You are on page 1of 41

mTERVIJT:

flllRR SfllllTfll r e f j i/ o r e
JHOTI SUPCRAfllJfl IIIRE
-pye^vI
ROCKIATCRVICI0:
PA >*ra "IflflRICOflfl
I A P ;( i S i i f lim iB llfSili
Y O M K! n
* - m e iiK iis c is iu iiil
DODONA
v m I NR.2 NCNTOR 1994 MIMI 3 D.

Vijo e url * Foik KONICR 4


Tobloidi * Doul DRUTI 5
Foli i njeriut * Cglonlino MRNDIR
Kush i priu Dodons * Romiz KCLMCNDI
6-7-8
9 KCSHTU
Intervieui: A.Sohiloj:
"Dshmi e vogl pr nj njeri t modh"
Prostitucioni:
10-11 (DO T )
profesion dhe dong Hoqif MULUQI
Mos m pyesni n jom penduor * Noime DCQIRRJ 14
12-13
FLISTC
Gjuho letrore shqipe e njsuor
dhe shtjo e poskojores
Intervieui:
prof. Sh.DCMIRRJ 15 FAIK KONICA*
1
llir Shoqiri: N Amerik ishim m t mirt" 16-17
Shtot shigjetot e kohs 18
Disa kshiita n j djalit n Misir (Kosov) q dshi-
Foto-stripi MOTI PR TON ron t hotoj n j gazet shqipe. I dashur mih.
C vrteto pr ksulkuqen" 19-22 -N e hjsh gazetn m e jleta t m hdha,(si sht
Intervieui: "Dodona") Shqiptart do t thon se sm pshihet
dot 1eht; n e hjsh m e jleta t vogta,(si sht
S.BADIVUKU "Primodono e violins kosovore" 23 "A m ori" do t th o n se ssht gazet po iibr. N
Propo udirove 24-25 e shtypsh m e 1etra t hotta, (si sht "Zri") do
Shtot vjet m von 26 t th o n se skndohen edhe prishin syt; n e
shtypsh m e 1etra t trasha,(si sht "Jehona")
Superonijo ilire 27 do t th o n se je "ham ait" e do t m hushsh vnt.
Kndojm - d. m. th. jemi 28 N shkrojsh toskrisht, do t thon se ssht gazet
Lovdot bibliotekove * Xhemoledin SRUHU 29 pr t g jith Shqiptart; n shkrojsh gegnishtf(si
sh t "A lbanica") prep ashtu; n shkrojsh nj
Noto e 1002-t e nj gjeneroli * Agim MORINA 30 gjuh t przier m e t dyjaf(si sht "Bujku") do
Treni kobzi numr 8017 31 t th o n se sdi shqip; n sh k ro jsh g jysm n
gegnisht, gjysm n toskrisht, (qysh jan t gjitha
Filozofio e femrove * Besim GCRGURI 32 revista t e gazetat te ne) do t thon se sht "er-
Mjeku ju kshillon 33 vish". N m os shkrojsh pr politik , (si "Syri i
Ugji i Korms * B.D.BCNCDIKT 34 tre t " ) do t thon se ssht koha t punojm pr
1e tr tu r k u vndi ndodhet n rrezik; n shkrojsh
Pornogrofio dhe poturpsio * D.H.LAUIRCNCC 35 pr p o titk (si shkruan "Koha") do t thon se
Nekrologji: Burt Loncoster 36 prish p u h d u ke egrsuar qeverin. N jolsh hut
Fjolt e fundit * CNTLCR 37 pr T urqin (Serhine), je i paguar prej S ulltanit
(Vojvods), n shkrojsh rrep t kundr Turqis
I doshuri i vetmi feniletilomnini im 38 (Serbis) do t thon, krkon t t jap Sulltani
Horoskopi 39 (Vojvoda) t hotla q ta pushosh gazetn. N mos
Foqjo e korikoturs 40 gjejsh t hotta q ta m hash gazetn (si "Pr-
p a rim i") do t th o n se sje i zoti, m e qen q aq
Kofe-ajtorjo "Potriott e kombit * Nozmi LUKRJ 41 njerz duan zgjim in e kom bit shqiptar; n gjejsh t
Fjoikryqi 42 hotta (si "Fjata", "Shkndija" etj.) je intrigan a i
shitur. N jotsh pr ptot tirim in e Shqipris, (si
"Zri i Kosovs") do t thon je djai e krkon
gjra q duheshin g a titu r nj qint vjet m par; n
jotsh pr nevojn t prpiqem i ta shptojm gjuhn
DODONA Boton NTB YLBEKI UNIVERSAL edhe kom bsin Von duke vn vndin n hijen e
Drejtor: Ylber DURMISHI n j j u q i s s m a d h e , ( s i " F ta k a " ) s q n k e
Kryeredaktor: Agim MORINA Shqiptar i vrtet. N jotsh m ir pr Shqiptart e
Bashkpuntor: Lulzim MJEKU, Haqif k r is h te r (si "D rita", "S hpresa") hidhrohen
S h q ip ta r t m u h a m ed a n ; n jo tsh m ir pr
MULLIQI, Minire Fetahu, Naime Beqiraj, Besim m uham edant (si "Dituria isiam e" e "Bashkimi
Grguri, Daut DAUTI (Londr) paqsor") hidhrohen t krishtertt n jotsh m ir
Prgatitja komputerike: DODONA pr t krishtert e pr m uham edant q jah Shqip-
ta r t m irt e liksh t pr t iigt (ksi gazete ende
sfcfl te ne) ahere do t hidhrohen t gjith. A q
pr sot , se kam jr ik mos t zr gjumi.
Jan disa
Shqiptar qi
sillen si t Atdhetart ndjejn trishtim t math duke shikuar se, me zemr atdhetari t vrtet. E kndon Albania-n.
vrtet kn- me aq mundime, me aq vullnes t mir, nuk e F a ik KONiCA Beson se ti merr nj ulefe prej Sulltanit. I thash ktij
dez, e suallm edhe kombsin ton nat bashkim t fort atdhetari se as ti dhe as nj ndr bashkpuntort e
pa t cilin skemi kurr pr t vajtur mbar. Tho- Albania-s skini marr nj pessh dhunti prej Sull-
zemrohen po n:"Vrtet Shqiptart sot pr sot zun t ken nj tanit.-N qoft ashtu, mu prgjegj ahere atdhetari,
so z t kn- dshir t pambajtur pr gjuhn ton; vrtet, ata m kryeshkronjtori i Albania-s, duke folur si flet pr
donj kokorik- t ftohtt zun t kuptojn se sht nevoj ti ffyjrn Sulltanin, rrfen se sdi se pun t tutshme ngjasin
ooo ndonj gjallim kombit; vrtet dalin libra e t prkohshme, n n kto vise, e t kqija t pathnshme, gjaqe t
tjatr se ata. t cilat kombi mori shije e pa t cilat nuk jeton dot pas pafajshme derdhen n ket qytet; ka dal tepr i ri nga
sodit; vrtet, n nj fjal, punt ndryshuan n ca vjet Turqija, e prandaj si di t gjitha kto.
Mjerisht, n e sipr, e kush nuk sht i verbr smundet t mohoj Fal-ma fajin, o bej, po sjam aq i paditur sa duket n
Shqipri ka q sot pr sot shum Shqiptarve u digjet zemra pr t ligat qi helmojn botn nato vise andj; e di edhe
pok puio. prparimin e Atdheut. Po, me gjith kto, nuk kemi m tepr se si sht jeta n Stamboll. E di se n shtpit
Shqiptort edhe lumtimin t shohim nj bashkim t vrtet e t flasin me z | t unjt, e, kur bien t flen, ata m t
jon t gjith fort. Sot, si dje, feja - n vnt q t jet nj rug, qi, pafajshmt dridhen se mos i zgjojn pr n burg, a, pa
m tepr e mir ktu e m pak e mir aty, i goditi pyelur, pr...gjetk. N rrugt, nja dy veta t bien
kndez. sicilitdo pr t shpn zemrn e vet te Perndija-sht kurdo e kudo mbrapa e ajo me vogla fjal e pamatur
ndr ne nj shkak pr tu larguar njri prej tjatrit, pr sht humbja tnde. Ndodhen disa vise ku, nat e dit,
t mohuar prindsin e nj gjakut qi rrjedh ndr dejt me ato m t tutshmet hollime, prvlojn eprdred-
tan. Mir Shqiptart q i ka vn n gjum e i mban hin mishin e t pafajshmve. Kur hyn n gjelltoret,
t fjetur padija, ilimimi i tyre, misuri i gjlbr i ke frik t hash peshk, se mos i gjesh n bark mish
magjistarve t huaj. Por edhe ndr atdhetart t mos njeriu t kalbur e mos helmohesh...
jet bashkim, ky sht trishtimi pr zeinrat tona. Nuk
thomi se sht ndonj mosbashkim pr slikak feje, se T gjitha kto, e nuk vetm kto, i di fort mir. Po,
lumtisht atdhetart e kan mndjen mjaft t gjr pr beso-m, o bej i ndershm, ssht pun urt pr
t kuptuar se ndryshimi i feve ska pse ta ndal kombsin shqiptare t kujdesemi pr bn guvema,
ba-shkimin kombtar qi sht pr t mir t t gjithve e m tepr bn n Stamboll. Qllimi i atdhetarve
e qi, me shum t tjera, kapr qllim edhe lirimin e shqiptar ssht te kshillojn, t qrtojn e t ndre-
lartsimin e mkmbsve t fes; por u mungon at- qin Turqin, po t lulzojn Shqiprin e tyre. Nuk
dhetarve bashkimi n fij t puns kombtare: shkurt, vetm skeini detyr, p o skemi as t dreqt, tbhemi
skan nj lojni (politik v. red.) kombtare. udhrrfyesit e Turqve. Kur i flasim Turqis, mundim
e duhet tapyesim pr arsye e lshon Shqiprin nat
Ashtu fiasin disa atdhetar; e, duke folur ashtu, kan dit - e kt ia kemi thn pa pushuar, - po nuk na hyn
arsye. n pun ti krkojm numrim (hesap, arsye v.r.) pr
c Jan shum Shqiptar q mndojn se duhet - m
par se t bhet bashkimi n gjith mendimet - t zni
ngjet nant e Bosforit e m larg. Si njerz, munt t
na vinj keq pr 300.000 Arment e therur; si Shqip-
c t jemi t bashkuar t gjith atdhetart n kt: duhet t tar, duhet t pushojm. Sjemi si ata trima t prallave
c. kundrshtohemi pak nga pak Turqis, e m nfunt
ti ndahemi fare. Mendim i rrezikshin pr kombsin
t motshme, tlindur per t ndar dreqtsin e mirsin
m t katr ant e Turqis.
ton, se mundet t jet shkak pr mnimin m tepr Bashkimi munt e duhet t mbarohet me nj tjatr
se pr shpejtimin e gjuhs shqipe. mendim. sht nevoj t prpiqen atdhetart e vrtet
W
Shqiptart qi mendojn me at mnyr s marrin vesh t largojn cmirin nga zemra e tyre e t qasen m tepr
pse shkronjtort e s prkohshmes A Ibania nuk i bien njeri tjatrit. Cmir i turpshm, t cilin t pakn t
pas ktij mendimi, duke folur ashpr e rrept kundr prpiqemi ta mpshehim, se sht nga ato cmire qi e
O Turqve. nderojn nj burr t mntshm. Jan disa Shqiptar
Disajav m par, nj Shqiptar ndr miqt tan, q qi sillen si t vrtet kndez , e zemrohen po sa z
sht n punt e qeveris n Vilajet t Monastirit, kish Vllezr Shqiptar, *; t kndonj kokorikooo ndonj tjatr se ata. Mjerisht,
vajtur t shkoj ca koh n Stamboll. I shkrova: Kam atdhetar t n Shqipri ka pak pula. Shqiptart jan t gjith
kndez. Q t flasim m kulluar, Shqiptart, duke
deshir t madhe t di se mndojn pr Albania-n vrtet! nderuai' fort mndjen edhe shrbimtart e atdheut, e
ata evet-efendmt, ata bashustunet, ata festellit e bashkpuntort e duke i vn veshin me kujdes fjals qi del prej do
Stambollit, t cilt, tardhur nga Shqiprija, bhen n Albania-s ju ftojn e gojs m t prvuajtur, sduan as kan dashur kurr
pak koh m Turq se Turqt, po ndr t cilt mbetet ju luten t bashko- nj njeri qi del e thret:"Un jam!".1 Historija e
shpesh - e mpshehur m njan t zemrs - dashurija e
kombit ton. D uat di se mndojn q taqesim sa
hemi t gjifh me Shqipris ssht tjatr prve vrtetimi i ksaj q
m tepr vijn e propagands q bjm mc vijn e nj mendim e me thomi.
mendimit t tyre. nj dshir! Unjni Un jam! Uah! Ti je? pa dil t t shoh pak. A
Ay mik m shkruajti gjr e gjat nj letr e cila mund
pak kokn, e duke shilmi? Ay sht? Ay sht, besa. Ay sht! A e shihni,
t shkurtohet kshtu: e unjur pr dashuri Aysht!!!
t kombit, do ta T ma falin fajin atdhetart e Shqipris s Siprme,
Prshumrisht, Shqiptart e rinj t kan n nder t
madh, e flasin pr Albania-n me nxehtsi t vrtet e
lartsoni e do ta t cilt, duke mOs ditur punt e propagands kom-
m tepr ata t rinj qi sjan hyzmeqar t evet- madhsoni veten btare n Shqipri t Poshtme e jasht Shqipris, si
efendmve. Po Shqiptart e motuar - ata qi, duke tuaj. Ti shtrngo- marrin vesh t gjitha sa po thomi.
marr prej Turkut ulefeka t majme, i rrfejnkombit jm pak kraht, Vllezr Shqiptar, atdhetar t vrtet! bashkpun-
q t marrim pjes tort e Albania-s ju ftojn e ju luten t bashkohemi t

4
ton dhen e premtuar, po pr s largu e pa u tundur,
si M oizr ulog, n mundem t flas kshtu, - edhe t tjert n gjith me nj mendim e me nj dshir! Unjni pak
Shqiptart e motuar sjan t knaqur qi nuk flet tryez t m adhe kokn, e duke e unjur pr dashuri t kombit, do ta
Albania kundr Sulltanit e kundr Turqis; thon se tatdheut. Ajo sht lartsoni e d6 ta madhsoni veten tuaj. Ti shtrngo-
dshira m e madhe e Shqiptarve sht t lirohen nga pika e par e vijs jm pak kraht, q t marrim pjes edhe t tjert n
DODONA zgjedha e paduruar e Turqve, e pra sht nj e surt qi e ka pr t tiyez t madhe tatdheut.
prkohshme e cila edhe krkon t jet zri i dshirave Ajo sht pika e par e vijs surt qi e ka pr t shpn
NCNTOn t Shqiptarimit edhe lvdon Sulltanin? - U poqa nj shpn kombia
1994 shqiptar - NE DRITE! kombin shqiptar - N DRIT!
dit me nj Shqiptar qi ndodhet n nj shkojl shum ( uAlbania,>v.IV, n.2, fq.49-52).
t lart; sht nj burr me mnt t lruar e t lioll e
ATA PAGUHCN
M S MIAI cilot tri filma do t duhej t'i
JHMS CflMCftON regjisonte.

20th Century Fox io ko dhn TOM CftUISC


regjisorit Jomes Comeron-it
(Xhejms Komerun) qjysm bilion Tom Cruise (Tom Kruz) sht br
dollor, gjegjsisht 500 milion dol- yll aa i famshm sa tash mund t'i
lor pr produkcionin e 12 filmave zgjeoh me k dhe n cilat filma
n 5 vjett e ardhshm, nga t deshiron t aktroj. Filmat n t
cilat ka aktruar deri tash kan fi-
tuar edhe deri 100 milion dollar,
prandaj 12 milion dollart sa
paguhet pr nj film edhe nuk
jan aq shum.

ROftCRT D NlftO

Pa marr parsysh pse De Niro-n


e konsioerojn aktorin m t
madh t filmit n bot, ai pr nj
film paguhet vetm tre milion dol-
lar. Pa marr parasysh se filmat
e tij nuk jan t garantuarqush
m par si hite, tre milion dollar 9
ian vrtet shum qesharake O
duke marr parasysh kualitetin. scHifiKSSPcVcecfl c
SVLVSTft STALLONC Sip as lajmeve m t reja flrni fiton
15 milion dollar pr nj film,
Stallone merr 15 milion dollar gjykuar sip as prfitimeve t filmit
pr nj film, si sht ky i fundit t tij T a st flction Heroe". Pr t
1fllpinisti". Pa marr parasysh q vlen pohimi se ai sht investim i
Sllaj m nuk sht n dellin e vet sigurt, gj q nuk sht edhe o
m t mir aktror, prapseprap garancion pr kualitet t sigurt. D
emri i tij n shpic garanton hit fi- c.
O:
nanciar. l

JOHN HUGHCS

Marrveshja sht: gjasht filma


pr 20th Century Fox-in. T giitha
rilmat, prve nome fllone i dhe
nHome fllone II", nuk kan qen
hite financiare si do t duhej t
ishin. Por nse vazhdohet xhirimi i
vazhdimeve t hitit t vetm
Home fllone" kjo shum ndoshta
do t snpaguhet.

ftftUCC UIILLIS

Bruce UUillis ka marr 8 milion dol-


lar pr rolin e policit n filmin
Krejt afr gj q u shpagua
duke marr parasysh filmat e tij t
mhershm (Vdis burrrisht 1
dhe 2")
5
DODONn
NCNTOA
1994
F f lT I I N JC R IU T
dllngthi pr "D O D O H C N " shkruan: Cglantinci M flN D IA
Muz ishe ti kura, fisnikja, m e talentuara e
Njeriu mund t jet i lir vajzave t brezit tnd. M duhet
t t krkoj t falur, q askushi
edhepse i burgosur smundi t bj sadopak pr ty, 1
Njeriu mund t jet i burgosur njndrmijratefajtorevepafaj. ;
edhepse sht ln i lir. Apo pr t vetmin faj, intelektin
Ky sht msimi im nga jeta e e rrail, nga e vshtroje botn me
Musine Kokalarit, shkrimtare e syt e tu t menur.
shquar e letrave shqipe, e burgo- Skicat e ciklit Kng varfrie
sur dhe e rroposur pr s gjalli dhe jan thuajse nj profeci. N nj- I
m e gjall se shum t gjall pr rn prj tyre Lvizje, me 25 ]
s vdekuri.. shtator 1937, ti shkruan: T var- I
Sot, do lexues i Biblioteks Ko- f rit dalin jasht, qndrojn, 1
mbtare, mund tri gjej n skedar s din nga t ia mbajn dhe ata ]
librat e Musines. Librat patn fat lvizin. S kan dru, s kan buk !
m tepr. se autoija. Ato, sido- t han, s ka njeri t mendohet \
qoft, u iiruan nga burgu dhe pr ta. U msuan edhe pa ato. T i
doln n dritn e diellit. varfrit qajn se jan zveshur,
fmijt qajn se s kan buk, je - |
Kur i pash pr her t par ske- timt qajn s e s kan nn dhe
dat e reja me titujt Si m thot t gjith vrapojn.
nnua plak, Rreth vatrs,
Sa u tundjeta mu kujtuan lo- Vizitova an e mban. Vurare ;
tt q i i binin Musines mbi fy- kudo. Pash t ligun, q quhet i \
tyrn fminore t mbess s saj t mir, pash gnjeshtarin, q ki- '
vogl dyvjeare n prag t arres- shte t drejt, pash katilin, q
timit. Mbesa jetime e vllezrve nuk i skuqej faqja. Qesha se ky
t vrar pafajsisht, i ruan edhe ishte brumi i shoqris, thelbi i
sot n kujtes pikat e lotit si pikat njerzis.
e shiut - vajtim i thell gjergjelez- Hodha hapat e para, nj grusht
ian i motrs shqiptare. ma dhan. E mbajta prpara nj
Mirsepovjen midis nesh, grua prde e zez m doli n sy, duhej
fisnike, q tu desh t prjetoje forc q t dukej. E ktheva ma- j
ferrin mbi tok. Le t prehet shpi- jtas, nj sy talls m drejtohej e
IV rti yt i bukur. Le t gzohet zemra kthej djathtas nj vajtim i thell
e coptuar. Nuk mund.t t shko- dgjohej. Un hesht, habitem.
nte humbur krijimtaria e shkru- Pyes ku jam - n jet m pr-
ar me pasion e prkushtim.. gjigjen.
Shum shpejt ajo do ta zr ven- Jam i varfr... m mir. S kam
din q i prket n vizionin e kom- njeri - shoh m von. M shty- \
bit q po rilind. pin... Ktheju grushtin. T luftoj,
Jeta jote, pasqyr e virtytit, pas- po po.Ather kuptova ku ndod-
Musine Kokalari: Ka 38 vjet q kam harruar domethn familje. hesha dhe fishtejeta. Luft!.
qyr e krenaris. Syt e tu m
shohin me dhembje e trishtim nga Burgim, inlernim
Fati yt u prcaktua. Me 23 ianar 1946 arres- fotografia e shoqeve t tua ma- Mendjekthjellta Musine, pagove j
turante, botuar n gazetn Shty- harain e talentit tnd t rrall.
tim. Me 2 aershor 1946 filloi procesi p if me 2 korrik 1937. Njzet- Ndryshe nuk mund t kuptohej I
gjuqsor. N clshmin e penalitetit thuhet: vjearja ime, ti shkruaje at ver ajo hakmarrje e zez, cinike, ]
"M e vendimin nr.5 dat 2 korrik 1946 t n breg t detit bashk me shoqen njerzore, ai persekutim afro 40 i
gjykats s lart ushtarake sht dnuar si sabo- tnde t letrave Kolombja (Sel- vjear. Burgim, intemim, izolim, i
tatore e pushtetit e armike e popullit me 20 vjet fixhe Ciu). Shkruanit n dhoma t survejim i plot. Puntore llaqi n
burgim e konfiskim t pasuris!" ndryshme e vraponit tia jepnit N N, vetm e vetm q t mos
Shkrimtare e shquar e letrave shqipe, njo- gazetarit K.Berisha pr rubrikn shkruaje m, q truri yt t mpihej, j
hse e katr gjunve t huaja, pas 16 vjet Frymzime. N prozat e tua t q dora jote t thahej, q jeta jote |
burgimi u internove prjetsisht n Rrshen, shkurtra, hodhe thuajse gji-th t tretej n vetmin oshnare. Ka
idet e veprave t ardhshme: tre- 3 8 v je t, q ka m h a rru a r
n kushte t vajtuesnme banimi e provokuar gime, prralla, novela, romane... domethn familje u shkruaje
nga Sigurimi, e survejuar edhe ne banes Njzetvjearja mendjendritur, t afrmve.
nga nj paralitik. krkoje me kmbngulje t v- Fati yt u prcaktua. Me 23 janar
Nuk t dhan as mundsin t vdisie n spi- rtetn e jets, pr ta br thelbin 1946 arrestim. Me 2 qershor 1946
talin onkologjik. uUn kuptova ni gj, artistik t jets sate. Q n skicat filloi procesi gjycjsor. N dsh- ]
shkruaje ti, p r mua jo vetm cj nuk intereso- e hershme del fare qart intuita

6
min e penalitetit thuhet: Me
hen, por kane qejf t m zvarrism.Nuk t dhan krijuese, spontaniteti, humanizmi vendimin nr.5 dat 2 korrik
as mundsin t vdisje n spitalin onkologjik. pr njeriun e thjesht t shoqris 1946 t gjykats s lart ush-
"Un kuptova nj gj, shkruaje ti, pr mua jo shqiptare, q krkon t lirohet tarake sht dnuar si sabota-
vetm g nuk interesohen, por kan qejf t m nga prangat shekullore t mje- tore e pushtetit e armike e
zvarrisin. Dhe vet kontroliet e ktyre muajve, rimit e t varferis. Shpirti yt ka popullit me 20 vjet burgim e
DODONI) s'kan qen tjetr vese fjal t kota. Sipas
dhembjet m t mdha nierzore,
ai kullonte gjak ndrsa shkruante
konflskim t pasuris!
NCNTOR rregullave, un duhej t isna e operuar ketu e Shkrimtare e shquar e letrave
1994 me forcn migjeniane skicn N shqipe, njohse e katr gjuhve t 1
gjasht muaj m pare. gji t nns, me pseudonimin huaja, pas 16 vjet burgimi u inter-
Muza. Dhe Muz ishe ti, e bu- nove prjetsisht n Rrshen, n i
kushte t vajtueshme banimi e brisht? E sigurisht do t kltha- nuk e pamon diktaturn. Dshira
provokuar nga Sigurimi, e surve- sin, si sht e mundur t mos g je- ime sht t shkruaj, t shkruaj e
juar edhe n banes nga nj p a - ndej nj alternativ tjetr pr vetm t shkruaj letrsi artistike.
ralitik. Musine Kokalarin? Ajo ishte e Megjithat bashkpunoi. N nu-
Nuk t dhan as mundsin t apasionuar e folklorit, dinte aq mrin e par t ksaj reviste (korrik
vdisje n spitalin onkologjik. gjuh t huaja, a nuk do t kish 1943) jan dy shkrime t Musi-
Un kuptova nj gj, shkruaje prkthyer aq e aq vepra me v le- nes. Kryeartikulli n t ci-lin
ti ,pr m u a jo vetm q n u k inter- r? A nuk do kishte shkruar edhe shkruan:
esohen, por kan q e jft m zvar- shum libra t tjer me stilin o ri- B ijt t on ja n t zhveshur, le
risin. D he vet kontrollet e ktyre gjinal, ku tragjikja dhe komikja, e t i ndihm ojm sa t kem i fuqin.
muajve, s kan qen tjetr vese mira dhe e keqja, e bukura dhe e B ijt t on ja n npr burgje,
fja l t kota. Sipas rregullave, shmtuara, mizoqa dhe fisnikja, mos t kursehem i p r ta. Fsha-
un duhej t isha e operuar ktu t ngrthyera aq mjeshtrisht, do trat tonajan djegur e shkretuar,
e gjasht m uaj m par. do t ta vinin shkrimtaren n ixeshtat e burra, gra, f m ij kan mbetur
ngjas T ngritn nga shtrati i p ara?" udhs, le t ndajm m e ta at q
vdekjes n javn e fundit t jets Musine Kokalari kishte vizionin kemi. M e duart tona le t qepim,
dhe t nisn t vdessh e hairuar, e saj pr zhvillimin e historis dhe me kursim e t ona t u bjm ato
pa patur mundsi edhe nj got t kombit shqiptar. Qysh n f - q u lypen. T japim aq sa na
uj nga t afermit e da-shamirt. mini u edukua dhe u ushqye me Musine Kokalari vjen p r dore. Kush m shum e
Kush e dha at urdhr mizor? dashurin e madhe pr Shqip- kishte vizionin e saj kush m pak, se ja n vllezrit
rin e trojet e lna jasht saj. Vl- pr zhvillimin e his- t on. T punojm pr t nderuar
Brezat q do t vijn nuk do ta lai i saj i madh, Muntazi, n emr
kuptojn dot kurr kt inkuizi- toris dhe t kombit Atdhen, ashtu si e kan br
t s h o q fis D jelm ria t dhe t part tan. N t njjtin
cion. Ata do ta lexojn shpirtin Stambollit pat hapur shkolln fil-
shqiptor. Qysh n numr sht botuar edhe nove-
tnd t bukur dritdhns n S l lore shqipe Kosova n lagjen fmini u edukua dhe lza Hija e djalit me pseudoni-
brat e tu, botuar nga Mesagje E jup t kolonis shqiptare n u ushqye me dashur-
rit shqiptare si jan tregimet e min Tacita.
StambolL. Vllai m i vogl dr. in e madhe pr Po n vitin 1943 Musineja ka b a-
vllimit Si m th o t nnua H amit Kokalari botoi n vitin Shqiprin e trojet e
p lak. Gzimi, hidhrimi, sm i- shkpunuar me gazetn socialde-
ra, ngushtsia shpirtrore dhe
1943 librin K osova - djep i lna jasht sai. Vllai mokrate Zri i liris (6 numra).
hapsirat intelektuale, nj bot
shqiptarizmit. Jehona e botimit i saj i madh, Muntazi, Pas denoncimit t Marrveshjes
t ktij libriundie kudcrqjetonin n emr t shoqr is s Mukjes, Musineja nuk pranon
gjin kundrshti, nj bot auten- shqiptart e u ribotua edhe n
tike shqiptare, n t ciln lind dh "Dielmria" t Stam- vllavrasjen. Kt ia thot edhe
Amerik, Itali, Belgjik. V e-tm oollit pat hapur shoqes s saj t letrave Kolom-
vdes njeriu aq universal dhe aq i n Shqiprin e diktaturs, me
veant si n at qytet t gurt, t shkolln fillore bias (S.Ciut). Ti n shpirt je de-
vendim t gjykatss Tirans (27 mokrate, ti ske asgj t prba-
prshkruar me aq mjeshtri e flu -
mars 1948) iu ndalua qarkullimi. shqipe "Kosova" n
iditet, me nj gjuh t sakt e lagjen "jup" t shktme diktaturn. Shpirtiilir
plastike, q e prcakton edhe sti- Musineja, aq e apasionuar pas i krijueses, nuk pajtohet kurr me
fjals s bukur shqipe mbajti k - koloms shqiptare n terrorin dhe fanatizmin e verbr.
lin tnd. Shkrimtare e pasionuar e
fjals s bukur e t veant shqi- shtu mbi supe tragjedin e prher- Stamboll. Vllai m i Musineja nuk mund ta parashik-
pe. Libri, ku spikat m . qartsi shme t njerzve me karakter t voql dr. Hamit onte kurr q do t ishte viktim
vizuele psikologjia e nj kombi paprkulur. Kokarbri botoi n vi- dhe martire e diktaturs.
dhe e shtresave t tra shoqrore Vajz e patriotit dhe juristit t tin 1943 librin Me 12 nntor 1944 ia marrin t dy
Kulloi odaja sht nj perl e shquar reshat Kpkalarit, kthehet "Kosova - djep i shqip- vllezrit, Veisin dhe Muntazin
pends sate. Kjo ndjehet edhe n n Shqipri nga Turqia .n m o - tarizmit". Jehona e dhe ia vrasin pagjyq. Me 15 nn-
dy librat tjer...uS a u tund je ta shn trevjeare, pr tju nnsht- botimit t ktij libri u tor e arrestojn edhe Musinen,
dhe Rreth vatrs, librm e pr- ruar destinos s intlektualve, q ndie kudo q jetonin por e lirdjhfpas dy javsh pr ta
ralla t prpunuara pr fmij. deshn ta bnin Shqipfin pas shqiptart e u ribo- qetsuar opinionin e tronditur pu-
Nett, q kalojn femijt Rreth Kongresit t Lushnj es. tua edhe n flmerik, blik t kryeqytetit pr krimet mo-
vatrs simbolit t Atdheut e fa- Motr e vllezrve demokrat.t Itali, Belqjik. Vetm nstruoze dhe varret e prbashkta
miljes, ku t gjith shqiptart, m njohur nrevolucionine 1924, q n fiishatn e mendur t gjeno-
n Shqiperin e dik- cidit komunist.
par se n do shkoll, e do uni- prsri nuk u largua nga Atdheu,
versitet, marrin nocionet e t m K pr ti shrbyer atij ndershmrisht
taturs, me vendim
M usineja krkon shpjegim pr
rs dhe t keqes, e t bukurs dhe me forcat shpirtrore dhe intelek- t gjykats s Ti- kto vrasje terroriste, po asnjeri
t shmtuars, e ushtrimit t m e- tuale. rans (27 mars nuk i prgjigjet. Shpiiti i ndje-
ndjes (gj e gjzat) dhe gjithkaje D iplom antja e U niversitetit t
1948) iu ndalua shm vritet dhe rebelohet. Vrasjet
q trashgohet aq natyrshm me Roms e degs s letrsis m ______ qQrkullimi, natn dhe buzqeshjet ditn ishin
aq dashuri e mirkuptim nga nj titullin Doktoresh n letrsi t papranueshme pr personali-
brez te tjetri. Rreth asaj Vatre, q nprmjet tems: Literatura al- Shtpi apo burg? Prindr apo tetine saj. Kshtu libraria ku p u -
i ka mkuar kurdoher shqiptarit banese - N aim Frashri q n gjindarm? Gdhihet d ita , n g ry- non Musineja (diku midis Sahatit
dashuri pr prindr e Atdhe. (Do vitin 1941 nuk e pranon vendin n set, ajo p o at p u n bn. Gjith- dhe monumenteve t kulturs)
t vij nj dit q edhe ata q iu katedrn e atij Universiteti, sepse m o n p ra p a x h a m a v e . A tje bhet qendra e intelektualve t
larguan vatrs, sepse deshn t ia ka bindje, q vetm si shkrimtare duhet t varroset gjersa nj dit shquar t atyre viteve si A.Pipa,
u prdhosin e tia u ftohin der- mund ti shrbej Atdheut. Musi- t jep t n m duart e nj njeriu t M.Pipa etj. Dikush e fton t hyj
bedert do t kthehen aty ti p u - neja kthehet n Atdhe dhe shkru- panjohur, q ajo do t i fa l bu n Lidhjen e Shkrimtarve, por
thin me mall edhe gurt e soka- an librat e saj t njohur, nj kurin, dashurin e ruajtur kaq Musineja krkon me kmbngu-
qeve t t parve ttyre). Ky sht enciklopedi e jets s gruas gji- vjetm e radh. lje pafjsin e vllezrve. Shpa-
msimi i dyt, q nxjerr kur e rokastrite, veanrsiht te libri Sa M jaft, mos mejto tepr! H idhi lljen publike t ksaj pafajsi.
lexon veprn dhe je tn tnde, u tundjeta, t cilin eci-lson n hapat si i hedhin t tjertl V a - Pse t vriten njerz t pafajshm
Musine! pasthnie si pasqyr e nj bote zhdo rrugn e drejt n do k - pa gjyq? Ngulmon. Athua kjo
Pr affo gjysm shekulli kriji- t pernduar, shtegu i kaprxi- naqsin tnde dhe urrejtjen e t pasksh qen nj rastsi? Musi-
mtaria tu burgos, tu shkel me m it ng a va jzria n m es t tjerve. neja nuk mashtrohet leht. Ajo e

7
kmb, tu injorua. (Pr udi edhe kngve, n nusripr ta hedhur M os p y e t shtjeta,jo m tepr k a t q art se kjo nu k sht tje-
sot n shtypin letrar, gazeta D ri- g ru a n p ra p n va rgonjt e se n j ndrr q shh natn, me t r vese nj pjes e strategjis
ta, kryeredaktori, zoti Bardhyl rnd t robris dhe fa n a tiz- ndryshim in q e para sht e p r ta shprbr kom bin, p r ta
Londo i quan t dobta dhe pa m it. gjat, kurse e dy ta e shkurtr. coptuar dhe p r ta prkulur,
nivel artistik). E megjithat jam e "Mjoft,mos mejto tepiT' Kur shoqja e saj Afrdita Asllani p r t ia d ro g u ar tru rin me dog-
bindur q brezat e ardhshm, t
pastr e t kthjellt, t liruar nga
Shpirti indjeshm i ksaj intelek- i drejtohet m 1943 t bashk- mn, p r ta m um ifikuar dhe
p r t ia h ed h u r pluhurin tr a -
DOQONfl
tualeje t shquar ka krkuar gjith- pu n o j m e revistn G ru a ja NCNTOfl
deliret e madhshtis, kur ta lexo- shqiptare, Musineja i prgjigjet gjik t ng rirjes dhe t harress,
nj lirin. Q n skicat e para q p astaj me sh p irt t sakatosur
1994
jn veprn tnde dhe veanrisht Pas xham ave t dritares k - q ka shum rezerva pr proble-
jetn tnde do t pyesin me habi: min e Kosovs dhe se n pik- ta flak npr eksode dhe n
lthet pr fatin e vajzs shqiptare:
krim pasksh br ajo grua e Vall ku ndodhet? M e k rron ? pamje sht socialdemokrate dh
varfrim absolut sa ta shes Ja mjerimi! Ja vdekja shpirt- Puna e krahut sht e rnd.
gjakun e vet pr t ekzistuar. rore, vdekje prsgjalli. Merret S ka dallim midis puns men-
Musineja ishte m tepr se nj me mend q n kalvarin e saj t dore dhe asaj fizike. Sa e leht
intelektuaie, e prcakton shoqja e mundimeve, aio gma aq delikate ta thuash dhe sa e rnd kur e
saj e burgut, Drita Kosturi. E qet dhe e brisht ka qndmar, sepse jeto n ! Norma sht nj anga-
dhe kmbngulse ajo qndroi ka qen e bindur qe mundonjsit zhim n luftn pr jetn. Mosha
dhe u mbajt me dinjitet gjat pro- e sai kan qen t vdekur pr s kalon, fuqia paksohet, norma
cesit gjyqsor pa avokat mbro- gjalli. Kshtu e prballoi trim- sht ose ajo e para, ose sht
jts. Krkesa e socialdemokrat- risht dhe me fisnikri restin e je- ngritur dhe puntori duhet t pu-
ve kishte qen anulimi i zgje- ts s saj. noj, t robtohet dhe nevojat e
dhjeve t 2 dhjetorit si antide- 16 vjet burg dhe deri e fund t tija mbeten gjithmon krkesa
mokratike. Aleatt e kaluan n jets intemim. legjitime t paplotsuara. Ai q
heshtje memorandumin. Kjo i s ka pun me norni, ta quaj
Profesioni - puntore ndrtimi. veten t lumtur, se nuk i bie rasti
dha shkas diktaturs q ta para- Pensioni - 175 lek.
qiste Bashkimin demokratik si as t i han hakun, as t shoh q
bllok pr prmbysjen e pushtetit, Ushqimi - Nj pjat sup, gjysm s ka fu q i t punoj. N socia-
kur ky, n t vrtet, ishte zri i panine. lizm, t paktn n kt socia-
demokracis kundr dhuns. Luksi - Nj kafe dhe respekti pr lizm q kemi kaluar, puntori i
veten dhe ndonjher zngnjimi Diplomcmtja 0 Univer- krahut e ka punn m t rnd,
Musineja prsriste: nuk kam as- punon me or t zgjatura dhe kur
nj faj ndaj popullit tim pse nuk e e ndonj shnim: Ndoshta do t sitetit t Roms e kthehet n hstpi, nuk ka fuqi t
pranoj diktaturn dhe mendimin ishte m mir t kisha mbyllu deqs s letrsis
syt njher e prgjithmon. K - rrij n kmb. N soci-alizm
e lir e demokracin pr t gjith. m titullin "Dok- thon se klasa puntore sht n
shtu merrnin fu n d edhe vuajtjet toresh n letrsi"
"Klu do l kolbesh!" megjith gjendjen tragjike. Kjo fuqi, por untori mbetet gjith-
do t ishte nj zgjidhje shum e nprmjet tems: "lit- mon n fund, si n dituri ashtu
Nj shoqe tjetr e burgut, Sh.T. eratura olbanese - edhe n pages..., i mbyllur
rrfen: Kam qen me M usinen mir. Po kto aste dobsie ka-
kur e riizoluan n burgun e Ti- lonin e jeta rridhte. Musineja pasi Naim Frashri" q n brenda katr mureve t ndr-
rans (1947-48). T them t dre- hiqte rrobat e dokut t puntores vitin 1941 nuk e pra- marrjeve. Kultura, shtypi pun-
s llait, vishte rrobat m t mira non vendin n kate- tor, n u k sht nj arni q t ud-
jtn e kam adhuruar. Fytyra e hheq puntort, t i fymzoj
saj e iltr m i kujtonte madonat q kishin mbetur, kalonte e vetme drn e atij
mesprmes qy tetit, shkonte n bi- Universiteti, sepse ka ata t shprehin mendimetjasht
gjermane. E brisht, bjonde, e mureve t ndrmarrjes. Puntori
heshtur, e trhequr, shum e ma- bliotek, lexonte n nj stol n bindje, q vetm si
lulishte dhe i rridhte zemra gjak i krahut vuan pr nj moskuptim
tur. Kishte pasion t mblidhte
pr mjerimin e atyre njerzve fis-
shkrimtare mund t'i nga intelegjencia e shtpive t
folklorin. sht nj pu n e thje-
nik, q leproza luft e klasave i shrbej Rtdheut. kulturs.
sht, thoshte, bjeni edhe ju . Musineja kthehet n
sht pun e bukur dhe paq- kishte br m mjeran. Nuk ua Kt njoha dhe ky sht realiteti.
sore. Prkthente Pirandelon. E shihte pr t madhe kur, ndon- Rtdhe dhe shkruan li- Dhe p o t mos kisha kaluar kt
quante shkrimtarin e saj m t jher, shkonte n kinema dhe e brat e saj t njohur, rrug, un do ta quaja veten se
preferuar. gjente veten krejt t boshatisur nj enciKlopedi e kisha br nj pun kush e di sa
Nj dit u b kontroll n burg.
rreth e rrotull, Lndohej zemra e jets s gruas gji- me rndsi, po t merresha me
Dhe vetm at dit e kam ndier
asaj gmaje fisnike, q nuk rreshti rokastrite, veanr- letrsi. Talenti dhe kultura duan
s mbledhuri prrallat e legjendat siht te libri "Sa u tund vrtet studim dhe pun t lodh-
zrin e Musines, kur iu prgjigj e fisit t lasht arbror, pr tua shme, por ama puntori i bu-
talljes s M ehmet Shehut. H jeta", t cilin e jqsis, i miniers, i ndrtimit,
treguar nj dit t gjithve, se ish- cileson n pasthnie
moj ti e apazits ? Po - ia ktheu in bij t nj Zonje t rand, q bjn punn m t rnd. Ata
Musineja. Un jam e opozits." b u rra t e dh eu t e th rritsh in si "pasqyr e nj bote luftojn do dit, me kolektivin
Ktu do t kalbesh, - qe pr- Nan! ; t pernduar, sntegu i dhe me vetveten, me lodhjen e me
gjigjja e tiranit. Pr kt s kam kaprximit nga vo- pafuqin. Bashk me t gji- tha
asnj dyshim - tha Musineja. flrrita la njoh jzria n mes t kto, ka edhe nj familje pr ta
Ajo nuk krkoi asnjher falje. kngve, n nusri pr mbajtur, ka fm ijpr t rritur...
Falje t ciln ia krkonin me km- Shqiprin e prmbysur ta hedhur gruan prap Le ta mbyllim vitin 1972 me kto
bngulje pambarimisht. N dorshkrimin e fundit Pr- n vargonjt e rncJ shnime. N uk do t harroj kurr
N ukkam br asnj fa j!- ngu- shtypje (Rrshen, dhjetor 1972) t robrise dhe fana- sa padrejtsi bhen n shpin t
lmonte.Sa m i madh presioni, aq Musirija shkman: tizmit". puntorit, sa mbetet ai i pakultu-
m thell Musineja i krkonterr- ... Njoha kulturn demokrati- ruar dhe sa pak interesim ka in-
njt e popullit t vet. Kngt, pr- ke. Njoha tragjedin eprmbys- telegjencia, e cila bn repor-
Arrita kshtu t njoh Shqiprin

s
rallat, legjendat... Cilindo q jeve t mdha revolucionare dhe tazhe, shkruan nj roman, por
vinte n burg, rrfen Drita Kos- e prmbysur. Po t mos kisha
t gjitha ndryshimet q pasuan kaluar kt rrug sa tragjike aq asgj n u k ndihmon nzgjidhjen
turi, Musineja i krkonte nga nj nga ky trmet i pandrprer pr e problemeve jetike t tij."
prrall. edhe tronditse, ndoshta s do t
t konsoliduar diktaturn e pro- kisha njohur realitetin e vrtet Krijimtaris s Musine Kokalarit
Dhe m vjen udi edhe sot, kur e letariatit. Njoha nj gjyq special Njmbdhjet vjet pune t lir nuk i mjafton nj z i vetm n
kujtoj sa ishte e lumturuar at vit, dhe 16 vjetburg, shoqrin eras- n ndrtim kan qen pr mua enciklopedin italiane (edicioni
q u krijua Universiteti. ti t burgut dhe m pas, prplas- nj zhgnjim, po t krahasohet Sonzognoj. u
Ngazllente intelektualja e shqu- je t andej-kndej. Njoha punn e me superioritetin e organizmit, Vepra e saj u shkma me pasion
ar e letrave shqipe/' ' puntorit me norm individuale intensitetin dhe rendimentin m rinor (1937-1944)
dhe punn e krahut me norm t lart t puns s detyruar t t
Ku jan prrallat e tua Musine? kolektive n bujqsi dhe nndr- Si nj krijimtari e shquar do tju
Populli me shpirtin e tij t bukur burgosurve. Sa i fort sht nj flas breznive, t gjith atyre q
tim. Njoha vetmin e vetkr- brigadier i lirdhe sa abuzime
dhe optimist t jepte shpres, t kuar. Njeriu i vnpara tpapri- kan luftuar e do t luftojn n t
jepte jet. A nuk triumfon gjithnj bn! Sa e vrtit puntorin e shk- ardhmen pr ta ribr Shqiprin.
turave t hidhura, pr t mos ar- ret, kur ky merr guximin ta ku-
n prrall e bukura, e mira, mbi dhur n kundrshtim me vetve- Jeta ka nevoj pr karaktere t

