Professional Documents
Culture Documents
OEI|Ciencia|Red|Formacin|Contactar|
Inicio|Opinin|Reportajes|Noticias|Entrevistas|Multimedia Salud|Comunidad
Qudebemosconsideraralahoradeelegirlosmediosdidcticosaimplementarenelaula?
24deabrilde2017 Twittear
KarinaA.Rizzo.Bs.As.Argentina.
IBERCIENCIAComunidaddeeducadoresparalaculturacientfica
Elartculonosbrindalasreflexionesentornoalasestrategiasdeenseanzaquepodemos
implementarennuestrasaulasparacontribuiraformarsujetosconconocimientos
significativos,autnomosycapacesdeaprenderaaprender.
Cmoorganizarlaactividaddeldocenteparalaefectividadenlosresultados?Hayunmtodo?
Seriesdepasosrgidos?Secuenciados?Reglasfijas?Recursos?Estrategias?Sumatoriade
tcnicasyprocedimientos?Vlidospararesolvercualquierproblema?Encualquiercontexto?
Modeloaseguir?
Ciertamaanadel2010,chequeandomiscorreosycuentasderedessociales,meencuentroconla
convocatoriaparaparticipardeuncursodeneurociencia
LacuriosidadmellevaindagarrespectodesteymecondujoaunartculoEstrategiaspara
convertirlainformacinenconocimiento.Cmoatravesarlosfiltroscerebralesquelimitanel
aprendizaje1ysindarmecuentacomencabuscartodoaquelloquepudieraservirmeparadarfin,o
porlomenosreducir,lautilizacindelasclasesmagistrales
TodocuantoleahacanresonarenmicabezalaspalabrasdeLitwin:
Deberamosevitarlatentacindedictarclasesmagistrales.Laclasemagistraltieneunacuotadeautoengao:eldocentepercibequediolaclasebienyentiendequeel
tema,poraadidura,seaprendibien()Unodeberainvertirmstiempoenpensar:Cmodeboensearelcontenidodemiclase?(Litwin,E.2011:63)
Seras?Debemosdesterrarlaclasemagistral?Esirrevocableestedictamen?
Cuntasvecesestarproponiendoactividadesqueamenazanelcerebrodemisalumnos?Cuntasdeesasactividadesqueparamsoninnovadoras,sonestresantes
paralosestudiantes?
Llegelfindelaclasemagistral?Losmtodoseducativosquesehanpuestodemodatienenencuentalosavancesdelaneurociencia?Serporesoquealgunosde
ellossonusadosporlosdocentesms"innovadores"?
FueentoncescuandoempecamirarmeIntentandodevelarlosmitosymisteriosqueseciernensobrelasmetodologasquegarantizanmejoresresultados,
analizandoyponiendoenteladejuicioquesloquesucedeconlasdiversassituacionesycircunstanciasquegiranentornoanuestrasprcticaspretendiendodevelarel
misterioqueencierran,quitandolosdistintosvelos,comounaodaliscaqueocultasumisterio,cargadodebellezaeincertidumbre,yalavezconganasdequesalgaala
luz
Entonces,partahondandoenlacomunicacinrecibidaesamaana:
Lainformacinquenuestrocerebrorecibecomoestmulosensorialdebepasarprimeroatravsdelsistemaactivadorreticular(SAR),mastardeporelsistemalmbico,
paraserreconocidoycodificadoenestructurasyfinalmentealmacenadoenlamemoriaalargoplazo.()ElSARdeterminaelestadodealertayvigilanciaenelrestodel
cerebro.LainformacinsensorialqueatraveselSARdebepasarahoraatravsdelncleoemocionaldelcerebro,elsistemalmbicodondeseledasignificadoemocional
alainformacin.Cuandorecibimosinformacinsensorial,estosfiltrosemocionalesevalanlosvaloresdesupervivenciayplacer.Estadecisindeterminasiala
informacinselepermiteelaccesoalcerebroracionaly,deseras,aqulugarseenviar.
