İşlevleri Ve Özellikleri Bakımdan Konya Menzilleri (XVII.-XVIII. Yüzyıllar) PDF

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 295
levleri ve zellikleri Bakmdan Konya

Menzilleri (XVII.-XVIII. Yzyllar)*
Konya Menzils According To Their Functions And

Features (XVIIth-XVIIIth Centuries)
Cemal ETN**
ZET
Osmanl Devletinde ulam ve haberleme esnasnda ordularn, kervanlarn, ulaklarn ve dev-
let grevlilerinin belirli bir mesafe kat ettikten sonra geceyi geirmek, at deitirmek veya
dinlenmek iin konakladklar yerlere menzil ad verilmitir. Bu almada, Konya ve evre-
sinde kurulmu olan Osmanl menzilleri ilevleri bakmndan, menzilhneler, asker
menziller ve hac menzilleri balklar altnda incelenmitir. ncelikle menzillerin konumlar,
birbirilerine olan uzaklklar ve genel zellikleri ortaya konulmutur. Daha sonra
menzilhnelerin gelir kaynaklar, grevli kadrosu ve ilevleri hakknda, blgesel verilerden
yola klarak baz gncel bilgiler sunulmutur. Yine Konya menzilhnelerinden, muhtelif
zaman dilimlerinde, ulaklara verilen beygir ve src saylar belirtilerek bu birimlerden
asgar dzeyde ne kadar faydalanld gsterilmitir. Menzilnmelerdeki veriler kullanlmak
suretiyle de, asker menziller ile hac menzillerinin yerlerinin tespiti ve tesisi asndan
hangi ltlerin nem tad vurgulanmaya allmtr.

ANAHTAR KELMELER
Menzil, Konya Menzilleri, Menzilhne, Asker Menzil, Hac Menzili

ABSTRACT
In the Ottoman State, menzil was a place where horse-changing and accommodation services
were given during a communication. In this article, Ottoman menzils in Konya and its
vicinity have been grouped into three parts according to their functions; menzilhnes, military
menzils and pilgrim/hajj menzils. First of all, the location of the menzils, their distances to
each other and their common features have been presented. Then by using the local data, some
current information was presented about the incomes and the official staff of menzilhnes, and
their functions. Furthermore by determining the horses and the numbers of the riders which
* Bu makale 2002 /170 tarih ve say ile S. Bilimsel Aratrmalar Projeler Koordinatrl tara-
fndan desteklenen ve 2004 ylnda S. Sosyal Bilimler Enstitsne Sunulan XVII. Ve XVIII.
Yzyllarda Konya Menzilleri isimli yksek lisans tezinden faydalanlarak hazrlanmtr.
** Ar. Gr., Seluk niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm.
296 TRKYAT ARATIRMALARI DERGS
were given to the couriers in different periods, it was shown how menzilhnes of Konya were
made use of in a minimum level. Also by using the data in Menzilnmes, which measures had
more importance in stabilization and foundation of military and pilgrim menzils were
emphasized.

KEY WORDS
Menzil, Konya Menzils, Menzilhane, Military Menzil, Pilgrim/Hajj Menzili
Giri
Arapada inilen yer, konaklamak ve konaklama yeri manasna gelen men-
zil kelimesi; Osmanl Devletinde hareket halindeki ordularn, kervanlarn,
ulaklarn ve devlet grevlilerinin belirli bir mesafe kat ettikten sonra geceyi ge-
irmek, at deitirmek veya dinlenmek iin konakladklar yer, bina veya han
yerine kullanlan bir tabirdir1. Osmanl Devletinde menzil veya menzil te-
kilt denilince, aratrmaclarn aklna ilk olarak menzilhneler gelmektedir.
Bu nedenle, menziller ile ilgili bir ksm almada, ulam ve haberleme iin
tesis olunan menzilhnelerde zamanla ordulara ve devlet grevlilerine konak-
lama hizmetlerinin verilmeye baland eklinde bir sonuca varlmtr2. Bunun
temel sebebi Osmanl belgelerinde menzillerin, ilevleri bakmndan herhangi
bir tasnife tabi tutulmam olmasdr. Bununla birlikte tm bu menzillerin
zerlerinde veya yaknlarnda kurulmu olduklar yerleim birimlerinin adla-
ryla anlmalar da, isim benzerlii sebebiyle, ilevlerinin birbirine kartrlma-
sna neden olmaktadr3. Hlbuki ayn corafya veya idar birimler zerinde
tespit edilmi olsalar bile menzilhneler, asker menziller, hac menzilleri ve ie
menzilleri; meknlar, organizasyonlar, ileyileri ve ilevleri bakmndan bir-
birilerinden net bir ekilde ayrlmaktadrlar. ncelikle menzilhneler, kaz ve
kasaba merkezlerinde, ulaklar ile sair devlet grevlilerinin ulamlar esnasnda
ihtiya duyacaklar beygirleri beslemek iin tesis edilmi birimlerdir. Bunlarn
hizmet verdikleri binalar basit olarak denmi sradan yaplardr4. Ordularn
ie, ikmal, konaklama ve temizlik gibi ihtiyalarnn temini iin kullanlan as-
ker menziller, bnyelerinde barndrmak zorunda olduklar on binlerce insan
ve hayvan saysyla orantl olarak, genellikle yerleim yerlerinin dnda, su
bulunan geni dzlkler zerinde kurulmaktadr5. Hac menzilleri ise, genellikle
hac kafilelerinin gvenli bir ekilde konaklayabilecekleri ve rahata ihtiyalarn
karlayabilecekleri byk kyler ile kaz merkezlerinden olumaktadr6. Yine,
devlet adna veya devlete ait bir grevin ifas iin yolculuk edenler ile yabanc
devlet elilerinin ie ve konaklama ihtiyalar daha ok kaz merkezlerinde,
1 M. Zeki Pakaln, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, C.II, stanbul 1993, s.479.
2 Menziller ile ilgili almalar incelendiinde, bu trden bilgilerin bulunduu grlecektir.
3 Cemal etin, XVII. ve XVIII. Yzyllarda Konya Menzilleri, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi),
SSBE, Konya 2004, s. 32.
4 Yusuf Halaolu, Osmanllarda Ulam ve Haberleme (Menziller), Ankara 2002, s.30.
5 mer bilir, Osmanl Ordularnn ae ve kmali; I. Ahmed Devri ran Seferleri rnei,
Trkler, C.X, Ankara 2002, s.156.
6 Bkz. Bu alma iinde Hac Menzilleri.
ferman ve buyruldular dorultusunda kadlarn marifetiyle salanmaktadr7.

Bu hizmetler halktan kiralanan konaklarda verilmektedir8.
imdiye kadar, menziller veya menzilhneler bal altnda birok alma

yaplmtr9. Sz konusu almalar Osmanl Tarihi asndan kymetli ve fayda-
l olmakla birlikte, bu almalarn bazlarnda konu genel olarak ele alnm,
bazlarnda ise yalnzca bir menzilhne incelenmitir10. Bu bakmdan menzilleri,
ilevleri bakmndan bir takm snflara ayrmak suretiyle incelemenin gereklili-
i ortadadr. Konya ve evresi, zellikle asker menziller ile menzilhnelerin
farkl gzerghlar zerinde kurulmu olmalar sebebiyle, bu trden bir analiz
iin olduka msaittir. Yine bu alma ile menzilhnelerin gelir kaynaklar,
grevli kadrosu ve ilevleri hakknda, blgesel verilerden yola klarak, bir ta-
km gncel bilgiler sunulacaktr. Bunun yannda Konya menzilhnelerinden,
muhtelif zaman dilimlerinde, ulaklara verilen beygir ve src saylar belir-
7 etin, Konya Menzilleri, s. 170-171.

8 rnek olarak bkz. Konya eriye Sicilleri, (KS.), 45/ 3-1 ( 1 Ca 1127/ 15 Mays 1127)
9 Rza Bozkurt, Osmanl mparatorluunda Kollar, Ulak Ve ae Menzilleri, Ankara 1966; Musa a-
drc, Posta Tekilt Kurulmadan nce Osmanl mparatorluunda Menzil-hne ve
Kiracbalk, VIII. Trk Tarih Kongresi (11-15 Ekim 1976), C.II, Ankara 1981, s. 1359-1365; Ycel
zkaya, XVIII. Yzylda Menzilhne Sorunu, DTCFD, XXVIII/3-4, Ankara 1977, s.339-367;
Colin J. Heywood, The Ottoman Menzilhane and Ulak System in Rumeli in the Eighteenth
Centruy, Social And Economic History of Turkey (1071-1920), (Birinci Uluslar aras Trki-
yenin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Teblileri, Jully 11-13, 1977), Ankara 1980, s. 179-
186, Halaolu, Menziller; Rza Bozkurt, Osmanl mparatorluu Dneminde lkenin Hare-
kt Bakmndan Blgelere Ayrlmas, kmal ve ae leri, Haberleme Sistemleri, Askeri Tarih
Blteni, S. 25, Ankara 1988, s. 1-20; M. Yaar Erta, XVIII. Yzyl Balarnda Rumelideki Men-
zillerin Asker Fonksiyonlar, Celal Bayar niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Dergisi, S.1, Manisa
1997, s.92; Hseyin nar, Osmanl Ulak-Menzilhne Sistemi ve XVIII. Yzyln lk Yarsnda
Antep Menzilleri, Osmanl, C.III, Ankara 1999; Colin Heywood, Osmanl Dneminde Via
Egnatia: 17. Yzyl Sonu ve 18. Yzyl Banda Sol Koldaki Menzilhneler, (ev. zden
Arkan, Ela Gntekin, Tlin Altnova), Sol Kol Osmanl Egemenliinde Via Egnatia (1380-1699),
stanbul 1999, s. 138-160. Colin Heywood, Two Firmans of Mustaf II On The Reorganization
of the Ottoman Courier System (1108/1696), Acta Orientallia Academiae Scientiarum
Hungarcae, Vol. 54, No. 4, Budapest 2001, s. 485-496; M. Hdai entrk, Osmanllarda Haber-
leme ve Menzil Tekiltna Genel Bir Bak, Trkler, C. XIV, Ankara 2000, s. 446-461; Sema
Altunan, Osmanl Devletinde Haberleme A: Menzilhneler, Trkler, C. X, Ankara 2002, s.
913-919; Aleksandr Antonov, Bulgar Topraklarnda Kurulan Menzil Sisteminin Organizas-
yonu (XVI.-XVII. Yzyllar), (ev. Zeynep Zafer), Trkler, C.X, Ankara 2002, s. 927-933; Fatih
Mderrisolu, Menzil Kavram ve Osmanl Devletinde Menzil Yerleimleri, Trkler, C.X,
Ankara 2002, s. 920-926; Zbeyde Gne Yac, XVIII. Yzylda Osmanl Devletinde Menzil-
ler ve Menzilhneler: znik Menzili ve Menzilhanesi, SD Fen-Edebiyet Fakltesi Sosyal Bi-
limler Dergisi, S. 6-7, Isparta 2002, s. 17-33; Ali Akel, Osmanl Ulak-Menzilhne Sistemi er-
evesinde Tokat Menzilhnesi (1690-1840), Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih ncelemeleri
Dergisi, C. XIX, S. 2, zmir 2004, s.1-33; Jlide Akyz, Anadolunun Orta Kolu zerinde Bir
Menzil: Amasya Menzili, leyii, Sorunlar, Asker Tarih Aratrmalar Dergisi, S. 8, Austos
2006, s. 45-53.
10 Akel de bu hususa dikkat ekmektedir. Bkz. Tokat Menzilhnesi, s. 2.
tilmek suretiyle, bu birimlerden asgar dzeyde ne kadar faydalanld gste-

rilmeye allacaktr. Ayrca menzilnmelerdeki veriler kullanlmak suretiyle,
Konya ve evresinde bulunan asker menziller ile hac menzillerinin isimleri,
mesafeleri ve zellikleri belirtilecektir. Sz konusu tespitler vastasyla, bu men-
zillerin tesisi ve tespiti asndan hangi kstaslarn nem tad vurgulanmaya
allacaktr.
I- Osmanl Devleti Yol Sistemine Gre Konya ve evresindeki Yol Alar

Yol sistemleri, tarihin her devresinde ekonomik bakmdan olduu kadar,
asker ve sosyal adan da byk bir neme sahip olmutur. Ticar ve ekonomik
faaliyetler, ordularn sevki, merkezin taradaki idar birimlerle irtibatnn sa-
lanmas gibi hususlar dzenli ileyen yol ebekeleri sayesinde mmkn olmu-
tur. Bu bakmdan Osmanl Devleti, Anadolu ve Rumelide kendisinden nce
hkm srm olan Romallar, Bizansllar ve Seluklularn kulland yollar
tamir etmek ve gerekli yerlerde yenilerini eklemek suretiyle lkenin drt bir
tarafna ulaan bir yol ebekesi meydana getirmitir11. lke topraklar olduka
geni bir sahaya yaylan Osmanl mparatorluunda ulam ve yol ebekesi,
Rumeli ve Anadolu olmak zere iki alt blm halinde incelenir12. Bu yol ebe-
kesinin ne zaman bu ekli ald kesin olarak bilinmese de, ana hatlaryla Fatih
Sultan Mehmed, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Sleymann yapm
olduu seferler sonrasnda lke topraklarnn genilemesi zerine bakent ile
eyaletler arasndaki balanty salama amacna ynelik olarak zamanla ekil-
lendii kabul edilmektedir13.
Osmanl yollar Anadolu ve Rumelide sa, orta ve sol kollar olmak zere
alt ana gzerghtan olumaktadr. Yine bir takm tli yollar hem ana gzergh-
larn biribirileriyle olan balantsn salamakta hem de bunlarn en cra ke-
lere ulamasn mmkn klmaktadr. Buna gre, Anadolu sa kol skdar-
Gebze- Eskiehir- Akehir- Konya- Adana- Antakya yoluyla Halepe, yine An-
takyadan ayrlan tli bir yol ile am zerinden Mekke ve Medineye; orta kol
skdar- Gebze- znik- Bolu- Tosya- Merzifon- Tokat- Sivas- Malatya- Harput-
11 Bkz. Cengiz Orhonlu, Osmanl mparatorluunda ehircilik ve Ulam zerine Aratrmalar, (Der-
leyen: Salih zbaran) Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar No: 31, zmir 1984, s. 27;
M. Fuad Kprl, Berd, slam Ansiklopedisi, C.II, Eskiehir 1997, s.451.
12 Yusuf Halaolu Ulam ve Yol Sistemi, Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. III, stanbul
1991, s.127; Fatih Mderrisolu, Menzil, s.921.
13 Mderrisolu, Menzil s.921; Donald Edgar Pitcher eserinde, kuruluundan XVI. yzyln
sonlarna kadar Osmanl Devletinin topraklarn geniletme srecini 36 adet harita ile birlikte
ayrntl bir biimde anlatmaktadr. Bkz. Osmanl mparatorluunun Tarihsel Corafyas, (ev.
Bahar Trnak), stanbul 2001.
Diyarbakr-Nusaybin- Musul ve Kerkke; sol kol ise, Merzifondan sonra orta

koldan ayrlp, Ldik- Niksar- Karahisar- ark- Kelkit- Akale- Erzurum yo-
luyla Hasankale zerinden Kars ve Tebrize ulard. Rumelide ise sa kol s-
tanbuldan Vize- Krklareli- Prevadi- Karasu- Babada- shak- Akkirman yo-
luyla zi ve Krma; orta kol stanbul- Silivri- Edirne- Filibe-Sofya- Ni-
Yagodina zerinden Belgrada; Romallarn Via Egnatia14 dedii sol kol ise
stanbul- Tekirda- Malkara- Firecik- Dimetoka- Gmilcine- Pravite- Lanzaka-
Yeniehir- zdin yoluyla stefeye giderdi15.
Konya blgesi, yer ekillerinin uygunluu sebebiyle, en eski yol ebekesi-

nin iinde yer almtr. Konya, bu yol ebekesi iinde her ynden gelen yollarn
getii bir transit merkez konumunda olmutur. Tarih zeminde siyas ve ticar
artlara gre, bu gzerghlardan hangisi nem kazanmsa, Konyann balan-
ts da o ynle olmutur16. Konya ve evresi, XVI. yzyl Osmanl yol sistemi
tanmlanrken Merkezi Ana Cadde ad verilen17, menzil defterlerinde ise
Anadolu Sa Kol olarak zikredilen, skdardan balayp, Eskiehir-Bolvadin-
Konya-Adana-Antakya zerinden Halepe uzanan, yine Antakyadan ayrlan
bir kol ile Hicaz Blgesine ulaan, merkez bir yol gzergh zerinde bulunu-
yordu18. Bu yol, XVI. yzyl balarna kadar, Konya ve evresinde, Akehir-
Ilgn- Konya- Larende- Ereli hattn takip etmekteydi19. Ancak Karapnarn
kurulmas20 ve blgenin emniyetinin salanmas ile birlikte21 yolun gzergh,
bu dnemden itibaren, Karapnar zerinden Ereliye ulaacak ekilde deiik-
14 Rumelinin sol kolu hakknda geni bilgi iin bkz. Sol Kol Osmanl Egemenliinde Via Egnatia
(1380-1699), (Editr: Elizabeth A. Zachariadou), (ev: zden Arkan, Ela Gntekin, Tlin Alt-
nova), stanbul 1999.
15 Osmanl Devletinde yol gzerghlar ve bunlar zerinde tesis olunan menzilhneler hakknda
ayrntl bilgi iin bkz. Halaolu, Menziller, s.51 vd.
16 zer Ergen, Osmanl Kent Tarihiliine Katk: XVI. Yzylda Ankara ve Konya, Ankara Enstits
Vakf, Ankara 1995, s.32.
17 Nasuhs-Silahi, Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn, (Yay. Haz. Hseyin G.
Yurdaydn), Ankara 1976, s.58-114.
18 Babakanlk Osmanl Arivi, Kamil Kepeci Tasnifi (KK), 2555, s. 3.
19 Buna bir misal olarak 1432-1433 yllar arasnda Osmanl topraklarnda seyahat eden
Bertradon la Broquiere Adana-Tarsus-Ereli ve Larendeden geen anayolu takip ederek Kon-
yaya ulamtr. Ancak 1592-1598 yllar arasnda stanbul tarafndan gelen John Sanderson ise
Konya-smil ve Karapnar zerinden Ereliye ulamtr. bkz. Stephne Yerasimos, Les
Voyageurs Dans Lempire Ottoman (XIVe- XVIe sicles), Ankara 1991, s.107, 374.
20 Karapnarn kurulmas ve iskan hakknda ayrntl bilgi iin bkz. Hasan Basri Karadeniz,
Sultaniye (Karapnar)nin Kuruluu, lk Sakinleri ve Vakflar (1560-1585), (Yaynlanmam Doent-
lik Tezi), Kahramanmara 1998, s.22-93; Yusuf Kkda, Karapnar Sultan Selim Klliyesi,
Konya 1997, s.1-15; Yusuf Kkda, Karapnar Kasabasnn Kurulmas ve skn Durumu,
Karapnar Sempozyumu, Karapnar 2000, s. 7-18.
21 Semavi Eyice, Sultaniye-Karapnara Dir, EFTD, C.XV, stanbul 1965, s.118.
lie uramtr22. Osmanl Devleti ulam ve haberleme asndan kendi olu-

turduu bu yeni gzergh kullanmaktayd. Ancak kalabalk gruplarn ie,
ikmal ve istirahat mevzubahis olduunda yolun rotas bir miktar deimek-
teydi. Akehir-Konya istikametinde bu anayol zerinde Ladik yerine
Suluzenginin kullanlmas dnda byk bir deiiklik grlmemektedir. An-
cak Konya-Ereli ynnde, Konyadan hemen sonra yolun gzergh belirgin
bir ekilde deimektedir. Anayola paralel olarak uzanan bu asker yol, Konya
Ovasnn gneyinde, su kaynaklar ve konaklama imknlar bakmndan daha
elverili, alternatif bir gzergh izlemek suretiyle Ereliye ulamaktayd23.
Yani stanbul-Halep balantl anayol, Konya-Ereli istikametinde kullanm
bakmndan genel olarak iki kola ayrlmaktayd. Hatta ovay su bast zaman-
larda bu yol, Konyadan sonra ana caddenin kuzeyine doru kavislenerek ve
Konya-Karapnar balants G zerinden salamak suretiyle, nc bir
gzergha da imkn salamaktayd. Ancak kullanm skl bakmndan Kon-
ya-Karapnar-Ereli hatt en youn ve srekli kullanlan; Konya ovasnn gne-
yinden geen yol daha ok asker ve lojistik amalarla, ihtiya esnasnda kulla-
nlan; Gi balantl yol ise Konya ovasn su basmas durumunda genellikle
hac kafileleri gibi kalabalk gruplar tarafndan kullanlan alternatif bir gzergh
olmutur24.
II- Menzilhneler
Osmanllarda merkez ile tara arasndaki balant, devletin kuruluundan
Ltfi Paann sadaretine (1539-41) dein, ulak hkm25 ile srdrlmtr. Bu
sistem, suiistimale ak bir uygulama olmas sebebiyle, zamanla halka byk
bir sknt kayna haline gelmitir. Ltf Paa bu tr skntlarn nn almak26
ve merkez tarafndan gnderilen emirlerin yerlerine zamannda ulatrlmas
iin anayollar zerinde belirli noktalarda menzilhneler kurulmasn salam-
22 Osman Gm-Mutlu Ylmaz, Ulam artlarnn Ortaya kard ehir: Karapnarn