8
t zezn, mbi krimin dhe perver- ndrshtoj. Sa lek ha ai duke
ten, nuk ka rrug tjetr ve tr- mos punuar, sa dit shkruan, jo paprsritshme, q ta shtyjn ko-
sitetet? heqjes, hum bjes"nbotn e vet mbin drejt prparimit. E derisa n
pr vete, por pr at q e mbron
Pmdjeksit nuk e duronin dot t brendshme. dhe ka leverdu A i sht nj qe- gjirin e tij, n altarin kombtar
qndresn shpirtrore t Musine- Kujtova me mall njohjen me tr haja q vjedh puntort dhe jan djegur aq e aq pishtar t
s, e thrrisnin, e mermin n pye- at mori grash, vjett e kaluara shtetin, nj tiran i vogl, q ia ndritur si jeta e qelibart e ksaj
DOPONI) tje, e provokonin, po ajo e qet
nuk u jepte shkas". Dhe kuptohet
bashk me to. Vetm pak prej
tyre arritn deri n shkalln m
helmon jetn prdit puntorit, martireje t demokracis e t LI-
RISE s mendimit t thell in-
NCNTOn q ata turfullonin. nj nga diktatort e vegjl tktij
1994 t fu nd it t poshtrsis. I kam sistemi, q e krijoi. Puntori sh- telektual do t na mbetet prher
N nj shkrim t moshs njzet- par ato mrrdhniet thjesht t i pandihmuar dhe varet nga shpresa, q nuk do t humbasim.
vjeare ajo thuajse klith: njerzore, jasht do synimi po- nj brigadier dhe nga nj teknik,
litik, n marrdhnioe fqinjsie q e paguan si dhe sa t i plqej.
t prditshme...
KUSHIPRIU "DODONCS" nga
hisloriku i
adashen e saj, them, kryekreje vetm prkah
Periodiku shqiptar, me dihet, nuk ka ndonj
s h k ru o n j^
emri q mban. periodikul
historik gjithaq t gjat. Ndryshe nga shum kjo, mu si simotra e saj m e vjetr n Napoli, Dodona e bubanve konstanc-bukureshtiane shqiptar
popuj t tjer, e madje ndryshe edhe nga kta q doli jasht - n Rumani. nuk ishte e ilustraar, si sht kjo e sotmja dhe
na rrethojn n shekuj, me tradita shum m t M e para revist jona m e i l u s t r i m e , por as afer fizionomis s saj s motrs m t re".
thella edhe n kt lmi, shqiptart nxorrn ende jo revist trsisht e ilustruar, sht E prgjithshme kryesisht, revista e par, Do-
gazetn e vet t par me 23 shkurt 1848. Nga Xgjimi (Zgjimi), nj e prkohshme mua- dona e vitit 1922, q doli gjithsej me 6 numra,
kjo dat nis, n fakt, tr fletorarizma jon, jtore si shkruan n faqen e saj t par, Prej t dhe pas pes vjetsh, edhe me nj numr t
fillon kshtu edhe historiku i periodikut shqip- gjitha dhe nga ca pr xgjim n e popullit vetm, ishte revist politike, shoqrore, letrare,
tar, i cili - me katr vjet m pak - mbush sivjet Shqiptar. Me drejtor Dhori G. Kottin. Me seli kulturale etj., prej 24 faqesh dhe nga formati
jo m shum se nj shekull e gjysm! - gjer at dit q t lirohet Kora ! - n shum m i vogl nga sht Dodona prisht-
Bukuresht. Numri i par doli n tetor 1913. inase e Agim Morins.
Nga kjo m e para fletore jona, nga L albanese
d Italia (Shqiptari i Italis) e Jeronim de Pa kaluar tet muaj, me 15 qershor 1914, do t N qoft se edhe nuk kemi t themi m shum
jet Lulo Malsori (pseudonim i publicistit dhe pr prijataren e Dodons aktuale, pr drejto- Nga historiku
Rads, q, si shumka jona e kulturs, q nisi
jasht, u botua n Napoli, brenda 100 vjetsh u shkrimtarit Milo Dui), apo saktsisht Zonja rin-pronar t saj, pr botuesin dhe drejtuesin e i periodikut
nxorrn gjithsejt 600 tituj gazetash e revistash Lulo Malsori ajo (ai) q do ta nxjerr revistn saj, ndrkaq, skemi sesi t mos ferkohemi ca shqiptar n
shqiptare, e m e shumta tejet jetshkurtra. e par me ilustrime, t prkohshmen letrare edhe pr nj arsye jo pak sinjifikative dhe me kt gjys-
Zana, n Durrs, por edhe kjo e shtypur n interes.
E veanta dhe jo pak kuriozja e kti jetshkrimi mshekuili,
Bari t Italis dhe me vetm gjithsejt 4 numra. Fjala sht pr Gjergj D. Bubanin.
t fletorarizms shqiptare konsiston n faktin se ndrkaq, e
nga gjith gazetat e revistat e botuara (edhe) deri Por revista e par e ilustruar prej 16 e 18 faqesh, Tre vjet pas drejtimit t Dodons, Gjergj D.
lllyria, pararendsja mbi nj erek shekulli n veanti
tn e re se adashja e saj e mvonshme e Emest kto vitet e
Koliqit me shok. Edhe kjo u botuajasht, tashti fundit, u bo-
jo m prtej detit, por - matan oqeanit: n tuan jo pak
Amerik! E ku tjetr pos n folen noliane e
revista t
faikiane, n Boston. E drejtoi, si t prdy-
javshme politike e letrare Kost. erkezi. Numri ilustruara, si
i par doli m 15 mars 1916 dhe nuk jetoi m "Vir, "Skena
shum se - nj vit, me ndonja dhjet numra dhe teatri",
gjithsejt. "Zri i
Do t botohen pastaj, me 1920 e pr 20 vjet me rinis",
radh, edhe rreth 20 t prkohshme me ilus-
"Kosovarja",
trime, si Dialeria, Shqipria e ilustruar,
Minerva, Bota, Drita, Vatra shqiptare, "Ora",
Koha e shum t tjera, me editor - Dhori "Koha"
Kottin, Mihal Xoxn, Milo Duin, por edhe - "poka",
vini re - Avni Zajmin, Skender Lua- rasin, Od- "Forumi",
"Dielli''eazeta m e vjetr shqiptare n bot
(1909-1994). Boston, Amerik. hise Paskalin, Mustafa Gjinishin, Nebil ikn, "Spektr",
Tajar Zavalanin, etj.
"Bota shqip-
PAAAACNDCSJA "D O D O N C S " tare", "liria",
Kt gjysmshekulli, ndrkaq, e n veanti kto Bubani nxorri dhe nj flet satiriko-letrare me "Republika",
sot, sht vetm njra Dielli i Bostonit n vitet e fiindit, u botuan jo pak revista t ilus- titull Brambuli, q vijoi pr tre vjet me "Mrgimi",
Amerik q me 15 shkurt t ktijviti, mbush 85 traara, si Ylli, Skena dhe teatri, Zri i radh, deri m 1933. Numrin e par, si shtojc
rinis, Kosovaija, Ora, Koha Epoka, "Jehona",
vjet, sado edhe kjo me ndonj ndrpreije. t gazets Shqipri e re, e nxori m 28 nntor
Forami, Spektr, Bota shqiptare, Liria, 1930. Nga gushti i vitit t ardhshm, 1931, dhe "Pyka",
N kt gjysmshekullin e fundit t saj, nd-
rkaq, e n mnyr t veant katr-pes vjett e
Republika, M rgimi, Jehona, Pyka, gjer n fund t d aljs s t prjavshm es Kuvendi"
Kuvendi. Arbr, Fati, Syri i tret dhe Shqipri e re, q botohej n Konstanc t "flrbri",
fundit, periodiku yn, i liruar frersh, bri m
t madhin bum: pohohet me t madhe se deri te... Dodona. Rumanis, Gj.D. Bubani do t bhet drejtor-pr- "Fati",
vetm n Shqipri dalin momentalisht mbi 400 T rade mark-u i tyre thuaj prore ka qen firma gjegjs i saj, redaktor i s cils ishte q nga viti "Syri i tret"
gazeta e revista nga m t ndryshmet, duke zn e botuesit, mri i pronarit, vula e drejtuesit. 1920.
dhe deri te...
kshtu - ktu t paktn! - vendin e par ndr M jaft ta zm ngoje, fjala vjn, pas Kost. Edhe m shum se kaq dhe m kurreshtaija e
shtetet e Evrops Lindore q flakn ko- mu- erkezit e Parasqevi Qiriazit, si m par edhe gjith ksaj sht se botuesi i hershm i Do- "Dodona".
nizmin, me prqindjen m t madhe t ga- Nikolla Lekon, Gjergj D. Bubanin, Evdhoksia dons, Gj.D. Bubani, megjithat, nuk lidhet me
zetave sipas numrit t banorve. Grmenjin (edhe nj tjetr femr kjo), Vasil; Dodonn e sotm,e vetm prkah emri. Ka dhe
Xhakn, Pjetr Kolonjn, Tajar Zavalanin, nj lidhje tjetr q at dodonianin e Konstancs
ACVISTAT PAAA Sknder Shkupin, Thanas Floqin, Ikbal ikn, e lidh m,e kt dodonianin e Pri- shtins: sht
Tek kemi n dor, nga qershori 1994, edhe kt Milto Sotir-Gurrn etj. kjo: Kosova.
m t parin numr t ksaj reviste rn t re t Do nevojitej koh dhe vend pr t br fjal Agim Morina nxori n Kosov, ja, dhe numrin
ilustruar, me formatin m t madh ndr ne deri qoft edhe vetm pr ato m kryesoret n kt 2 t Dodons nga shum an t moderaar dhe
sot, revistn Dodona, numrin e dyt t s cils kolan t ilustraarash m t para shqiptare, po joshse, e sivllai i tij, 62 vjet m par, Gjergj
e kemi momentalisht prpara, periodikdashsit do ndalemi ne kt motrn e madhe, kt t D. Bubani, atje larg, n Konstanc, n Rumani,

9
shqiptar vetvetiu i imponohet pyetja: kush i priu vetmen adashe t revists pr t ciln e kemi t pijavshmen politike, shoqrore, ekonomike,
vall Dodons? fjaln: Dodonn. letrare etj. n gjuhn shqipe dhe pjesrisht
Cila qe m e para revist jona, vetm me ilus- Shtatdhjet e dy vjet m par, n janarin e vitit frngjisht e ramanisht, prej 4, 6, 8 e 16 faqesh,
trime, e cila ajo m e para, e mirfillta, revist 1922, n Konstanc t Rumanis, drejtuar nga gazetn Kosova !
jona shqiptare e ilustruar? Jorgji Bubani, ndrsa pes vjet m von nga Me 25 maj 1932 doli n at qytetin e Rumanis,
Kur doli dhe jet pati? Gjergj D. Bubani dhe tashti jo m n Konstanc, q strehoi jo pak shqiptar n vite, gazeta q - DOPONA
Sa u prket revistave tona me ilustrime dhe atyre por n Bukuresht, doli numri i par i revists edhe me kt emr dhe me kt destinim - flet NCHTOn
trsisht t ilustruara, ktu jem i edhe m t Dodona. E avansuar shum dhe e veshur me pr angshtin e thell t patriotve tan, edhe 1994
varfr: nuk kemi as plot 80 vjet tradit. Mbase petk modern, m e pasur dhe shumfish m e n mrgat lidhur me fatin e gjysms s kombit
nuk sht pak indikativ titulli i prijatares s tyre, prkujdesur, Dodona e Prishtins lidhet me t shkputur me dhun nga Atdheu.
i revists q doli vetm me cailustrime, por edhe
FILMIIM SHTC DCSHMI
PCR HJC NJCttl TC MflDH
flLMfl SAHITAJ ISHT6 FOSHNJ6 NJ6VJ6C6 KUfl PRIND6RIT 6 SftJ U D6TVRUAN C?6 Tfl BflflKTISIN KOSOVN, KT
PLflG T RND T C?6NI6S SH?IPTflR6. NflTVRISHT S6 Sl NJ FMIJ I 6MIGRANTV6 POLITIK SHC?IPTflfl, N
BRUKS6L, flLMfl Q NGFI FMIJRIFI 6 H6RSHM6 I KISHT6 SHUM GJRFI T QflflTFI, PR FFIR DALLONT6 NGR
MOSHATART 6 SflJ N KflV6QVT6TIN USHTflRflK DH6 POLITIK T 6VROP6S. TAL6NTIN Pfl flRT FllA/IFI 6
TRflSHGOI NGfl I flTl, R6SHAT SAHITAJ, I CIU SFIPO KISHT6 FILLUAR T M6RR6J M6 FIIM 6 T6flTR 6 KJO ISHT6
DSHIRfl T CILN S6 Lfl KURR, SflDO Q J6TFI 6 NJ R6FUGJATI POLITIK N P6RNDIM NUK SHT FflR6 6
L6HT. PRPOS NGfl R6SHFITI PR BOT6N 6 FILMIT DH6 T6ATRIT flLMfl MSONT6 6DH6 NGFI NJ fl6FUGJAT
TJCTR POLITIK. I CILI PR T SHP6TUFIR KOKN KISHT6 IKUR N B6LGJIK - NGFI R6GJISORI I NJOHUR SCFO
BCJTO KRflSNIOI, I CIU, N BOT6N 6 flRTIT SHQIPTFIR N KOSOV "6RDHI QCT-Q6T DH6 HVRI N
L6GJ6ND".
flLMfl ISHT6 FF1R6 6 VOGL, KUR DO T KflLOJ MBI NJ MUflJ N KOFIVZIK, KU U XHIRUfl FIIMI PRILU I
THV6R", I R6GJISOR6S URI BCGCJfl, N T CILIN I flTI I SflJ R6SHATI LUFIN NJfllN Pfl6J ROL6V6 KRV6SOR6 T
M6SHKUJV6 (ROLIN I CILIISHT6 PARAPAR Tfl LUflJ flKTOfll VN I MFIDH BCKIM FCHMIU), NDRSfl 6 Mfl 6 SflJ,
ZONJFI B6HAR6 R6XH6PI NJRIN PR6J ROL6V6 6PISODIK6 T6' F6MRAV6.
M6AS6 PIKRISHT KTU, RLM6S S VOGL 6DH6 IU KfllJUfl VIZIONI Q NJ DIT PR6J DITSH T BHCT
R6GJISOR6... KSHTU, FILMfl SflHITflJ, STDU6NT6 6 R6GJIS6 N ITKflDMIN 6 FILMIT (INSTITUT D6S AAT 6T
DIFFUSION) N6 BRUX6LL6S, N T CILIN U PRflNUFI N M6SIN 6 SHUM 6 SHUM KONKURR6NTV6. KTO DIT,
N6 SRUKS6L, KONKRCTISHT N6 F6STIVALIN 6 "FILMIT T M6DIT6RflNIT" SHFflQI PR6M16RN 6 PflR T SflJ,
FIUVIIN DOKUM6NTFIRO-flRTISTIK MBI J6TN DH6 V6PRN 6 6NV6R HflDRIT, flPO, SI DIN Tfl QUFUN 6DH6
"DIPLOMflTIT T6 PflR MOD6RN T KOSOVS N 6VROP"
BIS6D6N M6 ZONJUSH6N FILMfl DLLNGTHI Pfl "DODONN" 6 ZHVILLUFIM N BRUX6LL6S, M6NJH6R PftS
PROJ6KSIONIT T6 FILMIT T6 SflJ "KOSOVfl SHT GJFIKU VN C? NUK FAL6T"

c
E

3
c
> Alma SAHITAJ studente e regjis n BruxeUes dhe regjisore e film it Kosova sht gjaku yn q nuk fa le f
k
Plakati n fren gjish t i film it t
Nfl FUSTC PCB KOSOVCN shqiptart q jetojm nj koh t shkruar n revistn prishtinase K osovs s robruar, dhe q
gjat ktu.. N radh t par ZRT publicisti kosovar, Haqif shpresojn se nj dit, mbase do t *
mendimi i tyre sht se ne, mbase, Mulliqi Njeriu i cili jetoi dhe kthehemi n atdheun ton.
DODONfl: Zonjusha Alma, ju me t gjetur parajsn ktu, do t vdiq pr K osovn. N ga ana
ishit njvjeare kur erdht n jem i tjetrsuar, se t gjith shqip- tjetr, mendoj se, n rradh t par
Bruxelles, q do t thot se u tart ktu ia kan arritur q t pas- dashurin pr atdheun m a kulti- Mirpo, ti kthehem pyetjes q
rritt prgjithsisht larg Kosovs, urohen dhe, duke u nisur pikrisht vuan prindrit e mij, dy ba- m a parashtruat, se far m shty-
a mund t na thoni far ju shtyri nga kjo logjik, sikur, n ndrdi- shkpuntor t ngusht t Enver ri q t xhiroj nj film t ktill
q t i prvisheni puns dhe ta jen e tyre se shqiptart q jetojn Hadrit, t cilt affo njzet vjet je- pr nj figur far ishte Enver

10
xhironi nj film dokumentaro-ar- n Perndim, pasiq u shpm- tojn n Bruxelles, n cilsin e Hadri! M duhet t them se edhe
tistik, si sht film i Kosova guln s andejmi, mbase edhe e refugjatit politik. Mbase nj koh kjo shtje, n nj mnyr ka t
sht gjaku yn q nuk fa let t kan harruar se ku gjendet nuk e kisha t qart se pse ne nuk bj pikrisht me biografin time.
cilin patm rastin ta shohim n Kosova. Mirpo, un mendoj se e kishim prfillur shtetsin belge, M duhet ta them se un jam rri-
festivalin e Filmit t Meditera- ky sht nj mendim shum i gj q do t nnkuptonte privi- tur faktikisht me t ndjerin ba-c
nit ktu n Bruxelles? paqndrueshm. Natyrisht se legje t caktuara n shoqri, por, Enverin, i cili, me t arritur fa-
DODONA fllMfl SAHITflJ: kam prshtypjen
mund t ket pijashtime por edhe
ktu, mendoj se shqiptart puno-
megjithat, e kam t qart se ql-
limi i prindrve t mi, e sot eahe
milja jon ktu, e kishte ndi-
hmuar n mnyr t gjithanshme
NCNTOR se shumica e njerzve q vijn jn dhe veprojn pr shtjen e im i ishte q m e kt t tregojm pr tu strehuar. Pikrisht ashtu
si u kishte ndihmuar edhe shum
1994 nga K osova ktu, n Perndim, K osovs. Mbase dshmi m e se ne megjithat nuk e gjetm
mirqenien ton n Perndim dhe e shum fam ilieve t tjera k oso-
sikur kan nj paragjykim fare mir pr kt sht pikrisht En-
tjetr, por t gabueshm pr ne ver Hadri, njeriu i cili, si ka se ne jem i qytetar t ikur t vare q terron i regjimit serb i
kishte detyruar ta braktisin plan- rfar problemi q t i grumbulloj. par Enver Hadri njkohsisht po probleme sht ballafquar im at i
gun e shtpis. Kontaktet me En- Ndrsa, pr pjesn tjetr na sht ato kontakte i ruanin edhe an- cili ka kontakte me personalitetet
verin vazhduan. Ai gjitthnj vinte dashur q t zhvillojm nj aksion tart tjer t Komitetit, kshtuq e ktushme q kan influenc
te ne dhe bisedonte me prindrit e t madh ndr njerzit e komu- prindrit e mi, madje i thelluan politike dhe kulturore n Belgjik.
mi, pr shtjen e Kosovs, pr nitetit shqiptar n Belgjik, t cilt ato lidhje me personalitete t n d - Si duket ai nuk e kishte par t
mundsit e organizimit t ndonj u treguan shum koperativ dhe ryshme politike evroperndimo- arsyeshme q t m alarmoj mua
proteste diku n Evrop, pr- na doln n ndihm duke na sigu- re, poende krijuan edhe lidhje t lidhur me kt incident. Sadoq
pilimin e ndonj memorandumi ruar fotografi, apo edhe videox- reja. Kshtu shumica e ktyre per- edhe sikur t ma bnte me dije
apo parashtrese mbi gjendjen n hirime t Enverit. Po e shfrytzoj sonaliteteve jo rrall jan edhe kt un nuk do t kisha kurrfar
Kosov t cilin do t ua shprnd- rastin q t i falenderoj pubhkisht. mysafir n shtpin ton dhe shi mundsish q t i ndihmoj praktik-
ante diplomatve evropian etj. Aq ishim t suksesshm n gjith pr kt nuk e kisha vshtir q ti isht rreth zgjidhjes s ktij
Mirpo, Enveri dinte t sillej edhe kt, saq, n film u treguan takoja dhe ti intervistoja pr fil- problemi. Ndrsa, nuk do mend se
me ne fmijt, kshtu q nuk ishin vetm nj pjes e zgjedhur e ma- min tim. Ndrsa pr personali- arsyet t cilat i shtyn jugosllavt
t rralla rastet kur m merrte mua, terialeve, ngase, po ti inkua- tetet kosovare m ndihmuan q t reagojn kaq ashpr, pa takt
tok me motrn dhe vllain tim m dronim t gjitha, ather filmi do zotrinjt: Isa Qosja, Musa Jupolli dhe kultur jan t shumta.
t vogl dhe na nxirrte n shti. t ishte nj maraton e vrtet e dhe Haqif Mulliqi. Ndoshta arsyeja kryesore sht se
Madje, sa her q Enveri vinte te cila do t zgjaste me or t tra. me kt vepr filmike i bhet me
ne, n radh t par kontaktonte Por, sidoqoft, as pjesa tjetr e KCflKCSfl IIOSURDC NJ dije opinionit publik mbi bru-
me ne fmijt. Na pyeste se a po dokumenteve nuk do t ngel flMRflSflDOfll talitetin e policis sekrete jugosl-
na mungon Kosova, a kemi gjetur jasht prdorimit, ngase s shpejti lave ndaj shqiptarve qoft n
shok ktu, apo mos kishim do t prfundoj libri i punuar nga Kosov ashtu edhe n mrgim.
dshirn q t vizitojm ndonj DODONA: Gjat xhirim it a keni
babai im dhe nga zoti Haqif Mul- Pra, n filmin tim dshmohet se
park lojrash etj. ngase e dinte se hasur n vshtirsi?
liqi, i cili ishte redaktor i filmit ky brutalitet nuk rri i ngujuar q
prindnt tan nuk qndronin mir tim dhe i cili poashtu njihet si nj t u tregohet vetm shqiptarve t
materialisht... njohs shum i mir i jets dhe fllmo SAHITflJ: Si e pat edhe cilt e din fare mir se si trajto-
veprs s Enver Hadrit. Vetm t vet xhirimi u b n Evropn P e - hen ata, por tashti i tregohet pub-
Ky gjest i kujdesit fisnik t En- shtoj se ky libr sht duke u rndimore dhe n Kosov. Ekipi i likisht edhe nj auditori t nuaj
verit ndaj nesh m ka ln mbresa punuar tash tri vjet dhe mund t par i xhirimit me t cilin punoja gj q i shqetson (polic)
t posame. sht madje nj sje-, pritet shum shpejt edhe botimi i un, xhirimet i zhvilloi n Bruksel diplomatt jugosllav.
llje t ciln nuk e kam ndeshur te tij i par. dhe Paris nuk kishte vshtirsi,
ngase takimet aranzhoheshin me
asnj shqiptar tjetr q ka ardhur FILMI U PUNUfl M koh t caktuar dhe do gj rridh- Pastaj un kam paraqitur versi-
n shtpin ton. Andaj, dua ta
PCAKUSHTIM te ashtu si duhet. Ekipin q xhiroi onin tim mbi vrasjen e Enver H a-
them se, n nj mnyr, me filmin
n Kosov e udhhiqte publicisti drit sipas t cilit ky krim u prgatit
tim dokumentaro-artistik desha ta H aqif Mulliqi dhe natyrisht n n Beograd nga profesionalistt
ruaj kujtimin tim edhe subjektiv DODONA: A jo q na bri pr- saje t rrethanave q mbretrojn n policin seta'ete serbe, sadoq
pr Enver Hadrin, si nj pjes e nuk e pijashtoj edhe mundsin
pashlyeshme e fmijris dhe e q dorasit t jen ndihmuar edhe
rinis sime. Mirpo, filmi im pr nga dikush yni. S fimdit, ju e
t nuk sht nj evokim imi, por dini fare mir se do film politik
sht nj pretendim q t bj p re - prek interesat e tjetrit andaj ishte
zentimin e tij t plot, respek- krejt normale q jugosllavt inter-
tivisht q brenda nj ore sa zgjat venuan me insistimin q t ndalo-
ky film imi, shikuesit t ia bj t het filmi, por mbase duke mos e
njohura t gjitha ato q kan t pasur t qart se pikrisht kshtu
bjn pr jetn, veprimtarin dhe afishoheshin si antagonist u
vrasjen e ktij njeriu - po e them filmin tim. Mirpo ajo q ishte m
pa patos - vrtet, vrtet t madh. kiyesoija pr mua si e pat edhe
vet, ishte fakti se gjat pojek-
DODONfl: N u k do m end se p r cionit t filmit tim, salla e kine-
realizimin e nj projekti t k - mas ishte e mbushur prplot e
till, far patm rastin ta sho- madje u shtuan edhe rende t tra
him sonte, kan qen t nevo- karrigesh pr t interesuarit. Nj
jsh m e shum materiale t cilat i pjes e dashamirve t filmit fat-
hasim n film in tuaj. A m u n d t P ub liku n sall pa ra se t fillo n te film i keqsisht as q mundn t hyn n
na thoni se si ia dolt q ta sall. Pas prfimdimit t filmit, bi-
siguroni tr kt lnd? seduam me publikun e pranishm
shtypje n kt film sht se n atje sht afr mendsh se ky ekip lidhur me prshtypjet e tyre. Secili
kt film fla sin edhe shum per- kishte vshtirsi gjat puns n
m thoshte se filmi i kishte
flUVIfl SflHITAJ: sht e vrtet sonalitete qoft t huaja apo edhe terren. Para s gjithash ky ekip plqyer dhe se ishte komplet. Kt
se kjo asje imja krkoi parapr- kombtare. Vetm ta prm endim duhesh t qarkullont nga qyteti
ma tha edhe njri prej profesorve
gatitje dhe nj angazhim shum t p r lexuesit t cilt s kan pas h qytet gj q me teknikn q e t mi t akademis t cilit filnii im
madh, pasiq m sht dashur t m undsi ta shohin film in se n kishin me vete ishte barr e i kishte br nj prshtypje t ja -
lexoj nj numr jashtzakonisht t film ken i edhe evokimet e per- rnd. Poashtu n vshtirsi kemi shtzakonsme.
madh t letrave, dokumenteve etj. sonaliteteve si sht akadem ik hasur edhe kur na sht dashur q
t cilat i ka prpiluar E. Hadri: ato R exhep Qosja, shkrim tart Is- materialin ta nxjerim s andejmi e
q kishin t bnin me m ail Kadareja dhe M urteza Xaj ta sjellim ktu n Bruxelles. Por DODONfl: Pr n fu n d , Alma,
veprimtarin e tij, t gjitha pub- Nura, deputeti i Parlamentit sidoqoft si e pat edhc vet ne ka pas film it Kosova sht
likimet q i ka br npr gazeta, Evropian Oto fo n Habsburgu, ia arritm qllimit. gjaku y n q n u k falet?
intervistat e tij n radio dhe pastaj p o nga ky parlam ent zonja
televizion, fotografit e ndiyshme Doris Pak, kryetari i Komitetit t DODONA: A lm a, p se m en d o n i fllmci SAHITAJ: Nuk kam n p l-
etj.; pastaj bisedat me H elsinkit p r Belgjik, zoti Iv Pit- se ko n su lli i am basads t t an ndonj projekt konkret. Para s
bashkpuntort t tij t ngusht, ers etj. etj. Kjo s do m end se n u k vetuquajturs Jugosllavi inter- gjithash i kam obligimet e mia n
me familjen e tij, si dhe njerzit ishte aspak e leht q t realizo- venoi te k organizatort q film i fakultet. Mbase po t m ipej rasti
tjer t cilt e kan njohur at. het, apo jo ? y t Kosova sht ja ku y n q do t punoja ndonj shfaqje tea-
Pastaj, si e thash Enverin e kam n u k fa le t t trhiqet ng a pro- trore. Lidhur me kt ekzistojn

11
njohur edhe personalisht. Enver fllfiKi SAHITAJ: Pas vrasjes s g ra m i i festivalit? edhe negociatat me nj teatr t
Hadri, bashk me babain tim, n - Enver Hadrit aktiviteti pr sht- ktushm por asgj m konkre-
nn time dhe zotin Gani Azemi jen e Kosovs n Bruxelles nuk u tisht se kaq. D.m.th. kam dshii
fllmo SAHHflJ: T jua them t
themeluan Komitetin pr M broj- shua fare. N fakf prindrit e mi e drejtn, un vetm tri dit para q afinitetet e mia regjisoriale ti
tjen e t Drejtave t Njeriut n themelojn Byron Informative t hapjes solemne t festivalit Filmi sprovoj edhe mbi drrasat e T a-
Kosov, me seli n Bruxelles. T Kosovs, ngase tashm n K o - i Mediteranit n Bruxelles, mora lias. Kur t ndodh kjo ejani ta DODONA
gjitha materialet ishin nn k u j- sov ve ishte themeluar Kshilli vesh se jugosllavt kishin inter- shihni nj shfaqje.Kaq.
desin e tim at i cili, si shihet, me pr Mbrojtjen e Lirive dhe i t venuar, madje jo vetm te ogani- NCNTOfl
nj pedantri t madhe i ka arki- Drejtave t Njeriut dhe m nuk zatort e festivalit por edhe n A rb r TH AQ I
vuar. Kshtu pra, sidomos pr konsiderohej e arsyeshme q t ministrin e jashtme t Belgjiks 1994
pjesn e matenaleve q kan t funksionoj Komiteti n B ru- pr trheqjen e fihnit tim nga pro-
bjn me kohn prej vitit 1981 e xelles. Nga ana tjetr t gjitha grami i festivalit. Me kto
kndej, t thuash nuk kisha kur- kontaktet t cilat i kishte vn m
PROSTITUCIOm 1
PROFESION DHE DfiNQ MORfiLE
PftOTITUCIONI n sht vepruar me qasje t njerz-
NCPCfl HISTOfll ishme, por, ato gjithashtu trajto-
Prostitucionin ndryshe e konsidero- heshin edhe me vrazhdsi. Ato kan
jn edhe si zanatin m t vjetr n qen m ikesha t t pasurve dhe
bot. Historiani i njohur, Herodoti, i njerzve t tjer me ndikim n sho-
cili vdiq rreth vitit 425 para epoks qri, ndrsa knaqsi e t varfrve.
son, theksonte se do grua do t Ato kan punuar nn hijen e dangs
duhej q t paktn nj her n jet t morale dhe me plqimin e plot t
shkoj dhe t ulet n tempullin e shoqris. Prejardhja dhe historia e
perndeshs Afrodit dhe t i ipet tyre, vrtet ua sigurojn thirrjen pr
mashkullit t panjohur. N shum profesionin m t vjetr.
vende t bots prostitucioni nuk ink- Gjat kalimit t kohs prostitucioni
riminohet si vepr penale, q do t ka marr rndsi religjioze, kshtu q
thot se ushtrohet si zeje e lir. Kjo statusi i prostitutes ishte mjaft kon-
do t thot se, femrat, t cilat e shesin fuz, edhe pse duhesh ta knaqte mis-
trupin e tyre nuk pengohen q t terin shoqror si dhe fantazin e
veprojn dhe t ekzistojn nga pros- mashkullit. Kulti i Milits, n B abi-
titucioni, prve n ato raste kur, si lonin e vjetr sht nj nga shembujt
thuhet e prishin rendin dhe qetsin m t njohur t prostitucionit e cila
publike. ishte aleate e religjionit. Mirpo, kjo
Prostitucioni prbhet nga cilido akt nuk sht konsideruar prostitucion,
seksual, duke pasur parasysh edhe sipas standardeve t asaj kohe.
ato t cilat nuk nnkuptojn marrd- N Lindjen e afrt, po edhe n Indi
hnien e vrtet seksuale, shkruan dhe n disa pjes t Afriks perndi-
n librin e tij Prostitucioni dhe sho- more kishte prostitiucion t dety-
qria, Fernando Henrikez, sociolog rueshm, t cilin e kan zbatuar
i njohur i cili nj pjes t jets s tij priftreshat. Asnj nga shoqrit m
shkencore e kaloi duke studiuar feno- t zhvilluara nuk ka qen pa kurti-
menin e prostitucionit n shoqrin zanet e pavarura, t cilat, n Greqin
bashkkohore. e lasht quheshin hetera. Kto gra
Mirpo, t gjith shkenctart, por ishin shum t respektuara, ndrsa
edhe t tjert (publicistt, gazetart e shoqria e tyre, qoft miqsore, qoft
madje edhe shkrimtart) arrijn nj seksuale, vlersohej lart ndr meshlkuj
prfundim t prgjithshm se domos- t cilt ishin t orientuar shoqrisht.
doshmria ekonomike e nxjerr n Sokrati, Platoni dhe Alkibiadi kan
shesh esencn e do prostitucioni si qen gjithsesi ndr ata q jan sho-
veprim i kushtzuar pr t ekzistuar, qruar me hetera; ata knaqeshin n
me t ciln, shum gra, por jo vetm shoqrin e tyre dhe ndoshte kan
ato sigurojn situimin permanent ma- qen edhe nn ndikimin e tyre. Vall-
terial. Dhe sipas ksaj, kjo shtres e taret dhe flautistet e kan prbr
femrave konsideron se ky profesion klasen e dyt t prostitutave, dhe kjo
mund t jet i dobishm, sado q nuk ka qen di mes heters dhe prosti-
sht do her i kndshm. Gjat tutes nga bordeli apo nga rruga.
shekujve rradht e prostitutave jan Jo rrall n histori shtetet dhe popujt
prbr nga robreshat, t arrestu- e caktuar e kan prdorur bukurin e
arat, t vejat, grat e braktisura, grat femrs pr ti arritur qllimeve t
e dbuara nga burri, apo edhe nga ato caktuara politike.
t cilat, pr kt apo at arsye nuk ia GflUflJA C PCflflNDOfllT
6 kan arritur q t martohen. Laryshia
e madhe e prejardhjes s tyre i sht
Grmadhat e Pompejs, qytetit t
njohur romak t cilin e mbuloi erup-
61 prshtatur, gjithashtu, laryshis s cioni i vullkanit Vezuv, n pjesn m
madhe t arsyeve pr shkak t cilave t madhe dshmojn pr prostitu-
kto femra edhe bheshin joshse pr cionin n kohn e Roms. Nj gj t
meshkujt. till e dshmon edhe literatura e asaj
Nga ana tjetr, qndrimi i shoqris periudhe. Nj nga nga prostitutat m
n raport me ekonomin n t ciln ekstravagante t asaj kohe ishte Me-
dominojn meshkujt, n mnyren e salina, gruaja e perandorit Claudie.
orientuar mashkullore t sjelljeve, Ajo, do nat sht mbuluar me p e-

