Lumo

SKENDO

NAIM FRASHRI
jetshkrim
ALBANIANA
Llondon
 Botimi i par:

TIRAN, 1941

SHTPIJA BOTONJSE KRISTO

LUARASI

Prgatiti:
Agim Morina

Botimi digjital:
albaniana.com

Llondon, 2017
 LUMO SKENDO

NAIM FRASHRI
 SHTITART e rall q'udhtojn
tani n Frashr, shohin nj tok shtpi
gjyms t rzuara o fare grmadha1 dhe
duke pyetur msojn se, kto godi kan

1
Kndonjsit i lutem t kujtoj se kto radh jan shkruar m
1901. (T gjitha shnimet jan t autorit.)

5
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

qn t zotrinjvet q sot kan ln qytetin

ku kan lindur dhe jan hequr, o n qytete
m t mdhenj t Shqipris, ose fare
jasht kti vndi.
T themeluart e Frashrit nuk
dihet; po kaq dim se, m 1650 nj
familje e re vajti n kt qytet; ky i ardhur'
i quajtur Ajaz bej ish prej nj familje nga
Tomorica, q kish i ndnjur' i dbuar
(syrgjyn) nja 70 vjet n Stanimak (n
vilajet t'Edrnes); nga ky Ajaz bej jan sot
gjith shtpit' e zotnivet ve atyre
t'Alikasit, q'ishin dhe pa ardhur Ajazi.
M nj vnt malsi, rrethuar me
nj shkmb si me nj fortes t ashpr,
Frashri gjer gjashtdhet vjet m par, ish
nj qytet zotnish t pasur q vinin e
fitonin me harxhe, n Greqi, n Bosnj e
gjetk; por, q kur u-pren harxhet' e
spahillket, zotrinjt' e Frashrit zun t
mos mbahen dot n'at vnt t varfr
vetiu, dhe nisn nj nga nj t mrgohen;
edhe kshtu shtpit' e tyre, si nj trupi q i
ikn shpirti, po rrzohen e shuhen.
Duke hyr n Frashr nga udh' e
Kokojks, m'an t mngjr, nn xhamin
e Sylejman-bellinjvet, n funt t nj luadhi
6
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

duket nj pirg gursh e nj tuf drursh

q rrfejn qnjen e nj shtpie n'at vnt,
rrzuar 20 vjet m par.
T kishim fuqin t shihnim n koh
t shkuar, dyzet' e ca vjet m par, do t
shihnim n kt shtpi nj djal shtat a
tet vje, i holl i gjat, me sy t zes t
klqyer, i zeshkt; rrinte m nj kul
dhe, me nj fill pshese, n vnt t kalemit,
me pluhur thngjilli trazuar n'uj, n vnt
t mellanit, gje shkruante mbi kart
cingari; shkrimin e bente me vrejtje t
madhe, dhe t'i qasshin pran do t
dgjonim q kndonte ca vjersha m nj
gjuh fare t ndryshme:

Dambara, xhandara, t;
Minrara, lanfuka, d!

edhe ksht me radh, t tilla fjal

pa kuptim dhe as nga no nj gjuh. Ky
djal q, ca m pastaj vinte n
vjershqarjen e nj Vllahke - t quar Tat
- pr t'mn - Raza - duke thn:

Qan Tata, vdiq Raza, g!

Hajfura, rimbada, f!
7
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

Ca m pastaj vjershtonte dhe -

mezi ish dhet vje:

Synbyli zadei ahmak,

kshtu ka urdhruar Perndija;
Kur t jet njeriu plak,
urdhr t mos ket fmija!

Shtpija
muze e
vllezrve
Frashri
n
Frashr

Ky djal i vogl, themi, ish ay q,

m pastaj do na xbukuronte dhe do na
8
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

ngjallte gjuhn tn me vjersha t'mbla

e t shpirtshime, dhe do fitonte dashurin' e
t gjith neve t'a quajm Vjershtori NAIM
FRASHRI.
Lindur m 1864, Naimi ish bir' i
Halit beut ng' ajo fmij' e vatur n
Frashr m 1650, me Ajaz ben2. Haliti si
gjith bejt e Shqipris, ish me harxhe
dhe kish jetuar shum koh n Greqi (sa
pa br me vehte), n Thesali e gjetk.
Djalrin Naimi e shkoj n Frashr;
merrte msime nga msonjs' i pshatit
(hoxha), pr gjuhrat tyrqisht, prsisht dhe
arabisht; si dgjonte djemt' e mdhenj q

2
Na 'dihet mbi kt familje: me 1570 Hamza beu, i par' i
Tomorics, desh t shtoj urdhrin' e tij dhe t mar mpronj
Skrapar, Opar, Vrn etj. por, qeveri e Turqis, q s'i
plqenin punt' e kti zotnije, e rrethoj n Berat, dhe Hamza
beu, mbetur pa mjete lufte dhe ushqimi, desh t dilte mveshur
si grua; u-njoh dhe u zu i gjall; mbi kt me gjith familje u-
dbuan n Stanimak, ku ndjn 80 vjet; m 1650, n koh t
Mehmet pash Qypriliut, u-fal Ajaz beu, i nip' i Hamza-jt, dhe
i u-dha pr mpronj Frashri, Mrtinja, Xhananji, Topojani,
dhe n Vlor Kudhsi, Armeja dhe ca pshatra n Myzeqe; por
Ajazi plqeu Frashrin pr t ndnjur, se sht' vnd' i fort.
Kur erdhi Ajazi n Frashr, atje gjeti shtpi parsije: Alikasit,
Cerasit, Bregasit dhe Bakasit. (Nga Alikasit m pastaj ca
shtpi van' e bn Orgockn dhe Butkn; Bregasit bn
Goroshianin dhe Lushnjn; ca t Bakasit van' n Koblar).