Kurulu yks, Karapnar Sempozyumu, Karapnar 2000, s.62.
23 Bu yolun gzergh, ileride Askeri Menziller bal altnda anlatlacaktr. Sz konusu yol
Bizansllar zamannda anayol olarak kullanlmtr. Ayrntlar iin bkz. David French, The
Site of Barata and Routes In The Konya Plain, Epigraphica Anatolica, Heft 27, Bonn 1996, s.112-
113.
24 etin, Konya Menzilleri, s. 45.
25 Osmanl Devletinde, menzilhneler kurulmadan nce, haberlemenin salanmas iin lkenin
drt bir tarafna gnderilen ulaklara, uradklar yerlerde ihtiya duyduklar binek hayvanla-
rnn temini ile ie ve konaklama ihtiyalarnn karlanmas iin verilen resmi belgelerin ge-
nel ismidir. Bkz. Pakaln, Terimler Szl, C. III, s.543.
26 Ltf Paa, Asfnme, stanbul 1326, s.11.
tr27. Bunlarn uzaklklar eit olmayp, aralarndaki mesafeyi daha ok coraf

artlar, blgenin emniyeti28 ile menzilhneyi finanse ve idare edebilecek nitelik-
te yerleimlerin varl belirlemitir. Bu mesafeler genelde 10-12 (yaklak 57-68
km.29) saat civarndadr. Ancak yerleimin seyrek olduu yerler ile nfus yo-
unluunun az olduu blgelerde mesafe 48 saate (yaklak 272 km.) kabildi-
i gibi, msait olan blgelerde ise 3 saate (yaklak 17 km) kadar debilmek-
teydi. Osmanl Devletinde ilk olarak 1594-95 ylnda menzilhnelerin isimleri
ve biribirilerine olan mesafeleri ile bu menzillerin stanbula olan uzaklklarnn
kaydedildii30, son olarak da 1843te Redif askerinin kurulmas srasnda ayn
trden menzil noktalar ve mesafelerini gsteren bir cetvelin dzenlendii bi-
linmektedir31.
Menzilhneler Ltfi Paa zamannda kurulmu olmakla birlikte daimi stat

kazanmalar, bundan 150 yl sonra, Fazl Ahmet Paa tarafndan 1691 ylnda
yaplan reformla birlikte balamaktadr. Bu reform neticesinde menzilhneler,
srekli veya ihtiya halinde hizmet vermeleri dikkate alnmak suretiyle, mu-
ayyen ve gayr- muayyen olarak iki gruba ayrlmtr. Yine 1696 ylnda y-
rrle konulan bir takm dzenlemeler, 1691 ylnda tasarlanan fakat savalar
sebebiyle uygulamaya geirilemeyen nizamlarn tamamlaycs olmutur32. Bu
ikinci dzenlemede gze arpan en nemli husus menzilhnelerin mukataalar
haline dntrlmesidir. Bu ise menzilhnelerin idaresi ve finansman asn-
dan byk bir reformdur. Daha nce menzilhneler, devlet hazinesinden akta-
rlan veya devlete ait bir ksm gelirlerin havalesi ile finanse edilmekteydi. An-
cak bu tarihten itibaren menzilhnelerin gelirleri, verdikleri hizmetlerle doru
orantl olacakt. Ayrca beygir almak iin fermana gerek olmayacak, her bir
beygir iin saat ba 10 ake cretini veren herkes bu hizmetten faydalanabile-
cektir33. 1691 ve 1696 yllarnda yaplan dzenlemeler menzilhnelerin idare-
sinde ve menzil hizmetlerinden faydalanmada temel prensipleri ihtiva etmek-
27 aatay Uluay, 18. ve 19 Yzyllarda Saruhanda Ekiyalk ve Halk Hareketleri, stanbul 1955,
s.34-35.
28 Halaolu, Menziller, s.51.
29 nalcka gre 1 saat veya fersah- kadm= 7500 duvarcu arnna karlk gelmektedir. Ayrca
nalck yine ayn almasnda bir duvarc arununun uzunluunu ise 0,758 metre olarak ver-
mitir. Buna gre bir saat 5685 metreye tekabl etmektedir. Halil nalck, Osmanl Metroloji-
sine Giri, (ev. Eref Bengi zbilen), Trk Dnyas Aratrmalar, S. 73, stanbul 1991, s. 44.
30 Bkz. KK. 2555, (H. 1003/ M. 1594-95).
32 Heywood, Sol Koldaki Menzilhneler, s.143.
33 Colin Heywood, Two Firmans of Mustaf II On The Reorganization of The Ottoman Courier
System (1108/1696), Acta Orientallia Academiae Scientiarum Hungarcae, Vol. 54, No. 4,
Budapest 2001, s. 488-489.
tedir. Bu nizamlar, baz kk deiikliklerle birlikte, XVIII. yzyl boyunca

byk lde gncelliklerini korumulardr34.
Osmanl Devleti yol sistemine gre, Anadolunun sa kolu zerinde, s-

kdar-Halep hattnda yaklak olarak 28 menzilhne bulunmakta olup35, Halep
Menzilhnesi stanbula 237 saat uzaklktadr36. Konya ise bu yol gzerghnn
tam ortasnda yer almaktadr. Konya ve evresinde yedi menzilhne bulunmak-
tadr. Bunlardan Akehir, Ilgn, Konya, Karapnar ve Ereli menzilhneleri mu-
ayyen; Ilgn-Konya arasnda yer alan Ladik ile Konya-Karapnar arasnda yer
alan smil menzilhneleri ise gayr- muayyen statye sahiptirler. Bunlar zerle-
rinde kurulmu olduklar idar birimlerin adlaryla anlmlardr. Bu kesin ola-
rak bilinmekle birlikte, bu yerleimlerin hangi mahalle veya mevkilerinde ku-
rulduklar tespit edilememitir. Ancak, menzilhnelerin anayollarn kenarlarn-
da kurulduu ve gerekli hallerde mahkemelerin de bu hizmeti verebildii37 bil-
gisinden hareketle, Konyadakilerin de yerleimlerin ana girileri zerinde veya
yeri ok iyi bilinen merkez bir muhitte kurulmu olduklar sylenebilir.
A- Konumlar ve Balantlar
1-Akehir Menzilhnesi
stanbula uzakl 91 saat38 olan Akehir Menzilhnesi iki kola sahiptir. Bu
kollardan ilki 5 saat uzaklktaki shaklya, dieri ise 9 saat mesafede bulunan
Ilgna balantsn salamaktadr39. Bu ikisinin toplam uzunluu 14 saat/ yak-
lak 80 km.lik bir yol gzerghn oluturmaktadr. Bunun yannda incelenen
dokmanlardan birinde, menzilhnenin Beyehir ile olan balants grlmek-
tedir40. Ancak gerek dier mesafe cetvellerinde ve gerekse inamat kaytlarnda
bu trden bir bilginin bulunmamas, Beyehir tarafna sabit bir gzerghn
olumad eklinde yorumlanabilir.
34 Ayrntl bilgi iin bkz. etin, Konya Menzilleri, s. 48-56.

35 Bunlardan Dil, Bayat, Ladik, smil, akd Han ve Tenrin menzilhneleri olaanst durum-
larda devreye giren gayr- muayyen menzilhnelerdendir. Anadolunun sa kolu zerindeki
menzilhneler iin bkz. Halaolu, Menziller, s. 52-63.
36 Altunan, Menzilhneler, s. 913.
38 KK. 2555, s. 1.
39 Babakanlk Osmanl Arivi Cevdet Nafia (C.NF.) 1230; Babakanlk Osmanl Arivi Maliyeden M-
devver (MAD.) 19156, s. 6.
40 MAD. 19156, s. 6.
2-Ilgn Menzilhnesi
stanbula 100 saat uzaklkta41 olan Ilgn Menzilhnesinin 9 saat uzaklktaki
Akehir ile 18 saat uzaklkta olan Konyaya uzanan iki kolu vardr42. Buna gre,
bu menzilhnenin 27 saat/153 km.lik bir yol hattnda hizmet verdii sylenebi-
lir.
3-Ladik Menzilhnesi
Ladikte muyyen menzilhne olmad iin, inamat defterlerinde ve ilgili
almalarda dier menzilhnelere uzakl belirtilmemitir.
4-Konya Menzilhnesi
stanbula 118 saat uzaklkta olan Konya Menzilhnesi kola sahiptir43. Bu
kollardan ilki 18 saat uzaklktaki Ilgna, ikincisi 24 saat uzaklktaki Karap-
nara44, ncs ise 20 saat uzaklkta olan Larendeye uzanmaktadr.
Larendede bir menzilhne bulunmamakla birlikte, Konya Menzilhnesinin
tm inamat kaytlarnda isminin getii ve bu kaytlara gre az da olsa beygir
gnderildii grlmektedir45. Bunun yannda bir belgede Konya
Menzilhnesinin dokuz kolu olduu kaytldr46. Ancak sz konusu belgede
veya baka bir yerde bu kollarn nereye uzand hakknda bir bilgi bulunma-
maktadr. Buna gre Konya menzilcilerinin 42 saat/238 km. uzunluundaki
aktif yol sahas ile 20 saat /114 km. uzaklktaki Larendeye uzanan ve nadiren
kullanlan bir gzergh idare ettikleri sylenebilir.
5-smil Menzilhnesi
smilde muayyen bir menzilhne olmad iin, ilgili belge ve defterlerde,
bunun balantlar hakknda bir bilgi yoktur.
41 KK. 2555, s. 1.
42 C.NF. 1230; MAD. 19156, s. 6.
43 C.NF. 1230.
44 Menzil defterlerinde Konya- Karapnar yolunun uzunluu 24 saat olarak kaytldr. Babakanlk
Osmanl Arivi Bab- Asafi Mevkufat Kalemi (D.MKF.) 27933, s.20, (15 M 1121/ 27 Mart 1709);
D.MKF. 28330, s.8, (15 R 1134/ 19 Ocak 1722); Baz dnemlerde Beyehir Glnn tamas se-
bebiyle, bu mesafe 28 saate kadar uzayabilmekteydi. Bkz. KS. 52/262-1, (3 M 1144/ 8 Temmuz
1731); D.MKF. 29215, s.2, (8 S 1151/ 28 Mays 1738); D.MKF. 29177, s.32, (10 L 1150/ 31 Ocak
1738)
45 MAD. 4004, s. 150-152; MAD. 10322, s. 80-85.
46 C.NF. 2106, (1208/ 1793-94).
6-Karapnar Menzilhnesi
stanbula 142 saat uzaklkta olan Karapnar Menzilhnesi iki koldan olu-
maktadr. Bu kollardan ilki 24 saat uzaklktaki Konyaya, dieri ise 12 saat
uzaklkta olan Ereliye ulamaktadr47. Bu menzilhnenin hizmet verdii yol
hatt toplam 36 saat /204 km.dir. Buradan, 1708-1712 yllarnda, Nide, Aksaray
ve Larendeye de beygir gnderildiine dair bir kayt bulunmaktadr48. Ancak
yalnzca bir defterde zikredilmi olmas, bunun geici bir uygulama olduunu
gstermektedir.
7-Ereli Menzilhnesi
Ereli Menzilhnesi koldan olumaktadr. Bu kollardan 12 saat uzaklk-
taki Karapnar ile 9 saat uzaklktaki Ulukla menzilhneleri ana cadde zerin-
dedir. Menzilhnenin nc kolu ise Anadolunun sa kol ile orta kolunu bir-
letiren tli yol zerinde ilk menzil olan 14 saat uzaklktaki Nideye ulamak-
tadr49. Buna gre menzilhnenin toplam 35 saat/ 199 km.lik bir hizmet sahas
olduu sylenebilir
B- Gelir Kaynaklar
Ltf Paa, menzilhneleri kurduunu ifde etmi olduu safnme ve
Tevrih-i l-i Osman isimli eserlerinde, bunlarn gelirlerinin nasl karland-
n veya karlanacan belirtmemitir50. Hlbuki daha sonra Mustafa li bu
konuya aklk getirmitir. Onun verdii bilgilerden menzilhnelerin gelirleri-
nin, kurulmu olduklar kazalarn ahlilerinin vergilerinden karland anla-
lmaktadr51.
XVII.-XVIII. yzyllardaki uygulamalara baklarak, Konya

menzilhnelerine ait drt ayr gelir kaleminin olduu sylenebilir. Bunlardan
ikisi, bir yllk giderlerinin karlanmas iin, kazlara ait gelirden tahsis olunan,
ocaklk ve menzil-i imdd gelirleridir. Bahsedilen bu kalemlerden elde edilen
gelirler, menzilhnelerin ana sermayeleri niteliindedir. Dier gelir kalemleri
olan irsaliye ve inamat cretleri ise menzilhnelerden verilen beygirlerin kira
bedellerinden olumaktadr. Menzilhnelerin mstakil birer iletme olduklar
47 MAD. 4031, s. 81; C.NF. 1230; MAD. 19156, s. 6.

48 MAD. 4004, s. 151.
49 MAD. 4004, s. 164-165.
50 Ltf Paa, safnme, stanbul 1326, s.10-11; Ltf Paa, Tevrh-i Al-i Osman, stanbul 1341,
s.373-378.
51 Nesimi Yazc, II. Mahmud Dneminde Menzilhneler: Ref-i Menzil Bedeli, . . Edebiyat
Fakltesi Tarih Aratrma Merkezi Sultan II. Mahmud ve Reformlar Semineri, (Haziran 1989), s-
tanbul 1990, s.159.
kabul edildiinde, irsaliye ve inamat cretlerinin de iletme gelirleri olduu

sylenebilir.
1-Ocaklklar
Ocaklklar menzilhanelerin asl gelir kaynaklardr. Bunlar kaza veya kyle-
re ait avrz ve nzul vergilerinin52 bir ksmnn veya tamamnn gelir kayde-
dilmesinden olumaktadr53. Ocaklklardan, menzilhnelere denecek mebla-
lar her yl tekrarlanan menzilci tayinleri esnasnda belirlenmektedir54. nceden
belirlenen bu miktarlarn tahsilt ise, menzilciler tarafndan55, alt ayda bir ol-
mak zere, iki taksit halinde yaplmaktadr. Ayrca bunlar, kaz masraflarn
mahsup etmek zere dzenlenen, tevzi defterlerinde gsterilmek suretiyle de
kayt altna alnmaktadr56.
Konya menzilhnelerine ocaklk tayin olunan avrz ve bedel-i nzl hne-

lerinin says ile baz dnemlerde bunlardan menzilhnelere aktarlan mebla-
lar u ekildedir:
Akehir Kazsnn 35 avrz ve bedel-i nzl hnesi Akehir

Menzilhnesine ocaklk tayin edilmitir. 1704 ve 1748 yllarnda, burada besle-
nen dokuz beygirin bakm masraf olan 1327,5 kuruluk meblan 344 kuruu,
menzilhnenin ocakl olan, 35 avrz ve nzl hnesinin gelirlerinden kar-
lanmtr57.
Ilgn Kazsna ait 160,5 avrz ve bedel-i nzl hnesinden58 33,5i 1690 y-
lnda Ilgn Menzilhnesine ocaklk tayin edilmitir59. 1722-25 yllar arasnda 13
beygiri bulunan bu menzilhnenin yllk masraf 1917,5 kuru belirlenmi olup,
942,5 kuruu avrz ve bedel-i nzl vergilerinden karlanmtr. Beslenen
beygir saysnn 1726-27 yllarnda 15e ykselmesi ile 2212,5 kuruu bulan bey-
52 Osmanl Devletinde avrz hnelerinin mkellefiyeti ve avrz vergisi iin bkz. Bruce Mc.
Gowan, Osmanl Avrz-Nzl Teekkl 1600-1830, VIII. Trk Tarih Kongresi Bildirileri, C. I,
Ankara 1981, s.1326-1327; Halil Sahilliolu, Avrz, DA, C. IV, stanbul 1991, s.108; mer
Ltfi Barkan, Avrz, A, C.II, Eskiehir 1997, s.13-18; Ahmet Tabakolu, Trk ktisat Tarihi,
stanbul 1998, s.180.
53 KS. 8/302-1(N 1056/ 11 Ekim 1646); KS. 13/6-2, (1088/ 1677-1678);KS. 63/99-1, (19 M 1192/
17 ubat 1778).
54 rnek olarak bkz. KS. 7/18-1, (1-10 Ca 1054/6-15 Temmuz 1644); Konya Menzilhnesinin
ocaklk gelirleri hakknda ayrntl bilgi iin bkz. etin, Konya Menzilleri, s. 87-92.
55 KS. 20/4-1, (24 L 1085/ 21 Ocak 1675.
56 adrc, Kiracbalk, s.1360.
57 C.NF. 1361, (20 M 1116/ 6 Mays 1704); D.MKF. 29712, s.15, (1161/ 1748).
59 KS. 35/274-1, (26 B 1101/ 5 Mays 1690).
gir cretinin 1087,5 kuruluk ksm, menzilhnenin ocakl olan avrz ve be-
del-i nzl hnelerinden tahsil edilmitir60.
Gayr- muayyen statde olan Ladik Menzilhnesi 1003/159495 tarihli def-

terde kaytl deildir61. 1686 ylna ait fermandan anlald ekliyle, bu tari-
hinden nce Ladikte bir menzilhne bulunmaktadr. Ancak ahlisi bir mddet
sonra menzil beygiri beslemeyi brakmtr62. 1690 ylnda ise Ilgn ahlisinin
talebi zerine, 11 avrz hnesinin gelirleri karlnda, Ladikde menzil beygiri
beslenmeye balanmtr63. Fakat bir yl sonra, yaplan reform ile Ladik
menzilhnesine gayr- muyyen stat verilmi ve menzilhnenin faaliyetleri
durdurulmutur64.
Konya Menzilhnesine ocaklk tayin olunan avrz ve bedel-i nzl hne-
lerinin saylar ve bunlardan menzilhneye havale olunan meblalar yllara g-
re deiiklik gstermektedir. Mesela: 1646 ylnda Konyann 50 avrz ve bedel-
i nzul hanesinden ocakl olup, bunlardan 43 Konya nahiyelerine bal
kylere, yedisi ise Konya mahallelerine aittir65. 1088/1677 ylnda menzilhneye
ocaklk tayin olunan hne says sabit kalmakla birlikte, artk nahiyelere bal
kylerin sorumluluklar kaldrlm. Bu tarihte sz konusu menzilhnenin ocak-
l yalnzca kaz merkezine bal mahallelerden tayin olunmutur66. Ancak
1099/1688 tarihine gelindiinde, Ladik hari, Konya Kazsnn tm avrz ve
nzl hnelerinin menzilhneye ocaklk tayin olunduu grlmektedir67.
1155/1742 senesinde Konyaya ait avrz ve bedel-i nzl gelirleri, Matbah-
Amireye havale olunmak suretiyle, menzilhnenin ocakl olmaktan karl-
mtr68. Fakat 1188/1775 (aradaki dzenlemelerden haberdar olmamakla birlik-
te) senesinde 321,5 avrz ve bedel-i nzl hnesinden itibar olmak zere, Kon-
ya Menzilhnesinin ocaklk gelirlerinin tekrar dzenlendii grlmektedir69.
Bunun yannda 1192/1778 senesine gelindiinde, Konya Kazsnn tm avrz
hneleri ile kazya bal yirmi kyn gelirleri, bu menzilhnenin ocakl ola-