Cuandoelcerebropercibeamenazasoelalumnosesienteestresado,elfiltrolmbicoenlaamgdalacambiaalmodosupervivenciaydesvalainformacinsensorialdel
cerebroracionalaloscentrosautomticos(respuestadeluchaofuga),limitandoaselaprendizaje(AsociacinEducar,2010)
Conestuporadvertquelasinvestigacionessobreelfuncionamientodelcerebronosalertancorrenelprimerveloponenaldescubiertolanecesidaddereplantearnos
nuestratarea,sehaceevidentequedebemosintentargenerarunambienteamenoquepotencieelaprenderdenuestrosalumnos,utilizandocomoprimermedida,todas
aquellasestrategiasquepermitanqueelSARAnoseactiveconestmulosnosignificadosparaellogrodenuestroobjetivo.
Entonces,vuelvenuevamenteamlapreguntaCmo?
Yfueas,quecontinuandomiinvestigacin,reparenWillis(2009):
Loseducadorespuedenutilizarestrategiascompatiblesconelcerebrocomolanovedad,lasorpresa,laprediccin,laanticipacinpositiva,losinteresesindividualesy
otrastcnicasparafocalizarlaatencindesusalumnosenlainformacinquestosnecesitanver,oryrecordar.
Elregistrodelosestmulossensorialesquepasanporlosfiltroscerebralesestfuertementeinfluenciadoporlosestadosemocionalesdelnioenelmomentodeescuchar
overlainformacin.
Comodocentesesdifcil,muchasvecesdarnoscuentadetalesestadosaunquealgunassonmuyevidentesporquesemanifiestanatravsdeldesinters,desganoy/o
apata.Debidoalasproblemticassociales,culturalesyeconmicasqueatravesamoscomosociedad,enfrentar"esosestadosemocionales"ypoderavanzarenel
procesodeenseanzayaprendizajeesundesafodiario
Fueasquesedisparlanecesidadderepensarlasdistintasestrategiasdeenseanzautilizadasenelaula,comenclabsquedainformndomerespectodelas
pedagogasactivas.
Sonmuchoslosautoresquesostienenqueelaprendizajesefacilitacuandoelestudianteparticiparesponsablementeenelprocesomismodeaprender.(AyalaVelzquez,
2001.pp.38).Laexplicacinporssola,nuncallevaraunaeducacinrealyduradera.Slounaprendizajequeseaactivoloconseguir.(Silberman,1998)
PeroCmolograrlo?Cmoconseguirunaenseanzaorientadaalaaccinyquelosalumnosparticipenactivamente?
Unarespuestaposibleesnolimitarseaunameraexplicacindeuntema,buscaralternativasdiferentes,mtodosyrecursosquehaganmsatractivaslasclases,que
permitanquelosalumnostenganunaactitudactiva.
Unavezatravesadoslosfiltroscerebrales,debemosconseguirquelainformacinlleguealamemoriadelargoplazo,yRobertoRosler2enunaconferenciabrindadapara
laAsociacinEducarnoscuentaquetenemosquecumplirsietepasosparalograrlo:conseguirllegarles,hacerlosreflexionar,decodificar,fortalecer,practicar,repasary
recuperar.
Elaprendizajeactivopuedellevarseadelanteatravsdemltiplespropuestas.Unadelasmetodologasquehoyseencuentraenaugeeslaquepermitequeelalumnose
conviertaenprotagonistadesupropioaprendizaje,eselaprendizajebasadoenproyectos3,enretosoproblemas,dondeelestudiantetrabajaapartirdesuscapacidades
http://www.oei.es/historico/divulgacioncientifica/?Quedebemosconsideraralahoradeelegirlosmediosdidacticosaimplementar 1/3
2017525 Qudebemosconsideraralahoradeelegirlosmediosdidcticosaimplementarenelaula?
naturales,investigandoautnomamenteloplanteadoenclase.GomezChacn(2005)avaladealgnmodoestemtodoinnovador,puessealaqueunaformaadecuada
paralograrunaenseanzayaprendizajeeficaz,eshacerlostrabajarconproblemasreales.
Actualmente,convivenmuchosrecursosymetodologasinnovadoras:elaprendizajebasadoenjuegos4ogamificacin5,laclaseinvertida6oflippedclassroon,deeper
learning,mobilelearning7,byod,mocs,aprendizajesemipresencial,sonalgunasdeellas.
Todasestastendenciaseducativas8,buscanaprovecharalmximolosnuevosrecursosqueaparecenenlacotidianeidaddelalumno.LasTICseconviertenenuna
herramientaesencialparaelaprendizajeenelaulay/oadistancia,conjuntamenteconlasdinmicastradicionales.Esaqudondemevuelvoareformular,replantear:
Losmtodostradicionalescaducaron?Antesnoseaprenda?Slosonvlidoslosactuales,losqueestndemoda?Culessonlosmtodosdeenseanzams
efectivos?