9
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

kndonin vjersha persisht, d.m.th. m nj

gjuh q s'e kuptonte, pandehte se do
vjersh s'ka nonj kuptim por jan vetm
fjal t matura, dhe kshtu e pam, kur qe
fare i vogl, se qysh bnte vargje n gjuh
dhe n mnyrt e tij.
Sa-do q'ish i dobt nga shtati, kish
dshir pr msime dhe kuptonte shpejt,
duke prparuar me ape t mdhenj, aq
sa shum her kur s'ndodhsh msonjsi,
Naimi i zinte vndin dhe epte msime t
vllezrve m t vegjl dhe djemvet t
fqinjevet.
M 1858 vdiq i ti, Haliti dhe e tr
familja, Naimi me t katr vllazrit dhe t
dy motrat, njohn pr t par vllan' e
math t tyre, Abdylin; por pa shkuar dy
vjet nj zi i ri i goditi: humbn tmn' e
tyre, Emine, nga Kora (nga fmijt' e Iliaz
bej Imrahorit).
Mbetur si babaj i t ps
vllezrvet q kishin nevoj pr msim,
Abdyli e pa t'udhs t ven' n nj qytet t
math, dhe m 1865 vendosen n Janin.
Q'at mot Nimi hyri n gjimnasin
t Zosimevet; vean, nga hoxht, msonte
persisht dhe arabisht, dhe prpiqsh t
10
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

zgjeronte msimn' e gjuhs frngjishte q

kndonin n shkoll. T nxnt m nj
shkoll greqishte Naimit nuk' i kalli
dashuri pr grekrit e pr Greqin; por,
duke par q ky komb mburret me njerzit
e me vndin e tij, Naimit dhe t vllajt
Samiut, q'ish bashk n shkollt, u vinte
dshir q t ken edhe Shqiptart me se
t mburren, dhe prpiqshin t gjenin
n'istorit t Shqipris njers dhe vepra q
t na apin nder. Naimi pas ps vje
msimesh mbaroj shkolln, dhe
dhipllomn ja shohm q'e ka me thnjen:
"fort mir".
Si dolli ga shkolla, i msuar mir
dituri e n gjuh t lindes3 e t perndimit,
t'Asis' e t'Evrops, duhsh t prdorte
diturin, dhe me kt qllim m 1871 vate
n Stamboll. N kt qytet t math e t
gjer t Turqis, drejt t cilit mblidhen
dshirat e kaq kombeve, Naimi nuk
ndnj m tepr se tet muaj; nj dobsi e
krahnorit, nga e cila kish psuar dhe n
vitet e fundit kur ish n shkoll, e
shtrngoi t kthehet prsri n janin, t

3
lindes pr lindjes (vr. e red.)
11
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

marr fuqi duke shtitur n pshatra, me

ere t shndosh.
N kta dy vite t shkuar pa nonj
pun n Janin, shohm t tfaqet pr hern
e par te Naimi fuqija n t br vjersha n
gjuh persisht, se, q m 1289 t vitit t
hixhretit, ka shkruar nj tok vjersha n
kt gjuh. Do kujtuar q Naimi kish
shum dashuri pr gjuhn' e Firdevsiut, t
Hafzit dhe t Sadiut; m pasdaj, m 1301
(1884), ca nga kto vjersha q pat shkruar
n Janin, i shtypi n Stamboll, n nj libr
t vogl me emr Tehajylat, d. m. th.
ndrime.
Nga moti 1874 dhe gjer m 76 ndnj
dy vjet n Sarand, drejtor i dogans; por
n fund, smundja e krahrorit dhe
dhmbura n gjunjt (rumatizma) q'i
erdhn nga t marrt t ftoht n gjah, e
shtrngun t hiqet ng'ay vnt dhe, pr
nj shrim t plott, t vej m nj qytet t
math dhe n banja; shkoj nj'a gjasht muaj
n Vjen dhe n banjat Baden. Ky udhtim
i vogl i bri dobi t madhe pr shndetin.
M 78 u-gjent nj'a 8 muaj n Berat
drejtor i t dhjetave (ashar mydyri). Me t
kthyer nga ky qytet katr vjet ndnj n
12
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

Janin' e n Frashr.
Kjo koh e jets' s Naimit, sado q e
qet, shkon me mjaft punra, se n'ata vite
ngjajn lufta e Rusis, Kongres i Berlinit
dhe mbledhja e Prizrendit.
Nga fund' i 77 zuri lufta midis
Tyrqis dhe Rusis; kjo luft q pat pr
shkak ngjarjet e Bosnjs dhe m tepr t
Bullgaris, u mbarua me t mundurit e
Tyrqis dhe paqn e Shnt Stefanit (Aja
Stefanos). Rusija, si mundse q ish, n
kt kuvnt urdhroj 'desh, dhe nrmiet
t tjerave krijimin e Bullgaris nj
mbretri m vehte; po kt vnt e ritte aq
shum sa i epte dhe nj tok vise nga
Shqiprija gjer afr Kors, duke marr
Dibrn, Kallkandelen etj. brnda n kufi t
saj. Nga ana tjatr Shtetevet t vegjel t
Serbis dhe Malit t Zi u zgjeroheshin
kufit n dm t vendit tr4.
Kuvendin e Shenjt Stefanit Evropa
s'e pa t mir, dhe pr t regulluar m
drejt punt, u-mbloth nj kuvnt tjatr
(Kongres) n Berlin, n qershor 1878. N
kt kongres prve Rusis' e Tyrqys, u-

4
tr pr tn (vr. e red.)
13
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

gjetn dhe t drguart e gjith Shtetevet

t mdhenj t'Evrops: Alemanj, Austri,
Ingliter, Franc, Itali; se qllonin t
ndreqnin punt' e Lindjes, jo si donte
Rusija, po n nj mnyr q t'u epte dor
gjith' Evrops dhe pr durimin dhe
fortsimin' e nj paqe s gjat.
Kongres i Berlinit ja voglsoj fort
kufin' e Bullgaris dhe nga ajo an e prapsi
rezikn q ndiqte Shqiprin; por m'an
tjatr u-tha q t'i lshohen ca vnde
Greqis; duke qn Shqiprija kufi me kt
mbretri, nj rrezik i ri u-tfaq pr
mmdhen t'n.
Kuvend' i Sh. Stefanit dhe i Berliit
na shrbyen shum neve Shqiptarve, se
na rrfyen m 'rrezik t math ndodhemi
dhe sa i jemi afr vdekjes; ndodhshim
m nj grmadh, dh' e dinim q do rzohet
e do t na shtypnj, por sa pa thyer no nj
tra, kishim gjithnj shpres, vall' a
gremiset; kur pam q nj cop' e shtpis
po kputet, ahere do-mosdo mblothm
pak mntt.
Kshtu dhe Shqiptart zun t
marrin vesh gjndjen e keqe t tyre. Q sa-
po u kuptua kuvnd' i Sh. Stefanit, n
14
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

