http://www.definesirlari.

com/anadoluda-kurulan-medeniyetler/kilikya-bolgesindeki-ermenilerin-kokeni/

KLKYA BLGESNDEK ERMENLERN KKEN

Anadoluya ilk Trk boylarnn gelmeye balad tarihlerde ve 1071 Malazgirt savandan sonra Anadoluda
siyasi birlikler ve devlet olarak Trklerin var olmaya balad devirlerde, Roma ve Bizans ynetimi altnda,
Anadolunun deiik blgelerinde eitli younluklarda Ermeni topluluklar yaamaktayd.

Ermeni tarihiler Ermenilerin kkenini Urartulara kadar gittiini iddia ederler. Ancak tarih boyunca srekli ve
istikrarl bir ynetim biimi oluturamayan, baka bir deyile hibir zaman bir devlet kuramam olan
Ermenilerin ok salkl yazl bir tarihleri yoktur.

Ermenilerin, ayn rktan, ayn dinden ve ayn dili konuan, belirli bir sre belirli bir blgede topluca yaam, o
blgede cereyan eden olaylara karm veya olaylar yaratm bir topluluk olduklar kabul edilmekte ve bu
sebeple bir tarihlerinin olduu ifade edilmektedir.

Tarihilerin bildirdiine gre Ermeniler Roma ve Bizans ynetimi altnda ou zaman bask altnda yaamakta
kimi zaman da tehcire (zoraki g ettirilmeye) maruz kalmaktaydlar. Bu nedenle Trklerin geliini ou yerde
bir kurtulu olarak grmler. Htt Anadolunun fethinde Trklere yardmc olmulardr.

Trkler ile Ermeniler arasndaki ilikilerin uzun bir gemii vardr. III. ve IV. yzyllarda Hunlar ve baz
kk Trk boylarnn Ermeniler ile iliki ierisinde bulunduklar ve bu ilikilerin Seluklular dneminde
younlaarak kkletii bilinmektedir. Bir iddiaya gre Hunlar Hristiyanl Ermenilerden renmilerdir.

Fatih Sultan Mehmedin stanbulu fethinden sonra Bursadaki din lider Bapiskopos Hovagim, 1461
ylnda yeni bakent stanbula getirilmi ve bir ferman ile Samatyadaki Sulu Manastrda Ermeni Patrikhanesi
kurulmu, bylece Ermenilere hrriyet salayan idar ve din imtiyazlar verilmitir. Anlan tarihten sonra
Ermeniler, Millet Sistemi ierisinde, Gregoryen Milleti olarak rgtlenmilerdi.

Mezhep ynnden birlik gsterememeleri sebebi ile, mill harslarn koruyamam, Trklemi, hatta dil olarak
bile Trkeyi benimsemi bir topluluk olan Ermeniler, 19. yzyl balarnda Millet-i Sdka ad ile
adlandrlyorlard.

KLKYA BLGESNDE ERMENLER

1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu'ya giren Seluklu komutanlarndan Sleyman ah lO77'de Anadolu
Seluklu Devletini kurdu. Bundan sonra, Kilikya'ya girerek 1082 ylnda Tarsus'u ele geirdi. Ancak, buradaki
Trk egemenlii ksa sreli oldu. Zira, Seluklu Trkleri ile ba edemeyen Bizans ynetimi, papaln desteini
istedi. 1096'da Franklar'n ban ektii I. Hal seferi sayesinde yrede eitli Hal kontluklar kuruldu.

te yandan 11. yzyl balarnda Ortodoks Bizans ynetiminin Dou Anadolu'daki Ermeni krallklarnn ve
kiliselerinin zerindeki basklar sonucu, buradan ge zorlanan Ermeniler, Kilikya blgesine yerlemilerdi.

Ermeniler, Kilikya blgesinde daha evvel yaayan Trkmenlerin, Hal seferleri nedeniyle buradan Orta
Anadolu'ya ekilmeleri, ardndan, blgeye gelmilerdi. (Kl Arslann lmnden sonra, Aleksius
Comnenosun, Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz sahillerinden Trkleri kovmasndan sonra) Kilikyann
kuzeyinde dalk blgelerinde, Toroslarda, yaamakta idiler.

