You are on page 1of 55

JORGE LUIS BORGES 1899'da Buenos Aires'te dodu.

ngiliz asll annesi ve ngiliz


edebiyatna dkn babas sayesinde ngilizce'yi spanyolca'dan nce konutu. Orta
renimini Cenevre'de tamamlad ve daha sonra zel dersler ald. ykleri nce Ar
jantin'deki Sur dergisinde, daha sonra spanya ve Fransa'da yaymland. 1961'de s
panya'da Formentor, 1962'de Fransa'da Commandeur de l'Ordre des Arts et Lettres
dllerini almasyla n btn dnyada yayld. eidi Amerikan, ngiliz ve Fransz
niversitelerinde ders verdi, bir sre Avrupa' da dolat ve btn dnyada birok
dller ald. Borges, 14 Haziran 1986'da Cenevre'de, yirmi yldr tand ve son yl
larnda yanndan ayrlmayan Maria Kodama'yla evlendikten ksa bir sre sonra ld.
Balca yaptlar: Evaristo Carriego (1930), Discusi6n (1932), Historia universal de la
infamia (1935), Ficciones (1944), El Aleph (1949), Otras inquisiciones (1952), El in-
Jorme de Brodie (1970), El libro de arena (1975), La rosa profunda (1975), Siete noches
(1980), Nueve ensayos dantescos (1982), La memoria de Shakespeare (1983).

La Rosa Profunda (1975)


1989, Maria Kodama

Bu kitabn yayn haklar The Wylie Agency (UK) Ltd.'in araclyla alnmtr.

letiim Yaynlar 769 ada Dnya Edebiyat 166

ISBN 975-470-958-0

2001 letiim Yaynclk A. .

1. BASKI 2001, stanbul (1000 adet)

YAYIN SORUMLUSU Osman Yener

DZ KAPAK TASARIMI mit Kvan

KAPAK Utku Lomlu

UYGULAMA Hsn Abbas

DZELT Necip Kkbutros

MONTAJ ahin Eyilmez

KAPAK BASKISI Sena Ofset

BASKI ve CLT efik Matbaas

letiim Yaynlar
Klodfarer Cad. letiim Han No. 7 Caalolu 34400 stanbul
Tel: 212.516 22 60-61-62 Fax: 212.516 12 58
e-mail: iletisim@iletisim.com.tr web: w-wvv.iletisim.com.tr
JORGE LUIS BORGES

Sonsuz Gl
La Rosa Profunda

SPANYOLCA'DAN EVRENLER
Aye Nihal Akbulut - Cevat apan

t m
Yaynevinin Notu:
letiim Yaynlar, J. L. Borges'in eserlerinin telif haklarn elinde bulundu
ran Jorge Luis Borges Vakf'yla yapt anlama uyarnca, Borges'in toplu
eserlerini orijinal basklarndaki yapya sadk kalarak yaymlayacaktr. Bor
ges'in balca eserlerinin gemi yllarda Trkiye'de eitli yaynevleri tara
fndan yaymland gznne alnrsa, ilk kez yasal telif haklar gzetile
rek yaplan bu almada, eski basklarda yer alan baz yklerin yinelen
mesinin bir gereklilik olduu anlalacaktr.
Elinizdeki kitap, letiim Yaynlar'nn Borges Vakf'yla yapt anlama
uyarnca, orijinal basksna sadk kalarak dizilmi ve baslmtr. iirler Aye
Nihal Akbulut ve Cevat apan tarafndan spanyolca asllarndan evril
mi, her iirin sonunda evirmenin adnn ba harfleri yer almtr. J. L.
Borges'in Toplu Eserleri'nden daha nce yaymlananlar: Ficciones, Alef,
Brodie Raporu, Alakln Evrensel Tarihi, Kum Kitab, Yedi Gece, Dante
vari Denemeler / Shakespeare'in Bellei. leride yaymlanacak olanlar:
Evaristo Carriego, Discusin, Otras lnquisiciones.
NDEKLER

nsz ........................................................................................................... 9
Ben ............................................................................................................ 13
Evrenin oluumu ....................................................................................... 14
D ............................................................................................................ 15
Browning air olmaya karar veriyor . . ....................................................... 16
Dkm ...................................................................................................... 18
Pars ........................................................... ............................................... 20
Bizon ......................................................................................................... 21
ntihar ....................................................................................................... 22
Kllar ....................................................................................................... 23
Blble ..................................................................................................... 24
Oyum ben ................................................................................................. 25
Onbe sikke .............................................................................................. 26
Simn Carbajal .......................................................................................... 30
Aionso Quijano d gryor ..................................................................... 31
Bir Sezar'a ................................................................................................. 32
Protheus ................................................................................................... 33
Protheus / Bir baka deike .................................................................... 34
Bir gelecek ................................................................................................ 35
lanus'un bir bst konuuyor .................................................................. .36
Bilinmez bunlardan hibiri ....................................................................... 37
Brunanburh, .S. 937................................................................................ 38 .