Gegri zun t mejtohen qysh t ruajn

vndin' e tyre; mbase n kto mbledhje, q
kishin qndrn n Prizrend, gisht i
guverns turke s'ish aq' i huaj, por me
gjith kt edhe pun' e Shqiptarvet nuk
mohohet. Kur mblidhsh kongresi n
Berlin dhe dolli n shesh reziku n t cilt
ndodhesh Janina, ca mbledhje zun t
bhen n Prevez' e n Janin; nga kta t
dy qytete u-hoqn tejshkronja (telegrafe)
n Berlin, pr t protestuar kundr do
kputje toke nga Shqiprija.
Ktu shohm t vllan m t
moshuar t Naimit, Abdylin, q lot nj rol
t math. Abdyli ish shtat vje m i vjetr,
kish lindur m 1839 n Frashr; n djalri
kish qn me t'an me harxhe n Thesali,
dhe kish rrfyer q'ish i zoti pr
t'urdhruar. Si vdiq i ti, bashk me t
vllezrit erth n Janin, ku u-muar me
tregti dhe me ca punra t qeveris; u-
drgua deputet, i zgjedhur nga kombi, n
mbledhjet t prgjithshme n Stamboll,
n mot t dyt dhe t fundit t ati
parlamenti.
Me prpjekjet e Abdylit mbledhjet' e
Janins dhe t Prizrendit marrn nj fuqi
15
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

t re. Duke par q s largu nuk dgjohet

zri, bashk me Mehmet Ali bej Beratn
dolli t vej t qahet n Shtetet q kishin
vulosur kuvndin e Berlinit; van n
Rom, n Paris, n Londr, n Berlin e n
Vjen. Kta t vajturt e ktyre t dyve
Shqiptar, si t drguar nga Shqiprija,
n kabinetet t'Evrops, sht zr' i par q
16
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

ka klithur Shqiprija pr t krkuar t

drejtat e saj, sht si fjal' e par q fletnj
foshnj.

Naimi e
Samiu me
antar t
familjes

Me t kthyer nga Evropa, Abdyli

vete n Prizrend. Mbledhja z forcohet,
dhe krkon gjrra t nevojshime pr
mmdhen; ve qllimit pr t mbajtur
17
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

trsin' e Shqipris, d.m.th. q t mos

kputet soje no nj cop, ngrihet t
krkoj dhe autonomin' e vendit, duke
mbledhur t katr vilajetet e Shqipris
(Janin, Manastir, Ysqyp, Shkodr) n nji
vilajet t vetm dhe me gjuhn shqip si
gjuh qeveris, n vnt t turqishtes
q'sht sot.
Por, si duket, mbledhjes s
Prizrendit s'i kish ardhur akoma mjaft fuqi
dhe barra q desh t ngrinte ish shum' e
rnd pr eshtrat e holla t saj; edhe
kshtu u thye n mes.
Pema pa arritur nuk kputet;
Shqiptart akoma s'kishin ardhur m
nj shkall sa t bjn punra t mbaruara.
Mndj' e kti kombi s'ish zgjuar dhe
mir, s'kish kuptuar bukur 'i duhet
dhe 'duhsh br pr t rrojtur. Besonte
se mundet t jetohet akoma si kemi qen
gjer m sot, dhe harronte q shkuan koht
e para, dhe tani, ay q nuk do q t
shtypet e t vdes, duhet t hapnj syt
mir.
Mos pandehet se mbledh' e
Prizrendit q'u-mbajt dy viet' e gjyms,
mbeti shterp; kjo mbledhje ndaloj
18
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

dhnejen e Janins te Greqija dhe eli

rrugn n krkimin' e Shqiptarve t
drejtn' e tyre: mbledhja kish zn t
qeverisnj vet vndin (Lum, Jakov dhe
rrotull), dhe n'ato koh t paka q duroj kjo
qeveri, u-rrfye se sa jet t lumtur' e
fatbardh munt t shkoj vndi yn kur t
mbretroj' e drejta dh' e mira, e jo ligsi e
sotme q bn qeveri e tyrkut; ve ksaj, t
mbledhurt e Prizrendit duke krkuar
autonomin' e vendit tn (d. m. th. q t
shkelet nga Tyrku po t jet' i lir t marr
frym e t jetoj si rrojn njerzit), duke
krkuar kt autonomi, u hapi syt' e
Shqiptarve, dhe mbolli farn' e nj
Shqiprije m vet-he dhe jasht zgjedhs
dhe ligsivet t huajvet. Ve ksaj kjo
mbledhj' e Prizrendit, pr hern' e par, n
Shqipri, u-mejtua pr t tr Shqiprin,
d.m.th. pr myslimant si dhe pr t
krishtert, pr Toskt si edhe pr Gegt;
kuptoj dhe u dha t kuptoj bots q
Shqipri s'sht vetm vendi n veri a n
jug t Shkumbinit, por n gjith viset ku
flitet shqip.
Sa-do-q n kryet ndoshta i kish
shtytur dhe i kish mprojtur mbledhjet,
19
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

qeverija, si pa q Shqiptart ve t
qndruart kundr t dhnit vnt nga
Shqiprija, zun t krkojn dhe punra
m t mdha q s'i epte dor Tyrqis, vuri
gjith fuqin t prishnj besn nrmiet t
Shqiptarvet dhe n funt u-shtrngua t
drgoj dhe nj ushtri mjaft e madhe5. M
nj luft q ngjau m 8 prill 1881 t
mrkurn, afr pshatit Koshara (nrmiet
t Prizrendit e t Prishtins) midis katr
mij Shqiptar (tre mij nga Jakova dhe
nj mij nga Ipeku,) dhe t 32 tabort q
kish drguar qeveri e Tyrqis, morri funt
mbledhj' e Prizrendit. T part e
mbledhjeve u-zun dhe ca u-vun n burg,
ca u drguan syrgjyn n qytet t larg
t'Anadollit q n mes t ktyre ish dhe
Abdyli6.