Kilikya'ya bu son Ermeni g, burada ayr bir Ermeni kilisesinin kurulmasna da yol amtr

Daha nceki devirlerde kk topluluklar halinde blgede varlklarn srdrdkleri bilinen Ermeniler, bu
tarihten sonra gittike oalarak Kilikya Ermeni prensliinin temellerini atarlar.

1080 ylnda Toros dalarnda ve ksmen Akdeniz sahillerinde kurulan Kilikya Ermeni prenslii, yz
yldan daha fazla sre burada varln devam ettirmitir. Bu sre iersinde kimi zaman Bizansllarla, kimi
zaman Trklerle ya da baka millet ve kavimlerle savamasna ramen, batdan douya Antalyadan Maraa
kadar uzanan blgede, kuzey snr da Kapadokya blgesine uzanacak ekilde olduka geni bir alanda varln
srdrmtr.

Ermeni prensleri, Kilikya'da giderek gl bir konuma geldiler. Orta a tarihisi W.Heyd: "Kilikya'nn
kuzeyindeki dalara yerlemi olan Ermeniler, buradan aaya, sahile inmeyi ve burann eski sahipleri olan
Rumlar g ettirmeyi baardlar. Bu blgenin sahil ksmlarna yerlemekte gecikmediler. Bunlarn balar
arasnda bulunan Roupen (Ruben) Hanedanndan yetenekli bir asker ve politikac olan II.Leon, Kilikya Ermeni
Krallnn (1187-1219) kurucusu oldu. eklinde aklamaktadr.

Kilikya Ermeni prensi Leonun stanbulda bir karklk srasnda ldrlmesinden sonra onun olu Thoros 2
kap Kilikyaya geldi. Prensliin bana geti. (1145). Burada hallarla birleip Seluklular ve Bizansa kar
faaliyetlere balad.1164 ylnda 2. Torosun kardei Stephen Bizansllar tarafndan tuzaa drlerek Hamus
kalesinde diri diri haland.

1168 ylnda Toros ld.Kardei Mleh Mslman gruplar igal ettikleri topraklardan kararak kral naibi oldu.

1174 ylnda Mlehin Mslman topluluklarla kurduu ilikiler onun poplaritesini yitirmesine sebep oldu.
Bunun zerine Ermeni baronlar ve Kilikya Ermenilerinin nde gelenleri ayaklandlar ve Mlehi 1175 ylnda
ldrdler. 1175 ve 1186 yllar arasnda 3.Reuben Kilikya Ermeni prensliini idare etti. 1186-1219 yllar
arasnda prenslik yapan 2. Leon ya da Lion (baz kaynaklarda Levon) (Aslan demektir) dneminde 3. Hal
seferleri balad. Leon Hal ordular komutan ve Alman imparatoru olan Frederic Barbarossaya ileri gelen
komutanlarn ve elilerini gnderdi ve kendisini Kilikya geidinde dalarda karlad. Fakat Frederic
Barbarossa Mutun gneyinde Gksu rman getii srada attan derek rmakta bouldu.

Kilikyada bulunan bu Ermenilerin Katoliklere bal olmalar ve Trklerle iyi ilikiler iinde olmalar dier
Gregoryen Ermenilerini memnun etmemi ve bu memnuniyetsizlik prensliin 1375 ylnda Memlklarn eline
gemesinde nemli bir rol oynamtr..

Ermeni tarihilerin Ermeni Krallklar olarak niteledikleri Ermeni Beylikleri aslnda her zaman bir hmi-devlete
bal vassal lar olarak yaamlar, yabanc devletler arasnda tampon blgeler oluturmulardr. Ermeni
Beylikleri ya da Prensliklerinin bir ou da blgeye hakim olan yabanc devletlerce kurdurulmu, Ermenileri
kendi saflarna ekmek ya da bir dier gce kar kullanmak isteyen hakim devletler kendilerine yakn
bulduklar Ermeni ailelerini bu beylik ya da prensliklerin bana getirmilerdir.

