Elektri̇k Üreti̇mi̇ İçi̇n Yeni̇lenebi̇li̇r Enerji̇ Araştirmasi

ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN
YENİLENEBİLİR ENERJİ ARAŞTIRMASI
Kasım ZOR
2
ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN YENİLENEBİLİR

ENERJİ ARAŞTIRMASI
• Yenilenebilir Enerjiye Bir Bakış 3
• Güneş Enerjisi ile Elektrik Üretimi 10
▫ Termal Güneş Enerjisi ile Elektrik Üretimi 11
▫ Fotovoltaik Yöntem ile Elektrik Üretimi 40
• Rüzgar Enerjisi ile Elektrik Üretimi 139
• Jeotermal Enerji ile Elektrik Üretimi 219
• Okyanus Enerjisi ile Elektrik Üretimi 251
▫ Gelgit Enerjisi ile Elektrik Üretimi 252
▫ Dalga Enerjisi ile Elektrik Üretimi 273
▫ Okyanustan Termal Enerji Çevrimi ile Enerji Üretimi 289
• Biyokütle Enerjisi ile Elektrik Üretimi 294
• Su Gücü ile Elektrik Üretimi 300
• Hidrojen Enerjisi ile Elektrik Üretimi 308
• Finansal ve Ekonomik Açıdan Yenilenebilir Enerji 314
3
YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

• Enerji; İnsan
• Enerji Kaynağı; Güvenlik,
Yeterlilik ve Erişim
• Talep; Trend
4

• Dünyadaki mevcut elektrik üretim sistemleri:
▫ Fosil Yakıtlar
▫ Nükleer Güç
▫ Yenilenebilir Kaynaklar
5

• Fosil Yakıtlar (Ağaç, Kömür, Petrol, vb.)
• Mevcut enerji kaynakları çoğunlukla fosil
• Fosil kaynakların üretimi ve ulaşımı çok
ekonomik
• Güç santrallerinde diğer enerji tiplerine
dönüşümünün maliyeti daha ucuz
• En büyük avantajı hazır olması
• Müşteri talebinin olduğu her yerde kullanılabilir
6

• Nükleer güce erişim pek kolay değil
▫ Maliyet, güvenlik, teknoloji, kaynak,...
• Sadece gelişmiş ülkelerde kullanılıyor
7

• Yenilenebilir enerji kaynakları tükenmezler
• Erişimi kolaydır ve doğada bolca bulunur
• Hava kirliliğine diğerleri kadar yol açmaz
• İnsan sağlığında meydana gelecek zararları
azaltır
• Fosil yakıtların kullanımını dengelerler
8

• 2005 yılında tüm dünyada elektrik üretimi
17450TWh
• Yenilenebilir enerji
sektörü şu anda
Toplam ihtiyacın
%13,5 unu karşılıyor
9

• 21.yy ortalarında uygun yasalar hazırlanır ve
gerekli teknolojik ilerlemeler sağlanırsa, toplam
enerji talebinin %50sini karşılayabilecek
potansiyelde
• Çeşitleri:
Güneş(Termal ve Fotovoltaik), Rüzgar,
Jeotermal, Okyanus (Dalga, Gelgit ve Termal
Çevrim), Biyokütle, Su Gücü, Hidrojen
10
GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ

• Güneş enerjisi doğada bolca bulunur.
• Işıma enerjisi güneşteki füzyon işlemleri ile
meydana gelir.
• Diğer tüm enerji çeşitleri ile alakası vardır.
• Güneş rüzgarı sürer. Güneşle ilgisi olmayan
kaynaklar, nükleer ve okyanus kaynaklarıdır.
• İki çeşittir:
▫ Termal Güneş Enerjisi Sistemleri
▫ Fotovoltaik Sistemler
11
TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

ÜRETİMİ
• Güneşteki ışıma ile açığa çıkan termal enerjiyi
toplar ve kullanır.
• Su ve oda ısınımı Düşük sıcaklık
• Elektrik jeneratörlerini sürmek için yoğunlaşma
ile buhar üretimi (CSP) Yüksek sıcaklık
12

ÜRETİMİ
13

ÜRETİMİ
• Binlerce güneş izleyici ayna (heliostat)
tarafından toplanılan güneş enerjisi, kulenin
tepesindeki alıcıya yansıtılır.
• Ortaya çıkan çok büyük miktarlardaki enerji
yüksek sıcaklıkta tuzu eritmek için kullanılır.
• Erimiş tuz, ihtiyaç anında kullanılmak ve türbini
sürmek için depolama tanklarında depolanır.
14

ÜRETİMİ
• Buhar üretildikten sonra , kullanılan erimiş tuz
düşük sıcaklıktadır ve soğuk tuz depolama
tankına gönderilir.
• Soğuk tuz, alıcı kuleye basılarak tekrar eritilir ve
bir döngü oluşturulur.
15

ÜRETİMİ
• Kullanılan enerji, çalışma sıcaklarına bağlıdır.
• Maksimum termodinamik çevrim verimliliği:
• Yüksek sıcaklığın fazlalığı ve düşük sıcaklığın

azlığı santral verimini artırır.
16

ÜRETİMİ
• Bu şemanın en büyük faydası, saatler boyunca
güneş enerjisini depolama performansında kayıp
olmamasıdır.
• PV’den daha ucuz ve etkilidir.(Pil ve AC invertör
maliyeti yok)
• Dezavantajı, sadece geniş ölçekli uygulamalarda
kullanılabilir olmasıdır.
17

ÜRETİMİ
• Enerji Toplama:
▫ Parabolik kanal
▫ Merkez alıcı (Güç kulesi)
▫ Parabolik çukur (Stirling Teknolojisi)
18

ÜRETİMİ
• Parabolik Kanal:
▫ En yaygın kullanılan modellerden biridir.
▫ Konkav ve parabolik şekillidir.
▫ Güneşi doğudan batıya izler.
▫ Özel sistemler 80MW elektrik
üretebilir.
▫ Sentetik yağ sıcaklıklığı 370C ye
kadar yükselir.
19

ÜRETİMİ
• Parabolik Kanal:
▫ İlki 1984 yılında Kaliforniyona’nın Mojave çölüne
SEGS tarafından kuruldu.
▫ 1990’da 354MW’a ulaştı.
▫ Güneşten elektriğe çevrim verimi
%12 ile %25 arasındadır.
▫ Depolamasız kapasite faktörü ise
%26 ile %28 arasındadır.
20

ÜRETİMİ
• Merkez alıcı(Güç kulesi):
▫ Her gündüşürücü çift eksenlidir.
▫ Parabolik kanaldan daha fazla
yoğunlaşma sağlar.
▫ Çalışan malzemenin sıcaklığı
yüksektir, genelde tuzdur.
▫ Yüksek Carnot verimliliği sağlar.
21

ÜRETİMİ
• Merkez alıcı(Güç kulesi):
▫ Onlarca ve yüzlerce MW kapasiteli geniş ölçekli
santrallerde kullanılır.
▫ İlk ticari santral 2007’de
Sevilla’ya Abengoa şirketi
tarafından kuruldu.(PS10)
▫ 114m kule, 624 gündüşürücü
(her biri 120 m2)
▫ Güneşten elektriğe çevrim verimi %17’dir.
22

ÜRETİMİ
Planta Solar 10
23

ÜRETİMİ
24
TERMAL
GÜNEŞ
ENERJİSİ
İLE
ELEKTRİK
ÜRETİMİ
• Parabolik
çukur
(Stirling
Teknolojisi)
25

ÜRETİMİ
• Parabolik çukur(Stirling Teknolojisi):
▫ KW derecesinde elektrik üretimi için kullanılır.
▫ Parabolik çukur güneş ışığına yoğunlaşır.
▫ İki eksenli güneş izleme aynası, ışınları yüksek derece
doğrulukla izler ve yüksek verim oranı sağlar .
▫ Odaklanmış alıcı 650 C ye ısıtılır.
▫ Emilmiş ısı, ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren Stirling
motorunun kullanılması ile jeneratörü sürerek elektrik üretir.
▫ Yeterli güneş ışığı yoksa, fosil veya biyolojik yakıtlardan
içten yanma ile Stirling motoru sürülebilir.
▫ Sistem verimi %20 üzerindedir.
▫ Maliyeti diğer sistemlerden çok daha fazladır.
▫ Geniş ölçekli üretimlerle maliyet azaltımı sağlanabilir.
26

ÜRETİMİ
27

ÜRETİMİ
• Güneş Bacalı Güç Santrali:
28

ÜRETİMİ
• Güneş Bacalı Güç Santrali:
▫ Uzunluğu 1000m yüksek bacaya (kule) sahiptirler.
▫ Bu baca cam veya plastik çerçeve ile desteklenmiş, 5000 m
ye kadar varan çatı toplayıcılar ile çevrilidir.
▫ Güneş zemini ve çatı toplayıcısı altındaki havayı ısıtır,
ısınan hava bacaya ulaşıncaya kadar çatının yukarı yöndeki
eğimini takip eder.
▫ Isınmış hava, burada baca içerisine doğru yüksek hızla
akarak, yukarıdaki rüzgar jeneratörlerini sürer ve elektrik
üretir.
▫ Verim şu anda %2 nin altında.
▫ Geniş alan gereksiniminden dolayı, ucuz veya boş alanlara
kurulabilir. Genellikle çöl bölgelerinde kurulurlar.
29

ÜRETİMİ
• Güney Avustralya,
▫ Güneş yakalama
alanı: 11km2
[Cam muhafazalı]
▫ Beton baca, 140m
çapında, 1000m
boyunda
▫ Tepesinde 32
rüzgar türbini var
▫ Toplam Kapasite:
200MW
30

ÜRETİMİ
• Ticari Güç Santralleri:
▫ Kapasiteleri birkaç yüz MW seviyesindedir.
▫ NREL tarafından yapılan 100MW lık prototip
dizaynında mevcut teknolojinin %23lük bir verime
sahip olduğu görülmüştür.
▫ Karşılaştırma açısından:
 Yaygın kömür termal santraller %40, kristalize
özelliği olmayan silikonlu PV %6-8, kristalize özelliği
olan silikon %12-15 ve çok bağlantılı ince film
teknolojisi PV’lerin verimi %20-25 arasındadır.
31
32

ÜRETİMİ
• Araştırmalarda elde edilen bilgilere göre:
▫ 200 MW lık santraller için gerekli alan 3mil
karedir. Gelecekte daha yüksek kapasiteliler inşa
edilebilir.
▫ Santral kapasite faktörü %65’e kadar çıkarılabilir.
▫ Yıllık %20’lik bir çevrim verimi başarılabilirdir.
▫ Teknolojinin termal enerji depolama özelliği
şebekenin yüksek taleplerini karşılayabilir.
▫ Kademelendirilmiş enerji maliyeti yaklaşık 7 ile 9
cent/KWh arasındadır.
33

ÜRETİMİ
• Araştırmalarda elde edilen bilgilere göre:
▫ İlk birkaç ticari güç santrali için sermaye maliyeti
KW başına 2000 dolardır.
▫ Karşılaştırma yapıldığında Rüzgar ve PV’ye göre
termal güneş enerjisi sistemleri pek modüler
değildir. Ekonomik boyutları 100MW-300MW
arasındadır.
▫ Şebeke ölçeğinde merkez alıcılı bir sistemin
üreteceği elektriğin maliyeti büyüklüğe bağlı
olarak 6 ile 10 cent/KWh arasındadır.
34

ÜRETİMİ
• Teknolojik Gelişmeler ve Trendler:
▫ İnşaası sürenlerle birlikte yeni CSP
santrallerininin yapılması gündemde.
▫ İspanya’da Abengoa PS10’un yanına 20MW bir
CPS santrali inşa ediyor.
▫ Avrupanın ilk parabolik kanallı ve dünyanın ilk
erimiş tuz depolu parabolik kanal sistemi AndaSol
projesi mevcut.
▫ İspanya önümüzdeki 5 ile 7 yıl içerisinde 10GW
CSP santrali yapacak. Ayrıca Amerika’da da
projeler var.
35

ÜRETİMİ
▫ Güneş yoğunlaşmasında yüksek sıcaklıktaki
kimyasal işlemler üzerine çalışmalar boy gösterdi.
▫ Önceki sisteme benzeyen bu sistemde farklı olarak
kimyasal reaktör eklenmiş.
▫ Bu sistem kesintili olarak çalışan güneş enerjisinin
uzun dönemli depolanmasını sağlıyor.
36

ÜRETİMİ
• Gelecek Beklentileri:
▫ 2020’ye kadar
 Amerika ve diğer ülkelerde CSP sistemlerinin ticari
olarak uygun duruma gelmesine rağmen, kanal
sistemleri hala Amerika CSP piyasasını domine
ediyor. 4GW’lık imzalanmış satın alma anlaşmaları
ve ek planlanmış projeler uygun finansal
politikalarla 2020’de önemli bir büyüme
kaydedecek.
37

ÜRETİMİ
▫ 2020’ye kadar
 Kısa zamanda dizayndaki gelişmelerin artması ile
maliyetler ve performanstaki belirsizlikler daha da
azalacak.
 Yansıtıcı tiplerinin büyümesi, düşük maliyetli
yapılar, daha iyi optik ve yüksek doğrulukla izleme
ile çalışma sağlandığında gündüşürücü ve çukur
yoğunlaştırıcının maliyetleri düşecektir.
38