5
Kt duhet t'a shqiprojm fjaln: qeverija tyrke n kryet
mprojti brjen e mbledhjes, por ajo krkonte nj mbledhje
barbare, fanatike e jo punra me mnt e pr t mirn e kombit
Shqiptar. Pra mbledhja si u-b n funt d.m.th. si zuri t
krkoj shptimn' e Shqipris, s'kish as nj t dhn' e t
marr me qeverin, por ish pun' e atyreve q duan
mmdhn.
6
Pr t mbaruar ktu jetshkrimin e Abdyl Frashrit le t
themi q, si ndnj tre vjet n burg (kal, kshtjell) t
Prizrendit dhe dy vjet n'Anadoll, u-mbajt n Stamboll, ku vdiq
m 1892.
20
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

N kto koh Naimi, sht vrtet q

s'morri nonj pjes t madhe n pun, por
n Janin' e n Frashr prpiqsh t bhen
mbledhje dhe t forcohen, se dshrohsh
q edhe n Toskri t mshtillen biseda si
t Gegris dhe t bashkuara me t. Por
duke qn se Shqipri e Poshtrme sht
m e shkelur prej qeveris, gjindja pat frik
dhe nuk u-b dot gj me themel; edhe
shptimn' e Janins nga thonjt' e Grekut,
j'a kemi hua lidhjes s Prizrendit.
Qeveria e Stambollit q shptoi nga
t part e lidhjes, dhe m tepr
ng'Abdyli, me t burgosur e me t dbuar,
desh q t largonj dhe Naimn nga
Shqiprija e t'a sjell n Stamboll, se n
kt qytet munt t'a rrethoj me tinzar e
mos e ler t bj gjsend; edhe ksht
Naimin e hoqn n Stamboll, m 1882.
N kt qytet t mom dhe me fam
t madhe, n kt koshere njerzish ku
piqen kombet e Asis me t'Evrops, n
kt qytet q ka qndrn qeveri e Osmanit
dhe tani sht afr pr t rrzuar, n
Stamboll ku jan mbledhur' e bashkuar
ligsi e Grekvet me dhelprin' e egr t
Turqvet dhe ku ka frik njeriu t flas dy
21
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

fjal, se m'e vogl' e fjalvet q s'i plqen

qeveris, bije burgun, t dbuar a vdekjen
pr at q'e fle, n Konstandinopoj Naim
Frashri do ta faqte gjith fuqin' e tij e do
bnte at pun pr kujtim t s cilavet po
shkrojm kt librz.
Ish nj luft ajo q do bnte Naimi;
luft, me t vrtet pa gjak, pa rnkime, pa
pushk, po prap nj luft' e vrtet, luft
pr t mprojtur shpirtin' e nj kombi t
tr, luft' e nj kombi t dobt kundr
gjith bots, t prpjekurit e nj foshnjeje
pr t shptuar nga valt e detit e nga
thumbimet e prollakvet.
Q kur vajti n Stamboll e gjer sa
vdiq, Naimi mbet n Ministri t Msimit t
Prgjithshm (mearif), m par
kshillonjs n kshill t censurs dhe
22
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

pastaj president i ksaj mbledhjeje. Nuk

dolli as nj ap jasht kti qyteti.
Tham q n Stamboll Naimi shkroj
librat shqip dhe punoj pr t zgjuar
Shqiptart; do duhet q, m par t bjm
fjal pr nj mbledhje q'ish br n'at qytet
dhe pr istorin' e shkrimit t gjuhs s'n.
Tek bhshin mbledhjet n
Shqipri dhe lidhj' e Prizrendit, m 1879 u-
b dhe nj shoqri n Stamboll. Kjo shoqri
e vogl, kryesuar prej Sami Frashrit,
vllaj m'i vogl i Naimit, dhe kshillonjt e
s cils'ishin: Vasa Pasha, Jan Vretua etj.,
u-krijua pr t hedhur themelet e msimit
t gjuhs' sn, dhe pr t gjetur nj pal
shkronja me t cilat do t shkruhet leht
gjuha shqip.
Shoqri e Stambollit zgjodhi nj pal
shkronja dhe n'at mot shtypi kanonizmn'
e saj dhe nj' abetare (Allfabetare e gjuhs
shqip, Konstandinopoj 1879, nd
shkronjshtypjet t A. Zelicit.) 7

Kjo allfabetare, q ka 136 faqe, nga

t cilat vetm 10 pr strvitje t'abeces dhe

7
Kjo abetare u-shtyp me shkronja q prdoren sot n
Bukuresht e n Sofje; ve shkronjat d, e, gj, sh, z, t cilat
ishin t ndryshme nga t sotmet.
23
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

t tjerat kndonjtore, sht

bashkpunuar prej: 1. J. Vreto, Sh. Sami
Frashri, Pashko Vasa Shkodrani dhe
Koto Hoxhi Qesorati.
Kt abetare nuk mnojm t'a
quajm "e para abetare shqip", se vrtet
sht ap i par q'sht hedhur pr t
shkruar' e knduar gjuhn shqip, dhe
pr t br kt gjuh nj vegl t gjall si
gjith t tjerat; ve ksaj, shkronjsit
prpjekur t shkrojn n gjuh fjesht
shqip, pa przjer fjal t huaja.
N'at vite qeverija tyrke akoma
s'kish thonj t mdhenj dhe mledhj' e
shoqris bhsh pa no nj rezik si dhe t
shtypurit e abetares. Le mos harrojm
dhe kt se, nj cop abetare lidhur e arosur
bukur, j'u dha Sulltanit me an t nj
pushktari (silahshori) shqiptar; Sulltani
pyeti pushktarin n dinte t'i kndonte at
shkronja, dhe mbi prgjigjen vrtetonjse
t kti, "Pr nj jav, tha mbreti, t shohim
kush e ka pr t knduar m mir, ti a
un!" Shqiptart u-gzuan tepr kur
msuan kt fjal, me t cilat Sulltani
rrfente dashuri pr msimin' e gjuhs
shqip. Por pa shkuar shum dit msuan
24
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

