuz atete cinler grnmne tanklk ederiz.
Ta masann, slam kltrnde arnma ve ar biimde ebed hayata kavumann
sembol olarak kabul edilen musalla tana nitel ve ilevsel benzerlii de dikkatlerden
kamamaktadr.

NARNA GNLKLERNN ANLATISAL NCELENMES

Anlatsal boyutta olay; kii, zaman, uzam unsurlarndan her birinin ayn derecede bulunduklar
katkyla oluan bir btndr. Vakann ne olup olmadn belirlemek istediimizde, bu kelimenin
ifade ettii kavram dna kmak zorundayz: Her hl krda vakann zuhuru ahs kadrosuna,
mekna ve zamana ihtiya gsterir. Bu unsuru birbirinden ayr dnmek de mmkn deildir.
ahs kadrosu ifadesi, mekn ve zaman fikrini beraberinde tar.10 Dolaysyla anlatsal zmlemeler
kurmaca yaptn daha iyi okunmasna olanak salar.

C.S. Lewisin 1950 ylnda yazd ve Narnia Gnlkleri adn verdii yedi kitaplk serinin ilk
kitabndan uyarlanan Aslan, Cad ve Dolap, yal bir profesrn evinde saklamba oynarken tesadfen
kefettikleri bir gardrobun iinden yepyeni dnyalara alan drt ocuun macerasn anlatyor...

6
Moran, Berna, Trk Romanna Eletirel Bir Bak, letiim Yaynevi, 1. Bask, 1994, stanbul, sy 60
7
obanolu, zkul, Trk Edebiyatnn Mitolojik Kaynaklar, Anadolu niversitesi Yayn, 2. Bask, 2013, Ankara, sy 111
8
http://tr.wikipedia.org/wiki/Pan_%28mitoloji%29 (29 Mays 2013)
9
http://en.wikipedia.org/wiki/Portal:Narnia (29 Mays 2013)
10
Akta, erif (2000) Sy 46

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 3

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2013 Volume 3 Issue 3

Filmde, dolabn br tarafndaki kapy aan Pevensie kardeler, o andan itibaren Nazi bombalarnn
dt kinci Dnya Sava ngilteresinin kbus gibi ortamndan kp Narnia adyla bilinen paralel
evrene gei yaparlar. Konuan hayvanlar ve mitolojik yaratklaryla peri masallarndakine benzer
byleyici bir dnyaya giri yapmlardr. Ancak Narnia lkesi lgn byc Beyaz Cad Jadisin
uygulad buzlu iksirin etkisi altndadr ve hi bitmeyen bir k yaamaya mahkum edilmitir.
Pevensie kardeler, Beyaz Cadya kar grkemli bir mcadeleye giriirler. Bu konuda en byk
destei ise, Narniann mistik ve bilge kiilikli Aslanndan alacaklardr.

KARAKTERLER

Lucy Pevensie
Lucy, Pevensie kardelerin en kdr. Filmde onu merkez karakter olarak grrz. ok sevimli bir
kz ocuu olan Lucy, ayn zamanda olduka zeki ve duygusal bir ocuktur. Kzla alan kahverengi
kt kesimli salar, hafif aralk dileri, mavi, hayata merak ve zek prltlaryla bakan gzleri ve
gzlerinin rengi kadar gzel bir kalbi vardr. Merhametli yrei ve scack gl sevimliliine
sevimlilik katar.

Profsr Kirkein evindeki dolabn Narnia lkesine aldn kefeden ilk ocuktur. Kardelerini bu
geide inandrmas gerekmektedir. Narnia lkesine en ok inanan Lucydir. Lucynin hayvanlar ve
dier yaratklarla da aras ok iyidir. Yar kei yar insan olan Bay Tumnus ile tanr. Lucy, Bay
Tumnus ile onun evine ay imeye gider ve onun ald kavaln bys ile uyuya kalr. Uyandnda
ise Bay Tumnusu alarken bulur, nk Bay Tumnus onu oraya Narniann en zalimi olan Beyaz
Cadya teslim etmek iin getirir. Ama Bay Tumnus onu cadya veremeyeceini fark eder ve bylece
Lucyyi gerek dnyaya dnebilecei yere gizlice gtrr. Lucy gerek dnyaya dndnde
Narniada saatler geirmi olsa da fark eder ki kendi dnyasnda zaman hi gememitir. Kardeleri bu
hikyeye inanmazlar; ta ki kendileri gidip Narniay grene kadar. Lucy, Mr. Beavera Aslan isminden
bahsettiinde 'tatil gnlerinin balad gne uyanmak' gibi hisseder. Daha sonra ocuklar Noel Baba
ile tanrlar ki bu kii Lucyye bir haner ve bir iyiletirici iksir verir.