12
pr shkak t hendikepit ekonomik t lerin dhe e ka vn paruken q t
femrave, patjetr se gjithnj i ka mund t kalonte npr rrugt e R o-
shkuar pr shtati edhe agresivitetit ms deri te bordelet, ku, padyshim, e
seksual t g jin is m ashkullore. kishte prfitimin kulminant si atrak-
Mirpo, qndrimi i shoqris ndaj sion kryesor, para se t kthehej n
prostitucionit vazhdimisht ka ndry- shtratin e burrit. Nj e vrtet e pamo-
DODONA shuar gjat kohs. Ai ka qen vazh- hueshme dhe faktike sht se prosti- profesionin me t cilin merrej, supo- e cila deri n fund t jets nuk ka
dimish i qortuar, i pranuar dhe i toluar tutat dhe perandort kurr nuk kan zohej se do t jet besnike. Por Zoti mundur asnj ast pa bordelin.
NCNTOfl me indiferenc: por, gjithmon ka qen larg njeri nga tjetri. Epshepr- mos e bft, Teodora ka shkuar n Gjat periuhds s dinastis Sung, n
1994 ekzistuar. Vetm n bashksi m t vluera Teodora, e cila u kurorzua shtrat me do oborrtar, ndrsa tin - Kin e cila ka filluar nga fundi i she-
vogla ishte e mundur q t rrnjoset me perandorin bizantin Justinianin zisht ka kurvruar edhe me tregtar t kullit t X, sht e njohur se kan
prostitucioni. Me prostituta gjithmo- ishte edhe njra nga laviret e fam- famshm e t pasur, t cilt i dhuronin ekzistuar nja 20 bordele n Hangu.
shme n histori. Meq e braktisi shum stoli ari - mu sikurse Mesalina
Kto bordele jan quajtur Va cu Derisa, si u tha n kt shkrim, n zistonte edhe nj shrbim i posam vashash (ndr t cilat ishin edhe dy
dhe prbheshin nga kafeneja me shumicn e vendeve t bots prosti- shtetror, natyrisht n kuadr t Shr- shqiptare), t cilat, sipas nevojs ua
teatr dhe prostituta, t cilat kan tucioni nuk definohet si vepr penale, bimit t Sigurimit Shtetror, i prbr drgonte n Beograd funksionarve
qen t vendosura n lokale speciale. megjithat nga e kaluara e afrm e nga npunset (prostitutat) t cilat e kosovar kur shkonin n ndonj
Edhe n Bibl, ta zm, prmendet dijm se kjo gj nuk vlente pr shtetet kishin pr obligim q t shkojn n mbledhje apo n ndonj tubim m t
rasti i Samsonit izraelit, i cili i ver- e bllokut socialist. Mirpo, sipas disa shtrat me mashkullin vetm e vetm madh shtetror apo partiak. Flitet se
bruar nga epshet, u mashtrua nga analitikve, por edhe sociologve t q t nxjerrin ndonj informacion t kta funksionar, por edhe t tjert
filsitinja Dalila. Ajo kishte mision t ndryshm, pikrisht n kto vende rndsishm nga ai. Mirpo, kto nga hapsira e ish-jugosllavis pr-
caktuar q gjat vnies s raportit prostitucioni ishte madje shum m i npunse kishin edhe obliigime pos metresave q u servoheshin nga
dashuror me Samsonin ta zbuloj se prhapur se sa n vendet e bllokut t tjera. Kshtu, bie fjala, ato ishin sho- viset prej nga vinin, aranzhime t
kretin e forcs s tij mbinjerzore. kundrt. Arsyet pr kt thuhet se qruese intime edhe t politikanve t tilla t mishit t freskt kishte edhe
Ndrsa sipas sheriatit pr dashurin e para s gjithash ishin t natyres ek- huaj, por edhe t vendit. Nga mesi i n Beograd. Thuhet se fjala ishte pr
paligjshme, femra dnohet me gu- onomike. Nuk thuhej kot se n M o- vjetve t tetdhjeta n Prishtin fli- femra shum t reja dhe shum t
rzim ndrsa mashkulli me prerje t sk femrat ipeshin madje pr nj pal tej, madje edhe me emra konkret se bukura. Ndrsa, n kt koh, funk-
koks. Njri prej rasteve t tilla ndo- orape najlloni. Mirpo, thuhet se, nj biznismen i ktueshm e kul- sionari i lart jugosllav Fadil Hoxha,
dhi n vitin 1977, kur pricesha e A ra- i hllnknn indp.mnkratik t hnfp.s p.k tivnntp. ni. snit pre.i shtat a tet do t bjer nga funksioni e madje do
bis Saudite, u dnua nga gjyshi i saj t nxirret par gjyqit pr shkak se si
me gurzim, ndrsa i dashuri i saj me thuhet ka propaganduar vllaznim-
preije t koks. Pr nj gjest t till
barbar, kudo n bot u bn demon-
.DVIRCT M T FHMSHMC N 0OT bashkimin seksual ndrmjet t shqi-
ptarve dhe femrave nga viset tjera t
strata dhe protesta. Mirpo, megji- Jugosllavis s Titos. Kjo konsidero-
that ky vendim u ekzekutua. hej si fyerje, sado q atbot, sikurse
EUzabet HOLAND ka qen prosti- njeriun e nderit tuaj pr nj pint edhe sot ishte si fshehtsi publike q
Gjat Lufts s Dyt Botrore, ush-
tuta m e famshme angleze n filim ver dhe nj shUing. fill pas Lufts s Dyt Botrore, ko-
tria amerikane n Filipine sht fur-
t shekuUit XV. Pr arsyetim t mir Jo shum m von, kurtizanja Hari- munistt jugosllav kishin nisur n
nizuar me prostituta, me gjith
e ka prdorur maksimn e vajzs s je t Vilson, ndonjher dashnore e Kosov nj kontigjent femrash q
dnimin e rrept moral t nj veprimi
Euripidit, Lezs: lordit Velington - e k a shkruar auto- t niartoheshin me shqiptart e k-
t till. Shqetsimi i prostitutave gji-
thmon ka qen kontrapunkt i toler- Mendo se asgj nuk sht e turp- biografin dhe me precizitet brUiant tushm, veanrisht me politikant si
ancs ndaj asaj me ka jan marr ato. shme dhe ather asgj uk sht e absuriditetin e sedrs s meshkujve dhe me intelektualt e pakt q kishte
Bordelet lvizse fiushore jan krijuar turpshme. si kontrast i verbriss tyre. Kosova.
pr komandn e aleatve, gjat Lu Bandillja, Holand e ka bindur veten Revolucioni industrial i shek XIX ka TITOJfl JPT
fts s Par Botrore dhe at me re- prsri se tgabosh me siguri do t sjellu r deri te nj prostitu cion DH DHUftflTfl .
parte t ndara pr oficer dhe ushtar. thot t gabosh meurtsi dh vazh- djallzor. Problemet ekonomike dhe Poashtu flitet se diktatori Tito, n
Edhe trupat britanike n Indi, n fund doi duke prfituar disa prvoja urbane i dhan nj shtytje t re pros- shenj t miqsis dhe respektit
t shekullit XIX, kur prostitucioni jashtzakonisht t mira n shtretrit titucionit, dhe n t njjtn koh pr- kolegial, Idi Aminit i drgonte n
dnohej gjithnj e m shum, kan e tregtarve e t fisnikve londinez, pjekjet pr emancipimin e femrs Afrik bjondina nga RSFJ-ja t cilat
qen gjithashtu t furnizuara me t dhe pastaj e ka themeluar bordelin e dhe alarmimi pr t drejtat e njeriut ai i adhuronte. Titoja, sithuhetedhe
ashtuquajtura kurva mbretrore. famshm dhe t suksesshm t saj. kan qen t shtuara kur fillo i veti kishte metresat e tija t shumta,
"fl PO D.QN M Pfl . . Rival i ktij bordeli ka qen vetm eksploatimi i fmijve dhe detyrimi i ndrsa flitet poashtu se ishte nj Don
AMCAIKCN M SV?" . bordeli i Brukselit - me virgjresha t fem rave q t hyn n je t n e Juan i njmendt mes shoqevet par-
Angazhimi i prostitutave n opera- reja e t mbla. kurvris s pashmangshme. Me nj tizahef. Pr kt arsye sot ktij i
cionet luftarake gjat Lufts s Dyt N kohn e EUzabets, shtpit e koincidenc, kjo ishte periudha kur atribuojn se sht baba i t paktn
Botrore u b edhe n Shqipri nga dashurist cilat gjendeshin nann morali i dyfisht u standardizua pesmbdhjet fmijve jashtm a-
ana e strategve ushtarak t M u - jugore t Temzs kan qen n z t mjaft mir: njra vlente pr grat n rtesor.
solinit. Kt t dhn e hasim edhe keq. Megjithse kishte ankesa nga shtpi, dhe tjetra pr meshkujt t cilt Thyeijet e mdha t sistemeve t ish-
n romanin Gjenerali i ushtris s fqinjt pr shkak t zhurms kurr ishin t Ur q t bridhnin. shteteve komuniste, natyrisht se pr-
vdekur i shkrimtarit t njohur Is- nuk u ndrmor di serioze sa i prket sht e vrtet se n Britani n at pos tjerave solln deri te trandjet
mail Kadare. N vend t epitafit mbi ksaj. Dhe kur Londra u b edhe koh nuk ekzistonte Shoqria pr morale dhe ekonomike t nj pjese t
varrin e prostituts italiane, t vrar port, n qytet u suln tregtar t Mbrojtjen efmijve ngaDhuna: ajo konsiderueshme t njerzve q jeto-
nga nj fshatar shqiptar, t cilit kjo ia shumt e marinar nga t gjitha ant u themelua gjasht vjet m von nga jii n kto shtete. Kshtu q, njri
mashtronte t birin qndronte e bots. Kto ishin kushtet m t mira Shoqria Pr Mbrojtjen e Kafshve. ndr profesionet m t preferueshme
mbishkrimi Vdiq pr Atdhe, shk- pr lulzimin e prostitucionU. EUza- Ndr laviret e famshme t nj kohe q t arrihet m shpejt te paraja, sdo
ruan shkrimtari. beta e krijoi shtpin evet t dashur- m t afrt hyn edhe spiunja e njohur mend s sht prostitucioni, i cili ka
I pari shkrimtar shqiptar, dhe deri sot is, n t ciln ajo ishte zonj e Mata Hari, nshtartin e s cilsjan marr prmasa t mdha dhe shqe-
si duket edhe i fundit(!), i cili i trajtoi shtpis dhe menaxhere. Kjo shtpi zJbuluar shum sekrete t Lufts s tsuese, veanrisht n kt faz t
n mnyr gjeniale shkaqet, pozitn gjendej afr teatrit GLOB ne nj Dyt Botrore. N bordelin parisien trarizicionit t ktyre vendeve dhe
dhe pasojat e prostitutave dhe prosti- vend ku ka mundur tjet e mbrojtur tMadam Kloditka pasurmjafttran- popujve. Ndaj ksaj dukurie nuk
tucionit ishte Migjeni. Gati n shu- nga sanksionimi ligjor.Shtpin e sakcione afariste, dhe at shumica e ishin imun as shqiptart. Kshtu sot
micn e tregimeve dhe poezive ai mbushi me vajza t reja ngafshati t konsiderojn si njrn nga laviretm mund t dgjohen thnie se vetm n
paraqet dshmin trishtuese t nj cilat vinin vetm e vetm q t qn- t njohura t shekJXX. N mbre- Greqi kt zeje e ushtrojn disa
tregu t detyrueshm me trupin. dronin n qytet. Dhe prap, prostir trin e magnatit gazetar Hju Hefner mijra vasha shqiptare. Nse ksaj i
Aty shohim vajzn e varfr, Luken e tucioni sht shfrytzuar q t edhe sot vazhdimisht i msojn pros- shtojm edhe ato n vendet tjera n
cila e shet trupin e vet q t mundt arrihej deri te synimii caktuar ek- titutat e reja dhe t bukura. Hafneri Evrop dhe n vet Shqiprin, at-
ekzistoj. Fshataija e cila vjen t she- onomik. Por vet vashat vshtir e i shrytzon kto vasha t reja pr nj her, vrtet kjo shtje mund t kon-
s thngjill dhe e di se do ta shes arrinin synimin e tyre ekonomik, biznis t prdegzuar rreth PLAY- siderohet edhe alarmante. Mirpo,
edhe trupin e saj. Migjeni sht i pari sepse ato mbeteshin n bordele aq sa BOY-it Kto vajza t bukura pr parashtrohet edhe pyetja tjetr se a ka
i cili e paraqet nnn shqiptare ashtu ishin t dobishme. pak t holla dhe pr ca dhurata u dukuri t prostitucionit n Kosov?
far sht, dhe tregon se si ajo e Ekziston nj numr i madh i prosti- shiten biznismenve dhe figurave Fatkeqsisht, prgjegjja sht pozi-
flijon nderin e saj dhe fle me nj t tutave n Uteratur, duke fUluar nga nga bota e xhet-setit, vetm e vetm tive.
pasur q t mund ti blente barra Mol Flanders dhe Fani HUl deri te q t arrijn nfaqet e PLA YBOY,,~

13
birit t saj t smur. Figura e prosti- Dashnorja e shpejt e Shekspirit, Dol it t famshm - natyrisht me bekimin HAQIF MULLIQI
tuts te Migjeni sht figur e vik- Tiarshit, dhe dashnores e cila vrtet e Hefherit. Kur kto heroina t reja
timizuar dhe e fiijuar gjithnj pr tu e ka tepruar Bosveli, biografi i njo- bhen manekine dhe fotomodele t
bt mir t tjerve. Ajo sht e ndi- hur i Samjuel Xhonsonit t madh, e popullarizuara, ather fitimi i mir
jshme dhe kt e ilustron rasti i stu- ka prshkruar kshtu prostitutn e u sht siguruar dhe mund ta ndr-
dentit i cili dshiron me pak para ta shek. XVIII: prejn kurvrin dhe t shkojn nga
shoh Amerikn me sy por ajo e Nga nj zonj e jashtzakonshme rrethi magjik plejbojian i seksit, DODONfl
pranon pasi e di se sht student. nga perverzioni dhe prostitucioni i
Thjesht, pr Migjenin, shoqria sht
pr pesdhjet guineja, nata me
kamufluar. N vend t tyre vijn
NCNTOA
nimfn qytetare, me orape tgjata e
fajtore pr ekzistimin e prostitucionit t bardha, e cila bridhte npr sheti- bukuroshe t reja n prqafimin e 1994
dhe t prostitutave. tore dhe pranonte ta kaloj natn me Hefnerot, dhe kshtu n rreth.
Dita me diell t fort sa el e mbyll
syt rrmbehet nga murmurima t
forta dhe pika t rregullta shiu. K-
shtu nuk ngjan me politikn, i them
poetitA. Ajo nuk vjen si spontanitet
M O S M PVCSNI
N jn m PCNDunn
i reshjeve atmosferike. Kufiri mes fi-
nalizimit t projektit t saj dhe prak-
tiks sht i gjat, tejet i gjat. Sido-
mos me ne ballkanasit, dhe ndez nj
Parisien dhe e drejton shikimin Me shpirin e saj shprthyes dhe t zjarrt, ajo ishte
kah rrugt e pluhurosura, q tanim ndr t parat n dhjetorin e 1990-ts:
kan marr tjetr imazh. Pluhuri Pastaj dika nuk eci. Pak nga zhgnjimi, pak nga
pas murmurims q hesht, nuk ecn gjendja kaotike e priUit 91 dhe nga paperspektiva,
por sillet duke u ndeshur me ballk- e m shum nga vetmia e m s paku nga mospasja
materiale, iu bashkova familjes sime n Greqi. Ata
onet e pallateve. At ast poeti njat- t familjes punonin dhe fitonin. Ashtu bra edhe
j e to i n j g ru a q sapo h yri n un por asgj nuk m lidhte me ata njerz, me at
restoran. Ajo na u afrua duke na politik q zbatonin ndaj t rinjve tan edhepse
prshndetur t dy ve: kolegia ime e kishte edhe shqiptar t cUt nuk silleshin si duhet.
Por edhe politika "demokratike" e komunistve t
Institutit. Ka vite q s j e m i par. renovuar shqiptar brezit tim ia kishte humbur
Gjat asaj kohe t dy py esnin e pr- shpresat dhe idealet.
gjigjeshin njkohsisht pr punn, Shqiptart n Greqi fitonin mjaft. Kishte edhe me
pr familjen, pr jetn... familje. Vendosm bashk me tim vUa, q n
mnyr vuUnetare t hapnim ( n ndonj mnyr)
msimin plotsues n gjuhn shqipe. Goditja e
nrcfimi i por: par pr mua ishte kur n mesin e mijra shqip-
Q jemi ndar me E. e ditkeni, megjithse jemi tarve n Athin mezi mblodha njzet femij .
dashur shum dikur. Jeta kto i ka. Por nj gj Her vinin pes e her dhjet por kjo zgjati vetm
gjithmon jam prpjekur ta realizoj: t krijoj e dy gjysmvjetor. Identitetin kombtar mund t
pavarur dhe t mos jem qaramane. Pasi u ktheva tregoje n Tokio apo n BerUn, kurse n Greqin
nga Greqia e takova nj dit kur m luti q tia lejoj fqinje kurrsesi. Dikush mu krcnua pr kt ve-
vajzn ta marr n shti dy her n muaj. Patjetr prim. Isha e revoltuar dhe e zhgnjyer. Pasi fmijt
se po. Po t mos merrej me politik si kishte nisur, m shum mungonin se sa vinin u detyrova q ta
patjetr do t ishte penduar. Ianjoh shpirtin artistik ndrpres msimin trsisht. Pr patrikann shovin-
un atij. Se ka t gjat. Nejse, m mir vetm se iste greke, do ndjenj fisnike apo artistike, do
me bashkudhtar t keq. Megjithse tashti nuk veprim i drejt njerzor, q nuk prkon me t sajn
jam vetm, vazhdon rrfimin artistja. Kur u nda- shpallet i mallkuar . Por perndia sigurisht na e
va kjo pat br buj ather, sepse at koh kisha zgjodhi kt rrug: Ti kthejm syt kah Shqi-
br emr n art. Me nnn dhe me vajzn nj- pria. M vjen keq pr Ubrat dhe shkrimet e pabo-
vjeare ika n Greqi. Si ia bra, py eteni ju sigurisht. tuara, kurse pr t hoUat aspak. Aty ku kan shkuar
Oh, zot, kisha harruar gjithka. Por se jam shqip- ato t dyzetmijve, le t shkojn edhe t miat dhe
tare, jo. Kisha mbetur edhe pa artin tim, por edhe t famUjes sime. Por kto veprime perndia sdo
kolegt e mi n Shqipri nuk ishin m mir. Pasi (tanim jetonim bashk) m tha se m kishte gjetur ti bekoj prve q do ti ndshkoj pr zemrli-
gjeta nj si pun t prshtatshme, e pash se mund nj pun q tfitonim shum. Nj her nuk u besoja gsi."Ajo e ndrpren pr nj ast rrfimin dhe e
t kishte edhe m keq. Sjelljet i kishin disi, por t veshve por pas shum arsyetimeve se prderisa shfleton RUindjen.
paktn nuk kam qen e fyer si t tjert. Ishim e nuk i pengoka atij skishte arsye t kundrshtoja e Kisha aq shum Hbra", vazhdon ajo, me auto-
vetmja familje shqiptare n ishull. Punoja n nj as t shqetsohesha un, zuri t ma thej mendjen, grame q mi faln disa poet grek dhe t tjer t
hotel si kuzhiniere nga dy-trembdhjet or n t ma zbraz arsyen duke e przier me dashurin huaj. M vjen keq q i kam humbur prgjithmon.
dit, kurse nna e pastronte hollin n mngjes heret q e kisha aq t shprehur pr t. Zura t punoja n Vet mnyra se si na trajtuan, na dha t kuptojm
dhe pas mesdite. Fitonim mjaft, por, nuk ishte njrnngaato shtpit... Pijetonteekstaztekmi se kishim qen t prgjuar. Ma shan gjuhn, kul-
knaqsi kjo. O zot sa m kishte marr malli pr merrte parat q fitoja do dit. Asnjher nuk bja turn, Kosovn kurse vUait ia lnduan kurrizin
Shqiprin, shokt e shoqet, pr publikun q aq llogari sa fitoja por e di se ishin shuma t mdha. duke i thn se kt e ke dhurat nga presidenti dhe
shum m adhuroi. Banonim n dhomn e nj Arsyeja m ishte errsuar dhe isha br si e motra jote nacionaUste turko-shqiptare. Sa qe-
hoteli pagesn e s cils na e ndanin nga paga. Nj droguar. Nj dit i drgova nj shoqeje t fmi- sharake: kishim un dhe Turqia! Po, po, ishte
dit mu smur nna dhe e zvendsova vet gati jris n vendlindje, q lrigonte prej vjetsh, rij ndrr e mallkuar q ri gjith at vuajtje ti ngu-
nj jav. Pas atyre netve pa gjum nj mngjes e shum t vogl prej 100 drahmish (vrtet e vogl shlloje njerzit me dika fisnike. Ndoshta u desh
lodhur, e drobitur dhe e trishtuar deiisa po pastroja me shumri sa fitoja) Meqense me familjen isha t vij kjo koh q un vet ta quaj t till.
e kya Radio-Tirann, le t dal ku t dal. Nj shkyqur trsisht kto isnin t parat drahmi q i T tria bashkbisedueset pavarsisht se flisnin nga
njeri i panjohur m foli jo greqisht por anglisht. droja n Shqipri pa lejen e tij. Kur e kuptoi kt, tri pozita t ndryshme tregonin pr keqtrajtimet
Kush kndon, m pyeti. E mora pr sfidim. Ah, m kjo i dha vetm pretekst p rtm braktisur duke gati identike nga ana e pushtetit grek. Ajo koh
falni, ma ktheu me gjentilnc, qenka nj gabim. marr me vete gjith at shum parash, pa ln kishte ln vuln e qensis s saj si kto grafite n
Nna ime e pasksh njohur kt njeri. Ishte nj gjurm.Ndoshta nuk do tm besoni, por nuk m pallatin prball. Pallati i ri peskatsh dukej si i
arkitekt nga Qiproja dhe nj i njohur i pronarit t yjen keq aspak pr parat, sa pr iluzionet e thyera penduar pr shkarravinat fyese t ndonj grekofili
hotelit, banonte n hotelin tjetr dhe do mngjes n moshn kur duhej t bhesha nn. U ktheva n t mendur. Derisa po e prisnim autobusin urban,
heret ktu e pinte kafen. Pas pak kohsh u nj ohm. objekt pasurimi pr nj njeri q aq shum e desha nj upze q po qante iu kishin afruar dy poHc
E vazhdoi qndrimin edhe n ishull dhe u lidhm dhe aq shum m zhgnjeu." Ofshan thell dhe dhe di po i thoshnin duke ia prkdhelur flokt.
edhe m shum kur e kuptova se ishte nga nna mjeguUon shkimin. Luan me rripin e ors dhe Kjo imtsi nuk ua trhoqi vmendjen kaHmtarve
ame. Dinte fare pak shqip. Por m von e msoi mrmrit: Vetm mos m pyeisni n jam penduar! t rastit, por pr mua dhe Aureln kjo ishte nj gj
mjaft mir. U kurorzuam n nj kish protestante. Vetm kt mos e bni! Shpresoj t shkoj n ndo- e harruar. Vetm dika nuk kishim harruar: ishim
E lash punn n hotel dhe i ndihmoja n projektet nj vend tjetr. Ndoshta n Itali. Ndoshta diku ku n shtetin shqiptar.
e tij arkitektonike. sdo tm njoh asnj njeri."

14
N mbrmje duke par edhe nj numr m t madh
Sa filloi dbimi masiv i popullit tim nga Greqia, Ajo me 22 vjett e saj duket m e pjekur, me e t shqiptarve t kthyer dhe pijetiminm e mikes
edhe neve zun t na sfidonin. Vendosm t kthe- vuajtur. Me dukje, n rrethana tjera do t konkur- sime, mu kujtuan fjalt e poetit prishtinas A. kur
hemi. Vetm tashti q jam n atdhe e shoh sa m ronte pr top-model, e jo t duket e humbur dhe e n nj rast pat thn se pas vdekjes s Sknderbeut,
paska marr malli." Duke pir birrn tjetr m tha braktisur n emr t atij shprthimi shpirtror pa ky eksod sht m masivi q e pijetoi populH yn.
se shpreson ta kompensoj mungesn e pjess asnj kujtim t bukur. M i furishmi dhe m i dhembshuri nga t dy ant
DODONA artistike t shpirtit: O, e dashur, ska si atdheu
yt, ska si Shqipria!
Rrfimi i tret: e kufirit, por athua cU do t jet kthimi m masiv
Jam Aurela, m thot. Aureln ka katr vjet q n Shqipri...
NCNTOft Rrcfim i i dyt: e kam takuar. sht ajo studentja e shklqyeshme Nse jo vetm me sy ather far po ngjet me ne?
1994 Isha rreth 19 vjee kur me t fejuarin tim si ishte e letrsis, me nj shpirt aq fisnik, e dashur dhe Naime BEQIRAJ
br m shum e mods se sa e nevojs ikm n njohse e tri gjuhve t huaja. Do t vij t t
Greqi. Pas dy-tre muajsh pune n agrume i fejuari takoj, m tha.
JUHA LCTRAAC SHQIPC C NJCSUAR
CCSHTJH PASKA
S t A i ^ ' ^ . f e i i j S k r i j .. . I ...;5 ,.'' ..Us.y.; M M iM m 'B S'M
pohohet se vetm format kohore t mnyrs nga viti 1496. Aty gjejm, ndr t tjera, edhe
prof. Shaban DEMIRAJ lidhore me at zhvillim t shumanshm t
funksioneve sintaksore dhe stilistike do t
shprehjen do ta ble Ich wyl it gelden.
(dllcnglhi pr "Dodoncn") Pra priija pr zgjerimin e fimksioneve t lid-
ishin t mjaftueshme pr t plotsuar m u - hores sht nj dukuri e vjetr e mbar shqi-
Pranimi i gjuhs letrare shqipe t njsuar nga ngesn e paskajores. E pr kt na dshmon, pes. E kjo u ka dhn mundsi formave t
shumica drrmuese e shqiptarve brenda dhe tidr t tjera, edhe rasti i greqishtes s re, ku ksaj mnyre q t prdoren edhe n funk-
jasht kufij ve t Shqipris prbn pa dyshim mnyra lidhore, megjithse ka zhvilluar m sione karakteristike pr paskajoren. Prve
nj hap prpara n procesin e pandalshm t pak forma kohore se gjuha shqipe 1), e ka ksaj, si e preka edne pak m sipr, gjuha
forcimit t unitetit ton kombtar. Por koht mnjanuar nga prdorimi paskajoren, e cila shqipe gjat ktyre shekujvet fiindit ka kri-
e fundit kan qarkulluar zra se shtjes s n greqishte t vjetr kishte nj zhvillim t juar edhe formn e pashtjelluar t tipit p r t
gjuhs son letrare mund ti ishte dhn ndo- madh formal dhe ftinksional 2). p u n u ar, q prdoret gjithashtu edheh funk-
nj zgjidhje tjetr. Dhe nj nga vrejtjet kry- ZGJftlM I I FUNKSIONV sione karakteristike pr paskajoren. Edhe kjo
esore, q jan parashtruar pr kt, sht form e pashtjelluar dshmohet qysh te au -
mungesa e paskajores s tipit m e punue, n T MNVftS UDHOftC tort e vjetr t Veriut dhe nuk sht e k u-
shqipen letrafe t njsuar. Duke qen se caqet e ito kumtese nuk lejojne fizuar vetm n dialektin jugor, si ka me-
PniftJCT KONVftGJNT t huhet n hollsira, un do-t ndalem shkurt nduar ndokush. P.sh. at e ndeshim edhe n
vetm n disa prdorime tdidhores, q jan veprn e Buzukut si edhe n ato t Budit e
T T DV DlftLKTV T SHQIPCS karakteristike pr paskajoren n gjuh t tjera sidomos tek Bogdani. Ja disa shembtfj ga ky
Para se t ndalem n kt shtje, e quaj t indoevropiane. sht fjala, n radh t par, i fundit, bashk me prkthimin italisht:
nevojshme t theksoj nja dy gjra, q mendoj pr prdorimin e lidhores pas foljeve, modale ...ve pr t na bam me ditun se... ...se non
se mund ta bjn m t qart prmbajtjen e m und dhe duhet, pas t cilave n gjuht e per significare che... ; ,.qi ka ungjun kryet
ksaj kumtese. S pari, pr t gjith duhet t pajisura me paskajore prdoret rregullisht kjo p r t t m a rr n gryk e p r t t avitun...
jet e qart se secili nga dy dialektet e shqipes e fundit, n rast se kryefjala e saj sht e njjt ...che egli ha chinato la testa p e r abbrac-
i kishte t gjitha parakushtet pr tu vn n me at t foljes modale. E n j prdorim i till ciarti e baciarti..., etj.
baz te gjuhs letrare t njsuar dhe shkrimet nuk ndeshet vetm n dialektin jugor, por
e Kristoforidhit n t dy kto dialekte e dsh- edhe n veriorin. Madje, pr dialektin verior KUIt M U ND T PADOAT
mojn qart kte. Por, nga ana tjetr^ kur iu nj prdorim i till ndeshet edhe tek autort e DH TftftJTfl "M PUNUC"
desh t hartonte nj gramatik t gjuhs shqi- vjetr, Buzuku, Budi, Bogdani etj. Ja disa
pe, Kristoforidhi, elbasanasi, pa e detyruar shembuj pr ilustrim: Duke qen se n sistemin e gjuhs son letrare
njeri, mori pr baz dialektin jugor. S dyti, t njsuar kan nj prdorim t gjer si format
Buzuku; A m und = mund t je t se pr her kohore t mnyrs lidhore, ashtu edhe forma
kur gjykohet pr sistemin e nj gjuhe letrare
standarde, gjja kryesore q duhet pasur p a - ti t na mnihesh? ...prse na pr katet ton e pashtjlluar e tipit p r t p u n u ar, mungesa
tyy smund [=mund t] t plqejm . Prse e forms s pashtjelluar t tipit m e punue, e
rasysh, sht nse nj sistem i till gjuhsor l |
duhet t gjith kto kafsh t jen... A s cila n periudhn e dokumentuar t gjuhs
plotson t gjitha krkesat e nj gjuhe letrare
duhee edhe ti t kishnje t dhimsun ansi shqipe dshmohet pothuaj vetm pr dialek-
t zhvilluar apo paraqit mangsi. S treti, n
shoqit sit..,?#>;v tin verior, nuk e ka penguar at ti plotsoj
rastin konkrt pr saktsin apo pasaktsin
e zgjidhjes s shtjes s gjuhs letrare shqipe Budi: A muna [=mund t] dish ti..,? Si m un t gjitha krkesat e nj gjuhe letrare t zhvil-
t njsuar, duhet pasur parasysh priija e pr- 1 [=mund t] je t ujt e vdora e akulli t tre luar. E pr kt dshnlojn jo vetm veprat e
gjithshme e evolucionit t sistemit gjuhsor t nja? Ndeevon duhet t iknj e t lar- ndryshme origjinale, letrare, shkencore, pub-
shqipes dhe n kt rast sht natyrshme q gonet... licistike etj., por edhe veprat letrare, shken-
t mbahen parasysh prirjet konvergjente t t Bogdani: M un [=mund t] thoem i se nd core etj. t prkthyera nga gjuh t ndiyshme,
dy dialekteve t gjuhs soii. Dhe un po e nis dhe t Arbnit e t Sherbis gjith kto fjal ku paskajorja ka nj prdorim t gjer.
diskutimin tim nga kjo pika e fundit. Evo-lu- po ven tue u vrtetun. Ma par duhet qi t N kto rrethana, futjaepaskajores t tipit me
cioni historik i t dy dialekteve t gjuhs son kallzonj kafsht qi kan pr t ardhun. p unue n shqipen letrare t njsuar do t ishte
dshmon, ndr t tjera, nj zhvillim konver- gjuhsisht e panevojshme. Pr m tepr, nj
gjent pothuaj t plot t t dy dialekteve, pr Shkrimet e autorve tan t vjetr t Veriut na gj e till nuk do t ishte n prputhje me
sa i takon strukturs gramatikore. N kt rast dshmojn se format e mnyrs lidhore n t sistemin baz t ksaj letrarishteje standard.
vlen t prmendet sidomos zgjerimi i fiink- folmet, q ata prfaqsonin, prdoreshin'n P o rk jo n u k do t thot q n nj vepr letrare,
sioneve t mnyrs lidhore, e cila n mbar funksione nga m t ndryshmet dhe me nj kur vjen puna pr ta karakterizuar sa m mir
gjuhn shqipe ka ardhur duke u prdorur denduri t konsiderueshme. Nj prdorim i nj personazh q n gjuhn e prditshme flet
edhe n funksione q n gjuh t tjera jan till i lidhores bie n sy sidomos n pjest dialektin verior, t mos i vihet n goj nj
karakteristike pr paskajoren. Si dihet, nj origjinale t shkrimeve t tyre. P.sh. n pas- form e till foljore. N letrsin botrore nuk
prirje e till e zgjerimit t funksioneve t thnien e veprs s Buzukut lidhorja sht jan t pakta rastet q pr karakterizimin e
mnyrs lidhore sht karakteristike pr shu- prdorur 14 her, kurse paskajorja e tipit me personazheve t ktyre u vihen n goj edhe
micn e gjuhve t Ballkanit. punue vetm gjasht her. Dhe ajo q bie m trajta dialektore. Ve ksaj, form ae pashtjel-
shum n sy sht se atje lidhoqa sht pr- luar e tipit m e punue n gramatikat tona
Nj tjetr zhvillim konvergjent i t dy dialek- dorur edhe pas foljes dua, pas s cils lid-
teve t shqipes sht edhe krijimi i forms s horja zakonisht nuk prdoret, kur kryefjala shkencore duhet t zr nj vend m t gjer
pashtjelluar t tipit p r t punuar, e cila sht e njjt. Kshtua, n at pasthnie, kra- nga sa i sht kushtuar deri sot.
prdoret n shumicn e funksioneve karakter- has: desha me u fdigun, sht prdorur

15
istike t paskajores. Kjo form e pashtjelluar, edhe duo t m baronj (veprn teme)...
e cila dshmohet m hert pr dialektin v e- 1) Si dihet n greqishte t re prdoret kryesisht forma
rior, jep mundsi q t prdoret edhe si nj Pr prdorimin e hershm t mnyrs lidhore e kohs s tashme t menyrs lidhore, megjithse
variant stilistik kranas mnyrs lidhore, edhe pas foljes dua edhe n dialektin verior dsh- ndeshet edhe aty-ktu edhe forma e s pakryers.
kt form t pashtjelluar t mnyrs lidhore. mon qart edhe forma e s ardhmes e tipit do 2) N greqishte t vjetr paskajoija kishte zhvilluar
Si rijedhim, duke pasur mundsi t prdor, t punoj, e cila sht formuar pikrisht npr- forma t posame t diatezs veprore dhe joveprore
krahas mnyrs lidhore, edhe kt form t mjet gramatikalizimit t togfjalshit dua+Iid-
pashtjelluar foljore, shqipja e sotme letrare e hore. Ky tip i s ardhmes, q sht prdorur
pr kohn e tashme, t ardhmen, aoristin dhe prefektin. DODONfl
njsuar i plotson edhe m mir krkesat e nj nj her edhe n veprn e BuzukutB), ndeshet 3) A nuk do t pi kelqin qi m ordhnoi Ati? NCNTOft
Calicem quem dedit mihi Pater, non bibem? (Gjoni
gjuhe letrare t zhvilluar. Mendimi se kto dy edhe n listn e fjalve dhe shprehjeve, q 1994
18/11).
forma foljore, nuk i plotsojn t gjitha ftmk- udhtari gjerman Arnold von Harff mblodni
sionet sintaksore dhe stilistike t paskajores, n Durrs gjat qndrimit t tij t shkurtr aty Shnim: Mestitujtjan t redaksis
nuk i prgjigjet s vrtets. Madje, mund t
ISH IM MC T MIHCT
lUft SHA9IRI TIISHM6 CSHTC CMCfl I HiOHUft I KCNGCS SHQIPC. QC NGA FIUIMCT C TIJ U TflCGUA Sl TflLCNT I
flflflllC DHC NJOHCS I MlflC I CIU DflfllTI TC DCPCATOJC DCfll TC FINCSflT MC TC HOUfl TC KCNGCTIMIT SHOIP.
MC PJCKURINC C TIJ DHC SCftlOZITCTIN C PUNCS flflfllTI MC MJflFT SUKSCS QC Tfl NGfllSC NC NIVCLC T
IDKMUCSHMC KCNGCN C MIIICFIUTC SHQIPC. NDOSHTR MC lllft SHAQIfllN U Pfl QflflTC SC TCKSTI I KCNGCS
POPUUOftC DHC MCLODIA DUIIIMOflC C TftflJTUAft MC IMRGJINflTC TC NJC TfllCNTI JflNC DV KUSHTC TC
DOMOSDOSHMC TC KCNGCS S MlflCFIUTC. lUfl SHflQlfll RflfllTI QC KCNGCS POPUUOflC SHQIPC T'IA KTHCJC
CDHC KftCNflfllNC, CDHC CMBCISINC CDHC SHKCLQIMIN QC DJO C MCfllTONTC. PUNfl C TIJ BflSHKC MC KOLCGCT
Sl SHKUflTC FCJZfl, SHVHIICTC BCHUIU, NIKOUC NIKPRCUM CTJ. BCNC QC TC NDflHCN DV TABOftftC DHC DV
DUKUftl TC QflftTA NC SKCNCN MUZIKOflC SHQIPC NC KOSOVC: NC KCNGCTflflC TC MlflCFIUTC SI ISHIN KCTA
DHC NC "UIURUCS" S K I QUAN IUR SHAQIftl VUCN C KCNGCTflRCVC BflSTAADHUCS.
flRSVC QC INTCRVISTURM MC TCISHIN CDHC KCTO PflOBLCMC POft SIDO M O S PJCSCMflflftJA C lllfl SHAQIftlT NC
NJC FCSTIVfll NDCRKOMBCTflfl SC BflSHKU MC RNSRMBUN SHTCTCflOR TC KCNGCVC DHC VflUCVC TC SHQIPCfllSC
TC MBflJTUfl NC KflNflDfl DHC SHBfl.

kane Valt Disney na ftoi q vitin jet nj nga m t suksesshmet.


e ardhshm n periudh gjash- Pas ktij vinte edhe ansambli i
tmujore t jap shum koncerte Bashkivis, i cili ishte shum i
npr t gjitha shtetet e SHBA- su k se ssh m p o s a q ris h t me
ve. Kt pun e kishte br edhe baletin e krijuar, e dihet se shkolla
ansambli i Bullgaris para katr ruse e baletit sht shum e fort.
vjetsh.
Dodona: Cilt ishin solistt tan?
Dodona: M e far repertori u I.SHAQIRI: Solistt q morn
prezentuat aije dhe si u pritt nga pjes ishin Hysen Koia, Hysni
publiku kanadez dhe amerikan Zela, Irma Zyberi, Irini Qiriaqi,
si dhe far ishin prshty-pjet e Shurte Fejza, un dhe Fran G jo-
a n s a m b l e v e tjera t ka. Do t thot ne ishim ansambli
bashkpjesmarrsve n k t fe - q kishim m s shumti kng-
stival? tar, dhe kngtar t profileve t
ndiy shme dhe t kngve t ndiy-
Fillimisht me festivalin e K ana- shme q do t thot se knga jon
das filloi q t prezentohet me kishte laiyshi t madhe duke fil-
vallet e Jugut me kng e valle lu ar nga kngtart epik t
nga Veriu tipike folklorike, e cila K o so v s e t S h q ip ris s
n fillim nuk preku mir karak- Veriut, Shqipris s Mesme e t
terin dhe temperamentin ameri- Jugut. do gj e kishim n pro-
kan. Pas nj jave ansambli yn u gramin ton.
mobilizua dhe doli ne sken me
vallet e punuara me koreografi t Dodona: A ka ndonj gj q t ka
veant nga Panajot KANAQI, festival? mbetur n kujtes nga tr nga ky
me V allzim in e shqipeve,
Barinjte Korabit, Luftta-rt I.SHAQIRI: Pr mua ishte nj be-
e Liris, Zrin e Atdheut, me fasi e kndshme sepse sht hera
Vallen e Tropojs, etj. Pastaj e par q mair pjes n nj festi val
k n g tart u p rezen tu an me ndrkombtar ku shihet tempera-
kng epike nga Kosova dhe m enti dhe kultura e t gjith
Shqipria, dhe u prek tempera- ktyre 45 shteteve q ishin nga
menti amerikan dhe tashti ansa- gjithrruzulli toksor. Ishteinter-
mbli yn ishte shum i krkuar. esante pjesmarrja jon aty. M
Kjo shihej ngase para do kon- ka mbetur n kujtes mbrmjet q