ÜRETİMİ
▫ 2020-2035 arası
 Mevcut iletim sistemlerindeki yeni talepler, hatlarda
yenileşme ve gelişmeye neden olabilir.
 Uzun süreli depolama sağlanırsa, bu dönemde CSP
elektrik üretiminin büyük çoğunluğunu sağlayabilir.
39

ÜRETİMİ
▫ 2035ten sonra
 Uzun dönemde, yoğunlaştırılmış güneş gücü yakıt
üretimi için kullanılabilir, bu yüzden de tersinir
kimyasal reaksiyonlar depolama amaçlı
kullanılabilir.
40
FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

ÜRETİMİ
• Güneş ışığının direk olarak elektriğe
çevrilmesidir.
• 1839, Işık etkisi, Becquerel
• 1954, Bell Laboratuarları, İlk güneş pili
(%5 Verim)
• Amaç, dünya yörüngesindeki uyduların elektrik
ihtiyacı
41

ÜRETİMİ
• Silikon güneş pilleri, %25 verim

• Son yıllarda maliyet azalsada, elektrik üretim
maliyetlerine bakıldığında diğerlerinden yüksek
• En büyük avantajı modülerlik
• mW’tan MW’a kadar bir aralıkta geçerli
• Japonya ve Almanya gibi ülkeler büyük, devlet
destekli projeleri başlattı
42

ÜRETİMİ
• 1990’dan beri onbinlerce şebeke bağlantılı
sistemin kurulması, bu teknolojinin
sürdürelebilirliğini kanıtlıyor.
• Teorik olarak, PV sistemler dünyanın birçok
ülkesindeki elektrik enerjisi ihtiyacını
karşılayabilecek düzeyde.
• 2000’den 2008’e kadar %40 arttı ve 2007’de
3.4GW’lık PV modül üretildi.
43

ÜRETİMİ
• Güneş Pili
▫ Güneş pili fiziksel olarak p-n bağlantılı klasik
diyota benzemektedir.
44

ÜRETİMİ
• Güneş Pili Teknolojileri:
▫ Fotovoltaik sistemlerde maliyeti etkileyen en
önemli unsur fotovoltaik enerji çevirim verimidir:
45

ÜRETİMİ
• Tek kristalize silikon:
▫ Endüstrideki en yaygın pil
malzemesidir.
▫ %14-18 arasında bir verimi
vardır.
▫ Tomruk, elmas testere ile
200 ile 400 m yoğun
plakalara kesilir.
▫ Panel alanı çok fazla
değilse de, kullanımı
ekonomiktir.
46

ÜRETİMİ
• Çok veya yarı kristalize silikon:
▫ Çevrim verimi daha düşüktür, fakat maliyeti çok
daha azdır.
• İnce katlı pil:
▫ Piyasadaki yeni tiplerdendir.
▫ CIS (Bakır İndium Diselenide), CdTe(Kadmiyum
Tellüride) ve GaAs(Galyum Arsenide) ince katlı
malzemelerdir.
▫ 2004, NREL, CIS, %18 verim
47

ÜRETİMİ
• Kristalize yapıda olmayan silikon:
• Bu teknolojide, 2 m yoğunlukta kristalize yapıda
olmayan silikon buharlı kat camda veya
paslanmaz çelik ruloda depolanır.
• Kristalize silikonla karşılaştırılırsa, bu teknoloji
malzemenin %1’ini kullanır.
• Verimliliği kristalize silikonun yarısı kadardır.
48

ÜRETİMİ
• Küresel Pil:
▫ Laboratuar ortamında
▫ Güney Kaliforniya Edison Şirketi 100ft2 lik
küresel panelde Güney Kaliforniya iklimi altında
yılda 2000KWh lık elektrik enerjisi elde
edileceğini hesaplıyor.
49

ÜRETİMİ
• Yoğunlaştırıcı Pil:
▫ Çevrim verimini artırmak
için, düşük maliyetli lensler
yardımıyla küçük bir alanda
yoğunlaştırılıyor.
▫ Standart pillere göre alan
ihtiyacı çok az.
▫ %37lik verim tahmin ediliyor.
▫ Her alanda avantajlı. Sadece
odaklanmadaki optik maliyeti
artırıyor.
▫ Avustralya ve İspanya’dan
▫ ilgi görüyor.
50

ÜRETİMİ
• Çok Bağlantılı Pil:
▫ Çok katmanlı yarı iletken malzeme kullanarak
verimi artırır.
▫ GaInP(Galyum İndium Fosfide), GaAs(Galyum
Arsenide), Ge(Germanyum) üç bağlantılı pil ile
NREL ve SpecroLab(Boeing) %34’lük bir verim
elde etti.
▫ Verimin %40’a kadar artabileceği düşünülüyor.
51

ÜRETİMİ
• Modül ve Panel:
52

ÜRETİMİ
• Güneş pili yaklaşık 1W’lık güç üretir.
• Yüksek güç elde etmek için, birçok sayıda pil bir
panel üzerinde paralel veya seri bağlanır.
• Güneş paneli birçok modülün seri ve paralel
kombinasyonudur.
53

ÜRETİMİ
1. Çerçeve
2. Hava geçirmez
bağlantı kutusu
3. Güç plakası
4. 30 yıllık hava
korunumu
5. Güneş pili
6. Sertleştirilmiş
yüksek-iletimli cam
kapak
7. Dış elektrik barası
8. Çerçeve açıklığı
54

ÜRETİMİ
55

ÜRETİMİ
• Panel Dizaynı:
Güneş panellerinin dizaynını etkileyen temel
faktörler:
▫ Güneş şiddeti
▫ Güneş açısı
▫ Maksimum güce karşılık gelen yük
▫ Çalışma sıcaklığı
56

ÜRETİMİ
• Güneş şiddeti
Işıkakımı büyüklüğü:
Tam parlak güneş: 1.0
Bulutlu havada : 0.5
Düşük ışık şiddetinde,

kısa devre akımı belirgin
bir şekilde azalırken, açık
devre gerilimi onunla
karşılaştırdığımızda daha
düşük bir oranla azalıyor.
57

ÜRETİMİ
• Işık çevrim verimi güneş yayılımına duyarsızdır.
• Bulutlu ve güneşli günlerde verim aynıdır.
58

ÜRETİMİ
• Güneş açısı
Pil çıkış akımı

0 ile 50
arasında formül
işlerken, 85 den sonra pilin çalışması duruyor.
Matematiksel olarak %7.5lık bir güç üretimi hesaplanır.
59

ÜRETİMİ
• Bu durum Kelly Kosinüs ile ifade edilir.
60

ÜRETİMİ
• Sıcaklık Etkisi
Artan sıcaklık ile,

pilin kısa devre akımı
artar ve açık devre
gerilimi azalır.
61

ÜRETİMİ
Düşük sıcaklıkta elde edilecek maksimum güç
yüksek sıcaklıktakinden daha fazladır.
62

ÜRETİMİ
• Elektriksel yüklerin karşılaştırması
63

ÜRETİMİ
• Gücün Tepe Noktasında Olma Süreci
Dinamik Empedans
Statik Empedans
64

ÜRETİMİ
• Sistem Elemanları
▫ Panel tek başına PV güç sistemini oluşturmaz.
 Monte etmek için ayrı bir yapıya,
 Güneşe yöneltmek için takipçiye,
 Sistem performansını gözetlemek için çeşitli sensörlere,
 Panelin ürettiği DC gücü kabul edecek, bataryayı şarj
edecek güç elektroniği ekipmanlarına,
 Kalan gücün yük tarafından kullanılabilmesine olanak
tanıyan düzenlemelere ihtiyaç vardır.
 Yük AC ise, sistem DC gücü 50 veya 60Hz’de AC’ye
çevirecek invertöre sahip olmalıdır.
65

ÜRETİMİ
• Gücün tepe noktasında seyrettiği PV güç
sisteminin ana elemanları
66

ÜRETİMİ
• Tepe gücü takip kontrolleri paneldeki çıkış gerilimi ve akımını
algılayıp, değişen iklim koşulları altında maksimum güç
çekilmesi için gerekli olan çalışma noktasını sürekli olarak
ayarlar. Panelin çıkışı DC’yi AC’ye çeviren invertöre gider. Yük
gerekliliğinin aşılması durumunda panel çıkışı bataryayı şarj
etmek için kullanılır. Batarya şarj edici genellikle Buck DC-DC
çeviricidir. Bataryanın tamamen şarjından sonra hala fazla
güç varsa, artık ısı olarak atılabileceği bir oda veya su ısıtıcı ile
bağımsız sistemden gönderilir.
67

ÜRETİMİ
• Güneş olmadığı durumda, batarya yükü beslemek için invertör üzerinden
boşalır. Batarya boşaltım diyotu Db, bataryanın tamamen şarj edilmesinden
sonra şarj edici açılırsa bataryayı şarj edilmekten korur. Paneli bataryadan
izole eden Da diyotu, geceleri batarya çalışırken devrede panelin yük gibi
davranmasından korur. Mod kontrolörü sistem sinyallerini toplar ve
bataryanın şarj durumunu takip ederek şarj/boşalma akım-saatlerini
kaydeder. Bu bilgileri batarya şarj ediciyi, boşaltım çeviricisini ve artık
yükleri ihtiyaç duyulduğunda açıp kapamak için kullanır. Mod kontrolörü
bu yüzden tüm sitemin merkez kontrol mekanizmasıdır.
68

ÜRETİMİ
• Şebekeye bağlı sistemlerde, artık ısıtıcılara gerek yoktur.
Çünkü fazla güç şebekeye basılır. Başlangıç kontrolörü veya
bilgisayar gibi birkaç küçük kritik yük haricinde batarya
elenmiştir. DC önce invertör yardımı ile AC ye çevrilir, fakat
dalgalanmalar filtrelenmeden şebekeye verilmemelidir.
• AC PV modül, kendinden invertörlü modülü ile piyasaya
yenilik getirdi. Şimdilik birkaç yüz wattlık kapasitede. Bu
gelişim, PV sistem dizaynını basitleştirdi.
69
FOTOVOLTAİK GÜÇ SİSTEMLERİ İÇİN

GÜÇ ELEKTRONİĞİ
• Fotovoltaik güç sistemleri:
▫ Bağımsız fotovoltaik sistemler
▫ Hibrit fotovoltaik sistemler
▫ Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemler
70

• Bağımsız fotovoltaik sistemler:
▫ Şebeke kullanımına erişimin olmadığı uzak
alanlarda kullanılır.
71

 Batarya Şarjı
 Bağımsız PV sistemlerin, az ışıkta veya gece süresince enerji
talebini karşılamak için depolamaya ihtiyacı vardır.
 Batarya tipleri:
▫ Kurşun asit
▫ Nikel kadmiyum
▫ Lityum
▫ Çinko bromit
▫ Çinko klorit
▫ Sodyum sülfür
▫ Nikel hidrojen
▫ Redoks
▫ Vanadyum
72

• Bataryalar:
▫ Elektriğin depolanmasında en yaygın kullanılan
batarya tipi kurşun-asit bataryalar.
▫ En önemli nedeni maliyeti.
▫ Özellikle otomotiv endüstrisinde kullanılıyorlar.
▫ NiCd ve NiMH bataryalar kurşun-asit e ek olarak
kullanılıyorlar. Biraz daha pahalı.
▫ Yüksek enerji yoğunluğu, hızlı şarj özelliği ve uzun
ömürlü oluşu avantajları.
73

• Bataryalar:
NiCd bataryaların kurşun-asit bataryalara göre
avantajları:
▫ Yüksek devir sayısı
▫ Geniş sıcaklık aralığı
▫ Yüksek şarj ve deşarj akımları olasılığı
 Dezavantajlar:
 Yüksek maliyet
 Hafıza etkisi
74

• Fotovoltaik sistemlerde kullanılan bataryaların
seçiminde etkili faktörler:
▫ Boşalma derinliği (70-80%)
▫ Düşük dolma/boşalma akımı
▫ Uzun süreli şarj(yavaş) ve deşarj(Duty cycleuzun)
▫ Düzensiz ve değişken şarj/deşarj
▫ Düşük self deşarj
▫ Uzun ömür
▫ Az bakım gerekliliği
▫ Yüksek enerji depolama verimi
▫ Düşük maliyet
75

▫ Fotovoltaik yük kontrolörleri
 Diyotları PV modüllerle seri olarak bloke etmek,
bataryanın gece elektrik üretimi için güneş yokken
PV piller üzerinden boşalmasından korumak için
kullanılır.
 Ayrıca bloke diyotlar, bataryayı kısa devrelerden
korurlar.
 Paralel bağlanmış birden fazla dizi içeren güneş
sistemlerinde, dizilerden bir tanesinde kısa devre
meydana gelirse, bloke diyotlar diğer dizilerin kısa
devre olmuş dizi üzerinden boşalmasını engeller.
76

▫ Fotovoltaik yük kontrolörleri, yük transferini
düzenleyerek bataryayı aşırı şarj ve deşarj dan
korur.
 Seri şarj regülatörleri
 Şönt şarj regülatörleri
 DC-DC çeviriciler
77

78

 S1, PV jeneratörden ayırıldığında, önceden belirlenmiş bir
batarya gerilimine sahip olunur.
 Gerilim, deşarj seviyesinin altına düştüğünde; yük, sınırların
üzerindeki boşalım derinliğinden kaçınmak için bataryadan
ayırılır.
 Bu tipteki kontrolörün ana problemi, anahtarlarda meydana
gelen önemli seviyedeki güç kayıplarıdır.
 Anahtarlama için:
▫ Bipolar transistör,
▫ MOSFET,
▫ Röle kullanılabilir.
79