Kr adam .................................................................................................. 39
Bir kr ....................................................................................................... 41
1972 ......................................................................................................... .42
rt ............................................................................................................
Al/ our yesterdays ...................................................................................... 44
Srgn (1977)............................................................................................ 45
Angelica'nn ansna .................................................................................. 46
Aynaya ....................................................................................................... 47
Kitaplarm .................................................................................................. 48
Tlsmlar ..................................................................................................... 49
Tank...... .................................................................................................... 50
Ephialtes .................................................................................................... 51
Du . . . . . ..................................................................................................... 2
Ak geyik ..................................................................................................... 54
The unending rose ..................................................................................... 55
N SZ

airlerin esin kaynann bir Musa (esin perisi) olduu yolun


daki romantik gr klasik yazarlarn bir yargsyd; iiri, ze
kann bir ilevi sayan gr ise kendisi bir romantik olan Poe
yaklak 1846'da ne srmt. Birbiriyle elien yarglar
bunlar. Bede'in szn ettii obann d ve Coleridge'in nl
d gibi dsel esinlenmenin ayrks rneklerini bir yana b
rakrsak, bunlar sz konusu srecin deiik aamalarnn kar
l olmadka, her iki grn de bsbtn yanl saylama
yaca aktr. (branilerle Milton'un Ruh dedikleri eye bizim
zavall mitolojimizde Bilinalt deniyor,) Bana gelince, bu s
re bende hemen hemen hi deimiyor. Ben genellikle zaman
la bir ykye ya da iire dnen gzme arpan bir biimden,
bir eit ssz adadan yola karm. Bu yolun sonunu da ba
langcn da grrm; ama arada ne olduunu gremem. Eer
yldzlar ya da talihim elveriliyse aradakiler de yava ortaya
kar. ou zaman glgelere bakarak attm admlarn izin
den geri dnerim. Yaptn evrimine elden geldiince karma
maya alrm. Bizim iin en nemsiz eyler olan kiisel g
rlerle yaptn arptlmasn istemem. Sanatn bir uzlama

9
olduu gr bence ii bir anlamda basite indirgemektir, n
k kimse ne yaptn tam olarak bilemez. Bir yazar bir kssa
tasarlayabilir ama, Kipling'in de belirttii gibi, ondan nasl bir
hisse karacan bilmeyebilir. Yazarn bal kalmas gereken
szde "gerekliin" geici koullar deil, kendi imgelemidir.
Edebiyat iirden yola kar ve dzyaznn olanaklarna
ulamas yzyllar alabilir. Anglosaksonlar drt yzyl sonra
geride yalnzca hayran olmakla kalnmayacak bir iir ve g
lkle anlalr bir dzyaz braktlar. Sz balangta zamann
tefeciliinin tketip harcad byl bir simgeydi herhalde.
airin amac, hi deilse belli bir lde, sze ilkel ve artk
gizli olan gcn yeniden kazandrmak olmal. Btn iirlerin
iki ykmll olmal: bize ak seik bir rnek iletmek ve
denizin varlnn yapt gibi bize fiziksel olarak dokunmak.
Buna Vergilius'tan vereceim bir rnek var.

Sunt lacryme rerum et mentem mortalia tangunt

Bir rnek de Meredith'ten

Not till the fire dying in the grate


Look we for any kinship with the stars

(Ocan zgarasnda ate snmeden


Yldzlarla bir yaknlk aramayz biz)

Ya da spanyolca'nn Latince'ye dnmeye alt Lugo


nes'in u aleksandrin dizesi:

El hombre numeroso de penas y de dias.

(Nice aclar ekmi, gnler grm o adam).

Byle dizeler bellekte kendi deiik yollarn izleyip giderler.


Uzun yllar -ok uzun yllar- edebiyatla uratktan sonra
bir estetik kuram oluturmu deilim. Alkanln bizi be
nimsemek zorunda brakt doal snrlara u ya da bu kura-

10
m neden eklemeli? Kuramlar da siyasal ya da dinsel inanlar
gibi, bizim iin drtlerden baka bir ey dei.ldir. Bunlar her
yazar iin deiir. Whitman uya kaldrmakta haklyd; ama
byle bir olumsuz karar Victor Hugo'nun almas aptallk
olurdu.
Bu kitabn dzeltilerini yaparken, houma gitmese de, kr
ln yaknlacak bir rol oynad dikkatimi ekiyor. Oysa ha
yatmda bu yaknlacak bir olgu deil. Krlk bir eit hapis
tir, ama ayn zamanda da bir zgrle kavuma, yaratmaya
elverili bir yalnzlk, bir anahtar ve bir cebirdir.

J.L.B.
Buenos Aires, Haziran 1975

11
Ben

O kafatas, o gizli yrek, kann


Hi grmediim o yollar,
Dlerin o yeralt dehlizleri, o Protheus,
O i organlar, o ense, o iskelet.
Onlarn hepsiyim ben. Garip ama,
Bir klcn, nce altna, sonra klrengine,
Sonra da hilie dnerek batan
Yapayalnz bir gnein de ansym ben.
Limanda yava yava yaklaan gemileri
Seyreden biriyim. O az bulunur kitaplar,
Zamanla anan gravrler de;
Gp gitmi lleri kskanan da ben.
in daha garibi bir evin bir kesinde
Bu szckleri a gibi ren o adam olmam.
c. .
13
Evrenin oluumu

Ne karanlk ne kaos. Karanlk


gren gz ister, sesin
ve sessizliin kulaklar gereksindii gibi
ve ayna, biimler ister kendini mesken tutan.
Ne uzam ne de zaman. Hatta ne de
Kafasnda kuran bir tanrsal g,
Zamann ilk gecesinden nceki sessizlii,
Sonsuzlaacak olan o ilk geceden.
Karanlk Herakleitos'un koca rma
Gizemli yatanda dur durak bilmeden
Akar gider gemiten gelecee,
Akar gider bir unututan tekine.
Hala ac eken bir ey. Yakaran bir ey.
Sonra gelir dnya tarihi. imdi.
A.N.A.
14
D