61 KK. 2555, s. 2.
62 KS. 31/ 285-1, (28 B 1097/20 Haziran 1686).
63 KS. 35/ 274-1, (26 B 1101/ 5 Mays 1690).
64 MAD. 4034, s. 54; C.NF. 1230.
65 KS. 8/302-1(N 1056/ 11 Ekim 1646).
66 KS. 13/6-2, (1088/ 1677-1678); Konya Menzilhnesine ocaklk tayin olunan avrz ve bedel-i
nzl hnelerinin Konya mahallerine yllara gre dalm iin bkz. etin, Konya Menzilleri,
Ekler, Ek Tablo: I.
67 KS. 34/11-1, (28 R 1099/ 2 Mart 1688).
68 KS. 56/261-1, (6 1155/ 4 Aralk 1742).
69 KS. 62/ 151-1, (1 Za 1188/ 3 Ocak 1775).
rak kaydedilmitir70.Konya Menzilhnesine ocaklk tayin olunan avrz ve be-

del-i nzl hnelerinin saylar merkezden tayin olmakla birlikte, bunlardan
menzilhneye havale olunacak meblalar genellikle menzilci tayinleri esnasn-
da kadlar ile kaznn ileri gelenleri tarafndan belirlenmitir71.
smilde hangi tarihten itibaren menzil beygiri beslenmeye baland kesin
olarak bilinmemektedir. Ancak 1691 ylna kadar, avrz vergileri karlnda,
bura ahlisi tarafndan iletilen bir menzilhne bulunduu anlalmaktadr72.
1691 ylnda smilde, 46.416 ake gelir karlnda, drt menzil beygirinin bes-
lendii muayyen bir menzilhne tertip olunmutur73. Bir mddet sonra, Bu
menzilhnenin finansmann salamaya ahlisinin gc yetmeyince, Konya
Menzilhnesine balanmtr74. Fakat 1731 ylnda Beyehir Glnden kaynak-
lanan bir su taknnn, Konya-Karapnar yolunun baz blmlerinde tahribat
yapmas zerine smil Menzilhnesi geici olarak aktif hale getirilmitir75.
Karapnar ahlisi, Sultan Selim Evkafna bal olduu ve avrz tr vergi-
lerden muaf tutulduu iin, kendi kazlarnda kurulan menzilhneye, ocaklk
kaydedilmemilerdir. Karapnar Menzilhnesinin ocaklklar sabit olmayp,
srekli deimitir. Mesela: 1643 senesinde Gnye, Ahmedli, Akaehir,
Muradca, negazi, ekilsun, Kzlca, Ballar, Kk, Krbal, ebekir ve Kete
kyleri bu menzilhneye ocaklk tayin edilmilerdir76. Yine 1661 tarihli bir kay-
da gre Esbkean Mukaatasna tbi, Eski-il Kazsna bal Germani, Sebiker,
Aaehir, Baluca, Enk, Kebe, Ahmedler, Gubbiye, Muradca, Eyne, Gazili,
ekilsn, ltoan, Kzlca ve Acamehed olmak zere toplam 15 kyn avrz
geliri olan 142.072 akenin Karapnar Menzilhnesine havale olunduu grl-
mektedir77. 1723-25 yllar arasnda 15 beygiri olan bu menzilhnin yllk masra-
f 2212,5 kuru hesaplanm olup, bunun 1087,5 kuruluk ksm Eski-il ile
Larendenin avrz ve bedel-i nzl hnelerinden karlanmtr78. Nihayet 1779
senesinden itibaren Karapnar Kazs sakinlerinin, kendi menzilhnelerine
ocaklk olarak kaydedildii grlmektedir. Eski-il ahlisi artk bu demelerden
70 KS. 63/ 99/1, (19 M 1192/ 17 ubat 1778).

73 MAD. 4034, s. 55.
74 KS. 58/201-1 (27 Z 1177/ 27 Haziran 1764).
75 KS. 52/262-1.
76 Halaolu, Menziller, s.59-60.
77 Hasan Basri Karadeniz, Atekenlik ve Ateken Oymaklar (1500-1643), (Yaynlanmam Doktora
Tezi), ESBE, Kayseri 1995, s.284; Bunun yannda baka bir kaytta, 1072/1661 ylnda,
menzilhneye Esbkeana bal 14 kyden, 100.000 ake tayin olunduu bildirilmektedir. Bkz.
KS. 58/201-1, (27 Z 1177/ 27 Haziran 1764).
muaf tutulmutur. Ancak Larendeye bal avrz hneleri ise halen bu

menzilhnenin ocakl durumundadr79.
Ereli Menzilhnesinin idaresi kaz sakinleri ile bu kazya bal 12 kyn

ahlisinin sorumluluundadr. Yine sz konusu ahlinin demekte olduu av-
rz ve bedel-i nzl gelirleri de, bu menzilhneye ocaklk olarak kaydedilmi-
tir80. Bu kylerin isimleri hakknda kesin bir bilgi bulunmamaktadr. Ancak
1660 senesinde menzil-i imddye ile ilgili bir anlamazla konu olan Sinndi,
Krse, akl, Osman Kseli, Yassca Kaya, Ericekoz, Taztek, Seydi Fakihli,
Burmalar ve Yaka yukarda bahsedilen kylerden olmaldr81. Bunun yannda
1725-26 tarihlerinde 10 beygirin yllk masraf 1475 kuru olarak tahmin edilmi
ve 725 kuruunun, menzilhnenin ocakl olan avrz hanelerinden karlan-
mas uygun grlmtr82.
2-Menzil-i mddiye
Menzil-i imddye, masraflarnn ocaklklar tarafndan karlanamayacak
derecede artmas durumunda, evre kasaba ve kylerin gelirlerinden
menzilhneye bir miktar havale yaplmasdr. Bu uygulamaya zellikle sava,
ktlk, pahallk gibi olaand durumlar ile ulaklarn saysnda ani art olmas
durumunda mracaat edilmesi ngrlmektedir83. Ancak zamanla menzil-i
imddlerin, acil durumlarda mracaat edilen bir alternatif olmaktan ziyade,
standart bir gelir kayna olarak algland grlmektedir. Nitekim Konya
Menzilhnesi ile ilgili bir takm kaytlarda, menzil-i imddlerin daha menzilci
tayinleri esnasnda belirlendii ska rastlanan bir durumdur84. Menzilci tayin-
leri esnasnda belirlenen imddye miktarlarna, ulak younluu, kuraklk, pa-
hallk gibi bir takm gerekelerle, dnem ortalarnda ilaveler yaplmaktadr85.
Menzil-i imddler genellikle kazya ait, menzilhneye ocaklk olarak kayde-
dilmeyen, avrz ve bedel-i nzl hnelerinden talep edilmektedir86. Ancak bu
yeterli gelmezse en yakndaki yerleimlerin avrz gelirleri devreye sokulmak-
79 KS. 63/98-1, (6 Ra 1193/ 24 Mart 1779).

81 KS. 10/30-2(1-10 Ca 1054/6-15 Temmuz 1644).
83 entrk, Haberleme, s.451.
84 rnek olarak bkz. KS. 12/4-1, (1 Ca 1074/ 21 Aralk 1663); KS. 17/3-1, (1 L 1079/ 4 Mart
1669); KS. 18/8-1, (1 N 1069/ 23 Mays 1659); KS. 18/8-2, (1 Ca 1070/ 14 Ocak 1660).
85 Bkz. KS. 27/3-2; (29 Za 1093/ 26 Kasm 1682); KS. 34/5-2, (10 L 1098/ 19 Austos 1687); KS.
47/26-4, (20 S 1129/ 3 ubat 1716).
86 Bu balamda, Konya Menzilhnesinin menzil-i imddleri, ocaklk olarak tayin olunan 50
avrz ve bedel-i nzl hnesinin dnda kalan hnelerden talep olunmutur. rnek olarak
bkz. KS. 10/295-3, (1 Ca 1071/ 2 Ocak 1661); KS. 13/6-1 (25 l 1087/ 7 Aralk 1676).
tadr87. mddyeler, genellikle para ile denmekle birlikte, nadiren de olsa ayn
olarak yaplabilmekteydi88. Ancak bu uygulama ok yaygn olmamaldr. Kon-
ya menzilhnelerine ait imddler aratrlrken, bir kayt hari tutulursa, mal ile
yaplan imddyeye rastlanlmamtr. Sz konusu belgede 1742 ylnda Konya
Menzilhnesine imddye olarak 452 kuru deerinde, 200 kile arpa verildii
grlmektedir89. Muhtelif tarihlerde dzenlenen tevzi defterlerindeki verilere
gre, Konya Kazsna ait masraflarn yaklak %57sinin Konya
Menzilhnesinin imdadiye giderlerinden olutuu sylenebilir90.
3-namat cretleri
Menzilhnelerin verdikleri hizmetler karl elde ettikleri gelirlerden ilki
inamat cretleridir. Bu gelir kalemi, inam hkmyle yolculuk yapan ulaklarn
alm olduklar beygirlerin yol/kira cretlerinin menzilhneye denmesiyle
olumaktadr. Sz konusu cretler, menzilhnelerde tutulan inamat defterle-
rindeki hesaplamalara gre, devlet hazinesinden denmektedir91. namat def-
terlerine ulaklarn bal bulunduklar daireler, nereden nereye yolculuk ettikle-
ri, menzilhneden ka beygir ve ka src aldklar ve verilen beygirlerin ka-
ar saat kullanld kaydedilmektedir. Bu defterler vastasyla, bir dnem iin-
de bir menzilhneden inam hkmyle toplam ka beygirin verildii tespit edi-
lebilmektedir. Buna ilaveten toplam miktardan srclere verilen beygirler
kartlmak suretiyle sadece ulaklarn kullandklar hesaplamaya esas kabul
edilmektedir. Netice olarak sadece ulaklara verilen beygir saylar ile beygirle-
rin kullanlm olduu mesafeler arplmak suretiyle, menzilhneden bir d-
nem iinde inam hkmyle verilen hizmetlerin bedelleri hesaplanmaktadr.
Tm bu ilemler defterlerin arka sayfalarndaki izelgelerde gsterilmektedir.
Bu defterler, mahsup edilmesi gereken birer fatura olarak, altar aylk veya
yllk dnemlerde kadlar tarafndan merkeze gnderilmektedir92. demeler ya
devlet hazinesinden nakden yaplmakta ya da kazya ait teklif trnden ver-
gilerin menzilhneye havalesi ile gerekletirilmektedir 93. Bunun yannda,
deme esnasnda nceki senelere kyas ve ksurattan kyas gibi bir takm isim-
ler altnda, merkez hazine lehine bir miktar indirim yapld grlmektedir 94.
87 KS. 10/30-2, (21-30 Receb 1070/ 2-11 Nisan 1660).

89 Bkz. KS. 55/287-1, (20 M 1155/ 27 Mart 1742).
92 rnek olarak bkz. KK. 3035, s. 17, (15 1147/ 28 Aralk 1734).
93 C.NF. 2706, s.1, (2 N 1172/ 4 Nisan 1759).
94 Bunlarla ilgili ayrntl tablolar dzenlenmitir. Bkz. etin, Konya Menzilleri, s. 99-104
4- rsaliye cretleri
rsaliye creti, elinde inam hkm olmayan ulaklarn, aldklar beygirlerin
kira cretlerini menzilhneye pein olarak demesine verilen isimdir. Bu cret
saat ba 10 ake olmak zere menzilhneden verilen her bir beygirin kat ettii
mesafe ile doru orantl olarak tahsil edilmekteydi. rsaliye cretlerinin
menzilhneye denmesinin iki ekilde yapld grlmektedir. Bunlardan ilki
devlet hazinesinden ulaklara gidecekleri mesafe ve kullanacaklar beygir say-
syla orantl olarak verilen paralarn, ulaklar tarafndan menzilhnelerde
denmesidir. Dieri ise devlet grevlilerinin, emr-i erif veya buyruldular mu-
cibince menzilhnelerden aldklar beygirlerin, kira bedellerinin menzilhnenin
bulunduu kaz gelirlerinden mahsup edilmesidir95.
Yukarda da izah edildii zere, Konya menzilhnelerinin ocaklk, menzil-i

imddiye, inamat ve irsaliye ad verilen drt ayr gelir kayna bulunmaktadr.
Ancak, menzilhnelerin gelirleri ile ilgili veriler ok dank ve kullansz ol-
duundan, tm bunlar bir araya getirerek herhangi bir menzilhnin bir yllk
gelirini eksiksiz olarak tespit etmek mmkn gzkmemektedir. Bu muhteme-
len, dar bir zaman dilimini kapsayan, ok detayl alma neticesinde ortaya
konulabilir. Fakat, 1201/1787 tarihinde iki menzilci arasnda yaanan bir an-
lamazlk, Konya Menzilhnesinin gelir kaynaklarnn dalm hakknda, baz
fikirler verebilir. Buna gre 1197-1198/1782-1783 yllarnda Konya
Menzilhnesinin geliri taksitler halinde denen 40.250 kuru menzil-i
imddye; 6.400 kuruu ahli tarafndan karlanan, 4.100 kuruu ise ulaklarn
pein dedikleri ile birlikte toplam 10.500 kuru irsaliye creti ve menzilcilerin
ortak sermayeleri olan beygir, ot, saman ve arpann bedeli olan 12.000 kuru
olmak zere toplam olarak 62.750 kurutur. Buna gre 1782-1783 ylnda Konya
Menzilhnesinin gelir dalm u ekildedir: % 65,5 menzil-i imddye gelirle-
ri, % 16,5 irsaliye cretleri ve % 19u da menzilcilerin katlmndan olumakta-
dr. Ancak ocaklk gelirlerinden hi bahsedilmemi olmas, bu bilginin de eksik
olduunu gstermektedir. Yine 62.750 kuruun 43.000i menzilhnenin bir yl-
lk giderleri iin harcanm, geriye kalan 19.250 kuru ise menzilcilerin ortak
kr olmutur96.
C- Grevli Kadrosu
Menzilhnelerde ahur kethdas, seyis, odac, a, src ve klauz ad
verilen bir takm grevliler bulunmaktadr. Birer yllk dnemler iin kad ve

96 KS. 65/20-1, (8 B 1201/ 26 Nisan 1787).
kaznn ileri gelenleri tarafndan seilen, devletin de onayyla grevlerine ba-

layan menzilciler ise menzilhnelerin yneticileridir97.
Menzilcilerin, esaslar merkez idareler tarafndan belirlenmi nizamlar98 ile

atanmalar esnasnda blgesel olarak ortaya konulan talepler olmak zere, uy-
malar gereken bir takm kurallar vardr. Bunlarn en nemli ve ilk vazifeleri
resmi grevlilere, ellerindeki hkmlerde ka adet belirtilmise o kadar menzil
beygirini temin etmektir99. Bu erevede kendisine ayn ve ahli tarafndan
emanet edilen mir hayvanlarn bakmn salamak menzilcilerin nemli grev-
lerindendir100. Menzilcilerin greve balama tarihi genellikle Rz- Hzr olmak-
la birlikte, Rz- Kasmda101 hatta menzilhnenin o anki durumuna gre, her-
hangi bir tarihte de grevlerine baladklar olurdu. Menzilciler, ynettikleri
birimin her trl idar ilerinden sorumlu olduklar gibi, menzilhneye tahsis
olunan avrz ve nzl gelirlerinin tahsilini de yaparlard102. Grevinde ihmali
olan menzilciler derhal cezalandrlr veya grevinden uzaklatrlrd103. Gre-
vini laykyla yerine getirenler ise bir sonraki yl tekrar menzilci olarak atanabi-
lirdi104.
Muhtelif tarihlerdeki verilere gre Konya menzilhnelerinde bir menzilci-

nin grev yapt sre % 61, iki kiinin grev yapt sre % 30, kiinin grev
yapt sre % 6, drt kiinin grev yapt sre ise % 3lk bir orana tekabl
etmektedir105.
Menzilhnelerin hizmet erbabndan olan srclerin en nemli grevi,

ulaklarla birlikte giderek, bal bulunduklar menzilhnenin tasarrufunda olan
beygirleri geri getirmektir106. Bunun yannda, zellikle blgeyi tanmayan ulak-
lar iin rehberlik de yapmaktadrlar. Srclerin istihdam edilmesi gelenei
Kanun devrinde menzilhnelerin kurulmas ile ortaya km olmaldr. Muhte-
lif tarihlere ait inamat defterlerinin incelenmesi esnasnda, Konya

98 Altunan, Menzilhneler, s.915.
99 KS. 34/11-1, (28 R. 1099/ 25 Mart 1688).
100 KS. 10/ 295-3, (1 Ca 1071/ 2 Ocak 1661).
101 Rz- Hzr (Ksaltmas: RH) ve Rz- Kasm (Ksaltmas: RK)gne takvimlerine ait bir tarih-
lendirmelerdir. Ayrca bahsedilen tarihler Osmanl Devletinde muyyen vergi ve resimler ha-
ricinde olan masraflarn tevzi edildii dnemlerdir. Buna gre Rz- Hzr 6 Mays, Rz- Ka-
sm ise 9 Kasmdr. Bkz. Pakaln, Terimler Szl, C.III, s.59-60.
102 KS. 20/4-1, (24 L 1085/ 21 Ocak 1675).
103 KS. 64/133-1, (4 N 1199/ 12 Haziran 1785).
104 Konya Menzilhnesi 1703-1730 yllar arasnda, Hzr ve oullarnn idaresi altndadr. Bkz.
etin, Konya Menzilleri, s. 123-124.
menzilhnelerinden verilen her 100 beygirden 31inin srcler tarafndan kul-

lanld eklinde bir sonu kmtr. Hukuk olarak menzilhnelerden beygir
alan bir kii yalnzca kendi kulland atn cretini dyor veya dnem sonla-
rnda merkezi hazine tarafndan denmesi iin inamat defterlerine kaydettiri-
yordu. Srcler menzilhnelerin kadrosundan olduklar iin, bunlarn kullan-
dklar beygirlerden herhangi bir cret talep edilememekteydi. Dolaysyla s-
rclerin bir saatlik mesafede bindikleri her beygir, menzilciler asndan, 10
akelik bir gelir kayb demekti. Bu oran olduka yksek olmakla birlikte, muh-
temelen srclk hizmetinin alternatif bir zm olmad iin, tm XVIII.
yzyl boyunca yrrlkte kalmtr107.
Aratrma esnasnda ahur kethdas, seyis, odac ve a gibi grevlilerinin
isimleri, cretleri ve menzilhne ile olan ilikileri hakknda herhangi bir bilgiye
ulalamamtr. Ancak genel olarak, bu trden bir grevli zmresinden bahse-
dildiine gre108, Konya menzilhnelerinde de bu kadrolarda grev yapan biri-
leri olmalyd.
D- Beygir Saylar
Osmanl Devletinde ulam ve iletim asndan byk nemi olan menzil
beygirlerinin saylar, beslendikleri menzilhnenin zerinde bulunduu yolun
ilek olup-olmamasna gre belirlenmekteydi109. Menzilhnelerde beslenen
beygirlerin saylarn deitirmek iin genelde iki yol izlenmekteydi. lki mer-
kezdeki ilgili brolarn, siyas ve ekonomik artlara gre, beslenecek beygir sa-
ylarn tespit ederek, bunlar menzilhnenin bulunduu kaz yneticilerine
bildirmesidir. Merkezin bu mdahalesi, deien siyas, sosyal ve ekonomik ko-
ullara gre, artan ulak younluuna bal olarak menzilhnelerdeki tkanmay
engellemek iin yaplmaktayd. ran Seferleri esnasnda Anadolu
menzilhnelerinde, bu trden bir ok dzenlemenin yapld grlmekte-
dir.110. Mesela: 1726 ylnda devam eden ran Seferi sebebiyle, Anadolunun sol
kolu zerinde bulunan menzilhnelerde beslenecek beygir saylar artrlmtr.
Bu dzenleme ile birlikte, bu menzilhnelerde beslenen beygir saylar 30-35i
bulmutur111. Yine 1743 ylnda, ran Seferi esnasnda, arlk sol kol zerinde-