80

 Batarya tam dolduğunda, PV jeneratörü S1 elektronik
anahtarı kullanılarak kısa devre olması sağlanır.
 Seri kontrolörlerin aksine, bu metodta, kısa devre
anahtarına gerek duyulmadan bataryanın tam boşalması
durumunda bile sistemin daha etkili çalıştığı görülmektedir.
 Bloke diyot, bataryayı kısa devreden korur.
 Küçük çaplı fotovoltaik uygulamalar için kullanılır.
 Batarya gerilimi, önceden set edilmiş minimum boşalma
derinliği seviyesinin altına düştüğünde, S2 anahtarı yükü
ayırır. Derin boşalma koruması, bataryayı boşalım
derinliğine karşı korur.
81

 DC-DC çevirici tipli şarj regülatörleri
 PV jeneratörün çıkış gerilimini, değişken yükle
eşleştirmede kullanılırlar.
▫ Buck (Aşağı yönlü) Çevirici
▫ Boost (Yukarı yönlü) Çevirici
▫ Buck-Boost (Aşağı/Yukarı yönlü) Çevirici
82

 Buck (Aşağı yönlü) Çevirici
83

 Boost (Yukarı yönlü) Çevirici
84

 Buck-Boost (Aşağı/Yukarı yönlü) Çevirici
85

▫ Maksimum Güç Noktası İzleme(MPPT)
 Bir panelin maksimum güce ulaştığı noktayı izleyen
kontrolöre MPPT(Maximum Power Point Tracker)
denir.
 Güneş pillerinin yüksek maliyetine bağlı olarak, PV
panelini kendi maksimum güç noktasında (MPP)
çalıştırmak gereklidir.
86

• Bağımsız fotovoltaik
sistemler:
▫ Maksimum Güç
Noktası
İzleme(MPPT)
 Güneş yayılımı
(Insolation)
seviyesi,
 200W/m2
1000W/m2
87

 Analog Kontrol
 Değişik çeşitlerde analog kontrol mekanizmaları mevcuttur.
▫ Bölünmüş kısa devre akımı, ISC
▫ Bölünmüş açık devre gerilimi, VOP
▫ Dalgalı ilinti kontrolü, RCC[Ripple Correlation Control]
 En basit yöntemlerden birisi bölünmüş açık devre
gerilimidir. (VOP)
▫ VMPP nın VOP nin doğrusal bir fonksiyonu olduğu varsayımına
dayanır.(VMPP=kVOP, k~0.76)
▫ En yaygın metoddur.
▫ Pildeki kısa devre akımı ve sıcaklığın, geniş varyasyonlarında
bile yüksek oranda doğru yaklaşım sağlar
88

 Dijital Kontrol
 Değişik çeşitlerde dijital kontrol mekanizmaları
mevcuttur.
▫ Karıştırma ve Gözlem (Perturbation and Observation)
▫ Tepe tırmanışı (Hill Climbing)
▫ Bulanık Mantık (Fuzzy Logic)
▫ Nöral Network (Neural Network)
▫ İletkenlik artırımı (Incremental Conductance)
89

• Bağımsız fotovoltaik sistemler için İnvertörler:
▫ Doğrultucular gücü AC’den DC’ye çevirirken,
invertörler DC’den AC’ye çevirirler.
▫ Çoğu invertör, ayrıca doğrultucu olarakta görev
yapabilirler. (Bi-directional)
▫ Bağımsız fotovoltaik sistem kurulumlarında
genellikle,
 AC, 230V, 50Hz veya 110V, 60Hz’dir.
 İnvertörler güç seviyelerine göre 12, 24, 48, 96, 120,
240 V DC’dirler.
90

 İdeal olarak, bağımsız fotovoltaik bir sistem için invertörler aşağıdaki
özelliklere sahip olmalıdırlar:
▫ Sinüsoidal çıkış gerilimi

▫ İzin verilen limitler ölçüsünde gerilim ve frekans
▫ Giriş gerilimindeki büyük varyasyonları kaldırabilecek kablo,
▫ Çıkış gerilim regülasyonu,
▫ Zayıf yüklerde yüksek verim,
▫ Elektronik parçalarda meydana gelecek zarar, ekstra kayıplar ve ısınmadan
kaçınmak için daha az harmonik üretme,
▫ Girişte yüksek akım çeken ekipmanlara karşı, kısa süreliğine aşırı yüklenmeye
direnç gösterme,
▫ Aşırı/Düşük gerilim veya frekans, kısa devre için yeterli koruma düzenlemesi,
▫ Dalga kapasitesi,
▫ Rölanti veya yüksüz konumda çalışırken düşük kayıplar,
▫ Düşük batarya geriliminde ayırma
▫ Düşük ses ve radyo frekansı gürültüsü (Noise Margin)
91

▫ MOSFET veya IGBT kullanılabilir.
▫ MOSFET:
 MOSFETler genellikle 5 kVA ve 96V DC’ye kadar
kullanılırlar.
 Yüksek frekanslarda, düşük anahtarlama kayıplarına
sahip olmaları bir avantajdır. Çünkü, alışır durumdayken
ki gerilim düşümü 2V DC civarındadır.
▫ IGBT:
 Genellikle 96V DC üzerindeki sistemlerde kullanılırlar.
92

93

94

95

• Hibrit fotovoltaik
sistemler:
▫ Dizel ve diğer fosil

yakıt kullanan
jeneratörlü uzak
alandaki güç
sistemlerine PV
yenilenebilir enerji
kaynakları
eklenerek, 24 saat
boyunca ekonomik
ve etkili sistemler
temin edilebilir.
▫ Bu tarz sistemlere
“Hibrit sistemler”
denir.
96

• Hibrit fotovoltaik sistemler:
▫ Uzak alanlarda kullanılan yaygın güç sistemleri,
genellikle sürekli veya birkaç saatliğine çalışan
manuel kontrollü dizel jeneratörlere
dayanmaktadır.
▫ Dizel jeneratörlerin çalışma süreleri uzatıldığında,
maliyet kayda değer seviyede artar ve sistem ömrü
azalır.
97

▫ Seri Hibrit Enerji Sistemi
▫ Anahtarlanmış Hibrit Enerji Sistemi
▫ Paralel Hibrit Enerji Sistemi
98

sistemler:
▫ Seri Hibrit Enerji
Sistemi
99

 Avantajlar
▫ Motor sürücülü jeneratör, batarya yük durumunun %70-
80’a ulaşmasından önce yükü beslerken ve batarya bankını
doldururken en iyi yüklenilebilecek boyuta getirilebilir.
▫ Değişik enerji kaynakları arasındaki AC gücün anahtarlama
ihtiyacı yoktur. Bu da elektriksel çıkış arayüzünü
basitleştirir.
▫ Dizel jeneratör başlatıldığında, yükü besleyen güç kesilmez.
▫ İnvertör, uygulamaya bağlı olarak bir sinüs dalgası, kare
dalga veya düzenlenmiş bir kare dalga üretebilir.
100

 Dezavantajlar
▫ İnvertörün motor sürücülü jeneratör ile paralel olarak
çalışamamasından dolayı, invertör maksimum sistem
yükünü besleyecek şekilde boyutlandırılmalıdır.
▫ Batarya bankı sık doldurulup boşaltıldığı için ömrü azdır.
▫ Boşalma derinliğini sınırlandırmak için büyük batarya bankı
gerekmektedir.
▫ Genel sistem verimi düşüktür, bu yüzden dizel jeneratör
yüke doğrudan güç sağlayamaz. Ayrıca bu durumda,
invertörün arızası gerçekleşirse, sistem tümden güç
kesintisine uğrar.
101

102

 Avantajlar
▫ İnvertör, uygulamaya bağlı olarak bir sinüs dalgası, kare
dalga veya düzenlenmiş bir kare dalga üretebilir.
▫ Dizel jeneratör yükü doğrudan besleyebilir, bu yüzden
sistem verimi artar ve yakıt tüketimi azalır.
 Dezavantajlar
▫ AC güç kaynaklarının transferi sırasında, yüke aktarılan güç
anlık olarak kesilir.
▫ Motor sürücülü jeneratör ve invertör dizaynı maksimum
yüke göre yapıldığı için, kısmi yüklerde verim düşer.
103
FOTOVOLTAİK GÜÇ
SİSTEMLERİ İÇİN GÜÇ
ELEKTRONİĞİ
sistemler:
▫ Paralel Hibrit Enerji
Sistemi
 (a)DC Dekuplaj
 (b)AC Kuplaj
104

▫ Paralel Hibrit Enerji Sistemi
 Avantajlar
▫ Sistem yükü en iyi yolla karşılanır.
▫ Dizel jeneratör verimi maksimize edilebilir.
▫ Dizel jeneratör bakımı minimize edilebilir.
▫ Dizel jeneratör, batarya bankı, invertör ve yenilenebilir
kaynakların nominal kapasitelerindeki azalma uygulanabilir
olmakla birlikte, maksimum yükleri karşılayabilir.
 Dezavantajlar
▫ Sistemin güvenilir çalışması için otomatik kontrol gereklidir.
▫ İnvertör, ikinci bir AC kaynak ile senkronize olma yeteneğine
sahip ve doğru sinüs dalga invertörü olmalıdır.
▫ Sistemin çalışması, sisteme aşina olmayan bir kullanıcı için
oldukça zordur.
105

▫ Paralel Hibrit Enerji Sistemi’nin kontrolü
106

▫ Paralel Hibrit Enerji Sistemi’nin
kontrolü için çalışma modları:
 Mod I:
▫ Gece ve sabahın erken saatlerinde,
▫ Temel yük bataryadaki depolanmış
enerji ile besleniyor,
▫ Fotovoltaik güç yok,
▫ Dizel jeneratör başlatılmamış
durumda.
 Mod II:
▫ Fotovoltaik güç orta yük talebini
karşılamak için depolanmış
enerjiden de destek alıyor.
 Mod III:
▫ Fotovoltaik jeneratörde fazla enerji
var, bu enerji bataryada depolanıyor.
▫ Orta yük talebi fotovoltaik güç ile
sağlanıyor.
107

▫ Paralel Hibrit Enerji Sistemi’nin kontrolü
için çalışma modları:
 Mod IV:
▫ Yüksek akşam yükünü karşılamak için
dizel jeneratör başlatılıyor ve nominal
gücünde çalıştırılıyor.
▫ Dizel jeneratörde fazla enerji olması
durumunda, batarya yeniden şarj ediliyor.
 Mod V:
▫ Dizel jeneratörün gücü, maksimum yük
talebini karşılamada yetersiz kalıyor.
▫ AC invertör çıkış geriliminin jeneratörün
dalga formu ile senkronize edilmesi
sonucunda, bataryalardan ek güç
sağlanıyor.
 Mod VI:
▫ Dizel jeneratörün gücü yük talebini
aşıyor, fakat bataryalar yüksek yük
durumu seviyesine yeniden şarj edilinceye
kadar çalışır durumda tutuluyor.
108

• Şebeke bağlantılı
fotovoltaik sistemler:
▫ PV paneller, batarya
depolaması
olmaksızın invertörler
ile şebekeye
bağlanırlar.
▫ Şebeke bağlantılı
invertörler, gerilim ve
frekans anlamında
şebekeye senkronize
edilmelidir.
109

• Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemler:
▫ Batarya destekli veya bataryasız olabilirler.
▫ Batarya depolamalı sistemler (Flywheel) ek bir güç
kaynağı güvenilirliğini sisteme kazandırırlar.
▫ Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemler, tüketiciye
mevcut güneş enerjisi ile kendi yüklerini beslemenin
yanı sıra, enerji fazlasını da şebekeye geri enjekte
edebilme olanağı tanırlar.(Çift yönlü güç akışı)
▫ Böylece, şebeke gece veya fotovoltaik enerjinin
yetersiz kaldığı durumlarda sistemimizi beslerken,
sistemimizdeki fazla fotovoltaik gücü de emer.
110

• Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemlerin kullanım
alanları:
▫ Çatıüstü şebeke bağlantılı fotovoltaik sistem uygulaması:
 Küçük çaplı ev tipindeki fotovoltaik sistemler için yapılacak en
iyi tercih çatı monteli fotovoltaik modüldür.
 Güneş pilleri elektrik üretimi için çevreci ve temiz bir yoldur.
Çatıüstleri de her zaman yerleşim için en ideal alanlar
olmuşlardır.
 Evin elektriğini sağlamakla kalmaz, yazın aydınlatma, soğutma
gibi yükleri de karşılayarak maksimum yük talebini azaltır.
 Bataryalı sistemler düşük güneş yayılımında, gece veya bulutlu
günlerde sistemin güvenilirliğini artırırlar. Ancak, bakım
ihtiyacı ve yüksek maliyetler gibi problemleri de
bulunmaktadır.
111

• Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemlerin
kullanım alanları:
▫ Geniş ölçekli sistem uygulaması:
 Almanya, Amerika, İspanya ve dünyanın diğer
değişik bölümlerinde bazı geniş ölçekli fotovoltaik
santraller kurulmuş durumda.
 Fotovoltaik sistemler merkezi veya dağıtılmış
sistemler olabilirler.
112

• Şebeke bağlantılı uygulamalar için invertörler:
▫ Şebeke bağlantılı fotovoltaik sistemlerde güç
durumunu belirleyen ekipman (Power
Conditioner), PV modülü ve şebeke arasındaki en
önemli bağlantıdır.
▫ Bir arayüz gibi davranarak güneş pillerinde
üretilen DC akımı, şebeke seviyesinde AC akıma
çevirir.
▫ Fotovoltaik sistem davranışı ağırlıkla güç durumu
ünitesine bağlıdır.
113