Lucy ve Susan, Aslan' ta masaya kadar izlerler ve burada cadnn Aslan aalayp ldrmesine
tank olurlar. Sabahnda ta masann atladn ve Aslann tekrar dirildiini grrler. Oradan Beyaz
Cadnn kalesine gidip taa dnm Narniallar bularak Aslann onlar eski hallerine getirmesini
salarlar. Beruna savandan sonra Lucy iksiri kullanarak kardei Edmundu ve daha birok
Narniallar iyiletirir. Bundan sonra ise Cesur Kralie Lucy olarak bilinir. Tm Pevensie kardeler
arasnda Aslana en yakn olan da Lucydir. Cesur ve yardmsever duruu kardeleri iinde ayrt edici
bir zelliktir.11

Edmund Pevensie
Edmund, Aslan, Cad ve Dolap'ta hikye boyunca en ok gelitirilen ana karakterdir. Edmund,
sempatik bir insan olarak hayatna balayan bu kitapta daha sonra ktye dner ve yeni bir okula
gider, sonra alaka hareket etmeye balar. Ancak Edmund, babas savata hizmet etmek zorunda
olduu ve sonu olarak evden gittii konusunda zgndr. O zamanlar sava zaman olduu iin
Edmundun annesi; Edmund'u, Edmundun ablasn, aabeyini ve kz kardeini gvende olacaklar
Profesrn evine gnderir. Edmundun kz kardei yeni gittikleri yerdeki bir odada duran dolabn
iinde bir yerden Narnia adnda bir yere gidilebildiini syler ve gnler boyunca Narnia'y anlatr. Bir
gece Edmund, kz kardei Lucy'i takip ederek Narnia'ya alan dolab bulduktan sonra Lucy'nin daha
nce gittii bu yerin gerek olduunu ne kadar gzleriyle de grse ablas ve aabeyine Narnia'nn
sadece kardeinin hayali olduunu, yle bir yer olmadn ima ederek Lucy hakknda acmasz ve
alayc yorumlar yapar.

Edmund, Narnia'ya gittii zaman Narnia'y hkimiyeti altna alan ve kendisini Narnia Kraliesi olarak
tantan Beyaz Cad ile tanr. Beyaz Cad ilk nce Edmund'a yakn davranr, ona ok sevdii Trk

11
http://wiki.narniaweb.com/index.php/Lucy_Pevensie (25 Mays 2013)

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 4

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2013 Volume 3 Issue 3

lokumundan verir ve bu Trk lokumunun byl etkisiyle Edmund daha ok lokum ister; fakat cadnn
bir art vardr. Beyaz Cad Edmundun kardelerini de Narnia'ya getirmesini ister, sadece onlarla da
tanmak istediini belirtir ama asl amacnn onlar ldrmek olduunu fark ettirmez. Byl Trk
lokumunun etkisinde kalan Edmund, Beyaz Cad'ya kar gelemez ve teklifini kabul eder. Eve
dndkten sonra Lucy'nin hikyesinin gerek olduunu kabul etmek istemez, hala Narnia'nn sadece
Lucy'nin kafasnda bir kurmaca olduunu ileri srer. Fakat bir gn Pevensie ailesinin drt ocuu da
dolaptan Narnia'ya karlar ve daha nce Narnia'nn gerek olduuna inanmayan Lucy ve Edmundun
aabeyi Peter ve ablas Susan gerekleri gzleriyle grdklerinde ok arrlar. Daha sonra Lucy,
Susan ve Peter iki kunduz tarafndan Beyaz Cad'dan korunmalar iin onlar evlerine gtrrler, fakat
bu srada Edmund souk ve karl havada yerek Beyaz Cad'nn saraynn yolunu tutar.