108 Halaolu, Devlet Tekilt, s.170.
110 Antonov, Menzil Sistemi, s. 931.
111 Halaolu, Devlet Tekilt, s. 167.
kiler olmak zere, Anadoluda birok menzilhnede beygir saylar yeniden

dzenlenmitir112.
kincisi ise ahli ve kadnn yerel baz gerekelerle menzilhnelerinde bes-

lenen beygir saylarnn deitirilmesi iin hkmete mracaat ederek gerekli
onay almas yoluyla gerekleir113. Mesela: Konya-Karapnar yolu, 1729-30 yl-
larnda Beyehir Glnn tamas neticesi, byk lde tahrip olmutur. Bu
sebeple yolun gzergh, baz tli yollarla uzatlm ve artan mesafe ise ok sa-
yda beygirin yollarda telef olmasna sebebiyet vermitir. Haliyle bu aamadan
sonra her iki menzilhne de hizmet veremez duruma gelmitir. Merkez, Anado-
lunun sa kol gzergh zerinde sistemin bozulmasn engellemek iin, Kon-
ya ve Karapnar menzilhnelerinde beslenen menzil beygir says 20 iken, beer
adet ilaveyle, 25e karmtr114.
Ilgn kads merkeze gnderdii telhiste, Ilgn ile Konya arasnn 18 saat
mesafe olmas sebebiyle zellikle k aylarnda menzilhnelerine ait birok bey-
girin ve srcnn telef olduunu beyan etmitir. Merkezde ilgili daireler tara-
fndan, bu menzilhneye ait evraklar incelenmi ve beygir saylar ile ilgili yeni
bir dzenleme yaplmtr. Buna gre Ilgn Menzilhnesinde beslenecek beygir
saysnn 20ye kartlmas ve menzilhnenin ileyebilmesi iin, gerekli durum-
larda Ladikten de beygir verilmesi karara balanmtr115.
eitli veriler vastasyla XVII. yzyln son eyreinden XVIII. yzyln or-
talarna kadar Konya menzilhnelerinde beslenen mir beygirlerin saylar ile
ilgili baz rakamlar tespit edilmitir. Ancak bu tespitler, menzilhnelerde besle-
nen beygir saylar ile ilgili bir istatistik yapmaya elverili deildir. nk bah-
sedilen verilerin bir sonraki dnemdeki deiimleri takip edilememektedir.
Bunlara ilaveten menzilhnelerin beygir kapasiteleri mir beygirler ile snrl
deildir. Menzilcilerin, menzilhnelerine gelen ulaklara hizmet sunabilmek iin,
kendi ahrlarnda da ok sayda beygir besledikleri grlmektedir116. Bu ahr-
112 D.MKF. 28353, s.22-23, (11 Ra 1160/ 23 Mart 1747).

113 1713 senesinde, ahlinin talebi zerine, Konya Menzilhnesinin beygir says 20den 12ye
drlmtr. Bkz. KS. 46/258-1, Ayrca baz dnemlerde mbairler vastasyla beygilerin
yeterli sayda olup-olmadklar kontrol edilerek, gerektiinde bu saylar deitirilmekteydi.
Bkz. KS. 52/74-1, (3 1143/ 11 ubat 1731).
114 KS. 52/262-1, (3 M 1144/ 8 Temmuz 1731).
115 Ancak bu hkmde Ladik Menzilinde ka adet menzil beygirinin beslenecei belirtilmemitir.
Bkz. KS. 31/285-1, (26 B 1101/ 5 Mays 1690).
116 1673 ylnda Konya menzilcileri, tayin olunan 4 menzil beygirinin yan sra, kiraladklar bir
ahrda 68 adet beygir beslemekteydiler. Bkz. KS. 20/50-1, (Gurre-i 1085/ 31 Ekim 1674).
larda beslenen beygirler de ulaklarn taleplerine cevap veremezse halktan belirli

bir kira creti karlnda beygir temin edilmektedir117.
XVIII. yzylda Konya menzilhnelerinde beslenen mir beygirlerin sayla-

r incelendiinde; Akehirde 9-16, Ilgnda 9-15, Konyada 12-25, Karapnarda
15-20, Erelide 10-15 civarnda olduu grlr. Buna gre Konya ve Karapnar
menzilhnelerinde, dierlerine oranla, % 25-% 40 orannda daha fazla beygir
beslendii sylenebilir. Bu ise Konya ve Karapnar menzilhnelerinin
biribirilerine olan uzakl ile izah edilebilir.
E- levleri
Osmanl Devletinde merkez ile eyaletlerin irtibatn salamak, snr boyla-
rnda dier devletlerden edinilen bilgileri merkeze iletmek ve hkmetin emir-
lerini yerlerine ulatrmak iin Rumeli ve Anadolunun sa, sol ve orta kolla-
rnda menzilhneler tertb olunmutur118. Buradan da anlalaca zere,
menzilhnelerin kurulu amac resm haberlemeyi salamaya yneliktir. An-
cak zamanla herhangi bir greve atanan devlet adamlarna, yabanc devlet eli-
lerine ve eyaletlerden toplanan vergileri merkeze ulatran grevlilere de
menzilhnelerden beygir verilmeye balanmtr119.
Osmanl Devletinde, menzilhnelerin klsik dnemi olan, XVI. yzyln ilk

yarsndan ve XIX. yzyln ilk eyreine dein haberleme, anayollar zerinde
kurulan menzilhneler vastas ile salanmtr. Bu yollar zerinden haberlerin
iletilmesinde istihdam edilen kiilere de genel olarak ulak ad verilmitir120. Eer
gnderilen hkm asker celbi, asker celbi, menzillere ie nakli, ulusal gvenlik
ve bunun benzeri lkenin genelini ilgilendiren bir hususu ihtiva etmekte ise,
evraklarn ulatrlmas gereken tm idr birimlerin tek tek ismi verilmezdi.
Bunun yerine tm ynetim birimlerini kapsayc genel hitaplar kullanlrd121.
Evraklarn teslim edildii ulaklarn grevi ise stanbula en yakn kazdan ba-
lamak suretiyle, sz konusu belgeyi yol zerinde bulunan tm kdlklara ula-
trmakt122. Ancak gnderilecek evrakn ierii anayol zerindeki belli bir bl-
117 Uluay, Saruhanda Ekiyalk, s.35; Orhonlu, Derbent Tekilat, s.43, dipnot: 33; KS. 45/6-1, (22
Ra 1127/ 28 Mart 1715).
119 Hseyin nar, Osmanl Ulak-Menzilhne Sistemi ve XVIII. Yzyln lk Yarsnda Antep
Menzilleri, Osmanl, C.III, Ankara 1999 s.627.
120 Osmanl Devletinde evrk tayan grevliler genel olarak ulak diye zikredilmekle birlikte,
aslnda bunlardan her biri merkezde veya tarada herhangibi bir direye bal kiilerdir. Bkz.
etin, Konya Menzilleri, s. 140.
121 KS. 5 / 15-1 (21-29 Cemziyel-hir 1110 / 25 Aralk 1698-2 Ocak 1699).
geye kadar olan yneticileri ilgilendiriyorsa, o zaman, belgenin hitap ksmnda

bu belirtilirdi. Mesel skdardan Anadolunun orta ve sa kolu yemn ve
yesryla Diyarbekire varup gelince vki olan kdlar ve nibler ve mefhirl-emsil
ayn- vilyet tevk-i ref-i hmyn vsl olcak malm ola ki eklinde bir if-
deyle evrkn ulatrlaca idr birimler belirtilmektedir123. Yani fermanda hi-
tap edilen eyalet, sancak ve kaz yneticileri, evrakn ulatrlmas gereken ad-
resleri niteliindedir. Anayol gzerghlarnn dnda ve menzilhneleri olma-
yan idr birimlere ulatrlacak evrklar ise, o idr birimlere en yakn
menzilhneler vstasyla yerine iletilirdi124. Btn bu ilemler esnasnda ulam
vastas olarak menzilhnelerde beslenen beygirlerden faydalanlrd. Bunun
yannda haberleme iin bazen yaya haberci olan peyklerin kullanld grl-
mekteyse de, bunlar genellikle stanbul-Edirne arasnda hizmet vermekteydi-
ler125.
Osmanl Devletinde, merkez ynetimler tarafndan herhangi bir grev
tevcihi veya resm bir i takibi iin taraya gnderilenler ile taradan merkeze
gelen grevlilerin ulamlar menzilhnelerden verilen beygirler vastasyla sa-
lanmtr126. Bu grevlilere verilen beygirlerin cretleri, genellikle
menzilhnenin bulunduu kaz ahlileri tarafndan karlanmtr127. Merkezin
yapt bu tahsisatlarn yannda zellikle vezir rtbesindeki yneticiler, kendi
buyruldularyla da, menzilhnelerden beygir alabilmilerdir128.
Yabanc devlet elileri de, bakentten snrlara veya snrlardan bakente

menzilhnelerden verilen beygirler vastasyla ulatrlmlardr. Ancak devlet
grevlilerine verilen beygirlerin cretleri ounlukla menzilhnenin bulunduu
kaz ahlilerinden tahsil edilmekte iken, yabanc devlet elilerine verilen men-
zil beygirlerinin cretleri ise genellikle mr hazneden denmitir. Konya
menzilhneleri ile ilgili belgelerde, yabanc devlet elileri ile ilgili, tesadf olu-
nan tek bilgi zbek Elisi ve maiyetine Konya ve Karapnar
menzilhnelerinden verilen menzil beygirleriyle ilgilidir. Buna gre: RH 1148- 3
M 1150/ 6 Mays 1735- 5 Mays 1737 tarihleri arasnda zbek elisi ve maiyeti-
ne Konya ve Karapnar menzilhnelerinden 23er beygir verilmitir129. zbek
123 KS. 56 / 7-3 (11-20 Cemziyel-hir 1156 / 2-11 Austos 1743).

124 Rza Bozkurt, Osmanl mparatorluunda Kollar, Ulak ve e Menzilleri, Ankara 1966, s. 2.
125 Peykler hakknda bkz. brahim Yldran, Osmanl Saray Tekiltnda Haberci Uzun Mesfe
Koucular: Peykler, Osmanl, C.V, Ankara 1999, s. 658-663.
127 KS.61 / 106-2 (21 Zl-kade 1186 / 13 ubat 1773).
128 Konya Menzilhnesindenn devlet adamlarna hizmetler hakknda ayrntl bilgi iin bkz. e-
tin, Konya Menzilleri, s. 150-151 ( Tablo: XX).
129 D.MKF. 29215, s. 17; D.MKF. 29177, s.16.
elisi ve maiyetine verilen beygir saylarndan yola karak, bu elilik heyetinin

ok kalabalk bir grup olmad sylenebilir.
Taradan toplanan vergilerin zamannda ve gvenli bir biimde stanbula

ulatrlmas, merkez ynetimlerin nemsedii hususlardan birisidir130. Bunla-
rn merkeze nakli, byk lde, menzilhnelerden salanan beygirlerle yapl-
maktadr. Beygirlerin zarar grmemesi iin, 1789 tarihli bir fermnla, mr haz-
ne nakli ile grevli olan memurlara tadklar her on kese131 iin bir menzil
beygiri verilmesi standart hle getirilmitir132. namat defterlerinde seyrek de
olsa, hazine nakline memur olan grevlilere verilen beygir saylar kaydedilmi-
tir. Buna kaytlara gre: 1722 ylnda Akehir Menzilhnesinden, Msr hazine-
sini merkeze nakleden grevlilere 10, Kbrs hazinesini sevk edenlere ise 3 adet
menzil beygiri verilmitir133. 1732 ylnda ise Akehir Menzilhnesinden Payas
tarafndan gelen hazine iin 40, Halepten gelen hazine iin 14, Humus tarafla-
rndan gelen hazine iin 26, il ve Sayda taraflarndan gelen hazine iin de 15
adet menzil beygiri istihdam edilmitir134. Yine ayn menzilhaneden, 1776 yln-
da, hazine iin Urfaya giden Sahibd-devlet ukadarna 15, ugura giden Za-
im Halil Aaya 30 ve Konya zerinden hazine ile stanbul tarafna giden Silah-
tar Sleyman Aaya 20 adet menzil beygiri verilmitir135.
nam hkmleriyle menzilhnelerden, ulaklara ve srclerine verilen

beygirlerin saylar, kadlar tarafndan tutulan inamat defterlerine kaydedilmi-
tir136. Bu defterler vastasyla rnek olmas bakmndan Konya
Menzilhnesinden ulaklara ve srclerin hangi dnemlerde kaar adet beygir
verildiini gsterir bir tablo hazrlanmtr. Tablodaki veriler, yalnzca inam
hkmleriyle beygir alan ulaklara aittir. Bu yzden bir yl iinde verilen tm
beygir saylarn kapsamamaktadr. Ancak, menzilhneden asgar dzeyde ne
kadar beygir verildiinin somut bir rnei olmas bakmndan, almaya dahil
edilmesi uygun grlmtr.
130 rnek olarak bkz. zzet Sak, 10 Numaral Konya eriye Sicili (1070-1071/1659-1661), Konya
2003, s.451; KS.24 / 283-4 (28 1088 / 26 Ekim 1677); KS. 24 / 271-1 (5 1089 / 22 Eyll
1678); KS. 24 / 269-1 (28 Ra 1089/ 20 Haziran 1678); KS. 40 / 265-2 (4 M 1115 / 20 Mays
1703). KS.56 / 249-2 (11-20 R 1156 / 4-13 Haziran 1743).
131 Osmanl Devletinde ortalama 500 kuru yerine kullanlr bir tabirdir. Bkz. Pakaln, C.III, s.639.
132 C.NF. 899, (13 S 1204 / 2 Kasm 1789).
133 D.MKF. 28344, s.17, (20 Ca 1134/ 8 Mart 1722).
134 D.MKF. 28873, (17 S 1145/ 9 Austos 1732).
135 C.NF. 1565, s.1-9, (19 1191/ 22 Eyll 1777).
136 namat defterlerinde bu husus aka grlmektedir. rnek olarak bkz. D.MKF. 28344, s.16,
D.MKF. 27920, s.11; D.MKF. 27918, s.1; D.MKF. 28705, s.12.
Tablo I: Konya Menzilhnesinden Karapnar, Larende ve Ilgna Giden

Ulaklara ve Srclerine Verilen Beygir Saylarnn Yllara Gre Dalm
Dnemler Karapnar Larende Ilgn Toplam Sre Aylk

Ulak Src. Ulak Src. Ulak Src. Beygir (Ay) Ort.
1707-08137 456 261 18 11 497 295 1538 12 128
1708-09138 409 256 21 12 194 289 1181 10 118
1708-09 772 289 33 12 660 256 2022 12 169
1709-10 1157 435 163 38 1173 436 3402 12 284
1710-11 1372 415 253 80 1432 416 3968 12 331
1711-12 1686 519 147 38 1543 466 4399 12 367
1712-13 1833 609 - - 1686 585 4713 12 393
1718-19139 1779 565 187 62 1838 612 5043 12 420
1729-1730 2137 697 99 34 1986 649 5602 12 467
1730-31 2822 858 349 113 2484 791 7417 12 618
1731-32 2228 733 250 91 2078 702 6082 12 507
1732-33 2755 919 545 145 2522 868 7754 12 646
1733-34 3051 995 654 191 2496 856 8243 12 687
1734-35 2577 871 314 109 2491 827 7189 12 599
1735-36 1472 520 251 83 1402 496 4224 12 352
1736-37 1769 605 287 105 1844 631 5241 12 437
1737-38140 1695 559 156 61 1938 634 5043 12 420
1756-57141 623 273 78 24 647 286 1931 12 161
1758142 340 151 16 4 332 167 1010 5,5 184
1758-59143 1032 324 74 23 996 331 2780 12 232
1762-63144 1196 350 47 17 1184 367 3161 12 263
1765-66145 1015 321 124 37 1135 365 2997 12 250
1780-81146 663 151 296 63 792 183 2148 6 358
Aylk Ort. 133 45 17 5 128 44 371 371
137 KK. 2998, s.13.

138 D.MKF. 27933, s. 20.
139 MAD. 4004, s.138-139.
140 MAD. 10322, s.74-78.
141 D.MKF. 29791, s.17.
142 D.MKF. 29824, s.10.
143 C.NF. 2221, s. 10.
144 D.MKF. 30029, s. 20.
145 C.NF. 1231, s.1.
146 C.NF. 2731.
Yukardaki tabloda, yaklak 80 yln ortalamas olmak kaydyla, Konya

Menzilhnesinden aylk 371 beygirin verildii grlmektedir. Yine tabloya g-
re bu menzilhneden verilen her 100 beygirden 48inin Karapnar, altsnn
Larende, 46snn da Ilgn tarafna giden ulak ve srcleri tarafndan kullanl-
d sylenebilir. Menzilhnenin en youn olduu dnem ise aylk 687 beygi-
rin verildii 1733-34 yllarn kapsamaktadr. Bunun yannda 1756-57 yllarn
kapsayan 1 yllk dnem, aylk 161 beygir ortalamas ile, menzilhneden inam
hkmyle en az beygirin alnd dnemdir.
III- Asker Menziller

Osmanl Devletinde haberleme menzilleri ile asker menzillerin ayn isim-
le anlmas sebebiyle, zellikle bu iki menzil sistemi birbirine kartrlmaktadr.
Bu tabirlerin zamanla ayn noktalar iaret ettii gibi bir kanaat olumakla bir-
likte, ayn coraf noktalar veya ayn idar birimler zerinde tespit edilmi olsa-
lar bile, menzilhneler ile asker menziller gerek ileyileri ve gerekse ilevleri
bakmndan farkl zelliklere sahiptirler. Menzilhneler kaz ve kasaba merkez-
lerinde, srekli hizmet vermek iin kurulmutur147. Seferler esnasnda ordularn
ihtiyalarn karlamak iin kullanlan asker menziller ise genellikle yerleim
yerlerinin dnda, su bulunan geni dzlkler zerinde tespit edilmitir148. Yi-
ne menzilhnelerin finansman iin sorumlu tutulanlar ile asker menzillere
stoklanan ielerin gelmi olduu kazlar kyasland zaman bu fark olduka
net bir ekilde grlmektedir. Menzilhnelerin finansman genellikle kurulmu
olduklar kazlarn tekaliflerinden salanmaktayken, asker menzillere gelen
ie bir gnlk hatta bir haftalk mesafede olan yerlerden gelmektedir. Ayrca
Konya ve evresinde gayr- muayyen olanlarla birlikte yedi tane menzilhne
bulunmaktayken, dnem dnem deiiklik gstermekle birlikte asker menzil-
lerin says 14tr.
A- Konumlar, Fiziksel zellikleri ve Art Alanlar

Devletin yetkili organlar tarafndan asker menzillerin yerlerinin belirlen-
mesinde, o gnn ulam tatlarnn iletim imknlar ile askerlerin gnlk y-
ry kapasitesi mhim bir rol oynamaktadr. Bunun yannda anayollar ze-
rinde, ordunun konaklayabilecei genilikte yer bulmann, bunu gnlk yr-
y mesafesine uygun bir yere drmenin ve bu konulacak alanlarn su bulu-

148 bilir, ae ve kmal, s.156; Halaolu, Menziller, s.30.
nan yerler olmasna dikkat etmenin gereklilii de ortadadr149. Bu llere gre,