16
llir Shaqiri, kngtar i cili me talentin, punn dhe guximin e tij ia ngriti certi q duhej t shfaqnim pub- organizohej pas kohs q ishim
vlerat e mirfillta t kngs popullore shqipe Iiku vinte dhe na krkonte q t preokupuar me festivalin. do
Dodona: Na tregoni pak pr p u - blet m t sukseshme ku morn dij se ku sht at nat ansambli mbrmje organizohej mbrmja e
nn se si ndodhi q ju t merrni pjes 45 shtete dhe 12 shtete u shqiptar. Ishte punuar shum n nj shteti p.sh. organizohej mbr-
pies n njfestivcu tktill nd klasifikuan q t marrin pjes fe- Ansamblin Shtetror, pr kt mja e shtetit t Polonis dhe moto
rkombtar?
stivalin n SHBAve n Karoli- festi val dhe derisa ansamblet tjera e ksaj valleje ishte q at nat t
DODONA I.SHAQIRI: Ansambli Shtetror nn Veriore, n kohzgjatje prej javn e par shterreshin me muz- krcehej vallja polake, portuge-
NCNTOR i Kngve dhe Valleve t Shqi- dy muajsh ansambli yn dha diku ikn q e kishin krijuar, me vallet ze, vietnameze apo amerikane.
pris sht ftuar t marr pjes rreth 50 shfaqje pr tr publikun q i kishin br, q do t thot se Nj ndr kto net e kishim edhe
1994 n dy festivale me karakter nd- amerikan ku u prit mjaft mir dhe ata n fillim prezentuan krejt ka mbrmjen ton shqiptare dhe b-
rkombtar, n Kanada dhe aty n fiind u shpall si ansambli m i dinin, ansambli yn shkoi gradu- m do gj q ajo t jet m e
nuk ka qen sistem konkurrues suksesshm l atij festivali. Natn alisht duke e rritur potencialin e mira. E rregulluam skenografin,
mirpo aty jan zgjedhur ansam- e fundit firma m e madhe ameri- tij dhe kjo bri q ansambli yn t vum flamuj tan e amerikan,
por ka edhe disa veanti autok- nj dhjetor dhe si do her edhe
tone kosovare. kt vit kan filluar t marrin pje-
Nje ndr kto net e kishim edhe mbrmjen ton shqip- s edhe kngtart nga Kosova
Dodona: N Amerik thuhet se
tare dhe bm do gj q qjo t jet m e mira. sht nj numr i madh i kn- dhe nga viset tjera t banuara me
rregulluam skenografin, vum flamuj ton e omeri- gtarve nga Shqipria jpor ka shqiptar. Un edhe sivjet do t
edhe nga Kosova. A jeni takuar me paraqitem me nj kng t kom-
kon, pastaj me lojrat dhe kngt tona popullore or- ata? Kush ku gjendet dhe far pozuar nga kompozitori Naim
ritm ta bjm natn m mir. dhe nj gj tjetr sht bjn? Gjoshi me nj orkestracion t
shum m rndsi t prmendet: derisa Polonia kishte shklqyeshm nga Xhevdet Ga-
I.SHAQIRI: N Amerik sht shi dhe besoj se knga do t m i-
mbrmjen e sqj, ndodhi nj gj e papritur: drejtori i fakt q ka shum kngtar dhe t rpritet.
gjith si t them jan t angazhuar
ansam blit t Portugolis pati sulm n zemr, dhe aty n n restorane e kafene. Mbahen Dodona :Planet tjera?
prezencn e mbi 1000 pjesm arrsve ai mbet i shtrir shum pak koncerte pr bashk-
n m es t salls. M e t par ket sken valltari yn i atdhetart tan. Ata kngtar ja - I.SHAQIRI: far t them. Du-
n atje por nuk punohet me ta nuk het t jem i prgatitur pr kt
mirnjohur Rexhep 6UKU i dho ndihmn e por duke i krijohet asgj. Ata kan mbetur festival. Duhet ti mbledh njrep-
br m asazh; m von erdhn ndihma e par dhe po me kmb n balt. E vetmja gj ertoar q e kam gati edhe me disa
ot nat mjekt lajmruan se kjo ndihm e zotit Rex- q mundohen ta bjm sht nj kng t mia e t kompozitorve
festival ose shnim t dits s tjer sepse kjo sht e vetmja mu-
hep, ia kishte shptuar jetn atij. muziks s Kosovs por pa ndo- ndsi t jemi afr me dgjuesit me
nj kreacion, ato jan kng q nxjerrjen e kasetave sepse sht
pastaj me lojrat dhe kngt tona jn lvizjet tona gjat festivalit jan knduar oseq interpretohen vshtir t flitt pr koncert apo
tume n Kosov.
popullore amtm ta bjm natn veprimet tona gjuhn sa e njohim dhe sht nj form e koncertit q
m mir. Edhe nj gj tjetr sht gjuhn dhe kulturn n prgji- nuk e zgjon kurreshtjen e spekta- Dodona: Sa sht vshtir t ve-
shum m rndsi: derisa Polonia thsi t popullit ton. torit. Nuk bhet dika q jo vetm prohet n kto rrethana kur dihet
kishte mbrmjen e saj, ndodhi nj shqiptarve por edhe amerikan e se ta quaj tregun muzikor e ka
gj e papritur: drejtori i ansamblit Un dhe Shkurtja gjithnj pre- tu mundsohet q prmes tyre ta vrshuar psedovlera dhe kii. Sa
t Portugalis pati sulm n zemr, zentoheshim si antar t ansam- njohin kulturn dhe muzikn to - sht vsntir q njeriu t mbahet
n siprfaqe me vlera t mirfillta
dhe aty n prezenen e mbi 1000 blit por nga Republika e Kosovs, n. , artistike?
pjesmarrsve ai mbet i shtrir n kjo ka br q ata t intereso- Dodona; Zoti Ilir; tash sht afr
mes t salls. Me t par ket heshin edhe pr ne posaqrisht Festivali i Kngs n Radiotele- I.SHAQIRI: Un e kam thn
sken valltari yn i mirnjohur dhe kan qejf q n nj t ardhme vizion. A ka dika t re te ju? edhe m par n nj shkrim timin
Rexhep ELIKU i dha ndihmn ta shohin kulturn ton q shte se kjo muzik q e ka vrshuar sot
e par duke i br masazh; m ngjajshme m at t Shqipris Festivali i Kngs n Radio-Te- hapsirn ton muzikore, un e
von erdhn ndihma e par dhe po levizion do t thot mbahet me kam quajtur ulurim, prpiqet tia
at nat mjekt lajmruan se kjo flRTIT TON DUHCT zj frymn muziks s mir-
ndihm e zotit Rexhep, ia kishte fillt shqiptare, Krijuesi edhe do
shptuar jetn atij. Ky ishte nj Tl KTHCHCT FORCfl SHPIflTCROfli; kngtar q sht tamam kng-
akt dinjitoz sepse nuk la q t tar dhe q sht moti n sken
mbetet nj pik zymtsie n kt Shqiptarve n Kosov, me krijimin e rrethanave shoqrore-ek- gjithmon duhet t jet afer k-
festival dhe t na prishte dis- onomike e sidom os ato politlke, u ndodhi q prkohsisht ta
ngs s vet. Duhet t jet afr
ponim gjith pjesmarrsve. T ndrprejn gzimin, kremtet e ritet e jets tradicionale. krijim taris son kombtare,
nesrmen n gazetn e festivalit duhet t gjej forma pr t nxjerr
dhe gazetat tjera gdhin me titujt Por a u desh t bhej kjo? kaseta sepse populli ka nevoj pr
Rexhep ELIKU hero i festi- prodhimtari sa m origjinale ko-
valit. Nuk na sht e njohur ende se n ndonj bst historik nj populi mbtare. T jemi gjithmon me
ka pushuar s krijuari, s kenduari e s kultivuari muzikn. popullin dhe me kngt ton.
Dodona: A kishit kontakte me ba- Rnalitikt thon se jeta pa muzik sht e zymt dhe e zbrazt Nse nuk e bjm punn ton,
shkatdhetart tan? Ndrso populii yn thot:Rj qi s'knon, s'gzohet kurr!" ather i lm hapsir kiit i cili
Pr bashkatdhetart kemi shfa- e ka vrshuar sot tregun.
qur nja tre koncerte mirpo gjat Rrethanat t cilat iu krijuan artistit ton pas politizmit total t Dodona: A ka mekanizm q t
festivaiit kemi hasur n pak shqi- popullsis, me vazhdimin e rrahjeve, maltretimeve, vrasjeve, parandalohet kjo ulurim, si e
ptar sepse koncerti ishte i de- Iargimit nga puna, rrnimit t do institucioni kulturor, prcak- quani ju, nse dihet fakti se ka
dikuar dhe i publikuar vetm toi nj disponim rrgjues individual e kolektiv, kshtu erdhn edhe kompozitor dikur t mir-
publikut amerikan, megjithse duke u topitur edhe aftsit krijuese e interpretuese. N kt filU t cilt merren me kt foUc-
edhe aty ka marr pjes ndonj periudh, pr kutadi satn her, muzn ton e plagosn por biznes?
bashkatdhetar yni. Mirpo m ka s'mundn ta zhdukin d o t I.SHAQIRI: Mekanizmat duhet
ln prshtypje dashuria e ameri- t gjenden megjithse sht shu-
kanve pr muzikn dhe vallen Po hshti muza shqiptare e kngs, ather patjetr do t m vshtir. T vetmen pun q O
ton. ka do t thot se jo vetm vrshoj nj ulurim q do t prpiqet t'ia zj frymn muziks po e bjn jan gazetat dhe ga-
ne por edhe popujt tjer kan in- son t mirfiiit, t larmishme e t bukur. flrtit ton duhet t'i zetart. Por ktu duhet t kyqen
teres dhe kurreshtje dhe respekt t kthehet forca shpirtrore pr ta ruaitur e pr ta kultivuar traditn edhe institucionet m t larta.
madh nse bien n kontak me t. ton t qndress stoike para stunive historike. flrti yn duhet Duhet t formohet nj fondacion,
Kjo do t ndodh dhe do t ket t'i gjej rrugt qe t'u rfij prkrah kulturave t popujve tjer. fakti nj inspekcion q tu jepet nj
vazhdimsi pr arsye se drejtoria se muzika q populii yn e kultivoi np shekuj sht, jo vetm da-ck e mir, sepse kjo sht e
e festivalit sht shum e intere- e mir por edhe e shklqyeshme, tregon pjesmarrja e para- begatia dhe pasuna e gjith kul-
suar q n vitin e ardhshm t tdokohsnme e flnsamblit Shtetror t Kngve dhe Valleve t turs s popullit ton, nj terapi e
marr edhe nj ansambl nga Ko- Shqipris, n festivalin ndrkombtar n Kanada ku ky ansam- domosdoshme pr muzikn ton
sova, nuk di se sa jemi ne't pr- bl ishte m i suksesshmi.. dhe kujdes civilizues p do gj

17
gatitur pr kt, por ata do t vijn q sht e jona. Fakti m i mir se
dhe do t hulumtojn q t shohin Duhet t gjenden, doemos, forma dhe mundsi q ta zhdukim muzika dhe knga jon jan t
e t gjejn ndonj ansambl q do analfaVetizmin muzikor si n krijim si n receptimin e muziks shklqyeshme tregon edhe vet
ti plotsoj kriteret e ktij festi- n t gjitha shtresat. T gjitha kto arrihen me prpjekje pro- pjesmanja dhe t shprblyerit e
vali. Kjo mund t ishte p.sh. fesionaie e inteiektuale, pr ta orientuar n mnyr sa m t ansamblit ton. Mund t them me
Shota . drejt e shndosh kulturn e prgjithshme muzikore. plot gojn se ishim m t mirt.
DODONfl
Desha t shtoj se amerikant n Prandaj kut t'i kemi parasysh t qjitha kto nuk mund t prano- NCNTOn
prgjithsi, popujt e ndryshm q jm kurrsesi heshtjen e muzave snqiptare. Haki MULLIQI
jetojn atje, jan nj laryshi e 1994
popujve q kan emigruar nga llir SHflQIRI
Evropa dhe nga gjith bota, me
nj kurreshtje t madhe vzhgo-
(vazhdon nga numri i kaluar) pjest e saj shkaprderdhen mbi ta- mesin e shum fizikanve t njohur, PUTHITJfl DV BOTCIIAVC
voUn, fitohet nj sistem i zhviUuar i t cilt entropin e trajtojn si nj Kjo sht arsyeja pr t ciln n disa
CKSPANSIONII OJITHCSISC parregullsis. dukuri t pastr statistikore. Vetm sisteme dinamike nuk ka kuptim t
Penrose-i dhe Hawking-u nuk jan Pjest e ors vetvetiu nuk mund t n sistemin e me numr t madh ob- flitet fare pr orbitat e Newton-it,
pajtuar as pr shigjetn e gjasht t organizohen, as t vdekurit smund t jektesh, thon ata, entropia rritet. Por thot Prigogine."Ato paraqesin nj
kohs e cila prkon me ekspansionin ngriten nga varri. Ligji i dyt i ter- efekti arrin edhe n sistemin vetm ideaUzim i cili nuk ekziston n botn
e gjithsis. T gjith mbshtesin modinamiks kt e ndalon dhe k - me katr objekte. Entropia rritet thje- reale". Do t duhej t kishim nj nu-
mendimin, prve ca kreacionistve, shtu e paraqet shigjetn e shtat t sht nga prdorimi i probabilitetit q mr t pakufizuar informatash q t
se gjithsia po ftohet, dhe se galaksit kohs. N gjithsi, entropia gjitha- t parashikohet e ardhmja, dhe jo nga mund t llogaritej orbita e nj ko-
po largohen njra nga tjetra, ndonj- shtu synon kah maksimumi, q pr ndonj shigjet e brendshme n b a- mete t Petrosky-it. Por pasi sht e
her me shpejtsi gati t barabart me kosmologun do t thot se sht nisur razimet e mekaniks. Ndr ata t cUt pamundur q t kihet numr i pa ku-
at t drits. N nj gjithsi, kohsisht nga minimumi.Gjithsia e vogl, me e hedhin posht interpretimin statis- fizuar i informatave, dhe pasi edhe
reversibile, galaksit do t ndeshe- organizim t zhvilluar, e Hawking-ut tikor t entropis sht edhe Ilya Pri- mosnjohuria m e vogl sjeU deri te
shin njra n tjetrn dhe n vend t n t vrtet sht gjendje e entropis gogine-i (Ilja Prigozhini), fizikan nj sjeUje m e papritur, ne kurr nuk
7 SHIGJCTAT KOHS

ftohjes, gjithsia do t nxehej derisa s vogl dhe sugjestioni i saj se shi- belg me prejardhje ruse, i cili m mund ta kthejm orn dhe ta ojm
t mos digjej do gj n detin e rreza- gjeta e entropis do t prmbysej 1977 mori mimin Nobel pr punn kometn n pozicionin fiUestar. Ko-
timit. Kjo krejtsisht ndryshon nga sikur t kolapsonte gjithsia, tash n termodinamikn e zhdrejtpeshuar meta e Petrosky-it, pr daUim nga ajo
imazhi t cilin e shohim sot kur e krkon q shigjeta e shtat e kohs t - lndn e cila si ide thelbsore e ka e Newton-it, e harron historin e vet
vzhgojm gjithsin. Vrejtjet zn jet e lidhur me t gjashtn. Pr fat t entropin. Prigogine-i i cUi kohn e dhe bhet m jodeterministike dhe
fill n astin kur diskutohet pr t keq, nuk sht aspak e leht q t vet t puns e ndan n mes t Univer- kohsisht m ireversibile. Por ktu
nesrmen. Shum kosmolog e ve- prcaktohet se ka nnkuptohet me sitetit t Lir t BruxeUes-it dhe t nuk mbaron e tra. Megjithse Pe-
anrisht John Wheeler-i (Xhon V i- gjendjen minimale t entropis s Qendrs pr Statistikn Mekanike n trosky nuk mund ta parashoh t sje-
ler), nga Universiteti i Texas-it, gjith kosmosit.Penrose-i ka supo- Universitetin e Texas-it, u shkollua si llurit e nj komete, ai mund ti
mbshtesin pikpamjen se gjithsia zuarse shprthimi i madh ka qen pianist, para se ti prkushtohej fiz- parashoh t sjellurit mesatar e t t
nj dit do ta ndal zgjerimin e saj dhe ngjaije e nj Uoji t veant. Shum i iks.Kjo e ka mbushur at m bindjen gjitha kometave. Kshtu sht kthyer
do t koplapsoj, duke mbaruar t rrafsht me nj entropi, sa m mini- se kahja e kohs sht e rndsishme: nj pjes e ndrrs s Boltzmann-it
ekzistuarit n nj ndeshje t madhe. male. Vetm n kt mnyr, thot Nj pjes muzikore e cila ekzekuto- pr mesataren e tij; kaosi sht i pa-
A do t filloj koha t rrjedh prapazi ai, entropia tani mund t rritet. M i- het prapazi, sht dika krejt tjetr , rashikueshm. Entropia gjithmon
pas ksaj pike rikthyese? Para njzet rpo ky shpjegim shtron pyetjen tje- thot ai. Ai e hedh posht pikpa- synon maksimumin.
vjetsh nj mundsi e till ishte e tr: pse gjithsia sht nisur prej nj mjen e Einstein-it se koha sht nj Prigogine shpreson se modelet si kjo
pranueshme, por sot sht hedhur gjendje t ult t entropis? iluzion.Sipas tij, natyra aq shum do t mund siUnin deri te nj teori m
posht. Kur kt pyetje ia shtroni ndonj fiz- sht e ngrthyer meireversibilitet sa e plot pr kahjen e kohs. Ne jeto-
Nse koha rtjedh prpara n nj gji- ikani, ai vetm do ti rrudh kraht. q ky parim doemos duhet t jet i jm n nj ast shum interesant ,
thsi ekspanzionuese, dhe prapazi n prej se shkenctart francez e rrnjosur n ndonj nivel fundamen- thot ai. Nuk mund t flasim edhe
nj gjithsi kolapsionuese, ather si- zhvilluan termodinamikn para 150 tal. Prigogine-i thot se ekzistojn m tutje se reversibiUteti sht rezul-
pas t gjitha gjasave n astin e ka- vjetsh askush nuk ka dalur me nj sisteme thelbsore t grupizuara t tat i ndonj aproksimativiteti apo t
limit, do t njedh, n t njjtnkoh, argument t pranuar nga t gjith, se grimczave t cilat tregojn rritjen ndonj mosnjohurie tonn dhe doe-
n t dy kahjet. pse entropia vazhdimisht rritet. D i- e entropis pa marr parasysh se prej mos duhet prcaktojm se ciU Uoj i
Deri von Hawking-u konsideronte lemn mund ta ilustrojm leht. M e- sa grimczave t vogla prbhen. Ugjeve mikroskopikeonkahirever-
se rrotullimi i kohs ishte i paar- rrnie nj litr benzin dhe digjnie. Teoria z fill nga hulumtimet mate- sibiUteti. Mirpo, idet e tij nuk i
syeshm. Sipas tij, derisa ka qen e Sipas termodinamiks entrapia rritet matikore t kaosit, e cUa sht br pranojn shumica e fizikanve. Kos-
vogl, gjithsia ka qen e rregulluar n mnyr ireversibile - shigjeta e nj industri e madhe shkencore kta mologt veanrisht e sulmojn as-
me prsosmri. Prandaj nse prap shtat thot se nuk ka mnyr q ta dhjet vjett e fundit. Nj sistem kao- jen e tij, duke lkundur kokn me
kolapson, duhet t bhet e vogl dhe ktheni orn apo ta rikonstruoni litrn tik mund t ekzistoj edhe vetm nga dyshim n seminaret e tij dhe duke
e prsosur.Q ta arrij kt, koha e benzins. Por pa shikonie zjarrin tri grimcza, por sjeUja e saj sht aq fshar me fjaln: Gjpura! - fjal e
doemos duhet t filloj t rrjedh pra- n mikroskop. T gjitha molekulat e ndrUkuar sa shum shpejt bhet e cUa sht edhe fjala m e shpesht n
pazi n astin e rrotuUimit. N nj siUen mu ashtu sipas ligjeve t New- paparashikueshme. fjalorin e fizikanve. Por pas nj hu-
simpozium t mbajtur para ca vje- ton-it, prandaj nuk mund t jen ob- Nj nga kolegt m t rinj t P ri- lumtimi m t prafrt,mund t vrte-
tsh, megjithat, Hawking-u tha se jekt i shigjets s kohs. T gjitha gogine-it n Texas, Tomio Petrosky tohet se shumica e kosmologve as
sht i bindur se edhe n nj gjithsi ndodhit mikroskopike kohsisht ja - (Petroski), zhviUon modele t kom- nuk sht prpjekur q ta studjoj m
kolapsionuese koha mund t rrjedh n reversibile, por ajo makroskopike pjuterve me t cilat do t mund ti prafrsisht teorin e Prigogine-it, e
prpara, e prapseprap t jet e k - - djegia - nuk sht. Dy shtyUat e demonstronte nj gjendje t tiU kao- ndoshta as Prigogine t tyrin. Prandaj
naqshme pr hipotezn e tij. fizUcs, termodinamika dhe mekani- tike. Ai vzhgon nj sistem t thje- duke lvizur ndrmjet bots s kos-
Kemi t bjm pra me shigjetn e ka, mbshteten n parime krejtsisht sht: planetin Jupiterit dhe orbitn e mologjis dhe bots s termodina-
gjasht t kohs, e cUa bn pjes n t kundrthnshme. Fizikant jan t tij rreth DieUit, t cilve ua v n loj m ik s , d g jo h e n dy g ju h .
ekspansionizmin e gjithsis. ndar n dy fusha - n at reversibile edhe nj komet por prej nj largsie Kosmologt e konsiderojn entropi-
dhe n at ireversibile. Dhe, megji- t madhe. Disa kometa t njmendta n si madhsi statistikore e cila rrjedh
thse jan prpjekur, kurrkush ende jan nn ndikimin e fushs gravita nga mosnjohja e duhur e shtjes dhe
SHIGJCTH c SHTflTC C KOHCS se ka tejkaluar kt ndarje. cionale t DieUit dhe paraqiten n rritja e prhershme e s cUs mund t
Shtatshi sht numr magjik, pran- largsi t rregullta - shembulU m i shpjegohet me faktin se gjithsia
daj sht normale q gjithmon sht njohur sht kometa e Haleit. Disa sht nisur nga gjendja e nj entropie
konsideruar si m misteriozja dhe m STDTISTIKfl IIPO KflOSI paraqiten vetm nj her dhe kurr shum t ult. Krahasoni argumentin
s vshtiri e kuptueshme: rritja uni- m. N simuUmet e tij komjuterike, e Prigogine-it se duhet doemos t
Fizikani i njohur austriak i shek-
versale e entropis. Nga kndvsh- .XIX Ludwig von Boltzmann (Lu- Petrosky lanson kometa gati sipas prcaktohemi se cUi Uoj i Ugjeve mik-
trimi i marrdhnieve moskuptim - t orbitave parabolike, orbitave t c i- roskopike on kah ireversibiUteti
dvig fon Bolcman) mendonte se e ka
kuptuar, sigurisht asnj ide n fizik lat gjenden ndrmjet nisjes dhe ka- me argumentin e Paul Davies-it (Pbl
zgjidhur problemin duke e nxjerr
nuk ka vleft m shum - apo edhe entropin nga mekanika e Newton-it. limit. Sikur t gjendej aty vetm Dejvisit) i cUi thot se: sht me
nuk shkakton me shum kokarje - Kt ai e bri duke ua gjetur mesa- DieUi do student i fiziks do t mund rndsi se t gjitha ant e asimetris
nga entropia. Bashk me energjin, taren sjelljes s nj numri t madh t ta llogariste se a do t kapet kometa kohore (gjegjsisht t kahjes) mund
entropia pikaset n barazimet termo- grimczave duke ua parashikuar t apo jo. Por, Petrosky zbulon se, nn t prcillet deri n fillim apo deri n
dinamike, deg e fiziks e cila fil- sjellurit m t prafrt t tyre, e cUa ndikimin e fushs gravitacionale t ftind t gjithsis". Megjithat as ter-
limisht ka qen e zhviUuar q t tregoi se on drejt rritjes s entropis. Jupiterit, sht e pamundur q t p a- modinamistt e as kosmologt nuk e
merrej me bartjen e nxehtsis n Mirpo, posa u botua punimi i B o- rashikohet se sa her do t rrotuUohet kan shpjeguar n mnyr t kna-
proceset fizike. T gjith n shkoll ltzmann-it m 1872, doln n shesh kometa rreth Diellit, para se t zhdu- qshme t shtat shigjetat e kohs.

18
msojm se n kto reakcione ener- kritikuesit. U dshmua se teorema-H, ket n hapsirat e gjithsis. Pr she- Ndoshta t shumtat, nse jo t gjitha
gjia e prgjithshme mbetet e njjt, si u quajt ajo, niset nga vet konkluz- mbull, kur ai e programon komjuterin jan t lidhura n mnyrn t ciln ne
por vetm e ndrron formn. Ky ionet t cilat prpiqet ti dshmoj. e tij q ta prcjell orbitn e nj ende smund ta kuptojm si duhet.
sht ligji i par I termodinamiks: N kt mnyr mik ka mundur ta komete t caktuar me nj saktsi prej Ndoshta nj dit do t puthiten peran-
ligji mbi ruajtjen e energjis. Pr dal- demonstroj ekzistimin e shigjets gjasht shifrave, merr prgjegjen se doria e reversibiUtetit dhe ireversi-
lim nga energjia, entropia n shumi- s kohs. Mendohet se kjo kritik kometa do t rrotullohet rreth Diellit bilitetit, shizma n mes t ithtarve t
DODONA cn e proceseve fizike krijohet.
Pohimi se entropia rritet gjithnj
solli edhe deri te vetvrasja e 757 her; kur e rrit saktsin n dhjet Newton-it dhe Boltzmann-it do t te-
shifra, daUn38orbita;metetshifra, jkalohet dhe enigma e kohs do t
NCNTOA Boltzmann-it m 1906. N varrin e tij
duke shkuar kah maksimumi, sht sht gdhe-ndur formula e cila e lidh 236; me nnt shifra, 44; me dhjet zgjidhet. Ajo dit sht shum larg.
1994 ligji i dyt.i njohur i termodinamiks. e n tro p in me p ro b a b ilite tin : shifra, 12 etj. Orbita e kometave nuk Por s duhet ta humbim shpresn. Ke-
Entropin m s lehti mund ta ku- S=klogW. sht ndrruar, por vetm saktsia mi sa t duam - koh.
ptojm si mas pr nj parreguUsi n me t ciln bhet Uogaritja.
Edhepse dshmia e Boltzmann-it ra
nj sistem. Ora e dors sht nj si- n uj, jehona e saj ende tingllon n
stem me organizim t zhvilluar. Kur
Regjisor

IV IO T I skenarist
dhe
aktor

PA muzikn e zgjodhi
JACUSHIAKASHI

barcoletat i shkroi

TON presents
ADOLF HITLER

zrimi fotografues
EV H TETA P R^ . efektetpiroteknike
AMMORI

MOTI Pfl TOH


.. ..
K E S U L E K U Q E N N DARDANIA
...rruges, ne
pyll, duke m SST Qi Kuqe.
Uuuuh...^3
ca po bon?1!
rribledhur m^hashtrise!
lule u tak u a
me Ujkun
Dandilf^i cili
e prshn-
deti me
ngrohtsi...

* c vrlcl<l P cr ksulkuqen
MOTI Pfl TON * e v rte ta p r ksulkuqen
... Dhe Ujku e hengr Issul Kuo^en.
Pas disa shekujsh erdhi gjyetari
Gjyetar duke u ngutur

e
o
V Kurse pushka tHa: 3ooo- Nuk sht ndonj hu
/ Un gjithnj kam "" A t kujtohet nj dit kur ske pase'"^ oommmm? Ndrsa Ujku por sht pushklill
JC L mbajtur kondoma kondoma mefigur, eprej shtypjes s madhe ia priti: Auuuuuuhhhmm!
:0 I V me figur! ^
WBL
^ . 6 atmosfera tka kopur wM& \ Pushkai!!!
/ ^ z i b i k o Se>s.
edhe gjyshja j
sht brendai/

C-

1 .Kshtu vdiq Ksul Kuoya me ksul t kuqe.


E dhim shm e por e vrtet. ka thn M a h a t S e Gar\d\
K u rse m endim tari dhe filozofi i njohur Adolm Hitlerk sh toi
Po t ish t nd ryshe s oii si do t bhej

\ i j / A

22
DODONA
NCNTOR
1994
m. Pr kt arsye te ne n pr-
gjithsi n munges t kushteve
dhe institucioneve ka ardhur deri C U R RJ CU L U M VITAE
te njfar ngecje e vepimtaris 'Sihana BADIVUKU u lind m
kulturore, q do t thot se nuk 1967 ri njfamilje muzicientsh
jemi n hap me kohn pasi jemi t n Prishtin. Shkolln e ult dhe t
okupuar. Mesnie t 'mpztics i ka kiy'r n
Dodona: Po pr vlerat muzikore vendliridje. n klasn e dy pda~
n Shqipri far m und t thoni ,gqgve me renome t violiris -
prto? doc. Pavel Vernikov dhe d o cf
S.BADIVUKU: N Shqipri, BlagojeDimevski. Nnjkonkur-
shikuar prgjithsisht, arti sht renc t fort ndrkombtare e ka
dhn provimin pranues n Kon-

PAIMADONA VIOIINCS KOSOVARC


n nivel dhe ka sht m e mira
t gjith artistt kan nj baz t servatoriumin Shtetror P.f. a-
shndosh muzikore duke iu fa- j k o v s k i n M o s k , ri
Sihana Badivuku duke ekzekutuar n violin ' instrumentin e violins ri klasn e '
Me shuarjen e korit, orkestrit sim- lenderuar sistemeve shkollore.
shije nuk diskutohet. Por cilat Veanrisht dallohet shkolla e pedagogut t njohurprof.E. uga- ;
fonik dhe t ansambleve tjera, stile i preferoni m shum Ju? violinistve e cila sht e njjt me 'jeva. Studimet postdiplomike i ka
shum antar t ktyre aso- shkollat t cilat kan nj tradit vazhduar po te prof E, ugdjevd, '.
ciacioneve nuk e ushtrojn m S.BADIVUKU: Secili profesion-
ist i artit duhet ti studjoj dhe ti kohore si sht fjala vjen shkolla 'dhe, i ka mbaruar me 199I me
profesionin e tyre, ngase t shtyr ruse. 'sukses t sh k l-q y e sh n u t '
nga pozita e vshtir ekonomike njoh n mas sa m t madhe t
shum prej tyre u detyruan t lar- gjitha stilet npr t cilat ka kaluar Dodona: Cilin do ta dallonit si Ka marr pjes n shum garri
gohen nga njedhat e jets muzik- muzika, q nga tam-tamet e para mjeshtr t violins te shqiptart federative t nxensve. dhe-t stu~
ore dhe t pakt jan ata t cilt i primitive, npr muzikn e rene- n prgjithsi? derttve hei ish-Jugdsllavi,ne!te
mbetn besnik profesionit t ty- sanss, at klasike, at t roman- S.BADIVUKU: Mendoj se nga cilat i ka fituar kryesisht shper-
re. tiz m it e deri te m uzika m gjeneratat e reja ecin n hap me blimet e.para (1979 ri Lubjane
modeme. Reprodukimi, strvitjet kohn dhe dita dits po dshmo- shprblimi i ll-t, m 1981 shpr-
Sa u prket t rinjve tan t talen- blimi i br/dhe 1983 n Herceg,
dhe prsritja sa m e dendur e hen si talent t jashtzakonshm
tuar, m e keqja dhe m e dhem- muzikave t t gjitha kohrave do Ndvi shpjrbtimi U-r. .|
bshmja sht se me humbjen e n sallat koncrtale n gjith Ev-
ta gdhend spontanisht artistin ropn. Me ktrast do ti veoja: 'Nnntort vitit!989e kavizituar
kushteve elementare pr ngritjen e
dhe do tia prcaktoj m natyr- Arben SPAHIUN, Tedi PAPA- Finlandn si dritare orkestrs
nivelit profesional dhe n pa-
shm shijen dhe orietimet e tij t VRAM IN dhe Klodina SKN- kamertaleXXl tM esksm e disa
mundsi q ata ta sprovojn veten
brendshme. Asnj stil smund t DERIN. koncerte. N Tuupovaran t Fin-
pr ti realizuar veprimtarit e nnmohet prderisa ky kakrijuar
tyre. Shum nga kta t rinj ak- Dodona: A keni bashkpunim lands me 19,20 dhe 21 shkurt t
opinion t caktuar, ia ka dhn me t tjert lidhur me kmbimin vitit 1991 e ka mbajtur reitalin e
tivitetet e tyre i zhvillojn jasht vuln nj segmenti kohor dheeka
Kosovs, sikush pr veten. e prvojave n kt fush? Mbrmjes Kamertale, k u i k a k-:
arsyetuar ekzistimin e vet. N do- zekutuar pes sonatat -e L. V.Be-
Sihana BadivUku sht njra nga shta pse kamnatyr ngapak ndr- S.BADIVUKU: Si rast konkret thoveh-it. Me ansamblin XXI t
ato t reja, e cila nuk deshi t do rimtare, ndoshta pse nprmjet dp ta kisha cekur konkursin inter- Mosks e ka inqizm rdy kampakt
rzohet por vazhdoi me kmbn- artit dshiroj ti ik pr ca aste nacional n Leipzig Johan Se- disqe me veprat e M ozart-it,
g u lje p r o f e s io n a liz im in e ktij realiteti, un e ndjej m t bastian Bach ku si pjesmarrse Grieg-ut, Corell-it dhe t Dvor-
mtutjeshm dhe punn si peda- afrt muzikn e periudhs s ro- u shprbleva me diplom. Ktuu zak-ut. Poashtu ka pasur disa pa-
goge n Fakultetin e Arteve n mantizmit.Gjat reprodukimeve takova me shum violinist nga raqitj publike n Mosk dhe n
Universitetin e Prishtins. Me k - , t mia koncertale, doemos bhet m bar b ota, si nga E uropa, qytete tjera t 'Rusis. Me 7 shkurt
t violiniste t shklqyer zhvillu- pasqyrimi i prditshmris son SHBA-t, Japonia etj. Njherit . 1992 n Shkup si soliste e ka ek-
am kt bisd pr Dodonn. t rnd. ktu inizova se bashku me pia- zekutuar koricertin pr violin e
Dodona: Si primadon e par e nistin japonez Koji OKOMATA, orkesir n re-minore t J.Stbe-
D odona: Prshtypjajuaj n kon- ndrsa n dhjetor t vitit t shkuar
violins n Kosov, a mund t na certimin tuaj t par? litts-tt nn drejttmin e dtrigjentit
thoni se kaju shtyri q tprcak- koncertova me pianistin nga Si- 'nga Tirana, Ermir KRANTJA.T
S.BADIVUKU: Q n moshn cilia, Santi CALEBRO.
toheni pr kt mbretresh t in- gjitha paraqitjet eS.Badivukutja-
strumenteve? shtat vjeare kam koncertuar pr D o d o n a : N m u zik n to n
her t par. N kt ast do ta ,n vlersuar nga shtypi dhe kritika
S.BADIVUKU: Pr t arritur shpesh hetohen edhe kuazivlera, me vshtrime shuth tfayorshme
veoja koncertin e ktij viti n Ti- si pasoj e angazhimit t njerzve
deri te nj sukses i madh n instru- ran. Pr mua ky koncert ishte mbiperfomansat e sdja muzikore,
mentin e violins, njeriu duhet t jokompetent pr muzik. Cila
njmendsim i nj ndrre jetsore. sht porosia ju a j pr ata q n tuar t aftsohet si instrumental-
prcaktohet pr t q n moshn Por cast preks ishte prezentimi
m t njom, pra, si femi. E kjo, nj mnyr e bastardhojn muz- ist Rezultatet e nj pune timen
yn si artist t nj gjaku, ku pas ikn ton? pedagogjike t ciln e bj un me
natyrisht, varet shum nga shija, nj pauze t gjat t artistve k o-
edukata, ngritja intelektuale e pri- S.BADIVUKU: Do ti kshilloja student e me nxns do t shihen
sovar dhe me ndihmn e Ermir m von. Ky sht nj proces i
ndrve dhe nga ndikimi i drejtpr- Krantjs, un dhe kolegu volinist t gjith ataq t mos merren me
drejt i tyre. Le ta prmend vetm kuazivlera dhe me pun t cilat gjat me baza t forta e shije artis-
Blerim Grubi kpncertuam n Ti- tike.
rastin e ndikimit t prindrve n ran. Nn prcjelljen e orkestrs nuk i din sepse nj gj e till e
Paganinin e ri, apo tek ne ndikimin s Teatrit t Opers, drejtuar nga kanalizon derdhjen e gjithfar ku D odona: Krahas puns suaj
e Robert Papavramit tek i biri i tij dirigjenti Ermir Krantja (Artist i azikulture. Dhe jo vetm kaq. profesionale, si e kaloni kohn e
Todi Papavrami. Merituar) reprodukuam veprn e Vlerat e rrejshme dalngadal i lir ktu n Prishtin?
Kjo vlen edhe pr mua, ngase ba- J.Brams-it, koncert pr violin n rrzikojn etflie vlerat e mirfillta S.BADIVUKU: Un kam fare
bai im, i cili sht violinist dhe re-magjore, kurse n pjesn e dyt ndrsa un jo vetm se jam kundr pak koh t lir. Merrem me pun
nna ime ma kan mbjellur da- s bashku me Blerimin interpre- nj muzike t ktill por edhe pedagogjike dhe krahas ksaj stu-
shurin n muzikn dhe n vet tuam simfonin e koncertale t . kundr komercializimit t paturp- djoj pr ta pasuruar repertorin tim
violinn. Im at ka sakrifikuar do A. Mozart-it. Kam koncertuar n shm t artit t mirfillt. Megji solistik.
gj, q t ma mundsonte krijimin shum vende t ndryshme, si n thse duhet t them me keqardhje
se arti i kultivuar te ne fare pak Dodona: Po planet tuaja pr t
jo vetm t nj baze fillestare t Itali, n Rusi, n Finland e Ir- ardhmen?
edukats muzikore, por ma ka land. Kurse gjat vitit 1993/94 prfillet dhe fare pak mbshtetet.
mundsuar edhe studimin dhe Do t duhej q ata t cilt kan S.BADIVUKU: N dhjetorin e
kam specializuar n Gjermani te ktij viti kam n plan nj koncert
prsosjen profesionale te mjesh- mundsi financiare t mendojn