Edmund, Beyaz Cad'nn onu Narnia Prensi yapacan dnr, bu yzden onun yanna gider. Saraya
ulat zaman Beyaz Cad kardelerinin nerde olduunu sorar, onlar getirmediini renince ok
sinirlenir; Edmund'a ne Trk lokumu verir, ne de onu Narnia Prensi yapar, sadece onu bir yere kapatr.
Edmund bylece Beyaz Cad'nn aslnda kim olduunu renir. Gerekte Narnia'nn asl Kral olan
Aslan uzun yllar boyunca Narnia'da olmamtr. Bu frsattan yararlanan Beyaz Cad tm Narnia'ya
buzul an yaatm ve ar kurallar koymutur, oysa Aslan'n ynettii Narnia ok daha bakadr.

Aslan, Narnia'ya geri dner ve drt Pevensie kardeinin Narnia'y kurtarabileceini dnr, onlar
savaa davet eder. Aslan, Edmundun kurtulmas iin kendi cann feda eder ama Narnia'nn zel bir
gcyle Aslan hayata tekrar geri dner. Beyaz Cad ve ordusu ile Narnia severler ve Pevensie
kardelerin yapt sava sonucu Narnia, Beyaz Cad'nn etkisinden kurtulur ve eski gnlerine geri
dner. Peter, Narnia Kral; Susan, Narnia Kraliesi; Edmund, Narnia Prensi ve Lucy, Narnia Prensesi
olarak seilir. Narnia'daki iini tamamladklarn dnen Edmund ve kardeleri Narnia'ya gre 15 yl
sonra geldikleri dolabn bulunduu odaya dolap yardmyla geri dnerler, fakat zel bir gle geri
dndklerinde kendilerini gittikleri zamanda (ocukluk dnemlerinde) bulurlar.12

Susan Pevensie
Susan 2. Dnya Savandaki hava basknlar nedeniyle Profesr Kirke'n evine gnderilen Pevensie
kardeler arasnda 2. kardetir. Kzlarn by yani Edmud ve Lucynin ablasdr. Dier iki erkek
kardei gibi Susan da Lucynin iinde gizli bir geit olan dolab bulduuna dair hikyesine inanmaz.

Susan ve Peter Lucyye kt bir ey olup olmad konusunda endielendikleri iin Profesr Kirke'den
yardm isterler. Lucynin doru sylediine dair Profesrden aldklar bilgi onlar artr ama bataki
gvensizliklerine ramen, Susan bayan Macreadyden kamak iin o gardroba trmanr.

Beaver'in evinde, Susan, Aslan ismini ilk defa duyduunda ok gzel bir kokunun getiini dnr.
Aslan bulduktan sonra tm yaadklarnn ardndan ta masaya olan gezide Noel Baba ile tanr ve
bu kii Susana bir yay, bir ok klf ve sihirli boynuz verir. O gece Lucy ve Susan, Aslan ta masaya
kadar izleyip ldne ve sabahnda ta masann atladn ve Aslann dirildiine tank olurlar. O
hkmdarlkta Susan, Nezaketler Kraliesi Susan olarak bilinir.13

Peter Pevensie
Peter kardelerin en bydr. Kardelerin hikyesi Peter'n onlara Bu eski evi aratralm.
demesiyle balar. Lucynin baka bir dnyaya gei salayan dolab bulma hikyesine dierleri gibi o
da inanmaz. Narniaya getiklerinde Lucye inanmad iin ondan zr diler.