XVII.-XVIII. yzyllarda tesis olunan Konya asker menzillerinin yerlerini belir-
lemek ve konaklama imknlarn tespit edebilmek amacyla, muhtelif ark se-
ferleri esnasnda kaydedilmi olan menzilnmeler incelenmitir. Bunlarn ver-
mi olduklar bilgilere gre asker menzillerin isimleri, biribirilerine olan uzak-
lklar, fiziksel zellikleri ve bu menzillere merkez tarafndan belirtilen tr ve
miktarda zahireyi gnderen kazlar ayr balklar altnda aada sunulacaktr.
Yine bunlara ilaveten, zellikle menzillerin isimleri ve aralarndaki mesafelerin
tespiti iin, 1048/ 1638 tarihli, stanbuldan Halepe kadar menzillerin isimleri-
nin ve mesafelerinin kaytl olduu, bir defterden de istifade edilmitir. Bu def-
terin hangi amaca ynelik olarak hazrland belli deildir. Ancak kaytl olan
bilgilerin asker menziller ile paralellik gstermesi ve tarihinin Badat Seferine
denk gelmesine istinaden, asker amalarla dzenlendii tahmin edilmekte-
dir150. Ayrca bu defterin, menzillerin yerlerini ve birbirilerine olan uzaklklarn
belirlemek iin yaplan, bir tahrir neticesinde meydana getirilmi olabilecei
dnlmektedir. XVI. Yzyla ait kaytlar olmasna ramen, menzillerin yer-
lerini ve mesafeleri tespit etmek iin Matrak Nasuhun Beyn- Menzil-i Se-
fer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn isimli eserine, zaman zaman da Haydar
elebi Ruznmesine mracaat edilmitir.
Tablo II: XVI.-XVIII. Yzyllardaki Sefer Kaytlarna Gre Asker Amalarla

Kullanlan Konya Menzilleri ve Birbirilerine Olan Uzaklklar*
1548 Mil 1638 Ta- Revan Badat ran Se-
Saat
Saat
Saat
Irak rihli Def- Seferi Seferi feri

Seferi 151 ter (1635) (1638) (1730)
Akehir 16 Akehir 5 Akehir 8 Akehir 4 Akehir
Arkt 15 Argthan 5 Argthan 7 Argthan 4 Argthan
Kprs
Ilgn 9 Ilgn 5 Ilgn 8 Ilgn 3,5 Ilgn
Cisr-i Atik 5 Cisr-iAtik 7 Cisr-i Atik 2,5 Cisr-i
Atik
Karazen 26 eme 6 Suluzengi 8 Suluzengi 5 Suluzeng
gi i
149 Halil Sahilliolu, Drdnc Muradn Badad Seferi Menzilnmesi (Badat Seferi Harp
Jurnal), Belgeler, C. XIII, S. 17, Ankara 1988, s.43.
150 D.MKF. 27453, (1048/ 1638-39).
151 Nasuhs-Silahi, Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn, Yay. Haz. Hseyin G.
Yurdaydn, Ankara 1976, s. 65-68.
Gleme 12 - - Deliklihan 8 Gelemi 3,5 Gelemi

Beli di-
binde
Keyka-
vus Han
- - Kriz 7 Kriz 3 Kriz
Konya 24 Konya 6 Konya 6 Konya 5 Konya
Krkp- 16 Bnarolu 6 Bnarolu 9 Bnarolu 4 Bnarol

nar u
Karacad Pnarba 5 - - Pnarba 5,5 Pnarba
a di-
binde
Pnar
- Firuz 5 Firuz 8 Firuz 3,5 Firuz
Akaar 28 Akaehir 5 Akaehir 9 Akaehir 6 Akaehi
r
Dden 22 Glba 5 Kurugl 8 Glba 7 Glba
Gln
geip
Adaba
Ereli 18 Ereli 5 Ereli 4 Ereli 4 Ereli
Toplam 186 63 97 60,5
*Menzillerin karlarnda yazl olan rakamlar, bir nceki menzile uzakln

belirtmektedir.
Yukarda tabloda grld gibi XVI.-XVIII. yzyllarda ark seferleri es-

nasnda tertip olunan Konya asker menzilleri birka ayrnt dnda ayndr152.
Ancak hangi amala dzenledii zerinde kaytl olmayan, 1049/1638 tarihli
defterde baz menzillerin ismi verilmedii gibi, dier menzilnmelerden farkl
olarak Cisr-i Atik Menzilinden sonra eme isminde bir menzilden bahsedil-
mektedir. Muhtemelen buras Suluzengi Menzilinin dier addr. Yine Revan
Seferi esnasnda kullanlan Delikhan isimli menzil de Gelemi Belinin dier ad
olmaldr153.
152 Revan Seferi ile ilgili almalarda bu menzilden bahsedilmemitir. Bkz. Nezihi Aykut, IV.
Muradn Revan Seferi Menzilnmesi, EFTD, S.34, stanbul 1984, s.209-210; Sheyl nver,
Drdnc Sultan Muradn Revan Seferi Kronolojisi, Belleten, C. XVI, S.61, Ankara 1952,
s.552.
153 Bu menzil, Nasuhs-Silahi tarafndan Glemi Beli dibinde Keykavus? Han diye zikredilen
yer olmaldr. Bkz. Nasuhs-Silahi, s. 66.
Bu bilgiler nda Konya blgesinde asker amalar iin lojistik imknlar

ve ulam asndan en uygun alanlarn, yukarda ismi geen yerler olduu sy-
lenebilir.
Revan ve Badat seferleri ile ilgili olarak yaynlanm ikier adet

menzilnme bulunmaktadr. Ancak bunlarda kaydedilen mesafeler, ayn sefer-
lerin menzilnmelerinde bile biribirilerinden farkldr. Bu farkllk kaytlar tu-
tan kiilerin, mesafeleri dikkatsizlik veya bilgisizlikle yanl lmesinden veya
kaydetmesinden kaynaklanabilecei gibi, ordularn farkl ksmlarnda yolculuk
yapm olmalaryla da izah edilebilir. Muhtemelen menzilnmelerdeki bu me-
safe kaytlar sabit bir uzaklktan ziyade, iki menzil arasndaki yolculuun ka
saat srdn bildirmektedir. Bu almada da sz konusu kaytlar menziller
aras yolculuklarn asgari ve azami olarak ne kadar srebileceini gstermek
iin kullanlmtr. Matrak Nasuh 1548 senesinde menzillerin birbiri ile olan
uzaklklarn Mil olarak kaydetmitir. Matraknn eserini yayna hazrlayan
Hseyin G. Yurdaydnn aklamalar da bu alma asndan olduka faydal
olmutur. Bu sayede menzillerin yerlerini tespit etmek byk lde kolayla-
mtr. Ancak Matraknn, Mil birimiyle kaydetmi olduu, bu lmleri nasl
yaptn bilmediimiz gibi, bunlarn doruluunu net bir ekilde teyit edebi-
lecek bir bilgiye de sahip deiliz.
ark seferleri esnasnda kullanlan Konya menzilleri, muhtelif sefer yolcu-
luklarn anlatan menzilnmelere gre, alt balklar halinde biribirilerine olan
uzaklklar ve zellikleri bakmndan deerlendirilmitir. Yine bu menzillere
zahire gtrmekle mkellef tutulan kazlara gre, sz konusu menzillerin art
alanlar da belirtilmitir.
1-Akehir Menzili
Kendisinden bir nceki menzil olan shaklya uzakl 16 mil154 veya 5 saat-
tir155. Revan Seferi esnasnda 5 veya 8156, Badat Seferi esnasnda ise 4 veya 5
saatte alan 157 shakl-Akehir yolu olduka iyi durumdadr. Yine bu yol ze-
rinde muhtelif yerlerde su kaynaklar bulunur. Akehirin hemen giriinde ba-
lk ve bahelik alan balar. Badat Seferi esnasnda, ordunun iki gn konakla-
m158 olduu, Akehir Menzilinin art alan Ankara Sancana tabi Bac,
154 Nasuhs-Silahi, s. 65.

155 D.MKF. 27453.
156 nver, Revan Seferi, (5 saat), s.552; Aykut, Revan Seferi, (8 saat), s.207,
157 Sahilliolu, Badat Seferi, (4 saat), s.58; (5 saat) bkz. Tahsin nal, IV. Murat ve Badat Seferi,
(Yay. Haz. Ali Gler, Suat Akgl), 2001 Ankara s. 232.
158 Sahilliolu, Badat Seferi, s.58.
Yabanbad, orba, Murtazabad; Akehir Sancana tabi Akehir ve Hamit

Sancana tabi Glhisar kazlarndan olumaktadr159.
2-Argthan Menzili
Akehirden hareketle bu menzil 15 mil160 ve 5 saatlik uzaklktadr161. Revan
Seferi esnasnda 5-7 saate ulalan Argthan Menziline162, Badat Seferi esna-
snda 4-5 saate varlmtr163. 1638 ylnda Argthan harap ve terkedilmi bir
grnme sahip olmakla birlikte164, konaklama asndan rahat ve geni bir
mekna sahiptir165. Bu menzilin art alan Akehir Sancana tabi Doanhisar
Kazs ile Hamit Sancana tabi Kemer, Alasun, Siroz, Burdur, brala,
ncirpazar, Isparta ve Hoyran kazlarndan olumaktadr166.
3-Ilgn Menzili
Argthanndan 9 mil167 ve 5 saat uzaklkta168 olan Ilgn Menziline Revan
Seferi esnasnda 3-8 saatte ulalmtr169. Badat Seferi ncesinde Argthan-
Ilgn yolu geniletilmi ve dzeltilmitir170. Bunun da etkisi ile Badat Sefe-
rinde ordu bu yolu 3,5-4 saatte kat etmitir171. Bu esnada ordu ehir iine gir-
meyip, giriindeki kaplcaya yakn bir dzlkte konaklamtr172. Ilgn Menzi-
linin art alan Akehir Sancana tabi Ilgn Kazs ile Hamit Sancana bal
Keiborlu, Gnen ve Eridir kazlarndan mteekkildir173.
159 Ltfi Ger, XVI-XVII. Asrlarda Osmanl mparatorluunda Hububat Meselesi ve Hububattan Al-
nan Vergiler, stanbul 1946, s.190.
161 D.MKF. 27453.
162 nver, Revan Seferi, (5 saat), s.552; Aykut, Revan Seferi, (7 saat), s.207.
163 nal, Badat Seferi, (5 saat), s.233; Sahilliolu, Badat Seferi, (7 saat), s.58,
164 Argthan bu haliyle ekyalarn ska urad bir yerleim olmutur. Bu yzden 1720 ylnda
Argthanna cami, mektep, hamam, mahkeme ve suyollar imar edilmitir. Ayrca buraya 135
hne yerletirilmek suretiyle enlendirilmitir. Ayrntlar iin bkz. Yusuf Halaolu, XVIII.
Yzylda Osmanl mparatorluunun skn Siyaseti ve Airetlerin Yerletirilmesi, Ankara 1991, s.96-
97.
166 Ger, Hububat Meselesi, s.190.
168 D.MKF. 27453, (1048/ 1638-39)
169 nver, Revan Seferi, (3 saat), s.552; Aykut, Revan Seferi, (8 saat), s.207;
171 Sahilliolu, Badat Seferi, s. 58; nal, Badat Seferi, (4 saat), s.233.
4-Cisr-i Atik Menzili

Ilgn ile Cisr-i Atik menzilleri aras mesafe 5 saat olup174, aradaki yol olduk-
a geni ve dzdr. Revan Seferi esnasnda 7 saatte ulalmtr175. Badat Seferi
esnasnda bu mesafeyi 2,5-3,5 saatte176 alan ordu kprnn bitimindeki dzlk
alana konmutur177. Bu menzilin art alan Hamit Sancana tabi Glhisar- Ka-
raaa, Yalva, Barla, Avar, Uluborlu, Konya Sancana tabi Turgud ve
Bayburd kazlarndan olumaktadr178.
5-Suluzengi Menzili
Menzil kaytlarnda Kara Zengi, eme ve Sulu Zengi adyla geen bu
menzil Ilgn menziline 26 mil, Cisr-i Atik menziline ise 6 saat uzaklktadr179.
Revan Seferi esnasnda Cisr-i Atik Menzilinden hareketle 5-8 saate ulalan180
Suluzengi Menziline, Badat Seferinde 5-5,5 saate gelinmitir181. Badat Seferi
ile ilgili kaytlara gre Suluzengi o dnemde harap bir ky yerleimidir. Ad
geen sefer esnasnda ordu, bu harabenin yaknlarndaki dzlk alanda konak-
lamtr182. Teke Sancana bal Elmal, Antalya, Ka, Karahisar- Teke,
Kalkanlu, Kzlkaya, Fenike ve Germei kazlar Suluzengi Menzilinin art ala-
ndr183.
6-Gelemi Menzili
Menzil kaytlarnda Glemi Beli dibinde Keykavus Han184, Delikli Han185
ve Gelemi isimleriyle kaytl olan bu menzil, Suluzengi Menzilinden 12 mil
uzaklktadr186. Revan Seferinde 8 saatte187, Badat Seferi esnasnda ise 3,5-4
saatte ulalmtr188. Badat Seferi ile ilgili kaytlara gre da eteinde bulunan
174 D.MKF. 27453, (1048/ 1638-39).

175 Aykut, Revan Seferi, s.208; nver, Revan Seferi, (bo) s.552.
176 Sahilliolu, Badat Seferi, (2,5 saat), s.58; nal, Badat Seferi, (3,5 saat), s.233.
179 1638 tarihli menzil defterinde kaydedilen eme, Suluzengi ile ayn yer olmaldr. Bkz.
D.MKF. 27453, s.1, (1048/ 1638-39).
180 nver, Revan Seferi, (5 saat), s.552; Aykut, Revan Seferi, (8 saat), s.208;
181 Sahilliolu, Badat Seferi, s.58; nal, Badat Seferi, (5,5 saat), s.233
185 Aykut, dipnotta burann Glmic, Glmih veya Glimlic ile ayn yer olabileceini ifade etmek-
tedir. Bkz. Revan Seferi, s. 208. (Dipnot 166)
186 Nasuhs-Silahi, s. 66; Bu menzil, Konyaya 35 km mesafedeki, Gelemi Beli diye bilinen ram-
padan nceki dzlk alan olmaldr.
187 Aykut, Revan Seferi, s. 208; nverde bu menzil kaytl deildir. Bkz. Revan Seferi, s.552.
188 Sahilliolu, Badat Seferi, (3,5 saat), s.58; nal, Badat Seferi, (4 saat), s.233.
Gelemi Menzili suyu bol, ulam kolay ve etraf yeillik bir mekn olarak ta-
nmlanmaktadr. Suluzengiden Gelemie gelirken ordu iki yerde ky iinden
gemitir. Bu menzilin art alan ise Hamit Sancann Yalva- Karaaa, Pavli,
Yalva, Agras kazlar ile Alaiye Sancana tabi Aliye, Denbe ve Manavgat
kazlardr189.
7-Kriz Menzili
Gerek Matrakda gerekse 1148 tarihli defterde kaytl olmayan bu menzil,
dier kaytlarda Keriz-ba, Karz-ba190, Kahs, Kariz olarak kaydedilmitir.
Gelemi Menzilinden hareketle Revan Seferi esnasnda 2,5- 7191 Badat Seferi
esnasnda ise 3 saatte192 ulalan Kariz Menzilinin yolu geni olmakla birlikte,
menzilin kurulduu alan dardr. Ayrca menzilin su imknlar yetersizdir. Ba-
dat Seferi esnasnda Vezirazam Bayram Paa, IV. Murat bu menzilde karla-
mtr193. Kriz Menzilinin art alan bulunmamaktadr. Bunun yerine ordunun
iesi iin gerekli olan zahire, Konya Menzilinden nakledilmektedir194.
8-Konya Menzili
Gelemi Belinden 24 mil195 ve 6 saat uzaklktadr196. Krizden hareketle
Konya Menziline Revan Seferi esnasnda 6197, Badat Seferinde ise 5 saatte ula-
lmtr198. Kriz Menzili ile Konya arasndaki yol olduka geni ve dzlk-
tr199. Revan Seferi esnasnda Osmanl ordusunun, 6 gn konaklad200, bu
menzilde, kt hava artlarndan dolay ok sknt ektikleri ifade edilmekte-
dir201. Badat Seferi esnasnda ise 7-9 gn oturak olunmutur202. Ancak ordugh

190 Aykut, burann Aa Pnarba (Aa Kerz) olarak kaydedildiini sylemektedir. Revan
Seferi, s. 209.
191 nver, Revan Seferi, (2,5 saat), s.552; Aykut, Revan Seferi, s.209;
192 Sahilliolu, Badat Seferi, s.58; nal, Badat Seferi, s.233.
193 Bayram Paa stanbuldan ayrldktan sonra Anadolunun orta kolunu takip ederek Sivasa
ulamtr. Oradan da Ayntab zerinden Bireceke gidip burada dktrlen toplar kontrol
etmi ve mhimmat da Musula yolladktan sonra, Adana yoluyla tekrar Sivasa gelmitir.
Burada toplad birlikleri Amasya klana aldktan sonra Konyaya ulamtr. Buradan
Kriz Menziline gelerek padiah karlamtr. Bkz. Sahilliolu, Badat Seferi, s.58.
196 D.MKF. 27453, s.1,(1048/ 1638-39).
197 Aykut, s.209; nver saat belirtmemitir. s.552.
198 Sahilliolu, Badat Seferi, s.58; nal, Badat Seferi, s.233.
200 Aykut, Revan Seferi,s.209; nver dipnotunda bu menzilde oturak olunduunu belirtmekle
birlikte, ka gn olduundan bahsetmemitir. Bkz. Revan Seferi, s.552.
201 nver, Revan Seferi, s.566.
ehrin iinde kurulmamtr. Bunun yerine ordu, ehrin 1,5 saat uzanda203 ve
gneydousunda bulunan ayrlk sahaya yerlemitir204. Konya Menzilinin
art blgesi Konya Sancana tabi Konya; Beyehir Sancana tabi Beyehir,
Seydiehri, Bozkr, Yeniehir; Aliye Sancana bal Nev. Aliye ve brad ile
Hamit Sancana tabi Eridir kazlarndan olumaktadr205.
9-Binarolu Menzili
Konyadan sonra 16 mil206 ve 6 saat207 uzaklkta olan bu menzil XVI. yzyla
ait menzilnmelerde Krkpnar208, Karapnar Yurdu209 ve Karapnar adyla
anlmaktadr210. Konya Menziline 6 saatlik mesafede olan bu menzile211 Revan
Seferinde 6-9212 Badat Seferi esnasnda ise 4-5 saatte varlmtr213. Bnarolu
Menzili, gayet geni, dz ve yeillii bol bir alandr214. Konya Sancana tabi
Belviran, nsuyu, Pirluganda ile Beyehir Sancana tabi Gikebir, Kreli; Ak-
saray Sancana tabi Aksaray ve Eypeli kazlar Binarolu Menzilinin art
alann oluturmaktadr215.
10-Pnarba Menzili
XVI. yzyl kaytlarnda Karacadan Pnar216, Karaca dibinde Pnar diye
anlan Pnarba Menzili, Bnariolundan 12 mil217 ve 5 saat218 uzaklktadr. Re-
202 nal, Badat Seferi, (7 gn), s. 91 Nama, Nama Tarihi, C.III, (8 gn), stanbul 1283, s.342,
Sahilliolu, Badat Seferi, (9 gn), s.58.
204 nal, Badat Seferi, s.91. Buras Meram olmaldr.
207 D.MKF. 27453, s.1,(1048/ 1638-39).
208 Haydar elebi Ruznmesi, (Baskya Haz. Yavuz Senemolu), Tercman 1001 Temel Eser Serisi,
Yay. No: 73, Tarihsiz, s. 65; Nasuhs-Silahi, s. 67.
209 Haydar elebi Ruznmesi, s. 97.
210 Menzilin bu isimle anlm olmas, Konyaya yaklak olarak 24 saat uzaklkta olan ve ilk za-
manlar Sultaniye diye anlan Karapnar ile kartrlmasna sebep olmutur. sim benzerlii se-
bebiyle Nama Tarihi, C.IIII, s. 342de, Karadeniz, Sultaniye, s. 30da ve Yusuf Kkda, Kara-
pnar Sultan Selim Klliyesi, Konya 1997, s.2-3de bu menzilin Sultaniye ismiyle anlan Karap-
nar olduunu sylemilerdir. Ancak Nasuhs-Silahi, s. 67de Hseyin G. Yurdaydn kendi
ifadesiyle bu menzilin Karapnar olamayacan ifade etmektedir. Yine French bu menzilin
karsna Kanhan? eklinde bir ifade yerletirmitir. Bkz. The Site Of Barata, s. 103; Bu
almann sonuna eklenen haritada bu husus aka grlmektedir. (Karlatrnz Binariolu
ve Karapnar).
211 D.MKF. 27453,(1048/ 1638-39).
212 nver, Revan Seferi,(6 saat), s.552, Aykut, (9 saat), Revan Seferi, s.20.
213 Sahilliolu, Badat Seferi, (4 saat), s.59; nal, Badat Seferi, (5 saat), , s.233.
216 Haydar elebi Ruznmesi, s. 65; Nasuhs-Silahi, s. 67.
van Seferi esnasnda kullanlmayan bu menzile219 Badat Seferinde 5,5 saatte

ulalmtr220. Badat Seferi esnasnda yolu olduka geni ve dz olan Pnarba
Menziline, ordu ulamakta zorluk ekmemitir. Bu menzil de Bnarolu Men-
zili gibi ayrlk ve olduka geni bir alandadr221. Konya Sancana tabi
Gaferiyad ve Alada kazlar ile Nide Sancana bal Kohisar Kazs, P-
narba Menzilinin art alann oluturmaktadr222.
11-Firuz (Karayk) Menzili

XVI. yzyla ait menzil kaytlarnda ismi gemeyen ve Pnarbana 5 saat223
uzaklkta olan Firuz Menziline224 Revan Seferinde 6-8225 Badat Seferi esnasn-
da ise 3,5 saate ulalmtr. Binriolu ve Pnarba menzillerinin aksine, Firuz
Menzilinin bulunduu saha kurak bir alandr. Ayrca suyu da gzel deildir226.
Konya Sanca snrlar iinde kalan Eski-il, Akaehir, Kurey-Pirluganda ile
Bozok Sancana tabi Bozok, Selmanlu, Akda, Sorgun ve Emlk kazlar Firuz
Menzilinin art blgesini oluturmaktadr227.
12-Akaehir Menzili
Pnarbana 28 mil228 Firuz Menziline ise 5 saat uzaklkta olan Akaehir
Menziline229 Revan Seferi esnasnda 9230, Badat Seferi esnasnda ise 6-8 saatte
ulalmtr231. Akaehir Menzilinin yolu olduka genitir. Akaehir harap bir
yerleim yeri olup, yalnz bir camisi vardr. Badat seferi esnasnda ordu, kasa-
218 D.MKF. 27453, (1048/ 1638-39).