23
p ro f Yong Vck Kim (nga Koreja me Filharmonin Maqedone t
trit m t dgjuar t violins n e Jugut). se si ta ndihmojn dhe si ta zhvil-
ish-Jugosllavi. Si rezultat i nj pu- lojn m tutje ardhmrin e artit Shkupit, me koncertin e J. Brams-
Dodona: Jeta m uzikore n kombtar n Republikn e K o- it. Mendoj t perfeksionohem me
ne t prkushtuar dhe me ndih Kosov sht e re. Cili sht
mn, prap, t prindrve t mi sovs. kurse verore violinistike, q.s
mendimijuaj pr vlerat muzikore paku n kt mnyr t jem n
arrita t regjistrohem n Konzer- n Kosov? Dodona: Jeni edhe pedagoge n
vatoriumin Petar Iliq ajkovski rrjedhat e jets muzikore dhe
Fakultetine Artit. farprspek- poashtu q t krijohen kontakte t
n M osk, n klasn e pro- S.BADIVUKU: Kto jan aste tive ka muzika ri Kosov?
fesoeshs Evgenija Cugajeva, ku t vshtira Si pr kompozitort e reja me profesor e instrumental-
artistt reproduktiv kosovar S.BADIVUKU: Nuk shoh ndonj ist. Po edhe njherit ti bart njo-
edhe diplomova dhe magjistrova. zgjidhje derisa veprojm n k u-
ashtu edhe pr intelektualt tjer si hurit e mia tek nxnsit dhe
D odona .E dim se shijet estetike edhe pr popullin n prgjithsi. shte t jashtzakonshme. Pr t studentt q ti prgatis emocinal-
ndryshojn nga nj njeri te tjetri, Pr t krijuar, pr t shprehur dhe krijuar nj gjenerat artistsh s isht pr nj jet prej artistsh.
nga nj grup shoqror te tjetri, pr t bartur dijenin n brezat e paku nevojiten 10 vjet, sepse 10 Minire FETAHU
ndrsa dihet form ulim i se pr ardhshme duhet sakrifikuar shu- vjet duhen q nj femij i talen-
sht dashur,
prandaj, q
kto udira t'i
shpjegojn mar-
rdhniet e
M A TA N C C U D IA A V C
dikurshm his-
orike si ar- kodrinave prgjat Detit t Vdekur
prbhet nga guri i pastr prej kripe.
miqsin m Shirat dhe furtunat gjat shekujve e
M o a b t dhe kan gdhendur nj shkmb prej kri-
Amonasit, e n ps sa njeriu sht n gjndje - nse
e shikon nga nj knd i caktuar - ta
ann tjetr, q shoh n t figurn e nj gruaje.
t tregojn se MJCT I VCTCDCSHMIMIT
Izraeli kishte t
Megjithat kjo nuk sht asgj e ja -
drejt q ishte shtzakonshme. Sa her q natyra
n konhikt me krijon ndonj trajt t uditshme,
kta. Prve ather shtytet aftsia sendrgjuese e
njeriut. Njeriu me shum qejf do ti
ksaj, duhej t jepte jet nj trajte t till. Kshtu,
dshmonin se fjala vjen, nga ajo q sht krijuar
zoti i nga llava e ftohur banort e Islands
shohin shkurtabiqt dhe zanat, t ci-
izraelitve lat dielli n lindje e sipr i ka shndr-
vepron n ruar n gur. Apo le ta marrim le-
mnyr t gjendn pr Vacmanin: nj masiv i
till malor afr Berhtesgadenit duhet
pamshirshme ta paraqes familjen e shituar t b a-
me armiqt e keqsve.
popullit t tij. Prpiluesve t Bibls, shkatrrimi i
Sodoms nuk u sht dukur se ka
mundur t jet ndonj ndodhi naty-
rore. Nj udi e ktill kishte pr
qllim q ti arsyetoj ca armiqsi t
caktuara. N t vrtet, afr Detit t
Vdekur dikurkanjetuar Moabt. T
afrt m Izraelitt, q nga mbreti D a-
vid e tutje kan qen vazal t tyre.
Nn udhheqjen e mbretit t tyre,
Meshos, jan liruar n shek. e IX
para e.s. nga sundimi izraelit. A t-
I vetmi, Ebreu i urt Danieli, ishte n tr shkruan se kt e ka pushtuar mkatare e t gabueshme sa q Je- her sht krejtsisht e kupueshme se
gjendje q t ia interpretoj mbretit t Dari, duhet t jet gabim i cili sht hova vendosi q t i shkatrroj. ka kan menduar shkruesit e Bibls
tmerruar mbishkrimin: mene - e n u - br ose duke shkruar ose duke pre- sht dashur t shptojn vetm pre- pr Moabt bukshkal kur shkatr-
mruar - zoti ia ka numruar ditt dikuar.) lati i kishs dhe familja e tij edhe at rimin e Sodoms e kan prshkruar
mbretris sate; tekel - i matur - je n at mnyr q ata do t ikin nga si dnim t tmerrshm hyjnor kun-
Por nj ndrmarrje e ktill parala- drejt vendit afr detit t Vdekur.
vn n peshore, dhe sht dshmuar qyteti. Por nga lart sht dhn urd-
jmrohet q m par, qoft edhe n -
se je tepr i leht"; ufarsin - e ndar hri q duke ikur kurrsesi t mos e Nj fis tjetr i afrt me Izraelitt ishin
prmjet lvizjeve t etave, sipas
mdysh - ai e ka ndar mbretrin kthejn kokn prapa q t shohin se Amonasit; por marrdhniet e tyre
lajmeve t cilat i sjellin tregtart en-
tnde dhe ia ka dhn Persianve; far po ngjan me Sodomn. Nse e me Izraelitt i karakterizonin kon-
dacak dhe nomadt. Danieli i urt
Qysh at nat, mbreti Baltazar sht thyejn kt urdhr do t shndrro- fliktet e shpeshta. Q t mund ta
sht dashur, d.m.th. vetm q ti
vrar, ndrsa me shtetin e tij nga- hen n shtylla t krips. Kt kshill shpjegonin nj armiqsi t till, Iz-
h a -p vesht pak m m ir nga
dhnjeu vrassi i tij Dari. e respektuan t gjith prve gruas s raelitt pohonin se Amonasit vet
bashkkohasit e tij dhe t mendoj
Lotit, e cila e ka kthyer kokn p ra- ekzistimin e tyre ia kishin borxh mar-
Askush me mend n kok nuk beson pak m shum e t kombinoj. Ai
pa... dhe sht shndrruar n gur. rdhnieve incestive t Lotit me bijat
sot se ka mundur t paraqitet ndonj tashm ka qen n gjendje q ar-
Kt e thot legjenda biblike. e tij. Deri te nj marrdhnie e till
dor - pa krah dhe pa trup - e cila mikut t urryer Baltazarit t"ia pro-
shkruan n mur. Kjo bie ndesh me f e t i z o j n j s h k a - t r r i m t Aty ku dikur, sipas Bibls gjendej kinse pasksh ardhur ather kur
ligjet e natyrs. Por, megjithat, kjo shumpritur. Dora e cila shkruan, qyteti mkatar, tash shtrihet Deti i Loti kishte mbetur pa grua, e cila pas
udir prmban n vete nj kokrrz prandaj paraqet vetm zbukurimin e Vdekur dhe hapsira e shkrettirs s shkatrrimit t Sodoms qe shndr-
t s vrtets, dhe e prmbush, si t shtuar n ato rikallzime q ti jepej e Jordanit. Grmadha t fardo v e- ruar n gur prej kripe. Q t mund t
gjitha t gjitha udirat biblike, nj trsis nj pamje mbinatyrore. ndbanimi aty nuk jan gjetur. Fiset shpjegohet e vrteta historike, ktu
qllim t caktuar. Prandaj ia vlen q semite dhe nomadt kan besuar se udia sht shpaluar nga fundi.
D CN IM I PCft SO D O M CN
t merremi me shfaqjet e udirave ky regjion dikur ka qen shum i Kjo nuk do t thot se sht dsh-
biblike. Dshira pr vnien e rregullit edhe plleshm. Kshtu te ata, para se kjo muar se udirat biblike gjithnj dhe
me dnim - kjo sht ajo q qndron t shnohej n Dhjatn e Vjetr, ka gjithkund arsyetojn veprimet dhe
udirat e dikurshme bjn pjes n prapa shum mrekullive t Dhjats
at kategori t ngjarjeve me t ash- lindur rrfimi pr shkatrrimin e So- urrejtjen n kt apo n at popull.
s Vjetr. A kurr nuk ju ka ndodhur, doms (t cilin natyrisht e ka shkatr- Por, prpiluesit e Bibls jan shr-
tuquajturn Udhjen e fsheht si te fjala vjen q t dshironi q ta gjej
prrallat. Njeriu n to gjithmon ruar ndonj zot pagan) si shpjegim se byer me rrfime q ekzistonin q t
dnimin e merituar ndonj shofer i pse nj hapsir e till sht shndr- mund ta prmbushin historin e po-
ndeshet me nj pjes t s vrtets. cili vozit si i marr? Edhe n Dhjatn ruar shkrettir - rrfim i cili ka mun-

24
Dorn e cila shkruan Baltazari fak- pullit t tyre, q t mund tia mun-
e Vjetr, hakmarrja sht nj gj q dur t aludoj n ndonj katastrof dsonin vetdshmimin. Prandaj
tikisht e ka prjetuar. Ai ka qen biri respektohet dhe nderohet. Edhe n
i mbretit babilonas Nabonidit (556- natyrore, (n erupcionin vullkanik sht dashur q kto udira ti shpje-
popujt tjer antik, si te Grekt dhe fjala vjen). gojn marrdhniet e dikurshme his-
539 para e.-s.). Vjett e fundit t te Romakt, do ast nxjerr krye ide-
jets s tij, mbreti Nabonid i ka k a- Kur shkruesit dhe teologt ebrenj torike si armiqsin m Moabt dhe
ja pr dnimin hyjnor dhe mllefin Amonasit, e n ann tjetr, q t tre-
luar n shkrettir, prandaj t birin e hyjnor. rreth vitit 960 para e.s. e prpilonin
tij e kishte emruar si bashksundues. dhe e shnonin Dhjatn e Vjetr, e gojn se Izraeli kishte t drejt q
Pra Baltazari ka qen mbret kur i Mrekullia e lidhur me hakmarrjen kan futur edhe kt rrfim, duke ishte n konflikt me kta. Prve k-
sht p arashikuar shkatrrim i i me kuptim m t thell sht edhe inkuadruar ngjarjet lidhur me Lotin saj, duhej t dshmonin se zoti i iz-
mbretris. Dhe, si dihet edhe nga shkatrrimi i Sodoms. (Gomora dhe familjen e tij, dhe kshtu e kan rae lit v e v epron n m nyr t
historia, mbretrin babilonase n mjaft von ka hyr n literatur). shndrruar n nj histori pr nj prift. pamshirshme me armiqt e popullit
vitin 539 e ka pushtuar mbreti i Per- Rrfimi sht i njohur: banort e q y - Me pak imagjinat, gruaja e Lotit t tij.
sis Kiri. (Fakti q n Dhjatn e V je- tetit t Sodoms kan jetuar aq jet edhe sot mund t shihet. Vargu i
Hakmarrjen e Jehovas n lkurn e BISCDAT M ZOTIN dividin. Ndoshta pse vetdija njer- Kjo parabol do t duhej t garan-
tyre e kan ndjer m s shumti Egji Por nj gj e till doemos duhet t zore, n ndrkoh, sht zhvilluar, tonte se besimtart duke ngrn bu-
ptasit. Ata doemos sht dashur ti dihet. Ather njeriu ka prparsi k u - konsideron ai. kn gjat darks, n t vrtet do ta Drejtprsdre-
durojn dhjet prova t rnda sepse ndrejt t tjerve. Moisiu dhe vllai i N plan t par tash spikatet, n vend futnin n vete trupin e Krishtit, dhe jti sht an-
nuk u lejuan Ebrenjve q t shpm- n kt mnyr do ta arrijn jetn e
tij e kan ditur kt. E uditshme, fisit, problemi i kti apo atij individi.
amshueshme. Kjo buk kinse e pen-
gazhuar edhe
gulen. Por, cili shtet do t lejonte q prandaj, lidhur me kto udira, nuk Vetm edhe pr kt, udirat e D hja-
fuqia e lir puntore, para s gjithash sht n at q ato kan ngjar, por n ts s Re jan shum m t qeta nga guaka urtimin e shpirtit. Krishti. Por, n
argatt (gj q Ebrenjt ishin dikur n at q Moisiu gjithmon e ka ditur me ato n Dh. e Vjetr. N at t parn Por, a nuk fshihet prapa ksaj udie kt rast, jo
Egjipt) ta lshojn shtetin tek ashtu? saktsi ka prej gjith asaj do t pa- shkatrrohen qytete t tra me shum edhe dshira e njeriut q gjithmon pr gjith
PUATCKAT PA FSHCHTCSI soj. (Gjat s cils ato nuk jan ndr- bubullim, vettim, rrufe e tym, fat- t kihet mjaft pr t ngrn? Bijt popullin, por
ru a r me aq s h p e jt s i si ja n e Izraelit nuk kan qen popull i pasur
Q t mund ta detyronte daljen Je- prshkuar n Bibl). Moisiu, d.m.th., keqsia i ka zn popujt t tr. udi- pr individt.
hova i drgoi dhjet purteka: uji i n dika ka qen para bashkkohsve rat n D hjatn e Re i ndodhin shum. Para a gjithash, jo ata t c i-
Nilit u shndrrua n gjak, telashe t t tij. S paku sht dashur t dij di kryesisht nj njeriu. Ndrsa jan t lve u drejtohej Jezui. Ata kryesisht Sip a s pro-
mdha u solln Egjiptasve edhe b re- nga shkencat e natyrs, sht dashur orientuara kah shpirti i njeriut. ishin t leqiturit t cilt rndom nuk fesorit Jaynes,
tkocat, pleshtat, murtaja e kafshve, ishin t ngopur.
Vrtet, shrimi i t smurve nga Dhjata e Re
Purrat e qelbosura, breshri, karka- t dij interpretimin e shenjave. Krishti mund t ken ngjar me t Pjesa e t leqiturve gjithashtu sht
lect dhe errsira e dendur. M pastaj I ka msuar Moisiu kto, thot Bibla, vrtet. Medicina sot di pr smund- objekt shqyrtimi i udirave. Kush ku- me kt tre-
Egjiptasve u vdiqn edhe t gjith gjat bisedave me Zotin. N lidhje me jet psikosomatike, n t cilat ngarke- jdeset pr ta? Askush. Edhe Izraelitt gon, prve
fmijt e parlindur. Se n ka alu- kt ekziston nj teori interesante. N sat e mdha psikike mund ta dmto- nj koh t gjat jan ndjer t leqitur tjerash, n
donte kjo deri m sot nuk e kan t vrtet, psikologu amerikan Julian jn organizmin. Kur ngarkesat e k - - derisa ende ishin fise t ndara t cilat
vrtetuar as teologt as historiant. Jaynes (Xhulien Xhejns) konsideron tilla labrgohen, zhduket edhe vet nuk i takonin kurrkujt. Por edhe m
zhvendosjen e
Por t gjitha kto fatkeqsi do t m u- se njeriu i kohrave m t lashta ka smundja. Prve ksaj, dihet se edhe pastaj kur jan br popull, fqinjt interesimit nga
nd ta gjenin njeriun edhe sot, gj q qen njfar automati, pa vetdije t vte besimi n mundsit shruese t shikonin n ta si n t leqitur. Por m asa n indi-
do t thot se kto udira biblike i vet. V etkrijim i, ndjenja e fajit, nj bari t ktij apo t atij mjeku edhe pr shkakun se religjioni i tyre
takojn asaj kategorie t ndodhive t imazhi pr kuptimin dhe t ekzistu- mund tu ndihmoj n mas t madhe dallohej nga politeizmi i fqinjve t
vidin. Ndoshta
cilat vrtet kan ngjar, dhe t cilat arit e jets - t gjitha kto pr t kan t smurve. till: Izraelitt besonin vetm n nj pse vetdija
(pr ne sot) nuk paraqesin kurrfar qen t huaja. As nuk ka dyshuar n zot. njerzore, n
Ky besim n rreztimin e persona-
udie. jetn as nuk ka pasur frik nga t
ekzistuarit. T gjitha ato far bnte
liteteve t fuqishme shpesh shkon aq Kshtu udirat e Jezuit pr t leqiturit ndrkoh,
ka sht ather ktu udir? larg sa disa mendojn se edhe me nj shprehnin edhe ndjenjn e popullit: sht zhvilluar,
Ngjaija e cila nuk mund t shpjegohet dukej se i bnte i shtytur nga nj t prekur t petkut t tyre mund t m n fund edhe pr ne dikush kujde-
me diturit t cilat kan ekzistuar n urdhr i brendshm. Psika e njeriut t fitojn di nga forca e tyre. Le t C0t konsideron ai.
astin kur ajo ka ngjar. lasht ka qen e ndar. Nj hapsir preken vetm skajet e petkave t tij,
(sipas t gjitha gjasave gjysma e d ja- "JOOAIGJINAUTCTr
far kan ditur Egjiptasit pr llumin tht e hemisfers s trurit) paraqiste e lutnin Jezuin t smurt n Dhjatn I JCZUIT
nga liqeni i Etiopis (Tana) e cila katin drejtues. Aty zotrat jipnin e Re.
arrinte n Nil, dhe e cila ka mundur udhzimet, sipas t cilave jetonin Por, do t ishte tepr e thjesht t Por pr far nevojiteshin kto u -
ta ngjyros lumin n t kuqrremt? njerzit. Gjysma e dyt e trurit p a- shpjegohet kjo gj vetm psikosoma- dira? Populli i Izraelit e priste Mesin
Sot, megjithat, e dim edhe kt se raqiste hapsirn e veprimtaris s tikisht. sht me rndsi prmbajtja - Shptimtarin. Kur deshi ta arrij
uji i ktij lumi, kur n t shkatrrohet vet njeriut. simbolike e ktyre udirave. N Iz - kt Jezui, kt duhej ta dshmonte
alga e kuqe burgundeze, mund t raelin e vjetr n smundje shikohej me dika spektakulare. Premtimet
duket si gjak dhe ather nuk sht e Tek para tre mij vjetsh, ky sistem ideologjike pr jetn e amshueshme
si n nj pasoj t mkatit (fillestar)
pijshme. dydhomsh sht shkatrruar duke n nj bot m t mir ishin kre-
t Adamit dhe t Evs, dhe kjo ishte
ia ln vendin vetdijes s njeriut. jtsisht t bukura. Por kt askush
Prve ksaj: n kohn kur Nili vr- Njerzit e lasht, prandaj, kan qen nj lloj i dnimit pr mkatet e bra. nuk mund ta provonte. Prandaj Jezui
shon ujrat e tij shpesh jan plot me n gjendje ti dgjojn zrat, dhe t Prandaj kur Krishti ka br q t alt sht dashur t dshmoj se sht i
bretkoca e me pleshta t cilat bhen jetojn ashtu si u porositnin zotrat. t ecin, t verbrit t shohin, dhe me- aft pr di t jashtzakonshme. N
purteka e vrteta toksore. Kandrrat Prandaj udirat nuk jan asgj e ja - mect t flasin", ai nprmet ksaj ua njerzit m s shumti lenin prshty-
jan t ashtuquajturat mizat e qenit, shtzakonshme. Zrat kan mundur ka falur mkatet. pje gjrat e pashpjegueshme, udi-
t cilat kur vijn, vijn n grumbuj, ti dgjojn edhe Grekt e lasht, si BUKA PCA SHPIATIN rat. Pmdryshe, Jezui nuk do tua
hyn n hund, n goj e n vesh, dihet nga Odiseja, ndrsa n psal- N kt mnyr, udirat kan shpre- trhiqte vrejtjen: Ju besoni vetm
dhe shkatojn dhembje. Murtaja e met e Dhjats s Vjetr hasim n hur edhe dshirat e besimtarve. M - kur i shihni udirat.
kafshve do t duhej t ishte zgjeba e befas n ankesa se zri i Jehovas m
katet paraqitnin di q trhiqnin pas N kt kontekst, sht me rndsi t
njohur e Nilit (lloj i fruthit) e cila i nuk po dgjohet. vetes edhe dnimin n jetn e prte-
sulmon njerzit dhe kafsht. Kjo pas shihet se t gjitha udirat e Jezuit
jme. Kush nuk ia kishte frikn d -
vetes sjell edhe smundjen tjetr - Por, le t i kthehemi purtekave n ndodhin edhe tjetrkund. Kshtu,
purrat e qelbosura. Egjipt, dhe domethenies s tyre. Kto nimit? Kush nuk dshironte t liro- shndrrimi i ujit n ver i takon kultit
udira kan pasur pr detyr q t rohej nga mkati? t Dionisit; n nj rrfim t vjetr
Breshri shum rrall bie n Nil; por tregojn, duke u matur me zotrat Pak m popullore do t duhej t ishte indus vjen deri te shumimi i ushqimit,
n janar dhe n shkurt mund t pa- tjer, mbifuqin e Jehovas, krahasuar dshira e fsheht e shndrrimit t ujit e nj udir t till e ka br edhe
raqitet. Purtekn e karkalecve nuk me kta zotra. Sepse, teologt dhe n ver, pun s cils iu rrek Krishti profeti i Dhjats s Vjetr, Jezekiu;
duhet ta shtjellojm; ajo edhe sot e hulumtuesit e Bibls shohin n daljen n Kan (Galile) si e prshkruan kt pr shrimin e t shituarve tregojn
ksaj dite sht dukuri e prvjetsh- nga Egjipti fillimin e organizimit re- Gjoni. disa shkrime t vjetra egjiptase, nd-
me. Mbetet vetm t errsuarit. Kjo ligjioz t popullit. Ktu sht sendr- rsa shrime t uditshme kishte edhe
ose ka t bj m znien e zakonshme tuar nj religjion i ri; ndrsa zoti i ri Ktu, sipas mendimit t hulumtue- n tempullin antik grek t Epidaurit.
t diellit ose hamsini e ka errsuar sht dashur q dyshimtarve tu d - sve, kemi t bjm me shenjat e m i- Por Bibla nuk sht kurrfar raporti
tokn. Kjo er e zjarrt shkretinore shmoj s pari se sht m i mir s rqenies dhe fatbardhsis. Qysh n pr faktet. Ajo sht kallzim, trajta
ngre lart sasi t pamatura t rrs. t gjith t tjert. Dhjatn e Vjetr, vera bn pjes n tri m burimore e rrfimit. Rrfimi ia v
Gjat ksaj kohe dielli duket si drit gjrat e domosdoshme pa t ciln
e mjegullt dhe e verdhemt, ndrsa e
PCAMBAJTJA njeriu nuk ka jet dhe dhe dhurata
veshin shum pak numrave dhe fak-
teve, qllimi i tij sht q lidhshm-
tra zhytet n gjysmerrsir. SIMBOLIKC hyjnore: grurin, vern dhe vajin. N rin ta bj t kuptueshme.
Prandaj purtekat sht dashur q t kt udir kemi t bjm me d -
Prndryshe: sht shpjeguar edhe shirn pr mirqenie. Ai i cili ka para N dritn e nj detyre t ktill, n t
ngjarja me shkopin e Aaronit, i cili tregojn se Jehova pakrahasimisht pr ver, nuk mund t mbes keq n ciln rrfimi duhet t bhet, duhet
sht shndrruar n gjarpr. Le ta ua kalon zotrave dhe faraonit ( i cili shikuar edhe udin m spektakulare
gjrat tjra. Por kemi t bjm edhe
prkujtojm lexuesin: kur Moisiu edhe vet kosiderohej si zot) egjiptas, me fgzimin e jets e cila do t duhej t Jezuit: ringjalljen e Lazrit t vde-
dhe vllai i tij Aaroni kan shkuar te dhe se sht n gjendje q ti detyroj kur. Lazri katr dit kishte qen n

25
ta kishta vendin e vet edhe n Dhjatn
faraoni q nga ai t krkojn lejen q q ti nnshtrohen. Ndrsa bijve t varr. Kjo legjend e uditshme shp-
e Re.
Izraelitt ta lshojn lirisht Egjiptin, Izraelit kto do ti tregonin se daljen jegon se Jezui ka pushtet edhe mbi
Aaroni e ka hedhur shkopin n tok, nga Egjipti ia kan borxh vetm nj Kuptimi i fsheht dhe dshirat gjen- vdekjen - dhe jo vetm mbi jetn,
dhe ky sht shndrruar n gjarpr. zoti - Jehovas. Pozita e Ebrenjve n den edhe n prapavijn e udis pr ashtu si kishte dshmuar me t gji-
Aaroni pastaj e ka ngritur dhe n dor Egjipt ka qen e pashtegdalje, pran- shumimin e buks. Sipas Markut, Je - tha udit e mparshme.
prap gjarpri sht kthyer n shkop. daj edhe animi i Jehovas kah populli zui i ka ushqyer 5.000 njerz, ndr ta
Shpjegimi: kur gjarpri mbahet nj i tij ka qen aq m tepr udibrs. edhe fmij e gra, me vetm pes Jeta dhe vdekja - me an t ktyre n
koh t gjat pr zverku i trazohet D rejtprsdrejti sht angazhuar buk dhe dy peshq. Ushqimi sht kt bot do gj vihet n vendin e
qarkullimi i gjakut, dhe n trurin e tij edhe Krishti. Por, n kt rast, jo pr shumuar n duart e tij sa q t gjith vet. Kshtu edhe me kto udira,
arrin shum pak oksigjen. Nga kjo, gjith popullin, por pr individt. Si- jan ngopur, por jo vetm kaq, kan duhej tu bhej me dije se fuqia e zotit
para se t ngordh, gjarpri drejtohet pas profesorit Jaynes, Dhjata e Re me mbetur edhe 12 shporta plot me ush- sht e pakufishme.
dhe forcohet. Nse njeriu e lshon me kt tregon, prve tjerash, n zhven- qim. (P. M. Magazin )
koh, gjarpri prap vjen n vete. dosjen e interesimit nga masa n in-
SHTfllTC VJT M VON
jetim, por ekipi i tashm nuk do q t
Rjo q dhemb m s shumtl dorzohet. Prkundrazi, ata po bjn dhe do
PS DUHCTTA ftUIUMC TCflVTftM sht fakti se q n fillim ka t bjn gjithka q ky teatr t ekzistoj n
KUKUUftVC pasur pengesa n punn e fardo mnyre. TEATRI I KUKULLAVE
Q n fillim t ktij artikulli ishim n dilemKtij teatri t cilat s'jan sdo t shuhet. Megjithse kjo tingllon si
si ta prezentojm nj institut me aq vler t tejkaluar as sot e ksaj dite. Si demagogji e antarve t ekipit, ne e lm
madhe e q ky t mos jet thjesht vetm nj t shpjegohet fakti se shum q ardhmria ta pohoj ose ta shpohoj kt.
pasqyr e that statistikore pr punn e nj njerz, t'i quajm "biznismen" Ka shtat vjet q ky ansambl pqrplaset
pr do nat npr kafent e
institucioni kulturor. T flitet pr historin e npr furtuna. N fillim i kishte 16 aktor q
teatrit t kukullave doemos duhet t Prishtins i shpenzojn qinda e sot ti mbeten vetm pes. Duke u gjendur
prmenden edhe shnimet statistikore, qinda marka gjermane ndrsa n kushte t vshtira, Teatri i Kukullave ka
ndrkaq t flitet pr vlern kulturore, nuk e shohin fare t arsyeshme jetn e nj teatri tragjikomik n t cilin
edukative dhe arsimore, ather duhet t'i ndihmoin ktij institucioni kukull bhet edhe brusha e dhmbve, apo
patjetr t kthehemi mijra vjet prapa n t cilit askush s'i ndihmon n tuba m e past etj.
(para)histori. Aty edhe jan rrnjt e lodrs asnj mnyr TCflVTftl I HUKUU|JIV^'SHT
magjike, q sot me plot t drejt e quajm VTMlflftUV
Kukull. Dhe ato, pra kukullat, duhet ta ket iS:ush
S n po memfon..., dhe vrtet ndodhi Pr dallim nga t gjith, fmijt jan t
ann edukative e arsimore. Teatri is kshtu gjat tr kohs derisa ky fmij u vetmit t cilt e kuptuan m s mirikt
kukullave i Prishtins kt rol po e luan me rritej e deri sot. Po ti pyesni fmijt se cilat teatr dhe asnjher nukia kthyen shpinn
sukses tash e shtat vjet t plota. Qysh se e shfaqj i kan par n teatr ata do tju por i prcolln shafqjet edhe nga disa her.
filloi punn e vet praktike, duke i pranuar thon njzri: Pylli sht i t gjithve, E sikur t kishim mundsi q ketryre
nj grup t rinjsh pr aktor, e deri n ditt e Rosak Baltaku, Elefanti i vogl fmijve tu shfaqnim pr do jav nga nj
sotme, n listn e vet t veprimtaris ka kurreshtar, Minuku lozonjar, Picrraku, shfaqje te re? Ky fmij sdo ti pijetonte
rreth 700 repriza, dhe m se 12 Posta e porositur, Princesha Zobeid, traumat e prditshmris son dhe do rritej
tituj-premiera. Shfaqja Pylli sht i t ndrra e vajzs dhe babadimri, etj. sadoapak i imunizuar dhe i mbrojtur, sepse
gjidive sipas tekstit t Shaip Grabovcit e TCflVTRI IKUKULUIVC l)UHT T prve mbrojtjes fizike fmija duhet t
n regji t prof. Borislav Mrksic-it nga NDMMOHCT mbrohet edhe psikikisht - e kt mund ta
Zagrebi, sht premiera e par n gjuhn Ajo q dhemb m s shumti sht fakti se q bj Teatri i Kukullave.
shqipe n Kosov, e cila u shfaq me n fillim ka pasur pengesa n punn e ktij sht edhe tjetra se Teatri i Kukullave nuk e
15.05.1987 n amfiteatrin e Pallatit t teatri f cilat sjan tejkaluar as sot e ksaj prfundon punn me kaq fdhe nuk sht i
Rinis. Kjo shfaqje ishte hapi i par i cili' dite. Si t shpjegohet fakti se shum njerz, dedikuar vetm pr femijt por sht joshs
vazhdoi me nj pun pun t palodhshme ti quajm biznismen pr do nat npr edhe pr t rinjt dhe t rriturit. Si n tailje e
:0
dhe mjaft t suksesshme t ktij teatri. N kafent e Prishtins i shpenzojn qinda e sipr thuhet se tetrin e kukullave mund ta
literaturn profesionale thuhet se pr t qinda marka gjermane ndrsa nuk e shohin vizitojn nga shtat deri shtatdhjete shtat
rriturit duhet t aktrohet mir, ndrkaq pr fare t arsyeshme ti ndihmojn ktij vjeart. Pr tu bindur pr kt duhet t
fmijt aktrimi duhet t shndrrohet nloj. institucioni t cilit askush si ndihmon n shkohet n teatrin e kukullave e jo t flitet
Rruga t ciln e ndoqi ky teatr do duhej t asnj mnyr.Kshtuq fmijt tan nuk pr t nga distanca. vetm ather do t
C shrbntesi shembull se si duhet t punohet kan asfar mundsie tjetr dfirimi e kuptohet vlera e vertet e ktij teatri.
O me fmijt dhe pr fmijt. Sepse kta jan shlodhje nga tensionet e prditshme. V aldet RAMA
ata t cilt t mbrohen nga do trionditje Ky fmi-teatr e vazhdon jetn e vet m
O eventuale e jts dhe vetm atyre dhe vetm njmij mundime, pa ia vn veshin kush si
atyre njeriu mund tu prkushtohet me tr
:0
qenien e vet. Fmijs, i cili sht zhvilluar
4! O normalisht n nj rreth t shndosh
w >
S.J
familiar, pa ngarkesa t ngjyrosura me
ngjyra t sotme politike, mund ti ofrohet
dika n t ardhmen sepse vetm ai mund t

l|
c.2
gjykoj drejt pr ato q ne si shoqri i kemi
afruar - fmijrin e lumtur.
Ky teatr asnjher nuk ka tentuar q
fmijve tua ngulit n kok se nj gj
duhet t bhet kshtu dhe assesi ndryshe,
por i sht ln mundsia q vet ti kuptoj
gjrat aq sa i mundson niveli momental i
zhvillimit psiko-fizik. Fmiu i cili sht

26
lindur atbot tash i ka shtat vjete disa
muaj t jets s vetdhe gjer tani i ka msuar
dymbdhjet tregime t bukurat cilat nuk i
mbajti vetm pr vete, prkundrazi ua tregoi
m se 120 mij vetve kudo n Kosov e
DODONH jasht saj.
Sa mir tingellonte n fillim knga ...do ti
HCNTOft
mbledhim kukullat nga femijt e lagjes -
1994 teatrin e kukullave ta ndihmojm..., dhe sa
t trishtueshme tingllojn vargjet nga e
njjta kng ... se pr ne t vegjlit, pak
SUPCft ftN IJA IU ft
Arkeologjia nnujore n Mesdhe sht e vjetr
Rrkeologt
kon gjetur
edhe vendin ku
gjendej gjurmo
4 dhjetvjetsha. Pionier i hulumtimeve t gjur- e direkut;
mve t lashtsis nn siprfaqen e detit sht
franqezi Jacques Cousteau (Zhak Kusto) i cili pomjo e onijes
hulumtimet e para i bri rreth vjetve pes- on koh idejo
dhjet. N vitin 1987 arkeologt nnujor nn se onijo ko
udhheqjen e dr. Zdenko Brusic-it, kustos i
Muzeut Arkeologjik t Zars, nga thellsit e posur direk t
detit nxorrn anijen liburne t tipit serilia, t dyfisht,
gjat prej 8 deri 10 metra, me 27 brinj i ndr- shum i
tuar rreth shek. III dhe II para e.s. Ky zbulim
paraqet anijen liburne t ru ajtu r m s miri nga ngjashm me
t gjitha anijet e zbuluara deri tash n hapsirn pamjen e nj vi-
e Mesdheut. zatimi t nj
Z B U U M II POATIT ftNTIK . anije egjiptase
Pr hidroarkeologjin zbulimi i anijes dhe i nga Dinastia e
ngarkess s prm bytur paraqesin nj lnd
sensacionale pr arkeologt Mirpo, n afrsit Pest. "Serilia"
e bregdetit lokalitete t tilla jan shum t r r a - e shkredhur
lla. Por n nj hapsir jo larg bregdetit mund ishte e gjat
t gjenden Iokalitete me rndsi, n rend t par
portet dhe instalimet e porteve, thekson dr. ndrmjet 8 deri
Brusic. Duhet ta kemi parasysh faktin se ky Zhytsit duke hulumtuar anijen liburne 9 metra. . . .
bregdet ka zbritur rreth dy m etra m posht q
nga kohrat antike e deri soL t pjesve t ksaj anije, thot dr. Brusic-i, plo- tsisht pam ja e ksaj anije. K ripa dhe uji
Nj lokalitet i ktili n rrethinn e Ninit, i cili prbhet nga ajo q t dy ant e drrass, t n dru r duhet t zvendsohen me nj Iloj t
paraqet mbetjet e portit t dikurshm t A e- cilat bashkohehin, jan shpuar n largsi me plas- tiks - polietilenglikolin.
nons, e zbuloi dr. Zdenko Brusic qysh para 20 nga 2.5 cm. dhe 1 cm. nga fundi. N vendputhit- N ndrkoh pran ksaj anije u zbulua edhe
vjetsh. Shenj t par t orientimit mori nga jen e drrass sht vn shirit m i gjr. Npr nj anije tjetr por n nj gjendje shum t
peshkatart e Zatonit dhe Privllaks, t cilt ia vrim at e shpuara n drrasa kalonte litari i cili dm tuar, dhe me gjith dshirn e madhe pr
rrfyen se para kepit jo shum larg nga gryka mbi shiritin sht lidhur m vrim at n drrasn ta njerr kjo gj nuk u b.
e Drazhnikut nja dy kilometra e gjysm n tjetr dhe kshtu i bashkonte t gjitha elemen-
jugperndim t Ninit, ekzistojn ca grmadha tet. Me shtrngimin e litarit mbi shiritin formo- ANAIOGJIA M CGJIPTIN
t uditshme n det. Shkoi q ta shoh dhe qysh heshin thellime, t ngjashme me grshetat". N baz t pjsve t nxjerrura dhe t skicuara
n fillim t hulumtimeve e ka par morin e T gjitha vrim at e kriju ara npr t cilat ka- t serilies, t vjetr rreth dy milenium, mu-
gurve t cilt shtrihen kah jugu n nj gjatsi lonte litari mbusheshin me thum ba druri, e mbi nd t nxirren ca prfundime pr pam jen e saj.
prej 200 metrash. Me nj prcjellje dhe skicim ta sht lyer rrshira q t pamundsonte de- Anija e kishte kallumcn nga ana e poshtme
t kujdesshm t gurve dr. Brusic-i ka ardhur prtimin i ujiL N ann tjetr (t jashtmen) prej nga fillonte konstrukcioni; sht br nga
deri n prfundim se i ka gjetur m beturinat e grsheti nuk bashkohej, kshtuq shum mir nj lloj i d ru rit m t fort dhe shtrihej nga kii
nj porti antik t prmasave t mdha. Nuk duket bashkimi i drasave dhe thum bat e la- deri te bashi i anijes. Pastaj prej tij nisnin mve-
kishte dyshim, grumbulli i gurve paraqiste sht. Nj mnyr e njjt e bashkimit zbatohej shjet e jashtm e, t cilat ndrlidheshin. Kii dhe
harkun mbrojts i cili n ann lindore kishte edhe n drrasat e bashkuara n gjrsi, me bashi jan gjetur por pam ja e saj sht vshtir
mjetet pr pranim in e anijeve. Dshmin e gjeti dallimin q drrasat ishin t prera pjerrtazi. t rikontruktohet saktsisht sepse sht mjaft e
n grumbullin e gurve n form vesh, me Gjat bashkimit t drrasave me boshtin e kall- dm tuar.
gjatsi nga 20 deri 80 cm., t cilat pr nga forma umcs litari kalonte npr vrimat, t shpuara Arkeologt kan gjetur edhe vendin ku gjendej
dhe struktura dalloheshin nga materiaU q gje- pjerrtazi n kallumc, ndrsa grsheti dhe ve- gjurm a e direkut; pam ja e anijes on kah ideja
ndej prreth. Ata paraqisnin savurrn, t cUt ndputhitjet lyheshin me nj shtres m t trash se anija ka pasur direk t dyfisht, shum i
anijet antike i bartnin gjithmon n ann e t rrshirs." ngjashm me pam jen e nj vizatimi t nj anije
poshtme anijes, ku r ngarkesa prim are nuk Prve nj teknike t ktill t anijendrtimit, e egjiptase nga Dinastia e Pest. Serilia e shk-
ishte e rnd sa duhet (drur, grur etj) pr cila sht karakteristike pr periudhn pararo- redhur ishte e gjat ndrm jet 8 deri 9 metra.
shkak t stabilitetit. N t vrtet, gjat n g ar- make t Adriatikut, epokalitetin e zbulimit e Pastrimi i terrenit rreth saj solli edhe rezultate
kimit t ngarkesave m t rnda, t vers t dshmoi edhe analiza radio-karbonike e dru rit tjera pr pam jen e saj. Jan njerr edhe pjes
materialit ndrtimor apo t mermerit, savurra C-14, e cila i ka dhn dy data t mundshme t t litarit dhe copza t mdha t lkurs me
lihej n bregdet dhe paraqitja e saj n qj vend prerjes s trungut t ilqes (nj lloj i b u n g u t), knde t qepura t cilat shenjojn vijn e anijes
n bregdet, tregon doemos ubikimin e portit derisa shiritat grshet jan t punuara nga nki.
antik. Se ka t drejt, e ka vrtetuar edhe foto- ndonj bim kacavjerrse. Hulumtimi tregoi se Zbulimi dhe nxjerrja e serilies , sht shum
grafimi nga aeroplani i ksaj hapsire n t ciln materiali pr anije sht i prgatitur para 2194 me rndsi pr shkencn sepse e prmbush
vrehet qart traseja e rrugs, e cila q nga kepi vjetsh (+-128 vjet) apo para 2260 vjetsh (+- zbraztin pr historin e anijendrtimtaris.
Kremenjaa, ku dikur gjendej Aenona, onte 132). Sipas kronologjis s materialit, e cila Sot, pr ekspertt sht shum m i qart fakti
deri n Nin. Prve ksaj, gjsendet t cilat i gjendej nn dhe mbi anijen sht ardhur n se ka i ka paraprir tekniks s anijendr-
nxorrn nga deti, si jan parat, qelqi, q e- prfimdim se n kt port antik ka ardhur diku timtaris romake. Me gjith q shkrim tart e
ramika, metalet dhe stolit e bindn se kishte t rreth gjysms s par t shekullit t par t ers vjetr antik i kan prshkruar pamjen e flots
drejt. son. Pra, serilia e zbuluar ka lundruar npr dhe t anijeve t sundimtarve ilir pr ta fak-
Adriatik ndrm jet vjetve 350 deri 400 vjet, tikisht nuk dihej asgj. Mungonin dshmit ma-
TCKNIKA UNIKC deri kur sht ln si e paprdorshme. Nj pr- te ria le t cilat do t i pohonin ose do t i
fundim i ktill sht plotsisht i mundshm, shpohonin burim et e shkruara. N baz t nj
ANIJCNDCRTIMIT sepse n Adriatik mund t shihen edhe sot ca p rsh k rim i le tr a r ekspertt nuk m und ta
Prve ktyre zbulimeve t tundshme n nj trabakolla t mome 300 vjetare. snedrgjonin ima- zhin e vrtet t anijeve li-
vend dr. Brusic zbuloi edhe nj num r t kon- burne, t punuara me teknik t t qepuriL
siderueshm t drrasave t paluara me kujdes. NXJCAftJA ANIJCS Serilia e Zatonit tash pr her t par , ka
Pas heqjes s shtress s guacave erdhi n pr-