1196 ylnda Seluklu tahtna oturan Sleyman ah dneminde Kilikya Ermeni prenslii, 1199 ylnda
Seluklulara tabi oldu.(Kaynak:Osmanl Tarihi)

Ermeniler Mut topraklarnda

Mut tarihi zerine yaplan pek ok aratrmada belirtildii gibi ilede, Trkler blgeye gelmeden evvel Mut ve
evresinde kk topluluklar halinde zaten Ermeniler yaamaktayd.

Daha nce de belirttiimiz gibi, Kilikya'daki kayda deer Ermeni varl Bizans'n Ermenilere uygulad
tehcir (zorunlu g) politikas sonucu olarak ortaya kmtr. Dou Anadolu'daki son Ermeni Prensliklerinin
Bizans tarafndan yklmas zerine Kilikya'ya yeni bir Ermeni g daha olmutur ve bu son g 1080 ylnda
Kilikya Ermeni Prensliinin kurulmasna vesile tekil etmitir. Ermeni prensi Rubinian (Ruben) tarafndan
kurulan bu prenslik Anadolunun gneyini kuatan da silsilesi zerindeki blk prk Ermeni topluluklarn
bir araya getirmek suretiyle zaman iinde daha da glenmitir..

ki Yz yldan fazla bir sre bu yrede varln srdren, Ermeni toplumu, blgenin yerel tarih
aratrmalarnda olduka fazla nem arz etmektedir.

1080 ylnda kurulduu bildirilen ve 1375 ylnda yklan,Toros isminde birden fazla sayda prenslerce ynetilen
bu Ermeni prensliinin ilk kurulu noktasnn Mut ve evresi olduu anlalmaktadr. Blgedeki dalara da
prensliin en nemli ynetici prenslerinden olan Toros ad verilmi olmas Ermeni prensliinin blgenin tarih
ve kltrndeki nemini yeterince anlatmaktadr.
Alahan da MS. 5 yy dan kalma 3 adet kiliseden olumu manastr kompleksi ve evredeki kayalara oyulmu
ok sayda kaya mezar bulunmaktadr. Kiliseye giden yolun sol tarafnda kaya iine oyulmu mezarlardan bir
tanesindeki lhdin d yznde, bir tabula ansata iinde bir kitabe grlmektedir:

"Burada ok mmtaz Flavius Sev(erinus) ve Flavius Dagalaiphus'un consl'lnden sonra, indiktion'un 15.
ylnn 13. ubatnda, kudsal orularn ilk haftasnn sal gn lm olan hatras mukaddes kurucu T.....
yatyor"

Anlamna gelen bu mezar yazs zerinde Prof. E. Bean tarafndan incelemelere gre manastrn kurucusu
olduu sanlan ve ad T ile balayan kimsenin, 13 ubat 462 tarihinde ldne gre, manastr daha nce, 450
tarihlerinde yaptrm olduu tahmin edilmektedir. Ayn srada baka bir mezarn kayadan oyulmu
arcosolium'un dip tarafnda boya ile yazlm dier kitabede ise:

"Burada indiktion'un 14. ylna rastlayan Gadalaipus'un consl'lnn indiktion'un........ senesine

rastlayan.......consllne kadar bu mevkii igal eden ve toplam ........ yl yaayan byk ve presbyteros olan
Tarasis olu Tarasis yatyor." denilmektedir.

nsan, sonraki dnemlerde karmza kan ve dalara da verilmi bir isim olan Toros isminin Tarasis in
deiime uram ekli mi acaba? diye sormadan edemiyor.

Mut ve evresi, Kilikya blgesindeki Ermeni varlnn ilk balang noktasdr. Bu blgeye gelen ilk Ermeni
topluluklarnn Kilikyann kuzeyindeki dalk blgeye yerletikleri bilinmektedir.

lk Trk boylar gelip Mut reni dediimiz yere yerlemeye baladklarnda bugnk Mut kalesi
Ermenilerin elindeydi. O dnemde Kilikya Ermenilerinin prensi Antioqidas hanedanndan Felipe idi.