Algunosespecialistasconcuerdanensealarquelaclaridad,losdebates,laretroalimentacinyelautoaprendizajesonlospilaresdelaenseanzaefectiva9.Sonvarios
losquecomoAnijovich(2010),promuevenlaretroalimentacin,manifestandoqueladevolucinquerealizaunotro,seasteuncompaerooeldocente,esfundamental
paracrearlascondicionesparaunaprendizajeprofundo.MientrasqueRoldan(2013)indicaqueelaprendizajeautnticosealcanzaatravsdelaaceptacindelerror/no
sabercomomotorparalaparticipacin,reflexinyconstruccincolaborativayalartecomoexpresindelconocimiento.
Unestudio10llevadoacaboporlaUniversidaddeSalfordenel2015,hacehincapienqueunaclasebiendiseadayconespaciosadecuadosmejoraenun16%el
aprendizaje.YtambinMelladoJimnez(1996)afirmaqueenlalabordocente,segnlaestrategiautilizada,sepuedegarantizarelxitooelfracasodelaprendizaje.
Contemplandolaspalabrasdeesteautor,podemossealarqueeseldocentequienposibilitarlasmltiplesinteraccionesconelsaber,mediantelaeleccinyutilizacin
delosrecursosymetodologas(actualesono)adecuadasenlosdistintosmomentosdelprocesodeenseanzayaprendizaje,teniendopresenteelcontenidoaensear(la
lgicadisciplinar),elsujetoqueaprende,suentornoylasintencionalidades.
Todametodologaquepuedaserempleadaenlasdistintasetapasdelaclase,quepredisponganalalumnoaaprenderyaseacomodisparadora,paraplantearunaspecto
importanteeneldesarrollodelaclaseoparaelcierredesta,serbienvenidayencaminarhaciaeseaprendizajeefectivo,siemprequecomodocentes,hagamosnfasis
entodosaquellosrecursosmetodolgicosqueemocionenydenplaceralalumnado,quedespiertenlacuriosidad11,lasorpresa,eldesconcierto,elasombroyla
participacin,quelogrenmantenerelinters12durantetodalaclase,quepropicieneldescubrirparaellogrodeunambienteptimo,idealparalaenseanzayel
aprendizaje
Eleducadornodebelimitarseaunrecurso,mtodooestrategia,nohaymejoresopeores,debeutilizarlaquecreaadecuadaparacadagrupoycircunstancia.Aveces
alcanzaconbuenaspreguntasoconunaexperiencia...Laclaveeslaaplicacinynolametodologa13.Tododependedesupasin,imaginacin,sensibilidady
creatividad
Pensamosquelasestrategiasdeenseanzasonconstruccionesquecadadocentedeberealizarapartirdesaberestericosydelasexperienciasquevan
modelandosupropiaprctica(Anijovich,2010)
Porlotantopodemosconcluirqueelxitodelaprendizajeefectivoradicaenlagestindelaclase
Bibliografa
Anijovich,R.(comp.)(2010).Laevaluacinsignificativa.BuenosAires:Paids
Anijovich,R.,Mora,S.(2010)Cap.8:EldocenteylasestrategiasdeenseanzaenelaulaenEstrategiasdeEnseanza.Otramiradaalquehacerenelaula.Bs.
As.Aique.
AsociacinEducar.(2010)Estrategiasparaconvertirlainformacinenconocimiento.Comoatravesarlosfiltroscerebralesquelimitanelaprendizaje.Descubriendoel
cerebroylamente.RevistadedifusindeAEAsociacinEducarparaelDesarrolloHumano.NeurosicoeducacinyNeurociencias.http://asociacioneducar.com/
AyalaVelzquez,M.D.(2001).Enbuscadelmtodoparamejorarelaprendizajeylaenseanza(experimental).ParteI.RevistaContactos.Revistadeeducacin
encienciaseingeniera,N41,pp3044.Recuperadode:http://www.izt.uam.mx/newpage/contactos/anterior/n41ne/metodo.pdfFechadeacceso:05/04/17.