27
Vet nxjerrja e anijes nga deti b art n vete mundsuar dhe ka dhn nj baz materiale pr
fundim se ishte fjala pr m beturinat e anijes e rreziqet e shumta t dmtimit sepse pr shkak rekonstruimin e plot t tyre. Veanrisht nse
cila e ka pasur edhe kallumcn. Veanrisht e t qndrimit shum t gjat n uj, gati 2000 dihet se, si thon ekspertt, anija e zbuluar m
ka habitur teknika e uditshme e bashkimit t vjet, druri sht mbushur me 80 deri 90 prqind e ru ajtu ra n b o t, ka lundruar nga nj lashtsi
pjesve t saj. Q t mund ta hidumtonte m krip. Mirpo me punn e kujdesshme t a r - kaq e largL Hidroarkeologt shpresojn se do
mir, e nxorri nj pjes t vogl t anijes n breg. keologve e cila zgjati rreth dy jav anija u t hasin qj dit edhe n qj anije luftarake
Konservatort me prvoj t Zars me n krye nxorr dhe u vendos u vendos n lokalet e Qen- liburne, gj e cila do ta shpjegonte m shum
Darko Vilhar-in pohuan se sht fjala pr nj drs pr Konzervim Zbulimeve Hidroarkeo- fuqin e fisit ilir t Liburnve, forcs kryesore
konstrukcion unik t anijes s lasht, t punuar logjike n Adriatik, pran Muzeut Arkeologjik n A driatik q nga shekulli i VIII deri n
me teknikn e qepjes, e cila sht karakteristike t Zars dhe aty pritet q pr nja dhjet vjet, sa ardhjen e Romakve.
pr fisin ilir t Liburn ve. Teknika e bashkimit mund zgjas konzervimi, t rikonstruohet prgatiti: D ardan BERISHA
KTHIM II
KCNDOJMC- D.M.TH JCMI! SHKRIMTAftlT
Me gjith gjendjen e mjer kul- nj Marigon e cila bn zhu- duhet ta krijojn identitetin e tyre
turore te ne, n Kosov; me gjith rm... n rock sepse edhe shqiptart je - Adem DEMAl,
prpjekjet pr ngulfatjen e do ve- VULLNETI: Lre se ky gjithmon tuan dhe po jetojn n shek. XX. LIBR PR VETMOHIMIN
primtarie t pavarur, vullneti i mir tallet; edhe tash kur duhet t dal far do t thon gjeneratat e ar- Prishtin, shtator 1994.
dashuria pr punn dhe prku- n gazet... Ja si ka qen puna: dhshme: ku ishin ore kta babal- Botim i autorit.
shtimi e bjn t veten. N don- ishim n peshkim n bregdetin e lart tan? A ishin t krisur? T
jrn an kulturore, n muzik, n Ibrit, dhe Fatoni, si me fat q sht sh u rd h r? A po t m arr? A
letrsi dhe n artin figurativ bhet zuri nj kitar, edhe Shenolli nxo- skishin s paku nj transistor t
nj pun e madhe q t mbahet rri nga uji nj tjetr, edhe Iliri ... dgjonin far po kndohet n N OPINIONIN PUBLIK LET-
gjall delli i nj kontinuiteti artis- DODONA: Prralla n shkall du- bot? RAR T KOSOVS N SHTA-
tik nga koha para marrjes me kati n ball. DODONA: A keni punuar dhe a T O I 1 9 9 4 -T S SH N O I
dhun t institucioneve tona kul- (Ha ha ha ha ha ha ha...) keni krijuar material t ri pas asaj KTHIMIN E ADEM DEMAIT
turore. Gati t gjith veprimtart ILIRI: E vrteta sht kjo: t gjith fitoreje n Pej? N LETRAT SHQIPE. LIBR
kulturor jan ln q ata vet t ishim (dhe jemi) t dashuruar n FATONI: Materialin pr nj k a - PR VET MOHIMIN SHT
bjn ka munden. Nj situat e muzik t ktill. T gjith ishim set e kemi t gatshm kaher, por NJ ROMAN AUTOBIOGRA-
ktill sht m e lht pr ata m t gatshm t bjm di m shum na mungon donatori. Duket se ata FIK Q DSHMON AT QDE-
t yjetrit t cilt tashm kan kri- se sa ti argtojm macet n shtpi q kan mundsi t ndihmojn i
juar emr. Kjo vlen sidomos n M AIE PRSROT ME VJET.
dhe ja u bm kta far jemi. fusin vesht n lesh ose dgjojn AI SHT THJESHT - SHKRI-
MTAR!
N KT KOH KUR KEMI
SHUM PRPJEKJE PR THY-
ERJEN E RREGULLAVE LET-
RARE, NGA DISIDENT T
NDRYSHM DHE N KOHN
KUR BOTIMET TONA FINAN-
COHEN PRIVATISHT, NDR-
SA ZYRTARISHT N VEND T
BO TU ESIT FAKTIK VIHET
NDONJ INSTITUCION YNI
KULTUROR, ADEM DEMAI
NUK VUAN NGA KY KOM-
PLEKS. AI E SHKRUAN N
VEP-RN E VET:"BOTUES -
AUTORI".
PAS 36 VJETSH HESHTJE
ADEM DEMAI I KA HYR
NJ RREZIKU TJETR: KTHI-
MIT N LETRSI PO SE PO
PO R E D H E T H Y E R JE E
KLISHEVE E RREGULLAVE
PR T KRIJUAR NJ TRA-
JTIM LETRA R T PARN-
DOMT N LETRSIN TON.
VET TTTULLILIBR PR VET
MOHIMIN SHT MJAFT SU-
fushn muzikore. Ndrsa ata t Mund t them se fillimi ishte i kngt si Hajde moj dashni-e! GJESTTV. NPR KAPITUJT E
3 cilt tek tash dshirojn t krijojn
gjendja sht vrtet tragjike. Pr t
vshtir.
DODONA: far sht pozita e
Pash dy syt e zi-e... Megjithat
ne kemi durim dhe do t presim
LIBRIT DEFILOJN VET MO-
H IM I, K O L M A K A N D A ,
8 qen edhe m e keqja nse pr rock-ut te n ? derisa t emancipohen biznis- REGJISOR LALA ETJ. DHE N
muzikn popullore mund t thuhet TEOMANI: Ende jemi larg asaj ment shqiptar. Kemi durim dhe FUND NA DEL EDHE VET PO-
se gjallon disi, pr rockn roll-in cilsie me t ciln do t duhej t vullnet pasi edhe Vullnetin e kemi HIMI. GJUHA E PASUR PO-
mund t thuhet se mezi prplitet, ishim, s paku, pak t knaqur. Mu n grup. P U L L O R E E NGRITUR N
ngaq edhe m par nuk e pat arri- n kohn kur nisn Gjurmt, VULLNETI: Natyrisht. T gjith NIVELIN E SHKLQYESHM
tur deri n mas t duhur masiviz- "Minatori", 403"-shi etj. t bjm pr nj - nj pr t gjith. ARTISTIK SHPESH SHI E
imin dhe popullarizimin n masat di, u b kjo q u b. N Shqipri DODONA: Si ia arrini t organi- KOMBINUAR ME DIALOG
e gjra. tek fillohet t kndohet e t dgjo- zoni koncerte? N SERBISH TE SA ME T
Nj rok-grup i cili imponohet me het rock muzika. Prgjithsisht te TEOMANI: Pr fat t rinjt t cilt DREJT SHTROHET PYETJA:
punn dhe cilsin e vet sht edhe shqiptart trenat kulturor vijn kan nevoj t argtohen dhe t C IL A P JE S SHT M E
grupi MARIGONA, i formuar von, shum von. M kap tri- dgjojn muzik t mir, na gjejn MIR, AJO Q ZHVILLOHET
me 1991, n Mitrovic. I prbr shtimi kur mendoj se sa jemi prapa n e v e d h e n e i g je jm a ta . N SERBISHT APO AJO N
kryesisht nga t rinjt ambicioz, bots n hapat e muziks, sidomos Vshtirsi kemi mjaft me lokale SHQIP? ME KT ADEM DE-
ata premtojn se n skenn e rokut t rock-ut. Gabimi m i madh ka private t cilat prgjithsisht jan MAIKA BR NJ EKSPERI-
kosovar do t jen konkurrent se- qen dhe ende sht kur sht men- t vogla dhe t paprshtatshme por
rioz. Kt m s miri e treguan n MENT T QLLUAR DUKE
duar se rock-u denacionalizbn in-* po amohemi disi.
nj rok-festival n Pej m 1993 ku dividin q sht marri e madhe. KRIJUAR NJ ATMOSFER
ILIRI: Edhe lokali edhe transporti B E S N IK E T REALITETIT
e zun vendin e par. Rock-u prkundrazi ka mundsi t edhe harxhimet tjera na i kollofisin SHQIPTAR N ISH-JUGOSL-

28
DODONA: A mund t na thoni se mobilizoj moralisht shtresat m ato para t cilat kinse i fitojm dhe
si ju lindi ideja q ta bni nj grup t gjra t shoqris. LAVIN.
kthehemi prapa n Mitrovica City GJITHSESI, KRITIKA LETRA-
t ktill? SHENOLLI: Kjo mund t argu- prap me duar n xhepa ashtu si
FATONI: Kjo ngjau si n prrall: mentohet leht: shihni n bot jemi nisur. Ka mija probleme t RE DO TA THOT FJALN E
natn e Vitit t Ri t 1991-ts erdhi kush i mbush stadiumet, kush i cilat si z as krejt gazeta, por ne VET. NDRSA NE DERI AT-
babadimri dhe na solli instrumen- mbledh qinda mija njerz n nj do ti thyejm t gjitha bllokadat. HER DO TA LEXOJM KT
tet. Pr udi t gjith dinin t ek- vend, kush i ndihmon vendeve t Rock-u do t ngadhnjej. VEPR GJUHSISHT T LN-
zekutonim bukur kshtuq tham varfra m shum se kta q te ne MARIGONA: Rroft e qoft muz- GSHME E T ZHDRVJELLT
le t mos shkoj huq mundi i ba- i barazojn prher me narkoma- ika! E CILA DSHMON SE AUTORI
badimrit dhe ja si na shihni tash n, endacak e hajna. Nuk them se DODONA:Amen/ I TIJ SHT VRTET MJESH-
prej nj Vullneti, Teomani, She- iftelia duhet t lihet anash kre- TRIRRALLIPENDS.
nolli, Iliri dhe Fatoni t qet u b jtsisht, por shqiptart doemos Lulzim MJEKU
Kimete BERISHA
DIV KU BHNON DITURin Bibliotekcit
jan portet m
t rndsis-
Hislerio e bib- Bibliotekat universitare para- t jet briliant dhe me pasuri t shta me lexuesin. Kur ta arrijn shme n rrugn
liolekove qiten n shek. XIII-XIV, dhe ato jashtzakonshm e imagjinative, kt, ather shkrimtart do t je-
posedonin n fondet e tyre libra nuk mund t ekzistoj kurrfar n t knaqur edhepse n fillim e njohjes m t
Bibliotekat paraqesin strehim shkencore dhe universitare (n garance se ajo do t pranohet ash- deri para daljes s librit kan pa- mir t
m t madh t mendimtarve kre- Bolonj, Sorbon, Oksford, Ke- tu si e meriton. sur frik. Bibliotekat tubojn n vetvetes. flto
ativ, vepra e t cilve ndihmon mbrixh etj). Pr her t par bib- Shembulin e dshprimit m s nj vend t gjitha lojet e puni- nuk jan kulio
t kuptohet rndsia e kulturs liotekat qytetare paraqiten n keqi e ndjeu historiani anglez Ed- meve letrare dhe shkencore. N to prej fiidishi ku
dhe civilizimit. Ato, poashtu, e shek. e XTV, mirpo librat e tyre uard Giboni kur duks nga Glos- jan t vendosura koleksionet e
kan historin e vet t zhvillimit. mund ti shfrytzonin vetm qy- teri ia dhuroi vllimin e dyt t llojllojshme dhe me vlera t cilat flitet dhe psh-
Khtu biblioteka e par q pr- tetart e zgjedhur (mjek, sekre- veprs s vet: Rrnjt dhe shka- i bjn kurreshtar dhe i intereso- pritet me z
mendet n histori sht Shtpia taretj.). trrimi i Perandoris Romake. jn jo vetm libra t rrall por t ult.por jan
e luleve n Egjiptin e Vjetr; D ukae shikoi librin dhe iu drejtua edhe libra me vlera t rndomta, vende t shen-
ndrsa n Asiri e Babiloni p a - Gibonit:"Edhe nj libr i trash reale dhe ideale. Bibliotekat pr- jta dhe ko-
raqiten n kuadr t tempujve dhe Pcrm cndore l dhe i neveritshm, vazhdimisht bjn nj trsi t rndsishme
kryesisht fondi librar ishte i ka- dshirove dika shkarravitni zotri Gibon!" m shum se nj hapsir e rn- mode prboil
rakterit fetar. njcrczorc domt grumbulluese t vlerave t jets s prdit-
N Kin, n do qytet m t shumta. shme dhe t
madh ekzistonin bibliotekat, por Bibliotekat me madhsin e nio s'e morn oshpr . . . .
m e njohura ishte Biblioteka fondeve, numrin dhe madhsin e Nobelin
Mbretrore n Pekin, e cila pose- rafteve dhe trashsin e skeda- Prndiqen oulorl
donte 54.000 libra. N Greqi, bib- rve ua fiitnin firikn edhe shkr- Vlerat e librave, sidomos kur pr shkok
liotekat paraqiten ne shek. V para imtarve m potencial, t cilt sht fjala pr veprat e bashkko- l librove l lyre
e.s. edhe at si biblioteka private prgatiteshin pr t shkruar dika. hsve, shpesh i vlersojm gabi-
t letrarve, filozofeve dhe sundi- T ballafaquar me at sasi kaq t misht. Kshtu shkrimtart q pa- N nj rast Archibald Macle-
mtarve t arsimuar. M e njo- madhe t librave, askush smund raqesin emra t njohur n let- ich, poet q punoi nj koh t
hura ishte biblioteka e Aristotelit. ta marr guximin t shkruaj dhe rsin botrore kurr nuk u sht gjat n Bibliotekn e Kongresit
N shek.IV para e.s., paraqiten t besoj se pikrisht vepra e tij ndar mimi Nobel pr letrsi, si t SHBA-ve shkroi: Vetm ekz-
bibliotekat e para publike. do ta zinte vendin dhe do ta pas- jan: Prustit, Ibzenit, ehovit, istimi i biblioteks paraqet vr-
N shek. e III para e.s. sht e uronte fondin e bibliotekave, va- T o lsto it, T uenit, S trinbergut, tetim t shkruar ne dern e kohs
njohur biblioteka e Aleksandris, trn dhe thesarin e dituris bo- Konradit, Xhojsit, Brehtit, Fros- n t ciln je to jm . Librat t gru-
qendr letrare dhe shkencore n trore si dhe se do ta trheq v- tit, Nabokovit etj. mbullura n nj vend pushojn t
at koh. Zenitin e saj e arriti kur mendjen e lexuesve. Askush nuk Sado q me vones e kupto- jen libra individuale, libra t ve-
formoi fondin prej 700.000 lib- do t gjykoj n deklaratn e Sa- jm rndsin e nj libri dhe me anta, por tash prbjn nj trsi
rave. M von, nj sundimtar arab muel Johnson-it se bibliotekat pa- gjith vlersimet e gabuara letrare dhe vjn lidhje t ngushta mes
e dogj duke thn se nse n ato raqesin prmendore t dshirave pr ndonj shkrimtar apo ndonj vete. Bibliotekat jan portet m t
libra ka ato ka i ka edhe Kurani, t njerzve. Pr do vjet me qi- libr, prapseprap duhet t dim rndsishme n rrugn e njohjes
ather sht Kurani, ndrsa nse nda mija njerz fillojn t shkrua- dhe ta njohim rndsin e shkri- m t mir t vetvetes, ato nuk
ka di q nuk ka Kurani ato svle- jn libra. Disa prej tyre i nxit t mtarit dhe t librit. Nj libr i jan kulla prej fildishi ku flitet
jn gj dhe jan vepra t djallit - shkruajn zbraztia shpirtrore, shklqyeshm i shkruar n m- dhe pshpritet me z t ult, por
prandaj ia vu zjarrin. ndrsa t tjert shkruajn nga ars- nyr origjinale paraqet rndsi t jan vende t shenjta dhe me ko-
N Rom bibliotekat paraqi- yenat profesionale, por shumica madhe n zgjedhjen e temave por moditet prball jets s prdit-
ten n shek. e II para e.s. edhe at fillojn t shkruajn me dshir paraqet edhe zilen pr alarm n shme e t ashpr. Pr to mund t
si biblioteka private, ndrsa ato q mendimet dhe veprat e tyre ti mesnat. Shkrimtari i librit t k- thuhet se jan portet m t r-
publike paraqiten n shek. I para ndajn me t tjert. Shum prej till mund t ndikoj n klimn ndsishme n rrugn e njohjes m
dhe kulturn e kohs s vet. Nd- t mir t vetvetes. Prov dhe d-
rsa, disa shkrimtart e arritn suk- shmi m e mir pr vlern e librit,
sesin e madh duke prfshir n me gjith faktin e dhembshm se
libr tr zhvillimin historik edhe shum shkrimtar jan n raftet e
at n trsi t kohs s vet dhe bibliotekave por prjetuan dhe
kt literatur e ruajtn pr gjen- prjetojn edhe n shekullin e
eratat e ardhshme t lexuesve. njzet pmdjekje nga regjimet
Sigurisht se t dy grupet dhe ose nga kundrshtart ideologjik
dy kto kategori t librave edhe si i ndodhi nj Aleksandr Sol-
ato q alarmojn por edhe ato q zhenitsyn-i; pastaj e psoi m ro-
n mnyr argumentuese i pr- bri shumvjeare Vacllav Hav-
shkruajn ngjarjet historiko-sho- eli; prjetoi fyerje dhe nnmime
qrore nuk mund t pijashtohen Boris Pastemaku derisa nuk iu
nga rrafshi i letrsis estetike, se- rrezikua edhe jeta, si ndodhi me
pse letrsia kontribuoi edhe n Salaman Ruzhdin apo bangla-
formsimin e shoqris amerika- deshasen B.Nasrin e cila lufton
ne. Abraham Lincoln-i, kryetar i pr t drejtat dhe lirit e femrs n
SHBA-ve, duke u tallur i tha shoqrin islame.

29
shkrimtares s Kasolles s Xha Bibliotekat na msojn pr li-
Toms, Harriet Beecher Stow- rin dhe mbi urtsin. Bibliotekat
it:" Do t thot ju jeni ajo gruaja i hapin dyert m t mdhenj t
e.s. tyre fillojn t shkruaj n libra me- e vogl, libri i s cils nxiti luft humanitetit dhe t kulturs. Pra,
M von, sidomos n Mes- gjithse e din se t shkruash nuk dhe polemika aq t mdha". duhet ti besojm fjalve t Pro-
jet, paraqiten bibliotekat n ma- sht aspak pun e leht. T
Shumica e shkrimatrve sdo
t arrijn kurr t shohin se sa
sperit, nj personazhi t Shekspi-
rit i cili thot se bibliotekat jan
DODONI)
nastire e kisha t cilat ishin t shkruarit e librit jo vetm se sht NCNTOft
mbushura me libra fetare. N at librat e tyre ndikojnn gjeneratat pasuria m e madhe.
i vshtir por ekziston rreziku q
koh ishte e njohur biblioteka e edhe pas puns s kryer, njeriu q e ardhshme. Pr ta sht me r- 1994
manastirit Studion n Konstanti- ndsi vetm t kuptuarit se librat Xhemaledin SALIHU
shkruan bie n dshprim. Pa ma-
nopoj (Stamboll). e tyre duhet t vn lidhje t ngu-
rr parasy sh se ndonj libr mund
MflTfl E100Z-T
E N1 GIENERflLI
hime mikste. Dhe gjithmon jemi t Alfadorit. sht interesant q
m ikstist (laram an) t rryer. shrbtori m besnik i vdekjes, FCftlll JflM UNC .
DCSHMIfl (Anti)drama Katr epoletat, gjenerali Alfador, n fiind t m i- 6. N Katr epoletat ngjan ajo
T'u shpallsh mesazhe njerzve, nga Haqif Mulliqi synon ta re- sionit t tij bhet i vetdijshm se q ngjan edhe te Prapa dyerve t
t gjakosh ta udhheqsh botn, lativizoj kt fakt ndr ne me duhet t vdes dhe pr kt bn mbyllura t Sartre-it, vetat jan
apo ta shptosh at, kjo sht vet botimin e saj, por sa e arrin panik t madhe. Nga kjo frik n njfar ferri t tyrin me nj
pun e themeluesve t relig jio - kt? dytshohet. Tash ai ska synim. ndryshim q, pr ata t Sartre-it
neve, p u n e m o ra listve dhe Ajo q ai ka menduar se sht ferri jan t tjert, ndrsa te
3. Vepra Katr epoletat sht
politikanve - t cilt, thn ka- synim n jet i doli e rrejshme. E drama e M ulliqit ferri sht vet-
nj dshmi mjeshtrore pr n j-
limthi, edhe vet mezi ia dalin t mendsin ton. Dshmi e rea - tash? Ktu fillon (anti)drama. vetja. Kshtu H. Mulliqi krijon
orientohen aty, t ciln g j e kemi lizuar nprmjet nj metonimie nj kndvshtrim tjetr - t brend-
provuar n lkurn ton t gjith. NJC POftTftCT GftOTCSK shm n problematikn e ekzis-
dramaturgjike: nga trsia e d h u -
Dramaturgu knaqet me a t q t 5. Nse komedia matet me at se te n cs s n jeriu t. N Katr
ns si sistem shkputet nj pr-
shkruaj p jes n t cilat mund t sa sht komike, e tragjedia v le - epoletat autori sikur prpiqet, jo
brs i saj (gjenerali) dhe synohet
ofroj dshmi, dhe kurrsesi p o - t dshmohet ky sistem antihu- rsohet me tragjiken, antidrama e ta hedh posht at premisn
rosi didaktike, nj dshm i t vet
man. ka - groteskn. Katr epoletat ferri jan t tjert, por ta zgje-
shqetsuese p r ankthet e veta sht nj portret grotesk i nj roj edhe m tutje, me nj premis
dhe p r ankthet e njerzve tjer. 4. N Katr epoletat, sa her q gjenerali, i realizuar me mjaft in- t dyt, se prve ksaj ferr di t
E.Ionesco (nga polem ika me jet edhe vetvetja. Dhe derisa
kritikun anglezK .Tajnan) Sartre-i i jep rndsi pozits sho-
qrore, sipas form ulim it m ar-
k s is t se n je riu sh t qenie
1. Ky sht n nj mnyr mani- shoqrore H.Mulliqi prpiqet ta
festi i drams avangarde, apo si e prmbush kt me nj formulim
quajn edhe ndryshe drams s se njeriu sht edhe qenie psik-
absurdit apo edhe antidrams. ologjike dhe ndoshta s pari qenie
Shekulli i njzet sht shekull kur psikologjike, sepse mu kto qenie
jo vetm pranuesi por edhe kri- psikologjike i kan krijuar dhe i IJ
juesi vetdijsohet dhe e kupton krijojn raportet shoqrore. N
se roli i tij n histori n t vitet kt pikpamje H.Mulliqi sht
sht rol i dshmitarit. Shekuj me n vijn joneskiane t t gjykuarit
radh ka mbretruar gnjeshtra se pr krijimtarin, sepse Jonesko n
krijuesi ka mundsi t ndrroj nj vend thot: Fati njerzor ud- ^
di dhe t bj udira. N shek hheq me fatin shoqror dhe jo e
XX u pa se tr kjo kishte qen kundrta. Vetm nj invencion
mashtrim dhe se torijimtaria, kur i zhdrvjellt dhe nj deprtim n
sht menduar se bn di, n t psikikn e njeriut ka mundur t
vrtet sht keqprdorurpr ql'- sje ll n j tra jtim t k - till
lime t caktura; veprimtaria kri- dramaturgjik.
ju e se sh t sh fry tz u ar pr 17. Antidrama Katr epoletat ka
realizimin e interesave t grupeve dialog konciz dhe t prpunuar.
t ndryshme t dallaverxhinjve e Gjuha e perzonazh(it)eve sht e
maskarenjve politik. Historia, t lexohet, krijohet prshtypja e vencion. A ka imazh m grotesk bindshme dhe veprimet e tyre,
sipas drams s absurdit sht an- uditshme e nj monologu t g ja- se sa zemrluani i dikurshm kur gjestikulacionet, gjykimet p r-
tideterm inistike. N krijim tari t. Dh rij vrejtje e nj mikeje del zemrlepur? Kjo situat pjell shtaten me asjen e prgjithshme
edhe mund t ekzistoj entelehia se gjenerali Alfador sht gdhen- pastaj morin e dialogve gro- ideore t dramaturgut. Ndoshta
aristoteliane, por njm endsia dur mir, por tjetri, gjenerali Be- tesk, absurd e t pakuptim- fundi i drams ka ngjyrimin e nj
sht e disponuar antientelehisht tador ka mbetur n hije, m shtyri shm, sepse vet gjenerali sht deux ex machine-s, sepse bhet
- ska synim, ska qllim t cak- t mendoj dhe t arrij n prfundi- sjellur n nj situat absurde. nj ndryshim i pashpjegueshm,
tuar: e tra sht varg i shkak-pa- min se n t vrtet, gjenerali Be- 1001 nett (dhe ditt) e dhuns dhe i paarsyetuar deri n fund i
sojave. Prandaj krijuesi serioz ta d o r nuk ek z isto n fare. Ta kan mbaruar, dhe gjenerali n d o - nj eksplodimi t madh. Skena e
ofron dshmi, shkaravitsi ofron gdhendje figurn e Betadorit, do dhet para nats s 1002-t kur daljes e fmijve dhe asociacioni
fluska t fryra fjalsh e togfja- t thoshte t krijoje nj personazh duhet t zhduket prgjithmon; me molln e ndaluar n A da-
lshash. t ri, ndrsa ai realisht nuk ekzis- tash ai prpiqet ta arsyetoj dhe ti min dhe Evn, prpiqet ta arsye-
2 .0 rie n tim e t avangardiste, n ton. Pse? Sepse ai sht hija, d y - jap kuptim jets s tij. toj kt eksplodim por nuk e heq
kuptimin e ksaj mendsie le - tshori e majta e Alfadorit, e hija Grajeti, nj an e tret e ndr- ndjenjn e nj mtimi kah spek-
trare, ndr ne kan munguar ose gjithsesi duhet t mbetet - hije, gjegjes s vrar t gjeneralit Al- takularja, gj q bie ndesh me tra-

30
jan shfaqur si strmetaforizime dhe kt synim Haqif Mulliqi ka fador, ka mundur t quhet lirisht j t i m i n e p r g j i t h s h m
t zbehta e t pasuksesshme (si arritur ta trajtoj me mjaft sukses. Gamador. Ai, pr dallim nga Be- dramaturgjik n kt vepr.
rezultat i censurs e m shum t N nj ast Betadori edhe i thot tadori, sht humaniteti i mbytur Megjithse ideja prijatare e K a-
auocensurs, e ndoshta edhe m Alfadorit:"Un jam kipci yt gjen- n qenien e gjeneralit. Ai sht i tr epoletave prkon me Jone-
shum si munges e talentit t eral." N t vrtet, gjenerali Al- verbr, si sht verbruar n je- skon, struktura fabulative dhe
fador, simboli i dhuns, (pr t
DODONfl mirfillt). Ndikimet letrare ndr
ne kurr as nuk kan ardhur as Alfa - e para ka qen dhuna) i
rzorja te Alfadori, dhe sa her q shtjellimi dramaturgjik i cili nuk
ky takohet me t ka frik t p a - i prek skajet e gjuhs s liruar
NCNTOft nuk vijn (!) puro; gjithmon vi- gjendur n fundin e fundit, dy- prshkrueshme, sepse e di se m - nga do kuptim, afrohet me m -
1994 jn si grumbull i gazetave disa- fishohet n ndrgjegjen e tij dhe katin m t madh e ka br nyrn e trajtimit t, Olby-it, G e-
ditshe apo edhe disamuajshe. del si Betador, i cili n shumicn kundrejt tij.
e rasteve e relativizon do pohim net-it etj.
Kshtu ne gjithmon kemi prod-
Agim MORINA
M O N O K S ID II KARBONIT SHNDRROI Treni ka filluar t rrshqas q nga
viadukti. Makinisti kryesor Guiljani,
N q ( q e (m errsh m e NJ TUN6L N K O M O R T GRZT n vend q ta ndal, e ka shtuar shpe-
N natn e 2 marsit 1944, treni numr jtsin duke u prpjekur q ta zr
8017e la pas vetes Napolin, me pes- T gji(hc Frenuesi Palo i ka prcjellur me bre- hovin dhe kshtu ta kaloj edhe kt
qindenjzet udhtar dhe gjasht he- ngosje instrumentet pr matjen e prpjetze n tunel. Katr fokist nga
kurudhar. Kompozicionin e prb-
jcin ( vdekur presionit q do t tregonin se sht dy n do lokomotiv kot jan pr-
nin katrdhjetedy vagona transpo- Nga stacioni Bella-Muro s shpejti tepr i lart pr shpejtsin me t pjekur sa kan mundur duke hedhur
rti, katr vagona udhtarsh dhe dy arriti lajmi, por n t shkruante se ciln lvizte treni. Treni sht ndalur thngjill n kazan... Askush n loko-
lokomotiva me avull. Treni numr treni 8017 po vonohet tamam dy or befas n hyrjen e ngusht t tunelit motiv nuk e ka vrejtur se po krijo-
8017 udhtonte do t enjte n re- t plota. Salloni vendosi q t shoh me prpjetze t madhe. het nj koncentrim i madh i mono-
lacionin ndrmjet Napolit dhe Luka- vet se far ka ngjar. Tamam n Kur kan hyr t gjitha vagonat pr- ksidit t karbonit. Gazi helmues s
no-s dhe ishte i njohur me nofkn 2.40 t mngjesit n stacionin Ball- ve asaj zyrtare n tunel, treni vetm pari e ka mbytur ekuipazhin e loko-
ekspreksi i kontrabands sepse me vano hyri treni numr 8025 t cilin sa kishte qufuruar, e pas ca astesh, motivs e pastaj, duke u prhapur
t kryesisht udhtonin kontrabandi- Sallone e ktheu n binart tjer t nn barrn e madhe qenksh ndalur dalngadal, edhe udhtart shumica
stt dhe njerzit e kursit t zi t cilt afrt dhe u urdhroi hekurudharve n binart e ngrir na t ftohtit. Kur prej t cilve kan qen duke fjetur.
n Napoli vazhdimisht sillnin anta q ta shkoqin lokomotivn. Hyri n Palo-s i qnksh dukur se treni sht
prplot me mish, me miell, me pem, t dhe u nis kah Bella-Muro-ja. N t ndalur gjat, e ka hapur dritaren e
Fo(kec|si e lufts
me vajra, me duhan dhe me mbl- dal t stacionit u takua m nj njeri vagonit zyrtar dhe e ka nxjerr kokn Policia duke kontrolluar do imtsi,
sira. n uniform t hekurudharve se si Ka par se gjith treni ishte ndalur n ka vrtetuar se pes udhtar kan
N mars t 1944-s, Napoli ishte n vrapon si i marr npr binart e hyrjen e zez t tunelit. Ka dalur nga shptuar. Njri prej tyre, Domenico
duart e aleatve... Kursi i zi ishte i trenit duke e luhatur llampn e kuqe. vagoni, ka hyr n tunel dhe pas disa Miele, shits i vajit t ullirit tha se n
ndaluar, por pushteti i aleatve dhe ai -Atje lart! Ans s hekurudhs! Ans asteve e ka kuptuar se far ka ngj- Ballvano kishte zbritur nga treni q
vendas i shikonin me sy t mir kon- s hekurudhs!... ar. Ka vrauar prapa n Ballvano... t marr ajr t pastr. Kur sht
trabandistt, duke e ditur se pa ata n Kur Sallone iu afrua hekurudharit, kthyer ka ndier t ftoht dhe sht
Napoli nuk do t kishte sa duhet ush- ky, n gjendj t shokut, prsriste: Itaporti i policis mbshtjellur me shall. Kur treni ka
qim. T gjith jan t vdekur! T gjith Ishte br ora katr e mngjesit kur hyr n tunel dhe sht ndalur, ka
jan t vdekur!... Sallone arriti t kuptoj rrfimin e qen i zgjuar. Posa dioksidi i kar-
Trenin prher e kn trhequr dy bonit ka arritur deri te ai, ka filluar t
lokomotiva t cilat kan mundur t Sallone nuk dgjoi ndonj prplasje, Palo-s. Prap e nisi lokomotivn e
kollitet, e ka vr shallin prreth qafe
trheqin deri n pesqind ton. Pesha as pa ndonj gj q do ta parala- trenit numr 8025, u ndal para hyrjes
s tunelit Galeria della Armi dhe e mbi goj duke br kshtu njfar
e kompozicionit kurr nuk e ka ka- jmronte fatkeqsin. Erdhi n pr- filteri dhe, duke mos parandjer
luar kt kufi. N natn e dy marsit fundim se njeriu qenksh mendur, hyri brenda n kmb. Nuk kishte
asnj shenj t vetme t fatkeqsis. asgj, ka krkuar nj vend m t mir
treni ishte i strngarkuar. N t pr- sepse vazhdimisht gjmonte dhe pr- n vagonin fqinj e n koridor i ka
veq kontrabandistve ishin edhe Vetm nj heshtje mortore. Hyri n
sriste t njjtn gj. Sallone e ngriti, rn t fikt. Aty edhe sht gjetur,
mjaft student nga Bari. Ktheheshin e barti deri n stacion dhe me plot nj vagon dhe pa se si udhtart rrin
t ulur n nj pozit pr t pushuar. sht shpallur i vdekur dhe si t till
nga ushtrimet praktike q i kishin durim e luti q ti tregoj t gjitha. e kan vendosur n mortore. Pr
br npr spitale. Hekurudhari i rraskapitur quhej Mi- Nj pamje t njejt pa edhe n vago-
nin e dyt e kshtu tutje... Asnj nga shkak t helmimit t pjesshm flokt
Kur treni po dilte nga stacioni Ball- kele Palo dhe ishte frenues i trenit e Miele-s, si shkruan n raportin
pesqind udhtart nuk tregonte she-
vano n kurorn e maleve apenine, 8017. Fliste pandrprerazi dhe pa i policor, nga ngjyra e zez jan br
lidhur fjalt. Salloni megjithat e p- nja t jets. Njerzit n lokomotiv
shefi i stacionit u dshiroi nat t gjithashtu ishin t vdekur; makinisti m t thinjura.
mir personelit dhe e dorzoi detyrn rngjiti rrfim in. N hekurudhn
ishte mbytur me kok mbshtetur pr Pr shkak t lufts dhe t cenzurs

31
ndihmsit t tij Giuseppe Sallone-s. ndrmjet Ballvani-t dhe Bella-Muro-
dritare. vetm n nj gazet sht lejuar q t
Sallone tr orn e ardhshme e kaloi s jan disa tunele dhe prpjetza t
Sallone i tmerruar, e ka pmgjitur botohet nj artikull i shkurt pr fat-
duke lexuar gazetn. Disa minuta pa- mdha. Prpjetzat jan edhe brenda
vet tuneleve. Treni 8017 e ka kaluar trenin numr 8017, tashm tren i keqsin. Puna e t gjitha organeve
ra se sipas radhs s udhtimit duhej italiane ka qen e pezulluar, dhe pr
t vinte treni i ardhshm n stacionin me sukses tunelin e par, npr tu- vdekjes, pr lokomotivn 8025 dhe
nelin e dyt gjithashtu ka kaluar nor- sht kthyer n Ballvano. kt rast hetimet nuk jan zhvilluar
Balvano iu kujtua se nuk e kishte
pranuar lajmin telegrafik se treni malisht. Ather sht ngjitur n via- U vrtetua se jan mbytur pesqind e
deri n fund sepse pr rrjetin heku-
rudhor kan qen kompetent aleatt
D O IlO N fl
8017 ka arritur n Bella-Muro staci- duktin gjarpror t djat afr 25 me- njzetenj udhtar. Policia shte- t cilt kt fatkeqsi e kan futur n NCNTOft
onin e radhs, gjasht kilometra m tra. Pas tij gjendej tuneli Galeria trore italiane, detyra e s cils ishte radhn e fatkeqsive t lufts. 1994
larg nga Ballvano. della Armi i gjat tre kilometra. q ta vrtetoj se far ka ngjar n
tunel ka dhn kt informat:
dshirueshme. Le t vihemi prkohsisht n
pozitn e saj. Djaloshin t cilin sapo e keni
njohur, ju mbush me dhurata t shtrenjta. Ai
ju njeh shum pak, kshtuq prshtypja juaj e
par sht se ai ose sht i dshpruar apo
budalla, ose paralajmron se pret nga ju q po
kt ekstravaganc t tij, tia ktheni n mnyr
prkatse atij.
SHIINTflZHCT SCKSUIIIC
Vajzat dhe grat zakonisht ndjehen keq kur
meshkujt menjher fillojn tu dhurojn gjra
t shtrenjta, disa poende, mendojn se u sht
br shantazh seksual. Dhuratat e lira (apo t
mbla) nga ana tjetr tek ato krijojn pr-
shtypjen se jan vlersuar drejt dhe se
mashkulli nuk sht budalla dhe i jogjentil.
do prpjekje q t lihet prshtypje duke harx-
huar sasi t mdha t hollash mundet te ajo ta
krijoj dyshimin se nuk posedoni asgj tjetr
me ka do t mundni ta impresiononi.
Meshkujt e suksesshm jan persona t pjekur.
E vrtet sht se nj numr t madh t femrave
i trheqin meshkujt t cilt posedojn cilsi
djaloshare, por mashkullin e pjekur i cili beson
se do t mund ta prvetsoj ndonj femr me
djaloshrin e afektuar e pret nj dshprim i
hidhur. Njerzit e rritur t cilt gjat gjith
Foto: Ajan ZURNAXHIU kohs sillen mbl dhe n mnyr t papjekur
jan zakonisht djemkat e mamas dhe ata
trheqin vetm femra t rralla neurotike t cilat

FCMIUIVC kan nevoj q t rrin mbi mashkullin si


nna!
MflSHTAIMCT VCRCHCN
MCNJCHCAC
Djelmoshat e suksesshm shpesh buzqeshin sht e besueshme se zbatohet edhe n brekt e
dhe qeshin kur jan n pranin e personit q i meshkujve. Sidoqoft mos u prpiqni q mizn Femrat e vrteta krkojn mesh-kuj t vrtet.
trheq. Ata kurr nuk j an t vrert derisa j an ta bni buall!) Meshkujt e viteve t pjekuris t cilt sillen n
n shoqri me femrn t ciln dshirojn ta mnyr fmijrore dhe t paprgjegjshme
pushtojn. Meshkujt me sens t shprehur t
FCMflfl DUHCT T BINDCT qart prpiqen ta prdorin kt dobsi t tyren
humorit kan prparsi t madhe kundrejt Nuk duhet ti thoni asgj direkt, thjesht bindeni (gj q mund t jet edhe e vrtet) q t fltojn
atyre t cilt mendojn se sht m mir t se n t ekziston dika e fsheht, tjetrfare dhe fuqi mbi femrat. Grat e pjekura e vrejn kt
duken t piklluar dhe t shituar. Filmat nj e veant. Femrave u plqen fshehtsia, edhe mashtrim, e urrejn dhe e injorojn.
koh t gjat e kan kultivuar prshtypjen e vet kan dshir t ndihen misterioze, kurse ai Vajzat dhe grat i trheqin meshkujt t cilt e
gabueshme se femrave u plqejn meshkujt e q e vren kt, ka ndjenja pr cilsit m t kan ruajtur pamjen rinore t tyre ashtu q
ndijshme.
talentt pr vardisje

pafat Kjo nuk sht aspak e vrtet. Numri m interesohen pr lojra dhe sporte, ose n to
i madh i femrave aspak nuk gjen knaqsi duke Meshkujt e suksesshm nuk jan t pavendo- marrin pjes. Ato e urrejn papjekurin tek ata
u prpjekur q ta bj t lumtur ndonj sur. Nse ekziston ndonj cilsi t ciln femrat t cilt tashm do t duhej t ishin t pjekur.
mashkull t gjor dhe t piklluar. e urrejn m s shumti te mashkulli ather kjo Loja sht plotsisht n rregull, ajo prson-
sht mosaftsia e tyre q t sjellin vendime t alitetit t mashkullit i jep spontanitet dhe
KngaVajzat vetm kan dshir t argtohen
sinqerta. Kjo nuk do t thot se nuk do t duhej sharm. Por , ruana zot, nga ata meshkuj t
rezymon filozofin mesatare t dashuris s
ta pyetnit se ku do t kishte pasur dshir t rritur t cilt besojn se frivoliteti i tyre i pr-
femrave. Femrat, padyshim, m tepr kan
shkoj apo se ka dshiron t bj ajo. Gjja hershm n ndonj mnyr u plqen femrave.
dshir t jen n shoqri me mashkullin i cili
kryesore sht q t mos silleni si person me Nj numr shum i vogl i femrave ka dshir
m shum qeshet sepse ather duket se ai po
plot dyshime dhe pasiguri kur vendimi tashm ta luaj rolin e tetos me ndonj mashkull.
argtohet, e argtim i sht mu sikurse
epidemia. sht marr. Djelmoshat t cilt trheqin femrat nuk jan
Gruaja do tia fal mashkullit nse ajo ka menurak. Ekziston nj numr i madh i
Meshkujt t cilt kan sukses te femrat shpesh
gabuar, - thot psikologu Rolo May, por nuk meshkuj ve t cilt tendosen me sa fuqi q kan
e kan rajshfellusin e fryr. Aspak nuk po
do tia fal nse sht i pavendosur dhe nuk e q t tregohen sa m t menur, sepse gabimisht
bjm shaka. Ashtu sikurse q te djelmoshat
bn n vepr at gj t ciln ka vendosur ta mendojn se femrave u plqejn menalokt.
ln prshtypje trajta e gjinjve nn bluz apo
bj. Djelmoshat t cilt insistojn q t paraqiten sa
kontura e stomakut t poshtm q vrehet nn
m cinik e t strmenur, femrat m shum i
kostumin e larjes apo te farmerkat e ngushta Duhet ta dini se gati t gjitha vaj- zat dhe marrin pr lolo e t marr se sa pr t urt.
ashtu edhe te femra bn prshtypje ndjenja femrat n prgjithsi mendojn se meshkujt e
prkatse e plot nis nn pantollona t meshku- Rrushi i thart sht aq trheqs e atraktiv si...
pavendosur jan t padurueshm. Tipi sadist i rrushi i thart m. Mashkulli cinik punon
jve. N romanin e Erica Jung-ut Parashutat femrs ka dshir q mashkulli i saj t jet i
dhe t puthurat, heroina e saj haptazi pranon: kundr vetes nse vrtet e ka mendjen q ta
nnshtruar, i frikuar dhe i dobt. Por shumicn
Kam arritur n prfundim se nj numr i afroj apo ta pushtoj zemrn e ndoqj upe.