Gece yars saatleri sap savururken


Bereketli zaman,
Daha da telere gideceim Ulisses'in yoldalarndan,
nsan belleinin ulaamad
Dler lkesine.
Aklmn almayaca paralar kald bende
O sualt dnyasndan:
lkel bir bitkibilimden otlar,
Her trden hayvanlar,
llerle konumalar,
Aslnda hep birer maske olan yzler,
ok eski dillerden szckler,
Ve zaman zaman bir korku, gndzn
Bize sunduuna hi benzemeyen.
Ya bunlarn hepsi olacam ya da hibiri.
O teki olacam, bilmeden olduum,
O teki de, uyank halime
Bakm olan kii. imdi onun deerlendirdii,
Yaknmadan ve glmseyerek.
c . .
15
Browning air olmaya karar veriyor

Londra'nn bu kzl labirentlerinde


bakyorum en garibini semiim
insan uralarnn, bir bakma hepsi de,
kendine gre, yle olsalar bile.
Ele gemez cvada
felsefe tan arayan
simyaclar gibi
sradan szckler yapacam
-hileli kumarbaz katlar,
halkn uydurduu szler
Thor esin ve patlama,
gk grlemesi ve tapnmayken
onlar bylerinden vazgeireceim.
Bugnn deyiiyle,
sras gelince ben de
lmsz szler syleyeceim;
daha deersiz olmamaya alacam
Byron'un yce yanksndan.
Yaralanmaz olacak ben olan bu toz.
Bir kadn akm paylarsa,

16
iirim onuncu katma deecek emerkezli gklerin;
bir kadn omuz silkerse akma,
ezgiler yaratacam hznmden,
zamann iinde yanklanan koca bir nehir.
Kendimi unutarak yaayacam.
Grr gibi olup unuttuum o yz olacam
Hainliin kutsal yazgsn
kabul eden Yehuda,
bataklktaki Caliban,
korkusuz ve inansz len
paral asker olacam,
yazgnn geri evirdii yz
grmekten korkan Polycrates,
benden nefret eden o dost olacam.
ran blbl sunacak bana, Roma klc..
Maskeler, derin aclar, dirililer
rp skecek aln yazm
ve ben bir yerde Robert Browning olacam.
c. .
17
Dkm

Trmanmak iin bir merdiven dayamal. Bir basamak eksik.


Ne arar insan tavanarasnda
Dankl artracak bir eyden baka?
Kf kokusu sinmi havaya.
ken akamn szyor aralktan.
Tavan kirileri hemen tepemizde ve deme ryp ypranm.
Ayak basmaya kalkacak yok.
Krk dkk bir adet katlanr yatak
Bir iki tane be para etmez alet.
Rahmetlinin tekerlekli iskemlesi.
Bir adet abajur aya.
Paraguay ii, yar skk, pskll bir adet hamak.
Ara gere ve katlar.
Bir adet gravr, Aparicio Saravia'nn kurmaylar.
Bir adet eski kmr ts.
Durmu bir saat, sarkac krlm.

18
Yaldzlar dklm bir ereve, ii bo.
Mukavvadan bir satran tahtas, birka krk ta.
ki bacakl bir adet mangal.
Deri bir sigara tabakas.
Kflenmi bir adet kitap, Foxe'un ehitler Kitab'nn
gotik harfli ustalkl bir basks.
Artk kimin olduu anlalmayan bir fotoraf.
Tarazlanm bir post, bir zamanlar kaplan derisiymi.
Kapsn yitirmi bir adet anahtar.
Ne arar insan tavanarasnda
Dankl artracak bir eyden baka?
Unutua, unutulmu her eye dikiyorum ben bu ant.
Kuku yok, daha dayanksz tuntan ve kaynayp gidecek
tekiler arasnda.
A.N.A.
19
Pars

Gl parmaklklarn ardnda pars


Tekdze yryn srdrecek
Kara bir kuyum, hzn ve tutsaklk
Olan yazgsna (kendisi habersiz).
Binlercesi gelir geer ve binlercesi
Geri dner, ancak tek ve sonsuzdur
lmcl Pars, Yunanlnn dne giren
lmsz Akhilleos'un tasarlad
yolu tasarlarken, ininde.
ayrlardan ve dalardan habersiz,
Titreen i organlar
Kr boazn doyuracak geyikleriyle.
Gkyz boa deiir durur. Herkesin
Payna den yolculuk nceden belirlenmitir.
A.N.A.
20
Bizon

Dalk, puslu, anlalmaz,


Snmeye yz tutmu kor kzl,
ri yar, ar aksak dolanyor ba bo
Yalnzlnda tkenmeyen bozkrnn.
Silahlanm alnn yukar kaldryor. inde
Uyuklayan fkesiyle bu alar ncesi boada
Vahi batnn kzl derililerini gryorum
Ve Altamira'nm yitmi insanlarn.
Sonra bakyorum, izgesini yanstan aynas
Bellek olan insanca zaman yok sayyor.
Ne zaman umurunda onun ne de gemiten
Bugne akan yaam, ylesi deiken ve bo.
Zaman d, sayya vurulmayan, sfr,
En sonuncu bizon bu ve ilki
A.N.A.
21
ntihar

Tek yldz kalmayacak gecede.


Gece kalmayacak.
Ben lrken dayanlmaz evren de
tm varlyla lecek benimle,
Sileceim piramitleri, madalyalar,
Ktalar ve yzleri.
Sileceim gemiin birikimini.
Toz edeceim tarihi, tozu toz.
Son gnbatmn seyrediyorum imdi.
Son kuu dinliyorum.
Kimseye hibir ey brakmyorum.

c. .
22
Kllar

Gram, Durendal, Joyeuse, Excalibur.