Narniay biraz gezdikten sonra orann zalim cad ile ynetilen tehlikeli bir yer olduunu anlar.
Edmundu kandrp onu karan caddan almak iin olaylara karrlar. En bykleri Peter olduu iin
liderlii ona verirler, bu daha sonra ona cad ile karlamasnda verilen ordunun da bana geme
hakk verir. Rhindonu ve krmz kalkan Noel Babadan aldktan sonra bunlar ilk olarak cadnn

12
http://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Pevensie (20 Mays 2013)
13
http://wiki.narniaweb.com/index.php/Susan_Pevensie (26 Mays 2013)

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 5

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2013 Volume 3 Issue 3

ajanlarna yani kurt Maugrima kar kullanr. Peter korkusunu yener ve cesurca savap kurdu
ldrr. Bunun zerine Aslan ona kurt ldren Sir-Peter ismini verir ve ona klcn her zaman
temizlemesi gerektiini syler. Beruna savanda Peter Narniallara cadnn glerine kar liderlik
eder ve cad ile kendisi savar. Sava bittiinde Muhteem Kral Peter olarak anlr.14

Aslan
Aslan, Narniann bilge karakteridir. Pevensie kardeler de ilk olarak Aslann adn duyduklarnda
heyecan, onur ve mutluluk hissederler. Eski bir Narnia kehanetine gre:

Yanllar doru olacak aslan grndnde

Btn aclar son bulacak o kkrediinde
K lmle tanacak o dilerini gsterdiinde
Tekrar bahara kavuacaz o yelesini salladnda.

Aslan Peter'i kurt Maugrimi ldrdkten sonra valye yapar. Aslan Edmundu kurtarmak iin cann
feda edeceini cadya syler ve bylece cad Aslan Lucy ve Susann gzleri nnde ta masada
ldrr. Cad ve ordusu gittikten sonra kzlar Aslann bedeni zerinde alar. Gn doumu ile ta
masa atlar ve aslan dirilir. Kzlar, Aslann srtnda cadnn evine giderler. Burada Aslan nefesiyle
herkesi hayata dndrr. Ardndan onlar Berunaya gtrr; burada cadnn ordusu ile karlarlar.
Tm Narniay sallayan bir kkreme ile aslan cadnn zerine atlar ve onu ldrr. Savan ardndan
Edmundu kahramanlndan dolay valye yapar. Gnler sonra Aslan, kardeleri talandrp onlar
kral ve kralie ilan eder. Kutlamann ortasnda yok olur ve yllarca ortaya kmaz 15

Bay Tumnus
Bay Tumnus souk k gecesinde n altna gelir ve grdne ok arr. Bu bir kk Havva
kzdr. Bir ka soru sorduktan sonra isminin Lucy olduunu renir. Bay Tumnus da cad byle
emrettii iin onu evine ay imeye davet eder. Bylece onu uyutup cadya teslim edebilecektir. Ama
Lucyyi anladka Bay Tumnus bunu yapamayacan fark eder. Bylece onu gizli yollardan gtrerek
geldii geide geri getirir. Bu ekilde Lucy geldii yerden geriye, dnyaya dnebilecektir. Lucy
Narniaya 2. kez geldiinde Bay Tumnusun onun cad ile ilikisi hakknda hibir ey bilmediini
sanmaktadr. Fakat Lucy bunlar Edmunddan renir. Cad, kurt Maugrim tarafndan ynetilen gizli
ekibi, Bay Tumnusu tutuklamak ve evini yok etmek iin gnderir ve Bay Tumnusu evine getirip onu
taa evirir. Aslan onu bulup hayata dndren kadar da yle kalr.16

Beyaz Cad (Jides)

Cad, Narniaya doru giderken demolu olan Edmundu grr ve kehanetlerden korkarak ona sihirli
lokumu verir ve kardelerini kendisine getirmesi iin onu ikna eder. Edmunddan kardelerin Bay
Tumnus ile olan ilikisini renir ve Tunmusu tutuklatmak iin kurda emir verir. Yakalandnda ise
onu taa evirir. Edmund cadya Aslan hareket halinde haberi ile dndnde cad ta masaya doru
kzak srer. Bu srada da geriye kalan kardei orada ldreceini umar. Ama Aslan bu srada
yzyllk k bitirmitir ve bylece cad eskisi kadar hzl bir ekilde seyahat edemez. Cad, Narniallar
Edmundu kurtarmaya geldiinde onu ldrme karar alr. Cad kendini bir cceye dntrr ve
kaar. Edmund o gece kam olsa da cad Narniallarn kamplarna gelir ve Edmundun derin byye
kaplm olduunu iddia eder. zel grmede Aslan, Edmundun hayat ile kendi hayatn
deitirmeyi nerir. Cad bunu kabul eder ve Aslan ta masada ldrr. Aslan ldkten sonra cad
hi zaman kaybetmeden Narniann ordusuna saldrr. Sava sresince cad asasn kullanarak
Narniallar taa dntrr. Cad Aslan grnce afallar. Aslan Narniay sallayan bir kkreme ile
cadnn zerine atlar ve onu ldrr. 17