• Şebeke bağlantılı uygulamalar için invertörler:
▫ İnvertörler;
 İyi kaliteli sinüs çıkış dalgası üretmelidirler.
 Şebeke gerilimi ve frekansını takip etmelidirler.
 MPPT yardımı ile güneş pillerinden maksimum enerjiyi
aktarmalıdırlar.
 I-V karakteristiğindeki MPP bulununcaya kadar
invertörün giriş kademesi, giriş gerilimini
değiştirmelidir.
 İnvertör, şebekenin tüm fazlarını gözlemlemelidir.
 İnvertör çıkışı, değişken gerilim ve frekansa bağlı olarak
kontrol edilebilmelidir.
 Tipik şebeke bağlantılı invertör, PWM şema kullanmalı
ve 2-20kHz aralığında çalışmalıdır.
114

• İnvertörlerin sınıflandırılması:
 Şebeke arayüzlerine göre:
 Gerilim kaynaklı invertörler (VSI)
 Akım kaynaklı invertörler (CSI)
 Kontrol şekillerine göre:
 Akım kontrollü (CC)
 Gerilim kontrollü (VC)
115

• VCVSI
116

• CCVSI
117

• İnvertör çeşitleri:
▫ Line-commutated invertör
▫ Self-commutated invertör
▫ Yüksek frekans trafolu invertör
118

▫ Line-commutated invertör
 Elektrik motoru uygulamlarında kullanılır. Tristörlü
yapıdadır. Güneş uygulamaları için kontrol
algoritmasında MPPT gereklidir.
119

▫ Self-commutated invertör
 Fotovoltaik sistemlerin şebeke bağlantıları için
kullanılır. Uygulamalara göre, BJT, MOSFET, GTO
veya IGBT kullanımı değişkenlik gösterir.
120
▫ Yüksek frekans trafolu invertör

 PWM anahtarlama şemalı standart bir fotovoltaik
invertör için 50 Hz lik trafo çok ağır ve maliyetli
olabilir.
 20 kHz den yüksek frekanslarda, ferrit nüveli trafo
daha iyi bir opsiyon olabilir.
121

• Diğer fotovoltaik invertör topolojileri:
▫ Çok seviyeli çeviriciler (Multilevel converters)
 Yüksek sayıdaki PV panellerin gerilim adımları
yaratmak için ayarlandığı geniş ölçekli PV
sistemlerde kullanılır.
122

▫ Yalıtılmamış Gerilim Kaynağı
123

▫ Yalıtılmamış Akım Kaynağı
124

▫ Yarım Dalga Trafo Bağlantılı Buck Çevirici
125

▫ Flyback Çevirici
 Bu çevirici topolojisi PV gerilimi, DC bara gerilimine
yükseltir.
126

▫ Paralel PV Paneller kullanılan arayüz
127

• Sistem Konfigürasyonları
▫ Genellikle, bataryasız şebeke bağlantılı PV sistem
konfigürasyonları 4 çeşittir:
 Merkezi santral invertör
 Çok diziye sahip DC-DC çeviricili tek çıkışlı invertör
 Çok dizili invertör
 Modüle entegre invertör
128

▫ Merkezi santral invertör
129

▫ Çok diziye sahip DC-DC çeviricili tek çıkışlı
invertör
130

▫ Çok dizili invertör
131

▫ Modüle entegre invertör
132

• Şebeke bağlantılı invertörlerin özellikleri:
▫ Yanıt süresi
 Kontrol sisteminin band genişliği tarafından kontrol edilmeli ve
yüksek hızda olmalıdır.
 Dönen kütlenin olmayışı ve yarıiletken anahtarlama elemanlarının
kullanımı, invertörlerin milisaniye derecesinde yanıt vermesini
sağlar.
▫ Güç faktörü
 Geçmişte düşüktü, fakat gelişen teknolojilerle birim güç faktörüne
yaklaşmaktadır.
▫ Frekans kontrolü
 Şebeke ile aynı olmalıdır.
▫ Harmonik çıkışı
 Geçmişte düşüktü, fakat günümüzde 6 ve 12 pulse invertörler fazla
harmonik üretip güç kalitesini düşürmektedir. Fakat PWM ile
bunlar azaltılabiliyor.
133

• Şebeke bağlantılı invertörlerin özellikleri:
▫ Senkronizasyon
 Şebeke ile senkron çalışmalıdır.
▫ Hata akımı katkısı
 İnvertörler kendilerini yüksek akımlara karşı korumalıdır.
▫ DC akım enjekte edilmesi
 İnvertör düzgün çalışmadığında ve bozulduğunda şebekeye DC
komponentleri enjekte edebilir. (Trafo kullanımı ile
engellenebilir.)
▫ Koruma
 Koruma gerektiren durumlar:
 Aşırı gerilim,
 Düşük gerilim,
 Aşırı frekans,
 Düşük frekans.
134

ÜRETİMİ
▫ Mikron boyutlardaki silikon kürelere dayalı
silikon modüllerin tam ölçekli üretimi son
zamanlarda duyuruldu. Bu işlemde, milimetre altı
boyutlardaki silikon küreler iki ince Alüminyum
sac arasına bağlanıyor, güneş pilleri içinde
işleniyor ve esnek, hafif modüllerde paketleniyor.
▫ İnce katlı teknolojiler plaka tabanlı kristalize
silikonlara göre daha az malzeme kullanımı, daha
az işleme adımı ve geniş alan modülleri için daha
kolay üretim ile avantaj sağlıyor. Maliyeti düşük.
135

ÜRETİMİ
▫ Boyaya duyarlı piller:
 Çok etkileyici. Yapılandırıcı malzeme maliyetleri çok düşük.
Üretim işlemi çok kolay. Düzensizliklere tölereli. Laboratuar
ortamında %11lik bir verim sağlandı.
▫ Organik ve Nanoteknolojik güneş pilleri:
 Organik güneş pilleri ince katlı pillerden 10 kat daha ince. 4
konuda düşük maliyet sağlıyor: -Düşük maliyetli yapılandırıcı
elementler –İndirgenmiş malzeme kullanımı –Yüksek çevirim
verimi –Yüksek hacimli üretim teknikleri
 Fotovoltaikler için nanoteknolojik kullanım gelecek vaad eden
bir metod, çünkü partikül boyutları ve şekilleri kontrol edilerek
malzemenin optik ve elektronik özellikleri ayarlanabiliyor.
Kimyasal çözümlerle nanopartiküller üretildiğinde, üretim
kolaylaşacak.
136

ÜRETİMİ
▫ 2020’ye kadar:
 Şu anda çoklu kristalize silikon PV teknolojileri iyi
geliştirilmiş ve ticari olarak uygun durumda. İnce
katlı pillerin verimlerindeki gelişim önemli. (Silikon
tabanlı pillerden az maliyetli fakat az verimli olsa da)
 Bunlara ek olarak, PV arayüz cihazları PV
invertörleri de içine alacak şekilde geliştirilmeli.
(Ayırıcı, sayaç, iletişim arayüzleri)
137

ÜRETİMİ
▫ 2020-2035 arası:
 Mevcut PV teknolojilerinin üretimindeki yeni
gelişmelere bağlı olarak maliyet azaltılmasına ihtiyaç
duyulacak.
 Düşük maliyetle yüksek verim elde edilebilecek yeni
pil yapıları araştırılmalı.
 Organik güneş pilleri, boyaya duyarlı güneş pilleri,
nanoteknolojik tabanlı güneş pilleri ve diğer
fotovoltaik teknolojilerdeki maliyetlerin azaltılması
olasılığı araştırılmalı.
138

ÜRETİMİ
▫ 2035’ten sonra:
 Kabul edilebilen verim oranlı PV teknolojilerin süper
ucuz üretimleri hedefleniyor.
 Yeni jenerasyon PV piller ışıktan elektriğe çevirim
verimini maksimize edecek bütünsel güneş tayfı
kullanımını optimum seviyede tutacak yapılara sahip
olacak.
139
RÜZGAR ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

ÜRETİMİ
• Rüzgar enerjisi güneş enerjisine dolaylı olarak
bağlıdır.
• Rüzgarların kaynağı, güneşin dünya üzerinde neden
olduğu sıcaklık farklarıdır.
• 3000 yıl önce rüzgar sulama sistemlerinde
kullanılıyordu.
• 7.yy’da Afganistan’da tahıl öğütme için
kullanılıyordu.
• 17.yy’da onbinlerce rüzgar değirmeni arazi
direnajında kullanıldı.
• 19.yy’da Kuzey Afrika’da rüzgar değirmenleri su
pompalama sistemleri için kullanıldı.
140

ÜRETİMİ
• 20.yy’ın başlarında buhar güçlü makinalar ve
içten yanmalı motorlar rüzgar güç sistemleri ile
rekabet etmeye başladı.
• Sonuç olarak elektrikli hayata geçilmesi rüzgarı
gereksiz kıldı.
• Rüzgar gücünün yeniden dirilişi 1970’deki petrol
krizi ile gerçekleşti.
• Geçmişteki mekanik rüzgar güç sistemlerinin
tersine, günümüzdeki modern rüzgar çeviriciler
özel olarak elektrik üretiyor.
141

ÜRETİMİ
• 1990’lardaki teknolojik gelişmeler ile Almanya
rüzgar alanında en gelişmiş ülke oldu.
• Son teknoloji rüzgar jeneratörleri ileri seviyede
teknik standartlara ulaştı ve şu anda 4MW’ın
üzerinde güç üretebiliyor.
• Almanya, Danimarka ve İspanya gibi ülkelerde çıkan
yasalar, rüzgar gücünün patlama yapmasında
önemli rol oynadı.
• Almanya elektrik ihtiyacının 1/3’ünü, Birleşik
Krallık ise teorik olarak tüm elektrik ihtiyacından
daha fazlasını rüzgar gücü ile karşılayabilecek
düzeyde.
142

ÜRETİMİ
• Rüzgar Hızı ve Enerji:
• Güneş atmosferdeki hava kütlesini ısıtır. Dünyanın
küresel şekli, kendi ekseni etrafındaki dönüşü, ışık
yayılmalarındaki mevsimsel ve bölgesel
dalgalanmalar hava basıncında farklılıklara neden
olur. Rüzgarı oluşturan hava hareketlerinin kaynağı
bu farklılıklardır.
• Teknik anlamda, rüzgar türbini rüzgarın kinetik
enerjisini mekanik olarak elektrik jeneratörüne bağlı
iki veya daha fazla kanattan oluşan rotorun
içerisinde hapseder. Enerjinin elde edilmesini
sağlamak için türbin uzun bir kule üzerine monte
edilmelidir.
143
RÜZGAR ENERJİSİ İLE

ELEKTRİK ÜRETİMİ
• İki çeşit türbin dizaynı
vardır:
▫ Yatay eksen dizaynı:
 Danimarka standardıdır.
 Danimarka türbini
olarakta isimlendirilir.
 Çoğu modern rüzgar
türbini yatay eksenlidir.
144

ÜRETİMİ
▫ Dikey eksen dizaynı:
 Yumurta çırpacağı
şeklindedir.
 Muciti dolayısı ile Darrieus
rotoru olarak adlandırılır.
 Geçmişte özel yapısal
avantajı yüzünden
kullanılmıştır.
145

ÜRETİMİ
146

ÜRETİMİ
• Göbek yüksekliğinin etkisi
• ,h1 referans yükseliğindeki rüzgar hızı

• ,h2 yüksekliğindeki tahmini hız
• ,zemin yüzeyindeki sürtünme katsayısı
147

ÜRETİMİ
• Değişik arazilerdeki α sürtünme katsayısı:
Arazi Tipi α
Göl, okyanus ve düzgün, sert yüzey 0,1
Zeminden 30,4cm yükseklikte çim 0,15
Uzun ekin, çit, çalı 0,20
Ormanlık alan 0,25
Çalı ve ağaçlı küçük şehir 0,30
Yüksek katlı şehir alanı 0,40
148

ÜRETİMİ
149

ÜRETİMİ
• Rüzgar Gücü Sistemleri
▫ Sistem Elemanları
 Kule
 2 veya 3 kanatlı rotor
 Mekanik çarklı şaft
 Elektrik jeneratörü
 Sapma mekanizması
 Sensörler ve kontrol
150

ÜRETİMİ
• Ayrıca ek olarak şunlarda olmalıdır:
▫ Anemometreler, Rüzgar hızı ölçümü ve verilerin
kontrolöre iletimi
▫ Çeşitli mekanik ve elektriksel parametreleri ayarlamak
ve izlemek için gerekli olan sensörler (1MW lık
türbinde birkaç yüz sensör vardır)
▫ Motor kontrolörü, 8-15 mph de başlatacak/ 50-70
mph de kapatacak
▫ Güç elektroniği ekipmanları
▫ Kontrol elektroniği
▫ Batarya
▫ İletim hattı
151

ÜRETİMİ
• Kule:
• Geçmişte kuleler 20-50m arasındaydı. Orta ve
geniş çaplı türbinlerde , kule yukseklikliği
yaklaşık olarak rotor çapına eşittir.
• Küçük türbinlerde ise rotor çapının birkaç katı
büyüklüğündedir.
• Çelik ve beton kuleler kullanımda
• Ağaç ve binaların yaratacağı türbülanstan
korunmak için kuleler minimum 25-30m
yükseklikte olmalıdır.
152