se, ay vet Sulltan q kish thn' at fjal

mjaltore, paskish dhn' urdhr n postat e
n gjymrykt q t mos len t shkoj as nj
libr shqip, po t'i zn! Gjithnj kshtu
sht politik' e Tyrkut.
Shoqri' e Stambollit, si na thot
kanonizm' e saj, qllonte t shtypj libra
shqip e t'i prhapj n Shqipri; m'an
tjatr prpiqsh dhe pr t gjetur regullat
shkronjtorake t gjuhs; krkonte me nj
fjal q t'a nxjer nga harim i kaq qint vje
e t'a bj gjuh t gjall' e t bukur.
Mos pandeht se kjo shoqri piku
kndimn dhe shkrimn' e gjuhs shqip;
gjuha shqip pak a shum, sht shkruar
gjithnj; m t vjetrat e libravet shqip q
25
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

dim jan: nj libr e kthyer prej Pietro

Budit (shtypur n Rom m 1664), dhe nj
tjatr prej Bogdan-it, m 1685. Kta dy
priftr kan shkruar libra pr fen, dhe n
Shkodr gjuha shqip sht prdorur prej
katolikvet duke shkruar me letra latine,
me nj'a 4 shkronja t pikura; me qn q
prdorsh n kish dhe ca pak n shkollat
t priftrinjvet, n Shkodr jan shtypur
dhe mjaft libra shqip, se n'at qytet
priftrit kan nj shtyptore.
N Toskri sa-do-q nuk gjejm
nonj libr shqip q t jet shtypur, gjejm
disa t shkruara me dor, dhe t tra po-
thua vjersha si t Muhamet amit,
"Erveheja", vjershruar m tepr se 150
vjet m par; t Hasan Ziko-s, t Nezim-it
etj. jan m t ra.
Po me gjith kt, kt t shkruara
kan qn si pr lodra, se gjuha shqip
s'sht kurr prdorur m nj mnyr q t
hyj m pun; pr t shkruar letra shoku
shokut prdornin turqisht a greqisht,
sikundr dhe sot, pr fat t keq, e bjn'
akoma at q edh s'kan nxn dy
shkronja shqip.
Themi pra q shoqri e Stambollit
26
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

kaprxeu e para trapn' e thell, dhe bri

shqipen nj gjuh me shpirt. sht vrtet
q udha qe elur, se Kristoforidh
Elbasanasi kish 20 vjet q po mersh me t
kthyer ungjijt n gjuh shqip, dhe
shoqri e protestantve e Llondrs, kish
shtypur m 1868 (n Stamboll), Psaltirin,
shqipruar prej Kristoforidhit8; m'an
tjtr Kamarda dhe De Rada9, n'Itali
kishin mjaft vjet q mundohshin t
rmojn regullat e gjuhs shqipe, dhe t
shkruarat e ktyre Shqiptarve hoqn ren
e t diturvet t'Evrops mbi gjuht t'n.
Edhe Naum Veqilharxhi nga Vithkuqi,
kish shprovuar dyzet vjet m par, q t
shkroj gjuhn t'n dhe abetar' e tij me ca
shkronja t pikura, ish shtypur m 1845.
Po e shohm se rruga qe elur, ara
ish lruar, gjuha shqip kish zn t
zgjuhet, dhe shoqri e Stambollit duke
mshtjell mndjen' e kohs n vethet t
saj, pejtoj kt ngjallje t gjuhs sn dhe
8
Ungjit dhe Punt, Letrat e Zbulesa qen kthyer dhe m
par shqip-toskrisht, shtypur m 1824, 1827 dy toma, n
Korfuz; libra s'ka emrin e kthyersit; kjo libr po-thua s'u-
prhap fare n Shqipri.
9
De Rada m tepr u-muar me t mbledhur kng t vjetra,
dh'e para libr' e tij u-shtyp m 1836 n Napoli.
27
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

i dha t bj nj ap t math.
Mbas kanonizms, shoqria do
mblidhsh nj her n muaj, dhe kshtu
ngjau shum her, n dhomt t shoqris,
n rrugt Merxhan-jokushi, nn
Serasqertin. Por m dndur mblidhshin
e kuvndonin n shtpi t Vasa Pashs a
gjetk, dhe Joan Vretua as prtonte fare,
por me gjith pleqri nxitonte tr ditn
t bindnj Shqiptart n mndje t re.10
Vretua nj'a dy her u-hoth dhe
n'Egjypt me shpres q t themeloj
dh'atje nj shoqri, se e Stambollit kish
qllim q t bnte dega n qytete ku ka
Shqiptar. N'Egjypt Vretua mbolli mjaft
far dhe m t nxeht u-treguan Efthim
Mitkua dhe Bakllava-ja, po no nj shoqri
me rrnj nuk' u-themelua dot.
M'i lumtur se tekdo gjetk, u-b n
Bukuresht Vretua. N kt qytet ka disa
mij Shqiptar q merren me tregti. Pa
mundim t math. m 1881, u fillua nj

10
Duhet t'i rrfenj kndonjsit t'im se hollsirat dhe
dokumentimet mbi lvizjen tn Kombtare i kam nga nj
dorshkrim i Abdyl Frashrit dhe nga t thnat e Sami
Frashrit. (Not shtuar m 1941).

28
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

shoqri me emrin "Drita", me qllim t

shtypnj libra. Kjo shoqri sht' ajo q dhe
sot po mbahet dhe i ka br nj tok pun
mmdheut t'n; m 1888, pr ca shkake
fatkeq q ngjan, shoqrija ndroj emrin
dhe u-quajt "Dituria" q po mban tani.
Tek lindte shoqri e Bukureshtit,
ajo e Stambollit ish m t prnduar. Ca
nga shokt e ksaj u-hoqn nga Stambolli,
dhe ata q mben hoqn dor, se qeverija
po egrsonte dhmbt; mbledhja kish
nxn t mos bhsh dhe ata krkime e
mendime bashkarishte muar funt.
N kt koh vate n Stamboll Naim
Frashri.
Themi q, kur arriti Naimi m 1882
n Konstandinopoj, shoqri e Shqiptarve
ish fikur; po kjo s'do me thn q ish shuar
bashk me t dhe do mndje kombiare, se
at q kan shpirt nuk trmben aq leht
nga t krisurt e dhmbvet t qeveris, a
m mir, dashuri e tyre pr nj qllim t
mir sht' aq' e madhe sa, prpara saj,
frika mbetet e vogl. Kshtu pra mos
pandehet se shokt e vjetr t shoqris
hoqn fare dor; vetm mbledhja me regull
s'bhesh dot, po prap kush donte punonte
29
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