14
http://wiki.narniaweb.com/index.php/Peter_Pevensie (26 Mays 2013)
15
http://wiki.narniaweb.com/index.php/Aslan (20 Mays 2013)
16
http://wiki.narniaweb.com/index.php/Tumnus ( 22 Mays 2013)
17
http://wiki.narniaweb.com/index.php/White_Witch (20 Mays 2013)

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 6

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2013 Volume 3 Issue 3

ZAMAN

Eserde zaman nemli bir unsurdur. nk Narnia lkesine geildiinde her ey deiir. Getikleri
dolaba geri dndklerinde ise gerek dnyada zaman hi akmaz. Dolaysyla filmin sonunda
Narniada 15 sene geirmi olmalarna ramen unuttuklar geidi kefedip dolaptan geri dndklerinde
zaman gerek hayatta hi ilerlememitir. Genel olarak film sava yllarn kapsar. Sava balamtr,
tahliye edilen ocuklar Profesrn evine varrlar ve gerek zamanda o evde birka gn geirirler.
Ama Narnia zaman 15 yldan fazladr. Bu duruma srama denemese de paralel evren zaman sz
konusudur. Ayrca Narnia Gnlkleri serisi, gr-noktasnn yapay algya ya da de dayal olarak
sunulduu filmler18 arasndadr.

UZAM

Narnia bir paralel evren kurgusudur. Dolaysyla eserde kurgu mekn zerinden oluturulmutur.
Okuduumuz ya da izlediimiz yapt birilerinin deil Narniann servenidir. Narnia fantastik bir
dnyada yer alan masals bir diyardr. Burada konuan hayvanlar, orman perileri, satirler, sentorlar,
minatorlar ve daha pek ok fantastik yaratk yaar. Ancak Narnia lkesi lgn byc Beyaz Cad
Jadisin uygulad buzlu iksirin etkisi altndadr ve hi bitmeyen bir k yaamaya mahkm edilmitir.
Pevensie kardeler ise bu aslnda ait olduklar dnmedikleri bu dnyay bara ve huzura
kavuturmakla ykmldrler. Pevensie kardeler zerinden anlatlan hikye, aslnda Narniay
kurtarmak zerinedir. Anlatnn Narniada byyen ocuk kahramanlar, hikayenin sonunda tekrar
ocukluklarna dner. ocuk anlatlarnn, hedef kitlesini yakalad hayal gc, tm ak boyunca
Narniann kurtuluu iin hizmet etmektedir.

SONU
Kurgusu mekn zerinden oluturulan Narnia Gnlkleri fantastik bir roman serisi olarak cazibesini
yitirmeden 1950lerden gnmze dek gelmeyi baaran bir yapttr. Eserin bysn korumasnn
sebepleri arasnda bu fantastik dnyann masalsl phesiz etkilidir. Narnia Gnlklerinin baars
ayrca mitolojinin aslardr alayan kltr elalelerinden beslenerek toplad gten destek almas,
evrensel deerlere vurgu yapmas, kii kadrosunun eitlilii, yapay algya ve de dayal olmas gibi
unsurlarla desteklenmitir. Edeb anlatlarda olay kii kadrosu, zaman ve mekndan ayr incelemek
mmkn olmadndan Narnia Gnlklerinde de anlatsal inceleme yntemi gerek roman gerekse
sinema filmi asndan daha aydnlatc bir sonu elde etmemizi salamakta, eseri daha iyi okumamza
olanak tanmaktadr.

Kii kadrosu, yetenekleri ve zellikleri birbirinden farkl drt karde, kendi gibi gizemli bir
malikneye sahip bir profesr, mistik ve bilge kiilik, Aslan, ktl ve k temsil eden bir cad,
konuabilen hayvanlar, mitolojik yaratklar gibi renkli bir yelpazeye yaylmtr.