ÜRETİMİ
153

ÜRETİMİ
Danimarka
154
RÜZGAR
ENERJİSİ İLE
ELEKTRİK
ÜRETİMİ
• 600KW lık
rüzgar türbini
• Kule boyutları
ile özellikleri
şekilde
verilmiş.
155

ÜRETİMİ
156

ÜRETİMİ
• Türbin:
• Birkaç kW’lık bağımsız uzaktan uygulamalardan
birkaç MW’lık şebeke ölçekli güç üretimine
kadar değişik boyutlarda türbin üretimi
yapılmaktadır.
• 2002’de Dünya genelindeki kurulu türbinlerin
ortalama boyutu 1MW’ın üzerindeydi.
• 2003 sonunda sadece GE Wind Energy kendi
başına 1200 tane 1,5MW’lık türbin kurdu.
157

ÜRETİMİ
• Bugünlerde, açık denizdeki geniş rüzgar santrallerine
5MW’lık cihazlar yerleştiriliyor.
• 5MW’lık türbinin kütlesi kullanılan teknolojilere göre
150-300 tonluk nasel ile 70-100 tonluk rotor kanatlarını
içerir.
• 2004’te Dünyanın en çok rüzgar türbini temin eden
firmaları:
▫ Vestas (Danimarka) %22
▫ GE Wind (Amerika) %18
▫ Enercon (Almanya) %15
▫ Gamesha (İspanya) %12
▫ NEG Micon (Danimarka) %10
(NEG Micon’da Vestas’a ait, fakat ayrı isimlerle devam
ediyorlar)
158

ÜRETİMİ
• Kanatlar:
• Modern rüzgar türbinleri
aerodinamik prensiplere göre
özenle hesaplanmış 2 veya 3
kanata sahiptirler.
• Türbin kanatları yüksek yoğunluklu tahta, cam
fiber ve plastik bileşenlerden yapılmışlardır.
159

ÜRETİMİ
• Türbin Gücü:
• Rüzgar türbinlerinin nominal güçleri küresel bir
standarda sahip değil.
• Üretici firmalar genellikle maksimum güç
kapasitesi/rüzgar türbini çapı şeklinde ifade
eder. Ör: 300/30-kW/m
160

ÜRETİMİ
• 300/30’luk rüzgar türbininin SRC’si:

▫ 300/(Πx15x15)=0,42 kW/m2
• Geniş ölçekli cihazlar için:
▫ 0,2 kW/m210m rotor çapı
▫ 0,5 kW/m240m rotor çapı
▫ SRC’si 0,7kW/m2 ve 1kW/m2’ye kadar olanlar
mevcut.
161

ÜRETİMİ
• Güç vs Hız
162

ÜRETİMİ
• Çevresel Hız Oranı(TSR):
163

ÜRETİMİ
• Maksimum güç ile çalışma:
▫ 1. Sabit TSR Şeması
164

ÜRETİMİ
▫ 2. Maksimum Gücü Takip Şeması
165

ÜRETİMİ
• Sistem Dizaynı:
▫ Türbin Kuleleri ve Yerleşim:
 Geniş türbinler daha az alan işgal ederek MW
kapasitesi başına daha az maliyete neden olurlar.
 Daha geniş cihazlar, maliyeti biraz daha düşürürler.
Fakat herhangi birinin arızasında çıkıştaki etki daha
fazla olacaktır.
 Kuleler faydalı, ancak yükseklikleri yerel
regülasyonlara uyumlu olmalı ve çevresinde bir
problem oluşturmamalıdır.
 Ayrıca nasel ağırlığı ve yapısal dinamikler de önemli
başlıklar.
166

ÜRETİMİ
 Cihazları rüzgar alanına yerleştirirken kulelerin
arasında belirli boşluklar bulunmalıdır. Bu boşluklar
şu parametlere bağlıdır:
 Sistemin kurulacağı alan
 Rüzgar yönü
 Rüzgar hızı
 Türbin boyutu
167

ÜRETİMİ
 Optimum mesafe, yan yana iki kule arasında 2-4
rotor çapı, ard arda iki kule arasında ise 8-12 rotor
çapıdır.
168

ÜRETİMİ
• Her biri 500kW’lık 20
kuleli bir rüzgar
santralinin ihtiyaç
duyacağı alan 1-2 km2
arasındadır.
• Bu alanın %5’i türbin
kuleleri veya erişim
yolları için kullanılır. Geri
kalan alan otlatma,
çiftlikler, balıkçılık, vb
şekilde kullanılabilir.
169

ÜRETİMİ
▫ Kanat sayıları:
 Az sayıdaki kanatlar hızlı dönerken, çok sayıdaki kanatlar yavaş
döner.
 Fazla kanat sayısı daha fazla miktarda güç sağlamaz, ama daha
fazla tork sağlarlar.
 Rüzgar makineleri 1 ile 40 arasında değişen kanat sayılarına
sahiptirler.
 Tek kanatlı bir makine, teknik olarak gerçekleştirilebilir, ama
süpersonik çevresel hız ve yüksek darbeli tork verirken aşırı
titreşime neden olur. Bu yüzden geniş sistemlerde kullanılması
zordur.
 Çok kanatlı makineler ise yüksek başlangıç torku gereken su
pompalama, tahıl öğütme gibi düşük çevresel hız oranına (TSR)
sahip olan rotorlarda kullanılır.
 Modern yüksek hızlı TSR ye sahip olan rotorlu makineler elektrik
üretiminde 2 veya 3 kanata sahiptirler. Çoğunlukla 2 kanatlıdırlar,
fakat Danimarka standardı 3 kanatlıdır.
170

ÜRETİMİ
 Kanat sayısını etkileyen ana faktörler:
 Güç katsayısı üzerindeki etki
 TSR dizaynı
 Jiroskopik yorgunluğu azaltmak için sapma oranının
sınırlandırılması
 2 kanatlı yapılar Amerika’da daha çok kullanılırken,
Avrupa’nin genelinde 3 kanatlı yapılar
kullanılmaktadır. 3. kanadı eklemek güç katsayısını
%5 artırırken, %50 fazla kanat ağırlığı ve maliyet
getirecektir.
171

ÜRETİMİ
• Rüzgara Karşı veya Rüzgar Yönünde Rotor:
▫ Rüzgara karşı (upwind) rotorlu kuleler, kanatlar
üzerinde kule gölgesi yaratmadığından daha fazla
güç üretirler.
▫ Düşük gürültü, düşük kanat yorgunluğu ve düzgün
çıkış gücü sağlar.
▫ Dezavantajı, rüzgarın rotoru sapma mekanizması
aracılığı ile döndürmesidir. Rüzgara karşı
türbinlerin ağır sapma mekanizması, rüzgar
yönündeki türbinlerden daha sert bir rotora sahip
olunmasını gerektirir.
172

ÜRETİMİ
▫ Rüzgar yönünde (downwind) rotor, rüzgarın kule
önünde biraz kesilmesinden dolayı daha az güç
üretecektir.
▫ Başka bir yönden, serbest sapma sisteminin
kullanılmasına olanak tanır. Ayrıca, yüklenildiğinde
kanatların kuleden dışarı doğru sapmasını sağlar.
▫ Dezavantajı, makine uzun bir süre boyunca aynı yönde
sapma yaşarsa, türbine giden akım taşıyan kablolar
bükülebilir.
▫ İki tipte geçmişte kullanılmış, bir trendden söz
edilemez. Fakat şu anda rüzgara karşı rotor
konfigürasyonu daha yaygın.
173

ÜRETİMİ
• Yatay-Dikey Eksen:
▫ Klasik yatay eksen Danimarka makinesinde,
kanatların dönüş ekseni yatay eksende zemine ve
rüzgarın yönünde paraleldir.
▫ Günümüzde inşa edilen rüzgar türbinlerinin çoğunda
kullanılan bu sistem, kanatların baştan sona hareketi
ile uygun maliyetli türbin yapımı, kurulumu ve
kontrolü sağlar.
▫ Dikey eksenli Darrieus makinesi başka avantajlara
sahiptir.
▫ Tümyönlüdür, kendisini sürekli rüzgar yönüne
çevirme için sapma mekanizmasına ihtiyacı yoktur.
174

ÜRETİMİ
▫ Dikey sürücü şaftı, yapıyı kolaylaştırırak
zemindeki elektrik jeneratörünün ve şanjmanın
kurulumunu basitleştirir.
▫ Eksi yönü, tepesinde destek amaçlı kalın kablolar
eklenmiş olmasıdır. Bu kablolar deniz aşırı
yerlerde uygulamasını kısıtlar.
▫ Genel olarak, çıkış gücü yüksek rüzgarlarda
kanadın baştan sona hareketini değiştirerek
kontrol edilemediği için kullanımı pek yaygın
değildir.
175

ÜRETİMİ
▫ Rüzgar yönünde (downwind) rotor, rüzgarın kule
önünde biraz kesilmesinden dolayı daha az güç
üretecektir.
▫ Başka bir yönden, serbest sapma sisteminin
kullanılmasına olanak tanır. Ayrıca, yüklenildiğinde
kanatların kuleden dışarı doğru sapmasını sağlar.
▫ Dezavantajı, makine uzun bir süre boyunca aynı yönde
sapma yaşarsa, türbine giden akım taşıyan kablolar
bükülebilir.
▫ İki tipte geçmişte kullanılmış, bir trendden söz
edilemez. Fakat şu anda rüzgara karşı rotor
konfigürasyonu daha yaygın.
176
MODERN RÜZGAR TÜRBİNLERİ İÇİN GÜÇ

ELEKTRONİĞİ
• Rüzgar Enerjisi Çevrimi:
▫ MW seviyesindeki rüzgar türbinlerinin dönme hızı 10-15 rpm’dir.

▫ Modern rüzgar türbin sisteminde, her türbin kendi trafosuna sahiptir
ve bu trafolar rüzgar türbini gerilim seviyesinden (400V veya 690V),
OG seviyesine gerilimi yükseltmekle görevlidir.
177
ELEKTRONİĞİ
GE=Güç Elektroniği
DF= Çift Beslemeli
178

ELEKTRONİĞİ
• Güç Elektroniği Ekipmanlarının Gelişimi:
179

ELEKTRONİĞİ
• Güç Elektroniği Çeviricileri:
180

ELEKTRONİĞİ
▫ VSC’nin Bi-directional Aktif ve Reaktif Güçleri
▫ a) AC sistemden çevirici DC tarafına aktif güç akışı
▫ b) Çevirici DC taraftan AC sisteme aktif güç akışı
181

ELEKTRONİĞİ
▫ VSC’nin Bi-directional Aktif ve Reaktif Güçleri
▫ c) Çevirici reaktif güç üretiyor
▫ d) Çevirici reaktif güç tüketiyor
182

ELEKTRONİĞİ
• Rüzgar Türbinlerinin Jeneratör Sistemleri:
▫ Endüksiyon ve senkron jeneratörlerin ikisi de
kullanılabilir.
▫ Endüksiyon jeneratörleriSabit hızlı sistem
Değişken hızlı sistem
▫ Senkron jeneratörler Güç elektroniği arayüzlü
değişken hızlı sistemler
183

ELEKTRONİĞİ
▫ Kullanılan endüksiyon jeneratörü tipleri:
 Rotor direncini değiştirerek kayma kontrollü kafes
rotor
 Rotor direncini değiştirerek kayma kontrollü sargılı
rotor
 Çift beslemeli endüksiyon jeneratörleri
184

ELEKTRONİĞİ
▫ Sabit hızlı rüzgar türbinleri
▫ Değişken hızlı rüzgar türbinleri
185

ELEKTRONİĞİ
▫ Sabit hızlı rüzgar türbininin başlatılması
 Başlangıcı gösteren devre şeması:
186

ELEKTRONİĞİ
 2MW lık bir endüksiyon makinesinin direk
başlatılması süresince elektromanyetik tork ve şaft
hızı
187

ELEKTRONİĞİ
 2MW lık yumuşak başlangıç beslemeli endüksiyon
makinesinin başlatılması süresince elektromanyetik
tork ve şaft hızı
188

ELEKTRONİĞİ
 Pitch kontrol (Sistem I)
189

ELEKTRONİĞİ
 Stall kontrol (Sistem II)
190

ELEKTRONİĞİ
 Aktif stall kontrol(Sistem III)
191

ELEKTRONİĞİ
 Kısmen nominal güç elektronikli değişken hızlı
rüzgar türbinleri
 Sargılı rotorlu endüksiyon jeneratörlü(Sistem IV)
192

ELEKTRONİĞİ
rüzgar türbinleri
 Çift beslemeli endüksyion jeneratörlü(DFIG)(Sistem V)
193

ELEKTRONİĞİ
rüzgar türbinleri
 Dinamik kayma kontrollü sargılı rotora sahip
endüksiyon jeneratörü (Tork ve hız karakteristiği)
194

ELEKTRONİĞİ
 Tam ölçekli güç elektroniği çevirici entegre sistemler
 Mekanizmalı endüksiyon jeneratörü(Sistem VI)
195

ELEKTRONİĞİ
 Mekanizmalı senkron jeneratör(Sistem VII)
196

ELEKTRONİĞİ
 Çok kutuplu senkron jeneratör(Sistem VIII)
197

ELEKTRONİĞİ
 Permanent magnet çok kutuplu senkron
jeneratör(Sistem IX)
198

ELEKTRONİĞİ
• Rüzgar Türbinlerinin Jeneratör Sistemleri
Piyasa Oranları:
Türbin Konsepti Dünyadaki Piyasa Oranı (%)
Sabit Hızlı (Stall veya Aktif Stall 23
Şanjman)[Sistem I,II,III]
Dinamik Kayma Kontrollü 11
(Sınırlandırılmış değişken hızlı, Pitch
kontrollü şanjman)[Sistem IV]
Çift Beslemeli Jeneratör (Değişken hızlı 50