32
e femrave seksualisht t shndosha i emociono-
madh i femrave pajtohen me mua pr nj gj jn djelmoshat t cilt nuk frikohen q t sjellin Meshkujt t cilt kan suksesv te vajzat nuk
sa i prket e meshkujve. Nse cilsit tjera jan vendime. Pavendosmria tregon n munge-sn sht e nevojshme q t jen trheqs, t m-
t njjta, kam vrejtur se fshehtazi e viersoj e cilsis s mashkullores, kurse meshkujt bl, t pasur, me zhvillim fizik t mir apo t
m adhsin e fryrjes nn rajshfellusin e jomashkullor pr femrat jan t mrzitshm, menur. Ata t dlt fuqishm trheqin dhe
djaloshit t cilin e shoh pr her t par. Nuk sepse ata ofrojn ndjenj t njjt t dln e fascinojn femrat pashmangshm posedojn
DORONI) m bjn prshtypje meshkujt e pasur n at ofrojn edhe femrat tjera. Meshkujt t cilt disa nga cilsit e numruara m lart (sa m
tepr aq m mir). Por le ta prsrisim, ajo q
NCNTOR drejdm. Por fryrja mesatare m bn t besoj se kan sukses te femrat nuk jan shum dorlir.
1994 do t jem e knaqur. Kjo sigurisht do ti habis disa meshkuj. Por i trheq femrat ssht jashtsia apo pamja, por
(Disa vajza vendosin faculeta t ndryshme prej harxhimi i shumave t mdha pr femrn brendia apo mendsia e nj mashkulli.
letre q gjinjt tu duken m t mdhenj, e kjo (veanrisht n fillim), dhe blerja e dhuratave Prgatiti:Besim Grguri
t shtrenjta nuk do t lr te ajo prshtypjen e
nSTMA
0RONKMIC DH
"pnnnDOKsi
nsTMmiK"
HIPCRTCNSIONIRRTCRIRL
prof. dr. Halil
AHMETAJ M.D. Dr. med. Irfan DAULLXHIU
PYETJA: Burri im ka dhjet vjet q vuan nga internist dhe kardiolog
astma. Mirpo gjendja e tij ndryshon her pas
here sipas dhe stinve. M par, n rini, ka qen
alergjik, dhe tash von kam dgjuar se alergjia
dhe astma kan lidhje. Do t dshiroja t dija m
shum pr kt raport dhe kushtet n t cilat i PYETJE Nna ime ka 17 vjet q vuan nga i mjekimit sht normalizimi i shtypjes pr t
lehtsohet gjendja pasi e di se sht smundje e hipertensioni arteriaL M egjithse gjithmon i penguar pasojat si: gjakderdhje n tru, dekom-
pashrueshme. sht prmbajtur rexhim it t terapis me barra penzimi i zemrs, insuficienca e veshkeve, in-
Besa, Gjilan dhe kujdesit t prgjithshm pr shndetin e farkti n zemrs etj.
saj, m egjithat ajo ende ballafaqohet me
prioblemin e hipertensionit arterial. Te mjekimi i hipertensionit ekziston rregulla e
PRGJEGJE:Reaksionet alergjike atopike jan gjysms. Gati gjysma e pacientve nuk e dijn se
shum t shpeshta (afersisht 15% e popullats Gzim Gjokaj, Prishtin jan t smur; gjysma e gjysms tjetr (nj e
vuan nga ndonj prej formave t ndjeshmris katrta e t gjithve nuk mjekohet fare edhe pse e
atopike), n kuadr t tyre astma bronkiale z nj dijn se ja n t sm ur; e nga gjysma e
PRGJEGJE: Hipertensioni arterial bn pjes
vend t rndsishm dhe paraqet nj problem t njekatrtes (d.m.th. Nj e teta e t gjithve) mjek-
n smundjet m t shpeshta t bots bashkko-
veant sOcio-mjeksor. ohet n mnyr adekuate.
hore. Thuhet se rreth lo prqind t popullates s
Astma bronkiale sht nj smundje komplekse e
rritur vuan nga hipertensioni. N SHB A hiperten- Barrrat q prdoren n mjekimin e hipertensioni t
mushkrive e kryesisht inflamatore q ka si karak-
sioni sht br shkaku kryesor i shkuarjes te sipas mekanizmit t veprimi mund t3 ndahen n
teristik ngushtimin e tipit kthyes t bronkeve. Kjo
mjeku dhe indikacioni kryesor pr dh4njen e tri grupe:
smundje shquhet edhe me pranin e eozinofilis,
barrrave. Organizata Botrore pr Shqndetsi n
hiperreaktibilitetit bronkial jospecifik ndaj agjen- 1. Diuretikt (p.sh. tiazidet, spironolaktoni,
parimet e veta konsideron se hipertension tek t
tve inhalator spazmogjen, dmtime t epitelit t furosemidi)
rriturit (mbi 20 vje), sht do vler e hiperten-
rrugve t frymmarijes, edem t mukozs dhe
sionit arterial mbi 160/90 mm Hg. Vlerat e 2. Antiadrenergjikt (p.sh. betablokatort) dhe
hipersekrecion t gjndrave mukozale.
shty'pjes deri n 140/90 konsiderohen si vlera
Duke u bazuar n shkalln e njohjes s 3. Vazodilatatort (p.sh. kaptopril, nifedipin
normale. Ndrmjet ktyre dy vlerave sht i
mekanizmave t lindjes dhe zhvillimit t astms etj.)
ashtuquajturi hipertension kufitar (borderline hy-
bronkiale jan propozuar skema, tashm t njo-
hura t terapis. Gati secila skem ka si piksynim pertension), ku prve masave t prgjithshme Sot kiyesisht zbatohet terapia aditive, gjegjsisht
mjekimi me medikamente sht i panevojshm. fillohet mjekimi me nj bar (diuretik) e n rast t
neutralizimin a bllokimin e veprimit mediatioive
alergjik, prkatsisht stabilizimin e membranave te shumica e pacientve me hipertension shkak- mossuksesit shtohet nj antihipertenzues tjetr,
qelizore a relaksimin e muskulaturs s lmuar t tari nuk mund t zbulohet. Kjo form e hiperten- p.sh. antiadrenergjik (prepranolol). N rast t
rrugve t fiymmarrjes. sionit konsiderohet si primare ose esenciale dhe mossukesit t srishm, shtohet bari i tret, p.sh.
Astma bronkiale sot konsiderohet si e vetmja prben rreth 95 prqind t smurve nga hiper- vazodilatator (kaptopril). Mund t zbatohet edhe
sm undje e p a ra n d a lu e sh m e te c ila tensioni. Vetm 5 prqind kan t ashtuquajturi mnyra substituive e mjekimit ku si baz fillestare
smundshmria dhe vdekshmria shnojn rritje hipertensionin sekondar, gjegjsisht ku shkaktar jepet antagonisti i kalciumit (nifedipin), e n rast
t vazhdueshme, me gjith faktin se prodhimi dhe st smundja tjetr e cila shpie deri te rritja e t mossuksesit, n vend t tij jepet nj antihiper-
konsumi i medikamenteve kundrastmatike gjith- shtypjes s gjakut (p.sh. smundjet parenhinatoze tensues tjetr; Disa kshilla jan3 shum t
nj e m t fiiqishme vit pr vit po shtohet. Ky i t veshkve, smundjet renovaskulare, koark- vlefshme pr mjekim t suksesshm: nuk duhet
quajtur parasdoks i astms nuk sht shpjeguar tacioni i aorts, aldosteronizmi primar, feokoro- komplikuar punen duke br analiza t panevo-
knaqshm . T n d o d h u r p rp a ra k ty re mocitoma, prdorimi i kontraceptivve oral). jshme! Pacientit duhet ti shpjegohet rreziku nga
vshtirsive studjues t shumt alergolog, respi- hipertensioni. Atij duhet ti tregohet se mjekimi
Shumica e pacientve jan pa simptome derisa
rolog dhe imunolog, e kan vn n fokus t nuk paraqiten komplikimet. Relativishjt sht e sht i pijetshm! Prandaj, duhet t sigurohet *
interesimit gjetjen e nj skeme mjekimi me bama
kundrastmatike efikase nganjra an dhe me sa
shpesht kjokdhmbja n pjesn e prapme te bashkpunimi i paciantit me mjekun dhe duhet t
bhen kontrolle t rregullta! Duhet t jepen sa m
sr
koks, zakonisht n mngjes, si dhe marra-
m pak veprime t padshirueshme nga ana tjetr. mendja. pak barrra dhe mundsisht n nj apo n dy doza
N radh t par ktu mendohet n preparatet q n dit.
stimulojn receptort B2- adrenergjik dhe n sta- Pr ta diagnostifikuar smundjen duhet q:
N koht e fundit zbatohet mnyra e re e mjekimit,
bilizuesit e membranave qelizore (pr shembull 1. T vrtetohet se a bhet fjal pr hipertension ku pacientve t rinj (deri n 40 vje) u jepet si
Chromolina). Tashm dihet se trajtimi i zgjatur perzistent (t qndrueshm). Gjat kontrollit bar parsor nj betablokator (p.sh. atenolol). Per-
kronik i t smurve me stimulues selektiv t duhet t matet shtypja tyri her n t dy duart, sonave t moshs s mesme (40-60 vje) s pari
receptorve B2 adrenergjik ka si pasoj rritje e gjat tri ditve dhe s paku tri her n dy javt e u jepet aantagonisti i kalciumit, ndrsa personave
n d je sh m ris jo s p e c ifik e t rru g v e t ardhshme. N at dor ku sht vlera m e lart, t moshuar (mbi 60 vje) u jepen diuretik (zak-
frymmanjes (hyperreactio bronchialis). Duke i merret si vler e vrtet. Prve anamnezs dhe onisht tiazid).
menduar si fajtor kryesor n patogjenezn e vizits klinike duhet t bhen: analizat e urins, t
astms bronkiale (atopike), disa mediator q liro- N pleqri duhet t mjekohen njerzit q kan
gjakut (glikemia, kaliumi, holesteroli, kreatinina,
hen nga mastocitet (histamina, prostaglandinat, shtypjen arteriale sistolike mbi 180 mm Hg.
acidi urik), EKG-ja, funmdi i syrit.
leukotrienet) sht sugjeruar prdorimi i medi- Hipertensioni arterial dukshm e shkurton jetn.
kamenteve t tilla q stabilizojn membranat qeli- 2. T prcaktohet shkalla e hipertensionit dhe P.sh. shtypja diastolike prej 105 mm Hg shkurton
zore dhe pengojn lirimin e mediatorve alergjik dmtimi i organeve, e n baz t ksaj t jepet jeten e mashkullit 35 vjear mesatarisht pr pes

33
duke i injoruar n t rast pasojat e moslirimit nga terapia adekuate. vjet, mndrsa tensioni prej 135 mm Hg i merr t
t njjtat qeliza t nj sr substancash kundraler- njejtit person mbi 12 vjet jet. Pasojat e hiper-
Mjekimi prbhet nga masat e prgjithshme (zv-
gjike e kundrinflamatore d.m.th. pasojat e prish- tendionit n organet tjera zhvillohen gradualisht,
oglimi i peshs trupore, zvoglimi i konsumimit t
jes s baraspeshs delikate n mes t substancavre n fillim pa kurrfar pengesash subjektive, pr tu
krips, ndrprerja e duhanit dhe ushtrimet e lehta
inflamtaore dhe kundrinflamatore. shfaquar klinikisht pas dhjet e m shum vjetsh.
trupore), t cilat duhet ti zbatoj do i smur.
Kjo sht e kuptueshme pasiq n mastocite kra- Me edukim permanent popullsis duhet ti jipen
has mediatorve alergjik jan t pranishme edhe Mjekimi medikamentoz aplikohet n 60-70 pr- informacione t qarta mbi kt problem t r-
heparina, lnd t ngjashme me heparinn, pro- qind t t smurve. N m pak se nj prqind t ndsishm shndetsor. vetmashtujetaepacien-
teaza etj., lnd q kan veprim t rndsishm pacientve vjen deri tek inmtervenimi kirurgjik tit do t jet m cilssore, m produktive dhe m
kundrinflamator. n veshk dhe n gjndrra mbiveshkore. Qllimi e gjat.
Mcirtin CflMAJ
U G JII KflRMCS U H IG IM I I POCZISC
vet drejtsin dhe kshtu ta shpaguaj borxhin e tij Sytm ndalen n pikn ku jeta kputet
mkatar. e mendueshm mrgoj
0.D.BNDIKT -E ka nse dikush gjat nj zemrimi t pakon- n shkretin e zotave madhshtor
trolluar e ka mbytur dik? Pa Ngjyra N shtatore Guri, Picak
Gati t gjith q mrren me rastet e regresionit, -Paj, natyrisht, duhet t kthehet q t jet i vrar u duketjrym a e qart
pajtohen se ekziston vetm nj shpjegim logjik, e nga dikush edhe at aq her sa njerz i ka vrar! si rrudha n ftyrn njeriut plak.
ky sht reinkamacioni i shpirtrave t caktuara -Tingllon tmrrshm!-vrej me nj ton t ult. Poezia hiset marrshm, kins tue u end
nga njrajet n tjetrn. N pyetjen se pse, t gjith -Pse a vrasja e t tjerve nuk sht gjithashtu mkat shikon e dashuriueme n vete
japin nj shpjegim t vetm: t gjith ata t cilt i tmrrshm? T mos harrojm se gjith jeta dhe shembllesn e vet n pasqyrn e
n fardo mnyr kan hyr borxh gjat jets jeta e secilit nesh ka ardhur drejtprdrejt nga Zoti.
s tyre toksore, doemos duhet t kthehen apo h Ai, dhe vetm Ai, ka t drejt mbi jetrat tona dhe
mnyr konstante t kthejn, derisa t mos i la- Un pres dieUin e nesrm
askush tjetr. Pra, do jet e marrur duhet ti kthehet eduer drandofillje, tjera,
jn t gjitha veprat e tyre t kqija e mkatare. Atij, sepse prej Tij na sht e dhn. E q borxhi
Konsiderohet se prafrsisht dhjet nga njqind t jet i kthyer m drejtsisht, duhet t vdiset me
pr me m prshndet.
prej nesh doemos duhen t kthehen q ta shpagua- dhun dhe nn rrethana t njjta nn t cilat sht
jn ose ta fusin n borxh karmn e tij, sepse
marr jeta e tjetrit! N romanin Karma t cilin e
pmdryshe duhet t vdesim prgjithmon !
prmendt, kjo sht shpjeguar fjalprfjal, pran-
THC DPflRTUf! O f P
Ky pohim fascinant m ka shtyr q n Los Ange- daj ju propozoj q tia ritregoni lexuesve tuaj.
les ta vizitoj njrin nga autoritetet e njohuran kt
-kangjan me at tmjer i ilika vrar m shum
e^es remain at the point where life
fush, i cili m ka lutur q t mos ia cek fare emrin
njerz, fjala vjen me nj kriminel t lufts, prandaj
n kt libr. N disa pytje t mia t shkurta, kam
ka frik apo nuk don q t kthehet dhe ta laj
marr gjithashtu disa prgjegje t shkurta por shu- and abstracted, / turn
borxhin e tij?,
m t rndsishme.
-Asgj! Prej astit kur jemi larguar nga Zoti, ne to the desolation o f magnificent gods:
- Pse duhet t kthehemi n kt jet? jcolorless on stone monuments, naked
vet dhe askush tjetr vendosim pr ne dhe pri
- Para s gjithash - buzqeshi bashkbiseduesi im fatin ton. Nj kriminel i till do t mbetet n theirbreath stands aut clear ; ?
- fjala duhet fare nuk ekziston n at bot! nivelin m t ult, t prshkruar n mnyr aq t oM wr*n^ es *n th efa ce o fa man grown
Njeriu vdes, e l tmpin e tij material dhe gjendet trishtueshme nromanin Karma, gjithnjderisat
n ann tjetr t ksaj jete, apo si thoni ju n jetn mos shkatrrohet trsisht! Eoetry sets aut ashamed, as though wan-
paralele! Atje ai prap vetdijsohet, porkjo ndr-
-Por jeta sht e pashkatrrueshme apo jo? - e contenplative, in love with itself,
gjegje e re sht e limar nga shtrngesat materi-
prkujtoj uh. its image in the mirror o f pools.
ale, pr kt shkak sht m e fort dhe m e pastr.
Aty njeriu ka pamje t qartijets s tij t shkuar, -Kjo sht e sakt, por vetm pjesrisht. Shihni,
ose vetm, ose me ndihmn e shpirtrave m t kur Zoti i krijoi njerzit, ai u ka premtuar jet t I await tomorow s sun
lart se ai, varsisht nga inteligjenca e tij. Nse amshuar poqese mbesin pran Tij. Por kur njerzit and hands ofrose, other hands
jan larguar nga Ai dhe kan shkuar me djallin,si
e konsideroni ju t krishtert, jan paksuar edhe
to welcome to
- Para s gjithash - buzqashi shanset e tyre pr jet t amshueshme. Sepse aq sa
bashkbiseduesi im - fjala " jemi larguar nga drita e Tij, poaq na kan humbur
UTOGRflFI
duhet" fare nuk ekziston n at shanset pr amshimin! Kjo sht sikurse me bimt
bot! Njeriu vdes, e l trupin e - nse e largoni nga dielli, ato fillojn t vyshken,
Djem mali
tij material dhe gjendet n derisa t mos zhduken krejt!"
me thepin e gurit t bardh
ann tjetr t ksaj jete, apo -Domethn Krishti ka menduar n kt kur ka
si thoni ju n jetn paralele! thn: Ata t cilt nuk do ta ndjekin rrugn time gdhendm mbi rras
fltje ai prap vetdijsohet, d ot vdesin! brthamn e shegs s ame.
por kjo ndrqjegje e re sht e
o liruar nga sntrengesat materi-
-Ekzistojn dy vdekje! - potencon bashkbise-
duesi im - Vdekja fizike dhe vdekja shpirtrore! Pikzimi trthoras me gisht n buz
*v ale, pr Kt shkak sht m e Fizikisht mund t vdesim sa her q duam, sepse jo p r sgjati sikiir n natyr
G fort dhe m e pastr. Aty nje- jetn tjetr e kemi t garantuar. Por kur t gjendemi dukejgoj e heshtun vashze.
e riu ka pamie t qart t jets atje, e kuptojm se mund t vdesim poqese Pr ato sende n gur
s tij t shkuar, largohemi shum nga Zoti dhe nga drita e tij. Sepse kur nxum me gnjye
ashtu si lulja q vdes pa fotosintez, ashtu vdes n a ka p itu rp ie sosi
6 edhe shpirti pa dashuri t atij q e ka krijuar!
Dhe derisa atomet e lules shkatrrohen n mas
do loj.
njeriu e ka jetuar nj jet t ndershme, t drejt dhe
n do pikpamje t prsosur, i lejohet t kaloj n amo- rfe, edhe trsia e shpirtit t njeriut fillon t
shkalln m t lart. Nse njeriu e ka jetuar nj shka- trrohet n asgj pa at burimin jetdhns
O t drits e t dashuris - Zotit!
TH UTHOGRRPH
jet mkatare, kriminele apo jb t drejt, kon-
siderohet se e ka kaluar kot dhe i propozohet q -Domethn edhe shpirti sht i prbr prej nj
edhe nj her t kthehet dhe t provoj q nga Mountain lads
lloj energjie?
fillimi. I tregohen gabimet e bra dhe i kshillohet o fih e white cliffrim
-M se e besueshme sht se kjo sht nj energji we engraved on a slab
se ka duhet t bj ksaj here q t mund ti
shpirtrore e dhn nga Zoti. Ata t cilt kan
prmirsoj gabimet.
mbetur pran tij, jetojn, si thuhet si n parajs.
the core o fa split pomegranate.
-Po nse ai nuk e pranon kt? - m smbon nj Ata t cilt jan larguar nga ai, do ast i afrohen

34
pyetje e logjikshme. -Athr ai i lihet vetvetes. sa vjen e m shum ferrit, gjegjsisht vetshka- The oblique contour, with finger , rns
Ai mbetet me veten dhe me t ngjashmit si ai, n trrimit! Edhe n natyr vlejn t njjtat ligje, mu not lengthwise as in naiure
at nivelin e par, pas vdekjes, nivelin m t ult ashtu si jan krijuar t dyja botrat paralelisht, seemed the silenced mouth o f a girl.
n t cilin heret apo von e kupton se e ka br si shpreheni ju. Sa m pak diell, aq m pak gjasa
gabimin e kobshm, sepse prej aty nuk mund t pr jet! Sa m larg nga stufa, aq m ftoht. Sa m
lviz as pr nj hap! Kjo do t thot se nse njeriu
For such things in stone,
larg nga drita, aq m terr! Sa m larg nga dashuria,
DODiONA ka qen ndonj eksploatues i poshtr i t tjerve, aq m t vetmuar! Sa m larg nga jeta, aq m
NCNTOR duhet t kthehet dhe t jetoj poaq vite - si i vdekjeprurse!
1994 eksploatuar dhe i nnshtruar! Poqese ka qen tip
brutal dhe agresiv, do t duhet t kthehet dhe t E falenderova bashkbiseduesin tim pr nderin e
treguar dhe fjalt plot urtsi, e ai n fund ma
jet i rrahur, i maltretuar dhe i nnmuar nga t
nnshkroi nj ekzemplar t librit t tij t fundit.
tjert, sepse njeriu duhet ta pijetoj n lkur t
POItNOGAAFIA DH PAIURPCSIA II
shmtuara sa ju sjellin t vjelltit, ose jan t n kafenet kan ndjenja t shndosha dhe
m jera deri n at mas sa q vetm horrat shikim t sigurt, t shndosh e t ravijzuar
DHVID HCRDCRT IRUIRCNCC dhe malokt m und t i shkruajn, gjegjsisht pr seksin. Ky sht nj mashtrim! Mashtrim
mund t i lexojn. i rnd! Prvoja na mson se individt e k -
Po kshtu sht rasti edhe me vjersha t till shfaqin ndjenja dbuese, po edhe nn-
Mir! Pajtohemi - shpresoj - se PORNO- mim pr seksin, me nj dshir t zjarrt q
GRAFIA sht di e shmtuar dhe e ndyr. paturpshm e t cilat recitohen pas darke apo
me anekdota t flliqura t cilat agjentt tre - ta fyejn. K ur njerzit e ktill kan marrd-
Shkurt e shqip, nuk e duam. E pse? Ngaq hnie me femrn, nga kjo nxjerrin ndjenjn
gtar i rrfejn n pufimore. Gjendet ndonj
zgjon emocione seksuale? vrtet qesharake, por shumica jan t sh- ngadhnjyese, ndonse m par e kan pr-
Nuk jam i sigurt. M und t ngulim kmb sa m tuara dhe t ndyra, ndrsa i ashtuquajturi baltur, dhe kjo ndjenj tash sht m e po-
t duam dhe t pohojm t kundrtn, por humor shrben vetm si shkak q t balto- shtr, m e zymt dhe m e paftyr se sa m
shumica nesh don q, s paku me mas, t jet set seksi. par.
i cytur seksualisht. Kjo na shtyt dhe na ngroh flNCKDOTAT flflETH UKUfllT
si dielli pas vransirs. Pas nj apo dy she- SCKSI N KOTCCft N ftAJGA
kujsh namusllku, kjo sht megjithat e v- N t vrtet, lakuriqsia e shumics s n je- K ta jan ata njerz t cilt rrfejn anek-
rtet lakuriqe pr shumicn e njerzve. rzve t sotm sht, thjesht, e shm tuar dhe dota rreth ukurit, bartin me vete fotogr afiza
Mirpo ZAKONIIM ASS q ta dnoj do e poshtruar, ashtu sikurse q akti seksual t shm tuara dhe lexojn librat e paturp-
trajt t seksualitetit sht tepr i fuqishm sot sht i shm tuar dhe i nnmuar. Por me shme. Kjo sht klasa e madhe pornografike,
dhe na pengon q kt t vrtet ta pranojm. kt nuk do t duhej t krenoheshim. Ky femra-e-mashkuj t vrtet nga rrugt. Pr
Vrtet, ekziston nj num r i madh i njerzve sht nj kob i zi i civilizimit ton. Jam i seksin kan u rrejtje dhe prmim me gj
t d lt sinqerisht tmerrohen edhe nga nxitjet bindur se asnj civilizim tjetr, duke futur njjtsohen me puritant m 't prbetuar.
m t thjeshta dhe m t natyrshme seksuale. ktu edhe at romak, nuk e ka pasur n mas K ta jan ata t cilt dshirojn q heroina
Por kta njerz jan t kmyer dhe kan arri- kaq t madhe lakuriqsin kaq t turpshm e n ndonj film t jet neutrale, an joseksu-
tu r deri n at shkall q t i urrejn t afrmit dhe t nnm uar, nj seksualitet kaq t ale, e bardhem t dhe e pastr; ata t cilt
e tyre, ata jan t frustruar, t strm ash- shmtuar, t flliqur dhe t trishtueshm. E dshirojn q, ndjenjn seksuale, at dshir
truar, e t tiU pr fat t keq tonin, ka plot n shkaku qndron n faktin se asnj civilizim te shm tuar, ta shfaq vetm horri dhe g ru -
kt civilizim tonin. Dhe gati gjithnj ata tjetr sikurse ky yni nuk e ka dbuar seksin aja e prdal; ata t cilt pikturat e Renoarit
fshehtazi i vlersojn la rt trajtat e kom pli- n koteca e ndr bajga e lakuriqsin n e t Ticianit i konsiderojn me t vrtet t
kuara dhe t kundrnatyrshme t prnxit- nevojtore. paturpshm e dhe nuk dshirojn q gruaja
jeve seksuale. apo bija e tyre t i shohin ato.
Megjithat, t gjitha gjasat jan se njerzit e
Poende edhe kritikt mjaft t p rparuar t rinj e t kthjellt jan t vendosur n synimin Pse? Sepse jan t infektuar nga nj urrjtje
artit her-her mqaken t na bindin se do q ta ndryshojn nj gjendje t ktill. A ta po e paprm bajtur ndaj seksit, dhe n t njjtn
libr apo do piktur e cila ka seksipil, e nxjerrin lakuriqsin e tyre rinore nga k o - koh nuk m und ta mposhtin dshirn e ndyr
sht IPSO FACTO libr i keq dhe piktur e tecat e fshehta e ngulfatse n t cilat i kan pr t. Funksionet seksuale n trupin e n je-
keqe. Kjo sht dyftyrsi; gjysma e poezive t fiitur brezat e vjetra dhe nuk i bien shum riu t jan t lidhura ngusht me funksionet e
mdha, t pikturave, t veprave muzikore rrotull n m arrdhniet seksuale. Si m t zbrazjes s pgrave, por t themi ashtu, dre-
madhshtin e tyre ia kan borxh bukuris rrept, brezat m t vjetra, e dnojn kt jtim et i kan krejtsisht t ndryshme. Seksi o
s seksipilit t tyre. P ikturat e Ticianit apo ndryshim, por ky paraqet nj prmirsim t sht nj lloj i batics krijuese, derisa t i- M
t Renoarit, Knga m bi kngt apo Xhejn hatashm dhe revolucion t vrtet. tu rit jasht t pgrave m und t themi se jan
pasoj e shkatrrim it, gjegjsisht, shndr-
o
Ejr, muzika e M ocartit apo A n i Lauri, t H abit megjithat fakti se si njerzit e zakon-
gjitha kto vepra i stolis bukuria e m bushur tim it do qenie e shndosh njerzore e sheh o
shm e t thjesht shfaqin dshir t madhe qart dallimin ndrm jet ktyre dy baticave.
me seksipil apo me disa stimulime seksuale,
quajeni si t doni. (...)
q ta baltosin seksin. Si fmij kam pasur Ndoshta shtytjet tona m t thella e bjn
O:
iluzione se njerzit e thjesht e t shndosh kt dallim.
RRCFIMCT GftftVTft t cilt i takojm n trena, n autobusa apo
Por te qenia njerzore e degjeneru-
M n fund, ka sht pornografia? Ky nuk a r kto shtytje jan t vdekura dhe O
sht as seksipili apo prnxitja seksuale n kto dy batica identifikohen. Ja nga
art. Ky nuk sht as qllimi i param enduar i ka prbhet fshehtsia e njerzve
artistit q t nxis emocione seksuale. Asgj t poshtr e pornografik: zbrazja
e keqe nuk gjendet n emocionet seksuale, me se- ksuale dhe zbrazja e pgrave
kusht q ato t jen t sinqerta, e jo t fshe- pr ta jan nj e njjta gj. E kjo z
hura dhe dinake. Nxitja e mir seksuale sht fill athr k u r SHPIRTI qelbet,
shum e dobishmes pr shndetin e prdit- nd- rsa shtytjet e fuqishme e ud-
shm t njeriut. P a t jeta e njeriut do t bhej hrr- fyese shuhen. Ather seksi
e zymt.Me shum dshir do t ua fusja nn sht balt, e balta sht seks, cytja
hund rrfimet e grryta t renesanss: ato do seksuale sht loj e ndyr, ndrsa
t na ndihmonin q t shptonim nga nj do gjurm e seksit t femra bhet O:
pjes e madhe e mendjemadhsis son, ksaj d- shmi e prdalsis s saj. I till
smundjeje t njerzve modern. sht qndrim i i njeriut vulgar, i cili O
Mirpo, un megjithat do t m und ta cen- sht legjionar, e zri i t d lit sht
VOX POPULI, VOX DEI. E ktill <
zuroja pornografin e vrtet; edhe at sh u -
m rreptsisht. Kjo nuk do t shkaktonte sht zanafilla e do pornogar- O:
kurrfar vshtirsish. P ara s gjithash, por- fie.(...)
nografia sht gati prher e fshehur. Ajo Gjith problemi i pornografis m
nuk e zbulon fytyrn e saj t vrtet. Prve duket prandaj si problem i dyfty- O
ksaj, at mund ta njohim n baz t fyerjeve rsis. Pa dyftyrsi nuk do t kishte
t cilat n mnyr t pashmangshme ia bn as pornografi. Dyftyrsia dhe turpi 02
mendsis njerzore dhe seksit. jan megjithat dy gjra krejtsisht
Pornografia prpiqet q ta fyej seksin, q ta t ndryshme. N dyftyrsi gjithmo-
n ekziston nj grimc e drojs e d la

35
damkos at. Kjo sht nj gj e pafalshme.
Merreni shembullin m t mir: fotografizat shpesh shkon deri n urrejtje. Turpi
t cilat fshehtaz shiten n kuarte t dyshimta sht skofjar dhe i prm bajtur. Tu-
t qyteteve t shumta. At q kam par aty rpi sot m und t thuhet se sht pr-
sht aq e shmtuar - pr ta qar me lot. jashtuar, edhe n pranin e gjith
Fyerje pr trupin njerzor, fyerje pr mar- rojtarve. Prkundrazi dyftyrsia
rdhniet m thelbsore njerzore! Ato ofro- has n prkrahje, megjithse ajo
jn nj Iakuriqsi t shmtuar dhe t ne- sht e met. J a kndvshtrimi i ba-
veritshme, t shmtuar dhe nnmuese, akt mirsve m askarenj: upza t da-
seksual vullgar, t keq dhe t trishtueshm. shura, mos keni turp pr asgj der-
isa me xhelozi ta ruani fshehtsin
Rasti i njjt sht edhe me librat t cilat tuaj t vogl dhe t papastr.
shiten n kuarte t dyshimta. Ose jan t Foto: RIVA
r
Kjo u ndodh vetm ortistve t mdhenj - q sa m shum
tu koloj koho e veprave t tyre oto rriten dhe pranohen se
vrtet kan qen t mahnitshm dhe gjenioi. Kjo ndodhi
dhe po ndodh edhe me filmat e Burt Loncoster-it, legends
s Hollyujood-it. Vjet, fjala vjen, u shfoqn radhozi dhjetra
filma ku rolin kryesor e lozte B. lancaster, n disa kanale t
u SHUfl
SflT TV-s. Vetm n nntor 1993, kur ai e festoi 80 vjetorin
e lindjes, u shfoqn gjasht filma t tij. Kjo tregon se thormi
BUZCQCSHJfl

i veprave t mdha shkon duke ardhur dalngadal, duke
kaluar npr sprovat e gjykatses m rigoroze - npr
sprovot e Kohs. flktrimi i Burt-it kaloi me sukses t
jashtzakonshm kto sprova dhe u dshmua se ai do t
jet i povdekshm n botn e filmik. Burt lancaster u lind
me 2 nntor 1913. n Neuj Vork. Karriern e tij e filloi si ak-
robat n nj cirk, mirpo s shpejti iu tregua rasti q t
dshmohet edhe n film. Kt rast, okrobati i dikurshm e
shfrytzoi m s miri, gj q tregon vepra e tij e mvon-
shme e cila sht shum e gjr dhe s'm und t prmblidhet
n nj artikull. Punoi shum dhe me prkushtim, duke
shfrytzuar deri n fund dhe me invencion profesionin e tij
t mparshm prej akrobati. Mirpo sht interesante se,
megithse gjithmon ka qen n kulm t popullaritetit, dhe
me paradispozita t nj mashkulli "burrror", Burt Lancaster
kurr nuk e arritur at nivelin e q ta prfitoj simpatin e
pjestareve t gjinis gjinis s bukur, si u ka shkuar
ndoresh, fjala vjen, nj Kery Grant-i, nj Gary Cuper-i, nj
Gregory Pek-u apo ndonj bukuroshi tjetr nga yllsia e Hol-
lyujood-it.
Njeri i thjesht, pa shije prej snobi, si din t bhen ak-
tort pasi shkelin pragun e Hollyujood-it, ai ka lozur role
nga m t ndryshmet, dhe n seciln sht dshmuar si i
shklqyeshm, prandaj regjisort kan punuar me t me
shum qejf, sepse ka qen i prshtatshm dhe pa vese t
cilat u ngjiten m von atyre q bhen "t famshm".
Filmi i tij i par sht nj ekranizim i veprs s C.Heming-
ujay-it, "VRflSCSIT" t xhiruar 1947-n. Por q n projektin e
ardhshm, "FLflKfl DH SHIGJ6TA", Lancaster-i e demonstroi
n mnyr fascinante aftsin e tij prej akrobati dhe lansoi
:0 "buzqeshjen e tij prej apkni" e cila do t bhet shenj
dalluese e tij. Pasojn "KUSFIRII KUQ" (1952), "P R 0 K6TU
2 DRI N AAASHIM" (953), dhe bcishk me Montgomery Clift-
in, Frank Synatra-n me 1954 dy vestern "APAT" dhe
o2 "VRfl CRUZ" me Gary Coper-in. N filmin me tem t cirkut
'TRflPCZI" partnere e kishte Gina Lolobrigida-n, dhe n kt
koh ai ishte tashm i famshm, dhe dy skena t cilat i bri
n trapez i bri vet pa dytshorin duke dshmuar se
aftsit e msuara n fmijri e rini jo vetm se nuk harro-
e s hen por edhe shrbejn n jet. M 1957 xhirohet filmi i
fomshm "QRIMI I HSFIPV N O.K. CORAL", ndrsa

ll OSKFIRI arrin me filmin "IM R GflNTRI".