GmezChacn,InsM.(2005).Motivaralosalumnosdesecundariaparahacermatemtica.Publicadoen:Matemticas:PISAenlaprctica.Cursodeformacin
deprofesores.MinisteriodeEducacinyCiencia.Recuperadode:http://www.mat.ucm.es/imgomezc/almacen/pisamotivarFechadeacceso:05/04/17.
http://wwwepia.blogspot.com.ar/2010/07/estrategiasparaconvertirla.html
Litwin,Edith(2011),Eloficiodeensear:condicionesycontextos,BuenosAires,Paids.
MelladoJimnez,V.(1996).Concepcionesyprcticasdeauladeprofesoresdeciencias,enformacininicialdeprimariaysecundaria.RevistaEnseanzadelas
Ciencias,vol14(3),pp.289302.Recuperadode:http://ddd.uab.cat/pub/edlc/02124521v14n3p289.pdfFechadeacceso:03/04/17.
RoldanP.(2013).Clase4:Evaluacinencontextoscontecnologasdigitales.SeminarioIntensivo1EspecializacindocentedenivelsuperioreneducacinyTIC.
BuenosAires:MinisteriodeEducacindelaNacin.
Silberman,Mel(1998)AprendizajeActivo101estrategiasparaensearcualquiermateria.EditorialTroquel.Argentina.
WILLIS,Judi(2009)Estrategiasparaconvertirlainformacinenconocimiento:Cmoatravesarlosfiltroscerebralesquelimitanelaprendizaje.Descubriendoel
cerebroylamenteRevistadeDifusinAsociacinEducarN444546474849.EEUU.Recuperadode:
1AsociacinEducar.Estrategiasparaconvertirlainformacinenconocimiento.http://asociacioneducar.com/
2http://www.asociacioneducar.com/conferenciaalumnosrecuerden
3https://www.goconqr.com/es/ensenar/aprendizajebasadoenproblemas/
4http://www.aulaplaneta.com/2015/07/21/recursostic/ventajasdelaprendizajebasadoenjuegosogamebasedlearninggbl/index.html
5http://www.aulaplaneta.com/2015/08/11/recursostic/comoaplicarlagamificacionenelaulainfografia/index.html
6https://www.goconqr.com/es/ensenar/aulainvertida/
7https://www.edutopia.org/article/mobilelearningresources
8https://www.goconqr.com/es/examtime/blog/tendenciaseducativas/
9http://noticias.universia.com.ar/educacion/noticia/2015/09/17/1131311/4metodosensenanzaefectivossegunexperto.html
10http://www.salford.ac.uk/news/articles/2015/welldesignedclassroomscanboostlearningprogressinprimaryschoolpupilsbyupto16inasingleyear,researchreveals
11https://youtu.be/IAW6OdAz4s
12https://youtu.be/i02nZhU_RE
13https://culturacientifica.com/evento/2017/03/17/laspruebaslaeducacion/
VIIICIBEMCongresoIberoamericanodeEducacinMatemtica
ConvocalaFederacinIberoamericanadeSociedadesdeEducacinMatemtica(FISEM)conelapoyodelaOrganizacindeEstadosIberoamericanosparalaEducacin,
laCienciaylaCulturaOEI.
ElCongresoIberoamericanodeEducacinMatemticaesresponsabilidaddelaFederacinIberoamericanadeEducacinMatemtica(FISEM),quedelegasuorganizacin
enalgunadesussociedades.
Serealizacadacuatroaos,siendolaJuntadeGobiernodelaFISEMquiendesignaalpasanfitrin.SerenMadriddel10al14dejuliode2017
Organizan:FederacinEspaoladeSociedadesdeProfesoresdeMatemticasySociedadMadrileadeProfesoresdeMatemticasEmmaCastelnuovo(SMPM)
ParasabermsdelCongreso:http://www.cibem.org
http://www.oei.es/historico/divulgacioncientifica/?Quedebemosconsideraralahoradeelegirlosmediosdidacticosaimplementar 2/3
2017525 Qudebemosconsideraralahoradeelegirlosmediosdidcticosaimplementarenelaula?
Palabrasclave:
Creatividad
EnseanzadelaMatemtica
EnseanzadelasCiencias
http://www.oei.es/historico/divulgacioncientifica/?Quedebemosconsideraralahoradeelegirlosmediosdidacticosaimplementar 3/3