219 Revan Seferi menzilnmelerini yaynlayan Aykut ve nverin eserlerinde Pnarba isimli
menzilden bahsedilmemektedir. Bkz. Aykut, Revan Seferi, s.209-210; nver, Revan Seferi,
s.552.
220 Sahilliolu, Badat Seferi, s.59; nal bu menzilden bahsetmemektedir. Bkz. Badat Seferi,
s.233.
221 Sahilliolu, Badat Seferi, s.59; D.H. French Pnarbanda, Bizansllar dneminde nemli bir
asker garnizonun bulunduunu belirtmektedir. Bunun yannda bu blgenin su kaynaklar, ot,
saman, odun, hububat ve et gibi asker lojistik kaynaklar bakmndan da olduka zengin ol-
duunu ifade edilmektedir. Bkz. The Site Of Barata, s. 96.
223 D.MKF. 27453, (1048/ 1638-39).
224 Revan Seferi menzilnmelerinde Karayk adyla kaydedilen menzil Firuz menzili olmaldr.
nk nal, Karayk Menzilini izah ederken Karayk (Firus) olarak belirtmitir. Bkz.
Badat Seferi, s.233.
225 nver, Revan Seferi, (6 saat), s.552; Aykut,Revan Seferi, (8 saat), s.210;
228 Nasuhs-Silahi, s. 67; Bu menzil Pnarbana ise 10 saat uzaklktadr. Bkz. D.MKF. 27453,
(1048/ 1638-39).
229 D.MKF. 27453, (1048/ 1638-39).
230 Aykut, Revan Seferi, s. 210; nver, Revan Seferi, s.552.
231 Sahilliolu, Badat Seferi, (6 saat), s.59; nal, Badat Seferi,(8 saat), s.233.
bann bitimindeki tarlalarn iinde kurulmu olan ordugha yerletirilmitir232.

Konya Sancana bal Larende Kazs; Bozok Sancana bal Bozok ve
Gdkubuk ile el Sancana tabi Silifke, Selindi ve Bozdoan kazlar
Akaehir Menzilinin art blgesini oluturmaktadr233.
13-Glba Menzili
Menzilnmelerde Dden Gl nm- dier Ulal ayr, Dden Gln
geb Adaba Glba234 ve Kurugl235 olarak kaytl olan bu menzil, Akgln
gney kysnda, gln iine doru sokulan yarmada olmaldr. Glba Men-
zili Akaehirden 22 mil236ve 5 saat uzaklktadr237. Revan Seferinde ordunun
7,5-8 saatte238 kat ettii Akaehir-Glba aras yol, Badat Seferi esnasnda 6,5-
7 saatte alnmtr239. Badat Seferi menzilnmesine gre yolu olduka geni
olmakla birlikte, engebeli ve taldr. Ayrca yol zerinde harabe ekilde olan
birok kyden geilmitir. Badat Seferi esnasnda Akaehir-Glba menzilleri
arasndaki yol zerinde, suyu ok az olan bir rman zerindeki kprden ge-
ilmitir240. Glba Menzilinin art blgesi el Sancana tabi Ermenek,
Sarkavak, Zeyne, Mud, Sinanlu, Glnar, Anamur, Mamuriye, Kre-i Yros ka-
zlar ile Krehri Sancana bal Hacbekta, Selmanlu-i Kebir ve Krehri ka-
zlarndan olumaktadr241.
14-Ereli Menzili
Glba Menzilinden 18 mil242 ve 5 saat243 uzaklkta olan Ereli Menziline,
giden yol olduka genitir244. Revan Seferinde Glba Menzilinden hareket
eden ordunun 4 saatte ald yol245, Badat Seferi esnasnda da 4- 5 saatte kat
edilmitir246. ehir dar bir alanda kurulmu olmakla birlikte, balk ve bahelik
bir yerdir. Ancak ordu Badat Seferi esnasnda ehir iine yerletirilmemitir.

234 Nasuhs-Silahi, 68.
235 Aykut, Revan Seferi, s. 210.
237 D.MKF. 27453, (1048/ 1638-39).
238 nver, Revan Seferi, (7,5 saat), s.553; Aykut, Kurugl veya Akgl diye bahsettii bu menzile,
8 saatte ulaldn belirtmektedir. Bkz. Revan Seferi, s.210.
239 nal, Badat Seferi, (6,5 saat), s.234; Sahilliolu, Badat Seferi, (7 saat), s.59.
243 D.MKF. 27453,(1048/ 1638-39).
244 Sahilliolu, Badat Seferi, s.,59.
245 Aykut, Revan Seferi, s.211; nver, Revan Seferi, s.553.
246 Sahilliolu, Badat Seferi, s.58; nal, Badat Seferi, (5 saat), s.234.
Bunun yerine, ehrin dnda suyunun ok gzel olduu ve mucize ile ktna
inanlan bir kaynak kenarnda kurulan ordugha yerletirilmitir247. Ereli
Menzilinin art alan Krehir Sancana bal Konur, Delikkeskn kazlar ile
Nide Sancana tabi Ereli ve amard kazlarndan olumaktadr248.
Yukarda genel zellikleri belirtilen asker menzillerin, Konya ve evresin-
de, srekli olarak anayolu takip eden bir hat zerinde kurulmadklar grl-
mektedir. Bunlardan Akehir, Argthan, Ilgn ve Cisr-i Atk menzilleri anayo-
lun zerindedir. Ancak bir sonraki menzilin kurulduu Suluzengi anayolun
kuzeyindedir. Suluzengiden sonra Gelemi Menzilinde konaklayan ordular,
buraya ulamak iin muhtemelen bir sre anayolu takip etmi olmaldr.
Gelemi Menzilinden Kariz ve Konya menzillerine ulamak iin, yine anayol-
dan ayrldklar sylenebilir. Konya-Ereli istikametinde kurulan menzillerin
ise anayolla hi balants yoktur. Bu menziller, anayolun gneyinde ve ona
paralel uzanan bir hat zerinde kurulmutur249. Bu istikamette menzillerin, or-
dunun yolunu uzatmak pahasna, anayolun olduka gneyinde bir alanda tes-
pit olunmas, Konya-Karapnar yolu zerinde su kaynaklarnn yetersiz oluuy-
la izah edilebilir250.
B- levleri
Osmanl Devletinde, ordunun sevki ve iesinin temini gibi konularda
menziller nemli rol oynamtr. Zira bir sefer srasnda ordularn iesinin te-
mini ve her trl ihtiyacn salanmas, asker baarnn temel unsurlarndandr.
Kalabalk ordularn iesi esnasnda, hele Osmanl Devleti gibi merkezle sava
alan arasnda geni corafyann mevcut olduu bir durumda, baz zorluklarla
karlamas kanlmazdr. Bu sebeple menzillerde, ihtiya halinde kullanlmak
zere, nceden zahire stok edilmesi ilke olarak kabul edilmitir 251.
XVII. ve XVIII. yzyllarda ark seferleri esnasnda, ordularn ihtiyalar

iin Konya menzillerinde hazr bulundurulan ie maddeleri ile ilgili olarak
muhtelif tarihli ayr bilgiye ulalmtr. Bunlardan ilki 1638 Badat Seferi
iin Konya menzillerine art alanlar olan kazlardan nakledilen arpa, ekmek ve
undan oluan ie maddeleri ile ilgilidir. Ancak her menzile ayn oranlarda ie
247 Sahilliolu, Badat Seferi, s. 59; Evliy elebinin de eserinde belirtmi olduu kaynak bu
olmaldr. Mehmet Zlliolu Evliy elebi, Evliya elebi Seyahatnamesi, C. III-IV, (Yay. Haz.
dal Neriyat), stanbul 1996, s. 17-28; Buras muhtemelen bu gn vriz Suyudur.
248 Ger, Hububat Meselesi, s. 193.
249 Metnin sonundaki haritaya baknz.
250 Eyice Karapnar, s. 118; Yusuf Kkda, Karapnar Kasabasnn Kurulmas, s. 13-14;
French, The Site Of Barata, s.107.
tevzi edilmemesi ilgintir. Bu veriler ok dzensiz olduu iin de tamamn

kapsayacak bir yorum yapmak mmkn gzkmemektedir. Bunun yannda
Badat Seferi esnasnda Konya menzillerinde toplam olarak 61.200 kile arpa,
448.000 adet ekmek ve 2.025 kile unun hazr bulundurulmas emredilmitir.
Ancak belirtilen miktarlarn tamamnn Konya menzillerinde hazr bulundu-
rulmad grlmektedir. Buna gre 56.379 kile arpa, 448.000 adet ekmek ve
1.164 kile un menzillerde, grevliler tarafndan aynen teslim alnmtr. Teslim
edilmeyen miktarlardan 2.306 kile arpa, 71.185 adet ekmek ve 435 kile unun
bedelleri tahsil edilmitir. Ancak eksik kalan 1.694 kile arpa, 30.526 adet ekmek
ve 183 kile un ise menzillerde teslim edilmedii gibi bedelleri de tahsil edile-
memitir252.
Konya menzillerinde bulundurulmas istenilen ie maddeleri hakknda

dier bir bilgi de 1730 ran Seferi ile ilgilidir. 1730 ran Seferi esnasnda merkez
tarafndan, Konya menzillerine getirilmesi istenilen ie miktarlar, menzillerde
konaklanlacak gn says ile orantldr. Buna gre her menzilde ordunun bir
gnlk ihtiyac iin hazr bulundurulan ie miktarlar yledir: 1.100 kile un,
100 kile has un, 8.000 kile arpa, 2.000 kantar saman, 300 araba odun ve 150 ara-
ba ot eklindedir. Yine ordunun bir akamdan fazla konaklad menzillerdeki
ie miktarlar da gn saysyla doru orantldr. Buna gre ordunun iki gn
konaklad Akehir Menzilinde 2.200 kile un, 200 kile has un, 16.000 kile arpa,
4.000 kantar saman, 600 araba odun ve 300 araba otun hazr bulundurulduu
grlmektedir. Ordunun 16 gn konaklad Konya Menzilinde bu miktar,
Akehir Menzilindeki ieye gre 8 kat daha fazladr. Yine ordunun gn
konaklad Ereli Menzilindeki ie miktarlar 3.300 kile dakik, 300 kile dakik-
i has, 24.000 kile arpa, 6.000 kantar saman, 900 araba odun ve 450 araba ot ek-
lindedir253. ae miktarlarnn biribirilerine oranlarn deerlendirildiinde, un
miktarnn arpann % 14 kadar olduu grlr. Aradaki fark arpann orduya
ait hayvanlarn yemi olarak kullanlmasndan kaynaklanmaktadr.
XVII.-XVIII. yzyllarda Konya menzillerinin, ordularn iesinin salan-

masna ynelik verdii hizmetler ile ilgili dier bir bilgi de 6 Austos 1743 ta-
rihli bir tevzi defterinde bulunmaktadr. Buna gre, ran taraflarna yaplacak
sefer sebebiyle, Konyaya uramas ve burada drt gn konaklamas icap eden
sadrazamn maiyetindeki ordu iin bir miktar ie hazrlanmtr. Sadrazam ve
maiyeti iin hazrlanan ie maddeleri ve trleri 10.163 kile arpa, 2.217,5 kile un,
635 kile has un, 245,5 araba odun, 2.539 kantar saman, 183 araba ot ve 473 kyye
252 Ger, Hububat Meselesi, s.209-228

253 Bozkurt, ae Menzilleri, s. 38-39.
kmrden mteekkildir. Konya Menzilini kullanacak askerlerin bir gnlk

tayinat ise 2540,75 kile arpa, 554,37 kile dakik, 158,75 kile dakik-i has, 634,75
kantar saman, 61,375 araba odun, 45,75 araba ot ve 118,25 kyye kmre karlk
gelmektedir254. Ayn tarihte Anadolunun orta kolu zerinden ilerleyen ordu
iin her bir menzilde hazr bekletilen ie miktar, Konya Menzilinde bulunan-
lara gre; arpa % 31,76, un %50,40, has un % 158,75, odun % 20,46, saman %
31,74, ot ise % 30,50 orannda olmak zere, daha fazladr255.
Belirtilen maddelerin temini Konya Kazsna ait avrz hneleri tarafndan
yaplmtr. Her bir avrz hanesine den mkellefiyet 30 kile arpa, 6,5 kile un,
2 kile has un, 7,5 kantar saman, 1 araba odun, yarm araba ot ve 1,5 kyye k-
mrden olumaktadr256.
ounlukla zahire olarak adlandrlan buday, arpa, un, pirin gibi madde-
lerin askerlerin iesi ve orduya ait hayvanlarn yemlenmesinde kullanlmak
zere, gereken blgelere nakledildii grlmektedir. Tamaclk maliyetlerinin
yksek olmas sebebiyle, satlmak zere 100 km. veya daha uzak yerlere gt-
rlen zahire, satldnda ancak nakliye masraflar karlanabilmektedir. Buna
ramen buday ve arpa, ordularn iesinde zaruri olduklar iin, gerektiinde
100 hatta 1.000 kilometreyi aan mesafelere nakledilmektedir257.
Nzl, srsat veya itira yoluyla toplanan zahire, seferin istikametine gre
belirli menzillere sevk edilir ve yahut daha sonra kullanlmak zere mir zahire
ambarlarnda saklanr258. Ancak kaynaklarda, reayann teslim etmek zorunda
olduu ie maddelerini menzil veya ambarlara ne ekilde ulatrdklar husu-
sunda yeterli bilgiler bulunmamaktadr. Bu sebeple menzil ve mir ambarlara
zahire nakli esnasnda, reayann kulland vastalarn trleri, kapasiteleri ve
saylar hakknda kesin bir eyler sylemek olduka gtr. nk menzillere
yaplan nakliyat merkezden ynlendirilmedii iin, bunlarla ilgili veriler kay-
dedilmemitir259. Yine de baz standart bilgiler sayesinde teslim olunan ie
254 KS. 56/8-1, (15 Ca 1156/ 6 Austos 1743).

255 Mansure askerine yaplan gnlk taynat, 8000 kile arpa, 1100 kile dakik, 100 kile dakik-i has,
300 araba odun, 2000 kantar saman ve 150 araba ot eklindedir. Bkz. Bozkurt, ae ve kmal,
s.9.
256 KS. 56/8-1, (15 Ca 1156/ 6 Austos 1743).
257 Ekin, Ulam, s. 112.
258 bilir, ae ve kmal, s.152.
259 Trkmen, Lojistik, s. 47; Bunun yannda menzillere zahire nakli, tamamen blge yneticilerinin
insafna braklmamaktayd. Menzillere zahire nakliyatn olumsuz olarak etkileyen bir durum
ortaya ktnda merkez derhal mdahale etmekteydi. Mesela: Badat Seferinin hazrlklar
esnasnda, Beyehir Glnn tamas neticesinde Konya Ovas su altnda kalm olduundan,
menzillere zahire naklinde aksama grlmtr. Bunun zerine IV. Murat zahire nakliyatnn
maddelerinin miktarlarna gre, menzillere getirilen ie maddeleri iin sefer-

ber edilen vasta miktar hakknda baz varsaymlarda bulunmak mmkn g-
zkmektedir. Mesela 1730 ylnda, ran Seferi iin, Konya menzillerinde, her bir
menzilde ordunun bir gnlk ihtiyac olmak zere 8.000 kile arpa hazr tutul-
mutur. Ltfi Ger, zahire nakli ile ilgili olarak, bir deveye ortalama 10 kile
yk vurulduunu ifade etmektedir260. Buna gre sadece bir menzile bir gnlk
arpa nakliyat iin 800 deveye, unun nakli iin ise 120 deveye ihtiya duyulmak-
tadr. Ot ve odunun nakliyesi iin de 450 arabaya ihtiya duyulmaktadr. Bu
hesaplama yalnzca bir gnlk ie miktarlarna gre yaplmtr. Konya men-
zillerinin tmnde ise bu miktar 37.300 kile un ve 248.000 kile arpa olmak zere
deve ile tanacak yk toplamda 285.300 kileye ulamaktadr. Buna gre belirti-
len ienin tanmas iin 28.530 adet deveye ihtiya duyulmaktadr. Ayrca
Konya menzillerinde 4.650 araba ot ve 9.300 araba odun teslimatnn yapld
bilgisinden hareketle ortaya 13.950 arabann istihdam edildii gibi bir sonu
kmaktadr261.
IV- Surre Ve Hac Menzilleri