çalışma, Pitch kontrollü
şanjman)[Sistem V]
Doğrudan sürülmüş (Değişken hızlı 16
çalışma, Pitch kontrollü)[Sistem VIII]
199
• Rüzgar Türbinlerinin Jeneratör Sistemlerinin
Kontrolü:
200

ELEKTRONİĞİ
• Tam Nominal Güç Elektroniği Arayüzlü Rüzgar
Türbin Sistemleri
201

ELEKTRONİĞİ
• Değişik Rüzgar
Türbinlerine
Dayanan Rüzgar
Santrallerinin
Elektriksel
Topolojisi:
▫ AC Şebekeli
DFIG
Sistem(Park A)
202

ELEKTRONİĞİ
• Değişik Rüzgar Türbinlerine Dayanan Rüzgar
Santrallerinin Elektriksel Topolojisi:
▫ AC Şebekeli Endüksiyon Jeneratörü(Park B)
203

ELEKTRONİĞİ
▫ Genel DC Baralı Hız Kontrollü Endüksiyon Jeneratör
ile Aktif ve Reaktif Gücün Kontrolü(Park C)
204

ELEKTRONİĞİ
▫ Genel AC Şebekeli Hız Kontrollü Endüksiyon
Jeneratörü ve DC İletim(Park D)
205
• Topolojilerin Karşılaştırılması:
SANTRAL
KONFİGÜRASYONLARI PARK A PARK B PARK C PARK D
Özel Hız Kontrolü Evet Hayır Evet Hayır
Aktif Gücün Elektronik Kontrolü Evet Hayır Evet Evet
Reaktif Gücün Kontrolü Evet Merkezi Evet Evet
Kısa Devre (Aktif) Kısmen Kısmen Evet Evet
Kısa Devre Gücü Katkılı Katkılı Hayır Hayır
Band Genişlik Kontrolü 10-100ms 200ms-2s 10-100ms 10 ms’den 10s’ye
Standby Fonksiyonu Evet Hayır Evet Evet
Yumuşak Başlangıç İhtiyacı Hayır Evet Hayır Hayır
Şebeke Üzerinden Çekme Kapasitesi Evet Kısmen Evet Evet
Fazlalık Evet Evet Hayır Hayır
Yatırım + ++ + +
Bakım + ++ + +
++ Daha Ucuz, + Daha Pahalı

206

ELEKTRONİĞİ
• Rüzgar Türbinlerinin Güç Sistemlerine
Entegrasyonu:
▫ Gereklilikler
 Frekans ve Aktif Güç Kontrolü
 Kısa Devre Güç Seviyesi(Sistemin gücünü gösterir)
ve Gerilim Varyasyonları
 Reaktif Güç Kontrolü
 Sistem Geriliminde Kırpışma (Flicker)
 Harmonikler(THD ve özel harmonikler sistem
gereksinimlerini karşılamalı)
 Stabilite
207

ÜRETİMİ
• Çevresel Bakış:
▫ Gürültü
▫ Elektromanyetik karışıklık (EMI)
▫ Kuşlar üzerindeki etkiler
▫ Diğer etkiler
• Potansiyel Felaketler:
▫ Yangın
 Yıldırım çarpması
 İç hata
▫ Deprem
208

ÜRETİMİ
• Teknolojik Gelişmeler:
209

ÜRETİMİ
• Dünya Rüzgar Enerjisi 2009 raporuna göre:
▫ Eklenen 38312MW ile toplam kapasite dünyada
159213MW oldu.
▫ 2001’den beri en yüksek artış oranı ile rüzgar
enerjisi kullanımı %31.7 arttı.
▫ Çin, 13800MW
▫ Amerika, 26000MW
▫ Yeni kurulum:
 Asya %40,4
 Kuzey Amerika %28,4
 Avrupa %27,3
210

ÜRETİMİ
▫ Latin Amerika, Brezilya ve Meksika önderliğinde
kurulu kapasitesini iki katına çıkardı.
▫ Türkiye bir önceki yıla göre %132 artırdı.(Ülkeler
klasmanında en yüksek oran)
211

ÜRETİMİ
▫ Toplam Kapasite:
▫ 12 ülke 100-500MW arası orta ölçekli türbin

piyasasına sahip oldu:
Türkiye,Avustralya, Danimarka, Meksika, Brezilya,
İrlanda, Polonya, Japonya, Yeni Zelanda, Belçika,
Güney Kore ve Yunanistan
212

ÜRETİMİ
▫ Deniz aşırı rüzgar türbinleri:
213

ÜRETİMİ
▫ Kıtasal Dağılım:
214

ÜRETİMİ
• Trendler:
▫ Küçük Ölçekli Rüzgar Sistemleri:
 Genellikle müşteri talepli kullanılıyor.
 Amerika üretimde lider.
 Ev, çiftlik ve küçük çaplı iş yerleri
 100 kW veya daha az kapasite
 2010’da %18-20 artış
215

ÜRETİMİ
▫ Sistem Dizaynı Trendleri:
 Araştırma trendleri:
 Enerji yakalamayı artırmak ve akustik etkileri azaltmak
için Aerodinamikler
 Rüzgarın doğasını anlamak için akışı ve türbülansı
 Prototip ihtyacını minimuma indirmek için yapısal
dinamik modelleri
 Enerji yakalamayı, yükleri azaltmayı ve kararlığı
sürdürme kontrolleri
 Kuleler uzadıkça ve makine ölçeği büyüdükçe oluşacak
zorluklar
216

ÜRETİMİ
• Gelecek
Beklentileri
217

ÜRETİMİ
▫ 2020-2035 arası:
 İki ana konu var:
 Deniz aşırı yönelim
 Yavaş hızlı rüzgar türbinlerinin gelişimi ve türbin
dizaynı
 Deniz aşırıda kapasitelerin artmasına rağmen, yine
de karadakileri geriden takip edecek
 Deniz aşırıda maliyetin azaltılması üzerine
çalışılacak
 Karadaki sistemlerin düşük hızla çalışabilmesi için
rotor boyutlarının büyütülürken aynı zamanda
hafifletilmesi üzerine çalışılacak
218

ÜRETİMİ
▫ 2035 sonrası
 Dikey rüzgar türbinleri tekrar
düşünelebilir
 Balon veya uçurtma
kullanarak yüksek rakımda
üretim için anlaşma
konseptleri aranabilir
 Özellikle deniz aşırı sistemler
olmak üzere, ekipmanların
geliştirilmesi devam edecek
 Sabit deniz aşırı santrallerin
tecrübe kazandığı
doğrulandığında, yüzen
santraller düşünülebilir
219
JEOTERMAL ENERJİ İLE ELEKTRİK

ÜRETİMİ
 JeoYeryüzü
 TermalIsı
 Yer kabuğunda
bulunan kaya ve sıvı
formdaki ısı
enerjisidir.
 İlk santral 1904’te
Larderello’da açıldı.
(Toskana, Kuzey
İtalya)
220

ÜRETİMİ
 II.Dünya Savaşı’ndan sonra ekonomik anlamda
diğer enerji dalları ile yarışmaya başladı.
 20-25 yıl boyunca, dünyadaki jeotermal enerjiye
dayalı elektrik üretimi kayda değer şekilde artış
gösterdi.
 1975 1300MWe
 200710000MWe
 Bu 9000MWe lık artış, 100MWe tan fazla üretim
yapan 20 siteden gelmektedir.
221

ÜRETİMİ
222

ÜRETİMİ
• Hidrotermal Jeotermal Kaynak Modeli:
▫ Geniş bir ısı kaynağı
▫ Geçirgen bir rezervuar
▫ Su kaynağı
▫ Üst katmanın su veya hava geçirmez olması
▫ Güvenilir yeniden dolum mekanizması
223

ÜRETİMİ
• Diğer Tipteki Jeotermal Kaynaklar:
▫ Gelişmiş Jeotermal Sistemler (EGS)[Sıcak Kuru
Kaya]
▫ Yerbasıncı(Geopressure)
▫ Mağma Enerjisi
224
ÜRETİMİ
▫ Gelişmiş Jeotermal Sistemler (EGS)[Sıcak Kuru
Kaya]
 Dünya çapındaki EGS projeleri
Ülke Lokasyon Tarih
ABD Fenton Hill, New 1973-1996
Mexico
Birleşik Krallık Rosemanowes 1977-1991
Almanya Bad Urach 1977-1990
Japonya Hijiori 1985-?
Japonya Ogachi 1986-?
Fransa Soultz 1987-?
İsviçre Basel 1996-?
Avustralya Hunter Valley 2001-?
Avustralya Cooper Basin 2002-?
225

ÜRETİMİ
• Jeotermal Güç Santralleri:
▫ Jeotermal güç santralleri, yeryüzünden aldığı
doğal sıcak su ve buharı kullanarak türbini
döndürür ve elektrik üretir
226

ÜRETİMİ
▫ Üretim kuyularından gelen doğal buhar türbin
jeneratörünü besler. Sonra soğutma kulelerinde
yoğunlaştırılan buhar, enjeksiyon kuyularına geri
gönderilir. Böylece sürdürülebilirlik sağlanmış olur.
227

ÜRETİMİ
▫ Kuru Buhar Güç Santralleri
▫ Flaş Buhar Güç Santralleri
▫ İki Döngülü Güç Santralleri
▫ Hibrit Güç Santralleri
228

ÜRETİMİ
▫ Kuru Buhar Güç Santralleri
 İlk açılan jeotermal santrallerdir.
 En basit, en ekonomik ve en yaygın olandır.
 Jeotermal buharın su ile karışmadığı yerlerde
kurulurlar.
 İtalya ve Amerika en büyük kuru buhar santrallerine
sahiptirler.
229

ÜRETİMİ
230

ÜRETİMİ
• Geysers, Kaliforniya:
▫ Amerika’daki ilk jeotermal güç santrali.
▫ 1962’de hizmete girdi.
▫ Dünyadaki en büyük üretimi yapan jeotermal
alan.
▫ 20 santral şu anda hala Geysers’te çalışmakta.
▫ Çevre şehirlerin atık suları Geysers in sistemini
beslemekte.
▫ Çevresel güvenlik sağlıyor.
231
ÜRETİMİ
• Geysers, Kaliforniya:
232
• KURU BUHAR GÜÇ SANTRALİ AKIŞ DİYAGRAMI
PW: Üretim Kuyusu, WV: Kafa Valfi, PR: Partikül Çıkarıcı, SP: Buhar Borulaması,
MR: Rutubet Çıkarıcı, CSV: Kontrol ve Stop Valfleri, SE/C: Buhar
Çıkarıcı/Yoğunlaştırıcı, T/G: Türbin/Jeneratör, C: Yoğunlaştırıcı, CP: Yoğunlaştırma
Pompası, CT: Soğutma Kulesi, CWP: Soğutucu Su Pompası, IW: Enjeksiyon Kuyuları
233

ÜRETİMİ
• Flaş Buhar Güç Santralleri
▫ Hidrotermal kaynak sıvı formdadır.
▫ Sıvı, düşük basınçlı flaş tankı içerisine sprey gibi
sıkılır ve sıvı burada buharlaşır(flaş işlemi).
▫ Gerisi kuru buhar santrallerdeki prosedürün
aynısıdır.
▫ 10-55MW aralığındadır.
▫ Bazı ülkelerde 20MW standardındadır.
▫ Yeni Zelanda’da keşfedilmiştir.
234

ÜRETİMİ
• Flaş Buhar Güç Santralleri
235

ÜRETİMİ
• Batı Mesa, Kaliforniya
236
• FLAŞ BUHAR GÜÇ SANTRALİ AKIŞ DİYAGRAMI
S: Susturucu, PW: Üretim Kuyusu, WV: Kafa Valfi, CS: Siklon

Ayırıcı, BCV: Top Kontrol Valfi, SP: Buhar Borulaması, MR: Rutubet
Çıkarıcı, CSV: Kontrol ve Stop Valfleri, SE/C: Buhar
Çıkarıcı/Yoğunlaştırıcı, T/G: Türbin/Jeneratör C: Yoğunlaştırıcı,
CP: Yoğunlaştırma Pompası, CT: Soğutma Kulesi, CWP: Soğutucu
Su Pompası, IW: Enjeksiyon Kuyuları, WP: Su Borulama
237
• DUBLE-FLAŞ BUHAR GÜÇ SANTRALİ AKIŞ DİYAGRAMI
S: Susturucu, PW: Üretim Kuyusu, WV: Kafa Valfi, CS: Siklon Ayırıcı,
BCV: Top Kontrol Valfi, TV: Gaz Kesme Valfi, F: Flaşör, SP: Buhar
Borulama, MR: Rutubet Çıkarıcı, CSV: Kontrol ve Stop Valfleri, SE/C:
Buhar Çıkartıcı/Yoğunlaştırıcı, T/G: Türbin/Jeneratör, C:
Yoğunlaştırıcı, CP: Yoğunlaştırma Pompası, CT: Soğutma Kulesi, CWP:
Soğutucu Su Pompası, IW: Enjeksiyon Kuyusu, WP: Su Borulama
238