Eskilerden kalma savalar
Tek belleimiz olan iirlerde kol geziyor.
Evren bir kuzeye bir gneye sayor onlar.
Bugn artk toprak ve bir hi olmu erkek elinin
Ustal ekimektedir klta;
Demirde ya da tunta, o ilk gn
Ademin kan olan u kl yaras.
Ta uzaklardan, bu sayp dktm kllarn
Yiitlik ykleri, sahipleri canna kym
Krallarn ve ylanlarn. Baka tr
Kllar da var, duvardakiler ve yakndakiler.
Kl, brak da seninle bu sanat deneyeyim;
Seni kullanmay hak etmemi olan ben.
A.N.A.
23i
Blble

Hangi gizli Ingiliz gecesinden


ya da sadk, l tanmaz Ren'den,
uzun gecemin geceleri iinde yitip
cahil kulama ulam olabilir
efsaneler ykl sesin
ey Vergilius'un ve Perslerin blbl?
Belki de hi duymadm seni, oysa
hayatm hayatna bal, ayrlmazcasna.
Senin simgen gezgin bir ruhtu
Bir bilmeceler kitabnda. El Marina
Ormanlarn sireni adn takt sana;
Jliet'gecesi boyunca akyorsun sen,
Anlalmaz Latince sayfalar arasndan
ve am ormanlar iinden Heine,
Almanya'nn ve Yudea'nn o teki blbl,
alayc, ate kuu, hzn kuu diyor sana.
Keats herkes adna dinledi seni, her zaman.
Yeryznde insanlarn sana verdikleri
Adlar arasnda biri yok ki
Erimek istemesin senin akyna,
Ey karanln blbl. Mslman
Seni dledi zevkten lgn, gs kannn
Kzartt gln dikeniyle yaral. zenle
Yazyorum bu iiri akam karanlnda,
Ey llerin, denizlerin blbl,
Bellekte, coku ve masallarda
Akla yanasn, byleyen sesinle lesin diye.
c. .
24
Oyum ben

Ben kardeinin imgesini ya da gvdesini


(ikisi de ayn ey) sessizliin ya da kadehinin
aynasnda izleyen o boyce gzlemciden
daha az boyce olmadn bilen biriyim.
Ben, benim suskun dostlarm, salt unututan
baka bir ya da balanma olmadn
bilen kiiyim. Bir tanr bu garip
zm sunmu her trl insan kinine.
Bunca gezip dolamama karn, tekil, oul,
Yorucu, garip, kendimin ve bakasnn
Zamannn labiretini bir trl zemedim.
Hi kimse deilim ben. Kimseye kl ekmedim
savata. Yankym, unutuum, hiliim ben.
c. .
25
Onbe sikke

Alicia Jurado'ya

Doulu bir ozan

Yz gz art arda baktm


ncecik puluna.
Yz gz art arda baktm
Adalarn stnde beliren ebemkuana.
Yz gz art arda dudaklarm
Bundan daha sessiz, kalmamt hi.

Zamansz kalm uzam.


Yukarda kum rengi ay.
imdi, tam u anda,
Metaurus ve Trafalgar'da lmekte insanlar.

Yamur yayor

Hangi dn, Kartaca'nn hangi avlularna acaba,


Yayor mu ite bu ayn yamur?

Asterion
Yl insandan besinimi balar bana
Ve sarn su dolu.
Bende dmlenip kavuur ta deli yollar.
Yaknabileceim ne var sanki?
Gnbatmlarnda
Boa ba ar gelir biraz.

26
nemsiz bir ozan

Hedef unutmaktr.
Daha nceden varmtm.

Yaradl, IV, 8

Balangtaki lde oldu.


ki kol koca bir kayay frlatt.
Bir lk bile duyulmad. Kan dkld.
imdi aklma gelmiyor, Habil miydi, Kabil mi?

Nortumbria, .., 900

Gn domadan nce atn, paralasn onu kurtlar;


En kestirme yol kl.

Miguel de Cervantes

Yaradl gecemi ssleyen


Uursuz yldzlar, hayrl yldzlar;
kincilere borluyum hapse dmemi
Don Quijote'yi dlediim tutukevini.

Bat

En sonuncu kmaz, batan gneiyle.


Pampann balangc.
lmn balangc.

27
El Retiro iftlii

Zaman talar olmayan bir satran


Oynamakta avluda. Bir dal hrts
Geceyi yrtmakta. Darda, bozkr
Fersah fersah savurmakta tozlar ve dleri.
Her ikimiz de birer glgeyiz, buyurduklarn
Kopyalayan teki glgelerin: Heraklitus ile Gautama.

Tutsak

Bir ee.
Ar demir kaplarn ilki.
Bir gn kavuacam zgrlme.

Macbeth

Eylemlerimiz yazgmzn aknda gidiyor,


Bitmek tkenmek nedir bilmiyor.
Kiralm ldrdm ben, Shakespeare
Tragedyasn tezgahlayabilsin diye.

28
Sonsuzluklar

Denizi kuatan ve denizin kendisi olan ylan,


Iason'un suya inip kan krekleri, Sigurd'un gen klc.
Zamana direnebilenler yalnzca
Zaman iinde yer almayanlardr.

E.A.Poe

Grdm dler. Kuyu ve Sarka.


Kalabalklarn Adam. Ligeia...
Ama bir de u teki.