dhe prpiqsh n shtpi t tij, pr t gjetur

anan e prparimit t gjuhs dhe t kombit.
Gjer m'ahere Naimi s'ish marr me
t shkruar shqip; po n Stamboll kur pa
q kish nj shesh t gjer' e t bukur, ku
munt t prdorte fuqin me dobi pr nj
komp t tr, pushtoj me t dy duart kt
kauz.
Me 1884 u-b shkak q'umuar lej' e
nj flete shqip, t shtypet n Stamboll;
kt lej kish koh q'e krkonte Vretua, po
nuk, e merrte dot; n funt, nj djalosh
Gjinokastrit, Petro Goga, q nxirte dhe nj
ditare greqisht, u-tregua m'i gjall. Naimi
e kish porositur t vej t krkoj lejn
kur t ndodhsh dhe ay n mbledhjet, se n
Turqi leja pr gazeta a pr libra nga
Ministrija e Msimit t Prgjithshme
merret. Pra nj dit, pa patur lajm
ministri, u-dha leja.
Gazeta me emr "Drita", dolli m 10
t gushtit 1884; kan shkruar n t:
Vretua dhe Naimi, po ky me nnshkrim
D; kt jan t parat shkrime t
vjershtorit. Drita duroj mot mot duke dal
nj numr n muaj; por me q Vretua nuk
shkoj me Pogn, ky j'a ktheu Pandeli
30
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

Sotirit gazetn, dhe numr' i katrt dolli me

emrin "Dituria".
Kjo fletore pushoj m tepr nga
shkaku i mefshtris' s Shqiptarve, se sa
nga shtrngim i qeveris ; se guverna tyrke
sado-q shikonte me sy t lik lvizjen e
Shqiptarvet, dhe donte t'i ndalonte, kish
frik dhe t zmroj kt komp; ve ksaj,
ahere punt e mbretris s'qen mbledhur
si sot, n duar t nj njeriu, dhe dhelprit e
ligsit nuk' guxonin t dalin fare n shesh.
Duhet t prmndim q, n'ata vite u-muar
dhe leja pr t shtypur fjaltor' e
Kristoforidhit, dhe n'sht vrtet q kjo
libr nuk dolli n drit, faji prap' sht' i
Shqipetarvet q' linin punn me sot-me-
nesr.
Kt gazet (Drita) pa u-gabuar e
quajm e para flet' e prkohshme shqip,
sado-q De Rada kish nisur mot-mot m
par (krrik 1883) t nxier "Fiamuri i
Arbrit", fiet me 8 faqe, n gjuh shqip t
Kallabrs dhe me kthim italisht11.
Pas pushtimit t "Drit-s", dhe si u

11
De Rada kish nxjer dhe m 1848 pak' koh nj gazet
L'Albanese d'Italia (Shqiptar' i Italis).

31
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

pre shpresa q t dal n Stamboll tjatr

libr shqip. Naimi ktheu vshtrimn nga
Bukureshti; shoqria shqiptare n kt
qytet ish themeluar me rrnj t
shndosha, dhe me vullnes t madhe pr
shrbim mmdhut. M 1886 qe shtypur'
abetareja pej S. H. F. (Sami Frashri).
Naimi shtypi n Bukuresht hern' e
par "Kndim i unavet", "Vjersha" (1886)
etj. kt radh me emr N. H. F., d.m.
thn Naim Halid Frashri.
Fara e kndimit shqip, kt radh
qe mbjell me kujdes t math, dhe ish
ujitur me mnjen' e nj autonomie pr
vndin tn, e nj autonomie pr vndin
t'n, e nj Shqiprije fatbardhe dhe jet
gjate; duhsh pra t mos lihet t shuhet ky
kandil. Edhe Naimi duke kuptuar kt
pik me kaq rndsi, u-vu n t shkruar
libra pr gjith Shqiptart, si pr t kallur
shij n kndim t gjuhs, si dhe pr t'u
msuar nj tok gjrra t duhura.
Rrfente vet qysh shkronte librat
shqip; mbyllsh m nj dhom dhe kish
kujdes q mos e shoh njeri. Kshtu shkroj
"Bagti e Bujqsin". Prap n kt manyr
nxori n shesh librzn n vjersha
32
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

mmdhetarishte greqishte, shtypur (n

Bukuresht) m 1886, me emr "O pothos",
dhe shnuar D.
T shtypur libra t bukura n
gjuh shqip, ish nj pun fort e dobishme,
por kaq nuk' arrinte; kish nevoj dhe pr
shkoll q t kndohen librat, t
msohet bukur gjuha, t zgiuhen
mndjet' e t marrin idh pr dashurin' e
mmdheut e pr nevojat e kombit t'n.
Kt puna ish m'e rnd. Duhshin
njers me shpirt' e me zmr q t marrin
kt barr m qaf dhe t'a mbarojn.
Shorta tregonte qytetn Kor pr t
volitshim n kt qllim Korn, qytet i

33
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

math fjesht Shqiptarsh; Korar ishin

dhe po-thua t tr' anetart e shoqris s
Bukureshtit dhe t'Egjypts.
Naimi kt disa muaj me radh
tregon nj pa-lodhuri t madhe n pun;
me letra t drguara pa prer, e me
prpjekjet t disa njrsve q'i kish
porositur me goj,
n funt erdhi dit' e lumtur' e t
elurit nj shkoll shqip n Kor; moti
1886.
Kjo ish nj ap i madh n'udht t
prparimit e t lulzimit t Shqiptarvet.
Nj koh' e re po elsh pr kombin t'n q
zuri t zgjuhet nga gjum' i kaq qind' e mij
vjetsh12.
Nj shkoll' e vogl dhe disa libra
nuk arrijn pr t elur rrugn' e nj fati t
bardh; duhen njers t prpiqen pr t

12
M pastaj, m 1893, prap me gisht t Naimit dhe me kurajo
t nj patrioti, u-el pes shkolla shqip n Kolonj; po pr fat
t keq jet' e tyre u-b fort e shkurtr; shkakun e vdekjes s
ktyre shkollzave e gjejm jo vetm te mefshtrsi e
Shqiptarvet, por te ligsi e tyre, se ca faqezinj q nuk
shkonin me shoku shokun, pandehn se, duke trathtuar te
qeverija e duke shkaktuar mbylljen e shkollavet, do t nxirnin
cmrin!