Osmanllar Dneminde hac yolculuklar, gidi-dn olmak zere, ortala-
ma 8-9 ay kadar srerdi. Hac menzillerinin ortaya k da bu yolculuk sresiy-
le alkaldr. Bu uzun yolculuk srecinde, hac kafilelerinin konaklama, ie,
ibate ve gvenlik ihtiyalarna cevap verebilecek mekanlara gereksinim du-
yulmutur. Bu yolculuklar esnasnda hac kafilelerinin, ihtiyalarn karlamak
zere, uradklar ve konakladklar yerleimler hac menzilleri olarak anlm-
tr. Bunlardan stanbul-Konya-Antakya-Haleb-am istikametinde olanlar muh-
temelen zamanla konaklanmas det haline gelen yerlerdir. amdan itibaren
hac menzillerini coraf artlarn oluturduu zaruretler ve devletin buralarda
yapm olduu altyap hizmetlerinin varl belirlemitir. Ancak tm bu yerle-
rin ortak zellikleri gvenliin salanabilecei, kafile mensuplarnn ie ve
ibtelerini karlayabilecekleri, al-veri yapabilecekleri kaz, kasaba veya b-
yk kyler olmak zere, meskn mahallerde kurulmalardr262.Yavuz Sultan
aksamamas ve ordunun Konyaya ulatnda yrynn kesilmemesi iin, Konya kads-

na suyun tahliye edilmesi iin fermn gndermitir. Bkz. Mehmet nder, Drdnc Murad
Konyada, Uluslar Aras Kuruluunun 700. Yl Dnmnde Btn Ynleriyle Osmanl Devleti
Kongresi, Konya 2000, s.45.
261 1730 ran Seferi esnasnda Konya menzillerine nakledilen saman miktarlar bu deerlendiril-
meye dahil edilmemitir. Konya menzillerine naklolunan ie miktarlar iin bkz. Bozkurt, ae
Menzilleri, s. 38-39.
262 zzet Sak-Cemal etin "XVII. Ve XVIII. Yzyllarda Osmanl Hac Menzilleri, Seluk niversite-
si lahiyat Fakltesi Dergisi, S. 19, Konya 2005, s. 213.
Selim 1516 ylnda, Mercidbk Sava ile Suriye ve Filistini, 1517de ise
Ridaniye Sava ile Msr alp Memlk Devletine son verdikten sonra, bu dev-
letin nfuzu altnda bulunan Mekke ve Medine havalisi de Osmanl hkimiye-
tini tanmtr. Bu aamadan sonra Osmanllar, Memlklular tarafndan her yl
Hicaza surre263 gnderme geleneini devam ettirmilerdir264. Osmanl Devleti
zamannda Mekke ve Medineye gnderilen surre, 1714 tarihine kadar M-
srdan gnderilmekte iken, bu tarihten itibaren Enderunda bulunan Hare-
meyn Hazinesinden gnderilmeye balanlmtr. Surrenin karadan gnderil-
dii zamanlarda, surre alaynn stanbuldan Receb aynn 12sinde hareket et-
mesi adettendir265. Rumeli ve Anadolu tarafndan giden haclarn byk bir
ksm surre alay ile ayn zamanlarda hareket edip, ayn yol gzergh ve ayn
konaklar kullanmak suretiyle hac blgesine ulamaktadr266. Hac kafilelerinde
stanbuldan ama kadar at, katr veya merkep srtnda yolculuk yapanlar ol-
duu gibi, yaya gidenlerin says da az deildir. Ancak amdan itibaren vasta
olarak yalnzca deve kullanlmtr267. Ayrca haclar/hac adaylar, am ve Ka-
hireden itibaren lde hayatta kalabilmek iin kk kafilelerden ziyade, dev-
letin kontrolnde ve garantisi altnda olan byk kervanlar ile yolculuk yap-
mlardr268.
Hac, Hicri Takvime bal bir ibadet olduu iin, gne yl esasna gre ta-
rihi srekli olarak deimektedir. Yaklak olarak her 33 ylda, bir yllk sre
tamamlanm olur. Ancak hac menzilnmelerinde yamur, amur, kar ve souk
gibi k aylarna mahsus olan doa olaylarnn verdii zorluklardan hi bahse-
dilmemektedir. Bu adan k aylarnda yolculuk yapanlarn, gidi ve dnleri
esnasnda karlatklar sorunlar ile bunlarn nasl zld hususunda bir
fikir yrtmek olduka gtr. Hac menzilnmelerinde genellikle yollarn fizik
durumlar, menzil yerlerinde bulunan cami, han, hamam, ziyaretgh, mesire
yeri ve benzeri sosyal yaplarn zelliklerinden bahsedilmitir. Bunun yannda
menzillerde bulunan su kaynaklar ve bu sularn zellikleri belirtilmitir.
Menzilnmeler, hac menzilleri asndan asl kaynaklardandr. Bu sebeple, aa-
263 Surre alaylar hakknda ayrntl bilgi iin bkz. Mnir Atalar, Osmanl Devletinde Surre-i Hm-
yn ve Surre Alaylar, Ankara 1991.
264 .Hakk Uzunarl, Mekke-i Mkerreme Emirleri, Ankara 1972, s. 4.
265 Uzunarl, Emirler, s. 35.
266 Latif Armaan; XVIII. Yzylda Hc Yolu Gzergh ve Menziller (=Menzill-Hacc), Os-
manl Aratrmalar, C. XX, stanbul 2000, s.76; Suraiya Faroqhi, Haclar ve Sultanlar (1517-1638),
(ev: Gl aal Gven), stanbul 1995, s.34-35
267 Mnir Atalar, Hacc Yolu Gzergh ve Masraf(Kara Yolu, 1253/1837), OTAM, S.IV, Ankara
1993, s.44.
268 Andre Raymond, Osmanl Dneminde Arap Kentleri, (ev. Ali Berktay), stanbul 1995, s. 21.
da ayr balklar altnda temel zellikleri anlatlan Konya ve evresinde bulu-

nan hac menzilleri kaleme alnrken, byk lde menzilnmelere sadk ka-
lnmtr.
1-Akehir Menzili
Hac menzilnmelerinde Akehir Menzilinin shakl Menziline uzakl
4,5-8 saat olarak kaytldr1269. ki menzil arasndaki bu yolda birok doal su
kayna bulunmakta olup, yolun fizik durumu da ulam andan olduka
rahattr270. Ferah bir zeminde kurulan Akehirin suyu bol olduu gibi, iimi de
olduka hotur271. Mamur ve gsterili bir yerleim olan Akehirin, arsnda
her trl ihtiya maddesini bulmak mmkn olduu gibi, hanlar da bakml ve
konaklamaya msait yaplardr272. Sosyal yap olarak er adet cami ve han
mevcuttur 273. Bu cami Sultan Sleyman, Sultan Alaaddin, Hasan Paa cami-
leridir. Ayrca be mahallesinde hamam bulunur274.
2-Ilgn Menzili
Akehir-Ilgn arasndaki 9 saatlik275 yol olduka dzdr276. Akehirden -
kta 2 saatlik mesafede Takprye ulalr, 3 saat sonra ise Argthan denilen
kye varlr. Argthan bakml ve byk bir kydr277. Bundan sonra Ilgna
eyrek saat uzaklkta olan lcaya gelinir. O gnn artlarna gre Ilgn olduka
gzel bir kasaba olup, haclar bu kasabann giriinde yer alan ayba denilen
mevkide konaklamaktadrlar. Ilgnda Mustafa Paa Camii ve Turgudbeyzade
Camii olmak zere iki byk cami mevcuttur. Yine Mustafa Paa Hamam, di-
269 Armaan (5 saat), Hc Yolu, s.86; Sevim lgrel tarafndan bu mesafe 6 saat olarak verilmi-
tir. Bkz.Abdurrahman Hibrnin Mensik-i Mesliki, EFTED, S. VI, stanbul 1975, s.118;
brahim Altan bu mesafeyi 4,5 saat olarak vermektedir. Bkz. Hacc Yolunun Konya Menzille-
ri, Yeni pek Yolu, S. 106, Konya 1996, s.46.
270 Altan, Hacc Yolu, s.46.
271 Ekrem Kmil, Gazzi-Mekki Seyahatnamesi, Tarih Semineri Dergisi, 1/2, stanbul niversitesi
Edebiyat Fakltesi Yaynlar, stanbul 1937, s.32.
273 lgrel, Mensik-i Meslik, s.118.
275 Armaan, Hc Yolu,s.86, lgrel 10 saat bkz. Mensik-i Meslik, s.118; onbir saatlik yoldur
on saatte dahi varlmak mmkndr Altan, Hacc Yolu, s.46.
277 Badat Seferi esnasnda harap bir ky yerleimi olarak anlatlan Argthan, (bkz. Asker Men-
ziller), hc menzili olarak ise Mamur bir karyedir aas vardr. Dkkanlar ve emeleri vardr,
derbenddir... eklinde ifade edilmitir. Altan eserini olutururken, 1056/ 1646, 1176/1763 ve
1197/ 1782 senelerine ait olmak zere adet menzilnmeden istifade etmitir. Bkz. Altan,
Hacc Yolu, s.46; Muhtemelen bu bilgiler 1763 veya 1782 tarihli kaynaklardan alnmtr.
nk devlet Argthann 1720 ylndan itibaren enlendirilmeye balanmtr. Bkz.
Halaolu, skn Siyaseti, s. 96.
erlerine oranla olduka byk ve mehur bir hamamdr278. Ayrca Mustafa

Paann klliyesinde bedesten ve kervansaray da bulunmaktadr279. Ilgn Men-
zilinin ars, pazar, bedesteni280 ve iki han vardr281. Ilgndaki bu alveri
merkezlerinden her trl ihtiya maddesini bulmak mmkndr. ehir merke-
zinde olduka az bulunan ime suyu genellikle Mustafa Paa Camisinin iin-
deki kuyudan temin edilmektedir. Hayvanlar ise ardaki ac su kuyularndan
sulanmaktadr282.
3-Ladik Menzili
Ilgndan hareketle 7 saat sonra Arslanl (Kadnhan)283 isimli kye ulalr.
Bu kyn bir camisi ve han vardr. Kyn ismi, iinde bulunan sert tatan ya-
plm aslan heykellerinden gelmektedir. Ladik menzili bu kyden 3 saat uzak-
lktadr284. Ilgn ile Ladikin mesafesi ise yaklak 10 saattir285. Ladik bir ky ol-
makla birlikte, sosyal yap olarak bir cami, bir hamam ve birka yolcu han
mevcuttur. arsnda ihtiya duyulan eyay bulmak mmkndr. Haclarn
konak yeri su kenarnda cevizlik bir alandr. Bu konak yerinin havas ceviz
aalarnn etkisi ile ar ve skcdr286.
4-Konya Menzili
Ladik Menzili ile Konya Menzili aras 8-10 saattir287. Konya byk kalesi
olan mamur bir ehirdir. ehirde yerleim sur ii ve sur d olmak zeri iki ayr
yerdedir. Bedesteni ise sur iinde kalmaktadr288. ok sayda olan Konya cami-
lerinin ikisi seltindir. Bunlardan ilki sur iinde olan Sultan Alaaddin Camisi,
dieri ise sur dnda olan Sultan Selim Camisidir289. ehrin, drd kale iinde
278 Altan, Hacc Yolu,s. 46.

279 Armaan, Hc Yolu, s.86; Friedrich Sarre Mustafa Paa Klliyesini, Anadoluda karlat
en byk kervansaray olarak nitelendirmitir. Bkz. Friedrich Sarre, Kkasya Seyahati 1895
Yaz, (ev. Dr olakolu), stanbul 1988, s. 29.
280 Altan, Hacc Yolu, s. 46.
281 lgrel, Mensik-i Meslik, s.118
283 Bkz. Sak-etin, Hac Menzilleri, s. 227.
285 Armaan, Hc Yolu, s.86; lgrel, Mensik-i Meslik, s.118; Altan, Hacc Yolu, s.46.
287 Armaan bu mesafeyi 8 saat olarak vermektedir. Bkz. Hc Yolu, s.86; lgrel ise 10 saat ola-
rak vermektedir. Bkz. Mensik-i Meslik, s.118, Altan Hacc Yolu, s.47.
288 Bu Bedesten hakknda ayrntl bilgi iin bkz. Ali Ba-Tolga Bozkurt, Konya Bedesteni, Sosyal
Bilimler Enstits Dergisi, S.10, 2003 Konya, s. 507-529.
289 Menzilnmede Sleymaniye Camii olarak kaydedilmitir. Ancak bu camiyi ehzadelii esna-
snda Sultan II. Selim yaptrmtr. Bu cami Mevlna Trbesinin bat kesinde bulunmakta-
dr. Bkz. Mehmet nder, Mevlana ehri Konya, Konya 1962, s. 237.
ikisi dnda olmak zere, alt hamam vardr290. Hanlar, ars ve bazar m-
kemmeldir291. Valide Han olarak bilinen han, dierlerine gre gzel ve olduka
mehur bir handr292. Selimiye Camisinin bir han bulunmakta olup, buras o
dnemde Konyada yolcularn cretsiz olarak kalabildikleri tek handr293. Dier
hanlar ise daha ok ticaret erbabna hizmet veren cretli hanlardr294. Konyann
helvaclar295 ile berberleri296 olduka mehurdur. Ayrca hac yolculuu esna-
snda Konyada bir gn ikamet etmek de o dnemin adetlerindendir297.
5-smil Menzili
Konya Menzilinden hareketle yaklak 12 saat sonra ulalan smil Menzi-
li298
byke bir kydr. Baz kaynaklarda, smil ahlisinin zellikle haclara
kar ok konuksever olduklar, haclar kyn giriinde karladklar ve evle-
rinde konuk ettikleri ifade edilmektedir299. Ahlisinin konuksever olmasna
kar, smilde ime suyunun az bulunmas, kafileler iin bir miktar skntya
sebep olmaktadr. smilde yap olarak, bir cami ve Yusuf Paann yaptrm
olduu bir han vardr300. Baz dnemlerde smil Geidi denilen mahalde biriken
suyun301, kalabalk nfuslu kervanlarn gemesini engelledii iin, hac kafileleri
smile her zaman gidemiyordu. Bu tr durumlarda, bunun yerine, kuzeyinde
bulunan Gi isimli ky kullanlmaktayd302.
290 lgrel, Mensik-i Meslik, s.118; Altan, Hacc Yolu, s.47.

292 Armaan, Hc Yolu, s. 86.
293 Menzilnmede Sultan Sleymann Konya ehzdelii dneminde yaptrd kaytldr. Ancak
bu han, Konya Valisi olan ehzade Selim (Sultan II. Selim) tarafndan 1562 ylnda yaptrm-
tr. Belgelerde Kurunlu Han olarak geen han, 1958 ylnda Konya Belediyesi tarafndan ykt-
rlmtr. Ayrntl bilgi iin bkz. Yusuf Kkda, Konya Sultan Selim mreti, Tarih ve D-
nce, S. 2002/04, stanbul 2002, s. 40-44.
294 lgrel, Mensik-i Meslik, s.118;
296 Evliy elebi, Seyahatname, C.III-IV, s.12.
298 Armaan, Hc Yolu, s.87; lgrel, Mensik-i Meslik, s.118-119; Ktip Celebi, Cihannm, s
616; Konyal, Karaman Tarihi, s.33.
299 Konyal, Karaman Tarihi, s.33; Armaan, Hc Yolu, s.87.
301 Su buraya muhtemelen Beyehir Glnn taarak Sula Glne akmas ve oradan ovaya
yaylmas ile gelmektedir. Bkz. Ktip elebi, Cihannm, s.616; Konyal, Karaman Tarihi, s. 33,
Hseyin Mumal, XIX, Yzyln lk Yarsnda Beyehir ve evresinin Sosyal ve Ekonomik
Yaps (1790-1864), (Yaynlanmam Doktora Tezi), SSBE, Konya 2005, s. 19; Ayrca sz konu-
su aratrmac bu konuyla ilgili olarak, XX. Yzyln Balarnda Beyehir Gl ve 1910-1912
Yllar Byk Takn Hadiseleri isimli bir alma hazrlamaktadr.
302 Altan, Hacc Yolu,s. 48
6-Gi Menzili
Konyadan Karapnara ulamak iin iki ayr yol ve menzil vardr. Bunlar-
dan ilki yukarda anlatlan smil Menzilidir. Ancak smil Ovasn su kaplad
dnemlerde ise bir alternatif olarak ortaya kan Gi Menzilinde konaklanl-
mtr. Gi srekli olarak kullanlan bir menzil deirdir. Buras muhtemelen
hac yolculuklarnn zelikle k ve ilkbahar mevsimlerine tesadf ettii dnem-
lerde kullanlmtr303. Gi Menzili Konyaya 9,5-10 saat uzaklktadr. Bu men-
zil bir ky yerleiminde kurulmu olmakla birlikte, arsnda lazm olan eyay
bulmak mmkndr. Burada karlalan en byk sorun ise, ime suyunun bir
miktar ac olmasdr304.
7-Karapnar Menzili
smil Menzilinden 9305 Gi Menzilinden ise 13 saat uzaklkta olan Karap-
nar Menzili byke bir ky grntsndedir. Kk bir kalesi bulunmakta
olup306, kale iinde 1574te Sultan Selim tarafndan yaptrlan iki minareli hoa
bir cami ve bu caminin imareti, hamam ve hanlar bulunmaktadr307. Karap-
narda aranan her eyin bulunabilecei byk ve zengin bir pazar kurulmakta-
dr. Bunun yannda pazaryerinde en ok satlan rnler ise seccade ve kilim
trnden dokuma rnlerdir308.
8-Ereli Menzili
12 saat mesafesi olan309 Karapnar-Ereli yolu dz olmakla birlikte, olduka
kumludur. Ereli Menziline 2,5 saat mesafede derbent ve han ilevi gren
Toroslu Han bulunmaktadr. Ereliye gelen haclar ehir merkezinde bulunan
hanlarda konaklamaktadr. Cumartesi gn, konaklanan muhitin civarnda,
byke bir pazar kurulmaktadr. ehrin merkezinde Karamanoullar dne-
minden kalma bir cami ve han bulunmaktadr. Ayrca Etmeki-zde Ahmet
Paa tarafndan yaptrlmaya balanlan fakat tamamlanamayan bir han binas
303 Gherile imalat ile ilgili belgelerde geen Konya Ovasn su basmak deti yalnz Konya Ova-
sna illet olabilbsu basmak kaziyesi mevsim-i it evvel-i baharda olub Temmuz ve Austosda Konya
Ovasnda defi at iin su bulunmad cmlenin malumu olan ifadelere gre, bu blgedeki su
basknlarnn ounlukla ilkbahar mevsimlerinde olduu sylenebilir. Bkz. C.AS. 5374, (Gurre-
i Ra 1211/ 4 Eyll 1796). (Bu belgenin varlndan beni haberdar eden Ar. Gr.Yunus nceye
teekkr ederim.
307 Armaan, Hc Yolu, s.87; Bkz. Kkda, Karapnar Sultan Selim Klliyesi, s.17-138.
309 Armaan, Hc Yolu, s. 87; lgrel 10 saat olarak, bkz. Mensik-i Meslik, s.118; Altan ise
11 saat olarak belirtmitir. bkz. Hacc Yolu, s. 47.
mevcuttur. Bir ksm yolcularn burada kaldklar ifade edilmektedir310. Ere-

linin havas ve suyu gzel; ba ve bahesi oktur. Her trl ihtiya maddesinin
bulunduu kasabada zellikle koyun ve kei eti ucuzdur. Katrc otura da311
denilen bu menzilde, tpk Konyada olduu gibi, hac kafilelerinin bir gn ko-
naklamas geleneksel hale gelmitir312. Hatta Erelinin, am yolunun yars ka-
bul edilmesi sebebiyle313, muhtemelen hac adaylarn heyecanlandran bir yer-
di.
XVII. ve XVIII. yzyllarda dzenlenmi menzilnmelerden faydalanlmak
suretiyle Konya ve evresinde bulunan hac menzillerinin genel zellikleri yuka-
rda sralanmtr. Menzillere ait bu bilgilerin genelde sosyal donatlar, alveri
imknlar ve su kaynaklar ile ilgili olmas, bu gibi hususlarn hac kafileleri tara-
fndan nemsendiini gstermektedir. Bu adan bakldnda o dnemin art-
larnda han, hamam, cami gibi sosyal donatlar ile ar ve pazar gibi alveri
ortamlarnn varl ve su kaynaklarnn nitelik ve nicelik bakmndan yeterli
olmalarnn hac menzillerinin oluumu iin en nemli kstaslardan olduklar
sylenebilir.
SONU
XVII. ve XVIII. yzyllarda Konya blgesinde, bei muayyen ikisi ise gayr-
muayyen olmak zere, yedi menzilhne; on drt asker menzil ve sekiz hac
menzili bulunmaktadr. Konya ve evresinde menzilhneler ile hac menzilleri
Anadolunun Sa Kolu olarak nitelendirilen anayol zerinde bulunan kaz ve
kasaba merkezlerinde kurulurken, asker menziller genelde anayolun dnda
bir takm tli yollar zerinde tesis olunmutur. Bu tespit bile, menzilhneler ile
asker menzillerin ayr sistemler olduklarn ve farkl ilevleri olduunu gs-
termektedir.
Konya menzilhnelerine menzilci olarak her dnem iin genellikle bir kii
atanmakla birlikte, baz dnemlerde iki, hatta drt kiinin ortaklaa grev
yapt da grlmektedir. Bu menzilhnelerin gelirleri genellikle, ocaklk ve
menzil-i imddye ad altnda, menzilhnelerin tesis edilmi olduu kazlarn
avrz hnelerinden tahsil edilmitir. Bunun yannda, irsaliye ve inamat olarak
zikredilen, beygirlerin kira cretlerinden oluan, gelirlerin de Konya