Muhbir

Savalarn dar vuran parltsnda


Canlarn verdiler u vatan uruna bakalar
Ve mermerlerle anmsanyorlar.
Bense nefret ettiim kentlerde karanlk iler evirdim.
Baka eyler verdim.
Onurumu ayaklar altna alp,
Dostluuma bel balayanlar ele verdim,
Vicdanlar satn alp,
Yurdumun adn lanetledim,
Alakla boyun edim.
A.N.A.
29
Sim6n Carbajal

Antelo krlarnda, 90'lara doru


Tanm babam onu. Belki deimitir
Unutulmu bir iki nemsiz szck.
Tek bir ynyle anmsyordu onu:
Esmer sol elinin stndeki
izik izik pene izleri. iftlikte
Herkes payna deni yapard:
Biri terbiyeci, teki srtma,
Berikinin stne yok kement atmada
Simn Carbajal da jaguar avcs.
Dadanacak olsa srlerine bir jaguar
Ya da karanlkta kkreyii duyulsa,
Carbajal dalara kard iz srmeye.
Ban, kpekleri alp giderdi.
Sonunda onu ayrda kstrrd.
stne salard kpeklerini. San renkli
Canavar stne atlr onun
Adam da pelerinini sallard sol koluyla
Hem kalkanyd bu avcnn hem de
rtkan kuu. Apak karn bir an
Bolukta akard korumasz. Hayvan
eliin iine gmln duyard lmne.
Dvleri lmcl ve sonsuz olurdu.
Hep ayn jaguar ldryordu avc,
O lmsz hayvan. ok da armayn
Bu yazgya. Sizinki de ayn benimki de,
yalnzca bizim jaguarn ok deiik halleri var
klk deitiriyor hi durmadan. Ad bir an
nefret oluyor, bir an sevda, bir an aln yazs
A.N.A.
30
Alonso Quijano d gryor

Adam bulank bir dten uyanyor


Dzlkler ve hanerlerle dolu bir d
Sakaln svazlyor ve soruyor kendine
yaralandm m yoksa l mym?
Ayn altnda ktlk and imi
Bycler dmeyecek mi peine?
Yok bir ey. Souk yalnzca. Belki de
Yaamn son yllarnn acs.
Bu beyefendi bir dt Cervantes'in grd
Ve Don Quijote de beyefendininki.
Birbirine karyor bu ifte d ve ok eskiden
Olmu bir eyler yineleniyor.
Quijano uyuyor ve d gryor. Bir sava:
nebaht sulan ve arapnel paralar..
A. N.A.
31
Bir Sezar'a

Kt ruhlar ve lleri didikleyen


Kurtuklar iaret eden gecede
Kehanetlerin bouna karargah kurmu
Yldzlarn tuttuu ak alanlarda.
Alacakaranlkta boynu vurulmu boann
Bouna deip karmsn barsaklarn;
Sabah gneinde bouna parlyor
Silah kuanm askerinin sadk klc.
Saraynda bekliyor haneri
Titreyerek grtlan. Daha imdiden
Biliniyor, duyumsanyor olacaklar,
Yakanlarla, yaklan atelerle,
Senin borularnn tt
Snr boylarnda imparatorluunun.
Dalarndan iniyor, altndan kaplann
Ve glgenin kirlettii kutsal dehet.
A.N.A.
32
Protheus

Odysseus'un krekileri
Yorgun drmeden arap renkli denizi
Seebiliyorum akla smaz biimlerini
Ad Protheus olan o tanrnn.
Denizlerdeki srlerin oban
Bilicilik yetisiyle donanm
Birbirini tutmayan kehanetler rer
Bildiini gizlemeyi yelerdi.
stne ok geldiinde insanlar
Oluverirdi bir aslan ya da bir enlik atei,
Ya da bir aa su boylarnda glge veren
Ya da suya karp yiten su.
Msrl Protheus artmasn seni,
Sen ki tek bir adamken oulsun hem de.
A.N.A.
33
Protheus
Bir baka deike

Tekinsiz kumlarn sakini,


Yar tanr yan deniz canavar,
Gemie ve yitik eylere
yatknlndan bellei yok sayd.
Baka bir frtnadan km Protheus
Hi de azmsanmayacak, gelecein
Gizlediklerini bilmek: yzne kapand kap
Sonsuza dek, Troyal ve Akhal.
Keye kstrlnca akl almaz klklara
Girerdi, kasrga ya da enlik atei
Altn renkli kaplan ya da pars
Ya da sular iinde grnmez su.
Deikenlerden olumusun sen de
Dnlerden ve yarnlardan. ken ve nceden...
A. N.A.
34
Bir gelecek

vgler olsun acma duygusuna


Her Kiminse, yetmi yan doldurmu
Gzlerine perde inmi beni,
Kurtaryor saygdeer yallktan
Ve kesinlikli aynalarn geitlerinden
Birbirini andran gnlerden
Trenler, izlenceler ve uzmanlklardan,
Sonu gelmez tasarlarn imzasndan
Toz iinde belgeliklere kaldrlmak zere,
Ve kitaplardan, bellein yknmeleri olan kitaplardan,
Ve bana nceden yiite bildiren srgnm,
Belki de Arjantin yazgs denen bu,
Ve felekten ve delikanl servenlerden
Ve tehlikenin saygnlndan.
Belirttii gibi Samuel Johnson'n.
Srekli utan duymakta olan ben,
1874'te len Francisco Borges olmadmdan
Ya da babam olmadmdan, mezlerine
Ruhbilim sevgisini alayan ve aslnda ona inanmayan,
Unutacam bana n salayan yazlarm,
Austin, Edinburgh ve spanya insan olacam,
Yzm Batya evireceim gndoumum iin.
Her eye kadir belleimde benim olacaksn
Yurdum, her gne blnen paracklarla deil.
A. N.A.
35
Ianus'un bir bst konuuyor