34
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

mirn' e kombit e t mmdheut, duhen

njers q t ken kuptuar bukur 'jan
nevojat tona dhe 'duhet q t bjm.
Edhe kt e shohim Naimn q'ish
nj puntor pa prtuar m kt fush. Sa
her kemi pjekur n shtpi t kti
mmdhetari, Shqiptar q venin t
lulzonin e t zbukuronin mndjen' e tyre,
si djemt rreth nj msonjsi t math!
Naimi pa lodhur u kuvndonte gjer' e
gjat mbi gjndjen e sotme t Shqipris
dhe u vinte prpara syvet si duhet q t
punojn; u kshillonte pa prer dashurin' e
gjuhs dhe t prpjekurit pr t prhapur
kt dashuri, t shkuart mir nrmiet
Shqiptar mysliman' e t krishter, t
hequr dor nga babzit, se sicilido duhet
t fitoj duke punuar vet, e jo duke
rjepur, duke vjedhur e duke grabitur,
sikundr shohim q, pr fat t keq, po bjn
n Shqipri, jo hajdutt e mallit, por
hajdutt e oxhakut d.m.th. parsija. N
fjal Naimi s'kish aq fuqi13, po at q
thosh, ishin t logjikshme, sa 'do njeriut
ja kuptonte pejt mndja; pastaj fliste m
13
Eloqunc, evradhia.

35
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

nj mnyr shum t'mbl s'munt t

kuvndonte disa dit me radh njeriu, pa
lodhur e pa mrzitur.
N t pjekur e t' u-njohur me
shum Shqiptar, Naimit i ndihte dhe pun'
e tij q kish n Ministrin e Msimit t
Prgjithshm e para, gjith sa n x n s
Shqiptar ishin n Stamboll, do venin t
paktn nj her n jav, t piqen me
Naimn; me kt mnyr kt djem
mbaronin msimet q mirrnin n shkollat
t Tyrqis, se Naimiu epte t kuptonin
bukur 'pjes e 'fitim duhsh t hiqnin

36
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

ng' at q nxinin. Kush i shih kt nxns,

pandehte se Naimi ish nj sheh dhe
Shqiptart vinin t "marrin dor", edhe
vrtt kshtu ishte, se ay q piqsh disa
her me kt mmdhetar arrinte, bhesh
apostoll.
Pastaj, kushd q kish nj pun, ish
sigur t gjente nj ndihms e nj mpronjs
te Naimi, i cili jo sikur lodhesh pr t huaj,

37
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

dhe shum her pr njers q'i shihte pr

hern' e par, por sikur e kish punn' e tij;
edh shum her as rndohsh fare t
marr nj tok udh dhe piqet me miq, pr
t mbaruar nevojn t nj ltsi.
Edhe ksht Naimi kish shum miq,
po thua gjith sa Shqiptar ndodhshin n
Stamboll, a q venin e shkonin, e njihnin
dh' e donin; shum njers habitshin kur
shihnin n shtpi t Naimit m nj ast
hoxh, priftr dhe dervishr; Naimi dinte
t qaste kt njers laragan e t'i afronte
njri te jatri: u kuvndonte miqvet, jo
vetm nga punt' e Shqipris, por dhe nga
do gj tjatr, gjithnj me buz t qeshur,
me zn t gadalim e t'mbl.
Kht pa pun' i shkonte me t
shkruar; e shihnin q'ecnte n dhomt a
n kopsht, i mejtuar; pastaj qassh nga
bangua, mirte kartn, dhe shkruante disa
vjersha t ra, a ndreqte t vjetrat; se
kshtu e kish zakon, t bj vjersha duke
ecur: "Qerbelaja", "Sknderbeu" etj.,
kshtu jan pjell nga mndj' e
vjershtorit, duke aptuar me kok unjur,
me shtatn' e gjat' e t ligur t tij.
Sjellj' e bukur' e tij dhe mblsi e
38
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

fjalvet i bnte miq dhe njrzit q s'ishin

Shqiptar, se gjith gjnin gaz n kuvend
t kti burri. Edhe duke mejtuar kt,
helmohsh nga nj her kur kuptonte q
ca nga Shqiptart q'i kishin pun, i
rrfheshin si patriot duke qn q nga
zmra ishin tyrkoman, grekoman; i vinte
keq dhe liksht q, njeriu t tregonet m
nj mndje tjatr pr t gabuar shokun' e
tij; edhe kjo ish tpr, se Naimi ish gati t'i
bj t mir kujdo, pa pyetur n 'mendim
nddhet.
Po vitet shkonin, edhe fluturonin
shum pejt pr Naimn, qlllimn s'e
linte; s'kish vetij t refkt e t rrmbyer,
por kish nj vullnes t qet; mdiqte
qllimn me gadale, pa prer' e pa
dishpresuar. Dhe ky qllim pr patriotn' e
math t'n, ish t zguanj kombin t'n, ish
drguar - si e thot vet - "nga fron' i lart'

39
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

i Perndis, si ngjll i Maris, me

frym t shenjtruar". Dhe kt
fjal s'i gjejm si t lvduar vet
vehtn, por na duken t vrteta
e me arsye; se Naimi bri gjith
sa munt t bj nj njeri pr t
zgjuar kombin e tij; u-prpoq me
libra, me fjal, dhe s'do harruar
q jetoj n Stamboll d. m. th. me
rezik mbi krye; por si duket, nj'
yll' i mir' e ruante, se, nga vetij' e
zmr' e mir q kish, nuk
druhsh nga njeri, e m nj t
par i fliste sikur e kish mik t
njzet vjetsh; me gjith kt s'i
erdhi kurr gjsen ng' an' e
spiunvet q, n kt, pa dyshim,
i ndihte edhe dashuria q kishin
dhe Tyrqit pr t.
Librat e Naimit ve q
vepruan mbi mndjen' e
Shqiptrvet, pr t zgjuar' e pt
t ndrequr vetijat, por jan
fatuar t rrojn sa t jetoj dhe
gjuha e jon; edhe kjo nga dy
shkake, e para pr poezin, e dyta Naimi me
pr gjuhn. Keto libra edhe m t bijn
Asijen
40
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