ÜRETİMİ
• İki Döngülü Güç Santrali
▫ İki döngülü güç santralinde, jeotermal sudan alınan ısı
ayrı bir borudaki çalışma sıvısını buharlaştırmak için
kullanılır.
▫ Sonra bu buhar, türbini döndürüp elektrik üretmek
için kullanılır.
▫ Sonra bu buhar, soğutma kulelerinde soğutularak
tekrar ısı atarıcıya gönderilir ve çalışma sıvısı döngüsü
oluşturulur. (Döngü II)
▫ Isı aktarıcısı ile etkileşim halinde bulunan su ısı
kaybederek tekrar jeotermal su yüzeyine enjekte edilir
ve sürdürülebilirlik sağlanır. (Döngü I)
239

ÜRETİMİ
240

ÜRETİMİ
241

ÜRETİMİ
▫ İlk iki döngülü jeotermal santral Rusya’nın
Kamchatka yarımadası üzerindeki Petropavlovsk
şehri yakınında Paratunka’da hizmete
girdi.670kW
▫ Şu anda en çok kullanılan santral tiplerinden.
▫ 2004 yılı Temmuz’unda 16 ülkeden yaklaşık
274MW üretim yapan 155 santral çalışır
durumdaydı.
242
• İKİ DÖNGÜLÜ GÜÇ SANTRALİ AKIŞ DİYAGRAMI
P: Kuyu Pompası, PW: Üretim Kuyusu, SR: Kum Çıkarıcı, E: Buharlaştırıcı, PH:
Önceden Isıtma, IP: Enjeksiyon Pompası, CSV: Kontrol ve Stop Valfleri, FF: Son
Filtre, T/G: Türbin/Jeneratör, C: Yoğunlaştırıcı, CP: Yoğunlaştırma Pompası,
CT: Soğutma Kulesi, CWP: Soğutucu Su Pompası, IW: Enjeksiyon Kuyusu, M:
İlave Su]
243

ÜRETİMİ
• Hibrit Güç Santralleri:
▫ Tek-Flaş ve Duble-Flaş Sistemler
 Sistemlerin Entegrasyonu
 Kombine Sistem
▫ Hibrit Flaş-İki Döngülü Sistemler
 Kombine Santraller
 Entegre Flaş-İki Döngülü Santraller
244

ÜRETİMİ
▫ Tek-Flaş ve Duble-
Flaş Sistemler
 Sistemlerin
Entegrasyonu
PW: Üretim Kuyusu, WV: Kafa Valfi,

CS: Siklon Ayırıcı, BCV: Top Kontrol
Valfi, WP: Su Borulama, F: Flaşör,
SP: Buhar Borulama,CSV: Kontrol ve
Stop Valfleri, SE/C: Buhar
Çıkarıcı/Yoğunlaştırıcı, T/G:
Türbin/Jeneratör, C: Yoğunlaştırıcı,
CP: Yoğunlaştırma Pompası, CW:
Soğutucu Su, IW: Enjeksiyon
Kuyusu, OP: Delikli Plaka
245

ÜRETİMİ
▫ Tek-Flaş ve Duble-
Flaş Sistemler
 Kombine Sistem

Valfi, HPF:Yüksek Basınçlı Flaş
Tankı, SP: Buhar Borulama, OP:
Delikli Plaka, LPF: Düşük Basınçlı
Flaş Tankı, SE/C: Buhar
Çıkarıcı/Yoğunlaştırıcı, T/G:
Türbin/Jeneratör, C: Yoğunlaştırıcı,
CP: Yoğunlaştırma Pompası, IW:
Enjeksiyon Kuyusu, WP: Su
Borulama, CW: Soğutucu Su
246

ÜRETİMİ
▫ Hibrit Flaş-İki Döngülü Sistemler
 Kombine Santraller
PW: Üretim Kuyusu, WV: Kafa Valfi, CS: Siklon Ayırıcı, BCV: Top Kontrol Valfi, WP: Su
Borulama, SP: Buhar Borulama, ST: Buhar Türbini, G: Jeneratör, C: Yoğunlaştırıcı, CW:
Soğutucu Su, CP: Yoğunlaştırma Pompası, E: Buharlaştırıcı, PH: Önceden Isıtıcı,
IP:Enjeksiyon Pompası, BT: İkincil Türbin, IW: Enjeksiyon Kuyusu,f: Doymuş Sıvı, g: Doymuş
Buhar
247

ÜRETİMİ
▫ Hibrit Flaş-İki
Döngülü Sistemler
 Entegre Flaş-İki
Döngülü Santraller

Valfi, WP: Su Borulama, SP: Buhar
Borulama, ST: Buhar Türbini, G:
Jeneratör, C: Yoğunlaştırıcı, CW:
Soğutucu Su, CP: Yoğunlaştırma
Pompası, E: Buharlaştırıcı, PH:
Önceden Isıtıcı, IP:Enjeksiyon
Pompası, BT: İkincil Türbin, IW:
Enjeksiyon Kuyusu,f: Doymuş Sıvı, g:
Doymuş Buhar, BHT: Tuzlu Su
Tutma Tankı, NCG: Yoğunlaşmayan
Gazlar, GC:Gaz Sıkıştırıcı
248

ÜRETİMİ
• Jeotermal Enerjinin Faydaları
 Jeotermal enerji bolca bulunan, güvenilir, doğru
kullanıldığında da yenilenebilir bir enerji tipidir.
 Modern jeotermal santraller, en temiz fosil yakıtlı
santrallerden %0.2 den daha az CO2, %1 den daha az SO2
ve %0.1 den daha az partikül yayarlar.
 Yaygın santrallerle karşılaştırdığımızda jeotermal
santraller çok daha güvenlidir ve yüksek kapasite faktörü
ile çalışırlar.
 Çok küçük kurulum alanı gerektirirler.
249
JEOTERMAL ENERJİ
İLE ELEKTRİK
ÜRETİMİ
• Trendler:
 Gelişmiş Jeotermal
Sistemler(Enhanced
Geothermal
Systems)[EGS]
250

ÜRETİMİ
 Kısa dönemde yaygın aktarım teknolojileri
değişmeyecek.
 Drenaj ve güç çevrim teknolojilerinde maliyet
azalması sağlanılacak, güvenilirlik artacak.
▫ 2020-2035 arası:
 Drenajda daha derinlere inilebilecek.
▫ 2035 sonrası:
 5 km ye kadar derinliğe inilebilecek ve sistemin
geliştirilmesi üzerine yoğunlaşılacak.
251
OKYANUS ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

ÜRETİMİ
• Okyanustaki yenilenebilir enerji çeşitleri:
▫ Gelgit Enerjisi (Tidal)

▫ Dalga Enerjisi (Wave)
▫ Okyanustan Isı Çevirimi (OTEC)
252
GELGİT ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ

• Sürdürülebilir enerji geleceğinde büyük rol oynaması
bekleniyor.
• Gelgit Barajları:
▫ 1967’de, Fransa’da La Rance gelgit barajının yapılması bu tarz
sistemlerin önünü açtı.
▫ Güvenilir bir kaynak.
▫ Gelgitin kanıtlanmış başarıya sahip potansiyel enerjisini
kullanıyor.
▫ Çevresel örgütler karşı çıkıyor.
• Gelgit Akıntıları:
▫ Gelgit akıntıları ile de çalışan sistemler mevcut.
▫ Burada gelgitin kinetik enerjisi kullanılıyor.
▫ Çok popüler olmasına rağmen, ekonomik açıdan çok pahalı.
253

• Gelgit Barajları
▫ Gelgitin potansiyel enerjisi kullanılır.
▫ Tipik bir barajdır.
▫ Gelgit mesafesi 5m den fazla olan koy ve haliçlere karşı
kurulurlar.
▫ Normalde hidroelektrik üretimdeki sistemin aynısıdır. Tek fark,
gelgit akımlarının çift yönlü olmasıdır.
▫ Standart bir gelgit barajı:
 Türbinler
 Tek yönlü veya çift yönlü çalışabilirler.
 Hazneli türbin, Straflo türbin, Çıkıntı türbin, Borulu türbin kullanılabilir.
 Kanal kapakları
 Bentler
 Gemi kilidinden oluşurlar.
254

• Gelgit Barajları
▫ Tek havzalı gelgit barajları
 Cezir üretimi(Suyun çekilmesi)
 Med üretimi(Suyun taşması)
 Çift yönlü üretim
▫ Çift havzalı gelgit barajları
255

• La Rance, Fransa
▫ 240MW ile en büyük gelgit baraj güç santralidir.
▫ 1961-1967 arasında inşa edildi.
▫ Kuzeybatı Fransa’daki Brittany bölgesinde Rance nehri
üzerindedir.
▫ 720 m lik barajın haliçi 22 km2 lik bir alan kaplamaktadır.
▫ Tipik 5 m lik hidrostatik başlı 24 tane tersinir 10MW lık hazneli
türbine sahiptir.
▫ Çalışma moduİki yönlü üretim(Pompalı depolama)
▫ Denizden havzaya pompalanan gelgitlerle oluşan suyun çekilmesi
ile çalışır. (Enhanced Ebb Generation)
▫ Yaklaşık olarak yıllık 480 GWh net güç üretir.
256

• Gelgit akıntıları
▫ Hareketli suyun kinetik enerjisini
türbinlere aktararak elektrik
üretir.
▫ Rüzgar enerjisi teknolojisine
yakın bir teknolojidir.
▫ Su, havadan 832 kat daha yoğun
olduğu için, gelgit akıntı türbinleri
rüzgar türbinlerinden moment ve
kuvvetleri daha fazladır.
▫ Çift yönlü çalışmak
zorundadır.(Ebb, flood)
▫ Elektrik üretmediği zamanlarda,
kendi yapısal yüklerine
dayanabilmelidir.
257

• Temel gelgit türbin çeşitleri:
▫ Yatay eksenli türbin
▫ Dikey eksenli türbin
▫ Doğrusal taşımaya dayanan cihaz

258

▫ DeltaStream Türbin
 1.2 MW lık cihazda 3 tane, 3
kanatlı, yatay eksenli türbin
vardır.
 Her bir türbin çapı 15 m dir.
 Üçgen çerçevelidir.
 Düşük merkezi yerçekimi ile
yapısal stabilitiye sahiptir.
259

▫ Evopod Gelgit Türbini
 5 kanatlı,
 Yatay eksenli,
 Yüzen yapıdadır.
 Deniz tabanına demirlidir.
260

▫ Serbest akış türbinleri
 4.68 m çaplı,
 Yatay eksenli,
 3 kanatlıdır.
 Prototipi New York’un East
Nehrinde test edilmektedir.
 Günlük 1MWh elektrik
üretmektedir.
 Üretici şirket Verdant Power Ltd.,
2008 yılında Kanada
Sürdürülebilir Gelişim
Teknolojisinden Cornwall Ontario
Nehri enerji projesini
gerçekleştirmek için 1.15 milyon
dolarlık anlaşma imzaladı.
261

▫ Gorlov Sarmal Türbin
 Darrieus rüzgar türbini tabanlı,
dikey eksenli türbine sahiptir.
 3 zigzag lı kanat, sarmal
oluşturmaktadır.
 Titreşimi azaltan, efektif bir model
geliştirilmiştir.
 1 m çaplı ölçek model, 2002 de test
edildi.
262

▫ Lunar Enerji Gelgit Türbini
 Yatay eksenlidir.
 11.5 m çaplı, 1MW lık
bidirectional türbine sahiptir.
 Kanal uzunluğu 19.2 m ve kanal
çapı 15 m dir.
 Ayrıca sistem hidrolik motor ve
jeneratöre sahiptir.
 Kanal, akıntıdan elde edilen
enerjiyi maksimize etmek için
kullanılır.
 Lunar Energy Ltd, Kore körfezi
açıklarına 300 gelgit türbini
kurmak için 500 milyon pound
luk bir anlaşma imzaladı.
263

▫ Neptune Gelgit Akıntı Cihazı
 2.4 MW lık üretim kapasitesine sahiptir.
 İkiz, 3 kanatlı, yatay eksenli türbinler tek
direk üzerine montelidir.
 Çift yönlü çalışmaktadır. (Ebb and flood)
 12 Ocak 2009’da, ABB bu cihazın
elektriksel sistemini devreye alacağını
duyurdu.
264

▫ Nereus ve Solon Türbinleri
 Nereus Türbini
 Sığ sularda çalışır.
 Yatay eksenlidir.
 Avustralya’da şebekeye bağlanmıştır.
 400 kW lık enerji üretir.
 Solon Türbini
 Derin sularda çalışır.
 Kanallı, yatay eksenlidir.
 500 kW kapasitelidir.
265

▫ Açık merkezli türbin
 Yavaş hareket eden 6m çaplı rotor, bir
statör, bir kanal ve bir jeneratöre
sahiptir.
 Birleşik Krallık’ta ilk şebeke bağlantılı
sistemi, bu türbine sahip Open-Hydro
Ltd kurmuştur.
 250 kW lık sistemin toplam maliyeti 5
milyon euro dur.
266

▫ Pulse Gelgit Hidrofoil
 Sığ sularda çalışabilmektedir.
 2008 de Kuzey İngiltere’deki Humber
haliçine kurulması kararlaştırıldı.
 Dizayn aşamasında.
267