Kimse ap kapayamayacaktr kaplar


Hepsinin ban eken ift ehreliyi
Saygyla anmadan. Kuatrm evrenini
Belirsiz denizlerle belirgin karalarn,
ki ayr yzm seebilir gemii
Ve gelecei. kisini de grrm ve edeerlidir
Demirler, uyumsuzluklar ve ktlkler,
Silebilecekken hepsini Biri, silmemi
Silmeyecek. ki elim eksik kalm
Ve kprtszm, tatan. Diretemezdim
Kursam bile kafamda ekimeli bir
Gelecek ve bugn uzaklarda kalm gemii.
Ykntm gryorum: altmdaki krk stunu
Ve artk hi grlmeyecek olan yzlerimi.
A.N.A.
36
Bilinmez bunlardan hibiri

Ay sakin ve aydnlk olduunu bilmezden gelir


stelik ne de ay olduunu bilir;
Ne de kum kumluunu. Tek bir ey
bile yoktur biiminin benzersizliini bilen.
Fildiinden talar ylesine yabancdr
Soyut satran oyununa tpk kendilerini
Sren el gibi. Belki de insann yazgs,
Ksa sren sevinler ve uzayp giden aclar,
Aracdr tekinin. Grmezden geliriz;
Ona Tanr adn vermenin hi yarar yok bize.
Bounadr stelik korku, kuku
Ve balattmz ksack yakar.
Hangi yay frlatm olmal bir ok
Olan beni? Hangi doruk acaba hedefi?
A. N.A.
37
Brunanburh, .S. 937

Kimse yok senin yannda.


Dn gece bir adam ldrdm savata.
Yaam dolu ve uzun boyluydu, Anlaf'n soylu kanndan.
Barna sapland kl, hafife soldan.
Yere yuvarland, bir nesne oldu
Kargalarn nnde.
Bouna bekleyeceksin onu, grmediim kadn.
San sularn stnden kaan gemiler
Geri getirmeyecek onu.
Gn doarken,
Arayacak onu dnden uzanan elin.
Dein soumu.
Dn gece bir adam ldrdm Brunanburh'da.
A.N.A.
38
Kr adam

Yoksun braktlar onu bu bin yzl dnyadan,


Eskiden olduu gibi duran yzlerden,
Bugn artk uzakta kalan komu sokaklardan,
Dn derinlikli, bugn ukur bir tas olan mavilikten.
Kitaplardan ona kalan ancak ona sunduklardr
Bellein, ylesi bir unututur ki
Aklda kalan biimdir, anlam deil,
Ancak bir tek balklar yansr ona.
Uyumsuzluk pusudadr. Her atlan adm
D olabilir. Ar kanl tutsaym
Ben uyku sersemi bir zamann,
Ne gn doumu belli ne gn batm.
Srgit bir gece. Bakalar yok. Dizelerle
leyip yourmalym yavan evrenimi.

39
II

Doduum yldan beri, ki doksan dokuzdur,


Tepemizde asma ardandan ve aada dipsiz sarntan,
Kaplumbaa hzyla geen zaman, bellekte bir an sanki,
Bu dnyann gzle grnr biimlerini hep benden kard.
Gnler ve geceler trpledi durmadan grnn
nsandan harflerin ve sevgili yzlerin.
Tkenmi gzlerim bouna arand sorgulayarak
Yararsz kitaplklar, rahleleri bouna.
Mavi ve lal artk ken bir sis stme
Ve ie yaramayan iki ses. Baktm ayna
Duman renkli bir nesne. Bahede soluyorum iime,
Dostlarm, karanlkta aan hznl bir gl.
imdi bana kalan yalnz sar renklerdir
Ve gzlerim yalnz karabasanlar iin var.
A.N.A.
40
Bir kr

Ne zaman aynadaki yze baksam,


bilmiyorum hangi yz bana bakyor;
bilmiorum hangi yal yz sessizce
ve bezgin bir fkeyle kendi imgesini aryor.
Karanlmda yavaa grnmeyen izgilerimi
aratryorum elimle. Bir kvlcmn
szyor iime. Salarn tanyorum,
klrengi, hatta altn sars olan.
Gene sylyorum yalnzca bo ve yapay
yanlarn yitirdim eyann.
Bu soylu szler Milton'un bilgelii,
ama ben gene de harfleri ve glleri dnyorum.
dnyorum ki grebilseydim yzmn izgilerini,
bilebilirdim kim olduunu bu benzersiz akamda.
c. .
41
1972

imdiden geip gitmekte olan gelecein


ie yaramaz, belirsiz ve bulank,
bir boycelikler tekrar, uzayp giden
bir aynalar koridoru olacandan korktum,
Ve bu dten nceki yar aydnlkta
yalvardm adlarn bilmediim tanrlarma
gnlerime bir ey ya da birini gndersinler diye.
Onlar da gnderdiler. Bu yurdumdu. Atalarm
yasaklara karn, alk ve yoksulluk iinde,
savalarda kendilerini ona adamlard,
te bir kez daha karmdayd o ekici tehlike.
Oysa zamann unutmad dizelerimde vdm
o hayalet koruyuculardan biri deilim.
Yetmiini tamamlam kr bir adamm ben
lm kokan bir hastane kesinde,
Can ekien insanlar arasnda
gsne yedii iki kurunla len
Doulu Francisco Borges deilim;
Ama imdi saldrya uram yurdum benden
klcn savala ilgili hnerinden uzak
bilgilik taslayan beceriksiz kalemimle:
bir destann ayrntlarn toparlayp
kendi yerimi belirtmemi istiyor. Ben de
onu yapyorum.
c. .
42
At