tepr hyn m pun t zgjuajn shijn' e

kndimit t gjuhs shqip ne kombi yn;
kur librat shkruar m par kishin
mbetur n harrim, librat e Naimit pejt u-
prhapn n Shqipri dhe kushd zu t'i
kndoj me dshir t madhe; edhe sot mos
harrojm n se kemi pak' a shum prpaim
n kt mndje t gjuhs, j'a kemi hua
libravet dhe prpjekjevet t Naimit.
N poezit Naimi, el rugn' e
literaturs shqipe; "Lulet e Vers",
"Bagti e Bujqsija", "Parrajsa" dhe ca cop
t tjera jan vjersha me poezi me poezi t
bukur' e t madhe. Por m'an tjatr
mundim dhe t themi q n shum vjersha
ka ecur pas gjurmave t poetve14 Persan,
a t'Evrops, dhe nga kt m tpr t
Lamartinit.
N t shkruar Naimi bn qilizm
gjuhn t'n dhe shkruan fjaesht shqip,
pa przier fjal t huaja.
Me kt qllim Naimi, le vjershat
pr t cilat qe lindur, dhe merr pndn pr
t shkruar libra pr diturit; kto libra
jan pa no nj rndsi m vet-he t tyre por

14
Fjal frngjisht; greqisht: piitis: shair.
41
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

hyn fort shum n pun nga shkaku q

hodh themel' e gjuhs dh'e fjalvet
diturake15.
Edhe mos harrohet q Naimi
shkronte pr nj komp foshnj, se sapo kish
lindur nga gjir' i thell' i harrimit, pra ish
shtrnguar q t mos prdornj as fjal as
mendime t trubull.
Kshtu n pun t pa prer shkuan
vitet e Naimit, por sa shkonte dhe shndeti
poi iknte. M 1891 e zuri enfluenza q'e
mbajti nj'a dy muaj n shtrat; kjo smundje
q prsrit t vjetrat i ngjalli dobtin' e
gryks.
M 1896 n qershor, u-smur nga
gryka e nga lukthi; pastaj gryka e
shtrngoj m tpr si dhe smundj' e
mushkrivet. Kjo smundje e mbajti gjer m
s fundi dhe u-b shkak i vdekjes.

15
N librat e Naimit, n vjersh: Bagti e Bujqsija
(shtypun n Bukuresht m 1886); Lulet e Vers, 1890;
Parrajsa dhe fjala fluturake, 1894; Qerbelaja", 1898;
Istoria e Sknderbeut, 1898; Vjersha, 1886; Iliadh' e
Omirit 1896; (kthim' i kngs s par), pr shkollat e pr
msim: E kndimit unavet 1886; Istori e Prgjithshme
1886; Diturit, 1888; Msime, 1894; Gjithsija, 1895;
Fletore e Bektashinjvet, 1896; Istori e Shqipris
(shtypur n Sofje), m 1899.
42
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

Q nga moti 1895 Naimi m nuk

shkroi gj, se ra fort i dobt, edhe librat q'
u shtypn m pastaj, qen shkruar m
par, pa smurur; libra e shtypur n
fund sht nj librz greqisht me 32 faqe
e me 8 vjersha, shtypur m 1895 n
Konstandinopoj, nn emr "O eros"
(Dashurija).
Sa-do-q'ish i smur, shpresa nuk' e
lshonte, edhe prap at q venin t'a
piqnin e gjenin si m par tr fjal t'embla
e plot kshilla, se gjer n frym t fundit
kish gaz t math kur kuvndonte mbi
punt e Shqipris' e t Shqiptarvet.
Prpiqsh dhe shum t'u mbushnj
kokn bektashinjet q, kemi nevoj pr
nj Ded-baba nga i cili t marrn dor
babanjt duke mos duhur t ven n Pirev,
e t cilin Ded-baba t'a njohin pr t par t
gjith babanjt' e Shqipris.
Ish dhe nj pik tjatr mbi t ciln
rinte mndjen: t prpsurit e fanatizms,
d. m. th. kundr grindjes n punra t fes
(bss), a t mos shkuart mir mysliman
me t krishter; dhe m tpr t
mbuluart e grave myslimane, se kjo i
duksh nj ndalim i math n prparim e n
43
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

zgjim t nj kombi. "Si munt t vj mbroth

nj komb kur grat, d. m. th. gjysm' e
njerzis rrin mbyllur si n kuvli? Si
munt t jet' i zgjuar' e i mbar nj komb pa
ptur n vij jtn' e shtpis dhe t
fmijs, dhe kto qysh munt t bhen, kur
burri rri ve gruas? 'dashuri, 'arsye
munt t msojn' e t merrn djmt n nj t
till fmij?" Naimi mbi kt pyetje nuk' i
soste fjalet se sikundr q'i ish mbushur
mndja, donte t bintnj dhe t tjert,
duke dhn t kuptoj bukur se, t
pshehurit e gravet s'ka qn n koht t
profitit Muhamet, por ka hyr shum m
pastaj n fen myslimane.
M bukur ishte kur kuvndonte
mbi kohn q vjen t Shqipris, dhe
vrtet me nj frym t shnjtruar
prpiqsh t'u epte shpres dhe kurajo
Shqiptarvet. Urtsi e tij mund t
prmblidhet me kto tri fjal: Pun,
kurajo, shpres!
Naimit i ish dhe mbushur mndja
q s'bhet dot gj me Grkrit, se kta e
kan gjithnj me t pabes punn.

Shkoj t shtunn n mngjez, m 7

44
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

t vjeshts s dyt 1900 n Kzll-Toprak,

mhall e Stambollit, e ktj qyteti ku jetoj
18 vjet; u-vorrua n Merdiven-qoj, afr
varrit t vllajt, Abdyl be Frashrit, dhe n
kt gjum t fundit u-prcoll prej nj
shumic nxnsish q'i kish patur si djem.

Shtpija n Stamboll ku vdiq Naim Frashri

45
Lumo Skendo Naim FRASHRI

46
 Lumo Skendo Naim FRASHRI

Botimi i par:

TIRAN, 1941

SHTPIJA BOTONJSE KRISTO LUARASI

Prgatiti:
Agim Morina

Botimi digjital:
albaniana.com
Llondon, 2017

Ky botim digjital jepet falas.

Ndalohet prfitimi financiar n fardo forme
prej ktij botimi.

47