Satirler, sentorlar, minatorlar, orman perileri gibi bat mitolojisine ait elerin kullanlmasnn yan
sra eser, sava yllar, kahramanlarn lkeye bar getirmeye almas, iyilik, dostluk, kardelik gibi
evrensel deerlerle de bezenmitir. Paralel bir mekn kurgusu yaratlm olmasna karn Narnia
lkesinde zaman paralellik gstermez. Kahramanlar Narniadaki yllar sren servenin ardndan
dndklerinde gerek dnyay bir rya misali braktklar anda, olduu gibi bulurlar. Bu da eserde
kullanlan hayal esinin bir pekitireci olarak yank bulur.

Trk mitolojisinde de sklkla yer alan yolculuk-geit, kurt ve pek ok dier hayvan bu eserde olay
rgsn oluturan nemli balant noktalarna yerletirilmitir. ncelemede zellikle dikkatimizi
eken baka bir nokta yazarn Trk kltrn ve Trk diline ait szckleri alelde kullanmam
olmasdr. Narniann bilge kiisini temsil eden, hemen hemen tm lke tarafndan erki ve liderlii
kabul gren, btn bar ve feraha ulama beklentilerini zerinde toplam karakterin Trke Aslan

18
Grata, Ahmet, znel Zamann zinde: Sinemada Postmodern Zamanlar ve gr Noktas, Sinemada Anlat ve Trler,
Vadi yaynlar, 2004, Ankara, sy 110

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 7

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2013 Volume 3 Issue 3

adn tamas; cad, ta gibi kelimelerin eserin orijinalinde Trk diline ait karlklaryla yer almas;
yaklak 10. asra kadar Trklerde en yaygn din olan amanizmin nemli unsurlarndan ate ve cinler
elerinin kullanlmas; Ta masa-musalla ta benzerlii ve Beyaz Cadnn Narnia Gnlklerinin
ana kahramanlarndan biri olan Edmund kandrmak iin dnyaca nl, cazibesine kar konulamayan
Trk lokumunu sunmas elbette tesadf deildir.

Grlyor ki dnya apndaki yaptlarn beslendikleri pnarlar yalnzca bat ve uzak dou kltrlerinde
akmyor. Narnia Gnlkleri Aslan, Cad ve Dolap filminde Trk dili ve kltrnn dnya apnda
bir eserin baars ve klasikler arasnda yerini almasndaki katks yadsnamaz. Fantastik elerle
bezeli, uluslar aras ses getiren byk bteli yapmlarn intercultural perspektiften de okunmas hem
sz konusu yaptlarn zenginliini ortaya koyacak hem de milli kltr ve mitolojilerin yeniden
retilmesi noktasnda yaratc fikirler verecektir.

KAYNAKA
Akta, erif, Roman Sanat ve Roman ncelemesine Giri, Aka Yaynevi, 5. Bask, 2000, Ankara
Chatman, Seymour, yk ve Sylem-Filmde ve Kurmacada Anlat Yaps, De Ki Basm Yayn,
Ankara
obanolu, zkul, Trk Edebiyatnn Mitolojik Kaynaklar, Anadolu niversitesi Yayn, 2. Bask,
2013, Ankara
Grata, Ahmet, znel Zamann zinde: Sinemada Postmodern Zamanlar ve gr Noktas, Sinemada
Anlat ve Trler, Vadi yaynlar, 2004, Ankara,
http://en.wikipedia.org/wiki/Portal:Narnia (29 Mays 2013)
http://tdkterim.gov.tr/bts/
http://tr.wikipedia.org/wiki/Edmund_Pevensie (20 Mays 2013)
http://wiki.narniaweb.com/index.php/Lucy_Pevensie (25 Mays 2013)
Moran, Berna, Trk Romanna Eletirel Bir Bak, letiim Yaynevi, 1. Bask, 1994, stanbul
Tutumlu, Reyhan, Anlat Bilimi Asndan Roman-Sinema Etkileimi ve Bir Uygulama: Anayurt
Oteli, Baslmam Yksek Lisans Tezi, 2002, Ankara, Bilkent niversitesi.

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication 8