311 Kafilenin ykn tayan katrclara bu menzilde bir miktar deme yaplmaktayd. Muhteme-
len bu sebeple Ereliye katrc otura denilmitir. Bkz. Sak- etin Hac Menzilleri, s.229.
312 Armaan, Hc Yolu,s.87; Altan, Hacc Yolu, s.48.
menzilhnelerinin finansman asndan nemli bir yere sahip olduklar grl-

mektedir.
XVII. ve XVIII. yzyllarda Konya menzilhnelerinin ilevlerinin ulaklara,

devlet grevlilerine, yabanc devlet elilerine ve hazine nakleden grevlilere
beygir temin etmek olduu sylenebilir. Konya Menzilhnesinin yaklak 80
yllk inamat kaytlar deerlendirildiinde, bu menzilhneden ortalama, aylk
371 beygirin verildii eklinde bir sonu kmaktadr.
XVII. ve XVIII. yzyllarda, Konya ve evresinde ortalama 14 asker menzil
bulunmaktadr. Bahsedilen yzyllarda bu menziller ark tarafna yaplan sefer-
lerde kullanlmtr. 1730 yl ran Seferi esnasnda Konya menzillerine, muhtelif
kazalardan getirilen ie maddeleri incelendiinde, 37.300 kile un ve 248.000
kile arpann tanmas iin 28.530 devenin; ot ve odunun nakli iinde 13.950
arabann kullanld eklinde bir sonu kmaktadr. Buna ilaveten asker men-
zillere zahire getirmekle mkellef tutulan idar birimlerin menzillere olan uzak-
lklar dikkate alndnda, Konya asker menzillerinin geni bir art alannn
olduu sylenebilir.
Hicaz blgesinin fethinden sonra, hac yollarn kontrol altna alan Osman-
l Devletinde, surre alaylar ile hac kafilelerinin anayolu Konya zerinden ge-
mitir. Hac kafileleri bu blgedeki ihtiyalarn Akehir-Ereli istikametinde,
zamanla ekillenmi olan Akehir, Ilgn, Ladik, Konya, smil, Gi, Karapnar
ve Ereli olmak zere toplam sekiz hac menzilinde karlamlardr. Ancak
bunlardan smil ve Gi menzilleri birbirinin devam eklinde deildir. Anayol
smilden gemekle birlikte, baz dnemlerde bu yolu su basmas durumunda
hac kafileleri Gi zerinden yolculuk etmek zorunda kalmlardr.
Hac menzillerinin en nemli zellikleri hac kafilelerinin konaklama, ie, ibate

ve sair ihtiyalarn karlayabilecek nitelikte yerleimler olmalardr. Hac yol-
culuklar ile ilgili verilere gre Konya hac menzilleri, hac kafilelerinin tm ihti-
yalarn rahat karlayabilecekleri yerleimlerden olumaktadr.
KAYNAKLAR
1- Ariv Kaynaklar
a-Babakanlk Osmanl Arivi
Bab- Asfi Mevkufat Kalemi (D.MKF.) 29215, 29177, 27933, 28344, 28873,
27933, 28330, 29712, 28353, 27920,
27918, 28705, 27933, 29791, 29824,
27933, 30029, 27453
Cevdet Askeriye (C.AS.) 5374
Cevdet Nafia (C.NF.) 1230, 1565, 2706
Kamil Kepeci Tasnifi (KK.) 2555, 2998, 3035
Maliyeden Mdevver (MAD.) 4004, 4031, 4034, 10322, 19156
b-Konya Mevlna Mzesi
Konya eriye Sicilleri (KS.) 5, 7, 8, 10, 12, 13, 17, 18, 20, 24, 27, 31,
34, 35, 37, 40, 41, 43, 45, 46, 47, 52, 55,
56, 58, 61, 62, 63, 64, 65
2-Yaynlanm Eserler
AIKEL, Ali, Osmanl Ulak-Menzilhne Sistemi erevesinde Tokat
Menzilhnesi (1690-1840), Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih nceleme-
leri Dergisi, C. XIX, S. 2, zmir 2004, s. 1-33.
ALTAN, brahim, Hacc Yolunun Konya Menzilleri, Yeni pek Yolu, S. 106,
Konya 1996, s. 46-49.
ALTUNAN, Sema, Osmanl Devletinde Haberleme A: Menzilhneler, Trk-
ler, C.X, Ankara 2002, s. 913-919.
ANTONOV, Aleksandr, Bulgar Topraklarnda Kurulan Menzil Sisteminin Or-
ganizasyonu (XVI.-XVII. Yzyllar), (ev. Zeynep Zafer), Trkler, C.X, An-
kara 2002, s. 927-933.
ARMAAN, A. Latif, XVIII. Yzylda Hc Yolu Gzergh ve Menziller
(=Menzill-Hacc), Osmanl Aratrmalar, C. XX, stanbul 2000, s. 73-118.
ATALAR, Mnir Hacc Yolu Gzergh ve Masraf(Kara Yolu, 1253/1837),
OTAM, S.6, Ankara 1993.
ATALAR, Mnir Osmanl Devletinde Surre-i Hmyn ve Surre Alaylar, Ankara
1991, s. 43-90.
AYKUT, Nezihi, IV. Muradn Revan Seferi Menzilnmesi, EFD, S:34, stan-
bul 1984, s. 183-246.
BARKAN, mer Ltfi, Avrz, A, C.II, Eskiehir 1997, s.13-18;
BA, Ali - BOZKURT, Tolga, Konya Bedesteni, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits Dergisi, S.10, 2003, Konya s. 507-529.
BOZKURT, Rza, Osmanl mparatorluunda Kollar, Ulak ve e Menzilleri, Ankara
1966.
ADIRCI, Musa, Posta Tekilt Kurulmadan nce Osmanl mparatorluunda
Menzil-hne ve Kiracbalk, VIII. Trk Tarih Kongresi (11-15 Ekim 1976),
C.II, Ankara 1981, s. 1359-1365.
ETN, Cemal, XVII. ve XVIII. Yzyllarda Konya Menzilleri, (Yaynlanmam Yk-

sek Lisans Tezi), SSBE, Konya 2004.
INAR, Hseyin, Osmanl Ulak-Menzilhne Sistemi ve XVIII. Yzyln lk Yar-
snda Antep Menzilleri, Osmanl, C.III, Ankara 1999
ERGEN, zer, Osmanl Kent Tarihiliine Katk: XVI. Yzylda Ankara ve Konya,
Ankara Enstits Vakf, Ankara 1995
ERTA, M. Yaar, XVIII. Yzyl Balarnda Rumelideki Menzillerin Asker
Fonksiyonlar, Celal Bayar niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Dergisi, S.1,
Manisa 1997,
EYCE, Semavi, Sultaniye-Karapnara Dir, EFTD, C.XV, stanbul 1965,
s.117-119.
FAROQH, Suraiya, Haclar ve Sultanlar (1517-1638), (ev: Gl aal Gven), s-
tanbul 1995.
FRENCH, David, The Site Of Barata And Routes n The Konya Plain,
Epigraphica Anatolica, Heft 27, Bonn 1996, s. 93-114.
GER, Ltfi, XVI-XVII. Asrlarda Osmanl mparatorluunda Hububat Meselesi ve
Hububattan Alnan Vergiler, stanbul 1946.
GM, Osman YILMAZ, Mutlu, Ulam artlarnn Ortaya kard e-
hir: Karapnarn Kurulu yks, Karapnar Sempozyumu, Karapnar 2000,
s. 53-68.
HALAOLU, Yusuf, Ulam ve Yol Sistemi, Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi,
C. III, stanbul 1991.
_________, XIV-XVII. Yzyllarda Osmanl Devleti Tekilt ve Sosyal Yap, Ankara
1995.
_________, Klasik Dnemde Haberleme ve Yol Sistemi, an Yakalayan Os-
manl, (IRCICA), stanbul 1995.
_________, Osmanllarda Ulam ve Haberleme (Menziller), Ankara 2002.
HAYDAR ELEB RUZNMES, (Baskya Haz. Yavuz Senemolu), Tercman
1001 Temel Eser Serisi, Yay. No: 73, Tarihsiz
HEYWOOD, Colin, Osmanl Dneminde Via Egnatia: 17. Yzyl Sonu ve 18.
Yzyl Banda Sol Koldaki Menzilhneler, (ev. zden Arkan, Ela Gn-
tekin, Tlin Altnova), Sol Kol Osmanl Egemenliinde Via Egnatia (1380-1699),
stanbul 1999, s.138-160.
_________, Two Firmans of Mustaf II On The Reorganization of the Ottoman
Courier System (1108/1696), Acta Orientallia Academiae Scientiarum
Hungarcae, Vol. 54, No. 4, Budapest 2001, 485-508.
LGREL, Sevim, Abdurrahman Hibrnin Mensik-i Mesliki, EFTED, S. 6,
stanbul 1975, s. 111-128.
NALCIK, Halil, Osmanl Metrolojisine Giri, (ev. Eref Bengi zbilen), Trk
Dnyas Aratrmalar, S. 73, stanbul 1991, s. 21-49.
BLR, mer, Osmanl Ordularnn ae ve kmali; I. Ahmed Devri ran Sefer-
leri rnei, Trkler, C.X, Ankara 2002, 151-158.
KML, Ekrem, Gazzi-Mekki Seyahatnamesi, Tarih Semineri Dergisi, 1/2, stan-
bul niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar, stanbul 1937, s. 5-90.
KARADENZ, Hasan Basri, Atekenlik ve Ateken Oymaklar (1500-1643), (Yayn-

lanmam Doktora Tezi), ESBE, Kayseri 1995.
_______, Sultaniye (Karapnar)nin Kuruluu, lk Sakinleri ve Vakflar (1560-1585),
(Yaynlanmam Doentlik Tezi), Kahramanmara, 1998.
KTP ELEB, Cihannm, stanbul 1145.
KONYALI, . Hakk, bideleri ve Kitbeleri le Karaman Tarihi, stanbul 1967.
KPRL, M. Fuad, Berd, A. C.II, Eskiehir 1997, 543-549.
KKDA, Yusuf, Karapnar Kasabasnn Kurulmas ve skn Durumu, Ka-
rapnar Sempozyumu, Karapnar 2000, s. 7-18.
_________, Yusuf, Konya Sultan Selim mreti, Tarih ve Dnce, S. 2002/04, s-
tanbul 2002, s. 40-44
_________, Yusuf, Karapnar Sultan Selim Klliyesi, Konya 1997.
LTF PAA, Asfnme, stanbul 1326.
_________, Tevrh-i Al-i Osman, stanbul 1341.
MC. GOWAN, Bruce, Osmanl Avrz-Nzl Teekkl 1600-1830, VIII. Trk
Tarih Kongresi Bildirileri, C. I, Ankara 198, s.1327-1331.
MEHMET ZILLOLU EVLY ELEB, Evliya elebi Seyahatnamesi, C. III-IV,
dal Neriyat, stanbul 1996.
MUMAL, Hseyin, XIX, Yzyln lk Yarsnda Beyehir ve evresinin Sosyal ve
Ekonomik Yaps (1790-1864) (Yaynlanmam Doktora Tezi), SSBE, Konya
2005.
MDERRSOLU, Fatih, Menzil Kavram ve Osmanl Devletinde Menzil Yer-
leimleri, Trkler, C.X, Ankara 2002.
NAMA, Nama Tarihi, C.III, stanbul 1283.
NASUHS-SLAH, Beyn- Menzil-i Sefer-i Irkeyn-i Sultn Sleymn Hn, (Yay.
Haz. Hseyin G. Yurdaydn), Ankara 1976.
ORHONLU, Cengiz, Osmanl mparatorluunda ehircilik ve Ulam zerine Ara-
trmalar, (Derleyen: Salih zbaran) Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Ya-
ynlar No: 31, zmir 1984, s. 27
NDER, Mehmet, Mevlana ehri Konya, Konya 1962.
_________, Drdnc Murad Konyada, Uluslar Aras Kuruluunun 700. Yl D-
nmnde Btn Ynleriyle Osmanl Devleti Kongresi, Konya 2000, s.43-46.
PAKALIN, M. Zeki, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, C.II, stanbul
1993.
PTCHER, Donald Edgar, Osmanl mparatorluunun Tarihsel Corafyas, (ev.
Bahar Trnak), stanbul 2001.
RAYMOND, Andre, Osmanl Dneminde Arap Kentleri, (ev. Ali Berktay), stanbul
1995.
SAHLLOLU, Halil, Avrz, DA, C. IV, stanbul 1991, s.108;
_________, Halil, Drdnc Muradn Badad Seferi Menzilnmesi (Badat Sefe-
ri Harp Jurnal), Belgeler, C. XIII, S. 17, Ankara 1988, s. 43-81.
SAK, zzet- ETN, Cemal, XVII. Ve XVIII. Yzyllarda Osmanl Hac Menzille-
ri, Seluk niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, S. 19, Konya 2005, s.200-260.
SAK, zzet, 10 Numaral Konya eriye Sicili (1070-1071/1659-1661), Konya 2003.

ENTRK, M. Hdai, Osmanllarda Haberleme ve Menzil Tekiltna Genel
Bir Bak, Trkler, C. XIV, Ankara 2000, s. 446-461.
TABAKOLU, Ahmet, Trk ktisat Tarihi, stanbul 1998.
ULUAY, aatay, 18. ve 19 Yzyllarda Saruhanda Ekiyalk ve Halk Hareketleri,
stanbul 1955, s. 904-912.
UZUNARILI, .Hakk, Mekke-i Mkerreme Emirleri, Ankara 1972.
NAL, Tahsin, IV. Murat ve Badat Seferi, (Yay. Haz.Ali Gler, Suat Akgl), An-
kara 2001.
YERASIMOS, Stephne, Les Voyageurs Dans Lempire Otoman (XIVe- XVIe sicles),
Ankara 1991
YILDIRAN, brahim, Osmanl Saray Tekiltnda Haberci Uzun Mesfe Koucu-
lar: Peykler, Osmanl, C.V, Ankara 1999, s. 658-663.
ZACHARADOU, Elizabeth A. (Editr), Sol Kol Osmanl Egemenliinde Via Egnatia
(1380-1699), (ev: zden Arkan, Ela Gntekin, Tlin Altnova), stanbul
1999.

İşlevleri Ve Özellikleri Bakımdan Konya Menzilleri (XVII.-XVIII. Yüzyıllar) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İşlevleri Ve Özellikleri Bakımdan Konya Menzilleri (XVII.-XVIII. Yüzyıllar) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRKYAT ARATIRMALARI DERGS 295

levleri ve zellikleri Bakmdan Konya

Konya Menzils According To Their Functions And

ferman ve buyruldular dorultusunda kadlarn marifetiyle salanmaktadr7.

imdiye kadar, menziller veya menzilhneler bal altnda birok alma

7 etin, Konya Menzilleri, s. 170-171.

tilmek suretiyle, bu birimlerden asgar dzeyde ne kadar faydalanld gste-

I- Osmanl Devleti Yol Sistemine Gre Konya ve evresindeki Yol Alar

Diyarbakr-Nusaybin- Musul ve Kerkke; sol kol ise, Merzifondan sonra orta

Konya blgesi, yer ekillerinin uygunluu sebebiyle, en eski yol ebekesi-

lie uramtr22. Osmanl Devleti ulam ve haberleme asndan kendi olu-

22 Osman Gm-Mutlu Ylmaz, Ulam artlarnn Ortaya kard ehir: Karapnarn

tr27. Bunlarn uzaklklar eit olmayp, aralarndaki mesafeyi daha ok coraf

Menzilhneler Ltfi Paa zamannda kurulmu olmakla birlikte daimi stat

tedir. Bu nizamlar, baz kk deiikliklerle birlikte, XVIII. yzyl boyunca

Osmanl Devleti yol sistemine gre, Anadolunun sa kolu zerinde, s-

34 Ayrntl bilgi iin bkz. etin, Konya Menzilleri, s. 48-56.

XVII.-XVIII. yzyllardaki uygulamalara baklarak, Konya

47 MAD. 4031, s. 81; C.NF. 1230; MAD. 19156, s. 6.

kabul edildiinde, irsaliye ve inamat cretlerinin de iletme gelirleri olduu

Konya menzilhnelerine ocaklk tayin olunan avrz ve bedel-i nzl hne-

Akehir Kazsnn 35 avrz ve bedel-i nzl hnesi Akehir

Gayr- muayyen statde olan Ladik Menzilhnesi 1003/159495 tarihli def-

60 Halaolu, Menziller, s.58.

rak kaydedilmitir70.Konya Menzilhnesine ocaklk tayin olunan avrz ve be-

70 KS. 63/ 99/1, (19 M 1192/ 17 ubat 1778).

muaf tutulmutur. Ancak Larendeye bal avrz hneleri ise halen bu

Ereli Menzilhnesinin idaresi kaz sakinleri ile bu kazya bal 12 kyn

79 KS. 63/98-1, (6 Ra 1193/ 24 Mart 1779).

87 KS. 10/30-2, (21-30 Receb 1070/ 2-11 Nisan 1660).

Yukarda da izah edildii zere, Konya menzilhnelerinin ocaklk, menzil-i

95 etin, Konya Menzilleri, s. 97.

kaznn ileri gelenleri tarafndan seilen, devletin de onayyla grevlerine ba-

Menzilcilerin, esaslar merkez idareler tarafndan belirlenmi nizamlar98 ile

Muhtelif tarihlerdeki verilere gre Konya menzilhnelerinde bir menzilci-

Menzilhnelerin hizmet erbabndan olan srclerin en nemli grevi,

97 Halaolu, Menziller, s.178.

menzilhnelerinden verilen her 100 beygirden 31inin srcler tarafndan kul-

107 etin, Konya Menzilleri, s. 127-128.

kiler olmak zere, Anadoluda birok menzilhnede beygir saylar yeniden

kincisi ise ahli ve kadnn yerel baz gerekelerle menzilhnelerinde bes-

112 D.MKF. 28353, s.22-23, (11 Ra 1160/ 23 Mart 1747).

larda beslenen beygirler de ulaklarn taleplerine cevap veremezse halktan belirli

XVIII. yzylda Konya menzilhnelerinde beslenen mir beygirlerin sayla-

Osmanl Devletinde, menzilhnelerin klsik dnemi olan, XVI. yzyln ilk

geye kadar olan yneticileri ilgilendiriyorsa, o zaman, belgenin hitap ksmnda

Yabanc devlet elileri de, bakentten snrlara veya snrlardan bakente

123 KS. 56 / 7-3 (11-20 Cemziyel-hir 1156 / 2-11 Austos 1743).

elisi ve maiyetine verilen beygir saylarndan yola karak, bu elilik heyetinin

Taradan toplanan vergilerin zamannda ve gvenli bir biimde stanbula

nam hkmleriyle menzilhnelerden, ulaklara ve srclerine verilen

Tablo I: Konya Menzilhnesinden Karapnar, Larende ve Ilgna Giden

Dnemler Karapnar Larende Ilgn Toplam Sre Aylk

137 KK. 2998, s.13.

Yukardaki tabloda, yaklak 80 yln ortalamas olmak kaydyla, Konya

III- Asker Menziller

A- Konumlar, Fiziksel zellikleri ve Art Alanlar

147 Halaolu, Menziller, s.30.

nan yerler olmasna dikkat etmenin gereklilii de ortadadr149. Bu llere gre,

Tablo II: XVI.-XVIII. Yzyllardaki Sefer Kaytlarna Gre Asker Amalarla

Irak rihli Def- Seferi Seferi feri

Gleme 12 - - Deliklihan 8 Gelemi 3,5 Gelemi

Krkp- 16 Bnarolu 6 Bnarolu 9 Bnarolu 4 Bnarol