Gemiten yz gzmn nnden gitmiyor:


Biri Claudius'la konuan Okeanos, bir bakas
gn doarken ve gn batarken acmasz
ve duygu nedir bilmeyen Kuzey;
ncs da lm, hepimizi alp gtren
akp giden zamana verdiimiz o teki ad.
Tarihte yaanan ya da dlenen
dnlerin o halka zg yk
ilediim bir su gibi eziyor beni.
Gkler altnda Danimarka'ya hkmeden
Scyld Sceaving'in cesedini denize
geri getiren o marur gemiyi dnyorum;
dizginleri ylanlar olan o koca kurdu,
yanan gemiye gzel l tanrnn
safln ve akln balayan;
insan gvdeleri servenlerinin taban
o sularn arl altndaki
bataklklara salan korsanlar dnyorum;
kuzey Odisealarnda denizcilerin
rastladklar mezarlar. Kendi lmm
dnyorum, kusursuz lmm,
gmlecek kl kasesi ve gzya olmayan.
c. .
43
All our yesterdays

Bilmek istiyorum gemiim kimin.


Gelip geenlerden hangisinin?
Iltl yllarn sildii alt hecelik dizelerle
Latince bir iir yazan Cenevrelinin mi?
Yoksa u ocuun mu, altst eden
Babasnn kitapln, bulmak iin
En doru kvrmlarn haritann ve yabani
Biimleri, aslnda kaplanla pars olan.
Yoksa tekinin mi, ardnda lm,
sonsuza gm olan adamn yatt
u kapy iten ve pen, aaran gnle birlikte,
geip giden o yz ve lp giden o yz?
Artk var olmayanlarn ben. Yararszca
Akamleyin yitip giden bu insanlarm ben.
A.N.A.
44
Srgn (1977)

Biri iz sryor thaka yollarnda,


unutmu kraln yllarca nce
Troya'ya giden;
biri yeni ele geirdii topraklan dnyor,
yeni sabann, olunu, ve belki de mutlu.
Yerkrenin snrlar iinde ben, Ulisses,
Hades'in derinliklerine indim
ve ylanlarn ak dmn zen
Tebai'li Tiresias'n hayaletini grdm,
bir de, ovada aslanlarn glgelerini ldren
ve Olimpos'ta oturan Harekles'in hayaletini.
Biri yryor bugn Bolivar ve ili'de,
belki mutlu, belki deil.
Ben o olmak isterdim.
c. .
45
Angelica'nn ansna

Kimbilir ne eit yaamlar geip gitmi olmal


Bu acnas ve ufack lmle birlikte,
Yazgnn ya bellee gnderecei ya da
Unutulmaya brakaca ka yaam kimbilir!
Ben ldmde bir gemi de lecek birlikte;
Bu iekle lp gitti onu yok sayan sularda,
yldzlarn aydnlatt bir gelecek.
Onun gibi ben de lyorum sonsuz sayda
Sonla yazgmn bana brakmad;
Glgem hep yrekli olmu bir vatann
ypranm sylencelerinin peine dyor.
Ufak tefek bir mermer koruyor ansn;
stmzde bir yerde bymekte gaddar tarih.

A.N.A.
46
Aynaya

Neden direnirsin, bitmez tkenmez ayna?


Neden aynlarsn, gizemli karde,
Elimin en ufak kprtsn?
Neden glgede en hzl yansmalar?
Yunanlnn sz ettii teki bensin sen
Ve pusmu beklersin ezelden beri. Belirsiz sularn
Ya da dayankl camn duruluunda
Ararsn beni ve bounadr kr olmak.
Seni grmemek ve bilmek seni
Deheti biriktirir iinde, gze aldn byl ey
oaltmak saysn benliimiz oluturan
Ve talihimizi kuatan her eyin.
lecek olsan, teki olarak yineleneceksin
Ve sonra da teki, teki, teki, teki ...
A. N.A.
47
Kitaplarm

Kitaplarm (benim varlmdan habersiz)


u yzm gibi tpk, benden bir para,
akaklarna kr dm, gz dumanl
Bouna arayp durduum camda aynada
Ve avucumu ukurlatrp svazladm.
Haksz da saylmam dnrken acyla
Beni dile getiren en can alc
Szcklerin bu sayfalarda oluunu,
Benim yazdklarmda olmak yerine.
Bylesi daha iyi. llerin sesleri
Sonsuza dek konuacak benimle.
A.N.A.
48
Tlsmlar

Snorri'nin Edda Islandorum'unun Danimarka'da yaplm


ilk basmnn bir kopyas.

Schopenhauer'in yaptlarnn be cildi.


Chapman'n Odissea'snn iki cildi.
lde savaa katlm bir kl.
Byk dedemin Lima'dan getirdii ylan ayakl bir ay kab.
Kristal bir prizma.
Birka soluk eski tarz fotoraf.
Cecilia Ingenieros'un bana verdii babasna ait kzl toprak
renkli ahap bir kre.
Amerika'nn ovalarnda, Colombia'da ve Texas'ta yrrken
kullandm oyma sapl bir baston.
inde diplomalar olan eitli metal silindirler.
Bir doktora cppesi ve kepi.
Saavedra Fajardo'nun gzel kokulu spanyol ciltli Las Empresas'.
Bir sabahn ans
Vergilius'un ve Frost'un dizeleri.
Macedonio Fernandez'in sesi.
Birka kiinin sevgisi ya da konumalar.
Elbette tlsm bunlar, ama adn veremeyeceim karanla kar
etkisiz, adn vermemem gereken karanla.