▫ SeaGen
 1.2 MW kapasitelidir.
 Deneme sürümü Kuzey İrlanda’da
Strangford Lough’ta şebekeye
bağlandı.
 Bir çift iki kanatlı, yatay eksenli, 16
m çaplı rotora sahiptir.
 Rotor, jeneratörü sürerken şaftın
dönüş hızını artırmak için şanjmana
bağlanmıştır.
 Rotor pitch kontrollüdür.
 Çift yönlü çalışır.
 1.2MW tam güç elde ettiği, 2009da
kanıtlanmıştır.
268

▫ Stingray Gelgit Enerji
Çeviricisi:
 Akan suyun kinetik enerjisini
hidrolik güce çevirir.
 Birden çok, geniş su-eksenli
ekipmanların paralel
bağlanması ile oluşturulur.
 2002 de 150 kW lık prototip,
İngiltere’de Shetlend
açıklarına yerleştirildi, fakat
birkaç hafta sonra geri
sökülerek üretim
durduruldu.
269

▫ Gelgit Örgülü Davis Su
Türbini:
 Dikey eksenli gelgit akım
türbinlerinin bir araya
gelmesi ile oluşturulur.
 Rotora bağlı, jeneratörü
şanjman aracılığıyla süren, 4
sabit hidrofoil kanat vardır.
 Nehirden(5-500 kW),
okyanusa(200-8000MW)
çok çeşitli kullanımlara
uygundur.
270

• Temel gelgit türbin
çeşitleri:
▫ TidEl Akıntı Jeneratörü
 15 m çaplı ters yönde
dönen 500 kW lık 2
rotora sahiptir.
 Deniz zeminini
demirleme zincirleri ile
bağlanmış olup,
şamandıralıdır.
 Demirleme sistemi
akıntı yönünde
hizalanmayı
kolaylaştırır.
271

▫ Gelgit Akıntı Türbini
 300 kW lık, 3 kanatlı, yatay
eksenlidir.
 Dünyanın ilk şebeke bağlantısı
gerçekleştirilen gelgit
türbinidir.(Kasım 2003, Norveç)
272

• Mevcut durum:
▫ Gelgit Baraj Sistemleri
 Gelgit baraj sistemlerinin gelişimi yüksek inşa maliyetleri
ve çevresel etkileri yüzünden sınırlandırılmıştır.
▫ Gelgit Akım Sistemleri
 Kurulumdaki sıkıntılar, bakım, elektrik iletimi, yük
koşulları ve çevresel etkiler yüzünden gelgit akıntı
sistemlerinin gelişimleri de kısıtlanmıştır.
273
DALGA ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ
• Dalgalar rüzgarların, doğrudan olmasa da güneşin

bir sonucudur.
• İki ana çeşit:
▫ Osile eden dalga kolonu (OWC)600kW
▫ TAPCHAN350kW
• Son yıllarda popülaritesi giderek artıyor.
274

• Dalga Kaynakları
▫ Dünya dalga gücü kaynaklarının toplam potansiyeli
yaklaşık olarak 2-5 TW olarak düşünülüyor.
▫ Bunlar 40 m den daha derin kıyıdan uzaktaki bölgeler
ve güç yoğunluğu dalga çarpışına 50-70kW/m olarak
baz alınıyor.
▫ Kuzey Atlantik’teki 3-4 m yüksekliğe ve 150-200m
dalga boyuna sahip dalgalar dünyadaki en büyük
potansiyele sahip olanlar.
▫ Bu yüzden Batı Avrupa kıyıları, dalga enerjisi ile
elektrik üretimine oldukça elverişli.
275

• Teknolojiler
▫ Derinliklerine göre:
 Kıyı kenarı (Shore-line)
 Kıyıdan biraz uzakta(Near-shore)
 Kıyıdan uzakta(Offshore)
276
Teknolojiler
Osile eden
Osile eden dalga gövdeler(Hidrolik Yüzenler(Düşük
kolonları(Hava motorlu, Hidrolik başlı hidrolik
türbinli) türbinli ve Doğrusal türbinli)
Elektrik Jeneratörlü)
Yüzen
Sabit yapılılar Yüzenler Yüzenler Batık olanlar Sabit yapılılar yapılar(Yoğunlaşm
alı)
Çevirme Gerekliliği Çevirme Gerekliliği

Kıyı kenarı
İzole olanlar Bulunanlar(Yukarı Bulunanlar(Yukarı
(Yoğunlaşmalı)
Çekilen) Çekilen)
Döndürme
Döndürmeli Dalgakıranlı(Yoğun
Dalgakıranlılar Gerekliliği
(Alttan menteşeli) laşmasız)
Bulunanlar
277

• 3x750kWlık Pelamis Dalga Santral, Kuzey Portekiz
278

• Doğrusal Jeneratörler
▫ Temel ünite:
 Nokta emicili doğrusal jeneratör
279

▫ Bağlantı şekilleri:
 Sistem 1
280

 Sistem 2
281

 Sistem 3
282

 Sistem 4
283

• Doğrusal
Jeneratörler
 Sistemlerin
Karşılaştırması
284

▫ Bağlantı şemaları:
 Temel üniteden kıyıya giden bir kablo
285

 Santralden kıyıya bir kablo
286

 Gruptan kıyıya giden bir kablo
287

 Alt gruplardan ve gruplardan kıyıya giden bir kablo
288

• Dalga Enerjisi;
▫ Dalga enerjisi için geliştirilen enerji sistemleri çok fazla sayıda ve
bu rekabetten kimin galip çıkacağı henüz belli olmuş değil.
▫ Son 15 yılda Avrupa’da araştırma geliştirme çalışmalarına hız
verilmişti.
▫ Bazı Avrupa ülkeleri teşvik vermeye başladı. (Son birkaç yılda)
▫ Geliştirilmiş konseptleri genellikle ticari platforma taşımak
zordur. Bu zorluklar aşıldığında dalga enerjisininde gelişmesi
önünde maliyet dışında bir zorluk kalmayacaktır.
289
OTEC İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ

• Okyanus termal enerji çevrimi okyanuslarda
meydana gelen sıcaklık farklarını ısı motorunu
çalıştırmak için kullanarak elektrik üretir.
• Tropikal okyanus yüzeyindeki km2 başına düşen
elektrik gücü miktarı 0.19MWe.
• Tropikal okyanus üzerinde yüzen OTEC güç
santralleri tek düze olarak dağıtılırsa, yüzeyde
üretilen toplam enerji 10 milyon MWe’dir.[ Her
santral 200MWe net güç üretirse, 20 millik
boşluklarla yayılırlarsa]
290

• Çeşitleri:
▫ Kapalı Döngülü OTEC Santrali
▫ Açık Döngülü OTEC Santrali
▫ Hibrit Döngülü OTEC Santrali
291

• Çeşitleri:
▫ Kapalı Döngülü OTEC Santrali
292

• Çeşitleri:
▫ Açık Döngülü OTEC Santrali
293

• Çeşitleri:
▫ Hibrit
Döngülü
OTEC
Santrali
294
BİYOKÜTLE ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

ÜRETİMİ
• 2005 yılında Amerikanın enerji talebinin %10 unu
karşılamış9.848MW
• Biyokütle teknolojileri:
▫ Gazifikasyon tabanlı biyokütle sistemi
▫ Doğrudan ateşlemeli biyokütle sistemi
▫ Yan ateşlemeli biyokütle sistemi
295
▫ Gazifikasyon tabanlı biyokütle sistemi

296
▫ Doğrudan ateşlemeli biyokütle sistemi
297
▫ Yan ateşlemeli biyokütle sistemi
298

ÜRETİMİ
• Biyokütle santralleri:
▫ Tahta tabanlı biyokütle santralleri < 50MW
▫ Alan dolumlu gazlı(LFG) biyokütle güç santralleri (0.5-5
MW)
▫ 2007 Aralık itibariyle, Amerika’da 445 LFG projesi çalışır
durumda.
▫ 11 milyar kWh yıllık elektrik üretimi
▫ LFG’nin sadece %20 si biyokütle enerjisi ile elektrik
üretiminde kullanılıyor.
299

ÜRETİMİ
• Trend: IGCC Entegre Gazlı Kombine Döngülü
Biyokütle Güç Santralleri
300
SU GÜCÜ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ

• Dünyadaki en yaygın yenilenebilir enerji çeşididir.
• Yenilenebilir enerji üretiminin %94ünü, ve
dünyanın enerji ihtiyaçlarının %20 sini karşılar.
• Bunlar yüksek güçlü hidroelektrik santrallerin
doğrudan sonucudur. Çünkü, bunlardan bazılarının
geçmişi yüz yılı bulmaktadır ve birinin kapasitesi
yüzlerce MW tır.
• Günümüzde, bazı ülkelerde uygun yer sorunu ve
çevresel endişelerle bu büyüklükte santraller
yapılmamaktır.
301

• Büyük ölçeklerin santrallerin yerine giderek
popülerleşen santraller çok daha küçük çaplıdır.
• Bu tarz santraller,
▫ Avrupa0-10 MW
▫ Kanada25 MW
▫ Amerika30MW
• Ayrıca küçük ölçekli santraller de kendi aralarında
bölümlenmiştir:
▫ Küçük
▫ Mini
▫ Mikro
▫ Piko
302

• Mesela Fransa’da mikro hidroelektrik aralığı 0-5MW tır.
• 2001 yılında dünyanın küçük hidrokapasitesi 37.000MW
tı.
• 2010 öncesinde %48lik bir büyüme öngörülüyor.
• Avrupa’da küçük ölçekli santrallerin hidrokapasitesi
10.300MW’ı aşıyor. Bu miktar, Avrupa elektrik
üretiminin %1.7 si, hidroelektrik gücün ise %10’udur.
Büyüme potansiyeli yaklaşık 6.000MW’tır.
• Bu nedenlerden dolayı, küçük ölçekli santrallerin
yenilenebilir enerjinin gelişiminde kayda değer rol
oynaması bekleniyor.
303

• Hidroelektrik Santral Modelleri ve Kontrolleri:
304

• Hidroelektrik Santral Modelleri ve Kontrolleri:
305

• Hidroelektrik Barajlar:
▫ Hoover Baraj
Gölü,Nevada
306

• Hidroelektrik Barajlarda kullanılan ekipmanlar:
▫ Baraj (İnşa olarak)
▫ Giriş ağzı
▫ Türbin
▫ Jeneratör
▫ Trafo
▫ Güç hatları
▫ Dışarıya akıntı borusu
• 3 çeşit santral tipi var:
▫ Yüksek barajlar(High head)
▫ Nehir tipi (Run of the river)
▫ Pompa depolu(Pumped storage)
307

• Trend: Mikro Su Gücü Santrali
308
HİDROJEN ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

ÜRETİMİ
• Hidrojen: Çok etkili ve temiz bir
yakıt.
• Yakılması çevreye zarar vermiyor.
• Hidrojen kullanılan bir

yenilenebilir enerji sistemi, kalıcı
ve güvenilir bir sistemdir.
309

ÜRETİMİ
• Hidrojenin macerası:
310

ÜRETİMİ
• Kontrol
edilebilir
yüklü,
elektrolizli
Hidrojen
Dolum
istasyonu
network’ü.
311

ÜRETİMİ
• Hibrit Sistemler:[PV-Hidrojen]
▫ Hidrojensiz
312

ÜRETİMİ
• Hibrit Sistemler:[PV-Hidrojen]
▫ Hidrojenli
313

ÜRETİMİ
• Hibrit Sistemler:[Rüzgar-
Hidrojen]
▫ Rüzgardan Hidrojen
 Minnesota’da gerçekleşen projede,
entegre rüzgar-hidrojen sistemi ile
hidrojenin elektrolizi amaçlandı.
 Rüzgar türbini: Vestas NM 82
(Kapasite: 1.65MW)
 Yıllık 5.6 milyon kWh enerji üretimi
 Sistem 2005 yılında beri Minnesota
Üniversitesine elektrik enerjisi
sağlıyor.
 Sisteme 400kW lık elektrolizör,
hidrojen depolama tankları ve içten
yanmalı motor eklenecek.
314
FİNANSAL VE EKONOMİK AÇIDAN

YENİLENEBİLİR ENERJİ
• Yıl:2007 Analizleri
• Yıl:2020 Analizleri
315
• Yıl:2007
316
• Yıl:2007
Yoğunlaşmış Güneş Gücü

317
Fotovoltaik
• Yıl:2007
318
Rüzgar
• Yıl:2007
319
• Yıl:2020
320
• Yıl:2020
 Jeotermal
321
 Yoğunlaşmış Güneş Gücü
 Fotovoltaik
• Yıl:2020
322
Rüzgar
• Yıl:2020
ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN
YENİLENEBİLİR ENERJİ ARAŞTIRMASI
Referanslar:
Bu sunumda kullanılan tüm bilgiler,
resimler ve diğer materyaller “A Survey
on Renewable Energy for Electric
Generation” konulu bitirme tezimden
alınmıştır.
Kasım ZOR

Elektri̇k Üreti̇mi̇ İçi̇n Yeni̇lenebi̇li̇r Enerji̇ Araştirmasi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elektri̇k Üreti̇mi̇ İçi̇n Yeni̇lenebi̇li̇r Enerji̇ Araştirmasi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN

YENİLENEBİLİR ENERJİ ARAŞTIRMASI

ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN YENİLENEBİLİR

YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

YENİLENEBİLİR ENERJİYE BİR BAKIŞ

GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

• Yüksek sıcaklığın fazlalığı ve düşük sıcaklığın

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

TERMAL GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

• Silikon güneş pilleri, %25 verim

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

Düşük ışık şiddetinde,

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

Pil çıkış akımı

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK

FOTOVOLTAİK YÖNTEM İLE ELEKTRİK