Burt LANCASTR u tregua i suksesshm edhe n filmat
6 evropian si sht "GPflRDI" (Visconti, 1963), dhe
0 "SHKULU I NJZT" (Bertoluchi, 1977). Kurr nuk dinte t'i

J1
mohoj rolet n ndonj film a s t'i zgjedh partnert. Rolet
m t spikatura n ciklin e filmave vestem jan; "PRO-
FSIONAUSTT"(1966), "VFILDZI PO VJN" (1971) dhe "BU-
FflLLO BILL DH INDIflNT' (1976). M e Kirk Daugllas-in,
partnerin nga "O.K. Coral"-i u gjend prap n filmin "BURRflT
FORT" (1986). Pr ndryshim nga shum aktor t gjen-

36
erats s tij Lancaster-i u sprovua edhe si producent por
edhe si regjisor n filmin "NJRIU NGfl KNTflKI".
Jeto e tij ishte prplot pun dhe dashuri ndaj profesionit t
vet prej oktori. Vdiq me 22 tetor 1994, duke ln pas vetes
nj mori filmash, nj mori kuadrash n t cilat gjeneratat e
DODONfl ardhshme do t mund t shohin, t binden dhe t mahniten
NCNTOR me rolet e tij. Nga qielli i Hollyujood-it u shkput edhe nj
1994 yll i ndritshm. Shkoi edhe njri nga kalorsit e mdhenj t
filmit pr t kaluruar ashueshm npr shiritin prej celuloidi.
e prgatiti flgim MORINfl
me vrtetimin pr dhnien e pro Rri ktu dhe mendoj fjalt e mia t
N.T l C A vimit t shoferit n xhep? fundU. Do t jem i gatshm.
I njoh filozofit e lashta. Po, ri nj Si ne vrasjet misterioze kur viktima
Apo Marija Antoneta, me t shkelur
kmbn e xhelatU - M falnL
Apo Huej Long Athua pse m
fJBlCT FtfHPIT mnyr ve kam vdekur. sht n vdekje e sipr vrau?
Fmijria ime dhe t gjitha tjerat. Sa Ndrsa heroi e mban dhe thot - Apo Milerd Filmor - Gjella sht e
Derisa nj vash e shtrir n plazh t duash thonj dhe flok. Kush e bri? shijshme. ENTLER
flinte, Vdekje e vazhdueshme e qelizave t N mnyr t njjt do t mblidhen Apo F. T.Barnum - Sa sht derdh-
Nj milingon iu fu t n hund dhe mia. rreth meje dhe do t pyesin - ka ja e e sotme e t hollave n Medison
Vdekje e t gjithafarrave t cilat m do t t thot kjo vjersh? Skver Garden? U lind me
aty i lshoi vezt e veta.
E kur nga ato u lindn milingonzat, kan lri. apo A mendon me t vrtet se Apo Karl Pancarm, vrass i 23 per- 1946-n n
duke u ushqyer n trurin e saj M uti im i cili lviz kah vdekja e vet e kjo sht e bukur? sonave - Do t dshiroja q gjUh Milvoki.sht
Ajo e shqeu fytyrn e saj dhe duke hutuar. E ather si viktim e cila vdes, duke njerzimi ta ket nj fy t me duart e nj ngo po-
klithur vdiq. Ndoshta do tjet si at natn e par mrmritur n largsi, mia rreth tij. ett m me
Edhe ai zhytsi petkat zhytse t t n San Francisko Duke u prpjekur ethshm q tni Apo Zhan Ber, i gijotinuar pse e ka perspektiv
cilit n thellsi t madhe plasn Kur jam zgjuar n Milvoki q t kujtohet di e thell, do t ngritem shfytyruar nj ikori t kryqzimU -
n Shtetet e
Masa e lngt trunore e t cilit u shkoj n banjo, duke dhn shpirt Kurr s do t m shkonte mendja
prtyp Dhe duke u ngritur nga shtrati im i Ka qen Ka qen Ka qen... se nj zotri do ta dnonin me vde- Bashkuara t
Dhe kaloi npr gypin pr ajr deri vjetr brodha n nj mur t rL Ather do t bie n kokrr t shpi- kje pr kaq imtsL flmeriks.6 ka
te kuverta e anijes, Ndoshta kjo do t ngjaj n terr duke ns dhe do t vdes. Apo Da Vini - E kam fyer edhe botuar
Si fije e gjat shpagete njerzore. u n g jitu r apo duke u zdergjur far do t them? A d o t prpord- Zotin edhe njeriun sepse puna ime prmbedhjen
Apo ai njeriu nga treni japonez t shkallve hem me buz? ssht sa duhet e mir. me poezi
cilit Nga dritaija iu hedh nj kmb Duke menduar se sht edhe nj A do t duhej t them, ku sht the- Apo Vanceti - Jam i pafajshm. "Factory
ekputur shkall e nuk sht sari ifshehur? Zenoni, themeluesi i shkolls stoike
duke i rn me grusht toks - 1980
E vetvrassit i cili ka krcyer nga Apo se nuk sht e sht. A do t duhej t qufuris Wanbli G a-
treni tjetr n kalim, A do ngulfatem me kock, apo do t leshka wana ni he o who e? Em- Po vij, po vij, pse po i drgon q
Me shpejtsi prej njqind milash n m koUofis ndonj suval? rin e m ikut tim m t mir? t m marrin?
or. Apo vdekje prplot me aluzione - Apo t shtirem se grrhama e vde- V.Palmerduke hyr n lUar - A jeni
Apo Li Po i cili e ka shtyr veten n Me t nxjerr librin ndrmjet librave kjes sht m e mir se imitimi i t sigurt se mund t iri mbaj?
uj si bark e letrs tjer t radhitur dendur n raft, zogut m t dashur. Bakteriologu Menikov - Shikoni
Duke lvizur kah hna. E trheq kah vetja gjith vitrinn Apo ti bashkohem korU me mija me kujdes barkun tim sepse mendoj
Apo Eskili i cili endej npr bregdet Apo vdekje e ngadalshme: vuajtjet, vet t cUt krrakasin - AAAIIIE- se tash ka dika n t.
Kur nj shqiponj, duke krkuar kanceri, lepra, seniliteti, EEM Xhon Vilkins But - Thuqjini nris
gurin me t cilin do ta thyente Apo ekzotike: i magjepsur, i ngrn apo mija tjerve t cUt shkojn sime se kam vdekurpr atdheun.
guacn e breshks, nga njeringrnsit, i flijuar, i koll- me nj O Dilan Tomas - I kam pir 18 gota
E ka par tepen e tij se si shklqen ofitur nga bima mishngrnse. apo Uh apo U fapo Ups t uiskU t pastr. Mendoj se ky sht
ndielL ka sht m keq, t jesh i ngrn Apo do t duhej ta v gishtin n buz rekordL
Apo ai djali nga Pompeja i br i pr s gjalli apo t vdessh nga uria? ri shenj qetsie? Da Shulc - Fasulja francezo-ka-
amshueshm me luanin. T vdessh duke thirrur pr ndihm Jo krejt i knaqur q sundon me nadeze!
Apo arkivoli i zhgrmuar me kapak apo duke u lutur pr mshir? botn Neroni duke dashur q t jet Bajroni - Dshiroj tflej.
t grvishtur dhe brendi t pr- Duke hapurgojn derisa bomba m edhe aktori dhe muzikanti m i mir, Xhojs - Askush nukpo kupton?
gjalcur. bie n goj, ka dhn urdhr q t mbushen t A duhet t jem unprshkrues i do
Apo ai eskimi i plakur, t cilin fa - Duke teshtir n regjionet e runga- gjUha lokalet dhe vetes ia ka ndar fja le t ciln e shqiptoj, duke mos e
milja e ka lri t vetmuar e t rre- jave t gjUha shprblimet, dhe derisa ka ditur se a do t jet ajo e fundit?
thuar nga ujqit. Duke vdekur nga gogsima t ciln knduar askush s ka guxuar t dal, Apo do t duhej q dikush t jet
prandaj shumica jan br se kan regjistrues i prhershm (pr rastin
Apo Supermeni i cili m nuk sht nuk mund ta ndal, vdekur q t mund t i nxirrninjasht
m i shpejt se plumbi i shkrehur n Apo si n Stekel, ai njeriu i cUi sht si xhenaze. A do t them edhe un nse vdekja m pengon n regjis-
kokn e tij. fshehur n nevojtoren fushore rin si tha ai kur e kan detyruar t bj trimin e tyre)
Apo helikopteri i Baba Dimrit i cili drrasn pr tu ulur Tjet gjUhmon i gatshm q t ma
vetvrasje - Sa artist t madh po afroj veshin n buzt e mia n rast
u rrzua n qendrn tregtare n t Dhe prej aty gruas s vet ia ka nxje- humb kjo bot! Apo si Rable -
cUn e prisnin fmijt. rr zorrt me thik kasapu se do t jet pslipritje?
Lshoni perden shf-aqja mbaroi, Sythi i trndafilU. M shum
Apo ata gjashtfmij t shkelurpr Vri kam kujdes ku ulem. dhe pastaj i rrethuar nga priftrin-
vdekje n Kairo kur Apo kur e shoh vizionin prfundi- jt, qetsL M shum drU.
Mizria ka vrapuar n kish n t mtar t bukuris absolute Tash po vjen. Tash po vdes.
me fytyr serioze, ka dhri shpirt - Domethn kjo qenka vdekja?
ciln Maria e Virgjr sapo ishte p a - T klith si n nj film tragjikomik - Shkova ta krkoj ndoshtn e
raqitur. AAARR-KR-GGGHHHM H madhe. F alem nderit. L am tum ir!
Kto vdekjeflasin vet. Ktyre nuk u A do t vdes nga t qeshurit, apo do Apo si kontesha e Versajs e cila Urra! B uu!
duhen fjalt efundit. t m godas rrufeja? A mund t zgjas kjo shum?
sipas Rusos - N agonin e vde- M orifund.
Sa m prket mua, uri nuk shikoj A d o ta di ndonjhr se far m kjes lshonte erra t fuqishm e.
ri qiell pr shkak t saksive me lule ka goditur? M ir! tha, gruaja e cila mund t Apo si H.XH.UeUsi - Mir e kam.
t cilat bien nga qiellu Ndoshta qieUi do t bie mbi mua. pordh ende nuk sht e vdekur. ShkonL
Por megjithat fardo profecie e Ndoshta, krejtthjesht, toka do t ha- Apo si shn Bonifaci derisa i der- Apo si Sem Godvini - Kurr nuk
nj spiraleje mund t m mbillet n pet nn kmbt e mia. dhnin plumb t shkrir - Falem- kam menduar se do ta prjetoj q ta
tru. shoh ktdU.
Ndoshta ndonj band efmijve do derit Imzot Krisht, Bir i ZotU t Apo si Xhon Vollkoti kur e kari
Katrmbdhjet njerz t gjall sh- t m lagin m benzen dhe do t m Gjall!
titeshin at dit kur nj njeri krejt i djegin - apo do t jet ky rast i ve- Apo shn Lorenci derisa e piqnin ri pyetur se a mund t bjri dika pr
huaj tkaUjes? skar - Kjo ari u krye, m ktheni ri t - Ma ktheni rinin time.
I quajtur Vitmen nga kulla e t m - A do m marrin pr kaproU ri se- ann tjetr. " a Ifla s vetes se cilatfjal do t i kem t
suaritfisnik Apo Emili Dikinson - Duhet t hyj, fundU,
zonin e gjuetis?
I vrau nj nga nj. Ashtu iu tek. T Apo si Tita Pjac i cUi sht ngjitur mjegulla po ngritet. Duke shpresuar sesdo t kem trem
vdekur. para se t paraqUem.
prpjetzave shkmbore n lartsi Apo Bedos - Do t duhej mes tje-
Mendojpr atplakun t cilin e dro- prej 9000 hapash 300 her me djalin rash t jem edhepoet i mir. Duke shpresuar se nuk do ta kem
guan trefmij e pastaj e prqeshn e lidhurpr shpine, q t vdes duke Apo Lindzi, plotm e lisol Uprpo- laringitisin
n rrug. Duke shpresuar se dikush do ti d-

37
marr thua n shkallt e tij? qn t m... Por un ua hodha.
Po t m thoshte dikush se ashtu do Apo n nj mbrmje t poezis do t Apo Sokrati - Krit, ia kam borxh gjoj.
t vdes n t pesdhjetat, ma heq flamn dikush nga pub- AsklepU nj gjel, a do t t kujtohet Duke shpresuar se dikush nuk do t
Nuk do ti besoja. A ia ka thn liku? Edhe kur do t vdes? Kt do t ia kthesh at borxh? m ndrpres.
dikush kt atij plaku? tdojatadL Apo Shopeni - Premtomnise do t i Duke shpresuar se nuk do t harroj
Si do t vdes un? Duke shikuar Nuk dshiroj t arrij atje n gjysni detyroni q t m hapin, q t mos se cilatjan.
tytn derisa e pastroj pushkn? t shfaqjes? varrosem i gjall. Prej tash e tutje krejt ka them e
Duke bredhur n pasqyr? Duke Nuk dshiroj t fle. Do t duhej ta Apo Skrjabini, m efytyr t mblla- shkruaj
vrapuar kah ndonj dru, gjat pr- pickoja veten. qUur nga gangrena - Vuajtja sht Jan fjalt e mia t fundit.
pjekjes pr ti ikur derrit therracak e Nuk dshiroj t m ik vdekja ashtu e domosdoshme.
si kam lejuar t m ik t lindurU. P rktheu nga serbokroatishtja: A.M.
njjta sikurse shfrytzuesit e
rregullt t drogs t quajtur am-

I DASHIMIf I VCTMI
fetamin (feniletilamini vrtet ka
prbrje kimike t ngjashme me
amfetaminn): pun t palodh-
shme, humbjen e oreksit, pagju-
msi - pa asnj mzir t lodhjes.

FCNILemnMINI IM k j o g jc jh scnioze
KJO GJCJA JOSCAIOZC
Shum shkenctar n SHBA-t
dhe n Franc ku kimia e d a-
0 KNI KCKCVCn NDONJHn M PnnnSHUTC? S'Kn GJ. k j o shuris m s shumti hulumto-
SHT NJJT SIKUHSC PO T ISHIT DHSHUnunR BFRSr TMRSISHT het, pajtohen se feniletilamini
luan nj rol me rndsi n t d a-
DH M GJITH ZMR. shuruar, por disa,pr ndryshim
nga dr. Libovici, pohojn se truri
prodhon kt aminoacid edhe n
Dashuria? Sido q t m erret. A ventura e m adhe fillon kur lamin, gj q nuk ndodh shpesh. situata tjera t rrmbyeshme.
Djaloshi dhe vasha B - B t cilt truri e pranon sinjalin (nj sh i- Por, as prej trurit smund t k r- Dr. H ektor Sabeli, hulumtues
me aq saktsi i ka shigjetuar kimi, nj lvizje gracioze, nj b u - kohet q vazhdimisht t prodho- nga ikagoja, e ka vrtetuar se
shigjeta e Kupidonit, nj koh t zqeshje...) i cili menjher v n j aminoacide t dashuris dhe, sasi t mjaftueshme t fenileti-
gjat do t kishin mbetur me b i- lvizje sistemin elektrokimik t hert apo von reakcioni kimik laminit ka edhe te parashutistt
ndjen se kan qen tmerrsisht t tij. N regjionin e septumit, n plot ethe arrin kulm inacionin pak aste para se t krcejn.
dashuruar njri n tjetrin dhe nj vend vendimtar i cili sht pas s cils vjen teposhtza. D a -
qendr pr ndjenja prkdhe- shuria m pastaj shkon rrjedhs Gati-gati, dashuria sht e njjt
me siguri edhe nipave t tyre t
ardhshm do tu rrfenin pr lse n tru krijohen sasi t s yet, n t mir apo n t keq, me krcimin me parashut. N i-
zjarrin e dashuris s tyre sikur mdha t feniletilaminit dhe rr- por simptomet e shikimit t p a - veli m i Iart i feniletilaminit
t mos paraqitej dr. Majkll Li- mbyeshm cysin qelizat dhe pe- r zhduken prgjithmon. sht gjetur edhe te disa persona
bovic dhe t mos i shpjegonte jzat e trurit, ndrsa pranuesin e t cilt ndahen dhe t cilt jan n
bots se si shpirti dhe zemra, me sinjalit e gjunjzojn m enj- SIMPTOMT: gjendje t shokut.
kto skan kurrfar lidhjesh. her. T KCftCVCftlT, ClftTJft Sipas mendimit t psikiatrit fra-
Personin t cilin e trondit d a - ncez dr. Mark Shvobit, deri te
Se feniletilamini shkakton di t
s in j r u i c iu i SmH shuria n-shikim-t-par, m enj- pazakonshme, pr her t par e
kto ndryshime n rezultate ka
GJUNJCZON KftVniRT her del nga binart: sillet si n kan vrejtur m 1963, biologt
ardhur ngase shkenctart k a -
trans, i humb dheu nn kmb, n zbatuar lloje t ndryshme t
Ather sht ajo q na hyn n z.Mantegac dhe z.Riv i fakultetit
ngul syt n qiell dhe nuk mund analizave laboratorike - disa k a-
pun? Nj molekul e thjesht me t mjeksis Xhon Hopkins n
ta paramendoj m jetn pa ob- n marr lngun trunor, t tjert
emrin FENILETILAMIN i cili SHBA, derisa bnin disa eksperi-
jektin nga i cili sht magjepsur. urinn n gjak etj. Prandaj kra-
n situata t tilla prodhohet pa mente laboratorike me m i-njt.
Fatbardhsi e madhe sht nse hasimet smund t ken vler t
kursim n trurin ton - shpjegon N at koh nuk dihej saktsisht
edhe truri i emetuesit t sinja- madhe. Nj gj sht megjithat
dr. L ibovic nga In stitu ti pr roli i ktij aminoacidi prania e t
lit menjher prodhon fenileti- e padyshimt: sasia m e madhe
Psikiatri i Nju Jorkut. cilit n trurin e njeriut tashm
e feniletilaminit sht vetm n
ishte vrtetuar.Z. Mantegac dhe
rastet e dashuris.
z. Riv pan t habitur se minjve
t cilve ua injektonin fenileti- Q t mund t arrihet deri te e
laminin binin viktim e nj gjje v r teta sh k en co re, thot dr.
:0 t ciln kta e quajtn sindromi Shvob, jan t domosdosh-me
hulumtimet e mtejme, por n
M i pulave : ata fillonin t krcenin
dhe t ciasin pa kurrfar kon- qj vend askush nuk ka arritur
trolli. ti bind kompetentt (t cilt ja -
pin para) se dashuria sht du-
Kjo ua prkujtoi sjelljen e n je -
kuri serioze.
M rzve gjat ndonj gzimi t m a -
dh e t papritur, por nuk morn Asnj nga hulumtuesit, prve
e dr. Libovicit, nuk thot se da-
-o dot guxim q menjher ti kra-
hasonin minjt me njerzit, dhe shuria mund t shpjegohet ve-
hulumtimet i vazhduan me ma- tem e v e t m me s a s i n e
o fen iletila m in it n organizm.
jm unt. Edhe masjm unt k li-
Pran proceseve t ndryshme ki-
G t h n in n g a k n a q s ia p o s a

J injektoheshin me doza t fenileti-


laminit, por vetm n pranin e
nj majmuni tjetr t t njjtit
Uoj dhe t gjinis s kundrt.
mike t cilat ndikojn n akti-
vitetin e trurit, te t dashuruarit
luajn nj rol t veantis s do
individi - veset, kujtesat e vetdi-
jshm e e t pavetdijshme, kon-
Pr kt eksperiment pat d -
fiiktet etj.
gjuar dr. Libovici dhe pat vendo-
Shpesh takojm fytyra t buku-

38
sur q ta provoj edhe te njerzit.
Analizat e lngut trunor t prfi- ra dhe buzqeshje t mbla e ne
tuara me an t punktimit lu - megjithat nuk dashurohemi n
m bal (me nxjerrjen e lngut, to. T dashuruarit n shikim t
ndrmjet unazs s gjasht dhe t par nuk ngjan do dit.
shtat t boshtit kurrizor) t t Me fjal t tjera, molekuli fe-
dashuruarve tregoi se n trurin e n iletilam in sht i dom osdo-
tyre gjendej nj sasi e madhe e shm, por jo edhe i mjaftueshm
feniletilaminit. pr vuajtjet e mbla t dashur-
Edhe dika.Dr. Libovic vrtetoi is. Kjo gj joserioze dhe serioze
se gjedhet e tij t njerzve t - dashuria, megjithat, ssht e
dashuruar, tregojn simptome t tra kimi.
(Etapt (Bsiiaxxm
22.1. - 20.11. 22.VI. -22.VII.
Para jush sht nj faz e mir, t ciln shumica prej jush do ta Prap keni hyr n nj faz shum t mir, e cila kt vit do tju sjell
shfrvtzojn q t ndrmarrin dika me rndsi naosnta edhe di mundsi t mdha. Mund t parashihen mundsi t fitimeve t
vendimtare ne jet. Edhe kt vit; t Undurit n kt shenj do te mdha, ndrmarrje t suksesshme dhe udhtime m t gjata. Por t
dshirojn q t ndrrojn dika n jetn e tyre: punn?banesn apo gjitha kto jan t prcjellura me ca situata t ndera. Rezervoni ca
partnenn. Shkurt t gfith ata mes jush q nuk jan t knaqur ao koh pr pushime. Jeta emocionale mund tju sjell ca telashe. Mos
i prpiqen t krijojne di t re.Kjo mund t prcillet me presione i dramatizoni ca situata sepse ashtu vetm sa do ta acaroni ejendjen
or venmmi do t jet i shpejt, prandai do ta befasoni edne veten. m shum. Jini m t durueshm dhe keni mirkuptim kundrejt
R f dashuri do t ngjaj di me rendsi. sht i mundur fillimi i nj
dashurie t re.
partnerit tuai sepse meejithse edhe ai dshiron tju kuptoj tasn-
prtash pr snkaqe objektive s do t mund t ju ofroj t gjitha.

H&axba:
21.1. - 19.11. 23.VII. - 23.VIII.
Mund t ngjajn ca probleme n pun t cilat nuk do t zgjasin Pr ju do t nisin disa dit t vshtira sidomos n planet e punve
shum. Ruajuni nga konfliktet, sidomos i ikni personave t findur tuaja profesionale. Kini kujdes nga ndrmarrjet e rrezikshme2sido-
n shenjn e Skarrivoes, sepse tash ata kane prparsi. Situata mos nga ato q do t mund t jua rrezikonin mendimin e mir q
financiare nuk sht m e mira, prandaj kini kujdes se si i harxhoni njerzit kan pr ju. Disa n kt shenj do t psojn ngapak dme.
parat. Ju keni shpirt jo t qet, gjithnj dsmroni ndrrrimin e Jetn emocionale do ta keni relativisht t mire, vetm nse partneri
ambientit, di t re por tash mos mendoni m pr kt. N dashuri juaj sht i Undur n shenjn e Cjapit. Ather mund t keni edhe
do t jet nj faz stabile. Para jush sht nj periudh kur do ti telashe me partnerin. Sepse t lindunt n kt shenj gjithmon kan
forconi edhe m shum lidhjet me partnerin tuaj, dhe me familjen dshir q fardolloj pushteti ta ken n dor ahe t udhheqin
tuaj. Nse mendoni pr ndonj lidhje t re, ather tash sht rasti sepse per nag natyra jan t drejt dhe objektiv, prandaj nuk e
m l mir q ta bni Kt. marrin ask parasysh kur u vjen puna n ndarjen e drejtsis.

2 4 .V III.-2 3 .IX .
2 0 .1 1 . - 2 0 .1 1 1 .
Edhe m tutje jeni n faz t mir, prandaj me plot qejf do ti kryeni
Pr ju prap ka nisur nj periudh e mir, e cila do tju sieU unt tuaja, e kjo t thot se do t kem mjaft sukses. Natynsht,
knaqsi dhe suksese. Do t keni ca suksese financiare dhe do t keni rkesat tuaja nuk jan t mdha, edhe ashtu se ashtu rraU mund
mjaft para, sepse t hollat pr ju paraqesin siguri dhe ndiheni m t gjendet Vajza ambicioze. Ju jeni t knaqur nse e dini se diku
mir. Shndetin e keni t mir prandaj ao ti bj ball lodhjeve t dhe pr dikfe jeni t dobishm. Keni shoqri t mir e miq t
ditve t ardhshme. Si person jeni t prirur q t mos i shprndani besueshm. Emocionalisht jeni rregulluar, pas nj mosmarrveshjeje
punt n t katr ant, prandaj n jetn emocionale keni kujdes t me partnerin. T gjitha pengesat i iceni zhaukur duke u angazhuar
madh. Partneri juaj do t jet i lumtur pr raportin q do ta keni n basnk.
ditt q vijn.

B a s f i t 24.IX. - 23.X.
24.111. - 20.IV. Periudha ju ai intenzive ia ka ln vendin ditve m t qeta. Her-
Gjendja juaj dalngadal po prmirsohet, por ende nuk sht koha her do te najeheni edhe t przbrazt. Ky sht vetm reaksion
per ndrmarrje me t maha. Ruajuni nga vendimet e shpejta e t sepse n periudhn e shkuar Keni qen t angazhuar e t zn me
iun e me ngjarje. Edhe m tutje duhet t keni kujdes n ann
pamenduara. Shpirti juaj luftarak muna tju sjeU ca telashe t
vogla. Mos investoni askund para t shumta. ro r pr ju parat nuk
financiare sepse ende keni simptome jo t mira, prandai mund t
jan jgija m e shtrenjt dhe ju do ti prshtatem do situate. keni befasi t pakndshme. Ne jetn tuaj dashurore ao t keni
Ndosnta telashet m t mdha nkt periuah ju presin n rrafshin ngapak telashe pr shkak t natyres suaj t vruUshme. Duhet t keni
emocional. Duhet ti pranoni kritikat e partnent tuaj, dhe nse jeni m shum mirkuptim pr partnerin.
t prgatitur pr nj gj t tiU e tra do t mbaroj mir.

J^kaxrtfjoeta:
J H z a tt 24.X. - 22.XI. '
21.IV. - 21.V. Tash jeni n nj periudh intenzive, e cUa kt vit do t jet mjaft e
Periudha juaj kritike sht duke kaluar, e kjo n radh t par ka mir. T gjitha pianet e deritashme ju jan zvarritur, por tash sht
t bj me punt tuaja. Do t pasojn ca situata t ndera t cnat nuk koha q r i hvm puns, dhe sipas t gjilha gjasave do f keni sukses.
do tju dmtojn por do tju rraskapitin. Por mund t ngjaj q tju Natyra juaj esht e till q kur nism punfen e caktuar vet ngjariet
vijnfe ca raste n te d lat mund ta prmirsoni jetn tuaj. U bm bisnt ju sntyjn prpara ngasekeni aftsi qe ato ti zgjidhni atypraty. N
ndejave dhe shokve t rinj. Si ngushllim pr kto, n jetn emo- dashuri do t keni mjaft sukses sidomos muajm q shte para jush,
cionale do t jeni t lumtur. E keni mbsntetjen e planetit tuaj sepse ju presin takime t papritura. Ksaj here nuk do te mund tfe
Veneres, gje qe ju bn m vital dhe m t drejtpeshuar. T lindurve gabom sepse jan n ann maj planetet t cilat prher ju kan dalur
ne ketfe snenj u parashihet nj faz e forcmut t marrdhnieve n ndihm.
emocionale.

jS J h tttte e t

39
J & in a s h i 23.XI. - 21.XII.
22.V. - 21.VI. Te ju do gj shkon n shenj t prgatitjeye, sepse para jush sht
Parashikimet pr ju nuk jan m aq t mira si m par, prandaj nj periudn prplot me pun e ndrmarrje t ndryshme. Ndoshta
duhet tfe ieiu me tfe kujdesshm nfe ndrmarrjet e reja. Shume do t bni marrveshje, por nse nuk jeni t knaqur me to ather
aktivitete kah t cilat anoni ju, m tpr do t jen barr se sa dobi. shtyni ato pr ni konfe m t mir. Njerzit e rrethit tuaj afarist ian
Mos punoni shum. Do t jeni t paknaqur, dhe do tju duket se dinak, veori ie ciln se keni ju, prandaj jini t kujdesshm. Mos
diku nfe dika keni gabuar. Mos e ngarkoni veten me t tilla lejoni q t j u shfrytzoj personi prreth jush. N ann e dashuns
mendime, sepse kto ndikojn n aftsit tuaja psikike. N jetn nuk do t keni me aq periudh te mir si m par, por fare mos u
dashurore do t jet nj gjendje mesatare. As nuk do t keni situata brengosni sepse lidhja juaj sht e fort dhe siabile, sepse partneri
dramatike por as knaqesi t posame. juaj ashiron ta mbaj njfe Iidhje t till.
LASSIVV

- upa t dqshurQ, e shihni 'do t thot prvojo 30 vjeor.


fuston ty
'^ sh
l rher t Prej dy metrosh d h e symbyllur!
duhet!

JU PAZNTOJM KIUUKflTUIllSTI
ko rik o lu ra

40
DODONA
NCNTOR - Si n filma vestern, 6mili im - pushka do t flas! - Kolojm shum mir, n kopsht e kemi t
1994 instaluar nj dush!
KAK-flJTO AJfl
SHPriMTAflCT KOMfllT
Kafe-ajtoija Shptimtart e Kombit gjendet blejn vetm sa pr t krijuar bindjen tek t e kaq marka, filan biznismeni shoqrohet me
edhe n qytetin tim. E quajn kshtu pr arsye tjert se lexojn shum. Shum patriot - Arkanin. Ai ashtu, e ky kshtu. Asnj smbetet
se aty mblidhen t gjith patriott e fshatit dhe Shptimtar t Kombit ato i mbajn edhe n i mir. Po ti pyeste dikush se cilt do t duhej
t q y tetit q e konsiderojn veten pr xhepa t prapme t pantollonave. ti udhhiqnin asocioacionet tona politike, t
shptimtar t kombit me qllim q t diskuto- gjith njerzit do t prgjigjeshin:"Ne vet!"
jn pr shtjen kombtare. N t diskutohet aq Debati politik fillon n mngjes dhe prfundon Vetm sdshirojn t bhen udhheqs fir-
shuiii pr politik sa ta merr mendja se kehyr n ort e vona t mbrmjes. N seciln tavolin mash private, pak pr shkak se sduan t ken
n ndonj Institut Politik Kombtar. Dhe, po t diskutohet pr nj tem t veant. E tr kafe- kontakt me firmaxhinj serb e m shum pr
mos shiheshin pijet alkoolike dhe mezet e ajtoija zien nga polemikat e patriotve. Disa shkak se ktyre patriotve m tepr u plqejn
shumta npr tavolina, lokalin lirisht do t jan t mendimit se Rugova dhe politika q e ndejat e tilla se sa puna.
mund ta quanim Shtabi pr lirimin Kombtar udhheq ai jan n rrug t mir pr ta zgjedhur
t Shqiptarve. ajat prdoren rrall, zakonisht shtjen kombtare. Disa jan kundr ksaj E kur ta prfundojn dikutimin patriotik, patri-
i porosisin patriott kur fillojn tu shterrohen politike, por as vet se din se pse e kundrshto- ott - Shptimtar t Kombit t trullosur nga
xhepat. (M me qejf, sdo ti pinin fare, por u jn. Disa jan me Qosjen, disa as me Rugovn alkooli dhe thithja e pandrprer e tymit t
vjen keq nga pronari q tia zn tavolinat pa e as me Qosjen. Pastaj patriott shptimtar t duhanit , m n fund merren edhe me tema
pir gj.) Ndodh shpeshher q patriott ta kalo- kom bit i bjn vshtrim e edhe politiks shum m t vogla. Fillojn ta ofendojn njri-
jn tr ditn me nj ose dy aja. Po ama kur evropiane e botrore n raport me Kosovn. tjetrin. Dikush krekoset se sht patriot nga t
kan para, t qrasin q ke me t. Poende ata Disa jan t mendimit, se Evropa kurv do t part dhe e akuzon shokun e vet t ndejs se nuk
aq shum e qrasin njri-tjetrin sa sbesoj se na tradhtoj edhe nj her. Disa kan mendim ka biografi t shndosh politike. Sulmet ver-
ndonj firmaxhi yni i qras m shum pozitiv pr Evropn dhe besojn se ksaj here bale shndrrohen edhe ne sulme fizike, por ato,
policin financiare dhe krbaologt da- nuk do t na viktimizoj. Arensi, Oveni, meq t dy palve n konflikt u merren kmbt
jakdhns: firmaxhinjt ngaBeogradi, Leskoci, Stolltenbergu etj., nga nj grup patriotsh nga alkooli dhe meq atyre u hyn n mes

qesh e ngjesh
Nishi, Piroti dhe disa shefa t lart n ndonjrin cilsohen si agjent t Serbis, kurse nga nj patriott tjer, poashtu t dehur prfundojn pa
nga restorantet tona t mdha e t shtrenjta (e pjes tjetr si misionar q jan t interesuar pr ekscese t mdha. Rndom prfundojn me
kam fjaln pr meze e pije e jo pr iyshfetin q t mbretruar paqja n ish-Jugosllavi. Pr shaije, dhe me thyeijen e disa gotave e shisheve
ua japin atyre). SHBA-t mendimi i partriotve sht i ndar t cilat bhen cop e grim nga rrzimi i tavoli-
m dysh. Nj pjes thon s Amerika na shptoi nave gjat grindjes.
Patriott ia msyejn lokalit shum hert. N pa na rn Serbia, ndrsa t tjert jan t
oin dhjet mbushen t dymbdhjet tavolinat mendimit se ajo sht shum e angazhuar n Debati politik n Shptimtart e Kombit pr-
e shptimtarve t kombit. Ata patriot t cilt Bosnje dhe se e ka harruar Kosovn. Tamam fundon pikrisht orn 23, pasi patriott t jen
vijn pas ksaj kohe. ose kthehen, ose ulen n diskutime t cilat do ti bnte Instituti yn Kom- nisur n shtpit e tyre duke u mbajtur pr
nj karrige me shokt e tyre. Por ka edhe asi btar po t ekzistonte. Diskutimet e tyre patri- njri-tjetrin pr t mos u rrzuar n tok nga
patriotsh t cilt vijn deri te dera, shikojn ott i zhvillojn pa i harruar asnjher gotat e dehja. N kt koh nga frika se mos i kthehet
nse e kan shoqrin e tyre patriotike prej t alkoolit dhe copat e mishit. Dikur alkooli i bn ndonj Shptimtar i Kombit pronari ia v dry rin
cilve do t mund t pinin at dit dhe nse ata diskutimet m t nxehta dhe m t zshme. Iokalit. I qet si t mos kishte ndodhur gj ai i
jan - hyn n lokal, e nse jo - kthehen. Kta Nisin tani ti ln tema t mdha e e t merren hyp veturs s tij duke parakaluar afr patri-
njihen n Shptimtart e kombit si patriot- otve q ndalen rrugs pr t vjellur. Dhe pse t

41
me tema t vogla. E temat vogla konsiderohen
qylaxhinj. ktu diskutimet pr individt e ndiyshm t ndihet ndiy she kur e di se t nesrmen, t njjtit
fshatit e t qytetit q merren me biznes dhe me patriot do tia msyjn lokalit t tij pr tu
N t gjitha tavolinat, prve mezeve e pijeve politik. marr m problemet m esenciale t popullit.Ai
vrehen edhe gazeta e revista t ndryshme si gjithashtu e di se patriott edhe t nesrmen
Bujku, Zri, Kosovaija, Koha, Fjala Pr filan fistekun thon se ka qen komunist i mbrma do t dalin nga lokali i tij n gjendje t
jon, Borba, Monitori, Politika, Ek- prbetuar, prandaj sdo t duhej t ishte n kiye njjt dhe se srish ata do ta konsiderojn veten
spres politika etj. Vetm Syri i tret nuk t asnj partie. Pr filaninthot se sht atdhetar pr Shptimtar t Kombit, pa u shkuar mendja
shihet asnjher, sepse patriott si duket nuk denbabaden, por pasi nuk e njeh politikn se pronari dhe populli i njeh vetm pr djerrak-
jan t interesuar pr shkathtsit e seksit derisa sduhet ta udhheq filan partin. Pr fistekun ohs dhe pijanec.
t mos lirohet kombi. Shumicn e gazetave thon se sht i mir por nuk ka tradit famili-
dhe t revistave patriott as si lexojn por i jare politike. Filan biznismeni i dha Serbis kaq Nazmi LUKAJ
fJIILCKRVQI
HORIZONTALISHT: l.Trsia e npunsve
n nj shtet 2. Banor i lasht i Skandinavis -
Q
mbiemri i nj kompozitori t famshmn 3.
Qyteti i Gilgameshit - art (lat.) - oban 4. Emri
M
i Sremit n kohn ilire - dashuri e thjesht dhe
e iltr 5. Jo (angl.) - nj bashk. nj zanore -
emr mashkulli mysliman 6. Kalurim (sh.) -
Nj angl. (e transkriptuar) 7. Austria - i paemr
- dy bashktingllore 8. Emr femre kroate - f ^
mbiemri i shefit t UNPROFOR-it n BH -
titan 9. Aspekti - lidhza m e shpesht - titan
- dy bashktingllore 10. Ai q merret me nj
teknik grafike 11. Zanore e bashktingllore
- Q nuk e pron elektrioitetin 12. Titan -
kalium - Emr mashkulli mysliman - Amper
13. Pezmatim, reaksion i organizmit qs'zhvil- \7
lohet n nj pjes t smur t trupit.
, 8

H1 Q
VERTIKALISHT: Mbarimi i sistemit t tretjes
- vijat, shtonet pr ujitje etj. 2. Emr femre
shqiptare - t anuarit - iridium 3.Magjistr - nj
mblsir (sh.) - dy bashk. 4 Personi i eiH i
drejton lutjet n xhami - lum n Ballkan 5. Nj
pem - ikje, strehjm, azil 6. Preparat pr dia-
betikt - emr i huaj femre ,7.Suedia - trsia e 'O
9
t J

ff
lvizjeve t fytyrs -popull (turq.) 8. Dy bashk.
- emr i huaj femre - dram e S. Hamitit 9. Gur
B
fjcilkryqi * o n e k d o lo *k iirio zile le

i muar - gjuaj 10. Emri i mesm i kompozitorit 11


J.Mozart (shq.) - ushtria m besnike e Rajhut
tTret 11. Sekt (te shiitt) - shtiak 12. Lng
lielmues nga katrani - parafjal m e dendur. 12
as /;'S H
Shklzen DUI

13

nj metr e shtatdhjet cm lindin shum m shpejt dhe shum m leht


prej femrave t cilat jan m t shkurtra.

por e vrtel *
Germa m e vjetr e alfabetit sht germa O. S pari her sht
paraqitur te Fenikasit 1300 vjet para e.s.
do vjet planetin ton e dridhin rreth 500.000 goditje nntoksore apo
*
mikrodridhje! Prej 100.000 t cilat merren si t rrezikshme, me mija prej Hulumtimet pr shkaqet e shurdhris t cilat i ndrmori Universiteti i
tyre shkaktojn shum dme. Onkaras dha rezultate shum t paprtitura.Derrat t cilt dgjuan
* disko-muzik t t njjtit intensitet sikurse n lokalet e nats t gjitha
u shurdhuan, ndrsa minjt (e gjinis femrore dhe mashkullore) t gjith
Pasuria nuk kushtzohet me moshn. Voglushja Shirley Temple para se u bn seksualisht t prir kah pjestart e gjinis s njjt. Shembull i
ti mbushte dhjet vjet, ka fituar nj milion dollar. mir apo jo?
* *
Rekordin absolut t puthjes m t gjat n bot e arritn m 1985 dy Fisi Kikuyua n Keni u lavdrua se ka nj mjek popullor m t mirin n
Rmerikan. Buzt e tyre ata i pun 17 dit, 10 or dh 30 minuta! tr flfrikn - specialistin pr rastet e sterilitetit. Ky njeri sht i detyruar
Shpresojm se nuk u kan plasur buzt! q brenda nj viti t oj dashuri me katr mij gra, q si mesatare bie
* rreth 80 gra n jav. Pranoni se ai duhet, vrtet t jet me shndet t
mir, sepse kjo i prgjigjet nj marrdhnieje seksuale pr do dy or.
Mjeku i Malejzis Pak Auiang sigurisht sht nj nga meshkujt t dlt *
m s shumti i kan dashur grat. U martua me 80 gra, shum her mbet
vejan dhe n fund u shkurorzua me gruan e fundit. Vendi m i that dhe m jopjellor n planetin ton gjendet n Kil. N
* Calami ka 400 vjet q nuk ka pikur as nj pik shiu.
*
Piktura e mrekullueshme "Perndim i i diellit n fldriatlk" t ciln e kishte
nnshkruar J.R.Boronali pati sukses t jashtzakonshm m 1910 n Dorshkrimi origjinal m i shtrenjt sht ai i Ulilliam Shakespeare-it.
Franc. N t vrtet ky ishte nj mashtrim i madh: autor i ksaj pikture Pronari fatbardh i ktij nnshkrimi t dramaturgut t madh anglez sht
ishte thjesht nj gom ar (Boronali ishte anagram nga Aliborona) n Charles Hamilton, nj nga koleksionart m t mdhenj amerikan. Q
bishtin e t cilit hokatart e mdhenj - ndr t cilt edhe Roland t mund t bhej pronar i ktij nnshkrimi u desh t paguaj dy milion
Dorgeies-i - e lidhn brushn. dollar.
* *

42
Amerikant do jav han 423.000 shota. Sikur t renditeshin njra mbas P as vdekjes s kryetarit Kenedy, nje sh e ik arab i ka shkruar
tjetrs do t bhej nj varg prej 150 km. bashkshortes, tashm vejush ,t kryetarit t ndjer, Jackie se mund
* t vij n haremin e tij lirisht. Miku i mir t gjendet n dit t vshtir
apo jol
Kompozitori i madh Johannes Brahms n prag t vdekjes krkoi nj got
ver t bardh. - Oh, sa sht e mirl - ka thn qet dhe ka dhn
DODONA shpirt. FA L6N D 6RIM ..........................................
* Falendrojm ambulann "DARDANIA" n Prishtin dhe prof.dr.
m * Riza BINISHIN me bashkpuntor pr operimin dh kujdesin ndaj
Natyra sht vrtet plot befasi. Ministria e shndetsis s Kanadas I nns son Zelije Gjans.
ka shpallur rezultatet e nj hulumtimi ku thuhet se femrat m t gjata se
Familja GJANA nga Prizreni

You might also like