c. .
49
Tank

Adam dnde devi gryor


Biritaya'da olduunu grd dnde
Ve yreini bu yiitlik servenine hazrlyor
Ve mahmuzluyor Rocinante'yi.
Glkle dndryor kanatlarn yel
Kederli adamn saldrd deermenlerin.
Kheylan savruluyor; mzra parampara
Ve herhangi bir ey oluyor bunca eyin iinde.
Zrhlarn kuanm adam yerde yatyor;
Komunun olu gryor dtn,
Servenin sonunu bilemeyecek
Yazgsnn onu srkleyeceini Hint Adalarna.
Bir baka dzln snrlan iinde yitmi, yalnzca
Bir d olduunu syleyecek kendine u yel deirmeninin.
A.N.A.
50
Ephialtes

Dler var dn ardnda. Her gece


Yitip gitmek isterim karanlk sularda
stmden gndz ykayan, ama bu katksz
Sular altnda, bize en sonuncu Hilii sunan
Edepsiz harikann nabz atyor bu hznl saatte.
Bambaka yzm yanstan ayna olabilir.
Bir dolambacn gitgide byyen tutukevi olabilir.
Bir bahe olabilir. Hep bu karabasandr.
Deheti baka dnyalardan. Ad konulmayan bir ey
Bana ular sylencelerin ve sislerin dnnden;
Tiksinilen imge retinaya yapr kalr
Lekeler uykusuzluu tpk glgeyi alaltt gibi.
Neden boy verir benden bedenim dinlenirken
Ve gnlm kalmken yapayalnz, u ahmak gl?
A. N.A.
51
Dou

Vergilius elini gezdiriyor


Su serinliindeki kuman stnde
Zaman ve kumlar aan kervanlarn
Roma'sna tad yk bu
Biim ve renk dokumas.
Gelecee kalacak bir dzesinde Georgicalarn.
Eini benzerini grmemiti. Bugn ipek diyoruz.
Bir Yahudi can veriyor
Kapkara ivilerle gerilmi armha
Yargcn buyruuyla, ama insanlar
Kuaklar boyu yeryznde
Unutmayacak akan kan ve yakarlar
Ve bir tepenin stndeki en son adam.
Byl bir kitap biliyorum altgen yldzl
Talihin bitii tr uykular ve uyanklklarn
Bizi srkledii altm drt yolu belirleyen.
Oyalanmak iin uydurulmu ne ok ey!
Kumdan rmaklar biliyorum, altn balklar,
Etiopya Kralnn, Preste Juan'n ynettii

52
Ganj'n Aurora'nn yukarsndaki yerlerde.
Hai ku 'yu biliyorum, iki hecede

Bir an, bir yanky, bir esriyii yakalayan;


Sar madenden bir ibrikte tutuklu
u duman cinini de biliyorum
Ve karanlklarda verilen szleri.
Ah akla smaz defineleri gmen beyin!
Yldzlar ilk gren Caldea.
Yksek direkli Portekiz gemileri: Goa.
Clive'n kazand utkular, daha dn
Canna kyd Kim ve kzl lamas
Kurtarclar olan yolda gidecekler hep.
Buram buram ay kokusu, sandal aacnn kokusu.
Kurtuba ile El Aksa camisi
Ve kaplan, smbl denli krlgan.

te byle Doum benim. Anlarn


bomasn beni diye edindiim bahe.
A.N.A.
53
Ak geyik

ngiltere'nin yeil krlarn anlatan hangi baladdan?


Hangi ran tahta basksndan, hangi d lkesinden
Gemiimizin tutsak ald gnlerden gecelerden,
kp geldi bu sabah dme giren ak geyik?
Bir an akt geti. ayrlar getiini grdm
Bir akam kzllnn lgmnda yitip gittiini,
Biraz bellein, biraz unutuun rn olan
Arlksz yaratk, tek boyutunu gsterip gitti.
Bu tuhaf dnyay yneten cinler ve tinler
Dlememe izin verir seni ama efendin olamam;
Belki de gelecein derinliklerinde bir oyukta
Karlarz yine, dlerin ak geyii.
Ben de zaten bir dm, gelip geici, ayrlarn
Ve aklnn dnden bir iki gn daha sren.
A.N.A.
54
The unending rose

Susanna Bombal'a

Hicret'in ardnda be yz yl.


ran kendi minarelerinden
l mzraklarnn saldrsn seyretti,
Niapurlu Attar da bir gle bakt
sessiz szckler syleyerek
dua eden biri deil de, dnen biri gibi:
"Krlgan kren elimde. Ve zaman
bkyor ikimizi de, biz farknda olmadan,
bu akam saatinde, unutulmu bir bahede.
Senin ty gibi gvden havada nem iinde.
Kokunun youn ve srekli yayl
yal ve ypranan yzme ykseliyor.
Ama ben seni bir dn katmanlar arasnda
ya da bu bahede bir sabah grm olan o ocuktan
ok daha uzun bir zamandan beri tanyorum.
Gnein beyazl senin olabilir,
ayn yaldz ya da zafer kazanm kltaki
kurumu krmz kan lekesi de.
Ben krm, bir ey de bilmiyorum. Ama
gidilecek daha ok yol olduunu ve her eyin
eyann sonsuzluu olduunu gryorum. Sen
mziksin, rmaklar, gkler, saraylar, meleklersin,
Ey snrsz, gizde sonsuz gl, sonunda
Tanrnn benim l gzlerime gsterecei.
c. .
55

You might also like